Tema br.

13

Malite i srednite pretprijatija (MSP) vo ekonomijata na Republika Makedonija

Primeneta ekonomika Praven fakultet - Skopje

Sodr`ina
Aktuelnost na pra{aweto za maliot biznis Koi se mali i sredni biznisi Karakteristiki na malite i sredni pretprijatija Vidovi mali i sredni pretprijatija Razvoj na malite i srednite pretprijatija vo svetot Razvojni karakteristiki i perspektivi na maliot biznis vo Republika Makedonija

Aktuelnosta na pra{aweto za malite i srednite pretprijatija

Vo erata na industrijalizacijata (vo ramkite na prethodniot sistem na Makedonija kako del od porane{na Jugoslavija) najva`no pra{awe be{e razvojot na industriskata dejnost Sega, vo erata na postindustriskoto (informati~koto) op{testvo, edno od najaktuelnite pra{awa e razvojot na malite i srednite pretprijatija Faktori:
Razvojot na informati~kata tehnika i tehnologija Razvoj na drugi tehnologii (telekomunikacii, transportni sredstva, bioin`enering i genetski in`enering i tn.) Globalizacijata

Pri~ini:
Namaluvawe na tro{ocite po obem (po edinica proizvodstvo) potreba od decentralizacija, dekoncentracija i specijalizacija (a ne masovnost) Namaluvawe na transakcionite tro{oci potreba od fleksibilnost, adaptibilnost i disperzija

Koi se mali i sredni pretprijatija?

Postojat razli~ni kriteriumi za odreduvawe na poimot mali i sredni pretprijatija (mal biznis) Osnoven kriterium broj na vraboteni:
Voobi~aeno do 100 vraboteni, no ima razliki od edna do druga ekonomija, nekade MSP se smetat subjekti so nad 200 vraboteni, a nekade do 50 Soglasno ZTPOK, kako mali pretprijatija se smetaat onie koi imaat do 50 vraboteni, a kako sredni do 250 vraboteni

Drugi kriteriumi:
Predmet na rabota Opremenost Karakter na proizvodstvoto

MSP ne se posebna stopanska dejnost (industrija, zemjodelstvo i tn.) tuku MSP gi ima vo site dejnosti Kriterium za izdvojuvawe na MSP kako poseben vid delovni subjekti e prose~nata golemina po brojot na vraboteni a ne goleminata na kapitalot i Na~inot na upravuvawe pretpriemni~ko (DOO, DOOEL)

Karakteristiki na malite i srednite pretprijatija

Zakonot na ekonomija na obemot (opa|awe na tro{ocite so porast na obemot na produkcijata) gubi na zna~ewe so razvojot na informati~-kata tehnologija MSP se samostojni pazarni subjekti, izlo`eni na konkurencija koja gi prinuduva da bidat otvoreni za prifa}awe novi idei ili novi p/di i uslugi, novi tehnologii, nov na~in na distribucija, rizik, lukrativnost Najbitni karakteristiki na MSP se:
Specijalizacija izrabotka na tesen (mal) segment ili faza od nekoj vid kompleksno proizvodstvo (preku kooperacija so golemi firmi) Inovativnost sozdavawe (po)visoka dodadena vrednost po edinica proizvodstvo Racionalnost potro{uva~ka na pomalku resursi po edinica p/vo Adaptibilnost prilagoduvawe kon novi vidovi resursi, novi izvori na energija, nova organizacija na raboteweto i tn. Fleksibilnost i mobilnost spremnost kon promena i selewe od edna dejnost vo druga; od edna lokacija na druga; ili propa|awe i novo ra|awe Trudointenzivnost apsorbirawe na rabotnata sila preku samovrabotuvawe

Vidovi mali i sredni pretprijatija

Se sretnuvaat tri tipa MSP:

Tradicionalni MSP Subkontraktorski (ili kooperantski) MSP Sovremen tip MSP

Tradicionalnite MSP se koncentriraat vo zanaet~istvoto, trgovi-jata, ugostitelstvoto i sl.; Naj~esto imaat mal broj vraboteni, prete`no od edno semejstvo (firma od semeen tip); ne se mnogu inovativno-naso~eni i imaat tendencija kon dolgotrajnost Koperantskite MSP se subjekti povrzani so relativno trajni dogovori za sorabotka so (po)golemi subjekti i obavuvaat delovi od tnr. vrednosen lanec na aktivnosti na kompleksnite firmi; ^esto nastanuvaat so odvojuvawe na delovi od golemi firmi (spin-offs) Sovremeniot tip MSP naj~esto se visokoinovativni firmi od ob-lasta na visokata tehnologija (kompjuteri, informatika i tn.); pret-postavuvaat golemo znaewe, kapitalointenzivnost i visok rizik, kako i visoka profitabilnost; naj~esto se vo uslu`nite dejnosti.

Razvoj na MSP vo svetot

Vo visokorazvienite pazarni ekonomii sektorot na MSP ima mnogu zna~ajno mesto vo celokupnata ekonomija:
Opfa}a i do 90% od vkupniot broj delovni subjekti; Vrabotuva do 70% od vkupniot broj vraboteni; Sozdava nad 50% od BDP;

Razvojot na MSP se pottiknuva i poddr`uva {to pretstavuva poseb-no biten del od ekonomskata politika; merki za pottiknuvawe na razvojot na MSP se:
Konsalting i ovozmo`uvawe pristap do pazarni i drugi informacii; Ovozmo`uvawe lokacioni pogodnosti; Organiziran nastap za izvoz i izvozna promocija;

Vo nekoi zemji golem uspeh imaat tnr. inkubatori na MSP Razvojot na MSP pretstavuva klu~en del od reformata i transfor-macijata vo post-socijalisti~kite zemji, bidej}i naj~esto se raboti za po~nuvawe od nula (vo socijalizmot MSP nebea re~isi ni poznati Nekoi zemji vo tranzicija imaat solidni uspesi vo razvojot na MSP

Razvojni karakteristiki i perspektivi na maliot biznis vo Republika Makedonija

I vo Makedonija vo periodot na socijalisti~koto ureduvawe raz-vojot na MSP bil sosema zapostaven; samo do 10% od rabotnicite rabotele vo firmi so do 100 vraboteni; Vo periodot na tranzicijata (po 90-ta g.) doa|a do golem porast na brojot na MSP, i toa po dve osnovi:
Privatizacija Origineren metod na razvoj na MSP

1998 godina formirana e posebna Agencija za pottiknuvawe za raz-vojot na MSP (NEPA), koja imala i svoi regionalni centri po oddelni op{tini, kako i pove}e drugi centri za razvoj na MSP Golemi sredstva od donatori bile naso~uvani kon razvojot na MSP i kon obuka za pretpriemni{tvo, delovno planirawe i sl. Rezultatite se, sepak, pod o~ekuvawata Vo 2004 g. se formira nova Agencija za pottiknuvawe na razvojot na MSP i na pretpriemni{tvoto Politikata se koncipira soglasno Evropskata povelba za MSP