You are on page 1of 227

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu

Diccionario de computacin en wayuunaiki

Maracaibo 2011

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

Presentacin
ste Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu (PKW) ha sido elaborado como parte de una serie de esfuerzos para la estandarizacin y promocin del wayuunaiki o lengua guajira, una lengua de la familia arahuaca hablada por unas 500 000 personas en el extremo norte de Amrica del Sur, en Venezuela y Colombia. El acervo lxico aqu consignado incluye en su mayor parte neologismos tecnolgicos de computacin creados por un equipo de trabajo integrado por Jos lvarez, Nuris Ballestero, Jos ngel Fernndez, Oberto Palmar, Neida Paz, Jorge Pocaterra y Abel Silva. Este equipo cont con el apoyo institucional y logstico de la Fundacin Wayuu Taya, representada por Patricia Velsquez, Evelyn Brea, Bladimir Aguilera y Raiza Cmbar, y de Microsoft Venezuela, representada por Gerardo Antoni y Leticia Torres. El eminente lingista ingls David Crystal, en su libro Language Death, publicado en el ao 2000, sostiene que actualmente existen en el mundo muchas lenguas amenazadas que podran sufrir la extincin en un futuro cercano. Agrega Crystal que una lengua amenazada se puede librar de este peligro de desaparicin slo si las personas que hablan dicha lengua cumplen las siguientes seis condiciones: (1) aumentan su prestigio dentro de la comunidad dominante, (2) aumentan su riqueza, (3) aumentan su poder legtimo ante los ojos de la comunidad dominante, (4) tienen una fuerte presencia en el sistema educativo, (5) pueden escribir la lengua y (6) pueden hacer uso de la tecnologa electrnica. Nos interesa preguntarnos cmo podemos evaluar el wayuunaiki en trminos del cumplimiento de estas seis condiciones y si ser posible evitar el arrinconamiento progresivo de esta lengua. Si tenemos en cuenta los cambios constitucionales, sociales, econmicos y culturales que han tenido lugar en la historia reciente de Colombia y Venezuela, posiblemente se pueda armar que las tres primeras de estas condiciones estn siendo denitivamente alcanzadas por los hablantes del wayuunaiki, ya que el pueblo wayuu ha aumentado su prestigio, en buena medida ha mejorado econmicamente y ha adquirido poder poltico. Pero la situacin no es tan clara para el resto de las condiciones sealadas por Crystal. En lo referente a la condicin (4), relativa

6 Autores
a la presencia de la lengua en el sistema educativo, aunque han venido expandindose los programas de educacin intercultural bilinge (EIB), su avance cualitativo ha sucedido muy lentamente y la fortaleza de la EIB todava es poca. Persiste como fardo pesado una alarmante escasez de materiales educativos para su uso en la EIB. Los maestros wayuu, incluso aquellos dotados de la mejor voluntad y con formacin especializada para esta tarea, no cuentan con los recursos didcticos para realizar adecuadamente su trabajo. No obstante, ha habido esfuerzos recientes para mejorarla de modo que pueda efectivamente lograr las metas para las que fue creada. En lo que se reere a la condicin (5), relativa al uso escrito de la lengua, su situacin es casi totalmente dependiente de la condicin anterior y, por ello, tambin est lejos de ser satisfecha. De hecho, quizs hoy todava se pueden contar con los dedos los guajiros que pueden escribir apropiadamente su lengua. En cuanto a la condicin (6), relativa al uso de la tecnologa electrnica, es de notar que los hablantes del wayuunaiki han comenzado a apropiarse de tal tecnologa. Sin embargo, aunque cada da son ms los wayuu que se sirven de la computacin en su trabajo o estudio, usan correo electrnico, realizan bsquedas en Internet, participan de las redes sociales y mantienen algunos sitios digitales, esta participacin se realiza casi exclusivamente en espaol. Es de destacar que tanto la presencia en el sistema educativo, como la capacidad de escribir la lengua, as como tambin el uso de la tecnologa electrnica, estn vinculados a la existencia de un lxico que permita el uso intenso de la lengua en contextos nuevos y en situaciones diversas. El pueblo wayuu no puede hoy limitarse a hablar en wayuunaiki slo sobre chivos, ovejos, chicha, enramadas, chinchorros, mochilas susu y la yonna. Si lo hace, la lengua ser arrinconada cada vez ms y ms por el espaol, la lengua nacional, que s permitira la expresin de una gama ms amplia de realidades. Para contrarrestar esta tendencia, es necesario y urgente el desarrollo masivo de un vocabulario, de un lxico ampliado, que permita que un wayuu contemporneo se comunique en su lengua autctona sobre las mltiples realidades nuevas en las que participa. En el pensamiento lingstico contemporneo es central la idea de que cada una de las lenguas del mundo es poseedora de estructuras fonolgicas, morfolgicas, sintcticas, semntica y lxicas lo sucientemente ricas y complejas mediante las cuales una persona se puede comunicar perfectamente con los miembros de su comunidad. Pero sera iluso y nocivo imaginar que todas las lenguas poseen el lxico necesario para comunicar el vasto y vertiginosamente creciente cmulo de experiencias cientcas, tecnolgicas y culturales en las que vive un hombre del siglo XXI.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

El lxico de una lengua usualmente se recopila en unos documentos especiales llamados diccionarios. En la mayora de los casos, los diccionarios recogen el lxico en uso de una lengua. De este modo, los diccionarios de wayuunaiki existentes proporcionan buena informacin sobre ese vocabulario patrimonial. Pero se necesitan urgentemente diccionarios de neologismos o palabras nuevas, esto es, diccionarios en los que se presenten y propongan palabras a los hablantes para que las utilicen al comunicarse sobre realidades nuevas. La elaboracin planicada y masiva de neologismos para una lengua requiere del manejo de varias disciplinas lingsticas y de fuerte apoyo de las instituciones pblicas y privadas. Para emprender esta tarea de creacin de neologismos para el wayuunaiki u otra lengua indgena, es conveniente revisar las experiencias previas en el mundo en el rea del desarrollo terminolgico para lenguas amenazadas. Una de las experiencias ms exitosas parece ser la plasmada en la obra Mmaka Kaiao. A Modern Hawaiian Vocabulary, que ha sido presentada como una coleccin de palabras hawaianas que han sido creadas, recogidas y aprobadas por el Comit de Lxico Hawaiano desde el ao 1987 hasta el ao 2000. Las all consignadas son palabras nuevas creadas para satisfacer la necesidad de hablar, escuchar, escribir y leer en la lengua hawaiana sobre cualquier cosa, porque tampoco poda el pueblo hawaiano hablar en hawaiano slo sobre cocos, palmeras, olas, canoas, volcanes, y ukuleles, mientras que para todo lo dems usa el ingls. Son palabras creadas para poder hablar y escribir sobre cualquier cosa: matemtica, electro-domsticos, gramtica, trnsito, poltica, economa, computacin, arte, deportes, etc. Del mismo modo que el pueblo hawaiano, el pueblo wayuu necesita poder usar su lengua para nombrar las nuevas realidades cientcas, tecnolgicas, mdicas, educativas, comunicacionales, sociales, econmicas, polticas, de transporte, etc. De este modo, en wayuunaiki se necesita un desarrollo terminolgico planicado para lograr la incorporacin armnica de neologismos al vocabulario. Y necesariamente han de ser los educadores wayuu los principales agentes para ello. Sin embargo, en el mejor de los casos, lo que vena sucediendo era que cada maestro individual en su aula, para dar una leccin particular, creaba alguno que otro neologismo efmero que no era socializado nunca y que nunca era asentado en ningn documento. Se vena sintiendo desde haca algn tiempo la necesidad urgente de acometer la creacin sistemtica de neologismos para las diversas reas del conocimiento. Por eso fue altamente oportuna la invitacin que hicieran Microsoft Venezuela y la Fundacin Wayuu Taya a un grupo de destacados maestros wayuu con buena formacin lingstica para acometer la tarea de

8 Autores
desarrollar ms de 2000 trminos de computacin en wayuunaiki. Esto se constituy en un reto muy considerable, pues haban sido pocas y mayormente individuales las experiencias previas en el desarrollo terminolgico para esta lengua. Se haban dado recientemente las experiencias de las traducciones del Nuevo Testamento, el Himno Nacional de Venezuela, la Constitucin de la Repblica Bolivariana de Venezuela, partes de la Constitucin Poltica de Colombia y otras de menor alcance, todas las cuales requirieron diversos niveles de desarrollo de neologismos en su elaboracin. Una vez aceptado el reto que esta propuesta implicaba, se constituy el equipo y se comenz el trabajo mediante la realizacin de un taller inicial de una semana sobre creacin de neologismos donde participaron 6 destacados maestros wayuu. Culminado el taller, se realizaron reuniones de trabajo durante 11 semanas, a razn de dos sesiones semanales de trabajo de 7 horas cada una. Finalmente, el equipo consign el documento requerido en forma de una hoja de clculo en Excel, adems de otros documentos complementarios. Un tiempo despus, el equipo fue convocado nuevamente para desarrollar textos de mens y mensajes de Windows y Ofce, que tambin fueron elaborados y entregados. Ambas experiencias permitieron que cada integrante del equipo desarrollara habilidades para la creacin terminolgica en wayuunaiki, no slo en esta rea especca, sino en otras reas del saber. La idea de elaborar este diccionario en formato de libro impreso fue surgiendo y madurando poco a poco a lo largo de estos procesos de desarrollo terminolgico. La iniciativa fue acogida ante la evidencia de que se contaba ya con sucientes insumos como para poder ofrecer a la comunidad wayuu un diccionario informtico como una herramienta bsica utilizable no slo para la consulta individual, sino tambin en situaciones de aula, sobre todo en cursos de alfabetizacin tecnolgica, as como en la preparacin de materiales docentes. Este diccionario, adems de su valor intrnseco, puede tambin servir de modelo para otros desarrollos terminolgicos en reas diferentes. Teniendo esto en cuenta, los principios y procedimientos seguidos se han consignado en un apndice de esta obra. De manera sucinta explicamos el proceso que llev a la concrecin del PKW. Se tom como ncleo inicial el glosario elaborado con 2053 palabras en formato Excel y se export el contenido de los campos bsicos (ingls, espaol, wayuunaiki, denicin, etc.) para poder manipular dicho contenido mediante el programa de gestin de base de datos The Field Linguists Toolbox, desarrollado para el trabajo en lingstica por SIL International. Este programa resulta extremadamente amigable para los lingistas y permite adems la ecaz exportacin de una base de

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

datos a formato imprimible de diccionario gracias a que produce salidas usando su Multi-Dictionary Formatter. Una vez incorporados los trminos del glosario a esta base de datos en Toolbox, se procedi a limpiar de dicha base un buen nmero de trminos que eran altamente tcnicos, muy especcos de los productos de Microsoft, o aquellos que nuestra experiencia de usuario nos indicaba que seran muy poco usados. Una vez depurada as la base de datos, se procedi a enriquecerla de diversas maneras: aadiendo nuevos trminos que se crey conveniente incluir, agregando ms de 500 deniciones tcnicas sencillas o contexto para aclarar el sentido especco en que se usa un trmino, creando ms de 300 oraciones de ejemplo en wayuunaiki con su traduccin al espaol para ilustrar su uso, y agregando unas 125 ilustraciones para una seleccin de palabras. La mayora de las ilustraciones proviene de las colecciones de imgenes prediseadas disponibles en Microsoft Ofce Online, mientras que otras provienen de nuestra coleccin personal. Del mismo modo, es de destacar que muchas oraciones de ejemplo fueron tomadas de las hojas de clculo con las traducciones de mens y mensajes previamente realizadas por el equipo, siempre y cuando tales textos constituyeran oraciones completas. Estas oraciones de ejemplo fueron complementadas con otras oraciones especcamente construidas para acompaar trminos del diccionario. Todas las oraciones de ejemplo se dan con su correspondiente traduccin al espaol e ilustran adecuadamente cmo hablar y escribir sobre computacin en wayuunaiki. Adicionalmente a la base de datos propiamente dicha, se elabor un conjunto de apndices con reas especcas de vocabulario nuevo: nombres de las letras del alfabeto wayuu, smbolos no alfabetizables, letras griegas, abreviaturas comunes, siglas usadas en informtica, das de la semana y meses del ao, unidades de medida, nombres de pases, nmeros, etc. El vocabulario consignado en estos apndices se suma al contenido en el cuerpo del diccionario, unas 1750, para llevar a unas 2200 el nmero de palabras y expresiones estandarizadas en wayuunaiki. Finalmente, se prepar tambin un conjunto de lminas relativas a aplicaciones de uso frecuente a las que se les ha aadido un texto ms extenso en wayuunaiki donde se ofrecen descripciones breves de cada una de dichas aplicaciones. Abel Silva tuvo a su cargo la traduccin o la revisin de las oraciones de ejemplo, de los textos que acompaan las lminas y de los apndices en wayuunaiki, as como la creacin de algunos neologismos que no estaban en la base de datos original. Esperamos que este diccionario sea el primero de una serie de obras lexicogrcas de creacin terminolgica que ayuden a evitar el arrinconamiento comunicacional de la lengua wayuu. Sirva, pues, este diccionario

10 Autores
como instrumento para promover la ampliacin de la presencia del pueblo wayuu en el sistema educativo, para que pueda escribir su lengua y para que pueda hacer uso de la tecnologa, esto es, para cumplir las condiciones (4), (5) y (6) enunciadas por Crystal. Sirva como herramienta til para que el pueblo wayuu pueda apoderarse de la revolucin tecnolgica ms importante que ha visto la humanidad en los ltimos tiempos. Anayaawatshii waya sutuma Microsoft jee sutuma Fundacin Wayuu Taya. Dr. Jos lvarez Lingista/Anikiip Universidad del Zulia

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

11

Eraajiriaa
Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusukal t akumajuushi min aka spshi wanee kajuyasirua ayatawaa shiiiree awaneeipaljaa t wayuunaikikal, waneekal ptchi snainjeejat t apshee arawaaka naashajaakal wanee 500 000 wayuuirua yalakana saataluu palaamin Ameerika Uuchimin, suluu Wenesueela otta Kolompia. T ptchiirua yaakal yaa shialeeya supushuwaya t ptchiirua jekennuu nakumajiraala wanee kottiraashii snain ayatawaa eejanle: Jos lvarez, Nuris Ballestero, Jos ngel Fernndez, Oberto Palmar, Neida Paz, Jorge Pocaterra otta Abel Silva. Ayataajiraashiikana naa akaaliijuushi ska shiyataaya otta atchinwaa lalaapianainjat sutuma Fundacin Wayuu Taya (Patricia Velsquez, Evelyn Brea, Bladimir Aguilera jee Raiza Cmbar) otta Microsoft Venezuela (Gerardo Antoni jee Leticia Torres). Chi atijashishaanakai anikiip inklee David Crystal, suluu nkaraloutase Language Death, ajuitiruushi soou juya 2000, ms nniki aka mooulu yaa ees watta saalii anikiirua eimolojuushi eekal spla ytaa snainmin pejein akaliaa. Otta mshi Cristal aka wanee anikii eimolojuushi ees spla slatin suchukumuin shimiiwaa mle aka t wayuuirua aashajaakaln suuntule schiki shikeraajin aipiruaskal mlein tirua: (1) nemiyourule nachukua saaka t mainmaskal wayuu eere naya, (2) nakajuyarle nawashirin, (3) shimiyoulaale najutu sutuma lei suupala t mainmas shipiajatkal, (4) eejiraashaanale smaa sukuwaipa ekirajiaa, (5) eere spla nashajin anikiikal otta (6) eere spla nayataain ska atijalaa tijitaatkuwaipalin. Wasakiree aminr jamle spla werajaain t wayuunaikikal snain t aipiruaskalirua akuwaipaa otta mle aka eere spla suuleennin oulia suunuin suluu apuminwaain main t putchikal waneepia. Mle aka wounirle schiirua suwajaain t shikiiskal lei, wayuujirawaa otta atijalaairua alatitkal snain suchukua jekena suluu Kolompia otta Wenesueela, eesjaa spla amnin aka susawatuushaanain t apninsirua palajanaajatkal mlein

12 Autores
natuma na aashajaakana wayuunaikiruu. Akatsaa nnojoluin main pansaain t kasakal smin t waneekalirua mlein nmajakal Crystal. Sooopnaa t mlein (4), suluu jaitairin snaataatawalain t prokraamairua smaajatkal piamapuluin ekirajawaa snain akuwaipaa otta anikii (EIB), ms mountanajaainkai saain ayatawaakal t. Ees wanee achisaa kaawains ska alin shiiiree ayataaya karaloutaa ekirajiaapala splajat EIB. Na wayuu ekirajliikana, namaayalee na ayataajeekana main otta mainmakana atijala spla ayatawaakal t, nnojots namaana ayataayaairua spla pansaainjatin natuman. Akatsaa, mayaainjee matchinylinya saain t EIB, eeiria ayatawaa jekenain shiiiree snateennin spla ssawatnin t kasa keeireekal aainwaa kaplajatkaln. Snainjee t mlein (5), schikimaajat sshajnin t anikiikal, shia suunaka achiirua t mnaytkal paalapa, nnojoluytkalia ssawajnin achiki. Naaasa, mooulu yaa eeylia spla ayaawajnaa ska ajapiraa na wayuuirua eekana spla ashajaa naniki pansaain. Otta schiki t mlein (6), schikimaajat a`yataawaa ska atijalaa tijitaatkuwaipalin, ennsia naapaain ayatawaa ska imeeir na aashajaakana wayuunaiki. Akatsaa, mainmayaainjee na wayuu kayataayakana soukai komputatoora, aainraashii ska imeeir, achajaashii suluu Internet, yootiraashi ska antiraale kusulujutu otta nakumajin waneeirua waleketplee tijitaal, aainraans eejirawaakal t supushuwaa snain alijunaikiruuin. Aashajaanee achikir minya aka t eewaakal snain t a'yatawaajiraayakal snain ekirajawaa, maaka atijaa ashajaa t anikiikal jee maaka ayatawaa ska atijalaa tijitaatkuwaipalin, snainpnaas eein wanee anikii aapaakal eeshaanain t ptchikal atoupnaa otta snain kasachikiirua jekennuu. Na wayuukanairua mooulu yaa nnojoishii kettaainjanain ska yootoo wayuunaikiruu shimiiwaa schiki kaaula, anneer, uujolu, luma, si, susu otta t yonnakal. Mle aka naainrlein, apuminwaatatawaleer main t anikiikal sutuma alijunaiki, t anikii oumainwaalujutukal, aapakal shikii yootoo schiki watta saali kasairua. Spla sshowaleennin suunuin suluu mayaa, choujaas otta ashapajawaa sukumajnin mainmashaana ptchi aapinjatkal aashajawaa schiki mainmapuluin achukuwaairua jekennuu eere eejiraain apashii chi wayuu joolujuchikai. Suluusu main ekiirujutuu anikiimaajat mooulu yaa aka t anikiikalirua soou mmapaakal kamaanain akumajuushiirua ptchipijana, ptchiipajana, pansaakumajia, pansaalujuna otta ptchiirua wattain saalii suwashirin saanasia otta splee eekal atuma spla yootin wanee wayuu namaa na aakajat

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

13

mainmashiikana. Akatsaa alawaain otta mojuin shiitaanle supushuwaaya anikiikalirua eein smaana ptchikalirua supushuwaaya choujaakal spla aklaa t wattakal aalii snain kaalpshaanain sukumalaain ayatawaa siensiakajat, atijalaamaajat otta akuwaipaairua kaluupnaakal wanee wayuu soou t siikula XXI. T ptchikalirua suluu wanee anikii akotchinnaps suluu wanee karaloutairua splajatia kanlias ptchimaajatin. Ataminree, t ptchimaajatkalirua akotchits t ptchiirua eekal aashajaanin aka. Ska mayaa, t ptchimaajatirua eekal aaps achikiimaajat anas soou anikii amaanaakal. Akatsaa choujaain ashapajawaashaanain ptchimaajatirua kaluuin ptchi jekennuu, t shia, ptchimaajatirua eeiyatnin otta mnin aluu ptchiirua namin na aashajaainjanakana ska suchukuwa kasachikiirua jekennuuin. T akumajia anaatuushin otta maainmawalin ptchiirua jekennuu splajat wanee anikii acheks shiyataayajiraalain kajuyas ayataal anikiip otta jemetuluin akaaliijia sutuma lalaapialujutu aminreejat otta kalaamains. Aainriaa sukuwaipakal ayatawaa t spla wayuunaiki otta waneeyaasa anikii kamaair choujaas ssanaanin eekain aainraalain palajat soou mmakal snain akumajiaa ptchiirua smin anikii eekai momoluin sheema ajattinnaa. Wanee aainraalaa anashaanas makatka saain t ashajnakal snain Mmaka Kaiao. A Modern Hawaiian Vocabulary, eeiyatnakal min aka wanee putchiirua akotchajalaa jawaijeewalirua akumajuushi, akotchajuushi otta akajutajuushi sutuma Comit de Lxico Hawaiano snainjee t juya 1987 snainmin juya 2000. T yalakalirua ashajnin yala ptchiirua jekennuu splajat eekai choujaain aashajawaa, aapajaa, ashajaa otta aashajeeraa suluu ptchi jawaijeewal soou kasa eeyaakalejee eein, ska nnojoluin yootinjanain nee na jawaijeewaliikana jawainikiruu shimiiwaa schiki kooko, kookopana, palaashi, anuwa, wotkan, otta ukuleele, ooulakaa spla t wanee kasakalira inkleeruuin. Ptchiirua akumajuushi spla yootoo otta ashajaa schiki kasayaakalejee nee: matemaatika, korolo miichipaajat, kramaatika, eejataa, poliitika, kanneetsee, komputatoora, atijuushi, sheitaa, e.s. Ooulaka mataasia na wayuukanayaasa choujaas namin naniki spla achuntiaa t kasairua, jekennuu siensiamaajatin, atijalaamaajatin, ayuuleep, ekirajawaa, ounekajiraaya, kottiraale, kanneetsee, poliitika, eejenaachiki, e.s. Ska min sukuwaipa, choujaas sukumajnin wayuunaikiruu ptchiirua smaa apansaajuushin spla akooominjaa ptchi jekennuu eemin aniikiikal. Otta choujaaleesia main nayain na wayuu ekirajliikana na shikiinaijanain spla eeinjatin. Akatsaapya, na ekirajliikana suluuwai wanee

14 Autores
ekirajlee, spla ekirajiaa, nakumajin wanee ptchiirua jekennuu alatapnaainjat, nnojots jaralin eeiyatnin amin, otta nnojots aptaain suluu waneesyaakalejee karalouta. Eejeere choujaain ashapajeennaa akumajaa snain sshajuushin ptchiirua jekennuu spla supusuhuwaaya t atijnakal apleerua. Snainjee tia kaplas aainwaa suuneejaataalain Microsoft Venezuela otta Fundacin Wayuu Taya wanee ekirajliirua atijapishii, eraajshii soou anikii spla nayataain smaa akumajaa wanee 2000 ptchiirua schiki komputatoora wayuunaikiruu. Mataas kapleekai main saain aainraa t, aka nnojoluin mainmairin otta saainrle waneesia wayuu ayatawaa eeitkal palajanaa snain akumajaa ptchi mainmas splajatin makatka tia. Jeketousu saainruushi alateeraa Jeketkal Apaalaa, Sajayeechin Mma Wenesueela, Skaraloutain Mma mulousu Woliwariaana Wenesueelajat, Shiipairua Skaralouta Aluwataayajat Kolompia otta waneeiruayasa matsayuu aainr, supushuwaayairua akumajuushi anainr putchi jekennuu. Mayaakatsaa saapaanin t keemakal aain ayatawaainjat, nakumajaain ayataajiraashiijanakana otta nottaka ska wanee ekirajawaa palajanaajat wanee semaana spla akumajiaa ptchiirua jekennuu. Schiki t, aainns jutkataa smaa ayatawaa suutpnaa 11 semaanairua, piantua spla semaana, akaratshiwai oora waneesia. Sajalajaapa natuma, ayataajiraashiikana naapin kanlias achuntunakal suluu wanee akatkulaajiapana snain Excel, otta waneeirua kanliasyaasa sooomin. Suchikijee mapan, ounejnshii ayataajiraashiikana spla nakumajin wanee ashajalaa aneekleenains otta putchiirua snain Windows otta Ofce, ashatinns otta aapnsyaasa. Piamaleeya ayatawaakal t saapin namin waneewai na ayataajiraashiikana natijain spleerua akumajaa ptchi wayuunaikir, splajatin atijalaa makatka saain t otta waneeiruayaasa. Supla sujuitaainjatin eekiiruujee ptchimaajatka t min aka wanee karalouta achikanainjuushi eweetaas otta jaktajs jiataawai smaainr ayatawaakalirua snain akumajaakal ptchi jekennuu tia. Aapaansjaa t aainneekal ska eeirinya kajuyashaana kasairua aapneekal namin na wayuukana suluu wanee ptchimaajat komputatoorachikijat min aka wanee ayataaya palajat jaloulinjatin spla asakiraa emiiwaa, otta min aka aainraaya ekirajialuujat, makata ekirajawaa atijaa komputatooranain, msia snain akumajaa nayataaya ekirajliikana. Pchimaajatkal t, yaaluu suulia t sujutukalia, ees spla suunuin anainjee waneeirua akumajaa ptchiirua jekennuu spla wanee atijalaa waneeinya sminyaasa. Smaa jljain aaiwaa t, suunia otta

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

15

sukuaipa akumajia, naaya eitaanin snain wanee akooominjuushi suluu ayatawaakal t. Wakjainjat mamaajaain jamle sukuwaipa akumajiaa eweetaakal achukumin ayatawaakal t. Eitaana ekiir snainjee t ptchipala akumajuushikal smaa 2053 ptchiirua suluu akuwaipaa Excel otta antinns suluujee aplajanaairua lalaas (inklee, alijunaiki, wayuunaiki, jamaluurule, e.s.) spla aainraayaain alujutuukal mnaytkal ska t prokraama ayataayakal atijaayo'upala The Field Linguists Toolbox, sukumajalakal SIL International spla ayataaya smaa anikiirua. Prokraamakal t kamanees main namin na ayataaliikana smaa anikii. Otta ananuwas sutuma antiraa eejee wanee atijaayoupala eemin akuwaipaa achikanainjuui aka saainrin ajuitiaairua ska t MultiDictionary Formatter smaanakal. Shiitaaushipa ptchiirua sulujutukal ptchipala suluumin atijaayoupalakal t snain Toolbox, awasjaans suluujee atijaayoupalakal wanee mainmas ptchirua kapleejs, splajat shiyataaya Microsoft, otta waneeirua watijaain soou min aka kayataayakalin waya nnojoluinjatin choujaain saainraanin aka. Wlepa ma yaa t atijaayoupalakal, awashirajns ska kajuya sukuwaipairua: akooominjns ptchiirua jekennuu eekai choujaain, akooominjns jamaluurule ptchiirua eekai kapleein spla ayaawatnaa ptchikal, jalainjatle choujaain wanee putchi, akumaajns ptchiirua ashatiaainjat wayuunaikiruusu alateeruushi alijunaikiruuin spla jayain saainraaya, otta akooominjns ayaakuwaairua spla wanee ptchiirua yaawas. Mainmaskal ayaakuwaairua antiruushi eejee t akotchijuushi ayaakuwaairua akumajuushitjlia snainjee Microsoft Ofce Online, ooulaka waneeirua snainjeejat akotchijuushi wamaanajat. Msiayaasa mnees mainmain ptchiirua ashatiaainjat aapaaushi snainjee akatkulaajiapanakal smaalee t alateeruushikal snain aneeklee otta ptchiirua nakumajatjtkalia ayataajiraashiikana, mleka t ashajalaakalirua tia waneere ptchiirua kottusuin. Ptchiirua ashatiaainjatkal tia akooominjns ska wanee ptchiiruayaasa akumajuushi spla smaainjatin ptchiirua snain ptchimaajatkal. supushuwaaya t ptchiirua ashatiaainjatkal smaayaleesia slateeria alijunaikiruu jee shiiiyatin pansaain jaminjatle saashajaaya otta sshajia achiki komputatoora wayuunaikiruu. Sooomin t atijaayoupala shiiminskal, ayapajns wanee kajuyas akooominjuushiirua achuntiaajat waneewai smin apshii ptchimaajat jekennuu: snliairua leetra snain aachemaajat

16 Autores
wayuu, snliairia jeer nnojots spla aacheemaajatin, leetrairua kreesiajeewolu, amotsojuushi erajuushiirua main, siikla aainriaawaikal main, kaiirua snain semana otta kashiirua snain juya, waneeyaawajiairua, snlia oumainwaairua, ayaawajiaairua, e.s. Ptchiirua eitaanakal suluu akooominjuushikalirua t sooomins alujutuu snain ptchimaajatkal, waneeirua 1750, spla sntin snainmin waneeirua 2200 supushuwaaya ptchi otta ptchiirua awanee'ipaluujuushi wayuunaikiruuin. Sajattiamin main, ayapajns wanee kajuyas karaloutapanayaasa smaajat akumalaaya aainraayawaikal main akooominjuushis wanee ashajalaa jaap wayuunaikiruu eere skjnin motsosu suchukuwa waneewai t akumalaayakal. Abel Silva, nia kalateeralaka otta kasanaalaka t putchiirua ashatiainjat, ashajalaairua smaakal karaloutapanakalirua otta akooominjuushiirua wayuunaikiruukal. Ooulakayaasa eejachi snain akumajirawaa kajuyas putchiirua jekennuu nnojotkal eejatin suluu t palajatkal atijaayoupala. Waatapajin ptchimaajatkal t shiain t palajatkal saakajee wanee kajuyasirua ayatawaa anikiishajuushimaajatirua akumajuushimaajat ptchi spla akaaliijia suulia apuminwaain saashajaayapala t wayuunaikikal. Ana matan, jooluu, min aka eekal spla suusutunuin anain t mleinrua (4), (5) otta (6) nmajalakal Crystal, min aka wanee ayataaya jaloulin namin na wayuukana spla namaanain t jeketkal main atijalaa, shiritkal wayuu ataminree soou t sajattiaminkal akaliaairua. Anayaawatshii waya sutuma Microsoft jee sutuma Fundacin Wayuu Taya.

Nshajala Jos lvarez Nlateerala Abel Silva

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

17

Instrucciones para el uso del diccionario


Este Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu consta de dos partes o secciones principales, adems de la presentacin, estas instrucciones y varios apndices. En la primera seccin WAYUUNAIKI/ESPAOL se ofrecen alfabticamente palabras y expresiones en wayuunaiki con sus correspondencias en espaol e informacin adicional que permite utilizar adecuadamente la palabra. En la segunda seccin ESPAOL/ WAYUUNAIKI se ofrecen alfabticamente palabras y expresiones en espaol con sus correspondencias en wayuunaiki. En la seccin WAYUUNAIKI/ESPAOL, cada entrada o artculo est organizada bsicamente de la manera que explicamos a continuacin. Al principio de la entrada est el lema o cabeza en negritas. Inmediatamente, en otro tipo de letra, se ofrece la traduccin espaola. Frecuentemente, adems de dicha traduccin espaola, se ofrece entre parntesis informacin adicional que ayuda a precisar el uso de la palabra en cuestin. Esta informacin puede ser una denicin o tambin simplemente un contexto en el que dicha palabra se usara. A continuacin, en un buen nmero de casos, se da una o ms oraciones de ejemplo en wayuunaiki usando dicha palabra, seguida inmediatamente por su correspondiente traduccin al espaol en cursivas: achajawaa buscar (archivos o datos mediante coincidencias de patrones u otros criterios establecidos). Tachajaajeer shiyaakuwa Shakira suluu supushuwaa katpeetakalirua. Yo buscar la foto de Shakira en todas las carpetas. En algunos casos, puede haber varias palabras espaolas que sirvan como traduccin de la palabra en wayuunaiki. En estos casos, se ofrecen las varias traducciones separadas por comas, si tales signicados son muy anes: oluu borde, orilla, lmite, canto, periferia [].

18 Autores
Si hay dos palabras que se escriben igual, pero que tienen usos o sentidos que se desea diferenciar, se distinguirn con nmeros suscritos o subndices: anaataa1 acomodar, editar, arreglar, modicar, adaptar, ajustar, depurar (errores en programa) []. anaataa2 formatear (preparar un disco, organizando su espacio de almacenamiento, para usarlo en el almacenamiento de datos) []. La forma de la entrada ha sido escogida segn la palabra sea invariable o variable. Si la palabra es invariable, como los adverbios, se da su nica forma. Para las palabras variables o exionadas, como nombres y verbos, se ha escogido una forma particular de la misma. Si es un verbo, se da en el innitivo: eeiyataa mostrar, indicar, sealar. En un buen nmero de casos, los verbos son ofrecidos en dos formas separadas por una coma. stas corresponden a lo que en la gramtica del wayuunaiki se conocen como primera y segunda gradacin, que expresan respectivamente la concepcin del predicado como uno o mltiple: amotoloo, amotojoo ocultar, cubrir. analaa, anajaa mirar, inspeccionar, examinar, ir a ver. Si la entrada es un nombre alienable, se da en la forma no poseda: jeer carcter, smbolo, signo, carcter. Si se trata de un nombre inalienable, se da en la forma indenida: ayaawasee carnet, distintivo, marca, insignia, signo. En algunos casos, la entrada contiene dos formas separadas por una tilde ~. En estos casos estamos frente a formas que constituyen variantes dialectales:

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

19

aja'aplaa ~ aka'aplaa maximizar, agrandar, aumentar tamao. Pkaapla analaayakal spla eraa pansaain ayaakuwaakal. Maximice la ventana para ver bien la imagen. En la seccin WAYUUNAIKI/ESPAOL, este diccionario sigue el orden alfabtico wayuu: a ch e i j k l m n o p r s sh t u w y En la seccin ESPAOL/WAYUUNAIKI, que debe considerarse como un ndice, se ofrecen alfabticamente palabras y expresiones en espaol con sus correspondencias en wayuunaiki. Al principio de la entrada est el lema o cabeza en negritas, frecuentemente seguida entre parntesis por informacin adicional que ayuda a precisar el uso de la palabra. Inmediatamente, en otro tipo de letra, se ofrece la equivalencia en wayuunaiki. Sin embargo, en esta seccin no se ofrecen ejemplos: buscador (de archivos o datos mediante coincidencias de patrones u otros criterios establecidos) achajaal. celda kulaala. Si deseamos averiguar ms sobre estas formas, deberemos buscar las palabras achajaal y kulaala en la seccin WAYUUNAIKI/ESPAOL: achajaal buscador (de archivos o datos mediante coincidencias de patrones u otros criterios establecidos). Pntamaateer anain schiki kasa supushuwaa paainraale ska achajaal. Todo lo que quieras saber lo encontrars rpidamente con el buscador. kulaala celda. T kulaala pnaateekal aainmajuushi ska amoutiaa. La celda que intenta modicar est protegida por contrasea. A diferencia de la seccin anterior, aqu se ofrecen separadas por un punto y coma las varias equivalencias en wayuunaiki de un trmino espaol: aceptar aapawaa; achekaa; ekeroliraa. acomodar anaataa; ekettaajaa.

20 Autores
Al igual que en la otra seccin, si hay dos palabras que se escriben igual, pero que tienen usos o sentidos que se desea diferenciar, se distinguirn con subndices: imagen1 ayaakuwaa; ayolujaa ~ ayolujee. imagen2 (coleccin de archivos y carpetas que duplica la estructura de archivos y carpetas de un sistema en operacin) awanaawajuushi. En la seccin ESPAOL/WAYUUNAIKI, este diccionario sigue el orden alfabtico actual del espaol: a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z A lo largo del cuerpo del diccionario se han insertado diversas imgenes que ilustran los signicados de un buen nmero de los trminos presentados. Tambin hay un nmero pequeo de lminas, referidas a varias aplicaciones informticas, que estn acompaadas por textos relativamente extensos en wayuunaiki que esperamos que puedan servir de modelo, al igual que las oraciones de ejemplo, sobre cmo usar el wayuunaiki para comunicarse sobre computacin. En la seccin APNDICES se incluyen principalmente listas de vocabulario organizadas por reas temticas: nombres de las letras del alfabeto wayuu, smbolos no alfabetizables, letras griegas, abreviaturas comunes, siglas usadas en informtica, das de la semana y meses del ao, unidades de medida, nombres de pases, nmeros, as como nombres de las teclas. Estas listas temticas complementan el lxico presentado en el cuerpo del diccionario. Sin embargo, los ltimos tres apndices son otra ndole ya que presentan elementos lingsticos generales sobre la lengua: los sonidos y escritura del wayuunaiki, principios y procedimientos para la creacin de neologismos en esta lengua, as como una apretada caracterizacin lingstica tipolgica de la misma.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

21

Bibliografa selecta
lvarez, Jos. 1994. Estudios de Lingstica Guajira. Coleccin Wayuunaiki. Maracaibo: Secretara de Cultura del Estado Zulia. lvarez, Jos. 2004. Races y Sujos Temticos en la Morfologa Verbal del Guajiro/Wayuunaiki. Antropolgica 102:3-74. Fundacin La Salle, Caracas, Venezuela. lvarez, Jos. 2008. Problemas de lematizacin verbal en una lengua aglutinante con innitivos mltiples: el caso del guajiro/wayuunaiki. Actas del II Congreso Internacional de Lexicografa Hispnica. Pg. 188-196. Alicante, Espaa: Asociacin Espaola de Estudios Lexicogrcos y Universidad de Alicante. Crystal, David. 2000. Language Death. Cambridge (UK): Cambridge University Press Hildebrandt, Martha. 1963. Diccionario Guajiro-Espaol. Caracas: Comisin Indigenista, Ministerio de Justicia. Jusay, Miguel ngel y Jess Olza. 1981. Diccionario de la Lengua Guajira. Castellano-Guajiro. Caracas-Maracaibo: Universidad Catlica Andrs Bello y Corpozulia. Jusay, Miguel ngel y Jess Olza. 1988. Diccionario Sistemtico de la Lengua Guajira. Caracas: Universidad Catlica Andrs Bello. Jusay, Miguel ngel. 1977. Diccionario de la Lengua Guajira. GuajiroCastellano. Caracas: Universidad Catlica Andrs Bello. Komike Hua'olelo, Hale Kuamo'o y Aha Punana Leo. 2003. Mmaka Kaiao: A Modern Hawaiian Vocabulary: A Compilation of Hawaiian Words That Have Been Created, Collected, and Approved by the Hawaiian Lexicon Committee. Honolulu: University of Hawaii Press.

22 Autores
Mansen, Richard y Karis Mansen. 1984. Aprendamos Guajiro. Gramtica Pedaggica de Guajiro. Bogot: Editorial Townsend. Martn, Luz ngel. 2005. Problemas en la Lexicografa del Wayuunaiki y Propuesta de un Diccionario Piloto. Tesis de Maestra en Lingstica y Enseanza del Lenguaje. Maracaibo: Universidad del Zulia. Mosonyi, Esteban Emilio. 1975. El Idioma Guajiro. Boletn Indigenista Venezolano 16:101-115. Mosonyi, Esteban Emilio y Jorge Mosonyi. 2000. Manual de Lenguas Indgenas de Venezuela. Caracas: Fundacin Bigott. Olza, Jess & Miguel ngel Jusay. 1978. Gramtica de la Lengua Guajira. Caracas: Universidad Catlica Andrs Bello y Ministerio de Educacin. Olza, Jess y Miguel ngel Jusay. 1986. Gramtica de la Lengua Guajira (Morfosintaxis). San Cristbal (Venezuela): Universidad Catlica del Tchira. Real Academia Espaola y Asociacin de Academias de la Lengua Espaola. 2010. Ortografa de la lengua espaola. Madrid: Espasa Libros. Real Academia Espaola y Asociacin de Academias de la Lengua Espaola. 2010. Nueva gramtica de la lengua espaola (Manual). Madrid: Espasa Libros. Real Academia Espaola. 2001. Diccionario de la lengua espaola. (edicin XXII). Madrid: Editorial Espasa Calpe.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

23

Ptchimaajat wayuunaiki/alijunaiki Diccionario wayuunaiki/espaol

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

25

a
aacheemaajat alfabtico (ordenado segn las letras del alfabeto, las primeras de las cuales son la a y la ch en el alfabeto del wayuunaiki). Acheks anaateennin anliaakalirua aachemaajatkuwaipalin. Los nombres deben ser ordenados alfabticamente.

aainmajiaa anliaamaajat control de lista. aainmajiaa asirats control deslizante (usado para modicar valores continuos tales como volumen y brillo). aainmajiaa eirulaa control de expansin (para expandir o contraer detalles de registros). aainmajiaa lalaayuutuma control parental (para limitar y monitorear el acceso de los nios a actividades con la computadora). aainmajiaa mayataainsal control deshabilitado. aainmajiou punto de control.

aainjalaachikimaajat informe de errores. aainjinreeya exclusivo (acceso). aakajawaa desconectarse. Paakajaa komputatoorakal mleka yokutulein. Desconecte la computadora si est apagada. aakalaa desinstalar (dispositivo). aainmajaa proteger, controlar, restringir (acceso). aainmajia control (instrumento utilizado por usuario para realizar accin). aainmajiaa control (accin para mantener orden correcto).

aainmajl controlador (software que permite que dispositivos como impresora, ratn o teclado funcionen con la computadora). aainmajl achikanainjiaa controlador de impresora (dispositivo que establece comunicacin entre el software y la impresora). aainmajl epeipajuui controlador de dispositivo (software que permite que dispositivos como impresora, ratn o teclado funcionen con la computadora).

26 Autores
aainmajl kasachiki controlador de eventos. aainmeejia entretenimiento, diversin. procure hacer una copia de seguridad. aainraas activo, en funcionamiento. aainraawai accin (unidad de trabajo que se presenta al usuario como botones, enlaces o menes). aainralaa evento, suceso. aainriaa procedimiento (secuencia de acciones ejecutadas como una unidad). aainriaa ajutkajuushi procedimiento almacenado. aainriraayaa transaccin (dos o ms acciones realizadas juntas como una, como la compra-venta). aapaa entregar, proporcionar, dar. aapaa shikii snainjee A eemin Z ordenar de A a Z. aapaa shikii snainjee Z eemin A ordenar de Z a A. aapaajaaushi en orden aleatorio, al azar. aapaakii autorizacin, permiso. Choujaas wanee aapaakii spla eerulaa anaajaalaakal. Se requiere un permiso para abrir el documento. aapaaya asa (interfaz aadido a un objeto que permite moverlo, redimensionarlo o modicarlo). aapajaa escuchar (esperar trco, llamadas o solicitudes de conexin en un puerto). aapajl servidor. Epeipajiaakal smaa aapajl mayataainsal. Outlook epeipajuushees spla kettaain aainraawaikal t. La conexin con el servidor no est disponible. Outlook debe conectado para completar esta accin. aapajl ayaakuwapijana servidor de multimedia.

aainnachikimaajat registro (de actividades o transacciones que se realizan en un sistema computarizado). aainnajat tarea, proyecto, gestin, diligencia. aainnajat aluwataaushi tarea asignada. aainnajatkalirua instrucciones (palabra que indica que el cliente debe leer las indicaciones que siguen). aainraa, aainjaa hacer, fabricar, construir, implementar, trabajar, efectuar. aainraa ajuunaajat en segundo plano (forma de realizacin de un proceso o tarea sin interaccin del usuario, mientras dicho usuario realiza una tarea diferente). aainraa ashatia aainmajaapala hacer una copia de seguridad, respaldar (programas, datos o discos). Soto paain aainraa ashatia aainmajaapala spleerua puluwataain wanee kanlias. Antes de enviar un documento,

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki aapajl imeeir servidor de correo electrnico. Oonoonee amaal main t aapajl imeeir wayataayakal yayaa. Es muy conable el servidor de correo electrnico que usamos aqu. aapajl proxy servidor proxy. aapawaa elegir, agarrar, aceptar, tomar, coger. Paapaa t asakiaa saapajeetkal t wayuu ounekakalirua pia. Seleccione el saludo que escucharn las personas que le llamen. aapiraa avisar, noticar, anunciar, advertir. aapiriaa noticacin, anuncio. Ants tamin wanee aapiriaa imeeirluu sawaipa. Anoche me lleg una noticacin por correo electrnico. aapiriaa akjaanlia noticacin de referencia (a un blog). aapiriaa yapaa (IRQ) peticin de interrupcin (IRQ). aapiriaaipa interrupcin (seal enviada por dispositivo al procesador). aapiriaapaa rea de noticacin. aapirl troyaana noticador troyano. aapuui entregable (elemento medible, tangible y vericable presentado como parte de la realizacin de un proyecto). aapuushikii licencia (para usar un programa de software). Mainma wayuu ayataakal ska prokraamairua snain nnojoluin smaana t aapuushikii achuntunakal spla. Mucha gente utiliza programas sin tener la licencia requerida. aapuushikii mainmatulu licencia por volumen.

27

aapuushikii tijitaal licencia digital. aapl attaayaa eemin Internet (ISP) proveedor de acceso a Internet (ISP). aashajaajirawaa Internetkajat foro de Internet. aashajawaa hablar, conversar. aashajeeraa leer. Mojusu aashajeeraa anaajaalaakal. No se puede leer el archivo.

aashajeerl lector. achajaal buscador (de archivos o datos mediante coincidencias de patrones u otros criterios establecidos). Pntamaateer anain schiki kasa supushuwaa paainraale ska achajaal. Todo lo que quiere saber lo encontrar rpidamente con el buscador. achajaamaataa bsqueda instantnea. achajaaya bsqueda (de archivos o datos mediante coincidencias de patrones u otros criterios establecidos). Pshaja waneesia otta kojuya ptchi achajaayainjat spla aainraa wanee achajaaya ska Google. Escriba una o varias palabras clave para realizar una bsqueda con Google.

28 Autores
achajaaya mamaasal bsqueda rpida. achajaaya yootaakajat bsqueda en lenguage natural. achajawaa buscar (archivos o datos mediante coincidencias de patrones u otros criterios establecidos). Pchajaa snain supushuwaa ptchi ashajalaa. Busque en todo el texto del mensaje. Tachajaajeer shiyaakuwa Shakira suluu supushuwaa katpeetakalirua. Yo buscar la foto de Shakira en todas las carpetas. Pchajaa t anaajaalaairua eekai wanaawain smaa eitaaushikal t. Busque los archivos que coincidan con estos criterios. achatiaajaa charlar, chatear (conversar en tiempo real con otros por medio de la computadora). Toouleerin suulia tachonyuu ayatawaa ska t komputoorakal sawai, aka shiain nee naainraain achatiaajaa jee nnojoluin nakumajin ayatawaa suluujeejat ekirajleekal. Yo prohib a mis hijos que usaran la computadora en la noche, porque se la pasaban chateando y no hacan las tareas de la escuela. achekaa aceptar, querer, gustar, ser necesario. achekajaa pedir pago de deuda, cobrar. achekajia factura, cuenta. achekalaa favorito (un atajo para acceder fcilmente a un sitio web). Teitaajeein min aka achekalaa suwaaleketpleein kakaliawaiskal t. Quiero agregar como favorito el sitio web de este peridico.

achikanainjaa imprimir. Nnojotsu spla schikanainjnin anaajaalaakal t. No se puede imprimir este archivo. T anaajaalaairua akaatoujuushikal achikanainjneer shimiiwaanee snain t achikanainjia aneekuushitjtkalia. Los archivos adjuntos se

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki imprimirn slo en la impresora predeterminada. achikanainjia impresora. Mayataainsal t achikanainjia eekal. Pneeka waneeeyasa. La impresora actual no est disponible. Seleccione otra.

29

achikanainjia kanousu impresora a color. Shiyateerin Jusepiina t achikanainjia kanousukal. Josena activ la impresora a color. achikanainjiaa mainmawais impresin comercial (de documentos, publicaciones o imgenes en volmenes altos). achikanainpaa rea de impresin (rangos de celdas de hoja de clculo que se desea imprimir si no se quiere imprimirla toda completa). achikii acerca de (elemento en men de ayuda que abre cuadro de dilogo con informacin sobre versin, copyright, trminos y licencia del producto). achikii awanajaayamaajat historial de cambios (hechos a un archivo en distintas sesiones de edicin).

achikii ayatawaajiraayaluu evento del sistema. achikii ayaawatiamaajat wayuunlia informacin de identicacin personal. achikii eepnaajatlen historial de exploracin (de la WWW). Kamalains tamin awastaa achikii eepnaajatlen tajalaapa aainraa ska WWW. A m me gusta borrar el historial de exploracin cuando termino de usar la WWW. achikiichon kawaralasnain informacin en pantalla (ayuda inmediata en pantalla obtenida cuando se coloca el ratn sobre cierto elemento). achikiiipa subinforme (informe contenido en otro informe). achikiimaajat currculum vtae, hoja de vida, reporte, informe, informacin. Achuntunusu tamin wanee achikiimaajat ejeketjeeruushi. Me exigieron un curriculum vitae actualizado. Psata eraajiriaakal spla apansaajaa kanainre achikiimaajat majukuwaipal otta kalaamains. Inspeccione la presentacin para comprobar si tiene informacin no apropiada o privada. achikiimaajat waleketplee informes de sitio web. achikiishajuushi comentario. Suuluku eeiyalaayawai kaluusu wanee achikiishajuushi akooominjuushi. Algunas pginas contienen un comentario adicional. achikiiyaawase marca de comentario.

30 Autores
spla asanawaa kasachikimaajat soukaijat. Prenda la computadora para revisar la informacin del da. achuwalaa suchukuwaa resetear. Ashawalaas komputatoorakal, puchuwala suchukuwaan. La computadora se par, resetala. aikaa ~ oikaa vender. aikaalee tijitaal tienda virtual. aikaal negocio, comercio. aikaashaanaskal organizacin empresarial. aikawaa comerciar. aikawaa kusuluu comercio electrnico. aipiruwoupunaal cubo, cbico.

achikiyaawataa diagnosticar. achikiyaawatiaairua diagnsticos (que pueden ayudar a identicar la causa del colapso de una aplicacin). achiyajaaya atencin, advertencia. achiyajawaa advertir, amonestar (para hacer desistir). achotooleeirua puntos de recorte. achotowaa recortar (o cortar los bordes verticales u horizontales de un objeto para destacar un rea particular). Ska prokraamakal t, mapleesal main achotowaa solu ayaakuwaakalirua spla jayainjatin shia pansaain. Con este programa, es muy fcil recortar los bordes de las fotos para que se vean mejor. achukuwaayamaa retraso de la repeticin (tiempo que pasa para que, dejando una tecla presionada, comience a repetirse el carcter que contiene). achuntaa pedir, solicitar. achuntiaa aainnajat solicitud de tarea. achuwalaa iniciar, encender, prender. Puchuwala komputatoorakal

ajachitaa errar, fallar, equivocarse. ajachitaachikimaajat registro de errores. Ekettaajuushi ajachitiachikimaajat. Informe de errores concluido. ajachitiaa error. Antna anainr ajachitiaairua snain anaajaalaakal t. Se han detectado errores en este archivo. ajaapinjiraayaa relacin de aspecto (proporcin que existe entre alto y ancho de una imagen y que se debe mantener para que no haya distorsin al usarla en diferentes pantallas). Choujaas ayatin atumaa ajaapinjiraayaa

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki maaka saainraayajatle wanee ayaakuwaa snain waneeyaasa kanlias. Es necesario mantener la relacin de aspecto al usar una foto en otro documento. ajaapinwaa dimensin, tamao. Eeirats sajaapin ashajiaakuwaipa suluu aneekuushi. Cambia el tamao de fuente de la seleccin. ajaapjiaa nivel (dentro de una jerarqua). ajaaplaa ~ akaaplaa maximizar, agrandar, aumentar tamao. Pkaapla analaayakal spla eraa pansaain ayaakuwaakal. Maximice la ventana para ver bien la imagen. ajattaa acabarse, caducar, expirar, terminarse. ajattaakaliaa fecha de expiracin. ajattia kuwenta caducidad de la cuenta (lmite del tiempo para poder utilizar una cuenta). ajattiajeerjaa marcar como nal (colocar a un documento una marca para slo pueda ser ledo sin poder modicarlo). ajattiraa apagar, nalizar, acabar. ajalettaa cortar (una parte para pegar en otro lugar). ajaloulijaa beneciarse, aprovecharse. ajarattaa ~ ajaraitaa arrastrar (mover en pantalla un objeto que se elige haciendo presin con el ratn y mantenindolo presionado mientras se desplaza). Pajaratta spla aneekaa kajuyas kasairua. Arrastre para seleccionar varios objetos. Pajaratta spla ashataa t ajttleekal eemin

31

wanee waara otta eemin ayataainpalaa. Arrastre para copiar el botn a una barra o al escritorio. Pklikja snain t ouchikanain sajattiairua otta pajaratta liiniakalirua spla akumajaa wanee mainmashekeeinr taashis. Haga clic en los puntos extremos o arrastre las lneas para crear un polgono a mano alzada. Eeiyats t eere shawatin moouluyaa, ees spla sajarattnin spla awanajaanaa uwatualee. Esto indica la posicin vertical actual y se puede arrastrar para cambiarla directamente. ajarattaa otta eitawaa arrastrar y colocar (mover en pantalla un objeto que se elige haciendo presin con el ratn y mantenindolo presionado mientras se desplaza para nalmente soltarlo en el lugar deseado). Pajaratta jooluu ayaakuwaakal otta piitaa saakamin aneekajuushikal. Arrastre ahora la imagen y colquela junto con la seleccin. ajuitaa salir (de un programa o aplicacin). Ajuiteeshi taya suulia prokraamakal t aka nnojoluylinya tayaawatin pansaain jamle shiyataain. Quiero salir de este programa porque todava no entiendo bien cmo funciona. ajuitiraa publicar (un documento). Pnaata kanliaskal spla ajuitiraa jee awalakajaa. Prepara el documento para publicarlo y distribuirlo. ajuntiaa waneipats desviacin estndar (en estadstica).

32 Autores
ajutaa ~ ojutaa botar, tirar. ajutalaa ~ ojutalaa abrir (puerta, cajn). ajutkalaa (lakayaas cheches) desfragmentar (reescribir partes de un archivo a sectores contiguos en el disco duro para aumentar velocidad de acceso y recuperacin). Achekshii waya ajutkalaa t lakayaas checheskal souwai kai spla kawachirain otta jjin shiyataaya t komputatoorakal. Tenemos que desfragmentar el disco duro de vez en cuando para que la computadora funcione a mayor velocidad y con mayor eciencia. ajutkaliaa desfragmentacin (proceso de reescribir partes de un archivo a sectores contiguos en el disco duro para aumentar velocidad de acceso y recuperacin). Spla aainraa ajutkaliaa choujaas sheerunnuin wanee aneeklee anasleeya. Para realizar la desfragmentacin hay que abrir un men especial. ajutukumajiaa expresin. ajutuu valor. Waneeinjat ayaawajia t sujutukal. El valor debe ser un nmero. T ajutuukal snainjeeinjat 0 snainmin 0,5. El valor debe estar entre 0 y 0,5. ajutuu aneekuushitjlia valor predeterminado. Ees wanee ajutuu aneekuushitjlia splawai sheeruluin shawashawats. Existe un valor predeterminado para cada ancho de columna. ajutuu polookiiipou valor porcentual. ajutuujuntiaa desviacin. ajutuunlia XML atributo XML. ajutuuyaawase medicin del valor. ajuyaajaa pedir prestado, tomar prestado, deber. ajjaa colorear, teir. ajjia tinta. ajjia tijitaal tinta digital. ajnal troyaana instalador troyano de malware. ajrlaa textura. ajtaa enviar (transmitir mensaje o archivo). Njtin Tepaai wanee imeeir wayuunaikiruusu Karaakamin. Tepaai envi para Caracas un mensaje de correo en wayuunaiki. Ajteechi taya wanee tashajala wayuunaikiruusu spla erajaanaa. Yo enviar un escrito mo en wayuunaiki para revisin. ajtaa min aka enviar como. ajtaa suchukuwaa reenviar. ajttaa presionar, apretar, tocar, marcar. ajttaaleewaa mantener presionado. ajttia tecla. Ska ajttiakal t ees spla eeitaanaa t tieresiikal snain t leetra spla ashajaa wayuunaikiruu. Con esta tecla se puede poner la diresis en la letra para escribir en wayuunaiki. ajttia aainreerl tecla de funcin (al mantenerla presionada, sirve para activar las diversas teclas de funcin). ajttia attaaya pachiiruwaas tecla de acceso. ajttia awanajl tecla modicadora.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

33

ajttia Alt tecla Alt (se usa combinada con otra tecla para producir una funcin especial). ajttia Alt Gr tecla Alt Gr (se usa combinada con otras teclas para producir los caracteres que se encuentran abajo y a la derecha en las teclas con tres signos marcados). Snain ajttiaapalakal t eitaans t jeer aroowa ska aleeinruushin t ajttia Alt Gr smaaleeya t leetra q. En este teclado el signo de arroba se inserta presionando la tecla Alt Gr conjuntamente con la tecla con la letra q. ajttia Av Pg tecla Av Pg (a menudo usada para mover el cursor a la parte inferior de la pgina). ajttia Bloq Despl tecla Bloq Despl (controla las teclas de control del cursos y a veces impide que la pantalla se desplace). ajttia Bloq Mays tecla Bloq Mays (se usa para activar o desactivar la generacin ja de letras en maysculas mediante el teclado). Mojusu sshajia amoutiaakal. Pirajaa mleka yokutule t ajttia Bloq Mays ooulaka msia pshajle pansaain t leetra muloushajia otta motsashajia

snain ashajuushikal. La contrasea es incorrecta. Compruebe que la tecla Bloq Mays est desactivada y que escribi correctamente las maysculas y minsculas del texto. ajttia Bloq Nm tecla Bloq Nm. ajttia Ctrl tecla Ctrl (combinada con otra tecla, da a ese tecla un signicado o valor diferente). ajttia [Entrar] tecla [Entrar] (generalmente usada para instruir a la computadora para que procese una orden expresada o predeterminada). ajttia Esc tecla Esc (a menudo lleva al usuario hacia atrs en el programa o el men). ajttia Fin tecla Fin. ajttia Imp Pnt tecla Imp Pnt (normalmente se usa para capturar el contenido de la pantalla en forma de imagen). ajttia Inicio tecla Inicio. ajttia Ins tecla Ins (se usa comnmente sobre todo para variar entre la opcin de insertar texto y la opcin de sobreescribir texto). ajttia Inter tecla Inter. ajttia Intro tecla Intro (de teclado nmrico). ajttia [Jat Ekialuumin] tecla [Flecha Derecha]. ajttia [Jat Epeeruumin] tecla [Flecha Izquierda]. ajttia [Jat Iipnaamin] tecla [Flecha Arriba]. ajttia [Jat Mmoluumin] tecla [Flecha Abajo]. ajttia [Mayscula] tecla [Mayscula] (cuando se presiona combinada con otra tecla, da un valor alterno a esa segunda tecla, siendo el ms comn de estos cambios el

34 Autores
de producir la forma mayscula de la letra presionada). ajttia pachukuwats tecla de alternancia. ajttia patkuunas tecla de mtodo abreviado. ajttia Pausa tecla Pausa. ajttia Pet Sis tecla Pet Sis. ajttia Re Pg tecla Re Pg (a menudo usada para mover el cursor a la parte superior de la pgina). ajttia [Retroceso] tecla Retroceso (mueve al cursor a la derecha un carcter a la vez, usualmente borrando cada carcter al moverse). ajttia Supr tecla Supr (su funcin bsica es suprimir el carcter que sigue al cursor, pero tambin se utiliza para borrar grcos o textos seleccionados). ajttia [Tabulacin] tecla [Tabulacin] (se usa para insertar marcas de tabulacin en un documento o tambin para desplazarse secuencialmente entre las opciones seleccionables en ciertos tipos de men). ajttiaa pachiiruwaas secuencia de teclas. ajttiaapala teclado. Pnaata sukuwaipa ajttiaapala spla ashajaa wayuunaikiruu. Realice la conguracin del teclado para escribir en wayuunaiki. ajttiaapala kayaawajias teclado numrico. Paainraa ska t ajttiaapala kayaawajias ekialuukal spla ashajaa ajutuu. Utilice el teclado numrico que est a la derecha para escribir valores. ajttiaapala waneipats teclado estndar.

ajttiaapalakuwaipa distribucin del teclado. Jlja paain t ajttiaapalakuwaipakal spla pansaain pshajia. Preste atencin a la distribucin del teclado para escribir correctamente. ajttiaapijana tono de marcado (en telfono). ajttiairua F1-F12 teclas F1-F12. ajttiapala amatsaminjaaya mtodo abreviado de teclado. ajttlee botn (elemento grco que aparece en pantalla parecido a un botn fsico y que se presiona haciendo clic sobre l con el ratn). Pajaratta spla ashataa t ajttleekal eemin wanee waara otta eemin ayataainpalaa. Arrastre para copiar el botn a una barra o al escritorio. ajttlee aluwataayaa botn de comando. ajttlee aneekia botn de opcin. ajttlee aneekuushitjlia botn predeterminado. ajttlee aneekleemaajat botn de men.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki ajttlee apachukuwatia botn de alternancia. ajttlee awatalaajuui delimitador desplegable. ajttlee jat ansliaa botn de echa de desplazamiento. ajttlee kookoocheer alalaas botn primario del mouse. ajttlee kookoocheer nikialuujee botn derecho del ratn. Paainra ska ajttlee kookoocheer nikialuujee spla eraa aneeklee awataluui. Utilice el botn derecho del ratn para ver el men desplegable. ajttlee kookoocheer nipeeruujee botn izquierdo del ratn. Pleinra soou ajttlee kookoocheer nipeeruujee spla anslaa eeiyalaayakal iipnaamin otta mmoluumin. Presione sobre botn izquierdo del ratn para desplazar la pgina hacia arriba y hacia abajo ajttlee kookoocheetnain botn del ratn. Pleinra soou ajttlee kookoocheer spla anslaa eeiyalaayakal iipnaamin otta mmoluumin. Presione sobre botn del ratn para desplazar la pgina hacia arriba y hacia abajo. ajttlee raawiayaas botn de radio. ajttlee waara ayataaya botn de la barra de tareas. ajttlee waara ayataayapala botn de la barra de herramientas. ajttleoupunaa cara de botn.

35

akaaliijaa ayudar, auxiliar, colaborar. Kasa pkaaliijneeka anain? Sobre qu desea que se le d ayuda? akaaliijia mepeipajuusal ayuda sin conexin. akaaliijiaa ayuda, soporte, servicio. akaaliijiamaataa ayuda contextual. akaaliijuushikuwaipal ~ ajapkajat manual (proceso que es realizado por una persona, esto es, no automatizado). akaaliijl asistente, colaborador. Spla asrlaa t akaaliijtkal, pklikja snain Ajattiraa. Para cerrar el asistente, haga clic en Finalizar. Ees spla pkooominjin wanee kuwenta imeeir wanee kaiyaa. Mayaainjee tia yaa, shiain anain piyataain aka akaaliijtkal t spla pkooominjin wanee kuwenta imeeir. Puede agregar una cuenta de correo electrnico en otro momento. No obstante, se recomienda que utilice ahora este asistente para agregar una cuenta de correo electrnico. akaaliijl attaayaapleenain asistente para accesibilidad. akaaliijl anaatiria kiisamaajat asistente para calibrar altavoces. akaaliijl eitaaya achikanainjl kusunain asistente para la instalacin de impresoras de red. akaaulejuushi cableado. akajutujaa palajanaa inicializar (colocar una variable en un valor inicial).

36 Autores
akaatoujaa adjuntar, anexar (documento a un correo electrnico). Ajtshi taya imeeirluu piamas kanlias akaatoujuushi nmin tawala chakai Karaaka. Envi por correo electrnico dos documentos adjuntos para mi hermano que est en Caracas. Nnojotsu spla akumajnaa atijaaya akaatoujuushiirua. No se pueden crear datos adjuntos. akaleraa engrosar, espesar. akalaamainjia privacidad. akaliaa fecha. Maliasal akaliaa ekerolinnakal. Puuulaka suchukuwaan. La fecha introducida no es vlida. Vuelva a intentarlo. Paainra ska aneekuuikal t spla erajawaa akaliaa jee t oora saapaakal ou t kaminjatkal t ptchikal. Utilice esta opcin para comprobar la fecha y la hora en las que el destinatario recibi el mensaje. akaliaa majousal perodo de gracia (tiempo durante el que funcionar un producto o servicio antes de que el usuario lo active o registre). akaliaapala calendario. akaliaawai frecuencia, perodos. akalioushajaa bloguear, escribir un blog. akalioushajlee blog (diario en lnea actualizable). Chi ekirajikai taya wayuunaiki, ees nmaana wanee akalioushajlee eere nukusujuujain schikimaajat t wanikikal. Mi maestro de wayuunaiki mantiene un blog muy bueno donde publica informacin sobre nuestra lengua.

akalioushajlee walekerluu diario web. akalioushajl bloguero (la persona que escribe en un blog). akanajuushi kounajias diagramas de ujo. akanajuushi lakayaas paluuwaas diagrama de crculos concntricos. akanajuushi pasanainjeejutu diagrama radial. Pneeka wanee akanajuushi pasanainjeejutu eeiyatia atijaayakalirua. Seleccione un diagrama radial para indicar los datos. akanajuushi uuchiyaas diagrama piramidal. Ayoujireetshi ekirajikai atijaayairua nouyasemaajat tepichikana ska wanee akanajuushi uuchiyaas. El maestro hizo una comparacin de datos de las edades de los nios con un diagrama piramidal. akanajuushi Venn diagrama de Venn. akanalaa, akanajaa pintar, colorear.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki akanasiou plantilla (archivo con ciertas caractersticas de formato predenidas que sirve de base para producir nuevos documentos semejantes). akanasiou aluujatmaas plantilla de contenido. akaniaajaa escanear (capturar una imagen en un papel u otro material con un escner y convertirla en un archivo digital manipulable por programas de computadora). Choujaas tamin akaniaajaa seetulakal tajtaiwa smin Patricia min aka akaatoujuushin snain imeir. Necesito escanear la cdula para enviarla como adjunto de un correo electrnico a Patricia. akaniaajiakii cabezal de digitalizacin (de escneres y faxes). akaniaajuushi escaneado (un archivo digital manipulable por programas de computadora que ha sido obtenido mediante la captura de una imagen mediante un escner). Spla akanasjaa karaloutakal t choujaas eeitaaushin kajuyas ejeerjuushi akaniaajuushiirua. Para ilustrar este libro fue necesario insertar varios dibujos escaneados. akaniaajl escner (dispositivo ptico que permite capturar una imagen en un papel u otro material y convertirla en un archivo digital manipulable por programas de computadora). Eitaashi taya wanee akaniaajl spla aluwatawaa ayaakuwaairua kamaair smin tapshi. Yo

37

instal un escner para enviarle fotos viejas a mi familia.

akanoujuushi con bandas. akanliajaa etiquetar. Shiitaanaiwaa ayaakuwaairua snain Facebook, ees spla akanliajnaa t wayuuirua jayakal snain. Cuando se colocan fotos en Facebook, es posible etiquetar a las personas que aparecen en ellas. akanliajia etiqueta. Eitaanees wanee akanliajiaa waneejat snainwai karaloutakalirua. Debe colocarse una etiqueta diferente en cada libro. akanliajia ayaawatiamaajat etiqueta de datos. akanliajia ejepseemaajat etiqueta de correo. akanliajia HTML etiqueta HTML. akanliajia mawanajuui etiqueta ja. akanliajiaa personalizacin. akasuulaa blanquear. akasuulia tono. akatajiaairua vietas (smbolos tipogrcos usados para separar elementos de una lista para que se visualicen mejor). Anas shiitaanle akatajiaairua

38 Autores
snain ashajuushi maaka eere anliaairua suluu. Mainmaputsu sukuwaipaa akatajiaairua: kooyoos alets , kooyoos kaluujas , pienchaatal alets , pienchaatal kaluujas , roompokuwaipal akaluujuushi , e.s. Es conveniente colocar vietas en un escrito si hay listas en l. Las vietas tienen diversas formas: redondas huecas , redondas rellenas , cuadradas huecas , cuadradas rellenas , con forma de rombo rellenas , etc. akatajlu delimitador (caracteres especiales que se usan para separar elementos de otros). Piiiyata t jeer akatajl aainnajatkal aka spla apolojirawaa aplajaanaairua. Indique el carcter separador que va a usarse para dividir los campos. akatajl aneekaaplee separador de listas. akatalaa, akatajaa asignar (recurso para usar luego), analizar, desapilar, separar, apartar, entresacar, desincorporar. Pshaja snlia t anaajaalaa pkataleekal. Escriba el nombre del archivo que desea analizar. Pshaja shiyaawajia eeiyalaaya akataluushiirua ska kooma, minka saain: 1, 2, 3, 4. Escriba nmeros de pgina separados por comas, por ejemplo: 1, 2, 3, 4. T anaajaalaairua akaljlejuushikal kanains shawashawatsirua akatajiraaushi ska jeer apansaajuushiirua, min aka koomairua. Los archivos delimitados tienen columnas separadas por caracteres especcos, como comas. Spla ajttaa imeeir smin kajuyas wayuu, choujaas eitawaa wanee kooma spla akataleeraa ejepseeirua. Para enviar un correo electrnico a varias personas, es necesario colocar una coma para separar las direcciones. akatalia ltro (condiciones que deben cumplir ciertos elementos para ser elegidos o excluidos para la ejecucin de ciertas acciones o tareas). akatalia aneekajuushi ltro por seleccin. akatalia ayaakuwa ltro grco. akatalia karaloutashajleekajat ltro por formulario. akatalia maneekajuusal ltro para excluir seleccin. akatalia phishing otta aluwajnoulia anliee ltro de phishing o suplantacin de identidad (para impedir que sitios web fraudulentos roben datos personales). akatkulaajaa calcular. akatkulaajaayaawase operador (smbolo o signo que indica un tipo de operacin en una expresin como, por ejemplo, los operadores matemticos). Pienchis t akatkulaajaayaawase palajatkalirua snain aritmeetika. Son cuatro los operadores principales en aritmtica.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki akatkulaajiaa calculadora. Ayuts kuwenta t aikaatkal yajaaushi Piruwachon ska wanee akatkulaajiaa. La que vende yajaaushi en Los Filos saca cuenta con una calculadora.

39

akatkulaajiapana hoja de clculo. Mapleesal tayuluin nachisa na tekirajinkana aka tashajin shia snain wanee akatkulaajiapana ayulakal tamin polookiiipairua otta jeraleirua emiiwaakuaipalin Yo saco fcilmente las notas de mis estudiantes porque yo las asiento en una hoja de clculo que me saca los porcentajes y promedios automticamente. Mainma aikaal eeiyatakal sliapalairua snain wanee akatkulaajiapana. Muchos negocios utilizan una hoja de clculo para presentar sus presupuestos. Ashajshi taya atijaayairua kayaawajias snain akatkulaajiapanakal. Yo escribo datos numricos en la hoja de calculo. akatkulaajl calculadora (de Windows).

akouleeraa desactivar audio. Paainra ska ajttleekal t splajat akouleeraa jayeechikal. Utilice este botn para desactivar audio de la msica. akompiraajaa compilar (traducir todo el cdigo fuente de un programa a cdigo objeto antes de la ejecucin de dicho programa). akooominjaa agregar. Choujaas akooominjaa anaajaalaairua suluu katpeetakal t. Es necesario agregar archivos en esta carpeta. Pneeka t atijaaya jekennuuirua pkooominjeekal eemin ayaawaseekal. Seleccione los nuevos datos que desea agregar al grco. akooominjaa otta aakalaa prokraamairua agregar o quitar programas. akooominjiraaya autosuma. akooominjuui complemento (para aumentar funcionalidad de un sistema de computacin). akooomjiaplee baha de unidad (mecanismo para aadir disco duros o blandos, as como manejadores de CD sin abrir el chasis de la computadora). akooujanaa aluwataalaa combinar correspondencia. akooujaniaa combinacin. akooujaniaa ajttia combinacin de teclas (cualquier combinacin de teclas que deben presionarse simultneamente). akooujanoupala combinacin de colores. akooominjuushi apndice, anexo. Suluu ptchimaajatkal t, ees poloo akooominjuushi.

40 Autores
En este diccionario hay diez apndices. akotchijuushi grupo, clase (de objetos). akotchiraa, akotchijaa reunir, acopiar. akotchiraalee dominio (grupo de computadoras en red con base de datos y poltica de seguridad comunes). akotchiraayanliee categora (nombre que identica un grupo de elementos). akouyalaa, akouyajaa extender, desenrollar, estirar (cosas alargadas). akumajeeraa operacin (matemtica). akumajia peliikulaipachon creacin de clips. akumajiaa aplicacin, programa (de computacin), procedimiento, procesamiento. Atijeeshi taya aainraa ska prokraama eraajuushin main choujaakal tamin spla tayataain. Yo quiero aprender a usar los programas ms comunes que necesito para mi trabajo. akumajiaa anas epeipajuushi procesamiento analtico en lnea. akumajiaa ashajuushi procesamiento de texto. akumajiaa atijaaya procesamiento de datos. akumajiaakuwaipa diseo. akumajiaakuwaipa alalaas diseo maestro. akumajiaakuwaipa ayataainpalaa diseo de escritorio. akumajiaakuwaipa eeiyalaaya diseo de pgina. Ees spla aainnin aka akumajiaakuwaipa eeiyalaaya keeireekal aainwaa spla ashajuushikal. Se puede utilizar el diseo de pgina que se desee para el texto. akumajiajat ska ashajuushi, loojika, matemaatika, apninshekeeiryaawatia, atijaayayaawatia, e.s. frmulas de texto, lgicas, matemticas, trigronomtricas, estadsticas, etc . akumajiaipa subproceso. akumajieiipairua formas. akumajiraa operacin (accin especca de una computadora al ejecutar un programa). akumajuushiyaaluu registro (informacin sobre conguracin de computadora). akumajlee diseador. akumajl ashajuushi procesador de textos. akumalaa, akumajaa aplicar, hacer, fabricar, arreglar, preparar. T aapajtkal nnojotsu spla sukumajin t achuntuushikal. El servidor no puede procesar la solicitud. akusujulu cibernauta. akusuluujaa publicar (en una red). Kasa pukusuluujeeka? Takusuluujeein karaloutakal t min aka eeiyalaaya Waleker. Qu desea publicar? - Quiero publicar este libro como pgina Web. akutuleeria animacin (de imgenes). akutuleeruushiirua animaciones. akuwaa velocidad, movimiento, curso. Akuwaipaa Waneipats Merikaana spla Awanajirawaa Achikiimaajat (ASCII) Cdigo Americano para Intercambio de Informacin (ASCII).

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki akuwaipaa formato, estructura, apariencia, modo. Paainraaya kookoocheer spla akumalaa akuwaipaa ashatuushi snainmin wanee kasayaasa. Use el ratn para aplicar el formato copiado a otro objeto Ajtaa waneepia eemin kaminjatkal t smaa sukuwaipa ashajalaa aanasiajuushi snain Microsoft Outlook. Enviar siempre a este destinatario con formato de texto enriquecido de Microsoft Ofce Outlook. akuwaipaa akajutujiaa regla de validacin (que dene las entradas vlidas para un campo o registro en una tabla o para un control en una form). akuwaipaa awanajuui formato condicional. akuwaipaa eejatlee mmanain (GPS) sistema de posicionamiento global (GPS).

41

akuwaipaachiki propiedad.

akuwaipaainjat regla (que establece condiciones para realizar acciones asociadas). akuwaipaapana hoja de estilos (archivo de texto que contiene cdigos con especicaciones sobre formato de pgina). akuwaipaashajia esquema. akuwaipaatjlia de manera predeterminada (sin que el usuario elija o proporcione valores requeridos). Ashajuushi t ajutuukalirua maaka akuwaipaatjlia. Los valores estn escritos de manera predeterminada. akuwaipaalee estilo. akuwaipaalee kawachirasirua estilos rpidos (galera con estilos predenidos que el usuario puede aplicar). akuwaipaalee palajanaa estilo base. akuwaipashajiaa XML esquema XML. akuyamajiraal coprocesador (procesador que realiza funciones adicionales o complementarias a las del procesador principal). akuyamajl procesador (unidad de procesamiento de la computadora que interpreta y ejecuta instrucciones y que consiste en un circuito constituido por millares de transistores integrados en un chip). akuyamajtchon microprocesador (unidad de procesamiento de la computadora que interpreta y ejecuta instrucciones y que consiste en un circuito constituido por millares de transistores integrados en un chip). akuyamalaa, akuyamajaa hacer, arreglar, fabricar, preparar.

42 Autores
akjaa decir, narrar, manifestar, denunciar. aklikjaa uwatua hacer clic una sola vez. Pklikija uwatua soou ajttlee ekialuu snain kookoocheer. Haga un solo clic sobre el botn derecho del ratn. aakaajat miembro (de un grupo). aaklawaa iniciar(se), empezar, comenzar. aalijiraa bloquear. Tataleereein aluwataaskal t aka sjtaleejirin tamin waneepia imeeir malaa nee. Yo quiero bloquear a este remitente porque siempre me reenva correos bobos. aalijiria kuwenta bloqueo de cuenta. aalijiruushi bloqueado. aanasiajaa enriquecer, mejorar, embellecer. Ajtaa waneepia eemin kaminjatkal t smaa sukuwaipa ashajalaa aanasiajuushi snain Microsoft Outlook. Enviar siempre a este destinatario con formato de texto enriquecido de Microsoft Ofce Outlook. aaniraakuwaipa aainmajaapalamaajat asociacin de seguridad. aaniraayaplee estacin de acoplamiento. aanuushi trama (el efecto creado por lneas que se entrecruzan repetidamente). aataa conectar. Acheks aatnaa Walekernain spla erajawaa wanee kusu antiraalee. Hay que estar conectado a Internet para ver una red social. aatapajaa esperar, aguardar. aatapajiraakuwaipa modo de espera (en el que la computadora

akjiaa wiit especicacin de bits. akjl kasachiki grupo de noticias. akjshiwalaajl anunciante (la persona o compaa que coloca un mensaje promocional o comercial a menudo pagando por el mismo). aklikjaa hacer clic. Spla eirulaa jee anaataa kanliaskal t, pklikja snain Maainmajuuwaa. Para abrir y editar este documento, haga clic en Desproteger. Pklikja spla akooominjaa ottiakii otta eeiyalaawi. Haga clic para agregar encabezado o pie de pgina. aklikjaa piantua hacer doble clic. Pklikja piantua snain t ayaawasekal spla snaataain. Haga doble clic en el grco para modicarlo. Spla awastaa wanee suttaaya liinia, pklikjapa piantua snain liiniakal. Para eliminar un salto de lnea, haga doble clic en la lnea.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki est inactiva, pero lista para uso inmediato). aatapajl seal (de espera de entrada). aatapajsirua cola (de tareas o programas en espera de ejecucin). ainmajaa cuidar, proteger, vigilar. ainmajiaplee punto de proteccin. aituustjinr rascacielos (tipo de grco). alakaa repetir, volver a ejecutar, iteracin, repeticin. alakiaaipa rplica parcial. alalaakuwaipashajia organigrama. Acheks anoutnaa t alalaakuwaipashajiakal suluu ekirajleekal. Hay que mejorar el organigrama de la escuela. Pnaata sajaapin alalaashajiakaipakal. Ajuste el tamao del organigrama.

43

alaleeriakuwaipa patrn o mster (para denir formato de pginas o diapositivas). alaleeriakuwaipa kanakias patrn de diapositivas. aluwajaa robar, hurtar. aluwajl amoutiaa ladrn de contraseas. attaalee foco de entrada.

attaaya acceso. Piitaa wanee attaaya uwatualee jeket. Agregue un nuevo acceso directo. attaaya aainmajuushi Wai-Pai (WPA Wi-Fi) acceso protegido WiFi (WPA Wi-Fi). attaaya eeiratiashajuushinainmin acceso a escritura (capacidad de guardar, cambiar o suprimir datos almacenados). attaaya lotusu anaajaaleemin acceso directo a memoria (tecnologa que permite que ciertos dispositivos transeran informacin directamente a la memoria de la computadora sin usar el procesador de la misma). attaaya shawashawats salto de columna. attaaya taleepanakajat kusunainmin acceso telefnico a redes. attaaya uwatualee acceso directo (un cono que sirve como enlace inmediato para abrir un archivo, un programa o una locacin). Spla mapleein ayatawaa ees spla eitawaa attaaya uwatualee jeket. Para facilitar la tarea se puede agregar nuevo acceso directo. attaaya wattajeejat acceso remoto. attaayaa kasalajanas infraccin de acceso. attaayanlia cdigo de acceso. attaayaplee punto de acceso. attawaa cruzar, pasar al otro lado, acceder. attawoulu sesin. atteeraa admitir. atteeraa ayaakuwaa importar video.

44 Autores
atteeria aljalee salto de seccin. atteeria ashajuushi salto de lnea. Spla akumajaa wanee atteeria ashajuushi, pklikja eere pchekin. Para crear un salto de lnea, haga clic en la ubicacin deseada. atteeria ashajuushi ajapkajat salto de lnea manual. atteeria ashajuushi emiiwaaluu salto de lnea automtico (capacidad de los programas de procesamiento de palabras o de edicin de textos para comenzar automticamente una nueva lnea cuando el texto alcance cierto lmite en la ventana o pgina). atteeria eeiyalaaya salto de pgina. Mapleesal eitawaa otta aakalaa wanee atteria eeiyalaaya. Es fcil insertar o quitar un salto de pgina. awalakajl ayataaya achikanainjia distribuidor de carga de impresin. awalakalaa, awalakajaa disgregar, separar, esparcir, dispersar. awanajaaya anoupalaakuwaipa conversin de espacio de colores. awanajaaya erajaalee pestaas rpidas (para cambiar y desplegar rpidamente pginas web que ya estn abiertas). awanajia leetrakatalia interletraje (espacio entre caracteres). Ees spla eerunnaa otta emeirunnaa awanajia leetrakatalia ska ayataayakal t. Se puede abrir y reducir el interletraje con esta herramienta. awanajia liiniakatalia interlineado (espacio desde la base de una lnea de texto hasta la base de la lnea siguiente). Jerurulees awanajia liiniakatalia snain ashajuushikal tra. Qued muy ancho el interlineado de ese texto.

awanajiaakuwaipa transicin (efectos al cambiar de elemento). Maaka shiyapajnle wanee eraajiriaa snain PowerPoint, es spla suwanajaanin kanakiasirua ska wanee awanajiaakuwaipa spla kamalainshaanain. Cuando uno prepara una presentacin en PowerPoint, es posible cambiar de diapositivas usando una transicin para que sea ms impactante. awanajiou degradado (color). awanajiou pachiiruwaas gradiente (o razn entre la variacin del valor de una magnitud en dos puntos prximos y la distancia que los separa). awanajiou sirumatal escala de grises. awanajl convertidor (por ejemplo, de seal anloga a digital). awanawaa, awanajaa cambiar, convertir, trocar, sustituir. Pklikja spla achekaa

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki supushuwaa awanajuushiirua eeiyatnakal. Haga clic para aceptar todos los cambios mostrados. Akuwaipaa ekettajuushi. Ees jooluu spla achekaa otta ayoutaa awanajaalaakalirua supushuwaa. El formato ha sido completado. Ahora puede aceptar o rechazar todos los cambios. ayataainpalaa escritorio (ver lmina: rea de trabajo en la pantalla de la computadora, que se asemeja a un escritorio fsico, donde se pueden colocar objetos diversos como conos y papelera de reciclaje que se acomodan segn las necesidades del usuario). Mainma main ayaakuwaachon snain ayataainpalaakal Hay demasiados conos en el escritorio.

45

deben utilizar herramientas de imagen. ayataaya erajaayajat anikii herramientas de revisin lingstica (ortografa, gramtica, sinnimos, etc.). Tashajapa wanee tayataain alijunaikiruu, taainraa akal t kajuyas ayataaya erajaayajat ptchipala eekal snain Word. Cuando escribo un trabajo en espaol, yo utilizo las varias herramientas de revisin lingstica que hay en Word. ayataayachikimaajat informacin sobre herramientas. ayatawaa trabajar, funcionar, trabajo. ayatawaa akumajalaa shiiminyaa funcin seudoaleatoria. ayatawaajiraaya sistema (elementos o dispositivos que trabajan juntos para realizar una tarea). ayatawaajiraaya anaajaalaairua sistema de archivos. ayatawaajiraaya eere ekerolia jee ajuitia (BIOS) sistema bsico de entrada y salida (BIOS). ayatawaapansaajia rendimiento (grado en el que un producto o servicio ejecuta su funcin especicada segn un estndar establecido). ayatawajiraaya alalaas sistema operativo. Tawanajaaweein ayatawajiraaya alalaaskal snain takomputatoorain. Yo quiero cambiar el sistema operativo de mi equipo. ayatawajiraaya alalaas lakayaaskajat Microsoft

ayataalirua grupo de trabajo. ayataas operativo. ayataaya herramienta. Acheks aainnaa aka ayataayairua ayaakuwaamaajat spla anaataa ayaakuwaakal t. Para editar esta imagen se

46 Autores
(MS-DOS) sistema operativo de disco de Microsoft (MS-DOS). ayatawajiraaya alalaas MS-DOS sistema operativo MSDOS. ayateeraa anaateerl pansaashajia habilitar corrector ortogrco. Sshajnainwaaya wanee kanlias choujaas ayateeraa anaateerl pansaashajia. Al escribir un documento, se requiere habilitar el corrector ortogrco. alaasajaa enlazar. alanaleejia mdem (dispositivo que permite que informacin computarizada sea transmitida y recibida por lnea telefnica o a travs de servicios de banda ancha). Tayalajin wanee alanaleejia spla tepeipajia eemin waleker. Compr un mdem para conectarme a internet. alanirl/aleejirl modulador/ demodulador. alataa, alanaa pasar, rebasar. alatawaa trasladarse, desplazarse, pasar, cambiar. alateeraa desplazar, transferir. alateeraa ptchi traducir. Mle aka matijainre pia aashajeeraa inklee, ees spla paainraain ska wanee waleketpleeirua splajat alateeraa ptchi alijunaikiruumin. Si no sabes leer en ingls, t puedes usar algunos sitios de Internet que permiten traducir al espaol. Nnojots choujaain alateeraa ptchiirua eekai kanain jeer ajutuuyaawase . No se requiere traducir las palabras que tengan el smbolo de marca registrada .

alanaleejia kaaulekajat mdem por cable. alanaleejialujutu mdem interno. Epeipajaas komputatoorakal ska alanaleejialujutu. La computadora est conectada por mdem interno.

alateeraakuwaipaa mawanaawajuusal modo de transferencia asincrnico. alateeria (atijaaya) transferencia (de datos entre dispositivos o computadoras). alatinnakal en curso (elemento multimedia digital).

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki alatiraa reproducir (iniciar o continuar la ejecucin de archivo de medios digitales). alatireeraa reproduccin. alatiria emiiwaakuwaipal reproduccin automtica (de CD o DVD al insertarlos en la computadora sin tener que especicar la accin cada vez). Nikeroleerapa Juan wanee lakayaas jayeechipala snain komputatoorakal, ottusu t alatiria emiiwaakuaipatkal. Cuando Juan introduce un CD de msica en la computadora, comienza la reproduccin automtica. alatiriaa transmisin. alatirl reproductor. Aapajshi taya jayeechi wayenaata ska wane alatirl jeket. Yo oigo msica vallenata con un reproductor nuevo. alatirl CD reproductor de CD. alatirl lakayaaseejuushi reproductor de disco compacto. Aapajshi Piipa niiirain Diomedes ska wanee alatirl lakayaaseejuushi. Pipo est escuchando canciones de Diomedes con un reproductor de disco compacto. alatsir tiempo transcurrido. aleeyataa 90 ekialuumin rotar (girar) 90 a la derecha. Pleeyata ayaakuwaakal 90 ekialuumuin. Gira la imagen 90 a la derecha. aleeyataa 90 epeeruumin rotar (girar) 90 a la izquierda. aleejaa volver, regresar(se). aleejiraa rebobinar, restaurar, recuperar. Ofce aleejits anaajaalaa schikijeejatkal.

47

Pnaajaa eekai paainmajeein. Ofce ha recuperado los siguientes archivos. Guarde los que desee conservar. aleejiraa amoutuushi descifrar. aleejiraa asakiriaakal volver a ejecutar la consulta. aleejireeraa revertir. aleejiria amoutuushi descifrado (proceso de conversin de un contenido encriptado de vuelta a su forma original). aleejiriaa reversin. aliaa precio, valor. Cunto es el precio de este ratn? Jera slia kookoocheetkal t? Taslajeein nmin tasiip t noweera Poloo shikii juya emiiwaa, snain wayuunaikiruuin akatsaa kaliain alats suulia poloo shikii woliiwa. Yo quiero regalarle a mi sobrino la novela Cien aos de soledad en wayuunaiki, pero cuesta ms de cien bolvares. aliijia restriccin (requisito no funcional que establece un rango limitado de posibilidades). aliika subir(se), encaramarse. aliikiraa cargar (en Internet), subir. Ees spla pikirajin taya snain aliikiraa shiyaakuwairua ekettaajaa touyase suluumin Facebook? Me puedes ensear cmo subir las fotos de mi cumpleaos a Facebook? aliipuutse ejepseepala libreta de direcciones. Pnaaja ska aachemaajatkuwaipalin anliaakalirua suluu aliipuutse ejepseepala. Ordene alfabticamente

48 Autores
los nombres en la libreta de direcciones. Pklikja yayaa spla ayatawaa ska aliipuutse ejepseepala. Haga clic aqu para usar la libreta de direcciones. alijunaiki ~ alijunaik espaol (lengua), castellano. Wayuunaikiruu smaa alijunaikiruu, acheks shiitaanin jeer asakiriaa jee jeer aainmaajat sttianain jee sajattiamin ptchiirua. En wayuunaiki y en espaol hay que colocar signo de interrogacin y de admiracin al principio y al nal de la oracin. alijunapiapaa ciudad. aliniaajaa alinear. Aliniaajneer soluirua paarapo jee taapla ska solu eeiyalaaya. Se alinearn los bordes de prrafo y tabla con borde de pgina. Ees spla aliniaajnaa ashajuushikal kajuyakuwaipalin. El texto se puede alinear de varias formas. aliniaajaa ekialuumin alinear a la derecha. aliniaajaa epeeruumin alinear a la izquierda. Aliniaajuushi epeeruumin ashajuushikal tra. Ese texto est alineado a la izquierda. aliniaajiaa alineacin (ubicacin consistente de texto, grcos y otros objetos en relacin con el espacio del documento: izquierda, derecha, justicada, vertical, etc.). aliniaajiaa pasanainmin alineacin vertical. aliniaajuushi ekialuumin alineado a la derecha. aliniaajuushi epeeruumin alineado a la izquierda. aloojia bisel. alujunaa contenido (de un documento o archivo). Wayuunaikireeya sulujuna kanliaskal t. Todo el contenido de este documento est en wayuunaiki. alujunaa ayataas contenido activo. alujunaa apalirajuushi contenido sindicado. aluujat contenido. Suluu waleketpleekal t ees kajuyas aluujatirua mojusu spla shiraa tepichi. En este sitio de Internet hay varios contenidos que no son aptos para nios. aluwataayakuwaipa akumajiaa instrucciones de procesamiento (informacin almacenada en el prlogo de un documento XML). aluwataal remitente. Pshaja pnlia min aka aluwataal snain imeeitkal t. Escriba su nombre como remitente en este correo. Takooominjat aluwataatkal t snainmin anliaamaajat aluwataalirua ashauleeruushi. Voy a agregar este remitente a la lista de remitentes bloqueados.

aluwataal alalaaskal akumajiaa (CPU) unidad central

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki de procesamiento (CPU, unidad de procesamiento y control de una computadora que interpreta y ejecuta instrucciones, actualmente en las computadoras personales consiste en un microprocesador implementado en un chip). aluwataal imeeir machekuusal enviador de correo basura. aluwataaya comando, instruccin. aluwataaya anainjat aainriaa (AUP) directiva de uso aceptable (AUP). aluwataayaachon aainraamaajat instruccin de accin. aluwataayaaleechon instruccin. aluwatawaa enviar, remitir, mandar, ordenar. Soto paain aainraa ashatia aainmajaapala spleerua puluwataain wanee kanlias. Antes de enviar un documento, procure hacer una copia de seguridad. aljlee ~ aljalee seccin, captulo, divisin, departamento, linde, particin (de disco duro). aljlee lakayaasnain particin de disco (una seccin de espacio en un disco fsico que funciona como si fuera un disco separado). aljlee lakayaasnain ottianainjee particin de inicio. aljaa portar, cargar, llevar cargado. alji porttil (computadora). Tayalajeer wanee alji jeket suwalaajnapa tayataain. Me comprar una porttil nueva cuando paguen mi trabajo. amaanaajat recurso.

49

amaawaa ~ amaaa latencia (demora que ocurre mientras se procesan o entregan datos), duracin. amaawaayaawajiaa cronmetro. amainrinjiraa desactivar, borrar. amapleejaa simplicar. Tamapleejinjat eraajiriaakal spla ananuwain ayaawatia smin wayuukoluirua. Yo voy a simplicar la presentacin para que la gente entienda ms fcilmente. amatsalaa reducir, empequeecer. amojujaas daado (archivo o datos). Amojujaas atijaayakalirua. Takumajinjat suchukuwa ayatawaakal. Se daaron los datos. Voy a repetir el trabajo. amojujawaa hardware falla de hardware. amooloutajuushi sepia (efecto de ltro en pelculas). amotoloo, amotojoo ocultar, cubrir. amotsoleeraa alejar. Pklikja soou ajttlee kanainkal jeer apalirajiaa spla amotsoleeraa ayaakuwaakal. Haga clic sobre el botn con el signo menos para alejar la imagen.

50 Autores
amotsotoshaanaa minimizar. Ees spla amotsotoshaanaa eeiyalaaya ayataas snain kawaralaskal. Se puede minimizar una ventana activa en la pantalla. amouliraa ~ emeuliraa angostar, estrechar. amoutaa cifrar, encriptar (convertir datos a una forma encriptada o codicada de modo tal que su contenido no sea inteligible para alguien no autorizado). amoutia contrasea (cadena secreta de caracteres que permite a un usuario tener acceso a programas, archivos y otros recursos). Pshaja t amoutiakal spla anaataa kulaakal t. Escriba la contrasea para modicar esta celda. Mojusu sshajia amoutiaakal. Pirajaa mleka yokutule t ajttlee BLOQ MAYS ooulaka msia pshajle pansaain t leetra muloushajia otta motsashajia snain ashajuushikal. La contrasea es incorrecta. Compruebe que la tecla BLOQ MAYS est desactivada y que escribi correctamente las maysculas y minsculas del texto. amoutia atijaayaa waneipats estndar de cifrado de datos (un algoritmo de encriptacin o cifrado). amoutiaa cifrado, encriptacin (proceso de conversin de datos a una forma encriptada o codicada de modo tal que no sea inteligible para alguien no autorizado). amoutiaa analees waneipats estndar de cifrado avanzado (un algoritmo criptogrco especicado por el National Institute of Standards and Technology o NIST para proteger informacin delicada). amoutiraa desvanecer (una imagen o un texto). amujulaachikimaajat Windows informe de problemas de Windows. amuloujal ampliador, lupa. Choujaas tamin wanee amuloujal spla aashajeeria leetrakalirua snain stakal wanlpi t aka jouuchonniin shia. Necesito una lupa para leer las letras en esta caja de medicinas porque son muy pequeas.

amuloulaa hacer zoom, agrandar, zoom. Pireere pansaain, acheks pumulouluin kawaralas kottus. Si quiere ver bien, es bueno que haga zoom de pantalla completa. amulouleeraa hacer zoom, zoom. amuloushajia uso de maysculas. Nnojots choujaain amuloushajiaa snain snliairua kaikal wayuunaikiruu. No hace falta colocar en mayscula los nombres de das en wayuunaiki.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki anaajaa normalizar (datos en una base de datos), ordenar (por ejemplo, alfabticamente). Pnaaja iipnaaminkuwalin atijaayairua suluu atijaayoupala Ordene en forma ascendente los datos en la base de datos. anaajaalaa archivo (espacio que se reserva en el dispositivo de memoria de un computador para almacenar porciones de informacin que tienen la misma estructura y que pueden manejarse mediante una instruccin nica). Snlia t anaajaalaakal muloulees main. El nombre de archivo es demasiado largo. Mojusu aashajeeraa anaajaalaakal. No se puede leer el archivo. Snlia anaajaalaakal kaluusu jeerirua majutusal. El nombre del archivo contiene caracteres no vlidos. Piiruleein anaajaalaakal otta pnaajaaweein suluu komputatoorakal? Desea abrir el archivo o guardarlo en el equipo? Isas tachiki antaa snain anaajaalaa pchekakal. No puedo encontrar el archivo que usted desea. anaajaalaa aainnamaajat archivo de registro. anaajaalaa ajapuluujl archivo de intercambio (archivo en disco duro que contiene partes de aplicaciones y archivos de datos que no caben en la memoria). anaajaalaa ayatawaamaajat archivo de proyecto. anaajaalaa amaainruuwaa archivo de paginacin (archivo en disco duro

51

que contiene partes de aplicaciones y archivos de datos que no caben en la memoria). anaajaalaa amaanaminjat archivo de destino. anaajaalaa ashatiaa ainmajaapala archivo de copia de seguridad, backup. Paainra wanee anaajaalaa ashatiaa ainmajaapala spla piyataainrua. Realice un archivo de copia de seguridad para tus trabajos. anaajaalaa atijaayaluumaajat archivo de conexin de datos. anaajaalaa ayaakuwaapijana archivo multimedia (tipo de archivo que combina distintos formatos de contenido, tales como video, audio, imgenes estticas, grcos, animacin, y texto). anaajaalaa karaloutashajlee anaatuushi archivo de denicin de formulario. anaajaalaa karaloutashajleemaajat plantilla de formulario. anaajaalaa Lame (Paashajeeran) archivo Lame (archivo con informacin requerida y util para el usuario que podra no estar incluida en la documentacin). anaajaalaa ptchiplee archivo de concordancia. anaajaalaa tijitaal archivo binario. anaajaalaakuwaipa formato de archivo (la estructuracin de los datos en un archivo, usualmente indicada por la extensin que tiene el nombre), atributo (informacin sobre propiedades de un archivo: si es de slo lectura, comprimido, cifrado, etc.). Puluwataainjat tamin kanliaskal ska

52 Autores
anaajaalaakuwaipa PDF. Me va a enviar el documento con formato de archivo PDF. anaajaalaanlia kottusu nombre largo de archivo (antiguamente los nombres de archivo tenan hasta ocho caracteres seguidos por un punto y una extensin de tres caracteres; hoy en da Windows acepta nombres de archivo de hasta 255 caracteres). anaajaalee directorio. Akumajshi taya wanee anaajaalee spla tayataainrua alateeruushimaajat. Yo hice un directorio para mis trabajos de traduccin. Nnojots mainmain anaajaalee spla aainraa t. No hay suciente memoria para hacer esto. anaajaalee aashajeennajatnee (ROM) memoria de slo lectura (ROM, circuito semiconductor que contiene informacin que no puede modicarse). anaajaalee attaaya aapaajaaushi (RAM) memoria de acceso aleatorio (RAM, rea interna de almacenamiento temporal usada por la computadora para ejecutar programas y almacenar datos). anaajaalee aluujat biblioteca de contenido. anaajaalee amaanaakal memoria disponible. anaajaalee karalouta biblioteca de documentos. anaajaalee kasa biblioteca de objetos. anaajaalee wopu kutuwats biblioteca de vnculos dinmicos. anaajaaleeirua medios de almacenamiento (de datos). anaajaaleepaa extensin. anaajaaya ouunteeria almacenamiento en cach (almacenamiento de informacin de reciente acceso en un subsistema especial de memoria que permite un acceso ms rpido). anaajawaa guardar, salvar. Kasa anaajaalaa pnaajaaweeka? Qu archivos desea guardar? Pnaajaweein awanajaaushikalirua? Desea guardar los cambios? anaajawaa min aka guardar como (guardar un archivo dndole otro nombre y preservando el original). Pklikja snain Anaajawaa min aka spla anaajawaa t awanajaalaairua snain wanee anaajaalaa waneejatin. Haga clic en Guardar como para guardar los cambios en un archivo diferente. Kanliaskal t nnojots spla anaajaanaa min aka XML aka nnojoluin wanaawain t sshajiakuwaipakal. Este documento no puede guardarse como XML porque su estructura transgrede las reglas. anaajiaa ordenacin, normalizacin. anaajiaakuwaipa diseo, criterio de ordenacin, validacin. anaajiaakuwaipa atijaaya validacin de datos. anaajl wulooke akumajnakajat organizador de bloques de creacin. anaataa acomodar, editar, arreglar, modicar, adaptar, ajustar, depurar (errores en programa), formatear (preparar un disco, organizando su espacio de almacenamiento, para usarlo en el almacenamiento de datos).

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki Spla eraa otta anaataa t akuwaipaainjatkalirua jee oustaa aneekiairua analeesin main, pklikjaa soou Akuwaipaainjatkal jee aapiriaairua iipnaamintata. Para ver o modicar las reglas y obtener opciones ms avanzadas, haga clic en Reglas y alertas ms arriba. T kulaala pnaateekal aainmajuushi ska amoutia. Pshaja t amoutiakal spla anaataa kulaakal t. La celda que intenta modicar est protegida por contrasea. Escriba la contrasea para modicar esta celda. Acheks anaatnaa t lakayaaskal spla ashanaa wanee kanlias suluu. Se debe formatear el disco antes de guardar una informacin en l.

53

anaataa ajaapinwaa hacer a escala, graduar de tamao. anaataleewaa optimizar (congurar un dispositivo o aplicacin para que funcione mejor). anaatashajia sintaxis (orden en que se debe teclear un comando y los elementos que lo siguen).

anaateeriaa ajuste (de una cuenta para corregir o actualizar un saldo). anaatiaa edicin (el proceso de cambios hechos a un archivo o documento). anaatiaa eraajalaairua administracin de contactos. anaatiaa kakumajias edicin estructurada (proceso de editar un documento estructurado, tal como un documento XML). anaatiaa motoolu achajaal optimizacin de motor de bsqueda. anaatiairua mapleeinpala attaaya utilidades para mejorar la accesibilidad (para personas con discapacidades). anaatiraa congurar. Acheks anaatinnaa sajaapin otta shiipapaa eeiyalaaya suttinnaiwaaya ashajuushi. Se debe congurar el tamao y la orientacin de la pgina al comenzar un escrito. Paainraaya kajuyas minuutairua spla pnatirin Word ananuwaiwa ayatawaa pmin. Utilice algunos minutos para congurar Word de modo que usted pueda trabajar ms cmodamente. anaatiraakuwaipa kayataayoumainruu conguracin regional del usuario (preferencias que establece el usuario para el formato de fechas, unidades monetarias, nmeros, etc.). anaatiraakuwaipa kottusu conjunto de conguracin. anaatiraakuwaipaa conguracin. Anaatiraakuwaipaakal t sukumaalaala t anaattkal ayatawaajiraaya jee nnojots spla eeiratnaa. Esta

54 Autores
conguracin la ha aplicado el administrador del sistema y no se puede modicar. anaatiraakuwaipaa anliaa conguracin personal. anaatiraakuwaipaa anliaashajiou conguracin de rma. anaatiraakuwaipaa kusu conguracin de red. anaatiraakuwaipaa oumainruujat conguracin regional (reglas y datos especcos para un idioma y ubicacin geogrca). anaatiraaya ashajuushi ajuste del texto (funcin que permite que el usuario seleccione cmo se acomoda el texto alrededor de objetos y grcos). anaatiraaya liinia emiiwaakuwaipal ajuste automtico de lnea (capacidad de los programas de procesamiento de palabras o de edicin de textos para comenzar automticamente una nueva lnea cuando el texto alcance cierto lmite en la ventana o pgina). Jooluu mapleesal ashajaa ska anaatiraaya liinia emiiwaakuwaipal. Ahora es fcil escribir con el ajuste automtico de lnea. anaatuushi realzado, mejorado. anaatl administrador (de una computadora), editor (programa que crea archivos o cambia archivos existentes). anaatl aainnajatkal programador de tareas. anaatl akuwaipaa administrador de conguracin. anaatl ayatawaajiraayakal agente de mantenimiento del sistema. anaatl ayatawajiraaya administrador del sistema. anaatl awanaawajia administrador de sincronizacin. anaatl ekeroliaakuwaipa ashajiaa (IME) editor de mtodos de entrada (IME, programa usado para introducir caracteres asiticos con un teclado estndar). anaatl karalouta anlieemaajeejat administrador de fuentes. anaatl karaloutakuwaipa editor de propiedades. anaatl komputatoora administrador de equipo. anaatl kusu administrador de red. anaatl kuwenta administrador de cuentas. anaatrlee ejeroloo optimizador de brillo (pigmento que permite producir impresiones fotogrcas con brillo uniforme). anajaaya paneo (mtodo que permite desplazarse en una ventana tanto horizontal como verticalmente para ver ms porciones de una imagen en pantalla). anajia monitor (dispositivo parecido a un televisor que incluye una pantalla), pestaa (control que divide diferentes pginas o secciones de informacin y permite navegar entre ellas). Kamaair t anajia snainkal nkomputatoorase Tepaai. Est viejo el monitor que tiene la computadora de Tepaai. Tounajaapa Internetluu, jutats tatuma waneepia kajuyas anajia spla takutuleerawalin

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki kaalpin snainpnaa kajuyas waleketplee. Cuando yo navego en Internet, siempre tengo varias pestaas abiertas para moverme rpidamente entre varios sitios.

55

anajia kanousu monitor en color. anajl ennamaatsirua visor de instantneas. anakaa iluminar, alumbrar. analaa, anajaa mirar, inspeccionar, examinar, ir a ver. analaaya ventana. Ees spla anaatiraa shiyaleraaya jee sheeruluin wanee analaaya. Se puede ajustar el alto y ancho de una ventana. Pkaapla analaayakal spla eraa pansaain ayaakuwaakal. Maximice la ventana para ver bien la imagen. analaaya akuwaipaamaajat vista normal. analaaya ayataas ventana activa. analaaya anoumaajat ventana de paleta (ventana secundaria con barra de herramientas u otras opciones, como colores y diseos). analaaya ayaawaseemaajat ayataayajiraaya ventana del smbolo del sistema (ventana que simula el antiguo aspecto del MS-DOS para teclear comandos).

analaaya eemats ventana emergente. analaaya karalouta ventana de documento. analaaya lalaas ventana principal. analaaya mayataainsal ventana inactiva. analaaya palajanaa panel de vista previa. analaaya palajanaa achikanainjiaa vista previa de impresin. T analaaya palajanaa achikanainjiaakal anas main spla watijaain soou mleka sukuwaipaluule t karaloutakal. La vista previa de impresin es muy til para saber si el documento tiene la forma que queremos. analaaya palajanaa akumajiakuwaipa vista previa de diseo. analaaya palajanaa ashajiou vista previa de fuentes. analaaya palajanaa eeiyalaaya waleker vista previa de pgina web. analawaa examinar, mirar, inspeccionar, averiguar. Pnalaa ska Google schiki sukuwaitpa wayuu. Examina con Google sobre la cultura wayuu.

56 Autores
ananuwas amigable (una interfaz de usuario basada en elementos y metforas grcas que facilita la interaccin con la computadora y sus aplicaciones). anas efectivo (que produce resultados exitosos). aneekaa seleccionar, escoger, entresacar. Pkulikja ska t ajttleekal kookoocheer nipeeruujee snain t apshiirua snainjee snliamaajat katpeetairua spla aneekaa sooomin aneekiairua. Haga clic con el botn secundario del ratn en los elementos de la lista de carpetas para seleccionar ms opciones. Piirula anouupalakal spla aneekaa t anouu keeireekal paain. Abre el espacio de colores para seleccionar el color de tu preferencia. aneekaa asakiriaa vista previa de diseo. aneekaa supushuwaa seleccionar todo. Ees spla pneekin supushuwaa ska kookoocheetkal otta pajarattin anajaalaairua suluumin pentraaikal. Usted puede seleccionar todo con el ratn y arrastrar los archivos al pendrive. aneekiaa opciones, seleccin. Paainra ska aneekiaakalirua t spla erajawaa akaliaa jee t oora saapaakal oou t kaminjatkal t ptchikal. Utilice estas opciones para comprobar la fecha y la hora en las que el destinatario recibi el mensaje. aneekiaa maimaputsu seleccin mltiple. aneekuuirua grupo de opciones. aneekuushi seleccin realizada. aneekuushitjlia predeterminado. Ees wanee ajutuu aneekuushitjlia splawai sheeruluin shawashawats. Existe un valor predeterminado para cada ancho de columna. Pshiiminra mleka piiitaajere ayaawasekal t min aka wanee ayaawase aneekuushitjlia spla akumajia jekennuu ayaawasekuwaipairua? Conrma que desea establecer el presente grco como grco predeterminado para crear nuevos tipos de grco? aneeklee men (lista de opciones textuales o grcas entre las cuales puede elegir el usuario). Snain aneekleekal t eeiyalaas aneekuuikal t min aka aneekuushitjlia. En este men aparece esta opcin como predeterminada. aneeklee aainnajat selector de tareas. aneeklee akaaliijia men de ayuda (un tipo comn de men desplegable que incluye operaciones para ofrecer asistencia al usuario). aneeklee ayatawaajiraaya men de sistema. aneeklee anaajaalaa men de archivo (un tipo comn de men desplegable que permite realizar operaciones con archivos tales como abrir, cerrar, guardar, guardar como, o imprimir).

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki aneeklee anaatiaa men edicin (un tipo comn de men desplegable que permite realizar operaciones de edicin con archivos tales como cortar, copiar y pegar). aneeklee atuujat men secundario. aneeklee awataluui men desplegable. Pklikja soou ajttleekal t spla shiiiyalaain wanee aneeklee awataluui. Haga clic en este botn para hacer aparecer un men desplegable. aneeklee eemaats men emergente (men relacionado con la ventana o elemento activo y que es accesible con el botn derecho del ratn). aneeklee mulousu men jerrquico. aneeklee ottia men inicio. aneeklee pejepnaajat men contextual. aneekleeipa submen. aneekleeplajana cinta de opciones. aneekl paataasirua selector de columnas. anoukatajia separaciones de colores. anoupaajana color de fondo. anoupalayaa perl de color. anoutpaaluu profundidad de color (rango de valores de color, medidos en bits por pxel, que son disponibles en una imagen. anoutpaaluu wiit profundidad de bits (rango de valores de color, medidos en bits por pxel, que son disponibles en una imagen. anouu 8 wiit color de 8 bits. anouuirua jee liiniairua colores y lneas. anouumaajat gama de colores.

57

anouupala espacio de colores. Piirula anouupalakal spla aneekaa t anouu keeireekal paain. Abre el espacio de colores para seleccionar el color de tu preferencia. anslaa mover, desplazar. anslaa ekialuumin mover o desplazar a la derecha. anslaa epeeruumin mover o desplazar a la izquierda. anslia sangra. anslia kachenamuusu sangra francesa (formato donde la segunda y siguientes lneas de un prrafo estn ms alejadas del margen que la primera, muy usado con vietas, listas numeradas y en bibliografas). Piitaa anslia kachenamuusu snain tra pshajakal. Coloque sangra francesa en lo que est escribiendo. ansljaa aplicar sangra. anteeriaa relacin. antiraa importar. Mapleesal antiraa wanee akatkulajiaapana eemin kanlias Word. Es fcil importar una hoja de clculo a documento Word. antuushinain resultados (de bsqueda o de aplicar ltro). antuushinain kottusu conjunto de resultados. anujuluushi oculto. anikii ~ anik lenguaje, lengua, idioma, voz, mensaje. Ska skaaliijia putchimaajatkal t, eeinapa jooluu spla washajin ska waniki schiki komputatoora. Con la ayuda de este diccionario, ahora podemos escribir

58 Autores
en nuestra lengua sobre computacin. anikii airuulu lenguaje de odio. anikii komputatooralujat lenguaje de computacin. anikii wopuluuminjat XML lenguaje de senda XML. anikiipuu ~ anikp lingista. anikiirua grupo de idiomas. anikimaajat paquete de idioma. anjleeraa contraer. anliaa nombre. Acheks anaateennin anliaakalirua aachemaajatkuwaipalin. Los nombres deben ser ordenados alfabticamente. anliaa eejeetlee cdigo fuente. anliaa eeiyatuushi nombre mostrado. anliaa epiaayaawatia cdigo postal. anliaa mojukuwaipats cdigo de error. anliaa oumainwaamaajat cdigo de rea. Snlia oumainwaamaajat spla ounejaa Karaakamin, shia 0212. El cdigo de rea para llamar a Caracas es el 0212. anliaa waaramaajat cdigo de barras. Slatirin t tawalakal akaniaajtkal sooopnaa anliaa waaramaajat snainwai aikawaa spla ayaawasejaa slia suluu t aikaalee mulou eere shiyataain neetpin. Mi hermana pasa el escner por el cdigo de barras de cada producto para marcar el precio en el supermercado donde trabaja como cajera.

anliaachikimaajat informacin personal. anliaairua akatajiaamaajat lista con vietas (lista en la que cada elemento o bloque de texto est precedido por una vieta). anliaamaajat lista. Pchikanainja snliamaajat kaminjatkalirua. Imprima la lista de los destinatarios. anliaamaajat aainnajatirua lista de tareas. anliaamaajat aainnajatirua kaiwai lista de tareas diarias. anliaamaajat akotchiraaleeirua ataleeruushi lista de dominios de nivel superior bloqueados. anliaamaajat atteeruulii lista de permitidos. anliaamaajat aliaaplerua lista de precios. anliaamaajat aluwataal anasirua lista de remitentes seguros. anliaamaajat aluwataalirua ashauleeruushi lista de remitentes bloqueados. anliaamaajat aluwataayapala imeeir lista de distribucin de correo. anliaamaajat atalejninjat lista de reproduccin (de contenidos de medios digitales).

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki anliaamaajat imeeitmin lista de distribucin. anliaamaajat kaminjat anasirua lista de destinatarios seguros. anliaamaalaa personalizar (modicar u organizar hardware o software para satisfacer las necesidades o preferencias del usuario). Mapleesal anliaamaalaa waara ayataayaapalamaajat attaayanainjee kaalaps. Es fcil personalizar la barra de herramientas de acceso rpido. Pnliaamaala snliamaajat ejepseeirua. Personalice la lista de direcciones. anliaamaasirua grupo personalizado. anliaashajiou rma. anliaayaa seudnimo. Tanliaayaa snain Twitter @alijuna. Mi seudnimo en Twitter es @ alijuna. anliamaajat awataluui lista desplegable. anliashaajiou tijitaal rma digital. Jooluu eeitaainjachi taya anliaashajiou tijitaal. Ahora voy a agregar una rma digital. anlieeitaa conectar (asignar una letra a un manejador, puerto o computadora a un recurso compartido para poder usarlo). anlieeyaa (imeeitplajat) alias (de e-mail). anlieeyaawatia credenciales. anlijaapala lbum. apaaluushi heredado (cualquiera caracterstica de un sistema computacional basada en tecnologa antigua y que sigue mantenindose en otros componentes del sistema).

59

apaaa rea. apaajanaa fondo. Teitaajee aminr wanee pienchaatal skanasjala Jayaliyuu min aka apaajanaa snain ayataainpalaakal. Me gustara colocar una pintura de Jayaliyuu como fondo en el escritorio. apaajuniaa winyaas marca de agua. apaapnaa supercie. apalaitaa, apalaijaa invertir, voltear, virar. apaliralaa ~ apalirajaa restar, reducir, rebajar ;. Mloulees main ashajuushikal. Ppalirajeein jeetkalirua otta psrlin ekeroliaakal. El texto es demasiado largo. Debe reducir el nmero de caracteres o cancelar la entrada.

apanaa hoja. apansaajaa justicar (ajustar el espaciado horizontal de un texto para que est parejo en los mrgenes izquierdo y derecho). Aliniaajs ashajuushi mashajuunainpaanain epeeruu jee ekialuu jee

60 Autores
skooomuinjain akatajiraaya sooomin ptchipnaa maaka choujaalein. Ska ma yaa akumajaas wanee wanaawakuwaipayaas ayatapaanain epeeruu jee ekialuu snain eeiyalaayakal. Alnea el texto en los mrgenes izquierdo y derecho y agrega espacios adicionales entre palabras si es necesario.De esta manera se crea una apariencia homognea en los laterales izquierdo y derecho de la pgina. x apansaajiaa justicacin (de texto en mrgenes), seguridad. apansaashajia corrector ortogrco. Ashawalaas apansaashajiakal majattinwaayan Pjteeinyanee ma yaan? El corrector ortogrco se detuvo antes de nalizar. Desea realizar el envo de todas formas? Apansaashajiakal saaireer emiiwaakuwaipaa ptchimaajatirua anikiimajat aneekuushi, ma aka amaanaaleein. El corrector ortogrco utiliza automticamente los diccionarios del idioma seleccionado, si estn disponibles. apanteerajaa colocar una bandera (a un mensaje u otro elemento). apanteerajuushi marcado (con bandera). aparatsee la, hilera. Aluwataayakal t eeirats sajaapin aparatseejat snain taaplakal. Este comando cambia el alto de las las de la tabla.

apasanainjaa centrar (alinear objetos o texto en un punto situado en medio de una lnea, pgina u otra rea denida de modo que est a igual distancia de cada margen o borde). apikserjaa pixelar (efecto de ltro en pelculas). apolojiraaushi fraccin. apolojirawaa eeiyalaaya dividir ventana. applet applet. apuushikiikuwaipa trminos de licencia. aplajanaa campo. Pneeka t aplajanaa kaluukal snliamaajatirua anaajaalaa snain t ayaakuwaa piitaweekal. Seleccione el campo que contiene la lista de nombres de archivo de las imgenes que desea insertar. Teeiyateein spshuwaa t aplajanaakalirua. Quiero mostrar todos los campos. Piiiyata t jeer akatajl aainnajatkal aka spla apolojiraaya t aplajanaairua atijaayamaajat snain anliaamaajat snain ejepsee. Indique el carcter

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki separador que va a usarse para dividir los campos de datos de la lista de direcciones. aplajanaa akatkulaajuushi campo calculado. aplajanaa akumajiakuwaipapala plantilla de diseo. aplajanaa ayataas campo activo. aplajanaa atijaamaajat base de conocimiento (coleccin de artculos y datos relativos a un tema particular).

61

aplajanaa eitaayaa kusu centro de conexiones de red. aplajanaa erajaaya campo de bsqueda. aplajanaa erajaayamaanajee campo de consulta. aplajanaa kottajiraalujuna campo de grupo personalizado. aplajanaa mainmalujuna campo de combinacin. aplajanaa walekerminjat campo de hipervnculo.

aplajaneipa volumen (rea de almacenamiento en un disco duro al que se le asigna una letra, pudiendo un disco duro tener ms de un volumen). aplajat refuerzo. aplee hogar, residencia. aplee walaas sitio patrocinado. apleeruwas precedente (una celda a la que hace mencin una frmula en otra celda). apnaajutu medida (nmero que indica el costo de una ruta en IP y permite elegir la mejor posible de entre mtiples rutas al mismo destino). apninjaapinr tridimensional. apninshekeeinr tringulo. apshii componente, elemento, parte (de una estructura mayor). Pklikja snain t apshii piitaaweekal. Haga clic en el elemento que desea pegar. apshii achiiruwajat elemento secundario o subordinado. apshii akumajiakuwaipanainjat elementos de diseo. apshii aleejlwai grupo repetidor. apshii apshiikii elemento raz (elemento que encabeza un documento XML y contiene todos los otros elementos). apshii eeiyatuui elemento para exponer. apshii palajat antecesor (en una estructura de rbol, se reere al elemento del cual un elemento dado es hijo). apshii snain Outlook elemento de Outlook. apshii waleker elemento web. apshiiipa instancia, subelemento.

62 Autores
aptaalaa kuwentanain saldo de la cuenta. aratuunajuushi escala de grises (efecto de ltro en pelculas). aroowa arroba (signo que se usa en direcciones electrnicas para separar el nombre del usuario del nombre del dominio, como en alijuna@hotmail com). Jalas yaa aroowakal snain ajttiaapalakal t? Dnde est la arroba en este teclado? asakiriaa ejeketjl consulta de actualizacin. asakiriaa pejeewakal main (FAQ) preguntas ms frecuentes (FAQ, P+F). asanaal kusu explorador de red. asanaal walekerl navegador, explorador (programa que permite localizar y mostrar pginas en la WWW). Choujaas wanee asanaal snain World Wide Web, min aka Windows Internet Explorer, spla aainraa ayatawaakal t. Se requiere un explorador de World Wide Web, como Windows Internet Explorer, para utilizar esta funcin. asanaal Windows explorador de Windows. Ska t asanaal Windows kaalps antaa snain katpeeta otta anaajaalaairua Con el explorador de Windows es muy fcil ubicar las carpetas y archivos. asanaayaa anliaakajat exploracin por pestaas. asanawaa escudriar, registrar, explorar. asepajiaa sobrenombre, seudnimo. Tasepajia snain Twitter @ alijuna. Mi seudnimo en Twitter es @alijuna. Piipa nsepajia chi alijuna kanliakai Jos lvarez. El criollo llamado Jos lvarez tiene por sobrenombre Pipo. asep pared, muro. ashajaa escribir, redactar. Pshaja pnlia kottuin jee suttiairua. Escriba su nombre completo y sus iniciales.

artkawaa anainmin abordar, acercarse a otro. asaa capacidad (de recipiente). asakiraa preguntar, interrogar, consultar. asakiriaa consulta (de una base de datos para que muestre un conjunto de datos segn se haya especicado). asakiriaa aainraamaajat consulta de acciones. asakiriaa ajutuumaajat consulta de parmetros. asakiriaa akooominjl atijaaya consulta de datos anexados. asakiriaa akumajl taapla consulta de creacin de tabla. asakiriaa anaatashajiaamaajat anikiiiraa sintaxis de consulta en lenguaje natural. asakiriaa antireerl consulta de unin. asakiriaa awastl consulta de eliminacin.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki ashajalaa artculo (mensaje que aparece en grupo de noticias, carpeta pblica u otro foro al que pueden acceder varios individuos). ashajalaa aanasiajuushi texto enriquecido. Ajtaa waneepia eemin kaminjatkal t smaa sukuwaipa ashajalaa aanasiajuushi snain Microsoft Outlook. Enviar siempre a este destinatario con formato de texto enriquecido de Microsoft Ofce Outlook. ashajalaa alalaaskal texto de cuerpo. ashajalaa eeirakaal texto alternativo. ashajalaa eemin aashajaaushi (TTS) texto a voz (TTS, tecnologa para convertir informacin textual en una salida de habla sinttica). ashajalaa makuwaipasal texto sin formato. ashajalaa mamoutuusal texto simple. ashajalaa mamoutuusal texto no cifrado. ashajalaa onjuluushi texto oculto. ashajiaa waneejats grafa compleja (tipo de escritura usada en algunas lenguas, como el rabe, cuyas letras requieren modicaciones al unirse). ashajiaakuwaipa fuente (diseo grco aplicado a un conjunto de nmeros, smbolos y caracteres). Nnojotsu eitaaushin ashajiaakuwaipakal t snain ayatawaajiraayakal; eitaaneer t ashajiaakuwaipa eekai minka main saain spla achikanainjiaa. Esta fuente no est instalada en el

63

sistema; se usar la fuente ms parecida para imprimir. Sajaapin ashajiakuwaipakal eepnainjat 1 msia 409 ouchikanainrua. El tamao de la fuente debe estar entre 1 y 409 puntos. Akumajs ashajiaakuwaipa eeiyatuushi snain ashajalaa aneekuushi. Aplica la fuente indicada al texto seleccionado. Eeirats sajaapin ashajiaakuwaipa suluu aneekuushi. Cambia el tamao de fuente de la seleccin. ashajiaakuwaipajaapin tamao de fuente. Ees spla amuloulaa otta amotsoloo ashajiaakuwaipajaapin ska ajttleekalirua t. Con estos botones se puede aumentar o disminuir el tamao de la fuente. Ees spla eeirataa ashajiaakuwaipajaapin suluu aneekuushi. Se puede cambiar el tamao de fuente de la seleccin. ashajiaakuwaipalapaa rea de estilos. ashajiakuwaipou estilo de fuente (conjuntos de atributos estilsticos de una fuente, tales como negritas, cursivas y subrayadas). ashajiottiapaa rea de ttulo. ashajiraa activar (vericar que el producto de software es una copia legal). ashajiriaa activacin, registro. ashajiriairua RSS suscripciones RSS. ashajuushi ajattianain nota al nal.

64 Autores
ashajuushi copyright/ laamanliamaa nota de copyright. ashajuushi eeiyalaayawinain nota al pie. ashajuushi jeketkuwaipachiki notas de la versin (de un programa). ashajuushimaajat contrato. ashataa, ashanaa copiar (duplicar informacin y reproducirla en otra parte del documento, en un archivo diferente, en otra ubicacin, o en otro medio), grabar (copiar archivos en un CD grabable), imitar. Pneeka ska kookoocheer wanee kanlias otta wanee ayaakuwaa spla ashataa. Selecciona con el ratn un documento o una imagen para copiar. ashataa, ashanaa akuwaipaa copiar formato. ashatiaa aainmajaapala copia de seguridad. ashatiaa aapajlmins copia para servidor. ashatiaa ejeketjalaa rplica. ashatiriaakuwaipa algoritmo (regla o procedimiento para resolver un problema). ashatuushi waneeminyaasa copia carbn. ashekeeinwaa ngulo (gura geomtrica formada en una supercie por dos lneas que parten de un mismo punto).

ashajuushiyaa borrador (de un escrito). Naairin Tepaai wanee ashajuushiyaa spleerua nshajin nnikinjatkal. Tepaai hizo un borrador antes de escribir lo que dira en su discurso. ashajleechonpala unidad de asignacin. ashajleepaajat rea de escritorio. ashakatiraa descargar, bajar (transferir una copia de un archivo desde un dispositivo remoto por medio de un mdem o red). Ashakatitshi taya shiyaakuwa Shakira suluujee waleketkal. Descargu una foto de Shakira de la Internet. ashakatiraa ajaapjiaa disminuir nivel. ashakatirl troyaana descargador troyano. ashanl CD grabadora de CD. ashapajeeraa avanzar rpidamente (audio o viedo a velocidad mayor que la normal).

ashiiminjiaa autenticacin.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki ashiiminjiaa amoutia autenticacin de contrasea. ashiiminjiaa amoutia walakaas autenticacin de contrasea distribuida. ashiiminjiaakuwaipa mtodo de autenticacin. ashiiminraa conrmar. Pshaja suchukuwaa amoutiaakal spla ashiiminraa. Vuelva a escribir la contrasea para conrmar. ashookii nodo primario (un nodo que tiene nodos subordinados llamados hijos). ashooo nodo (ubicacin en una jerarqua, a menudo en una estructura de rbol). ashukuuyaa elipse (lugar geomtrico de los puntos del plano cuya suma de distancias a otros dos jos llamados focos es constante). ashukuuyaa kaluusu elipse rellena. ashulettuushi tachado (un estilo de formato en el que los caracteres estn cruzados por una lnea horizontal). asiipejaa zipear, comprimir. asiwataa descomprimir. asokutaa responder, replicar. asoiriaain recordatorio. aslajawaa sellar (almacenar datos de modo tal que puedan ser recuperados ms tarde nicamente por el mismo componente de seguridad). asnneeraa excluir, arrimar (alejando). asrlaa cerrar (terminar una relacin de una aplicacin con un archivo abierto). Psrla t wanee karaloutairua otta prokraamairua nnojoluin choujaain. Cierre otros documentos o programas que no necesite. Psrla supushuwaa akumalaajiairua

65

snain Microsoft Ofce splapnaa ayokuleeraa ayataayajiraayakal. Cierre todas las aplicaciones de Microsoft Ofce antes de apagar el sistema. asrlaa ayatawaa cerrar sesin. atalaa capturar, agarrar, detener. Tatalin kawaralaskal t min aka ayaakuwaa spla tachotooin otta teitaain suluu ptchimaajatkal tn. Tuve que capturar esta pantalla como imagen para recortarla e incluirla en este diccionario. atalaa ashajioulia proteger contra escritura (impedir que se grabe informacin en un disco). ataleeraa pausar, inmovilizar. Ees spla ataleeraa wanaa smaa ajaapinjiraaya snain ayaakuwaakal. Se puede bloquear relacin de aspecto de la imagen. ataleerlee punto de interrupcin (ubicacin en un programa en el cual se detiene la ejecucin para que el programador pueda examinarlo). ataluushi ashajioulia protegido contra escritura. atalakirajia edutenimiento (contenido para educar y entretener al mismo tiempo). atalatajaa animar (aadir un efecto visual o sonoro especial a un objeto). atalejiakiinainjee cabezal (cono que representa la ubicacin de lo que se est reproduciendo en un medio seleccionado). atchinwaa potencia. atijaa ~ atjaa saber, conocer, poder, ser diestro en algo. atijaaya datos (representacin de hechos, conceptos e instrucciones de

66 Autores
una manera formalizada conveniente para su comunicacin, interpretacin y procesamiento. Jalas yaa t atijaayairua paainreekal aka? Dnde estn los datos que desea usar? Ashajshi taya atijaayairua kayaawajias snain akatkulaajiapanakal. Yo escribo datos numricos en la hoja de calculo. atijaaya achikii datos personales. atijaaya akaatoujuushiirua datos adjuntos. Nnojotsu spla akumajnaa atijaaya akaatoujuushiirua. No se pueden crear datos adjuntos. Piirula atijaaya akaatoujuushiirua imeeirnainjat. Abra los datos adjuntos de correo. atijaaya amulouis datos perdidos. atijaayaa pachiiruwaas serie de datos. atijaayaairua attaaya ODBC fuente de datos ODBC (Protocolo de Conectividad Abierta de Bases de Datos). atijaayajutu referencia de datos. atijaayakuwaipa formato de datos, tipo de datos. atijaayapana hoja de datos. atijaayapana atuujat hoja secundaria de datos. atijaayaplajana campo de datos. atijaayeipa registro (un grupo de datos de informacin relacionados que son tratados como una unidad). atijaayoupala base de datos (coleccin de datos con formato y arreglo tales que permiten su fcil bsqueda y recuperacin). Pneeka t atijaayoupalairua eekai kaluuin t achikiimaajat pchekakal. Seleccione la base de datos que contiene la informacin que desea. Suluu wanee atijaayoupala, ees spla eeiyataa otta onjulaa aplajanaairua. En una base de datos, se pueden mostrar u ocultar campos. Eitaainjachi taya wanee amoutiaa spla atijaayoupalakal t. Voy a establecer una contrasea para esta base de datos. atijaayoupala ashiiminjiaakal base de datos de autenticacin (base de datos en servidor que enlaza nombres con contraseas). atijalaa experiencia. atijalaa aashajaayapalajat emiiwaaluu tecnologa de comunicaciones privadas. atijawaa oou ~ atjawaa aau saber, enterarse, conocer, tener noticias. atijitaaljiaa codicacin (proceso de convertir datos en cadenas de bits). atijitaaljiaa ayaakuwaa digitalizacin (proceso de captura, almacenamiento,muestra e impresin de imgenes). atsataa deshacer (regresar a estado anterior revirtiendo efectos de uno o ms comandos). Mleka sklikjnle oou jatkal t, ees spla suwastnin t awanajaalaairua aainnakal. Si uno hace clic en esta echa, es posible deshacer los cambios que uno haya hecho. atsklaa, atskjaa comprimir (reducir tamao de archivo para que ocupe menos espacio). Tatskleer anaajaalaakalirua t nojoluiwaa taluwataain

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki pmin imeeitka, spla saapaain jouuchon aplee. Antes de enviarte estos archivos por correo electrnico, voy a comprimirlos para que ocupen menos espacio. atskliaa compresin (proceso de eliminar datos redundantes de un archivo para reducir su tamao). atuuwaluujiaa tunelizacin. atuwiitejaa tuitear, twitear. Atuwiitejs waneepia t T Karaloutapala Aminjatlee Oumainruujutu Suuriajatkal spla akjaa smin wayuuirua supushuwaa schiki t skaaliijiakal. La Biblioteca Pblica del Estado Zulia tuitea continuamente para informar al pblico de sus servicios. atklajaa pegar, adherir. atklajlee eeiyalaaya encuadernacin (rea en blanco entre dos pginas opuestas en una publicacin). attjiraaya interactivo (que tiene como caracterstica el intercambio tipo conversacional entre el usuario y el sistema). attlaa activar. ajshi suavizado (anti-aliasing). awachiraa ashanltuma CD velocidad de la grabadora de CD. awalaajaa pagar, cancelar. awalaajiaa patrocinio (asociacin de un anunciante con un sitio web mediante la cual le da apoyo nanciero en retribucin por mayor visibilidad). awalaajiaakuwaipa mtodo de pago (efectivo, cheque, tarjeta de dbito o de crdito, etc.). Spla ayalajaa kasairua ska Internet, t tarjeeta ajuyaajiakal shia t awalaajiaakuwaipa. Para comprar cosas en Internet, la tarjeta de crdito es el mtodo de pago. awalaajnajat aapnaaiwaaya cobro a la entrega (del producto o servicio). awanaawajaa sincronizar. awanaawajiaa sincronizacin. awanaawajiakiir centro de sincronizacin. awanaawajiraayaa ecuacin (matemtica).

67

awanaawajuushi imagen (coleccin de archivos y carpetas que duplica la estructura de archivos y carpetas de un sistema en operacin). awanaawajuushi Windows imagen de Windows (archivo comprimido que contiene una coleccin de archivos y carpetas que duplica una instalacin de Windows en un volumen de disco). awaneeipaluuja estandarizar. awaralaa resplandor. awaralajaa difuminar (opcin que permite al usuario especicar el grado de transparencia de una imagen). awaralajiaa contraste. awaralijawaa desplazarse (en un documento).

68 Autores
awastaa desasociar, separar, desinstalar (software), eliminar. Nnojots spla awastnaa wanee kottusukuwaipa. No se puede eliminar un formato integrado. Snain wanee taapla, mapleesal awastaa aparatseeirua, shawashawatirua otta kulaalairua. En una tabla, es fcil eliminar las, columnas o celdas. Awastaa anaajaalaairua? Eliminar archivos? awastiaa anaajaalaa eemerawaapala eliminacin de archivos de hibernacin. awastiashajia modo de sobreescritura (los caracteres existentes son reemplazados por los nuevos caracteres tecleados). awataar avatar (imagen que representa a un usuario). Nnojots teraajin awanajawaa taawataarin snain Twitter. Yo casi nunca cambio mi avatar en Twitter. awatalaa, awasajaa desplegar, extender, abrir. awatiraa waaurianainjat velocidad en baudios. awopujiaa otta ooutiaa kasairua (OLE) vinculacin e incrustacin de objetos (OLE, tecnologa para transferir y compartir informacin entre aplicaciones). awopujuushi vinculado, enlazado. awopujl router (dispositivo que enva o enruta informacin entre dos redes, por ejemplo, una red casera e Internet), enrutador. Tayalajin wanee awopujl spla shiyataain ska Internet t piamaskal komputatoora tepialuu. Compr un router/ enrutador para que las dos computadoras de mi casa tengan acceso a Internet.

ayaakuwaa imagen, gura, fotografa. Mloulees main ayaakuwaakal jee oyotooninjat. La imagen es demasiado grande y ser cortada. Pchajaa ayaakuwaairua snain katpeetakalirua t. Busque imgenes en estas carpetas. ayaakuwaa akumajuushitjlia imgenes prediseadas. Suluu ptchimaajatkal t, teitaain mainma ayaakuwaa akumajuushitjlia. En este diccionario, he colocado muchas imgenes prediseadas. ayaakuwaa DVD anaatuushi pelcula DVD realzada. ayaakuwaa epeeruumins video a la izquierda (tipo de animacin de crditos en pelculas). ayaakuwaa HD pelcula HD. ayaakuwaa iipnaamins video arriba (tipo de animacin de crditos en pelcula). ayaakuwaa mainmatuas imagen en mosaico (elemento de interfaz

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki de usuario que permite repetir una imagen hasta llenar la pgina). ayaakuwaa tijitaalu foto digital. ayaakuwaa tijitaal imagen digital. ayaakuwaachon cono (imagen pequea que representa archivo, carpeta, programa, objeto o funcin). Eitaainjachi taya wanee ayaakuwaachon snain ayataainpalaa spla kaalpin ayatawaa. Voy a colocar un cono en el escritorio para trabajar ms rpido. Pklikija piantua soou ayaakuwaachon spla eeirataa snlia attaaya uwatualee. Haga clic dos veces sobre el icono cambiar nombre de acceso directo. ayaakuwaamaajat tijitaal vdeo digital. ayaakuwaapalajana lbum de fotos. Pkataja ayaakuwaairua eekal suluu ayaakuwaapalajana aluwataaushi pmin. Clasica las imgenes que tienes en lbum de fotos que te enviaron. ayaakuwaapijana multimedia (tipo de informacin que combina distintos formatos de contenido, tales como video, audio, imgenes estticas, grcos, animacin, y texto). T ayaakuwaplee ayaakuwaapijanakal ees spla skataalokojin t anaajaalaairua ayaakuwaamaajatkal, epijanaa jee akutulaa eekai sntin anain suluu anaajaalee cheches. La galera multimedia puede catalogar los archivos de

69

imagen, sonido y movimiento que encuentre en el disco duro o en las carpetas que especique.

ayaakuwaapijanaipa gnero (categora para agrupar o describir archivos multimedios, como cuando en msica tenemos la categora vallenato). ayaakuwaapshi elemento de imagen, pxel (un punto que combinado con otros forma una imagen grca). ayaakuwajiaa tijitaal cmara digital. Keeirees naain tasiip taslajin wanee ayaakuwajia tijitaal spla nkaliou jouuin nchon Maleiwa. Mi sobrino quiere que le regale una cmara digital para navidad.

ayaakuwapalaa Windows galera fotogrca de Windows. ayaakuwaplee galera.

70 Autores
ayaawajia ayaawatia wayuunlia (PIN) nmero de identicacin personal (PIN, NIP). ayaawajia keipajles nmero complejo. ayaawajia pachiiruwaas nmero ordinal. ayaawajia seriaal nmero de serie. ayaawajia tijitaal dgito binario (se reere a la unidad de medida de informacin equivalente a la eleccin entre dos posibilidades igualmente probables). ayaawajiakuwaipa formato de nmero. Mloulees main ayaawajiakuwaipakal. El formato de nmero es demasiado largo. ayaawanajia jeer oukaajat (OCR) reconocimiento ptico de caracteres (OCR). ayaawase grco (ver lmina: representacin de datos numricos por medio de una o varias lneas que hacen visible la relacin que esos datos guardan entre s), carnet, distintivo, marca, insignia, signo. Wanee ayaawase nnojotsu eeinjatin smaana alatin suulia 256 seeriairua. Un grco no puede tener ms de 256 series. Wanee ayaawase apaapnaamajat kaluujees min aka piamaskalejee pachiiruaasirua. Un grco de supercie debe contener por lo menos dos series. Pneeka wanee akuwaipaa spla ayaawase lakayaas. Seleccione un formato para el grco circular. Pneeka t atijaayairua jee akanlijiairua pchekakal jayain snain ayaawasekal. Seleccione los

ayaaluuwaajat accesibilidad (capacidad de un sistema para que su hardware o software sea personalizable de modo tal que facilite el uso por personas con discapacidad cognitiva, auditiva, fsica o visual). ayaawajaa contar, medir, calcular, reconocer, identicar.

ayaawajaa ptchi contar palabras (y caracteres, lneas, pginas en un documento). ayaawajia nmero. Nnojotsu kaluuinjatin t ekeroliaakal waneesyaakalejee jeer nnojoluin ayaawajiain. La entrada no puede contener ningn carcter que no sea un nmero.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki datos y rtulos que desea que aparezcan en el grco. ayaawase awalakatiakajat grco de dispersin. ayaawase aliaakajat grco de cotizaciones. Spla akumajaa wanee ayaawase aliaakajat, pnaateera t atijaayairua akatkulaajiapananain min aka t: aliaa muloujattiakal, aliaa joouchonjattia, msia aliaa asrlia. Pshaja akaliairua otta anliaa ajutuumaajatirua min aka akanliajiairua. Para crear un grco de cotizaciones, organice los datos de la hoja en este orden: precio mximo, precio mnimo y precio de cierre. Puede utilizar las fechas o los nombres de los valores como rtulos. ayaawase apaaakajat grco de reas. ayaawase apaapnaakajat grco de supercie. Wanee ayaawase apaapnaakajat kaluujees min aka piamaskalejee pachiiruaasirua. Un grco de supercie debe contener por lo menos dos series. ayaawase atoloinwaakajat grco de burbujas. T ayaawase atoloinwaakajatkal, acheks piamaskalejee ajutuuirua soou ouchikanain atijaayamaajairua. El grco de burbujas requiere al menos dos valores por punto de datos. ayaawase lakayaaskajat grco circular.

71

ayaawase liiniakajat grco de lneas. ayaawase raawiakajat grco radial. ayaawase shawashawatskajat grco de columnas. ayaawase sttiiakajat grco de anillos. ayaawase waarakajat grco de barras. ayaawasee aapuushi maimawalin clave de licencia por volumen. ayaawasee alalaas clave principal. ayaawasee anoipaajat clave externa. ayaawasee atijas clave maestra. ayaawasee attleeriaa maimatua clave de activacin mltiple. ayaawasee ayaawatia marca diacrtica. ayaawasee erajaayouluu marca de vericacin. ayaawasee yalousenain clave de producto (secuencia de letras y nmeros que hay que teclear para activar producto).

72 Autores
un color haciendo clic directamente en un pxel).

ayaawasee yalousenain aapuushi maimawalin clave de producto de licencia por volumen.

ayaawaseekuwaipa ashajalaa aalekerlminjat (HTML) lenguaje de marcado de hipertexto (HTML, lenguaje de marcado que dene estructura y forma de un documento web mediante el uso de variedad de etiquetas y atributos). ayaawasejuushi marcado. ayaawasejl eerein marcador de posicin. ayaawasekuwaipa tipo de grco. Mapleesal eeirataa ayaawasekuwaipa snain Word. Es fcil cambiar el tipo de grco en Word. ayaawasepaa rea del grco. ayaawasonolojia cuentagotas (herramienta usada para seleccionar

ayaawataa medir, calcular, reconocer, distinguir, identicar. ayaawatia clave, diacrtico. ayaawatia anaatiraakuwaipaa oumainruujat identicador de conguracin regional. ayaawatia anikii identicador de idioma. ayaawatia komputatoorakuwaipa clasicacin del equipo. ayaawatiaa frmula (valores, referencias a celdas, nombres, funciones, u operadoress en una celda), identicacin (nica de persona u objeto). ayaawatiaa anikii reconocimiento de voz (capacidad de interpretar

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki palabras habladas y convertirlas en texto legible por la computadora). ayaawatiaain emoticn, carita. Nnojots tachekin aluwatawaa imeeir kaluuin ayaawatiaain. No me gusta enviar correo electrnico con emoticones.

73

con informacin sobre el usuario del sitio). ayaleraa aumentar, elevar, destacar, levantar. ayaleraa ajaapjiaa aumentar nivel. ayapajaa inicializar (un disco o computadora). ayokuleeraa apagar, extinguir. ayokuleeriaa apagado (proceso de cerrar todos los programas antes de cerrar el sistema operativo). ayolojoo sombra.

ayaawatiaayaa identidad. ayaawatiakuwaipapana hoja de propiedades. ayaawatialujutu clasicacin (de contenido de msica o video segn opinin del usuario). ayaawatialuujat evaluacin de contenidos (valor asignado a un contenido de medios que indica que es apropiado para una audiencia particular). ayaawatlee coordenada. ayaawatl identicador. ayaawatl ayatawaajiraayanain reloj del sistema. ayaawatl apansaajia identicador de seguridad. ayaawatl waneeskal identicador nico. ayaawatl waneeskal ataminree (GUID) identicador nico universal (GUID). ayaawattchon cookie (pequeo archivo de datos almacenado por un sitio web en una computadora

ayolojuushi sombreado (variacin de color producida mezclando negro con un color puro). ayolujaa ~ ayolujee apariencia, aspecto, gura, dimensin, imagen, tamao. ayoroloo Walekerluu discusin Web. ayoujireeraa comparar. ayulaa, ayulaa sacar, extraer. ayurulaa elstico (tipo de animacin de ttulo en pelculas). ayuruliaa longitud. Kaluujees wanee ayuruliaa ekeroliaakal. La entrada debe contener una longitud.

74 Autores

b
Bluetooth Bluetooth (especicacin industrial para Redes Inalmbricas de rea Personal que posibilita la transmisin de voz y datos entre diferentes dispositivos mediante un enlace por radiofrecuencia en la banda ISM de los 2,4 GHz y que facilitar las comunicaciones entre equipos mviles y jos eliminando cables y conectores entre stos, con lo cual se posibilita crear pequeas redes inalmbricas y facilitar la sincronizacin de datos entre equipos personales: telfonos celulares, computadoras, impresoras o cmaras digitales).

ch
cheeke cheque. Awalaajnshi ekirajikai ska wanee cheeke maluusal nneer. Le pagaron al maestro con un cheque sin fondos. chiip chip. chimichimitaa intermitencia (tipo de animacin de ttulo en pelculas). choujaajutulu nulo (valor que indica que faltan datos). choujawaa ~ cheujawaa faltar, hacer falta, no alcanzar. chupeer lakayaas manejador de disco. chupeer lakayaas cheches manejador de disco duro. copyright (laamanliamaa) copyright (mtodo para proteger legalmente los derechos del autor de una obra de creacin, tales como un texto, una pieza musical, un programa de computacin, etc.), derecho de autor. DVD jayashaanas DVD de alta denicin.

c
CD ashajuuinainr CD grabable. Anaajaashi taya wanee anliaachikimaajat snain wanee CD ashajuuinainr. Yo guard una informacin personal en un CD grabable. CD epijanamaajat CD de audio. CD mainmatuashajuui CD regrabable. Ees spla ashanaa mainmatua snain wanee CD mainmatuashajuui. Se puede grabar varias veces en un CD regrabable CD-R CD-R. CD-ROM CD-ROM. CD-RW CD-RW.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

75

e
eeiyalaayolu borde de pgina. eejatle jimatin posicionamiento jo. eejatle kottuin posicionamiento absoluto. eejee de, desde. eejeejatle atijaaya origen de datos. eekuwarle kanakias orientacin de diapositiva. eeirajaa cantar, interpretar (cancin). eeirajapliria volumen (intensidad de una seal de audio). eeirajl intrprete. Tashakatirin wanee aneekuushi smaa eeirajlirua tachekalakal. Baj una seleccin de mis intrpretes favoritos. eeirakaa sustituto, suplente, reemplazo. eeirataa alterar, cambiar, sustituir. eeirataa eemin exportar (producir y transferir datos a una distinta base de datos, hoja de clculo, formato, aplicacin o programa distintos al usado para su creacin original con el n de manipularlos de modo diferente). eeirataa kayataayakal cambiar usuario. eeirataa snain ayaawatia convertir en frmulas. eeiratiashajiou efecto de texto. eeiratl ajutuu modicador de valores (o parmetros). eeiratl asanaal modicador del explorador o navegador. eeiyajl delimitador, marcador. eeiyalaaya pgina (documento en la WWW). Piitaweein t eeiyalaaya jayakal min aka

eeiyalaaya ottiaakal? Desea establecer la pgina actual como pgina de inicio? eeiyalaaya alalaas pgina principal. eeiyalaaya alets pgina en blanco. eeiyalaaya anliaa pgina de cdigos. eeiyalaaya ayaawatiakuwaipa pgina de propiedades. eeiyalaaya maaljat pginas recientes. eeiyalaaya mashajuunainpaajat margen de pgina. eeiyalaaya ouunteeria pgina en cach (versin almacenada de un documento o pgina web). eeiyalaaya palajat pgina principal. eeiyalaaya waleker pgina web. eeiyalaayakii membrete, encabezado de pgina. Pchikanainja wanee karalouta eeiyalaayakiimaas spla ashajanaa anain. Imprima un papel con membrete para escribir en l. eeiyalaayawi pie de pgina. Piitaa ottiakii jee eeiyalaayawi snain eeiyalaayakal spla anoutaa ayatawaakal t Coloca encabezado y pie de pgina en la pgina para mejorar este trabajo. Pklikja spla akooominjaa eeiyalaawi. Haga clic para agregar pie de pgina. eeiyalawaa aparecer, asomarse, ser visible. eeiyataa mostrar, indicar, sealar, revelar.

76 Autores
eeiyatiaa akuwaipaa kanliasnainjat (DTD) denicin de tipo de documento (DTD). eeiyatiaa eeshutuluyaas aituu aviso rascacielos.

eeiyataa ayaawasejuushiirua mostrar marcas. eeiyatashaanaa resaltar. Piiiyatashaana t ptchiirua nnojotkal piraajin snain ashajuushikal t. Resalte las palabras que no conozca en este texto. eeiyatia akaliaa marca de tiempo. eeiyatia ayatawaakuwa indicador de progreso. eeiyatia amaanaakal indicador de disponibilidad. eeiyatiaa cursor (punto donde se puede insertar texto o grcos que usualmente aparece como una lnea vertical parpadeante), conductor (lnea o la de caracteres que conduce la mirada desde una etiqueta o anotacin hasta un punto de los datos o hasta la parte apropiada de una ilustracin). Ees spla eeirataa eeiyatiaakal snain jat. Se puede cambiar el cursor a echa. Piitaa t eeiyatiakaal snain t pienchaatal anaatiakal jee paapaa t ajttlee splajatkal. Site el cursor en el cuadro de edicin y elija el botn apropiado.

eeiyatiaa ejepiraakajat puntero tctil. eeiyatialujuna ndice. eeiyatiapala ayaakuwaapijana guion grco. eeiyatiayuupnaa ~ eeiyatiaa mmolujutu subndice. eeiyatioou ~ eeiyatiaa iipnaaluujutu superndice. eemerawaa hibernar (estar un sistema de computacin en estado inactivo, pero no apagado), descansar. eerein ubicacin (unidad de disco, carpeta u otro lugar donde se pueden almacenar archivos y carpetas). eeruluinwaa ancho, anchura. eimalawaa aquietarse, suspensin (modo de administracin de la energa que cierra todas las operaciones innecesarias de la computadora cuando sta no ha experimentado actividad durante un tiempo especicado). eimaleeraa detener. eimaleeraakuwaipa modo de suspensin.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki einaluuwaa apaajat profundidad de campo. eirulaa ~ eerulaa abrir, expandir (subentradas de una carpeta o bosquejo). Choujaas asakiraa weinshi spleerua eirulaa anaajaalaakal t. Hace falta preguntar siempre antes de abrir este archivo. eitajaa repartir, distribuir. eitajuushi volante (versin impresa de presentacin para entregar a la audiencia). Puluwataa wanee eitajuushi spla eraajiraa t ptchimaajat wayuunaikiruusukal. Enve un volante para promocionar el diccionario de wayuunaiki. eitawaa regresarse, devolverse. eitawaakuwal ciclo. eiteeraajiraaya autorrecuperacin (funcin que permite al usuario rescatar su trabajo si la computadora colapsa por cualquier causa). ejeerjaa marcar, grabar, rayar. ejeetsee logotipo. ejeketjaa actualizar. ejeketjaaya (software) actualizacin (paquete de software que reemplaza la versin existente de un producto por uno ms nuevo o ms poderoso del mismo producto). ejeketjeeraa actualizar. Achuntunusu tamin wanee achikiimaajat ejeketjeeruushi. Me exigieron un curriculum vitae actualizado. ejeepenajl ouchikanain pachiiruwaas lnea de serie (usada en grcos para conectar marcadores de datos en una serie de datos). ejeipajiashoo nodo.

77

ejepuseeirua lakayaasjat direcciones de bloque lgico. ejepsee direccin. Pshaja sejepse wanee kanlias, wanee katpeeta otta wanee komputatoora snain Internet, eirulaa meeria. Escriba la direccin de un documento, una carpeta o un equipo de Internet y se abrir. Mleka piitaale wanee kooma spla akatalaa t ejepseeirua, pklikja snain Ooulawaa, puwanajaapa koomairua ska ouchikanain jee kooma jee schikijee pklikja suchukuwaa snain Ajtaa. Si ha colocado una coma para separar las direcciones, haga clic en Cancelar, reemplace las comas por punto y coma y, a continuacin, vuelva a hacer clic en Enviar. ejepsee aluwataalemin direccin de envo. ejepsee anliaamaajat waneeskal lista global de direcciones. ejepsee imeeir direccin de correo electrnico. ejepsee Internet direccin de Internet. ejepsee IP direccin IP. ejepsee mepettujusal direccin virtual. ejepsee URL kottusu direccin URL absoluta (direccin completa de Internet para una pgina u otro recurso de la WWW, como http:// ejemplo microsoft com/). ejepsee waneejat direccin externa. ejeroloo brillo. e-karalouta e-book.

78 Autores
ekeirakajaa reemplazar. ekeraajaa arreglar, completar, terminar, cumplir, conformar. ekerolia akalioushajleemin entrada de diario. ekerolia atijaaya entrada de datos. ekeroliaa introduccin, entrada. Ashajshi Piipa wanee ekeroliaa sminjat t ptchimaajat wayuunaikirusukal. Pipo escribe una introduccin para el diccionario de wayuunaiki. Kaluujees wanee ayuruliaa ekeroliaakal. La entrada debe contener una longitud. Nnojotsu kaluuinjatin t ekeroliaakal waneesyaakalejee ejeerjiaa nnojoluin ayaawajiain. La entrada no puede contener ningn carcter que no sea numrico. ekerolia/ajuitia (I/O, E/S) entrada/salida (I/O, E/S). ekeroliraa meter, admitir, aceptar, insertar, introducir, hacer entrar. Pikerolira pentraaikal snain outtleekal t. Inserta el pendrive en este puerto. ekeroloo entrar. ekettaajaa completar, acicalar, arreglar, acomodar. ekialuujee epeeruumin de derecha a izquierda (direccin de escritura del texto, como el rabe). ekirajaaya epeipajuushi manual en lnea. ekirajawaa aprender, estudiar. ekirajiaa tijitaal edumtica (la relacin entre la educacin y la informtica con el n de establecer situaciones en las que se utiliza el computador como medio para ayudar al desarrollo del proceso de enseanza-aprendizaje). eikaa ~ aikaa ensear, adiestrar. einaajlee punto de insercin. eipaa lotusu fraccin lineal (fraccin escrita en una sola lnea, con el numerador a la izquierda, seguida por la raya de fraccin, y el denominador a la derecha: 2/3, 5/10, 1/2, etc.). eipaa pooits fraccin sesgada (fraccin escrita con una raya diagonal que tiene el numerador a su izquierda y elevado, mientras que el denominador lo tiene a su derecha y bajo: , , , etc.). eipaa shawamuusu fraccin vertical (fraccin escrita verticalmente, con el numerador arriba, el denominador abajo y la raya de fraccin entre ambos).

ekirajaa ensear.

eipaairua (, , , etc.) fracciones (, , , etc.).

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki eipajeejal reaccionador/ respondedor. eirukuu extensin (de nombre de archivo que identica el tipo de archivo o formato). eitaaya anaatiaajat instalacin administrativa. eitaaya anliaamaas instalacin personalizada. eitaaya eeiyatia entrada de ndice. eitaaya matsas instalacin mnima. eitaayaa instalacin (proceso de aadir software a un sistema de computacin). eitaayaa mojukuwaipal insercin de errores. eitaayajutuu puja (precio ofrecido para comprar algo). eitawaa insertar (texto u objetos en un documento), instalar (programa), pegar (texto o grco copiado), establecer ; poner, colocar, establecer. Piitaweein t eeiyalaaya jayakal min aka eeiyalaaya achajaayajat? Desea establecer la pgina actual como pgina de bsqueda? ennamaats instantnea (imagen esttica de un conjunto de datos). ennamaats achikir instantnea de informe. ennamaats akaliaapalamaajat instantnea del calendario. eraajalaairua contactos. Eeitpa snlia otta sejepse t shiimeeirin eraajalaakal t suluu t katpeeta Eraajalaairua. Mle aka pcheklen, ees spla akooominjaa erajalaa jeket. Ya existe el nombre o la direccin de correo electrnico

79

de este contacto en la carpeta Contactos. Si lo desea, puede agregar nuevo contacto eraajiraa postear (enviar artculo a grupo de noticias u otro foro en lnea). eraajiria matsamins paseo introductorio (presentacin general de caractersticas de un programa que puede realizarse desde dentro del mismo programa). eraajiria Windows introduccin a Windows. eraajiriaa presentacin, exposicin. Suuluku ashajiaakuwaipaairua nnojots anaajaanin smaa eraajiriaakal. Algunas fuentes no se pudieron guardar con la presentacin.

eraajiriaa aikaaplajat campaa de mercadeo o marketing. eraajiriaa ska kanakias presentacin con diapositivas. eraajiriaa ska PowerPoint presentacin de PowerPoint. Suuluku ashajiaakuwaipaairua nnojots anaajaanin smaa eraajiriaakal. Algunas fuentes no se pudieron guardar con la presentacin.

80 Autores
erajaa visualizar. erajaa oou seguir. erajaajl karalouta inspector de documento. erajaalee pestaa o cha (parte de un elemento de la interfaz parecida a los separadores de libreta o de archivador que permiten la navegacin entre diferentes secciones de informacin dentro de ese elemento). erajaalee kottusu conjunto de pestaas. erajaayoupala casilla de vericacin (control que indica si una opcin ha sido seleccionada o no mediante la aparicin o no de una x o marca de vericacin en dicha casilla). erajawaa examinar, revisar, observar. erajawaa anliaa chequear nombres. erajawaa pansaashajia revisar ortografa. erajawaa pansaashajia otta pansaakumajia revisar ortografa y gramtica. erajia vista (lista de los campos seleccionados para visualizar que estn relacionados con un tipo de registro). erajia akumajiaakuwaipa vista diseo. erajia akuwaipashajiaa vista de esquema. erajia palajat vista clsica. erajiaachon vista en miniatura (versin pequea de una imagen que a menudo se usa para buscar rpidamente entre mltiples imgenes). eriaa anaajl vista moderador. emeejl fraudulento. emiiwaakuwaipajiaa automatizacin. emiiwaakuwaipal automtico (que funciona sin control externo). emiiwaashajia autotexto. empreesa empresa. epeeruujee ekialuumin de izquierda a derecha (direccin de escritura del texto, como el espaol o wayuunaiki). epeipajiaa conexin (enlace fsico entre dos o ms dispositivos de comunicacin). Epeipajiaakal smaa aapajl mayataainsal. La conexin con el servidor no est disponible. Kettaas epeipajiaa ppla. Usted ya est conectado.

epeipajiaa atijaayoupala conexin de base de datos. epeipajiaa eemin Internet conexin a Internet. epeipajiaa eemin waleker conexin web. epeipajiaa wopukajat jutats conexin de banda ancha. Eeitpa epeipajiaa wopukajat jutats shipialuu wayuu jee ekirajleeruu Wajiirajat. Ya hay conexin de banda ancha en casa de los wayuu y en las escuelas de La Guajira. epeipajiraaya conectividad.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki epeipajuui dispositivo (cualquier equipo que puede acoplarse a una computadora, como impresoras, teclados, discos externos u otros equipos perifricos). epeipajuui achikanainjia dispositivo de impresin. epeipajuui achikanainjia otta ayaakuwaa dispositivos de impresin e imagen. epeipajuui atalia dispositivo de captura. epeipajuui ayaakuwaamaajat dispositivo de imagen o digitalizacin. epeipajuui eeiyajia dispositivo sealador. epeipajuui ekeroliria dispositivo de entrada. epeipajuui ekettaajia dispositivo complementario. epeipajuui taleepana moukiipalajat dispositivo telefnico para sordos. epeipajuushi en lnea (computadoras o usuarios). Pchekin ayatin epeipajuushin? Desea permanecer conectado? epeipajl conector, adaptador.

81

epennajaa puntear (tocar un elemento una vez con la pluma de tableta y levantar la pluma rpidamente). epettiayaawatiaa aprendizaje tctil. epeyiitsee(irua) apellido(s). epiajat antrin (computadora que sirve como fuente de informacin o seales). epiantualaa ~ epianteeraa duplicar. epijanaa audio, sonido, ruido. epirajiaa kiisamaajat llenado de cornetas. eripse elipse. Ethernet Ethernet (un estndar para redes que usa cables para proporcionar acceso). eweetaa asomar, surgir, aparecer. Excel Excel (ver lmina).

f
Facebook Facebook (ver lmina). epeipajl aluwataaya adaptador de transporte. epeipajl kusu adaptador de red. epeipalaa, epeipajaa ~ ejeipalaa, ejeipajaa acoplar, conectar, enchufar, empalmar, unir.

g
Google Google (ver lmina).

82 Autores

h
hardware [jaarwer] hardware. Hotmail Hotmail (ver lmina).

i
iipnaamins boca arriba (colocacin de parte impresa de papel opuesta a la supercie de fotocopiadora o escner). iita ajuitiaaplee bandeja de salida (carpeta donde se almacena el correo electrnico que ya se ha creado, pero que no ha sido enviado todava). Pirajaa ptchi eekalirua suluu iita ajuitiaapleekal nnojoluiwaaya puluwataain. Revisa primero los mensajes de la bandeja de salida antes de enviarlos. iita antiaaplee bandeja de entrada (carpeta donde se almacena el correo electrnico que se recibe). imeeir correo electrnico, email. Antitpa pmin imeeir jeket. Paashajeereein jooluun? Ha recibido correo nuevo. Desea leerlo ahora? Aluwataashi Tepaai nmin Tachee wanee imeeir wayuunaikiruusu. Tepaai le enva a Tachee un correo electrnico en wayuunaiki. imeeir machekuusal correo no deseado. imeeitpala buzn. inkleenaiki ingls. Ashajaa inkleenaikiruu snain

suttiakii ptchiirua snain asokutaa jee ajtaa suchukuwaa. Usar ingls en los encabezados de los mensajes al responder y reenviar. Mle aka matijainre pia aashajeeraa inkleenaiki, ees spla paainraain ska wanee waleketpleeirua splajat alateeraa ptchi alijunaikiruumin. Si no sabes leer en ingls, t puedes usar algunos sitios de Internet que permiten traducir al espaol.

Internet Internet. ishouyuupnaajat infrarrojo. Ishos Wits Yuuis (RGB) Rojo Verde Azul (RGB).

j
jayayaawajiaa resolucin (medida de la neza de detalle en una imagen o texto producidos por un monitor o impresora). Anashaanas main jayayaawajiaakal snain kawaralaskal. Es excelente la resolucin de esta pantalla.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki jalaminjat destino (la unidad, la carpeta o el directorio, donde se va a copiar o mover un archivi). jamaamaa liviano (ser). jamakuwaipapaa rea de estado. jamakuwaiparlein estado (condicin de un elemento de computacin en un tiempo particular). Erajaajs jamakuwaiparlein sajachitia. Est comprobando el estado del error. jat echa. Pklikaja snain jatkal spla aneekaa waneejatirua akuwaipaa kayaawajiasjat. Haga clic en la echa para seleccionar diferentes formatos de numeracin. alatiria emiiwaakuaipatkal. Cuando Juan introduce un CD de msica en la computadora, comienza la reproduccin automtica. jeer carcter, smbolo, signo. Nnojotsu kaluuinjatin t ekeroliaakal waneesyaakalejee jeer nnojoluin ayaawajiain. La entrada no puede contener ningn carcter que no sea numrico.

83

jat anslia echa de desplazamiento. jat ekialuumins echa derecha. jat epeeruumins echa izquierda. jawataa pesado (ser). jayeechi cancin. jayeechipala pista (una cancin o pieza individual de contenido de audio). T jayeechiirua wayenaatakal ottusu snainjee jayeechipalakal poloo. Las canciones vallenatas comienzan desde la pista diez. Nikeroleerapa Juan wanee lakayaas jayeechipala snain komputatoorakal, ottusu t

jeer akaluujia carcter de relleno. jeer awanajaalaachiki cambios realizados (marca que muestra dnde se ha realizado una eliminacin, una insercin u otro cambio en un documento). jeer awanajl carcter combinable (como en y ^ en ). Spla ashajaa jeer awanajlirua, min aka suluu jee ^ suluu , choujaas ajttaa piama ajttiaa patkuunaleein. Para escribir caracteres combinables, como en y ^ en , hace falta presionar dos teclas simultneamente. jeer aluwataal llamadas. jeer ansjl carcter de tabulacin (usado para alinear lneas y columnas en la pantalla y en forma impresa).

84 Autores
jeer aptkoujat carcter no espaciado (como lo es un diacrtico, que se sobreimpone a un carcter de base para modicarlo). jeer machikanainjuuisal carcter no imprimible. jeer peipaas carcter compuesto (elemento de texto que consiste en un carcter de base y un diacrtico o marca de acento). Wayuunaikiruu, t aipiruaminkal wokaal, ashajns ska jeer peipaas . En wayuunaiki, la sexta vocal se escribe con el carcter compuesto . jeetkatajiraaya espaciado entre caracteres. jeetkii carcter base (un carcter grco que no es un diacrtico). jeetkotchiraaya juego de caracteres. jeetkuwaipayaa estilo de carcter (combinacin de opciones de formato de caracteres identicada con un nombre de estilo). jeetplee espacio (en escritura). jikawaai gigabyte (una unidad de memoria en computacin igual a 1 024 megabytes). jimats esttico. jokoma gusano (cdigo maligno autopropagante que se expande automticamente entre computadoras por medio de conexiones de red y que puede realizar acciones dainas). joujeerin tentativo. julets horizontal. Pkooominja kulaalairua julets mmoluupnaa snain pienchaatatkal. Agregue celdas horizontales debajo del cuadro. Aainns t spla awanajawaa eriaapaa julets. Esto se utiliza para cambiar el rea de visualizacin horizontal. juletakuwaipats orientacin horizontal. juweewe jueves. juya ao. juyawai anual, anualmente.

k
kaainjaral kusunain hacker. kaashiyaas cilndrico.

kaaule oukaas bra ptica (sistema de transmisin que utiliza bra de vidrio como conductor de frecuencias de luz visible o infrarrojas, el cual tiene la ventaja de que no se pierde casi energa pese a la distancia y as la seal no se debilita). kaaya calle. kachuweera ashajiaa mquina de escribir (tipo de animacin de ttulo en pelculas). kajapuluuwaa administrar. kajutushajia aapakal anliaa certicado de atributo de privilegio. kajutushajia shiiminmaajat certicado de autenticidad (etiqueta

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki que ayuda al usuario nal a identicar que la computadora usa un copia vlidamente autorizada de Microsoft Windows).

85

kajutushajia (tijitaal) certicado (digital). kakaliaa durar mucho, demorar. kakaliawais peridico (relativo a un elemento que ocurre de manera recurrente en el tiempo). kakuwaa gil (ser); veloz (ser), rpido (ser). kai da. kaiyaawatia reloj. kaiyaawatiakuwa velocidad del reloj. kattaayaa tener acceso. kayataainnlia nombre de usuario. kayataaya ashajiruushikal usuario registrado. kayataayajutu derechos del usuario. kayataayakal usuario. Sajaapin ashajiaakuwaipaa ees spla apansaajuushin sutuma kayataayakal. El tamao de la fuente puede ser denido por el usuario kayataayakal achiiruwaajat usuario nal. kayataayakuwaipakal perl de usuario.

kalaamains privado (relativo a un elemento que es visible slo para su dueo). kaleena cadena, secuencia de caracteres. kaluwanaajaral ptchi imeeir inundador de correo electrnico. kamaanakal kuwenta dominio de cuentas. kamojulaas defectuoso. kaminjanakana grupo de distribucin. kaminjatkal destinatario. Paainra ska aneekuuikal t spla erajawaa akaliaa jee t oora saapaakal ou t kaminjatkal t ptchikal. Utilice esta opcin para comprobar la fecha y la hora en las que el destinatario recibi el mensaje. Pshaja t ptchi otta ashajuushi pchajaajeekal snain shejepse tu kaminjatkaln. Especique la palabra o el texto que desea buscar en la direccin del destinatario. kaminjatkal imeeir destinatario de correo.

86 Autores
kanaal canal. kanakias diapositiva. Maaka shiyapajnle wanee eraajiriaa snain PowerPoint, es spla suwanajaanin kanakiasirua ska wanee awanajiaakuwaipa spla kamalainshaanain. Cuando uno prepara una presentacin en PowerPoint, es posible cambiar de diapositivas usando una transicin para que sea ms impactante. kanas estampado. kantaawa candado. kanlias documento (cualquier trabajo creado con un programa al que, cuando se guarda en disco, se le asigna un nombre de archivo nico con el cual puede ser recuperado). Manaajaajusal kanliaskal. El documento no se guard. T kanliaskal aainmajuushi suulia suwanajaain ajuunaa. El documento est protegido contra modicaciones involuntarias. Piirula wanee kanlias maluusal jeket. Abre un nuevo documento en blanco. kanlias aainmajl documento maestro. kanlias alalaas documento principal. kanlias ayataas documento activo. kanliasirua maaljat documentos recientes. kanliayaawaa suplantacin de identidad (phishing). kaplewaa difcil (ser). karalouta libro, papel.

karalouta ajuitiruushi publicacin (de un documento). karalouta awalakajuushi prospecto (una circular o un paneto para la distribucin, normalmente usado para publicidad). karalouta asonuushi papel tapiz (en una interfaz grca de usuario tal como la de Windows, una gura o imagen que se usa como fondo de la pantalla y que puede elegir el usuario). karalouta eraajiriaa carta de presentacin. karaloutajaapin tamao del papel. karaloutaipachiki historia (de un documento). karaloutapalajana portapapeles (rea de almacenamiento donde se envan objetos o datos cuando el usuario realiza un comendo de copiar o de cortar). Teitaainjat ayaakuwaakal tu suluumin karaloutapalajanakal. Voy a enviar esta imagen al portapapeles. Nnojots spla sojotinnin karaloutapalajanakal. No se puede vaciar el portapapeles. karaloutashajlee formulario, planilla. Motusu taain shiyawajia takuwentase; choujaas shia tamin epirajiain splajana

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki karaloutashajlee. Se me olvid el nmero de mi cuenta; lo necesito para llenar un campo del formulario.

87

karaloutashajlee atijaayamaajat formulario de datos. karaloutashajleeipa subformulario. karaloutata sobre (para transportar documento). Pneeka suluu aneeklee sajaapin karaloutata keeireekal paain. Seleccione en el men el tamao del sobre que desea. karaloutayaakuwa ayats (CC) con copia (CC). karaloutayaakuwa ayats onjuluushi (BCC, CCO) con copia oculta (BCC, CCO). kariita ayalajiapala carrito de compras. kasa ActiveX objeto ActiveX. kasa ayataas objecto activo. kasa ataminree global. kasa atijaayamaajat ActiveX objetos de datos ActiveX. kasa awanaawajuui objeto vinculado (un objeto que se inserta en un documento pero que sigue existiendo en el archivo fuente de modo que, si est vinculado, el nuevo documento se actualiza si cambia la informacin en el documento original).

kasa ejeerajuushi objeto de dibujo. kasa eitaaushi objeto insertado. kasa emiiwaakuwaipajiaa objeto de automatizacin. kasa epeipajuui perifrico (dispositivo como impresora, manejador de disco, mdem, etc que se conecta a la computadora y es controlado por el microprocesador de la misma). kasa mawanajaainsal objeto local. kasa meipasal objeto no limitado. kasa OLE objeto OLE. kasa ooutuushi objeto incrustado. kasaa tener (gran) capacidad. kasachiki evento (percance en el sistema o en una aplicacin). kasachikinlia titular de noticias (tipo de animacin de ttulo en pelculas). kasairua akotchijuushi clase de objeto. kashi mes. kashiwai mensual, mensualmente. kasipoluinyaas rampa de colores. kataaloko catlogo. katas achuntia ekerolaa/ ajuitaa paquete de peticin de entrada/salida. katpeeta carpeta (un rea de almacenamiento en la computadora a la que se le asigna un nombre, que se usa para organizar la informacin electrnicamente y que contiene archivos y otras carpetas). Choujaas akooominjaa anaajaalaairua suluu katpeetakal t. Es necesario agregar archivos en esta carpeta. Eeitpa wanee katpeeta smaa anliaakal t. Ee putuma anliaa waneejat. Ya existe una carpeta con este nombre. Utilice otro nombre.

88 Autores
katpeeta akorolojiraaushi carpeta compartida. Anaajaashii nayataain Tepaai mshia Tachee suluu wanee katpeeta akorolojiraaushi. Tepaai y Tachee guardan su trabajo en una carpeta compartida. katpeeta alalaas directorio raz, carpeta raz. katpeeta walekerjat carpetas web. katnas avin. kawanaawajias paridad (calidad de igualdad o equivalencia). kawaralas pantalla. Nnojots tachekin aljikal t aka motsoin main sajaapin t kawaralaskal snain. No me gusta esta porttil, porque el tamao de la pantalla es muy pequeo. Joyotushi Tepaai shiipajee kawaralaskal snain erajaa wanee ayaakuwapijana nuchukuwamaajat Jesukristo. Tepaai est sentado frente la pantalla mirando un video sobre Jesucristo. kawaralas akaaliijia pantalla auxiliar. kawaralas anoipaajat pantalla externa. kawaralas awalaataa pantalla adicional. kawaralas kerachinats (LCD) pantalla de cristal lquido (LCD). kawaralas kottusu pantalla completa. Piiiyata ayaakuwaakal suluu kawaralas kottusu weraiwa paasaain. Muestre la imagen en pantalla completa para que la veamos mejor.

kawaralaskuwaipa propiedades de pantalla. keetner kernel. kekiiwaa inteligente (ser), sabio (ser). kees infectado. kettaapakaliaa fecha de vencimiento (en la que hay que completar una tarea o accin). kettaawaa terminado (estar), concluido (estar), listo (estar). kiirowaai (KB) kilobyte (KB). kiirowiit kilobit. kiyon guion. Piyataaya kiyon pshajapa yootirawaa. Utilice guion al escribir dilogos. kiyon aneekuui guion opcional. kiyon makatalinsal guion de no separacin. kookiishajia bolgrafo.

kooyoos ptchimaajat globo de marcado. kottoleewaa atijaayairua integridad de datos. koupaawaa visibilidad.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki komputatoora computadora. Piiruleein anaajaalaakal otta pnaajaaweein suluu komputatoorakal? Desea abrir el archivo o guardarlo en la computadora? mdem, etc que se conecta a la computadora y es controlado por el microprocesador de la misma).

89

komputatoora alji computadora porttil, laptop. Amojujaas t komputatoora alji aanapajinnakal taya sutuma juya mulou chajatkal Kaiita. La computadora que me prestaron se da con la gran lluvia all en El Caito. komputatoora matchanta computadora cliente. kookoocheer ratn. Ees spla pnaatirin eeree atteeria eeiyalaaya ska pklikjin jee pajarattin ska t kookoocheetkal. Puede ajustar la ubicacin de los saltos de pgina haciendo clic y arrastrndolos con el mouse. Piyataapa ska kookoocheetkal spla ajarattaa eipairua saakapnaa lakayaas. Use el mouse para arrastrar sectores entre crculos. koonoyaas cnico. korolowalaata accesorio (dispositivo como impresora, manejador de disco,

kottusu completo, entero, ntegro. kuyamai, kuyamal autor. kulaala celda (cuadro formado por la interseccin de una la y una columna en una hoja de clculo o una tabla donde se introduce informacin). Mapleesal alateeraa kulaalairua ekialuumin, mmoluumin, epeeruumin jee iipnaamin. Es fcil desplazar las celdas hacia la derecha, hacia abajo, hacia la izquierda, hacia arriba. T kulaala pnaateekal aainmajuushi ska amoutiaa. La celda que intenta modicar est protegida por contrasea. kulaala miichipaajat celda de casa. kulaalaplee kottusu referencia de celda absoluta. kulaalayaawatia referencia de celda (el conjunto de coordenadas que ocupa una celda en una hoja de clculo; por ejemplo, la referencia de la celda que est en la interseccin de la columna B y la la 3 es B3).

90 Autores
kulaalayaawatia akatkulaajiapanairualuu referencia en 3-D. kuliirayaa apstrofo. Ayataayas main kuliirayaa spla ashajaa wayuunaikiruu. Se utiliza mucho el apstrofo para escribir en wayuunaiki. kuliirayaa ASCII apstrofo ASCII. kuluulu ejeerajiaapala lienzo de dibujo. kuluuster clster (la ms pequea cantidad de espacio en disco que puede asignarse para contener un archivo). kusu red. kusu antiraalee red social. Mainma tatnajutu tamaana suluu kusuirua antiraalee. Tengo muchos amigos en las redes sociales. kusu matsaminpuusu grupo de red ad hoc. kusu pejepaajat (LAN) red de rea local (LAN). kusu puntanainjee puntanainmin red punto a punto. kusu tijitaal attaaya kottusuirua (ISDN) red digital de servicios integrados (ISDN). kusu wopukajat jutats red de banda ancha. kusuirua anaajaaushi redes conguradas. kusumanee netiqueta (normas de buen comportamiento en comunicaciones en la red).

kusu anliaamaajat (PAN) red de rea personal (PAN). kusu empreesajat red de la compaa. kusu kalaamains mepettuusal red privada virtual. kusu komputatooranainjeejat komputatooranaimins red de equipo a equipo. kusu mamaasal red ad hoc.

kusupaa ciberespacio (el nuevo espacio virtual de Internet, poblado por millones de datos, en el que se puede navegar innitamente en busca de informacin). kusupialuujat intranet (una red privada basada en protocolos de Internet, pero diseada para administracin de la informacin dentro de una compaa u organizacin). kutpeerouyaa rombo. kuwenta imeeitpala cuenta de correo electrnico. kuwenta waneipats cuenta estndar. kuwentayaawajia contabilidad.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki kishajia negrita (efecto de fuente). klik kookoocheetnain clic del ratn. Ees spla awateeraa eeiyalaayakal iipnaamin otta mmoluumin ska klik kookoocheetnain. Se puede correr la pgina para arriba y para abajo con el clic del ratn. klip ayaakuwaapijana clip multimedia.

91

l
laama dueo. laapi lpiz. laaser lser. lakayaaseejuushi disco compacto. lakayaaseejuushi (CD) disco compacto (CD).

lakayaas ayaakuwaamaas tijitaal (DVD) disco de vdeo digital (DVD). lakayaas ayaakuwaamaas tijitaal jayashaanas (HD DVD) disco de video digital de alta denicin (HD DVD). lakayaas cheches disco duro. Tanaajaain mainma achikiishajuushi suluu lakayaas cheches snain komputatoorakal. He guardado bastante informacin en el disco duro de la computadora. Tatijawee ooulu jetsle anaajaalee amaanaakal suluu lakayaas cheches. Yo quiero saber qu tamao de memoria disponible tiene mi pendrai.

lakayaaseejuushi mashajuunainr disco compacto de memoria de slo lectura. lakayaas disco, crculo (forma de), circular. Lakayaas wats. Disco lleno. Spla ashanaa anaajaalaakal t, 100 MW t aplee choujaakal snain lakayaas. Para grabar este archivo, el espacio requerido en disco es de 100 MB.

lakayaaskuwaipa waneeskal formato de disco universal. lakayaasplee unidad de disco. lakayaasplee kusukajat unidad de red. lakayaasplee ottianainjee unidad de inicio.

92 Autores
choujaain eitawaa muloushajia snain waneewai ptchi. En los ttulos, no hace falta poner en maysculas cada palabra. Pneeka ptchiirua jee pklikja soou aneeklee awataluui spla eitawaa muloushajia snain waneewai ptchi aneekuushi. Seleccione las palabras y haga clic en el men desplegable para poner en mayscula cada palabra seleccionada. leetrairua ajapuushajuushikajat letras manuscritas. liinia lnea. Piitaa wanee liinia maluusal schikijeewaai wanee apshii Inserte una lnea en blanco despus de cada elemento Pklikja spla akumajaa ouchikanain sajattiairua snainwai sliiniain mainmashekeeinr. Haga clic para crear puntos extremos en cada lnea del polgono. liinia alotojia lnea de base. liinia aluwataayapala lnea de comandos. liinia antiraaya lneas de unin. liinia anliaashajioupala lnea de rma. liinia apts lnea viuda. liinia eiyajl lnea gua. liinia meisal lnea hurfana. liinia soou tachado (efecto de fuente). liinia suupnaa subrayado (efecto de fuente). lotoshekeeinr rectngulo. luune lunes. Jemeishi taya luuneoulu, 10oulu maatso, wanaa nmaa juya 1965. Yo

lakayawaa circular (ser). LAN makacheraayesal LAN inalmbrica. lalaapia aapakal kajutushajia entidad de certicacin. leetra letra. Mojusu sshajia amoutiaakal. Pirajaa mleka yokutule t ajttia Bloq Mays ooulaka msia pshajle pansaain t leetra muloushajia otta motsashajia snain ashajuushikal. La contrasea es incorrecta. Compruebe que la tecla Bloq Mays est desactivada y que escribi correctamente las maysculas y minsculas del texto.

leetra lakayaaspleemaajat letra de unidad. leetra muloushajia letra mayscula. Snain ottiashajiairua, nnojots

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki nac el lunes 10 de marzo del ao 1965. maapa jeermaajat mapa de caracteres.

93

m
maa aka asemejarse, ser como. maainjalaa renuncia. maakra macro. T maakrakalirua ees spla kaluuin wanl otta wanee pasiruwawaa smin t aainmajiaakal. Nnojolu piyateerin alujutuukal t, jaluusaa piraajle eejeejatle t anaajaalaakal. Las macros pueden contener virus u otros riesgos para la seguridad. No habilite este contenido a menos que confe en el origen del archivo. Shieer aainraka t maakrairua anliashaajioujuushi eekai eraajuushin. T maakrairua manliaashajioukolu mayataainjiruusal emiiwaakuwaipa. Slo se ejecutarn las macros rmadas que proceden de fuentes de conanza. Las macros sin rmar se deshabilitan automticamente. maapa anaajaaleemaajat mapa de memoria. maapa karaloutakuwaipal mapa del documento. maapa wiitmaajat mapa de bits. maatte martes. maawikiishajia resaltador, rotulador, marcador.

mainmajaapinr multidimensional. majutusal no vlido. Snlia anaajaalaakal kaluusu jeerirua majutusal. Nnojots acheknin jeerirua anteetkal snain wanee snlia anaajaalaa: \ / : * ? < > | El nombre del archivo contiene caracteres no vlidos. No se permiten los caracteres siguientes en un nombre de archivo: \ / : * ? < > |

94 Autores
makacheraayesal inalmbrico, wireless (ingls). makaliasal asincrnico. malecheshajia mantenimiento. matteeriaa Walekeripamin restriciones de sitios web. mayataainjiraa deshabilitar. Shieer aainraka t maakrairua anliaashajioujuushi eekai eraajuushin. T maakrairua manliaashajioukolu mayataainjiruusal emiiwaakuwaipa. Slo se ejecutarn las macros rmadas que proceden de fuentes de conanza. Las macros sin rmar se deshabilitan automticamente. mayataainjiruushi deshabilitado. mayataainsal inactivo, no disponible. maluwataausalirua dominio. maljiaajuushi reventado (en impresin de colores). mamaajanasal conicto. mamaawaa gil (ser), veloz (ser), rpido (ser), efmero (ser). manainwaakuwaipa modo sin conexin. maniwaa no responder. manliasal annimo. mapleekuwaipal fcil, fcilmente. mapleesal fcil de usar. maplewaa fcil (ser). mashajuunainpaa margen. Washajaiwaaya acheks weitaain pienchis mashajuunainpaa: epeeruuu, ekialuuu, iipnaaluu, jee mmoluu. Al escribir, debemos colocar cuatro mrgenes: izquierdo, derecho, superior, e inferior. matchanta cliente. matchanta akuwaipaaleeirua cliente de estilos. matchanta ayateeriaa Windows cliente de activacin de Windows. matchanta anaatl aapuushikii software cliente de administracin de licencias de software. matsas suulia es menor que. Jarai matsas suulia poloo. Cinco es menor que diez. matriis matriz. mawataawajiraainsal incompatible. meiyaluusal atenuado. mekawaai (MB) megabyte (MB). merinwaa invidencia. mepeipajuu sin conexin. mepettujusal virtual. metkaal mercado. Microsoft Microsoft (empresa multinacional dedicada al sector de la informtica que desarrolla, fabrica, licencia y produce software y equipos electrnicos, siendo sus productos ms usados el sistema operativo Microsoft Windows y la suite Microsoft Oce, los cuales tienen una importante posicin entre las computadoras personales). mietkule mircoles. miichou achiiruwajat puerta trasera (tipo de troyano). miichou attaalee puerta de enlace. minuuta minuto. Akumajeeraakal t ees spla kamaain kojuya minuutairua jee nnojots spla suuulaanin. Esta operacin puede tardar varios minutos y no es posible cancelarla. miriimetra milmetro. mmaipa estado, departamento. mmaipamaana regin.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

95

moluyaas desenfoque. motoolu achajaaya motor de bsqueda. motsoshajia minscula. mottanajirawaa dejar de compartir. muloushajia maysculas. Ska ajttleekal t, ees spla awanajawaa muloushajia jee jouuchonshajia. Con este botn se pueden cambiar maysculas y minsculas. mmayaawajia geometra.

mojukuwaipats awanaawajia error de sincronizacin. mojulawer malware. mojushajia error de sintaxis. mojuu ~ mujuu malo (estar), daado (estar), daino (ser). moukiiwaa sordera (deciencia acstica). moupawaa deciencia visual.

muloushajia jouuyuu versales (efecto de fuente en el que un texto en minsculas aparece en letras maysculas pero con un tamao reducido). muushi amin sugerencia. mlein condicin. mleinka condicional.

n
nneerjeetse smbolo de moneda. nnojots eein (N/E) no disponible, no aplicable, ocupado (N/D). nnojots waneein ayaawajia no es un nmero/no numrico.

o
Ofce Oce (Microsoft Oce es un paquete omtico o suite de

96 Autores
ocina que incluye e interrelaciona aplicaciones, servidores y servicios utilizados en ocinas y hogares para crear, modicar, organizar, escanear, imprimir, etc archivos y documentos; sus aplicaciones incluyen el procesador de texto Word, la hoja de clculo Excel, el programa de presentacin PowerPoint, el sistema de gestin de bases de datos Access, un programa de correo electrnico Outlook, y el navegador web Internet Explorer, as como otras herramientas menores). ojotleepnaa papelera de reciclaje. ooneeraa migrar. oonowaa mudarse. ooteeraa cargar (en Internet), subir. ootowaa montarse, subirse. ottaa iniciar, empezar, comenzar. ottaa ayatawaa iniciar sesin. ottia inicio. ottiakii encabezado. Piitaa ottiakii jee eeiyalaayawi snain eeiyalaayakal spla anoutaa ayatawaakal t Coloca encabezado y pie de pgina en la pgina para mejorar este trabajo. ottiashajia(irua) ttulo(s). ottiraachukuwaa reiniciar. ottiria jaishiiruu reinicio exible. ottiria saamatashiiruu inicio en fro. ottiriaa inicio. ottl iniciador. ouchikanain punto (unidad de medida). ouchikanain pachiiruwaas serie de puntos. ouchikanain soouwai eeiyajapyaawatia (ppp) puntos por pulgada (ppp, estndar utilizado para medir la resolucin de pantalla e impresora). ounaa eemin ir a. oupaayaa vista general. oupnaautajana mscara (ltro que incluye o excluye selectivamente ciertos valores). ouutpnaa edicin, versin. oyotooushi recorte. oyotowaa cortar, cortarse. oluu borde, orilla, lmite, canto, periferia. Ees spla eeiyataa otta onjulaa oluu iipnaajat, mmolujutu, epeeruu jee ekialuu. Se pueden mostrar u ocultar los bordes superior, inferior, izquierdo y derecho. oluyaawatianain eje (lnea al borde del rea del grco que se usa como marco de referencia para medicin). T ashajiottiakal snain wanee oluyaawatianain nnojots spla akutulawaa. El ttulo de un eje no se puede mover. onjulaa ~ anujulaa esconder. ooominwaachon gadget. ooulaaya attaayaplee permisos de acceso (autorizacin para realizar operaciones asociadas con un recurso compartido especco). ooulawaa cancelar, desistir, abandonar. oouttaa acoplar, insertar, incrustar (insertar informacin creada en un programa, como un grco, en otro programa). oouttlee puerto (una interfaz de hardware o software usada para transferir informacin entre una computadora y otros dispositivos; los puertos de hardware son conexiones fsicas visibles en la parte exterior de la computadora).

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

97

oouttlee aashajaaya ~ outtlee COM puerto de comunicaciones ~ puerto COM. oouttlee seerie puerto serie. oonoonamaal conabilidad. oonowaa amaa estar de acuerdo. oora hora. Paainra ska aneekuuikal t spla erajawaa akaliaa jee t oora saapaakal ou t kaminjatkal t ptchikal. Utilice esta opcin para comprobar la fecha y la hora en las que el destinatario recibi el mensaje.

otpnaa kasa manainjeesal marco de objeto independiente. ottanajirawaa compartir. ottanajiruui compartibles. oumainwaa otta oumainpaa pas y provincia/ estado/departamento). Spla ajtaa wanee kasa, cheujaas ashajaa oumainwaa otta oumainpaa. Para enviar una cosa, se requiere escribir pas y estado. Nnjots spla atijaanin oou spshi ayaawajiakalirua pejejat snain talepanayaawajia. Mleka eere wanee anliaa ounmainpaajat, pshaja t suluu kashiyaas. Min aka: (0261) 7984482. No se puede determinar la parte correspondiente a los dgitos locales del nmero de telfono. Si el nmero incluye un cdigo de estado, escrbalo entre parntesis. Por ejemplo: (0261) 7984482. ounejaa, ounekaa llamar. Paapaa t asakiaa saapajeetkal t wayuu ounekakalirua pia. Seleccione el saludo que escucharn las personas que le llamen.

otpnaa marco (una seccin independiente de una pgina web que puede tener sus propias barras de desplazamiento). otpnaa ashajuushimaajat marco de texto. otpnaa kasa kanainjees marco de objeto dependiente.

98 Autores
ounejawaa invitar. ounejiaa ajutkajaanain convocatoria de reunin. ounejl suplicante. ounekia aatapajs llamada en espera. ousutaa buscar. ousutalaa acierto (en una bsqueda). Outlook Outlook (ver lmina). ouuntawaa apresurar, acelerar, aligerar. ouunteeraa copiar en cach (almacenar valores de datos frecuentemente usados en un subsistema de memoria especial para acceso rpido), acelerar. ouunteeria cach (subsistema especial de memoria en la que se duplican valores de datos frecuentemente usados para acceso rpido). ouyasee edad. de correo electrnico que permite tener una vista preliminar de un correo sin abrirlo). paaner aluwataalee panel de navegacin. paarapokuwaipa estilo de prrafo (formato que controla las caractersticas que dan la apariencia a un prrafo, como son la sangra, la alineacin y el espaciado, y que se guarda como un conjunto con un nombre para aplicar todas esas caractersticas simultneamente a un prrafo seleccionado). paataajanoulu colores anlogos (aquellos colores que se encuentran a ambos lados de cualquier color en el crculo cromtico). paataas ayaawatuushi columna calculada. paataaskii encabezado de columna. palaamin norte (punto cardinal). palants secuencia. pansaashajia ortografa. Ees spla erajawaa weinshi t pansaashajiakal spleerua ajtaa wanee imeir. Se puede comprobar siempre la ortografa antes de enviar un correo electrnico. Mapleesal erajawaa pansaashjia smaainruu pshajin. Es fcil revisar ortografa mientras usted escribe. pansaashajia pejepnaajat ortografa contextual. pansawaa correcto (estar), normal (estar), recto (estar). panteera bandera (grco que identica un tem importante o que requiere accin de seguimiento).

p
paaner panel. Piyayaawasejeein t apshiikalirua min aka aashajeeruushi shinnapa suluu t spaanetsekal aashajeeria? Desea marcar los elementos como ledos una vez vistos en el panel de lectura? paaner aainmajiaapalajat panel de control (servicio que permite que el usuario personalice la apariencia y funcionalidad de la computadora, aadir o eliminar programas y establecer conexiones de red). paaner aainnaamaajat panel de tareas. paaner aashajeerlee panel de lectura (una ventana en un programa

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

99

pendrive de Tachee. Pajaratta katpeetakal t suluumin t pentraaikal. Arrastrar esta carpeta para el pendrive.

pawalaatajiraas paralelogramo. pees kolompiaana peso colombiano.

pejejatirua grupo local. peipayaawasekuwaipaa cuadro (uno de las muchas imgenes secuenciales que componen un video). peliikulaipa secuencia o escena (de un DVD). peliikulaipachon clip. Akooomuinjns peliikulaipachon snainmin ayaakuwaaplee. Se agregan clips a la galera. pentraai pendrive o memoria USB (pequeo dispositivo usado para almacenar informacin que se inserta en los puertos USB para copiar informacin hacia o desde el mismo, lo que hace fcil compartir y transportar informacin). Pirajaa mule aka eere wanl suluu npentraaise Tachee. Revise si hay virus en el

piamajaapinr bidimensional. piamakuwats bidireccional. piamas ayaawatlee par de coordenadas. piamas eeiyalaaya dos pginas. piantua dos veces. Paainra piantua aainriaakal tra spla piraajin pansaain. Repite dos veces ese procedimiento para que te familiarices con l. pienchaatal cuadro. Pmatsala ashajiaakuwaipajaapin spla anaateeraa sajaapin pienchaatatkal. Reduzca el tamao de la fuente para ajustar tamao del cuadro. Mainmalees main ejepsee suluu pienchaatatkal. Hay demasiadas direcciones en el cuadro. pienchaatal aainmajia paliraas control de cuadro combinado. pienchaatal aapirl cuadro de alerta. pienchaatal ajaapajia cuadro de tamao. pienchaatal akjl cuadro de dilogo (cuadro asociado

100 Autores
con una tarea o programa que contiene botones y opciones para la completacin de la tarea. pienchaatal ayataayachikimaajat recuadro informativo. pienchaatal aneekaaplee cuadro de lista. pienchaatal aneekaaplee awataluui cuadro de lista desplegable. pienchaatal anslaaya cuadro de desplazamiento. pienchaatal apaajiraaya cuadro de divisin. pienchaatal apalirajuushi cuadro combinado. pienchaatal apalirajuushi awataluui cuadro combinado desplegable. pienchaatal ashajalaamaajat cuadro de texto. pienchaatal ashajalaamaajat aanasiajuushi cuadro de texto enriquecido. pienchaatal kanousu cuadro de colores. pienchaatal keeiratiayaawases cuadro de nmero. pienne viernes. pikser pxel (un punto que combinado con otros forma una imagen grca). piraamiteyaas piramidal. poupnawaa interfaz (conexin fsica y funcional entre dos aparatos o sistemas independientes, tal como un software que permite a un programa trabajar con el usuario, con otro programa o con el hardware del equipo). poupnawaa aainraapla prokraamaluu interfaz de programacin de aplicaciones. poupnawaa aainraapla prokraamaluu aluwataal ptchi (MAPI) interfaz de programacin de aplicaciones de mensajera (MAPI). poupnawaa akjaa ayaakuwapijanalujutu interfaz de descripcin de contenido multimedia. poupnawaa ayaakuwaapijana jayashaanas interfaz multimedia de alta denicin. poupnawaa ayaakuwaapijana jayashaanas (HDMI) interfaz multimedia de alta denicin (HDMI). poupnawaa eruushi kayataayatumakal (GUI) interfaz grca de usuario (GUI, en la cual se representan las funciones de un programa con imgenes grcas como botones e conos que permiten que el usuario realice operaciones apuntando y haciendo clic). poupnawaa hardwarenain interfaz de hardware. poluwaa colindar, estar borde con borde, estar lado con lado. pooits oblicuo, inclinado, ladeado. PowerPoint PowerPoint (ver lmina). puutashajia cursivas. Mle aka washajle wanee ptchi alijunaikiruu saaka wanee ashajuushi wayuunaikiruu, acheks puutashajiain.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki Cuando escribimos una palabra en espaol en un texto en wayuunaiki, es conveniente hacerlo con cursivas. T ptchiirua puutashajiakal nnojots alateeruushi wayuunaikiruu. Las palabras en cursiva no estn traducidas en wayuunaiki. puuper bfer (rea de memoria reservada para acumular datos antes de que los mismos sean usados por una aplicacin). pranseenaiki francs (idioma). prokraama programa (conjunto completo y autocontenido de instrucciones que sigue y usa una computadora para ejecutar tarreas especcas, como Microsoft Word, que es un programa de procesamiento de textos). Psrla t wanee karaloutairua otta prokraamairua nnojoluin choujaain otta piitaa suchukuwaa aainmajl achikanainjiaakal. Cierre otros documentos o programas que no necesite o vuelva a instalar el controlador de la impresora. Aainraa Outlook shiain t prokraama aneekuushitjlia spla imeeir, eraajalaairua jee t akaliaapalakal. Hacer que Outlook sea el programa predeterminado para el correo electrnico, contactos y el calendario. prokraama akaliaapala programa de calendario. prokraama akatkulaajiapana programa de hoja de clculo.

101

prokraama aturaal programa de virus burln. prokraama eitajl anajaalaa programa compartidor de archivos. prokraama eitaaya Windows programa de instalacin de Windows. protokoola protocolo (conjunto estndar de formatos y procedimientos que permite que las computadoras intercambien informacin). protokoola aainmajia alatiriaa protocolo de control de transmisin. protokoola aainmajia alatiriaa/protokoola Internet (TCP/IP) protocolo de control de transmisin/protocolo de Internet (TCP/IP). protokoola aainmajia wopuirua protocolo de control de vnculos. protokoola atteeria anaajaalaa (FTP) protocolo de transferencia de archivos (FTP). protokoola atteeria ptchi Internetlujutu (IMAP) protocolo de acceso a mensajes de Internet (IMAP). protokoola alatiria ashajalaa walekerlminjat (HTTP) protocolo de transferencia de hipertexto (HTTP). protokoola ashajiaapala aattajat protocolo de escritorio remoto. protokoola epeipajiraaya eiruluushi snain atijaayoupalairua (ODBC) protocolo de conectividad abierta de bases de datos (ODBC). protokoola Internet (IP) protocolo de Internet (IP). protokoola jamaamas attaaya anaajaleemin

102 Autores
(LDAP) protocolo ligero de acceso a directorios (LDAP). protokoola puntanainjee puntanainmin protocolo punto a punto. protokoola puntanainjee puntanainmin Ethernetkajat (PPPoE) protocolo punto a punto en Ethernet (PPPoE). protokoola puntanainjee puntanainmin (PPP) protocolo punto a punto (PPP). ptcheipajattia sujo. ptchi palabra, mensaje. Suluu Word ees wanee ayataaya eeiyatl shiyaawajia supushuwaaya ptchiirua jee waneeyaasa shiyaawajiairua kanlias ayataas. En Word hay una herramienta que muestra el nmero total de palabras y otras estadsticas del documento activo. Nnojotsu eeiyatninjatin suchukuwaa ptchikal t. No mostrar de nuevo este mensaje. ptchi achajaayainjat palabra clave. Pshaja waneesia otta kojuya ptchi achajaayainjat spla aainraa wanee achajaaya ska Google. Escriba una o varias palabras clave para realizar una bsqueda con Google. ptchi imeeirulujutu mensaje de e-mail. Nnojoleer spla puluwataain otta pminjatin ptchi imeeirulujutu. Usted no podr enviar ni recibir mensajes de correo electrnico. ptchi imeeir mensaje de correo electrnico. ptchi imeeir aikia machekuusal correo electrnico comercial no solicitado. ptchi imeeir machekuusal correo electrnico no deseado. ptchi imeeitkii encabezado del mensaje. ptchi kooyooluu globo (contenedor que encierra y muestra un elemento de marcado, como un comentario o revisin, en el margen de un documento). ptchi maaka Boole expresin booleana. ptchi shiiminre alawaale expresin condicional. ptchi wanaawaluusu sinnimo. Puwanajeera ptchikal t ska wanee ptchi wanaawaluusuin. Reemplzalo esta palabra por un sinnimo. ptchi waraitl marquesina (texto que se mueve en la pantalla llamando as la atencin del usuario y que se utiliza frecuentemente en titulares, anuncios o en protectores de pantalla). ptchiirua akuwaipaapana wattamins lenguaje de hojas de estilo extensible (vocabulario XML usado para transformar datos XML en otro formato). ptchikuwaipa formato del mensaje. ptchimaajat diccionario, boletn. T ptchi chajaruuta makal nnojots juluu ptchimaajatkal t. La palabra machete no est en este diccionario.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

103

s
ptchimaajat anikii wanaawaluusu diccionario de sinnimos. ptchimaajat anliaamaas diccionario personalizado. ptchipala glosario. ptchipleerua prejo. ptchouyuupnaa subttulo. saawana sbado. sekuunta segundo. semaana semana. semaanawai semanal, semanalmente, cada semana. senkeyuuirua Purble memoria de Purble. serulaal (taleepana) celular (telfono). Ayalajeechi taya wanee serulaal jeket ska nneetkal t. Me comprar un celular nuevo con este dinero. serulaalyaawatia nmero de celular. service pack service pack (conjunto probado y acumulado de reparaciones de problemas, actualizaciones crticas y de seguridad para resolver los problemas encontrados en el producto desde que sali la versin). shaaula cesta, canasta. shaataa fallo (estar), incompleto (estar). shawashawats columna. Paainraaya akuwaipaairua kayaawajias spla aliiniajaa t kooma tesimaatkalirua suluu wanee shawashawats. Utilice los formatos de contabilidad para alinear las comas decimales en una columna. Pnaateera sheeruluin shawashawats ska kookoocheetkal. Ajuste el ancho de columna con el ratn. Pneeka t atijaaya jekennuuirua pkooominjeekal eemin

r
raawia radio.

raawiairua rayos (de una circunferencia). rimiiku domingo.

104 Autores
ayaawaseekal. Piitaayaasa t kulaalairua kalujunakal akanliajiairua aparatsee otta shawashawats mleka pchekle jayain akanliajiakalrua t snain t ayaawaseekal. Seleccione los nuevos datos que desea agregar al grco. Incluya las celdas que contienen rtulos de la o columna si desea que estos rtulos aparezcan en el grco. shawatakuwaipats orientacin vertical. shawats vertical, erguido, de pie. sheeruluin eeiyalaaya ancho de pgina. sheitaa juego. shiimins original. shipijana awanajiaakuwaipa sonido de transicin. shiyaawajia eeiyalaaya nmero de pgina. siiwetkepein cibercaf. software mojukuwaipal software malintencionado. software [souwer] software (conjunto de programas, instrucciones y reglas informticas para ejecutar ciertas tareas en una computadora). software taashis software libre (software que respeta la libertad de los usuarios sobre su producto adquirido y, por tanto, una vez obtenido puede ser usado, copiado, estudiado, modicado y redistribuido libremente, y que suele estar disponible gratuitamente o al precio de costo de la distribucin a travs de otros medios). soukaiwai diario, diariamente. spywareipolo antispyware. supushuwaa prokraamairua todos los programas. suwatira wiit velocidad de bits (nmero de bits transmitidos por unidad de tiempo, tpicamente segundos). smaa awanajiaakuwaipa velocidad de transicin. snou ashajiakuwaipa color de la fuente. snou eeiyalaaya color de pgina. snou eeiyatuushishaana color de relleno (resaltado). spshieipaairua subtotales.

t
software aainmajia wattajees software aainmajia wattajees. software erajaaya software de monitoreo. software machekuusal software no deseado. Taajin PC Mi PC. taapla tabla. Eeiyats otta amoutits sliiniainirua pienchaatattuas taaplanain. Muestra u oculta las lneas de cuadrcula en la tabla. Anas

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki piitaale wanee taapla spla eeiyataa ajutuukaliria t. Sera conveniente que insertaras una tabla para mostrar estos valores. taapla akanajuushimaajat tabla de ilustraciones. taapla akumajiakuwaipa tabla de diseo. taapla alalaas tabla principal. taapla aleejirl tabla repetidora. taapla alujunaamaajat tabla de contenido. taapla anaatl anaajaalaa (FAT) tabla de asignacin de archivos (FAT). taapla anoipaajat tabla externa. taapla asakiria achikii antanajiraas consulta de tabla de referencias cruzadas. taapla atijaayamaajat tabla de datos. tajayeechin mi msica. takaraloutain mis documentos.

105

taleepana serulaal telfono celular.

takayaakuwaseirua mis vdeos. taleepana alji telfono mvil. taleepana kekiis telfono inteligente. Ayalajeechi taya wanee taleepana kekiis ska nneetkal t. Me comprar un telfono inteligente con este dinero.

taleepanakajat telefnico. talewision televisin. tarjeeta aapajia epijanaa tarjeta de sonido. tarjeeta ajuyaajia tarjeta de crdito. Ees spla tawalaajin kasaira suluu wanee aikaalee ska tarjeeta ajuyaajia. Yo puedo cancelar cosas en una tienda con tarjeta de crdito tarjeeta awalaajia tarjeta de dbito. Isas tachiki awalajaa ska tarjeeta awalaajia aka nnojoluin nneer suluu takuwentase. No puedo pagar con la tarjeta de dbito porque no hay dinero en mi cuenta.

106 Autores
colores, fondo y protector de pantalla, que proporcionan una apariencia unicada al escritorio de la computadora). terawaai terabyte. terawaai (TB) terabyte (TB). tijitaal digital, binario. tikeeta disquete.

toolar dlar.

tarjeeta eeiyatia ayaakuwaa tarjeta de vdeo. tarjeeta eiwaa tarjeta madre. tarjeeta eraajiriaa tarjeta de presentacin.

tarjeeta kekiirujunal tarjeta inteligente. teema tema (conjunto de elementos visuales, tales como conos, fuentes,

trapeesia trapecio. troyaana aapajl proxy proxy troyano. troyaana kaluwanaajaratshaana imeeir troyano de envo masivo de correo. Twitter Twitter (red social basada en el microblogging que permite a los usuarios enviar mensajes de texto plano o tweets con un mximo de 140 caracteres, los cuales pueden ser ledos por los seguidores, aunque estos mensajes son comnmente pblicos).

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

107

u
Unicode Unicode (un estndar de codicacin de caracteres desarrollado por el Unicode Consortium que sirve para representar casi todas las lenguas escritas del mundo). uuchimin sur (punto cardinal). USB (ver lmima). uusu bus (lnea de comunicacin usada para trasferir datos entre componentes de un sistema de computacin). uwatua una vez.

w
waai byte, octeto (carcter o unidad de informacin compuesto de ocho bites). waara aainraamaajat barra de tareas. waara achekalaamaajat barra de favoritos. waara achikiimaajat barra de informacin. waara ajachitaamaajat barra de error. waara akatkulaajiaamaajat barra de frmulas. waara akutulaas ayataayaapalamaajat barra otante de herramientas. waara akutuleeriaa barra de desplazamiento. Maaka mulouleere eeiyalaayakal suulia analaayakal, eeiyataas waara

akutuleeriapala julets. Si el tamao de la hoja es ms grande que la ventana, se visualiza la barra de desplazamiento horizontal. waara ayataayaapala aaniraaushi barra de herramientas acoplada. waara ayataayaapalamaajat barra de herramientas. Ees spla anliaamaalaa waara ayataayaapalamaajat attaayanainjee kaalaps. Se puede personalizar una barra de herramientas de acceso rpido. waara ayataayaapalamaajat attaayamaataa barra de herramientas de acceso rpido. waara ayataayaapalamaajat anliaamaas barra de herramientas personalizada. waara ayataayaapalamaajat waneipats barra de herramientas estndar. waara aneekaleemaajat barra de men. waara apolojiraaya barra de divisin (divisin que separa los paneles en una ventana dividida). waara atijaayaamaajat barra de datos. waara ejepseemaajat barra de direcciones (elemento que el usuario puede presionar para regresar y ver pginas web previamente visitadas). waara eipaalujutu barra de fraccin (lnea que separa el numerador del denominador en una fraccin). waara jamakuwaiparlein barra de estado. waara ounajiaa barra de navegacin. waara ptchipalajat barra de ttulo.

108 Autores
waara wopumaajat barra de vnculos (coleccin de botones grcos o de textos que representan hipervnculos en la red). waarachon ayataayaapalamaajat minibarra de herramientas. waarairua atijaayamaajat barras de datos. waarakatajl barra espaciadora. Waleker Web. waleketplee sitio. waleketplee phishing (aluwajia anliee) sitio web de phishing (suplantacin de identidad para obtener informacin personal o nanciera del usuario). waleketpleeipa subsitio. wanaawajaapin isomtrico. wanaawashaanaa delidad (grado de precisin y exactitud con las que una entidad representa otra entidad). wanaawas del mismo nivel. wanaawas smaa es igual a. wanee klik un clic. waneepiajutu constante (valor que no se calcula y no cambia). waneepias entero (nmero que consta exclusivamente de una o ms unidades, a diferencia de los quebrados y de los mixtos). waneesia eeiyalaaya una pgina. waneeyaawajia unidad (cantidad que se toma por medida o trmino de comparacin de las dems de su especie). waneipats estndar (que sirve como tipo, modelo, norma, patrn o referencia). wanl virus (un cdigo escrito para reproducirse, extenderse de computadora en computadora y daar equipos, programas o datos). Ayaawatuusu wanee wanl. Se ha detectado un virus. T anaajaalaakal ees spla kaluuin wanl smojujuin pukomputatoorain. Spla piiruluin, acheks pnaajain t aanaajaalaakal suluu lakayaas. Spleerua piiruluin t anaajaalaakal, choujaas erajawaa snain anasin shia. El archivo puede

waauria baudio (unidad de la velocidad de transmisin de seales, equivalente a un bit por segundo). Wai-Pai Wi-Fi. Kamalains tamin ekaaleekal t aka eein Wai-Pai suluu; ananuwas tamin erajaawaa teimeeitse. A m me gusta ese restaurante porque hay Wi-Fi; me es fcil chequear mi correo electrnico. Wajiir La Guajira (territorio).

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki contener un virus que dae su equipo. Para poder abrirlo, debe guardar el archivo en disco. Antes de abrir el archivo, es importante comprobar que ste es seguro. wanlchikanain rma de virus (una porcin nica de cdigo informtico contenido en un virus que usan los programas antivirus para detectar programas y archivos infectados). wanlchikiirua deniciones de virus (archivos que ayudan a detectar software daino e impedir que se instale y se ejecute en la computadora). wanlpi proteccin contra virus, antivirus. warattayaakuwa transparencia. wataawajiraakuwaipaa modo de compatibilidad (caracterstica de computadora o sistema operativo que le permite ejecutar programas escritos para un sistema diferente). wataawajiraas compatible (producto que puede funcionar con otro producto o es equivalente al mismo). wataawajirawaa compatibilidad (grado en que una computadora, dispositivo, archivo de datos o programa puede funcionar com los mismos comandos, formatos o lenguaje de otro). Choujaas erajawaa wataawajirawaakal snaajaanapa karaloutakal t. Es necesario comprobar la compatibilidad al guardar este libro. wataawajirawaa akuwaipamaa palajat compatibilidad con versiones anteriores. wateriia batera, pila (fuente de energa). Apnin

109

oora shiyataakal oou suwateriiain takomputatoorase alji. La batera de mi computadora porttil dura tres horas. Acheks awanajaanaa suwateriiain takomputatoorain. Se requiere cambiar la batera de mi equipo.

wateriiakalia duracin de las pilas. wattaawanoulu colores complementarios (aquellos colores diametralmente opuestos el uno del otro en el crculo cromtico). wayuu pejesirua tanain personas cercanas. wayuunaiki ~ wayuunaik idioma wayuu, lengua wayuu, guajiro (idioma). Taslajeein nmin tasiip t noweera Poloo shikii juya emiiwaa, snain wayuunaikiruuin akatsaa kaliain alats suulia poloo shikii woliiwa. Yo quiero regalarle a mi sobrino la novela Cien aos de soledad en wayuunaiki, pero cuesta ms de cien bolvares. weeta ouutpnaa versin beta (versin previa de un producto enviada para evaluacin y retroalimentacin). wepkam webcam.

110 Autores
Internet. ABA proporciona banda ancha a Internet. wopu pejes kookoocheetkajat mtodo abreviado del ratn (comando predenido para ejecutar una accin con uno o dos clics). wopueeruluin ancho de banda (capacidad de transferencia de datos de un medio de transmisin). wopukajat jutats de banda ancha. T epeipajiaa wopukajatkal jutats kaalaps main. La conexin a Internet con banda ancha es ms rpida. wopuluumins kottusu vnculo absoluto (un vnculo hacia la localizacin exacta de un archivo en una red). wopumin oeste (punto cardinal). Word Word (ver lmina). World Wide Web World Wide Web. wulooke akumajiaa bloque de creacin (conjunto de informacin predenida de contenido y formato que se puede aplicar a nuevos documentos). wulookeirua bloques. wunuulia rbol (estructura de datos que contiene cero o ms nodos enlazados en una jerarqua). wunuushaitia joystick.

wiiria vidrio (estilo visual aplicable al Men Inicio de Windows). wiit bit (acrnimo de binary digit o dgito binario en ingls, que se reere a la unidad de medida de informacin equivalente a la eleccin entre dos posibilidades igualmente probables). wiit sekuntawai bits por segundo (medida de velocidad con la que un dispositivo puede transferir datos). wouulu kaluusu wanl bal de virus (una funcin en programas antivirus que acta como un contenedor de archivos sospechosos o infectados que los asla del sistema para que no puedan causar dao). woliiwa bolvar.

wopu vnculo, acceso, camino. wopu attaaleemin ruta de acceso. wopu jutats banda ancha. ABA aaps wopu jutats smin

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki wuraichi arco. Mainmaputsu sukuwaipaa wuraichi: wuraichi iipnaamins, wuraichi kalusu, wuraichi wunapmins, e.s. Hay variadas formas de arco: arco hacia arriba, arco relleno, arco hacia abajo, etc. wuraichi iipnaamins arco hacia arriba. wuraichi kalusu arco relleno. wuraichi wunapmins arco hacia abajo. winoumaajat acuarela (efecto de ltro en pelculas).

111

un directorio web y una serie de servicios, incluido el popular correo electrnico Yahoo!). yaloushi activo (conjunto de todos los bienes y derechos con valor monetario que son propiedad de una empresa, institucin o individuo, y que se reejan en su contabilidad). yootirawaa conversacin. yootirawaa motaal dilogo modal (requiere que usuario realice accin antes de cambiar a otra caja de dilogo o forma). yootlirua grupo de discusin. YouTube YouTube (sitio web donde los usuarios pueden subir y compartir videos a los que se puede hacer tambin enlace en blogs y sitios electrnicos personales). yuwan yuan.

winpumin este (punto cardinal). wnapmins boca abajo (colocacin de parte impresa de papel contra supercie de fotocopiadora o escner). Spla akaniaajaa, ees spla eitawaa karaloutakal wnapmins. Para escanear, hay que colocar el papel boca abajo. WWW WWW, apnintua wee.

y
Yahoo Yahoo (empresa global de medios que posee un portal de Internet,

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

113

Ptchimaajat alijunaiki/wayuunaiki Diccionario espaol/wayuunaiki

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

115

a
abandonar ooulawaa. abordar artkawaa anainmin. abrir awatalaa, awasajaa; eirulaa ~ eerulaa. abrir (puerta, cajn) ajutalaa ~ ojutalaa. acabar ajattiraa. acabarse ajattaa. acceder attawaa. accesibilidad (capacidad de un sistema para que su hardware o software sea personalizable de modo tal que facilite el uso por personas con discapacidad cognitiva, auditiva, fsica o visual) ayaaluuwaajat. acceso attaaya; wopu. acceso a escritura (capacidad de guardar, cambiar o suprimir datos almacenados) attaaya eeiratiashajuushinainmin. acceso directo a memoria (tecnologa que permite que ciertos dispositivos transeran informacin directamente a la memoria de la computadora sin usar el procesador de la misma) attaaya lotusu anaajaaleemin. acceso directo (un cono que sirve como enlace inmediato para abrir un archivo, un programa o una locacin) attaaya uwatualee. acceso protegido Wi-Fi (WPA Wi-Fi) attaaya aainmajuushi Wai-Pai (WPA Wi-Fi). acceso remoto attaaya wattajeejat. acceso telefnico a redes attaaya taleepanakajat kusunainmin. accesorio (dispositivo como impresora, manejador de disco, mdem, etc.

que se conecta a la computadora y es controlado por el microprocesador de la misma) korolowalaata. accin (unidad de trabajo que se presenta al usuario como botones, enlaces o menes) aainraawai. acelerar ouuntawaa; ouunteeraa. aceptar aapawaa; achekaa; ekeroliraa. acerca de (elemento en men de ayuda que abre cuadro de dilogo con informacin sobre versin, copyright, trminos y licencia del producto) achikii. acercarse a otro artkawaa anainmin. acicalar ekettaajaa. acierto (en una bsqueda) ousutalaa. acomodar anaataa; ekettaajaa. acopiar akotchiraa, akotchijaa. acoplar epeipalaa, epeipajaa ~ ejeipalaa, ejeipajaa; oouttaa. activacin ashajiriaa. activar attlaa. activar (vericar que el producto de software es una copia legal) ashajiraa. activo aainraas. activo (conjunto de todos los bienes y derechos con valor monetario que son propiedad de una empresa, institucin o individuo, y que se reejan en su contabilidad) yaloushi. actualizacin (paquete de software que reemplaza la versin existente de un producto por una ms nueva o ms poderosa del mismo producto) ejeketjaaya (software). actualizar ejeketjaa; ejeketjeeraa. acuarela (efecto de ltro en pelculas) winoumaajat. adaptador epeipajl.

116 Autores
adaptador de red epeipajl kusu. adaptador de transporte epeipajl aluwataaya. adaptar anaataa. adherir atklajaa. adiestrar eikaa ~ aikaa. adjuntar akaatoujaa. administracin de contactos anaatiaa eraajalaairua. administrador de conguracin anaatl akuwaipaa. administrador de cuentas anaatl kuwenta. administrador de equipo anaatl komputatoora. administrador de fuentes anaatl karalouta anlieemaajeejat. administrador de red anaatl kusu. administrador de sincronizacin anaatl awanaawajia. administrador (de una computadora) anaatl. administrador del sistema anaatl ayatawajiraaya. administrar kajapuluuwaa. admitir atteeraa; ekeroliraa. advertencia achiyajaaya. advertir aapiraa; achiyajawaa. agarrar aapawaa; atalaa. agente de mantenimiento del sistema anaatl ayatawaajiraayakal. gil (ser) mamaawaa; kakuwaa. agrandar ajaaplaa ~ akaaplaa; amuloulaa. agregar akooominjaa. agregar o quitar programas akooominjaa otta aakalaa prokraamairua. aguardar aatapajaa. ajustar anaataa. ajuste automtico de lnea (capacidad de los programas de procesamiento de palabras o de edicin de textos para comenzar automticamente una nueva lnea cuando el texto alcance cierto lmite en la ventana o pgina) anaatiraaya liinia emiiwaakuwaipal. ajuste (de una cuenta para corregir o actualizar un saldo) anaateeriaa. ajuste del texto (funcin que permite que el usuario seleccione cmo se acomoda el texto alrededor de objetos y grcos) anaatiraaya ashajuushi. al azar aapaajaaushi. lbum anlijaapala. lbum de fotos ayaakuwaapalajana. alejar amotsoleeraa. alfabtico (ordenado segn las letras del alfabeto, las primeras de las cuales son la a y la ch en el alfabeto del wayuunaiki) aacheemaajat. algoritmo (regla o procedimiento para resolver un problema) ashatiriaakuwaipa. alias (de e-mail) anlieeyaa (imeeitplajat). aligerar ouuntawaa. alineacin (ubicacin consistente de texto, grcos y otros objetos en relacin con el espacio del documento: izquierda, derecha, justicada, vertical, etc.) aliniaajiaa. alineacin vertical aliniaajiaa pasanainmin. alineado a la derecha aliniaajuushi ekialuumin. alineado a la izquierda aliniaajuushi epeeruumin. alinear aliniaajaa. alinear a la derecha aliniaajaa ekialuumin. alinear a la izquierda aliniaajaa epeeruumin. almacenamiento en cach (almacenamiento de informacin de

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki reciente acceso en un subsistema especial de memoria que permite un acceso ms rpido) anaajaaya ouunteeria. alterar eeirataa. alumbrar anakaa. amigable (una interfaz de usuario basada en elementos y metforas grcas que facilita la interaccin con la computadora y sus aplicaciones) ananuwas. amonestar (para hacer desistir) achiyajawaa. ampliador amuloujal. analizar akatalaa, akatajaa. ancho eeruluinwaa. ancho de banda (capacidad de transferencia de datos de un medio de transmisin) wopueeruluin. ancho de pgina sheeruluin eeiyalaaya. anchura eeruluinwaa. anexar (documento a un correo electrnico) akaatoujaa. anexo akooominjuushi. antrin (computadora que sirve como fuente de informacin o seales) epiajat. angostar amouliraa ~ emeuliraa. ngulo (gura geomtrica formada en una supercie por dos lneas que parten de un mismo punto) ashekeeinwaa. animacin (de imgenes) akutuleeria. animaciones akutuleeruushiirua. animar (aadir un efecto visual o sonoro especial a un objeto) atalatajaa. annimo manliasal. antecesor (en una estructura de rbol, se reere al elemento del cual un elemento dado es hijo) apshii palajat. antispyware spywareipolo. antivirus wanlpi.

117

anual juyawai. anualmente juyawai. anunciante (la persona o compaa que coloca un mensaje promocional o comercial a menudo pagando por el mismo) akjshiwalaajl. anunciar aapiraa. anuncio aapiriaa. ao juya. apagado (proceso de cerrar todos los programas antes de cerrar el sistema operativo) ayokuleeriaa. apagar ajattiraa; ayokuleeraa. aparecer eeiyalawaa; eweetaa. apariencia akuwaipaa; ayolujaa ~ ayolujee. apartar akatalaa, akatajaa. apellido(s) epeyiitsee(irua). apndice akooominjuushi. aplicacin akumajiaa. aplicar akumalaa, akumajaa. aplicar sangra ansljaa. apstrofo kuliirayaa. apstrofo ASCII kuliirayaa ASCII. applet applet. aprender ekirajawaa. aprendizaje tctil epettiayaawatiaa. apresurar ouuntawaa. apretar ajttaa. aprovecharse ajaloulijaa. apnintua wee WWW. aquietarse eimalawaa. rbol (estructura de datos que contiene cero o ms nodos enlazados en una jerarqua) wunuulia. archivo (espacio que se reserva en el dispositivo de memoria de un computador para almacenar porciones de informacin que tienen la misma estructura y que pueden manejarse mediante una instruccin nica) anaajaalaa. archivo binario anaajaalaa tijitaal.

118 Autores
archivo de concordancia anaajaalaa ptchiplee. archivo de conexin de datos anaajaalaa atijaayaluumaajat. archivo de copia de seguridad anaajaalaa ashatiaa ainmajaapala. archivo de denicin de formulario anaajaalaa karaloutashajlee anaatuushi. archivo de destino anaajaalaa amaanaminjat. archivo de intercambio (archivo en disco duro que contiene partes de aplicaciones y archivos de datos que no caben en la memoria) anaajaalaa ajapuluujl. archivo de paginacin (archivo en disco duro que contiene partes de aplicaciones y archivos de datos que no caben en la memoria) anaajaalaa amaainruuwaa. archivo de proyecto anaajaalaa ayatawaamaajat. archivo de registro anaajaalaa aainnamaajat. archivo Lame (archivo con informacin requerida y util para el usuario que podra no estar incluida en la documentacin) anaajaalaa Lame (Paashajeeran). archivo multimedia (tipo de archivo que combina distintos formatos de contenido, tales como video, audio, imgenes estticas, grcos, animacin, y texto) anaajaalaa ayaakuwaapijana. arco wuraichi. arco hacia abajo wuraichi wunapmins. arco hacia arriba wuraichi iipnaamins. arco relleno wuraichi kalusu. rea apaaa. rea de escritorio ashajleepaajat. rea de estado jamakuwaipapaa. rea de estilos ashajiaakuwaipalapaa. rea de impresin (rangos de celdas de hoja de clculo que se desea imprimir si no se quiere imprimirla toda completa) achikanainpaa. rea de noticacin aapiriaapaa. rea de ttulo ashajiottiapaa. rea del grco ayaawasepaa. arrastrar (mover en pantalla un objeto que se elige haciendo presin con el ratn y mantenindolo presionado mientras se desplaza) ajarattaa ~ ajaraitaa. arrastrar y colocar (mover en pantalla un objeto que se elige haciendo presin con el ratn y mantenindolo presionado mientras se desplaza para nalmente soltarlo en el lugar deseado) ajarattaa otta eitawaa. arreglar akumalaa, akumajaa; akuyamalaa, akuyamajaa; anaataa; ekeraajaa; ekettaajaa. arrimar (alejando) asnneeraa. arroba (signo que se usa en direcciones electrnicas para separar el nombre del usuario del nombre del dominio, como en alijuna@hotmail.com) aroowa. artculo (mensaje que aparece en grupo de noticias, carpeta pblica u otro foro al que pueden acceder varios individuos) ashajalaa. asa (interfaz aadido a un objeto que permite moverlo, redimensionarlo o modicarlo) aapaaya. asemejarse maa aka. asignar (recurso para usar luego) akatalaa, akatajaa. asincrnico makaliasal.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki asistente akaaliijl. asistente para accesibilidad akaaliijl attaayaapleenain. asistente para calibrar altavoces akaaliijl anaatiria kiisamaajat. asistente para la instalacin de impresoras de red akaaliijl eitaaya achikanainjl kusunain. asociacin de seguridad aaniraakuwaipa aainmajaapalamaajat. asomar eweetaa. asomarse eeiyalawaa. aspecto ayolujaa ~ ayolujee. atencin achiyajaaya. atenuado meiyaluusal. atributo (informacin sobre propiedades de un archivo: si es de slo lectura, comprimido, cifrado, etc.) anaajaalaakuwaipa. atributo XML ajutuunlia XML. audio epijanaa. aumentar ayaleraa. aumentar nivel ayaleraa ajaapjiaa. aumentar tamao ajaaplaa ~ akaaplaa. autenticacin ashiiminjiaa. autenticacin de contrasea ashiiminjiaa amoutia. autenticacin de contrasea distribuida ashiiminjiaa amoutia walakaas. automtico (que funciona sin control externo) emiiwaakuwaipal. automatizacin emiiwaakuwaipajiaa. autor kuyamai, kuyamal. autorizacin aapaakii. autorrecuperacin (funcin que permite al usuario rescatar su trabajo si la computadora colapsa por cualquier causa) eiteeraajiraaya. autosuma akooominjiraaya. autotexto emiiwaashajia. auxiliar akaaliijaa. avanzar rpidamente (audio o video a velocidad mayor que la normal) ashapajeeraa. avatar (imagen que representa a un usuario) awataar. averiguar analawaa. avin katnas. avisar aapiraa. aviso rascacielos eeiyatiaa eeshutuluyaas aituu. ayuda akaaliijiaa. ayuda contextual akaaliijiamaataa. ayuda sin conexin akaaliijia mepeipajuusal. ayudar akaaliijaa.

119

b
backup anaajaalaa ashatiaa ainmajaapala. baha de unidad (mecanismo para aadir disco duros o blandos, as como manejadores de CD sin abrir el chasis de la computadora) akooomjiaplee. bajar (transferir una copia de un archivo desde un dispositivo remoto por medio de un mdem o red) ashakatiraa. banda ancha wopu jutats. bandeja de entrada (carpeta donde se almacena el correo electrnico que se recibe) iita antiaaplee. bandeja de salida (carpeta donde se almacena el correo electrnico que ya se ha creado, pero que no ha sido enviado todava) iita ajuitiaaplee.

120 Autores
bandera (grco que identica un tem importante o que requiere accin de seguimiento) panteera. barra de datos waara atijaayaamaajat. barra de desplazamiento waara akutuleeriaa. barra de direcciones (elemento que el usuario puede presionar para regresar y ver pginas web previamente visitadas) waara ejepseemaajat. barra de divisin (barra que separa los paneles en una ventana dividida) waara apolojiraaya. barra de error waara ajachitaamaajat. barra de estado waara jamakuwaiparlein. barra de favoritos waara achekalaamaajat. barra de frmulas waara akatkulaajiaamaajat. barra de fraccin (lnea que separa el numerador del denominador en una fraccin) waara eipaalujutu. barra de herramientas waara ayataayaapalamaajat. barra de herramientas acoplada waara ayataayaapala aaniraaushi. barra de herramientas de acceso rpido waara ayataayaapalamaajat attaayamaataa. barra de herramientas estndar waara ayataayaapalamaajat waneipats. barra de herramientas personalizada waara ayataayaapalamaajat anliaamaas. barra de informacin waara achikiimaajat. barra de men waara aneekaleemaajat. barra de navegacin waara ounajiaa. barra de tareas waara aainraamaajat. barra de ttulo waara ptchipalajat. barra de vnculos (coleccin de botones grcos o de textos que representan hipervnculos en la red) waara wopumaajat. barra espaciadora waarakatajl. barra otante de herramientas waara akutulaas ayataayaapalamaajat. barras de datos waarairua atijaayamaajat. base de conocimiento (coleccin de artculos y datos relativos a un tema particular) aplajanaa atijaamaajat. base de datos (coleccin de datos con formato y arreglo tales que permiten su fcil bsqueda y recuperacin) atijaayoupala. base de datos de autenticacin (base de datos en servidor que enlaza nombres con contraseas) atijaayoupala ashiiminjiaakal. batera wateriia. baudio (unidad de la velocidad de transmisin de seales, equivalente a un bit por segundo) waauria. bal de virus (una funcin en programas antivirus que acta como un contenedor de archivos sospechosos o infectados que los asla del sistema para que no puedan causar dao) wouulu kaluusu wanl. beneciarse ajaloulijaa. biblioteca de contenido anaajaalee aluujat. biblioteca de documentos anaajaalee karalouta. biblioteca de objetos anaajaalee kasa. biblioteca de vnculos dinmicos anaajaalee wopu kutuwats.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki bidimensional piamajaapinr. bidireccional piamakuwats. binario tijitaal. bisel aloojia. bit (acrnimo de binary digit o dgito binario en ingls, que se reere a la unidad de medida de informacin equivalente a la eleccin entre dos posibilidades igualmente probables) wiit. bits por segundo (medida de velocidad con la que un dispositivo puede transferir datos) wiit sekuntawai. blanquear akasuulaa. blog (diario en lnea actualizable) akalioushajlee. bloguear akalioushajaa. bloguero (la persona que escribe en un blog) akalioushajl. bloque de creacin (conjunto de informacin predenida de contenido y formato que se puede aplicar a nuevos documentos) wulooke akumajiaa. bloqueado aalijiruushi. bloquear aalijiraa. bloqueo de cuenta aalijiria kuwenta. bloques wulookeirua. Bluetooth (especicacin industrial para Redes Inalmbricas de rea Personal que posibilita la transmisin de voz y datos entre diferentes dispositivos mediante un enlace por radiofrecuencia en la banda ISM de los 2,4 GHz. y que facilitar las comunicaciones entre equipos mviles y jos eliminando cables y conectores entre stos, con lo cual se posibilita crear pequeas redes inalmbricas y facilitar la sincronizacin de datos entre equipos personales: telfonos celulares,

121

computadoras, impresoras o cmaras digitales) Bluetooth. boca abajo (colocacin de parte impresa de papel contra supercie de fotocopiadora o escner) wnapmins. boca arriba (colocacin de parte impresa de papel opuesta a la supercie de fotocopiadora o escner) iipnaamins. boletn ptchimaajat. bolgrafo kookiishajia. bolvar woliiwa. borde oluu. borde de pgina eeiyalaayolu. borrador (de un escrito) ashajuushiyaa. borrar amainrinjiraa. botar ajutaa ~ ojutaa. botn (elemento grco que aparece en pantalla parecido a un botn fsico y que se presiona haciendo clic sobre l con el ratn) ajttlee. botn de alternancia ajttlee apachukuwatia. botn de comando ajttlee aluwataayaa. botn de echa de desplazamiento ajttlee jat ansliaa. botn de la barra de herramientas ajttlee waara ayataayapala. botn de la barra de tareas ajttlee waara ayataaya. botn de men ajttlee aneekleemaajat. botn de opcin ajttlee aneekia. botn de radio ajttlee raawiayaas. botn del ratn ajttlee kookoocheetnain. botn derecho del ratn ajttlee kookoocheer nikialuujee.

122 Autores
botn izquierdo del ratn ajttlee kookoocheer nipeeruujee. botn predeterminado ajttlee aneekuushitjlia. botn primario del mouse ajttlee kookoocheer alalaas. brillo ejeroloo. bfer (rea de memoria reservada para acumular datos antes de que los mismos sean usados por una aplicacin) puuper. bus (lnea de comunicacin usada para trasferir datos entre componentes de un sistema de computacin) uusu. buscador (de archivos o datos mediante coincidencias de patrones u otros criterios establecidos) achajaal. buscar ousutaa. buscar (archivos o datos mediante coincidencias de patrones u otros criterios establecidos) achajawaa. bsqueda (de archivos o datos mediante coincidencias de patrones u otros criterios establecidos) achajaaya. bsqueda en lenguage natural achajaaya yootaakajat. bsqueda instantnea achajaamaataa. bsqueda rpida achajaaya mamaasal. buzn imeeitpala. byte waai. cach (subsistema especial de memoria en la que se duplican valores de datos frecuentemente usados para acceso rpido) ouunteeria. cada semana semaanawai. cadena kaleena. caducar ajattaa. caducidad de la cuenta (lmite del tiempo para poder utilizar una cuenta) ajattia kuwenta. calculadora akatkulaajiaa. calculadora (de Windows) akatkulaajl. calcular akatkulaajaa; ayaawajaa; ayaawataa. calendario akaliaapala. calle kaaya. cmara digital ayaakuwajiaa tijitaal. cambiar awanawaa, awanajaa; alatawaa; eeirataa. cambiar usuario eeirataa kayataayakal. cambios realizados (marca que muestra dnde se ha realizado una eliminacin, una insercin u otro cambio en un documento) jeer awanajaalaachiki. camino wopu. campaa de mercadeo o marketing eraajiriaa aikaaplajat. campo aplajanaa. campo activo aplajanaa ayataas. campo calculado aplajanaa akatkulaajuushi. campo de bsqueda aplajanaa erajaaya. campo de combinacin aplajanaa mainmalujuna. campo de consulta aplajanaa erajaayamaanajee. campo de datos atijaayaplajana. campo de grupo personalizado aplajanaa kottajiraalujuna.

c
cabezal de digitalizacin (de escneres y faxes) akaniaajiakii. cabezal (cono que representa la ubicacin de lo que se est reproduciendo en un medio seleccionado) atalejiakiinainjee. cableado akaaulejuushi.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki campo de hipervnculo aplajanaa walekerminjat. canal kanaal. canasta shaaula. cancelar awalaajaa; ooulawaa. cancin jayeechi. candado kantaawa. cantar eeirajaa. canto oluu. capacidad (de recipiente) asaa. captulo aljlee ~ aljalee. capturar atalaa. cara de botn ajttleoupunaa. carcter jeer. carcter base (un carcter grco que no es un diacrtico) jeetkii. carcter combinable (como en y ^ en ) jeer awanajl. carcter compuesto (elemento de texto que consiste en un carcter de base y un diacrtico o marca de acento) jeer peipaas. carcter de relleno jeer akaluujia. carcter de tabulacin (usado para alinear lneas y columnas en la pantalla y en forma impresa) jeer ansjl. carcter no espaciado (como lo es un diacrtico, que se sobreimpone a un carcter de base para modicarlo) jeer aptkoujat. carcter no imprimible jeer machikanainjuuisal. cargar aljaa. cargar (en Internet) aliikiraa; ooteeraa. carita ayaawatiaain. carnet ayaawase. carpeta compartida katpeeta akorolojiraaushi. carpeta raz katpeeta alalaas. carpeta (un rea de almacenamiento en la computadora a la que se le asigna un nombre, que se usa para organizar

123

la informacin electrnicamente y que contiene archivos y otras carpetas) katpeeta. carpetas web katpeeta walekerjat. carrito de compras kariita ayalajiapala. carta de presentacin karalouta eraajiriaa. casilla de vericacin (control que indica si una opcin ha sido seleccionada o no mediante la aparicin o no de una x o marca de vericacin en dicha casilla) erajaayoupala. castellano alijunaiki ~ alijunaik. catlogo kataaloko. categora (nombre que identica un grupo de elementos) akotchiraayanliee. CD de audio CD epijanamaajat. CD grabable CD ashajuuinainr. CD regrabable CD mainmatuashajuui. CD-R CD-R. CD-ROM CD-ROM. CD-RW CD-RW. celda (cuadro formado por la interseccin de una la y una columna en una hoja de clculo o una tabla donde se introduce informacin) kulaala. celda de casa kulaala miichipaajat. celular (telfono) serulaal (taleepana). centrar (alinear objetos o texto en un punto situado en medio de una lnea, pgina u otra rea denida de modo que est a igual distancia de cada margen o borde) apasanainjaa. centro de conexiones de red aplajanaa eitaayaa kusu. centro de sincronizacin awanaawajiakiir. cerrar sesin asrlaa ayatawaa.

124 Autores
cerrar (terminar una relacin de una aplicacin con un archivo abierto) asrlaa. certicado de atributo de privilegio kajutushajia aapakal anliaa. certicado de autenticidad (etiqueta que ayuda al usuario nal a identicar que la computadora usa un copia vlidamente autorizada de Microsoft Windows) kajutushajia shiiminmaajat. certicado (digital) kajutushajia (tijitaal). cesta shaaula. charlar achatiaajaa. chatear (conversar en tiempo real con otros por medio de la computadora) achatiaajaa. cheque cheeke. chequear nombres erajawaa anliaa. chip chiip. cibercaf siiwetkepein. ciberespacio (el nuevo espacio virtual de Internet, poblado por millones de datos, en el que se puede navegar innitamente en busca de informacin) kusupaa. cibernauta akusujulu. ciclo eitawaakuwal. cifrado amoutiaa. cifrar amoutaa. cilndrico kaashiyaas. cinta de opciones aneekleeplajana. circular lakayaas. circular (ser) lakayawaa. crculo (forma de) lakayaas. ciudad alijunapiapaa. clase de objetos kasairua akotchijuushi. clasicacin (de contenido de msica o video segn opinin del usuario) ayaawatialujutu. clasicacin del equipo ayaawatia komputatoorakuwaipa. clave ayaawatia. clave de activacin mltiple ayaawasee attleeriaa maimatua. clave de licencia por volumen ayaawasee aapuushi maimawalin. clave de producto de licencia por volumen ayaawasee yalousenain aapuushi maimawalin. clave de producto (secuencia de letras y nmeros que hay que teclear para activar producto) ayaawasee yalousenain. clave externa ayaawasee anoipaajat. clave maestra ayaawasee atijas. clave principal ayaawasee alalaas. clic del ratn klik kookoocheetnain. cliente matchanta. cliente de activacin de Windows matchanta ayateeriaa Windows. cliente de administracin de licencias de software matchanta anaatl aapuushikii software. cliente de estilos matchanta akuwaipaaleeirua. clip peliikulaipachon. clip multimedia klip ayaakuwaapijana. clster (la ms pequea cantidad de espacio en disco que puede asignarse para contener un archivo) kuluuster. cobrar achekajaa. cobro a la entrega (del producto o servicio) awalaajnajat aapnaaiwaaya. codicacin (proceso de convertir datos en cadenas de bits) atijitaaljiaa.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki Cdigo Americano para Intercambio de Informacin (ASCII) Akuwaipaa Waneipats Merikaana spla Awanajirawaa Achikiimaajat (ASCII). cdigo de acceso attaayanlia. cdigo de rea anliaa oumainwaamaajat. cdigo de barras anliaa waaramaajat. cdigo de error anliaa mojukuwaipats. cdigo fuente anliaa eejeetlee. cdigo postal anliaa epiaayaawatia. coger aapawaa. cola (de tareas o programas en espera de ejecucin) aatapajsirua. colaborador akaaliijl. colaborar akaaliijaa. colindar poluwaa. colocar eitawaa. colocar una bandera (a un mensaje u otro elemento) apanteerajaa. color de fondo anoupaajana. color de la fuente snou ashajiakuwaipa. color de pgina snou eeiyalaaya. color de relleno (resaltado) snou eeiyatuushishaana. color de 8 bits anouu 8 wiit. colorear ajjaa; akanalaa, akanajaa. colores anlogos (aquellos colores que se encuentran a ambos lados de cualquier color en el crculo cromtico) paataajanoulu. colores complementarios (aquellos colores diametralmente opuestos el uno del otro en el crculo cromtico) wattaawanoulu. colores y lneas anouuirua jee liiniairua. columna shawashawats.

125

columna calculada paataas ayaawatuushi. comando aluwataaya. combinacin akooujaniaa. combinacin de colores akooujanoupala. combinacin de teclas (cualquier combinacin de teclas que deben presionarse simultneamente) akooujaniaa ajttia. combinar correspondencia akooujanaa aluwataalaa. comentario achikiishajuushi. comenzar aaklawaa; ottaa. comerciar aikawaa. comercio aikaal. comercio electrnico aikawaa kusuluu. comparar ayoujireeraa. compartibles ottanajiruui. compartir ottanajirawaa. compatibilidad con versiones anteriores wataawajirawaa akuwaipamaa palajat. compatibilidad (grado en que una computadora, dispositivo, archivo de datos o programa puede funcionar com los mismos comandos, formatos o lenguaje de otro) wataawajirawaa. compatible (producto que puede funcionar con otro producto o es equivalente al mismo) wataawajiraas. compilar (traducir todo el cdigo fuente de un programa a cdigo objeto antes de la ejecucin de dicho programa) akompiraajaa. complemento (para aumentar funcionalidad de un sistema de computacin) akooominjuui. completar ekeraajaa; ekettaajaa. completo kottusu. componente apshii.

126 Autores
compresin (proceso de eliminar datos redundantes de un archivo para reducir su tamao) atskliaa. comprimir asiipejaa. comprimir (reducir tamao de archivo para que ocupe menos espacio) atsklaa, atskjaa. computadora komputatoora. computadora cliente komputatoora matchanta. computadora porttil komputatoora alji. con bandas akanoujuushi. con copia (CC) karaloutayaakuwa ayats (CC). con copia oculta (BCC, CCO) karaloutayaakuwa ayats onjuluushi (BCC, CCO). concluido (estar) kettaawaa. condicin mlein. condicional mleinka. conductor (lnea o la de caracteres que conduce la mirada desde una etiqueta o anotacin hasta un punto de los datos o hasta la parte apropiada de una ilustracin) eeiyatiaa. conectar aataa; epeipalaa, epeipajaa ~ ejeipalaa, ejeipajaa. conectar (asignar una letra a un manejador, puerto o computadora a un recurso compartido para poder usarlo) anlieeitaa. conectividad epeipajiraaya. conector epeipajl. conexin (enlace fsico entre dos o ms dispositivos de comunicacin) epeipajiaa. conexin a Internet epeipajiaa eemin Internet. conexin de banda ancha epeipajiaa wopukajat jutats. conexin de base de datos epeipajiaa atijaayoupala. conexin web epeipajiaa eemin waleker. conabilidad oonoonamaal. conguracin anaatiraakuwaipaa. conguracin de rma anaatiraakuwaipaa anliaashajiou. conguracin de red anaatiraakuwaipaa kusu. conguracin personal anaatiraakuwaipaa anliaa. conguracin regional del usuario (preferencias que establece el usuario para el formato de fechas, unidades monetarias, nmeros, etc.) anaatiraakuwaipa kayataayoumainruu. conguracin regional (reglas y datos especcos para un idioma y ubicacin geogrca) anaatiraakuwaipaa oumainruujat. congurar anaatiraa. conrmar ashiiminraa. conicto mamaajanasal. conformar ekeraajaa. cnico koonoyaas. conjunto de conguracin anaatiraakuwaipa kottusu. conjunto de pestaas erajaalee kottusu. conjunto de resultados antuushinain kottusu. conocer atijaa ~ atjaa; atijawaa oou ~ atjawaa aau. constante (valor que no se calcula y no cambia) waneepiajutu. construir aainraa, aainjaa. consulta de acciones asakiriaa aainraamaajat. consulta de actualizacin asakiriaa ejeketjl.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki consulta de creacin de tabla asakiriaa akumajl taapla. consulta de datos anexados asakiriaa akooominjl atijaaya. consulta de eliminacin asakiriaa awastl. consulta de parmetros asakiriaa ajutuumaajat. consulta de tabla de referencias cruzadas taapla asakiria achikii antanajiraas. consulta (de una base de datos para que muestre un conjunto de datos segn se haya especicado) asakiriaa. consulta de unin asakiriaa antireerl. consultar asakiraa. contabilidad kuwentayaawajia. contactos eraajalaairua. contar ayaawajaa. contar palabras (y caracteres, lneas, pginas en un documento) ayaawajaa ptchi. contenido aluujat. contenido activo alujunaa ayataas. contenido (de un documento o archivo) alujunaa. contenido sindicado alujunaa apalirajuushi. contraer anjleeraa. contrasea (cadena secreta de caracteres que permite a un usuario tener acceso a programas, archivos y otros recursos) amoutia. contraste awaralajiaa. contrato ashajuushimaajat. control (accin para mantener orden correcto) aainmajiaa. control de cuadro combinado pienchaatal aainmajia paliraas. control de expansin (para expandir o contraer detalles de registros) aainmajiaa eirulaa.

127

control de lista aainmajiaa anliaamaajat. control deshabilitado aainmajiaa mayataainsal. control deslizante (usado para modicar valores continuos tales como volumen y brillo) aainmajiaa asirats. control (instrumento utilizado por usuario para realizar accin) aainmajia. control parental (para limitar y monitorear el acceso de los nios a actividades con la computadora) aainmajiaa lalaayuutuma. controlador (software que permite que dispositivos como impresora, ratn o teclado funcionen con la computadora) aainmajl. controlador de dispositivo (software que permite que dispositivos como impresora, ratn o teclado funcionen con la computadora) aainmajl epeipajuui. controlador de eventos aainmajl kasachiki. controlador de impresora (dispositivo que establece comunicacin entre el software y la impresora) aainmajl achikanainjiaa. controlar aainmajaa. conversacin yootirawaa. conversar aashajawaa. conversin de espacio de colores awanajaaya anoupalaakuwaipa. convertidor (por ejemplo, de seal anloga a digital) awanajl. convertir awanawaa, awanajaa. convertir en frmulas eeirataa snain ayaawatia. convocatoria de reunin ounejiaa ajutkajaanain. cookie (pequeo archivo de datos almacenado por un sitio web en

128 Autores
una computadora con informacin sobre el usuario del sitio) ayaawattchon. coordenada ayaawatlee. copia carbn ashatuushi waneeminyaasa. copia de seguridad ashatiaa aainmajaapala. copia para servidor ashatiaa aapajlmins. copiar (duplicar informacin y reproducirla en otra parte del documento, en un archivo diferente, en otra ubicacin, o en otro medio) ashataa, ashanaa. copiar en cach (almacenar valores de datos frecuentemente usados en un subsistema de memoria especial para acceso rpido) ouunteeraa. copiar formato ashataa, ashanaa akuwaipaa. coprocesador (procesador que realiza funciones adicionales o complementarias a las del procesador principal) akuyamajiraal. copyright (mtodo para proteger legalmente los derechos del autor de una obra de creacin, tales como un texto, una pieza musical, un programa de computacin, etc.) copyright (laamanliamaa). correcto (estar) pansawaa. corrector ortogrco apansaashajia. correo electrnico imeeir. correo electrnico comercial no solicitado ptchi imeeir aikia machekuusal. correo electrnico no deseado ptchi imeeir machekuusal. correo no deseado imeeir machekuusal. cortar oyotowaa. cortar (una parte para pegar en otro lugar) ajalettaa. cortarse oyotowaa. creacin de clips akumajia peliikulaipachon. credenciales anlieeyaawatia. criterio de ordenacin anaajiaakuwaipa. cronmetro amaawaayaawajiaa. cruzar attawaa. cuadro pienchaatal. cuadro (uno de las muchas imgenes secuenciales que componen un video) peipayaawasekuwaipaa. cuadro combinado pienchaatal apalirajuushi. cuadro combinado desplegable pienchaatal apalirajuushi awataluui. cuadro de alerta pienchaatal aapirl. cuadro de colores pienchaatal kanousu. cuadro de desplazamiento pienchaatal anslaaya. cuadro de dilogo (cuadro asociado con una tarea o programa que contiene botones y opciones para la completacin de la tarea) pienchaatal akjl. cuadro de divisin pienchaatal apaajiraaya. cuadro de lista pienchaatal aneekaaplee. cuadro de lista desplegable pienchaatal aneekaaplee awataluui. cuadro de nmero pienchaatal keeiratiayaawases. cuadro de tamao pienchaatal ajaapajia. cuadro de texto pienchaatal ashajalaamaajat. cuadro de texto enriquecido pienchaatal

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki ashajalaamaajat aanasiajuushi. cbico aipiruwoupunaal. cubo aipiruwoupunaal. cubrir amotoloo, amotojoo. cuenta achekajia. cuenta de correo electrnico kuwenta imeeitpala. cuenta estndar kuwenta waneipats. cuentagotas (herramienta usada para seleccionar un color haciendo clic directamente en un pxel) ayaawasonolojia. cuidar ainmajaa. cumplir ekeraajaa. currculum vtae achikiimaajat. cursivas puutashajia. curso akuwaa. cursor (punto donde se puede insertar texto o grcos que usualmente aparece como una lnea vertical parpadeante) eeiyatiaa.

129

d
daado (archivo o datos) amojujaas. daado (estar) mojuu ~ mujuu. daino (ser) mojuu ~ mujuu. dar aapaa. datos adjuntos atijaaya akaatoujuushiirua. datos perdidos atijaaya amulouis. datos personales atijaaya achikii. datos (representacin de hechos, conceptos e instrucciones de una manera formalizada conveniente para su comunicacin, interpretacin y procesamiento) atijaaya. de eejee. de banda ancha wopukajat jutats.

de derecha a izquierda (direccin de escritura del texto, como el rabe) ekialuujee epeeruumin. de izquierda a derecha (direccin de escritura del texto, como el espaol o wayuunaiki) epeeruujee ekialuumin. de manera predeterminada (sin que el usuario elija o proporcione valores requeridos) akuwaipaatjlia. de pie shawats. deber ajuyaajaa. decir akjaa. defectuoso kamojulaas. deciencia visual moupawaa. denicin de tipo de documento (DTD) eeiyatiaa akuwaipaa kanliasnainjat (DTD). deniciones de virus (archivos que ayudan a detectar software daino e impedir que se instale y se ejecute en la computadora) wanlchikiirua. degradado (color) awanajiou. dejar de compartir mottanajirawaa. del mismo nivel wanaawas. delimitador eeiyajl. delimitador (caracteres especiales que se usan para separar elementos de otros) akatajlu. delimitador desplegable ajttlee awatalaajuui. demorar kakaliaa. denunciar akjaa. departamento aljlee ~ aljalee; mmaipa. depurar (errores en programa) anaataa. derecho de autor laamanliamaa; copyright. derechos del usuario kayataayajutu. desactivar amainrinjiraa. desactivar audio akouleeraa. desapilar akatalaa, akatajaa.

130 Autores
desasociar awastaa. descansar eemerawaa. descargador troyano ashakatirl troyaana. descargar ashakatiraa. descifrado (proceso de conversin de un contenido encriptado de vuelta a su forma original) aleejiria amoutuushi. descifrar aleejiraa amoutuushi. descomprimir asiwataa. desconectarse aakajawaa. desde eejee. desenfoque moluyaas. desenrollar akouyalaa, akouyajaa. desfragmentacin (proceso de reescribir partes de un archivo a sectores contiguos en el disco duro para aumentar velocidad de acceso y recuperacin) ajutkaliaa. desfragmentar (reescribir partes de un archivo a sectores contiguos en el disco duro para aumentar velocidad de acceso y recuperacin) ajutkalaa (lakayaas cheches). deshabilitado mayataainjiruushi. deshabilitar mayataainjiraa. deshacer (regresar a estado anterior revirtiendo efectos de uno o ms comandos) atsataa. desincorporar akatalaa, akatajaa. desinstalar (dispositivo) aakalaa. desinstalar (software) awastaa. desistir ooulawaa. desplazar alateeraa; anslaa. desplazarse alatawaa. desplazarse (en un documento) awaralijawaa. desplegar awatalaa, awasajaa. destacar ayaleraa. destinatario kaminjatkal. destinatario de correo kaminjatkal imeeir. destino (la unidad, la carpeta o el directorio, donde se va a copiar o mover un archivo) jalaminjat. desvanecer (una imagen o un texto) amoutiraa. desviacin ajutuujuntiaa. desviacin estndar (en estadstica) ajuntiaa waneipats. detener atalaa; eimaleeraa. devolverse eitawaa. da kai. diacrtico ayaawatia. diagnosticar achikiyaawataa. diagnsticos (que pueden ayudar a identicar la causa del colapso de una aplicacin) achikiyaawatiaairua. diagrama de crculos concntricos akanajuushi lakayaas paluuwaas. diagrama de Venn akanajuushi Venn. diagrama piramidal akanajuushi uuchiyaas. diagrama radial akanajuushi pasanainjeejutu. diagramas de ujo akanajuushi kounajias. dilogo modal (requiere que usuario realice accin antes de cambiar a otra caja de dilogo o forma) yootirawaa motaal. diapositiva kanakias. diariamente soukaiwai. diario soukaiwai. diario web akalioushajlee walekerluu. diccionario ptchimaajat. diccionario de sinnimos ptchimaajat anikii wanaawaluusu. diccionario personalizado ptchimaajat anliaamaas. difcil (ser) kaplewaa.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki difuminar (opcin que permite al usuario especicar el grado de transparencia de una imagen) awaralajaa. digital tijitaal. digitalizacin (proceso de captura, almacenamiento,muestra e impresin de imgenes) atijitaaljiaa ayaakuwaa. dgito binario (se reere a la unidad de medida de informacin equivalente a la eleccin entre dos posibilidades igualmente probables) ayaawajia tijitaal. diligencia aainnajat. dimensin ajaapinwaa; ayolujaa ~ ayolujee. direccin ejepsee. direccin de correo electrnico ejepsee imeeir. direccin de envo ejepsee aluwataalemin. direccin de Internet ejepsee Internet. direccin externa ejepsee waneejat. direccin IP ejepsee IP. direccin URL absoluta (direccin completa de Internet para una pgina u otro recurso de la WWW, como http://ejemplo.microsoft.com/) ejepsee URL kottusu. direccin virtual ejepsee mepettujusal. direcciones de bloque lgico ejepuseeirua lakayaasjat. directiva de uso aceptable (AUP) aluwataaya anainjat aainriaa (AUP). directorio anaajaalee ; memoria. directorio raz katpeeta alalaas. disco lakayaas. disco compacto lakayaaseejuushi. disco compacto (CD) lakayaaseejuushi (CD).

131

disco compacto de memoria de slo lectura lakayaaseejuushi mashajuunainr. disco de video digital de alta denicin (HD DVD) lakayaas ayaakuwaamaas tijitaal jayashaanas (HD DVD). disco de vdeo digital (DVD) lakayaas ayaakuwaamaas tijitaal (DVD). disco duro lakayaas cheches. discusin Web ayoroloo Walekerluu. diseador akumajlee. diseo akumajiaakuwaipa; anaajiaakuwaipa. diseo de escritorio akumajiaakuwaipa ayataainpalaa. diseo de pgina akumajiaakuwaipa eeiyalaaya. diseo maestro akumajiaakuwaipa alalaas. disgregar awalakalaa, awalakajaa. disminuir nivel ashakatiraa ajaapjiaa. dispersar awalakalaa, awalakajaa. dispositivo complementario epeipajuui ekettaajia. dispositivo (cualquier equipo que puede acoplarse a una computadora, como impresoras, teclados, discos externos u otros equipos perifricos) epeipajuui. dispositivo de captura epeipajuui atalia. dispositivo de entrada epeipajuui ekeroliria. dispositivo de imagen o digitalizacin epeipajuui ayaakuwaamaajat. dispositivo de impresin epeipajuui achikanainjia. dispositivo sealador epeipajuui eeiyajia.

132 Autores
dispositivo telefnico para sordos epeipajuui taleepana moukiipalajat. dispositivos de impresin e imagen epeipajuui achikanainjia otta ayaakuwaa. disquete tikeeta. distinguir ayaawataa. distintivo ayaawase. distribucin del teclado ajttiaapalakuwaipa. distribuidor de carga de impresin awalakajl ayataaya achikanainjia. distribuir eitajaa. diversin aainmeejia. dividir ventana apolojirawaa eeiyalaaya. divisin aljlee ~ aljalee. documento (cualquier trabajo creado con un programa al que, cuando se guarda en disco, se le asigna un nombre de archivo nico con el cual puede ser recuperado) kanlias. documento activo kanlias ayataas. documento maestro kanlias aainmajl. documento principal kanlias alalaas. documentos recientes kanliasirua maaljat. dlar toolar. domingo rimiiku. dominio maluwataausalirua. dominio de cuentas kamaanakal kuwenta. dominio (grupo de computadoras en red con base de datos y poltica de seguridad comunes) akotchiraalee. dos pginas piamas eeiyalaaya. dos veces piantua. dueo laama. duplicar epiantualaa ~ epianteeraa. duracin amaawaa ~ amaaa. duracin de las pilas wateriiakalia. durar mucho kakaliaa. DVD de alta denicin DVD jayashaanas.

e
e-book e-karalouta. ecuacin (matemtica) awanaawajiraayaa. edad ouyasee. edicin ouutpnaa. edicin (el proceso de cambios hechos a un archivo o documento) anaatiaa. edicin estructurada (proceso de editar un documento estructurado, tal como un documento XML) anaatiaa kakumajias. editar anaataa. editor de mtodos de entrada (IME, programa usado para introducir caracteres asiticos con un teclado estndar) anaatl ekeroliaakuwaipa ashajiaa (IME). editor de propiedades anaatl karaloutakuwaipa. editor (programa que crea archivos o cambia archivos existentes) anaatl. edumtica (la interaccin de la educacin y la informtica con el n de establecer situaciones en las que se utiliza el computador como medio para ayudar al desarrollo del proceso de enseanza-aprendizaje) ekirajiaa tijitaal.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki edutenimiento (contenido para educar y entretener al mismo tiempo) atalakirajia. efectivo (que produce resultados exitosos) anas. efecto de texto eeiratiashajiou. efectuar aainraa, aainjaa. efmero (ser) mamaawaa. eje (lnea al borde del rea del grco que se usa como marco de referencia para medicin) oluyaawatianain. elstico (tipo de animacin de ttulo en pelculas) ayurulaa. elegir aapawaa. elemento apshii. elemento de imagen ayaakuwaapshi. elemento de Outlook apshii snain Outlook. elemento para exponer apshii eeiyatuui. elemento raz (elemento que encabeza un documento XML y contiene todos los otros elementos) apshii apshiikii. elemento secundario o subordinado apshii achiiruwajat. elemento web apshii waleker. elementos de diseo apshii akumajiakuwaipanainjat. elevar ayaleraa. eliminacin de archivos de hibernacin awastiaa anaajaalaa eemerawaapala. eliminar awastaa. elipse (lugar geomtrico de los puntos del plano cuya suma de distancias a otros dos jos llamados focos es constante) ashukuuyaa; eripse. elipse rellena ashukuuyaa kaluusu. email imeeir. embellecer aanasiajaa. emoticn ayaawatiaain.

133

empalmar epeipalaa, epeipajaa ~ ejeipalaa, ejeipajaa. empequeecer amatsalaa. empezar aaklawaa; ottaa. empresa empreesa. en curso (elemento multimedia digital) alatinnakal. en funcionamiento aainraas. en lnea (computadoras o usuarios) epeipajuushi. en orden aleatorio aapaajaaushi. en segundo plano (forma de realizacin de un proceso o tarea sin interaccin del usuario, mientras dicho usuario realiza una tarea diferente) aainraa ajuunaajat. encabezado ottiakii. encabezado de columna paataaskii. encabezado de pgina eeiyalaayakii. encabezado del mensaje ptchi imeeitkii. encaramarse aliika. encender achuwalaa. enchufar epeipalaa, epeipajaa ~ ejeipalaa, ejeipajaa. encriptacin (proceso de conversin de datos a una forma encriptada o codicada de modo tal que no sea inteligible para alguien no autorizado) amoutiaa. encriptar (convertir datos a una forma encriptada o codicada de modo tal que su contenido no sea inteligible para alguien no autorizado) amoutaa. encuadernacin (rea en blanco entre dos pginas opuestas en una publicacin) atklajlee eeiyalaaya. engrosar akaleraa. enlazado awopujuushi. enlazar alaasajaa. enriquecer aanasiajaa. enrutador awopujl.

134 Autores
ensear ekirajaa; eikaa ~ aikaa. enterarse atijawaa oou ~ atjawaa aau. entero kottusu. entero (nmero que consta exclusivamente de una o ms unidades, a diferencia de los quebrados y de los mixtos) waneepias. entidad de certicacin lalaapia aapakal kajutushajia. entrada ekeroliaa. entrada de datos ekerolia atijaaya. entrada de diario ekerolia akalioushajleemin. entrada de ndice eitaaya eeiyatia. entrada/salida (I/O, E/S) ekerolia/ ajuitia (I/O, E/S). entrar ekeroloo. entregable (elemento medible, tangible y vericable presentado como parte de la realizacin de un proyecto) aapuui. entregar aapaa. entresacar akatalaa, akatajaa; aneekaa. entretenimiento aainmeejia. enviador de correo basura aluwataal imeeir machekuusal. enviar aluwatawaa. enviar como ajtaa min aka. enviar (transmitir mensaje o archivo) ajtaa. equivocarse ajachitaa. erguido shawats. errar ajachitaa. error ajachitiaa. error de sincronizacin mojukuwaipats awanaawajia. error de sintaxis mojushajia. es igual a wanaawas smaa. es menor que matsas suulia. escala de grises awanajiou sirumatal. escala de grises (efecto de ltro en pelculas) aratuunajuushi. escaneado (un archivo digital manipulable por programas de computadora que ha sido obtenido mediante la captura de una imagen mediante un escner) akaniaajuushi. escanear (capturar una imagen en un papel u otro material con un escner para convertirla en un archivo digital manipulable por programas de computadora) akaniaajaa. escner (dispositivo ptico que permite capturar una imagen en un papel u otro material y convertirla en un archivo digital manipulable por programas de computadora) akaniaajl. escoger aneekaa. esconder onjulaa ~ anujulaa. escribir ashajaa. escribir un blog akalioushajaa. escritorio (rea de trabajo en la pantalla de la computadora, que se asemeja a un escritorio fsico, donde se pueden colocar objetos diversos como conos y papelera de reciclaje que se acomodan segn las necesidades del usuario) ayataainpalaa. escuchar (esperar trco, llamadas o solicitudes de conexin en un puerto) aapajaa. escudriar asanawaa. espaciado entre caracteres jeetkatajiraaya. espacio de colores anouupala. espacio (en escritura) jeetplee. espaol (lengua) alijunaiki ~ alijunaik. esparcir awalakalaa, awalakajaa. especicacin de bits akjiaa wiit. esperar aatapajaa.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki espesar akaleraa. esquema akuwaipaashajia. esquema XML akuwaipashajiaa XML. establecer eitawaa; eitawaa. estacin de acoplamiento aaniraayaplee. estado mmaipa. estado (condicin de un elemento de computacin en un tiempo particular) jamakuwaiparlein. estampado kanas. estndar de cifrado avanzado (un algoritmo criptogrco especicado por el National Institute of Standards and Technology o NIST para proteger informacin delicada) amoutiaa analees waneipats. estndar de cifrado de datos (un algoritmo de encriptacin o cifrado) amoutia atijaayaa waneipats. estndar (que sirve como tipo, modelo, norma, patrn o referencia) waneipats. estandarizar awaneeipaluuja. estar borde con borde poluwaa. estar de acuerdo oonowaa amaa. estar lado con lado poluwaa. esttico jimats. este (punto cardinal) winpumin. estilo akuwaipaalee. estilo base akuwaipaalee palajanaa. estilo de carcter (combinacin de opciones de formato de caracteres identicada con un nombre de estilo) jeetkuwaipayaa. estilo de fuente (conjuntos de atributos estilsticos de una fuente, tales como negritas, cursivas y subrayadas) ashajiakuwaipou. estilo de prrafo (formato que controla las caractersticas que dan la

135

apariencia a un prrafo, como son la sangra, la alineacin y el espaciado, y que se guarda como un conjunto con un nombre para aplicar todas esas caractersticas simultneamente a un prrafo seleccionado) paarapokuwaipa. estilos rpidos (galera con estilos predenidos que el usuario puede aplicar) akuwaipaalee kawachirasirua. estirar (cosas alargadas) akouyalaa, akouyajaa. estrechar amouliraa ~ emeuliraa. estructura akuwaipaa. estudiar ekirajawaa. Ethernet (un estndar para redes que usa cables para proporcionar acceso) Ethernet. etiqueta akanliajia. etiqueta de correo akanliajia ejepseemaajat. etiqueta de datos akanliajia ayaawatiamaajat. etiqueta ja akanliajia mawanajuui. etiqueta HTML akanliajia HTML. etiquetar akanliajaa. evaluacin de contenidos (valor asignado a un contenido de medios que indica que es apropiado para una audiencia particular) ayaawatialuujat. evento aainralaa. evento del sistema achikii ayatawaajiraayaluu. evento (percance en el sistema o en una aplicacin) kasachiki. examinar analaa, anajaa; analawaa; erajawaa. Excel (ver lmina) Excel. excluir asnneeraa. exclusivo (acceso) aainjinreeya. expandir (subentradas de una carpeta o bosquejo) eirulaa ~ eerulaa.

136 Autores
experiencia atijalaa. expirar ajattaa. exploracin por pestaas asanaayaa anliaakajat. explorador de red asanaal kusu. explorador de Windows asanaal Windows. explorador (programa que permite localizar y mostrar pginas en la WWW) asanaal walekerl. explorar asanawaa. exportar (transferir datos a una distinta base de datos, hoja de clculo, formato, aplicacin o programa distintos al usado para su creacin original con el n de manipularlos de modo diferente) eeirataa eemin. exposicin eraajiriaa. expresin ajutukumajiaa. expresin booleana ptchi maaka Boole. expresin condicional ptchi shiiminre alawaale. extender akouyalaa, akouyajaa; awatalaa, awasajaa. extensin anaajaaleepaa. extensin (de nombre de archivo que identica el tipo de archivo o formato) eirukuu. extinguir ayokuleeraa. extraer ayulaa, ayulaa. factura achekajia. falla de hardware amojujawaa hardware. fallar ajachitaa. fallo (estar) shaataa. faltar choujawaa ~ cheujawaa. favorito (un atajo para acceder fcilmente a un sitio web) achekalaa. fecha akaliaa. fecha de expiracin ajattaakaliaa. fecha de vencimiento (en la que hay que completar una tarea o accin) kettaapakaliaa. bra ptica (sistema de transmisin que utiliza bra de vidrio como conductor de frecuencias de luz visible o infrarrojas, el cual tiene la ventaja de que no se pierde casi energa pese a la distancia y as la seal no se debilita) kaaule oukaas. delidad (grado de precisin y exactitud con las que una entidad representa otra entidad) wanaawashaanaa. gura ayaakuwaa; ayolujaa ~ ayolujee. la aparatsee. ltro (condiciones que deben cumplir ciertos elementos para ser elegidos o excluidos para la ejecucin de ciertas acciones o tareas) akatalia. ltro de phishing o suplantacin de identidad (para impedir que sitios web fraudulentos roben datos personales) akatalia phishing otta aluwajnoulia anliee. ltro grco akatalia ayaakuwa. ltro para excluir seleccin akatalia maneekajuusal. ltro por formulario akatalia karaloutashajleekajat. ltro por seleccin akatalia aneekajuushi. nalizar ajattiraa. rma anliaashajiou.

f
fabricar aainraa, aainjaa; akumalaa, akumajaa; akuyamalaa, akuyamajaa. Facebook (ver lmina) Facebook. fcil mapleekuwaipal. fcil de usar mapleesal. fcil (ser) maplewaa. fcilmente mapleekuwaipal.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki rma de virus (una porcin nica de cdigo informtico contenido en un virus que usan los programas antivirus para detectar programas y archivos infectados) wanlchikanain. rma digital anliashaajiou tijitaal. echa jat. echa de desplazamiento jat anslia. echa derecha jat ekialuumins. echa izquierda jat epeeruumins. foco de entrada attaalee. fondo apaajanaa. formas akumajieiipairua. formatear (preparar un disco, organizando su espacio de almacenamiento, para usarlo en el almacenamiento de datos) anaataa. formato akuwaipaa. formato condicional akuwaipaa awanajuui. formato de archivo (la estructuracin de los datos en un archivo, usualmente indicada por la extensin que tiene el nombre) anaajaalaakuwaipa. formato de datos atijaayakuwaipa. formato de disco universal lakayaaskuwaipa waneeskal. formato de nmero ayaawajiakuwaipa. formato del mensaje ptchikuwaipa. frmula (valores, referencias a celdas, nombres, funciones, u operadores en una celda) ayaawatiaa. formulario karaloutashajlee. formulario de datos karaloutashajlee atijaayamaajat.

137

frmulas de texto, lgicas, matemticas, trigronomtricas, estadsticas, etc. akumajiajat ska ashajuushi, loojika, matemaatika, apninshekeeiryaawatia, atijaayayaawatia, e.s. foro de Internet aashajaajirawaa Internetkajat. foto digital ayaakuwaa tijitaalu. fotografa ayaakuwaa. fraccin apolojiraaushi. fraccin lineal (fraccin escrita en una sola lnea, con el numerador a la izquierda, seguida por la raya de fraccin, y el denominador a la derecha: 2/3, 5/10, 1/2, etc.) eipaa lotusu. fraccin sesgada (fraccin escrita con una raya diagonal que tiene el numerador a su izquierda y elevado, mientras que el denominador lo tiene a su derecha y bajo: , , , etc.) eipaa pooits. fraccin vertical (fraccin escrita verticalmente, con el numerador arriba, el denominador abajo y la raya de fraccin entre ambos) eipaa shawamuusu. fracciones (, , , etc.) eipaairua (, , , etc.). francs (idioma) pranseenaiki. fraudulento emeejl. frecuencia akaliaawai. fuente de datos ODBC atijaayaairua attaaya ODBC. fuente (diseo grco aplicado a un conjunto de nmeros, smbolos y caracteres) ashajiaakuwaipa. funcin seudoaleatoria ayatawaa akumajalaa shiiminyaa. funcionar ayatawaa.

138 Autores

g
gadget ooominwaachon. galera ayaakuwaplee. galera fotogrca de Windows ayaakuwapalaa Windows. gama de colores anouumaajat. gnero (categora para agrupar o describir archivos multimedios, como cuando en msica usamos la categora vallenato) ayaakuwaapijanaipa. geometra mmayaawajia. gestin aainnajat. gigabyte (una unidad de memoria en computacin igual a 1.024 megabytes) jikawaai. global kasa ataminree. globo (contenedor que encierra y muestra un elemento de marcado, como un comentario o revisin, en el margen de un documento) ptchi kooyooluu. globo de marcado kooyoos ptchimaajat. glosario ptchipala. Google (ver lmina) Google. grabadora de CD ashanl CD. grabar ejeerjaa. grabar (copiar archivos en un CD grabable) ashataa, ashanaa. gradiente (razn entre la variacin del valor de una magnitud en dos puntos prximos y la distancia que los separa) awanajiou pachiiruwaas. graduar de tamao anaataa ajaapinwaa. grafa compleja (tipo de escritura usada en algunas lenguas, como el rabe, cuyas letras requieren modicaciones al unirse) ashajiaa waneejats.

grco (representacin de datos numricos por medio de una o varias lneas que hacen visible la relacin que esos datos guardan entre s) ayaawase. grco circular ayaawase lakayaaskajat. grco de anillos ayaawase sttiiakajat. grco de reas ayaawase apaaakajat. grco de barras ayaawase waarakajat. grco de burbujas ayaawase atoloinwaakajat. grco de columnas ayaawase shawashawatskajat. grco de cotizaciones ayaawase aliaakajat. grco de dispersin ayaawase awalakatiakajat. grco de lneas ayaawase liiniakajat. grco de supercie ayaawase apaapnaakajat. grco radial ayaawase raawiakajat. grupo akotchijuushi. grupo de discusin yootlirua. grupo de distribucin kaminjanakana. grupo de idiomas anikiirua. grupo de noticias akjl kasachiki. grupo de opciones aneekuuirua. grupo de red ad hoc kusu matsaminpuusu. grupo de trabajo ayataalirua. grupo local pejejatirua. grupo personalizado anliaamaasirua. grupo repetidor apshii aleejlwai. guajiro (idioma) wayuunaiki ~ wayuunaik. guardar anaajawaa.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki guardar como (guardar un archivo dndole otro nombre y preservando el original) anaajawaa min aka. guion kiyon. guion de no separacin kiyon makatalinsal. guion grco eeiyatiapala ayaakuwaapijana. guion opcional kiyon aneekuui. gusano (cdigo maligno autopropagante que se expande automticamente entre computadoras por medio de conexiones de red y que puede realizar acciones dainas) jokoma. gustar achekaa.

139

h
habilitar corrector ortogrco ayateeraa anaateerl pansaashajia. hablar aashajawaa. hacer aainraa, aainjaa; akumalaa, akumajaa; akuyamalaa, akuyamajaa. hacer a escala anaataa ajaapinwaa. hacer clic aklikjaa. hacer clic una sola vez aklikjaa uwatua. hacer doble clic aklikjaa piantua. hacer entrar ekeroliraa. hacer falta choujawaa ~ cheujawaa. hacer una copia de seguridad aainraa ashatia aainmajaapala. hacer zoom amuloulaa; amulouleeraa.

hacker kaainjaral kusunain. hardware hardware [jaarwer]. heredado (cualquiera caracterstica de un sistema computacional basada en tecnologa antigua y que sigue mantenindose en otros componentes del sistema) apaaluushi. herramienta ayataaya. herramientas de revisin lingstica (ortografa, gramtica, sinnimos, etc.) ayataaya erajaayajat anikii. hibernar (estar un sistema de computacin en estado inactivo, pero no apagado) eemerawaa. hilera aparatsee. historia (de un documento) karaloutaipachiki. historial de cambios (hechos a un archivo en distintas sesiones de edicin) achikii awanajaayamaajat. historial de exploracin (de la WWW) achikii eepnaajatlen. hogar aplee. hoja apanaa. hoja de clculo akatkulaajiapana. hoja de datos atijaayapana. hoja de estilos (archivo de texto que contiene cdigos con especicaciones sobre formato de pgina) akuwaipaapana. hoja de propiedades ayaawatiakuwaipapana. hoja de vida achikiimaajat. hoja secundaria de datos atijaayapana atuujat. hora oora. horizontal julets. Hotmail (ver lmina) Hotmail. hurtar aluwajaa.

140 Autores

i
cono (imagen pequea que representa archivo, carpeta, programa, objeto o funcin) ayaakuwaachon. identidad ayaawatiaayaa. identicacin (nica de persona u objeto) ayaawatiaa. identicador ayaawatl. identicador de conguracin regional ayaawatia anaatiraakuwaipaa oumainruujat. identicador de idioma ayaawatia anikii. identicador de seguridad ayaawatl apansaajia. identicador nico ayaawatl waneeskal. identicador nico universal (GUID) ayaawatl waneeskal ataminree (GUID). identicar ayaawajaa; ayaawataa. idioma anikii ~ anik. idioma wayuu wayuunaiki ~ wayuunaik. iluminar anakaa. imagen1 ayaakuwaa; ayolujaa ~ ayolujee. imagen2 (coleccin de archivos y carpetas que duplica la estructura de archivos y carpetas de un sistema en operacin) awanaawajuushi. imagen de Windows (archivo comprimido que contiene una coleccin de archivos y carpetas que duplica una instalacin de Windows en un volumen de disco) awanaawajuushi Windows. imagen digital ayaakuwaa tijitaal. imagen en mosaico (elemento de interfaz de usuario que permite repetir

una imagen hasta llenar la pgina) ayaakuwaa mainmatuas. imgenes prediseadas ayaakuwaa akumajuushitjlia. imitar ashataa, ashanaa. implementar aainraa, aainjaa. importar antiraa. importar video atteeraa ayaakuwaa. impresin comercial (de documentos, publicaciones o imgenes en volmenes altos) achikanainjiaa mainmawais. impresora achikanainjia. impresora a color achikanainjia kanousu. imprimir achikanainjaa. inactivo mayataainsal. inalmbrico makacheraayesal. inclinado pooits. incompatible mawataawajiraainsal. incompleto (estar) shaataa. incrustar (insertar informacin creada en un programa, como un grco, en otro programa) oouttaa. indicador de disponibilidad eeiyatia amaanaakal. indicador de progreso eeiyatia ayatawaakuwa. indicar eeiyataa. ndice eeiyatialujuna. infectado kees. informacin achikiimaajat. informacin de identicacin personal achikii ayaawatiamaajat wayuunlia. informacin en pantalla (ayuda inmediata en pantalla obtenida cuando se coloca el ratn sobre cierto elemento) achikiichon kawaralasnain. informacin personal anliaachikimaajat. informacin sobre herramientas ayataayachikimaajat.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki informe achikiimaajat. informe de errores aainjalaachikimaajat. informe de problemas de Windows amujulaachikimaajat Windows. informes de sitio web achikiimaajat waleketplee. infraccin de acceso attaayaa kasalajanas. infrarrojo ishouyuupnaajat. ingls inkleenaiki. iniciador ottl. inicializar (colocar una variable en un valor inicial) akajutujaa palajanaa. inicializar (un disco o computadora) ayapajaa. iniciar achuwalaa; ottaa. iniciar sesin ottaa ayatawaa. iniciar(se) aaklawaa. inicio ottia; ottiriaa. inicio en fro ottiria saamatashiiruu. inmovilizar ataleeraa. insercin de errores eitaayaa mojukuwaipal. insertar ekeroliraa; oouttaa. insertar (texto u objetos en un documento) eitawaa. insignia ayaawase. inspeccionar analaa, anajaa; analawaa. inspector de documento erajaajl karalouta. instalacin administrativa eitaaya anaatiaajat. instalacin mnima eitaaya matsas. instalacin personalizada eitaaya anliaamaas. instalacin (proceso de aadir software a un sistema de computacin) eitaayaa.

141

instalador troyano de malware ajnal troyaana. instalar (programa) eitawaa. instancia apshiiipa. instantnea de informe ennamaats achikir. instantnea del calendario ennamaats akaliaapalamaajat. instantnea (imagen esttica de un conjunto de datos) ennamaats. instruccin aluwataaya; aluwataayaaleechon. instruccin de accin aluwataayaachon aainraamaajat. instrucciones de procesamiento (informacin almacenada en el prlogo de un documento XML) aluwataayakuwaipa akumajiaa. instrucciones (palabra que indica que el cliente debe leer las indicaciones que siguen) aainnajatkalirua. integridad de datos kottoleewaa atijaayairua. ntegro kottusu. inteligente (ser) kekiiwaa. interactivo (que tiene como caracterstica el intercambio tipo conversacional entre el usuario y el sistema) attjiraaya. interfaz (conexin fsica y funcional entre dos aparatos o sistemas independientes, tal como un software que permite a un programa trabajar con el usuario, con otro programa o con el hardware del equipo) poupnawaa. interfaz de descripcin de contenido multimedia poupnawaa akjaa ayaakuwapijanalujutu. interfaz de hardware poupnawaa hardwarenain.

142 Autores
interfaz de programacin de aplicaciones poupnawaa aainraapla prokraamaluu. interfaz de programacin de aplicaciones de mensajera (MAPI) poupnawaa aainraapla prokraamaluu aluwataal ptchi (MAPI). interfaz grca de usuario (GUI, en la cual se representan las funciones de un programa con imgenes grcas como botones e conos que permiten que el usuario realice operaciones apuntando y haciendo clic) poupnawaa eruushi kayataayatumakal (GUI). interfaz multimedia de alta denicin poupnawaa ayaakuwaapijana jayashaanas. interfaz multimedia de alta denicin (HDMI) poupnawaa ayaakuwaapijana jayashaanas (HDMI). interletraje (espacio entre caracteres) awanajia leetrakatalia. interlineado (espacio desde la base de una lnea de texto hasta la base de la lnea siguiente) awanajia liiniakatalia. intermitencia (tipo de animacin de ttulo en pelculas) chimichimitaa. Internet Internet. interpretar (cancin) eeirajaa. intrprete eeirajl. interrogar asakiraa. interrupcin (seal enviada por dispositivo al procesador) aapiriaaipa. intranet (una red privada basada en protocolos de Internet, pero diseada para administracin de la informacin dentro de una compaa u organizacin) kusupialuujat. introduccin ekeroliaa. introduccin a Windows eraajiria Windows. introducir ekeroliraa. inundador de correo electrnico kaluwanaajaral ptchi imeeir. invertir apalaitaa, apalaijaa. invidencia merinwaa. invitar ounejawaa. ir a ounaa eemin. ir a ver analaa, anajaa. isomtrico wanaawajaapin. iteracin alakaa.

j
joystick wunuushaitia. juego sheitaa. juego de caracteres jeetkotchiraaya. jueves juweewe. justicacin (de texto en mrgenes) apansaajiaa. justicar (ajustar el espaciado horizontal de un texto para que est parejo en los mrgenes izquierdo y derecho) apansaajaa.

k
kernel keetner. kilobit kiirowiit. kilobyte (KB) kiirowaai (KB).

l
La Guajira (territorio) Wajiir. ladeado pooits.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki ladrn de contraseas aluwajl amoutiaa. LAN inalmbrica LAN makacheraayesal. lpiz laapi. laptop komputatoora alji. lser laaser. latencia (demora que ocurre mientras se procesan o entregan datos) amaawaa ~ amaaa. lector aashajeerl. leer aashajeeraa. lengua anikii ~ anik. lengua wayuu wayuunaiki ~ wayuunaik. lenguaje anikii ~ anik. lenguaje de computacin anikii komputatooralujat. lenguaje de hojas de estilo extensible (vocabulario XML usado para transformar datos XML en otro formato) ptchiirua akuwaipaapana wattamins. lenguaje de marcado de hipertexto (HTML, lenguaje de marcado que dene estructura y forma de un documento web mediante el uso de variedad de etiquetas y atributos) ayaawaseekuwaipa ashajalaa aalekerlminjat (HTML). lenguaje de odio anikii airuulu. lenguaje de senda XML anikii wopuluuminjat XML. letra leetra. letra de unidad leetra lakayaaspleemaajat. letra mayscula leetra muloushajia. letras manuscritas leetrairua ajapuushajuushikajat. levantar ayaleraa. libreta de direcciones aliipuutse ejepseepala. libro karalouta.

143

licencia digital aapuushikii tijitaal. licencia (para usar un programa de software) aapuushikii. licencia por volumen aapuushikii mainmatulu. lienzo de dibujo kuluulu ejeerajiaapala. lmite oluu. linde aljlee ~ aljalee. lnea liinia. lnea de base liinia alotojia. lnea de comandos liinia aluwataayapala. lnea de rma liinia anliaashajioupala. lnea de serie (usada en grcos para conectar marcadores de datos en una serie de datos) ejeepenajl ouchikanain pachiiruwaas. lnea gua liinia eiyajl. lnea hurfana liinia meisal. lnea viuda liinia apts. lneas de unin liinia antiraaya. lingista anikiip ~ anikp. lista anliaamaajat. lista con vietas (lista en la que cada elemento o bloque de texto est precedido por una vieta) anliaairua akatajiaamaajat. lista de destinatarios seguros anliaamaajat kaminjat anasirua. lista de distribucin anliaamaajat imeeitmin. lista de distribucin de correo anliaamaajat aluwataayapala imeeir. lista de dominios de nivel superior bloqueados anliaamaajat akotchiraaleeirua ataleeruushi. lista de permitidos anliaamaajat atteeruulii.

144 Autores
lista de precios anliaamaajat aliaaplerua. lista de remitentes bloqueados anliaamaajat aluwataalirua ashauleeruushi. lista de remitentes seguros anliaamaajat aluwataal anasirua. lista de reproduccin (de contenidos de medios digitales) anliaamaajat atalejninjat. lista de tareas anliaamaajat aainnajatirua. lista de tareas diarias anliaamaajat aainnajatirua kaiwai. lista desplegable anliamaajat awataluui. lista global de direcciones ejepsee anliaamaajat waneeskal. listo (estar) kettaawaa. liviano (ser) jamaamaa. llamada en espera ounekia aatapajs. llamadas jeer aluwataal. llamar ounejaa, ounekaa. llenado de cornetas epirajiaa kiisamaajat. llevar cargado aljaa. logotipo ejeetsee. longitud ayuruliaa. lunes luune. lupa amuloujal. manejador de disco duro chupeer lakayaas cheches. manifestar akjaa. mantener presionado ajttaaleewaa. mantenimiento malecheshajia. manual en lnea ekirajaaya epeipajuushi. manual (proceso que es realizado por una persona, esto es, no automatizado) akaaliijuushikuwaipal ~ ajapkajat. mapa de bits maapa wiitmaajat. mapa de caracteres maapa jeermaajat. mapa de memoria maapa anaajaaleemaajat. mapa del documento maapa karaloutakuwaipal. mquina de escribir (tipo de animacin de ttulo en pelculas) kachuweera ashajiaa. marca ayaawase. marca de agua apaajuniaa winyaas. marca de comentario achikiiyaawase. marca de tiempo eeiyatia akaliaa. marca de vericacin ayaawasee erajaayouluu. marca diacrtica ayaawasee ayaawatia. marcado ayaawasejuushi. marcado (con bandera) apanteerajuushi. marcador eeiyajl; maawikiishajia. marcador de posicin ayaawasejl eerein. marcar ajttaa; ejeerjaa. marcar como nal (colocar a un documento una marca para slo pueda ser ledo sin poder modicarlo) ajattiajeerjaa. marco (una seccin independiente de una pgina web que puede tener sus

m
macro maakra. malo (estar) mojuu ~ mujuu. malware mojulawer. mandar aluwatawaa. manejador de disco chupeer lakayaas.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki propias barras de desplazamiento) otpnaa. marco de objeto dependiente otpnaa kasa kanainjees. marco de objeto independiente otpnaa kasa manainjeesal. marco de texto otpnaa ashajuushimaajat. margen mashajuunainpaa. margen de pgina eeiyalaaya mashajuunainpaajat. marquesina (texto que se mueve en la pantalla llamando as la atencin del usuario y que se utiliza frecuentemente en titulares, anuncios o en protectores de pantalla) ptchi waraitl. martes maatte. mscara (ltro que incluye o excluye selectivamente ciertos valores) oupnaautajana. matriz matriis. maximizar ajaaplaa ~ akaaplaa. maysculas muloushajia. medicin del valor ajutuuyaawase. medida (nmero que indica el costo de una ruta en IP y permite elegir la mejor posible de entre mtiples rutas al mismo destino) apnaajutu. medios de almacenamiento (de datos) anaajaaleeirua. medir ayaawajaa; ayaawataa. megabyte (MB) mekawaai (MB). mejorado anaatuushi. mejorar aanasiajaa. membrete eeiyalaayakii. memoria de acceso aleatorio (RAM, rea interna de almacenamiento temporal usada por la computadora para ejecutar programas y almacenar datos) anaajaalee attaaya aapaajaaushi (RAM). memoria de Purble senkeyuuirua Purble.

145

memoria de slo lectura (ROM, circuito semiconductor que contiene informacin que no puede modicarse) anaajaalee aashajeennajatnee (ROM). memoria disponible anaajaalee amaanaakal. mensaje anikii ~ anik; ptchi. mensaje de correo electrnico ptchi imeeir. mensaje de e-mail ptchi imeeirulujutu. mensual kashiwai. mensualmente kashiwai. men (lista de opciones textuales o grcas entre las cuales puede elegir el usuario) aneeklee. men contextual aneeklee pejepnaajat. men de archivo (un tipo comn de men desplegable que permite realizar operaciones con archivos tales como abrir, cerrar, guardar, guardar como, o imprimir) aneeklee anaajaalaa. men de ayuda (un tipo comn de men desplegable que incluye operaciones para ofrecer asistencia al usuario) aneeklee akaaliijia. men de sistema aneeklee ayatawaajiraaya. men desplegable aneeklee awataluui. men edicin (un tipo comn de men desplegable que permite realizar operaciones de edicin con archivos tales como cortar, copiar y pegar) aneeklee anaatiaa. men emergente (men relacionado con la ventana o elemento activo y que es accesible con el botn derecho del ratn) aneeklee eemaats. men inicio aneeklee ottia. men jerrquico aneeklee mulousu.

146 Autores
men secundario aneeklee atuujat. mercado metkaal. mes kashi. meter ekeroliraa. mtodo abreviado de teclado ajttiapala amatsaminjaaya. mtodo abreviado del ratn (comando predenido para ejecutar una accin con uno o dos clics) wopu pejes kookoocheetkajat. mtodo de autenticacin ashiiminjiaakuwaipa. mtodo de pago (efectivo, cheque, tarjeta de dbito o de crdito, etc.) awalaajiaakuwaipa. mi msica tajayeechin. Mi PC Taajin PC. microprocesador (unidad de procesamiento de la computadora que interpreta y ejecuta instrucciones y que consiste en un circuito constituido por millares de transistores integrados en un chip) akuyamajtchon. Microsoft (empresa multinacional dedicada al sector de la informtica que desarrolla, fabrica, licencia y produce software y equipos electrnicos, siendo sus productos ms usados el sistema operativo Microsoft Windows y la suite Microsoft Oce, los cuales tienen una importante posicin entre las computadoras personales) Microsoft. miembro (de un grupo) aakaajat. mircoles mietkule. migrar ooneeraa. milmetro miriimetra. minibarra de herramientas waarachon ayataayaapalamaajat. minimizar amotsotoshaanaa. minscula motsoshajia. minuto minuuta. mirar analaa, anajaa; analawaa. mis documentos takaraloutain. mis vdeos takayaakuwaseirua. mdem (dispositivo que permite que informacin computarizada sea transmitida y recibida por lnea telefnica o a travs de servicios de banda ancha) alanaleejia. mdem interno alanaleejialujutu. mdem por cable alanaleejia kaaulekajat. modicador de valores (o parmetros) eeiratl ajutuu. modicador del explorador o navegador eeiratl asanaal. modicar anaataa. modo akuwaipaa. modo de compatibilidad (caracterstica de computadora o sistema operativo que le permite ejecutar programas escritos para un sistema diferente) wataawajiraakuwaipaa. modo de espera (en el que la computadora est inactiva, pero lista para uso inmediato) aatapajiraakuwaipa. modo de sobreescritura (los caracteres existentes son reemplazados por los nuevos caracteres tecleados) awastiashajia. modo de suspensin eimaleeraakuwaipa. modo de transferencia asincrnico alateeraakuwaipaa mawanaawajuusal. modo sin conexin manainwaakuwaipa. modulador/demodulador alanirl/ aleejirl. monitor (dispositivo parecido a un televisor que incluye una pantalla) anajia. monitor en color anajia kanousu.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki montarse ootowaa. mostrar eeiyataa. mostrar marcas eeiyataa ayaawasejuushiirua. motor de bsqueda motoolu achajaaya. mover anslaa. mover o desplazar a la derecha anslaa ekialuumin. mover o desplazar a la izquierda anslaa epeeruumin. movimiento akuwaa. mudarse oonowaa. multidimensional mainmajaapinr. multimedia (tipo de informacin que combina distintos formatos de contenido, tales como video, audio, imgenes estticas, grcos, animacin, y texto) ayaakuwaapijana. muro asep.

147

n
narrar akjaa. navegador asanaal walekerl. negocio aikaal. negrita (efecto de fuente) kishajia. netiqueta (normas de buen comportamiento en comunicaciones en la red) kusumanee. nivel (dentro de una jerarqua) ajaapjiaa. no alcanzar choujawaa ~ cheujawaa. no aplicable nnojots eein (N/E). no disponible mayataainsal; nnojots eein (N/E). no es un nmero/no numrico nnojots waneein ayaawajia. no responder maniwaa.

no vlido majutusal. nodo ejeipajiashoo. nodo primario (un nodo que tiene nodos subordinados llamados hijos) ashookii. nodo (ubicacin en una jerarqua, a menudo en una estructura de rbol) ashooo. nombre anliaa. nombre de usuario kayataainnlia. nombre largo de archivo (antiguamente los nombres de archivo tenan hasta ocho caracteres seguidos por un punto y una extensin de tres caracteres; hoy en da Windows acepta nombres de archivo de hasta 255 caracteres) anaajaalaanlia kottusu. nombre mostrado anliaa eeiyatuushi. normal (estar) pansawaa. normalizacin anaajiaa. normalizar (datos en una base de datos) anaajaa. norte (punto cardinal) palaamin. nota al nal ashajuushi ajattianain. nota al pie ashajuushi eeiyalaayawinain. nota de copyright ashajuushi copyright/laamanliamaa. notas de la versin (de un programa) ashajuushi jeketkuwaipachiki. noticacin aapiriaa. noticacin de referencia (a un blog) aapiriaa akjaanlia. noticador troyano aapirl troyaana. noticar aapiraa. nulo (valor que indica que faltan datos) choujaajutulu. nmero ayaawajia. nmero complejo ayaawajia keipajles.

148 Autores
nmero de celular serulaalyaawatia. nmero de identicacin personal (PIN) ayaawajia ayaawatia wayuunlia (PIN). nmero de pgina shiyaawajia eeiyalaaya. nmero de serie ayaawajia seriaal. nmero ordinal ayaawajia pachiiruwaas. Oce (Microsoft Oce es un paquete omtico o suite de ocina que incluye e interrelaciona aplicaciones, servidores y servicios que se utilizan en ocinas y hogares para crear, modicar, organizar, escanear, imprimir, etc. archivos y documentos; sus aplicaciones incluyen el procesador de texto Word, la hoja de clculo Excel, el programa de presentacin PowerPoint, el sistema de gestin de bases de datos Access, un programa de correo electrnico Outlook, y el navegador web Internet Explorer, as como otras herramientas menores) Ofce. opciones aneekiaa. operacin (accin especca de una computadora al ejecutar un programa) akumajiraa. operacin (matemtica) akumajeeraa. operador (smbolo o signo que indica un tipo de operacin en una expresin como, por ejemplo, los operadores matemticos) akatkulaajaayaawase. operativo ayataas. optimizacin de motor de bsqueda anaatiaa motoolu achajaal. optimizador de brillo (pigmento que permite producir impresiones fotogrcas con brillo uniforme) anaatrlee ejeroloo. optimizar (congurar un dispositivo o aplicacin para que funcione mejor) anaataleewaa. ordenacin anaajiaa. ordenar aluwatawaa. ordenar de A a Z aapaa shikii snainjee A eemin Z. ordenar de Z a A aapaa shikii snainjee Z eemin A. ordenar (por ejemplo, alfabticamente) anaajaa.

o
objecto activo kasa ayataas. objeto ActiveX kasa ActiveX. objeto de automatizacin kasa emiiwaakuwaipajiaa. objeto de dibujo kasa ejeerajuushi. objeto incrustado kasa ooutuushi. objeto insertado kasa eitaaushi. objeto local kasa mawanajaainsal. objeto no limitado kasa meipasal. objeto OLE kasa OLE. objeto vinculado (un objeto que se inserta en un documento pero que sigue existiendo en el archivo fuente de modo que, si est vinculado, el nuevo documento se actualiza si cambia la informacin en el documento original) kasa awanaawajuui. objetos de datos ActiveX kasa atijaayamaajat ActiveX. oblicuo pooits. observar erajawaa. octeto (carcter o unidad de informacin compuesto de ocho bites) waai. ocultar amotoloo, amotojoo. oculto anujuluushi. ocupado (N/D) nnojots eein (N/E). oeste (punto cardinal) wopumin.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki organigrama alalaakuwaipashajia. organizacin empresarial aikaashaanaskal. organizador de bloques de creacin anaajl wulooke akumajnakajat. orientacin de diapositiva eekuwarle kanakias. orientacin horizontal juletakuwaipats. orientacin vertical shawatakuwaipats. origen de datos eejeejatle atijaaya. original shiimins. orilla oluu. ortografa pansaashajia. ortografa contextual pansaashajia pejepnaajat. Outlook (ver lmina) Outlook.

149

p
pagar awalaajaa. pgina de cdigos eeiyalaaya anliaa. pgina de propiedades eeiyalaaya ayaawatiakuwaipa. pgina (documento en la WWW) eeiyalaaya. pgina en blanco eeiyalaaya alets. pgina en cach (versin almacenada de un documento o pgina web) eeiyalaaya ouunteeria. pgina principal eeiyalaaya alalaas; eeiyalaaya palajat. pgina web eeiyalaaya waleker. pginas recientes eeiyalaaya maaljat. pas y provincia/estado/departamento oumainwaa otta oumainpaa. palabra ptchi.

palabra clave ptchi achajaayainjat. panel paaner. panel de control (servicio que permite que el usuario personalice la apariencia y funcionalidad de la computadora, aadir o eliminar programas y establecer conexiones de red) paaner aainmajiaapalajat. panel de lectura (una ventana en un programa de correo electrnico que permite tener una vista preliminar de un correo sin abrirlo) paaner aashajeerlee. panel de navegacin paaner aluwataalee. panel de tareas paaner aainnaamaajat. panel de vista previa analaaya palajanaa. paneo (mtodo que permite desplazarse en una ventana tanto horizontal como verticalmente para ver ms porciones de una imagen en pantalla) anajaaya. pantalla kawaralas. pantalla adicional kawaralas awalaataa. pantalla auxiliar kawaralas akaaliijia. pantalla completa kawaralas kottusu. pantalla de cristal lquido (LCD) kawaralas kerachinats (LCD). pantalla externa kawaralas anoipaajat. papel karalouta. papel tapiz (en una interfaz grca de usuario tal como la de Windows, una gura o imagen que se usa como fondo de la pantalla y que

150 Autores
puede elegir el usuario) karalouta asonuushi. papelera de reciclaje ojotleepnaa. paquete de idioma anikimaajat. paquete de peticin de entrada/salida katas achuntia ekerolaa/ ajuitaa. par de coordenadas piamas ayaawatlee. paralelogramo pawalaatajiraas. pared asep. paridad (calidad de igualdad o equivalencia) kawanaawajias. parte (de una estructura mayor) apshii. particin (de disco duro) aljlee ~ aljalee. particin de disco (una seccin de espacio en un disco fsico que funciona como si fuera un disco separado) aljlee lakayaasnain. particin de inicio aljlee lakayaasnain ottianainjee. pasar alataa, alanaa; alatawaa. pasar al otro lado attawaa. paseo introductorio (presentacin general de caractersticas de un programa que puede realizarse desde dentro del mismo programa) eraajiria matsamins. patrocinio (asociacin de un anunciante con un sitio web mediante la cual le da apoyo nanciero en retribucin por mayor visibilidad) awalaajiaa. patrn de diapositivas alaleeriakuwaipa kanakias. patrn o mster (para denir formato de pginas o diapositivas) alaleeriakuwaipa. pausar ataleeraa. pedir achuntaa. pedir pago de deuda achekajaa. pedir prestado ajuyaajaa. pegar atklajaa. pegar (texto o grco copiado) eitawaa. pelcula DVD realzada ayaakuwaa DVD anaatuushi. pelcula HD ayaakuwaa HD. pendrive o memoria USB (pequeo dispositivo usado para almacenar informacin que se inserta en los puertos USB para copiar informacin hacia o desde el mismo, lo que hace fcil compartir y transportar informacin) pentraai. perl de color anoupalayaa. perl de usuario kayataayakuwaipakal. periferia oluu. perifrico (dispositivo como impresora, manejador de disco, mdem, etc. que se conecta a la computadora y es controlado por el microprocesador de la misma) kasa epeipajuui. peridico (relativo a un elemento que ocurre de manera recurrente en el tiempo) kakaliawais. perodo de gracia (tiempo durante el que funcionar un producto o servicio antes de que el usuario lo active o registre) akaliaa majousal. perodos akaliaawai. permiso aapaakii. permisos de acceso (autorizacin para realizar operaciones asociadas con un recurso compartido especco) ooulaaya attaayaplee. personalizacin akanliajiaa. personalizar (modicar u organizar hardware o software para satisfacer las necesidades o preferencias del usuario) anliaamaalaa. personas cercanas wayuu pejesirua tanain. pesado (ser) jawataa. peso colombiano pees kolompiaana.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki pestaa (parte de un elemento de la interfaz parecida a los separadores de libreta o de archivador que permiten la navegacin entre diferentes secciones de informacin dentro de ese elemento) anajia; erajaalee. pestaas rpidas (para cambiar y desplegar rpidamente pginas web que ya estn abiertas) awanajaaya erajaalee. peticin de interrupcin (IRQ) aapiriaa yapaa (IRQ). pie de pgina eeiyalaayawi. pila (fuente de energa) wateriia. pintar akanalaa, akanajaa. piramidal piraamiteyaas. pista (una cancin o pieza individual de contenido de audio) jayeechipala. pxel (un punto que combinado con otros forma una imagen grca) ayaakuwaapshi; pikser. pixelar (efecto de ltro en pelculas) apikserjaa. planilla karaloutashajlee. plantilla (archivo con ciertas caractersticas de formato predenidas que sirve de base para producir nuevos documentos semejantes) akanasiou. plantilla de contenido akanasiou aluujatmaas. plantilla de diseo aplajanaa akumajiakuwaipapala. plantilla de formulario anaajaalaa karaloutashajleemaajat. poder atijaa ~ atjaa. poner eitawaa. portapapeles (rea de almacenamiento donde se envan objetos o datos cuando el usuario realiza un comendo de copiar o de cortar) karaloutapalajana. portar aljaa. porttil (computadora) alji.

151

posicionamiento absoluto eejatle kottuin. posicionamiento jo eejatle jimatin. postear (enviar artculo a grupo de noticias u otro foro en lnea) eraajiraa. potencia atchinwaa. PowerPoint (ver lmina) PowerPoint. precedente (una celda a la que hace mencin una frmula en otra celda) apleeruwas. precio aliaa. predeterminado aneekuushitjlia. prejo ptchipleerua. preguntar asakiraa. preguntas ms frecuentes (FAQ, P+F) asakiriaa pejeewakal main (FAQ). prender achuwalaa. preparar akumalaa, akumajaa; akuyamalaa, akuyamajaa. presentacin eraajiriaa. presentacin con diapositivas eraajiriaa ska kanakias. presentacin de PowerPoint eraajiriaa ska PowerPoint. presionar ajttaa. privacidad akalaamainjia. privado (relativo a un elemento que es visible slo para su dueo) kalaamains. procedimiento akumajiaa. procedimiento almacenado aainriaa ajutkajuushi. procedimiento (secuencia de acciones ejecutadas como una unidad) aainriaa. procesador de textos akumajl ashajuushi. procesador (unidad de procesamiento de la computadora que interpreta y ejecuta instrucciones y que consiste en un circuito constituido por millares

152 Autores
de transistores integrados en un chip) akuyamajl. procesamiento akumajiaa. procesamiento analtico en lnea akumajiaa anas epeipajuushi. procesamiento de datos akumajiaa atijaaya. procesamiento de texto akumajiaa ashajuushi. profundidad de bits (rango de valores de color, medidos en bits por pxel, que son disponibles en una imagen anoutpaaluu wiit. profundidad de campo einaluuwaa apaajat. profundidad de color (rango de valores de color, medidos en bits por pxel, que son disponibles en una imagen anoutpaaluu. programa compartidor de archivos prokraama eitajl anajaalaa. programa (conjunto completo y autocontenido de instrucciones que sigue y usa una computadora para ejecutar tareas especcas, como Microsoft Word, que es un programa de procesamiento de textos) prokraama; akumajiaa. programa de calendario prokraama akaliaapala. programa de hoja de clculo prokraama akatkulaajiapana. programa de instalacin de Windows prokraama eitaaya Windows. programa de virus burln prokraama aturaal. programador de tareas anaatl aainnajatkal. propiedad akuwaipaachiki. propiedades de pantalla kawaralaskuwaipa. proporcionar aapaa. prospecto (una circular o un paneto para la distribucin, normalmente usado para publicidad) karalouta awalakajuushi. proteccin contra virus wanlpi. proteger aainmajaa; ainmajaa. proteger contra escritura (impedir que se grabe informacin en un disco) atalaa ashajioulia. protegido contra escritura ataluushi ashajioulia. protocolo (conjunto estndar de formatos y procedimientos que permite que las computadoras intercambien informacin) protokoola. protocolo de acceso a mensajes de Internet (IMAP) protokoola atteeria ptchi Internetlujutu (IMAP). protocolo de conectividad abierta de bases de datos (ODBC) protokoola epeipajiraaya eiruluushi snain atijaayoupalairua (ODBC). protocolo de control de transmisin protokoola aainmajia alatiriaa. protocolo de control de transmisin/ protocolo de Internet (TCP/ IP) protokoola aainmajia alatiriaa/protokoola Internet (TCP/IP). protocolo de control de vnculos protokoola aainmajia wopuirua. protocolo de escritorio remoto protokoola ashajiaapala aattajat. protocolo de Internet (IP) protokoola Internet (IP).

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki protocolo de transferencia de archivos (FTP) protokoola atteeria anaajaalaa (FTP). protocolo de transferencia de hipertexto (HTTP) protokoola alatiria ashajalaa walekerlminjat (HTTP). protocolo ligero de acceso a directorios (LDAP) protokoola jamaamas attaaya anaajaleemin (LDAP). protocolo punto a punto protokoola puntanainjee puntanainmin. protocolo punto a punto en Ethernet (PPPoE) protokoola puntanainjee puntanainmin Ethernetkajat (PPPoE). protocolo punto a punto (PPP) protokoola puntanainjee puntanainmin (PPP). proveedor de acceso a Internet (ISP) aapl attaayaa eemin Internet (ISP). proxy troyano troyaana aapajl proxy. proyecto aainnajat. publicacin (un documento publicado) karalouta ajuitiruushi. publicar (en una red) akusuluujaa. publicar (un documento) ajuitiraa. puerta de enlace miichou attaalee. puerta trasera (tipo de troyano) miichou achiiruwajat. puerto (una interfaz de hardware o software usada para transferir informacin entre una computadora y otros dispositivos; los puertos de hardware son conexiones fsicas visibles en la parte exterior de la computadora) oouttlee. puerto de comunicaciones ~ puerto COM oouttlee aashajaaya ~ outtlee COM. puerto serie oouttlee seerie.

153

puja (precio ofrecido para comprar algo) eitaayajutuu. puntear (tocar un elemento una vez con la pluma de tableta y levantar la pluma rpidamente) epennajaa. puntero tctil eeiyatiaa ejepiraakajat. punto de acceso attaayaplee. punto de control aainmajiou. punto de insercin einaajlee. punto de interrupcin (ubicacin en un programa en el cual se detiene la ejecucin para que el programador pueda examinarlo) ataleerlee. punto de proteccin ainmajiaplee. punto (unidad de medida) ouchikanain. puntos de recorte achotooleeirua. puntos por pulgada (ppp, estndar utilizado para medir la resolucin de pantalla e impresora) ouchikanain soouwai eeiyajapyaawatia (ppp).

q
querer achekaa.

r
radio raawia. rampa de colores kasipoluinyaas. rpido (ser) kakuwaa; mamaawaa. rascacielos (tipo de grco) aituustjinr. ratn kookoocheer. rayar ejeerjaa. rayos (de una circunferencia) raawiairua.

154 Autores
reaccionador/respondedor eipajeejal. realzado anaatuushi. rebajar apaliralaa ~ apalirajaa. rebasar alataa, alanaa. rebobinar aleejiraa. reconocer ayaawajaa; ayaawataa. reconocimiento de voz (capacidad de interpretar palabras habladas y convertirlas en texto legible por la computadora) ayaawatiaa anikii. reconocimiento ptico de caracteres (OCR) ayaawanajia jeer oukaajat (OCR). recordatorio asoiriaain. recortar (o cortar los bordes verticales u horizontales de un objeto para destacar un rea particular) achotowaa. recorte oyotooushi. rectngulo lotoshekeeinr. recto (estar) pansawaa. recuadro informativo pienchaatal ayataayachikimaajat. recuperar aleejiraa. recurso amaanaajat. red kusu. red ad hoc kusu mamaasal. red de rea local (LAN) kusu pejepaajat (LAN). red de rea personal (PAN) kusu anliaamaajat (PAN). red de banda ancha kusu wopukajat jutats. red de equipo a equipo kusu komputatooranainjeejat komputatooranaimins. red de la compaa kusu empreesajat. red digital de servicios integrados (ISDN) kusu tijitaal attaaya kottusuirua (ISDN). red privada virtual kusu kalaamains mepettuusal. red punto a punto kusu puntanainjee puntanainmin. red social kusu antiraalee. redactar ashajaa. redes conguradas kusuirua anaajaaushi. reducir amatsalaa; apaliralaa ~ apalirajaa. reemplazar ekeirakajaa. reemplazo eeirakaa. reenviar ajtaa suchukuwaa. referencia de celda absoluta kulaalaplee kottusu. referencia de celda (el conjunto de coordenadas que ocupa una celda en una hoja de clculo; por ejemplo, la referencia de la celda que est en la interseccin de la columna B y la la 3 es B3) kulaalayaawatia. referencia de datos atijaayajutu. referencia en 3-D kulaalayaawatia akatkulaajiapanairualuu. refuerzo aplajat. regin mmaipamaana. registrar asanawaa. registro ashajiriaa. registro1 (informacin sobre conguracin de computadora) akumajuushiyaaluu. registro2 (un grupo de datos de informacin relacionados que son tratados como una unidad) atijaayeipa. registro3 (de actividades o transacciones que se realizan en un sistema computarizado) aainnachikimaajat. registro de errores ajachitaachikimaajat. regla de validacin (que dene las entradas vlidas para un campo o registro en una tabla o para un

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki control en una forma) akuwaipaa akajutujiaa. regla (que establece condiciones para realizar acciones asociadas) akuwaipaainjat. regresar(se) aleejaa. regresarse eitawaa. reiniciar ottiraachukuwaa. reinicio exible ottiria jaishiiruu. relacin anteeriaa. relacin de aspecto (proporcin que existe entre alto y ancho de una imagen y que se debe mantener para que no haya distorsin al usarla en diferentes pantallas) ajaapinjiraayaa. reloj kaiyaawatia. reloj del sistema ayaawatl ayatawaajiraayanain. remitente aluwataal. remitir aluwatawaa. rendimiento (grado en el que un producto o servicio ejecuta su funcin especicada segn un estndar establecido) ayatawaapansaajia. renuncia maainjalaa. repartir eitajaa. repeticin alakaa. repetir alakaa. rplica ashatiaa ejeketjalaa. rplica parcial alakiaaipa. replicar asokutaa. reporte achikiimaajat. reproduccin alatireeraa. reproduccin automtica (de CD o DVD al insertarlos en la computadora sin tener que especicar la accin cada vez) alatiria emiiwaakuwaipal. reproducir (iniciar o continuar la ejecucin de archivo de medios digitales) alatiraa. reproductor alatirl. reproductor de CD alatirl CD.

155

reproductor de disco compacto alatirl lakayaaseejuushi. resaltador maawikiishajia. resaltar eeiyatashaanaa. resetear achuwalaa suchukuwaa. residencia aplee. resolucin (medida de la neza de detalle en una imagen o texto producidos por un monitor o impresora) jayayaawajiaa. respaldar (programas, datos o discos) aainraa ashatia aainmajaapala. resplandor awaralaa. responder asokutaa. restar apaliralaa ~ apalirajaa. restaurar aleejiraa. restriccin (requisito no funcional que establece un rango limitado de posibilidades) aliijia. restriciones de sitios web matteeriaa Walekeripamin. restringir (acceso) aainmajaa. resultados (de bsqueda o de aplicar ltro) antuushinain. retraso de la repeticin (tiempo que pasa para que, dejando una tecla presionada, comience a repetirse el carcter que contiene) achukuwaayamaa. reunir akotchiraa, akotchijaa. revelar eeiyataa. reventado (en impresin de colores) maljiaajuushi. reversin aleejiriaa. revertir aleejireeraa. revisar erajawaa. revisar ortografa erajawaa pansaashajia. revisar ortografa y gramtica erajawaa pansaashajia otta pansaakumajia. robar aluwajaa.

156 Autores
Rojo Verde Azul (RGB) Ishos Wits Yuuis (RGB). rombo kutpeerouyaa. rotar (girar) 90 a la derecha aleeyataa 90 ekialuumin. rotar (girar) 90 a la izquierda aleeyataa 90 epeeruumin. rotulador maawikiishajia. router (dispositivo que enva o enruta informacin entre dos redes, por ejemplo, una red casera e Internet) awopujl. ruido epijanaa. ruta de acceso wopu attaaleemin. sangra anslia. sangra francesa (formato donde la segunda y siguientes lneas de un prrafo estn ms alejadas del margen que la primera, muy usado con vietas, listas numeradas y en bibliografas) anslia kachenamuusu. seccin aljlee ~ aljalee. secuencia palants. secuencia de caracteres kaleena. secuencia de teclas ajttiaa pachiiruwaas. secuencia o escena (de un DVD) peliikulaipa. seguir erajaa oou. segundo sekuunta. seguridad apansaajiaa. seleccin aneekiaa. seleccin mltiple aneekiaa maimaputsu. seleccin realizada aneekuushi. seleccionar aneekaa. seleccionar todo aneekaa supushuwaa. selector de columnas aneekl paataasirua. selector de tareas aneeklee aainnajat. sellar (almacenar datos de modo tal que puedan ser recuperados ms tarde nicamente por el mismo componente de seguridad) aslajawaa. semana semaana. semanal semaanawai. semanalmente semaanawai. seal (de espera de entrada) aatapajl. sealar eeiyataa. separaciones de colores anoukatajia. separador de listas akatajl aneekaaplee.

s
sbado saawana. saber atijaa ~ atjaa; atijawaa oou ~ atjawaa aau. sabio (ser) kekiiwaa. sacar ayulaa, ayulaa. saldo de la cuenta aptaalaa kuwentanain. salir (de un programa o aplicacin) ajuitaa. salto de columna attaaya shawashawats. salto de lnea atteeria ashajuushi. salto de lnea automtico (capacidad de los programas de procesamiento de palabras o de edicin de textos para comenzar automticamente una nueva lnea cuando el texto alcance cierto lmite en la ventana o pgina) atteeria ashajuushi emiiwaaluu. salto de lnea manual atteeria ashajuushi ajapkajat. salto de pgina atteeria eeiyalaaya. salto de seccin atteeria aljalee. salvar anaajawaa.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki separar akatalaa, akatajaa; awalakalaa, awalakajaa; awastaa. sepia (efecto de ltro en pelculas) amooloutajuushi. ser como maa aka. ser diestro en algo atijaa ~ atjaa. ser necesario achekaa. ser visible eeiyalawaa. serie de datos atijaayaa pachiiruwaas. serie de puntos ouchikanain pachiiruwaas. service pack (conjunto probado y acumulado de reparaciones de problemas, actualizaciones crticas y de seguridad para resolver los problemas encontrados en el producto desde que sali la versin) service pack. servicio akaaliijiaa. servidor aapajl. servidor de correo electrnico aapajl imeeir. servidor de multimedia aapajl ayaakuwapijana. servidor proxy aapajl proxy. sesin attawoulu. seudnimo anliaayaa; asepajiaa. signo ayaawase; jeer. smbolo jeer. smbolo de moneda nneerjeetse. simplicar amapleejaa. sin conexin mepeipajuu. sincronizacin awanaawajiaa. sincronizar awanaawajaa. sinnimo ptchi wanaawaluusu. sintaxis de consulta en lenguaje natural asakiriaa anaatashajiaamaajat anikiiiraa. sintaxis (orden en que se debe teclear un comando y los elementos que lo siguen) anaatashajia.

157

sistema bsico de entrada y salida (BIOS) ayatawaajiraaya eere ekerolia jee ajuitia (BIOS). sistema de archivos ayatawaajiraaya anaajaalaairua. sistema de posicionamiento global (GPS) akuwaipaa eejatlee mmanain (GPS). sistema (elementos o dispositivos que trabajan juntos para realizar una tarea) ayatawaajiraaya. sistema operativo ayatawajiraaya alalaas. sistema operativo de disco de Microsoft (MS-DOS) ayatawajiraaya alalaas lakayaaskajat Microsoft (MS-DOS). sistema operativo MS-DOS ayatawajiraaya alalaas MS-DOS. sitio waleketplee. sitio patrocinado aplee walaas. sitio web de phishing (suplantacin de identidad para obtener informacin personal o nanciera del usuario) waleketplee phishing (aluwajia anliee). sobre (para transportar documento) karaloutata. sobrenombre asepajiaa. software aainmajia wattajees software aainmajia wattajees. software (conjunto de programas, instrucciones y reglas informticas para ejecutar ciertas tareas en una computadora) software [souwer]. software de monitoreo software erajaaya. software libre (software que respeta la libertad de los usuarios sobre el producto adquirido y, por tanto, una vez obtenido, puede ser usado, copiado, estudiado, modicado y

158 Autores
redistribuido libremente, y que suele estar disponible gratuitamente o al precio de costo de la distribucin a travs de otros medios) software taashis. software malintencionado software mojukuwaipal. software no deseado software machekuusal. solicitar achuntaa. solicitud de tarea achuntiaa aainnajat. sombra ayolojoo. sombreado (variacin de color producida mezclando negro con un color puro) ayolojuushi. sonido epijanaa. sonido de transicin shipijana awanajiaakuwaipa. soporte akaaliijiaa. sordera (deciencia acstica) moukiiwaa. suavizado (anti-aliasing) ajshi. subelemento apshiiipa. subformulario karaloutashajleeipa. subndice eeiyatiayuupnaa ~ eeiyatiaa mmolujutu. subinforme (informe contenido en otro informe) achikiiipa. subir aliikiraa; ooteeraa. subir(se) aliika. subirse ootowaa. submen aneekleeipa. subproceso akumajiaipa. subrayado (efecto de fuente) liinia suupnaa. subsitio waleketpleeipa. subttulo ptchouyuupnaa. subtotales spshieipaairua. suceso aainralaa. sujo ptcheipajattia. sugerencia muushi amin. supercie apaapnaa. superndice eeiyatioou ~ eeiyatiaa iipnaaluujutu. suplantacin de identidad (phishing) kanliayaawaa. suplente eeirakaa. suplicante ounejl. sur (punto cardinal) uuchimin. surgir eweetaa. suscripciones RSS ashajiriairua RSS. suspensin (modo de administracin de la energa que cierra todas las operaciones innecesarias de la computadora cuando sta no ha experimentado actividad durante un tiempo especicado) eimalawaa. sustituir awanawaa, awanajaa; eeirataa. sustituto eeirakaa.

t
tabla taapla. tabla de asignacin de archivos (FAT) taapla anaatl anaajaalaa (FAT). tabla de contenido taapla alujunaamaajat. tabla de datos taapla atijaayamaajat. tabla de diseo taapla akumajiakuwaipa. tabla de ilustraciones taapla akanajuushimaajat. tabla externa taapla anoipaajat. tabla principal taapla alalaas. tabla repetidora taapla aleejirl. tachado (efecto de fuente) liinia soou. tachado (un estilo de formato en el que los caracteres estn cruzados por una lnea horizontal) ashulettuushi. tamao ajaapinwaa; ayolujaa ~ ayolujee.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki tamao de fuente ashajiaakuwaipajaapin. tamao del papel karaloutajaapin. tarea aainnajat. tarea asignada aainnajat aluwataaushi. tarjeta de crdito tarjeeta ajuyaajia. tarjeta de dbito tarjeeta awalaajia. tarjeta de presentacin tarjeeta eraajiriaa. tarjeta de sonido tarjeeta aapajia epijanaa. tarjeta de vdeo tarjeeta eeiyatia ayaakuwaa. tarjeta inteligente tarjeeta kekiirujunal. tarjeta madre tarjeeta eiwaa. tecla ajttia. tecla Alt Gr (se usa combinada con otras teclas para producir los caracteres que se encuentran abajo y a la derecha en las teclas con tres signos marcados) ajttia Alt Gr. tecla Alt (se usa combinada con otra tecla para producir una funcin especial) ajttia Alt. tecla Av Pg (a menudo usada para mover el cursor a la parte inferior de la pgina) ajttia Av Pg. tecla Bloq Despl (controla las teclas de control del cursos y a veces impide que la pantalla se desplace) ajttia Bloq Despl. tecla Bloq Mays (se usa para activar o desactivar la generacin ja de letras en maysculas mediante el teclado) ajttia Bloq Mays. tecla Bloq Nm ajttia Bloq Nm. tecla Ctrl (combinada con otra tecla, da a ese tecla un signicado o valor diferente) ajttia Ctrl. tecla de acceso ajttia attaaya pachiiruwaas.

159

tecla de alternancia ajttia pachukuwats. tecla de funcin (al mantenerla presionada, sirve para activar las diversas teclas de funcin) ajttia aainreerl. tecla de mtodo abreviado ajttia patkuunas. tecla [Entrar] (generalmente usada para instruir a la computadora para que procese una orden expresada o predeterminada) ajttia [Entrar]. tecla Esc (a menudo lleva al usuario hacia atrs en el programa o el men) ajttia Esc. tecla Fin ajttia Fin. tecla [Flecha Abajo] ajttia [Jat Mmoluumin]. tecla [Flecha Arriba] ajttia [Jat Iipnaamin]. tecla [Flecha Derecha] ajttia [Jat Ekialuumin]. tecla [Flecha Izquierda] ajttia [Jat Epeeruumin]. tecla Imp Pnt (normalmente se usa para capturar el contenido de la pantalla en forma de imagen) ajttia Imp Pnt. tecla Inicio ajttia Inicio. tecla Ins (se usa comnmente sobre todo para variar entre la opcin de insertar texto y la opcin de sobreescribir texto) ajttia Ins. tecla Inter ajttia Inter. tecla Intro (de teclado nmrico) ajttia Intro. tecla [Mayscula] (cuando se presiona combinada con otra tecla, da un valor alterno a esa segunda tecla, siendo el ms comn de estos cambios el de producir la forma mayscula de la letra presionada) ajttia [Mayscula].

160 Autores
tecla modicadora ajttia awanajl. tecla Pausa ajttia Pausa. tecla Pet Sis ajttia Pet Sis. tecla Re Pg (a menudo usada para mover el cursor a la parte superior de la pgina) ajttia Re Pg. tecla Retroceso (mueve al cursor a la derecha un carcter a la vez, usualmente borrando cada carcter al moverse) ajttia [Retroceso]. tecla Supr (su funcin bsica es suprimir el carcter que sigue al cursor, pero tambin se utiliza para borrar grcos o textos seleccionados) ajttia Supr. tecla [Tabulacin] (se usa para insertar marcas de tabulacin en un documento o tambin para desplazarse secuencialmente entre las opciones seleccionables en ciertos tipos de men) ajttia [Tabulacin]. teclado ajttiaapala. teclado estndar ajttiaapala waneipats. teclado numrico ajttiaapala kayaawajias. teclas F1-F12 ajttiairua F1-F12. tecnologa de comunicaciones privadas atijalaa aashajaayapalajat emiiwaaluu. telefnico taleepanakajat. telfono celular taleepana serulaal. telfono inteligente taleepana kekiis. telfono mvil taleepana alji. televisin talewision. tema (conjunto de elementos visuales, tales como conos, fuentes, colores, fondo y protector de pantalla, que proporcionan una apariencia unicada al escritorio de la computadora) teema. tener acceso kattaayaa. tener (gran) capacidad kasaa. tener noticias atijawaa oou ~ atjawaa aau. tentativo joujeerin. teir ajjaa. terabyte terawaai. terabyte (TB) terawaai (TB). terminado (estar) kettaawaa. terminar ekeraajaa. terminarse ajattaa. trminos de licencia apuushikiikuwaipa. texto a voz (TTS, tecnologa para convertir informacin textual en una salida de habla sinttica) ashajalaa eemin aashajaaushi (TTS). texto alternativo ashajalaa eeirakaal. texto de cuerpo ashajalaa alalaaskal. texto enriquecido ashajalaa aanasiajuushi. texto no cifrado ashajalaa mamoutuusal. texto oculto ashajalaa onjuluushi. texto simple ashajalaa mamoutuusal. texto sin formato ashajalaa makuwaipasal. textura ajrlaa. tiempo transcurrido alatsir. tienda virtual aikaalee tijitaal. tinta ajjia. tinta digital ajjia tijitaal. tipo de datos atijaayakuwaipa. tipo de grco ayaawasekuwaipa. tirar ajutaa ~ ojutaa. titular de noticias (tipo de animacin de ttulo en pelculas) kasachikinlia. ttulo(s) ottiashajia(irua). tocar ajttaa. todos los programas supushuwaa prokraamairua.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki tomar aapawaa. tomar prestado ajuyaajaa. tono akasuulia. tono de marcado (en telfono) ajttiaapijana. trabajar aainraa, aainjaa; ayatawaa. trabajo ayatawaa. traducir alateeraa ptchi. trama (el efecto creado por lneas que se entrecruzan repetidamente) aanuushi. transaccin (dos o ms acciones realizadas juntas como una, como la compra-venta) aainriraayaa. transferencia (de datos entre dispositivos o computadoras) alateeria (atijaaya). transferir alateeraa. transicin (efectos al cambiar de elemento) awanajiaakuwaipa. transmisin alatiriaa. transparencia warattayaakuwa. trapecio trapeesia. trasladarse alatawaa. tringulo apninshekeeinr. tridimensional apninjaapinr. trocar awanawaa, awanajaa. troyano de envo masivo de correo troyaana kaluwanaajaratshaana imeeir. tuitear atuwiitejaa. tunelizacin atuuwaluujiaa. twitear atuwiitejaa. Twitter (red social basada en el microblogging que permite a los usuarios enviar mensajes de texto plano o tweets con un mximo de 140 caracteres, los cuales pueden ser ledos por los seguidores, aunque estos mensajes son comnmente pblicos) Twitter.

161

u
ubicacin (unidad de disco, carpeta u otro lugar donde se pueden almacenar archivos y carpetas) eerein. un clic wanee klik. una pgina waneesia eeiyalaaya. una vez uwatua. Unicode (un estndar de codicacin de caracteres desarrollado por el Unicode Consortium que sirve para representar casi todas las lenguas escritas del mundo) Unicode. unidad (cantidad que se toma por medida o trmino de comparacin de las dems de su especie) waneeyaawajia. unidad central de procesamiento (CPU, unidad de procesamiento y control de una computadora que interpreta y ejecuta instrucciones, actualmente en las computadoras personales consiste en un microprocesador implementado en un chip) aluwataal alalaaskal akumajiaa (CPU). unidad de asignacin ashajleechonpala. unidad de disco lakayaasplee. unidad de inicio lakayaasplee ottianainjee. unidad de red lakayaasplee kusukajat. unir epeipalaa, epeipajaa ~ ejeipalaa, ejeipajaa. uso de maysculas amuloushajia. usuario kayataayakal. usuario nal kayataayakal achiiruwaajat. usuario registrado kayataaya ashajiruushikal.

162 Autores
utilidades para mejorar la accesibilidad (para personas con discapacidades) anaatiairua mapleeinpala attaaya. ventana emergente analaaya eemats. ventana inactiva analaaya mayataainsal. ventana principal analaaya lalaas. versales (efecto de fuente en el que un texto en minsculas aparece en letras maysculas pero con un tamao reducido) muloushajia jouuyuu. versin ouutpnaa. versin beta (versin previa de un producto enviada para evaluacin y retroalimentacin) weeta ouutpnaa. vertical shawats. video a la izquierda (tipo de animacin de crditos en pelculas) ayaakuwaa epeeruumins. video arriba (tipo de animacin de crditos en pelcula) ayaakuwaa iipnaamins. vdeo digital ayaakuwaamaajat tijitaal. vidrio (estilo visual aplicable al Men Inicio de Windows) wiiria. viernes pienne. vigilar ainmajaa. vinculacin e incrustacin de objetos (OLE, tecnologa para transferir y compartir informacin entre aplicaciones) awopujiaa otta ooutiaa kasairua (OLE). vinculado awopujuushi. vnculo wopu. vnculo absoluto (un vnculo hacia la localizacin exacta de un archivo en una red) wopuluumins kottusu. vietas (smbolos tipogrcos usados para separar elementos de una lista para que se visualicen mejor) akatajiaairua. virar apalaitaa, apalaijaa.

v
validacin anaajiaakuwaipa. validacin de datos anaajiaakuwaipa atijaaya. valor ajutuu; aliaa. valor porcentual ajutuu polookiiipou. valor predeterminado ajutuu aneekuushitjlia. velocidad akuwaa. velocidad de bits (nmero de bits transmitidos por unidad de tiempo, tpicamente segundos) suwatira wiit. velocidad de la grabadora de CD awachiraa ashanltuma CD. velocidad de transicin smaa awanajiaakuwaipa. velocidad del reloj kaiyaawatiakuwa. velocidad en baudios awatiraa waaurianainjat. veloz (ser) mamaawaa, kakuwaa. vender aikaa ~ oikaa. ventana analaaya. ventana activa analaaya ayataas. ventana de documento analaaya karalouta. ventana de paleta (ventana secundaria con barra de herramientas u otras opciones, como colores y diseos) analaaya anoumaajat. ventana del smbolo del sistema (ventana que simula el antiguo aspecto del MS-DOS para teclear comandos) analaaya ayaawaseemaajat ayataayajiraaya.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki virtual mepettujusal. virus (un cdigo escrito para reproducirse, extenderse de computadora en computadora y daar equipos, programas o datos) wanl. visibilidad koupaawaa. visor de instantneas anajl ennamaatsirua. vista (lista de los campos seleccionados para visualizar que estn relacionados con un tipo de registro) erajia. vista clsica erajia palajat. vista de esquema erajia akuwaipashajiaa. vista diseo erajia akumajiaakuwaipa. vista en miniatura (versin pequea de una imagen que a menudo se usa para buscar rpidamente entre mltiples imgenes) erajiaachon. vista general oupaayaa. vista moderador eriaa anaajl. vista normal analaaya akuwaipaamaajat. vista previa de diseo analaaya palajanaa akumajiakuwaipa; aneekaa asakiriaa. vista previa de fuentes analaaya palajanaa ashajiou. vista previa de impresin analaaya palajanaa achikanainjiaa. vista previa de pgina web analaaya palajanaa eeiyalaaya waleker. visualizar erajaa. volante (versin impresa de presentacin para entregar a la audiencia) eitajuushi. voltear apalaitaa, apalaijaa. volumen (rea de almacenamiento en un disco duro al que se le asigna una letra, pudiendo un disco duro tener ms de un volumen) aplajaneipa.

163

volumen (intensidad de una seal de audio) eeirajapliria. volver aleejaa. volver a ejecutar alakaa. volver a ejecutar la consulta aleejiraa asakiriaakal. voz anikii ~ anik.

w
Web Waleker. webcam wepkam. Wi-Fi Wai-Pai. wireless (ingls) makacheraayesal. Word (ver lmina) Word. World Wide Web World Wide Web. WWW WWW.

y
Yahoo (empresa global de medios que posee un portal de Internet, un directorio web y una serie de servicios, incluido el popular correo electrnico Yahoo!) Yahoo. YouTube (sitio web donde los usuarios pueden subir y compartir videos a los que se puede hacer tambin enlace en blogs y sitios electrnicos personales) YouTube. yuan yuwan. zipear asiipejaa.

z
zoom amuloulaa; amulouleeraa.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

165

Akooominjuushiirua Apndices

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

167

Akooominjuushi 1: Aacheemaajat wayuu


MULOUSHAJIA A Ch E I J K L M N () O P R S Sh T (V) U W Y MOTSASHAJIA a ch e i j k l m n () o p r s sh t (v) u w y SNLIA aa chee ee ii joota kaa sattiia eele eeme eene eee oo pee eere eese shee tee vee uu wee yee

Waneeputsu sshajia sattiiakal. Leetrairua kashiyaaluukal yootuukaylia achikir.

168 Autores

Akooominjuushi 2: Ajttiaapala Ameerika Latiinajat


Aapns snlia puutashajiain maaka machikanainjuushire snain ajttiaakal

INKLEENAIKI MERIKAANA ALT ALT GR BACKSPACE BREAK CAPS LOCK CTRL DEL DOWN ARROW END ENTER ESC F1-F12 HOME INS LEFT ARROW NUMPAD ENTER NUM LOCK NUMPAD + NUMPAD NUMPAD * NUMPAD / NUMPAD 0-9 PAGE DOWN PAGE UP PAUSE PRINT SCREEN RIGHT ARROW SCROLL LOCK SHIFT SPACEBAR SYS RQ

ALIJUNAIKI AMEERIKA LATIINAJAT Alt Alt Gr RETROCESO Inter Bloq Mays Ctrl Supr FLECHA ABAJO Fin Intro Esc F1-F12 Inicio Insert FLECHA IZQUIERDA Intro Bloq Nm TECLADO NUMRICO + TECLADO NUMRICO TECLADO NUMRICO * TECLADO NUMRICO / TECLADO NUMRICO 0-9 Av Pg Re Pg Pausa Imp Pant FLECHA DERECHA Bloq Despl MAYSCULA BARRA ESPACIADORA Pet Sis

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

169

Akooominjuushi 3: Snliairia jeer nnojots spla aacheemaajatin


JEER WAYUUNAIKI
! + & < @ ? = > ^ ) ( > < <> _ _ aainmaajat asrlia aainmaajat eirulia ajaapyaawase ajutuuyaawase akoominjiaa akoominjiaa otta apalirajiaa aljlee amaajeenaa amaimatuajiaa ants snainjee apalirajiaa apolojiraaya aroowa asakiriaa asrlia asakiriaa eirulia awanaawajiraaya awanajaas ska ayaawasee copyright/ laamanlia eeuro eitaayaplee kashiyaa asrlia kashiyaa eirulia kashiyaa kashakeeinr asrlia kashiyaa kashakeeinr eirulia kashiyaairua kashekeeinr kiyon jouuchon kiyon mmoluu kiyon mmoluu ALIJUNAIKI exclamacin de cierre exclamacin de apertura grado marca registrada ms ms o menos prrafo o seccin et multiplicacin procede de menos divisin arroba interrogacin de cierre interrogacin de apertura igual pasa a nombre comercial copyright euro intercalacin parntesis de cierre parntesis de apertura parntesis angular de cierre parntesis angular de apertura corchetes angulares guin corto piso, raya baja guion bajo

170 Autores
] [ *? < > . ; ; ~ : # % ` ^ | * $ / kotcheeta asrlia kotcheeta eirulia kulira kuruusa liiura mainmajutuluirua majattle maluuwaa matsale oulian otta wanaawale amaan matsas ouliaa miiripa mulou ouliaa muloule oulian otta wanaawale amaan muushiyaawase lotusuirua muushiyaawase asrlia muushiyaawase eirulia muushiyaawase kashekeeins asrlia muushiyaawase kashekeeins eirulia ouchikanain ouchikanain aatapajiayaas ouchikanain jee kooma ouchikanain jee kooma paarapoyaawase palaashiyaa piama ouchikanain piitouyaa polookiiipa senta ekialuumin senta epeeruumin senta leeyaas sentaawa shawats shliwalachon tiyeeresi toolar waara pooits (ekialuumin) corchete de cierre corchete de apertura chequeado cruz libra esterlina comodines innito vaco menor o igual que menor que por mil mayor que mayor o igual que comillas rectas comillas onduladas de cierre comillas onduladas de apertura comillas angulares de cierre comillas angulares de apertura punto puntos suspensivos punto y coma punto y coma marca de prrafo tilde dos puntos numeral porcentaje acento agudo acento grave acento circunejo centavo pleca asterisco diresis dlar barra diagonal

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki


waara pooits epeeruumin waara shawats waneejat ouliaa wuraichiyaa asrlia wuraichiyaa eirulia yeen yuwan barra diagonal inversa barra vertical diferente llave de cierre llave de apertura yen yuan

171

\ | } {

172 Autores Akooominjuushi 4: Leetrairua Kreesiajeewolu

atpa weeta kamma wetta eepsiron seeta eeta teeta ioota kappa laamta mii

alfa beta gamma delta psilon dseta eta theta iota kappa lambda mi

nii ksii oomikron pii roo siikma taau iipsiron wii kjii psii omeeka

ni xi micron pi ro sigma tau psilon ji psi omega

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

173

Akooominjuushi 5: Siikla aainriaawaikal main suluu apnin anikii


ASCII: akuwaipaa waneipats merikaana spla awanajirawaa achikiimaajat (way.) Cdigo estndar americano para intercambio de informacin (ali.) American Standard Code for Information Interchange (ink.) AUP:

aluwataaya anainjat aainriaa directiva de uso aceptable Acceptable Use Policy karaloutayaakuwa ayats onjuluushi con copia oculta Blind Carbon Copy ayatawaajiraaya eere ekerolia jee ajuitia sistema bsico de entrada y salida Basic Input/Output System karaloutayaakuwa ayats con copia Carbon Copy lakayaaseejuushi disco compacto Compact Disc lakayaaseejuushi ashajuuinainr disco compacto grabable Compact Disc-Recordable

BCC:

BIOS:

CC:

CD:

CD-R:

CD-RW: lakayaaseejuushi mainmatuashajuui disco compacto regrabable Compact Disc-Rewritable CPU: aluwataal alalaaskal akumajiaa unidad central de procesamiento Central Processing Unit

174 Autores
DTD: eeiyatiaa akuwaipaa kanliasnainjat denicin de tipo de documento Document Type Denition lakayaas ayaakuwaamaas tijitaal disco de video digital Digital Video Disk asakiriaa pejeewakal main preguntas ms frecuentes Frequently Asked Questions taapla anaatl anaajaalaa tabla de asignacin de archivos File Allocation Table protokoola atteeria anaajaalaa protocolo de transferencia de archivos File Transfer Protocol akuwaipaa eejatlee mmanain sistema de posicionamiento global Global Positioning System poupnawaa eruushi kayataayatumakal interfaz grca de usuario Graphical User Interface ayaawatl waneeskal ataminree identicador nico universal/global Globally-Unique Identier

DVD:

FAQ:

FAT:

FTP:

GPS:

GUI:

GUID:

HD DVD: lakayaas ayaakuwaamaas tijitaal jayashaanas disco de video digital de alta denicin High-Denition Digital Video Disk HDMI: poupnawaa ayaakuwaapijana jayashaanas interfaz multimedia de alta denicin High-Density Multimedia Interconnect ayaawaseekuwaipa ashajalaa walekerlminjat lenguaje de marcado de hipertexto Hipertext Markup Language

HTML:

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki HTTP: protokoola alatiria ashajalaa walekerlminjat protocolo de transferencia de hipertexto Hypertext Transfer Protocol aapl attaayaa eemin Internet proveedor de acceso a Internet Internet Access Provider protokoola atteeria ptchi Internetlujutu protocolo de acceso a mensajes de Internet Internet Message Access Protocol anaatl ekeroliaakuwaipa ashajiaa editor de mtodos de entrada Input Method Editor

175

IAP:

IMAP:

IME:

176 Autores

Akooominjuushi 6: Amotsojuushi erajuushiirua main


WAYUUNAIKI AMOTSOJUUSHI ALIJUNAIKI

alijunaiki(ruu) aljlee anliaamaajat ayaakuwaa ayaawasee ees sooumin/ees jooumin eeiyalaaya ekialuu ekiraji/ekirajlu epeeruu inkleenaiki(ruu) kaaya lisensiaal minka saain/minka jaain ms t nchikijee Kristo nplapnaa Kristo oumainpaa Ptchapalaa Jeket Ptchapalaa Kamaair ptchipuu seetula taleepana tottoolu wayuunaiki(ruu)

ali. al. an. ayaak. ayaaw. e.s./e.j. eeiya. eki. Ekir. epe. ink. kaa. Lis. m.s./ m.j. m.t. nch. K np. K oum. PJ PK Pp. set. tal. Tot. way.

(en) espaol captulo lista gura grco etctera pgina derecha maestro izquierda (en) ingls calle licenciado por ejemplo es decir despus de Cristo antes de Cristo estado o departamento Nuevo Testamento Antiguo Testamento abogado cdula de identidad telfono doctor (en) wayuunaiki

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

177

Akooominjuushi 7: Kaiirua snain semaana jee kashiirua snain juya


1. Kaiirua snain semaana:
WAYUUNAIKI ALIJUNAIKI AMOTSAJUUSHI

luune maatte mietkule juweewe pienne saawana rimiiku

lunes martes mircoles jueves viernes sbado domingo

luu. maa. mie. juw. pie. saa. rim.

2. Kashiirua snain juya:


WAYUUNAIKI ALIJUNAIKI AMOTSAJUUSHI

eneero pepreero maatso apriir maayo juunio ~ juunia juulio ~ juulia akoosto settiempre outuuwre nouyempre tisiempre

enero febrero marzo abril mayo junio julio agosto septiembre octubre noviembre diciembre

ene. pep. maa. ap. may. jun. jul. ako. set. out. nou. tis.

178 Autores 3. Kaiirua miiroujat suluu Wenesueela jee Kolompia:


WAYUUNAIKI ALIJUNAIKI SKALIA

Juya jeket Nakalia Ekirajlii Semaana Santa Nakalia Ayataalii Skalia Atkawaa Karawoowajat Skalia Taashee Mulou Skalia Jemeliin Woliiwa Skalia Atkawaa Woyakaajat Skalia Santakalirua Skalia Jemelin Nchon Maleiwa

Ao nuevo Da del maestro Semana santa Da del trabajador Batalla de Carabobo Da de la Independencia Natalicio de Bolvar Batalla of Boyac Todos los santos Navidad

1 enero 15 enero 8 abril (awanajuui) 1 mayo 24 junio 5 julio 24 julio 7 agosto 12 octubre 1 noviembre 25 diciembre

Skalia Kamaainairua Woumainruu Resistencia indgena

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

179

Akooominjuushi 8: Waneeyaawajiairua
1. Ajaapinwaa
kiroometra meetra tesiimetra sentiimetra miriimetra kilmetro metro decmetro centmetro milmetro km m tm sm mm

2. Aluuminwaa
ektoliitra liitra tesiliitra sentiliitra miriliitra hectolitro litro decilitro centilitro mililitro el l tl sl ml

3. Aawainwaa
toneraal kirokraama liiura kraama tesikraama sentikraama mirikraama tonelada kilogramo libra gramo decigramo centigramo miligramo ton kk lr kr tk sk mk

4. Waneeyaawajia inkleejat
eiiyajapyaawatia awliiyaawatia miiya karaapa pulgada pie milla galn ey ay mi ka

180 Autores

Akooominjuushi 9: Ayaawajiairua
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 seero wanee ~ waneeshia ~ waneesia piama apnin pienchi jarai aipirua akaraishi mekiisal mekieetasal poloo poloo waneeshimin poloo piamamin poloo apninmin poloo pienchimin poloo jaralimin poloo aipiruamin poloo akaraishimin poloo mekiisalmin poloo mekieetasalmin piama shikii piama shikii waneeshimin piama shikii piamamin piama shikii apninmin piama shikii pienchimin piama shikii jaralimin piama shikii aipiruamin piama shikii akaraishimin piama shikii mekiisalmin piama shikii mekieetasalmin apnin shikii apnin shikii waneeshimin apnin shikii piamamin apnin shikii apninmin apnin shikii pienchimin apnin shikii jaralimin apnin shikii aipiruamin apnin shikii akaraishimin apnin shikii mekiisalmin apnin shikii mekieetasalimin pienchi shikii pienchi shikii waneeshimin

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki 42 42 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 pienchi shikii piamamin pienchi shikii apninmin pienchi shikii pienchimin pienchi shikii jaralimin pienchi shikii aipiruamin pienchi shikii akaraishimin pienchi shikii mekiisalmin pienchi shikii mekieetasalmin jarai shikii jarai shikii waneeshimin jarai shikii piamamin jarai shikii apninmin jarai shikii pienchimin jarai shikii jaralimin jarai shikii aipiruamin jarai shikii akaraishimin jarai shikii mekiisalmin jarai shikii mekieetasalmin aipirua shikii aipirua shikii waneeshimin aipirua shikii piamamin aipirua shikii apninmin aipirua shikii pienchimin aipirua shikii jaralimin aipirua shikii aipiruamin aipirua shikii akaraishimin aipirua shikii mekiisalmin aipirua shikii mekieetasalmin akaraishi shikii akaraishi shikii waneeshimin akaraishi shikii piamamin akaraishi shikii apninmin akaraishi shikii pienchimin akaraishi shikii jaralimin akaraishi shikii aipiruamin akaraishi shikii akaraishimin akaraishi shikii mekiisalmin akaraishi shikii mekieetasalmin mekiisal shikii mekiisal shikii waneeshimin mekiisal shikii piamamin mekiisal shiki apninmin mekiisal shiki pienchimin mekiisal shikii jaralimin

181

182 Autores
86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 mekiisal shikii aipiruamin mekiisal shikii akaraishimin mekiisal shikii mekiisalmin mekiisal shikii mekieetasalmin mekieetasal shikii mekieetasal shikii waneeshimin mekieetasal shikii piamamin mekieetasal shikii apninmin mekieetasal shikii pienchimin mekieetasal shikii jaralimin mekieetasal shikii aipiruamin mekieetasal shikii akaraishimin mekieetasal shikii mekiisalmin mekieetasal shikii mekieetasalmin poloo shikii poloo shikii waneeshimin poloo shikii piamamin poloo shikii apninmin poloo shikii pienchimin poloo shikii jaralimin poloo shikii aipiruamin poloo shikii akaratshimin poloo shikii mekiisalmin poloo shikii mekieetsalmin poloo shikii, poloomin poloo shikii, poloo waneeshimin poloo shikii, poloo piamamin poloo shikii, poloo apninmin poloo shikii, poloo pienchimin poloo shikii, poloo jaralimin poloo shikii, poloo aipiruamin poloo shikii, poloo akaraishimin poloo shikii, poloo mekiisalmin poloo shikii, poloo mekieetasalmin poloo shikii, piamamin shikii poloo shikii, piama shikii waneeshimin poloo shikii, piama shikii piamamin poloo shikii, piama shikii apninmin poloo shikii, piama shikii pienchimin poloo shikii, piama shikii jaralimin poloo shikii, piama shikii aipiruamin poloo shikii, piama shikii akaraishimin poloo shikii, piama shikii mekiisalmin poloo shikii, piama shikii mekieetasalmin

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 160 170 180 190 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 1 000 000 1 000 000 000 1 000 000 000 000 poloo shikii, apninmin shikii poloo shikii, apnin shikii waneeshimin poloo shikii, apnin shikii piamamin poloo shikii, apnin shikii apninmin poloo shikii, apnin shikii pienchimin poloo shikii, apnin shikii jaralimin poloo shikii, apnin shikii aipiruamin poloo shikii, apnin shikii akaraishimin poloo shikii, apnin shikii mekiisalmin poloo shikii, apnin shikii mekieetasalmin poloo shikii, pienchimin shikii poloo shikii, pienchi shikii waneeshimin poloo shikii, pienchi shikii piamamin poloo shikii, pienchi shikii apninmin poloo shikii, pienchi shikii pienchimin poloo shikii, pienchi shikii jaralimin poloo shikii, pienchi shikii aipiruamin poloo shikii, pienchi shikii akaraishimin poloo shikii, pienchi shikii mekiisalmin poloo shikii, pienchi shikii mekieetasalmin poloo shikii, jaraimin shikii poloo shikii, aipiruamin shikii poloo shikii, akaraishimin shikii poloo shikii, mekiisalmin shikii poloo shikii, mekieetasalmin shikii piantua polooin shikii apnintua polooin shikii pienchitua polooin shikii jaraitua polooin shikii aipiruatua polooin shikii akaraishitua polooin shikii mekiisattua polooin shikii mekieetasattua polooin shikii polootua polooin shikii ~ miir miyon miituas miyonniirua ~ miyaatta miituas miirin miyonniirua ~ piyon shikii = jikii

183

184 Autores

Akooominjuushi 10: Snlia oumainwaairua


Afganistn Albania Alemania Andorra Angola Antigua y Barbuda Antillas Holandesas Arabia Saud o Arabia Saudita Argelia Argentina Armenia Aruba Australia Austria Autoridad de Palestina Azerbaiyn Bahamas Bahrein Bangladesh Barbados Blgica Belice Benn Bermuda Bielorrusia Bolivia Bosnia-Herzegovina Botsuana Brasil Bruni Bulgaria Burkina Faso Burundi Butn Cabo Verde Camboya Camern Canad Catar Chad Chile China Atkanistan Atpaania Alemaania Antoora Ankoola Antiiwa je Waruwuuta Antiiya Olantajatirua Araawia Sautii Arjeeria Arjentiina Armeenia Aruuwa Autraalia Autria Alalaas Palestiinaluu Aseruwayan Waaama Warein Panklatees Waruwaata Weerjika Weriise Wenin Wermuuta Wyeloruusia Woliiwia Woosnia-Jetsewowiina Wotsuwaana Wurasiir Wuruneei Purukaaria Purukiina Paasa Wurunti Wutaan Kaawa Weerte Kampooya Kameruuna Kanataa Kataal Chaat Chiire Chiina

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki Chipre Ciudad del Vaticano Colombia Comoras Congo Corea Costa de Marl Costa Rica Croacia Dinamarca Dominica Ecuador Egipto El Salvador Emiratos rabes Unidos Eritrea Eslovaquia Eslovenia Espaa Estados Unidos de Amrica Estonia Etiopa Filipinas Finlandia Fiyi Francia Gabn Gambia Georgia Ghana Gibraltar Granada Grecia Groenlandia Guadalupe Guam Guatemala Guayana Francesa Guinea Guinea Ecuatorial Guinea-Bisu Guyana Hait Honduras Chiipre Alijunapiapaa Watiikaana Kolompia Komoora Konko Koreeya Koosta Matpiirjat Koosta Riika Kuruwaasia Tinamatka Tominiika Ekuwatoor Ejikto Saruwaroolu Emiraata Aarawe Akotchiraaushii Eritreeya Slowaakia Sloweenia Epaainya Mma Mulousu Ameerikajat Estoonia Etiopiia Piripiina Pirlantia Piiyi Pransia Kawon Kampia Jeorjia Kaana Jiruwattaal Kranaata Kreesia Krolantia Wataluupe Kuwan Watemaala Wayaana Pranseesa Kineeya Kineeya Ekuwatoriaal Kineeya-Pisaau Kuyaana Aitii Ontuura

185

186 Autores
Hungra India Indonesia Irlanda Islandia Islas Malvinas Israel Italia Jamaica Japn Jordania Kazajistn Kenia Kirguistn Kiribati Kuwait Laos Lesoto Letonia Lbano Liberia Liechtenstein Lituania Luxemburgo Macedonia Madagascar Malasia Malaui Maldivas Mal Malta Marruecos Martinica Mauricio Mauritania Mxico Micronesia Moldavia Mnaco Mongolia Mozambique Namibia Nauru Nepal Unkuriia Iintia Intoneesia Irlanta Islantia Iirairua Maruwiina Iraeer Itaalia Jamaika Japon Jottaania Kasajistan Keenia Kirikistan Kiriwaati Kuwai Laausu Lesoota Letoonia Liiwana Liweeria Liishteeshtein Lituaania Luksenputko Masetoonia Matakaskaal Malaasia Malaawi Mattiiwa Malii Maatta Maruweeka Mattiniika Mauriisia Mauritaania Meejiko Mikroneesia Mottaawia Moonako Monkoolia Mosanwiike Namiiwia Naauru Nepaal

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki Nicaragua Nger Nigeria Noruega Nueva Caledonia Nueva Zelanda o Nueva Zelandia Omn Pases Bajos Pakistn Palaos Panam Papa Nueva Guinea Paraguay Per Polonia Portugal Puerto Rico Reino Unido Repblica Centroafricana Repblica Checa Repblica Dominicana Ruanda Rumania o Rumana Rusia Samoa San Marino Santo Tom y Prncipe Senegal Serbia Seychelles Sierra Leona Singapur Somalia Sri Lanka Suazilandia Sudfrica Suecia Suiza Surinam Tailandia Tanzania Tayikistn Togo Nikaraawa Niijer Nijeeria Noruweeka Nueewa Kaletoonia Nuweewa Selantia Oman Mmairua Neerlantia Pakistan Palaau Panamaa Papuuwa Nueewa Kineeya Parawai Peruu Poloonia Pottukaal Puwetta Riika Reina Akotchiraaushi Mma Mulousu Pasanainjat Aaprika Mma Mulousu Cheeka Mma Mulousu Tominikaana Ruwaanta Rumaania Ruusia Samooa San Mariina Santa Tomee je Prinsipe Senekaal Seeruwia Seisheer Sieera Lioona Sinkapuulu Somaalia Shirii Lanka Suwasilantia Staaprika Suweesia Suwiisa Surinam Tailantia Tansaania Tayikistan Tooko

187

188 Autores
Tokelau Tonga Trinidad y Tobago Tnez Turkmenistn Turqua Tuvalu Ucrania Uganda Uruguay Uzbekistn Vanuatu Venezuela Vietnam Yemen Yibuti Zambia Zimbabue Tokelaau Tonka Trinitaa je Towaako Tuune Tukmenistan Tutkiia Tuwaluu Ukuraania Ukaanta Uruwai Uwekistan Wanuaat Wenesuweera Wiyennan Yeemen Yiwuuti Sampia Simpaawe

Para la formacin de los gentilicios, se recomienda aadir al nombre del pas los sujos jeewai (para el masculino), -jeewolu (para el femenino), jeewalii (para el plural), y jeewoluirua (plural femenino), a menos que ya est en uso una adaptacin de la forma espaola del gentilicio (como penesulaana, kolompiana, merikaana, etc.). Como se puede observar, si se usa la forma derivada del gentilicio espaol, se escribir con minscula. Pero si el gentilicio se forma aadiendo los sujos mencionados, se seguir escribiendo el nombre del pas en mayscula: Autraaliajeewai australiano, Woliiwiajeewolu boliviana, Ruusiajeewalii rusos, Chiinajeewoluirua chinas, etc.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

189

Akooominjuushi 11: Shipijana otta sshajia wayuunaiki


(alijunaikiruusu)
En esta seccin se describen los sonidos del wayuunaiki y la estructura de sus slabas. De igual manera, se explica por qu, al ser predecible la slaba tnica, no hace falta indicarla mediante tilde, como sucede en espaol. En las tablas siguientes, presentamos los sonidos del wayuunaiki utilizando las letras de la ortografa prctica ALIV. Las vocales del wayuunaiki son las siguientes:
Anteriores Altas Medias Bajas i e a Centrales Posteriores Redondeadas u o

No redondeadas

Observaciones: La vocal es similar a la u espaola, pero con labios estirados lateralmente. IPA: [ ] Todas las vocales del wayuunaiki pueden ser cortas o largas. Las vocales largas se escribirn con vocales dobles: aa, ee, ii, oo, uu, .

Las vocales pueden aparecer formando diptongos donde siempre la primera es una vocal no alta y la segunda una vocal alta convertida en deslizante o glide: ai, au, a, ei, eu, oi, au, o, excepto en i donde ambas son altas. Aunque existen secuencias tipo ya, yo, wa, we, etc., tales combinaciones deben ser consideradas como secuencias de consonante y vocal (CV) y no como diptongos debido, entre otras cosas, a su diferente comportamiento en lo relativo al peso silbico. Las consonantes del wayuunaiki son las siguientes:

190 Autores

Oclusivas Africadas Fricativas Nasales Vibrante simple lateral Vibrante mltiple Aproximantes

Bilabiales p

Alveolares t

Palatales ch sh

Velares k

Glotales j

n l r y

Observaciones: La w tiene un valor semejante al que tienen en la palabra inglesa water. IPA: [ ] La y tiene un valor semejante al que tiene en la palabra inglesa yes. IPA: [ ] La fricativa glotal, bsicamente suena como la j del espaol venezolano. IPA: [ ] El fonema ch es la africada palatal. IPA: [

] ] ] ] ]

El fonema sh es articulado como en ingls she y shoe. IPA: [ La r representa una vibrante mltiple. IPA: [

La l representa el sonido ere-ele o ap lateral. IPA: [

El apstrofo o saltillo representa la oclusiva glotal. IPA: [

El alfabeto usado para el wayuunaiki est formado por las siguientes letras: a ch e i j k l m n o p r s sh t u w y Clasicamos las slabas en wayuunaiki en dos tipos: livianas y pesadas. Para ello se toman en cuenta los sonidos que siguen a la consonante inicial de slaba (consonante que puede faltar, sobre todo en la slaba inicial de palabra). As, por ejemplo, las slabas de la palabra tatna mi brazo son ta t na, mientras que las slabas de alijuna criollo, no indgena son a li ju na. Las slabas LIVIANAS (L) estn formadas por una sola vocal corta (C)V1 como pe. Como puede observarse, todas las slabas de estas dos palabras son livianas.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

191

Por su parte, las slabas PESADAS (P) son aquellas formadas por: (a) una vocal larga CV1V1 como pee, (b) un diptongo CV1V2 donde V1 es una vocal baja o abierta (a, e, o) y V2 es una vocal alta o cerrada (, i, u) como pei, (c) una vocal corta seguida de una consonante que cierra la slaba CVC, como pen, o (d) la combinacin de los casos anteriores CV1V1C y CV1V2C como piin y pein. Si hay dos nasales idnticas nn, mm a principio de palabra, ellas forman slabas diferentes: mma = m ma tierra, nneer = n nee r dinero, nnojoluu = n no jo luu no haber. Estos casos son muy poco frecuentes. Teniendo en cuenta estas diferencias entre slabas livianas y slabas pesadas, es posible determinar automticamente cul es la slaba tnica (T) en una palabra dada, haciendo innecesario el uso de tilde. Para ello se enuncian las siguientes reglas: A.
a 1 L

Si la primera slaba es liviana, la segunda slaba es la tnica:


li 2 T ju 3 na 4 ta 1 L t 2 T na 3 a wee 1 L 2 T ta 3

B.
aa 1 P,T

Si la primera slaba es pesada, ella misma es la tnica:


sha 2 ja 3 waa 4 tou 1 P,T sa 2 jin 3 st 1 P,T taa 2

C.

Si a comienzo de palabra est una vocal corta seguida por una oclusiva glotal o saltillo, la slaba de la que dicha vocal forma parte no se cuenta para la asignacin del acento. Esta operacin da origen a cierto nmero de palabras con la tercera slaba tnica.

192 Autores

(a ) 0 -

la 1 L

t T

s (sha) 0 -

wa 1 L

taa (a ) waa jaa 2 0 1 T 2

Como en el wayuunaiki la slaba tnica de la palabra es predecible en funcin del tipo de slaba que est al inicio de la palabra, no hace falta marcar tilde para indicar esta slaba tnica, como sucede en espaol. Una consecuencia de estas reglas es que la slaba tnica es ms comnmente la segunda, seguida por la primera y en contados casos, la tercera, como ilustramos en estos ejemplos adicionales en los que la slaba tnica est en negrita: apalasiraa acostar, anujulaas ella se escondi, aashajawaa hablar, eisalawaa acostarse, mayataainsai no trabaja, shawataa estar parado, alakajaas ella cocina.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

193

12: Sukumajia ptchiirua jekennuu wayuunaikinain


(alijunaikiruusu)
1. Principios y procedimientos El proceso seguido para la creacin de los neologismos de computacin en wayuunaiki ha sido orientado por los siguientes PRINCIPIOS generales: Los neologismos deben ajustarse a las reglas fonolgicas, morfolgicas, sintcticas, semnticas y pragmticas de la lengua. Los neologismos deben, en lo posible, consistir de una sola palabra de modo que la misma sea utilizable fcilmente en oraciones diversas segn la clase a la que pertenezca. Si no se usa una palabra sino un sintagma, se debe buscar el ms corto posible (esto es, dos palabras). Los neologismos deben, en lo posible, ser transparentes de modo que su lgica sea inmediatamente visible. Los neologismos, en lo posible, se deben crear con recursos propios de la lengua. Los prstamos, si se requieren, deben cumplir con las reglas fonolgicas de la lengua.

Al crear neologismos se puede recurrir a varios PROCEDIMIENTOS. El ms recomendable de stos es la creacin lxica, la cual se produce cuando se usan los recursos morfolgicos de la lengua receptora para elaborar la palabra que designar el nuevo concepto (slaba > ptchiipa, artculo > akjiaa, diccionario > ptchimaajat, etc.). La creacin lxica se puede lograr por mediante procesos de derivacin, composicin e incorporacin. Otros procedimientos usuales son el calco, la extensin semntica, el prstamo y la descripcin. A continuacin explicaremos e ilustraremos cmo se han usado estos procedimientos para elaborar los mltiples neologismos presentados en este diccionario. DERIVACIN: Se produce derivacin cuando se aaden prejos y/o sujos a una base o tema para elaborar la palabra que designar el nuevo concepto. Por ejemplo, existe un sujo lee que, usado con temas verba-

194 Autores
les, sirve para formar nombres deverbales que signican el lugar donde se realiza la accin. Ilustremos con el verbo aneekaa elegir, seleccionar. Si a este verbo le agregamos el sujo lee, se originar una forma nominal aneeklee que quiere decir el lugar de seleccionar, signicado que hace que esta palabra derivada sea una buena candidata para expresar lo que en espaol decimos con la palabra men. Como puede observar, este neologismo est en concordancia con los principios mencionados arriba, ya que sigue las reglas de la lengua, es una sola palabra, su lgica es transparente y se ha creado con recursos propios de la lengua. A continuacin presentamos los principales sujos derivacionales empleados en los neologismos creados. Ntese que la lista que sigue no incluye todos los sujos derivativos del wayuunaiki, sino slo los que hemos utilizado para este proyecto. El lector puede remitirse a Olza & Jusay (1986:208-268) para encontrar otros sujos que podran ser tiles en la creacin de neologismos en otras reas del conocimiento. -chon Se puede usar con nombres, verbos y pronombres para formar el diminutivo: ayaakuwaachon cono, akuyamajtchon microprocesador, erajiaachon vista en miniatura. Usados con verbos, sirven para formar nombres deverbales que signican el ocio, ocupacin o funcin: aa'inmajl controlador, aashaje'erl lector, achajaal buscador, akaaliijl asistente, colaborador, epe'ipajl conector. Es de notar que este sujo tiene formas para el masculino, femenino y plural (achajaai buscador, achajaal buscadora, achajaalii buscadores). Sin embargo, se ha preferido siempre usar la forma femenina por dos razones: (1) la mayora de estos nombres deverbales se reeren a objetos inanimados y (2) el femenino es el gnero no marcado en wayuunaiki. Sirve para formar nombres que funcionan solos o como modicadores de otros nombres en sintagmas de dos palabras. Frecuentemente estn precedidos por los morfemas maa con, -ka con, -nain en. Ms de 150 neologismos se han elaborado usando este recurso. Su valor general es propio de o destinado para, con la propiedad de: anaatiraakuwa'ipaa oumainru'ujat conguracin regional, apshii achiiruwajat elemento subordinado, ayaawasee anoipa'ajat clave externa, waara aa'inraamaajat barra de tareas, ayaawase sttiiakajat grco de anillos. Es de notar que este sujo tiene formas para el masculino, femenino y plural (anoipa'ajachi externo, anoipa'ajat externa, anoipa'ajana externos). Sin embargo, se ha preferido siempre usar la forma femenina por las dos razones indicadas arriba.

-l

-jat

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki -jeewolu

195

-la(a)

-le(e)

-maa

-pala

-palajana

Usado con nombres, sirve para formar otros nombres que signican originario de, por lo tanto, es muy til para formar gentilicios: pees kolompiaje'ewolu peso colombiano. Es de notar que este sujo tiene formas para el masculino, femenino y plural (kolompiaje'ewai colombiano, kolompiaje'ewolu colombiana, kolompiaje'ewalii colombianos). Sin embargo, se ha preferido siempre usar la forma femenina por las dos razones indicadas arriba. Usado con verbos, este sujo sirve para formar nombres deverbales que signican el objeto que resulta de la accin. Como son nombres inalienables, se usan en forma indenida (con vocal larga) o con prejo personal (con vocal corta): achekalaa favorito, anaajaalaa archivo, ashajalaa artculo (cf. tashajala mi artculo). Usado con verbos, sirve para formar nombres deverbales que signican el lugar donde se realiza la accin. Como son nombres inalienables, se usan en forma indenida (con vocal larga) o con prejo personal (con vocal corta): ajttlee botn, aneeklee men, kusu antiraalee redes, oo'uttlee puerto, sociales anaajaalee directorio (cf. tanaajaale mi directorio). Se aade a nombres para formar nombres que signican que est con o que lleva lo que signica el nombre. Estas palabras suelen ser modicadoras de otros nombres en sintagmas de dos palabras. Frecuentemente est seguido del sujo jat (ver arriba): achikiimaajat informe, akanasio'u alu'ujatmaas plantilla de contenido, anliaa waaramaajat cdigo de barras, anliaamaajat lista. Se aade a nombres (incluyendo innitivos, que son tambin nombres) para formar otros nombres que signican usado o destinado para o depsito de. Estas palabras suelen ser modicadores de otros nombres en sintagmas de dos palabras: akaliaapala calendario, ajttiaapala teclado, aliipuutse ejepseepala libreta de direcciones, kariita aya'lajiapala carrito de compras. Se aade a ciertos nombres (incluyendo innitivos, que son tambin nombres) para formar otros nombres que signican depsito de: ayaakuwaapalajana lbum de fotos, karalo'utapalajana portapapeles.

196 Autores
-plee Se aade a nombres (incluyendo innitivos, que son tambin nombres) para formar otros nombres que signican lugar de lo que indica el nombre: ayaakuwaplee galera, lakayaasplee unidad de disco, iita aju'itiaaplee bandeja de salida. Se aade a nombres para formar otros nombres que signican ocio u ocupacin: anikiipuu lingista. Se aade a verbos y nombres para formar verbos que indican que hay variedad de formas: aneekiaa maimaputsu seleccin mltiple. Se usa con nombres y verbos para formar el aumentativo: ee'iyatashaanaa resaltar, amotsotoshaanaa minimizar, DVD ja'yashaanas DVD de alta denicin. Formar expresiones que signican de color de lo que indica el nombre. Parece tratarse ms bien de un compuesto con la palabra ataa piel: a'wanajio'u sirumatal escala de grises. Es de notar que este sujo tiene formas para el masculino, femenino y plural (sirumatai gris, sirumatal gris, sirumatalii grises). Sin embargo, se ha preferido siempre usar la forma femenina por las dos razones indicadas arriba. Aadido a nmeros y otras palabras relacionadas, expresa el nmero de veces: aklikjaa uwatua hacer clic una sola vez, mainmatua muchas veces, epiantualaa duplicar, miittuas miyonniirua millardo. Usado con verbos, sirve para formar nombres deverbales que signican que es posible o habitual realizar la accin sobre un determinado objeto. Frecuentemente equivale a adjetivos que en espaol terminan en able o -ible: awataluui desplegable, mainmatuashajuui regrabable, ma'wanajuui ja. Usado con verbos, sirve para formar equivalentes a los participios pasados espaoles de objeto, esto es, lo hecho, por ellos frecuentemente equivale a adjetivos que en espaol terminan en ado o -ido: akooominjuushi anexado, anaatuushi realzado, a'alijiruushi bloqueado, aa'innajat aluwataaushi tarea asignada. Aadido a nombres y verbos, sirve para expresar periodicidad. Aadido a nmeros indica el distributivo de nmero en nmero: kashiwai mensualmente, piamawai de dos en dos.

-puu -pulu

-shaana

-tal

-tua

-uui

-(u)ushi

-wai

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki -ya(a) -ia(a) ~

197

-yaa

Usado con verbos, sirve para formar nombres deverbales que signican el instrumento o el modo en que se realiza la accin. Como son nombres inalienables, se usan en forma indenida (con vocal larga) o con prejo personal (con vocal corta): a'ttaayaa acceso, ajttlee aluwataayaa botn de comando, achikanainjia impresora, ajttia tecla, akatkulaajiaa calculadora (cf. takatkulaajia mi calculadora). Sirve para formar nombres y verbos que expresan semejanza, parecido, ccin o apariencia: anliayaa seudnimo, kashiyaa parntesis, jeer piito'uyaa smbolo numeral.

Por otra parte, adems de los sujos mencionados arriba, existen dos prejos derivacionales sumamente productivos que se emplean en la derivacin de los verbos posesivos y carenciales a partir de nombres. kamaSe puede tomar un tema nominal posedo X y anteponerle el prejo ka- para formar un verbo denominal que signica tener X. Del mismo modo, tambin es posible tomar un tema nominal posedo X y anteponerle el prejo ma- para formar un verbo denominal no tener X. Por ejemplo, las siguientes creaciones lxicas se han formado todas con estos prejos antepuestos a nombres (seguidos de un marcador de gnero, generalmente femenino): kanakias diapositiva (de anakiaa iluminacin), kanlias documento (de anliaa nombre), kawaralas pantalla (de awaralaa resplandor), katnas avin (de atnaa ala), majutusal no vlido (de ajutuu valor), manliasal annimo (de anliaa nombre).

COMPOSICIN: Se produce composicin cuando se unen dos races (ayudadas a veces por otros morfemas) para formar una nueva unidad morfolgica, sintctica y semntica potencialmente autnoma llamado compuesto que designa un nuevo concepto. Muchas veces el compuesto es transparente y se interpreta como la simple integracin de dos conceptos previamente existentes. En otras ocasiones, el compuesto puede adquirir un signicado que sobrepasa la simple integracin. Veamos el siguiente ejemplo: si tomamos el lexema ptchi palabra y lo combinamos con la raz de la palabra eipaa parte, resulta el compuesto ptchiipa parte de palabra, que es un buen candidato para expresar el concepto de slaba. Aunque lo ms frecuente es que se sumen dos lexemas, tambin puede haber casos de palabras compuestas de tres o ms lexemas, como en espaol electrocardiograma, formada por electro + cardio + grama.

198 Autores

Las lenguas dieren en cuanto a las formas que pueden entrar en composicin. En espaol, por ejemplo, tenemos compuestos de varias clases: VERBO + NOMBRE (sacar + corcho = sacacorchos), NOMBRE + ADJETIVO (agua + marina = aguamarina), ADJETIVO + NOMBRE (extrema + uncin = extremauncin), NOMBRE + NOMBRE (boca + calle = bocacalle), ADJETIVO + ADJETIVO (verde + azul = verdiazul), ADVERBIO + ADJETIVO (bien + pensante = bienpensante). En contraposicin, en wayuunaiki la composicin est muy restringida. El primer elemento del compuesto puede ser un nombre alienable o uno inalienable, pero el segundo elemento del compuesto debe siempre ser un nombre inalienable (incluyendo aqu preposiciones). Pero como se recordar, la mayora de los nombres inalienables est referida a partes del cuerpo o al parentesco. Las combinaciones posibles son as slo: INALIENABLE + INALIENABLE: ee'iyalaayaa pgina + -w'i pie = ee'iyalaayaw'i pie de pgina, aja'ap tamao + -yaawase marca = aja'apyaawase grado, y ALIENABLE + INALIENABLE: wanl virus + -pi medicina = antivirus. Sin embargo, pese a esta restriccin formal de la composicin, este procedimiento se pudo utilizar en un buen nmero de casos, gracias a la existencia de otros elementos morfolgicos que mitigan su restriccin. Recurdese que, gracias a la derivacin, es posible obtener nombres agregando ciertos sujos derivativos a los verbos. Ahora bien, los nombres obtenidos con algunos de esos sujos, bsicamente los nombres de lugar con el sujo le(e), los nombres de instrumento o manera con el sujo ya(a) ~ -ia(a), y los nombres de resultado con el sujo la(a), son precisamente nombres inalienables y eso los capacita para entrar como el primero o el segundo elemento de un compuesto: karalo'utashajlee formulario, akuwa'ipaashajia esquema, awastiashajia sobreescritura, ko'okiishajia bolgrafo, mmayaawajia geometra, ayaawasonolojia cuentagotas, aneeklee'ipa submen, ashajleepa'ajat rea de escritorio, anaajaalaakuwa'ipa formato de archivo, anaajaalaanlia nombre de archivo, awalaajiaakuwa'ipa mtodo de pago, ee'iyalaayakii membrete, Otra manera en la que el procedimiento de la composicin, pese a sus restriccin, ha resultado bastante til para la creacin de neologismos tiene que ver con el hecho de que existen unos nombres inalienables de signicado bastante general como akuwaipaa forma, estructura, manera, modo, conducta, proceso, que son ideales para la expresin de un buen nmero de conceptos (varios docenas, en nuestro caso). Por ejemplo, con el prstamo nativizado paarapo prrafo en composicin con akuwaipaa, se ha formado el compuesto paarapokuwa'ipa, que ex-

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

199

presa el concepto de estilo de prrafo. De igual manera, el nombre ayaawajia nmero, formando un compuesto con akuwaipaa, ha servido para expresar el concepto de formato de nmero en ayaawajiakuwa'ipa. Otras formas as construidas han sido ajttiaapalakuwa'ipa distribucin del teclado, a'lalaakuwa'ipashajia organigrama, a'wanajiaakuwa'ipa transicin. INCORPORACIN: Consiste en combinar (= incorporar) un nombre o una preposicin a un verbo para formar una unidad que se comporta como verbo y/o nombre como sucede en chechekiichi (del verbo chechee ser duro y la raz de ekiiwaa cabeza, que da como resultado cabeza dura, terco). La incorporacin de nombres a verbos estativos tiene un mecanismo parecido a la composicin. En general, si tomamos una clusula en la que un verbo estativo (generalmente descriptivo) tenga como sujeto un nombre inalienable, como en ana-s nu-kuwaipa Es bueno su aspecto, es posible combinar dicho verbo con el nombre inalienable ms un sujo de gnero/nmero (-chi, -l ~ -r, -chii) para expresar una caracterstica estable: ana-kuwaipa-chi. l es de buen aspecto. Entre los neologismos formados con este procedimiento estn: apninja'apinr tridimensional, lotosheke'einr rectngulo, y apninsheke'einr tringulo. CALCO: Se produce un calco cuando una expresin de una lengua pasa a otra por la simple traduccin de sus elementos constitutivos. El signicado pasa de una lengua a la otra y simplemente se traduce el signicante, como ha pasado con las siguientes formas inglesas y sus calcos en espaol: skyscraper > rascacielos, fountain pen > plumafuente, hot dog > perro caliente, basketball >baloncesto. En estos casos no se requiere adaptacin fonolgica porque el signicante no proviene de la lengua donante sino de la lengua receptora: eeshutuluyaas aitu'u rascacielos, lakayaas cheches disco duro, chupeer lakayaas manejador de disco. EXTENSIN SEMNTICA: La extensin semntica simple se produce cuando un trmino que usualmente tiene un signicado que cubre ciertas experiencias es ampliado para incluir otras experiencias que previamente no eran incluidas. El caso ms notorio en estos neologismos de computacin es la palabra wanl, que signica enfermedad, espritu malo en la lengua wayuu cotidiana, pero que ahora se usar para referirse tambin a las enfermedades que atacan las computadoras, los malignos virus informticos. METFORA: Es el mecanismo cognitivo mediante el cual un dominio de la experiencia es parcialmente proyectado a un diferente dominio de la experiencia de modo que el segundo dominio es parcialmente entendido en trminos del primero. Observemos la palabra guajira kulaala cerca hecha de vallas o estacas (prstamo antiguo completamente nativizado

200 Autores
del espaol corral). Su sentido original es el de un cercado para encerrar animales de crianza (como ovejas y chivos). Ahora servir para expresar el concepto de un cuadro formado por la interseccin de una la y una columna en una hoja de clculo o una tabla donde se introducen datos, esto es, una celda. De lugar para recoger y apartar animales a lugar para recoger y apartar elementos de informacin. Ntese que no existe un elemento lingstico visible que seale la comparacin. SMIL: En el smil se establece una comparacin entre dos experiencias por medio de un elemento lingstico visible. En wayuunaiki esto se hace frecuentemente con el ya mencionado sujo yaa que, como se indic arriba, sirve para formar expresiones que indican semejanza, parecido, ccin o apariencia: anliayaa seudnimo, kashiyaa parntesis, jeer piito'uyaa smbolo numeral. DESCRIPCIN: En este proceso hemos intentado evitar lo ms posible la descripcin para expresar los conceptos nuevos para utilizar al hablar de computacin. La razn bsica es que la descripcin no siempre sirve para crear trminos estables de una sola palabra, aunque son ideales para usar en un diccionario monolinge como deniciones de trminos. Algunas de las pocas empleadas son: ptchi waraitl marquesina, ptchi wanaawalu'usu sinnimo, Ilustraremos los inconvenientes que pueden presentar las descripciones con dos ejemplos. Supongamos que queremos expresar en wayuunaiki el concepto de bandera. Si no elaboro un trmino mediante alguno de los procedimientos sealados y decido usar t kuluulu shiyaawase mmakal (algo as como, la tela que es la seal de la tierra), si necesito usar esa idea en una oracin, tendra que decir, por supuesto, algo as como Jooluu mekiisal shliwala suluu t kuluulu shiyaawase mmakal. Ahora son ocho las estrellas en la bandera. Pero, qu ocurrir si en la siguiente oracin quiero continuar diciendo algo as como La Provincia de Maracaibo no tiene estrella en la bandera o Yo conozco diez banderas de Amrica? Sera malsonante tener que decir siempre t kuluulu shiyaawase mmakal. De igual manera, pinsese que ocurrira si, hablando de historia, debo expresar el concepto de invasin europea y digo t sntninkain aluumuin woumain ska mojukoo akuwaipa sutuma t europeewakalirua. La descripcin puede ser muy til para denir conceptos nuevos, no para crear trminos para ellos. PRSTAMO: Hablamos de prstamo cuando tanto el signicante como el signicado pasan de una lengua a la otra. Con frecuencia, en los prstamos se produce una adaptacin fonolgica o nativizacin que permite que la palabra incorporada se pronuncie de acuerdo con los patrones fonolgicos de la lengua que recibe (sonidos existentes, tipos de slaba, acentuacin, etc.). Cuando no ocurra esto, diremos que estamos ante un prstamo directo o sin adaptacin. Al usar estos prstamos directos en

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

201

un texto en wayuunaiki, se recomienda colocarlo en cursivas para destacar su estatus. En este diccionario hay algunos prstamos directos, bsicamente aquellos que tienen que ver con marcas comerciales y en otros casos que son prstamos tambin en espaol. En este grupo sobresalen las abreviaturas tipo sigla de uso comn en computacin, a las cuales se dedica un apndice. Sin embargo, tambin hemos incluido algunos prstamos con adaptacin fonolgica: chupeer manejador, empreesa empresa, kataaloko catlogo, katpeeta carpeta, kiyon guion, y otros. En la prxima seccin discutiremos las adaptaciones fonolgicas y morfolgicas que requieren los prstamos. COMBINACIN DE PROCEDIMIENTOS: En ms una ocasin, no se utiliza uno solo de los procedimientos anotados, sino varios simultneamente. Ilustramos con estos ejemplos. calcular katkulaa akatkulajaa akatkulajiaa akatkulaajiapana Forma original espaola fonolgica para formar una raz verbal Adaptacin morfolgica para formar un verbo activo Derivacin de nombre de instrumento con el sujo ya(a) Composicin con el nombre inalienable apanaa hoja akatkulaajiapana hoja de clculo ashekeeinwaa ngulo apnin(s) -r apninshekeeir ayaawataa ayaawatia apninshekeeiryaawatia Palabra que contiene la raz shekeein Verbo estativo ser tres Sujo de femenino Incorporacin lo que es de tres ngulos = tringulo Verbo activo medir, contar, reconocer Derivacin de nombre de instrumento con el sujo ya(a) Composicin con el nombre inalienable apanaa hoja

apninshekeeiryaawatia trigonometra 2. Los prstamos y su adaptacin fonolgica Desde el punto de vista fonolgico, las lenguas pueden diferir entre s en los sonidos que utiliza y tambin en las posibles combinaciones de

202 Autores
esos sonidos. De este modo, cuando se toman las palabras de una lengua para incorporarlas en otra lengua, es preciso ajustar los sonidos de tales palabras para que ellas suenen de acuerdo con la naturaleza de la lengua receptora. El espaol y el wayuunaiki dieren crucialmente en varios aspectos fonolgicos, entre los cuales conviene destacar: (a) la diferencia en el nmero y realizacin de los fonemas, (b) la ausencia de consonantes oclusivas sonoras /b, d, g/ en wayuunaiki, (c) Las slabas comunes en wayuunaiki son CV y CVN y no hay CCCV como en espaol, (d) en espaol hay diptongos crecientes: pia.no, puen.te y decrecientes: pai. sa.je, cau.sa, feu.dal, mientras que en wayuunaiki slo hay decrecientes: ai.ka.la.waa, ei.ma.la.waa, ou.sa.jaa, a.r.laa, (e) la localizacin previsible de la slaba tnica en wayuunaiki. En razn de estas diferencias, los cambios ms frecuentes que se producen en la adaptacin fonolgica son los siguientes: Las consonantes sonoras espaolas /b, d, g/ son sustituidas por las correspondientes sordas en wayuunaiki /p, t, k/: bandera > panteera, doctor > tottoolu, gallina > kaliina. La consonante espaola /f/ puede ser sustituida en wayuunaiki por /p/: chofer > chupeer. Frecuentemente es sustituida por /j/ si sigue lquida: friche > juriicha. Los grupos consonnticos /pl, pr, tl, tr, kl (cl), kr (cr), , fr/ deben ser separados mediante una vocal que por lo general es //: plato > plaata, preso > preesa, clavo > klaawa. Si la vocal original del espaol es tnica, la correspondiente vocal en wayuunaiki debe ser larga, si queda en una slaba abierta en wayuunaiki: capuchino > kapuchiina. Si en espaol est una /l/ detrs de una vocal anterior /i, e/, en wayuunaiki debe sustituirse por una /r/: panela > paneera, Abel > Aweer, meln > meruuna, Pilar > Piraal. Si en espaol hay una secuencia de lquida /r, l/ seguida por otra consonante, la lquida se cambia por /t/: calzn > katsuuna. Si sigue /n/ se cambia por otra /n/: carnero > anneer. Las vocales nales frecuentemente se convierten en /a/: aguardiente > awarianta, americano > merikaana, anillo > aniia, aposento > posenta, chiquero > chikeera. Si la palabra espaola termina en consonante, a veces se necesita aadir una vocal nal en wayuunaiki: bal > wouulu, chofer > chupeer, limn > limuuna.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

203

Los diptongos crecientes espaoles /ja, jo, je, ju, wa, we, wi, wo/ son inexistentes en wayuunaiki y se convierten en dos slabas: jue.ves > ju.wee.wa, pe.rua.no > pe.ru.aa.na. Algunas veces se pierde una slaba inicial: aposento > posenta, americano > merikaana, escudilla > kuriia, azcar > suukara.

3. Los prstamos y su adaptacin morfolgica Conviene en este lugar realizar algunas consideraciones morfolgicas para prstamos de verbos. Aunque los nombres espaoles pueden ser incorporados como prstamos al wayuunaiki simplemente siguiendo los procesos de adaptacin fonolgica (nevera > neweera), no sucede lo mismo con los verbos, en los que la situacin es ms compleja. Para comprender esto, es necesario recordar la distincin entre verbos activos y verbos estativos. Los verbos activos siempre llevan un prejo delante de la raz. Ellos exigen obligatoriamente bien sea un prejo pronominal o el prejo indenido/impersonal a- o sus variantes e- y o-, fonolgicamente condicionadas por armona voclica (al igual que la vocal del resto de los prejos). Los verbos estativos carecen de todo tipo de prejos. Por ello se puede decir que los verbos activos son obligatoriamente prejables, mientras que los verbos estativos son obligatoriamente imprejables. Ante estas diferencias, al incorporar un verbo espaol como prstamo al wayuunaiki, es necesario determinar si dar origen a un verbo estativo o activo. Si se incorpora como un verbo estativo, la situacin es muy parecida a la de los nombres, ya que por lo general slo hace falta hacer adaptaciones fonolgicas. De esta manera, a partir de la palabra espaola preso se puede formar un verbo estativo preesaa estar preso (con vocal larga nal en innitivo, pero no si est conjugado, como en preesashi). Por otra parte, si se desea incorporar una palabra espaola como verbo activo, es necesario que tenga tanto el prejo a- (o sus variantes e- y o-) as como un sujo temtico (generalmente ja o la), adems de los ajustes fonolgicos requeridos: akatkulaajaa calcular, aklikjaa cliquear, achatiaajaa chatear, aliniaajaa alinear, apanteerajaa colocar bandera, atuwiitejaa tuitear. Estos verbos de origen espaol o ingls se conjugarn como cualquier otro verbo en wayuunaiki y podrn a su vez ser utilizados como base de otros procesos de derivacin o composicin.

204 Autores

Akooominjuushi 13: Ashalaa naminjat anikiipirua


(alijunaikiruusu) Presentamos a continuacin una apretada informacin tipolgica sobre el wayuunaiki o lengua guajira. El guajiro o wayuunaiki es una lengua arahuaca hablada por unas 500.000 personas en el extremo norte de Amrica del Sur, en Venezuela y Colombia. Dentro de esta familia, el guajiro est estrechamente relacionado con el casi extinto paraujano/ a, y el lokono (o arawak propiamente dicho). El guajiro es una lengua polisinttica con morfologa de marcado de cabeza. Es aglutinante con algo de fusin (en su mayor parte, explicable en trminos de procesos fonolgicos transparentes). Slo tiene 11 prejos. De stos, 7 prejos son tipo exivo y expresan persona/nmero/gnero: ta- 1S, p- 2S, n- 3SM, j-/s- 3SF, wa1P, j-/ja- 2P, y na- 3P. Todos stos se puede utilizar con verbos activos, sustantivos y preposiciones: ta-ya'lajin 'lo compr, ta-jap 'mi mano', ta-maa 'conmigo', y tambin aparecen en los pronombres personales: ta-ya 'yo/me. Estos prejos siempre una referencia cruzada al objeto de una preposicin en un sintagma preposicional: n-maa Juan con Juan, y el poseedor en un sintagma nominal posesivo: n-tna Juan el brazo de Juan el brazo. Tambin hay un prejo a- de persona/nmero/gnero utilizado para persona no especicada o indenida. Hay dos prejos productivos derivacionales: ka- 'ATRIBUTIVO y ma- NEGATIVO, que se utilizan principalmente para obtener verbos posesivos (positivos y negativos) a partir de los temas nominales, as como un prejo no productivo fosilizado pa- DUAL. En contraposicin a estos 10 prejos, existen docenas de sujos. Las clases abiertas son sustantivos y verbos. No parece haber una clase de adjetivos. Hay alrededor de 6 palabras cuasi-adjetivos (lalaa viejo, mulo'u 'grande', etc.) que no exhiben un sujo verbal cuando se utiliza en el tiempo general, pero que s tienen morfologa verbal normal en otros tiempos. No hay clusulas de complemento sin verbo. Los nombres utilizados en la posicin predicativa se comportan como los verbos estativos y toman todos los elementos apropiados de la morfologa verbal. No hay cpula, y el verbo eewaa estar, existir se comporta como cualquier otro verbo de estado y no funciona como auxiliar. Los sustantivos se dividen en dos clases netas: alienables e inalienables. Los sustantivos inalienables son bsicamente aquellos que designan las partes del cuerpo y los trminos de parentesco, as como

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

205

algunos elementos culturales y la mayora de los sustantivos deverbales. Siempre aparecen posedos y no necesitan morfologa adicional para indicar la posesin, ms all de la simple indicacin del poseedor (incluso en forma indenida): tatna /ta-tna/ [1S-brazo] mi brazo. En los sustantivos alienables, el poseedor tambin est indicado con los prejos de persona/nmero/gnero, pero stos requieren adicionalmente de un sujo posesivo que est lexicalmente especicado -se -in -ya, siendo el primero el ms productiva: tachajaruutase /ta-chajaruuta-se/ [1Smachete-POS] 'machete'. Los verbos se pueden dividir en dos clases: verbos activos y verbos estativos. Los primeros son obligatoriamente prejados, los segundos nunca pueden ser prejados. Esto signica que los verbos estativos no pueden participar en las construcciones donde los prejos son obligatorios. Todos los verbos estativos son intransitivos y pueden ser considerados como predicados inacusativos. Por su parte, los verbos activos se pueden dividir en los verbos transitivos e intransitivos. Los verbos intransitivos activos son fcilmente transitivizables a travs de causativizacin o por incorporacin. Las mismas races verbales pueden aparecer en los verbos de estado, en los activos intransitivos y en los activos transitivos. Las relaciones gramaticales se marcan en el verbo por medio del conjunto de 7 prejos de persona/nmero/gnero presentados arriba, o por medio de varios juegos de 3 sujos de gnero/nmero, utilizados segn el tiempo/aspecto (por ejemplo: -shi MASCULINO, -s FEMENINO, -shii PLURAL para el tiempo general). Hay dos conjugaciones: subjetiva (tambin llamada analtica) y objetiva (Tambin llamada sinttica). La conjugacin subjetiva se puede utilizar con todos los tipos de verbos de tanto en clusulas transitivas como intransitivas. Esta conjugacin slo marca el sujeto, ya sea A o S, con uno de los sujos de gnero/nmero en concordancia con l: Atunkeechi Juan Juan dormir (versus Atunkeer Mariia Mara dormir), Aya'lajeechi awarianta Juan Juan comprar aguardiente. Sin embargo, la conjugacin objetiva exige que el objeto sea especco. En esta conjugacin, el prejo se referir a A y el sujo se referir a O: Jya'lajeechi [Mariia]A [chi kaa'ulakai]O 'Mara comprar el chivo. El orden de los componentes de la clusula es, bsicamente, una en la que el verbo es inicial, mientras que el orden de los dems componentes vara: VS, VAO, VOA. En contextos pragmticamente marcados, S y A, as como O, puede llevados al frente de la clusula, con un salto de entonacin. El verbo puede presentar una estructura morfolgica especialmente muy compleja, ya que pueden incluir argumentos, valencia (causativa,

206 Autores
pasiva), tiempo, modalidad, y una impresionante variedad de otras categoras, como desiderativo, colaborativo, permansin, destiempo, contraesperado, inmediatez, aqu/all, celeridad, exceso, adicionalidad, aumentativos, diminutivo, irreal, transitoriedad, etc. Debido a esta complejidad, en guajiro cualquier verbo transitivo, literalmente, puede tener miles de formas, entre ellas decenas de innitivos basados en temas de complejidad creciente. No son raras las formas extremadamente complejas, aunque las mismas estn limitadas por razones pragmticas.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

207

208 Autores

AYATAAINPALAA shia wanee kottusuirua software splajat aapaa wanee aainraaya kamanees otta ananuwas smin kayataayakal. T a'yataainpalaakal anaats kottaleein po'upnawaa e'ruushi ka'yataayatumakal: aaps ayaakuwaachonnii, waara a'yataayapala, otta shiyataajiraaya akuwamalaayairua splajatin min aka, ajarattaa otta ajtaa. A'yataainpalaa maleekalia ayaawatns snainjee sukuwaipa otta aainriaa smaanawaikal, mayaainjee sshateein sukuawaipa ayataainpalaairua shiiminsin. T palajatkal stpnaa a'yataainpalaa jeket aikaanin sukumajala Xerox soou juyairua 80. Mooulu yaa t stpnaa eraajuushikal main shia t saapakal t apshii Windows, snain eeinjaa waneeiruayaasa.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

209

210 Autores

EXCEL shia wanee prokraama ayataayaainjat ska akatkulaajiapana anakal spla erajaaya msia eeiyatiain atijaayairua. Shia kaplajatkajaa main akachiiruajiaa atijaayairua, akumajaa eeinjatkal erajaajia atijaayairua, ashajaa ayaawatiaairua, akutuleeraa t atijaayakalirua suluu mainmain sukuwaipa msia eeiyataa snain kajuyaputsu ayaawaseirua atijalaamaakuwaipas. Wanee prokraamaa shia ayataayas main suplaa ayaawajiaa, akumajaa aliaairua, achekajia jee aikiaairua, achikiimaajatirua otta akumajaa kasa aainnajatin.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

211

212 Autores

FACEBOOK shia wanee waleketplee spla antiraaya smaa polootuashaanain shikii miyonniirua ka'yataayakal. Ees spla sttaain wayuu eeyaakaljeenee atijain mojukuu ms ashajaa ska komputatoora. Aaps akaaliijiaakalirua t: ATNAJUTUUIRUA: Ees spla skooominjain kayataainkal wayuu shiraajin otta ashajiruushin. Mleka schekle suunejaanin. Ees spla ousutunuin anain atnajutuuirua amulouilin e'raajalaainjee otta akooominjaa waneeiruayaasa jekennuuin. Spla tia, kamaanas wanee ayataayairua achajaaya otta muushi amin spla atnajutuuirua. Namaa atnajutuukana naairua ees spla awanajirawaa ayaakuwaa otta ptchiirua. ASEP: Aplajanaa snainwaikal shiyoluja kayataainkal spla nashajin putchi atnajutuuirua shirinjatin kayataayakalirua. Shia eraka nee kayataayakal eekai ashajiruushin. Ees spla ekeroliriaa ayaakuaairua otta eeitawaa sukuaipa eeyaakalejee ejeetsee snain karalo'uta aju'itiruushikal. AYAAKUWAAIRUA: Ees spla akusuluujia ayaakuwaapalajana jee akanliajaa t wayuuirua eekal snain ayaakuwaakalirua. AKOTCHIRUUSHIIRUA: Akotchajirawaa wayuuirua eekai wanaawain keeireekal naain. Snain t akotchiruushiiruakal ees spla skooominjnin ayaakuwairua, ayaakuwaapijanairua, ptchiirua, otta waneiruayaasa. EEIYALAAYAIRUA: Ees kaplajatkal akumajuushin otta nnojots min aka t akotchiruushikal maluusal yootiraaya. ASLAJALAA: Ayaakuwaachonnii kanains ptchi. SHEITAAIRUA: Supushuaaya akumajiaa snainkal Facebook snainpnaas sheitaairua aainrayaas: Playsh, Pet society, e.s. AKUMAJIAIRUA JOUUCHENNUU eekal spla pchajaayain kayeeta pletsemaajat, maaka jaraire ptnajutuin anashin main, ptijaain soou kasale anain pnainjee, e.s.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

213

214 Autores

GOOGLE shia wanee achajaal Internetlujutu ayataas skajee ptchiirua ayaawaseejuushi. T eeiyalaaya lalaaskal snain achajaatkal jjs snainjee mapleein t po'upnawaa snainkal, eere eein spla ayaawatnaa main shejeetse (awanajaal mle aka mainmapurule kasachikiirua eekai eein spla choujaain) t waneejatwaikalirua akotchiraayanliee, t pienchaatatkal, t ajttleekalirua msia eepnaa achajaalaa, ooulaka msia wanee aneeklee jouuchon. T ajttlee Kaletseechi taya suluwataain waya lotoleein eemin t antuushinain palajatkal, jalouis main wachajaapa kasairua ennaajuushin main otta wanee ajttlee Achajaaya anale'es aapaleekal wamin achajaayakalirua snain nnojoluin choujaain eraajnin supushuwaa t akumaje'erl smaanakalirua Google. Ooulaka suulia t achajaaya lalaaskal kamaanas Google mainmapulu saainria achajaaya analees spla apansaajaa asakiriaakalirua.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

215

216 Autores

AYAAWASE shia t shiiiyatiakal atijaayairua, kanainjatinjaa shia ayaawajia, ska ayataaya ayaawasekuwaipairua (liiniairua, eeiyatieipapaairua, apaairua otta jeerirua), spla shinnajatin jamajiraale snainpnaawai. Ees splayaasa waneein ouchikanain jutkatsirua, eekai eeiyalaain snain ayaawatleeirua kattesiaana, otta anas spla erajaajaa jamle saainraain wanee akumajiriaa, otta wanee apshiirua kottusu otta jeerirua eekai aashajeeriainjatin wanee kasa attaain. Saakajee t ayaawaseirua aainraayakal main ees: 1. ayaawase sha'washa'watskajat 2. ayaawase liiniakajat 3. ayaawase lakayaaskajat 4. ayaawase waarakajat 5. ayaawase apa'aakajat 6. ayaawase a'walakatiakajat 7. ayaawase aliaakajat 8. ayaawase apa'apnaakajat 9. ayaawase sttiikajat 10. ayaawase atoloinwaakajat 11. ayaawase raawiakajat

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

217

218 Autores

HOTMAIL shia wanee akaaliijia maliasal splajat imeeir walekernain sukumajeerala Microsoft. Kanainrees ayataayairua kekiis akaaliijia spla mamaain otta ananuwain ayatawaa. Awasts ptchiirua nnojoluin choujaain suluujee iita antiaaplee, akatats emiiwaakuwaipalin t imeeir machekuusatkal jee ayataas smaa snaajaalaairua Word, Excel otta PowerPoint lotoleein suluujee imeeitkal. Suuluku wanee sukuwaipairuayaasa kanainrees saainmajia ajttiairua eekalaka spla anslawaa eeiyalaayooupnaa mayataainyuule ska kookoocheer, ees spla achajawaa ptchiirua smaayalee t pansaakumajia erajaaya akumajuushiree, akatalia ptchiirua, sajalajaaya emiiwaakuwaipats ejepsemaajat eraajalaanain sshajnainwaa, eraajalaa akotchiruushiirua, antiriaa otta ajttiaa eemin eraajalaanain min aka anaajaalaa CSV, ashajuushikuwaipa aanasiajuushi, snliashajiouirua ashajuushi, skatalia imeeir machekuusal jee wanlpi, akaaliijiaa spla mainmaputsu ejepseeirua otta waneejatwaliirua o'uutpnaa anikeep msia POP3 otta e.s. Spla ashajiraa snain Hotmail, snainjee shiiiyalaakal aainns wanee achuntaa ska saapaanin wanee snlia ka'yataayakal amaanaakal smaa sukumajnin wanee amoutia. Ooulaka, acheks ekettaajnaa waneeirua atijaayaasa anliaamaajatirua min aka anliaairua, epeyiitsee, oumainwaa, oumainpaaa, anliaa epiaayaawatia, jierlein otta toorolein msia ouyasee jemeikal ooun.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

219

220 Autores

OUTLOOK shia wanee o'uutpnaa anas akumajuushi jee mainma anakal ayatawaa ska, maaka imeeir, akaliaapala, aainnajatirua, eraajalaairua, ashajalaairua, soukaiwairua otta achajaaya snain t kusukolu.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

221

222 Autores

POWERPOINT shia wanee prokraama akumajuushi spla aainriaa e'raajiriaa ska ashajalaa anaataashajuushi, mapleein ayaawatia, akutuleeraa ashajuushi otta ayaakuwaairua akumajuushitjlia otta antiruushi eejee ayaakuwaairua suluujutu komputatoorakal. Ees spla akumalaa waneejatuwalin ashajiakuwa'ipa, akanasio'u jee akutuleeriaa. Sukumala t empreesakal Microsoft, mataalasia mooulu yaa maimashaana t sukuwaipa ayatawaa jalouikakal anain makatka saain ekirajiaa, aikaayaa, e.s. Shia wanee prokraama e'raajiriaa t jouutkal spa mma ataminree otta ms aka saain 30 miyoniirua e'raajiriaa skajat PowerPoint akumajnakal splawai kai. Ants kottaleein suluu kataskal Microsoft Ofce sajayateerakakala aapawaa saanain t wanee apshiirua snain komputatoorakal spla eeinjatin wanee antuushinain anasshaanain. Ska PowerPoint otta t epeipajuui achikanainjiapala splajatkalia mainmas sukuwaipa antuushinain aainakal snainpnaajatin e'raajiriaa: warattayaakua, ashajalaa otta anaatashajiaairua nmin eeiyajshikai, otta kanakiasirua waneeipats 35 mm. T kanakiaskalirua wanees ayaakuwaairua eerulaas pachiiruaaplin snain analaayakal otta shiain apshii choujaasin snain wanee e'raajiriaa. Waneewai kanakias ees spla kaluuin ashajuushiirua, ayaakuwaairua, akanajuushiirua, ayaakuwaapijanairua, ayaakuwaa akumajuushitjlia, akutule'eria, epijanaa, kasairua otta ayaawaseirua sukumalain waneeirua prokraamayaasa.

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

223

USB Wanee lakayaasplee anaajaalee USB epeipajuui anaajaalee splajat anaajawaa atijaayoupala kottalees kanains wanee poupnawaa USB (Universal Serial Bus). Jouutsu snain ayuluulin otta ashajuuinainrin suchukuwaaya jee maaa jouuchon otta jjs suulia wanee tikeeta. Souwai kai ounusu snain kaluumin main, snainjaa snaataain snainpnaajiraa suluumipala otta slia. T Universal Serial Bus (USB), shia wanee apansaajia spla antaajireeraa epeipajuuirua smaa wanee aaimajl shipiajat (wanee komputatoora anliaamaajat) awanajnitkal aka mainmas poupunawaaira apleeruaajat, makatka oo'uttlee seerie otta wanaawajiraas. Wanee USB ees spla epeipajeeraa korolowala'ata komputatooranainjat makatka kookoocheer, ajttia, ayaakuwajl tijitaal, achikanainjlu, pentraai, epe'ipajl kusunainjat USB otta lakayaaspleeirua cheches anouipaajat. T USB shias mooulu yaa t epeipajia waneeipatkal spla epeipajuui supushuwaa eekal, mayainjee akumajuushin paaralee shia spla epeipajia komputatoora nee, jooluu mainma aainnakal ska minka taleepana kekiis, sheitia, e.s.

224 Autores

Ptchimaajat komputatoorachiki wayuunaikiruusu Diccionario de computacin en wayuunaiki

225

226 Autores

Word shia wanee prokraama spla akumajiaa ashajuushi suluuinjatkal wanee kanlias atijalaamaasin saanasia. Ska t anaskal main ayataayairua sukuwaipa karalouta, Word akaaliijas spla anaajaa otta ashajaa pkaraloutaseirua snain jjin sukuwaipa. Otta kanainsyaasa ayataayairua kawanajaayas spla eraaya otta anaatia spla akaaliijaa waneeiruayaasa snain mapleein sukuwaipa.

You might also like