ProgramiranjeI_sylabus.

doc

Fakultet informacijskih tehnologija haris@fit.ba

Datum:10.03.2007

Predavanje Uvod u Operativne Sisteme

Sadraj

Pojam operativnog sistema Tipovi operativnih sistema (prvi dio)

1
Server operativni sistemi::Predavanje http://dl.fit.ba/

ProgramiranjeI_sylabus.doc

Fakultet informacijskih tehnologija haris@fit.ba

U ovim predavanjima emo predstaviti pojam Operativnog Sistema. Nakon toga zapoet emo sa pregledom osnovnih tipova sistema. Razumjevanje evolucije operativnih sistema omoguuje nam bolje razumjevanje samih operativnih sistema. Stoga emo ovdje dati pregled razvoja operativnih sistema, poevi od prvih batch sistema, preko multiprogramiranih sistema, pa do savremenih handheld i real-time sistema.

ta je Operativni Sistem?
Dole su navedene neke od ee koritenih definicija za definiranje, odnosno opis pojma operativni sistem. Program koji je posrednik izme u korisnika kompjutera i kompjuterskog hardvera. Dodjeljiva resursa upravlja resursima, te ih alocira. Rjeava konfliktne zahtjeve. Kontrolni program kontrolie izvravanje korisnikih programa i operacija I/O ure aja. Program koji izvrava svo vrijeme (Kernel; sve ostalo su aplikacioni programi). Kako bi se izvrili korisniki programi te olakalo rjeavanje korisnikih problema konstruirani su hardware i aplikacijski programi. Obzirom da programi zahtijevaju odredjene zajednike operacije (na pr. kontrola I/O uredjaja) potreban je efikasan sistem koji ih obavlja = Operativni Sistem

Dakle, u osnovne ciljeve Operativnih Sistema spadaju: Izvravanje korisnikih programa i olakavanje rjeenja korisnikih problema. Olakavanje koritenja kompjuterskog sistema. Upravlja kompjuterskim hardverom, na efektivan nain.

Kompjuterski sistem
Specifine implementacije kompjuterskih sistema mijenjaju se vremenom, dok koncepti na kojima iste poivaju ostaju isti: Slian hardware Softwarske komponenete obavljaju sline funkcije

Komponente sistema su prikazane sljedeom slikom.

2
Server operativni sistemi::Predavanje http://dl.fit.ba/

ProgramiranjeI_sylabus.doc

Fakultet informacijskih tehnologija haris@fit.ba

Slika 1: Apstraktni pogled kompjuterskog sistema (Lit. br. 1)

U osnovne komponente spadaju: 1. Hardver prua osnovne kompjuting resurse (CPU, memorija, I/O ure aji). 2. Operativni Sistem kontrolie i koordinira upotrebu hardvera od strane raznih aplikacionih programa namjenjenih za razne korisnike. 3. Aplikacioni Programi definiraju nain na koji su resursi sistema koriteni za rjeavanje korisnikih kompjuting problema (kompajleri, sistemi baza podataka, video igre, poslovni programi). 4. Korisnici (ljudi, maine, drugi kompjuteri).

Kao to se vidi sa gore prikazane slike, operativni sistem se logiki gledano nalazi izmedju kompjuterskog hardvera i aplikacijskih programa.

3
Server operativni sistemi::Predavanje http://dl.fit.ba/

ProgramiranjeI_sylabus.doc

Fakultet informacijskih tehnologija haris@fit.ba

Mainframe sistemi
Mainframe kompjuter sistemi predstavljaju prve kompjutere koritene za rjeavanje vie komplikovanih, komercijalnih i naunih problema. U daljnjem dijelu predavanja vidjet emo kako su se mainframe sistemi razvijali poevi od jednostavnih batch sistema, u kojima kompjuteri izvravaju samo jednu aplikaciju, do time-sharing sistema, koji korisnicima omoguuju interakciju sa kompjuterskim sistemom.

Batch sistemi
Prvi kompjuteri su bili fiziki ogromne maine iji input ure aji su esto bili itai kartica, kartica na kojima su bili ispisani programi. Obini korisnici nisu direktno manipulirali kompjuterskim sistemom. Umjesto toga korisnici (programeri) su pripremili programe koje su u vidu kartica dostavljali operatoru kompjutera. Procedura je obino bila takva da nakon to odredjeni broj korisnika dostavi svoje programe, operator grupira programe sa slinim zahtjevima te ih dadne kompjuteru na izvravanje. Nakon to programi izvre (poslije par minuta, par sati ili par dana:) programeri su dobivali nazad rezultate. Operativni sistemi koji su podravali ovakvo okruenje bili su prilino jednostavni. Njihova primarna funkcija je bila transfer kontrole sa jednog zadatka na sljedei zadatak. Izgled memorije kod jednostavnog Batch sistema prikazan je slikom koja slijedi.

Slika 2: Izgled memorije kod jednostavnog Batch sistema (Lit. br. 1) Pojava disk tehnologije dovela je do mogunosti pohranjivanja poslova (jobs) na disku. Operativni sistem sada ima direktan pristup vie poslova. Ovim se javlja potreba implementacije job scheduling-a, kojeg operativni sistem treba da implementira.

Multiprogramirani sistemi
Omoguuju da vie zadataka bude uitano u glavnu memoriju istovremeno, koje CPU onda izvrava naizmjenino: poveava iskoritenost CPU-a na nain da se poslovi
Server operativni sistemi::Predavanje http://dl.fit.ba/

ProgramiranjeI_sylabus.doc

Fakultet informacijskih tehnologija haris@fit.ba

organizuju tako da dok odredjeni posao eka na input/output drugi process moe da iskoritava CPU.

Slika 3: Primjer mogueg izgleda memorije kod multiprogramiranih sistema (Lit. br. 1)

Stvari koje su potrebne za multiprogramiranje, koje operativni sistem treba da implementuje su: I/O rutine pruene od strane sistema. Menadment memorije sistem mora alocirati memoriju zadacima (vie od jednog zadatka). CPU scheduling sistem mora praviti izbor izme u poslova (procesa) koji su spremni (ready) za izvravanje. Alokacija ure aja.

Time-Sharing sistemi - Interaktivni kompjuting

Multiprogramirani batch sistemi omoguuju efektivno iskoritavanje sistemskih resursa (CPU, memorija, itd.), ali nisu prilagodjeni interakciji korisnik - kompjuter. Time-sharing (multitasking) predstavlja logiku ekstenziju multiprogramming koncepta. Time-sharing omoguuje da CPU izvrava vie poslova (npr. aplikacija) naizmjenino, i to tako da ih veoma brzo skida/stavlja sa/na CPU, kako bi korisnici bili u stanju da interaktivno komuniciraju sa svakim od programa koji izvravaju. Kod time-sharing sistema: CPU je multipleksiran od strane vie zadataka koji se nalaze u memoriji i na disku (CPU moe biti alociran odre enom zadatku samo ako je zadatak u memoriji). Zadatak se swapp-uje izme u memorije i diska.

5
Server operativni sistemi::Predavanje http://dl.fit.ba/

ProgramiranjeI_sylabus.doc

Fakultet informacijskih tehnologija haris@fit.ba

Omoguena on-line komunikacija izme u korisnika i sistema; kada OS zavri sa izvravanjem jedne komande, trai sljedei kontrolni izvjetaj sa tastature korisnika.

CPU I/O interakcija :: I/O tipino izvrava brzinom ovjeka obzirom za je ovisan o samom ovjeku (typing, printanje, itd.) Na ovaj nain procesoru se daje mogunost za usluivanje drugih korisnika U cilju postizanja zadovoljavajueg response vremena jobs swapping izmedju memorije i diska to dovodi do implementacije virtualne memorije

Time-sharing operativni sistemi dozvoljavaju istovremeno koritenje kompjuterskog sistema od strane vie korisnika. Time-sharing operativni sistemi su kompleksniji od obinih multiprogramming operativnih sistema. Kako bi se omoguio efikasan response-time neophodan za interaktivnost, sistem mora da premjeta (swapp-uje) procese sa glavne memorije (RAM-a) na disk i obrnuto. Dio hard-diska se alocira za swappiranje. Time-sharing sistemi stoga moraju obezbjediti menadment virtualne memorije, to opet podrazumijeva implementaciju fajlsistema. Fajl-sistem moe da se nalazi na kolekciji diskova, tako da time-sharing sistemi moraju takodjer da podre i disk-menadment.

Desktop sistemi
Personalni kompjuteri (PC) su se pojavili sredinom sedamdesetih godina. Prvobitni problemi PC sistema: nedostatak implementacije zatite memorije (memory protection) unutar procesora imao je za posljedice: Nemogunost multiuser sistema Nemogunost multitasking-a

Savremeni procesori posjeduju implementaciju zatite memorije. Medjutim, za razliku od multiprogramiranih i time-sharing sistema iji je glavni cilj bio maksimiziranje CPU performansi, PC operativni sistemi nastoje maksimizirati prilagodljivost krajnjim korisnicima. Personalni Kompjuteri su kompjuteri sistemi namijenjeni za jednog korisnika. Obino dolaze sa I/O ure ajima kao to su tastatura, mi, display ekran, printer. Osnovna osobina koja ih karakterie je prilagodljivost korisnicima. Obzirom da su pojedinci obino jedini korisnici kompjutera - nije im potrebna napredna CPU utilizacija protekcionih mehanizama. Personalni kompjuteri mogu izvravati raznorazne operativne sisteme (na pr. Windows, MacOS, Linux). Operativni sistemi za personalne kompjutere koriste mnoge funkcionalitete koji su razvijeni za operativne sisteme namjenjene za mainframe raunare.

U sljedeem predavanju nastavit emo sa obradom pojedinih tipova sistema.

6
Server operativni sistemi::Predavanje http://dl.fit.ba/

ProgramiranjeI_sylabus.doc

Fakultet informacijskih tehnologija haris@fit.ba

Obrada dijelova sljedee litarature: Silberschatz, Operating System Concepts with Java, 6th ed. Tanenbaum, Modern Operating Systems, 2nd ed.

7
Server operativni sistemi::Predavanje http://dl.fit.ba/