You are on page 1of 100

Cnunonm ue1mpex enanrennc1on: Hx nponcxoaenne n snauenne.

Hoocnnon A. B.
Rsmk. CeHuo1uka. Kynu1ypa. Manan cepun
Hspa1enuc1ao: Hsmkn pyccko kynL1ypm, 2000 r.
ISBN: 5-88766-042-2
ISBN13: 978-5-88766-042-4
Mnrkan o6noxka , 176 c1p.


Auuo1aun:
KaxpoHy nsaec1nm sooan1ponoHopqnme cnHaonm ue1mpex eaanrennc1oa: Ma1qe accounnpye1cn
c anrenoH a uenoaeueckoH o6pase, Mapk - c o6pasoH nLaa, yka - 6mka (1enLua), Hoann - opna.
D1a cnHaonnka nonanne1cn co II a. n. a. n sakpennne1cn a xpnc1nanckoH 6orocnoann n nckycc1ae c
IV a. HecHo1pn na noaceHec1noe pacnpoc1panenne a1nx cnHaonoa, nx nponcxoxpenne n snauenne
po cnx nop ne nHek1 ypoane1aopn1enLnoro o6Lncnennn. Coepnnna He1opm 1papnunonnoro 1onko-
aannn 6n6necknx 1ekc1oa n pesynL1a1m a1nonornuecknx n nc1opnko-an1pononornuecknx u1ypn
nocnepnnx pecn1nne1n, aa1op cyHen npnnopnn1L saaecy nap 1ano `ue1mpex
Hpencnonne
Hocnxmam monm erxm Enene n Ceprem
3ra paora npecrannxer coo pasnnrne nexoroptx ne n cmxeron, n camom
omem nne ntcxasanntx n moe neanne xnnre EX ORIENTE LUX! Opnen-
rannx no crpanam cnera n apxanuecxnx xyntrypax Enpasnn (M.: stxn pyccxo
xyntrypt, 1999). Cnmnont enanrenncron, nx nponcxoxenne n cmtcn, nne-
cxne rexcrt, ornocxmnecx x nx ncronxonannm, n Poccnn nayuno nsyuannct no-
cnenn pas nnmt n nauane XX n. (cm., nanpnmep, xnnry M. Cxaannanonnua
Hepnax rnana xnnrn npopoxa Hesexnnnx. Ontr nsxcnennx. Mapnynont, 1904).
C rex nop mnoroe tno cenano n mnponom orocnonnn, nnecxo apxeonornn,
xomnaparnnncrcxo +rnonornn n ncropnuecxo anrpononornn, uro nosnonxer no-
crannrt ocyxanmnecx panee nonpoct na nont yponent nsyuennx n ocmtcne-
nnx. Haemct, uro mox xnnra nocnocnemecrnyer npoyxennm nnrepeca x +rnm
ynnexarentntm n cnoxntm cmxeram.
npnsnarenen nsarentcrny stxn pyccxo xyntrypt sa nosmoxnocrt ony-
nnxonart +ry neontmym paory n nono cepnn Series minor.
Ocoax naroapnocrt moemy annemy pyry n xonnere, oxropy ncropnue-
cxnx nayx Tartxne Hnxonaenne xaxcon, xoropax nsxna na cex rpy xpnrnuecxn
npouecrt xnnxxy n nomout n ee conepmencrnonannn. Moemy npocnemennm n
nnencrnxe x no mnorom oxsan C. I. xonenxo, uacrte ecet c xoroptm o
cmxerax xnnrn x ncnomnnam c ontmo naroapnocrtm. Kpome roro, rema xnn-
rn tna npemerom necxontxnx nexnn n oxnaon, xoropte x npouen n Moc-
xoncxom rocyapcrnennom ynnnepcnre nm. M. B. Homonocona, n Fnnecxo-
orocnoncxom nncrnryre cn. anocrona Anpex, n Henrpe cpannnrentnoro nsyue-
nnx pennnx nnnnnnsann Hncrnryra nceome ncropnn PAH, na ncropnuecxom
]axyntrere Caparoncxoro rocyapcrnennoro ynnnepcnrera, na Bropo Bcepoc-
cncxo nepxonno-apxeonornuecxo xon]epennnn (Canxr-Herepypr). Bcem
yuacrnnxam nectma oxnnnenntx nouac ncxyccn, conponoxanmnx mon ox-
nat, cepeunoe cnacno.
Hpnnomy raxxe cnom ncxpennmm naroapnocrt Hemenxo cnyxe axaemnue-
cxnx omenon (DAAD) sa npeocrannennym nosmoxnocrt nopaorart na xnn-
ro n oxrxpe-noxpe 1996 r. n nnnorexax Iepmannn. Ocoax naroapnocrt
pyxonocrny n nepconany nnnorexn Enncxonantno yxonno cemnnapnn r.
Tpn-pa, cosanmnm nce ycnonnx nx nnoornopno paort.
exapt 1999 r.
A. B. Hoocnnon



Bneenne
Heeos+oruo, :mooi Eeauee.u oi.o :uc.o+ oo.iue u.u +euiue, :e+ ux ecmi.
Hoo rar :emipe ecmi cmpaui ceema, e romopo+ +i ruee+, u :emipe e.aeuix
eempa, u mar rar eproei
pacceua no ece se+.e, a cmo.n u vmeeproeuue epreu ecmi Eeauee.ue u vx
usuu, mo uao.erum e u+emi :emipe cmo.na.
Ce. Hpuue, Hpomue epece (Adv. Haer. III, 11, 8)
B xpncrnancxom orocnonnn yxe c xonna II n., a c IV n. n n xpncrnancxom ncxyc-
crne uertpem enanrenncram tnn npnant n xauecrne nx arpnyron n cnmnonon
cneymmne xnnte cymecrna: Mar]e acconnnpyercx, xax npannno, c opasom
anrena, Mapx ntna, Hyxa txa (rentna), Hoann opna
1
.
Bnepnte +rn cymecrna tnn coennent c nmenamn enanrenncron no II n. Hpnne-
em Hnoncxnm, ero arpnynnx cnmnonon ornnuanact or npnnxro nosxe (uenonex
cnmnonnsnponan coo Mar]ex, nen Hoanna, renen Hyxy, open Mapxa)
2
.
Kax cnmnont enanrenncron +rn opast saxpennnnct n orocnonnn c Heponnma
3
,
a naunnax c VII n. ero rpaxronxa nx cranonnrcx oxsarentno na xpncrnancxom
3anae
4
.
B xpncrnancxo +xserernxe cymecrnonann pasnnunte oxcnennx +rnx cymecrn.
Ono ronxonanne, xoropoe pasnnnana cnpncxax mxona
5
, a raxxe Ipnropn Be-
nnxn
6
(xonen VI n.), paccmarpnnano cymecrna xax cnmnont camoro Xpncra n
pasnnunte ]ast ero xnsnn: npn poxennn on uenonex (incarnatio), npn cmeprn
xeprnennt tx (passio), npn nocxpecennn nen (resurrectio), npn nosnece-
nnn open (ascensio)
7
. Hnrepnperannx n arpnynnx cymecrn y Heponnma n n
ocnonanno na ero anropnrere nocneymme rpannnn (nnnort o conpemenntx
xpncrnancxnx +nnnxnonen) raxona: arpnynnx xnntx cymecrn romy nnn nno-
my enanrenncry cnxsana c nauanom nonecrnonannx coornercrnymmero Enanrennx.
Tax, uenoneuecxn opas anrena xax cnmnon Mar]ex onxen tn orpaxart ueno-
neuecxym reneanornm Xpncra, c xoropo naunnaercx Enanrenne or Mar]ex; nen
Mapxa npononet Hoanna Kpecrnrenx n nycrtne; tx Hyxn xeprny 3axa-
pnn, open Hoanna nosntmennt, ycrpemnennt x neecam xapaxrep saunna
noannona Enanrennx
8
. uacro xpncrnancxne orocnont npnnonnn oe (nnn axe
onee
9
) rpaxronxn cnxsn enanrenncron n xnntx cymecrn
10
. Ha xpncrnancxom
Bocroxe tna npnnxra nnrepnperannx, cxonax c npnneencxo, a nmenno, nen
onnnernopxer noannono Enanrenne, rax xax ram onnctnaercx nponcxoxenne
Xpncra or Fora-Orna, tx Enanrenne Hyxn, a uenonex Enanrenne Mar]ex
(oxcnenne Hpnnex cxono n +rnx nyx cnyuaxx c nepo-nnmontm), open
Enanrenne Mapxa, no ono nmeer npo]ernue-cxn xapaxrep n ncnonneno Cnxro-
ro yxa
11
.
Hponcxoxenne, nepnonauantnte ]ynxnnn n snauenne cnmnonon uertpex enan-
renncron npecrannxmrcx rem ne menee ne o xonna npoxcnenntmn. Anneropn-
uecxne ronxonannx ornon nepxnn ne moryr yonnernopnrt nac no mnornm npnun-
nam, ona ns xoroptx, n uacrnocrn, nponsnontnocrt n mnoxecrnennocrt anne-
ro-pes, ononpemenno cocymecrnymmnx axe n npeenax onoro counnennx.
Xpncronornuecxn xapaxrep ncronxonannx rexcron Berxoro 3anera, ecrecrnen-
nt nx pannexpncrnancxoro orocnonnx, raxxe mano nomoraer npn nayunom
paccmorpennn +rnx rexcron.
Boome ronopx, n pamxax namero nccneonannx cneyer pasnnuart rpn yponnx
nonnmannx nnecxoro rexcra: 1. uro xoren cxasart anrop rexcra; 2. xax ronxo-
nancx +ror rexcr n pamxax nocneymme +xserernxn (nyancrcxo nnn xpncrn-
ancxo); 3. uro morno na camom ene croxrt sa cnonamn pennero anropa, uro,
nosmoxno, on n cam ne o xonna ocosnanan. Tmarentno nccneyx nepnt ypo-
nent nonnmannx n npnnnmax no nnnmanne nropo, mt onxnt crpemnrtcx nt-
rn na rpern.
B nacroxme paore npenaraercx paccmarpnnart cymecrna, cranmne cnmnonamn
enanrenncron, xax sooaumpono+opquie cu+eo.i cmpau ceema, xoropte nmemr
rnyoxne xopnn n nyecxo n mnpe n nnxnenocrouno moenn mnpa;
onee roro, raxax cnmnonnuecxax xnaccn]nxannx, nacnannammaxcx na oosnaue-
nnx crpan cnera, oxastnaercx, xax mt ynnnm, cnocrnenno mnornm apxanue-
cxnm xyntrypam Enpasnn n Amepnxn
12
.

1
Cm., nanpnmep: Neub, 1912; Lugt, 1944, 256282; Crozet, 1952, 5364;
Bourguet, 1959, 325; Nilgen, 1973, 517572.
2
Adv. haer. HI, 11, 8 [PG, 7, 885890]. Tax xe arpnynponann cnmnont Anacra-
cn Cnnanr, Ape]a n nexoropte pyrne. 3ameuy, uro nomnmo omenpnnxro
nosxe arpnynnn cnmnonon enanrenncron, pasenxemo Bnxropnnom ns Herray,
3nn]annem ns Koncranna, Heponnmom, Ipnropnem I, Ceynnem, Enxepnem, Hcn-
opom Cennntcxnm, Fearom, Anxynnom n pyrnmn, cymecrnonana eme n rpertx
nepcnx, npecrannennax Hnnonnrom Pnmcxnm, Anrycrnnom n Feo, xoropax nn-
ena n uenonexe cnmnon Mapxa, no ntne cnmnon Mar]ex, n rentne cnmnon
Hyxn, n opne cnmnon Hoanna (noponee cm.: Neub, 1912, 26117; Michl,
1937, 92103; Coofee, 1960,14; Nilgai. 1973, 518).
3
Comm. in Ez. 1,1, 510 [PL, 25,1522]; cm. raxxe: Sedul. Carmen pasch. [PL,
19, 591]; cp.: Werner. 1989/1990, 67.
4
Ho nanmennxm ncropnxon nocrounoro xpncrnancrna, coueranne enanrenn-
cron n nx cnmnonon nnnort o XVII n. tno sect necranntntm (cm.: Horpoe-
cru, 1891, 354355), a xonrcxax n +]noncxax nepxnn, npnanax ontmoe sna-
uenne uertpem cymecrnam, noome onro ne cnxstnann nx c enanrenncramn (cm.:
de Grooth, van Moorsel, 1977/ 1978, 233234; Werner, 1986, 917).
5
Hanpnmep, E]pem Cnpnn (ad loc.) n Anacracn Cnnanr (Anast. Si-nait. Hexam. 4
[PG, 89, 894 AB]); cp.: LThK. 3,1959,1254.
6
In Ez. I. Ill, 1 n I. IV, 12 [PL, 76, 806 n 815816].
7
Cm. raxxe: Alcuin. Comm. in Apoc. Ill, 4, 7 [PL, 100, 1118], Rupert von Deutz
[PL, 167, 14221428] n p. Hoponee ncropnm ronxonann cnmnonon enanre-
nncron cm.: Neub, 1912, 26117.
8
Ho mnennm ntammerocx pyccxoro ncropnxa xpncrnancrna H. B. Hoxponcxoro,
nropoe oxcnenne couerannx cnmnonon n enanrenncron (no nauany enanrennx)
npecrannxercx onee nepoxrntm, uem nepnoe (no ]asam xnsnn Xpncra) (Ho-
rpoecru, 1891, 353).
9
Heponnm, nanpnmep, npnnonr mecrt nepcn oxcnennx uertpex cnmnonon
(cm. noponee: Neub, 1912, 6668).
10
Cp.: Greg. In Ez. I. IV, 2; Alcuin. Comm. in Apoc. HI, 4, 7.
11
Cm.: Hunger, 1971,
469471; cp.: Wessel, 1971, 508510 o pexocrn nsopaxennx cnmnonon enan-
renncron n Bnsanrnn no cpannennm c sanantm ncxyccrnom.
12
annax paora npoonxaer cepnm monx nccneonann cncrem opnenrannn n
npocrpancrne no crpanam cnera n pasnnuntx apxanuecxnx omecrnax (cm.:
Podossinov, 1991, 233286; Hooocuuoe, 1994, 3753; Ou re, 1998, 256258;
Ou re, 1999).
Hc1oxn cnunonon enanrennc1on n Honou n Be1xou sane1e
O1xponenne Hoanna Borocnona (4, 67)
Hsnecrno, uro onnm ns ncrounnxon uertpex cnmnonon enanrenncron cnyxnr n
Honom 3anere snamennrt naccax Orxponennx Hoanna Forocnona
1
, xoropt n
cnoem nnennn npecrona Bcentmnero na nee yspen crpanntx cymecrn:
...nocpen npecrona n noxpyr npecrona [naxoxrcx] uertpe xnnorntx (tcooupu
u, quattuor animalia), ncnonnenntx oue cnepen n csan. H nepnoe xnnornoe
tno noono ntny, n nropoe xnnornoe noono rentny, n rperte xnnornoe
nmeno nnne, xax uenonex, n uerneproe xnnornoe noono opny nerxmemy (Orxp.
4, 6 7). 3rn uertpe xnnorntx oxastnamrcx mecrnxptntmn xepynnmamn,
nenpecranno nommnmn Iocnoy xnany
2
.
Knnra npopoxa Hesexnnnn (1, 426)
Bnenne Hoanna, xax n nocneymmne acconnannn Hpnnex
3
, necomnenno, nmemr
cnonm ncroxom ananornunte nerxosanernte npecrannennx; nsnecrno, uro cpen
nonosanerntx rexcron Orxponenne Hoanna, xax, nnpouem, n Anoxannncnct py-
rnx anropon, ne nomemne n xanon Honoro 3anera, nanonee nponnrano mornna-
mn n cnmnonnxo nerxosanerno rpannnn
4
. B annom cnyuae Hoann, necomnen-
no, orranxnnancx or snamennroro nnennx npopoxa Hesexnnnx, n xoropom raxxe
aercx ]anracrnuecxn opas rex xe uertpex xnnorntx (BH: 'arba
c
a hayyot;
LXX: tcooupu eu; Vulg.: quattuor animalia).
Hpnnoxy n coxpamennn +ro onncanne (Hes. 1, 128): 1. ...H ornepsnnct neeca,
n x ynnen nnennx Foxn... 4. H x nnen: n nor ypnt nerep men or cenepa,
nennxoe onaxo n xnyxmncx oront, n cnxnne noxpyr nero, a ns cpennt ero xax
t cner nnamenn ns cpennt ornx; 5. n ns cpennt ero nnno tno noone ue-
rtpex xnnorntx... 6. H y xaxoro uertpe nnna, n y xaxoro ns nnx uertpe
xptna;.. .9. Bo npemx mecrnnx cnoero onn ne oopaunnannct, a mnn xaxoe no
nanpannennm nnna cnoero. 10. Hoone nnn nx nnne uenonexa n nnne ntna c
npano cropont y ncex nx uertpex; a c neno cropont nnne rentna y ncex ue-
rtpex n nnne opna y ncex uertpex... 15. H cmorpen x na xnnorntx, n nor, na
semne none +rnx xnnorntx no onomy xonecy nepe uertptmx nnnamn nx.
16....H no nny n no ycrpoennm nx xasanoct,
yro xoneco naxonnoct n xonece. 17. Kora onn mnn, mnn na uertpe cnon cro-
pont; no npemx mecrnnx ne oopaunnannct... 22. Ha ronono xnnorntx tno
noone cnoa, xax nn nsymnrentnoro xpncranna, npocreproro cnepxy na rono-
namn nx... 26. A na cnoom, xoropt na rononamn nx, tno noone npecrona
no nny xax t ns xamnx can]npa; a na noonem npecrona tno xax t noo-
ne uenonexa nnepxy na nem... 28. Taxono tno nnenne noonx Cnant Iocno-
ne
5
.
Xorx y Hoanna yxe nponsomno pacmennenne uertpexnnxnx nerxosanerntx
xepynnmon na uertpex ononnxnx, rpon Iocnoa yxe ne nnxercx, no cronr ne-
nonnxno, a xepynnmt ne necyr ero, no croxr noxpyr, nepeuent xnnorntx, xax
mt nnnm, nonnocrtm connaaer c nepeunem Hesexnnnx
6
.
Hnrepnperannx uertpex xnnorntx xax Hoanna, rax n Hesexnnnx nmeer an-
nmm rpannnm, ona nsonnyer mnornmn rpynocrxmn n npornnopeunxmn
7
.
Enncrnennt nccneonarent n Poccnn, nocnxrnnmn nnennm Hesexnnnx no-
ponoe nccneonanne, M. Cxaannanonnu nncan o +rom rpynemem nne-
cxom rexcre: Ocmennnmemycx cenart npemerom nsyuennx nepnym rnany npo-
poxa Hesexnnnx npnxonrcx naunnart c nonpoca, ocrynna nn +ra rnana xaxomy-
nno nsxcnennm. Hsnarax ranncrnennemee ns nnenn, ona, no ntpaxennm
nemenxnx +xsereron, cmeercx ncxxo nontrxe oxcnennx ee
8
. Hpn +rom Cxa-
annanonnu nnen xnmu x nnrepnperannn ome nen nnennx nmenno n opase
uertpex xnnorntx
9
.
Pacnpocrpanenntm ronxonannem cnmnonnxn xnnorntx xnnxercx cneymmee:
nen onnnernopxer mnp nxnx xnnorntx, renen mnp npnpyuenntx omamnnx
xnnorntx, open mnp nepnartx n anren napcrno nme; n xaxo ns +rnx
c]ep onn xnnxmrcx napxmn, rem camtm nx nonoxenne y ocnonannx rpona Ioc-
nonx noxastnaer ero nnacrt na ncem mnpom
10
. Ho pyromy oxcnennm, nen
onnnernopxer myxecrno n naropocrno, renen xpenocrt n cnny, open t-
crpory n cxopocrt, uenonex mypocrt n pasym
11
. Hnrepnperaropt Orxponennx
Hoanna nnora cnxstnamr xnnorntx c uertptmx cocroxnnxmn nepxnn, c ue-
rtptmx ornamn nepxnn nnn c uertptmx anocronamn
12
. Bce noonte ronxonannx
nocrpoent na anneropnn n moryr naptnponartcx ecxoneuno
13
.
Xapaxrepntm nx cocroxnnx nonpoca o cmtcne cnmnonnxn uertpex xnnorntx
xnnxercx cneymmee ntcxastnanne: ...Kaxoe ns +rnx pemenn cneyer cunrart
aconmrno ncrnnntm, cxasart rpyno, rax xax nn ono ns nnx ne nmeer npxmoro
nornepxennx anropnrerom Foroyxnonenntx nncarene, anropnrerom ornen n
yunrene Hepxnn, n rax xax, c pyro cropont, xaxoe ns nnx nmeer re nnn
nnte neocrarxn
14
. M. Cxaannanonnu, nocnxrnnmn nnrepnperannn nnennx
Hesexnnnx onee 300 crpannn cnoe monorpa]nn, noome orxasancx art ncron-
xonanne cmtcny n snamenonannm raxnx nnn y xepynnmon, cunrax, uro nx
nac onxno ocrartcx crpanntm n nenonxrntm npnnnecenne n opast ntcoua-
mnx yxon xnnorntx n snepnntx ]opm. 3ro rana npopouecxoro cosepnannx, n
oxcnenne xoropo nemnoro moxno cxasart
15
.
Hecmorpx na cxenrnnnsm monx npemecrnennnxon, mne xaxercx, uro eme ne nce
nosmoxnocrn nnrenperannn rexcra ncuepnant. Ha mo nsrnx, onycrnmo n ra-
xoe npourenne cnmnonnxn uertpex xnnorntx, npn xoropom onn ntcrynamr
xax o.uemeopeuu (cu+eo.i) cmpau ceema. Ocnonannx nx noonoro ntnoa
aer npexe ncero cam rexcr Hesexnnnx.
Tax, ns antnemero onncannx nnennx y Hesexnnnx cranonnrcx xcno, uro ue-
rtpe xnnorntx +ro, xax n y Hoanna, xepynnmt
16
(10, 15 22), a nocceam-
mn na npecrone na cnoom, xoropt xnnornte necyr na cee, cam Ioc-
not (10, 16). anee, cno na rononamn xnnorntx oosnauaercx rem xe
cnonom, uro n rnept, xoropym Iocnot cosan n nn rnopennx n nasnan ne-
om (cm.: Ftr. 68: BH: raqia; LXX: otcpceu; Vulg.: firmamentum; p.-cnan.
meepoi)
17
. Taxnm opasom, nepe namn npecraer rpannosnax xocmonornuecxax
xaprnna, oxnartnammax ncm neecnym c]epy, a uertpe xnnorntx nsopaxa-
mrcx xax necymne na cee camo neo
18
. B rpeuecxom n pennecna-nxncxom nepe-
noe rnept npocrnpaercx na xpnnamn nx cntme (LXX: cai tev atcpuev
uutev cauveacv), uro npenonaraer, uro cnonmn xptntxmn xepynnmt noepxn-
namr neecnt cno.
Cno nmecre co croxmnm na nem npecronom n Iocnoom na npecrone nastnaercx
neonoxparno cnano Foxne (kevod Iehovah). Bo mnornx mecrax Hesexnnnt,
onnctnax nnxenne cnant Iocnone, nouepxnnaer, uro ona noxonrcx n nn-
xercx nmenno na xepynnmax (cp.: 10, 19: H nonxnn xepynnmt xptntx cnon n
nonxnnct n rnasax monx or semnn... n crann y nxoa n nocrounte npara oma
Iocnonx, n cnana Fora Hspannena nnepxy na nnmn; 11, 2223: Tora xepy-
nnmt nonxnn xptntx cnon..., n cnana Fora Hspannena nnepxy na nnmn. H no-
nxnact cnana Iocnoa ns cpet ropoa n ocranonnnact na ropom, xoropax na
nocrox or ropoa).
Hpn +rom upesntuano naxno, uro, no Hesexnnnm, uertpe xnnorntx nnxyr-
cx na uertpe cnon cropont (BH: 'arbaca ruahot cocrnenno, uertpe nerpa;
cp. LXX: cai tu tcooupu cpq uutev caopcuovto; Vulg.: per quattuor partes eorum
euntes ibant; p.-cnan.: na uertpn crpant nx mecrnonaxy). Ecnn yuecrt, uro
nerxosanernte uertpe nerpa nenrnunt oosnauennm uertpex crpan cnera, ro
opas uertpex cymecrn, noepxnnammnx neecnt cno
19
n onnnernopxmmnx
coo uertpe crpant cnera, operaer snaxomte nam no pyrnm apxanuecxnm
xyntrypam ueprt sooanrponomop]ntx cnmnonon (noxponnrene) crpan cnera
(cm. nnxe), xorx, xoneuno, +rnm ]ynxnnn uertpex xepynnmon n nnennn npopoxa
ne orpannunnamrcx.
Xepynnum n Be1xou 3ane1e n n nocneymmen 1pannnn
Hsnecrno, uro nerxosanernte xepynnmt
20
ntnonnxnn ne ]ynxnnn: no-nepntx,
onn ntcrynann xax samnrnnxn n xpannrenn (pax, cnxmenntx npemeron, anra-
pe, xonueron, npecronon), no-nroptx, onn mornn camn necrn na cee npecron
Iocnoa
21
.
Oxpannrentnax ]ynxnnx anrenon npoxnnxercx n rom, uro n Berxom 3anere onn
uacro noxnnxmrcx noxpyr anrape n cnxrnnnm xax nx narpont n samnrnnxn
(skk)
22
. Hsopaxennx xptnartx xepynnmon ncnontsonannct nx yxpamennx
xptmxn cxnnnn (Hcx. 25, 1820) n pyrnx caxpantntx oexron
23
. Cunraercx,
uro xepynnmt n cnxrax cnxrtx Conomonona xpama n xnnornte Hesexnnnx re-
nernuecxn cnxsant mexy coo
24
.
O rom, uro xepynnmt n Berxom 3anere nsnauantno nonnmannct xax oxpauume.u
crpan cnera, cnnerentcrnyer, na mo nsrnx, cneymmn rexcr ns xnnrn Ftrnx:
H nsrnan Aama, n nocrannn ua eocmore y caa 3emcxoro xepveu+a n nnamen-
nt meu opamammncx, urot oxpaumi (smr) nyrt x epeny xnsnn (Ftr. 3,
24). 3amernm, uro n ornnune or cnanxncxoro nepenoa n penneenpecxom rexcre,
xax n n LXX, cnono xepveu+ cronr no mnoxecrnennom uncne k'rubjm (tu
cpoui), a cnona ua eocmore ornocxrcx cxopee ncero nnmt x mecrononoxennm
pax (n LXX onn noome orcyrcrnymr).
Taxnm opasom, pa mor oxpanxrtcx uertptmx xepynnmamn co ncex uertpex
crpan cnera, nnn xe nymx co cropont nocrounoro nxoa, xax uacro tnano n ac-
cnpo-nannnoncxo apxnrexrype cao-no-nopnontx xomnnexcon
25
. Tax xe, oue-
nnno, nonnmann rexcr n n nosnem nyansme, uro moxno nnert no nnnmcrpa-
nnn n enpecxo pyxonncn nropo nononnnt XIII n. ns Fpnrancxoro mysex (Add.
II 639), n xoropo uertpe xptnartx xepynnma oxpanxmr peno xnsnn nocne ns-
rnannx ns pax Aama n Ent
26
(cm. pnc. 1).
Pnc. 1. uertpe xepynnma, oxpanxmmne peno xnsnn n Pae.
B Hcxoe (25, 18 22) cam Iocnot nonenen Moncem coopynrt na nymx
xonnamn xptmxn xonuera no xepynnmy, xoropte onxnt tnn croxrt nnnom
pyr x pyry c pacnpocreprtmn xptntxmn, ocenxx nmn xptmxy xonuera; npn
+rom cam Iocnot namepenancx orxptnartcx Moncem n ronopnrt c nnm na
xptmxom, nocpen nyx xepynnmon. Taxnm opasom, nsopaxennx xepynnmon
onxnt tnn orpannunnart camoe caxpantnoe npocrpancrno sancta sanctorum
n rem camtm npnoperann xocmnuecxoe snauenne. Heapom Knnmenr Anexcan-
pncxn, xommenrnpyx +ro mecro Hcxoa, nnen n xepynnmax xonuera cnmno-
nt nyx nonmcon 3emnn nnn nyx nonymapn
27
.
Konuer sanera, xoropt xpannncx n Cnnome, nxnmuan n cex nsopaxenne Ioc-
noa Canao]a, cnxmero na xepynnmax
28
, uro npecrannxer necomnennym nxo-
norpa]nuecxym napannent x onncannm Hesexnnnx, cornacno xoropomy rpon
(merkabah) Iocnoa necnn na cee uernepo xepynnmon n opase xnnorntx. B
Hcanme 17, 11 xnnenne Bcentmnero anny nsopaxaercx cneymmnm opasom:
H noccen [Iocnot] na xepynnmon n noneren, n noneccx na xptntxx nerpa (rax
xe n: 2 Hap. 22, 11). 3ect npocnexnnaercx ra xe moent xptnarte xepynn-
mt, necymne (= noepxnnammne) Fora (= ero rpon)
29
. 3ameuy, uro no nnnxnn-
em nerxosanerntx opason xepynnmon n xpncrnancxo nnreparype n ncxyccrne
raxxe noxnnxercx opas Xpncra, xoropt nocceaer na xepynnmax, xoropte
necyr rpon Iocnoent
30
. Ocoenno ontmym pont uertpe nesexnnnena xn-
norntx nrpann n nnryprnn cpenenexono xonrcxo n ernnercxo nepxne, re
onn necnn nnn noepxnnann neecnt rpon (nnn xonecnnny) Iocno-
a
31
.
Baxntm cnnerenem roro, xax nonnmannct xnnornte Hesexnnnx n pycne ny-
ancrcxo rpannnn, xnnxercx nocneymmax anoxannnrnuecxax nnreparypa, n
ontmnncrne cnoem ne nonanmax n nnecxn xanon, no nmenmax ontmoe
pacnpocrpanenne n nyancrcxo, +nnnnncrnuecxo-pnmcxo n pannexpncrnan-
cxo cpee n oxasanmax samernoe nnnxnne na cnoxenne xpncrnancxoro orocno-
nnx
32
. Hccneonarenn sameuamr, uro mnorne mornnt, ncrpeuammnecx n nerxosa-
nerno nnreparype, nonyuamr nnora n anoxpn]nuecxnx nponsneennxx onee
uerxne xonrypt
33
.

uertpe xepynnma, oxpanxmmne peno xnsnn n Pae, na nnnmcrpannn ns enpe-
cxo pyxonncn ns Fpnrancxoro mysex (Add. II 639), nropax nononnna XIII n.
{Landsberger, 1947, 243, III. 1).
B +]noncxo nepcnn Knnrn Enoxa, n xoropo coepxnrcx pasnnroe yuenne o
anrenax, paccxastnaercx, uro no npemx cnoero xocmnuecxoro nyremecrnnx Enox
ynnen uertpe nerpa, xoropte necyr semnm n rnept [neecnym]
34
; necxontxo
nnxe o nnx xe ronopnrcx, uro onn cyrt nonopxn nea
35
.
B pyrom mecre Knnrn Enoxa peut ner o uertpex mecrnxptntx cepa]nmax
(ouennno, n annom cnyuae nenrnuntx nesexn-nnentm xepynnmam), xaxt ns
xoroptx nmeer uertpe nnna n coornercrnyer onomy ns uertpex nerpon mnpa
36
.
Boome, rpynnnponxa anrenon (n nx pasnnuntx nnocracxx apxanrent, anre-
nt, cepa]nmt, xepynnmt n p.) uacro npenonaraer nx xnarepnocrt n cnxsan-
nocrt c uertptmx nerpamn
37
. Hanomnm, uro no uertptmx nerpamn n nne-
cxo nnreparype nonnmannct uertpe crpant cnera; Taxnm opasom, sect mt
moxem nnert nornepxenne namero resnca o coornecennocrn uertpex xn-
norntx Hesexnnnx co crpanamn cnera.
Hsnecrno, uro n nyancrcxo cnmnonnxe uertpe xnnorntx tnn cnxsant (a n
Mnpamax axe oroxecrnnxnnct
38
) c uertptmx apxanrenamn (nen c Mnxannom,
tx c Ianpnnnom, uenonex c Vpnnnom, open c Pa]annom)
39
. Hyancrcxax rpan-
nnx coxpannna npeannx o rom, uro nmena apxanrenon, xax n mecxnen, nspan-
nnrt npnnecnn c coo n Hanecrnny ns nannnoncxoro nnena
40
.
Hceno-nonncn, onnctnax 9 anrentcxnx xopon
41
, xoropte enxrcx y nero na
rpn rpynnt, n ntcme ns nnx, naxoxmecx nnxe ncex x Xpncry, nepeuncnxer
raxxe rpn xareropnn anrenon. 3ro nexne npecront (0povoi, throni, sedes),
xepynnmt n cepa]nmt, xoropte nce npocnannxmr Xpncra exeuacntm cnxr,
cnxr, cnxr; npn +rom xepynnmt necyr ocoym cnyxy npn rpone, cepa]nmt no
nnyrpennem noxoe Iocnoa, a npecront oxpanxmr nxo n cnxrax cnxrtx
42
. Ho
mnennm pxa xpncrnancxnx +xsereron, cnono npecront ro xe camoe, uro
xepynnmt, no xnnxercx nepenoom enp. kerubim
43
.
O pacnpocrpanennocrn raxoro opasa anrenon no ncem nnxnenocrounom n cpe-
nsemnomopcxom apeane ronopnr ror ]axr, uro n onom ns op]nuecxnx rnmnon
44

ynomxnyrt ucoi, croxmne noxpyr rpona ora n saorxmnecx o xnsnn nme.
uertpe ornenntx xnnorntx no rponom Iocnoa noxnnxmrcx raxxe n anox-
pn]nuecxom Orxponennn Anpaama, cosannom n xonne I n. n. +. nesanncnmo or
Orxponennx Hoanna, no ocno-nannom na nnennn Hesexnnnx
45
. Hpn cnoem
nosnecennn na neo Anpaam ynnen oront, n nem ornennt npecron, n no npe-
cronom xnnort uertpn ornent nomma. A spax nx enn xaxo nx uerne-ponnnen.
Bsop raxon nnn nx: ntnon, uenonen, nonyn, open. uertpe rnant, n xomyxo xpnn
4
46
. Kax y Hoanna, onn nomr xnany Iocnoy, no, xax y Hesexnnnx, onn eme ne
pacmennent na uertpe ononnxnx cymecrna, a nmemr xaxt uertpe nnna.
Ouennno, neapom xepynnmt y xpncrnancxnx reonoron uacro ntcrynamr xax
uertpexnnxne (tctpuopoi, tctpuapooeau, quadriformia)
47
.
Hpnmeuarentno, uro yxe Heponnm
48
cunran, uro xnnorntx uertpe no unc-
ny crpan cnera (propter quattuor cardines mundi quibus orbis includitur), npn
+rom on npnnen raxne pacnpocrpanennte n ero npemx acconnannn, xax 4 +nemen-
ra, 4 npemenn roa, 4 opoerenn. Vnomxnyn Heponnm n counnenne nexoero
Karnnt (Catina), xoropt nonaran, uro uertpe xnnorntx cnmnonnsnponann
uertpe crpant cnera, no xoroptm opnenrnponancx narept nyeen, cocroxnmn
ns 12 xonen nspannentx (cast-rorum ordinem duodecim tribuum describi in
solitudine, ad orientem, occidentem, septentrionem et meridiem).
Mne xaxercx necnyuantm, uro cpen mnornx oosnauenn anrenon n Berxom
3anere
49
uacro ncrpeuamrcx raxne, xax Ctnt Foxne (bene ha'elohim)
50
, Ct-
nontx nea (bene schamajim)
51
n Xpannrenn, nnn Fopcrnymmne (irin)
52
; onn
nerxo conocrannmt c nanmenonannxmn n ]ynxnnxmn oron-xpannrene crpan
cnera n pyrnx xyntrypax (cp., nanpnmep, ctnontx Xopa n Ernnre
53
; lokapla n
aspala oxpannrenn mnpa n Hnnn, land-vaettir (crpaxn semnn) n Hc-
nannn n r..).
B nnennn Hoanna Forocnona raxxe ecrt cnet ornercrnennocrn uertpex
xnnorntx xepynnmon, croxmnx noxpyr rpona Iocnonx,sa uertpe crpant
cnera. B Orxp. 6, 18 paccxastnaercx o uertpex ncannxax, xoropte onn sa
pyrnm xnnxmrcx nepe Hoannom, necx mnpy cmeprt n pasopenne. Kax mt ynn-
nm nnxe, pasnnunax macrt nomae, na xoroptx noxnnxmrcx ncannxn, orpa-
xaer nneronym cnmnonnxy crpan cnera, npn +rom o nocnenem ncannxe cxasano,
uro emy ana nnacrt na uerneprom uacrtm semnn. Hpnmeuarentno, uro noxn-
nennm xaxoro ns ncannxon npemecrnyer nnonax pennnxa onoro ns namnx
xnnorntx, xoropte noouepen ntnycxamr nx n mnp c nosrnacom Hn!.
Taxnm opasom, yxe ns rexcron Berxoro n Honoro 3aneron, a raxxe ns nocne-
ymme (n rom uncne anoxpn]nuecxo) orocnoncxo nnreparypt moxno sa-
xnmunrt, uro nsnauantnax ]ynxnnx xepynnmon, xoroptx Hesexnnnt n Hoann
nsopasnnn n nne uertpex xnnorntx, cocroxna n nx narponaxe na crpanamn
cnera, xoropte onn onnnernopxnn.

1
Hpnne npxmo nnrnpyer Hoanna Forocnona, coxpanxx ero nocneonarentnocrt
n onncannn uertpex xnnorntx (cp.: Michl, 1960, 92).
2
Hoponoe nccneonanne uertpex xnnorntx Orxponennx cm.: Michl, 1937,
5111.
3
Neu,1912, 2627.
4
Cp.: Kosapreecru, 1985, 94: Anoxannnrnuecxax cnmnonnxa renernuecxn noc-
xonr x nerxosanerntm npopouecrnam annnna, Hesexnnnx, Hcan, annontm
ncanmam, x nannnoncxo mncrnxe uncen, x omenocrouno anneropnunocrn nne-
ron, paronenntx xamne, npnpontx crnxn, npecrannrene pacrnrentnoro n
xnnornoro mnpa. . Iantnepnn nastnaer Orxponenne Hoanna a Jewish
apocalypse in the name of Jesus n crannr ero n px c enpecxnmn anoxannncnca-
mn, nmenmnmn onrym rpannnm (Halpenn, 1988, 64, 87).
5
Cp. cxonoe onncanne uertpex snepe n nnennn annnna: an. 7,17.
6
I. Iynxent nonaraer, nnpouem, uro Hoann coxpannn onee npocrym, a snaunr,
onee pennmm nepcnm (Gunkel, 1903, 44). A. Hepemnac roxe cunraer, uro yxe y
Hesexnnnx xepynnmt tnn, xax n y Hoanna, ononnxnmn n uro cnono uertpex-
nnxn ocnontnaercx na neopasymennn (Jeremias, 1930, 700). Conpemennte
sananoenponecxne nnrepnperaropt Berxoro 3anera (n uacrnocrn, anropt He-
pycannmcxo Fnnnn), xoppexrnpyx penneenpecxn Masopercxn rexcr, ro-
nopxmn o nnnax n xptntxx xepynnmon c uertpex cropon, cxnonxmrcx, no-
nnnmomy, x ro xe mtcnn, uro n Hepemnac (cp. nepeno Hes. 1, 6 n: Die Bibel,
1968, 1189: Und ihre Gesichter, bei jedem von den Vieren, waren in die vier
Richtungen gewandt). . Iantnepnn cunraer, uro xepynnmt Hoanna onee nano-
mnnamr nnxnenocrountx xepynnmon, uem Hesexnnnent xnnornte (Halpenn,
1988, 91).
7
Fnnnorpa]nm paor o xnnre Hesexnnnx cm.: Rowley, 1953. Hoponoe ]nnono-
rnuecxoe nccneonanne ntmenpnneennoro rexcra Hesexnnnx, ocnonannoe na
penneenpecxnx, cnpncxnx, rpeuecxnx n narnncxnx ncrounnxax, cm.: Craoa.-
.auoeu:, 1904; Cooke, I960, 8 30; cm. raxxe +xseresy nnennx Hesexnnnx n ns-
annxx: Kraetzschmar, 1900, 714; Heinisch, 1923, 2331; Zimmedi, 1979, 1,
23 85; Greenberg, 1983, 3759; Fuhs, 1984, 2225 n p.
8
Craoa..auoeu:, 1904, 1. o nero pyccxax +xserernxa nnennx Hesexnnnx co-
croxna ncero ns nyx neontmnx paor (cm.: Pueepoe, 1884; Poroecmeeucru,
1895), nocne nero n conercxn nepno +ra rema ne paspaartnanact n Poccnn no-
ome.
9
Tam xe, 16.
10
Tax rpaxronann xnnorntx yxe n pannnnncrcxo rpannnn, cm.: Midrasch R.
Schemoth, 23: uertpe cymecrna nmemr nepnencrno n cem mnpe: mexy rnapxmn
uenonex, mexy nrnnamn open, mexy cxoramn non n mexy snepxmn
nen; bHagigah, 13b (cp.: Cra-oa..auoeu:, 1910, 207; Billerbeck, 1969, 799800).
Hexoropte conpemennte xommenraropt Hesexnnnx cunramr raxoe oxcnenne
nnonne yonnernopnrentntm (cm., nanpnmep: Cooke, 1960, 14; Zim-merli, 1979, 1,
62; Greenberg, 1983, 5657).
11
Cm., nanpnmep: Poroeucmeeucru, 1895, 253; Heinisch, 1923, 32; no ornome-
nnm x Orxponennm Hoanna cm.: Zahn, 1924, 326; cp. xommenrapn n: Die Bibel,
1968, 1781: Ihre Gestalten (Lowe, Stier, Mensch, Adler) stellen das Edelste,
Starkste, Weiseste, Schnellste dar, was es in der Schopfung gibt.
12
Osop rouex spennx cm.: Craoa..auoeu:, 1904, 1023; Anoxannncnc, 1993,
173176; cp. raxxe: Michl, 1937, 9799; Bcuuuru, 1983, 50.
13
Cp. o xommenrapnxx ornon nepxnn x nnennm uertpex xnnorntx Hesexnnnx y
M. Cxaannanonnua: onn ne crontxo ntxcnxmr npxmo cmtcn cnon npopoxa,
cxontxo enamr ns nnx anneropnuecxoe npnmenenne n npancrnenntx nenxx
(Craoa..auoeu:, 1904, 6; cp. 10); cm. raxxe: Michl, 1937, 89: Gemeinsam ist
diesen Deutungen, dafi es sich um Alle-goresen handelt. Es geht ihnen nicht darum,
was die Syirbolik des visionaren Bildes sagen will... Sie wenden dagegen die Ziige
der prophetischen Schauung allegorisch auf die Heilsveranstaltung Gottes oder auch
des Seelenlebens des Menschen an.
14
Anoxannncnc, 1993,176.
15
Craoa..auoeu:, 1904, 207.
16
Bnpouem, nexoropte nccneonarenn cunramr oroxecrnnenne xnnorntx c
xepynnmamn n Hes. 10 nosne ncranxo peaxropa, xoropt Xenan yrnepnrt
nx nenrnunocrt c arpnyramn Fora, nsnecrntmn n Berxom 3anere (cm., nanpn-
mep: Keel, 1977,193,206,321).
17
Cm., nanpnmep: Craoa..auoeu:, 1904, 279284; Keel, 1977, 250252; cp.,
nnpouem: Heinisch, 1923, 26, xoropt nnen n +rom cnyuanoe connaenne.
18
Tax xe cunran Cxaannanonnu (1904, 302).
19
I. Iynxent nonaraer, uro, ecnn y Hesexnnnx ]ynxnnx xepynnmon necrn rpon
npoxnnnact nnonne xnno, ro y Hoanna ona naxonrcx na sanem nnane
(Gunkel, 1903, 44).
20
Cm. o nnx noponee: I.aeo.ee, 1900, 417446; Kmosko, 1913, 225234;
Dhorme, Vincent, 1926, 328358; 481495.
21
Cp.: Craoa..auoeu:, 1904, 31 o nyx ocnonntx ]ynxnnxx xepynnmon n Berxom
sanere ocenxrt n nocnrt: Hpn xnnennn Cnant Foxne xepynnmt ocenxmr ee
n nocxr ee.
22
Cm., nanpnmep: Ftr. 22, H, 15; 28,12; 2Hap. 24,16, 25; 2Maxx. 3, 25, 26.
23
Cm. noponee: Dun, 1917, 23; Schmidt, 1923, 120144. Cm. raxxe:
Landsberger, 1977, 181203.
24
Schmidt, 1923, 127-128: cp.: Michl, 1937, 35; Vogt, 1979, 331, 344. . Iantnepnn,
nanpornn, cunraer uertpex xnnorntx Hesexnnnx conepmenno uyxtmn n-
necxnm xepynnmam, croxnmnm n xpame Conomona, rax uro oroxecrnnenne nx c
xepynnmamn n Hes. 10, 15 22 on npnnnctnaer nosnemnm coanropam Hese-
xnnnx, ntranmnmcx nxnmunrt nx n cnmnonnuecxym cncremy Berxoro 3anera
(Halperin, 1988, 4044).
25
Hopont xommenrapn x +romy mecry cm.: Dhorme, Vincent, 1926, 481484.
O ]ynxnnn xepynnmon xax oxpannrenxx pax n pena xnsnn cm.: de Vaux, 1967,
231233; Keel, 1977,1617.
26
Cm.: Landsberger, 1947, 227, 232, 111. 1.
27
Cm.: Clem. Alex. Strom. V, 6.
28
Joseb Hakkerubim (o ku0qcvo cai tev Xcpoui) nocceammn na xepy-
nnmax, cm.: 1 Hap. 4, 4; rax xe n: Hc. 37, 69; Hc. 79, 2; cp.: Hc. 98, 1: On noc-
ceaer na xepynnmax.
29
Cp.: Landersdorfer, 1918, 58: Es ist nicht einzusehen, warum der Kerub bzw.
der Kerubenwagen, von dem hier [sc. in Ps. 17, 11. A. H.] die Rede ist,
verschieden sein sollte von dem der Ezechiel'schen Vision; cp.: Keel. 1977, 1617.
30
Cm. yxe: Epist. Apost. 3[14], a raxxe: Didasc. 6, 23, 8; Constit. Apost. 6, 30, 9; 7,
47, 3; Dormit. Mariae. 38 [AA, 107]: Xpioto, ku0qcvo cai 0povou Xcpoui;
Testam. Adae. 4, 20 [OTP, I, 995] p AO.; cp.: Michl, 1960,179.
31
Cm. noponee: Werner, 1986, 79.
32
Taxona, nanpnmep, cyta anoxpn]nuecxo Knnrn Enoxa, nnrnpyemo nnxe.
Ona ns xnnr +roro anoxannnrnuecxoro nponsneennx tna nanncana n IIII nn.
o n. +. na onom ns cemnrcxnx xstxon (enpecxom nnn apamecxom), sarem ne-
peneena na rpeuecxn, a n IVVII nn. na +]noncxn. B +]noncxo npano-
cnanno nepxnn Knnra Enoxa nomna n nnecxn xanon, xorx n cnnarorantnt
nyansm, n npouee xpncrnancrno orneprnn ee xax anoxpn], n raxnm opasom ona
cmorna coxpannrtcx o namnx ne (noponee cm.: Uhlig, 1984, 466506). Cy-
mecrnyer raxxe cnanxncxax nepcnx Knnrn Enoxa, ornnuammaxcx or +]noncxo
(cm. noponee: Coro.oe, 1910; Meuepcru, 1964, 91 108; ou re, 1965, 72
78; Bttrich, 1996, 785820).
33
Cp.: ttrich, 1996, 814.
34
1En. 18,2 (Uhlig, 1984,547].
35
1 En. 18, 3 [Uhlig, 1984, 548: Sie sind die Sule des Himmels]. B. Heran npxmo
cnxstnaer +rn uertpe nerpa c xnnorntmn Hese-xnnnx (Lethaby, 1974
2
, 59).
36
3 En. 26, 9 [OTP, 281]: How many seraphim are there? Four, corresponding to
the four winds of the world... How many faces have they? Sixteen, four faces in each
direction (Transl. by P. Alexander).
37
Cm.: 1 En. 40, 9 [OTP, 3132 = Uhlig, 1984, 580581]: uertpe cymecrna no-
xpyr rpona Iocnonx oxastnamrcx apxanrenamn Mnxannom, Pa]annom, Ianpnn-
nom n uanynnom, xoropte, crox no uertpem croponam or Iocnoa, nomr emy
cnany; cp.: 54, 6; 71, 89, 13; 3 En. 21, 1; 26
>e
9; Orxponenne Moncex, 40 [AA, 21]
n p.; cp.: Michl, 1960, 77, 92. H. Mnxnt cunraer, uro u Hesexnnnx sind aus
den tradi-zionellen Keruben und Seraphen zusammengeschmolzen (Ibidem, 114;cp.
raxxe 176182 o pasnnunxx, cxocrne n nyrannne n ynomnnannxx anrenon, ce-
pa]nmon n xepynnmon n nerxo- n nonosanerno nnreparype).
38
Inaronen, 1900, 442443.
39
hremias, 1930, 700; Pennick, 1979, 93.
40
Cm., nanpnmep, n Tanmye (pRosch ha-schana, 1, 56d, 56) n mnpame (Genes.
Rabba, c. 45) (cp.: I.aeo.ee, 1900, 364).
41
Cael. hier. 6, 2; 79; Eccl. hier. 1, 2 [PG, 3, 199202; 205-272; 371-374].
42
Cm.: Cael. hier. 6, 2; 7, 24.
43
Greg. Nyss. Contra Eunom. 1 [PG. 45, 348]: O up Opovev vqovcuou, u
ovouti tu Xcpoui oiqqouto, tt| vepietc-pu apooqopiu to uouc tq
1puoo ccqviou; cp. raxxe: loan. Chrys. Incompr. hom. 3, 5 [SC, 28,
V)\];Aug. Expos, in Ps. 98, 3 [PL, 37,12591260]; cp.: Michl, 1960,174.
44
Fr. 248 = Clem. Alex. Strom. 5,125, 3.
45
Hamxrnnx omen n cnanxncxom nepenoe c rpeuecxoro, xoropt cam tn nepe-
noom cemnrcxoro opnrnnana (cm.: Hinuu, 1862; Tuxoupaeoe, 1863, 1; Hopqupi-
ee, 1877; Philonenko-Sayar, Philonenko, 1982, 415 419; Halpenn, 1988,107
108).
46
Ape. Abr. 18; pennepyccxn rexcr no: Tuxoupaeoe, 1863, 1, 43; conpemennt
nemenxn nepeno cm.: Philonenko-Sayar, Philonenko, 1982, 440; anrnncxn ne-
peno cm.: OTP, 698. O uertpex xepynnmax no rponom Iocnoa cm. raxxe anox-
pn]nuecxoe Orxponenne Fapyxa, 51.11 [SC, 144, 499].
47
Cm.: Iren. Haer. 3, 11, 8; Philastr. Div. haer. 155, 9 [GSEL, 38, 132]; Anast. Sin.
Hex. 4 [PG, 89, 894 B]; loan. Damasc. Adv. Constant. Caball. 11 [PG, 95, 328 C];
cp. raxxe: Ape. Anastasiae, 1, 7 [Homburg]: apooeau tcooupu.
48
Hieron. Comm. in Ez. 1,1 [PL, 25,1522].
49
O nmenax nerxosanerntx anrenon cm. noponee: I.aeo.ee, 1900, 185-201.
50
Cp., nanpnmep: Hon. 1, 6; 2,1; 38, 7 n p.
51
Cp., nanpnmep: 1 En. 6, 2; 13, 8; 14, 3.
52
Cp., nanpnmep: an. 4,10. 14. 20; R. 4,15. 22 n p.
53
uertpex xnnorntx enanrenncron n nerxosanerntx xepynnmon npxmo cpan-
nnnaer c uertptmx ctnontxmn Xopa K. I. Rnr (cm.: Jung, 1977, 116; cp.: Pue,
1991,175; noponee o nsrnxax Rnra cm. nnxe), a raxxe M. Bepnep (Werner,
1989/1990,12).
Bnuxuenoc1ouume u erune1ckue napannenu
Hpocnexnnax anee nrnyt nexon renesnc nerxosanerntx npecrannenn o xepy-
nnmax, mt onapyxnnaem, uro uertpe xnnorntx Hesexnnnx nno ne ront-
xo ero nnunoro noopaxennx n cocrnennoro pennrnosnoro ontra.
Bonpoc o ncrounnxe nnennx Hesexnnnx anno ncran nepe nccneonarenxmn.
Mnorouncnennte ]nnonornuecxne n ncropnxo-apxeonornuecxne nstcxannx,
nponeennte na Fnnxnem Bocroxe n n Ernnre eme n npomnom nexe, nosnonnnn
onosnauno ornernrt na +ror nonpoc. Fontmoe xonnuecrno napannene n reono-
rnn, apxnrexrype, nnacrnxe n opnamenrnxe, nnreparypntx mornnax, repmnnono-
rnn npnnoxr x ntnoy o nepene-, nnxnenocrountx n penneernnercxnx ncro-
xax mnornx nnecxnx npecrannenn
1
. Tax, eme n 1917 r. Hopenn mpp, ocno-
ntnaxct na orpomnom nxonorpa]nuecxom n nnreparypnom marepnane, noxasan,
uro Hese-xnnnen opas uertpex xnnorntx, necymnx npecron Iocnoa, nenn-
xom nocxonr x cnmnonnxe accnpo-nannnoncxoro n mnpe nepeneasnarcxo-
ro pernona
2
. Bosmoxnocrt raxoro sanmcrnonannx ntrnxnr nnonne peantno, ec-
nn mt ncnomnnm, uro nnenne xne, necomoro xepynnmamn, xnnnoct Hesexnnnm
na nxrom roy ero xnsnn n nannnoncxom nnenennn (Hes. 1, 2), r. e. n 593/592 r.
o n. +.; ram on, necomnenno, mor nosnaxomnrtcx c mecrno pennrnosno cnmno-
nnxo
3
.
Fnnxnenocrounoe nponcxoxenne xnnorntx npocrynaer, n uacrnocrn, n rom,
uro nerxosanernte xepynnmt (kerubim; cpou-i), pacnonoxennte no rponom
Iocnoa no uertpem croponam or nero, oxastnamrcx nenrnuntmn ne rontxo
+rnmonornuecxn, no n no coepxannm nannnoncxnm xptnartm yxam-
samnrnnxam, xoropte nastnannct rem xe cnonom accnp.-nan. [ilu] kribu n
[ilu] kunbu, axxa. karbu
4
. 3rn oxecrna, xax n nnsxne nm .ax-+e (lahme), ueoe
(sede) n .a+acce (lamasse), yxe anno cnnxamrcx nccneonarenxmn c nerxosa-
nerntmn xepynnmamn no cnonm ]ynxnnxm n onnxy
5
. 3namenarentno, uro 3. Vn-
rep
6
cnxstnaer kuribu c yxamn nerpon, no xoroptm opnenrnponannct n Mecono-
ramnn n xoropte samemann coo crpant cnera
7
. Taxnm opasom, xax accnpn-
cxo-nannnoncxne rvpuov, rax n penneenpecxne xepveu+i, oxastnamrcx yxa-
mn, xoropte ntcrynamr xax narpont-xpannrenn crpan cnera.
Hpnmeuarentno, uro cnono rvpuov (rapuov, rapvov) +rnmonornuecxn pocrnenno
cancxp. gribh, rpeu. pu, anrno-caxc. crumb, nem. Greif
8
. Boome, cnono kuribu
mymepcxoro nponcxoxennx, sanmcrnonannoe n axxacxom n nannnoncxom,
rpeuecxoe xe pu, puao (rpn], rpn]on) +ro apncxoe sanmcrnonanne ns ce-
nep-nocemnrcxoro apeana
9
. Ipeuecxn rpn]on +ro nrnna c opnnntm xnmnom n
renom ntna, xoropax crepexer sonoro n crpane rnnepopeen
10
, r.e. nannno re xe
oxpauume.iuie qvuruu, uro n y xepy-on/xepynnmon, a raxxe y sooanrpono-
mop]ntx ]nryp ernnercxnx, xerrcxnx n rpeuecxnx c]nnxcon n rpn]onon
11
.
Hsnecrno, uro n nannnoncxo-accnpncxom ncxyccrne +rn nnt cnxmenntx renn-
en raxxe uacro npecranann n nne rnpnntx cymecrn, coennxmmnx n cee
txa, opna, ntna n uenonexa
12
. Accnpncxne xonocct n nne xptnartx ntnon nnn
txon c uenoneuecxnm nnnom oxpanxnn nxot n xpamt nnn nopnt, nsopaxa-
nnct na pente]ax ropocxnx nopor, samnmax xnrene or npaxecxnx naeron n
r.. Tax, onn ns raxnx xonoccon .a+accv croxn y nopor nopna Ammyp-
nannp-anana II n Hnmpye (IX n. o n.+.); on nmen reno ntna, rpyt n xptntx op-
na, ronony uenonexa, na xoropym nopyxena mnrpa c poramn txa
13
, r.e. nce npn-
snaxn uertpex xnnorntx Hesexnnnx (cm. pnc. 2 n 3). Taxxe n kuribu, nepexo
yxpamanmne ocnonanne npecrona ora nnn npannrenx, mornn oennxrt n o-
nom opase cpasy ueprt uenonexa, opna, txa n ntna n pasntx couerannxx
14
(cm.,
nanpnmep, nsopaxenne accnpncxoro xptnaroro rennx c pente]a roro xe nop-
na Ammyp-nannp-anana II na pnc. 4
15
). Coxpannnoct onncanne onoro ns raxnx
rvpuov n xnnnonncntx rexcrax, xpanxmnxcx n Fpnrancxom mysee: V nero na ro-
none por txa; nono[ct nncnaamr or ero poron] o cnnnt; nnnom on uenonex;
mexn [....]; y nero ecrt xptntx; ero nepenne norn []; renom on nen; y ero ue-
rtpex nor...
16
.
Xopomym nnnmcrpannm x +romy onncannm npecrannxmr coo nosnexerrcxne
pente]t (XVII nn. o n.+.) ns Kapxemt-ma, xoropte nsopaxamr xptnartx
ntnon c ronono uenonexa, na ronone manxa c nymx poramn, xnocr, nosmoxno,
nmeer ronony opna (cnona nen, tx, open, uenonex, cm. pnc. 5).
B xerrcxom xpame n An apa tnn naent rpn pente]a (ox. X n. o n. +.), na
xoroptx xptnarte ntnt, txn n opnt c uenoneuecxnmn ]nrypamn croxr c nyx
cropon nexoero ropnoro oxecrna. Honxrte pyxn noxastnamr, uro onn nnn
noepxnnamr neo (xax xepynnmt Hesexnnnx, epxamne na cee rnept neec-
nym), nnn necyr samnrnte ]ynxnnn (cm. pnc. 6).
Tnnonornuecxn nnsxne nsopaxennx xptnartx ornnt n rennen, nmemmnx
ntnnno-txo-opnnnte ueprt, oxpanxmmnx ora, capxo]ar nnn cnxmennt o-
exr, cymecrnymr raxxe n Ernnre n mnornx paonax Fnnxnero Bocroxa
17
(cm.
pnc. 714).

Pnc 2. Foxecrno crpax nopor nopna Ammyp-nannp-anana II ns Hnmpya c
renom ntna, xptntxmn n rpytm opna, ronono uenonexa n mecrtm poramn txa
n nne mnrpt, IX n. o n. +. (Beck, 1961, Abb. 177).
Pnc 3. Hsopaxenne cymecrna c renom ntna, xptntxmn opna, ronono uenonexa n
poramn txa na pente]e ns Hepcenonx, nauano V n. o n. +. (Collon, 1995,180).

Pnc. 4. Accnpncxn xptnart renn c ronono opna. Pente] ns nopna Am-
myp-nannp-anana II ns Hnmpya, IX n. o n. +. (Beer, 1961, Abb. 178).
Pnc. 5. Hosnexerrcxn xptnart nen c ronono uenonexa; na ronone manxa c
nymx poramn; xnocr, nosmoxno, nmeer ronony opna; nponcxonr c pente]a ns
Kapxemtma, XVII nn. o n. +. (Keel, 1977, Abb. 187 n 188).

Pnc. 6. Tpn pxa pente]a ns xerrcxoro xpama n An apa (cen.-sa-nanee Anen-
no), ox. 1200950 rr. o n. +. (Keel, 1977, Abb. 183185).

Pnc. 7. Hosnexerrcxoe nsopaxenne uertpexxptnoro rennx c ronono nrnnt,
necymero connne (neo), ns Kaparene n Knnnxnn, VIII n. o n. +. (Keel, 1977,
Abb. 157).

Pnc. 8. na xptnartx c]nnxca xax xpannrenn pena xnsnn na sonoro nnacrnn-
xe ns mornnt n 3nxomn-Anacnn, ox. 1000 r. o n. +. (Keel, 1977, Abb. 1).

Pnc. 9. Kptnarte rennn, oxpanxmmne oxecrno na noroce, na cnonono xocrn
ns Apcnan Tama n Cenepno Cnpnn, ox. X n. o n. +. (Keel, 1977, Abb. 8).

Pnc. 10. Accnpncxax neuart c nsopaxennem nyx xepyon-c]nnxcon (Keel,
1977, Abb. 12).

Pnc. 11. 3ooanrponomop]nte opast na nonoaccnpncxo nnnnnpnuecxo ne-
uarn (Keel, 1977, Abb. 166).

Pnc. 12. Kptnarte ornnn, samnmammne nexn nepconax, croxmn mexy nn-
mn; xerrcxax nnnnnpnuecxax neuart (Dhorme, Vincent, 1926, Fig. 6).

Pnc. 13. Ernnercxne xptnarte ornnn, ocenxmmne oxecrnennte cnmnont n
Kapnaxcxom xpame (Dhorme, Vincent, 1926, Fig. 5).

Pnc. 14.Hosnexerrcxoe nsopaxenne necymero neo repvoa ns Tennt Xana]a,
VIII n. o n. +. (Keel, 1977, Abb. 158).

Pnc. 15. Kptnart nen (c]nnxc), necymn rpon napx Axnpama; pente] na cap-
xo]are napx ns Fnnoca, xonen II rtcxuenernx o n. +. (Keel, 1977, Abb. 4).
Hecomnenno, x +romy xe xpyry cnmnonon npnnanexar n c]nnxct, uecvuue ua
ceoe mpou ooea/ap: or/napt, cnxmn na rpone, noepxnnaemt c]nnxcamn,
nxonorpa]nuecxn cmxer, nsnecrnt mnornm napoam Fnnxnero n Hepene-
ro Bocroxa n Ernnra
18
. Onn ns camtx snamennrtx opasnon +roro cmxera
]nnnxncxn napt Axnpam, nsopaxennt na c]nnxconom rpone na pente]e
capxo]ara ox. 1000 r. o n.+. (cm. pnc. 15); raxne xe c]nnxct noepxnnamr
rpont oron n nape na nsopaxennxx mnornx xyntryp Hepenero Bocroxa npe-
menn, npemecrnymmero nnn cnnxponnoro nosnnxnonennm xyntra xne
19
(cm.
pnc. 1624).
For, nocceammn, xax semno napt, na rpone, opas, xopomo n anno nsnecr-
nt raxxe n Fnnnn. Tax, yxe n 3 Hap. 22, 19 npopox Mnxe ronopnr: x nnen
Iocnoa, cnxmero na npecrone cnoem; cp. Hcax, 6,1: B ro cmeprn napx Ocnn
nnen x Iocnoa, cnxmero na npecrone ntcoxom n npenosnecennom (cp. an. 7,
9). Taxnm opasom, rpon Iocnoa, croxmn na cnoe neecnom, xoropt y Hese-
xnnnx necyr na cee uertpe xepynnma, oxastnaercx omnm nx mnornx napoon
Fnnxnero Bocroxa
20
.
Hpnmeuarentno, uro n na nspanntcxo noune ox. 1000 r. o n. +. mt ncrpeuaem
nsopaxennx c]nnxcon (= xepynnmon), nnn oxpanxmmnx peno xnsnn, nnn ne-
cymnx rpon
21
(cm. pnc. 2529). Hsnecrno nsopaxenne xepya ns nepycannm-
cxnx napcxnx nemep XIX nn., xoropt npecrannxer coo xptnaroe uerne-
ponoroe xnnornoe c uenoneuecxo ronono
22
(cm. pnc. 30). Ho mnennm 3. uorra,
xepynnmt n xpame Conomona nmenn onnx nmenno nnxnenocrounoro c]nnxca
ntna c uenoneuecxnm nnnom n c nymx xptntxmn
23
.
Mnoronnxocrt nesexnnnentx xnnorntx raxxe nmeer mnoxecrno napannene n
oxpyxammnx pennmm Hanecrnny xyntrypax. Hpexe ncero, cneyer ynomxnyrt
nyxrononte oxecrna, pacnpocrpanennte xax n Meconoramnn, rax n n Ernnre n
Hpane (cm., pnc. 3133). Cymecrnyer mnenne, uro nyxrononte nsopaxennx
+ro nnocxocrno napnanr nocnponsneennx uertpex-nnxnx opason
24
. Taxnm o-
pasom, mt moxem cpasy nepern x napannenxm uertpexnnxocrn nesexnnnentx
xepynnmon.
Boome, no mnornx apxanuecxnx xyntrypax Enpasnn uertpex-ronont (uert-
pexnnxn) or onnnernopxn nnacrt na uertptmx crpanamn cnera, r.e. na ncem
mnpom (raxont uertpexronont cnanxncxn Cnenronnr, nsnecrnt no nnctmen-
ntm ncrounnxam, a raxxe snamennrt 3pyucxn non, nnroncxn Hepxynac,
xnracxn Xyan-n, nnncxne Fpaxma n Bapyna, mannxecxn uertpexnnxn
tctpuapooeao Oren Bennunx n p.).
Taxon n Ernnre snamennrt tx ns Meneca c uertptmx rononamn na uertpe
cropont, nnn or Xnym, nnn conneunt or n nne apana c uertptmx ronona-
mn
25
(cm. pnc. 34). Cma xe ornocxrcx n nsopaxennx uertpexnnxo ernnercxo
ornnn Xarxop na xannrenxx xpamon
26
(cm. pnc. 35). B Meconoramnn raxxe tnn
naent ponsonte craryn uertpexnnxnx oron npemenn Xammy-pann (cm. pnc.
3637). 3romy xe xpyry npecrannenn coornercrnymr apxanuecxn rpeuecxn
Iepmec c uertptmx rononamn (tctpukcuo) n uertpexronont xe pnmcxn
nyc (quadri-frons)
27
. Fontmo marepnan o uertpexnnxnx n uertpexronontx
cymecrnax na Fnnxnem Bocroxe n n Ernnre copan O. Keent
28
.

Pnc. 16. Xepynnmt xanaancxo-]nnnxncxoro xpyra, necymne rpon ropocxoro
oxecrna r. Tnpa Mentxapra; nsopaxennx na ]nnnxncxnx neuarxx npemen Co-
nomona (Keel, 1977, Abb.1517).

Pnc. 17. Kptnarte c]nnxct n xauecrne noxonx nx xononnt ns Cen-xepnn,
VIII n. o n. +. (Keel, 1977, Abb. 130).

Pnc. 18. Ocnonanne xononnt n nne nxrn repvooe ns Tennt Xana]a, IX n. o n. +.
(Keel, 1977, Abb. 131).

Pnc. 19. Htnt n c]nnxct n ocnonannn rpona ns Ernnra (pente] xpama n Men-
ner Ay), npemenn Pamceca III (XII n. o n. +.) (Keel, 1977, Abb. 13).

Pnc. 20. Ernnercxn ocrpaxon roro xe npemenn c noxoxnm mornnom, ns copa-
nnx Gayer-Anderson, Croxrontm (Keel, 1977, Abb. 14).

Pnc. 21. Craryx ora, nocceammero na nyx ntnax ns Kapxemtma (Cenepnax
Cnpnx), XIIX nn. o n. +. (Keel, 1977, Abb. 113).

Pnc. 22. Bannnoncxne sooanrponomop]nte ]nrypt, noepxnnammne rpon o-
ra n xpame; xnnnonncnax rannuxa npemenn Hny-an-na-nnna (IX n. o n. +.)
(Dhorme, Vincent, 1926, Fig. 3).

Pnc. 23. Hsopaxenne ornnn mexy nymx xptnartmn c]nnxcamn ns Ax
Hpnnn (Knnp), VII n. o n. +. (Keel, 1977,9).

Pnc. 24. Fornnx Hmrap ns Hnnennn (= Hnnnnt), nocceammax na rpone, xoro-
pt necyr na cee na sooanrponomop]ntx cymecrna c nonxrtmn pyxamn; nso-
paxenne na nonoaccnpncxom cxantnom pente]e ns Manran (Keel, 1977, Abb.
115).

Pnc. 25. Kptnart c]nnxc n ocnonannn rpona; cnononax xocrt ns Mern-o, xo-
nen II rtcxuenernx o n. +. (Keel, 1977, Abb. 6).

Pnc. 26. C]nnxc n ocnonannn rpona napx na cnonono xocrn ns Merno, xonen II
rtcxuenernx o n. +. (Keel, 1977, Abb. 5).

Pnc. 27. Kptnart c]nnxc nepe penom xnsnn na cnonono xocrn ns Camapnn,
ox. 1000 r. o n. +. (Keel, 1977, Abb. 3).

Pnc. 28. Kptnarte rennn, oxpanxmmne peno xnsnn, na neuarn ns Tennt Am-
nx (Tell'Ajjul), neanexo or Iast, X n. o n. +. (Keel, 1977, Abb. 7).

Pnc. 29. Kptnart c]nnxc nepe penom xnsnn na nnnnnpnuecxo neuarn ns
Iesepa, ox. 1000 r. o n. +. (Keel, 1977, Abb. 2).

Pnc. 30.Hspanntcxn repvo ns napcxnx nemep n Hepycannme, XIX nn. o n.
+. (Dhorme, Vincent, 1926, Fig. 7).

Pnc. 31. nyxronont opas npnnopnoro canonnnxa nepe nocceammnm na
rpone 3a/3nxn c axxacxo nnnnnpnuecxo neuarn, ox. 23502150 rr. o n. +.
(Keel, 1977, Abb. 167).

Pnc. 32. nyxronont opas na axxacxo-nonomymepcxom pente]e ns Fepnnna
(Keel, 1977, Abb. 170).

Pnc. 33. Panneaxemenncxax neuart ns Hepcenonx (Keel, 1977, Abb. 182).
Fnnsxym napannent x nesexnnnentm xnnorntm n n ro xe npemx ocnony nx nx
nnrepnperannn aer nsopaxenne n ernnercxom ncxyccrne uertpex nerpon,
ymmnx no crpanam cnera. Hpecrannenne o uertpex nerpax xax xnntx cymecr-
nax nocxonr xo npemenn nnpamn
29
, a nx nsopaxennx nsnecrnt co II n. o n.
+.
30
(cm. pnc. 38). Hpn +rom mxnt nerep otuno nsopaxancx n nne xptnaroro
ntna (nnora c ono, nymx, uertptmx nnn noctmtm rononamn), nocrount
xcrpea (nnn xptnaroro cxapaex), cenepnt txa (apana), sanant smen
nnn nrnnt c ronono apana, n nce onn nmenn uenoneuecxoe reno c pacnpocrep-
rtmn xptntxmn. Onn ns nnrepecnemnx npnmepon raxoro nsopaxennx na
pente]a ns xpama n Kom Omo (Bepxnn Ernner) I n. o n.+. (cm. pnc. 3941).
Ha pente]ax nnnt uertpe xnnorntx, naxoxmnecx (na pnc. 39 n 40) no uertpe
cropont or xptnaroro ora nosyxa Xexa n onnnernopxmmnx uertpe nerpa: ue-
rtpexronont (nyxronont) nen mxnt nerep, tx cenepnt, coxon
nocrount, smeenoonoe cymecrno, no c noramn uenonexa (!) (na pente]e pnc.
39 nsopaxenne ornro) sanant nerep
31
.

Pnc. 34. Ernnercxn conneunt or n nne apana c uertptmx rononamn c pent-
e]a Honoro napcrna (15541092 rr. o n. +.) (Keel, 1977, Abb. 173).

Pnc. 35. Hsopaxenne ernnercxo ornnn Xarxop c uertptmx rononamn ns xpa-
ma n enepe pnmcxoro npemenn (Keel, 1977, Abb. 179).

Pnc. 36. Fponsonax craryx cnxme ornnn c uertptmx nnnamn ns pacxonox n
Hmrmann nocrounee Faraa, npemen Xammypann (XVIII n. o n. +.) (Keel, 1977,
Abb. 178).

Pnc. 37. Fponsonax craryx marammero ora c uertptmx nnnamn ns rex xe pac-
xonox (Keel, 1977, Abb. 177).

Pnc. 38.Hsopaxenne uertpex nerpon n ernnercxom xpame ornnn Xarxop n en-
epe rpexo-pnmcxoro nepnoa (Hronemex An-nera) (Keel, 1977, Abb. 252).

Pnc. 39. uertpe nerpa na pente]e ns ernnercxoro xpama n Kom Omo (Bepxnn
Ernner), I n. o n. +. (Keel, 1977, Abb. 257). Hsopaxennx nerpon, naxoxmnxcx
no uertpe cropont or xptnaroro ora nosyxa Xexa, necyr n cee opast ntna
(mxnt nerep), txa (cenepnt nerep), coxona (nocrount nerep), smen (sana-
nt nerep).

Pnc. 40.uororpa]nuecxoe nocnponsneenne pnc. 39 (Keel, 1977, Taf. III).

Pnc. 41. uertpe nerpa na pyrom pente]e ns xpama n Kom Oo (Keel, 1977, Abb.
186a). Croxmn cnpana napt Hroneme Anner conepmaer xeprnonpnnomenne
nepe uertptmx opasamn nerpon, epxa n pyxe crary+rxy ora nosyxa Xexa.
Hpnnemn +rn napannenn O. Keent nectma ocropoxno nocrannn ernnercxne ue-
rtpe nerpa n cnxst c nesexnnnentmn xepynnmamn
32
.
Ouennno, nce +rn npecrannennx, cront pacnpocrpanennte na Fnnxnem Bocro-
xe n n Ernnre, n nocnyxnnn ocnono nnennx nerxosanernoro npopoxa
33
. Ho
mnennm O. Keenx, ecnn uro-ro noome ornnuaer nesexnnnentx xnnorntx or
cymecrn, necymnx na cee neo, n cenepo-nocrouno Hepene Asnn, rax +ro no-
cneonarentnoe coennenne n xnnorntx ncex orentntx uepr, sacnnerentcrno-
nanntx y +rnx nocnrene nea
34
. Baxno ormernrt, uro n n nocneymme rpa-
nnnn (nyancrcxo n cnpncxo) uertpe xnnorntx Hesexnnnx nonnmannct
xax necymne rpon Iocnoa
35
.
3acnyxnnaer nnnmannx rouxa spennx nemenxoro nccneonarenx C. Hanepcop-
]epa, onynnxonanmero n 1918 r. paory no ntpasnrentntm nasnannem Der
BAAH TETPAMOP4OL und die Kerube des Ezechiel
36
. B ne Hanepcop]ep
ntnonr opas uertpex xnnorntx Hesexnnnx ns uertpexnnxoro nona, yro
t nocrannennoro n Hepycannmcxom xpame xne napem Hspannx Manaccne n
VII n. o n. +. (2 Hap. 33, 7 n 15). O uertpexnnxo-crn nona cnnerentcrnymr
nosnne anropt, nanpnmep, pannnn-ncrcxax rpannnx
37
n ncxoxmne, nepoxrno,
ns nee cnpnnt E]pem Cnpnen, Map xo ns Capyra, Map Ipnropn Ayn]a-
par
38
, ornt nepxnn
39
, nnsanrncxne anropt
40
. Ho mnennm Hanepcop]epa, +ror
xyntr xne tn nepenxr Manaccne ns unnnxnn, re nounranne uertpexo-
pasnoro (tctpuopo) ora Baana sacnnerentcrnonano Encra]nem Anrnoxn-
cxnm
41
. Hesexnnnt mor nnert non Manaccnn n xpame n, npeoonenax nonono-
xnonnnuecrno cnonx connemennnxon, nsopasnn uertpex xnnorntx xax necy-
mnx rontxo rpon Iocnoent, nounnnn nx rem camtm nacroxmemy Fory
42
.
Kax t ro nn tno, sanncnmocrt nesexnnnentx xepynnmon or uernepnuntx ne-
pene- n nnxnenocrountx opason, cnxsanntx c ]ynxnnxmn oxpant n no-
epxxn npecrona oxecrna nnn napx, x romy xe onnnernopxmmnx coo uertpe
crpant cnera n cnyxamnx cnmnonom xonrponx na nce ncenenno, npocnexnna-
ercx esycnonno.
42
Ibidem, 5253, 5758. Cm., nnpouem, xpnrnxy nosnnnn Han-epcop]a n cnx-
sn c ncnontsonannem nm nosnnx ncrounnxon: Zimmerli, 1979, 1, 60; Keel, 1977,
224226; Vogt, 1979, 329330. O recno cnxsn mexy rerpamop]ntm Baanom n
nesexnnnentmn xepynnmamn na ocnonannn enpecxnx xommenrapnen x xnnre He-
sexnnnx cm.: Werner, 1989/1990, 33.

1
Cm., nanpnmep: Jeremias, 1930, 698710 et passim. O nannnoncxnx rpannnxx n
Honom 3anere cm.: Jeremias, 1905; Karge, 1913; cp. raxxe: Landsberger, 1947,
232238; de Vaux, 1967, 231259. O nnnxnnn Hpancxo anrenonornn c ee 7-m
anrenamn (a+eua-cneuma, nnn a+uac-nauoi) n nx nnsxnmn no snyuannm nme-
namn na nocnennennoe yuenne o anrenax y enpeen cm. yxe: Kohut, 1866; +ry re-
my nosxe paspaartnann hilgenfeld, Delitzsch, Lngin, Hirschfeld, Holtzmann,
Renan n p. (cm. nonemnxy c nnmn n pyccxo nnencrnxe: Hcmo:uuroe, 1897;
I.aeo.ee, 1900, 321, 349, 364367, 405406).
2
Drr, 1917; cp.: Bau oep H.ac, 1996, 130131. B nocnenee npemx +ror marepn-
an tn snaunrentno pacmnpen n ononnen O. Keenem (cm.: Keel, 1977). B Poccnn
eme n 1904 r. M. Cxaannanonnu ormeuan nnsocrt nesexnnnentm opasam accn-
po-nannnoncxnx txon n ntnon c xptntxmn n uenoneuecxnmn nnn nrnutnmn ro-
nonamn, xoropte crannnnct nepe nxoamn n nopnt n xpamt, necnn na cee
xponnm n cnot sann (cm.: Craoa..auoeu:, 1904, 4243).
3
Drr, 1917, b;Jeremias, 1930, 699.
4
Kmosko, 1913, 227234; Drr, 1917, 2930; Dhorrne, Vincent, 1926, 331339;
The Catholic Encyclopedia, 1929, 349; Ringgren, 1963, 89. Karubu no-axxacxn n
osnauaer sacrynnnx, xpannrent (MHM, 1982, 2, 589) nnn, nosmoxno, monx-
mncx (Dhorme, Vincent, 1926, x331334). Cp. raxxe +rnmonornm repvoa ns
enpecxoro trt nnsxnm, npenoxennym A. Inaronentm (I.aeo.ee, 1900,
510513).
5
Cm., nanpnmep: Kmosko, 1913, 232: Sicher ist nur, dass alle diese Gottheiten... in
den religisen Vorstellungen der Mesopotamier eine hnliche Rolle spielten, wie die
biblischen Cherube an den Toren des verlonenen Paradieses oder im Adyton des
salomonischen Tempels. Sie sind Trhter und Wchter, sie wenden das Bse ab
(cm. raxxe: de Vaux, 1967, 235; May, 1987, 71). M. F. Menax nnmer o nose-
crnnn (na nsopaxenne xnnorntx Hesexnnnx. A. H.) xomnnnponanntx o-
pason accnpo-nannnoncxnx anrponomop]no-soomop]ntx mn]onornuecxnx opa-
son, couerammnx ueprt rex xe xnnorntx, uro n n nnennn Hesexnnnx (Me.ax,
1980, 482).
6
Unger, 1931,173.
7
Cp.: Aqauacieea, 1982, 652 o nerpax uertpex crpan cnera, xoropte nocnpnnn-
mannct n nypeute xax oxecrna, xax nepconn]nnnponannte ntcmne cnnt; o
npancxo-meconoramcxom nnnxnnn na opas uertpex +^xpe cm: C+aeuua, 1993,
48.
8
JLugt. 1944, 265282; Michl, I960, 62; cp: Kluge, 1963, 269; Leame, 1983, 239.
9
Knosko, 1913, 232233.
10
Cm.:Aesc/iy/. Prom. 803 cne.
11
Cm.: MHM, 1982, 2. 479, 589; cp.: Halperin, 1988, 4: The Egyptian sphinx, with
its lion body, is perhaps the best known cherub of the acient world.
12
Drr, 1917, 2154; Hanisch, 1923, 3132; Dhorme, Vincent, 1926, 340358;
Zimmerli, 1979,1, 53; Greenberg, 1983, 5556.
13
Hsopaxenne cm.: Beek, 1961,178, Abb. 177.
14
Cm., nanpnmep, nsopaxenne raxoro xptnaroro yxa c ronono uenonexa n re-
nom txa n: Jeremias, 1930, Abb. 291; cp. raxxe Abb. 24, 24, 27, 37, 38, 40, 47,
129, 171172 (ernnercxne xepynnmt), 180, 188, 236, 245, 284 a, I, c, 285 (xerr-
cxne xepynnmt); cm. raxxe nnnmcrpannn n: Beek, 1961, Abb. 66, 75, 93, 124, 127,
130, 137, 139, 178, 188, 194, 195, 200, 204, 205, 260, 286; cp. raxxe: Drr, 1917,
2431; Michl, 1960, 63.
15
Cp. xommenrapn M. A. Feexa (Beek, 1961, 178) x +romy nsopaxennm: Da ein
solcher Genius nicht nur lamassu und schedu, sondern auch kuribu genannt wird,
denkt man an eine Verwandschaft mit den Cherubinen (2. Mose, 25, 20).
16
CT. XVII, 2. S. 4; KB. VI, 2. S. 4.
17
Cm. noponee: Dhorme, Vincent, 1926, 485486; Ellis, 1930, 109118; Michl,
1960, 63. O. Keent cunraer, nnpouem, uro nsopaxennx nyxptntx rennen n ern-
nercxom n nepeneasnarcxom ncxyccrne ne nmemr npxmoro ornomennx x nese-
xnnnentm xnnorntm, nocxontxy nnxora ne ntcrynamr xax nocnrenn ora
nnn ero npecrona (Keel, 1977, 1821).
18
M. Cxaannanonnu ycmarpnnan napannenn nerxosanerntm xepynnmam n rpeue-
cxnx n ernnercxnx c]nnxcax, nnncxnx rpn]ax, nexoroptx apacxnx oxecr-
nax (Craoa..auoeu:, 1904, 41; o nxonorpa]nn c]nnxcon cm. raxxe: Dessenne,
1957; de Vaux, 1967, 243250).
19
Cm. nsopaxennx n crarte: Bau oep H.ac, 1996, 130132; cm. raxxe mnoro-
uncnennte nnnmcrpannn n: Keel, 1977, 19, 20, 26, 32. O xepynnmax xax nocnre-
nxx rpona n Xanaane n n pyrnx onacrxx Fnnxnero Bocroxa cm.: Albright,
1938,13.
20
Cm.: Craoa..auoeu:, 1904, 305306.
21
C+.: Keel, 1977,1820.
22
Dhorme, Vincent, 1926, 489, Fig. 7.
23
Vogt, 1979, 331; cp.: Keel, 1977, 158: Ezechiel scheint im Grundbestand von
Kap. 10 autochthone Vorstellungen des sdlichen Kanaan (Kerub), die ihm durch die
Ausstattung des salomonischen Tempels vermittelt wurden (Kerubim,
Kerubenthroner), mit allgemein anatolisch-nord-syrisch-mesopotamischen (Gottheit
auf einem Tier stehend oder thronend) zu verbinden (cp. raxxe: Ibidem, 322
324).
24
Keel 1977, 227-228.
25
Landersdorf er, 1918, 40; De Wit, 1957, 2539. uertpexrononte nsopaxennx
e Bnr nonnmaer xax coennenne uertpex oron, nepnee, nx uertpex ym (oa)
(Ibidem, 3031); cp. raxxe: Keel, 1977, 222.
26
Cook, 1960, 12; Keel, 1977, 229, Abb. 179. O nyx-, rpex- nnn uertpexnnxocrn
ornnn Xarxop cnnerentcrnymr rexcrt yxe nepno nononnnt II rtcxuenernx
o n.+. (cm.: CT, VI, 58I59a). Ha rax nastnaemtx xannrenxx Xarxop ona no-
xnnxercx n XV n. n Cepanr +nt-Xa+m na Cnnacxom nonyocrpone ro nyx-, ro
uertpexnnxo. uertpe xannrenn Xarxop, coxpannnmnecx n xpame pnmcxoro
npemenn n enepe, nmemr uertpe nnna (noponee cm.: Derchain, 1972, 13
sqq.).
27
Drr, 1917, 5657; Landersdorf er, 1918, 40.
28
Cm.: Keel, 1977, 216249; cm. ocoenno nnnmcrpannn 177178.
29
C+.: De Wit,
1957,2930.
30
Cm.: Cutbub, 1977, 337.
31
Hx onncanne n nocnponsneenne cm.: Cutbub, 1977, 345353, Abb. 186a n 257.
32
Cm.: Keel, 1977, 241243; cp.: 242: Von diesen Gegebenheiten her kann man
sich fragen, ob bei den vier nach bestimmten Richtungen orientierten Gesichtern in
Ez. 1, 10 nicht eine hnliche Windsymbolik vorliegt. Wie und ob berhaupt an eine
historische Anhngigkeit zu denken ist, wei ich nicht. Es knnte sich, wenigstens
bei Lwe, Stier und Adler (Falke) als Verkrperung des Sd-, Nord- bzw. Ost-
windes... um uralte, ber weite Rume verbreitete Vorstellung handeln; cp. raxxe
mnenne ernnronora A. Iyry o cxocrne cnmnonnxn ernnercxnx nerpon n n-
necxnx xepynnmon: So gehren die vier Winde in Kom Ombo zu einer groarti-
gen Vision, die trotz aller Unterschiede doch nicht so weit von dem Weltbild entfernt
ist, das in Ez 1 seinen Niederschlag gefunden hat (Cutbub, 1977, 353).
33
Cm.: Cunkel, 1903, 4547; Neuss, 1912, 26 ff.; Landersdorfer, 1918; cp.:
Zimmerli, 1979,1, 6061.
34
Keel, 1977,247.
35
Cm.: Halperin, 1988, 469, 511517.
36
Landersdorfer, 1918.
37
Ibidem, 1516; cp.: Midrasch Debarim Rabba. Par. II, 3, 25 [nnr. no: Bibliotheca
Rabbinica. 16 und 19 Lief. Hildesheim, 1967. S. 29]: Manaccnx nsroronnn non c
uertptmx nnnamn n nnec ero n xpam... H nouemy on cenan non c uertptmx nn-
namn? B coornercrnnn c uertptmx opasamn xnnorntx, xoropte necyr rpon
Bcentmnero. Ho nouemy uertpe nnna? B coornercrnnn c uertptmx nerpamn cne-
ra. On [Pan Axa. A. H.] cxasan cneymmee: Kro npnxonr c uertpex nerpon
[r. e. crpan. A. H.] cnera, onxen npexnonnrtcx nepe nonom. Cp.:
bSanhedrin, 103b [BT, VII, 156].
38
Landersdorfer, 1918, 35, 8.
39
Ibidem, 67; cp.: Euseb. Chron. 2 [PG, 19, 450]: [Muvuooq] cv ok Kupiou
Aio uuu tctpuapooeaov cotqocv; cp.: Ps.-Basil. Horn, de poenitentia [PG, 31,
1480] o Manaccnn, xoropt ycranonnn n xpame tctpuapooeau cioou.
40
Ibidem, 67. Cp.: Suda, s.v. Muvuooq: Manaccnx nocrannn n xpame
tctpuapooeaov cooov; cp.: Cedren. [PG, 121, 228].
41
Ibidem, 4047; cp.: Eust. Antioch. Dissert, de eugastromytho [PG, 18, 615] n
xommenrapnn x 1 Hap. 18,19 o rom, uro ]nnnxncxn Baan, c xoroptm oponcx
npopox Hntx, tn uertpexnnxnm
"He1mpe xuno1umx" Hesekuunn kak cuunonm c1pau cne1a
Hpn anannse accnpo-nannnoncxnx sooanrponomop]ntx opason, ananornuntx
penneenpecxnm, H. mpp npnnnctnaer nm cnmnonnxy, ncxox ns ecrecrnenno-
ro snauennx +rnx snepe xax nape npnpot, nocnrene ocronncrna, nnacrn n
nennunx oxecrna; n uenoneuecxom xe opase mpp nnnr onnnernopenne yma n
oyxornopennocrn
1
. Hpnmepno raxoro xe, onnaxonoro nx Hesexnnnx n Hoanna
ronxonannx ]ynxnn uertpex xnnorntx npnepxnnaercx ontmnncrno cra-
ptx n conpemenntx xommenraropon Fnnnn
2
.
B nosne enpecxo rpannnn cymecrnonana raxxe rouxa spennx, uro uertpe
xnnorntx Hesexnnnx +ro cnmnont nnacrn, rax xax raxont tnn snaxn na
snamenax y xonen Pynnmona, Hy-nna, E]pemona n anona
3
.
Hrax, mpp ne ynnen n nnx oxpannrene crpan cnera, xorx n ormeuaer, uro n
sect, n ram xepynnmt nmemr cxoxne ]ynxnnn: onn xnnxmrcx oxpannrenxmn
cnxmenntx mecr, cnmnonamn oxecrnennoro npncyrcrnnx nnn nocnrenxmn camo-
ro Fora
4
. H. Mnxnt tn xareropnuecxn npornn rpaxronxn opasa xnnorntx
Hesexnnnx xax narponon crpan cnera, cunrax, uro Kepyon nentsx cunrart no-
cnrenxmn nea, n +rom xauecrne onn nnre nn n Berxom 3anere, nn n nocne-
ymme rpannnn ne ntcrynamr
5
.
Hao samernrt, uro x nnrepnperannn anoxannnrnuecxnx uertpex xnnorntx
xax cnmnonon crpan cnera nccneonarenn npemx or npemenn noxoxr onontno
nnsxo, ne pemaxct, onaxo cenart nocnenn mar npnsnart nx oxecrnamn-
noxponnrenxmn crpan cnera. Hanonee nnsxo x namemy nonnmannm xepynnmon
Hesexnnnx n Hoanna Forocnona xax onnnernopenn uertpex crpan cnera noo-
mnn xommenraropt Fnnnn up. Fonn
6
, A. He-pemnac
7
, 3. F. Anno
8
, B. 3xpor
9
,
X. u. uyc
10
, M. Pncr
11
n nexoropte pyrne
12
, xorx ns +rnx nectma nenntx nx
name nocranonxn nonpoca nanmenn rax n ne tnn cenant coornercrnym-
mne ntnot.
Hpnmeuarentno, uro n M. Cxaannanonnu, anannsnpyx cnmnonnxy uncna 4 n xo-
nnuecrne xnnorntx, npnxonr x ntnoy, uro 4 uncno npocrpancrnenno
nonnort, xoropo oxnartnaercx ncx semnx, nceoemnemocrn, ncemnpnocrn n
uro uncno 4 sanmcrnyer cnoe snauenne or 4 crpan cnera nnn, xax enpe nastnaer
nx, or 4 nerpon neecntx
13
. Cornacnmcx, uro n +rom paccyxennn o npnsnannx
uertpex xnnorntx onnnernopennxmn crpan cnera ocranoct cenart onn mar,
xoropt rax n ne tn cenan.
Mne npecrannxercx, uro nonnmanne uertpex xnnorntx xax narponon-
xpannrene uertpex crpan cnera cnnmaer nanpxxennocrt n nonpoce, xoropt
nonnyer mnornx nccneonarene, a nmenno, xax mor Hesexnnnt, opmmncx c
nononoxnonnnuecrnom Hspannx, nsopaxart nennxnx xstuecxnx oron Fnnx-
nero Bocroxa (xoropte uacro ntcrynann n soomop]nom nne) pxom c Forom Hs-
pannx n n recnom xonraxre c nnm
14
. Enncrnennoe naxonmoe sect onpananne
Hesexnnnt nomecrnn nx n ocnonanne npecrona Iocnonx n sacrannn nx necrn
na cee ncrnnnoro Fora xne, cnnerentcrnyx rem camtm npenocxocrno Fora
Hspannx
15
, +ro onpananne cranonnrcx nsnnmnnm, ecnn npnnxrt xnnorntx
ne sa oron panra Baana, a sa sooanrponomop]nte cnmnont crpan cnera.
Cneyer raxxe ynomxnyrt acrponoro-acrponomnuecxym nnrepnperannm uert-
pex xnnorntx snamennrtm ysnnxom Bnnccentyprcxo rmptmt H. A. Mopo-
sontm
16
, xoropt nonnman nx xax cosnesnx (Htna, Tentna, Crpentna n Hera-
ca
17
), onnnernopxmmne coo uertpe npemenn roa ncenoxnpammym ocent
(Hen), nnrammee nero (Tenen), nce ynnammym snmy (Crpenen) n necny
(Herac). Hmenno n +rn cosnesnx nxonr connne n nauane xaxoro cesona. He
nanaxct n xpnrnxy omnx nocrpoenn Moposona, yxaxy nnmt na ro, uro 30 cen-
rxpx 395 r., xora, no Moposony, anropy Anoxannncnca Hoanny Xpncocro-my
tno onncannoe nnenne, cosnesnx Tentna n Htna, no ero xe ntuncnennxm, ne
tnn nnnt na snesnom nee na o. Harmocom, re Hoann yro t nonyunn
cnoe orxponenne; ne aercx oxcnennx raxnm xe xnnorntm y Hesexnnnx,
xnnmero nourn sa ecxrt nexon o Hoanna Xpncocroma n n pyrom pernone.
Bnpouem, ecnn npnnxrt xonnennnm Moposona, a uertpe cosnesnx paccmarpn-
nart xax naxoxmnecx na sonaxantnom noxce esornocnrentno x narmoccxomy
ropnsonry, ro nx xpecroopasnoe pacnonoxenne na nee no uertpem crpanam
cnera nnonne coornercrnyer namemy npecrannennm o xnnorntx narponax
crpan cnera (cenepnoe cosnesne Tentna, sananoe Htna, mxnoe Crpentna,
nocrounoe Heraca).
Ecnn yuenoe orocnonne, orpannuennoe, xax npannno, cocrnenno nnecxo
]nnonorne n apxeonorne, n cnoe nnrepnperannn uertpex xnnorntx Hese-
xnnnx ne omno o npnsnannx nx oxecrnenntmn xpannrenxmn n cnmnonamn
crpan cnera, ro +ro cenana cpannnrentnax +rnonornx ycramn cnoero npecrann-
renx, ancrpncxoro yuenoro, npexropa Bencxoro mysex +rnorpa]nn upnrna Pe-
xa, xoropt yxe n 1930 r. n cnoe ontmo paore nxnmunn nesexnnnentx xn-
norntx n nnnnt px raxnx xe narponon crpan cnera n pyrnx apxanuecxnx
xyntrypax
18
. Cyx no ncemy, ero rouxa spennx, x coxanennm, nnxax ne nonnnxna
na nocneymmym orocnoncxym +xserernxy, ocranmnct vox clamantis in
deserto
19
. B nnxecneymmnx rnanax mt, onnpaxct na ero nanmennx, nocrapa-
emcx, nacxontxo nosmoxno, npoxcnnrt +ror nonpoc.
uro xacaercx conpemenno oreuecrnenno nayxn, ro n sect nnsxax nam rouxa
spennx nposnyuana n onacrn +rnonornn. Hopasnrentntm npospennem ntrnxnr
xax yro cnyuanoe, nnuem ne aprymenrnponannoe ntcxastnanne Bxu. Bc. Hna-
nona, xoropt ormernn: ...ocot nnrepec npecrannxer ncrpeuammaxcx y ame-
pnxancxnx nnenen n y pasnnuntx napoon Enpasnn n Amepnxn cnmnonnsannx
xaxo ns uertpex cropon cnera xaxnm-nno ocotm xnnorntm (ns nanonee
nsnecrntx npnmepon moxno cocnartcx na uertpex snepe n Anoxannncnce)
20
.
nnxy n +rom npospennn cnecrnne roro mnpoxoro nsrnxa na xareropnn ap-
xanuecxnx xyntryp Enpasnn, xoropt cnocrnen +romy sameuarentnomy nccne-
onarenm n aer emy nosmoxnocrt n pasntx xnnennxx pasnonpemenntx n ane-
xnx pyr or pyra reorpa]nuecxn xyntryp nnert npoxnnennx onoro n roro xe
apxernna apxanuecxoro mtmnennx
21
. B cneymmnx pasenax mt raxxe samemcx
+rnonornuecxnmn nstcxannxmn, urot nontrartcx nonxrt nponcxoxenne ue-
rtpex xnnorntx, ntxnnrt saxonomepnocrt n ntope nmenno raxnx xnnor-
ntx n nonpoonart coornecrn nx co crpanamn cnera.

1
Drr, 1917, 3150. Tax xe cm.: Landersdorfer, 1918, 5051.
2
Osop rouex spennx cm.: Michl, 1937, 4143; 7475; 88 111; cp.: Keel, 1977,
158 o Kerub als Kulmination von Attributen mchtiger Wesen.
3
Cm.: The Seventh-day Adventist Bible Commentary, 1977, 4, 576.
4
Drr, 1917, 26; cp. nce xe sameuanne na S. 5859 o uertpex xnnorntx He-
sexnnnx xax orpaxennn nnacrn Iocnoa na uertptmx crpanamn cnera, r. e. na
ncem mnpom.
5
Michl, 1937,104.
6
Boll, 1914, 37: Die vier Tiere nun bezeichnen die vier Himmelsrichtungen, denn
sie liegen je um ca. 90 voneiander: damit wird also der Himmel rings umspannt und
die Deutung des "Thrones Gottes" auf den ganzen Himmel nun warscheinlicher.
7
Jeremias, 1930, 700 (o nnennn Hesexnnnx): Da nun ferner Stier, Lwe, Adler,
Mensch die symbolischen Gestalten der 4 Weltecken sind nach babylonischer
Gestaltung..., so kann es kaum einen Zweifel unterliegen, da es sich um die 4
Wesen handelt, die an den 4 Weltecken stehen als die gttlichen beauftragten
Wchter.
8
Allo, 1933, 72 (o uertpex xnnorntx Orxponennx Hoanna): Tournes vers les
quatre points cardinaux, dominant et surveillant les quatre parties du ciel, ils [sc. 4
animaux. A. H.], gouvernent, sous Dieu, la Creation.
9
Eichrodt, 1966, 2, 8 (o xepynnmax Hesexnnnx): Damit werden die vier Lebewe-
sen zu Reprsentanten der vier Weltecken, also der weltumfassenden Herrschaft des
ber ihnen Thronenden, worauf auch die Vierzahl ihrer Gesichter und Flgel hindeu-
tet.
10
Fuhs, 1984, 22 (o xnnorntx Hesexnnnx): Die vier Lebewesen sind vermutlich
Abbild der seit dem 15 Jh. v. Chr. belegten Himmelstrger, die zugleich Himmels-
wchter sind... Da sie aus dem Sturm heraus sichtbar werden, knnten sie die vier
kosmische Winde reprsentieren.
111
Rist, 1987, 404: They [sc. cherubim of Ezekiel. A. H.] represented the four
powers at the four ends of the earth, and were related to the four points of the com-
pass and the four winds.
12
Cp.: Hlscher, 1924; Carrington, 1931, 292, 297; Rohr, 1932, 92; Pennick, 1979,
93. B nexoroptx cnonx ntcxastnannxx O. Keent raxxe npnnnxaercx x +ro
rouxe spennx, cm.: Keel, 1977, 233, 242243, 246247, 271; cp. 247: Die ver-
schiedenen Tiere scheinen die vier Winde zu charakterisieren (Lwe: Sden; Stier:
Norden; Adler: Osten; Mensch: Westen); o pacnonoxennn xnnorntx no crpa-
nam cnera cm. nnxe.
13
Craoa..auoeu:, 1904,152153.
14
M. Cxaannanonnu, xpnrnxyx nsrnx cnoero npemecrnennnxa A. H. Poxe-
crnencxoro (1895, 253) na xnnorntx Hesexnnnx xax na onnnernopenne pas-
nnuntx ocronncrn, ocrpoymno ormeuan: Hem cnnt, ntnocnnnocrn n tcrpo-
rt ntpaxart uepes npnanne ntcmnm neecntm cymecrnam xnnorntx nnn sna-
unr ocrnrart manoro ouent ontmnmn n onacntmn cpecrnamn (Craoa..auo-
eu:, 1904, 15).
15
Cm., nanpnmep: Keel, 1977, 206.
16
Moposoe, 1907, 4447 (cm. xpnrnxy acrponomnuecxoro nonnmannx uertpex
xnnorntx n paorax XIX n.: Craoa..auoeu:, 1904, 1921); cp. nnsxym Mopo-
sony acrponoro-acrponomnuecxym nnrepnperannm n sanano nnreparype:
Gunkel, 1903, 4547; Jeremias, 1905, 2427; Idem, 1930, 700; Saussure de, 1925,
487492; Kraft, 1974, 99 n pyrne (cm. osop rouex spennx: Michl, 1937,104
111).
17
Ecnn cosnesnx Htna n Tentna otuno npxmo nenrn]nnnpymrcx c nne-
cxnmn ntnom n rentnom, ro oroxecrnnenne opna n uenonexa nmeer pasnnunte
nepcnn. B ro npemx, xax nx Moposona uenonex acconnnpyercx co Crpentnom, a
open c Heracom, Iynxent n Fonn ycmarpnnamr n uenonexe cosnesne Cxopnnona
(Gunkel, 1903, 47; Boll, 1914, 3638), Hepemnac nnnr n uenonexe cosnesne Bo-
onex, a n opne cosnesne Cxopnnona (Jeremias, 1930, 700), Kpa]r xe conep-
menno naoopor no cpannennm c Hepemnacom (Kraft, 1974, 99).
18
Rock, 1930, 255302, ocoenno 288291. urot trt rountm, sameuy, uro
eme o Pexa n 1891 r. B. Heran n cnoe xnnre Apxnrexrypa, mncrnxa n mn]
ynomxnyn nesexnnnentx xnnorntx n onom cemanrnuecxom pxy c uertptmx
ernnercxnmn yxamn crpan cnera, uertptmx +nuecxnmn xapnnxamn, noep-
xnnammnmn n cxannnancxo xocmonornn neecnt cno c uertpex crpan cne-
ra, c maxapaxamn oxecrnenntmn noxponnrenxmn crpan cnera n ynsme, a
raxxe c uertptmx xnnorntmn xnracxo cnmnonnuecxo xnaccn]nxannn, re
onn npxmo cnxsant co crpanamn cnera (Lethaby, 1891; 1974
2
, 5860). O xnnor-
ntx Hesexnnnx on orosnancx cneymmnm opasom: They seem to stand at the
four cardinal points (Ibidem, 59).
19
Enncrnenntm (nonoxnrentntm) orxnnxom na paory Pexa xnnxercx, na-
cxontxo mne nsnecrno, xparxax samerxa B. Mooxa (Moock, 1936, 609612).
20
Heauoe, 1978, 90.
21
B +nnnxnonenuecxo crarte Xnnornte, onynnxonanno n MHM. 1. 1980,
C. 440449, B. H. Tonopon raxxe npnsnaer nerxosanerntx xnnorntx cnmno-
namn crpan cnera, pacnonoxnn nx n ono rannne c noontmn xe xnnornt-
mn n xnracxo n xnoncxo, accnpncxo, penneernnercxo, pennerpeuecxo
n nnecxo mn]ono-rnxx (C. 441).
Coc1an "ue1mpex xuno1umx" ua qoue apxauueckux kynu1yp
Enpasuu
Tpn anno1nmx cnunonm nep1nxantnon 1pexunennoc1n xocuoca
Houemy xe crpant cnera nmemr n xauecrne cnonx narponon-xpannrene nmenno
raxne opast xnnorntx, n nouemy onn ns nnx ]nrypnpyer n nne uenonexa?
1

Hcxox rontxo ns nnecxoro n pyroro nnxnenocrounoro marepnana, nenos-
moxno ornernrt na +ror nonpoc. Ho+romy cronr nocmorpert na eno onee mn-
poxo, c rouxn spennx +rnonornn n ncropnuecxo anrpononornn, npnnnexax nx
cpannennx cxonte xnnennx n pyrnx apxanuecxnx xyntrypax Enpasnn
2
.
Ho naunem, rem ne menee, cnona c Fnnnn.
B nsnecrntx nerxosanerntx cnonax nanyrcrnnx xne rontxo uro cosannomy ue-
nonexy ronopnrcx o ero rocnocrne na rpemx c]epamn mnpa na mopem c ero
ptamn, neom c nrnnamn n semne c xnnorntmn (Ftr. 1, 26, 28, 30). Taxnm o-
pasom, pta, nrnna n snept cnmnonnsnpymr sect neprnxantnym rpexunennocrt
xocmoca. Kax noxastnaer cpannnrentnax mn]onornx, xocmonornuecxnm npe-
crannennxm ontmnncrna apxanuecxnx xyntryp cnocrnenna nmenno raxax soo-
mop]nax xnaccn]nxannx uerxax rpexunennax, neprnxantno npoennpyemax
cncrema: nmui ronimuie s+eu-pioi (mnpe xnacc xronnuecxnx xn-
norntx), npnuem nrnnt cnxstnamrcx c eepxo+ xomnosnnnn, c ueoo+, xontrnte
co cpeoue uacrtm, c se+.e, smen-ptt c uuso+, c noose+ui+ napcr-
nom
3
.
Hpnney rontxo na npnmepa ns pasnnuntx pernonon Enpasnn.
B pennexnracxom rpaxrare Karanor rop n mope (111au xa suu, 29) pac-
cxastnaercx o ]anracrnuecxom cymecrne .v: Tam nonrcx pta, noxoxax na
txa. [V nee] smennt xnocr, nnannnxn n xptntx no oxam. Ona nsaer snyx,
noxoxn na mtuanne. Hpnsnaxn nrnnt, txa, ptt n smen, no mnennm xnran-
cron, cnmnonnsnpymr ryr yponnn neprnxantno crpyxrypt npnponoro opra-
nnsma or nosemnoro/nononoro (smex/ pta) o neecnoro (nrnna)
4
.
Hanomnm raxxe nsnecrnt paccxas Iepoora o cxn]cxnx apax nepcncxomy
napm apnm, nroprmemycx n Cxn]nm (Herod. IV, 131132): cxn]t nocnann
napm nrnny, mtmt, nxrymxy n nxrt crpen. Hepct ntrannct pasraart cxn]cxym
saraxy, n npannntnt orner rnacnn: Ecnn nt, nepct, ne ynernre n neeca, npe-
nparnnmnct n nrnn, nnn ne cxpoerect n semnm, noono mtmam, nnn ne nptrne-
re n osepa, npenparnnmnct n nxrymex, ro ne nosnparnrect nasa, yyun nopaxe-
nt +rnmn crpenamn. Hopono paccmorpenmn +ror cmxer . C. Paencxn cun-
raer, uro n paccxase Iepoora rpn nocnanntx xnnorntx oruernnno coornecent
c rpemx mnpamn, c rpemx sonamn neprnxantnoro xocmoca: nrnna c neom,
mtmt c semne, nxrymxa c noo
5
.
Coo1nomenne 1pexunennon nep1nxann n ue1mpexunennon ropnson1ann
Tenept mt noxonm x camomy naxnomy nynxry namero nccneonannx. Oxast-
naercx, uro +rn xe rpn cnmnona rpex c]ep mnpa nrnna, snept n pta nc-
nontsonannct, xax npannno, n nx oosnauennx rpex crpan cnera, r.e. yxe n eopu-
souma.iuo cucme+e roopouuam.
eno n rom, uro neprnxantnoe unenenne n xocmonornuecxo n reorpa]nuecxo
xaprnne mnpa apxanuecxoro uenonexa nerxo nepexonno n ropnsonrantnoe n na-
oopor; raxne nepexot ocymecrnnxnnct n xocmonornxx mnornx apxanuecxnx
xyntryp
6
. Hpnney necxontxo npnmepon.
Tax, n pennexnracxo mn]onornn n xocmonornn mt naxonm npecrannenne o
enxrn neprnxantntx neecax (sm mui). Knrancrt ormeuamr, uro ononpe-
menno c npecrannennem o +ro neprnxantno moenn nea cymecrnonano
npecrannenne o ropnsonrantno moenn, no xoropo nsm rxnt +ro enxrt
uacre nea, pasenennoro cornacno 8 nanpannennxm (cropont cnera + cenepo-
nocrox, cenepo-sana, mro-nocrox, mro-sana n nenrp), nmenyemte raxxe nsm e
(enxrt none)... Cornacno pennnm xocmoronnuecxnm npecrannennxm, nsm
rxnt coornercrnonano na semne nsm uxoy 9 onacre, na xoropte eme n pen-
nocrn tn pasenen Knra...
7

Ocoenno xpxo cnxst mexy neprnxantno n ropnsonrantno moentm mnpa
npoxnnnact n xocmonornuecxnx npecrannennxx napoon Cenepno Enpasnn.
Bepxnn, cpenn n nnxnn mnpt xax t npoennponannct na nonepxnocrt sem-
nn, n nepxnn, neecnt mnp optx oron oxastnancx na rore, cpenn ram,
re xnnn nmn, a nnxnn acconnnponancx c mpauntm (nosemntm/nonontm)
mnpom meprntx na cenepe, re onrann snte yxn
8
. Hexoropte nccneonarenn
cunramr axe, uro npocrpancrnennoe unenenne mnpa na nepxnn n nnxnn no
ropnsonrann, nnnmo, npemecrnonano neprnxantnomy unenennm, re nepxnn
mnp connaan c neecntm. Pasnnrne +rnx nocnennx npecrannenn cnxsano yxe
c cocrnenno mamancxnmn neponannxmn
9
.
Hpecrannxercx, uro oroxecrnnenne rpexunenno neprnxantno npocrpancr-
nenno crpyxrypt c ropnsonrantno nponcxonr nanonee nerxo n rex omecr-
nax, re ns uertpex crpan cnera ocoym pont nrpamr xaxne-ro ne, xax, nanpn-
mep, cenep n mr y cenepntx napoon Enpasnn (nocrox n sana ne nmenn sect ra-
xoro snauennx, xax n mxnee pacnonoxenntx xyntrypax). B raxnx cnryannxx rpn
unena neprnxann nepx, cepenna n nns nerxo mornn naxnatnartcx na
rpexunennym xe ropnsonrantnym crpyxrypy mr (nepe, nepx, nepxontx pex),
nenrp (mt, nyn semnn, nama semnx), cenep (sanxx cropona, nns, nnsontx pex).
Tax, ananns rpexunenno neprnxantno crpyxrypt cxannnancxoro xocmoca, no-
nnomenno n mnponom pene Hrrpacnnt c soomop]no cnmnonnxo nepxa
(open), cepennt (onenn) n nnsa (sme), npnnonr E. M. Menernncxoro x ntnoy
o coornomennn neprnxantno moenn mnpa c ropnsonrantno, npn xoropo nns
(napcrno meprntx Xent) oroxecrnnxercx c cenepom
10
. B xyntrypax c onee pas-
nnro uertpexunenno ropnsonrantno xaprnno mnpa (Rxnax Enpasnx) raxoe
nanoxenne neprnxann B. B. Hanontcxnx, pexoncrpynpyx mn]onornuecxym xap-
rnny mnpa, cnocrnennym npaypantcxo xocmoronnn, pncyer ee cneymmnm o-
pasom: Bepxnn mnp = neo = crpana neecntx oron n ornnt, ncrounnx xns-
nn n ym nonopoxenntx = mr = ropt n ncroxn mnpono pexn (nnn necxontxnx
cnnnammnxcx sarem pex), rexyme orrya na cenep no semne xnnymnx nme,
cpenemy mnpy n nnxnn mnp = nosemnax crpana = mnp sntx yxon n mnp
meprntx, ncrounnx sna n onesne = cenep = ycrte mnpono pexn n xononom
mope n ocrpon sa ycrtem
11
. Bnyrpn +ro moenn mnpa, xoropax, xax mt nnnm,
coennxna n cee ononpemenno neprnxantnte n ropnsonrantnte xocmonornue-
cxne cncremt, n naxonn cnon opnenrnpt uenonex.
B xyntrypax, pacnonoxenntx mxnee, nepx mor acconnnponartcx c nocroxom, a
nns c sanaom. Hpnmepom cnyxnr nsnecrnoe oroxecrnnenne pannexpncrnan-
cxnm nncarenem Haxrannnem neecnoro napcrna 3enca (Rnnrepa) c nocroxom, a
nosemnoro napcrna Hnyrona c sanaom: Cum enim dicunt Jovem caeli regnum
sorte tenuisse, aut Olympum montem significant..., aut partem orientis, quae sit quasi
superior, quod inde lux nascitur, occidentis autem velut inferior, et ideo Plutonem
inferos esse sortitum
12
.
Hoxasarentno, uro yxe Heponnm n cnoem xommenrapnn x nnennm Hesexnnnx
nontno nnn nenontno conpxraer cnmnonnxy neprnxantno crpyxrypt xocmoca n
ropnsonrantno no crpanam cnera: 3rn pasymnte cosannx [uertpe xnnor-
ntx. A. H.] naxoxrcx n uertpex mecrax, nnn n cnxsn c uertptmx crpanamn
cnera, xonmn orpannunnaercx mnp, nnn n cnxsn c uertptmx mecrnocrxmn, [re
operamrcx] neecnte [rnapn], semnte n nosemnte, n na-neecnte
13
.
Hrax, moxno npenonoxnrt, uro n soomop]nax cnmnonnxa neprnxantntx c]ep,
nepexox n ropnsonrantnt nnan, naunnaer acconnnponartcx co crpanamn cnera;
x rpem xnnorntm, nepememnm n nonnom cocrane n n raxom xe naope ns nep-
rnxantno crpyxrypt n ropnsonrantnym, npn +rom oannxncx cam uenonex, sa-
nxnmn naxanrnoe mecro uernepro crpant cnera.
Mec1o uenonexa n ue1mpexunennon ropnson1antnon xap1nne unpa
up. Pex cunran, uro n pennocrn noome pasnnuannct rontxo rpn crpant cnera
sana, mr n nocrox, n coornercrnnn c rpemx ]asamn nynt, exemecxunoe nn-
xenne xoropo xnnxnoct ocnono pennemnx xanenapntx cncrem; npn +rom
cenepnax cropona ropnsonra, re nyna nnxora ne noxnnxnact, npecrannxnact
xax neuro neconepmennoe. Hepexo x conxpno opnenrannn, no ero mnennm,
npnnen x noxnnennm uertpexunennoro nocnpnxrnx crpan cnera
14
. B ornnune or
Pexa H. C. Hncennu, raxxe npenonarax (na xnracxom marepnane), uro n pen-
nocrn cxontxo-nnyt snaunrentntmn npecrannxnnct uenonexy rontxo Boc-
rox, Rr n 3ana, cunraer, uro +ro xax pas re crpant cnera, re npetnaer
connne, a Cenep, re connna ner, n Henrp ro mecro, re naxonrcx cam ue-
nonex, nanmammn ncenennym, oannnnct x rpexunenno crpyxrype ropn-
sonrantnoro mnpa nosxe, n +ror ]axr xax t snamenyer orpomnym nepemeny n
mnponosspennn pennero uenonexa, ocosnanmero cnoe mecro n snauenne no Bce-
nenno
15
.
Kax nnnm, oxcnenne nepnonauantno rpexunennocrn crpan cnera moxer trt
xax nynapntm, rax n conxpntm, uro n nonxrno rpn ]ast nynt rouno rax xe
mapxnpymr rpn crpant cnera (npana, n reuenne mecxna), xax n connne, noce-
mammee rpn crpant cnera n reuenne nx. Ha cenepe, xax nsnecrno, ne npoxoxr
nyrn nn nennoro, nn nounoro cnernna. ymaercx nce xe, uro exenennoe nn-
xenne connna onee narnxno ntxnnxno nannune rpex ooconenntx rouex ro-
pnsonra, uem exemecxunoe nnxenne nynt.
Cneronax uacrt ropnsonra, nxnmuammax n cex nocrox, mr n sana, necomnenno,
nmena nx apxanuecxoro uenonexa npenmymecrnennoe snauenne, uro nanmaer-
cx no mnornx pennnx xyntrypax Enpasnn. Cenepnax nosnnnx uenonexa (nsrnx c
cenepa) orpaxaer, nepoxrno, ncxonnoe caxpantnoe nanpannenne uenonexa Cenep-
noro nonymapnx x mxno, conneuno cropone ropnsonra
16
. Hmontrno, uro
nourn n onnx n rex xe cnonax n, nnnmo, nesanncnmo pyr or pyra o +rom
xocmnuecxom cosepnannn mxno nonyc]ept nanncann xnrancr H. C. Hncennu
17

n cnanncr F. A. Ptaxon
18
!
Tenept cranonnrcx xcno, nouemy n ontmnncrne cnmnonnuecxnx xnaccn]nxann,
xoropte oroxecrnnxnn crpant cnera c opasamn xnnorntx, npncyrcrnymr
rontxo rpn xnnorntx
19
, uerneproe xe mecro (xax pas cenep, xax mt ynnnm nn-
xe) ornonrcx otuno nanmammemy uenonexy
20
. He cnyuano, no-nnnmomy,
n opas nrnnt uacro, xax mt raxxe ynnnm nnxe, coornocnrcx c mrom ne-
pene cropono n ropnsonrantnom nnane n nepxne (nosymno) n nep-
rnxantnom. B cnxsn c +rnm cneyer ncnomnnrt, uro camo connne, opamenne x
xoropomy cocrannxer cyrt nsrnxa na mr, uacro npecrannxnoct n nne (ornen-
no) nrnnt; raxne npecrannennx mt naxonm n Pnrnee, y pennnx repman-
nen, cnanxn, nnenen Amepnxn, n Meconoramnn (open xax cnmnon no.voeuuoeo
connna), n Ernnre (nrnna Fenny xax nnocract ora Connna Pa), n xnaccnuecxo
pennocrn (nrnna uennxc xax onnnernopenne Connna) n r..
21

Knaccnuecxn opasen sooanrponomop]no cnmnonnxn crpan cnera, nannune xo-
ropo mt npenonaraem n xnnorntx Hese-xnnnx, coxpannn pennn Knra.
Tax, n xnracxo cnmnonnuecxo xnaccn]nxannn crpan cnera
22
nocrox acconnn-
pyercx c paxonom (nonax crnxnx)
23
, mr c nrnne (neecnax crnxnx), sana
(nnn nenrp, xoropt npn xpyronom pacnonoxennn nxrn unenon xnracxo xnac-
cn]nxannn xnnenn mnpa pacnonarancx na mro-sanae) c rnrpom (semnx), a
cenep c nexnm Bonncrnenntm cymecrnom (nonnom), uacro ntcrynammnm n
nne uepenaxn
24
; nenrp sannmaer nmneparop (cp. Iocnoa n nenrpe na rpone n
nnecxnx nnennxx).

Pnc. 42. uertpe xnracxnx xnnorntx, opnenrnponannte no crpanam cnera na
ooporno cropone sepxana xantcxoro nepnoa (Rock, 1930, 285).
Hrax, paxon, nrnna, rnrp n uenonex conepmenno xcno coornecent co crpanamn
cnera (cm. pnc. 42) n axe nastnamrcx yxamn crpan cnera (ci uoui). Hpn
+rom nepnte rpn yxa onnnernopxmr rpn neprnxantnte c]ept xocmoca
25
; orme-
rnm nourn nonnoe connaenne xnnorntx c xepynnmamn Hesexnnnx (o coor-
nomennn xnracxoro paxona n nnecxoro txa cm. nnxe) n cenepnym nosn-
nnm uenoneuecxoro opasa.
V nnenen syntn n pyrnx napoon Amepnxn cenep n pamxax cnmnonnuecxo
xnaccn]nxannn crpan cnera raxxe acconnnponancx c nono n paspymennem
26
.
uenonex pasmemancx na cenepe n n nnncxo cnmnonnuecxo xnaccn]nxannn
27
.
Hxrt oxiuu-Bvoo ranrpnuecxoro ynsma samnrnnxn n npecrannrenn ue-
rtpex crpan cnera nmemr cxonym c xnracxo cncremy soomop]ntx cnmno-
non (snept, paxon, nrnna); npn +rom ya Amoxxacnxn, xnnxmmncx crpaxem
cenepno crpant cnera, acconnnpyercx c ea-pvoo nonynrnne-
nonyuenonexom!
2

Bcrpeuamrcx cnet nxnmuennocrn uenoneuecxoro opasa n px soomop]no
xnaccn]nxannn crpan cnera n n penneernnercxnx mn]onornuecxnx npecranne-
nnxx. Tax, na nsopaxennn sarpono cnent cya ns Hannpyca Ann (Fpnr. mys.
N 10470, ran. 4, nncrt 29 n 30) uertpe oxecrna rax nastnaemte ctnontx
Xopa, oxpanxmmne crpant cnera
29
, npecrannent cneymmnm opasom:
Mecra (nnn Amcer) c ronono uenonexa, Xann c ronono oestxnt, Tya-
mayre] c ronono maxana, Kexcenny] c ronono coxona
30
(cm. pnc. 43).
Hs anrnunocrn, xoropax cnnresnponana acrponornuecxne npecrannennx Cpen-
semnomoptx n Fnnxnero Bocroxa, o nac omno acrponornuecxoe counnenne An-
rnoxa A]nncxoro (II n. n.+.); n nem aercx cneymmax cnmnonnuecxax xnaccn]n-
xannx, xoropax ncnontsonanact npaxrnuecxn o Peneccanca
31
:

Pnc. 43. Ctnontx Xopa n soomop]nom nne ns ernnercxo Knnrn meprntx
(Baor, 1995, 272).
c1panm cne1a noc1ox mr sana cenep
+neuen1m nosyx oront noa semnx
oexaopm snaxn
sonaxa
smex (paxon)
Fnnsnent
xcrpe
Crpenen
xpoxonn
Ptt
peenox na
noroce ena
npeuena roa necna nero ocent snma
nospac1 ercrno mnocrt spenocrt crapocrt
nne1a xenrt xpacnt ent uepnt
xauec1na renno- renno- xonono- xonono-
ctpo cyxo cyxo ctpo
coc1onnnn xnxn rasoopas- nnornt mxrxn
nt
anxoc1n xpont xenut
uepnax
xenut
cnnst
1eunepauen1m canrnnnnx xonepnx menanxonnx ]nermarnx
Kax nnnm, uenoneuecxn opas (peenox na nnerxe noroca opas ernnercxoro
ora Xopa
32
) acconnnpyercx sect raxxe c cenepom, a nrnna c mrom
33
.
B xauecrne npnmepa coornecennocrn sooanrponomop]no cnmnonnxn co crpana-
mn cnera npnney rexcr Fepnnncxoro marnuecxoro nannpyca 5026 (IVV nn., na
rpeu. xs.), n xoropom snyunr raxoe opamenne x Anonnony: Tt, xoropt nocce-
aemt na noroce n ocnemaemt nect mnp, xoropt cosan na semne xnnte cyme-
crna, ... rax xe xax rt npnnnmaemt n cenepntx uacrxx (cv toi apo oppu cpcoi)
opas neronopxmero peenxa, nocceammero na noroce..., n mxntx xe onacrxx
(cvoc xo"n apo votov cpcoi) opas xcrpea, uepes xoroporo rt noctnaemt n
nosyx xapy..., n sanantx xe onacrxx (cv oc toi apo iu cpcoi) y rex
opas xpoxonna, xnocra smen, orrya rt noctnaemt oxt n cner; n nocrountx
xe uacrxx (cv oc toi apo uaqietqv cpcoi) [rt nmeemt opas] xptnaroro
paxona n necemt nosymnym napcxym xopony, xoropo rt noexaemt n opt-
e no neom n na semne
34
.
Ormernm n sect cnmnonnxy cenepa n pamxax sooanrpono-mop]no xnaccn-
]nxannn crpan cnera n opase peenxa, nocceammero na noroce, nrnneo-
pasnt cnmnonnsm mra (xcrpe) n uertpe crnxnn (+nemenra), xoropte npncymn
xaxo crpane cnera (noroc=epeno=semnx, oront, noa, nosyx)
35
.
B pyrom marnuecxom saxnnnannn, opamennom x Iepmecy (VIII, 611), mt
cnona ncrpeuaemcx c napannennsmom crpan cnera n opason, xoropte npnnnmaer
n nnx Iepmec: Tnon nmena na nee raxont [cneymr marnuecxne cnona]; +rn
nmena naxoxrcx na uertpex yrnax nea (cv tu o' eviui tou oupuvo). snam
raxxe rnon opast (tu opu), onn raxont: na nocroxe rt nmeemt opas nn-
ca, na sanae xnnoxe]ana, na cenepe smen, na mre nonxa
36
. Hnc, nonx n
smex onnnernopxmr sect rpn neprnxantnte c]ept xocmoca, a xnnoxe]an (ueno-
nex c
necte ronono) coornocnrcx c opasom uenonexa.
Onn ns camtx sameuarentntx npnmepon uertpex xpannrene crpan cnera aer
Hcnannx. Ha conpemennom repe +ro crpant nsopaxent uertpe mn]nuecxnx
cymecrna, epxamnx ncnancxn ]nar (cm. pnc. 44).

Pnc. 44. Conpemennt rep Hcnannn c nsopaxennem uertpex xnnorntx ns
Carn o Onane Tpmrrnaccone.
3ro paxon, open, tx n uenonex, onnnernopxmmne uertpe crpant cnera n
xnnxmmnecx nx narponamn. Onn nocxoxr x nsnecrnomy rexcry ns ncnancxo
Carn o Onane Tpmrrnaccone, no Kpyry semnomy Cnoppn Crypnycona, n xo-
ropom peut ner o uertpex cymecrnax landvaettir yxax-xpannrenxx Hc-
nannn, ee uertpex uernepre.
uertpe mn]nuecxnx cymecrna ncrpeuamrcx n care n cneymmem xonrexcre: xo-
nynr annn Xapant pasopnn Hopnernm n conpancx ornpannrtcx na sanoenanne
Hcnannn; anee cneyer rexcr carn n nepenoe T. H. xaxcon
37
:
[Xapant] nenen onomy xonyny ornpannrtcx n uyxom onn-utn n Hcnannm n
nocmorpert, uro on cmoxer norom emy coomnrt. Tor ornpannncx n onnutn xn-
ra. H xora on onntn o semnn, ornpannncx on na sana, [ornax ocrpon] c ce-
nepa. On ynnen, uro nce ropt n xonmt tnn nonnt yxamn-xpannrenxmn semnn
(landvaettir), nexoropte [ns xoroptx] tnn ontmnmn, [a] nexoropte manent-
xnmn. H xora on nonntn x Banna]topy, rora on sanntn no ]top n copan-
cx ntrn na eper. Tora xnnncx nnns [x noepextm] ns onnnt orpomnt pa-
xon, n sa nnm cneonano mnoxecrno sme, xa n xmepnn, n oxnynn onn na nero
xom. H ornpannncx on npout, n na sana, ornax semnm, nnnort o 3a]topa.
3anntn on n +ror ]top. Tam ntnerena emy nancrpeuy nrnna raxax rpomanax,
uro xptntx ee saenann ropt no oenm croponam []topa], n cneonano [sa ne]
mnoxecrno pyrnx nrnn, n ontmnx n mantx. Hpout nonntn on orrya, n na sa-
na, ornax semnm, n rax na mr x Fpea]topy, n nonntn ram nrnyt ]topa.
Tam ntmen emy nancrpeuy orpomnt tx n nomen npo no mopm, n cran
crpamno penert. Mnoxecrno yxon-xpannrene semnn cneonano sa nnm. Hpout
ynntn on orrya, n na mr noxpyr Pextxneca, n xoren ntrn na eper y Bnxap-
cxen. Tam ntmen nancrpeuy emy ropnt nennxan, n epxan [on] n pyxe xenes-
nym nannny, n tna ronona ero ntme rop, n mnoro pyrnx nennxanon [mno] nme-
cre c nnm. Orrya nonntn on na nocrox nont ecxpanero epera....
Hrax, xaxym uerneprt Hcnannn oxpanxn cno yx xpannrent semnn (ra-
xono snauenne cnona landvaettir). Ena nn onn ntnonmt ns xpncrnancxnx npe-
crannennn o uertpex cnmnonax enanrenncron, xax ymamr nexoropte nccneona-
renn
38
, rax xax, no-nepntx, rpyno oxcnnrt sameny nnecxoro ntna na pa-
xona, no-nroptx, xax mt snaem ns namxrnnxon ncnancxo nnreparypt, o]nnn-
antnoe xpncrnancrno cunrano landvaettir xstuecxnmn nopoxennxmn, sntmn y-
xamn n sanpemano n nnx nepnrt n nm noxnonxrtcx
39
. 3rn cymecrna, xax mt nn-
nm, nonnocrtm connaamr c uertptmx xnnorntmn, cnmnonnsnpymmnmn
crpant cnera n pyrnx apxanuecxnx xyntrypax Enpasnn, xorx n nnaue pacnpee-
nxmrcx no crpanam cnera
40
.
B monrontcxo mn]onornn cymecrnymr nnsxne ncnancxnm landvaettir 4 nenn-
xnx ooseua yxn, xosxena semnn, samnrnnxn Monronnn; nnaue nx nastnamr
xosxenamn uertpex rop, tnmnx omemonrontcxnmn cnxrtnxmn. 3rn yxn
nmemr cno sooan-rponomop]nt px, nnsxn nsnoxenntm ntme: xosxnn ropt
Foro-yna ntcrynan n nne mn]nuecxo nrnnt xan Iapyn, ropt Conrnno n
nne crapna, ropt Faxn-sypx n nne nonxa, ropt unnrnntr+-yna n nne
nenpx
41
.
Omn nx apxanuecxnx xyntryp xocmonornuecxn naop xnnorntx ncrpeuaer-
cx n n nsopasnrentnom ncxyccrne. Taxona, nanpnmep, ponsonax rnpnx ns Be-
nnxo Ipennn VI n. o n. +., ropnonnme xoropo yxpamaer nsopaxenne xptna-
ro ornnn (nepoxrno, aotviu 0qpev), n oxpyxennn nrnnt, ntnon n sme (cm.
pnc. 45). Bosmoxno, re xe uertpe xnnorntx nopasymenamrcx n pocnncn o-
noro xopnn]cxoro apnanna, re nsopaxent pxom pyr c pyrom xptnaroe
cymecrno (neo), xnmepa (nosemnoe napcrno), uenonex n nanrepa (semnx)
42
(cm.
pnc. 46).
uenonex xax xosxnn rpex crnxn ntcrynaer no ncex +rnx xnaccn]nxannxx no
npnnnnny ononnnrentnocrn. Hpnmeuarentno, uro n n Berxom 3anere xne, co-
rnopnn nocneonarentno rpn poa xnnorntx, xnnymnx n noe, na nee n na sem-
ne, cneymmnm axrom rnopennx cosaer uenonexa uerneproro unena xocmnue-
cxoro nopxxa n npxmo oraer no ero nauano nepnte rpn crnxnn: Bnatuecr-
nyre na ptamn +opcru+u, n na nrnnamn ueoecui+u, n na ncxxnm xnnor-
ntm, npecmtxammnmcx no se+.e
(Ftr. I, 28).
Bnm 1e1pauopqnoc1n cnunonon c1pan cne1a
Bn xnnorntx, xoneuno, moxer trt pasnnuntm n sanncnmocrn or npnpono
cpet onrannx annoro napoa (xyntrypt, pennrnn), no onn npnnnnn ocraercx
nensmenntm onn onxnt cnmnonnsnponart rpn crnxnn. Tax, xnracxn pa-
xon coornercrnyer cxannnancxo pte, mnrpancrcxo n nepyancxo smee, mex-
cnxancxomy xpoxonny, nnroncxo myxe; xnracxne nrnna (]asan) n rnrp coor-
nercrnymr mnrpancrcxnm opny n ntny; n xauecrne npecrannrene neecno n
semno c]ep y xnrene Rxarana n Inaremant ntcrynann open n xryap, a y ne-
pyannen xonop n nxax xomxa.
uertpe xnnorntx, onnnernopxmmnx coo uertpe crpant cnera, ntcrynamr
n ]anracrnuecxnx opasax mnornx pennrn nnxne- n nepenenocrounoro n cpe-
nsemnomopcxoro apeana, npnuem nepexo nce uertpe opasa nonnomamrcx e
oouo+ cvuecmee (rnnnuntm nx +roro xnacca cymecrn xnnxmrcx paccmorpennte
panee c]nnxct). Btme yxe npnnonnoct onncanne nannnoncxoro rvpuov, coen-
nnnmero n cnoem opase ueprt txa (pora), uenonexa (nnno), nrnnt (xptntx),
ntna (reno). Cornacno ono ns nepcn op]nuecxo reoronnn, rperte nocne Bo-
t n 3emnn nepnonpnunno poxennx mnpa ntcrynaer cneymmee cymecrno
smex c rononamn txa n ntna, mexy xoroptmn tno nnno ora (opukovtu oc
civui kcuu covtu apooacukuiu tuupou kui covto, cv co oc 8co
apooeaov) Ha cnonx nneuax +ro cymecrno necno xptntx, a ero nmx tno Xponoc
Arepaoc (Hecrapemmee npemx)
43
Ono ns nenrpantntx oxecrn mnrpancrcxoro
nanreona Heonroxe]an (nnn 3on, nnn Deus aeternus) nmen ntnnnym ronony,
myxcxoe reno, uertpe xptna n smem, onnnammym reno, nexoropte nsopaxe-
nnx Heonroxe]ana conponoxamrcx cnmnonamn uertpex npemen roa nnn uert-
pex nerpon, uacro on cronr na rnoyce (cm pnc 47 )
44


Pnc. 45.Iopnonnna ponsono rnpnn ns Bennxo Ipennn, 580 570 rr. o n. +.
(Pauli, 1992, Taf. 9).

Pnc. 46.Kopnn]cxn apnann c nsopaxennem uertpex xnnorntx (Richter.
1994,138)

Pnc. 47. Mnrpancrcxn Heonroxe]an (Xponoc 3on), pente] pnmcxoro npemenn
ns Museo Torlonia (Merkelbach, 1984, Abb. 65).
unnnxncxoe oxecrno 3n nsopaxanoct na monerax ns Knnnxnn c uertptmx
xptntxmn, ntnnno n smenno rononamn. Hosneernnercxn nanrencrcxn
F+c nmen reno xapnnxa c uertptmx xptntxmn n uertptmx pyxamn, nrnutnm n
xpoxonntnm xnocramn n ntnnntmn macxamn na xonenxx n na ]annoce. A nor
xax ntrnxen mannxecxn Hapt Ttmt (Mpaxa), onncannt n rpaxrare Ke]a-
naa (xonrcxax nepcnx xonna IV n.): uro o napx mpaxa, ro n nem ecrt nxrt
]opm: y ero ronont onnx ntna, y ero pyx n nor onnx emona [n txnona],
y ero nneu onnx opna, y ero cepennt onnx paxona, y ero xnocra o-
nnx ptt
45
. B +rnx opasax npocmarpnnamrcx re xe nnxnenocrounte rpn sne-
px (neecnt, semno n noxno; npn +rom paxon n pta ynnpymr pyr py-
ra, cnmnonnsnpyx nonym crnxnm) n uenonexa.
Hpnnemax nce +rn napannenn E. F. Cmarnna
46
yxastnaer na ro, uro sect npe-
crannen opas cnnxpernuecxoro nnatxn xocmoca, oxecrna xocmoca n npe-
menn, nnatxn crnxn, no ne enaer nontrxn coornecrn uertpex xnnor-
ntx c uertptmx crpanamn cnera. ymaercx, npnnonmt marepnan yenrentno
oxastnaer, uro raxax, xorx n nexnnax, cnxst cymecrnyer
47
.
Hnora nce xe rerpamop]nocrt oron nanpxmym acconnnpyercx c uertpexunen-
nocrtm ropnsonrantnoro reorpa]nuecxoro npocrpancrna. Tax, n onom ns cpe-
nenepcncxnx mannxecxnx rexcron (Turfan, III, 260. SW) ynomnnaercx nexoe
rerpamop]noe oxecrno, xoropoe no saannm Mnxpa pacnpannxercx c noxntm
uyonnmem n oxastnaercx npannrenem n samnrnnxom nce ncenenno nea n
semnn, cenepa n nocroxa, mra n sanaa
48
.
Hecxontxo cnon neoxonmo cxasart o nosmoxno cnxsn opasa Heonroxe]ana c
nnennem Hesexnnnx. B onncannn xnnennx xne Hesexnnnt ynomnnaer crpan-
nym n nepasraannym o cnx nop erant xoneca, ncnonnennte oue, recno
cnxsannte c uertptmx xnnorntmn (1, 1519): 15. H cmorpen x na xnnor-
ntx, n nor, na semne none +rnx xnnorntx no onomy xonecy nepe uertptmx
nnnamn nx. 16. Bn xonec n ycrpoenne nx xax nn ronasa, n noone y ncex
uertpex ono; n no nny nx n no ycrpoennm nx xasanoct, yro xoneco naxo-
nnoct n xonece. 17. Kora onn mnn, mnn na uertpe cnon cropont; no npemx me-
crnnx ne oopaunnannct. 18. A ootx nx ntcoxn n crpamnt tnn onn; oo-
tx nx y ncex uertpex noxpyr nonnt tnn rnas. 19. H xora mnn xnnornte, mnn
n xoneca nosne nnx; a xora xnnornte nonnmannct or semnn, rora nonnma-
nnct n xoneca (cp. cxonoe onncanne n 10, 913).
Cpen mnornx ncronxonann xonec ecrt n raxoe, xoropoe ycmarpnnaer n xonecax
map, cnmnonnsnpymmn c]epy neecnym. Tora no xonecom nonnmaercx neo,
rnasa, xoroptmn nonnt ootx, oxastnamrcx snesamn
49
, a uertpe xnnorntx
uertptmx snaxamn sonaxa
50
. Vcmarpnnart n xonecax map nosnonxer xax y-
ro nx crpannax xoncrpyxnnx xoneco naxonnoct n xonece (LXX: kui to
cpov uutev qv ku0e uv cq tpoo cv tpoe; Vulg.: et aspectus earum et opera,
quasi sit rota in medio rotae; p.-cnan.: n eno nx xma, xxoxe ame t tno xono
n xonecn). Cyx no onncannm, xoneca (nnn mapt) naxonnnct no xepynnmamn,
croxnmnmn na nnx (xora xnnornte nonnmannct or semnn, rora nonnma-
nnct n xoneca).
Heonroxe]an, xax mt rontxo uro yennnct, necx n cnoem opase, xax n xepynn-
mt Hesexnnnx, sooanrponomop]nym cnmnonnxy crpan cnera, uacro nsopaxaer-
cx croxmnm na neecno c]epe, uro nanonr na mtcnt o omem ncroxe +ro
cnmnonnxn. Ecnn yuecrt, uro c]epa nonoxne Heonroxe]ana uacro nmena
na nepecexammnxcx no npxmtm yrnom noxca (neecnt +xnarop n sonax), ro
cxocrno nesexnnnenoro xoneca n xonece c nonntmn rnas ootxmn n c]ept
neecno Heonroxe]ana oxastnaercx nectma yenrentntm.
Hrax, uertpe sooanrponomop]ntx xpannrenx uertpex crpan cnera moryr ntcry-
nart n xax orentnte opast, n xax ennt cnnxpernunt opas, cnmnonnsn-
pymmn enncrno uertpexuacr noro n ropnsonantno nnocxocrn npocrpancrna.
Ho cymecrnyer \ eme ona nosmoxnocrt noxasa uertpexunennocrn mnpa n n-
axponnn, uepes nocneonarentnoe npeepaueuue :e.oeera e pas.u:uix (rnnono-
rnuecxn rex xe, uro n n nepntx nyx cnyuaxx) rueomuix.
Tax, n mn]ax n cxasxax ontmnncrna napoon mnpa uacro onnctnaercx npenpa-
menne repox (ora) n pasnnunte cymecrna, cnmnonnsnpymmne rpn crnxnn
51
(n
nnncxo mn]onornn ecrt repmnn, osnauammn raxoe nepenonnomenne Bnmny
n pyrnx oron aeamapa
52
). Hpnneem nexoropte npnmept. B Care o Hnr-
nnnrax ns Xemcxpnnrnt Cnoppn Crypnycona (rn. 7) paccxastnaercx, uro
Onn ymen npenpamartcx n pasnte cymecrna: Onn ymen menxrt cnoe onnute.
Tora ero reno nexano, xax yro on cnan nnn ymep, a n +ro npemx on tn nrn-
ne nnn snepem, pto nnn smee...
53
. Hannno ror xe naop cymecrn, uro mt
nnenn ntme n Care o Onane Tpmrrnacone, a nmenno: pta (nnn smex =
paxon), nrnna, snept (= tx), uenonex
54
.
B cxannnancxo mn]onornn ecrt nerena o xonyne Xpema-pe (Hreiomar),
utn rpn ctna nmenn cnoconocrt npenpamartcx n pasnte cymecrna: ntpy (Otr),
n smem-paxona (Fafnir), n nrnny (Reginn; cocrnenno ronopx, Pernn ne npenpa-
mancx n nrnny, no ntrancx onnaert xstxom nrnn, cen cepne cnoero para
ua]-nnpa, r.e. ntrancx crart xoponem nrnn); pont uenonexa n +ro uertpex-
unenno xomnosnnnn nrpan cam Xpemap
55
. Ho mnennm Pexa, +rn uertpe ]op-
mt npenpamennx raxxe nocxoxr x opasam uertpex crpan cnera
56
.
K +romy moxno oannrt cxont (xocmnuecxn) naop xnnorntx, mxcom xoro-
ptx xopmnnn Iorropma, urot ycnnnrt ero cnnpenocrt nx cnepmennx yncrna
Cnrypa n Orptnxe necnn o Cnrype Crapme 3t: Xapnnn nonxa onn, a
pyrne pesann sme, nnte xe snono Iorropmy ann nopontero mxca nepe rem,
xax repox cmornn norynrt
57
.
B Honont-Byx xnnre mn]on nnenen ru:e paccxastnaercx ncropnx o
nape Kyxymane, xoropt tn noncrnne uyoecrnenntm nonennrenem... Cemt
ne on npetnan n nnunne smen, n ecrnnrentnocrn cranonnncx npecmtxam-
mnmcx; na cemt pyrnx ne on npenpamancx n opna, na cemt pyrnx on crano-
nnncx xryapom; n ero nn tn ecrnnrentno nnom opna n xryapa. B pyrne
cemt ne on npenpamancx n cnepnynmymcx xpont n tn nnmt sacrtnme xpo-
ntm
58
(cp. nenouxy acconnann: xpont > cnepnynmaxcx xpont > yncrno
> nona > nonn > uenonex cenep, cxonym c xnracxo cnmnonnxo
cenepa uepnt nonn).
B nnroncxo cxasxe o sonorom mocre or xnnxercx cnauana n opase crapnxa, sa-
rem npenpamaercx n nomat, sarem n opna n myxy
59
. Tnnonornuecxn nnsxa x
+romy cnryannx, xora n cxasxe parten Ipnmm o rpex xstxax rnynt rpa]cxn
ctn nonnmaer xstx xyp (xnnorntx semnn), nrnn (xnnorntx nosyxa) n nxrymex
(xnnorntx not), n pesyntrare +rnx aeamap cranonxct nnatxo rpex crnxn. O
pnrancxnx nnxranax coomanoct, uro nx rarynponxn coepxann opast ptt,
nrnnt n txa, uro raxxe onxno tno emoncrpnponart nx nnacrt na rpemx
npnpontmn crnxnxmn
60

B mrocnanxncxom ]ontxnope +nnuecxn opas 3mex Ornennoro Byxa, neco-
mnenno, coepxnr n cee ry xe apxanuecxym nem nepenonnomennx yxa nep-
nonpexa n pasnnunte cymecrna, px xoroptx ntrnxnr cneymmnm opasom:
sme open nonx reponuecxax nnunocrt
61
. B caamcxom ]ontxnope soo-
mop]nax arpnyrnxa rpexuacrnoro mnponoro pena, npecrannennax opasamn
ptt, onenx n nrnnt, moennponana xocmnuecxym neprnxant (mope semnx
neo), npn +rom rpn opasa noxnnxmrcx n pesyntrare nsanmonopoxamme
nenouxn pennxapnann
62
.
Kax mt nnnm, no mnornx xyntrypax ncrpeuamrcx cxonte opast rpex xnnor-
ntx n uenonexa. u. Pex cunran raxoe cxocrno ne cnyuantm, no cnnerentcr-
nymmnm o nsnauantno omnocrn oroxecrnnennx crpan cnera c opasamn xn-
norntx n o onom, omem nx ncex napoon ncroxe +rnx npecrannenn
63
.
Hocnenn resnc Pexa xaxercx mne comnnrentntm. Bet oroxecrnnenne rpex
npnpontx crnxn c xapaxrepntm nx xaxo ns nnx xnnorntm (xont cxopo ra-
xoe oroxecrnnenne n pamxax cnmnonnuecxo xnaccn]nxannn enaercx) na-
crontxo ecrecrnenno npnnonr x ntopy nrnnt, snepx n noonnanammero xn-
nornoro, uro sect ner naonocrn ncxart sanmcrnonannx, rem onee, uro, xax
noxastnaer cam Pex, n xauecrne xonxperntx npecrannrene +rnx rpex xnnor-
ntx xaxt pas ntnpaercx ro, xoropoe xapaxrepno nx anno cpet onra-
nnx.
Ecnn npnnxrt resnc Pexa, rora n camo unenenne xocmoca na rpn mnpa neec-
no-nosymnt, semno n nosemno-nono-nt, ns xoroporo, xax mt nnenn,
nosnnxnn rpn soomop]ntx opasa, cneonano t paccmarpnnart xax nexym mo-
ent mnpa, xoropax ne xnnxercx anromarnuecxnm pe]nexcom nmoro apxanuecxo-
ro cosnannx, a pacnpocrpanxnact nyrem nepeaun or ono xyntrypt x pyro.
Ham marepnan, xax n annte +rnorpa]nn, noxastnaer, uro cxopee ncero n +ro
npecrannenne xnnxercx onnm ns apxern-nnuecxnx xnnenn naneoncnxonornn,
ornocxmnxcx x nocnpnxrnm (ocoenno caxpantnomy) npocrpancrna
64
.
Hrax, or Hcnannn o Knrax noncemecrno no nce Enpasnn rpn xnnorntx n ue-
nonex moryr ntcrynart n xauecrne xpannrene, narponon, nnn cnmnonon uertpex
crpan cnera.

1
3ameuy cpasy, uro nxnmuenne anrponomop]ntx opason n repnonornuecxn
px ne npecrannxer coo uero-ro crpannoro. penneenpecxoe cnono hayy,
xax n pennerpeuecxoe ov, morno osnauart ncxxoe xnnoe cymecrno, nxnmuax
uenonexa (Craoa..auoeu:, 1904, 154; Sprank, 1929, 39). Bcnomnnm, nanpnmep,
rpeuecxoe nasnanne 3oouara (oiuko kuko), nponcxoxmee or cnona ov
(xnnornoe), xorx n uncno +rnx xnnorntx nxonr necxontxo anrponomop]ntx
opason: Crpenen, ena, Boone, Fnnsnent n axe neoymennennte Bect!
2
Cp. ntme (npnmeu. 32 na crp. 58) nnrnponannoe ntcxastnanne O. Keenx o
soomop]no cnmnonnxe crpan cnera y Hesexnnnx n n ernnercxnx pente]ntx
nsopaxennxx uertpex nerpon xax o uralte, ber weite Rume verbreitete
Vorstellung (Keel, 1977, 242).
3
Tonopoe, 1972, 93; cp.: Me.emuucru, 1976, 214.
4
Cp.: Hvriuoe, 1992, 11. Cp. n nyancrcxo rpannnn noxoxn opas nyx y-
xon-nrnn, onncanntx n neecnom nyremecrnnn Enoxa (n cnanxncxo nepcnn):
ram y yxon reno ntna, ronona, nant n xnocr xpoxonna, a raxxe xptntx (3 En.
12, 13 [Bttnch, 1996, 861 863]). Hecxontxo nnxe (15, 1) +rn nrnnt na-
snant +nemenramn, nnn crnxnxmn (cryxnn, or rpeu. otoiciu), uro nouepxnnaer
xocmnuecxn xapaxrep yxon.
5
Paeecru, 1985, 65.
6
Cm. noponee: Me.emuucru, 1976, 216217; Eecmroe, 1988, 5961 c yxa-
sannem nnreparypt; cp.: Hvuuuroea, 1996, 253 o rom, xax npoennpyercx na
semnym nnocxocrt no ornomennm x croponam ropnsonra caxpantno-
nonoxnrentnt nepx n caxpantno-orpnnarentnt nns neprnxantnoro unenennx
npocrpancrna. O ropnsonrantno uert-pexuacrno crpyxrype, ntxnnxemo n
mn]onoreme mnponoro pena n pasntx xyntrypax, cm.: Tonopoe, peno mnpo-
noe, 1980, 401404.
7
Puqmuu, Hsm rxnt, 1982, 619.
8
Cm. paort A. R. Axennant n p., B. B. Hanontcxnx, E. . Hpoxo]teno,
E. A. Anexceenxo, B. M. Kynemsnna n p.
9
A.erceeuro, 1976, 91; cp. ananornunym rouxy spennx: Hporoqieea, 1976, H2
H3; Kv.e+suu, 1984,171.
10
Me.emuucru, 1976, 249250. Cp.: Hempvxuu, 1980, 81 o nornxe mn]onorn-
uecxo reorpa]nn, cornacno xoropo cenep acconnnpyercx c nnsom (nosemntm
mnpom), a mr c nepxom (neom) c npnmepom ns ro xe cxannnancxo xocmo-
nornn.
na ropnsonrant menee ouennno, no, no-nnnmomy, rax xe saxonomepno.
11
Hanontcxnx, 1992,15.
12
Lactan. Institutionum epitome, 12 [CSEL, 19, 684], cp.: Idem, Divin, instit. 1, 11
[CSEL, 19, 41]; o anrnuntx ncroxax raxoro nonnmannx cm.: Dlger, 1971, 45.
13
Hieron. Comm. in Ez. I, 9 [PL, 25, 21]: Hae rationales creaturae in quatuor
versantur locis, sive propter quatuor cardines mundi, quibus orbis includitur, sive
propter quatuor loca, coelestium, terrestrium, et infernorum, et supercoelestium....
14
Rock, 1930, 299; rax xe cunraer Moxx (Moock, 1936, 610).
15
Hncennu, 1969, 264.
16
Cm.: Hooocuuoe, 1999, 524530; 541547.
17
Hncennu, 1969, 264.
18
Pioaroe, 1981, 6465: pennn uenonex, ouennno, omyman nnx Bcenen-
no, oparxct cam nnnom x mry, x nonyennomy connny n sennre, n rora sana
tn y nero no npanym pyxy, nocrox no nenym, a cenep naxonncx sa cnnno.
19
B cnere +ro xoncrarannn nonxrno, nouemy rontxo rpn npecrannrenx xnnor-
noro mnpa ]nrypnpymr n nnennxx Hesexnnnx n Hoanna, n nouemy oxasannct
ooenntmn npecrannrenn pyrnx xnaccon xnnornoro mnpa (nanpnmep, na-
cexomte). Cp.: Michl, 1937, 42: bergangen wren die Reiche der Insekten und
der Wassertiere. Das knnte damit zusammenhngen, da die Vierzahl gewahrt
bleiben sollte. Ornocnrentno orcyrcrnnx noxntx snepe Mnxnt ne concem
npan, xax mt ynnnm nnxe.
20
Cp.: Moock, 1936, 610611.
21
Cm. noponee: Io.au, 1993, 100. Kcrarn, ne ns Cenepno nn Enpasnn, n xoro-
po necennn npnner c mra nrnn cnmnonnsnpyer npnxo necnt, renna n xnsnn,
nponcxonr +ror ronoc? Hpaypantcxn xocmoronnuecxn mn] o nosnnxnonennn
3emnn npnnnctnaer yrxe (nnn pyro noonnanamme nrnne) rnannym pont n
cosannn cymn, a yrxa, xax n pyrne noonnanammne nrnnt (rycn, neen n r.
n.), conepmammne cesonnte nepenert na mr, cnxsana c mxno cropono, re n
nepxontxx mnpono pexn naxonrcx neecnax crpana optx oron (Hvuuuro-
ea, 1996, 256). Bcnomnnm raxxe, uro n cenepoenpasncxnx xyntrypax cymecrny-
mr nasnannx crpan cnera, cnxsannte c nanpannennem cesonntx mnrpann nrnn,
nanpnmep, n ]nnno-yropcxnx xstxax (cm.: Bethy, 1967, 238 sqq.). Bnpouem,
sect mt ncrynaem na stxym nouny rnnores, xoropte rpeymr orentnoro nsy-
uennx.
22
Cm. rexcr ns Xyanant-nst aocxoro namxrnnxa II n. o n.+., n xoropom c
nepnonpexamn n oxecrnamn cnxstnamrcx crpant cnera, nepno+nemenrt, a
raxxe nneronax, sooanrponomop]nax, mystxantnax, acrponomnuecxax n xanen-
apnax nomenxnarypa; nepeno cm.: Buuuua, 1984, 44; cp.: Hvriuoe, 1992, 41
42. Knracxnx n nnecxnx xnnorntx cpannnnann yxe B. Heran (Lethaby,
1891; 1974
2
, 5060), 4. Pex (Rock. 1930, 288290), B. Moox (Moock, 1936, 610)
n B. H. Tonopon (1980, 441).
23
Cm.: Buuuua, 1984, 59: B pennem Knrae, xax n y ontmnncrna pyrnx napo-
on, smen-paxont onnnernopxmr coo nonym crnxnm.
24
Knracxoe cnonocoueranne cmaui-v osnauaer yxnantno remnax nonncrnen-
nocrt; +mnema cenepa uepenaxa cnxstnanact n pennnx xommenrapnxx c
nono, nonncrnennocrtm, nonnom ns-sa nannnpx-ponn, xoropym ona nocnr na
cnnne (Puqmuu, Cmant-y, 1982, 481). B xopecxo mn]onornn cpen uertpex
cnxmenntx xnnorntx, yxon-xpannrene cropon cnera (cacuu, cacv), sanmcrno-
nanntx ns xnracxo mn]onornn, cenepom nnaeer Xenmy (uepnt nonn), uro
nornepxaer nonnmanne narpona cenepa xax uenonexa (cm.: Koueeu:, 1982,
411).
25
Ena nn npan B. H. Tonopon, xora on nnmer: B xnracxo rpannnn Fent
rnrp xnnxercx npecrannrenem ncex uerneponornx, uepnax uepenaxa ncex
monnmcxon, uennxc ncex nrnn, Ionyo paxon ncex xnnorntx, noxpt-
rtx uemye (onopoe, Xnnornte, 1980, 441). B xnracxo cnmnonnuecxo
xnaccn]nxannn xnno ne xnaraer xnnorntx, urot crart npecrannrenxmn ncex
unenncronornx, porartx, espornx, xnocrartx n npounx onrarene semno
]aynt, xoropte nncxontxo ne xyxe monnmcxon.
26
Durkheim, Mauss, 1963, 4344.
27
Paeecru, 1985,194.
28
Ce+era, 1971,117118.
29
Cp.: Werner, 1989/1990, 1: Among the tasks assigned to the four children of Ho-
rus who are present at the Judgment is guarding the four cardinal points.
30
Baor, 1995, 123, 272. B. H. Tonopon (Xnnornte, 1980, 441) npnnnctnaer xc-
rpey cenep, maxany sana, oestxne mr, uenonexy nocrox. H. F. 3nnnc
ntraercx n +rnx opasax ctnone Xopa ynnert nporornnt uertpex cnmnonon
enanrenncron, pacnpocrpanenntx n sananoenponecxom ncxyccrne (Ellis, 1930,
116; cp. raxxe: Werner, 1989/1990, 2).
31
Cm.: Boll, Bezold, 1918, 65.
32
Cm. o +rom oroxecrnnennn n nxonorpa]nm: Eeman, 1904, 33, Abb. 42;
Cremann, 1927, 87, Abb. 300.
33
Ecnn nepnrt cnono rannne B. H. Tonopona (Xnnornte, 1980, 441), ro n
penne Ipennn cenepy coornercrnyer open, sanay cnon, mry paxon, noc-
roxy pta. Hcrounnxn raxo xnaccn]nxannn mne nensnecrnt.
34
PGM, II, 105115.
35
Cm.: Boll, 1950, 107108 c oocnonannem cxocrna xnnorntx n +nemenron n
+rom rexcre n n xnracxo acrponornuecxo xocmonornn.
36
Cp. raxxe: XII, 8789 n Rock, 1930, 279280.
37
Cm.: rarcou, 1998, 9596; cp. raxxe nepeno M. H. Crennn-Kamencxoro n:
Cuoppu Cmvp.vcou, 1980,118119.
38
Cm.: Matthias Pordarson, 1914, 8; Jon Johannesson, 1956, 267 268; Idem,
1974, 222225; Einar 01. Sveimson, 1976,122123.
39
Cm.: Almquist. 1965,119184; Solheim, 1981, 300302; rar-cou, 1998, 95
99. Hpnmeuarentno, uro npecrannennx o uertpex xnnorntx paxone,
xopmyne, none n nennxane naxoxr cnoe orpaxenne n n pyrnx namxrnnxax
pennecxannnancxo nnctmennocrn, n uacrnocrn, n Care o unopece n ero ct-
nontxx (cm. noponee: Einar 01. Svemsson, 1976,123128).
40
Hoponee o nponemax, cnxsanntx c nnrepnperanne ncnancxnx uertpex
xnnorntx, cm.: rarcou, Hooocuuoe, Landvaettir n Care o Onane Tpmrrnaco-
ne Cnoppn Crypnycona (n neuarn).
41
vroecra, 1980,106107.
42
Cm.: Richter, 1994, 138; cam anrop ntraercx ynnert sect acrponornuecxym
cnmnonnxy.
43
Damasc Quaest de pnmis principns, 123, cp Bau-oep-Bapoeu, 1991, 177 C
Hanepcop]ep cunran +ror rexcr npnnanexamnm ]nnnxncxo rpannnn (cm
Landersdorf er, 1918, 4445)
44
Cp Keel, 1977, 264 Einzelne Zuge dieser Gestalt, wie die vier Flgel und das
Lowengesicht, erinnern an die ezechiehschen Wesen P Mepxentax ormeuaer, uro
smex, ue xnocr noxonrcx na neecnom rnoyce, a ronona nanncaer na ntnnno
ronono, onnnax reno Heonroxe]ana, cnmnonnsnpyer cnnpaneopasnoe nnxe-
nne Connna noxpyr 3emnn n reuenne roa, a uertpe xptna cnmnonnsnpymr uert-
pe nerpa n uertpe crpant cnera (Merkelbach, 1984, 65).
45
Keph. 6; cp. 27; nepen. E. F. Cmarnno n: C+aeuua, 1993, 41.
46
C+aeuua, 1993, 4058; ram xe nnreparypa nonpoca.
47
Cp.: Rock, 1930, 287288.
48
Cm.: Andreas, Hennig, 1974, 910.
49
O rnasax xax cnmnone snes n nocrouno xocmonornn cm.: Werner, 1989/1990,
33.
50
Hoponee o +ro acrponomnuecxo reopnn, cm., nanpnmep: Craoa..auo-
eu:, 1904,1921; 245259.
51
Mnorouncnennte npnmept cm.: Rock, 1930, 293298.
52
Cm : Hnynsm, 1996, 37 38.
53
Cuoppu Cmvp.vcou, 1980, 14.
54
Rock, 1930, 274.
55
Mnamax 3a, 131135; Crapmax 3a, 275283.
56
Rock, 1930, 277.
57
Crapmax 3a, 1975, 288.
58
Honont-Byx, IV, 9; nepeno P. B. Knnxanona n: Honont-Byx, 1993,120. Cp.:
Rock, 1930, 276; Moock, 1936, 611.
59
Rock, 1930, 280.
60
Ibidem, 297.
61
Cm. noponee: Be.era, 1978, 36.
62
Tepeouxuu, 1993,198.
63
Rock, 1930, 281.
64
Cm. noponee: Hooocuuoe, 1999, 521530 et passim.
Ronm1ka a1puyuuu uneckux "xuno1umx" c1pauau cne1a
Tenept, xora mt yennnct, uro uertpe xnnorntx n nnennn Hesexnnnx
nnonne nnnctnamrcx n cnmnonnuecxym sooanrpo-nomop]nym xnaccn]nxannm
crpan cnera pennnx xyntryp Enpasnn, samanunno tno t nonpoonart oroxe-
crnnrt xnnorntx c onpeenenntmn crpanamn cnera. Hocxontxy camomy Hese-
xnnnm, nepoxrno, yxe ne xcna tna nacroxmax cnmnonnxa xnnorntx, rpyno
npenonarart, uro xnnornte n ero nnennn pacnonoxent no crpanam cnera n
coornercrnnn c npannntntm nx pacnpeenennem
1
. H nce xe nontraemcx.
Boome cymecrnyer mnoro npenonoxenn, re onxnt naxonrtcx xnnor-
nteno uertpem yrnam xnapara, n cpene uacrn xaxo ero cropont, no-
napno c npano n neno cropont or Fora, nce uernepo na nepene cropone rpona
n r..
2
Ho, xax y Hesexnnnx, rax n y Hoanna cxasano, uro xnnornte naxoxrcx
eorpve npecmo.a, r.e. onxnt pacnonarartcx no uertpem croponam or nero.
Hpn +rom nccneonarenn uacro saamrcx nonpocom, xax namn anropt mornn nn-
ert uerneproro xnnornoro (nnn nyx sannx xnnorntx), naxoxmerocx
(naxoxmnxcx) sa npecronom. Bonpoc +ror npecrannxercx naymanntm
3
, no
spenne nnsnonepon, no onpeenennm, nocnpnnnmaer ne rontxo nnnmym no-
nepxnocrt neme, no n nponnxaer n nx cyrt; nnaue mnorne ntcxastnannx npopo-
xon tnn t nenonxrnt. Hanpnmep, Hesexnnnt (10, 12) n Hoann (4, 6) cooma-
mr, uro xnnornte tnn ncnonnent oue cnepen n csaou, uro ynnert
npaxrnuecxn nenosmoxno. Hpn pacnonoxennn uertpex xnnorntx no uertpem
yrnam xnapara, opamennoro ono cropono x spnrenm, moxno npecrannrt,
uro Hesexnnnt cmorpen ne ]enomenonornuecxn (xax npemer xnnen emy), a
onronornuecxn (nsrnx snammero, xax ecrt na camom ene
4
). 3ect x nnonne
cornacen c M. Cxaannanonnuem, xoropt nncan n +ro cnxsn, uro n nnennxx
onycxaercx napymenne saxonon npocrpancrna n npemenn, xoropte ne nmemr
cnnt n c]epe, sarparnnaemo nnennxmn
5
.
Mne xaxercx, raxo nsrnx snammero moxno conocrannrt c +]]exrom opar-
no nepcnexrnnt n pennnx nxonax, xora sanne yrnt xnaparnoro npemera
(crona, rpona, sannx), naxoxmerocx n ropnsonrantno nnocxocrn, nsopaxa-
mrcx necxontxo pasnepnyrtmn x spnrenm n raxnm opasom ocrynntmn nx ero
osopa.
nx reorpa]nuecxo noxannsannn xnnorntx mt nmeem n rexcre Hesexnnnx
ony npnmery nennxoe onaxo n xnyxmncx oront c uertptmx xnnorntmn
nnyrpn xnnxmrcx n ero nnennn om ceeepa (min hasspon; uao oppu; ab
aquilone)
6
. anee n pyccxom nepenoe ronopnrcx: Hoone nnn nx nnne ueno-
nexa n nnne ntna c npano cropont (ck ociev; a dextris; oecnym) y ncex nx ue-
rtpex; a c neno cropont (c upiotcpev; a sinistris; omymm) nnne rentna y
ncex uertpex n nnne opna y ncex uertpex... (Hes. I, 4). Hrax, cornacno pyccxomy
nepenoy, na nnna y xaxoro xnnornoro Hesexnnnt nnnr c npano cropont
n na c neno.
Ecrecrnenno npenonoxnrt, uro npanax n nenax cropont xnnornoro onpee-
nxmrcx c rouxn spennx ne Hesexnnnx, a xnnornoro
7
. Hocroxnnte yxasannx
Fnnnn na pacnonoxenne rex nnn nntx nepconaxe oecnym nnn omymm
xoro-nno (nanpnmep, Iocnoa nnn npecrona) ncera npenonaramr noxannsa-
nnm nx nanpano nnn naneno c rouxn spennx roro, xro cronr n nenrpe, a ne cro-
ponnero nanmarenx
8
. a n pannne nsopaxennx nesexnn-nentx xnnorntx
noxastnamr, uro cpenenexonte xyoxnnxn n mnnnarmpncrt, n ornnune or co-
npemenntx xommenraropon, pacnonarann uenonexa n ntna (nnn rontxo ntna)
cnpana, a rentna n opna (nnn rontxo rentna) cnena or Iocnoa, a ne or spnrenx
9
.
Ecnn pacnonoxenne uertpex ]nryp npecrannrt cee xax xnapar, xoropt opn-
enrnponan cnonmn croponamn no crpanam cnera n yrnt xoroporo sannmamr xn-
nornte, ro nornuno yer npenonoxnrt, uro naxoxmnecx cnpana c rouxn
spennx rnxxmero c cenepa opast uenonexa n ntna onxnt noxannsonartcx
na cenepo-sanae (uenonex) n mro-sanae (nen), a naxoxmnecx cnena na cene-
po-nocroxe (renen) n mro-nocroxe (open).

B +ro cxeme cnmnont crpan cnera oxastnamrcx pacnonoxenntmn xax t no
naronann, no npomexyrountm crpanam cnera, uro nnonne coornercrnyer pac-
npocrpanenno na Fnnxnem Bocroxe cncreme opnenrannn no nerpam, ymmnm
no naronann
10
. Bectma nepoxrno raxxe, uro naronantnax opnenrannx cren n
yrnon mycyntmancxo cnxrtnn Kaat tna nsnauantno, eme n npencnamcxn
nepno, cnxsana c nanpannennem uertpex nerpon, ymmnx n +ro mecrnocrn no
npomexyrountm crpanam cnera shaml (cenepo-nocrox), dabr (mro-sana),
janb (mro-nocrox) n sab' nnn qabl (cenepo-nocrox). O +rom coomamr nexo-
ropte cpenenexonte ncnamcxne anropt
11
.
nx cpannennx c sooanrponomop]ntmn xnaccn]nxannxmn pyrnx apxanuecxnx
xyntryp, pasmemammnmn xnnorntx no ocnonntm crpanam cnera, cneyer yc-
nonno nonepnyrt namy cxemy na 45 n ony ns cropon. Honepnyrt ee cneyer
nnpano, rax xax nmenno nerponax oct cenepo-sana mro-nocrox nocnpnnn-
manact na Fnnxnem Bocroxe xax acrponomnuecxax oct cenep mr. Tora ueno-
nex oxaxercx na cenepe, open na mre, renen na nocroxe, nen na sanae.
H sect onapyxnnaercx, uro n pamxax cnmnonnuecxo xnaccn]nxannn crpan
cnera n Knrae mt nnenn nourn connaammym xaprnny. Cenepy ram, xax n n
Fnnnn, coornercrnonan uenonex-nonn, a mry nrnna (]ennxc). 3ana n Knrae
oroxecrnnxncx c rnrpom, a nocrox c paxonom. Kasanoct t, sect mano omero
co ntnom n rentnom Hesexnnnx. Ho, no-nepntx, nnecxn nen no cnoe +xo-
nornn ecrecrnenntm opasom samemaer xnracxoro rnrpa (n xaxo xyntrype
+ro, xax mt nnenn ntme, cno npecrannrent nasemno ]aynt). Bo-
nroptx, roxecrnennocrt nnxnenocrounoro txa (rentna) n xnracxoro pa-
xona (ptt, xpoxonna, smen, nxrymxn n pyrnx xyntrypax) ntnonrcx ns coor-
nercrnnx txa npancxo-nocrounoasnarcxoro yoenapnoro acrponornuecxoro
nnxna xpoxonny oexaopa nannnonxnnna Ten-xpa n ns pyrnx npomexyrountx
napnanron oosnauennx nocroxa
12
. Onnm ns npomexyrountx snenten +ro ne-
nouxn coornercrnn xnnxercx nsnecrnt na Fnnxnem Bocroxe opas smeet-
xa
13
, npancxo txoptt
14
nnn nannnoncxo-ernnercxo xose-ptt'
5
; ntme
yxe ynomnnanoct n cxonoe xnracxoe cymecrno .v pta, noxoxax na t-
xa. Xronnuecxoe snauenne txa xeprnennoro xnnornoro par excellence n
npancxo n pennerpeuecxo mn]onornxx nornepxaercx, n uacrnocrn, ns-
necrntm crnxom op]nuecxo rpannnn: ponrent smnx tx, txa ponrent
smn (Tupo opukovto kui opukev tuupou autqp), noxastnammnm, no cno-
nam Bxuecnana Hnanona, opxonym peannsannm ranncrnennoro ormara o ro-
xecrne txa n smnx
16
.

Pnc. 48. Koseptt ns Bannnona n Ernnra, nsopaxennx na norpannuntx xam-
nxx n na neuarn (Jeremias, 1915, Abb. 24, 28 n 29).
3ameuy, uro +ro coornercrnne rentna paxony (pte) npnnonr rpex nesexnnne-
ntx xnnorntx + uenonexa x nonnomy cornacnm c xnnorntmn xnnrn Ftrnx, I,
26, 28, 30, re ynomnnamrcx nrnnt, semnte xnnornte, ptt n nocrannennt
na ncemn nnmn uenonex. Ecnn t o +rom snann pannnnt, ncronxontnanmne
nnenne Hesexnnnx, onn, nosmoxno, ynxsann t ne rpynnt xnnorntx noen-
no
17
.
Taxnm opasom, moxno cunrart, uro nnecxn (nnxnenocrount) napnanr
sooanrponomop]no cnmnonnxn crpan cnera nonnocrtm connaaer c xnracxnm
(cp. ntme +nnnnncrnuecxn nannpyc co cxono ernnercxo-rpeuecxo xnaccn-
]nxanne crpan cnera).
Tenept x onxen cenart naysy n npnsnartcx, uro nce +rn pacuert nponeent na
ocnonannn (penne)pyccxoro nepenoa, xoropt necxontxo ornnuaercx or roro,
uro nnxr n +rom mecre pyrne xstxonte rpannnn n conpemennte xommenraro-
pt. Fontmnncrno sanantx nepenoon n nnrepnperann ne rpynnnpyer xnnor-
ntx no noe n ne ornocnr ony napy x neno cropone, pyrym x npano. nx
uenonexa n opna n Masopercxom rexcre npnsnaercx orcyrcrnne onpeenenno no-
xannsannn, a cnpana naxonrcx rontxo nen, c neno cropont rontxo renen.
B +ro cnryannn mnorne cunramr neoxonmtm npnernyrt x xonexrype
18
n
noccranannnnamr rexcr cneymmnm opasom: H nx nnna ntrnxxr rax: nnno
uenonexa [rnxnr y ncex uertpex nnepe], nnno ntna c npano cropont y ncex
uertpex, nnno rentna c neno cropont y ncex uertpex n nnno opna [csan y
ncex uertpex]
19
. Ecnn nepnax xonexrypa, cnxsannax c uenonexom, nmeer uncro
cnexynxrnnno-nornuecxn xapaxrep, ro nx nropo (o opne csan) nccneonare-
nn naxoxr rexcronornuecxne ocnonannx. Cnona o opne sanepmamr 10- crnx, a
11- crnx naunnaercx cnonom up
e
nehem, nsmennn xoropoe n lip
e
nimah (no-
nnyrpt) n nepemecrnn n xonen 10-ro crnxa, nonyuamr, xax cunraercx, nyxnt
cmtcn
20
.
Harnncxn rexcr Byntrart aer nx opna cnom opnrnnantnym noxannsannm, ne
nmemmym ananorn nn n rpeuecxom, nn n cnanxncxom nepenoax: n nnno opna
ceepxv y ncex uertpex (et fades aquilae desuper ipsorum quatuor
21
), uro npeno-
naraer, nepoxrno, pacnonoxenne nnna uenonexa cnepen, ntna n rentna no cropo-
nam n opna na nnmn. 3romy pacnonoxennm cneymr mnorne cpenenexonte sa-
nanoenponecxne nsopaxennx nnecxnx rerpamop-]on n cnmnonon enanre-
nncron
22
.
Hpn raxom nonnmannn rexcra pacnonoxenne uertpex xnnorntx no crpanam
cnera y Hesexnnnx ntrnxnr nnaue, uem nonyunnoct y nac ntme. Mnxnt aer
cneymmne ne nosmoxnte pexoncrpyxnnn, ncxox ns nonoxennx uenoneuecxo-
ro nnna cnepen n ntnnnoro cnpana om uao.moame. (cp. ntme namy nosnnnm),
a raxxe ns nosmoxnocrn nnert raxym xaprnny co ncex uertpex cropon
23
:

Mt nnnm, raxnm opasom, uro n noontx cxemax uertpe xnnorntx nnxax
ne saxpennent sa crpanamn cnera. Ecnn nce xe yuecrt, uro Hpecron Iocnonn
nnxercx c cenepa n uro cnepen, r.e. x mry, naxonrcx nnno uenonexa, ro opnen-
rannx xnnorntx no crpanam cnera npn raxo pexoncrpyxnnn oxastnaercx cne-
ymme:

Hpn raxom pacnonoxennn nenonxrno, nouemy X. u. uyc, npnepxnnammncx
ro xe cxemt pacnonoxennx nnn xnnorntx, yrnepxaer, uro nen acconnnpy-
ercx y Hesexnnnx c mrom, renen c cenepom, open c nocroxom, a uenonex c
sanaom
24
. Taxax arpnynnx tna t nosmoxna, ecnn t Hpecron nnrancx c
nocroxa, a ne c cenepa, xax cxasano y npopoxa. Taxoe xe pacnonoxenne xnnor-
ntx npenonaraer O. Keent, no ero arpnynnx ncxonr ns soomop]no cnmno-
nnxn uertpex nerpon n Ernnre
25
. u. Pex cunraer, uro nocxontxy peut y Hesexnn-
nx ner o cymecrnax na nee (astronomische Orientierung), a ne na semne
(geographische Orientierung), ro nce crpant cnera menxmrcx cnonmn mecramn

Eme ono npxmoe oroxecrnnenne xnnorntx n crpan cnera coepxnrcx n pan-
nnnncrcxo nnreparype. B Midrasch Pirqe Rabbi Eliezer, 4 (nosmoxno, I n. n. +.)
ronopnrcx, uro xepynnmt opament uenoneuecxnm nnnom na nocrox, ntnnntm
na mr, tutnm na sana, opnnntm na cenep.
3ra cxema npornnopeunr xax cnmmerpnunomy pacnonoxennm ntna n rentna (c
nyx cropon or xnnornoro), rax n nanpannennm nnxennx Hpecrona c cenepa.
B. Heran, ornocx ntna raxxe x mry (cnpana)? pacnonaraer rentna x cenepy
(cnena), ncxox, nepoxrno, ns nocrouno n nenom opnenrannn nyansma (cne-
pen = na nocroxe)
28
.
Cymecrnyer n eme ona nnrepnperannx uertpex xnnorntx, xoropym n XVII n.
ntcxasan Xyro Iponn, n XIX n. pasnnnn I. Byntn n H. Knaenay+p
29
, a nean-
no cnona nnen n oopor 3. uorr
30
. Hocnenn cunraer, uro, xax n cxnnnn xpama
Conomona, rax n n nnnnn Hesexnnnx, no xepynnmamn nmemrcx n nny otu-
nte nnxnenocrounte c]nnxct ntnt c nnnom uenonexa n c xptntxmn opna
31
.
Peut y Hesexnnnx, no uorry, ner ne o uertpex nnnax (Gesichter), a o uertpex
nnemnocrxx (Aussehen, aspetti), npn +rom nx tno, xax +ro cnocrnenno c]nnxcy,
nepnonauantno ne uertpe, a rpn (nen, uenonex, open); uerneprt opas (rentna)
tn oannen nosxe no nnnxnnem ynnnepcantnoro npnnnnna uernepnunocrn.
onoom n nontsy +roro ronxonannx uorr cunraer nsnecrnt rexcr n Hes. 10,14,
re peut ner cnona o uertpex xnnorntx, no nmecro me.ia ynomxnyr xepv-
eu+, uro npnnonno x nontrxam xonexrypnoro nmemarentcrna co cropont nn-
repnperaropon n nepenounxon +roro rexcra. Hepeno uorra snyunr sect rax:
Bnemnocrt (pnlm) xepynnma ecrt nnemnocrt uenonexa, nnemnocrt ntna n
nnemnocrt opna. B pesyntrare xax yro cnnmaercx nonpoc o pacnonoxennn
uenoneuecxoro n opnnnoro onnxa (cnepen n csan), rax xax +ro oxastnamrcx
rontxo uacrn onoro rena (ronona n xptntx), ornocnrentno xe onnxon ntna n
rentna uorr cxnonxercx x mtcnn, uro +ro tnn rena ro ntna, ro rentna, opa-
mennte ro nnpano, ro nneno.
Taxnm opasom, uorr, xax n ero npemecrnennnxn, xax t ormenxer nponemy
opnenrannn uertpex xnnorntx no crpanam cnera
32
. ymart o +ro nponeme
antme noyxaer nnmt nectma nourennax pennocrt nosnnx oanox n
rexcr Hese-xnnnx, nosnonxmmax paccmarpnnart xnarepnocrt xnnorntx n nx
cnxst co crpanamn cnera xax uepry, onontno cnntno yxopenennym n cosnannn
pennnx enpeen. B nmom cnyuae nmenno y Hese-xnnnx nacrounno npononrcx
nex xnarepnocrn (cm. uertpe xnnorntx, uertpe nnna, uertpe xptna, uertpe
xoneca, uertpe nerpa)
33
.
Bosnpamaxct x ntmeynomxnyromy rexcry Hesexnnnx (Hes. 10,14), re nmecro
rentna on ynomnnaer nnno xepynnma, samernm, uro ecrt n pyrne ronxonannx
+ro sament. Tax, H. opm n H. I. Bencan cunramr, uro xepynnm nsnauantno n
tn xax pas n opase txa
34
. Ho mnennm xe . Iantnepnna, nsnecrnt +nnso c
nopyxennem enpexmn nonasonororo rentna (Hcx. 32, 14) cran npn-
unno roro, uro anrop nnennx npenouen ne ynomnnart +ro xnnornoe n same-
nnn ero na xepynnma
35
, rem onee uro n pannnnncrcxon rpannnn sonoro renen
paccmarpnnancx xax onn ns uertpex xnnorntx xonecnnnt Iocnoa, na xoro-
po on xnnncx Hspannm na rope Cnna (Hcx. 19,1619)
36
. B pesyntrare eme n
pennocrn +ro mecro c sameno rentna na xepynnma tno npnsnano comnnrent-
ntm n axe ne nonano n rpeuecxn nepeno Cenryarnnrt, xorx npncyrcrnyer n
penneenpecxom opnrnnane. Tontxo n IV n. Opnren n cnonx Hexapla oannn
+ror naparpa] x rexcry Cenryarnnrt
37
, n orrya on nonan n narnncxym Byntrary
n pennecnanxncxn nepeno. Tax uro xnarepnocrt xnnorntx ocraercx npe-
crannennem ocrarouno pennnm nx namero nccneonannx.
uro xe xacaercx name cxemt pacnonoxennx xnnorntx no crpanam cnera, ro
ona nmeer re npenmymecrna, uro n ne, no-nepntx, ner neoxonmocrn npne-
rart x nym xonexrypam n rexcre
38
; no-nroptx, n es xonexryp rexcr aer nos-
moxnocrt pacnonoxennx no na nnna c nyx cropon (uenonexa n ntna cnpana,
rentna n opna cnena)
39
; n-rpertnx, pacnonoxenne nnn ntna n rentna cnpana
n cnena nmeer y nac rouxo orcuera camo xnnornoe, a ne nanmarenx, uro
xaxercx onee xoppexrntm (cm. ntme
40
); n-uerneprtx, n cxeme yunrtnaercx, uro
Hpecron Iocnoent nnxercx c cenepa; n-nxrtx, nama cxema xopomo coornercr-
nyer opnenrannn uertpex oxpannrene crpan cnera n pyrnx apxanuecxnx xynt-
rypax Enpasnn. Bnpouem, nacrannart na ee ncrnnnocrn tno t nectma neoc-
morpnrentno.
Btme yxe ormeuanoct, uro n nyecxo cnmnonnxe uertpe xnnorntx acco-
nnnponannct c uertptmx apxanrenamn (nen c Mnxannom, tx c Ianpnnnom, ue-
nonex c Vpnnnom, open c Pa]annom). Hpn +rom cymecrnymr rexcrt, ne coep-
xamne sooanrponomop]-nym cnmnonnxy, no n ro xe npemx cnxstnammne apxan-
renon, croxmnx y rpona Iocnonx, co crpanamn cnera. Tax, Mnxann oxastnaercx
cnpana or rpona (na mre), Ianpnnn cnepen (na nocroxe), Vpnnn cnena (na ce-
nepe), Pa]ann csan (na sanae)
41
. Taxoe pacnpeenenne apxanrenon ntaer
nocrounym opnenrannm nsrnxa nx onnctnammero.
Cronr raxxe ormernrt, uro n xpncrnancxom orocnonnn, naunnax c pannero npe-
menn n o nosnero cpenenexontx, tno nectma pacnpocrpaneno nocnpnxrne
nmenn ADAM xax apennarypt rpeuecxnx nasnann uertpex crpan cnera: A
xax ANATOHH nocrox, D xax AYLIL sana, A xax APKTOL cenep, M
xax MELEMBPIA mr
42
.
B ono cepcxo pyxonncn XV n. (ns copannx npo]. B. H. Ipnroponnua)
43

conpanne (nnn npounrtnanne) nmenn Aama npecranneno nmenno xax pa-
ora apxanrenon: Bonpoc. Kro namen nmx ero [r.e. Aama.A. H.]. Orner. An-
rent. Apxanren Mnxann nste na nocrox. H nne snesy, nmx e anaronn. H nsem
cnono or nee, cnono as. H npnnece npe Iocnoa. Apxanren Ianpnnn nste na sa-
na. H nne snesy, nmx e ncnc n nsem cnono or nee, cnono opo. H npnnece
npe Iocnoa. Pa]ann nste or nonyne n nne snesy, nmx e apxroc. H nsen
cnono or nee, cnono as. H npnnece npe Iocnoa. Vpnnt nste na nonynomt n
nne snesy, nmx e (me/cenpnx n nsem cnono or nee, cnono mtcnnre. H npnnece
npe Iocnoa. H peue Iocnot utrn Vpnne n ueue Vpnnt Aam
44
.
B. rnu onynnxonan n 1893 r. narnncxn nepeno ouent noxoxero paccxasa ns
ono mxnocnanxncxo pyxonncn; on snyunr rax: Et ubi deus Adam creavit,
neque nomen ei erat, convocavit quattuor angelos ad se: Michaelem, Gabrielem,
Urielem et Rapha-elem, quibus dixit: ite et quaerite nomen ei. Michael versus orien-
tem exiit et stellam, quae Anatole appellatur, vidit, de qua literam A sum-psit et ad
deum attulit. Gabriel autem versus occidentem ivit et vi-dens stellam, cui nomen Dy-
sis est, sumpsit de ea literam D et ad deum attulit. Raphael versus septentrionem pro-
fectus est, ubi stellam vidit, quae Arctus appellatur, et sumpsit de ea literan. A et ad
deum attulit. Uriel denique versus meridiem perrexit, ubi stellam, quae Mesembria
dicitur, vidit sumpsitque de ea literam M, quam ad deum attulit. Tune deus Urielem
legere iussit. Uriel vero dixit: Adam ap-pellatus est
45
.
Ecrt npenonoxenne, uro +ror rexcr nocxonr x Knnre Enoxa
46
; n cnanxncxo
nepcnn Knnrn Enoxa ronopnrcx o rom, uro Iocnot an nepnouenonexy nmx or
uertpex crpan cnera nocroxa, sanaa, cenepa n mra n npnan emy uertpe on-
peenennte snest n nasnan Aamom
47
.
Xorx nepcnx o nponcxoxennn nmenn AAM ns rpeuecxnx nasnann crpan cnera
morna nosnnxnyrt nnmt na rpeuecxo noune, nmnyntct nx ee noxnnennx naxo-
xrcx n pannnnncrcxo +nnnnncrnuecxo rpannnn, xoropax rpaxronana axr cos-
annx Aama ns ntnn (npaxa) nce semnn
48
, uro nonyunno raxxe nepcnm
npax co ncex uertpex crpan cnera
49
.
Pacnpeenenne apxanrenon no crpanam cnera nonyuaercx n +ro nerene cne-
ymmnm (oannm cpasy sooanrponomop]nte cnmnont): Mnxann (nen) noc-
rox, Ianpnnn (tx)sana, Pa]ann (open) cenep, Vpnnny (uenonexy) ocraercx
mr. Kax nnnm, nce sooanrponomop]nte cnmnont oxastnamrcx cnxsanntmn co
crpanamn cnera rax, xax +ro npenaraercx nccneonarenxmn, onycxammnmn
xonexrypnoe nmemarentcrno n rexcr Hesexnnnx.
uro xacaercx Hoannona Orxponennx, ro n camom rexcre ner npxmtx anntx o
cnxsn uertpex xnnorntx c ro nnn nno crpano cnera (o xocnenntx cm. nn-
xe). Ecnn xe npenonoxnrt, uro sooanrponomop]nax cnmnonnxa uertpex crpan
cnera Honoro 3anera n enanrenncron coxpannna xaxym-ro cnxst c noono cnm-
nonnxo Berxoro 3anera, ro n ynpomennom nne (no acrponomnuecxnm crpanam
cnera, a ne no npomexyrountm nanpannennxm, xax n Berxom 3anere) nosmoxnt
cneymmne conocrannennx (no name cxeme): Mar]e acconnnpyercx c cenepom
(uenonex), Mapx c nocroxom (nen), Hyxa c sanaom (renen), Hoann c
mrom (open).
Bnpouem, n cnanxncxo Fecee rpex cnxrnrene ns copnnxa XVIIXVIII nn.
na nonpoc uro cyrt 4 posn na semnn? n ycra Hoanna 3naroycra nnoxen cne-
ymmn orner: uertpe enanrenncra, na nocrone Mar]e, uenoneuecxnm; na sa-
nae Mapxo, ren-unm; na cenepe Hoann, opnnm; na mse Hyxa, Htnontm opasmn,
ncn o xptnara
50
. Tpyno cxasart, nacxontxo +ro pacnpeenenne enanrenncron
no crpanam cnera tno pacnpocrpanenntm. Opamy nnmt nnnmanne na ro, uro
rouno raxax xe arpnynnx xnnorntx no crpanam cnera y Hesexnnnx sa]nxcn-
ponana n Mnpame Pirqe Rabbi Eliezer, 4 (cm. ntme), uro ntaer nectma pennn
xapaxrep raxoro oroxecrnnennx
51
.

1
B Knrae pacnpeenenne xnnorntx no crpanam cnera crporo ]nxcnponano no
ncex namxrnnxax nnctmennocrn n nxonorpa]nn, re onn onnctnamrcx nnn nso-
paxamrcx. Tax, nanpnmep, n xamenno rponnne n Hnann (Bantyn) IIIV nn.
cno nepene xamept noepxnnaer xononna, na ase xoropo nsopaxent nce
uertpe xnnorntx; npn +rom paxon rnxnr na nocrox, nrnna na mr, rnrp
na sana, uepenaxa n oxrnxx smen (cnmnon uepnoro nonna) na cenep (Ci:ee,
1987, 373, 375).
2
Osop rouex spennx ornocnrentno xnnorntx Orxponennx Hoanna cm.: Michl,
1937, 810.
3
Cp. oxcnenne Mnxnx: Die Gestalten waren ihm [sc. Johames. A. H.] so
vertraut, da er ohne weiteres wute, dazu gehre noch ein viertes Wesen (Michl,
1937, 9).
4
Cp.: Keel, 1977,192, Anm. 153: Der Visionbericht schildert, was da war, nicht,
was der Prophet von einem bestimmten Standpunkt aus wahrgenommen hat.
5
Craoa..auoeu:, 1904, 253.
6
Hsnecrno, uro na cenepe nannnonxne n nyen noxannsonann mecronpetnanne
oron (cm.: Craoa..auoeu:, 1904, 117119; Jeremias, 1930, 699; Lauha, 1943;
Cooke, 1960,10; Keel, 1977,141 142).
7
Hnaue cm.: I.aeo.ee, 1900, 428 o ntnnnom nnne c npano, or npopoxa, cropo-
nt; Kraetzschmar, 1900, 13: Rechts und links sind wohl vom Standpunkt des
Beschauers aus gesagt, da Ezechiel hier alles so beschreibt, wie es sich ihm
darstellt; o pyrnx nepcnxx pacnonoxennx xepynnmontx nnn cm.: Michl, 1937,
810; cam Mnxnt npnepxnnaercx mnennx Kpeumapa (Ibidem, 45).
8
Cm., nanpnmep: Hc. 110,1, re trt no npanym pyxy or xne nouernax nosn-
nnx; n Honom 3anere +ro nosnnnx Xpncra oecnym Fora (npecrona Benn-
unx) (Kon. 3, 1; Enp. 8, 1; 12, 2). B Enanrennn or Mar]ex (25, 33) Xpncroc no-
crannr onen oecnym cex (c ociv uuto; a dextris suis), a xosnon omymm
(c upiotcpv; a sinistris). Ormernm sect ry xe repmnnonornm n rpeuecxo, na-
rnncxo n pennecnanxncxo nepcnxx, uro n n rexcre Hesexnnnx.
9
Cm. noponee: Neu, 1912, 154162, cp. Abb. 31, 33, 34, 4346, 48, 52, 58,
63, 76.
10
O noono cncreme n Meconoramnn cm. noponee: Unger, 1931, 122135.
11
Cm., nanpnmep, an-Fnpynn: apat cnxstnann uertpe cropont c mecramn, or-
xya ymr nerpt (Bupvuu, 1995, 264; cp.: King, 1982, 306308).
12
Hoponee cm.: Rbck, 1930, 290; Moock, 1936, 610611. O nnsocrn xnracxo-
ro, rmpxcxoro, nannnoncxoro, ernnercxoro n rpeuecxoro oroxecrnnennx uacon,
mecxnen, ner c sooanrponomop]ntmn opasamn (ocoenno +ro xacaercx coorno-
mennx uertpex +nemenron co crpanamn cnera n xnnorntmn) cm.: Boll, 1950,
99108.
13
Cm. ero nsopaxenne n: Gremann, 1927, Abb. 314315.
14
Cm. n sopoacrpncxom namxrnnxe Fynaxnmn (XIX, 5); cp.: Moock, 1936,
610.
15
Cm. nx nsopaxennx n: Jeremias, 1915,14591462 (cp. pnc. 48).
16
Heauoe B-
:ec.ae, 1994,112; cp. 46.
17
Cp. ronxonanne xnnorntx Hesexnnnx n: bHagigah, 13b: Hen napt nxnx
snepe, tx napt [omamnnx] xnnorntx, open napt nrnn; uenonex nosne-
cen na nnmn. For nocrannn ero na ncemn nnmn (nnr. no: Halperin, 1988,131).
18
Boome, nao ormernrt, uro rexcr xnnrn Hesexnnnx cunraercx nanonee no-
npexenntm no ncem Berxom 3anere; npn +rom rpeuecxn rexcr Cenryarnnrt
npnsnaercx no mnornx cnyuaxx naxnee enpecxoro: nocnenn coxpannncx n o-
nee nosnnx pyxonncxx, uem Cenryarnnra (cm. noponee: Craoa..auoeu:,
1904, 45, 5054; Herrmann, 1908, 1-2).
19
Tax nonnmamr +ro mecro I.aeo.ee, 1900, 428; Craoa..auoeu:, 1904, 206210;
Kraetzschmar, 1900, 1213; Drr, 1917, 1; Hemisch, 1923, 25; Rock, 1930, 288;
Michl, 1937, 45; Landsberger, 1947, 235; Eichrodt, 1959, 1 (co cctnxo na raxoe
xe mnenne Wellhausen, Bertholet, Keil, Orelli, Schmalzl n pyrnx xommenraro-
pon); Creenberg, 1983, 45; Fuhs, 1984, 23.
20
Cm., nanpnmep: Eichrodt, 1959,1.
21
Bnpouem, codex Toletanus +roro oannennx ne nmeer (cm.: Craoa..auoeu:,
1904, 209).
22
Cm., nanpnmep, nsopaxenne Xpncra-rerpamop]a ns Bnnuecrepcxo Fnnnn
cep. XII n. (pnc. 65).
23
Michl, 1937, 45.
24
Fu/is, 1984, 23.
25
Kee/, 1977, 247, 271.
26
Rck, 1930, 289290.
27
Cm.: Michl, 1937, 5758; Billerbeck, 1969, 799.
28
Lethaby, 1891; 1974
2
,59.
29
Cm.: Grotius, 1675, I, 130; Schultz, 1869, I, 342; Knabenbauer, 1890, ad Ez. 1, 10.
Ananns n xpnrnxy nsrnxon Iponnx, Byntna n Kna-enay+pa na uertpex xn-
norntx cm.: I.aeo.ee, 1900, 432446; Craoa..auoeu:, 1904, 4344.
30
Vog/, 1979, 327347.
31
Cp.: Grotius, 1675, I, 130: Videtur facies fuisse hominis, alae aquili-nae, leonis
iubae..., quae sunt quattuor species (pmm). uro raxoe npecrannenne o xepynn-
max tno ne uyxo nnsanrnnam nepntx nexon n. +., noxastnaer rexcr ns cna-
nxncxoro Xnrnx Maxapnx Pnmcxoro, xoropoe nocxonr x rpeuecxomy opnrn-
nany VVI nn. Anren npocnemaer cnxroro Maxapnx o neocrynnocrn pax n onn-
ctnaer xepynnmon, croxmnx na ero crpaxe: Te xepynnmt or nor o noxca
nmn, n rpyt [y nnx] ntnnnax, a ronona nnoro poa (rexcr cm.: Anoxpn]t
penne Pycn, 1997, 120).
32
3ra rouxa spennx na camom ene nonepranact neonoxparno pesxo xpnrnxe.
Tax, M. Cxaannanonnu, nanpnmep, orxastnaercx nnert n cnone pnim (nnno,
n xpanem cnyuae nepenxx uacrt rena nnn npemera) snauenne nnemnn
nn, onnx, n saaercx saxonntm nonpocom: ecnn pamr ntna rynonnme, a
pmm nona norn, ro uro osnauamr cnona npopoxa cnpana nnne ntna, cnena
nona? A ecnn pmm ne nnno, a nnemnocrt (cxaxem, nnemnocrt ntna
+ro ero rpnna na cocrannom xnnornom), ro xax mornn nnrartcx xepynnmt
xaxt no nanpannennm nnna cnoero? (cm.: Craoa..auoeu:, 1904, 4344;
159164).
33
3ro ormernn eme M. Cxaannanonnu (1904,152153).
34
Dhorme, Vincent, 1926, 330.
35
Halperin, 1988,157193.
36
Ibidem, 164165,174175.
37
Cm.: Ongenis Hexaplorum quae supersunt / Ed. Fr.Field. 2. Oxonii, 1875. P. 793.
38
Cm. xpnrnxy xonexrypnoro nmemarentcrna n rexcr: Vogt, 1979, 327: Diese
Ergnzungen [vom und hinten. A. H.] sind reine Konjekturen, die in der
berlieferung keinen Sttze haben; cp.: Sprank, Wiese, 1929, 41; Fohrer, 1955,12.
39
Cm.: Sprank, Wiese, 1929, 40; May, 1987, 7172. Hao samernrt, uro rpeuecxax,
narnncxax n pennecnanxncxax nepcnn nectma nnsxn conpemennomy pyccxomy
nepenoy, npnneennomy ntme, n amr nosmoxnocrt rpaxronart nx n namem
cmtcne (cp. LXX: apooeaov uv0peaou kui apooeaov covto ck ociev toi
tcooupoiv...; Vulg.: fades hominis et facies leonis a dextris ipsorum xnaHmr...;p.-
cnan.: nnne uenoneuee, n nnne ntnono oecnym uertpem, n nnne rentuee omymm
uertpem, n nnne opnee uertpem...); cp. ronxonanne y: Hieron. Comm. in Ez. I, 1,
10; Greg. In Ez. I, IV, 3: homo et leo a dextris ipsorum quatuor, vitulus vero a
sinistris ipsorum quatuor. 3namenarentno, uro n cnpncxom nepenoe Berxoro
3anera Hemnro (nepoxrno, II n. n.+.) nnna nona n opna raxxe oxastnamrcx na
ono neno cropone: n nnne nona n nnne opna na nx croponax nentx; npn-
nemn +ry nnrary M. Cxaannanonnu, nnenmn n cnpncxom nepenoe ncxa-
xenne mtcnn crnxa, rem ne menee npannntno ormeuaer cmtcn +ro npanxn: no
nemy xnnornte nmenn no na nnna c nyx oxon (Craoa..auoeu:, 1904, 210).
40
M. Cxaannanonnu raxxe nonaraer, uro ne moxer cunrartcx sect npanax n
nenax cropona or spnrenx npopoxa... (Craoa..auoeu:, 1904, 207).
41
Pesikta Rabbathi, 46; cp.: Midrasch Bemidbar Rabba, 2; necxontxo nnoe pacno-
noxenne apxanrenon (Ianpnnn n Vpnnn nomenxnnct mecramn) cm.: bYoma, 37a;
Midrasch Pirqe Rabbi Eliezer, 4; cm. raxxe: Frster, 1908, 517520; Michl, 1937,
89; Bbttrich, 1996, 899.
42
Cm.: Augustin. In loan, evang. tract. 9, 14 n 10, 12 [PL, 35, 1465; 1473]; Isidor. De
ordine creat. 11 [PL, 83, 942 BC]; Beda, Hexaem. 2 [PL, 91, 78 C]; Alcuin. Comm.
in loan, evang. 2, 4 [PL, 100, 777 B] n mnorne pyrne (cm.: Frster, 1908, 515; Ev-
ans, 1966, 3842; Bttrich, 1995, passim; Idem, 1996, 919920).
43
Cm.: Tuxoupaeoe, 1863,1, 444; cp.: Hopqupiee, 1890, 383.
44
Cp. n pennepyccxom Cxasannn, xaxo cornopn For Aama: H nocna Iocnot
anrena cnoero, nonene nsxrn as na nocrone, opo na sanae, mtcnere na cenepe n
na mse. H tcrt uenonex n ymy xnny, napeue nmx emy Aam (cm.: Hinuu,
1862, 13).
45
Cm. rexcr n: Frster, 1908, 477478 (conpemennt pyccxn nepeno cm. re-
nept: Anoxpn]t penne Pycn, 1997, 173). Tam xe uepcrep npnnen narnncxn
rexcr, nmenmn ontmoe pacnpocrpanenne n sananoenponecxo narnncxo nn-
reparype IX XV nn. (Ibidem, 481).
46
Ibidem, 513.
47
2 Enox, XI, 6364: H nocrann emy nmx or uertpex uacre: or nocroxa, or sa-
naa, or cenepa, or mra. n nocrann emy 4 snest napounrt n pex nmx ero Aam
(Coro.oe, 1899, 30 = 2 Enox, 30, 1314 n nemenxom nsannn: Bttrich, 1996,
919, cp. conpemennt pyccxn nepeno n: Anoxpn]t penne Pycn, 1997, 53).
48
Cm.: bSanhedrin, 38a.
49
Cm.: Targum ad Gen. II, 7; Pirqe Rabbi Eliezer, 11: For nsxn ntnt co ncex uert-
pex xonnon semnn, xpacnoro, uepnoro, enoro n xopnunenoro nnera n n nenrpe
semnn, na mecre Xpama, cosan Aama; cp.: Dhn-hardt, 1907, 1, 111112 (mo-
rnn npocnexnnaercx raxxe n cnpncxo n apacxo rpannnn); Frster, 1908,
516.
50
Hop]npten, 1890, 383, cp. 385, 392.
51
Taxo xe cxemt npnepxnnaercx B. H. Tonopon, pacnncanmn nerxosanerntx
xnnorntx (a pxom c nnmn n accnpncxnx n ro xe nocneonarentnocrn) no
crpanam cnera (Tonopoe, Xnnornte, 1980, 441).
B1opuuuoe ocumcneuue cuunonon enaurenuc1on kak nepcouu-
qukauuu c1pau cne1a
3anepmax Hepnym uacrt nccneonannx, nanomnm o nmontrno aprymenrannn n
cnope o xonnuecrne xanonnuecxnx Enanrenn, npenoxenno n xonne II n. n.+.
cn. Hpnneem, xoropt npxmo oroxecrnnn uertpe Enanrennx (a snaunr n uert-
pex enanrenncron) c uertptmx crpanamn cnera, nasnan nx x romy xe cronnamn
(columnae)
1
. Taxnm opasom, nosnnxnyn n rnyoxo pennocrn xax arpnyrt
crpan cnera, sooanrponomop]nte cnmnont sarem nourn norepxnn cno opnenra-
nnonnt cmtcn (no xpane mepe, tnn nexcntmn nx ontmnncrna
2
), no n yc-
rax Hpnnex cnona napaoxcantntm opasom ncrpernnnct co crpanamn cne-
ra
3
.
Ecrecrnenno, uro uernepnunocrt uncna Enanrenn n cnmnonnxn enanrenncron ne
morna ocrartcx es nocnecrnn yxe n pamxax xpucmuaucro cu+eo.u:ecro
r.accuqurauu, xoropax pasnnnanact na cnoem cocrnennom ]ynamenre, nc-
nontsyx n ro xe npemx rnnonornuecxn cxonte, a nnora n npxmo sanmcrnonan-
nte ns cpensemnomopcxo-nnxnenocrounoro xyntrypnoro nacnenx uertpex-
unennte pxt cnmnonon, n xoneunom cuere cnxsannte co crpanamn cnera (+ne-
menrt, nerpa, mnponte napcrna, nospacrt, nnera, remnepamenrt n r..)
4
. Vxe n
pannem cpenenexonte uertpem xnnorntm npnnnctnanact cnmnonnxa uert-
pex +nemenron (crnxn), xoropte tnn nsnecrnt c anrnunocrn, r.e. xnnornte
crannnnct n onpeenennt xocmonornuecxn xonrexcr
5
. Taxoe nx oroxecrnne-
nne mt naxonm y Heponnma n 3xymennyca
6
; cornacno nocnenemy, nen cnmno-
nnsnpyer oront, renen semnm, uenonex nosyx, open noy. Vxe Knnpnan
cpannnnan uertpex enanrenncron c uertptmx pacxnmn pexamn
7
. B Fameprcxom
uernepoenanrennn (nau. XI n.), re Xpncroc nsopaxen croxmnm y pena xnsnn n
nenrpe mnpa, cnmnont uertpex xnnorntx oxpyxamr ero c uertpex cropon
nmecre c uertptmx pacxnmn pexamn, connnem, nyno, neom n semne n p., no-
nnomax xpncrnancxne npecrannennx o xocmoce
8
. B nnreparypntx nponsneenn-
xx naunnax c VII n. enanrenncrt moryr croxrt n onom xnaccn]nxannonnom pxy
raxxe c +nemenramn, xnxocrxmn, pacxnmn pexamn, opoerenxmn n r. . (Ho-
ann nosyx, nnno, uncon, ym; Mar]e semnx, me, Ieon, cnpanennnocrt;
Hyxa oront, macno, En]par, cnna; Mapx noa, monoxo, Tnrp, ymepen-
nocrt)
9
; +ro xe noxastnamr cpenenexonte mnnnarmpt (cm. pnc. 49).
. Bynop, anannsnpyx cpenenexonym xaprorpa]nm, npnnonr cneymmym
nectma noxasarentnym rannny cnmnonnuecxo xnaccn]nxannn crpan cnera
(am ntopouno), n xoropo enanrenncrt n nx cnmnont oxastnamrcx oprannu-
no uacrtm.
10

ne1pm
(no Hcnopy) CenrenrpnonCyconan Ancrp uanonn
(no Apnc1o1enm) Fope Anennor Hor 3e]np
npeuena roa snma necna nero ocent
npeun cy1ox nonnout yrpo nonent neuep
+neuen1m semnx nosyx oront noa
xnnua1m xonont ropxun ropxun xonont
nnaxnt nnaxnt cyxo cyxo
nnane1m Rnnrep Benepa Mapc Henryn
enanrennc1m Mar]e Mapx Hyxa Hoann
anno1nme uenonex nen tx open
uopantnme mypocrt cnna repnenne cnooa
xauec1na
npopoxn Hcax annnn Hepemnx Hesexnnnt
o1nm nepxnn Amposnn Heponnm Anrycrnn Ipnropn
pexn pan uncon Tnrp Ieon En]par
Vxe n camom nauane rpannnn nsopaxennx cnmnonon enanrenncron, nanpnmep,
n ancne nepxnn cn. Hyennnant n Pnme (nau. V n.), onn pasmemannct noxpyr
xpecra no ero croponam (cnena c rouxn spennx spnrenx anren n ntme nero
nen, cnpana open n ntme nero tx). Hosxe n cpenenexontx mnnnarmpax, mo-
sanxax n pyrnx nsopaxennxx otuntm crano nnoe pacnonoxenne cnmnonon
uertpex enanrenncron: nnepxy cnena anren, nnepxy cnpana open, nnnsy cne-
na nen, nnnsy cnpana tx". Hpn yrpauennom cmtcne +rnx cnmnonon xax ar-
pnyron crpan cnera raxoe pacnonoxenne xnnorntx oxcnxnoct concem py-
rnmn npnunnamn: nanepxy onrarenn nosymntx c]ep (anren n open), nnn-
sy onrarenn semnn (nen n tx). Ecrt npnmept n npxmoro oroxecrnnennx
enanrenncron co crpanamn cnera. Tax, ono nsopaxenne nropo nononnnt XII
n.
12
oroxecrnnxer opna c nocroxom, rentna c sanaom, anrena c cenepom, ntna c
mrom.
ne1pm (no Hcnopy) CenrenrpnonCyconan Ancrp uanonn (no Apnc1o1enm)
Fope Anennor Hor 3e]np npeuena roa snma necna nero ocent npeun cy1ox
nonnout yrpo nonent neuep +neuen1m semnx nosyx oront noa xnnua1m xo-
nont ropxun ropxun xonont nnaxnt nnaxnt cyxo cyxo nnane1m
Rnnrep Benepa Mapc Henryn enanrennc1m Mar]e Mapx Hyxa Hoann an-
no1nme uenonex nen tx open uopantnme mypocrt cnna repnenne cnooa
xauec1na npopoxn Hcax annnn Hepemnx Hesexnnnt o1nm nepxnn Amposnn
Heponnm Anrycrnn Ipnropn pexn pan uncon Tnrp Ieon En]par
Pont uertpex enanrenncron, nonnmaemtx xax cronnt nept, oxastnaercx
nnsxa ponn uertpex xnnorntx xpannrene crpan cnera n nntx pennrn-
xx, re onn ntcrynann raxxe xax cronnt n onopt nea, neecnoro npecrona, no-
momnnxn n cnyrnnxn Fora. Ocoenno xpxo raxne nomomnnxn opnconant, xax
nn crpanno, n monorencrnuecxnx pennrnxx, n xoroptx n nponecce pasnnrnx or
xstuecxoro mnorooxnx x nounrannm onoro ora npexnne xonnern rnanntx
oron npenpamannct n neconocrannmtx no snauennm n ]ynxnnxm nomomnnxon
(anrenon, cnxrtx, y n r. .)
13
.
B cpenenexonom xpncrnancrne uertpe enanrenncra n nx cnmnont raxxe uacro
oosnauann Majestas (Gloria) Domini (Bennune Iocnone, Cnana Iocnonx),
necx na cee neo (xax n mansonee Iannt Hnannt n Panenne
14
), oxpyxax coo
xax npannno, pacnonaraxct no naronann noxpyr nenrpa, Xpncra n ero cnm-
nont (xpecr n nepxnn cn. Hyennnant, arnen n Fnnnn Anxynna n p.)
15
nnn a-
xe nsopaxaxct na xonnax anox xpecra-pacnxrnx
16
(cm. pnc. 50) nnn mexy
ocxmn xpecra (cm. pnc. 51). Cnena Majestas Domini ns uernepoenanrennx cn. Ma-
pnn ad Gradus (Kentn, ox. 1030 r.) pacnonaraer noxpyr Xpncra cnmnont enanre-
nncron n uertpex nennxnx npopoxon Hesexnnnx, annnna, Hcam n Hepe-
mnm
17
.

Pnc. 49. Hsopaxenne pacnxrnx c uertptmx pacxnmn pexamn, enanrenncramn n
nx cnmnonamn XI n. (Maurmann, 1976, Abb. 13).

Pnc. 50. Pacnxrne c cnmnonamn enanrenncron na xonnax anox xpecra ns Ma-
pncxoro apxeonornuecxoro mysex (N 2340) (Lehmann, 1945, Fig. 2021).

Pnc. 51. Merannnuecxn pente] ns coopa n Onteo, Hcnannx, nauano X n.
(Werner, 1989/1990, 31, Fig. 21)

Pnc. 52. Xpncroc cpen sooanrponomop]ntx enanrenncron n uernepoenanrennn
Cnxroro xpecra ns Hyarte VIIIIX nn. (Crozet, 1953, PI. II).

Pnc. 53. Xpncroc n cnane. uacrt noprana Baprpcxoro coopa (Boue-guet,
1959,17).
Hao samernrt, uro uertpe enanrenncra n nx cnmnont xax nentsx xcrarn noxn-
nxmrcx n cnenax Majestas Domini (cm. pnc. 52 n 53), rax xax Bennune Iocno-
ne, nnn Cnana Iocnonx (p.-enp.: kevod Iehovah; LXX: oou Kupiou; Vulg.:
gloria Domini) n tno co-epxannem nnennx Hesexnnnx. Cne nnenne noonx
Cnant 1 ocnonn, rax saxanunnaer on cno paccxas o oroxnnennn na pexe
Xonap (Hes. 1, 28 = 2, 1). H, xax y Hesexnnnx n Hoanna, uertpe xnnorntx
cnmnont enanrenncron uacro nsopaxannct na xynone xpncrnancxoro xpama n
xauecrne nonopox nea c Xpncrom nnn ero cnmnonom nocpenne xynona
18
.
Henpeptnnax rpannnx, nymax ns Fnnxnero Bocroxa uepes +rpyccxym n pnm-
cxo-+nnnnncrnuecxym apxnrexrypy n nsopasnrentnoe ncxyccrno, aer opas ne-
a, necomoro uertptmx (nnora nocmtm) cymecrnamn (cnpenamn, anrenamn, nep-
conn]nnnponanntmn nerpamn n p., cm. pnc. 5456). 3ra rpannnx nepemna n n
pannexpncrnancxoe ncxyccrno, re cnpent nnn nerpa samemannct yxe cnmnona-
mn enanrenncron. Taxont pocnncn na xynonax coopa cn. Mapxa n Benennn (pnc.
57), nepxnn cn. Hoanna in Fnte n Heanone (pnc. 58), nepxnn n Windischmatrei n
Tnpone (pnc. 59), nepxnn cn. Hoanna n Prgg n Brnpnn (pnc. 60) n p.
19
Hpnme-
uarentno, uro na ono ns cpenenexontx mnnnarmp (Mnchen, Staatsbibliothek,
cod. Lat. 4454 p.) Xpncroc n manopne oxpyxen c uertpex cropon cnmnonamn
enanrenncron, xoropte, n cnom ouepet, noepxnnamrcx cnpenamn (cm. pnc.
61), opas, noxastnammn xonrnnynrer anrnunoro npecrannennx o no-
nopxax nea n cnmnonnxe enanrenncron
20
. B ynomxnyro yxe pocnncn xynona
nepxnn n Windischmatrei (XIII n.) uertpe xnnorntx enanrenncron, necymne
meanton c nsopaxennem Xpncra, noepxnnamrcx uertptmx mnomamn c cnm-
nonnxo uertpex +nemenron (cm. pnc. 59).
Vxe n nauane V n. cnmnont enanrenncron nsopaxent noxpyr manopnt Cnacn-
renx na nanenn epenxnno nepn nepxnn cn. Cannt n Pnme (cm. pnc. 62). 3ro-
my nsopaxennm, nymemy or rexcra Hesexnnnx, npnnnctnamr cnpncxoe npo-
ncxoxenne n cranxr n cnxst c ananornuntm opasom n pyxonncn uernepoenan-
rennx 586 r. cnpncxoro monaxa Paynt
21
. 3ra pyxonnct npoonxaer rpannnm,
x xoropo nosnoxr mornn nsopaxennx manopnt c Iocnoom, noepxnnaemo
uertptmx anrenamn n necomo uertpexxptntmn cymecrnamn c uertptmx nnna-
mn. Hpnmeuarentno, uro H. F. 3nnnc npenonaraer npxmoe nnnxnne na xpncrn-
ancxoe ncxyccrno penneernnercxo remt uertpex ctnone Xopa, necymnx na
cee neo
22
. Hanomnm, uro rpoe ns nnx nmenn ronont xnnorntx, a uerneprt
uenonexa
23
. 3ameuarentnt opasen Majestas Domini c Xpncrom n manopne, xo-
ropym co ncex cropon noepxnnamr nesexnnnent cymecrna, npecrannxer co-
o mnnnarmpa XV n. ns onoro +]noncxoro uernepoenanrennx (cm. pnc. 63).
Hnora uertpe xnnorntx xax t orptnamrcx or enanrenncron n nsopaxamr-
cx es nnx xax xpncronornuecxne cnmnont
24
, nnora onn cnnnamrcx, xax y Hese-
xnnnx, n onn rerpamop]nt opas
25
(cm. pnc. 64 n 65), nnora necyr na cee
rpon nnn xonecnnny ropxecrnymme Hepxnn
26
.

Pnc. 54. Kynon xpama Fena n Hantmnpe (Lehmann, 1945, Fig. 3).

Pnc. 55. Kynon +rpyccxo Mornnt oestxnt n Ktmsn (Lehmann, 1945, Fig. 2).

Pnc. 56. uertpe nerpa noxpyr sonaxantnoro xpyra, nnyrpn xoroporo nsopaxen
ano]eos Iepaxna, na pente]e c norpeantnoro namxrnnxa ns Tpnpa (rax nast-
naemax Igeler Sule), ox. 250 r. n. +. (Raff, 1978/1979, Abb. 22).

Pnc. 57. Kynon coopa cn. Mapxa n Benennn (Lehmann, 1945, Fig. 1).

Pnc. 58. Kynon nepxnn cn. Hoanna in Fnte n Heanone (Lehmann, 1945, Fig. 30).

Pnc. 59. Kynon nepxnn n Windischmatrei n Tnpone (Lehmann, 1945, Fig. 30).

Pnc. 60. Kynon nepxnn n Prgg n Brnpnn (Lehmann, 1945, Fig. 49).

Pnc. 61. Xpncroc n manopne n oxpyxennn cnmnonon enanrenncron, noepxn-
naemtx cnpenamn, na mnnnarmpe ns Mmnxencxo rocyapcrnenno nnnorexn
(Cod. Lat. 4454 p.) (Lehmann, 1945, Fig. 40).

Pnc. 62. Hanent nepxnn cn. Cannt n Pnme, nauano V n. (Werner, 1989/1990, 29,
Fig. 19).

Pnc. 63. Majestas Domini, mnnnarmpa ns +]noncxoro uernepoenanrennx ns
Jehjeh Giorgis, XV n. (Werner, 1989/1990,23, Fig. 15).

Pnc. 64. Terpamop] ns Baronen XVI n. (Neu, 1912, Fig. 63).

Pnc. 65. Xpncroc-rerpamop]. Mnnnarmpa n Bnnuecrepcxo nnnn, cep. XII n.
(Neu, 1912, Fig. 44).

1
Adv. haer. Ill, 11, 8: Quoniam enim quattuor regiones mundi (tcooupu kiutu tou
kooou) sunt in quo sumus et quattuor principales spiritus (tcooupu ku0oiku
avcuutu)..., consequens est quattuor habere eam [sc. ecclesiam] columnas
(otuou); cm. pyccxn nepeno n +nnrpa]e x paore. Hpnne nastnaer Enanre-
nne uertpex-opasntm quadriforme Euangelium (tctpuopov to Euucio
v).
2
Cp.: Michl, 1937, 55: In der Tradition sind es stehende Zge geworden, deren ei-
gentliche Bedeutung vergessen und verwischt ist.
3
Cp.: Michl, 1937, 99: Der Vergleich des vierfachen Evangeliums, das in alle 4
Weltgegenden erging, mit den nach 4 Himmelsrichtungen ausgerichteten 4 Wesen
lag nahe.
4
Cm.: Nilgen, 1973, 545548 Raff. 1978/1979, 71218.
5
Hollnder, 1966, 314315.
6
Cm.: Hieron. Comm. in Ez. I, 1; Oecum. III; cp.: Michl, 1937, 8990.
7
Cypr. Ep. 73,10; cp. Paulin. Nol. Ep. 32,10.
8
Cm.: Beck, 1956, 797; Nilgen, 1973, 528.
9
Nilgen, 1973, 547; Maurmann, 1976,191194.
10
Woodward, 1987, 336.
11
Cp., nanpnmep, uertpe cnmnona enanrenncron n uernepoenanrennn rax nast-
naemo Palastschule IX n. n Aaxene (Domschatz) nnn na ]pecxe n ancne nepxnn n
Knechtsteden (ox. 1150 r.), re onn nomement no uertpe cropont or Xpncra; cp.:
LThK, 3: 1254; pyrne npnmept cm.: Neu, 1912,141325; Nilgen, 1973, 523;
Maurmann, 1976,197199. 3ameuy, uro nmenno raxoe pacnonoxenne cnmnonon
enanrenncron noxpyr Xpncra ncrpeuaercx yxe n V n. na mosanxe n nepxnn Hosios
David n ueccanonnxax (cm.: Hunger, 1971, 470; Wessel, 1971, 509; Werner.
1986,15, Fig. 7).
12
Cm. ero penpoyxnnm n : Maurmann, 1976, Abb. 15.
13
Kocmonornuecxax cxema ynsma npenonaraer Fyy n nenrpe mnpa oxpy-
xenntm uertptmx Bennxnmn Hapxmn (mahrj) ero nnxamnmn nomomnn-
xamn n cnyrnnxamn, xoropte xnnxmrcx oramn-xpannrenxmn uertpex crpan cne-
ra, cp: Ce+era, 1971, 9495.
14
K. Hemann npxmo ronxyer +rn ]nrypt xax nonopxn neecnoro cnoa
(Lehmann, 1945,127).
15
Cm.: RGG, 3: 797; Nilgen, 1973, 534543. K nonpocy o uertpex enanrenncrax
noxpyr Xpncra xax rex gloriae cp. nponnnarentnoe sameuanne K. I. Rnra o pen-
neernnercxnx nxonorpa]nuecxnx napannenxx cronnon nea: Opas ropxecr-
nymmero Xpncra, xaxercx, ntnonm ns cxontx nsopaxenn Xopa n uertpex
ero ctnone (Pue, 1991, 175; cm. ram xe cpannenne c yncrcxnmn manana-
mn). B paore Mandala Rnr eme onee onpeenenno cnxstnaer uertpex enan-
renncron c ctnontxmn Xopa: Letztere deuten eine interessante Differenzierung an,
indem es gelegentlich Darstellungen gibt, in denen drei Shne einen Tierkopf haben
und nur einen Menschenkopf; dem entsprechen die alttestamentlichen Visionen und
auch die auf die Evangelisten bertragenen Seraphimembleme und last not least
die Natur der Evangelien selber: drei synoptische und ein gnostisches (Jung,
1977, 116).
16
Cm.: Lehmann, 1945,172; Nilgen, 1973, 543.
17
Ndgen, 1973, 545; Maurmann, 1976, 198.
18
Kynon xpama nonnmancx xax cnmnon neecnoro xynona no mnornx apxanuecxnx
xyntrypax n pennrnxx, n rom uncne cpensemnomopcxoro apeana (cm. o +rom
cnennantnoe nccneonanne: Lehmann, 1945,
19
Ibidem, 1718.
20
Ibidem, 14.
21
Cm. noponee: Ellis, 1930,110.
22
Ibidem, 116; cp.: Werner, 1989/1990,12.
23
3ro reme nnnxnnm penneernnercxnx opason xnnornorono-ntx nono-
pox nea uepes nocpecrno xonrcxo-cnpncxoro ncxyccrna na enponecxoe xpn-
crnancxoe ncxyccrno n nocnenne ecxrnnernx nocnxmeno necxontxo nccne-
onann (cm., nanpnmep: de Crooth, van Moorsei, 1977/1978, 233 ff.; Werner,
1986, 135; Idem, 1989/ 1990, 147).
24
Nilgen, 1973, 520, 525 ff.
25
Ibidem, 531 (Echternacher Evangeliar, ca. 730).
26
Ibidem. 548-549.
Kuura npopoka 3axapuu (6,16)
Ionopx o sooanrponomop]no cnmnonnxe crpan cnera n Cnxrom Hncannn, cney-
er xocnyrtcx nonpoca n o nosmoxnom cymecrnonannn n Fnnnn eemoeo cu+eo-
.uru cmpau ceema, upesntuano pacnpocrpanenno n apxanuecxnx xyntrypax
mnpa
1
, n uacro recno cnxsanno c sooanrponomop]no cnmnonnxo.
Ha mo nsrnx, n Berxom 3anere ncrpeuamrcx cnet ynorpenennx nnerono
cnmnonnxn crpan cnera; onn npoxnnxmrcx n pasnnuntx macrxx nomae. Tax, n
Knnre npopoxa 3axapnn (6, 16) npopoxy n nnennn n ]enpane 519 r. o n. +.
2

xnnxmrcx uertpe xonecnnnt: (1) H onxrt nonxn x rnasa mon n nnxy: nor, ue-
rtpe xonecnnnt (markabot) ntxoxr ns ymentx mexy nymx ropamn; n ropt re
oi.u ropt mente. (2) B nepno xonecnnne xonn ptxne (h'dmym, auppoi, rusi,
cocrn. xpacnte), a no nropo xonecnnne xonn noponte (hshrym, cuvc,
nigri, cocrn. uepnte); (3) n rperte xonecnnne xonn ente (l'bnlm, cukoi,
albi), a n uernepro xonecnnne xonn nerne (beruddim, aoikioi, varii, cocrn. ne-
crpte), cnntnte. (4) H, nauan peut, x cxasan Anreny, ronopnnmemy co mnom:
uro +ro, rocnonn mo? (5) H orneuan Anren n cxasan mne: +ro ntxoxr uertpe
yxa neecntx, xoropte npecroxr npe rocnoom nce semnn. (6) Boponte xo-
nn ram ntxoxr x crpane cenepno (spon, cai qv oppu, in terram Aquilonis), n
ente nyr sa nnmn, a nerne nyr x crpane nonyenno (cai qv votou, ad terram
Austri) (cp.: 1, 8 o uertpex nomaxx, no rpex pasntx nneron xpacnoro, eno-
ro n necrporo). 3ror onontno remnt rexcr tn na nporxxennn mnornx ner
mecrom npnnoxennx cnn n ocrpoymnx nnrepnperaropon Fnnnn
3
.
Hrax, mt nmeem uertpe nomannte macrn-nnera ptxn (xpacnt), nopono
(uepnt), ent n nern (pasnonnernt, necrpt). Moryr nn onn necrn n ce-
e nneronym cnmnonnxy crpan cnera? Moxno, xoneuno, ncne sa C. Amcnepom
4
n
B. Pyont]om
5
xoncrarnponart, uro nnera y 3axapnn ne nmemr nnxaxoro snaue-
nnx nx ero nnennx, n na +rom ycnoxonrtcx.
Ho xonecnnnt, n xoropte sanpxxent xonn, oxastnamrcx ne npocro xonecnnna-
mn. 3ro uertpe yxa neecntx, xoropte npecroxr npe Iocnoom nce
semnn, r. e. peut ner o rex xe npecroxrenxx uertpex "crpan cnera nepe Ioc-
noom
6
, o xoroptx ronopnnoct y Hesexnnnx n Hoanna n xoropte'ram onpeenx-
nnct xax xepynnmt. B enpecxom opnrnnane, rpeuecxom n na1nncxou nepenoax
npxmo cxasano, uro +ro uertpe nerpa nea (BH: 'arb
c
ru
a
hot; LXX: oi
tcooupc uvcoi to oupuvo; Vulg.: quattuor venti coeli)
7
, xoropte n Berxom 3a-
nere otuno ntcrynamr xax oosnauennx crpan cnera
8
.
Hmenno no+romy nonnmanne uertpex xonecnnn (yxon, nerpon) xax uertpex
crpan cnera n anannsnpyemom rexcre nmeer npano na cymecrnonanne n npnnxro
mnornmn xommenraropamn Fnnnn
9
. Baxno ormernrt, uro nnera nomae
xpacnt, uepnt, ent n nern nnonne orpaxamr naop ocnonntx nne-
ron, pacnpocrpanennt n ontmnncrne xyntryp n n rom uncne y pennnx enpe-
en
10
. Kcrarn, n nauantntx cnonax naccaxa 3axapnn o rom, xax xonecnnnt ntxo-
xr ns ymentx mexy nymx ropamn, nccneonarenn ycmarpnnamr nnnxnne me-
conoramcxnx (nannnoncxnx) npecrannenn o exenennom noxnnennn conneuno-
ro ora Ba-mama, nocxoxmero na nocroxe mexy nymx xocmnuecxnmn ropa-
mn
11
.
K coxanennm, noxannsonart nce nnera no crpanam cnera no 3axapnn ouent rpy-
no; xcno nnmt, uro uepnt nner acconnnpyercx sect c cenepom
12
, a nern c
mrom (6). O nanpannennn nnxennx entx n xpacntx xone nnuero onpeenen-
noro ne ronopnrcx. Henonxrno, uro snaunr nnxenne entx xone sa uepntmn
(6); ecnn ncne sa nnmn, r.e. roxe na cenep (xax nonnmamr pyccxn, rpeuecxn
n narnncxn nepenot; cp. LXX: kuto-0ioacv uutev; Vulg.: post eos; cp. raxne xe
oosnauennx n enpecxom, apacxom n cnpncxom
13
; cp. conpemennte nepenot:
after them; hinter ihnen; leur suite), ro, no-nnnmomy, camomy 3a-xapnn yxe ne-
xcen tn nnerono cnmnonnsm crpan cnera.
Hao cxasart, uro +ro mecro anno yxe crano crux interpretis nx mnornx noxone-
nn nepenounxon n ronxonarene Fnnnn. Hanonee pacnpocrpanenntm mnenn-
em crano ro, cornacno xoropomy opnrnnan ncnopuen n cneyer cenart necxont-
xo xonexryp, urot noxnnnnct nce uertpe xonecnnnt n xaxo tno t saa-
no cnoe nanpannenne. Bo 2-m crnxe nepeuncnenne xonecnnn mno n raxom nopx-
xe ptxne xonn, noponte, ente, nerne. B raxom xe nopxxe n opnrnnane
onxnt tnn t nepeuncnxrtcx xonecnnnt n 6-m crnxe
14
. Tora nepeno snyunr
raxnm opasom
15
(n xnaparntx cxoxax ntenent oannennx n ncnpannennx):
[Ptxne xonn ram ntxoxr x crpane nocrouno], noponte xonn ram ntxoxr x
crpane cenepno, ente nyr [x crpane sanano], a nerne nyr x crpane nony-
enno
16
. Kax mt nnnm, nomnmo oannennx ]past o ptxnx xonxx, ntpa-
xenne sa nnmn, nnn csan nocne ynomnnannx entx xone nepeocmtcnxercx
xax na sanae 1 'hry hym (nnn 1 ''hor)
17
, rax xax nepene cropono cun-
rancx nocrox. Taxnm opasom, nx ptxnx xone ne ocraercx pyroro nanpanne-
nnx, xpome nocroxa, a nneronax cnmnonnxa crpan cnera ntrnxnr cneymmnm
opasom:

Baxno ormernrt, uro n pexoncrpynponannom rexcre 3axapnn nepeuncnenne crpan
cnera ner n nopxxe, npornnononoxnom nnxennm connna (nocrox, cenep, sa-
na, mr), xorx cunraercx, uro enpecxax rpannnx ne ]nxcnpyer onpeenennoro
nopxxa nepeuncnennx crpan cnera
18
. Tem ne menee, na mo nsrnx, nexoropte
cnet npenourennx npornnoconneunoro nnxennx no crpanam cnera n pen-
neenpecxo rpannnn npocnexnnamrcx.
Hsnecrno, uro xyntr xpama Conomona n Hepycannme nxnmuan n cex ne rontxo
xeprnonpnnomennx, no n oxot n nponeccnn noxpyr anrapx (Hc. 26 (25), 6),
cren xpama (Hc. 42 (41), 5) n Hepycannma (Hc. 48 (47), 13). Camn xpamonte
npasnnxn, na xoropte onxnt tnn cxonrtcx nce enpen, nastnannct cnonom
'hag, pocrnenntm apa, hagg (nanomnnuecrno n Mexxy) n osnauammnm cocr-
nenno xpyronoe nnxenne
19
. Kpynnemn snarox ncropnn xpama Conomona T.
Fysnnx cunraer, uro opxont oxo xpama cymecrnonan rontxo no npemx Bro-
poro xpama n tn na-npannen cnpana naneno, r. e. npornn uacono crpenxn*".
Honyuammaxcx y 3axapnn posa nerpon n nopxox nepeuncnennx crpan cnera,
npornnononoxnt nnxennm connna, nosmoxno, xoppecnonnpymr c +rnm
xyntrontm oxoom xpama cnpana naneno.
Kax n no mnornx pyrnx cnyuaxx, paccmorpenntx ntme, raxoe nnxenne nmeer
napannenn n nannnoncxo xyntrype. B oxoe xpama Conomona cnpana naneno
Fysnnx ycmorpen nnnxnne xpyronoro nocxoxennx na nannnoncxn snxxypar
(ono mno npornn uacono crpenxn) n, raxnm opasom, nnnxnne nannnoncxoro ca-
xpantnoro souecrna na nspanntcxoe
21
. B camom ene, snamennrax nannnoncxax
amnx nmena cemt crynene nnn +raxe; naunnax c rpertero +raxa nnepx nena
opora, onoxctnammax amnm co ncex cropon n nocrenenno nocxoxmax c +raxa
na +rax
22
. Hanpannenne nocxoxennx tno cnpana naneno, r.e. npornn nnxennx
connna
23
. Taxon xe noem na amnm xpama n pesnennnn Caprona n na nexoro-
pte pyrne oexrt
24
.
O naxnocrn opnenrannn no crpanam cnera camoro snxxypara n xpama na ero nep-
mnne n o nopxxe nepeuncnennx crpan cnera cnnerentcrnyer onn accnpncxn
rexcr, n xoropom peut ner o crponrentcrne n ocnxmennn ntcoxo xomnart
(r.e. nepmnnnoro xpama); n nem ynomnnamrcx uertpe nerpa, nasnannte no crpa-
nam cnera: ...opas (?) Rxnoro nerpa, croxnmero nepe 3a.., opas (?) Bocrou-
noro nerpa, croxnmero nepe 3nnnnem.., opas (?) Cenepnoro nerpa, croxnmero
nepe Aaom n Hnnypro.., opas (?) 3ananoro nerpa, croxnmero nepe Any...

25
.
Ormernm sect arpnynnm onpeenenntx crpan cnera (= nerpon) onpeenenntm
oram, a raxxe oparnm nnnmanne na nepeuncnenne crpan cnera n oparnom
nnxennm connna nopxxe mr, nocrox, cenep, sana.
Kora Capron II nepeuncnxer nopora cnoero ropoa, ro cnauana on nastnaer no-
pora, pacnonoxennte na cenepo-nocroxe, sarem na cenepo-sanae, na mro-
sanae n n xonne na mro-nocroxe. Toro xe nanpannennx npn nepeuncnennn
ropocxnx nopor Hnnennn npnepxnnancx n 700 r. o n.+. Cnnaxxe-pn
26
.

Pnc. 66. Pacnonoxenne connna (cnpana) n nynt (cnena) na mecono-ramcxom rv-
ovppv (norpannunom xamne) ns Hasnmapyrrama (Jeremias, 1915, Abb. 30).
Vnrep cnxstnaer raxoe nnxenne linksherum co cneonannem nnxennm no-
xpyr semnn nynt, xoropax onpeenxna coo n xanenapt meco-noramnen
27
. Kax
aprymenr n nontsy +roro npenonoxennx moxno paccmarpnnart, no-nnnmomy,
nsanmopacnonoxenne connna n nynt na pennnx me-conoramcxnx nsopaxennxx;
rax, na kudurru norpannuntx xamnxx XIIVIII nn. o n. +. connne uacro
pacnonaraercx cnpana or nynt (cm. pnc. 66), r. e. n oparnom nopxxe, nexenn
npn conneunom xyntre
28
. H noome Hyna nmena, xax noxastnamr nccneonannx
meconoramcxo acrponornn
29
, ontmee snauenne, uem Connne. Heapom Connne
(Bamam) cunranoct y nannnonxn noromxom ora Hynt Hannapa
30
.
Hpecxasannx, xoropte ocnontnannct na nonerax nrnn n naammnx snes, rax-
xe amr oparnym nopmantno (ecnn ncxonrt ns npaxrnxn aycnnnn n Ipe-
nnn n Pnme) opnenrannm. Tax, nnxenne nrnn n snes cnpana naneno (r.e. npo-
rnn uacono crpenxn) cunranoct naronpnxrntm, a nnxenne cnena nanpano
nenaronpnxrntm
31
.
Cymecrnyer rouxa spennx, uro y mymepon n accnpnnen oexa raxxe naena-
nact n coornercrnnn c nenocroponnnm nnxennem: mymept naunnann onona-
xnnart cnoe reno c neno nomtmxn n nporxnyn rxant sa cnnno na npanoe nne-
uo, cnona nporxrnnann ee x neno pyxe
32
.
Taxnm opasom, nepeuncnenne crpan cnera npornn uacono crpenxn y 3axapnn
moxer nmert nannnoncxne xopnn. Kcrarn, raxoe xe nanpannenne nepeuncnennx
crpan cnera mt onapyxnnaem n onncannn nepnoro nyremecrnnx na neo Enoxa
(n +]noncxo nepcnn) cnauana ero nyrt npoxonr n npannntnom nanpanne-
nnn mr, sana, cenep, [nenrp], nocrox
33
, sarem n oparnom cenep, sana, mr,
nocrox
34
.
Bosnpamaxct x nnerono cnmnonnxe y 3axapnn, ormernm eme cneymmne ronxo-
nannx.
Heponnm npenonaran, uro uertpe nnera nomae 3axapnn cnmnonnsnpymr ue-
rtpe mnponte epxant: uepnt Menm (Hepcnm), ent Maxeonnm, ne-
crpt Pnm, xpacnt Bannnon
35
.
I. Hmar cunraer, uro ns rexcron 3axapnn n Hoanna n Orxponennn (cm. o +rom
nnxe) cneyer, uro c nocroxom acconnnponancx xpacnt nner, c mrom ent,
c sanaom necrpt (nern), c cenepom uepnt
36
; onaxo ns rexcron, xax mt
nnenn, raxne acconnannn nnxax ne cneymr.
4. Xopcr nontrancx cnxsart uertpe nnera 3axapnn c acrpantntmn xnnennxmn;
rax, xpacnt nner, no ero mnennm, coornercrnyer Mepxypnm, uepnt Caryp-
ny, ent Rnnrepy, nern (senent) Mapcy
37
.
3amernm, uro n onee nosne nyancrcxo rpannnn xaxomy ns nenanarn
xonen nspannentx npnnnctnannct cnon nnera, xo-
ropte crann nneramn nx snamen

1
Cm. o +rom paort: Ludat; Pritzak; Laude-Cirtautas; Gabain; Berlin, Kay;
Nowotny; Tuan; Hermann, Cagiano d\ Azevedo; 3o.omapee; Kououoe; B:. Be.
Heauoe n p. Hanonee paspaoranno n ynnnepcantno npecrannxercx xnra-
cxax cncrema nnerooosnauenn crpan cnera; ona oxnartnana nce c]ept xnsnn
pennnx xnranen or nocrpoennx xocmonornuecxnx moene mnpa o oosna-
uennx reppnropnantno-amnnncrparnnntx n nonnrnuecxnx opasonann n nnera
oext nonnon pasnnuntx ]nanron nocxa, cp.: Ludat, 1953, 146 148; Hooo-
uuoe, 1999, 4954, 6869, 530536.
2
Rignell, 1950,20.
3
Cp. paort: Sellin, 1922, 463468; Mitchell, 1951, 177182; Biz, 1964; Ru-
dolph, 1976, 121126; Amsler, 1981, 102111; Meyers, Meyers, 1987, 316336
n mnorne pyrne (W. Nowack, A. Gelin, F. Ntscher, K. Ellinger, W. Thomas, Th.
Charry, B. Duhm, F. Horst, L. G. Rignell). Cp. cxencnc conpemennoro nnencra:
No fully satisfactory explanation of the various symbols [of the chariots of Zecha-
riah. A. H.] has yet been advanced (The Seventh-day Adventist Bible Commen-
tary, 1977, 4,1098).
4
Amsler, 1981, 103: Les couleurs illustrent simplement ladiversite des instruments
d'une action de Dieu, qui est universelle.
5
Rudolph, 1976, 124: Tatschlich sind sie [die Farben bei Sacha-rja. A. H.] fr
Zweck und Inhalt der Vision ohne Bedeutung; raxym xe cxenrnuecxym nosnnnm
sannmaer H. I. Pnrnenn (cm.: Rignell, 1950, 31: Es ist doch deutlich, dass man
nicht damit zu rechnen hat, dass die Alten Semiten und speziell die Israeliten sm-
tlich vier Himmelsrichtungen bestimmte Farben appliziert htten).
6
Vxe Heponnm, xoropt, xcrarn, acconnnponan uertpe xonecnnnt 3axapnn
raxxe c uertptmx enanrenncramn, +ro nonnman, cm.: Hieron. Comm. in Zach. I, 1,
786 [PL, 25, 1425]: Angelus... narrat quatuor esse ventos coeli, id est, quatuor piagas
mundi, quae Graeci qui assistant et pareant Domini voluntati.
7
B. Pyont] cunraer, uro n 5-m crnxe cneyer, cornacno penneenpecxomy rex-
cry, nepenonrt rax: onn [r.e. xonecnnnt] ntxoxr no uertpem nerpam [r. e.
crpanam cnera] (Rudolph, 1976, 122).
8
Cp., nanpnmep: Hes. 37, 9; 1 Hap. 9, 24; an. 8, 8.
9
Cp.: Cunkel, 1903, 4546; Marti, 1904, s.v.; Duhm, 1911, 76; Sei-lin, 1922, 464;
Alb, 1933, 94; Horst, 1938, 214 ff.; Mitchell, 1951, 178179; Ans/er, 1981,102;
Meyers, Meyers, 1987, 320 322: Four colors of horses are indicated here, corre-
sponding to the four points of compass... The four types of horses are closely linked
to the four directional quadrants of the world.
10
Mengis, 1929/1930, 11901192; Gradwohl, 1963, 95; Berlin, Kay, 1969, 17
368; Pennick. 1979, 93; Brenner, 1982, 5657; Meyers, Meyers, 1987, 321322.
Hoponee cm. o +rom nnxe.
11
Cp.: Rudolph, 1976, 123; Meyers, Meyers, 1987, 319320; cp.: Cunkel, 1903,
4546 o nannnoncxo acrponomnuecxo cnmnonnxe, orpasnnmecx n nnennxx
Hesexnnnx n 3axapnn.
12
B penneenpecxom nanmenonannn cenepa spon raxxe npncyrcrnyer
snauenne remnt {Mitchell, 1951,179).
13
Cm.: Rigne//, 1950, 208.
14
C+.: Seilin, 1922,465.
15
Tax ymamr mnorouncnennte xommenraropt n nepenounxn +roro mecra (cm.
nnreparypy n: Rudolph, 1976, 121126; rax xe: Winlon Thomas, 1987, 1078
1079). Bnpouem, n nocnenee npemx pasamrcx ronoca npornn xonexrypntx ns-
menenn (cm., nanpnmep: Graf Revent-lov, 1993, 69, xoropt cunraer, uro y 3axa-
pnn yxasant rontxo na nanpannennx cenep n mr, a na cenep nnxyrcx ne xo-
necnnnt; nce xe nontrxn nsmenennx rexcra nsnnmnn; cp. raxxe: Amsler,
1981, 104).
16
Cp., nanpnmep, rexcr Hepycannmcxo Fnnnn: Die roten Rosse ziehen nach
dem Lande des Ostens, die schwarzen Rosse ziehen nach dem Lande des Nordens,
die weien Rosse ziehen nach dem Lande des Westens, und die gescheckten ziehen
nach dem Lande des Sdens (Die Bibel, 1968,1341).
17
Cp.: Mitchell, 1951, \80; Amsler, 1981,103; Meyers, Meyers, 1987, 325; cp.: Ru-
dolph, 1976, 122123; Mason, 1977, 60: a very slight emendation.
18
Meyers, Meyers, 1987, 325.
19
CM.:Ringgren, 1963,163,169.
20
Busink, 1980, II, 15731574.
21
Ibdem.
22
Cm.: Unger. 1931,199200.
23
Cm.: Dombart, 1930,24.
24
Cm.. Unger, 1937, 4546.
25
Cm.: Nougayrol, 1966, 7274; nepeno no: Ce+eua, 1971,112.
26
linger, 1937, 4546. Bnpouem, n nannnoncxo nnreparype cymecrnymr raxxe
nepeuncnennx n no uacono crpenxe (Ibidem, 46).
27
Ibdem, 45, 47.
28
Cm.: Beek, 1961, Abb. 257260.
29
Cm., nanpnmep: Boll, 1950, 8788.
30
Cp : Wmckler, 1901, 29: Das babylonische Pantheon stellt nicht den Sonnengott,
sondern den Mondgott an die Spitze. Pennxrt raxoro nonnmannx snauennx conn-
na n nynt n nyecxo rpannnn, nosmoxno, coxpannnnct n cnanxncxo nepcnn
Orxponennx Fapyxa, re paccxastnaercx, uro mecxn tn nepnonauantno cner-
nee n xpue, uem connne, onaxo, rax xax on cmexncx, xora smn conpaman Aama
n Eny, Iocnot paccepnncx n cenan ero cner menee xpxnm (Orxp. Fapyxa, 9;
cm.: Btt-rich, 1996, 859).
31
Cm.: einer, 1960, 2526; 2829; Onneuxe+, 1990,174.
32
Cm.: Unger, 1937, 46.
33
1 En. 18-28 [Uhlig, 1984, 548-565].
34
1 Enox, 3436 [Uhlig, 1984, 570571].
35
Comm. in Zach. 1,1, [PL, 25,1452].
36
Ludat, 1953,151, Anm. 72.
37
Horst, 1938, 214 ff. Cp. raxoe xe oroxecrnnenne xone 3axapnn c remn xe
nnaneramn: Jeremias, 1930, 736737 n anee: Sie berichten als die Gottesboten
der vier Weltecken und Weltquadranten..., da die Erde in allen 4 Weltgegenden sich
in voller Ruhe befindet.
38
Midrasch Num. Rabba, 2, 6; Hermann, Cagiano di Azevedo, 1969, 377378.
O1kponeuue Hoauua Borocnona (6,18)
Ecrt cnet nnerono cnmnonnxn crpan cnera n n Honom 3anere. H na +ror pas
ona ncrpeuaercx n Orxponennn Hoanna n cnona n nne macrn nomae. Tam rono-
pnrcx o uertpex ncannxax, noouepeno xnnxmmnxcx na xonxx pasnoro nnera
(Orxp. 6, 18). Tax, nepnt ncannx noxnnncx na enom (cuko; albus) xone,
nropo na ptxem (cocrn. ornenno-xpacnom: auppo; rufus), rpern na
noponom (r.e. na uepnom: cu; niger), uerneprt na nenom (cocrn.
na senenonaro-xenrom: epo; pallidus). He moxer nn n sect pasnnunax
macrt (pacnnerxa) uertpex xone cnmnonnsnponart uertpe crpant cnera, rem
onee uro naop nneron ent, xpacnt, uepnt, nent connaaer c
cnmnonnuecxnm nnerontm pxom crpan cnera y 3axapnn n n pyrnx xyntrypax?
1

Ha +ry mtcnt naranxnnaer onncanne nocnenero ncannxa: H x nsrnxnyn, n nor,
xont nent, n na nem ncannx, xoropomy nmx cmeprt; n a cneonan sa nnm, n
ana emy nnacrt na uerneprom uacrtm semnn ymepmnnxrt meuom n ronoom,
n mopom n snepxmn semntmn (Orxp. 6, 8). Hrax, +ror ncannx nmeer e.acmi uao
:emeepmo :acmim se+.u, uro npenonaraer, uro n xaxt ns npemecrnymmnx
ncannxon nmen raxym xe uerneprt semnn no cnonm nauanom. O +rom, onaxo,
n coornercrnymmnx onncannxx ymanunnaercx.
3ro ocroxrentcrno noponno neynepennocrt n rexcronornuecxo rpannnn.
Tax, n rpeuecxo nepcnn cxasano: n ana nm nnacrt na uernepro uacrtm sem-
nn (ku coo9q uuto couoiu cai to tctuptov tq q). He concem xcno, xomy u+
(uuto) orana uerneprax uacrt semnn. Onn moryr osnauart ncex uertpex
ncannxon, xoroptm orann na ynnuroxenne oouv uerneprt semnn. Vxe +ro nt-
rnxnr nenpanonoono. K romy xe nepnte rpn ncannxa ynomxnyrt cnnmxom
anno, urot cnono u+ morno ornocnrtcx ecrnnrentno x nnm. C pyro cropo-
nt, xax pas nepe +ro ]paso cxasano, uro sa ncannxom na nenom xone
cneonan a. Taxnm opasom, cnono u+ moxer yxastnart na xonx n a
2
, r. e. na
nocnenero ncannxa, uro osnauaer, uro xaxt ncannx mor nmert n cnoe nna-
crn no ono uerneprn semnn. Haxonen, n nyumnx rpeuecxnx pyxonncxx nmecro
uuto (nm) cronr uut (emy)
3
, uro cnnmaer nce nponemt.
Omax nexcnocrt rexcra npnnena x romy, uro narnncxn nepeno paccxasa o
ncannxe na nenom xone n ero nnacrn cnntno ornnuaercx or rpeuecxoro (et
data est illi potestas tnper quattuor partes terrae, r.e. n ana e+v nnacrt na :e-
mipi+ cmpaua+u ceema). C ono cropont, n narnncxom nepenoe nmecro uux
cronr ou, uro, nepoxrno, oxcnxercx ncnontsonannem onee npannntnoro urennx
rpeuecxnx pyxonnce (+rnm raxxe nornepxaercx npenournrentnocrt urennx
uut n rpeuecxo nepcnn Honoro 3anera). uro xe xacaercx nnacrn na uertptmx
crpanamn cnera (mnoxecrnennoe uncno nmecro enncrnennoro), ro narnncxn
nepenounx, no-nnnmomy, ncnpannn rpeuecxn rexcr, ne ynnen n nem nornxn
(orcyrcrnne ynomnnannx nnacrn na uerneprxmn y xaxoro ns npemecrnymmnx
ncannxon).
Taxnm opasom, nepxonno-cnanxncxn nepeno n ana tcrt emy nnacrt na
uernepro uacrn semnn oxastnaercx camtm nornuntm n xoppexrntm, a uert-
pe ncannxa npecramr recno cnxsanntmn c uerneprxmn semnn, r. e. co crpanamn
cnera.
Baxno ormernrt, uro necxontxo nosxe (Orxp. 7, 13) peut ner o uertpex An-
renax, croxmnx na uertpex yrnax semnn, epxamnx uertpe nerpa semnn, xoro-
ptm ano npenrt semne n mopm, no xoropte no pacnopxxennm cntme onxnt
tnn oxnartcx, noxa ne yyr ormeuent neuartm Foxne npanennxn, sa-
cnyxnnmne cnacenne. 3arem n nyxnt momenr onomy ns Anrenon tn rnac:
Ocnoon uertpex Anrenon, cnxsanntx npn nennxo pexe En]pare. H ocnoo-
xent tnn uertpe Anrena, npnroronnennte na uac n ent, n mecxn n ro, nx
roro, urot ymeprnnrt rpertm uacrt nme (Orxp. 9,1419). Ha mo nsrnx,
no ncex +rnx mecrax nopasymenamrcx re xe uertpe ncannxa na pasnomacrntx
xonxx, a nx pacnonoxenne na uertpex yrnax semnn nornepxaer nx coorne-
cennocrt co crpanamn cnera.
Fonee roro, xnnennm xaxoro ncannxa npemecrnyer y Hoanna nosrnac onoro
ns snaxomtx nam yxe uertpex xnnorntx oxecrnenntx xpannrene crpan
cnera, no ouepen ronopxmnx Hn n cmorpn! Ena nn +ra cnxst cnyuana; net
nnrpoyxnnx uertpex ncannxon uyrt nn ne enncrnennax ]ynxnnx uert-
pex xnnorntx, xoropte y Hoanna, xpome +roro, sanxrt nnmt onnm enom: n
nn nem nn noutm ne nmemr noxox, nstnax: cnxr, cnxr, cnxr Iocnot For Bce-
epxnrent, Koropt tn, ecrt n rpxer (Orxp. 4, 8). Kpome roro, xax ycrano-
nnnn rexcronornuecxne nccneonannx, n nosrnace xnnorntx Hn n cmorpn!
(1pou ku oc [napnanrt: coov, cac]; Veni et vide; Ipxn n nnxt), opa-
mennom, ouennno, x Hoanny, nropo unen cmorpn,ncne sa nyumnmn py-
xonncxmn, cnnmaercx
xax nsnnmnn
4
. Taxnm opasom, nosrnac Hn! oxastnaercx opamenntm ne x
Hoanny, a x ncannxam
5
, a cnxst uertpex xnnorntx co ncannxamn cranonnrcx
eme recnee.
B raxom cnyuae nnera nomae (macrn) nnonne moryr nmert cnmnonnuecxoe sna-
uenne, coornocxct c onpeenenntmn crpanamn cnera. K +romy ntnoy npnxoxr
n nexoropte conpemennte nnre-nperaropt Orxponennx
6
. Fonee roro, npononr-
cx npxmax cnxst mexy nomatmn 3axapnn, xoropte, xax mt nnenn ntme, mor-
nn acconnnponartcx c uertptmx crpanamn cnera, n nomatmn Hoanna
7
. Tax, na-
npnmep, X. Kpa]r, ormeuaer n nnsocrt ncannxon Hoanna (xax n namnx xn-
norntx) x npecrony Bcentmnero, n cnxst nomae Hoanna c raxontmn 3axa-
pnn, n nx nponcxoxenne or uertpex nerpon
8
.
Kaxne xe moryr trt coornercrnnx nneron crpanam cne1a? Haunem c nocroxa,
nomnx, uro nmenno c nero naunnamrcx nou1n nce nepeuncnennx crpan cnera n
pennnx xyntrypax Enpasnn. B raxom cnyuae ent nner mor t cnmnonnsnpo-
nart nocrox
9
, xpacnt mr, uepnt sana n nent cenep. Hpn +rom
nosmoxna nepecranonxa nyx nocnennx nneron n crpan cnera. uepnt mor os-
nauart cenep, a nent sana, rem onee uro n nocnenem cnyuae ronopnr-
cx, uro a cneonan emy. Ho, nepoxrno, nanonee pacnpocrpanenntm npe-
crannennxm o mecrononoxennn aa, nocnenn onxen tn naxonrtcx na sana-
e, no+romy moxno npenonoxnrt nepexo n nepeuncnennn Hoanna c mra na ce-
nep n sarem na sana raxoro poa nopxox nepeuncnennx raxxe mnpoxo
ncrpeuaercx y pyrnx napoon (nanpnmep, n Knrae n Ernnre).
Ecnn cornacnrtcx c ntcxasanntm ntme npenonoxennem, uro uertpe xnnor-
ntx, nnoxmne ncannxon, nmemr c nnmn recnym cnxst n nepeuncnent n rom
xe nopxxe (nen, renen, uenonex n open), uro n ncannxn
10
, ro xaprnna coorner-
crnn xepynnmon, nnera nomae n crpan cnera moxer ntrnxert cneymmnm
opasom:
c1panm cne1a noc1ox
mr
cenep
sana
anno1nme nen uac1t noman enax
renen uenonex open
xpacnax nenax <- uepnax
Honyuammaxcx posa nerpon (= nneron)
11
nennoxo coornocnrcx c nnerontmn,
npnpontmn n +monnonantntmn xonnorannxmn crpan cnera, nmemmnmn napan-
nenn n nntx apxanuecxnx xyntrypax Enpasnn, nanpnmep, n Knrae, Hnnn, y rmp-
xon n pyrnx napoon
12
.
Honemne nepocemnornuecxne nccneonannx ycranonnnn, uro ocnonno rpe-
yrontnnx nneron opasymr nnera ent, uepnt n xpacnt (rax nastnaemte
basic colors). Cncrema nomnnannn nneron n cnmnonnuecxnx xnaccn]nxannxx xn-
nxercx no cyrn ome nx ncero uenoneuecrna n panntm opasom npoxnnxercx n
pnryanax n mn]onornuecxnx npecrannennxx pasntx napoon
13
.
Kax nncana P. A. Areena, coornecenne rpex ocnonntx nneron c rpemx cropona-
mn cnera roxe moxer nmert rnyoxne neponcn-xonornuecxne ncroxn, no xon-
xpernoe pacnpeenenne nneron no croponam cnera sanncnr or onpeenenno
xyntrypno rpannnn. Hanpnmep, omeenpasncxax cncrema (cenep uepnt
nner, sana ent, mr xpacnt; nx nocroxa nosmoxno ncnontsonanne
xenroro nnn cnnero nnera) cnntno pacxonrcx c pyrnmn cncremamn n Hen-
rpantno n Rxno Asnn n Amepnxe
14
.
O rom, cxont pasnnuntmn moryr trt n pasnnuntx apxanuecxnx xyntrypax co-
uerannx crpant cnera n nnera, cnnerentcrnyer cneymmax rannna:
c1panm cne1a Kn1an
noc1ox
cnnn/
mr
xpacnt
sana
ent
cenep
uepnt
senent
1mpxn ronyo xpacnt ent uepnt
Hnnn ent xenrt <-> cnnn/ xpacnt
uepnt
ynsu ent ronyo xpacnt xenrt
naapanna ronyo xenrt xpacnt senent
rpeuecxan
ac1ponornn xenrt xpacnt ent uepnt
Bnnnn xpacnt xenr./sen. ent uepnt
cnannne ent xpacnt cnnn uepnt
uexcnxannm 1. cnnn xpacnt ent xenrt
2. senent ronyo xenrt xpacnt
3. xpacnt cnnn senent xenrt
anaun 1. uepnt ent xenrt cnnn
2. xenrt senent uepnt ent
uann xpacnt xenrt uepnt ent
an1exn ent ronyo xpacnt uepnt
axo1m xpacnt uepnt xenrt cnnn
syntn ent xpacnt ronyo xenrt
unpoxn xpacnt ent uepnt cnnn
nanaxo uepnt ent xenrt cnnn
ouaxa n cny xpacnt uepnt xenrt cnnn
B cnyuae c macrxmn nomae 3axapnn n Hoanna ent, xpacnt n uepnt nnera
npaxrnuecxn connaamr c otuno nx enpasncxnx xyntryp nnerono cnmnonn-
xo crpan cnera; xax noxasann nccneonannx, +rn nnera xnnxmrcx ocnonntmn n n
Fnnnn
13
.
uerneprt nner no ncex nnerontx cnmnonax crpan cnera mor trt xaxnm yrono
(uame ncero xenrtm, ronytm nnn senenonartm)
16
; raxnm nentm (r. e.
xenronaro-senentm) on n npecraer nepe namn n Orxponennn Hoanna nx sa-
nano (nnn cenepno) crpant cnera
17
. V 3axapnn mecro +roro nnera sannmaer
nern (beruddim) nner, xoropt ntsnan y nccneonarene maccy ronxonann
18
.
Tax, nanpnmep, V. Maxxapn npenaraer noccranannnnart ero snauenne xax
xenrt (yellow), cpannnnax ero c neno-xenrtm (pale yellow) nnerom Ho-
anna (epo)
19
. Hpnmeuarentno, uro +ror uerneprt nner nacrontxo neoxsare-
nen, uro moxer trt nonce n ne nnerom. Tax, n pennennncxo Kausika-stra
(120, 1) ynomxnyrt uertpe cnxmennte xopont: rpn ns nnx xpacnoro, uepnoro n
enoro nnera, a uerneprax... xopomo cnoxennax (srupa)!
20

nx Orxponennx Hoanna mt npenonoxnnn, uro ent nner ram mor cnmnonn-
snponart nocrox, xpacnt mr, uepnt n nent cenep n sana (c nos-
moxno nsanmosameno). V 3axapnn, xax mt nnenn, nce nnera, xpome uepnoro,
nmemr nnte acconnannn co crpanamn cnera. Omnm ocraercx npemecrnonanne
xpacnoro nnera uepnomy n ornecenne na nocnenee mecro neonpeenennoro ne-
roro nnn nenoro, rax uro E. F. Anno nnnr sect axe rpannnonnym
cxemy
21
. Bosmoxno, pacxoxenne mexy nymx anropamn cnxsano c nannnon-
cxnm nnnxnnem na nopxox nepeuncnennx crpan cnera (npornn nnxennx connna)
y 3axapnn (cm. ntme). V Hoanna xe cneyer npenonarart otunym nx cpen-
semnomopcxnx +nnnnncrnuecxnx xyntryp nocneonarentnocrt crpan cnera (no
nnxennm connna). Ecnn yuecrt npenonoxnrentnocrt oenx nenrn]nxann, a
raxxe, no-nnnmomy, nexcnocrt camnm anropam cnmnonnuecxo cymnocrn nne-
rontx oosnauenn crpan cnera, ro namn ntnot ornocnrentno xonxperno
xonnorannn nnera n crpan cnera n Berxom n Honom 3anere npecrannxmrcx
nectma rnnorernuntmn n ena nn cnonmtmn n crponym cncremy.
B saxnmuenne nosnonm cee ntcxasart necxontxo omnx coopaxenn o cocrane
cnmnonnuecxo uernepnnt, cocroxme ns rpex n onoro +nemenra. Btme peut
mna o rpex xnnorntx n npnuncnennom x nnm (nosxe?) uenonexe, cocrannxm-
mnx sooaumpono-+opquvm uernepnny. Tontxo uro mt nnenn, uro n nnera, or-
paxammne eemoevm cnmnonnxy crpan cnera, cocroxr ns rpex asontx (uep-
nt, ent, xpacnt) n onoro ononnnrentnoro (ycnonno neroro). uacro
nneronym n sooanrponomop]nym cnmnonnxy crpan cnera ononnxmr uertpe
+nemenra nnn crnxnn; xax npannno, +ro nosyx, semnx, noa n oront. He-
rpyno samernrt, uro rax xe, xax n n nepntx nyx pxax cnmnonnuecxo xnaccn-
]nxannn, o.e+eumua cnmnonnxa xnno ntenxer rpn ocnonntx pannonpanntx
+nemenra (nosyx, semnx, noa), oannxx x nnm +nemenr nnoro xauecrna n npo-
ncxoxennx oront.
B cnyuae c xnnorntmn n +nemenramn ocoenno xpxo nnno nponcxoxenne
uernepnunocrn ns rpex neprnxantntx cnoen xocmoca (nrnna/nosyx, snept/semnx,
pta/noa) + pe]nexrnpymmn nenrp nnn ononnnrentnt unen uernepnnt
uenonex/oront. Ouennno, uro oront xnnenne n ontme crenenn npononn-
pyemoe n ynpannxemoe uenonexom, cnxsannoe c ero exrentnocrtm, nexenn nm-
manenrno npetnammee n npnpoe, xax nepnte rpn +nemenra.
Ecrt nn raxax xe nornxa n nnerono cnmnonnxe crpan cnera.
Cmem npenonoxnrt, uro nanoxenne rex nnn nntx nneron na crpant cnera mor-
no nrn rem xe nyrem, uro n n cnyuae oosnauennx nanpannenn c nomomtm
soomop]ntx n +nemenrntx cnmnonon, xoropte nepemnn n ropnsonrantnym
c]epy ns neprnxantno. C pennemnx npemen n mn]onornxx mnornx napoon
sa]nxcnponana nneronax cnmnonnxa rpexuacrno neprnxantno crpyxrypt mnpa.
Hcxox ns nannunx rpex ocnonntx nneron, apxanuecxn uenonex oosnauan, xax
npannno, Bepxnn mnp oron entm nnerom (uro coornercrnonano cnery, ncxo-
xmemy or nennoro nea); npn +rom nsnecrno, uro nepnonauantno nmenno on-
peenennx cnernt n remnt ntcrynann n nnapno onnosnnnn pyr x py-
ry nmecro enoro n uepnoro. Hnxnmm, npornnononoxnym ney uacrt nce-
nenno ecrecrnenno tno oosnauart uepno (remno) no nnery semnn n no-
nnmart no ne camy semnm nnn npn nepexoe or nonunocrn nocnpnxrnx
neprnxantnoro npocrpancrna x rponunocrn nyrem ntenennx Henrpa Hnxnn
(nosemnt) mnp. Tpern ocnonno nner, nsnecrnt pennnm, xpacnt
mor saxpennrtcx sa cpennno c]epo, nacenenno nmtmn
22
. Hsnecrno, uro n
pennem Ernnre ent nner n nsopasnrentnom ncxyccrne tn cnmnonom nx n
Bepxnero mnpa, n ro npemx xax uepnt noun n nosemnoro mnpa meprntx. B
rpysnncxo mn]onornn rpem neprnxantntm mnpam xocmoca coornercrnymr e-
nt, xpacnt n uepnt nnera
23
.
Taxnm opasom, ne nnmeno nepoxrnx, uro ananornuno onpoxntnannm neprn-
xantno ocn xoopnnar na ropnsonrant n nepenocy rpex xnnorntx nnn rpex
+nemenron na rpn crpant cnera n ropnsonrantno nnocxocrn (+ uenonex nnn
oront), raxxe n nneronax cnmnonnxa rpex crpan cnera morna sanmcrnonartcx ns
cnmnonnxn neprnxantno crpyxrypt mnpa; n xauecrne cnmnona uernepro crpa-
nt cnera nese ntcrynann xaxne-ro nropocrenennte nnera.
K cxasannomy ocraercx rontxo oannrt, uro raxo xe npnnnnn (3+1) cymecrny-
er, no-nnnmomy, n n uernepnuno coua.iuo cnmnonnxe, nmemme cnxst n co
crpanamn cnera; pennennncxoe omecrno cocroxno ns uertpex eapu (xacr),
npn +rom rpn ns nnx (paxmanon xpenon, xmarpnen noenno snarn n na-
mten cnoontx omnnnnxon) cunrannct npnnanexamnmn x naxtpox-
enntm n connantno snaunmtmn, a uerneprax nap-na mypon nenonnonpan-
ntx pemecnennnxon tna nnmena connantntx ]ynxnn, n nee nxonnn o-
nopoxennte, nnmennte nocnxmennx nmn
24
. Hanpamnnaercx, xoneuno, n ryr
ananornx c neprnxantm (neo/oxecrnennoe/paxmant, semnx/semnax
nnacrt/xmarpnn, nosemnt mnp/nnoopone semnn/xpecrtxne), a my-
pt/pemecnennnxn (xax n oront cpen +nemenron) ne nmemr cnoero mecra n nep-
rnxantno nepapxnn n cnxsant c uncro uenoneuecxo exrentnocrtm pyxoe-
nnem, pyxomecnom, pemecnom (cp. pont ornx n pasnnrnn pemecna).

1
O nntx ronxonannxx nnera xone cm., nanpnmep: Bcuuuru, 1983, 5658;
Anoxannncnc, 1993, 200202. Bcannx na enom xone otuno anneropnuecxn
rpaxryercx xax onnnernopenne ecxponno noet Hepxnn Xpncrono, na xpac-
nom snamenne xpononponnrnx, or xoroporo nocrpaaer Hepxont, na noponom
cxopt n neuant, na nenom cmeprt (nosmoxno, ronennx na xpncrnan
npn pnmcxnx nmneparopax). H. A. Moposon (Moposoe, 1907, 5255) n coorner-
crnnn co cnoe acrponornuecxo nnrepnperanne Anoxannncnca rpaxryer xone
xax nnanert (enax Rnnrep, xpacnax Mapc, remnax nennnmt n re
nn Mepxypn, nenax snonemax nnanera Carypn), a cnxmnx na nnx
ncannxon xax cosnesnx, x xoroptm npnnnxannct 30 cenrxpx 395 r. yxasan-
nte nnanert (coornercrnenno, Crpenen, Hepce, Bect n Cxopnnon). Cocrnen-
no, na raxom nonoxennn xone-nnaner n cosnesnxx-ncannxax n ocnonant ac-
rponomnuecxne pacuert Moposona, npnnemne ero x are cosannx Orxponennx
Hoanna (Tam xe, 132145). up. Fonn nnen n nepnom ncannxe nepconn]nxa-
nnm cosnesnx Htna, no nropom ent, n rpertem Becon, n uerneprom
Cxopnnona (Boll, 1914). pyrne nnrepnperannn uertpex ncannxon cm.: Zahn,
1924, 351357; Allo, A1, 92102; Kiddle, 1952; Morris, 1969; Beasley-Murray,
1974; Kraft, 1974; Mounce, 1980, 151157; The Seventh-day Adventist Bible
Commentary, 1980, 7, 776777.
2
Cp. raxoe xe mnenne: Mounce, 1980,156.
3
Cm. xpnrnuecxn annapar n: NT, 624. Hpnmeuarentno, uro nsarenn Honoro 3a-
nera, ne nnx no ncannxax cnmnont crpan cnera, npenounn urenne xymnx py-
xonnce.
4
Hoponee cm.: Michl, 1937, 8384; Rist, 1987, 412; cm. xpnrnuecxn annapar
n: NT, 623624; cnono cmorpn orcyrcrnyer n penensnn rexcra, pacnpocrpa-
nenno cnauana n Anrnoxnn, sarem n Koncranrnnonone (rax nastnaemt
Reichstext).
5
Cm.: The Seventh-day Adventist Bible Commentary, 1980, 7, 775776.
6
Cm., nanpnmep: Kraft, 1974, 125 o cnxsn uertpex xepynnmon, uertpex ncann-
xon n uertpex anrenon: In dieser Form widerholt sich nun die Vorstellung in Ge-
stalt der vier Winde; cp.: Boll, 1914, 93; Allo, 1933, 94; Morris, 1969, 113;
Beasley-Murray, 1974, 142; Pennick, 1979, 93: Perhaps the best known of Biblical
guardians [of the four directions. A. H.] are the Four Horsemen of the Apoca-
lypse, which embody the colour code which is a characteristic of directional systems
throughout the world.
7
Cm., nanpnmep: Lethaby, 1891; 1974
2
, 59; Allo, 1933, 94; Kiddle, 1952, 111 sqq.;
Bourguet, 1959, 22; Beasley, Murray, 1974, 142; Kraft, 1974, 114115; Hermann,
Cagiano di Azevedo, 1969, 415; Pennick, 1979, 93; Mounce, 1980,152; Rist, 1987,
411.
8
Kraft, 1974, 115: Die apokalyptische Reiter stehen, bevor sie aufbrechen, vor dem
Herr der Erde, wie die Thronengel, die sie heraufrufen. Man kann also schlieen, da
die Reiter auf dem Weg ber Sacharja eine ursprngliche Beziehung zu den vier
Winden haben. Cp. Gunkel, 1903, 4546 o rpannnonnocrn uertpex xonecnnn
(ncannxon) n nnecxo nnreparype: Die ltere israelitische Tradition kennt vier
Windengel, die Jahve ber die ganze Erde aussendet, und die man sich als reitende
Boten oder als vier Wagenkmpfer vorstellt; die Farben ihrer Pferde sind die Farben
der vier Himmelsgegenden.
9
Heapom ontmnncrno xpncronornuecxnx ronxonann ncannxon ycmarpnnaer
no ncannxe na enom xone camoro Xpncra, xoropt n xpncrnancrne recno cnx-
san c nocroxom (snesa na nocroxe npn ero poxennn, nosnecenne n nocrounym
cropony, nropoe npnmecrnne c +ro cropont n r. .; noponee cm.: Dlger, 1925,
156157, 173, 184, 211219; Ho-oocuuoe, 1999, 287315). a n n camom Or-
xponennn Hoanna nocrox onaaer ocoo narocrnocrtm; anrop paccxastnaer
(Orxp. 7, 2), uro on ynnen nnoro Anrena, nocxoxmero or nocroxa connna n
nmemmero neuart Fora xnnoro.
10
Cp.: Michl, 1937, 84: Fr die Wesen darf man wohl die Reihenfolge von Apk. 4,
7 annehmen.
11
H. Fypre nyrem cnoxntx conocrannenn noannono n saxapneno nnerono
cnmnonnxn npnxonr x rem xe coornercrnnxm ornocnrentno ntna n uenonexa, no
menxer mecramn nneronym n opnenrannonnym cnmnonnxy rentna n opna: renen
coornocnrcx y nero co ncannxom na xpacno noman n coornercrnyer sanay, a
open ncannxy na neno noman n coornercrnyer mry (Bourguet, 1959,
23).
12
Cp.: Heauoe, 1981,163177.
13
Heauoe, 1981,167; ram xe nnreparypa nonpoca.
14
Aeeeea, 1990,149150.
15
Cm.: Gradwohl, 1963, 5456, 95; Brenner, 1982, 5657; Meyers, Meyers, 1987,
321. Bepoxrno, re xe rpn nnera nrpann xaxym-ro pont n n nnerono cnmnonnxe
ncnama; rax, n cype 35, 25 (27) Kopana ronopnrcx: A n ropax ecrt oporn e-
nte, xpacnte pasnnuntx nneron, n noponte uepnte. H cpen nme, n xn-
norntx, n cxora pasnnunte nnera (cp. 16, 13; nepeno H. R. Kpauxoncxoro).
Kax nnnm, sect peut ner o rex xe rpex nnerax ocnonnoro rpeyrontnnxa
xpacnom, enom n uepnom (cp.: Heauoe, 1981, 176).
16
Cm.: Mengis, 1929/1930,11901192; Cese, 1973, 3334.
17
Cp.: Meyers, Meyers, 1987, 321: There is no universal fourth color, and the ap-
pearance of yellow or green as a fourth category in Hebrew apparently takes
place sometime during the sixth century; cp. raxxe o xenro-senenom (gelbgrne)
nnere xax onpeennnmemcx pantme, uem xenrt n senent n orentnocrn: Men-
gis, 1929/1930, 1190.
18
Cm. nopono: Meyers, Meyers, 1987, 321.
19
McHardy, 1968,174179.
20
Gonda, 1980,47.
21
Allo, 1933, 94: La couleur des chevaux [chez Jean. A. H.], et l'ordre dans le-
quel ils sont mentionres, montre une reelle dependance vis--vis de ce prophete [Za-
charie. A. H.], ou d'un schema traditionel, qui aurait egalement servi aux deux vi-
sions. Le rouge precede le noire; le quatrieme rang est occupe, il est vrai, chez Za-
charie, par les chevaux pies (aoikioi, uoi), chez Jean par un cheval dune couleur
indecise et sinistre, epo; cp.: Bourguet, 1959, 2223.
22
Heapom nmx nnecxoro nepnouenonexa Aama ntnoxr ns p,-enp. xopne
co snauennxmn semnx n/nnn xpacnt.
23
Cm.: Oravpu, Cvpev.aose, 1980, 603.
24
Cm.: Tonopoe, Bapna, 1980, 216.
Buec1o saknmueuun:
Cuuu ynon, u enm open, u qopenu sono1an...
Hrax, moxno, xax xaxercx, ronopnrt o cneax, nepexnrxax n nnecxo rpan-
nnn cymecrnonanme xora-ro sooanrpono-mop]no n nnerono cnmnonnxn
crpan cnera, xapaxrepno nx mnornx apxanuecxnx napoon mnpa. Koneuno, +ra
cnmnonnxa pano nonyuana nepencronxonanne, xax mt nnenn yxe n nyancrcxo
n pannexpncrnancxo +xserernxe, a n camn Hesexnnnt n 3axapnx, ne ronopx yxe
o nx npoonxarene Hoanne Forocnone, cxopee ncero npnanann nnerono n soo-
anrponop]non cnmnonnxe pyroe snauenne
1
, no ocnona, na xoropym +rn nonte
snauennx naxnatnannct, necomnenno, nmena cnonm nponcxoxennem cnmnonn-
xy crpan cnera
2
. Hpnmeuarentno, uro n onom ns xympancxnx rexcron ox. cepe-
nnt I n. n. +. (n rax nastnaemo Anrentcxo cnyxe, nemepa 4
3
) nccneona-
renn ycmarpnnamr coennenne mornnon nnennx Hesexnnnx (xepynnmt, necy-
mne rpon merkbh Iocnoa) n uertpex nerpon (ruhot), oesxammnx na
xonecnnnax (markabot) ncm semnm
4
.
* * *
Fnnecxne rexcrt, a ocoenno nnennx Hesexnnnx n Hoanna Forocnona, yxr
]anrasnm n noxnonnxmr na rnopuecrno mnorne noxonennx xyoxnnxon n no-
+ron.
Hnrepecnte acconnannn c soomop]no n nnerono cnmnonnxo Fnnnn coep-
xarcx n rexcrax nonynxpntx necen namnx conpemennnxon Bv.ama Orvoraei
n Bopuca Ipeoeuuuroea.
3namennrax Ipysnncxax necnx Oxyxant saxanunnaercx cnonamn:
H xora saxnynrcx saxar,
no yrnam sanerax,
nycrt onxrt n onxrt npeo mnom nntnyr naxny
cnnn ynon,
n ent open,
n ]opent sonorax...
A nnaue sauem
na semne +ro neuno xnny?
Kax mt nnnm, Oxyxana nepoxrno, nnrynrnnno nspan npannntntx
xnnorntx nx cnmnonnuecxoro noxasa ncero mnpa (nrnna, nasemnoe xnnornoe
n pta), nnera xe (cnnn, ent n sonoro), yyun camn no cee nectma nne-
uarnxmmnmn n +crernuecxn rountmn, ne orneuamr otunomy naopy nneron,
cnmnonnsnpymmnx crpant cnera. Koneuno, ena nn no+r cnennantno yman o
+rom, xorx xocmnuecxne mornnt n ero necne, necomnenno, npncyrcrnymr: napt
neecnt (cp. xne n oxpyxennn uertpex xnnorntx y Hesexnnnx n Hoanna
Forocnona), neunax semnx, saxar (= cmeprt?), nerammn no (uertpem?) yr-
nam (= crpanam cnera?). B +ro cnmnonnuecxo xnaccn]nxannn orcyrcrnyer ue-
nonex (anren), xoroptm, nnpouem, moxer trt cam anrop.
uro xe xacaercx nneron, ro neocrammne n nnrnponannom rexcre uepnt n
xpacnt nnera (basic colors) ncnontsonant Oxyxano n npetyme crpo]e
xax pas nx xapaxrepncrnxn nme (B remno-xpacnom cnoem yer nert nx me-
nx mox ann, //n uepno-enom cnoem npexnonm nepe nem rnany...). Taxnm o-
pasom, Oxyxane ocrananoct ne rax mnoro nnerontx nosmoxnocre nx xapaxre-
pncrnxn rpex xnnorntx.
B ornnune or rexcra Oxyxant n necne Iopo sonoro, xc ropym noer Fopnc
Ipeenmnxon n rexcr xoropo npnnanexnr A. Xnocrenxo, nnecxne pemn-
nncnennnn onee xnnte.
Ha neom ronytm ecrt ropo sonoro c npospauntmn noporamn n xpxom snes-
o.
A n ropoe rom ca, nce rpant a nnert, rynxmr ram xnnornte nennanno xpa-
ct.
Ono, xax xenrt ornerpnnt nen, pyroe non, ncnonnennt oue, C nnmn
sonoro open neecnt, ue rax cneren nsop nesatnaemt.
B necne xnno peut ner o pae nnn, nosmoxno, o neantno Heecnom Hepycann-
me (Ipeenmnxon, orxox or rexcra opnrnna na, noer Hoo neom ronytm...,
uro necxontxo saremnxer pa cxym noxannsannm sonororo ropoa). Xnnornte,
pasrynnnam mne no nnerymemy cay, mornn t trt npocro nacentnnxam pax,
ecnn t ne nx nesexnnnencxo-noannon noop nen, rene (non) n open, npn
+rom non oxastnaercx ncnonnenntm oue (npxmax nnrara ns nnenn Hesexnn-
nx n Hoanna). Hneronax xa paxrepncrnxa +rnx xnnorntx (xenrt nen n sono-
ro open, xax n y Oxyxant, nmeer, no-nnnmomy, uncro +crernuecxn ]ynxnnn.
Mt nnnm, raxnm opasom, xax conpemennte no+rt ntramrcx omtcnnrt nne-
ronym cnmnonnxy soomop]ntx opason Hesexnnn n Hoanna Forocnona, orcyrcr-
nymmym n peantntx rexcrax n noccranannnnaemym namn no xpynnnam n orent-
ntm namexam.
Cnucok cokpameuu
BB Bnsanrncxn npemennnx. Mocxna
BH Becrnnx penne ncropnn. Mocxna
MHM Mn]t napoon mnpa. 3nnnxnonenx n
2-x romax. M., 19801982
uOHP urennx n nmneparopcxom omecrne ncropnn n pennocre Poccn-
cxnx npn Mocxoncxom ynnnepcnrere. Mocxna
AA Apocalypses apocryphae / Ed. C. Tischen-
dorf. Lipsiae, 1866
BH Biblia Hebraica / Ed. R.Kittel. 13 ed.
Stuttgart, 1962
BT Der Babylonische Talmud / Hrsg. von
L. Goldschmidt. 19. Haag, 1933 1935
CCL Corpus Christianorum. Series Latina.
Turnhout
CSELCorpus scriptorum ecclesiasticorum Latino-
rum. Wien
CT Cuneiform Texts from Babylonian Tablets
in the British Museum. London
GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei Jahrhunderten. Leip-
zig; Berlin
KB Keilschrifturkunden aus Boghaski. Berlin
LThKLexikon fur Theologie und Kirche. Freiburg
LXX Septuaginta. Id est Vetus Testamentum graece luxta LXX inrepretes / Ed. A.
Rahlfs. Stuttgart, 1979
NT Novum Testamentum. Graece et Latine /
Ed. E. Nestle. 22 ed. London, 1969
OTP The Old Testament Pseudepigrapha / Ed.
J. H. Chalesworth. I. London, 1983
Ru1epa1ypa
Aeeeea P. A. Crpant n napot: Hponcxoxenne nasnann. M., 1990
A.erceeuro H. A. Hpecrannenne xeron o mnpe // Hpnpoa n ueno nex n pennrnos-
ntx npecrannennxx napoon Cnnpn n Cenepa. H., 197( C. 72103
Anoxannncnc n ncronxonannn n nasnarentnom urennn / Coci M. Fapcon. M.,
1993
Anoxpn]t penne Pycn. Texcrt n nccneonannx. M., 1997
Aqauacieea B. K. Bymepo-axxacxax mn]onornx // MHM. 1 1982. C. 647653
Baor E. A. V. Hyremecrnne ymn n napcrne meprntx. Ernnercxa xnnra Mepr-
ntx. M., 1995
Bupvuu, Aov Pexau. Hnnx. M., 1995
Bau-oep-Bapoeu B. Hpoyxammaxcx nayxa. II. Poxenne acrpono mnn. M., 1991
Bau oep H.ac . 3anper na nsopaxennx n monorencrnuecxnx penn rnxx // BH.
1996. 2. C. 123143
Be.era H. H. stuecxax cnmnonnxa cnanxncxnx apxanuecxnx pn ryanon. M.,
1978
I.aeo.ee A. Berxosanernoe nnecxoe yuenne o Anrenax (Ont nnecxo-
orocnoncxoro nccneonannx). Knen, 1900
I.vooroecru H. H. Pyccxax orocnoncxax nayxa n ee ncropnuecxo1 pasnnrnn n
nonemem cocroxnnn. Bapmana, 1928 (penpnnr: Mocxne 1992)
Io.au A. Mn] n cnmnon. M., 1993
rarcou T. H. yxn-xpannrenn semnn n Xemcxpnnrne Cnop pn Crypnyco-
na // Hepxonnax apxeonornx. Btn. 4. Marepnant Bropo Bcepoccncxo nepxon-
no-apxeonornuecxo xon]epennnn, nocnxmenno 150-nernm co nx poxennx H.
B. Hoxponcxoro. CH., 1998. C 9599
Eecmroe B. B. Mn]onornx xnracxoro neonnra no marepnanam poc nnce na xe-
pamnxe xyntrypt xnmao. Honocnnpcx, 1988
vroecra H. H. Fypxrcxax mn]onornx n ee monrontcxne napannen // Cnmnonnxa
xyntron n pnryanon napoon sapyexno Asnn. M 1980. C. 92116
Heauoe B:ec.ae. nonnc n npanonncncrno. CH., 1994
PGPatrologiae cursus completus. Series Graeca
/ Ed. J.-P. Migne PGM Papyri Graecae Magicae / Ed. K. Preisen-
danz. Bd. 12. Leipzig; Berlin, 1928
1931 (1. Bd. 2. Aufl. Stuttgart, 1973) PL Patrologiae cursus completus. Series
Latina
/Ed. J.-P. Migne RAC Reallexikon fr Antike und Christentum.
Stuttgart RGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart.
3. Ausg. Tbingen
SCSources chretiennes. Paris
Vulg. Biblia Sacra Vulgatae editionis. Venetiis, 1732
Heauoe B:. Bc. uer n neuer: Acnmmerpnx mosra n snaxontx cncrem. M., 1978
Heauoe B:. Bc. Hneronax cnmnonnxa n reorpa]nuecxnx nasnannxx n cnere an-
ntx rnnonornn: K nasnannm Fenopyccnn // Fanro-cnanxncxne nccneonannx.
1980. M., 1981. C. 163177
Hnynsm. xannsm. Cnxxnsm. Cnonapt. M., 1996
Hcmo:uuroe M. Mnnmax sanncnmocrt nnecxoro nepoyuennx or pennrnn 3o-
poacrpa. Kasant, 1897
Kooapreecru A. U. Hcrounnxoneuecxne nponemt pannexpncrnancxo nnre-
parypt. M., 1985
Koueeu: H. P. Kopecxax mn]onornx // MHM. 2. 1982. C. 411412
Kv.e+suu B. M. uenonex n npnpoa n neponannxx xanron. Tomcx, 1984
Huceeu: H. C. Moennponanne mnpa n xnracxo mn]onornn n yuenne o nxrn
+nemenrax // Teopernuecxne nponemt nocrountx nnrepa-ryp. M., 1969. C.
262268
Hvriuoe A. E. Hcroxn ao: pennexnracxn mn]. M., 1992
Hvuuuroea A. B. Cenep n mr n npecrannennxx nnonpancxnx n ]nnno-yropcxnx
napoon // Iymannrapnax nayxa n Poccnn: Copocon-cxne naypeart. unnonornx,
nnreparyponeenne, xyntryponornx, nnnrnncrnxa, ncxyccrnosnanne. M., 1996. C.
253259
Me.ax M. B. Bnenne Hesexnnnx // MHM. 1.1980. C. 481482
Me.emuucru E. M. Ho+rnxa mn]a M., 1976
Meuepcru H. A. K ncropnn rexcra cnanxncxo xnnrn Enoxa. (Cnet namxrnn-
xon Kympana n nnsanrncxo n crapocnanxncxo nnreparype) // BB. 24.1964. C.
91108
Meuepcru H. A. K nonpocy o ncrounnxax cnanxncxo xnnrn Enoxa // Kparxne
coomennx Hncrnryra napoon Asnn. 86. Hcropnx n ]nnonornx Fnnxnero Boc-
roxa. Cemnronornx. M., 1965. C. 7278
Mnamax 3a. H., 1970
Moposoe H. A. Orxponenne n rpose n ype. Hcropnx nosnnxnonennx Anoxannncn-
ca. M., 1907
Hano.icrux B. B. pennemne +rant nponcxoxennx napoon ypantcxo xstxo-
no cemtn: annte mn]onornuecxo pexoncrpyxnnn: (Hpaypant-cxn xocmoro-
nnuecxn mn]). Anrope]. oxr. ncc. Hxencx, 1992
Oravpu I. A., Cvpev.aose H. K. Mn]onornx xanxaso-nepncxnx napoon //
MHM. 1.1980. 603607
Onneuxe+ A. pennxx Meconoramnx. Hoprper nornme nnnnnnsannn. 2-e ns.
M., 1990
Hempv xuu B. B. Horpeantnax natx nnxnnron n xopant meprntx y napoon
Oxeannn n Hnonesnn: (Ontr cpannnrentnoro anannsa) // Cnmnonnxa xyntron n
pnryanon napoon sapyexno Asnn. M., 1980. C. 7991
Hooocuuoe A. B. Opnenrannx no crpanam cnera n pennnx xyntrypax xax oexr
ncropnxo-anrpononornuecxoro nccneonannx // Oncce. uenonex n ncropnn.
Kaprnna mnpa n naponom n yuenom cosnannn. 1994. M., 1994. C. 3753
Hooocuuoe A. B. K nnrepnperannn cnmnonon enanrenncron // Hepxonnax apxeo-
nornx. Btn. 4. Marepnant Bropo Bcepoccncxo nepxon-no-apxeonornuecxo
xon]epennnn, nocnxmenno 150-nernm co nx poxennx H. B. Hoxponcxoro.
CH., 1998. C. 256258
Hooocuuoe A. B. EX ORIENTE LUX! Opnenrannx no crpanam cnera n apxanue-
cxnx xyntrypax Enpasnn. M., 1999
Horpoecru H. B. Hexnnn no nepxonno apxeonornn. CH., 1891
Honont-Byx. Poocnonnax nnatx Toronnxanana. M.; H., 1959 (penpnnr: Mocx-
na, 1993)
Hopqupiee H. B. Anoxpn]nuecxne cxasannx o nerxosanerntx nnnax n cotrnxx.
Ho pyxonncxm Cononenxo nnnorexn. CH., 1877
Hopqupiee H. B. Anoxpn]nuecxne cxasannx o nonosanerntx nnnax n cotrnxx.
Ho pyxonncxm Cononenxo nnnorexn. CH., 1890
Hporoqieea E.. Crapte npecrannennx centxynon o mnpe // Hpnpoa n uenonex
n pennrnosntx npecrannennxx napoon Cnnpn n Cenepa. H., 1976. C. 106-126
Hinuu A. H. Hoxnte n orpeuennte xnnrn pyccxo crapnnt. CH., 1862 (Hamxr-
nnxn crapnnno pyccxo nnreparypt. Btn. 3)
Paeecru . C. Moent mnpa cxn]cxo xyntrypt. Hponemt mnponosspennx
npanoxstuntx napoon enpasncxnx crene I rtcxuenernx o n. +. M., 1985
Puqmuu B. H. Cmant-y // MHM. 2.1982. C. 481
Puqmuu B. H. Hsm rxnt // MHM. 2.1982. C. 619
Poroecmeeucru A. H. Bnenne Cn. npopoxa Hesexnnnx na pexe Xonap // Xpn-
crnancxoe urenne. I. M., 1895
Pioaroe B. A. stuecrno pennnx cnanxn. M., 1981.
Ce+era E. C. Anrponomop]nte n soomop]nte cnmnont n uertpex-n noctmn-
unenntx moenxx mnpa // Tpyt no snaxontm cncremam. 5. Tapry, 1971. C. 92
119
Craoa..auoeu: M. Hepnax rnana xnnrn npopoxa Hesexnnnx. Ontr nsxcnennx.
Mapnynont, 1904
C+aeuua E. B. Hcroxn n ]opmnponanne npecrannenn o nape emonon n mann-
xecxo pennrnn // BH. 1993.1 C. 4058
Cuoppu Cmvp.vcou. Kpyr 3emno. M., 1980
Coro.oe M. H. Marepnant n samerxn no crapnnno cnanxncxo nnreparype. Bt-
nycx Tpern. VII. Cnanxncxax Knnra Enoxa. II. Texcr c narnncxnm nepenoom.
M., 1899 (uOHP, 4)
Coro.oe M. H. Marepnant n samerxn no crapnnno cnanxncxo nnreparype. Bt-
nycx Tpern. VII. Cnanxncxax Knnra Enoxa Hpanenoro. Texcrt, narnncxn ne-
peno n nccneonanne. Hocmeprnt rpy anropa npnroronnn x nsannm M. Cne-
pancxn. M., 1910 (uOHP, 4)
Crapmax 3a // Feonynt]. Crapmax 3a. Hecnt o Hnenynrax. M.. 1975
Ci:ee H. H. Kommenrapn n xn.: Paui Ko. Mn]t pennero Knrax. Hs. 2-e,
ncnp. n ononn. M., 1987
Tepeouxuu H. M. Caxpantnax reorpa]nx Pyccxoro Cenepa (Pennrnosno-
mn]onornuecxoe npocrpancrno cenepnopyccxo xyntrypt). Apxanrentcx, 1993
Tuxoupaeoe H. C. Hamxrnnxn orpeuenno pyccxo nnreparypt. T. 12. CH.,
1863
Tuxoupaeoe H. C. Orpeuennte xnnrn penne Poccnn // Ou re. Counnennx. T. I.
M., 1898. C. 127255
Tonopoe B. //. K nponcxoxennm nexoroptx no+rnuecxnx cnmnonon (naneonnrn-
uecxax +noxa) // Pannne ]opmt ncxyccrna. M., 1972. C. 77103
Tonopoe B. H. Bapna // MHM. 1.1980. C. 216
Tonopoe B. H. peno mnponoe // MHM. 1.1980. C. 398406
Tonopoe B. H. Xnnornte // MHM. 1.1980. C. 440449
Pue K. I. Hcnxonornx n pennrnx // On re. Apxernn n cnmnon. M., 1991. C.
129202
Pueepoe H. Fnnecxn xapaxrep nnennx npopoxa Hesexnnnx, onnctnaemoro n
IIII rnanax ero xnnrn // urennx n omecrne nmnrene yxonnoro npocneme-
nnx. M., 1884
Buuuua J. M. uopmnponanne n pasnnrne pennexnracxo mn]onornn. M., 1984
Bcuuuru I. H. Cnmnonnxa Anoxannncnca. Can upannncxo, 1983
Bu+upcru A. H. Anoxpn]t n nerent. K ncropnn anoxpn]on, neren n nox-
ntx monnrn n mxnocnanxncxo nnctmennocrn. Btn. 1. Hr., 1915
Bu+upcru A. H. Fnnnorpa]nuecxn osop anoxpn]on n mxnocnanxncxo n
pyccxo nnctmennocrn (Cnncxn namxrnnxon). Btn. I. Anoxpn]t nerxosanernte.
Hr., 1921
Albright W.F. What Were the Cherubim? // The Biblical Archaeologist. 1.1938. P.
13
Allo E.-B. Saint Jean. L'Apocalypse. Paris, 1933
Almquist B. Nrron niddiktning. B. I. Nid mot furstar. Stockholm, 1965.
Amsler S. in: Commentaire de l'Ancien Testament. XIC. Neuchtel; Paris, 1981
Andreas F. C, Hennig W.B. Mitteliranische Manichaica aus Chine-sisch-Turkestan. I
// Acta Iranica. 1. Leiden, 1974. S. 148
Der Babylonische Talmud / L.Goldschmidt. Bd. IIX. Haag, 19331935
Beasley-Murray G. R. The Book of Revelation. London, 1974 (New Century Bible)
Beck M.-D. [Art.] Evangelistensymbole // RGG. 2. 1958. Sp. 796797
Beek M. A. Bildatlas der assyrisch-babylonischen Kultur. Gtersloh, 1961
Bethy E. Die Bezeichnungen fr Himmelsrichtungen in den finnisch-ugrischen
Sprachen. Bloomington (Ind.); The Hague, 1967 (Indiana University Publications.
Uralic and Altaic Series. 84)
Berlin B., Kay P. Basic Color Terms: Their Universality and Evolution. Berkeley and
Los Angeles, 1969
Bernoulli R. Zur Symbolik geometrischen Figuren und Zahlen // Era-nos-Jahrbuch.
1934. Zrich, 1935. S. 369415
Die Bibel. Die heilige Schrift des alten und neuen Bundes. Deutsche Ausgabe mit
den Erluterungen der Jerusalimer Bibel / Hrsg. von Diego Arenhoevel, Alfons De-
issler, Anton Vgtle. Freiburg; Basel; Wien, 1968
Biz M. Die Nachtgeschichte des Sacharja. Neukirchen, 1964 (Biblische Studien, 42)
Billerbeck P. Die Bcher des Neuen Testaments und die Offenbarung Johannis. Er-
lut. aus Talmud und Midrasch. 5. Aufl. Mnchen, 1969
Boll Fr. Aus der Offenbarung Johannis. Hellenistische Studien zum Weltbild der
Apokalypse. Leipzig, Berlin, 1914
Boll Fr. Die Sonne im Glauben und in der Weltanschauung der alten Vlker. Stutt-
gart, 1922 (= Idem. Kleine Schriften zur Sternkunde des Altertums. Leipzig, 1950, S.
81-98)
Boll Fr. Ostasiatische Tierzyklus im Hellenismus // Idem. Kleine Schriften zur
Sternkunde des Altertums. Leipzig, 1950. S. 99114
Boll Fr., Bezold C. Sternglaube und Sterndeutung. Die Geschichte und das Wesen
der Astrologie. Leipzig, 1918
Bttrich Chr. Adam als Mikrokosmos. Eine Untersuchung zum sla-vischen Heno-
chbuch. Frankfurt am Main u.a. 1995 (Judentum und Umwelt, 59)
Bttrich Chr. Das slavische Henochbuch. Gtersloh, 1996 (Jdische Schriften aus
hellenisch-rmischer Zeit, V, 7)
Bourguet P. Les symboles des quatre Evangelistes ou l'enigme des quatre etres
vivants de I Apocalypse dans l'iconographie chretienne // La revue reformee.
10.1959. P. 325
Brenner A. Colour Terms in the Old Testament. Sheffield, 1982 (Journal for the
Study of the Old Testament. Supplement Series. 21)
Busink Th.A. Der Tempel von Jerusalem von Salomo bis Herodes. Eine archeolo-
gisch-historische Studie unter Bercksichtigung des westsemitischen Tempelbaus. I.
Der Tempel Salomos. Leiden, 1970; II. Von Ezechiel bis Middot. Leiden, 1980
Carrington P/i. Astral Mythology in the Revelation // Anglican Theological Review.
13. New York, 1931. P. 289305
The Catholic Encyclopedia. London, 1929
Chantraine P. Dictionnaire etymologique de la langue grecque. Histoire des mots. I.
Paris, 1983
Collon D. Ancient Near Eastern Art. London, 1995
Cooke G.A. A Critical and Exegetical Commentary on the Book of Ezekiel. Edin-
burgh, 1960
Crozet R. Les premieres representations anthropo-zoomorphiques des evangelistes
(VI
e
IX
e
siecles) // Etudes merovingiennes 1952. Paris, 1953. P. 5363
Dhnhardt O. Natursagen. Eine Sammlung naturdeutender Sagen, Mrchen, Fabeln
und Legenden. Bd. I. Sagen zum Alten Testament. Leipzig; Berlin, 1907
Derchain Ph. Hathor quadrifrons. Recherches sur la syntaxe d'un mythe egyptien. Is-
tambul, 1972
Dessenne A. Le sphinx, etude iconographique. I. Des origines la fin de second mil-
lenaire. Paris, 1957
Dhorme P., Vincent L.H. Les Cherubins // Revue Biblique. 35. Paris, 1926. P. 328
358; 481-495
Dlger F. }. Sol salutis. Gebet und Gesang im christlichen Altertum mit besonderer
Rcksicht auf die Ostung in Gebet und Liturgie. 2. Ausg. Mnster i. W., 1925 (Li-
turgiegeschichtliche Forschungen, IV, V)
Dlger F. f. Die Sonne der Gerechtigkeit und der Schwarze: Eine religionsgeschich-
tliche Studie zum Taufgelbnis. 3. Aufl. Mnster, 1971
Dombart Th. Der babylonische Turm. Leipzig, 1930 (Der alte Orient, 29,2)
Duhm B. Anmerkungen zu den Zwlf Propheten. Giessen, 1911
Durkheim ., Mauss M. Primitive Classification. Chicago, 1963
Drr L. Ezechiels Vision von der Erscheinung Gottes (Ez. c 1 u. 10) im Lichte der
vorderasiatischen Altertumskunde. Mnster i. W., 1917
Eichrodt W. Der Prophet Hesekiel. Bd. 12. bersetzung und Kommentar. Gttin-
gen, 19591966 (Das Alte Testament deutsch, 22.12)
Einar Ot. Sveinsson. Landvaettasagan // Minjar og menntir. Reykjavik, 1976. Bis.
117-129
Ellis L. B. The Animal Symbols of the Evangelists // Ancient Egypt. London; New
York, 1930. P. 109118
Erman A. Die Religion der gypter. Ihr Werden und Vergehen in vier Jahrtausenden.
Berlin, 1904

Evans J.M. Microcosmic Adam // Medium Aevum. 35. Oxford, 1966. P. 3842
Fohrer C. Ezechiel. Tbingen, 1955 (Handbuch zum Alten Testament, 1,13)
Frster M. Adams Erschaffung und Namengebung: Ein lateinisches Fragment des s.
g. slawischen Henoch // Archiv fr Religionswissenschaft. 11. Leipzig, 1908. S.
477529 (Nachdruck: Vaduz, 1965)
Fuhs H.F. Ezechiel 124. Wrzburg, 1984 (Die Neue Echter Bibel: Kommentar
zum alten Testament, 7)
Cese H. Anfang und Ende der Apokalyptik, dargestellt am Sacha-rjabuch //
Zeitschrift fr Theologie und Kirche. 70 Jahrg. Tbingen, 1973, Ht. 1. S. 20-49
Conda J. Vedic Ritual: The Non-Solemn Rites. Leiden; Kln, 1980 (Handbuch der
Orientalistik, 2. 4. 1)
Gradwohl R. Die Farben im Alten Testament. Berlin, 1963 (Beihefte zur Zeitschrift
fr die alttestamentliche Wissenschaft, 53)
Graf Reventlov H. Die Propheten Haggai, Sacharja und Maleachi. 9. Aufl. Gttingen,
1993
Greenberg M. Ezekiel 120. A New Translation with Introduction and Commen-
tary. New York, 1983 (The Anchor Bible)
Gremann H. Altorientalische Bilder zum Alten Testament. Berlin; Leipzig, 1927
Grooth M. de. Moorsei P. van. The Lion, the Calf, The Man and the Eagle in Early
Christian and Coptic Art // Bulletin Antieke Beschaving. 52/53.1977/1978. P. 233 ff.
Grotius H. Annotationes in Vetus Testamentum. Halle, 1776
Gunkel H. Zum religionsgeschichtlichen Verstndnis des Neuen Testaments. Gttin-
gen, 1903; 2. Aufl. 1910 (Forschungen zur Religion und Literatur des Alten und
Neuen Testaments, I, 1)
Gutbub A. Die vier Winde im Tempel von Kom Ombo (Obergypten) // Keel O.
Jahwe-Visionen und Siegelkunst. Stuttgart, 1977. S. 328353
Halperin D. The Faces of Chariot. Early Jewish Responses to Ezekiel's Vision. T-
bingen, 1988
Hebrans L. De visionibus Ezechielis prophetae. Cpp. IX // Revue biblique. 3. Pa-
ris, 1894. P. 586604
Heinisch P. Das Buch Ezechiel. Bonn, 1923 (Die heilige Schrift des Alten Testa-
ments, 8, 1)
Henning R. Les grandes enigmes de l'univers. Paris, 1957
Hermann A., Cagiano di Azevedo M. Farbe // RAC. 8. 1969. S. 358447
Herrmann f. Ezechielstudien. Leipzig, 1908 (Beitrge zur Wissenschaft vom Alten
Testament, 2)
Hollnder H. Kosmische Bedeutung und rumliche Struktur frhmittelalterlicher
Evangelistenbilder // Kunstchronik. 19. Hft. 10. Nrnberg, 1966. S. 314315
Hlscher C. Hesekiel, der Dichter und das Buch. Giessen, 1924 (Beihefte zur
Zeitschrift fr die alttestamentliche Wissenschaft, 39)
Horst F. Sacharja // Robinson Th. H., Horst F. Die Zwlf Kleinen Propheten. Tbin-
gen, 1938 (Handbuch zum Alten Testament, 1,14)
Hunger H. [Art.] Evangelisten // Reallexikon zur byzantinischen Kunst. Bd. 2. Stutt-
gart, 1871. S. 452484
Jeremias A. Babylonisches im Neuen Testament. Leipzig, 1905
Jeremias A. Sterne // Ausfhrliches Lexikon der griechischen und rmischen My-
thologie / Hrsg. von W.H.Rscher. Leipzig, 1915. Bd. IV. S. 14271500
Jeremias A. Das Alte Testament im Lichte des Alten Orients. 4. Aufl. Leipzig, 1930
Jon Johannesson. Islendinga saga. I. Reykjavik, 1956
Jon Johannesson. A History of the Old Icelandic Commonwealth. Islendinga saga.
Manitoba, 1974
Jung C. G. Mandala. Bilder aus dem Unbewuten. 2. Aufl. Freiburg i. Br., 1977
Karge P. Babylonisches im Neuen Testament. Mnster in Westf., 1913
Keel O. Jahwe-Visionen und Siegelkunst. Stuttgart, 1977 (Stuttgarter Bibelstudien,
84/85)
Kiddle M. The Revelation of St. John. London, 1952
King D. A. Astronomical Alignments in Medieval Islamic Architecture // Ethno-
astronomy and Archaeoastronomy in the American Tropics. New York, 1982. P.
303312
Kluge F. Etymologisches Wrterbuch der deutschen Sprache. 19. Aufl. Berlin, 1963
Kmoska M. Kerub und kurib // Biblische Zeitschrift. 11. Jahrg. Freiburg i. Br., 1913.
S. 225234
Knabenbauer I. Commentarius in Ezechielem prophetam. Parisiis, 1890
Kohut A. ber die jdische Angelologie und Dmonologie in ihrer Abhngigkeit von
Parsismus. Leipzig, 1866 (Abhandlungen fr die Kunde des Morgenlandes, 4. 3)
Kraetzschmar R. Das Buch Ezechiel. Gttingen, 1900 (Handkommentar zum Alten
Testament, III. 3.1)
Kraft H. Die Offenbarung des Johannes. Tbingen, 1974
Landersdorf er S. Der BAAH TETP AMOP4OL und die Kerube des Ezechiel. Pad-
erborn, 1918 (Studien zur Geschichte und Kultur des Altertums, 9, 3)
Landsberger F. The Origin of the Winged Angel in Jewish Art // Hebrew Union Col-
lege Annual. 20. Cincinatti, 1947. P. 227254
Lauha A. ZAPHON. Der Norden und die Nordvlker im Alten Testament. Helsinki,
1943
Lehmann K. The Dome of Heaven // The Art Bulletin. 27. New York, 1945. P. 127
Lethaby W. Architecture, Mysticism and Myth. London, 1891 (Repr. 1974)
Ludat H. Farbenbezeichnungen in Vlkernamen: Ein Beitrag zu asiatisch-
osteuropischen Kulturbeziehungen // Saeculum. 4. Mnchen, 1953. S. 138155
Lugt F. Man and Angel // Gazette des beaux-arts. 25. Paris, 1944. P. 265282;
321346
Marti K. Das Dodekapropheton. Tbingen, 1904 (Kurzer Handkommentar zum Al-
ten Testament)
Mason R. The Books of Haggai, Zechariah and Malachi. Cambridge, 1977 (The
Cambridge Bible Commentary)
Matthias Prdarson. Pjomenjasafn Islands. Leiarvisir. Reykjavik, 1914
Maurmann B. Die Himmelsrichtungen im Weltbild des Mittelalters. Mnchen, 1976
May H.G. in: The Interpreters Bible in Twelve Volumes. Vol. VI. Nashville, 1987
McHardy W. D. The Horses in Zechariah // Beihefte zur Zeitschrift fr die Alttesta-
mentliche Wissenschaft. 103. Berlin, 1968. S. 174179
Mengis C. Farbe // Handwrterbuch des deutschen Aberglaubens. 2. Berlin, Leipzig,
1929/1930. S. 11901192
Merkelbach R. Mithras. Knigstein/Ts., 1984
Meyers C.L., Meyers E.M. Haggai, Zechariah 18. A New Translation with Intro-
duction and Commentary. New York, 1987 (The Anchor Bible)
Michl J. Die Engelvorstellungen in der Apokalypse des hl. Johannes. T. 1. Die Engel
um Gott. Mnchen, 1937
Michl J. Engel // RAC. 5.1960. Sp. 54-258
Mitchel H. C. A Critical and Exegetical Commentary on Haggai, Zechariah, Malachi
and Jonah. Edinburgh, 1951
Moock W. Zu Geh Offb 4, 611 // Theologie und Glaube. 28. Paderborn, 1936. S.
609612
Morris L. The Revelation of St. John. Grand Rapids, 1969 (The Tyndale New Tes-
tament Commentaries)
Mounce R. H. The Book of Revelation. Crand Rapids, 1980 (The New International
Commentary on the New Testament)
Neu W. Das Buch Ezechiel in Theologie und Kunst bis zum Ende des XII. Jahrhun-
derts. Mnster in Westf., 1912
Nilgen U. [Art.] Evangelistensymbole // Reallexikon zur deutschen Kunstgeschichte.
Bd. 6. Mnchen, 1973. Sp. 517572
Nougayrol J. Les quatre vents // Revue d'assyriologie et d'archeologie Orientale. 60.
Paris, 1966. P. 7274
Parrot A. Le Musee du Louvre et la Bible. Neuchtel; Paris, 1957
Pauli L. Quellen zur keltischen Religionsgeschichte: Ein berblick zum Vergleich //
Germanische Religionsgeschichte. Quellen und Quellenprobleme / Hrsg. von
H.Beck, D. Ellmers, K.Schier. Berlin; New York, 1992. S. 118144
Pennick N. The Ancient Science of Geomancy: Man in Harmony with the Earth.
London, 1979
Philonenko-Sayar B., Philonenko M. Die Apokalypse Abrahams. Gii-tersloh, 1982
(Jdische Schriften aus hellenisch-rmischer Zeit, V, 5)
Podossinov A. Himmelsrichtung (kultische) // RAC. 15. 1991. S. 233286
Pritchard J.B. The Ancient Near East in Pictures relating to the Old Testament. 2nd
ed. Princeton, 1969
Raff Th. Die Ikonographie der mittelalterlichen Windpersonifikationen // Aachener
Kunstbltter des Museumsvereins. 48. 1. Kln, 1978/1979. S. 71218
Reiner E. Fortune-Telling in Mesopotamia // Journal of Near Eastern Studies.
19.1960. P. 2335
Richter ]. Sacred Geography of the Ancient Greeks: Astrological Symbolism in Art,
Architecture, and Landscape. Albany, 1994 (I
er
ed. Paris, 1983)
Rignell L.C. Die Nachtgeschichte des Sacharja. Eine exegetische Stu-die. Lund, 1950
Ringgren H. Israelitische Religion. Stuttgart, 1963 (Die Religionen der Menschheit,
26)
Rist M. in: The Interpreter's Bible in Twelve Volumes. Vol. XII. Nashville, 1987
Rock F. Die kulturhistorische Bedeutung von Ortungsreihen und Ortungsbildern. Ein
Beitrag zur vergleichenden Chronologie // Anthropos. Internationale Zeitschrift fr
Vlker- und Sprachenkunde. 25. Wien, 1930. S. 255302
Rohr J. Der Hebrerbrief und die Geheime Offenbarung des heiligen Johannes, ber-
setzt und erklrt. 4. Aufl. Bonn, 1932 (Die heilige Schrift des Neuen Testaments, 10)
Rotstein J. W. Die Nachtgeschichte des Sacharja. Studie zur Sacharja-prophetie und
zur jdischen Geschichte im ersten nachexilischen Jahrhundert. Leipzig, 1910 (Bei-
trge zur Wissenschaft vom Alten Testament, 8)
Rowley H. H. The Book of Ezekiel in Modem Study. Manchester, 1953
Rudolph W. Haggai Sacharja 18 Sacharja 914 Malea-chi. Gtersloh,
1976 (Kommentar zum Alten Testament, 13, 4)
Saussure de L. L'origine des noms de mer Rouge, mer Blanche et mer Noire // Le
Globe. Organe de la Societe de geographie de Geneve. 63. Geneve, 1924. P. 2336
Saussure de L. La cadre astronomique des visions de I Apocalypse // Actes du
Congres International d'histoire des religions. Paris, oct. 1923. T. 1. Paris, 1925. P.
487492
Schmidt H. Kerubenthron und Lade // EYXAPILTHPION. Studien zur Religion und
Literatur des Alten und Neuen Testament. Festschrift H. Gunkel. Gttingen, 1923. S.
120144
Scholem C C Jewish Gnosticism, Merkabah Mysticism, and Talmudic Tradition. 2nd
ed. New York, 1965 (1st ed. 1960)
Schultz H. Alttestamentliche Theologie. III. Frankfurt am Main, 1869
Sellin E. Das Zwlfprophetenbuch. Leipzig, 1922 (Kommentar zum Alten Testa-
ment, 12)
The Seventh-day Adventist Bible Commentary. In Seven Volumes. Washington.
Vol. IV, 1977; Vol. VII, 1980
Solheim S. Landvette // Kultur-historisk Lexikon. 10, 1981. Sp. 300302
Sprank S., Wiese K. Studien zu Ezechiel und dem Buch der Richter // Beitrge zur
Wissenschaft vom Alten und Neuen Testament. 3 Folge, 4. Stuttgart, 1929. S. 26
73
Strugnell }. The Angelic Liturgy at Qumrn 4Q Serek Sirot 'lat Hassabbt //
Vetus Testamentum. Supplementum 7. Leiden, 1960. P. 318345
Turdeanu E. Apocryphes slaves et roumains de l'ancien Testament. Leiden, 1981
Unger E. Babylon, die heilige Stadt nach der Beschreibung der Ba-bylonier. Berlin,
1931
Unger E. Orientierungs-Symbolik. Berlin, 1937 (Welt und Mensch im Alten Orient,
3)
Uhlig S. Das thiopische Henochbuch. Gtersloh, 1984 (Jdische Schriften aus hel-
lenisch-rmischer Zeit, V, 6)
Vaux R. de. Les Cherubins et l'arche d'alliance, les sphinx gardiens et les trones di-
vins dans l'ancien Orient // Melanges de l'Universite Saint-Joseph. 37. Beyrouth,
1960/1961. P. 91124 = Idem. Bible et Orient. Paris, 1967. P. 231-259
Vogt E. Die vier Gesichter (pnirn) der Keruben in Ez // Biblica. 60. 3. Roma,
1979. S. 327347
Werner M. On the Origin of Zoanthropomorphic Evangelist Symbols: The Early
Christian Background // Studies in Iconography. 10. Arizona, 1986. P. 135
Werner M. On the Origin of Zoanthropomorphic Evangelist Symbols: The Early
Medieval and Later Coptic, Nubian, Ethiopian and Latin Evidence // Studies in Ico-
nography. 13. Arizona, 1989/1990. P. 147
Wessel K.. [Art.] Evangelistensymbole // Reallexikon zur byzantinischen Kunst. Bd.
2. Stuttgart, 1871. S. 508516
Winckler H. Himmels- und Weltenbild der Babylonier als Grundlage der Weltan-
schauung und Mythologie aller Vlker. Leipzig, 1901 (Der alte Orient, 3. 2/3)
Wintern Thomas D. in: The Interpreter's Bible in Twelve Volumes. Vol. VI. Nash-
ville, 1987
Wit C. de. Les Genies des Quatre Vents au temple d'Opet // Chro-nique d'Egypte. 32.
Bruxelles, 1957. P. 2539
Woodward D. In: The History of Cartography. I. Cartography in Prehistoric, Ancient
and Medieval Europe and the Mediterranean / Ed. by J. B. Harley and David Wood-
ward. Cicago; London, 1987
Zahn Th. Die Offenbarung des Johannes. Lepzig, 1924 (Kommentar zum Neuen Tes-
tament, 18)
Zimmerli W. Ezechiel. 12. Neukirchen, 1969; 2. Aufl. 1979 (Biblischer
Kommentar. Altes Testament, 13, 1)

You might also like