HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.

Latin nyelv kezdknek

sszelltotta: Odrobina Lszl Lektorlta: Szundi Kroly

Szegedi Hittudomnyi Fiskola 2007

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio prima

Homerus fabulam claram narrat. Homerus poeta clarus est, bellum Troianum canit et gloriam magnam habet. Graeci contra Troianos bellum magnum gerunt. Graeci Troianos vincunt. Vergilius, poeta Romanus sic canit: Arma virumque cano, et fabulam Aeneae, viri Troiani narrat, qui in Italiam venit et deos in Latium portat, postquam cum aliis viris Troianis multas per terras errat. De Roma, de Romulo et Remo habemus fabulam claram poetarum: Amulius Ream Silviam in custodiam dat et filios geminos Reae Silviae in aqua interficere servo imperat, qui imperio domini non paret. Mars deus filios suos servat et ad pueros lupae venire imperat, quae Romulo et Remo mammas praebet. Faustulus, servus regius pueros parvos invenit et in casam suam portat, ubi pueros cum Acca Larentia educat. Sententiae: Lupus in fabula. (Terentius) Cogito, ergo sum. (Descartes)

Grammatica

1. Kiejtsi szablyok: ae - s - sz oe - c + magas mgh - c y- c + mly mgh vagy msh - k ti - , ha rvid, ha nincs eltte s, t, x, ha utna mgh s ha nem grg a sz - ci 2, Hangsly: ktsztagak tbbsztagak -

ph - f gu gv qu - + mgh - kv su sv

1. sztagon syllaba paenultima/antepaenultima

3. ltalnos tudnivalk: - a latinban nincs nvel - a latinban nincs alanyi - trgyas ragozs - a ltigt jelen E/3-ban s T/3-ban is ki kell tenni 4. Latin nvszk ragozsa: declinatio 3 nem: masculinum, femininum, neutrum 2 szm: singularis, pluralis 5 eset: nominativus, accusativus, genitivus, dativus, ablativus sztri alak: sg. nom, sg. gen., nem (pl. fabula, fabulae f; fabula, -ae f) 5. Az 1. declinatio: a - tvek (pl. gen. -rum vgzdsnek a levgsval kapjuk meg a sz tvt) sg. gen. mindig -ae, ltalban nnemek:

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

Ragozsa:

fabula fabulam fabulae fabulae fabula

fabulae fabulas fabularum fabulis fabulis

6. A 2. declinatio: o - tvek (pl. gen. -rum vgzdsnek a levgsval kapjuk meg a sz tvt) sg. gen. mindig -i, ltalban hmnemek vagy semlegesnemek Ragozsuk: dominus, domini m dominus dominum domini domino domino domini dominos dominorum dominis dominis bellum, belli n bellum bellum belli bello bello bella bella bellorum bellis bellis

6. Az 1. illetve 2. declinatihoz tartoznak az -us, -a, um (-er, -a, -um) vgzds mellknevek A mellkneveket a latinban mindig nemben, szmban, esetben egyeztetni kell a hozz tartoz fnvvel. pl. clarus 3 (=clarus, clara, clarum) clarus clarum clari claro claro clara claram clarae clarae clara clarum clarum clari claro claro clari claros clarorum claris claris clarae claras clararum claris claris clara clara clarorum claris claris

7. Az ige - sztri alak: pl. narro, narrare (jelen id, kijelent md, E/1 - fnvi igenv) - ngy csoport: (a-, e-, msh/rvid i -, hossz i tvek) narro 1 (narro, narrare) habeo 2 (habeo, habere) cano 3 (cano, canere) venio 4 (venio, venire)

Praesens imperfectum indicativi activi (Prsent de lindicatif) narro narras narrat narramus narratis narrant habeo habes habet habemus habetis habent cano canis canit canimus canitis canunt venio venis venit venimus venitis veniunt

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

Homerus, -i m fabula, -ae f clarus, clara, clarum narro, narrare 1 poeta, -ae m sum, esse (est) bellum, -i n Troianus 3 cano, canere 3 et gloria, -ae f magnus 3 habeo, habere 2 Graecus 3 contra + acc. gero, gerere 3 vinco, vincere 3 Romanus 3 sic arma, armorum n vir, -i m Aeneas, Aeneae m qui, quae, quod in + acc. Italia, -ae f venio, venire 4 deus-, i m Latium, -i n porto, portare 1 postquam cum + abl. alius 3 multus 3 per + acc.

Homrosz trtnet, mese hres mesl, elbeszl klt van hbor trjai nekel s dicssg nagy birtokol grg ellen visel legyz rmai gy fegyver frfi Aeneas aki, ami -ba, -be Itlia jn isten Lazio hoz miutn -val, -vel msik sok t, keresztl

terra, terrae f fld erro, errare 1 bolyong de + abl. -rl, -tl Roma, -ae f Rma Romulus, -i m Romulus Remus, i- m Remus rizet custodia, -ae f do, dare 1 ad filius, -i m fia vkinek geminus 3 iker aqua, -ae f vz interficio, interficere3 megl servus, -i m szolga impero, imperare 1 parancsol imperium, -i n parancs dominus, -i m r pareo, parere 2 engedelmeskedik non nem suus 3 sajt, az v riz servo, servare 1 ad + acc. -hoz, -hez puer, -i m fi lupa, -ae f anyafarkas mamma, -ae f mell, eml praebeo, praebere 2 nyjt regius 3 kirlyi parvus 3 kicsi invenio, invenire 4 megtall casa, -ae f hz ubi hol, ahol educo, educare 1 nevel lupus, -i m farkas cogito, cogitare 1 gondol ergo teht

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio secunda

Veteres Romani multos deos colebant. Dii in coelo, dii terra marique regnabant. Apud Romanos duodecim dii ceteros superabant: Iuno, Vesta, Minerva, Ceres, Diana, Venus, Mars, Mercurius, Iovis, Neptunus, Vulcanus, Apollo - ut Ennius poeta dicit. Iuppiter, Saturni filius, rex paterque deorum et hominum erat. Coniunx Iovis erat Iuno. Regina deorum, Iuno feminas protegebat. Iovis filia, Minerva artes multas inveniebat. Neptunus, Iovis frater, deus marium omnium, aquas regebat. Ceres, Saturni filia, dea agriculturae fruges, Liber (sive Bacchus) inventor vini uvas hominibus dabant. Diana, domina silvarum virentium et bestiarum venationem amabat. Dianae frater, formosus Apollo futura praedicebat, poetis vatibusque gratus erat, morbos malaque omnia a hominibus arcebat. Venus dea amoris erat. Venere prognatus erat etiam pater Iuli, Aeneas. Mars deus bellorum, Romuli parens erat. Martis sacra lupa fratres geminos servabat. Martem Romani patrem nominabant. Martis auxilio semper victores in bellis erant. Mercurius erat nuntius deorum, lyrae inventor, mercatorum adiutor. Vulcanus deus ignis erat. Vesta familias, virgines adiuvabat. Homines deos consulebant et diis deabusque parebant. Iuppiter cum coniuge Iunone et filia Minerva templum magnum in Capitolio habebat. Virgines in templo Vestae ignem sacrum curabant. Dii custodes imperii Romani erant.

Grammatica 1. A III. declinatio - sg. gen. vgzdsk mindig "-is" Hrom csoportja van: msh-s tvek vegyes -i- tvek rex, regis m rex regem regis regi rege reges reges regum regibus regibus Vegyes -i-tvek: nomen, -is n ars, artis f nomen nomen nominis nomini nomine nomina nomina nominum nominibus nominibus ars artem artis arti arte artes artes artium artibus artibus

tiszta -i- tvek mare, -is n mare mare maris mari mari maria maria marium maribus maribus

turris, -is f turris turrem turris turri turri turres turres turrium turribus turribus

Tiszta -i- tvek:

-es, -is vg fnevek, melyeknek a sg. nom.-ban s sg. gen.-ban ugyanannyi sztag van -s, -x vg fnevek, melyeknek sg. gen. -is ragja eltt kt msh van -e, -al, -ar vg semlegesnem fnevek -a harmadik declinatihoz tartoz alapfok mellknevek zme s mellknvi igenevek

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

A harmadik declinatihoz tartoz mellknevek lehetnek: egyvgek ktvgek felix (-icis) m,f,n illustris, -e m,f n

hromvgek celeber, -bris, -bre m f n

2. Praeteritum imperfectum indicativi activi (folyamatos mlt) -ba- + -m laudalaudabam laudabas laudabat laudabamus laudabatis laudabant habehabebam habebas habebat habebamus habebatis habebant -eba- + m canaudicanebam canebas canebat canebamus canebatis canebant audiebam audiebas audiebat audiebamus audiebatis audiebant

esse eram eras erat eramus eratis erant

3. Iuppiter sz ragozsa: acc. Iovem, gen. Iovis, dat. Iovi, abl. Iove

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

vetus (-eris) rgi colo 3 tisztel caelum, -i n g mare, -is n tenger regno 1 uralkodik apud (+acc.) -nl, -nl duodecim tizenkett ceterus 3 tbbi supero 1 fellml ut amint dico 3 mond filius, -i m fia vkinek rex, regis m kirly pater, -tris m atya homo- inis m ember coniunx, -iugis mf hitves regina, -ae f kirlyn femina, -ae f asszony protego 3 vd filia, -ae f lnya vkinek ars, artis f mvszet invenio 4 feltall frater, tris m fivr omnis, -e sszes aqua, -ae f vz rego 3 irnyt

dea, ae f istenn (pl.dat.-abl. deabus) agricultura, -ae f mezgazdasg frux, -gis f gymlcs sive vagy inventor, -is m feltall vinum, -i n bor uva, -ae f szlfrt do 1 ad domina, ae f rn silva, ae f erd virens (-entis) virul bestia, ae f vadllat venatio, nis f vadszat amo 1 szeret formosus 3 szp futurus 3 leend praedico 3 elre elmond vates, -is m js, klt gratus 3 kedves morbus, -i m betegsg malum, -i n baj a, ab +abl. -tl, -tl arceo 2 tvoltart amor, -is m szerelem

Venus, -eris f Venusz prognatus 3 szrmaz Mars, -rtis m Mars parens, entis mf szl lupa, ae f nstnyfarkas sacer, sacra, sacrum szent geminus 3 iker servo 1 riz nomino 1 nevez (ketts acc.) auxilium, i n segtsg semper mindig victor, is m gyztes nuntius, i m hrnk lyra, ae f lant mercator, -is m keresked adiutor, -is m segt ignis, -is m tz familia, -ae f csald virgo, -inis f szz, leny adiuvo 1 segt consulo 3 megkrdez pareo 2 engedelmeskedik cum +abl. -val, -vel templum, -i n templom curo 1 gondoz custos, odis m r imperium, -i n birodalom

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio tertia

Salve, domine magister! - Salvete discipuli! Advertite animos! Silentium date! Audite verba mea! Narro vobis de ludo antiquo. Romae pueri primum in ludo discebant. Ludi magister pueros docebat. Nos de ludo antiquo nonnulla scimus. Plinius amico suo Mediolani de schola in epistula scribit. Responde mihi, quis ita clamat: Et tu, mi fili, Brute? Graeci, qui alios barbaros nominabant, se humanos et doctos putabant. Servi Graeci liberos dominorum Romanorum linguam Graecam docebant. Romani scientiam, humanitatem Graecorum accipiebant. Nonnulli Romani humanitatem Graecorum timebant et interrogabant: An nos, Romani, Graeciam occupavimus? Immo vero Graeci Romam occupaverunt. Servi Graeci liberos nostros litteris suis effeminaverunt. Roma non litteris, sed disciplina, constantia alios superavit. Paulatim nobiles Romani litterarum studiosi exstiterunt. M. Tullius Cicero pro humanitate multa fecit et ibi aequales superavit. Hos homines cognosco, de illis nihil scio. Scientiam quaesitum venimus. Sententiae: Homines, dum docent , discunt. (Seneca) Non scholae, sed vitae discimus. (Seneca) Exemplis discimus. (Phaedrus) Quidquid discis, tibi discis. (Petronius)

Grammatica 1. Vocativus: - az -us, -ius vg II. declinatis fnevek rendelkeznek nll vocativus vgzdssel. -us -e (dominus - domine) -ius -i (csak szemlyneveknl s a kvetkezknl: filius, genius, meus) -ius -ie (kzneveknl: nuntius - nuntie) V.: Et tu, mi fili, Brute! 2. Locativus: az egyesszm, I-II. declinatiba tartoz vros- s szigetnevek hol? krdsre a sg. gen. alakkal felelnek. Hova krdsre acc.-szal, honnan krdsre abl.-szal. Ezek analgijra egyes kznevek ugyangy fejezhetnek ki helyhatrozt: pl. domus.

hov? Romam Mediolanum domum

hol? Romae Mediolani domi

honnan? Roma Mediolano domo

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
3. Nvmsok a, szemlyes nvmsok n/mi te/ti m ego me mei mihi me nos nos nostri/nostrum nobis nobis tu te tui tibi te vos vos vestri/vestrum vobis vobis is eum eius ei eo ei/ii eos eorum eis/iis eis/iis

/k f ea eam eius ei ea eae eas earum eis/iis eis/iis

n id id eius ei eo ea ea eorum eis/iis eis/iis

b, mutat s vonatkoz nvmsok hic, haec, hoc ez ; ille, illa, illud az; qui, quae, quod aki, ami hic hunc huius huic hoc hi hos horum his his haec hanc huius huic hac hae has harum his his hoc hoc huius huic hoc haec haec horum his his ille illum illius illi illo Illi Illos illorum Illis Illis illa illam illius illi illa illae illas illarum illis illis illud illud illius illi illo illa illa illorum illis illis qui quem cuius cui quo qui quos quorum quibus quibus quae quam cuius cui qua quae quas quarum quibus quibus quod quod cuius cui quo quae quae quorum quibus quibus

c, visszahat nvms (magt...) nom. - , acc. se, gen. sui, dat. sibi, abl. se - egyes- s tbbesszmban megegyezik 4. Imperativus (felszlt md) - csak E/2. s T/2.-ben ltezik E/2. T/2 lauda laudate habe habete cane canite audi audite

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
5. Praesens perfectum indicativi activi (befejezett jelen) kpzse: az ige harmadik sztri alakjbl kapott thz jrulnak az esetragok laudo 1 -avi, -atum habeo 2 ui itum ago 3 egi actum audio 4 ivi itum

laudavi laudavisti laudavit laudavimus laudavistis laudaverunt

habui habuisti habuit habuimus habuistis habuerunt

egi egisti egit egimus egistis egerunt

audivi audivisti audivit audivimus audivistis audiverunt

Jelentse: a mltban egyszeri (vagy tbbszri, de meghatrozott szm) cselekvst jell szemben a praet. imp.-mal, amely hosszan tart, vagy ismtld cselekvst fejez ki a mltban. 6. Supinum - clhatrozi rtelmet kifejez fnvi igenv - az ige negyedik sztri alakja pl.: quaesitum - quaero 3 -sivi -situm keres igbl: keresni (hogy keressnk) 7. Birtokos nvms (az n..., a te..., stb) meus 3, tuus 3, suus 3 noster 3 (-tra, -trum), vester 3, suus 3

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

salveo 2 egszsges, jl van magister, -i m tanr discipulus, -i m dik adverto 3 -ti, -sum odafordt animus, -i m llek silentium, -i n csend do 1 dedi datum ad audio 4 -ivi -itum hall verbum, -i n ige, sz meus 3 az enym (my, mein) de +abl. -rl, -rl ludus, -i m jtk(iskola) antiquus 3 kori, rgi Roma, -ae f Rma puer, i -m fi primum kezdetben disco 3 didici tanul doceo 2 -cui -ctum tant nonnullus 3 nhny scio 4 scivi scitum tud amicus, -i m bart schola, -ae f iskola epistola, -ae f levl in + abl. -ban , -ben

respondeo 2 -di -sum vlaszol quis, quid ki, mi (ragozsa mint a qui, quae, quod-nak) ita gy alius 3 ms barbarus 3 barbr

constantia, -ae f llhatatossg supero 1 -avi -atum fellml

paulatim lassanknt nobilis, -is m nemes studiosus 3 tanulmnyoz, jrtas humanus 3 emberi exsisto 3 exstiti lesz, vlik vmiv doctus 3 tanult pro +abl -rt puto 1 -avi -atum gondol facio 3 feci factum tesz, csinl servus, -i m szolga ibi ott liberi, -orum m gyerekek aequalis 2 hasonl lingua, -ae f nyelv dum amg scientia, -ae f tudomny vita, -ae f let humanitas, -atis f embersg sed hanem accipio 3 accepi -ptum tvesz exemplum, -i n plda timeo 2 -ui fl (amitl:acc) quisquis, quidquid brki, brmi interrogo 1 -avi -atum iustitia, -ae f igazsg krdezget an vajon virtus, -utis f erny Graecia, -ae f Grgrszg nihil, -i n semmi occupo 1 -avi -atum elfoglal quaero 3 -sivi -situm krdez immo st venio 4 veni ventum jn vero valjban cognosco3 -novi -nitum ismer littera, -ae f bet disciplina, -ae f fegyelem litterae, -arum f tudomny, scribo 3 scripsi, scriptum r irodalom effemino1 -avi -atum elniest

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio quarta

Apud Graecos et Romanos viri, qui futura praedicebant - vates, haruspices, augures -, magnam auctoritatem habebant. Ad oraculum Delphicum longe lateque clarum ex toto orbe terrarum homines veniebant et de sua aliorumque vita omnia scire cupiebant. Pythia saepe obscure, sed prudenter respondebat quae vocem ambiguam regis filiis, Tarquiniis dedit: matri qui dederit princeps oscula, victor erit. L. Iunius Brutus recte intellegit et matri dabo oscula Terrae! Terra enim communis mater omnium - clamavit. Augures populi Romani semper nobiles erant; haruspices Tuscos qui exta hostiarum disciplina Etrusca consulebant, Romani non diligebant: haruspex ubi haruspicem aspexerit, ridebit - dicebant. Inde proverbium: Haruspici haruspex (arridet). Anecdota de Lacedaemoniis: Cum magnus Persarum exercitus Thermopylis appropinquabat, quidam Lacedaemoniis eorum magnitudinem nuntiavit: Multi hostes venient, et vos a multitudine telorum solem non videbitis. Tum Lacedaemonii: In umbra igitur pugnabimus. Proverbium: Do, ut des. Sententiae: Donec eris felix, multos numerabis amicos, tempora si fuerint nubila, solus eris. (Ovidius) Ut sementem feceris, ita metes. (Cicero) Qui dedit beneficium, taceat; narret, qui accepit. (Seneca) Videant consules, ne quid res publica detrimenti capiat. (Cicero)

Grammatica 1. Adverbium kpzse I-II. decl. mellkneveknl az elhagyott -us 3 vgzds helyre -e kerl pl.: longus 3 (hossz) - longe (hosszan) rectus 3 (helyes - recte (helyesen) III. decl. mellkneveknl a sg. gen. elhagyott -s vgzdse helybe -ter kerl pl.: celer, -is, -e (gyors) gen.-a: celeris - celeriter fortis, -e (btor) gen.-a: fortis - fortiter de: az -ns vg mellkneveka t -ti vgzdst a -ter kpz eltt elhagyjk pl.: prudens (-entis) (okos) gen.-a prudentis - prudenter 2. Futurum imperfectum indicativi activi (folyamatos jv) kpzse: I-II. coni.-ban laudabo habebo laudabis habebis laudabit habebit III-IV. coni.-ban audiam audies audiet sum, esse. fui ero eris erit erimus eritis erunt

agam ages aget

laudabimus habebimus agemus audiemus laudabitis habebitis agetis audietis laudabunt habebunt agent audient 3. Futurum perfectum indicativi activi (befejezett jv) - a jvben befejezett cselekvs, elidejsg kifejezsre

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

kpzse: a ltige futurum imp.-t kapcsoljuk az ige perf. tvhez, kivve a T./3., ahol a ltige megfelel alakja (erunt) helyett -erint-et kapcsolunk az ige perf. tvhez laudavero laudaveris laudaverit laudaverimus laudaveritis laudaverint habuero habueris habuerit habuerimus habueritis habuerint egero egeris egerit egerimus egeritis egerint audivero audiveris audiverit audiverimus audiveritis audiverint fuero fueris fuerit fuerimus fueritis fuerint

4. Praesens imperfectum coniunctivi activi (ktmd) - ltalban mellkmondatot kt a fmondathoz, de nllan is hasznlatos, tbbnyire felszlts kifejezsre kpzse: az imperfectum thz jrul -a- kthangzval (amely az I. coni. -a- thangzjval egybeolvadva -e-v lesz)

laudem laudes laudet laudemus laudetis laudent

habeam habeas habeat habeamus habeatis habeant

agam agas agat agamus agatis agant

audiam audias audiat audiamus audiatis audiant

sim sis sit simus sitis sint

5. A birtokos nvms hasznlata: - ha az alany s a birtokos szemlye klnbzik, akkor a suus 3 helyett az eius, illetve az eorum, earum, eorum szemlyes nvmsi genitivusok szerepelnek. A suus 3-ot akkor hasznljuk, ha az alany s birtokos megegyezik s a birtokost nyomatkostani akarjuk, teht: a sajt.... pl.: Ltja az anyjt. - Videt matrem. Ltja a sajt anyjt, de azt nem. - Videt matrem suam, sed eius matrem non.

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

apud + acc. -nl vir, viri m frfi haruspex, -icis m bljs augur, -uris m madrjs auctoritas, atis f tekintly oraculum, i n jcda, jslat longus 3 hossz latus 3 szles ex +abl. -bl totus 3 egsz orbis, is m kereksg alius 3 msik vita, - ae f let omnis, -e minden scio 4 -ivi -itum tud cupio 3 -ivi, -itum vgyik saepe gyakran obscurus 3 homlyos prudens, (entis) okos respondeo 2 -di, -sum vlaszol vox, vocis f hang ambiguus 3 bizonytalan do 1 dedi datum ad mater, matris f anya accipio 3 cepi ceptum kap consul, -is m konzul

princeps (-ipis) els osculum, i n csk victor, oris m gyztes rectus 3 helyes intellego 3 lexi lectum megrt communis 2 kzs clamo 1 kilt Tuscus 3 etruszk exta, orum n bl hostia, -ae f ldozat consulo 3 lui -ltum megkrdez diligo 3 lexi, lectum szeret ubi ahol, mihelyt aspicio 3 spexi, -spectum megpillant rideo 2 si, -sum nevet inde innen arrideo 2 rnevet cum amikor Lacedaemonius 3 sprtai Persa, -ae m perzsa ember exercitus hadsereg Thermopylae, arum f appropinquo 1 kzelt (amihez: dat.) quidam, quaedam, quondam egy bizonyos ne nehogy res publica, rei publicae f kztrsasg

magnitudo, inis f nagysg nuntio 1 hrl visz hostis, -is m ellensg venio 4 veni ventum jn telum, -i ndrda sol, is m nap video 2 vidi visum lt tum akkor umbra, -ae f rnyk igitur teht pugno 1 harcol ut hogy, amint eligo 3 legi, lectum kivlaszt donec amg felix (icis) boldog numero 1 szmol tempus, oris n id nubilus 3 felhs solus 3 egyedli sementis, is f vets ita gy meto 3 arat beneficium, -i n jtett taceo 2 cui hallgat detrimentum, i n kr

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio quinta

Apud Romanos vir, qui primum magistratum gerebat, consul appellabatur. Lictores longo ordine consuli antecedebant, qui fascium ius obtinebat, consul alter antecedebat lictoribus suis. Consul duodecim lictores habebat, qui insignia imperii, fasces ferebant. In fascibus secures ferebantur. Consules in bello militibus exercitus Romani, in pace civibus imperabant. Magistratus omnes certo ordine, certa civis Romani aetate gerebantur. Cicero, quamquam homo novus fuit, omnes magistratus suo anno gessit. Quaestores aerarium administrabunt. Aediles, qui de aedibus appellantur, non solum sacras, sed etiam privatas aedes curabunt. Iudicia a praetoribus administrabuntur. Censor cives moresque Romanorum censebit. Dictator in magno periculo rei publicae senatus iussu a consulibus dicetur. Romani diem aut festum aut infestum aut intercisum nominabant. Die festo incolae urbis domos reliquerant, et ad templa deorum processerunt. Postquam homines severa finiverant sacraque fecerant pro eventu felici rerum, in amphitheatrum sive in circum properabant et ludos festos spectabant. Sententia: Laudamus veteres, sed nostris utimur annis. (Ovidius)

Grammatica

1. 4. declinatio - az u tv fnevek ide tartoznak azok a fnevek, melyeknek sg. gen.-a -us-ra vgzdik. - a sg. nom.-ban -us-ra vgzd szavak ltalban hmnemek (pl.: magistratus,-us m hivatalnok) - a sg. nom.-ban -u-ra vgzdek semlegesnemek (pl.: cornu, -us n szarv) masculinum (femininum) neutrum

magistratus magistratum magistratus magistratui magistratu

magistratus magistratus magistratuum magistratibus magistratibus

cornu cornu cornus cornu cornu

cornua cornua cornuum cornibus cornibus

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

2. 5. declinatio - az e tv fnevek - ide tartoznak azok a fnevek, melyeknek sg. nom.-a -es-re, sg. gen.-a pedig -eire vgzdik - ezek a szavak kt kivteltl (pl.: dies, diei m nap) eltekintve nnemek (pl.: res, rei f dolog) sg. res rem rei rei re pl. res res rerum rebus rebus

3. Praesens imperfectum indicativi passivi (szenved jelen) - a latin nyelvben mindhrom idben hasznljuk a szenved alakokat - a szenved alakok az imperfecta actio-ban csak a szemlyragokban trnek el a cselekvktl. A kthangzk megegyeznek, kivve a 3. coniugatio E./2. alakjt, ahol a kthangz -e- lesz. laudor laudaris laudatur laudamur laudamini laudantur habeor haberis habetur habemur habemini habentur agor ageris agitur agimur agimini aguntur audior audiris auditur audimur audimini audiuntur

4. Praeteritum imperfectum indicativi passivi (szenved mlt) - kpzse teljesen szablyosan trtnik (ld. 3. pont) laudabar laudabaris laudabatur laudabamur laudabamini laudabantur habebar habebaris habebatur habebamur habebamini habebantur agebar agebaris agebatur agebamur agebamini agebantur audiebar audiebaris audiebatur audiebamur audiebamini audiebantur

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

5. Futurum imperfectum indicativi passivi (szenved jv) - teljesen szablyos, eltekintve az I-II. coni.-ban az E/2. kthangzjtl, amely i helyett e lesz laudabor laudaberis laudabitur laudabimur laudabimini laudabuntur habebor habeberis habebitur habebimur habebimini habebuntur agar ageris agetur agemur agemini agentur audiar audieris audietur audiemur audiemini audientur

6. Praeteritum perfectum indicativi activi - elidejsget fejez ki a mltban - kpzse: perfectum t + a ltige praeteritum imperfectuma laudaveram laudaveras laudaverat laudaveramus laudaveratis laudaverant habueram habueras habuerat habueramus habueratis habuerant egeram egeras egerat egeramus egeratis egerant audiveram audiveras audiverat audiveramus audiveratis audiverant

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

primus 3 els magistratus, -us m hivatal(nok) gero 3 gessi gestum visel consul, -is m konzul appello 1 nevez vminek (ketts acc.) lictor, -is m hatsgi szolga longus 3 hossz ordo, -inis m rend antecedo 3 antecessi antecessum eltte megy vminek(dat) fascis, -is m vessz ius, iuris n jog obtineo 2 -ui -tentum br, elnyer alter, -a, -um msik duodecim tizenkett insigne, -is n jelvny fero, ferre, tuli, latum visz securis, -is f brd miles, -itis m katona exercitus, -us m hadsereg pax, pacis f bke civis, -is m polgr impero 1 parancsol certus 3 meghatrozott

aetas, -atis f kor quamquam mbr novus 3 j annus, -i m v aerarium, -i n kincstr administro 1 szolgl, riz quaestor, -is m quaestor aedilis, -is m aedes, -is f hz non solum..., sed etiam... nemcsak..., hanem ... is sacer, sacra, sacrum szent privatus 3 magn curo 1 gondoz iudicium, -i n tlet praetor, -is m censor, -oris m cenzor mos, moris m erklcs censeo 2 -ui felmr dictator, -oris m dikttor magnus 3 nagy periculum, -i n veszly senatus, -us m szentus iussus, -us m parancs dico 3 dixi dictum mond, nevez

dies, diei m nap festus 3 nnepi infestus 3 kznap intercisus 3 megszaktott incola, -ae m lakos urbs, urbis f vros (Rma) domus, -us f hz pl. acc. domos relinquo 3 reliqui, relictum elhagy templum, -i n templom procedo 3 -cessi, -cessum odamegy postquam miutn severus 3 komoly finio 4, -ivi, -itum befejez facio 3 feci factum tesz pro (+abl.) -rt eventus, -us m kimenetel felix (-icis) szerencss amphitheatrum, -i n sznhz circus, -i m cirkusz propero 1 siet vhov specto 1 nz utor, uti, usus sum hasznl (amit: abl.)

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio sexta

Iuvenes Romani libenter in conubiis viverent, sed penuria mulierum magna est, quia Romanis cum finitimis conubia non fuerunt. Tum ex consilio patrum Romulus legatos ad vicinas gentes misit, ut societatem conubiumque populo Romano peterent. Legationem nusquam benigne acceperunt. Tum Romulus ludos parabat, ad quos multi mortales convenerunt. Sabinorum omnis multitudo cum liberis atque coniugibus venit. Cum hospites urbem vidissent, et spectacula spectavissent, Romulus signum dedit iuvenibus Romanis, ut virgines Sabinas raperent, et eas secum portarent. Maesti parentes fugiunt et magna erat eorum indignatio. Evenit, ut agrestes Romani ex Albano agro, Albani ex Romano praedas invicem agerent. Inde bellum incipit civili simillimum bello, cum Romani ab Albanis originem ducerent. Forte in duobus exercitus erant trigemini fratres acerrimi. Romanos Horatios, Albanos autem Curiatios vocabant. Cum trigeminis agunt reges, ut pro sua quisque patria ferro dimicent: Ibi imperium erit, ubi victoria fuerit. In magna pugna duo Horatii cadunt, sed tertius interficit tres Curiatios. Romani ovant et magno cum gaudio Horatium accipiunt. Proverbium: Si tacuisses, philosophus mansisses. Grammatica 1. A szemlyes s visszahat nvms ablativusa mellett a cum praepositio helyzete: mecum, tecum, secum, nobiscum, vobiscum 2. Coniunctivi activi praeteritum imperfectum kpzse: imperfectum t + (e)re + szemlyragok jelentse nll hasznlatban: feltteles jelen laudarem laudares laudaret laudaremus laudaretis laudarent haberem haberes haberet haberemus haberetis haberent agerem ageres ageret ageremus ageretis agerent audirem audires audiret audiremus audiretis audirent

3. Coniunctivi activi praeteritum perfectum kpzse: perfectum t + isse + szemlyragok jelentse nll hasznlatban: feltteles mlt laudavissem laudavisses laudavisset laudavissemus laudavissetis laudavissent habuissem habuisses habuisset habuissemus habuissetis habuissent egissem egisses egisset egissemus egissetis egissent audivissem audivisses audivisset audivissemus audivissetis audivissent

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
4.Mellknevek fokozsa a, kzpfok: kpzje: -ior, -ius (mf,n), amely a sg. gen. ragja helybe jrul - ragozsa a III. declinatio alapjn, mssalhangzs t szerint pl.: tutus 3 - tutior, -ius m,f tutior tutiorem tutioris tutiori tutiore n tutius tutius m,f tutiores tutiores tutiorum tutioribus tutioribus n tutiora tutiora

b, felsfok: kpzje -issimus 3 (ill. a hmnem egyesszm nominativusban -er vg mellkneveknl ez -rimus 3 [ez kivtelkpp a hmnem alak sg. nom.-nak vgre kerl], 6 ilis 2 vgnl pedig -limus 3) kerl a sg. gen. ragja helybe: pl.: tutus 3 - tutissimus 3 acer, acris, acre - acerrimus 3 facilis 2 - facillimus 3 Szablytalan a kpzse t mellknvnek: bonus 3 j malus 3 rossz magnus 3 nagy parvus 3 kicsi multus 3 sok melior, -ius peior, -ius maior, -ius minor, minus plus (pluris) optimus 3 pessimus 3 maximus 3 minimus 3 plurimus 3

5. A szmnevek tszmnevek: unus 3, duo/duae/duo, tres/tria, quattuor, quinque, sex, septem, octo, novem, decem, undecim, duodecim ezek kzl ragozhat: unus unum unius uni uno una unam unius uni una unum unum unius uni uno duo duos duorum duobus duobus duae duas duarum duabus duabus duo duo duorum duobus duobus tres(m,f) tres trium tribus tribus tria tria

6. Coniunctivi activi praesens perfectum kpzse: laudaverim habuerim laudaveris habueris laudaverit habuerit laudaverimus laudaveritis laudaverint habuerimus habueritis habuerint

egerim habueris habuerit habuerimus habueritis habuerint

audiverim audiveris audiverit audiverimus audiveritis audiverint

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
ltalban mellkmondatban hasznljuk, pl.: Vides, quid feceris? (Ltod, mit tettl?)

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

iuvenis, -is m ifj libens (-entis) szves conubium, -i n hzassg vivo 3 vixi, victurus l penuria, -ae f hiny mulier, -eris f asszony quia mivel cum (+abl.) -val finitimus 3 szomszd consilium, -i n terv, dnts legatus, -i m kvet vicinus 3 szomszdos gens, gentis f np mitto 3 misi missum kld ut hogy societas, -atis f szvetsg peto 3 petivi petitum kr nusquam sehol benignus 3 jindulat legatio, -onis f kvetsg tum akkor paro 1 kszt mortalis, -is m haland convenio 4 -veni -ventum sszejn Sabinus 3 szabin liberi, -orum m gyerek coniunx, -iugis f felesg hospes, -itis m vendg spectaculum, -i n ltvnyossg specto 1 megszemll signum, -i n jel rapio 3 rapui raptum elragad porto 1 visz

maestus 3 szomor profugio 3 -fugi elmenekl indignatio -onis f mltatlankods forte esetleg evenio 4 eveni eventum megesik agrestis, -is m paraszt ager, agri m szntfld praeda, -ae f zskmny invicem klcsnsen inde ebbl incipio 3 -cepi -ceptum kezd(dik) civilis 2 polgri similis 2 hasonl origo, -inis f eredet duco 3 duxi ductum vezet trigeminus 3 hrmasiker frater, fratris m fivr acer, acris, acre kemny autem pedig rex, regis m kirly pro (+abl.) -rt quisque kiki dimico 1 harcol ferrum, -i n vas ibi ott victoria, -ae f gyzelem pugna, -ae f harc cado 3 cecidi casurus elesik interficio 3 -feci -fectum megl ovo 1 ujjong gaudium, -i n rm accipio 3 cepi ceptum fogad si ha

taceo 2 tacui hallgat philosophus, -i m blcs maneo 2 mansi marad

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio septima

Canis per fluvium carnem ferens Amittit merito proprium, qui alienum appetit. Canis per flumen carnem dum ferret natans, lympharum in speculo vidit simulacrum suum, aliamque praedam ab altero ferri putans eripere voluit: verum decepta aviditas et, quem tenebat ore, dimisit cibum, nec, quem petebat, potuit adeo attingere. (Phaedrus: Fab. I.4.)

De vulpe et uva Fame coacta vulpes alta in vinea uvam appetebat summis saliens viribus. Quam tangere ut non potuit, discedens ait: nondum matura est; nolo acerbam sumere. Qui facere quae non possunt, verbis elevant, ascribere hoc debebunt exemplum sibi. (Phaedrus: Fab. IV. 3.)

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

Grammatica 1. Praesens imperfectum coniunctivi passivi - jelentshez ld. praesens imperfectum coniunctivi activi (felszlts) - kpzse: az imperfectum thz jrul -a- kthangzval (amely az I. coni. -athangzjval egybeolvadva -e-v lesz) + a passzv szemlyragok

lauder lauderis laudetur laudemur laudemini laudentur

habear habearis habeatur habeamur habeamini habeantur

agar agaris agatur agamur agamini agantur

audiar audiaris audiatur audiamur audiamini audiantur

2. Coniunctivi passivi praeteritum imperfectum - jelentse nll hasznlatban: szenved feltteles jelen - kpzse: imperfectum t + (e)re + passzv szemlyragok laudarer laudareris laudaretur laudaremur laudaremini laudarentur haberer habereris haberetur haberemur haberemini haberentur agerer agereris ageretur ageremur ageremini agerentur audirer audireris audiretur audiremur audiremini audirentur

3. Participium imperfectum activi (folyamatos mellknvi igenv) - kpzse: az ige imperfectum tvhez tesszk 1-2. coni.-ban az -ns kpzt, 3-4. coni.-ban az -ens kpzt. gy: laudo 1, -avi, -atum lauda-re lauda-ns (-antis) dcsr habeo 2, -ui, -itum habe-re habe-ns (-entis) birtokl ago 3 egi actum ag-ere ag-ens (-entis) z venio 4 veni ventum veni-re veni-ens (-entis) jv

A part. imp. act. a III. decl. alapjn ragozdik (ersen i tv). 4. Participium perfectum passivi (Befejezett mellknvi igenv) - kpzse: az ige supinum alakjnak -um vgzdst levgva a megmaradt thz hozztesszk az -us 3 kpzt. gy: laudat-um laudat-us 3 a dcsrt habit-um habit-us 3 a birtokolt act-um act-us 3 a hajtott audit-um audit-us 3 a hallott

A part. perf. pass.-t az I-II. decl. alapjn ragozzuk.

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

5. A possum, posse, potui ige ragozsa - a pot-/pos- eltag utn a sum, esse, fui ige megfelel alakja kerl - ha a sum ige s-szel kezddik, akkor a pos-eltagot hasznljuk, amikor e-vel, akkor a pot-ot possum poteram potero possim possem potes poteras poteris possis posses potest poterat poterit possit posset possumus poteramus poterimus possimus possemus potestis poteratis poteritis possitis possetis possunt poterant poterunt possint possent A perfectum alakok szablyosan ragozdnak. 6. A passzv perfectum alakok Praesens (jelen) praeteritum - perfectum indicativi passivi (Szenved befejezett mlt) futurum (jv) kpzse: az ige participium perfectum passivijhez jrul a sum esse fui megfelel alakja: praesens imp. ind. act. praet. imp. ind. act. fut. imp. ind. act. Mivel a participium nem specifikus, ezrt az egyes esetekben is tudjuk jellni az alany nemt.

praes.perf.ind. pass. laudatus 3 sum laudatus 3 es laudatus 3 est laudati 3 sumus laudati 3 estis laudati 3 sunt

praet. perf. ind pass. laudatus 3 eram laudatus 3 eras laudatus 3 erat laudati 3 eramus laudati 3 eratis laudati 3 erant

fut. perf. ind. pass. laudatus 3 ero laudatus 3 eris laudatus 3 erit laudati 3 erimus laudati 3 eritis laudati 3 erunt

Ugyangy kpezhetk a coniunctivus mg ismeretlen alakjai is (coni. praes. perf. pass. - laudatus 3 sim coni. praet. perf. pass. - laudatus 3 essem)

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

canis, canis m kutya per (+acc) t, keresztl fluvius, -i m foly caro, carnis f hs merito mltn proprius 3 sajt alienus 3 a ms appeto 3 -petivi, -petitum kvn flumen, inis n foly dum mikzben nato 1 szik lympha, -ae f vz speculum, -i n tkr video 2, vidi, visum lt simulacrum, -i n kpms alius 3 msik praeda, -ae f zskmny a, ab (+abl.) -tl alter, altera, alterum 3 a msik (kett kzl) ferri a visz ige inf. pass.-a puto 1 gondol

volo, velle, volui akar verum de decipio 3 decepi, deceptum megcsal aviditas, -atis f mohsg teneo 2 tenui, tentum tart os, oris n szj cibus, -i m lelem nec s nem peto 3 petivi, petitum tmad possum, posse, potui kpes nec ... adeo mg kevsb attingo 3, attigi, attactum elr vulpes, -is f rka uva, -ae f szlfrt fames, -is f hsg cogo 3 coegi, coactum z, hajt altus 3 magas, mly vinea, -ae f szllugas summus 3 legnagyobb, teljes salio 4 -ui ugrik

vis, vim,-,-, vi, vires, vires, virium, viribus, viribus f er tango 3 tetigi, tactum elr, megrint ut minthogy discedo 3 -cessi, -cessum tvozik nondum mg nem maturus 3 rett nolo, nolle, nolui nem akar acerbus 3 savany sumo 3 sumpsi, sumptum levesz verbum, -i n sz, ige elevo 1 felemel, kisebbt ascribo 3 ascripsi, ascriptum magra vllal debeo 2 , -ui kteles exemplum, -i n plda eripio 3, eripui, ereptum elragad

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio octava

Magna vis frumenti ex Sicilia advecta est, agitatumque in senatu, quanti plebi daretur... Marcius Coriolanus, hostis tribuniciae potestatis Si annonam - inquit - veterem volunt, ius pristinum reddant patribus. Et senatui nimis atrox visa sententia est, et plebem ira prope armavit... Marcius damnatus absens in Volscos exsulatum abiit minitans patriae hostilesque iam tum spiritus gerens. Venientem Volsci benigne excepere: ...consilia conferunt de Romano bello... Missique sunt de pace ad Marcium oratores. Atrox responsum rettulerunt. Pervicere certe, ut et Veturia, magno natu mulier, et Volumnia duos parvos ex Marcio ferens filios secum in castra hostium irent, et, quoniam armis viri defendere urbem non possent, mulieres precibus lacrimisque defenderent. Mulier (Veturia) in iram ex precibus versa: Sine, priusquam complexum accipio, sciam, - inquit - ad hostem an ad filium venerim, captiva materne in castris tuis sim... Non, cum in conspectu Roma fuit, succurrit intra illa moenia domus ac penates mei sunt, mater, coniunx, liberique?... Comploratio sui patriaeque fletusque mulierum fregere tandem virum. Complexus inde suos dimittit; ipse retro ab urbe occupanda castra movit. (Livius: Ab urbe condita II. 34-35.,39-40.) Proverbium: Iniuriam facturus iam facit.

Grammatica

1. Participium instans activi - kpzse: supinum t + -urus 3 - jelentse: -ni kszl (pl.: facturus 3 - tenni kszl, aki majd tenni fog) amo 1 amat-urus 3 habeo 2 habui habitum cano 3 cecini cantatum audio 4 audivi auditum habit-urus 3 cantat-urus 3 audit-urus 3

2. Participium instans passivi - kpzse: imperfectum t + -ndus 3 / -endus 3 - jelentse: -and, -end (pl. repetendus 3 - megismtlend) ama-re ama-ndus 3 habe-re habe-ndus 3 can-ere can-endus 3 audi-re audi-endus 3

3. Az lszenved (deponens) igk s az infinitivus imperfectus activi (passzv fnvi igenv) Alakjuk passzv, de jelentsk aktv. minitor 1 (minitari) minitatus sum - fenyeget reor 2 (reri) ratus sum - gondol nascor 3 (nasci) natus sum - szletik experior 4 (experiri) expertus sum - kiprbl

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

4. A volo, velle, volui - akar ige ragozsa volo vis vult volumus vultis volunt volebam volebas volebat volebamus volebatis volebant volam voles volet volemus voletis volent velim velis velit velimus velitis velint vellem velles vellet vellemus velletis vellent

A perfectum alakok szablyosan kpzdnek. 5. Consecutio temporum A latin alrendel mondatok nagyrszben rvnyesl a mellkmondatok lltmnyt meghatroz consecutio temporum-nak nevezett szablyrendszer. Fszablyok: 1. Ha a fmondat lltmnya jelen vagy jv idej, akkor a mellkmondat lltmnya a coniunctivus praesens-einek egyikbe kerl. 2. Ha a fmondat lltmnya mlt idej, akkor a mellkmondat lltmnya a coniunctivus praeteritum-ainak egyikbe kerl. Mellkszablyok: 1. Ha a kt cselekvs egyidej, a mellkmondat lltmnya imperfectum lesz 2. Ha a mellkmondat cselekvse elidej a fmondathoz kpest, a mellkmondat lltmnya perfectum lesz 3. Ha a mellkmondat cselekvse utidej a fmondathoz kpest, a mellkmondat lltmnya az illet ige part. inst. act.-jnek s a sum, esse, fui megfelel alakjnak (coni. praes./praet. imp.-a) sszettele lesz. Pl.: Audio, quid facias / feceris / facturus sis. Audiebam, quid faceres / fecisses / facturus esses.

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

frumentum, -i n gabona e, ex (+abl) -bl adveho 3 vexi vectum odaszllt agito 1 trgyal quanti mennyirt hastis, is m ellensg tribunicius 3 tribunusi annona, -ae f bza vetus (eris) rgi pristinus 3 egykori pervinco 3 vici meggyz certe ugyanis natus, us m szlets

nimis szerfltt atrox (ocis) vad, kemny ira, -ae f harag prope majdnem armo 1 felfegyverez damno 1 eltl absens (entis) tvollev Volscus 3 volszkusz exsulo 1szmkivetsben l abeo 4 ii, itum elmegy

minitor 1 fenyeget (+dat) hostilis 2 ellensges spiritus, us m llek benignus 3 szivlyes excipio 3 cepi ceptum fogad cosilim, i n tancskozs confero ferre contuli collatum sszehoz orator, -oris m szsl responsum, i n vlasz refero referre rettuli relatum visszahoz frango 3 fregi fractum megtr

victum complexus, us m lels

accipio 3 cepi ceptum elfogad tandem vgre captivus 3 fogoly complector 3 complexus sum tlel quoniam mivel -ne vagy inde ezutn arma, armorum n fegyver cum amikor retro vissa defendo 3 fendi fensum conspectus, us m tekintet moveo 2 movi motum mozdt megvd possum posse potui kpes succurro 3 curri eszbe jut condo 3 condidi conditum alapt mulier -is f asszony intra (+acc.) bell preces, um f knyrgs moenia, ium n falak lacrima, ae f knny domus, us f hz verto 3 verti versum fordt penates, um m hzi istenek sino 3 sivi enged comploratio, nis f sirats

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio nona

Iuppiter ut liquidis stagnare paludibus orbem et superesse virum de tot modo milibus unum et superesse videt de tot modo milibus unam, innocuos ambo, cultores numinis ambo, nubila disiecit Iam mare litus habet, plenos capit alveus amnes, flumina subsidunt, collesque exire videntur, surgit humus, crescunt loca decrescentibus undis, postque diem longam nudata cacumine silvae ostendunt limumque tenent in fronde relictum. Redditus orbis erat; quem postquam vidit inanem et desolatas agere alta silentia terras, Deucalion lacrimis ita Pyrrham adfatur obortis: Ot utinam possim populos reparare paternis artibus atque animas formatae infundere terrae! nunc genus in nobis restat mortale duobus (sic visum superis) hominumque exempla manemus

Grammatica

1. Ablativus absolutus imperfectus - perfectus - mondatrvidt szerkezet (ltalban idhatrozi mondatot rvidt) - egy ablativusban ll fnvbl s egy vele egyeztetett participiumbl ll - ha a participium participium imperfectum activi, akkor a mellkmondat ktszava: mikzben - ha a participium participium perfectum passivi, akkor a mellkmondat ktszava: miutn - az ablativusban ll fnv lesz a mellkmondat alanya, a participium lesz a mellkmondat lltmnya, mely a fmondathoz kpest aktv s egyidej (participium imp. act.) vagy passzv s elidej (participium perf. pass.) lesz Pl.: Trimalchio Minerva ducente in Romam venit. (duco 3, duxi, ductum vezet) Trimalchio - mikzben Minerva vezette (t) - Rmba venit. (ablativus absolutus imperfectus) Gubernator destricto ense petivit poetam. (destringo 3, destrinxi, destrictum kihz; ensis, is m kard) A kormnyos - miutn a kardja kivonatott - megtmadta a kltt.

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
(ablativus absolutus perfectus) 2. Az infinitivusok egyes fajti infinitivus imperfectus activi ama-re infinitivus perfectus activi amav-isse infinitivus instans activi amat-urum, -uram, -urum -uros, -uras, -ura esse infinitivus imperfectus passivi ama-ri infinitivus perfectus passivi amat-um, -am, -um -os, as, -a esse infinitivus instans passivi amatum iri

3. Accusativus cum infinitivo - Nominativus cum infinitivo - alanyi vagy trgyi kijelent mellkmondatok kifejezsre szolgl - egy vezrigbl (verbum regens), egy accusativusban ll fnvbl s egy infinitivusbl ll (innen a neve: acusativus cum infinitivo) - a vezrige tbbnyire mondst, gondolst, akarst vagy rzelmet kifejez ige - fordtsa: a vezige lefordtsa utn a mellkmondatot a hogy vezeti be, majd az accusativus lesz a mellkmondat alanya, az infinitivus pedig annak az lltmnya Scio te amare homines - tudom, hogy te szereted az embereket A nominativus cum infinitivo abban klnbzik az acc. cum inf.-tl, hogy a verbum regens passzv igealak, amely egyeztetve van a nominativusban ll fnvvel. Videris tu amare homines - sz szerint: te ltszol szeretni az embereket magyarosan: ltszik, hogy te szereted az embereket Ha az inf. nem imperfectus activi, hanem imperfectus passivi, akkor a mellkmondat lltmnya a megfelel passzv igealak lesz: Scio te amari ab hominibus - tudom, hogy te szerettetsz az emberek ltal Videris tu amari ab hominibus - te szerettetni ltszol az emberek ltal Ha az acc./nom. cum inf. infinitivus-a nem imperfectus, hanem perfectus vagy instans, az a mellkmondatnak a fmondathoz val idviszonya is vltozni fog: perfectum esetn a mellkmondat cselekvse elidej lesz instans esetn a mellkmondat cselekvse egyidej lesz (imperfectum esetn egyidej). Scio te amavisse hominibus - tudom, hogy te szeretted az embereket Scio te amaturum esse hominibus - tudom, hogy te szeretni fogod az embereket Scio te amatum esse ab hominibus - tudom, hogy te szerettettl az emberek ltak Scio te amatum iri ab hominibus - tudom, hogy te szerettetni fogsz az emberek ltal Mivel az infinitivus perf. passivinek s az inf. instans activinek tbb alakja van, az egyes alakok vgzdse vltozik, ha a mellkmondat alanya egyesszmrl tbbesszmba kerl vagy hmnembl nnem vagy semlegesnem lesz.

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

4. Coniunctivus optativus Az haj, a kvnsg coniunctivusa, tagadszava ne. A praesens imp. s a praes. perf. teljesthet kvnsgot, a praet. imp. s a praet. perf. teljesthetetlen kvnsgot jell - az imperfectumok a jelenre, a perfectumok pedig a mltra vonatkoz kvnsgokat fejezik ki az albbi pldknak megfelelen. Brcsak meggygyulna a bartom. Brcsak mr meggygyult volna a bartom! (Nem tudom, hogy meggygyult-e mr, de lehetsges.) Utinam parentes mei viverent! Brcsak lnnek a szleim! (De nem lnek.) Utinam inimici mei mortui essent! Brcsak meghaltak volna az ellensgeim! (De nem haltak meg.) Utinam amicus convalescat! Utinam amicus convaluerit!

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

liquidus 3 folykony stagno 1 ll palus, -udis f mocsr orbis, -is m fld supersum, -esse, fennmarad tot annyi modo az imnt mille, milia ezer innocuus 3 rtatlan ambo, ambae, mindkett cultor, -is m tisztel numen, -inis n istensg nubilum, -i n felh disicio 3 disieci, disiectum sztszr anima, -ae f llek infundo 3, -fudi, -fusum belent mortalis 2 haland

litus, -oris n part plenus 3 teli alveus, -i m folymeder amnis, -is m foly -fui subsido 3, -sedi, -sessum lel collis, -is m domb exeo 4, exivi, exitum kimegy surgo 3, surrexi, surrectum felemelkedik humus, -i f anyafld ambo decresco 3, decrevi cskken unda, -ae f hullm nudo 1 lecsupaszt cacumen, -inis n cscs silva, -ae f erd formo 1 formz genus, generis n nem superus 3 fels, isten

ostendo 3, -di, -sum megmutat limus, -i m iszap frons, frondis f lomb relinquo 3, reliqui, relictum htrahagy postquam miutn inanis 2 res desolatus 3 elhagyott silentium, -i n csend lacrima, -ae f knny ita gy adfor 1, adfatus sum megszlt oborior 4 , -ortus sum keletkezik utinam brcsak reparo 1 megjavt, jjalkot paternus 3 atyai resto 1, restiti megmarad maneo 2, mansi, mansurus marad

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio decima

Me duce carpe viam. Pariter praecepta volandi tradit et ignotas accommodat alas. Inter opus monitusque genae senuere seniles, et patriae tremuere manus. Dedit oscula nato non iterum repetenda suo pennisque levatus ante volat comitique timet, velut ales ab alto quae teneram prolem produxit in aera nido, hortaturque sequi damnosasque erudit artes et movet ipse suas et nati respicit alas cum puer audaci coepit gaudere volatu deseruitque ducem caelique cupidine tractus altius egit iter: rapidi vicinia solis mollit odoratas, pennarum vincula, ceras. Tabuerant cerae: nudos quatit ille lacertos remigioque carens non ullas percipit auras, oraque caerulea patrium clamantia nomen excipiuntur aqua, quae nomen traxit ab illo. At pater infelix, nec iam pater Icare dixti, Icare dixit, ubi es? qua te regione requiram? Icare dicebat: pennas adspexit in undis devovitque suas artes corpusque sepulcro condidit, et tellus a nomine dicta sepulti. (Ovidius: Metamorphoses VIII, 208-235.) Sententiae: Hominis mens discendo alitur et cogitando. Mens alitur artem discendo. Pleraque faciliora sunt dictu quam factu. De gustibus non est disputandum. Nulli nocendum est.

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

Grammatica 1. Ablativus absolutus mancus -olyan ablativus absolutus imperfectus, amelyben a participium a ltige participiuma lenne (kopulatv szerepben), mivel azonban ez a latinban nem hasznlatos, egyszeren elmarad - kt elembl ll teht: kt ablativusban ll nvszbl - a ktsz mindig mikzben lesz, a mellkmondatra bontskor a mellkmondat lltmnya a ltige lesz Pl.: me duce - az n vezetsemmel (mikozben n vagyok a vezet) senatore absente - mikzben a szentor tvol van / volt 2. Gerundium - gerundivum - a participium instans passivi-knt tanult alakot ltalban mellknvknt hasznljuk (v.: repetendus 3 - a megismtlend; laudandus 3 - a megdcsrend; stb.). - nmileg talaktva hasznlhat azonban cselekv rtelm, -s, -s kpzs fnvknt is. Ebben az esetben a msodik decl. semleges nemi szerint ragozdik, de csak egyes szma van, s hinyzik az alanyesete is, amelyet az infinitivus imperfectus activi ptol. repetere repetendum repetendi repetendo repetendo ismtls ismtlst ismtlsnek a ismtlsnek ismtlssel errare errandum errandi errando errando tveds tvedst tvedsnek a tvedsnek tvedssel

- Ennek a fnvi alaknak klnlegessge, hogy megrzi igei termszett, azaz nem jrulhat mell jelz (sem minsg-, sem birtokos-), csak hatroz vagy trgy. Pl.: nem j: victima gravis errandi - helyette: graviter errandi victima (egy nagy tveds ldozata, sz szerint: nagyon tveds ldozata nem j: artis discendum - helyette: artem discendum (a mvszet megtanulsa, sz szerint: a mvszetet megtanuls) A jelzi hasznlat esetn nevezzk a szt gerundivumnak, fnvknt val hasznlatban gerundiumnak. Gerundivumos szerkezet: Elfordulhat a gerundivum olyan szerkezetben, amit a magyarbl kiindulva gerundiummal adnnk vissza latinul. Ezeket hvjuk gerundivumos szerkezeteknek: Pl.: ad urbem capiendam - a vros elfoglalsra (sz szerint: az elfoglaland vroshoz) legibus scribendis - trvnyek rsra ( sz szerint: megrand trvnyeknek) mens alitur arte discenda - az elme tplltatik a mvszet megtanulsval ( sz szerint: a megtanuland mvszettel) Ezekben az esetekben a part. inst. pass. jelzknt ll, azonban a magyarban fnvknt adjuk vissza. Egyes helyzetekben elkpzelhet azonban a gerundiumos szerkeszts is: ad capiendum urbem - a vrost elfoglalsra leges scribendo - trvnyeket rsra artem discendo - mvszetet megtanulssal

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

3. Az adverbium kpzse kzpfok s felsfok mellknevek esetn - a kzpfok adverbium megegyezik a kzpfok mellknv semleges nem sing. acc.-val - a felsfokban pedig szablyosan kpezzk az -us 3 vg mellknevek mintjra Pl.: melius - jobban, optime - a legjobban pulchrius - szebben, pulcherrime - a legszebben 4. Coniunctivus dubitativus - krd mondatokban fordul el, ktkedst fejez ki, tagadszava: non - jelenre vonatkozan praes. imperfectum (vagy praes perf.), mltra vonatkozlag a praet. imp.-ot hasznljuk Pl.: Quid faciam? (Mit tegyek?) Qua regione te requiram? (Merre keresselek?) Quid facerem? (Mit tehettem volna?) 5. A supinum ablativusa - a supinum ablativusa tekintethatrozt (abl. limitationis) fejez ki: valamire nzve, valamilyen tekintetben - pl.: horribile dictu - szrny dolog mondsra nzve

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

dux, ducis m vezet

erudio 4, -ivi, -itum tant (akit amire: ketts acc.) carpo 3, carpsi, carptum letp iterum ismt, jra moveo 2, movi, motum mozgat pariter egyszerre repeto 3, repetivi, repetitum ipse, ipsa, ipsum maga megismtel praeceptum, -i n szably penna, -ae f toll respicio 3, respexi, respectum visszatekint vmire (amire: acc.) volo 1 repl levo 1 felemel puer, -i m fi trado 3, tradidi, traditum tad ante ell audax (-acis) vakmer ignotus 3 ismeretlen comes, comitis m ksr coepi, coepisse kezd umerus, -i m vll timeo 2, -ui fl vkitl (+acc.), gaudeo 2 gavisus sum rl flt vkit (+dat.) accommodo 1 hozzilleszt velut miknt volatus, -us m repls ala, -ae f szrny ales, alitis m madr desero 3, -ui, -tum elhagy opus, operis n munka, m tener, tenera, tenerum gyenge caelum, -i n g inter (+ acc.) kztt proles, -is f fika, sarj cupido, -inis f vgy monitus, -us m intelem produco 3, produxi, traho 3, traxi, tractum hz, productum elvezet vonz gena, -ae f arc aer, aeris m leveg (aera iter, itineris n t grgs acc.) madeo 2, madui nedves lesz nidus, -i m fszek rapidus 3 gyors senilis 2 reg(es) hortor 1 buzdt vicinia, -ae f szomszdsg patrius 3 atyai sequor 3, secutus sum kvet mollio 4, -ivi, -itum megpuht manus, -us f kz damnosus 3 rtalmas odoratus 3 illatos vinculum, -i n bilincs caeruleus 3 gsznkk sepulcrum, -i n sr cera, -ae f viasz clamo 1 kilt condo 3, -didi, -ditum elrejt tabesco 3, tabui elolvad infelix (-icis) szerencstlen tellus, -uris f fld nudus 3 csupasz ubi hol sepelio 4, sepelivi, sepultum eltemet quatio 3 quassi, quassum rz regio, -nis f vidk mens, mentis f sz, rtelem lacertus, -i m kar requiro 3, requisivi, alo 3, alui, al(i)tum tpll requisitum keres remigium, -i n evez adspicio 3, adspexi, plerique, pleraeque, pleraque adspectum megpillant a legtbb careo 2, carui, cariturus unda, -ae f hullm quam mint (hasonlt nlklzik (amit: abl. inopiae) rtelemben) ullus 3 valamely devoveo 2, devovi, devotum gustus, -us m zls felajnl, eltkoz aura, -ae f leveg corpus, -oris n test disputo 1 vitatkozik noceo 2, nocui rt nullus 3 senki

osculum, -i n csk

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

Lectio undecima

Iuppiter huc specie mortali cumque parente venit Atlantiades positis caducifer alis; mille domos adiere locum requiemque petentes, mille domos clausere serae; tamen una recepit, parva quidem stipulis et canna tecta palustri, sed pia Baucis anus parilique aetate Philemon illa sunt annis iuncti iuvenalibus, illa consenuere casa paupertatemque fatendo effecere levem nec iniqua mente ferendo. Nec refert, dominos illic famulosne requiras: tota domus duo sunt, idem parentque iubentque

Talia tum placido Saturnius edidit ore: dicite, iuste senex et femina coniuge iusto digna, quid optetis! Cum Baucide pauca locutus iudicium superis aperit commune Philemon: esse sacerdotes delubraque vestra tueri poscimus, et quoniam concordes egimus annos, auferat hora duos eadem, nec coniugis umquam busta meae videam neu sim tumulandus an illa. Vota fides sequitur: templi tutela fuere, donec vita data est; annis aevoque soluti ante gradus sacros cum starent forte locique narrarent casus, frondere Philemona Baucis, Baucida conspexit senior frondere Philemon. Iamque super geminos crescente cacumine vultus mutua, dum licuit, reddebant dicta vale que o coniunx dixere simul, simul abdita texit ora frutex: ostendit adhuc Thyneius illic incola de gemino vicinos corpore trunco. (Ovidius: Metamorphoses VIII, 626-636; 703-720.)

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

Vocabularium (1): Iuppiter, Iovis m Jupiter huc ide species, -ei f alak, forma mortalis 2 haland parens, -ntis m,f szl Atlantias, -adis m Atlasz sarj pono 3 posui, positum tesz, rak caducifer, -fera, -ferum hrnkplct viv ala, -ae f szrny mille ezer domus, -us f otthon adeo 4 adii v. adivi aditum vmihez, vkihez odamegy locus, -i m hely requies, -ei f nyugalom peto 3 -ii v -ivi, -itum kvn, kr sera, -ae f retesz claudo 3 -si, -sum (be)zr tamen mgis recipio 3 -cepi, -ceptum befogad stipula, -ae f szalma canna, -ae f nd tego 3 texi, tectum (be)fed, bort palustris 2 mocsri, ndi pius 3 kegyes anus, -us f regasszony, any parilis 2 hasonl aetas, -atis f let(kor) annus, -i m v iungo 3 iunxi, iunctum sszekt iuvenalis 2 ifj(kor)i consenesco 3 -senui megregedni casa, -ae f hz paupertas, -atis f szegnysg fateor 2 fassus sum megvall, elismer efficio 3 -feci, -fectum vmilyenn tesz levis 2 knny iniquus 3 rossz, nehz, igazsgtalan mens, -tis f lelklet, szv fero ferre tuli, latum elvisel, tr refert szmt, fontos famulus, -i m szolga requiro 3 -sivi, -situm keres totus 3 teljes, egsz duo, duae, duo kett idem, eadem, idem ugyanaz pareo 2 parui engedelmeskedik iubeo 2 iussi iussum parancsol

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

Vocabularium (2): talis 2 ilyen, olyan tum akkor placidus 3 nyugodt Saturnius Szaturnusz sarj edo 3 edidi, editum kiad, hallat os, oris n szj, arc dico 3 dixi, dictum mond iustus 3 igazsgos senex (senis) reg femina, -ae f n coniunx, -iugis m,f hzastrs dignus 3 mlt quis, quid ki?, mi?, aki, ami opto 1 -avi, -atum kvn paucus 3 kevs loquor 3 locutus sum beszl, szl iudicium, -i n dnts superus 3 gi aperio 4 -ui, apertum kinyit, feltr communis 2 kzs sacerdos, -otis m,f pap delubrum, -i n szently tueor 2 tuitus sum riz vester, vestra, vestrum a ti... posco 3 poposci kvn, kr concors (-ordis) egyez, sszhangz ago 3 egi, actum z aufero 3 abstuli, ablatum elvisz, -ragad hora, -ae f ra neu + umquam sohasem bustum, -i n sr(emlk) meus 3 enym tumulor 1 eltemet an sem ille, illa, illud , az votum, -i n kvnsg fides, -ei f hsg templum, -i n szently tutela, ae f rizet fuere = fuerunt donec mg(nem) vita, ae f let do 1 dedi, datum ad aevum, -i n letkor solvo 3 solvi, solutum ellankad gradus, -us m lpcs sacer, -cra, -crum szent sto 1 steti, staturus ll forte ppen, vletlenl narro 1 -avi, -atum mesl casus, -us m eset frondeo 2 lombos, levele van geminus 3 pros, ikercresco 3 crevi, cretum n cacumen, -inis n cscs vultus, -us m arc, tekintet mutuus 3 klcsns dum mialatt licet 2 licuit szabad reddo 3 reddidi, redditum visszaad vale g Veled! simul egyszerre abdo 3 abdidi, abditum (el)rejt texo 3 -ui, textum befed frutex, -icis m bokor, cserje ostendo 3 -ndi, -nsum megmutat adhuc eddig illic oda incola, -ae f, m lakos vicinus 3 szomszdos corpus, -oris n test truncus, -i m trzs

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

Lectio duodecima

Maecenas, atavis, edite, regibus, o et praesidium et dulce decus meum. Sunt, quos curriculo pulverem Olympicum collegisse iuvat, metaque fervidis evitata rotis palmaque nobilis terrarum dominos evehit ad deos; hunc, si mobilium turba Quiritium certat tergeminis tollere honoribus; illum, si proprio condidit horreo, quidquid de Lybicis verritur areis. Gaudentem patrios findere sarculo agros Attalicis condicionibus nunquam demoveas, ut trabe Cypria Myrtoum pavidus nauta secet mare. Luctantem Icariis fluctibus Africum mercator metuens otium et oppidi laudat rura sui: mox reficit rates quassas, indocilis pauperiem pati. Est, qui nec veteris pocula Massici, nec partem solido demere de die spernit, nunc viridi membra sub arbuto stratus, nunc ad aquae lene caput sacrae. Multos castra iuvant et lituo tubae permixtus sonitus bellaque matribus detestata. Manet sub Iove frigido venator tenerae coniugis immemor, seu visa est catulis cerva fidelibus, seu rupit teretes Marsus aper plagas. Me doctarum hederae praemia frontium dis miscent superis, me gelidum nemus Nympharumque leves cum Satyris chori secernunt populo, si neque tibias Euterpe cohibet, nec Polyhymnia Lesboum refugit tendere barbiton. Quodsi me lyricis vatibus inseres, sublimi feriam sidera vertice. (Horatius: Carmen I, 1)

Rectius vives, Licini, neque altum semper urgendo, neque, dum procellas cautus horrescis, nimium premendo litus iniquum. Auream quisquis mediocritatem diligit, tutus caret obsoleti sordibus tecti, caret invidenda sobrius aula. Saepius ventis agitatur ingens pinus, et celsae graviore casu decidunt turres, feriuntque summos fulgura montes. Sperat infestis, metuit secundis alteram sortem bene praeparatum pectus: informes hiemes reducit Iuppiter, idem summovet. Non, si male nunc, et olim sic erit: quondam cithara tacentem suscitat Musam neque semper arcum tendit Apollo. Rebus angustis animosus atque fortis appare: sapienter idem contrahes vento nimium secundo turgida vela. (Horatius: Carmen II, 10)

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

CARMEN I, 1 carmen, -inis n nek, dal atavus 3 stl szrmaz, si edo 3 edidi, editum szl, vilgra hoz rex, regis m kirly praesidium, -i n menedk dulcis 2 des decus, -oris n dsz curriculum, -i n versenykocsi pulver, -eris n por Olympicum olimpiai colligo 3 -legi, -lectum sszegyjt iuvo 1 -avi, -atum jl esik meta, -ae f closzlop fervidus 3 izz evito 1 -avi, -atum kikerl rota, -ae f kerk palma, -ae f plma nobilis 2 nemes terra, -ae f fld dominus, -i m r eveho 3 -vexi, -vectum visz, eljuttat deus, -i m isten hic, haec, hoc ez si ha mobilis 2 mozgathat turba, -ae f tmeg Quirites, -ium m rmai polgrok certo 1 -avi, -atum verseng tergeminus 3 hromszoros tollo 3 sustuli sublatum emel honor/honos, -oris m tisztsg ille, illa, illud , az proprius 3 sajt condo 3 didi, -ditum elrejt horreum, -i n csr quicquid brmi(t) Libycus 3 lbiai verro 3 verri, versum sszespr area, -ae f terlet gaudeo 2 gavisus sum rvend patrius 3 atyai findo 3 fidi, fissum hast sarculum, -i n kapa ager, agri m fld Attalicus 3 attaloszi conditio, -onis f felttel numquam soha demoveo 2 movi, motum elmozdt ut hogy trabs, -is f trzs, haj Cyprius 3 ciproszi pavidus 3 flnk nauta, -ae m hajs seco 1 -cui, -ctum vg, szel mare, -is n tenger luctor 1 kzd Icarius 3 ikaroszi fluctus, -us m hullmzs Africus, -i m dli szl neve mercator, -oris m keresked metuo 3 metui fl otium, -i n nyugalom oppidum, -i n vros laudo 1 -avi, -atum dcsr rus, ruris n mezsg, faluhely suus 3 az v mox majd reficio 3 -feci, -fectum helyrehoz ratis, -is f tutaj, haj quatio 4 quassi, quassum rz indocilis 2 nem kitantott pauperies, -ei f hsg patior 3 passus sum tr, visel nec sem vetus (-eris) rgi poculum, -i n pohr pars, partis f rsz solidus 3 teljes demo 3 demi, dempsum dies, -ei f nap sperno 3 sprevi, spretum megvet nunc most viridis 2 zldell, l arbutus, -i f eperfa sterno 3 stravi, stratum lednt, -tert aqua, -ae f vz lenis 2 enyhe caput, -itis n fej, f sacer, -cra, -crum multus 3 sok castra, -orum n tbor(hely) lituus, -i m grbe krt tuba, -ae f krt permiceo 2 -mixi, mixtum kever sonitus, -us m hang(zs) bellum, -i n hbor mater, matris f anya detestor 1 atus sum eltkoz maneo 2 mansi mansum marad sub Iove szabad g alatt frigidus 3 fagyos, hvs venator, -oris m vadsz tener, -era, -erum gyenge coniunx, -iugis m,f hitves, hzastrs immemor (-oris) nem emlkez seu akr video 2 vidi, visum lt catulus, -i m kop, vadszeb cerva, -ae f szarvastehn fidelis 2 hsges rumpo 3 rupi, ruptum tr

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
teres (-etis) feszesen sodrott, sima aper, apri m vadkan plaga, -ae f (vadsz)hl doctus 3 tanult hedera, -ae f borostyn praemium, -i n jutalom frons, frontis f homlok deus, -i m isten misceo 2 miscui, mixtum kever, vegyt superus 3 gi gelidus 3 fagyos nemus, -oris n berek nympha, -ae f nimfa levis 2 knnyed satyr, -is m szatr chorus, -i m kartnc secerno 3 crevi, -cretum sztvlaszt populus, -i m np, a tmeg neque nem, sem tibia, -ae f ketts sp cohibeo 2 -ui, -itum visszatart refugio 3 -fugi, -fugiturus vonakodik tendo 3 tetendi tensum felhangol barbitos, -i m lant quodsi ha teht lyricus 3 lrai vates, -is m,f js, ltnok, klt insero 3 -ui, -tum (be)sorol sublimis 2 magasztos vertex, -icis (fej)tet ferio 4 -ivi, -itum t sidus, -eris n csillag CARMEN II, 10 rectus 3 helyes vivo 3 vixi victurus l neque nem, sem altum, -i n nylt tenger semper mindig urgeo 2 -si szorongat, srget dum mialatt, mg procella, -ae f vihar cautus 3 vatos horresco 3 horrui rml vmitl nimium tlsgosan premo 3 pressi pressum nyom, szort, kzel tart vmihez litus, -oris n part iniquus 3 ztonyos aureus 3 aranyquisquis brki, akrki mediocritas, -atis f kzpszer, -t diligo 3 -lexi, -lectum szeret tutus 3 biztos(tott) careo 2 -ui, -iturus hinyol, nlklz obsoletus 3 rozzant, rozoga sordes, -is f piszok, mocsok tectum, -i n hz invideo 2 -vidi, -visum sobrius 3 jzan aula, -ae f udvar saepe gyakran ventum, -i n szl agito 1 -avi, -atum hajlt(gat) ingens, (-entis) hatalmas pinus, -i f fenyfa celsus 3 magas gravis 2 slyos casus, -us m ess decido 3 -cidi leomlik turris, -is f torony ferio 4 t summus 3 legfels fulgur, -uris n villmcsaps mons, montis m hegy(sg) spero 1 -avi, -atum reml infestus 3 ellensges metuo 3 -ui fl secundus 3 kedvez alter, -era, -erum msik sors, -tis f sors bene jl preparo 1 -avi, -atum elre elkszt pectus, -oris n kebel, mell informis 2 csnya hiems, -is f tl reduco 3 -duxi, -ductum visszavon, -hz idem, eadem, idem submoveo 2 -movi, motum eltvolt male rosszul nunc most olim egykor sic gy quondam valamikor cithara, -ae f lant taceo 2 -ui, -itum hallgat suscito 1 -avi, -atum felleszt Musa, -ae f mzsa arcus, -us m j tendo 3 tetendi tensum feszt res, -ei f dolog, gy; helyzet, krlmny angustus 3 szoros, szks animosus 3 lelkes, btor atque s fortis 2 ers appareo 2 -ui, -iturus feltnik, megjelenik sapiens (-entis) blcs idem, eadem, idem ugyanaz contraho 3 -traxi, -tractum sszehz turgidus 3 duzzad velum, -i n vitorla

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

Egyhzi latin nyelv

sszelltotta: Odrobina Lszl Lektorlta: Szundi Kroly

Szegedi Hittudomnyi Fiskola 2007

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio prima Sanctus Sanctus, Sanctus, Sanctus, Dominus Deus Sabaoth. Pleni sunt caeli et terra gloria tua. Hosanna in excelsis. Benedictus qui venit in nomine Domini. Hosanna in excelsis.

Vocabularium: lectio, -onis f lecke primus 3 els sanctus 3 szent dominus, -i m r deus, -i m isten Sabaoth, hber, sereg, Pl. gen. (ti. angyalok) plenus 3 teli caelum, -i n g terra, -ae f fld gloria, -ae f dicssg Hosanna, hber, dv legyen, j legyen excelsus 3 magas benedico 3 -dixi, -dictum ld venio 4 veni, ventum jn nomen, -inis n nv vocabularium, -ii n sztr

Agnus Dei Agnus Dei qui tollis peccata mundi, miserere nobis. Agnus Dei qui tollis peccata mundi, miserere nobis. Agnus Dei qui tollis peccata mundi, dona nobis pacem.

Vocabularium: agnus, -i m brny tollo 3 sustuli, sublatum elvesz, megszntet peccatum, -i n bn, vtek mundus, -i m vilg misereor 2 misertus sum irgalmaz, knyrl dono 1 ad(omnyoz)

Signum crucis In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Amen.

Vocabularium: pater, -tris m apa, atya filius, -i m fi spiritus, -us m llek

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio secunda Gloria Gloria in excelsis Deo! Et in terra pax hominibus bonae voluntatis. Laudamus te. Benedicimus te. Adoramus te. Glorificamus te. Gratias agimus tibi propter magnam gloriam tuam. Domine Deus, Rex caelestis, Deus Pater omnipotens. Domine Fili unigenite, Jesu Christe Domine Deus, Agnus Dei, Filius Patris, qui tollis peccata mundi, miserere nobis. Qui tollis peccata mundi, suscipe deprecationem nostram. Qui sedes ad dexteram Patris, miserere nobis. Quoniam tu solus Sanctus, tu solus Dominus, tu solus Altissimus, Jesu Christe. Cum Sancto Spiritu in gloria Dei Patris. Amen.

Vocabularium: secundus 3 msodik pax, pacis f bke homo, -inis m ember bonus 3 j voluntas, -atis f akarat laudo 1 dcsr adoro 1 imd glorifico 1 dicst gratia, -ae f kegyelem, malaszt; Pl.: hla gratias agere hlt adni propter + acc. -rt, miatt magnus 3 nagy rex, regis m kirly caelestis 2 gi, mennyei omnipotens (-entis) mindenhat unigenitus 3 egyszltt suscipio 3 -cepi, -ceptum felvesz, elfogad deprecatio, -onis f knyrgs suscipere deprecationem knyrgst meghallgatni sedeo 2 sedi, sessum l dexter, -era, -erum jobb quoniam mivel solus 3 egyedl(i), egyetlen altus 3 magas

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio tertia Ave Maria (Salutatio angelica) Ave Maria, gratia plena, Dominus tecum, benedicta tu in mulieribus, et benedictus fructus ventris tui, Jesus. Sancta Maria, Mater Dei, ora pro nobis peccatoribus, nunc et in hora mortis nostrae. Amen.

Vocabularium: tertius 3 harmadik ave Isten hozott, dvz lgy! tecum veled mulier, -eris f n fructus, -us m gymlcs, terms venter, -tris m has, mh oro 1 knyrg peccator, -oris m bns nunc most hora, -ae f ra mors, -tis f hall

Kis doxolgia Gloria Patris, et Filio, et Spiritui Sancto. Sicut erat in principio, et nunc, et semper, et in saecula saeculorum. Amen.

Vocabularium: sicut amint principium, -i n kezdet semper mindig saeculum, -i n szzad

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio quarta

Nunc dimittis (Canticum Simeonis LC 2, 29-32) Nunc dimittis servum tuum, Domine * secundum verbum tuum in pace: Quia viderunt oculi mei * salutare tuum: Quod parasti * ante faciem omnium populorum: Lumen ad revelationem gentium, * et gloriam plebis tuae Israel. Gloria Patri...

Vocabularium: quartus 3 negyedik dimitto 3 -misi, -missum elkld, -bocst servus, -i m szolga secundum + acc. szerint verbum, -i n sz, ige oculus, -i m szem salutaris 2 dvs, hasznos paro 1 kszt, alkot facies, -ei f arc, kls omnis, omne minden populus, -i m np lumen, -inis n fny revelatio, -onis f megvilgosods gens, gentis f nemzet plebs, -is f kznp

Pater noster (oratio dominica) Pater noster, qui es in caelis, sanctificetur nomen tuum, adveniat regnum tuum, fiat voluntas tua sicut in caelo et in terra. Panem nostrum quotidianum da nobis hodie. Et dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris, et ne nos inducas in tentationem, sed libera nos a malo. Amen.

Vocabularium: sanctifico 1 megszentel advenio 4 -veni, -ventum eljn regnum, -i n orszg, kirlysg fio fieri factus sum lesz, tmad, ltesl panis, -is m kenyr quotidianus 3 mindennapi do 1 dedi, datum ad hodie ma debitum, -i n tartozs induco 3 -duxi, -ductum bevezet, bevisz tentatio, -onis f ksrts libero 1 megszabadt malus 3 rossz, gonosz

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio quinta

Adeste fideles (karcsonyi nek) Adeste fideles laeti triumphantes: Venite, venite in Bethleem; Natum videte, Regem Angelorum: Venite, adoremus; venite, adoremus; Venite adoremus Dominum! En, grege relicto, humiles ad cunas Vocati pastores approperant, Et nos ovanti gradu festinemus. Aeterni Parentis splendorem aeternum Velatum sub carne videbimus: Deum infantem pannis involutum, Pro nobis egenum et faeno cubantem, Piis foveamus amplexibus. Sic nos amantem quis non redamaret.

Vocabularium: quintus 3 tdik adsum, -esse, -fui ott van, jelen van fidelis 2 h(sges), becsletes laetus 3 boldog triumpho 1 ujjong, diadalmaskodik nascor 3 natus sum szletik angelus, -i m angyal en me grex, gregis f nyj relinquo 3 reliqui, relictum elhagy humilis 2 alacsony cunae, -arum f blcs voco 1 (ssze)hv pastor, -oris m psztor appropero 1 odasiet ovo 1 ujjong, rvend gradus, -us m lps festino 1 siet aeternus 3 rk splendor, -oris m ragyogs velo 1 eltakar caro, carnis f hs infans (-antis) kisgyermek, csecsem pannus, -i m poszt, rongy involvo 3 -ui, -utum becsavar, begngyl egenus 3 szklkd faenum, -i n szalma cubo 1 -ui, -itum fekszik pius 3 kegyes foveo 2 fovi fotum melegt, melenget amplexus, -us m lels sic gy redamo 1 viszont szeret

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio sexta

Magnificat (Canticum beatae Mariae virginis, LC 1, 46-55) Magnificat anima mea Dominum et exsultavit spiritus meus in Deo salutari meo. Quia respexit humilitatem ancillae suae, ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes. Quia fecit mihi magna, qui potens est, et sanctum nomen ejus. Et misericordia ejus a progenie in progenies timentibus eum. Fecit potentiam in brachio suo, dispersit superbos mente cordis sui. Deposuit potentes de sede, et exaltavit humiles. Esurientes implevit bonis, et divites dimisit inanes. Suscepit Israel puerum suum, recordatus misericordiae suae. Sicut locutus est ad patres nostros, Abraham, et semini ejus in saecula. Gloria Patri...

Vocabularium: sextus 3 hatodik magnifico 1 magasztal anima, -ae f llek exsulto 1 ujjong, rvendezik quia mivel respicio 3 -spexi, spectum meglt humilitas, -atis f alacsonysg ancilla, -ae f szolgl n ecce me enim ugyanis beatus 3 boldog dico 3 dixi, dictum mond generatio, -onis f nemzedk facio 3 feci, factum tesz potens (-entis) hatalmas misericordia, -ae f irgalom progenies, -ei f nemzetsg, nemzedk, utd, sarj timeo 2 -ui fl potentia, -ae f er, hatalom brachium, -ii n kar dipergo 3 -spersi, spersum sztszr superbus 3 ggs mens, mentis f elme, gondolat, lelklet cor, cordis n szv depono 3 -posui, -positum letesz sedes, -is f lhely, szk exalto 1 felemel esurio 4 -ivi hezik impleo 2 -plevi, -pletum megtlt dives (-itis) gazdag inanis 2 res puer, -i m fi recordor 1 emlkszik loquor 3 locutus sum beszl semen, -inis n mag, csra, ivadk

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

Lectio septima

Credo (Symbolum Apostolicum) Credo in Deum, Patrem omnipotentem, Creatorem caeli et terrae. Et in Jesum Christum, Filium ejus unicum, Dominum nostrum, qui conceptus est de Spiritu Sancto, natus ex Maria Virgine, passus sub Pontio Pilato, crucifixus, mortuus, et sepultus: descendit ad inferos; tertia die resurrexit a mortuis: ascendit ad caelos, sedet ad dexteram Patris omnipotentis: inde venturus est judicare vivos et mortuos. Credo in Spiritum Sanctum, sanctam Ecclesiam catholicam, Sanctorum communionem, remissionem peccatorum, carnis resurrectionem, vitam aeternam. Amen.

Vocabularium: septimus 3 hetedik credo 3 -didi, -ditum hisz creator, -oris m alkot unicus 3 egyedli, egyetlen concipio 3 -cepi, -ceptum fogan virgo, -inis f szz patior 3 passus sum tr, elvisel, szenved sub + abl. alatt crucifigo 3 -fixi, -fixum keresztre feszt morior 3 mortuus sum meghal sepelio 4 -ivi, sepultum eltemet descendo 3 -scendi, scensum lemegy, leszll inferi, -orum m als vilg, pokol dies, -ei f nap resurgo 3 -rexi, -rectum feltmad ascendo 3 -endi, -ensum felmegy iudico 1 tl vivus 3 l Ecclesia, -ae f egyhz catholicus 3 katolikus communio, -onis f kzssg remissio, -onis f elengeds, bocsnat

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio octava

Initium Sancti Evangelii secundum Joannem (1,1-14) In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum. erat in principio apud Deum. Omnia per ipsum facta sunt: et sine ipso factum est nihil, quod factum est: in ipso vita erat, et vita erat lux hominum: et lux in tenebris lucet, et tenebrae eam non comprehenderunt. Fuit homo missus a Deo, cui nomen erat Joannes. Hic venit in testimonium, ut testimonium perhiberet de lumine, ut omnes crederent per illum. Non erat ille lux, sed ut testimonium perhiberet de lumine. Erat lux vera, quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. In mundo erat, et mundus per ipsum factus est, et mundus eum non cognovit. In propria venit, et sui eum non receperunt. Quotquot autem receperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri, his, qui credunt in nomine eius: qui non ex sanguinibus, neque ex voluntate carnis, neque ex voluntate viri, sed ex Deo nati sunt. Et Verbum caro factum est, et habitavit in nobis, et vidimus gloriam ejus, gloriam quasi Unigeniti a Patre, plenum gratiae et veritatis.

Vocabularium: apud + acc. -nl, -nl hic, haec, hoc ez ipse, ipsa, ipsum , az nihil semmi lux, lucis f fny tenebrae, -arum f sttsg comprehendo 3 -endi, ensum magba foglal, foglyul ejt, megrt mitto 3 misi, missum kld testimonium, -ii n bionysg, tansgttel perhibeo 2 ui tesz, elad, odatart illumino 1 megvilgt cognosco 3 -novi, -nitum szrevesz, lt, megismer proprius 3 sajt quotquot akrhny, ahny csak autem pedig potestas, -atis f hatalom sanguis, -inis m vr neque...neque sem...sem habito 1 lak(oz)ik quasi mintegy veritas, -atis f igazsg

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio nona

Psalmus 50. 3. Miserere mei, Deus: secundum magnam misericordiam tuam. Et secundum multitudinem miserationum tuarum * dele iniquitatem meam. 4. Amplius lava me ab iniquitate mea * et a peccato meo munda me. 5. Quoniam iniquitatem meam ego cognosco * et peccatum meum contra me est semper. 6. Tibi soli peccavi, et malum coram te feci * ut justificeris in sermonibus tuis, et vincas cum judicaris. 7. Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum * et in peccatis concepit me mater mea. 8. Ecce enim veritatem dilexisti * incerta et occulta sapientiae tuae manifestasti mihi. 9. Asperges me hysopo, et mundabor * lavabis me, et super nivem dealbabor. 10. Auditui meo dabis gaudium et laetitiam * et exsultabunt ossa humiliata. 11. Averte faciem tuam a peccatis meis * et omnes iniquitates meas dele. 12. Cor mundum crea in me, Deus * et spiritum rectum innova in visceribus meis. 13. Ne projicias me a facie tua * et spiritum sanctum tuum ne auferas a me. 14. Redde mihi laetitiam salutaris tui * et spiritu principali confirma me. 15. Docebo iniquos vias tuas * et impii ad te convertentur. 16. Libera me de sanguinibus, Deus, Deus salutis meae * et exsultabit lingua mea justtiam tuam. 17. Domine, labia mea aperies * et os meum annuntiabit laudem tuam. 18. Quoniam si voluisses sacrificium, dedissem utique * holocaustis non delectaberis. 19. Sacrifcium Deo spiritus contribulatus * cor contritum, et humiliatum, Deus, non despicies. 20. Benigne fac, Domine, in bona voluntate tua Sion * ut aedificentur muri Jerusalem. 21. Tunc acceptabis sacrifcium justitiae, oblationes et holocausta: * tunc imponent super altare tuum vitulos. Gloria Patri...

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

multitudo, -inis f sokasg miseratio, -onis f knyrlet deleo 2 -levi, -letum (el)trl iniquitas, -atis f mltnytalansg mundo 1 (meg)tisztt pecco 1 vtkezik coram + acc. vkivel szemben iustifico 1 helyesen cselekszik; igazol sermo, -onis f beszd, beszlgets vinco 3 vici, victum (le)gyz diligo 3 -lexi, -lectum szeret aperio 4 aperui, apertum kinyit annuntio 1 hrl ad, hirdet laus, laudis f dcsret volo velle volui akar sacrificium, -ii n ldozat holocaustum, -ii n g ldozat delecto 1 gynyrkdtet contribulo 1 knoz, gytr

incertus 3 bizonytalan occultus 3 titkos sapientia, -ae f blcsessg manifesto 1 nyilvnvalv tesz aspergo 3 -spersi, spersum meghint, beszr hysopum, -i n izsp lavo 1 lavi, lautum / lotum / lavatum (meg)mos super + acc. felett nix, nivis f h, fehrsg dealbo 1 fehrt auditus, -us m halls gaudium, -ii n rm laetitia, -ae f boldogsg os, ossis n csont humilio 1 lealacsonyt, megalz contero 3 -trivi, -tritum megtr, sztmorzsol despicio 3 -spexi, spectum lenz benignus 3 jindulat aedifico 1 pt murus, -i m (vros)fal tunc akkor accepto 1 elfogad, befogad

averto 3 -verti, -versum elfordt creo 1 ltrehoz rectus 3 helyes, megfelel innovo 1 megjt viscus, -eris n bels (rsz) projicio 3 -jeci, jectum vhov vet aufero auferre abstuli, ablatum elvisz principalis 2 alapvet confirmo 1 megerst via, -ae f t impius 3 nem kegyes converto 3 -verti, versum megfordt lingua, -ae f nyelv justitia, -ae f igazsgossg labium, -ii n ajak oblatio, -onis f felajnlott ldozati adomny impono 3 -posui, -positum rhelyez, -tesz super + acc. vmire r altare, -is n oltr vitulus, -i m borj, tin

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

Lectio decima

Thomas de Celano: Dies irae

1. Dies irae, dies illa Solvet saeclum in favilla, Teste David cum Sibylla. 2. Quantus tremor est futurus, Quando judex est venturus, Cuncta stricte discussurus. 3. Tuba mirum spargens sonum Per sepulchra regionum, Coget omnes ante thronum. 4. Mors stupebit et natura Cum resurget creatura Iudicanti responsura. 5. Liber scriptus proferetur, In quo totum continetur, Unde mundus judicetur. 6. Judex ergo cum sedebit, Quidquid latet apparebit, Nil, inultum remanebit. 7. Quid sum miser tunc dicturus? Quem patronum rogaturus, Cum vix justus sit securus. 8. Rex tremendae majestatis, Qui salvandos salvas gratis, Salva me, fons pietatis. 9. Recordare, Jesu pie, Quod sum causa tuae viae: Ne me perdas illa die! 10. Quaerens me sedisti lassus, Redemisti crucem passus; Tantus labor non sit cassus.

11. Juste judex ultionis, donum fac remissionis Ante diem rationis. 12. Ingemisco tanquam reus, Culpa rubet vultus meus: Supplicanti, parce, Deus! 13. Qui Mariam absolvisti Et latronem exaudisti, Mihi quoque spem dedisti. 14. Preces meae non sunt dignae, Sed tu bonus fac benigne, Ne perenni cremer igne. 15. Inter oves locum praesta, Et ab haedis me sequestra Statuens in parte dextra. 16. Confutatis maledictis, Flammis acribus addictis, Voca me cum benedictis! 17. Oro supplex et acclinis, Cor contritum quasi cinis, Gere curam mei finis. 18. Lacrimosa dies illa, Qua resurget ex favilla, Judicandus homo reus. 19. Huic ergo parce Deus, Pie Jesu Domine! Dona eis requiem. Amen.

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
ira, -ae f harag solvo 3 solvi, solutum felold, megszntet favilla, -ae f parzs testis, -is m tan quantus 3 mekkora? tremor, -oris m flelem, remegs quando amikor judex, -icis m br cunctus 3 sszes, mind stringo 3 strixi strictum megszort, feszess tesz discutio 3 -cussi, -cussum szttr, -kerget, megvizsgl tuba, -ae f trombita mirus 3 csods, rendkvli spargo 3 sparsi sparsum szr, hint, elterjeszt sonus, -us m hang(zs) sepulchrum, -i n sr regio, -onis f tj, vidk, orszg cogo 3 coegi, coactum knyszert ante + acc. el, eltt thronus, -i m trn stupeo 2 ui lmlkodik, meghkken natura, -ae f termszet creatura, -ae teremtmny respondeo 2 sponsi, sponsum vlaszol, felel liber, libri m knyv scribo 3 scripsi scriptum r profero -ferre -tuli, -latum elhoz contineo 2 -tinui, -tentum tartalmaz, sszefoglal unde honnan? ahonnan ergo teht cum amikor quisquis, quaequae, quidquid brki, akrki, aki csak, ami csak lateo 2 -ui rejtzkdik, lappang appareo 2 ui, -iturus megjelenik, feltnik, mutatkozik ulciscor 3 ultus sum (meg)bosszl remaneo 2 -mansi, mansum htramarad, visszamiser, -era, -erum szerencstlen patronus, -i m prtfog rogo 1 kr, krlel vix alig iustus 3 igazsgos securus 3 nyugodt, gondtalan tremo 3 -ui remeg, reszket, fl majestas, -atis f nagysg, mltsg, fensg salvo 1 megment gratis ingyen fons, fontis f forrs pietas, -atis f kegyelem causa, -ae f ok perdo 3 -didi, -ditum elpusztt, megsemmist quaero 3 quaesivi, quaesitum keres lassus 3 fradt redemo 3 -emi, -emptum megvlt crux, crucis f kereszt tantus 3 oly nagy labor, -oris m munka, fradsg cassus 3 hibaval, haszontalan ultio, -onis f bossz donum, -i n ajndk, adomny remissio, -onis f megbocsts, elengeds ratio, -onis f elszmols ingemisco 3 -gemui fohszkodik tamquam mintegy reus, -i m vdlott culpa, -ae f bn, vtek, hiba rubeo 2 -ui vrs, piroslik vultus, -us m arc, tekintet supplico 1 knyrg parco 3 peperci, parsurus megszn, megkegyelme (dat.) absolvo 3 -solvi, -solutum feloldoz, megold latro, -onis m lator, zsivny exaudio 4 -ivi, -itum meghallgat quoque is spes, -ei f remny preces, -um f krs, knyrgs dignus 3 mlt perennis 2 rk(k tart) cremo 1 elget,megget ignis, -i m tz inter + acc. kztt ovis, -is f juh locus, -i m hely praesto 1 -stiti, -stitum nyjt, ad haedus, -i m gdlye, kecskebak sequestro 1 elklnt statuo 3 statui, statutum llt confuto 1 elhallgatat,elfojt maledico 3 -dixi, -dictum eltkoz flamma, -ae f lng acer, acris, acre les, metsz addico 3 -dixi, -dictum odatl, neki tl supplex (-icis) knyrg acclinis 2 hajl cinis, -eris n hamu gero 3 gessi, gestum visel, hord cura, -ae f gond(oskods) finis, -is m vg lacrimosus 3 knnyes requies, -etis f nyugalom

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio undecima

Stabat mater 1. Stabat mater dolorosa juxta Crucem lacrimosa, dum pendebat Filius. Cujus animam gementem, contristatam et dolentem, pertransivit gladius. 2. O quam tristis et afflicta fuit illa benedicta Mater Unigeniti. Quae moerebat et dolebat, Pia Mater cum videbat Nati poenas incliti. 3. Quis est homo qui non fleret, Matrem Christi si videret in tanto supplicio? Quis non posset contristari, Christi Matrem contemplari dolentem cum Filio? 4. Pro peccatis suae gentis vidit Jesum in tormentis et flagellis subditum. Vidit suum dulcem natum moriendo desolatum, dum emisit spiritum. 5. Eia Mater, fons amoris, me sentire vim doloris fac, ut tecum lugeam. Fac ut ardeat cor meum in amando Christum Deum, ut sibi complaceam. 6. Sancta mater, istud agas, crucifixi fige plagas cordi meo valide. Tui nati vulnerati, tam dignati pro me pati, poenas mecum divide. 7. Fac me tecum pie flere, crucifixo condolere, donec ego vixero. Iuxta crucem tecum stare, et me tibi sociare in planctu desidero. 8. Virgo virginum praeclara, mihi iam non sis amara: fac me tecum plangere. Fac ut portem Christi mortem, passionis fac consortem, et plagas recolere. 9. Fac me plagis vulnerari, fac me cruce inebriari, et cruore Filii. Flammis ne urar succensus per te Virgo, sim defensus in die judicii. 10. Christe, cum sit hinc exire, da per matrem me venire ad palmam victoriae. Quando corpus morietur, fac ut animae donetur Paradisi gloria. Amen.

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0

sto 1 steti, staturus ll dolorosus 3 fjdalmas, fjdalommal kszkd iuxta + acc. mellett dum mialatt, mg pendeo 2 pependi, pensum fgg, lg gemo 3 -ui shajtozik, fohszkodik contristo 1 elszomort doleo 2 dolui, doliturus bnkdik, szomorkodik pertranseo 4 -ii v -ivi, itum tjr, tlp gladius, -i m kard quam mennyire tristis 2 szomor afflictus 3 elcsggedt, ktsgbeesett maereo 2 maerui szomorkodik, bsul, gyszol poena, -ae f bntets inclitus 3 hres fleo 2 flevi, fletum sr supplicium, -i n gytrelem, szenveds, bntets possum, posse, potui kpes contemplor 1 szemll, nz, figyel

tormentum, -i n knzs, gytrelem flagellum, -i ostor(zs) subdo 3 -didi, -ditum alvet dulcis 2 des, kedves desolo 1 odahagy, -hagy emitto 3 -misi, -missum kibocst, elenged eia nosza, nos ht amor, -oris m szeretet sentio 4 sensi, -sensum rez vis f er dolor, -oris m fjdalom lugeo 2 luxi gyszol ardeo 2 arsi, arsurus g, lngol amo 1 szeret complaceo 2 -placui tetszik iste, ista, istud az plaga, -ae f ts, csaps validus 3 ers vulnero 1 megsebez tam annyira dignor 1 mltztat, kegyeskedik pro + abl. helyett divido 3 divisi, divisum feloszt condoleo 2 -dolui egytt rez, szenved

donec amg vivo 3 vixi, victurus l socio 1 trst, trsul ad, egyest planctus, -us m siralom desidero 1 vgydik, kvn, hajt praeclarus 3 igen hres iam mr amarus 3 keser plango 3 planxi, planctum sirnkozik, gyszol porto 1 hord(oz) passio, -onis f szenveds consors (-sortis) vmiben rszes, osztoz (gen.) recolo 3 -colui, cultum jra foglalkozik vmivel inebrio 1 megrszegt uro 3 ussi, ustum g succendo 3 -cendi, censum meggyjt defendo 3 -fendi, -fensum vd judicium, -ii n tlet hinc innen exeo 4 ii v -ivi, -itum eltvozik, kimegy palma, -ae f plma(g) victoria, -ae f gyzelem corpus, -oris n test paradisus, -i m paradicsom, kert

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
Lectio duodecima

Te Deum 1. 2. 3. 4. 5. Te Deum laudamus: * te Dominum confitemur. Te aeternum Patrem * omnis terra veneratur. Tibi omnes Angeli, * tibi caeli et universae Potestates; Tibi Cherubim et Seraphim * incessabili voce proclamant: Sanctus, Sanctus, Sanctus * Dominus Deus Sabaoth. Pleni sunt caeli et terra majestatis gloriae tuae. Te gloriosus * Apostolorum chorus, Te Prophetarum * laudabilis numerus, Te Martyrum candidatus * laudat exercitus. Te per orbem terrarum * sancta confitetur Ecclesia, Patrem * immensae maiestatis: Venerandum tuum verum * et unicum Filium; Sanctum quoque * Paraclitum Spiritum. Tu Rex gloriae, * Christe. Tu Patris * sempiternus es Filius. Tu ad liberandum suscepturus hominem, * non horruisti Virginis uterum. Tu, devicto mortis aculeo, * aperuisti credentibus regna caelorum. Tu ad dexteram Dei sedes, * in gloria Patris. Iudex crederis * esse venturus. Te ergo quaesumus, tuis famulis subveni: * quos pretioso sanguine redemisti. Aeterna fac cum sanctis tuis * in gloria numerari. Salvum fac populum tuum, Domine, * et benedic hereditati tuae. Et rege eos, * et extolle illos usque in aeternum. Per singulos dies * benedicimus te. Et laudamus nomen tuum in saeculum, * et in saeculum saeculi. Dignare, Domine, die isto * sine peccato nos custodire. Miserere nostri, Domine, * miserere nostri. Fiat misericordia tua, Domine, super nos, * quemadmodum speravimus in te. In te, Domine, speravi: * non confundar in aeternum.

6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28.

HEFOP-3.3.1-P.-2004-06-0019/1.0
confiteor 2 -fessus sum megvall veneror 1 tisztel, imd, esedezik universus 3 egyetemes incessabilis 2 lland, meg nem szn vox, vocis f hang proclamo 1 hangosan kilt gloriosus 3 dics, dicsrtes chorus, -i m krus laudabilis 2 dicsretre mlt extollo 3 felemel, magasra emel usque egszen vmeddig singuli, -ae, -a minden egyes custodio 4 riz, oltalmaz quemadmodum hogyan? ahogyan confundo 3 -fudi, -fusum vegyt, sszent, -zavar numerus, -i m szm candidatus 3 fehrbe ltztt exercitus, -us m sereg orbis, -is m kr immensus 3 mrhetetlen verus 3 valdi, igaz Paraclitus, -i m vigasztal sempiternus 3 rk horreo 2 -ui borzad, riad, irtzik (acc.) uterus, -i m mh aculeus, -i m fullnk, vminek a hegye devinco 3 -vici, -victum legyz subvenio 4 -veni, -ventum segtsgre jn, segt pretiosus 3 drga, rtkes, becses numero 1 (meg)szmll, sorol vhova salvus 3 p, egszsges, dvzlt hereditas, -atis f rksg rego 3 rexi, rectum irnyt