Skripta Za Microsoft Office Excel 2007

MICROSOFT OFFICE EXCEL 2007 | 1 Sadraj
1. UVOD U MICROSOFT OFFICE EXCEL 2007 .................................................................................................................... 3 1.1. 1.2. 2. POKRETANJE PROGRAMA MICROSOFT EXCEL 2007.................................................................................................. 3 IZGLED PROZORA MICROSOFT EXCEL-A 2007 ........................................................................................................... 4
RAD SA RADNIM KNJIGAMA (WORKBOOKS) .............................................................................................................. 8 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. KREIRANJE NOVE RADNE KNJIGE .............................................................................................................................. 8 SPAAVANJE RADNE KNJIGE ................................................................................................................................... 10 PRIPREMA RADNE KNJIGE ZA PRINTANJA (PRINT PREVIEW) ................................................................................... 12 PRINTANJE RADNE KNJIGE ...................................................................................................................................... 14
3.
RADNI LISTOVI (WORKSHEETS) ................................................................................................................................. 16 3.1. 3.2. 3.3. 3.4. UMETANJE NOVOG RADNOG LISTA ........................................................................................................................ 16 BRISANJE RADNOG LISTA ........................................................................................................................................ 17 PROMJENA IMENA RADNOM LISTU ........................................................................................................................ 18 PREMJETANJE I KOPIRANJE RADNOG LISTA .......................................................................................................... 19
4.
UNOS I OBRADA PODATAKA .................................................................................................................................... 20 4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 4.5. 4.6. 4.7. 4.8. 4.9. 4.10. KRETANJE RADNOM TABELOM ............................................................................................................................... 20 OZNAAVANJE ELIJA ............................................................................................................................................. 21 UNOS PODATAKA U ELIJE ...................................................................................................................................... 23 PROMJENA PODATAKA I BRISANJE SADRAJA ELIJE .............................................................................................. 24 PREMJETANJE I KOPIRANJE SADRAJA ELIJA ....................................................................................................... 25 KREIRANJE NOVE LISTE ZA AUTOMATSKU ISPUNU (CUSTOM LISTS)....................................................................... 27 AUTOMATSKA ISPUNA PODATAKA U NIZU ............................................................................................................. 29 AUTOMATSKI UNOS ISTIH PODATAKA (FILL) ........................................................................................................... 31 AUTOMATSKA ISPUNA ELIJA POSEBNIM ZNAKOVIMA ......................................................................................... 32 LOMLJENJE TEKSTA U ELIJAMA ............................................................................................................................. 33
5.
UREIVANJE RADNE TABELE .................................................................................................................................... 34 5.1. 5.2. 5.3. 5.4. FORMATIRANJE ELIJA............................................................................................................................................ 34 UMETANJE REDOVA, KOLONA I ELIJA ................................................................................................................... 38 BRISANJE REDOVA, KOLONA I ELIJA ...................................................................................................................... 41 PROMJENA VELIINE ELIJA, KOLONA I REDOVA .................................................................................................... 44
6.
UPOTREBA MATEMATIKIH FORMULA I FUNKCIJA .................................................................................................. 46 6.1. 6.2. 6.3. 6.4. 6.5. 6.6. 6.7. 6.8. RAUNANJE OSNOVNIH MATEMATIKIH FORMULA .............................................................................................. 46 UMETANJE GOTOVIH FUNKCIJA.............................................................................................................................. 46 RAUNANJE SUME (SUM) ....................................................................................................................................... 49 RAUNANJE PROSJEKA (AVERAGE) ......................................................................................................................... 54 NAJMANJA I NAJVEA VRIJEDNOST ........................................................................................................................ 59 FUNKCIJA IF ............................................................................................................................................................. 61 APSOLUTNE I RELATIVNE ADRESE ELIJA ................................................................................................................ 65 KORITENJE REFERENCI SA DRUGIH STRANICA ....................................................................................................... 68
7.
DODAVANJE GRAFIKIH OBJEKATA RADNOM LISTU ................................................................................................ 68 7.1. 7.2. 7.3. 7.4. 7.5. 7.6. 7.7. 7.8. UMETANJE SLIKE SA RAUNARA (INSERT PICTURE FROM FILE) .............................................................................. 68 UMETANJE SLIKE IZ CLIPART GALERIJE (INSERT PICTURE FROM CLIP ART).............................................................. 69 UREIVANJE SLIKA I CLIPART-A ............................................................................................................................... 71 CRTANJE U EXCEL -U................................................................................................................................................ 71 KREIRANJE I MODIFICIRANJE GRAFIKONA............................................................................................................... 73 UREIVANJE GRAFIKONA........................................................................................................................................ 74 UMETANJE KOMENTARA ........................................................................................................................................ 79 KREIRANJE LINKOVA (HYPERLINK) .......................................................................................................................... 83
8.
SORTIRANJE I FILTRIRANJE PODATAKA (SORT & FILTER) ........................................................................................... 87 8.1. SORTIRANJE PODATAKA.......................................................................................................................................... 87
Kulturni centar Kralj Fahd 2009
Stranica |2
8.2. 9. FILTRIRANJE PODATAKA ......................................................................................................................................... 89
USLOVNO FORMATIRANJE (CONDITIONAL FORMATTING) ....................................................................................... 93 9.1. 9.2. 9.3. 9.4. 9.5. OSNOVNE VRSTE USLOVNOG FORMATIRANJA ....................................................................................................... 93 SPECIFICIRANJE USLOVNOG FORMATIRANJA ......................................................................................................... 97 UKLANJANJE USLOVNOG FORMATIRANJA ............................................................................................................ 101 LOCIRANJE ELIJA KOJE SADRE USLOVNO FORMATIRANJE................................................................................. 102 PRIMJERI FORMULA ZA USLOVNO FORMATIRANJE .............................................................................................. 103
10.
VALIDACIJA PODATAKA (DATA VALIDATION) ......................................................................................................... 105 ODREIVANJE KRITERIJA ZA VALIDACIJU PODATAKA ........................................................................................... 105 TIPOVI KRITERIJA ZA VALIDACIJU .......................................................................................................................... 108 KREIRANJE PADAJUE LISTE .................................................................................................................................. 109 KORITENJE FORMULA ZA VALIDACIJU PODATAKA .............................................................................................. 110 PRIMJERI FORMULA ZA VALIDACIJU PODATAKA ................................................................................................... 110
10.1. 10.2. 10.3. 10.4. 10.5.
MICROSOFT OFFICE EXCEL 2007 | 3 1. UVOD U MICROSOFT OFFICE EXCEL 2007

Microsoft Excel 2007 spada u skupinu programa za rad sa tabelarnim podacima, koji omoguava organizovanje podataka u liste, nakon ega se mogu koristiti za zbirni prikaz podataka, njihovo uporeivanje i grafiko predstavljanje. Na primjer, Excel moe da izrauna sumu, prosjenu vrijednost ili maksimalnu vrijednost prodaje u toku datog dana, da nacrta grafikon koji prikazuje procentualnu prodaju pojedinih proizvoda, kao i da uporedi vrijednost ukupne prodaje u toku jednog dana sa ukupnom prodajom u drugim danima. Bitna karakteristika sistema za rad sa tabelarnim podacima jest kreiranje formula za raunanje koje se automatski primjenjuju uvijek kada se auriraju podaci. Drugim rijeima omogueno je automatsko preraunavanje nad podacima koji se mijenjaju i zapisivanje novih vrijednosti preko postojeih. Pomou Excela se mogu na jednostavan nain kreirati grafikoni koji grafiki predstavljaju i uporeuju podatke. Excel se moe koristiti i za standardne radnje nad bazama podataka kao to su sortiranje ili prikazivanje podataka po nekom kriteriju. Ustvari, Excel omoguuje kreiranje i odravanje jednostavnih baza podataka, a korisnika oslobaa potrebe da informacije dri u jednom programu a proraune u drugom. Interakcija sa drugim programima unutar Windows operativnog sistema je takoer jedna od odlika Excela. U Excel se mogu umetati tekstovi, slike ili datoteke kreirane u drugim programima, pomou filtera meu kojima su svi najznaajniji formati. 1.1. POKRETANJE PROGRAMA MICROSOFT EXCEL 2007 1. Kliknite na START dugme u donjem lijevom uglu ekrana (StartAll Programs Microsoft Office Microsoft Office Excel 2007).
Slika 1.1. Pokretanje Microsoft Excel 2007 programa preko START dugmeta.
Stranica |4 2. Dvostruki klik na shortcut (kraticu) Microsoft Office Excel 2007, ukoliko se kratica nalazi na desktop-u.
Slika 1.2. Pokretanje Microsoft Excel 2007 programa, pomou kratice sa desktop-a 1.2. IZGLED PROZORA MICROSOFT EXCEL-A 2007 Kada ponete sa radom u Excel 2007 programu primijetit ete da ima dosta slinih karakteristika prijanjim verzija Excel-a. Neke opcije su standardne za sve Windows programe, kao to je Naslovna traka sa nazivom programa i trenutno otvorene radne knjige, kao i sa dugmadima za minimiziranje prozora programa , smanjenje/poveanje prozora i izlaz iz programa . Takoer ete primijetiti da ima i dosta novih opcija koje moete koristiti. Tri elementa na koje treba obratiti panju u Excel-u 2007 programu su: Microsoft Office Button (Microsoft Office Dugme), Quick Access Toolbar (Alatna traka za brz pristup) i Ribbon (Glavna traka).
Slika 1.3. Izgled MS Excel 2007 prozora Kulturni centar Kralj Fahd 2009
MICROSOFT OFFICE EXCEL 2007 | 5

1.2.1. Microsoft Office Dugme (Microsoft Office Button) Microsoft Office Dugme (Microsoft Office Button) sadri mnoge opcije koje su se nalazile u File meniju u prijanjim verzijama Excel-a. Ovo dugme dozvoljava kreiranje nove radne knjige (workbook), otvaranje neke ve postojee radne knjige (Open), Save, Save As, Print, Prepare, Send, Publish i Close opcije.
Slika 1.4. Microsoft Office Dugme 1.2.2. Alatna traka za brz pristup (Quick Access Toolbar)
Slika 1.5. Izgled Alatne trake za brz pristup Alatna traka za brz pristup je traka koju sami moete ureivati i postavljati na nju komande koje vi elite. Moete je smjestiti iznad ili ispod glavne Trake (Ribbon). Da biste promijenili lokaciju Alatne trake za brz pristup (postavili je ispod glavne trake), kliknite na strelicu na kraju ove trake i naredbu Show Below the Ribbon.
Slika 1.6. Postavljanje Quick access Toolbar-a ispod glavne Trake Takoer moete postavili dodatne opcije (dugmie) na Alatnu traku za brz pristup, desni klik na bilo koju opciju iz Office dugmeta ili sa glavne Trake (Ribbon) i kliknite na naredbu Add to Quick Access Toolbar, opcija na koju ste kliknuli bie dodata na Alatnu traku za brz pristup.
Stranica |6
Slika 1.7. Postavljanje dodatnih dugmia na Alatnu traku za brz pristup 1.2.3. Glavna Traka (Ribbon)
Slika 1.8. Izgled glavne Trake (Ribbon) U prijanjim verzijama Excel-a, ispod naslovne trake nalazila se je traka sa menijima, dok Microsoft Excel 2007 ima novi izgled, umjesto trake sa menijima imamo Glavnu traku (Ribbon) sa karticama. Glavna Traka (Ribbon) je panel koji se nalazi u gornjem dijelu Excel prozora. Ona na sebi ima osam kartica (tabova): Home, Insert, Page Layouts, Formulas, Data, Review, View i Add-Ins. Svaka kartica podijeljena je na grupe koje su sline po svojoj funkcionalnosti u pogledu kreiranja i ureivanja Excel-ovih radnih knjiga. Naredbe koje se esto koriste su prikazane na Traci (Ribbon), a da biste vidjeli sve dodatne opcije neke grupe potrebno je kliknuti na strelicu lociranu u desnom donjem uglu okvira te grupe .
Slika 1.9. Otvaranje svih dodatnih opcija neke grupe Kartice (tabovi) koje se nalaze na glavnoj traci, sadre sljedee grupe: Home: Clipboard, Font, Alignment, Number, Styles, Cells i Editing. Insert: Tables, Illustrations, Charts, Links i Text. Page Layouts: Themes, Page Setup, Scale to Fit, Sheet Options i Arrange. Formulas: Function Library, Defined Names, Formula Auditing i Calculation. Data: Get External Data, Connections, Sort & Filter, Data Tools i Outline. Review: Proofing, Comments i Changes. View: Workbook Views, Show/Hide, Zoom, Window i Macros. Add-Ins: Menu Commands i Custom Toolbars. Kulturni centar Kralj Fahd 2009

1.2.4. Traka za formule
Ispod glavne trake (Ribbon) nalazi se traka za formule, koja se sastoji se od sljedeih dijelova: polje u kojem se prikazuje adresa trenutno aktivne elije, dugmadi za unos podataka i polja za formule i unos podataka. Polje za formule i unos podataka prikazuje stvarnu vrijednost oznaene elije ako elija sadri formulu u ovoj traci e se prikazati tana formula oznaene elije a u eliji e biti prikazan samo rezultat te formule (prividna vrijednost elije). U ovo polje takoer moete vriti i unos podataka, tako to prvo oznaite eliju u koju elite unijeti podatke a potom u polje unesete podatak, da biste potvrdili unos kliknite na dugme Enter a da otkaete unos kliknite na dugme Cancel . Dok dugme Insert Function slui za umetanje odreene funkcije (formule) u eliju.
Slika 1.10. Izgled Trake za formule (Formula bar) 1.2.5. Radna povrina Glavni elementi programa Microsoft Excel-a su: radna knjiga (workbook), radni list (worksheet) i radna tabela. Radna knjiga je elektornski dokument koji sadri razliite vrste podataka, ona u stvari predstavlja kolekciju vie radnih listova. Kada pokrenete program Microsoft Excel otvori se prazna radna knjiga (Book 1), unutar koje se nalaze tri radna lista (Sheet1, Sheet2 i Sheet3). Na dnu radne tabele sa lijeve strane nalaze se dugmii i kartice (tabovi) za kretanje po radnim listovima.
Slika 1.11. Kartice (tabovi) za kretanje po radnim listovima Radna povrina Excel-a u stvari predstavlja Radnu tabelu trenutno otvorenog radnog lista. Radna tabela se sastoji od vertikalnih kolona (columns) i horizontalnih redova (rows). Redovi su oznaeni brojevima, a kolone slovima. Program Excel sadri 65 536 redova i 256 kolona. elija (cell) predstavlja najosnovniji dio radne knjige i to je polje gdje se kolona i red sijeku. U elije unosite pojedinane podatke koji mogu biti koriteni za razliite vrste kalkulacija (obrauna). Adresu elije ili referencu elije, odreuju broj reda i slovo kolone u kojoj se odreena elija nalazi. Na primjer, elija u gornjem lijevom uglu prozora radne knjige sadri referencu A1 (adresu elije).
Svaka radna knjiga treba da sadri informacije o jedinstvenoj kategoriji, kao to su recimo proizvodi, klijenti ili prodaja, dok se u radnim listovima nalaze informacije o podskupovima date kategorije, pri emu to mogu biti razliite vrste proizvoda, glavni i srodni klijenti, kao i podaci o prodaji po mjesecima. Na primjer, moete za odreenu trgovaku firmu izraditi radnu knjigu koja sadri podatke o proizvodima u prodajnim objektima te firme. Prvi radni list moe posjedovati informacije o namjetaju, drugi o sportskoj opremi a trei o kuanskim aparatima.
1.2.6. Statusna Traka (Status bar) Sasvim na dnu ekrana nalazi se Statusna traka (Status bar) koja sa lijeve strane prikazuje stanje trenutno aktivne elije. Ready znai da je elija spremna za unos podataka, a kada ponete unositi podatke u eliju ovaj natpis e se promijeniti u rije Enter. to znai da kada zavrite sa unosom Kulturni centar Kralj Fahd 2009
Stranica |8 podataka trebate kliknuti na tipku Enter na tastaturi, da potvrdite unos. Ova traka takoer slui i za automatsko raunanje podataka iz radne tabele o emu e biti vie govoru u poglavlju o funkcijama.
Slika 1.12. Izgled Statusne trake (Status bar) Sa desne strane Statusne trake nalazi se (Zoom) pomak za uveanje ili smanjenje prikaza radnog lista u procentima i dugmadi za razliite prikaze radnje knjige. Postoje tri osnovna prikaza radne knjige: Normal (normalan ili standardni prikaz Excel-ove radne knjige), Page Layout (prikaz radne knjige na stranicama kao za printanje), Page Brake Preview (prikaz za podeavanje prekida stranice lomljenja stranice).
2. RAD SA RADNIM KNJIGAMA (WORKBOOKS)

2.1. KREIRANJE NOVE RADNE KNJIGE Da biste kreirali novu radnu knjigu u Excel-u: 1. Kliknite na Microsoft Office Dugme (CTRL + N) na tastaturi.
,
naredbu New ili pritisnite istovremeno dugmadi
Slika 2.1. Kreiranje nove radne knjige (New) 2. Pojavit e se dijaloki okvir New Workbook, u kojem izaberete tip radne knjige koji elite kreirati. Ako elite poeti od prazne radne knjige onda u dijalokom okviru sa lijeve strane birate opciju Blank and recent, zatim u centralnom dijelu okvira naredbu Blank Workbook i kliknite na dugme Create.
Slika 2.2. Otvaranje nove radne knjige 3. Ako elite poeti od odreene Templete (dizajniranog predloka), tada u dijalokom okviru sa lijeve strane birate opciju Installed Templates, zatim u centralnom dijelu okvira birate taan izgled templete koju elite, npr. Time Card (njen uveani izgled prikazan je sa desne strane okvira) i kliknite na dugme Create.
Slika 2.3. Biranje Templete (predloka) Sa lijeve strane dijalokog okvira imate i druge opcije za kreiranje nove radne knjige: moete otvoriti svoje templete (ako ste ih kreirali) iz opcije My templates, kreirati novu radnu knjigu iz neke ve postojee radne knjige New from existing ili otvoriti templete sa Microsoft internet stranice (Microsoft Office Online). Sa internet stranice moete otvoriti razne templete razvrstane Kulturni centar Kralj Fahd 2009
S t r a n i c a | 10 po kategorijama: Budgets (Budet), Calendars (Kalendari), Forms (Formulari), Invoices (Fakture), Purchase orders (Nalog za nabavku), Receipts (Obrauni), itd... 2.2. SPAAVANJE RADNE KNJIGE
Na samom poetku kreiranja radne knjiga potrebno je spasiti da ne biste izgubili zauvijek ono to ste uradili. Kada radnu knjigu spaavate po prvi put koristite naredbu Save As, da bi joj dali ime i spasili je na odreeno mjesto na raunaru. Poslije toga svaku narednu promijenu u radnoj knjizi spaavate pomou naredbe Save.
2.2.1.
Spaavanje radne knjige pomou Microsoft Office Dugmeta
1. Kliknite na Microsoft Office Dugme , naredbu Save As ili Save (Ako spaavate dokument po prvi put iz menija koji se pojavi, sa desne strane moete odmah izabrati tip dokumenta koji elite spasiti, postavite kursor na naredbu Save As a zatim kliknite na jednu od opcija: Excel Workbook, Excel Binary Workbook, Excel 97-2003 Workbook, itd).
Slika 2.4. Spaavanje radne knjige (Save ili Save As) 2. Ako ste izabrali naredbu Save As, pojavit e se dijaloki okvir Save As, u kojem birate fasciklu u koju ete spasiti radnu knjigu (Save in), ime (File name) i tip radne knjige (Save as type). Sve ove opcije su vam ve poznate iz osnovnih Microsoft Office programa, a ovdje emo pojasniti malo vie opcije vezane za tip radne knjige (Save as type): Microsoft Excel 2007 automatski ponudi standardni tip radne knjige Excel Workbook (*.xlsx), ali vi moete izabrati i neki drugi tip ako je potrebno. U ovom polju moete izabrati da radna knjiga bude spaena u prijanjim verzijama Excel-a ili odabrati opciju Maintain compatibility with Excel 97-2003 da bi se radna knjiga mogla otvarati sa svim prijanjim verzijama Excel-a. U protivnom bit ete onemogueni da otvorite vau radnu knjigu u nekoj od prijanjih verzija Excel-a, odnosno moi ete otvoriti radnju knjigu samo u Excel-u 2007. Kulturni centar Kralj Fahd 2009

Vau radnu knjigu moete spasiti i kao templetu (dizajnirani predloak), koju kasnije moete iskorisiti za kreiranje novih Excel-ovih radnih knjiga sa istom strukturom, odnosno izgledom. Da biste radnju knjigu spasili kao templetu u polju Save as type izaberete opciju Excel Template. Sljedei put kada budete kreirali novu radnu knjigu iz templete sa vaeg raunara (My templates), vaa nova templeta e se pojaviti u listi templeta. Radnu knjigu moete spasiti i kao web stranicu, ako u polju Save as type izaberete opciju Single File Web Page ili Web Page. Kada na ovaj nain spasiti radnu knjigu ona e biti spaena u HTML formatu tako da moe biti objavljena na Internetu i moi ete je otvoriti sa bilo kojim web pretraivaem, kao na slici 2.6., gdje je radna knjiga otvorena u Internet Explorer-u.
3. Kada odredite fasciklu, ime i tip radne knjige kliknite na dugme Save, da je spasite.
Slika 2.5. Spaavanje radne knjige (Save ili Save As)
S t r a n i c a | 12
Slika 2.6. Otvaranje radne knjige u Internet Explorer-u 2.2.2. Drugi naini spaavanja radne knjige 1. Kliknite na dugme Save, sa Alatne trake za brz pristup.
Slika 2.7. Spaavanje radne knjige preko dugmeta (Save) 2. Pritisnite istovremeno dugmadi (CTRL + S) na tastaturi. 2.3. PRIPREMA RADNE KNJIGE ZA PRINTANJA (PRINT PREVIEW) Prije nego to radnu knjigu isprintate na papir, moete pregledati i provjeriti njen izgled na ekranu, pomou opcije Print Preview: 1. Kliknite na Microsoft Office Dugme , naredbu Print i opciju Print Preview. (Microsoft Office Dugme Print Print Preview).
Slika 2.8. Pokretanje naredbe Print Preview 2. Zatim e se otvoriti Print Preview prozor u kojem moete pregledati radnu knjigu, stranicu po stranicu i izvriti odreene korekcije ako je potrebno. Kartica Print Preview sadri sljedee opcije:

Print - opcija pomou koje moete direktno poslati radnu knjigu na printanje, Page Setup opcija za podeavanje orijentacije i veliine papira za printanje, margina, unos zaglavlja i podnoja na stranice za printanje, itd... Zoom zumiranje dokumenta (poveanje ili smanjenje prikaza stranica), Next Page (sljedea stranica) i Previous Page (predhodna stranica) - pregled i kretanje izmeu stranica radne knjige. Show margins naredba za prikazivanje margina.
Slika 2.9. Izgled Print Preview prozora Izlaz iz Print Preview prozora mogu je na tri naina: 1. Kliknite na dugme Close Print Preview , sa Print Preview kartice.
2. Kliknite na dugme Close sa naslovne trake u gornjem desnom uglu ekrana. 3. Pritisnite Esc tipku na tastaturi.
2.4. PRINTANJE RADNE KNJIGE elite li poslati radnu knjigu direktno (brzo) na printanje bez ikakvih dodatnih opcija, koristite naredbu Quick Print, meutim ako elite isprintati cijelu radnu knjigu u vie primjeraka, samo dio radne knjige (nekoliko stranica) ili podesiti neke druge opcije prije printanja, onda koristite naredbu Print.
1.
Kliknite na Microsoft Office Dugme
, naredbu Print i opciju Print ili Quick Print.
Slika 2.10. Printanja radne knjige (Print i Quick Print) 2.
Ako ste odabrali naredbu Print, pojavit e se dijaloki okvir Print u kojem odreujete sljedee: U polju Printer, Name izaberite jedan od printera koji je instaliran na raunar ili kliknite na dugme Find Printer da pronaete printer koji vam je dostupan na lokalnoj mrei. U polju Print range birate koje stranice elite isprintati, (All) sve stranice aktivnog radnog lista, ili Pages samo odreene stranice (u polja From i To unesite raspon stranica koje elite isprintati). U polju Copies odreujete broj kopija i nain printanja. Ako je ukljuena opcija Collate (razvrstaj), tada e se dokument isprintati na nain da se sve stranice isprintaju u jednom primjerku, zatim u drugom, treem itd. Ako je ova opcija iskljuena, tada e se prva stranica isprintati u zadanom broju kopija, nakon nje druga, pa trea itd. U polju Print what moete izabrati printanje: (Selection) samo selekcije - oznaenog dijela radnog lista, (Active sheets) trenutno aktivnog radnog lista ili (Entire workbook) printanje cijele radne knjige sa svim njenim listovima.
3.
Kada podesite sve opcije za printanje kliknite na dugme OK, da poaljete radnu knjigu na printanje.
Slika 2.11. Podeavanje opcija za printanja radne knjige (Print)
3. RADNI LISTOVI (WORKSHEETS)

3.1. UMETANJE NOVOG RADNOG LISTA 1. Kliknite na karticu Home, a zatim iz grupe Cells, na naredbu Insert (umetni). Iz padajueg menija koji se pojavi izaberite opciju Insert Sheet. Novi radni list e se umetnuti ispred trenutno aktivnog radnog lista.
Slika 3.1. Umetanje novog radnog lista sa Home kartice (Insert Sheet)
2. U lijevom donjem uglu ekrana desni klik na ime radnog lista, ispred kojeg elite umetnuti novi list, iz menija koji se pojavi odaberite opciju Insert. Otvorit e se dijaloki okvir Insert Kulturni centar Kralj Fahd 2009

u kojem trebate izabrati vrstu radnog lista koji elite umetnuti, ako elite umetnuti prazan Excel-ov radni list kliknite na opciju Worksheet i dugme OK.
Slika 3.2. Umetanje novog radnog lista sa desnim klikom (Insert Worksheet) 3. U lijevom donjem uglu ekrana kliknite na zadnju karticu Insert Worksheet kombinaciju tipki (Shift+F11) na tastaturi, da umetnete novi radni list. ili pritisnite
Slika 3.3. Drugi naini umetanja radnog lista (Insert Worksheet)
3.2. BRISANJE RADNOG LISTA 1. Prvo oznaite radni list koji elite izbrisati. Zatim kliknite na karticu Home, iz grupe Cells, na naredbu Delete (izbrii) i opciju Delete Sheet. Ako se na random listu nalazi neki sadraj, pojavit e se dijaloki okvir koji trai potvrdu da stvarno elite izbrisati oznaeni list zajedno sa podacima koji se nalaze na njemu, da potvrdite brisanje kliknite na dugme Delete, da otkaete brisanje lista kliknite na dugme Cancel.
Slika 3.4. Brisanje radnog lista preko Home kartice (Delete Sheet)
Slika 3.5. Poruka za potvrdu brisanja radnog lista (Delete Sheet)
S t r a n i c a | 18 2. Desni klik na ime radnog lista koji elite izbrisati, iz menija koji se pojavi odaberite opciju Delete. Kao i u predhodnom sluaju ako postoje podaci na radnom listu otvorit e se dijaloki okvir u kojem trebate potvrditi brisanje sa klikom na dugme Delete.
Slika 3.6. Brisanje radnog lista sa desnim klikom (Delete) 3.3. PROMJENA IMENA RADNOM LISTU 1. Prvo oznaite radni list kojem elite promijeniti ime. Zatim kliknite na karticu Home, iz grupe Cells, na naredbu Format i opciju Rename Sheet. Ime radnog lista e se zatamniti a vi ukucajte novo ime po elji i pritisnite tipku Enter na tastaturi.
Slika 3.7. Promjena imena radnom listu preko Home kartice (Rename Sheet) 2. Radnom listu moete promijeniti ime na nain da dva puta kliknete na ime radnog lista kojem elite promijeniti ime, kada se njegovo ime zatamni, upiite novo ime i pritisnite tipku Enter na tastaturi. Kulturni centar Kralj Fahd 2009

3. Desni klik na ime radnog lista, iz menija koji se pojavi odaberite opciju Rename, kada se ime zatamni vi ukucajte novo ime radnom listu.
Slika 3.8. Promjena imena radnom listu sa desnim klikom (Rename) 3.4. PREMJETANJE I KOPIRANJE RADNOG LISTA 1. Prvo oznaite radni list koji elite premjestiti ili kopirati. Zatim kliknite na karticu Home, iz grupe Cells, na naredbu Format i opciju Move or Copy Sheet. Pojavit e se dijaloki okvir Move or Copy sa sljedeim opcijama:

U polju To book odaberite u koju radnu knjigu elite premjestiti ili kopirati oznaeni radni list. Zatim u polju Before sheet oznaite gdje odnosno ispred kojeg radnog lista elite umetnuti oznaeni list. to je najvanije ako elite kopirati radni list oznaite opciju Create a copy (napraviti kopiju), a ako samo premjetate list onda ova opcija ne treba biti oznaena.
Slika 3.9. Premjetanje ili kopiranje radnog lista (Move or Copy)
S t r a n i c a | 20 2. Desni klik na radni list koji elite kopirati ili premjestiti, iz menija koji se pojavi odaberite opciju Move or Copy. Pojavit e se dijaloki okvir Move or Copy, koji je detaljno objanjen u gore navedenom primjeru.
Slika 3.10. Premjetanje ili kopiranje radnog lista (Move or Copy) 3. Kliknite i drite pritisnutu lijevu tipku mia na kartici radnog lista koji elite premjestiti, pokaziva mia e promijeniti oblik u strelicu ispod koje se nalazi list papira, povucite mi do mjesta na koje elite premjestiti radni list a potom otpustite tipku mia. Dok povlaite mi, mala crna strelica vam pokazuje trenutno odredite. Da biste kopirali radni list postupak je potpuno isti samo to morate drati pritisnutu tipku Ctrl na tastaturi dok povlaite mi na drugo mjesto.
4. UNOS I OBRADA PODATAKA

4.1. KRETANJE RADNOM TABELOM Po radnoj tabeli moete se kretati pomou mia i tastature, na sljedei nain:
Pomou tipki sa strelicama na tastaturi kreete se za jednu eliju gore, dolje, lijevo ili desno . Pomou tipke Enter pomjerate se jednu eliju dolje, a kombinacija tipki (Shift Enter), pomjera vas jednu eliju gore. Tipkom Tab pomiete se za jednu eliju desno, a kombinacija tipki (Shift Tab) za eliju ulijevo. Pomou tipke Home pomiete se u prvu eliju u redu u kojem se nalazi trenutno aktivna elija. Kombinacija tipke (End ) pomie vas u posljednju eliju u redu u kojem je trenutno aktivna elija. Kombinacija tipki (End ) pomie vas u prvu eliju u koloni u kojoj je trenutno aktivna elija.

Kombinacija tipki (End ) pomie vas u zadnju eliju u koloni u kojoj je trenutno aktivna elija. Pomou strelica u donjem lijevom uglu radne tabele pomiemo se na sljedei, predhodni, zadnji ili prvi list radne knjige. Sa jednog lista na drugi unutar radne knjige, moete se premjetati i klikom na njegovu karticu (Tab). Pomou klizne trake za okomiti pomak moete pregledati redove prema dolje sve do zadnjeg reda u radnom listu, sa klikom na strelicu na dnu klizne trake. Pomou klizne trake za vodoravni pomak moete pregledati kolone sve do zadnje, 256-e kolone u radnom listu.
4.2. OZNAAVANJE ELIJA

Odreenu eliju moete oznaiti na vie naina, ali je svakako najjednostavnije da direktno kliknete sa miem na datu eliju. elija na koju pritisnete sa miem bit e uokvirena podebljanim crnim okvirom, njena adresa e se pojaviti u polju za adresu elije a njen sadraj ukoliko ga ima pojavit e se u traci za formule. Uokvirena elija je aktivna elija, to znai da e se sve izmijene koje uradite odnositi na njen sadraj. Osim toga vi moete oznaiti i vie elija istovremeno, koje potom nazivamo skupom elija ili rasponom elija. elije moete oznaiti na sljedee naina: eliju oznaite tako da kliknete sa miem na nju (oznaena podebljanim crnim okvirom).
Slika 4.1. Oznaena (aktivna) elija Vie elija odjednom oznaite tako to postavite pokaziva mia u poetnu eliju, drite pritisnutu lijevu tipku mia i vuete mi preko svih elija koje elite oznaiti. Zatim otpustite tipku mia. Poetna elija je bijele boje to znai da je aktivna, a ostale oznaene elije su zatamnjene. Vie elija ili raspon elija moete oznaiti i tako da kliknete u poetnu eliju, drite pritisnutu tipku Shift i kliknete u posljednju eliju raspona.
Slika 4.2. Oznaeno je vie elija odjednom (raspon elija) Vie zasebnih raspona elija oznaite na nain da drite pritisnutu tipku Ctrl a lijevom tipkom mia oznaavate eljene elije ili raspone elija.
Slika 4.3. Oznaeno je vie zasebnih raspona elija
elije moete oznaiti pomou tipke Shift i tipki sa strelicama tako da kliknete u poetnu eliju, zatim pritisnete tipku Shift a pomou tipki sa strelicama kreete se preko elija koje elite oznaiti.
Kolonu oznaite tako to kliknete na zaglavlje kolone (sivi okvir na vrhu sa slovom kolone), a vie kolona tako da pritisnete lijevu tipku mia i vuete po zaglavlju u eljenom smjeru. Drite li pritisnutu tipku Ctrl na tastaturi a zatim oznaavate zaglavlja pojedinog kolona, oznait ete vie kolona koje nisu u nizu. Red oznaavate sa klikom na zaglavlje reda, odnosno na broj reda sa lijeve strane prozora. Vie redova oznaavate tako to drite pritisnutu lijevu tipku mia i vuete ga po zaglavlju redova prema gore ili dolje. Vie redova odjednom moete oznaiti i tako da drite pritisnutu tipku Ctrl na tastaturi a zatim oznaavate zaglavlja pojedinih redova. Cijelu radnu tabelu oznaite sa klikom na sjecite zaglavlja kolona i redova, kocka izmeu slova A i broja 1.
Slika 4.4. Oznaavanje (selekcija) cijele radne tabele
4.3. UNOS PODATAKA U ELIJE

Postoje dva naina unosa podataka u elije: unoenje podataka direktno u aktivnu eliju i unoenje podataka u traku za formule (formula bar).
4.3.1. Unoenje podataka direktno u aktivnu eliju

1. Kliknite u eliju u koju elite unijeti podatke. 2. A zatim unesite podatke i kliknite na tipku Enter na tastaturi.
Slika 4.5. Primjer unoenja podataka direktno u eliju 4.3.2. Unoenje podataka u traku za formule (Formula Bar) 1. Oznaite eliju u koju elite unijeti podatke. 2. Kliknite u traku za formule (Formula Bar) i unesite eljene podatke. 3. A zatim potvrdite unos sa klikom na dugme Enter (unesi) sa trake za formule. elite li ponititi unos podataka, kliknite na dugme Cancel (odustani) .
Slika 4.6. Primjer unoenja podataka u traku za formule Kulturni centar Kralj Fahd 2009
S t r a n i c a | 24 Zaponete li unos podataka u neku eliju poetnim slovom koje se ve nalazi u jednoj od elija u istoj koloni, Excel 2007 automatski ponudi sadraj te elije da bi vam olakao unos. Ako se slaete sa ponuenim podatkom pritisnite tipku Enter na tastaturi, a ako namjeravate unijeti neki drugi sadraj u eliju nastavite sa unosom podataka koje elite ignoriui ponueni sadraj. Tekst u Excel-u 2007 automatski se poravnava u lijevu stranu elije dok se numeriki podaci automatski poravnavaju u desnu stranu elije. Numerike podatke naknadno ureujete pomou dugmadi na kartici Home iz grupe Number, kao to su broj decimalnih mjesta, valute ili procentualna vrijednost. Prilikom unosa numerikih podataka brojevi ne prelaze u susjednu eliju kao tekst, ve se automatski formatiraju u nauni format, ako se radi o cijelim brojevima ili se irina elije automatski proiri za irinu broja.
Slika 4.7. Automatsko formatiranje podataka u Excel-u 4.4. PROMJENA PODATAKA I BRISANJE SADRAJA ELIJE 4.4.1. Promjena podataka u elijama Podatke u elijama mijenjate na nain da eliju oznaite a zatim u nju unesete novi podatak i kliknete na dugme Enter na tastaturi ili preete u neku drugu eliju u tabeli. Ako elite promijeniti samo dio sadraja u eliji, dva puta kliknete na eliju da se pojavi kursor u njoj, a zatim izbriete ili dopiete sadraj. Drugi nain je da oznaite eliju i pritisnete tipku F2, nakon ega e se u eliji pojaviti kursor, a zatim se po sadraju elije moete kretati pomou tipki sa strelicama na tastaturi. Sadraj oznaene elije moete mijenjati i na traci za formule, tako da oznaite eliju a zatim u traku za formule unesete promjene. Pomou tipke Backspace briete znak lijevo, a pomou tipke Delete znak desno od kursora.
4.4.2. Brisanje sadraja elija Dva naina za brisanje sadraja elija: 1. Oznaite eliju ili vie elija iz kojih elite izbrisati sadraj, zatim pritisnete tipku Delete na tastaturi. 2. Oznaite elije iz kojih elite izbrisati sadraj. Zatim kliknite na karticu Home, iz grupe Editing, na naredbu Clear koje ste oznaili. i opciju Clear All. Izbrisat e se sadraj i format elija
Slika 4.8. Brisanje sadraja elija (Clear All) Naredba Clear (izgleda kao gumica za brisanje) sadri sljedee opcije za brisanje: Clear All brisanje sadraja elija zajedno sa njenim formatom, Clear Formats brisanje samo formata elije, Clear Contents brisanje samo sadraja elije bez formata i Clear Comments (brisanje samo komentara sa elije ako postoji). 4.5. PREMJETANJE I KOPIRANJE SADRAJA ELIJA 4.5.1. Premjetanje sadraja elija 1. Oznaite elije koje elite premjestiti, zatim sa Home kartice, iz grupe Clipboard, kliknite na dugme Cut (izrei), oznaite eliju gdje elite premjestiti izrezane elije i kliknite na dugme Paste (zalijepi). Ako koristite ovu metodu premjetanja sadraja, Excel vas nee upozoriti ako odredina elija ima ve neki sadraj i da li ga elite zamijeniti, nego e odmah preko tog sadraja zalijepiti novi.
Slika 4.9. Premjetanje elija pomou dugmia sa Home kartice (Cut & Paste) Kulturni centar Kralj Fahd 2009
S t r a n i c a | 26 2. Oznaite eliju ili elije koje elite premjestiti, postavite mi na ivicu elije tako mi promijeni oblik u dvoglavu strelicu, pritisnite lijevu tipku mia i odvucite oznaene elije na mjesto gdje ih elite premjestiti. Zatim otpustite lijevu tipku mia. Ako oznaene elije elite premjestiti na mjesto gdje se nalaze elija koje nisu prazne ve sadre neke podatke, pojavit e se upozorenje sa pitanjem da li stvarno elite premjetanjem zamijeniti sadraj odredinih elija.
Slika 4.10. Upozorenje da li stvarno elite premjetanjem zamijeniti sadraj odredinih elija 3. Trei nain premjetanja sadraja oznaenih elija je da oznaene elije odvuete desnom tipkom mia na eljeno mjesto. Kada otpustite desnu tipku mia, pojavit e se meni u kojem trebate izabrati opciju Move Here (premjesti ovdje).
Slika 4.11. Premjetanje elija povlaenjem mia
4.5.2. Kopiranje sadraja elije 1. Oznaite elije koje elite kopirati, zatim sa Home kartice, iz grupe Clipboard, kliknite na dugme Copy (kopiraj), oznaite eliju gdje elite umetnuti kopirani sadraj i kliknite na dugme Paste (zalijepi). Oznaeni sadraj e se kopirati na odredine elije.
Slika 4.12. Kopiranje elija pomou dugmia sa Home kartice (Copy & Paste) 2. Oznaite eliju ili elije koje elite kopirati, postavite mi na ivicu elije tako mi promijeni oblik u dvoglavu strelicu, pritisnite tipku Crtl na tastaturi da se uz strelicu pojavi znak + to je oznaka da se tekst kopira, a ne premjeta. Drite pritisnutu tipku Crtl i lijevu tipku mia i odvucite oznaene elije na mjesto gdje ih elite kopirati. Zatim prvo otpustite lijevu tipku mia a onda tek tipku Crtl, inae e se sadraj oznaenih elija premjestiti, a ne kopirati. 3. Trei nain kopiranja sadraja oznaenih elija je da oznaene elije odvuete desnom tipkom mia na eljeno mjesto. Kada otpustite desnu tipku mia, pojavit e se meni u kojem trebate izabrati opciju Copy Here (kopiraj ovdje).
Slika 4.13. Kopiranje elija povlaenjem mia

Sadraj elija moete kopirati i premjetati, i sa jednog lista radnje knjige na drugi ili sa jedne radne knjige u drugu.
4.6. KREIRANJE NOVE LISTE ZA AUTOMATSKU ISPUNU (CUSTOM LISTS) U programu Microsoft Excel postoje gotove liste za automatsku ispunu, s tim da i vi sami moete kreirati i dodavati nove liste. Automatske liste mogu biti brojevi u nizu, datumi, dani u sedmici, mjeseci u godini, razni brojani nizovi, imena radnika ili studenate koje esto koristite u radnim knjigama ili bilo koji drugi nazivi koje elite da program automatski unese za vas radi utede vremena. Da kreirate novu listu za automatsku ispunu uradite sljedee: 1. Kliknite na Microsoft Office Dugme i naredbu Excel Options.
Slika 4.14. Pokretanje naredbe za kreiranje nove liste 2. Pojavit e se dijaloki okvir Excel Options, u kojem treba da kliknete na karticu Popular sa lijeve strane okvira, a zatim na dugem Edit Custom Lists (modifikovati korisniku listu).
Slika 4.15. Pokretanje naredbe za kreiranje nove liste (Edit Custom Lists) 3. Otvorit e se novi dijaloki okvir Custom Lists u kojem se sa lijeve strane nalaze ve postojee liste za automatsku ispunu. Da biste kreirali novu listu kliknite na opciju NEW LIST, a u okviru List entries unesite sadraj nove liste, poslije svake stavke u listi kliknite na tipku Enter na tastaturi. Kada ste unijeli cijelu listu kliknite na dugme Add, da je dodate meu ostale liste za automatsku ispunu sa lijeve strane okvira. Kulturni centar Kralj Fahd 2009
Slika 4.16. Kreiranje nove liste za automatsku ispunu (Custom Lists) 4. Zatim kliknite na dugme OK dva puta da zatvorite obadva dijaloka okvira i proces kreiranja nove liste je zavren.
Da biste primijenili novu listu koju ste kreirali pratite postupak objanjen u sljedeem poglavlju. Automatska ispuna (brzi unos podataka u nizu).
4.7. AUTOMATSKA ISPUNA PODATAKA U NIZU Kada u susjedne elije elite unijeti podatke u nizu, koristite mogunost automatske ispune podataka (Fill), tako da Excel program automatski unese podatke u nizu umjesto vas. Sa automatskom ispunom podataka moete: automatski nastaviti unos brojeva u nizu, datuma, dana u sedmici, mjeseci u godini, nastaviti brojani niz koji vi elite, itd... 1. U prvu eliju unesite podatak sa kojim elite zapoeti niz i potvrdite unos (npr. Ponedjeljak), zatim postavite pokaziva mia u donji desni ugao elije u koju ste unijeli podatke . Kada mi promijeni oblik u znak +, pritisnite desnu tipku mia i povuciti mi u eljenom smjeru (desno ako ispunjavate elije udesno ili prema dolje ako ispunjavate elije ispod aktivne elije). Ispod svake elije preko koje povlaite mi pojavit e se podaci koji se unose. Kada unesete dovoljno podataka (cijeli niz ili samo dio), otpustite desnu tipku mia.
Slika 4.17. Automatsko unoenje dana u sedmici (Fill) Kulturni centar Kralj Fahd 2009
S t r a n i c a | 30 2. Kada povuete znak plus za automatsku ispunu, pojavit e se dugme za automatsku ispunu (Auto Fill Options) , tako da moete izabrati na koji nain elite ispuniti oznaene elije. Moete izabrati sljedee opcije: Fill Series (ispuni niz) i Fill Days (ispuni dane), da ispunite elije sa danima u nizu za na primjer, Copy Cells (kopiraj elije) da u sve oznaene elije unesete kopiju potpuno iste podatke kao to su u prvoj eliji, da prenesete samo format elije na oznaene elije koristite opciju Fill Formatting Only (prenesi samo format elije). da prenesete samo kopiju sadraj elije bez formata izaberite opciju Fill Without Formatting (ispuni bez formatiranja).
Slika 4.18. Podeavanje opcija za automatsku ispunu Ako se desi da program ne prepozna niz, u elije koje ste oznaili unijet e se kopija sadraja iz prve elije. U tom sluaju potrebno je unijeti prve dvije stavke niza koji elite kreirati, (za niz rednih brojeva, npr. 1, 2, 3 itd., potrebno je unijeti u dvije susjedne elije brojeve 1 i 2), zatim oznaite obje elije, potom sa klikom na desni donji ugao elije razvucite i unesite ostatak brojeva sa automatskom ispunom.
Slika 4.19. Unoenje prva dva broja da bi program prepoznao niz Kada unesete i oznaite podatke u dvije susjedne elije, tada programu dajete ideju kako niz treba rasti.
Slika 4.20. Oznaite prva dva broja da bi program prepoznao niz Rezultat je prikazan na slici ispod.
Slika 4.21. Rezultat automatski unesenog niza brojeva iz primjera
4.8. AUTOMATSKI UNOS ISTIH PODATAKA (FILL)

U oznaene elije moete unijeti potpuno iste podatke iz susjedne elije koritenjem naredbe Fill (ispuni), na sljedei nain:
1. Prvo oznaite sadraj elije zajedno sa elijama na koje elite prenijeti dati sadraj. 2. Kliknite na karticu Home, zatim iz grupe Editing, kliknite na naredbu Fill. 3. Iz padajueg menija odaberite smjer u kojem se nalaze elije koje elite ispuniti: Down (dolje), Right (desno), Up (gore), Left (lijevo), itd... U primjeru sa slike odabrana je opcija Down da bi se ispunile odabrane elije sa brojem 5 prema dolje, kao rezultat dobit ete elije kao na slici 4.8.
Slika 4.22. Automatsko unoenja podataka iz susjedne elije (Fill)
Slika 4.23. Rezultat unoenja podataka iz gore navedenog primjera (Fill) 4.9. AUTOMATSKA ISPUNA ELIJA POSEBNIM ZNAKOVIMA Zaglavlje tabele ili druge elije radi ljepeg izgleda moete ispuniti posebnim znakovima kao to su zvijezdice, povisilice, znak jednako, znak plus, itd... 1. Prvo unesite znak sa kojim elite ispuniti elije i potvrdite unos. 2. Zatim oznaite eliju u koju ste unijeli znak zajedno sa drugim elijama koje elite ispuniti sa istim znakom i kliknite na karticu Home. Potom iz grupe Alignment kliknite na strelicu u donjem desnom uglu grupe , da vidite sve opcije za ovu grupu.
Slika 4.24. Pokretanje naredbe za automatska ispuna elija posebnim znakovima 3. Pojavit e se dijaloki okvir Format Cells sa otvorenom Alignment karticom. Zatim u polju Horizontal izaberite opciju Fill i kliknite na dugme OK. Oznaene elije e se ispuniti sa znakom koji ste prvobitno unijeli (u naem primjeru sa znakom *). eliju moete automatski ispuniti sa posebnim znakovima i drugim redoslijedom: da prvo oznaite elije, odaberete opciju Fill iz dijalokog okvira Format Cells a na kraju unesete znak sa kojim elite ispuniti elije.
Slika 4.25. Automatska ispuna elija posebnim znakovima (Fill)
Slika 4.26. Rezultat automatske ispune sa znakom * (Fill)
4.10.
LOMLJENJE TEKSTA U ELIJAMA (WRAP TEXT)
Prilikom unosa podataka tekst moe prelaziti u susjednu eliju, ali kad oznaite susjednu eliju viak teksta u predhodnoj eliji se sakrije. Time se podaci ne gube, nego se samo sakriju iza podataka trenutno oznaene elije, oznaite li ponovo predhodnu eliju, vidjet ete njen cjelokupan sadraj. Da biste sprijeili ovo skrivanje podataka potrebno je sadraj koji je predug prelomiti, tako da stane u okvir elije u kojoj je ispisan. Lomljenje teksta u elijama takoer primjenjujete kada elite sadraj elije ispisati u dva ili vie redova radi ljepeg izgleda tabele i to na sljedei nain: 1. Oznaite eliju, vie elija, cijeli red ili kolonu u kojoj elite lomiti tekst. 2. Zatim kliknite na Home karticu i iz grupe Alignment na naredbu Wrap Text.
Slika 4.27. Lomljenje teksta u elijama (Wrap text) Kulturni centar Kralj Fahd 2009
3. Ili kliknite na strelicu u donjem desnom uglu Alignment grupe, da otvorite sve opcije za poravnanje sadraja elija. 4. Pojavit e se dijaloki okvir Format Cells, sa otvorenom Alignment karticom, na kojoj treba da potvrdite naredbu Wrap Text (umotaj tekst) i kliknete na dugme OK. Oznaeni tekst e se prelomiti u eliji, ako se to ne desi suzite kolonu u kojoj se nalazi data elija da bi se tekst prelomio.
Slika 4.28. Lomljenje teksta u elijama (Wrap text)
Slika 4.29. Izgled elija prije i poslije lomljena teksta Drugi nain lomljena teksta je da oznaite elije u kojima elite prelomiti tekst i pritisnete kombinaciju tipki (Alt + Enter) na tastaturi.
5. UREIVANJE RADNE TABELE

5.1. FORMATIRANJE ELIJA U Excel-u moete primjeniti specifino formatiranje na elije, koje nije mogue u ostalim Microsoft programima. Da biste formatirali odreenu eliju ili grupu elija: 1. Prvo oznaite eliju (elije), koje elite formatirati. 2. Sa Home kartice, kliknite na strelicu u donjem desnom uglu Alignment ili Number grupe. Kulturni centar Kralj Fahd 2009
Slika 5.1. Otvaranje dijalokog okvira za formatiranje elija 3. Bilo na koju strelicu da ste kliknuli, otvorit e se dijaloki okvir Format Cells, na kojem se nalazi nekoliko kartica za formatiranje elija: Number kartica dozvoljava formatiranje sadraja elija u razliite vrste formata (broj, tekst, valutu,...). Takoer moete odrediti broj decimalnih mjesta u broju (Decimal places), odreivanje izgleda negativnih brojeva (Negative numbers), odrediti valutu koja e se prikazati u eliji (Currency), formatirati brojeve kao datum (Date), prikazati brojeva u vremenskom formatu (Time), prikazati brojeve u procentima (Percentage), formatirati sadraj elija kao tekst (Text), itd... Alignment na ovoj kartici podeavate horizontalno i vertikalno poravnanje teksta u elijama, lomljenje teksta (Wrap text), sastavljanje oznaenih elija (Merge cells) i smjer ispisa teksta u elijama (Orientation). Font kartica slui za odreivanje vrste fonta, stila, veliine, boje i ostala svojstva ispisa teksta u elijama. Border ureivanje stila okvira oko elija (Style) i njegove boje (Color). Fill ureivanje stila i boje pozadine elija (Background Color). Protection ova kartica omoguava zakljuavanje elija (Locked) i skrivanje formula u elijama (Hidden). Ove dvije opcije su mogue samo u sluaju ako je i cijeli radni list zatien (Protected), da zatitite radni list sa ifrom od bilo kakvih izmjena koristite naredbu (Review Protect Sheet).
Slika 5.2. Dijaloki okvir za ureivanje elija (Format Cells)
5.1.1. Dodavanje okvira i boje elijama Okvir (Border) i boja (Color), elijama se mogu dodati samostalno i automatski koritenjem stilova. Da biste dodali okvir elijama samostalno: 1. Oznaite elije kojima elite dodati okvir. 2. Sa Home kartice, iz grupe Font, kliknite na strelicu pored naredbe Borders (ako elite primjeniti okvir koji ste koristili zadnji put, dovoljno je da samo kliknete na naredbu Borders, da se on ponovo primjeni). 3. Iz padajueg menija koji se pojavi izaberite odgovarajui okvir (na slici 4.16. izabrana je opcija All Borders, da se prikau svi okviri oko oznaenih elija).
Slika 5.3. Dodavanje okvira elijama (Borders) Da biste samostalno dodali boju pozadine elijama: 1. Prvo oznaite elije kojima elite dodati boju pozadine. 2. Sa Home kartice, iz grupe Font, kliknite na strelicu pored naredbe Fill. 3. Iz padajueg menija koji se pojavi izaberite boju pozadine koja vam se svia. Boja pozadine oznaenih elije e se ofarbati u odabranu boju.
Slika 5.4. Odreivanje boje pozadine elija (Fill)
5.1.2. Koritenje stila za dodavanje okvira i boje elijama Da biste automatski dodali okvir i boju elijama, koristite naredbu Cell Styles: 1. Prvo oznaite elije na koje elite primjeniti stil. 2. Sa Home kartice, iz grupe Styles, kliknite na naredbu Cell Styles. 3. Iz padajue liste koja se pojavi izaberite odgovarajui stil elije (na slici 4.18. izabran je stil sa svijetlo-sivom pozadinom elije i tamno-sivim okvirom). Kulturni centar Kralj Fahd 2009
Slika 5.5. Odreivanje stila elije (Cell Styles)
5.2. UMETANJE REDOVA, KOLONA I ELIJA 5.2.1. Umetanje redova u radnu tabelu 1. Kliknite u eliju iznad koje elite umetnuti novi red, zatim sa kartice Home, iz grupe Editing kliknite na strelicu pored naredbe Insert i opciju Insert Sheet Rows (ako ste predhodno koristili komandu za umetanje novog reda dovoljno je da samo kliknete na naredbu Insert da se umetne novi red). Novi red e se umetnuti iznad oznaene elije.
Slika 5.6. Umetanje novog reda u radnu tabelu preko Home kartice 2. Drugi nain je da na zaglavlje reda iznad kojeg elite umetnuti novi red kliknete desnom tipkom mia, a zatim u meniju koji se pojavi izaberete opciju Insert.
Slika 5.7. Umetanje novog reda u radnu tabelu sa desnim klikom Kulturni centar Kralj Fahd 2009

Ako oznaite vie redova odjednom (npr. 5), naredba Insert, umetnut e onoliko novih redova koliko ste ih oznaili (5), isti sluaj je i sa umetanjem kolona u radnu tabelu.
5.2.2. Umetanje kolona u radnu tabelu 1. Kliknite u eliju ispred koje elite umetnuti novu kolonu, zatim sa kartice Home, iz grupe Editing kliknite na strelicu pored naredbe Insert i opciju Insert Sheet Columns. Nova kolona e se umetnuti ispred oznaene elije.
Slika 5.8. Umetanje nove kolone u radnu tabelu preko Home kartice 2. Drugi nain je da na zaglavlje kolone ispred koje elite umetnuti novu kolonu kliknete desnom tipkom mia, a zatim u meniju koji se pojavi izaberete opciju Insert.
Slika 5.9. Umetanje nove kolone u radnu tabelu sa desnim klikom

Ako oznaite vie kolona odjednom (npr. 5), naredba Insert, umetnut e onoliko novih kolona, koliko ste ih oznaili (5).
5.2.3. Umetanje novih elija 1. Kliknite na mjesto gdje elite umetnuti novu eliju, zatim sa kartice Home, iz grupe Editing kliknite na strelicu pored naredbe Insert i opciju Insert Cells. Pojavit e se dijaloki okvir Insert sa sljedeim opcijama: Shift cells right koristite ovu opciju ukoliko elite umetnuti eliju tako da pomaknete ostale elije na desno, Shift cells down koristite ovu opciju ukoliko elite umetnuti novu eliju tako da pomaknete sve ostale elije prema dolje, Entire row opcija za umetanje cijelog novog reda, Entire column - opcija za umetanje nove kolone.
2. Odaberite opciju koju elite (u primjeru na slici odabrana je opcija: Shift cells down (pomjeri elije dolje) i kliknite na dugme OK. Kulturni centar Kralj Fahd 2009
Slika 5.10. Umetanje nove elije u radnu tabelu preko Home kartice Drugi nain je da na mjesto gdje elite umetnuti novu eliju kliknete desnom tipkom mia, a zatim iz menija koji se pojavi izaberete opciju Insert. Pojavit e se dijaloki okvir Insert kao i u predhodnom primjeru, u kojem odaberete opciju po elji.
Slika 5.11. Umetanje nove elije u radnu tabelu sa desnim klikom
Slika 5.12. Rezultat umetanja nove elije iz gore prikazanog primjera

5.3. BRISANJE REDOVA, KOLONA I ELIJA 5.3.1. Brisanje redova iz radne tabele 1. Kliknite na bilo koju eliju u redu koji elite izbrisati, zatim sa kartice Home, iz grupe Editing kliknite na strelicu pored naredbe Delete i opciju Delete Sheet Rows (ako ste predhodno koristili komandu za brisanje reda dovoljno je da samo kliknete na naredbu Delete). Red u kojem se nalazila oznaena elija e se izbrisati.
Slika 5.13. Brisanje redova iz radne tabele preko Home kartice 2. Drugi nain je da na zaglavlje reda koji elite izbrisati kliknete desnom tipkom mia, a zatim u meniju koji se pojavi izaberete opciju Delete.
Slika 5.14. Brisanje reda iz radne tabele sa desnim klikom na zaglavlje reda elite li izbrisati samo sadraj reda ali ne i itav red, koristite naredbu Clear, iz grupe Editing i opciju Clear Contents (izbrii sadraj). Takoer moete desnom tipkom mia kliknuti na oznaeni red i iz menija koji se pojavi izabrati opciju Clear Contents.
Slika 5.15. Brisanje samo sadraja cijelog reda (Clear Contents) Kulturni centar Kralj Fahd 2009
S t r a n i c a | 42 5.3.2. Brisanje kolona iz radne tabele 1. Kliknite na bilo koju eliju u koloni koju elite izbrisati, zatim sa kartice Home, iz grupe Editing kliknite na strelicu pored naredbe Delete i opciju Delete Sheet Columns. Kolona u kojoj se nalazila oznaena elija e se izbrisati.
Slika 5.16. Brisanje kolona iz radne tabele preko Home kartice 2. Drugi nain je da na zaglavlje kolone koju elite izbrisati kliknete desnom tipkom mia, a zatim u meniju koji se pojavi izaberete opciju Delete.
Slika 5.17. Brisanje kolone iz radne tabele sa desnim klikom na njeno zaglavlje elite li izbrisati samo sadraj kolone ali ne i itavu kolonu, koristite naredbu Clear, iz grupe Editing i opciju Clear Contents (izbrii sadraj).
5.3.3. Brisanje elija iz radne tabele 1. Oznaite eliju ili elije koje elite izbrisati, zatim sa kartice Home, iz grupe Editing kliknite na strelicu pored naredbe Delete i opciju Delete Cells. Pojavit e se dijaloki okvir Delete u kojem odreujete u kojem smjeru elite pomjeriti sadraj ostalih elija (lijevo, gore ili elite izbrisati cijeli red ili kolonu). elije koje su bile oznaene e se izbrisati a ostali sadraj radne tabele e se pomjeriti u smjeru koji ste odabrali.
Slika 5.18. Brisanje elija iz radne tabele preko Home kartice 2. Drugi nain je da na oznaenu eliju (elije) koju elite izbrisati kliknete desnom tipkom mia, a zatim u meniju koji se pojavi izaberete opciju Delete. Pojavit e se dijaloki okvir Delete kao i u predhodnom primjeru, u kojem odaberete opciju po elji (u naem primjeru: Shift cells left).
Slika 5.19. Brisanje elija iz radne tabele sa desnim klikom mia
Slika 5.20. Rezultat brisanja elija iz gore prikazanog primjera
S t r a n i c a | 44 5.4. PROMJENA VELIINE ELIJA, KOLONA I REDOVA Veliinu elije (elija) mijenjate tako to promijeniti irinu kolone ili visinu reda u kojoj se elija nalazi. 5.4.1. Promjena irine kolone preko Home kartice 1. Prvo oznaite kolonu ili kolone koje elite izmijeniti. 2. Otvorite Home karticu, i iz grupe Cells, kliknite na naredbu Format. 3. Zatim iz padajueg menija koji se otvori izaberite opciju Column Width, pojavit e se dijaloki okvir u kojem je potrebno unijeti brojanu vrijednost za irinu kolone. 4. Kada unesete vrijednost po elji, kliknite na dugme OK, da primijenite unesenu vrijednost na oznaenu kolonu. Ako elite da irinu kolone podesite automatski prema njenom najduem sadraju, iz padajueg menija izaberite opciju AutoFit Column Width (automatski podesi irinu kolone).
Slika 5.21. Promjena irine kolone preko Home kartice 5.4.2. Promjena irine kolone sa miem
Drugi nain promjene irine kolone je da postavite kursor izmeu dvije kolone u zaglavlju, kada kursor promijeni oblik u crnu dvoglavu strelicu pritisnite lijevu tipku mia i povucite mi u eljenom pravcu (poveajte ili smanjite irinu kolone). elite li da se kolona automatski podesi prema irini njenog najdueg sadraja, dva puta kliknite na desnu ivicu kolone u zaglavlju.
Slika 5.22. Promjena irine kolone sa miem 5.4.3. Promjena visine reda preko Home kartice 1. Prvo oznaite red ili redove koje elite izmijeniti. 2. Otvorite Home karticu, i iz grupe Cells, kliknite na naredbu Format. 3. Zatim iz padajueg menija koji se otvori izaberite opciju Row Width, pojavit e se dijaloki okvir u kojem je potrebno unijeti brojanu vrijednost za irinu kolone. 4. Kada unesete vrijednost po elji, kliknite na dugme OK, da primijenite unesenu vrijednost na oznaenu kolonu. Ako elite da visinu reda podesite automatski prema najduem sadraju u njemu, iz padajueg menija izaberite opciju AutoFit Row Height (automatski podesi visinu reda).
Slika 5.23. Promjena visine reda preko Home kartice
5.4.4. Promjena visine reda sa miem

Drugi nain promjene visine reda je da postavite kursor izmeu dva reda u zaglavlju, kada kursor promijeni oblik u crnu dvoglavu strelicu pritisnite lijevu tipku mia i povucite mi u eljenom pravcu (smanjite ili poveajte visinu reda).
Ako elite da se red automatski podesi prema visini njegovog najdueg sadraja, dva puta kliknite na donju ivicu reda u zaglavlju.
Slika 5.24. Promjena visine reda sa miem
6. UPOTREBA MATEMATIKIH FORMULA I FUNKCIJA

6.1. RAUNANJE OSNOVNIH MATEMATIKIH FORMULA Svaki proraun ili matematika formula u Excel-u poinje sa znakom jednakosti iza kojeg unosite podatke (adrese elija) i oznaku matematike operacije, + (sabiranje), - (oduzimanje), * (mnoenje) ili / (dijeljenje). U formulama se upotrebljavaju velika tampana slova za adrese elija i izmeu znakova ne smije biti razmak. Ako pogrijeite u pisanju formule, Excel e vas upozori na greku. Dva puta kliknite na eliju i ispravite greku. Matematike formule moete napisati sami ili izabrati neku od formula koje vam nudi Excel program, a nazivaju se Funkcije. Da biste napisali osnovnu matematiku formulu u Excel-u: 1. Prvo oznaite eliju u koju elite unijeti formulu, 2. zatim u eliju ili u Traku za formule, ukucajte znak jednakosti = i formulu koju elite, 3. kliknite na tipku Enter na tastaturi, da program izrauna formulu. 6.2. UMETANJE GOTOVIH FUNKCIJA Funkcije su formule koje su definisane u Excel programu, svaka od njih ima svoje ime i argument (koji se nalazi u zagradi). Neke od osnovnih funkcija u Excel-u su: Sum (suma) sabira sve elije u argumentu, Average (prosjek) rauna prosjek svih elija u argumentu, Min (minimum) - pronalazi najmanju vrijednost, Max (maksimum) pronalazi najveu vrijednost, Count (brojanje) rauna broj elija koje sadre numeriku vrijednost u rasponu elija koji se nalazi u argumentu. 6.2.1. Umetanje funkcije preko Insert Function dugmeta Da umetnete neku od ponuenih funkciju iz Excel programa: 1. Oznaite eliju u koju elite unijeti funkciju, 2. kliknite na Insert Function (umetni funkciju) dugme Kulturni centar Kralj Fahd 2009 , sa Trake za formule,
Slika 6.1. Umetanje funkcije preko Insert Function dugmeta 3. Otvorit e se dijaloki okvir Insert Function, u kojem treba da izaberete funkciju koju elite umetnuti. Postoje tri naina da izaberete funkciju: Pomou polja Search for a function (trai funkciju), moete zadati raunaru da pronae funkciju za vas, tako to ete ukucati ime funkcije (ako ga znate) ili opisati ta elite da izrauna ta funkcija, na Engleskom jeziku (u primjeru sa slike unijeli smo rije: Maximum). Kada unesete podatke kliknite na dugme Go, da program pronae funkciju koja vam odgovara. Sve funkcije koje je program pronaao da odgovaraju vaoj pretragi, prikazat e u polju Select a function, gdje treba da izaberete funkciju i na nju kliknete dva puta da se ona otvori.
Slika 6.2. Dijaloki okvir za biranje funkcije Drugi nain je da iz polja Or select a category (ili izaberi kategoriju), kliknete na strelicu prema dolje i izaberete jednu od ponuenih kategorija (funkcije su organizovane po kategorijama): All da vidite sve funkcije u Excel programu, Most Recently Used funkcije koje ste koristili u zadnje vrijeme, Financial- funkcije za finansije, Date & Time funkcije vezane za vrijeme i datum, Math & Trig Matematike i Trigonometrijske funkcije, itd... Kada izaberete jednu od ponuenih kategorija program e prikazati listu te kategorije u polju Select a function, gdje treba da izaberete funkciju i na nju kliknete dva puta da se ona otvori.
Slika 6.3. Izaberite opciju All da se prikau sve funkcije u Excel programu Trei nain je da iz funkcija koje su ve prikazane u polju Select a function (izaberi funkciju), izaberete funkciju po elji, tako to ete kliknuti na nju dva puta ili kliknuti jednom na funkciju a potom na dugme OK, da se funkcija otvori. Meutim ako funkcija nije prikazana u ovom popisu onda trebate koristiti jedan od gore navedenih naina da je pronaete.
Slika 6.4. Otvaranje Sum funkcije 4. Kada izaberete funkciju koju elite umetnuti, otvorit e se njen dijaloki okvir u kojem birate argumente za raunanje i kliknete na dugme OK da se formula izrauna. 6.2.2. Umetanje funkcije preko Formulas kartice 1. Oznaite eliju u koju elite umetnuti funkciju, Kulturni centar Kralj Fahd 2009

2. kliknite na karticu Formulas (formule), zatim iz grupe Function Library, izaberite jednu od ponuenih opcija: dugme Insert Function da vam se prikae dijaloki okvir Insert function koji smo objasnili u predhodnom poglavlju, AutoSum dugme za automatsko umetanje funkcije ili neku od prikazanih kategorija gdje trebate kliknuti na strelicu pored kategorije i izabrati funkciju po elji.
Slika 6.5. Umetanje funkcije preko Formulas kartice
6.3. RAUNANJE SUME (SUM) U Excel-u moete podatke odreenih elija sabrati na sljedea etiri naina: 1. Pisanje formule za sabiranje, 2. upotrebom matematike funkcije za sabiranje, 3. upotrebom dugmeta za sabiranje AutoSum (Automatsko sabiranje), sa Home kartice i grupe Editing, 4. i preko Statusne trake. 6.3.1. Pisanje formule za sabiranje Matematika funkcija sadri znak jednakosti, naziv funkcije i argumente unutar zagrada nad kojima se izvrava odreena funkcija. Matematika funkcija sabiranja izgleda ovako: =SUM(raspon elija). Raspon elija mora biti u zagradi i znak dvotaka : izmeu prve i zadnje elije u rasponu. Argumente, odnosno adrese elija moete u matematiku formulu unijeti na nekoliko naina: da napiete adrese svih elija koje elite sabrati (B5+B6+B7 itd...), da upiete raspon elija koje elite sabrati (B5:B9), da oznaite raspon elija koje unosite u formulu (pritisnite lijevu tipku mia i povucite mi preko svih elija u rasponu, od elije B5 do elije B9). Excel e automatski unijeti raspon elija u zagradu u formuli. Formulu za sabiranje moete napisati na sljedei nain: oznaite eliju u koju ete smjestiti formulu, napiite znak jednakosti i adrese svih elija koje elite sabrati = D5+D6+D7. Adrese elija moete sami upisati ili sa klikom na njih automatski unijeti njihove adrese u formulu (u primjeru sa slike: kliknite na eliju D5 i njena e se adresa unijeti u formulu, zatim unesite znak +, pa kliknite na eliju D6 da se njena adresa unese u formulu, itd...). Kada unesete sve podatke kliknite na tipku Enter na tastaturi, da bi se formula izraunala a rezultat unio u oznaenu eliju.
Slika 6.6. Pisanje formule za sabiranje (suma) 6.3.2. Upotreba matematike funkcije za sabiranje Drugi nain sabiranja je upotrebom matematike funkcije za sabiranje. 1. Oznaite eliju u koju elite unijeti funkciju, 2. kliknite na Insert Function dugme , sa Trake za formule ili sa Formulas kartice,
Slika 6.7. Pokretanje funkcije preko Trake za formule ili preko Formulas kartice 5. Otvorit e se dijaloki okvir Insert Function, u kojem u polju Select a function treba da izaberete funkciju za sabiranje SUM. Ako se funkcija ne nalazi u listi onda u polju Or select a category izaberite kategoriju All - da se prikau sve funkcije u programu, a potom u listi pronaite funkciju SUM i dva puta kliknite na nju.
Slika 6.8. Otvaranje funkcije za sabiranje (SUM) 6. Otvorit e se dijaloki okvir Function Arguments, u kojem treba da provjerite argumente odnosno raspon elija koje vam program nudi da sabere. Ako vam ponueni raspon elija ne odgovara direktno na radnim listu oznaite elije koje elite sabrati ili kliknite na dugme za izmijenu raspona elija a potom oznaite elije.
S t r a n i c a | 52 Slika 6.9. Izgled dijalokog okvira za umetanje SUM funkcije
6.3.3. Upotreba dugmeta za Automatsko sabiranje (AutoSum) Trei nain sabiranja je upotrebom dugmeta AutoSum sa Home kartice, iz grupe Editing: 1. Oznaite eliju u koju elite smjestiti rezultat i kliknite na dugme AutoSum .
2. U oznaenoj eliji pojavit e se funkcija sa rasponom elija (u primjeru: =SUM(E6:E11)). Ako je oznaena elija na dnu kolone funkcija automatski ponudi raspon elija u toj koloni. Ako je oznaena elija na kraju reda sa desne strane, funkcija ponudi raspon elija u tom redu, ako se iznad nje ne nalaze dvije elije sa numerikim podacima (tada funkcija AutoSum ponudi sabiranje tih dviju elija iznad). Uvijek provjerite da li je ponueni raspon elija taan (da li ukljuuje elije koje elite sabrati), ako ne onda vi sami oznaite raspon elija, meutim ako je raspon elija taan kliknite na tipku Enter na tastaturi, da se formula izrauna.
Slika 6.10. Umetanje funkcije za sabiranje preko AutoSum dugmeta

6.3.4. Sabiranje preko statusne trake 1. Kada oznaite raspon elija koje elite sabrati, na statusnoj traci se prikae rezultat za vie funkcija, izmeu ostalog i za sumu.
Slika 6.11. Sabiranje preko Statusne trake (Sum) Ako se rezultat za suma oznaenih elija ne vidi na Statusnoj traci (ve neki drugi podatak), kliknite na Statusnu traku desnom tipkom mia i iz menija koji se pojavi oznaite funkciju Sum, da bi se ona prikazala automatski na Statusnoj traci.
Slika 6.12. Ukljuivanje SUM funkcije na Statusnoj traci 2. Kada se rezultat za sumu (SUM) prikae na Statusnoj traci, oznaite eliju u koju ga elite unijeti i upiite rezultat. Nedostatak ovog naina raunanja je upravo to to rezultat morate sami unositi u eliju, ali ovo je ujedno i najbolji nain uporeivanja rezultata u razliitim kolonama ili redovima. Formule za ostale osnovne matematike operacije: oduzimanje, mnoenje i dijeljenja, unosite na isti nain kao i formulu za sabiranje (sumu). Ako promjenite podatke u nekoj eliji koja se nalazi u rasponu elija, za koje ste raunali matematiku funkciju automatski e to uticati i na rezultat formule i izmijeniti ga. 6.4. RAUNANJE PROSJEKA (AVERAGE) Prosjenu vrijednost izraunavate pomou funkcije AVERAGE, iji sadraj igleda ovako: =AVERAGE(raspon elija) 6.4.1. Pisanje formule za raunanje prosjeka 1. Oznaite eliju u koju elite smjestiti formulu i upiite =AVERAGE, a zatim upiite ili oznaite raspon elija iji prosjek elite izraunati (u primjeru sa slike: (E6: E11)) i kliknite na tipku Enter na tastaturi. Raspon elija mora biti napisan u zagradi i sa dvotakom : izmeu prve i zadnje elije u rasponu.
Slika 6.13. Pisanje formule za raunanje prosjeka (AVERAGE) 6.4.2. Upotreba gotove funkcije za raunanje prosjeka 1. Oznaite eliju u koju elite unijeti funkciju, 2. kliknite na Insert Function dugme , sa Trake za formule ili sa Formulas kartice.
Slika 6.14. Pokretanje funkcije preko Trake za formule ili preko Formulas kartice 3. Otvorit e se dijaloki okvir Insert Function, u kojem treba da izaberete funkciju za prosjek AVERAGE i kliknete na dugme OK. Postupak pronalaenja funkcije je isti kao i za sumu, objanjen je u odlomku Upotreba gotove funkcije za sabiranje.
Slika 6.15. Otvaranje funkcije za prosjek (AVERAGE)
S t r a n i c a | 56 4. Pojavit e se dijaloki okvir Function Arguments, u kojem treba da provjerite argumente odnosno raspon elija koje vam program nudi za izraunavanje prosjeka. Ako vam ponueni raspon elija ne odgovara direktno na radnom listu oznaite elije ili kliknite na dugme za promjenu raspona elija, a potom oznaite raspon elije za koje trebate izraunati prosjek.
Slika 6.16. Mijenjanje raspona elija za funkciju AVERAGE 5. Ako ste kliknuli na dugme za promjenu raspona elija dijaloki okvir Function Arguments e se sakriti, zatim miem oznaite raspon elija u radnoj tabeli i ponovo kliknite na isto dugme da bi se dijaloki okvir ponovo pojavio. Kada ste unijeli taan raspon elija kliknite na dugme OK da se formula izrauna.
Slika 6.17. Mijenjanje raspona elija preko Dugmeta za promjenu raspona elija Kulturni centar Kralj Fahd 2009

6.4.3. Raunanje prosjeka preko dugmeta za Automatsko raunanje (AutoSum) Trei nain raunanja prosjeka je upotrebom dugmeta AutoSum sa Home kartice, iz grupe Editing: 1. Oznaite eliju u koju elite smjestiti rezultat i kliknite na strelicu pored dugmeta AutoSum i izaberite funkciju za prosjek (AVERAGE). 2. U oznaenoj eliji pojavit e se funkcija sa rasponom elija (npr. =AVERAGE(E6:E11)). Provjerite da li je ponueni raspon elija taan (da li ukljuuje elije za koje elite izraunati prosjek), ako ne onda vi sami oznaite raspon elija, meutim ako je raspon elija taan kliknite na tipku Enter na tastaturi, da se formula izrauna.
Slika 6.18. Raunanje prosjeka preko dugmeta za Automatsko raunanje
6.4.4. Raunanje prosjeka preko statusne trake 1. Oznaite raspon elija za koje elite izraunati prosjenu vrijednost, na statusnoj traci e se prikazati rezultat za funkciju AVERAGE.
Slika 6.19. Raunanje prosjeka preko Statusne trake (Average)
2. Ako se rezultat za funkciju AVERAGE ne prikae na Statusnoj traci, kliknite na Statusnu traku desnom tipkom mia i iz menija koji se pojavi oznaite funkciju Average, da bi se ona automatski prikazala na Statusnoj traci.
Slika 6.20. Ukljuivanje AVERAGE funkcije na Statusnoj traci Kulturni centar Kralj Fahd 2009

3. Kada se rezultat za prosjek (AVERAGE) prikae na Statusnoj traci, oznaite eliju u koju ga elite unijeti i upiite rezultat.
6.5. NAJMANJA I NAJVEA VRIJEDNOST 6.5.1. Pisanje formule za raunanje najmanje ili najvee vrijednosti Najmanju (minimalnu) vrijednost izraunavate pomou funkcije MIN, a najveu (maksimalnu) vrijednost sa funkcijom MAX. 1. Oznaite eliju i upiite formulu koju elite (=MAX ili =MIN), a zatim upiite ili oznaite raspon elija iju vrijednost elite izraunati (u primjeru sa slike: (E6: E11)) i kliknite na tipku Enter na tastaturi. 6.5.2. Upotreba gotove funkcije za raunanje najmanje ili najvee vrijednosti 1. Oznaite eliju u koju elite unijeti funkciju, 2. kliknite na Insert Function dugme , sa Trake za formule ili sa Formulas kartice. 3. Otvorit e se dijaloki okvir Insert Function, u kojem treba da izaberete funkciju za najmanju ili najveu vrijednosti (MIN ili MAX) i kliknete na dugme OK. Kada se otvori dijaloki okvir Function Arguments za odabranu funkciju (kao na slici 6.21. i 6.22.), odredite raspon elija i kliknite na dugme OK, da se funkcija izrauna.
6.21. Raunanje najmanje vrijednosti (MIN)
Slika 6.22. Raunanje najvee vrijednosti (MAX) U primjeru sa slike rezultat najmanje vrijednosti MIN smjeten je u eliju E14, dok je rezultat najvee vrijednosti MAX smjeten u eliju B15.
6.5.3. Raunanje najmanje i najvee vrijednosti preko dugmeta za Automatsko raunanje Trei nain raunanja najmanje i najvee vrijednosti je upotrebom dugmeta AutoSum Home kartice, iz grupe Editing: sa
1. Oznaite eliju u koju elite smjestiti rezultat i kliknite na strelicu pored dugmeta AutoSum i izaberite funkciju koju elite izraunati (MIN ili MAX). 2. U oznaenoj eliji pojavit e se funkcija koju ste odabrali sa rasponom elija. Provjerite da li je ponueni raspon elija taan, ako ne onda vi sami oznaite raspon elija, meutim ako je raspon elija taan kliknite na tipku Enter na tastaturi, da se formula izrauna.
Slika 6.23. Raunanje najmanje vrijednosti preko dugmeta za Automatsko raunanje
Slika 6.24. Raunanje najvee vrijednosti preko dugmeta za Automatsko raunanje etvrti nain raunanja najvee ili najmanje vrijednost je da oznaite raspon elija za koji elite izraunati vrijednost, zatim desnom tipkom mia kliknite na Statusnu traku i izaberite funkciju (Max ili Min). Kada se na Statusnoj traci prikae rezultat, oznaite eliju i unesite dati rezultat. 6.6. FUNKCIJA IF Funkcija IF (ako) vraa jednu vrijednost ako je uslov koji ste specificirali taan (TRUE) i drugu vrijednost ako uslov nije taan (FALSE). Koristite funkciju IF da primjenite uslovni test (logiki test) na odreene vrijednosti ili formule. Da umetnete funkciju IF u radni list uradite sljedee: 1. Prvo oznaite eliju u koju elite umetnuti funkciju, 2. Kliknite na Insert Function dugme , sa Trake za formule ili sa Formulas kartice, Kulturni centar Kralj Fahd 2009
Slika 6.25. Pokretanje funkcije preko Trake za formule 3. Otvorit e se dijaloki okvir Insert Function, u kojem u polju Select a function treba da izaberete funkciju IF. Ako se funkcija ne nalazi u listi onda u polju Or select a category izaberite kategoriju All - da se prikau sve funkcije u programu, a potom u listi pronaite funkciju IF i dva puta kliknite na nju. 4. Otvorit e se dijaloki okvir Function Arguments, u kojem treba da unesete vrijednosti u sljedea tri polja: Logical_test polje u kojem specificirate uslovni test (logiki test), koji elite primjeniti na oznaenu eliju (u primjeru na slici uslovni test je 'ako je elija E6 vea od 50' (E6>50)), Value_if_true polje u koje unosite vrijednost koja e se prikazati u eliji ako je gore navedeni uslovni test taan TRUE (u primjeru na slici vrijednost koja e se prikazati ako je uslovni test taan je 'skupo') , Value_if_false - polje u koje unosite vrijednost koja e se prikazati u eliji ako gore navedeni uslovni test nije taan FALSE (u primjeru na slici vrijednost koja e se prikazati ako uslovni test nije taan je 'jeftino').
5. Kada uneste odreene vrijednosti u sva tri navedena polja kliknite na dugme OK, da se funkcija unese u oznaenu eliju (u primjeru na slici 6.25., rezultat je smjeten u eliju H6 a potom je funkcija proirena na cijelu kolonu Procjena cijene) Funkciju moete automatski proiriti i na susjedne elije tako da kliknete u donji desni ugao elije, kada kursor promjeni oblik u znak +, razvucite (proirite) funkciju na druge elije.
Slika 6.26. Izgled dijalokog okvira za umetanje IF funkcije
Slika 6.27. Rezultat funkcije IF, smjeten u koloni Procjena cijene
6.7. Funkcija SUMIF Funkcija SUMIF (saberi - ako) sabira elije koje ispunjavaju zadati kriterij (uslov). Izgled funkcije SUMIF je: SUMIF(range,criteria,sum_range) Da umetnete funkciju SUMIF u radni list uradite sljedee: 1. Prvo oznaite eliju u koju elite umetnuti funkciju, 2. Kliknite na Insert Function dugme , sa Trake za formule ili sa Formulas kartice,
Slika 6.28. Pokretanje funkcije preko Trake za formule 3. Otvorit e se dijaloki okvir Insert Function, u kojem u polju Select a function treba da izaberete funkciju SUMIF. 4. Pojavit e se dijaloki okvir Function Arguments, u kojem treba da unesete vrijednosti u sljedea tri polja: Range raspon elija koje elite evaluirati prema specificiranom kriteriju. Criteria - polje u kojem specificirate kriterij (uslov) koji odreuje koje elije e se sabirati. Kriterij moe biti u obliku broja, teksta ili formule (32, 32, >32 ili jabuke). (u primjeru na slici 6.29. kriterij je 'ako je vrijednost elije vea od 5' (>5)). Sum_range elije ije vrijednosti se sabiraju ako elije u polju Range ispunjavaju zadati kriterij. Ako u ovo polje ne unesete ni jednu vrijednost onda e se elije u polju Range (prvom polju) sabirati i evaluirati.
5. Kada uneste odreene vrijednosti u sva tri navedena polja kliknite na dugme OK, da se funkcija unese u oznaenu eliju (u primjeru sa slike kao rezultat u eliji E14, prikazat e se vrijednost 830, odnosno prikazat e se zbir svih cijena kod kojih je popust vei od 5 KM).
Slika 6.29. Izgled dijalokog okvira za umetanje SUMIF funkcije
6.8. APSOLUTNE I RELATIVNE ADRESE ELIJA Program Excel je podeen tako da u formule unosi relativne adrese elija, pa sve adrese elija kao to su A1, A2, A3... su relativne adrese. Prilikom kopiranja ili premjetanja odreene formule, program automatski mijenja formulu prema njenoj novoj poziciji, mijenjajui relativne adrese elija u njenom sadraju (npr. ako mnoite raspon elija =E6*H3 i kopirate tu formulu u narednu eliju ispod, program e automatski promijeniti formulu u =E7*H4). Kada elite kopirati formulu u kojoj je jedan od argumenata uvijek adresa iste elije, tada ete adresu te elije oznaiti kao apsolutnu adresu. Postoje dva naina definisanja apsolutne adrese elije: Pisanjem znaka $ u adresu elije ispred oznake za kolonu i red, i definisanjem imena za apsolutnu adresu elije. 6.8.1. Pisanje apsolutne adrese elije pomou znaka $ Prilikom pisanja adrese elija ispred oznake kolone i reda upiite znak $ i time adresu elije oznaite kao apsolutnu (npr. adresu elije H3 napiite kao $H$3). U primjeru sa slike 6.30. moete vidjeti da je adresa H3 u formuli napisana kao apsolutna adresa. Kada kopirate ovu formulu na Kulturni centar Kralj Fahd 2009
S t r a n i c a | 66 druge elije u koloni G, relativna adrese u formuli e se izmijeniti (E6 u E7), dok e apsolutna adresa ostati ista ($H$3), bilo gdje da je kopirate.
Slika 6.30. Pisanje apsolutne adrese elije sa znakom $
Slika 6.31. Kopiranje formule iz primjera na ostale elije u koloni G Postoje i mjeovite adrese elija gdje je jedan argument u adresi (red ili kolona) relativni a drugi apsolutni (npr. $H3 ili H$3), to znai da e se jedan dio adrese mijenjati a drugi (apsolutni) ostati isti. 6.8.2. Definisanje imena za apsolutnu adresu elije 1. eliji za koju elite da ima apsolutnu adresu moete dodijeliti ili definisati ime, koje ete kasnije koristiti u fomulama umjesto adrese elije. Oznaite eliju kojoj elite dodijeliti (definisati) ime, potom kliknite na karticu Formulas i iz grupe Defined Names, na naredbu Define Name.
Slika 6.32. Definisanje imena za apsolutnu adresu elije (Define Name) Kulturni centar Kralj Fahd 2009

2. Pojavit e se dijaloki okvir New Name, u kojem u polje Name unesete ime elije (u primjeru: posto) i kliknete na dugme OK, da potvrdite unos. Kada eliji dodijelite ime onda u formulama umjesto adrese elije piete njeno ime, tako da raunar prepozna da je to apsolutna vrijednost koja se ne mijenja kada kopirate formulu.
Slika 6.33. Definisanje imena za apsolutnu adresu elije (Define Name) Primjer sa (slike 6.33.) prikazuje primjenu definisanog imena u formuli. Tako da bi se izraunao iznos od 10% od cijene, napisana je formula =E6*posto. Kada tu istu formulu kopirate (prenesete) na ostale elije u koloni G, vrijednost od 10% ostaje ista, odnosno ime posto se nee mijenjati jer je to apsolutna vrijednost. Formulu =E6*posto, kada kopirate iz elije G6 u eliju G7 izmijenit e se u =E7*posto, relativna adrese elije se mijenja (E6 u E7) dok apsolutna adresa (ime posto) ostaje ista i tako dalje u cijeloj koloni G.
Slika 6.34. Koritenje definisanog imena u formuli
Slika 6.35. Kopiranje formule iz primjera na ostale elije u koloni G 6.9. KORITENJE REFERENCI SA DRUGIH STRANICA Kada elite prilikom pisanja formula koristite adrese elija (reference) sa drugog radnog lista, onda ispred adrese elije piete (naziv radnog lista i znak '!'). Na primjer ako vaa formula treba da referie eliju A1 sa radnog lista Sheet3, onda njenu adresu elije (referencu), piete u eliju aktivnog radnog lista, na sljedei nain: =Sheet3!A1 A potom nastavljate sa pisanjem preostalog dijela vae formule.
7. DODAVANJE GRAFIKIH OBJEKATA RADNOM LISTU

Grafike objekte moete dodati radnom listu tako da umetnete neku slike sa raunara (iz neke datoteke), iz ClipArt galerije koja je sastavni dio Microsoft Office-a 2007 ili da sami nacrtate grafike objekte koristei alata za crtanje.
Excel kao i ostale aplikacije iz kolekcije Microsoft Office 2007, dolazi s lijepom kolekcijom sliica, tzv. Clip Art, koje moete koristiti kako biste unaprijedili svoje radne listove.
7.1. UMETANJE SLIKE SA RAUNARA (INSERT PICTURE FROM FILE) 1. Postavite kursor na mjesto gdje elite umetnuti sliku. 2. Kliknite na karticu Insert, iz grupe Illustrations, izaberite naredbu Picture.
Slika 8.1. Umetanje slike sa raunara (Picture) Kulturni centar Kralj Fahd 2009

3. Pojavit e se dijaloki okvir Insert Picture u kojem birate sliku koju elite umetnuti. Kada pronaete sliku koju elite umetnuti, oznaite je i kliknete na dugme Insert (ili dva puta kliknete na sliku i ona e se automatski umetnuti u radni list).
Slika 8.2. Pronalaenje i umetanje slike sa raunara
7.2. UMETANJE SLIKE IZ CLIPART GALERIJE (INSERT PICTURE FROM CLIP ART) 1. Oznaite eliju u koju elite smjestiti gornji desni ugao slike. 2. Kliknite na karticu Insert, iz grupe Illustrations, izaberite naredbu ClipArt.
Slika 8.3. Umetanje slike iz ClipArt galerije 3. Otvorit e se dijaloki okvir Clip Art, u kojem treba da kliknete na dugme dugme Go da se otvore sve slike iz Clip Art galerije ili u polje Search for, ukucate rije (na engleskom jeziku) koja opisuje sliku koju elite, a potom kliknete na dugme Go. (U primjeru na Slici 8.5., kliknuto je na dugme Go, pri emu su se prikazale sve slike iz Clip Art galerije). 4. Kada se pojave slike u donjem dijelu dijalokog okvira, dovoljno je da samo kliknete na sliku, da se ona umetne na slajd na oznaeno mjesto. Ili kliknite na strelicu uz desnu ivicu slike, pojavit e se meni u kojem je potrebno kliknuti na opciju Insert da se slika umetne na slajd. 5. Da zatvorite Clip Art dijaloki okvir, kliknite na dugme Close okvira. Kulturni centar Kralj Fahd 2009 , u gornjem desnom uglu
Slika 8.4. Umetanje slike iz ClipArt-a

Slika 8.5. Rezultat umetanja slike iz ClipArt-a 7.3. UREIVANJE SLIKA I CLIPART-A Ako elite detaljnije urediti sliku ili ClipArt, kliknite dva puta na nju sa miem, pojavit e se na naslovnoj traci Alati za obradu slika (Picture Toos), sa otvorenom Format karticom, koja sadri opcije za detaljnu obradu slika. Ona sadri 4 grupe: Adjust (podesi) podeavate osvjetljenje (Brightness), kontrast (Contrast), boju (Recolor) na slici. Picture Styles (stilovi slike) u ovoj grupi moete izabrati jedan od ponuenih stilova i primjeniti ga na vau sliku. Takoer imate opcije da izmijeniti oblik slike (Picture Shape), okvir oko slike (Picture Border) i primijenite neki od ponuenih efekata na sliku (Picture Effects). Arrange (organizuj) pomou opcija iz ove grupe kontroliete poravnanje (Align) i rotaciju (Rotate) slike. Size (Veliina) unosite brojanu vrijednost za veliinu slike u centimetrima i moete izrezati sliku ako je potrebno (Crop).
Slika 8.6. Ureivanje slika preko alata za ureivanje slika (Picture Tools)
7.4. CRTANJE U EXCEL -U

Razliite grafike elemente (linija, strelica, pravugaonika, zvjezdice, itd...), radnom listu moete dodati i tako da ih samostalno nacrtate uz pomo alata za crtanje. Grafike elemente koje nacrtate u radnom listu moete obraivati na isti nain kao i slike, to je objanjeno u predhodnom poglavlju.
1. Kliknite na karticu Insert, iz grupe Illustrations, i naredbu Shapes (oblici), a zatim odaberite gotovi geometrijski oblik koji elite nacrtati u dokumentu. Kursor e promijeniti oblik u znak plus +, drite pritisnutu lijevu tipku mia i povucite mi tako da nacrtate oblik eljene veliine u radnom listu. Potom otpustite lijevu tipku mia.
Slika 8.7. Umetanje crtanja (gotovih geometrijskih oblika)
Slik a 8.8. Geo met rijsk i obli k nacr tan u radn om listu

7.5. KREIRANJE I MODIFICIRANJE GRAFIKONA MS Excel 2007 vam dozvoljava da kreirate jednostavne i naprednije grafikone na bazi informacija i podataka unesenih u vae radne listove (spreadsheets). Grafikon predstavlja grafiki prikaz tabelarnih podataka i pojednostavljuje uporeivanje veeg broja informacija. Grafikon kao i ostale grafike objekte moete umetnuti preko Insert kartice. 1. Kliknite na karticu Insert, a potom iz grupe Charts, odaberite vrstu grafikona koju elite umetnuti (u primjeru sa Slike 8.9., odabrana je vrsta grafikona Columns i podvrsta 3-D Clustered Columns). U Charts grupi prikazano je pet osnovnih vrsta grafikona: Columns, Line, Pie, Bar, Area i Scatter. Ako elite umetnuti neku drugu vrstu grafikona kliknite na dugme Other Charts ili na strelicu u donjem desnom uglu ove grupe , da se otvore sve mogue vrste grafikona u Excel programu. Grafikon koji ste odabrali pojavit e se u radnoj tabeli, gdje ga vi potom moete ureivati prema vaim potrebama.
Slika 8.9. Umetanje grafikona (Charts)
Slika 8.10. Umetnuti grafikon iz primjera 7.6. UREIVANJE GRAFIKONA Kada elite izvriti neke promjene na grafikonu, kliknite na grafikon da se na naslovnoj traci otvore alati za ureivanje grafikona (Chart Tools) sa tri kartice: Design, Layout i Format. 7.6.1. Ureivanje grafikona preko Design kartice Sa kartica Design moete urediti grafikon na sljedei nain: Izmijeniti tip grafikona sa opcijom Change Chart Type. Spasiti grafikon kao templetu sa opcijom Save As Templete. Naredba Switch Row/Column organizuje podatke u grafikonu umjesto po kolonama, po redovima ili obrnuto. Opcija Select Data omoguava promjenu podataka prikazanih na grafikonu. Iz grupe Chart Layouts mijenjate postavku grafikona (layout), tako to kliknete na jednu od ponuenih postavki. Iz grupe Chart Styles mijenjate stil grafikona tako to kliknete na jedan od ponuenih stilova grafikona. Naredba Move Chart premjeta grafikon na drugu lokaciju.
Slika 8.11. Izgled Design kartice za ureivanje grafikona Kulturni centar Kralj Fahd 2009

7.6.2. Promjena vrste grafikona (Change Chart Type) 1. Da biste promijenili vrstu grafikona, kada je grafikon ve umetnut u radnu tabelu sa Design kartice kliknite na naredbu Change Chart Type. Otvorit e se dijaloki okvir Change Chart Type, u kojem moete odabrati bilo koju od ponuenih vrsta grafikona. Sa lijeve strane okvira izaberite vrstu grafikona, dok u desnom dijelo dijalokog okvira treba da izaberete podvrstu grafikona (u primjeru sa slike 8.5. odabrana je vrsta grafikona Line i podvrsta 3-D Line). 2. Kada zavrite sa odabirom vrste grafikona kliknite na dugme OK, da promjenu primijenite na grafikon.
Slika 8.12. Promjena vrste grafikona
Slika 8.13. Novi izgled grafikona iz primjera
S t r a n i c a | 76 7.6.3. Premjetanje grafikona na novu lokaciju (Move Chart) 1. Da biste premjestili grafikon sa Design kartice, kliknete na naredbu Move Chart, otvorit e se dijaloki okvir Move Chart u kojem moete odabrati gdje elite premjestiti grafikon. Ako odaberete opciju New sheet onda e se grafikon premjestiti na novi radni list, novom radnom listu moete dati i ime u polju gdje pie Chart1. Meutim ako grafikon elite smjestiti na neki od ve postojeih radnih listova, onda odaberite opciju Object in (objekat u) i kliknite na strelicu da odaberete radni list (u primjeru: Sheet1). 2. Kada izaberete sve opcije za premjetanje kliknite na dugme OK i grafikon e se premjestiti na mjesto koje ste odabrali.
Slika 8.14. Premjetanje grafikona na novu lokaciju
7.6.4. Ureivanje grafikona preko Layout kartice Sa kartice Layout moete: Formatirati bilo koji oznaeni dio grafikona sa opcijom Format Selection. Iz grupe Labels moete dodati ili izmijeniti natpise na grafikonu. Pa tako moete dodati naslov grafikonu (Chart Title), dodati natpise na ose grafikona (Axis Titles), prikazati ili sakriti legendu (Legend), prikazati ili sakriti natpise nad podacima (Data Labels), itd... Iz grupe Axes moete dodati ili izmijeniti ose grafikona (Axes) i brojne linije (Gridlines), dok opcije ponuene u grupi Background koristite za ureivanje pozadine grafikona.
Slika 8.15. Izgled Layout kartice za ureivanje grafikona 7.6.5. Dodavanje i ureivanje naslova grafikona 1. Da biste dodali naslov grafikonu kliknite na naredbu Chart Title, sa Layout kartice, potom izaberite jednu od ponuenih pozicija naslova (npr. Above Chart iznad grafikona), kada se na slajdu pojavi tekstualni okvir sa natpisom Chart Title kliknite na njega i ispiite naslov po elji. Da biste uredili naslov koji ste dodali, izmijenili mu boju, okvir ili veliinu fonta, kliknite na njega i na komandu Format Selection, sa kartice Layout. 2. Pojavit e se dijaloki okvir Format Chart Title u kojem imate sljedee opcije: Fill odreujete boju ispune okvira za naslov, Border Color odreujetu boju okvira oko naslova, Border Styles stil okvira oko naslova, Shadow sjenenje, 3-D Format trodimenzionalne efekte na naslovu, Alignment - poravnanje teksta naslova, itd... 3. Kada zavrite sa ureivanjem naslova kliknite na dugme Close, da primjenite selekciju i zatvorite dijaloki okvir.
Slika 8.16. Izgled dijalokog okvira za ureivanje naslova Kulturni centar Kralj Fahd 2009
S t r a n i c a | 78 7.6.6. Ureivanje grafikona preko Format kartice Sa kartica Format moete urediti grafikon na sljedei nain: Formatirati bilo koji oznaeni dio grafikona sa opcijom Format Selection. Iz grupe Shape Styles moete izmijeniti sveukupni oblik grafikona sa klikom na jedan od gotovih stilova, moete cijeli grafikon uokviriti sa opcijom Shape Outline, promijeniti mu pozadinu (Shape Fill) ili primjeniti neki efekat na njega (Shape Effects). Iz grupe WordArt Styles moete na bilo koji tekst sa grafikona primjeniti jedan od ponuenih stilova teksta, izmijeniti boju ispisa ili primjeniti neki tekstualni efekat. Iz grupe Arrange definiete poziciju grafikona u odnosu na druge elemente na slajdu. U grupi Size moeti izmijeniti veliinu grafikona i to brojano.
Slika 8.17. Izgled Format kartice za ureivanje grafikona
7.6.7. Ureivanje grafikona sa desnim klikom mia 1. Drugi nain ureivanja grafikona i pristupa nekim od najee koritenih opcija je da kliknete desnom tipkom mia na povrinu grafikona ili na dio grafikona koji elite izmijeniti i izaberete odgovarajuu opciju. 2. Kada kliknete desnom tipkom mia na povrinu grafikona, pojavit e se padajui meni iz kojeg moete izabrati neke od najee koritenih opcija za formatiranje grafikona: Change Chart Type da promijenite vrstu grafikona, Select Data da promijenite podatke prikazane u grafikonu, Move Chart za premjetanje grafikona na drugu lokaciju, 3-D Rotation trodimenzionalno rotiranje grafikona ili dijela koji ste oznaili, Format Chart Area za formatiranje cijele povrine grafikona (stil i debljinu okvira oko grafikona, pozadinu grafikona, tekst napisan na grafikonu itd...).
Ako ste kliknuli desnom tipkom mia na samo jedan dio grafikona (npr. legendu ili naslov), opcije u padajuem meniju bit e drugaije i vezane za ureivanje tog dijela grafikona.
Slika 8.18. Ureivanje grafikona sa desnim klikom mia

Grafikon moete premjetati unutar jednog radnog lista na taj nain to postavite pokaziva mia na povrini grafikona, kliknete lijevom tipkom mia i povuete grafikon na novu poziciju. Kada oznaite grafikon (oznaen je kada ima svijetlo plavi okvir, kao na slici 8.18.), mijenjate mu veliinu tako da postavite mi na okvir grafikona i to na mjesto oznaeno sa takicama, pritisnete lijevu tipku mia i vuete mi u eljenom smjeru ovisno o tome elite li grafikon poveati ili smanjiti.
Da biste grafikon kopirali ili potpuno premjestili na drugi slajd, koristite naredbe Cut, Copy i Paste. Grafikon izbriete tako da ga oznaite a zatim pritisnete naredbu Cut ili tipku Delete na tastaturi.
7.7. UMETANJE KOMENTARA 7.7.1. Umetanje novog komentara (New Comment) 1. Da biste dodali komentar radnom listu prvo oznaiti eliju na koju e se komentar odnositi. Nakon toga kliknite na karticu Review, i iz grupe Comments, kliknite na naredbu New Comment. Drugi nain je da kliknete desnom tipkom mia na eliju na koju elite umetnuti komentar i iz padajueg menija izaberete opciju Insert Comment.
Slika 8.19. Umetanje novog komentara (New Comment)
Slika 8.20. Umetanje komentara sa desnim klikom mia (Insert Comment) 2. Na radnom listu e se pojaviti okvir za komentar u koji trebate da unesete sadraj komentara, kao na slici 8.21. Kada zavrite unos teksta kliknite sa miem negdje na radni list izvan okvira za unos komentara. Program Excel je podeen tako da automatski sakrije napisani komentar, a kao njegovu oznaku u eliji za koju je umetnut komentar prikae crveni trokuti u gornjem desnom uglu. (slika 8.22.).
Slika 8.21. Unos teksta u okvir za komentar
Slika 8.22. Izgled elije sa skrivenim komentar

Da biste vidjeli sadraj komentara, postavite pokaziva mia iznad elije sa crvenim trokutiem. Da biste komentar uinili stalno vidljivim kliknite desnom tipkom mia na eliju i iz padajueg menija izaberite opciju Show/Hide Comments.
Slika 8.23. Prikazivanje ili skrivanje komentara (Show/Hide Comments)
7.7.2. Promjena komentara (Edit Comment) 1. Da biste izmijenili komentar, prvo oznaite eliju na kojoj se komentar nalazi. Nakon toga kliknite na karticu Review i iz grupe Comments, kliknite na naredbu Edit Comment. Okvir za komentar e ponovo postati aktivan i u njemu e se pozicionirati pokaziva mia, tako da tekst komentara moete izmijeniti.
Slika 8.24. Promjena komentara preko Review kartice (Edit Comment)
2.
Drugi nain je da kliknete desnom tipkom mia na eliju sa komentarom i iz padajueg menija izaberete opciju Edit Comment.
Slika 8.25. Promjena komentara sa desnim klikom mia (Edit Comment)
7.7.3. Brisanje komentara (Delete Comment) 1. Da biste izbrisali komentar, prvo oznaite eliju na kojoj se komentar nalazi. Nakon toga kliknite na karticu Review i iz grupe Comments, kliknite na naredbu Delete.
Slika 8.26. Brisanje komentara preko Review kartice (Delete) 2. Drugi nain brisanja komentara je da kliknete desnom tipkom mia na eliju sa komentarom i iz padajueg menija izaberete opciju Delete Comment.
Slika 8.27. Brisanje komentara sa desnim klikom mia (Delete Comment)

7.8. KREIRANJE LINKOVA (HYPERLINK) Za brz pristup informacijama u drugim fajlovima ili Web stranicama, moete umetnuti link ili vezu (Hyperlink) u oznaenu eliju u radnom listu. 7.8.1. Kreiranje linkova 1. Da biste kreirali link (Hyperlink) na radnom listu, prvo oznaite eliju gdje elite umetnuti link. Zatim kliknite na karticu Insert i iz grupe Links, kliknite na naredbu Hyperlink. Drugi nain je da kliknete desnom tipkom mia na eliju gdje elite umetnuti link a potom iz padajueg menija izaberete opciju Hyperlink.
Slika 8.28. Umetanje linkova pomou Insert kartice (Hyperlink)
Slika 8.29. Umetanje linkova sa desnim klikom mia (Hyperlink) 2. Otvorit e se dijaloki okvir Insert Hyperlink, u kojem sa lijeve strane okvira moete izabrati do ega elite da vas vodi dati link, pa imamo sljedee opcije: Existing File or Web Page link do nekog ve postojeeg fajla ili web stranica, Place in This Document neko mjesto u istom dokumentu (radnoj knjizi), kojem ste definisali ime isto kao to se definie ime za apsolutnu adresu, Create New Document link sa kojim moete kreirati novi dokument, E-mail Address link za slanje poruka na neku Email adresa.
S t r a n i c a | 84 Ako elite da kreirate link do neke web stranice, kliknite na opciju Existing File or Web Page, a potom u polju Text to display upiite tekst koji e biti prikazan u radnoj knjizi kao link, u polju Address ukucajte punu adresu web stranice do koje elite da vas vodi dati link. 3. Kada zavrite sa odabirom svih opcija kliknite na dugme OK, da umetnete kreirani link u radni list.
Slika 8.30. Umetanje linka do neke web stranice
Slika 8.31. Rezultat kreiranog linka iz primjera
Tekst koji ste ukucali u polju Text to display ili koji se ve nalazio u eliji koju ste oznaili, prikazat e se u radnom listu kao link (plave boje i podvuen). Kada postavite kursor na link pojavit e se njegova web adresa a kada jednom kliknete na njega otvorit e se web stranicu do koje on vodi, u internet pretraivau. Da biste samo oznaili eliju sa linkom potrebno je da kliknete na eliju i zadrite pritisnutu lijevu tipku mia krae vrijeme.

7.8.2. Mjenjanje linkova (Edit Hyperlink) 1. Da izmijenite neki ve kreirani link, kliknite desnom tipkom mia na eliju u kojoj se nalazi link, a potom iz menija koji se pojavi izaberite opciju Edit Hypelink. Pojavit e se dijaloki okvir Edit Hyperlink, sa identinim opcijama kao i u dijalokog okvira Insert Hyperlink (kao na slici 8.30.), u kojem moete izmijeniti postavke za umetanje linka.
Slika 8.32. Mjenjanje linkova (Edit Hyperlink)
S t r a n i c a | 86 7.8.3. Uklanjanje linkova (Remove Hyperlink) 1. Da uklonite odreeni link, kliknite desnom tipkom mia na eliju koja sadri link i iz padajueg menija izaberite opciju Remove Hyperlink.
Slika 8.33. Uklanjanje linka (Remove Hyperlink) Meutim ako elite ukloniti link zajedno sa sadrajem koji se nalazi u eliji koristite naredbu Clear Contents. Kliknite desnom tipkom mia na eliju koja sadri link i iz padajueg menija izaberite opciju Clear Contents ili pritisnite tipku Delete na tastaturi.
Slika 8.34. Uklanjanje linka zajedno sa sadrajem elije (Clear Contents) Kulturni centar Kralj Fahd 2009
MICROSOFT OFFICE EXCEL 2007 | 87 8. SORTIRANJE I FILTRIRANJE PODATAKA (SORT & FILTER)
8.1. SORTIRANJE PODATAKA Microsoft Excel 2007 ima mogunost sortiranja podataka, dok u isto vrijeme zadrava vezu izmeu podataka. Postoji osnovno sortiranje podataka (sortiranje po jednoj koloni-kriteriju) i sortiranje podataka po vie kolona. 8.1.1. Osnovno sortiranje podataka Ako elite izvriti osnovno sortiranje podataka u jednoj koloni, uradite sljedee: 1. Prvo oznaite kolonu ili kliknite u kolonu koju elite sortirati. 2. Nakon toga sa Home kartice, iz grupe Editing, kliknite na naredbu Sort & Filter. 3. Iz menija koji se pojavi izaberite opciju Sort A to Z (da sortirate podatke od A do Z, u rastuem poretku) ili Sort Z to A (da sortirate podatke od Z do A, u opadajuem poretku).
Slika 8.1. Osnovno sortiranje podataka
8.1.2. Sortiranje podataka po vie kolona (Custom Sorts) Ako elite izvriti sortiranje podataka za vie kolona, koristite opciju Custom Sorts: 1. Prvo sa Home kartice, iz grupe Editing, kliknite na naredbu Sort & Filter. 2. Iz menija koji se pojavi izaberite opciju Custom Sorts.
Slika 8.2. Sortiranje podataka po vie kolona (Custom Sorts)
3. Otvorit e se dijaloki okvir Sort, u kojem u polju: Column treba da izaberete kolonu koju prvo elite sortirati, zatim u polju Sort On kliknite na strelicu i izaberite po emu elite sortirati odabranu kolonu: Values po vrijednosti koja se nalazi u elijama, Cell Color po boji elija, Font Color po boji teksta u elijama, itd... kliknite na strelicu u polju Order da odaberete redoslijed sortiranja: rastui (ako je tekst A to Z, ako su brojevi Smallest to Largest) ili opadajui (Z to A, za brojeve Largest to Smallest).
4. Kada zavrite odabir svih opcija za prvu kolonu, kliknite na Add Level dugme da dodate sljedeu kolonu za sortiranje. Ponovite cijeli postupak objanjen u koraku 3 i za drugu kolonu, ako elite dodati jo jednu kolonu za sortiranje ponovo kliknite na Add Level dugme, itd... Kada zavrite odabir svih kolona za sortiranje kliknite na dugme OK, da to i primijenite na radnu tabelu.
Slika 8.3. Sortiranje podataka po vie kolona (Custom Sorts) U primjeru na slici 8.3. sortirani su podaci sa dva kriterija (sa dvije kolone), i to prvo su sortirani po abecednom redu u koloni Naziv, a zatim su sortirani po cijeni od najmanje do najvee (Smallest to Largest). Ako ste pogrijeili u sortiranju podataka kliknite na Delete Level dugme da potpuno izbriete zadani kriterij (kolonu za sortiranje). Rezultat gore navedenog sortiranja je prikazan na sljedeoj slici.
Slika 8.4. Sortiranje podataka za vie kolona (Custom Sorts)
8.2. FILTRIRANJE PODATAKA Filtriranje podataka dozvoljava prikazivanje samo onih podataka iz radne tabele koji zadovoljavaju odreeni kriterij, dok ostali podaci privremeno postaju skriveni (nevidljivi). Da biste filtrirali podatke, uradite sljedee: 1. Kliknite bilo gdje u tabelu u kojoj elite filtrirati podatke. 2. Sa Home kartice, iz grupe Editing, kliknite na naredbu Sort & Filter. 3. Iz menija koji se pojavi izaberite opciju Filter, u zaglavlju svake kolone pojavit e se strelica okrenuta prema dolje. Ako bi se desilo da se strelica ne prikae u zaglavlju svake kolone, onda oznaite cijelo zaglavlje radne tabele i ponovo ukljuite filter (Home Sort & Filter Filter).
Slika 8.5. Filtriranje podataka (Filter)
4. Zatim kliknite na strelicu u zaglavlju kolone u kojoj elite filtrirati podatke, pojavit e se popis kriterija pomou kojih moete filtrirati podatke u toj koloni. Izmeu ostalog u ovom popisu se nalaze takoer naredbe za sortiranje podataka: Sort A to Z, Sort Z to A i Sort by Color (sortiraj po boji, ako elije ili sadraj elija, sadre neku boje). Na dnu padajue liste prikazani su svi podaci koji se nalaze u datoj koloni, pa moete oznaiti samo podatke koje elite da ostanu prikazani u koloni i na taj nain ih filtrirati. Svaka kolona imat e razliite kriterije ovisno o vrsti podataka koje sadri. Ako kolona sadri tekst onda moete izabrati opciju Text Filters, da biste vidjeli ponuene tekstualne filtere za tu kolonu (u primjeru na slici 8.6. izabrana je opcija Begins With (poinje sa)). Kulturni centar Kralj Fahd 2009
Slika 8.6. Filtriranje podataka (Filter) 5. Otvorit e se dijaloki okvir Custom AutoFilter u kojem trebate specificirati tekstualni filter koji ste odabrali u predhodnom koraku, odnosno za filter 'begins with' trebate upisati sa kojim slovom ili slovima treba da zapoinje rije koja predstavlja kriterij filtriranja (u primjeru je odabrano slovo 's', to znai da treba filtrirati 'rijei koje poinju sa slovom s').
Slika 8.7. Specificiranje kriterija za filtriranje podataka 6. Potom kliknite na dugme OK da primjenite specificirano filtriranje i da zatvorite dijaloki okvir. Rezultat primjenjenog filtera moete vidjeti na slici 8.8., gdje je kao rezultat filtriranja u koloni Naziv prikazana rije 'Struja', zato to poinje sa slovom 's'.
Slika 8.8. Rezultat primjenjenog filtera 8.2.1. Vrste tekstualnih filtera (Text Filters) Kada ukljuite Filtere u radnoj tabeli, vrste ponuenih filtera u svakoj koloni razlikovat e se, ovisno od vrste podataka koji se nalaze u datoj koloni. Dvije osnovne vrste podataka su: tekst i brojevi. Kada kliknete strelicu za filtriranje podataka u koloni gdje se nalazi tekst a zatim na naredbu Text Filters, pojavit e se sljedei tekstualni filteri: Equals pronalazi tekst koji je potpuno jednak specificiranom tekstu, Does not Equal pronalazi tekst koji nije jednak specificiranom tekstu, Begins With filtrira tekst koji poinje sa specificiranim slovom ili slovima (tekstom), Ends With filtrira tekst koji zavrava sa specificiranim slovom ili tekstom, Contains pronalazi tekst koji sadri specificirano slovo ili tekst, Does Not Contain pronalazi tekst koji ne sadri specificirano slovo ili tekst, Custom Filter korisniki filter gdje sami definiete kriterije filtriranja.
Slika 8.9. Vrste tekstualnih filtera (Text Filters) Kulturni centar Kralj Fahd 2009
S t r a n i c a | 92 8.2.2. Vrste numerikih filtera (Number Filters) Kada kliknete na strelicu za filtriranje podataka u koloni gdje se nalaze brojevi, a zatim na naredbu Number Filters, pojavit e se sljedei numeriki filteri: Equals pronalazi brojeve koji su potpuno jednaki specificiranom broju, Does not Equal pronalazi brojeve koji nisu jednaki specificiranom broju, Greater Than filtrira brojeve koji su vei od specificiranog broja, Greater Than Or Equal To filtrira brojeve koji su vei ili jednaki specificiranom broju, Less Than filtrira brojeve koji su manji od specificiranog broja, Less Than Or Equal To filtrira brojeve koji su manji ili jednaki specificiranom broju, Between pronalazi brojeve koji se nalaze izmeu dva specificirana broja, Top 10 pronalazi prvih ili zadnjih 10 brojeva po veliini (broj moe biti i razliit od 10), Above Average pronalazi brojeve koji su iznad prosjeka (prosjene vrijednosti), Below Average pronalazi brojeve koji su ispod prosjeka, Custom Filter korisniki filter gdje sami definiete kriterije filtriranja.
Slika 8.10. Vrste numerikih filtera (Number Filters) Pomou naredbe Custom Filter (korisniki filter) sami odreujete kriterije filtriranja, meutim opcije u ovom okviru su potpune iste opcijama koje imate ponuene u numerikim filterima, tako da bi ovaj nain predstavljao samo dui put za filtriranje podataka.

8.2.3. Uklanjanje Filtera Postupak za iskljuivanje filtera za cijelu tabele i uklanjanje strelica za filtriranje, je isti kao i njegovo ukljuivanje: 1. Kliknite bilo gdje u tabelu sa koje elite ukloniti Filtriranje podatake. 2. Zatim sa Home kartice, iz grupe Editing, kliknite ponovo na naredbu Sort & Filter i opciju Filter. Svi primjenjeni filteri i strelice iz zaglavlja tabele bit e uklonjeni. Meutim ako elite iskljuiti sve primjenjene filtere, a elite ostaviti strelice u zagljavlju tabele radi daljeg filtriranja, koristite naredbu Clear. 1. Sa Home kartice, iz grupe Editing, kliknite na naredbu Sort & Filter i opciju Clear. Svi primjenjeni filteri u radnoj tabeli e se iskljuiti (vratiti u prvobitni poloaj).
Slika 8.11. Uklanjanje filtera (Clear)
9. USLOVNO FORMATIRANJE (CONDITIONAL FORMATTING)

Uslovno formatiranje omoguava da primjenite odreeno formatiranje na elije selektivno i automatski. Uslovno formatiranje je jako korisno za brzo identificiranje elija koje sadre pogrene vrijednosti ili koje sadre vrijednosti odreenog tipa. Dakle, moete koristiti odreeni format za lake identificiranje interesantnih elija, da istaknete neuobiajene vrijednosti i da vizuelno istaknete podatke koji ispunjavaju odreena pravila (uslove). Na primjer, moete definisati uslovno formatiranje tako da sve negativne vrijednosti u odreenom rasponu imaju crvenu boju pozadine. Kada unesete ili promjenite vrijednost u eliji (rasponu elija), program ispita vrijednost i primjeni pravila uslovnog formatiranja. Ako je vrijednost elije negativna, pozadina elije e se obojiti u crvenu boju, a ako nije negativna uslovno formatiranje nee biti primjenjeno. 9.1. OSNOVNE VRSTE USLOVNOG FORMATIRANJA Kada kliknete na naredbu Conditional Formatting, sa kartice Home i grupe Styles, otvorit e se padajui meni sa pet osnovnih vrsta uslovnog Formatiranja: Kulturni centar Kralj Fahd 2009
Slika 9.1. Pet osnovnih vrsta uslovnog formatiranja 1. Highlight Cells Rules (Istakni elije koje ispunjavaju pravila) Formatiranje za isticanje interesantnih elija ili raspona elija, koje ispunjavaju zadata pravila mijenjanjem njihovog izgleda. Iz padajueg menija sa vrstama Uslovnog Formatiranja, izaberite opciju Highlight Cells Rules, a potom naredbu Greater Than (vee od).
Slika 9.2. Uslovno formatiranje za isticanje elija
Otvorit e se Greater Than dijaloki okvir u kojem specificirate odabrani uslov, tako to u prvom polju upiete vrijednost sa kojom e se uporeivati vrijednost oznaene elije.

Dok u drugom polju birate jedan od ponuenih formata elija ili kliknite na opciju Custom Format da sami specificirate format elija (u primjeru na slici 9.3. odabran je Light Red Fill with Dark Red Text (svijetlo crvena pozadina elije sa tamno crvenim tekstom)).
Slika 9.3. Uslovno formatiranje za isticanje vrijednosti veih od zadate vrijednosti (20) 2. Top/ Bottom Rules (Vrh/Dno pravila) Ovu vrstu Uslovnog formatiranja koristite da pronaete odreeni broj najveih ili najmanjih vrijednosti u oznaenom rasponu elija. Na primjer, moete pronai 5 najveih/najmanjih cijena proizvoda (kao na slici 9. ., gdje su 5 najveih vrijednosti istaknute sa svijetlo crvenom pozadinom elija i tamno crvenim tekstom (Light Red Fill with Dark Red Text), najvee/najmanje vrijednosti izraene u procentima (10%) i odreeni broj vrijednosti veih/manjih od prosjene vrijednosti.
Slika 9.4. Uslovno formatiranje za isticanje 5 najveih vrijednosti
S t r a n i c a | 96 3. Data Bars (Trake podataka) Trake u boji koje pomau da uporedite vrijednosti elija u random listu. Duina trake predstavlja vrijednost elije, dua traka predstavlja veu vrijednost a kraa manju vrijednost elije. Trake podataka su korisne pri uoavanju veih i manjih brojeva naroito kada se radi o veem broju podataka.
Slika 9.5. Uslovno formatiranje pomou Traka podataka (Data Bars) 4. Color Scales (Skale boja) Vizuelni prikazi koji vam pomau da razumijete varijacije vrijednosti u elijama pomou boja. Postoje Skale sa dvije boje (pomau uporeivanju elija u oznaenom rasponu koristei nijanse sa dvije boje, jedna boja predstavlja najveu vrijednost a druga boja najmanju vrijednost) i Skale sa tri boje (pomau uporeivanju elija u oznaenom rasponu koristei nijanse sa tri boje, gdje trea boja predstavlja srednju vrijednost). Nijanse boja se mijenjaju sa vrijednou elija, od najmanje do najvee. Na primjer, u uto- crvenoj skali boja (Yellow-Red Color Scale), moete specificirati da elije sa veom vrijednou imaju vie ute boje, dok manje vrijednosti imaju vie crvene boje.
Slika 9.6. Uslovno formatiranje pomou Skale Boja (Color Scales)
5. Icon Sets (Grupe simbola) Svaki simbol predstavlja odreeni raspon vrijednosti. Na primjer, u 3 Arrows Icon Sets (tri strelice grupi simbola), zelena strelica prema gore predstavlja vee vrijednosti, uta strelica sa strane predstavlja srednje vrijednosti i crvena strelica prema dolje manje vrijednosti.
Slika 9.7. Uslovno formatiranje pomou Grupe Simbola (Icon Sets)
9.2. SPECIFICIRANJE USLOVNOG FORMATIRANJA Da biste sami specificirali uslove formatiranja uradite sljedee: 1. Oznaite eliju ili raspon elija na koje elite primjeniti uslovno formatiranje. Zatim sa Home kartice, iz grupe Styles, kliknite na naredbu Conditional Formatting. 2. Pojavit e se padajui meni sa osnovnim vrstama Uslovnog formatiranja, meutim ako vi sami elite definisati pravila (uslove) formatiranja kliknite na naredbu Manage Rules.
Slika 9.8. Pokretanje naredbe za definisanje pravila formatiranja (Manage Rules) 3. Otvorit e se dijaloki okvir Conditional Formatting Rules Manager, u kojem moete pregledati sva pravila koja su primjenjena na oznaene elije i kreirati nova pravila ako elite. U ovom okviru postoje tri dugmeta za definisanje pravila za formatiranje: New Rule dugme za dodavanje novog pravila, Edit Rule dugme za ureivanje ili promjenu nekog ve postojeeg pravila, Delete Rule dugme za ukidanje ve postojeeg pravila.
Da biste dodali novo pravilo kliknite na dugme New Rule (novo pravilo).
Slika 9.9. Dijaloki okvir za pregled i definisanje pravila uslovnog formatiranja 4. Pojavit e se dijaloki okvir New Formatting Rule, u kojem specificirate novo pravilo za uslovno formatiranje. U ovom okviru nalaze se sljedee opcije: 1. U polju Select a Rule Type (odaberite vrstu pravila) moete izabrati jednu od ponuenih est vrsta pravila. Da biste uslovno formatirali samo elije koje sadre odreenu vrijednost izaberite pravilo kao na slici 9.11.: 'Format only cells that contain'. 2. Zatim u okviru Edit the Rule Description postoje 4 polja za definisanje pravila: 1) U prvom polju kliknite na strelicu prema dolje i izaberite opciju Cell Value (vrijednost elije), to znai da uslovljavate vrijednost elije. 2) U drugom polju birate nain na koji se uporeuje vrijednost elije sa nekom drugom brojanom vrijednou, kliknite na strelicu i izaberite jednu od ponuenih opcija: - between (izmeu) provjeravate da li se vrijednost elije nalazi izmeu dvije zadate vrijednosti, - not between (nije izmeu) - provjeravate da li se vrijednost elije ne nalazi izmeu dvije zadate vrijednosti, - equal to (jednako) - provjeravate da li je vrijednost elije jednaka datoj vrijednosti, - not equal to (nije jednako) - provjeravate da li vrijednost elije nije jednaka datoj vrijednosti, - greater than (vee od) - da li je vrijednost elije vea od zadate vrijednosti, - less than (manje od) - da li je vrijednost elije manja od zadate vrijednosti, - greater than or equal to (vee ili jednako od) - da li je vrijednost elije vea ili jednaka datoj vrijednosti, - less than or equal to (manje ili jednako od) - da li je vrijednost elije manja ili jednaka datoj vrijednosti.
Slika 9.10. U drugom polju je izabrana opcija greater than (vee od). 3) A potom u treem polju unesite odreenu brojanu vrijednost (vrijednost sa kojom uporeujete vrijednost elije) ili kliknite na malu crvenu strelicu oznaite tu vrijednost ako postoji na radnom listu. , da
Kao krajnji rezultat pomou ova tri polja specificirali ste uslov za formatiranje elija (u primjeru na slici 9.11., moete vidjeti kompletan uslov koji glasi: 'Cell Value greater than 20', odnosno 'Ako je vrijednost elije vea od 20', uslovno formatiraj elije).
Slika 9.11. Definisanje novog pravila za uslovno formatiranje 4) U polju Preview trebate odredili format elija koji e se primjeniti ako je pravilo ispunjeno ili uslov taan (TRUE), da biste odredili format kliknite na dugme Format. Otvorit e se dijaloki okvir Format Cells, koji izgleda kao modificirana verzija standardnog okvira za ureivanje elija, s tim da ne sadri kartice Alignment i Protection. A na svakoj kartici ima dodatno dugme Clear, za uklanjanje nekog ve odabranog formata.
S t r a n i c a | 100
Slika 9.12. Odabir formata koji e se primjeniti na elije koje ispunjavaju specificirani uslov Kada izaberete format za uslovno formatiranje, kliknite na dugme OK, da zatvorite dijaloki okvir Format Cells. U primjeru na slici 9.5. izabrana je crvena pozadina elije, koja e se primjeniti na sve elije koje ispune specificirani uslov. 5. Na ovaj nain definisali ste novo pravilo za uslovno formatiranje, a ako elite kreirati vie pravila onda ponovo kliknite na dugme New Rule i ponovite gore navedene korake. 6. Kada zavrite dodavanje svih pravila kliknite na dugme OK, da se ona primjene na oznaene elije.
Slika 9.13. Izgled elija koje su uslovno formatirane u koloni Cijena Kao rezultat, kolona Cijena na slici 9.6. je uslovno formatirana, tako da su kod svih elija koje sadre vrijednost veu od broja 20 (Cell Value > 20), pozadine elija ofarbane u crvenu boju. Ovo formatiranje je naravno dinamino, ako promjenite sadraj neke elije, Excel e provjeriti novi sadraj naspram uslova za formatiranje i promjeniti ili ukloniti format elije na osnovu toga.

9.3. UKLANJANJE USLOVNOG FORMATIRANJA Kada pritisnete tipku Delete na tastaturi da izbriete sadraj elije, samim tim ne briete formatiranje za datu eliju nego samo njen sadraj. Da uklonite Uslovno formatiranje zajedno sa ostalim formatima elije, oznaite eliju i kliknite na naredbu ClearClear Formats, sa Home kartice i grupe Editing. Takoer moete koristiti i naredbu ClearClear All da izbriete uslovno formatiranje zajedno sa sadrajem elija. Meutim, da biste uklonili Uslovno formatiranje ali ne i sve druge formate sa elije, uradite sljedee: 1. Oznaite eliju ili raspon elija sa kojih elite ukloniti uslovno formatiranje. Zatim sa Home kartice, iz grupe Styles, kliknite na naredbu Conditional Formatting. 2. Iz padajueg menija koji se pojavi izaberite opciju Clear Rules, a potom Clear Rules from Selected Cells (ukloni pravila sa oznaenih elija).
Slika 9.14. Uklanjanje uslovnog formatiranja 9.3.1. Drugi nain uklanjanja uslovnog formatiranja 1. Oznaite eliju ili raspon elija sa kojih elite ukloniti uslovno formatiranje. Zatim sa Home kartice, iz grupe Styles, kliknite na naredbu Conditional Formatting. Iz padajueg menija koji se pojavi izaberite opciju Manage Rules. Otvorit e se dijaloki okvir Conditional Formatting Rules Manager, u kojem moete vidjeti sva pravila koja su primjenjena na oznaene elije. Da izbriete pravilo, oznaite ga i kliknite na dugme Delete Rule. Ako postoji vie definisanih pravila za oznaene elije, za svako od njih ponovite ovaj postupak. Kliknite na dugme OK, da izaete iz Conditional Formatting Rules Manager dijalokog okvira. Kulturni centar Kralj Fahd 2009
2.
3.
S t r a n i c a | 102
Slika 9.15. Drugi nain uklanjanja uslovnog formatiranja
9.4. LOCIRANJE ELIJA KOJE SADRE USLOVNO FORMATIRANJE elije koje sadre uslovno formatiranje Vi ne moete, samo promatrajui elije, rei da li one sadre uslovno formatiranje ili ne. Da biste automatski pronali elije koje sadre Uslovno formatiranje, koristite naredbu Find & Select (pronai i oznai): 1. Kliknite na Home karticu, i iz grupe Editing, izaberite naredbu Find & Select i opciju Conditional Formatting. Program Excel e automatski pronai i oznaiti elije koje sadre uslovno formatiranje.
Slika 9.16. Lociranje elija koje sadre uslovno formatiranje

9.5. PRIMJERI FORMULA ZA USLOVNO FORMATIRANJE Da biste umjesto vrijednosti elija koristili formulu za Uslovno fomatiranje podataka, morate specificirati logiku formulu koja za rezultat ima jednu od vrijednosti: TRUE (tano) ili FALSE (netano). Ako je rezultat formule TRUE, uslov je zadovoljen i uslovno formatiranje je primjenjeno. Ako je rezultat formule FALSE uslov nije zadovoljen i formatiranje nije primjenjeno. 9.5.1. Identificiranje tekstualnih podataka 1. Da biste umjesto vrijednosti elija koristili formulu za Uslovno fomatiranje podataka, u dijalokom okviru New Formatting Rule u kojem odreujete novo pravilo, izaberite opciju Use a formula to determine which cells to format (koristi formulu za odreivanje elija za formatiranje).
Slika 9.17. Koritenje formula za uslovno formatiranje 2. Zatim u polju Format values where this formula is true (formatiraj vrijednosti gdje je ova formula tana), unesite formulu. U primjeru na slici unesena je formula, koja formatira eliju C5 samo u sluaju ako sadri tekstualne podatke, meutim ako elija ne sadri tekst, odnosno formula nije tana format ostaje nepromjenjen. =ISTEXT(C5) Da primjenite ovu formulu na raspon elija, prvo oznaite raspon. Ova formula pretpostavlja da je aktivna elija u oznaenom rasponu elija C5, meutim ako oznaite neki drugi raspon elija onda umjesto adrese C5 unesite adresu prve elije u rasponu. 3. Kliknite na dugme Format i odredite format elija koje ispunjavaju zadati uslov. U primjeru na slici izabrana je ljubiasta boja kao pozadina elija. Da izaete iz dijalokog okvira, kliknite na dugme OK.
4.
S t r a n i c a | 104
9.5.2. Identificiranje datuma u odreenom mjesecu Uslovno formatiranje takoer moete primjeniti i na datume. Sljedea formula za uslovno formatiranje primjenjuje formatiranje na eliju (C5) samo u sluaju ako elija sadri datum u mjesecu junu (6): =MONTH(C5)=6 Ako je ova formula primjenjena na raspon elija, onda predpostavlja da je elija C5 aktivna elija u oznaenom rasponu, meutim ako oznaite neki drugi raspon elija onda umjesto adrese C5 unesite adresu prve elije u rasponu. Funkcija MONTH daje broj mjeseca u oznaenom datumu. 9.5.3. Identificiranje dananjeg datuma Funkcija TODAY daje kao rezultat dananji datum. Ako imate seriju datuma u vaoj listi, moete koristiti uslovno formatiranja da identificirate dananji datum. Formula za uslovno formatiranje primjenjuje formatiranje samo u sluaju ako elija sadri dananji datum. U ovoj formuli takoer predpostavljamo da ste oznaili raspon elija koji poinje sa elijom C5. =C5=TODAY() 9.5.4. Identificiranje maksimalne vrijednosti u rasponu Funkcija MAX daje kao rezultat maksimalnu vrijednost u oznaenom rasponu. Da biste istakli ovu maksimalnu vrijednost moete koristiti sljedeu formulu za uslovno formatiranje: =C5=MAX($C$5:$C$11) Formula predpostavlja da ste oznaili raspon elija (C5:C11), gdje je aktivna elija C5.
10. VALIDACIJA PODATAKA (DATA VALIDATION)

Validacija podataka je naredba koja vam pomae da kontroliete vrstu podataka koji se unose u radni list. Ova opcija omoguava da postavite odreena pravila koja e diktirati koju vrstu podataka moete unijeti u eliju. Na primjer, moete ograniite unos podataka na cijele brojeve izmeu 1 i 12. Ako korisnik unese pogrenu vrijednost, program nee prihvatiti unesenu vrijednost, ve e prikazati poruku upozorenja (koju vi sami osmislite) zahtjevajui unos tanih podataka u eliju (kao na slici 10.1.)
Slika 10.1. Ogranienje unosa podataka na cijele brojeve izmeu 1 i 12
10.1.
ODREIVANJE KRITERIJA ZA VALIDACIJU PODATAKA
Da specificirate dozvoljen tip podataka u eliji ili rasponu eliju, slijedite ove korake: 1. Oznaite eliju ili raspon elija na koje elite primjeniti validaciju podataka. 2. Kliknite na Data karticu, iz grupe Data Tools, kliknite na naredbu Data Validation.
Slika 10.2. Pokretanje naredbe za validaciju podataka (Data Validation) 3. Pojavit e se dijaloki okvir Data Validation, sa otvorenom Settings karticu. Kliknite na strelicu u polju Allow i iz padajueg menija izaberite vrstu podataka na koju elite da ograniite unos (u primjeru na slici 10.3. su izabrani cijeli brojevi - Whole number). Ovisno od izbora vrste podataka, na istoj kartici e se pojaviti dodatna polja odnosno opcije. U primjeru sa slike, kada izaberete Whole number, pojavit e se dodatna polja Data, Minimum i Maximum, za ogranienje cijelih brojeva. Da biste ograniili unos podataka na brojeve izmeu 1 i 12, odaberite opcije kao na slici 10.4.
S t r a n i c a | 106
Slika 10.3. Ogranienje podataka na cijele brojeve
Slika 10.4. Ogranienje unosa podataka na cijele brojeve izmeu 1 i 12
4. (Opcionalno) Kliknite na Input Message karticu, da definiete poruku koja e se prikazati kada korisnik oznai eliju, odnosno prije unosa podataka. U ovoj poruci moete obavijestiti korisnika kakvu vrstu podata moe unijeti u oznaene elije. Ako je ovaj korak izostavljen, odnosno nije napisana poruka, ona se nee ni pojaviti kada korisnik oznai eliju.
Slika 10.5. Poruke koja se pojavi prije unosa podataka (Input Message)
5. (Opcionalno) Kliknite na karticu Error Alert, da definiete poruku koja e se prikazati ako korisnik unese pogrene podatke. U polju Style (stil) kliknite na strelicu i izaberite jedan od sljedeih stilova poruke: Stop (zaustavi) - da potpuno sprijeite pogrean unos podataka, Warning (upozorenje) poruka gdje moete izabrati da li elite nastaviti (Yes) ili ne (No) unos podataka, iako je podatak pogrean,
Slika 10.6. Izgled poruke upozorenja zaustavljanja
Slika 10.7. Izgled poruke
Information (informacije) da program dozvoli unos pogrenih podataka, ali vas pri tome informie da ste pogrijeili.
Slika 10.8. Izgled poruke informisanja
Ako je ovaj korak izostavljen, podnosno poruka nije napisana, prilikom unosa pogrenih podataka pojavit e se standardna programska poruka da upozori korisnika na greku. Kulturni centar Kralj Fahd 2009
S t r a n i c a | 108
6. Kada izaberete sve opcije u dijalokom okviru Data Validation, kliknite na dugme OK da ih primjeniti na oznaene elije.
Slika 10.9. Poruka koja e se pojavi pri unosu pogrenih podataka (Error Alert) Kada primjenite Validaciju Podataka na oznaene elije, pokuajte unijeti neki podatak da biste ispitali ispravnost zadatih kriterija. 10.2. TIPOVI KRITERIJA ZA VALIDACIJU
Postoji irok izbor kriterija za validaciju podataka, koje moete pregledati u dijalokom okviru Data Validation, na kartici Settings i polju Allow. Sljedee opcije su dostupne u polju Allow (uoit ete da druge kontrole na kartici Settings variraju, ovisno od izbora u Allow padajuem meniju): Any Value (bilo koja vrijednost): Birajui ovu opciju uklanjate bilo koju postojeu validaciju podataka. Meutim poruka prije unosa podataka jo e se pojavljivati, sve dok je ne izbriete ili iskljuite opciju Show input message when cell is selected, sa Input Message kartice. Whole Number (cijeli broj): Ograniavate unos podataka na cijele brojeve. A potom specificirate validan raspon cijelih brojeva koristei dodatna polja koja se prikau na kartici: Data, Minimal i Maximal. Na primjer, moete specificirati da unos mora biti cijeli broj vei ili jednak 100. Decimal (decimalni broj): Omoguavate unos brojeva i u decimalnom formatu. Na primjer, moete specificirati da unos mora biti vei od 0 i manji od 1. List (lista): Ograniavate unos podataka na listu koju vi sami kreirate. Date (Datum): ): Ograniavate unos podataka na datum. Vi specificirate validan raspon datuma koristei, dodatna polja koja se pojave. Na primjer, moete specificirati da uneseni datum bude vei ili jednak 1. Januaru 2009. Time (vrijeme): Korisnik mora unijeti vrijeme, koje vi specificirate u dodatnim poljima na kartici. Na primjer, vi specificirate da uneseno vrijeme mora biti vee od 22:00. Kulturni centar Kralj Fahd 2009

Text Length (duina teksta): Ograniavate unos teksta na odreeni broj karaktera. Na primjer, moete ograniiti unos na duinu 1 (tj. samo jedan karakter ili znak). Custom: Pomou ove opcije ograniavate podatke koristei logiku formulu za validaciju podataka.
Meutim, vano je primjetiti da je ak i sa primjenom validacije podataka mogue unijeti pogrene podatke. Ako je stil poruke (Style), na kartici Error Alert postavljen na bilo ta drugo osim na Stop, pogreni podaci mogu biti uneeni. Takoer, zapamtite da se validacija podataka ne vri nad rezultatima formula. 10.3. KREIRANJE PADAJUE LISTE
Moda jedna od najeih upotreba validacije podataka je kreiranje padajue liste. U sljedeem primjeru kreirat emo padajuu listu koristei nazive mjeseci. 1. Prvo, unesite podatke u listu u jedan red ili kolonu (podatke koji e se pojaviti u padajuoj listi). 2. Zatim oznaite eliju u kojoj e se nalaziti padajua lista, kliknite na Data karticu, i iz grupe Data Tools, kliknite na naredbu Data Validation. 3. Kada se pojavi dijaloki okvir Data Validation, sa otvorenom Settings karticom. Kliknite na strelicu u polju Allow i iz padajueg menija izaberite opciju List. Na istoj kartici pojavit e se dodatno polje Source, u kojem treba da upiete raspon elija koji treba da se pojavi u listi ili da kliknete na crvenu strelicu pored polja da biste oznaili raspon elija na radnom listu. Takoer, da biste omoguili prikaz padajue liste ukljuite opcija In-cell dropdown (padajua lista u eliji). Ako je lista kratka moete je direktno upisati u polje Source. Svaku stavku u listi trebate odvojiti sa taka-zarezom (;) (ako koristite bosanske regionalne postavke u Control Panel-u) ili sa zarezom (,) (ako koristite amerike postavke). (Na primjer: Januar; Februar; Mart;)
Slika 10.10. Kreiranje padajue liste (List)
S t r a n i c a | 110
Slika 10.11. Izgled padajue liste na radnom listu 10.4. KORITENJE FORMULA ZA VALIDACIJU PODATAKA
Prava snaga opcije za validaciju podataka dolazi do izraaja kada se koriste formule za validaciju. Morate specificirati logiku formula koja za rezultat ima jednu od vrijednosti TRUE ili FALSE. Ako je rezultat formule TRUE uslov je zadovoljen i podaci se smatraju validnim. Ako je rezultat formule FALSE uslov nije zadovoljen i podaci se smatraju pogrenim. Moete specificirati formulu za validaciju podataka ako u dijalokom okviru Data Validation, u polju Alow izaberete opciju Custom (Slika 10.8.). Pojavit e se dodatno polje Formula u kojem trebate unijeti formulu za validaciju podataka. Formule za validaciju podataka rade na istom principu kao i formule za uslovno formatiranje. 10.5. PRIMJERI FORMULA ZA VALIDACIJU PODATAKA
10.5.1. Formula za prihvatanje samo teksta Sljedea formula se koristi samo za prihvatanje tekstualnog unosa u oznaenu eliju ili elije: =ISTEXT(A1) Ova formula pretpostavlja da je aktivna elija u oznaenom rasponu elija A1, meutim ako oznaite neki drugi raspon elija onda umjesto adrese A1 unesite adresu prve elije u rasponu.
Slika 10.12. Unos formule za prihvatanje samo teksta 10.5.2. Formula za prihvatanje vee vrijednosti od predhodne Sljedea formula za validaciju podataka omoguava vam da u eliju unesete samo vrijednosti koje su vee od vrijednosti predhodne elije (u primjeru elije iznad A1). Kulturni centar Kralj Fahd 2009

=A2>A1 Ova formula pretpostavlja da je elija A2 aktivna elija u oznaenom rasponu, meutim ako oznaite neki drugi raspon elija onda umjesto adrese A2 unesite adresu prve elije u rasponu. Formula funkcionie tako da svaki put kada unosite vrijednost, provjerava da li je ta vrijednost vea od vrijednosti predhodne elije, ako jeste dozvoljava unos a ako nije upozori vas sa porukom da je ogranien unos podataka.
Slika 10.13. Unos formule za prihvatanje vee vrijednosti od predhodne 10.5.3. Neprihvatanje duplih vrijednosti Sljedea formula za validaciju podataka nee dozvoliti korisniku da unese istu vrijednost u oznaenom rasponu elija (duplu vrijednost u rasponu A1:C20) : =COUNTIF($A$1:$C$20;A1)=1 Ova formula pretpostavlja da je elija A1 aktivna elija u oznaenom rasponu. Moete primjetite da je prvi argument funkcije COUNTIF apsolutna referenca. Drugi argument je relativna referenca (A1) i mijenja se za svaku eliju u rasponu. Slika ispod prikazuje rezultat validacije podataka kada pokuate unijeti isti podatak u oznaenom rasponu elija, na koje je primjenjena gore navedena fomula za validaciju. Pojavi se poruku upozorenja na greku, kliknite na dugme Retry (pokuaj ponovo), da pokuate ponovo unijeti podatak ili na dugme Cancel, da otkaete unos podataka u oznaenu eliju.
S t r a n i c a | 112
Slika 10.14. Unos formule za neprihvatanje duplih vrijednosti

Skripta Za Microsoft Office Excel 2007

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Skripta Za Microsoft Office Excel 2007

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MICROSOFT OFFICE EXCEL 2007 | 1 Sadraj

Kulturni centar Kralj Fahd 2009

10.1. 10.2. 10.3. 10.4. 10.5.

Kulturni centar Kralj Fahd 2009

MICROSOFT OFFICE EXCEL 2007 | 3 1. UVOD U MICROSOFT OFFICE EXCEL 2007

Kulturni centar Kralj Fahd 2009

MICROSOFT OFFICE EXCEL 2007 | 5

Kulturni centar Kralj Fahd 2009

MICROSOFT OFFICE EXCEL 2007 | 7

2. RAD SA RADNIM KNJIGAMA (WORKBOOKS)

naredbu New ili pritisnite istovremeno dugmadi

Kulturni centar Kralj Fahd 2009

MICROSOFT OFFICE EXCEL 2007 | 9

Spaavanje radne knjige pomou Microsoft Office Dugmeta

MICROSOFT OFFICE EXCEL 2007 | 11

Slika 2.5. Spaavanje radne knjige (Save ili Save As)

Kulturni centar Kralj Fahd 2009

Kulturni centar Kralj Fahd 2009

MICROSOFT OFFICE EXCEL 2007 | 13

Kulturni centar Kralj Fahd 2009

Kulturni centar Kralj Fahd 2009

MICROSOFT OFFICE EXCEL 2007 | 15

Kliknite na Microsoft Office Dugme

, naredbu Print i opciju Print ili Quick Print.

Slika 2.10. Printanja radne knjige (Print i Quick Print) 2.

Kulturni centar Kralj Fahd 2009

Slika 2.11. Podeavanje opcija za printanja radne knjige (Print)

3. RADNI LISTOVI (WORKSHEETS)

MICROSOFT OFFICE EXCEL 2007 | 17

Slika 3.3. Drugi naini umetanja radnog lista (Insert Worksheet)

Slika 3.5. Poruka za potvrdu brisanja radnog lista (Delete Sheet)

Kulturni centar Kralj Fahd 2009

MICROSOFT OFFICE EXCEL 2007 | 19

Slika 3.9. Premjetanje ili kopiranje radnog lista (Move or Copy)

Kulturni centar Kralj Fahd 2009

4. UNOS I OBRADA PODATAKA

Kulturni centar Kralj Fahd 2009

MICROSOFT OFFICE EXCEL 2007 | 21

4.2. OZNAAVANJE ELIJA

Kulturni centar Kralj Fahd 2009

Slika 4.3. Oznaeno je vie zasebnih raspona elija

Kulturni centar Kralj Fahd 2009

MICROSOFT OFFICE EXCEL 2007 | 23

Slika 4.4. Oznaavanje (selekcija) cijele radne tabele

4.3. UNOS PODATAKA U ELIJE

4.3.1. Unoenje podataka direktno u aktivnu eliju

Kulturni centar Kralj Fahd 2009

MICROSOFT OFFICE EXCEL 2007 | 25

Slika 4.11. Premjetanje elija povlaenjem mia

Kulturni centar Kralj Fahd 2009

MICROSOFT OFFICE EXCEL 2007 | 27

Slika 4.13. Kopiranje elija povlaenjem mia

Kulturni centar Kralj Fahd 2009

MICROSOFT OFFICE EXCEL 2007 | 29

Kulturni centar Kralj Fahd 2009

MICROSOFT OFFICE EXCEL 2007 | 31

Slika 4.21. Rezultat automatski unesenog niza brojeva iz primjera

4.8. AUTOMATSKI UNOS ISTIH PODATAKA (FILL)

Slika 4.22. Automatsko unoenja podataka iz susjedne elije (Fill)

Kulturni centar Kralj Fahd 2009

Kulturni centar Kralj Fahd 2009

MICROSOFT OFFICE EXCEL 2007 | 33

Slika 4.25. Automatska ispuna elija posebnim znakovima (Fill)

Slika 4.26. Rezultat automatske ispune sa znakom * (Fill)