Zadatak 1: Rajsov model fedinga: statistiki pokazitelji i primjena!

Rjeenje: Uvod Osnovni problemi koji nastaju pri digitalnom prenosu podataka kroz beini komunikacioni sistem su pojava fedinga i efekta senke. Signal se prostire po vie putanja kroz beini kanal, tako da na prijemu suma svih oslabljenih i zakanjelih kopija signala moe rezultovati slabljenjem signala. Kada se mobilna jedinica kree ili se javljaju prostorne promjene u propagacionom okruenju, dolazi do promjene rezultujue amplitude i faze prijemnog signala. To takodje dovodi do slabljenja signala. Pod fedingom se podrazumevaju brze promjene amplitude na malim rastojanjima kada za slabljenje usljed prostiranja vai pretpostavka da je ono priblino konstantno. Pokazano je da sluajni karakter ovih pojava, posebno u prisustvu umova i smetnji, dovodi do toga da se signal na prijemu ponaa kao sluajni proces. Iz tog razloga razvijeni su mnogi modeli mobilnih kanala koji omoguavaju da se na osnovu statistike procjene performanse beinih sistema. Postoje razliiti modeli procesa fedinga, kao npr. Rayleigh-ev, Rice-ov, Nakagami-m i Nakagami-q. Svaki od ovih modela ima primjenu za odreeni tip okruenja. Rayleigh-ev model se koristi u urbanim sredinama kada ne postoji LOS komponenta, pa se signal prostire samo putem refeksije, difrakcije i rasejanja. Rice-ov model je najvie u upotrebi kada se razmatraju satelitski sistemi i okruenje u kome postoji LOS (Line Of Sight) komponenta signala (npr. van gradova). Nakagami-q i Nakagami-m model imaju irok opseg primenljivosti i esto se koriste zbog lake manipulacije. Kroz ovaj zadatak analizirat emo Rice-ov model kanala. Rice-ov model fedinga Rajsov feding 1 odnosi se na brze sluajne fluktuacije obvojnice prijemnog signala i to u sluaju kada izmeu predajne i prijemne antene postoji linija optike vidljivosti (LoS-Line of Sight). Komponenta signala koja se prostire du linije optike vidljivosti je znaajno intenzivnija od komponenti koje se dobijaju rasejanjem. Ovaj model se koristi za opisivanje zemaljskih mobilnih kanala u slabo naseljenim mjestima i predgraima gradova (gdje najee postoji linija optike vidljivosti), kao i za opisivanje satelitskih kanala.

Stephen O. Rice (1907-1986)

U literaturi se Rajsov (Rice) feding moe nai i pod dva alternativna imena: Nakagami-n feding i Nakagami Rajsov feding. Naime, analitiki opis modela fedinga koji koristimo u ovom radu, na japanskom jeziku, dao je 1943. godine Nakagami, pa otuda naziv Nakagami-n. Nezavisno od Nakagamija 1944. i 1945. godine u engleskoj literaturi Rajs je opisao istu vrstu fedinga. Sve do 1960. godine razmatrani feding , u zapadnoj literaturi, oznaavan je iskljuivo kao Rajsov. Istina, zbog uticaja koji ima literatura na engleskom jeziku, ovaj feding se i danas najee oznaava kao Rajsov feding, pa taj naziv koristimo u ovom radu.

Slika 1: Model analiziranog radio-komunikacionog sistema Primljeni signal prema Clarke-ovom2 modelu je oblika: ( ) ( ) ( ) ( ) (1)

( ) komponente u fazi, odnosno kvadraturi koje se dobijaju superpozicijom gdje su ( ) N refektovanih talasa razliite amplitude Cn, faze i Doppler-ovog pomeraja . S obzirom da postoji linija optike vidljivosti du koje se prostire nulta komponenta signala ona ima znaajno veu amplitudu od ostalih komponenti. Prema tome vai: ( ) ( ) ( ) ( ) ( ( ) ) ( ) ( ) ( ( ) )

(2)

Za fazu ne moe se rei da je uniformno raspodjeljena sluajna promenljiva. tavie, ( ) ( ) vie nemaju nultu srednju vrijednosti su konstante. Procesi vrijednost pa Rayleigh-ev model fedinga ovdje ne vai. Dalja razmatranja izvodiemo pod predpostavkom da je frekvencija nulte komponente jednaka nuli. To znai da je dolazei direktan talas normalan na pravac kretanja prijemnika (predajnika). Pod ovom pretpostavkom ( ) ( ) dobijamo da su konstante koje su respektivno jednake ( ) ( ) U nastavku oznaavaemo ih sa . Iz (2) dobija se da ( ). su ove veliine zapravo srednje vrijednosti procesa ( ) ( ) je Gauss-ov sluajni procesi varijanse
2

i srednje vrijednosti

Najkorieniji i najcitiraniji model u literaturi zasnovan na rasejanju talasa je Clarke-ov model. Clarke je predpostavio da je dolazei talas sastavljen od horiznotalnih, vertikalno polarisanih ravanskih talasa sa sluajnom fazom. Faza ima uniformnu raspodelu u intervalu [0, 2)

( ) je Gauss-ov sluajni procesi varijanse

i srednje vrijednosti

Statistiki pokazatelji prvog reda Rajsovog modela ( ) ( ) Poto su ovi procesi Polazimo od zdruene gustine raspodjele procesa nekorelirani slijedi da je njihova zdruenu funkciju raspodjele (JCDF - Joint Cumulative Distribution Function ) jednaka: ( ) (
( ) ( )

(3)

Da bi odredili PDF anvelope R(t) i faze ( ) koristiemo transformaciju sluajnih promjenljivih datu sjedeim izrazima:

Jakobijan ove transformacije je J = R. Zamjenom dobijamo traenu JPDF:

(4)

Integracijom po promenljivoj

predhodnog izraza dobijamo PDF anvelope za Rice-ov feding:

( ) ( ) ( [ ]

. ) (

/ )

(5) , nultog reda.

U sluaju m1 = m2 = 0 ovaj izraz se svodi na izraz za Rayleigh-ev feding. Napomenimo da se osim predhodnog izraza za raspodelu anvelope R(t) koristi i izraz u kome figurie Rice-ov faktor K. Umjesto parametra uvodi se parametar koji predstavlja moment drugog reda procesa R(t). Ova dva parametra odreena su sljedeim izrazima: ( ) ( ) (7)

Takoer, postoji veza izmeu Rajsova faktora i indeksa scintilacije3: gdje je indeks scintilacija. (8)

Zamjenom (6) i (7) u (5) dobijamo sljedei izraz za gustinu raspodele pR(r) anvelope:

( )

(9)

Napomenimo jo da se Rice-ov model esto naziva i Nakagami-n model, gdje je parametar n defnisan kao . Slino, integracijom izraza (4) po promenljivoj r dobijamo izraz za PDF procesa faze ( )
( ) *

( ):

(
+ *

)
+ (

(
)

)
[( ) ( )]} (10)

)]

-{

Jo jedan vaan statistiki pokazatelj prvog reda je kumulativna funkcija amplitude kompozitnog signala koja se dobija kao: ( )

( )

(11)

( .

(n)=(n-1)!.

je

dato

izrazom

Radi ilustracije relacija (9) i (10) dati su grafiki prikazi ovih relacija za razliite indekse ) Na oba grafika je scintilacije. Amplituda na slici 2 je , a faza na slici 3 je ( punom linijom je predstavljena Rejlijeva granica. Kao to se moglo i oekivati obje funkcije prelaze u delta funkciju kada indeks sintilacije prelazi u 0.

Treperenje (scintilacija) signala uzrokuju fluktuacije refraktivnosti troposfere i jonosfere. Ovaj fenomen je znaajan za troposferu pri frekvencijama iznad 10 GHz i malim elevacijskim uglovima i za Jonosferu na frekvencijama ispod 10 GHz.

Slika 2: Rajsova pdf. amplitude prijemnog signala

Slika 3: Rajsova pdf. faze prijemnog signala Radio-kanali za koje je tipian Rajsov feding Postoji nekoliko vrlo aktuelnih radio-kanala za koje je tipian Rajsov feding. Na primer, Rajsov feding je tipian u mobilnim i u ad-hoc sistemima koji koriste mikro- i piko-elijsku strukturu. Takoe, Rajsov feding je tipian za tzv. LoS fiksni WiMAX. U mobilnim zemaljskim satelitskim sistemima Rajsov feding je osnovni model fedinga.

U kanalu satelitske veze koja koristi frekvencije reda GHz pojavljuju se dvije vrste fedinga, Rajsov i Hoyt-ov feding. Na karakteristike Rajsovog fedinga bitno utie topografija u okolini prijemnika, a na Hoyt-ov feding utie scintilacija u jonosferi. Zavisno od konkretnih uslova moe da dominira jedna ili druga vrsta fedinga. U pomenutim sistemima koriste se MPSK i MQAM modulacije. Nakagami-m model kanala Rayleigh-ev i Rice-ov model fedinga najee se koriste da bi se opisale statistike promjene signala na prijemu koje se deavaju usljed razliitih putanja prostiranja signala. Pored ovih modela esto se koristi i Nakagami-m model zbog lake manipulacije i irokog opsega primenljivosti pri emu ovaj model veoma dobro opisuje mobilni radio kanal. Iako je za razliku od predhodnih modela ovaj model empirijski, prilino je elegantan i u praksi se dokazao korisnim.
Anvelopa primljenog signala R(t) u Nakagami-m modelu ima sljedeu gustinu raspodele (PDF):

( )

( )

(12)

Parametar m se naziva parametar fedinga (fading figure) i moe uzeti bilo koju vrijednost u intervalu (1/2;+ ). Parametar predstavlja moment drugog reda raspodjele (12). Raspodjela anvelope kod Nakagami-m modela, za razliite vrijednosti parametara m i svodi se na Rayleigh-evu, Rice-ovu, Nakagami-q ili jednostranu Gauss-ovu raspodelu, ili je njihova veoma dobra aproksimacija. Tako za m = 1 relacija (12) postaje raspodjela anvelope kod Rayleigh-evog fedinga. Za m = 1/2 raspodjela anvelope (12) postaje jednostrana Gauss-ova raspodjela. Ovakva raspodjela dobro aproksimira Rice-ovu raspodjelu za sljedei izbor parametara: ( ) Analizirat emo jedan od novijih pristupa izvoenja raspodjela Nagakami-m modela.
Pretpostavimo da je prijemni signal u kompleksnom domenu oblika:

( ) Gdje je ( )

( )

( ) ( )

(13) (14)

pri emu su X11(t), ...,X1m(t);X21(t),..., X2m(t) za i = 1,...,m statistiki nezavisni Gauss-ovi sluajni procesi nulte srednje vrednosti i varijanse . Na osnovu defnicije moemo da ( ), i = 1,2 ima zakljuimo da proces ( ) raspodjelu sa m stepeni slobode zadatu sljedeim izrazom: ( )
( )

(15)

Uvodjenjem transformacije

, i = 1,2 dobijamo:

( )

| | ( )

(16)

Parametar je ponovo jednak Poto su procesi Xij(t) za i = 1, 2 i j = 1,...,m statistiki nezavisni dobijamo da su takvi i procesi X1(t) i X2(t) odnosno da je JPDF ovih procesa jednaka: ( ) ( ) ( ) (17)

Sada pristupamo raunanju gustine raspodjele anvelope i faze procesa X(t). Zdruenu gustinu ( ) moemo da odredimo iz predhodnog izraza pomou transformacije: raspodjele

Jakobijan ove transformacije je J = R. Zamjenom dobijamo traenu JPDF:

(18)

Integraljenjem po r odnosno predhodnog izraza dobijamo redom gustine raspodjele faze ( ), odnosno anvelope R(t). Za anvelopu se dobija izraz (12) kao to smo i oekivali dok se za fazu dobija sljedei izraz: ( )
( )| ( ( ) )|

(19)

( ) dobijamo da su faza i anvelopa Na osnovu izraunatih izraza za ( ), ( )kao i kod Nakagami-m fedinga statistiki nezavisni, odnosno da vai: ( ) ( ) ( ) (20)

Ovakav rezultat imamo i u sluaju Rayleigh-evog fedinga. Zakljuak Rajsov feding karakterie se sa tzv. Rajsovim parametrom K 2 / 2 2 , gde je 2 snaga LoS 2 (regularne ili direktne) komponente, a 2 je snaga koja potie od lokalno rasejanih i reflektovanih komponenti prijemnog signala. Ovdje je 0K<. Uobiajeno je da se Kparametar specificira u decibelima (tj., razmatra se 10logK). Parametar K moemo posmatrati i kao mjeru dubine sluajnih fluktuacija, tj., ako je feding plitak bie K>>1, a ako su fluktuacije duboke tada K0. Dakle, u graninom sluaju za koji je K=0, Rajsov feding redukuje se na Rejlijev feding. Ako K , obvojnica prijemnog signala je konstantna, tj., nema sluajnih fluktuacija ili jednostavno kae se da u kanalu ne postoji feding. Korisno je

napomenuti da ako je K=0 i ako su varijanse kvadraturnih komponenti prijemnog gausovkog procesa meusobno razliite tada se Rejlijev feding degenerie u Hoyt-ov feding (poznat i kao Nakagami-q feding). Rajsov feding moe se dobiti i aproksimacijom Nakagami-m fedinga, koji je uopten empirijski model pogodan za analizu. Literatura [1] [2] Web: http://infoteh.etf.unssa.rs.ba/zbornik/2008/radovi/B-I/B-I-7.doc Web: http://tesla.pmf.ni.ac.rs/people/dexter/Papers/MDPdiplomskifading.pdf

Student: Erma Perenda Br. Indeksa: 423/15286