MT S VN V SP NHP, MUA LI DOANH NGHIP V TNH HNH VIT NAM PGS., TS.

. Nguyn Thng Lng v Nguyn Th Qunh Th Trong xu hng ton cu ha kinh t, ln sng sp nhp v mua li (M&A) cc nc c nn kinh t pht trin din ra mnh m. Ch tnh t nm 1986 n 1989 Anh, c khong 5.200 cng ty cng nghip, thng mi M&A ln nhau (trung bnh mi nm c 1301 cng ty). M, hot ng ny xut hin sm hn, ngay t u th k 20 v n nhng nm 1980-1990 th bng n mnh m. Theo phn tch ca cc chuyn gia kinh t, M&A l mt trong nhng gii php c cu li doanh nghip nhm nng cao hiu qu. M&A doanh nghip i vi th gii khng cn l hot ng mi, nhng y l mt bc i mi i vi Vit Nam. c bit, sau khi gia nhp WTO, Vit Nam ang ng trc c hi ln v thu ht vn u t nc ngoi phc v cng nghip ha, hin i ha. Tuy nhin, nu ch thu ht vn u t nc ngoi theo cc hnh thc truyn thng th khng n bt c xu hng u t nc ngoi, c bit l u t ca cc tp on xuyn quc gia t cc nc pht trin. Lut u t 2005 b sung thm hnh thc u t mi l M&A. y l nn tng php l quan trng thc y hot ng u t, mua bn doanh nghip v cc dch v km theo. 1. Nhng vn chung v M&A Mua li l hot ng xy ra khi mt doanh nghip mua li mt phn hay ton b c phn ca mt doanh nghip khc, coi nh mt chi nhnh ca mnh. Thng hiu ca doanh nghip b mua li c th c gi nguyn hay b thay i ty theo quyt nh ca doanh nghip tin hnh mua li. Mc tiu ca doanh nghip i mua li doanh nghip khc l nhm t c li th quy m, tng hiu qu hot ng sn xut kinh doanh v tng th phn. Trong hot ng mua li, mt cng ty c th mua li mt cng ty khc bng tin mt, c phiu hay kt hp c hai loi trn. Mt hnh thc khc ph bin trong nhng thng v mua bn nh hn l mua tt c ti sn ca cng ty b mua. V d nh cng ty X mua tt c ti sn ca cng ty Y bng tin mt, ng ngha vi vic cng ty Y ch cn li tin mt v n (nu nh c n trc ). Cng ty Y cui cng s thanh l hoc s phi chuyn sang lnh vc kinh doanh khc. Mt loi hnh mua li khc l sp nhp ngc, din ra khi mt cng ty t nhn mua li mt doanh nghip nim yt trn sn trong mt thi gian tng i ngn. Cng ty t nhn s s dng hnh thc ny khi cng ty c trin vng ln v mun tng vn. Sau khi thng v din ra, cng ty t nhn bin mnh v c pht hnh c phiu.

Theo iu 153 Lut Doanh nghip: Mt hoc mt s cng ty cng loi c th sp nhp vo mt cng ty khc bng cch chuyn ton b ti sn, quyn, ngha v v li ch hp php sang cng ty nhn sp nhp, ng thi chm dt s tn ti ca cng ty b sp nhp. Nh vy, sp nhp l hot ng xy ra khi cc doanh nghip, thng l cc doanh nghip trong cng mt ngnh, ng hp li thnh mt doanh nghip mi c quy m ln hn v c sc cnh tranh cao hn. Kt qu ca vic sp nhp l cho ra i mt cng ty mi, khc bit vi cng ty trc khi hp nht. Cng ty mi ny c th s dng mt tn hon ton khc so vi cc cng ty sp nhp hoc tn ca cng ty mi l s kt hp tn ca cc cng ty sp nhp. Cho d c thay i hoc khng thay i tn doanh nghip sau khi sp nhp, nhng thng hiu ca doanh nghip c vn c duy tr v pht trin v sau. Da vo cu trc ca doanh nghip, c kh nhiu hnh thc sp nhp khc nhau. Di y l mt s hnh thc sp nhp c phn bit da vo mi quan h gia hai cng ty tin hnh sp nhp: Sp nhp cng ngnh (hay cn gi l sp nhp chiu ngang): Din ra i vi hai cng ty cng cnh tranh trc tip v chia s cng dng sn phm v th trng. Sp nhp dc: Din ra i vi cc doanh nghip trong chui cung ng nh gia mt cng ty vi khch hng hoc nh cung cp ca cng ty . Sp nhp m rng th trng: Din ra i vi hai cng ty bn cng loi sn phm, nhng nhng th trng khc nhau. Sp nhp m rng sn phm: Din ra i vi hai cng ty bn nhng sn phm khc nhau, nhng c lin quan vi nhau trong cng mt th trng. Sp nhp kiu tp on: Din ra khi hai cng ty khng c cng lnh vc kinh doanh, nhng mun a dng ha hot ng kinh doanh a ngnh a ngh. Da trn cch thc c cu ti chnh, c hai hnh thc sp nhp l: Sp nhp mua: Loi hnh ny xy ra khi mt cng ty mua li mt cng ty khc. Vic mua cng ty c tin hnh bng tin mt hoc thng qua mt s cng c ti chnh. Sp nhp hp nht: C hai cng ty c hp nht di mt php nhn mi v mt thng hiu cng ty mi c hnh thnh. Ti chnh ca hai cng ty s c hp nht trong cng ty mi. 2. Li ch ca hot ng M&A i vi doanh nghip Gi tr ca mt doanh nghip c nh u t nh gi thng qua cc k vng v doanh nghip trong tng lai. Phng php n gin nht thc hin nh gi mt doanh nghip l vic a tt c cc dng tin k vng trong tng lai chit khu v hin ti vi mc li sut chit

khu hp l. Tu theo mc i hi t sut sinh li khc nhau ca tng nh u t m h s quyt nh u t hay khng. C ng ca doanh nghip lun lun k vng vo kh nng sinh li hiu qu khi quyt nh u t vo cc c hi u t c nhiu . Chi ph s dng vn c xem xt nh mt yu t then cht khi cc nh qun tr thc hin quyt nh u t. Chi ph s dng vn ca doanh nghip c ngha nh l t sut sinh li i hi mc ti thiu trong mt quyt nh u t. Tim nng hot ng ca doanh nghip (chnh l dng tin tng lai c th mang li cho cc c ng) lun lun bao gm cc c hi u t v cc ri ro i km. M&A l mt c hi u t hiu qu c cc nh qun tr lu tm do hot ng ny mang li nhng li ch nht nh cho doanh nghip: S hp tc c li cho c i bn: Cc doanh nghip thc hin cc chin lc c li cho c i bn c th chn vic thc hin k hoch mua li. iu ny, c bit ng trong trng hp mt tp on ang b cnh tranh quyt lit. Khi , mt cng ty chin lc ln hoc mt qu u t vn c phn s quyt nh mua li cc i th cnh tranh nh hn gim bt p lc cnh tranh v to thnh mt tp on hp nht. V d nh lnh vc sn xut linh kin in t. y l mt lnh vc i hi chi ph nghin cu v pht trin (R&D) rt ln. Cc doanh nghip sn xut linh kin in t thng u t rt nhiu vo hot ng nghin cu v pht trin nhm lin tc cho ra i cc loi chip th h mi. Cc doanh nghip nh trong lnh vc ny lin kt vi doanh nghip ln, c doanh s cao nhm tranh th s h tr kinh ph cho nghin cu v pht trin. iu ny, s lm tng doanh thu rng. Khi cc sn phm nhiu hn, cht lng cao hn, doanh nghip s gia tng li th cnh tranh. M rng th trng: Cc nh qun tr thc hin cc v mua li nh mt cch thc gia tng, m rng th trng. Thng thng mt doanh nghip thc hin vic bn hng hiu qu hn kt hp vi mt doanh nghip chuyn mn ho v marketing. Cc nh qun tr s to nn mi lin kt gia hai doanh nghip nh c nhng nhn vin bn hng xut sc nht v giao nhim v cho nhng nh qun tr marketing tt nht, h c th phi hp hiu qu nht thc hin mc tiu bn hng ca doanh nghip. Ngc li, hot ng mua li cng gip cc doanh nghip c th ct gim cc nhn s bn hng hoc cc sn phm khng hiu qu. Nh vy, qu trnh hun luyn v bn hng mi lm tng tng doanh thu cho doanh nghip thng qua vic a nhanh hng ho n vi ngi tiu dng. Nhng kiu lin kt nh vy khng ch gii hn trong lnh vc bn hng v marketing, m cn c th p dng trong tt c cc lnh vc c th kt hp vi nhau. Cc v mua li v cc phi hp thnh cng thng gn vi cc cng ty trong lnh vc cng ngh thng tin, ti chnh, hay sn xut... Vic tng cng p dng cc quy trnh ti u trong cc b phn khc nhau lm cho mt t chc tr nn mnh hn v c th trng nh gi cao.

Gi c cnh tranh: Mt s cng ty ch ng thc hin hot ng M&A nhm m rng th trng. Th phn cao hn s dn n hin tng sc mua tng cao hn kh nng cung ng. Cc n t hng gia tng, doanh nghip sn xut nhiu sn phm hn, v do chi ph sn xut s gim xung, cng ty s a ra mc gi cnh tranh hn. Khi nh cung cp thc hin c vic gim chi ph bin trn mi n v, h cng sn sng chit khu nhiu hn cho khch hng. iu ny, cho thy vng quay sn phm v dch v tng nhanh hn. Nu li nhun bin trn mi n v sn phm gim, nhng s lng hng bn tng t n mt mc no th xt v tng th, cc nh cung ng vn to c nhiu li nhun hn. V d Wal- Mart, xt v doanh thu, y l cng ty bn l ln nht th gii, sc mua ca ngi dn lun cao hn kh nng ca nh cung cp. Vi chin lc nh vy, Wal-Mart to ra c sn phm c gi c cnh tranh hn so vi cc i th. a dng ha sn phm, dch v: Cc cng ty cng tin hnh mua li cc cng ty khc c cc sn phm, dch v b sung nhm mc ch a dng ho cc sn phm v dch v ca mnh. Bng cch tng thm cc la chn i vi hng ho v dch v m cng ty cung cp cho cc khch hng tiu dng hin ti, cc nh qun tr c th to ra nhiu doanh thu hn cho cng ty ca mnh. Nh cc hng, i l bn xe hi khng ch bn xe m h cn cung cp cc ph tng thay th km theo, thc hin cc dch v hu mi v to cho khch hng c cm gic tin li hn. Thng th cc dch v sa cha sau khi mua c kh nng to ra li nhun tt hn, thm ch cn to ra mc li nhun bin cao hn so vi sn phm do chnh doanh nghip cung cp. Hiu qu vn hnh: Cc v mua li cng c th c s dng ci thin kh nng vn hnh ca mt doanh nghip, c bit l i vi cc doanh nghip sn xut. Bi v cc khch hng doanh nghip s thng xuyn nh gi kh nng cung ng hng ho nh k nn mt khi, mi quy trnh sn xut c vn hnh nhp nhng th doanh nghip c th gia tng kh nng sn xut v s tn nhim ca khch hng cng theo m c gia tng. y chnh l mt yu t quan trng to nn s thnh cng ca mt doanh nghip. Thm na, cc doanh nghip khi thc hin hot ng mua li vi nhau s c nhiu bin php gim hoc hn ch cc b phn ging nhau hoc cc chc nng chng cho nhau. 3. Tnh hnh M&A Vit Nam Trn th gii, hot ng mua, bn, chuyn nhng sp nhp doanh nghip din ra rt si ng, nhng Vit Nam, hot ng ny mi ch giai on u. Vic Vit Nam l thnh vin ca WTO cng vi nhiu ro cn c d b, to c hi cho cc nh u t v cc cng ty a quc gia tng cng hot ng M&A ti Vit Nam. Hin nay, vic mua bn doanh nghip cng c th thc hin thng qua cc giao dch trc tuyn.

Hn na, vic Lut u t v Lut Doanh nghip c hiu lc thc hin, to nn mi trng bnh ng hn gia cc nh u t trong v ngoi nc. Hin nay, c mt thc t l hu ht cc doanh nghip Vit Nam c quy m nh hn so vi cc doanh nghip nc ngoi; yu hn v kinh nghim thng trng, kh nng ti chnh; thiu i ng nhn lc c kh nng qun tr doanh nghip... Trong cuc cnh tranh khng cn sc , vic lin kt ni chung v thng qua hot ng M&A ni ring ca cc doanh nghip Vit Nam ng vai tr sng cn v y cng l cch thc to ng lc cho cc doanh nghip trong nc. V vy, trong thi gian ti, Vit Nam khng th ng ngoi xu th M&A ang din ra kh ph bin trn th gii. Xu hng M&A ti Vit Nam v ang din ra mt s ngnh. Theo s liu ca Hng Kim ton PricewaterhouseCoopers (PwC), nm 2005, c 18 v sp nhp vi tng gi tr 61 triu USD. Nm 2006, s v sp nhp tng gn gp i, c 32 v vi tng gi tr 245 triu USD. Cc Qun l cnh tranh (B Cng Thng) d bo hot ng mua bn, sp nhp doanh nghip s tng trng t 30-40%/nm trong thi gian ti. Kh nng t c tng trng ny rt kh quan bi v k t nm 2007, s v mua bn, sp nhp doanh nghip gia tng mnh c v s lng v quy m. Trong nm 2007, c tng s 48 v sp nhp t tng gi tr 648 triu USD, tng 200% so vi tng nm 2006. Nhiu chuyn gia, cng ty t vn trn th gii cng nh gi rng nm 2007, s l nm m u cho s gia tng mnh m cc hot ng mua bn, sp nhp doanh nghip Vit Nam. Biu 1: S v M&A trong cc nm 1998-2007
S v s n v mal tr n n m 9 8 0 7 p h p u i o g 1 9 -2 0
30 0 20 5 20 0 10 5 10 0 5 0 0 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07

(Ngun: Cc u t nc ngoi - B K hoch v u t)

Biu 1 cho thy s v M&A tng kh u trong vng 10 nm tr li y, vi t l tng trng dao ng t 0,8%-1,2%/nm. T ch cha n 50 v nm 1998, n nm 2007 tng ln gn 300 v. Nm 2006, 2007 l hai nm c tc tng trng cao nht do ngy 7/11/2006 Vit

Nam gia nhp WTO. S liu cho thy th trng mua bn, sp nhp Vit Nam ang ht mnh nh u t nc ngoi so vi trc thi im tr thnh thnh vin WTO.Vic thc hin cc cam kt quc t v u t ca Vit Nam cng vi nhng ci thin tch cc trong h thng php lut, chnh sch u t nc ngoi trong thi gian qua l nhng nhn t quan trng gp phn cng c lng tin ca nh u t nc ngoi v sc hp dn v cnh tranh ca mi trng u t Vit Nam, m ra c hi mi thu ht u t nc ngoi vi s lng nhiu hn v cht lng cao hn. iu ny, c bit c ngha trong bi cnh cuc cnh tranh thu ht u t nc ngoi gia cc nc trn th gii ngy cng tr nn gay gt v mi trng u t nc ngoi ti Vit Nam cn mt s hn ch. Cc cam kt ca Vit Nam v m ca th trng hng ho v dch v trong khun kh cc hip nh song phng, khu vc v th gii cng l nhng nhn t tch cc gp phn m rng th trng thu ht u t ca Vit Nam. Thi gian gn y, ln sng mua li c phn ca cc ngn hng thng mi c phn Vit Nam din ra kh si ng. Nhng nh u t nc ngoi tin vo cc ngn hng thng mi Vit Nam khng ai khc chnh l cc tp on ngn hng, ti chnh ln trn th gii (HSBC, Dragon Capital, Deutsch Bank, Standard Chartered Bank, ANZ). Nhng nh u t tin phong ny, sm tr thnh cc c ng chin lc trong ngnh ti chnh, ngn hng Vit Nam. Theo nh gi ca cc nh u t nc ngoi, hot ng ti mt th trng mi m v y tim nng nh Vit Nam, cc nh u t c nhiu hnh thc la chn khc nhau. Mt l, thnh lp mt doanh nghip 100% vn nc ngoi; hai l, pht trin cc chi nhnh; v ba l, thng qua hot ng M&A. Tuy nhin, s la chn ph hp nht trong giai on ny ti Vit Nam chnh l M&A. V vy, trong thi gian qua, chng ta chng kin rt nhiu hot ng hp tc kinh doanh gia cc ngn hng trong nc v cc ngn hng nc ngoi nh s hp tc ca HSBC v Techcombank, Habubank v Deutsche Bank, ANZ v Sacombank, Standard Chartered Bank v ACB... Chin lc kinh doanh ca cc ngn hng nc ngoi l m rng quy m hot ng ca mnh thng qua con ng ngn nht l M&A cc ngn hng trong nc, h s tm kim v hp tc vi cc i tc l cc ngn hng c phn ca Vit Nam, v cc ngn hng ny c s nng ng v kh nng thch ng nhanh. V pha mnh, cc ngn hng Vit Nam s c iu kin tip cn c cng ngh qun l hin i ca pha i tc, tn dng c nng lc v ti chnh v ngun nhn lc c trnh cao v c c hi hc hi c nhng kinh nghim trong kinh doanh. Bn cnh , hin nay, phn phi cng l mt lnh vc c sc hp dn cao cc nh u t. Trn th trng phn phi Vit Nam hin c mt mt s nh u t quc t nh Metro Cash & Carry, Big C, Parkson, Lotte Shopping v y l mt xu hng tt yu. L thnh vin ca WTO, Vit Nam phi thc hin cam kt m ca th trng, trong c

lnh vc phn phi. Nm 2006, bn doanh nghip ln trong ngnh phn phi Vit Nam bao gm: Tng Cng ty thng mi Si gn (Satra), Tng Cng ty thng mi H Ni (Hapro), Lin hip Hp tc x thng mi Thnh ph H Ch Minh (Saigon Coop) v Cng ty trch nhim hu hn Ph Thi (Ph Thi Group) va k bn hp tc v vic thnh lp Cng ty c phn u t v pht trin h thng phn phi Vit Nam (VDA) nhm tng cng kh nng cnh tranh trn lnh vc phn phi. Theo , VDA s l nng ct cho h thng phn phi ni a v b tr ln nhau trong cc cng vic v hu cn, lin kt v h tr cnh tranh vi cc tp on nc ngoi. S hp tc cng khng nh quyt tm ca cc doanh nghip Vit Nam trong vic xy dng mt thng hiu phn phi mang tnh ton cu. Nh vy, ng thi ny ca nhng i gia trong ngnh bn l Vit Nam l ph hp v kp thi vi l trnh m ca th trng bn l v bt u mt giai on cnh tranh mnh m. 4. Mt s vn t ra khi tin hnh hot ng M&A Vit Nam Mc d xu hng M&A hnh thnh v bt u pht trin Vit Nam, tuy nhin, vn cn nhiu yu t cn tr. Cn tr ln nht chnh l s yu km v nng lc cnh tranh xt trn c 3 cp : quc gia, doanh nghip v sn phm. Nm 2006, Din n Kinh t Th gii (WEF) nh gi v xp hng nng lc cnh tranh ca Vit Nam l 77/125 quc gia, gim 3 bc so vi nm 2005; nm 2007, con s ny l 91/118. Ngoi ra, doanh nghip Vit Nam cha c nhiu thng tin, hiu bit v cc iu kin, th tc M&A. Hn na, nhng quy nh v hot ng M&A ti Vit Nam cn cha thc s c th. Bn cnh , mc d l mt th trng ht sc tim nng v nhu cu M&A ang tr thnh mt xu th tt yu, nhng thc t hin nay, Vit Nam vn l th trng mi m v lun tim n nhng bt li khi thc hin cc giao dch M&A. Cho n nay, Vit Nam ch yu mi ch thc hin mua li hoc sp nhp i vi cc doanh nghip nh nc yu km, kh tn ti c lp hoc c nguy c ph snvo mt doanh nghip nh nc khc theo kiu mnh lnh hnh chnh, nn cha th phn nh y tnh u vit ca hot ng ny. Nhn chung, thc trng hot ng M&A Vit Nam cn nh l, mang tnh t pht, s lng t, thiu hiu bit, t thng tin cng nh khng c nhiu t chc uy tn ng ra thc hin hot ng ny. Thc trng trn bt ngun t nhng nguyn nhn chnh sau y: V pha nh u t Cc nh u t lun quan tm n vic h s c s hu bao nhiu phn trm c phn ca doanh nghip v t l c phn s quyt nh quyn li ca h trong vic a ra quyt nh quan trng cho doanh nghip. Theo Lut Doanh nghip Vit Nam, cc quyt nh quan trng ca

doanh nghip cn c quyt nh ca i hi C ng th phi c s c ng nm gi t nht 65% c phn ca doanh nghip chp thun. Ngoi ra, mi mt i din cho mt phn vn gp vo doanh nghip c bu vo Hi ng Qun tr u c mt phiu biu quyt ngang nhau cho cc quyt nh ca Hi ng ny. Tuy nhin, t l ng gp c phn ca cc nh u t ln rt khng kh thi t c con s 65% v trong trng hp cc nh u t ln c i din l thnh vin Hi ng Qun tr th vi s phiu t i l mt phiu khin h gn nh khng gp c ting ni c nng trong cc vn v qun tr doanh nghip. Vn nh gi doanh nghip lun lun l vn phc tp i vi c cc nh u t v doanh nghip khi m phn. i vi cc th trng non tr nh Vit Nam, vic pht trin hay suy thoi ca mt doanh nghip rt kh d on. Cc phng php nh gi truyn thng nh phng php chit khu theo dng tin thng khng mang li kt qu chnh xc thc s nh p dng vi cc doanh nghip tng trng n nh v d d on trong cc nn kinh t pht trin. Phng php ny, ph thuc rt nhiu vo cc yu t gi nh v th trng cng nh kh nng tng trng trong tng lai. Mt trong nhng yu t ngn cn vic ny l cc doanh nghip thng khng thc hin nghin cu th trng v xc nh th phn ca doanh nghip mt cch ng n. Mt khc, cc s liu k ton trong qu kh ca doanh nghip cng khng tin cy v chi tit c th thc hin vic phn tch mt cch chnh xc. Cc vn tm thy khi thc hin cng vic r sot c bit ti chnh ca cc doanh nghip cng l cc yu t nh hng n cc gi nh dng cho d bo ti chnh trong tng lai. Mt phng php khc thng c nh u t la chn thay th, hoc s dng cng vi phng php chit khu dng tin, l phng php dng h s nhn doanh thu/li nhun. Tuy nhin, phng php ny cng c nhng hn ch nht nh khi m th trng chng khon Vit Nam ang pht trin th h s nhn ny thng c nh u t trn th trng chp nhn mc cao. Ngoi ra, phng php ny ch s dng cc s liu v li nhun hin ti cho cc ch s P/E hin ti, cn vi cc ch s P/E tng lai cng phi dng phng php d on ti chnh nh phng php chit khu dng tin. Mt khc, nhng thng v ca cc qu u t, gi tr cng hng hu nh l khng c. Ngay c i vi vic mt doanh nghip ny u t vo cc doanh nghip khc nhng khng cng ngnh ngh kinh doanh cng t c kh nng mang li gi tr cng hng, thm ch cn c nh hng tri chiu. Vi nhng doanh nghip ang trong qu trnh ci cch, vic phi b thm chi ph ci thin tnh hnh doanh nghip nh hon thin h thng phn phi, mua bo him cho nhn vin, chi ph tr cho chuyn gial cc yu t tng thm chi ph cho doanh nghip. Vic lm li nhun tng vt do cng hng mang li cng kh thc hin khi m sn phm ca doanh nghip ch c tiu th trn th trng trong nc m

khng vn ra c bn ngoi... Do , gi tr cng hng t khi c cc nh u t ch n khi u t vo cc doanh nghip ca Vit Nam, hoc cng kh c th thy c cc gi tr cng hng thc cht c tn ti hay khng. Trong tng lai, vic to ra gi tr cng hng ch c th thy r nht trong ngnh Ngn hng nu xy ra trng hp cc ngn hng mua bn sp nhp vi nhau to ra mt thc th kinh t ln mnh hn nhm tng sc cnh tranh vi cc i th khc. V pha doanh nghip Vit Nam Th nht, ngi Vit Nam vn cn mang nng tm l ng, coi cng ty l a con ca mnh nn t khi mun bn n. Chnh v vy, m nhiu doanh nghip trong nc vn cn d dt vi hot ng M&A. iu ny, khin cho cc v M&A ti Vit Nam cn hn ch. Th hai, ngun nhn lc ca Vit Nam vn cn cha p ng c y nhu cu ca th trng v hot ng M&A, vic thiu cc qun tr vin cp cao c th lm gim c nhng c s mi cng l mt nguyn nhn dn ti tnh trng cc doanh nghip vn cn d chng trong ra quyt nh M&A. Vn t ra l trong thi gian ti, cn o to bi bn v chuyn su hn tng v tr nhn s c th. Th ba, doanh nghip Vit Nam vn tn ti mt s vn sau: Phn ln cc cng ty t nhn Vit Nam hay mt nc ang pht trin khc, k c Trung Quc, thng c hai h thng s sch k ton. Mt s c hch ton da trn cc ha n chng t hp php v y v l c s son lp bo co thu v quyt ton thu cui nm. Cc s liu ny, cng c dng a ln l cc thng tin chnh thc khi cng b thng tin v doanh nghip ra bn ngoi. Mt h thng s sch khc c theo di ni b trong , c cc khon doanh thu v chi ph v nhiu l do m khng c ha n chng t hp l. Mc d cch lm ny l vi phm php lut, nhng trn thc t vn khng th trnh khi. Khi s dng cc con s thuyt phc hay dng lm s liu qu kh d on tng trng ca doanh nghip c nh gi cho cc nh u t, th cc doanh nghip thng dng h thng s sch ni b do cc s liu ny c th lm tng doanh thu v li nhun cho doanh nghip, mc d thng tin ny khng bao gi c doanh nghip cng b ra bn ngoi. Cng lin quan n vn trn, nu nh doanh thu v li nhun ghi ngoi c tnh vo, th kt qu kinh doanh ca doanh nghip cn phi c tnh thm cc khon chi ph v thu gi tr gia tng trn doanh thu, thu thu nhp doanh nghip tnh cho li nhun tng thm v cc chi ph khng c khu tr khi tnh thu m s b loi b bi cc c quan thu khi c quan ny thc hin cng vic quyt ton thu hng nm vi doanh nghip Ti sn c nh ca doanh nghip thng khng chng minh c ngun gc ch s hu. C nhng ti sn c mua t trc khi hnh thnh

doanh nghip, mang tn ch s hu c nhn ca ch doanh nghip, sau c a vo s dng cho doanh nghip v ghi vo s sch k ton l ti sn ca doanh nghip. Nhng ti sn ny, v mt php l s khng thuc s hu ca doanh nghip v cng c gi tr ln nu nh ti sn l t ai, nh ca hay quyn s dng t. Vic nh gi li ti sn c nh cng c thc hin mt cch khng chnh thc, c s nh gi li khng tin cy v khng c cc chun mc k ton ca Vit Nam cng nhn. Ngoi ra, c trng hp ti sn c nh c s dng lm ti sn th chp ngn hng m khng c khai bo vi nh u t. Cch tnh t l khu hao ca cc doanh nghip t nhn thng khng tun th theo ch k ton. Hn na, mt s ti sn theo ch k ton l ti sn c nh nhng li c doanh nghip hch ton mt ln l chi ph. Cch phn loi chi ph gi vn, chi ph bn hng v chi ph qun l doanh nghip cng khng c doanh nghip ghi mt cch chnh xc. Vic ny, nh hng rt nhiu n vic phn tch v d bo chi ph ca doanh nghip trong tng lai, cng nh xem xt v th ca doanh nghip v tnh cnh tranh v gi vn hng bn hay tit kim chi ph qun l ca doanh nghip so vi cc doanh nghip cng ngnh. Vic tnh ton gi thnh hng tn kho cng khng c chnh xc do li ca phn mm k ton v hn ch v qun l hng tn kho v thnh phm d dang cng nh ghi nhn cc chi ph sn xut u vo. Cc chi ph c ghi nhn trn c s thu chi, ch khng trn c s dn tch nh quy nh ca cc Chun mc k ton. Cc khon d phng n phi thu kh i v hng tn kho khng c lp. Vic hch ton chi ph tr trc di hn khng nht qun v chnh xc, khng c s theo di. Vic rt vn ca ch s hu v tip vn cho hot ng kinh doanh: Khi r sot s tin mt ca doanh nghip, mt vn cng hay gp phi l vic ch s hu c th rt tin ca doanh nghip ra bt k lc no cho mc ch chi tiu hoc u t c nhn. Cc khon tin ny, s c ghi l tm ng cho ch s hu m khng c quy nh khi no s c hon li, hoc c ghi di bt ton l rt vn. Ngoi ra, c s ln ln gia vay vn cc thnh vin c nhn ca gia nh. Cc khon vay ny, c th tnh li m khng xem xt n cc quy nh lin quan n thu thu nhp doanh nghip, thu thu nhp c nhn v thu nh thu. Thu thu nhp c nhn v thu nh thu: Cc doanh nghip thng khng np thu thu nhp c nhn ca nhn vin v ca chnh cc thnh vin ch cht ca cng ty m thng thng l cc thnh vin trong gia nh, bn b, bng cch khai khng ng chi ph lng ca h vi c quan thu. Cng tng t nh vy, cc loi thu nh thu phi tr cho Nh nc i vi cc hp ng kinh t vi nh thu theo quy nh cng thng c cc doanh nghip qun.

Cc khon thu nhp khc thng do ch doanh nghip t u t v kinh doanh bn ngoi v thu c li nhun. Cc khon thu nhp ny thng c ghi nhn vo bo co ti chnh dng lm c s nh gi. Nhng khon thu nhp ny l khng thng xuyn v cn phi c loi b khi d bo ti chnh trong tng lai. Ngoi ra, cn phi xem xt k thm rng liu cc khon thu nhp ny c thuc cc hot ng sn xut kinh doanh m c cp php kinh doanh trong giy php kinh doanh hay khng. 5. Kt lun Theo cng ty C phn u t ti chnh Vit Nam (TigerInvest), trong nm 2007, c khong 50.000 doanh nghip mi ra i, phn ln l cc doanh nghip nh v va. Theo cc chuyn gia kinh t, c ti 50% trong s cc doanh nghip s gp kh khn ngay trong hai nm hot ng u tin, 80% s kh tn ti trong nm nm tip theo. Cc doanh nghip khng tn ti c khng c ngha l h s ph sn, gii th m c th h s cn mt ngun lc mi v ti chnh, nhn s, cng ngh v kinh nghim qun l. H s tr thnh i tng cho cc nh u t trong nc v ngoi nc mua li. Sau khi ti c cu li doanh nghip bng nhng chin lc v k hoch thch hp, doanh nghip mi ra i li tip tc hot ng kinh doanh trn th trng. Cng c nhng ngi mun khi s kinh doanh bng cch mua li mt doanh nghip thay v khi nghip t u v h s c c hi thnh cng cao hn v tng kinh doanh ca h qua qu trnh th nghim. Ngoi ra, nhu cu chuyn nhng thng hiu cng ang gia tng mnh m sau khi mt s thng hiu ln trn th gii trong cc ngnh thi trang, thc phm, ung... n Vit Nam. Vi hnh thc lin kt hoc mua li doanh nghip ni a, cc nh u t nc ngoi c th nhanh chng tip cn th trng trong nc thay v xy dng mt d n kinh doanh t u. Trong cc hot ng M&A, hot ng u t cho gia cc doanh nghip di phng thc i tc chin lc m thc cht chnh l mt dng ca tp trung kinh t xut hin ngy cng nhiu. Thm vo , xu hng hnh thnh cc tp on kinh doanh a ngnh, a lnh vc cng l mt tin , mt tn hiu tt cho nn kinh t, lm tng sc cnh tranh ca cc doanh nghip v l nhn t gip cc hot ng M&A ti Vit Nam din ra thun li hn. Bn cnh , vic Vit Nam tr thnh thnh vin chnh thc ca WTO ang m ra c hi hi nhp vo th trng ton cu v to bc pht trin t ph. Doanh nghip Vit Nam c c hi tip cn vi th trng th gii rng ln v c v th php l bnh ng trong vic x l cc tranh chp thng mi. Tuy nhin, nhng thch thc khi m ca s l th trng trong nc khng cn l th trng ca ring doanh nghip Vit Nam na m phi cnh tranh vi nhiu i th khc mnh hn v nhiu kinh nghim hn. Cch tt nht cc doanh nghip Vit Nam nng cao nng lc cnh

tranh l tin hnh hot ng M&A. Thng qua , doanh nghip Vit Nam s tp trung c sc mnh, pht huy li th so snh, xy dng v cng c c v tr trn trng quc t. Tt c nhng nhn t trn chnh l c s cho thy tim nng ca hot ng M&A ti Vit Nam trong thi gian ti, c bit trong bi cnh c s bng n ca th trng chng khon v qu trnh c phn ha din ra mnh m.
Ti liu tham kho 1. Frank C.Evans, David M.Bishop Valuation for M&A Building value in private companies, John wiley & Sons, Inc, 2001. 2.www.cpv.org.vn 3. www.doanhnghiep.com 4.www.muabandoanhnghiep.com