You are on page 1of 335

Fauna de Vertebrados del Ecuador

Autores:
Carlos Boada
Juan F. Freile
Pedro Jimnez Prado
Fernando Nogales-Sornoza
Jorge H. Valencia
UNIVERSIDAD TCNICA PARTICULAR DE LOJA
La Universidad Catlica de Loja
2008
Edicin:
Juan F. Freile
Coordinacin:
Fausto Lpez
FAUNA DE VERTEBRADOS DEL ECUADOR
Carlos Boada
Juan F. Freile
Pedro Jimnez Prado
Fernando Nogales Sornoza
Jorge H. Valencia
UNIVERSIDAD TCNICA PARTICULAR DE LOJA
Diagramacin, diseo e impresin:
EDITORIAL DE LA UNIVERSIDAD TCNICA PARTICULAR DE LOJA
Call Center: 593 - 7 - 2588730, Fax: 593 - 7 - 2585977
C. P.: 11- 01- 608
www.utpl.edu.ec
San Cayetano Alto s/n
Loja - Ecuador
Diseo de portada y contratapa:
Diagramacin: Laura Guachizaca
Editor: Juan F. Freile
ISBN:
Impresin oset Editorial UTPL
Impreso en Loja-Ecuador / Printed in Loja-Ecuador
Loja, 2009
PREFACIO
CONTENDIOS
INTRODUCCIN ............................................................................................................................................................. 7
AGRADECIMIENTOS ..................................................................................................................................................... 10
ANFIBIOS ....................................................................................................................................................................... 11
Introduccin .................................................................................................................................................................. 11
Origen y evolucin ....................................................................................................................................................... 11
/ncIcm|c y f:ic|cg|c .................................................................................................................................................... 12
Ecologa general ........................................................................................................................................................... 19
Si:IemcIicc .................................................................................................................................................................... 21
Diver:iccc ce cnfLic: .................................................................................................................................................. 22
Ccn:ervccicn y cmenczc: .......................................................................................................................................... 24
EInczcc|cg|c .................................................................................................................................................................. 27
Crcene: y fcmi|ic: ......................................................................................................................................................... 28
Orden Anura - ................................................................................................................................................................................ 29
Familia Hemiphractidae ............................................................................................................................................................. 29
Familia Bufonidae ........................................................................................................................................................................ 30
Familia Strabomantidae ............................................................................................................................................................. 31
Familia Craugastoridae .............................................................................................................................................................. 32
Familia Eleutherodactylidae ...................................................................................................................................................... 32
Familia Centrolenidae ................................................................................................................................................................ 32
Familia Ceratophryidae .............................................................................................................................................................. 33
Familia Dendrobatidae............................................................................................................................................................... 33
Familia Hylidae ............................................................................................................................................................................. 34
Familia Leiuperidae ..................................................................................................................................................................... 35
Familia Leptodactylidae ............................................................................................................................................................. 36
Familia Microhylidae ................................................................................................................................................................... 36
Familia Pipidae............................................................................................................................................................................. 36
Familia Ranidae ........................................................................................................................................................................... 37
Orden Caudata - ........................................................................................................................................................................... 37
Orden Gymnophiona - ................................................................................................................................................................. 37
Familia Caecilidae ...................................................................................................................................................................... 38
Familia Rhinatrematidae ............................................................................................................................................................ 38
GLOSARIO .................................................................................................................................................................... 39
BIBLIOGRAFA ............................................................................................................................................................... 40
7
Fauna de Vertebrados del Ecuador
INTRODUCCIN
Lc fcmc ce| Ecucccr ccmc unc ce |c: pc|:e: mc: Licciver:c: ce| p|cneIc hc crecicc ccn:icercL|emenIe
cenIrc y fuerc ce| pc|:, y hc :u:ciIccc unc c|c ce inIer: en e| e:Iucic ce |c: ciencic: ncIurc|e: y e| Iuri:mc ce
ncIurc|ezc. E:Ic ci:Iincicn, ue cIrce c mi|e: ce Iuri:Ic: cccc cnc, reve|c IcmLin |c nece:iccc ce prcfuncizcr
nue:Irc ccnccimienIc :cLre |c Licciver:iccc ue prcmccicncmc: y ue cnhe|cmc: ccn:ervcr pcrc Iccc: |c:
generccicne: pcr venir.
En |c: |Iimc: cnc: :e hcn puL|icccc cLrc: muy re|evcnIe:, IcnIc cienI|fcc: ccmc pcpu|cre:, pcrc ccmprencer
mejcr nue:Irc Licciver:iccc {ce |c Icrre 2000, Icrre:-Ccrvcjc| 2001, CrIiz-Cre:pc 2003, Iirirc 2003, Cccper 200,
Jcrgen:en y Lecn-Ycnez 1, Jimnez Frccc y 8crez 2004, Ficge|y y Greenfe|c 200, Grcnizc et al. 2002,
F|c: et al. 2007). Si Lien ccnIcmc: ccn un Luen ccucc| ce infcrmccicn, :Ie Iience c ccnfncr:e c |c: grupc:
ce fcunc y fcrc mejcr ccnccicc:, ce uIi|iccc pcrc e| :er humcnc, mc: fcmi|icre: c mc: ccri:mcIicc:: cve:,
mcm|ferc:, mcripc:c:, p|cnIc: Ii|e:, enIre cIrc:. Lc infcrmccicn :cLre vcric: cIrc: grupc: {cnfLic:, pece: ce
cguc cu|ce, hcngc:, |cmLrice:, eIc.) e:, c |c muchc, e:cc:c.
Hccic 178, Erwin FcIze|I, ncIurc|i:Ic c|emcn rccicccc en Ecucccr, puL|icc unc cLrc picnerc: Fcunc ce| Ecucccr.
En e||c :e pre:enIc unc Lreve :|nIe:i: ce |c: principc|e: grupc: ce fcunc, e:pecic|menIe ce verIeLrccc:, ccn
muchc: fcIcgrcf|c: inciIc: pcrc e:c: cnc:. De hechc, muchc: ce :Ic: hc:Ic chcrc repre:enIcn |c: nicc:
imcgene: en vicc :i|ve:Ire ce e:pecie: ue :iempre hcn :icc muy rcrc:. E| |iLrc ce FcIze|I :e eciIc cc: vece:
mc: {18, 2000). Fe:e c e||c, |c infcrmccicn ce| hc:Ic hcy nicc |iLrc ce Fcunc ce| Ecucccr :e ccIuc|izc muy
pccc, cejcnccnc: cnIe |c nece:iccc ce un nuevc IexIc ue :inIeIice e| ccnccimienIc :cLre |c fcunc ce
nue:Irc pc|:.
Hcce cc: cnc:, pcr inicicIivc ce |c Univer:iccc Icnicc FcrIicu|cr ce Lcjc, nc: junIcmc: cincc zcc|cgc: pcrc
reunir |c infcrmccicn ccIuc| :cLre |c: cincc grupc: ce verIeLrccc: pre:enIe: en e| pc|:. En e:Ie |iLrc, herencic
ce| IrcLcjc cc|ecIivc ce cienIc: ce zcc|cgc:, zcc|cgc: y ncIurc|i:Ic: c |c |crgc ce muchc: ccccc:, :u: cuIcre:
pre:enIcmc: unc :|nIe:i: Icnicc, perc ce fcci| |ecIurc y ccmpren:icn, ce |c evc|ucicn, ecc|cg|c y Licgecgrcf|c
ce |c: pece: {Fecrc Jimnez Frccc), cnfLic: {Ferncncc Ncgc|e:-Scrnczc), repIi|e: {Jcrge H. Vc|encic), cve:
{Jucn F. Frei|e) y mcm|ferc: {Ccr|c: 8cccc). E| |iLrc e:Ic ce:Iinccc pcrc e:IucicnIe: univer:iIcric:, perc Lien
puece emp|ecr:e pcr cc|egic|e:, cfcicnccc: c |c ncIurc|ezc, prcfe:cre: y gu|c: ce Iuri:mc. Cccc ccp|Iu|c
ccnIiene :eccicne: inIrccucIcric: ccnce :e inc|uye infcrmccicn ccercc ce| crigen y evc|ucicn, cncIcm|c
y f:ic|cg|c, :i:IemcIicc, ecc|cg|c generc|, civer:iccc, ccn:ervccicn y eInczcc|cg|c. Luegc, :e re:ume e|
ccnccimienIc :cLre Iccc: |c: crcene: y |c: principc|e: fcmi|ic: ce cccc c|c:e zcc|cgicc.
Scn 1.574 pece:, 470 cnfLic:, 403 repIi|e:, 1.25 cve: y 385 mcm|ferc: |c: ue ccreciIcn c| Ecucccr ccmc un
pc|: megcciver:c. JunIc: :umcn mc: ce 4.450 e:pecie: repcrIicc: en Iccc e| pc|:: ce:ce |c: nieve: cncinc:
hc:Ic e| fcncc ce| mcr, ce:ce |c: vc|ccne: ce Gc|cpcgc: hc:Ic |c: Lc:ue: inuncccc: ce |c /mczcnic, ce:ce
|c: mcIcrrc|e: cc:Ierc: hc:Ic |c: hmecc: ccrci||erc: ce KuIuk y ce| Ccnccr. E:Ic cifrc, :in emLcrgc, :in cucc
:e mccifccrc ccn e| Iiempc ceLicc c ue Icccv|c re:Ic muchc pcr exp|crcr y ce:cuLrir, en pcrIicu|cr en |c
ue re:pecIc c pece:, cnfLic: y repIi|e:. Lc civer:iccc Iience c :er mcycr en |c: pi:c: Ircpicc|e: ue en |c:
cncinc: y en |c: ecc:i:Iemc: hmecc: ue en |c: :ecc:. Lc: i:|c: Gc|cpcgc: pre:enIcn un grccc ccn:icercL|e
ce encemi:mc {cunue nc ce cnfLic:, pcrue e:Icn cu:enIe: ce| crchipi|cgc), |c mi:mc ue |c: Lc:ue:
:ecc: ce |c Cc:Ic, cierIc: regicne: cncinc: y |c: :e|vc: hmecc: ce| Chccc.
Y ccmc Icmpccc e: ncveccc, grcn pcrIe ce e:Ic civer:iccc ce verIeLrccc: e:Ic :ericmenIe cmenczccc
ccn ce:cpcrecer. Scn muchc: |c: ccIiviccce: humcnc: ue pcnen :cLre |c cuercc fcjc c |c: verIeLrccc:
ce| pc|:. Lc cccer|c inIen:c, |c pe:cc inci:criminccc, |c cefcre:Iccicn, e| Ircfcc i|egc| ce vicc :i|ve:Ire, |c
ccnIcminccicn ce humecc|e:, |c: ccIiviccce: exIrccIivc: ce grcn e:cc|c, |c megc-cgricu|Iurc", |c: incencic:
fcre:Ic|e: y hc:Ic e| ccmLic c|imcIicc ccn||evcn grcve: ccn:ecuencic: c |c: pcL|ccicne: :i|ve:Ire: ce
verIeLrccc:. /unue nc :e hc cucnIifcccc Icccv|c cucnIc: pece: :e encuenIrcn en rie:gc ce ce:cpcrecer,
:cLemc: ue :cn 152 cnfLic:, 180 repIi|e:, 247 cve: y 120 mcm|ferc: |c: ue :e ccIc|cgcn ccmc cmenczccc:
ce exIincicn {Iirirc 2001, Grcnizc et al. 2002, Ccrri||c et al. 2005, Fcn et al. 2008). E: cecir, c| menc: un 15-207
ce |c: verIeLrccc: ecucIcricnc: e:Icn en pe|igrc ce ce:cpcrecer ce| pc|: pcr re:pcn:cLi|iccc ce un :c|c
verIeLrccc, e| humcnc.
E| cmu|c ce ccnccimienIc :cLre nue:Irc Licciver:iccc e: Icn cincmicc ue, ce mccc pcrc|e|c c |c e:criIurc
ce e:Ie |iLrc, nuevc: ce:cuLrimienIc: cpcreciercn. Lc :i:IemcIicc ce |c: cve: :uccmericcnc:, e: cecir, :u:
re|ccicne: ce pcrenIe:cc, e:Ic cIrcve:cncc chcrc mi:mc un prcfuncc prcce:c ce revi:icn {Fem:en et al.
8
Fauna de Vertebrados del Ecuador
2008), c| Iiempc ue :e ce:criLen nuevc: e:pecie: ce cnfLic: c un riImc muy cgi| {p. ej. Gucyc:cmin y IrueL
2007). Nc pccemc: imcgincr :iuierc Iccc |c ue re:Ic pcr ccnccer :cLre nue:Irc icIicfcunc, recur:c ncIurc|
muy cpreciccc pcr nue:Irc: pc|cccre: y ce unc impcrIcncic eccncmicc primcrcic|, :cLre e| cuc| ccnccemc:
Icccv|c muy muy pccc. Nc cL:IcnIe, Icmpccc pcc|cmc: ceIenernc: c e:percr ue :e cccumenIcrc Iccc
:cLre |c: verIeLrccc: ce| pc|: pcrc enIcnce: Iermincr nue:Irc reccpi|ccicn y pre:enIcr|c en e:Ie |iLrc ce
Fcunc ce VerIeLrccc: ce| Ecucccr. E:c, :in |ugcr c cucc:, nc huLierc ccurricc nuncc.
E:Ic cLrc e: fruIc ce |c |ecIurc, revi:icn, cL:ervccicn y ci:cu:icn ce cienIc: ce puL|icccicne:, |iLrc:, infcrme:,
vicje: ce ccmpc, chcr|c:, eIcIerc ue hcn :icc, pcr :cLre Iccc: |c: cc:c:, mcmenIc: ce cprencizcje y
ce|eiIe pcrc nc:cIrc:. E:percmc: ue :e ccnvierIc en un recurricc IexIc ce ccn:u|Ic ue, c mc: ce Lrinccr |c
infcrmccicn nece:cric :cLre |c: pece:, cnfLic:, repIi|e:, cve: c mcm|ferc: ce| Ecucccr, :ec unc mcnerc ce
ci:fruIcr ce |c: mcrcvi||c: ce |c ncIurc|ezc y ce c|enIcr cccc vez mc: e| ccrinc pcr nue:Irc Licciver:iccc.
Jucn F. Frei|e, eciIcr
BIBLIOGRAFA
Ccrri||c, E., S. /|cc:, M. /|Icmircnc, F. /yc|c, D. Ci:nerc:, /. Enccrc, C. Mcruez, M. Mcrc|e:, F. Ncgc|e:, F.
Sc|vcccr, M. L. Icrre:, J. Vc|encic, F. Vi||cmcr|n, M. Ycnez y F. ZcrcIe. 2005. LlSI/ FCJ/ DE FEFIlLES DEL
ECU/DCF. Funcccicn Ncvum Mi|enium, UlCN-Sur, UlCN-CcmiI EcucIcricnc y Mini:Ieric ce Ecucccicn y
Cultura. Quito.
Cccper, M. 200. FLUM/S, /VES EN ECU/DCF. LcIinweL. CuiIc.
ce |c Icrre, S. 2000. FFlM/IES DE L/ /M/ZCNl/ DEL ECU/DCF. SimLice. CuiIc.
Grcnizc, I., C. Fcchecc, M. 8. FiLcceneirc, M. Guerrerc y L. Sucrez {ec:.). 2002. Ll8FC FCJC DE L/S /VES DEL
ECU/DCF. SimLice, Ccn:ervccicn lnIernccicnc|, EccCiencic, Mini:Ieric ce| /mLienIe y UlCN. CuiIc.
Gucyc:cmin, J. M. y L. IrueL. 2007. / New Specie: cf G|c::frcg {/nurc: CenIrc|enicce) frcm Ihe Lcw|cnc: cf
NcrIhwe:I Ecucccr, wiIh CcmmenI: cn CenIrc|enic C:Iec|cgy. ZccIcxc 1447: 27-45.
Jimnez Frccc, F. y F. 8crez. 2004. FECES M/FlNCS DEL ECU/DCF CCNIlNENI/L. SimLice, Nczcc e lFE/.
Quito.
Jcrgen:en, F. M. y S. Lecn-Ycnez {ec:.). 1. C/I/LCGUE CF IHE V/SCUL/F FL/NIS CF ECU/DCF. Mi::curi
8cIcnicc| Gcrcen Fre::. SI. Lcui:.
FcIze|I, E. 178. F/UN/ DEL ECU/DCF. EciIcric| Lc: Cc:c:. CuiIc.
FcIze|I, E. 18. F/UN/ DEL ECU/DCF. 8cncc CenIrc| ce| Ecucccr. CuiIc.
FcIze|I, E. 2000. F/UN/ DEL ECU/DCF. /Lyc-Yc|c. CuiIc.
CrIiz-Cre:pc, F. 2003. LCS CCLl8FlES: HlSICFl/ N/IUF/L DE UN/S /VES C/Sl SC8FEN/IUF/LES. lmprenIc
Mcri:cc|. CuiIc.
Fem:en, J. V., C. D. Cccenc, /. Jcrcmi||c, M. Ncre:, J. F. Fcchecc, M. 8. FcLLin:, I. S. Schu|enLerg, F. G. SIi|e:,
D. F. SIcIz y K. J. Zimmer. 2008. / CL/SSlFlC/IlCN CF IHE 8lFD SFEClES CF SCUIH /MEFlC/. /mericcn
CrniIhc|cgi:I: Unicn. |En ||nec]. Ver:icn /gc:Ic 2008. hIIp://www.mu:eum.|:u.ecu/~Fem:en/S/CC8c:e|ine.
html.
Ficge|y, F. S. y F. J. Greenfe|c. 200. /VESL DEL ECU/DCF. /cccemic ce Ciencic: ce Fhi|cce|phic y Funcccicn
Jocotoco. Quito.
F|c:, M., M. J. Kczic|, H. 8crgIcfI Fecer:en y G. Grcncc {ec:.). 2007. FL/NI/S UIlLES DEL ECU/DCF. /FLlC/ClCNES,
FEICS Y FEFSFECIlV/S. Ecicicne: /Lyc Yc|c. CuiIc.
Fcn, S., J. M. Gucyc:cmin, L. /. Cc|cmc y F. Menncez-Guerrerc. 2008. LlSI/ FCJ/ DE LCS /NFl8lCS DEL
ECU/DCF. Mu:ec ce Zcc|cg|c, FcnIifcic Univer:iccc CcIc|icc ce| Ecucccr. CuiIc. |en ||nec]. Ver. 1.0.
/gc:Ic 2008. hIIp://www.puce.ecu.ec/zcc|cgic/verIeLrccc:/cmphiLicweLec/cnfLic:ecucccr/incex.
html.
9
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Iirirc, D. {ec.) 2001. Ll8FC FCJC DE M/MlFEFCS DEL ECU/DCF. SimLice, EccCiencic, Mini:Ieric ce| /mLienIe
y UlCN. Quito.
Iirirc, D. 2003. M/MlFEFCS DEL ECU/DCF. GUl/ DE C/MFC. FuL|icccicn E:pecic| :cLre |c: Mcm|ferc: ce|
Ecucccr , Ecicicne: Murci|cgc 8|cncc. CuiIc.
Icrre:-Ccrvcjc|, C. 2001. Lizcrc: cf Ecucccr: Check|i:I: Di:IriLuIicn cnc Sy:IemcIic Feference:. SmiIh:cnicn
HerpeIc|cgicc| lnfcrmcIicn Service 131: 1-35.
10
Fauna de Vertebrados del Ecuador
DEDICATORIA
/ Erwin FcIze|I y c |c memcric ce Gu:Icvc Crc:, Ferncncc CrIiz-Cre:pc y Fen Fcn:ecc.
AGRADECIMIENTOS
/grccecemc: c Fcu:Ic Lcpez, cirecIcr ce |c E:cue|c ce Ge:Iicn /mLienIc| ce |c UIFL, pcr e| impu|:c pcrc
|c prccuccicn ce e:Ie |iLrc y pcr cccrcincr :u ce:crrc||c, y c |c Univer:iccc Icnicc FcrIicu|cr ce Lcjc y :u
Ccnci||er, Dr. Lui: Migue| Fcmerc, pcr e| cpcyc Lrincccc c| pre:enIe IrcLcjc.
Ferncncc Ncgc|e: ce:ec cgrccecer c Migue| E:pine| pcr :u cpcyc inccncicicnc| en |c e|cLcrccicn ce |c:
grcfcc: y c Jucn Mcnue| Gucyc:cmin pcr :u: vc|ic:c: ccmenIcric: c| cccumenIc fnc|. /cemc:, c :u e:pc:c
Nuric ZcmLrcnc e hijc: Frcnci:cc, Iycnc y E:IeLcn Ncgc|e:, pcr :u pcciencic pcr Iccc e| Iiempc ue hc
permcnecicc fuerc ce cc:c.
Jcrge Vc|encic ce:ec expre:cr :u: prcfuncc: cgrccecimienIc: c |c: :iguienIe: per:cnc: e in:IiIucicne: ue
cc|cLcrcrcn en ciferenIe: fcrmc: en |c e|cLcrccicn ce e:Ie cccumenIc: Mcr|c E|enc 8crrcgcn y Guicc Fccc,
cirecIivc: ce |c Funcccicn HerpeIc|cgicc Gu:Icvc Crc:, KcIIy Gcrzcn, DirecIcrc ce| Vivcrium ce CuiIc,
pcr permiIir e| ccce:c c |c: crchivc:, cc|eccicne:, cenIrc ce cccumenIccicn y |cLcrcIcric:, Fcu:Ic Lcpez y
Ferncncc Ncgc|e:, pcr Lrinccr|e |c cpcrIuniccc ce ce:crrc||cr e:Ie cccumenIc, Jucn Frei|e pcr |c: ccmenIcric:
eciIcric|e: c| IexIc y e| cpcyc Lrincccc curcnIe |c: |crgc: jcrnccc: ce revi:icn ce infcrmccicn. /grccece
ccemc: c :u: cc|egc: Ferncncc Ncgc|e:, Ccr|c: 8cccc, Fecrc Jimnez y Jucn Frei|e pcr |c: ccmenIcric:
generc|e: c |c prcpue:Ic previc c |c e|cLcrccicn ce |c: cccumenIc:. Finc|menIe, c :u: ccmpcnerc: y cmigc:
Lic|cgc: y herpeIc|cgc: pcr |c cmi:Icc y e| cpcyc Lrincccc ccn infcrmccicn e imcgene:: Fcue| 8eIcnccurI,
Migue| /|cccer, FeIe Cxfcrc, Mcr|c E|enc 8crrcgcn, KcIIy Gcrzcn, /|exi: 8crchcnc, Gi:e|| ScrcLic, FcL|c
Ficernc, Gecrge Vccc, ScnIicgc Mciguc, Ferncncc Ncgc|e:, Mcric Ycnez, Diegc Ci:nerc: y Frecy Ccnccy.
Ccr|c: 8cccc cgrccece c ScnIicgc 8urnec, V|cIcr UIrerc:, Jucn Frei|e, GcLrie|c /rvc|c y M. /re||cnc pcr
permiIir|e e| u:c ce :u: fcIc:, c Fcc|c Mc:cc:c pcr |c: i|u:Irccicne: y c Fcu:Ic Lcpez y Jucn Frei|e pcr |c
cccrcinccicn y ecicicn ce e:Ie |iLrc.
Fecrc Jimnez cgrccece c :u cmccc fcmi|ic y c :u: cpreciccc: cmigc:.
Jucn Frei|e cgrccece c Ecucrcc Ccrricn, Mike CSu||ivcn y /ve: & Ccn:ervccicn {Ccr|c: Fccr|guez, Jc: Mcr|c
Lccizc, Chri: Ccncccy y Frcnci:cc Enr|uez) pcr permiIir e| u:c ce :u: fcIcgrcf|c:. / Fcc|c Mc:cc:c y Gc|c
8uiIrcn pcr :u: hcLi|e: i|u:Irccicne:, c McrI|n 8u:IcmcnIe y /i||n 8|c:cc pcr e| u:c ce :u: e:ccner:, c Dcvic
D|cz y /mcncc Icpic {8ircLife lnIerncIicnc|) y IjiIIe ce Vrie: {FcnIifcic Univer:iccc CcIc|icc ce| Ecucccr) pcr
e| pr:Icmc: ce :u: re:pecIivc: LiL|icIecc:. Grccic: c Jucn Mcnue| Ccrricn pcr :u ccnccimienIc ccmpcrIicc
:cLre |c m:icc y |c: cve: ecucIcricnc: y c Fcu:Ic Lcpez pcr ccnfcr|e |c ecicicn ce| |iLrc. Grccic: IcmLin c
:u fcmi|ic y c Fcc|c pcr |c in:pirccicn.
11
Anbios
ANFIBIOS DEL ECUADOR
Fernando Nogales-Sornoza
INTRODUCCIN
Lc: cnfLic: :cn cnimc|e: verIeLrccc: ce vicc ccucIicc y Ierre:Ire pcr exce|encic. Iienen pie| fnc, hmecc y
ce:nucc ccn g|cncu|c: mucc:c: y regu|cn :u IempercIurc ccrpcrc| ce ccuercc c |c IempercIurc ce| cmLienIe:
e: cecir, :cn pciui|cIermc:. Se ci:Iinguen ce |c: cemc: verIeLrccc: pcr un ccnjunIc ce ccrccIer|:Iicc: ue |c:
hccen exIrccrcincric: en cuc|uier cmLienIe pcr :u: cccpIccicne: f:ic|cgicc: y eIc|cgicc:. Viven en Iccc: |c:
regicne: ce| muncc excepIucncc |c /nIcrIicc, regicne: exIremcccmenIe cricc: e i:|c: ccecnicc: ci:|ccc:,
ccmc |c: i:|c: Gc|cpcgc:.
E| Irminc cn|c|c :ignifcc ccL|e vicc {cmphi = ccL|e: Lic: = vicc), yc ue hcLiIcn inicic|menIe en e| cguc y
|uegc, cucncc c|ccnzc |c eIcpc ccu|Ic, en |c Iierrc. Fuercn e| primer grupc ce ccrcccc: ue hcLiIcrcn fuerc
ce| cguc, hcce cprcximcccmenIe 30 mi||cne: ce cnc:, grccic: c |c pre:encic ce pcIc:, pu|mcne: y fc:c:
nc:c|e: ue :e ccmuniccn ccn |c ccviccc Lucc|. Lc: cnfLic: :cn |c: primerc: IeIrcpccc: y verIeLrccc: ce
:cngre fr|c c ecIcIrmicc: {e: cecir, ue nc puecen regu|cr pcr :| mi:mc: |c IempercIurc ccrpcrc|), ccn cucIrc
exIremiccce: en e| cuerpc, :in cuLierIc ce e:ccmc:, ccn fujc :cngu|nec ccL|e y ce:crrc||c |crvc| c:cciccc c
un prcce:c ce meIcmcrfc:i:.
CcmnmenIe :e cencminc c Iccc: |c: cnfLic: ccmc :cpc:. Sin emLcrgc, e| grupc ce |c: cnfLic: ccIuc|e:
ccmprence c rcnc:, :cpc:, :c|cmcncrc: e i|u|c:, ue pcr :u mcrfc|cg|c :e crgcnizcn en Ire: grupc:: cnurc: {a =
:in y uro = cc|c), urcce|c: c ccucccc: {ccn cc|c) y cpccc: c gimncfcne: {:in pcIc:). Lc: cnurc: {rcnc: y :cpc:)
:cn |c: mc: reccnccicc: pcr inve:Iigcccre: y pL|icc en generc|. Nc cL:IcnIe, pccc: Iienen c|crc |c ciferencic
enIre :cpc: y rcnc:. Lc: :cpc: :e ccrccIerizcn pcr unc pie| muy grue:c ccn muchc: verrugc: y pcr un pcr ce
g|cncu|c: pcrcIicc: uLicccc: pcr ceIrc: ce |c: cjc:, mi:mc: ue :irven ccmc cefen:c cnIe :u: cepreccccre:.
En nue:Irc mecic, e| mc: fcmi|icr e: e| :cpc grcnce {Rhinella marina, cnIe: ccnccicc ccmc Bufo marinus) ue
:e |c encuenIrc, generc|menIe, en hcLiIcI c|Ierccc: inc|uyencc pcL|ccicne: humcnc:. MienIrc: IcnIc, |c:
rcnc: :e ccrccIerizcn pcr :u pie| |i:c, :in verrugc:, :in g|cncu|c: pcrcIicc:: en :u grcn mcycr|c :cn peuenc:.

En |c ccIuc|iccc :e ccnccen mc: ce .000 e:pecie: ce cnfLic: en e| muncc, cprcximcccmenIe e| mi:mc
nmerc ue mcm|ferc: y mc: ce |c miIcc ce |c: cve: exi:IenIe:. En |c: |Iimc: cnc: :e hc ceIerminccc ue
c|receccr ce 3.04 {537) e:Icn cmenczccc: ce exIincicn. E: uizc: e| grupc ce verIeLrccc: mc: cmenczccc
en :u ccnjunIc, ccmc veremc: mc: cce|cnIe. En Irminc: generc|e:, muchc: grupc: ce cnfLic: :cn muy
civer:c: en e| Ircpicc y :e vue|ven menc: civer:c: c mecicc ue nc: c|ejcmc: ce |c ||nec ecucIcric| y ce |c:
Iierrc: Ircpicc|e: Lcjc:, ccn excepcicn ce |c: :c|cmcncrc: ue :cn mc: civer:c: en e| :uce:Ie ce |c: E:Iccc:
Unicc: y /mricc CenIrc|. Ecucccr e: unc ce |c: pc|:e: mc: ricc: en e:pecie: ce cnfLic: en /mricc y e|
muncc pe:e c :u ccrIc exIen:icn: ccn |c excepcicn ce Gc|cpcgc:, Ienemc: cnfLic: en Iccc e| pc|:.
Ccn e:Ic: cnIececenIe:, re:u|Ic funccmenIc| ccnIcr ccn un IexIc ue :inIeIice e| ccnccimienIc ccIuc| :cLre
|c: cnfLic: ecucIcricnc:, ccmc cnIe:c|c ce fuIurc: e:Iucic: y ce |c Icn nece:cric pre:ervccicn ce nue:Irc
civer:iccc ce cnfLic:. En e| pre:enIe ccp|Iu|c :e ce:criLe |c: principc|e: ccrccIer|:Iicc: ce |c: cnfLic: ce| pc|:,
ce:ce :u crigen y evc|ucicn hc:Ic |c ce:cripcicn ce cccc unc ce |c: fcmi|ic:.
ORIGEN Y EVOLUCIN
Lc: primerc: cnimc|e: ccn e:pinc ccr:c| {verIeLrccc:) :e ce:crrc||crcn en e| mcr c fnc|e: ce| periccc
CcmLricc, hcce cprcximcccmenIe 500 mi||cne: ce cnc:. Lc: primerc: verIeLrccc: ue hiciercn |c Ircn:icicn
ce| cguc c |c Iierrc, fuercn |c: cnfLic:. / fnc|e: ce| periccc Devcnicc {cprcximcccmenIe 30 mi||cne: ce
cnc:) :e ccnvirIiercn en |c: primerc: IeIrcpccc:, e: cecir, |c: primerc: cnimc|e: ccn e:pinc ccr:c| y cucIrc
pcIc: crIicu|ccc:.
E| crigen ce |c: primerc: IeIrcpccc: Icccv|c prcvccc ceLcIe: cienI|fcc:. EnIre |c: verIeLrccc: ccIuc|menIe
vivienIe: prcLcL|emenIe :ecn |c: pece: ccn pu|mcne: |c: pcrienIe: mc: prcximc: c| cnIepc:ccc ce |c:
IeIrcpccc:, ccmc e| fcmc:c ce|cccnIc {Latimeria menadoensis), ue fue ce:cuLierIc en Succfricc en 138
y :e ccrccIerizcLc pcr Iener cLerIurc: ce fc:c: nc:c|e: inIernc: {cccnc:), ue |e: permiIen Icmcr cire ccn |c
Lccc cerrccc, c:| ccmc pu|mcne: y un ccrczcn civicicc en ccmcrc:.
12
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Lc: primerc: cnfLic: ccnccicc:, fuercn |c: Ichthyostega y |c: Acanthostega. Ichthyostega Ien|cn e| crcnec
:imi|cr c :u: cnIepc:ccc: pece:, perc IcmLin Ien|cn exIremiccce: fuerIe: y ccjc Icrcxicc rcLu:Ic, |c ue
incicc :u: hcLiIc: Ierre:Ire:. MienIrc: |c: Acanthostega, cuyc: fc:i|e: fuercn enccnIrccc: en Grcen|cncic y
viviercn hcce cprcximcccmenIe 30 mi||cne: ce cnc:, perIenecen c| grupc ce |c: |cLerinIcccnIc:, ||cmccc:
c:| pcr |c: p|iegue: |cLer|nIicc: ce :u pu|pc cenIcric. E:Ic: primerc: cnfLic: re:u|Icn :umcmenIe inIere:cnIe:
ceLicc c ue pc:e|cn ccrccIer|:Iicc: :imi|cre: c |c: pece:, ccmc :u cc|c y unc rucimenIcric cuLierIc c:ec
Lrcnuic| en |c: pcmu|c:: pcr |c cemc: Ien|cn yc hcLiIc: :emiIerre:Ire:. En |c: pece:, e| hue:c ue :cpcrIc |c
cuLierIc c:ec Lrcnuic| juegc un pcpe| ceci:ivc en e| meccni:mc ce venIi|ccicn ce |c: Lrcnuic:, mienIrc:
ccn e| cur:c ce |c evc|ucicn ce |c: IeIrcpccc:, e:Ie hue:c Ierminc pcr recucir:e c unc ce|gccc vcri||c {e|
e:IriLc), ccpcz ce Ircn:miIir |c: cncc: ce :cnicc reccgicc: pcr |c: memLrcnc: ce| I|mpcnc {e| IcmLcr) hccic
e| c|cc inIernc, :en:iL|e c |c pre:icn {Fieppe| 12).
DurcnIe e| cur:c ce |c evc|ucicn ce |c: cnfLic: :e hc pccicc icenIifccr cc: grcnce grupc:: |c: cnfLic:
FepIi|imcrfc: y |c: 8cIrcccmcrfc:, mi:mc: ue cpcreciercn curcnIe e| periccc CcrLcn|ferc, hcce
cprcximcccmenIe 340 mi||cne: ce cnc: y 30 mi||cne: ce cnc: re:pecIivcmenIe. Crassigyrinus pertenecen
c| grupc ce |c: FepIi|imcrfc:. E:Ie e: un IeIrcpccc muy primiIivc {cprcximcccmenIe 340 mi||cne: ce cnc:)
ue pc:e|c exIremiccce: Lc:IcnIe: cLi|e: -|c ue hcce :upcner ue :e IrcIcLc ce unc e:pecie ce hcLiIc:
ccucIicc:. /cemc:, pc:e|c unc cuLierIc Lrcnuic| rucimenIcric y :u crcnec Ien|c prcpcrcicne: :imi|cre: c |c:
pece: ce c|eIc: |cLu|cre:. E:Ic e:pecie, pcr |c e:IrucIurc ce| crcnec, hcce :upcner ue pccr|c e:Icr |nIimcmenIe
re|ccicnccc ccn |c: /nIrccc:curic:: unc ce |c: civi:icne: impcrIcnIe: ce |c: cnfLic: |cLerinIcccnIc:.
Lc: FepIi|imcrfc: ercn preccmincnIemenIe ccucIicc: y Icccv|c Ien|cn hue||c: ce un :i:Iemc ce ||nec |cIerc|
en |c: hue:c: ce| crcnec {u:ccc pcrc ceIecIcr |c: ccmLic: en |c pre:icn ce| cguc c en |c: ccrrienIe: ce
cguc). /:imi:mc, pc:e|cn cuerpc c|crgccc y exIremiccce: ccrIc: cccpIccc: pcrc |c |cccmccicn :cLre
:uperfcie: :c|icc:, ccmc |c: ccIuc|e: cngui|c:. Unc: pccc: Ien|cn exIremiccce: Lien ce:crrc||ccc:, ccmc e|
Proterogyrinus, un cnimc| preccmincnIemenIe Ierre:Ire ce hc:Ic 0 cenI|meIrc: ce |cngiIuc.
Lc: 8cIrcccmcrfc: {ce| griegc batrakhos, ue :ignifcc rcnc), pc:Iericre: c |c: FepIi|imcrfc:, :e c|c:ifccn en
e| crcen Iemnc:pcncy|i, ci:Iinguincc:e cc: repre:enIcnIe: ce e:Ie crcen: |c: Caerorhachis y Greererpeton.
El Caerorhachis erc unc e:pecie preccmincnIemenIe Ierre:Ire ue nc pc:e|cn |c: hencicurc: cIicc:",
e:IrucIurc: ccnccvc: en e| crcnec, :cLre |c regicn ce |c: pcmu|c:, ue c|cjcLcn c |c memLrcnc ce| I|mpcnc.
El Greererpeton, un cnimc| ccucIicc, Icmpccc Ien|c :enc| ce e:Ic hencicurc cIicc: en :u crcnec, e| e:IriLc erc
un e|emenIc muy grcnce {:imi|cr c| ce |c: fc:i|e: ce pece: ce c|eIc: |cLu|cre:) ue cpcycLc |c ccjc ce| crcnec.
E| ce:crrc||c ce unc e:IrucIurc ce| c|cc mecic cpcrecic mc: Icrce en |c evc|ucicn ce |c: 8cIrcccmcrfc:. E:Ic
:ugiere ue e| c|cc mecic ce |c: cnfLic: mccernc: Iiene un crigen Lc:IcnIe ciferenIe ce| c|cc mecic ce |c:
repIi|e: y mcm|ferc:.
Se cree ue Iccc: |c: cnfLic: mccernc: ce:ciencen ce unc rcmc pcrIicu|cr ce |c: Iemnc:pcncy|i. E|
Doleserpeton erc un peuenc cnfLic Ierre:Ire ce principic: ce| periccc Frmicc {285 mi||cne: ce cnc:). Su:
hue:c: fc:i|e: enccnIrccc: en Ck|chcmc, E:Iccc: Unicc:, ccmpcrIen ccn |c: cnfLic: mccernc: muchc: rc:gc:
ce |c e:IrucIurc verIeLrc|. /cicicnc|menIe, e:Ic e:pecie pc:e|c cienIe: ce| Iipc pecice|ccc:, ue :e pre:enIcn
en |c: cnfLic: ccIuc|e:. E: impcrIcnIe :enc|cr, :in emLcrgc, ue |c: re:Ic: fc:i|e: enccnIrccc: ccrre:pcnc|cn
c incivicuc: inmccurc: cuyc e:IrucIurc cenIc| pccr|c :er un rc:gc juveni|. / principic: ce| Iric:icc {245 mi||cne:
ce cnc:) cpcrecic e| Triadobatrachus. Su: fc:i|e:, hc||ccc: en Mcccgc:ccr, recuerccn c |c: rcnc: mccernc:
en unc: cucnIc: rc:gc:, ccmc e| crcnec y |c: exIremiccce: pc:Iericre: c|crgccc:.
E| primer fc:i| vercccerc ce :c|cmcncrc :e enccnIrc en Fu:ic y ccIc ce| fnc| ce| Jurc:icc, hcce cprcximcccmenIe
150 mi||cne: ce cnc:. E| primer fc:i| ce cpccc e: ce fnc|e: ce| CreIccicc, hcce mc: ce 5 mi||cne: ce cnc:. Sin
emLcrgc, exi:Ien evicencic: ce ue |c: primerc: cpccc: :cn Icn cnIiguc: ccmc |c rupIurc ce| Gcncwcnc en
|c: ccnIinenIe: ce| :ur, ue ccurric hcce unc: 200 mi||cne: ce cnc:.
ANATOMA Y FISIOLOGA
Si Lien Iccc: |c: cnfLic: ccmpcrIen ccrccIer|:Iicc: cncIcmicc: y f:ic|cgicc: :imi|cre: re|ccicnccc: ccn :u
meIcmcrfc:i:, exi:Ien ciferencic: impcrIcnIe: enIre |c: Ire: grupc: mcycre: en ue :e civicen |c: cnfLic::
cnurc:, ccucccc: y cpccc:.
E| cuerpc ce |c: cnfLic: e:Ic civicicc en Ire: regicne:: ccLezc, Ircncc y exIremiccce: {cnIericre: peuenc: y
pc:Iericre: |crgc:), cunue |c: cpccc: ccrecen ce exIremiccce: y |c: ccucccc: |c: Iienen ce :imi|cr |cngiIuc.
13
Anbios
Fc:een cc: I|mpcnc: uLicccc: en |c pcrIe pc:Ierc-infericr ce |c: cjc:, mi:mc: ue puecen :er vi:iL|e: u ccu|Ic:.
Lc: :c|cmcncrc: {CcuccIc) pc:een ccLezc y cue||c Lien ciferenciccc, Ircncc |crgc, ci||ncricc ceprimicc
ccr:c-venIrc|menIe y unc cc|c |crgc. MienIrc: IcnIc, en |c: rcnc: y :cpc: {/nurc) nc :e puece ciferencicr
c|crcmenIe |c ccLezc ce| Ircncc y Icmpccc pc:een cue||c ni cc|c en :u e:Iccic ccu|Ic. Lc: cpccc:, i|u|c: c
ceci|ic: {Gymncphicnc) :cn cnfLic: ccvcccre: ue :e ccrccIerizcn pcr :u cuerpc c|crgccc, :emejcnIe c| ce
unc :erpienIe, ce cc|cre: u:uc|menIe czu| c mcrccc. /unue Iienen cierIc :emejcnzc ccn |c: |cmLrice: ce
Iierrc, pc:een e:ccmc: peuenc: ce Iipc cic|cice, cc:i impercepIiL|e:, :cLre |c pie|.
E| Icmcnc ce |c: cnfLic: e: muy vcriccc: :e puece enccnIrcr e:pecie: ce cpenc: 10 mm {gnerc Phyllonastes)
hc:Ic cnimc|e: ue :cLrepc:c |c: 300 mm {gnerc Rhinella). Lc mcycr|c ce |c: :c|cmcncrc: y IriIcne: micen
enIre 70 y 200 mm. /unue |c Sc|cmcncrc GigcnIe {Menalobatrachus japonicus) puece c|ccnzcr |c: 1700
mm, |c: e:pecie: ecucIcricnc: ce |c fcmi|ic F|eIhcccnIicce nc pc:cn ce 100 mm. De iguc| fcrmc, exi:Ien
e:pecie: ccme:IiL|e:, ccmc c|gunc: ce| gnerc Leptodactylus ue puecen c|ccnzcr |c: 200 mm. E| :cpc mc:
grcnce ce| Ecucccr e: Rhaebo blombergi ue c|ccnzc |c: 270 mm. En |c: Ircpicc: crienIc|e: y cccicenIc|e:
ce| Ecucccr e: muy ccmn enccnIrcr c Rhinella marina, ue mice enIre 120 y 150 mm. Fcr :u pcrIe, |c ceci|ic
mc: grcnce en e| muncc {Caecilia guntheri) hc :icc enccnIrccc en e| Ecucccr en e| 8c:ue lnIegrc| CIcngc,
prcvincic ce CcIcpcxi. E:Ic ceci|ic micic 1540 mm, Iccc un rccrc muncic| {8u:IcmcnIe 2005).
Piel
Lc pie| ce |c: cnfLic: e: |c e:IrucIurc mc: impcrIcnIe pcrc |c re:pirccicn y prcIeccicn {Figurc 1). E:Ic fcrmccc
pcr unc grcn ccnIiccc ce vc:c: :cngu|nec:, |c ue ccnIriLuye c |c cxigenccicn ce |c :cngre. Lc pie| puece :er
|i:c, L|cncc, Lri||cnIe y ccn IuLrcu|c: c verrugc:. Fre:enIcn cLunccnIe: g|cncu|c: mucc:c:: ccemc:, c|gunc:
e:pecie: ce cnurc: pc:een g|cncu|c: venenc:c: {c|vec|cre: ue Iermincn en :ccc: e:fricc:, cuyc: pcrece:
:cn :ecreIcrc:), ue |e: :irven pcrc |c prcIeccicn en ccnIrc ce cepreccccre:. /|gunc: pc:een g|cncu|c: en
:u: verrugc:, ccmc |c: g|cncu|c: pcrcIicc: ce |c: Rhinella, uLicccc: Irc: ce| cue||c. En |c: rcnc:, e:Ic: g|cncu|c:
:e encuenIrcn en |c: p|iegue: ccr:c |cIerc|e:, y en c|gunc: :c|cmcncrc: en |c :uperfcie :upericr ce |c cc|c,
cunue en e:Ie cc:c Iienen mc: re|ccicn ccn |c reprccuccicn. De iguc| fcrmc, |c: rcniIc: ce cc|cre: vi:Ic:c: y
||cmcIivc: {fcmi|ic DencrcLcIicce) pc:een muchc: Icxinc: en :u pie| {c|cc|cice: ce Iipc e:Iercice:).
Figura 1. E:IrucIurc ce|u|cr ce |c pie| ce |c: cnfLic: {Icmccc ce SIcrer et al. 18, mccifcccc
pcr Migue| E:pine|).
/|gunc: e:pecie: ce cnfLic: cnurc:, ccmc Trachycephalus jordani {Hy|icce) y Rhinella margaritifera
{8ufcnicce), Iienen |c pie| ce |c ccLezc c:ifcccc. E:Ie encurecimienIc :e ceLe c |c pre:encic y ccumu|ccicn
ce minerc|e:, |c ue hc permiIicc ue e:Ic: e:pecie: Iengcn hcLiIc: ccvcccre: en Lu:cc ce refugic. Fcr
cIrc |ccc, en |c: :c|cmcncrc: y cec||icc: |c pie| :e encuenIrc ccmp|eIcmenIe cchericc c| cuerpc, c| Iiempc
ue en rcnc: y :cpc: nc e:Ic unicc cirecIcmenIe c |c: m:cu|c: ceLicc c |c pre:encic ce muchc: e:pccic:
|infcIicc: :uL-crmicc:.
14
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Lc pie| ce |c: cnfLic: regu|crmenIe pre:enIc cc|cre: vi:Ic:c: y ||cmcIivc:, cepenciencc ce| hcLiIcI ccnce vivcn,
ceLicc c |c pre:encic ce |c: crcmcIcfcrc:: xcnIcfcrc: ce mcIice: cmcri||enIc:, iriccfcrc: ue :cn crgcnu|c:
refecIcre: ce |uz, re:pcn:cL|e: ce |c: cc|cre: e:IrucIurc|e:, y me|cncfcrc: ue ccn |c: cc|cre: mcrrcne: c
negrc: ccn :u: rcmifcccicne:. Lc: me|cncfcrc: :e uLiccn Lcjc |c: iriccfcrc:. IcmLin :e hc icenIifcccc |c
pre:encic ce |ipcfcrc:, ue :e encuenIrcn prcximc: c |c :uperfcie ce |c pie| y ccnIienen pigmenIc: rcjc:,
cmcri||c: y cncrcnjccc:.
Lc mcycr|c ce |c: cnfLic: mucc pericciccmenIe |c :uperfcie exIernc ce |c pie|. Lc mucc ce pie| e:Ic :ujeIc c
prcce:c: hcrmcnc|e: y nc :e prccuce en Iccc e| cuerpc: generc|menIe |c pie| ce |c: exIremiccce: permcnece
inIccIc. Lc frecuencic ce |c mucc vcr|c ce ccuercc c |c e:pecie. /:| pcr ejemp|c, Hyla cinerea, ce |c: EEUU,
pcrece pre:enIcr unc mucc pcr c|c.
Esqueleto
Lc: cnurc: pc:een cucIrc cecc: en |c: exIremiccce: cnIericre: y cincc en |c: pc:Iericre:, ue :cn c|crgccc:
y e:Icn cccpIccc: pcrc e| :c|Ic. En |c: pc|mc: y p|cnIc: ce |c: pie: pre:enIcn unc: e:IrucIurc: ccrnifcccc:
y :cLre:c|ienIe: cencminccc: IuLrcu|c:. Lc: cpice: ce |c: cecc: Iienen fcrmc ce ci:cc:, |c: cuc|e: vcr|cn
en c:pecIc ce ccuercc c |c fcmi|ic. /|gunc: e:pecie: |c: uIi|izcn pcrc ccherir:e c |c: crLc|e:, mienIrc:
ue |c: e:pecie: ccucIicc: pc:een memLrcnc: enIre |c: cecc:. Lc: :c|cmcncrc: pre:enIcn exIremiccce:
peuenc: en re|ccicn c| Icmcnc ce| cuerpc y :u: cecc: :cn expcncicc: y Iruncccc:. Lc: cecc: ce |c: cnfLic:
y :u: exIremiccce: percicc: nc :cn ccpcce: ce regenercr:e ccmc :ucece, pcr ejemp|c, ccn |c cc|c ce |c:
|cgcrIijc:. Lc: i|u|c:, pcr :u pcrIe, ccrecen ce exIremiccce: vi:iL|e:.
E| crcnec :e ccrccIerizc pcr unc Lccc grcnce ccn cienIe: en e| mcxi|cr :upericr. En |c ccviccc Lucc|, ce|cnIe
ce |c: cienIe: vcmerinc:, :e |ccc|izcn cc: crifcic: nc:c|e: ue :e ccmuniccn ccn e| inIericr ce |c Lccc pcr
cc: cccnc: {crifcic: pcr ccnce pc:c e| cire re:pirccc ce:ce |c: cLerIurc: nc:c|e: exIernc:) {Figurc 2). En |c:
renccucjc: ce :cpc: y rcnc: hcy cienIe: ccn:IiIuicc: pcr un mcIeric| ccrnec, :e :iIcn en |c pcrIe inIernc ce
|c: |cLic: y :u funcicn e: rc:pcr |c: c|imenIc:.
Figura 2. CcLezc ce un cnurc {Icmccc ce SIcrer et al.
18, mccifcccc pcr Migue| E:pine|).
Lc |enguc e: p|cnc y e:Ic unicc pcr ce|cnIe c| :ue|c ce |c Lccc, perc e: e:ccIccc y |iLre pcr ceIrc:. DurcnIe
e| prcce:c ce ceg|ucicn inIervienen e| ccrI||cgc hicice: y e| Lcrce ce| mcxi|cr :upericr. /cemc: :e cencIc
|c pre:encic ce |c g|cIi:, ue e: unc cLerIurc venIrc| ce |c fcringe ue |e :irve pcrc prcIeger |c enIrccc ce
cguc c |c: pu|mcne:. Lc: cjc: :cn grcnce:, Iienen pcrpccc: {e| infericr mcvi|). Ccrecen ce c|cc: exIernc: perc
pc:een I|mpcnc:. En |c gcrgcnIc pc:een un :ccc Lucc| ue |e: permiIe cmp|ifccr e| :cnicc ue emiIen.
En e| crcnec ce |c: cnfLic: :e puece ciferencicr un pcr ce premcxi|cre:, mcxi|cre:, nc:c|e:, frcnIc|e:
y pcrieIc|e:. Vcric: pcrIe: ce| crcnec ce c|gunc: cnurc: y urcce|c: c ccucccc: :cn ccrIi|cginc:c:. En |c:
15
Anbios
Gymncphicnc e| crcnec e:Ic Lien c:ifcccc. E| hue:c cccipiIc| ce |c ccLezc ce |c: cnfLic: :e crIicu|c ccn |c
primerc vrIeLrc pcr mecic ce cc: ccnci|c: cccipiIc|e:. Lc ccrc infericr ce |c ccjc crcnecnc e:Ic recuLierIc
pcr unc memLrcnc c:ec ||cmccc pcrce:fencice:. Lc mcnc|Lu|c e:Ic fcrmccc pcr e| ccrI||cgc mecke|icnc,
e| cenIcric y e| cngu|cr. :Ic :e crIicu|c ccn e| crcnec c Ircv: ce| hue:c cuccrccc, e| cuc| e:Ic fu:icnccc
ccn |c regicn cuciIivc. Lc: cienIe: e:Icn pre:enIe: en |c: hue:c: premcxi|cre:, mcxi|cre:, pc|cIinc:, vcmer,
pcrce:fencice y cenIc|. Nc cL:IcnIe, c|gunc: e:pecie: nc pc:een cienIe:.
Lc cc|umnc verIeLrc| ce |c: cnfLic: e:Ic ccn:IiIuicc pcr un nmerc vcricL|e ce vrIeLrc:: enIre 10 {:cpc: y
rcnc:) y unc: 200 en |c: Gymncphicnc. E| crcnec :e crIicu|c ccn unc :c|c vrIeLrc cervicc|. E| cuerpc inicic
ccn |c pre:encic ce |c: hcmcp|cIc:. Hccic cenIrc :e encuenIrcn |c: vrIeLrc: ue ccn:IiIuyen e| Ircncc
{e:IrucIurccc pcr unc vrIeLrc cervicc|, :ieIe ce| Ircncc y unc :ccrc). Lc cinIurc p|vicc :e une c| e:ue|eIc
cxic| pcr mecic ce unc vrIeLrc :ccrc nicc: e| nmerc ce vrIeLrc: ccucc|e: e: vcricL|e. En |c: urcce|c: e|
nmerc ce vrIeLrc: ccucc|e: e: en prcmecic 24, mienIrc: ue en |c: i|u|c: cpcrecen enIre 4 y 12 vrIeLrc:.
Cccc vrIeLrc pre:enIc un cuerpc en fcrmc ccnccvc. Fcr encimc hcy un crcc neurc| ue prcIege c| ccrccn
nervic:c, :cLre :Ie :e encuenIrc |c cpcf:i: e:pinc:c, c cccc |ccc :e encuenIrcn |c: cpcf:i: Ircn:ver:c: -ue
en |c: cnurc: :cn muy ce:crrc||ccc:- y en |c pcrIe pc:Iericr hcy un pcr ce cpcf:i: crIicu|cre: ue :e enccjcn
ccn |c: vrIeLrc: ccyccenIe:.
En |c: cnurc: :e puece ci:Iinguir un hue:c c|crgccc cencminccc urc:Ii|c, ue :e uLicc enIre |c: hue:c: i|icn,
y ue :e exIience ce:ce e| :ccrc c |c exIremiccc pc:Iericr ce |c pe|vi:. En e| ||miIe ce |c: hue:c: i|icn, i:uicn
y puLi: :e fcrmc unc ccnccviccc ||cmccc cceIcLu|c ccnce :e crIicu|c |c ccLezc ce| fmur {Figurc 3). Lc:
cnfLic: :cn |c: primerc: verIeLrccc: ue pc:een e:Ierncn, perc |c: cc:Ii||c: :cn pccc ce:crrc||ccc: y nc :e
encuenIrcn crIicu|ccc: ccn :Ie, ccmc ccurre ccn |c: repIi|e:, cve: y mcm|ferc:. Lc: exIremiccce: cnIericre:
pc:een un cLiIc, rccic, hmerc, meIcccrpc, ccrpc y fc|cnge:. En |c: exIremiccce: pc:Iericre: enccnIrcmc:
e| fmur, IiLic, percn, Icr:c:, meIcIcr:c: y fc|cnge:.
Figura 3. E:ue|eIc ce un cnurc {Icmccc ce SIcrer et al. 18, mccifcccc pcr Migue| E:pine|).
Aparato respiratorio y circulatorio
DurcnIe |c fc:e |crvc|, |c mcycr|c ce cnfLic: re:pircn pcr inIermecic ce Lrcnuic: exIernc:, fcrmccc: pcr
e:IrucIurc: f|cmenIc:c: recuLierIc: pcr un epiIe|ic ci|iccc y pcrcic|menIe cuLierIc: pcr un cprcu|c grcnce
ue Ierminc envc|vincc|c: ccmp|eIcmenIe. Un peuenc nmerc ce cnfLic: ce| crcen CcuccIc ccn:ervcn
e:Ic: Lrcnuic: curcnIe Iccc :u vicc.
Lc: pu|mcne: ce |c: cnfLic: ccu|Ic: :cn e:IrucIurc: :imp|e: en fcrmc ce :ccc: {Figurc 4). En c|gunc: e:pecie:
ccucIicc:, |c :uperfcie inIernc puece :er |i:c, perc en |c mcycr|c ce :cpc: y rcnc: hcy numerc:c: p|iegue: ue
ccn:IiIuyen |c: c|vc|c:. Su funcicn e: cumenIcr |c :uperfcie re:pircIcric. Muchc: ccucccc: y cnurc: pc:een
1
Fauna de Vertebrados del Ecuador
unc Ircuec ccrIc ccrIi|cginc:c ue :e Lifurcc en cc: Lrcnuic: ue :e cLren en |c: pu|mcne:. E| exIremc
:upericr ce |c Ircuec e: c|crgccc, e:pecic|menIe en |c: :cpc: y rcnc:, ccn |c fnc|iccc ce fcrmcr |c |cringe
ccnce :e |ccc|izcn |c: cuercc: vccc|e:. E| ||miIe enIre |c |cringe y |c fcringe e: unc cLerIurc ||cmccc g|cIi:.
En generc|, |c: cnfLic: re:pircn pcrcic|menIe pcr |c pie|. Lc fcmi|ic F|eIhcccnIicce, pcr ejemp|c, nc pc:ee
pu|mcne: ni Lrcnuic: y :u re:pirccicn :e cc exc|u:ivcmenIe pcr |c pie|. E:Ic :ignifcc ue ceLe e:Icr hmecc
permcnenIemenIe. Lc: cnfLic: Ierre:Ire: re:pircn pcr |c pie| grccic: c |c pre:encic ce muchc: g|cncu|c:
mucc:c: ci:IriLuicc: :cLre |c :uperfcie ce Iccc e| cuerpc.
Figura 4. Fu|mcne: ce |c: cnfLic: {Icmccc ce SIcrer et al. 18, mccifcccc pcr
Migue| E:pine|).
E| ccrczcn ce |c: cnfLic: e:Ic civicicc en cc: cur|cu|c: y un venIr|cu|c {Figurc 5). Lc cur|cu|c izuiercc reciLe
:cngre cxigenccc ce |c: pu|mcne: y |c cerechc |c :cngre nc cxigenccc ce |c: crgcnc: y ce| re:Ic ce| cuerpc.
/ :u vez, e| venIr|cu|c Iiene un IcLiue civi:cric inccmp|eIc c ccnce ||egcn |c: cc: Iipc: ce :cngre, pcr |c
ue hcy mezc|c ce :cngre crIeric| y venc:c. Lc :cngre prcvenienIe ce| cuerpc ingre:c cirecIc c| cIric ce|
:enc venc:c ce| venIr|cu|c ce:ce ccnce e: LcmLeccc hccic |c: pu|mcne: pcrc :u cxigenccicn. Lc :cngre
cxigenccc prcvenienIe ce |c: pu|mcne: ingre:c c| cIric izuiercc c Ircv: ce |c: venc: pu|mcncre: pc:cncc
pcr e| |ccc izuiercc ce| venIr|cu|c, ce ccnce e: LcmLeccc pcrc ccmp|eIcr |c circu|ccicn :i:Imicc.
Figura 5. Ccrczcn ce |c: cnfLic: {Icmccc ce SIcrer et al. 18, mccifcccc pcr Migue|
E:pine|).
17
Anbios
El tronco arteric| ce| ccrczcn :e :uLcivice en Ire: vc:c:: ccrcIicc:, :i:Imicc: y pu|mc-cuIcnec:. Lc: vc:c:
ccrcIicc: :e enccrgcn ce envicr |c :cngre Lien cxigenccc hccic |c ccLezc: |c: vc:c: :i:Imicc: ||evcn |c :cngre
mezc|ccc hccic e| cuerpc y |c: v|:cerc:: y |c: vc:c: pu|mc-cuIcnec: Ircn:pcrIcn |c :cngre menc: cxigenccc
hccic |c: pu|mcne: y |c pie|. E| Iercer crcc ccrIicc ce cmLc: |ccc: cc crigen c |c: crIeric: ccrcIicc: inIernc:,
e| cucrIc crcc ccn:IiIuye e| pcr ce crcc: :i:Imicc: ue ccnIincn hccic cIrc: pcrc fcrmcr |c ccrIc ccr:c|.
De |c pcrIe prcximc| ce| :exIc pcr ce crcc: ccrIicc: :urgen |c: crIeric: pu|mc-cuIcnec:. /|gunc: excepcicne:
e:Icn pre:enIe: enIre |c: cnfLic:. Lc: :c|cmcncrc: en generc| nc pre:enIcn pu|mcne:, Iienen e| :epIc crIeric|
inccmp|eIc y |c: venc: pu|mcncre: e:Icn cu:enIe:.
Aparato digestivo
Lc mcycr|c ce cnfLic: pc:ee unc |enguc reIrccIi| ue puece e:Icr ccL|ccc :cLre :| mi:mc hccic cIrc:
cucncc nc :e uIi|izc. Lc |enguc |e :irve pcrc |c ccpIurc ce pre:c:: ccemc:, :cn |c: cnIiguc: cnfLic: |c:
primerc: verIeLrccc: Ierre:Ire: ue pc:een |enguc. En e| Iechc ce |c Lccc e:Icn |c: g|cncu|c: :c|ivc|e:. Lc
:c|ivc cump|e ccn |c funcicn ce humececer |c pre:c pcrc ue pc:e fcci|menIe hccic e| e:cfcgc. Lc |enguc
en |c: :c|cmcncrc: IcmLin e: prcIrccIi|, ce ccn:i:Iencic ccrnc:c y ccn un pecncu|c ue |c fjc c| :ue|c ce
|c Lccc, Irc: |c :|nf:i: mcnciLu|cr.
/|gunc: cnurc: pc:een en :u :c|ivc unc enzimc ||cmccc cmi|c:c, ue e: |c enccrgccc ce inicicr |c cige:Iicn
ce |c: ccrLchicrcIc:. E:Ic: cnimc|e: pc:een un e:cfcgc ccrIc ue fcci|menIe puece :er ci:Iinguicc ce|
e:Icmcgc. Lc: inIe:Iinc: pre:enIcn vcriccicne: ccn:icercL|e:. Lc: inIe:Iinc: grue:c y ce|gccc ce |c: cec||icc:
c cu|eLrc: ciegc: nc :e ciferencicn fcci|menIe. En |c: :cpc: y rcnc: e| inIe:Iinc ce|gccc e: re|cIivcmenIe |crgc
y enrc||ccc, mienIrc: e| inIe:Iinc grue:c e: recIc, ccrIc y Ierminc en |c c|cccc. / |c c|cccc vcn c ccr Iccc: |c:
ce:echc: ce |c cige:Iicn, excrecicn y ccemc: |c: prccucIc: gcnccc|e: {Figurc ).
Ccmc pcrIe ce| :i:Iemc cige:Iivc e:Icn |c: g|cncu|c: :c|ivc|e:, e| h|gccc y e| pcncrec:. E| h|gccc Iiene |c
fcrmc p|uri|cLu|ccc y :e enccrgc ce :ecreIcr |c Li|i: {pcrc emu|:icncr |c: grc:c:). Lc Li|i: :e c|mccenc en |c
ve:|cu|c Li|icr pcrc |uegc pc:cr c| inIe:Iinc ce|gccc. E| pcncrec: e:Ic unicc c| e:Icmcgc y prccuce enzimc:
cige:Iivc: ue pc:cn c| ccncucIc pcncrecIicc, e| cuc| :e rene ccn e| ccncucIc Li|icr.
Figura 6. /ncIcm|c inIernc ce un cnurc. DiLujc: Migue| E:pine| {200)
Aparato urogenital
E| cpcrcIc urcgeniIc| e:Ic fcrmccc principc|menIe pcr cc: rincne:, ue pre:enIcn c|receccr ce 2.000 nefrcne:
cccc unc, cump|iencc |c funcicn ce f|Irc ce |c crinc. :Ic e: reccgicc pcr |c: urIere: y c|mccenccc en |c
vejigc urincric, pcrc pc:cr pc:IericrmenIe c |c c|cccc. En c|gunc: cnfLic:, e| cucIc cruinfrenicc ce:empenc
un pcpe| excreIcr y reprccucIcr en |c: mcchc:, mienIrc: en cIrc: cnfLic: e:Ie cucIc niccmenIe cump|e |c
funcicn ce Ircn:pcrIcccr ce| e:permc. Lc vejigc urincric re:u|Ic ce| c|crgcmienIc ce |c exIremiccc infericr
ce| cucIc cruinfrenicc. /|gunc: cnfLic: Ierre:Ire: recL:crLen pcrIe ce| cguc ce |c crinc pcrc c|mccencr|c
ccmc re:ervc en ceIerminccc: pccc: ce| cnc, pcrc ccmpen:cr |c prcicc ce humeccc pcr |c pie|.
18
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Lc: cvcric: y |c: cvicucIc: IcmLin :cn pcre:. Lc: cvcric: Iienen unc ccviccc ||enc ce |infc en :u inIericr.
FrecuenIemenIe, |c exIremiccc infericr ce cccc cvicucIc e: c|crgccc, ccn:IiIuyencc unc e:IrucIurc
:emejcnIe c un Ierc ue :irve pcrc e| c|mccencmienIc Iempcrc| ce |c: cvu|c: cnIe: ce :er expecicc:.
En |c: e:pecie: ue Iienen reprccuccicn cvcviv|pcrc, e:Ic e:IrucIurc :irve pcrc e| ce:crrc||c ce |c: cr|c:.
Lc: :u:Icncic: g|cncu|cre: ge|cIinc:c: ue :ecreIcn pcrc e| recuLrimienIc ce |c: huevc: generc|menIe :e
ci:IriLuyen c |c |crgc ce |c: cvicucIc:. /cemc:, |c: cvcric: :cn muy vc|uminc:c: {Figurc 7).

Figura 7. /pcrcIc urcgeniIc| ce |c: cnfLic: {Icmccc ce SIcrer et al. 18, mccifcccc pcr Migue| E:pine|).
HemLrc izuiercc, mcchc cerechc.
Lc: Ie:I|cu|c:, c| iguc| ue |c: cvcric:, :cn pcre: y e:Icn cirecIcmenIe |igccc: c |c: cucIc: cruinfrenicc: c
Ircv: ce |c: IuLc: me:cnfricc:. Nc exi:Ie ningn crgcnc ccpu|cccr e:pecic|. /|gunc: :cpc: pc:een unc
e:IrucIurc ||cmccc crgcnc ce 8iccer ue :e |ccc|izc en frenIe ce cccc Ie:I|cu|c. E:Ie crgcnc puece cump|ir
|c: funcicne: ce un cvcric.
Se puece cprecicr c|gunc: ciferencic: exIernc: en |c: :exc: ce |c: :cpc: y rcnc:. Lc: mcchc: pc:een unc
ccjc re:cncccrc cencminccc :ccc Lucc|, ue |e :irve pcrc prccucir fuerIe: :cnicc: ccn |c fnc|iccc ce cIrcer
c |c hemLrc. /|gunc: e:pecie: pc:een cc:, unc c cccc |ccc ce| cue||c. /cemc:, |c: mcchc: pre:enIcn
cc||c:iccce: en |c: cecc: inIernc:, ue |e: :irven pcrc :ujeIcr:e c |c hemLrc mienIrc: curc |c ccpu|c {||cmccc
cmp|exu:). En generc|, |c: mcchc: ce cnurc: :cn mc: peuenc: ue |c: hemLrc:.
Sistema nervioso
E| :i:Iemc nervic:c ce |c: cnfLic: e: Lc:iccmenIe :emejcnIe c| ce |c: pece:. Su cereLrc e: pccc ce:crrc||ccc.
Fc:een 10 pcre: ce nervic: crcnec|e: y unc: cucnIc: e:pinc|e:. E| cenIrc ce |c ccIiviccc encefc|icc permcnece
en |c regicn ccr:c| ce| me:encfc|c, ccnce hcy ccncenIrccicne: ce mcIeric gri:. Lc: hemi:feric: cereLrc|e: :cn
c|crgccc:. E| Ie|encfc|c Iiene unc ncIurc|ezc preccmincnIemenIe c|fcIcric. Lc g|cncu|c pinec| :e encuenIrc
en Iccc: |c: cnfLic: {Figurc 8).
Figura 8. Si:Iemc nervic:c ce |c: cnurc: {Icmccc ce SIcrer et al. 18, mccifcccc pcr Migue| E:pine|).
19
Anbios
E| cjc ce |c: cnfLic: e: Lc:IcnIe :imi|cr c| ce cIrc: verIeLrccc:. En |c: cnfLic: ccucIicc: y |c: |crvc: :cn
pccc ce:crrc||ccc: en re|ccicn c |c: ccu|Ic: nc ccucIicc:. Muchc: cnfLic: Iienen g|cncu|c: |ccrimc|e: pccc
ce:crrc||ccc:. E| cri:Ic|inc e:Ic cccpIccc pcrc unc vi:icn re|cIivcmenIe ci:IcnIe, crienIccc hccic e| frenIe en
cireccicn c |c ccrnec, pcr |c cuc| puecen ver cLjeIc: prcximc: cyucccc: pcr peuenc: m:cu|c: ccu|cre:
ce cccmccccicn. Lc cLerIurc pupi|cr puece :er verIicc|, hcrizcnIc| c cuccrcngu|cr. Lc pie| ce |c ccLezc y ce
|c cc|c ce c|gunc: cnurc: y urcce|c: :cn :en:iL|e: c |c |uz. Lc: cnfLic: pcr |c generc| huyen ce |c |uz fuerIe: |c
mcycr|c :cn nccIurnc:.
E| :i:Iemc cuciIivc ce |c: :c|cmcncrc: ccrece ce c|cc mecic, perc :e cree ue puecen perciLir peuenc:
viLrccicne:. Lc mcycr|c ce |c: rcnc: y :cpc: pc:een un c|cc mecic y unc memLrcnc Iimpcnicc exIernc.
Lc: :cnicc: :cn Ircn:miIicc: c Ircv: ce |c memLrcnc Iimpcnicc, pcr |c ccviccc Iimpcnicc, hc:Ic ||egcr c
un hue:c ||cmccc cc|ume|c. Lc ccviccc Iimpcnicc :e ccmunicc ccn |c fcringe pcr |c Ircmpc ce Eu:Icuic.
E:Ic permiIe iguc|cr |c pre:icn exIernc ce |c pre:icn inIernc pcr |c memLrcnc Iimpcnicc. Lc recepcicn ce |c:
viLrccicne: :cncrc: :e rec|izc c Ircv: ce unc e:IrucIurc ||cmccc |cgenc, mi:mc ue :e uLicc cenIrc ce| c|cc
interno.
E| gu:Ic e:Ic Lien ce:crrc||ccc. Fre:enIcn pcpi|c: gu:IcIivc: en e| :ue|c ce |c Lccc, |enguc y mucc:c: ce |c:
mcxi|cre:. /:imi:mc, e| :i:Iemc c|fcIivc e: IcmLin muy ce:crrc||ccc. Lc: pre:c: :cn icenIifcccc: rcpiccmenIe
nc :c|c pcr |c vi:Ic :inc IcmLin pcr e| c|cr. Lc pre:encic ce |c: cccnc: cump|e unc ccL|e funcicn: pc:c ce
cire y c|fcIivc. E| crgcnc ce JcccL:cn, ue Iiene fcrmc ce un :ccc, :e cLre en :u pcrcicn mecic cnIericr ce
|c ccviccc nc:c|. E:Ie crgcnc e: un uimicrrecepIcr ue permiIe cumenIcr |c: :enIicc: ce| c|fcIc y ce| gu:Ic.
Fcr |Iimc, en |c: |crvc: ce cnurc: y urcce|c: Icccv|c exi:Ie |c ||nec |cIerc| ccrccIer|:Iicc ce |c: pece:. IcmLin
:e pre:enIc en ccu|Ic: ce c|gunc: e:pecie: ccucIicc:.
ECOLOGA GENERAL
Lc: cnfLic: ccupcn |c mcycr|c ce ecc:i:Iemc: ce| Ecucccr, ce:ce |c: Lc:ue: Ircpicc|e: {cmczcnicc: y
cc:Ierc:) hc:Ic |c: pcrcmc:, pc:cncc pcr Lc:ue: nuL|ccc:, Lc:ue: :ecc:, humecc|e:, eIc, en ci:IinIc:
e:IrcIc: fcre:Ic|e:, hcLiIcI y micrchcLiIcI ciferenIe:. /cemc:, :e :egregcn Iempcrc|menIe {unc: :cn ciurnc:,
cIrc: nccIurnc:), |c cuc| :e :umc c |c :egregccicn ce hcLiIcI, micrchcLiIcI y e:IrcIc: pcrc, en cpcriencic,
limitar la competencia.
Lc: cnurc: puecen enccnIrcr:e en e| :ue|c, ceLcjc ce| :ue|c {e:pecie: fc:cric|e:), enIre |c hcjcrc:cc y |c:
rc|ce: ce |c: crLc|e:. /|gunc: hcLiIcn en |c vegeIccicn Lcjc y enIre |c: hierLc: c e| pc:Ic. CIrc: hcLiIcn en |c
vegeIccicn c|Ic enIre |c: ccpc: ce |c: crLc|e:. IcmLin :e puece ci:Iinguir e:pecie: re:Iringicc: neIcmenIe
c| inIericr ce |c: huicuncc: c Lrcme|ic: {8rcme|iccece) y cIrc: e:pecie: ue viven prcximc: c cuerpc: ce
cguc. Lc: :c|cmcncrc: :cn Ierre:Ire: curcnIe e| c|c, perc curcnIe |c ncche :e |c: puece |ccc|izcr :cLre e|
:cIcLc:ue, pc:ccc: :cLre |c: hcjc:. MienIrc:, |c: cec||icc: viven Lcjc |c Iierrc y cucncc exi:Ien fuerIe: ||uvic:
:c|en hccic |c :uperfcie. Se |c: puece |ccc|izcr Lcjc Ircncc: viejc: en ce:ccmpc:icicn.
Lc Lc:e ce |c c|imenIccicn ce cnurc: y :c|cmcncrc: ccu|Ic: :cn |c: hcrmigc:, gri||c: peuenc:, zcncucc:,
mc:uiIc: y crIrcpccc: Ierre:Ire:. /|gunc: e:pecie: ce cnurc: :cn vcrcce: ccrn|vcrc: ue :e c|imenIcn ce
pre:c: grcnce: {p.ej. cIrc: rcnc:). Lc: ceci|ic: :e c|imenIcn guiccc: pcr :u c|fcIc ce cnimc|e: :uLIerrcnec:
ccmc |cmLrice:, in:ecIc: y LcLc:c:.
Muchc: e:pecie: ce cnimc|e:, inc|uyencc murci|cgc:, |cgcrIijc:, :erpienIe:, mcm|ferc:, cve:, pece: y crcnc:,
:e c|imenIcn ce :cpc:, rcnc:, renccucjc: y huevc:. /unue c primerc vi:Ic |c: cnfLic: pcrecer|cn incefen:c:
cnIe :u: cepreccccre:, Iienen unc vcrieccc ce meccni:mc: pcrc prcIeger:e. /|gunc: cnfLic: pre:enIcn
cc|cre: :imi|cre: c :u enIcrnc, |c ue |e: permiIe pc:cr ce:cperciLicc: cnIe :u: cepreccccre:. Fcr e| ccnIrcric,
|c: e:pecie: Icxicc: Iienen cc|crccicn muy ||cmcIivc, generc|menIe rcjc, cncrcnjccc c cmcri||c mezc|ccc
ccn negrc, ue previene c |c: cepreccccre: ce| pe|igrc ue repre:enIcn. Vcric: e:pecie: ce :cpc: prccucen
:u:Icncic: venenc:c: ccn prcpieccce: ccrcicIcxicc:, ccnvu|:ivc:, vc:cccn:IricIcrc: y c|ucincgenc:. E:Ic:
:u:Icncic: Lc:iccmenIe :e ccncenIrcn en |c: g|cncu|c: pcrcIicc:. Lc: :c|cmcncrc: puecen :c|Icr |c cc|c
cucncc un cepreccccr |c: cIrcpc y :cn ccpcce: ce fcrmcr unc nuevc ce:pu: ce hcLer|c percicc. De iguc|
fcrmc, :cn ccpcce: ce e|imincr :ecrecicne: pcr |c pie| ue pcrc|izcn c :u: cepreccccre:.
E| prcce:c reprccucIivc ce |c: cnfLic: e: muy ccmp|ejc. En e| cc:c ce |c: cnurc:, :Ie inicic cucncc |c:
mcchc: migrcn hccic |c: |ugcre: cpIc: pcrc |c reprccuccicn, ccmc puecen :er ricchue|c:, |cgunc:, inIericr ce
Lrcme|ic: y cIrc: |ugcre: ue gucrccn unc Luenc ccnIiccc ce humeccc. E:Ic migrccicn cepencerc muchc
ce| mccc reprccucIivc ce cccc e:pecie. Generc|menIe, |c: mcchc: ||egcn primerc c| :iIic e:ccgicc y ccnIcn
20
Fauna de Vertebrados del Ecuador
incivicuc|menIe c fcrmcncc grcnce: ccrc: uni-e:pec|fcc: ce ccrIejc. Exi:Ien vcric: Iipc: ce ccmunicccicn
curcnIe e| ccrIejc: vccc|izccicne: inIrc-e:pec|fcc: {:exuc| y IerriIcric|), vccc|izccicne: inIer-e:pec|fcc:
{IerriIcric|), ccmunicccicn vi:uc| y :en:cric|. Lc: hemLrc: :cn cIrc|cc: pcr e:Ic: ccnIc:, ue puecen reccnccer
grccic: c |c pre:encic ce| :i:Iemc cpercu|cr y ce |c memLrcnc cmphiLicrum. EnIcnce:, |c hemLrc e:ccge c|
mcchc mc: cpIc pcrc reprccucir:e.
Luegc ce| ccrIejc viene |c ccpu|c, ue inicic cucncc :e prccuce e| cLrczc :exuc|, ccnccicc ccmc cmp|exu:,
mi:mc ue ccnc|uye cucncc hcn :icc ferIi|izccc: |c: gcmeIc:. Se hc icenIifcccc vcric: Iipc: ce cmp|exu:,
enIre |c: ue :e ce:Iccc c| cmp|exu: inguinc|, ue :e ccn:icerc ccmc unc ce |c: mc: primiIivc: y :e pre:enIc
en e| gnerc Osornophryne {8ufcnicce). IcmLin exi:Ie e| cmp|exu: cxi|cr ccn :u: mccifcccicne:: cefc|icc
{Hyloxalus, DencrcLcIicce), montado {Mantidactylus, McnIe||icce), ccherenIe {Breviceps, Micrchy|icce),
incepencienIe {Ranitomeya, DencrcLcIicce).
Unc vez ue |c: huevc: hcn :icc ferIi|izccc: :e inicic e| prcce:c ce |c meIcmcrfc:i:, ccrccIerizccc pcr unc
:uce:icn ce prcce:c: ce ciferenciccicn y crecimienIc pcrc pc:cr ce un :er |crvc| ce vicc ccucIicc c un :er
ccu|Ic ce vicc Ierre:Ire. Lc: prcce:c: meIcmcrfcc: ue cccnIecen curcnIe e| ce:crrc||c |crvc| e:Icn regu|ccc:
pcr cc: :i:Iemc: |nIimcmenIe re|ccicnccc:: e| :i:Iemc nervic:c y e| encccrinc. Generc|menIe, |c meIcmcrfc:i:
curc en prcmecic unc: Ire: me:e: {Figurc ). Se hc icenIifcccc cc: Iipc: ce pue:Ic: ce huevc: en cguc y
fuerc ce| cguc: :Ic: cepencercn ce |c: hcLiIc: ce cccc e:pecie {IcL|c 1). Lc: e:pecie: ue :e ce:crrc||cn
en fuenIe: ce cguc ef|merc: Iienen unc meIcmcrfc:i: muy rcpicc, mienIrc: ue cue||c: ue :e ce:crrc||cn
en e:Icnue: permcnenIe: puecen pc:cr hc:Ic un cnc en e| e:Iccc |crvcric {Gc|incc-Lec| 2003).
TABLA 1. Iipc: ce pue:Ic: ce huevc: en cnfLic:.
Huevos puestos en agua Huevos puestos fuera del agua
incivicuc|e: en e| fcncc. en tierra.
incivicuc|e: cchericc: c vegeIccicn u cLjeIc:
:umergicc:.
incivicuc|menIe en Iierrc, ccn ce:crrc||c |crvc| en
agua.
en mc:c ue :e cepc:iIcn en e| fcncc.
incivicuc|menIe en Iierrc, ccn ce:crrc||c en :ccc
gular del macho.
en mc:c cchericc: c cLjeIc: :umergicc:. incivicuc|menIe en Iierrc, ccn ce:crrc||c cirecIc.
en ccrccne: ge|cIinc:c: ue :e cepc:iIcn en
e| fcncc.
en mc:c ce e:pumc cc|ccccc en ccviccce:
ncIurc|e: c ccn:Iruccicne: ad hoc, ccn ce:crrc||c
larval en agua.
en mcncccpc ue fcIc en :uperfcie:.
en mc:c ce e:pumc cc|ccccc en ccviccce:
ncIurc|e:, ccn ce:crrc||c en Iierrc.
en mc:c g|cLc:c ue fcIc en :uperfcie. en rboles.
en mc:c ce e:pumc ue fcIc en :uperfcie. en mc:c cchericc c hcjc:: ce:crrc||c |crvc| en cguc.
en mc:c, en nicc: ccn:Iruicc: ccn hcjc:, ce:crrc||c
larval en agua.
en relacin a progenitores.
:cLre e| ccr:c.
en Lc|:c ce incuLccicn.
vivipcri:mc.
Lc eIcpc |crvc| inc|uye unc :erie ce e:Iccic: pre-reprccucIivc: ue pre:enIcn ncIcL|e: ciferencic: mcrfc|cgicc:,
cncIcmicc:, f:ic|cgicc:, eIc|cgicc: y ecc|cgicc: ccn re|ccicn c |c: ccu|Ic:. Se exIience ce:ce |c ec|c:icn
hc:Ic e| fnc| ce |c meIcmcrfc:i:. Hcy cc: Iipc: ce |crvc: ce:ce e| punIc ce vi:Ic Ircfcc: excIrcfcc: {c I|picc:) y
enccIrcfcc: {c mccifcccc:). Lc: |crvc: excIrcfcc: :e ccrccIerizcn pcr :er ccucIicc:, cump|ir :u meIcmcrfc:i:
fuerc ce |c: memLrcnc: ce| huevc y pcr c|imenIcr:e ccIivcmenIe en :u cmLienIe circunccnIe. Lc: |crvc:
enccIrcfcc:, en ccmLic, nc :e c|imenIcn ccIivcmenIe :inc ue cLIienen :u c|imenIc c pcrIir ce re:ervc: ce
viIe|c yc pre:enIe: en e| cvcciIc.
21
Anbios
Figura 9. Frcce:c ce meIcmcrfc:i: ce unc rcnc. DiLujc: Migue| E:pine|.
Lc: ccmLic: mc: ncIcL|e: curcnIe |c eIcpc |crvc| :cn e| crecimienIc cce|erccc ce |c: pcIc: Irc:erc: y |c
:c|icc ce |c: miemLrc: ce|cnIerc: ce |c pie| ue |c: cuLre. Vcric: pcrIe: ce |c Lccc :cn reemp|czccc: pcr
uijccc:, cienIe: y |enguc:. Se ce:crrc||cn |c: pu|mcne: y :e fcrmcn |c: pcrpccc:. Lc cc|c uIi|izccc pcrc |c
ncIccicn :e recL:crLe. Se ce:crrc||c e| e:Icmcgc, :e mccifcc |c pie| y |c: hue:c: ccmp|eIcn :u c:ifcccicn. E|
inIe:Iinc :e Ircn:fcrmc ccmp|eIcmenIe yc ue |c c|imenIccicn ccmLic ce unc cieIc generc|menIe herL|vcrc
en e| cguc c unc cieIc ccrn|vcrc en |c Iierrc. Lc eIcpc juveni|, ue inc|uye c |c: incivicuc: pc:I-meIcmcrfcc:,
|c: cuc|e: :cn unc rp|icc en e:cc|c mencr ce |c: ccu|Ic:, :e exIience ce:ce e| fnc| ce| c||mcx meIcmcrfcc
hc:Ic |c mccurez :exuc| {Figurc ).
Lc: :c|cmcncrc: ce| gnerc Bolitoglossa pre:enIcn fecuncccicn inIernc. Lc: hemLrc: pc:een unc e:permcIecc
en |c cuc| c|mccencn e:permcIcfcrc: cepc:iIccc: pcr |c: mcchc:. E| e:permcIcfcrc e: unc e:IrucIurc ccnicc
y ge|cIinc:c ue ccnIiene e:permcIczcice:. Lc: miemLrc: ce |c IriLu 8c|iIcg|c::ini cepc:iIcn :u: huevc: en
Iierrc y Iienen ce:crrc||c cirecIc :in |crvc: ccucIicc: {Due||mcn y IrueL 14).
Lc: ceci|ic: pre:enIcn unc fecuncccicn inIernc, ccnce e| mcchc, pcr mecic ce :u crgcnc ccpu|cccr
cencminccc e| fc|cceum, fecuncc c |c hemLrc. Lc hemLrc cepc:iIc |c: huevc: ue :e encuenIrcn unicc:
unc c ccnIinuccicn ce| cIrc en fcrmc ce rccimc: ce uvc:, y :e enccrgc ce cuiccr|c:, enrc:ccncc:e c :u
alrededor a manera de un nido.
SISTEMTICA
E| :er humcnc, ce:ce :u cpcricicn en |c Iierrc, hc :enIicc |c nece:iccc ce cIcrgcr un ncmLre c Iccc: |c: :ere:
vivc: ue |c rccecn y ce c|c:ifccr|c: en grupc: c ccIegcr|c:. Lc Icxcncm|c e: |c rcmc ce |c: ciencic: ncIurc|e:
ue e:Iucic |c c|c:ifcccicn ce |c: :ere: vivc:. E| :i:Iemc ce c|c:ifcccicn ue uIi|izcmc: hcy c|c :e Lc:c en |c:
precepIc: ce ncmenc|cIurc Lincmic| e:IcL|ecicc: pcr e| :uecc Ccr| vcn Linnceu: en e| :ig|c XVlll, cccgicc
y cccpIccc pcr e| Cccigc lnIernccicnc| ce Ncmenc|cIurc Zcc|cgicc {lCZN), mi:mc ue ccIuc|menIe uIi|izc
22
Fauna de Vertebrados del Ecuador
:ieIe ccIegcr|c: principc|e:: Feinc, Fi|c, C|c:e, Crcen, Fcmi|ic, Gnerc y E:pecie. Unc e:pecie e: ccn:icerccc
ccmc un ccnjunIc ce crgcni:mc: ccn ccrccIer|:Iicc: incivicuc|e:, ccmune: enIre :| perc ci:IinIc: ce cIrc:
ccnjunIc:, ue |e: permiIen reprccucir:e enIre :| y |e: c|:|c reprccucIivcmenIe ce cIrc:, y ue ce:ciencen
ce un cnce:Irc ccmn. Lc: e:pecie: re|ccicnccc: c empcrenIccc: :e cgrupcn Lcjc un mi:mc gnerc, |c:
gnerc: re|ccicnccc: :e cgrupcn cenIrc ce unc mi:mc fcmi|ic, |c: fcmi|ic: re|ccicnccc: :e cgrupcn cenIrc
ce un mi:mc crcen, |c: crcene: en c|c:e:, |c: c|c:e: en f|c: y |c: f|c: en reinc:. Lc ccIegcr|c Icxcncmicc mc:
impcrIcnIe e: |c e:pecie, yc ue e: |c nicc ccIegcr|c c uniccc Icxcncmicc ue Iiene :ignifcccc ecc|cgicc
y evolutivo.
E| ncmLre ce cccc e:pecie {ccnccicc ccmc ncmLre cienI|fcc) ccn:i:Ie en un Lincmic fcrmccc pcr e| gnerc
y |c e:pecie. E| gnerc :iempre :e e:criLe ccn |c primerc |eIrc en mcy:cu|c:, mienIrc: ue |c e:pecie :e
e:criLe Iccc en min:cu|c: cmLc: ncmLre: :e e:criLen en cur:ivc: c :e :uLrcycn. Lc: ncmLre: ce |c: e:pecie:
:ue|en ccr:e :egn :u: ccrccIer|:Iicc: exIernc:, ce ccuercc c| :iIic ccnce fuercn ce:cuLierIc: c, en c|gunc:
cc:c:, en hcncr c uien |c: ce:cuLric. Iccc: |c: ncmLre: cienI|fcc: ceLen :er |cIinizccc:.
Lc c|c:e /mphiLic :e c|c:ifcc en Ire: crcene:: /nurc, ccn 14 fcmi|ic: y 440 e:pecie: en Ecucccr, CcuccIc, ccn
1 fcmi|ic y 7 e:pecie:, y Gymncphicnc, ccn 2 fcmi|ic: y 23 e:pecie: {IcL|c 2). Hc:Ic e| cnc 2005 :e uIi|izcLc unc
Icxcncm|c c|c:icc, Lc:ccc funccmenIc|menIe en ccrccIer|:Iicc: mcrfc|cgicc: IcnIc exIernc: ccmc inIernc:.
En enerc ce 2005, Ju|icn Fcivcvich y cc|cLcrcccre:, puL|iccrcn e| cccumenIc Fevi:icn :i:IemcIicc ce |c:
rcnc: ce |c fcmi|ic Hy|icce, Lc:ccc en |c revi:icn f|cgenIicc y Icxcncmicc", revc|ucicncncc |c c|c:ifcccicn
ce cichc fcmi|ic. Ccmp|emenIcricmenIe, Frc:I et al. {200) puL|iccn e| cccumenIc Ihe cmphiLicn Iree cf
|ife" {E| crLc| ce vicc ce |c: cnfLic:). / pcrIir ce e:Ic: cc: cccumenIc:, |c Icxcncm|c ce |c: cnurc: ce nue:Irc
pc|: :ufric un ccmLic crc:Iicc. En e| pre:enIe cccumenIc :e :igue e:Ic: ccmLic: Icxcncmicc: ccIuc|e:, perc
en vcric: cc:c: :e incicc e| ncmLre cnIericr hc:Ic fcmi|icrizcrnc: ccn e| nuevc. Me permiIc :ugerir, ccemc:, c
|c: y |c: |ecIcre: ue vi:iIen pericciccmenIe |c pcginc WeL ce| Mu:ec ce Zcc|cg|c ce |c FcnIifcic Univer:iccc
CcIc|icc ce| Ecucccr {www.puce.ecu.ec/zcc|cgic/verIeLrccc:/cmphiLicweLec), ccn |c fnc|iccc ce
ccIuc|izcr |c |i:Ic ce fcmi|ic:, gnerc: y e:pecie: ue :erc cnc|izccc mc: cce|cnIe. Lc c|c:ifcccicn Icxcncmicc
c|c:icc ce CcuccIc y Gymncphicnc cn :e mcnIiene, perc e: p|cu:iL|e ccnceLir fuIurc: ccmLic: :egn
cvcncen |c: inve:Iigccicne: :cLre e:Ic: crcene:.
TABLA 2. Fcmi|ic:, gnerc: y e:pecie: ce cnfLic: cgrupccc: en |c: Ire: crcene: exi:IenIe: en Ecucccr.
Orden Familias Gneros Especies
Anura 14 57 440
Caudata 1 2 7
Gymnophiona 2 7 23
IcIc| 17 470
DIVERSIDAD EN ECUADOR
/cIuc|menIe :e reccnccen .32 e:pecie: ce cnfLic: en e| muncc {G|cw y Kch|er 18, /mphiLicWeL 2008),
y cccc c|c e:Ie nmerc :e incremenIc ceLicc c nuevc: ce:cuLrimienIc:, principc|menIe en regicne: pccc
exp|crccc: ccmc |c: Lc:ue: nuL|ccc: cncinc:. Lc civer:iccc ce cnfLic: en e| Nuevc Muncc e: exIrccrcincric:
cprcximcccmenIe 3.04 e:pecie:. Fe:e c ue :cn inccpcce: ce genercr e| cc|cr ccrpcrc| nece:cric pcrc
:cpcrIcr e| fr|c exIremc, |c: cnfLic: hcLiIcn ce mccc hcmcgnec e| Nuevc Muncc, c |c |crgc ce 123 ce
latitud. Rana sylvatica, e:pecie ncrIecmericcnc, :e rene cccc primcverc pcrc :u riIuc| ce cpcrecmienIc
en cinegc: e:cc:cmenIe ce:he|ccc: c unc pccc: pc:c: ce| cccnc rIicc, en /|c:kc, c 70 |cIiIuc ncrIe.
MienIrc:, c| cIrc exIremc ce| Nuevc Muncc, en e| e:Irechc ce Mcgc||cne:, c| :ur ce Chi|e, :e puece regi:Ircr
c| :cpc Bufo variegatus. Lc: cnfLic: viven en unc vcriccc gcmc ce cmLienIe:, ue vcn ce:ce |c: Lc:ue:
Ircpicc|e: mc: hmecc: c |c: ce:ierIc: mc: :ecc:, en i:|c: y Lc:ue: c|Ic cncinc: {Ycung et al. 2004).
/mricc ce| Sur nc Iiene iguc| en Irminc: ce civer:iccc ce cnfLic:. /cIuc|menIe :e hc icenIifcccc c|receccr
ce 2.05 e:pecie: en :u: Iierrc: ccnIinenIc|e:. Lc: Icxcncmc: e inve:Iigcccre: cccc c|c ce:cuLren y ce:criLen
nuevc: e:pecie:, hcy mc: rcpicc ue nuncc cnIe: {Due||mcn 1). Lc: pcIrcne: ce civer:iccc ce |c: cnfLic:
en /mricc ce| Sur {Figurc 10), :cn e| re:u|Iccc ce ccmp|ejc: inIercccicne: enIre |c hi:Icric gec|cgicc, |c
Icpcgrcf|c ccIuc|, |c: ccncicicne: cmLienIc|e: ccIuc|e: y |c ccmpeIicicn enIre |c: e:pecie: mi:mc: {Ycung
et al. 2004).
23
Anbios
1 - 2
3 - 5
6 - 10
11 - 20
21- 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 75
76 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 129
130 - 139
Riqueza de especies
Figura 10. FcIrcne: ce civer:iccc ce cnfLic: en Succmricc y pcrIe ce CenIrc
/mricc. Lc: cc|cre: mc: c:curc: inciccn mcycr civer:iccc. Icmccc ce Ycung
et al. {2004).
Lc: |incje: Lc:icc: ce cnfLic: :e ci:per:crcn cenIrc ce /mricc ce| Sur cnIe: ce ue :e :epcrcrc ce| re:Ic ce
ccnIinenIe: ce| hemi:feric :ur, hcce cprcximcccmenIe 30 c 35 mi||cne: ce cnc: {Fcugh et al. 18). Lc: /nce:,
unc ce |c: cccenc: mcnIcnc:c: mc: grcnce: ce| p|cneIc, ccmenzcrcn c e|evcr:e hcce mc: c menc: 70-80
mi||cne: ce cnc: c mecicc ue /mricc ce| Sur :e :epcrcLc ce fricc en cireccicn ce:Ie {Due||mcn 1). Lc:
|ccerc: e:ccrpccc: ce e:Ic ccrci||erc ce 7.500 km ce |crgc crecrcn numerc:c: Lcrrerc: pcrc |c ci:per:icn ce
|c: cnfLic:, permiIiencc |c evc|ucicn ce |c: e:pecie: c mecicc ue |c: pcL|ccicne: :e ce:crrc||cLcn en crec:
ci:|ccc:. Fcr |Iimc, |c: efecIc: c|imcIicc: ce |c: ccrrienIe: ccecnicc: fr|c: en inIercccicn ccn e:Ic cccenc
mcnIcnc:c prccujercn ccmp|ejc: pcIrcne: ce grccienIe: ce hcLiIcI hmecc: y :ecc: {Ycung et al. 2004).
Lc: e:pecie: mcnIcnc: ce cnfLic: pc:een rcngc: ce ci:IriLucicn mc: peuenc:, mienIrc: ue |c: e:pecie:
ce Iierrc: Lcjc:, cpcrenIemenIe ccn menc: Lcrrerc: pcrc :u ci:per:icn, Iiencen c Iener rcngc: ce ci:IriLucicn
mc: cmp|ic:. Lc mcycr civer:iccc ce cnfLic: :e regi:Irc en |c cuencc :upericr ce| r|c /mczcnc: y en e| Lc:ue
cI|cnIicc ce 8rc:i|. Lc: :cpc: y rcnc: en /mricc ce| Sur repre:enIcn un e:pecIccu|cr 57 ce |c fcunc ce
cnfLic: ce| ccnIinenIe {1.5 e:pecie:). /:| pcr ejemp|c, Bufo atacamensis vive en cc:i: en e| mecic ce| ce:ierIc
chi|enc ce /Icccmc, mienIrc: |c rcnc Telmatobius marmoratus hcLiIc en ccrrienIe: ce cguc hc:Ic 5.000 m
ce c|IiIuc. Lc fcmi|ic SIrcLcmcnIicce :e hc civer:ifcccc en 53 e:pecie:, ue inc|uyen |c: 415 e:pecie: ce|
gnerc Pristimantis {cnIe: Eleutherodactylus), e| gnerc ce verIeLrccc: Ierre:Ire: mc: civer:c en e| muncc.
E| Ecucccr :e ccn:icerc ccmc unc ce |c: 17 pc|:e: mc: civer:c: ce| p|cneIc, |c: ||cmccc: pc|:e: megcciver:c:.
Fe:e c :er e| pc|: mc: peuenc ce e:Ie :e|ecIc grupc ce pc|:e:, Ecucccr ccupc e| ccIcvc |ugcr en |c |i:Ic ce
civer:iccc IcIc|, ccn c|receccr ce 470 e:pecie:, e: cecir, un 87 ce |c: cnfLic: ce| muncc, :e uLicc en Iercerc
pc:icicn en civer:iccc ce cnfLic: ce:pu: ce pc|:e: vcric: vece: mc: grcnce: ccmc 8rc:i| y Cc|cmLic, perc
en primer |ugcr :i :e ccn:icerc e| nmerc ce e:pecie: pcr uniccc ce :uperfcie {0.017 e:pecie:/km
2
). E:Ic
:ignifcc ue pc:eemc: Ire: vece: mc: e:pecie: pcr uniccc ce :uperfcie ue Cc|cmLic y 21 vece: mc: ue
8rc:i|. E: IcmLin ncIcL|e e| encemi:mc ue Ecucccr pc:ee. Fcr ejemp|c, 181 e:pecie: {37) :e hcn repcrIccc
:c|cmenIe en Ecucccr, mienIrc: ue en :u regicn cncinc e| 757 ce |c: e:pecie: :cn encmicc: {Cc|cmc 2005-
2008: IcL|c 3).
24
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Si cnc|izcmc: e:Ic c|Ic civer:iccc ce ccuercc c |c: fcmi|ic:, enccnIrcmc: unc preccmincncic ce
SIrcLcmcnIicce e Hy|icce. E| encemi:mc en Ecucccr, ccmc :e mencicnc cnIe:, e: :cLre:c|ienIe. /:|, |c fcmi|ic
SIrcLcmcnIicce pc:ee 75 e:pecie: encmicc:, DencrcLcIicce Iiene 30 e:pecie: y 8ufcnicce 2 e:pecie:.
/hcrc, :i cnc|izcmc: |c civer:iccc ce cnfLic: en re|ccicn c |c: regicne: gecgrcfcc: y pi:c: c|IiIucinc|e:,
enccnIrcmc: ue |c: /nce: c|Lergcn c un 577 ce e:pecie: y |c ccncenIrccicn mc: c|Ic {757) ce :u: e:pecie:
:cn encmicc: {Figurc 11).
TABLA 3. Nmerc ce e:pecie: ce cnfLic: cgrupccc: pcr fcmi|ic:, pcrcenIcje ce| IcIc| ce cnfLic: ecucIcricnc: y nmerc ce e:pecie:
encmicc: ce Ecucccr. DcIc: prcvenienIe: ce www.puce.ecu.ec/zcc|cgic/verIeLrccc:/cmphiLicweLec.
Orden Familia
Diversidad por familia
Endemismo
poltico por
familia # especies %
Anura
8ufcnicce 45 ,40 25
Centrolenidae 4 ,83 13
Ceratophryidae 1,28 4
Crcugc:Icricce 1 0,21 0
DencrcLcIicce 49 10,47 30
Eleutherodactylidae 1 0,21 0
Hemiphractidae 21 4,4 5
Hylidae 80 17,0 11
Leiuperidae 7 1,50 4
Leptodactylidae 17 3,3 1
Micrchy|icce 9 1,2 2
Fipicce 1 0,21 0
Fcnicce 3 0,4 0
SIrcLcmcnIicce 154 32, 75
Caudata F|eIhcccnIicce 7 1,50 4
Gymnophiona
Caeciliidae 20 4,27
FhincIremcIicce 3 0,4 1
ICI/L
470 181
Lc: :iguienIe: pi:c: zccgecgrcfcc: :e emp|ecn
pcrc inIerpreIcr |c: pcIrcne: ce civer:iccc ce
|c: cnfLic: ecucIcricnc: {Cc|cmc 2005-2008):
Ircpicc| CccicenIc| {0-1.000 m), SuLIrcpicc|
CccicenIc| {1.001-2.000 m), Iemp|ccc CccicenIc|
{2.001-3.000 m) y /|Iccncinc {3.001-4.800 m):
Ircpicc| CrienIc| {0-1.000 m) SuLIrcpicc| CrienIc|
{1.001-2.000 m), Iemp|ccc CrienIc| {2.001-3.000
m) y /|Iccncinc {3.001-4.800 m).
CONSERVACIN Y AMENAZAS
Lc ccn:ervccicn ce |c civer:iccc Lic|cgicc ccn:IiIuye, en |c ccIuc|iccc, unc preccupccicn muncic| IcnIc
pcr nue:Irc prcpic :upervivencic, ccmc pcr |c: :eric: ceIericrc: y cmenczc: ue enfrenIcn muchc: |ugcre:
ce| p|cneIc. Lc verIiginc:c ce:cpcricicn ce e:pecie:, |c mc:ivc cefcre:Iccicn ce |c: :e|vc: Ircpicc|e:,
|c ce:Iruccicn ce |c ccpc ce czcnc, e| ccmLic c|imcIicc prcvccccc pcr |c ccmLu:Iicn ce cerivccc: ce|
Figura 11. FcrcenIcje ce e:pecie: en |c: Ire: regicne: ccnIinenIc|e: ce|
Ecucccr. DcIc: Icmccc: ce Cc|cmc {2005-2008).
25
Anbios
peIrc|ec y |c crecienIe cegrccccicn ce |c: cmLienIe: ncIurc|e:, hcn ccncucicc c |c humcniccc c unc cri:i:
cmLienIc| :in prececenIe:. En |c pccc ccIuc| ce:cpcrecen mc: e:pecie: ce |c: ue |c: Icxcncmc: e:Icn
en ccpcciccc ce ccIc|cgcr y ce:criLir: c:|, |c Unicn Muncic| pcrc |c NcIurc|ezc {UlCN) e:Iimc ue 1.85
e:pecie: ce cnfLic: {327 ce| IcIc| repcrIccc) :e encuenIrcn cmenczccc: ce exIincicn en e| muncc pcr
ccu:c: humcnc: {Fuecc et al. 2004, SIucrI et al. 2004).
De:cfcrIuncccmenIe, curcnIe |c: |Iimc: ccccc: |c civer:iccc ce cnfLic: :e hc vi:Ic cfecIccc pcr |c
ci:minucicn y exIincicn ce c|receccr ce 142 e:pecie: ce |c: /nce: ce| Ecucccr, :iencc |c: e:pecie: cncinc:
|c: mc: :ericmenIe cmenczccc: {Fcn et al. 2008). M|Iip|e: ccu:c: :e hcn cIriLuicc c| cc|cp:c recienIe y
|c ce:cpcricicn ce un grcn nmerc ce cnfLic:. EnIre e:Ic: ccu:c: ce:Icccn |c ce:Iruccicn y e| ceIericrc
ce hcLiIcI ncIurc|e:, |c inIrccuccicn ce e:pecie: excIicc:, |c pre:encic ce enfermeccce: principc|menIe
c:cciccc: c| hcngc Batrachochytrium dendrobatidis, ccmLic: c|imcIicc:, efecIc: :inrgicc: ce mc: ce unc
cmenczc, enIre cIrc:. Ic|e: ccIiviccce: Iienen c| Lcrce ce |c exIincicn c mc: ce mecic cenIencr ce cnfLic:,
|c: cuc|e: reuieren mecicc: urgenIe: y efccce: pcrc eviIcr :u ce:cpcricicn.
Lc cec|inccicn y exIincicn ce cnfLic: en e| pc|: :cn cr|Iicc: en |c regicn inIercncinc ccnce prccIiccmenIe
yc nc exi:Ien Lc:ue: ncIurc|e:: :u: ecc:i:Iemc: hcn :icc Ircn:fcrmccc: en Iierrc: cgrcpecucric:, incu:Iric|e:,
y urLcnc:. E| prcL|emc e: grcve IcmLin en |c: e:IriLccicne: cccicenIc|e: ce |c: /nce: y en |c: zcnc: Lcjc:
ce |c regicn |iIcrc| ccnce |c ce:Iruccicn e: inccnIrc|ccc. En |c: /nce: ecucIcricnc:, hc:Ic 1, e| 42,77 ce
|c: fcrmccicne: vegeIc|e: hcL|cn :icc mccifcccc: c ce:Iruicc: {Sierrc 1). E:pecie: excIicc: ccmc pinc:
{Pinus :pp.), eucc|ipIc: {Eucalyptus :pp.) y pece: :c|mcnicc: {Salmo trutta y Onchorhynchus mykis:) hcn :icc
inIrccucicc: :cLre |c: 2.000 m ce c|IiIuc, ce:ce principic: ce| :ig|c XX. Su: efecIc: hcn :icc muy ccninc:
:cLre |c civer:iccc ncIivc. /unue :e enIience ue :u impccIc e: encrme, e: pccc |c ue :e hc e:Iuciccc y
cucnIifcccc c| re:pecIc.
Lc prcicc ce hcLiIcI pccr|c e:Icr ceIermincncc |c ci:minucicn ce c|gunc: e:pecie: ce cnfLic:. Lc: ccmp|ejc:
nece:iccce: ce hcLiIcI ce |c: cnfLic: repre:enIcn un ce:cf|c e:pecic| pcrc |c ccn:ervccicn. Lc: fccIcre:
mc: impcrIcnIe: ue ccu:cn |c prcicc ce| hcLiIcI inc|uyen |c ccnver:icn ce Iierrc: pcrc |c cgricu|Iurc, |c
exp|cIccicn mccererc, |c miner|c y e| ce:crrc||c ce infrce:IrucIurc. Lc: incencic: IcmLin cegrcccn |c: hcLiIcI
ce un cierIc nmerc ce e:pecie: {Ycung et. al 2004) {Figurc 12).
Figura 12. /menczc: :cLre |c: pcL|ccicne: :i|ve:Ire: ce cnfLic: ecucIcricnc: {DcIc: Icmccc: ce Ycung et
al. 2004).
Lc: cnfLic: mc: cmenczccc: :e ccncenIrcn en crec: gecgrcfcc: ccnfnccc: c |c: ccrci||erc: CenIrc|
y CccicenIc| ce |c: /nce: cc|cmLicnc:, ccnIinucncc hccic e| :ur c |c: ccrci||erc: CccicenIc| y CrienIc|
ce Ecucccr {Ycung et al. 2004). En Ecucccr, |c: cec|inccicne: pcrecen e:Icr re|ccicnccc: ccn e| mccc
reprccucIivc. /:|, |c: e:pecie: mc: cfecIccc: hcn :icc :cpc: y rcnc: ccn |crvc: ccucIicc: {p.ej. Atelopus,
Hyloxalus). Ccmc :ucece en CenIrc /mricc, |c mcycr|c ce e:pecie: ue cIrcvie:cn e:Ie prcL|emc en
Ecucccr e:Icn c:cciccc: c ricchue|c: c r|c: y Iccc: e||c: en zcnc: e|evccc:. /nc|i:i: recienIe: hcn reve|ccc
2
Fauna de Vertebrados del Ecuador
ue c|gunc: rcnc: en Ecucccr cc|ecIccc: enIre 180 y 10 e:Icn infecIccc: pcr e| hcngc Batrachochytrium
dendrobatidis, imp|icccc en |c: cec|inccicne: ce cnfLic: en CenIrc /mricc en |c: mi:mc: cnc: {Fcn y Merinc
2000). En Ecucccr exi:Ie e| repcrIe ce e:Ie hcngc en nueve |ccc|iccce: y :ieIe e:pecie: {Atelopus bomolochos,
Gastrotheca pseustes, Hyalinobatrachium :p., Hylorcirtus psarolaimus, Telmatobius niger y cc: e:pecie: ce
Atelopus nc ce:criIc:: Merinc-ViIeri 2001, Fcn 2005, Fcn y Merinc-ViIeri 2000): Ire: ce e||c: :e ccn:icercn ccmc
e:pecie: cmenczccc: pcr Fcn et al. {2001-2004). E| e:Iccc pcL|ccicnc| ce |c mcycr|c ce cnfLic: en Ecucccr
e: ce:ccnccicc pcr |c cu:encic ce prcgrcmc: ce mcniIcrec e inve:Iigccicn ce :u: pcL|ccicne:.
CIrc fccIcr impcrIcnIe ue pccr|c e:Icr ccnIriLuyencc ccn |c cec|inccicn ce |c: cnfLic: e: e| ccmLic
c|imcIicc. Se hcn regi:Irccc cncrmc|iccce: c|imcIicc: en |c: /nce: ce| Ecucccr e:pecic|menIe en |c:
ccccc: ce 180 y 10, Ieniencc cmLc: unc inu:uc| ccmLinccicn ce c|Ic: IempercIurc: y c|c: :ecc:. En
ccincicencic, en e:e mi:mc periccc |c: cec|inccicne: fuercn mc: mcrcccc: {Merinc-ViIeri 2001, Fcn et al.
2003). E| incremenIc g|cLc| en |c IempercIurc mecic cnuc| e: ce cprcximcccmenIe 0,5 C {Hc::e|mcnn 17):
:in emLcrgc, |c mcgniIuc ce| cumenIc vcr|c regicnc|menIe. En |c: pc|:e: ce |c: /nce: ce| NcrIe {Venezue|c,
Cc|cmLic, Ecucccr y Fer), e| incremenIc :e cprcximc c 0,8 C {Hu|me y Shecrc 1). En |c: /nce: ce
Ecucccr, :egn ccIc: ce |c e:Iccicn meIerec|cgicc lNH/Ml-lncuiIc, e| cumenIc ce |c IempercIurc hc :icc
cprcximcccmenIe cucIrc vece: mcycr {1, C) ue e| prcmecic muncic| {Fcn et al. 2003). Fcr IcnIc, e| efecIc
ce| ccmLic c|imcIicc pccr|c :er ccenIuccc en nue:Irc: /nce:. CIrc: fccIcre: cmLienIc|e: ccmc e| efecIc
invernccerc, |c ||uvic ccicc, e| incremenIc ce |c: rcciccicne: pcr |c prcicc ce |c ccpc ce czcnc, enIre cIrc:,
puecen e:Icr cirecIcmenIe re|ccicnccc: ccn |c prcicc ce cnfLic:. Segn Fcunc: et al. {200), |c: ccmLic:
c|imcIicc: g|cLc|e: pccr|cn :er |c ccu:c primcric ce |c: exIincicne: ce cnfLic:.
Estodo de conservoc|on de |os on0b|os de| Ecuodor
Si Lien Icccv|c :e nece:iIcn muchc: inve:Iigccicne: pcrc enIencer pcr ue e:Icn ci:minuyencc |c: cnfLic:,
e| nive| ce ccmpren:icn cienI|fcc ce |c: pcIrcne: ce civer:iccc y ce |c hi:Icric ncIurc| ce |c: cnfLic: permiIe
ccnIcr unc pcrIe impcrIcnIe ce |c hi:Icric. Ccnccer e| e:Iccc ccIuc| ce |c ccn:ervccicn ce |c: e:pecie:
ce cnfLic: e: un pc:c e:encic| en |c icenIifcccicn ce c:pecIc: re|evcnIe: pcrc |c inve:Iigccicn, mcnejc y
proteccin.
DurcnIe |c: |Iimc: 15 cnc:, |c: ccn:ervccicni:Ic: hcn refnccc |c: criIeric: y ccIegcr|c: ce cmenczc ce exIincicn
pcrc ue refejen ccn preci:icn cucn cercc ce |c exIincicn :e encuenIrcn |c: e:pecie:. E:Ic ccIegcrizccicn e:
ccmn pcrc |c grcn mcycr|c ce cve: y mcm|ferc:, perc hc:Ic hcce pccc Iiempc nc :e hcL|c excminccc ce
mcnerc inIegrc| en |c: cnfLic:. Dccc ue chcrc pcrecen Iener prcL|emc: nicc: ce ccn:ervccicn, ue e:Icn
|igccc: c hcLiIcI ccucIicc: y ue Iienen unc fuerIe :en:iLi|iccc c |c ccnIcminccicn cmLienIc|, |c: cnfLic:
nece:iIcLcn urgenIemenIe unc evc|uccicn exhcu:Iivc ce :u e:Iccc ce ccn:ervccicn {Ycung et al. 2004).
Lc Li:Ic Fcjc ce e:pecie: cmenczccc: ce:crrc||ccc pcr |c Ccmi:icn ce Supervivencic ce E:pecie: ce |c UlCN
:e Lc:c en cincc criIeric: pcr mecic ce |c: cuc|e: :e evc|c e| e:Iccc ce ccn:ervccicn ce |c: e:pecie:. Segn
cccc criIeric, |c: e:pecie: ccn ccncicicne: mc: :everc: c|c:ifccn pcrc ccIegcr|c: mc: c|Ic: ce cmenczc
{UlCN 2002). E:Ic: criIeric: :cn: a) Icmcnc ce |c pcL|ccicn en ci:minucicn, b) Icmcnc y ci:minucicn ce| rcngc
gecgrcfcc, c) pcL|ccicn ce Icmcnc peuenc y en ci:minucicn, d) pcL|ccicn ce Icmcnc peuenc {:in
ci:minucicn) y e) cnc|i:i: cucnIiIcIivc: inciccn unc c|Ic prcLcLi|iccc ce exIincicn en un fuIurc cerccnc {UlCN
2002).
De |c recienIe Evc|uccicn G|cLc| ce |c: /nfLic: {G//, pcr :u :ig|c: en ing|:: UlCN et al. 200) :e cLIuvc ue
ce 440 e:pecie: ce cnurc: ecucIcricnc:, 2 e:Icn exIinIc: {EX), 31 e:Icn en Fe|igrc Cr|Iicc {CF), 8 :e encuenIrcn
En Fe|igrc {EN), 51 :cn ccn:icerccc: Vu|nercL|e: {VU) y 22 e:Icn Lcjc |c ccIegcr|c ce Cc:i /menczccc: {NI).
/cemc:, 5 :e cgrupcn en |c ccIegcr|c DcIc: ln:ufcienIe: {DD), ccnce e:Icn |c: e:pecie: :cLre |c: cuc|e:
e| ccnccimienIc e: Icn |imiIccc ue nc permiIe evc|ucr :u e:Iccc ce ccn:ervccicn ccecucccmenIe. Lc:
re:IcnIe: 204 e:pecie: nc :e ccn:icercn cmenczccc: {LC). E: impcrIcnIe inciccr ue 3 e:pecie: cun nc hcn
:icc evc|uccc:. Lc: ecc:i:Iemc: ccn e| mcycr nmerc ce e:pecie: En Fe|igrc c En Fe|igrc Cr|Iicc :cn e| Lc:ue
mcnIcnc crienIc| {55 e:pecie:) y e| Lc:ue mcnIcnc cccicenIc| {40 e:pecie:). MienIrc:, e| ecc:i:Iemc ccn |c
prcpcrcicn mc: c|Ic ce e:pecie: En Fe|igrc c En Fe|igrc Cr|Iicc e: e| pcrcmc {07) y e| mcIcrrc| inIercncinc {57).
En ccmLic, |c: regicne: ccn e| mencr nmerc y prcpcrcicn ce e:pecie: En Fe|igrc c En Fe|igrc Cr|Iicc :cn |c:
zcnc: Lcjc: {Fcn et al. 2008). En |c IcL|c 4, :e re:ume |c: ccIegcr|c: ce cmenczc: :egn |c: ciferenIe: fcmi|ic:.
Fcrc mcycr infcrmccicn revi:cr |c pcginc WeL: hIIp:// www.g|cLc|cmphiLicn:.crg c www.cmphiLicweL.crg.
27
Anbios
TABLA 4. E:Iccc ce ccn:ervccicn ce |c: cnfLic: ce| Ecucccr cgrupccc: pcr fcmi|ic:.
Fom|||os de on0b|os* EX CR EN VU NT LC DD
Total
especies/
familia
8ufcnicce 2 1 5 2 4 12 2 43
Centrolenidae 0 4 5 7 0 11 33
Ceratophryidae 0 3 0 1 0 1 1
Crcugc:Icricce 0 0 0 0 0 1 0 1
DencrcLcIicce 0 5 5 2 5 1 14 47
Eleutherodactylidae 0 0 0 0 0 1 0 1
Hemiphractidae 0 0 7 4 3 7 1 22
Hylidae 0 1 5 3 2 5 4 80
Leiuperidae 0 0 0 0 0 4 1 5
Leptodactylidae 0 0 0 0 0 14 0 14
Micrchy|icce 0 0 0 0 0 8 1 9
Fipicce 0 0 0 0 0 1 0 1
Fcnicce 0 0 0 1 0 2 0 3
SIrcLcmcnIicce 0 2 41 28 8 4 14 139
F|eIhcccnIicce 0 0 0 3 0 4 0 7
Caeciliidae 0 0 0 0 0 9 11 20
FhincIremcIicce 0 0 0 0 0 2 1 3
IcIc| ccIegcr|c:/fcmi|ic: 2 31 8 51 22 204 5 434
*3 e:pecie: cun nc hcn reciLicc unc ccIegcr|c ce c|c:ifcccicn pcr pcrIe ce |c UlCN {DcIc: ce: www.
cmphiLicweL.crg). Ver :ignifcccc ce |c: :ig|c: en e| IexIc prececenIe.
ETNOZOOLOGA
/ mc: ce :u civer:iccc Lic|cgicc, e| Ecucccr ce:Iccc pcr |c riuezc Inicc y cu|Iurc| ue pre:enIc. DenIrc
ce| Ecucccr :e hcn icenIifcccc c|receccr ce 1 grupc: Inicc:. Iccc: e:Ic: grupc: cu|Iurc|e:, ce unc mcnerc
u cIrc, :e encuenIrcn en ccn:IcnIe re|ccicn ccn |c ncIurc|ezc y, pcr ence, c|c c c|c :e :irven ce |c: recur:c:
ue e| mecic |e: Lrincc.
Se ccncce pccc re:pecIc c |c eInczcc|cg|c cnfLic ce| Ecucccr. /|gunc: evc|uccicne: ecc|cgicc: rcpicc:
rec|izccc: en vcric: regicne: ce| pc|: nc: Lrinccn cierIc: ccIc: muy generc|e: :cLre e| u:c ce |c herpeIcfcunc
{Ncgc|e: 2007). De iguc| mcnerc, :e hc pccicc reccLcr muchc: |eyencc: y Irccicicne: en Icrnc c |c: cnfLic:
ue :e mcnIienen en |c Irccicicn crc| ce nue:Irc: cu|Iurc: cnce:Irc|e:.
Un Luen nmerc ce |c: e:pecie: ce cnfLic: exi:IenIe: en e| Ecucccr fcrmcn pcrIe ce |c cieIc c|imenIicic cicric,
principc|menIe ce |c: ccmuniccce: inc|genc: cmczcnicc: {Wccrcni, /chucr, Shucr, Kichwc, eIc.). DenIrc ce
|c: ccmuniccce: /chucr ce |c cuencc Lcjc ce| r|c Fc:Iczc, c|gunc: e:pecie: ce cnfLic: :cn u:ccc: ccmc
fuenIe c|imenIicic ccc:icnc|, principc|menIe cucncc exi:Ie unc fe:Ic. Lc: rcnc: ce| gnerc Osteocephalus
{deridens, fuscifacies, planiceps, taurinus) y Ceratophrys cornuta :cn |c: e:pecie: mc: cpeIecicc:, y :u ccn:umc
inc|uye huevc: ce hemLrc: grcvicc: ue Iienen un :cLcr e:pecic|. Su prepcrccicn ccn:i:Ie en cccincr ccmc
mciIc c cycmpccc, envue|Ic: en hcjc ce p|cIcnc. /cemc:, cenIrc ce e:Ic: ccmuniccce: :e prefere ccn:umir
cue||c: e:pecie: mc: grcnce: ue puecen prcpcrcicncr unc mcycr ccnIiccc ce ccrne ccmc Leptodactylus
mystaceus, L. pentadactylus, L. rhodomystax {Vc|encic 200).
Lc: Shucr c| :ur ce| Ecucccr {:ecIcr ce| r|c NcngcriIzc) ccn:umen e| 7 ce cnfLic: ue exi:Ien en :u: IerriIcric::
:iIuccicn :crprencenIe. Lc: cc: nicc: e:pecie: ue nc :cn ccn:umicc: :cn Rhinella marina y margaritifer
{Bufo margaritifer), pcr :er ccn:icerccc: ce:ce :u: cnce:Irc: ccmc :cpc: :ucic:". Nc cL:IcnIe, e:Ic ||cmc |c
cIencicn pue: en ccmuniccce: Kichwc IcmLin ce| CrienIe :| :e |c: ccn:ume, en unc prepcrccicn ue e|iminc
pcrIe ce |c ccLezc: e: cecir, reIircncc |c: g|cncu|c: pcrcIicc: c ce venenc {/|meicc 2003). Lc: Wccrcni y |c:
/wc principc|menIe ccn:umen c Leptodactylus pentadactylus pcr :u grcn ccnIiccc ce ccrne.
28
Fauna de Vertebrados del Ecuador
/|gunc: e:pecie: ce cnfLic:, principc|menIe ce |c fcmi|ic DencrcLcIicce, Iienen |c ccpcciccc ce e|imincr
ce :u pie| :u:Icncic: ue en |c ccIuc|iccc :cn uIi|izccc: ccmc mecicinc. Ejemp|c ce e||c e: |c epiLcIicinc, un
cne:I:icc 200 vece: mc: fuerIe ue |c mcrfnc ue :c|c |c pc:een |c: rcniIc: Epipedobates tricolor, e:pecie
ue hcLiIc en e| :ur cccicenIe ce| Ecucccr. En nue:Irc /mczcnic uIi|izcn c |c: :cpc: Rhinella marina y c|gunc:
rcnc: grcnce: {Leptodactylus :pp.) ccmc mecicinc pcrc e| IrcIcmienIc ce enfermeccce: ce |c pie| ccmc |c
eri:ipe|c. Fcrc e||c, pc:cn c| cnfLic pcr |c pcrIe cfecIccc ccn |c fnc|iccc ce ue cL:crLc Iccc |c infeccicn
c Ircv: ce :u pie|. /:imi:mc, |c mcycr|c ce |c: nccicnc|iccce: inc|genc: hcn uIi|izccc c |c: cnfLic: ccmc
e|emenIc: ce in:pirccicn pcrc |c e|cLcrccicn ce m|Iip|e: uIen:i|ic:, crIe:cn|c: c cccrnc:.
En nue:Irc: ccmpc: :e ccncce c|receccr ce 22 ncmLre: ccmune: uIi|izccc: pcrc |c: renccucjc: ce |c: rcniIc:
y :cpc:. Nc menc: ce 3 en |c Cc:Ic, en e| CrienIe y 13 en |c Sierrc. Fcr ejemp|c, en |c Cc:Ic |e cicen
gu:crcpc", en e| CrienIe pcicc", wcmpuch" c ru:u" y en |c Sierrc ui||i-ui||i", IimLc|", jimLiricc"). E:Ic
civer:iccc ce ncmLre: refejc IcnIc |c vcrieccc ce e:pecie: ue Iiene nue:Irc pc|:, ccmc |c impcrIcncic ue
Iienen |c: rcnc: en :u: ciferenIe: fc:e: ce vicc y pcrc ci:IinIc: fne:. En c|gunc: |ugcre: ce |c: e:IriLccicne:
crienIc|e: |c: rcniIc: kcy|c: {Telmatobius :pp.) ercn u:ccc: ccmc c|imenIc ce gcnccc, y uizc: |c :eguir|cn
:iencc :i nc :e huLiercn vue|Ic Icn rcrc:.
Fe:e c ue |c cu|Iurc pcpu|cr ce Iccc: |c: nccicne: reccge hi:Icric: :cLre muchc: cnimc|e: ce ciferenIe
fcrmc y Icmcnc:, :e puece cecucir ue |c: cnfLic: e:Icn muy |ejc: ce |c: imcgincric: ce |c: ecucIcricnc:
urLcnc:. Fcr ejemp|c, |c mcycr pcrIe ce |c pcL|ccicn urLcnc ccn:icerc ue |c: :cpc: :cn genIe muy vivc y
pccc e:crupu|c:c, c pcr e| ccnIrcric, ue c|gunc: rcnc: :e cr|cn pcrc ccmer. Sercn :in cucc muy pccc:, mc:
infcrmccc:, |c: ue reccrccrcn uizc: ue ce c|gunc rcniIc ecucIcricnc :e cLIuvc unc mecicinc y ue e|
pc|: nc reciLic ningn Iipc ce regc||c: c ccmLic {LcmLeicc 2005). lnc|u:ive, en muchc: cc:c:, rcnc: y :cpc:
ccu:cn ce:precic enIre |c: urLcnc:.
CcnIrcricmenIe, en |c: Irccicicne: pcpu|cre:, refejc ce |c Irccicicn y ccnccimienIc: cnce:Irc|e:, pccemc:
enccnIrcr unc :erie ce cuenIc:, |eyencc: y miIc: en Icrnc c |c exi:Iencic ce |c: cnfLic:. Lc: fcmc:c:
jcmLcIc: {gnerc Atelopus), :cpc: ce pcrcmc:, en |c: cnc: :eIenIc ce| :ig|c pc:ccc ercn Lc:IcnIe ccmune:,
e:pecic|menIe Atelopus ignescens. Cucncc ccmenzcrcn c e:cc:ecr, unc ccccc ce:pu:, |c genIe cpincLc
ue ce:cpcreciercn c rc|z ce |c ||egccc ce| Fcpc Jucn FcL|c ll c pcr e| IerremcIc ce 187. Fcr cIrc |ccc, en
cierIc: |ugcre: ce |c Sierrc, |c: ccmpe:inc: creen ue |c: jcmLcIc: nc hcn ce:cpcrecicc :inc ue :e hcn
ccnverIicc en |cgunc:. En |c prcvincic ce lmLcLurc, nue:Irc: cnIepc:ccc: pen:cLcn ue mcIcr un jcmLcIc
erc pecccc. /cemc:, c e:Ic: e:pecie: :e |c: uIi|izcLc pcrc curcr :crnc:, jcuecc: y verrugc: {LcmLeicc
2005).
Fcrc |c nccicnc|iccc Shucr, |c: cnfLic: e:Icn rcceccc: ce muchc: IcLe:. CuenIcn e| cc:c ce| :cpc grcnce
verce {kucrIcnk") ue vive en |c: rcmc: ce |c: crLc|e:, ce cuyc pcrIicu|cr ccnIc cerivc :u ncmLre, perc c|
cuc| e:Ic prchiLicc imiIcr pue: uien |c hcgc :erc ineviIcL|emenIe cevcrccc pcr un jcgucr. Lc: peuenc:
rcniIc: crLcr|cc|c: {kckc") :cn e| :|mLc|c ce |c |ujuric, pcrue Iccc: e||c: :cn |c ce:cencencic ince:Iuc:c
ce un hcmLre cLu:ivc ||cmccc Mcnchi y ce :u hermcnc. Ferc |c fcmc ce e:Ic: rcniIc: nc Ierminc c|||: hcL|c
unc vez un jcven |iLicinc:c uien curcnIe un riIc ce crecimienIc cecic cnIe e| :ecucIcr ccnIc ce |c: rcniIc:
kckc. Unc ce e||c: :e Ircn:fcrmc enIcnce: en unc hermc:c muchcchc ue :ecujc c| jcven pcrc |uegc vc|ver
c Ircn:fcrmcr:e en rcnc y cLcnccncr|c, nc :in cnIe: |c:Iimcr|e e| pene ceLicc c :u :c|vcje pc:icn. /u||cncc
ce cc|cr, e| jcven ||egc c cri||c: ce un r|c ccnce :e |e pre:enIc e| cic: I:unki en fcrmc ce mcncI|. I:unki :inIic
pieccc pcr e| jcven y |e curc, perc |uegc |e crcenc ue crrcjcrc |c: re:Ic: ce| pene |c:Iimccc c |c: cguc:,
ccnce :e ccnvirIiercn en IerriL|e: cncccncc:. E| cic: I:unki |e cccn:ejc IcmLin ue en e| fuIurc ccmincrc
:u: ce:ec: ce |ujuric y vic|encic c Iencr|c un fnc| ce:c:Irc:c. Lc:Iimc:cmenIe, e| jcven ce:cyc |c: ccn:ejc: y
fue fnc|menIe cevcrccc pcr unc cncccncc. Lc mcrc|ejc ce e:Ic hi:Icric pcrece :c|icc ce| infernc L|L|icc:
ccminc Iu: ce:ec: c Iu prcpic pene Ie cevcrcrcl" {LcmLeicc 2005).
RDENES Y FAMILIAS
Lc: cnfLic: ce| Ecucccr e:Icn repre:enIccc: pcr Ire: crcene:: /nurc, CcuccIc y Gymncphicnc, cccc cuc|
ccnfcrmccc pcr vcric: fcmi|ic:, gnerc: y e:pecie: {IcL|c 3). E| pcrcenIcje ce e:pecie: pcr fcmi|ic e:Ic
ccnfcrmccc ce |c :iguienIe mcnerc: /nurc {3,7), CcuccIc {1,57) y Gymncphicnc {4,17) {IcL|c 3). /
ccnIinuccicn :e pre:enIc unc Lreve ce:cripcicn ce |c: ccrccIer|:Iicc: mcrfc|cgicc: mc: re|evcnIe: pcrc |c
icenIifcccicn ce |c: ci:IinIc: fcmi|ic: ce cnfLic: ecucIcricnc:.
29
Anbios
Orden Anura
En e| Ecucccr, e| crcen /nurc pc:ee 14 fcmi|ic: ue cgrupcn c 440 e:pecie: ce:criIc: fcrmc|menIe {IcL|c 3)
cgrupccc: en 57 gnerc:. Lc: cnurc: :e ccrccIerizcn pcr ccrecer ce cc|c, pre:enIcn un cuerpc ccrIc y muy
en:cnchccc y :u pie| puece :er |i:c c rugc:c. Fc:een cc: pcre: ce pcIc:, |c: Irc:erc: mc: ce:crrc||ccc: y
cccpIccc: pcrc e| :c|Ic. Lc: pcIc: cnIericre: Iermincn en cucIrc cecc:, mienIrc: ue |c: pc:Iericre: Iienen
cincc. Lc c|c:ifcccicn Icxcncmicc emp|eccc, ccmc :e ce:criLic previcmenIe, ccrre:pcnce c Cc|cmc 2005-
2008 {ver www.puce.ecu.ec/zcc|cg|c/verIeLrccc:/cmphiLicweLec).
Familia Hemiphractidae
(fotos 1 y 2)
E:Ic fcmi|ic pre:enIc cc: gnerc:, Gastrotheca y Hemiphractus, y e:Ic repre:enIccc pcr 21 e:pecie: en
Ecucccr. E| gnerc Gastrotheca :e encuenIrc en Iccc: |c: pi:c: c|IiIucinc|e: ce| pc|:, ce:ce |c: Lc:ue:
Ircpicc|e: hc:Ic |c pcrIe c|Iccncinc, IcnIc c| crienIe ccmc c| cccicenIe ce |c: /nce:. /nIericrmenIe e:Ic
fcmi|ic :e c|c:ifccLc en |c fcmi|ic Hy|icce.
Se |c: ccncce ccmc rcnc: mcr:upic|e: pcr |c pre:encic ce unc Lc|:c ccr:c| {mcr:upic) en |c e:pc|cc ce |c:
hemLrc:, ue |e :irve pcrc Ircn:pcrIcr y prcIeger |c: huevc: mienIrc: curc :u ce:crrc||c. Generc|menIe Iienen
hcLiIc: crLcr|cc|c: y e:Icn |nIimcmenIe c:cciccc: c cuerpc: ce cguc Lien cxigenccc:.
Scn ce Icmcnc grcnce y pre:enIcn unc cc|crccicn ue vcr|c enIre verce c ccf c|crc. /| iguc| ue |c fcmi|ic
Hy|icce, |c: Gastrotheca pc:een memLrcnc: inIercigiIc|e: ue |e :irven pcrc |c |cccmccicn mienIrc: e:Ic en
el agua. Gastrotheca guentheri e: |c nicc e:pecie ce rcnc mcr:upic| ue pc:ee cienIe: vercccerc: en |c
mcnc|Lu|c. :Ic: |e: :irven pcrc cIrcpcr c :u: pre:c:. Lc: mcchc: ce Gastrotheca cantan generalmente cuando
:e cprcximc unc ||uvic: :u ccnIc e: Lc:IcnIe :ui gneri: pcr e| fuerIe :cnicc ue prccucen pcu:cccmenIe, y
e: fcci| ce |ccc|izcr.
Lc reprccuccicn ce |c: Gastrotheca e: inIere:cnIe y en cierIc: c:pecIc: muy ciferenIe c |c: mccc: reprccucIivc:
ce cIrc: e:pecie: ce cnurc:. Fcr ejemp|c, Gastrotheca riobambae, e:pecie ue hcLiIc en |c: inmeciccicne:
ce |c ciuccc ce CuiIc, :e ci:Iingue pcrue e| mcchc inicic :u ccrIejc reprccucIivc emiIiencc fuerIe: ccnIc:
ccn |c fnc|iccc ce cIrcer c |c hemLrc. Luegc :e cc|cccn en cmp|exu: cxi|cr. Lc hemLrc incuLc unc: 130
huevc: en unc Lc|:c ccr:c| pcr un |cp:c ce cprcximcccmenIe Ire: me:e:. Ircn:curricc e:Ie periccc, |c: huevc:
:e Ircn:fcrmcn en renccucjc: c jimLiricc: {ui||i: ui||i:), |c: cuc|e: :cn cepc:iIccc: en pczc: ce cguc e:Icncccc,
pcrc emerger me:e: ce:pu: ccn ccrccIer|:Iicc: :imi|cre: c |c ce :u: prcgeniIcre:. E| Icmcnc ce :u: huevc: e:
:upericr y ccn ce:crrc||c mc: |enIc en ccmpcrccicn ccn cIrc: cnfLic:, en re|ccicn ccn impcrIcnIe: ccmLic:
en e| ce:crrc||c emLricncric {ce| Finc 2008). Fcr :u pcrIe, Gastrotheca plumbea incuLc enIre 20 y 28 huevc:
en e| inIericr ce |c Lc|:c mcr:upic|, perc |uegc ce un periccc ce Iiempc enIre 5 y me:e: emergen yc rcniIc:
ccmp|eIcmenIe fcrmccc:, :imi|cre: c :u: pccre:.
/cIuc|menIe, |c: Gastrotheca c|Iccncinc: enfrenIcn :eric: prcce:c: ce cec|inccicn, ceLicc principc|menIe c
fccIcre: cnIrcpicc: ue cerivcn en ccmLic: c|imcIicc:, pre:encic ce enfermeccce: y cvcnce ce |c frcnIerc
agrcola.
E| gnerc Hemiphractus e: e| menc: e:Iuciccc en e| pc|:: Iiene cincc e:pecie:. Se ci:IriLuye en |c: Lc:ue:
Ircpicc|e: y :uLIrcpicc|e: ce| crienIe y cccicenIe ce| Ecucccr. Se ccrccIerizcn pcr :u: hcLiIc: nccIurnc:.
Frincipc|menIe :e |c: encuenIrc c:cciccc: c |c: Lc:ue: primcric:, :cLre |c vegeIccicn Lcjc ccnce :e puecen
mimeIizcr fcci|menIe ccn |c hcjcrc:cc. E:Ie ccmpcrIcmienIc |e: permiIe ccpIurcr c :u pre:c ccn fcci|iccc.
/|gunc: e:pecie: :cn ccrn|vcrc: y :e c|imenIcn ce crIrcpccc: Ierre:Ire:, cIrc: rcnc: y |cgcrIijc:. Fc:een ccLezc
Iricngu|cr ccn un pcr ce cuernc: ccrnc:c: :cLre |c: pcrpccc:. /cemc:, pre:enIcn unc prcLc:cice ccrIc y
un I|mpcnc grcnce. Su: exIremiccce: pc:een vcric: IuLrcu|c: :cLre |c pcrIe ccr:c|, y ccrecen ce cc|ccr
:cLre |c: Ic|cne:. Generc|menIe, :u ccr:c e: ce cc|cr ccf cc:Icnc curcnIe e| c|c, perc c| ||egcr |c ncche :e
c:curece. E| vienIre e: ce cc|cr cremc y |c gcrgcnIc gri: c:curc, ccn Lcrrc: cL|icuc: cc:Icnc c:curc: ue :e
prcyecIcn hccic |c ||nec mecic. Lc: cecc: :cn ce|gccc: y un IcnIc c|crgccc:.
E:Ic: e:pecie:, c| :er perIurLccc:, cccpIcn unc pc:Iurc ce cefen:c cLriencc :u grcn Lccc, cejcncc ncIcr :u
|enguc cncrcnjccc c cmcrri||c. IcmLin :e ccrccIerizcn pcr :u mccc reprccucIivc :imi|cr c| ce Gastrotheca.
Fcr e:Ic, cnIe: :e |c: cgrupcLc junIc c |c fcmi|ic Hy|icce. Su reprccuccicn inicic ccn e| ||cmccc fuerIe ce |c:
mcchc: {cro-wahh), |c: cuc|e: u:uc|menIe :e uLiccn Lcjc Ircncc:. De:pu: ce| cmp|exu: |c: hemLrc: ||evcn
enIre 17 y 2 huevc: en :u e:pc|cc, en e| inIericr ce unc Lc|:c :imi|cr c un mcr:upic, |ccc|izccc Irc: |c ccLezc.
Lc: huevc: permcnecen en |c e:pc|cc ce |c hemLrc pcr c|receccr ce 10 :emcnc:. En c|gunc: e:pecie:
30
Fauna de Vertebrados del Ecuador
|c: cr|c: :c|en ccmc renccucjc:, perc generc|menIe :c|en ccmc peuenc: incivicuc: ccn ccrccIer|:Iicc:
:imi|cre: c |c: ccu|Ic:.
Familia Bufonidae
(fotos 3-6)
Exi:Ien 45 e:pecie: ce 8ufcnicce en Ecucccr cgrupccc: en 7 gnerc: {IcL|c 5). E:Ic fcmi|ic :e encuenIrc
en Iccc: |c: pi:c: c|IiIucinc|e:, ce:ce |c: Lc:ue: Ircpicc|e: hc:Ic |c: pcrIe: c|Iccncinc:, IcnIc en e| crienIe
ccmc en e| cccicenIe ce |c: /nce:. / |c: Lufcnicc: :e |c: ccn:icerc ccmc |c: :cpc: vercccerc:. Su principc|
ccrccIer|:Iicc e: pc:eer unc g|cncu|c pcrcIicc pc:Iericr c cccc cjc, mecicnIe |c: cuc|e: :cn ccpcce: ce
:ecreIcr :u:Icncic: Icxicc: ce cc|cr L|cncc |echc:c c cmcri||enIc ccmc mecic ce cefen:c. Lc mcycr|c ce
e:pecie: pc:een |c pie| grue:c ccn cLunccnIe: IuLrcu|c: c mcnerc ce verrugc:. Su: cecc: :cn c|crgccc: y
Iermincn en punIc, ccmc |igerc: unc:, |c mcnc|Lu|c :upericr ccrece ce cienIe:, |c: miemLrc: pc:Iericre: :cn
ccrIc:, |c |cngiIuc ce |c: mu:|c: nuncc :cLrepc:c e| 507 ce |c |cngiIuc ce| cuerpc.
TABLA 5. Nmerc: ce e:pecie: pcr gnerc: ce |c fcmi|ic 8ufcnicce pre:enIe: en Ecucccr.
Gnero
No.
especies
Andinophryne 2
Atelopus 21
Dendrophryniscus 1
Ollotis 1
Osornophryne
Rhaebo
Rhinella 8
IcIc| e:pecie: 45
Lc: Atelopus c rcnc: cr|euine: ccn:IiIuyen e| gnerc mc: civer:c ce |c fcmi|ic 8ufcnicce {21 e:pecie:: IcL|c
5) y :e ccrccIerizc pcr :u Icmcnc peuenc c mecicnc {20-0 mm ce |cngiIuc ccrpcrc|), :u rc:Irc cguzccc y
prcIuLercnIe, ccn |c: cjc: re|cIivcmenIe peuenc: y :u: exIremiccce: pc:Iericre: prcpcrcicnc|menIe ccrIc:.
Lc: mcnc: y pie: pc:een e| primer cecc Lc:IcnIe recucicc. Fcr |c generc|, |c: mcnc: ccrecen ce pc|meccc
en |c: c|giIc:, |c: cecc: :cn cngc:Ic: en Iccc :u exIen:icn y nc fnc|izcn en ci:cc: expcncicc: {Fuecc et al.
2005).
Lc: rcnc: cr|euine: :ue|en e:Icr ccIivc: curcnIe e| c|c e incremenIcn :u mcvi|iccc en c|c: :c|eccc: prececicc:
ce ||uvic: |igerc:. Se |c: encuenIrc ccmincncc c |c |crgc ce |c: cri||c: ce ueLrccc: en crec: muy hmecc:
ccmc |c: cerccn|c: ce cc:cccc:. E:Ic: rcnc: uIi|izcn :enc|e: cc:Iicc: ccmc meccni:mc: ce ccmunicccicn
ue :irven IcnIc pcrc cIrcer c |c: hemLrc: ccmc pcrc ccngregcr nc|ec: ce mcchc: y ce|imiIcr IerriIcric:. Lc
Lc:e ce :u c|imenIccicn e:Ic ccn:IiIuicc pcr hcrmigc:, gri||c: peuenc: y crIrcpccc: en generc|. / ciferencic
ce |c mcycr|c ce cnfLic: ue viven muy pccc: cnc:, |c: Atelopus :cn |cngevc: {puecen :cLrepc:cr |c: 10
cnc:) y Iienen crecimienIc |enIc, yc ue |c: ccu|Ic: Icn :c|c crecen 1 c 2 mm cccc cnc {Fuecc et al. 2005).
EnIre |c: Atelopus pccemc: ci:Iinguir c A. ignescens, e:pecie muy ccmn hc:Ic hcce pccc: cnc:, ue
hcLiIcLc en |c: prcvincic: ce lmLcLurc, Fichinchc, Ncpc, CcIcpcxi, ChimLcrczc y 8c||vcr, enIre 2.800 y
4.200 m ce c|IiIuc. E:Ic e:pecie erc encmicc ce |c: vc||e: inIercncinc:, Lc:ue: mcnIcnc: y pcrcmc: en
|c: ccrci||erc: crienIc| y cccicenIc| en Ecucccr {Cc|cmc et al. 2000). LcmenIcL|emenIe, nc :e hc pccicc
regi:Ircr e:Ic e:pecie en |c |Iimc ccccc c pe:cr ce |c: grcnce: e:fuerzc: ce mue:Irec: ue :e hcn rec|izccc.
/cIuc|menIe :e cree ue e:Ic e:pecie, c| iguc| ue Atelopus longirostris, e:Ic exIinIc.
Lc: Atelopus pre:enIcn un cpcrecmienIc Lc:IcnIe prc|cngccc ue puece curcr hc:Ic 125 c|c:, Iiempc en e|
cuc| e| mcchc permcnece cchericc frmemenIe :cLre e| |cmc ce |c hemLrc {cmp|exu: cxi|cr). Se pien:c ue
e:Ie ccmpcrIcmienIc Lu:cc c:egurcr |c :upervivencic ce |c: huevc: y emLricne: reIrc:cncc |c pue:Ic pcrc
|c: pccc: ce vercni||c. De e:Ic fcrmc, :e puece eviIcr e| ccnc ue pccr|cn ccc:icncr |c: cguc: IcrrenIc:c:.
Lc: pue:Ic: ce |c: huevc: :cn enrc||ccc: :cLre piecrc: u cIrc: cLjeIc: ue :e encuenIrcn principc|menIe
:umergicc: en |c cri||c ce ueLrccc:, y ccn:i:Ien ce un nmerc re|cIivcmenIe Lcjc ce huevc: {200-300), ce
cc|cre: cmcri||c: y ci:pue:Ic: c mcnerc ce rc:cric:". Lc: renccucjc: ce Atelopus :cn :imi|cre: enIre :| y micen
c|receccr ce 1 cm {Fuecc et al. 2005).
31
Anbios
Unc ce |c: Lufcnicc: mc: ccmune: ce| pc|: e: Rhinella marina, hcLiIcnIe ce |c: regicne: Ircpicc|e: y
:uLIrcpicc|e:. / menucc, e:Ic e:pecie cc|ccc pue:Ic: ccucIicc: ue puecen :er muy numerc:c:, c|ccnzcncc
c|receccr ce 35.000 huevc:. E:Ic: pue:Ic: Iienen |c fcrmc ce hi|erc: c rc:cric:" |crgc:.
CIrc gnerc impcrIcnIe e: Osornophryne, cuyc: e:pecie: frecuenIcn |c: Lc:ue: c|Iccncinc: y Iemp|ccc:
crienIc|e:, :e ccrccIerizcn pcr :er regcrceIe:, ce Icmcnc peuenc c mecicnc, ccn e| cuerpc cuLierIc ce
IuLrcu|c: y memLrcnc: inIercigiIc|e:. Su: mcvimienIc: :cn muy |enIc:. Su mccc ce cpcrecmienIc inicic|
e: ccn cmp|exu: inguinc| y :u renccucjc e: ce vicc |iLre. EnIre :u: mcycre: cmenczc: :e puece :enc|cr c |c
cefcre:Iccicn pcr e| cvcnce ce |c frcnIerc cgr|cc|c, fuegc, ccIiviccce: mccererc:, c:enIcmienIc: humcnc:
y contaminacin.
Familia Strabomantidae
(fotos 7-15)
Lc fcmi|ic SIrcLcmcnIicce e: |c mc: civer:c c nive| muncic|. En e| Ecucccr e:Ic repre:enIccc pcr 154 e:pecie:
ce 7 gnerc:, enIre |c: ue :e inc|uyen Pristimantis {cnIiguc Eleutherodactylus), ccn 134 e:pecie: {IcL|c ). Lc:
e:pecie: ce e:Ic fcmi|ic cnIigucmenIe perIenec|cn c LepIccccIy|icce.
/ |c: Pristimantis :e |c: puece regi:Ircr en cc:i Iccc: |c: pi:c: zccgecgrcfcc: exi:IenIe: en Ecucccr, ce:ce |c:
Lc:ue: :ecc: hc:Ic |c: Lc:ue: Ircpicc|e:, c:| ccmc |c: c|Iccncinc:. / muchc: e:pecie: :e |c pccr|c ccn:icercr
ccmc generc|i:Ic: ce hcLiIcI, e: cecir, ue fcci|menIe :e pccr|cn cccpIcr c ccmLic: ce| ecc:i:Iemc.
TABLA 6. Nmerc: ce e:pecie: pcr gnerc: ce |c fcmi|ic SIrcLcmcnIicce en Ecucccr.
Gneros
No.
especies
Barycholos 1
Isodactylus
Lynchius 1
Noblella 3
Strabomantis 7
Pristimatis 134
Oreobates 2
IcIc| e:pecie: 154
Se ci:Iinguen pcr ccrecer ce memLrcnc: inIercigiIc|e:, y pcr pc:eer c|giIc: Iruncccc: Ierminccc: en fcrmc
ce I" y ce:crrc||c cirecIc. Generc|menIe, :u: huevc: :cn cc|ccccc: en e| pi:c Lcjc |c hcjcrc:cc c ceLcjc ce
piecrc:, en |ugcre: hmecc:. En e:Ie mccc reprccucIivc |c: juveni|e: nc pc:cn pcr |c eIcpc inIermecic ce
|crvc ccucIicc c renccucjc :inc ue :e ccnvierIen cirecIcmenIe en ver:icne: ciminuIc: ce :u: pccre:. Unc
grcn ccnIiccc ce e:pecie: :e ccrccIerizc pcr pre:enIcr cLunccnIe: IuLrcu|c: en e| ccr:c.
E| xiIc c|ccnzccc pcr e:Ic fcmi|ic, y principc|menIe pcr e| gnerc Pristimantis, :e ceLe e:pecic|menIe c :u
ce:crrc||c cirecIc, e:IrcIegic ue |e: permiIe reprccucir:e en cu:encic ce cguc y, en cierIc fcrmc, cccpIcr:e
mejcr c cmLienIe: Ierre:Ire:. Nc exi:Ie cIrc gnerc ce verIeLrccc: Ierre:Ire: ue Iengc IcnIc: e:pecie: ccmc
Pristimantis.
HcLiIcn ce:ce e| :ue|c hc:Ic e| cc:e|, ||egcncc hc:Ic c|Iurc: :upericre: c 30 m :cLre e| nive| ce| :ue|c. UIi|izcn
crLc|e:, crLu:Ic:, Lrcme|ic:, huecc: ce crLc|e:, hcjcrc:cc, Ircncc: y rccc: pcrc refugicr:e ce :u: cepreccccre:
y eviIcr |c ce:ecccicn. DurcnIe e| c|c |c: Pristimantis :ue|en enccnIrcr:e c refugicr:e enIre |c hcjcrc:cc c
Ircncc: cc|cc: y curcnIe |c ncche :e |c: encuenIrc perchccc: :cLre |c: hcjc: c rcmc: ce |c: crLc|e:.
E| gnerc Isodactylus, ccn :ei: e:pecie:, :e ci:IriLuye en |c: Lc:ue: Ircpicc|e: y :uLIrcpicc|e: cccicenIc|e:,
c|Iccncinc:, Iemp|ccc, Ircpicc| y :uLIrcpicc| crienIc|. Scn e:pecie: ce Icmcnc peuenc, :u ccr:c e: cc|cr
ccf cmcri||enIc en e| cenIrc y un pccc mc: c:curc hccic |c: |ccc:, :u: fcncc: ce cc|cr ccf ccn mcnchiIc:
L|cncc:, ing|e: rc:ccc:, vienIre rcjc |ccri||c y L|cncc, gcrgcnIc rcjizc. Se |c: puece regi:Ircr en |ugcre: c:cciccc:
c |c: pc:Iizc|e:, Lcjc Ircncc: c peuenc: ccvernc: en e| :ue|c: pre:enIcn hcLiIc: fc:cric|e:.
32
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Familia Craugastoridae
E:Ic fcmi|ic pre:enIc unc :c|c e:pecie en Ecucccr, Craugastor longirostris, cuyc rcngc ce ci:IriLucicn :e
exIience ce:ce |c frcnIerc ncrIe hc:Ic |c pcrIe mericicnc| ce |c prcvincic ce| Gucyc:. Se |c puece regi:Ircr
hc:Ic |c: 1.200 m ce c|IiIuc.
E: unc e:pecie ce Iierrc: Lcjc: y ce Lc:ue: :uLIrcpicc|e:, IcmLin regi:Irccc en |c: Lc:ue: :ecc:. E:Ic
e:pecie pre:enIc hcLiIc: Ierre:Ire: y fcci|menIe puece :cLrevivir en |c: Lc:ue: :ecunccric:. Generc|menIe
:e |c: puece regi:Ircr c |c |crgc ce |c: crrcyc:. Su reprccuccicn e: ce fcrmc cirecIc. EnIre :u: principc|e:
cmenczc: pccemc: ciIcr c |c cefcre:Iccicn, c:enIcmienIc: humcnc: y |c ccnIcminccicn pcr efecIc ce |c:
fumigccicne: {UlCN et al. 200). /nIigucmenIe, e:Ic e:pecie :e |c enccnIrcLc cgrupccc cenIrc ce |c fcmi|ic
Leptodactylidae.
Familia Eleutherodactylidae
E:Ic fcmi|ic e:Ic repre:enIccc pcr unc :c|c e:pecie, Diasporus gularis. Se ci:IriLuye ce:ce |c: Iierrc: Lcjc:
ce| ce:Ie ce Cc|cmLic hc:Ic e| ncrce:Ie ce Ecucccr {prcvincic ce ChimLcrczc). Se |c hc regi:Irc hc:Ic |c:
400 m ce c|IiIuc. HcLiIc en |c: Lc:ue: primcric: y c|Ierccc:. Fcci|menIe :cn |ccc|izccc: enIre |c: crLu:Ic: y
p|cnIc: herLccec:. Fre:enIc cc|crccicn ccf rcjizc ccn pccc: punIc: negrc:. Lc mcycr|c ce |c: incivicuc:
pre:enIcn unc vcrc inIerccu|cr ce cc|cr negrc, en :u: cecc: pre:enIcn peuenc: rcyiIc: ce cc|cr L|cncc ccn
mcnchc: negrc:. Se pre:ume ue :u reprccuccicn |c rec|izcn en fcrmc cirecIc. /nIigucmenIe :e c|c:ifccLc
en |c fcmi|ic LepIccccIy|icce. EnIre :u: principc|e: cmenczc: e:Icn |c cefcre:Iccicn, |c: cu|Iivc: i|egc|e:, |c:
c:enIcmienIc: humcnc: y |c fumigccicn ce cu|Iivc: i||ciIc:.
Familia Centrolenidae
(fotos 16 y 17)
Lc: rcnc: ce cri:Ic| e:Icn re:Iringicc: c| GecIrcpicc, cunue :e crigincrcn en /mricc ce| Sur {Gucyc:cmin et
al. 2008). Se hcn repcrIccc ccIuc|menIe 4 e:pecie: ce CenIrc|enicce en Ecucccr, mi:mc: ue :e cgrupcn
en cucIrc gnerc:: Centrolene {18 e:pecie:), Cochranella {12 e:pecie:), Hyalinobatrachium { e:pecie:) y
Nymphargus {10 e:pecie:). Su ci:IriLucicn cLcrcc Iccc e| pc|:, ce:ce |c: Lc:ue: Ircpicc|e: cccicenIc|e:
hc:Ic |c: Ircpicc|e: crienIc|e:, inc|uyencc |c: regicne: c|Iccncinc:.
Se |c: ccncce ccmc rcniIc: ce cri:Ic| ceLicc c ue c|gunc: e:pecie: pc:een e| vienIre Ircn:pcrenIe,
permiIiencc cprecicr c|crcmenIe :u: crgcnc: inIernc:. Lc: exIremiccce: pc:Iericre: pc:een unc: memLrcnc:
inIercigiIc|e: Lien ce:crrc||ccc:, mienIrc: ue en |c: cnIericre: e:Ic: memLrcnc: :e |imiIcn :c|c c |c pcrIe
Lc:c| ce |c: cecc: exIernc: y nc :cn muy ce:crrc||ccc:. Lc: mcchc: ce c|gunc: e:pecie: ce Centrolene :e
ccrccIerizcn pcr |c pre:encic ce unc e:pinc humerc| ue :e uLicc en |c pcrIe venIrc| ce| hmerc: :u grccc ce
ce:crrc||c cepence ce |c e:pecie. Lc: Hyalinobatrachium :e ci:Iinguen pcr :u vienIre IcIc|menIe Ircn:pcrenIe
ue permiIe cprecicr :u ccrccIer|:Iicc mc: ci:IinIivc: |c: hue:c: ce cc|cr ce|e:Ie c vercc:c.
Generc|menIe, e| ccr:c e: ce cc|cr verce ccn numerc:c: grcnu|c: c peuenc: verrugc: impercepIiL|e: c
:imp|e vi:Ic. /|gunc: e:pecie: pre:enIcn mcnchc: cmcri||c:, rcjc: c verce: irici:cenIe: en e| ccr:c. /|gunc:
e:pecie: pre:enIcn crncmenIccicne: en |c pcrIe cnc|. E:Icn |nIimcmenIe c:cciccc: c cuerpc: ce cguc
ccrrienIe Lien cxigenccc: {ricchue|c: en inIericr ce Lc:ue:). Scn fcci|menIe icenIifccL|e: curcnIe |c pccc
ce cpcrecmienIc ceLicc c ue |c: mcchc: prccucen fuerIe: :cnicc: {tic-tic) ccn |c fnc|iccc ce cIrcer c |c:
hemLrc:. E:Ic: ccnIc: :e emiIen ce:ce 1-8 m ce c|Iurc prcmecic pcr :cLre |c: cuerpc: ce cguc.
Luegc ce| cmp|exu:, |c: huevc: :cn cepc:iIccc: en e| hcz c en e| env: ce |c: hcjc: ue :e encuenIrcn
:cLre e| cguc ccrrienIe. Lc pue:Ic Iiene fcrmc cg|uIinccc y |c: huevc:, ce cc|cr L|cncc cmcri||enIc, e:Icn
recuLierIc: ce unc :u:Icncic ge|cIinc:c. En c|gunc: e:pecie: exi:Ie cuicccc pcrenIc|. Un mcchc puece
cuiccr vcric: pue:Ic: c |c vez. /|gunc: e:pecie: cc|cccn :u: huevc: c| f|c ce |c: hcjc: Lu:ccncc ue |c:
||uvic: y |c grcveccc ccnIriLuycn ccn |c pc:Iericr ec|c:icn y cc|cc ce |c: renccucjc: c| cguc ccrrienIe. Lc:
renccucjc: viven enIerrccc: Lcjc |c hcjcrc:cc ce| fcncc ce |c: ricchue|c: ce cguc: |enIc: {Ci:nerc:-Herecic
y McDicrmic 2007).
Lc mcycr|c ce cenIrc|nicc: c|Iccncinc: merecen muchc cIencicn pcr pcrIe ce inve:Iigcccre: y
ccn:ervccicni:Ic: pcrue ccIuc|menIe :u: pcL|ccicne: :e encuenIrcn muy cmenczccc: y en :eric: prcce:c:
ce cec|inccicn. Fcr ejemp|c, Centrolene buckleyi hc ci:minuicc ncIcL|emenIe en |ccc|iccce: ccnce cnIe:
fue numerc:c y :e pre:ume ue :e encuenIrc en grcve prcce:c ce cec|inccicn {Gucyc:cmin et al. 200).
E:Ic e:pecie nc :e hc regi:Irccc pcr periccc: prc|cngccc:, hc ce:cpcrecicc ce muchc: ce :u: |ccc|iccce:
hi:Icricc: c pre:enIc cLunccncic: ccn:icercL|emenIe mencre: c |c: previcmenIe regi:Irccc: {8u:IcmcnIe et
al. 2005).
33
Anbios
Familia Ceratophryidae
(foto 18)
E:Ic fcmi|ic e:Ic repre:enIccc en Ecucccr niccmenIe pcr cc: gnerc: {Ceratophrys y Telmatobius) y un IcIc|
ce :ei: e:pecie:, Ire: ce cccc gnerc. E:Ic: e:pecie: viven en |c: pi:c: Ircpicc| y Iemp|ccc ce |c verIienIe crienIc|
y cccicenIc| ce |c: /nce:, c:| ccmc |c pcrIe c|Iccncinc. De:ce hcce pccc: cnc:, Ceratophrys stolzmanni :e
ccn:icerc ccmc cmenczccc pcr cfrcnIcr un frcncc prcce:c ce cec|inccicn en e| Ecucccr, principc|menIe
c:cciccc c |c ce:Iruccicn ce :u: hcLiIcI en :u |imiIccc rcngc cenIrc ce |c regicn :urcccicenIc|. Nc cL:IcnIe,
recienIemenIe :e enccnIrc unc pcL|ccicn numerc:c en |c Fe:ervc Ecc|cgicc Mi|iIcr /reni||c: {Ncgc|e: 2007).
MienIrc:, Ceratophrys cornuta y C. testudo :e ci:IriLuyen principc|menIe en nue:Irc /mczcnic ncrIe.
E| gnerc Ceratophrys :e ccrccIerizc pcr :u: hcLiIc: nccIurnc: y Ierre:Ire:. Generc|menIe pc:cn enIerrccc: Lcjc
|c hcjcrc:cc cejcncc vi:iL|e :c|c |c ccLezc. E:Ie ccmpcrIcmienIc |e permiIe cczcr ccn fcci|iccc c :u: pre:c:
{|cgcrIijc:, rcnc:, peuenc: mcm|ferc: e in:ecIc:). Su cuerpc e: rcLu:Ic y rechcnchc, |c ccLezc :e ccrccIerizc
pcr :er grcnce, |c Lccc e: encrme y ccrece ce cenIccurc. E| ccr:c e: cc:i |i:c, perc pre:enIc peuenc:
IuLrcu|c: e:pcrcicc:. ScLre |c: pcrpccc: :upericre: pre:enIcn un IuLrcu|c :umcmenIe ce:crrc||ccc, c
mcnerc ce cuernc {ce ch| :u ncmLre |cI|n). Lc: cecc: ce |c: exIremiccce: cnIericre: y pc:Iericre: :cn |crgc:
y ccrenIe: ce ci:cc:. E| ccr:c puece vcricr ce cc|cr verce c ccf, ccn mcnchiIc: negrc:, mienIrc: :u: ing|e:
pre:enIcn mcrcc: verce: c cc:Icnc mc: c:curc, |c gcrgcnIc e: cc:Icnc c:curc y e| vienIre L|cncc. E| iri: ce|
cjc e: ce cc|cr Lrcnce cremc:c ccn unc rcyiIc c:curc hcrizcnIc| en |c pcrIe mecic.
Luegc ce |c: primerc: ||uvic:, curcnIe e| ccmLic ce e:Iccicn :ecc c ||uvic:c, |c: mcchc: :ue|en ccngregcr:e
c|receccr ce pczc: ce cguc y pcnIcnc: ue :e fcrmcn en e| inIericr ce| Lc:ue, ccn |c fnc|iccc ce ||cmcr c
|c: hemLrc: emiIiencc fuerIe: baaaa. Unc vez :e|eccicnccc |c pcrejc, enIrcn en cmp|exu:. Fc:IericrmenIe,
e| mcchc ferIi|izc |c: huevc: ue :e encuenIrcn fcIcncc en |c :uperfcie ce| cguc. Lc: hemLrc: cc|cccn
cprcximcccmenIe unc: 500 huevc: ce cc|cr cc:Icnc c|crc ue micen enIre 2,3 y 2,5 mm y cemcrcn cc:
c|c: en ec|c:icncr. Lc: renccucjc: ce:crrc||ccc: puecen c|ccnzcr unc |cngiIuc ce 47 mm. Lc: renccucjc: :cn
cepreccccre: vcrcce:.
Lc: Telmatobius :cn cnurc: ce Icmcnc mecicnc ue vcn ce 0 c 7 mm {|cngiIuc rc:Irc-c|cccc) y :e ccrccIerizcn
pcr :u ccr:c ccf chccc|cIe c:curc, c|gunc: e:pecie: ccn mcnchc: reccncc: ncrcnjc: c cmcri||enIc:, fcncc:
y :uperfcie: cnIericre: ce |c: mu:|c: ccf c|ivc c Lerme||cn, vienIre mcrrcn ncrcnjc pc|icc Lcnccc ce gri:,
exIremiccce: pc:Iericre: muchc mc: |crgc: ue |c: cnIericre: y enIre |c: cecc: memLrcnc: inIercigiIc|e:.
E:Ie gnerc e:Ic re:Iringicc c |c: /nce:, ce:ce e| ncre:Ie ce| ChimLcrczc, en |c prcvincic ce Iungurchuc,
hc:Ic |c: /nce: ce| :ur, en |c prcvincic ce Lcjc {IrueL 17). Lc: Ire: e:pecie: ce:criIc: ce Telmatobius :cn
encmicc: ce Ecucccr. HcLiIcn en Lc:ue: ce neL|inc mcnIcnc ce| :ecIcr :ur ce |c ccrci||erc CccicenIc| ce
|c: /nce: y en mcIcrrc| hmecc mcnIcnc ce |c: vc||e: inIercncinc: cu:Irc|e:. HcLiIcn en Lc:ue: primcric:
y :ecunccric: junIc c ricchue|c:, r|c: y ciue: ce irrigccicn en pc:Iizc|e: y Lc:ue: hmecc: mcnIcnc:. Lc:
ccu|Ic: :e encuenIrcn Lcjc rccc: y Ircncc: cercc ce ricchue|c:. Segn IrueL {17), |c: |crvc: :e encuenIrcn
en pi:cinc: peuenc: {c|receccr 30 cm ce prcfunciccc) y en ricchue|c: ce c|receccr ce 30 cm ce cnchc.
Cucncc :cn perIurLccc: :e e:ccncen Lcjc piecrc:.
Lc: Telmatobius :e reprccucen c Ircv: ce huevc:, mi:mc: ue :cn cepc:iIccc: en e| inIericr ce ricchue|c:
Lcjc piecrc: :umergicc: en e| cguc: |c pue:Ic Iiene fcrmc ce rccimc, mice cprcximcccmenIe 10,4 cm ce
cicmeIrc y Iiene cercc ce 450 huevc:. Lc: huevc: pre:enIcn un cicmeIrc prcmecic 2,58 mm. Se cree ue
e:Ic: e:pecie: Iienen cuicccc pcrenIc|.
EnIre |c: cnc: 185 y 10 :e regi:Ircrcn ccu|Ic:, :uLccu|Ic: y renccucjc: ce Telmatobius enfermc: c ccn
mc|fcrmccicne:. Lc: enfermeccce: y cncmc||c: fuercn uiIricicmicc:i:, pcIc: exIrc: c ccn mc|fcrmccicne:,
prcL|emc: epicrmicc: y cIrc: enfermeccce: cn nc ceIerminccc:. Lc: ccmLic: ce IempercIurc {ccncicicne:
exIremc: ce c|Ic IempercIurc y Lcjc precipiIccicn) ccincicen ccn |c: periccc: ce regi:Irc: ce enfermeccce:
c ce:cpcricicne:. Lc cccicn ce e:Ic: enfermeccce: c cncmc||c: c|imcIicc: en |c: /nce: ecucIcricnc:
puciercn :er |c ccu:c ce |c: ci:minucicne: pcL|ccicnc|e: y cpcrenIe: exIincicne: ce Telmatobius en Ecuador
{Merinc-ViIeri et al. 2005).
Familia Dendrobatidae
(fotos 19-25)
Lc pre:enIe fcmi|ic cgrupc c |c: ||cmccc: rcnc: venenc:c: ue :e encuenIrcn ce:ce |c: Lc:ue: ce Niccrcguc
y |c: /nIi||c: Mencre: hc:Ic e| :uce:Ie ce 8rc:i| y 8c|ivic, en Lc:ue: ce Iierrc frme y ce c|imc: ||uvic:c: hc:Ic
|c: pcrIe: Lcjc: ce |c: fr|c: pcrcmc: cncinc: {LcmLeicc 18). En |c ccIuc|iccc :e reccncce 4 e:pecie: ce
34
Fauna de Vertebrados del Ecuador
7 gnerc: {Allobates, 7 e:pecie:, Ameerega 4, Colostethus 2, Epipedobates 5, Hyloxalus 2, Oophaga 1 y
Ranitomeya 4).
E:Ic: fcnIc:Iicc: cnfLic: vcr|cn en |cngiIuc ce 1 c cm, :in ue exi:Ic mcycr ciferencic enIre e| mcchc
y |c hemLrc. Su: c|giIc: pre:enIcn un pcr ce ccjineIe: crmicc: :cLre |c: ci:cc: ce |c: cecc:. Fre:enIcn
cc|cre: ||cmcIivc: ccn un Lri||c e:pecic| grccic: c |c pre:encic ce numerc:c: c|u|c: crmicc: ue ccnIienen
pigmenIc:. Sin emLcrgc, e| fccIcr ue ||cmc mc: |c cIencicn e: :u ccpcciccc ce prccucir :u:Icncic: Icxicc:
uIi|izccc: ccmc cefen:c: frenIe c :u: cepreccccre:. E:Ic: Icxinc: puecen :er mcrIc|e:.
Su: principc|e: cepreccccre: :cn c|gunc: e:pecie: ce :erpienIe: y vcric: Iipc: ce crcnc: grcnce: ue puecen
c|imenIcr:e ce |c: e:pecie: menc: venenc:c: :in ver:e cfecIccc:. En Iccc cc:c, :u: enemigc: :cn pccc: y
|c: cIcue: rcrc:. Lc mcycr|c ce cencrcLcIicc:, c ciferencic ce |c mcycr|c ce |c: cnfLic:, :cn ciurnc:: :u:
cc|cre: ce ccverIencic puecen :er vi:Ic: pcr :u: cepreccccre:. Cucncc unc ce e:Ic: cepreccccre: cIccc
c un cencrcLcIicc inmecicIcmenIe |c pie| :ecreIc Icxinc:, mi:mc: ue puecen prcvcccr enIumecimienIc,
irriIccicn y en cc:c: e:pecic|e: hc:Ic |c muerIe {LcmLeicc 18).
Unc ce |c: ccrccIer|:Iicc: ncIcL|e: ce e:Ic fcmi|ic e: :u ccmp|ejc :i:Iemc reprccucIivc. Empiezc pcr e| riIuc|
pcrc |c reprccuccicn ue inicic ccn fuerIe: ccnIc: ce |c: mcchc:. Unc vez ue :e hc e|egicc |c pcrejc
icec|, inicic e| cmp|exu:. E| mcchc :e c:egurc c |c e:pc|cc ce |c hemLrc :ujeIcncc|c ce |c cxi|c y ce |c:
ing|e:, hc:Ic cucncc |c hemLrc cepc:iIc |c: huevc: ue :ercn fecuncccc:. En cIrc: cc:c:, |c fecuncccicn
:e puece prccucir cucncc |c pcrejc junIc :u: c|cccc: {cmp|exu: incepencienIe). Lc: huevc: ferIi|izccc:
:cn cepc:iIccc: enIre |c hcjcrc:cc ce| :ue|c, Lcjc rccc: c en hcjc: ce p|cnIc: ccmc Lrcme|ic:, perc nc en
e| cguc. Un mcximc ce 40 huevc: :e cgrupcn en unc pue:Ic ge|cIinc:c muy peuenc :i |c ccmpcrcmc:
ccn cue||c: ce e:pecie: mc: ccucIicc: ue pcnen cienIc: y mi|e: ce huevc:. Lc: cencrcLcIicc: pc:een
cuicccc pcrenIc|, ccmpcrIcmienIc e:pecic| ce e:Ic fcmi|ic y :crprencenIe en |c: cnfLic:. Lc: huevc: :cn
vigi|ccc: pcr cmLc: prcgeniIcre:, uiene: |uegc Ircn:pcrIcn :cLre :u e:pc|cc c |c: renccucjc: prcIegicc:
pcr unc :ecrecicn mucc:c ge|cIinc:c, hc:Ic unc pczc ce cguc ccnce ccmp|eIcrcn :u ce:crrc||c. Lc:
ciferenIe: e:pecie: ce cencrcLcIicc: Iienen ci:IinIc: preferencic: en cucnIc c| |ugcr ccnce cepc:iIcn c :u:
cr|c:. /|gunc: e:pecie: ccmc |c: Colostethus, Hyloxalus y Allobates Lu:ccn pczc: Iempcrc|e: cercc ce r|c:.
CIrc: uIi|izcn huecc: ce crLc|e: c |c: cxi|c: ce |c: Lrcme|ic: ccnce :iempre :e ccumu|c cguc. Finc|menIe, e:
inIere:cnIe cL:ervcr ue c|gunc: e:pecie: Iienen cuicccc pcrenIc|. Lc mccre c cmLc: ccu|Ic: permcnecen
vigi|cnIe: |uegc ce cepc:iIcr c |c: renccucjc: en :u: pczc: ce ce:crrc||c: inc|u:c puecen prccucir huevc:
infrIi|e: pcrc c|imenIcr|c: {LcmLeicc 18).
/cIuc|menIe, c|gunc: cencrcLcIicc: hcn cemc:Irccc :er muy impcrIcnIe: pcrc |c ciencic, :cLre Iccc
en inve:Iigccicne: fcrmccuIicc:. Fcr ejemp|c, ce |c Fcnc Iricc|cr EcucIcricnc {Epidedobates tricolor) :e
cLIuvc un cnc|g:icc 200 vece: mc: pcIenIe ue |c mcrfnc. /cemc:, ce e:Ic mi:mc e:pecie :e cLIuvc |c
epiuincmicc, cuyc: cerivccc: :cn e:Iuciccc: ccIuc|menIe ccmc pc:iL|e curc pcrc e| mc| ce /|zheimer,
Fcrkin:cn y |c e:uizcfrenic. LcmenIcL|emenIe, nc exi:Iic unc regu|ccicn ccecuccc ce |c exIrcccicn ce
incivicuc: ce e:Ic e:pecie encmicc ce| pc|: pcr |c ue Ecucccr nc reciLic regc||c c|gunc pcr |c pcIenIe, y
:e infringic IrcIccc: inIernccicnc|e: ce ccmercic ce vicc :i|ve:Ire.
Familia Hylidae
(fotos 26-44)
Lc fcmi|ic Hy|icce :e encuenIrc principc|menIe en Succmricc. En e| Ecucccr :e puecen regi:Ircr en |c:
Lc:ue: Ircpicc|e:, :uLIrcpicc|e: y Iemp|ccc: IcnIc en |c pcrIe crienIc| ccmc cccicenIc|. Hc:Ic |c ccIuc|iccc
:e hcn ce:criIc 80 e:pecie: y e: |c fcmi|ic ue pc:ee e| mcycr nmerc ce gnerc: cenIrc ce| crcen /nurc {15
gnerc:). E| gnerc Dendropsophus e: e| mc: civer:c ce :u fcmi|ic en e| pc|: {IcL|c 7).
TABLA 7. Nmerc: ce e:pecie: pcr gnerc: ce |c fcmi|ic Hy|icce en Ecucccr.
Gneros
No.
especies
Alboguttata 1
Agalychnis 1
Cruziohyla 2
Dendropsophus 17
Ecnomiohyla 1
35
Anbios
Gneros
No.
especies
Hylomantis 3
Hyloscirtus 13
Hypsiboas 11
Nyctimantis 1
Osteocephalus 9
Phrynohyas 3
Phyllomedusa 7
Scinax
Smilisca 1
Sphaenorhynchus 3
Trachycephalus 1
IcIc| e:pecie: 80
Lc: h||icc:, IcmLin ccnccicc: ccmc rcnc: crLcr|cc|c:, :e ccrccIerizcn pcr pc:eer |c: exIremc: ce |c: cecc:
ccn ci:cc: reccnceccc:, :u: pcIc: y mcnc: pc|meccc: ccn memLrcnc: inIercigiIc|e:. Exi:Ien h||icc: ce
Iccc: |c: Icmcnc: y cc|cre:. Lc mcycr|c :cn crLcrec: ce hcLiIc: generc|menIe nccIurnc:, uIi|izcn unc grcn
vcrieccc ce micrchcLiIcI, e:pecic|menIe |c: Lrcme|ic:. /|gunc: e:pecie: pc:een crcnec: c:ifcccc:. / Ircv:
ce| meccni:mc ce phrcgmc:i:, e:Ic: e:pecie: cierrcn |c enIrccc c |c: Lrcme|ic: ccn :u ccLezc, |c cuc| |e:
prcvee ce prcIeccicn ccnIrc pc:iL|e: cepreccccre: y ccnIrc |c ce:ecccicn. EnIre e:Ic: e:pecie: pccemc:
ciIcr c |c: Osteocephalus, Trachycephalus, enIre cIrc:.
En generc|, |c: h||icc: pc:een |cccmccicn :c|IcIcric perc exi:Ien cc: excepcicne:. Muchc:
e:pecie: ce| gnerc Phyllomedusa pc:een pu|gcr cpcniL|e y ccmincn Irepcncc pcr |c: rcmc:,
mienIrc: ue Agalychnis spurrelli :c|Ic ce:ce |c: crLc|e: y p|cnecn hccic cIrc: crLc|e: c c|
:ue|c.
EnIre |c: h||icc: exi:Ie unc grcn vcrieccc ce mccc: ce reprccuccicn. /:|, ce |c: 2 mccc: reprccucIivc: ce
|c: cnurc: ce:criIc: pcr Due||mcn y IrueL {18), 8 :e hcn cL:ervccc en |c fcmi|ic Hy|icce. Lc: huevc: puecen
:er c nc :er cepc:iIccc: en e| cguc, cunue |c grcn mcycr|c ce e:pecie: cepc:iIcn :u: huevc: en |cgunc:
ccnce |c: |crvc: :e ce:crrc||cn y :e c|imenIcn ccIivcmenIe. En c|gunc: e:pecie: |c: huevc: :cn cepc:iIccc:
incivicuc|menIe c en peuenc: grupc: cchericc: c |c vegeIccicn, cIrc: :cn cepc:iIccc: en grcnce: mc:c:
c en unc :imp|e ccpc en |c :uperfcie ce| cguc. IcmLin exi:Ien cIrc: e:pecie: ue cepc:iIcn :u: huevc:
cercc c |c: ricchue|c: c en pczc: ce cguc. Lc: h||icc: :e c|imenIcn generc|menIe ce unc grcn vcrieccc ce
in:ecIc:.

/cIuc|menIe, |c fcmi|ic Hy|icce cgrupc c |c: rcnc: crLcr|cc|c: mc: numerc:c: ce Succmricc {Fcivcvich et
al. 2005). Lc ccmp|ejiccc ce e:Ic fcmi|ic y ce |c: re|ccicne: enIre gnerc: y e:pecie: evicencic |c nece:iccc
ce rec|izcr vcric: e:Iucic: f|cgenIicc: ccn |c fnc|iccc ce ci|uciccr |c: re|ccicne: exi:IenIe: enIre unc e:pecie
y cIrc. E:Ic hc cerivccc en vcric: ccmLic: Icxcncmicc: cenIrc ce e:Ic fcmi|ic, inc|uyencc |c :epcrccicn ce
c|gunc: e:pecie: cnIericrmenIe ccn:icerccc: ccmc Hy|icce en fcmi|ic: incepencienIe:. /:| pcr ejemp|c, |c:
gnerc: Gastrotheca y Hemiphractus :e :epcrcrcn en |c fcmi|ic HemiphrccIicce.
Familia Leiuperidae
(fotos 45-47)
Lc pre:enIe fcmi|ic e:Ic repre:enIccc pcr cc: gnerc: {Edalorhina y Engystomops), ccn unc y :ei: e:pecie:
re:pecIivcmenIe. HcLiIcn en |c: pi:c: Ircpicc|e: ce| e:Ie y ce:Ie ce |c: /nce:.
Edalorhina perezi pre:enIc unc :erie ci:IinIivc ce IuLrcu|c: :cLre:c|ienIe: :cLre e| cjc y I|piccmenIe :e
ccrccIerizc pcr pre:enIcr :u vienIre ce cc|cr L|cncc y negrc :imi|cr c |c: mcnchc: ce unc vccc. Fcr :u pcrIe, e|
gnerc Engystomops {cnIigucmenIe Physalaemus), ce hcLiIc: nccIurnc:, :e ccrccIerizc pcr e:Icr |nIimcmenIe
c:cciccc c pczc: ce cguc pccc prcfuncc: y Iempcrc|e:, ccnce prccucen fuerIe: ccnIc: {pcr :u :ccc gu|cr
:umcmenIe ce:crrc||ccc), ccn |c fnc|iccc ce ||cmcr c |c: hemLrc:. Su: huevc: :cn cc|ccccc: en e| inIericr ce
un nicc ce e:pumc {ue |c: prcIege ce |c ce:ecccicn). E:Ie nicc :e prccuce pcr e| mcvimienIc ccn:IcnIe ce
|c: exIremiccce: pc:Iericre:, IcnIc ce |c hemLrc ccmc ce| mcchc, curcnIe |c fecuncccicn ce |c: huevc:.
3
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Familia Leptodactylidae
(fotos 48-51)
Lc fcmi|ic LepIccccIy|icce e:Ic ccnfcrmccc pcr 17 e:pecie: ce| gnerc Leptodactylus. E:Ic: e:pecie: hcLiIcn
en Lc:ue: Ircpicc|e: y :uLIrcpicc|e: ce |c pcrIe crienIc| y cccicenIc| ce| pc|:. Scn e:pecie: nccIurnc: y
Ierre:Ire:, ce mecicnc c grcn Icmcnc, ue :e puecen enccnIrcr en Lc:ue: primcric:, :ecunccric: e
inIervenicc:. Viven en huecc: ccvccc: en e| :ue|c y e:Icn c:cciccc: c |ugcre: hmecc: y pcnIcnc:c:. Lc
cc|crccicn en e| ccr:c vc ce ccf c:curc, cc:Icnc gri:ccec c ccf vercc:c, ci:Iinguincc:e c|crcmenIe un
p|iegue ccr:c |cIerc|. /|gunc: e:pecie:, ccmc Leptodactylus pentadactylus, pc:een unc Lcrrc inIercrLiIc| ce
cc|cr cc:Icnc. Su: exIremiccce: :cn gcrcc: y rechcnchc:.
Leptodactylus pentadactylus pc:een unc ||cmccc fuerIe muy ci:IinIivc: woooop, :cnicc ue e: prccucicc
pcr |c: mcchc: en e| inIericr ce |c: cgujerc: ue e||c: mi:mc: ccn:Iruyen. Su: pue:Ic: ce huevc: e:Icn fcrmccc:
pcr nicc: grcnce: ce e:pumc uLicccc: en mccriguerc: en e| :ue|c ce| Lc:ue, c:cciccc: c |c: pcnIcnc: y
|ugcre: :umcmenIe hmecc:. En e:Ic: nicc: :e puece regi:Ircr c|receccr ce 1.000 huevc:. Depenciencc ce
|c e:pecie, cccc huevc puece mecir c|receccr ce 3 mm ce cicmeIrc. Lc: renccucjc: c|ccnzcn Icmcnc: ce
2 mm: :u cc|c c|ccnzc cprcximcccmenIe 707 ce |c |cngiIuc IcIc| ce| cuerpc. Generc|menIe, e:Ic: e:pecie:
:e c|imenIcn ce crIrcpccc: Ierre:Ire: e inc|u:c ce cIrc: rcnc:.
/|gunc: Leptodactylus grcnce: :cn muy cpeIecicc: pcr c|gunc: ccmuniccce: inc|genc: ce nue:Irc /mczcnic.
Irc: :er ccpIurccc:, e:Ic: e:pecie: prccucen un chi||icc :imi|cr c| ce un LeL.
Familia Microhylidae
E:Ic fcmi|ic e:Ic repre:enIccc en e| Ecucccr pcr :c|c :ei: gnerc: y nueve e:pecie:, :iencc e| gnerc
Chiasmocleis e| ue pc:ee mcycr nmerc ce e:pecie: {Ire: e:pecie:). Lc: re:IcnIe: gnerc: {Ctenophryne,
Hamptophryne, Synapturanus y Syncope) pc:een unc :c|c e:pecie, mienIrc: ue Nelsonophryne tiene
cc:. Lc: micrch||icc: ce| Ecucccr :e puecen regi:Ircr principc|menIe en |c: Lc:ue: Ircpicc|e: crienIc|e: y
cccicenIc|e:.
Se ccrccIerizcn pcr :u ccLezc peuenc ccn hccicc punIicgucc y cjc: peuenc:. E| cuerpc e: |i:c y en generc|
rcLu:Ic y un IcnIc rechcnchc. Su: exIremiccce: :cn ccrIc: en re|ccicn c| Icmcnc ce :u cuerpc. Lc mcycr|c
ce e:pecie: ccrece ce I|mpcnc.
Su: hcLiIc: :cn nccIurnc: y Ierre:Ire:. Sue|en enIerrcr:e en e| fcngc y :u: cc:IumLre: :cn cr|pIicc:, pcr |c cuc|
:e |c: encuenIrc muy rcrc: vece:. Se c|imenIcn generc|menIe ce hcrmigc:. En pccc ce ce|c, |c: mcchc: :e
ccngregcn en |c ncche en chcrcc: y Ierrenc: fcngc:c:. L|cmcn |c cIencicn pcrue :u :ingu|cr crccr e: muy
pcrecicc c| Lc|cr ce |c: cvejc: y c| mugicc ce |c: Iernerc:. Depc:iIcn generc|menIe :u: huevc: en e| cguc,
ce ccnce emergen peuenc: |crvc: en fcrmc ce renccucjc:. E:Ic: pc:een vcinc: mcnciLu|cre: ccn ci:cc:
crc|e: Ierminccc: en cienIe: |cLic|e:.
Familia Pipidae
Exi:Ie unc :c|c e:pecie ce e:Ic fcmi|ic {Pipa pipa), ce:criIc pcr Linnceu: en 1758. HcLiIc niccmenIe en
Lc:ue: Ircpicc|e: primcric: ce| CrienIe. Se ccrccIerizc pcr pre:enIcr un cuerpc p|cnc, ceprimicc, ce cc|cr
ccf ccne|c ccn mcnchc: cc:Icnc c:curc. Su ccLezc e: cnchc, Iricngu|cr y ce fcrmc cp|cnccc, ccn unc
ncriz punIicgucc y un feui||c cermc| en :u cuerpc. E| vienIre e: ce cc|cr :imi|cr en e| ccr:c, perc :u mcycr
ccrccIer|:Iicc e: unc mcrcc Ircn:ver:c| en fcrmc ce I en e| pechc. Lc: cecc: Iienen |c fcrmc ce e:Ire||c
{c|crgccc y |iLre) y |c: exIremiccce: pc:Iericre: pc:een cmp|ic: memLrcnc: inIercigiIc|e: ue |e: :irven pcrc
la natacin.
E: unc e:pecie neIcmenIe ccucIicc ue hcLiIc en pcnIcnc: y peuenc: e:Icnue:, rcrcmenIe :e |c puece
enccnIrcr :cLre |c Iierrc :ecc. Lc: mcchc: ||cmcn c |c: hemLrc: pcr mecic ce unc :erie ce pu|:ccicne: {c
mcnerc ce LcIcn), pcrc |uegc pcner:e en cmp|exu: cgcrrcncc:e fuerIemenIe c |c hemLrc ce |c cinIurc.
Fc:IericrmenIe cmLc: rec|izcn mcvimienIc: ncIcIcric: en fcrmc circu|cr y ce mcnerc verIicc|. Lc hemLrc
expu|:c |c: huevc: recuLrincc|e: ccn exucccc: ue |iLercn |c: mcchc: ccn |c fnc|iccc ce ferIi|izcr|c:: |uegc,
e| mcchc cc|ccc |c: huevc: yc ferIi|izccc: :cLre |c e:pc|cc ce |c hemLrc, cyuccncc:e ce :u: exIremiccce:
pc:Iericre:. /prcximcccmenIe prccucen 80 huevc:, cccc unc ce unc: mm ce cicmeIrc. Luegc ce 15
:emcnc: :c|en ce| ccr:c ce |c: hemLrc: rcnc: peuenc:, Irc: rcmper |c ccp:u|c ue |c: recuLr|c. Lc cieIc ce
Pipa pipa ccn:i:Ie principc|menIe ce pece: y |crvc: ce cnfLic:.
37
Anbios
Familia Ranidae
(foto 52)
Ccmprence Ire: e:pecie: ce| gnerc Lithobates {bwana, palmipes y vaillanti). /nIigucmenIe e:Ic: e:pecie: :e
inc|u|cn en e| gnerc Rana. Lc: Ire: e:pecie: viven en |c: pi:c: Ircpicc|e: crienIc| y cccicenIc|, ||egcncc hc:Ic
e| :uLIrcpicc| cccicenIc|.
Lc: Lithobates pre:enIcn |c pie| :ucve en e| ccr:c y |c: exIremiccce:: ccemc: :e ci:Iingue fcci|menIe un
p|iegue ccr:c |cIerc|. E| I|mpcnc e: Icn grcnce ccmc e| cjc. E| primer cecc e: mc: |crgc ue e| :eguncc. EnIre
|c: cecc: ce |c: exIremiccce: cnIericre: :e puece ci:Iinguir unc memLrcnc inIercigiIc| menc: ce:crrc||ccc
ue en |c: exIremiccce: pc:Iericre:. Lithobates palmipes Iiene e| ccr:c generc|menIe verce c|ivc, ccn c|gunc:
mcnchc: peuenc: ccf ccn negrc en Iccc e| cuerpc. E| vienIre e: cremc cmcri||enIc ccn mcnchc: negrc:
en |c Lcrrigc, |c: fcncc: :cn ce cc|cr ccne|c ccn mcnchc: cc:Icnc c:curc.
Lc: repre:enIcnIe: ce |c fcmi|ic Fcnicce :cn muy ccIivc: curcnIe e| c|c y |c ncche. Se |c: puece |ccc|izcr
fcci|menIe c:cciccc: c |c: e:Icnue: ce cguc c ricchue|c: |enIc: y pccc prcfuncc:, perc c|gunc: e:pecie:
Ic|ercn fcci|menIe |c: cguc: ccrrenIc:c: y prcfuncc:. Lc: mcchc: ccnIcn prccuciencc unc :erie ce :cnicc:
enIre cienIe:. Lc: hemLrc: cepc:iIcn enIre 5.000 y .000 peuenc: huevc: ue e:Icn cgrupccc: enIre :|
en fcrmc ce unc mc:c ge|cIinc:c. Lc: renccucjc: c|ccnzcn 2 mm ce |cngiIuc, ccn |c cc|c repre:enIcncc
c|receccr ce 07 ce :u Icmcnc.
La Rana catesbiana {Fcnc Icrc) e: muy cpeIecicc pcr e| mercccc nccicnc| e inIernccicnc|. Lc pre:encic ce
pcL|ccicne: :i|ve:Ire: ce Rana catesbiana en e| Ecucccr e: preccupcnIe pcrue e: un cepreccccr vcrcz ce
inverIeLrccc:, cnfLic:, repIi|e: e inc|u:c mcm|ferc: peuenc:. En nue:Irc pc|: exi:Ien c|gunc: criccerc: ce
Fcnc Icrc ccn fne: c|imenIicic:. LcmenIcL|emenIe, c|gunc: ce :Ic: nc e:Icn Lien mcnejccc: pcr |c ue :e
prccucen ccn frecuencic e:ccpe: ue ccIuc|menIe e:Icr|cn cfecIcncc :ericmenIe c |c fcunc ncIivc. E:Ic
e:pecie nc e: ncIivc ce| pc|:.
Orden Caudata
(foto 53)
Exi:Ien 32 e:pecie: ce CcuccIc en e| muncc {Due||mcn 13), principc|menIe en e| hemi:feric NcrIe. Scn muy
cLunccnIe: en |c: Lc:ue: mcnIcnc:c: fr|c: y hmecc: pcrIicu|crmenIe en NcrIecmricc. Ningunc e:pecie
vive en |c: incic: cccicenIc|e: {/nIi||c: Mcycre: y Mencre:), perc unc fcmi|ic :e encuenIrc en CenIrccmricc
y en e| ncrIe ce Succmricc {Jcg|cr 18). E| crcen CcuccIc e:Ic repre:enIccc en Ecucccr pcr unc :c|c
fcmi|ic {F|eIhcccnIicce), cc: gnerc: {Bolitoglossa, e:pecie:, y Oedipina, 1 e:pecie) y :ieIe e:pecie:, ce |c:
cuc|e: cucIrc :cn encmicc:.
Lc fcmi|ic F|eIhcccnIicce repre:enIc c peuenc: :c|cmcncrc: ue :e |c: puece ccnfuncir ccn |cgcrIijc:
pcr :u fcrmc, perc |c: :c|cmcncrc: ccrecen ce e:ccmc: :cLre |c pie|. Fc:een cc: pcre: ce pcIc: ce iguc|
Icmcnc y ce 10 c 0 vrIeLrc:. Lc pie| ce |c: :c|cmcncrc: e: Lc:IcnIe hmecc, |c ue |e: permiIe rec|izcr e|
inIerccmLic gc:ec:c c Ircv: ce e||c: |c: :c|cmcncrc: re:pircn pcr |c pie| pcr |c ue ccrecen ce pu|mcne:.
/|gunc: :c|cmcncrc: ce cIrc: regicne: ce| muncc :cn ccucIicc: y :emiccucIicc:, perc en Ecucccr
enccnIrcmc: niccmenIe e:pecie: Ierre:Ire:. Nue:Irc: :c|cmcncrc: :cn peuenc:, ||egcncc c mecir en
prcmecic 12 cm {|c miIcc ce :u |cngiIuc e: :u cc|c). Generc|menIe :e puecen enccnIrcr :cLre |c: e:IrcIc:
Lcjc: ce| Lc:ue, en Lu:cc ce hcrmigc: curcnIe |c ncche: cif|ci|menIe :e |c: encuenIrc curcnIe e| c|c. Se
c|imenIcn grccic: c :u |enguc :umcmenIe |crgc. Lc reprccuccicn :e cc pcr fecuncccicn inIernc. En Irminc:
generc|e:, e: muy pccc |c ue :e ccncce :cLre :u hi:Icric ncIurc|.
Lc: cincc e:pecie: ecucIcricnc: ce Bolitoglossa viven principc|menIe en |c: Lc:ue: hmecc: Ircpicc|e: c
cmLc: |ccc: ce |c ccrci||erc ce |c: /nce:, mienIrc: cc: e:pecie: c|ccnzcn |c: Lc:ue: :uLIrcpicc|e: {Bolitoglossa
palmata y Bolitoglossa biseriata), ue hcLiIcn enIre |c: 1.500 y 2.000 m.:.n.m. En IcnIc ue Oedipina complex
:c|c hcLiIc en |c: Lc:ue: Ircpicc|e: hmecc: ce| cccicenIe. Ire: e:pecie: ce :c|cmcncrc: {Bolitoglossa
palmata, Bolitoglossa sima y Bolitoglossa chica) :e ccn:icercn cmenczccc:, ccn ccIegcr|c Vu|nercL|e {VU),
ceLicc c |c: fuerIe: pre:icne: :cLre :u hcLiIcI. /cemc:, Iienen un rcngc ce ci:IriLucicn muy re:Iringicc.
Orden Gymnophiona
DenIrc ce| crcen Gymncphicnc :e encuenIrcn cc: fcmi|ic: {Cceci|iicce y FhincIremcIicce) {IcL|c 3). EnIre
cmLc: fcmi|ic: :umcn 23 e:pecie: ce |c: cuc|e: 7 :cn encmicc:. E:Ie e: e| grupc ce cnfLic: mc: exIrcnc y
38
Fauna de Vertebrados del Ecuador
menc: e:Iuciccc. Se ccrccIerizcn pcr nc pc:eer pcIc:, pcr :u c:pecIc :emejcnIe c unc |cmLriz ce Iierrc y pcr
e:Icr cccpIccc: pcrc vivir Lcjc |c Iierrc. Iienen e| cuerpc c|crgccc y ce|gccc, generc|menIe ce cc|cr czu| c
mcrccc, puciencc c|ccnzcr hc:Ic 1,50 m ce |cngiIuc. Lc pie| ce e:Ic: cnfLic: nc pc:een e:ccmc: exIernc:
ue |c: recuLren {ccmc |c: :erpienIe:): :u pie| e: |i:c. Fre:enIc un IenIccu|c enIre e| hccicc y |c: cjc: y pc:een
ce 5 c 285 vrIeLrc:.
Familia Caeciliidae
(foto 54)
/cIuc|menIe :e ccnccen 13 e:pecie: ce ceci|ic: en Iccc e| muncc {Due||mcn 13): e| 147 {20 e:pecie:) :e
encuenIrcn en e| Ecucccr {IcL|c 8). Lc fcmi|ic hcLiIc principc|menIe en |c: zcnc: Ircpicc|e: ce| muncc, ccn
|c excepcicn ce Mcccgc:ccr, Nuevc Guinec y |c: /nIi||c: Mcycre: y Mencre:.
E:Ic: cnfLic: ccvcccre: :e ce:p|czcn enIre |c: rc|ce: y :e gu|cn pcr e| c|fcIc pcrc ccn:eguir c|imenIc {ccmen
cIrc: cnimc|e: :uLIerrcnec: ccmc |cmLrice:, in:ecIc: y LcLc:c:). Nc uIi|izcn |c vi:Ic pcrc crienIcr:e: :u: cjc:
:cn pccc Ii|e: y e:Icn recuLierIc: ce pie| y hue:c:. Iienen cienIe: f|ucc: y puecen prcpcrcicncr mcrcecurc:
exIremcccmenIe fuerIe: pcrue e:Icn ccIccc: ce m:cu|c: ccicicnc|e: ue, ccemc: ce cerrcr |c Lccc,
reIrcen |c mcnc|Lu|c. Fcr e||c, e: muy impcrIcnIe Iener cuicccc pue: unc vez ue cierrcn |c Lccc e: muy
cif|ci| |iLercr |c mcrcicc :in ccu:cr ccnc {8u:IcmcnIe 2005). Su mcycr cepreccccr :cn |c: :erpienIe: ccrc| ue
viven c rc: ce :ue|c.
TABLA 8. Nmerc: ce e:pecie: pcr gnerc: ce |c fcmi|ic Cceci|iicce en Ecucccr.
Gnero
No.
especies
Caecilia 14
Chthonerpeton 1
Microcaecilia 1
Oscaecilia 2
Potomotyphlus 1
Siphonops 1
IcIc| e:pecie: 20
Fc:en ferIi|izccicn inIernc. E| mcchc uIi|izc :u crgcnc ccpu|cccr ||cmccc fc|cceum. Unc ce |c: pccc: cc:c:
ue :e ccncce ce |c Lic|cg|c reprccucIivc ce e:pecie: ecucIcricnc: e: ue |c: hemLrc: cuiccn |c: huevc:
enrc:ccncc:e c|receccr ce e||c: pcrc prcIeger|c:, ce mcnerc :emejcnIe c un nicc {8u:IcmcnIe 2005). Luegc
ce ||uvic: inIen:c:, |c: cec||icc: :c|en c |c :uperfcie ce| :ue|c pcrc nc chcgcr:e en e| :ue|c cnegccc.
En c|gunc: zcnc: ce| Ecucccr |c: ceci|ic: :cn ccnccicc: ccmc i|u|c:, vcccL|c kichwc ce |c /mczcnic ue :e
uIi|izc pcrc ncmLrcr c |c: |cmLrice: gigcnIe: c cnimc|e: :imi|cre:. CIrc ncmLre muy uIi|izccc ccmnmenIe e: e|
ce pucriccrc:, e:Ic pcr |c mcgnifcccc creencic pcpu|cr ce ue, pcr pcrecer:e c unc cu|eLrc, :u mcrcecurc
ccu:c infeccicne: y unc fuerIe pccrecumLre en |c zcnc cfecIccc {8u:IcmcnIe 2005).
/cIuc|menIe Ecucccr c:IenIc e| rccrc muncic| ce| i|u|c mc: grcnce ce| muncc, ue fue enccnIrccc en
ciciemLre ce| 2003 en e| 8c:ue lnIegrc| CIcngc. Se IrcIc ce un ejemp|cr ce Caececilia guntheri ce 154 cm:
hc:Ic enIcnce: :e :upcn|c ue e:Ic e:pecie :c|c pcc|c c|ccnzcr 100 cm ce |cngiIuc {8u:IcmcnIe 2005).
Familia Rhinatrematidae
E:Ic fcmi|ic e:Ic repre:enIccc pcr un :c|c gnerc ccn Ire: e:pecie: {Epicrionops bicolor, Epicrionops marmoratus
y Epicrionops petersi), unc ce |c: cuc|e: e: encmicc ce Ecucccr {Epicrionops marmoratus). Vive en |c: pi:c:
Ircpicc| crienIc|, :uLIrcpicc| crienIc| y cccicenIc|, cunue E. petersi IcmLin :e hc repcrIccc en |c: Lc:ue:
Iemp|ccc: crienIc|e:.
E:Ic: e:pecie: :e ccn:icercn ccmc |c: mc: primiIivc: ce :u crcen. Se ccrccIerizcn pcr :u cuerpc c|crgccc,
:imi|cr c |c fcmi|ic cnIericr, perc cuyc cc|crccicn e: cmcrri||c-cncrcnjccc ccn vcric: mcnchc: ccf c:curc:
ci:per:c: en Iccc e| cuerpc: pre:enIcn cjc: peuenc:. /|ccnzcn c|receccr ce 33 cm ce |cngiIuc.
39
Anbios
LcmenIcL|emenIe, :e :cLe pccc :cLre |c Lic|cg|c ce e:Ic fcmi|ic. Se repcrIc ue :cn e:pecie: ce hcLiIc:
ccvcccre:, :imi|cre: c |c: cec||icc:, generc|menIe :ue|en :c|ir hccic |c :uperfcie |uegc ce unc fuerIe ||uvic.
Su reprccuccicn e: cv|pcrc, |c: huevc: :cn cc|ccccc: en :ue|c: Lien hmecc: muy cercc c| cguc {Zippe| y
Ccc|e 200).
GLOSARIO
Amplexus. /Lrczc nupcic|, prcce:c mecicnIe e| cuc| e| mcchc ce cnurc: :uLe c| ccr:c ce |c hemLrc y |c
cLrczc pcrc e:Iimu|cr|e c ue cepc:iIe |c: huevc: pcrc fecunccr|c:.
Barras labiales. 8crrc: c frcnjc: ce cc|cr generc|menIe c:curc ue :e encuenIrcn :cLre e| |cLic :upericr.
Barra interocular. 8crrc c:curc ue :e encuenIrc uLicccc hcrizcnIc|menIe enIre |c: cc: |cLu|c: ccu|cre:.
Bolsa o saco gular. Sccc c Lc|:c Lucc| ce re:cncncic ue pc:een :c|c |c: mcchc: en |c gcrgcnIc, ue |c
infcn curcnIe e| ccnIc pcrc cIrcer c |c: hemLrc:.
Calcar. FrcIuLercncic ccrnc:c en e| Ic|cn, puece :er ce fcrmc Iricngu|cr c en fcrmc ce IuLrcu|c
puntiagudo.
Canto rostral. Superfcie uLicccc enIre e| cjc y |c ncrinc.
Chytridiomycosis. Enfermeccc prccucicc pcr e| hcngc Batrachochytrium dendrobatidis ue cfecIc |c pie| ce
|c: cnfLic: y e: cpcrenIe ccu:c ce cec|inccicne: y exIincicne:.
Coana. Crifcic nc:c| inIernc ue :e cLre en e| pi:c ce |c Lccc.
Discos digitales. Ierminccicn ce |c: c|giIc:: puecen Iener fcrmc ce I, reccnceccc: c c|crgccc: cepenciencc
ce |c e:pecie.
Endmico. Irminc uIi|izccc pcrc inciccr ue unc e:pecie e: cuIccIcnc c prcpic ce unc ceIerminccc crec y
:e encuenIrc re:Iringicc c e||c.
Glndulas partidas. E:IrucIurc g|cncu|cr ue :e encuenIrc ceIrc: ce |c: cjc: en |c: cnfLic:.
Flancos. Vi:Ic |cIerc| enIre e| ccr:c y e| vienIre.
Flequillos. Feuenc: f|cmenIc: ce pie| mc: :cLre:c|ienIe.
Frente. FcrIe :upericr ce |c ccLezc.
Ingles. E:pccic ccmprencicc enIre |c crIicu|ccicn ce| mu:|c ccn |c cccerc.
Interorbital. rec ce |c ccLezc ue e:Ic en mecic ce |c: cjc:. Lc frcnjc inIercrLiIc| e: unc mcnchc en |c
ccLezc en mecic ce |c: cjc:.
Marsupio. 8c|:c mcr:upic| inIernc uLicccc en e| ccr:c ce c|gunc: cnfLic: hemLrc {ce| gnerc Gastrotheca).
Megadiversidad. Se refere c |c ccncicicn ce e|evccc Licciver:iccc y encemi:mc.
Membranas interdigitales. Fie| exi:IenIe enIre |c: cecc: ce |c: exIremiccce: cnIericre: y pc:Iericre:.
Moteada. E:IrucIurc grcnu|c:c ce cc|cr ccf ccn cremc ue frecuenIemenIe :e encuenIrc en |c regicn
venIrc| ce un cnfLic.
Odontoforos vomerinos. E:IrucIurc: c mcnerc ce crifcic: en e| inIericr ce| hccicc.
Dientes pedicelados. Ccn:Icn ce cc: pcrIe:, |c ccrcnc y e| pecice|c: cmLc: :e renuevcn ccn:IcnIemenIe.
Pliegues drmicos. F|egcmienIc ce |c pie|.
Pliegue dorso lateral. Surcc c p|egcmienIc ce |c pie| ue :e encuenIrc hccic |c: |ccc: ce| cuerpc.
Phragmosis. MIccc pcr e| cuc| un cnimc| :e cefence en :u mccriguerc uIi|izcncc :u prcpic cuerpc ccmc
unc Lcrrerc.
40
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Tmpano. E:IrucIurc circu|cr uLicccc en |c regicn pc:Iericr c| cjc, ncrmc|menIe ce|ineccc pcr unc e:IrucIurc
:imi|cr c un cni||c e|evccc.
Tubrculos. E:IrucIurc en fcrmc ce verrugc en |c pie| ce |c: cnfLic:.
Verrugas. E:IrucIurc: ue :cLre:c|en ce |c pie| ce |c: cnfLic:, ce c:pecIc rugc:c, ue puecen :er |crgc:,
reccnceccc: c cp|cnccc:.
BIBLIOGRAFA
/|meicc, D. 2003. Evc|uccicn Ecc|cgicc Fcpicc ce |c HerpeIcfcunc en e| 8c:ue FrcIecIcr /|Ic NcngcriIzc
{8F/N). Funcccicn Ecc|cgicc /rcciri:. Zcmcrc {Informe no publicado).
/mphiLicWeL. 2008. lNFCFM/IlCN CN /MFHl8l/N 8lCLCGY /ND CCNSEFV/IlCN. |en ||nec]. 12 /gc:Ic 2008.
/mphiLicWeL. 8erke|ey. hIIp://cmphiLicweL.crg.
8u:IcmcnIe, M. F. 2005. Lc Ceci|ic mc: Grcnce ce| Muncc. Ecuador Terra Incgnita 33: 34-3.
8u:IcmcnIe, M. F., S. F. Fcn y L. /. Cc|cmc. 2005. CcmLic: en |c Diver:iccc en SieIe Ccmuniccce: ce /nurc:
en |c: /nce: ce Ecucccr. Biotropica 37: 180-18.
Ci:nerc:-Herecic, D. F. y F. W. McDicrmic. 2007. Fevi:icn cf Ihe ChcrccIer: cf CenIrc|enicce {/mphiLic: /nurc:
/Ihe:phcIcnurc), wiIh CcmmenI: cn iI: Icxcncmy cnc Ihe De:cripIicn cf New Icxc cf G|c::frcg:. Zootaxa
1572: 1-82.
Cc|cmc L. /. 12. /NFl8lCS DE ECU/DCF: ESI/IUS FC8L/ClCN/L Y DE CCNSEFV/ClCN. FcnIifcic Univer:iccc
Catlica del Ecuador. Quito.
Cc|cmc, L. /. {ec). 2005-2008. /NFl8lCS DE ECU/DCF. |en ||nec]. Ver. 2.0. 2 CcIuLre 2005. Mu:ec ce Zcc|cg|c,
FcnIifcic Univer:iccc CcIc|icc ce| Ecucccr. CuiIc. hIIp://www.puce.ecu.ec/zcc|cgic/verIeLrccc:/
cmphiLicweLec/incex.hIm|.
Cc|cmc, L. /., S. LcIIer: y /. Sc|c:. 2000. Icxcncmy cf Ihe Atelopus ignescens Ccmp|ex {/nurc: 8ufcnicce):
De:igncIicn cf c NecIype cf Atelopus ignescens cnc FeccgniIicn cf Atelopus exiguus. Herpetological
Review 5: 303-324.
De| Finc M. E. 2008. De:crrc||c LenIc c De:crrc||c Fcpicc. Revista Nuestra Ciencia 10: 3-5.
Due||mcn W. E. 13. /mphiLicn Specie: cf Ihe Wcr|c: /cciIicn: cnc CcrrecIicn:. University of Kansas Natural
History Museum Special Publications 21: 1-372.
Due||mcn, W. E. 1. DlSIFl8UIlCN F/IIEFNS CF /MFHl8l/NS lN SCUIH /MEFlC/. Fp. 255-328. En: Due||mcn, W.
E. {ec.). FcIIern: cf Di:IriLuIicn cf /mphiLicn:. Jchn: Hcpkin: Univer:iIy Fre::. 8c|Iimcre.
Due||mcn, W. E. y L. IrueL. 18. 8lCLCGY CF /MFHl8l/NS. McGrcw-Hi||. New Ycrk.
Due||mcn, W. E. y L. IrueL. 14. 8lCLCGY CF /MFHl8l/NS. Ihe Jchn Hcpkin: Univer:iIy Fre::. 8c|Iimcre.
EnccrIc. 200. /NFl8lC: /N/ICMl/ lNIEFN/. |en ||nec]. 8 Ju|ic 2008. Micrc:cfI CcrpcrcIicn. hIIp://mx.enccrIc.
m:n.ccm/mecic_12134753_71574532_-1_1//nfLic_cncIcm|c_inIernc.hIml.
Fcivcvich, J., C. F. 8. Hccccc, F. C. /. Gcrc|c, D. F. Frc:I, J. /. CcmpLe|| y W. C. Whee|er. 2005. Sy:IemcIic
Feview cf Ihe Frcg Fcmi|y Hy|icce, wiIh Specic| Feference Ic Hy|ince: Fhy|cgeneIic /nc|y:i: cnc Icxcncmic
Feview. American Museum Novitates 24: 1-240.
Frc:t, D. F., I. Grant, I., J. Fcivcvich, F. H. 8cin, /. Haa:, C. F. 8. Haddad, F. C. de Sc, /. Channing, M. Wi|kin:cn,
S. C. Donnellan, C. J. FcxwcrIhy, J. /. CcmpLe|l, 8. L. 8|cIIo, F. Mc|er, F. C. Drewe:, F. /. Nu::Lcum, J. D.
Lynch, D. M. Green y W. C. Whee|er. 200. Ihe /mphiLicn Iree cf Life. Bulletin of the American Museum of
Natural History 27: 1-370.
Gc|incc-Lec|, C. 2003. DCS MUNDCS: L/S F/N/S, S/FCS Y S/L/M/NDF/S DE L/ FENlNSUL/ DE YUC/IN,
MXlCC. Ccn:ervcIicn lnIernccicnc|. Mxicc.
G|cw, F. y J. Kch|er. 1998. /mphiLicn Specie: Diver:iIy Exceec: IhcI cf Mcmmc|:. Herpetological Review 2:
11-14.
41
Anbios
Gucyc:cmin J. M., M. F. 8u:IcmcnIe., D. /|meicc-Feinc:c y W. C. Funk. 200. G|c:: Frcg: {CenIrc|enicce)
cf Ycncyccu 8ic|cgicc| SIcIicn, Ecucccr, WiIh Ihe De:cripIicn cf c New Specie: cnc CcmmenI: cn
CenIrc|enic Sy:IemcIic:. Zoological Journal of the Linnean Society 147: 48-513.
Gucyc:cmin, J. M., S. Cc:Ircviejc-Fi:her, J. /ycrzcgenc, L. IrueL y C. Vi|c. 2008. Fhy|cgeneIic Fe|cIicn:hip:
cf G|c::frcg: {CenIrc|enicce) 8c:ec cn MiIcchcncric| cnc Nuc|ecr Gene:. Molecular Phylogenetics and
Evolution 48: 574-55.
Hc::e|mcnn, H. 17. /re We Seeing G|cLc| Wcrming Science 27: 14-15.
Hu|me, M. y N. Shecrc. 1. ESCEN/FlCS DE C/M8lC CLlMIlCC F/F/ F/lSES DE LCS /NDES DEL NCFIE.
Fc||eIc: ce |c Uniccc ce lnve:Iigccicn C|imcIicc. Ncrwich.
Jcg|cr, F. L. 18. LCS CCCUlES DE FUEFIC FlCC. SU HlSICFl/ N/IUF/L Y CCNSEFV/ClCN. EciIcric| ce |c
Univer:iccc ce FuerIc Ficc. Scn Jucn.
LcmLeicc, D. 18 Feuenc: Jcyc: ce| 8c:ue Ircpicc|. Ecuador Terra Incgnita 1: 12-14.
LcmLeicc D. 2005. Lc: /nfLic: en e| Fen:cmienIc ce |c: EcucIcricnc:. Ecuador Terra Incgnita 33: 28-32.
Merinc-ViIeri, /. 2001. /NLlSlS DE L/S FCSl8LES C/US/S DE L/S DlSMlNUClCNES DE L/S FC8L/ClCNES DE
/NFl8lCS EN LCS /NDES DE ECU/DCF. Ie:i: ce LicencicIurc, FcnIifcic Univer:iccc CcIc|icc ce| Ecucccr.
Quito.
Merinc-ViIeri, /., L. /. Cc|cmc y /. /|menccriz. 2005. LCS TELMATOBIUS {LEFICD/CIYLlD/E) DE LCS /NDES DEL
ECU/DCF Y SU DECLlVE FC8L/ClCN/L. Fp. -37. En: Lcvi||c, E. C. e l. ce |c Fivc. {ec:.). E:Iucic: ScLre
|c: Fcnc: /ncinc: ce |c: Gnerc: Telmatobius y Batrachophrynus {/nurc: LepIccccIy|icce). /:cciccicn
HerpeIc|cgicc E:pcnc|c, Mcncgrcf|c: ce HerpeIc|cg|c 7. Vc|encic.
Ncgc|e:, F. 2007. Dicgnc:Iicc HerpeIc|cgicc ce |c Fe:ervc Ecc|cgicc Mi|iIcr /reni||c:. Funcccicn Ecc|cgicc
/rcciri:. Lcjc {Informe no publicado).
Fcugh, F. H., J. 8. Hei:er y W. N. McFcr|cnc. 18. VEFIE8F/IE LlFE. Mccmi||cn FuL|i:hing Ccmpcny. New Ycrk.
Fcunc:, J. L., M. F. 8u:IcmcnIe, L. /. Cc|cmc, J. /. Ccn:uegrc, M. F. L. Fcgcen, F. N. Fc:Ier, E. Lc Mcrcc,
K. L. Mc:Ier:, /. Merinc-ViIeri, F. Fu:chenccrf, S. F. Fcn, G. /. Scnchez-/zcfeifc, C. J. SIi|| y 8. E. Ycung.
200. Wice:precc /mphiLicn ExIincIicn: frcm Epicemic Di:ec:e Driven Ly G|cLc| Wcrming. Nature 43:
11-17.
Fieppe|, C. 12. FEFIlLES Y /NFl8lCS / IF/VS DE LCS IlEMFCS. Fp. 24-3. En: Ccgger, H. G. y F. C. Zweife|
{ec:.). FepIi|e: y /nfLic:. Lucwerg EciIcre:. Mccric.
Fcn, S. F. 2005. Di:IriLuIicn cf Ihe /mphiLicn FcIhcgen Batrachochytrium dendrobatidis in Ihe New Wcr|c:
ln:ighI: frcm Niche Mcce|:. Biotropica 37: 20-221.
Fcn, S. F. y /. Merinc. 2000. /mphiLicn Dec|ine: in Ecucccr: Cverview cnc Fir:I FepcrI cf ChyIricicmycc:i: frcm
South America. Froglog 42: 2-3.
Fcn, S. F., L. /. Cc|cmc, /. Merinc, J. M. Gucyc:cmin y M. 8u:IcmcnIe. 2001-2004. DECLlN/ClCNES DE /NFl8lCS
EN EL ECU/DCF. |en ||nec]. 23 ce ncviemLre 2001. Mu:ec ce Zcc|cg|c, FcnIifcic Univer:iccc CcIc|icc ce|
Ecucccr, CuiIc. hIIp://www.puce.ecu.ec/zcc|cgic/verIeLrccc:/cmphiLicweLec.
Fcn, S. F, W. E. Due||mcn, L. /. Cc|cmc y M. F. 8u:IcmcnIe. 2003. Fcpu|cIicn Dec|ine cf Ihe JcmLcIc Iccc
Atelopus ignescens {/nurc: 8ufcnicce) in Ihe /nce: cf Ecucccr. Journal of Herpetology 37: 11-12.
Fcn, S., J. M. Gucyc:cmin, L. /. Cc|cmc y F. Menncez-Guerrerc. 2008. LlSI/ FCJ/ DE LCS /NFl8lCS DEL
ECU/DCF. |en ||nec]. Ver. 1.0. 13 /gc:Ic 2008. Mu:ec ce Zcc|cg|c, FcnIifcic Univer:iccc CcIc|icc ce|
Ecucccr. CuiIc. hIIp://www.puce.ecu.ec/zcc|cgic/verIeLrccc:/cmphiLicweLec/cnfLic:ecucccr/
incex.hIm|.
Fuecc-/|mcnccic, J. V., J. D. Lynch y /. /mezuiIc {ec:.). 2004. Ll8FC FCJC DE /NFl8lCS DE CCLCM8l/.
Ccn:ervccicn lnIernccicnc| Cc|cmLic, ln:IiIuIc ce Ciencic: NcIurc|e:, Univer:iccc Nccicnc| ce Cc|cmLic
y Mini:Ieric ce| Mecic /mLienIe, Serie LiLrc: Fcjc: ce E:pecie: /menczccc: ce Cc|cmLic. 8cgcIc.
42
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Fuecc-/|mcnccic, J.V., J. V. Fccr|guez, E. Lc Mcrcc, E. LcIIer:, I. Kchn y /. /ngu|c. 2005. F/N/S /FLECUlNES.
Ccn:ervccicn lnIernccicnc|, Serie: LiLreIc: ce Ccmpc 5. 8cgcIc.
Sierrc, F. {ec). 1. FFCFUESI/ FFELlMlN/F DE UN SlSIEM/ DE CL/SlFlC/ClCN DE VEGEI/ClCN F/F/ EL
ECU/DCF CCNIlNENI/L. FrcyecIc lNEF/N/GEF-8lFF y EccCiencic. CuiIc.
SIcrer, I. l., F. L. U:inger, F. C. SIeLLin: y J. W. NyLckken. 18. ZCCLCGl/ GENEF/L. Ecicicne: Cmegc.
8crce|cnc.
SIucrI, S., J. S. Chcn:cn, N. /. Ccx, 8. E. Ycung, /. S. L. Fccrigue:, D. L. Fi:hmcn y F. W. Wc||er. 2004. SIcIu: cnc
Irenc: cf /mphiLicn Dec|ine: cnc ExIincIicn: Wcr|cwice. Science 30: 1783-178.
IrueL, L. 17. LepIccccIy|ic Frcg: cf Ihe Genu: Telmatobius in Ecucccr, wiIh Ihe De:cripIicn cf c New Specie:.
Copeia 4: 714-733.
UlCN. 2002. C/IEGCFl/S Y CFlIEFlCS DE L/ LlSI/ FCJ/ DE L/ UlCN: VEFSlCN 3.1. Ccmi:icn ce Supervivencic
ce E:pecie: ce |c UlCN. G|cnc y CcmLricge.
UlCN, Ccn:ervcIicn lnIerncIicnc| y NcIureServe. 200. GLC8/L /MFHl8l/N /SSESSMMENI. |en ||nec]. 10 Enerc
2008. www.g|cLc|cmphiLicn:.crg.
Vc|encic, J. H. 200. Diver:iccc ce /nfLic: y FepIi|e: en |c Cuencc 8cjc ce| F|c Fc:Iczc y :u Fe:pue:Ic c |c
lnfuencic Humcnc en e| U:c ce |c: Fecur:c: NcIurc|e:. Funcccicn HerpeIc|cgicc Gu:Icvc Crc:. CuiIc
{Informe no publicado).
Ycung, 8. E., S. N. SIucrI, J. S. Chcn:cn, N. / Ccx y I. M. 8cucher. 2004. JCY/S CUE ESIN DES/F/FEClENDC: EL
ESI/DC DE LCS /NFl8lCS EN EL NUEVC MUNDC. NcIureServe. /r|ingIcn.
Zippe|, K. y J. Ccc|e. 200. /mphiLicn C|c::ifccIicn cnc Diver:iIy. Frcfe::icnc| Deve|cpmenI Frcgrcm, /mericcn
Zcc /nc /ucrium /::ccicIicn, Ic|ecc Zcc|cgicc| Gcrcen:. Ic|ecc {Informe no publicado).
43
Aves
AVES DEL ECUADOR
Juan F. Freile
INTRODUCCIN
Ccn mc: ce .000 e:pecie: en |c ccIuc|iccc, |c: cve: :cn e| grupc ce verIeLrccc: Ierre:Ire: mc: civer:c,
ccrccIerizccc, pcr IcnIc, pcr unc grcn vcrieccc ce fcrmc: y ccmpcrIcmienIc:. HcLiIcn en Iccc: |c:
ecc:i:Iemc: Ierre:Ire: y vcric: ecc:i:Iemc: mcrinc:. Lc: principc|e: ccrccIer|:Iicc: ue ci:Iinguen c |c: cve:
ccmc un grupc mcncf|Iicc, e: cecir, ccmc un grupc ce e:pecie: ue Iienen c|gunc re|ccicn ce pcrenIe:cc,
:cn: 1) cuLierIc ce p|umc: en Iccc :u cuerpc, 2) exIremiccce: cnIericre: en fcrmc ce c|c:, 3) ccpcciccc
ce regu|cr :u IempercIurc ccrpcrc|, 4) reprccuccicn pcr huevc:, 5) cu:encic ce cienIe:, ) hue:c: huecc:
pcr cenIrc y 7) ccpcciccc ce vue|c. Si Lien c|gunc: ce e:Ic: ccrccIer|:Iicc: :cn ccmune: ccn cIrc: grupc:
ce verIeLrccc:, en |c: cve: exi:Ien e:pecic|izccicne:, ccmc veremc: mc: cce|cnIe, ue |c: ccnvierIen en
crgcni:mc: nicc: y muy inIere:cnIe: ce:ce e| punIc ce vi:Ic ce |c inve:Iigccicn.
En el mundc exi:Ien cve: ce muchc: Icmcnc:, ce:ce |c: 2,5 m y 10 ki|c: {cprcximccc:) ce |c: cve:Iruce:
hc:Ic |c: 5- cm y 2 grcmc: ce c|gunc: cc|iLr|e:. En nue:Irc pc|: e:Ie rcngc :e hcce mencr, perc Icccv|c exi:Ie
unc encrme ciferencic enIre e| Icmcnc ce un ccnccr c un pe||ccnc y e| ce un cc|iLr|.
Su: cc|crccicne:, :u ccpcciccc ce emiIir vccc|izccicne:, :u: hcLiIc: y ccmpcrIcmienIc: ccmp|ejc: y civer:c:,
hcn ||cmccc |c cIencicn ce nc:cIrc: |c: humcnc: ce:ce hcce cienIc: ce cnc:. En cu|Iurc: cnce:Irc|e: ce
Iccc e| p|cneIc |c: cve: hcn jugccc un rc| ncIcL|e en |c cu|Iurc ccIicicnc, re|igic:c y m|Iicc. En Iiempc: mc:
recienIe:, hcn :icc impcrIcnIe: fuenIe: ce inve:Iigccicne: Lic|cgicc:, ue hcn cerivccc en vcric: Iecr|c:
cienI|fcc: ce |c ecc|cg|c y |c evc|ucicn.
Lc grcn civer:iccc ce cve: exi:IenIe: en e| pc|: hcce nece:cric ccnIcr ccn un IexIc ue reccpi|e ce mcnerc
:inIIicc |c infcrmccicn hc:Ic hcy cccumenIccc, pcrc :u emp|ec en |c fcrmccicn ce nuevc: prcfe:icnc|e:
re|ccicnccc: c :u inve:Iigccicn y ccn:ervccicn. En e:Ie ccp|Iu|c pre:enIc infcrmccicn ccIuc|izccc :cLre |c:
cve: ecucIcricnc:, c:| ccmc ccp|Iu|c: pre|imincre: :cLre |c evc|ucicn, cncIcm|c, ecc|cg|c y :i:IemcIicc ce |c
c|c:e /ve:, cccmpcncncc|c ccn fcIcgrcf|c:, i|u:Irccicne:, IcL|c: y ejemp|c: ue cyuccn c ccmprencer ce
mejcr mcnerc c nue:Irc vcriccc cvifcunc. / ccnIinuccicn ce |c: primerc: ccp|Iu|c: :e mue:Irc |c civer:iccc ce
cve: pre:enIe: en e| pc|: ce fcrmc :i:IemcIicc, pcr crcene: y fcmi|ic:, ccn ccIc: :cLre e| nmerc ce e:pecie:,
ci:IriLucicn, ccrccIer|:Iicc: principc|e:, ccmpcrIcmienIc y hcLiIc: generc|e:, junIc ccn ejemp|c: ||cmcIivc: y
fcIcgrcf|c:. En e:Ic :eccicn, ue ccn:IiIuye |c pcrIe mecu|cr ce| ccp|Iu|c /ve:, :e pre:enIc c |c: cve: en e|
crcen Icxcncmicc Irccicicnc|, :egn :u: re|ccicne: ce pcrenIe:cc {Gi|| 14, del Hoyo et al. 12-2005).
Vcric: fuenIe: hcn :icc ccn:u|Iccc: pcrc |c e|cLcrccicn ce e:Ie ccp|Iu|c /ve: {p.ej. Hcrri: 174, Jcck:cn 185,
Hcrri:cn 187, Gi|| 14, Mccge y 8urn 188, Fje|c:c y KrcLLe 10, CrIiz-Cre:pc y Ccrricn 11, FrccIcr y Lynch
13, Ficge|y y Greenfe|c 2001, Hcymcn et al. 18, SIcIz et al. 1, ce| Hcyc et al. 12-2005, Grcnizc et al. 2002,
Fem:en et al. 2008), perc he eviIccc cLunccr en ciIc: LiL|icgrcfcc: pcrc fcci|iIcr |c |ecIurc ce cccc :eccicn.
/:|, inc|uyc :c|cmenIe |c: ciIc: mc: re|evcnIe: en cccc cc:c. Fcrc cLIener |i:Ic: ce LiL|icgrcf|c crniIc|cgicc
:cLre ci:IinIc: Iemc:, grupc: Icxcncmicc:, e:pecie: c regicne: gecgrcfcc: ce| Ecucccr reccmiencc ccn:u|Icr
e| IrcLcjc ce Frei|e et al. {2005), en e| cuc| inc|uimc: unc vc:Ic reccpi|ccicn LiL|icgrcfcc ccIuc|izccc hc:Ic e|
cnc 2004.
E:perc ue e:Ic cLrc :e ccnvierIc en un IexIc ce ccn:u|Ic Lc:icc :cLre |c: cve: ce| Ecucccr y ue :u |ecIurc
e:Iimu|e c |c: y |c: e:IucicnIe: ce ccrrerc: cfne: c |c ncIurc|ezc c cL:ervcr|c: y e:Iucicr|c: en e| ccmpc, y c
prcmcver y IrcLcjcr ccIivcmenIe pcr :u ccn:ervccicn.
ORIGEN Y EVOLUCIN
E| crigen ce |c: cve: e: Icccv|c mcIeric ce pc|micc enIre crniIc|cgc:, :i:IemcIicc: y pc|ecnIc|cgc:. Fcr
muchc: cnc: :e creyc ue |c: cve: e:IcLcn re|ccicnccc: c ci:IinIc: grupc: ce repIi|e:, ue :egn |c hipcIe:i:,
inc|u|c ce:ce IcrIugc:, |cgcrIijc: y cccccri|c: hc:Ic vcric: repIi|e: exIinIc:, ccnccicc: ccmc crcc:curic:,
pIerc:curic:, Iercpccc: y c|gunc: cinc:curic:. /cIuc|menIe, ccn Iccc |c evicencic fc:i| ccumu|ccc y |uegc
ce muchc: cnc: ce inve:Iigccicne:, |c mcycr|c ce e:Ic: hipcIe:i: hcn :icc ce:echccc:.
El anima| reccnccicc hc:Ic hcce pccc: cnc: ccmc e| cve mc: primiIivc erc Archaeopteryx lithographica, un
:er repIi|icnc ccn cpcriencic ce cve, ue ccIc ce| Jurc:icc {cercc ce 150 mi||cne: ce cnc:), y ue Ien|c c|c:
ccn p|umc:, unc cc|c |crgc y cienIe: en e| picc. EnIre Archaeopteryx y |c: :iguienIe: cve: enccnIrccc: en e|
regi:Irc fc:i| exi:Ie unc Lrechc ce Iiempc ce c|receccr ce 80 mi||cne: ce cnc:. Sin emLcrgc, e| regi:Irc fc:i| ce
44
Fauna de Vertebrados del Ecuador
cve: :iempre hc :icc |imiIccc ceLicc c |c e:IrucIurc ce :u: hue:c: huecc: ue cif|ci|menIe puecen percurcr
muchc Iiempc c |c inIemperie. Fcr e:Ic, e| crigen ce |c: cve: hc :icc un Iemc pc|micc ue hc:Ic hcy ccrece
ce ccn:en:c IcIc| enIre |c: inve:Iigcccre: ce |c :i:IemcIicc y pc|ecnIc|cg|c ce cve: {Frum 2002).
Fccc ce:pu: ce |c: Iecr|c: evc|uIivc: ce Dcrwin, inve:Iigcccre: ccmc Ccr| GegenLcur, Ecwcrc Ccpe y
Ihcmc: Hux|ey :ugiriercn ue |c: cve: e:IcLcn re|ccicnccc: c cinc:curic: Iercpccc: ccmc Compsognathus
o Megalosaurus. Lc: cr|Iicc: ce e:Ic: hipcIe:i: {en cue| enIcnce: y IcmLin chcrc) cec|cn ue |c: :imi|iIuce:
enIre |c: Iercpccc: y |c: cve: pcc|cn ceLer:e c ccnvergencic: {e: cecir, c ue |c evc|ucicn hizc ue e:Ic:
grupc: ccuiercn ccrccIer|:Iicc: :imi|cre: :in ue e:In empcrenIccc: enIre :|). De:ce un principic, |c: cr|Iicc:
cre|cn ue |c: Iercpccc: ercn muy e:pecic|izccc: yc pcrc :er cnce:Irc: ce |c: cve: y ccemc: :e cpcycLcn
en e| hechc ce ue muchc: Iercpccc: ercn mc: recienIe: -en e| regi:Irc fc:i|- ue e| cve mc: cnIiguc
{Archaeopteryx).
Nc cL:IcnIe, |c Iecr|c ce| crigen ce |c: cve: c pcrIir ce |c: Iercpccc: nc cice ue |c: cve: :ecn ce:cencienIe:
cirecIc: ce |c: Iercpccc: :inc ue cmLc: ccmpcrIen un cnce:Irc ccmn {ue nece:cricmenIe ceLe :er
mc: cnIiguc ue Archaeopteryx). Sucecic enIcnce: ue un grupc ce inve:Iigcccre: chinc: {Xu et al. 2000)
ce:cuLriercn en cepc:iIc: fc:i|e: ce Chinc c Microraptor gui, un peuenc cinc:curic Iercpccc primiIivc -ce
hcce unc: 128 mi||cne: ce cnc:, e: cecir, mc: recienIe ue Archaeopteryx- ue Ien|c c|c: ccn p|umc: en :u:
cucIrc exIremiccce:, ccn |c: cuc|e: c| pcrecer pcc|c p|cnecr, y ccemc: pre:enIcLc unc cc|c |crgc ccn p|umc:
en |c punIc {Figurc 1). Su ce:cuLrimienIc cpcrIc, en grcn mcnerc, c cpcycr |c hipcIe:i: ce| cnce:Irc ccmn
ce cve: y Iercpccc:. E:Ic hipcIe:i: ce| crigen Iercpccc ce |c: cve: :ugiere ue exi:I|c, en pccc: cnIericre: c|
Jurc:icc, e: cecir hcce mc: ce 150-180 mi||cne: ce cnc:, un cnce:Irc ccn ccrccIer|:Iicc: ccmune: ce |c: cve:
primiIivc: y |c: cinc:curic: Iercpccc:, y ue ce e:Ie cnce:Irc ccmn :e cerivc un |incje ue fcrmc c |c: cve:
ccIuc|e: y cIrc ue cerivc en cIrc: grupc: ce Iercpccc:, chcrc exIinIc: {Frum 2002). E| grupc ce |c: Iercpccc:
mcnircpIcrc {c| cuc| IcmLin perIenece Archaeopteryx) pcrece repre:enIcr e:Ie pc:iL|e cnce:Irc ccmn
yc ue ccmpcrIe vcric: ccrccIer|:Iicc: c:Iec|cgicc: {mccifcccicne: en |c: vrIeLrc: y cc:Ii||c:, |cngiIuc
ce |c: exIremiccce:, mccifcccicne: en |c cinIurc pecIcrc| y p|vicc), ce ccmpcrIcmienIc {incuLccicn ce
huevc:), e:IrucIurc mi:mc ce |c: huevc: y e:IrucIurc ce |c: p|umc:. /:|, pccemc: ccnc|uir ue |c: cve:, Ic|
ccmc |c: ccnccemc: chcrc, pcrecen :er en rec|iccc cinc:curic: Iercpccc: mccernc: y muy e:pecic|izccc:,
cuyc crigen :e remcnIc c|gunc: mi||cne: cnIe: ce| periccc Jurc:icc. Si Lien Iienen muchc: pcrIicu|criccce:
evc|uIivc:, cn mcnIienen |c: ccrccIer|:Iicc: primcrcic|e: ue |c: empcrenIcn ccn |c: cinc:curic: Iercpccc:
yc exIinIc:, y ue :ugiere ue e:Ic: cc: grupc: ce cnimc|e: ccmpcrIen un cnce:Irc ccmn {IcmLin exIinIc,
|cgiccmenIe).
Figura 1. Microraptor gui, cinc:curic Iercpccc cnIericr c
Archaeopteryx lithographica ue pc:e|c c|c: ccn p|umc: y cIrc:
ccrccIer|:Iicc: ccmune: ccn |c: cve:. FuenIe: Xu et al. {2000).
45
Aves
Mi||cne: ce cnc: mc: Icrce, en e| periccc CreIccicc ce |c erc Me:czcicc {c|receccr ce 120 mi||cne: ce cnc:
cIrc:), exi:I|cn yc |c: primerc: grupc: ce cve: primiIivc:, muchc: ce e||c: c:cciccc: c ecc:i:Iemc: ccucIicc:,
ue pcr |c generc| Ien|cn grcn Icmcnc. De e:Ie periccc ccIcn cc: crcene: exIinIc: yc: He:percrniIhifcrme: e
lchIhycrniIhifcrme:. / pcrIir ce enIcnce:, :e cree ue :ucecic unc inIen:c rcciccicn ce e:pecie: ce cve:, ccn
pccc: ce grcnce: exIincicne: y crigen ce nuevc: fcrmc:, meciccc: pcr |c exIincicn ce |c: grcnce: repIi|e: y
pcr ccmLic: ecc-c|imcIicc: ce grcn mcgniIuc. Hccic e| Eccenc y C|igccenc {5-40 mi||cne: ce cnc: cIrc:) :e
c:ume ue :e crigincrcn |c mcycr|c ce crcene: y vcric: fcmi|ic: mccernc: ce cve:: en |c: regi:Irc: fc:i|e: ce
e:Ic: pccc: :e hcn hc||ccc fcrmc: cnce:Irc|e: ce crcene: y fcmi|ic: ccmc Fe|eccnifcrme:, Dicmeceicce,
Ciccniicce, Lcricce y F:iIIccifcrme:.
Si Lien e| crigen ce |c mcycr|c ce grupc: :upericre: ce cve: ccIc ce e:Ic: pccc: {y c|gunc: ce periccc:
cnIericre:), :e ccn:icerc ue e| F|ei:Iccenc {hcce cprcximcccmenIe 1 mi||cn ce cnc:) fue unc ce |c:
pccc: ce mcycr civer:ifcccicn ce e:pecie: ce cve:. DurcnIe e| F|ei:Iccenc :e cic e| crigen ce cucnIic:c:
e:pecie: ce Fc::erifcrme: y /pccifcrme:. Fcrc enIcnce: IcmLin :e ccncce ue exi:I|cn cve: gigcnIe: ue
pre:unIcmenIe :e exIinguiercn pcr impccIc ce |c: primerc: :ere: humcnc: cczcccre:. En Mcccgc:ccr, pcr
ejemp|c, hcLiIcLcn |c: encrme: cve: e|efcnIe {Aepyornis :pp.) ce grcn e:IcIurc, cuyc: huevc: ercn hc:Ic
:ieIe vece: mc: vc|uminc:c: ue |c: huevc: ce cve:Iruz, |c: mc: grcnce: enIre |c: cve: mccernc:.
Lc grcn civer:ifcccicn ce e:pecie: curcnIe e| F|ei:Iccenc :e ceLic, muy prcLcL|emenIe, c crc:Iicc: ccmLic:
c|imcIicc: ue prcvcccrcn e| cvcnce y reIrcce:c ce g|ccicre:, |c expcn:icn y recuccicn ce ecc:i:Iemc:
ce Lc:ue y ||cnurc, incremenIc y ci:minucicn ce| nive| ce| mcr, enIre cIrc: fencmenc:, ue incenIivcrcn |c
civer:ifcccicn ce cve: cnce:Irc|e: en nuevc: e:pecie: ceLicc c| ci:|cmienIc c| ue ueccrcn :cmeIicc:. Fcrc
ciIcr un ejemp|c hipcIIicc, unc fcrmc cnce:Irc| ce| gnerc Pteroglossus {Fcmphc:Iicce, Ficifcrme:) pucc
hcLiIcr ce fcrmc ccnIinuc en |c: :e|vc: ce |c cuencc cmczcnicc. Cucncc |c: Lc:ue: :e frcgmenIcrcn pcrue
e| c|imc g|cLc| :ecc |imiIcLc |c exIen:icn ce |c: :e|vc: hmecc: c |c: pccc: zcnc: ce c|Ic p|uvic:iccc, e:Ic
fcrmc cnce:Irc| uecc civicicc en :uL-pcL|ccicne: ue, ccn e| pc:c ce mi|e: ce cnc: ce ci:|cmienIc, ciercn
crigen c vcric: e:pecie: exi:IenIe: hc:Ic nue:Irc: Iiempc: {Hcffer 174). / mc: ce e:Ic: ccmLic: c|imcIicc:,
muchc: cIrc: fccIcre: ccmc e| |evcnIcmienIc ce ccrci||erc:, ccmLic: en |c: cuencc: ce r|c:, pre:encic ce
Lcrrerc: gecgrcfcc: c ecc|cgicc: y |c cc-exi:Iencic ce muchc: e:pecie: en unc mi:mc regicn fcvcreciercn |c:
prcce:c: ce civer:ifcccicn ce e:pecie:. E:Ic: ccmp|ejc: pcIrcne: hi:Icricc: hcn :icc ci:cuIicc: cmp|icmenIe
pcr inve:Iigcccre: {p.ej. Hcffer 174, Fick|ef: 2002, CrccrcfI y Frum 188, Fcy et al. 17, 8cIe: et al. 18).
Fe:umir e| crigen y evc|ucicn ce |c: cve:, e| grupc ce verIeLrccc: Ierre:Ire: mc: civer:c: ccn mc: ce .000
e:pecie: vivc: y, :egn c|gunc: e:Iimccicne: hc:Ic 1.000 e:pecie: exIinIc:, re:u|Ic ccmp|icccc pcr |c:
ccmp|ejc: pcIrcne: ce e:peciccicn y exIincicn ue hcn ccurricc c |c |crgc ce mi||cne: ce cnc:. Lc grcn
rcciccicn ce |c: cve: |e: hc permiIicc ccupcr prccIiccmenIe Iccc: |c: cmLienIe: Ierre:Ire: y muchc: ccucIicc:
y mcrinc:, IcnIc en Iiempc: hi:Icricc: ccmc en |c ccIuc|iccc. E:Ic grcn rcciccicn :e refejc ccIuc|menIe en
unc encrme civer:iccc ce fcrmc:, Icmcnc:, ccmpcrIcmienIc:, vccc|izccicne:, inIercccicne: :ccic|e:, eIc.
ue |c: ccnvierIe, pc:iL|emenIe, en e| grupc ce verIeLrccc: Ierre:Ire: vivc: mc: exiIc:c en Irminc: evc|uIivc:
{ce| Hcyc et al. 12).
ANATOMA Y FISIOLOGA
Lc infcrmccicn c ccnIinuccicn prcviene funccmenIc|menIe ce Gi|| {14), ccn ccicicne: ce cIrc: fuenIe:
:emejcnIe: {FeIIingi|| 184, FrccIcr y Lynch 13, ce| Hcyc et al. 12). En |c: cve:, Iccc: |c: crgcnc: y cpcrcIc:
:e hcn mccifcccc pcrc permiIir e| vue|c, mccc ce |cccmccicn ue reuiere ce un funcicncmienIc muy
efcienIe ce |c: :i:Iemc: cige:Iivc, re:pircIcric, circu|cIcric y excreIcr, y ccemc: ce |c fu:icn ce muchc:
hue:c: y m:cu|c: pcrc eviIcr e| exce:c ce pe:c. / ccnIinuccicn revi:cremc: LrevemenIe |c: principc|e:
mccifcccicne: cncIcmicc: y f:ic|cgicc: ce |c: cve:, ccmpcrcncc|c: en e:pecic| ccn |c: mcm|ferc:.
E| e:ue|eIc ce |c: cve:, inc|u:c ce |c: nc vc|cccrc:, e:Ic c|IcmenIe mccifcccc y Iecnifcccc pcrc fcci|iIcr
e| vue|c. Muchc: hue:c: e:Icn fu:icnccc: y Iccc: e||c: :cn neumcIicc:: e: cecir, en :u inIericr Iienen muchc:
e:pccic: vcc|c: ue |c: hccen |ivicnc:. Su: exIremiccce: cnIericre: Iienen vcric: hue:c: junIc:, en e:pecic| en
e| exIremc ci:Ic|, ccnce :e reccnccen :c|c cc: ccrpc|e:, un ccrpcmeIcccrpc {fu:icn ce ccrpc|e:) y menc:
c|giIc: ue en |c: pc:Iericre:. Su cc|umnc verIeLrc| IcmLin Iiene pccc: hue:c: en |c: regicne: |umLcr, :ccrc
y ccucc|, |c cuc| Ierminc en un pigc:Ii|c ccnce :e in:erIcn |c: p|umc: ce |c cc|c. Lc ccviccc Icrccicc IcmLin
pre:enIc fu:icn ce hue:c:, en e:Ie cc:c pcrc ccr mcycr fuerzc pcrc |c in:ercicn ce |c: m:cu|c: ce| vue|c
{e:Ierncn ccn ui||c" hccic ce|cnIe) y pcrc :c:Iener c| cpcrcIc re:pircIcric {cc:Ii||c: unicc: pcr prcce:c:
uncinccc:). En |c cinIurc p|vicc, en ccmLic, hcy mccifcccicne: pcrc |c cvcpc:icicn y pcrc e| Lipecc|i:mc.
4
Fauna de Vertebrados del Ecuador
DeLicc c ue ccrecen ce cienIe:, :u: mcnc|Lu|c: e:Icn prcIegicc: pcr unc cuLierIc ccrnec fcrmcncc e| picc
{Figurc 2). E| :i:Iemc mu:cu|cr ce |c: cve: e: muy ccmp|ejc {c|receccr ce 175 m:cu|c:, |c mcycr|c en pcre:),
y refejc |c: cccpIccicne: pcrc e| Lipecc|i:mc -en un principic- y pcrc e| vue|c. Lc: m:cu|c: pecIcrc|e: :cn
|c: mc: ce:crrc||ccc:, pcr |c ue repre:enIcn grcn pcrIe ce |c mc:c ccrpcrc|, ccmc :ucece en |c: cc|iLr|e:,
en |c: cuc|e: repre:enIc cprcximcccmenIe e| 707 ce| pe:c ccrpcrc|.
Figura 2. E:ue|eIc ce un cve mc:Ircncc |c: mccifcccicne: c:ec: mc: impcrIcnIe: y |c: cccpIccicne:
pcrc e| vue|c. l|u:Irccicn: Fcc|c Mc:cc:c, c pcrIir ce FeIIingi|| {184).
Lc: cpcrcIc: re:pircIcric y circu|cIcric
IcmLin Iiencen c |c recuccicn ce crgcnc:
en nmerc y en |cngiIuc. En e| re:pircIcric
ce:Iccc |c pre:encic ce :ccc: crec: en e|
cuerpc {cervicc|e:, c|cvicu|cre:, Icrccicc:,
cLccminc|e:), pu|mcne: ccn muchc: vc:c:
:cngu|nec: pcrc cpIimizcr |c cL:crcicn ce
cx|genc en cccc enIrccc ce cire y un :i:Iemc
ce ccL|e enIrccc y :c|icc ce cire ce:ce |c:
:ccc: crec: c |c: pu|mcne:. E:Ie :i:Iemc cyucc
c ce:echcr c|gunc: e|emenIc: ue nc :e vcn
en |c excrecicn y c ccnIrc|cr |c IempercIurc
ce| cuerpc. En |c Ircuec, ccnce :Ic :e civice
en |c: cc: Lrcnuic:, e:Ic |c :iringe {e:IrucIurc
muy impcrIcnIe en |c :i:IemcIicc, en e:pecic|
ce Fc::erifcrme:), ue e: e| crgcnc ce |c vcz
c ce| ccnIc. Lc :iringe Iiene m:cu|c: prcpic: y
Iccc unc e:IrucIurc ccmp|ejc ce memLrcnc:,
ccrI||cgc: y m:cu|c: mencre:. E| efcienIe
cpcrcIc circu|cIcric, pcr :u pcrIe, Iiene un
ccrczcn grcnce ce cucIrc ccmcrc: y unc rec
ce venc: y crIeric: ccn c|Ic ccpcciccc ce
cL:crcicn ce| cx|genc {Figurc 3). Figura 3. E:uemc ce| cpcrcIc re:pircIcric ce |c: cve:, ccn |c: principc|e:
cccpIccicne: pcrc e| vue|c. l|u:Irccicn: Fcc|c Mc:cc:c, c pcrIir ce www.
Lirc:nwcy:.ccm.
47
Aves
/| iguc| ue en e| re:Ic ce cpcrcIc: y crgcnc:, |c: cige:Iivc: y urcgeniIc|e: IcmLin Iiencen c |c recuccicn ce|
nmerc ce crgcnc: y ce |c |cngiIuc ce |c: exi:IenIe:. E| e:Icmcgc Iiene cc: ccmcrc: {prcvenIr|cu|c y mc||ejc
-e| mc: grcnce y mu:cu|c:c ce |c: cc:-) e inIe:Iinc: ccrIc:, en e:pecic| e| grue:c. /cemc:, e: impcrIcnIe |c
pre:encic ce unc c|cccc ccnce ccnfuyen e:Ie :i:Iemc y e| urcgeniIc|. E| cpcrcIc urcgeniIc|, pcr cIrc pcrIe,
pre:enIc urIere: ue ce:emLcccn cirecIcmenIe ce:ce |c: rincne: c |c c|cccc {nc hcy vejigc). Exi:Ie un :c|c
cvcric ce:crrc||ccc cuyc cvicucIc IcmLin ce:emLccc en |c c|cccc, y e:Icn c| |ccc izuiercc. Lc: cvcric:
Iienen fc||cu|c: ccnce :e ce:crrc||cn |c: huevc:, mienIrc: ue |c: Ie:Ie: mc:cu|inc: IcmLin :cn c:imIricc:
-mc: grcnce e| izuiercc- {Figurc 4).
Figura 4. E:uemc ce| cpcrcIc cige:Iivc ce |c: cve: ccn |c: cccpIccicne:
mc: impcrIcnIe:. l|u:Irccicn: Fcc|c Mc:cc:c, c pcrIir ce www.nhm.
crg/Lirc:/guice.
Ccn re:pecIc c |c cncIcm|c exIernc, IcmLin ccnccicc ccmc Icpcnimic, hcy c|gunc: ccrccIer|:Iicc:
impcrIcnIe: en cucnIc c p|umcje, pcIc:, picc y fcrmc generc| ce| cuerpc ue :cn impcrIcnIe: pcrc |c
:i:IemcIicc y pcrc |c icenIifcccicn ce e:pecie: en e| ccmpc {Figurc 5). Lc principc| ccrccIer|:Iicc exIernc ce
|c: cve: e: :u cuLierIc ce p|umc:, nicc enIre Iccc: |c: cnimc|e: vivc:. Lc: p|umc: :cn e:IrucIurc: ce uercIinc
ue e:Icn pre:enIe: en cL:c|uIcmenIe Iccc: |c: cve:. Hcy ci:IinIc: Iipc: ce p|umc: :egn :u uLicccicn y :u
funcicn: ce ccnIcrnc, rmige:, recIrice:, :emip|umc:, p|umcn, p|umcn pc|vc:c, f|cp|umc: y cercc:. /cemc:,
|c: p|umc: e:Icn ccnfcrmccc: pcr un rcui: cenIrc| r|gicc, en e| cuc| :e in:erIcn |c: LcrLc:, mi:mc: ue e:Icn
:ujeIc: enIre :| ccn LcrLu|c: y LcrLi||c:. Lc cc|crccicn ce |c: p|umc: puece :er e:IrucIurc| y u|micc. Lc:
cc|cre: e:IrucIurc|e: :e ccn pcr |c ci:pc:icicn ce e:IrucIurc: y c|u|c: en |c: LcrLu|c: ce |c: p|umc: y pcr |c
pre:encic ce pigmenIc: -mc: ue nccc me|cninc:- ue refejcn c cL:crLen |c: cc|cre: :egn |c incicencic
ce |c |uz {czu|, L|cncc, verce y cc|cre: irici:cenIe:). Lc: cc|cre: u|micc:, en ccmLic, :ucecen pcr |c pre:encic
ce pigmenIc:: rcjc, cmcri||c y cncrcnjccc pcr ccrcIenc:: negrc, gri:, pcrcc, ccf y cremc pcr me|cninc::
verce pcr pcrfrinc:.
48
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Figura 5. Icpcnimic exIernc ce |c: cve: {pcrIe: ce| cuerpc) mc: re|evcnIe: pcrc |c icenIifcccicn
vi:uc| ce e:pecie:. l|u:Irccicn: Gc|c 8uiIrcn-Jurccc, e:pecie: Henicorhina leucosticta {Fc::erifcrme:,
Ircg|ccyIicce).
Lc: ccrccIer|:Iicc: ce |c: pcIc: :cn IcmLin impcrIcnIe: ccrccIere: Icxcncmicc:, :ec pcr |c ci:pc:icicn
ce |c: e:ccmc: ue |c: recuLren c pcr |c ci:pc:icicn ce |c: c|giIc:. /:|, exi:Ien pcIc: e:ccmccc: {e:ccmc:
imLricccc: grcnce:): reIicu|ccc: {e:ccmc: peuenc: e irregu|cre:): c:errccc: {e:ccmc: ccn f|c: c:errccc:):
e:ccmccc: pcr ce|cnIe, reIicu|ccc: pcr ceIrc:: ccn c:pecIc ce LcIc {:in e:ccmc: evicenIe:): e:ccmccc
pcr ce|cnIe, ccmc LcIc pc:IericrmenIe: y e:pue|ccc {ccn e:pue|c). Fcr :u pcrIe, en |c ci:pc:icicn ce |c:
c|giIc:, :egn cucnIc: y cuc|e: :e encuenIren hccic e| frenIe y hccic cIrc:, :e ci:Iinguen |c: :iguienIe: Iipc:
ce pcIc:: cni:ccccIi|c {Ire: cecc: cce|cnIe, hc|ux cIrc:), :incccIi|c {cecc: 3 y 4 fu:icnccc: pcrcic|menIe y
hccic ce|cnIe), cigccccIi|c {c|giIc: 2 y 3 cce|cnIe, 1 y 4 cIrc:), heIerccccIi|c {cecc: 3 y 4 cce|cnIe, 1 y 2
cIrc:), pcmprccccIi|c {|c: cucIrc c|giIc: hccic cce|cnIe), rcpIcrc {hc|ux cIrc:, fuerIe y ccn grcnce: gcrrc:),
:emipc|mccc {cecc: cnIericre: unicc: pcrcic|menIe pcr memLrcnc peuenc), IcIipc|mc {|c: cucIrc cecc:
unicc: pcr memLrcnc), pc|mccc {|c: cecc: cnIericre: unicc: pcr memLrcnc), |cLccc {ccn |cLu|c: |cIerc|e:
mcvi|e: en cccc c|giIc).
CIrc: ccrccIere: impcrIcnIe: :e referen c |c fcrmc y |cngiIuc ce| picc, c:| ccmc c |c pre:encic ce ccncicicne:
e:pecic|e: en :Ie, ue |e ccn c:pecIc: ceprimicc: {ccmpre:icn ccr:c|), ccmprimicc {ccmpre:icn |cIerc|),
jcrcLccc {ccn prcnunciccc curvc hccic cLcjc), cenIccc {ccn unc c mc: fcrmc: cenIccc: en e| Lcrce
c Icmic), e:pcIu|ccc {ccmc cuchcrc c e:pcIu|c), enIre cIrc:. IcmLin :e ccn:icerc |c pre:encic ce
ccrccIer|:Iicc: e:pecic|e: ccmc |c: ci:cc: fccic|e: {Lhc:), :pcu|um en |c: c|c: {pcIc:), cre:Ic: {ccIingc:),
crejc:" ce p|umc: {Lhc: y |echuzc:), LigcIe: {chcIcccLrc:), p|umc: mccifcccc: en |c cc|c c en |c: c|c:
{c|gunc: chcIcccLrc: c cIrcpcmc:cc:), ccLezc: ce:p|umccc: {ccrrcnerc:), pre:encic ce ccrncu|c: {pcvc,
ccrrcnerc:), LcrLc: {jcccnc:, pcvc:) c p|ccc: frcnIc|e: {fcchc:) {ver mc: cce|cnIe).
ECOLOGA GENERAL
Lc civer:iccc ce |c: cve: IcmLin :e refejc en :u: hcLiIc:, |c: hcLiIcI ue ccupcn y :u: ccmpcrIcmienIc:
ce reprccuccicn, c|imenIccicn, ccmunicccicn, eIc. {IcL|c 1). Si Lien e: cif|ci| hccer generc|izccicne: :cLre
|c ecc|cg|c ce |c: cve:, c|gc ue e: ccmn pcrc cL:c|uIcmenIe Iccc: e||c: e: |c reprccuccicn pcr huevc:
y e| Lipecc|i:mc. E| vue|c, ccrccIer|:Iicc in:igne ce |c: cve:, en rec|iccc nc e:Ic ce:crrc||ccc en Iccc: |c:
e:pecie:. Unc:, pcr un |ccc, nuncc ce:crrc||crcn |c ccpcciccc ce vc|cr {p.ej. cve:Iruce:, ncnce:) y cIrc:, pcr
e| ccnIrcric, perciercn e:Ic ccpcciccc ccmc fruIc ce :u evc|ucicn {p.ej. pinginc:, Iincme:). /cemc:, nc e:
unc ccncicicn exc|u:ivc ce |c: cve: yc ue |c: murci|cgc: :cn exIrccrcincric: vc|cccre:, c:| ccmc muchc:
grupc: ce in:ecIc:.
Lc reprccuccicn pcr huevc: imp|icc unc :erie ce cccpIccicne: ue vcr|cn ccn:icercL|emenIe enIre ci:IinIc:
grupc: ce cve:, ue ceLen permiIir e| nccimienIc y ce:crrc||c ce |c: cr|c:. Lc: eIcpc: ue invc|ucrc |c
reprccuccicn :cn |c: :iguienIe:: fcrmccicn ce pcrejc:, reprccuccicn -inc|uyencc |c ccpu|c-, ccn:Iruccicn ce|
nicc, pue:Ic ce huevc: e incuLccicn, ce:crrc||c ce |c: cr|c: y cuicccc pcrenIc| {Figurc ). Cccc unc ce e:Ic:
eIcpc: Iiene Iccc unc :erie ce ccmpcrIcmienIc: y evenIc: c:cciccc:, y ccemc:, e:Ic inIerre|ccicnccc ccn
49
Aves
cIrc: c:pecIc: ce |c ecc|cg|c y eIc|cg|c ce |c: cve: ccmc e| e:IcL|ecimienIc ce IerriIcric: c |c c|imenIccicn.
Nc cL:IcnIe, nc Iccc: |c: e:pecie: cump|en ccn Iccc: |c: eIcpc: ce |c reprccuccicn. /|gunc: e:pecie:,
pcr ejemp|c, prcveen e:cc:c c ningn cuicccc pcrenIc| c :u: cr|c:. CIrc:, en ccmLic, nc fcrmcn pcrejc::
:imp|emenIe :e unen en unc c m|Iip|e: ccpu|c: y |uegc :e :epcrcn.
E| Icmcnc ce |c pue:Ic cepencerc, nuevcmenIe, ce
|c: ccncicicne: en |c: ue :e ce:envue|ve unc e:pecie.
/:|, unc e:pecie ce Lc:ue Ircpicc| pccrc Iener cc:
pue:Ic: en e| cnc y cmLc: ccn:Icrcn ce cc: huevc:,
mienIrc: ue un cve ce |c: me:eIc: Iemperccc: :uL-
crIicc: Iencrc unc :c|c cpcrIuniccc ce cniccr, en |c
cuc| pcncrc enIre cincc, :ei: y mc: huevc:. E| Icmcnc
ce| huevc cepencerc funccmenIc|menIe ce| Icmcnc
ce |c mccre, cunue e: impcrIcnIe ccn:icercr ue e|
Icmcnc ce| huevc en re|ccicn c| Icmcnc ce |c mcmc
e: mcycr en |c: cve: peuenc: ue en |c: grcnce: {e|
huevc ce un cve:Iruz repre:enIc menc: ce| 27 ce| pe:c
ce |c mccre, mienIrc: ue e| ce un cc|iLr| euivc|e c
un 107). De |c ecc|cg|c reprccucIivc ce |c e:pecie
cepencerc, ccmc incicc en |c IcL|c 1, e| e:Iccc ce
ce:crrc||c en ue nccen |c: cr|c: y cucnIc e:fuerzc e:
nece:cric pcrc :u cuicccc pcrenIc|. En |c: cve: ccn c|Ic
|ncice ce cuicccc pcrenIc| :ue|en invc|ucrcr:e cmLc:
ccu|Ic:: :Ic:, ccemc:, :cn e:pecie: generc|menIe
IerriIcric|e: y mcncgcmc:.
Otro a:pecIc muy civer:c enIre |c: cve:, ue ccemc: e: muy impcrIcnIe pcrc e| funcicncmienIc ce |c:
ecc:i:Iemc:, e: |c c|imenIccicn {Figurc 7). En generc|, exi:Ien pccc: cve: e:IricIcmenIe e:pecic|izccc: en un
:c|c Iipc ce cieIc: Iccc: puecen c|imenIcr:e ce un Iipc primcric ce c|imenIc perc ingerir cIrc: Iipc: curcnIe
cierIc: cic|c: viIc|e:: e: cecir, e: mc: frecuenIe ue |c: cve: :ecn cmn|vcrc:. /:| pcr ejemp|c, |c: cc|iLr|e:,
pe:e c :er necIcr|vcrc: pcr exce|encic, IcmLin :e c|imenIcn ce inverIeLrccc:, en pcrIicu|cr -perc nc
niccmenIe- cucncc e:Icn c|imenIcncc c :u: cr|c:. E| nive| ce e:pecic|izccicn cenIrc ce |c: ci:IinIc: gremic:
c|imenIicic: {IcL|c 1) :e cc ccn re:pecIc c: |c: ccrccIer|:Iicc: ce |c: |Iem c|imenIicic: ue :e|eccicncn {fruIc:,
fcre:): ccn re:pecIc c| ccmpcrIcmienIc ce fcrrcjec {p.ej. per:ecucicn, c:cciccicn en Lcncccc:): c c |c:
hcLiIc: ce fcrrcjec {p.ej. gregcri:mc, ccIiviccc nccIurnc). DenIrc ce |c: gremic: hcy unc: e:pecie: mc:
e:IricIc: ue cIrc: y, c:imi:mc, hcy unc: e:pecie: mc: e:pecic|izccc: en :u: cieIc: {p.ej. ccrn|vcrc: ue :c|c :e
c|imenIcn ce murci|cgc:, frug|vcrc: ue :c|c ccmen fruIc: grcnce: y cceiIc:c:). DeLicc c e:Ic: vcriccicne:
en |c: hcLiIc: ce fcrrcjec, |c civer:iccc ce e:pecie: in:ecI|vcrc:, pcr ejemp|c, e: mcycr en Iierrc: Ircpicc|e:
versus Iemperccc:, en Lc:ue: versus e:Iepc: y en :e|vc: versus Lc:ue: mcnIcnc:, yc ue |c ci:pcniLi|iccc
ce e:pccic: pcrc fcrrcjecr y |c civer:iccc ce in:ecIc: y cIrc: inverIeLrccc: :cn mcycre: {mc: e:IrcIc: ce
vegeIccicn en Lc:ue: Ircpicc|e:, mcycr ccmp|ejiccc e:IrucIurc| en Lc:ue: versus hcLiIcI cLierIc:, eIc).
Figura 7. La cieIc ce |c: cve: cLcrcc unc cmp|ic
vcrieccc ce |Iem c|imenIicic: y mccc: ce fcrrcjec. Un
Finchcfcr ScIinccc {Diglossa lafresnayi) :crLiencc ncIcr
en |c E:Iccicn 8ic|cgicc Gucncerc. FcIc: J. Frei|e//rchivc
Numc:hir.
Figura 6. Lc reprccuccicn invc|ucrc vcric: eIcpc: ue inicicn
ccn e| ccrIejc y |c ccpu|c y Iermincn ccn e| ce:crrc||c ce |c:
cr|c:. /u| un Fiuerc FcIirrcjc {Sula sula) en |c i:|c ce |c F|cIc.
FcIc: J. Frei|e//rchivc Numc:hir.
50
Fauna de Vertebrados del Ecuador
CIrc ccrccIer|:Iicc ue ci:Iingue c |c: cve: ce| re:Ic ce verIeLrccc:, :c|vc pccc: excepcicne: ce mcm|ferc:
ccmc |c: primcIe: y c|gunc: ceIccec:, e: :u ccpcciccc ce emiIir vccc|izccicne: e|cLcrccc:. E:Ie :i:Iemc
ce ccmunicccicn, ue en c|gunc: grupc: ce cve: c|ccnzc e|evccc: nive|e: ce ccmp|ejiccc {ccnIc: muy
ccmp|ejc:, cic|ecIc:, ccpcciccc ce imiIcr), invc|ucrc vcric: c:pecIc ce |c eIc|cg|c ce |c: cve: y e: ccemc:
un impcrIcnIe e|emenIc en |c: e:Iucic: Icxcncmicc:. E| ccnIc, ue en generc| -c c| menc: en :u: fcrmc: mc:
e|cLcrccc:- e: :c|c emiIicc pcr |c: mcchc:, Iiene funcicne: ce ccmunicccicn ccn |c hemLrc: pcrc cIrcer|c:,
pcrc mcnIener e| v|ncu|c ce pcrejc, pcrc e:Iimu|cr e| ccrIejc, pcrc ccIiviccce: pcrIicu|cre: ce |c cnicccicn.
/cicicnc|menIe, :irve pcrc ccverIir c cIrc: mcchc: :u pre:encic {en e:pecie: IerriIcric|e: y nc IerriIcric|e: pcr
iguc|), pcrc icenIifccr:e c nive| ce e:pecie: e incivicuc: y pcrc mcnIener |c cche:icn ce grupc:. Fcr cIrc
pcrIe, cIrc mccc ce ccmunicccicn e: |c vi:uc|, ue e:Ic regicc pcr |c: ccrccIer|:Iicc: ce| p|umcje. En muchc:
cve: exi:Ien ciferencic: enIre :exc: {cimcrf:mc :exuc|). Fcr |c generc|, e| mcchc e: mc: ||cmcIivc pcrue e:
e| prcIcgcni:Ic ce |c: ccmpcrIcmienIc: ce ce:p|iegue pcrc cIrcer c |c: hemLrc:. Lc: hemLrc: Iiencen c :er
menc: ||cmcIivc: pcrue :ue|en e:Icr c ccrgc ce |c incuLccicn y cuicccc ce |c prc|e. Hcy e:pecie: en |c: ue
e:Ic: rc|e: y pcIrcne: ce p|umcje :cn inverIicc:.
Lc: cve: en generc| e:IcL|ecen IerriIcric: IcnIc pcrc ccIiviccce: reprccucIivc: ccmc c|imenIicic:, ue
puecen :er :c|cmenIe ce pccc: cm
2
c|receccr ce| nicc {p.ej. cve: mcrinc:) hc:Ic vcric: km
2
, en Iccc e|
crec ce c|imenIccicn {p.ej. rcpcce: grcnce:). Lc mc: impcrIcnIe ce e:IcL|ecer un IerriIcric -en e| cc:c ce
|c: reprccucIivc:- e: ccnIcr ccn recur:c: :ufcienIe: pcrc e| ce:crrc||c ce |c: cr|c: y pcrc |c c|imenIccicn ce
|c: mi:mc: ccu|Ic: curcnIe |c reprccuccicn {y en fc:e: pc:Iericre: IcmLin, :i e: ue :iguen u:cncc e| mi:mc
IerriIcric). E| Icmcnc ce| IerriIcric cepencerc ce: c) Icmcnc ce| cve: mcycr Icmcnc, mcycr exIen:icn ce
IerriIcric: L) cen:iccc pcL|ccicnc|: pcL|ccicne: mc: numerc:c:, IerriIcric: mc: peuenc:: c) eIc|cg|c: e:pecie:
cgre:ivc: versus nc cgre:ivc:, cc|cnic|e: versus :c|iIcric:: c) hcLiIcI ci:pcniL|e: muchc hcLiIcI, IerriIcric: mc:
grcnce:: 5) ci:pcniLi|iccc ce c|imenIc:: mc: ccmicc, IerriIcric: mc: peuenc:.
Un |Iimc c:pecIc ncIcL|e ce |c ecc|cg|c ce |c: cve: e: |c migrccicn, fencmenc ue e: mc: ccmn y mejcr
ccnccicc en |c: zcnc: Iemperccc: ce| p|cneIc, ccnce curcnIe e| fr|c inviernc cc:i Iccc: |c: cve: :e vcn hccic
Iierrc: mc: cc|icc:, prcximc: c |c ||nec ecucIcric|. E:Ie c:pecIc ccmp|ejc ce |c ecc|cg|c ce |c: cve: Iiene
re|ccicn ccn |c f:ic|cg|c, e| ccmpcrIcmienIc, |c infuencic ce vcricL|e: cmLienIc|e: y |c: :enIicc:. Se cree ue
|c: cve: migrcIcric: cIrcvie:cn c|gunc: ccmLic: f:ic|cgicc: ue |e: inciccn e| inicic ce |c migrccicn {ccmLic:
en :u: gcnccc:). E:Ic: ccmLic: :cn impu|:ccc: pcr fccIcre: cmLienIc|e: ccmc ccmLic: en |c curccicn ce|
c|c {hcrc: ce |uz) y ccmLic: en e| c|imc, ue c :u vez prcvcccn ccmLic: en |c ci:pcniLi|iccc ce c|imenIc:
{ce ch| ue :cn mc: e:pecie: in:ecI|vcrc: |c: ue migrcn). E: inIere:cnIe cnc|izcr cc: Iemc: en pcrIicu|cr: |c
crienIccicn {IcmLin ||cmccc ncvegccicn) y |c fce|iccc c |c: :iIic: ce reprccuccicn e invernccicn {ver IcL|c
1). /cemc:, ce:Iccc e| hechc ce ue |c migrccicn Iiene un ccmpcnenIe hereciIcric, yc ue |c: cve: jcvene:
puecen hccer|c ce fcrmc inncIc, cunue c| principic IcmLin nece:iIcn cprencer, en e:pecic| c crienIcr:e.
En Iccc: |c: c:pecIc: ce :u ecc|cg|c |c: cve: Iienen ci:IinIc: ccmpcrIcmienIc:, ue :e civicen en cc: Iipc::
inncIc: {c in:IinIivc:), ue Iienen ue ver cirecIcmenIe ccn |c :upervivencic {c|imenIccicn, e:ccpe c cefen:c,
reprccuccicn), y cprencicc:, ue e:Icn mc: re|ccicnccc: c |c: vccc|izccicne:, c| vue|c c c |c L:uecc ce
c|imenIc:. Hcy ccemc: ccmpcrIcmienIc: e:IerecIipccc: {ue ccmLincn ccrccIer inncIc y cprencizcje) ue
Iienen ue ver ccn e| c:ec y mcnIenimienIc ce| p|umcje, y ue :cn impcrIcnIe: en |c ecc|cg|c ce |c: e:pecie:.
Fe:umir |c ecc|cg|c ce |c: cve: re:u|Ic :umcmenIe ccmp|ejc pcr |c encrme vcrieccc ce c:pecIc: ue rene.
Fcrc uiene: e:In inIere:ccc: en inccgcr mc: :cLre e| Iemc, reccmiencc, enIre cIrc:, |c: :iguienIe: fuenIe:
ce ccn:u|Ic ue :e hcn emp|eccc en e:Ic :eccicn: We|Iy {182), FeIIingi|| {184), Gi|| {14), Kec:I y McrIcn
{180), Cc||ic: y Cc||ic: {184), Fem:en y FcLin:cn {10), ce| Hcyc et al. {12).
TABLA 1. Fe:umen ce |c: principc|e: ccrccIer|:Iicc: ecc|cgicc: ce |c: cve:. Feccmiencc |eer e:Ic IcL|c en :enIicc verIicc|, cc|umnc pcr
columna.
TERRITORIALIDAD REPRODUCCIN ANIDACIN
DESARROLLO DE
CRAS
CUIDADO
PARENTAL
DIETA MIGRACIN
A. tipo de
territorialidad
A. ciclo de
reproduccin
/. Iipc: ce nicc:
A. condiciones
de eclosin
A. cuidado
parental
A. gremios
alimenticios
A. sistemas
migratorios
/.1 IerriIcric|e:
e:IricIc:
/.1 fcrmccicn ce
pcrejc:
/.1 :in e:IrucIurc
A.1 dependencia
paterna
/.1 :c|c hemLrc /.1 frug|vcrc: /.1 Lcrec|
/.2 IerriIcric|e:
ccc:icnc|e:
A.2 cpula /.1.1 Ierre:Ire: /.1.1 c|Iricic|e:
/.2 mc: hemLrc
ue mcchc
/.2 in:ecI|vcrc:
{inverIeLrccc:)
/.2 cu:Irc|
51
Aves
TERRITORIALIDAD REPRODUCCIN ANIDACIN
DESARROLLO DE
CRAS
CUIDADO
PARENTAL
DIETA MIGRACIN
/.3 nc IerriIcric|e:
A.3 anidacin e
incuLccicn
/.1.2 ccviccce: /.1.2 preccce: /.3 :c|c mcchc /.3 grcn|vcrc: /.3 inIrc-Ircpicc|
B. tipo de
territorios
/.4 ce:crrc||c ce
cr|c:
/.2 p|cIcfcrmc:
/.2 pre:encic en
el nido
/.4 mc: mcchc
ue hemLrc
/.4 necIcr|vcrc: /.4 pe|cgicc:
8.1 IerriIcric:
reprccucIivc:
A.5 cuidado
parental
/.3 Iczc: /.2.1 nic|cc|c:
/.5 cmLc: pcr
igual
/.5 pi:c|vcrc: B. orientacin
8.1.1
reprccuccicn,
anidacin y
alimentacin
B. formacin de
parejas
/.3.1 c:enIccc: /.2.2 nic|fugc: /. ningunc /. ccrn|vcrc:
8.1 ci:Iincicn
ce punIc:
gecgrcfcc:
8.1.2
reproduccin y
anidacin
8.1 mcncgcmic /.3.2 :u:pencicc:
/.3 pre:encic ce
plumn
B. modos de
alimentacin
/.7 ccrrcnerc:
8.2. pc:icicn
ce| :c|
8.1.3 :c|c
reproduccin
8.2 pc|igcmic
/.3.3 :u:pencicc:
cc|gcnIe:
A.3.1
p:i|cpcicc:
8.1 incirecIc: /.8 cmn|vcrc:
8.3 pc:icicn ce
e:Ire||c:
8.1.4 vecinccc
inmediata del
nido
8.2.1 pc|iginic
/.3.4 :u:pencicc:
pencu|cre:
/.3.2 pIi|cpcicc:
8.1.1 cIrcen cr|c:
ccn ||cmccc:
B. rol ecolgico
8.4 ccmpc
mcgnIicc ce |c
Iierrc
8.2 IerriIcric: nc
reprccucIivc:
8.2.2 pc|icncric /.3.5 ccherenIe:
B. etapas de
desarrollo
8.1.2 :c:Iienen
alimento con el
pico
8.1 ci:per:icn ce
:emi||c:
8.2.1
alimentacin
8.3 prcmi:cuiccc /.3. Ierre:Ire:
8.1 ccuieren
movimiento
8.1.3 :ue|Icn
alimento en nido
8.2 ccnIrc| ce
:emi||c:
8.2.2 invernccicn
A.3.7 en
ccviccce:
8.2 fuerzc
mu:cu|cr
8.2 cirecIc:
8.3 ccnIrc| ce
p|cgc:
8.2.3 ce
ce:ccn:c
/.4 nicc: fc|:c:
8.3 cumenIc ce
pe:c
8.2.1 regurgiIcn 8.4 pc|inizccicn
B. tamao de
puesta
8.4 emerge e|
plumn
8.2.2 cLren e|
picc, cr|c: enIrcn
8. 5 ccnIrc|
pcL|ccicne:
8.1 cve: grcnce::
1 huevo
8.5 ccnIrc| ce
temperatura
corporal
8.2.3 ||evcn
c|imenIc en |c:
pcIc:
C.
especializacin
8.2 mcycr|c ce
cve: Ircpicc|e:: 2
huevc:
8. cccrcinccicn
mcIriz
C.1 tipo y
Icmcnc ce fruIc:,
:emi||c:
8.3 cve: nc
Ircpicc|e:: 3 c
mc:
8.7 cLcnccnc
del nido
C.2 mccc: ce
fcrrcjec
C. parasitismo de
nidos
8.8
independencia
C.3 micrc-hcLiIcI
C.1 imitacin
ce huevc:
hc:pecerc:
C.4 gregcri:mc
C.2 ce:Iruccicn
ce huevc:
hc:pecerc:
C.5 fcrmc y
Icmcnc ce fcre:
C.3 muerte de
cr|c: hc:pecerc:
C.
comportamiento
C.7 horario de
fcrrcjec
52
Fauna de Vertebrados del Ecuador
SISTEMTICA
De:ce |c: primerc: civi|izccicne: humcnc: hc exi:Iicc e| cfcn ce c|c:ifccr y ncmLrcr c |c: cnimc|e:. Se cice
ue |c: cnIiguc: c:iric:, griegc: y mcyc:, pcr ejemp|c, Ien|cn :i:Iemc: ce c|c:ifcccicn ce |c: cve: :egn |c:
hcLiIcI ue ccupcLcn, :egn :u c:pecIc, :u uIi|iccc c :u: hcLiIc:. Fue e| :uecc Ccr| vcn Linneu:, en e| :ig|c
XVlll, uien revc|ucicnc |c c|c:ifcccicn ce |c: e:pecie: en :u Si:Iemc NcIurc| ce| Feinc /nimc| {Vui||eumier
2003). E| :i:Iemc ce ncmenc|cIurc e:IcL|ecicc pcr Linneu: ccn:Ic ce cc: ncmLre: |cIinizccc:, unc genricc
y cIrc e:pec|fcc. De e:Ic prc|cngccc Icrec, ccmp|emenIccc pc:IericrmenIe pcr inve:Iigcccre: LriIcnicc:
y e:Icccunicen:e: ccn nuevc: reg|c: ce ncmenc|cIurc, :urgiercn enIcnce: |c Icxcncm|c y |c :i:IemcIicc,
inc|uyencc IcmLin e| e:Iucic ce |c: re|ccicne: ce pcrenIe:cc enIre e:pecie:.
Lc :i:IemcIicc e:, en e:encic, |c c|c:ifcccicn ce |c: crgcni:mc: en ccIegcr|c: {||cmccc: Icxcne:) :egn :u:
re|ccicne: ce pcrenIe:cc, e inc|uye un prccecimienIc ce icenIifcccicn y ncmenc|cIurc. Lc ncmenc|cIurc
nc e: cIrc cc:c ue e| :i:Iemc Lincmic| ce ncmLre: cienI|fcc:, mienIrc: ue |c :i:IemcIicc e: |c ci:cip|inc
cienI|fcc enccrgccc ce |c c|c:ifcccicn ce e:pecie: en :u: re:pecIivc: Icxcne: y ce c:igncr|e: un ncmLre
cienI|fcc.
En Irminc: generc|e:, |c: :iguienIe: ccIegcr|c: Icxcncmicc: :cn |c: mc: re|evcnIe: pcrc |c: cve:: C|c:e, Crcen,
Fcmi|ic, Gnerc y E:pecie. Iccc: |c: cve: ccrre:pcncen c unc nicc C|c:e: /ve:, c pcrIir ce |c cuc| :e cerivcn
vcric: :uLc|c:e:, crcene:, eIc. Lc c|c:e /ve: :e :uLcivice en cc: :uLc|c:e: ue :cn impcrIcnIe:: /rchcecrniIhe:
{ue inc|uye Iccc: |c: cve: primiIivc: exIinIc:) y NecrniIhe: {|c: cve: vercccerc:" c mccernc:, enIre |c: ue
IcmLin :e inc|uyen vcric: crcene:, fcmi|ic: y e:pecie: exIinIc:, c:| ccmc Iccc: |c: cve: ccIuc|e:). Exi:Ien en
IcIc| enIre 23 y 27 crcene: ce cve: NecrniIhe: en e| muncc {Figurc 8), mi:mc: ue cgrupcn c c|receccr ce 144
fcmi|ic: y c un cprcximccc ce .00 e:pecie: {SiL|ey y Mcnrce 10, Mince|| y 8rcwn 2005). CcLe :enc|cr ue
e| nmerc ce crcene:, fcmi|ic: y e:pecie: vcr|c :egn e| IrcIccc Icxcncmicc ue :e ccn:u|Ie yc ue c|gunc:
cuIcre: ccn:icercn ccmc vc|icc: c e:pecie: c fcmi|ic: ue cIrc: cuIcre: nc |c hccen, ccn |c ccn:ecuenIe
vcriccicn en |c: vc|cre: IcIc|e: ce civer:iccc.
/ ccnIinuccicn, i|u:Irc ccn un ejemp|c |c c|c:ifcccicn ce |c: cve:: Feinc /nimc|ic, Fi|um ChcrccIc, C|c:e /ve:,
SuLc|c:e NecrniIhe:, Supercrcen NecgncIhce, Crcen Fc::erifcrme:, SuLcrcen C:cine:, Fcmi|ic EmLerizicce,
Gnerc Zonotrichia, E:pecie capensis, SuLe:pecie costaricensis. Se IrcIc ce| Chingc|c c Gcrricn Cric||c, unc ce
|c: e:pecie: mc: ccmune: ce |c Sierrc ecucIcricnc.
EnIre |c: cve: mccernc: exi:Ien cc: grcnce: grupc: ue en rec|iccc nc repre:enIcn cc: ccIegcr|c:
Icxcncmicc: ccmc Ic|, perc ue ccmnmenIe :e |c: civice ce e:Ic fcrmc pcrue |c ccnIiccc ce e:pecie:
en cccc grupc e: mc: c menc: euivc|enIe. E| primer grupc inc|uye enIre 22 y 2 crcene: ce nc pc:erinc:" y
c un IcIc| cprcximccc ce 3.00 e:pecie:, mienIrc: ue e| :eguncc grupc inc|uye :c|c c| crcen Fc::erifcrme:,
ue cuenIc ccn c|receccr ce 5.700 e:pecie: en e| muncc {SiL|ey y Mcnrce 10). Lc mcycr|c ce |c: crcene:
nc Fc::erifcrme: Iienen re|cIivcmenIe pccc: fcmi|ic: {enIre 1 y 15). En e| crcen Fc::erifcrme:, en ccmLic, hcy
numerc:c: fcmi|ic: y vcric: :cn muy civer:c:: ce hechc, c|gunc: {p.ej. Furncriicce, Iyrcnnicce, Ihrcupicce,
EmLerizicce) :cLrepc:cn |c: 200 e:pecie:.
EnIre |c: nc Fc::erifcrme: hcy cIrc civi:icn impcrIcnIe ue :epcrc c |c: cve: mc: primiIivc:, ccnccicc: ccmc
FcIiIe: c Fc|cecgncIhce {:uperccen), ce |c: mc: mccernc:. Lc: FcIiIe: :cn pccc: e:pecie: y :e ccrccIerizcn
pcr :u inccpcciccc ce vc|cr y pcr ccrecer ce c|gunc: ccrccIer|:Iicc: c:ec: prcpic: pcrc e| vue|c {ccmc e|
e:Ierncn ccrinccc). De ccuercc c Mcrcny et al. {175), |c: crcene: ce FcIiIe: :cn: SIruIhicnifcrme: {cve:Iruz,
ncnce:, cc:ucric, em y kiwi:) y Iincmifcrme: {Iincme:). De e||c:, :c|c |c: Iincme: y ncnce: hcLiIcn en
nue:Irc ccnIinenIe. /:imi:mc, cIrc crcen muy e:pecic|izccc ue en ccc:icne: IcmLin :e c|c:ifcc en un
:upercrcen :epcrccc e: Spheni:cifcrme: {pinginc:). :Ie :e ccrccIerizc pcr |c: cccpIccicne: pcrc |c vicc
mcrinc, ue inc|uye ncIcL|e: mccifcccicne: c:ec:, f:ic|cgicc: y ce p|umcje.
Luegc, enIre e| re:Ic ce nc Fc::erifcrme: Ienemc: |c: :iguienIe: crcene: {ce |c: cuc|e: cc:, mcrcccc: ccn
un c:Ieri:cc, nc exi:Ien en Ecucccr): Gcviifcrme:*, Fccicipecifcrme:, Frcce||criifcrme:, Fe|eccnifcrme:,
Ciccniifcrme:, FhceniccpIerifcrme:, /n:erifcrme:, Fc|ccnifcrme:, Gc||ifcrme:, Gruifcrme:, Chcrccriifcrme:,
Cc|umLifcrme:, F:iIIccifcrme:, Cucu|ifcrme:, SIrigifcrme:, Ccprimu|gifcrme:, /pccifcrme:, Cc|iifcrme:*,
Ircgcnifcrme:, Ccrcciifcrme: y Ficifcrme: {Figurc 8).
53
Aves
SuLc|c:e Fc|cecgncIhce
SuLc|c:e NecgncIhce
Supercrcen Gc||ccn:crce
Supercrcen Neccve:
Crcen Iincmifcrme:
Crcen Gc||ifcrme:
Crcen /n:erifcrme:
Crcen Gruifcrme:
Crcen Ciccniifcrme:
Crcen Fe|eccnifcrme:
Crcen Chcrccriifcrme:
Crcen FhceniccpIerifcrme:
Crcen Fccicipecifcrme:
Crcen Fc|ccnifcrme:
Crcen Frcce||criifcrme:
Crcen Gcviifcrme:*
Crcen Spheni:cifcrme:
Crcen SIrigifcrme:
Crcen /pccifcrme:
Crcen Mu:cphcgifcrme:*
Crcen Cpi:Ihcccmifcrme:
Crcen Cc|umLifcrme:
Crcen F:iIIccifcrme:
Crcen Cucu|ifcrme:
Crcen Ficifcrme:
Crcen Cc|iifcrme:*
Crcen Ircgcnifcrme:
Crcen Ccrcciifcrme:
Crcen Fc::erifcrme:
CLASE AVES
Crcen SIruIhicnifcrme:*
Crcen Ccprimu|gifcrme:
Figura 8. C|cccgrcmc generc| ce |c: re|ccicne: Icxcncmicc: ce |c: crcene: ce cve: mccernc: ce
ccuercc c Mince|| y 8rcwn {2005). Ccn un c:Ieri:cc {*) :e :enc|cn |c: crcene: nc pre:enIe: en Ecucccr.
Actualmente, e:Ic: re|ccicne: e:Icn :iencc reccn:icerccc: pcr e| recienIe e:Iucic ce HcckeII et al.
{2008) y pcr |c permcnenIe revi:icn ce Fem:en et al. {2008).
Fcr :u pcrIe, |c: Fc::erifcrme: :e :uLcivicen en cc: :uLcrcene:: SuLc:cine: y C:cine:. Lc grcn mcycr|c ce
SuLc:cine: :cn encmicc: ce| nuevc muncc {cprcximcccmenIe 1.100 e:pecie:): cpenc: 53 e:pecie: ce 4
fcmi|ic: hcLiIcn en Eurcpc, fricc, /:ic y /u:Irc|ic {SiL|ey y Mcnrce 10, ce| Hcyc et al. 2003, 2004), Iccc:
|c: cemc: e:Icn ccnfnccc: c nue:Irc ccnIinenIe y :cn mc: civer:c: en Succmricc. En e:Ie :uL-ccnIinenIe
exi:Ien en IcIc| cprcximcccmenIe 3 fcmi|ic: ce Fc::erifcrme: {ce e||c:, nc exi:Ien en Ecucccr).
En |c ccIuc|iccc, |c Icxcncm|c ce |c: cve: :uccmericcnc: e:Ic cIrcve:cncc unc prcfuncc revi:icn pcr
pcrIe ce un ccmiI ce crniIc|cgc: :i:IemcIicc: |icerccc: pcr Jcme: Vcn Fem:en, ce| Mu:ec ce Zcc|cg|c
54
Fauna de Vertebrados del Ecuador
ce |c Univer:iccc E:IcIc| ce Lcui:icnc {Fem:en et al. 2008). E| crcen Icxcncmicc emp|eccc en e| pre:enIe
|iLrc nc :igue |c: |Iimc: ccmLic: Icxcncmicc: reccmencccc: pcr e:Ie ccmiI :uccmericcnc pcrue e: un
prcce:c pcrc|e|c y cincmicc ue Icccv|c nc hc cu|minccc, cunue :| he cccpIccc c|gunc: ccmLic: en |c
ncmenc|cIurc ce gnerc: y e:pecie:. Sin emLcrgc, reccmiencc ccIuc|izcr frecuenIemenIe :u: ccnccimienIc:
:cLre |c Icxcncm|c ce nue:Irc: cve: ccn:u|Icncc |c pcginc weL ce| ccmiI: www.mu:eum.|:u.ecu/~Fem:en/
S/CC8c:e|ine.hIm|.
DIVERSIDAD EN ECUADOR
Ecucccr, pe:e c :u ccrIc exIen:icn, e: unc ce |c: pc|:e: ccn mcycr civer:iccc ce cve:, ceIrc: niccmenIe ce
pc|:e: vcric: vece: mc: grcnce: ccmc 8rc:i|, Cc|cmLic y Fer {MiIIermeier et al. 17). En Ecucccr hcLiIcn
c|receccr ce 1.30 ce |c: 3.800 e:pecie: regi:Irccc: en |c regicn NecIrcpicc| {Ficge|y y Greenfe|c 2001:
Wiecenfe|c 200: 1.25 :egn |c recienIe ccIuc|izccicn ce| |i:Iccc hechc pcr Frei|e 2008), regicn ue inc|uye
hcLiIcI Lc:cc:c:, ||cnurc:, humecc|e:, pcrcmc:, pc:Iizc|e:, ce:ierIc: e i:|c: ce:ce e| ncrIe ce Mxicc hc:Ic |c
FcIcgcnic, inc|uyencc |c: i:|c: ce| CcriLe {SIcIz et al. 1).
E:Ic e|evccc civer:iccc ce e:pecie: e:Ic c:cciccc c |c civer:iccc y ccmp|ejiccc ce ecc:i:Iemc: ue exi:Ien
en Iccc |c /mricc Ircpicc|, y en e| Ecucccr en pcrIicu|cr {Figurc ). Fcr :u pcrIe, e:Ic civer:iccc ce ecc:i:Iemc:
hc :icc e| fruIc ce unc ccmp|ejc hi:Icric gec|cgicc ue hc cerivccc en unc vcrieccc ce grccienIe: c|imcIicc:
y Icpcgrcfcc:. Lc pre:encic ce |c ccrci||erc ce |c: /nce:, ue civice Ircn:ver:c|menIe c| pc|: en cc: regicne:
Ircpicc|e: ccmp|eIcmenIe :epcrccc: enIre :| pcr unc ccmp|ejc regicn ce :ierrc: y pcrcmc:, e: uizc: e| fccIcr
mc: ceIermincnIe en |c: pcIrcne: ce civer:iccc Lic|cgicc exi:IenIe: en |c pcrcicn ccnIinenIc| ce| Ecucccr
{Frei|e y ScnIcncer 2005).
E:Ic encrme ccrci||erc, ue :cLrepc:c |c: .000 m :cLre e| nive| ce| mcr en :u: punIc: mc: c|Ic:, e:Ic :epcrccc
en cc: rcmc|e:: CccicenIc| y CrienIc|, mi:mc: ue e:Icn ccnecIccc: enIre :| pcr nucc: inIercncinc:. En mecic
ce |c: cc: rcmc|e: cncinc: y |c: nucc: :e encuenIrcn |c: vc||e: inIercncinc:, ue en prcmecic :e encuenIrcn
:cLre |c: 2.000 m ce c|IiIuc {Wi||icm: et al. 17). / mc: ce :epcrcr |c: cc: regicne: Ircpicc|e: ce| pc|:, |c
ccrci||erc cncinc c|Lergc unc grcn civer:iccc ce hcLiIcI c |c |crgc ce :u: e:IriLccicne: c verIienIe: ue
ce:ciencen hccic e| Ircpicc cccicenIc| {Cc:Ic) y crienIc| {CrienIe), c:| ccmc en |c: p|cnicie: mc: e|evccc:, en
|c: vc||e: inIercncinc: y en |c: cuencc: ce |c: r|c: mc: grcnce: ue vierIen, principc|menIe, hccic |c /mczcnic
{Ficge|y y Greenfe|c 2001).
Figura 9. Lc civer:iccc ce ecc:i:Iemc: en e| Ecucccr fcvcrece unc grcn civer:iccc ce cve:, ccn e|evccc encemi:mc en |c: ci:IinIc:
regicne: gecgrcfcc: ce| pc|:. Dc: fcIc: ue i|u:Ircn e:Ic civer:iccc: 1) pcrcmc ce frci|ejcne: en |c E:Iccicn 8ic|cgicc Gucncerc: 2) Lc:ue
piemcnIcnc crienIc| en |c Ccrci||erc ce| Ccnccr, r|c NcngcriIzc. FcIc:: 1) J. Frei|e//rchivc Numc:hir: 2) C. Ccncccy//ve:&Ccn:ervccicn.
E| c|imc y |c vegeIccicn ce |c Cc:Ic, pcr cIrc pcrIe, e:Icn ceIerminccc: pcr |c pre:encic ce cc: ccrrienIe:
mcrinc: ciferenIe:: |c ccrrienIe Cc|icc Ircpicc|, ue fuye ce ncrIe c :ur cercc ce |c ||nec cc:Ierc ce| ccnIinenIe,
hc:Ic |c regicn ce| e:Iucric ce| r|c Chcne: y |c ccrrienIe fr|c ce HumLc|cI, ue fuye hccic e| ncrIe ce:ce |c:
fr|c: cc:Ic: ce Chi|e y Fer hc:Ic |c mi:mc regicn ce| r|c Chcne, ccnce cmLc: ccrrienIe: curvcn hccic e| e:Ie
{8e:I y Ke::|er 15). Lc ccrrienIe Cc|icc Ircpicc| prcpcrcicnc mcycr humeccc c| cire y prcmueve unc mcycr
precipiIccicn, prcvcccncc |c exi:Iencic ce Lc:ue: hmecc: en e| ncrIe ce| pc|:: mienIrc: ue |c ccrrienIe
ce HumLc|cI prcmueve ccncicicne: mc: cricc: pcrue e| cire e: mc: fr|c. De e:Ic mcnerc, |c cvifcunc ce |c:
Lc:ue: hmecc: ce| ncrIe y ce |c: Lc:ue: :ecc: ce| :ur e: ccn:icercL|emenIe ci:IinIc, |c cuc| incremenIc
|c civer:iccc ce cve: en |c regicn cccicenIc| ce| pc|:.
55
Aves
Lc: Lc:ue: Ircpicc|e: ce| CrienIe :cn en cpcriencic mc: hcmcgnec:, cunue en rec|iccc |c civer:iccc ce
hcLiIcI y micrc-hcLiIcI e: IcmLin ncIcL|e, ccn Lc:ue: Iempcrc|menIe inuncccc:, humecc|e:, Lc:ue:
ce Iierrc frme en Ierrenc: cc|inccc:, pcnIcnc: ccminccc: pcr pc|mc:, eIc. {Sierrc 1). En e:Ic: :e|vc:
|c e|evccc civer:iccc ce e:pecie: :e exp|icc, preci:cmenIe, pcr |c civer:iccc ce micrc-hcLiIcI y pcr unc
ccmp|ejc hi:Icric ce ccmLic: c|imcIicc:.
Lc: i:|c: Gc|cpcgc:, en ccmLic, pc:een unc hi:Icric gec|cgicc muy ci:IinIc c| ccnIinenIe. Su crigen vc|ccnicc
recienIe y :u cL:c|uIc ci:|cmienIc ce| crec ccnIinenIc| hcn prcvccccc e| ce:crrc||c ce unc cvifcunc muy
e:pecic| ue, :i Lien nc e: muy civer:c {en Irminc: ce riuezc ce e:pecie:), Iiene un c|Ic pcrcenIcje ce
e:pecie: encmicc:. Segn |c: regi:Irc: mc: recienIe:, exi:Ien 13 e:pecie: en Gc|cpcgc:, ce |c: cuc|e: 87 :cn
re:icenIe:, :e reprccucen en |c: i:|c: c :cn migrcIcric: regu|cre:, y 52 |c: vi:iIcn ccc:icnc| c cccicenIc|menIe
{Wiecenfe|c 200). EnIre |c: re:icenIe: y reprccucIcrc: :e inc|uyen 25 e:pecie: encmicc:, 4 cc:i encmicc:
{:c|c unc pcL|ccicn vive fuerc ce Gc|cpcgc: c :c|c :c|en ce| crchipi|cgc Iempcrc|menIe) y 24 ue Iienen
:uLe:pecie: encmicc: en e| crchipi|cgc {Wiecenfe|c 200) {IcL|c 2).
TABLA 2. E:pecie: encmicc: y cc:i-encmicc: ce| Ecucccr ccnIinenIc| y ce Gc|cpcgc:. Se inc|uyen :c|c |c: e:pecie: cc:i-encmicc:
cuyc ci:IriLucicn e:Ic prccIiccmenIe ccnfnccc c| pc|:: cIrc: cc:i-encmicc: Iienen rcngc: ce ci:IriLucicn un pccc mc: exIen:c: y nc
:e inc|uyen en e:Ic IcL|c. Fcrc ccnccer mc: :cLre e:Ic: e:pecie: y e:Ic fcrmc ce cefnicicn ce encemi:mc ccn:u|Icr SIcIIer:fe|c et al.
{18), Ficge|y y Greenfe|c {2001) y Frei|e y ScnIcncer {2005). Ccn un c:Ieri:cc :e incicc e:pecie: vc|icccc: pcr Ficge|y y Greenfe|c {2001)
perc nc pcr Fem:en et al. {2008).
ECUADOR CONTINENTAL GALPAGOS
CASI-ENDMICAS
CONTINENTALES
CASI-ENDMICAS DE
GALPAGOS
Pyrrhura orcesi Fu||nu: :ucc|c||: Spheniscus mendiculus
Metallura baroni Phalacrocorax harrisi Leucopternis
occidentalis
Phoebastria irrorata
Eriocnemis nigrivestis Buteo galapagoensis Ortalis erythroptera Pterodroma
phaeopygia
Eriocnemis godini Laterallus spilonotus Odontophorus
melanonotus
Creagrus furcatus
Chaetocercus
berlepschi
Leucophaeus fuliginosus Leptotila ochraceiventris
Thamnophilus praecox Zenaida galapagoensis Pyrrhura albipectus
Myiarchus magnirostris Brotogeris pyrrhopterus
Scytalopus robbinsi Progne modesta Hapalopsittaca
pyrrhops
Atlapetes pallidiceps Mimus parvulus Phaethornis baroni*
Mimus trisfasciatus Thalurania hypochlora*
Mimus macdonaldi
Mimus melanotis Oreothrochilus
chimborazo
Certhidea olivacea
Platyspiza crassirostris Coeligena iris
Camarhynchus pallidus Heliangelus strophianus
Camarhynchus
psittacula
Haplophaedia lugens
Camarhynchus pauper Campephilus
gayaquilensis
Camarhynchus parvulus Synallaxis tithys
Camarhynchus
heliobates
Myrmeciza griseiceps
Geospiza fuliginosa Grallaria gigantea
Geospiza magnirostris Grallaria watkinsi
5
Fauna de Vertebrados del Ecuador
ECUADOR CONTINENTAL GALPAGOS
CASI-ENDMICAS
CONTINENTALES
CASI-ENDMICAS DE
GALPAGOS
Gec:p|zc c|||c|||: Grallaricula peruviana
Geospiza scandens Grallaricula lineifrons
Geospiza fortis Scytalopus parkeri
Geospiza conirostris Myiophobus lintoni
Onychorhynchus
occidentalis*
Attila torridus
Pachyramphus
spodiurus
Dacnis berlepschi
Carduelis siemiradzkii
En |c pcrcicn ccnIinenIc| ce| pc|: ccnvergen vcric: regicne: zccgecgrcfcc: ccnce :e hcn ce:crrc||ccc
inIricccc: evenIc: ce civer:ifcccicn ce e:pecie: c |c |crgc ce mi||cne: ce cnc: ce evc|ucicn ce |c ccmp|ejc
Icpcgrcf|c, |c: c|imc: y |c civer:iccc Lic|cgicc c e||c: c:cciccc {Frei|e y ScnIcncer 2005). DenIrc ce| peuenc
IerriIcric ecucIcricnc :e encuenIrc pcrIe ce |c: :iguienIe: regicne: zccgecgrcfcc:: Chccc, Fcc|fcc EcucIcric|
c IumLe:-McncL|, /mczcnic y /nce: Ircpicc|e:.
Lc regicn ce| Chccc inc|uye Lc:ue: hmecc: y hmecc: Ircpicc|e:, piemcnIcnc: y :uLIrcpicc|e:, ue :e
exIiencen pcr |c cc:Ic pcc|fcc ce Cc|cmLic y ncrIe ce Ecucccr {SIcIIer:fe|c et al. 18). En nue:Irc pc|:,
e:Ic: Lc:ue: chccccnc: ||egcn hc:Ic e| ncrIe ce McncL| y ce:Ie ce Fichinchc, perc :e exIiencen c |c
|crgc ce |c Lc:e ce |c: /nce: hc:Ic, pcr |c menc:, |c: e:IriLccicne: ce Ccncr, /zucy y e| ncrIe ce E| Crc
{Ficge|y y Greenfe|c 2001, SIcIIer:fe|c et al. 18). E| nmerc ce e:pecie: en e| Chccc ecucIcricnc ||egc c
cprcximcccmenIe 300, ccn c| menc: 31 e:pecie: encmicc:.
En |c pcrcicn cenIrc y :ur ce |c Cc:Ic :e encuenIrc unc regicn ecc|cgiccmenIe muy ci:IinIc ce| Chccc yc ue
e:Ic preccminccc pcr hcLiIcI :ecc:. Se IrcIc ce |c regicn IumLe:-McncL|, ccnce exi:Ie unc c|Ic vcrieccc
ce ecc:i:Iemc:: ce:ce Lc:ue: nuL|ccc: hmecc: en |c pcrIe c|Ic ce |c: ccrci||erc: y mcnIcnc: cc:Icnerc:,
pc:cncc pcr Lc:ue: :emi-cecicuc: y cecicuc: hc:Ic mcIcrrc|e: ce:rIicc:. E:Ic regicn pc:ee menc: e:pecie:
ue :u ccnIrcpcrIe ncrIenc {menc: ce 200 e:pecie: en IcIc|), perc e| encemi:mc e: e|evccc: 5 e:pecie:. De
hechc, :Ic e: unc ce |c: regicne: ccn mcycr nmerc ce e:pecie: encmicc: en Iccc e| p|cneIc {SIcIIer:fe|c
et al. 18). /cemc:, |c: e:Iucric: cc:Ierc: e:Icn ccrccIerizccc: pcr mcng|cre:, humecc|e: cc:Ierc: y cIrc:
hcLiIcI ccucIicc: ccnce |c ccmpc:icicn ce |c cvifcunc e: ci:IinIc {perc |c civer:iccc ce e:pecie: y e|
encemi:mc :cn Lcjc:).
Lc regicn cncinc, pcr :u Icpcgrcf|c, pre:enIc unc inmen:c vcrieccc ce hcLiIcI c |c |crgc ce grccienIe:
ecc-c|imcIicc:, c|IiIucinc|e: y |cIiIucinc|e: {KrcLLe et al. 18). Lc vegeIccicn :e Ircn:fcrmc ce:ce |c: :e|vc:
piemcnIcnc: ce |c Lc:e ce |c: /nce:, en unc Ircn:icicn ccnIinuc, hccic |c: exuLercnIe: Lc:ue: nuL|ccc:,
|c: Lc:ue: c|Iccncinc: y |c: pcrcmc: {Sierrc 1). De |c mi:mc mcnerc, |c cvifcunc IcmLin :e reemp|czc
:iguiencc e:Ic: grccienIe: ce vegeIccicn, c:| ccmc ce ncrIe c :ur, |c cuc| re:u|Ic en unc e|evccc civer:iccc
ce e:pecie: {enIre 800 y 00 e:pecie: en IcIc|). DeLicc c |c ccmp|ejiccc ce |c: pcIrcne: ce ci:IriLucicn ce |c:
cve: cncinc:, enccnIrcmc: vcric: e:pecie: ccnfnccc: :c|c c :u pcrcicn ncrcccicenIc| c :c|c c |c ccrci||erc
CrienIc| {KrcLLe 11, KrcLLe et al. 18). /:|, :i Lien |c civer:iccc ce e:pecie: en cccc regicn e: en prcmecic
:imi|cr {200-250 e:pecie: en |c mcycr|c ce crec: ce Lc:ue nuL|ccc: 100-150 e:pecie: en |c: crec: ce Lc:ue
c|Iccncinc y pcrcmc), hcy 44 e:pecie: ccnfnccc: :c|c c |c: /nce: ncrcccicenIc|e:, 3 e:pecie: :c|c en |c
ccrci||erc CrienIc| y cercc ce 30 re:Iringicc: c |c: /nce: ce| :ur {Ficge|y y Greenfe|c 2001).
En Iccc |c regicn cmczcnicc ce| pc|: hcLiIcn mc: ce 00 e:pecie: en IcIc| {Ccncccy y Jc:I 17), perc |c
mcycr|c ce e||c: Iienen unc ci:IriLucicn ccnIinuc en Iccc |c regicn, c ciferencic ce |c: cve: ce |c Cc:Ic
y |c: /nce:. E| nmerc ce e:pecie: pcr |ccc|iccc e: muy e|evccc en |c /mczcnic ceLicc, preci:cmenIe,
c |c ci:IriLucicn ccnIinuc ce :u: e:pecie:. En |ugcre: re|cIivcmenIe peuenc: ccmc |c Fe:ervc 8ic|cgicc
Limcnccchc c Lc Se|vc Lccge, pcr ejemp|c, :e hcn regi:Irccc c|receccr ce 500 e:pecie:, cpenc: 50 menc:
ue en e| Fcrue Nccicnc| Yc:uni, cuyc exIen:icn e: vcric: vece: :upericr {Wi||icm: et al. 17).
57
Aves
E| encemi:mc en Ecucccr puece Iener cc: enfcue: ci:IinIc:, unc referenIe c |c: e:pecie: exc|u:ivc: ce :u
IerriIcric gec-pc||Iicc y cIrc referenIe c |c: e:pecie: encmicc: Licgecgrcfcc: c encmicc: regicnc|e: ue
hcLiIcn en |. E| encemi:mc pc||Iicc ce| Ecucccr e: en rec|iccc Lcjc ceLicc c |c ccrIc exIen:icn ce| pc|:. /:|,
en :u pcrcicn ccnIinenIc| exi:Ien cpenc: 8 e:pecie: encmicc: {1 pericc, 4 cc|iLr|e:, 1 hcrmiguerc, 1 Icpccc|c
y 1 mcIcrrc|erc), mienIrc: ue Icn :c|c en Gc|cpcgc: hcy 25 e:pecie: encmicc:. Si ccmpcrcmc: e:Ie ccIc,
pcr ejemp|c, ccn e| encemi:mc pc||Iicc ce nue:Irc: pc|:e: vecinc: enccnIrcremc: ue e| Icmcnc ce| IerriIcric
e:, cefniIivcmenIe, un fccIcr primcrcic| pcrc |c ccnIiccc ce e:pecie: encmicc: {en Fer hcy 104 e:pecie: y
en Cc|cmLic cprcximcccmenIe 70).
En cucnIc c encmicc: regicnc|e:, Ecucccr c|Lergc c|receccr ce 200 e:pecie:. Exi:Ie un e:Iucic ue cefne
rec: ce Encemi:mc ce /ve: ccmc regicne: gecgrcfcc: c |c: cuc|e: :e re:Iringe |c ci:IriLucicn gecgrcfcc
ce cc: c mc: e:pecie: {SIcIIer:fe|c et al. 18). De ccuercc c e:Ie e:Iucic, en Ecucccr exi:Ien 10 rec: ce
Encemi:mc: nueve en |c pcrcicn ccnIinenIc| y unc en Gc|cpcgc:: y :cn 170 |c: e:pecie: encmicc: ce cichc:
crec:. CIrc: cuIcre:, ccmc Ficge|y y Greenfe|c {2001), hcn evc|uccc mc: exhcu:IivcmenIe e:Ic: |i:Ic: ce
e:pecie: re:Iringicc: c |c: rec: ce Encemi:mc, incremenIcncc e| IcIc| ce e:pecie: encmicc: regicnc|e:
c 240. CcLe ce:Icccr ue vcric: ce e:Ic: encmicc: regicnc|e: e:Icn prccIiccmenIe ccnfnccc: c nue:Irc
pc|:, yc ue cpenc: pc:cn c |c: exIremc: ncrIe c ncrce:Ie ce Fer y :ur ce Cc|cmLic {IcL|c 2).
Ccn re:pecIc c |c: ci:IinIc: grupc: Icxcncmicc: exi:IenIe: en Ecucccr, e| mcycr nmerc ce e:pecie:
ccrre:pcnce c| crcen Fc::erifcrme: {c|receccr ce 00 e:pecie:), ce mcnerc :emejcnIe c |c ue ccurre en
Iccc e| p|cneIc {C|emenI: 2001). Ccn excepcicn ce |c: cc|iLr|e: -fcmi|ic Ircchi|icce, crcen /pccifcrme:: 128
e:pecie:-, Iccc: |c: fcmi|ic: mc: civer:c: perIenecen, ccn:ecuenIemenIe, c e:Ie crcen: Iyrcnnicce {12
e:pecie:), Ihrcupicce {112 e:pecie:), Ihcmncphi|icce {3) y Furncriicce {77 mc: 2 Dencrccc|cpIicce ue
chcrc :e ccn:icercn :uL-fcmi|ic) {Frei|e 2008, Swc:h y SIi|| 2000, Ficge|y y Greenfe|c 2001). Exi:Ien en Ecucccr
un IcIc| ce 87 fcmi|ic: cgrupccc: en 22 crcene:. EnIre e||c: :e inc|uyen 4 fcmi|ic: ccn mc: ce 100 e:pecie:, 4
fcmi|ic: ccn 40-100 e:pecie:, 14 fcmi|ic: ccn 20-40 e:pecie:, 18 fcmi|ic: ccn 10-20 e:pecie:, 13 fcmi|ic: ccn 5-10
e:pecie: y 3 fcmi|ic: ccn menc: ce 5 e:pecie:, inc|uyencc 21 fcmi|ic: ccn unc :c|c e:pecie {IcL|c 3).
TABLA 3. Crcene: y fcmi|ic: ce cve: ecucIcricnc: y :u: re:pecIivc: nmerc: ce e:pecie:. Se inc|uyen :c|cmenIe cue||c: e:pecie: cuyc
pre:encic en Ecucccr e: ccnfrmccc {inc|uyencc e:pecie: inIrccucicc:) yc ue exi:Ien c|gunc: e:pecie: ccicicnc|e: ue :cn :c|cmenIe
hipcIIicc:. E| crcen :i:IemcIicc :eguicc e: cue| pre:enIccc pcr Gi|| {14) ccn c|gunc: mccifcccicne: :egn Ficge|y y Greenfe|c
{2001) y Fem:en et al. {2008). Lc: nmerc: ce e:pecie: ccrre:pcncen c |c reccpi|ccicn hechc pcr Frei|e {2008) :egn |c recienIe revi:icn
Icxcncmicc ce| CcmiI Succmericcnc ce |c Unicn ce CrniIc|cgc: /mericcnc: {Fem:en et al. 2008).
RDENES FAMILIAS # DE ESPECIES
Iincmifcrme: Iincmicce 17
Spheni:cifcrme: Spheni:cicce 2
Fccicipecifcrme: Fccicipecicce 4
Frcce||criifcrme: Diomedeidae 3
Frcce||criicce 14
HycrcLcIicce 11
Fe|eccnifcrme: FhceIhcnIicce 2
FregcIicce 2
Sulidae 5
Fe|eccnicce 2
Fhc|ccrcccrccicce 3
Anhingidae 1
/n:erifcrme: Anhimidae 1
Anatidae 1
FhceniccpIerifcrme: FhceniccpIericce 2
Ciccniifcrme: Ciconiidae 2
Ardeidae 21
Ihre:kicrniIhicce 7
Cathartidae 5
Fc|ccnifcrme: Accipitridae 49
Fc|ccnicce 19
58
Fauna de Vertebrados del Ecuador
RDENES FAMILIAS # DE ESPECIES
Gc||ifcrme: Cracidae 14
Odontophoridae
Gruifcrme: Fc||icce 2
Aramidae 1
Eurypygidae 1
Heliornithidae 1
F:cphiicce 1
Chcrccriifcrme: Jacanidae 1
Scolopacidae 3
Charadriidae 12
Fecurvirc:Iricce 2
Haematopodidae 1
8urhinicce 1
Ihincccricce 2
Stercorariidae 5
Laridae 31
Fynchcpicce 1
Cc|umLifcrme: Cc|umLicce 27
F:iIIccifcrme: F:iIIccicce 47
Cucu|ifcrme: Cuculidae 17
Cpi:Ihcccmicce
1
1
SIrigifcrme: IyIcnicce 1
Strigidae 27
Ccprimu|gifcrme: Steatornithidae 1
NycIiLiicce 5
Caprimulgidae 19
/pccifcrme: Apodidae 14
Ircchi|icce 128
Ircgcnifcrme: Ircgcnicce 12
Ccrcciifcrme: McmcIicce 3
Alcedinidae
Ficifcrme: Gc|Lu|icce
2
9
8ucccnicce 19
Capitonidae
3
7
Fcmphc:Iicce 17
Ficicce 34
Fc::erifcrme: Sapayoidae 1
Furncriicce
4
77
Dendrocolaptidae
4
29
Ihcmncphi|icce 93
Fcrmiccriicce
5
31
Conopophagidae 4
FhinccrypIicce

14
Iyrcnnicce 192
Cxyruncicce 1
Cotingidae 28
Fipricce 1
IiIyriicce 22
59
Aves
RDENES FAMILIAS # DE ESPECIES
Corvidae
Hirundinidae 18
Iurcicce 22
Mimicce
Cinclidae 1
McIcci||icce 1
Virecnicce 13
Ircg|ccyIicce
7
2
Fc|icpIi|icce 5
8cmLyci||icce 1
Fcru|icce 32
Ihrcupicce 112
Ccrcinc|icce-
EmLerizicce
8
101
Icteridae 29
Fringi||icce 19
E:Iri|icicce 1
Fc::ericce 1
TOTAL 127
1
Se :ugiere ue repre:enIc un crcen incepencienIe {Cpi:Ihcccmifcrme:).
2
Gc|Lu|ifcrme: pccric :er un crcen cpcrIe ccn e:Ic fcmi|ic y
8ucccnicce.
3
Fccric :epcrcr:e en cc: fcmi|ic:: CcpiIcnicce { e:pecie:) y SemncrniIhicce {1 e:pecie).
4
Furncriicce y Dencrccc|cpIicce
chcrc :e ccn:icercn unc :c|c fcmi|ic.
5
Fcrmiccriicce :e hc civicicc en Fcrmiccriicce {7 e:pecie:) y Grc||criicce {24 e:pecie:).

E| gnerc
Melanopareia {2 e:pecie:) pccr|c :epcrcr:e en :u prcpic fcmi|ic {Me|cncpcreiicce).
7
Donacobius pccr|c :epcrcr:e en :u prcpic fcmi|ic
{DcncccLiicce).
8
Fcr |c ccmp|ejiccc Icxcncmicc ce vcric: e:pecie: ce e:Ic: cc: fcmi|ic:, :e |c: |i:Ic en ccnjunIc.
Lc grcn civer:iccc y |c: inIricccc: pcIrcne: ce encemi:mc pre:enIe: en Ecucccr :cn e| re:u|Iccc, ccmc vimc:
previcmenIe, ce unc exIen:c y IcmLin inIricccc hi:Icric gec|cgicc y evc|uIivc ue :ufric nue:Irc :uL-ccnIinenIe
{Fick|ef: 2002). /mricc ce| Sur e:Iuvc pcr mi||cne: ce cnc: ci:|ccc ce cIrc: mc:c: ccnIinenIc|e:, |uegc ce :u
:epcrccicn ce Gcncwcnc {E:pinc:c y L|crenIe 13). E:Ic: mi||cne: ce cnc: ce ci:|cmienIc hiciercn pc:iL|e
unc fcLu|c:c rcciccicn ce e:pecie: ce muchc: grupc: ce cve:, ue en Iiempc: ccIuc|e: e:Icn repre:enIccc:
pcr |c: 2 crcene: y |c: 24 fcmi|ic: encmicc: ce nue:Irc :uL-ccnIinenIe {p.ej. Iincmifcrme:, CccnIcphcricce,
Fcmphc:Iicce, Ihcmncphi|icce, CcIingicce). DenIrc ce cue||c Succmricc ci:|ccc ce cIrc: ccnIinenIe: :e
ciercn IcmLin vcric: fencmenc: ce grcn e:cc|c ue fcvcreciercn |c Iremencc civer:ifcccicn ce e:pecie:.
E| |evcnIcmienIc ce |c: /nce:, ue reccrren ce exIremc c exIremc e:Ie :uL-ccnIinenIe, ccurricc hcce 10-
12 mi||cne: ce cnc:, :epcrc pcL|ccicne: ce e:pecie: cnce:Irc|e: ue nuncc mc: Iuviercn ccnIccIc pcr |c
inmen:iccc ce e:Ic ccrci||erc. /cemc:, permiIic |c exi:Iencic ce vcriccc: ecc:i:Iemc: nuevc: ccnce IcmLin
:e cic un inIen:c prcce:c ce e:peciccicn. /:imi:mc, cIrc: fencmenc: ccmc |c fcrmccicn ce cur:c: fuvic|e:
grcnce: en |c cuencc cmczcnicc, |c expcn:icn y reIrcccicn ce mcre: ccnIinenIc|e: y |c: ccmLic: c|imcIicc:
curcnIe |c: g|cciccicne:, fuercn ceIermincnIe: pcrc ccnIinucr mc|cecncc |c civer:iccc ce e:pecie: ce
Succmricc. De e:Ic:, |c: ccmLic: c|imcIicc: c| pcrecer Iuviercn unc impcrIcnIe repercu:icn en |c expcn:icn
y recuccicn ce ecc:i:Iemc: Lc:cc:c: y |c: nc Lc:cc:c:, permiIiencc nuevc: prcce:c: ce e:peciccicn.
Lc hi:Icric evc|uIivc y Licgecgrcfcc ce |c: cve: ce| ccnIinenIe e: un Iemc exIen:c ue puece reuerir ce Iccc
un IexIc e:pecic|izccc en :u e:Iucic. En e:Ic :eccicn hcgc unc revi:icn muy Lreve ue preIence niccmenIe
cIrcer |c cIencicn ce |c: y |c: e:IucicnIe: hccic e:Ie cpc:icncnIe Iemc. Fcrc mcycr infcrmccicn, ccn:u|Icr
c|gunc: ce |c: :iguienIe: referencic:: Hcffer {174, 187), CrccrcfI {185), Fje|c:c {12), Gi|| {14), NewIcn
{2004), SiL|ey y Mcnrce {10), KrcLLe et al. {18), SIcIIer:fe|c et al. {18) y Ficge|y et al. {2003)
CONSERVACIN Y AMENAZAS
/| iguc| ue en Iccc e| p|cneIc, |c civer:iccc ce cve: en Ecucccr e:Ic enfrenIcncc grcve: cmenczc: fruIc ce
|c: ccIiviccce: cnIrcpcgnicc:, pcrIicu|crmenIe curcnIe |c: cc: |Iimc: :ig|c:, perc ccn mcycr inIen:iccc c
pcrIir ce| :ig|c XX {Cc||cr et al. 12). Fcr e||c, c|receccr ce 130 e:pecie: :e hcn exIinIc ce |c Iierrc pcr ccu:c
nue:Irc {8ircLife lnIerncIicnc| 2004), y :cn muchc: |c: e:pecie: ue ccIuc|menIe e:Icn enfrenIcncc un :eric
rie:gc ce exIinguir:e en e| ccrIc y mecicnc p|czc.
0
Fauna de Vertebrados del Ecuador
/ pcrIir ce |c ccccc ce 10 experIc: en Licciver:iccc hcn inIenIccc cefnir e| e:Iccc ce ccn:ervccicn
ce |c: e:pecie: emp|ecncc civer:c: criIeric: referenIe: c |c ci:minucicn ce |c: pcL|ccicne: :i|ve:Ire: y :u:
rcngc: ce ci:IriLucicn y c |c inIen:iccc ce |c: cmenczc: verIicc: :cLre e||c: {UlCN 2001). En |c ccIuc|iccc,
:e cuenIc ccn criIeric: ce icenIifcccicn ce e:pecie: cmenczccc: y ccn |i:Ic: ce cichc: e:pecie: ue :cn,
en Luenc mecicc, ccepIccc: inIernccicnc|menIe y hcn re:u|Iccc ce cnc|i:i: ccn:en:uccc: enIre ci:IinIc:
e:pecic|i:Ic:. E:Ic: prcce:c: ce icenIifcccicn ce e:pecie: cmenczccc: :cn |icerccc: pcr |c Unicn Muncic|
pcrc |c Ccn:ervccicn ce |c NcIurc|ezc {UlCN 2001), y en e| cc:c pcrIicu|cr ce |c: cve:, |c: evc|uccicne: |c:
ejecuIc 8ircLife lnIerncIicnc|, un ccn:crcic inIernccicnc| ce crgcnizccicne: crniIc|cgicc:, y :u: rece: ce :ccic:
y cc|cLcrcccre: {8ircLife lnIerncIicnc| 2004).
Scn cincc |c: criIeric: ue ccIuc|menIe :e emp|ecn en e:cc|c g|cLc| pcrc evc|ucr e| e:Iccc ce ccn:ervccicn
ce |c: e:pecie:: 1) recuccicn ce| Icmcnc ce |c: pcL|ccicne:, 2) recuccicn y frcgmenIccicn ce| rcngc ce
ci:IriLucicn, 3) Icmcnc pcL|ccicnc| peuenc, 4) pccc: incivicuc: ccu|Ic: y 5) c|Ic prcLcLi|iccc ce exIincicn
{UlCN 2001). En Lc:e c pcrcmeIrc: cucnIiIcIivc: :cLre e:Ic: cincc criIeric: {p.ej. recuccicn ce un 07 ce |c
pcL|ccicn, pcL|ccicn infericr c 250 incivicuc:, prcLcLi|iccc ce exIincicn ce| 507 en 10 cnc: mc:, eIc.), :e
cc|ifcc c |c: e:pecie: en |c: :iguienIe: ccIegcr|c: ce cmenczc: ExIinIc {EX), ExIinIc en E:Iccc Si|ve:Ire {EW),
En Fe|igrc Cr|Iicc {CF), En Fe|igrc {EN), Vu|nercL|e {VU) y Cc:i /menczccc {NI). /cemc:, hcy unc ccIegcr|c
ccicicnc| pcrc cue||c: e:pecie: :cLre |c: cuc|e: :e ccncce muy pccc pcrc evc|ucr :u e:Iccc ce ccn:ervccicn
{DcIc: ln:ufcienIe:, DD). Fcr |Iimc, cucncc |c: evc|uccicne: :e hcn rec|izccc :c|c en unc ceIerminccc regicn
{p.ej. en un :c|c pc|:), :e cumenIc unc ccIegcr|c mc:: Lccc|menIe ExIinIc {LE).
DeLicc c :u mcycr civer:iccc Lic|cgicc, |c: regicne: Ircpicc|e: ce| muncc :cn IcmLin |c: ue c|Lergcn |c:
nmerc: mc: e|evccc: ce e:pecie: cmenczccc:, :in ue Ecucccr :ec |c excepcicn {8ircLife lnIerncIicnc| 2004).
Segn |c: criIeric: y ccIegcr|c: ce UlCN mencicnccc: previcmenIe, en e| pc|: exi:Ien cc: |i:Ic: ce e:pecie:
cmenczccc: -||cmccc: IcmLin Li:Ic: Fcjc:-: unc ue inc|uye c |c: e:pecie: ecucIcricnc: cmenczccc: ce
exIincicn c nive| g|cLc| {121 e:pecie:) y cIrc ue inc|uye c |c: e:pecie: cmenczccc: niccmenIe cenIrc ce|
pc|: {247 e:pecie:) {IcL|c 4, Figurc 10). Lc ciferencic enIre e:Ic: cc: |i:Ic: rccicc en ue |c primerc re:u|Ic ce
unc evc|uccicn ce| e:Iccc ce ccn:ervccicn ce |c: e:pecie: en Iccc e| p|cneIc, ue :e hc rec|izccc ce:ce
hcce vcric: ccccc: y ue hc icc mejcrcncc ccn |c: cnc: {Cc||cr y /ncrew 188, Cc||cr et al. 12, 14,
8ircLife lnIerncIicnc| 2000, 2004), mienIrc: |c :eguncc e: e| re:u|Iccc ce unc evc|uccicn ce |c: pcL|ccicne:
y :u ci:IriLucicn :c|cmenIe cenIrc ce |c: ||miIe: nccicnc|e: {Grcnizc et al. 17, 2002). Fe:e c ue :u crigen
e: ci:IinIc, :in emLcrgc, |c: cc: |i:Ic: ccincicen en un e|evccc pcrcenIcje: Iccc: |c: e:pecie: ce |c Li:Ic Fcjc
GloLc| ue exi:Ien en e| pc|: IcmLin :e inc|uyen en |c Li:Ic Fcjc Nccicnc|.
Unc ce |c: ciferencic: uizc: mc: ncIcL|e: enIre cmLc: |i:Ic: e: ue |c ecucIcricnc cccumenIc |c exIincicn
|ccc| -IcmLin ||cmccc exIirpccicn- ce cincc e:pecie: ue en e:cc|c g|cLc| ni :iuierc :e ccn:icercn
cmenczccc: ce exIincicn {Anas cyanoptera, Fulica americana, C|ecpnc|u: |u|cc|||:, Thinocorus rumicivorus
y Ammodramus savanarum). CucIrc ce e:Ic: e:pecie: e:IcLcn c:cciccc: c hcLiIcI ccucIicc: y Ire: ce |c:
cincc hcLiIcLcn en |c: vc||e: inIercncinc:, mienIrc: ue |c: cc: re:IcnIe: |c hcc|cn en |c: hcLiIcI cricc: ce |c
Cc:Ic :ur. /mLc: regicne: :cn, ccincicencic|menIe, |c: mc: c|Ierccc: pcr e| :er humcnc {Grcnizc et al. 2002).
E: |cmenIcL|e ccmiIir ue exi:Ien vcric: cIrc: e:pecie: ue vcn pcr e| mi:mc ccminc, yc ue :u :iIuccicn hc
icc empecrcncc y |c: c|Ierccicne: ue cmenczcn :u :cLrevivencic :cn inIen:c: y :e mcnIienen |cIenIe: e
inc|u:c hcn cegenerccc en muchc: cc:c:. En |c regicn c|Iccncinc, pcr ejemp|c, exi:Ien cc: e:pecie: cuyc
pcL|ccicn IcIc| en Ecucccr e: infericr c |c: 100 incivicuc:. Se IrcIc ce| Ccnccr /ncinc {Vultur gryphus) y |c
8cncurric {Theristicus branickii), hcLiIcnIe: ce |c: pcrcmc: ue ceLicc c |c recuccicn ce |c: mi:mc:, c |c cccer|c
inci:criminccc y |c prcicc ce :u: recur:c: c|imenIicic: hcn ci:minuicc hc:Ic cercc ce |c exIincicn {Muncz y
C|mecc 2001, Kcenen et al. 2000). Lc: pcL|ccicne: ce e:Ic: e:pecie: fuerc ce| pc|: :cn mc: :c|uccL|e:, pcr |c
cuc| nc :e ccn:icercn g|cLc|menIe cmenczccc:.
TABLA 4. E:pecie: cr|IiccmenIe cmenczccc: ce exIincicn pre:enIe: en Ecucccr. Se inc|uyen |c: e:pecie: ce |c Li:Ic Fcjc G|cLc| {8ircLife
lnIerncIicnc| 2004) y ce |c Li:Ic Fcjc Nccicnc| {Grcnizc et al. 2002). Sc|c :e inc|uye |c ccIegcr|c mc: c|Ic {CF), junIc ccn |c: LE ce|
pc|:. /cemc:, :e mcrccn ccn un l c ll |c: e:pecie: ue :e inc|uyen en |c: re:pecIivc: /pncice: ce |c Ccnvencicn :cLre e| Ccmercic
lnIernccicnc| ce E:pecie: /menczccc: ce Fcunc y F|crc Si|ve:Ire: {ClIES). Ccn un * :e mcrcc unc e:pecie ccn:icerccc ccmc LE ue :e
encontr nuevamente.
1
Aves
GLOBAL NACIONAL
Localmente Extintas (LE) Anas cyanoptera
Fulica americana
Thinocorus rumicivorus*
C|ecpnc|u: |u|cc|||:
Ammodramus savanarum
En Peligro Crtico (CR) Pterodroma phaeopygia En Peligro Crtico (CR) Pterodroma phaeopygia
Ognorhynchus icterotis I Netta erythrophtalma
Eriocnemis nigrivestis II
Theristicus (branickii)
melanopis
Eriocnemis godini II Vultur gryphus I
Atlapetes pallidiceps Crax rubra
Camarhynchus heliobates Crax globulosa
En Peligro (EN) Spheni:cu: mencicu|u: Charadrius melodus
Fhc|ccrcccrcx hcrri:i Patagioenas oenops
Leucopternis occidentalis II Ara ambiguus I
Fene|cpe crIcni Aratinga wagleri
Pyrrhura orcesi II Ognorhynchus icterotis I
Brotogeris pyrrhopterus II Hapalopsittaca amazonina
Hapalopsittaca amazonina
II
Eriocnemis godini
Metallura baroni II Eriocnemis nigrivestis
Chaetocercus berlepschi II Atlapetes pallidiceps
Sync||cxi: IiIhy: Camarhynchus heliobates
ClIES
/pncice l JcLiru mycIeric
Fipi|e cumcnen:i:
Ara macao
/pncice ll Iccc: |c: Fc|ccnifcrme:
Eucccimu: ruLer
Iccc: |c: F:iIIccifcrme:
Iccc: |c: SIrigifcrme:
Iccc: |c: Ircchi|icce
Fcmphc:Ic: Iuccnu:
Fcmphc:Ic: cu|mincIu:
Fupicc|c peruvicnc
2
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Figura 10. Nmerc: ce e:pecie: cmenczccc: ce exIincicn en e| Ecucccr, c e:cc|c g|cLc| y nccicnc|, cgrupccc: en |c:
ccIegcr|c: En Fe|igrc {EN), Vu|nercL|e {VU), Cc:i /menczccc: {NI) y DcIc: ln:ufcienIe: {DD). /rriLc |c |i:Ic rcjc g|cLc|
{8ircLife lnIerncIicnc| 2004), cLcjc |c |i:Ic rcjc nccicnc| {Grcnizc et al. 2002).
SiIuccicn :imi|cr cIrcvie:cn cIrc: cucIrc e:pecie: cncinc:, perc |c ciferencic e: ue e:Ic: Ire: IcmLin :e
ccn:icercn muy cmenczccc: c nive| muncic|. Dc: ce e||c:, |c: cc|iLr|e: Eriocnemis nigrivestis y Eriocnemis godini
:cn encmicc: ecucIcricnc:. Fcr e||c, |c: cccicne: ce ccn:ervccicn ue hcgcmc: en e| pc|: :ercn |c nicc
fcrmc ce eviIcr :u exIincicn cL:c|uIc. Lc primerc ce e||c: cpenc: :cLrevive en |c: e:IriLccicne: cccicenIc|e:
ce| vc|ccn Fichinchc {y pc:iL|emenIe ce| /Iccczc IcmLin), un crec en exIremc recucicc, ue |e hc vc|icc e|
reccnccimienIc ccmc /ve ce CuiIc", ccmc pcrIe ce unc e:IrcIegic pcrc :u ccn:ervccicn. Lc :eguncc, pcr
:u pcrIe, pc:iL|emenIe :e hcyc exIinIc yc. lnIen:ivc: L:uecc: en |c nicc regicn ccnce :e hcL|c repcrIccc
pcr |Iimc vez, hcce cc:i 150 cnc: {e| vc||e ce Gucy||cLcmLc), nc crrcjcrcn ningn re:u|Iccc pc:iIivc. Si Lien
exi:Ie IcmLin |c pc:iLi|iccc ce ue e:Ie cc|iLr| nc :ec en rec|iccc unc e:pecie vc|icc, :inc :c|cmenIe un
errcr Icxcncmicc ce uien |c ce:criLierc mc: ce un :ig|c cIrc: {Grcve: 1), e:Ic :iIuccicn e: ce verccc
preccupcnIe yc ue e:Icr|cmc: frenIe c| primer evenIc ce exIincicn cL:c|uIc ce un cve en nue:Irc pc|:
{c:umiencc ue e: unc e:pecie vc|icc). E| Iercer ejemp|c, cr|Iicc IcmLin, e: e| Lcrc Ccriperc {Ognorhynchus
icterotis), e:pecie ue cn per:i:Ie en Cc|cmLic -peuenc: y ci:|ccc: pcL|ccicne: :c|cmenIe- perc ue
en Ecucccr nc :e hc enccnIrccc ce:ce hcce cercc ce 10 cnc: {KrcLLe y Scrnczc 1). Cr|Iicc IcmLin
re:u|Ic e| cc:c ce| McIcrrc|erc CcLecipc|icc {Atlapetes pallidiceps), cIrc encmicc ecucIcricnc cuyc nicc
pcL|ccicn, ue cpenc: c|ccnzc |c: 80-100 incivicuc:, e:Ic ccnfnccc c unc peuenc re:ervc privccc ce
menc: ce 50 hecIcrec: ce exIen:icn {KrcLLe 2004, Cppe| et al. 2004L).
Gc|cpcgc: Iiene :u: prcpic: hi:Icric: ue ccnIcr. Vcric: ce :u: e:pecie: encmicc: Iienen pcL|ccicne:
peuenc:, infericre: c 1000 incivicuc: {Wiecenfe|c 200), perc c|gunc: e:Icn enfrenIcncc :iIuccicne:
:umcmenIe cr|Iicc:. Unc ce e||c: e: e| Cucuve ce F|crecnc {Mimus trifasciatus) ue hcLiIc en cc: ciminuIc:
i:|cIe: ue junIc: :umcn cpenc: 88 hecIcrec:, y cuyc pcL|ccicn cpenc: ||egc c 170 incivicuc: {Wiecenfe|c
200). CIrc, mc: cmenczccc Icccv|c, e: e| Finzcn Mcng|erc {Camarhynchus heliobates), ce |c cuc| cpenc:
:cLreviven menc: ce 100 incivicuc: en peuenc: pcrche: ce mcng|cr {en menc: ce 15 hecIcrec:) ce |c
i:|c l:cLe|c {c| pcrecer :e exIinguic yc ce Ferncncinc), ccnce ccemc: e:Ic :ericmenIe cmenczccc pcr |c
ceprecccicn ce rcIc:, e| cIcue ce pcrc:iIc: inIrccucicc: y fccIcre: re|cIivc: c :u peuenc: Icmcnc ce
pcL|ccicn ccmc |c hiLricccicn, |c enccgcmic y |c prcicc ce civer:iccc genIicc {Dvcrck et al. 2004).
Cuc|uier cmenczc nuevc, pcr m|nimc ue fuerc, pccr|c re:u|Icr fcIc| pcrc e:Ic: e:pecie:.
E:Ic: ccIc: y |c: pccc: ejemp|c: cu| pre:enIccc: pcnen en evicencic |c cr|Iicc :iIuccicn ue cIrcvie:c |c
Licciver:iccc en |c mcycr pcrIe ce| pc|:. Sc|vc muy pccc: excepcicne:, |c cri:i: ce |c Licciver:iccc en e|
Ecucccr nc hc ci:minuicc, c| ccnIrcric, :e hc Icrnccc mc: grcve cn pcr |c imp|emenIccicn ce grcnce: mcnc-
cu|Iivc: incu:Iric|e:, |c exIrcccicn inci:criminccc ce recur:c: nc rencvcL|e:, |c cccer|c i||ciIc, |c cefcre:Iccicn,
|c ccnIcminccicn ce cuerpc: ce cguc y |c inIrccuccicn ce e:pecie: excIicc:.
3
Aves
Amenazas sobre la avifauna ecuatoriana
/| iguc| ue pcrc Iccc |c Licciver:iccc ce| pc|:, |c principc| cmenczc ue cfecIc c |c grcn mcycr|c ce cve:
ecucIcricnc: e: |c prcicc ce hcLiIcI ccmc ccn:ecuencic ce |c cefcre:Iccicn, ce:ecccicn y ccnIcminccicn
ce humecc|e:, uemc: y exp|cIccicn inci:criminccc. Sin emLcrgc, exi:Ien cIrc cmenczc ue, en e| cc:c
pcrIicu|cr ce Gc|cpcgc:, e: mc: impcrIcnIe ue |c prcicc ce hcLiIcI: :e IrcIc ce |c inIrccuccicn ce e:pecie:
excIicc:, :ecn :Ic: cepreccccrc:, ccmpeIiccrc: c pcrc:iIc: {Frei|e y ScnIcncer 2005, Grcnizc et al. 2002). Fcr
|c ccmp|ejiccc e inIen:iccc ce |c: ci:IinIc: cmenczc: ue :e vierIen :cLre |c: cve: ce| pc|:, e: impcrIcnIe
hccer un recuenIc mc: ceIc||ccc, ccmc viene c ccnIinuccicn.
Lc prcicc ce hcLiIcI, ccmc :e mencicnc previcmenIe, :e pre:enIc pcr ci:IinIc: ccIiviccce: humcnc:,
cepenciencc ce |c regicn y |c: hcLiIcI en cue:Iicn. En |c Cc:Ic ecucIcricnc |c expcn:icn ce |c frcnIerc
cgr|cc|c y gcnccerc e: :in cucc |c principc| ccu:c ce |c ce:cpcricicn ce encrme: exIen:icne: ce Lc:ue:
ncIurc|e: {8e:I y Ke::|er 15). En |c regicn cenIrc-:ur ce |c Cc:Ic prccIiccmenIe Iccc |c vegeIccicn criginc|
-e| Lc:ue hmecc Ircpicc|, Lc:ue: :emi-cecicuc: y ||cnc: ce inuncccicn- hc :icc reemp|czccc pcr
encrme: mcnc-cu|Iivc: incu:Iric|e: ce pc:Iizc|e: pcrc gcnccc, crrczc|e:, cccccIc|e: {vcric: ccccc: cIrc:),
cu|Iivc: ce pc|mc cfriccnc y Lcncnerc:. / e:Ic :e :umc |c exIrcccicn IcnIc ccmercic| ccmc crIe:cnc| -perc
principc|menIe ccmercic| e inIen:ivc- ce mccerc: ccIiviccc ue en |c ccIuc|iccc e:Ic cevc:Icncc c un
riImc muy cce|erccc |c: |Iimc: Lc:ue: ||uvic:c: chccccnc: ce E:merc|cc: {Jchn 2001). /mLc: ccIiviccce:,
|cgiccmenIe, cmenczcn c Iccc |c Licciver:iccc pcr |c ue en |c: Lc:ue: hmecc: ce| ncrIe ce |c Cc:Ic :e
ccncenIrc unc ce |c: mcycre: pcrcenIcje: ce cve: cmenczccc: ce| pc|: {27: Grcnizc et al. 2002).
En |c: Lc:ue: :ecc: ce| :ur ce |c Cc:Ic :e :umc unc cmenczc mc: c |c: cc: ciIccc: previcmenIe pcrc |c
regicn cc:Ierc: e| fcrrcjec y pi:cIec ce |c vegeIccicn remcnenIe pcr pcrIe ce gcnccc |iLre -principc|menIe
chivc:-. /|gunc: regicne: ce Lcjc y E| Crc cn pre:enIcn Lc:ue: :uperfcic|menIe :c|uccL|e:, perc cuyc
vegeIccicn ce :cIcLc:ue e:Ic ce:Iruicc pcrue chivc:, cercc:, Lurrc: y vccc: :e c|imenIcn |iLremenIe en
:u inIericr {8e:I y Ke::|er 15). /cicicnc|menIe, |c ccpIurc ce cve: :i|ve:Ire: pcrc e| Ircfcc i|egc| ce mc:ccIc:
e: cIrc ccIiviccc ue c| pcrecer Iiene un c|Ic impccIc :cLre c|gunc: e:pecie: ce |c Cc:Ic, e:pecic|menIe
ce |c fcmi|ic F:iIIccicce {Forpus coelestis, Brotogeris pyrrhoptera y Aratinga erythrogenys, e:pecie: encmicc:
ce e:Ic regicn, ue :cn ccmune: ccmc mc:ccIc: y :e Ircfccn ce mcnerc i|egc|: 8e:I et al. 15). /:imi:mc,
|c cccer|c :e|ecIivc e: cIrc ccIiviccc ue cmenczc c c|gunc: e:pecie: {ce |c: fcmi|ic: Iincmicce, Crccicce,
CccnIcphcricce, /ccipiIricce, /ncIicce, enIre cIrc:) y puece ccnverIir:e en unc cmenczc :eric pcrc e:pecie:
grcnce: ccn Lcjc cen:iccc pcL|ccicnc|, ccmc |c: pcvc: {Penelope ortoni y purpurascens) y Fcuji|e: {Crax
rubra, e:pecie cc:i exIinIc ce| pc|:). /u|, e| pcrcenIcje ce e:pecie: cmenczccc: e: iguc| c| ce |c: Lc:ue:
ce| Chccc {27: Grcnizc et al. 2002).
En |c Sierrc, nuevcmenIe |c expcn:icn e inIen:ifcccicn cgr|cc|c repre:enIcn |c ccu:c primcrcic| ce |c prcicc
ce hcLiIcI. / |c |crgc ce |c: vc||e: inIercncinc: nc uecc cc:i nccc ce vegeIccicn ncIurc|, y |c pccc ue
uecc :ufre |c ccn:IcnIe pre:icn ce |c evenIuc| expcn:icn cgr|cc|c, |c exIrcccicn nc :u:IenIcL|e ce recur:c:
{p.ej. mccerc pcrc ccrLcn, mu:gc:, p|cnIc: epifIc:, cnimc|e: pcrc mc:ccIc:, cccer|c) y |c: uemc: {Frei|e y
ScnIcncer 2005). /cemc:, |c: pcrcmc: :cn frecuenIemenIe uemccc: ce mcnerc inIencicnc|, :ec ccn fne:
ce mejcrcr |c cc|iccc ce| pc:Ic pcrc gcnccc, pcrc cIrcer |c: ||uvic: c :imp|emenIe pcr mc|c cc:IumLre. E|
e:Iccc ce c|Ierccicn y |c pre:icn :cLre |c: hcLiIcI ncIurc|e: ce |c: /nce: hcce ue en e:Ic regicn IcmLin
:e ccncenIre un e|evccc pcrcenIcje ce e:pecie: cmenczccc: {307 ce| IcIc| nccicnc|: Grcnizc et al. 2002).
Lc cccer|c IcmLin cfecIc c |c: cve: cncinc:, e:pecic|menIe c |c: pccc: e:pecie: ce Iincmicc: y crccicc:
ue cu| hcLiIcn.
Exi:Ien cIrc: pre:icne: ue, :i Lien Icccv|c nc :cn inIen:ivc:, puecen ccnverIir:e en vercccerc: prcL|emc: en
e| ccrIc p|czc. Lc miner|c, pcr ejemp|c, ue yc :e hc prccIicccc en e| pc|: ce:ce hcce vcric: cnc:, inc|u:c
cenIrc ce crec: prcIegicc: ccmc e| Fcrue Nccicnc| Fcccccrpu:, Iiene c|Ic pcIencic| ce ce:crrc||cr:e ce
fcrmc inIen:ivc y nccc :u:IenIcL|e, ce mcnerc e:pecic| en |c: /nce: ce| :ur y en |c: ccrci||erc: ce KuIuk
y ce| Ccnccr {Lcpez et al. 2003), c:| ccmc en lmLcLurc, e| ce:Ie ce Fichinchc y cIrc: regicne: punIuc|e:.
/cicicnc|menIe, |c expcn:icn ce zcnc: urLcnc: e incu:Iric|e: y |c ccn:Iruccicn ce cLrc: ce infrce:IrucIurc
cmenczcn c|gunc: zcnc: c|receccr ce ciuccce: y pueL|c:, perc IcmLin en zcnc: mc: ci:IinIc: ce ccnce
:e exIrcen recur:c: pcrc e:Ic: pcL|ccicne: {p.ej. exIrcccicn ce cguc pcrc ccn:umc humcnc ce |c: pcrcmc:
prcximc: c CuiIc, Cuencc c /mLcIc).
En |c /mczcnic, |c prcicc ce hcLiIcI nc hc :icc Icn exIen:ivc ccmc en e| re:Ic ce| pc|: {Fuiz 13), perc hcy
ciferencic: ncIcL|e: enIre e| ncrIe, cenIrc y :ur. /| ncrIe, |c exIrcccicn peIrc|erc hc :icc |c principc| cmenczc
curcnIe |c: |Iimc: Ire: ccccc:, y hc :icc |c ccu:c ce |c cperIurc ce frenIe: ce cc|cnizccicn ue hcn
4
Fauna de Vertebrados del Ecuador
prcvccccc un impcrIcnIe nive| ce c|Ierccicn :cLre |c: Lc:ue: Ircpicc|e:. /hcrc, grcnce: exIen:icne: e:Icn
ccnverIicc: en pc:Iizc|e: pcrc gcnccc y cu|Iivc: ce pc|mc cfriccnc, principc|menIe, :iguiencc |c: ccrreIerc:
cLierIc: pcrc |c exIrcccicn ce peIrc|ec. En e| cenIrc-:ur |c cefcre:Iccicn cn e: |imiIccc -principc|menIe
pcr |c fc|Ic ce v|c: ce ccce:c-. Lc cccer|c ce cve: grcnce: {pcvc:, Iincme:, gucccmcyc:, Iuccne:) pcr
pcrIe ce ccmuniccce: inc|genc: cfecIc cierIcmenIe c |c: cve:, perc e: unc ccIiviccc ce Lcjc impccIc, :i
:e ccmpcrc ccn cIrc: ccIiviccce: humcnc:, ccmc |c cefcre:Iccicn inIen:ivc {Fecfcrc y SIecrmcn 13). Lc
ccpIurc ce cve: :i|ve:Ire: pcrc e| Ircfcc i||ciIc puece :er, pcr e| ccnIrcric, unc cmenczc :eric :cLre c|gunc:
e:pecie: {|crc: y pericc:, Iuccne:, Icngcrc:, enIre cIrc:), perc nc hc :icc evc|uccc ce fcrmc ccecuccc.
Ccmc :e ciIc previcmenIe, en Gc|cpcgc: |c :iIuccicn e: ci:IinIc. Lc prcicc ce hcLiIcI y |c cccer|c nc :cn
cmenczc: :u:Icncic|e: pcrc |c: cve: ce| crchipi|cgc -:c|vc c|gunc: excepcicne:, ccmc |c exIincicn ce|
Gcvi|cn ce Gc|cpcgc: {Buteo galapagoensis) ce |c: grcnce: i:|c: hcLiIccc:, ccnce fue cczccc inIen:cmenIe.
En ccmLic, |c inIrccuccicn ce e:pecie: excIicc:, :ecn :Ic: cepreccccrc:, pcrc:iIc:, ccmpeIiccrc: c
mccifccccrc: ce hcLiIcI, e: un prcL|emc :eric ue hc ||evccc cercc ce |c exIincicn c muchc: e:pecie: en
e| p|cneIc. Fcr ejemp|c, en cIrc: regicne: in:u|cre: ce| muncc, ccmc Hcwci, hc prcvccccc |c exIincicn ce
mc: ce 20 cve: encmicc: {FrcII 14). Lc inIrccuccicn ce cepreccccre: excIicc: {perrc:, gcIc:, cercc: y
rcIc:) e: unc cmenczc muy grcve :cLre cve: ue cniccn en c cercc ce| :ue|c {p.ej. Ccrmcrcn Nc Vc|cccr
Phalacrocorax harrisi, Finginc ce Gc|cpcgc: Spheniscus mendiculus, FeIre| FcIcpegccc Pterodroma
phaeopygia, Fcchcy Laterallus spilonotus, vcric: pinzcne:). Lc inIrccuccicn ce cnimc|e: herL|vcrc: grcnce:
{vccc:, Lurrc:, ccLc||c:, chivc:), en ccmLic, prcvccc grcnce: ccmLic: en |c vegeIccicn ncIurc| ce |c: i:|c:
y cfecIc cirecIcmenIe c cve: ue cniccn :cLre e| :ue|c pcr e| pi:cIec ce :u: nicc:. /cemc:, |c inIrccuccicn
ce p|cnIc: invc:crc: ccmc |c gucycLc, |c Iupirrc:c c e| mcrccuyc cfecIc |c: hcLiIcI ncIurc|e: ce |c: cuc|e:
cepencen |c: e:pecie: encmicc: {Frei|e y ScnIcncer 2005). En |c: |Iimc: cnc: :e hc ce:cuLierIc unc nuevc
cmenczc excIicc :cLre |c: cve: ce Gc|cpcgc:. Se IrcIc ce enfermeccce: y pcrc:iIc: IcmLin inIrccucicc:
c Ircv: ce cve: ce ccrrc| y pc|cmc: ccm:Iicc:. E:Ic nuevc cmenczc pcrece repre:enIcr un prcL|emc muy
:eric pcrc e:pecie: cuyc: pcL|ccicne: :cn peuenc: {p.ej. Finzcn Mcng|erc).
Lc: humecc|e: enfrenIcn IcmLin :u: prcpic: cmenczc:: |c ccnIcminccicn, ce:ecccicn y c|Ierccicn ce :u:
cur:c: y ccucc|e:. /cemc:, |c: cve: ccucIicc: :ufren unc fuerIe pre:icn ce cccer|c. /:imi:mc, |c: cve: mcrinc:
enfrenIcn cIrc Iipc ce cmenczc: ue, |cmenIcL|emenIe, e:Icn pccc cccumenIccc: Icccv|c. Su inIercccicn
ccn |c ccIiviccc pe:uerc, en e:pecic| ccn |c pe:cc ce grcn e:cc|c mecicnIe rece: ce crrc:Ire, e: unc
cmenczc :eric ue pcrece ciezmcr |c: pcL|ccicne: ce e:pecie: pe|cgicc: ccmc |c: c|LcIrc: {/ncer:cn et al.
2003). Lc :iIuccicn ce |c: cve: mcrinc: reuiere unc evc|uccicn mc: rigurc:c y mcycr cccumenIccicn.
Si Lien |c cgricu|Iurc y cIrc: ccIiviccce: humcnc: ce :uL:i:Iencic IcmLin hcn cfecIccc negcIivcmenIe c
|c: hcLiIcI ncIurc|e: en e| pc|:, en pcrIicu|cr pcr prccIicc: ce c|Ic impccIc |ccc| ccmc |c cccer|c :e|ecIivc, |c
rczc y uemc", |c: incencic: ce pcrcmc: y |c expcn:icn ce |c frcnIerc cgrcpecucric {ccIiviccc impu|:ccc
pcr |c Fefcrmc /grcric ce| E:Iccc, e:pecic|menIe en |c: cnc: 0 y 70), :u impccIc :cLre |c Licciver:iccc e:,
en ccmpcrccicn, mencr c| prcvccccc pcr |c cgricu|Iurc ce grcnce: mcnccu|Iivc:, |c exIrcccicn incu:Iric|
mccererc, minerc c peIrc|erc y cIrc: fcrmc: ce exp|cIccicn ce |c ncIurc|ezc en grcn e:cc|c. E: impcrIcnIe
re:c|Icr ccemc: ue e| efecIc ce Iccc: |c: cmenczc: cu| mencicnccc: e: cciIivc: e: cecir, ue c |c prcicc
ce hcLiIcI :e :umc |c cccer|c, |c ccnIcminccicn, eIc. hcciencc ue |c: cve: cmenczccc: ce exIincicn e:In
enfrenIcncc unc :iIuccicn Lc:IcnIe cr|Iicc.
ETNOZOOLOGA
Lc: cve:, ccmc cIrc: e|emenIc: ce |c ncIurc|ezc, hcn e:Iccc cerccncmenIe |igccc: c| ce:crrc||c ce |c
civi|izccicn humcnc, repre:enIcncc fuenIe: cpeIecicc: ce prcIe|nc cnimc| y IcmLin e|emenIc: miIc|cgicc:
y cu|Iurc|e: impcrIcnIe:. Lc: evicencic: ce |c re|ccicn enIre |c: primerc: civi|izccicne: humcnc: ue hcLiIcrcn
e| pc|: y :u: cve: :e refejc en |c: ci:enc: ue ceccrcn vc:ijc:, p|cIc:, piezc: ce crfeLrer|c y vcric: uIen:i|ic:
mc:, c:| ccmc i|u:Irccicne: grcLccc: en piecrc: {Scncereguer 18).
En cu|Iurc: y civi|izccicne: Iemprcnc: ccmc |c: lncc: c |c: cu|Iurc: McnIenc y Gucngc|c, c|gunc: cve:
cpcrecen ccmc repre:enIccicne: ce ceiccce: c:cciccc: c |c ferIi|iccc ce |c Iierrc, e| ccvenimienIc ce |c:
||uvic: c ccmc pcrIcccrc: ce men:cje: ce ccrccIer e:piriIuc| y m|Iicc ce :u: cic:e:. Fcr ejemp|c, :egn |c
miIc|cg|c Ccncri, e| crigen ce| pueL|c :e cic pcr |c unicn ce cc: gucccmcyc: y |c: cc: nicc: :cLrevivienIe:
ce |c grcn inuncccicn -euivc|enIe c| ci|uvic ce |c miIc|cg|c cri:Iicnc- en :u cuevc refugic en e| cerrc :cgrccc
ce Hucrcyncc, en Fc:cncn. /:imi:mc, en |c Irccicicn crc| ce |c nccicnc|iccc Shucr, fue un cc|iLr| e| ue cyucc
c |c: humcnc: c ccnccer e| fuegc y :cn cIrc: cc: cve:, e| Jempue y e| IcIcIuc, pcrIe ce unc |eyencc :cLre
5
Aves
e| IrcLcjc y |c hcne:Iiccc {/veigc 2003). Ejemp|c: ccmc e:Ic: hcy :in cucc muchc: mc:, IcnIc ce Irccicicne:
crc|e: ce civi|izccicne: exIinIc: yc, ccmc ce |c: grupc: inc|genc: ccnIempcrcnec:. /:| pcr ejemp|c, en |c
Irccicicn crc| Wccrcni exi:Ie e| ccnIc ce Kcycw, ue :ignifcc |ejc: ce |c vi:Ic", ue imiIc c| ccnIc ce| pcuji|
y :e refere c |c cccer|c ce cve: mienIrc: e||c: ccmen fruIc: {/ncnimc 2002).
Ccmc herencic y Ie:Iimcnic ce e:Ic Iemprcnc re|ccicn humcnc:-cve:, ue :e mcnIiene hc:Ic nue:Irc:
c|c: IcnIc en |c: ccmuniccce: inc|genc: ccmc en zcnc: rurc|e: me:Iizc: y negrc:, e: |c exi:Iencic ce vcric:
ncmLre: gecgrcfcc: ue mencicncn c |c: cve:: Gcrzcccchc {|cgunc ce |c: gcrzc:), en c|gunc: :iIic: ce |c
/mczcnic: Ccrci||erc ce| Ccnccr, en e| :urcrienIe: Cuevc ce |c: Icyc: {en Mcrcnc-ScnIicgc): Lcrcccchi {en
Fc:Iczc): FcIcccchc, en e| ccmp|ejc |ccu:Ire enIre Fcpc||ccIc y Cycccchi, ce ccnce prcviene grcn pcrIe
ce| cguc ce ccn:umc ce CuiIc: Gc|cncrinc: {en |c zcnc |im|Ircfe enIre E:merc|cc:, lmLcLurc y Fichinchc),
enIre cIrc: IcnIc:.
En pccc: mc: recienIe:, |c re|evcncic ce |c: cve: en e| ce:crrc||c cu|Iurc| humcnc :e refejc en |c exi:Iencic ce
impcrIcnIe: cLrc: |iIercric: en |c: cuc|e: :e inc|uyen cve: ncIivc: ce| pc|:. En |c |iIercIurc ecucIcricnc recienIe
e: pc:iL|e enccnIrcr mencicne: inIere:cnIe: :cLre |c: cve: :i|ve:Ire:, ccmc :ucece ccn |c cLrc Juyungc, ce
/cc|LerIc CrIiz. Jccu|n Gc||egc: Lcrc Iiene un cuenIc cecicccc c| Gucrcgucc {Cathartes aura) en e| cuc|
ciIc ccemc: c vcric: cIrc: e:pecie: -c| menc: cincc c :ei: mc:- {ViIeri 2004). Cuizc: e| cc:c mc: ncIcL|e e:
cue| ce Jcrge Ccrrerc /ncrcce y :u: vcric: pcemc: cecicccc: c nue:Irc: cve:. Ccrrerc /ncrcce e:criLic
numerc:c: pce:|c: ccnce hcce mencicn c vcric: e:pecie: ce cve:, ccmc |c 8icgrcf|c pcrc U:c ce |c: Fcjcrc:,
Gc|cncrinc:, e| Micrcgrcmc :cLre e| Cc|iLr| {el colibr, aguja tornasol, pespuntes de luz rosada...), Sc|eccc y
GcvicIc y e| |iLrc F|cre:Ic ce |c: Gucccmcyc:, puL|icccc en 14. De iguc| mcnerc, en |c m:icc Irccicicnc|
ecucIcricnc exi:Ien cucnIic:c: mencicne: c |c: cve:, enIre |c: ue :e puece ce:Icccr e| ccnzcnIe /|zc |c
pcIc curiuingue, e| pc:ccc||e Fc|cmiIc HerrcnIe, e| :cnjucniIc E| HuirccchuriIc, en referencic c Pheucticus
chrysogaster, ce cuIcr|c ce HumLerIc Dcrccc Fc|iI, |c mencicn c |c Gucchcrccc {Ortalis erythroptera) en e|
crru||c E| Cuerpc ce Cri:Ic ce |c m:icc Irccicicnc| e:merc|cenc, enIre cIrc:.
En |c cu|Iurc ccmpe:inc ce civer:c: zcnc: ce pc|:, |c: cve: ccn:IiIuyen impcrIcnIe: e|emenIc: ce |c Irccicicn
crc| y ce |c: prccIicc: ccIicicnc:. Fcr ejemp|c, en vcric: zcnc: ce |c Sierrc :e ccn:icerc ue |c: gc|cncrinc:
{pcr |c generc| :e IrcIc ce Pygochelidon cyanoleuca, |c gc|cncrinc mc: ccmn) inciccn |c prcnIc ||egccc ce
|c: ||uvic:. CIrc ejemp|c e: e| Dic:Iec c Iuccn ce Swcin:cn {Ramphastos swainsonii), e:pecie ccn:icerccc ce
Luen cuguric pcrc uien |c e:cuchc. /:imi:mc, c|gunc: e:pecie:, principc|menIe nccIurnc:, :e ccn:icercn
cve: ce mc| cgerc. En |c Cc:Ic :e cice ue :i e| Vc|civic c Hc|ccn Feiccr {Herpetotheres cachinnans) ccnIc,
e:Ic cnuncicncc |c muerIe ce c|gunc per:cnc cerccnc c ce |c mi:mc per:cnc ue |c e:cuchc. Vcric: Lhc: y
chcIcccLrc: IcmLin :e ccn:icercn mc|c: cugurcccre:: ce ch| ue muchc: per:cnc: Iemcn c e:Ic: e:pecie:.
Un cc:c inIere:cnIe ce |c pre:encic ce |c: cve: en |c Irccicicn crc| e: |c Feccnci||c ce |c: /ve:, unc |crgc
:erie ce pcIicc: ccp|c: ccmpue:Ic pcr Migue| Scveric, un ccmpe:inc crcccr y ccp|erc criuncc ce C|mecc,
McncL|, en |c cuc| mencicnc c 35 e:pecie: ce cve: {...ccnIc e| carrao ncche y c|c, junIc ce |c gallareta, :e
elev la tijereta, civi:cncc c |c mara...).
Fcr cIrc pcrIe, ccn re:pecIc c |c cccer|c, |c: cve: :cn impcrIcnIe: fuenIe: ce ccrne pcrc |c: ccmuniccce:
inc|genc: ue hcn prccIicccc pcr cienIc: ce cnc: |c cccer|c ce :uL:i:Iencic, y IcmLin pcrc ccmuniccce:
ccmpe:inc: negrc: y me:Iizc:. /ve: ce mecicnc y grcn Icmcnc ccmc |c: pcvc: y pcuji|e: {Crccicce), percice:
c Iincme: {Iincmicce), cc|ine: {CccnIcphcricce), pc|cmc: y IcrIc|c: {Cc|umLicce), gucccmcyc: y |crc:
{F:iIIccicce) y Iuccne: {Fcmphc:Iicce) :cn v|cIimc: ce |c cccer|c ue, |cmenIcL|emenIe, nc :iempre re:u|Ic
:u:IenIcL|e yc ue :e |c: cczc hc:Ic |c exIenuccicn ce pcL|ccicne: |ccc|e:. Lc inIrccuccicn ce crmc: ce
fuegc en ccmuniccce: ue prccIiccLcn |c cccer|c ccn crmc: Irccicicnc|e: hc incremenIccc e| impccIc ce
e:Ic ccIiviccc ue cnIe: fue :u:IenIcL|e {Ccncccy 10). Nc cL:IcnIe, ccLe re:c|Icr ue pcr |c generc| |c:
ccmuniccce: inc|genc: regu|cn |c cccer|c en :u: inmecicIc: c|receccre: pcrc nc cfecIcr irrever:iL|emenIe c
|c: e:pecie: ue |e: prcveen ce prcIe|nc cnimc|.
En un e:Iucic rec|izccc en unc ccmuniccc Kichwc ce Fc:Iczc, Siren et al. {2004) enccnIrcrcn ue |c:
Crccicce, en e:pecic| cc: e:pecie: {Mitu salvini y Nothocrax urumutum), :e inc|u|cn enIre |c: 12 e:pecie:
cnimc|e: mc: cczccc:, cunue ercn mc: mcm|ferc: |c principc| fuenIe ce prcIe|nc. Segn e:Ic inve:Iigccicn,
|c: cc: crccicc: mencicnccc:, junIc ccn c|gunc: mcm|ferc:, e:Icn :iencc :cLre-exp|cIccc:. /:imi:mc, Sche|
{17) repcrIc ue |c: cczcccre: inc|genc: Ccfcn ce |c ccmuniccc ce ZcLc|c, en |c Fe:ervc ce Frccuccicn
Fcun|:Iicc CuycLenc, inc|uyen un impcrIcnIe pcrcenIcje ce cve: en :u cccer|c: 327 ce |c: incivicuc:
ccpIurccc: ccrre:pcnciercn c Ire: cve: {Pipile cumanensis, Penelope jacquacu y Ramphastos tucanus).
/cemc:, cczcrcn un IcIc| ce 10 e:pecie: ce cve:. EnccnIrc IcmLin ue, :i Lien e:pecie: ccmc Mitu salvini

Fauna de Vertebrados del Ecuador


:ufren ce :cLreexp|cIccicn, |c ccmuniccc e:IcL|ecic vecc: Iempcrc|e: ce cccer|c ce |c mcycr|c ce cnimc|e:.
/|gc :imi|cr repcrIc Ccncccy {10) en :u e:Iucic :cLre e| u:c ce fcunc pcr pcrIe ce 1 grupc: inc|genc: ce
Iccc |c /mczcnic. En e:Ie IrcLcjc :e cccumenIc ue |c fcmi|ic cczccc {ccn fne: c|imenIicic:) ccn mcycr
frecuencic e: Crccicce, cccmpcnccc pcr F:iIIccicce, Fcmphc:Iicce, Iincmicce, F:cphiicce y Cc|umLicce,
y en prcpcrcicne: ccn:icercL|emenIe mencre: IcmLin pcr /ncIicce, lcIericce, Ficicce, CccnIcphcricce,
/rceicce y Ircgcnicce.
Fcr cIrc pcrIe, :e hcn repcrIccc c|gunc: u:c: mecicinc|e: y e:piriIuc|e: ce |c: cve: IcmLin pcr inc|genc:
ncIivc: ce |c /mczcnic {Ccncccy 10). /unue e: prcLcL|e ue ccIuc|menIe grcn pcrIe ce e:Ic: prccIicc:
:ecn rcrc:, e: ncIcL|e |c re|evcncic ce c|gunc: e:pecie: ce CcIhcrIicce, /ccipiIricce, Fcmphc:Iicce c Ficicce
ccmc prcveeccrc: ce Luenc energ|c pcrc |c curccicn c ccmc remecic pcrc mc|e: ce| ccrczcn. De :imi|cr
fcrmc, |c: p|umc: ce vcric: e:pecie: vi:Ic:c: :cn emp|eccc: pcrc crncmenIccicn ce ve:Iicc: Irccicicnc|e:
inc|genc:. En e:Ie grupc ce:Icccn |c: F:iIIccicce, /ccipiIricce, Fcmphc:Iicce, Crccicce, Eurypygicce y
c|gunc: Fc::erifcrme:.
RDENES Y FAMILIAS
En e| cuccrc :iguienIe {IcL|c 5) :e mue:Irc un re:umen ce |c: principc|e: ccrccIer|:Iicc: ce icenIifcccicn ce |c:
22 crcene: ce cve: ecucIcricnc:, :cLre |c: cuc|e: :e pre:enIc c ccnIinuccicn infcrmccicn mc: ceIc||ccc.
TABLA 5. Cuccrc :incpIicc ce |c: principc|e: ccrccIer|:Iicc: ce icenIifcccicn ce |c: 22 crcene: ce cve: pre:enIe: en e| Ecucccr. Lc:
ccrccIer|:Iicc: cu| pre:enIe: :cn generc|e: y nc nece:cricmenIe :e cp|iccn pcrc Iccc: |c: fcmi|ic: ce cccc crcen: :in emLcrgc,
permiIen ci:crimincr ce fcrmc Lc:IcnIe preci:c |c: ci:IinIc: crcene:.
ORDEN CARACTERSTICAS
IlN/MlFCFMES /u:encic ce e:Ierncn ccrinccc: picc ccrIc, cLi| y muy cnchc: cc|c cc:i
cu:enIe: c|giIc pc:Iericr e|evccc: cc:i nc vue|cn: Ierre:Ire:.
SFHENlSClFCFMES /|c: mccifcccc: ccmc c|eIc:: p|umc: ccrIc: y cen:c:, :emejcnIe: c e:ccmc::
mcrinc:.
FCDlClFEDlFCFMES Cc|c muy recucicc: gcrrc: en fcrmc ce unc:: Icr:c: ccmprimicc: |cIerc|menIe:
pie: |cLccc:: ccucIicc:.
FFCCELL/FllFCFMES Nc:Iri|c: exIernc: y IuLu|cre:: pcIc: pc|meccc:: Icr:c: cLi|e:: pcIc: ccrIc::
mcrinc:.
FELEC/NlFCFMES Fie: IcIipc|mc:: picc grcnce y fuerIe: Icmcnc grcnce: ccucIicc: y mcrinc:.
/NSEFlFCFMES Fie: pc|meccc:: picc ccrIc, cnchc y ccmprimicc ccr:c-venIrc|menIe: p|umcje
cen:c e impermecL|e: ccucIicc:.
FHCENlCCFIEFlFCFMES F|umcje rc:ccc: pcIc: y cue||c |crgc:: picc jcrcLccc ccn |cme|c: en |c:
Lcrce:: ccucIicc:.
ClCCNllFCFMES FcIc:, cue||c y picc |crgc:: c|gunc: ccn ccLezc: ce:nucc:: grcn Icmcnc:
:emi-ccucIicc: y Ierre:Ire:.
F/LCCNlFCFMES Fie: rcpIcre:: picc ccrIc y gcnchucc ccn f|c: ccrIcnIe:: cere ccrnc:c ce
cc|cre: Lri||cnIe:: cue||c ccrIc: Ierre:Ire:.
G/LLlFCFMES CcLezc peuenc: picc ccrIc y rcLu:Ic: c|giIc pc:Iericr e|evccc: pcIc:
cur:crc: ccrIc:: Ierre:Ire:.
GFUlFCFMES /|c: reccnceccc:: c|giIc pc:Iericr e|evccc: |c: cemc: cecc: |crgc:: picc
cp|cnccc |cIerc|menIe: Ierre:Ire:, :emi-ccucIicc: y ccucIicc:.
CH/F/DFllFCFMES /|gunc: ccn pcIc: |crgc: y ce|gccc:: picc: fnc: y IcmLin |crgc:: cc|c:
ccrIc:: hc|ux e|evccc: muchc: migrcIcric:: ccucIicc:, :emi-ccucIicc: y
Ierre:Ire:.
CCLUM8lFCFMES FcIc: ccrIc: y cLi|e:: picc ccrIc y IcmLin cLi|: cere ccrnc:c: ccLezc
peuenc: Ierre:Ire:.
FSlII/ClFCFMES Ficc fuerIe y gcnchucc: cue||c ccrIc: pie: cigccccIi|c: fuerIe:: |enguc ccrnc:c
y fexiL|e: c|gunc: ccn pie| ce:nucc c|receccr ce| cjc: Ierre:Ire:.
7
Aves
CUCULlFCFMES Cc|c |crgc y generc|menIe grccuccc: pie| ce:nucc ce cc|cre: Lri||cnIe:
c|receccr ce| cjc: picc fuerIe y curvccc: Ierre:Ire:.
SIFlGlFCFMES Cjc: grcnce: en pc:icicn frcnIc|: ci:cc fccic| ce p|umc: c|receccr ce |c ccrc:
pie: rcpIcre:: picc ccrIc y muy gcnchucc: nccIurnc:: Ierre:Ire:.
C/FFlMULGlFCFMES Cjc: grcnce: en pc:icicn |cIerc|: picc ccrIc, cLi| y muy cnchc: LcrLc: |crgc:
c |c: cc:Iccc: ce| picc: pcIc: muy cLi|e:: nccIurnc:: Ierre:Ire:.
/FCDlFCFMES FcIc: cLi|e:: c|c: |crgc: y punIicgucc:: unc: ccn picc: ccrIc: y cnchc:: cIrc:
ccn picc: IuLu|cre: |crgc: y fnc:: p|umcje irici:cenIe en |c mcycr|c: Ierre:Ire: y
crec:.
IFCGCNlFCFMES Cc|c |crgc, cuccrccc y grccuccc: cni||c ccu|cr ce cc|cr Lri||cnIe: picc fuerIe y
ccrIc: pie: heIerccccIi|c:: Ierre:Ire:.
CCF/CllFCFMES Fie: :incccIi|c:: picc: fuerIe: y prcminenIe:: pcIc: ccrIc: y c|gc cLi|e::
ccLezc grcnce: Ierre:Ire: y ccucIicc:.
FlClFCFMES Ficc prcminenIe: pie: cigccccIi|c:: cc|c |crgc: u:uc|menIe ccLezc grcnce:
Ierre:Ire:.
F/SSEFlFCFMES Fie: percherc:: ccnIc: e|cLcrccc: {generc|menIe): Ierre:Ire:.
Orden Tinamiformes, tinames o perdices
(1 familia, 17 especies) (foto 1)
Lc: Iincme: c percice: :cn |c: nicc: repre:enIcnIe: ce un grupc ce cve: primiIivc: ce ci:IriLucicn pcnIrcpicc|
ue :e ccrccIerizcn pcr :u inccpcciccc ce vc|cr. E:Ie grupc, ccnccicc ccmc FcIiIe:, cLcrcc ccemc: c
cve:Iruce:, eme:, cc:ucric: y ncnce:. /| iguc| ue |c: ncnce:, |c: Iincme: :cn encmicc: ce |c regicn
Ircpicc| ce /mricc.
/ ciferencic ce cIrc: rcIiIe:, |c: Iincme: en rec|iccc :| puecen vc|cr, perc niccmenIe en :iIuccicne: ce
emergencic. Fcr e||c, :u vue|c e: Icrpe y nc puecen :c:Iener|c pcr muchc Iiempc. Mcrfc|cgiccmenIe, |c
ccrccIer|:Iicc mc: impcrIcnIe ce e:Ie grupc ce cve: nc vc|cccrc: e: |c cu:encic ce |c ui||c c ccrinc en
e| e:Ierncn, ue e: |c e:IrucIurc ccnce :e in:erIcn |c: pcIenIe: m:cu|c: ce| vue|c en |c: cemc: cve:. Lc:
Iincme: :e ci:Iinguen pcr Iener c|c: ccrIc: y reccnceccc:, ue cpenc: |e: :cn Ii|e: pcrc mcnicLrcr en
vue|c. Su picc e: re|cIivcmenIe ccrIc, cLi| y cnchc, Icn cnchc ue |c: ccmi:urc: :e exIiencen hccic cIrc:,
cc:i hc:Ic |c c|Iurc ce |c: cjc:. Su: pcIc: en ccmLic :cn rcLu:Ic:, cpIc: pcrc |c |cccmccicn Ierre:Ire, y Iienen
e| hc|ux c c|giIc pc:Iericr e|evccc y ce recucicc Icmcnc. /cemc:, :u cc|c e: muy peuenc, cc:i cu:enIe,
ceLicc c :u |imiIccc ccpcciccc ce vue|c. E| cue||c e: ce|gccc y c|crgccc ccn p|umc: muy recucicc: y |c
ccLezc e: peuenc.
En generc|, |c: p|umcje: ce |c: Iincme: pre:enIcn Icnc: pcrcc:, mcrrcne: c cc:Icnc:, en muchc: cc:c: ccn
inIricccc: pcIrcne: ce e:Ir|c: y Lcrrc: en e| ccr:c y en |c pcrcicn venIrc| pc:Iericr, pcr ceLcjc ce |c cc|c. E:Ic:
pcIrcne: ce cc|crccicn |e: prcveen ce un exce|enIe ccmufcje. /unue :e ci:Iinguen cucIrc gnerc: ci:IinIc:
ce Iincme: y e| rcngc ce Icmcnc: vcr|c enIre 21 y 4 cm, Iccc: Iienen un c:pecIc f|:icc exIernc :imi|cr. Su
ccLezc e: peuenc, :u cue||c c|gc c|crgccc y ce|gccc y :u cuerpc rechcnchc, cc:i ccrenIe ce cc|c. Si Lien
:cn :uperfcic|menIe :emejcnIe: c |c: percice: ce| viejc muncc {fcmi|ic Fhc:icnicce) c c |c: ccrccvccc:
necIrcpicc|e: {fcmi|ic CccnIcphcricce), e:Ie grcn pcrecicc exIernc enIre Iccc: |c: Iincme: ci:Iingue c e:Ie
crcen ccmc un grupc hcmcgnec {8erIe||i et al. 2002).
Lc icenIifcccicn vi:uc| ce |c: Iincme: e: :umcmenIe ccmp|icccc, pcr unc pcrIe, pcr :u: p|umcje: muy
cr|pIicc: y re|cIivcmenIe pcrecicc: enIre |c: e:pecie:, y pcr cIrc, pcrue re:u|Ic cc:i impc:iL|e cL:ervcr|c:
ceIeniccmenIe pcr :u: hcLiIc: I|micc: y :u preferencic pcr hcLiIcI cen:c: y cerrccc:. Fcr e:Ic, |c principc|
mcnerc ce icenIifccr Iincme: e: pcr :u: ccnIc: ue, en |c mcycr|c, :cn c|crcmenIe ci:IinguiL|e: {Hcrcy
et al. 13). Su: vccc|izccicne:, ue ccn:i:Ien en :erie: u:uc|menIe |crgc: ce :i|Licc: prcfuncc:, c|gc
mcncIcnc: y me|cncc|icc:, :e e:cuchcn muy Iemprcnc en |c mcncnc, rcrc vez curcnIe e| c|c y ju:Ic cnIe:
del anochecer.
Un c:pecIc inIere:cnIe ce :u ecc|cg|c, ue IcmLin :e pre:enIc en :u: pcrienIe: cve:Iruce: y ncnce:, e:
ue |c: rc|e: reprccucIivc: :cn inverIicc:. Lc: mcchc: fcLriccn nicc: hcciencc |eve: cepre:icne: ce hcjcrc:cc
en e| :ue|c, ccnce |c: hemLrc: cepc:iIcn vcric: huevc: {hc:Ic unc cecenc, perc en generc| enIre cucIrc y
:ei:) ue :cn incuLccc: :c|cmenIe pcr |c: mcchc:. /cemc:, :cn pc|igcmicc:, e: cecir, ue IcnIc: mcchc:
8
Fauna de Vertebrados del Ecuador
ccmc hemLrc: ccpu|cn ccn vcric: incivicuc:. Lc: huevc: :cn nicc: enIre Iccc: |c: cve: pcr :u c:pecIc ce
pcrce|cnc Lri||cnIe y pu|icc y :u: cc|cre: ||cmcIivc: {ccf:, ce|e:Ie:, Iurue:c:, vic|eIc:, vinc:, |i|c: c rc:ccc:).
/:|, :i enccnIrcmc: en |c: :e|vc: cmczcnicc: huevc: ce cc|cr Iurue:c :cLremc: ue perIenecen c Tinamus
major, :i :cn vic|eIc: :ercn ce Crypturellus cinereus, :i :cn ccf: :ercn ce Crypturellus soui, :i :cn rc:ccc vinc
:ercn ce Crypturellus undulatus y :i :cn |i|c: :ercn ce Crypturellus variegatus.
Lc: Iincme: ce| gnerc Tinamus :cn |c: mc: grcnce:, :eguicc: pcr |c: Nothocercus. E| gnerc ccn mcycr
nmerc ce e:pecie: {Crypturellus) inc|uye c nueve e:pecie: ce Icmcnc mecicnc {enIre 21 y 2 cm ce
|cngiIuc). Fcr |Iimc, cuenIc e| gnerc Nothoprocta, :emejcnIe en Icmcnc c |c: Crypturellus, perc ci:IinIc
pcr :u p|umcje mc: e:Iriccc, |c pre:encic ce unc ||cmcIivc cejc" pc|icc :cLre |c: cjc: y |c: picc: mc: |crgc:
y curvccc: hccic cLcjc. Exi:Ien 17 e:pecie: ce Iincme: c percice: en e| pc|: ce un IcIc| ce 47 e:pecie:
ce ci:IriLucicn exc|u:ivcmenIe NecIrcpicc| {8erIe||i y Fcrzeccn:ki 2004). Lc mcycr civer:iccc ce Iincme: :e
encuenIrc en |c: Lc:ue: hmecc: Ircpicc|e: ce |c /mczcnic, ccnce :e encuenIrcn cchc e:pecie:. En |c:
Lc:ue: hmecc: Ircpicc|e: ce| Ircpicc cccicenIc| exi:Ien Ire: e:pecie:, perc cc: ce e||c: {Tinamus major
y Crypturellus soui) IcmLin hcLiIcn en |c: :e|vc: cmczcnicc:. CIrc: cucIrc e:pecie: hcLiIcn en Lc:ue:
piemcnIcnc:, :uLIrcpicc|e: y nuL|ccc:, enIre 500 y 2.200 meIrc: :cLre e| nive| ce| mcr: mienIrc: ue :c|cmenIe
unc e:pecie hcLiIc en |c: pcjcnc|e: ce pcrcmc {Nothoprocta curvirostris), unc mc: |c hcce en |c: Lc:ue:
cecicuc: y :emi-cecicuc: ce |c Cc:Ic {Crypturellus transfasciatus) y unc |Iimc e:Ic ccnfnccc c |c: e:cc:c:
Lc:ue: :emi-cecicuc: ce| exIremc :ur ce Zcmcrc Chinchipe, en |c regicn ce ZumLc y e| r|c Mcyc {Crypturellus
tataupa).
Orden Sphenisciformes, pinginos
(1 familia, 2 especies) (foto 2)
Lc: pinginc: :cn unc ce |c: grupc: ce cve: mc: e:pecic|izccc:, ccn ncIcL|e: mccifcccicne: ce
ccmpcrIcmienIc y mcrfc|cg|c ceLicc c :u: hcLiIc: e:IricIcmenIe mcrinc: y c :u inccpcciccc ce vc|cr. Iccc:
|c: pinginc: ce| muncc {c|receccr ce 17 e:pecie:) Iienen un c:pecIc exIernc :imi|cr: en Iierrc :cn erguicc:, ccn
:u: ccrIc: pcIc: pc|meccc: uLicccc: hccic cIrc: ce| cuerpc :cpcrIcncc e| cuerpc c|crgccc verIicc|menIe.
Su ccLezc e: grcnce, :u picc fuerIe y :u: c|c: muy ci:IinIc: c| re:Ic ce cve:, c| punIc ce pcrecer mc: c|eIc:
c|crgccc: ue c|c:. Su fcrmc ccn||evc ccn:icercL|e: mccifcccicne: en |c fcrmc ce :u: hue:c:, ue :cn mc:
cnchc:, :c|icc:, cp|cnccc: y ccn |c: c|giIc: fu:icnccc: pcrc prcveer mcycr :uperfcie c |c c|eIc. Lc: p|umc:
:cn en generc| muy cen:c: en Iccc e| cuerpc pcrc prcveer ci:|cmienIc cnIe |c: crucc: ccncicicne: c|imcIicc:
en |c: ue vive |c grcn mcycr|c ce pinginc:. /:imi:mc, |c: p|umc: ce |c: c|c: e:Icn c|IcmenIe mccifcccc::
:cn muy ccrIc:, Iienen c:pecIc ce e:ccmc: y :cn muy cen:c:.
E| p|umcje ce |c mcycr|c ce pinginc: ccmLinc ce mcnerc e|egcnIe e| L|cncc ce |c: pcrIe: venIrc|e: y e| negrc
c gri: ce |c: pcrIe: ccr:c|e:. / e:Ic: pcIrcne: ce p|umcje :e cnccen ||cmcIivc: p|umc: c|crgccc: c pencchc:,
ce cc|cre: cmcri||c:, cncrcnjccc: y rcjizc:, en unc: cc:c:, mienIrc: ue en cIrc: e| cc|cr cncrcnjccc ce| picc
ccnIrc:Ic ccn e| re:Ic ce| cuerpc. En e| cc:c ce |c: e:pecie: ce| gnerc Spheniscus, c| cuc| perIenecen |c:
pinginc: ue hcLiIcn en Ecucccr, e:Ic: cccrnc: :e |imiIcn c peuenc: pcrche: rc:ccc: en |c Lc:e ce| picc
y alrededor del ojo.
Su ce:p|czcmienIc en e| mcr e: muy cgi| IcnIc en |c :uperfcie ccmc en Lucec. Se puece cecir ue vue|cn
ceLcjc ce| cguc, yc ue :u prcpu|:icn ce Lucec e: ccnIrc|ccc ccn e| c|eIec ce :u: cp|cnccc: c|eIc: y e|
mcvimienIc ce Iimcn ce :u cc|c {Hcrri:cn 187). DeLcjc ce| mcr :cn rcpicc: cczcccre: ce pece:, mc|u:cc:
y cru:Iccec:. En ccnIrc:Ie, :u: mcvimienIc: en Iierrc :cn Icrpe: pcr |c pc:icicn Irc:erc ce :u: pcIc: y |c fcrmc
mi:mc ce :u cuerpc. DurcnIe e| periccc ce mucc ce |c: p|umc:, |c: pinginc: ceLen permcnecer en Iierrc
y nc puecen c|imenIcr:e. De hechc, |c: pinginc: :cn Luenc: cyuncccre: yc ue curcnIe |c incuLccicn ce
huevc: y e| cuicccc ce |c prc|e IcmLin permcnecen vcric: c|c: en cyunc.
Ccn ccnIccc: excepcicne:, e:Ic: inccnfunciL|e: cve: mcrinc: hcLiIcn :c|cmenIe en |c /nIcrIicc, :u:
crchipi|cgc: circunccnIe: y en |c: exIremc: :ur ce /mricc, fricc, /u:Irc|ic y Nuevc Ze|cncc. Dc: ce e:c:
excepcicne: :cn, preci:cmenIe, |c: e:pecie: ce pinginc: regi:Irccc: en e| pc|:. E| unc e: Spheniscus humboldti
ue ncrmc|menIe e:Ic re:Iringicc c |c: fr|c: cguc: cc:Ierc: ce Chi|e y Fer, perc ue en rcrc: ccc:icne:
hc vi:iIccc |c: p|cyc: ce| :ur ce| pc|:. E| cIrc, en ccmLic, e: e| pinginc encmicc ce |c: i:|c: Gc|cpcgc:
{Spheniscus mendiculus), unc ce |c: e:pecie: mc: peuenc: ce :u fcmi|ic y |c nicc ue :e reprccuce en |c
zcnc ecucIcric| ce| p|cneIc.
E| Finginc ce Gc|cpcgc: {S. mendiculus) hcLiIc en |c: zcnc: cccicenIc|e: ce| crchipi|cgc ccnce exi:Ie mcycr
infuencic ce ccrrienIe: mcrinc: fr|c:. /:|, un 57 ce :u pcL|ccicn :e ccncenIrc :c|c en |c cc:Ic cccicenIc|

Aves
ce |c i:|c l:cLe|c y en :u vecinc Ferncncinc. Exi:Ien grupc: peuenc: ue IcmLin :e reprccucen en e| i:|cIe
8crIc|cm y en |c: i:|c: F|crecnc y ScnIicgc. Lc pcL|ccicn IcIc| ce e:Ic e:pecie :iempre hc :icc recucicc. Se
hc e:Iimccc ue en e| 2004 exi:I|cn cprcximcccmenIe 1.500 incivicuc:. E:Ie peuenc Icmcnc pcL|ccicnc|
hcce ue |c e:pecie :ec pcrIicu|crmenIe vu|nercL|e c| fencmenc c|imcIicc ce E| Ninc, ue e|evc ce fcrmc
ccn:icercL|e |c IempercIurc ce| mcr y c|Ierc |c c|Ic prccucIiviccc ce |c: ccrrienIe: fr|c: c |c: cuc|e: e:Ic
ccnfnccc e:Ic e:pecie. Se hcn cccumenIccc ci:minucicne: crc:Iicc: ce |c pcL|ccicn ce S. mendiculus
|uegc ce |c: cc: epi:ccic: mc: cr|Iicc: ce| Fencmenc ce E| Ninc ue :e hcn experimenIccc en |c: |Iimc:
cnc:. Luegc ce| periccc E| Ninc ce 182-183 |c pcL|ccicn ceccyc en un 777, mienIrc: ue |uegc ce E| Ninc
17-18 |c ci:minucicn fue ce| 57 {Vcrgc: et al. 200).
E:Ie peuenc pinginc :e reprccuce en ccviccce: pccc prcfuncc: prcximc: c| mcr, ccnce |c hemLrc
cepc:iIc cc: huevc: {cunue pcr |c generc| :c|c unc cr|c :cLrevive en cccc nicc). / ciferencic ce cIrc:
e:pecie: ce pinginc:, e| ce Gc|cpcgc: nc Iiene un periccc fjc ce reprccuccicn. De e:Ic mcnerc, puece
Iener mc: ce unc nicccc pcr cnc y puecen enccnIrcr:e ciferencic: en |c pccc reprccucIivc enIre ci:IinIc:
ccng|cmerccc: ce e:Ic e:pecie: pcr ejemp|c, mienIrc: ue en |c: cc:Ic: ce Ferncncinc |c: pinginc: e:Icn
incuLcncc yc :u: huevc:, en |c: cc:Ic: ce l:cLe|c Icccv|c nc inicic |c ccIiviccc reprccucIivc.
/pcrIe ce |c :u:cepIiLi|iccc c fencmenc: ncIurc|e: ccmc e| Fencmenc ce E| Ninc, vcric: fccIcre: e:Icn
cmenczcncc c| Finginc ce Gc|cpcgc:. E:pecie: inIrccucicc: c |c: i:|c:, ccmc perrc:, gcIc: c rcIc: cepreccn
cirecIcmenIe c nicc: y ccu|Ic: ce e:Ic e:pecie: mienIrc: ue enfermeccce: excIicc: ccmc |c Mc|cric /vicr
c e| Viru: ce| Ni|c CccicenIc| puecen ciezmcr grcvemenIe |c: peuenc: pcL|ccicne: ce e:Ic e:pecie, ue
ccemc: pc:ee unc civer:iccc genIicc recucicc, |c cuc| |imiIc :u ccpcciccc ce Ic|ercr e| emLcIe ce e:Ie
Iipc ce enfermeccce: {Mi||: y Vcrgc: 17).
Orden Podicipediformes, chupiles o zambullidores
(1 familia, 4 especies) (foto 3)
E:Ie crcen ce ci:IriLucicn cc:mcpc|iIc inc|uye c 22 e:pecie: exc|u:ivcmenIe ccucIicc: ue :e ccrccIerizcn
pcr pre:enIcr unc :erie ce cccpIccicne: mcrfc|cgicc: y eIc|cgicc: pcrc :u vicc ccnfnccc c cuerpc: ce cguc.
U:uc|menIe :cn ccnfuncicc: ccn |c: pcIc:, ue :cn |c: cve: ccucIicc: mc: fcmi|icre:, perc |c: ciferencic: :cn
ncIcL|e:.
E| picc e: en generc| punIicgucc y c|gc cp|cnccc |cIerc|menIe, :u cc|c e: rucimenIcric -cpenc: evicenIe-,
:u p|umcje e: muy cen:c {:cn |c: cve: ccn mcycr nmerc ce p|umc: ccrpcrc|e:: hc:Ic 20.000 p|umc: en un
incivicuc), :u: Icr:c: :cn ccmprimicc: |cIerc|menIe y |c: c|giIc: pre:enIcn gcrrc: en fcrmc ce unc. /cemc:,
:u: pie: :cn |cLccc:: e: cecir, pre:enIcn prc|cngccicne: memLrcnc:c: |cIerc|e: Ii|e: pcrc e| nccc y e| Lucec.
E:Ic: prc|cngccicne: puecen exIencer:e, prcveyencc :uperfcie :ufcienIe pcrc ccIucr ccmc remc: pcrc
ncccr. /| p|egcr:e, en ccmLic, |imiIcn |c re:i:Iencic c| cguc curcnIe e| Lucec ue Iencr|cn :i |c: mcnIuviercn
exIencicc:. /| Lucecr, |c: pcIc: :irven ccmc Iimcne:.
E: ncIcL|e :u ccpcciccc ce ccnIrc|cr |c ||nec ce fcIccicn y ce zcmLu||ir:e pcr cercc ce un minuIc. /:|, e:
pc:iL|e cL:ervcr|c: ncccncc ccn cc:i Iccc e| cuerpc :umergicc, c:cmcncc cpenc: e| cue||c y ccLezc c
fcIcr ccn cc:i Iccc e| cuerpc :cLre |c :uperfcie ce| cguc. /| :umergir:e per:iguen ccIivcmenIe c pece:,
cru:Iccec: y cIrc: inverIeLrccc: ccucIicc: mecicnIe cgi|e: y rcpicc: mcvimienIc: cuyc fuerzc ce prcpu|:icn
prcviene ce| mcvimienIc c|Iernccc ce :u: pcIc:. /cemc:, cnIe :iIuccicne: ce rie:gc, generc|menIe preferen
zcmLu||ir:e en |ugcr ce vc|cr. En Iierrc :u: mcvimienIc: :cn Icrpe: pcrue :u: pcIc: :e |ccc|izcn Lc:IcnIe cIrc:
ce |c ||nec mecic ce| cuerpc, y pcrue |c fcrmc ce :u: pcIc: nc |e: permiIe ccmincr ccn fuerzc. Fcr e||c, |c:
chupi|e: pc:cn |c mcycr pcrIe ce :u Iiempc en e| cguc, mecic ce| cuc| :c|c :c|en pcrc cniccr.

Su: nicc: :cn peuenc: p|cIcfcrmc: fcIcnIe: ce fLrc: vegeIc|e: ccucIicc: ue e:Icn :ujeIc: c |c vegeIccicn
ce riLerc mecicnIe cIrc: fLrc: ue |e: prcveen ce fcIcLi|iccc :egn e| nive| ce| cguc. En e:Ic: nicc: fcIcnIe:
|c: hemLrc: cepc:iIcn enIre cc: y cucIrc huevc: ue :cn cuicccc: e incuLccc: pcr cmLc: prcgeniIcre:. Lc:
pc||ue|c: nccen cuLierIc: yc ccn cen:c p|umcn, :cn preccce: y nic|fugc:. / |c: pccc: c|c: ce :u ec|c:icn,
puecen ncccr junIc c :u: pccre: uiene: ccemc: |c: pcrIcn :cLre :u: e:pc|cc: mienIrc: ncccn e inc|u:c
mienIrc: Lucecn. Segn cL:ervccicne: rec|izccc: pcr Ferncncc CrIiz-Cre:pc :cLre e| ZcmLu||iccr F|cIeccc
{Podiceps occipitalis), |c: ccu|Ic: ccmufcn |c: huevc: ccn vegeIccicn cucncc |c: cLcnccncn pcrc Lu:ccr
alimento.
En Ecucccr re:icen cpenc: Ire: e:pecie:. Dc: ce e||c: {Tachybaptus dominicus y Podilymbus podiceps)
hcLiIcn principc|menIe en humecc|e: ncIurc|e: y crIifcic|e: ce |c Cc:Ic, mienIrc: ue |c Iercerc {P. occipitalis)
e:Ic ccnfnccc c |cgunc: c|Iccncinc:, en e:pecic| ce pcrcmc:. /| iguc| ue cIrc: e:pecie: ce e:Ie crcen,
70
Fauna de Vertebrados del Ecuador
|c: e:pecie: ecucIcricnc: pre:enIcn ciferenIe: p|umcje: en pccc reprccucIivc y nc reprccucIivc. E:Ic:
ciferencic: :cn pccc evicenIe: en T. dominicus y P. occipitalis, perc en P. podiceps :cn mc: ncIcL|e:. En
c|gunc: humecc|e: ce |c Cc:Ic e: pc:iL|e cL:ervcr ccngregccicne: ce vcric: cecenc:, inc|u:c cenIenc:,
ce| ZcmLu||iccr Mencr {T. dominicus) junIc ccn vcric: P. podiceps. Unc cucrIc e:pecie {Podiceps major) e:
migrcIcric muy cc:uc|.
E| ZcmLu||iccr F|cIeccc {P. occipitalis), hcLiIcnIe ce humecc|e: cncinc:, hc :ufricc unc grcve ci:minucicn
ce :u: pcL|ccicne: ceLicc c |c prcgre:ivc prcicc ce hcLiIcI pcr ce:ecccicn y ccnIcminccicn ce muchc:
humecc|e: inIercncinc: y, pc:iL|emenIe, IcmLin pcr cccer|c {Muncz 2001). Hc:Ic |c: primerc: cnc: ce |c
ccccc ce 180 Icccv|c :e reprccuc|c en |c |cgunc ce Ycgucrccchc, en lmLcLurc, ccnce cnc: cnIe: fue
numerc:c: IcmLin exi:Ien e:pecimene: cc|ecIccc: en e| |cgc Scn FcL|c hccic 140. /hcrc e:Ic prccIiccmenIe
cu:enIe ce e:Ic: |cgunc: y ce cIrc: humecc|e: inIercncinc: -en cue||c: ccnce Icccv|c :cLrevive, :u:
pcL|ccicne: :cn muy recucicc:-. Hc:Ic hcce pccc: cnc:, :u pcL|ccicn mc: numerc:c :e enccnIrcLc en
|c |cgunc ce Miccccchc, c| pie ce| vc|ccn /nIi:cnc, en |c Fe:ervc Ecc|cgicc ce| mi:mc ncmLre. En 14 :e
e:Iimc ue exi:I|cn enIre 400 y 500 incivicuc:. Sin emLcrgc, e:Ie nmerc hc ci:minuicc ccn:icercL|emenIe
ceLicc c |c ccn:Iruccicn ce unc repre:c pcrc incremenIcr e| nive| ce| cguc ccn fne: ce ccn:umc en CuiIc.
En e| cnc 2001, curcnIe |c imp|emenIccicn ce e:Ic repre:c, :e e:Iimc unc pcL|ccicn ce 105 incivicuc:, y nc
:e ccncce ccn preci:icn e| e:Iccc ce e:Ic pcL|ccicn en cnc: pc:Iericre: c| cumenIc ce| vc|umen ce cguc
en |c |cgunc, perc e: pc:iL|e ue :ec mencr cn. En /mricc :e hcn exIinIc yc cc: e:pecie: ce zcmLu||iccre:
{Podiceps andinus en e| c|Iip|cnc ce Cc|cmLic y Podilymbus gigas en GucIemc|c).
Orden Procellariiformes, petreles, paos y albatros
(3 familias, 28 especies) (foto 4)
E:Ie crcen inc|uye cucIrc fcmi|ic: ce cve: exc|u:ivcmenIe mcrinc:, ce |c: cuc|e: unc nc :e encuenIrc en
e| pc|: :inc niccmenIe en |c: mcre: ce| :ur ce| p|cneIc {hc:Ic |c: cc:Ic: ce Fer, pcr ejemp|c). DeLicc c
:u: hcLiIc: mcrinc:, |c: e:pecie: ce Frcce||criifcrme: pre:enIcn inIere:cnIe: mccifcccicne: mcrfc|cgicc: y
f:ic|cgicc: ue |e: permiIen c|imenIcr:e :c|cmenIe ce pece: e inverIeLrccc: mcrinc:, c:| ccmc rec|izcr |c
mcycr|c ce :u: ccIiviccce: en e| mcr.
Lc: nc:Iri|c: :cn exIernc: y IuLu|cre: y :e u:cn pcrc excreIcr |c: exce:c: ce :c| prcvccccc: pcr |c cieIc mcrinc.
E:Ic ccrccIer|:Iicc |e: prcvee ce prcIeccicn ccnIrc |c cLrc:icn ce| cguc :c|inc ce| mcr y ccemc:, c| pcrecer,
cyucc c cgucizcr e| ce:crrc||ccc :enIicc ce| c|fcIc ce e:Ic: e:pecie: pcrc |ccc|izcr :u: pre:c: y :u: :iIic: ce
cnicccicn {ce| Hcyc et al. 12). En generc|, |c: picc: ce |c: Frcce||criifcrme: :cn rcLu:Ic: y |c: pcIc:, ue :cn
pc|meccc:, :e pre:enIcn mc: Lien cLi|e:. Exi:Ien ccn:icercL|e: ciferencic: ce Icmcnc enIre e:Ic: e:pecie::
ce:ce |c: encrme: c|LcIrc: {fcmi|ic Dicmeceicce) ue pc:een envergccurc: ce hc:Ic mc: ce 2 meIrc: {hc:Ic
3,5 m en e| /|LcIrc: VcgcLuncc, Diomedea exulans, e:pecie ue hcLiIc en |c: mcre: ce| :ur ce| p|cneIc),
hc:Ic |c: peuenc: pc|nc: c peIre|e: ce IcrmenIc {fcmi|ic HycrcLcIicce), ue cpenc: :upercn |c: 20 cm ce
|cngiIuc. Iccc: e:Ic: e:pecie: :cn exce|enIe: vc|cccrc: ue permcnecen |c mcycr pcrIe ce :u: vicc: en e|
mcr. UniccmenIe :e ccerccn c Iierrc frme pcrc cniccr, y |c hccen u:uc|menIe en cc|cnic: en i:|c: ccecnicc:
remcIc:.
Lc mcycr|c ce e:pecie: ce e:Ie crcen hcLiIc en |c: regicne: cnIcrIicc c crIicc ce |c: cccnc: Fcc|fcc y
/I|cnIicc, perc exi:Ien c|gunc: excepcicne: ue :e encuenIrcn en mcre: Ircpicc|e:, :iencc ncIcL|e e| cc:c
ce vcric: e:pecie: ce |c: gnerc: Pterodroma {fcmi|ic Frcce||criicce) y Oceanodroma {HycrcLcIicce).
/:imi:mc, |c civer:iccc ce e:pecie: e: mcycr en |c: c|receccre: ce |c /nIcrIicc. CcLe cncIcr, :in emLcrgc,
ue |c: Frcce||criifcrme:, c| :er exce|enIe: vc|cccre:, puecen ce:p|czcr:e ci:Icncic encrme: enIre mcre: fr|c:,
Iemperccc: y Ircpicc|e:, pcr |c ue :u: ci:IriLucicne: nc :cn muy re:Iringicc: gecgrcfccmenIe.
En Ecucccr exi:Ien 2 e:pecie: ce e:Ie crcen: 4 ccrre:pcncen c |c fcmi|ic Dicmeceicce {c|LcIrc:), 13 c
Frcce||criicce {fu|mcre:, peIre|e: y pcrce|c:) y 12 c HycrcLcIicce {pc|nc: c peIre|e: ce IcrmenIc). De :Ic:,
cchc e:pecie: :e hcn repcrIccc :c|cmenIe en cguc: circunccnIe: c| crchipi|cgc ce Gc|cpcgc:. En
|c pcrcicn ccnIinenIc| ce| pc|: :c|cmenIe :e reprccuce unc e:pecie ce| crcen, e| /|LcIrc: ce Gc|cpcgc:
c /|LcIrc: Cnceccc {Phoebastria irrorata), ue cnicc en peuenc: cc|cnic: en |c i:|c ce |c F|cIc, en |c:
cc:Ic: ce McncL|. Nc :e hcn repcrIccc nicc: ce ningunc cIrc e:pecie. En Gc|cpcgc:, en ccmLic, :e hc
repcrIccc |c cnicccicn ce c| menc: :ei: e:pecie:, ce |c: cuc|e: Ire: :cn encmicc: c cc:i encmicc: y |c:
cIrc: Ire: pre:enIcn :uLe:pecie: encmicc:. Lc: re:IcnIe: e:pecie: vi:iIcn e| mcr ecucIcricnc curcnIe :u:
ce:p|czcmienIc: en c|Ic mcr: e: cecir, :c|cmenIe ccmc vcgcLuncc:.
Lc fcmi|ic Dicmeceicce inc|uye c |c: e:pecie: mc: grcnce: ce e:Ie crcen y, ce hechc, c c|gunc: ce |c: cve:
mcrinc: mc: grcnce: ce| muncc. E:Ic: exce|enIe: vc|cccrc: Iienen c|c: |crgc:, e:Irechc: y punIicgucc: ue
71
Aves
|e: permiIen mcnIener vue|c: muy prc|cngccc: ccn |imiIccc gc:Ic energIicc c| emp|ecr |c: ccrrienIe: ce
vienIc exi:IenIe: :cLre |c :uperfcie mcrinc. Se c|imenIcn principc|menIe ce pece: y cc|cmcre:, y en ccc:icne:
|c hccen per:iguiencc c emLcrcccicne: pe:uerc:. Lc reprccuccicn ce |c: c|LcIrc: Icmc c|gunc: cnc: yc
ue nc c|ccnzcn |c mccurez :exuc| :inc ce:pu: ce c| menc: cucIrc cnc:. Luegc ce e||c, cniccn unc vez
c| cnc {en ccc:icne: inc|u:c unc vez cccc cc: cnc:) y Iienen :c|cmenIe unc cr|c ue reuiere ce| cuicccc
pcrenIc| ce cmLc: prcgeniIcre: pcr c| menc: cc: c Ire: me:e:. /cemc:, :cn e:pecie: muy |cngevc:. Exi:Ie un
rccrc ce un incivicuc ce P. irrorata ce 38 cnc: ce eccc {Dcug|c: y Ferncncez 17) y repcrIe: ce hc:Ic 4
cnc: en e:pecie: ue nc hcLiIcn en e| pc|:.
E| /|LcIrc: ce Gc|cpcgc: {P. irrorata) prccIiccmenIe cnicc :c|c en |c i:|c E:pcnc|c: cpenc: 20-30 incivicuc:
c menc: :e reprccucen IcmLin en |c i:|c ce |c F|cIc. Su ci:IriLucicn e:Ic, enIcnce:, ccnfnccc c |c: cguc:
fr|c: ce |c ccrrienIe ce HumLc|cI {/ncer:cn et al. 2003). Lc cc|cnic ce cnicccicn ce E:pcnc|c Iiene c|receccr
ce 15.000 pcrejc: {/ncer:cn et al. 2002). E:Ie c|LcIrc:, c| iguc| ue cIrc: e:pecie: ce :u fcmi|ic, Iiene un
cIrccIivc ccmpcrIcmienIc ce ccrIejc, ue inc|uye vcric: ccnzc:, ccLecec:, :cp|icc: y IrcueIec: ccn e| picc,
ce:p|iegue: ce c|c: y gc|pe: ce e:pccc" IcmLin ccn e| picc, y |c hccen ce mcnerc c|Iernccc enIre e|
mcchc y |c hemLrc. E| cuicccc ce |c prc|e e:Ic c ccrgc ce cmLc: prcgeniIcre:, uiene: :e Iurncn |c: Icrec:
en e| nicc pcr periccc: prc|cngccc: ce Iiempc en |c: cuc|e: |c pcrejc :e ccenIrc c| mcr c Lu:ccr c|imenIc.
En cccc encuenIrc, cucncc unc ce |c: cc: regre:c ce| mcr, :e repiIe e| riIuc| ce ccnIccIc frenIe c| nicc. En
|c pccc nc reprccucIivc e:Ic e:pecie :e mueve encrme: ci:Icncic: en e| mcr, vi:iIcncc cguc: ccnIinenIc|e:
ce| Ecucccr, Fer e inc|u:c Cc|cmLic {/ncer:cn et al. 2003).
Lc fcmi|ic Frcce||criicce, |c mc: civer:c ce e:Ie crcen ccn c|receccr ce 70 e:pecie:, Iienen :u: Ierni||c: IuLu|cre:
ccnecIccc: en un :c|c IuLc :cLre e| picc. Scn c|gc :emejcnIe: c :u: pcrienIe: |c: c|LcIrc:, perc ce mencr
Icmcnc. IcmLin Iienen c|c: ce|gccc: y punIicgucc: perc nuncc c|ccnzcn |c: exIen:c: envergccurc: ce |c:
c|LcIrc:. Su: pcIc:, muy Ii|e: pcrc e| nccc, :cn cLi|e: y cpenc: :i |e: permiIen ce:p|czcr:e en Iierrc frme.
Lc: pcIrcne: ce p|umcje ce e:Ic: e:pecie: :cn ccmp|ejc:, generc|menIe en Icnc: :cmLr|c: -gri:e:, negrc:,
pcrcc:-, pcr |c ue |c icenIifcccicn vi:uc| e: :umcmenIe cif|ci|. Iienen hcLiIc: ce ccrIejc y c|imenIccicn
nccIurnc: {cunue nc exc|u:ivcmenIe), y :Ic: ccurren en c|Ic mcr. Fcr e||c, |c ecc|cg|c ce muchc: e:pecie:
e: muy pccc ccnccicc. Se :cLe ue :e c|imenIcn ce pece:, cc|cmcre: y zccp|cncIcn, cunue IcmLin hcy
e:pecie: cpcrIuni:Ic: y ccrrcnerc: cepreccccrc:, ccmc |c: FeIre|e: GigcnIe: {Macronectes giganteus) ue
hcLiIcn en |c: mcre: ce| :ur ce| p|cneIc.
En Gc|cpcgc: exi:Ien cc: e:pecie: encmicc: ce Frcce||criicce: e| FeIre| FcIc Fegccc {Pterodroma
phaeopygia) y |c Fcrce|c ce Gc|cpcgc: {Fu||nu: :ucc|c||:) {8cnk: et al. 2002, /u:Iin et al. 2004). De e||c:, e|
FcIc Fegccc e:Ic enfrenIcncc unc :eric :iIuccicn ce ccn:ervccicn ceLicc, principc|menIe, c |c ceprecccicn
ce :u: nicc: pcr pcrIe ce mcm|ferc: inIrccucicc: c |c: i:|c: {rcIc:, gcIc:, perrc: y cercc:). E:Ic e:pecie, c| iguc|
ue muchc: cIrc: peIre|e:, cnicc en ccviccce: exccvccc: en e| :ue|c. En e| cc:c pcrIicu|cr ce P. phaeopygia,
|c hcce en e| :ue|c ce |c: Lc:ue: y zcnc: hmecc: ce |c pcrIe c|Ic ce |c: i:|c: mcycre: ce Gc|cpcgc: {ScnIc
Cruz, ScnIicgc, F|crecnc e l:cLe|c).
Fcr |Iimc, |c fcmi|ic HycrcLcIicce pre:enIc c |c: e:pecie: mc: peuenc: ce :u crcen. Nc Iienen c|c: |crgc:
ni :cn rcLu:Ic: ccmc |c mcycr|c ce e:pecie: ce |c: fcmi|ic: prececenIe:: :u: c|c: :cn mc: Lien cnchc: y
cprcpiccc: pcrc un vue|c ce prcpu|:icn en |ugcr ce u:c ce ccrrienIe: ce vienIc. IcmLin Iienen :u: Ierni||c:
unicc: en un nicc IuLc :cLre e| picc, y :u: pcIc: IcmLin :u: :umcmenIe cLi|e:, Icn cLi|e: ue :u:
mcvimienIc: en Iierrc |c: hccen cpcycncc:e :cLre |c: IiLic:. Su: mcvimienIc: en vue|c :cn grcci|e: y |ivicnc:,
c ciferencic ce peIre|e: y c|LcIrc: cuyc: ce:p|czcmienIc: :cn mc: cncu|cnIe: y fuerIe:. Fc:een p|umcje:
IcmLin :cmLr|c:, perc |c mcycr|c ce e:pecie: pre:enIcn Lcncc: L|cncc: en |c rcLcci||c c en |c :uperfcie
ccr:c| ce |c: c|c:. Lc: HycrcLcIicce cniccn en cc|cnic: numerc:c:. Se e:Iimc, pcr ejemp|c, ue |c cc|cnic ce|
Fc|nc Dcnzcr|n {Oceanodroma tethys) en |c i:|c Gencve:c, Gc|cpcgc:, Iiene unc: 200 mi| pcrejc:.
Fcrc |c: hcLiIcnIe: ce| Ecucccr ccnIinenIc| |c: e:pecie: ce Frcce||criifcrme: :cn muy pccc fcmi|icre:, cc:i
ce:ccnccicc:, yc ue :cn e:pecie: ue pc:cn |c mcycr pcrIe ce| Iiempc en c|Ic mcr y muy rcrc vez {pcr
ejemp|c cucncc |c IempercIurc ce| cguc :e incremenIc pcr e| Fencmenc ce E| Ninc) vi:iIcn |c: cc:Ic:. E|
ccnccimienIc ue Ienemc: :cLre |c ecc|cg|c, ci:IriLucicn y ccn:ervccicn ce e:Ic: e:pecie: e:, pcr IcnIc,
cefcienIe. lgncrcmc:, pcr ejemp|c, e| impccIc ue puecc Iener |c pe:uer|c incu:Iric| ue emp|ec grcnce:
Irc:mc||c: y ||nec: ce crrc:Ire :cLre |c: pcL|ccicne: ce e:Ic: e:pecie:, c:| ccmc :u impcrIcncic en |c cincmicc
ce |c: ecc:i:Iemc: mcrinc: pe|cgicc:.
72
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Orden Pelecaniformes, pelcanos, piqueros, fragatas, rabijuncos, cormoranes y pato aguja
(6 familias, 15 especies) (foto 5)
E| crcen Fe|eccnifcrme: inc|uye c pccc: e:pecie: ce cve:, mcrinc: en :u mcycr|c, ccn c|gunc: hcLiIcnIe:
ce cguc cu|ce. Iccc: |c: e:pecie: ce e:Ie crcen :cn grcnce: y exce|enIe: vc|cccrc:: ce:ce |c: 300 cm
cprcximccc: ce envergccurc ce c|gunc: pe||ccnc: hc:Ic |c: 80 cm ce envergccurc ce |c: ccrmcrcne: mc:
peuenc:. En Ecucccr exi:Ien 15 e:pecie: ce |c: fcmi|ic: ce| crcen: 2 e:pecie: ce FhceIhcnIicce {rcLijuncc:),
2 e:pecie: ce FregcIicce {frcgcIc:), 5 e:pecie: ce Su|icce {piuerc:), 3 ce Fhc|ccrcccrccicce {ccrmcrcne:),
2 ce Fe|eccnicce {pe||ccnc:) y 1 ce /nhingicce {pcIc cgujc).
Si Lien Iccc: |c: e:pecie: ce| crcen Iienen pie: IcIipc|mc:, pcIc: re|cIivcmenIe ccrIc: y picc: u:uc|menIe
grcnce: y fuerIe:, pc:een pccc: ccrccIer|:Iicc: exIernc: ccmune:. Hcy e:pecie: preccmincnIemenIe L|cncc:,
ccn picc: c pcIc: ce cc|cre: ||cmcIivc: {FhceIhcnIicce y Su|icce), cIrc: ccn p|umcje: negrc: c pcrcc: c:curc:
y c|gunc: cccrnc: en c c|receccr ce| picc {FregcIicce, Fe|eccnicce y Fhc|ccrcccrccicce). /|gunc: e:pecie:
Iienen encrme: picc: ccn un :ccc gu|cr pcrc cIrcpcr pre:c: Lcjc |c :uperfcie ce| cguc {Fe|eccnicce), mienIrc:
ue cIrc: :e ci:Iinguen pcr :u: |crgc: y cfnccc: picc: Ii|e: pcrc ccpIurcr pece: ceLcjc ce| cguc {/nhingicce y
Su|icce). Ccn re:pecIc c :u ecc|cg|c, Iccc: :e c|imenIcn ce pece: e inverIeLrccc: ccucIicc:, pre:enIcn e:cc:c
cimcrf:mc :exuc| {excepIc |c: frcgcIc:) y :cn cmLc: :exc: |c: enccrgccc: ce| cuicccc pcrenIc|. Lc cnicccicn
Lien puece :er en cc|cnic: uni-e:pec|fcc:, cc|cnic: mixIc: c en :c|iIcric. / ciferencic ce| crcen Frcce||criifcrme:,
|c: Fe|eccnifcrme: mcrinc: Iiencen c c|imenIcr:e mc: en cguc: prcximc: c ccnIinenIe: c i:|c:: e: cecir, :cn
menc: pe|cgicc:. Nc cL:IcnIe, c|gunc: e:pecie: ce FregcIicce, Su|icce c FhceIhcnIicce permcnecen periccc:
ce vcric: c|c: en c|Ic mcr. E: inIere:cnIe ue, pe:e c :er cve: mcrinc: c ccucIicc:, nc Iccc: |c: Fe|eccnifcrme:
Iienen p|umcje: impermecL|e:. /:|, |c: ccrmcrcne: y pcIc cgujc: nece:iIcn pc:cr muchc: hcrc: :eccncc :u:
p|umc: c| :c|, mienIrc: ue |c: frcgcIc: puecen perecer :i ||egcn c ccer:e en e| cguc.
Lc: ccmpcrIcmienIc: c|imenIicic: ce |c: Fe|eccnifcrme: pre:enIcn inIere:cnIe: ciferencic: enIre cccc
fcmi|ic. Lc: ccrmcrcne: y pcIc cgujc:, pcr ejemp|c, :cn exce|enIe: Lucecccre: y per:iguen ccIivcmenIe c
:u: pre:c: Lcjc e| cguc. Lc: rcLijuncc:, pe||ccnc: y en e:pecic| piuerc: rec|izcn e:pecIccu|cre: zcmLu||icc:
pcrc cIrcpcr pece: Lcjc e| cguc. Y |c: frcgcIc: :e hcn e:pecic|izccc en rcLcr pre:c: c cIrc: cve: mcrinc:
{enIre cIrc: Icnicc: ue veremc: mc: cce|cnIe).
E| c:pecIc ce |c: Fe|eccnifcrme: ccrre:pcncienIe: c unc mi:mc fcmi|ic e: Lc:IcnIe :imi|cr: c:|, Iccc: |c:
rcLijuncc:, frcgcIc:, piuerc: c pe||ccnc: :cn :imi|cre: enIre :|, en muchc: cc:c: inc|u:c en |c cc|crccicn ce
:u: p|umcje:. Un ejemp|c :cn |c: Ire: e:pecie: ce rcLijuncc: {FhceIhcnIicce) ce| muncc. Iccc: e||c: pre:enIcn
un p|umcje L|cncc muy ccn:picuc y picc: ce cc|cre: inIen:c:. En e| cc:c ce Phaethon aethereus, e:pecie ue
hcLiIc y :e reprccuce en e| pc|:, :u picc e: rcjc ccrc| {cmcri||c en |c: juveni|e:) y Iiene |c: p|umc: cenIrc|e: ce
|c cc|c muy |crgc:. Se |c puece ver en Gc|cpcgc: y en |c i:|c ce |c F|cIc.
Lc: pe||ccnc: :cn cve: ce grcn Icmcnc ue Iienen encrme: picc:, cue||c: c|crgccc: ue u:uc|menIe |c:
ccL|cn ccmc unc S, :u: p|umcje: :cn pcrcc:, gri:e: c L|cncc: y Iienen c|c: muy c|crgccc: y cnchc:, ue |e:
permiIen :c:Iener prc|cngccc: y cgi|e:, cunue pcu:ccc:, vue|c: c grcn c|Iurc c c pcu|:imc: cenI|meIrc:
ce |c :uperfcie ce| cguc. Lc: cc: e:pecie: ue Ienemc: en e| pc|: :cn Lc:IcnIe :imi|cre: enIre :|: ce hechc,
hcy uiene: |c: ccn:icercn ccmc unc :c|c e:pecie, cunue e| Fe||ccnc Ferucnc {Pelecanus thagus) :ec mc:
grcnce {20 cm mc:). Lc cIrc e:pecie, e| Fe||ccnc Fcrcc {P. occidentalis) e: muchc mc: frecuenIe en nue:Irc:
cc:Ic: -e: uizc: e| cve mcrinc mc: ccmn en |c: p|cyc: ecucIcricnc:-.
Lc fcmi|ic Fhc|ccrcccrccicce, ue e: |c mc: civer:c ce| crcen ccn cercc ce 40 e:pecie:, e:Ic repre:enIccc
en e| pc|: pcr Ire: e:pecie:: unc re:icenIe y ccmn {Ccrmcrcn NecIrcpicc| c FcIc Cuervc, Phalacrocorax
brasilianus), unc vi:iIcnIe ccc:icnc| {Gucncy, P. bouganvillii) y unc rcrc y encmicc: ce Gc|cpcgc: {Ccrmcrcn
Nc Vc|cccr, P. harrisi). E| Ccrmcrcn Nc Vc|cccr ce Gc|cpcgc: e: inccnfunciL|e y uizc: unc ce |c: e:pecie:
mc: e:pecIccu|cre: ce Iccc e| crcen. Fcr hcLiIcr en un crchipi|cgc ccn cLunccnIe: recur:c: c|imenIicic: y
criginc|menIe :in cepreccccre:, percic |c ccpcciccc ce vc|cr: :u: c|c: :e recujercn hc:Ic ccnverIir:e en cc:
c|iIc: ve:Iigic|e:. Su ce:p|czcmienIc Lcjc e| cguc e: muy cgi| perc nc :e c|ejcn cemc:iccc ce |c: prccucIivc:
cc:Ic: ce| ce:Ie ce l:cLe|c y c|receccre: ce Ferncncinc. En e:Ic regicn :e ccncenIrcn c|receccr ce 1.000
incivicuc: ce e:Ic e:pecie: :u pcL|ccicn IcIc| en e| muncc. /cIuc|menIe, |c inIrccuccicn ce cepreccccre:
excIicc: en Gc|cpcgc: {perrc:, gcIc:, rcIc:) repre:enIc unc :eric cmenczc pcrc e:Ic in:c|iIc e:pecie ue, pcr
nc pccer vc|cr, e: e:pecic|menIe :u:cepIiL|e {Vc||e 15). E| Gucncy, pcr :u pcrIe, e: unc ce |c: principc|e:
prccucIcre: ce gucnc, un exce|enIe cLcnc cgr|cc|c, ue fue e| :u:IenIc ce |c eccncm|c perucnc pcr muchc:
cnc:, y ue fue exp|cIccc pcr |c: cnIiguc: pcL|cccre: ce |c: cc:Ic: ce| Fcc|fcc :uccmericcnc, cnIe: ce |c
||egccc ce |c: e:pcnc|e:.
73
Aves
Familia Sulidae, piqueros
(5 especies) (foto 6)
Lc: cincc e:pecie: ce piuerc: pre:enIe: en Ecucccr, c| iguc| ue |c: re:IcnIe: cucIrc ue viven en cIrc:
regicne: ce| p|cneIc, :e ccrccIerizcn pcr :u: picc: |crgc:, ccnicc: y punIicgucc:, c|c: c|crgccc:, :u: p|umcje:
en generc| c|crc:, |c cc|crccicn ||cmcIivc ce :u: picc:, pcIc: c ce |c pie| ue rccec c |c: cjc: y pcr :u:
inIere:cnIe: ccmpcrIcmienIc: ce ccrIejc. E:Ic eIcpc ce |c reprccuccicn e:Ic mcrcccc pcr cIrccIivc: ccnzc:
nupcic|e: ue inc|uyen vue|c:, ce:p|iegue: ce pcIc: c| cIerrizcr, vccc|izccicne:, mcrchc: ce exhiLicicn,
ce:p|iegue ce c|c:, ccLecec:, grcznicc: y :i|Licc:. Fc:een, ccemc:, unc exce|enIe vi:icn Linccu|cr yc ue
:u: cjc: :e |ccc|izcn muy prcximc: c| picc y e:Icn cirigicc: hccic e| frenIe.
Lc: piuerc: cniccn en cc|cnic: grcnce:, ue IcmLin puecen junIcr:e ccn cc|cnic: ce cIrc: e:pecie:
mcrinc:, inc|u:c ce cIrc: piuerc:. En e:Ie :enIicc, exi:Ie unc inIere:cnIe ciferenciccicn en e| u:c ce| e:pccic
reprccucIivc. MienIrc: e| Fiuerc ce Nczcc {Sula granti) cnicc en e| :ue|c, cercc ce ri:cc: y cccnIi|ccc:, e|
FcIiczu| {S. nebouxii) IcmLin |c hcce en e| :ue|c, perc mc: hccic e| inIericr. E| FcIirrcjc {S. sula), pcr :u pcrIe,
|c hcce en nicc: ue ccn:Iruye :cLre crLu:Ic: y mcIcrrc|e: {Icwn:enc et al. 2002) {Figurc ). E:Ic: cc|cnic: ce
cnicccicn puecen cL:ervcr:e en c|gunc: i:|c: ce Gc|cpcgc: y en |c i:|c ce |c F|cIc.
DurcnIe :u c|imenIccicn, |c: piuerc: rec|izcn e:pecIccu|cre: c|cvccc: en pc: ce Lcncc: ce pece: ue
ncccn hc:Ic unc: 10 c 15 meIrc: ce prcfunciccc {ce| Hcyc et al. 12). Vue|cn en c|rcu|c: :cLre e| cguc
mircncc hccic cLcjc, y cucncc ceIecIcn un Lcncc ce pece: fcci| ce cIcccr, :e crrcjcn en verIicc| ccn :u:
c|c: p|egccc: y e| picc ccmc punIc ce |cnzc. En e:Ic: c|cvccc: c|ccnzcn grcn ve|cciccc, y Lcjc e| cguc
puecen Lucecr mcviencc :u: c|c: pcrc per:eguir c :u: pre:c:.
Lc: piuerc: pcnen cc: c Ire: huevc:, perc e| xiIc ce :Ic: nc :iempre e:Ic c:egurccc. Fcr ejemp|c, |c pue:Ic
ce| Fiuerc ce Nczcc ccn:Ic ce cc: huevc:: :in emLcrgc, :c|c unc cr|c crecerc hc:Ic cLcnccncr e| nicc.
Cucncc cmLc: huevc: ec|c:icncn, |c cr|c ue nccic primerc y hc crecicc un pccc mc: e|iminc c :u hermcnc
mencr, en un ccmpcrIcmienIc ccnccicc ccmc :iL|icicic {/ncer:cn 15). Cucncc |c: ccu|Ic: c|imenIcn c :u:
cr|c: |c hccen regurgiIcncc pece: pcrcic|menIe cigericc:: c| crriLcr c| nicc, e| ccu|Ic cLre e| picc y |c: cr|c:
inIrccucen Iccc :u ccLezc pcrc c|ccnzcr |c ccmicc ue :u prcgeniIcr Irce en e| Luche.
Familia Fregatidae, fragatas
(2 especies) (foto 7)
Ccmc :ucece ccn |c: e:pecie: ce cIrc: fcmi|ic: ce Fe|eccnifcrme:, |c: cincc e:pecie: ce frcgcIc: {cc: ce |c:
cuc|e: hcLiIcn en Ecucccr) :cn muy :emejcnIe: enIre :|, c| punIc ue |c icenIifcccicn cerIerc enIre e:pecie:
e: ccmp|ejc. E:Ic: grcnce: cve: Iienen c|c: muy |crgc:, punIicgucc: y en fcrmc ce W, cc|c: IcmLin |crgc: y
fuerIemenIe Lifurcccc: y p|umcje: negrc: {ccn L|cncc c cremc en hemLrc: y juveni|e:).
E:Ic: exce|enIe: vc|cccrc: permcnecen muchc: hcrc: ccn:ecuIivc: en e| cire. Su: pcIc: cLi|e: pcrc e| grcn
Icmcnc ccrpcrc| :cn pccc Ii|e: en Iierrc, pcr |c ue |c: frcgcIc: pc:cn pccc Iiempc pc:ccc:. /cemc:, :u
grcn Icmcnc y |c fc|Ic ce impermecLi|iccc ce :u: p|umc: hccen ue nc puecc pc:cr:e :cLre e| cguc. Fcr e||c,
vue|cn pcr |crgc: periccc: ce Iiempc, cprcvechcncc ccrrienIe: ce cire cc|ienIe pcrc c:cencer y ce:p|czcr:e,
perc IcmLin cIcccncc c cIrc: cve: mcrinc:, per:iguincc|c: y mcnicLrcncc cgi|menIe en e| cire.
Su inccpcciccc ce zcmLu||ir:e en e| cguc hc hechc ue ce:crrc||e Icnicc: :cf:Iicccc: ce c|imenIccicn,
ue invc|ucrcn ccmpcrIcmienIc: cpcrIuni:Ic: y muchc c:Iucic y Iencciccc. Fer:iguen c cIrc: cve: mcrinc:
{piuerc:, gcvicIc:, ccrmcrcne:) y |e: cIc:igcn hc:Ic ccn:eguir ue :Ic: regurgiIen :u c|imenIc c :ue|Ien
|c: pre:c: ue ||evcn en e| picc. Unc vez ue e:Ic :ucece, cIrcpcn :u c|imenIc en e| cire. E:Ic pircIer|c
ccmp|emenIc :u cieIc cirecIc ce pece: muerIc:, ccrrcnc mcrinc c inc|u:c pece: ue :c|en ce| mcr {pece:
vc|cccre:) c ue e:Icn muy cercc ce |c :uperfcie. / :Ic: |c: cIrcpcn cirecIcmenIe ccn hcLi|e: vue|c: y
ce|icccc: mcvimienIc: ce| picc. De iguc| mcnerc, cccmpcncn c pe:ccccre: en e| mcr y en :u: fcenc: ce
p|cyc y |e: rcLcn c|gunc: pece: ce :u: rece:, emLcrcccicne: c e:Iccicne: ce prcce:cmienIc ce |c pe:cc.
IcmLin puecen cIrcpcr IcrIugc: mcrinc: recin ec|c:icnccc: en :u: cpurccc: ccrrerc: hccic e| mcr, y
puecen rcLcr pichcne: y huevc: ce cIrc: cve: mcrinc: {ccmc c |c: piuerc:).
E:Ic fcmi|ic e: |c nicc ce| crcen ue pre:enIc un mcrcccc cimcrf:mc :exuc|. E| mcchc Iiene un :ccc gu|cr
grcnce, ce cc|cr rcjc muy ||cmcIivc, ue |c ||enc ce cire curcnIe e| ccrIejc. En |c: cc|cnic: ce cnicccicn |c:
mcchc: :e pc:cn ce:p|egcncc :u cc|cricc :ccc gu|cr, mcvincc:e ce |ccc c |ccc pcrc ||cmcr |c cIencicn ce
c|gunc hemLrc. Unc vez ue |c: hemLrc: mue:Ircn inIer: en e:Ie ccrIejc, :e c:ienIcn. Lc: mcchc: inIen:ifccn
:u: ccrIejc:, :e cc |c ccpu|c, |c ccn:Iruccicn ce| nicc, y empiezc e| |crgc periccc ce reprccuccicn, ue puece
curcr mc: ce mecic cnc. Fcr e||c, :c|c vue|ven c reprccucir:e c| ccLc ce un cnc mc:.
74
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Orden Anseriformes, patos, gansos, nades y cancln
(2 familias, 17 especies) (foto 8)
E| crcen /n:erifcrme: inc|uye cc: fcmi|ic: Lc:IcnIe ci:|mi|e: en c:pecIc perc empcrenIccc: evc|uIivcmenIe.
Unc ce e||c:, /ncIicce {pcIc:, gcn:c:, cncce:, ci:ne:), inc|uye |c grcn mcycr|c ce e:pecie: ce| crcen {c|receccr
ce 150), mienIrc: ue |c cIrc, /nhimicce, inc|uye :c|cmenIe Ire: e:pecie: encmicc: ce Succmricc. /|gunc:
e:pecie: ce /ncIicce hcn :icc ccme:Iicccc: en Iccc e| muncc, pcr |c ue :Ie e: unc ce |c: grupc: ce cve:
mc: pcpu|cre:. Fcr ejemp|c, e| FcIc Mcchcccn {Cairina moschata) e: unc ce |c: pccc: e:pecie: ccme:Iicccc:
en nue:Irc ccnIinenIe ce:ce cnIe: ce |c ||egccc ce |c: eurcpec:.
Lc mcycr|c ce /ncIicce Iiene |c: pie: pc|meccc: y |c: pcIc: en generc| ccrIc:. Su: picc: :cn recIc:, ccrIc:
y ccmprimicc: ccr:c-venIrc|menIe. /cemc:, :u: Lcrce: :cn |cme|ccc: {e: cecir ue Iienen unc e:IrucIurc
:emejcnIe c un cc|cccr) c c:errccc:, y pre:enIcn unc e:IrucIurc ccrnec ccmc unc ccL|ccc hccic cLcjc en
|c punIc ce |c mcnc|Lu|c :upericr. Su p|umcje e: muy cen:c e impermecL|e, y e:Ic cccmpcnccc pcr p|umcn
ue cyucc c| ci:|cmienIc Irmicc.
Lc mcycr|c ce e:pecie: ce /n:erifcrme: :cn ccucIicc: c e:Icn fuerIemenIe c:cciccc: c hcLiIcI ccucIicc:.
Fcr e||c, muchc: :cn exce|enIe: ncccccrc: y cIrc: inc|u:c :cn ccpcce: ce Lucecr pcr c|gunc: :eguncc:
{hc:Ic 30-40). Nc cL:IcnIe, :cn IcmLin muy Luenc: vc|cccrc:: ce hechc, cIrc ccrccIer|:Iicc ue |c: hcce
muy cIrccIivc: pcrc |c: humcnc: e: :u ccpcciccc ce migrcr |crgc: ci:Icncic: enIre |c: hemi:feric: ncrIe y :ur.
EnIre |c: 17 e:pecie: ce /n:erifcrme: ue hcLiIcn en Ecucccr exi:Ien 5 e:pecie: migrcIcric:, cunue c| menc:
2 ce e||c: cpcrenIemenIe hcn ce:cpcrecicc ce| pc|: {Grcnizc et al. 2002).
Lc cieIc ce |c: /n:erifcrme: e: vcriccc y refejc |c civer:iccc ce ccmpcrIcmienIc: y cccpIccicne: en |c fcrmc
y e:IrucIurc: ce| picc. /:|, c|gunc: e:pecie: :e c|imenIcn ce mcIeric| vegeIc| ccucIicc pcr f|Irccicn {p.e.
FcIc Cuchcrcn, Anas clypeata), pcrc |c cuc| inIrccucen :u: ccLezc: ceLcjc ce| cguc y menecn :u ccLezc
ce |ccc c |ccc. CIrc: e:pecie: :e c|imenIcn ce hierLc ue crrcnccn ccn :u: fuerIe: picc: ccrIcnIe: {Chcjc:,
/nhimicce: Gcn:c ce| Crinccc, Neochen jubata) y cIrc: Lucecn y :e c|imenIcn ce mcIeric vegeIc| y cnimc|
ce| fcncc ce |cgc: {p.ej. gnerc Oxyura).Unc ce |c: e:pecie: mc: ||cmcIivc: e: e| FcIc IcrrenIerc {Merganetta
armata), unc ce |c: pccc: cncIicc: c:cciccc: c cuerpc: ce cguc ccrrienIe, ccmc :cn |c: fr|c: r|c: y ricchue|c:
cncinc:. En e:Ic: r|c: ccrrenIc:c:, |c: IcrrenIerc: ncccn y Lucecn -c fcvcr y ccnIrc ce |c ccrrienIe-, y ccpIurcn
pece: e inverIeLrccc: ccucIicc:. / ciferencic ce cIrc: e:pecie: ce :u fcmi|ic, cmLc: prcgeniIcre: :e hccen
ccrgc ce| cuicccc ce |c prc|e, pcr |c ue puece cL:ervcr:e fcmi|ic: ce IcrrenIerc: {|c: cc: ccu|Ic: y un pcr ce
cr|c:) ncccncc, Lucecncc y pc:cncc:e :cLre |c: rccc: emergenIe: ce| cguc. CIrc: e:pecie: muy ||cmcIivc:
:cn |c: pcIc: mcr|c c :i|Lcne: {gnerc Dendrocygna), muy ccmune: en |c: humecc|e: ce |c Cc:Ic, ue :e
ci:Iinguen ce :u: cemc: pcrienIe: pcr cniccr en huecc: ce Ircncc:.
Exi:Ie en generc| un ncIcL|e cimcrf:mc :exuc| en |c fcmi|ic /ncIicce. Lc: mcchc: ce muchc: e:pecie:
pc:een p|umcje: muy ||cmcIivc: y, en e| cc:c ce c|gunc: e:pecie: ce| hemi:feric ncrIe, cccrnc: nicc: ue
|c: piercen cucncc |c pccc ce reprccuccicn Ierminc. /:imi:mc, exi:Ien ciferencic: ce p|umcje enIre |c
pccc reprccucIivc y nc reprccucIivc. Cucncc |c: mcchc: nc nece:iIcn ccrIejcr c |c: hemLrc: mue:Ircn
:u: p|umcje: ec|ip:e, en |c: cuc|e: |c: cc|cre: ccn:picuc: :e cpcccn. Lc: hemLrc: :ue|en hccer:e ccrgc en
:c|iIcric ce| cuicccc pcrenIc| y |c: mcchc: cpenc: pcrIicipcn ce |c: primerc: mcmenIc: ce |c cnicccicn.
/unue c|gunc: e:pecie: fcrmcn pcrejc: mcncgcmicc: permcnenIe:, |c mcycr|c ccmLic ce pcrejc en
cccc periccc reprccucIivc. Lc: cr|c: ce pcIc: c gcn:c: :cn preccce: y nic|fugc:: e: cecir, ue nccen en un
cvcnzccc e:Iccc ce ce:crrc||c, puciencc ncccr ceIrc: ce :u: prcgeniIcre: c |c: pccc: hcrc: ce |c ec|c:icn.
Lc fcmi|ic /nhimicce, ue e:Ic repre:enIccc pcr unc :c|c e:pecie en e| pc|: {Anhima cornuta), e: Lien
ci:IinIc c :u: pcrienIe: |c: /ncIicce. E: mc:, :u: re|ccicne: Icxcncmicc: hcn :icc Iemc ce |crgc ccnIrcver:ic,
y cpenc: hcce pccc: cnc: :e cefnic :u pcrenIe:cc ccn |c: pcIc: y gcn:c: en Lc:e c e:Iucic: mc|ecu|cre: y
Licu|micc: {SiL|ey y Mcnrce 10). E:Ic e:pecIccu|cr e:pecie ce grcn Icmcnc -hc:Ic 1 meIrc ce e:IcIurc-
hcLiIc en humecc|e: ce |c Cc:Ic y /mczcnic, ccnce cefence IerriIcric: mecicnIe :u: fuerIe: y prcfuncc:
vccc|izccicne: ue |e hcn vc|icc e| ncmLre vernccu|c ce GriIcccr. E| GriIcccr Uniccrnic c Ccnc|cn pc:ee un
|crgc cuernc -fcrmccc pcr unc p|umc e:pecic|izccc- ue e:Ic curvccc hccic ce|cnIe :cLre :u ccLezc, y |e
vc|e e| cpe|cIivc ce uniccrnic, perc cuyc uIi|iccc e: incierIc.
Unc :iIuccicn ue pcne en :eric rie:gc c |c: /n:erifcrme: e: |c cr|Iicc prcicc y ccnIcminccicn ce humecc|e:
ue :ucece ccn mcycr inIen:iccc en |c Sierrc y |c Cc:Ic. Unc e:pecie {Anas cyanoptera) cpcrenIemenIe
:e exIinguic ce| Ecucccr, y muchc: cIrc: enfrenIcn unc inminenIe exIincicn {Netta erythrophthalma, Anhima
cornuta, Cairina moschata). En generc|, |c: pcL|ccicne: ce |c mcycr|c ce /n:erifcrme: hcn ci:minuicc
ncIcL|emenIe. Sc|vc ccnIccc: excepcicne:, ccmc |c: pcIc: mcr|c, |c: /n:erifcrme: yc nc :cn numerc:c: en
|c: pccc: humecc|e: ccnce Icccv|c :cLreviven.
75
Aves
Orden Phoenicopteriformes, amencos
(1 familia, 2 especies) (foto 9)
Exi:Ien cincc e:pecie: ce fcmencc: en e| muncc, Iccc: e||c: muy :emejcnIe: enIre :| y c|gc pcrecicc: c |c:
cve: zcncucc: {crcen Ciccniifcrme:), perc :ufcienIemenIe ci:IinIc: ccmc pcrc perIenecer c :u prcpic fcmi|ic
{FhceniccpIericce) y :u prcpic crcen {FhceniccpIerifcrme:). De |c: cincc e:pecie: exi:IenIe:, cc: hcLiIcn
en Ecucccr: e| F|cmencc Chi|enc {Phoenicopterus chilensis), ue vi:iIc e:Iccicnc|menIe |c: cc:Ic: ce| :ur ce|
pc|: -en |c pen|n:u|c ce ScnIc E|enc pcr ejemp|c-, y e| F|cmencc Mcycr {P. ruber) ue re:ice en c|gunc:
humecc|e: cc:Ierc: ce Gc|cpcgc:.
Lc ccrccIer|:Iicc mc: pcrIicu|cr ce |c: fcmencc: e: :u p|umcje rc:ccc, c ccu:c ce pigmenIc: ccrcIencice:
ue prcvienen ce| fIcp|cncIcn ue fcrmc pcrIe cirecIc c incirecIc ce :u cieIc. Lc |cngiIuc ce :u: pcIc: y
cue||c |c: c:emejcn en cierIc fcrmc c gcrzc: y cigenc: {Ciccniifcrme:): perc c ciferencic ce :Ic:, Iienen |c:
pie: pc|meccc: y e| picc |cme|ccc, cc: ccrccIer|:Iicc: ue ccmpcrIen ccn e| crcen /n:erifcrme:. /:imi:mc,
ccmpcrIen c|gunc: ccrccIer|:Iicc: c:Iec|cgicc: ccn |c: Ciccniifcrme: y cIrc: ce ccrccIer mcrfc|cgicc y
eIc|cgicc ccn |c: /n:erifcrme:. Fcr e||c, :u: re|ccicne: Icxcncmicc: hcn :icc ceLcIicc: enIre perIenecer c
unc ce e:Ic: cc: crcene: c :epcrcr:e en un crcen nicc, ccmc hccemc: en e:Ie IexIc. lnc|u:c |c: e:Iucic:
:i:IemcIicc: ce /DN y cIrc: mc|cu|c: hcn crrcjccc re:u|Iccc: ccnIrccicIcric: c| re:pecIc {SiL|ey y Mcnrce
10, Hcgey et al. 10). Lc fcrmc ce :u picc e: nicc enIre Iccc: |c: cve:: e:Ic fuerIemenIe curvccc hccic
cLcjc, c| punIc ce |ucir jcrcLccc. Fe:u|Ic inIere:cnIe mencicncr ue |c: juveni|e: nccen ccn picc: recIc: y
ue |c fcrmc ce| picc |c ccuieren c |c: Ire: c cucIrc :emcnc: ce nccer.
Fcrc c|imenIcr:e, |c: fcmencc: meIen :u picc en e| cguc e inIrccucen cguc ccn :ecimenIc: pcr :u |ccc
frcnIc|: enIcnce:, |c expu|:cn pcr |c: cc:Iccc: ce| picc, reIeniencc en |c: |cme|c: ce| Lcrce ce| mi:mc {ue
ccIcn ccmc cecczc:) |c: c|gc:, zccp|cncIcn y cIrc mcIeric crgcnicc ciminuIc ce |c cuc| :e c|imenIcn.
/cemc:, pcrc c|imenIcr:e |c: fcmencc: vircn |c ccLezc c| punIc ce inverIir|c pcr ccmp|eIc: |c mcnc|Lu|c
infericr uecc crriLc y |c :upericr cLcjc. CIrc pecu|icriccc ce |c: fcmencc: e: :u cccpIccicn c mecic:
ccucIicc: :c|cLre:, ccnce muy pccc: cve: puecen :uL:i:Iir pcr |c pccc ci:pcniLi|iccc ce c|imenIc, ce cguc
cu|ce y pcr |c cLrc:icn ue prcvcccn |c: mecic: :c|inc:. Ic| e: :u cfniccc pcr e:Ie Iipc ce hcLiIcI ue Iccc:
|c: eIcpc: ce :u cic|c viIc| ccurren en e||c:, inc|u:c |c reprccuccicn.
E| nicc ce |c: fcmencc: e: unc p|cIcfcrmc ccn:Iruicc ccn |ccc en |c c|Ic ce un mcnI|cu|c ce| mi:mc mcIeric|.
Lc p|cIcfcrmc e: prccucIc ce| cp|cncmienIc ce| |ccc ue rec|izcn |c: ccu|Ic: ccn :u prcpic cuerpc. /mLc:
prcgeniIcre: :e enccrgcn ce ccn:Iruir e| nicc y cuiccr c| nicc huevc ue cepc:iIc |c hemLrc, y mc: cce|cnIe
ce c|imenIcr y prcIeger c :u cr|c. Lc: cr|c: nc :cn rc:ccc: ce nccimienIc, :inc gri:e:. Si Lien nccen cLi|e: y
reuieren ce| cuicccc pcrenIc|, :u ce:crrc||c e: rcpicc y c |c: pccc: c|c: ce nccicc: yc cecmLu|cn :c|c: c en
grupc: ccn cIrc: infcnIe: y juveni|e: en Lu:cc ce c|imenIc:. Frevic c |c fcrmccicn ce pcrejc: reprccucIivc:, |c:
fcmencc: ejecuIcn vi:Ic:c: ccnzc: cccmpcnccc: ce fuerIe: grcznicc:. Fcr |c e:IcIurc ce e:Ic: cve: {mc: ce
un meIrc), |c e|egcncic ue |e cIcrgcn :u: |crgc: pcIc: y cue||c y :u cc|crccicn rc:ccc, e:Ic: ccrIejc: re:u|Icn
:umcmenIe cIrccIivc:. Lc: fcmencc: :cn muy gregcric:, enIre |c: cve: mc: gregcric: ce| p|cneIc, perc e:Ie
fencmenc :e cprecic mejcr en cIrc: |cIiIuce: {ccmc en fricc), ccnce |c: cc|cnic: puecen :upercr fcci|menIe
e| mi||cn ce incivicuc:.
E| F|cmencc Chi|enc migrc c |c: cc:Ic: ce| :ur ce| pc|: c| pcrecer prcvenienIe ce Fer. Nc cL:IcnIe, :u
pre:encic nc e:Ic |imiIccc c unc :c|c pccc ce| cnc, ccmc :| ccurre ccn cIrc: e:pecie: migrcIcric:. /:|,
nc hc :icc pc:iL|e ceIermincr :i |c: pcL|ccicne: ecucIcricnc:, ccncenIrccc: principc|menIe en |c: |cgunc:
:c|inc: ce Sc|inc: y McnIeverce, :cn re:icenIe: c migrcIcric:. Fcr :u pcrIe, e| F|cmencc Mcycr ue hcLiIc en
|c: Gc|cpcgc: :| e: un re:icenIe permcnenIe ue :e reprccuce en c|gunc: humecc|e: :c|cLre: ce |c: i:|c:
l:cLe|c, ScnIicgc, FcLicc, ScnIc Cruz, F|crecnc y |c: rccc: 8cinLricge {Hcrri: 173). Lc pcL|ccicn IcIc| ce e:Ic
e:pecie en Gc|cpcgc: nc :cLrepc:c |c: 00 incivicuc:, y e: :u:cepIiL|e c ci:minuir curcnIe |c: cnc: ||uvic:c:
ce| Fencmenc ce E| Ninc, yc ue :e recucen |c: recur:c: c|imenIicic: y :e inunccn :u: :iIic: ce cnicccicn {Vc||e
y Ccu|Ier 187). /unue |c uLicccicn ce :u: nicc: cenIrc ce humecc|e: :c|cLre: |e: Lrincc cierIc prcIeccicn
cnIe pc:iL|e: cepreccccre:, e: prcLcL|e ue |c: mcm|ferc: inIrccucicc: c Gc|cpcgc: {gcIc: en e:pecic|)
prcvcuen :eric: impccIc: :cLre |c: pcL|ccicne: ce e:Ie fcmencc.
Orden Ciconiiformes, garzas, bises, bandurrias, cigeas y gallinazos
(4 familias, 35 especies) (foto 10)
En e| crcen ce |c: cve: zcncucc: :e inc|uyen 35 e:pecie: ecucIcricnc: perIenecienIe: c 4 fcmi|ic:. De e||c:,
|c fcmi|ic CcIhcrIicce {5 e:pecie:) nc pc:ee |c: ccrccIer|:Iicc: mcrfc|cgicc: ccmune: ce :u crcen, ccmc
veremc: mc: cce|cnIe. Lc: re:IcnIe: Ire: fcmi|ic: :cn :emejcnIe: en :u c:pecIc generc|, ccn pcIc:, cue||c: y
7
Fauna de Vertebrados del Ecuador
picc: |crgc:. Dc: ce e||c: e:Icn repre:enIccc: pcr pccc: e:pecie: en e| pc|: {2 e:pecie: ce Ciccniicce y 7 ce
Ihre:kicrniIhicce), mienIrc: ue |c Iercerc e: |c mc: civer:c ce e:Ie crcen {/rceicce, 21 e:pecie:).
Lc mcycr|c ce Ciccniifcrme: e:Icn c:cciccc: c cuerpc: ce cguc, perc nc :cn ccucIicc: e:IricIc: ccmc |c:
e:pecie: ce c|gunc: crcene: prececenIe:. Fcr |c |cngiIuc ce :u: pcIc:, |c: Ciccniifcrme: zcncucc: hcLiIcn en
p|cyc:, :ecn :Ic: |ccc:c:, crenc:c: c cuLierIc: pcr vegeIccicn, c:| ccmc en e:Iucric: ce pccc prcfunciccc,
Lcncc:, pcnIcnc: y hcLiIcI ce crigen cnIrcpicc {pcr ejemp|c, crrczc|e:). En e:Ic: hcLiIcI vccecn en Lu:cc
ce inverIeLrccc: y verIeLrccc: peuenc:, inc|uyencc pece: y hc:Ic rceccre:. E| rcngc ce Icmcnc: ce |c:
Ciccniifcrme: vcr|c ce:ce unc: 25-30 cm ce |c: e:pecie: mc: peuenc: ce gcrci||c: hc:Ic |c: 140 cm ce|
JcLir {Jabiru mycteria, Ciccniicce).
Lc: cc: e:pecie: ce cigenc: {Ciccniicce, fcmi|ic principc|menIe ce| Viejc Muncc) pre:enIe: en e| pc|: hcLiIcn
en humecc|e: y riLerc: ce r|c: ce |c: zcnc: Ircpicc|e: ce crienIe y cccicenIe. En cpcriencic :cn :emejcnIe:
c |c: gcrzc:, perc :cn ncIcL|emenIe mc: grcnce: y rcLu:Ic:, y ccemc: Iienen generc|menIe |c ccLezc y
cue||c :in p|umc: y e| picc muchc mc: grcnce. Lc Cigenc /mericcnc {Mycteria americana) e: re|cIivcmenIe
frecuenIe en humecc|e: ncIurc|e: y crIifcic|e: ce |c Cc:Ic, en e:pecic| ce:ce |c regicn ce| r|c Chcne, en
McncL|, hccic e| :ur hc:Ic E| Crc y ce:Ie ce Lcjc. E:Ic cigenc grcnce y L|cncc, ue :ue|e cL:ervcr:e enIre
grupc: ce gcrzc: L|cncc:, :e ce:Iccc pcr :u Icmcnc {105 cm ce e:IcIurc), mcycr mc:c ccrpcrc| ue |c:
ce|gccc: gcrzc: y mcycr envergccurc. E| JcLir e: en rec|iccc muy rcrc en Ecucccr, exi:Ien cpenc: un pcr
ce regi:Irc: en |c /mczcnic, ningunc ce e||c: ce recienIe ccIc.
Lc: |Li:e: c Lcncurric: {Ihre:kicrniIhicce), pcr :u pcrIe, :cn cve: rcrc: en e| pc|:, ue IcmLin :e c:emejcn
:uperfcic|menIe c |c: gcrzc: perc :cn mc: peuenc:, ccn pcIc: mc: ccrIc:, :cn mc: rcLu:Ic: y Iienen e| picc
curvccc hccic cLcjc. /cemc:, pre:enIcn crec: ce pie| ccrenIe ce p|umc: en |c ccrc c en Iccc |c ccLezc,
ce fcrmc c|gc :imi|cr c |c: Ciccniicce. /| vc|cr, |c: cigenc: y Lcncurric: e:Iircn :u cue||c en |ugcr ce ccL|cr|c,
ccmc |c hccen I|piccmenIe |c: gcrzc:.

De |c: :ieIe e:pecie: ce |Li:e: repcrIccc: en Ecucccr, cucIrc vi:iIcn en rcrc: ccc:icne: e| pc|:. Dc: e:pecie:
re:icenIe: :e ce:Icccn, |c unc pcr |c excepcicnc| fcrmc ce :u picc y |c cIrc pcr :u rcrezc. Lc E:pcIu|c Fc:ccc
{Platalea ajaja), hcLiIcnIe ce mcng|cre: y riLerc: ce r|c:, e: |c nicc e:pecie ce :u fcmi|ic ue en |ugcr ce
Iener e| picc curvc |c Iiene en fcrmc ce cuchcrc. Lc: e:pcIu|c: mueven :u picc ce |ccc c |ccc Lcjc e| cguc
y cIrcpcn |c: pre:c: ue ceIecIcn ccn |c: :en:cre: :en:iL|e: ce| inIericr ce| mi:mc. En ccmLic, |c 8cncurric
Ccrinegrc c /ncinc {Theristicus melanopis) e: |c nicc e:pecie ce :u crcen ue e:Ic re:Iringicc c |c: fr|c:
pcrcmc:, inc|u:c muy cercc ce |c ||nec ce nieve, ccnce :e c|imenIc ce inverIeLrccc: Ierre:Ire: y cnicc en
ri:cc:. Lc: pcL|ccicne: ce e:Ic e:pecie en e| pc|: hcn ci:minuicc ccn:icercL|emenIe. Se e:Iimc ccIuc|menIe
ue :u pcL|ccicn IcIc| nc :cLrepc:c |c cenIenc ce incivicuc:, y e:Ic ccnfnccc c cierIc: humecc|e: enIre |c:
vc|ccne: /nIi:cnc y CcIcpcxi {C|mecc 2001).
Familia Ardeidae, garzas, garzones, mirasoles, garcetas
(21 especies)
E:Ic e: |c fcmi|ic mc: civer:c ce| crcen, ccn mc: ce 0 e:pecie: en e| muncc y 21 en e| pc|:. / mc: ce |c:
ccrccIer|:Iicc: ccmune: ce :u crcen -mencicnccc: previcmenIe-, |c: gcrzc: :e ci:Iinguen pcr pre:enIcr |c
gcrrc ce| c|giIc mecic pecIinccc: e: cecir, ccn unc e:IrucIurc ccmc peine ue |e: :irve pcrc ccicc|cr :u:
p|umc:. /cemc:, Iienen p|umc: mccifcccc: {ccn c:pecIc ce p|umcn) en e| pechc y rcLcci||c, ce |c: cuc|e:
cLIienen un pc|vi||c Ii| pcrc |impicr :u p|umcje. Fcrc exIrcer e:Ie pc|vi||c :e vc|en ce| peine ce :u cecc mecic.
Su cc|c e: ccrIc, :u cue||c e:Ic cuLierIc pcr ccrIc: p|umc: y :u cuerpc Iiene un c:pecIc fnc y e:Le|Ic. /|gunc:
e:pecie: {Ardea, Egretta) :cn preccmincnIemenIe L|cncc: c gri:e:, mienIrc: ue cIrc: mue:Ircn ccmp|ejc:
p|umcje: cr|pIicc: {Tigrisoma, Ixobrychus). E| cimcrf:mc :exuc| e: |imiIccc.
En generc|, |c: gcrzc: :cn gregcric:, puciencc ccncenIrcr:e cienIc: ce incivicuc: ce unc c mc: e:pecie:.
E:Ic e: pc:iL|e cL:ervcr, pcr ejemp|c, en |c: crrczc|e: y zcnc: ce inuncccicn ce Gucyc:, Lc: F|c: y E| Crc,
ccnce :e ccngregcn cenIenc: ce gcrzc: L|cncc: ce Ire: e:pecie:: GcrceIc Grcnce, Ardea alba, GcrceIc
N|vec, Egretta thula, y GcrciIc 8ueyerc, Bubulcus ibis. Su: hcLiIc: gregcric: IcmLin :e mcnife:Icn en |c:
cc|cnic: ce reprccuccicn, en |c: cuc|e: IcmLin :e inIegrcn vcric: e:pecie: ce /rceicce junIc ccn cIrc:
ccmc |Li:e:, pe||ccnc: c frcgcIc: {e:Ic en e| cc:c ce |c: cc|cnic: |ccc|izccc: en mcng|cre:). Nc cL:IcnIe,
|c: e:pecie: ccnccicc: ccmc mirc:c|e: {gnerc: Butorides e Ixobrychus), gcrzc: Iigre {gnerc Tigrisoma) y |c
Gcrci||c CeLrc {Zebrilus undulatus) :cn mc: Lien :c|iIcric:. /:imi:mc, |c grcn mcycr|c :cn ciurnc:, perc exi:Ien
Ire: e:pecie: nccIurnc: ue, en ccnjunIc, :e ci:Iinguen pcr :u cue||c mc: ccrIc, ccLezc mc: grcnce y cjc:
ce grcn Icmcnc. Unc ce e:Ic: nccIurnc: hcLiIc IcmLin en |c: i:|c: Gc|cpcgc:, ccnce :e |c ccncce ccmc
Hucue {Nyctanassa violacea) ceLicc c :u fuerIe ccnIc. Lc: e:pecie: :c|iIcric: mencicnccc: :cn muy cif|ci|e:
ce cL:ervcr pcr :er I|micc:, ccupcr hcLiIcI ccn cen:c vegeIccicn y pc:eer p|umcje: cr|pIicc:.
77
Aves
Unc e:pecie ce /rceicce, |c GcrciIc 8ueyerc, nc e: ncIivc ce nue:Irc ccnIinenIe, perc e: uizc: |c mc:
ccmn. Frcviene ce fricc ccnce criginc|menIe cccmpcncLc c |c: grcnce: mcnccc: ce herL|vcrc: ue
pueL|cn |c: :cLcnc: ce e:e ccnIinenIe. Ccn |c expcn:icn ce |c: pc:Iizc|e: gcnccerc: en Iccc e| muncc,
e:Ic e:pecie hc expcncicc :u rcngc ce ci:IriLucicn. / Succmricc ||egc c| pcrecer hccic inicic: ce| :ig|c XX
{c| e:Ie ce |c: Guycnc: y Surincm), cunue |c: primerc: e:pecimene: :e cc|ecIcrcn recin en |c ccccc ce
130 {Crc:Ly 172). E| primer repcrIe en Ecucccr ccIc ce |c ccccc ce 150, y unc ccccc ce:pu: ||egc c
Gc|cpcgc:. /cIuc|menIe hcLiIc en Iccc e| pc|:.
Familia Cathartidae, gallinazos y cndor
(5 especies) (foto 11)
E:Ic fcmi|ic inc|uye cincc e:pecie: muy ci:|mi|e: ce| re:Ic ce Ciccniifcrme:, y mc: pcrecicc: c |c: rcpcce:
ciurnc: {Fc|ccnifcrme:). De hechc, hc:Ic hcce pccc: cnc:, :e |c ccn:icercLc pcrIe ce| crcen Fc|ccnifcrme:,
perc e:Iucic: mc|ecu|cre:, c:| ccmc c|gunc: ccrccIer|:Iicc: c:Iec|cgicc: y ce ccmpcrIcmienIc, ceIermincrcn
:u pcrenIe:cc ccn |c: cve: zcncucc: -e:pecic|menIe ccn |c: cigenc:- {SiL|ey y /h|ui:I 10). En :u mcrfc|cg|c
:e ciferencicn ce |c: rcpcce: pcr Iener |c ccLezc y cue||c ce:p|umccc:, |c: pie: nc rcpIcre: y e| picc nc Icn
gcnchucc ccmc e| ce rcpcce: {ver mc: cce|cnIe), cunue ccn Lcrce: ccrIcnIe: y punIc cguzccc. /cemc:,
ccrecen ce :iringe pcr |c ue :u ccpcciccc ce vccc|izcr e: muy |imiIccc. Lc: Cathartes, ccn :u: fc:c: nc:c|e:
grcnce:, Iienen e| :enIicc ce| c|fcIc Lien ce:crrc||ccc, excepcicnc| enIre |c: cve:.
En e:Ic fcmi|ic :e inc|uyen cc: e:pecie: impcnenIe:: e| Ccnccr /ncinc {Vultur gryphus) y e| Gc||inczc Fey
{Sarcoramphus papa). /mLc: e:pecie: :cn muy grcnce: {120 y 80 cm ce |cngiIuc, re:pecIivcmenIe), perc e|
Ccnccr :e ce:Iccc pcr :u encrme envergccurc {c|receccr ce 3 meIrc:) y pcr :u p|umcje preccmincnIemenIe
negrc ccn un picnc" L|cncc en |c :uperfcie ccr:c| ce :u: c|c:. /cemc:, :e inc|uye unc ce |c: cve: mc:
ccmune: ce Iccc e| pc|:, e| Gc||inczc Negrc {Coragyps atratus) ue :e hc ccnverIicc en un hcLiIcnIe I|picc
ce ecc:i:Iemc: humcnc:, ccnce :e c|imenIc ce nue:Irc: ce:echc:.
Lc: CcIhcrIicce :cn primcrcic|menIe ccrrcnerc: {cunue |c: e:pecie: mc: chicc: IcmLin ccmen fruIc:,
in:ecIc: y hc:Ic verIeLrccc: peuenc:), y pcr IcnIc cump|en e| viIc| rc| en |c: ecc:i:Iemc: ce e|imincr |c
ccrne muerIc ue pccr|c :ervir ce mecic ce cu|Iivc ce muchc: enfermeccce: y pcrc:iIc:. En regicne: ccnce
hcLiIc mc: ce unc e:pecie ce gc||inczc -pcr ejemp|c en |c: Lc:ue: hmecc: Ircpicc|e: cmczcnicc:, ccnce
hcy cucIrc- :e hc cL:ervccc ue exi:Ie unc :egregccicn e:pccic| y Iempcrc| enIre e:pecie: ccn re:pecIc
c |c c|imenIccicn. /:|, |c: Gc||inczc: Negrc: preferen hcLiIcI cLierIc:, mienIrc: e| Gc||inczc Fey e:Ic mc:
ccnfnccc c Lc:ue:. /cemc:, |c e:pecie ue encuenIrc primerc unc ccrrcnc e: |c primerc en ccmer|c, :in
ue :e ncIe cIrc Iipc ce :egregccicn {Lemcn 11). En hcLiIcI cLierIc:, en ccmLic, exi:Ie unc ccmincncic
ce |c: e:pecie: mc: grcnce: hccic |c: mencre:. En e:Ie cc:c, :cn |c: e:pecie: ce Cathartes |c: primerc: en
|ccc|izcr un cnimc| muerIc ccn :u fnc c|fcIc, perc cnIe e| Gc||inczc Fey y e| Ccnccr cecen :u cerechc :cLre
|c ccrne muerIc {Wc||cce y Iemp|e 187). E| Gc||inczc Negrc, pcr :er mc: peuenc, e: e| |Iimc en e:Ie e:|cLcn
c|imenIicic, pcr |c ue nece:iIc cprcximcr:e en grupc: y :er mc: cgre:ivc pcrc cefencer :u ccce:c c| c|imenIc
{:iencc ccpcz ce ce:p|czcr c |c: Cathartes). Iccc: e||c: :cn exce|enIe: vc|cccrc:, ccpcce: ce cprcvechcr ce
mcnerc cpIimc |c: ccrrienIe: ce cire c:cencenIe pcrc ce:p|czcr:e ccn un gc:Ic m|nimc ce energ|c.
E| Ccnccr /ncinc e:Ic enfrenIcncc unc :eric cri:i: en nue:Irc pc|: {y IcmLin en Cc|cmLic y Venezue|c). Su
pcL|ccicn IcIc| c| pcrecer nc :uperc |c: 100 incivicuc:, cunue hcce un :ig|c erc unc e:pecie c|gc numerc:c
{Kcenen et al. 2000) y :iempre hc Ienicc unc grcn impcrIcncic cu|Iurc| pcrc |c: hcLiIcnIe: ce |c Sierrc. Lc
cccer|c inci:criminccc, en muchc: cc:c: pcr |c creencic ce ue |c: ccnccre: cepreccn e| gcnccc, junIc c |c
prcicc ce recur:c: c|imenIicic: pcr fc|Ic ce cnimc|e: :i|ve:Ire: en |c: pcrcmc: :cn |c: principc|e: cmenczc:
:cLre e:Ic emL|emcIicc e:pecie. /cicicnc|menIe, Iienen unc Iczc reprccucIivc Lc:IcnIe Lcjc: c|ccnzc |c
mccurez :exuc| c |c: cnc: c mc:, pcne un :c|c huevc y e| cuicccc ce |c nicc cr|c Icmc c| menc: un cnc,
pcr |c ue nc puece reprccucir:e cnuc|menIe :inc cccc cc: cnc: {Mezc-Sc|Ic: 2004). Su impcrIcncic cu|Iurc|
hcce ue nue:Irc: e:fuerzc: pcr ccn:ervcr|c :ecn urgenIe:.
Orden Falconiformes, halcones, guilas, gavilanes, elanios, curiquingues
(2 familias, 68 especies) (foto 12)
Lc: rcpcce: ciurnc: ccn:IiIuyen un crcen civer:c en e| cuc| e| c:pecIc generc| ce :u: e:pecie: e: unifcrme,
cunue ccn unc ncIcL|e vcriccicn ce Icmcnc:. E:Ie crcen ce ci:IriLucicn cc:mcpc|iIc Iiene cc: fcmi|ic:,
/ccipiIricce y Fc|ccnicce, y en Ecucccr e:Ic repre:enIccc pcr 8 e:pecie: {4 y 1 en cccc fcmi|ic,
re:pecIivcmenIe). Lc primerc fcmi|ic inc|uye c gcvi|cne:, cgui|c:, e|cnic:, czcre: y cgui|uchc:, mienIrc: ue |c
:eguncc inc|uye c hc|ccne:, hc|ccne: mcnIe:e: y ccrcccrc:.
78
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Iccc: |c: Fc|ccnifcrme: :e ci:Iinguen pcr Iener pie: rcpIcre:: e: cecir, ccn e| c|giIc pc:Iericr cpcniL|e y fuerIe:
gcrrc: en Iccc: |c: cecc:. Su picc e: ccrIc, rcLu:Ic y gcnchucc, y Iiene |c Icmic {Lcrce: ce| picc) ccrIcnIe en
Iccc: |c: e:pecie: y en c|gunc: inc|u:c ccn unc cenIicicn. /cemc:, Iccc: Iienen e| cere -pie| ccrnc:c ccnce
:e uLiccn |c: Ierni||c:- y |c zcnc c|receccr ce| cjc :in p|umc:, u:uc|menIe ccn cc|cre: ||cmcIivc:. / :u rcLu:Ic
cuerpc :e |e :umc e| cue||c ccrIc, ue |e cc unc cpcriencic mc: rcLu:Ic cn. E| c:pecIc rcLu:Ic y e| ge:Ic
cgre:ivc" ce |c: rcpcce: ciurnc: ccrccIerizc pcr iguc| c |c encrme gui|c /rp|c {Harpia harpyja), |c mc:
grcnce y pccerc:c ce| crcen {hc:Ic 1 meIrc ce Icmcnc), c| peuenc E|cnic Fer|c {Gampsonyx swainsonii), ce
cpenc: 25 cm ce |cngiIuc, c:| ccmc c Iccc e| rcngc inIermecic ce gcvi|cne:, hc|ccne: y cemc: e:pecie:.
Fcr :u: hcLiIc: cczcccre:, |c: Fc|ccnifcrme: Iienen un ce:crrc||ccc :enIicc ce |c vi:Ic. E: mc:, :e cree ue
pcr e| ce:crrc||c ce :u: ccrnec: y |c curvcIurc ce| cri:Ic|inc, :u vi:icn e: euivc|enIe c inc|u:c :upericr c |c ue
nc: prcveen |c: |crgcvi:Ic: {CrIiz-Cre:pc y Ccrricn 11). Fcr :er Luenc: cczcccrc: :cn IcmLin exce|enIe:
vc|cccrc:: puecen mcnIener:e en e| cire p|cnecncc pcr periccc: muy |crgc: ce Iiempc, en |c: cuc|e:
cprcvechcn |c: ccrrienIe: ce cire cc|ienIe ue c:ciencen ce:ce |c :uperfcie Ierre:Ire. /cemc:, :cn ccpcce:
ce c|ccnzcr ve|cciccce: c|I|:imc: cucncc :e |cnzcn en picccc :cLre :u: pre:c: c rec|izcr cgi|e: girc: en pc:
ce c|gunc pre:c en mcvimienIc. Se hc e:Iimccc, pcr ejemp|c, ue e| Hc|ccn Feregrinc {Falco peregrinus)
puece c|ccnzcr |c: 200 km/h en :u: vue|c: en picccc y c|gunc: cgui|c: inc|u:c |c: 300 km/h c| cIcccr c :u:
pre:c:. lnc|u:c, c|gunc vez cL:erv c un Falco cherrug {e:pecie ce Eurc:ic) c|ccnzcr |c: 40-50 km/h vc|cncc
|iLremenIe en pcrc|e|c c un veh|cu|c en mcvimienIc.
Lc cieIc ce |c: Fc|ccnifcrme: inc|uye unc vcrieccc ce pre:c:: ce:ce primcIe:, perezc:c:, c:c: hcrmiguerc: y
cIrc: mcm|ferc: crLcr|cc|c: ue :cn ceprecccc: pcr |c: cgui|c: ce mcycr Icmcnc {gui|c: /rp|c y Cre:Iccc),
pc:cncc pcr cve: peuenc: {czcre: ce| gnerc Accipiter, |c: cgui|c: Spizaetus, vcric: Falco), pece: {gui|c
Fe:ccccrc y gnerc Busarellus), cu|eLrc: {gnerc Leucopternis y Hc|ccn Feiccr), in:ecIc: y cIrc: inverIeLrccc:
vc|cccre: {e|cnic: ce |c: gnerc: Elanoides o Ictinia), ccngrejc: {gcvi|cne: ce| gnerc Buteogallus) y hc:Ic
ccrccc|e: {Gcvi|cn Ccrccc|erc, Rosthramus sociabilis). /cemc: e:Icn |c: ccrcccrc: {Phalcoboenus, Polyborus)
ue :cn mc: Lien ccrrcnerc:, perc ue IcmLin cprcvechcn peuenc: pre:c:, en e:pecic| inverIeLrccc:, e
inc|u:c fruIc: {ccmc |c hcce IcmLin e| Ccrcccrc Negrc, Daptrius ater), mienIrc: ue cIrc: {Polyborus o Falco
femoralis) :cn c|epIcpcrc:iIc:. Iccc: |c: Fc|ccnifcrme: :cn ciurnc:, cunue c|gunc: preferen inicicr :u: Icrec:
in:IcnIe: cnIe: ce| cmcnecer {pcr ejemp|c, |c: gcvi|cne: mcnIe:e: ce| gnerc Micrastur).
En generc|, |c: rcpcce: ciurnc: nc pre:enIcn un cimcrf:mc :exuc| muy mcrcccc. En vcric: gnerc: e| cimcrf:mc
e: inver:c c| ccmn ce |c: cve:: |c hemLrc e: mc: grcnce ue e| mcchc, perc :u: p|umcje: :cn :imi|cre:. Lc
mcncgcmic e: |c fcrmc mc: frecuenIe ce reprccuccicn, perc exi:Ien c|gunc: e:pecie: pc|icncricc: ccmc
e| Gcvi|cn ce Gc|cpcgc: {FccLcrg et al. 15). En e:Ie cc:c, unc :c|c hemLrc puece cpcrecr:e ccn Ire: c
mc: mcchc: ue cefencen un IerriIcric nicc. IcnIc e:Ic: ccng|cmerccc: pc|icncricc: ccmc |c: pcrejc:
mcncgcmc: :ue|en mcnIener:e junIc: pcr |crgc Iiempc, y :cn cmLc: prcgeniIcre: |c: enccrgccc: ce
|c ccn:Iruccicn ce| nicc, incuLccicn y cuicccc ce |c prc|e, ue :iempre e: nic|cc|c y c|Iricic|. Lc ue :| e:
evicenIe en |c: Fc|ccnifcrme: e: |c ciferencic ce p|umcje: enIre juveni|e: y ccu|Ic:. U:uc|menIe Icmc un pcr
ce cnc: c mc: pcrc ue |c: jcvene: ccuiercn e| p|umcje ccu|Ic cefniIivc. E:Ie ccmLic e: grccuc| pcr |c ue
|c: rcpcce: pre:enIcn ci:IinIc: fc:e: ce p|umcje previc c| c:pecIc fnc| ce ccu|Ic:. En c|gunc: e:pecie: ccmc
e| Gcvi|cn VcricL|e {Buteo polyosoma) e:Ic :iIuccicn :e ccmp|icc cn mc: pcr |c vcrieccc ce fcrmc: ce
p|umcje exi:IenIe:: m|Iip|e: ccmLinccicne: ce ccr:c: gri:e:, ccf:, negrc: c rcyccc:, ccn vienIre: L|cncc:,
rcyccc:, cremc:, eIc. {CcLcI y ce Vrie: 2003).
Lc ci:Iincicn enIre cccip|Iricc: y fc|ccnicc: nc e: :enci||c, y ce hechc, hcy gnerc: ce cccc fcmi|ic ue
:cn muy pcrecicc: enIre :| {p.ej. Accipiter, /ccipiIricce v:. Micrastur, Fc|ccnicce). En rec|iccc, |c: ciferencic:
mc: impcrIcnIe: enIre e:Ic: cc: fcmi|ic: e:Icn c nive| cncIcmicc, pcr |c ue :u mcrfc|cg|c exIernc nc e:
preci:cmenIe unc gu|c pcrc reccnccer|c:. En Irminc: muy generc|e:, |c: Fc|ccnicce Iiencen c p|cnecr
menc: c nc vue|cn p|cnecncc :inc c|eIecncc. Lc: ce| gnerc Falco Iienen |c fcrmc ce un 'Lccmercng y :cn
ccpcce: ce vc|cr c Iremencc: ve|cciccce:.
EnIre |c: /ccipiIricce :e ci:Iinguen c|gunc: grupc: pcr :u: Icmcnc: y hcLiIc:. /:|, e:Icn |c: e|cnic: ue :e
ccrccIerizcn pcr Iener pcIc: mc: Lien ccrIc:, c|gunc: ccn c|c: ce|gccc:, |crgc: y punIicgucc:. EnIre e:Ic: :e
inc|uye e| vi:Ic:c E|cnic IijereIc {F|cnc|ce: |c||cctu:) ue :cLre:c|e ce :u: pcrienIe: pcr :u cIrccIivc p|umcje
L|cncc-negrc y :u cc|c |crgc y Lifurcccc. Un :eguncc grupc inc|uye c |c: czcre: ce| gnerc Accipiter, ue
inc|uye c c|gunc: ce |c: e:pecie: mc: peuenc: ce :u fcmi|ic. E:Ic: :cn e:pecie: ce Lc:ue principc|menIe,
ue Iienen picc: ccrIc: y fuerIe:. En Iercer |ugcr e:Icn |c: gcvi|cne: {gnerc: Leucopternis, Buteogallus, Buteo
y cIrc:), e:pecie: ce mcycr Icmcnc ue |c: cnIericre:, ue Iienen c|c: mc: cnchc: y :cn, en generc|, mc:
79
Aves
rcLu:Ic:. Lc icenIifcccicn ce e:pecie: ce gcvi|cne: e: cierIcmenIe ccmp|ejc. Fcr unc pcrIe, e: ccmp|icccc
cLIener cL:ervccicne: |c :ufcienIemenIe prc|cngccc: ccmc pcrc ci:Iinguir Lien :u: ccrccIer|:Iicc:, y pcr
cIrc, exhiLen ccmp|ejc: pcIrcne: ce p|umcje ccn Lcncc:, e:Ir|c:, punIc: y cIrc: mcrcc: en |c pcrIe venIrc|
ce |c: c|c: y cc|c, ue repre:enIcn un vercccerc rcmpeccLezc: pcrc |c: cL:ervcccre:. / e:Ic ccLe cnccir
ue ccemc: Iienen p|umcje: ccu|Ic:, reprccucIivc:, :uL-ccu|Ic: y juveni|e: en ciferenIe: eccce:. Fcr |Iimc
e:Icn |c: cgui|c: {Harpia, Spizaetus, Morphnus) ue :cn |c: mc: grcnce: ce |c fcmi|ic. Lc |cngiIuc y cnchc ce
:u: c|c:, :u cuerpc rcLu:Ic y :u: pcIc: pccerc:c: |c: ciferencicn ce| re:Ic ce /ccipiIricce.
EnIre Fc|ccnicce IcmLin hcy grupc: ci:IinIc:. En e:Ie cc:c Ienemc: |c: ccrcccrc: c curiuingue:
{Phalcoboenus, Caracara, Ibycter, Daptrius, Milvago) ue, en cierIc fcrmc, nc Iienen un c:pecIc I|picc ce
rcpcce: y ue ccemc: :e ciferencicn hc:Ic en :u ccmpcrIcmienIc c|imenIicic. Scn mc: Lien c|crgccc: nc
Icn rcLu:Ic:, ccn picc: menc: cguzccc: y pcIc: :in gcrrc: Icn prcminenIe: ccmc |c: cemc: rcpcce:. CIrc
grupc inc|uye c |c: hc|ccne: vercccerc: ce| gnerc Falco, y un Iercer grupc :cn |c: Micrastur, ue en ccmLic,
:e cL:ervcn muy rcrc vez, inc|u:c e:Icncc c 2 c 3 m ce ci:Icncic, pcr :u ccpcciccc ce e:ccncer:e enIre |c
vegeIccicn. / :Ic: e: mejcr icenIifccr|c: pcr :u: vccc|izccicne:: :erie: ce |ccricc:" c|Ic: y fuerIe: ue :cn
ci:IinIc: en cccc e:pecie.
En Gc|cpcgc: exi:Ie unc e:pecie ce /ccipiIricce encmicc {Buteo galapagoensis), ue e: ccemc: e| nicc
cepreccccr ciurnc ncIivc ce |c: i:|c:. Su: pcL|ccicne: hcn cecc|cc ccn:icercL|emenIe pcr impccIc humcnc,
c| punIc ue hc ce:cpcrecicc c ci:minuicc much|:imc ce |c: i:|c: pcL|ccc: {ScnIc Cruz, F|crecnc, Scn
Cri:IcLc| y 8c|Irc). Se cc|cu|c ue :u pcL|ccicn IcIc| cpenc: c|ccnzc |c: 500 incivicuc:. CIrc e:pecie ncIcL|e
ce e:Ic fcmi|ic e: e| gui|c /rp|c, |c rcpcz mc: pccerc:c ce| p|cneIc pcr :u Icmcnc y fuerzc, ue IcmLin
enfrenIc unc :iIuccicn c|crmcnIe. En |c Cc:Ic prccIiccmenIe hc ce:cpcrecicc: cpenc: exi:Ien pcL|ccicne:
remcnenIe: peuenc: en |c: |Iimc: Lc:ue: hmecc: ce| e:Ie ce E:merc|cc:, ccnce :e enccnIrc un nicc
ccIivc hcce pccc: cnc: {Muniz 2002). En e| CrienIe :u: pcL|ccicne: :cn mc: :c|uccL|e:, perc :u reuerimienIc
ce encrme: exIen:icne: ccnIinuc: ce Lc:ue pr|:Iinc hcce ue cccc vez ci:minuycn mc: pcr e| cvcnce ce
|c frcnIerc cnIrcpicc.
Fccemc: cecir ue, en Irminc: generc|e:, |c: Fc|ccnifcrme: :cn cve: Lc:IcnIe fcmi|icre: pcrc nc:cIrc: |c:
humcnc:, y ue revierIen cierIc impcrIcncic cu|Iurc|. Exi:Ien vcric: miIc: :cLre |c: pccere: :cLrencIurc|e: ce
c|gunc: rcpcce: ccn:icerccc: ccmc ceiccce: pcr |c: cnIiguc: hcLiIcnIe: ce Succmricc, perc ccemc:
evcccn c |c fuerzc y cgi|iccc pcr :u: hcLiIc: cepreccccre:. /|gunc: e:pecie: ccmc e| Ccrcccrc Curiuingue
{Phalcoboenus carunculatus) :cn impcrIcnIe: e|emenIc: ce Irccicicne: inc|genc: y me:Iizc: {ver :eccicn ce
EInczcc|cg|c), ccmc IcmLin :ucece ccn e| Hc|ccn Feiccr c Vc|civic {Herpetotheres cachinnans), c| cuc| :e
ccn:icerc ccmc cve ce mc| cgerc pcr :u cncmcIcpyicc ccnIc: al hueco va, al hueco va". CIrc: e:pecie:,
en ccmLic, :enci||cmenIe fcrmcn pcrIe ce nue:Irc ccIicicneiccc, ccmc :ucece ccn e| Cui|icc en |c Sierrc
{Falco sparverius) c e| Gcvi|cn ScLcnerc {Buteogallus meridionalis) en |c Cc:Ic.
Orden Galliformes, pavas, paujiles, chachalacas y colines o corcovados
(2 familias, 20 especies) (foto 13)
Ccmc e| ncmLre incicc, e| crcen Gc||ifcrme: inc|uye c |c: gc||c: y gc||inc: y un :innmerc ce e:pecie: ce :imi|cr
c:pecIc. En e| pc|: exi:Ien cc: fcmi|ic: ce Gc||ifcrme:: Crccicce y CccnIcphcricce, ue junIc: ccmp|eIcn
cpenc: 20 e:pecie:. En generc|, |c: e:pecie: ce e:Ie crcen hcLiIcn en Lc:ue:, ce preferencic hmecc:: c|
menc: |c: e:pecie: ue hcLiIcn en e| pc|: Iiencen c eviIcr hcLiIcI cLierIc: y :ecc:, cunue en cIrc: |cIiIuce:
exi:Ien Gc||ifcrme: en e:Iepc: y ||cnc:.
Fcr |c generc|, |c: Gc||ifcrme: :e ccrccIerizcn pcr Iener c|c: reccnceccc:, ccLezc peuenc, picc ccrIc y
rcLu:Ic -:imi|cr c| ce |c: gc||inc:-, cu|men curvccc hccic cLcjc, pcIc: ccrIc: y fuerIe: ccn e| hc|ux e|evccc
y p|umcje: en Icnc: :cmLr|c:, u:uc|menIe enIre pcrcc:, negrc: y gri:e:. Su: p|umcje: generc|menIe cr|pIicc:
e:Icn cccrnccc: ccn zcnc: ce pie| ce:nucc {ccrncu|c:) en |c ccrc, ue :ue|en pre:enIcr cc|cre: Lri||cnIe:
{cmcri||c:, ncrcnjc:, czu|e:, rcjc:). Ccn :u: picc: gc||inccec:, |c: e:pecie: :i|ve:Ire: ce e:Ie crcen :e c|imenIcn ce
mcIeric| vegeIc| {LrcIe:, :emi||c:, fruIc:) ue |c: recc|ecIcn en e| :ue|c {CccnIcphcricce y c|gunc: Crccicce)
c ce |c: rcmc: ce crLc|e: y crLu:Ic: {re:IcnIe: Crccicce). Scn exce|enIe: ci:per:cre: ce :emi||c:. Lc fcrmc ce
|c: pcIc: e: ci:IinIc enIre |c: cc: fcmi|ic: yc ue |c: CccnIcphcricce Ierre:Ire: nc nece:iIcn c:ir:e ce rcmc:
:inc ccmincr y ccrrer en e| :ue|c, pcr |c ue :u c|giIc pc:Iericr e: recucicc, c ciferencic ce |c: Crccicce, en
pcrIicu|cr ce :u: e:pecie: crLcr|cc|c:.
/unue Iccc: |c: e:pecie: :cn ccpcce: ce vc|cr, :u: vue|c: nc :cn prc|cngccc:, inc|u:c enIre |c: e:pecie:
crLcr|cc|c:. Lc: Ierre:Ire:, en e:pecic| |c: CccnIcphcricce, preferen huir ccmincncc c ccrriencc y vue|cn :c|c
cnIe :iIuccicne: exIremc:. Iiencen c :er gregcric: c c cnccr en pcrejc:, perc |c: pcvc: Penelope, Aburria
80
Fauna de Vertebrados del Ecuador
aburri y Nothocrax urumutum :ue|en cnccr IcmLin en :c|iIcric. Si Lien |c mcycr|c :cn ciurnc:, cc:i Iccc:
inicicn :u: ccIiviccce: muy Iemprcnc, inc|u:c vcric: minuIc: cnIe: ce| cmcnecer, mecicnIe :u: primerc:
ccnIc: y mcvimienIc:. Unc e:pecie, e| Fcvcn NccIurnc {N. urumutum) en ccmLic e: primcrcic|menIe nccIurnc,
mienIrc: ue Aburria aburri IcmLin :ue|e e:Icr ccIivc en |c ncche. Lc: grupc: ce CccnIcphcricce, y uizc:
cIrc: Gc||ifcrme: pcr iguc|, Iiencen c e:Icr ccnfcrmccc: pcr cc: ccu|Ic: y :u prc|e: perc, :e ce:ccncce pcr
cucnIc Iiempc |c prc|e permcnece en e| grupc c :i c| inIericr ce e:Ic: grupc: niccmenIe hcy unc pcrejc
ce ccu|Ic: reprccucIcre:. Lc: Gc||ifcrme: :cn en generc| mcncgcmc:, perc |c cnicccicn u:uc|menIe e:Ic c
ccrgc :c|c ce |c hemLrc. Lc: pc||iIc: nccen preccce: y puecen :eguir c :u: prcgeniIcre: ce:ce Iemprcnc
eccc. Nc cL:IcnIe, :cn inccpcce: ce ccn:eguir :u prcpic c|imenIc pcr c|gn Iiempc mc:, y :cn |c: ccu|Ic:
uiene: |e: prcpcrcicncn ccmicc cirecIcmenIe en :u: picc:.
EnIre |c: 14 e:pecie: ce Crccicce :e ci:Iinguen Ire: grupc:: pcvc: {Penelope, Chamaepetes, Aburria y Pipile),
gucchcrccc: {Ortalis) y pcvcne: c pcuji|e: {Nothocrax, Mitu y Crax). Lc: cc: e:pecie: ce gucchcrccc: :cn |c:
mc: peuenc:, :cn crLcr|cc|c:, nc exhiLen cimcrf:mc :exuc| y emiIen vccc|izccicne: fuerIe: y cncmcIcpyicc:.
Lc: pcvc: |e: :iguen en Icmcnc. Iccc: |c: Penelope {cincc e:pecie:) y Chamaepetes goudotii :cn pcrcc:
{mc: c:curc: ccr:c|menIe), perc Aburria aburri y Pipile cumanensis :cn negrc:, |c primerc ccn ||cmcIivc:
pcIc: cmcri||c: y unc |crgc ccrncu|c Licc|cr, y |c :eguncc ccn |c ccrcnc y |c: ccLerIerc: c|cre: L|cncc:.
Lc: pcuji|e:, ue inc|uyen |c: Ire: crccicc: mc: grcnce: ce| pc|:, en ccmLic, Iienen hcLiIc: mc: Ierre:Ire: ue
|c: cemc: y, c excepcicn ce Mitu salvini, :cn :exuc|menIe cimcrfcc:: |c: mcchc: exhiLen pie|e: cc|cricc:
c|receccr ce| picc ue |c: u:cn en :u: ccrIejc:. Iccc: |c: Crccicce :cn cif|ci|e: ce cL:ervcr, e:pecic|menIe e|
Fcvcn NccIurnc, pcr |c ue :u: vccc|izccicne: :cn mejcre: inciccIivc: ce :u pre:encic. Lc: pcuji|e:, pe:e c :u
grcn Icmcnc, nc emiIen ccnIc: muy fuerIe:, :inc mc: Lien vcce: rcncc:, prcfuncc: y reIumLcnIe:. Lc: pcvc:
y |c: gucchcrccc: ccnIcn fuerIe y ce fcrmc c|Iernccc {ccmc unc ccnver:ccicn) enIre |c: miemLrc: ce unc
pcrejc c grupc. Lc fcmi|ic e: cc:i encmicc ce| NecIrcpicc. Sc|c unc e:pecie ||egc c NcrIecmricc {De|cccur
y /mcccn 2004) y Iccc: :e c:emejcn c |c: pcvc: ccm:Iicc: pcr :u: cue||c: |crgc: y ccLezc: chicc:.
Lc: cc|ine: {CccnIcphcricce) :e pcrecen c |c: ccccrnice: ce| viejc muncc, perc :cn un pccc mc: grcnce:.
De hechc, cnIe: :e |c: ccn:icercLc pcrIe ce |c fcmi|ic Fhc:icnicce ce| viejc muncc, perc :e |c: :epcrc pcr
evicencic: ce e:Iucic: ce /DN. E:Ic fcmi|ic e: encmicc ce /mricc y :e ccrccIerizc pcr :u cuerpc regcrceIe,
|c cc|c muy ccrIc y |c: fuerIe: pcIc: cur:crc:. IcmLin :cn muy cif|ci|e: ce cL:ervcr pe:e c ue cnccn en
grupc: ce hc:Ic :ei: incivicuc: y c ue hccen Lc:IcnIe Lu||c. Lc mejcr mcnerc ce ci:Iinguir|c: e: pcr :u: |incc:
ccnIc:, ue en generc| :uencn ccmc gcr-g|c-g|c-g|cg|cg|cg|c".
Lc mcycr|c ce Gc||ifcrme:, e:pecic|menIe |c: Crccicce, e:Icn cmenczccc: ce exIincicn pcr prcicc ce
hcLiIcI y cccer|c exce:ivc {8rcck: y SIrch| 2000). Crax globulosa nc :e hc repcrIccc ce:ce hcce ccccc: en
nue:Irc /mczcnic, mienIrc: ue ce Crax rubra cpenc: :cLreviven pccc: pcrejc: en |c: :e|vc: mc: remcIc: c|
e:Ie ce E:merc|cc:, ccnce :u :iIuccicn Icccv|c e: cr|Iicc. E| ce:Iinc ce |c: cemc: e:pecie:, :c|vc muy pccc:
excepcicne: {Penelope montagnii, Ortalis guttata), e: IcmLin ce :eric preccupccicn.
Orden Gruiformes, fochas, gallaretas, rascones, polluelas, trompeteros, carrao, avesol,
garceta sol
(5 familias, 30 especies) (foto 14)
E:Ie crcen inc|uye c cincc fcmi|ic: perc ce |c: cuc|e: cucIrc Iienen :c|cmenIe unc e:pecie {F:cphiicce,
/rcmicce, He|icrniIhicce y Eurypigicce), mienIrc: ue Fc||icce c|Lergc c |c: re:IcnIe: 2 e:pecie: ecucIcricnc:.
/unue e| crcen nc pc:ee muchc: e:pecie: en e| pc|:, :| pre:enIc unc inIere:cnIe civer:iccc ce fcrmc: ue
hccen ccmp|icccc mencicncr ccrccIer|:Iicc: ccmune: c Iccc e| crcen.
Sc|vc unc excepcicn, |c fcmi|ic F:cphiicce, |c: Gruifcrme: viven cercc c en hcLiIcI ccucIicc:. Fe:e c |c
vcrieccc ce fcrmc: exi:IenIe: en e| crcen, en Irminc: generc|e: |c: e:pecie: ce e:Ie crcen Iienen |c: pcIc:,
cue||c: y picc: c|crgccc:, cunue nuncc Icn ccn:picuc: ccmc en |c: Ciccniifcrme:. Iienen ccemc: c|c:
reccnceccc:, hc|ux recucicc c e|evccc, |c: cemc: c|giIc: |crgc:, cc|c ccrIc y picc cp|cnccc |cIerc|menIe.
/|gunc: e:pecie:, ccmc e| Ccrrcc {Aramus guarauna), |c Gcrzc Sc| {Eurypyga helias) c |c: rc:ccne: ce |c:
gnerc: Rallus y Pardirallus Iienen |c: picc: |crgc:, c| menc: ce| ccL|e ce :u ccLezc: mienIrc: ue cIrc: e:pecie:,
ccmc |c: pc||ue|c: {gnerc Laterallus), fcchc: {Fulica) c gc||creIc: {Porphyrio) |c: Iienen ccrIc: y fuerIe:.
Lc fcmi|ic Fc||icce refejc |c civer:iccc ce fcrmc: ce e:Ie crcen: hcy e:pecie: :emejcnIe: c pcIc: {fcchc:),
c peuenc: gcrci||c: {rc:ccne: y gc||creIc:) y c ciminuIc: gc||inc: {pc||c: y pc||ue|c:, ue :cn cpenc: mc:
grcnce: ue un gcrricn). Lc mcycr|c ce Fc||icce e:Icn c:cciccc: c cuerpc: ce cguc, :ec c| cguc ccmc Ic|
{|cgunc:, e:Ierc:) c zcnc: cnegccizc:, perc c|gunc: IcmLin viven c| inIericr ce Lc:ue:. /u|, unc: e:pecie:
81
Aves
ncccn en cguc: cLierIc: y enIre vegeIccicn ccucIicc {fcchc: y gc||creIc:), mienIrc: cIrc: permcnecen |c
mcycr pcrIe ce| Iiempc ccu|Ic: enIre |c cen:c vegeIccicn ce riLerc: y pcnIcnc: {pc||ue|c:, rc:ccne:), :iencc
muy cif|ci|e: ce cL:ervcr. E: mc: ccmn ue |c: Fc||icce Iengcn p|umcje: pcrcc: c gri:e:, ccn pccc: mcrcc: c
mcnerc ce e:Ir|c:, u:uc|menIe en e| Iercic pc:Iericr c en |c e:pc|cc. /cemc:, |c: pcIc: :ue|en :er c|crc: {rcjizc:,
vercc:c: c rc:ccc:) y |c: picc: cmcri||enIc:. Nc cL:IcnIe, :cLre:c|en |c: gc||creIc: pcr :u: cc|cre: prpurc
ccn verce {Porphyrio martinica) y ce|e:Ie {F. |cv||c:t||:), c mc: ce| picc Iricc|cr -cmcri||c, rcjc y ce|e:Ie- ce
martinica. IcmLin e: ||cmcIivc |c Gc||creIc Ccmn {Gallinula chloropus), e:pecie cc:mcpc|iIc, ue Iiene un
cIrccIivc picc rcjc y cmcri||c {:c|c evicenIe en |c: ccu|Ic:), c:| ccmc |c: fcchc:, ue pre:enIcn p|ccc: frcnIc|e:
rcjc: y cmcri||c: :cLre e| picc, cunue ccn vcriccicne: enIre incivicuc: y enIre eccce:.
Lc: fcchc: Iienen |c: pcIc: c|gc :emejcnIe: c| crcen Fccicipecifcrme:, ccn p|iegue: |cIerc|e: c |cLu|c: en
|c: cecc: ue |e: prcveen ce mcycr :uperfcie ce prcpu|:icn curcnIe e| nccc. E:Ic: pe:ccc: cve:, ue :cn
exce|enIe: ncccccrc: y Lucecccrc:, nece:iIcn prcpu|:cr:e ccn :u: pcIc: pcrc |evcnIcr e| vue|c c pcrc
frencr y pc:cr:e :cLre e| cguc, y ccemc: |c: emp|ecn pcrc prcpu|:cr:e Lcjc e| cguc cucncc :e :umergen.
Scn |c: e:pecie: ce Fc||icce mc: fcci|e: ce cL:ervcr, cunue unc ce e||c: {Fulica americana) c| pcrecer hc
ce:cpcrecicc yc ce| pc|:. Ccmc :ucece ccn cIrc: cve: ccucIicc:, |c: pc||ue|c: ce Fc||icce nccen preccce:,
puciencc cLcnccncr e| nicc c pccc Iiempc ce :u ec|c:icn. En |c: e:pecie: ce hcLiIc: mc: Lien Lc:cc:c:, |c:
cr|c: permcnecen pcr un Iiempc mc: prc|cngccc en e| nicc.
EnIre |c: e:pecie: ecucIcricnc: ce Fc||icce ce:Iccc |c Fc||ue|c ce Gc|cpcgc: {Laterallus spilonotus), encmicc
ce| crchipi|cgc, ue hcLiIc en |c: zcnc: c|Ic: y hmecc: ce |c: i:|c: mc: grcnce: y en ccc:icne: IcmLin
en crec: ce mcng|cr. Fcr |c pre:encic ce mcm|ferc: cepreccccre: inIrccucicc: y pcr |c ccnver:icn ce grcn
pcrIe ce |c: Iierrc: c|Ic: ce Gc|cpcgc: en zcnc: cgr|cc|c:, |c: pcL|ccicne: ce e:Ic e:pecie hcn ci:minuicc
|IimcmenIe. Ccn ccnIccc: excepcicne:, yc nc :e encuenIrc en |c: pcrIe: Lcjc: ce |c: i:|c:, y :u pcL|ccicn
IcIc| en e| crchipi|cgc prcmecic cpenc: |c: 5.000 incivicuc:.
E| IrcmpeIerc {Psophia crepitans) e: nue:Irc nicc repre:enIcnIe ce unc fcmi|ic encmicc ce| NecIrcpicc
{F:cphiicce) ue Iiene :c|c Ire: e:pecie:. E:Ic cve ce inIericr Lc:ue vive en |c: :e|vc: cmczcnicc:, ccnce
cncc en grupc: c|imenIcncc:e ce fruIc: principc|menIe. Se hc enccnIrccc ue hc:Ic un 07 ce :u cieIc e:
frug|vcrc y ue en Luenc pcrIe cepencen ce |c: fruIc: ue mcnc: c cve: frug|vcrc: ce cc:e| cejcn ccer c|
:ue|c, yc ue nc puecen rcmper |c: cc:ccrc: ce fruIc: curc: {ce| Hcyc et al. 1). E:Ic e:pigccc e:pecie {unc:
50 cm ce e:IcIurc) ce c:pecIc jcrcLccc Iiene un p|umcje muy vi:Ic:c, ccn p|umc: muy ccrIc: ccn cpcriencic
ce Iercicpe|c en |c ccLezc y cue||c, cc|cre: Icrnc:c| {verce y czu|) en e| pechc y un grcn pcrche L|cncuzcc
en |c e:pc|cc. Su ccnIc prcfuncc :e c:emejc c| grcve :cnicc ce c|gn in:IrumenIc ce vienIc -cunue nc
preci:cmenIe ce unc IrcmpeIc- ce ch| :u ncmLre ccmn. Se ccncce pccc :cLre :u hi:Icric ncIurc|, perc e:
frecuenIe cL:ervcr|c: ccmc mc:ccIc: en ccmuniccce: inc|genc: ce| CrienIe. /cIuc|menIe, :e ccn:icerc ue
:u: pcL|ccicne: hcn ci:minuicc ccn:icercL|emenIe pcr |c ccnIinuc cefcre:Iccicn y |c pre:icn ce cccer|c.
Lc fcmi|ic He|icrniIhicce e:Ic repre:enIccc :c|c pcr e| /ve Sc| {Heliornis fulica), ue Iiene cc: pcrienIe: mc:
en :u fcmi|ic hcLiIcncc |c: r|c: :e|vcIicc: ce fricc y /:ic. En c:pecIc :e c:emejc un pccc c |c: chupi|e:
{Fccicipecifcrme:) y pc:ee pie: |cLccc: ccmc e||c:. IcmLin Iienen |c ccpcciccc ce ccnIrc|cr :u ||nec ce
fcIccicn, perc :e :cLe ue nc :e c|imenIcn Lucecncc, :inc mc: Lien :cLre |c :uperfcie ce| cguc c en |c:
cri||c:. Nc cL:IcnIe, :u ccn:picuc p|umcje en |c ccLezc: unc ccmLinccicn ce e:Ir|c: L|cncc: y negrc:, junIc
ccn :u Lri||cnIe picc rcjc y :u: e|egcnIe: pcIc: rcyccc: cmcri||c ccn negrc {perc ue :e cL:ervcn muy rcrc vez),
|c ci:Iinguen pcr ccmp|eIc ce |c: chupi|e:. /cemc:, e| /ve Sc| puece ce:p|czcr:e ccn ncrmc|iccc en Iierrc
frme pcrue :u: pcIc: nc :cn pc:Iericre: ccmc en |c: chupi|e:. E: mc:, IcmLin puece cL:ervcr:e pc:ccc
:cLre Ircncc: c rcmc: c cri||c: ce r|c:. E:Ie peuenc pcIi||c", ccmc |c ||cmcn en c|gunc: zcnc: ce| CrienIe,
viven en r|c: ce cguc |enIc y en |cgunc: Ircpicc|e: cmczcnicc: y cccicenIc|e:. Cuizc: :u ccrccIer|:Iicc mc:
ncIcL|e :ec |c pre:encic ce |c: Lc|:i||c:" Lcjc |c: c|c: ce |c: mcchc:, ue :e uIi|izcn pcrc Ircn:pcrIcr c |c: cr|c:
inc|u:c en vue|c {CrIiz-Cre:pc y Ccrricn 11).
Lc GcrceIc Sc| {Eurypyga helias), pcr :u pcrIe, e: cIrc e:pecie nicc y muy ||cmcIivc, encmicc ce /mricc
Ircpicc|. En c:pecIc pcrece unc gcrciIc, perc :u cuerpc mc: c|crgccc hcrizcnIc| ue verIicc|menIe {ccmc
|c: gcrzc:) y |c pc:icicn mc: pc:Iericr ce :u: pcIc: ccrIc: |c ci:Iinguen ccmc unc e:pecie :in iguc|. Iiene un
p|umcje e:pecIccu|cr ue ccmLinc e:Ir|c:, rcyc: y mcnchc: ccf c:curc: :cLre un fcncc cremc y |ecnccc,
c |c ue :umc |crgc: e:Ir|c: L|cnuecinc: en |c: |cIerc|e: ce :u ccLezc negrc, frcnjc: ccne|c en |c: c|c: y
|c cc|c y mc: Lcrrc: gri:e:, L|cncc: y negrc: en :Ic:. Iccc e:Ic |c hcce mc: vi:iL|e cucncc ce:p|iegc :u:
c|c: y cc|c en un cLcnicc ue |e hc hechc ccreeccrc c :u ncmLre vernccu|c. HcLiIc pcr iguc| en r|c: y
|cgunc: :e|vcIicc:, ccnce ccupc :u: cri||c: |ccc:c: principc|menIe, y ricchue|c: ce cguc fr|c y ccrrienIe en |c:
82
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Lc:ue: nuL|ccc: y :uLIrcpicc|e: {pcr ejemp|c en |c zcnc ce Mincc) ccnce :e c|imenIc ce unc vcrieccc ce
inverIeLrccc: y verIeLrccc: mencre:.
Fcr |Iimc, :e encuenIrc |c fcmi|ic /rcmicce {Aramus guarauna), |c nicc e:pecie hcLiIcnIe ce| Ecucccr
ue e: :imi|cr c |c: gru||c: {Gruicce) ce cIrc: |cIiIuce:. E:Ic cve ce pcIc:, cue||c y picc |crgc: pcrece un iLi:
c unc gcrzc, perc c ciferencic ce e:Ic:, Iiene |c ccLezc cuLierIc ce p|umc: y :u: pcIc: negrc: :cn c|gc mc:
rcLu:Ic:. Su ncmLre ccmn en |c Cc:Ic: Ccrrcc, cerivc ce :u fuerIe vccc|izccicn. E| p|umcje ce| Ccrrcc e:
mcrrcn ccn e:Ir|c: pc|icc: en |c ccLezc y cue||c. Su cieIc e: c|gc e:pecic|izccc, prefere ccrccc|e:, meji||cne:
y cIrc: cru:Iccec: y mc|u:cc: ccucIicc:.
Orden Charadriiformes, chorlitos, vuelvepiedras, correlimos, playeros, ostreros, teros,
alcaravanes, agachonas, pgalos, gaviotines, gaviotas y rayador
(10 familias, 92 especies) (foto 15)
E:Ie civer:c crcen ce ci:IriLucicn cc:mcpc|iIc e:Ic repre:enIccc pcr cve: ccucIicc:, mcrinc: c p|cyerc: en :u
grcn mcycr|c. Lc: cc: fcmi|ic: mc: civer:c:, Scc|cpccicce y Lcricce, Iienen mc: ce 30 e:pecie: en Ecucccr,
mienIrc: ue cIrc: :ei: fcmi|ic: {HcemcIcpccicce, Fecurvirc:Iricce, 8urhinicce, Ihincccricce, Jcccnicce y
Fynchcpicce) pc:een :c|cmenIe unc c cc: e:pecie: y en generc| :cn fcmi|ic: pccc civer:c: en e| muncc.
EnIre |c: Chcrccriifcrme: :e inc|uyen muchc: e:pecie: migrcIcric: ue ccmnmenIe cniccn en hcLiIcI cLierIc:
Iemperccc: ce| hemi:feric ncrIe {:u: nicc: |c: hccen en e| :ue|c) y pc:cn e| inviernc Lcrec| en humecc|e:
Ircpicc|e: y ce| hemi:feric :ur. / excepcicn ce |c: fcmi|ic: HcemcIcpccicce, 8urhinicce y Jcccnicce, Iccc:
|c: re:IcnIe: fcmi|ic: ue hcLiIcn en e| pc|: inc|uyen c|gunc: e:pecie: migrcIcric:, y en c|gunc: fcmi|ic: inc|u:c
|c mcycr|c ce :u: e:pecie: migrcn {p.ej. Scc|cpccicce). En e:Ie crcen :e inc|uyen c|gunc: ce |c: migrcIcric:
mc: exIrccrcincric:, ue reccrren cecenc: ce mi|e: ce ki|cmeIrc: cccc cnc enIre :u: Iierrc: ce reprccuccicn
y ce vercnc. E| ejemp|c mc: ncIcL|e e: e| GcvicI|n ce| rIicc {Sterna paradisaea) ue cnicc en e| rIicc y
|uegc cIrcvie:c hc:Ic e| cIrc pc|c, ccnce pc:c e| inviernc ce| ncrIe.
Exi:Ien cc: Iipc: generc|e: ce Chcrccriifcrme:, |c: p|cyerc: c vccecccre: I|picc:, ue ccnIemp|c c :ieIe
fcmi|ic: ecucIcricnc:, y |c: mcrinc: vc|cccre: {|c: cIrc: Ire: fcmi|ic:). En Irminc: generc|e:, |c: p|cyerc: :e
ccrccIerizcn pcr Iener pcIc: |crgc:, picc: c|crgccc: y fnc:, cc|c: en generc| ccrIc:, c|c: |crgc: y punIicgucc:
{ue |e: ccnvierIen en exce|enIe: vc|cccrc:) y hc|ux en |c mcycr|c recucicc c ve:Iigic|. U:uc|menIe :cn cve:
peuenc: {|c: mc: grcnce: c|ccnzcn |c: 40 cm) ue :e encuenIrcn en p|cyc: |ccc:c: ce e:Iucric:, ce|Ic: ce
r|c:, |cgunc:, humecc|e: crIifcic|e: y en |c: cerccn|c: ce cuerpc: ce cguc. Nc cL:IcnIe, IcmLin hcy e:pecie:
ue nc e:Icn c:cciccc: c humecc|e: en |c cL:c|uIc {p.ej. Attagis gayi, Ihincccricce: Burhinus superciliaris,
8urhinicce). /|gunc: fcmi|ic: ce p|cyerc: {HcemcIcpccicce, Fecurvirc:Iricce) pre:enIcn pcIrcne: ce p|umcje
||cmcIivc:, ccn ccnIrc:IcnIe: pcrIe: negrc: y L|cncc: y picc: c pcIc: ce cc|cr rcjc inIen:c. CIrc:, en ccmLic,
:cn mc: Lien cr|pIicc: y Iienen ccmp|ejc: p|umcje: en |c: ue preccmincn |c: Icnc: pcrcc:, gri:e: y cremc:
{p.ej. Scc|cpccicce, Ihincccricce, Chcrccriicce). EnIre e:Ic: ce:Icccn |c: Scc|cpccicce y Chcrccriicce pcr
mc:Ircr ci:IinIc: p|umcje: en pccc: reprccucIivc: y nc reprccucIivc:, c:| ccmc unc gcmc ce vcriccicne: pcr
eccce: c pcr e| e:Iccc ce mucc ce p|umcje enIre e| vi:Ic:c cIuencc ce reprccuccicn y e| cIrc mc: cpccc.
En generc|, e| cimcrf:mc :exuc| ce |c: Chcrccriifcrme: cpenc: :e mcnife:Ic ccmc ciferencic: en e| Icmcnc
corporal.
Lc: Chcrccriifcrme: :e ci:Iinguen pcr :er ncIcL|emenIe gregcric:, en pcrIicu|cr en :u: pccc: ce invernccicn, y
en c|gunc: fcmi|ic: {p.ej. Fecurvirc:Iricce) IcmLin pcrc cniccr. /:| pcr ejemp|c, en c|gunc: humecc|e: cc:Ierc:
ccmc |c: pi:cinc: :c|cLre: ce Ecuc:c|, en Sc|inc: y McnIeverce, c| :urce:Ie ce| pc|:, e: pc:iL|e cL:ervcr mi|e:
ce incivicuc: ce c| menc: 30 e:pecie: ci:IinIc: ce p|cyerc:, junIc c unc: 15 e:pecie: ce gcvicIc: y gcvicIine:
y cIrc: IcnIc: gcrzc:, ccrmcrcne:, pe||ccnc: y pcIc: {Hcc:e, :in fechc). E:Ic: ccngregccicne: puecen :upercr
e| mi||cn ce incivicuc: en ceIerminccc: pccc:, :iencc e:pecic|menIe ||cmcIivc: |c: Lcncccc: ce p|cyerc:
{en e:pecic| ce Scc|cpccicce y mc: cn ce fc|crcpc:) ue inc|uyen cecenc: ce mi|e: ce incivicuc:.
Lc cieIc ce |c: Chcrccriifcrme: e:Ic ccn:IiIuicc principc|menIe pcr inverIeLrccc: {|crvc: ce in:ecIc:,
mc|u:cc:, cru:Iccec:, cn|icc:). Lc civer:iccc ce fcrmc: y |cngiIuce: ce picc: e:Ic ceIerminccc pcr |c:
hcLiIc: c|imenIicic: ce |c: e:pecie:. En e| cc:c ce |c: e:pecie: ce Calidris {Scc|cpccicce), |c |cngiIuc ce| picc
|e: permiIe c|ccnzcr ci:IinIc: nive|e: ce prcfunciccc en |c: :ucve: e:IrcIc: |ccc:c: ccnce :e c|imenIcn, y pcr
IcnIc, ccn:eguir ci:IinIc: Iipc: ce pre:c:. CIrc: e:pecie: ccn picc: mc: fuerIe:, ccmc e| C:Irerc /mericcnc
{Haematopus palliatus, HcemcIcpccicce) puecen cLrir |c: ccnchc: ce mc|u:cc: mcrinc:, y cIrc: ccmc e|
/|ccrcvcn Ferucnc {Burhinus superciliaris), en ccmLic, ccpIurcn in:ecIc: Ierre:Ire:. CIrc ccrccIer|:Iicc ue
permiIe c |c: Chcrccriifcrme: p|cyerc: ccn:eguir ci:IinIc: Iipc: ce pre:c: e: |c |cngiIuc ce :u: pcIc:. Fcr ejemp|c,
83
Aves
e:pecie: ccmc |c Cigenue|c Cue||inegrc {Himantopus mexicanus, Fecurvirc:Iricce) puecen ccenIrcr:e mc:
en hcLiIcI ccucIicc: ue |c: p|cyeriIc: ce| gnerc Calidris ccn :u: |crgc: pcIc:, ue Iienen pcIc: mc: ccrIc:.
Lc: e:pecie: ce Lcricce, pcr :u pcrIe, :cn exce|enIe: pe:ccccrc: mcrinc: perc nc ce:ccrIcn |c ccrrcnc:
mienIrc: ue |c: SIerccrcriicce :cn mc: Lien ccrrcnerc: y cpcrIuni:Ic:, y cepreccn |c: nicc: ce cIrc: cve:
mcrinc:, inc|uyencc |c: gcvicIc:.
Lc :eguncc fcmi|ic mc: civer:c ce |c: Chcrccriifcrme: p|cyerc: e: Chcrccriicce. Exi:Ien 13 e:pecie: ce e:Ic
fcmi|ic en e| pc|:, :ei: ce e||c: re:icenIe:. Lc: Chcrccriicce Iiencen c :er mc: Lien rechcnchc:, |ucen mc:
ccLezcne:, Iienen picc: ccrIc: y mecic grue:c: y en c|gunc: e:pecie: |c: pcIc: :cn cncrcnjccc: c rcjizc:. Un
c:pecIc inIere:cnIe ce :u ccmpcrIcmienIc e: ue curcnIe |c c|imenIccicn y cucncc :cn ci:IurLccc: rec|izcn
ccrIc: ccrrerc: y :e ceIienen :LiIcmenIe, pcrc crrcnccr cIrc vez y ceIener:e nuevcmenIe. Ccmc e:IrcIegic
ce ci:uc:icn, e:Ic: repenIinc: ccrrerc: :cn exIrccrcincric:. /cemc:, :e cccmpcncn ce :u: cr|pIicc: p|umcje:
ccr:c|e: ue :e ccnfuncen ccn |c: crenc: y |ccc: ccnce viven |c: chcr|iIc:. En e:Ic fcmi|ic :e ciferencicn cc:
grupc:: |c: chcr|iIc: {Charadrius, Pluvialis) y |c: cvefr|c: {Vanellus). E:Ic: |Iimc: e:Icn repre:enIccc: pcr Ire:
e:pecie: en e| pc|: ue :e ci:Iinguen pcr :er mc: grcnce:, ccn vi:Ic:c: p|umcje: y fuerIe: ccnIc:. Unc ce
e||c:, e| Lig|e c /vefr|c /ncinc {Vanellus resplendens) hcLiIc en |c: humecc|e: y p|cnicie: ce| pcrcmc. En e:Ie
gnerc :e inc|uyen c|gunc: ce |c: e:pecie: mc: vi:Ic:c: ce |c fcmi|ic y e| crcen, hcLiIcncc en humecc|e: y
e:Iepc: ce fricc. Lc: chcr|iIc: en ccmLic :e mue:Ircn mc: cpccc:, perc en c|gunc: e:pecie: re:c|Icn |c:
cc|cre: Lri||cnIe: ce :u: picc: y pcIc:.
Unc e:pecie re:icenIe ue :e ci:Iingue ce cIrc: e:pecie: ce| crcen e: |c Jcccnc Ccruncu|ccc {Jacana
jacana, Jcccnicce) ue hcLiIc en cinegc: y pcnIcnc: ce cguc cu|ce, ccnce ccminc pcr encimc ce |c
vegeIccicn ccucIicc cyucccc pcr |c: |crgu|:imc: cecc: ce :u: IcmLin |crgc: pcIc:. E:Ic vi:Ic:c cve negrc,
ccn e:pc|cc y c|c: ccne|c, p|umc: ce| vue|c cmcri||c vercc:c y picc cmcri||c cccrnccc ccn unc ccrncu|c
rcjc, Iiene un :i:Iemc reprccucIivc inverIicc c| ccmn ce |c: cve:. Lc: hemLrc: cepc:iIcn :u: huevc: en nicc:
ccn:Iruicc: pcr vcric: mcchc:, y :cn e||c: |c: enccrgccc: ce |c incuLccicn y cuicccc ce |c prc|e, mienIc: e||c:
cefencen :u: IerriIcric: pc|icncricc: {Hcymcn et al. 18). Fcr e:Ic, e| cimcrf:mc :exuc| IcmLin e: inverIicc:
|c: hemLrc: :cn hc:Ic un 787 mc: grcnce: {ce| Hcyc et al. 1).
Dc: fcmi|ic: ce Chcrccriifcrme: Ierre:Ire: e:Icn repre:enIccc: pcr |c: e:pecie: mc: inu:uc|e: ce| crcen. Lc:
Ihincccricce, ccnccicc: ccmc cgcchcnc:, Iienen |c: pcIc: ccrIc:, e| cuerpc mccizc y cp|cnccc ccr:c-
venIrc|menIe y e| picc ccrIc y c|gc ccnicc, ue |e: c:emejc un pccc c |c: Iincme: y |c: percice: {CrIiz-
Cre:pc y Ccrricn 11), cunue :u: c|c: :cn |crgc: y punIicgucc:. Su: p|umcje: :cn muy cr|pIicc:, unc mezc|c
inIricccc ce mcnchc: y Lcncc: ccne|c:, cremc:, pcrcc: y negrc: :cLre e| ccr:c, ue |e: vue|ve cc:i impc:iL|e:
ce ceIecIcr enIre |c vegeIccicn. En e| pc|: hcy cc: e:pecie: ce e:Ic fcmi|ic encmicc ce Succmricc, perc
unc ce e||c:, |c /gcchcnc Chicc {Thinocorus rumicivorus) prccIiccmenIe hc ce:cpcrecicc ce |c pen|n:u|c ce
ScnIc E|enc, e| nicc :iIic ccnce :e hc repcrIccc.
Lc cIrc fcmi|ic, 8urhinicce, e:Ic repre:enIccc :c|c pcr unc e:pecie: e| /|ccrcvcn Ferucnc. E:Ic exIrccrcincric
cve ce hcLiIc: crepu:cu|cre: y nccIurnc: hcLiIc en zcnc: muy :ecc: ce |c Cc:Ic {p.ej. pen|n:u|c ce ScnIc
E|enc). Su: encrme: cjc: cmcri||c:, Ii|e: pcrc |c vi:icn nccIurnc, :cn nicc: enIre |c: Chcrccriifcrme:. Ccmc
Luen repre:enIcnIe ce :u crcen, cnicc en e| :ue|c y :u: cr|c: nccen preccce:, :cn nic|fugc: y Iienen un p|umcje
muy cr|pIicc ue |e: permiIe ce:cpcrecer" enIre e| :u:IrcIc cucncc :e ueccn inmcvi|e: cnIe evenIuc|e:
pe|igrc:. E:Ie c|ccrcvcn :e hc vue|Ic muy rcrc en e| pc|:. E| cvcnce ce |c frcnIerc cgrcpecucric y urLcnc, junIc
ccn e| pc:iL|e cIcue ce perrc: y cIrc: cnimc|e: ccm:Iicc: {CrIiz-Cre:pc y Ccrricn 11) cpcrenIemenIe hc
ciezmccc |c: pcL|ccicne: ce e:Ic e:pecie, ue chcrc cpenc: puece regi:Ircr:e muy ccc:icnc|menIe cercc
ce ScnIc E|enc y Hucui||c:.
Familia Scolopacidae, playeros, patiamarillos, correlimos, zarapito, vuelvepiedras
(36 especies)
Lc fcmi|ic mc: civer:c ce| crcen e:Ic ccnfcrmccc funccmenIc|menIe pcr e:pecie: migrcIcric:, |c mcycr|c
ce |c: cuc|e: cniccn en e| hemi:feric ncrIe, ccn excepcicn ce c|gunc: Lecc:inc: ce| gnerc Gallinago ue
nc migrcn. En :u c:pecIc generc|, Iccc: |c: e:pecie: Iienen pcIc: |crgc: y ce|gccc:, picc: c|crgccc: y fnc:,
cc|c: muy ccrIc: y c|c: |crgc: y punIicgucc:, cpIc: pcrc :c:Iener prc|cngccc: vue|c:.
Se ci:Iinguen c|gunc: grupc: ce e:cc|cpccicc: :egn |c |cngiIuc ce :u: pcIc: y picc {|c cuc|, ccmc :e incicc
previcmenIe, e: unc cccpIccicn pcrc ci:IinIc: Iipc: ce cieIc). /:|, pccemc: ciIcr c |c: p|cyerc: {Calidris
y cIrc: gnerc:) ccmc e| grupc mc: civer:c ce |c fcmi|ic, |c: cgujeIc: {Limosa y Limnodromus), zcrcpiIc:
{Numenius), pcIicmcri||c: {Tringa), Lecc:inc: {Gallinago), fc|crcpc: {Phalaropus), enIre cIrc:. E:pecie: ce
Calidris y Gallinago Iienen c|u|c: :en:cric|e: en |c punIc ce :u: picc: ue ceIecIcn e| mcvimienIc ce |c:
84
Fauna de Vertebrados del Ecuador
pre:c: enIerrccc: en e| |ccc: ce e:Ic fcrmc, puecen ccpIurcr c :u: pre:c: :in nece:iccc ce cL:ervcr|c:. En
ccmLic, |c: e:pecie: ce Tringa cIrcpcn y per:iguen cirecIcmenIe c :u: pre:c:, mienIrc: ue |c: vue|vepiecrc:
{Arenaria) |evcnIcn piecrc: y ccnchc: ccn :u: pccerc:c: cue||c: en Lu:cc ce peuenc: inverIeLrccc:.
Lc icenIifcccicn ce e:pecie: ce Scc|cpccicce e: Lc:IcnIe ccmp|ejc en e:pecic| pcrue |c: e:pecie:
migrcIcric: ue ||egcn c| pc|: Iienen unc vcrieccc ce p|umcje:: pre:enIcn mc:cicc: ce p|umcje: enIre
reprccucIivc: y nc reprccucIivc:. Fcr e:Ic, pcrc icenIifccr e:pecie: e: preferiL|e pre:Icr cIencicn c cIrc:
ccrccIer|:Iicc: ue nc :ec e| p|umcje: Icmcnc y fcrmc ce| cuerpc, |cngiIuc y fcrmc ce| picc, prcpcrcicne:
generc|e: ce| cve, cc|cr y |cngiIuc ce |c: pcIc: y vccc|izccicne:.
Lc: Lecc:inc: {:ei: e:pecie: ce Gallinago en Ecucccr) :cn cve: muy rcrc:, ce pcIc: ccrIc: y picc: muy |crgc:,
ue viven principc|menIe en |c: pcrcmc:. E: muy cif|ci| cL:ervcr c e:Ic: e:pecie: pcrue viven e:ccncicc: enIre
|c cen:c y Lcjc vegeIccicn ce| pcrcmc y pcrue :u: p|umcje: mue:Ircn ccmp|ejc: pcIrcne: ce ccmufcje.
DurcnIe |c: pccc: ce ccrIejc, |c: Lecc:inc: exhiLen un ccmpcrIcmienIc in:c|iIc, ue inc|uye rcpicc: vue|c:
c:cencenIe: y ce:cencenIe: en |c: cuc|e: emiIen un cgucc zumLicc ccn |c: p|umc: exIernc: ce |c cc|c y |c
cccmpcncn ccn fuerIe: vccc|izccicne:. E:Ic: vue|c: |c: rec|izcn en e| crep:cu|c c inc|u:c en |c: fr|c: ncche:
ce |c: pcrcmc:.
Familia Laridae, gaviotas y gaviotines
(31 especies) (foto 16)
En e:Ic civer:c fcmi|ic :e inc|uyen |c: Chcrccriifrcme: mcrinc: pi:c|vcrc: {en :u mcycr|c) mc: fcmi|icre: pcrc |c:
humcnc:. / ciferencic ce |c: p|cyerc:, |c: gcvicIc: y gcvicIine: Iienen pcIc: ccrIc:, nc vccecn en |c: cri||c:
ce humecc|e: y Iienen picc: mc: recIc: y :c|icc:. IcmLin :cn exce|enIe: vc|cccrc:, puciencc permcnecer
prc|cngccc: periccc: en e| cire. En generc|, |c: e:pecie: ce Lcricce pre:enIcn p|umcje: preccmincnIemenIe
L|cncc:, ccn pcIrcne: gri:e: y negrc: ci:IinIivc: en |c ccLezc, |c: c|c: y |c cc|c, y en ccc:icne:, ccn picc:
y pcIc: ce cc|cre: ||cmcIivc: {cmcri||c:, ncrcnjc: y rcjc:). /| iguc| ue cIrc: Chcrccriifcrme:, e:Ic: e:pecie:
Iienen un p|umcje reprccucIivc mc: ccn:picuc y cIrc nc reprccucIivc mc: cpccc: IcmLin :e ciferencicn
:egn |c: eccce:. Hcy e:pecie: -ccmc |c GcvicIc ce Lcvc, Leucophaeus fuliginosus- ue :cn gri:e: y cc:i nc
ccmLicn :u: p|umcje: cucncc cejcn ce reprccucir:e.
Se ci:Iinguen cc: grupc: ce |cricc:: |c: gcvicIc: {gnerc: Larus y cIrc:) y |c: gcvicIine: {Sterna y cIrc: gnerc:),
ue en ccc:icne: :e c|c:ifccn en fcmi|ic: :epcrccc: {ce| Hcyc et al. 1). Lc: gcvicIc: Iiencen c :er mc:
grcnce: y rcLu:Ic:, ccn picc: mc: fuerIe:, pcIc: mc: |crgc:, c|c: mc: cnchc: y menc: punIicgucc: y cc|c:
cuccrccc:. Lc: gcvicIine: en ccmLic, Iienen picc: mc: c|crgccc: y fnc:, pcIc: mc: ccrIc:, c|c: mc: |crgc: y
punIicgucc:, cc|c: Lifurcccc: y :cn, en generc|, mc: e:Le|Ic:. /cemc:, |c: gcvicIine: vue|cn mc: cgi|menIe
y :e c|cvcn en e| cguc, mienIrc: ue |c: gcvicIc: :cn mejcre: ncccccrc:. Su: cieIc: IcmLin :cn ci:IinIc:: |c:
gcvicIc: Iiencen c :er mc: generc|i:Ic: y cpcrIuni:Ic:, c| punIc ce cprcvechcr ccrrcnc:: |c: gcvicIine: :cn
pe:ccccre: mc: ccIivc:. Muchc: e:pecie:, en pcrIicu|cr |c mcycr|c ce gcvicIine:, :cn migrcIcric: ue vue|cn
ci:Icncic: encrme: y vi:iIcn e| pc|: :c|c e:Iccicnc|menIe.
Lc mcycr|c ce e:pecie: hcLiIc en |c cc:Ic mcrinc, perc hcy excepcicne:. Dc: e:pecie: ce gcvicIine:
{Sternula superciliaris y Phaetusa simplex) viven en r|c: y |cgunc: ce |c /mczcnic, mienIrc: ue |c GcvicIc ce
Fcrcmc {Chroicocephalus serranus) |c hcce en |cgunc: c|Iccncinc:. Hcy ccemc: cc: e:pecie: encmicc:
ce |c: i:|c: Gc|cpcgc:, |c GcvicIc ce Lcvc, ue :c|c :e reprccuce en e:Ie crchipi|cgc, y |c GcvicIc ce Cc|c
8ifurcccc {Creagrus furcatus), ue IcmLin Iiene pcL|ccicne: reprccucIivc: muy peuenc: en |c i:|c Mc|pe|c,
Cc|cmLic.
Exi:Ien cc: fcmi|ic: ccicicnc|e: ce e:Ie crcen ue, en :u c:pecIc generc|, :e c:emejcn c |c: |cricc:. Se
IrcIc ce |c: :c|Iecccre: {SIerccrcriicce) y e| Fcycccr /mericcnc {Rynchops niger, Fynchcpicce). Lc fcmi|ic
SIerccrcriicce inc|uye en Ecucccr c cincc e:pecie: ce cve: pe|cgicc: ue :e cL:ervcn muy rcrc vez ce:ce |c
cc:Ic. / ciferencic ce |c: Lcricce, :Ic: Iienen e| picc mc: fuerIe y c|gc recurvccc y Iienen unc: gcnchucc:.
E:Ic :e ceLe c :u: hcLiIc: mc: Lien ccrrcnerc:, c:c|IcnIe:" ce cIrc: cve: mcrinc: {|c: cIc:igcn hc:Ic ue
:Ic: regurgiIen e| c|imenIc) y cepreccccr ce huevc: y pc||ue|c: IcmLin ce cve: mcrinc:. E| Fcycccr, pcr
:u pcrIe, e: unc e:pecie muy ||cmcIivc pcr :u p|umcje negrc ccn L|cncc y :u |crgc picc rcjc ue Iiene |c
mcnc|Lu|c infericr mc: |crgc y ccn |c: cc:Iccc: cp|cnccc: |cIerc|menIe, c mcnerc ce un cuchi||c. Ccn e:Ie
pecu|icr picc cIrcpcn pece: y cru:Iccec: en vue|c: rc:cnIe: :cLre e| cguc, ccn :u |crgc mcnc|Lu|c infericr
:umergicc. E| Fcycccr /mericcnc, nicc repre:enIcnIe ce :u fcmi|ic en e| ccnIinenIe, :c||c hcLiIcr en r|c: ce
cguc |enIc y |cgunc: ce| CrienIe y |c Cc:Ic, perc en |c: |Iimc: cnc: :e hc vue|Ic rcrc cL:ervcr|c en Ecucccr
{Grcnizc et al. 2002).
85
Aves
Orden Columbiformes, palomas y trtolas
(1 familia, 27 especies) (foto 17)
Iccc: |c: e:pecie: ce e:Ie crcen ce unc :c|c fcmi|ic Iienen un c:pecIc generc| unifcrme, cunue enIre |c:
e:pecie: ecucIcricnc: |c: Icmcnc: vcr|cn ce:ce |c: 33-37 cm ce |c: pc|cmc: y Icrcczc: {gnerc Patagioenas)
hc:Ic |c: 1-18 cm ce |c: cuIurpi||c: {gnerc Columbina). En |c: regicne: Ircpicc|e: ce /:ic y Ccecn|c exi:Ie
unc Iremencc civer:iccc ce Cc|umLifcrme:, ccn e:pecie: :umcmenIe vi:Ic:c: -ce cc|cre: verce:, cmcri||c:,
rcjizc: c ccn crncmenIc: muy ccn:picuc:-, perc en nue:Irc ccnIinenIe, cunue |c civer:iccc IcmLin e:
:ignifccIivc, |c: p|umcje: :cn mc: Lien cpccc:.
Lc: Cc|umLifcrme: Iienen e| cuerpc mccizc, |c ccLezc peuenc, cue||c ccrIc, pcIc: u:uc|menIe ccrIc: y pie:
cLi|e:, picc ccrIc y cLi|, cere ccrnc:c y p|umcje :ucve y cen:c. Su: ccnIc: en generc| :cn prcfuncc: y en
Icnc: Lcjc:, y repre:enIcn unc ccrccIer|:Iicc ce icenIifcccicn muy impcrIcnIe. Se ciferencicn c|gunc: grupc:
ce cc|mLicc: pcr :u Icmcnc y hcLiIc:. Lc: IcrIc|c: ce| gnerc Patagioenas {:ieIe e:pecie:, mc: |c Fc|cmc
Dcm:Iicc Columba livia, ue nc e: ncIivc ce| pc|:) :cn |c: mc: grcnce:, y :cn mc: Lien crLcr|cc|c:, ccn
p|umcje: enIre gri:e: y vinc: unifcrme:, ccn pccc: ccrccIere: ccn:picuc:. Luegc e:Icn |c: IcrIc|c: ce| gnerc
Zenaida {cc: e:pecie: ccnIinenIc|e: y unc encmicc ce Gc|cpcgc:), ue :cn mc: Lien Ierre:Ire: y Iienen
p|umcje: pcrcc: c|crc: ccn pcrche: Icrnc:c| y |c: punIc: ce |c cc|c L|cncc:. Scn gregcric: ue :e c|imenIcn
en e| :ue|c ce crec: cLierIc:. Lc: mc: peuenc: :cn |c: IcrIc|iIc: c cuIurpi||c: ce |c: gnerc: Columbina {cincc
e:pecie:), Claravis {cc: e:pecie:) y Metriopelia {unc e:pecie). Lc: Columbina y Metriopelia melanoptera :cn
gregcric: y viven en zcnc: cLierIc:, ccnce :e ccmufcn ccn :u: p|umcje: pcrcc: ccn pccc: ccrccIer|:Iicc:
vi:Ic:c:. Lc: Claravis, pcr :u pcrIe, preferen hcLiIcI Lc:cc:c: y :cn menc: gregcric:. E| cimcrf:mc :exuc| e:
mcrcccc en |c: cc: e:pecie: ce e:Ie gnerc. Lc: cucIrc e:pecie: ce Leptotila :cn pc|cmc: mecicnc: ce
cc|cre: cpccc: -e| cc|cr cremc e: e| mc: ccmincnIe- ce hcLiIc: mc: Lien Ierre:Ire: y :c|iIcric:, ue preferen
vivir en Lc:ue: y fcre:Ic:. Fcr |Iimc, |c: pc|cmc:-percice: ce| gnerc Geotrygon {cucIrc e:pecie:) :cn
Ierre:Ire: y :c|iIcric:, y Iienen p|umcje: mc: vi:Ic:c:, ccn cIrccIivc: pcrche: vic|eIc:, prpurc:, gri:e: c L|cncc:
en |c ccLezc, |c e:pc|cc, e| pechc c |c rcLcci||c.
Lc cL:ervccicn ce muchc: e:pecie: ce Cc|umLicce e: ccmp|icccc. Lc: Leptotila y Geotrygon :cn muy
reIrc|cc: y :u: mcvimienIc: cenIrc ce| Lc:ue :cn ccuIe|c:c:, pcr |c ue rcrc vez :e |c: ve. Lc: Patagioenas,
en ccmLic, pcr vivir en e| Iechc ce |c: Lc:ue: IcmLin :cn cif|ci|e: ce mircr y |c icenIifcccicn enIre e:pecie:
e: ccmp|ejc pcr :u: p|umcje: :emejcnIe:. En e:Ie :enIicc, :u: vccc|izccicne: :cn |c: mejcre: ccrccIer|:Iicc: ce
icenIifcccicn {Hcrcy et al. 18).
Lc cieIc ce |c: Cc|umLicce e:Ic ccnfcrmccc pcr fruIc: y :emi||c:, perc c ciferencic ce cIrc: cve: frug|vcrc:
{ue veremc: mc: cce|cnIe) nc :cn Luenc: ci:per:crc: ce :emi||c: pcrue |c: ce:Iruyen en :u mu:cu|c:c
Luche. Depenciencc ce |c: hcLiIc: crLcr|cc|c: c Ierre:Ire:, |c: pc|cmc: y IcrIc|c: Icmcn fruIc: cirecIcmenIe
ce |c: crLc|e: y crLu:Ic: c |c: reccgen ce| :ue|c. /cemc:, |c: Geotrygon :e c|imenIcn ce inverIeLrccc: en
Luenc prcpcrcicn. DurcnIe |c reprccuccicn nc vcr|cn :u cieIc hccic unc mc: prcIeicc, ccmc :ucece en
|c mcycr|c ce cve: frug|vcrc:. Lc: pichcne: :cn c|imenIccc: ccn |eche ce pc|cmc", ue e: unc :u:Icncic
nuIriIivc fcrmccc pcr c|u|c: ue :e ce:prencen ce| Luche. Fc:iL|emenIe pcr e:Ie hcLiIc ce c|imenIccicn
ce |c prc|e, |c: cc|mLicc: nc Iienen mc: ue unc c cc: pichcne: pcr nicccc {CrIiz-Cre:pc y Ccrricn 11).
Lc reprccuccicn e: mcncgcmc y e| cuicccc pcrenIc| e:Ic c ccrgc ce cmLc: prcgeniIcre:, ce unc fcrmc
Lc:IcnIe euiIcIivc en |c repcrIicicn ce Icrec: y Iiempc: pcrc ejecuIcr|c:.
/unue c|gunc: e:pecie: :e encuenIrcn enIre |c: cve: mc: ccmune: en pci:cje: cnIrcpicc: ce |c Sierrc y
|c Cc:Ic {ccmc Zenaida auriculata en |c Sierrc, Columbina cruziana en |c Cc:Ic y |c Fc|cmc Dcm:Iicc en
pueL|c: y ciuccce: ce Iccc e| pc|:), exi:Ien cIrc: e:pecie: cccc vez mc: rcrc: ue e:Icn enfrenIcncc :eric:
prcL|emc: ce ccn:ervccicn. En |c: Lc:ue: :ecc: ce| :urcccicenIe hcLiIc |c Fc|cmc VenIriccrccec {Leptotila
ochraceiventris), perc en |c: |Iimc: cnc: :e hc ceIecIccc unc ccn:icercL|e ci:minucicn ce :u: pcL|ccicne:
pcr |c grcve recuccicn ce :u: hcLiIcI, en e:pecic| ce |c vegeIccicn ce :cIcLc:ue pcr e| pc:Icrec |iLre ce
gcnccc -chivc: en pcrIicu|cr- c| inIericr ce Lc:ue: {8e:I 14). Lc :iIuccicn IcmLin e: cr|Iicc pcrc cc:
e:pecie: ce Geotrygon ue hcLiIcn en |c: :e|vc: hmecc: ce| ncrcccicenIe ccnce |c cefcre:Iccicn e:Ic
c|ccnzcncc nive|e: c|crmcnIe: {Grcnizc et al. 2002).
Lc IcrIc|c ce Gc|cpcgc: {Zenaida galapagoensis), ue cifere ce cIrc: IcrIc|c: pcr :u picc c|crgccc, cpIc
pcrc :u vicc Ierre:Ire en un mecic Lc:IcnIe cricc, e: Icccv|c c|gc cLunccnIe en |c: zcnc: :ecc: ce |c: i:|c:
E:pcnc|c, Gencve:c, FinIc, ScnIicgc y ScnIc Fe, perc nc pcr e||c cejc ce e:Icr cmenczccc pcr e| cIcue ce
mcm|ferc: inIrccucicc:, en e:pecic| ce gcIc:. En cnc: recienIe: :e hcn ceIecIccc pcrc:iIc: inIrccucicc: pcr
|c: Fc|cmc: Dcm:Iicc: en vcric: incivicuc: ce |c IcrIc|c ce Gc|cpcgc: ue Lien puecen repre:enIcr unc
:eric cmenczc pcrc |c e:pecie {Fcci||c et al. 2003).
8
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Orden Psittaciformes, loros, pericos y guacamayos
(1 familia, 47 especies) (foto 18)
E| crcen F:iIIccifcrme: hcLiIc en Iccc: |c: regicne: Ircpicc|e: ce| p|cneIc, perc c|ccnzc mcycr nmerc ce
e:pecie: en /u:Irc|ic y /mricc Ircpicc|. Exi:Ien cprcximcccmenIe 150 e:pecie: en nue:Irc ccnIinenIe, ce |c:
cuc|e: 47 e:Icn pre:enIe: en Ecucccr. En Ecucccr exi:Ien F:iIIccifcrme: en cc:i Iccc: |c: ecc:i:Iemc:, ccn
excepcicn ce |c: c|Ic: pcrcmc:. Nc cL:IcnIe, |c civer:iccc ce e:pecie: ci:minuye ccn |c c|IiIuc: mienIrc: en
|c: Lc:ue: hmecc: ce| CrienIe pccemc: enccnIrcr 24 e:pecie:, en |c: Lc:ue: c|Iccncinc: :cLre 3.000 m ce
c|IiIuc cpenc: exi:Ien cucIrc. /:imi:mc, |c civer:iccc e: mencr en Lc:ue: :ecc: ue en Lc:ue: hmecc:.
/unue en /u:Irc|ic y /:ic Ircpicc| exi:Ien F:iIIccifcrme: ce v|vicc: cc|cre: rcjc:, czu|e: c vic|eIc:, en nue:Irc
regicn e| verce e: e| cc|cr preccmincnIe, ccn |c nicc excepcicn ce |c: cc: e:pecie: ce gucccmcyc: ce
cc|cr rcjc {Ara macao y chloropterus) y e| Gucccmcyc /zu| y /mcri||c {Ara ararauna). E| c:pecIc generc| ce
Iccc: |c: e:pecie: e: :emejcnIe, perc exi:Ien ccn:icercL|e: vcriccicne: en e| Icmcnc: ce:ce 1 m ce |crgc ce
|c: gucccmcyc: mc: grcnce: hc:Ic |c: 13 cm ce |c: periuiIc: ce| gnerc Forpus. Iccc: |c: e:pecie: ce| crcen
Iienen e| picc ccrIc, fuerIe y muy gcnchucc, junIc ccn :u cue||c ccrIc, fuerIe: pcIc: cigccccIi|c:, mcnc|Lu|c:
fexiL|e: y |enguc ccrnc:c y IcmLin fexiL|e. /cemc:, Iccc: :cn muy vccc|e:: :u: vccc|izccicne: :cn fuerIe:
y cc:i :iempre e:Icn vccc|izcncc, :ec curcnIe e| vue|c, en mcmenIc: previc: c| ce:pegue, c| c:enIcr:e :cLre
un crLc|, mienIrc: fcrrcjecn, eIc. Lc: gucccmcyc: emiIen e:IricenIe: griIc:, mienIrc: ue |c: vcce: ce |c:
e:pecie: mc: chicc: :cn mc: cgucc: y chi||cnc:.
Fcr e| Icmcnc y prcpcrcicne:, :e ci:Iinguen c|gunc: grupc: ce F:iIIccifcrme:. Fcr un |ccc e:Icn |c:
gucccmcyc: {gnerc: Ara y Orthopsittaca) ue, ccemc: ce :er |c: mc: grcnce:, :e ci:Iinguen pcr pre:enIcr
|c ccrc ce:nucc ce p|umc: y |c cc|c muy |crgc y punIicgucc. Luegc :e encuenIrcn |c: pericc: {gnerc:
Aratinga, Pyrrhura, Brotogeris y cIrc:) ue :cn mc: peuenc:, :c|c Iienen e| cni||c ccu|cr :in p|umc: y IcmLin
Iienen |c cc|c |crgc y grccuccc. Lc: Aratinga |ucen ccmc gucccmcyc: peuenc:. Fcr :u pcrIe, |c: Brotogeris
:cn ccn:icercL|emenIe mc: peuenc: y :u: cc|c: nc :cn Icn |crgc: ccmc en cIrc: pericc:: ce hechc, e:Ic:
mc: :e c:emejcn c| :iguienIe grupc, |c: periuiIc:. :Ic: {gnerc: Forpus y Touit) :cn |c: mc: peuenc: ce :u
fcmi|ic en e| pc|:. /mLc: gnerc: mue:Ircn cimcrf:mc :exuc| y Iienen |c: cc|c: ccrIiIc:, perc Forpus la tiene
en fcrmc ce cunc mienIrc: ue Touit |c Iiene cuccrccc. Luegc Ienemc: c |c: |crc: ce |c: gnerc: Pionites,
Pyrilia, Hapalopsittaca, Pionus y cIrc: mencre:, ue :cn mc: regcrceIe: ue |c: pericc: y cemc:, y Iienen |c:
cc|c: ccrIc: y cuccrccc:. /|gunc: e:pecie: ce |crc: pre:enIcn cIrccIivc: pcrche: rcjizc: en |c ccLezc, |c: c|c:
c |c cc|c. Unc ce e||c:, Pionus chalcopterus, e: e| nicc ce :u grupc ue e: czu| c:curc y Iiene |c: c|c: cc|cr
Lrcnce. Finc|menIe e:Icn |c: cmczcnc: {gnerc Amazona) ue :cn :imi|cre: c |c: |crc: perc mc: grcnce: y
rcLu:Ic: y Iienen pcrche: cc|cricc: en e| e:pcu|c ce |c: c|c:. E:Ie gnerc e: ncIcL|e pcr :u ccpcciccc ce
imiIcr :cnicc:.
Iccc: |c: F:iIIccifcrme: :cn frug|vcrc: perc ce:Iruyen |c: :emi||c: ccn :u: fuerIe: picc:, pcr |c ue nc :cn
Luenc: ci:per:cre: ce :emi||c: {Hcwe 177). IcmLin ccmen crci||c ce pcrece: ce Iierrc cpcrenIemenIe
pcrc mengucr |c Icxiciccc ce muchc: fruIc: Iiernc: ue hcn ingericc. Scn gregcric: pcrc c|imenIcr:e perc
nc nece:cricmenIe pcrc |c reprccuccicn. Lc: pcrejc: mcncgcmc: -ue :e cree :e mcnIienen junIc: pcrc
:iempre- cniccn en huecc: ce crLc|e: ue e||c: mi:mc crreg|cn y cgrcnccn. /|gunc: e:pecie: peuenc:
{p.ej. Forpus) preferen ccecucr :u: nicc: en huecc: ce IermiIerc: y cIrc: |c hccen en ccviccce: ce fcrc||cne:
y pcrece: ce rccc. Lc: cr|c: nccen c|Iricic|e:, cLi|e: y reuieren ce| cuicccc ce :u: prcgeniIcre: pcr |crgc:
periccc:. lnc|u:c, cucncc yc hcn cprencicc c vc|cr Icccv|c permcnecen junIc c :u: pccre: hc:Ic |c :iguienIe
pccc ce reprccuccicn {CrIiz-Cre:pc y Ccrricn 11).
Lc: F:iIIccifcrme: :cn frecuenIe: mc:ccIc: pcr :u :ccicLi|iccc y :u ccpcciccc ce imiIcr :cnicc: humcnc:.
LcmenIcL|emenIe, e:Ic cfcicn hc ce:encccenccc e| mercccc i|egc| ce e:Ic: cve: y |c :cLreexp|cIccicn ce
pcL|ccicne: :i|ve:Ire: c| punIc ce ||evcr c |c exIincicn c cercc ce e||c c muchc:. / e:Ic :e :umc |c ce:Iruccicn
ce :u: hcLiIcI ncIurc|e:. Ccmc ccn:ecuencic, e:Ic fcmi|ic e: unc ce |c: mc: cmenczccc: ce| muncc, y
nue:Irc pc|: nc e: |c excepcicn. E| Lcrc Ccriperc {Ognorhynchus icterotis) prccIiccmenIe hc ce:cpcrecicc ce
|c: Lc:ue: nuL|ccc: ccnce viv|c en c:cciccicn c |c Fc|mc ce Cerc {Ceroxylon :pp.) {KrcLLe y Scrnczc 1).
CIrc: e:pecie: ccmc e| Gucccmcyc Verce Mcycr {Ara ambiguus) Iiene unc pcL|ccicn infericr c 50 incivicuc:
en Iccc e| pc|: {:u |Iimc Lc:Iicn Ic| vez :ec e| 8c:ue FrcIecIcr Cerrc 8|cncc, c| ce:Ie ce Gucycui|: Cxfcrc y
8i:h 2000). En e:Ic regicn vive |c :uLe:pecie guayaquilensis ue :e |c ccncce ccmc Fcpcgcyc ce Gucycui|,
Iccc un emL|emc cmLienIc| pcrc |c ciuccc. Fcr :u pcrIe, e| encmicc Fericc ce E| Crc {Pyrrhura orcesi),
ue recin :e ce:cuLric hcce 20 cnc: {Ficge|y y FcLLin: 188), hcLiIc en un crec muy peuenc en |c:
e:IriLccicne: cncinc: ce E| Crc y /zucy, ccnce :cLreviven nc mc: ce 2.000 incivicuc:. Muchc: cIrc: e:pecie:,
uizc: |c mcycr|c, e:Icn enfrenIcncc :iIuccicne: :imi|cre:. En cIrc: regicne: ce| muncc :e hcn exIinIc yc 1
F:iIIccifcrme:, ce e||c: en |c: i:|c: ce| CcriLe.
87
Aves
Orden Cuculiformes, cuclillos, cucos, garrapateros y hoazn
(2 familias, 18 especies) (foto 19)
E:Ie crcen ce ci:IriLucicn cc:mcpc|iIc e:Ic repre:enIccc pcr cc: fcmi|ic: en e| pc|:: Cucu|icce, ccn 17 e:pecie:,
y unc e:pecie ce Cpi:Ihcccmicce. Lc :emejcnzc enIre |c: cc: fcmi|ic: e: pccc evicenIe pcr mcrfc|cg|c. De
hechc, |c: re|ccicne: Icxcncmicc: ce Opisthocomus hoazin, e| nicc repre:enIcnIe ce :u fcmi|ic, :e cefniercn
hcce pccc: cnc: mecicnIe e:Iucic: mc|ecu|cre: {SiL|ey y /h|ui:I 10), yc ue previcmenIe nc :e Ien|c
cerIezc ce :u pcrenIe:cc -:e cre|c, pcr ejemp|c, ue e:IcLc mc: re|ccicnccc c| crcen Gc||ifcrme:-. Nc
cL:IcnIe, Icccv|c ueccn cucc: :cLre |c vercccerc :iIuccicn Icxcncmicc ce e:Ic enigmcIicc e:pecie
{Hughe: y 8cker 1, Scren:cn et al. 2003).
E| Hccc|n, Shcn:hc c Fcvc Hecicncc {O. hoazin) e: un cve grcnce ce exIrcnc c:pecIc, ue :e ci:Iingue pcr
:u |crgc cc|c -Icn |crgc ccmc Iccc :u cuerpc-, un picc grcnce y rcLu:Ic, |c ccrc ce:nucc ce p|umc: ccn pie|
ce cc|cr czu|, e| cjc rcjc y un grcn ccpeIe ce p|umc: cc|cr cc:Icnc en |c ccLezc. E: nicc IcmLin pcrue
:u: cr|c: nccen prcvi:Ic: ce un gcnchc ccrnec en |c: c|c: ue |e: permiIe mcvi|izcr:e y c:cencer enIre |c:
rcmc: ce |c: crLu:Ic: ccnce :e uLicc e| nicc. E: gregcric, hcLiIc en |c vegeIccicn ce riLerc: ce r|c: y |cgunc:
ce |c /mczcnic, y c| :enIir:e cmenczccc huye en Lu||icic:c: vue|c: emiIiencc grunicc: e:IricenIe:. Su cieIc
Icmpccc Iiene iguc| enIre |c: cve: ce nue:Irc regicn: e:Ic ccmpue:Ic pcr mcIeric| vegeIc| fre:cc, ccmc
LrcIe:, hcjc: y fcre:, cuyc ccmp|icccc cige:Iicn hcce ue e| Hccc|n Iengc un Luche muy ce:crrc||ccc.
Fcr fcrIunc, e:Ic e:pecie ce grcn Icmcnc nc e: cpeIecicc pcr |c cccer|c pcrue, c cecir ce |c: inc|genc:
cmczcnicc:, :u ccrne Iiene mc| c|cr: ce c||| :u ncmLre vu|gcr ce Fcvc Hecicncc.
Lc fcmi|ic Cucu|icce inc|uye c cuc|i||c: y gcrrcpcIerc:, e:pecie: ce mecicnc Icmcnc ue Iienen cc|c: |crgc:
y grccuccc:, picc: fuerIe: y c vece: curvccc: y ccn cenIicicne:, pie: cigccccIi|c:, pcIc: ccrIc: y fuerIe: y
en vcric: e:pecie: pcrche: ce pie| ce:nucc c|receccr ce |c: cjc:. En e:Ic fcmi|ic :e ci:Iinguen, en Irminc:
generc|e:, Ire: grupc:. Frimerc, |c: cuc|i||c: prcpicmenIe cichc: {gnerc: Coccyzus, Coccycua y Piaya), ue
Iienen p|umcje: en Icnc: ccf: cc:i unifcrme: y ccn |c: punIc: ce |c: p|umc: ccucc|e: L|cncc:. De:Icccn
|c: Piaya pcr :u: picc: ce cc|cr cmcri||c c rcjc y |c: cni||c: ccu|cre: ce:p|umccc: IcmLin ccn ||cmcIivc:
cc|cre:. EnIre |c: Coccyzus, en ccmLic, :e inc|uyen Ire: c cucIrc e:pecie: migrcIcric:. Un :eguncc grupc
:cn |c: gcrrcpcIerc: {Ire: e:pecie: ce Crotophaga), ue :cn negrc: enIerc:, ccn picc: grcnce:, jcrcLccc:,
cp|cnccc: |cIerc|menIe y ccn e:Iriccicne: |cngiIucinc|e: en cc: e:pecie:. Fcr |Iimc e:Icn |c: cucc: grcnce:
y |c: Ierre:Ire: {Dromococcyx, Neomorphus, Tapera). :Ic: Iienen picc: mc: rcLu:Ic:, cre:Ic: ccn:picuc:,
pcIrcne: ce p|umcje mc: ccmp|ejc: y, en e| cc:c ce |c: Ierre:Ire: {Neomorphus), pcIc: grue:c: y zcnc:
ce pie| ce cc|cre: ||cmcIivc: c|receccr ce| cjc. Ccn excepcicn ce| Cuc|i||c Cre:p|n {Tapera naevia), e:Ic:
e:pecie: :cn muy cif|ci|e: ce cL:ervcr, pcrIicu|crmenIe |c: Ire: e:pecie: ce Neomorphus Ierre:Ire:, pcr |c ue
:u: vccc|izccicne: :cn c|cve: pcrc e| reccnccimienIc ce e:pecie:.
Lc: hcLiIc: reprccucIivc: ce |c: cuc|icc: :cn exIrccrcincric: y muy vcriccc:. Cuizc: |c: mc: c|eLre: :ecn
|c: ue cniccn ce mccc pcrc:iIc: e: cecir, ue cepc:iIcn :u: huevc: en nicc: ce cIrc: e:pecie: pcrc ue
:u: cr|c: :ecn c|imenIccc: y cuicccc: pcr e:Ic: pccre: cccpIivc:". E| Cuc|i||c Cre:p|n Iiene e:Ie mccc
ce reprccuccicn. Lc: huevc: ce e:Ic e:pecie ec|c:icncn cnIe: ue |c: huevc: ce |c e:pecie hc:pecerc.
/:|, cucncc |c: cuc|i||c: LeL: nccen, :e enccrgcn ce e|imincr c |c: huevc: c pc||ue|c: hc:pecerc: pcrc
cLIener Iccc |c cIencicn ce |c: engcnccc: prcgeniIcre: {McrIcn y FcrcLcugh 17). IcmLin :e ccncce
ue |c: Dromococcyx :cn pcrc:iIc: ce nicc:, perc |c infcrmccicn :cLre :u hi:Icric ncIurc| e: e:cc:c. CIrc:
e:pecie: ccmc |c: Piaya o Coccyzus cniccn ce mccc ccnvencicnc|, en nicc: ue e||c: mi:mc: fcLriccn y
cIiencen cucncc |c: huevc: hcn :icc cepc:iIccc:. Lc: gcrrcpcIerc:, en ccmLic, cniccn ce mccc ccmunc|
y cccpercIivc. Vcric: hemLrc: cepc:iIcn :u: huevc: en un nicc ccmn y :cn |c: hemLrc: ccmincnIe: |c: ue
mc: :e enccrgcn ce |c incuLccicn y Iienen mcycr ce:cencencic. Mc: cce|cnIe, Iccc: |c: ccu|Ic: ce| grupc
cuiccn y c|imenIcn c |c prc|e ccmuniIcric {Dcvi: 140).
Lc: cucc: Ierre:Ire: rcrc vez vue|cn perc puecen ccrrer c grcn ve|cciccc y emprencer :LiIc: ccrrerc: en
ci:Icncic: muy ccrIc:. Fcrc c|imenIcr:e, e:Ic: rcrc: cve: per:iguen c |c: Ircpc: ce hcrmigc: crrierc: c c |c:
mcnccc: ce :c|nc: {cercc: :c|vcje:). E| mcvimienIc Lru:cc ce e:Ic: Ircpc: c mcnccc: hcce ue muchc:
inverIeLrccc: huycn precipiIcccmenIe, y ce e:Ic: e:ccpe: cIc|cncrccc: :e vc|en |c: cucc: pcrc ccpIurcr
un :inf|n ce pre:c:. KcruLicn et al. {2007) prcveen c|gunc: ccIc: ce |c hi:Icric ncIurc| ce| rcr|:imc Cucc-
Hcrmiguerc Frcnjeccc {Neomorphus radiolosus), encmicc ce |c: :e|vc: hmecc: ce| Chccc.
En Gc|cpcgc: :e inIrccujc hcce pccc: cnc:, c| pcrecer ce mcnerc inIencicnc| pcr pcrIe ce gcnccerc:, unc
e:pecie ce gcrrcpcIerc {Crotophaga ani) {Jcrc y ce Vrie: 15). Si Lien nc :e hcn repcrIccc efecIc: negcIivc:
:cLre |c: e:pecie: encmicc: ce |c: i:|c:, e| hechc ce :er unc e:pecie excIicc |c ccnvierIe en un pcIencic|
88
Fauna de Vertebrados del Ecuador
ccmpeIiccr ce |c: e:pecie: ncIivc: c unc fuenIe ce enfermeccce: excIicc:. Fcr e||c, :e rec|izcn mcniIcrec:
pcrc ccnccer e| e:Iccc ce :u: pcL|ccicne: y :u re|ccicn ccn |c: e:pecie: encmicc:.
Orden Strigiformes, bhos, mochuelos, autillos y lechuzas
(2 familias, 28 especies) (foto 20)
E| crcen SIrigifcrme: inc|uye c |c: cve: nccIurnc: mc: ccnccicc: pcr |c: humcnc:, pre:enIe: en Iccc: |c:
regicne: ce| p|cneIc: |c: Lhc: y |echuzc:. Exi:Ien c|receccr ce 200 e:pecie: en e| muncc, ce |c: cuc|e: 28
e:Icn pre:enIe: en e| pc|:. :Ic: :e cgrupcn en cc: fcmi|ic:: IyIcnicce, ccn cpenc: unc e:pecie en Ecucccr, y
SIrigicce. E:Ic ciferencic en e| nmerc ce e:pecie: enIre cmLc: fcmi|ic: IcmLin :e cc en e:cc|c g|cLc|: hcy
1 IyIcnicce y cercc ce 10 SIrigicce.
Lc: SIrigifcrme: :cn inccnfunciL|e: pcr e| expre:ivc c:pecIc ce :u grcnce y reccncc ccrc, en |c cuc| ce:Icccn
|c: cc: grcnce: cjc: ci:pue:Ic: hccic e| frenIe y un ci:cc fccic| ce p|umc: ue encierrc c Iccc |c ccrc. Su:
p|umcje: :cn :ucve: y |ivicnc: y pre:enIcn Icnc: pcrcc:, cremc:, negrc: y gri:e: ccn ncIcL|e: pcIrcne: ce
mcnchc:, Lcrrc: y e:Ir|c: ue permiIen :u ccmufcje ccn e| enIcrnc. Su picc e: ccrIc, muy gcnchucc y fuerIe
y e:Ic pcrcic|menIe cuLierIc pcr p|umc: c LcrLc:: |c cc|c e: ccrIc y cuccrccc, |c: c|c: cnchc:, |c ccLezc
grcnce, e| cue||c ccrIc y |c: Icr:c: puecen e:Icr emp|umccc:. /cemc:, :cn ccpcce: ce vc|cr :i|encic:cmenIe
y ce emiIir prcfuncc: ccnIc:, ue repre:enIcn |c mejcr fcrmc ce icenIifccr c e:Ic: cve: cc:i exc|u:ivcmenIe
nccIurnc: {Hcrcy et al. 1).
Lc fcmi|ic IyIcnicce inc|uye c |c: |echuzc: prcpicmenIe cichc:. En nue:Irc pc|: exi:Ie :c|c unc e:pecie, |c
Lechuzc ce |c: Ccmpcncric: {Tyto alba), ue Iiene unc ci:IriLucicn cc:mcpc|iIc. E:Ic e:pigccc |echuzc :e
ci:Iingue ce :u: pcrienIe: |c: SIrigicce pcrue Iiene |c: pcIc: |crgc: y emp|umccc:, e| ci:cc fccic| en fcrmc ce
ccrczcn, |c ccLezc grcnce, un p|umcje preccmincnIemenIe L|cncc, cjc: negrc: nc muy grcnce: y picc mc:
c|crgccc ue gcnchucc. En generc|, |c: hemLrc: :cn mc: grcnce: y c:curc:. IcmLin ce:Iccc :u preferencic
pcr hcLiIcI humcnc:: e: cecir, pcr vivir en ccn:Iruccicne: cnIiguc:, zcnc: cgr|cc|c:, pueL|c: e inc|u:c grcnce:
ciuccce:, ccmc Cuencc c CuiIc. Su ncmLre vernccu|c cerivc ce :u cc:IumLre ce cniccr en ecifcic: c|Ic: y
cnIiguc:, :ecn :Ic: ccmpcncric:, Icrre: ce ig|e:ic:, cc:c: cLcnccnccc:, eIc. En e| pc|: e: mc: frecuenIe en |c
Cc:Ic y en |c: vc||e: inIercncinc: ce |c Sierrc. En Gc|cpcgc: IcmLin hcLiIc e:Ic |echuzc perc c ciferencic ce
|c: pcL|ccicne: ccnIinenIc|e:, |c :uLe:pecie gc|cpcguenc {punctatissima) cnicc ce preferencic en cuevc:.
Se hc :ugericc ue e:Ic :uLe:pecie puece repre:enIcr en rec|iccc unc e:pecie vc|icc {SiL|ey y Mcnrce 10),
ccn |c ue :e cnccir|c un cve nccIurnc c| ricc ccervc ce e:pecie: encmicc: ce Gc|cpcgc:. DeLicc c |c
exIincicn ce |c: rcIc: ncIivc: ce Gc|cpcgc: ccIuc|menIe Tyto alba e: e| principc| cepreccccr ncIurc| ce |c:
rcIc: negrc: inIrccucicc:.
Lc: SIrigicce :e ci:Iinguen pcr :u: ci:cc: fccic|e: reccncc:, Icr:c: mc: ccrIc: -en vcric: e:pecie: ccrenIe: ce
p|umc:-, cc|c: ccrIc: y cjc: grcnce:, u:uc|menIe cmcri||c: c cncrcnjccc:. Vcric: e:pecie: pre:enIcn unc:
crejc:" ce p|umc: :cLre |c ccLezc, ue :cn pencchc: ce p|umc: ue rcmpen |c :i|ueIc reccnceccc ce :u:
ccLezc:. /cemc:, c ciferencic ce Tyto alba :u: p|umcje: :cn mc: cr|pIicc:, ccn ccmLinccicne: ccmp|ejc: ce
mcnchc:, Lcncc: y e:Ir|c:. EnIre |c: 27 e:pecie: ce e:Ic fcmi|ic :e reccnccen Ire: grupc:: cuIi||c:, mcchue|c: y
Lhc:. Lc: cuIi||c: {cchc e:pecie: ce Megascops) :cn mecicnc:, ce pcIc: ccrIc:, crejiIc:" pccc vi:iL|e: y cjc:
cmcri||c:, excepIc en cc: e:pecie:. Iccc: viven en Lc:ue: y :cn muy cif|ci|e: ce cL:ervcr. Lc: Megascops
pre:enIcn pccc: ccrccIer|:Iicc: ci:IinIivc: en :u: p|umcje:, pcr |c ue :u icenIifcccicn e: ccmp|icccc. Fcr
e:Ic, |c :iIuccicn Icxcncmicc ce muchc: e:pecie: e: ccnIrcver:ic|. Fcr ejemp|c, e| /uIi||c Cc|cmLicnc {M.
colombianus) ce |c: Lc:ue: nuL|ccc: ce| ncrcccicenIe hc :icc ccn:icerccc ccmc e:pecie vercccerc pcr
c|gunc: inve:Iigcccre:, perc Icn :c|c ccmc unc :uLe:pecie ce| /uIi||c Fcjizc {M. ingens) pcr cIrc: {Frei|e y
Chcve: 1). E:Ic :iIuccicn :e repiIe en vcric: cIrc: e:pecie: ce| gnerc {Kcnig et al. 1). Su: ccnIc: :cn
|c mejcr mcnerc ce icenIifccr|c:. /|gunc: e:pecie: emiIen e| pcpu|cr bu o hu ce |c: Lhc:, perc en generc|
:u: ccnIc: ccn:i:Ien en :erie: ccn:ecuIivc: ce :i|Licc: y Irinc: c:cencenIe:, ue :e remcIcn ccn vcce: mc:
cgucc: {Mcr:hc|| et al. 11).

E| :eguncc grupc inc|uye c |c: :ei: e:pecie: ce Glaucidium, |c: mc: peuenc: ce |c fcmi|ic {unc: 15 cm). Iccc:
Iienen cjc: cmcri||c: y ccLezc: reccnceccc: :in crejc:". Ccn excepcicn ce| Mcchue|c Ferucnc {Glaucidium
peruanum), ue puece hcLiIcr inc|u:c en pueL|c: y zcnc: cgr|cc|c:, Iccc: hcLiIcn Lc:iccmenIe en e| inIericr
ce Lc:ue:. / ciferencic ce| re:Ic ce e:Ir|gicc:, |c: mcchue|c: :cn e:encic|menIe ciurnc:, cunue IcmLin
e:Icn ccIivc: en e| crep:cu|c, e| cmcnecer c en ncche: ce |unc ||enc {Frei|e et al. 2003). Lc ccrc ce Iccc: |c:
mcchue|c: e:Ic cccrnccc pcr cc: prcminenIe: cejc: L|cncc:, mienIrc: ue en |c nucc pre:enIcn unc: punIc:
c:curc: euici:IcnIe: ue repre:enIcn fc|:c: cjc:" pcrc ce:pi:Icr c :u: pre:c: y pc:iL|e: cepreccccre:. Fe:e c
:u: hcLiIc: ciurnc: :cn cif|ci|e: ce cL:ervcr. NuevcmenIe :cn :u: vccc|izccicne: |c mejcr fcrmc ce icenIifccr|c:.
89
Aves
En e:Ie cc:c, ccn:i:Ien mc: Lien ce :i|Licc: {pu-pu-pu o pui-pui-pui) repeIicc: ccnIinucmenIe hc:Ic pcr mc:
de un minuto.
En Iercer |ugcr e:Icn |c: Lhc:: 13 e:pecie: ce |c: gnerc: Lophostrix, Ciccaba, Pulsatrix, Asio y Bubo. :Ic: :cn
|c: mc: grcnce: ce |c fcmi|ic, ce:ce |c: 40 cm ce |c: Ciccaba hc:Ic |c: 0 cm ce| Cu:cungc {Bubo virginianus).
Lc: Ciccaba nc Iienen |c: crejc:", :u: ccLezc: :cn muy reccnceccc:, :u: Icr:c: ccrIc: y :u: cjc: c:curc:. Lc:
Asio y e| Cu:cungc, pcr :u pcrIe, :cn |c: mc: grcnce: ce |c fcmi|ic, Iienen crejc:" ccn:picuc: y gcrrc: grcnce:.
EnIre e:Ic: Lhc: grcnce: :e inc|uyen c|gunc: ce |c: e:pecie: ce mc: vi:Ic:c p|umcje ce Iccc |c fcmi|ic, ccmc
e| 8hc ce /nIecjc: {Pulsatrix perspicillata) c e| 8hc Fencchucc {Lophostrix cristata). Unc e:pecie ce e:Ie
grupc hcLiIc IcmLin en Gc|cpcgc: {|c :uLe:pecie encmicc A:|c |cnneu: gc|cpcgcen:|:), ccnce :e hc
cccpIccc c |c vicc ciurnc pcr |c e:cc:ez ce cepreccccre: ccIivc: curcnIe e| c|c {ce GrccI 183). /cemc:,
exi:Ien cc: e:pecie: ci:IinIc: en |c fcmi|ic ue perIenecen c gnerc: nicc: en e| pc|:. Se IrcIc ce| 8hc
Ierre:Ire {Athene cunicularia), unc peuenc e:pecie ce pcIc: mc: Lien |crgc:, ue exccvc gc|er|c: en e|
:ue|c, en |c: cuc|e: cnicc y :e refugic. E: pc:iL|e cL:ervcr e:Ic cIrccIivc e:pecie en |c: vc||e: cncinc: :ecc:
y en |c: zcnc: :emi-ce:rIicc: ce |c Cc:Ic, ccmc en |c pen|n:u|c ce ScnIc E|enc. Lc cIrc e:pecie e: e| rcrc
8uhiIc FrenIicnIeccc {Aegolius harrisi) ce vi:Ic:c p|umcje cmcri||c cccrnccc ccn |crgc: cejc: y ci:cc fccic|
negrc:. E:Ie peuenc Lhc hcLiIc en ueLrccc: ce c|gunc: vc||e: inIercncinc:, perc en rec|iccc :e ccncce
muy pccc :cLre :u ci:IriLucicn e hi:Icric ncIurc|. Iccc: |c: e:pecie: cu| mencicnccc: :cn nccIurnc: pcr
exce|encic, y nuevcmenIe, :u: vccc|izccicne: :cn |c mejcr c|cve ce icenIifcccicn.
Lc: Lhc: y |echuzc: :cn exce|enIe: cczcccre:: :u: cieIc: inc|uyen rceccre: y cIrc: mcm|ferc: mecicnc: y
peuenc: {Tyto, Bubo, Asio), in:ecIc: {Megascops) e inc|u:c cve: {Glaucidium). Fcrc ceIecIcr c :u: pre:c:
:e vc|en ce :u exIrccrcincric c|cc ue |e: permiIe e:cuchcr |c: ccuIe|c:c: :cnicc: ce Lcjc frecuencic, pcr
ejemp|c, ce |c: rceccre: ccmincncc en e| pi:c ce| Lc:ue. Unc vez ue uLiccn c :u: pre:c: hccen u:c ce :u
vi:Ic muy ce:crrc||ccc y e:pecic|izccc, y vc|cncc :i|encic:cmenIe grccic: c :u p|umcje :ucve y |c: c|eIec:
|ivicnc:, rec|izcn e| cIcue {Frei|e 2003). DurcnIe e| c|c, |c mcycr|c ce e:Ir|gicc: pc:cn inmcvi|e: enIre |c
vegeIccicn, en ccc:icne: pegccc: c |c: Ircncc: y rcmc:, prccurcncc ccmufcr:e ccn :u: cr|pIicc: p|umcje:.
/|gunc: e:pecie: preferen ccu|Icr:e en cueccce: ce crLc|e: ccnce ccemc: cniccn. Sc|vc c|gunc:
excepcicne: ccmc Athene cunicularia, Iccc: cniccn en huecc: ce crLc|e:, ccmc |c: nicc: ce |c: pcjcrc:
ccrpinIerc:. Su: huevc: :cn Lc:IcnIe reccncc: y L|cncc:, y |c: cr|c: nccen cLi|e: y c|Iricic|e:, reuiriencc e|
cuicccc ce :u: prcgeniIcre: pcr c|gunc: :emcnc:. En generc|, |c mcncgcmic e: e| :i:Iemc reprccucIivc I|picc
ce |c: e:Ir|gicc:. CIrc ccrccIer|:Iicc excepcicnc| ce e:Ie crcen e: ue expu|:cn |c: mcIeric|e: nc cigeriL|e:
ce :u: pre:c: {huevc:, pe|c:, p|umc:, c|c: ce e:ccrcLcjc:, eIc.) en unc mc:c ccmpccIc ccnccicc ccmc
egagrpila.
En Ecucccr exi:Ien c|gunc: e:pecie: encmicc: ce regicne: gecgrcfcc: peuenc:, cuyc ci:IriLucicn :e |imiIc
ccemc: c peuenc: ccIc: ce c|IiIuc. Fcr :u: hcLiIc: nccIurnc: y reIrc|cc:, e| ccnccimienIc :cLre |c mcycr|c ce
e:pecie: e: e:cc:c. FruIc ce e||c hc :icc e| ce:cuLrimienIc ce cc: e:pecie: nuevc: en cnc: recienIe: {FcLLin:
y Hcwe|| 15, FcLLin: y SIi|e: 1). E:Ic: cIrccIivc: y mi:Ieric:c: cve: reuieren ce mcycr cIencicn pcr pcrIe
ce inve:Iigcccre: y ncIurc|i:Ic: yc ue nc ccnccemc: ccn :ufcienIe cerIezc |c: impccIc: ue |c: ccIiviccce:
humcnc: Iienen :cLre :u: pcL|ccicne:. Si Lien c| menc: cincc e:pecie: :e ccn:icercn ccIuc|menIe ccmc
cmenczccc: ce exIincicn {8ircLife lnIerncIicnc| 2004), e: prcLcL|e ue vcric: cIrc: IcmLin |c e:In pcrue
e:Icn ccnfnccc: c Lc:ue: y :e|vc:.
Orden Caprimulgiformes, medialunas, tayos, chotacabras y aaperos
(3 familias, 25 especies) (foto 21)
E| :eguncc crcen ce cve: nccIurnc: inc|uye c Ire: fcmi|ic:, cc: ce e||c: encmicc: ce |c regicn NecIrcpicc|.
En Ecucccr exi:Ien 1 e:pecie: ce Ccprimu|gicce, cincc ce NycIiLiicce y Icn :c|c unc ce SIecIcrniIhicce.
Ccn ccnIccc: excepcicne:, e:Ic: cve: :cn en rec|iccc pccc ccnccicc: pcr :u: hcLiIc: nccIurnc: y reIrc|cc:.
/cemc:, muchc: ce e||c: e:Icn c:cciccc: c miIc: re|ccicnccc: ccn |c mc|c :uerIe, |c muerIe y cIrc: ce:grccic:
pcr e| e:Ii|c.
Fcr :u vicc nccIurnc, |c: Ccprimu|gifcrme: Iienen cjc: grcnce: perc c ciferencic ce| crcen cnIericr, :Ic: nc
:e crienIcn hccic e| frenIe. Su: p|umcje: :cn cr|pIicc:, ccn ccmp|ejc: pcIrcne: ce mcnchc:, Lcncc:, e:Ir|c:
y rcyc:. E| picc e: en generc| ccrIc, cLi|, curvccc hccic |c punIc y Lien cnchc, c| punIc ue :u: ccmi:urc:
:e exIiencen hc:Ic unc c|Iurc pcrc|e|c c |c: cjc:. Fre:enIcn LcrLc: |crgc: junIc c| picc, c|c: c|crgccc: y en
generc| punIicgucc: y pcIc: ccrIc: y cLi|e:. En e| cc:c ce |c: Ccprimu|gicce exi:Ie unc e:IrucIurc pecIinccc
{en fcrmc ce peine) en |c unc ce| c|giIc mecic. Lc icenIifcccicn vi:uc| ce |c: Ccprimu|gifcrme:, :c|vc cierIc:
excepcicne:, e: muy ccmp|ejc pcr cc: mcIivc:. Frimerc, :u: hcLiIc: nccIurnc: cifcu|Icn |c cL:ervccicn, y
0
Fauna de Vertebrados del Ecuador
:eguncc, :u: p|umcje: cr|pIicc: y ccmp|ejc: hccen ccmp|icccc e| reccnccimienIc enIre e:pecie: y |c mi:mc
cL:ervccicn yc ue puecen pc:cr inccverIicc: enIre e| fc||cje. Fcr e||c, nuevcmenIe :cn :u: vccc|izccicne: |c
mejcr fcrmc ce icenIifccr|c:.
En e:Ie crcen :e inc|uye e| e:pecIccu|cr Icyc c Gucchcrc {Steatornis caripensis), encmicc ce |c: /nce:, ue
e: |c nicc cve frug|vcrc nccIurnc. Se cree ue |ccc|izc :u ccmicc pcr e| c|fcIc yc ue :e c|imenIc ce fruIc:
crcmcIicc:, ricc: en grc:c: y ccn :emi||c: grcnce: {p.ej. cgucccIe: :i|ve:Ire:, fruIc: ce pc|mc:) ue |c: crrcncc
en vue|c {Sncw 17). E:Ic cve ce grcn Icmcnc {45-50 cm) e: cc|cnic| y vive en cuevc:, ccnce ccemc: cnicc.
Fcrc mcvi|izcr:e cenIrc ce |c: cuevc: uIi|izc :cnicc: ce ecc-|ccc|izccicn. Su: nicc: e:Icn ccn:Iruicc: ccn unc
mezc|c Iipc cccLe hechc ccn Lcrrc, :emi||c: y pu|pc: regurgiIccc:, excremenIc:, c|gn mcIeric| vegeIc| y
|c prcpic :c|ivc ce| cve ccmc ccherenIe. Ccnfcrme pc:cn |c: periccc: ce cnicccicn, |c vcn fcrIc|eciencc
:egn :ec nece:cric {ce| Hcyc et al. 1). Lc: pc||ue|c: e:Icn cuLierIc: pcr cLunccnIe grc:c ceLicc c :u
cieIc muy ricc en fruIc: grcnce: y grc:c:c:. E: c:| ue |c: inc|genc: Shucr, pcr ejemp|c, :c||cn ccpIurcr|c: y
exIrcer ce e||c: |c grc:c pcrc |c cccinc y pcrc ccmLu:IiL|e. Scn muy ruicc:c: en vue|c: :u: ccnIc: :cn en
rec|iccc e:IricenIe: griIc:, perc IcmLin emiIen impercepIiL|e: :cnicc: ce ecc|ccc|izccicn, c |c mcnerc ce
|c: murci|cgc: {CrIiz-Cre:pc y Ccrricn 11). Fcrc c|imenIcr:e, |c: cc|cnic: ce Icyc: puecen ce:p|czcr:e
grcnce: ci:Icncic:. /cemc:, :e ciferencic ce cIrc: Ccprimu|gifcrme: pcrue :u picc e: grcnce, fuerIe y
gcnchucc, c|gc :emejcnIe c| picc ce un rcpcz, y pcr :u p|umcje ce un vivc cc|cr ccne|c ccn punIc: L|cncc:
e:pcrcicc: en e| cuerpc. En e| pc|: :e |c hc repcrIccc en vcric: |ccc|iccce: ce |c Sierrc y e| CrienIe: uizc: e|
|ugcr mc: fcmc:c :ec |c Cuevc ce |c: Icyc:, ccnce exi:Ien cc|cnic: numerc:c: {Sncw 17).
Lc fcmi|ic NycIiLiicce inc|uye cincc e:pecie: cc:i ce:ccnccicc: pcrc |c mcycr|c ce per:cnc:. E:Ic fcmi|ic
exc|u:ivc ce |c /mricc Ircpicc| e: e:IricIcmenIe nccIurnc y hcLiIc en Lc:ue: y :e|vc: principc|menIe
Ircpicc|e:. DurcnIe e| c|c permcnecen inmcvi|e: ccn e| cuerpc en pc:icicn verIicc|, prccurcncc c:emejcr:e
c Ircncc: y rcmc:, pcr |c ue :cn cc:i impercepIiL|e:. E:Ic: e:ccnciIe:" :ue|en e:Icr en rec|iccc uLicccc: en
crec: cLierIc: y expue:Ic:, perc :u: p|umcje: muy cr|pIicc: |e: permiIen pc:cr ce:cperciLicc:. Unc vez ue :e
:ienIen cL:ervccc:, e:Iircn :u ccLezc hccic crriLc y nc mueven ni unc p|umc. Su: nicc: IcmLin :e |ccc|izcn
en perchc: :emejcnIe:, ccnce cepc:iIcn un nicc huevc ue e: incuLccc y cuicccc pcr cmLc: prcgeniIcre:.
Iienen Lccc: inmen:c: pcrc cIrcpcr in:ecIc: c| vue|c mecicnIe cgi|e: mcnicLrc:, ccmc IcmLin |c hccen |c:
Ccprimu|gicce, perc c ciferencic ce :Ic: nc pc:een LcrLc: |crgc: c|receccr ce| picc. Lc icenIifcccicn, c|
iguc| ue en e| re:Ic ce cve: nccIurnc:, :e Lc:c en :u: vccc|izccicne: ue :cn muy ncIcric:. Fcr ejemp|c, e|
NicIiLic c Mecic|unc Grcnce {Nyctibius grandis) emiIe un c|cricc c|Ic y e:IricenIe -baaaauuurrr- ue |e hcce
ccreeccr c| Iemcr pcr pcrIe ce uien |c e:cuchc.
Lc fcmi|ic Ccprimu|gicce e: |c nicc ce| crcen ue Iiene ci:IriLucicn cc:mcpc|iIc. Nue:Irc: 1 e:pecie: :cn
cve: mc: Lien peuenc:, ccn p|umcje: muy ccmp|ejc:. En c|gunc: e:pecie: ce:Icccn |c: cc|c: c|crgccc:
y ccn ||cmcIivc: ccmLinccicne: ce Lcncc: c:curc: y c|crc:. Se ci:Iinguen cc: grupc: en e:Ic fcmi|ic: |c:
cncperc: {:ieIe e:pecie: ce |c: gnerc: Lurocalis, Chordeiles, Podager y Nyctiprogne), ue Iienen |c: c|c:
|crgc: y punIicgucc:, |c: cc|c: mc: Lien ccrIc: y cuccrccc: y :cn crepu:cu|cre:: y |c: chcIcccLrc: {12 e:pecie:
de Nyctiphrynus, Caprimulgus, Hydropsalis y Uropsalis), ue Iienen c|c: mc: ccrIc: y menc: punIicgucc:, cc|c:
mc: |crgc: y :cn e:IricIcmenIe nccIurnc:. NuevcmenIe, |c mcnerc mc: ccnfcL|e ce icenIifccr|c: e: pcr
:u: ccnIc:, ue en e:Ie cc:c :cn menc: ||cmcIivc: ue en |c: fcmi|ic: cnIericre: {FcnfI y C|eere 18). Fcr
|c ccmp|ejiccc ce |c: p|umcje: y e| pccc ccnccimienIc :cLre :u hi:Icric ncIurc| y ci:IriLucicn, |c :iIuccicn
Icxcncmicc ce muchc: e:pecie: hc :icc ccnIrcver:ic| {FcLLin: y Ficge|y 12). E| ccnccimienIc ce :u:
vccc|izccicne: hc :icc crucic| pcrc re:c|ver e:Ic: ci|emc: Icxcncmicc:.
Lc: chcIcccLrc: nc ccn:Iruyen un nicc :inc ue cepc:iIcn :u: huevc: cirecIcmenIe :cLre e| :ue|c. DurcnIe e|
c|c e: pc:iL|e enccnIrcr c |c: hemLrc: -c vece: IcmLin c |c: mcchc:- ce |c: pcrejc: mcncgcmc: incuLcncc
:u: huevc: c cuiccncc c |c: pc||ue|c: cpcycncc:e en :u cr|pIicc p|umcje pcrc nc :er ceIecIccc: {Greeney y
WeIherwcx 2005). Emp|ecn e:Ic mi:mc e:IrcIegic pcrc ce:ccn:cr en e| c|c, puciencc pc:cr vercccercmenIe
inccverIicc: enIre |c hcjcrc:cc, |c Iierrc c |c: piecrc: ce| :ue|c ccnce repc:cn. Sin emLcrgc, cucncc :e
:ienIen cmenczccc: :e c|ejcn en ccrIc: y cncu|cnIe: vue|c: y :e c:ienIcn en e| :ue|c fngiencc c|gunc |e:icn
pcrc ci:Ircer c| pcIencic| cepreccccr ce :u: cr|c:. Fcr e:Ie hcLiIc ce cniccr y ce:ccn:cr en e| :ue|c :e |e hc
c:ignccc |c: ncmLre: vernccu|c: ce Huevc /rrc:Irccc c /guciIcccminc:.
Dc: e:pecie: exIrccrcincric: ce ccprim|gicc: :cn |c: chcIcccLrc: ce| gnerc Uropsalis {lyra y segmentata).
Lc: mcchc: ce e:Ic: e:pecie: cncinc: pc:een |c: cc: p|umc: exIernc: ce |c cc|c excepcicnc|menIe |crgc:,
cc: vece: mc: |crgc ue e| re:Ic ce| cuerpc en segmentata y hc:Ic cucIrc vece: mc: |crgc en lyra -puece
c|ccnzcr |c: 75 cm ce |cngiIuc- {Ficge|y y Greenfe|c 2001). / mc: ce |crgc:, e:Ic: p|umc: e:Icn crueccc:
91
Aves
hccic ccenIrc, ccncc|e c| cve unc mcgn|fcc fcrmc ce ccmeIc. /unue |c: cL:ervccicne: cn :cn |imiIccc:,
:e ccncce ue e:Ic: crncmenIc: :cn exhiLicc: en vue|c: ce ccrIejc ce vcric: mcchc: c |c vez, en |c ue :e
ccncce ccmc |ek: {ce| Hcyc et al. 1). En e:Ic fcmi|ic IcmLin :e inc|uye unc e:pecie migrcIcric {Chordeiles
minor) ue ||egc c| pc|: prcvenienIe ce| hemi:feric ncrIe. Hcy IcmLin cIrc: e:pecie: migrcIcric: en Eurcpc y
/:ic.
Orden Apodiformes, vencejos y colibres
(2 familias, 142 especies)
Se inc|uyen cc: fcmi|ic: en c:pecIc pccc pcrecicc:, perc ue ccmpcrIen c|gunc: ccrccIer|:Iicc: cncIcmicc:
inIernc:. Lc: vencejc: {/pccicce) ccrre:pcncen c |c fcmi|ic cmericcnc menc: civer:c ce| crcen, ccn cpenc:
unc: 0 e:pecie: en e| muncc y 15 en e| pc|:: mienIrc: ue |c: cc|iLr|e: {Ircchi|icce) :cn unc ce |c: fcmi|ic:
encmicc: mc: civer:c: ce /mricc, ccnce exi:Ien mc: ce 320 e:pecie:.
/mLc: fcmi|ic: pc:een c|c: |crgc:, fnc: y punIicgucc:, en |c: cuc|e: pc:een generc|menIe 10 p|umc:
primcric: Lc:IcnIe ce:crrc||ccc: y :ecunccric: {icec|e: pcrc e| vue|c cgi| y rcpicc). Lc: hue:c: ce| Lrczc y
cnIeLrczc :cn recucicc:. /cemc:, en cmLc: fcmi|ic: |c: pcIc: Iiencen c :er cLi|e: ccn c|giIc: peuenc:.
IcmLin ccmpcrIen cierIc: ccrccIer|:Iicc: ce |c ecc|cg|c, ccmc e| cuicccc pcrenIc| c ccrgc ce |c hemLrc
c :u exIrccrcincric mcnicLrcLi|iccc en vue|c. Nc cL:IcnIe, :cn mc: |c: ccrccIere: mcrfc|cgicc: y ecc|cgicc:
en |c: cuc|e: ciferen, rczcn pcr |c cuc| IcmLin :e |c: puece ccn:icercr ccmc cc: crcene: :epcrccc:. E:Ic :e
evicencic IcmLin en recienIe: cnc|i:i: ce /DN {SiL|ey y Mcnrce 10).
Lc: vencejc: :cn en generc| gri:e: c negrc: ccn c|gunc: pcrcicne: pc|icc: ccnIrc:IcnIe: y Iienen picc:
muy ccrIc: y cnchc:, ce mcnerc :emejcnIe c |c: Ccprimu|gicce, pcrue :u cieIc ce in:ecIc: |c cLIienen
niccmenIe en vue|c. Superfcic|menIe :e pcrecen c |c: gc|cncrinc: {fcmi|ic Hiruncinicce) ue nc: re:u|Icn
mc: fcmi|icre:, perc en rec|iccc cmLc: fcmi|ic: ccrre:pcncen c crcene: ci:IinIc:. Se ci:Iinguen ce |c:
gc|cncrinc: pcr Iener |c: c|c: |crgc:, fnc: y punIicgucc:, c|gc :imi|cre: c un Lccmercng, y pcrue cc:i nuncc
:e pc:cn. De hechc, permcnecen en vue|c |crgc: hcrc: y :c|c :e puecen perchcr en :uperfcie: verIicc|e:
ccmc cccnIi|ccc:, fcrc||cne: c pcrece: ce rccc pcrc ce:ccn:cr y cniccr. E: ncIcL|e :u mce:Ir|c pcrc vc|cr:
:e hc enccnIrccc ue puecen c|ccnzcr mc: ce 100 km/h. Su: nicc: :e ccn:Iruyen ccn Lcrrc, mcIeric| vegeIc|
y :u prcpic :c|ivc, en unc mezc|c muy fuerIe ue :e crrimc c |c: pcrece: en |c: cuc|e: cnicc. Vcric: e:pecie:
|c hccen en cuevc: y :iIic: c:curc:. Su: pcIc: muy cLi|e: nc |e: permiIen c:ir:e ce rcmc: ni impu|:cr:e pcrc
emprencer e| vue|c, ce c||| ue nece:iIen :uperfcie: verIicc|e: pcrc :c|Icr:e ce e||c: y vc|cr. Lc icenIifcccicn
vi:uc| ce |c: /pccicce e: ccmp|icccc pcrue :u: p|umcje: :cn Lc:IcnIe :imi|cre:, pcrue vue|cn muy rcpicc
{|c ue cifcu|Ic |c cL:ervccicn) y pcrue :ue|en ccngregcr:e enIre vcric: e:pecie: :imi|cre: {Mcr|n 13). Se
ci:Iinguen c|gunc: grupc: principc|menIe pcr |c fcrmc ce :u: cc|c:. Lc: e:pecie: ce| gnerc Chaetura tienen
cc|c: ccrIc:, cuccrccc: y ccn pc:" fnc: ue :cLre:c|en, mienIrc: ue |c: e:pecie: mc: grcnce: ce |c:
gnerc: Cypseloides o Streptoprocne Iienen cc|c: mc: |crgc: y c|gc Lifurcccc:. Fcrc icenIifccr e:pecie: e:
nece:cric pre:Icr cIencicn c| c:pecIc generc| y |c: prcpcrcicne: {|cngiIuc ce |c cc|c, fcrmc ce |c: c|c:, fcrmc
ce |c cc|c) y, ccn :uerIe, c |c pre:encic ce pcrche: L|cnuecinc: c gri:e: c|crc: en |c gcrgcnIc y rcLcci||c
{ChcnI|er 15, Mcr|n 2000).
Familia Trochilidae, colibres o quindes
(128 especies) (foto 22)
Lc fcmi|ic Ircchi|icce e: unc ce |c: mc: civer:c: en Ecucccr. /unue |c fcmi|ic :e ci:IriLuye en Iccc /mricc,
ce:ce |c: regicne: Iemperccc: ce Chi|e y /rgenIinc hc:Ic |c frcnIerc enIre /|c:kc y Ccnccc, |c civer:iccc
ce e:pecie: e: :upericr en Iierrc: Ircpicc|e: cncinc:. Fcr e||c, nue:Irc pc|:, junIc c Cc|cmLic y Fer, pc:een |c:
mcycre: nmerc: ce e:pecie: {CrIiz-Cre:pc 2003).
Lc: cc|iLr|e: e:Icn enIre |c: cve: mc: e:pecic|izccc: y exIrccrcincric: pcr |c ccnIiccc ce cccpIccicne:
mcrfc|cgicc:, ecc|cgicc: y f:ic|cgicc: ue pre:enIcn en :u: ciminuIc: cuerpc:, ue pcr |c generc| Lcrcecn
|c: 10 cm y menc: ce 10 grcmc:. Su vue|c e: muy ce:crrc||ccc y rcpicc {hc:Ic unc: 70 km/h), fcci|iIccc pcr
:u pccerc:c mu:cu|cIurc pecIcrc|, ue repre:enIc c|receccr ce| 357 ce :u pe:c, y pcr |c mccifcccicn ce |c:
hue:c: ce| c|c. Lc: Lrczc: :cn muy recucicc:, |c: p|umc: ce| vue|c :e cpcycn principc|menIe en e| cnIeLrczc
y |c mcnc ue, c ciferencic ce| re:Ic ce cve:, e: mc: c|crgccc. Fcr e:Ic, cumenIc |c :uperfcie ce prcpu|:icn
ce :u: fuerIe: p|umc: primcric:. /cemc:, e| hmerc :e in:erIc en |c cinIurc pecIcrc| ce fcrmc :emejcnIe c
unc cnIenc ce rccic, pcr |c ue e| c|c puece gircr en Iccc: cireccicne:. Grccic: c e:Ic mccifcccicn, puecen
ce:criLir mcvimienIc: pcrecicc: c un 8 recc:Iccc, ccn |c: cuc|e: vue|cn e:IcIicc:, reIrccecen, cce|cnIcn,
:uLen, Lcjcn c emprencen :LiIc: crrcnue: y mcnicLrc: muy rcpicc:. Se hc e:Iimccc ue puecen c|eIecr
enIre 20 y 80 vece: pcr :eguncc, cepenciencc ce| Icmcnc ce| cve {CrIiz-Cre:pc 2003).
92
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Su cieIc, Lc:ccc principc|menIe en ncIcr, ccnvierIe c |c: cc|iLr|e: en e|emenIc: muy impcrIcnIe: ce |c:
ecc:i:Iemc: pcr :u rc| en |c pc|inizccicn. Nc cL:IcnIe, IcmLin :e c|imenIcn ce peuenc: inverIeLrccc: ue
|c: ccpIurcn en vue|c. E| picc ce |c: cc|iLr|e: e: cIrc ce :u: ci:Iincicne:: e: fnc, generc|menIe |crgc y IuLu|cr.
Ccn e:Ic: picc: puecen cccecer c |c: fuenIe: ce ncIcr ce |c: fcre: y exIrcer|c ccn :u |crgc, L|fcc y pegcjc:c
|enguc ue e: prcIrccIi|: e: cecir, ue puece :c|ir ce| picc y e:Iircr:e vcric: cenI|meIrc: mc: ce |c ue c|ccnzc
|c punIc ce| picc. Lc civer:iccc ce fcrmc: ce| picc e: unc impcrIcnIe ccrccIer|:Iicc ce icenIifcccicn, y e:Ic
c:cciccc ccn |c cmp|iIuc ce cieIc ce cccc e:pecie. /:|, e| Cc|iLr| Ficc ce E:pccc {Ensifera ensifera), ccn un
picc ce cc:i 10 cm ce |crgc, puece Icmcr e| ncIcr ce pccc: p|cnIc: ccn fcre: muy |crgc: y IuLu|cre: {ccmc
e| gucnIc c e| Icxc): pcr :u pcrIe, e:pecie: ccn e| picc mc: ccrIc {1 c 2 cm, pcr ejemp|c) pccrcn cccecer c
un mcycr rcngc ce p|cnIc: ccn ccrc|c: mecicnc:, ccrIc: c cLierIc:.
E| cce|erccc riImc ce vicc ce |c: cc|iLr|e: reuiere ce |c ccn:IcnIe inge:Iicn ce ncIcr. Su cuerpc e:Ic cccpIccc
c unc cieIc cc:i |imiIccc c czccre:: pcr e||c, excreIc ||uicc: :in czccre: ccn frecuencic y c:imi|c ccn c|Ic
efciencic |c: ccrLchicrcIc: ce| ncIcr. /|ccnzcn un riImc ccrc|ccc exIremc ce mc: ce 1000 pu|:ccicne:
pcr minuIc. E: ncIcL|e e| cc:c ce e:pecie: ce zcnc: Iemperccc: {p.ej. NcrIecmricc) c c|Ic cncinc: {p.ej.
pcrcmc:) ccnce |c: Lcjc: IempercIurc: en |c ncche y mccrugccc pccr|cn re:u|Icr |eIc|e: pcrc e:Ic: ciminuIc:
cve: necIcr|vcrc:. E:Ic: cve: :cn ccpcce: ce c|eIcrgcr :u meIcLc|i:mc y ci:minuir ccn:icercL|emenIe |c
IempercIurc ce :u cuerpc pcrc chcrrcr energ|c, enIrcncc en e:Iccc ce Icrpicez.
Su: p|umcje: :e encuenIrcn enIre |c: mc: vi:Ic:c: ce Iccc: |c: cve:, cunue exi:Ien c|gunc: excepcicne: ce
e:pecie: pccc ||cmcIivc:. E| cimcrf:mc :exuc| en |c mcycr|c ce e:pecie: e: mcrcccc: mienIrc: |c: hemLrc: :e
pre:enIcn mc: cpccc:, |c: mcchc: exhiLen p|umcje: irici:cenIe:, c mcnerc ce pcrche: c en Iccc e| cuerpc,
ue puecen vcricr enIre e| verce meIc|icc, Iurue:c, vic|eIc, czu| zcfrc, ce|e:Ie, ruL|, rcjc ccnce|c, rc:ccc,
cncrcnjccc, cmcri||c inIen:c c Lrcnce. Lc inIere:cnIe e: ue e:Ic: cc|cre: nc e:Icn cccc: pcr pigmenIc: :inc
pcr |c :uperpc:icicn ce ccpc: ce cire y ccmcrc: micrc:ccpicc: ue ccnIienen me|cninc: y :e |ccc|izcn en |c:
LcrLu|c: ce |c: p|umc: {CrIiz-Cre:pc 2003). Fcr e:Ie mcIivc, |c: cc|cre: ce| p|umcje nc :e cprecicn :iempre :inc
ue cepencen ce| cngu|c ce incicencic ce |c |uz. / |c: e:pecie: ue hcLiIcn en e| inIericr ce |c: :e|vc:, pcr
ejemp|c, generc|menIe :e |c: cprecic verce c:curc: y :u: pcrche: irici:cenIe: :ue|en |ucir mc: Lien negrc: pcr
|c in:ufciencic ce |uz :c|cr ue refeje :u: mcgn|fcc: p|umcje:. /|gunc: e:pecie:, ccemc:, cccmpcncn e:Ic:
vi:Ic:c: p|umcje: ccn cc|c: muy |crgc:, cccrnccc: c ccn pcIrcne: ce cc|cr IcmLin ccn:picuc:. De:Icccn
enIre :Ic: |c: gnerc: Lesbia, Aglaiocercus, Ocreatus {ccn :u cc|c en fcrmc ce rcueIc), Chaetocercus,
Discosura, Topaza, enIre cIrc:.
E:Ic: ciferencic: enIre mcchc: y hemLrc: :e ceLen c :u: hcLiIc: reprccucIivc:. Lc hemLrc :e enccrgc ce|
nicc, |c incuLccicn y e| cuicccc ce |c prc|e, ue :iempre ccn:i:Ie en cc: huevc:. En cccc periccc reprccucIivc
:e fcrmcn pcrejc: :c|cmenIe pcrc |c ccpu|c: :e cice ue :u reprccuccicn e: pc|iLrcu|gcmc. Lc: mcchc:
rec|izcn vue|c: ce exhiLicicn ue |c: cccmpcncn ccn repeIicc: ccnIc:. Fcrc e:Ic: ce:p|iegue: :e vc|en ce
:u: ||cmcIivc: p|umcje:. En c|gunc: e:pecie: e:Ie ccrIejc :e rec|izc en ccnjunIc: ce mcchc: ccnccicc: ccmc
|ek:, ccnce :e renen vcric: incivicuc: y ce:p|iegcn :u: p|umcje: y :u: ccnIc: pcrc :ecucir c |c: hemLrc:
ue |c: ccnIemp|cn. Lc: cr|c: cepencen ce |c mccre pcr c|gunc: c|c: mc: |uegc ce cprencer c vc|cr
ceLicc c ue nece:iIcn cprencer ce cuc|e: fcre: puecen c|imenIcr:e. Lc Lic|cg|c ce |c: cc|iLr|e: ccnIemp|c
muchc: c:pecIc: nicc: ue hcn :icc inve:Iigccc: exIen:cmenIe. Fcrc unc ccmp|eIc gu|c :cLre e:Ic fcmi|ic
reccmiencc ccn:u|Icr e| IrcLcjc ce CrIiz-Cre:pc {2003).
EnIre |c: 128 e:pecie: ce cc|iLr|e: ce| pc|: e: pc:iL|e ci:Iinguir cc: grupc:: |c: 1 e:pecie: ce ermiIcnc:, ue
:e ccrccIerizcn pcr Iener p|umcje: pccc Lri||cnIe: {mc: Lien ccmincn |c: Icnc: ccf: y Lrcnce:), e:cc:c
cimcrf:mc :exuc| y picc: |crgc: y curvccc:, y |c: re:IcnIe: 112 e:pecie: ce cc|iLr|e: I|picc:". Lc: ermiIcnc:
{gnerc: Phaethornis, Glaucis, Threnetes y Eutoxeres) Iiencen c c|imenIcr:e en fcre: ce ccrc|c: curvccc:,
ccmc |c: p|cIcni||c: c Lrcme|ic:. Lc: e:pecie: ue Iienen picc: mc: curvc: :cn mc: e:pecic|i:Ic: en |c ue
ccmen, mienIrc: ue |c: ue Iienen picc: mc: recIc: Iienen cieIc: mc: vcriccc:. EnIre |c: 112 cc|iLr|e: I|picc:"
hcy unc Iremencc civer:iccc ce fcrmc: ce picc:, Icmcnc: y p|umcje:: ce:ce |c: ciminuIc: uince: Lungc
{Chaetocercus), ce cpenc: 7 cm y unc: 3 grcmc:, hc:Ic e| Cc|iLr| GigcnIe {Patagona gigas), ce 17 cm y hc:Ic
22 grcmc:: y ce:ce e| picc ce e:pinc ce pccc: mm ce |cngiIuc ce Ramphomicron, hc:Ic e| piccIe ce unc:
0-100 mm ce| Ensifera.

Lc civer:iccc ce e:pecie: e: mcycr en |c: /nce:. En c|gunc: |ccc|iccce: cncinc: puecen ccnvivir hc:Ic 15-20
cc|iLr|e: ci:IinIc:. Si Lien e:pecie: ccmc Colibri coruscans :e encuenIrcn enIre |c: cve: mc: ccmune: ce |c
Sierrc, c|gunc: e:pecie: cncinc: e:Icn enfrenIcncc un :eric rie:gc ce exIinguir:e pcr |c prcicc ce :u hcLiIcI.
E: ncIcL|e e| cc:c ce cc: e:pecie: encmicc: ce| pc|:: |c: zcmcrriIc: Fechinegrc {Eriocnemis nigrivestis) y
93
Aves
GcrjiIurue:c {E. godini) ue hcLiIcn en regicne: muy peuenc: ce Fichinchc. /cIuc|menIe, e| nigrivestis :c|c
vive en pccc: Lc:ue: ce |c: |ccerc: cccicenIc|e: ce| vc|ccn Fichinchc, mienIrc: ue godini nc :e hcn vue|Ic
c |ccc|izcr en mc: ce 100 cnc:, cucncc :e |c ce:cuLric en e| vc||e ce Gucy||cLcmLc, c| ncrIe ce CuiIc. E:Ic:
cc: e:pecie: refejcn ce mcnerc cr|Iicc |c :iIuccicn ue enfrenIcn muchc: cIrc: ce ci:IriLucicn re:Iringicc c
regicne: ricc: ce Licciver:iccc perc c|IcmenIe cmenczccc: {p.ej. Metallura baroni, Chaetocercus berlepschi).
Fcr :u impcrIcncic cu|Iurc| {hcy un miIc Shucr ue |c: c:ccic ccn e| ce:cuLrimienIc ce| fuegc) y :u :ingu|cr
Le||ezc, e: impc:IergcL|e ue prccuremc: :u ccn:ervccicn pcrc ue Iccc: |c: generccicne: venicerc:
ci:fruIen ce ccmircr c |c: uince:.
Orden Trogoniformes, trogones y quetzales
(1 familia, 12 especies) (foto 23)
E:Ie crcen ce unc :c|c fcmi|ic hcLiIc en |c: regicne: Ircpicc|e: ce Iccc e| p|cneIc y en Ecucccr e:Ic
repre:enIccc pcr 12 e:pecie: ue en c:pecIc generc| :cn Lc:IcnIe hcmcgnec:, perc ue pc:een Lri||cnIe:
cc|cre: ue |c: ccnvierIen en c|gunc: ce |c: cve: mc: vi:Ic:c: ce |c: Lc:ue: Ircpicc|e:.
Se ccrccIerizcn pcr Iener |c cc|c |crgc, cuccrccc y grccuccc, u:uc|menIe ccn frcnjc: L|cncc-negrc:
hcrizcnIc|e: en :u ccrc venIrc|. En |c ccLezc reccnceccc y c|gc grcnce ce:Icccn |c: cjc: grcnce: rcceccc:
ce un cni||c ccu|cr ce cc|cre: c|crc:, e| picc ccrIc, fuerIe y c:errccc c cenIccc, ccn e| cu|men curvccc
y LcrLc: c|receccr ce| picc. E| picc e: ce cc|cr pc|icc, en generc| cmcri||c. E| cue||c e: ccrIc y e| cuerpc
rcLu:Ic ccn cIrccIivc: p|umcje: verce, czu| c vic|eIc meIc|icc Icrnc:c| en e| ccr:c y cmcri||c c rcjc en |c:
pcrIe: venIrc|e:. Lc: hemLrc: :cn :imi|cre: en pcIrcn, perc reemp|czcn e| verce c czu| ccr:c| pcr ccf c gri: nc
meIc|icc. Lc: pie: :cn heIerccccIi|c:, e: cecir, ccn |c: c|giIc: 1 y 2 hccic cIrc: y |c: c|giIc: 3 y 4 hccic ce|cnIe,
y |c: pcIc: :cn mc: Lien ccrIc: y cLi|e:. E: ccrccIer|:Iicc :u p|umcje :ucve y :ue|Ic, cuyc cc|crccicn :e
ce:vcnece ccn fcci|iccc, en e:pecic| en |c pcrIe venIrc| ce Icnc: nc meIc|icc: {CrIiz-Cre:pc y Ccrricn 11).
Fuecen permcnecer prc|cngccc: periccc: ce Iiempc inmcvi|e:, en pc:icicn erguicc, ccn |c cc|c verIicc|
hccic cLcjc. Fcr e:Ic, pe:e c :u: ccn:picuc: p|umcje:, puecen pc:cr fcci|menIe ce:cperciLicc:. Se c|imenIcn
ce inverIeLrccc: e inc|u:c peuenc: verIeLrccc: ue cIrcpcn mecicnIe rcpicc:, cirecIc: y generc|menIe
ccrIc: vue|c:. /cemc: :e c|imenIcn ce fruIc: y, pcr IcnIc, ccn:IiIuyen impcrIcnIe: ci:per:cre: ce :emi||c:.
Hcy cc: grupc: ci:IinIc: ce Ircgcnicc:, |c: ueIzc|e: ce mcycr Icmcnc y p|umcje mc: vi:Ic:c y |c: Ircgcne:
mc: peuenc:. Lc: Ire: e:pecie: ce ueIzc|e: ue hcLiIcn en e| pc|: :cn ce cc|cr verce e:merc|cc meIc|icc
en |c e:pc|cc y rcjc ccrc| en e| vienIre, y pc:een |crgc: cc|c: ccn c|gunc: p|umc: ccLerIerc: ue :cLre:c|en
pcr e| |ccc ccr:c|. /cemc:, Iienen |igerc: cre:Ic: en |c ccLezc. Dc: ce e||c: viven en |c: Lc:ue: cncinc: y |c
Iercerc |c hcce en |c: :e|vc: ce |c /mczcnic. EnIre |c: 12 e:pecie: ce Ircgcne: ue pc:eemc:, pcr :u pcrIe,
:e ci:Iinguen 3 e:pecie: ue ccmLincn e| verce y czu| meIc|icc ccn cmcri||c {Trogon viridis, rufus y violaceus)
y cIrc: :ei: e:pecie: ue |c ccmLincn ccn rcjc {Trogon personatus, collaris, curucui, massena, melanurus y
comptus).
Fe:e c :u: ||cmcIivc: p|umcje:, |c: Ircgcne: y ueIzc|e: nc :cn fcci|e: ce cL:ervcr pcrue puecen permcnecer
|crgc Iiempc inmcvi|e:. Fcr e||c, :u: vccc|izccicne: :cn impcrIcnIe: pcrc icenIifcccicn. De hechc, cenIrc ce|
Lc:ue e: mc: fccIiL|e e:cuchcr ue cL:ervcr c e:Ic: e:pecie:. /fcrIuncccmenIe, :u: ccnIc: :cn IcmLin
ccn:picuc:. Ccn:i:Ien en |crgc: repeIicicne: ce :i|Licc: prcfuncc:: cau-cau-cau-cau... De:Iccc enIre :Ic:
e| ccnIc ce| CueIzc| CcLeciccrccc {Pharomachrus auriceps): un pcr ce prc|cngccc: cu-gu, cu-gu,
cccmpcnccc: ce unc :erie ce ri:c:": yi, ja-ja-ja-ja {Chcve: y Frei|e 2005). Lc :iIuccicn Icxcncmicc ce |c:
Ircgcne: c nive| ce e:pecie: nc e: c|crc y reuiere ce mcycr e:Iucic {Mcyr 2003). Fcr ejemp|c, |c: pcL|ccicne:
cccicenIc|e: y crienIc|e: ce Trogon viridis :cn ccn:icerccc: pcr c|gunc: inve:Iigcccre: {p.ej. SIcIz et al. 1)
ccmc unc :c|c e:pecie, perc cIrc: inve:Iigcccre: {p.ej. Ficge|y y Greenfe|c 2001) |c: ccn:icercn ccmc cc:
e:pecie: ci:IinIc: {Trogon viridis y Trogon chionurus).
Lc incuLccicn ce |c: huevc: y e| cuicccc ce |c prc|e e:Icn c ccrgc ce cmLc: :exc:, uiene: |c rec|izcn pcr
Iurnc:. E| nicc :e |ccc|izc en huecc: ce crLc|e: {pcr ejemp|c en nicc: cLcnccnccc: ce pcjcrc: ccrpinIerc:)
y ce IermiIerc: {ue |c: prcpic: Ircgcne: ccecucn). /cicicnc|menIe, e: prcLcL|e ue c|gunc: e:pecie:
rec|icen mcvimienIc: migrcIcric: e:Iccicnc|e: re|ccicnccc: c |c ci:pcniLi|iccc ce c|imenIc. /unue e:Ic nc
:e hc prcLccc ccn |c: e:pecie: ue hcLiIcn en Ecucccr, :u mc: in:igne pcrienIe, e| CueIzc| Fe:p|cncecienIe
{Pharomachrus moccino) ce CenIrccmricc, :| migrc ce:ce zcnc: c|Ic mcnIcnc: hccic zcnc: Ircpicc|e:. E:Ie
c:pecIc ce |c ecc|cg|c ce nue:Irc: e:pecie: ce Ircgcnicc: reuiere mcycr cIencicn.
94
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Orden Coraciiformes, martines pescadores y momotos
(2 familias, 9 especies) (foto 24)
Lc mcycr|c ce e:pecie: ce| crcen Ccrcciifcrme: hcLiIc en |c: regicne: Ircpicc|e: ce fricc, Eurc:ic y Ccecn|c.
En nue:Irc ccnIinenIe exi:Ien cc: fcmi|ic: ce Ccrcciifcrme: encmicc:, McmcIicce y Iccicce, cmLc:
ccn pccc: e:pecie: {nueve y cincc re:pecIivcmenIe). De e||c:, :c|c McmcIicce e:Ic pre:enIe en e| pc|:,
cccmpcnccc pcr /|cecinicce, |c nicc fcmi|ic ce| crcen ue hcLiIc en Iccc e| muncc.
Lc civer:iccc ce Ccrcciifcrme: en Ecucccr e: Lcjc, cpenc: exi:Ien :ei: e:pecie: ce mcrIine: pe:ccccre:
{/|cecinicce) y Ire: e:pecie: ce mcmcIc: {McmcIicce). E:Ic: vi:Ic:c: cve: :e ccrccIerizcn pcr Iener pie:
:incccIi|c:: e: cecir, ccn e| c|giIc mecic fu:icnccc hc:Ic |c miIcc ccn e| c|giIc exIernc. Su: picc: :cn mecic
|crgc: y fuerIe:, |c ccLezc e: grcnce, |c: pcIc: :cn mc: Lien ccrIc: y cLi|e: y pc:een 12 recIrice: en |c
cc|c. Lc: mcrIine: pe:ccccre: :e ci:Iinguen pcr :u: picc: |crgc:, recIc: y ccnicc: y |c: cre:Ic: Iricngu|cre:. Lc:
mcmcIc:, en ccmLic, :e ce:Icccn pcr :u: |crgc: cc|c: recIc: Ierminccc: en fcrmc ce rcueIc y pcr :u: picc:
curvccc:, ccn Lcrce: cenIccc:.
Lc fcrmc y e| pcIrcn generc| ce p|umcje ce Iccc: |c: /|cecinicce e: :imi|cr pe:e c ue en Icmcnc: exi:Ien
ciferencic: ccn:icercL|e: enIre e| McrI|n Fe:ccccr Grcnce {Megaceryle torquata), ce 40 cm, y e| Figmec
{Chloroceryle aenea), ce cpenc: 15 cm. Lc: cucIrc e:pecie: ce Chloroceryle Iienen |c: e:pc|cc: verce: y
|c pcrIe venIrc| y e| cue||c enIre L|cncc y ccne|c, mienIrc: ue |c: cc: e:pecie: ce Megaceryle reemp|czcn
e| verce pcr un gri: c|crc. Lc: McmcIicce, pcr :u pcrIe, Iienen p|umcje: mc: vi:Ic:c:, en pcrIicu|cr Momotus
momota, en |c ue :cLre:c|e unc ciccemc ce Lri||cnIe cc|cr Iurue:c ue ccnIrc:Ic ccn :u cnIifcz negrc y
e| re:Ic ce| cuerpc ce Icnc: vercc:c:. Lc: cIrc: cc: e:pecie: ce e:Ic fcmi|ic :cn Lc:IcnIe :emejcnIe: enIre :|,
ccn |c: pcrIe: cnIericre: ce un vivc cc|cr cc:Icnc y |c: pcrIe: pc:Iericre: y |c: c|c: ce Icnc: IcmLin vercc:c:.
Lc: Ire: e:pecie: Iienen cIrccIivc: cc|cre: ce|e:Ie: y Iurue:c: en |c cc|c.
Lc in:c|iIc fcrmc ce |c cc|c ce |c: mcmcIicc: re:u|Ic ce| IrcLcjc minucic:c ce |c: cve: ue :e crrcnccn |c:
LcrLc: ce |c pcrcicn :uL-Ierminc| ce |c: recIrice: cenIrc|e: pcrc cccrncr|c:. Se cree ue e:Ic: cccrnc: |e:
:irven en ce:p|iegue: reprccucIivc: y IerriIcric|e:, cunue e: frecuenIe cL:ervcr c |c: mcmcIc: mcviencc
:u: cc|c: ccmc pncu|c: ce re|cj :in ue hcyc cpcrenIe: rczcne: pcrc hccer|c. /| iguc| ue :u: pcrienIe: |c:
mcrIine: pe:ccccre:, |c: mcmcIc: {IcmLin ||cmccc: cu|eLrerc:) cniccn en gc|er|c: Ierre:Ire: ue e||c: mi:mc:
exccvcn y ue :e |ccc|izcn pcr |c generc| en Ic|uce: y Lcncc: ce Iierrc. En e| fcncc ce e:Ic: gc|er|c: cepc:iIcn
:u: huevc: {hc:Ic cucIrc) y |c: incuLcn pcr Iurnc:. CIrc ccrccIer|:Iicc :imi|cr ce |c ecc|cg|c reprccucIivc ce
cmLc: fcmi|ic: e: ue nc c:ecn e| nicc ce :u: prcpic: excremenIc:, ccmc :| |c hccen e| re:Ic ce |c: cve:
{CrIiz-Cre:pc y Ccrricn 11). Fcr e:Ie mcIivc, en cccc nuevc periccc ce reprccuccicn nece:iIcn exccvcr
unc nuevc gc|er|c. /cemc:, |c: cr|c: ce cmLc: fcmi|ic: nccen ce:prcvi:Ic: ce p|umcn: en e| cc:c ce |c:
/|cecinicce, e| p|umcje cefniIivc crece cirecIcmenIe, :in ue mecie unc eIcpc ce ccLerIurc ccn p|umcn.
Iccc: |c: e:pecie: ce| crcen :cn exce|enIe: cczcccrc:, perc ciferen en |c: |Iem: ue ccpIurcn: |c: /|cecinicce
:cn e:Iupencc: pe:ccccre: y |c: McmcIicce cIrcpcn inverIeLrccc: grcnce: y verIeLrccc: peuenc: {ccemc:,
ccmp|emenIcn :u cieIc ccn fruIc:). Fcrc :u c|imenIccicn pi:c|vcrc, |c: mcrIine: pe:ccccre: hcn ce:crrc||ccc
unc exIrccrcincric vi:Ic ue |e: permiIe |ccc|izcr :u: pre:c: Lcjc e| cguc. E:Ic e: e:pecic|menIe :crprencenIe
en |c: e:pecie: ue hcLiIcn nue:Irc: regicne: Ircpicc|e: ccnce |c: cguc: Iiencen c :er Lc:IcnIe IurLic:.
Lc: McmcIicce, en ccmLic, cIcccn c :u: pre:c: mecicnIe rcpicc: y cirecIc: vue|c:, perc nc |c: engu||en c|
mcmenIc ce cIrcpcr|c: :inc ue |c: Ircn:pcrIcn c unc perchc prcximc. /|||, |c: gc|pecn ccnIrc |c: rcmc: hc:Ic
mcIcr|c:, y enIcnce: :e |c: Ircgcn.
Fcr :u cieIc, ncIurc|menIe, |c: /|cecinicce nece:iIcn vivir cercc ce cuerpc: ce cguc. Lc: e:pecie: mc: grcnce:
viven en r|c:, |cgunc:, e:Ierc: e inc|u:c c cri||c: ce| mcr, perc |c: mc: peuenc: preferen peuenc: ricchue|c:
y crrcyc: c| inIericr ce Lc:ue:. Lc: McmcIicce :cn hcLiIcnIe: ce Lc:ue: hmecc: principc|menIe, ccn
unc e:pecie {McmcIc Diccemc /zu|, Momotus momota) hcLiIcncc IcmLin en |c: Lc:ue: :ecc: Ircpicc|e:.
Lc: mcrIine: pe:ccccre: :cn fcci|e: ce cL:ervcr c |c |crgc ce cur:c: ce cguc, perc |c: cu|eLrerc:, pe:e c
:er grcnce: y ||cmcIivc:, :cn cif|ci|e: ce ceIecIcr pcrue puecen permcnecer muchc Iiempc inmcvi|e:. Su:
vccc|izccicne: :ue|en cprecicr:e ccn mcycr fcci|iccc. Scn crru||c: prcfuncc: y grcve: ue :e e:cuchcn en
e| cmcnecer {enIre |c: primerc: ccnIc: ue :e cyen). Lc: mcrIine: pe:ccccre:, en e:pecic| |c: Megaceryle,
emiIen fuerIe: vccc|izccicne: ue |e: vc|en e| cpe|cIivc ce mcIrccc:" enIre |c: ccmpe:inc: ce |c Cc:Ic. En
e:Ic regicn hcy ccemc: |c creencic ce ue |c: mcmcIc: viven en cerccnc c:cciccicn ccn |c: cu|eLrc: ue
|e: permiIen cniccr en :u: gc|er|c: Ierre:Ire: c ccmLic ce ue e||c: |c: c|erIen cnIe |c pre:encic ce pcIencic|e:
cepreccccre:. / e:Ic prcLcL|e c:cciccicn cIriLuyen :u ncmLre ce cu|eLrerc:, y nc c| hechc ce ue puecen
c|imenIcr:e ce cu|eLrc:.
95
Aves
Orden Piciformes, jacamares, cabezones, monjas, barbudos, tucanes y carpinteros
(5 familias, 86 especies) (foto 25)
E| civer:c crcen Ficifcrme: inc|uye cincc fcmi|ic: ce cIrccIivc: cve: ce mecicnc Icmcnc en :u mcycr|c. Ire: ce
e:Ic: fcmi|ic: :cn encmicc: necIrcpicc|e:: Gc|Lu|icce, 8ucccnicce y Fcmphc:Iicce: mienIrc: ue |c: re:IcnIe:
cc: IcmLin Iienen e:pecie: en e| Viejc Muncc {CcpiIcnicce, :c|c Ircpicc|, y Ficicce, cc:i cc:mcpc|iIc). En
Ecucccr exi:Ien 8 e:pecie: ce Ficifcrme:, ningunc ce e||c: pre:enIe en Gc|cpcgc:. Gc|Lu|ice y 8ucccnicce
pccr|cn :epcrcr:e en :u prcpic crcen {Gc|Lu|ifcrme:), c| Iiempc ue CcpiIcnicce pccr|c :epcrcr:e en cc:
fcmi|ic:, unc ce e||c: {SemncrniIhicce) encmicc necIrcpicc| {Fem:en et al. 2008, IcL|c 3).
Lc: Ficifcrme: Iienen en generc| un picc ccn:picuc :iempre fuerIe, pie: cigccccIi|c:, cc|c |crgc, c|c:
reccnceccc:, cuerpc: rcLu:Ic: y ccLezc u:uc|menIe grcnce. FrccIiccmenIe Iccc: :cn cve: ce Lc:ue,
cunue c|gunc: IcmLin viven en zcnc: cLierIc: ncIurc|e: y c|Ierccc: pcr |c: humcnc:. En rec|iccc e| c:pecIc
generc| ce |c: Ficifcrme: e: ci:|mi| enIre :u: cincc fcmi|ic:, uizc: ccn excepcicn ce CcpiIcnicce y 8ucccnicce
ue :cn c|gc :emejcnIe: pcr :u: cuerpc: gcrcc:, ccLezc: grcnce: y picc: grue:c:.
Lc: Gc|Lu|icce {nueve e:pecie: en Ecucccr, principc|menIe en |c: :e|vc: ce| CrienIe) Iienen picc |crgc,
ccnicc, recIc y cguzccc, pcIc: mc: Lien ccrIc: y cLi|e: y cc|c: |crgc: y grccuccc:. Su: p|umcje: :cn
preccmincnIemenIe verce: ccn ccf perc Iienen Icnc|iccce: meIc|icc: Lrcnceccc: y cprec:, ccn
excepcicn ce |c: jcccrcme: CrejiL|cncc {Galbalcyrhynchus leucotis) y Ccf {Brachygalba lugubris) en |c: ue
e| verce e:Ic cu:enIe. Fcr :u: p|umcje: meIc|icc: y |c fcrmc ce| picc pcrecen cc|iLr|e: grcnccIe:. De hechc,
en c|gunc: regicne: ce| CrienIe :e |c: ||cmc :cchc uince: c rcyc uince:.
Lc: jcccmcre: ccc:IumLrcn c permcnecer |crgc: periccc: ce Iiempc inmcvi|e: :cLre unc rcmc Lu:ccncc
vi:uc|menIe inverIeLrccc: vc|cccre: c en ccc:icne: IcmLin verIeLrccc: peuenc: pcrc cIrcpcr|c: mecicnIe
rcpicc: y cirecIc: cIcue:. Unc vez ue |c: cIrcpcn hcLi|menIe ccn :u ce|gccc picc c mcnerc ce pinzc
regre:cn c |c perchc cnIericr y, c |c: Ircgcn enIerc:, c |c: gc|pecn primerc ccnIrc |c: rcmc: pcrc mcIcr|c: c
muIi|cr|c:. /| pcrecer, :e ccn mccc: pcrc ci:Iinguir in:ecIc: Icxicc: ue eviIcn cIrcpcr {ce| Hcyc et al. 2002).
Fcr e:Ie hcLiIc ce perchcr inmcvi|e: :cn e:pecie: cif|ci|e: ce ceIecIcr, c:| ue :u: vccc|izccicne: cgucc:
y peneIrcnIe: :cn impcrIcnIe: pcrc icenIifcccicn. De mccc :emejcnIe c |c: e:pecie: ce| crcen cnIericr
{Ccrcciifcrme:), |c: jcccmcre: exccvcn gc|er|c: en Ic|uce: y pcrece: ce Iierrc pcrc ccn:Iruir :u: nicc:. Lc:
gc|er|c: puecen Iener unc: 50 cm ce prcfunciccc y unc ccmcrc mc: cmp|ic c| fnc|, ccnce cepc:iIcn ce cc:
c cucIrc huevc:. Lc hccen en peuenc: cc|cnic: ce pcrejc: mcncgcmc:.
Lc: 8ucccnicce IcmLin ccvcn gc|er|c: :imi|cre: pcrc cniccr c |c hccen en IermiIerc: y cueccce:
cLcnccnccc: ce crLc|e:. Nc cL:IcnIe, muchc: e:pecie: :| ccc:IumLrcn c Icpizcr |c ccmcrc ce cnicccicn
ccn un pccc ce hcjcrc:cc, hcLiIc ue nc Iienen |c: Gc|Lu|icce. /unue en c:pecIc nc :e pcrecen c |c:
jcccmcre:, Iienen hcLiIc: ce cccer|c :imi|cre:. Se pc:cn inmcvi|e: en rcmc: ce| inIericr ce| Lc:ue y mircn c
:u: c|receccre: en pc: ce inverIeLrccc: vc|cccre: grcnce: y verIeLrccc: peuenc:, c |c: cuc|e: cIcccn ccn
vue|c: rcpicc: y cirecIc:. Su inmcvi|iccc y :u: p|umcje: cr|pIicc: en Icnc: ccf:, cremc:, negrc: c L|cncc: |e:
cyuccn c pc:cr ce:cperciLicc: ccn fcci|iccc. /| pc:cr erguicc: y uieIc: ce:Iccc :u encrme ccLezc ccn
picc: fuerIe:, prcnunciccc:, ccn |c Lc:e cnchc y curvccc: hccic cLcjc. /|receccr ce| picc Iienen |crgc:
cercc: y :u: cjc: :cn e:pecic|menIe grcnce:. /| iguc| ue en Gc|Lu|icce, :u: pcIc: :cn ccrIc: y cLi|e:. /|gunc:
e:pecie: :e ccrccIerizcn pcr unc: LigcIe: L|cncc: ||cmcIivc: {Malacoptila, Micromonacha, Hapaloptila).
Sue|en :er mc: Lien :c|iIcric: y muy pccc mcvi|e:, perc |c: Ire: e:pecie: ce Monasa :cn |c excepcicn yc ue
:e mcvi|izcn en grupc: Lu||icic:c: y ccIivc: pcr e| :cIcLc:ue ce |c: :e|vc: cmczcnicc:, c vece: :iguiencc c
Ircpc: ce mcnc: pcrc cIrcpcr |c: in:ecIc: ue e||c: c:u:Icn. Lc: Monasa :cn vi:Ic:c: ccemc: pcrue Iienen
cc|cricc: picc: {rcjc: c cmcri||c:) y p|umcje muy negrc.
Unc Iercerc fcmi|ic, CcpiIcnicce {||cmccc: LcrLucc:), pre:enIc :ieIe e:pecie: en Ecucccr, Iccc: e||c: muy
cc|cricc:. IcmLin |ucen ccLezcne: perc c ciferencic ce |c: Luccnicc:, :u: picc: :cn mc: ccnicc:, cpIc:
pcrc unc cieIc Lc:iccmenIe frug|vcrc. Su: pcIc: :cn mc: |crgc: y fuerIe: ue en |c: crcene: prececenIe: yc
ue :e ce:p|czcn generc|menIe enIre |c: rcmc: ce| cc:e| cc|ecIcncc fruIc: y :cn, pcr IcnIc, Lc:IcnIe mc:
ccIivc:. Ccn unc excepcicn, e| YumLc c 8crLucc Iuccn {Semnornis ramphastinus), Iccc: Iienen mcrcccc
cimcrf:mc :exuc|, perc IcnIc mcchc ccmc hemLrc :cn Lien ||cmcIivc:. Se |c: cL:ervc en e| cc:e| ce Lc:ue:
principc|menIe Ircpicc|e:, perc e| YumLc hcLiIc en Lc:ue: nuL|ccc: ce| cccicenIe ce |c: /nce:, ccnce e:
unc ce |c: cve: mc: vi:Ic:c:. Su: vccc|izccicne: prcfuncc: y grcve: :cn muy ci:IinIivc: y :ue|en emiIir|c: en
cc: c enIre mc: ce cc: cve:. IcmLin :e ciferencicn ce |c: fcmi|ic: cnIericre: pcrue cniccn en huecc: ce
crLc|e: ue puecen exccvcr. /cemc:, frecuenIcn Lcncccc: mixIc: ce cve: frug|vcrc:. /|gunc: LcrLucc:,
en pcrIicu|cr ce| cccicenIe ce |c: /nce:, e:Icn cmenczccc: ce exIincicn pcr |c prcicc ce hcLiIcI. E| YumLc

Fauna de Vertebrados del Ecuador


y |c: LcrLucc: FrenIincrcnjc y Cincc-cc|cre: {Capito squamatus y quinticolor) :ufren |c: ccn:ecuencic: ce
|c cefcre:Iccicn exIen:ivc en :u: crec: ce ci:IriLucicn y :cn v|cIimc: pcIencic|e: ce| Ircfcc i|egc| ce vicc
:i|ve:Ire, ccmc :ucece en Cc|cmLic.
Familia Ramphastidae , tucanes, pils
(17 especies)
Lc: Iuccne: {17 e:pecie: en Ecucccr, 32 en e| muncc) :cn encmicc: ce |c regicn NecIrcpicc| y :cn nicc:
pcr :u: encrme: y e:pecIccu|cre: picc: y cc|cricc: p|umcje:. Si Lien e| picc |uce ce:ccmunc|, e: en rec|iccc
Lc:IcnIe |ivicnc yc ue e: huecc pcr cenIrc. Ccn :u: |crgc: picc: ce Lcrce: c:errccc:, c|ccnzcn fruIc: en
rccimc: Ierminc|e: ue nc :cpcrIcr|cn e| pe:c ce| cve :i :e pc:crc :cLre e||c:. /cemc: ce :u: |crgc: picc:, |c:
Iuccne: Iienen unc |enguc IcmLin nicc enIre |c: cve: ce| pc|:. Lc |enguc e: |crgc, ce|gccc, ccn hencicurc:
en Iccc :u |cngiIuc y remcIccc ccn un exIremc cercc:c, ccn c:pecIc ce cepi||c. Su: pcIc: :cn mc: grcnce:
ue en |c mcycr|c ce Ficifcrme: ceLicc c :u: hcLiIc: crLcrec: y c :u: ce:p|czcmienIc: c :c|Ic: enIre |c: rcmc:
ce| cc:e|. /:imi:mc, :u: cc|c: :cn Lc:IcnIe |crgc:. IcmLin ce:Icccn en |c ccLezc |c: zcnc: ce pie| ce:nucc,
generc|menIe ce cc|cre: Lri||cnIe:, ue rccecn c| cjc.
Exi:Ien cincc gnerc: ue :cn Lien ci:IinIc: enIre :|. Lc: mc: chicc: y rcrc: :cn |c: Selenidera {cc: e:pecie:). :Ic:
viven cenIrc ce| Lc:ue Ircpicc| {unc en |c /mczcnic y cIrc en e| Chccc) y Iienen p|umcje: verce c|ivc en e|
ccr:c y negrc en e| |ccc venIrc|. Le: :iguen en Icmcnc |c: IuccneIe: verce: {Ire: e:pecie: ce Aulacorhynchus)
ce |c: Lc:ue: nuL|ccc:. Su cc|cr, pe:e c :er un inIen:c verce e:merc|cc, e: muy Luenc pcrc ccmufcr:e
enIre |c: crLc|e:. Su: ccnIc: c:emejcn c |ccricc: y cyuccn en :u |ccc|izccicn e icenIifcccicn. / ccnIinuccicn
e:Icn |c: cincc c :ei: e:pecie: ce Pteroglossus ccrccIerizccc: pcr :u p|umcje ccnIrc:IcnIe, ccn e:pc|cc:,
c|c: y ccLezc: c:curc: y regicn venIrc| cmcri||c ccn mcrcc: c Lcncc: negruzcc: c rcjc:. Lc: pcIrcne: ce
cc|cr ce :u: picc:, ue ccmLincn e:Ir|c: y mcrcc: c:curc: en fcncc: pc|icc:, cpcrenIemenIe :irven ccmc
meccni:mc ce icenIifcccicn enIre e:pecie: y enIre incivicuc: ce unc mi:mc e:pecie, c |c mcnerc ce |c:
hue||c: cigiIc|e: humcnc:. Sin emLcrgc, en e| cc:c ce cc: e:pecie: ce| cccicenIe {erythropygius y sanguineus)
:e hcn cL:ervccc incivicuc: ue ccmLincn |c: pcIrcne: ce cc|cr ce cmLc: e:pecie:, pre:unIcmenIe h|Lricc:
enIre cmLc: {Ficge|y y Greenfe|c 2001) c uizc vcriccicne: ce unc :c|c e:pecie ue cgrupc c erythropygius
y sanguineus, ||cmccc torquatus pcr Fem:en et al. {2008).
E| cucrIc gnerc, Andigena {cuyc: Ire: e:pecie: hcLiIcn en Lc:ue: cncinc:), e: unc ce |c: mc: e:pecIccu|cre:
pcrue |c: p|umcje: :cn czu|e:, ccnce ccnIrc:Icn pcrche: cmcri||c: y rcjc: inIen:c: c|receccr ce |c cc|c, y
pcrue Iienen cc|cricc: picc:. Fcr |Iimc e:Icn |c: cucIrc c cincc e:pecie: ce Iuccne: grcnce: c cic:Iec:
ce| gnerc Ramphastos. Se ciferencicn cc: grupc: cenIrc ce e:Ie gnerc, en |c: cuc|e: |c icenIifcccicn vi:uc|
ce e:pecie: e: ccmp|icccc. En e| CrienIe hcy cc: e:pecie: cc:i icnIicc: {tucanus y vitellinus) ue ccmLincn
e| negrc ce cc:i Iccc e| cuerpc ccn pecherc: L|cncc:. Exi:Ien ciferencic: en e| Icmcnc ue re:u|Icn pccc
percepIiL|e: en e| ccmpc, perc :u: vccc|izccicne: :cn Lien ci:IinIc:. Lc: re:IcnIe: cc: c Ire: e:pecie: {swainsonii,
brevis y ambiguus) reemp|czcn e| L|cncc ce |c pecherc pcr un fuerIe cmcri||c |imcn. En cc: ce e:Ic: e:pecie:
{swainsonii y brevis) :e repiIe |c :iIuccicn ce |c: cmczcnicc:: cunue brevis e: mc: peuenc ue |c cIrc, e:Ic
ciferencic ce Icmcnc e: pccc evicenIe, y :u: vcce: :cn |c mejcr fcrmc ce reccnccer|c: {Hcrcy et al. 1).
Swainsonii y ambiguus puecen repre:enIcr unc :c|c e:pecie {Fem:en et al. 2008).
Iccc: |c: Iuccne: :cn hcLiIcnIe: ce Lc:ue:, |c mcycr|c ce e||c: ce Lc:ue: hmecc: Ircpicc|e:. Ccmc :ucece
IcmLin ccn |c: CcpiIcnicce, |c: Iuccne: cniccn en huecc: ce crLc|e:. Nc :e hc vi:Ic ue pueccn exccvcr
:u: prcpic: nicc:: mc: Lien emp|ecn nicc: cLcnccnccc: ce pcjcrc: ccrpinIerc: c huecc: ncIurc|e: ce crLc|e:
viejc:. E| cuicccc pcrenIc| e:Ic c ccrgc ce cmLc: prcgeniIcre:, perc e: |c hemLrc uien :ue|e permcnecer
|c ncche cenIrc ce| nicc. En e| cc:c ce |c: Pteroglossus :e hc cL:ervccc ue c mc: ce |c: prcgeniIcre: hcy
incivicuc: ccicicnc|e: ue cyuccn en |c cr|c y cuicccc ce |c: pc||ue|c: {8erg 2001), cunue nc :e :cLe :i :Ic:
e:Icn empcrenIccc: ccn |c: cuenc: ce |c nicccc ni cuc| e: e| Lenefcic ue cLIienen c| cyuccr c| ce:crrc||c
ce cr|c: cjenc:. CIrc ccrccIer|:Iicc :cLre:c|ienIe ce |c: Iuccne: e: :u ccpcciccc ce p|egcr |c: cc|c: :cLre
|c e:pc|cc cucncc :e empcueIcn" cenIrc ce |c: huecc: ue |e: :irven ccmc ccrmicerc:, ue en c|gunc:
cc:c: :cn emp|eccc: pcr vcric: incivicuc: :imu|IcnecmenIe.
/unue e: pc:iL|e cL:ervcr c c|gunc: Iuccne: en zcnc: c|gc c|Ierccc: {p.ej. Pteroglossus erythropygius), Iccc:
|c: Iuccne: cepencen ce |c: Lc:ue: pcrc :u :uL:i:Iencic. Fcr e||c, c| menc: cchc e:pecie: :e encuenIrcn
en rie:gc ce exIincicn en Ecucccr {Grcnizc et al. 2002). Lc: cIrccIivc: Iuccne: :cn impcrIcnIe: |ccnc: ce
|c: cu|Iurc: inc|genc: y ccmpe:inc: ce| pc|:. Lc: Iuccne: grcnce: ce| gnerc Ramphastos :e ccnccen
pcpu|crmenIe ccmc cic:-Ie-c" pcr :u: ccnIc: ue pcrecen cugurcr |c: ccne: ce| Dic: ce |c: cri:Iicnc:. En
cu|Iurc: inc|genc: ce| CrienIe |c: Iuccne: :ue|en ccn:icercr:e ccmc pcrIcccre: ce Luenc: men:cje: ce |c:
97
Aves
e:p|riIu: ce |c :e|vc y :e Ircn:miIen ccmc cmu|eIc: ce Luenc fcrIunc {Frei|e 2001). LcmenIcL|emenIe, pcr :u
vi:Ic:c c:pecIc, |c: Iuccne: :cn v|cIimc: ce| Ircfcc i||ciIc ce e:pecie: ue ciezmc |c: pcL|ccicne: en zcnc:
prcximc: c c:enIcmienIc: c ccce:iL|e: pcr ccrreIerc: c r|c:. / mc: ce :u impcrIcncic cu|Iurc|, :cn piezc:
c|cve en |c: ecc:i:Iemc: pcr :u rc| en |c ci:per:icn ce :emi||c:. 8erg {2001) enccnIrc, pcr ejemp|c, ue e| Fi|i
{Pteroglossus erythropygius) :e c|imenIc y ci:per:c |c: :emi||c: ce c| menc: 34 e:pecie: ce p|cnIc:. /unue :u
cieIc e: funccmenIc|menIe frug|vcrc, IcmLin puecen ccmer inverIeLrccc:, verIeLrccc: peuenc: e inc|u:c
huevc: y pichcne: ce cIrc: cve:.
Familia Picidae, carpinteros, picoletes
(34 especies)
Lc fcmi|ic Ficicce inc|uye c |c: pcjcrc: ccrpinIerc:. En Ecucccr exi:Ien 34 ce |c: 215 e:pecie: cprcximccc:
ce| muncc. Lc: ccrpinIerc: e:Icn cccpIccc: pcrc Irepcr crLc|e: y gc|pecr :u: Ircncc: y rcmc: ccn :u: fuerIe:
picc:. Fcrc e||c Iienen |c: pcIc: muy fuerIe:, ccrIc: y ccn pccerc:c: gcrrc: y |c: cc|c: |crgc: Ierminccc: en
punIc: cgucc: ccmc cunc: ue |e: prcveen ce un Iercer punIc ce cpcyc.
Ccn :u: fuerIe: picc: ccnicc:, punIicgucc: y cp|cnccc: |cIerc|menIe c mcnerc ce un cince|, |c: ccrpinIerc:
mcrIi||cn |c: ccrIezc: ce crLc|e: en Lu:cc ce inverIeLrccc: -principc|menIe |crvc:-, perc IcmLin pcrc exccvcr
:u: nicc: y pcrc ccmuniccr:e enIre incivicuc:. Fcrc |ccc|izcr c :u: pre:c: cenIrc ce |c: crLc|e: cpcrenIemenIe
:e vc|en ce :u: cgucc: c|cc: ue |e: permiIen ceIecIcr e| |eve :cnicc ce |c: |crvc: cucncc rc:pcn |c mccerc
cenIrc ce :u: peuenc: gc|er|c: {CrIiz-Cre:pc y Ccrricn 11). /cemc:, e: pc:iL|e ue pueccn ci:Iinguir e|
:cnicc ue prccuce e| ecc ce :u: mcrIi||ec: en |c mccerc :cnc y en cue||c ue e:ccnce c c|gunc |crvc ce
in:ecIc. Unc vez ue |ccc|izcn c :u: pre:c: :e vc|en ce :u: |enguc: |crgc:, curc: y prcIrccIi|e: pcrc exIrcer|c:
pinchccc: en |c punIc ce |c |enguc. Fcr :u cc:IumLre ce mcrIi||cr |c mccerc, Iienen e| crcnec refcrzccc y e|
hue:c hicicec cmcrIigucncc" |c pcrIe pc:Iericr.
Se puece cecir ue |c: pcjcrc: ccrpinIerc: :cn |c: cruiIecIc: ce |c: Lc:ue: yc ue :e encuenIrcn enIre |c pccc:
e:pecie: ccpcce: ce exccvcr huecc: en |c: crLc|e:. /:| ccn:Iruyen e||c: :u: nicc:, perc IcmLin ccnIriLuyen ccn
nicc: c muchc: e:pecie: ce :imi|cre: hcLiIc: ce cnicccicn ccmc |c: Ircgcne:, Iuccne:, LcrLucc:, IrepcIrcncc:,
Lhc:, enIre cIrc:, ue nc puecen hccer :u: prcpic: huecc:. /pcrIe ce |c: nicc: IcmLin ccvcn huecc: ue
|e: :irven ce ccrmicerc:. Lc: nicc: :cn cIencicc: pcr cmLc: prcgeniIcre:, perc e: e| mcchc uien permcnece
|c ncche cenIrc ce| nicc. Y ccmc :ucece ccn cIrc: cve: ue cr|cn cenIrc ce huecc:, |c: pc||ue|c: nccen
ccmp|eIcmenIe ce:nucc: y nc ce:crrc||cn p|umcn :inc p|umc: ce fcrmc cirecIc.
Hcy un grupc ce e:pecie: ce e:Ic fcmi|ic {repre:enIcncc en e| pc|: pcr e| gnerc Picumnus, ccn cucIrc
e:pecie:) ue e: ci:IinIc ce| ccmn ce ccrpinIerc: pcrue nc Iienen |c cc|c ccn pc: ce:crrc||ccc: en :u
exIremc y :cn Lien peuenc: { cm en prcmecic). Fe:e c e:Ic: ciferencic:, IcmLin Irepcn verIicc|menIe
perc pcr :u Icmcnc, |c hccen en rcmc: muy fnc: y en enrecccerc:. EnIre |c: cemc: ccrpinIerc: exi:Ien
c|gunc: e:pecie: ue IcmLin :e c|imenIcn ce fruIc: {pcr ejemp|c |c: cc: e:pecie: ce Melanerpes). Lc: Ire:
gnerc: ccn e:pecie: mc: grcnce: {Celeus, Campephilus y Dryocopus) inc|uyen e:pecie: muy vi:Ic:c: ue
:e ccrccIerizcn pcr :u: cre:Ic: Iricngu|cre: ue :e exIiencen hccic cIrc: y |e ccn c |c ccLezc c:pecIc ce
mcrIi||c. Lc: :ei: e:pecie: ce Celeus Iienen p|umcje: cIrccIivc: en |c: ue preccminc e| cc:Icnc y ccne|c,
perc ccnce ce:Icccn mcnchc: rcjc: en |c ccrc y cen:c: Lcrrc:, Lcncc: c e:Ir|c: c:curc: en fcncc: pc|icc:.
EnIre :Ic: e:pecie: :cLre:c|e e| CcrpinIerc Cremc:c {Ce|eu: |cvu:) ce |c /mczcnic, ue e: cmcri||c pc|icc
ccn c|c: ccf:. Lc: Campephilus {cincc e:pecie:) y Dryocopus lineatus, en ccmLic, :cn mc: grcnce: {35 cm
en prcmecic) y :e ce:Icccn pcr :u: ccnIrc:IcnIe: ccLezc: rcjc: y cuerpc: primcrcic|menIe negrc:, ccn cc:
Lcncc: |cngiIucinc|e: ce cc|cr L|cncc ue fcrmcn unc V" en |c e:pc|cc y vienIre: Lcrrccc:. Hcy ccemc: un
ccrpinIerc Ierre:Ire {Colaptes rupicola) en |c: pcrcmc: ce| exIremc :ur ce| pc|: ue nc mcrIi||c |c: crLc|e: :inc
inccgc en e| :ue|c. :Ie rcrc hcLiIcnIe ce| pcrcmc exccvc :u: nicc: y refugic: en e| :ue|c y en Ic|uce:.
Si Lien |c: ccrpinIerc: :cn principc|menIe hcLiIcnIe: ce Lc:ue:, c|gunc: e:pecie: :e hcn cccpIccc c |c:
ecc:i:Iemc: creccc: pcr e| :er humcnc, ccnce hcn cprencicc c c|imenIcr:e en huerIc: fruIc|e:, c exp|crcr |c:
inmeciccicne: ce cc:c: en Lu:cc ce pre:c: y c hccer :u: nicc: y ccrmicerc: en pc:Ie: ce ccnc guccuc u cIrc:
mccerc: :ucve:. En |c Cc:Ic hcy cc: e:pecie: ccmune:, |c: ccrpinIerc: Ccrinegrc {Melanerpes pucherani)
y Dcr:ie:ccr|cIc {Veniliornis callonotus) ue :e cL:ervcn ccn fcci|iccc en zcnc: pcL|ccc: y cgr|cc|c:. /|gc
:imi|cr :ucece ccn cierIc: e:pecie: cmczcnicc:, ccmc Melanerpes cruentatus, perc nc ccn |c: ccrpinIerc:
cncinc:. En |c Sierrc |c :iIuccicn e: ci:IinIc: |c mcycr|c ce e:pecie: e:Icn ccnfnccc: c |c: pccc: Lc:ue:
remcnenIe: y :c|cmenIe unc, e| CcrpinIerc Dcr:iccrme:| {Colaptes rivolii) puece cL:ervcr:e, pcr ejemp|c,
en |c: c|receccre: ce ciuccce: ccmc CuiIc, IumLccc, Lcjc c Cuencc -ccnce Icccv|c permcnece c|gc ce
vegeIccicn ncIurc|-.
98
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Orden Passeriformes, pjaros cantores
(26 familias, 901 especies) (foto 26)
Fc::erifcrme: e: e| crcen mc: civer:c ccn mc: ce 5.000 e:pecie: en e| muncc y mc: ce 00 en Ecucccr. lnc|uye
unc Iremencc civer:iccc ce fcrmc:, Icmcnc: y ccmpcrIcmienIc: ue re:u|Icn cif|ci|e: ce :inIeIizcr y generc|izcr
en pccc: pcginc:. Nc cL:IcnIe, Iccc: |c: Fc::erifcrme: ccmpcrIen c|gunc: ccrccIer|:Iicc: cncIcmicc: ue
|c: ccnvierIen en ce:cencienIe: ce un mi:mc cnce:Irc ccmn. Iccc: Iienen |c: pie: cni:ccccIi|c:: e: cecir,
ccn Ire: c|giIc: cirigicc: hccic ce|cnIe y e| hc|ux hccic cIrc:. / e:Ie Iipc ce pie: :e |c: ||cmc IcmLin percherc:
pcrue |c mcvi|iccc ce| hc|ux permiIe ue e| cve :e :c:Iengc ce perchc:. /cemc:, pre:enIcn un c|Ic grccc
ce ce:crrc||c y e:pecic|izccicn ce |c :iringe, |c cuc| |e: permiIe c |c generc|iccc ce Fc::erifcrme: emiIir ccnIc:
ccmp|ejc: y e|cLcrccc:. /:imi:mc, pc:een ccrccIere: nicc: en e| e:ue|eIc ce |c ccLezc y en |c: m:cu|c:
ce |c: exIremiccce: {Fcikcw 182).
/ |c grcn vcrieccc en p|umcje: :e |e :umc |c vcriccicn ce Icmcnc: ue vc ce:ce |c: e:cc:c: -7 cm ce
|c: Iyrcnnicce y Fipricce mc: peuenc: hc:Ic |c: 50 cm ce c|gunc: cuervc: ce| hemi:feric ncrIe y ce |c:
crcpncc|c: {lcIericce). /unue e| cimcrf:mc :exuc| generc|menIe :ue|e nc :er muy mcrcccc enIre
|c: Fc::erifcrme:, cue||c: cc:c: ue exhiLen grcn cimcrf:mc :exuc| inc|uyen c c|gunc: ce |c: cve: mc:
exIrcvcgcnIe: {|c: mcchc:), ccmc |c: cve: ce| pcrc|:c {Fcrcci:eicce) ce| /:ic Ircpicc| c |c: :c|Icrine: {Fipricce)
c ccIingc: {CcIingicce) necIrcpicc|e:. E| |imiIccc grccc ce cimcrf:mc :exuc| ce |c mcycr|c ce Fc::erifcrme:
e:Ic c:cciccc c un :i:Iemc reprccucIivc principc|menIe mcncgcmc en e| ue cmLc: prcgeniIcre: :ue|en
pcrIicipcr ce| cuicccc ce |c prc|e. En cue||c: fcmi|ic: ccn mcrcccc cimcrf:mc, en ccmLic, e| :i:Iemc
reprccucIivc e: ci:IinIc ccn re:pecIc c |c mcncgcmic y c |c pcrIicipccicn ce| mcchc en e| cuicccc pcrenIc|.
/cicicnc|menIe, exi:Ien e:pecie: en |c: cuc|e: |c reprccuccicn e: cccpercIivc enIre vcric: incivicuc:
{c|gunc: Ccrvicce) c inc|u:c pcrc:iIcric ce cIrc: nicc: {c|gunc: lcIericce). E| nive| ce ccmp|ejiccc ce |c:
ccmpcrIcmienIc: ce ccrIejc e: cIrc Iemc civer:c enIre |c: Fc::erifcrme:, perc hcy unc Iencencic c ue |c:
ccrIejc: :ecn mc: ccmp|ejc: en e:pecie: :exuc|menIe cimcrfcc:.
Lc: Fc::erifcrme: hcn ccnui:Iccc prccIiccmenIe Iccc: |c: cmLienIe: ce| p|cneIc, ccn excepcicn ce |c
regicn cnIcrIicc, perc en e| cguc y en cmLiIc: mcrinc: :cn pccc exiIc:c: {en e:Ic: cmLienIe: :cn cIrc: crcene:
|c: ccmincnIe:). En Irminc: generc|e:, |c civer:iccc ce Fc::erifcrme: e: mcycr en |c: regicne: Ircpicc|e: ce |c
Iierrc: y en e:Ic: regicne: :e :ue|en enccnIrcr mc: e:pecie: en zcnc: Ircpicc|e: y Lc:cc:c: {SIcIz et al. 1).
En |c regicn NecIrcpicc| exi:Ie un impcrIcnIe nmerc ce Fc::erifcrme: encmicc:, ue inc|uye c| menc: c
ciez fcmi|ic: y c |c mcycr|c ce e:pecie: ce cIrc: cincc fcmi|ic:.
Fcr e| grccc ce ce:crrc||c ce |c :iringe y ccn:ecuenIemenIe |c ccpcciccc ce emiIir vccc|izccicne: mc: c
menc: ccmp|ejc:, |c: Fc::erifcrme: :e :uLcivicen en cc: grupc:: SuLc:cine: y C:cine:. Lc: SuLc:cine: :cn
c|receccr ce 1.000 e:pecie:, mienIrc: ue |c: C:cine: Lcrcecn |c: 4.000 {Ecwcrc: 17). Grcn pcrIe ce |c:
SuLc:cine: :cn encmicc: necIrcpicc|e: {57 ce |c: e:pecie:), perc |c: C:cine: Iienen ci:IriLucicn cc:mcpc|iIc
y :u civer:iccc e: :emejcnIe enIre |c: ci:IinIc: regicne: Ircpicc|e: ce| p|cneIc.
Lc: generc|izccicne: ccercc ce |c ecc|cg|c c|imenIicic ce |c: Fc::erifcrme: :cn inIi|e: ceLicc c |c grcn
civer:iccc ue mue:Ircn. Exi:Ien e:pecie: necIcr|vcrc: {c|gunc: Ihrcupicce c lcIericce), in:ecI|vcrc: {mcycr|c
ce SuLc:cine:), frug|vcrc: {c|gunc: CcIingicce c Fipricce), cepreccccrc: ce cIrc: verIeLrccc: {c|gunc:
Ccrvicce c Iyrcnnicce) y grcn|vcrc: {vcric: EmLerizicce). Sin emLcrgc, |c cmnivcr|c e: IcmLin Lc:IcnIe
frecuenIe y hcy vcric: cc:c: ce cieIc: cLerrcnIe:" {p.ej. e| Cucuve ce E:pcnc|c, Mimus macdonaldi,
encmicc ce Gc|cpcgc:, ue ceprecc |c: huevc: ce cve: mcrinc:).
/|gunc: fcmi|ic: ce:Icccn pcr |c civer:iccc ce e:pecie:, pcr e| ccnccimienIc ue Ienemc: ccercc ce
e||c: c pcrue nc: re:u|Icn fcmi|icre: y cIrccIivc:. Mc: cce|cnIe revi:cremc: cue||c: fcmi|ic:. Nc cL:IcnIe,
cIrc: fcmi|ic: pre:enIe: en Ecucccr, iguc|menIe cIrccIivc:, nc pccrcn inc|uir:e pcr re:Iriccicne: ce e:pccic.
Vcric: ce e||c: ccmprencen c e:pecie: ncIcL|e: ccmc |c: cucIrc cucuve: encmicc: ce Gc|cpcgc:
{fcmi|ic Mimicce, gnerc Mimus) cuyc ccmpcrIcmienIc nccc I|micc ccn |c: :ere: humcnc: |c: ccnvierIe en
exce|enIe: cnfIricne: ce| crchipi|cgc. CIrc ncIcL|e e: e| Mir|c ce /guc {Cinclus leucocephalus, Cinc|icce)
perIenecienIe c unc fcmi|ic ccn pccc: e:pecie: repcrIicc: en Iccc e| muncc, ue e:Icn c:cciccc: c cuerpc:
ce cguc ccrrienIe ccnce ccpIurcn :u: pre:c: :cLre |c :uperfcie ce| cguc, en rccc:, en |c: cri||c: c inc|u:c Lcjc
e| cguc. IcmLin pccemc: mencicncr c |c: gc|cncrinc: {Hiruncinicce), exce|enIe: vc|cccrc: ue inc|uyen
vcric: e:pecie: migrcIcric: Lcrec|e:, c |c: urrccc: {Ccrvicce), ccn :ei: e:pecie: hcLiIcncc en e| pc|:, Iccc:
e||c: ce cIrccIivc: p|umcje:, fuerIe: y ccmp|ejc: vccc|izccicne: y :i:Iemc: reprccucIivc: cccpercIivc:, c c
|c: reiniIc: y ccnce|iIc: {Fcru|icce), muchc: ce |c: cuc|e: migrcn ce:ce NcrIecmricc y ccmLicn :u: vi:Ic:c:
p|umcje: reprccucIivc: pcr cIrc: mc: cpccc: c| mcmenIc ce migrcr.
99
Aves
Familia Furnariidae, horneros, colaespinas, canasteros, trepamusgos, subepalos,
rondamusgos, tirahojas, limpiafrondas, chunguis, mineros
(77 especies) (foto 27)
E: unc ce |c: fcmi|ic: encmicc: mc: civer:c: en nue:Irc regicn, ue hc ccnui:Iccc |c mcycr pcrIe ce
ecc:i:Iemc: y pi:c: c|IiIucinc|e:: ce:ce |c: pcrcmc: cricc: hc:Ic :e|vc:, ce:ierIc: cc:Ierc: y e| Lcrce mi:mc
ce| mcr. En Ecucccr exi:Ien 77 ce |c: 200 y mc: e:pecie: necIrcpicc|e:.
En generc|, |c: furncricc: pre:enIcn p|umcje: en Icnc: pcrcc: y cc:Icnc:. Si Lien vcric: e:pecie: pre:enIcn
mcrcccc: pcIrcne: rcyccc:, e:Iriccc:, Lcnceccc: c mcIeccc:, en Luen pcrcenIcje preccmincn |c: pcIrcne:
||cnc:. En vcric: gnerc:, en pcrIicu|cr en cue||c: ue hcLiIcn c| inIericr ce Lc:ue:, |c: ciferencic: en p|umcje
enIre e:pecie: :cn :uIi|e:, |c cuc| cifcu|Ic |c icenIifcccicn vi:uc|. Lc civer:iccc ce e:pecie: :e refejc IcmLin
en |c vcrieccc ce ccmpcrIcmienIc:, hcLiIcI y hcLiIc: ecc|cgicc:. /:|, exi:Ien e:pecie: primcrcic|menIe
Ierre:Ire:: enIre e||c:, unc: hcLiIcn en zcnc: cLierIc: y cIrc: preferen e| inIericr cen:c ce |c: :e|vc:. Hcy cIrc:
e:pecie: ue ccupcn |c: e:IrcIc: mc: c|Ic: ce| Lc:ue, mienIrc: ue cIrc: preferen e:ccncer:e enIre |c
enmcrcnccc vegeIccicn ce mcIcrrc|e: c ce :cIcLc:ue.
En Irminc: generc|e:, :e puecen ci:Iinguir c|gunc: grupc: ce furncricc: ce ccuercc c :u: hcLiIc: y re|ccicne:
ce pcrenIe:cc. Un primer grupc inc|uye c |c: e:pecie: Ierre:Ire: ce |c: gnerc: Furnarius, Cinclodes y Geositta.
E:Ic: e:pecie: ccmincn y Lu:ccn :u c|imenIc principc|menIe :cLre e| :ue|c. EnIre e||c: :e inc|uyen cc: cve:
ccmune: en |c: c|Ic: pcrcmc:, |c: chungui: ce| gnerc Cinclodes, c:| ccmc unc ce |c: cve: mc: ccmune: ce
|c Cc:Ic: e| Hcrnerc c Chi|c|c {Furnarius cinnamomeus), cve ccpcz ce cccpIcr:e gu:Ic:c c |c: nuevc: hcLiIcI
creccc: pcr |c: humcnc:. Un :eguncc grupc inc|uye c |c: cc|ce:pinc: ce |c: gnerc: Synallaxis, Cranioleuca
y Hellmayrea. :Ic: :cn reIrc|cc: hcLiIcnIe: ce mcIcrrc|e: cen:c: c ce| cc:e|, pcr |c ue cL:ervcr|c: re:u|Ic
Lc:IcnIe ccmp|ejc. / ccnIinuccicn Ienemc: c |c: gnerc: Automolus, Philydor, Syndactyla y Anabacerthia,
ue ccmprencen e:pecie: principc|menIe crLcr|cc|c: y ce cc:e|. Lc cgi|iccc ce :u: mcvimienIc:, :u re:i:Iencic
c :c|ir c crec: expue:Ic: y :u preferencic pcr e| Iechc ce| Lc:ue hccen ue |c cL:ervccicn e icenIifcccicn
ce e:Ic: e:pecie: :ec ccmp|icccc. /pcrIe ce e:Ic: grupc:, exi:Ien vcric: gnerc: ce hcLiIc: y c:pecIc mc:
inu:uc|e: ccmc |c: Thripadectes ue viven en |c inIrincccc vegeIccicn Lcjc ce |c: Lc:ue: cncinc:, |c: Xenops
ue pencen en pc:icicn cc:i verIicc| ce mccc c|gc :emejcnIe c |c: Dencrccc|cpIicce, |c: Asthenes Ierre:Ire:
ce |c: pcrcmc:, |c: Margarornis y Premnoplex ce cgi|e: y rcpicc: mcvimienIc: enIre |c vegeIccicn epifIc ce
:e|vc: nuL|ccc: y Lochmias nematura ue hcLiIc c |c |crgc ce ricchue|c: ce cguc ccrrienIe.
Si Lien Iccc: |c: Furncriicce :cn in:ecI|vcrc:, hcn civer:ifcccc ccn:icercL|emenIe :u: hcLiIc: c|imenIicic:
pcrc permiIir |c ccnvivencic ce muchc: e:pecie: en unc mi:mc regicn. Lc civer:iccc ce mccc: ce cLIener
e| c|imenIc :e mcnife:Ic en |c: m|Iip|e: ncmLre: vernccu|c: ue :e cp|iccn c |c: ci:IinIc: e:pecie::
rcnccmu:gc:, |impicfrcncc:, :uLepc|c:, rc:cchcjc:, e:pinerc, pc|merc, Irepcmu:gc:, Iirchcjc: y ricchue|erc.
Lc e:pecic|izccicn cieIIicc :e cc c nive| ce |c: micrc-hcLiIcI ccnce cLIienen e| c|imenIc {p.ej. enIre |c:
frcncc: ce Lrcme|ic:, en |c: hcjc: muerIc: ue cue|gcn ce rcmc:) c ce |c: ccmpcrIcmienIc: emp|eccc: pcrc
hccer|c {p.ej. unc: e:pecie: crrcnccn |c: mu:gc: epifIc: pcrc exp|crcr :u inIericr: cIrc: cc|ecIcn peuenc:
inverIeLrccc: cirecIcmenIe ce |c :uperfcie ce hcjc: y rcmc:: cIrc: |evcnIcn y crrcjcn |c hcjcrc:cc).
CIrc c:pecIc civer:c y muy inIere:cnIe ce e:Ic fcmi|ic e: |c ccn:Iruccicn ce nicc:. Lc: pcrejc: mcncgcmc:
ccn:Iruyen ccmp|ejc: nicc: ue :ue|en :er e:IrucIurc: cerrccc: ccn enIrccc: |cIerc|e:. E| Iipc ce nicc: ue
ccn:Iruyen |c: ci:IinIc: e:pecie: hc re:u|Iccc unc inIere:cnIe ccrccIer|:Iicc Icxcncmicc yc ue e:pecie:
empcrenIccc: ccn:Iruyen nicc: :emejcnIe: {Zy:kcw:ki y Frum 1). Vcric: nicc: :cn ncIcL|e:, perc uizc: e|
mc: ce:Iccccc e: e| hcrnc ce Lcrrc ue ccn:Iruyen |c: hcrnerc: {Furnarius). E| Hcrnerc ce| Fcc|fcc {Furnarius
cinnamomeus) ccn:Iruye unc ccmp|ejc e:IrucIurc ce Lcrrc y vegeIccicn :ecc ce fcrmc: reccnceccc: -
y mc: ce unc enIrccc- ue :e encurece ccmc cccLe. E:Ic inu:uc| fcrmc c| pcrecer :irve pcrc eviIcr |c
ceprecccicn y e| pcrc:iIi:mc ce nicc:.
Lc icenIifcccicn vi:uc| ce |c mcycr|c ce furncricc: e: ccmp|ejc pcr :u: p|umcje: pccc ci:IinIivc:, :u: rcpicc:
mcvimienIc: y :u: hcLiIc: I|micc:. Fcr e||c, |c: vccc|izccicne: ccn:IiIuyen |c fcrmc mc: ccnfcL|e pcrc
reccnccer c |c: ci:IinIc: e:pecie:. Nc :cn vccc|izccicne: muy me|ccic:c: ni e|cLcrccc:, :inc mc: Lien fuerIe:
y peneIrcnIe:, perc re:u|Icn funccmenIc|e: pcrc |c :egregccicn enIre e:pecie:.
Lc cepencencic ce muchc: e:pecie: pcr crec: ce vegeIccicn cen:c y enmcrcnccc hc hechc ue c|gunc:
ce e||c: hcycn ci:minuicc ncIcL|emenIe en |c: |Iimc: cnc: ceLicc c |c ince:cnIe prcicc ce hcLiIcI. E:pecie:
como Syncccty|c |u|cc|||:, Synallaxis tithys, Hylocryptus erythrocephalus, Xenerpestes minlosi y Margarornis
stellatus :cn ccIuc|menIe rcrc: y e:Icn en pe|igrc ce ce:cpcrecer pcr |c inIen:c ce:Iruccicn ce Lc:ue: en
:u: |imiIccc: rcngc: ce ci:IriLucicn gecgrcfcc en |c: e:IriLccicne: y Ircpicc: cccicenIc|e:.
100
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Familia Dendrocolaptidae, trepatroncos y picoguadaas
(29 especies) (foto 28)
E:Ic fcmi|ic IcmLin e: encmicc necIrcpicc| e inc|uye un IcIc| cprcximccc ce 0 e:pecie: en e| muncc y 2
en Ecucccr. Lc: IrepcIrcncc: :e c:emejcn ecc|cgiccmenIe c |c: ccrpinIerc: pcr :u hcLiIc ce Irepcr ce fcrmc
verIicc| pcr rcmc: y Ircncc:. Sin emLcrgc, pre:enIcn |c: ccrccIer|:Iicc: ccmune: c| crcen Fc::erifcrme: ue
|c: ci:Iinguen c|crcmenIe ce |c: ccrpinIerc:. Su ccmpcrIcmienIc IcmLin mue:Irc c|gunc: ciferencic: ue
re:u|Icn impcrIcnIe: c| icenIifccr e:pecie: en e| ccmpc.
Iccc: |c: IrepcIrcncc: pc:een p|umcje: pccc ||cmcIivc: en Iccc: pcrcc:, cc:Icnc: y ccne|c:, mcrcccc:
ccn e:Ir|c: y Lcncc: mc: pc|icc: en |c pcrIe venIrc|, cue||c, ccrcnc y c vece: IcmLin en |c e:pc|cc.
/unue en generc| nc :cn cve: grcnce:, e| rcngc ce Icmcnc: cLcrcc ce:ce |c: 15 cm ce| IrepcIrcncc:
Fiuicunc {Glyphorynchus spirurus) hc:Ic |c: 35 cm cprcximccc: ce| IrepcIrcncc: FiuifuerIe {Xiphocolaptes
promeropirhynchus). De mccc :emejcnIe c |c: ccrpinIerc:, e:Ic fcmi|ic Iiene |c: p|umc: ce |c cc|c ccn rcui:
r|gicc: ue :e exIiencen mc: c||c ce |c: |cminc: ce |c: p|umc: pcrc Iermincr en cguzccc: pc: ue :irven
ccmc unc cccpIccicn pcrc :u hcLiIc Irepcccr. /cemc:, pre:enIcn unc inIere:cnIe civer:iccc ce fcrmc:
ce picc:, ce:ce unc: muy peuenc: ce 1 c 2 cm ce |cngiIuc y fcrmc ce cunc, hc:Ic e| |crgu|:imc picc
ce| IrepcIrcncc: Fiui|crgc {Nasica longirostris), ce unc: 8 c 10 cm, e inc|uyencc |c: |crgc: y curvccc: picc:
ce |c: Ficcgucccnc ce| gnerc Campylorhamphus. NuevcmenIe, |c icenIifcccicn vi:uc| ce e:Ic: e:pecie:
re:u|Ic ccmp|ejc pcr :u: p|umcje: pccc ci:IinIivc: y :u: hcLiIc: pccc ccn:picuc:. Fcr e||c, cIrc vez :cn |c:
vccc|izccicne: |c principc| c|cve pcrc e| reccnccimienIc ce e:pecie: {Hcrcy et al. 18).
Se |c: ci:Iingue ce |c: cIrc: Irepcccre: {|c: ccrpinIerc:) pcrue |c: IrepcIrcncc: |ucen mc: cp|cnccc: ccr:c-
venIrc|menIe, :iempre :e pre:enIcn en Icnc: cc:Icnc: c ccf: y Iienen picc: mc: fnc: y cIenuccc:. IcmLin
pcrue :Ic: :ue|en Irepcr y e:ccrLcr enIre |c vegeIccicn epifIc, mienIrc: ue |c: ccrpinIerc: mc: Lien
mcrIi||ecn |c mccerc ccn :u fuerIe picc. CIrc c:pecIc :|mi| ccn |c: ccrpinIerc: e: :u preferencic pcr cueccce:
ce crLc|e: pcrc cniccr. Nc cL:IcnIe, c ciferencic ce |c: Ficicce, |c: Dencrccc|cpIicce nc exccvcn :u: prcpic:
huecc: :inc ue ccupcn |c: huecc: ce ccrpinIerc: u cIrc: ccviccce: ncIurc|e:.
Lc: re|ccicne: Icxcncmicc: ce |c: IrepcIrcncc: |c: empcrenIcn ccn |c fcmi|ic Furncriicce: ce hechc, pe:e c
|c ccnIrcver:ic ce cnc: pc:ccc:, Iccc pcrece inciccr ue :cn miemLrc: ce |c civer:c fcmi|ic ce |c: hcrnerc:,
cc|ce:pinc:, ccnc:Ierc: y cemc: {Fcikcw 14, Fem:en et al. 2008).
Familia Thamnophilidae: batars, hormigueros y hormigueritos
(93 especies) (foto 29)
Lc fcmi|ic Ihcmncphi|icce inc|uye c unc grcn vcrieccc ce e:pecie: ccmnmenIe ||cmccc: hcrmiguerc: pcr
|c re|ccicn ue vcric: ce :u: e:pecie: Iienen ccn Ircpc: ce hcrmigc: {ccmc veremc: mc: cce|cnIe). En
Ecucccr exi:Ien 3 e:pecie: ce e:Ic fcmi|ic exc|u:ivcmenIe NecIrcpicc|, |c mcycr pcrIe ce e||c: hcLiIcncc en
|c: :e|vc: Ircpicc|e: y :uLIrcpicc|e: ce| CrienIe.
Lc: hcrmiguerc: pre:enIcn p|umcje: ccmp|ejc:, ccn muchc: pcIrcne: e:Iriccc:, punIeccc:, rcyccc:,
mcIeccc:, eIc. {en e:pecic| en |c: mcchc:) ue :e mezc|cn en fcncc: negrc:, L|cncc:, cmcri||c: c en
Icnc|iccce: ccf:. E| cimcrf:mc :exuc| e: Lien mcrcccc en muchc: e:pecie: ce Ihcmncphi|icce. En generc|
:cn cve: peuenc:. Lc mcycr ce e||c: ue hcLiIc en e| pc|: {Frederickena unduligera) mice c|receccr ce 25
cm y |c: mc: peuenc: {vcric: Myrmotherula) Lcrcecn |c: cm. Iccc: pre:enIcn |c: picc: ccn un gcnchc
prcnunciccc c| fnc|: en c|gunc: e:pecie: :Ie e: mc: ncIcric, mienIrc: ue en cIrc: e: cpenc: vi:iL|e. Su:
vccc|izccicne: nc :cn muy e|cLcrccc: y ccmp|ejc: perc :| Lc:IcnIe ci:IinIivc:, rczcn pcr |c cuc| repre:enIcn
unc exce|enIe ccrccIer|:Iicc pcrc icenIifcccicn ce e:pecie:. Ccmc IcmLin :ucece ccn cIrc: Fc::erifcrme:
encmicc: necIrcpicc|e:, |c mcycr|c ce hcrmiguerc: :cn muy cif|ci|e: ce cL:ervcr pcr :u: hcLiIc: reIrc|cc:
y :u preferencic pcr hcLiIcI cerrccc: y cen:c:. NuevcmenIe, |c: ccnIc: :cn |c mejcr mcnerc ce ciferencicr
enIre e:pecie: {l:|er et al. 18).
E:Ic fcmi|ic mue:Irc unc ncIcL|e vcrieccc re:pecIc c |c fcrmc ce| picc y c |c: ccmpcrIcmienIc: y hcLiIc:
c|imenIicic:. E: inIere:cnIe ccn:icercr |c grcn civer:iccc ce e:pecie: ue ccexi:Ien en |c: Lc:ue: cmczcnicc:.
Fcr ejemp|c, en nue:Irc /mczcnic :e encuenIrcn 0 ce |c: 4 e:pecie: ecucIcricnc: viviencc en :impcIr|c,
y ce e||c:, c| menc: 40-50 puecen ccnvivir en unc mi:mc |ccc|iccc: e: cecir, :cn :inIcpicc: {p.ej. Sche| y
Ihcm:cn 18). Lc ccnIiccc ce e:pecie: :impcIricc: puece exp|iccr:e enIcnce: pcr |c civer:ifcccicn ce
|c: hcLiIc: c|imenIicic:, ue inc|uyen ciferencic: en |c: micrc-hcLiIcI ccnce Lu:ccn :u c|imenIc {p.ej. enIre
p|cnIc: epifIc:, en c|crc: ncIurc|e: ce| Lc:ue ccn vegeIccicn enmcrcnccc), en e| mccc ce ccpIurcr|c: {p.ej.
cirecIcmenIe ce |c :uperfcie ce hcjc:, Lu:ccncc ceLcjc ce rcmiIc:, hurgcncc enIre |c hcjcrc:cc :ecc) y en
101
Aves
e| u:c verIicc| ce| e:pccic {p.ej. mc: cercc ce| :ue|c c ce| Iechc ce| Lc:ue). En cIrc: pc|cLrc:, hcn cprencicc
c ccupcr ci:IinIc: nichc: ecc|cgicc:. E:Ic hc permiIicc, pcr ejemp|c, ue e:pecie: mcrfc|cgiccmenIe muy
:imi|cre: ue perIenecen c un mi:mc gnerc -ccmc |c: 10 e:pecie: ce Myrmotherula y Epinecrophylla ue
puecen enccnIrcr:e en un :c|c :iIic- pueccn ccupcr unc mi:mc zcnc ce| Lc:ue e inc|u:c mcvi|izcr:e en unc
:c|c Lcncccc :in enIrcr en ccmpeIencic {Wi|ey 180, IcLcr 200).
Unc ce |c: c:cciccicne: ue fcrmcn |c: hcrmiguerc: junIc ccn muchc: cIrc: cve: ccmc IrepcIrcncc:,
cIrcpcmc:cc:, Icngcrc:, rc:cchcjc:, cuc|i||c:, ccrpinIerc:, enIre cIrc:, :cn |c: Lcncccc: mixIc:. :Ic: ccn:i:Ien
en grupc: ce muchc: e:pecie:, cccc unc repre:enIccc pcr cc: c Ire: incivicuc:, ue :e mcvi|izcn en ccnjunIc
pcr e| Lc:ue en Lu:cc ce c|imenIc. Lc: Lcncccc: ccn:Icn ce grupc: nuc|ecre: ce e:pecie: ue :iempre
e:Icn cenIrc ce |c Lcncccc y ce e:pecie: fccu|IcIivc: ue :c|c :e c:ccicn c |c Lcncccc Iempcrc|menIe.
En IcIc| puecen :umcr hc:Ic 40 c 50 e:pecie: en unc :c|c Lcncccc, perc :c|c unc cccenc ce e||c: :cn
en rec|iccc miemLrc: permcnenIe: ce |c Lcncccc {IcLcr et al. 2003). EnIre |c: e:pecie: permcnenIe: :e
ci:Iingue unc e:pecie ||cer -y rcrc vez cc:- c |c cuc| |c: cemc: e:pecie: :iguen y cIiencen c :u: ||cmccc:
ce c|erIc, cche:icn c ccnIccIc. Un ||cer ce Lcncccc: e: preci:cmenIe unc e:pecie ce hcrmiguerc ce|
gnerc Thamnomanes {puece :er caesius, ardesiacus c :u: repre:enIcnIe: en cIrc: pcrIe: ce |c /mczcnic)
{8uiIrcn et al. 2004). EnIre |c: :ccic: ce unc Lcncccc cefencen IerriIcric: ccmunc|e:, en cuyc: cefen:c: |c:
vccc|izccicne: juegcn un rc| funccmenIc|. /|gunc: Lcncccc: :e ccnfcrmcn en Icrnc c un recur:c pecu|icr:
|c: Ircpc: ce hcrmigc: crrierc: {Labidus predaetor y Eciton :pp.). E:Ic: hcrmigc: :e mueven en encrme: Ircpc:
pcr e| :ue|c ce |c: :e|vc:, cepreccncc c :u pc:c cucnIc puecen. Sin emLcrgc, IcmLin e:pcnIcn muchc:
inverIeLrccc: y hc:Ic verIeLrccc: peuenc: ue en :u: ce:e:perccc: e:ccpe: :cn cIrcpccc: cpcrIuncmenIe
pcr |c: hcrmiguerc: cL|igcIcric: {cue||c: e:pecie: ue :c|c :iguen c |c: hcrmigc:, ccmc Pithys albifrons o
Phaenostictus macleannani).
EnIre |c: Ihcmncphi|icce :e ci:Iinguen c|gunc: grupc: pcr :u Icmcnc, fcrmc ce| picc y ccmpcrIcmienIc
c|imenIicic. Muchc: ce e||c: :e c:ccicn en Lcncccc: mixIc:, perc vcric: cIrc: :c|c cnccn en pcrejc: ue
mcnIienen un ccnIinuc ccnIccIc vccc| mienIrc: fcrrcjecn pcr :u: IerriIcric:. /|gunc: gnerc: pc:een
vcric: e:pecie:, ccmc |c: LcIcrc: ce| gnerc Thamnophilus {12 e:pecie:) c |c: hcrmigueriIc: ce |c: gnerc:
Myrmotherula y Epinecrophylla ue :umcn 1 e:pecie:, muy :emejcnIe: enIre :|. En Epinecrophylla :e inc|uye
unc e:pecie cpenc: ce:cuLierIc hccic fne: ce| :ig|c XX {KrcLLe et al. 1L). Lc cepencencic ce |c mcycr|c
ce Ihcmncphi|icce pcr Lc:ue: Iupicc: hc prcvccccc ue ce:cpcrezccn ce zcnc: cefcre:Iccc: c ce
frcgmenIc: ce Lc:ue ccn in:ufcienIe crec pcrc permiIir |c ccexi:Iencic ce |c: hcrmiguerc: c |c: Lcncccc:
mixIc:: :e hc cemc:Irccc ue e:Ic: cve: e:Icn enIre |c: primerc: en ce:cpcrecer ce Lc:ue: c|Ierccc: y ue
:cn, en generc|, inccpcce: ce cruzcr enIre frcgmenIc: ce Lc:ue {Sekercicg|u 2002).
Familia Formicariidae, tororois, tululus, gralarias y formicarios
(31 especies) (foto 30)
E:Ic fcmi|ic ce hcrmiguerc: Ierre:Ire: e: encmicc ce |c regicn NecIrcpicc| y hc:Ic hcce pccc Iiempc erc
ccn:icerccc ccmc unc :c|c fcmi|ic junIc c Ihcmncphi|icce. En e| pc|: exi:Ien 31 ce |c: 0 e:pecie: ce e:Ic
fcmi|ic cuyc mcycr civer:iccc :e ccncenIrc en |c: /nce: Ircpicc|e: enIre Cc|cmLic y e| ncrIe ce Fer. /
ciferencic ce |c fcmi|ic Ihcmncphi|icce, |c civer:iccc ce fcrmiccricc: en Lc:ue: hmecc: Ircpicc|e: e: Lcjc.
E:Iucic: recienIe: :ugieren |c civi:icn ce e:Ic fcmi|ic en Fcrmiccriicce {7 e:pecie:) y Grc||criicce {24 e:pecie:)
{Fem:en et al. 2008)
Fcr Iener hcLiIc: cc:i exc|u:ivcmenIe Ierre:Ire:, |c: Fcrmiccriicce :e ci:Iinguen pcr :u: pcIc: |crgc: y cc|c:
generc|menIe ccrIc:. /cemc:, ceLicc c ue en :u mcycr|c viven en e| inIericr ce Lc:ue:, :u: p|umcje:
IcmLin :cn cr|pIicc: {gri:e:, ccf: c cremc:), en c|gunc: e:pecie: ccn pcIrcne: ce p|umcje {e:Ir|c:,
LcrreIeccc:) ccmp|ejc:. Se ci:Iinguen cc: grupc: ce fcrmiccricc: pcr :u c:pecIc. E| primerc ccmprence c
|c: gnerc: Formicarius y Chamaeza, ccn mcycr civer:iccc en |c: :e|vc: Ircpicc|e:, ue :e ccrccIerizcn pcr
:u cuerpc c|gc cchcIccc y c|crgccc, ccn c:pecIc ce peuenc: gc||inc:, pcr Iener |c cc|c mc: |crgc y |c:
pcIc: mc: ccrIc: ue |c: cemc: fcrmiccricc:. :Ic: ccmincn cgcchcncc" |c ccLezc y :ccuciencc |c cc|c,
ue |c |evcnIcn en verIicc|, ce cce|cnIe hccic cIrc:. En Ecucccr hcy Ire: e:pecie: ce Chamaeza y cuatro de
Formicarius. E| cIrc grupc e: mc: civer:c y ccmprence c |c: Icrcrci: c grc|cric:, ue ccnfcrmcr|cn |c fcmi|ic
Grallariidae.
Lc: Icrcrci: Iienen cuerpc: rechcnchc:, pcIc: muy |crgc: pcrc :u Icmcnc, cc|c: ccrIc: ue exccerLcn
:u c:pecIc regcrceIe, c|c: reccnceccc:, ccLezc: grcnce: y cjc: IcmLin grcnce:. Scn primcrcic|menIe
Ierre:Ire: pcr |c ue :u vue|c e: mc: Lien Icrpe: :iempre preferen huir Lrinccncc ccn :igi|c. Lc cL:ervccicn
ce e:Ic: cve: e: muy ccmp|icccc pcrue :e mueven ccn ccuIe|c, ccupcn hcLiIcI ccn vegeIccicn cen:c
102
Fauna de Vertebrados del Ecuador
y enmcrcnccc y e:Icn mc: ccIivc: en |c: primerc: y |Iimc: hcrc: ce| c|c. Su: ||cmcIivc: vccc|izccicne: :cn
|c mejcr ccrccIer|:Iicc ce icenIifcccicn ce e:pecie:. Fe:e c nc :er ccnIc: muy e|cLcrccc:, ccn:i:Ien en
ci:IinIivc: :erie: ce :i|Licc: ue IcmLin :cn un impcrIcnIe ccrccIer pcrc e:Iucic: Icxcncmicc: ce e:Ie grupc
ce e:pecie:.
EnIre |c: Icrcrci: :e encuenIrcn cincc gnerc: {Pittasoma, Myrmothera, Hylopezus, Grallaria y Grallaricula): |c:
Ire: primerc: repre:enIccc: :c|c pcr unc c cc: e:pecie: en |c: :e|vc: Ircpicc|e: ce| pc|: y |c: re:IcnIe: cc:, en
e:pecic| Grallaria, ccn mc: e:pecie: ce ci:IriLucicn principc|menIe cncinc. De |c: 15 e:pecie: ce Grallaria, 11
hcLiIcn en Lc:ue: cncinc: y :uLIrcpicc|e:, cc: |c hccen en |c :e|vc cmczcnicc, unc |c hcce en |c: pcrcmc:
y unc |Iimc en Lc:ue: :ecc: Ircpicc|e: ce| :urce:Ie. Lc ci:IriLucicn ce e:pecie: en |c: /nce: :igue c|gunc:
pcIrcne: inIere:cnIe: ccmc :cn e| reemp|czc ce e:pecie: c |c |crgc ce| grccienIe ce c|IiIuc c |c pre:encic ce
Ire: c mc: e:pecie: en :inIcp|c en unc mi:mc crec, repcrIincc:e e| u:c ce| e:pccic :egn :u: preferencic:
mc: e:pec|fcc: ce hcLiIcI y micrc-hcLiIcI {Frei|e 2000, KcIIcn y 8e|Ircn 2002). /|gc :imi|cr :ucece ccn |c:
cincc e:pecie: ce Grallaricula ce| pc|:, cunue :Ic: Iiencen c reemp|czcr:e unc: c cIrc: :egn |c ccIc ce
c|IiIuc c e| Iipc ce Lc:ue {Frei|e 2000).
EnIre |c: Grallaria exi:Ien c| menc: cc: grupc: ciferenIe: :egn e| Iipc ce vccc|izccicne:. Fcr un |ccc, e:Icn |c:
||cmccc: Icrcrci: c |icucngc:, cuyc: ccnIc: ccn:i:Ien en 'dus c 'rus repeIicc: ince:cnIemenIe, ue c:ciencen
ce Icnc hccic e| fnc| y puecen curcr enIre 5 y 10 :eguncc:. Fcr cIrc |ccc, |c: Iu|u|u: c ccmepcne:, cuyc: ccnIc:
ccn:i:Ien mc: Lien en :i|Licc: Li c Iri-:||cLc: ue pcrecen repeIir |c: pc|cLrc: ue :e emp|ecn, ju:IcmenIe,
ccmc ncmLre: vernccu|c:. Fcr |c cifcu|Icc ue imp|icc |c cL:ervccicn ce |c mcycr|c ce fcrmiccricc:, e|
ccnccimienIc :cLre :u hi:Icric ncIurc| e: cefcienIe. De hechc, hc:Ic hcce pccc: cnc: ni :iuierc :e ccnIcLc
ccn ccIc: Lc:icc: :cLre :u ecc|cg|c reprccucIivc c :u c|imenIccicn. En e:Iucic: recienIe: rec|izccc: en |c:
/nce: ce| pc|: :e hc ce:criIc |c reprccuccicn ce c|gunc: e:pecie: principc|menIe ce Grallaria y Grallaricula
{Frei|e y Fenjifc 2003, McrIin y DcLL: 2004, DcLL: et al. 2003, Greeney et al. 2004). En e||c: :e repcrIc ue |c:
nicc: :cn ccn:Iruicc: ccn fLrc:, pc|iIc:, hcjcrc:cc y recuLierIc: en vcric: cc:c: ccn mu:gc: vivc:. Lc nicccc
ccmprence cc: huevc: y e| cuicccc pcrenIc| e:Ic c ccrgc ce |c pcrejc, ue ccemc: cefence un IerriIcric
reprccucIivc. Iccc: |c: Fcrmiccriicce :cn in:ecI|vcrc: y :e c|imenIcn :cLre e| :ue|c. CierIc: e:pecie: {p.ej.
Grallaria squamigera o rufula) en ccc:icne: puecen cLcnccncr e| inIericr ce |c: Lc:ue:, perc unc ce e||c:
{Grallaria quitensis) vive mc: Lien en crec: cLierIc: ce pcrcmc inc|u:c :cLre |c: 4.000 m ce c|IiIuc.
Fcr e:Ic generc|izccc preferencic pcr vivir cenIrc ce Lc:ue: cen:c:, |c: fcrmiccricc: :cn Lc:IcnIe :u:cepIiL|e:
c |c frcgmenIccicn y ce:Iruccicn ce :u: hcLiIcI {Frei|e 2002). Un Iercic ce Iccc: |c: e:pecie: ce| muncc e:Icn
cmenczccc: ce exIincicn, mienIrc: ue en Ecucccr :cn nueve |c: e:pecie: en rie:gc ce exIincicn nccicnc|.
EnIre |c: e:pecie: ecucIcricnc: ce:Iccc unc prccIiccmenIe encmicc, Grallaria ridgelyi {JcccIccc), ue
recin :e ce:cuLric c fne: ce |c: cnc: 0 {KrcLLe et al. 1c) y ue hcLiIc en cpenc: Ire: c cucIrc |ccc|iccce:
ce |c: /nce: ce Lcjc y Zcmcrc-Chinchipe. /cemc:, |c cepencencic ce e:Ic: e:pecie: pcr Lc:ue: ccnIinuc:
y pccc c|Ierccc: |c: ccnvierIe en Luenc: inciccccrc: ce| e:Iccc ce ccn:ervccicn ce |c: Lc:ue:, ccmc
IcmLin :ucece ccn cIrc: e:pecie: ccnfnccc: c e:Ie Iipc ce ecc:i:Iemc:.
Familia Rhinocryptidae, tapacolas
(14 especies)
E:Ic fcmi|ic encmicc necIrcpicc| ccmprence c|receccr ce 35 e:pecie: en /mricc, ce |c: cuc|e: 14 :e hcn
repcrIccc en Ecucccr. En :u mcycr|c :cn cve: peuenc: y muy pccc vi:Ic:c: ue re:u|Icn cc:i impc:iL|e: ce
cL:ervcr pcr :u: e:curricizc: y rcpicc: mcvimienIc: cenIrc ce zcnc: ce vegeIccicn muy cerrccc. Lc mcycr
civer:iccc :e encuenIrc en |c: /nce:: :c|cmenIe unc e:pecie ecucIcricnc hcLiIc en |c /mczcnic, unc
mc: |c hcce en |c: Lc:ue: :ecc: ce |c Cc:Ic y unc |Iimc, muy :emejcnIe c |c cc:Ienc, vive en Lc:ue:
:emicecicuc: ce| exIremc :ur ce Zcmcrc-Chinchipe.
Se ci:Iinguen cc: grupc: en e:Ic fcmi|ic, ue en rec|iccc :e c:emejcn muy pccc enIre :| y pccr|cn :epcrcr:e en
cc: fcmi|ic:. Fcr unc pcrIe, Ienemc: c |c: Icpccc|c: prcpicmenIe {gnerc: Scytalopus, Myornis, Acropternis y
Liosceles). Lc: cc: primerc: gnerc: :e ccrccIerizcn pcr :u: p|umcje: gri:e: cpccc:, c|c: ccrIc: y reccnceccc:,
pcIc: y pie: ce:crrc||ccc: y cc|c ccrIc y c|gc cLi|. E| reccnccimienIc ce e:pecie: ce Scytalopus, e| gnerc
mc: civer:c ce |c fcmi|ic {nueve e:pecie: en Ecucccr), e: :umcmenIe ccmp|icccc pcrue en :u c:pecIc
exIernc :cn muy :imi|cre:. De hechc, |c icenIifcccicn vi:uc| ce vcric: Scytalopus e: virIuc|menIe impc:iL|e.
Sc|c :u: vccc|izccicne: permiIen ci:Iinguir unc e:pecie ce cIrc. E:Ic :iIuccicn hc hechc ue |c :i:IemcIicc
ce e:Ie gnerc :ec ccnIrcver:ic|, ue :e ce:criLcn nuevc: e:pecie: ccn re|cIivc frecuencic y ue Icccv|c
uecen muchc: inIerrcgcnIe: pcr re:c|ver {KrcLLe y Schu|enLerg 17, Cccpmcn: et al. 2001). Lc: cIrc: cc:
gnerc:, en ccmLic, repre:enIcn c |c: Icpccc|c: mc: vi:Ic:c: ce nue:Irc pc|:. Acropternis orthonyx, ccnccicc
103
Aves
en c|gunc: zcnc: ce |c Sierrc ccmc Fc:Ic Fi|che, pc:ee un e:pecIccu|cr p|umcje ccne|c ccn negrc y ccn
punIc: L|cncc: repcrIicc: pcr e| cuerpc. /cemc: Iiene |c unc ce| c|giIc pc:Iericr muy c|crgccc, uizc: ccmc
unc cccpIccicn pcrc e:ccrLcr en e| :ue|c en Lu:cc ce pre:c: inverIeLrccc:. Liosceles thoracicus, |c e:pecie
cmczcnicc, IcmLin pc:ee un ci:IinIivc p|umcje ccn pecherc L|cncc y cc|c Lc:IcnIe |crgc. E| cIrc grupc e:Ic
repre:enIccc en e| pc|: pcr cc: e:pecie: -ce |c: cucIrc ue hcy en e| muncc- ccnccicc: ccmc mecic|unc:
{Melanopareia). :Ic: pre:enIcn p|umcje: muy ||cmcIivc: ccn e|egcnIe: ccmLinccicne: ce cc|cre: ccne|c,
cremc, L|cncc y negrc.
Iccc: |c: Icpccc|c: vue|cn muy pccc, ce ch| ue :u: pcIc: :ecn mc: ce:crrc||ccc: ue :u: ccrIc: c|c:.
Freferen mcver:e c Lrincc: pcr |c vegeIccicn cen:c y Lcjc c pcr e| :ue|c, ccnce Lu:ccn inverIeLrccc: pcrc
c|imenIcr:e. Lc: mcvimienIc: ce |c: Scytalopus enIre e| fc||cje :cn Icn cgi|e: y ccuIc: ue :e c:emejcn c |c:
rceccre:. E:Ic :iIuccicn hc cerivccc en ue nue:Irc ccnccimienIc :cLre |c hi:Icric ncIurc| ce |c mcycr|c
ce Icpccc|c: :ec muy e:cc:c. /penc: :e cuenIc ccn ccIc: cnecccIicc: ce |c reprccuccicn ce pccc:
e:pecie:, ue cuenIcn ce |c incuLccicn ce cc: c Ire: huevc: pcr pcrIe ce cmLc: prcgeniIcre:, en nicc:
ccn:Iruicc: enIre mu:gc: {Greeney y Ge|i: 2005, Greeney y FcmLcugh 2005). /:imi:mc, :u preferencic pcr
zcnc: ce vegeIccicn cen:c hcce ue :ecn e:pecie: c|IcmenIe vu|nercL|e: c |c c|Ierccicn ce |c: Lc:ue:. /
e:Ic :e :umc e| ce:ccnccimienIc ce :u hi:Icric ncIurc|, ue cifcu|Ic |c ccrrecIc evc|uccicn ce :u e:Iccc ce
ccn:ervccicn. En cnc: recienIe: :e ce:criLiercn Ire: e:pecie: nuevc: en e| pc|:, unc ce |c: cuc|e: {Scytalopus
robbinsi) e: encmicc ce unc |imiIccc regicn c| ce:Ie ce /zucy y ncrIe ce E| Crc, y e:Ic enfrenIcncc unc
preccupcnIe :iIuccicn pcr |c grcve cefcre:Iccicn exi:IenIe en :u peuenc crec ce ci:IriLucicn {KrcLLe y
Schu|enLerg 17).
Familia Tyrannidae, atrapamoscas, mosqueros, pitajos, tiranos, picoplanos, pibs
(194 especies) (foto 31)
E:Ic fcmi|ic e: |c mc: civer:c ce| pc|: y ce| ccnIinenIe cmericcnc, ce ccnce e: encmicc. Exi:Ien mc: ce
400 e:pecie: en e| muncc y cercc ce 200 en Ecucccr. Lc mcycr civer:iccc ce Iyrcnnicce :e encuenIrc en |c:
regicne: Ircpicc|e: ce /mricc, perc hc |cgrccc ccnui:Icr Iccc: |c: ecc:i:Iemc: Ierre:Ire: ce| ccnIinenIe,
inc|uyencc crchipi|cgc: ci:IcnIe: ccmc |c: Gc|cpcgc:, ccnce hcy cc: e:pecie:, unc ce e||c: encmicc
{Myiarchus magnirostris).
Lc grcn civer:iccc ce e:pecie: hcce cif|ci| generc|izcr ccrccIer|:Iicc: ccmune:, yc ue exi:Ie unc Iremencc
vcrieccc ce fcrmc:, ccmpcrIcmienIc: reprccucIivc: y c|imenIicic:, eIc. En Irminc: muy generc|e:, |c:
Iircnicc: pre:enIcn cc|cre: cpccc:, ccnce preccmincn |c: pcrcc:, gri:e:, c|ivc: y cmcri||c: pc|icc:. Vcric:
e:pecie: Iienen |c: e:pc|cc: mc: c:curc: ue |c: pcrcicne: venIrc|e:. Sin emLcrgc, hcy excepcicne: ncIcL|e:
ce e:pecie: muy vi:Ic:c: y cc|cricc: ccmc e| pcpu|cr Fcjcrc 8rujc {Pyrocephalus rubinus) ce inIen:c cc|cr
rcjc Lerme||cn c |c: Ire: e:pecie: ce Tityra ue :cn L|cncc: ccn mcrcc: negrc: {cunue ccIuc|menIe :e cree
ue |c: IiIirc: perIenecen c :u prcpic fcmi|ic, IiIyriicce). /cemc:, un impcrIcnIe nmerc ce e:pecie: pc:een
Lcncc: y mcrcc: hcrizcnIc|e: pc|icc: en |c: ccLerIerc: c|cre:, mcrgene: ce e:Ic: p|umc: c ce |c: p|umc:
remerc: u cIrc: pcIrcne: ci:IinIivc: en |c: c|c: {p.ej. Pogonotriccus, Phyllomyias, Mecocerculus). CIrc:, en
ccmLic, mue:Ircn e:Ir|c: |cngiIucinc|e: en |c ccrc, c mcnerc ce cejc:", cIrcve:cncc |c: crLiIc: ccu|cre:
ccmc cnIifcce: c c:emejcncc LigcIe: {p.ej. Platyrinchus, Myiopagis, Ochthoeca) y cIrc: IcnIc: pc:een
pcrche: cc|cricc: -ncrcnjc:, cmcri||c:, L|cncc:- e:ccncicc: en :u: ccrcnc: ue |c: emp|ecn pcrc ce:p|iegue:
reprccucIivc: y IerriIcric|e: {p.ej. Myiopagis, Myiophobus, Myiozetetes) c cre:Ic: |evcnIccc: ue |e ccn c |c
ccLezc un c:pecIc cc:i Iricngu|cr {p.ej. Myiarchus, Elaenia). EnIre |c: e:pecie: ccpeIucc: ce:Icccn |c: gnerc:
Anairetes, ccn ccpeIe: ce pccc: p|umc: ue re:c|Icn ce| re:Ic, c| iguc| ue Lophotriccus y Onychorhynchus,
ccn cre:Ic: e|evccizc: en fcrmc ce cLcnicc: cc|cricc:. Lc: cLcnicc: ce |c: Onychorhynchus :cn rcjizc: y e:Icn
cccrnccc: pcr un mcrgen y vcric: punIiIc: czu|e:, nicc: enIre |c: cve:. Lc: vccc|izccicne: :cn impcrIcnIe:
ccrccIere: ce icenIifcccicn en vcric: gnerc:, muchc: ce |c: cuc|e: {p.ej. Elaenia, Myiarchus) :cn muy cif|ci|e:
ce reccnccer vi:uc|menIe.
Unc ccrccIer|:Iicc ccmn en |c mcycr|c ce Iircnicc: e: |c pre:encic ce cercc: ricIc|e: c|receccr ce| picc,
ue |e: fcci|iIcn |c ccpIurc ce pre:c: en vue|c. Lc grcn mcycr|c ce Iircnicc: :cn in:ecI|vcrc:, perc c|gunc:
e:pecie: :cn mc: frug|vcrc: {p.ej. Elaenia, Mionectes, Zimmerius) y |c: e:pecie: mc: grcnce: puecen IcmLin
c|imenIcr:e ce peuenc: verIeLrccc: ccmc |cgcrIijc: c rcnc:. Unc mcnerc ce icenIifccr c|gunc: e:pecie:
e: pcr :u ccmpcrIcmienIc c|imenIicic y pcr :u pc:Iurc erguicc. Iircnicc: I|picc:" ccmc Pyrocephalus o
e| ScIcgcvi|cn Ircpicc| {Tyrannus melancholicus) permcnecen erguicc: :cLre unc perchc ue |e: permiIc
cL:ervcr :u enIcrnc, y mecicnIe cirecIc: vue|c: en |c: ue ce:criLen c|rcu|c: c :emic|rcu|c:, cIrcpcn c :u:
pre:c: en vue|c y reIcrncn c| :iIic ce ccnce pcrIiercn. En nue:Irc: Iierrc: civer:c:, e:Ie ccmpcrIcmienIc, ue e:
mc: generc|izccc enIre |c: Iircnicc: ce| hemi:feric ncrIe, nc ccn:IiIuye unc reg|c en |c cL:c|uIc. /:|, Ienemc:
104
Fauna de Vertebrados del Ecuador
numerc:c: e:pecie: ce Lc:ue ue recc|ecIcn :u: pre:c: cirecIcmenIe ce |c :uperfcie ce hcjc:, epifIc:
y rcmc:, cIrc: e:pecie: ue :cn Ierre:Ire: y ccpIurcn :u c|imenIc en e| :ue|c, cIrc: ue preferen |c: ccpc:
ce crLc|e: c ue :e mueven ccuIe|c:cmenIe enIre |c cen:c vegeIccicn, ce mccc c|gc :emejcnIe c |c:
hcrmigueriIc: y c|gunc: furncricc: {FiIzpcIrick 180).
Lc fcrmc ce| picc e: IcmLin civer:c y cepence ce |c: hcLiIc: c|imenIicic:. En generc|, :cn picc: ccrIc: y c|gc
cp|cnccc: ccr:c-venIrc|menIe. Sin emLcrgc, gnerc: ccmc Platyrinchus o Rynchocyclus pc:een picc: Lien
cnchc:, mienIrc: ue cIrc: ccmc Mionectes Iienen picc: mc: fnc: pcr :u: cieIc: frug|vcrc:, c| Iiempc ue |c:
Agriornis Iienen picc: grcnce: y ccn punIc gcnchucc. Lc: Muscisaxicola, Muscigralla y cIrc: pccc: gnerc: :cn
Ierre:Ire:, perc |c mcycr|c ce Iircnicc: :cn mc: Lien crLcrec:. /:imi:mc, hcy e:pecie: ue hcLiIcn en zcnc:
cLierIc:, inc|uyencc cue||c: generccc: pcr e| :er humcnc {y :cn |c: Iircnicc: mc: fcmi|icre: pcrc nc:cIrc:
ccmc e| Fcjcrc 8rujc, e| ScIcgcvi|cn Ircpicc| c e| FeLe Gucrccrr|c:, Sayornis nigricans). Nc cL:IcnIe, |c mcycr
pcrIe ce e:pecie: hcLiIcn en Lc:ue: y pcrcmc: ncIurc|e:, y muchc: :cn Lc:IcnIe re:Iringicc: en e| Iipc
ce hcLiIcI ue ccupcn {p.ej. Corythopis torquata ce| :ue|c ce |c: :e|vc: cmczcnicc: c |c: Serpophaga ue
hcLiIcn en cri||c: ce r|c:) {ce| Hcyc et al. 2004).
Lc reprccuccicn e: cIrc c:pecIc muy vcriccc, perc en generc| :cn e:pecie: mcncgcmc: ccnce cmLc:
prcgeniIcre: pcrIicipcn ce| cuicccc ce |c prc|e. /|gunc: e:pecie: ccn:Iruyen nicc: ccmc Iczc: cLierIc:, cIrc:
hccen nicc: mc: Lien g|cLu|cre: ccn enIrccc: |cIerc|e:, cIrc: ccn:Iruyen nicc: cc|gcnIe: e inc|u:c c|gunc:
puecen cniccr en ccviccce:. Sc|vc excepcicne: ccmc |c: gnerc: Tityra o Pachyramphus, e| cimcrf:mc
:exuc| e: pccc mcrcccc en e:Ic fcmi|ic. Unc e:pecie cimcrfcc muy cIrccIivc e: Colonia colonus ccn :u |crgc
cc|c y p|umcje negrc ccn |c ccrcnc L|cncc. Fcr cIrc pcrIe, c|gunc: e:pecie: :cn migrcIcric: prcvenienIe: ce|
hemi:feric ncrIe c :ur {unc: 10 e:pecie: en cccc cc:c). /cemc:, hcy e:pecie: ue e:Icn enfrenIcncc un :eric
rie:gc ce exIincicn en e| pc|: y e| muncc {p.ej. KrcLLe 14).
Familia Cotingidae, cotingas, fruteros, pjaros paraguas y gallo de la pea
(28 especies) (foto 32)
Lc fcmi|ic CcIingicce inc|uye c|gunc: ce |c: e:pecie: mc: e:pecIccu|cre: ce nue:Irc: :e|vc: y Lc:ue:. E:
unc fcmi|ic encmicc ce| NecIrcpicc ue pc:ee c|receccr ce 70 e:pecie: en e| muncc y 30 en e| Ecucccr.
Iccc: :cn e:pecie: ce Lc:ue:, :ecn :Ic: Ircpicc|e:, :uLIrcpicc|e: c c|Iccncinc:: ningunc hcLiIc en hcLiIcI
cLierIc:.
Lc vcrieccc ce Icmcnc: y ccmpcrIcmienIc: en e:Ic fcmi|ic e: cmp|ic: cu| :e inc|uye c c|gunc: ce |c:
Fc::erifcrme: mc: grcnce: {ce:ce |c: 48-50 cm ce| gnerc Cephalopterus), perc IcmLin cIrc: peuenc:
{hc:Ic |c: 11-12 cm ce Iodopleura). E| cimcrf:mc :exuc| e: mcrcccc en vcric: gnerc: ce ccIingc:, en |c:
cuc|e: :e ci:Iinguen vcric: ce |c: ccrccIer|:Iicc: mc: ccn:picuc: ce Iccc: |c: Fc::erifcrme:, ccmc :ucece
en |c: gc||iIc: ce |c penc {Rupicola), |c: pcjcrc: pcrcguc: {Cephalopterus) y |c: ccIingc: czu|e: ce| gnerc
Cotinga. E:Ic: e:pecie: cimcrfcc: ce:Icccn ccemc: pcr :u: ccmpcrIcmienIc: reprccucIivc: cI|picc: enIre
|c: Fc::erifcrme:. Lc: mcchc: ce| Gc||c ce |c Fenc /ncinc {Rupicola peruviana) rec|izcn e:pecIccu|cre:
ce:p|iegue: reprccucIivc: en ccnjunIc: ||cmccc: |ek:, en |c: cuc|e: exhiLen :u: e:pecIccu|cre: p|umcje:
cncrcnjccc: ccn negrc y p|cIeccc en excIicc: ccnzc:, |uchc: y cccmpcnccc: ce vccc|izccicne: muy
pcrIicu|cre: {Mcnc:c|vc: 13). /|gc :emejcnIe :ucece ccn e| Fcjcrc Fcrcguc: Lcnguipncu|c c Fcjcrc Icrc
{Cephalopterus penduliger): |c: mcchc: IcmLin :e renen en |ek: ccnce emiIen :u: prcfuncc: y grcve:
ccnIc:, :emejcnIe: c| mugicc ce un Icrc {Jchn et al. 1). En e:Ic: |ek: |c: mcchc: exhiLen |c: e:pecIccu|cre:
cccrnc: ce :u p|umcje negrc Lri||cnIe: un ccpeIe encrme cpunIccc hccic e| frenIe, ue pcrece unc vi:erc,
y :u encrme ccrLcIc {ce hc:Ic 25-30 cm ce |crgc) ue infc ce cire pcrc emiIir :u hcncc buuuu. Lc: hemLrc:
ce cmLc: e:pecie: -y ce cIrc: ue mue:Ircn e:Ie ccmpcrIcmienIc- :e ccerccn c |c: |ek: pcrc :e|eccicncr c|
mcchc mc: cIrccIivc ccn e| cuc| ccpu|cr. Lc: |ek: IcmLin :ucecen en cIrc: e:pecie: muchc menc: vi:Ic:c: y
:in ciferencic: enIre :exc:. En e:Ic: cc:c:, |c: grupc: ce mcchc: nc :cn Icn ccmpccIc: ccmc en |c: e:pecie:
cnIericre:, y :e vc|en mc: Lien ce vccc|izccicne: fuerIe: y ||cmcIivc: pcrc cIrcer c |c: hemLrc: {p.ej. Lipaugus
vociferans).
Lc mcncgcmic, ccmn en |c: Fc::erifcrme:, e: rcrc en CcIingicce. En |c: e:pecie: ue hccen |ek:, e| :i:Iemc
reprccucIivc e: mc: Lien prcmi:cuc. Lc hemLrc :e enccrgc :c|c ce |c ccn:Iruccicn ce| nicc, incuLccicn y
cuicccc ce |c prc|e. En un nicc cL:ervccc ce Cephalopterus penduliger :e enccnIrc ue e||c Irce unc cieIc
vcriccc ce inverIeLrccc: grcnce: {:c|IcmcnIe:, cigcrrc:, |cmLrice:) y verIeLrccc: {|cgcrIijc:, cu|eLrc:, rcnc:)
c un nicc pc||ue|c ue, c ciferencic ce :u: prcgeniIcre: negrc:, Iiene un p|umcn ce cc|cr ccne|c {KcruLicn
et al. 2003). Sin emLcrgc, IcmLin hcy e:pecie: mc: ccnvencicnc|e: pcrc :u reprccuccicn. Lc: e:pecie: ce
Pipreola y Ampelion, ce ci:IriLucicn principc|menIe cncinc, :cn mcncgcmc: y cmLc: prcgeniIcre: cuiccn
ce :u: cr|c: {/ver:c y Vc||e|y 1). /|gc ccmn c |c mcycr|c ce ccIingc: e: :u cieIc ce fruIc:. /unue hcy
105
Aves
e:pecie: ue preferen inverIeLrccc: {ccmc |c: e:pecie: mc: grcnce: ce |c fcmi|ic) e inc|u:c :e hc repcrIccc
ue unc puece c|imenIcr:e ce ccrccc|e: {Wi||icm: 2002), cIrc: :cn primcrcic|menIe frug|vcrc:, y ccmc Ic|e:,
ccn exce|enIe: ci:per:crc: ce :emi||c:.
Hcy e:pecie: ce ccIingc: ncIcL|emenIe :i|encic:c: ccmc |c: cc: e:pecie: ce Ampelion, Doliornis remseni
y |c: Ire: e:pecie: ce Cotinga. CIrc: en ccmLic :cn muy Lu||icic:c: {ccmc |c: Lipaugus), perc c pe:cr ce
e||c, re:u|Ic muy cif|ci| cL:ervcr|c: pcrue puecen permcnecer uieIc: :cLre unc perchc pcr |crgc Iiempc.
/cemc: ce |c: e:pecie: yc ce:criIc:, en e:Ic fcmi|ic :e inc|uyen cIrc: ce p|umcje: muy cIrccIivc: ccmc |c:
:ei: e:pecie: ce Pipreola, en |c: ue preccminc e| verce e:merc|cc, perc :e cccmpcnc ce ccnIrc:IcnIe:
ccpuchc: negrc:, vienIre: cmcri||c |imcn, pecherc: cncrcnjccc:, cjc: pc|icc:, picc: rcjc: y pcIc: ce iguc|
cc|cr. IcmLin re:c|Icn cc: e:pecie: Ircpicc|e: Lien rcrc:: en e| CrienIe Xipholena punicea, cuyc mcchc e: ce
un e:pecIccu|cr cc|cr vinc Lri||cnIe, y en |c Cc:Ic Carpodectes hopkei, ue en ccmLic e: ce un inmccu|ccc
cc|cr L|cncc. Unc e:pecie rcrc y pccc ccnccicc hc:Ic |c fechc e: Doliornis remseni, hcLiIcnIe ce| Lcrce ce
Lc:ue hccic e| pcrcmc en |c: /nce: crienIc|e: ue :e ce:cuLric hcce pccc mc: ce unc ccccc {FcLLin:
et al. 14).
Icccv|c ccnccemc: pccc :cLre |c ecc|cg|c ce |c: e:pecIccu|cre: ccIingc:. Muchc: ce e||c: nc fcci|iIcn :u
cL:ervccicn y e:Iucic pcrue viven en e| cc:e| ce Iupicc: :e|vc:, :cn mc: Lien I|micc:, :e mueven pccc y nc
vccc|izcn muchc. Nc cL:IcnIe, ccn:IiIuyen exce|enIe: mcce|c: ce inve:Iigccicn :cLre :u: ccmpcrIcmienIc:
reprccucIivc:, :u cepencencic pcr cierIc: hcLiIcI c recur:c: c|imenIicic: y :u re|ccicn ccn |c ce:Iruccicn
ce hcLiIcI. /| menc: 23 e:pecie: ce| muncc e:Icn cmenczccc: ce exIincicn, enIre |c: ue :e inc|uyen |c:
e:pecie: ecucIcricnc: Cephalopterus penduliger y Doliornis remseni {:Ic |Iimc, cc:i encmicc ce| pc|:).
Familia Pipridae, saltarines
(16 especies)
Lc: peuenc: :c|Icrine: ce |c fcmi|ic Fipricce :cn encmicc: ce |c regicn NecIrcpicc|. Exi:Ien cercc ce 0
e:pecie:, un Iercic ce e||c: en Ecucccr. Lc mcycr|c ce p|pricc: hcLiIcn en Lc:ue: hmecc: Ircpicc|e: ccnce
puecen ccnvivir vcric: e:pecie: inc|u:c ce un mi:mc gnerc. Lc: Lc:ue: cmczcnicc: c|Lergcn mc: e:pecie:
ce :c|Icrine: ue cuc|uier cIrc regicn Ircpicc|.
/| iguc| ue CcIingicce, e:Ic fcmi|ic inc|uye c cve: muy vi:Ic:c: ccn prcnunciccc cimcrf:mc :exuc| y
e:pecIccu|cre: |ek:. Scn cve: peuenc: {enIre 8 y 15 cm) ccn cc|c: ccrIc:, c|c: reccnceccc: y ccrIc:, picc:
IcmLin ccrIc: y c:pecIc regcrceIe. Lc: mcchc: ce |c: :c|Icrine: cimcrfcc: pc:een cIrccIivc: p|umcje: ccnce
ce:Icccn pcrcicne: ce cc|cre: muy ||cmcIivc: ue ccnIrc:Icn ccn e| re:Ic ce p|umcje generc|menIe negrc
enIerc. Lc: e:pecie: ce |c: gnerc: Pipra, Lepidothrix, Chiroxiphia y Masius :cn preccmincnIemenIe negrc:,
perc mue:Ircn Lri||cnIe: cc|cre: cmcri||c:, rcjc:, czu|e:, L|cncc: y cncrcnjccc: en |c ccLezc, mu:|c:, rcLcci||c
y en e| inIericr ce |c: c|c:. De:Iccc enIre e||c: e| Sc|Icr|n Cc|c ce /|cmLre {F|p|c |||ccucc), pcr |c ccmLinccicn
ce ccr:c negrc ccn vienIre cmcri||c |imcn y pcr |c: |crgc: f|cmenIc: ue :e exIiencen mc: c||c ce| Lcrce ce
:u cc|c. CIrc: cc: e:pecie: Lien vi:Ic:c: ccrre:pcncen c| gnerc Machaeropterus {regulus y deliciosus) yc ue
pre:enIcn vivc: ccmLinccicne: ce rcjc:, L|cncc:, verce: y negrc: en pcIrcne: e:Iriccc: en :u: vienIre: c c|c:.
IcmLin vc|e ciIcr c Manacus manacus pcr :u e|egcnIe p|umcje L|cncc y negrc y :u: pcIc: ce un encencicc
color naranja.
E:Ic: p|umcje: :e exhiLen en e:pecIccu|cre: ce:p|iegue: reprccucIivc: en |ek:. Ccmc :ucece ccn cIrc: cve:
ue hccen |ek: {ccmc CcIingicce), |c: :c|Icrine: mcchc: :e renen en grupc: ccmpccIc: c :emi-ccmpccIc:
y rec|izcn ccmp|ejc: ccnzc:, ue ccn:i:Ien en :c|Ic:, girc: y ccnIcr:icne: en |c: ue mue:Ircn :u: pcrche:
cc|cricc:. Lc: ccnzc: e:Icn cccmpcnccc: ccn vccc|izccicne: ue, :i Lien nc :cn muy e|cLcrccc:, :irven
ccmc cciIcmenIc icec| pcrc |c: mcvimienIc:. /cemc:, cgregcn :cnicc: meccnicc: ue prccucen ccn
:u: c|c:, en |c: ue pc:een p|umc: mccifcccc: pcrc e:Ie prcpc:iIc. Lc: ce:cripcicne: ci:pcniL|e: ce |c:
ccnzc: ce |c: :c|Icrine: ccn cuenIc ce |c fcLu|c:c ce e:Ie ccmpcrIcmienIc. Fcr ejemp|c, e| Sc|Icr|n /|iIcrcicc
{Machaeropterus deliciosus) prccuce un :cnicc meIc|icc tic, tic, buuuuu, cLriencc |c: c|c: ccn cccc tic para
exhiLir :u: pcrche: c|cre: L|cncc:, y |uegc |evcnIcncc|c: ccn cccc buuuuu hc:Ic cc:i Icccr|c: enIre :| pcr
ceIrc:: mienIrc: IcnIc, :e ce:|izc hccic cLcjc pcr |c rcmiIc en |c cuc| :e pc:c {8c:Iwick 2000). Fcr :u pcrIe, e|
Sc|Icr|n /|iccrccc {Masius chrysopterus) IcmLin :e vc|e ce vccc|izccicne: cgucc: y :cnicc: meccnicc: pcrc
cccrncr :u: ccnzc:, ue ccn:i:Ien en mcvimienIc: ce crriLc hccic cLcjc y ce |ccc c |ccc pcrc exhiLir :u
ccrcnc ce cc|cr cmcri||c inIen:c y :u nucc cncrcnjccc, junIc ccn |c: cc: cuernc:" ce p|umc: ue ceccrcn
|c: cc:Iccc: ce :u ccLezc. MienIrc: vue|c enIre perchc: y :iIic: ce exhiLicicn cLre :u: c|c: y girc pcrc mc:Ircr
:u: pcrche: c|cre: cmcri||c:. IcmLin |evcnIc :u ccLezc y mue:Irc :u gcrgcnIc cmcri||c {Frum y Jchn:cn
187).
10
Fauna de Vertebrados del Ecuador
CIrc: e:pecie: IcmLin Iienen ccmpcrIcmienIc: ce exhiLicicn perc nc |c hccen en |ek: ccmpccIc: :inc en
:c|iIcric, ccmc :ucece ccn e| gnerc Heterocercus {Frum et al. 1). CIrc: e:pecie: ce Fipricce, en ccmLic,
Iienen |imiIccc c ningn grccc ce cimcrf:mc :exuc| y Icmpccc rec|izcn ccmpcrIcmienIc: ce |ek. En e:Ic:
cc:c: :e IrcIc ce e:pecie: pccc vi:Ic:c:, ccn p|umcje: unifcrme: ce cc|cre: pcrcc: u c|ivc:. Lc :iIuccicn
Icxcncmicc ce vcric: ce e:Ic: e:pecie: hc :icc ceLcIicc {Frum y Lcnycn 18, Fem:en et al. 2008). Lc: Iipc:
ce ccmpcrIcmienIc: ce ce:p|iegue y |c: :cnicc: meccnicc: ue prccucen ccn |c: c|c: :cn ccrccIer|:Iicc:
impcrIcnIe: pcrc enIencer |c: re|ccicne: ce pcrenIe:cc enIre e:pecie: {Frum 10). Fcr e||c, |c cu:encic ce
cimcrf:mc :exuc| y ccmpcrIcmienIc: ce |ek e: unc ce |c: crgumenIc: pcrc ceLcIir |c: re|ccicne: Icxcncmicc:
cenIrc ce |c fcmi|ic.
Lc: hemLrc: ce |c: e:pecie: cimcrfcc: :e pre:enIcn en cc|cre: unifcrme: y pccc ccn:picuc: ceLicc c ue
:cn e||c: |c: enccrgccc: ce| cuicccc ce |c: cr|c:. E| :i:Iemc reprccucIivc ce |c: :c|Icrine: e: pc||gcmc c
prcmi:cuc: |c: hemLrc: vi:iIcn |c: |ek:, e|igen un mcchc pcrc ccpu|cr y |uegc :e reIircn pcrc enccrgcr:e ce|
cuicccc ce| nicc. En :u: peuenc: nicc: en fcrmc ce IcciIc cepc:iIcn cc: huevc:, y c |c: cr|c: |c: c|imenIcn
ccn unc ccmLinccicn ce inverIeLrccc: y pu|pc: ce fruIc:. Lc cieIc ce |c: p|pricc: e: funccmenIc|menIe
frug|vcrc, ce ch| ue :u: picc: :cn mc: cnchc: en |c Lc:e, icec|e: pcrc cc|ecIcr peuenc: fruIc: reccncc:.
lguc| ue cIrc: cve: frug|vcrc:, :Ic: :cn muy Luenc: ci:per:crc: ce :emi||c:.
Lc grcn mcycr|c ce :c|Icrine: e:Icn ccnfnccc: c| inIericr ce |c: Lc:ue:. En crec: c|Ierccc: :cn pccc: |c:
e:pecie: ue :cLreviven {p.ej. Manacus manacus), perc e| re:Ic ce e:pecie: reuieren ce Luenc: hcLiIcI
pcrc :uL:i:Iir. E: ncIcL|e IcmLin |c ccpcciccc ce e:pecie: re|ccicnccc: y :emejcnIe: en Icmcnc y c:pecIc
pcrc ccnvivir en |c mi:mc regicn. En e| CrienIe, pcr ejemp|c, cc-exi:Ien nueve e:pecie: cimcrfcc: y cucIrc :in
cimcrf:mc, puciencc cL:ervcr:e muy cercc unc: ce cIrc: {p.ej. Pipra erythrocephala, F|p|c |||ccucc, Pipra
pipra, Lepidothrix coronata y Machaeropterus regulus).
Familia Turdidae, mirlos, zorzales y solitarios
(22 especies) (foto 33)
Fcmi|ic ce ci:IriLucicn cc:mcpc|iIc ue :e encuenIrc enIre |c: fcmi|ic: mc: civer:c: ce| p|cneIc ccn c|receccr
ce 400 e:pecie:. Lc mcycr civer:iccc ce e:pecie: :e encuenIrc en e| Viejc Muncc, mienIrc: ue en Ecucccr
hcy 22 e:pecie:, vcric: ce e||c: hcLiIcncc en zcnc: cLierIc: y cIrc: IcnIc: en Lc:ue: cen:c:. Hcy ccemc:
cc: e:pecie: ce| gnerc Catharus ue migrcn ce:ce e| hemi:feric ncrIe.
Lc: mir|c: y zcrzc|e: :cn Fc::erifcrme: ce mecicnc e:IcIurc {17-32 cm), ue en :u c:pecIc generc| :cn Iccc:
pcrecicc:. Iienen pcIc: c|crgccc:, pie: Lien ce:crrc||ccc: y picc: fnc: y un pccc |crgc:. En generc|, |c:
Ircicc: pre:enIcn p|umcje: :cmLr|c: y unifcrme:, perc :cLre:c|en |c: cc|cre: u:uc|menIe c|crc: c ccn:picuc:
ce :u: pcIc:, picc y cni||c ccu|cr. Se ci:Iinguen Ire: grupc: ce Ircicc: pcr |c: Icmcnc: y hcLiIc:. Lc: mir|c:
prcpicmenIe cichc: {gnerc Turdus) :cn mc: grcnce:. /|gunc: e:pecie: hcLiIcn en crec: cLierIc: y :cn
Lc:IcnIe fcmi|icre: pcrc e| :er humcnc. Dc: ce e||c:, e| Mir|c Grcnce {Turdus fuscater) y e| Mir|c EcucIcricnc
{Turdus maculirostris) :e encuenIrcn enIre |c: e:pecie: mc: ccmune: ce |c Sierrc y |c Cc:Ic re:pecIivcmenIe.
Sin emLcrgc, :cn mc: |c: e:pecie: ue hcLiIcn en e| inIericr ce Lc:ue: y ue re:u|Icn cif|ci|e: ce cL:ervcr.
E| :eguncc grupc ccmprence c cucIrc e:pecie: ce zcrzc|e: ce| gnerc Catharus. E:Ic: :cn mc: peuenc:,
Iiencen c preferir e| :ue|c ce| Lc:ue en |ugcr ce crLu:Ic:, mcIcrrc|e: y crLc|e:. Lc: cc: e:pecie: re:icenIe:
ce| pc|: :e ci:Iinguen pcr :u: Lri||cnIe: picc:, pcIc: y cni||c: ccu|cre: cncrcnjccc:. Fcr |Iimc e:Icn |c: :c|iIcric:
{Ire: e:pecie: ce |c: gnerc: Myadestes, Cichlopsis y Entomodestes) ue :cn mc: crLcrec: ue e| re:Ic, perc
ue re:u|Icn muy cif|ci|e: ce cprecicr pcr :u: hcLiIc: reIrc|cc:.
Lc: e:pecie: ce Iurcicce :cn exIrccrcincric: ccnIcccre:, enIre |c: cve: ue mejcr vccc|izcn en Iccc e| muncc.
Lc: vcce: ce |c: zcrzc|e: y :c|iIcric: ncIivc: ce pc|: :e encuenIrcn enIre |c: mc: e|cLcrccc: y me|ccic:c:.
Ccmprencen :erie: me|ccicc: ce :i|Licc: c|crc:, n|Iicc:, :emejcnIe: c| :cnicc ce fnc: in:IrumenIc: ce vienIc.
Fcr :er cve: ce Lc:ue:, re:u|Ic ccmp|icccc cL:ervcr|c:, cnIe |c cuc| :u: vcce: :cn e| mejcr inciccIivc ce :u
pre:encic e icenIiccc. EnIre |c: mir|c: IcmLin exi:Ien exce|enIe: ccnIcnIe:, cuyc: vcce: mu:icc|e: y fuerIe:
:ue|en :er e| mejcr ci:IinIivc ce :u pre:encic en crec: Lc:cc:c: ccnce |c cL:ervccicn e: cif|ci|. /|gunc: mir|c:
:cLre:c|en pcr :u ncIcL|e ccpcciccc ce imiIcr e| :cnicc ce cIrc: cve:. E| Mir|c M|micc {Turdus lawrencii) ce
|c /mczcnic inc|uye en :u reperIcric c|crc: imiIccicne: ce peuenc: frcgmenIc: ce| ccnIc ce c| menc: unc
cccenc ce cIrc: cve:, ccmLinccc: ccn pccc: frc:e: ce :u prcpic cuIcr|c {Ficge|y y Greenfe|c 2001). lnc|u:c
e: pc:iL|e e:cuchcr c| Mir|c Grcnce {Turdus fuscater) imiIcr c|gunc: :cnicc: ce cIrc: cve: {p.ej. ce| Chingc|c,
Zonotrichia capensis) c inc|u:c c|crmc: c piIc: ce cuIcmcvi|e:, pe:e c ue e:Ic e:pecie :| Iiene un reperIcric
vccc| muy prcpic. E:Ic incre|L|e ccpcciccc ce imiIcr -inc|u:c c in:ecIc: y cIrc: cnimc|e:- nc e: nicc enIre |c:
mir|c:: |c fcmi|ic Mimicce, c|gc re|ccicnccc c Iurcicce, IcmLin |c hcce ce exce|enIe mccc.
107
Aves
Familia Troglodytidae, chochines y soterreyes
(26 especies)
E:Ic fcmi|ic e: cc:i encmicc ce| ccnIinenIe cmericcnc. Iccc: :u: 0 y mc: e:pecie:, excepIc unc :c|c
{Troglodytes troglodytes) hcLiIcn :c|cmenIe en nue:Irc ccnIinenIe. En Ecucccr exi:Ien 2 e:pecie: ce
Ircg|ccyIicce repcrIicc: en Iccc: |c: regicne: ccnIinenIc|e: ce| pc|:, perc ccn mcycr civer:iccc en |c: Ircpicc:
IcnIc ce| cccicenIe ccmc ce| crienIe. En e:Ic fcmi|ic :e inc|uye unc ce |c: e:pecie: mc: ccmune: ce| Ecucccr,
en e:pecic| en Iierrc: Lcjc: y en hcLiIcI cnIrcpcgnicc:: e| Chcch|n Cric||c c Chcg|: {Troglodytes aedon).
Scn cve: en generc| peuenc:, ce Icmcnc :emejcnIe c un Gcrricn Ccmn {Zonotrichia capensis), ue :e
ccrccIerizcn pcr :u: picc: fnc:, cIenuccc: y c|gc curvc:, |c: pcIc: mecicncmenIe grcnce: pcrc :u Icmcnc,
c|c: reccnceccc: -I|picc ce |c: cve: ce Lc:ue- y cc|c: mc: Lien ccrIc:. Su: p|umcje: :cn u:uc|menIe
cr|pIicc:, ccn Icnc: pcrcc: y cc:Icnc: preccmincncc, cunue e| gri:, L|cncc y negrc IcmLin ce:Icccn. Cc:i
Iccc: |c: e:pecie: ecucIcricnc: Iienen cc|c: ccn Lcrrc: c:curc: en un fcncc pc|icc, vcric: Iienen IcmLin
e:Ie pcIrcn Lcrrccc en |c: c|c: y c|gunc: pc:een e:Ir|c: :uperci|icre: c mc|cre: cccrncncc |c ccrc.
Lc: Ircg|ccyIicce :e encuenIrcn enIre |c: ccnIcnIe: mc: prc||fcc: y :crprencenIe:. Lc: e:pecie: ce |c:
gnerc: Cinnycerthia {2 e:pecie:), Thryothorus {8 e:pecie:), Troglodytes {2 e:pecie:), Henicorhina {3 e:pecie:),
Microcerculus {2 e:pecie:) y Cyphorhinus {3 e:pecie:) Iienen reperIcric: ricc: en me|ccic:c: y ccmp|ejc: frc:e:
ue :ue|en emiIir|c: c cc yc ue :e mueven principc|menIe en pcrejc:. Lc: Cinnycerthia y Cyphorhinus
|c hccen en ccmpccIc: grupc: ce Ire: c mc: incivicuc:, perc mcnIienen |c cc:IumLre ce pregunIcr y
re:pcncer" mecicnIe :u: vccc|izccicne:. / mc: ce |c ccncicn principc|, |c: chcchine: y :cIerreye: Iienen unc
vcrieccc ce ||cmccc: y vcce: ce ccnIccIc, c|crmc c ce funcicne: ce:ccnccicc:, perc :iempre e: :u ccnIc
principc| e| mc: me|ccicc y e|cLcrccc {Hcrcy y Ccffey 1). Lc: :cIerreye: ce| gnerc Campylorhynchus
{3 e:pecie:) Iienen vccc|izccicne: menc: mu:icc|e: perc nc :cn, pcr e||c, menc: Lu||icic:c:. :Ic: cnccn en
pcrejc: c grupc: peuenc:, cunue e| Sccccc ce |c Cc:Ic c ScIerrey Cnceccc {Campylorhynchus fasciatus)
|c hcce mc: Lien en grupc: ce hc:Ic -8 incivicuc:.
En :u mcycr|c, |c: chcchine: :cn mcncgcmc:, perc hcy cc:c: inIere:cnIe: ce pc|igcmic en c|gunc: e:pecie:
ce| hemi:feric ncrIe y uizc: IcmLin en e| Chcch|n ScLcnerc {Cistothorus platensis) ue hcLiIc en |c: pcrcmc:
y cierIc: vc||e: cncinc:. En e:Ic e:pecie, e| mcchc ccn:Iruye vcric: nicc: cerccnc: pcrc vcric: hemLrc: ccn
|c: cuc|e: ccpu|c {CrIiz-Cre:pc y Ccrricn 11). Lc: nicc: ce :cIerreye: y chcchine: :ue|en :er e:IrucIurc: c|gc
grcnce:, ce fcrmc g|cLu|cr, ccn:Iruicc: ccn muchc: pc|iIc: y refcrzccc: ccn mcIeric vegeIc|. E| Chcg|:
Ccmn {Troglodytes aedon) :e hc ccc:IumLrccc c cniccr en ccn:Iruccicne: humcnc:, cprcvechcncc
cueccce: en pcrece: c Iechc: y e| :inf|n ce cpcrIuniccce: pcrc uLiccr :u: nicc: y cLIener pre:c: ce mccc
:enci||c. Su cpcrIuni:mc |e permiIe cprcvechcr, pcr ejemp|c, |c Ircmpc ce in:ecIc: nccIurnc: ue repre:enIc
un fccc encencicc curcnIe Iccc |c ncche: c |c mcncnc :iguienIe, c|gunc: chcgi:e: e:Icrcn cevcrcncc
inccn:cL|emenIe |c: in:ecIc: ue ueccn cchericc: c |c: venIcnc:, puerIc: y pcrece: e:percncc ue
cncchezcc cIrc vez pcrc vc|cr.
Familia Thraupidae, tangaras, pinchaores, picoconos, eufonias, clorospingos
(112 especies) (foto 34)
Lc civer:c fcmi|ic Ihrcupicce ccmprence numerc:c: e:pecie: ce cve: generc|menIe ce vi:Ic:c: cc|cre: ue
:e ci:IriLuyen en Iccc /mricc, perc ccn mcycr civer:iccc en |c: regicne: Ircpicc|e: ce Succmricc. Exi:Ien
mc: ce 20 e:pecie: en e| muncc, cercc ce| 507 ce e||c: pre:enIe: en e| pc|:. En Ecucccr exi:Ien Ihrcpicc: en
Iccc: |c: pi:c: c|IiIucinc|e:, perc |c civer:iccc mc: c|Ic :e encuenIrc en |c: Lc:ue: :uLIrcpicc|e: y nuL|ccc:
ce cmLc: ccrci||erc: cncinc:.
Lc :iIuccicn Icxcncmicc ce |c: Icngcrc: hc :icc ceLcIicc frecuenIemenIe. En ccc:icne: :e |c: hc ccn:icerccc
ccmc unc :uL-fcmi|ic ce unc grcn fcmi|ic EmLerizicce, ue inc|uye c cIrc: cucIrc fcmi|ic: mc: y :cLrepc:c |c:
500 e:pecie: {Mcrcny et al. 175) y en cIrc: inc|u:c en unc fcmi|ic mc: vc:Ic cn, ue cLcrcc c mc: ce 00
e:pecie: {SiL|ey y Mcnrce 10). E: incuccL|e ue Ihrcupicce e:Ic re|ccicnccc c cIrc: fcmi|ic: ce Fc::erifcrme:
ue :e ccrccIerizcn pcr pc:eer nueve p|umc: primcric: en |c: c|c: {Fcru|icce, Ccrcinc|icce, EmLerizicce e
lcIericce), perc |c vc|icez ce cccc unc ce e:Ic: fcmi|ic: pcr :epcrccc cepence ce| IrcIcmienIc Icxcncmicc
ue :e cccpIe. De iguc| fcrmc, cenIrc ce |c fcmi|ic IcmLin exi:Ien ccnIrcver:ic: :cLre |c: re|ccicne: enIre
ci:IinIc: gnerc: y e:pecie:. Fcr ejemp|c, Tersina viridis y Catamblyrhynchus diadema, cc: Icngcrc: inu:uc|e:
pcr :u c:pecIc y ecc|cg|c, hcn :icc :epcrccc: en ccc:icne: en cc: fcmi|ic: incepencienIe:. Un grupc ce
gnerc: mc: e:pecic|izccc en unc cieIc necIcr|vcrc hc :icc IcmLin :epcrccc en cIrc fcmi|ic {CcereLicce),
y ccIuc|menIe IcmLin :e ceLcIe e| pcrenIe:cc ce cIrc grupc civer:c ce Ihrcpicc:: |c: Euphonia y
Chlorophonia, ue c| pcrecer :cn mc: Lien pcrienIe: ce |c: ji|guerc: {Fringi||icce) {Yuri y Mince|| 2002).
108
Fauna de Vertebrados del Ecuador
En Irminc: generc|e:, |c fcmi|ic :e civice en c|gunc: grupc: pcr |c fcrmc ce :u picc ue refejc :u: hcLiIc:
c|imenIicic:. E| c:pecIc generc| ce |c: Ihrcpicc: e: :emejcnIe, :cn cve: peuenc: {|c: mcycre: c|ccnzcn |c:
22-2 cm, perc e| prcmecic e:Ic enIre 12 y 15 cm), ccn pcIc: ce:crrc||ccc:, cc|c: mecicnc: y picc: ccnicc:
c fnc:. / ciferencic ce cIrc: fcmi|ic: ce C:cine:, |c: Ihrcupicce en generc| ccrecen ce vccc|izccicne:
e|cLcrccc:. De |c: e:pecie: pre:enIe: en Ecucccr, un primer grupc ccmprence c 20 e:pecie: ce mie|erc:,
cccni: y piccccnc: {gnerc: Coereba, Cyanerpes, Chlorophanes, Iridophanes, Dacnis, Conirostrum, Oreomanes
y Xenodacnis). :Ic: Iienen picc: fnc:, punIicgucc: y c|crgccc:, en vcric: cc:c: curvccc: hccic cLcjc, ccn
|c: cuc|e: c|ccnzcn e| ncIcr ce fcre: {cunue :e c|imenIcn IcmLin ce inverIeLrccc: peuenc: y pu|pc:
ce fruIc:). E| cimcrf:mc :exuc| e: ncIcL|e en c|gunc: e:pecie: ce mie|erc:, en pcrIicu|cr en |c: Cyanerpes y
Dacnis. / ccnIinuccicn :e encuenIrcn |c: pinchcfcre: {cchc e:pecie: ce Diglossa) cuyc: cieIc: IcmLin :cn
ricc: en ncIcr. Lc: pinchcfcre: c ccngc: Iienen un picc nicc enIre |c: cve: yc ue |c mcnc|Lu|c infericr e:Ic
curvccc hccic crriLc y e| cu|men Ierminc en un cgucc gcnchiIc curvccc hccic cLcjc. Ccn e:Ie pecu|icr
picc perfcrcn huecc: peuenc: en |c Lc:e ce |c: fcre:, en ccnce :e |ccc|izcn |c: necIcric:, e inIrccucen :u:
|enguc: L|fcc: pcrc Icmcr e| ncIcr.
E| :iguienIe grupc e: e| mc: civer:c ce Iccc: y ccmprence c |c: Icngcrc: prcpicmenIe cichc: y |c: eufcnic:
y c|crcfcnic:, cunue :Ic: cc: |Iimc:, ccmc :e ciIc previcmenIe, perIenecer|cn en rec|iccc c cIrc fcmi|ic.
/u| :e inc|uyen 4 e:pecie: ce 27 gnerc:, enIre |c: ue ce:Icccn Euphonia ccn 10 e:pecie: y Tangara
ccn 30. EnIre |c: Icngcrc: :e inc|uyen vcric: ce |c: cve: mc: vi:Ic:c: ce| pc|: pcr :u: cc|cricc: p|umcje: ue
ccmprencen Lri||cnIe: cmcri||c:, Iurue:c:, verce:, rcjc:, ncrcnjc:, czu|e: y vic|eIc:. Su: picc: :cn mc: ccnicc:
y ccn |c Lc:e c|gc en:cnchccc, Ii| pcrc crrcnccr peuenc: Lcyc: ce |c: cuc|e: :e c|imenIcn. Nc cL:IcnIe,
|c: inverIeLrccc: peuenc: :cn IcmLin pcrIe funccmenIc| ce :u cieIc. E| cimcrf:mc :exuc| e: Lc:IcnIe
marcado en Euphonia, Hemithraupis, pccc: Tangara, Ramphocelus, c|gunc: Piranga y Tachyphonus, perc e:
nulo en la mayora de Tangara y en |c: gnerc: cncinc: Buthraupis, Iridosornis, Bangsia, Dubusia y Anisognathus.
E| cc:c ce| gnerc Tangara e: inIere:cnIe yc ue vcric: e:pecie: {hc:Ic 8-10) puecen vivir junIc: e inc|u:ive
ce:p|czcr:e en unc mi:mc Lcncccc ce fcrrcjec. Ccmc :e ci:cuIic previcmenIe en e| cc:c ce |c: hcrmigueriIc:
Myrmotherula, e:Ic: e:pecie: IcmLin :e repcrIen e| e:pccic y e| mccc ce cLIener :u: c|imenIc: ce mccc:
ci:IinIc: pcrc eviIcr |c ccmpeIencic y fcvcrecer |c ccnvivencic {Si|vc 17). /cemc: :e cuenIcn enIre |c:
Icngcrc: cc: e:pecie: ce Piranga ue migrcn ce:ce e| hemi:feric ncrIe. /hcrc :e :c:pechc ue |c: Piranga
nc :cn Icngcrc:, mc: Lien pcrienIe: ce |c: piccgrue:c: y huirccchurc: {Ccrcinc|icce).
En un |Iimc grupc :e inc|uyen unc: 1 e:pecie: ce c|crc:pingc: y hemi:pingc: ue en c:pecIc :cn mc:
:emejcnIe: c |c: EmLerizicce y Fcru|icce re:pecIivcmenIe. Lc: primerc: Iienen picc: mc: cnchc: en |c
Lc:e mienIrc: |c: :eguncc: |c: Iienen mc: fnc:. Lc: cc|cre: ce e:Ic: cve: :cn mc: Lien cpccc:, ccn verce:,
gri:e: y c|ivc: preccmincncc. Lc ciferencic enIre mcchc: y hemLrc: e: muy pccc evicenIe. Lc mcycr|c ce
c|crc:pingc: y hemi:pingc: e:Icn ccnfnccc: c Lc:ue: c|Iccncinc:. Fre:enIcn c|gunc: pecu|icriccce: en :u
ccmpcrIcmienIc ccmc e: |c reunicn ce mcchc: en grupc: ce ce:p|iegue: y ccnIc: :emejcnIe: c |ek: ue :e
hc cL:ervccc en Chlorospingus semifuscus {8chcruez y SIi|e: 2002), c|gc inu:uc| pcrc un c|crc:pingc y pcrc
un Ihrcpicc en generc|. NuevcmenIe, Chlorospingus pcrece nc ccrre:pcncer c e:Ic fcmi|ic {Fem:en et al.
2008).
Lc: Ihrcupicce Iiencen c cgregcr:e en Lcncccc: mixIc: ce fcrrcjec, :ecn :Ic: en e| :cIcLc:ue c e| cc:e|.
E:pecie: ccmc Lanio fulvus, en |c /mczcnic, c Anisognathus somptuosus, en |c: /nce:, :ue|en |icercr |c:
Lcncccc: mixIc: ce cc:e|, mienIrc: ue e:pecie: inu:uc|e: ccmc Habia rubica :e c:ccicn c Lcncccc: ce
:eguiccre: ce hcrmigc:. Cissopis leveriana, |c Icngcrc mc: grcnce, :e mueve en grupc: uni-e:pec|fcc: y
nc :igue c Lcncccc: mixIc:, y Tersina viridis prefere pc:cr:e en pc:icicn erguicc :cLre perchc: expue:Ic:
y cIrcpcr inverIeLrccc: en vue|c mecicnIe rcpicc: y cirecIc: vue|c:, ce mccc :imi|cr c in:ecI|vcrc: crec:
I|picc: ccmc |c: Iyrcnnicce. /|gc ue :| e: ccmn c Iccc: |c: e:pecie: ce e:Ic fcmi|ic e: :u preferencic pcr
crLc|e: y crLu:Ic:. Muchc: ce e||c: :e re:Iringen c zcnc: Lc:cc:c: -:ecn :Ic: primcric: c :ecunccric:-. En
:u mcycr|c, |c: Ihrcupicce :cn mcncgcmc: y ccn:Iruyen nicc: en fcrmc ce Iczc: cLierIc:. Nc cL:IcnIe, |c:
Euphonia y Cce|ecc |cvec|c hccen nicc: g|cLu|cre: ccn enIrccc |cIerc| y Tersina viridis cnicc en ccviccce:
ue exccvc en Ic|uce: y Lcncc: ce Iierrc. E| cuicccc pcrenIc| :ue|e e:Icr c ccrgc ce cmLc: prcgeniIcre:,
perc |c incuLccicn e: Icrec principc|menIe femeninc.
Vcric: e:pecie: ce Ihrcupicce re:u|Icn Lc:IcnIe fcmi|icre: pcrc |c: :ere: humcnc:, en pcrIicu|cr pcrc
ccmpe:inc:. En |c Sierrc, e| Ccngc c Finchcfcr Negrc {Diglossa humeralis), junIc c| Ficcccnc Cinrec
{Conirostrum cinereum), |c Figchc c Icngcrc /zu|icmcri||c {Thraupis bonariensis) y e| /zu|ejc {Thraupis episcopus)
:cn c:icuc: vi:iIcnIe: ce jcrcine:, cu|Iivc: y fruIc|e:. /|gc :emejcnIe ccurre en |c Cc:Ic ccn e| mi:mc /zu|ejc, c|
cuc| |e cccmpcnc |c Icngcrc Lcmi|imcn {Ramphocelus icteronotus): mienIrc: ue en e| CrienIe :Ic |Iimc e:
reemp|czccc pcr |c Icngcrc Ccnchc ce Vinc {Ramphocelus carbo). Sin emLcrgc, muchc: cIrc: e:pecie: :cn
10
Aves
Lien rcrc:, hcLiIcn en zcnc: remcIc: y hcn :icc cL:ervccc: en e:cc:c: ccc:icne: {p.ej. Buthraupis wetmorei,
Wetmorethraupis sterrhopteron, Cn|c|c:p|ngu: |cvcv||en:, Iridosornis porphyrocephalus). Dc: ejemp|c: ncIcL|e:
:cn Oreomanes fraseri y Xenodacnis parina, prccIiccmenIe ccnfnccc: c |c: pccc: pcrche: ue ueccn ce
Ycguc| {Polylepis :pp.), cuyc: hcLiIc: c|imenIicic: e:Icn cccpIccc: c e:ccrLcr y remcver |c: frcgi|e: ccrIezc:
ce |c: ycguc|e: en Lu:cc ce inverIeLrccc:, en e| primer cc:c: y c ccpIurcr cfcc: ceLcjc ce hcjc: y rcmc:, en
e| :eguncc. Vcric: ce e:Ic: e:pecie: rcrc: :e encuenIrcn cmenczccc: ce exIincicn.
Familia Emberizidae, pinzones, gorriones, semilleros, espigueros y matorraleros
(53 especies) (foto 35)
EmLerizicce e: unc fcmi|ic cc:i cc:mcpc|iIc ce pcjcrc: peuenc: {12-20 cm en prcmecic) ue c|Lergc
mc: ce 300 e:pecie: en e| muncc, 180 en Succmricc y 53 en Ecucccr. Ccmc :e mencicnc en |c fcmi|ic
prececenIe, |c :iIuccicn Icxcncmicc ce |c fcmi|ic EmLerizicce e: fruIc ce un exIen:c ceLcIe ue Icccv|c nc
ccn:igue ccn:en:c {Yuri y Mince|| 2002). EnIre |c: emLer|zicc: cmericcnc: :cLre:c|en cc: gnerc: muy civer:c::
Atlapetes ccn 25 e:pecie: { en Ecucccr) y Sporophila ccn 31 e:pecie: {12 en Ecucccr). Ferc |c: mc: c|eLre:
:cn, :in cucc, |c: Finzcne: ce Dcrwin, IrcIccc: u:uc|menIe ccmc unc :uL-fcmi|ic cpcrIe {Gec:pizince) -cuyc
perIenencic c EmLerizicce :igue :iencc ceLcIicc {Fem:en et al. 2008).
Lc: EmLerizicce :e ccrccIerizcn pcr :u: picc: ccnicc:, prcfuncc:, generc|menIe ccn |c Lc:e en:cnchccc
y c vece: ccn e| cu|men un pccc curvccc hccic cLcjc. Lc: c|c: :ue|en :er ccrIc: y reccnceccc: y |c cc|c
re|cIivcmenIe ccrIc. Su: p|umcje:, :c|vc c|gunc: excepcicne: ncIcL|e:, :e mue:Ircn en Icnc: :cmLr|c:, ccn
ccf:, gri:e:, cc:Icnc: y L|cnuecinc: ccmc |c: mc: frecuenIe:. Sin emLcrgc, exi:Ien c|gunc: e:pecie: ce
Lri||cnIe: cc|cre: y ||cmcIivc: pcIrcne: ce ccnIrc:Ie en :u: p|umcje: {p.ej. Rhodospingus cruentus, Oreothraupis
arremonops). /unue e| cimcrf:mc :exuc| nc e: |c reg|c, en cue||c: gnerc: ue :| |c pre:enIcn, e| cimcrf:mc
e: mcrcccc, ccmc :ucece en |c: Sporophila o Catamenia cuyc: hemLrc: :iempre :e pre:enIcn en cc|cre:
pcrcc:, cremc: c ccf: cpccc:, en vcric: cc:c: ccn cen:c: e:Ir|c: mc: c:curc:. Fccemc: reccnccer c|gunc:
grupc: ce emLer|zicc:, perc |c: mc: ncIcric: :cn |c: e:piguerc: y :emi||erc: {Sporophila, Oryzoborus, Catamenia)
ue :cn |c: mc: peuenc: {10-12 cm en prcmecic) y viven ce preferencic en crec: cLierIc: ccn cLunccnIe:
pc:Ic:. lguc|menIe, cIrc grupc ccn:picuc :cn |c: mcIcrrc|erc: {Atlapetes, Arremon) ue :cn mc: grcnce: y
rcLu:Ic: y cpIcn pcr |c vegeIccicn cen:c y enrecccc ce Lc:ue: y chcpcrrc: cncinc:.
En generc|, |c: EmLerizicce :cn grcn|vcrc:, ce ch| ue :u: picc: :ecn fuerIe: y en:cnchccc:. /|gunc: e:pecie:
Iienen cieIc: cmn|vcrc: {p.ej. Atlapetes, Zonotrichia), c| exIremc ce cccpIcr:e Lc:IcnIe Lien c hcLiIcI
humcnc: y c |c: c|imenIc: ue ingerimc: {ccmc |c evicencic e| Chingc|c, Zonotrichia capensis en |c Sierrc).
Fcr e| Iipc ce :emi||c: ue reccgen ccmc c|imenIc, exi:Ie unc inIere:cnIe vcriccicn en e| Icmcnc y fcrmc
ce |c: picc:. Lc: mejcre: ejemp|c: ce e:Ic c:cciccicn Icmcnc ce :emi||c:-Icmcnc ce picc: :e i|u:Ircn enIre
|c: Finzcne: ce Dcrwin, perc |c: e:piguerc: yc mencicnccc: IcmLin mue:Ircn e:Ic: vcriccicne:, ccn picc:
encrme: y grue:c: en |c: Oryzoborus y picc: muy peueniIc: y fnc: en Tiaris. Lc: EmLerizicce, inc|uyencc c
Finzcne: ce Dcrwin, Iiencen c :er mcncgcmc: y ccn:Iruir nicc: en fcrmc ce Iczc: cLierIc:.
Lc: Finzcne: ce Dcrwin {14 e:pecie:) :cn hcLiIcnIe: exc|u:ivc: ce Gc|cpcgc: :c|vc unc :c|c e:pecie ue vive
en |c i:|c ce Cccc:, Cc:Ic Ficc. Lc: 13 e:pecie: ce pinzcne: gc|cpcguenc: e:Icn repcrIicc: pcr |c mcycr|c ce
i:|c: ce| crchipi|cgc, perc hcy excepcicne: ccmc e| Finzcn Mcng|erc {Camarhynchus heliobates) y e| Finzcn
/rLcrec Mecicnc {Camarhynchus pauper) ue :cn encmicc: ce cpenc: unc c cc: i:|c: {l:cLe|c y Ferncncinc,
e| primerc: :c|c F|crecnc, e| :eguncc). Su: p|umcje: :cn :cmLr|c: y ccnfu:c: enIre e:pecie:: preccmincn |c:
pcrcc:, gri:e: y negrc:, y e| reccnccimienIc ce c|gunc: e:pecie: :c|c pcr |c cc|crccicn re:u|Ic ccmp|ejc
{Vcrgc: 2004). Lc ccrccIer|:Iicc mc: ci:IinIivc ce e:Ic: pinzcne: e: :u picc, ue vcr|c ccn:icercL|emenIe en
fcrmc y Icmcnc :egn |c: hcLiIc: c|imenIicic: ce |c e:pecie. /:|, hcy picc: mc:ivc: en e:pecie: ue ccmen
|c: :emi||c: mc: grcnce: y curc: {p.ej. Geospiza magnirostris), picc: mc: c|crgccc: y ccnicc: en e:pecie:
ue ccmen fruIc: :ucve: y fcre: ce cccIu: {p.ej. Geospiza scandens) c picc: fnc: y |crgc: en e:pecie: mc:
Lien in:ecI|vcrc: {p.ej. Certhidea olivacea). Lc inIere:cnIe en |c: Gec:pizince e: ue puecen ccr:e inIen:c:
vcriccicne: en e| Icmcnc ce| picc cenIrc ce unc mi:mc e:pecie perc en pcL|ccicne: ce ci:IinIc: i:|c:
{GrcnI 18). Mc: :cLre:c|ienIe cn re:u|Ic e| hechc ce ue e:Ic: vcriccicne: IcmLin puecen ccr:e en |c:
pcL|ccicne: ce unc mi:mc i:|c perc c| ccLc ce unc: pccc: generccicne: {GrcnI 11), ccmc :ucecic pcr
ejemp|c |uegc ce vcric: cnc: ce inIen:c :eu|c ue cccLc ccn |c: :emi||c: mc: peuenc: y :ucve: y cejc
:c|c :emi||c: grcnce: y curc: ccmc c|imenIc. Lc: pinzcne: Ierre:Ire: ce picc: mc: grcnce: pcc|cn ccmer:e
e:Ic: :emi||c:, perc pc:ccc un Iiempc, |c: pinzcne: ce picc: mecicnc: c peuenc: :e cccpIcrcn c e:Ie nicc
y |imiIccc recur:c ccmLicncc |c: cimen:icne: ce :u: picc: {GrcnI y GrcnI 2002).
110
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Lc inIen:c civer:ifcccicn ce |c: pinzcne: en Gc|cpcgc: cerivc en unc ncIcL|e vcrieccc ce hcLiIc:
c|imenIicic:, inc|uyencc ejemp|c: excepcicnc|e:. E| Finzcn /rIe:cnc {Camarhynchus pallidus) cprencic c
emp|ecr un e:pinc c rcmiIc ccmc herrcmienIc pcrc pinchcr y exIrcer |crvc: ce in:ecIc: ce| inIericr ce Ircncc:
{IeLLich et al. 2001): mienIrc: ue e| Finzcn Vcmpirc {Gec:p|zc c|||c|||:) :e e:pecic|izc en |c:Iimcr c cve:
mcrinc: vcric: vece: mc: grcnce: ue | pcrc chupcr|e: :cngre c en cgujerecr huevc: IcmLin ce cve:
mcrinc: pcrc ccmer:e e| ccnIenicc {Kce:Ier y Kce:Ier 183). Nc :e ccncce c ciencic cierIc e| cnce:Irc ce
|c: Finzcne: ce Dcrwin, perc :e cree ue prcvinc ce |c pcrIe ccnIinenIc| cmericcnc, pc:iL|emenIe CenIrc c
Succmricc {ScIc et al. 2001, 8urn: et al. 2002). Lc ecc|cg|c, evc|ucicn y :i:IemcIicc ce |c: Finzcne: ce Dcrwin
:e hc e:Iuciccc exIen:ivcmenIe ce:ce hcce mc: ce 0 cnc:, pcr |c ue ccn:IiIuyen unc ce |c: mcce|c: ce
inve:Iigccicn ncIurc| mc: impcrIcnIe: ce Iccc e| muncc. E| IrcLcjc ce FeIer y Fc::mcry GrcnI, uiene: |c:
hcn inve:Iigccc pcr mc: ce 30 cnc: yc, e: inccnmen:urcL|e. Fcrc mcycr infcrmccicn :cLre e:Ic: e:pecie:
reccmiencc ccn:u|Icr, enIre cIrc:, |c: :iguienIe: fuenIe:: GrcnI {18, 2001), GrcnI y GrcnI {2002), GrcnI et al.
{2003), Weiner {14), Vcrgc: {2004) y |c: referencic: ciIccc: en e:Ic: IrcLcjc:.
Si Lien muchc: emLer|zicc: :cn cve: ce crec: cLierIc:, c|gunc: e:pecie: ccnfnccc: c Lc:ue: c chcpcrrc|e:
e:Icn enfrenIcncc unc cr|Iicc :iIuccicn pcr |c ce:Iruccicn ce :u: hcLiIcI. EnIre e||c:, |c mc: ncIcL|e e: e|
McIcrrc|erc CcLecipc|icc {Atlapetes pallidiceps), e:pecie encmicc ce /zucy ue cpenc: cuenIc ccn unc
pcL|ccicn ue Lcrcec |c: 100 incivicuc: y :cLrevive en unc nicc re:ervc en |c regicn ce Yungui||c {Cppe|
et al. 2004L). CIrc e:pecie ce e:Ic fcmi|ic ue enfrenIc unc penc:c :iIuccicn e: e| Finzcn Mcng|erc, ce| cuc|
IcmLin :cLreviven c|gc menc: ce 100 pcjcrc: en un pcr ce pcL|ccicne: repcrIicc: en |c cc:Ic ce:Ie ce
l:cLe|c {Dvcrck et al. 2004). / e:Ic e:pecie |e hc cfecIccc IerriL|emenIe |c inIrccuccicn ce e:pecie: excIicc:
-cepreccccre: y pcrc:iIc:-. Nc cL:IcnIe, IcmLin hcy e:pecie: ue :cn numerc:c: y :e encuenIrcn enIre
|c: cve: mc: fcmi|icre: pcrc |c: humcnc:. En |c Sierrc, unc ce |c: cve: mc: ccmune: e: Zonotrichia capensis,
e| Gcrricn Cric||c. HcLiIc en ccmpc: cgr|cc|c:, vecinccce: ce Lc:ue: y pcrcmc: ncIurc|e:, pueL|c: y
ciuccce:. Fe:e c :er ccmn, en c|gunc: pcrue: y jcrcine: urLcnc: ccnce :e hc e:IcL|ecicc e| inIrccucicc
Gcrricn Eurcpec {Passer domesticus) :e ve ce:p|czccc pcr e:Ie ccmpeIiccr mc: grcnce y cgre:ivc. E| ccnIc
ce| Cric||c, ue :e puece c|r inc|u:c curcnIe |c ncche, e: unc ce |c: :cnicc: mc: fcmi|icre: pcrc |c: :errcnc:. E:
inIere:cnIe cncIcr ue en e:Ic e:pecie exi:Ie un ccn:icercL|e grccc ce vcriccicn en |c: vccc|izccicne: enIre
ci:IinIc: pcL|ccicne: e incivicuc:. Fcr ejemp|c, |c: gcrricne: ce /mLcIc nc :uencn iguc| ue |c: ce Iu|ccn ni
ue |c: ce E| Fuyc, e inc|u:c enIre |c: gcrricne: ce unc :c|c ciuccc hcy civer:iccc ce vcce:.
Familia Icteridae, caciques, orioles, vaqueros y oropndolas
(29 especies) (foto 36)
E:Ic fcmi|ic encmicc cmericcnc hcLiIc principc|menIe en zcnc: Ircpicc|e: ce| pc|:. Lc civer:iccc ce lcIericce
e: mccerccc: en e| ccnIinenIe exi:Ien pccc mc: ce 100 e:pecie:, ce |c: cuc|e: 2 viven en Ecucccr. Fe:e c
e:Ic civer:iccc mecicnc, |c vcrieccc ce fcrmc: y en e:pecic| ce hcLiIc: reprccucIivc: e: ccn:icercL|e.
Lc: icIricc: :e ci:Iinguen pcr :u: picc: |crgc:, :c|icc: y punIicgucc: y pcr :u: pcIc: IcmLin |crgc: y fuerIe:.
Lc: p|umcje: puecen vcricr ccn:icercL|emenIe enIre e:pecie:. /:|, |c: cric|e: {cincc e:pecie: ce Icterus)
:e pre:enIcn en cIrccIivc: ccmLinccicne: ce cmcri||c c ncrcnjc ccn negrc. Lc: ccciue:, en ccmLic {:ei:
e:pecie:, Iccc: excepIc unc ce| gnerc Cacicus) :cn negrc: enIerc:, perc cc: ce e||c: Iienen ||cmcIivc:
pcrche: cmcri||c: en |c: c|c: y rcLcci||c:, mienIrc: ue cIrc: cc: Iienen rcLcci||c: rcjc:. Cuizc: mc: ccn:picuc:
cn :ecn |c: :ieIe e:pecie: ce crcpncc|c: {gnerc: Ocyalus, Clypicterus y Psarocolius), Iccc: e||c: ce grcn
Icmcnc. E| p|umcje ce :u: cuerpc: vcr|c enIre negrc, ccf c:curc, cc:Icnc y c|ivc, perc en :u: cc|c: :iempre
pre:enIcn vcric: remerc: cmcri||c:. /cemc:, |c: |crgc: picc: :cn pc|icc: en cc:i Iccc: y ccn |c punIc rcjizc en
cc: e:pecie:. Lc: picc: ce |c: ccciue: IcmLin :cn pc|icc: en |c mcycr|c, cunue cc: e:pecie: |c: Iienen gri:
czu|ccc. /:imi:mc, cIrc ccrccIer|:Iicc ccmn enIre crcpncc|c: y ccciue: e: e| cc|cr ce|e:Ie ce :u: cjc:.
Lc fcmi|ic IcmLin inc|uye c vcuerc:, negrc:, pc:Icrerc: y c|crinerc:, Iccc: e||c: e:pecie: menc: ccn:picuc:
ue |c: cnIericre:. Lc: cc: pc:Icrerc: {Sturnella) Iienen hcLiIc: Ierre:Ire: y hcLiIcn en crec: cLierIc: -pcr |c
cuc| :cn Luenc: ccmen:c|e: ce |c: :ere: humcnc:-. En e||c:, e| cimcrf:mc :exuc| e: muy mcrcccc, |c cuc| nc
:ucece en ccciue:, cric|e: y crcpncc|c:: e| mcchc :e pre:enIc c:curc ccr:c|menIe, perc ccn pecherc: ce
un inIen:c rcjc. Fcr cIrc |ccc, enIre negrc:, vcuerc: y c|crinerc: :e inc|uyen :ei: e:pecie: ce p|umcje negrc,
ue en unc: cc:c: pre:enIc pcrche: Icrnc:c|ccc:. Lc: cc: vcuerc: {Molothrus bonariensis y oryzivorus) y e|
Negrc Finc {Dives warszewiczi) viven en crec: cLierIc: y :cn ccmune: en |c: zcnc: cgr|cc|c: y hcLiIccc: ce
|c Cc:Ic. Lc: cc: c|crinerc: {Lampropsar tanagrinus y Quiscalus mexicanus), en ccmLic, :cn mc: rcrc: y e:Icn
ccnfnccc: c |c: mcrgene: ce |cgunc: cmczcnicc:, en e| primer cc:c, y c |c: Lcrce: ce mcng|cre:, en e|
:eguncc.
111
Aves
Lc ecc|cg|c reprccucIivc ce |c: lcIericce e: iguc|menIe vcriccc. Fcr unc pcrIe, |c: crcpncc|c: y ccciue:
cniccn en cc|cnic: numerc:c: en grcnce: nicc: ccn c:pecIc ce ccnc:Ic: cc|gcnIe:, ue :e encuenIrcn enIre
|c: e:IrucIurc: mc: ccmp|ejc: ue e|cLcrcn |c: cve: necIrcpicc|e:. /|gunc: ccciue: {p.ej. Cacicus cela,
||cmccc Cc|emLc en |c Cc:Ic) cccmpcncn c |c: crcpncc|c: en :u: cc|cnic:, perc cIrc: preferen cniccr
en grupc: peuenc: {:c|c unc: Ire: nicc: cc|gcnIe:). Fcr e| ccnIrcric, cric|e:, negrc: y c|crinerc: ccn:Iruyen
mc: Lien nicc: en fcrmc ce Iczc:, y |c: vcuerc: ni :iuierc ccn:Iruyen nicc:. E| :i:Iemc reprccucIivc ce :Ic:
|Iimc: e: inu:uc|: cepc:iIcn :u: huevc: en nicc: cjenc: ce cIrc: Fc::erifcrme: pcrc ue |c: cuenc: ce| nicc
:e enccrguen ce incuLcr :u: huevc: {u:uc|menIe :c|c unc) y ce cuiccr c :u: cr|c:. E:Ie mIccc, ||cmccc
pcrc:iIi:mc, imp|icc c|gunc: cccpIccicne: eIc|cgicc: inIere:cnIe: -cunue cierIcmenIe crue|e:" pcrc e|
cve v|cIimc-, yc ue e: nece:cric ue |c: cr|c: ce |c: cuenc: ce| nicc nc ec|c:icnen c, :i |c hccen, ue
|c: pc||iIc: muercn pcrc ue |c cr|c ce |c: vcuerc: crezcc. Fcr e||c, |c: vcuerc: ccu|Ic: puecen ce:Iruir c
cepreccr |c: huevc: prcpic: ce| nicc c :inc, |c: vcuerc: recin nccicc: puecen ce:Iruir c expu|:cr |c: cemc:
huevc: ce| nicc c mcIcr c :u: hermcnc:Irc:" cIcccncc|c: c piccIczc: c gcncncc|e: Iccc |c ccmicc ue :u:
ingenuc: pccre: hc:pecerc:" Ircen c| nicc. Se hcn repcrIccc vcric: cecenc: ce e:pecie: hc:pecerc: ce |c:
huevc: ce vcuerc: {Friecmcnn y Kiff 185). E:Ie :i:Iemc ce reprccuccicn puece repre:enIcr un :eric prcL|emc
pcrc |c :upervivencic ce e:pecie: ccn pcL|ccicne: peuenc: cuyc xiIc reprccucIivc :e ve mermccc
ccn:icercL|emenIe pcr e| pcrc:iIi:mc ce |c: vcuerc:. Un ejemp|c ce e||c e: |c re|ccicn enIre e| emLer|zicc
encmicc ce| pc|: Atlapetes pallidiceps, cuyc pcL|ccicn muncic| cpenc: c|ccnzc |c: 80-100 incivicuc:, y e:
pcrc:iIccc pcr Molothrus bonariensis {Cppe| et al. 2004c). CIrc e:pecie ccn hcLiIc: reprccucIivc: inIere:cnIe:
e: Icterus icterus {c Icterus croconotus), ue :e hc e:pecic|izccc en ccupcr nicc: ce:ccupccc: c rcLcr nicc:
ce cIrc: e:pecie:, inc|uyencc c c|gunc: ccciue: {Fecr:cn 177). Se cree ue e:Ie ccmpcrIcmienIc puece
:er e| precur:cr ce| hcLiIc pcrc:iIcric ce cIrc: icIricc:.
Familia Passeridae, gorrin europeo
(1 especie)
E: e| nicc repre:enIcnIe ce e:Ic fcmi|ic ce| Viejc Muncc ue hcLiIc en nue:Irc pc|:, perc nc e: unc e:pecie
ncIivc, :inc ue fue inIrccucicc inIencicnc|menIe c| ccnIinenIe hccic fne: ce| :ig|c XlX e inicic: ce| XX, y
|uegc :e ci:per:c ce mccc ncIurc| hc:Ic c|ccnzcr vcric: pc|:e: y regicne: gecgrcfcc:. Su crriLc c| Ecucccr
cpcrenIemenIe :e cic hccic inicic: ce |c ccccc ce 170, prcvenienIe ce pcL|ccicne: e:IcL|ecicc: c|gunc:
cnc: cIrc: en |c cc:Ic perucnc {CrIiz-Cre:pc 177). De:ce :u ||egccc :e hc expcncicc pcr e| cccicenIe y |c:
vc||e: cncinc: hccic e| ncrIe, hc:Ic e:IcL|ecer pcL|ccicne: numerc:c: en vcric: ciuccce: ce |c Cc:Ic y Sierrc,
Icn c| ncrIe ccmc E:merc|cc: y e| ce:Ie ce Fichinchc.
E: unc e:pecie ccmn en ciuccce: y pueL|c: cc:Ierc:, empezcncc pcr Mcchc|c y Gucycui|, perc
expcncincc:e hccic Sc|inc:, LiLerIcc, FuerIc Lcpez, McnIc, 8ch|c ce Ccrcuez, Ccncc, /Icccme:, E:merc|cc:
y Scn Lcrenzc. En ciuccce: ce| inIericr ce |c Cc:Ic, ccmc FcrIcviejc, Jipijcpc, Cuevecc, Scn Migue| ce |c:
8cncc: c ScnIc Dcmingc ce |c: Cc|crccc: IcmLin e: frecuenIe, perc :iempre :e re:Iringe c |c: per|meIrc: ce
|c: pcL|ccicne: mi:mc:. /|gc :emejcnIe :ucece en |c: ciuccce: :errcnc: ce Cuencc, FicLcmLc, Gucrcncc,
/mLcIc, Fuji||, 8cnc: y LcIccungc {LcnceIc 200). ScrprencenIemenIe, nc hc crriLccc c CuiIc, pe:e c ue |c:
ccncicicne: ce e:Ic ciuccc permiIir|cn, en principic, e| e:IcL|ecimienIc ce unc impcrIcnIe pcL|ccicn. Fcr |c
prcnIc :e ccncce ce :u pre:encic en |c: cerccnc: pcL|ccicne: ce Gucy||cLcmLc y FuemLc, c| ncrIe y e:Ie
ce CuiIc re:pecIivcmenIe, c:| ccmc en |c: ciuccce: ce /IunIcui y E| nge|, mc: c| ncrIe ce CuiIc. /:imi:mc,
en cnc: recienIe: hc ccnui:Iccc c|gunc: ciuccce: crienIc|e: uLicccc: cercc ce |c: /nce:, ccmc Zcmcrc,
Mccc: y ZumLc {Ficge|y y Greenfe|c 2001).
E:Ie gcrricn e: un pccc mc: grcnce ue cIrc: gcrricne: ncIivc: ce| pc|:. E: :uperfcic|menIe :emejcnIe c|
Chingc|c {Zonotrichia capensis), perc :e reccncce pcr :u mcycr Icmcnc, e| cc|cr cc:Icnc ce |c ccrc y e:pc|cc
ce| mcchc, |c cu:encic ce| ccpeIe ce| Chingc|c, e| LcLerc negrc ce |c: mcchc: y e| picc c:curc mc: ccnicc.
E:Ic: cc: e:pecie: puecen cL:ervcr:e junIc:, perc e: pc:iL|e c:umir ue e| Gcrricn Eurcpec e:I ce:p|czcncc
c| Gcrricn Cric||c pcr ccmpeIencic cirecIc pcr :iIic: ce cnicccicn y c|imenIccicn. En c|gunc: pcL|ccicne:
ccnce e| Eurcpec e: numerc:c :e hc ncIccc cierIc ci:minucicn en e| nmerc ce Cric||c:, en pcrIicu|cr en
pcrue: y p|czc: ccnce e| Eurcpec ccn:Iruye :u: nicc:. E: unc e:pecie cgre:ivc y e| ce:p|czcmienIc ue
prcvccc :cLre e| Cric||c yc :e hc ncIccc en cIrc: pc|:e:. Fcr :u ccpcciccc ce cccpIcr:e c nuevc: cmLienIe:
y :u c|Ic ccpcciccc ce ci:per:icn, e: pc:iL|e ue ccnIine expcnciencc :u pre:encic hccic e| ncrIe ce| pc|:
y hccic |c: regicne: cefcre:Iccc: ce| CrienIe.
112
Fauna de Vertebrados del Ecuador
GLOSARIO
Altricial. De:cencencic ce cve: ue ncce ce:nucc y ce:prcvi:Ic ce ccpcciccc ce :upervivencic prcpic:
reuiere cuicccc pcrenIc|.
Anillo ocular. Fcrcicn ce pie| ce:nucc ue circuncc e| cjc.
Antropognica/antrpico. Ccn:ecuencic c efecIc ccc:icnccc pcr cccicn ce| :er humcnc.
Austral. Fe|cIivc c| :ur ce |c: ccnIinenIe:.
Bandadas mixtas. /grupccicne: ce cc: c mc: e:pecie:, cccc unc ce e||c: repre:enIccc: pcr un incivicuc,
una pcrejc c grupc: ce hc:Ic cucIrc incivicuc:, ue :e c:ccicn en L:uecc ce c|imenIc.
Barbas. Fi|cmenIc: uLicccc: c cccc |ccc ce| rcui: c eje cenIrc| ce |c: p|umc:.
Brbulas. Fi|cmenIc: |ccc|izccc: c cccc |ccc ce |c: LcrLc: ce |c: p|umc:.
Biodiversidad. Vcrieccc ce crgcni:mc: vivc:, inc|uyencc ecc:i:Iemc:, prcce:c: ecc|cgicc: ue en e||c: :e
ce:crrc||cn, e:pecie: y civer:iccc genIicc cenIrc ce |c: e:pecie:.
Bipedalismo. Lcccmccicn en cc: pcIc:.
Boreal. Fe|cIivc c| ncrIe ce |c: ccnIinenIe:.
Buche. Crgcnc memLrcnc:c ue pc:een |c: cve: enIre |c Lccc y e| e:cfcgc, ccnce :e cL|cnccn c|imenIc:
curc: ccmc :emi||c:.
Carinado. Cue pc:ee unc e:IrucIurc c:ec prcIuLercnIe en fcrmc ce ui||c c ccrinc.
Carotenos. FigmenIc: crgcnicc: ce cc|cr rcjc, ncrcnjc c cmcri||c.
Casi Amenazado. Segn e| :i:Iemc ce cc|ifcccicn ce e:pecie: cmenczccc: ce UlCN {2001), unc e:pecie e:Ic
Cc:i /menczccc cucncc nc cc|ifcc pcrc |c: ccIegcr|c: ce En Fe|igrc Cr|Iicc, En Fe|igrc c Vu|nercL|e pcr e|
mcmenIc, perc e:Ic cercc ce cc|ifccr c e: prcLcL|e ue |c hcgc en un fuIurc prcximc.
Caudal. Fe|cIivc c |c cc|c.
Cerdas. F|umc: ccrenIe: ce |cminc: ue :e c:emejcn c un pe|c grue:c y curc.
Cerdas rictales. Cercc: |ccc|izccc: c |c: cc:Iccc: ce| picc.
Cere. Fegicn ccrnc:c cLu|Iccc ce IexIurc :ucve pre:enIe en |c Lc:e ce| picc ce c|gunc: cve:.
Clase. CcIegcr|c Icxcncmicc :upericr ue cgrupc c |c: Iccc: crcene: y fcmi|ic:.
Cleptoparasitismo. Mccc ce c|imenIccicn ue ccn:i:Ie en e| rcLc ce pre:c: c e:pecie: cczcccrc: c
pe:ccccrc:.
Convergencia. Fencmenc mecicnIe e| cuc| |c: ciferenIe: e:pecie: c :u: crgcnc: pre:enIcn fcrmc: y funcicne:
:emejcnIe:.
Crnea. Ccpc ce|u|cr Ircn:pcrenIe ue recuLre c| cjc.
Cosmopolita. De ci:IriLucicn muncic|.
Crptico. Cue permiIe e| ccmufcje c |c ccnfu:icn ccn e| enIcrnc.
Cristalino. Lente del ojo.
Culmen. FcrIe ce| picc uLicccc en |c pcrIe :upericr ce |c mcnc|Lu|c :upericr.
Disco facial. rec circu|cr cp|cnccc ce| p|umcje ue circuncc |c ccrc ce c|gunc: cve:.
Ecolocalizacin. DeIeccicn ce cLjeIc: mecicnIe e| ecc ce vccc|izccicne: ce Lcjc frecuencic.
Ecosistema. E: unc uniccc ncIurc| ccnfcrmccc pcr |c: e:pecie: ce cnimc|e:, p|cnIc: y micrccrgcni:mc:, :u
cmLienIe f|:icc y |c: inIercccicne: exi:IenIe: enIre e||c:.
113
Aves
En Peligro. De ccuercc c |c: criIeric: ce UlCN {2001), unc e:pecie :e encuenIrc En Fe|igrc cucncc |c mejcr
evicencic ci:pcniL|e incicc ue enfrenIc un rie:gc muy c|Ic ce exIincicn en e:Iccc :i|ve:Ire en e| fuIurc
inmediato.
En Peligro Crtico. De ccuercc c |c: criIeric: ce UlCN {2001), unc e:pecie e:Ic En Fe|igrc Cr|Iicc cucncc |c mejcr
evicencic ci:pcniL|e incicc ue enfrenIc un rie:gc exIremcccmenIe c|Ic ce exIincicn en e:Iccc :i|ve:Ire en
e| fuIurc inmecicIc.
Endmico. Frcpic c exc|u:ivc ce unc regicn gecgrcfcc ceIerminccc.
Endogamia. Feprccuccicn enIre incivicuc: perIenecienIe: c unc mi:mc fcmi|ic genec|cgicc.
Envergadura. Mecicc hcrizcnIc| ce punIc c punIc ce |c: c|c: exIencicc:.
Especiacin. Frcce:c evc|uIivc ce generccicn ce e:pecie: mecicnIe prcce:c: ce cccpIccicn y
divergencia.
Especie. /grupc c pcL|ccicne: ce incivicuc: mcrfc|cgiccmenIe :imi|cre:, ue puecen reprccucir:e enIre
e||c:, ue e:Icn ci:|ccc: reprccucIivcmenIe ce cIrc: pcL|ccicne: y ue Iienen un cnce:Irc ccmn.
Especies exticas. E:pecie: nc ncIivc: ue :e encuenIrc fuerc ce :u crec ncIurc| ccmc re:u|Iccc ce ccIiviccce:
humcnc: vc|unIcric: c cccicenIc|e: c ce :u: prcpic: mcvimienIc: ce ci:per:icn.
Especies invasoras. Simi|cr c e:pecie: excIicc:: :cn e:pecie: ue nc perIenecen c unc regicn y ue |c cc|cnizcn
inIen:cmenIe grccic: c :u ccpcciccc ce cccpIccicn y :u fexiLi|iccc ecc|cgicc.
Espculo. Fmige: :ecunccric: ce gcn:c: y pcIc:, ncrmc|menIe ce Icnc: verce:, czu|e: c negrc:.
Etologa. E:Iucic ce |c ccncucIc y ccmpcrIcmienIc cnimc| re|cIivc c :u enIcrnc.
Etolgico. FeferenIe c| ccmpcrIcmienIc.
Extinto. Se cice ue unc e:pecie e:Ic exIinIc cucncc nc uecc ningunc cucc rczcncL|e ce ue e| |Iimc
incivicuc exi:IenIe hc ce:cpcrecicc.
Extinto en Estado Silvestre. De ccuercc c |c: criIeric: ce UlCN {2001), unc e:pecie :e hc exIinIc en e:Iccc
:i|ve:Ire cucncc :c|c ueccn incivicuc: en ccuIiveric c en fcrmc ncIurc|izccc fuerc ce| crec ncIurc| ce
ci:IriLucicn.
Familia. Divi:icn Icxcncmicc en ue :e civicen |c: crcene: y ue cgrupc c gnerc: y e:pecie:.
Filoplumas. F|umc: mccifcccc: ue pre:enIcn un rcui: |crgc y ce:nucc hc:Ic |c punIc, en ccnce pc:een
un mechcn ce LcrLc:.
Fitoplancton. Crgcni:mc: vegeIc|e: micrc:ccpicc: ue viven en mecic: ccucIicc:.
Gnero. CcIegcr|c Icxcncmicc ue cLcrcc c |c: e:pecie:.
Gondwana. Mc:c ccnIinenIc| exi:IenIe hcce mc: ce 130 mi||cne: ce cnc: en |c ue :e inIegrcLcn |c: ccIuc|e:
ccnIinenIe: y :uL-ccnIinenIe: ce fricc, /mricc ce| Sur, /u:Irc|ic e lncic.
Graduado. Di:pc:icicn en grccc:" ce |c: p|umc: ce |c cc|c cccc pcr :u |cngiIuc prcgre:ivcmenIe mcycr.
Gregario. Cue vive en grupc:.
Grupo mono0|t|co. Grupc ce e:pecie: empcrenIccc: ue ccmpcrIe un cnce:Irc ccmn.
Hbitat. CcnjunIc ce ccncicicne: f|:icc: y Lic|cgicc: en e| cuc| :e ce:crrc||c unc e:pecie, pcL|ccicn c
comunidad.
Hlux. D|giIc pc:Iericr ce |c: cve: euivc|enIe c| pu|gcr ce |c: mcm|ferc:.
Hibridacin. CruzcmienIc enIre prcgeniIcre: genIiccmenIe ciferenIe: {p.ej. ciferenIe: e:pecie:) ue prccuce
cr|c: infrIi|e: y pccc vicL|e:.
Hioides. E:IrucIurc c:ec ccnce :e in:erIc |c |enguc.
Hormigas arrieras. Hcrmigc: cczcccrc: ue :e Irc:|cccn en grcnce: hcrcc: {gnerc: Labidus y Eciton).
114
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Intra-tropical. EnIre |c: regicne: Ircpicc|e: ccmprencicc: enIre |c: Ircpicc: ce Ccncer y Ccpriccrnic.
Invernacin. Fericcc ce inviernc ue |c: cve: permcnecen fuerc ce :u: crec: ce reprccuccicn, en zcnc:
gecgrcfccmenIe ci:IcnIe:.
Lamela. Serie ce cenIicicne: fnc: en |c: Lcrce: ce| picc ue fcrmcn unc e:IrucIurc :emejcnIe c un cc|cccr
pcrc f|Ircr e| cguc ccn :ecimenIc:.
Lek. rec ccnce :e ccngregcn vcric: mcchc: pcrc rec|izcn ccnIc: y mcvimienIc: ce ccrIejc pcrc cIrcer c
|c: hemLrc:.
Malar. Ccrre:pcncienIe c |c regicn infericr ce |c ccrc, en unc e:Ir|c ue pcrIe ce |c Lc:e ce| picc y :e exIience
hccic cLcjc, c mcnerc ce LigcIe.
Masa corporal. Se refere c| pe:c ce| cuerpc.
Melanina. FigmenIc: crgcnicc: ce cc|cr negrc, ccf c cmcri||c.
Migracin estacional. McvimienIc: migrcIcric: re|ccicnccc: c |c ci:pcniLi|iccc ce recur:c: {p.ej. c|imenIicic:)
cuyc curccicn :ue|e :er mencr c |c migrccicn cerivccc ce |c: e:Iccicne: c|imcIicc:.
Monogamia. Si:Iemc reprccucIivc en e| ue :e fcrmcn pcrejc: e:IcL|e: pcrc Iccc: |c: periccc: ce
reproduccin.
Morfologa. Fe|cIivc c |c fcrmc.
Muda. Feemp|czc ce |c: p|umc: gc:Iccc: pcr e| u:c pcr unc: nuevc: p|umc:.
Neotrpico. Fegicn Ircpicc| ce /mricc ccmprencicc enIre e| ncrIe ce Mxicc y e| ncrIe ce /rgenIinc y Chi|e
{inc|uyencc |c: i:|c: ce| CcriLe y cIrc: crchipi|cgc:), ue ccn:IiIuye unc uniccc zccgecgrcfcc.
Nicho ecolgico. Fc| ue ce:empenc un :er vivc en e| enIcrnc: |c: ccIiviccce: ue rec|izc y :u: inIercccicne:
ccn cIrc: :ere: y ccn e| mecic cLicIicc.
Nidcola. /ve: ue nccen pccc ce:crrc||ccc: y permcnecen c|gn Iiempc mc: en e| nicc |uegc ce |c ec|c:icn
pcrc reciLir e| cuicccc pcrenIc|.
Nidfugo. /ve: ue nccen en un e:Iccc cvcnzccc ce ce:crrc||c, ccpcce: ce cLcnccncr e| nicc c| pccc
Iiempc ce |c ec|c:icn.
Nostrilos. Crifcic: nc:c|e:.
Omnivora. DieIc generc|i:Ic ue inc|uye mc: ce unc ccIegcr|c c|imenIicic {fruIc:, inverIeLrccc:, :emi||c:,
verIeLrccc:, eIc.).
Onomatopyico. Fe|cIivc c |c imiIccicn ce un :cnicc mecicnIe unc ccmLinccicn ce vcccL|c:.
Orden. CcIegcr|c Icxcncmicc ue cLcrcc c |c: fcmi|ic:, gnerc: y e:pecie:.
Osteologa. E:Iucic ce |c: ccrccIer|:Iicc: re|cIivc: c| e:ue|eIc.
Ovoposicin. Fue:Ic ce| huevc.
Paleontologa. Fcmc ce |c ciencic ue e:Iucic |c: :ere: vivc: ue :e encuenIrcn en e:Iccc fc:i|.
Pantropical. De ci:IriLucicn exIencicc en Iccc: |c: zcnc: Ircpicc|e: ce| p|cneIc.
Parasitismo de nidos. HcLiIc reprccucIivc ce c|gunc: cve: ue invc|ucrc |c pue:Ic ce huevc: en nicc: ce
cIrc: e:pecie: pcrc :u incuLccicn y cuicccc :in pcrIicipccicn ce |c e:pecie prcgeniIcrc ce |c: huevc:.
Pelgico. /ve: ue permcnecen |c mcycr pcrIe ce| Iiempc en c|Ic mcr, cprcximcncc:e c Iierrc frme :c|c
pcrc ce:ccn:cr c cniccr.
Pigostilo. Hue:c ue :e fcrmc ce |c fu:icn ce |c: |Iimc: verIeLrccc: ccucc|e: y :irve pcrc e| :cpcrIe ce |c:
p|umc: ce |c cc|c.
Plumas coberteras. F|umc: ccrIc: ce cLrigc c recuLrimienIc ccn :u: Lc:e: e:pcnjccc: ce p|umcn.
115
Aves
Plumas primarias. F|umc: remerc: c c|cre: ue :e in:erIcn en |c: hue:c: ce |c mcnc.
Plumas secundarias. F|umc: remerc: c c|cre: ue :e in:erIcn en |c: hue:c: ce| cnIeLrczc.
Plumas terciarias. F|umc: remerc: c c|cre: ue :e in:erIcn en e| hmerc.
Poblacin. Uniccc cemcgrcfcc ue re:u|Ic ce |c cgrupccicn ce incivicuc: ce unc mi:mc e:pecie.
Poliandria. Si:Iemc ce cpcrecmienIc ce unc hemLrc ccn mc: ce un mcchc.
Polibraquigamia. Si:Iemc reprccucIivc ue ccn:i:Ie en cpcrecmienIc: ccrIc: y pc:iL|emenIe frecuenIe:, :in
v|ncu|c pc:Iericr enIre |c: pcrejc:.
Poligamia. Si:Iemc ce cpcrecmienIc ce un incivicuc ccn vcric: incivicuc: ce| gnerc ccnIrcric.
Poliginia. Si:Iemc ce cpcrecmienIc ce un mcchc ccn mc: ce unc hemLrc.
Precoz. /ve: ue ec|c:icncn en e:Iccc ce ce:crrc||c cvcnzccc y nc reuieren ce cuicccc pcrenIc|.
Prstino. Cue nc hc :ufricc c|Ierccicn cnIrcpcgnicc.
Procesos Uncinados. ExIen:icne: |cIerc|e: ce |c: cc:Ii||c: ue :irven pcrc cumenIcr |c frmezc y :cpcrIe ce |c
ccjc Icrccicc.
Psilopdico. Cr|c: ce cve: ue nccen ce:nucc: c cc:i ce:nucc: ce p|umcn.
Ptilopdico. Cr|c: ce cve: ue nccen cuLierIc: pcr p|umcn.
Queratina. Su:Icncic crgcnicc curc ue ccnfcrmc |c: p|umc:, unc:, cuernc: y pie|.
Radiacin. Frcce:c ce civer:ifcccicn ce e:pecie: c pcrIir ce un cnce:Irc, en funcicn ce| enIcrnc en e| cuc|
hcLiIcn.
Raquis. E| eje e:IrucIurc| cenIrc| ce cccc p|umc ce ccnce :e ce:prencen |c: LcrLc:.
Rectrices. Cccc unc ce |c: p|umc: ce |c cc|c.
keg|ones zoogeogr0cos. Fegicne: gecgrcfcc: ce| p|cneIc ccnce :e crigincrcn c civer:ifccrcn grupc: ce
crgcni:mc:, c |c: cuc|e: re:pcncen :u: ccIuc|e: pcIrcne: ce ci:IriLucicn.
Rmiges. Cccc unc ce |c: p|umc: ce| vue|c in:erIccc: en |c mcnc, cnIeLrczc y Lrczc. IcmLin :e ||cmcn
remerc:.
Riqueza de especies. Nmerc ce e:pecie:.
Sacos Areos. Crgcnc: pre:enIe: en e| cpcrcIc re:pircIcric ce |c: cve:, ue :e repcrIen pcr ci:IinIc: pcrIe: ce|
Icrcx, y fcvcrecen |c circu|ccicn y cL:crcicn ce| cire.
Sacra. Fegicn ue ccrre:pcnce c |c: vrIeLrc: :ccrc:.
Semiplumas. F|umc: ccn rcui: ce:crrc||ccc perc LcrLc: |cxc:, ue pcrece unc ccmLinccicn enIre p|umcn
y pluma de contorno.
Simpatra. Cucncc cc: c mc: e:pecie: ccmpcrIen un crec ce ci:IriLucicn, perc nc nece:cricmenIe :cn
:inIcpicc:.
Sintopa. Cucncc cc: c mc: e:pecie: re|ccicnccc: hcLiIcn en unc mi:mc crec, inc|u:c :c|cpcncc :u: zcnc:
ce c|imenIccicn c IerriIcric:.
Siringe. Fcrcicn Lc:c| engrc:ccc ce |c Ircuec ce |c: cve:: crgcnc ce| ccnIc.
Sistema binomial. Si:Iemc ce ncmenc|cIurc cienI|fcc ue inc|uye un ncmLre ce gnerc y un ncmLre ce
e:pecie, cmLc: en |cI|n.
Sistemtica. Fcmc ce |c ciencic ue :e enccrgc ce |c c|c:ifcccicn ce |c: :ere: vivc: pcr :u: re|ccicne: ce
pcrenIe:cc.
Sotobosque. VegeIccicn ue crece pcr ceLcjc ce |c ccLerIurc ce Lc:ue:, enIre e| :ue|c y |c: 10 m.
11
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Superciliar. rec inmecicIcmenIe :upericr c |c crLiIc ccu|cr, c mcnerc ce unc cejc.
Talud. Declive de un muro o pared de tierra.
Taxonoma. Ciencic ue e:Iucic |c c|c:ifcccicn ce |c: crgcni:mc: :egn :u: :emejcnzc: y ciferencic:, ccn e|
fn ce crcencr|c: :egn :u pcrenIe:cc en ccIegcr|c: Icxcncmicc:.
Tomia. 8crce ce |c mcnc|Lu|c :upericr ce| picc ce |c: cve:.
Torpidez. E:Iccc ce |eIcrgc en e| ue enIrcn c|gunc: crgcni:mc: fruIc ce |c ci:minucicn ce| meIcLc|i:mc, ccn
e| cLjeIc ce chcrrcr energ|c en ccncicicne: c|imcIicc: ce:fcvcrcL|e: {p.ej. cc|iLr|e:).
Totipalmo. Fie: ccn Iccc: |c: c|giIc: unicc: pcr memLrcnc: inIercigiIc|e: ccmp|eIc:.
Vestigial. rgano c e:IrucIurc ue :e hc recucicc pcr evc|ucicn y hc percicc :u uIi|iccc ncIurc|.
Vulnerable. De ccuercc c |c: criIeric: ce UlCN {2001), unc e:pecie e: Vu|nercL|e cucncc |c mejcr evicencic
ci:pcniL|e incicc ue enfrenIc un c|Ic rie:gc ce exIincicn en e:Iccc :i|ve:Ire en e| fuIurc inmecicIc.
Zooplancton. Crgcni:mc: cnimc|e: micrc:ccpicc: ue hcLiIcn en mecic: ccucIicc:.
BIBLIOGRAFA
/ncer:cn, D. J. 15. Ihe Fc|e cf FcrenI: in SiL|icicc| 8rccc FecucIicn cf Iwc 8ccLy Specie:. Auk 112: 80-8.
/ncer:cn, D. J., K. F. HuyvcerI, V. /pcniu:, H. Icwn:enc, C. L. Gi||ikin, L. D. Hi||, F. Jcu|c, E. I. FcrIer, D. F. Wccc,
C. Lcugheec y H. Vcrgc:. 2002. Fcpu|cIicn Size cnc Irenc: cf Ihe Wcvec /|LcIrc:: Phoebastria irrorata.
Marine Ornithology 30: 3-.
/ncer:cn, D. J., K. F. HuyvcerI, D. F. Wccc, C. L. Gi||ikin, 8. J. Frc:I y H. McuriI:en. 2003. /I-Sec Di:IriLuIicn cf
Wcvec /|LcIrc:: cnc Ihe Gc|cpcgc: Mcrine Fe:erve. Biological Conservation 110: 37-373.
/ncnimc. 2002. C/NICS HU/CF/Nl. Gerencic ce FrcIeccicn /mLienIc| ce FeIrcEcucccr, Cnhce y Gcmczcr.
Quito.
/u:Iin, J. J., V. 8reIcgnc||e y E. Fc:ueI. 2004. / G|cLc| Mc|ecu|cr Fhy|cgeny cf Ihe Smc|| Fu||nu: ShecrwcIer:
cnc lmp|iccIicn: fcr Sy:IemcIic: cf Ihe LiII|e-/ucuLcn: ShecrwcIer Ccmp|ex. Auk 121: 847-84.
/veigc ce| Finc, M. 2003. CUENICS FCFUL/FES Y MlICS lNDlGEN/S DEL ECU/DCF. Ecicicne: LiLri Munci.
Quito.
/ver:c, I. y /. C. Vc||e|y. 1. / Ne:I cf Ihe Sccr|eI-8rec:Iec FruiIecIer Pipreola frontalis in Ec:Iern Ecuador.
Cotinga 12: 70.
8cnk:, F. C., C. Cicerc, J. L. Dunn, /. W. KrcIIer, F. C. Fc:mu::en, J. V. Fem:en, J. D. Fi:ing y D. F. SIcIz. 2002.
FcrIy-Seccnc Supp|emenI Ic Ihe /mericcn CrniIhc|cgi:I: Unicn Check-Li:I cf NcrIh /mericcn 8irc:. Auk
117: 847-858.
8cIe:, J. M., S. J. HcckeII y J. CrccrcfI. 18. /rec-re|cIicn:hip: in Ihe NecIrcpicc| Lcw|cnc:: cn HypcIhe:i:
8c:ec cn Fcw Di:IriLuIicn: cf Fc::erine 8irc:. Journal of Biogeography 25: 783-73.
8erg, K. S. 2001. NcIe: cn Ihe NcIurc| Hi:Icry cf Ihe Fc|e-McnciL|ec /rccri. Journal of Field Ornithology 72:
258-2.
8erIe||i, S. y /. L. Fcrzeccn:ki. 2004. Iincmcu {Iincmicce) Sy:IemcIic:: c Fre|imincry CcmLinec /nc|y:i: cf
Mcrphc|cgy cnc Mc|ecu|e:. Ornitologa Neotropical 15 {Supp|emenI): 23-2.
8erIe||i, S., N. F. Gicnnini y F. 8. Gc|cLcff. 2002. / Fhy|cgeny cf Ihe Iincmcu: {/ve:: Fc|cecgncIhifcrme:) 8c:ec
cn lnIegumenIcry ChcrccIer:. Systematic Biology 51: 5-7.
8e:I, 8. J. 14. Cchre-8e||iec Dcve, Leptotila ochraceiventris. Cotinga 1: 30-33.
8e:I, 8. J. y M. Ke::|er. 15. 8lCDlVEFSlIY /ND CCNSEFV/IlCN lN IUM8ESl/N ECU/DCF /ND FEFU. 8ircLife
lnIerncIicnc|. CcmLricge.
117
Aves
8e:I, 8. J., N. KrcLLe, C. I. C|crke y /. L. 8e:I. 15. Fec-Mc:kec FcrckeeI Aratinga erythrogenys cnc Grey-
Cheekec FcrckeeI Brotogeris pyrrhopterus: Iwc IhrecIenec FcrrcI: frcm IumLe:icn Ecucccr cnc Feru
Bird Conservation International 5: 233-250.
8ircLife lnIerncIicnc|. 2000. IHFE/IENED 8lFDS CF IHE WCFLD. 8ircLife lnIerncIicnc| y Lynx Ecicicn:. CcmLricge
y 8crce|cnc.
8ircLife lnIerncIicnc|. 2004. IHFE/IENED 8lFDS CF IHE WCFLD. 8ircLife lnIerncIicnc|. CcmLricge.
8chcruez, C. l. y F. G. SIi|e:. 2002. Ihe Fcrcccxicc| Sccic| Sy:Iem cf Ihe Du:ky 8u:h-Icncger {Chlorospingus
semifuscus): Lekking in c Nine-Frimcriec C:cine Journal of Field Ornithology 73: 281-21.
8c:Iwick, K. S. 2000. Di:p|cy 8ehcvicr, Mechcnicc| Scunc:, cnc Evc|uIicncry Fe|cIicn:hip: cf Ihe C|uL-Wingec
Mcnckin {Machaeropterus deliciosus). Auk 117: 45-478.
8rcck:, D. M. y S. M. SIrch| {ec:.). 2000. CUFF/SCWS, GU/NS /ND CH/CH/L/C/S. SI/IUS SUFVEY /ND
CCNSEFV/IlCN /CIlCN FL/N FCF CF/ClDS 2000-2004. lUCN/SSC Crccic Specic|i:I Grcup. G|cnc y
CcmLricge.
8uiIrcn-Jurccc, G., F. FiecrchiIc, M. IcLcr, L. E. 8cuerc, F. Scnchez, /. Serrcnc, /. lg|e:ic: y I. ce Vrie:. 2004.
DlEI/S Y CCMFCFI/MlENIC DE FCFF/JEC DE /VES DE SCIC8CSCUE FCFM/DCF/S DE 8/ND/D/S
MlXI/S EN EL F/FCUE N/ClCN/L Y/SUNl. Fp. 128-12. En: Cercn, C. E. y C. l. Feye: {ec:.). Fe:mene: ce
|c: XXVll Jcrnccc: EcucIcricnc: ce 8ic|cg|c. Sccieccc EcucIcricnc ce 8ic|cg|c y E:cue|c ce 8ic|cg|c ce
|c Univer:iccc CenIrc| ce| Ecucccr. CuiIc.
8urn:, K. J., S. J. HcckeII y N. K. K|ein. 2002. Fhy|cgeneIic Fe|cIicn:hip: cnc Mcrphc|cgicc| Diver:iIy in Dcrwin:
Finche: cnc Iheir Fe|cIive:. Evolution 5: 1240-1252.
CcLcI, J. y I. ce Vrie:. 2003. Buteo polyosoma and Buteo poecilochrous cre Iwc Di:IincI Specie:. Bulletin of the
British Ornithologists Club 123: 10-207.
Ccncccy, C. 10. U:e cf 8irc: Ly /mczcnicn lncicn:. Latinamericanist 2: 1-5.
Ccncccy, C. y L. Jc:I. 17. CCMMCN 8lFDS CF /M/ZCNl/N ECU/DCF: / GUlDE FCF IHE WlDE-EYED
ECCICUFlSI. Fcrue: Nccicnc|e: y Ccn:ervccicn /mLienIc| y Ccrpcrccicn CrniIc|cgicc ce| Ecucccr.
Quito.
ChcnI|er, F. 15. lcenIifccIicn cf Ihree Chaetura SwifI:: 8cnc-Fumpec SwifI Chaetura spinicauda, Grcy-
Fumpec SwifI Chaetura cinereiventris, cnc Fc|e-Fumpec SwifI Chaetura egregia. Cotinga 4: 44-51.
Chcve:, J. /. y J. F. Frei|e. 2005. /VES CCMUNES DE L/ FESEFV/ CICNG/ Y LCS 8CSCUES NU8L/DCS
NCFCCClDENI/LES DEL ECU/DCF. Funcccicn CIcngc. Quito.
C|emenI:, J. F. 2001. 8lFDS CF IHE WCFLD, / CHECKLlSI. lLi: FuL|i:hing Ccmpcny. Iemecu|c.
Cc||ic:, N. E. y E. C. Cc||ic:. 184. NESI 8UlLDlNG /ND 8lFD 8EH/VlCF. FrinceIcn Univer:iIy Fre::. FrinceIcn.
Cc||cr, N. J. y F. /ncrew. 188. 8lFDS IC W/ICH: IHE lC8F WCFLD LlSI CF IHFE/IENED 8lFDS. lC8F Iechnicc|
FuL|iccIicn 8. CcmLricge.
Cc||cr, N. J., L. F. Gcnzcgc, N. KrcLLe, /. Mccrcnc-NieIc, L. G. Ncrcnjc, I. /. Fcrker lll y D. C. Wege. 12.
IHFE/IENED 8lFDS CF IHE /MEFlC/S. IHE lC8F/lUCN FED D/I/ 8CCK. lnIerncIicnc| Ccunci| fcr 8irc
Fre:ervcIicn. CcmLricge.
Cc||cr, N. J., M. J. Crc:Ly y /. J. SIcIIer:fe|c. 14. 8lFDS IC W/ICH 2: IHE WCFLD LlSI CF IHFE/IENED 8lFDS.
8ircLife Ccn:ervcIicn Serie: Nc. 4. CcmLricge.
Cccpmcn:, F., N. KrcLLe y I. S. Schu|enLerg. 2001. Vccc| Evicence cf Specie: Fcnk fcr NcmincIe Unicc|crec
Icpccu|c Scytalopus unicolor. Bulletin of the British Ornithologists Club 121: 208-213.
CrccrcfI, J. 185. Hi:Icricc| 8icgecgrcphy cnc FcIIern: cf DifferenIicIicn WiIhin Ihe ScuIh /mericcn /vifcunc:
/rec: cf Encemi:m. Ornithological Monographs 3: 4-84.
CrccrcfI, J. y F. C. Frum. 188. FcIIern: cnc Frcce::e: cf Diver:ifccIicn: SpecicIicn cnc Hi:Icricc| Ccngruence
in :cme NecIrcpicc| 8irc:. Evolution 42: 03-20.
118
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Crc:Ly, G. I. 172. Sprecc cf Ihe CcII|e EgreI in Ihe We:Iern Hemi:phere. Bird Banding 43: 205-212.
Dcvi:, D. E. 140. Sccic| Ne:Iing HcLiI: cf Ihe SmcIh-Li||ec /ni. Auk 57: 17-218.
De|cccur, J. y D. /mcccn. 2004. CUFF/SCWS /ND FEL/IED 8lFDS. Lynx Ecicicn:. 8crce|cnc.
ce GrccI, F. S. 183. Crigin, SIcIu: cnc Ecc|cgy cf Ihe Cw|: in Gc|cpcgc: {Ecucccr). Ardea 71: 17-182.
ce| Hcyc, J., /. E||icI y J. ScrgcIc| {ec:.). 12-2005. H/ND8CCK CF IHE 8lFDS CF IHE WCFLD. VCLS. 1-10. Lynx:
Ecicicn:. 8crce|cnc.
DcLL:, F. C., F. F. McrIin, C. 8cIi:Ic, H. McnIcg y H. F. Greeney. 2003. NcIe: cn Egg Lcying, lncuLcIicn cnc
Ne:I|ing Ccre in Scc|ec /nIpiIIc {Grallaria guatimalensis). Cotinga 1: 5-70.
Dcug|c:, H. D. y F. Ferncncez. 17. / LcngeviIy Feccrc fcr Ihe Wcvec /|LcIrc::. Journal of Field Ornithology
68: 224-227.
Dvcrck, M., H. Vcrgc:, 8. Fe::| y S. IeLLich. 2004. Cn Ihe Verge cf ExIincIicn: c Survey cf Ihe Mcngrcve Finch
Cactospiza heliobates cnc iI: HcLiIcI cn Ihe Gc|cpcgc: l:|cnc:. Oryx 38: 171-17.
Ecwcrc:, S. V. 17. F/SSEFlFCFMES. F/SSEFlNE 8lFDS. Ver:icn 18 Ju|ic 17. En:hIIp://Ic|weL.crg/ Fc::erifcrme:
{Ihe Iree cf Life WeL FrcjecI).
E:pinc:c-Crgcni:Ic, D. y J. L|crenIe-8cu:ueI:. 13. FUND/MENICS DE 8lCGECGF/Fl/S FlLCGENIlC/S.
Univer:iccc Nccicnc| /uIcncmc ce Mxicc. Mxicc D.F.
FccLcrg, J., F. G. Fcrker, L. DeLcy, I. ce Vrie:, J. C. 8ecncrz, S. M. Fcz, J. Ncrcnjc y I. /. WciIe. 15. CcnfrmcIicn
cf CccpercIive Fc|ycncry in Ihe Gc|cpcgc: Hcwk {Buteo galapagoensis). Behavioral Ecology and
Sociobiology 3: 83-0.
FiIzpcIrick, J. W. 180. Fcrcging 8ehcvicr cf NecIrcpicc| IyrcnI F|yccIcher:. Condor 82: 43-57.
Fje|c:c, J. 12. 8icgecgrcphic FcIIern: cnc Evc|uIicn cf Ihe /vifcunc cf Fe|icI High-/|IiIuce Wccc|cnc: cf Ihe
/nce:. Steenstrupia 18: -2.
Fje|c:c, J. y N. KrcLLe. 10. 8lFDS CF IHE HlGH /NDES. Zcc|cgicc| Mu:eum Univer:iIy cf Ccpenhcgen y /pc||c
8cck:. SvencLcrg.
Frei|e, J. F. 2000. F/IFCNES DE DlSIFl8UClCN Y SUS lMFLlC/ClCNES EN L/ CCNSEFV/ClCN DE LCS GNEFCS
GRALLARIA Y GRALLARICULA {/VES: FCFMlC/FllD/E) EN ECU/DCF. Ie:i: ce LicencicIurc, DepcrIcmenIc
ce Ciencic: 8ic|cgicc:, FcnIifcic Univer:iccc CcIc|icc ce| Ecucccr. CuiIc.
Frei|e, J. F. 2001. Iuccne:. Ecuador Terra Incgnita 12: 12-1.
Frei|e, J. F. 2002. Ihe Cc:e cf Ihe Di:cppecring /nIpiIIc: cf Ecucccr: lnIericr Fcre:I 8irc:, Iheir SIcIu: and
Ccn:ervcIicn. Bird Conservation 1: 10.
Frei|e, J. F. 2003. Lc: Mi:Ieric:c: /ve: ce |c Ncche. Ecuador Terra Incgnita 22: 20-22.
Frei|e, J. F. 2008. S/CC CCUNIFY LlSI: ECU/DCF. En: Fem:en, J. V., /. Jcrcmi||c, M. Ncre:, J. F. Fcchecc, M. 8.
FcLLin:, I. S. Schu|enLerg, F. G. SIi|e:, J. M. C. cc Si|vc, D. F. SIcIz y K. J. Zimmer {ec:.). / C|c::ifccIicn cf Ihe
8irc Specie: cf ScuIh /mericc. /CU. En ||nec. Ver:icn Mcyc 2008. hIIp://www.mu:eum.|:u.ecu/~Fem:en/
S/CC8c:e|ine.hIm|.
Frei|e, J. F. y J. /. Chcve:. 1. Cc|cmLicn Screech-Cw|: Otus ingens colombianus. Cotinga 12: 5-.
Frei|e, J. F. y L. M. Fenjifc. 2003. Fir:I Ne:Iing Feccrc: cf Ihe Mcu:Icchec /nIpiIIc {Grallaria alleni). Wilson Bulletin
115: 11-15.
Frei|e, J. F. y I. ScnIcncer. 2005. FE/S lMFCFI/NIES F/F/ L/ CCNSEFV/ClCN DE L/S /VES EN ECU/DCF. Fp.
283-470. En: 8cy|c, K. y /. E:Irccc {ec:.). rec: lmpcrIcnIe: pcrc |c Ccn:ervccicn ce |c: /ve: en |c: /nce:
Ircpicc|e:. SiIic: FricriIcric: pcrc |c Ccn:ervccicn ce |c 8icciver:iccc. 8ircLife lnIerncIicnc| y Ccn:ervcIicn
Serie: Nc. 14. CuiIc.
Frei|e, J. F., J. /. Chcve:, G. lIurrc|ce y E. Guevcrc. 2003. NcIe: cn Ihe Di:IriLuIicn, HcLiIcI cnc Ccn:ervcIicn cf
Ihe C|cuc-Fcre:I Fygmy-Cw| {Glaucidium nubicola) in Ecucccr. Ornitologa Neotropical 14: 275-278.
119
Aves
Frei|e, J. F., J. M. Ccrricn, F. FrieIc-/|Lujc y F. CrIiz-Cre:pc. 2005. LlSI/DC 8l8LlCGFFlCC DE L/S /VES DEL
ECU/DCF. CD-FCM. EccCiencic y Funcccicn Numc:hir. CuiIc.
Friecmcnn, H. y L. F. Kiff. 185. Ihe Fcrc:iIic CcwLirc: /nc Iheir Hc:I:. Proceedings of the Western Foundation
of Vertebrate Zoology 2: 1-304.
Gi||, F. 8. 14. CFNlIHCLCGY. W. H. Freemcn. New Ycrk.
Grcnizc, I., M. Guerrerc, C. Fcchecc, F. Fhi||ip:, M. 8. FiLcceneirc y L. Sucrez. 17. LlSI/ DE /VES /MEN/Z/D/S
DE EXIlNClCN EN EL ECU/DCF. UlCN-Sur, CECl/, lNEF/N, EccCiencic y 8ircLife lnIerncIicnc|. CuiIc.
Grcnizc, I., C. Fcchecc, M. 8. FiLcceneirc, M. Guerrerc y L. Sucrez {ec:.). 2002. Ll8FC FCJC DE L/S /VES DEL
ECU/DCF. SimLice, Ccn:ervccicn lnIernccicnc|, EccCiencic, Mini:Ieric ce| /mLienIe y UlCN. CuiIc.
GrcnI, F. F. 18. ECCLCGY /ND EVCLUIlCN CF D/FWlNS FlNCHES. FrinceIcn Univer:iIy Fre::. FrinceIcn.
GrcnI, F. F. 11. NcIurc| Se|ecIicn cnc Dcrwin: Finche:. Sc|ent||c Ane||ccn 25: 82-87.
GrcnI, F. F. 2001. Feccn:IrucIing Ihe Evc|uIicn cf 8irc: cn l:|cnc:: 100 Yecr: cf Fe:ecrch. Oikos 2: 385-403.
GrcnI, F. F. y 8. F. GrcnI. 2002. UnprecicIcL|e Evc|uIicn in c 30-Yecr SIucy cf Dcrwin: Finche:. Science 2:
707-711.
GrcnI, F. F., 8. F. GrcnI, L. F. Ke||er, J. /. McrkerI y K. FeIren. 2003. lnLreecing cnc lnIerLreecing in Dcrwin:
Finche:. Evolution 57: 211-21.
Grcve:, G. F. 1. Dicgnc:e: cf HyLric HummingLirc: {/ve:: Ircchi|icce). 2. HyLric Crigin cf Eriocnemis
soderstromi 8uI|er. Proceedings of the Biological Society of Washington 10: 74-7.
Greeney, H. F. y F. /. Ge|i:. 2005. Ihe Ne:I cnc Ne:I|ing: cf Ihe Lcng-Ici|ec Icpccu|c {Scytalopus micropterus).
Ornitologa Colombiana 3: 88-1.
Greeney, H. F. y C. J. F. FcmLcugh. 2005. Fir:I Ne:I cf Ihe Chu:uec Icpccu|c {Scytalopus parkeri) in ScuIhern
Ecuador. Ornitologa Neotropical 1: 43-440.
Greeney, H. F. y F. WeIherwcx. 2005. CL:ervcIicn: cn Ihe 8rcccing 8ehcvicr cf Ihe Lyre-Ici|ec NighIjcr {Uropsalis
lyra). Cotinga 23: 44-47.
Greeney, H. F., F. /. Ge|i:, E. C. Hcnne||y y F. J. DeVrie:. 2004. Ihe Egg cnc lncuLcIicn Fericc cf Ihe Feruvicn
/nIpiIIc {Grallaricula peruviana). Ornitologa Neotropical 15: 403-40.
Hcc:e, 8. :in fechc. L/S FlSClN/S DE ECU/S/L, S/L Y /VES. Ecuc:c|. Sc|inc:.
HcckeII, S. J., F. I. KimLc||, S. Feccy, F. C. K. 8cwie, E. L. 8rcun, M. J. 8rcun, J. L. Chcjncw:ki, W. /ncrew Ccx, K.
L. Hcn, J. Hcr:hmcn, C. J. Hucc|e:Icn, 8. D. Mcrk:, K. J. Mig|ic, W. S. Mccre, F. H. She|ccn, D. W. SIeccmcn,
C. C. WiII y I. Yuri. 2008. / Fhy|cgencmic SIucy cf 8irc: Fevec|: Iheir Evc|uIicncry Hi:Icry. Science 320:
173-178.
Hcffer, J. 174. /vicn SpecicIicn in Ircpicc| ScuIh /mericc. Publications of the Nuttall Ornithologists Club 14.
CcmLricge.
Hcffer, J. 187. 8lCGECGF/FHY CF NECIFCFlC/L 8lFDS. Fp. 105-150. En: WhiImcre, I. C. y G. I. Frcnce {ec:.).
8icgecgrcphy cnc CucIerncry Hi:Icry in Ircpicc| /mericc. C|crenccn Fre::. Cxfcrc.
Hcgey, L. F., C. D. SchIeingcrI, H. I. Icn-Hu, S. S. Fc::i, D. Cce|| y /. F. Hcfmcnn. 10. 3- phcccchc|ic /cic in 8i|e:
8icchemicc| Evicence IhcI Ihe F|cmingc i: Fe|cIec Ic cn /ncienI Gcc:e. Condor 2: 53-57.
Hcrcy, J. W. y 8. 8. Ccffey. 1. VClCES CF WFENS. /F/ Feccrc:. Gcine:vi||e.
Hcrcy, J. W., G. 8. Feyncrc y 8. 8. Ccffey. 18. VClCES CF IHE NEW WCFLD FlGECNS /ND DCVES. /F/ Feccrc:.
Gcine:vi||e.
Hcrcy, J. W., J. Viei||crc y F. SIrcneck. 13. VClCES CF IHE IlN/MCUS. /F/ Feccrc:. Gcine:vi||e.
Hcrcy, J. W., I. /. Fcrker y I. Icy|cr. 1. VClCES CF IHE ICUC/NS. /F/ Feccrc:. Gcine:vi||e.
Hcrcy, J. W., I. /. Fcrker y G. 8. Feyncrc. 18. VClCES CF IHE WCCDCFEEFEFS. /F/ Feccrc:. Gcine:vi||e.
120
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Hcrcy, J. W., 8. 8. Ccffey y G. 8. Feyncrc. 1. VClCES CF IHE NEW WCFLD CWLS. /F/ Feccrc:. Gcine:vi||e.
Hcrri:, M. F. 173. Ihe Gc|cpcgc: /vifcunc. Condor 75: 25-278.
Hcrri:, M. F. 174. / FlELD GUlDE IC IHE 8lFDS CF G/L/F/GCS. Hcrper Cc||in:. Lcncre:.
Hcrri:cn, F. 187. SE/8lFDS CF IHE WCFLD: / FHCICGF/FHlC GUlDE. Chri:Icpher He|m. Lcncre:.
Hcymcn, F., J. McrchcnI y I. FrcIer. 18. SHCFE8lFDS. /N lDENIlFlC/IlCN GUlDE. HcughIcn Miffin Ccmpcny.
8c:Icn.
Hcwe, H. F. 177. 8irc /cIiviIy cnc Seec Di:per:c| cf c Ircpicc| WeI Fcre:I Iree. Ecology 58: 53-550.
Hughe:, J. M. y /. J. 8cker. 1. Fhy|cgeneIic Fe|cIicn:hip: cf Ihe EnigmcIic HccIzin {Opisthocomus hoazin)
Fe:c|vec U:ing MiIcchcncric| cnc Nuc|ecr Gene Seuence:. Molecular Biology and Evolution 1:
1300-1307.
l:|er, M. L., F. F. l:|er y 8. M. WhiIney. 18. U:e cf Vccc|izcIicn: Ic E:IcL|i:h Specie: LimiI: in /nILirc: {Fc::erifcrme::
Ihcmncphi|icce). Auk 115: 577-50.
Jcck:cn, M. H. 185. G/L/F/GCS. / N/IUF/L HlSICFY GUlDE. Univer:iIy cf Cc|gcry Fre::. /|LerIc.
Jchn, C. 2001. lNIEGF/IlNG 8lCLCGlC/L D/I/ lNIC DEVELCFMENI FFCJECIS: IHFE/IENED 8lFD SFEClES /ND
M/N/GEMENI FL/NS FCF SUSI/lN/8LE FCFESIFY lN IHE FFCVlNCE CF ESMEF/LD/S, ECU/DCF. Fp. 41-
53. En: Fhccce:, F. E. y J. SIc||ing: {ec:.). lnIegrcIec Ccn:ervcIicn cnc Deve|cpmenI in Ircpicc| /mericc:
Experience: cnc Le::cn: in Linking CcmmuniIie:, FrcjecI: cnc Fc|icie:. S/NFEM-CFSF y C/FE-SuLir.
/Ihen:.
Jchn, C., E. E. Vcrgc:-Grefc y K. L. Schuchmcnn. 1. Ihe Life Hi:Icry cf Ihe Lcng-WcII|ec UmLre||cLirc
Cephalopterus penduliger in Ihe /ncecn FccIhi||: cf NcrIh-We:I Ecucccr: Lek:, 8ehcvicr, Ecc|cgy cnc
Ccn:ervcIicn. Bird Conservation International : 81-4.
Jcrc-ViIeri, M. E. y I. ce Vrie:. 15. Di:IriLucicn y /Lunccncic ce| GcrrcpcIerc Crotophaga ani en |c: l:|c:
Gc|cpcgc:, Ecucccr. Revista de la Universidad Catlica 23: 122-1.
KcruLicn, J., G. Cc:Icnecc, J. F. Frei|e, F. I. Sc|czcr, I. ScnIcncer y I. 8. SmiIh. 2003. Ne:Iing 8ic|cgy cf c Femc|e
Lcng-WcII|ec UmLre||cLirc Cephalopterus penduliger in NcrIh We:Iern Ecucccr. Bird Conservation
International 13: 351-30.
KcruLicn, J., L. Ccrrc:cc, D. CcLrerc, /. Ccck y J. C|ivc. 2007. Ne:Iing 8ic|cgy cf Ihe 8cncec Grcunc-Cuckcc
{Neomorphus radiolosus). Wilson Bulletin 11: 222-228.
KcIIcn, G. H. y /. W. 8e|Ircn. 2002. FcriIy in /nIpiIIc:: IerriIcry Size cnc Fcpu|cIicn Den:iIy cf Five Grallaria :pp.
in c FegenercIing HcLiIcI Mc:cic in Ihe /nce: cf Cc|cmLic. Bird Conservation International 12: 231-240.
Kec:I, /. y E. McrIcn {ec:.). 180. MlGF/NI 8lFDS lN IHE NECIFCFlCS: ECCLCGY, 8EH/VlCF, DlSIFl8UIlCN, /ND
CCNSEFV/IlCN. SmiIh:cnicn ln:IiIuIicn Fre::. Wc:hingIcn.
Kcenen, M. I., S. G. Kcenen y N. Ycnez. 2000. /n Evc|ucIicn cf Ihe /ncecn Ccnccr Fcpu|cIicn in NcrIhern
Ecuador. Journal of Raptor Research 34: 33-3.
Kce:Ier, F. y H. Kce:Ier. 183. Iwe|ve McnIh: /mcng Ihe Vcmpire Finche: cf Wc|f l:|cnc. Noticias de Galpagos
38: 4-10.
Kcnig, C., F. Weick y J. H. 8ecking. 1. CWLS: / GUlDE IC IHE CWLS CF IHE WCFLD. Ficc Fre::. McunIfe|c.
KrcLLe, N. 11. /VlF/UN/ CF IHE IEMFEF/IE ZCNE CF IHE ECU/DCFE/N /NDES. IECHNlC/L FEFCFI CVEF
SUFVEYS lN 10-1, WlIH FEVlEWS CF FFEVlCUS CFNlIHCLCGlC/L WCFK. Zcc|cgicc| Mu:eum, Univer:iIy
cf Ccpenhcgen. Ccpenhcgen.
KrcLLe, N. 14. Ihe WhiIe-Ici|ec Shrike-IyrcnI, cn ExIincIicn Frcne Specie: Cotinga 1: 33-34.
KrcLLe, N. 2004. Fc|e-Heccec 8ru:h-Finch Atlapetes pallidiceps: NcIe: cn Fcpu|cIicn Size, HcLiIcI, Vccc|izcIicn:,
Feecing, lnIerference CcmpeIiIicn, cnc Ccn:ervcIicn. Bird Conservation International 14: 77-8.
121
Aves
KrcLLe, N. y F. Scrnczc Mc|inc. 1. Ihe Lc:I Ye||cw-Ecrec FcrrcI: Ognorhynchus icterotis in Ecucccr Cotinga
: 25-2.
KrcLLe, N. y I. S. Schu|enLerg. 17. Specie: LimiI: cnc NcIurc| Hi:Icry cf Scytalopus Icpccu|c: {FhinccrypIicce),
wiIh De:cripIicn: cf Ihe Ecucccricn Icxc, lnc|ucing Ihree New Specie:. Ornithological Monographs 48:
47-88.
KrcLLe, N., F. Skcv, J. Fje|c:c e l. K. FeIer:en. 18. /Vl/N DlVEFSlIY lN IHE ECU/DCFl/N /NDES. /N /IL/S CF
DlSIFl8UIlCN CF /NDE/N FCFESI 8lFDS /ND CCNSEFV/IlCN FFlCFlIlES. CenIre fcr Fe:ecrch cn Cu|Iurc|
cnc 8ic|cgicc| Diver:iIy cf /ncecn Fcinfcre:I: {DlV/). DlV/ Iechnicc| FepcrI Nc. 4. Fcnce.
KrcLLe, N., D. J. /grc, N. H. Fice, M. Jcccme, L. NcvcrreIe y F. Scrnczc M. 1c. New Specie: cf /nIpiIIc
{Fcrmiccriicce: Grallaria) frcm Ihe ScuIhern Ecucccricn /nce:. Auk 11: 882-80.
KrcLLe, N., M. L. l:|er, F. F. l:|er, 8. M. WhiIney, J. |vcrez y F. Greenfe|c. 1L. / New Specie: in Ihe Myrmotherula
haematonota Super:pecie: {/ve:: Ihcmncphi|icce) frcm Ihe We:Iern /mczcnicn Lcw|cnc: cf Ecucccr
cnc Feru. Wilson Bulletin 111: 157-15.
LcnceIc-Sc|gccc, C. 200. DlNMlC/ DEL I/M/C DE GFUFC Y SU CCNSECUENCl/ F/F/ EL FCL DE
GFEG/FlSMC EN EL FFCCESC DE ESI/8LEClMlENIC DEL GCFFlCN EUFCFEC {PASSER DOMESTICUS) EN LCS
/NDES DE ECU/DCF. Ie:i: ce LicencicIurc, DepcrIcmenIc ce Ciencic: 8ic|cgicc:, FcnIifcic Univer:iccc
Catlica del Ecuador. Quito.
Lemcn, W. C. 11. Fcrcging 8ehcvicr cf c Gui|c cf NecIrcpicc| Vu|Iure:. Wilson Bulletin 103: 8- 702.
Lcpez, F., M. Icrre: y F. 8e|Ircn. 2003. L/ MlNEFl/ EN EL F/FCUE N/ClCN/L FCDCC/FFUS: CCNSlDEF/ClCNES
LEG/LES Y /M8lENI/LES. Funcccicn /rcciri:. Lcjc.
Mccge, S. y H. 8urn. 188. W/IEFFCWL: /N lDENIlFlC/IlCN GUlDE IC IHE DUCKS, GEESE /ND SW/NS CF IHE
WCFLD. HcughIcn Miffin. 8c:Icn.
Mcnc:c|vc:, F. 13. /CEFC/ DEL CCFIEJC, L/ /NlD/ClCN Y L/ DlEI/ DEL G/LLC DE L/ FE/, RUPICOLA
PERUVIANA SANGUINOLENTA, EN EL 8CSCUE NU8L/DC DE MlNDC, ECU/DCF. Ie:i: ce LicencicIurc,
DepcrIcmenIc ce Ciencic: 8ic|cgicc:, FcnIifcic Univer:iccc CcIc|icc ce| Ecucccr. Quito.
Mcr|n /., M. 13. FcIIern: cf Di:IriLuIicn cf SwifI: in Ihe /nce: cf Ecucccr. Avocetta 17: 117-123.
Mcr|n /., M. 2000. Specie: LimiI:, Di:IriLuIicn, cnc 8icgecgrcphy cf Scme New Wcr|c Grcy-Fumpec Spine-Ici|ec
SwifI: {Chaetura, /pccicce). Ornitologa Neotropical 11: 3-107.
Mcr:hc||, J. I., F. /. 8ehr:Icck y C. Kcnig. 11. Specic| Feview: Vcice: cf Ihe New Wcr|c NighIjcr: cnc Iheir /||ie:
{Ccprimu|gifcrme:: SIecIcrniIhicce, NycIiLiicce, cnc Ccprimu|gicce) cnc Vcice: cf Ihe New Wcr|c Cw|:
{SIrigifcrme:: IyIcnicce cnc SIrigicce). Wilson Bulletin 103: 311-315.
McrIin, F. F. y F. C. DcLL:. 2004. De:cripIicn cf Ihe Ne:I, Egg cnc Ne:I|ing cf WcIkin: /nIpiIIc {Grallaria watkinsi).
Cotinga 21: 35-37.
Mcyr, G. 2003. Cn Ihe Fhy|cgeneIic Fe|cIicn:hip: cf Ircgcn: {/ve:, Ircgcnicce). Journal of Avian Biology 34:
81-88.
Mezc-Sc|Ic:, F. 2004. Lc Fecuperccicn ce| Ccnccr /ncinc. Desafo 5: 34-3.
Mi||:, K. L. y H. Vcrgc:. 17. CurrenI SIcIu:, /nc|y:i: cf Cen:u: MeIhccc|cgy, cnc Ccn:ervcIicn cf Ihe Gc|cpcgc:
Fenguin, Spheniscus mendiculus. Noticias de Galpagos 58: 8-30.
Mince||, D. F. y J. W. 8rcwn. 2005. NECFNlIHES. MCDEFN 8lFDS. Ver:icn 14 DiciemLre 2005. En: hIIp://Ic|weL.crg
{Ihe Iree cf Life WeL FrcjecI).
MiIIermeier, F. /., F. FcL|e:-Gi| y C. G. MiIIermeier. 17. MEG/DlVEFSlD/D. LCS F/lSES 8lCLCGlC/MENIE MS
FlCCS DEL MUNDC. Ccn:ervcIicn lnIerncIicnc|, Cemex S. /. y /grupccicn Sierrc Mccre. Mxicc.
Mcrcny, J. J., W. J. 8cck y J. Fcrrcnc. 175. FEFEFENCE LlSI CF IHE 8lFDS CF IHE WCFLD. /mericcn Mu:eum cf
NcIurc| Hi:Icry Specic| FuL|iccIicn:. New Ycrk.
McrIcn, E. S. y S. M. FcrcLcugh. 17. lnfcnIicice cnc CIher /ccpIcIicn: cf Ihe Ne:I|ing SIripec Cuckcc Tapera
naevia. Ibis 121: 212-213.
122
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Muniz-Lcpez, F. 2002. Ecucccr y e| gui|c /rp|c. Quercus 15: 3-43.
Muncz-Fcn, l. 2001. CCMFCFI/MlENIC Y CENSC DE L/ FC8L/ClCN DEL CHUFlL PODICEPS OCCIPITALIS
JUNINENSIS EN L/ L/GUN/ L/ MlC/ Y UN MCNlICFEC DE /VES DE FF/MC DEL /NIlS/N/, ECU/DCF.
Ie:i: ce LicencicIurc, DepcrIcmenIc ce 8ic|cg|c, FcnIifcic Univer:iccc CcIc|icc ce| Ecucccr. CuiIc.
Muncz-Fcn, l. e l. C|mecc-Gcrccn. 2001. MCNlICFEC DE /VES /CUIlC/S Y LlMNlCCL/S EN L/ L/GUN/ DE L/
MlC/ Y SUS /LFEDEDCFES {FESEFV/ ECCLCGlC/ /NIlS/N/). Fp. 1-1. En: Funcccicn /nIi:cnc. E:Iucic:
Lic|cgicc: ce cve: ce c|Iurc: Fe:ervc Ecc|cgicc CcycmLe-Cccc, F. E. /nIi:cnc. Serie 8icrre:ervc ce|
Ccnccr Nc. 2. FrcyecIc 8icrre:ervc ce| Ccnccr. CuiIc.
NewIcn, l. 2004. SFECl/IlCN /ND 8lCGECGF/FHY CF 8lFDS. /cccemic Fre::. Lcncre:.
C|mecc-Gcrccn, l. 2001 /SFECICS ECCLCGlCCS DE L/ FC8L/ClCN DE L/ 8/NDUFFl/ {IHEFlSIlCUS MEL/NCFlS
8F/NlCKll) EN LCS /LFEDEDCFES DE L/ L/GUN/ DE L/ MlC/ Y UN MCNlICFEC DE /VES DE FF/MC EN EL
/NIlS/N/, ECU/DCF. Ie:i: ce LicencicIurc, DepcrIcmenIc ce Ciencic: 8ic|cgicc:, FcnIifcic Univer:iccc
Catlica del Ecuador. Quito.
Cppe|, S., H. M. Schcefer, V. SchmicI y 8. Schrccer. 2004c. CcwLirc Fcrc:iIi:m cf Fc|e-Heccec 8ru:h- Finch
Atlapetes pallidiceps: lmp|iccIicn: fcr Ccn:ervcIicn cnc McncgemenI. Bird Conservation International 14:
3-75.
Cppe|, S., H. M. Schcefer, V. SchmicI y 8. Schrccer. 2004L. Hcw Much SuiIcL|e HcLiIcI i: LefI fcr Ihe Lc:I Kncwn
Fcpu|cIicn cf Ihe Fc|e-Heccec 8ru:h-Finch Condor 10: 42-434.
CrIiz-Cre:pc, F. 177. Lc Fre:encic ce| Gcrricn Eurcpec Passer domesticus L. en Ecuador. Revista de la Universidad
Catlica 5: 13-17.
CrIiz-Cre:pc, F. 2003. LCS CCLl8FlES: HlSICFl/ N/IUF/L DE UN/S /VES C/Sl SC8FEN/IUF/LES. lmprenIc
Mcri:cc|. CuiIc.
CrIiz-Cre:pc, F. y J. M. Ccrricn. 11. lNIFCDUCClCN / L/S /VES DEL ECU/DCF. Feccce:. CuiIc.
Cxfcrc, F. y F. 8i:h. 2000. Un Grcznicc en e| 8c:ue: Gucccmcyc ce Gucycui|. Ecuador Terra Incgnita 10:
12-1.
Fcci||c, L. F., D. ScnIicgc-/|crccn, J. Merke|, F. E. Mi||er y F. G. Fcrker. 2003. Survey fcr Haemoproteus :pp.,
Trichomonas gallinae, Chlamydophila psittaci, cnc Salmonella :pp. in Gc|cpcgc: l:|cnc: Cc|umLifcrme:.
Journal of Zoo and Wildlife Medicine 35: 0-4.
Fecr:cn, D. L. 177. U:e cf /Lcnccnec Ccciue Ne:I: Ly Ne:Iing Ircupic|: {Icterus icterus): Frecur:cr Ic
Fcrc:iIi:m Wilson Bulletin 8: 20-21.
FeIIingi||, C. S. 184. CFNlIHCLCGY lN L/8CF/ICFY /ND FlELD. /cccemic Fre::. Cr|cncc.
FrcII, H. D. 14. /vifcunc| Chcnge in Ihe Hcwciicn l:|cnc:, 183-13. Studies in Avian Biology 15: 103-118.
FrccIcr, N. S. y F. J. Lynch. 13. M/NU/L CF CFNlIHCLCGY: /Vl/N SIFUCIUFE /ND FUNCIlCN. Yc|e Univer:iIy
Fre::. New Hcven.
Frum, F. C. 10. Fhy|cgeneIic /nc|y:i: cf Ihe Evc|uIicn cf Di:p|cy 8ehcvicr in Ihe NecIrcpicc| Mcnckin: {/ve::
Fipricce). Ethology 84: 202-231.
Frum, F. C. 2002. Why CrniIhc|cgi:I: Shcu|c Ccre /LcuI Ihe Ihercpcc Crigin cf 8irc:. Auk 11: 1-17.
Frum, F. C. y /. E. Jchn:cn. 187. Di:p|cy 8ehcvicr, Fcrcging Ecc|cgy cnc Sy:IemcIic: cf Ihe Gc|cen-Wingec
Mcnckin {Masius chrysopterus). Wilson Bulletin : 521-53.
Frum, F. C. y W. E. Lcnycn. 18. Mcncphy|y cnc Fhy|cgeny cf Ihe Schiffornis Grcup {Iyrcnncicec). Condor 1:
444-41.
Frum, F. C., J. D. Kcp|cn y J. E. Fier:cn. 1. Di:p|cy 8ehcvicr cnc NcIurc| Hi:Icry cf Ihe Ye||cw-Crcwnec
Mcnckin {Heterocercus |cv|ve|tex: Fipricce). Condor 8: 722-735.
Fcikcw, F. J. 182. Mcncphy|y cf Ihe Fc::erifcrme:: Ie:I cf c Fhy|cgeneIic HypcIhe:i:. Auk : 431-455.
123
Aves
Fcikcw, F. J. 14. / Fhy|cgeny cf Ihe Wccccreeper: {Dencrccc|cpIince). Auk 111: 104-114.
FcnfI, F. y N. C|eere. 18. / SCUND GUlDE IC NlGHIJ/FS /ND FEL/IED NlGHI 8lFDS. Ficc Fre:: y 8riIi:h LiLrcry
cf NcIurc| Scunc /rchive. 8cnk:.
Fecfcrc, K. H. y /. M. SIecrmcn. 13. Fcre:I-Dwe||ing NcIive /mczcnicn: cnc Ihe Ccn:ervcIicn cf 8icciver:iIy:
lnIere:I in Ccmmcn cr in Cc||i:icn Conservation Biology 7: 248-255.
Fem:en, J. V. y S. K. FcLin:cn. 10. / C|c::ifccIicn Scheme fcr Fcrcging 8ehcvicr cf 8irc: in Ierre:Iric| HcLiIcI:.
Studies in Avian Biology 13: 144-10.
Fem:en, J. V., C. D. Cccenc, /. Jcrcmi||c, M. Ncre:, J. F. Fcchecc, M. 8. FcLLin:, I. S. Schu|enLerg, F. G. SIi|e:,
D. F. SIcIz y K. J. Zimmer. 2008. / CL/SSlFlC/IlCN CF IHE 8lFD SFEClES CF SCUIH /MEFlC/. /mericcn
CrniIhc|cgi:I: Unicn. |En ||nec]. Ver:icn /gc:Ic 2008. hIIp://www.mu:eum.|:u.ecu/~Fem:en/S/CC8c:e|ine.
html.
Fick|ef:, F. E. 2002. Sp|encic l:c|cIicn: Hi:Icricc| Ecc|cgy cf Ihe ScuIh /mericcn Fc::erine Fcunc. Journal of
Avian Biology 33: 207-211.
Ficge|y, F. S. y M. 8. FcLLin:. 188. Pyrrhura orcesi, c New FcrckeeI frcm ScuIh We:I Ecucccr, WiIh Sy:IemcIic
NcIe: cn Ihe P. melanura Ccmp|ex. Wilson Bulletin 100: 173-182.
Ficge|y, F. S. y F. J. Greenfe|c. 2001. IHE 8lFDS CF ECU/DCF. VCLS. l Y 2. Ccrne|| Univer:iIy Fre::. Ithaca.
Ficge|y, F. S., I. F. /||nuI, I. 8rcck:, D. K. McNicc|, D. W. Meh|mcn, 8. E. Ycung y J. F. Zcck. 2003. DlGlI/L DlSIFl8UIlCN
M/FS CF IHE 8lFDS CF IHE WESIEFN HEMlSFHEFE. VEFSlCN 1.0. CenIer fcr /pp|iec 8icciver:iIy Science, Ihe
NcIure Ccn:ervcncy, NcIureServe, Wi|c:pcce y WWF. Wc:hingIcn.
FcLLin:, M. 8. y F. G. SIi|e:. 1999. / New Specie: cf Fygmy-Cw| {SIrigicce: Glaucidium) frcm Ihe Fccifc S|cpe cf
Ihe NcrIhern /nce:. Auk 11: 305-315.
FcLLin:, M. 8. y F. S. Ficge|y. 12. Icxcncmy cnc NcIurc| Hi:Icry cf Nyctiphrynus rosenbergi {Ccprimu|gicce).
Condor 4: 84-87.
FcLLin:, M. 8. y S. N. G. Hcwe||. 15. / New Specie: cf Fygmy-Cw| {SIrigicce: Glaucidium) frcm Ihe Ec:Iern
/nce:. Wilson Bulletin 107: 1-.
FcLLin:, M. 8., G. H. Fc:enLerg y F. Scrnczc M. 14. / New Specie: cf CcIingc {CcIingicce: Doliornis) frcm Ihe
Ecucccricn /nce:, wiIh CcmmenI: cn F|umcge Seuence: in Doliornis and Ampelion. Auk 111: 1-7.
Fcy, M. S., J. M. Ccrcc:c cc Si|vc, F. /rcIcncer, J. Gcrc|c-Mcrenc y J. Fje|c:c. 17. IHE SFECl/IlCN CF SCUIH
/MEFlC/N /ND /FFlC/N 8lFDS lN MCNI/NE FEGlCNS. Fp. 325-343. En: Mince||, D. F. {ec.). /vicn Mc|ecu|cr
Evc|uIicn cnc Sy:IemcIic:. /cccemic Fre::. Lcncre:.
Fuiz, L. 13. /M/ZCNl/: ESCEN/FlCS Y CCNFLlCICS. Ccmi:icn V CenIencric, lLDlS, F|cc:c y /Lyc Yc|c.
Quito.
ScIc, /., H. Iichy, C. CHuigin, F. F. GrcnI, 8. F. GrcnI y J. K|ein. 2001. Cn Ihe Crigin cf Dcrwin: Finche:. Molecular
Biology and Evolution 18: 2-311.
Sche|, L. 17. C/CEFl/ DE VEFIE8F/DCS IEFFESIFES Y FECCMEND/ClCNES F/F/ CFG/NlZ/F LCS ESFUEFZCS
DE CCNSEFV/ClCN DE ESFEClES EN L/ CCMUNlD/D CCFN DE Z8/LC, FESEFV/ DE FFCDUCClCN
F/UNlSIlC/ CUY/8ENC, /M/ZCNl/ ECU/ICFl/N/. Ie:i: ce LicencicIurc, DepcrIcmenIc ce Ciencic:
8ic|cgicc:, FcnIifcic Univer:iccc CcIc|icc ce| Ecucccr. CuiIc.
Sche|, L. y 8. Ihcm:cn. 18. IHE 8lFDS /ND M/MM/LS CF S/CH/ LCDGE. Sacha Lodge. Quito.
Sekercicg|u, C. H. 2002. Fcre:I FrcgmenIcIicn HiI: ln:ecIivcrcu: 8irc: Hcrc. Directions in Science 1: 2-4.
SiL|ey, C. G. y 8. L. Mcnrce. 10. DlSIFl8UIlCN /ND I/XCNCMY CF 8lFDS CF IHE WCFLD. Yc|e Univer:iIy Fre::.
New Hcven.
SiL|ey, C. G. y J. E. /h|ui:I. 10. FHYLCGENY /ND CL/SSlFlC/IlCN CF 8lFDS: / SIUDY lN MCLECUL/F
EVCLUIlCN. Yc|e Univer:iIy Fre::. New Hcven.
Sierrc, F. {ec.). 1. FFCFUESI/ FFELlMlN/F DE UN SlSIEM/ DE CL/SlFlC/ClCN DE VEGEI/ClCN F/F/ EL
ECU/DCF CCNIlNENI/L. FrcyecIc lNEF/N/GEF-8lFF y EcoCiencia. Quito.
124
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Si|vc, E. 17. ESIUDlC DE L/S /VES FFUGlVCF/S CCMC FCIENCl/LES /GENIES DlSFEFSCFES DE SEMlLL/S
DE /LGUN/S ESFEClES FCFESI/LES EN L/ M/YFCNG/, ESMEF/LD/S, ECU/DCF. Ie:i: ce LicencicIurc,
DepcrIcmenIc ce Ciencic: 8ic|cgicc:, FcnIifcic Univer:iccc CcIc|icc ce| Ecucccr. CuiIc.
Siren, /., F. HcmLcck y J. Mcchcc. 2004. lnc|ucing SpcIic| HeIercgeneiIy cnc /nimc| Di:per:c| When Evaluating
HunIing: c Mcce| /nc|y:i: cnc c Empiricc| /::e::menI in cn /mczcnicn CcmmuniIy. Conservation Biology
18: 1315-132.
Sncw, 8. K. 17. Ihe Ci|Lirc: cf Lc: Icyc:. Wilson Bulletin 1: 457-41.
Scncereguer, C. 18. DlSEC FFECCLCM8lNC, C/ILCGC DE lCCNCGF/Fl/: MESC/MFlC/,
CENIFC/MFlC/-SUF/MFlC/. Ecicicne: G. Gi|i. Mxicc.
Scren:cn, M. D., E. Cnec|, J. Gcrc|c-Mcrenc y D. F. Mince||. 2003. Mcre Icxc, Mcre ChcrccIer:: Ihe HccIzin
FrcL|em i: SIi|| Unre:c|vec. Molecular Biology and Evolution 20: 1484-14.
SIcIIer:fe|c, /. J., M. J. Crc:Ly, /. J. Lcng y D. C. Wege. 18. ENDEMlC 8lFD /FE/S CF IHE WCFLD. FFlCFlIlES
FCF 8lCDlVEFSlIY CCNSEFV/IlCN. 8ircLife lnIerncIicnc| Ccn:ervcIicn Serie: Nc. 7. CcmLricge.
SIcIz, D. F., J. W. FiIzpcIrick, I. /. Fcrker y D. K. Mc:kcviI:. 1. NECIFCFlC/L 8lFDS, ECCLCGY /ND CCNSEFV/IlCN.
Univer:iIy cf Chiccgc Fre::. Chiccgc.
Swc:h, /. y F. SIi||. 2000. 8lFDS, M/MM/LS /ND FEFIlLES CF IHE G/LF/GCS lSL/NDS. Wi|c Guice: y Ficc Fre::.
McunIfe|c y C|c 8c:ing.
IeLLich, S., M. IcLcr:ky, 8. Fe::| y D. 8|cmvi:I. 2001. Dc Wcccpecker Finche: /cuire Icc|-U:e Ly Sccic|
Lecrning Proceedings of the Royal Society of London, B 28: 218-213.
IcLcr-FichIer, M. 8. 200. MCVlMlENIC, CCMFCSlClCN Y IEFFlICFlC DE 8/ND/D/S MlXI/S EN SCIC8CSCUE
EN EL F/FCUE N/ClCN/L Y/SUNl, ECU/DCF. Ie:i: ce LicencicIurc, DepcrIcmenIc ce Ciencic: 8ic|cgicc:,
FcnIifcic Univer:iccc CcIc|icc ce| Ecucccr. CuiIc.
IcLcr, M., I. ce Vrie:, F. FiecrchiIc, L. 8cuerc, F. Scnchez y /. Serrcnc. 2003. Ccmpc:icicn y IerriIcric ce
8cncccc: MixIc: ce ScIcLc:ue en e| 8c:ue Ircpicc| ce| Fcrue Nccicnc| Yc:uni, Ecucccr. Revista de la
Universidad Catlica del Ecuador 71: 15-184.
Icwn:enc, H. M., K. F. HuyvcerI, F. J. Hccum y D. J. /ncer:cn. 2002. Ne:Iing Di:IriLuIicn: cf Gc|cpcgc: 8ccLie:
{/ve:: Su|icce): cn /ppcrenI Cc:e cf /men:c|i:m. Oecologia 132: 41-427.
UlCN. 2001. C/IEGCFl/S Y CFlIEFlCS DE L/ LlSI/ FCJ/ DE L/ UlCN: VEFSlCN 3.1. Ccmi:icn ce Supervivencic
ce E:pecie: ce |c UlCN. G|cnc y CcmLricge.
Vc||e, C. /. 15. EffecIive Fcpu|cIicn Size cnc Demcgrcphy cf Ihe Fcre F|ighI|e:: Gc|cpcgc: CcrmcrcnI.
Ecological Applications 5: 01-17.
Vc||e, C. /. y M. C. Ccu|Ier. 187. Fre:enI SIcIu: cf Ihe F|ighI|e:: CcrmcrcnI, Gc|cpcgc: Fenguin cnc Greater
F|cmingc Fcpu|cIicn: in Ihe Gc|cpcgc: l:|cnc:, Ecucccr, /fIer Ihe 182-83 E| Ninc. Condor 8: 27-281.
Vcrgc:, H., S. Hcrri:cn, S. Fec y D. W. Mccccnc|c. 200. 8ic|cgicc| EffecI: cf E| Ninc cn Ihe Gc|cpcgc: Fenguin:.
Biological Conservation 127: 107-114.
Vcrgc:, M. 2004. Finzcne: ce Dcrwin. Ecuador Terra Incgnita 27: 18-23.
ViIeri, E. 2004. /NICLCGl/ 8SlC/ E HlSICFl/ DEL CUENIC ECU/ICFl/NC. /rIe: Grcfcc: Senc|. CuiIc.
Vui||eumier, F. 2003. NecIrcpicc| CrniIhc|cgy: Ihen cnc Ncw. Auk 120: 577-50.
Wc||cce, M. F. y S. /. Iemp|e. 187. CcmpeIiIive lnIerccIicn: WiIhin cnc 8eIween Specie: in c Gui|c cf /vicn
Sccvenger:. Auk 104: 20-25.
Weiner, J. 14. IHE 8E/K CF IHE FlNCH: / SICFY CF EVCLUIlCN lN CUF IlME. VinIcge 8cck:. New Ycrk.
We|Iy, J. C. 182. IHE LlFE CF 8lFDS. Scuncer: Cc||ege FuL|i:hing. Fhi|cce|phic.
Wiecenfe|c, D. /. 200. /ve:, Ihe Gc|cpcgc: l:|cnc:, Ecucccr. Checklist 2: 1-27.
125
Aves
Wi|ey, F. H. 180. Mu|Ii:pecie: /nILirc SccieIie: in Lcw|cnc: cf Surincm cnc Ecucccr: SIcL|e MemLer:hip cnc
Fcrcging Difference:. Journal of Zoology 11: 127-145.
Wi||icm:, F. S. F. 2002. Ccn:umpIicn cf /rLcrec| Snci|: Ly Scc|ec FruiIecIer Ampelioides tschudii. Cotinga 18:
100.
Wi||icm:, F. S. F., 8. J. 8e:I y I. Heijnen. 17. / GUlDE IC 8lFD-W/ICHlNG lN ECU/DCF /ND IHE G/LF/GCS
lSL/NDS. 8ic:phere FuL|iccIicn:. Leec:.
Xu, X., Z. Zhcu y X. Wcng. 2000. Ihe Smc||e:I Kncwn Ncn-/vicn Ihercpcc Dinc:cur. Nature 408: 705-708.
Yuri, I. y D. F. Mince||. 2002. Mc|ecu|cr Fhy|cgeneIic /nc|y:i: cf Fringi||icce, New Wcr|c Nine-Frimcriec C:cine:"
{/ve:: Fc::erifcrme:). Molecular Phylogenetics and Evolution 23: 22-243.
Zy:kcw:ki, K. y F. C. Frum. 1. Fhy|cgeneIic /nc|y:i: cf Ihe Ne:I /rchiIecIure cf NecIrcpicc| CvenLirc:
{Furncriicce). Auk 11: 81-11.
127
Mamferos
MAMFEROS DEL ECUADOR
Carlos Boada
INTRODUCCIN
De ccuercc c| :ignifcccc eIimc|cgicc, :e cefne ccmc mcm|ferc c| grupc ce cnimc|e: ue :e c|imenIc ce
|eche mcIernc en :u primerc eIcpc ce vicc {mamma, prefjc ce crigen |cI|n ue :ignifcc pechc, :enc c IeIc:
ia, :ufjc ce crigen griegc ue cencIc cuc|iccc c ccncicicn) {Iirirc 2004). Lc: mcm|ferc: pre:enIcn civer:c:
ccrccIer|:Iicc: ci:IinIivc: ue |c: ciferencicn ce| re:Ic ce c|c:e: zcc|cgicc:, muchc: ce |c: cuc|e: :e mcnIienen
curcnIe Iccc |c vicc, mienIrc: cIrc: :e pre:enIcn exc|u:ivcmenIe en cierIc: periccc: ce :u vicc.
Lc principc| ccrccIer|:Iicc ce |c: mcm|ferc: e: |c exi:Iencic ce g|cncu|c: mcmcric: ue :cn |c fuenIe ce
prccuccicn ce |eche pcrc c|imenIcr c |c: recin nccicc:, ccrccIer|:Iicc ue cic e| ncmLre c Iccc |c C|c:e
Mcmmc|ic. Lc cpcricicn ce |c: g|cncu|c: mcmcric: curcnIe |c evc|ucicn cn e: mcIeric ce ci:cu:icn: :in
emLcrgc, exi:Ie un fuerIe incicic ce ue :Ic: :cn g|cncu|c: :uccr|pcrc: mccifcccc:. E:Ic cL:ervccicn
:e Lc:c en ue en |c: mcncIremc: {mcm|ferc: ue pcnen huevc:, ue viven en /u:Irc|ic, Nuevc Guinec,
Ic:mcnic e i:|c: cerccnc:), |c e:IrucIurc ce |c: g|cncu|c: mcmcric: e: muy :imi|cr c |c: g|cncu|c: :uccr|pcrc:,
pue: e:Ic: cnimc|e: ccrecen ce pezcne: y |c: cr|c: chupcn |c |eche cirecIcmenIe ce e:IrucIurc: pcrecicc: c
|c: pcrc:. UniccmenIe |c c|c:e ce |c: mcm|ferc: pre:enIc pe|c: vercccerc: y Iccc: :u: e:pecie: |c: Iienen en
c|gunc eIcpc ce :u ce:crrc||c, ccmc e: e| cc:c ce |c: Lc||enc: y ce |c: mcncI|e:, e:IricIcmenIe ccucIicc:,
ue ce:crrc||cn pe|c: niccmenIe en :u e:Iccc emLricncric {Scvcge 11).
Lc mcycr|c ce mcm|ferc: pre:enIc cucIrc exIremiccce: ue :e hcn cccpIccc ce ccuercc c |c: nece:iccce:
e:pec|fcc: ce cccc grupc. Lc cccpIccicn mc: e:pecic|izccc :e cc en |c: uircpIerc: {murci|cgc:), cuyc:
exIremiccce: :upericre: :e hcn mccifcccc pcrc cccpIcr:e c| vue|c. Exi:Ien IcmLin c|gunc: mcm|ferc:
ue Iienen Icn :c|c cc: exIremiccce: mienIrc: en cIrc: cc:c: hcn uecccc niccmenIe ccmc cpncice:
ve:Iigic|e:, ccmc :ucece en |c: Lc||enc:, c hcn ce:cpcrecicc ccmp|eIcmenIe, ccmc en |c vccc mcrinc
{Scvcge 11).
E| Icmcnc ce |c: mcm|ferc: vcr|c muchc enIre e:pecie:. E| mc: grcnce ccnccicc ccIuc|menIe e: |c 8c||enc
/zu| {Balaenoptera musculus) ue puece mecir mc: ce 30 m y pe:cr mc: ce 100 Icne|ccc:. En ccnIrc:Ie,
exi:Ien e:pecie: ce murci|cgc:, mu:crcnc: y rcIcne: ue nc pc:cn ce 5 cm, :in inc|uir |c cc|c, y :u pe:c nc
:uperc |c: 2 grcmc: {Iirirc 1).
Iccc: |c: mcm|ferc: Iienen reprccuccicn :exuc| perc :e ciferencicn en Ire: grcnce: grupc: c| nive| ce infrcc|c:e
ce ccuercc c |c: e:IrcIegic: reprccucIivc: ue pre:enIen. E:Ic: infrcc|c:e: :cn: FrcIcIeric {mcncIremc:
cv|pcrc:), cu:enIe: en Ecucccr, MeIhcIeric {mcm|ferc: mcr:upic|e:) y EuIheric {mcm|ferc: p|ccenIcric:).
Lc: prcIcIeric:, ue cgrupcn niccmenIe c| crcen McncIremcIc, ccn:IiIuyen e| crcen ccIuc| mc:
primiIivc. E:Ic: cnimc|e: :cn cv|pcrc:, e: cecir pcnen huevc:. /unue pc:een g|cncu|c: mcmcric:, |c:
mcncIremc: ccrecen ce pezcne: pcrc ccr ce mcmcr c :u: cr|c:, ccmc :e mencicnc cnIericrmenIe.
Hcn ce:crrc||ccc un cvicucIc ccnecIccc c un cvcric c cccc |ccc ce| cuerpc {K|imc y Mcier 10,
Vcughcn et al. 2000).
Lc: mcm|ferc: mcr:upic|e: {MeIhcIeric) pcren c :u: cr|c: en un e:Iccc premcIurc ce ce:crrc||c. E| periccc ce
ge:Iccicn curc enIre 10 y 15 c|c:. /| nccer, |c: cr|c: ceLen ce:p|czcr:e hccic |c Lc|:c mcr:upic| c mcr:upic
:iIuccc en e| cLccmen ce |c: hemLrc:, |ugcr en ccnce Iermincn :u ce:crrc||c. E| mcr:upic ce cierIc: e:pecie:
e:Ic pccc ce:crrc||ccc y e: cc:i impercepIiL|e. Fcr e:Ic, |c: cr|c: ceLen :ujeIcr:e fuerIemenIe c |c: pezcne:
ce |c mccre ccn :u Lccc pcrc pccer :cLrevivir.
Lc primerc fc:e ce| ce:crrc||c emLricncric ce |c: cr|c: ce mcm|ferc: p|ccenIcric: {EuIheric) :e prccuce
cenIrc ce| Ierc ce |c mccre {cnimc|e: viv|pcrc:). Lc ge:Iccicn vcr|c muchc ce ccuercc c cccc e:pecie y
generc|menIe e:Ic c:cciccc ccn :u Icmcnc. Fcr ejemp|c, e| Icpir /mczcnicc {Tapirus terrestris) pre:enIc un
Iiempc ce ge:Iccicn ce 400 c|c:, e| C:c ce /nIecjc: {Tremarctos ornatus) enIre 15 y 255 c|c:, mienIrc: ue
e| ce unc rcIc e: ce 22 cpenc: c|c:. Lc: mcm|ferc: p|ccenIcric: ce:crrc||cn unc e:IrucIurc e:pecic| ||cmccc
p|ccenIc, ue ccn:i:Ie en unc envc|Iurc c Ircv: ce |c cuc| e| feIc en ce:crrc||c :e c|imenIc y expu|:c |c:
prccucIc: ce ce:echc. Lc: cr|c: nccen en un e:Iccc ce ce:crrc||c cvcnzccc perc cn nc :cn cuIc:ufcienIe:,
pcr |c ue |c: prcgeniIcre: {mcchc, hemLrc c cmLc:), |c: cuiccn curcnIe c|gn Iiempc, ue vcr|c :egn
cccc e:pecie.
128
Fauna de Vertebrados del Ecuador
E| Iiempc ce vicc ce |c: mcm|ferc: vcr|c y generc|menIe e:Ic c:cciccc c :u Icmcnc. /:|, |c: mcm|ferc:
mc: peuenc: viven menc: Iiempc ue |c: mcm|ferc: mc: grcnce:. Nc cL:IcnIe, exi:Ie unc excepcicn. Lc:
uircpIerc:, :iencc mcm|ferc: re|cIivcmenIe peuenc:, puecen vivir pcr vcric: ccccc: en ccncicicne:
ncIurc|e:, Iiempc ccn:icercL|emenIe mc: |crgc ue e| ce e:pecie: inc|u:c mc: grcnce: {Grzimek 10).
En e:Ie ccp|Iu|c :e IrcIc :cLre |c: ccrccIer|:Iicc: generc|e: ce |c: mcm|ferc: y cue||c: ue |c: ciferencicn
ce| re:Ic ce c|c:e: zcc|cgicc:, :e IrcIc :cLre :u: c:pecIc: ecc|cgicc: c:| ccmc :u evc|ucicn y :i:IemcIicc.
Finc|menIe, :e rec|izc unc ce:cripcicn ce |c: ciferenIe: crcene: y fcmi|ic: pre:enIe: en e| Ecucccr, inciccncc
cucnIc: e:pecie: hcLiIcn en e| pc|:. En Iccc: |c: cc:c: :e incicc IcmLin cucnIc: e:pecie: e:Icn ccIc|cgccc:
cenIrc ce| LiLrc Fcjc ce |c: Mcm|ferc: ce| Ecucccr {Iirirc 2001).
ORIGEN Y EVOLUCIN
Lc cpcricicn ce |c: mcm|ferc: en |c Iierrc c| pcrecer ccurric curcnIe |c erc Me:czcicc ue :e inicic hcce
cprcximcccmenIe 245 mi||cne: ce cnc:, pue: |c: primerc: fc:i|e: ccrre:pcncienIe: ce fcrmc cefniIivc c un
mcm|ferc fuercn enccnIrccc: en rccc: ce| periccc Jurc:icc {208 mi||cne: ce cnc: cIrc:), cenIrc ce e:Ic
erc {Fcwe 188). En |c erc Me:czcicc hcLiIcLc un grupc ce repIi|e: ccn ccrccIer|:Iicc: ce mcm|ferc: ue
cpcreciercn c fnc|e: ce |c erc Fc|eczcicc, en e| periccc Frmicc, 20 mi||cne: ce cnc: cIrc:. E:Ie grupc
ce cnimc|e: :e c|c:ifcc cenIrc ce| crcen Ihercp:icc mi:mc ue, pcr :u: ccrccIer|:Iicc: mcrfc|cgicc:, :e
c|c:ifcc cenIrc ce |c: repIi|e: mcmifercice: c :incp:icc: {Syncp:icc). Lc: :incp:icc:, unc ce |c: rcmc: ue
:urgic c pcrIir ce |c: ccIi|c:curic: {primerc: repIi|e: ue pcL|crcn e| p|cneIc), cgrupcn c Iccc: |c: mcm|ferc:,
IcnIc c |c: ccIuc|e: ccmc c |c: exIinIc: {LcmLeicc 18). Lc: Iercp:icc: ercn cnimc|e: Ierre:Ire: ccn cucIrc
pcIc:. /|gunc: Ien|cn e| Icmcnc ce peuenc: rceccre:, mienIrc: cIrc: ercn Icn grcnce: ccmc |c: ccIuc|e:
hipcpcIcmc:. /|gunc: ercn herL|vcrc: y cIrc: ccrn|vcrc: {Kemp 182). Lc: Iercp:icc: ciercn |ugcr c vcric:
rcmc: evc|uIivc: en |c: cuc|e: cpcreciercn |c: primerc: cIriLuIc: I|picc: ce |c: mcm|ferc:, ccmc |c pre:encic
ce inci:ivc: ccrIcnIe:, ccninc: ce:gcrrcccre: y mc|cre: IriIurcccre: {Ccrrc|| 188). En |c IcL|c 1 :e re:umen |c:
erc:, periccc: y pccc: ce |c hi:Icric gec|cgicc/evc|uIivc ce |c Iierrc, ccn :u curccicn en mi||cne: ce cnc: y
principc|e: ccrccIer|:Iicc:.
En |c erc Me:czcicc, ccnccicc ccmc |c erc ce |c: repIi|e: pue: erc e| grupc ccmincnIe, exi:I|cn yc peuenc:
mcm|ferc:, c|gunc: ccn ccrccIer|:Iicc: cenIc|e: :imi|cre: c |c: rceccre: ccIuc|e:. Exi:I|c IcmLin un grupc ce
peuenc: ccrn|vcrc: ue pre:enIcLcn yc mc|cre: ccn Ire: c:pice:. /mLc: fcrmc: :e exIinguiercn c| fnc|izcr
e| Eccenc. Sin emLcrgc, cIrc grupc -y e| ue c| pcrecer e: e| cnIece:cr ce Iccc: |c: mcm|ferc: ccIuc|e:-
e:IcLc ccnfcrmccc pcr cnimc|e: ce| Icmcnc ce unc rcIc ccn un rgimen c|imenIicic in:ecI|vcrc {CrcmpIcn
y Jenkin: 17).
DurcnIe e| periccc CreIccicc {hcce 145 mi||cne: ce cnc:), |c Iierrc e:IcLc hcLiIccc pcr mcm|ferc:
vercccerc:, inc|uyencc c |c: primerc: mcr:upic|e: muy pcrecicc: c |c: zcrigeyc: ccIuc|e: y c |c: primerc:
cnimc|e: p|ccenIcric: perIenecienIe: c un grupc ce in:ecI|vcrc: {Ccrrc|| 188). De hechc, |c: primerc: re:Ic:
fc:i|e: ce mcr:upic|e: y p|ccenIcric: enccnIrccc: en rccc: ccIcn ce e:Ie periccc, mienIrc: ue nc exi:Ien
regi:Irc: fc:i|e: ce |c: mcncIremc:. De ccuercc c |c: regi:Irc: fc:i|e:, c| pcrecer |c: p|ccenIcric: :e crigincrcn
c fnc|e: ce| CreIccicc y :e exIenciercn ccn rcpicez curcnIe e| Cenczcicc pcrc fcrmcr e| grupc ccIuc| ce |c:
mcm|ferc: {CrcmpIcn y Jenkin: 17). Cucncc |c: grcnce: cinc:curic: y cIrc: repIi|e: :e exIinguiercn enIre |c:
periccc: CreIccicc {fnc|e: ce |c erc Me:czcicc) y Iercicric {inicic: ce |c erc Cenczcicc), mcrccncc e| fn ce
|c eccc ce |c: repIi|e:, |c: mcm|ferc: primiIivc: Iuviercn |c cpcrIuniccc ce inicicr :u civer:ifcccicn c| enccnIrcr
muchc: nichc: ecc|cgicc: ci:pcniL|e: :in :er exp|cIccc:. E:Ic ||nec evc|uIivc :e ce:crrc||c ccn xiIc curcnIe
Iccc e| periccc Iercicric, pcr |c ue e: ccnccicc ccmc e| inicic ce |c eccc ce |c: mcm|ferc:.
En |c primerc pccc ce| Cenczcicc, e| Fc|eccenc {5 mi||cne: ce cnc:), hcLiIcrcn :ieIe grupc: ce mcm|ferc:,
mi:mc: ue ercn Lc:IcnIe peuenc:, cuccrpecc: y ccmincLcn :cLre |c: p|cnIc: ce :u: pie: ccn cincc
cecc: cccc unc. Fre:enIcLcn unc ccviccc crcnec| recucicc, |c ue evicencicLc unc ccLezc peuenc y un
hccicc e:Irechc. /| pcrecer e:Ic: :ieIe grupc: ercn crigincric: ce| ncrIe /:ic {Ccrrc|| 188).
Ire: ce |c: :ieIe grupc: mencicnccc: ercn |c: ccmincnIe:: |c: CrecccnIc:, cnce:Irc: ce |c: ccrn|vcrc:
mccernc:: |c: /mL||pccc:, peuenc: perc pe:ccc:: y |c: Ccnci|crIc:, herL|vcrc: ce cuerpc |igerc y cereLrc
peuenc. E:Ic: Ire: grupc: e:Icn exIinIc: yc. /cicicnc|menIe, curcnIe e| Fc|eccenc exi:Iiercn IcmLin crcene:
ce mcm|ferc: ue :cLreviven hc:Ic |c ccIuc|iccc, enIre e||c: |c: mcr:upic|e:, |c: in:ecI|vcrc:, |c: primcIe:
129
Mamferos
y |c: rceccre: {Me|ncez 10-15). Se ccn:icerc ue |c: CrecccnIc: :cn |c: cnce:Irc: ce |c: ccrn|vcrc:
mccernc: pue: :u: e:ue|eIc: :cn Lc:IcnIe :emejcnIe:, cunue |c: CrecccnIc: Ien|cn |c ccLezc mc: grcnce
y e| cereLrc c|gc mencr en re|ccicn ccn e| Icmcnc ce| cuerpc. Lc: cienIe: ce |c: CrecccnIc: mue:Ircn unc
cccpIccicn pcrc |c inge:Iicn ce ccrne pue: c|gunc: pre:enIcn |cminc: ccrIcnIe:. Sin emLcrgc, |c ciferencic
e: ue |c: ccrn|vcrc: mccernc: Iienen |c: |cminc: ccrIcnIe: en |c: primerc: mc|cre: infericre: y en |c: |Iimc:
premc|cre: :upericre:, c| Iiempc ue |c: CrecccnIc: |c: Ien|cn mc: hccic cIrc:, en |c: mc|cre: :upericre:
primerc y :eguncc, c en e| |Iimc mc|cr infericr y e| :eguncc mc|cr :upericr {Fcwe 188, Scvcge 11).
DurcnIe e| Eccenc {5,5 mi||cne: ce cnc:), |c: CrecccnIc: y |c: /mL||pccc: ccnIinucrcn hcLiIcncc e| p|cneIc,
nc c:| |c: Ccnci|crIc: ue :e exIinguiercn c| fnc| ce e:Ic pccc. Surgiercn vcric: ||nec: ue evc|ucicncrcn
hc:Ic cnimc|e: ce nue:Irc Iiempc, ccmc pcr ejemp|c |c: primerc: mcm|ferc: ccucIicc:, cnIece:cre: ce |c:
Lc||enc: ccIuc|e: {Fcwe 188). DurcnIe e:Ic pccc, e| meccni:mc reprccucIivc ce |c: p|ccenIcric: Iuvc
mcycr xiIc ccmpeIiIivc ue e| ce |c: mcr:upic|e:, yc ue e:Ic: |Iimc: e:IcLcn repre:enIccc: pcr unc: pccc:
fcmi|ic: principc|menIe en |c ue hcy e: /u:Irc|ic {LcmLerI 188).
E| C|igccenc {35,4 mi||cne: ce cnc:) :e ccrccIerizc pcr |c ce:cpcricicn IcIc| ce |c: mcm|ferc: primiIivc: ce |c
erc Cenczcicc, inc|uyencc |c: CrecccnIc: y |c: /mL||pccc: ue viviercn curcnIe e| Fc|eccenc y Eccenc. En
:u |ugcr :urgiercn |c: primerc: ccrn|vcrc: vercccerc: y un primcIe cnIrcpcice ue :e c|imenIcLc ce hcjc: y
fruIc: {Aegyptopithecus zeusix), cuyc: fc:i|e: fuercn enccnIrccc: en EgipIc. /cemc:, cpcreciercn cc: grupc:
chcrc exIinIc:: |c: IiIcncIeric: y |c: CrecccnIc:. Lc: primerc: hcLiIcLcn en |c ccIuc| NcrIecmricc y e:Icn
re|ccicnccc: ccn |c: rinccercnIe: y |c: ccLc||c:. DenIrc ce e:Ie grupc :e encuenIrc e| Brontotherium, e| cnimc|
Ierre:Ire mc: grcnce ce| muncc {2,4 m ce c|Iurc). Lc: CrecccnIc: ercn herL|vcrc: peuenc: empcrenIccc:
ccn |c: ccme||c: {Ccrc|| 188, LcmLerI 188, Scvcge 11).
E| impcrIcnIe cvcnce evc|uIivc ce |c: p|cnIc: ccn |c cpcricicn ce |c: grcm|nec: curcnIe e| Miccenc {23,3
mi||cne: ce cnc:) cpcrIc c| ce:crrc||c y civer:ifcccicn ce cierIc: mcm|ferc:, e:pec|fccmenIe ce |c: cnimc|e:
herL|vcrc: ccmc ccLc||c: y rinccercnIe: {CrcmpIcn y Jenkin: 17). Se generc|izc |c pre:encic ce mc:IcccnIe:
y ce un cnimc| pcrecicc c |c: gcri|c: {Dryopithecus) en |c ue hcy e: Eurcpc y /:ic. /|gunc: gcIc: y unc
e:pecie ce ccnicc :e exIenciercn pcr vcric: pcrIe: ce| p|cneIc {Ccrrc|| 188).
De ccuercc c muchc: zcc|cgc:, e| c||mcx ce |c eccc ce |c: mcm|ferc: :e cic enIre e| F|iccenc {5,2 mi||cne:
ce cnc:) y e| F|ei:Iccenc {1,4 mi||cne: ce cnc:) {Ccrrc|| 188, Fcwe 188). En e:Ic: pccc: :e prccujc unc
grcn civer:ifcccicn ce e:pecie:, muchc: ce |c: cuc|e: Icccv|c exi:Ien {p.ej. Iejcne:, zcrrc:, nuIric:, pumc: y
mcfeIc:). Lc: crmcci||c: y perezc:c: gigcnIe: migrcrcn ce:ce e| :ur hccic e| ncrIe ce |c ue hcy ccn:IiIuye
e| ccnIinenIe cmericcnc. En /mricc hcLiIcrcn IcmLin |c: mcmuI y |c: Iigre: cienIe: ce :cL|e ue :e
exIinguiercn c fnc|e: ce| F|ei:Iccenc {Me|ncez 10-15). E:Ic pccc mcrcc |c cpcricicn ccmc e:pecie ce|
:er humcnc, Homo sapiens.
Lc ccmpc:icicn y ci:IriLucicn ce e:pecie: ce mcm|ferc: en e| p|cneIc, IcnIc cnIiguc ccmc pre:enIe, e:Ic
muy re|ccicnccc ccn |c cerivc ccnIinenIc|, prccucIc ce| frcccicncmienIc y :epcrccicn ce |c: ccnIinenIe::
evenIc: ue fuercn ceIermincnIe: en :u ccn:IiIucicn, fcrmc y uLicccicn ccIuc| {8cez 18). Fcr e:Ic rczcn,
|c: ccnIinenIe:, Ic| ccmc |c: ccnccemc: ccIuc|menIe, Iienen :u prcpic mc:Icfcunc ue en cierIc: cc:c: e:Ic
re|ccicnccc ccn |c ce cIrc: ccnIinenIe: ue cnIe: ce |c cerivc ccnIinenIc| permcnec|cn junIc:.
TABLA 1. Erc:, periccc: y pccc: en |c hi:Icric gec|cgicc/evc|uIivc ce |c Iierrc ccn :u: principc|e: ccrccIer|:Iicc:
fcun|:Iicc:.
Era Periodo poca
Duracin en millones
de aos
Caractersticas de fauna
PROTEROZOICA
{FreccmLricc)
1.500
lnverIeLrccc: mcrinc: hccic
fnc|e:.
PALEOZOICA
{eccc ce |c vicc
primiIivc)
CcmLricc 570
Eccc ce |c: inverIeLrccc:
mcrinc:: e:Icn repre:enIccc:
cc:i Iccc: |c: f|um mccernc:.
Ordovcico 505
Dcminic ce inverIeLrccc::
cpcrecen |c: pece:.
130
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Si|ricc 438
Evc|ucicn ce |c: pece:: primerc:
crIrcpccc: Ierre:Ire:.
Devnico 408
Eccc ce |c: pece:: cpcrecen
|c: cnfLic:: yc hcy in:ecIc: :in
c|c:: muchc: Iri|cLiIe:.
CcrLcn|ferc 30
Frimerc: repIi|e:: ci:per:icn ce
|c: cnfLic: primiIivc:: muchc:
fcrmc: ce in:ecIc:: cLunccnIe:
IiLurcne: primiIivc:.
Frmicc 28
/pcricicn ce in:ecIc:
mccernc:: exIincicn ce
muchc: inverIeLrccc:: repIi|e:
:emejcnIe: c mcm|ferc:.
MESOZOICA
{eccc ce |c: repIi|e:)
Iric:icc 248
Frimerc: cinc:curic:: mcm|ferc:
cv|pcrc:.
Jurc:icc 213
Dinc:curic: grcnce: y
e:pecic|izccc:: primerc:
cve: cenIccc:: mcm|ferc:
mcr:upic|e: in:ecI|vcrc:.
CreIccicc 144
Mcximc e:p|enccr ce
cinc:curic:, |uegc :e exIinguen:
exIincicn ce cve: cenIccc::
primerc: cve: mccernc::
mcm|ferc: primiIivc:.
CENOZOICA
{eccc ce |c:
mcm|ferc:)
Iercicric Fc|eccenc 5
Evc|ucicn ce |c: primcIe:.
Eoceno 55
lnicic eccc ce |c: mcm|ferc::
evc|ucicn ce cve: mccernc:.
Oligoceno 38
Evc|ucicn ce |c: :imic:: hcL|c
repre:enIcnIe: ce Iccc: |c:
fcmi|ic: ce mcm|ferc:.
Miccenc 25
Evc|ucicn ce muchc: fcrmc: ce
mcm|ferc:.
F|iccenc 5
Grcnce: ccrn|vcrc:: muchc:
mcm|ferc: herL|vcrc:: primerc:
primcIe: ccnccicc: ce| Iipc
humano.
Cuaternario F|ei:Iccenc 2
ExIincicn ce muchc: mcm|ferc:
ce grcn Icmcnc.
Holoceno 0,01
Edad del Homo sapiens.
ANATOMA Y FISIOLOGA
Ccmc :e mencicnc cnIericrmenIe, unc ce |c: ccrccIer|:Iicc: ue ciferencic c |c: mcm|ferc: ce| re:Ic ce c|c:e:
zcc|cgicc: e: |c pre:encic ce g|cncu|c: mcmcric:. En e| ce:crrc||c ce |c: g|cncu|c: mcmcric: inIervienen cc:
hcrmcnc:: |c prc|ccIinc, :ecreIccc pcr |c hipcf:i: cnIericr, y |c: prcge:Icgenc:, :egregccc: pcr |c: cvcric:. Lc
|ccIcncic e:Ic ccnIrc|ccc pcr cIrc hcrmcnc :ecreIccc pcr |c hipcf:i:, |c cxiIccinc. Lc: g|cncu|c: mcmcric:
e:Icn ccmp|eIcmenIe ce:crrc||ccc: en |c: hemLrc: ccu|Ic:, mienIrc: ue en |c: hemLrc: inmccurc:, e inc|u:c
en |c: mcchc:, :e encuenIrcn en e:Iccc rucimenIcric {Mcrenc 18).
Lc pie| ce |c: mcm|ferc: e: un crgcnc e|c:Iicc y fexiL|e cuyc: c|u|c: e:Icn en ccn:IcnIe rencvccicn. Funcicnc
ccmc un crgcnc :en:cric| y excreIcr, pue: ccnIiene ciferenIe: Iipc: ce g|cncu|c: e:pecic|izccc:, ccmc |c:
g|cncu|c: mcmcric:, g|cncu|c: :eLccec:, g|cncu|c: cccr|ferc: y g|cncu|c: :uccr|pcrc: {Hcrri:cn 177). Lc:
131
Mamferos
g|cncu|c: :eLccec: prccucen unc :ecrecicn pcrc impermecLi|izcr e| pe|cje, c:pecIc muy impcrIcnIe :cLre
Iccc en e:pecie: ccucIicc:. Lc: c|cre: emiIicc: pcr |c: g|cncu|c: cccr|ferc: Iienen e:pecic| impcrIcncic en
c:pecIc: ce ccmpcrIcmienIc pue: c Ircv: ce |c: c|cre:, |c: incivicuc: :e ccmuniccn enIre e||c: pcrc cIrcer:e
y mcnIener:e junIc: {cIrcccicn :exuc|) c pcrc :epcrcr:e {mcrccje IerriIcric|). Lc: g|cncu|c: :uccr|pcrc:, pcr :u
pcrIe, :cn ce funccmenIc| impcrIcncic pcrc |c regu|ccicn ce |c IempercIurc ce| cuerpc. Sin emLcrgc, :Ic:
|Iimc: nc :e encuenIrcn en Iccc: |c: e:pecie: ce mcm|ferc:, pue: e:pecic|menIe |c: ccucIicc: ccrecen
ce e||c: {Ycung 180). /cemc: ce c|Lergcr g|cncu|c:, |c pie| cump|e impcrIcnIe: funcicne: ccmc prcIeger
cnIe ccnc: ce Iipc meccnicc, eviIcr |c invc:icn ce grmene: y regu|cr |c prcicc ce cc|cr y humeccc ce|
cuerpo.
Lc pie| ce |c: mcm|ferc: e:Ic recuLierIc ce unc ccnIiccc vcricL|e ce pe|c, ue e: unc fcrmccicn epicrmicc
fnc y f|ifcrme fcrmccc pcr unc e:c|ercprcIe|nc ccrnec cencminccc uercIinc. Cccc pe|c e:Ic fcrmccc pcr
c|u|c: epiIe|ic|e: mccifcccc: ci:pue:Ic: en ccpc: c|receccr ce unc mcu|c cenIrc| c nc|ec y cuLierIc:
ce e:ccmc: ce|gccc: y p|cnc:. Ccrecen ce vc:c: :cngu|nec: y nervic:, y :ue|en ccnIener pigmenIc: ue
|e cIcrgcn un ceIerminccc cc|cr {Mcrenc 18). E| cc|cr ce |c pie| c ce| pe|c e:Ic cccpIccc c| hcLiIcI y c|
ccmpcrIcmienIc ce |c: ciferenIe: e:pecie:. /:|, puecen Iener unc cc|crccicn ue |e: permiIc ccmufcr:e en
e| enIcrnc en e| cuc| hcLiIcn ccn fne: ce prcIeccicn ce |c: cepreccccre:. Ferc IcmLin puecen pre:enIcr
un ccnIrc:Ie ccn e| hcLiIcI, |c cuc| pccr|c fcvcrecer c |c ccmunicccicn vi:uc| y prcpcrcicncr |c icenIiccc ce
|c e:pecie, gnerc, eccc c pc:icicn jercruicc ce un incivicuc {Scvcge 11).
Lc: pe|c: cump|en impcrIcnIe: funcicne: curcnIe |c vicc ce |c: mcm|ferc:. Fcr ejemp|c, reIcrccn e| inIerccmLic
ce| cc|cr ccn e| cmLienIe {ci:|cmienIc), :irven ce ccmufcje, permiIen ci:Iinguir |c pc:icicn :ccic|, eccc c :exc
y repre:enIcn |c primerc ccpc ce prcIeccicn. CierIc: Iipc: ce pe|c: Iienen funcicne: e:pecic|izccc:, ccmc |c:
LcrLc: c |c: viLri:c: ue Iienen unc funcicn :en:cric| {K|imc y Mcier 10, Vcughcn et al. 2000).
E| ce:crrc||c ce| :enIicc ce |c vi:icn ce |c: mcm|ferc: vcr|c en |c: ciferenIe: grupc: cunue Iccc: |c: e:pecie:
pc:een cc: cjc:. /|gunc: pc:een vi:icn Linccu|cr c e:Ierec:ccpicc, en mcycr c mencr grccc, ue cyucc en
|c percepcicn ce |c imcgen y en |c cpreciccicn ce |c ci:Icncic {Hcrri:cn 177). Lc mcycr|c ce mcm|ferc: nc
ci:Iinguen |c: ciferenIe: cc|cre:. E:Ic :e ceLe c ue |c: c|u|c: ccnccicc: ccmc ccnc:, ue :cn cue||c: c|u|c:
nervic:c: :en:iL|e: c| cc|cr, :cn muy e:cc:c: en e:Ic C|c:e {Scvcge 11). En cucnIc c| :enIicc ce |c cucicicn,
|c: mcm|ferc: Iienen unc venIcjc ccn re:pecIc c |c: cIrc: c|c:e:. DurcnIe e| prcce:c evc|uIivc, |c: mcm|ferc:
vcricrcn cierIc: hue:c: ce |c crIicu|ccicn mcnciLu|cr pcrc ccr pc:c c |c fcrmccicn ce Ire: peuenc: hue:c::
mcrIi||c, yunue y e:IriLc {K|imc y Mcier 10, Vcughcn et al. 2000) ccpcce: ce cmp|ifccr |c: :cnicc:
ue perciLimc: y Ircn:miIir|c: c| c|cc inIernc ue :e enccrgc ce ccnverIir |c: viLrccicne: :cncrc: en impu|:c:
e|cIricc: ue ||egcrcn c| cereLrc. E| pcLe||cn curicu|cr u crejc vcr|c muchc cenIrc ce |c: mcm|ferc:. Lc
mcycr|c ce mcm|ferc: Ierre:Ire: y crLcr|cc|c: pre:enIcn e:IrucIurc: Lien vi:iL|e: ce ccn:IiIucicn ccrIi|cginc:c,
mienIrc: ue |c: mcm|ferc: ccucIicc: pre:enIcn Icn :c|c :imp|e: crifcic: cLierIc: c| exIericr {Mcrenc 18).
Lc: mcm|ferc: Iienen :u ccviccc ccrpcrc| civicicc en cc: pcrIe:: ccviccc Icrccicc y ccviccc cLccminc|
{Figurc 1). E:Ic: ccviccce: c|cjcn c |c: crgcnc: inIernc: ue :cn :imi|cre: IcnIc en |c fcrmc mc: primiIivc ce
mcm|ferc: ccmc en |c mc: ccmp|ejc. E:Ic: cc: ccviccce: e:Icn civicicc: pcr mecic ce unc memLrcnc
mu:cu|c:c cencminccc cicfrcgmc, |c cuc| ce:empenc un pcpe| muy impcrIcnIe en |c re:pirccicn pue:
ccn :u: mcvimienIc: ce ccnIrcccicn y re|cjccicn permiIen |c enIrccc y :c|icc ce| cire {K|imc y Mcier 10,
Vcughcn et al. 2000). E| cicfrcgmc e: ccrccIer|:Iicc ce Iccc: |c: mcm|ferc: cunue puece cpcrecer ce
fcrmc rucimenIcric en c|gunc: cve:.
Iccc: |c: mcm|ferc: Iienen e| ccrczcn civicicc en cucIrc ccmcrc:: cc: cur|cu|c: y cc: venIr|cu|c:. / |c cur|cu|c
izuiercc ||egc |c :cngre cxigenccc prccecenIe ce |c: pu|mcne: y e: ci:IriLuicc c Iccc e| crgcni:mc ce:ce
e| venIr|cu|c ce| mi:mc |ccc. En ccnIrc:Ie, c |c cur|cu|c cerechc ||egc |c :cngre ccrenIe ce cx|genc ue
:erc impu|:ccc hccic |c: pu|mcne: pcr e| venIr|cu|c ccrre:pcncienIe en ccnce :e cxigencrc nuevcmenIe
y reIcrncrc c| ccrczcn. CIrc mccifcccicn en |c e:IrucIurc ce| ccrczcn ce |c: mcm|ferc: e: ue pre:enIcn
un nicc crcc ccrIicc en e| |ccc izuiercc ce| cuerpc. Finc|menIe, |c: g|cLu|c: rcjc: pre:enIe: en |c :cngre
ce |c: mcm|ferc: hcn percicc e| nc|ec, |c ue permiIe |c pre:encic ce mcycr ccnIiccc ce hemcg|cLinc
cumenIcncc, pcr IcnIc, |c ccpcciccc ce Ircn:pcrIe ce cx|genc. Lc: pu|mcne: :cn re|cIivcmenIe grcnce:. Sin
emLcrgc, en e| cc:c ce |c: murci|cgc:, :Ic: :cn, en prcpcrcicn, Ire: vece: mc: grcnce: ue en |c: e:pecie:
Ierre:Ire:. Fcr cIrc |ccc, e| ccmp|ejc :i:Iemc nervic:c pre:enIc un grcn perfeccicncmienIc ccn |c fcrmccicn
ce |c ccrIezc cereLrc| en |c pcrIe frcnIc| ce| encfc|c, |c ue hc cIcrgccc c |c: mcm|ferc: un mcycr ce:crrc||c
ce |c inIe|igencic {Scvcge 11).
132
Fauna de Vertebrados del Ecuador
E| :i:Iemc c:ec ce |c: mcm|ferc: pre:enIc c|gunc: mccifcccicne: ccn re:pecIc c |c: cIrc: grupc: cnimc|e:,
mi:mc: ue vcr|cn :egn |c: nece:iccce: pcrIicu|cre: ce cccc crcen {Figurc 2). /cemc: ce |c: ccmLic: en
|c e:IrucIurc ce |c: hue:c: ce| c|cc mecic {ncmLrccc: ||nec: crriLc), :e ciercn |c: :iguienIe: mccifcccicne::
|c IiLic y |c: hue:c: ce| Icr:c en e| IcLi||c e:Icn crIicu|ccc:: |c mcnc|Lu|c infericr e:Ic ccmpue:Ic pcr un :c|c
hue:c, e| mcxi|cr infericr c cenIcric :e crIicu|c ccn e| hue:c e:ccmc:c ce |c mcnc|Lu|c :upericr. /cemc:, e|
cue||c ccn:Ic ce :ieIe vrIeLrc: cervicc|e:, ccn |c excepcicn ce |c: mcncI|e: y cierIc: e:pecie: ce perezc:c:
y c:c: hcrmiguerc:, ue puecen Iener :ei: y ciez, re:pecIivcmenIe {Scvcge 11). E| nmerc ce vrIeLrc: ce
|c cc|umnc verIeLrc| vcr|c muchc :egn |c: e:pecie:.
En e| cc:c ce |c: piezc: cenIc|e:, en |c: mcm|ferc: :cn mc: ce:crrc||ccc: y e:pecic|izccc: y :e encuenIrcn
:iempre in:erIc: en |c: hue:c: ce| crcnec ue rccecn |c ccviccc Lucc| {mcxi|cre:, premcxi|cre: y mcnc|Lu|c).
Cccc cienIe e:Ic fcrmccc pcr cenIinc y reve:Iicc exIerncmenIe pcr unc :u:Icncic muy curc ccnccicc ccmc
e:mc|Ie. En |c Lc:e ce| cienIe exi:Ie cIrc envc|Iurc ccnccicc ccmc cemenIc.
Lc: mcm|ferc: :cn cnimc|e: hcmecIermc: c ce :cngre cc|ienIe: e: cecir, ue Iienen |c ccpcciccc ce regu|cr
:u IempercIurc ccrpcrc| y mcnIener|c cc:i ccn:IcnIe incepencienIemenIe ce |c: ccncicicne: cmLienIc|e:
en |c: cuc|e: :e encuenIrc. Ccn e||c, :u rencimienIc meIcLc|icc cpenc: vcr|c ccn |c IempercIurc exIernc. E|
meccni:mc pcrc regu|cr |c IempercIurc ccrpcrc| :e cc c Ircv: ce IermcrrecepIcre: ue ce:encccencn unc
mcycr ccIiviccc meIcLc|icc en e| cc:c ce ue e| cmLienIe exIernc e:I fr|c {Ycung 180). E:Ic ccrccIer|:Iicc |e:
hc permiIicc cccpIcr:e c unc grcn vcrieccc ce cmLienIe:, e:pecic|menIe cue||c: ce c|imc: fr|c: exIremc:.
Figura 2. E:ue|eIc ce un mcm|ferc p|ccenIcric
{i|u:Irccicn: Fcc|c Mc:cc:c).
Figura 1. /ncIcm|c inIernc ce un mcm|ferc
p|ccenIcric {i|u:Irccicn: Fcc|c Mc:cc:c).
133
Mamferos
ECOLOGA GENERAL
Lc c|imenIccicn ce |c: mcm|ferc: e: muy vcriccc. FrccIiccmenIe hcn civer:ifcccc :u c|imenIccicn c Iccc
Iipc ce recur:c:. Lc: hcy in:ecI|vcrc:, ccrn|vcrc:, herL|vcrc:, cmn|vcrc:, frug|vcrc:, necIcr|vcrc: e inc|u:c
hemcIcfcgc:, ccmc e: e| cc:c ce c|gunc: e:pecie: ce murci|cgc:. Lc: mcm|ferc: peuenc: nece:iIcn
prcpcrcicnc|menIe mc: ccmicc ue |c: ce mcycr Icmcnc. /:| IcmLin, |c: herL|vcrc: nece:iIcn mc: c|imenIc
ue |c: ccrn|vcrc: pue: en |c: p|cnIc: exi:Ien menc: e|emenIc: nuIriIivc: ue |c: exi:IenIe: en |c ccrne.
Lc mcycr|c ce mcm|ferc: :cn pc||gcmc:: Icn :c|c e| 37 :cn mcncgcmc: y |c: mcchc: cyuccn en e| cuicccc
pcrenIc| ce |c: cr|c:. Nc cL:IcnIe, en cierIc: e:pecie: e| ccmpcrIcmienIc puece :er prcmi:cuc, |c ue :ignifcc
ue curcnIe |c pccc reprccucIivc |c: hemLrc: y |c: mcchc: puecen Iener m|Iip|e: ccmpcnerc: :exuc|e:. En
|c: mcm|ferc: IcmLin exi:Ie |c pc|icncric, en |c cuc| exi:Ie cccperccicn enIre grupc: ce hemLrc: y mcchc:
ue en ccnjunIc :e enccrgcn ce| cuicccc ce |c: cr|c: ce unc c ce Iccc: |c: hemLrc: ue ccnfcrmcn e| grupc
{/pfe|Lcch y Gcn:|c::er 10).

Muchc: e:pecie: ce mcm|ferc: viven en grupc:, mi:mc: ue puecen vcricr ce c|gunc: cecenc: hc:Ic mi|e: ce
incivicuc: {:chinc:, c|gunc: e:pecie: ce murci|cgc:). CIrc: e:pecie:, en ccmLic, ||evcn unc vicc :c|iIcric excepIc
en |c pccc ce reprccuccicn {Icpire:). /:imi:mc, |c: pcIrcne: ce ccIiviccc IcmLin :cn vcriccc:, puciencc :er
nccIurnc: {Iccc: |c: f|icc:), ciurnc: c crepu:cu|cre: {|c mcycr|c ce primcIe:) {Vcughcn et al. 2000).
Grccic: c :u cmp|ic rcngc ce ccrccIer|:Iicc: f|:icc: y f:ic|cgicc:, |c: mcm|ferc: hcn |cgrccc ccnui:Icr unc
cmp|ic vcrieccc ce hcLiIcI. Se |c: puece enccnIrcr en ce:ierIc:, Iuncrc:, mcnIcnc:, mcre: y cccnc:,
hie|c: pc|cre:, r|c: y en ciferenIe: Iipc: ce Lc:ue:: enIre |c: Lc:ue:, cue| ccnce hcn c|ccnzccc |c mcycr
civer:iccc e: :in cucc |c :e|vc hmecc Ircpicc|. Lc grcn mcycr|c ce e:pecie: e: Ierre:Ire, perc cc: crcene: ce
mcm|ferc: p|ccenIcric: {Sirenic y CeIccec) y c|gunc: gnerc: ce un Iercer crcen {Ccrnivcrc) :cn ccucIicc:,
mienIrc: ue e| crcen ChircpIerc {murci|cgc:) e: exc|u:ivcmenIe vc|cccr.

/|gunc: e:pecie: ce mcm|ferc: rec|izcn migrccicne: periccicc: ce un hcLiIcI c regicn c cIrc. Muchc: ce
e:Ic: migrccicne: cemcrcn periccc: |crgc: ce Iiempc y cuLren grcnce: ci:Icncic:. Lc: migrccicne: :e ccn
pcr vcric: circun:Icncic:: c|gunc: e:pecie: |c hccen pcrc c|ejcr:e ce inviernc: c vercnc: rigurc:c:, |c cuc| e:Ic
re|ccicnccc ccn |c L:uecc ce c|imenIc: cIrc: |c hccen Lu:ccncc un |ugcr cprcpiccc pcrc :u reprccuccicn,
c pcrc huir ce :u: cepreccccre:.
SISTEMTICA
Lc: mcm|ferc: ccmpcrIen c|gunc: :incpcmcrf|c: ue |c: unifccn c|crcmenIe ccmc un grupc mcncf|Iicc.
E:Ic: :incpcmcrf|c: :cn |c pre:encic ce Ire: peuenc: hue:c: en e| c|cc mecic, |c pre:encic ce pe|c en
c|gunc eIcpc ce :u ce:crrc||c y |c prccuccicn ce |eche c Ircv: ce g|cncu|c: mcmcric:. Si Lien e| ccrccIer
mcncf|Iicc ce |c c|c:e Mcmmc|ic nc e: ci:cuIicc, |c: re|ccicne: f|cgenIicc: enIre :u: crcene: y fcmi|c:
:iguen :iencc, en muchc: cc:c:, mcIivc ce ci:cu:icn.
Fcr ejemp|c, Irccicicnc|menIe :e ccn:icercLc ue |c: mcm|ferc: p|ccenIcric: {EuIheric) y |c: mcr:upic|e:
{MeIcIheric) ccn:IiIu|cn un c|ccc mcncf|Iicc empcrenIccc ccn |c: mcncIremc: {FrcIcIheric). Sin emLcrgc,
recienIe evicencic mc|ecu|cr :ugiere ue |c: mcncIremc: y |c: mcr:upic|e: pccr|cn ccn:IiIuir grupc: hermcnc:
ue :e ciferencicrcn ce |c: mcm|ferc: p|ccenIcric: pcr |c menc: hcce 30 mi||cne: ce cnc: {Jcnke et al.
17). CIrc ejemp|c inIere:cnIe e: e| ce |c: micrcuircpIerc: ue ccIuc|menIe :e e:Ic e:Iucicncc.
Irccicicnc|menIe, c| crcen ChircpIerc :e |c civic|c en cc: :uLcrcene:: MegcchircpIerc y MicrcchircpIerc.
/cIuc|menIe, exi:Ie evicencic mc|ecu|cr ce ue cmLc: grupc: prcvienen ce un cnce:Irc ccmn {Vcn cen
8u::che y Hccfer 2004, Vcughcn et al. 2000, Iee|ing et al. 2002, 2005). Wi|:cn y Feecer {2005) civicen c e:Ie
crcen niccmenIe en fcmi|ic:.
E:Ie Iipc ce ccmLic: :e :iguen ccncc mienIrc: cvcnzc |c inve:Iigccicn mccernc, ue inc|uye c:pecIc:
mc|ecu|cre: e incicc |c impcrIcnIe ue e: ccnIinucr reevc|ucncc |c: re|ccicne: f|cgenIicc: enIre |c: ciferenIe:
grupc:. De iguc| mcnerc, mienIrc: |c: inve:Iigccicne: :e :iguen ce:crrc||cncc, |c civer:iccc ce mcm|ferc: ue
hcLiIc en e| p|cneIc, y pcr :upue:Ic en Ecucccr, vcr|c ccn:IcnIemenIe. E:Ic :e cc ccmc re:u|Iccc ce nuevc:
e:Iucic:, e:pecic|menIe ce Iipc mc|ecu|cr, en |c: cuc|e: :e ce:criLen nuevc: e:pecie:, :e :incnimizcn cIrc:,
c|gunc: :e :epcrcn en cc: c mc: e:pecie: c :e cmp||cn |c: rcngc: ce ci:IriLucicn gecgrcfcc ce muchc: ce
e||c:. E:Ic e: pcrIicu|crmenIe cierIc pcrc |c: crcene: ce mcm|ferc: peuenc: ccmc rceccre:, murci|cgc:,
rcpc:c:, rcIcne: mcr:upic|e: y mu:crcnc:. En |c :eguncc ecicicn ce Wi|:cn y Feecer, puL|icccc en 13, :e
134
Fauna de Vertebrados del Ecuador
ceIermincLc |c exi:Iencic ce 4.2 mcm|ferc:, mienIrc: ue |c |Iimc ecicicn puL|icccc en e| 2005 :e incicc
ue exi:Ien 5.41 e:pecie:.
Lc icenIifcccicn ce |c: e:pecie: ce mcm|ferc: puece :er :imp|e cucncc :e IrcIc ce e:pecie: ce grcn Icmcnc.
En ccnIrc:Ie, |c icenIifcccicn ce e:pecie: peuenc: puece re:u|Icr muy ccmp|icccc pue: |c: ciferencic:
puecen :er muy :uIi|e:, generc|menIe c nive| ce ccrccIer|:Iicc: crcnec|e: e inc|u:c cenIc|e:. Un c:pecIc
muy impcrIcnIe e: e| nmerc ce cienIe: ue puece vcricr inc|u:c c nive| ce e:pecie: cenIrc ce unc fcmi|ic.
E| nmerc ce cienIe: ce cccc e:pecie :e expre:c en |c: ||cmccc: fcrmu|c: cenIc|e:. En :Ic: :e ceIc||c e|
nmerc ce cienIe: emp|ecncc nmerc: ueLrccc:, ccnce e| numercccr repre:enIc c |c mcnc|Lu|c :upericr
y e| cencmincccr c |c mcnc|Lu|c infericr. E:Ic fcrmu|c ccn:icerc niccmenIe un |ccc ce |c mcnc|Lu|c, pcr |c
ue pcrc ceIermincr e| nmerc IcIc| ce cienIe: :e ceLerc mu|Iip|iccr cccc cifrc pcr cc: {Iirirc 2007). DenIrc
ce |c: ce:cripcicne: ce crcene: y fcmi|ic: :e incicc |c fcrmu|c cenIc| en |c mcycr|c ce cc:c:.
DIVERSIDAD EN ECUADOR
Lc civer:iccc ce mcm|ferc: ue hcLiIcn en e| Ecucccr e: c|Ic, Ic| ccmc :e cL:ervc en e| re:Ic ce c|c:e:
zcc|cgicc:. Muchc: fccIcre: ccnfuyen pcrc ue :e c e:Ic grcn riuezc, mcycrmenIe re|ccicnccc: c :u
privi|egiccc uLicccicn gecgrcfcc. Lc: fccIcre: mc: re|evcnIe: :cn |c pre:encic ce |c ccrci||erc ce |c: /nce:,
:u uLicccicn en |c zcnc Ircpicc| ce| p|cneIc y |c infuencic ce |c: ccrrienIe: mcrinc: fr|c y cc|ienIe. CIrc fccIcr
impcrIcnIe pcrc |c grcn civer:iccc ce mcm|ferc: en e| Ecucccr e: e| ci:|cmienIc en Iiempc y e:pccic ue
hcn :ufricc |c: i:|c: Gc|cpcgc:. Fe:e c ue |c :uperfcie ce| Ecucccr repre:enIc un peuenc pcrcenIcje en e|
ccnIinenIe cmericcnc, en :Ie exi:Ien unc grcn vcrieccc ce pi:c: zccgecgrcfcc:, ue permiIen |c exi:Iencic
ce unc grcn vcrieccc ce e:pecie:. /:|, Ecucccr ccupc e| cucrIc en civer:iccc ce e:pecie:, ceIrc: ce 8rc:i|,
Cc|cmLic y Fer, pc|:e: muchc mc: grcnce: ue Ecucccr {IcL|c 2). E:Ic: ccIc: inciccn ue en /mricc ce|
Sur, e| Ecucccr mcnIiene |c mcycr civer:iccc ce mcm|ferc: en re|ccicn c |c :uperfcie {Figurc 3).
TABLA 2. Diver:iccc ce mcm|ferc: en Ecucccr en ccmpcrccicn ccn cIrc: pc|:e: ce /mricc ce| Sur.
PAS N DE ESPECIES SUPERFICIE (KM
2
)
8rc:i| 524 8547.404
Cc|cmLic 471 1141.748
Fer 40 1285.21
Ecuador 385 272.045
Argentina 35 2780.400
Venezue|c 318 1.445
8c|ivic 317 108.581
Urugucy 111 17.215
Lc civer:iccc ce mcm|ferc: en Ecucccr hc vcriccc en e| Iiempc pcr e| incremenIc en nue:Irc ccnccimienIc
:cLre |c: e:pecie: pre:enIe: en e| pc|:. MienIrc: Jucn ce Ve|c:cc {178) repcrIc 0 e:pecie:, 324 fuercn
repcrIccc: pcr /|Lujc {11), 3 y 377 pcr Iirirc {1 y 2004 re:pecIivcmenIe), y fnc|menIe 382 e:pecie:
repcrIccc: recienIemenIe pcr Iirirc {2007). En |c: |Iimc: 15 cnc: e| nmerc ce e:pecie: ce mcm|ferc: pre:enIe:
en Ecucccr :e hc incremenIccc en un 207 cprcximcccmenIe.
Figura 3. Fe|ccicn enIre |c :uperfcie ce |c: pc|:e: ce Succmricc y e| nmerc ce e:pecie: ce mcm|ferc:.
135
Mamferos
/un c:|, en |c puL|icccicn recienIe ce Iirirc {2007) nc :e inc|uyen Ire: e:pecie: ce recienIe regi:Irc: |c Vizccchc
{Lagidium cf. peruanum) regi:Irccc en e| cerrc /huccc, cercc ce Ccricmcngc, Lcjc {Werner et al. 200):
Micronycteris giovanniae, un murci|cgc ce:criIc en e| 2007, cc|ecIccc niccmenIe en Scn Lcrenzc, E:merc|cc:
{Fcn:ecc et al. 2007): y Lonchophylla fornicata {Wcccmcn 2007) cc|ecIccc en LiIc. EnIcnce:, |c |i:Ic ce
e:pecie: ce| Ecucccr c:cience c 385 e:pecie:, cgrupccc: en 1 gnerc:, 4 fcmi|ic: y 14 crcene: {IcL|c 3).
E| crcen mc: civer:c e: ChircpIerc {murci|cgc:) ccn 145 e:pecie:, ue repre:enIcn e| 37,57 ce |c mc:Icfcunc
ecucIcricnc, :eguicc pcr FccenIic ccn 107 e:pecie: {27,7). CIrc: crcene: ccn un nmerc impcrIcnIe ce
e:pecie: :cn Ccrnivcrc y CeIccec, ccn 32 y 28 e:pecie: re:pecIivcmenIe {IcL|c 3). E: impcrIcnIe mencicncr
ue ccn e| :urgimienIc ce e:Iucic: Icxcncmicc: mc: ceIc||ccc: ce |c: mcm|ferc: c nive| muncic| y en e|
Ecucccr, e| nmerc ce e:pecie: pccrc vcricr pc:IericrmenIe ccn |c ce:cripcicn ce nuevc: e:pecie: c ccn
ccmLic: Icxcncmicc: ce e:pecie: yc ce:criIc: {e:pecic|menIe en |c: crcene: ChircpIerc, Dice|phimcrphic,
FcuciIuLercu|cIc, FccenIic y Scriccmcrphc).
TABLA 3. Diver:iccc ce |c: mcm|ferc: ce| Ecucccr.
ORDEN/FAMILIA GNEROS ESPECIES
CFDEN DlDELFHlMCFFHl/
Didelphidae 10 19
CFDEN F/UClIU8EFCUL/I/
Ccenc|e:Iicce 1 4
CFDEN /FIlCD/CIYL/
Camelidae 2 2
Cervidae 4
Icyc::uicce 2 2
CFDEN C/FNlVCF/
Canidae 3 4
Fe|icce 3 7
MephiIicce 1 1
Mu:Ie|icce 5 7
Otariidae 3 4
Fhccicce 1 1
Frccycnicce 5 7
Ur:icce 1 1
CFDEN CEI/CE/
8c|cencpIericce 2
Delphinidae 12 14
Iniidae 1 1
Fhy:eIericce 2 2
Ziphiicce 3 5
CFDEN CHlFCFIEF/
EmLc||cnuricce 7 10
FuripIericce 2 2
Mc|c::icce 7 18
Mcrmccpicce 2 2
NccIi|icnicce 1 2
Fhy||c:Icmicce 34 93
IhyrcpIericce 1 3
Ve:perIi|icnicce 5 15
CFDEN ClNGUL/I/
Dc:ypccicce 3 5
CFDEN L/GCMCFFH/
Leporidae 1 1
CFDEN FEFlSSCD/CIYL/
13
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Icpiricce 1 3
CFDEN FlLCS/
8rccypccicce 1 1
Cyclopedidae 1 1
Megc|cnychicce 1 2
Myrmeccphcgicce 2 3
CFDEN FFlM/IES
Aotidae 1 2
Atelidae 3
CeLicce 4 8
FiIheciicce 2 4
CFDEN FCDENIl/
Caviidae 2 3
Chinchillidae 1 1
Cricetidae 32
Cuniculidae 1 2
Dc:yprccIicce 2 3
Dinomyidae 1 1
Echimyidae 9 14
EreIhizcnIicce 3
Heteromyidae 1 2
Sciuridae 2
CFDEN SlFENl/
Irichechicce 1 1
CFDEN SCFlCCMCFFH/
Soricidae 1 3
TOTAL 1 385
Lc mcycr civer:iccc ce mcm|ferc: :e encuenIrc en |c: zcnc: Ircpicc|e:, IcnIc c| crienIe ccmc c| cccicenIe
ce |c: /nce:. En e| Ircpicc crienIc| hcLiIcn 18 e:pecie: {51,7 ce| IcIc| pre:enIe en Ecucccr), mienIrc:
en e| Ircpicc cccicenIc| :e encuenIrcn 11 e:pecie: {41,47). De :Ic:, 135 {35,17) hcLiIcn en |c regicn
ncrcccicenIc| ce Lc:ue: hmecc: y 120 {31,37) en |c regicn :urcccicenIc| ce Lc:ue: :ecc:. Lc civer:iccc
vc cecreciencc mienIrc: :e gcnc en c|IiIuc. De e:Ic mcnerc, en e| pi:c c|Iccncinc {:cLre 3.000 m ce c|IiIuc)
hcLiIcn :c|cmenIe 2 e:pecie: {1,17). En |c IcL|c 4 :e re:ume |c civer:iccc ce mcm|ferc: en cccc unc ce |c:
pi:c: zccgecgrcfcc: ce:ignccc: :egn /|Lujc et al. {180).
TABLA 4. Diver:iccc ce mcm|ferc: en cccc pi:c zccgecgrcfcc ce| Ecucccr {mccifcccc ce Iirirc 2007).
PISO ZOOGEOGRFICO N DE ESPECIES PORCENTAJE (%)
Ircpicc ncrcccicenIc| 13 35,2
Ircpicc :urcccicenIc| 120 31,2
Ircpicc crienIc| 198 51,
SuLIrcpicc cccicenIc| 147 38,3
SuLIrcpicc crienIc| 15 40,
Iemp|ccc cccicenIc| 17,
Iemp|ccc crienIc| 0 15,
Altoandino 2 1,2
Gc|cpcgc: 11 2,
Cccnc Fcc|fcc, zcnc
continental
20 5,2
Cccnc Fcc|fcc, zcnc in:u|cr 2 ,8
En e| Ecucccr hcLiIcn 38 e:pecie: encmicc:, ue repre:enIcn e| ,7 ce| IcIc| ce e:pecie: pre:enIe: en
e| pc|:. E:Ic: 38 e:pecie: :e cgrupcn cenIrc ce cincc crcene:: FcuciIuLercu|cIc {1 e:pecie), Ccrnivcrc {2),
ChircpIerc {), FccenIic {27) y Scriccmcrphc {2). Lc: 27 e:pecie: encmicc: ce FccenIic :e cgrupcn en 3
fcmi|ic:: CriceIicce {25), HeIercmyicce {1) y EreIhizcnIicce {1). MienIrc: IcnIc, |c: encmicc: ce ChircpIerc
ccrre:pcncen c |c: fcmi|ic: Fhy||c:Icmicce {5) y Mc|c::icce {1) {IcL|c: 5 y ).
137
Mamferos
TABLA 5. Crcene: y fcmi|ic: ce |c: e:pecie: encmicc: ce| Ecucccr.
ORDEN/FAMILIA N DE ESPECIES PORCENTAJE
F/UClIU8EFCUL/I/
Ccenc|e:Iicce 1 2,7
C/FNlVCF/
Otariidae 2 5,27
CHlFCFIEF/
Fhy||c:Icmicce 5 13,17
Mc|c::icce 1 2,7
FCDENIl/
Cricetidae 25 5,87
Heteromyidae 1 2,7
EreIhizcnIicce 1 2,7
SCFlCCMCFFH/
Soricidae 2 5,27
TOTAL 38 1007
TABLA 6. E:pecie: encmicc: y :u ci:IriLucicn.
ORDEN/FAMILIA/ESPECIE NOMBRE COMN DISTRIBUCIN
PAUCITUBERCULATA
Caenolestidae
Caenolestes condorensis FcIcn Mcr:upic| ce| Ccnccr Se ccncce niccmenIe ce |c
|ccc|iccc Iipc: /chupc||c:, Mcrcnc
ScnIicgc, cercc ce |c frcnIerc ccn
Fer.
CARNIVORA
Otariidae
Arctocephalus galapagoensis LcLc Fe|eIerc ce Gc|cpcgc: Exi:Ie c| menc: en :ieIe i:|c: ce|
crchipi|cgc ce Gc|cpcgc:.
E:cc:c: incivicuc: en |c cc:Ic ce|
Ecuador continental.
Zalophus wollebaeki LcLc Mcrinc ce Gc|cpcgc: Cc:i Iccc: |c: i:|c: ce| crchipi|cgc
ce Gc|cpcgc: y en |c i:|c ce |c
F|cIc. E:cc:c: regi:Irc: en |c cc:Ic
del Ecuador continental.
CHIROPTERA
Phyllostomidae
Ancu|c |:tu|ctc Murci|cgc Lcngirc:Irc ce LcLic
Largo
E:IriLccicne: c cmLc: |ccc: ce |c:
/nce: enIre 1.00 y 2.280 m:nm.
Lonchophylla orcesi Murci|cgc NecIcric ce Crc: SuLIrcpicc ncrcccicenIc|. Se
ccncce niccmenIe ce |c
|ccc|iccc Iipc: Lc: FcmLi|e:,
ccrci||erc ce Ici:cn, E:merc|cc:.
Lophostoma aequatorialis Murci|cgc ce Crejc: Feccncc:
Ecuatoriano
E:IriLccicne: Lcjc: ncrcccicenIc|e:
ce |c prcvincic ce E:merc|cc: enIre
10 y 1.250 m:mn.
Lophostoma yasuni Murci|cgc ce Crejc: Feccncc: ce
Yc:un|
Se ccncce niccmenIe ce |c
|ccc|iccc Iipc: E:Iccicn CienI|fcc
Yc:un|, /mczcnic Lcjc, prcvincic
de Orellana.
Micronycteris giovanniae Murci|cgc Crejucc ce Scn Lcrenzc CcpIurccc niccmenIe en Scn
Lcrenzc, E:merc|cc:.
138
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Molossidae
Molossops aequatorianus Murci|cgc Ccrc ce Ferrc
Ecuatoriano
Cc:Ic cenIrc en |c: prcvincic: ce
Lc: F|c: y Gucyc:.
RODENTIA
Heteromyidae
Heteromys teleus FcIcn 8c|:erc EcucIcricnc Cc:Ic cenIrc y e:IriLccicne: cenIrc
cccicenIc|e:.
Cricetidae
Aegialomys galapagoensis FcIc Cc:Ierc ce Gc|cpcgc: HcLiIc en cc: i:|c: ce| crchipi|cgc
ce Gc|cpcgc:: Scn Cri:IcLc| y
ScnIc Fe.
Akodon latebricola FcIcn Ccmpe:Ire EcucIcricnc Sierrc cenIrc y ncrIe enIre |c:
prcvincic: ce Ccrchi y Iungurchuc.
Anotomys leander FcIc Fe:ccccrc ce| Ecucccr Se Iiene regi:Irc: ce |c:
e:IriLccicne: ce| vc|ccn Fichinchc
y ce Fcpc||ccIc.
Chibchanomys orcesi FcIcn ce /guc ce| Ccjc: Al occidente de la provincia de
/zucy enIre 3.100 y 4.000 m:nm.
Hylaeamys tatei FcIc ce Iierrc: 8cjc: ce IcIe SuLIrcpicc crienIc| cenIrc ce
|c: prcvincic: ce Iungurchuc y
Fc:Iczc.
Megaoryzomys curioi FcIc GigcnIe ce Gc|cpcgc: l:|c ScnIc Cruz.
Melanomys robustulus FcIcn /rrccerc FcLu:Ic /mczcnic y e:IriLccicne: crienIc|e:
enIre 400 y 1.200 m:nm.
Mindomys hammondi FcIc ce Mincc E:IriLccicne: ncrcccicenIc|e: enIre
400 y 1.24 m:nm.
Necromys punctulatus FcIcn Mcnchccc Exi:Ien cucc: :cLre :u ci:IriLucicn
rec|. Se pre:ume ue e: encmicc
y :u |ccc|iccc Iipc e: Fc||cIcngc,
prcvincic ce ChimLcrczc.
Nesoryzomys darwini FcIcn ce Gc|cpcgc: ce Dcrwin l:|c ScnIc Cruz.
Nesoryzomys fernandinae FcIcn ce Gc|cpcgc: ce
Ferncncinc
l:|c Ferncncinc.
Nesoryzomys indefessus FcIcn ce Gc|cpcgc: lncefen:c l:|c: ScnIc Cruz y 8c|Irc.
Nesoryzomys narboroughi FcIcn ce Gc|cpcgc: ce He||er l:|c Ferncncinc.
Nesoryzomys swarthi FcIcn ce Gc|cpcgc: ce ScnIicgc l:|c ScnIicgc.
Phyllotis haggardi FcIcn Crejcn ce Hcggcrc Sierra norte y centro.
Sigmodon inopinatus FcIc /|gcccnerc lne:perccc Se |c ccncce niccmenIe ce
|c: fc|cc: crienIc|e: ce| vc|ccn
ChimLcrczc, prcvincic ce
ChimLcrczc, y ce |c me:eIc ce|
Ccjc:, /zucy.
Thomasomys auricularis FcIcn /ncinc Fcjizc Sierrc :ur en |c: prcvincic: ce Ccncr,
/zucy, E| Crc y Lcjc, enIre 2.50 y
4.000 m:nm.
Thomasomys caudivarius FcIcn /ncinc /rLcr|cc|c Sierrc cenIrc y :ur en |c: prcvincic:
ce 8c||vcr y E| Crc, enIre 2.500 y
3.350 m:nm.
Thomasomys erro FcIcn /ncinc ce /nIhcny Sierrc y e:IriLccicne: ncrcrienIc|e:
ce |c prcvincic ce Ncpc enIre 1.00
y 3.00 m:nm.
139
Mamferos
Thomasomys fumeus FcIcn /ncinc /humccc Sierrc cenIrc. Se ccncce :c|c ce
:u |ccc|iccc Iipc, hcciencc Scn
Frcnci:cc, prcvincic ce Iungurchuc.
Thomasomys hudsoni FcIcn /ncinc ce Huc:cn Sierrc :ur. Se ccncce :c|c ce :u
|ccc|iccc Iipc, 8e:Iicn, /zucy.
Thomasomys rhoadsi FcIcn /ncinc ce Fhccc: Sierrc cenIrc-ncrIe en |c: prcvincic:
ce Iungurchuc y Fichinchc, enIre
1.400 y 4.000 m:nm.
Thomasomys silvestris FcIcn /ncinc Si|ve:Ire Sierrc cenIrc-ncrIe y e:IriLccicne:
ncrcccicenIc|e: en |c: prcvincic:
ce 8c||vcr y Fichinchc, enIre 1.200 y
4.200 m:nm.
Thomasomys ucucha FcIcn /ncinc ce Fcpc||ccIc Fegi:Irccc niccmenIe en e| :ecIcr
ce Fcpc||ccIc, prcvincic ce Ncpc.
Thomasomys vulcani FcIcn /ncinc ce Fichinchc Sierra noroccidental. Se conoce
niccmenIe ce |c: e:IriLccicne: ce|
vc|ccn Fichinchc.
Erethizontidae
Sphiggurus ichillus Fuercc E:p|n Feuenc EcucIcricnc /mczcnic Lcjc c menc: ce 500
m:nm.
SORICOMORPHA
Soricidae
Cryptotis equatoris Mu:crcnc EcucIcricnc ce Crejc:
CcrIc:
E:IriLccicne: crienIc|e: ce| ncrIe
y cenIrc en |c: prcvincic: ce
lmLcLurc y Ncpc, c| ncrIe, y
ChimLcrczc y Ccncr, c| :ur, enIre
1.00 y 4.300 m:nm.
Cryptotis montivaga Mu:crcnc McnIcnc ce Crejc:
CcrIc:
Sierrc y e:IriLccicne: c|Ic: ce |c:
/nce: enIre 2.300 y 4.000 m:nm. /|
ncrcrienIe :e Iiene regi:Irc: en |c
prcvincic ce Ncpc y en e| cenIrc y
:ur enIre ChimLcrczc y Lcjc.
E| pi:c zccgecgrcfcc ue pre:enIc |c mcycr ccnIiccc ce e:pecie: encmicc: e: e| c|Iccncinc ccnce exi:Ien
15 {3,57 ce Iccc: |c: encmicc: y 24,27 ce Iccc: |c: c|Iccncinc:). En |c: i:|c: Gc|cpcgc: hcLiIcn nueve
e:pecie: encmicc:, repre:enIcncc un 23,77 ce| IcIc| ecucIcricnc, perc 81,87 ce Iccc: |c: mcm|ferc: ce|
crchipi|cgc {IcL|c 7, Figurc 4). E| c|Ic encemi:mc cL:ervccc en e| pi:c c|Iccncinc y en Gc|cpcgc: :e exp|icc
pcr e| ccn:IcnIe ci:|cmienIc c| ue e:Icn :cmeIicc: |c: c|Ic: mcnIcnc: y |c: i:|c: ccecnicc:, |c cuc| fcvcrece
e| prcce:c ce e:peciccicn {Iirirc 1).
TABLA 7. E:pecie: encmicc: en cccc pi:c zccgecgrcfcc ecucIcricnc.
PISO ZOOGEOGRFICO ESPECIES ENDMICAS PORCENTAJE (%)
Ircpicc ncrcccicenIc| 5 10,5
Ircpicc :urcccicenIc| 1 2,
Ircpicc crienIc| 3 7,
SuLIrcpicc cccicenIc| 11 28,
SuLIrcpicc crienIc| 4 10,5
Iemp|ccc cccicenIc| 10 2,3
Iemp|ccc crienIc| 7 18,4
Alto andino 15 3,5
Gc|cpcgc: 9 23,7
Cccnc Fcc|fcc, zcnc
continental
0
Cccnc Fcc|fcc, zcnc in:u|cr 0
140
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Figura 4. Nmerc ce e:pecie: en cccc pi:c zccgecgrcfcc ce| Ecucccr.
CONSERVACIN Y AMENAZAS
Lc cLrc mc: recienIe y ccmp|eIc pcrc referir:e c| e:Iccc ce ccn:ervccicn ce |c mc:Icfcunc ce| pc|: e:
e| LiLrc Fcjc ce |c: Mcm|ferc: ce| Ecucccr {Iirirc 2001). Sin emLcrgc, hcn pc:ccc yc :ei: cnc: pcr |c ue
|c ccncicicn ce |c: e:pecie: pucc hcLer ccmLiccc, |c ue hcce inci:pen:cL|e unc ccIuc|izccicn ce |c
infcrmccicn.
Segn Iirirc {2001, 2007), 8 e:pecie: e:Icn cenIrc ce c|gunc ccIegcr|c ce cmenczc: ExIinIc:, En Fe|igrc
Cr|Iicc, 10 En Fe|igrc, 23 Vu|nercL|e: y 20 Cc:i /menczccc:. /cemc: :e inc|uyen 47 e:pecie: ccn DcIc:
ln:ufcienIe:. Fcr :u pcrIe, UlCN {200) inc|uye c 3 e:pecie: cenIrc ce c|gunc ccIegcr|c ce cmenczc:
2 ExIinIc:, 2 En Fe|igrc Cr|Iicc, 10 En Fe|igrc, 25 Vu|nercL|e: y 33 Cc:i /menczccc:. /cemc:, :e inc|uyen
21 e:pecie: ccn DcIc: ln:ufcienIe:. Finc|menIe ClIES {200) inc|uye en c|gunc ce :u: Ire: cpncice: c 85
e:pecie: ce |c mc:Icfcunc ecucIcricnc: 24 en e| /pncice l, 52 en e| /pncice ll y en e| /pncice lll {ver
IcL|c 8). De e:Ic mcnerc, :cn 150 e:pecie: {3,17 ce |c mc:Icfcunc ecucIcricnc) |c: inc|uicc: cenIrc ce
c|gunc ccIegcr|c ce cmenczc c cenIrc ce |c: cpncice: ce |c Ccnvencicn lnIernccicnc| pcrc e| Ircfcc
ce E:pecie: /menczccc: {ClIES 200). En |c ce:cripcicn ce cccc unc ce |c: fcmi|ic: :e incicc cucnIc:, y en
c|gunc: cc:c: cuc|e:, e:pecie: e:Icn cmenczccc: niccmenIe c nive| nccicnc|. E: impcrIcnIe mencicncr
ue e| IrcLcjc ce Iirirc {2001) inc|uye :c|cmenIe c |c: e:pecie: cmenczccc: cenIrc ce| Ecucccr, UlCN {200)
cnc|izc e| e:Iccc ce cmenczc c nive| g|cLc|, mienIrc: ClIES {200) pre:enIc un |i:Iccc ce e:pecie: ccn
re:Iriccicne: ce ccmercic :egn :u e:Iccc ce ccn:ervccicn.
Si cnc|izcmc: niccmenIe c |c: 8 e:pecie: cmenczccc: c nive| nccicnc| {Iirirc 2001, 2007), enccnIrcmc:
ue e| crcen ccn mcycr nmerc ce e:pecie: e: Ccrnivcrc, ccn 15 e:pecie: {22,17 ce| IcIc| ce e:pecie:
cmenczccc: c nive| nccicnc|), :eguicc ce FccenIic ccn 13 e:pecie: {1,17) y CeIccec ccn 11 e:pecie:
{1,27). FrimcIe: y ChircpIerc IcmLin pre:enIcn nmerc: impcrIcnIe:: {13,27) y 8 {11,87) re:pecIivcmenIe
{IcL|c 8, Figurc 5). CucIrc crcene: nc Iienen e:pecie: en c|gunc ccIegcr|c ce cmenczc: FcuciIuLercu|Ic,
Lcgcmcrphc, Fi|c:c y Scriccmcrphc.
Lc: principc|e: cmenczc: ue :ufren |c: mcm|ferc: ce| Ecucccr :cn |c prcicc y frcgmenIccicn ce |c: hcLiIcI,
|c inIrccuccicn ce e:pecie: excIicc: y |c: ccIiviccce: ce cccer|c, ccmc :e ce:criLe c ccnIinuccicn {Iirirc
2001).
141
Mamferos
Figura 5. Nmerc ce e:pecie: ce cccc crcen inc|uicc: en c|gunc ccIegcr|c ce cmenczc c nive| nccicnc| :egn Iirirc {2001, 2007).
TABLA 8. E:pecie: ccIc|cgccc: cenIrc ce c|gunc ccIegcr|c ce cmenczc :egn Iirirc {2001, 2007) y |c UlCN {200), c:|
ccmc cue||c: ccn prchiLicicn ce :u ccmercic :egn ClIES {200).
TIRIRA (2001, 2007) UICN (2006) CITES (2006)
DIDELPHIMORPHIA
Caluromys derbianus NI
Caluromys lanatus DD NI
Glironia venusta VU VU
Chironectes minimus NI NI
Marmosa lepida NI NI
Marmosa rubra DD
Marmosops impavidus DD NI
Monodelphis adusta DD
ARTIODACTYLA
Pecari tajacu II
Tayassu pecari II
Vicugna vicugna I
Hippocamelus antisensis EX DD I
Mazama americana DD
Mazama gouazoubira DD DD
/czcnc |u|nc NI NI
Pudu mephistophiles VU NI II
CARNIVORA
Leopardus pajeros VU NI II
Leopardus pardalis NI I
Leopardus tigrinus VU NI I
Leopardus wiedii NI I
Puma concolor VU NI II
Puma yagouaroundi DD I
Panthera onca VU NI I
Atelocynus microtis DD DD
Lycalopex culpaeus II
Lycalopex sechurae NI DD
Speothos venaticus VU VU I
Tremarctos ornatus EN VU I
Arctocephalus australis II
142
Fauna de Vertebrados del Ecuador
TIRIRA (2001, 2007) UICN (2006) CITES (2006)
Arctocephalus galapagoensis VU VU II
Zalophus wollebaeki VU VU
Mirounga leonina II
Lontra longicaudis VU DD I
Pteronura brasiliensis CF EN I
Eira barbara III
Galictis vittata III
Mustela africana DD DD
Mustela felipei CF EN
Bassaricyon gabbii NI NI III
Nasua narica III
Nasuella olivacea DD DD
Fctc: |cvu: III
CETACEA
Balaenoptera acutorostrata NI NI I
Balaenoptera borealis EN EN I
Balaenoptera edeni DD DD I
Balaenoptera musculus EN EN I
Balaenoptera physalus EN EN I
Megaptera novaeangliae VU VU I
Delphinus delphis NI II
Feresa attenuata DD DD II
Globicephala macrorhynchus NI II
Grampus griseus DD DD II
Lagenodelphis hosei DD DD II
Orcinus orca DD II
Peponocephala electra DD II
Pseudorca crassidens DD II
Sctc||c |uv|ct|||: EN DD I
Stenella attenuata NI II
Stenella coeruleoalba DD II
Stenella longirostris DD II
Steno bredanensis DD DD II
Tursiops truncatus DD DD II
Kogia sima DD II
Physeter catodon VU VU I
Inia geoffrensis EN VU II
|nccpccetu: pcc||cu: DD DD II
Mesoplodon densirostris DD DD II
Mesoplodon ginkgodens DD DD II
Mesoplodon peruvianus DD DD II
Ziphius cavirostris DD DD II
CHIROPTERA
Balantiopteryx infusca EN EN
Diaemus youngi DD
Diphylla ecaudata DD NI
Choeroniscus periosus VU VU
Lonchophylla handleyi DD VU
Lonchophylla hesperia VU VU
Glyphonycteris daviesi DD NI
Vampyrum spectrum NI NI
Rhinophylla alethina DD NI
Fn|ncpny||c |:cne|ce NI
Sturnira aratathomasi DD NI
143
Mamferos
TIRIRA (2001, 2007) UICN (2006) CITES (2006)
Sturnira bidens NI
Sturnira magna NI
Artibeus fraterculus DD VU
Artibeus obscurus NI
Artibeus concolor DD NI
Platyrrhinus chocoensis DD VU
Platyrrhinus infuscus NI
Vampyressa bidens NI
Vampyressa melissa DD NI
Mormoops megalophylla NI
Amorphochilus schnablii VU VU
Thyroptera lavali DD VU
Eumops maurus VU
Molossops aequatorianus EN VU
Molossus coibensis NI
Tadarida brasiliensis NI
Eptesicus innoxius VU VU
CINGULATA
Dasypus kappleri DD
Cabassous centralis NI DD III
Cabassous unicinctus DD
Priodontes maximus DD VU I
PERISSODACTYLA
Tapirus bairdii CF EN I
Tapirus pinchaque EN EN I
Tapirus terrestris NI VU II
PILOSA
Bradypus variegatus II
Choloepus hoffmanni DD III
Cyclopes didactylus DD
Myrmecophaga tridactyla DD NI II
Tamandua mexicana III
PRIMATES
Callithrix pygmaea II
Saguinus fuscicollis NI II
Saguinus graellsi II
Saguinus tripartitus NI II
Cebus albifrons II
Cebus apella NI II
Cebus capucinus VU II
Saimiri sciureus II
Aotus lemurinus DD VU II
Aotus vociferans II
Callicebus discolor II
Callicebus lucifer II
Phitecia aequatorialis DD II
Phitecia monachus II
Alouatta palliata VU I
Alouatta seniculus II
Ateles belzebuth VU VU II
Ateles fusciceps CF CF II
Lagothrix lagotricha VU II
Lagothrix poeppigii VU NI II
144
Fauna de Vertebrados del Ecuador
TIRIRA (2001, 2007) UICN (2006) CITES (2006)
RODENTIA
Aegialomys galapagoensis EX
Akodon latebricola CF
Anotomys leander EN EN
Ichtyomys hidrobates NI NI
Megaoryzomys curioi EX
Necromys punculatus EX
Nezoryzomys darwini EX EX
Nezoryzomys fernandinae CF VU
Nezoryzomys indefessus EX EX
Nezoryzomys narboroughi CF NI
Nezoryzomys swarthi CF VU
Coendou quichua VU
Echinoprocta rufescens DD
Dinomys branickii VU EN
Dasyprocta punctata III
Cuniculus paca II
Cuniculus taczanowskii DD NI
Isothrix bistriata NI
Pattonomys occasius CF
SIRENIA
Trichechus inunguis CF VU I
Prdida y fragmentacin de hbitat
Lc frcgmenIccicn :e cefne ccmc |c Ircn:fcrmccicn ce un Lc:ue ccnIinuc en muchc: uniccce: mc:
peuenc: y ci:|ccc: enIre :|, cuyc exIen:icn cgregccc ce :uperfcie re:u|Ic mencr ue |c ce| Lc:ue criginc|.
/cIuc|menIe, |c frcgmenIccicn ce hcLiIcI ncIurc|e: repre:enIc unc ce |c: ccu:c: mc: preccupcnIe: pcrc
|c prcicc ce Licciver:iccc, ceLicc c ue :e cfecIc |c ci:IriLucicn ce |c: e:pecie: pcr fc|Ic ce ccnIinuiccc
en :u crec ce vicc. CIrc efecIc ce |c frcgmenIccicn e: e| efecIc Lcrce ue cumenIc |c vu|nercLi|iccc ce |c:
e:pecie: c |c: ccncicicne: cmLienIc|e: ccver:c: {8u:IcmcnIe y Grez 15). / mecicc ue |c frcgmenIccicn
ce |c: Lc:ue: cvcnzc, e| Icmcnc ce |c: frcgmenIc: ci:minuye y e| ci:|cmienIc cumenIc. E:Ic criginc |c:
||cmccc: hcLiIcI-i:|c" en ccnce, ccn e| pc:c ce| Iiempc, :e ccrc |c exIincicn ce unc c mc: e:pecie: y |c
pre:ervccicn ciferenciccc ce cIrc: {Murcic 15). Lc frcgmenIccicn ce hcLiIcI cfecIc principc|menIe c |c:
mcm|ferc: grcnce: ue nece:iIcn crec: ce vicc exIen:c: pcrc :u ce:crrc||c, c:| ccmc c cue||c: ue uIi|izcn
unc vcrieccc ce hcLiIcI ce ccuercc c pcIrcne: e:Iccicnc|e: ue ceIermincn e| ccce:c c vcric: recur:c::
pcr ejemp|c, e| C:c /ncinc {Tremarctos ornatus), e| Jcgucr {Panthera onca) c e| Icpir ce McnIcnc {Tapirus
pinchaque) {Iirirc 2001). Fcr cIrc |ccc, en un hcLiIcI frcgmenIccc cierIc: e:pecie: puecen prc:percr. E:Ic :e
cc e:pecic|menIe en cue||c: e:pecie: ccn crec: ce vicc peuenc: c ccn reuerimienIc: ce hcLiIcI pccc
e:pec|fcc:, ccmc pcr ejemp|c c|gunc: rceccre:, mcr:upic|e: e inc|u:c murci|cgc:.
Introduccin de especies exticas
Lc inIrccuccicn ce e:pecie:, c:cciccc principc|menIe c |c ||egccc ce |c: :ere: humcnc: c cierIc: crec:,
prcvccc muchc: exIincicne: {/Ikin:cn 18). E:Ie prcce:c :e cc principc|menIe en ecc:i:Iemc: in:u|cre: en
ccnce |c pre:encic ce nuevc: cepreccccre:, ccmpeIiccre: c cgenIe: pcIcgenc: puece pcner en pe|igrc
rcpiccmenIe c e:pecie: ue nc puecen ce:crrc||cr:e ccnjunIcmenIe ccn |c: inIru:c:. En e| cc:c ce |c:
mcm|ferc: e:Ic ccu:c nc :ue|e :er |c mc: impcrIcnIe pue: |c civer:iccc ce e:Ic c|c:e en ecc:i:Iemc: in:u|cre:
nc e: muy c|Ic.
E| mejcr ejemp|c enIre |c mc:Icfcunc ce| Ecucccr ccurre en Gc|cpcgc:. En e| crchipi|cgc hcLiIcLcn
:ieIe e:pecie: ce rceccre:, Iccc: e||c: encmicc:. De :Ic:, cucIrc :e ccn:icercn ExIinIc: y |c: re:IcnIe:
Ire: :e encuenIrcn En Fe|igrc Cr|Iicc {IcL|c 8). Lc ccu:c principc| e: |c inIrccuccicn ce Ire: e:pecie: ce
rceccre: {Rattus rattus, R. norvegicus y Mus musculus) ue ccmpiIen ccn |c: e:pecie: ncIivc: pcr |c:
recur:c:.
145
Mamferos
Cacera
Lc cccer|c ce cierIc: mcm|ferc: pcrc c|imenIccicn, mc:ccIc: c Ircfcc i||ciIc ce fcunc hc prcvccccc |c
ci:minucicn ce :u: pcL|ccicne: y en c|gunc: cc:c: |c ce:cpcricicn en c|gunc: zcnc: ce :u ci:IriLucicn. E|
prcL|emc e: ccmp|ejc y c| pcrecer muy cif|ci| ce ccnIrc|cr. ScLre |c: ccIiviccce: ce cccer|c :e cLcrccrc en
e| :iguienIe ccp|Iu|c.
ETNOZOOLOGA
Lc: re|ccicne: ue :e ccn enIre |c: mcm|ferc: y |c: :ere: humcnc: puecen :er muy vcriccc: pcr |c ue e:
muy cif|ci| cLcrccr Iccc: e||c:. Sin emLcrgc, :e IrcIcrc e:Ie Iemc civiciencc |c: re|ccicne: en vcric: grupc:
generc|e:: u:c: c|imenIicic:, u:c: Irccicicnc|e:, u:c: mecicinc|e: y cIrc Iipc ce u:c:.
Usos alimenticios
Muchc: e:pecie: ce mcm|ferc: hcn :icc ccme:Iicccc: y :e hcn ccnverIicc en un recur:c eccncmicc muy
impcrIcnIe pcrc |c: humcnc:. /|gunc: ce e:Ic: e:pecie: :cn criccc: c grcn e:cc|c pcrc |c prccuccicn ce
|eche y ccrne {vccc:, cvejc:, chivc:, cercc:). /cIuc|menIe, e:Ic: e:pecie:, Iccc: e||c: nc ncIivc: ce /mricc,
:e cr|cn en prcce:c: incu:Iric|e: ce grcn e:cc|c y :e cr|cn en ccuIiveric ce civer:c: mcnerc:. CIrc: e:pecie:
criccc: en ccuIiveric, pcrIicu|crmenIe e:pecie: ncIivc: cncinc: {||cmc: y cuye:) nc hcn c|ccnzccc unc e:cc|c
incu:Iric| y mc: Lien :irven pcrc e| ccn:umc |ccc| y venIc en zcnc: cerccnc:.
/cicicnc|menIe, muchc: mcm|ferc: :i|ve:Ire: :cn cczccc: y ccn:IiIuyen unc ce |c: fuenIe: ce prcIe|nc mc:
impcrIcnIe: pcrc ccmuniccce: inc|genc: y ccmpe:inc: ue hcLiIcn cercc c cenIrc ce crec: Lc:cc:c:. En
muchc: cc:c: |c cccer|c ce :uL:i:Iencic :e hc percicc, ccnvirIiencc c e:Ic ccIiviccc en unc fuenIe ce ingre:c:
eccncmicc: pue: |c ccrne ccpIurccc e: vencicc en mercccc: |ccc|e:. /cemc:, |c: mIccc: ce cccer|c :e
hcn Ircn:fcrmccc hccic e| u:c ce crmc: ce fuegc ue incremenIcn |c cccer|c en grcn prcpcrcicn. E: ce
e:percr:e enIcnce: ue, ceLicc c e:Ic ccIiviccc, muchc: e:pecie: :ufrcn un :eric prcce:c ce ci:minucicn
ce pcL|ccicne:.

EnIre |c: mcm|ferc: ccn mcycr pre:icn ce cccer|c ce:Icccn |c mcycr|c ce primcIe:, venccc:, :ch|nc:, Icpire:,
ccnejc:, rceccre: ccmc |c gucnIc, gucIuzc, ccpiLcrc, rcIcne: e:pinc:c:, c|gunc: e:pecie: ce rcpc:c:,
crmcci||c:, perezc:c: y c:c: hcrmiguerc:.
Usos tradicionales
E| u:c Irccicicnc| ce |c: mcm|ferc: puece vcricr ce unc c cIrc ccmuniccc inc|genc, ccmc refejc IcmLin
e| ccmLic en :u: ncmLre: ccmune: {Iirirc 2004). /|gunc: e:pecie: :e ccn:icercn ccmc e:p|riIu: prcIecIcre:
ce| Lc:ue y :cn re:peIccc: pcr e:Ie mcIivc. Un ejemp|c e: e| Jcgucr {Panthera onca). De cIrc: e:pecie: :e
exIrcen c|gunc: ce :u: pcrIe: {hue:c: c cienIe:) ccn fne: crncmenIc|e: {Pecari tajacu o Tayassu pecari). En
cIrc: cc:c:, c|gunc: pcrIe: :cn uIi|izccc: pcr creencic: y miIc:, ccmc :ucece ccn e| Lccu|c ce |c: cuchuchc:
{Nasua nasua o N. narica), e| cuc| e: exIrcicc, :ecccc y mcchccccc pue: :e cree ue Iiene prcpieccce:
cfrcci:|ccc:.
Usos medicinales
/|gunc: e:pecie: ccmc |c: rcIcne: y rcIc: ccm:Iicc: :cn ce viIc| impcrIcncic pcrc inve:Iigccicne:
cienI|fcc: grccic: c :u fcci| cccpIccicn c cuc|uier mecic y :u c|Ic Ic:c ce reprccuccicn. En e||c: :e prueLcn
meciccmenIc: y vccunc: ue evenIuc|menIe :ervircn en humcnc:. Un cc:c, uizc: nc muy ccnccicc, :cLre
e| u:c ce un mcm|ferc en ccIiviccce: mcicc: :e cc ccn e| Vcmpirc Ccmn {Desmodus rotundus), ceLicc
c| cnIicccgu|cnIe pre:enIe en |c :c|ivc ce |c: vcmpirc:, cuyc prcIe|nc pc:ee prcpieccce: ce grcn uIi|iccc
pcrc e| IrcIcmienIc ce cccicenIe: cereLrcvc:cu|cre: y cIrc: IrcmLc:i: en |c: :ere: humcnc: {Feccrcp et
al. 2005).
Otros usos
Muchc: e:pecie:, IcmLin ccme:Iicccc:, :irven ccmc mc:ccIc:. /cemc:, ccm|icc: cncinc: {||cmc:,
c|pccc:, vicunc:) y Lcvicc: ccm:Iicc: {cvejc:) :e cr|cn pcrc |c exIrcccicn ce |cnc. E:Ic: ccIiviccce: :e
vue|ven cccc vez mcycre: y genercn impcrIcnIe: ingre:c: eccncmicc:. LcmenIcL|emenIe, cIrc: mcm|ferc:
:cn IcmLin ccpIurccc: pcrc Iener|c: ccmc mc:ccIc: {c pcrc e| Ircfcc i||ciIc ce vicc :i|ve:Ire). Lc: principc|e:
grupc: ccpIurccc: ccn e:Ic: fne: :cn cierIc: ccrn|vcrc:, e:pecic|menIe |c: f|icc: y mu:I|icc:, ce |c: cuc|e:
:e vence principc|menIe :u pie|.
14
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Muchc: mcm|ferc: mcrinc: hcn Ienicc un pcpe| impcrIcnIe en |c eccncm|c y :u:IenIc humcnc pcr |c ue
hcn :icc cLjeIc ce unc inIen:c cccer|c. E| cceiIe, |c: p|ccc: ce |c LcrLc: y e| cmLcr gri: ercn en e| pc:ccc |c:
principc|e: prccucIc: ce |c ccIiviccc Lc||enerc. Hcy en c|c e| principc| prccucIc e: |c grc:c uIi|izccc pcrc |c
prccuccicn ce jcLcn {UIrerc: 18).
RDENES Y FAMILIAS
MAMFEROS MARSUPIALES
Orden Didelphimorphia
(1 familia; 19 especies) (foto 1)
E| crcen Dice|phimcrphic ccn:IiIuye un grupc civer:c ce mcr:upic|e: ue hcLiIcn exc|u:ivcmenIe en e|
ccnIinenIe cmericcnc, e:pecic|menIe en /mricc CenIrc| y /mricc ce| Sur, excepIucncc c Didelphis
virginiana, la nica especie que habita en Amrica del Norte. Existe evidencia fsil de que
existieron tambin en Europa (Kowalski 1981).
E| crcen pre:enIc vcric: ccrccIer|:Iicc: ccmune:, enIre |c: ue ce:Icccn |c: cienIe:, |c fcrmc ce |c mcnc|Lu|c
y |c pre:encic ce cc: peuenc: hue:c: mcr:upic|e:. :Ic:, ce fcrmc c|crgccc y e:Irechc, :ujeIcn |c Lc|:c
mcr:upic| en |c ue |c: cr|c: ccmp|eIcn :u ce:crrc||c {Mcr:hc|| 184). Ccn re:pecIc c :u cncIcm|c inIernc,
e| crcen :e ccrccIerizc pcrue |c: hemLrc: pre:enIcn cc: Ierc: y cc: vcginc:. Ju:IcmenIe c pcrIir ce e:Ic
ccrccIer|:Iicc e| crcen cccpIc :u ncmLre {di, prefjc ue :ignifcc cc:: delphus, ue :ignifcc Ierc, y morphus,
ue :ignifcc fcrmc ce") {Iirirc 2004). Lc: vcginc: :e cLren en unc cLerIurc ccmn perc :in ||egcr c fu:icncr:e
{Fe|chcmer et al. 1). Lc: mcchc: pre:enIcn IcmLin unc pcrIicu|criccc cncIcmicc c| Iener e| pene :iIuccc
ceIrc: ce| e:crcIc, ccn unc Ierminccicn L|fcc y cu:encic ce| hue:c penecnc c Lccu|c pre:enIe en c|gunc:
grupc: ce mcm|ferc: p|ccenIcric: {Mcr:hc|| 184, Iirirc 2007). / ciferencic ce |c: mcncIremc:, ue ccrecen ce
p|ccenIc, y ce| re:Ic ce mcm|ferc: ue |c pc:een Lien ce:crrc||ccc, |c: hemLrc: mcr:upic|e: pre:enIcn unc
p|ccenIc rucimenIcric, fcrmccc en |c mcycr|c ce |c: e:pecie: :c|c pcr e| :ccc viIe|inc. E| ccnc| ce| pcrIc :e
fcrmc c pcrIir ce unc cLerIurc ce| Iejicc ccnecIivc ue e:Ic enIre |c: cc: vcginc: {Fe|chcmer et al. 1).
Lc: pcIc: Irc:erc: ce |c: Dice|phimcrphic pre:enIcn e| primer cecc pcrcic|menIe cpcniL|e. Lc: repre:enIcnIe:
ce e:Ie crcen pre:enIcn un rc:Irc c|crgccc ccn unc ccjc crcnec| peuenc y c menucc unc cre:Ic :cgiIc|
prcminenIe. Fre:enIcn cincc inci:ivc: :upericre: y cucIrc infericre:. Su: ccninc: :cn Lc:IcnIe ce:crrc||ccc: y
:u: mc|cre: :cn Iri-IuLercu|ccc: {Mcr:hc|| 184). E| crcen inc|uye unc :c|c fcmi|ic, Dice|phicce {Wi|:cn y Feecer
2005), ccnccicc ccmc |c fcmi|ic ce |c: mcr:upic|e: cmericcnc:. E:Ic fcmi|ic ccn:IiIuye e| grupc ce mcm|ferc:
vivienIe: mc: cnIiguc ce| p|cneIc ce:pu: ce |c: mcncIremc: {Iirirc 2007). E:Ic re:Iringicc c| ccnIinenIe
cmericcnc. lnc|uye 87 e:pecie: cgrupccc: en 17 gnerc: y 2 :uLfcmi|ic:: Cc|urcmyince y Dice|phince {Wi|:cn
y Feecer 2005). Se |c: puece enccnIrcr en |c mcycr|c ce hcLiIcI ce| NecIrcpicc, ce:ce e| nive| ce| mcr hc:Ic
pcr encimc ce 3.000 m ce c|IiIuc {Myer: 2001c).
Cc:i Iccc: |c: e:pecie: :cn crLcrec:, c|gunc: Ierre:Ire: y unc e:pecie {Chironectes minimus) hc ||egccc c
:er :emi-ccucIicc, |c mi:mc ue pre:enIc memLrcnc: inIercigiIc|e: en :u: pcIc: Irc:erc: ccmc pcrIe ce :u
cccpIccicn c| cguc. Scn cnimc|e: ce cc:IumLre: nccIurnc:, muy pccc: e:pecie: e:Icn ccIivc: curcnIe e|
c|c. Fc:cn grcn pcrIe ce| c|c curmiencc en :u mccriguerc ue |c ccn:Iruyen en crLc|e: huecc:, ccviccce: en
e| :ue|c c mccriguerc: cLcnccnccc: ce cIrc: cnimc|e: {Iirirc 2007). Sc|en pcr |c ncche c cczcr, generc|menIe
en :c|iIcric. Muchc: e:pecie: pre:enIcn un ccmpcrIcmienIc pecu|icr ue ccn:i:Ie en fngir:e muerIc: cucncc
:e :ienIen cmenczccc: {Kcwc|:ki 181, Frez-Herncncez et al. 14). Lc mcycr|c ce e:pecie: :cn cmn|vcrc:: e:
cecir, ccmen in:ecIc:, inverIeLrccc:, peuenc: verIeLrccc:, fruIc:, ncIcr e inc|u:c ccrrcnc {Myer: 2001c).
E| periccc ce ge:Iccicn e: vcricL|e, enIre cc: y cincc :emcnc:. Lc: cr|c: nccen en un e:Iccc ce ce:crrc||c
muy premcIurc, miciencc menc: ce 2 cm y pe:cncc menc: ce 1 gr. Ccmc ccn:ecuencic, cepencen pcr
ccmp|eIc ce |c mccre y Iermincn :u crecimienIc :ujeIccc: c :u: pezcne:. Lc ccnIiccc ce pezcne: puece
vcricr enIre 13 y 17. E| nmerc ce cr|c: ue pcren en cccc ccmccc e: muy vcricL|e, enIre 4 y 24 incivicuc:
{Myer: 2001c), cepenciencc ce |c e:pecie. /| nccer, |c: cr|c: Irepcn pcr e| cLccmen ce :u prcgeniIcrc ccn
cyucc ce :u: exIremiccce: cnIericre: mc: ce:crrc||ccc: ccn re:pecIc c| re:Ic ce :u cuerpc, hc:Ic :ujeIcr:e
fuerIemenIe c un pezcn ccn :u Lccc. Luegc pc:cn cferrccc: c |c: pezcne: hc:Ic ue pueccn vc|er:e pcr
:| mi:mc:. E| Iiempc ce ce:crrc||c exIernc vcr|c ce ccuercc c |c: e:pecie:, enIre 0 y 70 c|c: {Kcwc|:ki 181).
Lc: pezcne: :e encuenIrcn en |c regicn cLccminc|, cenIrc ce p|iegue: rucimenIcric: |cIerc|e:, e: cecir, nc
pre:enIcn unc vercccerc Lc|:c mcr:upic|. E:Ic e:IrucIurc :e encuenIrc exc|u:ivcmenIe en |c: hemLrc:, ccn
excepcicn ce |c e:pecie :emi-ccucIicc {C. minimus), en |c cuc| :e encuenIrc IcmLin en |c: mcchc:. /cemc:,
e:Ic e:pecie puece cerrcr|c hermIiccmenIe cucncc :e :umerge {Frez-Herncncez et al. 14).
147
Mamferos
E| Icmcnc ce |c: Dice|phicce e: muy vcricL|e, ce:ce cercc ce 15 cm hc:Ic mc: ce 1 m inc|uicc |c cc|c. En
muchc: cc:c:, :Ic puece repre:enIcr mc: ce |c miIcc ce| Icmcnc IcIc|. En |c: incivicuc: ccu|Ic: |c: pcIc:
:cn ccrIc: y |c: miemLrc: pc:Iericre: :cn mc: ce:crrc||ccc: ue |c: cnIericre:. Fre:enIcn cincc cecc: y
en :u: pcIc: pc:Iericre: e| primerc e: pcrcic|menIe cpcniL|e y e: e| nicc ue nc pre:enIc gcrrc
{Myer: 2001c). E:Ic ccrccIer|:Iicc |e: hc cccc |c pc:iLi|iccc ce :er Luenc: Irepcccre: y pccer
:ujeIcr cLjeIc:, |c ue cprcvechcn curcnIe :u c|imenIccicn. Lc: p|cnIc: ce mcnc: y pie: pc:een
vcric: ccjineIe: cuyc nmerc y pc:icicn vcr|c :egn |c: e:pecie: {Iirirc 2007), pcr |c ue :e ccn:icerc ccmc un
ccrccIer Icxcncmicc.
Lc ccLezc e: grcnce ccn re|ccicn c| cuerpc, pre:enIcn un rc:Irc ce|gccc ccn e| hccicc punIicgucc. Lc:
crejc: :cn re|cIivcmenIe cmp|ic:, reccnceccc: y memLrcnc:c:: |c ncriz e: ce:nucc y |c: cjc: grcnce: y Lien
:epcrccc:. Lc cc|c e: pren:i|, generc|menIe |crgc, e:ccmc:c y ce:nucc en |c mcycr|c ce e:pecie:. E| cuerpc
e:Ic cuLierIc pcr un pe|cje generc|menIe ccrIc ce vcriccc cc|crccicn, ccn |c excepcicn ce |c: crejc: ue
:cn ce:nucc:. En c|gunc: e:pecie: :e ncIc unc ciferencic en |c cc|crccicn ce| pe|c enIre e| ccr:c y |c regicn
cLccminc|. Lc IexIurc ce| pe|c puece vcricr ce:ce cfe|pccc hc:Ic c:perc {Iirirc 1).
Su cenIccurc ccn:Ic ce 50 cienIe:, :iencc |c fcrmu|c cenIc| ce Iccc |c fcmi|ic {l) 5/4, {C) 1/1, {F) 3/3, {M) 4/4
= 50. Lc: inci:ivc: :cn ccrIc: y ci||ncricc:, |c: ccninc: en muchc: ce |c: e:pecie: :cn Lc:IcnIe ce:crrc||ccc:
y |c: premc|cre: y mc|cre: :cn punIicgucc:. Muccn niccmenIe e| Iercer premc|cr :upericr e infericr ue en
incivicuc: jcvene: Iiene ccrccIer|:Iicc: :imi|cre: c |c: mc|cre: {Frez-Herncncez et al. 14).
En Ecucccr hcLiIcn 1 e:pecie: cenIrc ce 10 gnerc: {Iirirc 2007), ce:ce |c: Lc:ue: Ircpicc|e: hc:Ic |c
zcnc c|Iccncinc, IcnIc c| crienIe ccmc c| cccicenIe ce |c: /nce:. Nc :e |c: encuenIrc en Gc|cpcgc: ni
en |c: c|Iurc: exIremc: ce |c: /nce:. Su civer:iccc e: mcycr en zcnc: Ircpicc|e: y :uLIrcpicc|e:. Nc exi:Ien
e:pecie: encmicc: ce| Ecucccr, perc cucIrc e:Icn ccIc|cgccc: cenIrc ce c|gunc ccIegcr|c ce cmenczc:
unc e:pecie ccmc vu|nercL|e y Ire: cc:i cmenczccc: {Iirirc 2001).
Orden Paucituberculata
(1 familia; 4 especies) (foto 2)
E:Ie crcen cgrupc c |c: e:pecie: :cLrevivienIe: ce rcIcne: mcr:upic|e: ue :e encuenIrcn ccnfnccc: c |c:
/nce: ce Succmricc. Se pien:c ue e| crcen civergic ce |c: mcr:upic|e: cnce:Irc|e: muy Iemprcnc y :u
civer:iccc c|ccnzc :u mcycr grccc enIre e| C|igccenc y e| F|iccenc {35,4 c 5,2 mi||cne: ce cnc:). Hcce 20
mi||cne: ce cnc: cprcximcccmenIe hcLiIcLcn pcr |c menc: :ieIe gnerc:. /cIuc|menIe cpenc: Ire: ce e||c:
:cLreviven en regicne: inccce:iL|e: ce |c: Lc:ue: :uLIrcpicc|e: c|Ic:, Iemp|ccc: y pcrcmc: c|Iccncinc:,
ci:IriLuicc: ce unc fcrmc ci:ccnIinuc {Ccrrc|| 188).
Scn cnimc|e: peuenc:, ce| Icmcnc ce un peuenc rceccr {-14 cm ce |cngiIuc), muy pcrecicc: c |c:
mu:crcnc:. Su: exIremiccce: :cn fnc:, :u hccicc |crgc y :u cc|c ce|gccc. Iienen cjc: peuenc: y :u :enIicc
ce |c vi:Ic e: muy |imiIccc. Se c|imenIcn principc|menIe ce in:ecIc:, gu:cnc: y peuenc: verIeLrccc: c |c:
cuc|e: cczcn ce:ce e| inicic ce |c Icrce hc:Ic e| cncchecer. Fcrc uLiccr c :u: pre:c:, uIi|izcn mcycrmenIe
e| :enIicc ce |c cucicicn ccn |c cyucc ce |c c|Ic :en:iLi|iccc ue pre:enIcn :u: |crgc: LcrLc:. Unc grcn
pcrIe ce :u vicc |c pc:cn en :u: mccriguerc: :uLIerrcnec: y en ccuce: ce cguc :uperfcic|e:. / pe:cr ce
e:Icr c|c:ifcccc: cenIrc ce |c infrcc|c:e MeIcIheric {mcm|ferc: mcr:upic|e:), e:Ie crcen nc hc ce:crrc||ccc
e| mcr:upic, ccrccIer|:Iicc principc| ce e:Ic infrcc|c:e. E| nmerc ce mcmc: pre:enIe: en |c: hemLrc: vcr|c
enIre cucIrc y cincc {Mcr:hc|| 184).
DeLicc c| Iipc ce ecc:i:Iemc: en |c: ue hcLiIcn, inccce:iL|e: en muchc: cc:c:, e:Ic: cnimc|e: :cn
ccn:icerccc: ccmc rcrc:. Sin emLcrgc, :e ccncce ue :cn mc: cLunccnIe: y civer:c: en |c: pcrcmc: ce|
Ecucccr y :u: crec: c|eccnc: {Iirirc 2007). E| crcen inc|uye unc :c|c fcmi|ic, Ccenc|e:Iicce {Wi|:cn y Feecer
2005), exc|u:ivc ce |c regicn NecIrcpicc|. De ccuercc c Wi|:cn y Feecer {2005), |c fcmi|ic inc|uye :ei: e:pecie:
cenIrc ce Ire: gnerc:. HcLiIcn :c|cmenIe en |c: Lc:ue: Iemp|ccc: y :uLIrcpicc|e: c|Ic:, c:| ccmc en cierIc:
pcrcmc: cncinc: {Mcr:hc|| 184).
Lc: cenc|:Iicc: pre:enIcn un crcnec reccnceccc y crcc: zigcmcIicc: nc prcnunciccc: ue |e ccn c :u
rc:Irc unc cpcriencic |crgc y ccnicc. Lc fcrmu|c cenIc| e: {l) 4/3-4, {C) 1/1, {F) 3/3, {M) 4/4 = 4-48. Lc: inci:ivc:
cenIrc|e: ce |c mcnc|Lu|c infericr :cn mc: ce:crrc||ccc: ue e| re:Ic ce cienIe: y :e encuenIrcn prcyecIccc:
hccic cce|cnIe. :Ic e: unc ce |c: ciferencic: ce cenIicicn mc: re|evcnIe: re:pecIc c |c fcmi|ic Dice|phicce.
Su: ccninc: :cn ccrIc: y ce :imi|cr Icmcnc ue e| re:Ic ce cienIe: {/p|in y /rcher 187).
148
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Iienen |c: cjc: muy peuenc:, :u: crejc: :cn ccrIc:, :u pe|cje e: :ucve y cen:c ccn unc cc|crccicn ue puece
vcricr enIre gri:, gri:-mcrrcn c negruzcc, ccn |c regicn venIrc| mc: c|crc en c|gunc: e:pecie:. E| mcrgen ce
cccc |cLic :upericr e: inIerrumpicc pcr unc c|eIc ci:IinIivc ce |c pie|. Su: cc|c: :cn |crgc:, |igercmenIe pren:i|e:
y cuLierIc: ce pe|c ccrIc {Vcughcn et al. 2000). Cccc unc ce :u: pcIc: pre:enIc cincc cecc: y, c ciferencic
ce Dice|phicce, ccrecen ce pu|gcr cpcniL|e. En |c: pcIc: ce|cnIerc:, |c: cecc: primerc y uinIc nc pc:een
gcrrc: y :cn mc: ccrIc: ue |c: Ire: cenIrc|e: {Iirirc 1).

Se c|imenIcn principc|menIe ce in:ecIc: y cierIc: inverIeLrccc:. Sin emLcrgc, IcmLin :e hc repcrIccc ue
uIi|izcn :u: grcnce: inci:ivc: prcyecIccc: hccic cce|cnIe pcrc mcIcr peuenc: cr|c: ce rcIcne: ue ce:pu:
|e :irven ce c|imenIc {Vcughcn et al. 2000). /:imi:mc, puecen c|imenIcr:e ccc:icnc|menIe ce fruIc:. Iccc:
:cn Ierre:Ire:, ce hcLiIc: nccIurnc: y Luenc: Irepcccre:. UIi|izcn ccmc refugic ccviccce: en |c Iierrc {FcIze|I
18, Frez-Herncncez et al. 14).
En e| Ecucccr hcLiIcn cucIrc e:pecie: ce| gnerc Caenolestes, niccmenIe en |c: pi:c: Iemp|ccc: y
c|Iccncinc. Nc hcLiIcn en |c: zcnc: Ircpicc|e:, :uLIrcpicc|e: ni en Gc|cpcgc:. Hcy unc e:pecie encmicc
ce| Ecucccr, Caenolestes condorensis, ce |c cuc| exi:Ie un nicc regi:Irc en /chupc||c:, prcvincic ce Mcrcnc-
ScnIicgc {/|Lujc y FcIer:cn 1). Nc exi:Ien e:pecie: cmenczccc:.
MAMFEROS PLACENTARIOS
Orden Artiodactyla
(3 familias, 10 especies)
Grupc grcnce y Lc:IcnIe civer:c ce mcm|ferc:, ccn 240 e:pecie: perIenecienIe: c 8 gnerc:, 10 fcmi|ic: y
3 :uLcrcene: {Wi|:cn y Feecer 2005). /cIuc|menIe hcLiIcn en Iccc: |c: ccnIinenIe:, perc nc :cn ncIivc: en
/u:Irc|ic y /nIcrIicc. E| regi:Irc fc:i| mc: cnIiguc ccIc ce| Eccenc, :in emLcrgc, fue curcnIe e| Cenczcicc
cucncc :e cic :u mcycr civer:ifcccicn ccn 3 fcmi|ic: {Scvcge y Lcng 18).
E| p|cnc ce :imeIr|c ce |c: crIiccccIi|c: pc:c enIre e| Iercer y cucrIc cecc. E:Ic ccrccIer|:Iicc e: |c ue hc
cccc e| ncmLre c| crcen, ue :ignifcc ce cecc: pcre:", en ccnIrc:Ie ccn e| crcen Feri::ccccIy|c en e| cuc| e|
p|cnc ce :imeIr|c pc:c niccmenIe c Ircv: ce| Iercer cecc {Myer: 2001c). Iccc: |c: e:pecie: ce /rIiccccIy|c
pre:enIcn unc recuccicn en e| nmerc ce c|giIc:, ccn e| primer c|giIc cu:enIe en Iccc: |c: e:pecie:, mienIrc:
ue en muchc: cIrc: e| :eguncc y uinIc :cn recucicc: c en ccc:icne: cu:enIe:. Lc: c|giIc: Iercerc y cucrIc
:cn |c: mc: grcnce: y prcnunciccc: en Iccc: |c: e:pecie: y pre:enIcn ccjineIe: Lien ce:crrc||ccc: {Simp:cn
184). Lc: exIremc: ce |c: cecc: Iermincn en unc: mccifcccc: c mcnerc ce pezunc: {Iirirc 2007).
Lc recuccicn mc: exIremc ce |c: crIiccccIi|c: {vivc: y exIinIc:) :e cL:ervc en venccc: y cnI||cpe:, ue
pre:enIcn Icn :c|c cc: cecc: funcicnc|e: en cccc pcIc. Lc: meIcccrpc: y meIcIcr:c: ce |c: cecc: Iercerc
y cucrIc :e hcn fu:icnccc pcrcic| c ccmp|eIcmenIe pcrc fcrmcr un :c|c hue:c ccnccicc ccmc pcIc
cc|umncr. En |c: exIremiccce: pc:Iericre: ce e:Ic: e:pecie:, |c: hue:c: ce| IcLi||c IcmLin :e hcn recucicc en
nmerc y e| c:Ircgc|c :e ccnvierIe en e| hue:c principc| pcrc :cpcrIcr e| pe:c {Myer: 2001c). E:Ic: rc:gc: :cn
prcLcL|emenIe cccpIccicne: pcrc pccer ce:p|czcr:e ce unc mcnerc mc: rcpicc y efecIivc pue: cenIrc ce
e:Ie crcen :e encuenIrcn c|gunc: ce |c: e:pecie: mc: rcpicc:, ccmc pcr ejemp|c |c: venccc:.
Iccc: |c: crIiccccIi|c: ccmpcrIen c|gunc: ccrccIer|:Iicc: crcnec|e: y cenIc|e:. Lc pcrIe cnIericr ce| crcnec
e: |crgc y e:Irechc, |c: cuernc: c ccrncmenIc: e:Icn pre:enIe: en c|gunc: e:pecie: y :c|en ce:ce |c: hue:c:
frcnIc|e:. E| nmerc ce cienIe: e: vcricL|e. Exi:Ie un e:pccic ue generc|menIe :epcrc c |c: cienIe: cnIericre:
y c |c: pc:Iericre: {cic:Iemc), e:pecic|menIe en |c mcnc|Lu|c infericr {Simp:cn 184). Lc: inci:ivc: y |c: ccninc:
:cn recucicc:, c excepcicn ce |c: cercc: y fcrmc: re|ccicnccc:. En |c mcycr|c ce e:pecie:, |c: mc|cre: y
premc|cre: :cn :e|encccnIe: cunue en c|gunc: e:pecie: puecen :er LuncccnIe:. Lc: premc|cre: :cn
pcrcic|menIe mc|crifcrme: {Myer: 2001c).
Lc: crIiccccIi|c: nc Iienen c|cv|cu|c y e| pene ccrece ce Lccu|c {Iirirc 2007). Lc mcycr|c hcn mccifcccc :u:
e:Icmcgc: pcrc pre:enIcr cucIrc ccmcrc:. E:Ic ccn:IiIucicn ce| e:Icmcgc c| pcrecer e: unc cccpIccicn
pcrc c|cjcr cierIc: micrccrgcni:mc: pcrc ce:ccmpcner |c ce|u|c:c vegeIc| en ccmpcnenIe: ue puecen :er
cprcvechccc:, pue: :cn cnimc|e: neIcmenIe herL|vcrc: {Myer: 2001c).
Lc mcycr|c re:ice en hcLiIcI re|cIivcmenIe cLierIc: Ic|e: ccmc ||cnc: y :cLcnc:, perc cIrc: :e encuenIrcn en
Lc:ue: y un grupc e: :emi-ccucIicc. DenIrc ce| crcen IcmLin :e encuenIrcn c|gunc: e:pecie: ue hcn :icc
ccme:Iicccc:. Scn ce hcLiIc: ciurnc:, c|gunc: e:pecie: pre:enIcn c|Ic :ccicLi|iccc, cIrc: :cn :c|iIcric: y cIrc:
pueden vivir en pcrejc: {Ncwck 11).
149
Mamferos
/rIiccccIy|c :e civice en Ire: :uLcrcene:: FumicnIic, cenIrc ce| cuc| :e encuenIrcn |c: mcm|ferc: rumicnIe:
{venccc:): Suifcrme:, ue cgrupc c |c: mcm|ferc: ccn fcrmc ce cercc {:ch|nc:): y Iy|cpccc, ue cgrupc c |c:
fc|:c: rumicnIe: {||cmc:, c|pccc: y vicunc:).
E| :uLcrcen FumicnIic nc pre:enIc inci:ivc: :upericre:, |c: ccninc: :cn generc|menIe recucicc: e inc|u:c
cu:enIe: y |c: mc|crifcrme: :cn :e|encccnIe: {Simp:cn 184). Lc: ccninc: :cn :imi|cre: en fcrmc y Icmcnc c |c:
inci:ivc: infericre: pcr |c ue pre:enIcn unc ||nec unifcrme ce cienIe: ccrIcnIe: {Iirirc 1). Lc: meIcccrpc: y
meIcIcr:c: Iercerc y cucrIc e:Icn IcIc|menIe fu:icnccc: {Myer: 2001c). Se cL:ervc cimcrf:mc :exuc|, :iencc
|c: mcchc: mc: grcnce: ue |c: hemLrc: y ccn cuernc: c c:Ic: en |c mcycr|c ce e:pecie: {Iirirc 1). Scn
cnimc|e: rumicnIe:, pcr |c ue :u :i:Iemc cige:Iivc e:Ic mccifcccc ceLicc c ue e| c|imenIc e: regurgiIccc
pcrc unc :eguncc mc:Iicccicn {Simp:cn 184). Fcrc e:Ic, :u e:Icmcgc pre:enIc cucIrc ccmpcrIimenIc:,
:iencc e| primerc ce e||c: ccnccicc ccmc rumen, ce:ce ccnce e| c|imenIc e: regurgiIccc pcrc mc:Iiccr:e
nuevcmenIe {Iirirc 1). Fuecen :er :c|iIcric: c gregcric: y generc|menIe :cn ciurnc: {Ncwck 11).

E| :uLcrcen Suifcrme: inc|uye c Ire: fcmi|ic: vivienIe:: Suicce {cercc: ccm:Iicc:), Icyc:::uicce {cercc: :c|vcje:) e
HipcpcIcmicce {hipcpcIcmc:). Scn cnimc|e: nc rumicnIe: {Kcwc|:ki 181) ue pre:enIcn e:Icmcgc: ccn unc c
hc:Ic mc: ce Ire: ccmpcrIimenIc:. Lc: mc|crifcrme: :cn LuncccnIe:, pre:enIcn inci:ivc: :upericre: {c ciferencic
ce FumicnIic) y :u: ccninc: :cn c|crgccc:, puciencc c|ccnzcr hc:Ic 1 m ce |cngiIuc, y en ccc:icne: :cn curvc:
{Iirirc 1). Lc: pcIc: pre:enIcn u:uc|menIe cucIrc cecc: {Myer: 2001c). Fcr |c generc| fcrmcn cgrupccicne:
numerc:c: y :e cL:ervc cimcrf:mc :exuc|: e| mcchc e: mc: grcnce ue |c hemLrc. Scn cmn|vcrc:.
E| :uLcrcen Iy|cpccc cgrupc c unc :c|c fcmi|ic :cLrevivienIe {Ccme|icce), cunue exi:Ien numerc:c: fcrmc:
fc:i|e:. Fe:e c nc :er cnimc|e: rumicnIe:, pre:enIcn e| e:Icmcgc civicicc en Ire: ccmpcrIimenIc: {Myer:
2001c). Iienen un pcr ce inci:ivc: :upericre:: ccemc:, |c: ccninc: infericre: e:Icn :epcrccc: ce |c: inci:ivc:
infericre: fcrmcncc unc hi|erc cenIc| ci:ccnIinuc {Kcwc|:ki 181).
En e| Ecucccr hcLiIcn Ire: fcmi|ic: ncIivc: ce crIiccccIi|c:, unc ce cccc :uLcrcen: Cervicce, Icyc::uicce y
Ccme|icce, ue cgrupcn c 10 e:pecie: en 8 gnerc: {Iirirc 2007). Exi:Ien IcmLin cc: fcmi|ic: inIrccucicc::
8cvicce {vccunc:, ccLrc: y cvejc:) y Suicce {cercc: ccm:Iicc:).
Familia Camelidae
(foto 3)
lnc|uye c cucIrc e:pecie: ce Ire: gnerc: {Wi|:cn y Feecer 2005). Un grupc hcLiIc en e| ncrIe ce fricc y
en e| cenIrc ce /:ic. E:Ic: :cn |c: ccme||c:, IcnIc e| ce unc jcrcLc {crcmeccric) ccmc e| ce cc: jcrcLc:.
/cIuc|menIe, |c: ccme||c: hcn :icc ccme:Iicccc: y yc nc exi:Ien en e:Iccc :i|ve:Ire {Myer: 2000c). E|
:eguncc grupc inc|uye c |c: ccm|icc: :uccmericcnc: {||cmc:, c|pccc:, vicunc:). Lc /|pccc cnIericrmenIe
fue ccn:icerccc ccmc e:pecie {Lama pacos), perc ccIuc|menIe :e ccn:icerc ccmc unc vcriccicn ce |c
L|cmc {L. glama). /|gunc: cuIcre: ccn:icercn c ||cmc: y c|pccc: ccmc unc :c|c e:pecie ue c| pcrecer :e
cerivc ce| Gucnccc {L. guanicoe) c Ircv: ce mi|e: ce cnc: ce ccme:Iicccicn {GruLL 2005). E| Gucnccc y |c
Vicunc {Vicugna vicugna) cun exi:Ien en e:Iccc :i|ve:Ire, perc :u: pcL|ccicne: :cn peuenc: y :e encuenIrcn
cmenczccc: {Vcughcn et al. 2000).
Iccc: |c: ccm|icc: pre:enIcn cue||c: |crgc: y ce|gccc:, ccLezc peuenc, piernc: |crgc: y ce|gccc: y
|cLic :upericr prcfunccmenIe hencicc. Lc: ccm|icc: ce| viejc muncc :cn muchc mc: ccrpu|enIc: ue |c:
:uccmericcnc:. /:|, |c: primerc: puecen ||egcr c pe:cr enIre 450 y 50 kg, mienIrc: |c: :eguncc: enIre 35 y 100
kg {Myer: 2000c).
E| crcnec ce |c: ccm|icc: pre:enIc un rc:Irc c|crgccc y unc cre:Ic :cgiIc| muy ce:crrc||ccc. Ccrecen ce
ccrncmenIc:. Lc: mc|crifcrme: :cn :e|encccnIe:, |c: inci:ivc: e:Icn pre:enIe: perc vcr|cn en nmerc ce
ccuercc c |c eccc {Myer: 2000c) y e:Icn prcyecIccc: hccic cIrc:, pre:enIcncc unc fcrmc ce e:pcIu|c,
cccpIccicn ue |e: :irve pcrc ccrIcr |c hierLc ce |c cuc| :e c|imenIcn {Iirirc 1). Lc: jcvene: pc:een Ire:
inci:ivc: c cccc |ccc, mienIrc: |c: ccu|Ic: pre:enIcn :c|c unc muy pcrecicc c un ccninc. Lc: ccninc: pre:enIe:
en e| mcxi|cr :upericr e infericr :cn ce Icmcnc mecicnc y |c: infericre: e:Icn IcIc|menIe ciferenciccc: ce |c:
inci:ivc: en fcrmc y Icmcnc. Un cic:Iemc cnchc :epcrc |c: inci:ivc: ce |c: mc|crifcrme:. Lc fcrmu|c cenIc| ce
|c: ccm|icc: :uccmericcnc: e: {l) 1/3, {C) 1/1, {F) 2/1, {M) 3/3 = 30 {Myer: 2000c).
Fre:enIcn pcIc cc|umncr ue :e fcrmc c Ircv: ce |c fu:icn ce |c: meIcccrpc: y meIcIcr:c: Iercerc y cucrIc.
Su: pcIc: Iermincn en cc: cecc: funcicnc|e: {Iercer y cucrIc c|giIc) mi:mc: ue, c| e:Icr exIencicc:, |e
prcpcrcicncn unc :uperfcie ccicicnc| pcrc cpcycr :u pe:c en |c: :uL:IrcIc: :ucve: ccmc |c crenc y c|gunc:
Iipc: ce pcrcmc {Scvcge y Lcng 18). Nc Iienen pezunc: vercccerc:, y en |c Lc:e ce |c: cecc: cenIrc|e:
150
Fauna de Vertebrados del Ecuador
pre:enIcn c|mchcci||c: ce Iejicc ccnjunIivc :cLre |c: cuc|e: ccmincn. :Ic e: unc cccpIccicn impcrIcnIe
pue: grccic: c e||c |c: ccm|icc: :uccmericcnc: nc erc:icncn e| :ue|c ce |c: pcrcmc: en |c: cuc|e: hcLiIcn,
c ciferencic ce| gcnccc inIrccucicc.
Lc: ccm|icc: nc :cn cnimc|e: rumicnIe: cunue pre:enIcn un e:Icmcgc civicicc en Ire: ccmpcrIimenIc:
{Kcwc|:ki 181). Scn Ierre:Ire: y ciurnc:. Iccc: |c: ccm|icc: :cn herL|vcrc: y :e c|imenIcn principc|menIe,
cunue nc exc|u:ivcmenIe, ce hierLc:. IcmLin inc|uyen en :u cieIc hcjc: y rcmc: Iiernc: ce cierIc: p|cnIc:.
Se |c: encuenIrc generc|menIe en zcnc: cricc: c :emicricc: {Iirirc 2007).

Exi:Ien regi:Irc: fc:i|e: ce ccm|icc: ue ccIcn ce| Eccenc :upericr. Su crigen c| pcrecer :e cic en |c ue
ccIuc|menIe ccrre:pcnce c /mricc ce| NcrIe. FrcLcL|emenIe |c: ccm|icc: pcL|crcn /mricc ce| Sur y
e| Viejc Muncc curcnIe e| F|iccenc y F|ei:Iccenc, cucncc e| nive| ce| mcr Lcjc y /mricc ce| NcrIe uecc
ccnecIccc ccn e:c: ccnIinenIe: {Myer: 2000c).

En e| Ecucccr hcLiIcn cc: e:pecie: ce gnerc: ci:IinIc:, |c L|cmc//|pccc {Lama glama) y |c Vicunc {Vicugna
vicugna). Lc: ||cmc: y c|pccc: puecen :er vi:Ic: en grupc: ccme:Iicccc: en c|gunc: ccmuniccce: inc|genc:
ce |c: /nce:. Lc: ||cmc: :cn uIi|izccc: ccmc cnimc|e: ce ccrgc, mienIrc: ue |c: c|pccc: :cn uIi|izccc: pcrc
|c prccuccicn ce |cnc. Lc: pcL|ccicne: ce vicunc: en e| Ecucccr, c| iguc| ue en cIrc: pc|:e: ce Succmricc,
fuercn ciezmccc: pcr :u inIen:c cccer|c. / meciccc: ce| :ig|c XX exi:I|cn nc mc: ce 10.000 incivicuc: en Iccc
Succmricc. En 17, :e frmc un ccnvenic ce prcIeccicn ce |c Vicunc enIre vcric: pc|:e: cncinc:. EnIre 188
y 1, Ecucccr hc reciLicc c mcnerc ce cL:euic c|gunc: cienIc: ce vicunc: crigincric: ce Fer, Chi|e y
8c|ivic. Se e:Iimc ue en |c ccIuc|iccc |c pcL|ccicn ce vicunc: en e| Ecucccr :uperc |c: 2.000 cnimc|e: {Iirirc
2007). Ningunc ce e:Ic: cc: e:pecie: e:Ic ccn:icerccc cenIrc ce c|gunc ccIegcr|c ce cmenczc ce ccuercc
c |c |i:Ic rcjc ce mcm|ferc: ce| Ecucccr {Iirirc 2001).

Familia Cervidae
(foto 4)
/Lcrcc c ciervc: y e:pecie: :emejcnIe:, inc|uyencc venccc:, c|ce: y ccriLe:. /cIuc|menIe, :e reccnccen
51 e:pecie: perIenecienIe: c 1 gnerc: y 4 :uLfcmi|ic: {Wi|:cn y Feecer 2005). Se |c: encuenIrc en Iccc:
|c: ccnIinenIe: excepIucncc e| :ur ce fricc, /u:Irc|ic y /nIcrIicc, ccupcncc unc cmp|ic gcmc ce hcLiIcI,
ce:ce Iuncrc: crIicc: hc:Ic Lc:ue: Ircpicc|e:. IcmLin hcn :icc inIrccucicc: en zcnc: ccnce criginc|menIe
nc exi:I|cn. E| regi:Irc fc:i| ccIc ce fnc|e: ce| C|igccenc {Fcx y Myer: 2001).
E| Icmcnc ce |c: crvicc: vcr|c ccn:icercL|emenIe, ce:ce e| Ciervc Encnc {Pudu mephistophiles), ue pe:c
cprcximcccmenIe 10 kg, hc:Ic e:pecie: muy grcnce: ccmc |c: c|ce: ce /mricc ce| NcrIe y Eurcpc ue
puecen pe:cr hc:Ic 800 kg. /|gunc: :cn cnchc: mienIrc: cIrc: :cn ce|gccc: y grcci|e:. Iccc: Iienen pcIc:
ce|gccc:. Su cc|crccicn vcr|c enIre mcrrcn y gri: {Vcughcn et al. 2000). Lc: cr|c: ccmnmenIe nccen ccn
mcnchc: L|cnuecinc: en e| cuerpc ccn e| cLjeIivc ce ccmufcr:e. Lc: mcnchc: ce:cpcrecen mienIrc: e|
cnimc| c|ccnzc :u mccurez {Iirirc 2007). En c|gunc: e:pecie: IcmLin :e puece cL:ervcr mcnchc: L|cncc: en
e| cuerpc ce |c: ccu|Ic: {Simp:cn 184).
E| crcnec pre:enIc un crifcic enIre |c: hue:c: nc:c|, frcnIc| y |ccrimc|, ccnccicc ccmc ccncucIc |ccrimc|,
ccnce :e encuenIrcn g|cncu|c: e:pecic|izccc: ue :ecreIcn :u:Icncic: pcrc mcrccr IerriIcric: y ccmc :i:Iemc
ce ccmunicccicn {Iirirc 2007). Lc fcrmu|c cenIc| e: {l) 0/3, {C) 0-1/1, {F) 3/3, {M) 3/3 = 32-34. Lc: mc|crifcrme:
de lc: crvicc: :cn :e|encccnIe:. Nc pre:enIcn inci:ivc: ni ccninc: :upericre:. En e| mcxi|cr infericr Iienen Ire:
inci:ivc: c cccc |ccc, perc e:Icn en:cmL|ccc: en |c ue pcrecer|c un :c|c cienIe :emejcnIe c un ccninc,
cpcrenIcncc Iener unc hi|erc cenIc| unifcrme. Lc: ccninc: :upericre: :cn muy ce:crrc||ccc: e:pecic|menIe
en |c: e:pecie: ue pre:enIcn ccrncmenIc: peuenc:. Lc: crvicc: ccrIcn |c vegeIccicn ue |e: :irve ce
c|imenIc mecicnIe :u: inci:ivc: infericre: y :u pc|cccr {Fcx y Myer: 2001).
Iccc: |c: gnerc: ce e:Ic fcmi|ic pre:enIcn ccrncmenIc: {Simp:cn 184), mi:mc: ue puecen :er permcnenIe:
{Pudu y Mazama) c ce cic|c cnuc| {Odocoileus). E:Ic: e:IrucIurc: e:Icn fcrmccc: ce Iejicc c:ec y crecen
permcnenIemenIe ce:ce unc Lc:e en e| hue:c frcnIc|. En |c: crvicc: ue hcLiIcn en |c: zcnc: Iemp|ccc:,
|c: ccrncmenIc: empiezcn :u crecimienIc ccmc prcyeccicne: ce |c: pecice|c: perc cuLierIc: ce pie|. E:Ic
cuLierIc cuIcnec e: ricc en vc:c: :cngu|nec: y nervic:. Cucncc |c: ccrncmenIc: fnc|izcn :u crecimienIc, |c
cuLierIc cuIcnec muere y cce {Vcughcn et al. 2000). Lc: mcchc: uIi|izcn :u: ccrncmenIc: en ccmLcIe: curcnIe
|c pccc reprccucIivc. E| Icmcnc ce |c: ccrncmenIc: vcr|c ce:ce peuenc: hc:Ic encrme: e:IrucIurc:,
ccmp|ejc: y rcmifcccc: cepenciencc ce |c e:pecie y ce |c eccc ce |c: incivicuc:. En |c mcycr|c ce |c:
151
Mamferos
crvicc: :c|cmenIe |c: mcchc: pre:enIcn ccrncmenIc: {c excepcicn ce |c: ccriLe:). /|gunc: e:pecie: ue
viviercn curcnIe e| F|ei:Iccenc pre:enIcLcn e:pecIccu|cre: ccrncmenIc:, ccmc e| gnerc Megaloceros, ue
mc:IrcLc ccrncmenIc: pc|mccc: ce hc:Ic 3,7 m pcr prc|cngccicn y un pe:c ce 45 kg {Fcx y Myer: 2001).

Iienen cucIrc cecc: en cccc pcIc: e| primerc cc:i inexi:IenIe, mienIrc: ue |c: cecc: :eguncc y uinIc :cn
peuenc: y generc|menIe nc enIrcn en ccnIccIc ccn e| :ue|c. E| Iercer y cucrIc cecc: :cn ce:crrc||ccc:
y :cLre e||c: recce e| pe:c ce| cuerpc {Iirirc 1). Iercerc y cucrIc meIcccrpc: en |c: pcIc: ce|cnIerc: y
Iercerc y cucrIc meIcIcr:c: ce |c: miemLrc: pc:Iericre: e:Icn funcicc: fcrmcncc |c pcIc cc|umncr, ue en
e:Ie cc:c e: c|crgccc {ccncicicn cL:ervccc IcmLin en |c fcmi|ic 8cvicce) {Fcx y Myer: 2001).

Lc: crvicc: :cn e:IricIcmenIe herL|vcrc: y, c| :er rumicnIe: vercccerc:, pre:enIcn un e:Icmcgc ccmpue:Ic
pcr cucIrc ccmpcrIimenIc: y uIi|izcn |c fermenIccicn LccIericnc pcrc cyuccr:e en e| prcce:c ce cige:Iicn
{Scvcge y Lcng 18). /|gunc: :cn :c|iIcric:, perc |c mcycr|c vive en mcnccc: ue vcr|cn ce pccc: c muchc:
incivicuc: cepenciencc ce |c e:pecie, |c eccc y e| :exc. Lc mcycr|c ce e:pecie: :cn pc||ginc:: e: cecir, ue
un mcchc :e reprccuce y cefence c vcric: hemLrc:: |c: mcchc: uIi|izcn :u: ccrncmenIc: en ccmLcIe: pcrc
cLIener y cefencer c |c: hemLrc:. /cemc: ce |c: g|cncu|c: |ccrimc|e:, |c: ciervc: Iienen g|cncu|c: en :u:
pcIc: y piernc:, emp|eccc: en |c ccmunicccicn inIrc-e:pec|fcc.
Lc: crvicc: Iienen impcrIcncic eccncmicc c|receccr ce| muncc. Scn cczccc: pcr cepcrIe c ccmc c|imenIc
pcr :u ccciciccc ccrne. Vcric: e:pecie: hcn :icc cc:i exIirpccc: ce :u hcLiIcI ncIurc|, c| Iiempc ue cIrc: hcn
:icc inIrccucicc: en cIrc: hcLiIcI {Ncwck 11). En cierIc: zcnc: ce :u rcngc ce ci:IriLucicn, ccnce e| ccce:c
e: cif|ci| c e:Icn prcIegicc:, puecen :er cLunccnIe: {Iirirc 1).
En Ecucccr :e encuenIrcn :ei: e:pecie: cgrupccc: en cucIrc gnerc:: Hippocamelus, Mazama, Odocoileus
y Pudu {Iirirc 2007). E:Ic fcmi|ic hcLiIc en unc grcn vcrieccc ce hcLiIcI en e| pc|:, ce:ce pcrcmc: y Lc:ue:
mcnIcnc:, Lc:ue: Ircpicc|e: ce |c /mczcnic, Lc:ue: Ircpicc|e: ce| ncrcccicenIe y Lc:ue: :ecc: ce|
:urcccicenIe. Nc :e |c: encuenIrc en |c regicn in:u|cr. Nc exi:Ien e:pecie: encmicc:. Dc: e:pecie: e:Icn
ccIc|cgccc: cenIrc ce c|gunc ccIegcr|c ce cmenczc: unc ccmc Vu|nercL|e {Pudu mephistophiles) y unc
Cc:i /menczccc {/czcnc |u|nc). /cemc:, unc e:pecie ccn:Ic ccmc DcIc: ln:ufcienIe: {M. gouazoupira).
IcmLin :e inc|uye unc e:pecie exIinIc {Hippocamelus antisensis) {Iirirc 2001). Nc :e :cLe cierIcmenIe :i H.
antisensis c|gunc vez hcLiIc en e| Ecucccr. De ccuercc c Iirirc {2007), exi:I|cn cc|eccicne: ce e:Ic e:pecie
en Ire: |ugcre:: Mu:ec ce Hi:Icric NcIurc| ce Mccric {crcnec y pie| ce cc: ejemp|cre: prcvenienIe: ce|
vc|ccn /nIi:cnc), Fie|c Mu:eum cf NcIurc| Hi:Icry ce Chiccgc y e| Mu:ec /rgenIinc ce Ciencic: NcIurc|e:. Sin
emLcrgc, en |c: Ire: |ugcre: mencicnccc: e:Ic: cc|eccicne: hcn :icc exIrcviccc:.

Familia Tayassuidae
(foto 5)
Lc fcmi|ic e:Ic ccnfcrmccc pcr cnimc|e: ccmnmenIe ||cmccc: peccr|e: pcrecicc: c |c: cercc:, con un
cuerpc grue:c y pcIc: ccrIc:. Hcy Ire: e:pecie:, cccc unc en :u prcpic gnerc {Wi|:cn y Feecer 2005). Se
ci:IriLuyen ce:ce e| :urcccicenIe ce E:Iccc: Unicc: hc:Ic e| ncrIe ce /rgenIinc {Ncwck 11). Se |c: puece
enccnIrcr en unc vcrieccc ce hcLiIcI, ce:ce :cLcnc: ce:rIicc: hc:Ic Lc:ue: ||uvic:c: Ircpicc|e:. E| regi:Irc
fc:i| ce e:Ic fcmi|ic ccIc ce| C|igccenc y c| pcrecer hcLiIcrcn en Iccc: |c: ccnIinenIe: excepIc /nIcrIicc y
Ccecn|c {Fcx y Myer: 2000).
E| Icmcnc ce |c: peccr|e: vcr|c enIre 75 cm y mc: ce 1 m, :in ccnIcr ccn |c peuenc cc|c {15-102 mm) ue
e:Ic fcrmccc pcr :ei: c nueve vrIeLrc:, y pcr |c generc| nc :e cL:ervc. Lc: exIremiccce: :cn ce|gccc: en
re|ccicn ccn e| cuerpc. Lc ccLezc e: rcLu:Ic y pre:enIc un hccicc c|crgccc y punIicgucc, cccpIccicn ue
|e permiIe ccvcr en |c Iierrc pcrc c|imenIcr:e ce rc|ce:, |cmLrice: y IuLrcu|c: {Iirirc 2007). E| |cLic Ierminc en
un ci:cc ccrIi|cginc:c mcvi| en e| cuc| :e encuenIrcn |c: fc:c: nc:c|e:, :imi|cr c |c enccnIrccc en |c: cercc:
ccm:Iicc: {Simp:cn 184). Lc: cjc: :e encuenIrcn c cccc |ccc ce |c frenIe y |c: crejc: cpenc: :cLre:c|en ce|
pe|cje cercc:c. Fre:enIcn unc cre:Ic :cgiIc| y un crcc zigcmcIicc Lien ce:crrc||ccc {Fcx y Myer: 2000).
Lc fcrmu|c cenIc| ce Icyc::uicce e: {l) 2/3, {C) 1/1, {F) 3/3, {M) 3/3 = 38. Lc: ccninc: :cn Lc:IcnIe ce:crrc||ccc:
y pre:enIcn Lcrce: ccrIcnIe: {Iirirc 2007). Lc: ccninc: :upericre: crecen y :e cirigen hccic cLcjc, c ciferencic
ce |c: cercc: {Suicce), en |c: ue e| crecimienIc puece ccr:e en fcrmc |cIerc| e inc|u:c hccic crriLc {Vcughcn
et al. 2000). Lc: exIremc: ce |c: ccninc: :cn Lc:IcnIe f|c:c: ccmc re:u|Iccc ce| ce:gc:Ie. Lc: mc|crifcrme:
fcrmcn unc :erie ccnIinuc y cumenIcn ce Icmcnc hccic |c pcrIe pc:Iericr ce |c: mcxi|cre:. Lc: premc|cre:
cccpIcn unc fcrmc mc: mc|crifcrme mienIrc: :e ccerccn c |c pcrIe pc:Iericr ce |c: mcxi|cre:. Lc: mc|cre: :cn
cuccrccc: y LuncccnIe: ccn ccrcnc: Lcjc: {Fcx y Myer: 2000).
152
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Iccc: |c: e:pecie: pc:een cucIrc cecc: en |c: pcIc: cnIericre:, mienIrc: ue en |c: pc:Iericre: |c: gnerc:
Tayassu y Pecari Iienen :c|c Ire: cecc: y e| gnerc Catagonus {ue hcLiIc en Fcrcgucy, 8c|ivic y e| :ur ce
8rc:i|) Iiene niccmenIe cc: {Fcx y Myer: 2000). Lc: unc: e:Icn mccifcccc: en fcrmc ce pezunc: y |c pi:ccc
e: ce Iipc ungu||grccc {Icpic 18). /| iguc| ue en |c: cercc:, |c: c|giIc: mecic: ce |c: pcIc: cnIericre: y
pc:Iericre: :cn |c: nicc: funcicnc|e: {Simp:cn 184).

Lc cc|crccicn ce| pe|cje e: mcycrmenIe negrc ccn e:pccic: ce cc|cr L|cncc. Lc: cr|c: nccen ccn pe|cje ccf
y c|gc mcnchccc, y ccuieren |c cc|crccicn cefniIivc cprcximcccmenIe c |c: Ire: me:e: ce eccc. E| :enIicc
ce |c vi:icn e: pccc ce:crrc||ccc c ciferencic ce| c|fcIc ue cump|e funcicne: impcrIcnIe: en |c L:uecc
ce c|imenIc {Iirirc 1). Scn cnimc|e: gregcric: ue fcrmcn grupc: ue vcn ce:ce pccc: incivicuc: hc:Ic
mcnccc: ce vcric: cienIc: ce incivicuc:, cepenciencc ce |c e:pecie {Fcx y Myer: 2000). Cucncc un grupc
:e ve en pe|igrc :e c|erIc c Ircv: ce chc:uicc: ccn :u: cc|mi||c: y huye en e:Icmpicc {Icpic 18). Lc: Ire:
gnerc: Iienen unc g|cncu|c cccr|ferc en |c pcrIe pc:Iericr ce |c e:pc|cc {Iirirc 2007) ue cump|e un pcpe|
muy impcrIcnIe pcrc |c ccmunicccicn enIre incivicuc:, pue: c Ircv: ce e:Ic g|cncu|c :ecreIcn Icxinc: y
grc:c: ue |e: permiIen ce|imiIcr :u IerriIcric {Kcwc|:ki 181).
Lc: hemLrc: puecen ccpu|cr ccn vcric: mcchc:. Lc ge:Iccicn curc cc:i cincc me:e: {Icpic 18) y puecen
nccer hc:Ic cucIrc cr|c:. Lc: hemLrc: Iienen cc: pcre: ce mcmc: y cefencen c :u grupc en |c: cc:c: en ue
unc hemLrc ce cIrc grupc uierc ingre:cr en :u IerriIcric. Si e| inIru:c e: un mcchc :ercn |c: mi:mc: mcchc:
uiene: cefenccn e| IerriIcric grupc| {Icpic 18, Iirirc 1). 8u:ccn :u c|imenIc {vcrieccc ce p|cnIc:, fruIc:,
rc|ce:, IuLrcu|c:, hcngc: y peuenc: inverIeLrccc:) curcnIe e| c|c {Ncwck 11). Fuecen e:Icr ccIivc:
IcmLin curcnIe |c ncche. Nc :cn rumicnIe: perc :u e:Icmcgc e:Ic civicicc en Ire: ccmcrc: {Fcx y Myer:
2000).
En Ecucccr exi:Ien cc: e:pecie:: Tayassu pecari y Pecari tajacu {Iirirc 2007). Lc primerc, ccnccicc ccmc
Feccr| ce LcLic 8|cncc, fcrmc grupc: ce hc:Ic 300 incivicuc:. MienIrc:, |c :eguncc, ccnccicc ccmc Feccr|
ce Cc||cr, fcrmc grupc: nc mcycre: c 20 incivicuc:. HcLiIcn en |c: Ircpicc: y :uLIrcpicc: c |c: cc: |ccc: ce |c:
/nce:. Nc :e |c: encuenIrc en zcnc: Iemp|ccc: y c|Iccncinc:. En |c /mczcnic frecuenIcn :c|ccerc: ce ccnce
cLIienen :c|e: minerc|e:. Nc :cn encmicc: ni :e ccn:icercn cmenczccc: ce exIincicn.
Orden Carnivora
(8 familias, 32 especies)
E| crcen ce |c: ccrn|vcrc: e: e| re:u|Iccc ce unc grcn rcciccicn ce mcm|ferc: ue ccm|cn ccrne: e: un grupc
c|crcmenIe mcncf|Iicc cuyc: regi:Irc: fc:i|e: ccIcn ce fnc|e: ce| Fc|eccenc, pccc en |c cuc| yc Ien|cn
hcLiIc: c|imenIicic: ccrn|vcrc: {F|ynn 1). Lc: e:pecie: ccIuc|e: :cn en :u mcycr|c ccrn|vcrc:, pre:enIcncc
vcric: ccrccIere: e:pecic|izccc: pcrc |c ceprecccicn y c:imi|ccicn ce ccrne {Iirirc 1). Nc cL:IcnIe, nc
Iccc: |c: mcm|ferc: ue ccmen ccrne :e encuenIrcn cenIrc ce e:Ie crcen pue: exi:Ien e:pecie: ccn e:Ic
cieIc en |c: crcene: Dice|phimcrphic, ChircpIerc, FrimcIe:, CeIccec, enIre cIrc:. /:imi:mc, c|gunc: e:pecie:
ce| crcen Ccrnivcrc nc :e c|imenIcn exc|u:ivcmenIe ce ccrne, Ic| ccmc :ucece ccn e| Mcpcche {Procyon
cancrivorus) y e| C:c ce /nIecjc: {Tremarctos ornatus) ue :cn cmn|vcrc: y e| C:c Fcncc {Ailuropoda
melanoleuca) ue e: ccmp|eIcmenIe herL|vcrc {Myer: 2000L). E:Ic: cc:c: excepcicnc|e: :e mcnIienen
cenIrc ce| crcen Ccrnivcrc ceLicc c ue ccn:ervcn ccrccIere: primiIivc: ce :u: cnce:Irc: crecccnIc: ce|
Iercicric {Ficcrci 184). E| Icmcnc ce |c: ccrn|vcrc: e: muy vcricL|e: ce:ce peuenc: cnimc|e: ue puecen
pe:cr 50 gr hc:Ic |c: grcnce: c:c: ue c|ccnzcn pe:c: :upericre: c 750 kg {Iirirc 2007).
DenIrc ce e:Ie crcen :e reccnccen 28 e:pecie: cgrupccc: en 12 gnerc:, 15 fcmi|ic: y 2 :uLcrcene: {Wi|:cn
y Feecer 2005). Se ci:IriLuyen en Iccc: |c: ccnIinenIe: inc|uyencc Ccecn|c, en ccnce exi:Ie un :c|c ccrn|vcrc
Ierre:Ire, e| Dingc {Canis lupus), ue pc:iL|emenIe fue inIrccucicc pcr e| :er humcnc. IcmLin hcLiIcn en
Iccc: |c: cccnc: {Myer: 2000L).
E| crcnec ce |c: ccrn|vcrc: vcr|c c|IcmenIe en :u fcrmc {Vcughcn et al. 2000), cunue ce mcnerc generc|
e: un crcnec rcLu:Ic ue pc:ee fuerIe: m:cu|c: fccic|e: {Iirirc 1). E| mcvimienIc ce |c: mcnc|Lu|c: :e
cc niccmenIe en cireccicn ccr:c-venIrc|. E| m:cu|c principc| ue |e cc e| pccer c |c: mcnc|Lu|c: e: e|
Iempcrc|. Lc cre:Ic :cgiIc| c:cciccc c| m:cu|c Iempcrc| e: ccmnmenIe unc pcrIe vi:iL|e ce |c :uperfcie ce|
crcnec. Lc: ccrn|vcrc: IcmLin pre:enIcn un fuerIe crcc zigcmcIicc y unc ccjc crcnec| re|cIivcmenIe grcnce
{Myer: 2000L, Scvcge y Lcng 18).
Lc mcycr|c ce e:pecie: pre:enIc :u cucrIc premc|cr :upericr y primer mc|cr infericr muy ce:crrc||ccc:. E:Ic:
cc: cienIe: junIc: fcrmcn unc efcienIe herrcmienIc pcrc ccrIcr ccrne y Ienccne:. Unc excepcicn ccn:IiIuyen
153
Mamferos
|c: c:c: y mcpcche:, en |c: cuc|e: e:Ic: cienIe: hcn :icc mccifcccc: pue: pre:enIcn |c: c:pice: Lcjc:
y nc ccrIcnIe: {SIcin: 184, Iirirc 2007). Lc: ccninc: :cn grcnce: y ccnicc: {SIcin: 184, Myer: 2000L). Lc:
mc|crifcrme: pre:enIcn :uperfcie: :eccccnIe: ccn c:pice: ccrIcnIe: cccpIccc: pcrc ce:gcrrcr ccrne {Iirirc
1). Cc:i Iccc: |c: Ccrnivcrc ccn:ervcn e| nmerc primiIivc ce inci:ivc: {3/3): ccn excepcicn ce |c NuIric ce
Mcr {Enhydra lutris) ue Iiene 2/3 {Myer: 2000L).
Lc mcycr|c ce e:pecie: Iiene :enIicc: muy ce:crrc||ccc:, re|ccicnccc: principc|menIe c :u: hcLiIc: ce cczc.
Lc vi:icn y |c cucicicn :cn exce|enIe: en muchc: ccrn|vcrc: y e| :enIicc ce| c|fcIc e: c menucc ncIcL|e
{Fe|chcmer et al. 1). En e| cc:c ce |c: ue cczcn en grupc:, |c ccmunicccicn y ce:crrc||c ce| cereLrc hcn
||egccc c nive|e: excepcicnc|e: {Iirirc 1).
/unue |c cieIc e: Lc:iccmenIe ccrn|vcrc, c|gunc: e:pecie: :cn cmn|vcrc: e inc|u:c frug|vcrc:. En e| cc:c ce
|c: e:pecie: cccpIccc: c |c vicc ccucIicc, :u c|imenIccicn :e Lc:c en pece: y mc|u:cc: {Ncwck 11). Iccc:
|c: ccrn|vcrc: Iienen e:Icmcgc: :imp|e: y un IuLc cige:Iivc ccrIc {Kcwc|:ki 181, Myer: 2000L). Fre:enIcn
cincc c|giIc: en cccc pcIc y ningunc e: cpcniL|e. Lc: cecc: prcvi:Ic: ce gcrrc: e:Icn cccpIccc: pcrc Irepcr,
ccrrer, ce:gcrrc c mcIcr. Iienen hue:c penecnc y |c: Ie:I|cu|c: :e c|cjcn en e| e:crcIc.

Lc: ccrn|vcrc: mue:Ircn en generc| c|Ic IerriIcric|iccc pcrc |c cuc| :e vc|en ce :enc|e:, c|cre: y :cnicc: pcrc
mcrccr :u IerriIcric {Kcwc|:ki 181). En cucnIc c| ccmpcrIcmienIc :ccic|, :e puece ver gregcri:mc en c|gunc:
e:pecie:, cunue cIrc: puecen :er :c|iIcric: c vivir en pcrejc:. Depenciencc ce |c e:pecie, puecen e:Icr
ccIivc: curcnIe e| c|c, |c ncche e inc|u:c |c: cc:. Exi:Ien fcrmc: Ierre:Ire:, c|gunc: :e hcn cccpIccc c |c vicc
crLcr|cc|c, mienIrc: cIrc: hcn ce:crrc||ccc impcrIcnIe: cccpIccicne: pcrc |c vicc :emi-ccucIicc {Iirirc 2007).
Muchc: :cn exce|enIe: ccrreccre:, |c ue |e: :irve pcrc cIrcpcr c :u: pre:c:. Sin emLcrgc, e: mc: ccmn ue
c|ccncen grcnce: ve|cciccce: en ccrIc: ci:Icncic: y ue mc: Lien cIcuen ccn ccuIe|c y ccn cccmeIicc:
ccrIc: y vic|enIc: {SIcin: 184).

Lc: e:pecie: cccpIccc: c |c vicc :emi-ccucIicc pre:enIcn un cuerpc c|crgccc ue |e: prcvee fcrmc
hicrccincmicc {Fe|chcmer et al. 1). Su: cuerpc: e:Icn ci:|ccc: pcr unc grue:c ccpc ce grc:c ue |e:
cyucc c regu|cr |c IempercIurc ccrpcrc|. E:Ic: cnimc|e: :cn ccpcce: ce zcmLu||ir:e c prcfunciccce: exIremc:
{hc:Ic 00 m) y permcnecer Lcjc e| cguc pcr periccc: c:cmLrc:c: ce Iiempc {mc: ce unc hcrc), cunue
|c mcycr|c ce |c: zcmLu||icc: :cn muchc mc: ccrIc: {Myer: 2000L). Lc mcycr|c ce e:pecie: :emi-ccucIicc:
Iienen un rc:Irc re|cIivcmenIe ccrIc. Lc: cjc: :cn grcnce:, e| pcLe||cn curicu|cr peuenc e inc|u:c puece
e:Icr cu:enIe, Iienen LigcIe: |crgc: y ccn |c: cLerIurc: nc:c|e: c| fnc| ce| hccicc. Fre:enIcn unc recuccicn
en :u nmerc ce cienIe: y nc :e ve ningunc ciferenciccicn c |c |crgc ce |c hi|erc cenIc| {hcmcccnIc:). Lc:
cienIe: Iienen unc fcrmc ccnicc {SIcin: 184, Iirirc 1, Myer: 2000L, Scvcge y Lcng 18). Lc: exIremiccce:
cnIericre: y pc:Iericre: :e Ircn:fcrmcrcn en c|eIc:. E| hmerc, en |c: exIremiccce: cnIericre:, y e| fmur en
|c: pc:Iericre: permcnecen cenIrc ce| Ircncc. CIrc: ccrccIere: ce :u e:ue|eIc e:Icn muy cccpIccc: c |c
ncIccicn {Myer: 2000L, Fe|chcmer et al. 1). Lc: crgcnc: geniIc|e: exIernc: y |c: pezcne: :e ccu|Icn en
cepre:icne: ce| cuerpc {Myer: 2000L).
Lc: ccrn|vcrc: :cn cnimc|e: impcrIcnIe: cenIrc ce |c: ecc:i:Iemc: pue: ccIcn ccmc ccnIrc|cccre: ncIurc|e:
ce |c cen:iccc :u: pre:c:. Nc cL:IcnIe, en |c: |Iimc: ccccc: :e hcn cccc muchc: cIcue: c cnimc|e:
ccm:Iicc: pcr pcrIe ce ccrn|vcrc: :i|ve:Ire: ceLicc c |c recuccicn ce :u hcLiIcI ncIurc| y c |c ci:minucicn ce
:u: pre:c: ncIurc|e:. En muchc: regicne: e:Ic prcvccc un fuerIe enfrenIcmienIc enIre |c: pcL|ccc: cfecIccc:
y |c vicc :i|ve:Ire, yc ue |c :c|ucicn inmecicIc ue :e imp|emenIc e: mcIcr c |c: cnimc|e: ue ccu:cn e:Ic:
prcL|emc:.
En e| Ecucccr hcLiIcn 32 e:pecie: cgrupccc: en 22 gnerc: y 8 fcmi|ic:. Se ci:IriLuyen en Iccc: |c: pi:c:
zccgecgrcfcc: inc|uyencc |c: pcrcmc: cncinc: y |c: i:|c: Gc|cpcgc: {Iirirc 2007).
Familia Canidae
(foto 6)
En e| muncc, e:Ic fcmi|ic e:Ic repre:enIccc pcr 35 e:pecie: y 13 gnerc: {Wi|:cn y Feecer 2005).
Lc: ccnicc: e:Icn cmp|icmenIe ci:IriLuicc: en Iccc: |c: ccnIinenIe:, excepIc |c /nIcrIicc. Ccmc :e
mencicnc cnIericrmenIe, en Ccecn|c fue inIrccucicc e| Dingc. De ccuercc c| regi:Irc fc:i| ue ccIc
ce| C|igccenc y e| Miccenc, |c fcmi|ic Ccnicce e: unc ce |c: mc: cnIiguc: cenIrc ce :u crcen {Fchey
y Myer: 2000c).
E| crcnec ce |c: ccnicc: Iiene unc regicn fccic| c|crgccc, e:pecic|menIe :u hccicc. Lc fcrmu|c cenIc| e::
{l) 3/3, {C) 1/1, {F) 4/4, {M) 1-2/2-3 = 38-42 {Fchey y Myer: 2000c). Lc: cienIe: ccninc: :cn |crgc: perc nc
e:pecic|izccc: mienIrc: ue |c: mc|cre: :cn e:pecic|izccc: pcrc mcchcccr {Fe|chcmer et al. 1). Lc:
154
Fauna de Vertebrados del Ecuador
pcIc: y pie: ce |c: ccnicc: :cn mccercccmenIe c|crgccc: y :u pi:ccc e: cigiI|grccc. U:uc|menIe pre:enIcn
cincc cecc: en |c: pcIc: cnIericre: y cucIrc en |c: pcIc: pc:Iericre: {Fchey y Myer: 2000c), cunue en |c:
pc:Iericre: e| primerc e: Lc:IcnIe recucicc {Iirirc 1). Lc: meIcccrpc: y meIcIcr:c: Iercerc y cucrIc :cn
|crgc: y nc e:Icn fu:icnccc:. / ciferencic ce |c: f|icc:, |c: ccnicc: nc Iienen gcrrc: reIrccIi|e:. E:Ic :ignifcc
ue |c: gcrrc: ce |c: ccnicc: nc ccn:IiIuyen crmc: e:pecic|izccc: ccmc en cIrc: fcmi|ic: ce| crcen {Scvcge
y Lcng 18). Lc: crejc: e:Icn cuLierIc: ce pe|c, :e encuenIrcn pcrccc: y pcr |c generc| :cn |crgc:, excepIc
en e| gnerc Atelocynus. Lc cc|c e: |crgc y pe|ucc. Lc: mcchc: ce Iccc: |c: e:pecie: ce ccnicc: pre:enIcn
un Lccu|c Lc:IcnIe ce:crrc||ccc, mienIrc: ue |c: hemLrc: Iienen un nmerc vcricL|e ce mcmc: {Iirirc 2007,
Fchey y Myer: 2000c).
Su cieIc ccrn|vcrc e: ccmp|emenIccc ccn in:ecIc: e inc|u:c fruIc:. Lc: e:pecie: ce Icmcnc mecicnc Iienen
unc cieIc mcycriIcricmenIe cmn|vcrc, c|imenIcncc:e ce inverIeLrccc:, mcIeric vegeIc| e inc|u:c ccrrcnc
{SIcin: 184, Iirirc 2007). En generc| :cn cnimc|e: :c|iIcric: y IerriIcric|i:Ic: {Iirirc 2007), perc cierIc: e:pecie:,
e:pecic|menIe cue||c: ce Icmcnc grcnce, fcrmcn mcnccc: en |c: cuc|e: :e ve unc e:IricIc jercru|c :ccic|
re|ccicnccc ccn |c reprccuccicn {SIcin: 184, Scvcge y Lcng 18, Fe|chcmer et al. 1). Fcrc mcrccr :u
IerriIcric muchc: e:pecie: recurren c |c crinc, mi:mc ue e: cepc:iIccc en repeIicc: ccc:icne: en e| ||miIe
ce| IerriIcric {Fchey y Myer: 2000c). Exi:Ien cIrc: g|cncu|c: cccr|ferc: ue IcmLin :cn impcrIcnIe: en e|
ccmpcrIcmienIc :ccic| ce e:Ic: e:pecie:, inc|uyencc g|cncu|c: cnc|e: y g|cncu|c: en |c :uperfcie ccr:c| ce
|c cc|c, cercc ce |c Lc:e {SIcin: 184). Lc: e:pecie: :c|iIcric: :e junIcn e:Iccicnc|menIe pcrc reprccucir:e
y muchc: e:pecie: Iienen Iencencic c |c mcncgcmic {Iirirc 1). Lc ccIiviccc e: mc: inIen:c curcnIe e|
cmcnecer y e| cncchecer {CcLrerc y Yepe: 10).
Muchc: ccnicc: repre:enIcn un prcL|emc pcrc |c: :ere: humcnc: ceLicc c ue :e |c: ccn:icerc cu|pcL|e: ce
|c prcicc ce cvejc: y gcnccc. E:Ic e: e:pecic|menIe cierIc pcrc |c: e:pecie: ce grcn Icmcnc, ccmc |cLc:
{Canis lupus), ue nc hcLiIcn en e| Ecucccr. CIrc: e:pecie: hcn :icc ccn:icerccc: ccmc cgenIe: pcrIcccre:
ce |c rcLic pcr |c ue hcn :icc L|cncc ce cczcccre:, mienIrc: ue cIrc: :cn vc|crccc: en Iccc e| muncc pcr
:u: pie|e: ue :cn uIi|izccc: en |c incu:Iric ce |c mccc. /|gunc: e:pecie: :e hcn ccme:Iicccc, :iencc e| cc:c
mc: ccnccicc e| Ferrc Dcm:Iicc {Canis lupus familiaris).
En e| Ecucccr exi:Ien cucIrc e:pecie: ncIivc: inc|uicc: en Ire: gnerc:: Atelocynus, Lycalopex y Speothos
{Iirirc 2007). Se ci:IriLuyen en Iccc: |c: pi:c: zccgecgrcfcc: excepIc en Gc|cpcgc:. Dc: e:pecie: :e inc|uyen
cenIrc ce c|gunc ccIegcr|c ce cmenczc: unc Vu|nercL|e {S. venaticus) y unc Cc:i /menczccc {L. sechurae).
/cicicnc|menIe, unc e:pecie ccn:Ic ccmc DcIc: ln:ufcienIe: {A. microtis) {Iirirc 2001). Nc exi:Ien e:pecie:
encmicc:, perc L. sechurae hcLiIc niccmenIe en |c: Lc:ue: :ecc: ce| :ur ce| Ecucccr y ncrIe ce| Fer, pcr
|c ue :e puece ccn:icercr ccmc unc e:pecie encmicc ce |c regicn IumLe:-McncL|.
Familia Felidae
(foto 7)
/cIuc|menIe :e reccnccen 40 e:pecie: ce Fe|icce {Wi|:cn y Feecer 2005). HcLiIcn en Iccc: |c: ccnIinenIe:
c excepcicn ce Ccecn|c y /nIcrIicc, perc Icmpccc :e |c: encuenIrc en Mcccgc:ccr. Lc: f|icc: ccn:IiIuyen
e| grupc ce cczcccre: mc: e:pecic|izccc pue: cepencen cc:i exc|u:ivcmenIe ce |c: pre:c: ue cczcn
{Fe|chcmer et al. 1). Fcr :u cmp|ic ci:IriLucicn, |c: f|icc: ccupcn unc grcn civer:iccc ce hcLiIcI, ce:ce
ce:ierIc: hc:Ic Lc:ue: mcnIcnc: y pcrcmc:. E| regi:Irc fc:i| ce |c: f|icc: ccIc ce| Eccenc {Fchey y Myer:
2000L).

Lc: f|icc: pre:enIcn un rc:Irc ccrIc. Lc cenIicicn e: recucicc pcr |c ue |c: mcnc|Lu|c: :e cccrIcn, perc |c
fuerzc ce |c mcrcecurc e: mcycr {SIcin: 184, Scvcge y Lcng 18). Lc fcrmu|c cenIc| e: {l) 3/3, {C) 1/1, {F)
2-3/2, {M) 1/1 = 28-30. Lc: inci:ivc: :cn peuenc: y pre:enIcn |c fcrmc ce un cince|. Lc: ccninc: vcr|cn ce
Icmcnc, ce:ce mecicnc: hc:Ic exIremcccmenIe grcnce:, :iencc |c: :upericre: mc: |crgc: ue |c: infericre:.
E| primer premc|cr nc e:Ic pre:enIe y e| :eguncc, cucncc e:Ic pre:enIe, e: cIrcfccc. Lc: mc|crifcrme: :cn
peuenc: y :imp|e: en cucnIc c :u e:IrucIurc perc e:Icn cccpIccc: exc|u:ivcmenIe pcrc ccrIcr pue: |c:
f|icc: nc mcchcccn ni mue|en :u ccmicc {Fchey y Myer: 2000L).
Su Icmcnc e: vcricL|e y :u cuerpc c|crgccc y e:Le|Ic. Lc: exIremiccce: :cn mccercccmenIe |crgc: y ce|gccc:,
pre:enIcn cucIrc cecc: en :u: pcIc: cnIericre: y cincc en :u: pcIc: pc:Iericre: {Iirirc 2007). Lc: :egmenIc:
ci:Ic|e: ce |c: c|giIc: :e reIrcen hccic unc envc|Iurc e|c:Iicc pcrc prevenir ue |c: gcrrc: :e ce:cf|en. Lc:
meIcccrpc: y meIcIcr:c: Iercerc y cucrIc :cn mccercccmenIe |crgc: perc nuncc ||egcn c fu:icncr:e y :u:
pcIc: Iermincn en gcrrc: reIrccIi|e: y curvc: {SIcin: 184).
155
Mamferos
Lc: f|icc: :cn neIcmenIe ccrn|vcrc: :iencc :u: pre:c: prefericc: cIrc: mcm|ferc:, cunue IcmLin
puece c|imenIcr:e ce cve:, pece: y repIi|e:. Fcrc cczcr :e vc|en ce cccmeIicc: rcpicc: hccic
:u: pre:c:, cIcccncc|c: generc|menIe c| cue||c y u:cncc :u: |crgc: y punIicgucc: ccninc: pcrc
:epcrcr |c: vrIeLrc: cervicc|e: {Fchey y Myer: 2000L).
Su :enIicc ce |c vi:icn e: Lc:IcnIe ce:crrc||ccc, :u: cjc: :cn grcnce: ccmpcrccc: ccn e| re:Ic ce ccrn|vcrc: y Iienen
pupi|c: verIicc|e:. Lc: :enIicc: ce |c cucicicn y e| c|fcIc e:Icn Lien ce:crrc||ccc: y grccic: c :u: |crgc: LcrLc: hcn
ce:crrc||ccc un cgucc :enIicc ce| IccIc {Vcughcn et al. 2000). Lc |enguc Iiene unc :erie ce pcpi|c: ue |e ccn unc
cpcriencic c:perc {Iirirc 1). E| Lccu|c en |c: f|icc: e: ve:Iigic| c cu:enIe {Fchey y Myer: 2000L).

Lc: f|icc: :cn generc|menIe :c|iIcric: y IerriIcric|e:. Unc excepcicn :cn |c: Lecne: /friccnc: {Panthera leo)
ue fcrmcn grupc: Lc:ccc: en |c ce:cencencic mcIernc y e| Icmcnc ce |c: grupc: vcr|c ce ccuercc c |c
ci:pcniLi|iccc ce| recur:c {Fe|chcmer et al. 1). Scn principc|menIe nccIurnc:, cunue IcmLin puecen
e:Icr ccIivc: en e| cmcnecer y cncchecer. Scn Luenc: Irepcccre: y c|gunc: :cn exce|enIe: ncccccre: {Iirirc
2007). Nece:iIcn exIen:c: crec: ce vicc. Fcr e:Ic rczcn, unc ce |c: principc|e: prcL|emc: ue cfrcnIcn e:
|c frcgmenIccicn, ce:Iruccicn y Ircn:fcrmccicn ce |c: crec: ncIurc|e:. IcmLin :cn muy cczccc: ceLicc
c| inIer: pcr :u pie| y pcr :er ccn:icerccc: ccmc e:pecie: prcL|emc en |c: crec: pcL|ccc: ceLicc c ue
cIcccn c cnimc|e: ccm:Iicc:, e:pecic|menIe gcnccc vccunc.

En e| Ecucccr hcLiIcn :ieIe e:pecie: ncIivc: ccrre:pcncienIe: c Ire: gnerc:: Leopardus, Panthera y Puma
{Iirirc 2007). Su ci:IriLucicn en Ecucccr e: cmp|ic pue:, cepenciencc ce |c e:pecie, puecen hcLiIcr ce:ce
Lc:ue: Ircpicc|e: y :uLIrcpicc|e: hc:Ic pcrcmc: y Lc:ue: cncinc: c cmLc: |ccc: ce |c: /nce:. Un
ejemp|c muy c|crc e: e| Fumc {Puma concolor), ue ccupc Iccc: |c: pi:c: zccgecgrcfcc: c |c: cc: |ccc:
ce |c: /nce: y ce:ce e| Lc:ue Ircpicc| hc:Ic |c: pcrcmc:, exc|uyencc |c: i:|c: Gc|cpcgc:. En Gc|cpcgc:
nc hcy f|icc: ncIivc:, perc e| GcIc Ccmn {Felis silvestris) fue inIrccucicc y ccu:c muchc ccnc ceLicc c
ue :e c|imenIc ce huevc: ce IcrIugc:, igucnc: y vcric: cve: ncIivc:. Nc exi:Ien e:pecie: encmicc: ce|
Ecucccr. Sei: e:pecie: e:Icn ccn:icerccc: cenIrc ce c|gunc ccIegcr|c ce cmenczc: cucIrc Vu|nercL|e:
{L. tigrinus, L. pajeros, Panthera onca y Puma concolor) y cc: Cc:i /menczccc: {L. pardalis y L. wiedii).
/cemc:, unc e:pecie :e ccn:icerc ccmc DcIc: ln:ufcienIe: {P. yagouaroundi) {Iirirc 2001).
Familia Mephitidae
E:Ic fcmi|ic, ue inc|uye c zcrri||c: y Iejcne:, erc ccn:icerccc ccmc unc :uLfcmi|ic {MephiIince) ce |c fcmi|ic
Mu:Ie|icce, perc recienIe evicencic mc|ecu|cr ccnc|uye ue :e IrcIc ce unc fcmi|ic ciferenIe {Drcgcc
y HcneycuII 17, Mcrmi et al. 2004, F|ynn et al. 2005). Se reccnccen 4 gnerc: y 12 e:pecie: ce
MephiIicce {Wi|:cn y Feecer 2005). De |c: cucIrc gnerc:, Ire: hcLiIcn en e| ccnIinenIe cmericcnc
y :e exIiencen ce:ce Ccnccc hc:Ic e| cenIrc ce /mricc ce| Sur. Se |c: encuenIrc en unc
vcrieccc ce hcLiIcI ue inc|uyen Lc:ue:, ce:ierIc:, crec: cgr|cc|c: y Lc:ue: mcnIcnc:. Nc
:e |c: encuenIrc en Lc:ue: muy cen:c: ni en zcnc: inuncccc:. E| cIrc gnerc {Myadus) hcLiIc
niccmenIe en lnccne:ic y Fi|ipinc: {Wunc 2005c).

E| Icmcnc ce |c: e:pecie: ce MephiIicce e: vcricL|e. Lc: repre:enIcnIe: mc: peuenc: {Spilogale) puecen
pe:cr enIre 200 gr y 1 kg, mienIrc: ue |c: mc: grcnce: {Conepatus) c|ccnzcn hc:Ic 4,5 kg. Iienen un rc:Irc
re|cIivcmenIe grcnce. Su cuerpc e: cnchc y |c cc|c e: cen:c ccn un pe|cje :ucve. Fre:enIc exIremiccce:
peuenc: y gcrrc: Lc:IcnIe rcLu:Ic: ue :cn uIi|izccc: pcrc ccvcr {Vcughcn et al. 2000). Fre:enIcn pcIrcne:
ce cc|crccicn ||cmcIivc:. Generc|menIe :cn L|cncc: y en ccc:icne: ccf:, perc pre:enIcn un ccnIrc:Ie ce
cc|crccicn en :u rc:Irc, e:pc|cc y cc|c, |c: cuc|e: :cn L|cncc:. IcmLin puecen pre:enIcr mcnchc: L|cncc:
ce:ce :u ccLezc hc:Ic |c cc|c. E:Ie pcIrcn vcr|c ce ccuercc c |c e:pecie {Ncwck 11).
Lc: zcrri||c: {Conepatus) pre:enIcn unc g|cncu|c cnc| muy ce:crrc||ccc ccn |c cuc| prccucen un fuerIe y
ce:cgrcccL|e c|cr ue |e: :irve pcrc evccir :iIuccicne: ce pe|igrc. E| prccucIc ce |c: g|cncu|c: cnc|e: e:
:ecreIccc c Ircv: ce e:IrucIurc: pcrecicc: c pezcne: ue :e encuenIrcn cercc ce| cnc. Lc :ecrecicn puece
:er |cnzccc c ci:Icncic: ce enIre 1- m {Kru:kc 10, Ncwck 11, Wunc 2005c).
Lc mcycr|c ce e:pecie: :cn cmn|vcrc:. Fegu|crmenIe :e c|imenIcn ce mcIeric vegeIc|, in:ecIc:, cIrc:
inverIeLrccc: y verIeLrccc: peuenc: ccmc cu|eLrc:, cve: y rceccre:. /|gunc: rceccre: e in:ecIc: ce |c:
cuc|e: :e c|imenIc :cn ccn:icerccc: ccmc pe:Ie:. Scn nccIurnc:, y curcnIe e| c|c permcnecen en :u: gucricc:
c Lcjc huecc: ce crLc|e: c rccc:. Fuecen ccn:Iruir :u: prcpic: gucricc: c en ccc:icne: puecen ccupcr |c: ce
cIrc: e:pecie: {Wunc 2005c). /|gunc: e:pecie: :cn Luenc: Irepcccrc: IcnIc pcrc Lu:ccr refugic ccmc pcrc
Lu:ccr c|imenIc c eviIcr c :u: cepreccccre: {Kru:kc 10, Ncwck 11).
15
Fauna de Vertebrados del Ecuador
E| crec ce vicc puece :c|cpcr:e enIre vcric: incivicuc:, y |c: mcchc: cefencercn :u IerriIcric niccmenIe
curcnIe |c pccc reprccucIivc. /| pcrecer :e ccmuniccn principc|menIe c Ircv: ce grunicc:. E| :enIicc
ce| c|fcIc Iiene unc funcicn impcrIcnIe en |c ccmunicccicn e:pecic|menIe curcnIe |c pccc reprccucIivc
{Kru:kc 10, Ncwck 11).
Lc Iempcrccc reprccucIivc puece curcr enIre 2-5 me:e:, y vcr|c ce ccuercc c |c e:pecie y c |c: ccncicicne:
ce| crec ce ci:IriLucicn. DurcnIe |c pccc ce reprccuccicn, |c: mcchc: ce c|gunc: e:pecie: puecen ccpu|cr
ccn vcric: hemLrc:. E| periccc ce ge:Iccicn IcmLin e: vcricL|e enIre e:pecie:. En e| cc:c ce |c: gnerc:
Mephitis y Conepatus curc enIre 2-3 me:e:.
Generc|menIe pcren enIre 2 y 10 cr|c: unc vez pcr cnc. E| ce:IeIe :e cc c |c: cc: me:e: ce eccc y c|ccnzcn :u
mccurez :exuc| en e| primer cnc {Kru:kc 10, /m:Ii:|cv:ky y Ierncv:kcyc 2000, Ihcm et al. 2004). Lc: hemLrc:
:e enccrgcn ce| cuicccc ce |c: infcnIe:. Lc: cr|c: nccen :in pe|c y ccn |c: cjc: cerrccc:, perc :u: g|cncu|c:
cnc|e: e:Icn yc ce:crrc||ccc: c| mcmenIc ce| nccimienIc, cunue nc puecen u:cr|c: pcrc :u cefen:c hc:Ic
|c primerc :emcnc ce eccc. Fcr e||c, cepencen exc|u:ivcmenIe ce :u mccre pcrc :u prcIeccicn en ccnIrc ce
|c: cepreccccre:. / |c: cc: me:e: ce eccc, |c: incivicuc: empiezcn c Lu:ccr :u c|imenIc pcr cuenIc prcpic
{Kru:kc 10, Ncwck 11, /m:Ii:|cv:ky y Ierncv:kcyc 2000). DurcnIe e| primer cnc ce vicc :e puece ccr unc
mcrIc|iccc ce enIre 50 y 707 ccmc re:u|Iccc ce |c ceprecccicn y ce enfermeccce:. /ue||c: ue :cLreviven
e:e primer cnc puecen vivir en prcmecic cnc: en e:Iccc :i|ve:Ire y hc:Ic 10 cnc: en ccuIiveric. Lc principc|
ccu:c ce :u muerIe e: |c mcIcnzc pcr pcrIe ce humcnc: ccmc pcrIe ce| ccnIrc| ce |c rcLic e inc|u:c pcr
|c cemcncc ce :u pie|. /cemc:, en muchc: ccc:icne: mueren cIrcpe||ccc: en ccrreIerc:. Scn cnimc|e:
en generc| cLunccnIe:, perc c|gunc: e:pecie: :cn ccn:icerccc: ccmc rcrc: y pc:iL|emenIe cmenczccc:
{Wunc 2005c).
En e| Ecucccr :c|c hcLiIc unc e:pecie, Conepatus semistriatus ue pre:enIc cc: ccrccIer|:Iicc: ||nec: ce cc|cr
L|cncc en e| ccr:c ue ccnIrc:Icn ccn |c cc|crccicn negrc ce| re:Ic ce| pe|cje. Se ci:IriLuye en zcnc: ce c|imc
Iemp|ccc y c|Iccncinc en Iccc e| pc|:, c:| ccmc en |c: Lc:ue: Ircpicc|e: y :uLIrcpicc|e: ce| :urcccicenIe.
Nc e: unc e:pecie encmicc y nc e:Ic cmenczc ce exIincicn {Iirirc 2007).
Familia Mustelidae
(foto 8)
Lc fcmi|icce |c: ccmccrejc: y nuIric: e: |c mc: civer:c cenIrc ce| crcen Ccrnivcrc: pc:ee 5 e:pecie: cgrupccc:
en 22 gnerc: {Wi|:cn y Feecer 2005). /|gunc: cuIcre: ccn:icercLcn c |c: zcrri||c: ccmc unc :uLfcmi|ic cenIrc
ce |c: mu:I|icc:, perc civer:c: e:Iucic: cpcrIcrcn evicencic: mc|ecu|cre: pcrc ue chcrc :ecn ccn:icerccc:
ccmc unc fcmi|ic ci:IinIc {ver :eccicn cnIericr). Lc: mu:I|icc: hcLiIcn en Iccc e| p|cneIc, excepIucncc
/|c:kc, /nIcrIicc, Mcccgc:ccr y c|gunc: i:|c: ccecnicc: {cunue hcn :icc inIrccucicc: en Nuevc Ze|cncc)
{Wunc 2005L). Se ci:IriLuyen ce:ce e| crIicc hc:Ic |c: Ircpicc:, ccupcncc prccIiccmenIe Iccc: |c: hcLiIcI
Ierre:Ire: ci:pcniL|e: {Ncwck 11).
Su crcnec e: c|crgccc ccn un rc:Irc ccrIc y :u fcrmu|c cenIc| e: {l) 3/3, {C) 1/1, {F) 2-4/2-4, {M) 1/1-2 = 28-38
{Wunc 2005L). :Ic vcr|c ce ccuercc c |c: e:pecie:, :iencc evicenIe |c recuccicn ce| nmerc ce premc|cre:
:upericre: e infericre:, excepIc en nuIric: y hurcne: ue ccn:ervcn cucIrc premc|cre: :upericre: {Iirirc 2007).
Lc: ccninc: :cn |crgc: y Lc:IcnIe ce:crrc||ccc:. Lc: mc|cre: :upericre: :cn ce|gccc: en |c pcrIe mecic. Iienen
unc pccerc:c mcrcicc, y en c|gunc: e:pecie:, cucncc |c: mcnc|Lu|c: :e cierrcn, |c mcnc|Lu|c infericr uecc
cIrcpccc en |c :upericr y, pcr IcnIc, :c|c :e puece mcver en e| p|cnc verIicc| y nc Iiene mcvimienIc ce
rcIccicn {Ncwck 11, Vcughcn et al. 2000).

Lc: mu:I|icc: :cn cnimc|e: ce Icmcnc peuenc c mecicnc, puciencc mecir enIre 11 cm y 1 m y pe:cr
entre 35 g y 45 kg en e:Iccc ccu|Ic. Lc: mcchc: ccu|Ic: :cn generc|menIe 257 mc: grcnce: ue |c:
hemLrc:. Fre:enIcn cuerpc: |crgc: y exIremiccce: ccrIc:, cccc unc ccn cincc c|giIc:. Lc: gcrrc: nc :cn
reIrccIi|e:, perc en e:pecie: ccvcccrc: :cn e:pecic|menIe rcLu:Ic:. Lc: unc: :cn |crgc: y curvc:. Fuecen :er
p|cnI|grccc: c :emi-p|cnI|grccc:. Fre:enIcn crejc: peuenc: y cjc: mccercccmenIe grcnce: {Wunc 2005L,
Iirirc 2007). Fre:enIcn g|cncu|c: cccr|ferc: cnc|e: ue funcicncn pcrc mcrccje IerriIcric|, e:Iccc reprccucIivc,
ccmunicccicn y cefen:c en :iIuccicne: ce pe|igrc {HuIching: y WhiIe 2000). Lc: :enIicc: ce |c cucicicn y vi:icn
:cn impcrIcnIe: en |c: mu:I|icc:, perc e| :enIicc ce| c|fcIc e: pcrIicu|crmenIe ce:crrc||ccc {Vcughcn et al.
2000).
Lc grcn mcycr|c ce mu:I|icc: :cn ccrn|vcrc:. Generc|menIe :cn Luenc: cczcccre: y muchc: :e hcn
e:pecic|izccc en |c ccpIurc ce cIrc: mcm|ferc: peuenc:, cunue puecen ccpIurcr cnimc|e: mc: grcnce:
157
Mamferos
ue e||c: mi:mc:, c |c: cuc|e: cIrcpcn inc|u:c cenIrc ce :u: prcpic: mccriguerc: {Wunc 2005L). /|gunc:
e:pecie: puecen ccmp|emenIcr :u c|imenIccicn ccn in:ecIc: c mcIeric vegeIc| {Iirirc 1). Lc: nuIric:, en
ccmLic, :e hcn cccpIccc c |c L:uecc y ccpIurc ce pre:c: ccucIicc:, inc|uicc: pece: y cru:Iccec:, pcrc
|c cuc| :e hcn ccnverIicc en exce|enIe: ncccccrc: {Ncwck 11, Vcughcn et al. 2000). Unc cmp|ic vcrieccc
ce Icxcne: cepreccn c |c: mu:I|icc:: enIre e||c: c|gunc: ccnicc:, :erpienIe: y cve: rcpcce: {8righI 2000).
En generc| :cn e:pecie: Ierre:Ire:, cunue c|gunc: :cn cgi|e: Irepcccre: ccmc e| CcLezc ce McIe {Eira
barbara), c :emi-ccucIicc: ccmc |c: nuIric: {Lontra longicaudis y Pteronura brasiliensis) ue hcLiIcn en r|c: y
ccrrienIe: ce cguc cu|ce {Iirirc 2007). Lc: mu:I|icc: :cn principc|menIe nccIurnc: perc en c|gunc: cc:c: :cn
ciurnc:. /cemc:, mienIrc: c|gunc: e:pecie: viven en grupc:, cIrc: :cn :c|iIcric: {Wunc 2005L). Muchc: pc:cn
|c mcycr pcrIe ce Iiempc Lu:ccncc c|imenIc en e| :ue|c, en mccriguerc:, grieIc: c ccvcncc {Ncwck 11,
Vcughcn et al. 2000).
Lc: mu:I|icc: reuieren ce un prc|cngccc periccc ce ccpu|ccicn pcrc incucir c |c cvu|ccicn ce |c hemLrc
y |c pc:Iericr ferIi|izccicn. Fcr e:Ic rczcn, |c ccpu|c puece curcr c|gunc: hcrc: cnIe: ce ue :e prccuzcc unc
ferIi|izccicn efccz {Ihcm et al. 2004). Lc: mcchc: pc:een hue:c penecnc {Emmcn: y Feer 17). Lc mcycr|c ce
e:pecie: ce e:Ic fcmi|ic :e reprccucen e:Iccicnc|menIe, perc |c curccicn ce e:Ie periccc puece vcricr ce
ccuercc c cccc e:pecie. Lc: hemLrc: puecen pcrir vcric: cr|c: {1 c 14) en cccc periccc ce reprccuccicn.
Lc: cr|c: nccen muy peuenc: y ciegc: pcr |c ue nece:iIcn un fuerIe cuicccc pcrenIc|. /|ccnzcn :u mccurez
:exuc| enIre |c: 8 me:e: y 2 cnc: ce:pu: ce| nccimienIc {/m:Ii:|cv:ky y Ierncv:kcyc 2000, Ihcm et al. 2004).

Fuecen vivir en e:Iccc :i|ve:Ire enIre 5 y 20 cnc: {Ncwck 11). Iienen un rc| ecc|cgicc muy impcrIcnIe
c| |imiIcr |c: pcL|ccicne: ce :u: pre:c:, e:pecic|menIe ce rceccre: y cve: ue en c|gunc: cc:c: puecen
ccn:icercr:e ccmc pe:Ie: {Mccccnc|c y King 2000). /|gunc: mu:I|icc: IcmLin :cn ccn:icerccc: pe:Ie:
pue: puecen c|imenIcr:e ce cnimc|e: ce ccrrc| {8righI 2000).
Vcric: mu:I|icc: :cn cczccc: ceLicc c ue :u pie| e: c|IcmenIe vc|crccc, ccmc :ucece ccn |c: cc: e:pecie:
ce nuIric: pre:enIe: en e| pc|: {P. brasiliensis y L. longicaudis). Lc ce:Iruccicn ce hcLiIcI e: unc ce |c: rie:gc:
mc: :eric: pcrc e:Ic fcmi|ic, e:pecic|menIe en cue||c: e:pecie: ce hcLiIcI re:Iringicc: {8righI 2000). En
Ecucccr exi:Ien :ieIe e:pecie: ce cincc gnerc:: Eira, Galictis, Lontra, Mustela y Pteronura. E:Icn pre:enIe:
en Iccc: |c: pi:c: zccgecgrcfcc: c excepcicn ce Gc|cpcgc:. Unc ce |c: e:pecie:, Mustela felipei, :e regi:Irc
niccmenIe en 123 en |c regicn ce 8cezc c 1.800 m {Iirirc 2007). Nc exi:Ien e:pecie: encmicc: y Ire: e:Icn
cmenczccc: ce exIincicn: cc: En Fe|igrc Cr|Iicc {M. felipei y P. brasiliensis) y unc Vu|nercL|e {L. longicaudis).
Unc e:pecie e:Ic ccn:icerccc ccmc ccn DcIc: ln:ufcienIe: {M. africana) {Iirirc 2001).
Familia Otariidae
(foto 9)
E:Ic fcmi|ic inc|uye c |c: |cLc: y |ecne: mcrinc:, cnimc|e: exc|u:ivcmenIe mcrinc:, Lc:IcnIe grcnce:, ccn
cuerpc: c|crgccc: y ccn un pe:c ue puece vcricr enIre 150 y mc: ce 1.000 kg {Myer: 2000c). /grupc c 1
e:pecie: c|c:ifcccc: en 7 gnerc: {Wi|:cn y Feecer 2005). Su ci:IriLucicn e: ccmp|ejc. En e| Fcc|fcc :e |c:
encuenIrc c |c |crgc ce |c cc:Ic ce NcrIe y Succmricc, |c: cc:Ic: ce| cenIrc y ncrIe ce /:ic, en Gc|cpcgc:
y cIrc: i:|c: ccecnicc:, inc|uyencc Nuevc Ze|cncc. En e| /I|cnIicc :e |c: encuenIrc c |c |crgc ce |c: cc:Ic: ce
Succmricc y en c|gunc: i:|c:. En e| cccnc lncicc :e |c: encuenIrc en |c: cc:Ic: :urcccicenIc|e: ce /u:Irc|ic
y cIrc: i:|c: mencre:. E| regi:Irc fc:i| ce e:Ic fcmi|ic ccIc ce inicic: ce| Miccenc {Myer: 2000c).
E| crcnec e: pcrecicc c| ce |c: c:c: {Ur:icce). Lc fcrmu|c cenIc| e: {l) 3/2, {C) 1/1, {F) 4/4, {M) 1-3/1 = 34-38.
Lc: cienIe: pc:I-ccninc: :cn hcmcccnIc: y generc|menIe ce fcrmc ccnicc. Lc: primerc: cc: inci:ivc: Iienen
un :urcc Ircn:ver:c| ci:IinIivc ue |c: civice en cc: c:pice:. Lc: inci:ivc: exIernc: :e pcrecen c |c: ccninc:,
mi:mc: ue :cn grcnce: y curvc:. Lc: premc|cre: y mc|cre: :cn :imp|e: {Myer: 2000c).
Lc: exIremiccce: cnIericre: y pc:Iericre: :cn prcpcrcicnc|menIe mcycre: ue en cIrc: fcmi|ic: ce pinn|pecc:
{:uLcrcen cenIrc ce |c: ccrn|vcrc: ue cgrupc c |c: e:pecie: ue evc|ucicncrcn hccic |c vicc ccucIicc y ue
:cn c|IcmenIe e:pecic|izccc: pcrc e:Ie Iipc ce hcLiIcI) {Iirirc 1). Lc: c|eIc: pc:Iericre: ce |c: CIcriicce :e
ciferencicn ce |c: c|eIc: ce |c: fccc: vercccerc: y e|efcnIe: mcrinc: {Fhccicce) ceLicc c ue puecen rcIcr
ceLcjc ce| cnimc| cucncc nc e:Ic en e| cguc, cpcycncc pcrcic|menIe e| cuerpc en e||c: pcrc ccmincr c
ce:p|czcr:e en :u:IrcIc: :c|icc: {Kcwc|:ki 181). Ncccn y :e impu|:cn principc|menIe ccn |c: c|eIc: pecIcrc|e:,
|c: cuc|e: :cn Lc:IcnIe |crgc:, repre:enIcn un cucrIc ce |c |cngiIuc IcIc| ce| cuerpc y Iienen fcrmc ce pc|eIc.
Lc: c|eIc: pecIcrc|e: nc pre:enIcn pe|c:, Iienen unc e:IrucIurc ccrnec y mue:Ircn gcrrc: muy peuenc:
{SIcin: 184, Myer: 2000c, Vcughcn et al. 2000). Lc: c|eIc: pc:Iericre: IcmLin :cn Lc:IcnIe grcnce:. Lc: unc:
ce |c: exIremiccce: cnIericre: :cn impercepIiL|e:, mienIrc: ue en |c: pc:Iericre: :e encuenIrcn pre:enIe: en
158
Fauna de Vertebrados del Ecuador
|c: Ire: cecc: cenIrc|e:. Lc: c|giIc: :e encuenIrcn unicc: enIre :| c Ircv: ce unc memLrcnc ue |c: :cLrepc:c
ci:Ic|menIe. Lc: cIcricc: Iienen unc peuenc cc|c y pre:enIcn crejc: peuenc: y ccrIi|cginc:c:, vi:iL|e:
exIerncmenIe. Lc cc|crccicn vcr|c en ciferenIe: Icnc|iccce: ce mcrrcn. Lc pie| e: :ucve y |ivicnc ccn unc
cen:c ccpc ce pe|c:: ccemc: pre:enIcn viLri:c: :ucve: {Iirirc 1, Myer: 2000c).
Iienen un :i:Iemc ce cpcrecmienIc pc||gcmc y un cimcrf:mc :exuc| Lc:IcnIe prcnunciccc, :iencc evicenIe
un mcycr Icmcnc en |c: mcchc: {Kcwc|:ki 181). Lc: hemLrc: Iienen cucIrc pezcne: y |c: mcchc: pre:enIcn
Lccu|c y Ie:I|cu|c: en pc:icicn e:crcIc|. En cucnIc c |c c|imenIccicn, :Ic :e Lc:c en pece:, cefc|cpccc: y
cru:Iccec: {Fe|chcmer et al. 1).
Lc: cIcricc: Iiencen c :er c|IcmenIe :ccic|e:, fcrmcncc mcnccc: grcnce: curcnIe |c e:Iccicn reprccucIivc,
ue puecen ||egcr hc:Ic 40 incivicuc: cepenciencc ce| Icmcnc y |c fuerzc ce| mcchc. DenIrc ce e:Ic:
mcnccc:, |c: mcchc: mcnIienen hcrene:. Lc: mcchc: ||egcn c |c: crec: ce reprccuccicn cnIe: ue |c:
hemLrc:, ce|imiIcn :u: IerriIcric: y |c: cefencen cgre:ivcmenIe. Fccc Iiempc ce:pu: ce :u ||egccc c| IerriIcric
ce reprccuccicn, |c: hemLrc: pcren :u: cr|c: prccucIc ce |c cnIericr pccc reprccucIivc y en:eguicc :e
pcnen nuevcmenIe en e:Irc. Lc ccpu|c :e ||evc c ccLc en Iierrc frme {Fe|chcmer et al. 1).
En e| pc|: exi:Ien cucIrc e:pecie: {Arctocephalus australis, A. gc|cpcgcen:|:. Ctc||c |cve:cen: y Zalophus
wollebaeki) {Iirirc 2007). Se ci:IriLuyen en |c: cc:Ic: ccnIinenIc|e: e in:u|cre:. Arctocephalus galapagoensis
y Z. wollebaeki :cn encmicc: ce Gc|cpcgc:, mienIrc: ue |c: cIrc: cc: :e hcn regi:Irccc :c|c
ccc:icnc|menIe en |c: cc:Ic: ccnIinenIc|e: y nc Iienen pcL|ccicne: permcnenIe: en e| pc|:. Lc: cc: e:pecie:
encmicc: pre:enIcn pcL|ccicne: e:IcL|e: en e| crchipi|cgc ce Gc|cpcgc:, enccnIrcncc:e en |c mcycr|c
ce i:|c:. E| LcLc Mcrinc {Z. wollebaeki) IcmLin :e hc repcrIccc en cc:Ic: ccnIinenIc|e:, principc|menIe en
|c i:|c ce |c F|cIc y crec: ccyccenIe: c| Fcrue Nccicnc| Mcchc|i||c {Iirirc 2007). Lc: cc: e:pecie: encmicc:
e:Icn ccn:icerccc: ccmc Vu|nercL|e: ce exIincicn {Iirirc 2001).
Familia Phocidae
/ e:Ic fcmi|ic ccrre:pcncen |c: fccc: y |c: e|efcnIe: mcrinc:. /grupc c 1 e:pecie: en 13 gnerc: {Wi|:cn
y Feecer 2005). Se ci:IriLuyen cmp|icmenIe c |c |crgc ce |c: ||nec: cc:Ierc: :cLre |c: 30 ce |cIiIuc ncrIe y
50 ce |cIiIuc :ur. /|gunc: e:pecie: puecen hcLiIcr IcmLin en zcnc: Ircpicc|e: en |cgunc: y r|c: ce cguc
cu|ce. Lc: miemLrc: ce e:Ic fcmi|ic vcr|cn encrmemenIe en cucnIc c :u Icmcnc, ce:ce peuenc: fccc: ue
c|ccnzcn un pe:c ce 0 kg, hc:Ic |c: grcnce: e|efcnIe: mcrinc: ue puecen c|ccnzcr un pe:c ce 3.00 kg
{SIcin: 184).
Lc fcrmu|c cenIc| ce |c fcmi|ic e: {l) 2-3/1-2, {C)1/1, {F) 4/4, {M)0-2/0-2 = 2-3. Lc: inci:ivc: :upericre: pre:enIcn
ccrcnc: :imp|e:. Lc: ccninc: :cn |crgc: y punIicgucc:. Lc: mc|crifcrme: u:uc|menIe pre:enIcn Ire: c:pice:,
perc :u e:IrucIurc vcr|c ccn:icercL|emenIe ce ccuercc c cccc e:pecie y e:Ic re|ccicnccc ccn e| Iipc ce
c|imenIccicn {Vcughcn et al. 2000). E| cuerpc e: hicrccincmicc y ccrecen ce c|cc exIernc. Lc: exIremiccce:
:upericre: :cn ccrIc:, repre:enIcn menc: ce| 257 ce |c |cngiIuc IcIc| ce| cuerpc y :cn mc: peuenc: ue :u:
c|eIc: Irc:erc:. Fre:enIcn gcrrc: Lc:IcnIe ce:crrc||ccc:, cc|c ccrIc y, en e| cc:c ce |c: mcchc:, e| Lccu|c e:
Lc:IcnIe ce:crrc||ccc {SIcin: 184).

Lc: incivicuc: jcvene: ce c|gunc: e:pecie: e:Icn cuLierIc: pcr unc ccpc cen:c y :ucve ce pe|cje, en
ccc:icne: ce cc|cr L|cncc, mienIrc: ue en |c: ccu|Ic:, |c pie| e: c menucc Iie:c y ccrIc. /|gunc: e:pecie:
cc:i nc pre:enIcn pe|cje y mue:Ircn pcIrcne: ce cc|crccicn ccn mcnchc: c Lcncc: ce ci:IinIc cc|crccicn.
8cjc |c pie| pre:enIcn unc grue:c ccpc ce grc:c ue |e: :irve ccmc ci:|cmienIc e:pecic|menIe ccnIrc e|
fr|c. E:Ic ccpc ce grc:c puece repre:enIcr e| 257 ce| pe:c IcIc| ce| incivicuc {SIcin: 184, Scvcge y Lcng
18).

Lc c|imenIccicn e: vcriccc. Lc mcycr|c :e c|imenIc ce pece:, cru:Iccec: y pu|pc:, perc c|gunc: |c hccen ce
p|cncIcn y unc e:pecie :e c|imenIc ce pinginc: y peuenc: fccc:. Lc e:IrucIurc :ccic| vcr|c ce ccuercc c
cccc e:pecie. /|gunc: :cn mcncgcmc: y :e c:ccicn en peuenc: grupc:, mienIrc: ue |c: e|efcnIe: mcrinc:
:cn Lc:IcnIe gregcric: y generc|menIe pc||gcmc:. /|gunc: e:pecie: :cn migrcIcric:. Scn Luenc: Lucecccre:
y Iienen |c ccpcciccc ce c|ccnzcr grcnce: prcfunciccce: {c|gunc: e:pecie: hc:Ic 00 m) y permcnecer
Lcjc e| cguc pcr periccc: prc|cngccc: ce Iiempc, inc|u:c mc: ce unc hcrc, cunue e:Ic cepence ce cccc
e:pecie {Fe|chcmer et al. 1).
En e| Ecucccr :e hc regi:Irccc unc :c|c e:pecie, e| E|efcnIe Mcrinc Mirounga leonina {Iirirc 2007). E:Ic e:pecie
fue recienIemenIe repcrIccc en e| Ecucccr grccic: c cc: cvi:IcmienIc:, unc en e| r|c 8cLchcyc y cIrc en
159
Mamferos
e| e:Ierc Sc|ccc, c| :ur ce Gucycui| {|cvc y Ccrvcjc| 2005). Nc e: unc e:pecie encmicc y Icmpccc :e
encuenIrc cmenczccc ce exIincicn.
Familia Procyonidae
(foto 10)
E:Ic fcmi|ic, c |c cuc| perIenecen |c: cccI|e:, mcpcche: y cu:umLc:, inc|uye c 14 e:pecie: c|c:ifcccc: en
gnerc: {Wi|:cn y Feecer 2005). Se ci:IriLuye ce:ce /|c:kc hc:Ic e| :ur ce /rgenIinc, inc|uyencc c|gunc: i:|c:
ce| CcriLe en ccnce hcLiIcn e:pecie: encmicc: {Iirirc 1). Se encuenIrcn en unc vcrieccc ce hcLiIcI:
ce:ce ce:ierIc: hc:Ic Lc:ue: Iemp|ccc:, Lc:ue: Ircpicc|e:, :uLIrcpicc|e: y cncinc: {Vcughcn et al. 2000).
E| regi:Irc fc:i| ce e:Ic fcmi|ic ccIc ce fnc|e: ce| Eccenc {Scvcge y Lcng 18).
E| crcnec ce |c: prccicnicc: pre:enIc un rc:Irc mc: ccrIc ue |c: ccnicc: perc mc: |crgc ue |c: f|icc: {SIcin:
184). Lc fcrmu|c cenIc| e: {l) 3/3, {C) 1/1, {F) 3-4/3-4, {M) 2/2-3 = 3-42. Lc: inci:ivc: nc :cn e:pecic|izccc:, |c:
ccninc: :cn mccercccmenIe |crgc:. Lc: mc|cre: :cn LuncccnIe: ccn c:pice: Lcjc: y Lcrce: ccrIcnIe: {Iirirc
1, Myer: 2000e).
Generc|menIe :cn cnimc|e: ce Icmcnc peuenc c mecicnc, pe:cncc enIre 1 kg y mc: ce 20 kg. Fre:enIcn
crejc: peuenc: perc pcrccc:. Fuecen Iener cc|c ccrIc c mecicncmenIe |crgc. /|gunc: e:pecie: Iienen
cuerpc: c|crgccc: mienIrc: ue cIrc: :cn ccrIc:. Lc: pcIc: :cn ccrIc:: IcnIc |c: cnIericre: ccmc |c: pc:Iericre:
pre:enIcn cincc c|giIc: y Iienen unc pi:ccc p|cnI|grccc. Fre:enIcn gcrrc: peuenc: y curvc:, mi:mc: ue en
c|gunc: e:pecie: puecen :er pcrcic|menIe reIrccIi|e:. En e:pecie: ccmc e| Cu:umLc {Fctc: |cvu:) |c cc|c e:
pren:i|. En cIrc:, :Ic puece :er muy fexiL|e, |c ue |e: cyucc c mcnIener e| eui|iLric mienIrc: Irepcn ccmc
e: e| cc:c ce |c: cccI|e: {SIcin: 184, Fe|chcmer et al. 1).
E| pe|cje ccr:c| e: unifcrme, :u cc|crccicn vcr|c enIre p|cmc c ccf y puecen pre:enIcr mcnchc: en e| rc:Irc.
Iccc: |c: e:pecie:, c excepcicn ce| Cu:umLc, pre:enIcn cni||c: ce ci:IinIc cc|crccicn en |c cc|c. Lc: mcchc:
Iienen un Lccu|c muy ce:crrc||ccc y Li|cLccc {SIcin: 184, Myer: 2000e, Iirirc 2007).
Lc: prccicnicc: :cn cnimc|e: cmn|vcrc:. Ccn:umen IcnIc mcIeric vegeIc| ccmc cnimc|, inc|uyencc peuenc:
mcm|ferc: y cve:. Lc mcycr|c ce e:pecie: :cn :c|iIcric:. /|gunc: viven en grupc: Lc:IcnIe numerc:c:, ccmc
|c: cccI|e: {CcLrerc y Yepe: 10, Fe|chcmer et al. 1). Iccc: |c: e:pecie: :cn en cierIc grccc crLcr|cc|c: y
c menucc Lu:ccn refugic en crLc|e: cucncc :cn per:eguicc: pcr :u: cepreccccre:. E| Cu:umLc y e| C|ingc
{Bassaricyon :pp.) :cn neIcmenIe crLcr|cc|c:. Lc mcycr|c :cn nccIurnc: y curcnIe e| c|c ce:ccn:cn en crLc|e:
huecc:. Sin emLcrgc, |c: cccI|e: e:Icn ccIivc: curcnIe e| c|c {Iirirc 2007, Fe|chcmer et al. 1).
En Ecucccr hcLiIcn :ieIe e:pecie: cenIrc ce cincc gnerc:: Bassaricyon, Nasua, Nasuella, Potos y Procyon
{Iirirc 2007). Su ci:IriLucicn e: cmp|ic, ce:ce Lc:ue: Ircpicc|e: c cmLc: |ccc: ce |c: /nce:, ccnce c|ccnzcn
:u mcycr civer:iccc, hc:Ic |c: Lc:ue: cncinc:. Nc exi:Ien e:pecie: encmicc:. Unc e:pecie e:Ic ccIc|cgccc
ccmc Cc:i /menczccc {B. gabbii) y unc ccn ccIc: in:ufcienIe: {Nasuella olivacea) {Iirirc 2001).
Familia Ursidae
(foto 11)
lnc|uye c cchc e:pecie: ce c:c: cgrupccc: en cincc gnerc: {Wi|:cn y Feecer 2005). Fe:e c nc :er unc fcmi|ic
muy civer:c, Iiene unc cmp|ic ci:IriLucicn en e| cmLiIc muncic| {Ncwck 11). Se |c: encuenIrc en Iccc: |c:
ccnIinenIe: excepIc /nIcrIicc y Ccecn|c, perc principc|menIe :e ci:IriLuyen en zcnc: Lcrec|e: y Iemp|ccc:
ce| hemi:feric ncrIe. Lc: c:c: puecen hcLiIcr en unc vcrieccc ce hcLiIcI Ierre:Ire: {p.ej. Iuncrc crIicc, hie|c
pc|cr, Lc:ue: Iemp|ccc: y Ircpicc|e:, Lc:ue: mcnIcnc:, ce:ierIc: y pcrcmc:) y :e hcn cccpIccc c un
cmp|ic rcngc ce c|IiIuc {enIre 250 y 4.250 m) {Iirirc 1, Dewey y Myer: 2005). / pe:cr ce ue c|gunc: e:pecie:
hcLiIcn en crec: cricc:, |c cerccn|c c fuenIe: ce cguc :iempre e: un c:pecIc viIc|. Lc: rcngc: ce ci:IriLucicn
ce c|gunc: e:pecie: :e hcn recucicc ceLicc c| impccIc ce |c per:ecucicn humcnc y |c ce:Iruccicn ce :u
hcLiIcI ncIurc| {Ncwck 11, Fc:iIchnick-/rI: 13). Iccc: |c: e:pecie: ce r:icc:, ccn excepcicn
ce| C:c Fcncc GigcnIe {Ailuropoda melanoleuca), :e inc|u|cn niccmenIe en e| gnerc Ursus {ErcLrink
153, VcnGe|cer 177). Sin emLcrgc, Simp:cn {145) reccnccic cIrc: gnerc: hc:Ic chcrc vc|icccc:: Helarctos,
Melursus y Tremarctos.
Lc: Ur:icce :cn cnimc|e: grcnce: y rcLu:Ic:: :u Icmcnc e: muy vcricL|e. Lc e:pecie mc: peuenc, Helarctos
malayanus, pe:c enIre 25 y 5 Kg, mienIrc: ue |c e:pecie mc: grcnce, Ursus maritimus, puece pe:cr mc: ce 800
Kg {DeMc:Ier y SIir|ing 11). Lc: mcchc: :cn mc: grcnce: ue |c: hemLrc:, en ccc:icne: cup|iccn :u Icmcnc
y pe:c {Ncwck 11). E| crcnec ce |c: r:icc: e: grcnce y prc|cngccc. Nc pre:enIc inci:ivc: e:pecic|izccc:, |c:
10
Fauna de Vertebrados del Ecuador
ccninc: :cn |crgc: y en fcrmc ce gcnchc, |c: mc|crifcrme: :cn LuncccnIe: y |c: premc|cre: e:Icn recucicc:
{|c: Ire: primerc: :cn peuenc: y pcLremenIe ce:crrc||ccc:). Lc fcrmu|c cenIc| e: {l) 3/3, {C) 1/1, {F) 3-4/4, {M)
2/3 = 40-42 {Dewey y Myer: 2005).
Fre:enIcn crejc: peuenc: y reccnceccc:, cjc: peuenc: y cc|c muy ccrIc. Iccc: |c: r:icc: pc:een grcnce:
gcrrc: curvc:, rcLu:Ic: y nc reIrccIi|e: ue |c: uIi|izcn pcrc ccvcr y rc:gcr. Fre:enIcn cincc c|giIc: en cccc
pcIc. Lc: p|cnIc: ce |c: pcIc: pre:enIcn pe|c:, c excepcicn ce| gnerc Helarctos. Iccc: |c: e:pecie: :cn
p|cnI|grccc: {Ncwck 11, Vcughcn et al. 2000) y Iccc: pre:enIcn 14 pcre: ce cc:Ii||c:, c excepcicn
ce| C:c /ncinc {Tremarctos ornatus) ue pre:enIc niccmenIe 13 pcre: {FcrIricge 12).
E| pe|cje ce |c mcycr|c ce e:pecie: e: |crgc y c:perc, ce cc|crccicn vcricL|e enIre ccf, negrc c L|cncc y
en ccc:icne: pre:enIcn mcnchc: ce cc|cr L|cncc en e| cue||c y en e| rc:Irc, ccmc e| C:c /ncinc u C:c ce
/nIecjc: {Ncwck 11, Vcughcn et al. 2000). E| pcIrcn ce mcnchc: ce e:Ic e:pecie e: un ccrccIer ci:IinIivc
pcrc cccc incivicuc {Iirirc 2007).
Lc: c:c: :cn cnimc|e: :c|iIcric:. Lc: mcchc: :e junIcn ccn |c: hemLrc: niccmenIe en pccc ce reprccuccicn.
IcnIc mcchc: ccmc hemLrc: puecen ccpu|cr ccn vcric: incivicuc:. U:uc|menIe pcren cc: incivicuc: cunue
puece vcricr enIre unc y cucIrc en inIervc|c: ce 1-4 cnc:. Lc ge:Iccicn curc enIre cincc y cchc me:e:. E| ce:IeIe
:e cc enIre Ire:, cincc y nueve me:e:. Lc: ccchcrrc: e:Icn ccn :u: mccre: pcr |c menc: enIre 18 y 24 me:e:,
perc en c|gunc: e:pecie: e:Ie Iiempc :e prc|cngc hc:Ic 3 me:e:. Lc mccurez :exuc| :e c|ccnzc enIre 3- cnc:
y u:uc|menIe :e cc mc: Icrce en |c: mcchc:. Lc: mcchc: c|ccnzcn :u Icmcnc cefniIivc c |c: 10 cnc:, mienIrc:
ue |c: hemLrc: c |c: 5 cnc: {Ncwck 11, Fc:iIchnick-/rI: 13, Fcger: 1, Iirirc 1, Chcrn y Hcffmcn 178,
DeMc:Ier y SIir|ing 181, FiIzgerc|c y Krcu:mcn 2002, Vcughcn et al. 2000).
Lc mcycr|c ce r:icc: e:Icn ccIivc: en |c ncche y c| cmcnecer, cunue puecen mcver:e curcnIe Iccc e|
c|c. Fcrc ce:ccn:cr u:cn ccmc gucricc cuevc: c ccviccce: en Ircncc: c rc|ce: ce crLc|e:. Se mueven
re|cIivcmenIe |enIc, ccn unc pi:ccc p|cnI|grccc, perc Iienen |c ccpcciccc ce ccrrer rcpiccmenIe cucncc
e: nece:cric, puecen Irepcr y pcrcr:e en cc: pcIc:. E| C:c /ncinc e: cgi| Irepcccr nc :c|c ce crLc|e: :inc ce
pcrece: ce rccc y ccemc: e: exce|enIe ncccccr {Ncwck 11, Fc:iIchnick-/rI: 13, Fcger: 1, Iirirc 1,
Lcriviere 2001, DeMc:Ier y SIir|ing 181, FiIzgerc|c y Krcu:mcn 2002, Vcughcn et al. 2000).
Lc: r:icc: :cn cmn|vcrc: y cpcrIuni:Ic:. E| c|imenIc vcr|c ce ccuercc c| Iipc ce hcLiIcI y |c e:Iccicn c|imcIicc:
puecen :er fruIc:, |crvc: ce in:ecIc:, ungu|ccc:, pece:, p|cnIc: :ucu|enIc:, huevc:, enIre muchc: cIrc:. Lc:
c:c: uIi|izcn :u fcrmiccL|e fuerzc, :u: ccrpu|enIc: exIremiccce: cnIericre: y :u: rcLu:Ic: gcrrc: pcrc ccpIurcr
:u: pre:c:. E| :enIicc ce |c vi:icn y cucicicn nc :cn muy ce:crrc||ccc:, c ciferencic ce :u c|fcIc ue e: muy
:en:iL|e y |e :irve pcrc |ccc|izcr :u c|imenIc. Iienen |cLic: muy :en:iIivc: {Dewey y Myer: 2005). Fuecen Iener
unc |crgc vicc :i :cLreviven :u: primerc: cnc: en |c: cuc|e: :e cc muchc mcrIc|iccc ceLicc c |c ccmpeIencic
pcr c|imenIc y c |c ceprecccicn. Lc |cngeviccc e:Iimccc en e:Iccc :i|ve:Ire e: ce 25 cnc: perc :e hc vi:Ic
ue en ccuIiveric c|ccnzcn hc:Ic |c: 50 cnc: {Ncwck 11).
En Ecucccr -y Succmricc- hcLiIc niccmenIe unc e:pecie, Tremarctos ornatus. Se ci:IriLuye ce:ce e|
cccicenIe ce Venezue|c c Ircv: ce Cc|cmLic, Ecucccr, Fer, 8c|ivic hc:Ic e| ncre:Ie ce /rgenIinc {Ncwck
11). En Ecucccr :e |c encuenIrc c |c: cc: |ccc: ce |c: /nce: en zcnc: :uLIrcpicc|e:, Iemp|ccc: y c|Iccncinc:
pcr :cLre |c: 1.000 m ce c|IiIuc. Sin emLcrgc, en muchc: crec: ce mencr c|IiIuc |c: pcL|cccre: cfrmcn
ue IcmLin e:Ic pre:enIe. /| pcrecer e: mc: frecuenIe en |c: Lc:ue: nuL|ccc: ce |c: verIienIe: crienIc|e:
{FeyIcn 18).
E| C:c /ncinc e: re|cIivcmenIe peuenc :i |c ccmpcrcmc: ccn cIrc: c:c:. Su cuerpc e: mccizc y grue:c
y ||egcn c mecir hc:Ic 2 m ce |cngiIuc. Fuecen pe:cr hc:Ic 200 kg en e| cc:c ce |c: mcchc:, mienIrc: |c:
hemLrc: niccmenIe 80 kg {/me: 14). Lc: recin nccicc: pe:cn enIre 300 y 500 gr. /| iguc| ue e| re:Ic ce
r:icc:, Iiene unc cieIc cmn|vcrc, cunue prefere pc|mc:, p|cIcni||c:, Lijcc:, huicuncc:, Lrcme|ic: y :urc:.
Fuece c|imenIcr:e ce |cmLrice:, in:ecIc:, rceccre:, cve:, ccnejc: y venccc:. Fuece cIcccr evenIuc|menIe
gcnccc ccm:Iicc, c:| ccmc inc|uir ccrrcnc en :u cieIc {FeyIcn 180, Sucrez 185). Su crec ce vicc e: ce 1
km
2
en |c: mcchc: y ce 4 km
2
en |c: hemLrc:, y generc|menIe :e :uperpcnen {Cc:Ie||cnc: 1). En ccuIiveric
puecen ||egcr c vivir mc: ce 30 cnc: {Ncwck 11).
E| C:c /ncinc e: muy per:eguicc ceLicc c ue :u ccrne e: muy cpeIecicc, c |c uIi|izccicn ce :u grc:c ccrpcrc|
c pcr :u ccIizccc pie|. /cemc:, muchc: incivicuc: :cn mcIccc: pcrue ue en ccc:icne: cIcccn c |c:
cnimc|e: ccm:Iicc: {vccc: y cvejc: principc|menIe) y pcrue ce:Iruyen p|cnIccicne: ce mc|z. Fcr cIrc pcrIe,
11
Mamferos
|c frcgmenIccicn y ce:Iruccicn ce :u: hcLiIcI ncIurc|e: hcn ccc:icnccc ue |c: pcL|ccicne: uecen ci:|ccc:
en zcnc: inccce:iL|e: y ce Icmcnc in:ufcienIe pcrc :u: nece:iccce:. E:Ic hc prcvccccc ue |c e:pecie e:I
ccIc|cgccc ccmc Vu|nercL|e c e:cc|c g|cLc| y En Fe|igrc ce exIincicn en e| Ecucccr {Iirirc 2001).
Orden Cetacea
(5 familias, 28 especies)
/grupc c Lc||enc:, ce|fne: y mcr:cpc:, cnimc|e: ccmp|eIcmenIe cccpIccc: c| mecic ccucIicc |uegc ce
evc|ucicncr ce:ce cnimc|e: Ierre:Ire: y ccmLicr crc:IiccmenIe :u cncIcm|c y f:ic|cg|c ccrpcrc| {Fice 18,
Iirirc 1, Jeffer:cn et al. 14). Fec|izcn Iccc: :u: funcicne: viIc|e: cenIrc ce| cguc, pcr |c ue permcnecen
en e:Ie mecic ce:ce :u nccimienIc hc:Ic :u muerIe. De ccuercc c vcric: e:Iucic:, |c: ceIccec: ce:ciencen
ce un cnimc| Ierre:Ire ce cucIrc pcIc:, c| pcrecer un crIiccccIi|c primiIivc, c pcrIir ce| cuc| :urgiercn IcmLin
|c: ccIuc|e: crIiccccIi|c:. Fcr e||c, :e ccn:icerc ue |c: crIiccccIi|c: ccIuc|e: :cn |c: pcrienIe: vivc: mc:
prcximc: c |c: ceIccec:. E| regi:Irc fc:i| ce |c: ceIccec: ccIc ce| Eccenc {E||i: 1). E| crcen inc|uye c 84
e:pecie: ci:IriLuicc: en 40 gnerc:, 11 fcmi|ic: y 2 :uLcrcene: {Wi|:cn y Feecer 2005). Lc mcycr|c ce e:pecie:
:e encuenIrcn en hcLiIcI mcrinc:, cunue exi:Ien cierIc: e:pecie: ce cguc cu|ce ccmc |c: ce|fne: ce r|c Se
ci:IriLuyen en |c: cccnc: y mcre: ce| muncc y en c|gunc: :i:Iemc: fuvic|e:, ce:ce cguc: cc|icc: Ircpicc|e:
hc:Ic |c: fr|c: regicne: pc|cre: ce| rIicc y e| /nIcrIicc {Ncwck 11, Jeffer:cn et al. 14).

Su cuerpc Iiene unc fcrmc c|crgccc e hicrccincmicc :in ciferenciccicn c|crc ce |c regicn cervicc|. Lc:
exIremiccce: cnIericre: hcn evc|ucicnccc hc:Ic ccnverIir:e en c|eIc:, cunue Icccv|c mue:Ircn ve:Iigic: ce
e|emenIc: c:ec: crIicu|ccc: Ierminccc: en cecc:. Nc pre:enIcn c|giIc: exIernc: ni gcrrc:. Lc: exIremiccce:
pc:Iericre: :e hcn recucicc c peuenc: ve:Iigic: ue nc :e mue:Ircn exIerncmenIe y ue nc Iienen ccnexicn
cncIcmicc ccn |c cc|c ni ccn |c cc|umnc verIeLrc|. Lc cc|c e: Lc:IcnIe grcnce y cp|cnccc |cIerc|menIe,
ccn:IiIuyencc e| principc| crgcnc prcpu|:cr en e| ce:p|czcmienIc. Lc cc|c nc Iiene hue:c :inc Iejicc e|c:Iicc y fLrc:c
ue |e cc frmezc y fexiLi|iccc. Iccc: |c: ceIccec: pre:enIcn crifcic: cuciIivc: exIernc: recucicc:, pcLe||cne:
curicu|cre: ve:Iigic|e:, cjc: peuenc:, crgcnc: reprccucIivc: inIernc: y e:Icmcgc: ccn Ire: ccmcrc: {Mi|inkcviIch
15, Fice 18). E| cuerpc e:Ic cuLierIc pcr unc ccpc ce grc:c ue cyucc en |c fcIccicn, c mcnIener e| cc|cr
y ccmc mecic pcrc c|mccencr energ|c. Lc pie| ce |c: ceIccec: ccrece ce g|cncu|c: :uccr|pcrc:, :eLccec: y
pe|c, cunue c|gunc: e:pecie: pre:enIcn pe|c: c|receccr ce :u: hccicc: en incivicuc: jcvene:, y en |c mcycr|c
ce e:pecie: curcnIe e| ce:crrc||c emLricncric. Muchc: ce e:Ic: ccrccIer|:Iicc: :cn cccpIccicne: pcrc recucir |c
friccicn en e| cguc y pcr IcnIc cumenIcr :u ve|cciccc c| ncccr {Jeffer:cn et al. 14).
Lc: ceIccec: re:pircn c Ircv: ce unc c un pcr ce crifcic: ccnccicc: ccmc e:pirccu|c:, :iIuccc: encimc ce
|c ccLezc, ccncicicn ce| crcnec ccnccicc ccmc Ie|e:ccpi:ccc {Iirirc 1, Jeffer:cn et al. 14). Fre:enIcn
pu|mcne: muy efcienIe:. Muchc: e:pecie: puecen permcnecer exIen:c: periccc: ce Iiempc :umergicc: c
grcnce: prcfunciccce: grccic: c cccpIccicne: f:ic|cgicc: ccmc |c mcycr ccpcciccc ce c|mccencr cx|genc
en |c :cngre y en |c: Iejicc: mu:cu|cre:, c:| ccmc un vc|umen ce :cngre prcpcrcicnc| mcycr ccmpcrccc ccn
cIrc: mcm|ferc:. Fcr |Iimc, |c: ceIccec: :cn ccpcce: ce re:Iringir e| riegc :cngu|nec :c|c c crgcnc: viIc|e:
curcnIe unc inmer:icn prcfuncc, ce mcnerc ue cichc: crgcnc: nc :e ccnen pcr |c fc|Ic ce cx|genc y |c
ccumu|ccicn ce cicxicc ce ccrLcnc {E||i: 1, Jeffer:cn et al. 14).
/|ccnzcn |c mccurez :exuc| enIre y 13 cnc:. Lc: hemLrc: pcren unc :c|c cr|c Irc: un periccc ce ge:Iccicn
ce c 1 me:e:. /| nccer, |c: cr|c: yc Iienen ccpcciccc ce ncccr y :uLir c |c :uperfcie pcrc re:pircr pcr
primerc vez. En:eguicc :e c|imenIcn ce |eche mcIernc ce cuc|uierc ce |c: cc: mcmc: ue pre:enIcn |c:
hemLrc:, :iIuccc: unc c cccc |ccc ce |c cLerIurc geniIc|. Lc |eche Iiene ccrccIer|:Iicc: nuIriIivc: muy c|Ic:,
pcr |c ue |c: cr|c: cup|iccn :u pe:c en |c primerc :emcnc ce vicc. E| ce:IeIe :e cc enIre cchc me:e: y cc:
cnc: ce eccc. Lc |cngeviccc cepence ce |c: e:pecie:. MienIrc: c|gunc: e:pecie: :cn :c|iIcric: |c mcycr
pcrIe ce :u vicc, cIrc: viven en grupc: fcmi|icre: c fcrmcn grupc: ce cienIc: ce incivicuc:. /|gunc: cnc:
cIrc:, |c cccer|c ce Lc||enc: y ce|fne: ciezmc c |c: pcL|ccicne: ce vcric: e:pecie:. Nc cL:IcnIe, pcr e:Icr
prcIegicc: ccIuc|menIe Lcjc IrcIccc: inIernccicnc|e:, vcric: pcL|ccicne: :e e:Icn recupercncc {Fice 18,
E||i: 1, Jeffer:cn et al. 14).
Se ccn:icerc ue c|gunc: ceIccec: :cn |c: mcm|ferc: nc primcIe: mc: inIe|igenIe: y muchc: pre:enIcn
cereLrc: muy ce:crrc||ccc:. Lc cucicicn e: e| :enIicc mc: ce:crrc||ccc en e:Ic: mcm|ferc:. Fre:enIcn un
:i:Iemc ce ecc-|ccc|izccicn pcrc crienIcr:e en e| cguc, grccic: c| cuc| puecen cprecicr ccn preci:icn e|
Icmcnc c |c ci:Icncic c |c ue :e encuenIrc un cLjeIc. IcmLin prccucen vccc|izccicne: ue c| pcrecer :cn
un mecic ce ccmunicccicn enIre miemLrc: ce unc mi:mc e:pecie. En c|gunc: e:pecie: e| :enIicc ce |c vi:icn
e: muy ce:crrc||ccc, ccmc :ucece ccn |c Crcc {Orcinus orca), cuyc vi:icn e: ccmpcrcL|e ccn |c ce |c: fe|inc:
{Mi|inkcviIch 15).
12
Fauna de Vertebrados del Ecuador
E| crcen CeIccec :e civice en cc: :uLcrcene:: My:IiceIi, ue cgrupc c |c: ceIccec: LcrLccc: ccmc |c
8c||enc JcrcLccc {Megaptera novaeangliae), y CccnIcceIi, ue inc|uye c |c: ceIccec: cenIccc: ccmc |c:
ce|fne: y e| Ccchc|cIe {Physeter catodon). Exi:I|c un Iercer :uLcrcen chcrc exIinIc, /rchcecceIi, ce| cuc| c|
pcrecer :e cerivcrcn |c: cIrc: cc: :uLcrcene: {Kncpf 183, Ccrwcrcine 15, Feeve: et al. 2002).
Lc: mi:IiceIc: e:Icn repre:enIccc: pcr cnimc|e: muy grcnce:, |c mcycr|c ce e||c: micen mc: ce 7 m, :iencc
|c: hemLrc: mc: grcnce: ue |c: mcchc:. HcLiIcn :c|c en cmLienIe: mcrinc:. Se c|imenIcn principc|menIe
ce p|cncIcn y kri||. Ccrecen ce cienIe:, cunue en e:Iccc emLricncric pre:enIcn ve:Iigic: ce cienIe:
hcmcccnIc:. En :u |ugcr pre:enIcn p|ccc: ccrnec:, ccnccicc: ccmc LcrLc:, ue cue|gcn ce |c mcnc|Lu|c
:upericr. E:Ic: p|ccc: :irven pcrc f|Ircr e| c|imenIc ccnIenicc en e| cguc. E| nmerc ce p|ccc:, c:| ccmc :u
e:IrucIurc, cifere en cccc e:pecie y e:Ic re|ccicnccc ccn e| Iipc ce c|imenIc ue ccn:umen, puciencc
c:ci|cr enIre 10 y 30 LcrLc: en cccc |ccc ce |c mcnc|Lu|c. Se c|imenIcn en grupc: y c| hccer|c, cLren |c
Lccc pcrc ue peneIre |c mcycr ccnIiccc ce cguc pc:iL|e: ce:pu:, |c cierrcn y pre:icncn ccn |c |enguc
hccic crriLc y ccnIrc |c: LcrLc: pcrc expu|:cr e| cguc ce |c Lccc, ce fcrmc ue e| c|imenIc uece cIrcpccc
en e||c:. Fre:enIcn cc: e:pirccu|c: en |c pcrIe :upericr ce| crcnec. Lc mcnc|Lu|c infericr nc e:Ic IcIc|menIe
fu:icnccc enIre :u: miIcce: izuiercc y cerechc. E| e:Ierncn e:Ic fcrmccc pcr un :c|c hue:c.
Lc: mi:IiceIc: :e ccmuniccn mecicnIe vcric: Iipc: ce :cnicc:. E| ejemp|c mc: ccnccicc :cn |c: vccc|izccicne:
ce |c: Lc||enc: jcrcLccc:, :cnicc: ccmp|ejc: ue puecen curcr inc|u:c mc: ce mecic hcrc. Lc mcycr|c ce
e:pecie: ce e:Ie :uLcrcen rec|izcn grcnce: migrccicne:. Sue|en pc:cr e| vercnc en |c: cguc: pc|cre:, ccnce
cLuncc e| p|cncIcn, y ce:pu: migrcn hccic e| :ur, hccic |c: zcnc: Iemp|ccc: y Ircpicc|e:, pcrc pc:cr e|
inviernc Lcrec| y reprccucir:e. Lc: mi:IiceIc: puecen cgucnIcr |c re:pirccicn hc:Ic 50 minuIc: cucncc Lucecn
y puecen vivir hc:Ic 80 cnc:. DenIrc ce e:Ie grupc :e encuenIrc e| cnimc| vivienIe mc: grcnce, |c 8c||enc
/zu| {Balaenoptera musculus), ue puece c|ccnzcr unc |cngiIuc ce 33 m y pe:cr hc:Ic 10 Icne|ccc: {Kncpf
183, Ccrwcrcine 15, E||i: 1, Jeffer:cn et al. 14). En e| Ecucccr, |c 8c||enc /zu| puece :er vi:Ic en cguc:
cLierIc: y prcfuncc: IcnIc en |c cc:Ic ccnIinenIc| ccmc en |c: c|receccre: ce Gc|cpcgc:.
E| :uLcrcen ce |c: cccnIcceIc: e: muchc mc: civer:c ue e| ce |c: mi:IiceIc:. En generc| :cn cnimc|e:
muchc mc: peuenc:, perc exi:Ien e:pecie: grcnce: ccmc e| Ccchc|cIe {Physeter catodon) ue puece
c|ccnzcr |c: 18 m ce |cngiIuc. IcmLin :e cL:ervc cimcrf:mc :exuc|: en c|gunc: cc:c: e| mcchc e: mcycr
ue |c hemLrc {Kncpf 183). Lc mcycr|c ce e:pecie: :cn mcrinc:, perc IcmLin exi:Ien e:pecie: ce cguc
cu|ce. Iccc: |c: cccnIcceIc: pre:enIcn cienIe:. Su nmerc vcr|c enIre :c|c 2 y 20. U:uc|menIe |c: cienIe:
pre:enIcn unc :c|c c:pice, :cn ccnicc: y hcmcccnIc: {Jeffer:cn et al. 14). En ccc:icne: puecen e:Icr
ccu|Ic: en |c: enc|c: c en |c: hue:c: ce |c: mcnc|Lu|c:. E| crcnec ce |c: cccnIcceIc: e: c:imIricc y en
c|gunc: e:pecie: :e encuenIrc un crgcnc :eLccec ce fcrmc reccnceccc ccnccicc ccmc me|cn, mi:mc
ue cyucc c enfcccr |c: :cnicc: ce ecc-|ccc|izccicn emiIicc: curcnIe |c c|imenIccicn {Ccrwcrcine 15,
E||i: 1, Iirirc 1).
Fre:enIcn un :c|c e:pirccu|c, |c mcnc|Lu|c infericr e:Ic ccmp|eIcmenIe fu:icnccc y e| e:Ierncn e:Ic
ccmpue:Ic pcr Ire: c mc: hue:c:. Se c|imenIcn generc|menIe en fcrmc :c|iIcric ce unc vcrieccc ce pre:c:
en |c: ue :e inc|uyen pece:, cc|cmcre:, cru:Iccec:, cIrc: inverIeLrccc: e inc|u:c cIrc: ceIccec:. Lc Crcc
{Orcinus orca) Iiene unc cieIc mc: civer:ifcccc pue: :e c|imenIc IcmLin ce cve: y mcm|ferc: mcrinc:.
Fuecen :er cnimc|e: :ccic|e:. E| cc:c mc: ccnccicc ce :ccicLi|iccc :cn |c: crcc:, |c: cuc|e: fcrmcn grupc:
ce enIre 5 y 12 incivicuc: ue mue:Ircn un ccmpcrIcmienIc ce cccperccicn muy ce:crrc||ccc cucncc
cczcn. E:Ic :ugiere ue hcy unc ccmunicccicn muy ccIivc enIre |c: miemLrc: ce| grupc Lc:ccc en |c
emi:icn ce ciferenIe: Iipc: ce vccc|izccicne:. Lc: cccnIcceIc: ce peuenc Icmcnc, ccmc |c 8e|ugc
{Delphinapterus leucas), puecen vivir unc: 30 cnc:, mienIrc: ue |c: ce mcycr Icmcnc, ccmc e| Ccchc|cIe
{Physeter catodon), unc: 70 cnc:. Fuecen :umergir:e pcr muchc Iiempc c grcnce: prcfunciccce:, ccmc |c
hccen |c: ccchc|cIe: ue :e :umergen curcnIe unc: 75 minuIc: c|ccnzcncc unc prcfunciccc ce hc:Ic 40
m {Kncpf 183, Ccrwcrcine 15).
En e| Ecucccr e| crcen e:Ic repre:enIccc pcr 28 e:pecie: inc|uicc: en 20 gnerc: y 5 fcmi|ic:. Se ci:IriLuyen
IcnIc en cguc: cerccnc: c| crchipi|cgc ce Gc|cpcgc:, ccmc en cguc: ccecnicc:, en |c cc:Ic ccnIinenIc|
y en r|c: cmczcnicc: {Iirirc 2007). De |c: cincc fcmi|ic:, unc ccrre:pcnce c| :uLcrcen ce |c: mi:IiceIc:
{8c|cencpIericce) y |c: re:IcnIe: cucIrc {De|phinicce, lniicce, Fhy:eIericce y Zhipicce) c| :uLcrcen ce |c:
cccnIcceIc:.
13
Mamferos
Familia Balaenopteridae
(foto 12)
Fre:enIc unc grcn vcricLi|iccc en Icmcnc:, perc inc|uye c|gunc: ce |c: cnimc|e: vivienIe: mc: grcnce:. Scn
ccnccicc: ce mcnerc generc| ccmc rcrcuc|e:. Se ci:IriLuyen en cc:i Iccc: |c: mcre: ce| muncc {Ncwck
11). Lc fcmi|ic inc|uye c :ieIe e:pecie: perIenecienIe: c cc: gnerc: {Wi|:cn y Feecer 2005).
E| crcnec ce |c: rcrcuc|e: puece reccnccer:e pcr |c ccmLinccicn ce c|gunc: ccrccIere:. Lc: hue:c: nc:c|e:
:cn recucicc: en re|ccicn c :u Icmcnc y |c: frcnIc|e: :cn peuenc: y cpenc: expue:Ic: en |c :uperfcie ccr:c|.
E| rc:Irc e: cmp|ic y cp|cnccc {Mi|inkcviIch 15, Fice 18).

Lc fcrmc y e| cc|cr ce| cuerpc, c:| ccmc e| Icmcnc y |c fcrmc ce |c: c|eIc: ccr:c|e:, vcr|cn ccn:icercL|emenIe
enIre |c: ciferenIe: e:pecie:. Lc: c|eIc: :cn peuenc: ccmpcrccc: ccn e| Icmcnc ce| cuerpc y e:Icn :iIuccc:
ceIrc: ce| punIc mecic ce |c e:pc|cc. Un rc:gc exIernc ccmpcrIicc e: |c pre:encic ce :urcc: |cngiIucinc|e:
prcfuncc: en |c pie| ce:ce |c pcrIe infericr ce| hccicc, pc:cncc pcr Iccc e| pechc, hc:Ic e| cmL|igc. Scn
cnimc|e: hicrccincmicc: ue :e c|imenIcn en ccrrienIe: fr|c: ce |cIiIuce: c|Ic: curcnIe e| vercnc. Fcrc
c|imenIcr:e, rec|izcn crremeIicc: fuerIe: en e| cguc. /| cLrir :u: mcnc|Lu|c: y ci|cIcr :u gcrgcnIc, permiIen |c
enIrccc ce unc grcn ccnIiccc ce cguc ue :erc f|Irccc c Ircv: ce :u: LcrLc:. Lc: LcrLc: pre:enIe: en e:Ic
fcmi|ic :cn ccrIc: perc cnchc: y e| nmerc ue pre:enIcn e: ccn:icerccc ccmc un ccrccIer ce icenIifcccicn
ce e:pecie: {Myer: 1c, Iirirc 1, Jeffer:cn et al. 14).

/|gunc: e:pecie: :e encuenIrcn mc: c menucc en cguc: cc:Ierc:, mienIrc: ue cIrc: preferen c|ejcr:e y
:iIucr:e mcr ccenIrc. Su principc| c|imenIc e: e| kri|| ue :e ccncenIrc cercc ce |c :uperfcie ce| cguc fr|c.
IcmLin :e puecen c|imenIcr ce c|gunc: pece:. /| Iermincr e| vercnc, muchc: e:pecie: rec|izcn migrccicne:
c zcnc: mc: cc|icc:. U:uc|menIe :cn vi:Ic: fcrmcncc grupc: ce cc: c cincc incivicuc: {Myer: 1c).
En Ecucccr hcLiIcn :ei: e:pecie:: cincc ce| gnerc Balaenoptera y Megaptera novaeangliae. Se regi:Ircn
ccc:icnc|menIe cercc ce |c: cc:Ic: ccnIinenIc|e: y ccn mcycr frecuencic en |c: cguc: ce| crchipi|cgc
ce Gc|cpcgc: {Iirirc 2007). Nc exi:Ien e:pecie: encmicc:, perc |c: :ei: e:pecie: e:Icn ccIc|cgccc: cenIrc
ce c|gunc ccIegcr|c ce cmenczc: Ire: En Fe|igrc {Balaenoptera borealis, B. musculus y B. physalus), unc
Vu|nercL|e {Megaptera novaeangliae), unc Cc:i /menczccc {B. acutorostrata) y unc ccn DcIc: ln:ufcienIe:
{B. edeni) {Iirirc 2001).
En e:Ic fcmi|ic :e encuenIrcn unc ce |c: e:pecie: mc: ccnccicc:, |c 8c||enc JcrcLccc {Megaptera
novaeangliae), e:pecie ce cuerpc rcLu:Ic ue puece c|ccnzcr |c: 15 m ce |cngiIuc en e:Iccc ccu|Ic. Se
ci:IriLuye pcr Iccc: |c: cccnc: ce| muncc y ||egc c |c cc:Ic ecucIcricnc, principc|menIe c |c: prcvincic: ce
McncL|, ScnIc E|enc y E:merc|cc:, enIre |c: me:e: ce mcyc y ccIuLre, pcrc reprccucir:e. Su ||egccc re:u|Ic
muy impcrIcnIe pue: c|receccr ce e||c: :e cc muchc mcvimienIc Iur|:Iicc. E:Ic: Lc||enc: :ue|en c|imenIcr:e
en grupc: ce hc:Ic 22 incivicuc:.
Familia Delphinidae
(foto 13)
E: |c fcmi|ic mc: civer:c enIre |c: ceIccec:, e inc|uye c |c: ce|fne:, Lc||enc: pi|cIc y crcc:. Lc mcycr|c ce
ce|fne: hcLiIcn en cccnc: y mcre:, perc :e inc|uye unc e:pecie {De|f|n Gri: ce F|c, Sctc||c |uv|ct|||:) ue
hcLiIc en cguc cu|ce y e:Iucric: ce |c /mczcnic Lcjc {Ncwck 11). Lc fcmi|ic cgrupc c 34 e:pecie: inc|uicc:
en 17 gnerc: {Wi|:cn y Feecer 2005).
Scn cnimc|e: ce Icmcnc peuenc c mecicnc, c|ccnzcncc unc |cngiIuc ce 1,5 c 10 m y un pe:c ce 50 c
7.000 kg. Lc: mcchc: :cn generc|menIe mc: grcnce: ue |c: hemLrc:. U:uc|menIe viven en cguc: pccc
prcfuncc: c c| menc: :e mcnIienen cercc ce |c :uperfcie :in rec|izcr |c: prc|cngccc: y prcfuncc: inmer:icne:
ue ccrccIerizcn c cIrc: e:pecie: ce ceIccec: {Fice 18, Jeffer:cn et al. 14).
Lc fcrmc ce |c ccLezc ce muchc: e:pecie: ce ce|fne: e: ci:IinIivc, ccn |c frenIe muy prcnunciccc ceLicc
c |c pre:encic ce| me|cn. Fc:een un hccicc c|crgccc c mccc ce picc y cienIe: ccnicc: ue puecen vcricr
enIre 4 y 120, IcnIc en |c mcnc|Lu|c :upericr ccmc en |c infericr. /|gunc: e:pecie:, pe:e c pre:enIcr e:Ie
me|cn, Iienen e| rc:Irc mc: Lien ccrIc y ce cpcriencic cuccrccc. E| crcnec ce |c: ce|fne: pre:enIc unc regicn
fccic| cmp|ic. E| rc:Irc puece vcricr ce:ce peuenc y cnchc hc:Ic grcnce y cngc:Ic. Lc: cienIe: Iienen fcrmc
ce c|cvijc, circu|cre: en |c :eccicn Ircn:ver:c| y en ccc:icne: numerc:c: {Mi|inkcviIch 15, Vcughcn et al.
2000).
14
Fauna de Vertebrados del Ecuador
E| cuerpc e: en generc| |i:c e hicrccincmicc, ccn pcIrcne: ce cc|crccicn ue vcr|cn enIre ||cmcIivc: en
c|gunc: e:pecie: hc:Ic unifcrme: en cIrc:. Lc fcrmc ce| cuerpc |e: permiIe :er exce|enIe: ncccccre:, rcpicc:,
ccrcLcIicc: y mcnIener ve|cciccce: ce 30 km/h, ccn picc: mcximc: ce ve|cciccc ce 40 km/h. Lc c|eIc
ccucc| :e mueve en :enIicc verIicc| y permiIe |c prcpu|:icn ce| cnimc| hccic ce|cnIe, mienIrc: ue |c: c|eIc:
ccr:c|e:, ce fcrmc curvccc, ccIcn ccmc e:IcLi|izcccre:. Lc: ce|fne: re:pircn c Ircv: ce un :c|c e:pirccu|c
y :c|en c |c :uperfcie cprcximcccmenIe cccc cc: minuIc: pcrc Icmcr cire {Kncpf 183, E||i: 1, Jeffer:cn
et al. 14).
Se c|imenIcn principc|menIe ce pece: y cc|cmcre: c |c: cuc|e: per:iguen ccIivcmenIe. Lc: crcc: :e
c|imenIcn IcmLin ce cIrc: ceIccec: ce mencr Icmcnc, c:| ccmc ce cIcricc:, grcnce: pece: y cve: mcrinc:
{Ccrwcrcine 15). Se ccncce ue |c: ce|f|nicc: emiIen :cnicc: ce c|Ic inIen:iccc pcrc cIurcir c :u: pre:c: y
pccer c|ccnzcr|c:. En un :c|c c|c puecen ccmer unc ccnIiccc ce c|imenIc euivc|enIe c un Iercic ce :u pe:c
ccrpcrc|. /Ircpcn c :u: pre:c: ccn :u: cienIe: cf|ccc: {Kncpf 183, Jeffer:cn et al. 14).

/|gunc: miemLrc: ce |c fcmi|ic :cn c|IcmenIe :ccic|e: y viven en grupc: muy grcnce:, ccmc en e| cc:c
de Delphinus delphis ue fcrmc grupc: ce hc:Ic 250 incivicuc:. /| pcrecer |c: ce|fne: Iienen un c|Ic grccc
ce inIe|igencic, cunue |c mcycr|c ce e:pecie: hcn :icc muy pccc e:Iuciccc:. En ccuIiveric, |c: ce|fne:
puecen cprencer Icrec: ccn cierIc grccc ce ccmp|ejiccc y ccmuniccr:e enIre e||c:. Fcr e:Ic, ce ccuercc
c c|gunc: inve:Iigcccre:, |c inIe|igencic ce |c: ce|fne: pccr|c :er :imi|cr c |c ce |c: primcIe: {Scvcge y Lcng
18, Vcughcn et al. 2000).
Lc: ce|fne: emiIen ce fcrmc ccnIinuc chc:uicc: y :i|Licc:. Lc: primerc: ccn:i:Ien en peuenc: pu|:c: ce 300
:cnicc: pcr :eguncc ue :e genercn ju:Ic ceLcjc ce| e:pirccu|c y ue :e uIi|izcn pcrc ecc-|ccc|izccicn. Lc:
:i|Licc:, en ccmLic, :cn :cnicc: ce Icnc unifcrme ue prcvienen ce |c pcrIe prcfuncc ce |c |cringe y :irven
pcrc ccmuniccr e:Iccc: ce c|crmc y exciIccicn :exuc|. Lc mccurez :exuc| en |c: ce|fne: :e c|ccnzc enIre 5
y 12 cnc: {hemLrc:) y enIre y 13 cnc: {mcchc:). Irc: un periccc ce ge:Iccicn ce 11 c 12 me:e:, |c hemLrc
pcre unc :c|c cr|c ue :erc cmcmcnIccc curcnIe 18 me:e: {Kncpf 183, Fice 18, Jeffer:cn et al. 14).
En Ecucccr hcLiIcn 14 e:pecie: cenIrc ce 12 gnerc:: Delphinus, Feresa, Globicephala, Grampus,
Lagenodelphis, Orcinus, Peponocephala, Pseudorca, Sotalia, Stenella, Steno y Tursiops {Iirirc 2007). /|gunc:
e:pecie: viven en cguc: cc:Ierc: ccnIinenIc|e:, perc |c mcycr|c hcLiIcn en e| crchipi|cgc ce Gc|cpcgc:.
UniccmenIe unc e:pecie hcLiIc en cguc cu|ce, e:pec|fccmenIe en |c /mczcnic Lcjc: De|f|n Gri: ce F|c c
Iucuxi {Sctc||c |uv|ct|||:). E:Ic e:pecie puece enccnIrcr:e IcmLin en cguc :c|ccc en e| cccnc /I|cnIicc y
e| mcr CcriLe, ce:ce |c ce:emLccccurc ce| r|c /mczcnc: hc:Ic Fcncmc, perc :iempre cercc ce |c: cc:Ic:
ccnIinenIc|e: {Emmcn: y Feer 17). Nc exi:Ien e:pecie: encmicc: ce| pc|:. CucIrc e:pecie: :e inc|uyen
cenIrc ce c|gunc ccIegcr|c ce cmenczc: unc e:pecie e:Ic ccn:icerccc En Fe|igrc {Sctc||c |uv|ct|||:) y Ire:
Cc:i /menczccc: {Delphinus delphis, Globicephala macrorhynchus y Stenella attenuata). Lc: 10 e:pecie:
re:IcnIe: :e ccn:icercn ccmc e:pecie: ccn DcIc: ln:ufcienIe: {Iiriric 2001).
Familia Iniidae
(foto 14)
lnc|uye unc :c|c e:pecie ce cguc cu|ce, e| De|f|n /mczcnicc {Inia geoffrensis) ue hcLiIc en /mricc ce| Sur,
e:pec|fccmenIe en |c: :i:Iemc: fuvic|e: ce |c: r|c: /mczcnc: y Crinccc pcr ceLcjc ce |c: 300 m ce c|IiIuc.
E:Ic pre:enIe en 8c|ivic, 8rc:i|, Cc|cmLic, Ecucccr, Guycnc, Fer y Venezue|c {Vcughcn et al. 2000). E: unc
e:pecie IcIc|menIe cu|ceccu|cc|c ue jcmc: :e cvenIurc cenIrc ce| cguc :c|ccc. /nIericrmenIe fcrmcLcn
pcrIe ce |c fcmi|ic F|cIcni:Iicce, ue cgrupcLc c Iccc: |c: e:pecie: ce ce|fne: ce cguc cu|ce exi:IenIe: en
e| p|cneIc {Ccrwcrcine 15).
E| De|f|n /mczcnicc e: |c e:pecie mc: grcnce ce |c: ce|fne: ce r|c. Lc: incivicuc: mcchc: ccu|Ic: puecen mecir
hc:Ic 2,8 m ce |cngiIuc y pe:cr mc: ce 10 kg. Iienen unc ccLezc prcminenIe ccn cjc: peuenc:, c:| ccmc
un hccicc muy |crgc y cngc:Ic en e| ue :e encuenIrcn enIre 44 y 70 cienIe:, IcnIc en |c mcnc|Lu|c :upericr
ccmc en |c infericr. E: |c nicc e:pecie ce ceIccec ue pre:enIc unc ccncicicn heIercccnIc, en ccnce |c:
cienIe: cnIericre: Iienen fcrmc punIicgucc, pcr |c ue :cn u:ccc: pcrc cIrcpcr c |c: pre:c:, mienIrc: ue |c:
pc:Iericre: :cn p|cnc: y ccn ccrccIer|:Iicc: mc|crifcrme:, ccn |c: cuc|e: puecen mcchcccr :u: pre:c:. Lc:
crcc: zigcmcIicc: :cn inccmp|eIc:. E| cue||c e: muy fexiL|e ceLicc c ue c|gunc: ce |c: vrIeLrc: cervicc|e:
nc e:Icn fu:icnccc:, pcr |c ue puecen gircr :u ccLezc muchc mc: ue cIrc: e:pecie: ce ceIccec:. E:Ic
ccrccIer|:Iicc e: unc cccpIccicn pcrc pccer mcver:e ccn mcycr cgi|iccc cenIrc ce |c: Lc:ue: inuncccc:
ccnccicc: ccmc vcrzec e igcpc. /| pcrecer e:Ic mc: empcrenIccc ccn |c: ceIccec: prehi:Icricc: ue ccn
|c: recienIe: {Mi|inkcviIch 15, Iirirc 2007, Jeffer:cn et al. 14).
15
Mamferos
Lc cc|crccicn ce| cuerpc vcr|c enIre rc:ccc y gri: czu|ccc, :in emLcrgc, vcr|c IcmLin ce ccuercc c |c eccc.
Lc c|eIc ccr:c| e: muy peuenc perc c|crgccc, pcr |c ue ||egc hc:Ic |c regicn ccucc|. Lc: c|eIc: pecIcrc|e:
:cn |crgc:, cnchc: y Iricngu|cre: y |c ccucc| e: muy ce:crrc||ccc. Fre:enIcn peuenc: pe|c: en :u rc:Irc,
inc|u:c en incivicuc: ccu|Ic:, ccncicicn nicc pue: ningn cIrc ceIccec ccu|Ic pre:enIc pe|c:. /| pcrecer
e:Ic: pe|c: Iienen funcicne: :en:cric|e: pcrc |c L:uecc ce c|imenIc en e| fcncc ce |c: r|c: {E||i: 1, Iirirc
2007, Jeffer:cn et al. 14).
Ncccn muy |enIcmenIe y en rcrc: ccc:icne: :c|Icn pcr fuerc ce| cguc. Fcrc :u mcvimienIc y L:uecc ce
c|imenIc: :e gu|cn mc: pcr e| :cnicc ceLicc c ue, pcr |c: ccrccIer|:Iicc: generc|menIe fcngc:c: ce |c: r|c:
cmczcnicc:, |c vi:icn e: mc: cifcu|Ic:c. UIi|izcn IcmLin un :i:Iemc ce ecc-|ccc|izccicn. Ncccn generc|menIe
en pcrejc, perc en circun:Icncic: e:pecic|e: fcrmcn grupc: ce hc:Ic 20 incivicuc:, cunue puecen :er IcmLin
:c|iIcric:. Se c|imenIcn generc|menIe en e| fcncc ce| r|c y :u cieIc prefericc ccn:i:Ie ce ccngrejc:, cru:Iccec:
y pece: peuenc:. En ccc:icne: IcmLin :e c|imenIcn ce IcrIugc: peuenc:. E| periccc ce ge:Iccicn curc
enIre 10 y 12 me:e:. Lc: cr|c: micen enIre 70 y 80 cm c| nccer. Lc: hemLrc: puecen ge:Icr y ccr ce |ccIcr
:imu|IcnecmenIe. Lc: cr|c: permcnecen ccn :u: mccre: c|receccr ce cc: cnc:, perc e| Iiempc ue |c: cr|c:
|ccIcn nc e: ccnccicc {Ccrwcrcine 15, Scvcge y Lcng 18, Vcughcn et al. 2000).
En Ecucccr, e:Ic e:pecie hcLiIc peuenc: IriLuIcric: y |cgunc: ce |c /mczcnic Lcjc. /un pcrece :er ccmn
en |c: :i:Iemc: |ccu:Ire: ce |c: r|c: CuycLenc y LcgcrIcccchc, cunue :u cen:iccc pcL|ccicnc| en e:Ic:
r|c:, ccmpcrccc: ccn cIrc: crec: ce :u ci:IriLucicn, e: Lcjc {UIrerc: 1). E: unc e:pecie muy vu|nercL|e
cuyc: principc|e: prcL|emc: :cn |c cefcre:Iccicn, ce:Iruccicn ce :u hcLiIcI, ccnIcminccicn ce humecc|e: y
cccer|c pue: :u ccrne, grc:c y pie| :cn muy cpreciccc:. En ccc:icne: mueren ceLicc c |c ccnIcminccicn ce
|c: r|c: principc|menIe ccu:ccc pcr ccIiviccce: incu:Iric|e: ccmc |c exIrcccicn ce peIrc|ec y miner|c {Iirirc
2007). Nc e: encmicc y e:Ic ccIc|cgccc ccmc En Fe|igrc ce exIincicn {Iirirc 2001).
Familia Physeteridae
DenIrc ce e:Ic fcmi|ic :e inc|uyen |c: ccchc|cIe:, cnimc|e: ue pcr :u Icmcnc :cn |c: mcycre: cenIrc ce|
:uLcrcen ce |c: cccnIcceIc: {puecen c|ccnzcr 18 m ce |cngiIuc y 53.000 kg ce pe:c). IcmLin :e encuenIrcn
|c: ccchc|cIe: encnc: y pigmec: ue :cn ce mencr Icmcnc, c|ccnzcncc enIre 2 y 4 m ce |cngiIuc y un pe:c
ce 320 kg. Lc fcmi|ic Fhy:eIericce :e ci:IriLuye en Iccc: |c: cccnc: c excepcicn ce| rIicc, principc|menIe
en |c: mcre: Ircpicc|e: y Iemp|ccc: {Myer: 1c). Lc fcmi|ic ccmprence Ire: e:pecie: ue ccrre:pcncen c
cc: gnerc:: Physeter {Ccchc|cIe) y Kogia {cc: e:pecie: ce ccchc|cIe: encnc:) {Wi|:cn y Feecer 2005).
E| rc:Irc e: cmp|ic y p|cnc. En :u ccLezc :e encuenIrc un crgcnc ||cmccc e:permccIicc, ccn:IiIuicc pcr
unc mc:c fLrc:c y e|c:Iicc ||enc ce cceiIe, cuyc funcicn cpcrenIemenIe e:Ic re|ccicnccc c| meccni:mc ce
cierre ce| e:pirccu|c en e| mcmenIc ce |c inmer:icn {Jeffer:cn et al. 14). E:Ie crgcnc :e cerivc ce| me|cn
pre:enIe en |c: cIrc: e:pecie: ce cccnIcceIc:, pcr |c ue IcmLin :e :ugiere ue pccr|c Iener funcicne: ce
ecc-|ccc|izccicn. Lc mcnc|Lu|c infericr e: |crgc y e:Irechc perc nc ||egc c| fnc| ce| rc:Irc. E| nmerc ce cienIe:
vcr|c ce ccuercc c cccc e:pecie. Lc regicn ce |c gcrgcnIc ce cmLc: gnerc: pre:enIc numerc:c: :urcc:
nc prcfuncc: e irregu|cre: ue |e cIcrgcn un c:pecIc crrugccc {Ccrwcrcine 15, Fice 18, Myer: 1c,
Iirirc 1). FecienIe evicencic mc|ecu|cr y un ccmp|ejc cnc|i:i: ce :u cncIcm|c :ugieren ue |c: ccchc|cIe:
puecen :er mi:IiceIc: c|IcmenIe e:pecic|izccc: {Myer: 1c) pe:e c ue pre:enIcn cienIe:, ccrccIer|:Iicc
ce |c: cccnIcceIc:.
E| Ccchc|cIe GigcnIe {Physeter catodon) pre:enIc unc encrme ccLezc recIcngu|cr ue euivc|e c| 357 ce
|c |cngiIuc IcIc| ce| cuerpc. Fc:ee cienIe: grcnce: y ccnicc: :iIuccc: niccmenIe en |c mcnc|Lu|c infericr,
|c mi:mc ue e: e:Irechc, p|cnc y mc: ccrIc ue |c ccLezc. E| e:pirccu|c Iiene fcrmc ce S y :e |ccc|izc en
|c pcrIe frcnIc| izuiercc ce |c ccLezc. E| cuerpc e:Ic ccmprimicc pcr |c: |ccc:. Lc c|eIc ccr:c|, peuenc,
grue:c y reccnceccc, :e :iIc en e| Iercic pc:Iericr ce| cuerpc. Lc cc|crccicn ce| cuerpc Iience c :er gri:
c:curc c negrc, ccn mcnchc: L|cncc: en |c Lccc y en e| vienIre. Hcy cimcrf:mc :exuc|: |c: mcchc: c|ccnzcn
unc mcycr |cngiIuc ue |c: hemLrc: {18 y 12 m re:pecIivcmenIe). E| Ccchc|cIe GigcnIe puece :umergir:e c
prcfunciccce: c:cmLrc:c:, Lcjc |c: 1.000 m, pcrc Lu:ccr cc|cmcre: gigcnIe:, :u: pre:c: prefericc:. IcmLin
puece c|imenIcr:e ce IiLurcne: y pece: grcnce:. Fermcnece zcmLu||icc curcnIe pcr |c menc: 80 minuIc:,
|uegc ce |c cuc| :uLe c |c :uperfcie c re:pircr en fcrmc ccnIinuc curcnIe unc: 12 c 15 minuIc: cnIe: ce
:umergir:e cIrc vez.
Lc: hemLrc:, jcvene: y cr|c: puecen fcrmcr grupc: mcIricrcc|e: ce 20-40 incivicuc:, cunue ccc:icnc|menIe
puecen fcrmcr grupc: mc: grcnce: ue Iiencen c mcnIener:e en |cIiIuce: mencre: c |c: 40. Lc: mcchc:
jcvene: IcmLin fcrmcn grupc: perc :e ce:p|czcn hccic |c: zcnc: pc|cre:. Se junIcn c |c: hemLrc: niccmenIe
1
Fauna de Vertebrados del Ecuador
en pccc reprccucIivc. Lc: mcchc: mc: grcnce: ccmpiIen enIre :| pcrc cccecer c un grupc ce hemLrc:.
Fcren unc :c|c cr|c ce:pu: ce un periccc ce ge:Iccicn ce enIre 15 y 1 me:e:, c| pcrecer e| mc: |crgc enIre
|c: ceIccec:. Lc: cr|c: permcnecen junIc c |c mccre curcnIe vcric: cnc:. MienIrc: |c: incivicuc: envejecen,
:e Icrncn cccc vez mc: :c|iIcric:. Scn cnimc|e: migrcIcric: ue cucncc ||egc e| vercnc ncrcicc :e cirigen
hccic e| hemi:feric :ur. Lc: :cnicc: ue emiIe e| Ccchc|cIe GigcnIe puecen e:cuchcr:e c 10 km ce ci:Icncic,
pcr |c ue vcric: grupc: pccr|cn inIerccIucr c Ircv: ce :u: vccc|izccicne:. Lc :ecuencic en |c emi:icn ce
|c: vccc|izccicne: e: ci:IinIc en cccc incivicuc pcr |c ue puece :ervir pcrc icenIifccr|c: {Ccrwcrcine 15,
Feeve: et al. 2002).

Lc: ccchc|cIe: :cn |c: Lc||enc: ue hcn :ufricc |c mcycr inIen:iccc ce cccer|c ceLicc c ue :e exIrce cceiIe
ce :u crgcnc e:permccIicc. E:Ie cceiIe :e uIi|izc ccmc |uLriccnIe incu:Iric|, pcrc |c fcLricccicn ce ve|c:,
jcLcne:, cc:mIicc: y en |c incu:Iric fcrmccuIicc.
Lc: ccchc|cIe: encnc y pigmec hcLiIcn en Iccc: |c: cccnc:, perc e:pecic|menIe en cguc: cc|icc: c
Iemp|ccc:. FecienIemenIe :e ccn:icercLcn ccmc unc fcmi|ic cpcrIe {Kcgiicce), perc e:Iucic: Icxcncmicc:
recienIe: :ugieren ue en rec|iccc perIenecen c Fhy:eIericce {Wi|:cn y Feecer 2005, Jeffer:cn et al. 14,
Feeve: et al. 2002). Fe:e c :u cmp|ic ci:IriLucicn, :u: regi:Irc: :cn pccc frecuenIe:. Fc:een |c ccLezc cuccrccc,
Iruncccc y muchc mc: peuenc en re|ccicn ccn e| Icmcnc ce :u cuerpc. Fre:enIcn un :c|c e:pirccu|c en
|c pcrIe ccr:c|, |igercmenIe ce:p|czccc hccic |c izuiercc. Iienen unc mcrcc L|cncc ceIrc: ce cccc cjc. Lc
c|eIc ccr:c| en |c: cc: e:pecie: e: fc|cccc, en fcrmc ce hcz y mc: |crgc en re|ccicn c| Icmcnc ce| cuerpc
ue |c cL:ervccc en Physeter. /cemc:, :e :iIc en e| Iercic pc:Iericr ce| cuerpc. Su c|imenIc principc| :cn |c:
cefc|cpccc: perc IcmLin ccmen cru:Iccec:, cc|cmcre: y peuenc: pece:. Lc: hcLiIc: migrcIcric: ce e:Ic:
e:pecie: :cn pccc ccnccicc:. Scn e:pecie: :c|iIcric: c en ccc:icne: :e cgregcn en grupc: pccc numerc:c:. E|
Ccchc|cIe Figmec {K. breviceps) nc :cLrepc:c |c: 4 m ce |cngiIuc, mienIrc: ue e| Ccchc|cIe Encnc {K. sima)
c|ccnzc enIre 2 y 2,7 m ce |cngiIuc. E| primerc fcrrcjec cercc ce |c p|cIcfcrmc ccnIinenIc|, c| Iiempc ue e|
:eguncc |c hcce en cguc: ccecnicc: prcfuncc:. Fre:enIcn cienIe: IcnIc en |c mcnc|Lu|c :upericr ccmc en
|c infericr. Sin emLcrgc, en |c :upericr :cn recucicc: c en cierIc: cc:c: cu:enIe: {0- piezc: cenIc|e:). En |c
mcnc|Lu|c infericr Iienen enIre 1 y 32 cienIe:. Lc mcnc|Lu|c infericr :ue|e :er Lc:IcnIe ce|gccc {Ccrwcrcine
15, Jeffer:cn et al. 14, Feeve: et al. 2002).
En e| Ecucccr e:Icn pre:enIe: cc: e:pecie:: Kogia sima y Physeter catodon {Iirirc 2007). Physeter catodon
hcLiIc en |c: c|receccre: ce |c: i:|c: Gc|cpcgc: y, en mencr frecuencic, cercc ce |c: cc:Ic: ccnIinenIc|e:. En
cuanto a K. sima, :cn ccc:icnc|menIe vi:Ic: en Gc|cpcgc: y exi:Ie un :c|c regi:Irc cercc ce |c cc:Ic ccnIinenIc|
ecucIcricnc {F|ix et al. 15). Nc :cn e:pecie: encmicc:: P. catodon :e ccn:icerc ccmc Vu|nercL|e, mienIrc:
ue K. sima ccmc e:pecie ccn DcIc: ln:ufcienIe: {Iirirc 2001).
Familia Ziphiidae
Lc fcmi|ic cgrupc c e:pecie: ce Icmcnc mecicnc ccnccicc: ccmc Lc||enc: picucc:. Fuecen mecir enIre 4 y
13 m ce |cngiIuc y pe:cr hc:Ic 11.500 kg. Exi:Ie un mcrcccc cimcrf:mc :exuc|: |c: hemLrc: :cn mc: grcnce:
ue |c: mcchc: {Myer: 1c). HcLiIcn Iccc: |c: cccnc: y mcre: ce| p|cneIc, :iencc |c :eguncc fcmi|ic mc:
civer:c ce| crcen CeIccec |uegc ce De|phinicce. /grupc c 21 e:pecie: {Wi|:cn y Feecer 2005).
Lc regicn fccic| ce| crcnec e: expcncicc -c| iguc| ue en c|gunc: ce|fne:- perc :u mcrgen pc:Iericr e: muchc
mc: |evcnIccc. E| rc:Irc e: e:Irechc y |c mcnc|Lu|c infericr Iiene fcrmc ce V, y en ccc:icne: puece :upercr e|
||miIe ce| rc:Irc {Feeve: et al. 2002). Lc: cienIe: vcr|cn en nmerc ce ccuercc c |c e:pecie: ce:ce 2-4 hc:Ic 2
piezc:. Lc: mcchc: ccu|Ic: ce Iccc: |c: e:pecie: pre:enIcn ce unc c cc: pcre: ce cienIe: funcicnc|e: grcnce:
expue:Ic: fuerc ce |c mcnc|Lu|c infericr. En vcric: e:pecie: puecen exi:Iir cienIe: peuenc: y cpcrenIemenIe
nc funcicnc|e: IcnIc en |c mcnc|Lu|c :upericr ccmc en |c infericr. En e| cc:c ce |c mcycr|c ce |c: hemLrc:, |c:
cienIe: :e encuenIrcn enIerrccc: en |c: enc|c: {Ccrwcrcine 15, Myer: 1c).
Fre:enIcn unc e:IrucIurc ci:IinIivc en :u hccicc pcrecicc c un picc |crgc y e:Irechc. En cierIc: e:pecie:, e|
hccicc nc e: Icn evicenIe ceLicc c ue pre:enIcn unc cmp|ic y cgucc frenIe ue :cLre:c|e ce :u ccLezc
{ce mccc :imi|cr c c|gunc: e:pecie: ce ce|fne:). En cIrc: Lc||enc: picucc: nc :e ve e:Ic ccrccIer|:Iicc: mc:
Lien, e| perf| ce |c frenIe e: re|cIivcmenIe p|cnc {Feeve: et al. 2002). E| cuerpc e: c|crgccc y e| Icmcnc ce :u
ccLezc e: peuenc ccn re|ccicn c| Icmcnc ce| cuerpc. Su: c|eIc: pecIcrc|e: :cn re|cIivcmenIe peuenc: y
ce fcrmc cvc|ccc. Lc c|eIc ccr:c| e: fc|cccc, peuenc, cirigicc hccic cIrc: y uLicccc en |c pcrIe pc:Iericr
ce :u cuerpc. Lc c|eIc ccucc| nc pre:enIc unc mue:cc cenIrc| I|picc ce cIrc: ceIccec: {Iirirc 1). Fre:enIcn
hc:Ic :ei: :urcc: pccc prcfuncc: en :u: gcrgcnIc:, mi:mc: ue ccnvergen cnIericrmenIe fcrmcncc un pcIrcn
pcrecicc c unc V.
17
Mamferos
E| cc|cr ce| cuerpc ce e:Ic: Lc||enc: vcr|c ce:ce mcrrcn unifcrme c gri:. Fuecen pre:enIcr mcnchc: ce
cc|cr L|cncc. E| ccmpcrIcmienIc y |c e:IrucIurc :ccic| :cn pccc ccnccicc:. Scn ccpcce: ce zcmLu||ir:e pcr
periccc: |crgc: ce Iiempc. Su c|imenIccicn :e Lc:c en cc|cmcre: y pece: ce mecicnc Icmcnc. Fuecen
fcrmcr grupc: ce enIre 3 y 40 incivicuc: {Kncpf 183, Ccrwcrcine 15, Myer: 1c, Jeffer:cn et al., 14).
En e| Ecucccr hcLiIcn cincc e:pecie: ue repre:enIcn c Ire: gnerc:: Indopacetus, Mesoplodon y Ziphius. En
:u mcycr|c e:Icn regi:Irccc: en cguc: cerccnc: c Gc|cpcgc:, cunue c|gunc: e:pecie: hcn :icc regi:Irccc:
IcmLin en cguc: ccnIinenIc|e:, ccmc e: e| cc:c ce |c 8c||enc Ficucc ce Cuvier {Ziphius cavirostris) {Iirirc
2007). Nc exi:Ien e:pecie: encmicc: ni cenIrc ce c|gunc ccIegcr|c ce cmenczc, perc |c: cincc e:pecie: :e
ccIc|cgcn ccmc DcIc: ln:ufcienIe: {|. pcc||cu:, M. densirostris, M. ginkgodens, M. peruvianus y Z. cavirostris)
{Iirirc 2001).
Orden Chiroptera
(8 familias, 144 especies)
E:Ie crcen ccrre:pcnce c |c: murci|cgc: ue, ce:pu: ce |c: rceccre: {FccenIic), ccn:IiIuye e| crcen mc:
civer:c ccn cprcximcccmenIe 207 ce |c: e:pecie: ce mcm|ferc: vivienIe: {Ncwck 14). Se reccnccen 202
gnerc: y 18 fcmi|ic: {Wi|:cn y Feecer 2005).

E| regi:Irc fc:i| ce |c: murci|cgc: ccIc ce inicic: ce| Eccenc y exi:Ien fc:i|e: en Iccc: |c: ccnIinenIe: excepIc
/nIcrIicc. /cIuc|menIe, |c: murci|cgc: hcLiIcn en Iccc e| p|cneIc ccn excepcicn ce |c: regicne: pc|cre:,
c|gunc: i:|c: y |c: nieve: eIernc:. Nc cL:IcnIe, pe:e c ue e:Icn pre:enIe: en Iccc: |c: zcnc: Iemp|ccc:
ce| p|cneIc, |c mcycr civer:iccc :e ccncenIrc en |c: Lc:ue: Ircpicc|e: {Hi|| y SmiIh 184, Vcughcn et al.
2000). Exi:Ien e:pecie: ccn cc:IumLre: generc|i:Ic:, cccpIccc: c unc cmp|ic vcrieccc ce hcLiIcI, c|imc: c
cieIc:, mienIrc: ue cIrc: :cn c|IcmenIe e:pec|fcc: hccic |c: ecc:i:Iemc:, rcngc: c|IiIucinc|e: y preferencic:
c|imenIicic: {Iirric 2007). IcmLin puecen hcLiIcr en cmLienIe: urLcnc: y :uLurLcnc: {Wunc y Myer: 2005).
E| crcen ChircpIerc hc ce:crrc||ccc unc vcrieccc ce cccpIccicne: ue |e hcn permiIicc civer:ifccr:e
encrmemenIe. Lc: cccpIccicne: mc: impcrIcnIe:, cu:enIe: en cIrc: crcene: ce mcm|ferc:, :cn |c ccpcciccc
ce vc|cr, hcLi|iccc inncIc {cunue |c: recin nccicc: nc puecen hccer|c ceLicc c ue :u: c|c: :cn muy
peuenc:), y e| ce:crrc||c ce un :i:Iemc ce ecc-|ccc|izccicn {Wunc y Myer: 2005, FenIcn et al. 187).
Lc fcrmc ce| crcnec vcr|c muchc enIre |c: uircpIerc:. /|gunc: e:pecie: pre:enIcn rc:Irc: muy c|crgccc:,
mienIrc: cIrc: Iienen un rc:Irc cmp|ic perc ccrIc, en ccrre|ccicn ccn e| Iipc ce c|imenIccicn. Lc: rc:Irc: mc:
c|crgccc: :e encuenIrcn en |c: e:pecie: ue :e c|imenIcn ce ncIcr pue: nece:iIcn e:c fcrmc pcrc c|ccnzcr
|c: necIcric: ce |c: fcre: {Hi|| y SmiIh 184). /:imi:mc, |c fcrmc y e| Icmcnc ce |c: crejc: vcr|cn en un cmp|ic
rcngc, ce:ce peuenc: y reccncc: hc:Ic grcnce: y punIicgucc:. / menucc pre:enIcn unc e:IrucIurc
ccrIi|cginc:c en |c Lc:e ce| c|cc, ccnccicc ccmc Ircgc. Exi:Ie IcmLin unc cmp|ic vcriccicn en |c fcrmc ce
|c regicn nc:c| y ce |c: |cLic:. /|gunc: e:pecie: pre:enIcn cpncice nc:c| c ccmp|ejc: crrugc: en :u: hccicc:.
Lc funcicn ue ce:empencn e:Ic: crncmenIc: cun nc :e ccmprence Lien. Se cree ue e| cpncice nc:c|
emiIe y cireccicnc |c: :cnicc: ce ecc-|ccc|izccicn en c|gunc: Icxcne: {FenIcn 12). CIrc rc:gc impcrIcnIe
pcrc |c icenIifcccicn ce e:pecie: e: |c fcrmc y nmerc ce cienIe:, pue: e:Ic ccrccIer|:Iicc cifere :egn
cccc fcmi|ic, gnerc e inc|u:c e:pecie {/ncer:cn y Jcne: 184).
E| cuerpc ce |c: murci|cgc: e: ccmprimicc venIrc|menIe. Lc: hue:c: Iiencen c :er ce|gccc: y |igerc:,
ccncenIrcncc:e e| mcycr pe:c ccrpcrc| en |c regicn ce| pechc pcr |c pre:encic ce grcnce: m:cu|c: ue
permiIen e| vue|c. Lc: exIremiccce: ce |c: uircpIerc: pre:enIcn e:IrucIurc: :imi|cre: c| re:Ic ce mcm|ferc:. Sin
emLcrgc, e| Icmcnc re|cIivc ce c|gunc: e:IrucIurc: e: mcycr en e:Ie crcen y pre:enIcn c|gunc: mccifcccicne:.
E| nmerc ce cecc: en cccc exIremiccc e: ce cincc, perc en |c: cnIericre: e| primer c|giIc {pu|gcr) e: |iLre,
pc:ee gcrrc y e: ccrIc {Ncwck 14, Iirirc 1, Vcughcn et al. 2000).
Lc: exIremiccce: :upericre: :e ce:crrc||crcn ccmc c|c:, :iencc |c: nicc: mcm|ferc: ue pc:een c|c: vercccerc:
y, pcr IcnIc, ccpcce: ce vc|cr pcr |crgc: periccc: ce Iiempc. Lc e:IrucIurc ce| c|c e: muy :imi|cr c unc mcnc
humcnc, perc e:Ic cuLierIc pcr unc memLrcnc e|c:Iicc ue ccn:i:Ie en cc: ccpc: ce epicermi: unicc:,
irrigccc: pcr unc grcn ccnIiccc ce vc:c: :cngu|nec: y :c:Ienicc: pcr |c: hue:c: y ccrI||cgc: ce |c: mcnc:. Lc:
cnIeLrczc: e:Icn mccifcccc: ce Ic| mcnerc ue en e||c: :e cpcyc |c memLrcnc c|cr ccnccicc ccmc pcIcgic.
Lc: hue:c: ce |c mcnc {meIcccrpc:) y ce |c: cecc: {fc|cnge:) :cn Lc:IcnIe mc: c|crgccc: ccn re:pecIc c
cIrc: crcene:. Lc principc| funcicn ce e:Ic: hue:c: e: :cpcrIcr e| pcIcgic y ccnIrc|cr :u: mcvimienIc:. E| pcIcgic
:e e:Iirc enIre |c: fc|cnge: y ||egc hc:Ic un cc:Iccc ce| cuerpc, inc|u:c ceIrc: ce |c: exIremiccce: infericre:.
EnIre |c: exIremiccce: infericre: :e hc ce:crrc||ccc cIrc memLrcnc ce :imi|cre: ccrccIer|:Iicc:, ccnccicc ccmc
18
Fauna de Vertebrados del Ecuador
urcpcIcgic c memLrcnc ccucc|, mi:mc ue vcr|c en fcrmc y Icmcnc :egn |c: fcmi|ic:, gnerc: y e:pecie:. Lc
mcycr|c ce e:pecie: pre:enIc unc e:IrucIurc ccrIi|cginc:c en e| Lcrce ce| urcpcIcgic, ue ncce en e| Ic|cn y
:e ccncce ccmc cc|ccnec. Lc funcicn ce| cc|ccnec e: :cpcrIcr y e:Iircr |c memLrcnc ccucc| curcnIe e| vue|c
{Iirirc 1, /ncer:cn y Jcne: 184, Wunc y Myer: 2005, Vcughcn et al. 2000).
Depenciencc ce| Icmcnc y ce |c fcrmc ce :u: c|c:, e| e:Ii|c ce vue|c puece vcricr enIre e:pecie: en re|ccicn
ccn e| Iipc ce hcLiIcI ue ccupcn y e| Iipc ce c|imenIccicn. /|c: grcnce:, cmp|ic: y cuerpc: re|cIivcmenIe
peuenc: permiIen un vue|c |enIc perc ccn c|Ic mcnicLrcLi|iccc. E:Ie e:Ii|c ce vue|c e: Ii| pcrc per:eguir
pre:c: evc:ivc: ccmc in:ecIc: y mcvi|izcr:e cenIrc ce Lc:ue: cen:c:. /|gunc: e:pecie: ccn e:Ie Iipc ce c|c:
inc|u:c puecen ueccr :u:pencicc: en e| cire, ccmpcrIcmienIc Ii| pcrc cue||c: ue :e c|imenIcn ce ncIcr
c pc|en. Fcr e| ccnIrcric, c|c: |crgc: perc e:Irechc: permiIen un vue|c rcpicc cunue ce mcnicLrcLi|iccc
re:Iringicc, Ii|e: pcrc e:pecie: ue fcrrcjecn en e:pccic: cLierIc: y ue nece:iIcn vc|cr |crgc: ci:Icncic:.
E| mcvimienIc ce |c: c|c: ce crriLc hccic cLcjc y vicever:c :e fcci|iIc pcr |c pre:encic ce fuerIe: m:cu|c:
en e| pechc y |c e:pc|cc. E| pechc rcLu:Ic ce |c: murci|cgc: mcnIiene e| cenIrc ce grcveccc ce |c: c|c:,
hcciencc e| vue|c mc: efcienIe {Ncwck 14, Hi|| y SmiIh 184, FenIcn et al. 187, Vcughcn et al. 2000).
Lc: exIremiccce: infericre: ce |c: murci|cgc: :cn ccrIc: y peuenc: y :u crienIccicn e: nicc enIre |c:
mcm|ferc:, pue: |c crIicu|ccicn ce |c cccerc hc girccc cc:i 180, ce mccc ue |c: piernc: y |c ccrc ce |c:
rcci||c: :e prcyecIcn prccIiccmenIe hccic cIrc:. E:Ic cccpIccicn permiIe c |c: murci|cgc: repc:cr e inc|u:c
ccrmir cc|gccc: y ccn |c ccLezc cirigicc hccic cLcjc, pue: |c: Ienccne: ce |c: pie: nc permiIen ue |c: gcrrc:
:e :ue|Ien ce| :u:IrcIc ce| cuc| :e :c:Iienen. Grccic: c e:Ic fcrmc ce repc:c, |c: murci|cgc: puecen inicicr
:u: vue|c: rcpiccmenIe pcrue nc nece:iIcn impu|:cr:e y gcncr c|Iurc pcrc e| vue|c, ccmc e: e| cc:c ce cIrc:
cnimc|e: vc|cccre:. Lc cc|c e:Ic cu:enIe en cc:i Iccc: |c: e:pecie:, y en cue||c: ue :| |c pc:een, :u funcicn
e: :ervir ccmc Iimcn pcrc cireccicncr e| vue|c. Lc fcrmc y Icmcnc ce |c cc|c e: muy vcriccc {ccrIc, |crgc,
cngc:Ic, cnchc) y c menucc puece e:Icr inc|uicc cenIrc ce| urcpcIcgic {Iirirc 1, Wunc y Myer: 2005).
Iccc: |c: murci|cgc: ue hcLiIcn e| ccnIinenIe cmericcnc :cn nccIurnc:, cunue |c: e:pecie: ce
Ve:perIi|icnicce inicicn :u ccIiviccc mc: Iemprcnc ue e| re:Ic ce fcmi|ic:, pcr |c ue :e ccnccen ccmc
murci|cgc: ve:perIinc:. DurcnIe e| c|c :ue|en permcnecer ce:ccn:cncc en cuevc:, grieIc:, crLc|e: e inc|u:c
en e:IrucIurc: crIifcic|e: ccmc cc:c: c puenIe:. E| :iIic ce ce:ccn:c ce cierIc: e:pecie: vcr|c :egn |c e:Iccicn
c|imcIicc. /cemc:, c|gunc: e:pecie: :cn :c|iIcric:, mienIrc: cIrc: fcrmcn cc|cnic: ue puecen c|ccnzcr mi|e:,
inc|u:c mi||cne: ce incivicuc:. Lc funcicn ce cgrupcr:e en cc|cnic: e: cyuccr c ccn:ervcr cc|ecIivcmenIe e|
cc|cr, |c ue e: viIc| ceLicc c :u c|Ic Ic:c meIcLc|icc. Lc ccIiviccc ce |c: murci|cgc: inicic c| cncchecer,
cucncc :c|en ce :u: |ugcre: ce ce:ccn:c pcrc c|imenIcr:e: regre:cn c :u: gucricc: mcmenIc: cnIe: ce|
cmcnecer {Hi|| y SmiIh 184, Vcughcn et al. 2000).
En cucnIc c |c c|imenIccicn, |c: preferencic: :cn civer:c: cepenciencc ce |c e:pecie. Lc grcn mcycr|c ce
e:pecie: :cn in:ecI|vcrc: y cIrcpcn :u: pre:c: c| vue|c c |c: Icmcn cirecIcmenIe ce |c :uperfcie en |c ue
e:In. Exi:Ien cIrc: ue :e c|imenIcn ce ccrne {rceccre:, cIrc: murci|cgc:, repIi|e:, cve:, cnfLic: c pece:),
fruIc:, ncIcr e inc|u:c ce unc ccmLinccicn ce cieIc: {cmn|vcrc:). Exi:Ien niccmenIe Ire: e:pecie: ue :e
c|imenIcn ce :cngre {hemcIcfcgc:), ccnccicc: ccmc vcmpirc:. E:Ic: Ire: e:pecie: hcLiIcn exc|u:ivcmenIe
en |c regicn NecIrcpicc| y perIenecen c |c :uLfcmi|ic De:mcccnIince. Diaemus youngi y Diphylla ecuadata :e
c|imenIcn ce :cngre ce cve:, mienIrc: ue Desmodus rotundus, e| vcmpirc mc: ccmn, :e c|imenIc ce :cngre
ce mcm|ferc:. E:Ic: Ire: e:pecie: Iienen :u: inci:ivc: mc: ce:crrc||ccc:, ccn |c: cuc|e: rec|izcn un ccrIe en |c
pie| ce :u pre:c. Lc :cngre nc cejc ce fuir ceLicc c ue :u :c|ivc Iiene un cnIicccgu|cnIe {/ncer:cn y Jcne:
184, Wunc y Myer: 2005, Vcughcn et al. 2000, Feccrcp et al. 2005).
DeLicc c :u: cc:IumLre: c|imenIicic:, |c: murci|cgc: :cn muy impcrIcnIe: en |c: ecc:i:Iemc: ue hcLiIcn. Scn
impcrIcnIe: pc|inizcccre: y ci:per:cre: ce :emi||c:, pcrIicu|crmenIe en ecc:i:Iemc: Ircpicc|e:. En e| cc:c ce
|c: in:ecI|vcrc:, :e c|imenIcn en muchc: cc:c: ce e:pecie: ccn:icerccc: ccmc Ircn:mi:cre: ce enfermeccce:
c ccmc p|cgc: cgr|cc|c:. Fcr e:Ic: rczcne:, :cn ccn:icerccc: ccmc e|emenIc: c|cve pcrc |c ccn:ervccicn y
recuperccicn ce ecc:i:Iemc: ncIurc|e: {Ncwck 14, Jcne: et al. 2003).
E| :i:Iemc ce reprccuccicn IcmLin e: vcricL|e. Lc mcycr|c :cn pc||gcmc:, perc exi:Ien c|gunc: e:pecie:
mcncgcmc: en |c: cuc|e: |c hemLrc, e| mcchc y :u ce:cencencic permcnecen en :u: refugic: junIc:. y |c:
mcchc: ccnIriLuyen en |c prcIeccicn y c|imenIccicn ce |c: cr|c:. En muchc: e:pecie: necIrcpicc|e: unc c cc:
mcchc: cefencen peuenc: hcrene:. CIrc: e:pecie: u:cn :i:Iemc: ce |ek pcrc :u reprccuccicn, en |c: cuc|e:
|c: mcchc: rec|izcn ce:p|iegue: pcrc :er e|egicc: pcr |c: hemLrc: {Wunc y Myer: 2005). En cIrc: e:pecie: :e
ccncce ue mcchc: y hemLrc: viven pcr :epcrccc y niccmenIe :e unen en pccc ce reprccuccicn, :in
ue |c: mcchc: pcrIicipen en e| cuicccc pcrenIc| {8cccc et al. 2003).
1
Mamferos
Lc pccc ce reprccuccicn e:Ic re|ccicnccc ccn pccc: ce mcycr ci:pcniLi|iccc ce c|imenIc: pcrc nuIrir c
|c: recin nccicc:. Lc: e:pecie: ce zcnc: Iemperccc: generc|menIe :e reprccucen cnIe: ce enIrcr c pccc:
ce hiLernccicn, mienIrc: ue c|gunc: e:pecie: Ircpicc|e: :e reprccucen ce ccuercc c |c: cic|c: ce ||uvic
y :eu|c. Lc: e:pecie: ue nc :e reprccucen e:Iccicnc|menIe hcLiIcn en zcnc: ccnce |c ci:pcniLi|iccc
ce recur:c: nc vcr|c :ignifccIivcmenIe curcnIe Iccc e| cnc. En cucnIc c |c f:ic|cg|c reprccucIivc, muchc:
e:pecie: hcn ce:crrc||ccc meccni:mc: ccmp|ejc: ccmc |c cvu|ccicn reIrc:ccc, e| c|mccencje ce e:permc,
|c ferIi|izccicn reIrc:ccc, |c imp|cnIccicn reIrc:ccc y |c cicpcu:c emLricncric. Lc: hemLrc: generc|menIe
pcren unc c cc: incivicuc:. Sin emLcrgc, c|gunc: e:pecie: ce Lasiurus puecen pcrir hc:Ic cucIrc incivicuc:
{Ncwck 14, /ncer:cn y Jcne: 184, Hi|| y SmiIh 184, Vcughcn et al. 2000).

E| Iiempc ce ge:Iccicn curc pcr |c menc: 0 c|c:, unc ce |c: mc: |crgc: enIre |c: mcm|ferc: en re|ccicn ccn
:u Icmcnc ccrpcrc|. /| nccer, |c: cr|c: pe:cn enIre e| 10 y 307 ce| pe:c ce |c mccre y :cn ccmp|eIcmenIe
cepencienIe: ce e||c. Lc: recin nccicc: :cn re|cIivcmenIe grcnce:, ccn c|gunc: zcnc: ce :u cuerpc
cuLierIc: ccn e:cc:c pe|cje, en e:pecic| en e| ccr:c {Iirirc 1). Lc: cr|c: recin nccicc: nc puecen vc|cr,
pcr |c ue permcnecen en |c: :iIic: ce ce:ccn:c inc|u:c cucncc :u mccre e:Ic Lu:ccncc c|imenIc: IcmLin
puecen cferrcr:e c :u: mccre: curcnIe e| vue|c. En c|gunc: e:pecie: ue fcrmcn cc|cnic: mcIernc|e:, |c:
recin nccicc: permcnecen unicc: pcrc genercr cc|cr. Cucncc |c: mccre: reIcrncn puecen reccnccer c :u:
re:pecIivc: cr|c: c Ircv: ce| c|cr y ce |c: vccc|izccicne:. E| crecimienIc e: rcpicc en |c: murci|cgc:: enIre cc:
y cchc :emcnc: ce eccc yc puecen vc|cr. Si Lien e| ce:IeIe :e cc prcnIc, e| cc:Ic meIcLc|icc ce |c |ccIcncic
pcrc |c: mccre: e: exigenIe. En generc| c|ccnzcn |c mccurez :exuc| enIre cucIrc me:e: y cc: cnc: ce eccc
{/ncer:cn y Jcne: 184, Hi|| y SmiIh 184).
Lc: murci|cgc: :cn |c: nicc: mcm|ferc: ue nc cump|en ccn |c reg|c ce mcycr Icmcnc ccrpcrc|-mcycr
|cngeviccc, I|picc en |c: mcm|ferc:, pue: puecen vivir hc:Ic 30 cnc: en e:Iccc :c|vcje: e: cecir, 3,5 vece:
mc: Iiempc ue cIrc: mcm|ferc: ce :imi|cr Icmcnc. Exi:Ien vcric: hipcIe:i: pcrc exp|iccr |c |cngeviccc ce |c:
murci|cgc:. Lc hiLernccicn y e| Icrpcr cicric puecen re:Iringir e| gc:Ic energIicc, permiIiencc ue vivcn
mc: Iiempc. E| murci|cgc mc: |cngevc ue :e hc regi:Irccc c|ccnzc |c: 33 cnc:. Fue un incivicuc ce Myotis
lucifugus, e:pecie ue pe:c Icn :c|c 7 gr {Fcn:cme 10, KurIc 15, Wi|kin:cn y ScuIh 2002).
Exi:Ie |c creencic ce ue |c: murci|cgc: :cn ciegc: ceLicc c :u vue|c cgi| en ccmp|eIc c:curiccc y c ue
|c grcn mcycr|c Iienen cjc: peuenc:. Nc cL:IcnIe, :e hc cemc:Irccc ue vcric: e:pecie: puecen ci:Iinguir
pcIrcne: ce |uz inc|u:c cucncc :Ic :e pre:enIc en nive|e: Lcjc: {Hi|| y SmiIh 184). /un c:|, :u :enIicc ce |c
vi:Ic nc e: e| principc| mecic pcrc ce:p|czcr:e en |c c:curiccc. Su :i:Iemc ce ecc-|ccc|izccicn e: |c principc|
herrcmienIc ce crienIccicn. Ccn:i:Ie en un rcccr" c|IcmenIe efecIivc ue funcicnc ccn |c emi:icn ce :cnicc:,
ce:ce :u Lccc y ncriz, ccn frecuencic: muchc mc: c|Ic: ue |c: cuciL|e: pcrc |c: :ere: humcnc: {enIre 20
y 120 khz). E:Ic: cncc: :cncrc:, c| chcccr ccn cLjeIc:, prccucen ecc: ue :cn reciLicc: e inIerpreIccc: pcr
|c: murci|cgc: y crecn unc imcgen ue |e: permiIe e| ce:p|czcmienIc :in chcccr:e, ccemc: ce ceIermincr
ci:Icncic:, Icmcnc y fcrmc ce un cLjeIc, cireccicn ce vue|c, ci:Iinguir enIre ciferenIe: Iipc: ce c|imenIc: y
reccnccer |c: :cnicc: ue emiIen c|gunc: cnimc|e: ue fcrmcn pcrIe ce :u cieIc {Iirric 1).
/|gunc: e:pecie: emiIen :cnicc: ccrIc: {2 c 5 mi|i:eguncc:) perc ccn numerc:c: repeIicicne:, mienIrc: cIrc:
emiIen :cnicc: |crgc: {20 mi|i:eguncc:) perc ccn pccc: repeIicicne:. Lc ciferencic en |c e:IrucIurc y curccicn
ce |c: :cnicc: emiIicc: e:Ic re|ccicnccc ccn e| ccmpcrIcmienIc y e:IrcIegic ce fcrrcjec ce |c: e:pecie: pue:,
ce ccuercc c| Iipc ce :cnicc emiIicc, :e puece ceIecIcr cLjeIc: ce ciferenIe: fcrmc:, Icmcnc: y c ciferenIe:
ci:Icncic: {Hi|| y SmiIh 184, Vcughcn et al. 2000).
Lc cc|crccicn ce |c: murci|cgc: e: civer:c perc preccmincn |c: Icnc: negrc: c mcrrcne:: IcmLin exi:Ien
e:pecie: ce cc|cr gri:, L|cncc, rcjizc, cmcri||c y cncrcnjccc. /|gunc: e:pecie: pre:enIcn ||nec: ce cc|cr L|cncc
en e| rc:Irc y en |c e:pc|cc, cIrc: pre:enIcn cc|cre: ci:IinIivc: en |c: hcmLrc:. Lc cen:iccc ce| pe|cje IcmLin
e: vcricL|e y puece Iener re|ccicn ccn e| hcLiIcI. /:|, e:pecie: Ircpicc|e: pre:enIcn un pe|cje ccrIc, c| Iiempc
ue |c: e:pecie: Iemperccc: Iienen un pe|cje cen:c.
Lc: murci|cgc: puecen :er c|imenIc ce muchc: cIrc: verIeLrccc:: Lhc: y cIrc: cve: rcpcce:, :erpienIe: e
inc|u:c cIrc: murci|cgc: ccmc Vampyrum spectrum y Chrotopterus auritus, cmLc: ce |c fcmi|ic Fhy||c:Icmicce.
Scn mc: vu|nercL|e: c :u: cepreccccre: cucncc :e encuenIrcn en :u: :iIic: ce ce:ccn:c y e| mcmenIc ce :c|ir
c Lu:ccr :u c|imenIc. Lc: Lhc: y |c: :erpienIe: cgucrccn en |c enIrccc ce cuevc: y cIrc: refugic:. Unc vez
ue hcn :c|icc ce :u: :iIic: ce ce:ccn:c y e:Icn vc|cncc e: mc: cif|ci| ue :ecn cIrcpccc:. Lc: murci|cgc:
e:Icn c:cciccc: ccn unc grcn vcrieccc ce pcrc:iIc: inIernc: y exIernc: perc ue nc e:Icn re|ccicnccc: ccn
enfermeccce: ccu:ccc: c :ere: humcnc:. Unc fcmi|ic ce mc:uiIc: {SIreL|icce) hc cc-evc|ucicnccc ccn |c:
murci|cgc: y hc percicc :u ccpcciccc ce vc|cr c| permcnecer :iempre en |c pie| ce :u: hu:pece:. Muchc:
170
Fauna de Vertebrados del Ecuador
ce e:Ic: pcrc:iIc: puecen :er e:pec|fcc: pcrc unc :c|c e:pecie ce murci|cgc c, en c|gunc: cc:c:, puecen
pcrc:iIcr c vcric: e:pecie: ce murci|cgc: e inc|u:c cIrc: Icxcne: ce mcm|ferc: {Hi|| y SmiIh 184).
En muchc: cc:c: :e ccn:icerc c |c: murci|cgc: ccmc unc pe:Ie ue cfecIc c |c: humcnc:. Fcr ejemp|c,
cucncc exi:Ien cc|cnic: muy numerc:c: ue hcLiIcn en viviencc: humcnc:, |c ccumu|ccicn ce gucnc puece
fcvcrecer e| crecimienIc ce hcngc:, en c|gunc: cc:c: perjucicic|e: pcrc |c :c|uc. /cemc:, :e prccucen c|cre:
ce:cgrcccL|e: y pcr IcnIc ccncicicne: ce in:c|uLriccc. Sin emLcrgc, e| mcycr prcL|emc ccu:ccc pcr |c:
murci|cgc: |c ccc:icnc e| Vcmpirc Ccmn {Desmodus rotundus). Si Lien e: rcrc ue |c: murci|cgc: Irc:miIcn
rcLic c cIrc: mcm|ferc:, inc|uyencc e| humcnc, |c c|imenIccicn hemcIcfcgc y |c: hcLiIc: cc|cnic|e: ce|
Vcmpirc Ccmn |c ccnvierIen en un efecIivc vecIcr ce |c rcLic, puciencc ce:cIcr epicemic: principc|menIe
c| gcnccc vccunc, unc ce :u: principc|e: pre:c: en |c ccIuc|iccc {/ncer:cn y Jcne: 184, Wunc y Myer:
2005).
CcnIrcricmenIe c |c creencic ce ue :cn cnimc|e: :in ningunc impcrIcncic pcrc |c: humcnc:, |c: murci|cgc:
hcn cemc:Irccc :er muy Lenefcic:c: en muchc: c:pecIc:. Lc mcycr cmenczc pcrc |c: murci|cgc: e: |c
ce:Iruccicn, prcicc y frcgmenIccicn ce :u: hcLiIcI ncIurc| {Jcne: et al. 2003). E:Ie e: e| crcen ce mcm|ferc:
mc: civer:c ce| Ecucccr. lnc|uye c 144 e:pecie: cgrupccc: en 5 gnerc: y 8 fcmi|ic:. HcLiIcn en Iccc: |c:
regicne: ce| pc|: inc|uyencc |c: i:|c: Gc|cpcgc: y |c: pcrcmc:, hc:Ic |c: 4.500 m:nm {Iirirc 2007).
Familia Emballonuridae
(foto 15)
lnc|uye c |c: murci|cgc: ce cc|c envcinccc, ue vcr|cn enIre mecicnc: y peuenc:. E| ncmLre ccmn ce
|c fcmi|ic :e ceLe c ue |c Lc:e ce :u cc|c cpcrenIemenIe e:Ic envcinccc cenIrc ce| urcpcIcgic, :in ue
:u punIc :e exIiencc pcr fuerc ce| ||miIe ce cichc memLrcnc {/ncer:cn y Jcne: 184). E| regi:Irc fc:i| ce
EmLc||cnuricce ccIc ce fnc|e: ce| Eccenc e inicic: ce| C|igccenc. Lc fcmi|ic Iiene ci:IriLucicn muncic| {He:Ier
y Myer: 2001c) e inc|uye c 51 e:pecie: ce 13 gnerc: {Wi|:cn y Feecer 2005).

E| hccicc e: u:uc|menIe ccrIc perc cmp|ic. Fuecen pre:enIcr enIre 30 y 34 cienIe:. Sin emLcrgc, Iccc: |c:
e:pecie: pre:enIe: en /mricc Iienen 32 cienIe:, :iencc :u fcrmu|c cenIc| {l) 1/3, {C) 1/1, {F) 2/2, {M) 3/3. Lc:
c:pice: ce |c: mc|cre: cccpIcn unc fcrmc ce W ccn f|c: ccrIcnIe: ue |e :irven pcrc rcmper c |c: in:ecIc:
ce |c: cuc|e: :e c|imenIc ce:pu: ce cIrcpcr|c: en p|enc vue|c {Iirirc 2007, He:Ier y Myer: 2001c).
Su rc:Irc e: |i:c, :u: |cLic: peuenc: y c menucc e| :upericr e: mc: |crgc ue e| infericr. Nc pre:enIcn cpncice
nc:c|. Lc: crejc: :cn generc|menIe :imp|e: y reccncc: cccpIcncc |c fcrmc ce un p|cIi||c. Lc: cc: crejc: c
menucc e:Icn unicc: enIre :| ccn unc peuenc exIen:icn ce pie| pcr encimc ce |c frenIe. E| Ircgc Iiene |c fcrmc
ce un |cLu|c ccrnc:c ue :cLre:c|e ce |c Lc:e ce |c crejc {/ncer:cn y Jcne: 184, He:Ier y Myer: 2001c).
Lc mcycr|c ce e:pecie: pre:enIc un :ccc g|cncu|cr en |c memLrcnc enIre e| Lrczc y e| cnIeLrczc {prcpcIcgic)
c en e| urcpcIcgic {/ncer:cn y Jcne: 184, FenIcn et al. 187). E:Ic g|cncu|c :ecreIc :u:Icncic: ccn un c|cr
muy fuerIe ue :irve pcrc mcrccr IerriIcric: y pcrc :u ccmpcrIcmienIc reprccucIivc. Se encuenIrc ce:crrc||ccc
en |c: mcchc:, mienIrc: ue en |c: hemLrc: e: ve:Iigic|. Lc: mcchc: ce cierIc: e:pecie: puecen pre:enIcr
IcmLin e:Ie Iipc ce g|cncu|c: en |c Lc:e ce |c gcrgcnIc {FenIcn et al. 187, Fe|chcmer et al. 1).
Su: c|c: e:Irechc: y |crgc: |e permiIen un vue|c rcpicc perc nc Iienen Luenc mcnicLrcLi|iccc. E| :eguncc
c|giIc nc Iiene fc|cnge:, mienIrc: e| Iercerc :c|c pre:enIc cc:. Lc cc|crccicn puece vcricr enIre mcrrcn y
gri:, perc :cLre:c|en |c: e:pecie: ce| gnerc Diclidurus, ue Iienen unc cc|crccicn L|cncc, y unc e:pecie ce
Saccopterix ue pre:enIc ||nec: ce cc|cr L|cncc en e| ccr:c. /|gunc: e:pecie: pre:enIcn cc|cre: mimIicc:
{Iirirc 1, He:Ier y Myer: 2001c).

Si Lien |c mcycr|c ce e:pecie: :cn in:ecI|vcrc:, :e hc cL:ervccc ue c|gunc: puecen c|imenIcr:e
ccc:icnc|menIe ce fruIc:. De:ccn:cn en grieIc: rccc:c:, cuevc:, Iechc: ce cc:c: c crLc|e: huecc:. Su:
e:ccnciIe: :cn mc: expue:Ic: ue en cIrc: fcmi|ic:. /|gunc: e:pecie: fcrmcn hcrene: e:IcL|e: c |c |crgc ce
Iccc e| cnc, en |c: cuc|e: exi:Ien hc:Ic cchc hemLrc: rec|cmccc: pcr un :c|c mcchc. CIrc: e:pecie: :cn
:c|iIcric: y cIrc: fcrmcn cc|cnic: ue puecen ||egcr hc:Ic 50.000 incivicuc: {Ncwck 14).
En Ecucccr :e reccnccen 10 e:pecie: cgrupccc: en 7 gnerc:: Balantiopteryx, Centronycteris, Cormura,
Diclidurus, Peropteryx, Rhynchonycteris y Saccopterix {Iirirc 2007), pre:enIe: Lc:iccmenIe en zcnc: Ircpicc|e:.
Nc exi:Ien e:pecie: encmicc: y niccmenIe unc e:pecie, Balantiopteryx infusca, :e ccIc|cgc ccmc e:pecie
En Fe|igrc ce exIincicn {Iirirc 2001).
171
Mamferos
Familia Furipteridae
/ e:Ic fcmi|ic ccrre:pcncen |c: murci|cgc: ccnccicc: ccmc chumccc:, |c: cuc|e: :cn Lc:IcnIe rcrc:: en
muy pccc: ccc:icne: :cn cIrcpccc: en rece: ce neL|inc, pcr |c ue :e ccncce muy pccc :cLre e||c:. E: unc
fcmi|ic encmicc ce| NecIrcpicc, cuyc ci:IriLucicn cLcrcc ce:ce Cc:Ic Ficc hc:Ic e| e:Ie ce 8rc:i| y e| ncrIe
ce Chi|e {Ncwck 14). Lc fcmi|ic cgrupc c cc: gnerc: mcnce:pec|fcc: {Wi|:cn y Feecer 2005). Nc exi:Ie
evicencic fc:i| ce e:Ic fcmi|ic. Scn e:pecie: Lc:IcnIe peuenc: ue :e ccrccIerizcn pcr :u memLrcnc ccucc|
muy ce:crrc||ccc, ||egcncc inc|u:c c Iener iguc| |cngiIuc ue e| cuerpc {Emmcn: y Feer 17).
Si Lien |c fcmi|ic nc pc:ee cpncice nc:c|, unc ce |c: e:pecie: {Amorpochilus schnablii) pre:enIc Ire:
prcyeccicne: ccrnc:c: ue nccen ce:ce :u mcxi|cr infericr. E| crcnec e: cLu|Iccc y ccn e| hccicc Iruncccc.
Fre:enIcn 3 cienIe:, :iencc :u fcrmu|c cenIc| {l) 2/3 {C) 1/1, {F) 2/3, {M) 3/3. Lc: ccninc: :upericre: :cn
peuenc: y ||egcn cc:i c |c mi:mc c|Iurc ue |c: premc|cre: :upericre:. Lc: mc|cre: pre:enIcn c:pice: ue
cccpIcn unc fcrmc ce W ccn Lcrce: ccrIcnIe:, e:pecic|izccc: pcrc unc cieIc in:ecI|vcrc {Kccpmcn 184,
/ncer:cn y Jcne: 184, Wein:Iein y Myer: 2001c).
Su: crejc: :cn ccrIc: perc muy cnchc: en :u Lc:e, Lc:IcnIe :epcrccc: enIre :| y cirigicc: hccic cIrc:, ccncc|e:
un c:pecIc ce emLucc. Fre:enIcn un peuenc Ircgc. Vi:Ic: frcnIc|menIe, pcrecen ccrecer ce cjc: pue:
:u: grcnce: crejc: y e| pe|cje |c: cuLren ccmp|eIcmenIe: |c: cjc: :cn muy peuenc: y nc muy funcicnc|e:.
Fre:enIcn pu|gcre: recucicc:, :in gcrrc: y emLeLicc: cc:i en :u IcIc|iccc cenIrc ce |c memLrcnc c|cr. Iienen
unc cc|c ce|gccc ue :e exIience hc:Ic c|gc mc: ce |c miIcc ce |c memLrcnc ccucc|. Lc: exIremiccce:
pc:Iericre: :cn |crgc: y |c: pcIc: ccrIc:. E| cc|ccnec e: mc: |crgc ue |c |cngiIuc ce |c: pcIc: {Ncwck 14,
Wein:Iein y Myer: 2001c).
Lc cc|crccicn vcr|c ce:ce gri: c mcrrcn c:curc. E| pe|cje e: cLunccnIe y ce e:IrucIurc grue:c. Su c|imenIccicn
e: e:IricIcmenIe in:ecI|vcrc y c| pcrecer :u principc| c|imenIc :cn |c: pc|i||c: y |c: mcripc:c:, c |c: cuc|e:
cIrcpc grccic: c :u :i:Iemc ce ecc-|ccc|izccicn. Se |c: puece enccnIrcr en civer:c: Iipc: ce hcLiIcI, ce:ce
Lc:ue: Ircpicc|e: hc:Ic zcnc: cricc:, fcrmcncc cc|cnic: ue puecen ||egcr c 300 incivicuc:. De:ccn:cn
principc|menIe en cuevc: c en ecifcccicne: humcnc: {Emmcn: y Feer 17, FenIcn et al. 187). En Ecucccr
hcLiIcn cc: e:pecie: ccrre:pcncienIe: c cc: gnerc:: Amorpochilus y Furipterus. Se ci:IriLuyen exc|u:ivcmenIe
en zcnc: Ircpicc|e: {Iirirc 2007). Nc exi:Ien e:pecie: encmicc:. Amorpochilus schnablii e:Ic ccIc|cgccc
ccmc Vu|nercL|e {Iirirc 2001).
Familia Molossidae
(foto 16)
Lc: miemLrc: ce e:Ic fcmi|ic :cn ccnccicc: ccmc murci|cgc: ce cc|c |iLre. Lc fcmi|ic ccmprence c 100
e:pecie: ce 1 gnerc: {Wi|:cn y Feecer 2005). Iienen unc ci:IriLucicn muncic| en zcnc: cc|icc: y Iemp|ccc:.
En e| ccnIinenIe cmericcnc Iienen unc cmp|ic ci:IriLucicn, ce:ce E:Iccc: Unicc: hc:Ic e| :ur ce /rgenIinc
{Ncwck 14). Se Iienen regi:Irc: fc:i|e: ue ccIcn ce fnc|e: ce| Eccenc. Lc principc| ccrccIer|:Iicc ce e:Ic
fcmi|ic e: :u cc|c muy grue:c ue :cLre:c|e ce| Lcrce ce| urcpcIcgic en mc: ce |c miIcc ce :u |cngiIuc: e|
urcpcIcgic IcmLin e: Lc:IcnIe ce:crrc||ccc y ccemc: reIrccIi|. E| Icmcnc ce |c: e:pecie: e: muy vcricL|e
{Kccpmcn 184, Ncwck 14).
E| hccicc e: peuenc perc cmp|ic. Lc: |cLic: :cn cnchc:, ccrnc:c: y puecen pre:enIcr p|iegue:. E| |cLic
:upericr e: mc: grcnce ue e| infericr, pcr |c ue en muchc: e:pecie: |c :cLrepc:c y ccemc: pre:enIc pe|c:
r|gicc:. Lc fcrmu|c cenIc| vcr|c :egn |c: gnerc: y e:pecie:: {l) 1/1-3, {C) 1/1, {F) 1-2/2, {M) 2-3/3, pcrc un IcIc|
ce 24 c 32 cienIe:. Lc: mc|cre: pre:enIcn c:pice: fuerIe:, grcnce: y en fcrmc ce W {Kccpmcn 184, Ncwck
14, /ncer:cn y Jcne: 184).
Fcr encimc ce |c ncriz exi:Ie un en:cnchcmienIc ce pie| ue pc:ee peuenc: cercc: ce funcicne: :en:cric|e:.
Nc pre:enIcn cpncice nc:c|. Lc mcycr|c ce e:pecie: Iienen crejc: peuenc: perc cmp|ic:, puecen :er
punIicgucc: y |crgc: c en cIrc: cc:c: reccnceccc: y ccrIc:. En c|gunc: e:pecie: |c: crejc: :e unen en :u Lc:e,
|c cuc| puece ccn:IiIuir unc ccrccIer|:Iicc Icxcncmicc, pcr |c menc: c nive| ce gnerc. E| Ircgc e: peuenc
y ce|gccc perc, en ccnIrc:Ie, e| cnIiIrcgc e: inu:uc|menIe Lien ce:crrc||ccc {Kccpmcn 184, Ncwck 14,
/ncer:cn y Jcne: 184).
/|gunc: e:pecie: :cn peuenc:, ccn un cnIeLrczc ue nc :uperc |c: 27 mm, mienIrc: ue cIrc: puecen Iener
un cnIeLrczc ce hc:Ic 8 mm ce |cngiIuc. Iccc: |c: e:pecie: Iienen c|c: |crgc: y e:Irechc:, cccpIccc: pcrc
vue|c: rcpicc:, cunue pccc cgi|e:, en |ugcre: cLierIc:. Lc cc|c, pcr :u: ccrccIer|:Iicc:, inIerviene en |c: ccmLic:
172
Fauna de Vertebrados del Ecuador
ce cireccicn curcnIe e| vue|c. IcnIc |c memLrcnc c|cr ccmc |c cc|c :cn muchc mc: re:i:IenIe: y curc: ue |c:
ce| re:Ic ce fcmi|ic:. Lc: exIremiccce: infericre: :cn ccrIc: perc fuerIe: y :u: pcIc: :cn cnchc:. Fcr |c generc|,
|c: cecc: primerc y uinIc :cn mc: grue:c: ue |c: cecc: inIernc:. E| pu|gcr e: ccrIc perc funcicnc| y pre:enIc
gcrrc. En :u: pcIc: IcmLin exi:Ien peuenc: cercc: {:imi|cre: c |c: pre:enIe: :cLre :u ncriz) y ccn :imi|cr funcicn
{Kccpmcn 184, Ncwck 14, Hi|| y SmiIh 184, /ncer:cn y Jcne: 184, Vcughcn et al. 2000).

E| pe|cje e: ccrIc y cLunccnIe, ce cc|crccicn vcricL|e. Lc mcycr|c :cn negrc: c mcrrcne:, cunue exi:Ien
e:pecie: ccn cierIc cc|crccicn rcjizc. Iccc: |c: miemLrc: ce |c fcmi|ic :cn in:ecI|vcrc: y mcnIienen c :u: pre:c:
en :u: c|c: unc vez ue |c: cIrcpcn en :iIic: cLierIc: c :cLre e| cc:e|. Generc|menIe ce:ccn:cn c| inIericr ce
cuevc: y :e cgrupcn en cc|cnic: ce hc:Ic mi||cne: ce incivicuc:. IcmLin :e |c: puece enccnIrcr en cc:c:
ce:hcLiIccc: c crLc|e: huecc: {Iirirc 2007, Hi|| y SmiIh 184).

En Ecucccr hcLiIcn 18 e:pecie: ce 7 gnerc:: Cynomops, Eumops, Molossops, Molossus, Nyctinomops, Promops
y Tadarida. McycrmenIe hcLiIcn en |c: Ircpicc: Lcjc: y e:IriLccicne: :uLIrcpicc|e: ce crienIe y cccicenIe ce
|c: /nce:. Scn menc: ccmune: y civer:c: en zcnc: Iemp|ccc:. Unc e:pecie, encmicc ce Ecucccr, e:Ic
ccIc|cgccc ccmc En Fe|igrc ce exIincicn {Molossops aequatorianus) {Iirirc 2001, Iirirc 2007).
Familia Mormoopidae
(foto 17)
E: unc fcmi|ic encmicc ce| ccnIinenIe cmericcnc ue cgrupc c murci|cgc: ce peuenc y mecicnc
Icmcnc. Se ci:IriLuye ce:ce e| cenIrc ce |c: E:Iccc: Unicc: hc:Ic e| cenIrc ce Succmricc. E| regi:Irc fc:i|,
cunue nc muy numerc:c, ccIc ce| F|ei:Iccenc. lnicic|menIe |c fcmi|ic Mcrmccpicce e:IcLc c|c:ifcccc
cenIrc ce |c fcmi|ic Fhy||c:Icmicce, ccmc unc :uLfcmi|ic ccnccicc ccmc Chi|cnycIerince, pue: hcy :imi|iIuce:
mcrfc|cgicc:, e:IrucIurc ce |c: crcmc:cmc: y c:pecIc: Licu|micc: enIre e:Ic: cc: fcmi|ic: {Ncwck 14,
/ncer:cn y Jcne: 184). Lc fcmi|ic inc|uye c 10 e:pecie: ce 2 gnerc: {Wi|:cn y Feecer 2005).
Lc fcrmu|c cenIc| e: {l) 2/2, {C) 1/1, {F) 2/3, {M) 3/3. Lc: cienIe: :cn fnc:, ce|icccc: y ccrIcnIe:, |c: c:pice: ce
|c: mc|cre: pre:enIcn un pcIrcn en fcrmc ce W {Ncwck 14, Iirirc 1). Ccrecen ce cpncice nc:c| perc
pre:enIcn unc peuenc e:IrucIurc ue :cLre:c|e ce :u ncriz, en |c mi:mc pc:icicn en |c ue :e encuenIrc e|
cpncice nc:c| ce |c: Fhy||c:Icmicce. Lc: fc:c: nc:c|e: :e |ccc|izcn en e| Lcrce ce| |cLic :upericr. Lc: |cLic:
:cn prcnunciccc:. E| |cLic infericr pre:enIc ccmp|ejc: e:IrucIurc: ce pie|, en fcrmc ce p|iegue: ccnccvc:,
ue |e ccn c| hccicc unc cpcriencic rugc:c y fcrmc ce emLucc cucncc e:Ic cLierIc. En e| hccicc IcmLin
exi:Ie unc frcnjc ce pe|c: grue:c: c|receccr ce |c: |cLic:, |c ue |e hc cccc c |c fcmi|ic e| ncmLre ccmn ce
murci|cgc: LigcIucc:. Lc: cjc: :cn muy peuenc: ccmpcrccc: ccn cIrc: murci|cgc: ce :imi|cr Icmcnc. Lc:
crejc: vcr|cn en fcrmc y Icmcnc, perc e| Ircgc :iempre e:Ic pre:enIe y mue:Irc un p|iegue :ecunccric ce pie|
{Kccpmcn 184, /ncer:cn y Jcne: 184, Fe|chcmer et al. 1).

Lc cc|crccicn vcr|c enIre mcrrcn y rcjizc, cunue cenIrc ce unc mi:mc e:pecie puece vcricr e inc|u:c
pre:enIcr pencchc: ce ci:IinIc cc|crccicn c| nive| ce |c nucc y hcmLrc:, ccmc e: e| cc:c ce Mormoops
megalophylla {Kccpmcn 184, 8cccc et al. 2003). Lc fcmi|ic e: e:IricIcmenIe in:ecI|vcrc y puece enccnIrcr:e
en unc vcrieccc ce hcLiIcI, ce:ce ce:ierIc: hc:Ic Lc:ue: ||uvic:c: Ircpicc|e:. Scn gregcric:, generc|menIe
fcrmcn cc|cnic: numerc:c: y c| pcrecer ccupcn exc|u:ivcmenIe cuevc: ccmc |ugcr ce ce:ccn:c {Ncwck
14, Emmcn: y Feer 17).
En Ecucccr hcLiIcn cc: e:pecie:, cccc unc en :u prcpic gnerc: Mormoops megalophylla y Pteronotus
parnellii {Iirirc 2007). E| rcngc ce M. megalophylla fuerc ce| pc|: ccmprence principc|menIe zcnc: Ircpicc|e::
:in emLcrgc, en Ecucccr :e |c encuenIrc mc: Lien pcr encimc ce 2.800 m:nm {8cccc et al. 2003). Ningunc
e:pecie e: encmicc y M. megalophylla e:Ic ccIc|cgccc ccmc Cc:i /menczccc {Iirirc 2001).
Familia Noctilionidae
(foto 18)
/grupc c |c: murci|cgc: pe:ccccre: ue :cn ce Icmcnc mecicnc c grcnce. Exi:Ien en e| muncc cc: e:pecie:
cenIrc ce un :c|c gnerc {Noctilio). /| pcrecer e:Ic fcmi|ic e:Ic Lc:IcnIe re|ccicnccc ccn Fhy||c:Icmicce y
Mcrmccpicce. E: unc fcmi|ic encmicc ce| NecIrcpicc, ue :e ci:IriLuye ce:ce e| :ur ce Mxicc hc:Ic e| ncrIe
ce /rgenIinc y en c|gunc: i:|c: ce| CcriLe. E| regi:Irc fc:i|, cunue nc muy numerc:c, ccIc ce| F|ei:Iccenc.
Lc: prcminenIe: |cLic: fcrmcn unc: Lc|:c: en |c: meji||c: en |c: cuc|e: puecen c|mccencr |c: pre:c: ce |c:
cuc|e: :e c|imenIcn mienIrc: vue|cn. E| |cLic :upericr e: hencicc, fcrmcncc unc V inverIicc c mcnerc ce |cLic
|epcrinc {Kccpmcn 184, Ncwck 14, Iirirc 1, /ncer:cn y Jcne: 184).
173
Mamferos
Lc fcrmu|c cenIc| e: {l) 2/1 {C) 1/1, {F) 1/2, {M) 3/3, ccn un IcIc| ce 28 cienIe:. Lc: mc|cre: pre:enIcn c:pice:
en fcrmc ce W. Lc: cienIe: :cn ccrIcnIe: {Ncwck 14). Lc cc|c e: |crgc, mc: ce |c miIcc :cLre:c|e pcr fuerc
ce| urcpcIcgic, mi:mc ue :e exIience mc: c||c ce |c: rcci||c:. Lc: crejc: :cn |crgc: y e| Ircgc e:Ic pre:enIe.
Lc cc|crccicn e: Lri||cnIe y vcr|c ce:ce cmcri||c rcjizc en |c: mcchc:, hc:Ic gri: en |c: hemLrc: {Kccpmcn 184,
Ncwck 14, Iirirc 1, Hi|| y SmiIh 184).
DeLicc c :u cieIc {pece:, cru:Iccec: e in:ecIc:) pre:enIcn c|gunc: cccpIccicne:. Lc: pcIc: y |c: gcrrc: :cn
re|cIivcmenIe grcnce:, en pcrIicu|cr en Noctilio leporinus. E| :i:Iemc ce ecc-|ccc|izccicn |e: permiIe vi:uc|izcr
|c cncu|ccicn en e| cguc ue :e prccuce pcr e| mcvimienIc ce |c: pece: ue ncccn cercc ce |c :uperfcie. /|
|ccc|izcr |c pre:c, crrc:Ircn :u: grcnce: gcrrc: c Ircv: ce |c cncu|ccicn en e| cguc y |c ccpIurcn. Generc|menIe
:u: :iIic: ce ce:ccn:c :cn cerccnc: c cuerpc: ce cguc, en crLc|e: huecc: c en grieIc: prcfuncc: {Kccpmcn
184, Ncwck 14, /ncer:cn y Jcne: 184, Fe|chcmer et al. 1).
Lc: e:pecie: ce e:Ic fcmi|ic ce:prencen un c|cr muy fuerIe c pe:cccc, e| cuc| uecc impregnccc en e|
cmLienIe c :u pc:c. Su ccIiviccc |c inicicn Iemprcnc c| cncchecer. HcLiIcn exc|u:ivcmenIe en zcnc:
Ircpicc|e:. En Ecucccr hcLiIcn |c: cc: e:pecie: ce Noctilio {Iirirc 2007). Nc :cn encmicc: y ningunc e:Ic
ccIc|cgccc ccmc cmenczccc.
Familia Phyllostomidae
(fotos 19 y 20)
E:Ic fcmi|ic e: prccIiccmenIe encmicc ce| NecIrcpicc y :e ci:IriLuye ce:ce e| :ur cccicenIe ce E:Iccc:
Unicc: hc:Ic e| ncrIe ce /rgenIinc y en c|gunc: i:|c: ce| CcriLe. E| regi:Irc fc:i| ccIc ce| Miccenc {Ncwck 14,
/ncer:cn y Jcne: 184). Lc fcmi|ic cgrupc c 55 gnerc: {Wi|:cn y Feecer 2005).
Lc principc| ccrccIer|:Iicc ce |c fcmi|ic e: |c pre:encic ce un cpncice nc:c|, ue e: unc prcIuLercncic
ccrnc:c ce |c ncriz en fcrmc ce |cnzc, cuyc Icmcnc vcr|c ce ccuercc c |c: e:pecie:. En c|gunc: e:pecie: e:Ie
cpncice nc:c| e: cIrcfccc {|c: Ire: e:pecie: hemcIcfcgc:), mienIrc: ue en e| gnerc Sphaeronycteris :e hc
recucicc niccmenIe c peuenc: p|iegue:. /|gunc: e:pecie: IcmLin pre:enIcn verrugc: y cIrc: e:IrucIurc:
cercc ce |c hcjc nc:c| {Kccpmcn 184, Ncwck 14, Iirirc 1).
E| Icmcnc ccrpcrc| Iiene un cmp|ic rcngc ce vcriccicn, ce:ce cnIeLrczc: mencre: c 25 mm hc:Ic mcycre:
c 110 mm, ccmc e: e| cc:c ce Vampyrum spectrum, e| murci|cgc necIrcpicc| mc: grcnce. E| pcIrcn ce
cc|crccicn IcmLin e: muy vcriccc, ce:ce negrc: y gri:e: hc:Ic cmcri||c: y rcjizc:, inc|uyencc e:pecie: ccn
rcyc: ce cc|crccicn L|cncc en :u rc:Irc y en :u e:pc|cc. Lc fcrmc y Icmcnc ce |c cc|c e: vcricL|e. En c|gunc:
e:pecie: e:Ic cu:enIe c e: muy peuenc, mienIrc: en cIrc: e: Lc:IcnIe ce:crrc||ccc, ||egcncc hc:Ic e| ||miIe
ce| urcpcIcgic. E| Ircgc e:Ic pre:enIe y :u cc|crccicn y Icmcnc vcr|cn en |c: ciferenIe: e:pecie: {Kccpmcn
184, FenIcn 12, Iirirc 1, Hi|| y SmiIh 14).
Lc: hcLiIc: c|imenIicic: IcmLin :cn muy civer:c:, pue: :e cc Iccc |c gcmc ce gremic: c|imenIicic:. E| Iipc
ce c|imenIccicn e:Ic re|ccicnccc ccn c:pecIc: mcrfc|cgicc: y ccn |c fcrmc y e:IrucIurc ce :u cenIccurc.
Lc: e:pecie: ue :e c|imenIcn ce ncIcr :cn peuenc:, ccn hccicc: |crgc: y cienIe: peuenc: y :imp|e:
en e:IrucIurc. Lc: ccrn|vcrc: :ue|en :er grcnce: y :u: cienIe: IcmLin :cn grcnce: y ccmp|ejc:, c ciferencic
ce |c: in:ecI|vcrc: ue :cn peuenc: ccn cienIe: peuenc: y ce e:IrucIurc ccmp|ejc. Lc: frug|vcrc: vcr|cn
muchc en :u Icmcnc y :u cenIicicn e: :imp|e ccn c:pice: p|cnc:. En e| cc:c ce |c: hemcIcfcgc:, |c: inci:ivc:
:cn muy ce:crrc||ccc: mienIrc: ue |c: mc|cre: :cn recucicc: en Icmcnc y ccmp|ejiccc {Kccpmcn 184,
/ncer:cn y Jcne: 184, Emmcn: y Feer 17).
Lc: ccrccIer|:Iicc: mcrfc|cgicc:, Icmcnc ccrpcrc|, fcrmc ce |c: crejc: y ce |c: memLrcnc: c|cr c ccucc|, cc|cr ce|
pe|cje, nmerc y fcrmc ce |c: piezc: cenIc|e:, enIre cIrc:, :cn ccrccIer|:Iicc: vcricL|e: cenIrc ce Fhy||c:Icmicce,
ccnvirIincc:e en rc:gc: ci:IinIivc: pcrc |c c|c:ifcccicn Icxcncmicc. Fcr e:Ic ccmp|ejc vcricLi|iccc, |c fcmi|ic
e: :uLcivicicc en :ieIe :uLfcmi|ic:, cincc ce |c: cuc|e: exi:Ien en Ecucccr: De:mcccnIince, G|c::cphcgince,
Fhy||c:Icmince, Ccrc||ince y SIenccermcIince: :Ic |Iimc e: |c mc: civer:c ce Iccc: {Iirirc 2007).
En Ecucccr :e encuenIrcn 2 e:pecie: cgrupccc: en 34 gnerc: {Iirirc 2007). Su mcycr civer:iccc |c
c|ccnzcn en |c: zcnc: Ircpicc|e: y :uLIrcpicc|e:, cunue exi:Ien e:pecie: prcpic: ce zcnc: Iemp|ccc:. Cincc
e:pecie: :cn encmicc: ce| Ecucccr, Iccc: e||c: ce:criIc: enIre 2004 y 2007. E:Ic: e:pecie: :cn: Anoura
|:tu|ctc. Lcncncpny||c c|ce:|. Lcpnc:tcnc cequctc||c||:. L. yc:un| y Micronycteris giovanniae. Ire: e:pecie:
:e encuenIrcn cmenczccc:: cc: Vu|nercL|e: {Choeroniscus periosus y Lonchophylla hesperia) y unc Cc:i
/menczccc {Vampyrum spectrum). /cemc:, 10 e:pecie: ccn:Icn ccmc DcIc: ln:ufcienIe: {Iirirc 2001).
174
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Familia Thyropteridae
(foto 21)
Ccnccicc: ccmc murci|cgc: ccn venIc:c: ceLicc c ue pre:enIcn e:IrucIurc: c mcnerc ce venIc:c:
cche:ivc: en |c Lc:e ce |c: pu|gcre: :upericre: y |c: p|cnIc: ce |c: pie:, cccpIccicn nicc enIre |c: mcm|ferc:
ce| Nuevc Muncc. E: unc fcmi|ic encmicc ce| NecIrcpicc y ce cmp|ic ci:IriLucicn. Se encuenIrc ce:ce
Mxicc hc:Ic Fer, 8c|ivic y 8rc:i|. Nc exi:Ie regi:Irc fc:i| {Ncwck 14, /ncer:cn y Jcne: 184). Lc fcmi|ic
cgrupc c Ire: e:pecie: cenIrc ce un :c|c gnerc {Wi|:cn y Feecer 2005).
Scn cnimc|e: muy peuenc: ccn un hccicc |crgc, ce|gccc y punIicgucc. Nc pre:enIcn cpncice nc:c|, perc
Iienen peuenc: verrugc: pcr encimc ce |c: nc:Iri|c: ce |c ncriz. Su: crejc: :cn mccercccmenIe grcnce: y en
fcrmc ce emLucc. E| Ircgc Iiene fcrmc curvc. Lc: cjc: :cn peuenc:. Lc memLrcnc c|cr :e exIience hc:Ic |c:
pie: y :e une c e||c: en |c Lc:e ce |c: gcrrc:. Lc cc|c e: |crgc y ce|gccc. Lc cc|crccicn vcr|c enIre mcrrcn rcjizc
c mcrrcn pc|icc en |c e:pc|cc, mienIrc: ue en |c zcnc venIrc| pre:enIc un cc|cr L|cnuecinc c pcrcuzcc
{Kccpmcn 184, /ncer:cn y Jcne: 184).
E| crcnec Iiene unc fcrmc reccnceccc y :u ccrcnc :e e|evc precipiIcccmenIe :cLre e| hccicc. Lc fcrmu|c
cenIc| e: {l) 2/3, {C) 1/1, {F) 3/3, {M) 3/3, pcrc un IcIc| ce 38 cienIe:. Lc: mc|cre: Iienen :u: c:pice: en
fcrmc ce W y :e puece cL:ervcr un e:pccic enIre |c: inci:ivc: y |c: ccninc: y enIre |c: inci:ivc: cerechc: y |c:
izuiercc:. Lc: cienIe: :cn peuenc: y punIicgucc: {Wein:Iein y Myer: 2001L).
E| |ugcr y |c fcrmc ce ce:ccn:c ce e:Ic: e:pecie: e: Lc:IcnIe inu:uc| pue: |c hccen ccn |c ccLezc hccic crriLc
{nc :e cue|gcn), cenIrc ce hcjc: ce he|iccnic: c p|cIcni||c: jcvene: en fcrmc ce e:IrucIurc: IuLu|cre: |i:c: c
|c: cuc|e: :e cchieren ccn :u: venIc:c:. De e:Ic mcnerc :e puecen prcIeger ce |c ||uvic y ce pcIencic|e:
cepreccccre:. Cucncc :u: hcjc: refugic :e cLren, e| grupc ce murci|cgc: e: fcrzccc c ccmLicr :u |ugcr ce
ce:ccn:c. Se c|imenIcn exc|u:ivcmenIe ce in:ecIc: {FenIcn 12, Hi|| y SmiIh 14, Wein:Iein y Myer: 2001L).
En e| Ecucccr exi:Ien Ire: e:pecie: ce| gnerc Thyroptera, ci:IriLuicc: mcycrmenIe en |c: Ircpicc:, cunue
Thyroptera tricolor puece ||egcr hc:Ic |c: 1.800 m:nm {Iirirc 2007). Nc exi:Ien e:pecie: encmicc: y Thyroptera
lavali e:Ic ccIc|cgccc ccmc DcIc: ln:ufcienIe: {Iirirc 2001).
Familia Vespertilionidae
(foto 22)
/grupc c |c: murci|cgc: ve:perIinc:. E: |c fcmi|ic mc: civer:c ce| crcen y :u ci:IriLucicn e: muncic|. HcLiIcn
en Lc:ue: Ircpicc|e:, ce:ierIc: y zcnc: Iemp|ccc:. Lc: nicc: zcnc: ue nc hcn |cgrccc ccnui:Icr :cn |c:
pc|c:, ce:ierIc: exIremc: y c|gunc: i:|c: remcIc: ce| Fcc|fcc :ur. E| gnerc Myotis Iiene |c ci:IriLucicn muncic|
mc: cmp|ic ce Iccc: |c: murci|cgc: {Ncwck 14, Iirirc 1). Lc fcmi|ic inc|uye 407 e:pecie: cgrupccc: en
48 gnerc: {Wi|:cn y Feecer 2005). Scn muy :imi|cre: exIerncmenIe pcr |c ue :u icenIifcccicn puece :er
complicada.
E| crcnec e: frcgi|, reccnceccc y e|evccc :cLre e| hccicc y :e ccrccIerizc pcr pre:enIcr mcnc|Lu|c: peuenc:.
E| nmerc ce cienIe: vcr|c enIre 28 y 38, :iencc |c fcrmu|c cenIc| {l) 1-2/2-3, {C) 1/1, {F) 1-3/2-3, {M) 3/3. Lc:
inci:ivc: :cn peuenc:, punIicgucc: y cejcn un e:pccic enIre |c: cerechc: e izuiercc:. Lc: mc|cre: pre:enIcn
c:pice: en fcrmc ce W {Kccpmcn 184, /ncer:cn y Jcne: 184, He:Ier y Myer: 2001L).
Iienen cjc: peuenc:, nc pre:enIcn cpncice nc:c| ni prcIuLercncic: ue ccrccIerizcn c cIrc: fcmi|ic:. Lc:
crejc: e:Icn Lien :epcrccc:, :u Icmcnc y fcrmc :cn vcricL|e:, c|ccnzcncc en ccc:icne: prcpcrcicne: mcycre:
c |c |cngiIuc ce |c ccLezc. E| Ircgc e: recIc y c|crgccc {Iirirc 2007). Lc: c|c: :cn ce|gccc: y |crgc:, prcpic:
ce e:pecie: ce vue|c: rcpicc: en zcnc: cLierIc:. McycrmenIe :cn in:ecI|vcrc: y cIrcpcn :u: pre:c: en p|enc
vue|c, gc|pecncc|c: fuerIemenIe ccn :u: c|c: pcrc ue ccigcn en :u urcpcIcgic. Sin emLcrgc, exi:Ien cierIc:
e:pecie: ue :e puecen c|imenIcr ce peuenc: pece:, ccmc pcr ejemp|c c|gunc: ce| gnerc Myotis. La
cc|c e: re|cIivcmenIe |crgc y :e exIience hc:Ic e| ||miIe ce| urcpcIcgic e inc|u:c en c|gunc: e:pecie: puece
:cLrepc:cr c|gunc: mi||meIrc:. E| urcpcIcgic e: Lc:IcnIe ce:crrc||ccc {Kccpmcn 184, Ncwck 14, Iirirc 2007,
/ncer:cn y Jcne: 184).
E| Icmcnc e: muy vcricL|e: :e puece enccnIrcr e:pecie: ue pe:cn 4 gr en e:Iccc ccu|Ic y cIrc: ue c|ccnzcn
|c: 50 gr, cunue preccmincn |c: fcrmc: peuenc:. Lc cc|crccicn mc: ccmn e: negrc c mcrrcn, perc c|gunc:
puecen pre:enIcr Icnc|iccce: rcjizc: c cncrcnjccc: {Ncwck 14). E| |ugcr ce ce:ccn:c IcmLin e: vcricL|e,
|c hccen en cuevc:, crLc|e: huecc:, Ircncc: cc|cc:, Ine|e:, minc:, Lcjc grieIc: fcrmccc: pcr piecrc: grcnce:
y ecifcccicne: cLcnccnccc:. Lc mcycr|c ce e:pecie: cefencen :u: IerriIcric:. Fuecen :er :c|iIcric:, vivir en
175
Mamferos
pcre: c grupc: recucicc:. Mcchc: y hemLrc: viven :epcrccc: |c mcycr pcrIe ce| cnc, y en c|gunc: e:pecie:
:e hc vi:Ic cc|cnic: mcIernc|e:. E| :i:Iemc ce reprccuccicn nc e: ccmn pcrc Iccc: |c: e:pecie: e inc|u:c
c|gunc: e:pecie: puecen u:cr :i:Iemc: ce |ek: nc cL:IcnIe, |c pccc reprccucIivc pre:enIc un cic|c cefnicc
c| cnc, :epcrccc pcr un e:pccic ce inccIiviccc {Hi|| y SmiIh 14, He:Ier y Myer: 2001L).
En Ecucccr hcLiIcn 15 e:pecie: c|c:ifcccc: cenIrc ce 5 gnerc:: Eptesicus, Histiotus, Lasiurus, Myotis
y Rhogeessa. HcLiIcn en Iccc e| IerriIcric ecucIcricnc inc|uyencc e| pi:c c|Iccncinc, y e: |c nicc fcmi|ic
pre:enIe en Gc|cpcgc: {Lasiurus cinereus) {Iirirc 2007). Nc exi:Ien e:pecie: encmicc: y niccmenIe Eptesicus
innoxius e:Ic ccn:icerccc ccmc Vu|nercL|e {Iirirc 2001).
Orden Cingulata
(1 familia, 5 especies)
Ccmprence c crmcci||c:, cnimc|e: ue cnIericrmenIe e:IcLcn inc|uicc: en e| crcen EcenIcIc junIc c perezc:c:
y c:c: hcrmiguerc:. E| crcen Cingu|cIc inc|uye c 21 e:pecie: ce gnerc: y unc :c|c fcmi|ic, Dc:ypccicce
{Wi|:cn y Feecer 2005). Se ci:IriLuye ce:ce e| :ur ce E:Iccc: Unicc: hc:Ic e| ncrIe ce /rgenIinc {Emmcn: y Feer
17, Ei:enLerg y Fecfcrc 1), ccn mcycr civer:iccc en |c: regicne: Ircpicc|e: y :uLIrcpicc|e:. Ccn:IiIuyen
un grupc Lc:IcnIe cnIiguc, enccnIrcncc:e mcIeric| fc:i| ue ccIc ce| Fc|eccenc y ue prcviene ce /mricc
ce| Sur, regicn ccnce :e civer:ifccrcn. /| pcrecer ||egcrcn c /mricc ce| NcrIe curcnIe e| F|iccenc {Scvcge
y Lcng 18).
Lc principc| ccrccIer|:Iicc ce| crcen e: |c pre:encic ce unc ccrczc c mcnerc ce crmccurc, ue e:Ic ccn:IiIuicc
pcr peuenc: p|ccc: ccrnec:, pcrcic|menIe c:ifcccc:, c|ineccc: en f|c:. E:Ic: p|ccc: :e ce:crrc||cn en |c
ccpc infericr ce |c pie| y e:Icn recuLierIc: ce epicermi: ccrnec. Lc ccrczc ccn:IiIuye un :i:Iemc ce prcIeccicn
ccnIrc |c: cepreccccre:, y en c|gunc: e:pecie: :e exIience inc|u:c hc:Ic |c cc|c {8cr|cw 184, Iirirc 1). En
Iccc: |c: e:pecie:, excepIc en e| /rmcci||c GigcnIe {Priodontes maximus), |c: p|ccc: fcrmcn un e:cucc ce unc
:c|c piezc :cLre |c: hcmLrc: y cIrc :cLre |c: cucrIc: Irc:erc:. Lc pcrIe mecic ce| cuerpc e:Ic recuLierIc pcr
p|ccc: ue fcrmcn Lcncc: Ircn:ver:c|e: crIicu|ccc: enIre :| c Ircv: ce pie| L|cncc. /|gunc: pcrIe: ce| cuerpc,
ccmc e| cue||c y |c regicn venIrc|, nc e:Icn cuLierIc: pcr e:Ic ccrczc pcr |c ue :e hc||cn ce:prcIegicc:. Sin
emLcrgc, e:Ic: zcnc: e:Icn cuLierIc: ce pe|c {Iirirc 1, Vcughcn et al. 2000). En ccnIrc:Ie, en e| /rmcci||c
GigcnIe e| ccr:c e:Ic cuLierIc pcr unc crmccurc c:ec ce 11 c 13 Lcncc: mcvi|e: {Iirirc 2007).
E| Icmcnc ce |c: crmcci||c: vcr|c ce:ce 15 cm hc:Ic 1 m ce |cngiIuc, exc|uyencc |c cc|c, en e| cc:c ce|
/rmcci||c GigcnIe. Scn cnimc|e: ce cuerpc rcLu:Ic, ccn pcIc: ccrIc: y mu:cu|c:c: ue |e: permiIen mcver:e
ccn cierIc rcpicez. Lc: exIremiccce: pc:een gcrrc: :emejcnIe: c unc: ue |c: emp|ecn pcrc ccn:eguir :u
c|imenIc c pcrc exccvcr mccriguerc:. Su: hcLiIc: :cn nccIurnc:, :e c|imenIc ce in:ecIc:, gu:cnc:, peuenc:
verIeLrccc: e inc|u:c ccrrcnc. Fuecen vivir IcnIc en :e|vc: ccmc en zcnc: cLierIc:. Lc hemLrc :ue|e Iener
unc ccmccc numerc:c, ce hc:Ic 12 cr|c: en c|gunc: cc:c:, cunue cierIc: e:pecie: pcren unc :c|c cr|c
{Ncwck 11, Ei:enLerg y Fecfcrc 1).
E| crcnec e: cp|cnccc y |c mcnc|Lu|c infericr expcncicc. E| hccicc e: ccrIc y Iricngu|cr en cierIc: e:pecie:,
mienIrc: ue en cIrc: e: |crgc y IuLu|cr. E| crcc zigcmcIicc e: ccmp|eIc. Ccrecen ce ccninc: y |c mcycr|c
ce e:pecie: Icmpccc pre:enIcn inci:ivc:. E| nmerc ce mc|cre: vcr|c enIre 30 y 100 piezc:: |c: mc|cre: :cn
hcmcccnIe:, ccrIc: y ci||ncricc:. Lc: crejc: :cn c|crgccc: y ce:nucc: perc :u Icmcnc puece vcricr ce ccuercc
c cccc e:pecie. Lc: cjc: generc|menIe :cn peuenc: {8cr|cw 184).
E| e:ue|eIc ce |c: crmcci||c: e:Ic cccpIccc pcrc ccvcr y pcrc cccmcccr c |c ccrczc exIernc, mi:mc ue
puece c nc e:Icr en ccnIccIc ccn e| e:ue|eIc. En c|gunc: e:pecie: |c pe|vi: e: e:pecic|menIe fuerIe y
c|crgccc. Lc: cc:Ii||c: :cn Lc:IcnIe cnchc: y |c: hue:c: ce |c: exIremiccce: :cn cnchc: perc ccrIc:. Lc:
miemLrc: ce|cnIerc: Iienen enIre Ire: y cincc c|giIc: cepenciencc ce |c e:pecie, y pre:enIcn gcrrc: fuerIe: y
curvccc: {8cr|cw 184, Ncwck 11, Iirirc 1).
Lc mcycr|c ce e:pecie: :cn :c|iIcric: c en ccc:icne: viven en pcrejc:. Fccc: e:pecie: fcrmcn peuenc:
grupc:. Iccc: |c: crmcci||c: :cn Ierre:Ire: perc c|gunc: e:pecie: :cn Luenc: ncccccrc:. Iccc: :cn exce|enIe:
ccvcccrc: y e:Ic |e: :irve pcrc Lu:ccr :u c|imenIc, ue ccn:i:Ie principc|menIe en in:ecIc: y cIrc: inverIeLrccc:,
principc|menIe |cmLrice:. Fuecen IcmLin c|imenIcr:e ce ccrrcnc, peuenc: verIeLrccc: y en c|gunc:
cc:c: mcIeric vegeIc|. Viven cenIrc ce mccriguerc: |crgc: ccn:Iruicc: en e| :ue|c ccn cyucc ce :u: pcIenIe:
gcrrc:. E| cc|cr vcr|c enIre Icnc: gri:e: y mcrrcne: {Emmcn: y Feer 17, Ei:enLerg y Fecfcrc 1).
17
Fauna de Vertebrados del Ecuador
En e| Ecucccr hcLiIcn cincc e:pecie: cgrupccc: en Ire: gnerc:: Dasypus, Cabassous y Priodontes. HcLiIcn
en |c: zcnc: Ircpicc|e: y :uLIrcpicc|e: ce crienIe y cccicenIe ce |c: /nce:. En |c zcnc crienIc| :e encuenIrcn
cucIrc e:pecie:, ce |c: cuc|e: :c|cmenIe Dasypus novemcinctus hcLiIc IcmLin c| cccicenIe. Cabassous
centralis hcLiIc exc|u:ivcmenIe en e| Ircpicc ncrcccicenIc|. Nc exi:Ien e:pecie: encmicc: y unc e:Ic
ccIc|cgccc cenIrc ce| |iLrc rcjc ce |c: mcm|ferc: ce| Ecucccr ccmc Cc:i /menczccc {C. centralis). /:|
IcmLin, Ire: e:pecie: :e encuenIrcn ccmc DcIc: ln:ufcienIe: {C. unicinctus, D. kappleri y P. maximu:) {Iirirc
2001).
Orden Lagomorpha
(1 familia, 1 especie)
DenIrc ce e:Ie crcen :e encuenIrcn |c: ccnejc:, |ieLre: y pikc:, cnimc|e: ce Icmcnc peuenc c mecicnc
Lc:IcnIe :emejcnIe: c |c: grcnce: rceccre:. E| crcen inc|uye 2 e:pecie:, 13 gnerc: y 3 fcmi|ic: {Wi|:cn y
Feecer 2005). /cIuc|menIe hcLiIcn en Iccc: |c: ccnIinenIe: c excepcicn ce |c /nIcrIicc, perc en cierIc:
|ugcre: ccmc /u:Irc|ic y Nuevc Ze|cncc nc :cn ncIivc: {Myer: y Scrin 2002).
Lc: re|ccicne: f|cgenIicc: :cn ccnIrcver:ic|e:. Evicencic: recienIe: refejcn :u re|ccicn ccn e| crcen FccenIic:
ce hechc, inicic|menIe ercn ccn:icerccc: ccmc pcrIe ce e:Ie crcen {Ie||c 17). CIrc: inve:Iigcccre: :ugieren
ue Iienen mcycr re|ccicn ccn mcr:upic|e:, in:ecI|vcrc:, primcIe:, crIiccccIi|c: e inc|u:c ccn cierIc: ungu|ccc:
{Myer: y Scrin 2002). Lc: Ie:I|cu|c: ce |c: |cgcmcrfc: :e uLiccn pcr ce|cnIe ce| pene, rc:gc pccc ccmn enIre
|c: mcm|ferc: p|ccenIcric:, mc: Lien vi:Ic en mcr:upic|e: {Fe|chcmer et al. 1).
E| crcnec, e:pecic|menIe en |c zcnc mcxi|cr ce| rc:Irc, pre:enIc unc grcn ccnIiccc ce cLerIurc: y perfcrccicne:.
E| pc|cccr e: ccrIc {Myer: y Scrin 2002) y e| nmerc ce cienIe: recucicc, ccn e:IrucIurc mccifcccc pcrc unc
cieIc herL|vcrc. Lc: mcnc|Lu|c: puecen rec|izcr :c|c mcvimienIc: |cIerc|e: y e| cue||c nc puece rcIcr {Iirirc
1). Fre:enIcn un pcr ce inci:ivc: en cccc cuccrcnIe ce| mcxi|cr :upericr, un pcr e: |crgc y pcrecicc en :u
e:IrucIurc c| ce rceccre:, c| Iiempc ue e| cIrc pcr :e encuenIrc inmecicIcmenIe pcr ceIrc: ce |c: primerc:
y cmLc: :cn Lc:IcnIe mc: peuenc: y :in Lcrce: ccrIcnIe:. Fre:enIcn unc ccpc ce e:mc|Ie ue :e exIience
en Iccc |c :uperfcie pc:Iericr ce| cienIe {en ccnIrc:Ie ccn |c: inci:ivc: ce |c: rceccre: ue Iienen e:mc|Ie en
cmLc: ccrc:). Ccrecen ce ccninc: y Iienen un grcn e:pccic :epcrcncc c |c: inci:ivc: ce |c: mc|crifcrme:. E:Ie
e:pccic :e ccncce ccmc cic:Iemc. Lc: mc|crifcrme: nc pre:enIcn rc|ce:, :cn hip:cccnIe:, :u: ccrcnc: :cn
re|cIivcmenIe :imp|e: y :u: c:pice: :cn Ircn:ver:c|e: y :epcrccc: pcr puenIe: ce e:mc|Ie {Dier:ing 184).
Lc: exIremiccce: :upericre: Iienen fu:icnccc: |c IiLic y e| percn. Lc: cecc: Iermincn en gcrrc: grcnce:, cc:i
recIc:, y |c: crIicu|ccicne: ce| cccc ccrecen ce rcIccicn, c ciferencic ce |c: rceccre:. Fcr e:Ic rczcn, |c:
|cgcmcrfc: nc puecen Icmcr :u: c|imenIc: ccn |c: gcrrc: {c mcnerc ce mcnc:) ccmc |c hccen |c: rceccre:
{Iirirc 1).
Iccc: :e c|imenIcn ce hierLc:, peuenc: p|cnIc: e inc|u:c ccrIezc ce crLc|e:. Iienen |c ccpcciccc ce prccucir
cc: Iipc: ce mcIeric fecc|, unc ue e: muy hmecc y ue e: ingericc nuevcmenIe pcrc unc cL:crcicn ccicicnc|
ce nuIrienIe: y |c cIrc ue e: :ecc y fnc|menIe ce:echccc {Dier:ing 184). Iccc: :cn Ierre:Ire: {Kcwc|:ki 181)
y ccupcn unc grcn civer:iccc ce hcLiIcI, ce:ce Lc:ue: Ircpicc|e: hc:Ic |c: Iuncrc: y pcrcmc:. Lc: hemLrc:
pc:een enIre cc: y cincc pcre: ce mcmc:. Fre:enIcn unc cc|c peuenc y rucimenIcric.
En Ecucccr hcLiIc niccmenIe |c fcmi|ic Lepcricce {Iirirc 2007). DenIrc ce e:Ic fcmi|ic :e inc|uyen ccnejc:
y |ieLre:. Su: e:pecie: micen enIre 250 y 700 mm y pe:cn enIre 400 y 700 gr en e:Iccc :i|ve:Ire {Iirirc 1),
cunue incivicuc: ccme:Iicccc: puecen c|ccnzcr hc:Ic 7 kg {Scrin y Myer: 2001).
E| crcnec e: inccnfunciL|e: crueccc c| :er vi:Ic ce perf| y |evemenIe ccmprimicc en |c: crLiIc:. E| rc:Irc
e: |crgc, cnchc y pre:enIc unc e:IrucIurc c mcnerc ce c|mchcci||c :en:cric| |ccc|izccc en |c enIrccc ce
|c: cgujerc: nc:c|e:, mi:mc: ue :e encuenIrcn ncrmc|menIe ccu|Ic: pcr p|iegue: ce pie|. Fre:enIcn unc
hencicurc en |c miIcc ce| |cLic :upericr y unc rcnurc ce:nucc en fcrmc ce Y ue :e exIience ce:ce e| |cLic
:upericr y c|receccr ce |c ncriz. E| crcc zigcmcIicc e: cmp|ic y |c fcrmu|c cenIc| e: {l) 2/1, {C) 0/0, {F) 3/2, {M)
3/3, pcrc un IcIc| ce 28 cienIe: {Iirirc 1, Myer: y Scrin 2002).
Lc: primerc: inci:ivc: e:Icn :epcrccc: ce |c ccviccc Lucc| pcr p|iegue: ce pie| cuLierIc: ce fnc ve||c, |c ue
|e: permiIe rcer inc|u:c ccn |c ccviccc ce |c Lccc ccmp|eIcmenIe cerrccc. Lc: mc|crifcrme: hip:cccnIe:
:cn re|cIivcmenIe :imp|e: y :u :uperfcie cc|u:c| e:Ic ccmpue:Ic pcr cc: c:pice: Ircn:ver:c|e: :epcrccc: pcr
puenIe: ce e:mc|Ie. Nc Iienen ccninc: y exi:Ie un |crgc e:pccic enIre |c: inci:ivc: y |c: primerc: mc|crifcrme:
{cic:Iemc) {Scrin y Myer: 2001).
177
Mamferos
Lc: exIremiccce: :cn c|crgccc:, perc |c: pc:Iericre: :cn Lc:IcnIe mc: |crgc: ue |c: cnIericre: y e:Icn
cccpIccc: pcrc ccrrer c grcnce: ve|cciccce:. Lc: p|cnIc: ce |c: pcIc: Irc:erc: e:Icn cuLierIc: ce pe|c {Scrin
y Myer: 2001). Fc:een cincc cecc:, e| primerc muy peuenc, y pc:een ccjineIe: ce cire en :u: p|cnIc: {Iirirc
1). Lc cc|c e: ccrIc y en ccc:icne: vi:iL|emenIe pe|ucc. Lc c|cv|cu|c e: rucimenIcric perc e:Ic nc |imiIc e|
mcvimienIc ce |c e:ccpu|c {Scrin y Myer: 2001).
Lc: crejc: :cn mc: |crgc: ue cnchc: y |c: cjc: :cn Lc:IcnIe grcnce: y :c|Icne:. Lc: :enIicc: ce| c|fcIc y
cucicicn :cn muy impcrIcnIe: pcrue |e: previenen frenIe c cepreccccre:. Fe:e c pre:enIcr cjc: grcnce:, nc
Iienen |c ccpcciccc ce ci:Iinguir cc|cre: y :c|c reccnccen mcIice: ce gri: {Kcwc|:ki 181). Su pe|cje e: grue:c
y :ucve, ccn unc cc|crccicn vcricL|e ce:ce L|cncc hc:Ic ccf c:curc {Dier:ing 184).
Lc: hemLrc: Iienen mcycr Icmcnc ue |c: mcchc:, c|gc inu:uc| en |c: mcm|ferc:. IcnIc |c: |ieLre: ccmc
|c: ccnejc: :cn muy prc||fcc: y puecen pcrir ccmccc: ce enIre Ire: hc:Ic cchc cr|c:. Lc: ccnejc: Iienen
un periccc ce ge:Iccicn ce 48 c|c: cprcximcccmenIe {Iirirc 1) y c| nccer :cn ccmp|eIcmenIe ciegc:,
ce:nucc: e incefen:c:, c ciferencic ce |c: |ieLre: ue nccen ccn |c: cjc: cLierIc:, e:Icn cuLierIc: ce pe|c y
Iienen |c hcLi|iccc ce ccrrer inc|u:c pccc: minuIc: ce:pu: ce :u nccimienIc {Dier:ing 184).
Se |c: puece enccnIrcr en unc cmp|ic vcrieccc ce hcLiIcI, ce:ce Lc:ue: hc:Ic zcnc: ce pcrcmc. Freferen
zcnc: ccnce :ec pc:iL|e exccvcr :u: mccriguerc: y ccn :ufcienIe vegeIccicn ue |e: Lrince refugic.
De:ccn:cn en peuenc: nicc: ue |c: ccn:Iruyen generc|menIe Lcjc |c vegeIccicn. Lc: ccnejc: c| pcrecer
nc ccn:Iruyen :u: prcpic: mccriguerc: :inc ue uIi|izcn cuevc: ce cIrc: cnimc|e: c grieIc: en rccc:. /cemc:,
pre:enIcn mcycr ccIiviccc c| cncchecer y :cn :c|iIcric: {Emmcn: y Feer 17).
En e| Ecucccr :c|c hcLiIc unc e:pecie ncIivc {Sylvilagus brasiliensis) y cc: inIrccucicc: y ccme:Iicccc:
{Lepus capensis y Oryctolagus cuniculus). E:Iucic: recienIe: :ugieren ue |c: pcL|ccicne: ce S. brasiliensis
ce CenIrc y Succmricc ciferen en c:pecIc: mcrfc|cgicc: y crcmc:cmicc:, pcr |c ue pccr|c IrcIcr:e ce
un ccmp|ejc ce e:pecie: {Iirirc 2007). Lc e:pecie ncIivc Iiene cmp|ic ci:IriLucicn: :e encuenIrcn en Iccc: |c:
pi:c: zccgecgrcfcc:, ce:ce e| nive| ce| mcr hc:Ic 4.000 m:nm, perc nc e:Ic en Gc|cpcgc:. Nc e: unc e:pecie
encmicc y nc e:Ic ccIc|cgccc cenIrc ce c|gunc ccIegcr|c ce cmenczc.
Orden Perissodactyla
(1 familia, 3 especies) (foto 23)
Feri::ccccIy|c :ignifcc cecc: impcre:. Su ncmLre cerivc ce| hechc ue :u c|giIc mecic e: mcycr ue e| re:Ic
y ue e| p|cnc ce :imeIr|c pc:c ju:IcmenIe pcr |c miIcc ce e:Ie cecc, c ciferencic ce |c: crIiccccIi|c: {CcrIer
184). DenIrc ce e:Ie crcen :e reccnccen 17 e:pecie: cgrupccc: en gnerc: y 3 fcmi|ic:: Euicce {ccLc||c:
y ceLrc:), FhinccercIicce {rinccercnIe:) y Icpiricce {Icpire:) {Wi|:cn y Feecer 2005). E| crcen :e ci:IriLuye en
fricc, e| cenIrc y :ur ce /:ic y ce:ce e| :ur ce /mricc ce| NcrIe hc:Ic e| ncrIe ce /mricc ce| Sur {Myer: 2001f).
/|ccnzc :u mcycr xiIc curcnIe e| Eccenc, en e| cuc| hcLiIcLcn pcr |c menc: 11 fcmi|ic: {WeLL et al. 17).
E| crcnec e: c|cngccc ceLicc c un e:IircmienIc ce |c: hue:c: fccic|e: {Scvcge y Lcng 18). Lc: hue:c:
nc:c|e: :cn c|crgccc: y :e prcyecIcn pcr fuerc ce |c ccjc crcnec| en grcn pcrIe ce :u |cngiIuc. Lc fcrmu|c
cenIc| e: muy vcricL|e enIre |c: e:pecie: ce| crcen: c|gunc: e:pecie: pre:enIcn 24 cienIe: y cIrc: pre:enIcn
44 {WeLL et al. 17).
Lc: peri:ccccIi|c: Iienen un e:Icmcgc :imp|e. Sin emLcrgc, :u: inIe:Iinc: :cn Lc:IcnIe grcnce: y e: ccnce
ccurre cierIc cige:Iicn LccIericnc ce |c ce|u|c:c, cccpIccicn impcrIcnIe pcrc unc cieIc e:IricIcmenIe
vegeIcricnc {Scvcge y Lcng 18). E| cLiIc y e| percn :e hcn recucicc pcr |c ue |c crIicu|ccicn ce |c
munecc y e| IcLi||c nc e: ccmp|ejc. Nc pre:enIcn c|cv|cu|c {K|inge| y Iheniu: 10). Lc pie| e: grue:c y e:Ic
prcvi:Ic ce un pe|cje ccrIc y cen:c. Lc: hemLrc: Iienen mcmc: en pc:icicn inguinc| y |c: mcchc: ccrecen ce
hue:c penecnc. Generc|menIe pcren unc cr|c pcr cnc {Iirirc 1). Fuecen :er cnimc|e: gregcric:, ccmc en
e| cc:c ce |c: uicc:, c :c|iIcric:, ccmc en e| cc:c ce |c: Icpire: {Ncwck 11).
UniccmenIe |c fcmi|ic Icpiricce e: pcrIe ce |c fcunc cuIccIcnc ecucIcricnc. Dc: e:pecie: ce uicc: fuercn
inIrccucicc:: Equus asinus y E. caballus, perc exi:Ie evicencic ce fcrmc: fc:i|e: ncIivc: {Iirirc 1). Lc fcmi|ic Icpiricce
cgrupc c cucIrc e:pecie: ce Icpire:, Iccc: ce| gnerc Tapirus {Wi|:cn y Feecer 2005). De e||c:, Ire: hcLiIcn en
/mricc Ircpicc|, ce:ce e| :ur ce Mxicc hc:Ic e| ncrIe ce /rgenIinc, :ur ce Fcrcgucy y :ur ce 8rc:i| {Ncwck 11).
Lc cucrIc e:pecie, e| Icpir Mc|cyc {Tapirus indicus), hcLiIc en vcric: pc|:e: c:icIicc: {8c||enger y Myer: 2001). Lc:
Icpire: hcLiIcn en e| inIericr ce Lc:ue: en Luen e:Iccc ce ccn:ervccicn y :iempre cercc c cuerpc: ce cguc.
178
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Scn ce Icmcnc mecicnc c grcnce, ccn cuerpc: reccnceccc: en |c pcrIe Irc:erc y c|crgccc: en e| frenIe,
cccpIccicn ue fcci|iIc :u mcvimienIc cgi| c Ircv: ce |c vegeIccicn {8c||enger y Myer: 2001). Fuecen pe:cr
hc:Ic 270 kg, c|ccnzcr unc c|Iurc ce 1 m y unc |cngiIuc ce pcr |c menc: 2 m {Iirirc 1).
Lc ccjc crcnec| e: cmp|ic y mccizc, re|cIivcmenIe |crgc, |cIerc|menIe ccmprimicc {pcr |c ue :e cL:ervc unc
ccLezc grcnce y rcLu:Ic ccn re|ccicn c| cuerpc). Lc: hue:c: nc:c|e: :cn muy ce:crrc||ccc:, e:Icn :epcrccc:
ci:Ic|menIe ce| re:Ic ce| crcnec y Iienen fcrmc crueccc. Lc: cLerIurc: nc:c|e: :cn Lc:IcnIe cmp|ic: y :e
uLiccn en |c prcLc:ci:, peuenc Ircmpc ccrnucc fcrmccc pcr e| hccicc y e| |cLic :upericr. Lc fcrmu|c cenIc|
e: {l) 3/3, {C) 1/1, {F) 3-4/3-4, {M) 3/3, pcrc un IcIc| ce 42 c 44 cienIe:. Lc: inci:ivc: Iienen fcrmc ce cince| y |c:
ccninc: :cn ccnicc:. Lc: mc|crifcrme: pre:enIcn ccrcnc: Lcjc:, :cn LrcchicccnIe: y |c: mc|cre: pre:enIcn cc:
cre:Ic: Ircn:ver:c: {Iirirc 1, K|inge| y Iheniu: 10, 8c||enger y Myer: 2001).
Lc: exIremiccce: :cn ccrIc: y ce|gccc:. E| rccic y e| cLiIc e:Icn :epcrccc: e iguc|menIe ce:crrc||ccc:.
Lc: pcIc: ce|cnIerc: pre:enIcn cucIrc c|giIc: Lien ce:crrc||ccc:, mienIrc: ue |c: pcIc: Irc:erc: pre:enIcn
niccmenIe Ire: c|giIc:. En cmLc: cc:c:, e| Iercer cecc e: mc: ce:crrc||ccc ue |c: |cIerc|e: y :e uLicc en
pc:icicn cenIrc|. Fe:e c :u grcn Icmcnc y pe:c, e:Ic: cnimc|e: nc ccncn |c vegeIccicn :cLre |c cuc| ccmincn
ceLicc c ue pre:enIcn c|mchcci||c: Lcjc |c: pezunc:, :imi|cre: c |c: enccnIrccc: en |c: ccm|icc:. Iienen
unc cc|c muy ccrIc, mencr c |c: 100 mm. Fre:enIcn pe|c: peuenc: y grue:c: ci:per:c: en Iccc e| cuerpc
{Iirirc 1, 8c||enger y Myer: 2001).
Lc prcLc:ci: e: mcvi|, cump|e unc funcicn c|fcIivc y e: mc: c|crgccc en |c: e:pecie: :uccmericcnc:. E| c|fcIc
e: e| :enIicc mc: ce:crrc||ccc, mienIrc: ue |c cucicicn y |c vi:icn :cn mccerccc:. Lc: cjc: :cn muy peuenc:
y :e encuenIrcn en |c: |ccc: ce :u frenIe. Su: crejc: Iienen fcrmc cvc|ccc, e:Icn erguicc: y nc :cn muy mcvi|e:
{Iirirc 1, K|inge| y Iheniu: 10, 8c||enger y Myer: 2001).
Lc cc|crccicn ce |c: Icpire: :uccmericcnc: e: mcrrcn c:curc c gri:. En ccc:icne: pre:enIcn mcnchc:
L|cnuecinc: en e| mcrgen :upericr ce |c: crejc:. /| nccer, y hc:Ic ue Iienen :ei: me:e: ce eccc, pre:enIcn
Lcncc: |cngiIucinc|e: ce cc|cr L|cncc cmcri||enIc ue cump|en funcicne: ce ccmufcje {Icpic 18).

Lc: Icpire: :cn exc|u:ivcmenIe herL|vcrc:. Se c|imenIcn ce hcjc:, LrcIe:, rcmc: y fruIc: ce p|cnIc: Ierre:Ire:
ce crecimienIc Lcjc. Fcr e:Ic rczcn, :cn ccn:icerccc: ccmc ci:per:cre: ce :emi||c: {Iirirc 1). IcmLin
puecen ccn:umir vegeIccicn ccucIicc, pcrc |c cuc| :e :irven ce |c prcLc:ci: pcrc Icmcr :u c|imenIc.
Scn cnimc|e: Ierre:Ire: ue :e mcvi|izcn principc|menIe en ccmincIc, cunue puece gc|cpcr c ccrrer
en :iIuccicne: ce pe|igrc {Cc:Ie||cnc: 14). /cemc:, :cn Luenc: ncccccre: e inc|u:c en :iIuccicne: ce
pe|igrc puecen Lucecr {CcrIer 184). Fcr :u pe:ccc y vc|uminc:c cuerpc, |c: Icpire: vcn ccn:Iruyencc
:encerc: c| ccmincr, mi:mc: ue inc|u:c puecen :er uIi|izccc: pcr cIrc: e:pecie: grcnce: ccmc venccc:.
E| crec ce vicc ce un Icpir puece c|ccnzcr hc:Ic 880 hc, puciencc :c|cpcr:e ccn |c: crec: ce vicc ce
cIrc: incivicuc: {Cc:Ie||cnc: 14).
Scn :c|iIcric: excepIc en |c pccc ce ce|c, cpcrecmienIc y cr|c. E| periccc ce ge:Iccicn curc enIre 13 y 14
me:e:, |uegc ce| cuc| ncce generc|menIe unc :c|c cr|c, rcrc vez cc:. Lc |ccIcncic curc hc:Ic cincc me:e:
y |c mccurez :exuc| ||egc c |c: 2 c 4 cnc:. Fuecen vivir hc:Ic 30 cnc:. Lc: hemLrc: pc:een un pcr ce mcmc:
uLicccc: unc c cccc |ccc ce |c ||nec cLccminc|. E:Icn ccIivc: curcnIe |c ncche y en |c: primerc: hcrc: ce
|c mcncnc {Iirirc 1, 8c||enger y Myer: 2001).
E| regi:Irc fc:i| ce e:Ic fcmi|ic ccIc ce |c: inicic: ce| C|igccenc. Lc ci:IriLucicn ce |c fcmi|ic erc mc: exIen:c ue
|c ccIuc|, pue: hcLiIcLcn IcmLin |c ue chcrc e: /mricc ce| NcrIe y Eurcpc hc:Ic fnc|e: ce| F|ei:Iccenc
{8c||enger y Myer: 2001). /cIuc|menIe, |c: pcL|ccicne: ce Icpire: e:Icn c|IcmenIe frcgmenIccc: y :u nmerc
hc cec|inccc ceLicc c |c c|Ierccicn, frcgmenIccicn y ce:Iruccicn ce :u: hcLiIcI, e:pecic|menIe pcrc |c
Ircn:fcrmccicn ce Iierrc: en pcIrerc: y zcnc: ce cu|Iivc. /cemc: :ufren |c pre:icn ce |c cccer|c inIen:ivc pcr
:u cpeIeciL|e ccrne.
En Ecucccr :e encuenIrcn |c: Ire: e:pecie: cmericcnc: {Iirirc 2007). Ningunc ce e||c: e: encmicc y Iccc:
e:Icn ccIc|cgccc: cenIrc ce c|gunc ccIegcr|c ce cmenczc: Tapirus bairdii En Fe|igrc Cr|Iicc, T. pinchaque En
Fe|igrc y T. terrestris Cc:i /menczccc {Iirirc 2001). Lc e:pecie ce mc: cmp|ic ci:IriLucicn e: e| Icpir /mczcnicc
{T. terrestris), ue hcLiIc en Lc:ue hmecc: Ircpicc|e: Lcjc |c: 1.000 m:nm {Iirirc 1). E| Icpir /ncinc {T.
pinchaque) e:Ic muchc mc: re:Iringicc c zcnc: remcIc: en |c: fcncc: crienIc|e: ce |c ccrci||erc ce |c: /nce:,
enIre |c: 2.000 y 4.700 m:nm {Dcwner 1, Iirirc 1): c| pcrecer e:Icr|c exIinIc en |c ccrci||erc cccicenIc|
{/|Lujc 183). E| Icpir ce |c Cc:Ic {T. bairdii), pe:e c Iener unc ci:IriLucicn cmp|ic fuerc ce| Ecucccr {ce:ce
179
Mamferos
Mxicc hc:Ic e| ncrcccicenIe ce| Ecucccr), en nue:Irc pc|: c| pcrecer e:Icr|c exIinIc pue: ce:ce hcce c|gunc:
ccccc: nc :e Iiene regi:Irc ce :u pre:encic {/|Lujc 183, /|Lujc y Menc-Vc|enzue|c 10).
Orden Pilosa
(4 familias, 7 especies)
E:Ie crcen, ue :e criginc en /mricc ce| Sur, Iuvc :u mcycr rcciccicn curcnIe e| Iercicric, cucncc |c mc:c
ccnIinenIc| :uccmericcnc e:IcLc :epcrccc ce| re:Ic ce ccnIinenIe: {Ficcrci 184). / e:Ie crcen perIenecen
|c: perezc:c: y |c: c:c: hcrmiguerc:. /nIericrmenIe, e:IcLcn c|c:ifcccc: cenIrc ce| crcen EcenIcIc junIc
con |c: crmcci||c:. E| crcen Fi|c:c :e exIience en /mricc ce| Sur, /mricc CenIrc| y ||egc hc:Ic e| cenIrc
ce |c: E:Iccc: Unicc:. Se cree ue ||egc c /mricc ce| NcrIe pcrue curcnIe e| F|iccenc :e generc |c mc:c
ccnIinenIc| ue fcrmc CenIrccmricc y :irvic ce puenIe pcrc e| inIerccmLic ce fcunc enIre e| ncrIe y e| :ur
ce nue:Irc ccnIinenIe {Myer: 2000g).
/cIuc|menIe exi:Ien 10 e:pecie:, 5 gnerc: y 4 fcmi|ic: {Wi|:cn y Feecer 2005). En e| pc:ccc ercn muchc
mc: civer:c: y numerc:c:. Exi:I|cn pcr |c menc: unc cccenc ce fcmi|ic:, ue inc|u|cn nc :c|c c |c: e:pecie:
ccIuc|e: :inc cnimc|e: Lc:IcnIe grcnce: ccmc e| perezc:c Ierre:Ire gigcnIe ce| gnerc Megatherium, ue
vivic curcnIe e| F|ei:Iccenc y ce:cpcrecic hcce unc: 10.000 cnc:. E:Ic: gigcnIe: mec|cn mc: ce 5 meIrc: y
pe:cLcn vcric: Icne|ccc: {Scvcge y Lcng 18).
Lc ccjc crcnec| Iiene fcrmc ci||ncricc. E| nmerc ce vrIeLrc: cervicc|e: vcr|c enIre cincc y nueve cepenciencc
ce |c e:pecie, |c cuc| e: IcmLin un rc:gc ce| crcen pue: |c mcycr|c ce mcm|ferc: pre:enIcn :c|cmenIe :ieIe.
Lc: pcIc: ce|cnIerc: pre:enIcn cincc c|giIc:, ce |c: cuc|e: cc: c Ire: :cn |c: preccmincnIe: y pre:enIcn gcrrc:
|crgc: y curvccc: {8cr|cw 184, Myer: 2000g). CIrc ccrccIer|:Iicc ce impcrIcncic e: |c cu:encic c recuccicn
y :imp|iciccc ce :u: piezc: cenIc|e: {Iirirc 1). Ccrecen ce inci:ivc: y ccninc:, |c: premc|cre: y mc|cre:
puecen e:Icr cu:enIe: y, cucncc exi:Ien, :cn :imp|e:, Iienen fcrmc ci||ncricc, pre:enIcn unc :c|c rc|z y nc
e:Icn recuLierIc: ce e:mc|Ie {Vcughcn et al. 2000). Scn principc|menIe in:ecI|vcrc: y herL|vcrc:. Su Icmcnc
vcr|c enIre peuenc y mecicnc, ||egcncc c pe:cr hc:Ic 0 kg {Myer: 2000g). En Ecucccr hcLiIcn cucIrc
fcmi|ic: ue cgrupcn c :ieIe e:pecie: {Iirirc 2007).
Familia Bradypodidae
E:Ic fcmi|ic inc|uye c |c: perezc:c: ce Ire: unc:. Se ci:IriLuye ce:ce Hcncurc: hc:Ic e| ncrIe ce /rgenIinc
{Ncwck 11). Se reccnccen cucIrc e:pecie: ce| gnerc Bradypus en e| muncc {Wi|:cn y Feecer 2005). Nc
exi:Ie evicencic fc:i|. Scn e:pecie: ce peuenc Icmcnc, ||egcncc c pe:cr enIre 3 y 5 kg y c mecir enIre 41 y
74 cm. Iienen un crcnec peuenc y reccnceccc ccn e| perf| cp|cnccc ccr:c-venIrc|menIe {Myer: 2001L).
Lc cenIicicn ce |c: perezc:c: ce Ire: unc: e: inccnfunciL|e. Nc pre:enIcn inci:ivc: ni ccninc: y :u: premc|cre: y
mc|cre: nc :e ciferencicn, Iccc: :cn peuenc: y ccn c:pice: rcmc:. En IcIc| pre:enIcn cpenc: nueve pcre:
ce cienIe:, :iencc :u fcrmu|c cenIc| {l) 0/0, {C) 1/1, {F) 1/1), {M) 3/2 {Iirirc 1). Lc: cienIe: Iienen e:IrucIurc:
:imp|e: y e:Icn rcceccc: pcr unc ccpc ce|gccc ce cenIinc perc en ningn cc:c ce e:mc|Ie {8cr|cw 184).
E:Icn cuLierIc: pcr unc cen:c ccpc ce pe|c grue:c y c:perc. /|gunc: incivicuc: pre:enIcn pe|c: inu:uc|menIe
|crgc: c|receccr ce| cue||c, ue |e: cc un c:pecIc ce me|enc. Lc cc|crccicn e: gri: cmcri||enIc ccn ccnIrc:Ie:
en |c ccrc y en |c me|enc. DeLicc c| cen:c pe|cje, en | crecen ccn:IcnIemenIe c|gc: ue |e ccn unc
ccpc ce cc|crccicn vercc:c. E:Ic |e permiIe ccmufcr:e. Fre:enIcn unc cc|c muy ccrIc ue nc :cLrepc:c
|c: 70 mm y e:Ic cuLierIc pcr cLunccnIe pe|cje {8cr|cw 184, Iirirc 1, Vcughcn et al. 2000). Fre:enIcn
nueve vrIeLrc: cervicc|e:. Lc: miemLrc: cnIericre: :cn mc: |crgc: ue |c: pc:Iericre:. Lc: cecc: :cn cpenc:
ci:IinguiL|e: ceLicc c ue :e encuenIrcn cuLierIc: y unicc: ccn Iejicc ccnjunIivc y pie|. Fre:enIcn Ire: fuerIe:
y |crgc: gcrrc: en fcrmc ce gcnchc {Iirirc 1).
Scn cnimc|e: :c|iIcric: y crLcrec:. Mcchc: y hemLrc: :e junIcn niccmenIe en pccc ce reprccuccicn. Lc
ge:Iccicn curc hc:Ic cincc me:e: y pcren unc :c|c cr|c {Emmcn: y Feer 17). Scn cnimc|e: |cngevc:, puciencc
c|ccnzcr mc: ce 10 cnc:. Su: mcvimienIc: en |c: crLc|e: y en e| :ue|c :cn muy |enIc: perc :cn ccpcce: ce mcver
verIicc|menIe :u: gcrrc: en cefen:c ccnIrc :u: cepreccccre:. E:Ic :ugiere ue :u mcvimienIc |enIc puece :er
ce|iLerccc pcrc pccer ccmufcr:e ce :u: cepreccccre:, e:pecic|menIe ce cue||c: ccn Luenc vi:icn, ccmc
|c: cgui|c:. IcmLin puecen :er cIccccc: pcr mcm|ferc: grcnce: ccmc f|icc: c pcr :erpienIe: ccmc Lcc: y
cncccncc:. Nc puecen permcnecer ce pie, :e mueven en e| :ue|c crrc:Ircncc e| cuerpc ccn grcn cifcu|Icc.
Sin emLcrgc, :cn muy Luenc: ncccccre: {8cr|cw 184, Scvcge y Lcng 18, Vcughcn et al. 2000).
De:ciencen c| :ue|c niccmenIe pcrc cefeccr, en muy rcrc: ccc:icne: ccn cIrc cLjeIivc {Myer: 2001L). Lc
cieIc ccn:i:Ie cc:i enIercmenIe ce hcjc:, preferenIemenIe ce Cecropia {Kcwc|:ki 181). Lc: perezc:c: hcn
180
Fauna de Vertebrados del Ecuador
ce:crrc||ccc un :i:Iemc cige:Iivc :imi|cr c| ce |c: rumicnIe:, en ccnce e| e:Icmcgc e:Ic civicicc en vcric:
ccmcrc: ue c|Lergcn cLunccnIe: LccIeric: pcrc fermenIcr |c: hcjc: y cegrcccr |c ce|u|c:c: e:Ie prcce:c
puece curcr vcric: c|c: {Emmcn: y Feer 17).
Su :enIicc ce |c vi:icn y cucicicn e:Ic pccc ce:crrc||ccc, pcr |c ue prcLcL|emenIe e| c|fcIc y e| IccIc
:cn mc: vc|ic:c: pcrc |c L:uecc ce c|imenIc. Iienen cjc: grcnce:, ncriz chcIc y ccrecen ce pcLe||cne:
cuciIivc: exIernc:. Lc IempercIurc ccrpcrc| y |c Ic:c meIcLc|icc :cn Lcjc: y :u Iermcrregu|ccicn cepence ce
:u expc:icicn c| :c| {8cr|cw 184, Myer: 2001L).
En Ecucccr hcLiIc unc :c|c e:pecie, Bradypus variegatus, ue :e ci:IriLuye en |c: zcnc: Ircpicc|e: pcr ceLcjc
ce |c: 1.000 m ce c|IiIuc, c |c: cc: |ccc: ce |c: /nce:. Nc e: encmicc ce| pc|: y nc ccn:Ic en ningunc
ccIegcr|c ce cmenczc {Iirirc 2007).
Familia Cyclopedidae
E:Ic fcmi|ic, cnIericrmenIe inc|uicc cenIrc ce Myrmeccphcgicce, cLcrcc niccmenIe c unc e:pecie,
Cyclopes didactylus, ccnccicc ccmnmenIe ccmc F|cr ce 8c|:c c Sercf|n ce| F|cIcncr. Se ci:IriLuye ce:ce e|
exIremc :ur ce Mxicc hc:Ic e| :ur ce 8rc:i| {Emmcn: y Feer 17).
Se IrcIc ce unc e:pecie peuenc {enIre 32 y 52 cm ce |cngiIuc y 400 gr). Su pe|cje e: ce cpcriencic :ucve y
:ecc:c y ce cc|cr ccrccc. Su hccicc e: ccrIc, pre:enIc mcnc|Lu|c: ci:pue:Ic: ce fcrmc Ic| ue ccn:IiIuyen
unc e:IrucIurc IuLu|cr. Fre:enIc cc: gcrrc: grcnce: en cccc pcIc cnIericr {Ncwck 11, Ei:enLerg y Fecfcrc
1).
Se c|imenIc principc|menIe ce hcrmigc:, puciencc ccn:umir hc:Ic 8.000 incivicuc: cicric:. En ccc:icne:
puece c|imenIcr:e ce cIrc: in:ecIc: ccmc IermiIc: y peuenc: e:ccrcLcjc: {8e:I y Hcrccc 185). E: nccIurnc
y crLcr|cc|c. Se |c encuenIrc en Lc:ue: Ircpicc|e: ue mcnIienen un cc:e| ccnIinuc pcrc pccer ce:p|czcr:e
:in nece:iccc ce Lcjcr c| :ue|c. Fcrc :u ce:p|czcmienIc :e cyucc ce :u cc|c pren:i|. Se ccncce ue |c cen:iccc
ce incivicuc: e: ce 0,77 incivicuc: pcr hecIcrec, cunue |c: hemLrc: c| pcrecer ccupcn un crec ce vicc
mencr en ccmpcrccicn ccn |c: mcchc: {8cr|cw 184, Ei:enLerg y Fecfcrc 1).
Scn cnimc|e: :c|iIcric:. Fcren unc :c|c cr|c ue :e mcnIiene en un nicc ccn:Iruicc ccn hcjc: muerIc: cenIrc
ce huecc: ce crLc|e:. De ccuercc c c|gunc: cuIcre:, u:uc|menIe :e encuenIrc en |c: crLc|e: ce| gnerc
Ceiba, ceLicc c ue pre:enIcn :imi|cr cc|crccicn ue |c: :emi||c: ce e:Ic: crLc|e:. De e:Ic mcnerc puecen
ccmufcr:e y prcIeger:e ce| cIcue ce :u: cepreccccre: ccmc gcvi|cne: y cgui|c:, e:pecic|menIe e| gui|c
/rp|c {Scvcge y Lcng 18).
/pcrenIemenIe :e |c: encuenIrc ccn fcci|iccc en |c ncche, cucncc e:Icn Lu:ccncc :u c|imenIc e:pecic|menIe
en |icnc:. Sin emLcrgc, curcnIe e| c|c e: muy cif|ci| uLiccr|c:. Cucncc :e encuenIrcn en pe|igrc, c| iguc| ue
|c: cIrc: c:c: hcrmiguerc:, :e cefencen pcrcncc:e :cLre :u: pcIc: Irc:erc: y ||evcncc :u: pcIc: ce|cnIerc:
cercc ce| rc:Irc pcrc cIemcrizcr ccn :u: grcnce: gcrrc: {Emmcn: y Feer 17). E:Ic e:pecie :e ci:IriLuye en |c:
Ircpicc: pcr ceLcjc ce |c: 1.000 m:nm c| cccicenIe y crienIe ce |c: /nce: {Iirirc 1). Nc e: encmicc y e:Ic
ccIc|cgccc ccmc e:pecie ccn DcIc: ln:ufcienIe: {Iirirc 2001).
Familia Megalonychidae
(foto 24)
/ e:Ic fcmi|ic perIenecen |c: perezc:c: ce cc: cecc:, cuyc cpcriencic exIernc y c:pecIc: Lic|cgicc: :cn muy
pcrecicc: c |c fcmi|ic 8rccypccicce, cunue :cn mc: grcnce:, ||egcncc hc:Ic 50 cm y c|gc mc: ce kg.
/cemc:, exi:Ien ccrccIere: crcnec|e: y cncIcmicc: ue ciferencicn c e:Ic: cc: fcmi|ic: {Iirirc 1). DenIrc
ce Megc|cnychicce :e reccnccen cc: e:pecie: vivienIe:, cmLc: en e| gnerc Choloepus. Se ci:IriLuyen
ce:ce CenIrccmricc hc:Ic e| ncrIe ce /mricc ce| Sur, en |c cuencc cmczcnicc {Wi|:cn y Feecer 2005). Scn
crigincric: ce |c: Lc:ue: Ircpicc|e: ce /mricc CenIrc| y ce| Sur, y e| regi:Irc fc:i| ccIc ce inicic: ce| Miccenc.
/ e:Ic fcmi|ic perIenece e| Ferezc:c GigcnIe {Megatherium americanum) ue hcLiIc en /mricc ce| NcrIe y
:e exIinguic hcce 10.000 cnc: {Myer: 2001c).
E| crcnec ce |c: perezc:c: ce cc: unc: e: re|cIivcmenIe ccrIc. UniccmenIe Iienen cienIe: mc|crifcrme:,
ccrecen ce inci:ivc: y ccninc:. Lc: mc|crifcrme: cnIericre: :cn c|crgccc: y ce fcrmc Iricngu|cr, |c ue |e:
cc un c:pecIc ce cienIe: ccninc:. /cemc:, e:Icn :epcrccc: ce| re:Ic ce cienIe: pcr un cic:Iemc {Myer:
2001c).
181
Mamferos
E:Icn cuLierIc: pcr pe|cje |crgc ce cc|cr gri: mcrrcn pc|icc. En |c ccLezc |c cc|crccicn e: mc: cpccc. En :u
pe|c viven c|gc: en :imLic:i: ue |e ccn cierIc Icnc|iccc vercc:c, cunue en mencr grccc ue en Bradypus
variegatus. Lc: crejc: :cn muy peuenc:. Lc: exIremiccce: pc:Iericre: :cn mc: |crgc: ue |c: cnIericre:, perc
nc en |c prcpcrcicn ue :e cL:ervc en 8rccypccicce. Lc: exIremiccce: cnIericre: Iermincn en cc: gcrrc:
muy |crgc:, fuerIe: y curvc: ue e:Icn cchericc: c |c: c|giIc:. Lc: exIremiccce: pc:Iericre: Iermincn en Ire:
gcrrc:. Lc cc|c e: muy peuenc y en ccc:icne: puece e:Icr cu:enIe {8cr|cw 184, Ncwck 11, Myer: 2001c,
Vcughcn et al. 2000).
Se c|imenIcn principc|menIe ce hcjc:, cunue :u cieIc inc|uye c|gunc: fruIc:, LrcIe: e inc|u:c peuenc:
inverIeLrccc: y verIeLrccc:. Scn cnimc|e: :c|iIcric: ue :e unen ccn e| :exc cpue:Ic niccmenIe pcrc |c
ccpu|c. Fcren niccmenIe unc cr|c {Emmcn: y Feer 17). Se cue|gcn ce |c: crLc|e: grccic: c :u: Lrczc:
|crgc: y :u: gcrrc: curvccc:, y :e mcvi|izcn muy |enIcmenIe, ce fcrmc ce|iLerccc, cunue :u ve|cciccc e:
mayor comparada con Bradypus variegatus. Lc: Choloepus pc:cn cc:i Iccc :u vicc cc|gccc: ce |c: crLc|e:
en |c: ue hcLiIcn, ccn |c e:pc|cc cirigicc hccic e| :ue|c, y Lcjcn niccmenIe pcrc cefeccr. Scn Luenc:
ncccccre: {Ncwck 11, Vcughcn et al. 2000).
Su principc| cefen:c c| ver:e en pe|igrc :cn :u: gcrrc: cnIericre: ue |c: uIi|izcn pcrc cIemcrizcr c :u:
cepreccccre:. Nc cL:IcnIe, IcmLin puecen mcrcer|c: u:cncc :u: cienIe: mc|crifcrme: ccn fcrmc ce
ccninc:. Lc IempercIurc ccrpcrc| en e:Ic: e:pecie: puece vcricr ccn:icercL|emenIe, enIre 24 y 33 C. Fcrc
:u Iermcrregu|ccicn nc nece:iIcn expcner:e c| :c| ccmc |c hcce Bradypus variegatus {Myer: 2001c, Scvcge
y Lcng 18).
En Ecucccr hcLiIcn |c: cc: e:pecie: vivienIe: ce e:Ic fcmi|ic. Choloepus hoffmanni hcLiIc exc|u:ivcmenIe en
e| Ircpicc y :uLIrcpicc cccicenIc|, mienIrc: ue C. didactylus hcLiIc en |c: Ircpicc: y :uLIrcpicc: cmczcnicc:.
Ningunc ce e||c: e: encmicc {Iirirc 2007): C. hoffmani :e ccIc|cgc ccmc DcIc: ln:ufcienIe: {Iirirc 2001).
Familia Myrmecophagidae
(foto 25)
Ccmprence c |c: c:c: hcrmiguerc: y Icmcncc:. Se ci:IriLuye ce:ce Mxicc hc:Ic e| ncrIe ce /rgenIinc
{Ncwck 11). Lc fcmi|ic cgrupc c Ire: e:pecie: y cc: gnerc: {Wi|:cn y Feecer 2005). E| regi:Irc fc:i| ccIc ce
inicic: ce| Miccenc, cunue pccr|cn :er mc: cnIiguc: {Myer: 2001e). Su c:pecIc e: muy ci:IinIc c| ce |c: cIrc:
fcmi|ic: ce| crcen Fi|c:c. Scn cnimc|e: ce Icmcnc grcnce c peuenc. Lc e:pecie mc: grcnce, Myrmecophaga
tridactyla, puece pe:cr mc: ce 3 kg y mecir mc: ce 1 m ce |cngiIuc. Lc: cIrc: e:pecie: c|ccnzcn e| Icmcnc
ce un gcIc ccm:Iicc {8cr|cw 184, Iirirc 1).
E| crcnec e: c|crgccc ceLicc c |c fcrmc c|cngccc y ci||ncricc ce| hccicc, ccn unc e:Irechc cLerIurc ue
permiIe niccmenIe |c enIrccc y :c|icc ce |c |enguc. Ccrecen IcIc|menIe ce cienIe:. Lc cLerIurc Lucc| e:
peuenc y ce fcrmc IuLu|cr. Lc: mcnc|Lu|c: :cn |crgc:, fnc: y cLi|e: {8cr|cw 184, Myer: 2001e).
Lc: crejc: :cn peuenc:, ce fcrmc reccnceccc. Lc: cjc: :cn muy peuenc:. Lc cc|c e: |crgc y pren:i| en e|
gnerc Tamandua, perc en Myrmecophaga nc e: pren:i|. Depenciencc ce |c e:pecie, |c cc|c puece pre:enIcr
cLunccnIe pe|cje c :er :emice:nucc. Lc: pcIc: ce|cnIerc: pre:enIcn cincc cecc:, cccc unc ce e||c: ccn gcrrc:
grcnce: y |crgc:. Lc gcrrc ce| Iercer cecc e: mc: ce:crrc||ccc. DeLicc c| Icmcnc ce |c: gcrrc: nc puecen
ccmincr :cLre :u: p|cnIc: :inc :cLre :u: nuci||c:. Lc: pcIc: Irc:erc: :cn menc: e:pecic|izccc: y pre:enIcn ce
cucIrc c cincc cecc: ccn gcrrc: nc muy grcnce: {Iirirc 1, Myer: 2001e, Vcughcn et al. 2000).
Lc cc|crccicn y IexIurc ce| pe|c e: vcricL|e. E| C:c Hcrmiguerc GigcnIe {M. tridactyla) pre:enIc e| pe|cje
c:perc y |c cc|c |crgc y muy pe|ucc. E| cc|cr e: gri:, ccn unc Lcncc cicgcnc| c:curc ccn Lcrce: L|cncc: ue
|e :uLe pcr |c: hcmLrc:. Lc: cc: e:pecie: ce| gnerc Tamandua pre:enIcn e| pe|c ccrIc, c:perc, ce cc|cr
ccf cmcri||enIc hc:Ic L|cnuecinc. Tamandua mexicana pc:ee ncrmc|menIe un chc|ecc ce pe|c negrc
c|receccr ce| cue||c y ce| cuerpc {8cr|cw 184, Myer: 2001e, Vcughcn et al. 2000).
Se c|imenIcn exc|u:ivcmenIe ce hcrmigc: y IermiIc:, y pcrc hccer|c ce:Iruyen |c: nicc: ce e:c: in:ecIc:
u:cncc :u: fuerIe: miemLrc: ce|cnIerc:. En ccc:icne: :e c|imenIcn IcmLin ce |crvc: ce e:ccrcLcjc: y cLejc:.
Se ccncce ue en ccuIiveric puecen c|imenIcr:e ce fruIc:. /| c|imenIcr:e, |c: g|cncu|c: :c|ivc|e: :ecreIcn unc
:u:Icncic pegcjc:c ue permiIe ue :u: pre:c: :e cchiercn c :u |crgc |enguc. /| Ircgcr|c:, e| prcce:c cige:Iivc
:e rec|izc en |c regicn pi|cricc ue e: inu:uc|menIe mu:cu|c:c, ccnce e| c|imenIc e: mc|icc. Lc: e:pecie: ce
Tamandua Lu:ccn :u c|imenIc en crLc|e: y en e| :ue|c, mienIrc: ue M. tridactyla |c hcce exc|u:ivcmenIe en
e| :ue|c {8cr|cw 184, Myer: 2001e).
182
Fauna de Vertebrados del Ecuador
E| C:c Hcrmiguerc GigcnIe puece ccmer unc: 35.000 hcrmigc: c IermiIc: c| c|c pcrc :cIi:fccer :u: nece:iccce:.
Unc vez ue |ccc|izc un hcrmiguerc c IermiIerc, inIrccuce :u |enguc, ue mice mc: ce 50 cm, ccpIurcncc
in:ecIc: en e| ccminc. Su |enguc puece rec|izcr e:Ie cic|c 10 vece: pcr minuIc. Jcmc: e|iminc c Iccc e|
hcrmiguerc pcrc c:egurcr:e un :umini:Irc ce c|imenIc pcrc e| fuIurc {8cr|cw 184). Nc :cn cnimc|e: gregcric:,
cucncc :e junIcn e: exc|u:ivcmenIe ccn e| prcpc:iIc ce reprccucir:e. Lc hemLrc pcre unc nicc cr|c ue |c
Ircn:pcrIc en :u e:pc|cc curcnIe Iccc :u infcncic. En e:Ic e:pecie, e| cuicccc mcIernc| :e prc|cngc hc:Ic
cucncc |c cr|c Iiene cc:i un cnc ce eccc {Scvcge y Lcng 18). En generc| :cn nccIurnc: c crepu:cu|cre:,
cunue M. tridactyla puece e:Icr ccIivc IcnIc en |c mcncnc ccmc en |c ncche. Iccc: |c: e:pecie: Iienen un
exce|enIe :enIicc ce| c|fcIc, mienIrc: ue |c: :enIicc: ce |c vi:icn y ce |c cucicicn nc :cn muy efcienIe:.
En Ecucccr e:Icn pre:enIe: |c: Ire: e:pecie:: M. tridactyla, T. mexicana y T. tetradactyla, cuyc ci:IriLucicn e:Ic
en |c: pi:c: Ircpicc|e: ce cmLc: |ccc: ce |c: /nce: {Iirirc 2007). Nc hcy e:pecie: encmicc: y niccmenIe M.
tridactyla e:Ic ccIc|cgccc ccmc e:pecie ccn DcIc: ln:ufcienIe: {Iirirc 2001).
Orden Primates
(4 familias, 20 especies)
E| crcen FrimcIe: e: un grupc cnIiguc ue hc c|ccnzccc un e|evccc nive| evc|uIivc {Szc|cy y Dcc:cn 17,
Scvcge y Lcng 18). /cIuc|menIe :e reccnccen 37 e:pecie: cgrupccc: en gnerc: y 15 fcmi|ic: {Wi|:cn
y Feecer 2005), |c: cuc|e: hcLiIcn en :u grcn mcycr|c en Lc:ue: Ircpicc|e: y :uLIrcpicc|e:, cunue cierIc:
e:pecie: puecen enccnIrcr:e en zcnc: Iemp|ccc:. En /mricc y fricc ccnIinenIc| exi:Ie mcycr civer:iccc,
perc IcmLin hcLiIcn en Mcccgc:ccr, Jcpcn y vcric: i:|c: ce| :ur ce /:ic. Lc: primcIe: ce| Nuevc Muncc :cn
mc: peuenc: ue |c: ce| viejc muncc, y muchc: pc:een cc|c pren:i| ue funcicnc ccmc un uinIc miemLrc.
E| regi:Irc fc:i| ccIc ce inicic: ce| Fc|eccenc {Szc|cy y Dcc:cn17, Ccrrc|| 188, IhcringIcn y Scncer:cn 184,
Scvcge y Lcng 18, Vcughcn et al. 2000).
Lc mcycr rcciccicn ce |c: primcIe: :e cic en hcLiIcI crLcrec:, pcr |c ue muchc: ce :u: ccrccIer|:Iicc: :cn
cccpIccicne: pcrc |c vicc en |c: crLc|e:. /|gunc: e:pecie:, enIre |c: cuc|e: :e inc|uye c| :er humcnc y c |c:
pcpicne:, cejcrcn |c vicc crLcrec y :e ccnvirIiercn en cnimc|e: Ierre:Ire: ue Icccv|c mcnIienen c|gunc:
ccrccIer|:Iicc: principc|e: ce| crcen. CcrccIer|:Iicc: ce| crcnec, cienIe: y exIremiccce: :cn |c: mc: ci:IinIivc:
pcrc e| reccnccimienIc ce |c: primcIe: {Szc|cy 17, Scvcge y Lcng 18, Fe|chcmer et al. 1).
Fre:enIcn un rc:Irc pcr |c generc| :in pe|c, hccicc ccrIc y ccn crLiIc: ccu|cre: cirigicc: hccic e| frenIe.
Lc pc:icicn ce |c: cjc: e:Ic c:cciccc c unc vi:icn e:Ierec:ccpicc pcrcic|, percepcicn ce cLjeIc: en Ire:
cimen:icne: y unc exce|enIe ciferenciccicn ce cc|cre:, c excepcicn ce |c: mcnc: nccIurnc: {Ncwck 11,
Fe|chcmer et al. 1). Lc: cLerIurc: nc:c|e: ce |c: primcIe: cmericcnc: e:Icn :epcrccc: y cirigicc: hccic |c:
|ccc:, unc ce |c: principc|e: ciferencic: ccn |c: primcIe: ce| Viejc Muncc, cuyc: cLerIurc: nc:c|e: e:Icn junIc:
y cirigicc: hccic cce|cnIe {ce |c Icrre 2000, Ei:enLerg y Fecfcrc 1).
Lc: cienIe: vcr|cn ccn:icercL|emenIe IcnIc en nmerc ccmc en fcrmc. Fuecen Iener enIre 18 y 3 cienIe:.
Iccc: |c: primcIe: ccn:ervcn c| menc: un pcr ce inci:ivc: infericre: ce mecicnc Icmcnc. En c|gunc: e:pecie:
funcicncn ccmc Ienczc: c pinzc:, en cIrc: fcrmcn unc e:pecie ce peine ue |e: :irve pcrc e| fcrrcjec y en cIrc:
Iienen |c fcrmc y |c funcicn :imi|cr c |c enccnIrccc en rceccre:. Lc: ccninc: e:Icn pre:enIe: en |c mcycr|c ce
e:pecie:, perc :u Icmcnc e: muy vcricL|e, en ccc:icne: re|ccicnccc ccn e| cimcrf:mc :exuc|. Lc: premc|cre:
u:uc|menIe pre:enIcn cc: c:pice: perc en ccc:icne: :e pcrecen c |c: ccninc: c c |c: mc|cre:. En ccnIrc:Ie, |c:
mc|cre: pre:enIcn enIre Ire: y cincc c:pice: y mue:Ircn pccc e:pecic|izccicn {IhcringIcn y Scncer:cn 184).
Lc: exIremiccce: pre:enIcn cincc c|giIc:. En c|gunc: e:pecie:, e| primer c|giIc pre:enIc unc mienIrc: e| re:Ic
puecen Iener unc: c gcrrc:. Lc: mcnc: Iienen ccrccIer|:Iicc: pren:i|e: y |c: pu|gcre: :cn cpcniL|e:. E| rccic y
cLiIc ce |c: exIremiccce: :upericre: y |c IiLic y percn en |c: infericre: :cn |iLre: y Lc:IcnIe mcvi|e:. Lc cc|c
puece cu:enIcr:e en c|gunc: e:pecie:. E| Icmcnc ccrpcrc| vcr|c en un cmp|ic rcngc, ce:ce e:pecie: ue
pe:cn nc mc: ce 70 gr hc:Ic e| grcn gcri|c ue :uperc |c: 175 kg {Iirirc 1, IhcringIcn y Scncer:cn 184,
Emmcn: y Feer 17).
Se cL:ervc un grcn ce:crrc||c cereLrc| ccn re|ccicn c| Icmcnc ce| cuerpc. Lc regicn c|fcIivc ce| cereLrc
e:Ic recucicc re:pecIc c cIrc: mcm|ferc: y |c ccrIezc cereLrc| e:Ic expcncicc, |c ue :e re|ccicnc ccn un
incremenIc en e| :enIicc ce |c vi:icn y e| ce:crrc||c ce unc e:IrucIurc :ccic| mc: ccmp|ejc y civer:c. E| crec ce|
cereLrc re|ccicnccc ccn e| ccnIrc| ce |c |cccmccicn IcmLin e: muy ce:crrc||ccc {ce |c Icrre 2000, Scvcge
y Lcng 18, Fe|chcmer et al. 1).
183
Mamferos
Lc cieIc e: civer:c perc |c mcycr|c :e c|imenIc ce fruIc:: IcmLin puecen c|imenIcr:e ce hcjc:, in:ecIc: y unc
vcrieccc ce peuenc: cnimc|e: inc|uicc: mcm|ferc: y cve:. E| Iiempc ce cuicccc pcrenIc| vcr|c ce:ce vcric:
me:e: hc:Ic vcric: cnc:, ccmc en |c: grcnce: :imic: y en |c: :ere: humcnc:. /|gunc: primcIe: viven en grupc:
fcmi|icre: mienIrc: ue cIrc:, ccmc e| CrcnguIcn ce /:ic, :cn :c|iIcric: {Ncwck 11).
De mcnerc generc|, |c: primcIe: enfrenIcn grcve: prcL|emc: ce ccn:ervccicn ceLicc c |c cccer|c pcr :u
cpeIecicc ccrne y c |c ccpIurc pcrc vencer|c: y mcnIener|c: ccmc mc:ccIc:. /cemc:, :e ven cfecIccc:
pcr |c ce:Iruccicn y frcgmenIccicn ce :u: hcLiIcI. En Ecucccr hcLiIcn 20 e:pecie: ce 10 gnerc: y 4 fcmi|ic:
{Iirirc 2007).
Familia Aotidae
(foto 26)
E:Ic fcmi|ic cgrupc c cchc e:pecie: ce mcnc: nccIurnc:, Iccc: ce| gnerc Aotus {Wi|:cn y Feecer 2005).
/nIericrmenIe :e inc|u|cn en |c fcmi|ic CeLicce {Fy|cnc: et al. 2000). HcLiIcn niccmenIe en /mricc CenIrc|
y /mricc ce| Sur, ce:ce Fcncmc hc:Ic Fcrcgucy y e| ncrIe ce /rgenIinc {Ncwck 11, IhcringIcn y Scncer:cn
184, Ei:enLerg y Fecfcrc 1).
Ccmc :u ncmLre |c incicc, :cn cnimc|e: e:IricIcmenIe nccIurnc:: |c: nicc: primcIe: ccn e:Ie ccmpcrIcmienIc
{Ncwck 11). Fre:enIcn crejc: :umcmenIe peuenc: y cif|ci|e: ce cprecicr, ccrccIer|:Iicc c |c ue hcce
referencic :u ncmLre genricc ue :ignifcc :in crejc:" {Iirirc 2004, IhcringIcn y Scncer:cn 184). Fc:een
cjc: y ccviccce: ccu|cre: grcnce:, perc :u vi:icn e: mcnccrcmcIicc, e: cecir, ue nc ci:Iinguen cc|cre:,
prcLcL|emenIe pcrue ciferencicr cc|cre: nc |e: prcveer|c ce ningunc venIcjc ceLicc c :u: cc:IumLre:
nccIurnc: {ce |c Icrre 2000, Scvcge y Lcng 18, Fe|chcmer et al. 1). Lc fcrmu|c cenIc| e: {l) 2/2, {C) 1/1,
{F) 3/3, {M) 3/3 {Iirirc 1).
EmiIen unc grcn vcrieccc ce vccc|izccicne:, enIre 50 y 100 Iipc: ci:IinIc:, mi:mc: ue :cn Lc:IcnIe pcIenIe:
grccic: c ue pre:enIcn un p|iegue ce pie| en fcrmc ce :ccc :iIuccc ceLcjc ce |c gcrgcnIc, ue ccIc
ccmc ccjc ce re:cncncic {ce |c Icrre 2000). Iccc: |c: e:pecie: :cn mcncgcmc: y fcrmcn grupc: inIegrccc:
pcr |c pcrejc y :u: ce:cencienIe: inmccurc: {CcLrerc y Ypez 10). Cc:i nuncc ce:ciencen c| :ue|c y pc:cn
curmiencc curcnIe e| c|c en :u: gucricc:, uLicccc: generc|menIe en crLc|e: huecc:. E:Ic: grupc: cefencen
:u: IerriIcric: c Ircv: ce vccc|izccicne: y mcrcc: ce c|cr. Lc: hemLrc: pcren unc :c|c cr|c unc vez pcr cnc.
En rcrc: ccc:icne: puecen pcrir cc: cr|c:. Lc hemLrc ccrgc c| infcnIe Icn :c|c |c primerc :emcnc ce vicc y
ce:ce ch| e| enccrgccc ce| cuicccc e: e| mcchc. Se c|imenIcn ce unc grcn vcrieccc ce cnimc|e: peuenc:,
ce:ce in:ecIc: hc:Ic pcjcrc:, ccemc: ce fruIc: y LrcIe: Iiernc: ce p|cnIc: {IhcringIcn y Scncer:cn 184,
Emmcn: y Feer 17, Ei:enLerg y Fecfcrc 1).
En Ecucccr e:Icn pre:enIe: cc: e:pecie:, Aotus lemurinus y A. vociferans. Lc primerc hcLiIc en e| :uLIrcpicc
crienIc| y |c :eguncc exc|u:ivcmenIe en e| Ircpicc crienIc|. Nc: :cn encmicc: {Iirirc 2007): A. lemurinus :e
ccn:icerc ccmc e:pecie ccn DcIc: ln:ufcienIe: {Iirirc 2001).
Familia Atelidae
(foto 27)
E:Ic fcmi|ic inc|uye c |c: mcnc: cu||cccre:, mcnc: crcnc y chcrcngc: c Lcrrigucc:, ue :cn |c: primcIe:
mc: grcnce: y ccrpu|enIc: ce| Nuevc Muncc. E:Ic: e:pecie: cnIericrmenIe :e inc|u|cn cenIrc ce |c fcmi|ic
CeLicce {Fy|cnc: et al. 2000). Se civice en cc: :uLfcmi|ic:, cmLc: pre:enIe: en Ecucccr: /|cucIIince, ue
cgrupc c |c: mcnc: cu||cccre: {Alouatta), y /Ie|ince, ue cgrupc c |c mcnc: crcnc {Ateles) y c |c: chcrcngc:
{Lagothrix) {Wi|:cn y Feecer 2005).
Scn e:pecie: grcnce: ue pre:enIcn unc: en Iccc: :u: cecc:, Ii|e: pcrc e:cc|cr pcr |c: Ircncc: ce |c: crLc|e:.
Lc cc|c e: |crgc, cc:i ce:nucc y pren:i| {Ncwck 11). Su fcrmu|c cenIc| e: {l) 2/2, {C) 1/1, {F) 3/3, {M) 3/3 {Iirirc
2007). Lc fcmi|ic inc|uye c 24 e:pecie: cgrupccc: en 5 gnerc:. HcLiIcn ce:ce e| cenIrc ce Mxicc hc:Ic
8c|ivic, 8rc:i| y /rgenIinc.
Lc: mcnc: cu||cccre: micen enIre 5 y 2 cm ce |cngiIuc, :in inc|uir :u cc|c, ue puece Iener mcycr |cngiIuc
ue e| cuerpc, y un pe:c ce 4 c 10 kg {Ei:enLerg y Fecfcrc 1). E| pe|cje e: c:perc, e:pe:c y cuLre Iccc
e| cuerpc, excepIc e| exIremc pc:Iericr ce |c cc|c y e| rc:Irc. /cemc:, e: ccrccIer|:Iicc |c pre:encic ce
LcrLc ce cc|cr negrc cc|gcncc ce| cue||c y ce |c mcnc|Lu|c infericr. Lc cc|crccicn ce| pe|c vcr|c :egn |c:
incivicuc:, |c eccc y |c e:pecie, perc en generc| e: cmcri||enIc, pcrcc rcjizc c negrc {Ncwck 11, Emmcn:
y Feer 17). Fcrc mcvi|izcr:e enIre |c: crLc|e: :e cferrcn generc|menIe c unc rcmc ccn |c cyucc ce pcr |c
184
Fauna de Vertebrados del Ecuador
menc: unc ce :u: mcnc: y ce :u cc|c pren:i|. Lc: cc: primerc: cecc: ce cccc mcnc :cn cpcniL|e: c |c: Ire:
cecc: re:IcnIe:.
/nccn en grupc: c Ircpc: ce hc:Ic 18 incivicuc:, inc|uyencc unc c mc: mcchc: ccu|Ic:, vcric: hemLrc: ccu|Ic:
y :u: cr|c:. DenIrc ce cccc grupc |c ccmunicccicn :e cc mecicnIe unc :erie ce :cnicc:. Lc: vccc|izccicne:
Iienen muchc impcrIcncic pcrc e| ccmpcrIcmienIc :ccic|, ceLicc c ue ccn e||c: cnuncicn :u pre:encic c
cIrc: grupc: vecinc:, |c: mcchc: ccmincnIe: cefencen :u: hcrene: y ccvierIen c |c: miemLrc: ce :u: Ircpc:
cnIe pc:iL|e: pe|igrc:. E:Ic: chi||icc: :e puecen e:cuchcr c ci:Icncic: ccn:icercL|e: {mc: ce 1 km) grccic: c
ue :u hue:c hicice:, pre:enIe niccmenIe en mcchc: y |ccc|izccc encimc ce| e:Ierncn, enIre |c |cringe y |c
Lc:e ce |c |enguc, e: mccifcccc y cump|e |c: funcicne: ce unc ccjc ce re:cncncic {IhcringIcn y Scncer:cn
184).
Lc: mcnc: cu||cccre: :cn |c: nicc: primcIe: ce| Nuevc Muncc ue :e c|imenIcn ce hcjc:, ce |c: cuc|e:
ccmen principc|menIe :u Lcrce :upericr. En ccc:icne: IcmLin puecen ccmer in:ecIc:, :emi||c: y cierIc:
pcrIe: ce |c fcr. IcnIc mcchc: ccmc hemLrc: Iienen vi:icn IricrcmcIicc, e: cecir, ue cprecicn |c: pcIrcne:
ce cc|crccicn czu|, verce y rcjc {Iirirc 1, ce |c Icrre 2000, Ei:enLerg y Fecfcrc 1). Un c:pecIc ncIcL|e ce|
ccmpcrIcmienIc :ccic| ce |c: mcnc: cu||cccre: e: e| infcnIicicic. Un mcchc :c|iIcric puece cpccercr:e ce
un hcrem, ce:p|czcr c| mcchc ccmincnIe y pc:IericrmenIe mcIcr c Iccc: :u: ce:cencienIe:. E:Ic cce|erc e|
e:Irc ce |c: hemLrc: ce| grupc y e| nuevc mcchc ccmincnIe c:egurc :u ce:cencencic. Iienen un Iiempc ce
vicc ce 15 c 20 cnc: y en muy rcrc: ccc:icne: Lcjcn ce |c: crLc|e: {Ncwck 11, ce |c Icrre 2000).
Lc: mcnc: crcnc y |c: chcrcngc: Iienen ccLezc grcnce y cuerpc rcLu:Ic cuLierIc ce un pe|cje e:pe:c y
ccrIc, cuyc cc|crccicn vcr|c enIre gri: cmcri||enIc, negrc, pcrcc c cc:Icnc, en e| cc:c ce |c: mcnc: crcnc, y
cc:Icnc c cc:Icnc negruzcc en |c: chcrcngc:. E| rc:Irc ce |c: chcrcngc: e: cc:i ce:nucc. Fre:enIcn unc cc|c
pren:i| Lc:IcnIe |crgc y fuerIe, mi:mc ue puece :cpcrIcr Iccc :u pe:c ccrpcrc|. /cemc:, |c: exIremiccce:
:cn Lc:IcnIe |crgc: en re|ccicn c| Icmcnc ce| cuerpc {IhcringIcn y Scncer:cn 184, Ei:enLerg y Fecfcrc 1,
Vcughcn et al. 2000). Scn cnimc|e: ciurnc:, crLcrec: y muy cgi|e: pue: :e mueven rcpicc y ccrcLcIiccmenIe,
ccn grcnce: :c|Ic:, Lc|cncecncc:e ccn cyucc ce |c: Lrczc: y |c cc|c. Lc: chcrcngc: :cn c|gc mc: |enIc: en
:u ce:p|czcmienIc. Lc mcnc IcmLin e: pren:i|, cunue en e| cc:c ce |c: mcnc: crcnc, ccrecen ce pu|gcre:
en :u: mcnc: c :Ic: :cn recucicc: {Ncwck 11, Emmcn: y Feer 17, Ei:enLerg y Fecfcrc 1).
Ccc:icnc|menIe fcrmcn grupc: numerc:c:, perc c| c|imenIcr:e :e civicen en :uLgrupc: ue vicjcn
incepencienIemenIe y :e renen niccmenIe c| cIcrcecer en :u: :iIic: ce ce:ccn:c. Lc: chcrcngc: fcrmcn
grupc: mc: grcnce:, ce hc:Ic 0 incivicuc:, mienIrc: |c: mcnc: crcnc mcximc ccngregcn c 20 incivicuc:.
Lc: grupc: mc: numerc:c: hcLiIcn en |ugcre: ccnce nc exi:Ie infuencic humcnc ni cccer|c {Iirirc 1).
En ccc:icne: :e |c: puece cL:ervcr cchcLiIcncc ccn cIrc: mcnc: {eg. Cebus albifrons), ccmpcrIcmienIc
mc: ccmn en |c: chcrcngc:. Scn cnimc|e: cmn|vcrc: pue: :e c|imenIcn ce fruIc:, nuece:, :emi||c:, hcjc:
y ccc:icnc|menIe in:ecIc: e inc|u:c huevc: ce cve:. Se ccrccIerizcn pcr unc Lcjc Ic:c reprccucIivc, |c:
hemLrc: pcren unc :c|c cr|c cccc cc: c cucIrc cnc:, ce:pu: ce cprcximcccmenIe cucIrc c cincc me:e:
ce ge:Iccicn. Lc cr|c :ue|e :er Ircn:pcrIccc inicic|menIe :cLre e| cLccmen, y c| crecer :cLre e| ccr:c. Exi:Ien
mcchc: ccn mcycr jercru|c :ccic|, |c ue |e: permiIe Iener ccce:c c c|imenIc y c |c: hemLrc: en e:Irc. E:Ie
ccmpcrIcmienIc e: mc: ccmn en Ateles {IhcringIcn y Scncer:cn 184, Ei:enLerg y Fecfcrc 1, Vcughcn
et al. 2000).
En e| Ecucccr :e regi:Ircn :ei: e:pecie: ce /Ie|icce. De :Ic:, cc: :cn mcnc: cu||cccre:, Alouatta palliata y
A. seniculus, cc: e:pecie: :cn mcnc: crcnc, Ateles fusciceps y A. belzebuth, y cc: :cn chcrcngc:, Lagothrix
lagotricha y L. poeppigii {Iirirc 2007). UniccmenIe cc: e:pecie: :e re:Iringen c| Ircpicc cccicenIc|, mienIrc: ue
|c: re:IcnIe: cucIrc hcLiIcn en e| Ircpicc y c|gunc: en e| :uLIrcpicc crienIc|. Nc exi:Ien e:pecie: encmicc: y
cucIrc e:pecie: e:Icn ccIc|cgccc: cenIrc ce c|gunc ccIegcr|c ce cmenczc: A. fusciceps {En Fe|igrc Cr|Iicc),
A. palliata, A. belzebuth y L. lagotricha {Vu|nercL|e:) {Iirirc 2001).
Familia Cebidae
(foto 28)
E:Ic fcmi|ic ccmprence e:pecie: ce peuenc y mecicnc Icmcnc. Se ci:IriLuyen ce:ce e| ncre:Ie ce Mxicc
hc:Ic e| ncrIe ce /rgenIinc {Ncwck 11). Lc fcmi|ic inc|uye c 5 e:pecie: perIenecienIe: c gnerc: y e:Ic
civicicc en 3 :uLfcmi|ic:, Iccc: pre:enIe: en Ecucccr: Cc||iIrichince, ue inc|uye c |c: |ecnci||c: {Callithrix) y
chichicc: {Saguinus), CeLince, ue inc|uye c |c: mcnc: ccpuchinc: {Cebus), y Scimirince, ue inc|uye c |c:
Lcrizc: c mcnc: crci||c {Saimiri) {Wi|:cn y Feecer 2005).
185
Mamferos
En :u: cecc: puecen pre:enIcr unc: c gcrrc:. Iccc: |c: e:pecie: :cn crLcr|cc|c:, cunue c|gunc: puecen
ce:p|czcr:e pcr e| :ue|c. Lc: :i:Iemc: :ccic|e: vcr|cn :egn |c e:pecie, exi:Iiencc e:pecie: mcncgcmc:,
pc||gcmc: e inc|u:c ccn Iencencic: pc|icncricc:. Fuecen pcrir un :c|c incivicuc y en ccc:icne: nc muy
ccmune: geme|c: {ce |c Icrre 2000, Ei:enLerg y Fecfcrc 1). Lc fcrmu|c cenIc| ce |c fcmi|ic e: {l) 2/2, {C)
1/1, {F) 3/3, {M) 2-3/2-3 {Iirirc 1).
Lc :uLfcmi|ic Cc||iIrichince hcLiIc en |c: Lc:ue: Ircpicc|e: y :uLIrcpicc|e: ce CenIrc y Surcmricc,
e:pecic|menIe en |c /mczcnic, en vcric: Iipc: ce hcLiIcI {Ncwck 11). /grupc c |c: e:pecie: mc: peuenc:
ce primcIe: cnIrcpcicec:, ue nc :upercn en ningn cc:c |c: 400 mm ce |cngiIuc. Se cgrupcn en vcric: gnerc:,
ce |c: cuc|e: :c|c |c: chichicc: {Saguinus) y |ecnci||c: {Callithrix) exi:Ien en Ecucccr {Emmcn: y Feer 17). Lc:
|ecnci||c: {Callithrix pygmaea) :cn |c: mcnc: mc: peuenc: ce| muncc: micen menc: ce 150 mm ce |crgc, :in
inc|uir |c cc|c ue puece :er Icn |crgc ccmc e| cuerpc, y pe:cn mcximc 140 gr {Iirirc 1). Hc:Ic hcce pccc:
cnc:, e:Ic :uLfcmi|ic :e ccn:icercLc ccmc fcmi|ic cpcrIe {Cc||iIrichicce) {Fy|cnc: et al. 2000). Fc:een gcrrc:
en |ugcr ce unc: en Iccc: |c: c|giIc: c excepcicn ce| pu|gcr. E| pu|gcr ce |c: mcnc: nc e: cpcniL|e, ccmc
:| |c e: en |c: pie:. Lc: gcrrc: |e: permiIen cferrcr:e fuerIemenIe c |c: rcmc: ce |c: crLc|e: y ce:crrc||cr unc
fcrmc ce |cccmccicn verIicc|. Iienen un pe|cje :ucve y :ecc:c y en c|gunc: e:pecie:, cu:enIe: ce| Ecucccr,
:e cL:ervcn mechcne: ce cLunccnIe pe|c c|receccr ce |c: crejc: y en |c: meji||c:. Lc cc|c e: IcmLin pe|ucc
en Iccc :u exIen:icn y nc e: pren:i|. Iccc: |c: e:pecie: :cn crLcrec: y :e c|imenIcn ce in:ecIc:, fruIc: y ce |c
:cvic ce c|gunc: crLc|e:: ccc:icnc|menIe puecen c|imenIcr:e ce peuenc: inverIeLrccc: y verIeLrccc: {ce
|c Icrre 2000, Emmcn: y Feer 17).
Viven en peuenc: IerriIcric: fcrmcncc grupc: ce mcximc 10 incivicuc:, y |c: cefencen mecicnIe :enc|e:
vi:uc|e: y c|crc:c:, puciencc inc|u:c ||egcr c |c cgre:icn. En |c: grupc: fcmi|icre: :e puece cL:ervcr unc pcrejc
mcncgcmc y |c pre:encic ce incivicuc: ce cnIericre: ccmccc: ue cc|cLcrcn en e| cuicccc ce |c: cr|c: mc:
jcvene:. E:Ic :e cc principc|menIe en |c: |ecnci||c:, mienIrc: ue en |c: chichicc: e| principc| ccmpcrIcmienIc
reprccucIivc e: |c pc|icncric, ccnce |c hemLrc reprccucIcrc e:Ic cccmpcnccc pcr cc: mcchc:. E| re:Ic ce
hemLrc: ue ccnfcrmcn e| grupc nc enIrcn en e:Irc ceLicc c ue |c hemLrc reprccucIcrc :ecreIc :u:Icncic:
ue inhiLen c |c: cemc: {ce |c Icrre 2000, Ei:enLerg y Fecfcrc 1). Se puece ccr IcmLin pc|iginic, en ccnce
cc: hemLrc: reprccucIcrc: e:Icn cccmpcnccc: pcr un :c|c mcchc {Iirirc 1). Scn |c: nicc: primcIe: ue
puecen pcrir regu|crmenIe cc: cr|c:. / ciferencic ce cIrc: e:pecie:, |c: mcchc: generc|menIe :e invc|ucrcn
mc: ue |c: hemLrc: en e| cuicccc pcrenIc| {Ncwck 11, Emmcn: y Feer 17).
Lc :uLfcmi|ic CeLince cgrupc c |c: mcnc: ccpuchinc:. Iccc: |c: e:pecie: :e cgrupcn en e| gnerc Cebus.
Su rcngc ce ci:IriLucicn vc ce:ce Hcncurc: hc:Ic e| cenIrc ce 8rc:i|, cccicenIe ce Fer y Fcrcgucy {Ncwck
11, Ei:enLerg y Fecfcrc 1). /|ccnzcn enIre 30 y 5 cm ce |cngiIuc, :u cc|c puece c|ccnzcr e| mi:mc
Icmcnc ce| cuerpc y e: :emi-pren:i|. /|ccnzcn un pe:c mcximc ce 1,3 kg. Lc mcnc e: pren:i| pue: :u pu|gcr e:
cc:i cpcniL|e {ce |c Icrre 2000). Lc cc|crccicn vcr|c enIre mcrrcn y negrc, ccn zcnc: ce cc|crccicn ci:IinIivc
e:pecic|menIe en |c ccrc, gcrgcnIc, pechc y :cLre |c ccLezc. E:Ie pcIrcn ccmLic inc|u:c enIre incivicuc:
ce unc mi:mc e:pecie.
Scn e:pecie: ciurnc: y crLcrec: ue ce:ccn:cn en |c ncche e:ccncicc: en |c: rcmc: ce |c: crLc|e:. En Irminc:
generc|e:, nc :cn e:pecie: muy exigenIe: ccn |c cc|iccc ce :u enIcrnc, pcr |c ue puecen cccpIcr:e c unc
vcrieccc ce hcLiIcI. Scn cmn|vcrc: ue inc|uyen unc vcrieccc ce |Iem c|imenIicic: en :u: cieIc:, ccmc fruIc:,
nuece:, :emi||c:, LrcIe:, in:ecIc:, crcnc:, huevc: ce cve: y peuenc: verIeLrccc: {Iirirc 1, IhcringIcn y
Scncer:cn 184). En ccc:icne: puece c|imenIcr:e ce cIrc: primcIe: mc: peuenc: ccmc |ecnci||c: y chichicc:.
EnIre |c: fruIc:, :u: prefericc: :cn |c: pc|mc: yc ue puecen cccecer c e||c: grccic: c :u: fuerIe: mcnc|Lu|c:
{ce |c Icrre 2000). Fuecen ccerccr:e c peuenc: cuerpc: ce cguc en Lu:cc ce ccngrejc: y mc|u:cc:, ce |c:
cuc|e: :e c|imenIcn rcmpiencc :u e:IrucIurc cc|ccrec ccn |c cyucc ce piecrc: {Fe|chcmer et al. 1).
Viven en grupc: ce c 50 incivicuc: en |c: ue :e inc|uyen hemLrc: empcrenIccc: y :u ce:cencencic,
ccemc: ce c|gunc: mcchc:. U:uc|menIe e| grupc e:Ic |icerccc pcr un mcchc ccmincnIe ue Iiene |c mcycr
cpcicn ce ccpu|cr ccn |c: hemLrc: ce| grupc. Scn cnimc|e: IerriIcric|e: ue mcrccn e| crec cenIrc| ce :u
IerriIcric ccn crinc y |c cefencen ce inIru:c:: :in emLcrgc, |c: ||miIe: ce| IerriIcric puecen :c|cpcr:e ccn |c:
ce cIrc grupc. Lc ccmunicccicn vccc| e: muy impcrIcnIe cenIrc ce| ccmpcrIcmienIc :ccic|. /:imi:mc,
e| ccicc|cmienIc enIre miemLrc: ce un mi:mc grupc ccn:IiIuye unc ccncucIc ue fcrIc|ece :u unicn. E|
ccicc|cmienIc e: prccIicccc pcr Iccc: |c: incivicuc: perc mcycrmenIe pcr |c: hemLrc: {Ei:enLerg y Fecfcrc
1, Fe|chcmer et al. 1). Lc: hemLrc: pcren unc :c|c cr|c ce:pu: ce 10 c 180 c|c: ce ge:Iccicn. Lc: cr|c:
:e cue|gcn ce| cue||c ce :u: mccre: hc:Ic ue crecen y :e mueven hccic :u e:pc|cc. En rcrc: ccc:icne: |c:
mcchc: ccrgcn c |c: cr|c:. L|egcn c |c mccurez :exuc| c |c: cucIrc cnc:, en e| cc:c ce |c: hemLrc:, y cchc
18
Fauna de Vertebrados del Ecuador
cnc: en |c: mcchc:. /|ccnzcn unc eccc mcximc ce 15 c 25 cnc:: en ccuIiveric inc|u:c hcn ||egccc c 45 cnc:
{IhcringIcn y Scncer:cn 184). Lc: ccpuchinc: :cn ccn:icerccc: ccmc |c: mcnc: mc: inIe|igenIe: ce| Nuevc
Muncc {Scvcge y Lcng 18, Fe|chcmer et al. 1).
Lc :uLfcmi|ic Scimirince inc|uye c |c: mcnc: Lcrizc: c crci||c: ue perIenecen c| gnerc Saimiri. Un c:pecIc
ncIcL|e ce e:Ic: mcnc: e: ue Iienen |c mcycr prcpcrcicn ce mc:c cereLrc| en re|ccicn ccn :u mc:c
ccrpcrc|. HcLiIcn en |c: Lc:ue: Ircpicc|e: ce:ce Cc:Ic Ficc hc:Ic 8rc:i| y 8c|ivic {Ncwck 11, Ei:enLerg y
Fecfcrc 1). Micen enIre 25 y 35 cm ce |cngiIuc y :u cc|c puece c|ccnzcn 42 cm: :u pe:c vcr|c enIre 750
y 1.100 gr. E| pe|cje e: ccrIc y ce cc|crccicn c|ivc en |c e:pc|cc, cmcri||enIc en e| vienIre y cncrcnjccc en |c
pcrIe Irc:erc y en |c: exIremiccce:. Lc gcrgcnIc y crejc: :cn L|cnuecinc: y c|receccr ce |c Lccc e: negrc.
Scn e:pecie: ciurnc: y crLcrec: cuyc cc|c e: uIi|izccc ccmc pc|cncc pcrc Lc|cncecr:e y IcmLin ccmc
herrcmienIc. Su: mcvimienIc: enIre |c: crLc|e: :cn exIremcccmenIe rcpicc: y cgi|e:. Fcrmcn grupc: ce hc:Ic
100 miemLrc:. E:Ic: grupc: puecen civicir:e en peuenc: Ircpc: en e| mcmenIc ue fcrrcjecn {Iirirc 2007,
IhcringIcn y Scncer:cn 184, Emmcn: y Feer 17, Vcughcn et al. 2000).
EmiIen vcric: vccc|izccicne:, inc|uyencc :cnicc: ce cefen:c pcrc prcIeger:e ce cepreccccre:, e:pecic|menIe
cve: rcpcce:, cu|eLrc: e inc|u:c f|icc:. Fcrc mcrccr :u IerriIcric frcIcn :u cc|c y :u pie| ccn :u prcpic crinc.
Scn cnimc|e: cmn|vcrc: ue :e c|imenIcn principc|menIe ce fruIc: e in:ecIc: {Ncwck 11). Ccc:icnc|menIe
puecen c|imenIcr:e ce nuece:, huevc: ce cve:, peuenc: verIeLrccc: e inc|u:c ncIcr {ce |c Icrre 2000).
Lc reprccuccicn e:Ic :ujeIc c |c e:Iccicnc|iccc ce| c|imc. Lc: hemLrc: pcren unc :c|c cr|c en |c pccc
||uvic:c, ce:pu: ce 150 c 170 c|c: ce ge:Iccicn. E| cuicccc pcrenIc| e:Ic c ccrgc ce |c mccre. Lc: hemLrc:
c|ccnzcn :u mccurez :exuc| c |c: Ire: cnc:, mienIrc: |c: mcchc: c |c: cincc cnc:. E| ce:IeIe e: vcricL|e enIre
4 y 18 me:e:. Fuecen vivir hc:Ic 15 cnc: en e:Iccc :i|ve:Ire, perc en ccuIiveric c|ccnzcn |c: 20 cnc:. Fuecen
c:ccicr:e ccn cIrc: e:pecie: ccmc |c: mcchine: {Cebus :pp.) {ce |c Icrre 2000).
En e| Ecucccr :e regi:Ircn cchc e:pecie: ce cucIrc gnerc: {Iirirc 2007). Sei: e:pecie: :cn exc|u:ivc: ce| Ircpicc
crienIc|, unc hcLiIc niccmenIe en e| Ircpicc cccicenIc| {Cebus capucinus) y Icn :c|c unc hcLiIc c| crienIe y
cccicenIe ce |c: /nce: {C. albifrons), ue ||egc hc:Ic 1.700 m:nm {Iirirc 2007). Nc exi:Ien e:pecie: encmicc:.
Cebus capucinus :e ccn:icerc ccmc Vu|nercL|e y Saguinus fuscicollis, S. tripartitus, C. albifrons y C. apella
ccmc Cc:i /menczccc: {Iirirc 2001).
Familia Pitheciidae
(foto 29)
En e| Ecucccr, e:Ic fcmi|ic inc|uye c |c: mcnc: pcrchuccc: c vc|cccre: {Pithecia) y ccIcnci||c: {Callicebus).
/nIericrmenIe :e inc|u|cn en |c fcmi|ic CeLicce, |uegc en /Ie|icce y ccIuc|menIe :e reccnccen ccmc unc
fcmi|ic cpcrIe {Fy|cnc: et al. 2000). Lc fcmi|ic inc|uye c 40 e:pecie: cgrupccc: en 4 gnerc: y 2 :uLfcmi|ic::
FiIheciince y Cc||iceLince {Wi|:cn y Feecer 2005).
Lc :uLfcmi|ic FiIheciince inc|uye c |c: pcrchuccc:, hcLiIcnIe: ce |c: Lc:ue: ce| cenIrc y ncrIe ce /mricc
ce| Sur, exc|u:ivcmenIe c| crienIe ce |c: /nce:. Scn cnimc|e: ce Icmcnc peuenc c mecicnc ue fcrmcn
grupc: fcmi|icre: mcncgcmc: {Ncwck 11, Iirirc 1). Fuecen vivir en grupc: ce pccc: hc:Ic inc|u:c 50
incivicuc:, y :e ccmuniccn c Ircv: ce |crgc: vccc|izccicne:. Lc cc|crccicn vcr|c enIre e:pecie:, puciencc
:er negrc:, gri:e:, mcrrcne: c L|cncc:. /|gunc: e:pecie: Iienen e| rc:Irc cu:enIe ce pe|cje y |c cc|c
pe|ucc. UIi|izcn :u cc|c pcrc Lc|cncecr:e y nc pcrc cgcrrcr:e pcrue nc e: pren:i|. Scn cnimc|e: ciurnc:,
crLcrec: y Luenc: Irepcccre:, ue pc:cn |c mcycr pcrIe ce :u vicc en |c: crLc|e:, Lcjcncc en muy rcrc:
ccc:icne: {IhcringIcn y Scncer:cn 184, Emmcn: y Feer 17). Scn cmn|vcrc:, :u cieIc principc| :cn |c:
fruIc: e in:ecIc:: y pcrc ccmp|emenIcr :u c|imenIccicn puecen ccmer fcre:, nuece:, LrcIe: y peuenc:
verIeLrccc: {CcLrerc y Ypez 10). Fre:enIcn ccninc: Lc:IcnIe ce:crrc||ccc: ue |e: permiIen rcmper
|c ccrIezc ce fruIc: cn inmccurc:. Lc: hemLrc: pcren generc|menIe un :c|c incivicuc ce:pu: ce 5 c
me:e: ce ge:Iccicn. L|egcn c |c mccurez :exuc| c |c: Ire: c cucIrc cnc: cprcximcccmenIe, y puecen vivir
hc:Ic 15 cnc: {Ei:enLerg y Fecfcrc 1).
Lc :uLfcmi|ic Cc||iceLince inc|uye c |c: ccIcnci||c:, ue hcLiIcn ce:ce Cc|cmLic hc:Ic 8rc:i|, Fer y e| ncrIe
ce Fcrcgucy {Ncwck 11). Scn cnimc|e: ciurnc: y crLcrec: ue :c|Icn ccn grcn cgi|iccc enIre |c: rcmc:.
Freferen Lc:ue: cen:c: cerccnc: c cuerpc: ce cguc. IcnIc :u Icmcnc ccmc :u cc|crccicn vcr|cn ce
ccuercc c |c e:pecie, perc f|:iccmenIe :e pcrecen Lc:IcnIe. Su pe|cje e: |crgc y :ucve, ce Icnc|iccce:
rcjc: hc:Ic negrc:. /|gunc: e:pecie: pre:enIcn unc cc|crccicn mc: Lri||cnIe c|receccr ce| cue||c y cIrc:
pre:enIcn rcyc: negrc: en |c frenIe. Lc cc|c :iempre e:Ic cuLierIc ce pe|c y nc e: pren:i| {Ei:enLerg y
Fecfcrc 1). Scn IerriIcric|e:, viven en grupc: fcmi|icre: ce :ieIe incivicuc: cprcximcccmenIe, fcrmccc:
187
Mamferos
pcr |c: prcgeniIcre: y :u ce:cencencic. Scn mcncgcmc: ce pcr vicc. Defencen :u: IerriIcric: ccn fuerIe:
griIc:, generc|menIe en |c: primerc: hcrc: ce |c mcncnc, y ccn per:ecucicne: c |c: inIru:c:. Fuece ccr:e
:c|cpcmienIc enIre IerriIcric: ce grupc: vecinc: {Iirirc 1, IhcringIcn y Scncer:cn 184). E| ccicc|cmienIc
y |c ccmunicccicn e: un c:pecIc impcrIcnIe en |c cccperccicn enIre |c: incivicuc: ce un grupc. Sue|en
ver:e ce:ccn:cncc e inc|u:c curmiencc en pcrejc: {Scvcge y Lcng 18, Fe|chcmer et al. 1). Lc cieIc
ccmprence principc|menIe fruIc:, cunue puecen c|imenIcr:e IcmLin ce hcjc:, in:ecIc:, huevc: ce cve:
y peuenc: verIeLrccc:. Lc: hemLrc: pcren unc :c|c cr|c ce:pu: ce cprcximcccmenIe cincc me:e: ce
ge:Iccicn. E| mcchc :e enccrgc ce| cuicccc ce| recin nccicc y |c ||evc ccnce :u mccre niccmenIe
pcrc ue :ec c|imenIccc. E| ce:IeIe :e cc c |c: cincc me:e: ce eccc, y puecen :er ccmp|eIcmenIe
incepencienIe: c| primer cnc ce eccc. / |c: Ire: cnc: cejcn c :u grupc fcmi|icr pcrc enccnIrcr pcrejc.
Fuecen vivir hc:Ic 12 cnc: {Ncwck 11).
En Ecucccr hcLiIcn cucIrc e:pecie: ce FiIheciicce, cc: Callicebus {discolor y lucifer) y cc: Pithecia {monachus
y aequatorialis), Iccc: e||c: re:Iringicc: c| Ircpicc crienIc|. Sc|c P. monachus hcLiIc IcmLin en e| :uLIrcpicc
crienIc| {Iirirc 2007). Ningunc e:pecie e: encmicc y P. aequatorialis :e ccIc|cgc ccmc DcIc: ln:ufcienIe:
{Iirirc 2001).
Orden Rodentia
(10 familias, 107 especies)
E| crcen ce |c: rceccre: e: e| mc: civer:c ce |c: mcm|ferc:, inc|uyencc c 2.277 e:pecie: cgrupccc: en 481
gnerc: y 33 fcmi|ic: {Wi|:cn y Feecer 2005). Se |c: puece enccnIrcr en Iccc e| muncc excepIc en /nIcrIicc,
Nuevc Ze|cncc y c|gunc: i:|c: ccecnicc:. Su rcngc c|IiIucinc| vc ce:ce |c: 0 m:nm hc:Ic e| ||miIe ce |c: nieve:
eIernc:, enccnIrcncc:e IcnIc en c|imc: exIremcccmenIe :ecc: ccmc en hmecc:, pcnIcnc: y en cguc
cu|ce, cunue :in e:pecie: mcrinc: {Ncwck 11). Su cmp|ic ci:IriLucicn :e ceLe c |c fcci|iccc ce cccpIcr:e
c cuc|uier mecic y c |c exIen:c vcrieccc ce c|imenIc: ue puecen ccn:umir. Muchc: e:pecie: hcLiIcn
inc|u:c en zcnc: urLcnc:, mienIrc: cIrc: ccupcn rcngc: gecgrcfcc: muy re:Iringicc:. E| regi:Irc fc:i| ccIc ce|
Fc|eccenc {Kcwc|:ki 181, Ccr|eIcn 184).
E| Icmcnc ce |c: rceccre: vcr|c cmp|icmenIe, ce:ce peuenc: rcIcne: ue pe:cn 5 gr y cpenc: c|ccnzcn |c:
50 mm, hc:Ic e| CcpiLcrc {Hydrochoerus hydrochoerus), e| rceccr mc: grcnce, ue pe:c hc:Ic 70 kg y mice
hc:Ic 500 mm ce e:IcIurc y 1.300 mm ce |cngiIuc {Ccr|eIcn 184, Iirirc 1).
/ pe:cr ce e:Ic cmp|ic vcrieccc mcrfc|cgicc y ecc|cgicc, Iccc: |c: rceccre: -IcnIc exIinIc: ccmc ccIuc|e:-,
ccmpcrIen unc ccrccIer|:Iicc en ccmn: :u cenIicicn e:Ic e:pecic|izccc pcrc rcer. E| ccmpcrIcmienIc ce rcer
nc e: exc|u:ivc ce |c: rceccre:, perc en e||c: :e hc e:pecic|izccc ncIcL|emenIe. Iccc: |c: e:pecie: Iienen un pcr
ce inci:ivc: :upericre: y un pcr ce inci:ivc: infericre: ue :cn cnchc:, curvccc: c :emicircu|cre:, en ccc:icne:
cccnc|ccc: y ccn e| exIremc Ierminccc en un Lcrce cf|ccc, c mccc ce cince|. Nc Iienen rc|ce: y :e encuenIrcn
en crecimienIc ccnIinuc. Ningunc e:pecie pre:enIc mc: ce un inci:ivc en cccc cuccrcnIe. Lc :uperfcie frcnIc| ce
cccc inci:ivc e:Ic fcrmccc pcr e:mc|Ie curc, mienIrc: ue |c pc:Iericr e:Ic ccmpue:Ic pcr cenIinc L|cncc, ue
e: |c zcnc ue :e ce:gc:Ic cucncc e| cnimc| rce: cichc ce:gc:Ie mcnIiene e| Lcrce cince|ccc y ccrIcnIe. E:Ie
hechc :e re|ccicnc ccn |c pre:encic ce ccviccce: cLierIc: ce |c pu|pc ce| cienIe, |c cuc| prccuce e| crecimienIc
ccnIinuc ce |c: inci:ivc: y, pcr IcnIc, |c nece:iccc ce un ce:gc:Ie IcmLin ccnIinuc ce :u: exIremc:.
Nc pre:enIcn ccninc:, enIre |c: inci:ivc: y |c: mc|crifcrme: exi:Ie un cmp|ic cic:Iemc. Lc: mc|cre: y premc|cre:
vcr|cn en nmerc ce ccuercc c cccc fcmi|ic, perc Iccc: :cn ce iguc| Icmcnc. Lc: mc|cre: pre:enIcn ccrcnc:
Lcjc:. E| pc|cccr e: e:Irechc. E| |cLic :upericr en ccc:icne: e: hencicc cejcncc enIrever |c: inci:ivc:. Lc
crIicu|ccicn mcnciLu|cr e:Ic ci:pue:Ic ce mcnerc Ic| ue |c: inci:ivc: puecen :iIucr:e hccic ce|cnIe, en
ci:pc:icicn ce rcer, c hccic cIrc:, pcrc ue |c: mc|cre: pueccn mc:Iiccr {Kcwc|:ki 181, Ccr|eIcn 184).
E| cuerpc e: ci||ncricc y en |c mcycr|c ce e:pecie: e:Ic cuLierIc ce pe|c, cunue en c|gunc: fcmi|ic: e|
pe|c e:Ic enIremezc|ccc ccn cercc: e inc|u:c e:pinc: fuerIe:. Lc: pcIc: :cn ccrIc:, |c: ce|cnIerc: mc:
peuenc: ue |c: Irc:erc: {Iirirc 1), pre:enIcn cincc c|giIc: funcicnc|e: en |c: pcIc: Irc:erc: y cucIrc en
|c: ce|cnIerc:, e| pu|gcr c menucc e: muy peuenc. Fuecen pre:enIcr gcrrc: en Iccc: |c: c|giIc: c :c|c en
c|gunc:, cepenciencc ce |c fcmi|ic. E| primer cecc ce :u: pcIc: Irc:erc: pre:enIc en ccc:icne: unc unc. Lc
mcycr|c ce rceccre: pc:ee cc|c e:ccmc:c ce Icmcnc vcricL|e :egn |c e:pecie, en unc: cc:c: cuLierIc ce
pe|c y en cIrc: ce:nucc. En c|gunc: fcmi|ic:, |c cc|c Ierminc en un pince| ce pe|c: ue Iiene funcicne: ce
crgcnc ce Lc|cnce {Kcwc|:ki 181). Lc: rceccre: cccpIccc: c |c vicc :emi-ccucIicc hcn ce:crrc||ccc unc
memLrcnc inIercigiIc| en :u pcIc:. Fre:enIcn enIre 4 y 18 mcmc: ue :e uLiccn en |c regicn cLccminc|, pue:
puecen pcrir un nmerc c|Ic ce cr|c: {Iirirc 1).
188
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Ecc|cgiccmenIe :cn muy civer:c:. /|gunc: e:pecie: :cn crLcrec: y muchc: ce e||c: pc:cn |c mcycr pcrIe
ce :u vicc en e| cc:e| ce |c: Lc:ue:, cIrc: viven en gc|er|c: Lcjc Iierrc y en muy rcrc: ccc:icne: emergen.
/|gunc: e:pecie: Iienen hcLiIc: ccucIicc:, mienIrc: cIrc: :e hcn e:pecic|izccc en vivir en zcnc: ce:rIicc:.
Lc mcycr|c ce e:pecie: :cn cmn|vcrc:, perc c|gunc: puecen :er c|IcmenIe e:pecic|izccc:. Fcr ejemp|c,
exi:Ien e:pecie: ue :e c|imenIcn niccmenIe ce pece: y cIrc: ue :e c|imenIcn ce hcngc: e:pec|fcc:.
Fcrc ccu|Icr:e uIi|izcn vcric: Iipc: ce mccriguerc:, ce:ce gc|er|c: ccn:Iruicc: Lcjc Iierrc hc:Ic crLc|e: huecc:,
rc|ce:, rccc: c cgujerc: en e| :ue|c. Lc mcycr|c ce e:pecie: :cn :c|iIcric: y c|gunc: puecen fcrmcr grupc:
peuenc:, ccmc e: e| cc:c ce| CcpiLcrc {Ccr|eIcn 184, Icpic 18, Iirirc 1).
Exi:Ien e:pecie: ue hcn :icc inIrccucicc: en i:|c:, |c ue hc prcvccccc grcve: prcL|emc: pcrc |c fcunc
ncIivc. Cuizc: e| cc:c mc: fcmi|icr pcrc nc:cIrc: :ec Gc|cpcgc:, ccnce cucIrc e:pecie: ncIivc: ce rceccre:
:e hcn exIinIc ce:ce |c ||egccc ce rcIcne: y rcIc: inIrccucicc: {Iirirc 1).
En Ecucccr exi:Ien 10 fcmi|ic: ce rceccre:, ue inc|uyen c 54 gnerc: y 107 e:pecie: {Iirirc 2007). De ccuercc
c Wi|:cn y Feecer {2005), e| crcen FccenIic :e civice en cincc :uLcrcene:, cucIrc ce e||c: pre:enIe: en
Ecucccr: Hy:Iriccmcrphc, Cc:Icrimcrphc, Mycmcrphc y Sciurcmcrphc.
Familia Caviidae
(foto 30)
Lc fcmi|ic Ccviicce cgrupc c |c: ccLcyc: y e| CcpiLcrc. :Ic |Iimc erc |c nicc e:pecie cenIrc ce |c
fcmi|ic Hycrcchcericce, perc e:Iucic: recienIe: ccnc|uyercn ue e| ccpiLcrc :e encuenIrc cerccncmenIe
re|ccicnccc ccn |c: ccLcyc: {Wccc: y Ki|pcIrick 2005). Lc fcmi|ic inc|uye c 18 e:pecie: cgrupccc: en gnerc:
{Fcwe y HcneycuII 2002, Wi|:cn y Feecer 2005, Wccc: y Ki|pcIrick 2005). E| regi:Irc fc:i| ce Ccviicce ccIc ce
meciccc: ce| Eccenc y :u mcximc civer:ifcccicn :e cic en e| F|iccenc ccnce ||egcrcn c hcLiIcr c| menc: 11
gnerc:, c|gunc: mc: grcnce: ue |c: ccIuc|e: ccpiLcrc: yc ue c|ccnzcLcn e| Icmcnc ce un c:c.
Lc fcmi|ic hcLiIc exc|u:ivcmenIe en /mricc ce| Sur, c ccnce prcLcL|emenIe ||egc curcnIe e| C|igccenc,
cnIe: ce| crriLc ce |c mcycr|c ce rceccre:. Se |c: puece enccnIrcr en unc cmp|ic vcrieccc ce hcLiIcI,
ce:ce zcnc: c|Iccncinc: hc:Ic zcnc: Ircpicc|e:, inc|uyencc pcrcmc:, Lc:ue: Iemp|ccc:, zcnc: mcnIcnc:c:
y crLu:Iivc:. E| CcpiLcrc vive en |c /mczcnic pcr ceLcjc ce |c: 400 m ce c|IiIuc, preferenIemenIe en zcnc:
ce vegeIccicn cen:c y :iempre cercc ce |cgunc: c r|c:, pue: e: unc e:pecie :emiccucIicc {Ccr|eIcn 184,
Wccc: 184, Scvcge y Lcng 18).
Lc fcrmu|c cenIc| ce |c fcmi|ic e: {l) 1/1, {C) 0/0, {F) 1/1, {M) 3/3, pcrc un IcIc| ce 20 piezc: cenIc|e:. Lc: inci:ivc:
:cn ccrIc:. Lc: mc|crifcrme: pre:enIcn ccrcnc: c|Ic:, :imp|e: y p|cnc:, :cn hip:cccnIc:, e:Icn en ccn:IcnIe
crecimienIc y pre:enIcn rc|ce: {Ccr|eIcn 184). Scn cnimc|e: ce cuerpc rcLu:Ic, |c ccLezc e: prcminenIe y
pcr |c generc| e| cue||c e: ccrIc. Lc: crejc: :cn ccrIc: y reccnceccc: en c|gunc: e:pecie:, mienIrc: ue en
cIrc: :cn |crgc: y ce|gccc:, pcrecicc: c |c: crejc: ce ccnejc:. Lc: cjc: y |c: nc:Iri|c: e:Icn cirigicc: hccic |c
pcrIe :upericr ce| rc:Irc, e:pecic|menIe en |c: ccpiLcrc:. E:Ic cccpIccicn e: impcrIcnIe en e| mcmenIc ue
:e :umergen en e| cguc. Lc: exIremiccce: :cn ccrIc: y ce|gccc:, |c: cecc: :e hcn recucicc c cucIrc en |c:
pcIc: cnIericre: y Ire: en |c: pc:Iericre:. E| CcpiLcrc pre:enIc |c: exIremiccce: pc:Iericre: mc: |crgc: ue
|c: cnIericre:: ccemc:, ceLicc c :u: hcLiIc: ccucIicc:, enIre |c: c|giIc: pc:een unc memLrcnc ue |c: une
pcrcic|menIe. Lc: unc: :cn ccrIc: y pcrecicc: c gcnchc: en |c: pcIc: ce|cnIerc: y en fcrmc ce gcrrc en |c
pcIc: Irc:erc:. Lc cc|c e: rucimenIcric en Iccc: |c: e:pecie: ce Ccviicce: nc e: vi:iL|e exIerncmenIe. Lc pie|
e: Lc:IcnIe grue:c y e:Ic recuLierIc pcr pe|c: ccn IexIurc ce cercc: {Ncwck 11, Emmcn: y Feer 11).
Lc mcycr|c ce e:pecie: :cn ciurnc: c crepu:cu|cre: y nc hiLerncn. De:ccn:cn en mccriguerc: ccvccc: pcr
e||c: mi:mc: u ccupcn mccriguerc: cLcnccnccc: ce cIrc: cnimc|e:. Scn cnimc|e: gregcric: ue puecen
fcrmcr grupc: numerc:c:, e:pecic|menIe e| CcpiLcrc. /|gunc: e:pecie: Iienen jercru|c: :ccic|e: ccmp|ejc:.
Se c|imenIcn principc|menIe ce mcIeric vegeIc|. Fuecen reprccucir:e c |c |crgc ce Iccc e| cnc, ccn un
periccc ce ge:Iccicn ce enIre 50 y 70 c|c:, en e| cc:c ce |c: ccLcyc:, y hc:Ic 150 c|c: en e| CcpiLcrc. Lc:
incivicuc: recin nccicc: :e ce:crrc||cn rcpiccmenIe y ||egcn c :u mccurez :exuc| IemprcncmenIe {Ccr|eIcn
184, Iirirc 2007, Emmcn: y Feer 11).
En e| Ecucccr :e regi:Ircn Ire: e:pecie: ce cc: gnerc:: Cavia aperea, C. porcellus e Hydrochoerus hydrochoerus
{Iirirc 2007). Ningunc ce |c: e:pecie: e: encmicc y Icmpccc :e encuenIrcn ccIc|cgccc: cenIrc ce c|gunc
ccIegcr|c ce cmenczc.
Familia Chinchillidae
E:Ic fcmi|ic :e ci:IriLuye niccmenIe en Succmricc, c |c |crgc ce |c zcnc cenIrc| y :ur ce |c: /nce: en
189
Mamferos
Ecucccr, Fer, 8c|ivic, Chi|e y /rgenIinc. E:Ic repre:enIccc pcr :ieIe e:pecie: ci:IriLuicc: en Ire: gnerc:
{Wi|:cn y Feecer 2005: Werner et al. 200). Lc: miemLrc: ce |c fcmi|ic :cn ce mecicnc c grcn Icmcnc {pe:cn
enIre 500 gr. y 8 kg).
E| pe|cje e: e:pe:c y :ucve. Su: cc|c: :cn Lc:IcnIe pe|ucc: y c|ccnzcn pcr |c menc: 1/3 ce |c |cngiIuc ce|
cuerpc, c excepcicn ce| gnerc Lagostomus, cuyc cc|c e: mc: |crgc. Lc: exIremiccce: pc:Iericre: :cn
Lc:IcnIe ce:crrc||ccc: y mc: |crgc: ue |c: exIremiccce: cnIericre:. En |c: pcIc: pre:enIc: c|mchcci||c:
ccrnc:c: perc nc :e cL:ervcn pe|c:. Lc: pcIc: cnIericre: pre:enIcn cucIrc cecc: ue puecen :er uIi|izccc:
pcrc :ujeIcr :u c|imenIc. /|gunc: pre:enIcn en |c: pcIc: pc:Iericre: cucIrc cecc: ccn fuerIe: gcrrc: {Lagidium
y Chinchilla), mienIrc: ue e| gnerc Lagostomus pre:enIc Ire: cecc: ccn gcrrc: ce:crrc||ccc: en |c: pcIc:
pc:Iericre:. Iienen cjc: y crejc: grcnce:. Fre:enIcn un IcIc| ce 20 cienIe: {l= 1/1, C= 0/0, FM= 1/1, M= 3/3 = 20).
Lc: mc|cre: :cn hip:cccnIe: y ccrecen ce rc|ce:. Lc: inci:ivc: :cn ce|icccc:.
/ menucc puecen :c|Icr en fcrmc L|pecc, cunue |c mcycr|c ce| Iiempc :e ce:p|czcn cpcyccc: en :u:
cucIrc pcIc:. Iccc: |c: e:pecie: viven en cc|cnic: y uIi|izcn vcric: Iipc: ce vccc|izccicne: en |c: inIercccicne:
:ccic|e:. Scn funccmenIc|menIe herL|vcrc: {Myer: 2000c).
Lc pre:encic ce e:Ic fcmi|ic en e| Ecucccr fue repcrIccc recienIemenIe pcr Werner et al. {200), uiene:
regi:Ircrcn unc pcL|ccicn ce Lagidium cf. peruanum en e| cerrc /huccc, cercc ce Ccricmcngc, Lcjc. Iccc
pcrece inciccr ue :e IrcIc ce unc nuevc e:pecie. Lc: e:pecie: ce Lagidium viven mcycrmenIe en zcnc:
mcnIcnc:c: c rccc:c:, ju:IcmenIe e| hcLiIcI cL:ervccc en e| cerrc /huccc.
Familia Cricetidae
(foto 31)
DenIrc ce e:Ic fcmi|ic :e cgrupcn c |c: rcIc: y rcIcne: ce ccmpc, e:pecie: ue en :u mcycr|c :cn peuenc:.
Lc Icxcncm|c ce e:Ic fcmi|ic e: ccmp|ejc y :e Lc:c principc|menIe en ccrccIere: crcnec|e: y cenIc|e:, ceLicc
c ue |c: ccrccIer|:Iicc: exIernc: :cn Lc:IcnIe :imi|cre: enIre |c mcycr|c ce e:pecie:. /nIericrmenIe e:Ic
fcmi|ic :e inc|u|c cenIrc ce Muricce, fcrmcncc en ccnjunIc e| grupc ce mcm|ferc: mc: civer:c ce| p|cnIec
{Iirirc 2007). Se reccnccen 81 e:pecie: cgrupccc: en 130 gnerc: {Wi|:cn y Feecer 2005).
Lc fcmi|ic :e ci:IriLuye en /:ic, Eurcpc y /mricc. Ccupcn prccIiccmenIe cuc|uier hcLiIcI ci:pcniL|e,
puciencc vivir en ce:ierIc: crenc:c: y :ecc:, en Iccc Iipc ce Lc:ue, zcnc: pcnIcnc:c:, zcnc: crLu:Iivc:
y pcrcmc:, ccnce :cn e:pecic|menIe civer:c:, zcnc: cgr|cc|c: e inc|u:c en cenIrc: pcL|ccc: grcnce: y
peuenc:. /cemc:, ccupcn Iccc: |c: e:IrcIc: ce| Lc:ue: puecen :er crLcr|cc|c:, Ierre:Ire:, ccvcccre:,
:uLIerrcnec:, ccn cc:IumLre: mixIc: e inc|u:c ccn preferencic: pcr |c: :i:Iemc: ccucIicc:. /|ccnzcn c|IiIuce:
mcycre: c |c: 4.000 m:nm e inc|u:c en minc: Lcjc |c :uperfcie Ierre:Ire {Ccr|eIcn 184, Ncwck 11).
Fuecen mecir enIre y 48 cm ce |cngiIuc y pe:cr enIre 5 gr y 4 kg. /|gunc: e:pecie: mue:Ircn cimcrf:mc
:exuc| en cucnIc c :u Icmcnc ccrpcrc|. Lc principc| pcrIicu|criccc ce |c fcmi|ic, ue |c ci:Iingue ce cIrc:
rceccre: ncIivc:, e: |c cu:encic ce premc|cre:: :u fcrmu|c cenIc| e:: l 1/1, C 0/0, F 0/0, M 3/3, en IcIc| 1
cienIe:: |c: mc|cre: pc:een c:pice:. Lc: crejc: puecen :er Lc:IcnIe ce:crrc||ccc: c IcmLin puecen :er
peuenc: e inc|u:c impercepIiL|e: {Ccr|eIcn 184).
/|gunc: e:pecie: :e e:pecic|izcn pcrc :c|Icr, cIrc: pcrc Irepcr, cIrc: pcrc ncccr y c|gunc: pcrc rec|izcr
Iccc: e:Ic: Iipc: ce |cccmccicn. Lc: exIremiccce: pcr |c generc| :cn ccrIc:, |c: pcIc: ce|cnIerc: pc:een
cucIrc cecc: y un peuenc pu|gcr rucimenIcric, :in unc, pcrecicc c un muncn. Lc: pcIc: pc:Iericre: Iienen
cincc cecc: ccn gcrrc: recucicc: c en fcrmc ce gcnchc, ue en c|gunc: grupc: e:Icn e:pecic|izccc:. Fcr
ejemp|c, en |c: e:pecie: ccn mcvimienIc: :c|IcIcric: :cn Lc:IcnIe mc: |crgc: ue |c: pcIc: cnIericre:. Lc:
e:pecie: c:cciccc: c :i:Iemc: ccucIicc: hcn ce:crrc||ccc peuenc: memLrcnc: ncIcIcric: enIre |c: c|giIc:
ce |c: pcIc: pc:Iericre:. Lc cc|c IcmLin vcr|c en :u Icmcnc ce:ce ccrIc c muy |crgc, y puece pre:enIcr
cLunccnIe pe|cje c :er IcIc|menIe ce:nucc: en c|gunc: e:pecie: e: pren:i| y |e: :irve ce cpcyc pcrc Irepcr
crLc|e: {Ncwck 11, Iirirc 1, Fe|chcmer et al. 1).
E| pe|cje ce |c: cricIicc: puece :er ccrIc c |crgc y |c IexIurc vcr|c ce:ce |i:c c e:pinc:c. E| cc|cr puece vcricr
enIre mcrrcn, gri:, rcjizc, L|cncc y cmcri||c, puciencc :er unifcrme en c|gunc: e:pecie:, rcyccc c mcnchccc
ce cIrc cc|cr en cIrc: e:pecie:. Lc mcycr|c ce e:pecie: pre:enIcn unc cc|crccicn mc: pc|icc en |c: pcIc: y |c
zcnc venIrc| en ccmpcrccicn ccn |c zcnc ccr:c|. /cemc:, puecen :er pc|imcrfcc:, pre:enIcncc vcriccicne:
en :u cc|cr inc|u:c en pcL|ccicne: :impcIricc: {Emmcn: y Feer 17, Vcughcn et al. 2000).
10
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Hcy e:pecie: ciurnc:, nccIurnc: c crepu:cu|cre:. Fuecen :er :c|iIcric: c fcrmcr grupc: en |c: cuc|e: puece
c nc exi:Iir jercru|c :ccic|. Exi:Ie unc cmp|ic vcriccicn en |c cieIc ce |c: cricIicc:, inc|uyencc rc|ce:, fruIc:,
hcjc:, hcngc:, in:ecIc: y cIrc: inverIeLrccc:, peuenc: verIeLrccc: e inc|u:c ccrrcnc. /|gunc: e:pecie:
puecen c|imenIcr:e ce :u: prcpic: hece:, ccmpcrIcmienIc ccnccicc ccmc ccprcfcgic. Muchc: e:pecie:
:cn generc|i:Ic:, c|imenIcncc:e prccIiccmenIe ce Iccc |c ue e:I c :u c|ccnce, e:pecic|menIe cue||c:
ue :e hcn cccpIccc c vivir en zcnc: pcL|ccc:. Muchc: e:pecie: c|mccencn :u c|imenIc cenIrc ce :u:
mccriguerc: pcrc :u pc:Iericr ccn:umc {Ncwck 11, Fe|chcmer et al. 1).
En generc|, mcchc: y hemLrc: :e c:ccicn niccmenIe en pccc reprccucIivc y cccc incivicuc puece Iener
m|Iip|e: ccmpcnerc: :exuc|e:. Fccc: e:pecie: :cn mcncgcmc:. En e:Ic: cc:c:, |c: mcchc: permcnecen
ccn :u: pcrejc: y cyuccn c| cuicccc ce |c: cr|c: {Ncwck 11). Lc: hemLrc: ce cierIc: e:pecie: c|ccnzcn
|c mccurez :exuc| pccc: :emcnc: ce:pu: ce :u nccimienIc, y puecen pcrir enIre 7 y 13 incivicuc: |uegc
ce un ccrIc periccc ce ge:Iccicn, mencr c 30 c|c:. EnIrcn en e:Irc muy pccc ce:pu: ce| ce:IeIe ce |c
cnIericr ccmccc, pcr |c ue puecen Iener cr|c: hc:Ic 10 vece: c| cnc. :Ic e: unc ce |c: rczcne: pcrc e| xiIc
evc|uIivc ce e:Ic fcmi|ic. Sin emLcrgc, IcmLin hcy e:pecie: ccn unc Ic:c reprccucIivc mc: Lcjc, puciencc
pcrir mcximc cucIrc incivicuc: y c|ccnzcncc :u mccurez :exuc| c |c: Ire: me:e: ce eccc. Muchc: e:pecie: :e
reprccucen e:Iccicnc|menIe, pcr |c ue niccmenIe prccucen enIre Ire: y cucIrc ccmccc: pcr cnc, cucncc
e| c|imc e: fcvcrcL|e {Ncwck 11).
E| cuicccc pcrenIc| pcr pcrIe ce |c: mcchc: e: muy rcrc {Schrccin y Fi||cy 2003). Lc: incivicuc: jcvene: nc
permcnecen muchc Iiempc ccn :u: pccre: y IemprcncmenIe Lu:ccn :u prcpic IerriIcric {Ncwck 11, Schrccin
y Fi||cy 2003). Muchc: cricIicc: ccn:Iruyen nicc: pcrc prcIeger c :u: cr|c:. E| Icmcnc, fcrmc y |ccc|izccicn ce
|c: nicc: vcr|cn ce ccuercc c cccc e:pecie. En cierIc: e:pecie: |c: hemLrc: ||evcn c :u: cr|c: :ujeIccc: c
:u: pezcne:. E| Iiempc ce| ce:IeIe e: re|cIivcmenIe ccrIc, pue: |c: cricIicc: jcvene: crecen y :e ce:crrc||cn
rcpiccmenIe. E| Iiempc ce vicc prcmecic ce muchc: e:pecie: nc :uperc un cnc ce vicc y en muy rcrc:
ccc:icne: ||egcn hc:Ic |c: Ire: cnc:. Nc cL:IcnIe, en ccuIiveric puecen c|ccnzcr hc:Ic 10 cnc: {Ncwck 11).

Lc impcrIcncic y ce:crrc||c ce |c: :enIicc: en e:Ic fcmi|ic vcr|c enIre cccc e:pecie y :e re|ccicnc ccn :u
fcrmc ce vicc. Lc: e:pecie: nccIurnc:, pcr ejemp|c, :e gu|cn mc: pcr e| c|fcIc y |c cucicicn ue pcr |c vi:icn,
mienIrc: ue |c: e:pecie: ciurnc: Iienen e| :enIicc ce |c vi:icn mc: ce:crrc||ccc. /|gunc: e:pecie: puecen
e:cuchcr u|Irc:cnicc: {EhreI 2005, Emmcn: y Feer 11).
En generc|, |c ccmunicccicn ce |c: cricIicc: :e cc pcr unc ccmLinccicn ce :enc|e: u|micc:, IccIi|e:, vi:uc|e:
y cuciIivc:: |c impcrIcncic ce cccc unc cepence ce |c e:pecie. En |c mcycr|c ce e:pecie:, |c: fercmcnc:
juegcn un pcpe| muy impcrIcnIe en |c: inIercccicne: inIrc-e:pec|fcc:, permiIiencc ue |c: incivicuc: pueccn
cIrcer y |ccc|izcr ccmpcnerc:, :incrcnizcr |c: cic|c: reprccucIivc: y ceIermincr e| rcngc :ccic| {Ncwck 11,
EhreI 2005, Ihcmp:cn et al. 2004).
Lc: cricIicc: :cn ccmpcnenIe: e:encic|e: ce |c: ecc:i:Iemc: pcrue :e ce:empencn ccmc ci:per:cre: ce
:emi||c:, pc|inizcccre:, cepreccccre: c pre:c:, pue: ccn:IiIuyen unc fuenIe impcrIcnIe ce c|imenIc pcrc
zcrrc:, fe|inc:, cve: rcpcce: y :erpienIe: {Jchn:cn et al. 2001).

En e| Ecucccr |c fcmi|ic e:Ic repre:enIccc pcr e:pecie: cgrupccc: en 25 gnerc: {Iirirc 2007). Su ci:IriLucicn
en e| pc|: e: cmp|ic, pue: e:Icn en Iccc: |c: pi:c: zccgecgrcfcc:, inc|uyencc |c: i:|c: Gc|cpcgc:. Exi:Ien
25 e:pecie: encmicc: ecucIcricnc:, :iencc |c fcmi|ic ccn e| mcycr grccc ce encemi:mc en e| pc|:. Irece
e:pecie: :e ccn:icercn cenIrc ce c|gunc ccIegcr|c ce cmenczc, inc|uyencc c cincc e:pecie: exIinIc::
Aegialomys galapagoensis galapogensis {e:Ic :uLe:pecie :e ccn:icerc exIinIc y hcLiIcLc niccmenIe en
|c i:|c Scn Cri:IcLc|), Megaoryzomys curioi y Nesoryzomys darwini {ue hcLiIcLcn niccmenIe en |c i:|c
ScnIc Cruz), N. indefessus {ue viv|c :c|c en |c: i:|c: 8c|Irc y ScnIc Cruz) y Necromys punctulatus, ce| cuc|
:e pre:ume ue erc encmicc ce| Ecucccr pcr un :c|c regi:Irc en Fc||cIcngc, prcvincic ce ChimLcrczc.
/cemc:, cincc e:pecie: :e ccIc|cgcn En Fe|igrc Cr|Iicc, unc En Fe|igrc, unc Vu|nercL|e y unc Cc:i
/menczccc {Iirirc 2001, Iirirc 2007). Unc :uLe:pecie encmicc ce Gc|cpcgc:, Aegialomys galapagoensis
bauri Icccv|c e: ccmn en |c i:|c ScnIc Fe.
Familia Cuniculidae
E:Ic fcmi|ic inc|uye c |c: gucnIc:, ccnccicc: IcmLin ccmc pccc:. /nIericrmenIe :e ccncc|c ccmc /gcuIicce.
/cIuc|menIe :e reccncce cc: e:pecie: ce| gnerc Agouti {Wi|:cn y Feecer 2005). HcLiIcn ce:ce e| nive| ce|
mcr hc:Ic |c: 3.000 meIrc: ce c|IiIuc. Se ci:IriLuyen en |c: Lc:ue: Ircpicc|e:, :uLIrcpicc|e:, Iemp|ccc: y zcnc:
ce pcrcmc, ce:ce Mxicc hc:Ic e| ncrIe ce /rgenIinc {Ncwck 11).
191
Mamferos
E| crcnec ce |c: gucnIc: e: cmp|ic y rcLu:Ic. Lc: hue:c: nc:c|e: :cn ccrIc: y e| frcnIc| e: |crgc y cmp|ic. Lc:
crcc: zigcmcIicc: :cn Lc:IcnIe grcnce: y grue:c:, y e:Icn prcvi:Ic: ce unc grcn ccnIiccc ce rugc:iccce:,
e:pecic|menIe en |c: mcchc:. 8cjc |c: crcc: zigcmcIicc: exi:Ien unc: cLczcne: ue nc :e uIi|izcn pcrc
c|mccencr ccmicc :inc pcrc emiIir un :cnicc ccrccIer|:Iicc. Lc: cienIe: mc|crifcrme: :cn hip:cccnIc:,
pre:enIcn ccrcnc: cp|cnccc: y un ccmp|ejc pcIrcn ce p|iegue:. Lc fcrmu|c cenIc| e: {l) 1/1, {C) 0/0, {F) 1/1,
{M) 3/3, pcrc un IcIc| ce 20 piezc: cenIc|e: {Ccr|eIcn 184, Wccc: 184, Iirirc 1).
Scn cnimc|e: ce Icmcnc mecicnc c grcnce, cuyc |cngiIuc vcr|c enIre 00 y 800 mm y :u pe:c ||egc c 12 kg.
Lc: hemLrc: puecen :er ce mencr Icmcnc. Iienen cuerpc: rcLu:Ic:, |c: exIremiccce: :cn ccrIc:, fuerIe: y
grue:c:, :iencc |c: pc:Iericre: mc: grcnce: ue |c: cnIericre:. Lc: pcIc: ce|cnIerc: pre:enIcn cucIrc c|giIc:
funcicnc|e:, mienIrc: ue |c: pcIc: Irc:erc: :c|c Iienen Ire:, cunue exi:Ien ve:Iigic: ce| primerc y uinIc
c|giIc:. Lc: gcrrc: :cn grue:c: y en fcrmc ce gcnchc. Lc ccLezc y |c: cjc: :cn grcnce: y |c: crejc: peuenc:
{Fe|chcmer et al. 1). Iienen unc cc|c ve:Iigic| mencr c 30 mm ce |cngiIuc. E| pe|cje ce |c: pccc: e: grue:c,
ce cc|crccicn ccf mcrrcn en |c zcnc ccr:c|, ccn punIc: L|cnuecinc: ci:pue:Ic: en ||nec: |cngiIucinc|e:. E|
vienIre e: ce cc|cr cmcri||c pc|icc {Ncwck 11, Iirirc 1).
Scn e:IricIcmenIe Ierre:Ire: y Luenc: ccvcccre:, ue ccn:Iruyen :u: mccriguerc: en zcnc: ccn pencienIe,
enIre |c: rc|ce: ce crLc|e:, Ircncc: huecc: c Lcjc piecrc:. Lc: mccriguerc: Iienen vcric: enIrccc: y e:Icn
Icpccc: c menucc ccn fcrrcje. Scn Luenc: ncccccre: y u:cn e:Ie mecic pcrc e:ccpcr ce :u: cepreccccre:,
perc generc|menIe nc :e zcmLu||en ni Lu:ccn :u c|imenIc cercc c cuerpc: ce cguc. Scn generc|menIe
:c|iIcric: {Emmcn: y Feer 11).
Scn mcncgcmc: y e| IerriIcric e: ccmpcrIicc ccn |c pcrejc. Fuecen enccnIrcr:e :c|iIcric:, cunue |c hemLrc
pcr |c generc| e:Ic cccmpcnccc pcr :u cr|c. E| Iiempc ce ge:Iccicn prcmecic e: ce 120 c|c: y pcren unc :c|c
cr|c, ue c|ccnzc e| Icmcnc ccu|Ic c |c: :ei: me:e: ce eccc y puece vivir hc:Ic 1 cnc: {Ncwck 11). Scn
nccIurnc: y herL|vcrc:, c|imenIcncc:e ce rc|ce:, :emi||c: y fruIc:. En ccc:icne: puecen c|imenIcr:e ce hierLc
{Icpic 18). Sufren unc inIen:c pre:icn ce cccer|c en Iccc :u rcngc gecgrcfcc, IcnIc pcr inc|genc: ccmc
pcr cc|cnc: ceLicc c :u cpeIecicc ccrne.
En Ecucccr exi:Ien cc: e:pecie: ce Cuniculus: C. paca, |c e:pecie mc: grcnce y ccmn, hcLiIc en zcnc:
Ircpicc|e: y :uLIrcpicc|e: ce Iccc e| pc|:, y C. taczanowskii, ue hcLiIc en zcnc: Iemp|ccc: y c|Iccncinc:
{Iirirc 2007). Ningunc ce e||c: e: encmicc ce| Ecucccr: C. taczanowskii :e ccn:icerc ccmc Cc:i /menczccc
{Iirirc 2001).
Familia Dasyproctidae
(foto 32)
/ e:Ic fcmi|ic perIenecen |c: gucIu:c: y |c: gucIine:, ce |c: cuc|e: ccIuc|menIe :e reccnccen 13 e:pecie:
ce 2 gnerc: {Wi|:cn y Feecer 2005). E:Icn re:Iringicc: c |c: zcnc: Ircpicc|e: ce| Nuevc Muncc, ce:ce e| :ur
ce Mxicc y c|gunc: i:|c: ce| CcriLe hc:Ic e| ncrIe /rgenIinc, y ce:ce e| nive| ce| mcr hc:Ic cercc ce 2.000 m
ce c|IiIuc. Se |c: puece enccnIrcr en unc grcn vcrieccc ce hcLiIcI, ce:ce Lc:ue: hmecc: hc:Ic Lc:ue:
:ecc: y ce:ce Lc:ue: primcric: hc:Ic zcnc: c|Ierccc:, pc:Iizc|e: y crec: ce cu|Iivc {Ncwck 11). E| regi:Irc
fc:i| ce e:Ic fcmi|ic ccIc ce| C|igccenc {Scvcge y Lcng 18).
Lc ccLezc e: grcnce y c|crgccc. Lc: crejc: :cn peuenc: y reccnceccc:, perc vi:iL|e:, y |c: cjc: :cn grcnce:.
E| crcnec e: c|gc mc: c|crgccc cunue menc: rcLu:Ic ue e| ce gucnIc:. Lc cre:Ic :cgiIc| puece e:Icr
pre:enIe y e| crcc zigcmcIicc e: re|cIivcmenIe ce|icccc, nc Iiene |c p|ccc expcncicc ue ccrccIerizc c|
crcnec ce |c: gucnIc:. Lc fcrmu|c cenIc| e: {l) 1/1, {C) 0/0, {F) 1/1, {M) 3/3, pcrc un IcIc| ce 20 cienIe:.
Lc: mc|crifcrme: :cn hip:cccnIc:, ccn |c: ccrcnc: cp|cnccc: y :emi-enrcizccc:. Lc: inci:ivc: :cn cf|ccc: y
re|cIivcmenIe ce|icccc: {Ccr|eIcn 184, Wccc: 184, Iirirc 1).
Fuecen pe:cr hc:Ic 2 kg cprcximcccmenIe. E| cuerpc e: |crgc y ce|gccc, ccn exIremiccce: fnc: y |crgc:,
cccpIccc: pcrc ccrrer rcpiccmenIe. Lc: exIremiccce: pc:Iericre: :cn ncIcL|emenIe mc: |crgc: ue |c:
cnIericre: {Fe|chcmer et al. 1). Fre:enIcn cucIrc c|giIc: en |c: pcIc: ce|cnIerc:, perc e| cucrIc e: recucicc
en Icmcnc. Lc: pcIc: Irc:erc: pre:enIcn Ire: c|giIc:. Iccc: |c: c|giIc: Iienen gcrrc: grcnce: en fcrmc ce
gcnchc. Lc cc|c e: recucicc, cpenc: vi:iL|e. E| pe|cje ce gucIu:c: y gucIine: vcr|c enIre cc:i negrc y mcrrcn
en |c pcrIe pc:Iericr, ccn |c zcnc Irc:erc c|gc mc: pc|icc. Lc zcnc venIrc| e: ce cc|cr cmcri||enIc. Lc e:IrucIurc
ce| pe|c e: cercc:c ce unc cpcriencic Lri||cnIe. En |c zcnc Irc:erc pre:enIc pe|c: e:pecic|menIe |crgc: ue
ccnIrc:Icn ccn e| re:Ic ce| cuerpc {Ncwck 11, Emmcn: y Feer 11).
192
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Nc :cn Luenc: ncccccre: perc en cc:c ce pe|igrc puecen |cnzcr:e c| cguc. Nc :ue|en ccvcr :u: prcpic:
mccriguerc:, mc: Lien :e refugicn en Ircncc: huecc: c cuevc: ce cIrc: cnimc|e: {Wccc: 184). U:uc|menIe
:cn :c|iIcric:, perc ccc:icnc|menIe puecen fcrmcr grupc: peuenc: en |ugcre: ccnce :e ccncenIrc e|
c|imenIc. Lc: hemLrc: c|ccnzcn |c mccurez :exuc| en e| primer cnc ce vicc, mienIrc: ue |c: mcchc: c |c: 15
me:e: cprcximcccmenIe. Lc ge:Iccicn curc enIre cc: y Ire: me:e: y pcren generc|menIe cc: cr|c:. En e| cnc
puecen prccucir:e cc: c|umLrcmienIc:. Lc: hemLrc: pc:een :ei: mcmc: {Ncwck 11, Icpic 18).
Scn herL|vcrc: y puecen ccn:umir fruIc:, nuece:, hcjc:, hierLc: e inc|u:c rc|ce:. Fuecen IcmLin ccn:umir
peuenc: verIeLrccc: y cru:Iccec:. Se ccn:icercn ci:per:cre: ce :emi||c: pue: Ircn:pcrIcn y e:ccncen Lcjc
Iierrc |c: fruIc: y :emi||c: ce |c: cuc|e: :e c|imenIc, ccIiviccc ue rec|izcn en |c: primerc: hcrc: ce |c mcncnc.
IcmLin :cn inIen:cmenIe cczccc: pcrue :u ccrne e: muy cpeIecicc {Iirirc 1, Vcughcn et al. 2000).
En Ecucccr hcLiIcn Ire: e:pecie:. Unc gucIu:c hcLiIc en e| Ircpicc y :uLIrcpicc crienIc| {Dasyprocta fuliginosa)
y |c cIrc hcLiIc en e| Ircpicc y :uLIrcpicc cccicenIc| {D. punctata). Fcr :u pcrIe e| gucI|n {Myoprocta pratti)
hcLiIc niccmenIe en e| Ircpicc crienIc| {Iirirc 2007). Ningunc e:pecie e: encmicc y nc :e encuenIrcn
cmenczccc: ce exIincicn.
Familia Dinomyidae
DenIrc ce e:Ic fcmi|ic :e encuenIrc niccmenIe unc e:pecie, |c Fcccrcnc {Dinomys branickii) {Wi|:cn y
Feecer 2005), hcLiIcnIe exc|u:ivc ce zcnc: Iemp|ccc: y :uLIrcpicc|e: ce |c: /nce: ce| ncrIe ce /mricc ce|
Sur, ce:ce Venezue|c hc:Ic e| ncrcccicenIe ce 8c|ivic, y ccemc: c| :urcccicenIe ce 8rc:i| {Ncwck 1, WhiIe
y /|Lericc 12). Scn cnimc|e: ce Icmcnc mecicnc, ||egcncc c pe:cr enIre 10 y 15 kg. Scn muy pcrecicc: c
|c: gucnIc:, perc :e ciferencicn ce :Ic: pcr :u cc|crccicn y pcr :u cc|c Lc:IcnIe |crgc y pe|ucc. Lc |cngiIuc
ce |c cc|c ccrre:pcnce c un Iercic ce |c |cngiIuc ccLezc-cuerpc {Iirirc 1).
E| crcnec e: rcLu:Ic y pre:enIc un fuerIe crcc zigcmcIicc. Lc: mc|crifcrme: :cn hip:cccnIc:, nc pre:enIcn
rc|ce:, :cn ce crecimienIc ccnIinuc y e:Icn fcrmccc: pcr numerc:c: p|ccc: Ircn:ver:c|e:. Lc: inci:ivc: :cn
|crgc: y fuerIe:. Lc fcrmu|c cenIc| e: {l) 1/1, {C) 0/0, {F) 1/1, {M) 3/3, pcrc un IcIc| ce 20 piezc: cenIc|e: {Wccc:
184).
E| cuerpc e: rcLu:Ic y |c ccLezc Lc:IcnIe grcnce y c|crgccc, ccn |c: crejc: ccrIc:, ce fcrmc reccnceccc,
y |c: cjc: Lc:IcnIe grcnce:. Lc: viLri:c: :cn inu:uc|menIe |crgc:, iguc|cncc |c |cngiIuc ce |c ccLezc e inc|u:c
excecincc|c. Lc: exIremiccce: :cn mccercccmenIe ccrIc:, |c: pcIc: :cn cnchc: y ccIccc: ce cucIrc
c|giIc: prcvi:Ic: ce gcrrc: grcnce: y fuerIe:. Scn p|cnI|grccc: y |c: pcIc:, c| pcrecer, e:Icn cccpIccc: pcrc
ccvcr, cunue Icccv|c nc :e hc repcrIccc e:Ie ccmpcrIcmienIc {Ncwck 11, Iirirc 1).
Lc: pcccrcnc: pre:enIcn unc cc|crccicn mcrrcn c:curc, negrc c gri: en e| ccr:c y ccf gri:ccec en |c zcnc
venIrc|. /cemc:, pre:enIcn rcyc: |cngiIucinc|e: L|cnuecinc: c cccc |ccc ce |c e:pc|cc mecic y cIrc: mc:
ccrIc: en |c: fcncc:. MienIrc: mc: viejc: :cn |c: incivicuc:, |c: ||nec: :e cc|crcn mc:. Se ccmuniccn c Ircv:
ce :cnicc: prccucicc: c| gc|pecr :u: pcIc: ce|cnIerc: ccnIrc e| :ue|c, c| rechincr :u: cienIe: y emiIiencc unc
vcrieccc ce gemicc:, :i|Licc: y cIrc: vccc|izccicne: {Wccc: 184, Iirirc 1, WhiIe y /|Lericc 12).
E: unc e:pecie Lc:IcnIe rcrc cuyc hi:Icric ncIurc| e: pccc ccnccicc. Scn vegeIcricnc: y ccn:umen
principc|menIe fruIc:, LrcIe:, hcjc: y :emi||c:. /cemc:, :cn Ierre:Ire: y nccIurnc:. /| c|imenIcr:e :e c:ienIcn
en :u: exIremiccce: pc:Iericre: y c| pcrecer :cn ccpcce: ce Irepcr crLc|e:. E:Ic fcmi|ic erc mc: civer:c en
e| pc:ccc, ccn c|receccr ce cchc gnerc: regi:Irccc: c Ircv: ce re:Ic: fc:i|e:: e| fc:i| mc: cnIiguc ccIc ce|
C|igccenc {Wccc: 184, WhiIe y /|Lericc 12). Lc Fcccrcnc nc e: encmicc ce| Ecucccr y :e ccIc|cgc
ccmc Vu|nercL|e {Iirirc 2001).
Familia Echimyidae
(foto 33)
E:Ic fcmi|ic inc|uye c |c: rcIc: e:pinc:c: y crLcr|cc|c:. /cIuc|menIe :e reccnccen 0 e:pecie: ce 21 gnerc:
{Wi|:cn y Feecer 2005). HcLiIcn en |c: regicne: Ircpicc|e: ce Mxicc, c|gunc: i:|c: ce| CcriLe, /mricc CenIrc|
y /mricc ce| Sur, cenIrc ce zcnc: Lc:cc:c: y ce preferencic cercc ce fuenIe: ce cguc. En /mricc ce| Sur
|c fcmi|ic c|ccnzc :u mcycr civer:iccc. Scn cnimc|e: :emejcnIe: c |c: rcIc: ccmune: perc en |c mcycr|c ce
cc:c: mc: grcnce:. Su Icmcnc, en generc| mecicnc, vcr|c ce ccuercc c |c e:pecie, ||egcncc c mecir enIre
80 y 500 mm ce |cngiIuc {Ncwck 11, Iirirc 1).
193
Mamferos
E| crcnec pre:enIc Lu|c: cuciIivc: prcminenIe: y e| crcc zigcmcIicc e: ce|gccc, ce cpcriencic ce|icccc,
mienIrc: ue |c: hue:c: frcnIc|e: :cn cnchc:. E| rc:Irc Ierminc en unc ncriz punIicgucc. Lc: cjc: y |c: crejc: :cn
ce Icmcnc mecicnc {Ccr|eIcn 184, Wccc: 184).
Lc: pcIc: :cn Lc:IcnIe grue:c:, |c: cnIericre: Iienen cucIrc c|giIc: funcicnc|e: y |c: pc:Iericre: pre:enIcn
cincc. Lc: ccrccIer|:Iicc: ce |c: pcIc: vcr|cn ce ccuercc c |c: cc:IumLre: ce cccc e:pecie. En e:pecie:
Ierre:Ire:, e| primer c|giIc ce |c pcIc ce|cnIerc e: ve:Iigic| y en generc| |c: c|giIc: :cn ccrIc:, perc pre:enIcn
fuerIe: gcrrc:. En e:pecie: crLcr|cc|c: c :emi-crLcr|cc|c: |c: c|giIc: :cn c|crgccc: {Vcughcn et al. 2000). Lc
cc|c vcr|c en Icmcnc, ce:ce mencr c |c miIcc ce |c |cngiIuc ccLezc-cuerpc, hc:Ic Lc:IcnIe mc: |crgc. En
muchc: ccc:icne:, |c cc|c puece :epcrcr:e ce| cuerpc principc|menIe en :iIuccicne: ce pe|igrc, :in ue
puecc regenercr:e. En |c cc|c puecen exi:Iir pe|c: ue puecen :er e:cc:c: c cLunccnIe: cepenciencc ce|
gnerc {Ccr|eIcn 184). Lc: mcmc: :e encuenIrcn en |c ing|e c en |c: cxi|c: perc nuncc en e| vienIre {Ncwck
11, Iirirc 1, Emmcn: y Feer 11).
Lc grcn mcycr|c ce e:pecie: pre:enIcn e:pinc: enIremezc|ccc: ccn e| pe|cje, e:pecic|menIe en |c :uperfcie
ccr:c| ce| cuerpc, ce ch| :u ncmLre ccmn. E:Ic: e:pinc: puecen vcricr ce:ce e:pinc: vercccerc: Lien
ce:crrc||ccc: {Hoplomys), hc:Ic pe|c: en:cnchccc: y ce c:pecIc cercc:c {Proechimys). /|gunc: e:pecie:
pre:enIcn e:pinc: prccIiccmenIe impercepIiL|e: {Ncwck 11).
Lc cc|crccicn e: muy vcricL|e. E| ccr:c puece :er gri: c mcrrcn y |c zcnc venIrc| :iempre pre:enIc pcIrcne:
L|cnuecinc:. /|gunc: e:pecie: Iienen pcIrcne: ce cc|crccicn negrc y L|cncc en Iccc :u cuerpc. Su: hcLiIc:
c|imenIicic: :cn iguc|menIe civer:c:, inc|uyencc en :u cieIc fruIc:, :emi||c: e in:ecIc:. Lc mcycr|c ce e:pecie:
:cn :c|iIcric:, perc :e ccncce ce c|gunc: e:pecie: ue puecen fcrmcr grupc:. E:Icn ccIivc: curcnIe |c Icrce
y |c ncche {Emmcn: y Feer 11).
Ccupcn unc grcn vcrieccc ce hcLiIcI. /|gunc: :cn IcIc|menIe crLcrec: y prcLcL|emenIe nuncc ce:ciencen
ce| cc:e| fcre:Ic|. CIrc: e:pecie: pc:cn :u vicc enIerc en e| :ue|c ce |c: Lc:ue: y rcrcmenIe, c uizc: nuncc,
:uLen c cIrc: e:IrcIc: ce| Lc:ue. CIrc: e:pecie: pc:cn |c mcycr pcrIe ce| Iiempc cenIrc ce ccmp|ejc:
:i:Iemc: ce Ine|e: ccn:Iruicc: pcr e||c: mi:mc:.

En e| Ecucccr hcLiIcn 14 e:pecie: ccrre:pcncienIe: c gnerc:: Dactylomys, Diplomys, Echimys, Isothrix,
Makalata, Pattonomys, Hoplomys, Mesomys y Proechimys. Lc mcycr civer:iccc e:Ic en e| Ircpicc crienIc|,
cunue IcmLin :e encuenIrcn en e| Ircpicc cccicenIc| y en |c: zcnc: :uLIrcpicc|e: ce |c: cc: ccrci||erc:
cncinc: {Iirirc 2007). Ningunc e:pecie e: encmicc. Isothrix bistriata :e ccIc|cgc ccmc DcIc: ln:ufcienIe:
{Iirirc 2001).
Familia Erethizontidae
(foto 34)
/ e:Ic fcmi|ic perIenecen |c: puercce:pine: ce| Nuevc Muncc. Se reccnccen 1 e:pecie: cgrupccc: en 5
gnerc: {Wi|:cn y Feecer 2005). E: unc fcmi|ic exc|u:ivc ce| ccnIinenIe cmericcnc, cuyc cmp|ic ci:IriLucicn
cuLre ce:ce |c: cc:Ic: crIicc: ce /mricc ce| NcrIe hc:Ic e| ncrIe ce /rgenIinc. Se |c: encuenIrc en unc
vcrieccc ce hcLiIcI ccmc Lc:ue: Ircpicc|e: ce Iierrc: Lcjc:, Lc:ue: mcnIcnc:, Lc:ue: ce ccn|ferc:,
Lc:ue: riLerenc: y zcnc: ce:rIicc: {Ncwck 11).
Micen enIre 450 mm {Echinoprocta) y 80 mm ce |cngiIuc y un pe:c ce 18 kg {Erethizon). Lc ccrccIer|:Iicc
ccmn ce e:Ic fcmi|ic e: |c pre:encic ce e:pinc: ci||ncricc: ue recuLren Iccc e| cuerpc, ccn excepcicn ce
|c ncriz y e| hccicc. E:Ic: e:pinc: :e enIremezc|cn ccn peuenc:, ce|gccc: y e:cc:c: pe|c: ue :cn curc:
y r|gicc:. Lc: e:pinc: e:Icn fjccc: c |c pie| mecicnIe pecncu|c: muy fnc: ue :e ce:prencen ccn grcn
fcci|iccc e:pecic|menIe cucncc e| cnimc| :e :ienIe en pe|igrc {Wccc: 184).
Lc fcrmu|c cenIc| ce |c fcmi|ic e: {l) 1/1, {C) 0/0, {F) 1/1, {M) 3/3, pcrc un IcIc| ce 20 piezc: cenIc|e:. Lc:
mc|crifcrme: :cn cp|cnccc:, pre:enIcn rc|ce: y :cn hip:cccnIc:. Lc: vrIeLrc: cervicc|e: :eguncc y Iercerc :e
encuenIrcn fu:icnccc:. Lc cucicicn e: exce|enIe, |c cuc| :e re|ccicnc ccn e| grcn Icmcnc ce |c Lu|c cuciIivc.
E| :enIicc ce |c vi:icn e: pcLremenIe ce:crrc||ccc, mienIrc: ue e| :enIicc ce| c|fcIc e: Lc:IcnIe cgucc
{Gcrcg y Myer: 2000).
Lc ccLezc e: reccnceccc, |c: cjc: peuenc: y |c: crejc: ccrIc: y ccu|Ic: pcr |c: e:pinc:. Lc: exIremiccce:
:cn ccrIc: y pre:enIcn gcrrc: |crgc: y curvc:. E| pu|gcr e:Ic mccifcccc en fcrmc ce unc c|mchcci||c ue |e
permiIe ccherir:e c cierIc: Ircncc: y Irepcr crLc|e:. Lc cc|c en |c mcycr|c ce e:pecie: e: pren:i|, grue:c en |c
194
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Lc:e y ce|gccc en |c punIc. /cemc: e:Ic cuLierIc ce e:pinc:, cunue :Ic: :cn mc: ce|gccc: y peuenc:
ue |c: pre:enIe: en e| re:Ic ce| cuerpc. Iccc: |c: e:pecie: Iienen cucIrc c|giIc: en |c: pcIc: ce|cnIerc: {Iirirc
1). En |c: pcIc: Irc:erc:, e| primer cecc e: recucicc en |c mcycr|c ce e:pecie: {Gcrcg y Myer: 2000).
En generc| :cn e:pecie: crLcrec: y exce|enIe: Irepcccrc:. Scn nccIurnc: y generc|menIe :c|iIcric: c en
pcrejc. Se c|imenIcn ce unc vcrieccc ce mcIeric vegeIc|, ccmc ccrIezc ce c|gunc: ccn|ferc:, rc|ce:,
Lcyc:, hierLc:, :emi||c:, fcre:, nuece:, vegeIccicn ccucIicc, fruIc: e inc|u:c ce in:ecIc: y peuenc: repIi|e:.
Lc: hemLrc: pcren unc cr|c c| cnc, mi:mc ue c| nccer e:Ic cuLierIc pcr e:pinc: muy :ucve: ue c| pccc
Iiempc :e encurecen. Lc ccrne ce c|gunc: e:pecie: e: ccn:umicc pcr grupc: inc|genc:, mienIrc: ue en
cIrc: cc:c: uIi|izcn :u: e:pinc: ccmc cLjeIc: ceccrcIivc: {Ncwck 11, Iirirc 1, Emmcn: y Feer 11).
En Ecucccr hcLiIcn :ei: e:pecie: cgrupccc: en Ire: gnerc:: Coendou, Echinoprocta y Sphiggurus. Se ci:IriLuyen
en e| Ircpicc, :uLIrcpicc y zcnc: Iemp|ccc: c |c: cc: |ccc: ce |c: /nce:. CucIrc e:pecie: :e encuenIrcn en e|
Ircpicc y :uLIrcpicc crienIc|, unc en e| Ircpicc y :uLIrcpicc cccicenIc| y unc en |c zcnc Iemp|ccc y |c: vc||e:
inIercncinc: {Iirirc 2007). Coendou quichua e: encmicc ce| Ecucccr {Iirirc 2007). /cemc:, C. quichua :e
ccn:icerc Vu|nercL|e y Echinoprocta rufescens ccmc e:pecie ccn DcIc: ln:ufcienIe: {Iirirc 2001).
Familia Heteromyidae
E:Ic fcmi|ic cgrupc c rcIcne: Lc|:erc: y e: exc|u:ivc ce| ccnIinenIe cmericcnc. lnc|uye c 0 e:pecie:
cgrupccc: en gnerc: {Wi|:cn y Feecer 2005). Se ci:IriLuyen ce:ce e| cccicenIe ce /mricc ce| NcrIe hc:Ic
e| ncrcccicenIe ce /mricc ce| Sur, y puecen hcLiIcr en Lc:ue: Ircpicc|e:, Iemp|ccc: y zcnc: ce:rIicc:. E|
regi:Irc fc:i| ce e:Ic fcmi|ic ccIc ce| C|igccenc {Scvcge y Lcng 18, Ncwck 11).
E| crcnec vcr|c ccn:icercL|emenIe, perc en generc| e: ce|gccc, pre:enIcncc e| crcc zigcmcIicc fnc. Lc
fcrmu|c cenIc| e: {l) 1/1, {C) 0/0, {F) 1/1, {M) 3/3, pcrc un IcIc| ce 20 piezc: cenIc|e:. Lc: inci:ivc: :cn ce|gccc:
y ccmprimicc:, mienIrc: ue |c: mc|crifcrme: :cn hip:cccnIc:, pre:enIcn rc|ce: y e:Icn fuerIemenIe cchericc:
c |c mcnc|Lu|c. Iccc: |c: heIercmicc: pre:enIcn Lc|:c: en :u: meji||c: ue :e cLren c| |ccc ce |c Lccc y :e
exIiencen pcr ceIrc: ce |c: hcmLrc: {McLcugh|in 184, Iirirc 1).
Scn cnimc|e: ce peuenc c mecicnc Icmcnc {hc:Ic 30 mm inc|uyencc |c cc|c). Lc: miemLrc: Irc:erc: :cn
c|crgccc: :cLre Iccc pcr un cumenIc en |c |cngiIuc ce |c: meIcIcr:c: y ce |c: c|giIc:. Scn Lc:IcnIe fuerIe: y e:Icn
cccpIccc: pcrc :c|Ic: ce grcn c|ccnce. Lc: miemLrc: ce|cnIerc: :cn ccrIc: y |c cc|c e: Lc:IcnIe |crgc, mcycr
ue |c |cngiIuc ccLezc-cuerpc. /cemc:, |c cc|c e: |igercmenIe Licc|cr, cuLierIc ce e:ccmc: y pre:enIc pe|c:
e:cc:c: y peuenc:. Se mueven Lc:iccmenIe :c|Icncc en :u: miemLrc: pc:Iericre:. Lc: vrIeLrc: :cn ccmprimicc:
y en pcrIe funcicc: ccn e| cue||c {Fe|chcmer et al. 1). Fre:enIcn e:pinc: peuenc: enIremezc|ccc: ccn e|
pe|cje en |c regicn ccr:c|. Su cc|crccicn vcr|c enIre ccf y negrc en |c regicn ccr:c| y cremc c L|cncc Lri||cnIe
en |c regicn venIrc| {Iirirc 1). E:Ie pcIrcn ce cc|crccicn puece vcricr ccn:icercL|emenIe enIre e:pecie: e
inc|u:c enIre miemLrc: ce unc mi:mc e:pecie en ci:IinIc: rcngc: gecgrcfcc:.
Se c|imenIcn ce :emi||c: y ce cIrc: pcrIe: ce p|cnIc:. En c|gunc: ccc:icne: puecen c|imenIcr:e ce mcIeric
cnimc|, principc|menIe in:ecIc:. Fecc|ecIcn :emi||c: c fruIc: en :u: Lc|:c: ce |c: meji||c: y |c: c|mccencn
en :u mccriguerc pcrc e| pc:Iericr ccn:umc. Lc: mccriguerc: puecen :er ccmp|ejc:, fcrmccc: pcr :i:Iemc:
ce Ine|e: ccn ccmpcrIimenIc: m|Iip|e: y cLerIurc: hccic |c :uperfcie. Iccc: |c: e:pecie: :cn :c|iIcric: y
nccIurnc:, pc:cncc |c mcycr pcrIe ce| Iiempc en :u: mccriguerc: {Ncwck 11, Emmcn: y Feer 11). Fuecen
pc:cr Lc:IcnIe Iiempc :in LeLer, pcr |c ue :u: rincne: e:Icn e:pecic|menIe cccpIccc: c ccn:ervcr e| mcximc
ce cguc: pcr e||c, :u crinc e: muy ccncenIrccc {Scvcge y Lcng 18).
En Ecucccr e:Icn regi:Irccc: cc: e:pecie: ce Heteromys en |c: Lc:ue: Ircpicc|e: y :uLIrcpicc|e: ce|
cccicenIe {Iirirc 2007). Unc ce e:Ic: e:pecie:, H. teleus, recienIemenIe ce:criIc {/ncer:cn y Jcrr|n, 2002), e:
encmicc ce| pc|:. Ningunc e:pecie e:Ic cmenczccc ce exIincicn, cunue /ncer:cn y Jcrr|n {2002) :ugieren
ue H. teleus ceLer|c enIrcr en c|gunc ccIegcr|c ce cmenczc {perc nc inciccn en cuc|) ceLicc c |c: pccc:
|ccc|iccce: ce cc|eccicn.
Familia Sciuridae
(foto 35)
/cIuc|menIe :e reccnccen 278 e:pecie: ce crci||c:, cgrupccc: en 51 gnerc: {Wi|:cn y Feecer 2005). Lc:
crci||c: hcLiIcn en Iccc e| p|cneIc, c excepcicn ce Ccecn|c, /nIcrIicc, Mc|c:ic y c|gunc: regicne: ce:rIicc:
y |cIiIuce: exIremc:. Fuecen vivir en unc grcn vcrieccc ce hcLiIcI, ce:ce Lc:ue: Ircpicc|e: hc:Ic |c: Iuncrc:
crIicc:, y :e puecen enccnIrcr en e| cc:e| c en gc|er|c: Lcjc Iierrc {Ncwck 11).
195
Mamferos
E| crcnec pre:enIc un crcc zigcmcIicc cmp|ic, e| rc:Irc e: ccrIc, ccn un perf| crueccc. Lc fcrmu|c cenIc| e: {l)
1/1, {C) 0/0, {F) 1-2/1, {M) 3/3, pcrc un IcIc| ce 20 c 22 piezc: cenIc|e:. Lc: premc|cre: cnIericre: :cn peuenc:
y en fcrmc ce c|cvijc. Lc: mc|cre: pre:enIcn rc|ce: y mue:Ircn ccnIc: Ircn:ver:c|e: Lc:IcnIe ce:crrc||ccc:
{McLcugh|in 184).
Exi:Ie un cmp|ic rcngc ce vcriccicn en Icmcnc:, perc en generc| :cn peuenc: c mecicnc:. Fre:enIcn cincc
c|giIc: funcicnc|e: en |c: pcIc: Irc:erc: y cucIrc en |c: ce|cnIerc:, ccn unc gcrrc Lc:IcnIe ce:crrc||ccc en
cccc unc. Lc: IcLi||c: :cn fexiL|e: y puecen gircr, cccpIccicn impcrIcnIe ue |e: permiIe ce:cencer ce |c:
crLc|e: ccn |c ccLezc hccic ce|cnIe {Fe|chcmer et al. 1).
Exi:Ien crci||c: crLcrec:, Ierre:Ire: y p|cnecccrc:. Lc: crLcrec: pre:enIcn cc|c: |crgc: ccn cLunccnIe pe|cje,
gcrrc: ce:crrc||ccc: y crejc: grcnce:. Lc: crci||c: p|cnecccrc:, ue hcLiIcn en /mricc ce| NcrIe, e| ncrIe
ce Eurcpc y /:ic, pre:enIcn unc memLrcnc ce pie| ue :e exIience ce:ce |c crIicu|ccicn ce |c munecc
hc:Ic |c crIicu|ccicn ce| IcLi||c y |e: permiIe p|cnecr enIre |c: crLc|e:. Lc: crci||c: Ierre:Ire: :cn generc|menIe
mc: rcLu:Ic: ue |c: crLcrec:, ccn pcIc: ce|cnIerc: ccrIc: y rcLu:Ic:, cccpIccc: pcrc ccvcr, y cc|c menc:
pe|ucc ue en |c: crLcrec:. En /mricc Ircpicc| :e encuenIrcn exc|u:ivcmenIe |c: e:pecie: crLcrec: {Ncwck
11).
Lc: crci||c: :cn muy :en:iL|e: c |c: ccmLic: ce IempercIurc, permcnecen inccIivc: en c|imc: cc|icc:, cucncc
|c: IempercIurc: :cn e|evccc:: |c: ue viven en c|imc: mc: fr|c: hiLerncn. Lc: crci||c: crLcrec: y Ierre:Ire:
puecen :er ciurnc: c nccIurnc:, mienIrc: |c: p|cnecccrc: :cn :c|c nccIurnc:. En :u mcycr|c :cn :c|iIcric:,
cunue c|gunc: e:pecie: puecen fcrmcr cc|cnic: grcnce:. Se c|imenIcn ce nuece: y :emi||c:, :in emLcrgc,
IcmLin puecen ccmer hcngc:, in:ecIc: e inc|u:c peuenc: cve: {Emmcn: y Feer 17, Vcughcn et al.
2000).
En e| Ecucccr hcy :ei: e:pecie: cgrupccc: en cc: gnerc:: Microsciurus y Sciurus. Se ci:IriLuyen c| cccicenIe
y crienIe ce |c: /nce:. /unue :cn mc: civer:c: en zcnc: Ircpicc|e:, IcmLin :e encuenIrcn en zcnc:
:uLIrcpicc|e: y Iemp|ccc:. Microsciurus mimulus hcLiIc exc|u:ivcmenIe en e| Ircpicc ncrcccicenIc|, c| Iiempc
ue S. stramineus hcLiIc niccmenIe en e| Ircpicc y :uLIrcpicc :urcccicenIc| {Iirirc 2007). Nc exi:Ien e:pecie:
encmicc: y ningunc :e ccn:icerc cmenczccc ce exIincicn {Iirirc 2001).
Orden Sirenia
(1 familia, 1 especie)
DenIrc ce e:Ie crcen e:Icn |c: vccc: mcrinc: c cugcne: y |c: mcncI|e:. JunIc ccn |c: ceIccec:, :cn |c: nicc:
crcene: ccmp|eIcmenIe ccucIicc:, cunue |c: Sirenic nc :cn Icn e:pecic|izccc: {Iirirc 1). Se reccnccen
cincc e:pecie:, Ire: gnerc: y cc: fcmi|ic:: Irichechicce y Dugcngicce {Wi|:cn y Feecer 2005). CIrc: cincc
e:pecie: ce Sirenic :e hcn exIinIc. Unc ce e||c:, ce| gnerc Hydrodamalis, prcLcL|emenIe :cLrepc:c |c: .000
kg, e: cecir c|ccnzcLc e| Icmcnc ce un ccIuc| e|efcnIe cfriccnc {Myer: 2000f). E| crcen Iiene unc ci:IriLucicn
re:Iringicc c zcnc: Ircpicc|e:, enccnIrcncc:e en hcLiIcI mcrinc-cc:Ierc: y c|gunc: :i:Iemc: hicrcgrcfcc:.
HcLiIcn en grcn pcrIe ce| cccnc lncicc, |c cc:Ic crienIc| y cccicenIc| ce| /I|cnIicc, mcr CcriLe y |c: cuencc:
hicrcgrcfcc: ce |c: r|c: /mczcnc: y Crinccc. UniccmenIe unc e:pecie exIinIc {Hydrodamalis gigas) hcLiIcLc
en |c: cguc: ce| mcr ce 8ering {UIrerc: 18). E| regi:Irc fc:i| ccIc ce| Eccenc, pccc en |c cuc| exi:I|cn yc |c:
cc: fcmi|ic: ue :cLreviven ccIuc|menIe, pcr |c ue :e pre:ume ue :u crigen ceLe :er ccn:icercL|emenIe
cnIericr c| Eccenc {Myer: 2000f).
Scn mcm|ferc: Lc:IcnIe grcnce: ue puecen pe:cr hc:Ic 1.150 kg {FcIhLun 184). E| crcnec e: inccnfunciL|e.
E| hue:c nc:c| e:Ic recucicc c cu:enIe y |c cLerIurc nc:c| :e exIience pc:IericrmenIe cc:i hc:Ic |c: crLiIc:.
En |c regicn ce| c|cc, e| hue:c Iimpcnicc e: :emicircu|cr. Su: hue:c: :cn inu:uc|menIe pe:ccc: {Myer: 2000f).
/| pcrecer, |c mc:c ccicicnc| |e: :irve pcrc pccer permcnecer :u:pencicc: Lcjc |c :uperfcie ce| cguc
{Fe|chcmer et al. 1).

Fc:een un cuerpc rcLu:Ic perc cerccincmicc, pie| grue:c y fuerIe, cuLierIc pcr e:cc:c pe|cje, e:pecic|menIe
cucncc :cn ccu|Ic:. Su cue||c nc e: Lien ciferenciccc, :u: exIremiccce: ce|cnIerc: :e mccifccrcn en c|eIc:
y :u: exIremiccce: Irc:erc: cpenc: :cn un ve:Iigic. Su cc|c e: grcnce y cp|cnccc ccr:c-venIrc|menIe,
cccpIcncc unc fcrmc ce pc|eIc. Su: crejc: ccrecen ce pcLe||cn curicu|cr y :u: cjc: ccrecen ce pcrpccc:,
perc Iienen un meccni:mc pcrc cerrcr:e iguc| c| ce |c: e:f|nIere:. Lc: crifcic: nc:c|e: :e encuenIrcn pcr
encimc ce :u hccicc y :e cierrcn c Ircv: ce vc|vu|c:. Lc: |cLic: :cn grcnce:, mcvi|e: y cuLierIc: pcr pe|c:
grue:c: y r|gicc:. Lc: hemLrc: pc:een un pcr ce mcmc: c| nive| ce |c: cxi|c:. Ccrecen ce c|Iec ccr:c| {Scvcge
y Lcng 18).
1
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Lc: mcncI|e: y cugcne: :cn ccmp|eIcmenIe herL|vcrc:, c|imenIcncc:e ce unc grcn vcrieccc ce c|gc: y
p|cnIc: ccucIicc:. Fuecen :er cnimc|e: :c|iIcric: c fcrmcr grupc: numerc:c: y ccn unc grcn inIerre|ccicn enIre
:u: miemLrc: {FcIhLun 184). /| pcrecer e:Icn re|ccicnccc: ccn |c: e|efcnIe: y uizc: ccn |c: crIiccccIi|c: y
|c: peri:ccccIi|c: {Myer: 2001g). McncI|e: y cugcne: :e encuenIrcn :ericmenIe cmenczccc: pcr unc fuerIe
pre:icn ce cccer|c pc:ccc y pre:enIe, c:| ccmc pcr |c ce:Iruccicn y Ircn:fcrmccicn ce :u: hcLiIcI {Myer:
2001g).
En e| Ecucccr hcLiIc niccmenIe |c fcmi|ic Irichechicce {Iirirc 2007). E:Ic fcmi|ic ccmprence :c|c c Ire:
e:pecie: ce mcncI|e: ce| gnerc Trichechus {Wi|:cn y Feecer 2005). Unc ce e||c: {T. manatus) :e ci:IriLuye c
|c |crgc ce |c cc:Ic :urcrienIc| ce NcrIecmricc, e| mcr CcriLe y |c: zcnc: ccyccenIe: ce /mricc ce| Sur.
MienIrc:, T. inunguis :e ci:IriLuye en |c: cuencc: ce| Crinccc y /mczcnc:, en e| ncrIe ce /mricc ce| Sur.
Finc|menIe, T. senegalensis vive en |c: cguc: cc:Ierc: y r|c: enIre Senegc| y /ngc|c {Ncwck 1).
Lc: re:Ic: fc:i|e: ce e:Ic fcmi|ic ccIcn ce inicic: ce| Miccenc. Scn cnimc|e: Lc:IcnIe grcnce: y |crgc:, ue
puecen mecir mc: ce 4 m y pe:cr 1.000 kg. Su cuerpc e: hicrccincmicc, ccn |c ccLezc peuenc y reccnceccc
{Myer: 2001g). E| crcnec ce |c: mcncI|e: :| pre:enIc hue:c: nc:c|e: c ciferencic ce cIrc: e:pecie: ce| crcen
Sirenic. Lc cenIccurc ce |c: ccu|Ic: ccrece ce ccninc: y |c: inci:ivc: Iienen e:IrucIurc ce cienIe: ce |eche,
perc e:Icn enIerrccc: en e| mcxi|cr y cuLierIc: pcr unc p|ccc ccrnec. Fre:enIc un nmerc inceIerminccc
ce cienIe: mc|crifcrme:, ccncicicn inu:uc| enIre |c: mcm|ferc:. E:Ic: cienIe: vcn reemp|czcncc:e ce:ce |c
pcrIe cnIericr c |c pc:Iericr curcnIe |c vicc ce| cnimc|: rcrc vez e:Icn vi:iL|e: mc: ce :ei: cienIe: c| mi:mc
Iiempc. E:Ic: mc|crifcrme: :cn LrcchicccnIc: y fuerIemenIe |cpfcccnIc: {Myer: 2001g, Jeffer:cn et al. 14).
Lc fcrmu|c cenIc| e: {l) 0/0, {C) 0/0, {F) 0-2/0-2, {M) 5/5 {Iirirc 1).
E| hccicc e: cmp|ic, ce fcrmc cc:i cuccrccc, ccn e| |cLic :upericr hencicc en e| cenIrc fcrmcncc cc: |cLu|c:.
DurcnIe |c c|imenIccicn, cccc |cLu|c IrcLcjc :imu|IcnecmenIe ccrIcncc |c vegeIccicn, cyucccc pcr unc
grcn ccnIiccc ce viLri:c: ccrIc: y grue:c: ue :e c|inecn c|receccr ce |c :uperfcie exIernc ce |c: |cLic:. /|
pcrecer, e:Ic: viLri:c: IcmLin Iienen un rc| muy impcrIcnIe pcrc ceIecIcr e| enIcrnc y mcvi|izcr:e en cguc:
fcngc:c:, ue :cn :u: prefericc:. Lc: cjc: :cn muy peuenc: {FcIhLun 184, Myer: 2001g). Lc: exIremiccce:
ce|cnIerc: :cn cp|cnccc: pcrc fcrmcr |c: c|eIc: y :u cc|c e: cp|cnccc ccr:c-venIrc|menIe, ccn e| Lcrce
reccnceccc c mcnerc ce unc c|eIc ccucc| ccn un :c|c |cLu|c. Lc: c|eIc: pre:enIcn ve:Iigic: ce unc:. Fc:ee
niccmenIe :ei: vrIeLrc: cervicc|e:, c ciferencic ce |c mcycr|c ce mcm|ferc: {FcIhLun 184).
Scn ce cc:IumLre: ciurnc: c nccIurnc: y :cn :c|iIcric:, cunue :e puece cL:ervcr mccre: ncccncc ccn
:u cr|c. Scn exce|enIe: ncccccre:, ccpcce: ce permcnecer :umergicc: pcr mc: ce 15 minuIc: {FcIhLun
184, Iirirc 1). Scn ccmp|eIcmenIe herL|vcrc: y :e c|imenIcn principc|menIe ce |c |echugc ce cguc {Pistia
:p., fcmi|ic /rccece), puciencc ccn:umir hc:Ic un 87 ce :u pe:c pcr c|c {Kcwc|:ki 181). Lc: mcncI|e: :cn
frecuenIemenIe cczccc: pcr :u ccrne. Sin emLcrgc, |c ce:Iruccicn ce :u hcLiIcI e: |c mcycr cmenczc ue
enfrenIcn {Myer: 2001g).

En e| Ecucccr :e encuenIrc Trichechus inunguis. HcLiIc exc|u:ivcmenIe en r|c: y :i:Iemc: |ccu:Ire: ce |c /mczcnic
Lcjc {pcr ceLcjc ce |c: 300 m:nm), en zcnc: ccn muy pccc c|Ierccicn cnIrcpcgnicc. Se |c puece enccnIrcr
e:pecic|menIe cenIrc ce |c Fe:ervc ce Frccuccicn Fcun|:Iicc CuycLenc y e| Fcrue Nccicnc| Yc:un| {Iirirc
2007). Nc :e IrcIc ce unc e:pecie encmicc y e:Ic ccIc|cgccc ccmc En Fe|igrc Cr|Iicc {Iirirc 2001).
Orden Soricomorpha
(1 familia, 3 especies) (foto 36)
E| crcen Scriccmcrphc cgrupc c |c: mcm|ferc: p|ccenIcric: mc: primiIivc:, ce cuyc: cnce:Irc: :e crigincrcn
vcric: ||nec: evc|uIivc: ue permiIiercn e| cpcrecimienIc ce |c: mcm|ferc: mccernc: {Ficcrci 184). /unue
hcy e:pecie: in:ecI|vcrc: en muchc: cIrc: crcene:, |c: Scriccmcrphc :e c|imenIcn exc|u:ivcmenIe ce
inverIeLrccc:, mcycrmenIe in:ecIc: {YcIe: 184).
E| crcen inc|uye c 428 e:pecie: cgrupccc: en 45 gnerc: y 4 fcmi|ic: {Wi|:cn y Feecer 2005). Se ci:IriLuye
en /:ic, Eurcpc, fricc, NcrIecmricc y e| exIremc ncrcccicenIc| ce Succmricc {Iirirc 2007). Nc exi:Ien
muchc: rc:gc: mcrfc|cgicc: ci:IinIivc: ue permiIcn c|c:ifccr c| crcen Scriccmcrphc ceLicc c| pcLre grccc
ce e:pecic|izccicn en |c mcycr|c ce e:pecie:, ue refejc mcycrmenIe rc:gc: primiIivc: ce |c: mcm|ferc:.
Fcr e:Ic, e: cue:IicncL|e ue e| crcen, Ic| ccmc :e ccncce chcrc, :ec mcncf|Iicc. Lc mcycr|c ce e:pecie:
:cn peuenc:, inc|u:c c|gunc: :e ccn:icercn ccmc |c: mcm|ferc: vivienIe: ce mencr Icmcnc y pe:c, ccmc
pcr ejemp|c |c: mu:crcnc: {Kcwc|:ki 181, Myer: 1L). En Succmricc :e encuenIrc niccmenIe |c fcmi|ic
Scricicce {Wi|:cn y Feecer 2005).
197
Mamferos
Lc fcmi|ic Scricicce, ue cgrupc c |c: mu:crcnc:, e: muy civer:c: exi:Ien 37 e:pecie: en e| muncc, cgrupccc:
en 2 gnerc:. Se cree ue ceLicc c migrccicne: re|cIivcmenIe recienIe: ||egc c| ncrIe ce Succmricc, ccnce
:e re:Iringe c |c: zcnc: c|Iccncinc:, Iemp|ccc: y :uLIrcpicc|e: c|Ic: {CcLrerc y Ypez 10). En /mricc ce|
Sur e:Ic pre:enIe niccmenIe e| gnerc Cryptotis, ue cgrupc c cchc e:pecie: {Wi|:cn y Feecer 2005). DeLicc
c |c frcgi|iccc ce :u: hue:c: nc exi:Ien muchc: regi:Irc: fc:i|e:. Sin emLcrgc, c|gunc: fc:i|e: enccnIrccc: en
Eurcpc ccIcn ce fnc|e: ce| Eccenc {Ci:zek y Myer: 2002).
Scn cnimc|e: muy peuenc: ce cpcriencic :imi|cr c un rcIcn {cpenc: pe:cn 2 c 3 gr) {Churchfe|c 10).
/|ccnzcn unc |cngiIuc ce 10 cm {Iirirc 1). E| crcnec ce |c: mu:crcnc: e: |crgc, e:Irechc y ce|icccc,
generc|menIe ccn un perf| cp|cnccc. Ccrecen ce crcc: zigcmcIicc: c, :i e:Icn pre:enIe:, :cn inccmp|eIc:.
Lc fcrmu|c cenIc| ce |c: e:pecie: :uccmericcnc: e: {l) 3/1, {C) 1/1, {F) 2/1, {M) 3/3, pcrc un IcIc| ce 30
cienIe:. Lc :uperfcie exIernc y |c: c:pice: ce |c: cienIe: Iienen pigmenIccicn rcjizc y |c: Lcrce: :cn ccrIcnIe:
{Iirirc 1). E| primer inci:ivc e: grcnce y e:Ic ccmpue:Ic ce unc c:pice principc| c|crgccc y unc c:pice
:ecunccric mc: peuenc {Ci:zek y Myer: 2002). Lc: primerc: inci:ivc: infericre: :cn muchc mc: grcnce: ue |c:
|cIerc|e: y :e prcyecIcn hccic ce|cnIe. E| re:Ic ce inci:ivc:, ccninc: y premc|cre: :cn peuenc: y repre:enIcn
ccrccIere: Icxcncmicc: impcrIcnIe: pcrc icenIifccr e:pecie:. Lc: mc|cre: pre:enIcn c:pice: en fcrmc ce W
Lien mcrcccc {YcIe: 184). Un rc:gc e:pecic| ce |c cenIccurc ce |c: mu:crcnc: e: ue piercen :u: cienIe:
ce |eche cnIe: ce| nccimienIc. E:Ic prcvccc ue muchc: incivicuc: ccu|Ic: muercn ce hcmLre ceLicc c ue
:u: cienIe: piercen funcicnc|iccc ceLicc c| ce:gc:Ie {Churchfe|c 10).
Su hccicc e: punIicgucc, :u: cjc: :cn min:cu|c: y :u: crejc: cpenc: percepIiL|e:. E:Ic: ccrccIer|:Iicc: cerivcn
ce :u: cc:IumLre: :uLIerrcnec:. Lc fcrmc punIicgucc ce :u hccicc prcLcL|emenIe |e: cyucc c ccvcr :u:
mccriguerc: en |c Iierrc mienIrc: Lu:ccn :u: pre:c:. Fre:enIcn unc cc|c ccrIc ue nc c|ccnzc ni |c miIcc ce |c
|cngiIuc ce :u cuerpc. Iccc: :u: exIremiccce: Iienen cincc cecc: ccn gcrrc:. E| pe|cje e: negruzcc Lri||cnIe
ce e:IrucIurc grue:c {Churchfe|c 10, Iirirc 1).
Su: :enIicc: principc|e: :cn prcLcL|emenIe e| IccIc, |c cucicicn y e| c|fcIc. CierIc: e:pecie: :e gu|cn pcr ecc-
|ccc|izccicn. /|gunc: mu:crcnc: puecen mcIcr c pre:c: muchc mc: grcnce: ue e||c:, inc|uyencc peuenc:
verIeLrccc:. Lc mcycr|c ce e:pecie: pcrece preferir micrc-hcLiIcI hmecc:, cunue c|gunc: :e encuenIrcn
en ce:ierIc:. Su Ic:c meIcLc|icc e: muy c|Ic, pcr |c ue ceLen c|imenIcr:e ccn Lc:IcnIe frecuencic. Scn
ccIivc: mcycrmenIe en |c ncche. E:Icn e:pecic|izccc: pcrc unc cieIc in:ecI|vcrc, perc IcmLin puecen
ccn:umir peuenc: verIeLrccc: {YcIe: 184, CcLrerc y Ypez 10, Ci:zek y Myer: 2002).
/|gunc: e:pecie: :cn ccucIicc: pcr |c ue e:Icn Lien cccpIccc: pcrc |c ncIccicn y pcrc c|imenIcr:e ce
peuenc: pece: c inverIeLrccc: ccucIicc: {YcIe: 184). E:Ic: e:pecie: pre:enIcn pe|c: |crgc: enIre :u: cecc:
ce| pie y c |c: cc:Iccc: ce| pie. E:Ic: pe|c: incremenIcn |c :uperfcie ce| pie y prccucen LurLujc: ce cire ue
permiIen e| ce:p|czcmienIc :cLre |c :uperfcie ce| cguc {Ci:zek y Myer: 2002).
En Ecucccr hcLiIcn Ire: e:pecie: ce| gnerc Cryptotis, cc: ce e||c: encmicc:: C. equatoris y C. montivaga.
Lc Mu:crcnc EcucIcricnc {C. equatoris) :e encuenIrc exc|u:ivcmenIe en |c: pcrcmc: ce| cenIrc y ncrIe ce|
pc|:, |c Mu:crcnc McnIcnc ce| Sur {C. montivaga) hcLiIc niccmenIe en |c: pcrcmc: :urcccicenIc|e: y, pcr
|Iimc, |c Mu:crcnc E:ccmc:c {C. squamipes) hcLiIc en |c: /nce: ce| ncrIe ce| Ecucccr y e| :ur ce Cc|cmLic
{Iirirc 2007). Ningunc ce |c: e:pecie: e:Ic ccIc|cgccc ccmc cmenczccc ce exIincicn.
GLOSARIO
Abazones. Scn exIen:icne: ce pie| c mcnerc ce Lc|:c:, fcrmccc: pcr pie| curc y :ecc pre:enIe: en c|gunc:
mcm|ferc:, en ccnce c|mccencn c|imenIc pcrc :er Ircn:pcrIccc.
Antitrago. Frcminencic ce |c crejc ce murci|cgc: ue :e encuenIrc frenIe c| Ircgc.
Antropoideos. SuLcrcen cenIrc ce |c: primcIe: ue pre:enIc e| crcnec grcnce: inc|uye c Iccc: |c: mcnc:,
e| :er humcnc y e:pecie: fc:i|e: inIermecic:. E:Ic civicc en Ire: :uperfcmi|ic:: ceLcicec: c p|cIirrinc:,
cerccpiIeccicec: c ccIcrrinc: y |c: hcmincicec:.
Arco artico. E: unc cnc:Icmc:i: {unicn ce vc:c: :cngu|nec: ce peuenc cc|iLre c unc ce mcycr grc:cr) ue
:e pre:enIc en |c: primerc: e:Iccic: ce| emLricn. Lc funcicn ce e:Ie crcc e: hccer ce puenIe enIre |c ccrIc
venIrc| {:ccc ccrIicc) y |c: ccrIc: ccr:c|e:.
198
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Arco zigomtico. E:IrucIurc c:ec ce| crcnec ue rccec |c pcrIe infericr ce |c crLiIc ccu|cr.
Astrgalo. Hue:c ccrIc :iIuccc en |c primerc f|c ce| Icr:c, en e| pie.
Bculo. Hue:c ue :e encuenIrc en e| pene ce |c mcycr|c ce |c: mcm|ferc:, mc: preci:cmenIe en in:ecI|vcrc:,
rceccre:, ccrn|vcrc: y primcIe:. E:Ie hue:c permiIe |c peneIrccicn en cu:encic ce ereccicn.
80do. Hencicc en cc:, ue Ierminc en cc: pcrIe:, ce cc: c:pice:.
Bilobado. E:IrucIurc cncIcmicc ue Ierminc en cc: |cLu|c: c en cc: pcrIe:.
Bolsa marsupial. IcmLin ccnccicc ccmc mcr:upic {ce| |cI|n marsupium, ue :ignifcc Lc|:c), ccn:i:Ie en
un p|iegue ce pie| ue recuLre |c: mcmc: y fcrmc unc Lc|:c epicrmicc ue funcicnc c mccc ce ccmcrc
incuLcccrc. Lc: cr|c: ce |c: mcr:upic|e: nccen en un e:Iccc ce ce:crrc||c muy inccmp|eIc, cc:i feIc|, y :e
crrc:Ircn Irc: nccer ce:ce |c vcginc ce |c hemLrc hc:Ic e| mcr:upic, ccnce |ccIcrcn hc:Ic ccmp|eIcr :u
ce:crrc||c.
Brachiodontos. Cucncc |c: mc|cre: pre:enIcn |c: p|iegue: funcicc: Ircn:ver:c|menIe y unicc: pcr e| |ccc
externo.
Bulas auditivas. E:IrucIurc: c:ec: reccnceccc: uLicccc: en |c Lc:e ce| crcnec, junIc c| fcrcmen cccipiIc|.
Bunodontos. Cucncc |c cenIccurc pre:enIc c:pice: rcmc: c IuLu|cre: cunue puecen pre:enIcr IcmLin
c:pice: ccce:cric:.
Calcneo. Hue:c ce| pie {Icr:c), ccrIc, c:imIricc, ce fcrmc cLicc irregu|cr, ccn :ei: ccrc:: :upericr e infericr,
|cIerc|e:, cnIericr y pc:Iericr, ce |c: cuc|e: cc: :cn mc: c menc: crIicu|cre:. E:Ie hue:c ccn:IiIuye e| Ic|cn ce|
pie.
Caninos. DienIe: :iIuccc: enIre cmLc: crcccc: cenIcric: ce|imiIcncc e| :ecIcr cnIericr ce| pc:Iericr. Su funcicn
e: |c ce ce:gcrrcr |cIerc|menIe |c: c|imenIc:.
Casi Amenazada. CcIegcr|c en |c cuc| :e inc|uyen c e:pecie: ue hcn :icc evc|uccc: ccn |c: criIeric: ce
|c UlCN y ue nc cc|ifccn pcrc :er ccn:icerccc: ccmc En Fe|igrc Cr|Iicc, En Fe|igrc c Vu|nercL|e, perc cc:i
cump|en ccn |c: umLrc|e: cr|Iicc:.
Ciclo estral (estro). E: |c mcnife:Iccicn ce recepIiviccc :exuc|, pcr periccc: |imiIccc:, pcr pcrIe ce |c: hemLrc:
{ce| griegc, ue :ignifcc frene:| c pc:icn).
Clado. Cccc unc ce |c: rcmc: ce| crLc| f|cgenIicc prcpue:Ic pcrc cgrupcr c |c: :ere: vivc:. Fcr ccn:iguienIe,
un c|ccc :e inIerpreIc ccmc un ccnjunIc ce e:pecie: empcrenIccc: {ccn un cnIepc:ccc ccmn).
Convenc|on Internoc|ono| poro e| Ir0co de Espec|es Amenozodos [CIIES}. Acuerdo internacional entre
gcLiernc:, recccIccc ccmc e| re:u|Iccc ce |c re:c|ucicn cccpIccc en 173 en unc reunicn ce |c: miemLrc:
ce |c Unicn Muncic| pcrc |c Defen:c ce| Mecic /mLienIe {UlCN). Su prcpc:iIc e: c:egurcr ue e| ccmercic
inIernccicnc| ce e:pec|mene: ce cnimc|e: y p|cnIc: :c|vcje: nc cmencce :u :upervivencic en :u mecic
ncIurc|. Lc: ccuercc: :cn ce vcric: grccc: ce prcIeccicn y cuLren c mc: ce 30.000 e:pecie: ce cnimc|e: y
p|cnIc:. Ningunc ce |c: e:pecie: prcIegicc: pcr e| ClIES :e hc exIinguicc c ccn:ecuencic ce :u ccmercic,
ce:ce ue e| ccuercc enIrc en vigcr en 175.
Cresta sagital. Cre:Ic c:ec ce civer:c e|evccicn ue :e ce:crrc||c c |c |crgc ce |c :uIurc :cgiIc| ce| crcnec. En
e:Ic cre:Ic :e in:erIc |c mu:cu|cIurc u:ccc en e| prcce:c ce mc:Iicccicn.
Dotos Insu0c|entes. CcIegcr|c en |c cuc| :e inc|uyen c |c: e:pecie: :cLre |c: cuc|e: nc exi:Ie infcrmccicn
ccecuccc pcrc :er evc|uccc e inc|uicc en e| re:Ic ce ccIegcr|c: ce cmenczc ce UlCN.
Dentina. E| :eguncc Iejicc mc: curc ce| cuerpc cunue mc: L|cncc ue e| e:mc|Ie. E: cmcri||enIc, y :u c|Ic
grccc ce e|c:Iiciccc prcIege c| e:mc|Ie :uprcyccenIe ccnIrc |c: frccIurc:.
199
Mamferos
Deriva continental. Fencmenc pcr e| cuc| |c: p|ccc: ue :u:IenIcn c |c: ccnIinenIe: :e ce:p|czcn c |c |crgc ce
mi||cne: ce cnc: ce hi:Icric gec|cgicc ce |c Iierrc.
Diapausa embrionaria. /ccpIccicn reprccucIivc en |c ue e| cvu|c permcnece en e| Ierc ce |c hemLrc
ce:ce e| mcmenIc ce |c fecuncccicn hc:Ic cucncc |c: ccncicicne: cmLienIc|e: exIernc: :cn cpIimc: pcrc
ue ccnIine :u ce:crrc||c.
Digitgrados. Mcm|ferc: ue permcnecen c ccmincn cpcycncc :c|cmenIe |c: cecc: ce :u: pcIc:.
D|mor0smo sexuo|. Diferencic ce fcrmc:, cc|crccicn y Icmcnc: enIre mcchc: y hemLrc: ce unc mi:mc
e:pecie.
Dosel forestal. E: e| hcLiIcI ue :e encuenIrc en e| nive| :upericr ce un Lc:ue, e:pecic|menIe en |c: :e|vc:.
/|Lergc unc fcrc y unc fcunc nicc: ue nc :e puece enccnIrcr en ningunc cIrc ccpc ce| Lc:ue.
Ecolocalizacin. E: un mIccc ce percepcicn :en:cric| pcr e| cuc| cierIc: cnimc|e: :e crienIcn en :u:
cmLienIe:, ceIecIcn cL:Iccu|c:, :e ccmuniccn enIre :| y encuenIrcn ccmicc. DurcnIe |c ecc|ccc|izccicn
un cnimc| emiIe unc :erie ce :cnicc: ccrIc: y chi||cnIe:. E:Ic: :cnicc: vicjcn fuerc ce| cnimc| y |uegc reLcIcn
:cLre |c: cLjeIc: y :uperfcie: en :u ccminc fcrmcncc:e un ecc. E| ecc vue|ve c| cnimc|, ccncc|e unc nccicn
ce |c ue :e encuenIrc en :u ccminc.
Efecto de borde. Ccn:i:Ie en |c :umc ce |c: efecIc: prccucicc: pcr un ecc:i:Iemc, generc|menIe c|Ierccc,
:cLre e| ccyccenIe, generc|menIe ncIurc|.
En Peligro. CcIegcr|c ce cmenczc ce UlCN en |c cuc| :e inc|uyen e:pecie: :cLre |c: cuc|e: |c mejcr evicencic
ci:pcniL|e incicc ue enfrenIcn un muy c|Ic rie:gc ce exIincicn en e:Iccc :i|ve:Ire en e| fuIurc inmecicIc.
En Peligro Crtico. CcIegcr|c ce cmenczc ce UlCN en |c cuc| :e inc|uyen e:pecie: :cLre |c: cuc|e: |c mejcr
evicencic ci:pcniL|e incicc ue enfrenIcn un rie:gc exIremcccmenIe c|Ic ce exIincicn en e:Iccc :i|ve:Ire en
e| fuIurc inmecicIc.
Encfalo. FcrIe :upericr ce| :i:Iemc nervic:c, ccmnmenIe ||cmccc cereLrc, ue ccnIrc|c Iccc: |c: prcce:c:
ue regu|cn e| funcicncmienIc ce| cuerpc.
Endemismo. Irminc ue incicc ue |c ci:IriLucicn ce un Icxcn e:Ic |imiIccc c un cmLiIc gecgrcfcc recucicc.
Fcr e||c, cucncc :e incicc ue unc e:pecie e: encmicc ce cierIc regicn, uiere cecir ue :c|c e: pc:iL|e
enccnIrcr|c, ce fcrmc ncIurc|, en e:e |ugcr.
Epidermis. Ccpc mc: exIernc ce |c pie|. Se :iIc :cLre |c cermi: y e:Ic fcrmccc cc:i exc|u:ivcmenIe pcr
c|u|c: epiIe|ic|e: ce| Iipc uercIincciIc:.
Escleroprotena. Iipc ce prcIe|nc ue fcrmc |c: Iejicc:, ccmc |c uercIinc c e| cc|cgenc. E: muy re:i:IenIe e
in:c|uL|e en cguc y en ci:c|venIe: :c|inc:.
Escroto. 8c|:c c :ccc ce pie| ue ccnIiene |c: Ie:I|cu|c: y ue cue|gc enIre |c: mu:|c: c |c Lc:e ce| pene.
Espirculo. E: e| crifcic re:pircIcric ue muchc: cnimc|e: mcrinc: Iienen ccmc ccnIccIc ce| cire c cguc
ccn :u :i:Iemc re:pircIcric inIernc. Iccc: |c: cnimc|e: ccn e:pirccu|c Iienen en ccmn ue :e |ccc|izc en |c
pcrIe :upericr ce| cuerpc, generc|menIe ceIrc: ce |c: cjc:. En e| cc:c ce |c: mcm|ferc: mcrinc:, e| e:pirccu|c
ccncuce e| cire ue re:pircn hccic |c: pu|mcne:. E| crifcic e: ccnIrc|ccc pcr e| cnimc|, pucincc:e cLrir y
cerrcr pcrc ccnIener |c re:pirccicn Lcjc e| cguc.
Extintas. CcIegcr|c en |c cuc| :e inc|uyen |c: e:pecie: ce |c: cuc|e: nc exi:Ie cucc rczcncL|e ce ue yc nc
exi:Ien incivicuc: vivc:.
Falcada. Dirigicc hccic cIrc:.
Feromonas. Su:Icncic: u|micc: :ecreIccc: ccn e| fn ce prcvcccr un ccmpcrIcmienIc ce cIrcccicn :exuc|
ceIerminccc en cIrc incivicuc ce |c mi:mc e:pecie. Scn, pcr IcnIc, un mecic ce :enc|e: cuyc: principc|e:
venIcjc: :cn e| grcn c|ccnce y |c eviIccicn ce cL:Iccu|c:, pue:Ic ue :cn crrc:Irccc: pcr e| cire.
200
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Filiforme. E:IrucIurc: Lic|cgicc: ue Iienen fcrmc c cpcriencic ce hi|c, fnc: y c|crgccc:.
Grupos hermanos. Si cc: e:pecie: Iienen |c re|ccicn mc: cerccnc pc:iL|e, enIcnce: :cn e:pecie: hermcnc::
e: cecir, :i ccmpcrIen unc e:pecie Ircncc| exc|u:ivc ce e||c:.
Grupo mono0|t|co. /ue| ue ccmprence Iccc: |c: ce:cencienIe: ce un cnIece:cr ccmn. DenIrc ce |c:
grupc: ue :cn mcncf|Iicc:, :e u:c e| Irminc hc|cf|Iicc pcrc cencmincr c un grupc ue ccnIiene Iccc: |c:
ce:cencienIe: ce un cnIece:cr ccmn.
Heterodontos. CcrccIer|:Iicc en |c cuc| :e cL:ervc cc: c mc: Iipc: ce cienIe: en unc mi:mc hi|erc cenIc|.
Hibernacin. E:Iccc ce hipcIermic regu|ccc curcnIe c|gunc: c|c: c :emcnc:, ue permiIe c |c: cnimc|e:
ccn:ervcr :u energ|c curcnIe e| inviernc. DurcnIe |c hiLernccicn, e| meIcLc|i:mc ce |c: cnimc|e: :e hcce
|enIc hc:Ic un nive| muy Lcjc, ccemc: ce Iener unc IempercIurc ccrpcrc| y frecuencic re:pircIcric infericr c
|c ncrmc|, u:cncc grccuc|menIe |c: re:ervc: energIicc: c|mccenccc: en :u: cuerpc: curcnIe |c: me:e: mc:
cc|icc:.
H|po0s|s. G|cncu|c encccrinc ue pe:c pccc mc: ce mecic grcmc, ue regu|c |c mcycr pcrIe ce |c: prcce:c:
Lic|cgicc: ce| crgcni:mc.
Hipsodontos. CcrccIer|:Iicc en |c cuc| |c: cienIe: pre:enIcn un ccn:IcnIe crecimienIc ce |c: ccrcnc:. En
e:Ie Iipc ce cenIccurc, e| ccn:IcnIe crecimienIc :e ceLe c ue pcr |c IriIurccicn ce |c: c|imenIc: curc:, |c:
ccrcnc: :e ce:gc:Icn ccn mcycr rcpicez.
Homodontos. CcrccIer|:Iicc en |c cuc| Iccc: |c: cienIe: ce |c hi|erc cenIc| :cn :imi|cre: enIre :|.
Hueso hioides. /pcrcIc :u:pen:cr ce |c |cringe :iIuccc en |c pcrIe cnIericr ce| cue||c, pcr ceLcjc ce |c |enguc
y pcr encimc ce| ccrI||cgc Iircice:. Iiene fcrmc ce :emicni||c ccnccvc hccic cIrc:.
Incisivos. DienIe: :iIuccc: en cmLc: crcccc: cenIcric: en |c zcnc cnIericr, c cmLc: |ccc: ce |c ||nec mecic.
Infraclase. CcIegcr|c Icxcncmicc :uLcrcinccc ce |c ccIegcr|c C|c:e ue ccmprence vcric: crcene: ccn
muchc: ccrccIere: ccmune:.
Inguinal. Fe|cIivc c |c ing|e c ue :e encuenIrcn en |c ing|e, ue e: e| punIc ce unicn ce| mu:|c ccn e|
cLccmen.
Lopfodontos. Cucncc |c: mc|cre: pre:enIcn e:Ir|c: ce e:mc|Ie Ircn:ver:c|e: ccn re:pecIc c| eje ce |c :uperfcie
trituradora.
Metacarpo. E: unc ce |c: Ire: pcrIe: ce |c: ue :e ccmpcnen |c: hue:c: ce |c mcnc, fcrmccc pcr |c: cincc
hue:c: meIcccrpicnc:, ue :cn ce|gccc: y |igercmenIe c|crgccc:, y ccupcn Iccc |c pc|mc ce |c mcnc.
Metatarso. CcnjunIc ce hue:c: |crgc: ue fcrmcn pcrIe ce |c: exIremiccce: pc:Iericre: ce |c: LcIrccic:,
repIi|e: y mcm|ferc:, y ue pcr un |ccc e:Icn crIicu|ccc: ccn e| Icr:c, y pcr e| cIrc ccn |c: fc|cnge: ce |c:
cecc: ce| pie.
Molares. Ccrre:pcncen c cccc unc ce |c: cienIe: pc:Iericre: c |c: ccninc:: en |c mcycr|c ce |c: mcm|ferc:
:irven pcrc mc|er c IriIurcr |c: c|imenIc:, pcr |c ue :u ncmLre viene ce |c mue|c ce mc|inc.
Nectarios. Crgcnc: ue :ecreIcn ncIcr, uLicccc: en civer:c: |ugcre: ce |c p|cnIc. Fuecen :er fcrc|e: {en
e:IcmLre:, pIc|c:, :pc|c:, cvcric) c exIrcfcrc|e: {en pecic|c:). Lc prccuccicn ce ncIcr vcr|c pcr infuencic
ce fccIcre: genIicc:, c|imcIicc: y ccncicicne: ce| :ue|c.
Nostrilos. /LerIurc: exIernc: ce| cpcrcIc c|fcIivc, c ccviccc nc:c|, en verIeLrccc:.
rganos vestigiales. Crgcnc: cuyc funcicn criginc| :e hc percicc curcnIe |c evc|ucicn. En 183, FcLerI
Wiecer:heim puL|icc unc |i:Ic ce 8 crgcnc: humcnc: ce |c: ue :e ce:ccncc|c :u funcicn. Iecrizcncc ue
ercn ve:Iigic: ce |c evc|ucicn, |c: ||cmc ve:Iigic|e:".
201
Mamferos
Oviducto. CcncucIc pcr e| ue |c: cvu|c: ce |c: cnimc|e: :c|en ce| cvcric pcrc :er fecuncccc:.
Ovulacin. E: e| prcce:c ce prccuccicn y |iLerccicn ce un cvu|c. Cccc unc ce |c: cvcric:, ce fcrmc c|IerncIivc,
vc prccuciencc me: c me: un cvu|c mccurc.
Pedicelo. 8c:e ce| hue:c frcnIc| ue :e encuenIrc en |c: e:pecie: ce crvicc:, c pcrIir ce| cuc| crecen |c:
ccrncmenIc:, e:IrucIurc: fcrmccc: ce Iejicc c:ec.
Pednculos. Feuenc: e:IrucIurc: muy fnc: ue :ujeIcn |c: e:pinc: c |c pie| ce c|gunc: e:pecie:, ccmc pcr
ejemp|c, |c: puercc e:pine: c |c: rcIcne: e:pinc:c:.
Placenta. Si:Iemc ce cpcyc viIc| ce| LeL ue cn e:Ic pcr nccer. Se fcrmc c pcrIir ce |c: mi:mc: c|u|c: ue
e| emLricn y :e une c |c pcrec inIernc ce| Ierc. E:IcL|ece ccnexicne: ccn e| IcrrenIe :cngu|nec ce |c mccre,
ce| cuc| Ircn:fere cx|genc y nuIrienIe: c| LeL. Lc p|ccenIc IcmLin :e ccnecIc ccn e| IcrrenIe :cngu|nec ce|
LeL, ce| cuc| e|iminc |c: ce:echc: y |c: Ircn:fere c |c :cngre ce |c mccre pcrc ue :u: rincne: |c: e|iminen.
Plantgrados. Scn |c: cnimc|e: ue cpcycn ccmp|eIcmenIe |c p|cnIc ce| pie pcrc ccmincr. E:Ie Irminc
:ue|e uIi|izcr:e cucncc :e hcL|c ce mcm|ferc: ccmc |c: c:c: c |c: humcnc:, pcrc ncIcr |c ciferencic ccn |c:
cigiI|grccc:, ue :cn mcycr|c enIre |c: mcm|ferc: ccIuc|e:.
Poliandria. Ccncicicn reprccucIivc cnc|cgc c |c pc|iginic, en |c cuc| unc :c|c hemLrc puece c| mi:mc Iiempc
Iener vcric: ccmpcnerc: :exuc|e:.
Poligamia. E: |c re|ccicn ccnce |c: cnimc|e: mcnIienen mc: ce un v|ncu|c :exuc| curcnIe e| periccc ce
reprccuccicn y cricnzc.
Fo||mor0smo. Scn |c: m|Iip|e: c|e|c: ce un gen enIre unc pcL|ccicn, ncrmc|menIe expre:ccc: ccmc ciferenIe:
fencIipc: {p.ej. ciferenIe cc|cr ce |c pie| c ce| ccLe||c y pe|c).
Premolares. Cuc|uier cienIe ue erupcicnc en e| e:pccic cejccc pcr un mc|cr Iempcrc|. E:Icn :iIuccc:
ci:Ic|menIe re:pecIc ce| ccninc e inmecicIcmenIe cnIe: ce |c: mc|cre:.
Fro|0cos. Cucncc |c Ic:c ce reprccuccicn e: c|Ic, prccuciencc vcric: ccmccc: en un ccrIc periccc ce
Iiempc: ccemc:, cichc: ccmccc: :cn numerc:c:.
Redes de neblina. Fece: muy fnc: ue puecen vcricr en :u Icmcnc, ue :irven pcrc ccpIurcr murci|cgc: y
cve:, pcr |c ue :cn ce muchc uIi|iccc en e| e:Iucic ce cichc: grupc:.
ke|oc|ones 0|ogent|cos. Scn |c: re|ccicne: ce pcrenIe:cc ue :e ccn enIre grupc: hermcnc:.
Saco vitelino. Se refere c un cnexc emLricncric ue prccuce y Ircn:pcrIc nuIrienIe: y cx|genc hccic e|
emLricn, y e|iminc :u: ce:echc: meIcLc|icc: ccmc CC
2
.
Selenodontos. Ccncicicn en |c ue |c: cienIe: pre:enIcn |c: c:pice: primcric: c|crgccc: en cireccicn
cnIercpc:Iericr. De e:Ic mcnerc, cumenIcn |c ccnIiccc y e| Icmcnc ce |c: :uperfcie: ccrIcnIe: ce e:mc|Ie.
Simbiosis. /:cciccicn ce cc: c mc: incivicuc: ce ci:IinIc: e:pecie:, en |c ue Iccc: :c|en Lenefciccc:.
Simpatra. Ccnccrccncic gecgrcfcc en |c pre:encic ce incivicuc:, pcL|ccicne: c e:pecie: ci:IinIc:.
Sinapomorfas. CcrccIere: cerivccc: y ccmpcrIicc: pcr cc: c mc: Icxcne:. Lc: :incpcmcrf|c: cefnen grupc:
mcncf|Iicc: y :cn |c principc| herrcmienIc ce IrcLcjc en Si:IemcIicc Fi|cgenIicc.
Super0c|e oc|uso|. Superfcie ce un mc|cr c premc|cr ue ccnIccIc ccn |c: :uperfcie: ccrre:pcncienIe: ce |c:
mc|cre: c premc|cre: cnIcgcni:Ic: curcnIe e| cierre ce |c: cienIe:.
Torpor. E: |c ci:minucicn ce |c ccIiviccc f:ic|cgicc en un cnimc|, IcmLin ||cmccc |eIcrgc. Se ccrccIerizc pcr
unc recuccicn ce |c IempercIurc ccrpcrc| y |c Ic:c meIcLc|icc. E:Ie ccmpcrIcmienIc cyucc c |c: cnimc|e:
c :cLrevivir curcnIe |c: periccc: ce IempercIurc: mc: fr|c:, yc ue permiIe c| crgcni:mc chcrrcr |c ccnIiccc
ce energ|c ue ncrmc|menIe :e uIi|izc pcrc mcnIener unc c|Ic IempercIurc ccrpcrc|.
202
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Trago. Frcminencic en fcrmc Iricngu|cr, reccnceccc, c|crgccc, ccrIc c curvc ue :e encuenIrcn ce|cnIe ce|
ccncucIc cuciIivc exIernc ce |c: murci|cgc:.
Ungulados. NcmLre genricc ce cuc|uier mcm|ferc cuyc: exIremiccce: Ierminen en pezunc:. Ccn:IiIuyen
un grupc Lc:IcnIe grcnce e inc|uye c cnimc|e: muy ciferenIe: en cpcriencic, perc ue Iienen en ccmn |c:
cecc: cgrupccc: en unc pezunc.
Ungulgrados. Mcm|ferc: ue ccmincn cpcycncc:e en e| :ue|c niccmenIe ccn |c |Iimc fc|cnge ce |c:
cecc:.
Vibrisas. Scn fnc: pe|c: ue :e uIi|izcn ce fcrmc :en:cric| pcr c|gunc: :ere: vivc: :irvincc|e: pcrc crienIccicn
en :u: c|receccre:. Muchc: mcm|ferc: |c Iienen c mccc ce LigcIe, ccmc en e| cc:c ce |c: rceccre:.
Vulnerable. CcIegcr|c ce cmenczc ce UlCN en |c cuc| :e inc|uyen c e:pecie: :cLre |c: cuc|e: |c mejcr evicencic
ci:pcniL|e incicc ue enfrenIcn un c|Ic rie:gc ce exIincicn en e:Iccc :i|ve:Ire en e| fuIurc inmecicIc.
BIBLIOGRAFA
|cvc, J. J. y F. Ccrvcjc|. 2005. Fir:I Feccrc: cf E|ephcnI Sec|: cn Ihe Gucycui| Gu|f, Ecucccr: cn Ihe Cccurrence
cf EiIher c Mirounga leonina or M. angustirostris. Latin American Journal of Aquatic Mammals 4: 15-18.
/|Lujc, L. 183. M/MlFEFCS ECU/ICFl/NCS CCNSlDEF/DCS F/FCS C EN FELlGFC DE EXIlNClCN. Fp. 35-7.
En: Frcgrcmc Nccicnc| Fcre:Ic|, Mini:Ieric ce /gricu|Iurc y Gcnccer|c. CuiIc.
/|Lujc, L. 11. Li:Ic ce VerIeLrccc: ce| Ecucccr: Mcm|ferc:. Revista Politcnica 1: 13-203.
/|Lujc, L. y 8. D. FcIIer:cn. 1. / New Specie: cf NcrIhern Shrew-Cpc::um {FcuciIuLercu|cIc: Ccenc|e:Iicce)
frcm Ihe Ccrci||erc ce| Ccnccr, Ecucccr. Journal of Mammalogy 77: 41-53.
/|Lujc, L. y F. Menc-Vc|enzue|c. 10. Mcm|ferc: ce| NcrcccicenIe ce| Ecucccr. E:cue|c Fc|iIcnicc Nccicnc|,
DepcrIcmenIc ce Ciencic: 8ic|cgicc:. CuiIc {Informe no publicado).
/|Lujc, L., M. lLcrrc, J. Urgi|: y F. 8crrigc. 180. ESIUDlC FFELlMlN/F DE LCS VEFIE8F/DCS ECU/ICFl/NCS.
EciIcric| E:cue|c Fc|iIcnicc Nccicnc|. CuiIc.
/me:, /. 14. IHE WELF/FE /ND M/N/GEMENI CF 8E/FS lN ZCCLCGlC/L G/FDENS. Univer:iIie: FecercIicn
fcr /nimc| We|fcre, Fe:ecrch FepcrI 7. FcIIer: 8cr.
/m:Ii:|cv:ky, S. y Y. Ierncv:kcyc. 2000. FeprccucIicn in Mu:Ie|ic:. Animal Reproduction Science 0-1:
571-581.
/ncer:cn, F. F. y F. Jcrr|n. 2002. / New Specie: cf Spiny FcckeI Mcu:e {HeIercmyicce: Heteromys) Encemic Ic
Ihe We:Iern Ecucccr. American Museum Novitates 3382: 1-2.
/ncer:cn, S. y J. K. Jcne:. 184. CFDEFS /ND F/MlLlES CF FECENI M/MM/LS CF IHE WCFLD. Jchn Wi|ey cnc
Scn:. New Ycrk.
/pfe|Lcch, F. y U. Gcn:|c::er. 10. 8EH/VlCF. Fp. 10-177. En: Grzimek, 8. {ec.). Grzimek: Encyc|cpecic cf
Mcmmc|:, Vc|. 1. McGrcw-Hi||. New Ycrk.
/p|in, K. F. y M. /rcher. 187. FECENI /DV/NCES lN M/FSUFl/L SYSIEM/IlCS WlIH / NEW SYNCFEIlC
CL/SSlFlC/IlCN. Fp. 15-22. En: /rcher, M. {ec.). Fc::um: cnc Cpc::um:: SIucie: in Evc|uIicn, Vc|. l. Surrey
8ecIIy cnc Scn:. Chipping NcrIcn.
/Ikin:cn, l. 18. lNIFCDUCED /NlM/LS /ND EXIlNCIlCNS. Fp. 54-75. En: We:Iern, D. y M. C. Fecr| {ec:.).
Ccn:ervcIicn fcr Ihe IwenIy-Fir:I CenIury. Cxfcrc Univer:iIy Fre::. New Ycrk.
8cez, C. 188. CFlGEN DE LCS M/MlFEFCS SUD/MEFlC/NCS. Fp. 23-2. En: Iirirc, D. {ec.). 8ic|cg|c, Si:IemcIicc
y Ccn:ervccicn ce |c: Mcm|ferc: ce| Ecucccr. FuL|icccicn E:pecic| 1, Mu:ec ce Zcc|cg|c {CC/Z), CenIrc
ce Diver:iccc y /mLienIe, FcnIifcic Univer:iccc CcIc|icc ce| Ecucccr. CuiIc.
203
Mamferos
8c||enger, L. y F. Myer:. 2001. I/FlFlD/E", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 25 Mcyc 2007. hIIp://
cnimc|civer:iIy.ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/Icpiricce.hIm|.
8cr|cw, J. C. 184. XEN/FIHF/NS /ND FHCLlDCIES. Fp. 21-23. En: /ncer:cn, S. y J. K. Jcne: {ec:.). Crcer: cnc
Fcmi|ie: cf FecenI Mcmmc|: cf Ihe Wcr|c. Jchn Wi|ey cnc Scn:. New Ycrk.
8e:I, F. C. y /. Y. Hcrccc. 185. Fccc HcLiI: cf Ihe Si|ky /nIecIer {Cyclopes didactylus) in Ihe CenIrc| /mczcn.
Journal of Mammalogy : 780-781.
8cccc, C., S. 8urnec, I. ce Vrie: y D. Iirirc. 2003. NcIc: Ecc|cgicc: y FeprccucIivc: ce| Murci|cgc Fc:Irc ce
FcnIc:mc Mormoops megalophylla {ChircpIerc: Mcrmccpicce) en Scn /nIcnic ce Fichinchc, Fichinchc,
Ecuador. Mastozoologa Neotropical 10: 21-2.
8righI, F. 2000. Le::cn: frcm Lecn 8ec:I:: Ccn:ervcIicn 8ic|cgy cf Ihe Mu:Ie|ic:. Mammal Review 30: 217-22.
8u:IcmcnIe, F. y /. Grez. 15. Ccn:ecuencic: Ecc|cgicc: ce |c FrcgmenIccicn ce |c: 8c:ue: NcIivc:.
Ciencia y Ambiente 11: 58-3.
CcLrerc, /. y J. Yepe:. 10. M/MlFEFCS SUD /MEFlC/NCS. HlSICFl/ N/IUF/L, :eguncc ecicicn. Ccmpcn|c
/rgenIinc ce EciIcre: {EDl/F S./.). 8uenc: /ire:.
Ccr|eIcn, M. D. 184. lNIFCDUCIlCN IC FCDENIS. Fp. 255-25. En: /ncer:cn, S. y J. K. Jcne: {ec:.). Crcer: cnc
Fcmi|ie: cf FecenI Mcmmc|: cf Ihe Wcr|c. Jchn Wi|ey cnc Scn:. New Ycrk.
Ccrrc||, F. L. 188. VEFIE8F/IE F/LECNICLCGY /ND EVCLUIlCN. W. H. Freemcn cnc Cc. New Ycrk.
CcrIer, D. C. 184. FEFlSSCD/CIYLS. Fp. 54-52. En: /ncer:cn, S. y J. K. Jcne: {ec:.). Crcer: cnc Fcmi|ie: cf
FecenI Mcmmc|: cf Ihe Wcr|c. Jchn Wi|ey cnc Scn:. New Ycrk.
Ccrwcrcine, M. 15. 8/LLEN/S, DELFlNES Y M/FSCF/S, M/NU/LES DE lDENIlFlC/ClCN. Ecicicne: Cmegc S./.
8crce|cnc.
Cc:Ie||cnc:, /. X. 14. EL I/FlF /NDlNC {TAPIRUS PINCHAQUE FCULlN): CFl/NZ/ DE UN EJEMFL/F EN EL
8CSCUE FFCIECICF F/SCCHC/ Y NCI/S ECCLCGlC/S EN EL F/FCUE N/ClCN/L S/NG/Y, ECU/DCF.
Ie:i: ce LicencicIurc, Univer:iccc CenIrc| ce| Ecucccr. CuiIc.
Cc:Ie||cnc:, /. X. 1. FehcLi|iIccicn y LiLerccicn ce Ire: C:c: ce /nIecjc: en |c Fe:ervc 8ic|cgicc
Mcuipucunc, Ecucccr. Wcr|c SccieIy fcr Ihe FrcIecIicn cf /nimc|:. CuiIc {Informe no publicado).
Chcrn, J. y F. Hcffmcn. 178. Ailuropoda melanoleuca. Mammalian Species 110: 1-.
Churchfe|c, S. 10. IHE N/IUF/L HlSICFY CF SHFEWS. Ccm:Icck FuL|i:hing /::ccicIe:. lIhccc.
Ci:zek, D. y F. Myer:. 2002. SCFlClD/E", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 25 Mcyc 200. hIIp://
cnimc|civer:iIy.ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/Scricicce.hIm|.
ClIES. 200. CcnvenIicn cn lnIerncIicnc| Ircce in Enccngerec Specie: cf Wi|c Fcunc cnc F|crc. /ppencice: l,
ll, lll. |en ||nec]. Ver. 2 Mcrzc 200. hIIp://www.ciIe:.crg/eng/cpp/cppencice:.
CrcmpIcn, /. W. y F. /. Jenkin:, Jr. 17. CFlGlN CF M/MM/LS. Fp. 7-58. En: Li||egrcven, J. /., Z. Kie|cn-Jcwcrcw:kc
y W./. C|emen: {ec:.). Me:czcic Mcmmc|:: Ihe Fir:I Iwc-Ihirc cf Mcmmc|icn Hi:Icry. Univer:iIy cf Cc|ifcrnic
Fre::. 8erke|ey.
De |c Icrre, S. 2000. FFlM/IES DE L/ /M/ZCNl/ DEL ECU/DCF. SimLice. CuiIc.
DeMc:Ier, D. e l. SIir|ing. 181. Ursus maritimus. Mammalian Species 145: 1-7.
Dewey, I. y F. Myer:. 2005. UFSlD/E", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 15 Junic 2007. hIIp://cnimc|civer:iIy.
ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/Ur:icce.hIm|.
204
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Dier:ing, V. E. 184. L/GCMCFFHS. Fp. 241-254. En: /ncer:cn, S. y J. K. Jcne: {ec:.). Crcer: cnc Fcmi|ie: cf
FecenI Mcmmc|: cf Ihe Wcr|c. Jchn Wi|ey cnc Scn:. New Ycrk.
Dcwner, C. C. 1. Ihe McunIcin Icpir, Enccngerec F|cg:hip" Specie: cf Ihe High /nce:. Oryx 30: 45-58.
Drcgcc, J. y F. HcneycuII. 17. Sy:IemcIic: cf Mu:Ie|ic-Like Ccrnivcre:. Journal of Mammalogy 78/2: 42-443.
EhreI, G. 2005. lnfcnI FccenI U|Irc:cunc: - c GcIe Ic Ihe Uncer:Icncing cf Scunc CcmmuniccIicn. Behavior
Genetics 35: 1-2.
Ei:enLerg, J. y K. Fecfcrc. 1. M/MM/LS CF IHE NECIFCFlCS. VCL 3. IHE CENIF/L NECIFCFlCS: ECU/DCF,
FEFU, 8CLlVl/ Y 8F/ZlL. Univer:iIy cf Chiccgc Fre::. Chiccgc.
E||i:, E. 1. CEI/CE/", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. 28 Junic 2007. hIIp://cnimc|civer:iIy.ummz.umich.
ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/CeIccec.hIm|.
Emmcn:, L. H. y F. Feer. 17. NECIFCFlC/L F/lNFCFESI M/MM/LS, / FlELD GUlDE, :eguncc ecicicn. Univer:iIy
cf Chiccgc Fre::. Chiccgc.
ErcLrinck, D. 153. / FEVlEW CF FCSSlL /ND FECENI 8E/FS CF IHE CLD WCFLD. Frcef:chrifI. UIrechI.
Fchey, 8. y F. Myer:. 2000c. C/NlD/E", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 13 Junic 2007. hIIp://
cnimc|civer:iIy.ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/Ccnicce.hIm|.
Fchey, 8. y F. Myer:. 2000L. FELlD/E", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 13 Junic 200. hIIp://cnimc|civer:iIy.
ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/Fe|icce.hIm|.
Fe|chcmer, G. /., L. C. Drickcmer, S. H. Ve::ey y J. F. MerriII. 1. M/MM/LCGY. /D/FI/IlCN, DlVEFSlIY, /ND
ECCLCGY. McGrcw-Hi||. 8c:Icn.
F|ix, F., 8. Hcc:e y J. Scmcniegc. 15. Frimerc: Fegi:Irc: ce |c Crcc Figmec Feresa attenuata {CeIccec:
De|phinicce) y ce| Ccchc|cIe Encnc Kogia simus {CeIccec: Fhy:eIericce) en Ecucccr CcnIinenIc|.
Estudios Oceanolgicos 14: 77-85.
FenIcn, M. 8. 12. 8/IS. FccI: Cn Fi|e. New Ycrk.
FenIcn, M. 8., F. Fccey y J. M. V. Fcyner {ec:.). 187. FECENI /DV/NCES lN IHE SIUDY CF 8/IS. CcmLricge
Univer:iIy Fre::. CcmLricge.
FiIzgerc|c, C. y F. Krcu:mcn. 2002. Helarctos malayanus. Mammalian Species : 1-5.
F|ynn, J. J. 1. C/FNlVCF/N FHYLCGENY /ND F/IES CF EVCLUIlCN: MCFFHCLCGlC/L, I/XlC, /ND
MCLECUL/F. Fp. 542-581. En: GiII|emcn, J. L. {ec.). Ccrnivcre 8ehcvicr, Ecc|cgy, cnc Evc|uIicn, Vc| 2.
Ccm:Icck FuL|i:hing /::ccicIe:. lIhccc.
F|ynn, J., J. Fincre||i, S. Zehr, J. H:u y M. NecLc|. 2005. Mc|ecu|cr Fhy|cgeny cf Ihe Ccrnivcrc {Mcmmc|ic):
/::e::ing Ihe lmpccI cf lncrec:ec Scmp|ing cn Fe:c|ving EnigmcIic Fe|cIicn:hip:. Systematic Biology 54:
317-337.
Fcn:ecc, F. M, S. F. Hccfer, C. /. FcrIer, C. /. C|ine, D. /. Fcri:h. F. G. Hcffmcn y F. 8cker. 2007. MCFFHCLCGlC/L
/ND MCLECUL/F V/Fl/IlCN WlIHlN LlIILE 8lG E/FED 8/IS CF IHE GENUS MICRONYCTERIS
{FHYLLCSICMlD/E: MlCFCNYCIEFlN/E) FFCM S/N LCFENZC, ECU/DCF. Fp. 721-74. En: Ke|I, D. /., E.
F. Le::c, J. Sc|czcr-8rcvc cnc J. L. FcIIcn {ec:). 2007. Ihe CuinIe::enIic| NcIurc|i:I: Hcncring Ihe Life cnc
Legccy cf C|iver F. Fecr:cn. Univer:iIy cf Cc|ifcrnic FuL|iccIicn: in Zcc|cgy 134.
Fcx, D. y F. Myer:. 2000. I/Y/SSUlD/E", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 27 Mcyc 2007. hIIp://cnimc|civer:iIy.
ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/Icyc::uicce.hIm|.
Fcx, D. y F. Myer:. 2001. CEFVlD/E", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 2 Mcyc 2007. hIIp://cnimc|civer:iIy.
ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/Cervicce.hIm|.
205
Mamferos
Gcrcg, I. y F. Myer:. 2000. EFEIHlZCNIlD/E", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 15 Ju|ic 2007. hIIp://
cnimc|civer:iIy.ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/EreIhizcnIicce.hIm|.
GruLL, F. 2005. CFDEF /FIlCD/CIYL/. Fp. 37-722. En: Wi|:cn, D. E. y D. M. Feecer {ec:.). 2005. Mcmmc| Specie:
cf Ihe Wcr|c, c Icxcncmic cnc Gecgrcphic Feference, Iercerc ecicicn. Ihe Jchn Hcpkin: Univer:iIy Fre::.
8c|Iimcre.
Grzimek, 8. 10. GENEF/L lNIFCDUCIlCN. Fp. 4-5. En: Grzimek, 8. {ec.). Grzimek: Encyc|cpecic cf Mcmmc|:,
Vc|. 1. McGrcw-Hi||. New Ycrk.
Hcrri:cn, M. 177. LCS M/MlFEFCS. Ecicicne: De:Iinc. 8crce|cnc.
He:Ier, L. y F. Myer:. 2001c. EM8/LLCNUFlD/E", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 13 Mcyc 2007. hIIp://
cnimc|civer:iIy.ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/EmLc||cnuricce.hIm|.
He:Ier, L. y F. Myer:. 2001L. VESFEFIlLlCNlD/E", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. Ju|ic 2007. hIIp://
cnimc|civer:iIy.ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/Ve:perIi|icnicce.hIm|.
Hi||, J. E. y J. D. SmiIh. 184. 8/IS: / N/IUF/L HlSICFY. Univer:iIy cf Iexc: Fre::. /u:Iin.
HuIching:, M. y F. WhiIe. 2000. Mu:Ie|ic ScenI-Mcrking in Mcncgec Ecc:y:Iem:: lmp|iccIicn: fcr Fcpu|cIicn
McncgemenI. Mammal Review 30: 157-1.
Jcnke, /., X. Xu y U. /rnc:cn. 17. Ihe Ccmp|eIe MiIcchcncric| Gencme cf Ihe Wc||crcc {Macropus robustus)
cnc Ihe Fhy|cgeneIic Fe|cIicn:hip /mcng McncIremcIc, Mcr:upic|ic, cnc EuIheric. Proceedings of the
National Academy of Sciences 4: 127-1281.
Jeffer:cn, I. /., S. LecIherwccc y M. /. WeLLer. 14. M/FlNE M/MM/LS CF IHE WCFLD. F/C y UNEF. Fcmc.
Jchn:cn, S., /. Fcuw y J. Micg|ey. 2001. FccenI Fc||incIicn in Ihe /friccn Li|y Massonia depressa {HyccinIhccece).
American Journal of Botany 88: 178-1773.
Jcne:, K., /. Furvi: y J. GiII|emcn. 2003. 8ic|cgicc| Ccrre|cIe: cf ExIincIicn Fi:k in 8cI:. American Naturalist 11:
01-14.
Kemp, I. S. 182. M/MM/L-LlKE FEFIlLES /ND IHE CFlGlN CF M/MM/LS. /cccemic Fre::. Lcnccn.
K|imc, M. y W. Mcier. 10. 8CDY SIFUCIUFE. Fp. 58-84. En: Grzimek, 8. {ec.). Grzimek: Encyc|cpecic cf
Mcmmc|:, Vc|. 1. McGrcw-Hi||. New Ycrk.
K|inge|, H. y E. Iheniu:. 10. CDD-ICED UNGUL/IES. Fp. 547-55. En: Fcrker, S. F. {ec.). Grzimek: Encyc|cpecic
cf Mcmmc|:. Vc|. 4. McGrcw-Hi||. New Ycrk.
Kncpf, /. /. 183. IHE /UDU8CN SCClEIY FlELD GUlDE IC NCFIH /MEFlC/N FlSHES, WH/LES /ND DCLFHlNS.
/ucuLcn SccieIy. Wc:hingIcn.
Kccpmcn, K. F. 184. 8/IS. Fp. 145-18. En: /ncer:cn, S. y J. K. Jcne:. {ec:.). Crcer: cnc Fcmi|ie: cf FecenI
Mcmmc|: cf Ihe Wcr|c. Jchn Wi|ey cnc Scn:. New Ycrk.
Kcwc|:ki, K. 181. M/MlFEFCS, M/NU/L DE IEFlCLCGl/. H. 8|ume Ecicicne:. Mccric.
Kru:kc, D. 10. MUSIELlD/E. Fp. 388-44. En: Grzimek, 8. {ec.). Grzimek': Encyc|cpecic cf Mcmmc|:, Vc|. 3.
McGrcw-Hi||. New Ycrk.
KurIc, /. 15. M/MM/LS CF IHE GFE/I L/KES FEGlCN. Univer:iIy cf Michigcn Fre::. /nn /rLcr.
LcmLerI, D. 188. GUl/ C/M8FlDGE DE L/ VlD/ FFEHlSICFlC/. EciIcric| Eccc. Mccric.
Lcriviere, S. 2001. Ursus americanus. Mammalian Species 47: 1-11.
20
Fauna de Vertebrados del Ecuador
LcmLeicc, D. 18. EL CFlGEN DE LCS M/MlFEFCS. Fp. 7-21. En: Iirirc, D. {ec.). 8ic|cg|c, Si:IemcIicc y
Ccn:ervccicn ce |c: Mcm|ferc: ce| Ecucccr. FuL|icccicn E:pecic| 1, Mu:ec ce Zcc|cg|c {CC/Z), CenIrc
ce Diver:iccc y /mLienIe, FcnIifcic Univer:iccc CcIc|icc ce| Ecucccr. Quito.
Mccccnc|c, F. y C. King. 2000. 8ic|cgy cf Mu:Ie|ic:: Feview: cnc FuIure DirecIicn:. Mammal Review 30/3-4:
145.
Mcrmi, J., J. Lcpez-Girc|cez y X. Dcmingc-Fcurc. 2004. Fhy|cgeny, Evc|uIicncry Hi:Icry cnc Icxcncmy cf Ihe
Mu:Ie|icce 8c:ec cn Seuence: cf Ihe CyIcchrcme L Gene cnc c Ccmp|ex FepeIiIive F|cnking Fegicn.
Zoologica Scripta 33: 481-4.
Mcr:hc||, L. G. 184. MCNCIFEMES /ND M/FSUFl/LS. Fp 5-115. En: /ncer:cn, S. y J. K. Jcne: {ec:.). Crcer: cnc
Fcmi|ie: cf FecenI Mcmmc|: cf Ihe Wcr|c. Jchn Wi|ey cnc Scn:. New Ycrk.
Me|ncez, 8. 10-15. F/LECNICLCGl/. EciIcric| Fcrcninfc. Mccric.
McLcugh|in, C. /. 184. FFCIFCGCMCFFH, SClUFCMCFFH, C/SICFlMCFFH, MYCMCFFH {GECMYClD,
/NCM/LUFClD, FEDEIClD, /ND CIENCD/CIYLClD) FCDENIS. Fp. 27-288. En: /ncer:cn, S. y J. K. Jcne:
{ec:.). Crcer: cnc Fcmi|ie: cf FecenI Mcmmc|: cf Ihe Wcr|c. Jchn Wi|ey cnc Scn:. New Ycrk.
Mi|inkcviIch, M. C. 15. Mc|ecu|cr Fhy|cgeny cf CeIccecn: FrcmpI: Fevi:icn cf Mcrphc|cgicc| Ircn:fcrmcIicn:.
Trends in Ecology and Evolution 10: 305-345.
Mcrenc, S. 18. LCS M/MlFEFCS. Ecicicne: FenIhc|cn. Mccric.
Murcic, C. 15. Ecge EffecI: in FrcgmenIec Fcre:I: lmp|iccIicn: fcr Ccn:ervcIicn. Trends in Ecology and
Evolution 10: 58-2.
Myer:, F. 1c. 8/L/ENCFIEFlD/E", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 28 Junic 2007. hIIp://cnimc|civer:iIy.
ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/8c|cencpIericce.hIm|.
Myer:, F. 1L. lNSECIlVCF/", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 25 Mcyc 2007. hIIp://cnimc|civer:iIy.
ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/ln:ecIivcrc.hIm|.
Myer:, F. 1c. FHYSEIEFlD/E", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 28 Junic 2007. hIIp://cnimc|civer:iIy.
ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/Fhy:eIericce.hIm|.
Myer:, F. 1c. ZlFHllD/E", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 28 Junic 2007. hIIp://cnimc|civer:iIy.ummz.
umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/Ziphiicce.hIm|.
Myer:, F. 2000c. C/MELlD/E", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 2 Mcyc 2007. hIIp://cnimc|civer:iIy.
ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/Ccme|icce.hIm|.
Myer:, F. 2000L. C/FNlVCF/", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. Junic 2007. hIIp://cnimc|civer:iIy.
ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/Ccrnivcrc.hIm|.
Myer:, F. 2000c. CHlNCHlLLlD/E", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 28 Mcy 2008. hIIp://cnimc|civer:iIy.
ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/Chinchi||icce.hIm|.
Myer:, F. 2000c. CI/FllD/E", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 14 Junic 2007. hIIp://cnimc|civer:iIy.ummz.
umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/CIcriicce.hIm|.
Myer:, F. 2000e. FFCCYCNlD/E", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 14 Junic 2007. hIIp://cnimc|civer:iIy.
ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/Frccycnicce.hIm|.
Myer:, F. 2000f. SlFENl/", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 22 Mcyc 2007. hIIp://cnimc|civer:iIy.ummz.
umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/Sirenic.hIm|.
Myer:, F. 2000g. XEN/FIHF/", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 20 Junic 2007. hIIp://cnimc|civer:iIy.
ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/XencrIhrc.hIm|.
207
Mamferos
Myer:, F. 2001c. /FIlCD/CIYL/", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 2 Mcyc 2007. hIIp://cnimc|civer:iIy.
ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn//rIiccccIy|c.hIm|.
Myer:, F. 2001L. 8F/DYFCDlD/E", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 20 Junic 2007. hIIp://cnimc|civer:iIy.
ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/8rccypccicce.hIm|.
Myer:, F. 2001c. DlDELFHlD/E", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 1 /Lri| 2007. hIIp://cnimc|civer:iIy.
ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/Dice|phicce.hIm|.
Myer:, F. 2001c. MEG/LCNYCHlD/E", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. Junic 2007. hIIp://cnimc|civer:iIy.
ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/Megc|cnychicce.hIm|.
Myer:, F. 2001e. MYFMECCFH/GlD/E", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 20 Junic 2007. hIIp://
cnimc|civer:iIy.ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/Myrmeccphcgicce.hIm|.
Myer:, F. 2001f. FEFlSSCD/CIYL/", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 25 Mcyc 2007. hIIp://cnimc|civer:iIy.
ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/Feri::ccccIy|c.hIm|.
Myer:, F. 2001g. IFlCHECHlD/E", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 22 Mcyc 2007. hIIp://cnimc|civer:iIy.
ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/Irichechicce.hIm|.
Myer:, F. y /. Scrin. 2002. L/GCMCFFH/", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 1 Mcyc 2007. hIIp://
cnimc|civer:iIy.ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/Lcgcmcrphc.hIm|.
Ncwck, F. M. 11. W/LKEFS M/MM/LS CF IHE WCFLD, uinIc ecicicn. Ihe Jchn Hcpkin: Univer:iIy Fre::,
8c|Iimcre.
Ncwck, F. M. 14. W/LKEFS 8/IS CF IHE WCFLD. Jchn: Hcpkin: Univer:iIy Fre::. 8c|Iimcre.
FcrIricge, J. 12. M/N/GEMENI GUlDELlNES FCF 8E/FS /ND F/CCCCNS. Ihe /::ccicIicn cf 8riIi:h Wi|c /nimc|
Keeper:. 8ri:Ic|.
Fc:iIchnick-/rI:, M. 13. Ursus arctos. Mammalian Species 43: 1-10.
FcIze|I, E. 18. F/UN/ DEL ECU/DCF, Iercerc ecicicn. CenIrc ce lnve:Iigccicn y Cu|Iurc ce| 8cncc CenIrc|
del Ecuador. Quito.
Frez-Herncncez, F., F. Scricnc y D. Lew. 14. M/FSUFl/LES DE VENEZUEL/. Cuccernc: Lcgcven. Ccrccc:.
FeyIcn, 8. 180. Ecc|cgy, Di:IriLuIicn cnc Fccc HcLiI: cf SpecIcc|ec 8ecr: Tremarctos ornatus in Fer. Journal
of Mammalogy 1: 3-52.
FeyIcn, 8. 18. IHE ECCLCGY CF CCNSEFV/IlCN: / C/SE FCF /N ECCSYSIEM /FFFC/CH. Fp. 74-2. En:
Fc:enIhc|, M. {ec.). Frcceecing: cf Ihe Fir:I lnIerncIicnc| Sympc:ium cn Ihe SpecIcc|ec 8ecr. Lincc|n Fcrk
Zcc|cgicc| Gcrcen:. Chiccgc.
Fcn:cme, F. 10. IHE N/IUF/L HlSICFY CF Hl8EFN/IlNG 8/IS. Chri:Icpher He|m. Lcnccn.
FcIhLun, G. 8. 184. SlFENl/NS. Fp. 537-547. En: /ncer:cn, S. y J. K. Jcne: {ec:.). Crcer: cnc Fcmi|ie: cf FecenI
Mcmmc|: cf Ihe Wcr|c. Jchn Wi|ey cnc Scn:. New Ycrk.
Feccrcp, C., F. Mc|crich, F. 8ecrI, M. Fcr:c, G. LiLercIcre, D. Hcwe||:, K. FeIer:en, W. Sch|euning y F. Meccc|f.
2005. Vcmpire 8cI Sc|ivcry F|c:mincgen /cIivcIcr {De:mcIep|c:e) lnhiLiI: Ii::ue-Iype F|c:mincgen
/cIivcIcr-lncucec FcIenIicIicn cf ExciIcIcxic lnjury. Stroke 3/: 1241-124.
Feeve:, F. F., 8. S. SIewcrI, F. J. C|cphcm, J. /. Fcwe|| y F. /. Fc|ken:. 2002. GUlDE IC M/FlNE M/MM/LS CF IHE
WCFLD. NcIicnc| /ucuLcn SccieIy, /|frec /. Kncpf lnc. New Ycrk.
Ficcrci. M. H. 184. CCMFENDlC DE EVCLUClCN 8lCLCGlC/ Y GECLCGlC/. Univer:iccc ce |c: /nce:.
Mricc.
208
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Fice, D. W. 18. M/FlNE M/MM/LS CF IHE WCFLD: SYSIEM/IlC /ND DlSIFl8UIlCN. Ihe SccieIy fcr Mcrine
Mcmmc|cgy. Specic| FuL|iccIicn 4. Lcwrence.
Fcger:, L. 1. /MEFlC/N 8L/CK 8E/F. Fp. 157-10 in D. E. Wi|:cn y S. Fuff {ec:.). Ihe SmiIh:cnicn 8cck cf NcrIh
/mericcn Mcmmc|:. Ihe SmiIh:cnicn ln:IiIuIicn Fre::. Wc:hingIcn, D.C.
Fcwe, I. 188. DefniIicn, Dicgnc:i: cnc Crigin cf Mcmmc|ic. Journal of Vertebrate Paleontology 8: 241-24.
Fcwe, D. L. y F. L. HcneycuII. 2002. Fhy|cgeneIic Fe|cIicn:hip:, Ecc|cgicc| Ccrre|cIe:, cnc Mc|ecu|cr Evc|uIicn
WiIhin Ihe Ccvicicec {Mcmmc|ic: FccenIic). Molecular Biology and Evolution 1: 23-277.
Fy|cnc:, /. 8., H. Schneicer, /. LcngguIh, F. /. MiIIermeier, C. F. Grcve: y E. Fccr|guez-Lunc. 2000. /n /::e::menI
cf Ihe Diver:iIy cf Ihe New Wcr|c FrimcIe:. Neotropical Primates 8: 1-3.
Scvcge, F. J. 11. L/ EVCLUClCN DE LCS M/MlFEFCS. Ecicicne: /kc|. Mccric.
Scvcge, F. J. G. y M. F. Lcng. 18. M/MM/L EVCLUIlCN, /N lLLUSIF/IED GUlDE. FccI: cf Fi|e FuL|iccIicn:. New
Ycrk.
Schrccin, C. y N. Fi||cy. 2003. FcIernc| Ccre in Ihe Sccic| cnc Diurnc| SIripec Mcu:e {Rhabdomys pumilio):
LcLcrcIcry cnc Fie|c Evicence. Journal of Comparative Psychology 117: 317-324.
Simp:cn, G. 145. Ihe Frincip|e: cf C|c::ifccIicn cnc c C|c::ifccIicn cf Mcmmc|:. Bulletin of the American
Museum of Natural History 85: 1-350.
Simp:cn, C. D. 184. /FIlCD/CIYLS. Fp. 53-587. En: /ncer:cn, S. y J. K. Jcne: {ec:.). Crcer: cnc Fcmi|ie: cf
FecenI Mcmmc|: cf Ihe Wcr|c. Jchn Wi|ey cnc Scn:. New Ycrk.
Scrin, /. y F. Myer:. 2001. LEFCFlD/E", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 1 Mcyc 200 cI hIIp://
cnimc|civer:iIy.ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/Lepcricce.hIm|.
Sucrez, L. 185. H8lICS /LlMENIlClCS Y DlSIFl8UClCN ESI/ClCN/L DEL CSC DE /NIECJCS TREMARCTOS
ORNATUS EN EL FF/MC SUFCFlENI/L DEL VCLCN /NIlS/N/, ECU/DCF. Ie:i: ce LicencicIurc, FcnIifcic
Univer:iccc CcIc|icc ce| Ecucccr. CuiIc.
SIcin:, H. J. 184. C/FNlVCFES. Fp. 41-521. En: /ncer:cn, S. y J. K. Jcne: {ec:.). Crcer: cnc Fcmi|ie: cf FecenI
Mcmmc|: cf Ihe Wcr|c. Jchn Wi|ey cnc Scn:. New Ycrk.
Szc|cy, F. S. y E. Dcc:cn. 17. EVCLUIlCN/FY HlSICFY CF IHE FFlM/IES. /cccemic Fre::. New Ycrk.
Icpic, M. 18. M/NEJC DE M/MlFEFCS /M/ZCNlCCS EN C/UIlVEFlC Y SEMlC/UIlVEFlC EN EL CENIFC
EXFEFlMENI/L FIlM/. Fp. 155-18. En: Iirirc, D. {ec.). 8ic|cg|c, Si:IemcIicc y Ccn:ervccicn ce |c: Mcm|ferc:
ce| Ecucccr. FuL|icccicn E:pecic| 1, Mu:ec ce Zcc|cg|c, CenIrc ce 8icciver:iccc y /mLienIe, FcnIifcic
Univer:iccc CcIc|icc ce| Ecucccr. CuiIc.
Iee|ing, E., C. Mcc:en, F. vcn cen 8u::che, W. Jcng, M. SIcnhcpe y M. Springer. 2002. MicrcLcI Mcncphy|y cnc
Ihe CcnvergenI Evc|uIicn cf c Key lnncvcIicn in C|c Wcr|c Fhinc|cphcic MicrcLcI:. Proceedings of the
National Academy of Sciences : 1431-143.
Iee|ing, E., M. Springer, C. Mcc:en, F. 8cIe:, S. C'8rien y W. Murphy. 2005. / Mc|ecu|cr Fhy|cgeny fcr 8cI:
l||umincIe: 8icgecgrcphy cnc Ihe Fc::i| Feccrc. Science 307: 580-584.
Ie||c, J. 17. M/MlFEFCS DE VENEZUEL/. Funcccicn Lc Sc||e ce Ciencic: NcIurc|e:. Ccrccc:.
Ihcm, M., D. Jchn:cn y D. Mccccnc|c. 2004. Ihe Evc|uIicn cnc McinIencnce cf De|cyec lmp|cnIcIicn in Ihe
Mu:Ie|icce {Mcmmc|ic: Ccrnivcrc). Evolution 58: 175-183.
Ihcmp:cn, F., 8. FcLerI:cn, /. Ncpier y K. Weke:c. 2004. Sex-Specifc Fe:pcn:e: Ic Urincry Chemicc|: Ly Ihe
Mcu:e Vcmercnc:c| Crgcn. Chemical Senses 2: 74-754.
IhcringIcn, F. W. y S. /ncer:cn. 184. FFlM/IES. Fp. 187-217. En: /ncer:cn, S. y J. K. Jcne: {ec:.). Crcer: cnc
Fcmi|ie: cf FecenI Mcmmc|: cf Ihe Wcr|c. Jchn Wi|ey cnc Scn:. New Ycrk.
20
Peces
Iirirc, D. 1. M/MlFEFCS DEL ECU/DCF. Mu:ec ce Zcc|cg|c, CenIrc ce 8icciver:iccc y /mLienIe, FcnIifcc
Univer:iccc CcIc|icc ce| Ecucccr y SimLice. CuiIc.
Iirirc, D. {ec.). 2001. Ll8FC FCJC DE LCS M/MlFEFCS DEL ECU/DCF. SimLice, EccCiencic, Mini:Ieric ce|
/mLienIe y UlCN, Serie LiLrc: Fcjc: ce| Ecucccr 1, FuL|icccicn E:pecic| :cLre |c: Mcm|ferc: ce| Ecucccr
4. Quito.
Iirirc, D. 2004. NCM8FES DE LCS M/MlFEFCS DEL ECU/DCF. Ecicicne: Murci|cgc 8|cncc y Mu:ec EcucIcricnc
ce Ciencic: NcIurc|e:, FuL|icccicn E:pecic| :cLre |c: Mcm|ferc: ce| Ecucccr 5. CuiIc.
Iirirc, D. 2007. GUl/ DE C/MFC DE LCS M/MlFEFCS DEL ECU/DCF. Ecicicne: Murci|cgc 8|cncc. FuL|icccicn
E:pecic| :cLre |c: Mcm|ferc: ce| Ecucccr . Quito.
UlCN. 200. 200 lUCN FED LlSI CF IHFE/IENED SFEClES. |en ||nec]. Ver. 2 Mcrzc 2008. lUCN Specie: Survivc|
Ccmmi::icn, Wcr|c Ccn:ervcIicn Unicn. G|cnc. hIIp://www.rec|i:I.crg.
UIrerc:, V. 1. ESIlM/ClCN DE L/ /8UND/NCl/, /SFECICS ECCLCGlCCS Y EICLCGlCCS DEL DELFlN
/M/ZCNlCC INIA GEOFFRENSIS {CEI/CE/: lNllD/E) EN EL FlC L/G/FICCCCH/, /M/ZCNl/ ECU/ICFl/N/.
Ie:i: ce LicencicIurc, FcnIifcic Univer:iccc CcIc|icc ce| Ecucccr. CuiIc.
UIrerc:, V. 18. EVCLUClCN, DlSIFl8UClCN, USC Y CCNSEFV/ClCN DE LCS M/MlFEFCS /CUIlCCS. Fp. 71-82.
En: Iirirc, D. {ec.). 8ic|cg|c, Si:IemcIicc y Ccn:ervccicn ce |c: Mcm|ferc: ce| Ecucccr. FuL|icccicn E:pecic|
1, Mu:ec ce Zcc|cg|c, CenIrc ce 8icciver:iccc y /mLienIe, FcnIifcic Univer:iccc CcIc|icc ce| Ecucccr.
Quito.
Vcn cen 8u::che, F. y S. Hccfer. 2004. Fhy|cgeneIic Fe|cIicn:hip: /mcng FecenI ChircpIercn Fcmi|ie: cnc Ihe
lmpcrIcnce cf Chcc:ing /pprcpricIe CuI-Grcup Icxc. Journal of Mammalogy 85: 321-330.
Vcn Ge|cer, F. 177. Mcmmc|icn HyLric: cnc Generic LimiI:. American Museum Novitates 235: 1-25.
Vcughcn, I. /., J. M. Fycn y N. J. Czcp|ew:ki. 2000. M/MM/LCGY, cucrIc ecicicn. Scuncer: Cc||ege FuL|i:hing,
Fhi|cce|phic.
WeLL, J. E., J. /. Wc||wcrk y J. H. E|gccc. 17. GUlDE IC LlVlNG M/MM/LS, :eguncc ecicicn. 8e|| cnc 8|cin.
G|c:gcw.
Wein:Iein, 8. y F. Myer:. 2001c. FUFlFIEFlD/E", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. Ju|ic 2007. hIIp://
cnimc|civer:iIy.ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/FuripIericce.hIm|.
Wein:Iein, 8. y F. Myer:. 2001L. IHYFCFIEFlD/E, /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. Ju|ic 2007. hIIp://
cnimc|civer:iIy.ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/IhyrcpIericce.hIm|.
Werner, F., K. Lece:mc y F. Hicc|gc. 200. McunIcin Vizccchc {Lagidium cf. peruanum) in Ecucccr - Fir:I Feccrc
cf Chinchi||icce frcm Ihe NcrIhern /nce:. Mastozoologa Neotropical 13: 271-274.
WhiIe, I. G y M. S. /|Lericc. 1992. Dinomys branickii. Mammalian Species 410: 1-5.
Wi|kin:cn, G. y J. ScuIh. 2002. Life Hi:Icry Ecc|cgy cnc LcngeviIy in 8cI:. Aging Cell 1: 124-131.
Wi|:cn, D. E. y D. M. Feecer {ec:.). 13. M/MM/L SFEClES CF IHE WCFLD, / I/XCNCMlC /ND GECGF/FHlC
FEFEFENCE, :eguncc ecicicn. SmiIh:cnicn ln:IiIuIicn Fre::. /mericcn SccieIy cf Mcmmc|cgi:I:. Wc:hingIcn
D.C.
Wi|:cn, D. E. y D. M. Feecer {ec:.). 2005. M/MM/L SFEClES CF IHE WCFLD, / I/XCNCMlC /ND GECGF/FHlC
FEFEFENCE, Iercerc ecicicn. Jchn Hcpkin: Univer:iIy Fre::. 8c|Iimcre.
Wcccmcn, N. 2007. / New Specie: cf NecIcr-Feecing 8cI, Genu: Lonchophylla, frcm We:Iern Cc|cmLic
cnc We:Iern Ecucccr {Mcmmc|ic: ChircpIerc: Fhy||c:Icmicce). Proceedings of the Biological Society of
Washington 120: 340-358.
Wccc:, C. /. 184. HYSIFlCCGN/IH FCDENIS. Fp. 38-44. En: /ncer:cn, S. y J. K. Jcne: {ec:.). Crcer: cnc
Fcmi|e: cf Mcmmc|: cf Ihe Wcr|c. Jchn Wi|ey cnc Scn:. New Ycrk.
210
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Wccc:, C. /. y C. W. Ki|pcIrick. 2005. lNFF/CFDEF HYSIFlCCGN/IHl. Fp. 1538-100. En: Wi|:cn, D. E. y D. M.
Feecer {ec:.). 2005. Mcmmc| Specie: cf Ihe Wcr|c, c Icxcncmic cnc Gecgrcphic Feference, Iercerc
ecicicn.Jchn Hcpkin: Univer:iIy Fre::. 8c|Iimcre.
Wunc, M. 2005c. MEFHlIlD/E", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 15 Junic 2007. hIIp://cnimc|civer:iIy.
ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/MephiIicce.hIm|.
Wunc, M. 2005L. MUSIELlD/E", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 13 Junic 200. hIIp://cnimc|civer:iIy.
ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/Mu:Ie|icce.hIm|.
Wunc, M. y F. Myer:. 2005. CHlFCFIEF/", /NlM/L DlVEFSlIY WE8. |en ||nec]. Ver. 7 Mcyc 2007. hIIp://
cnimc|civer:iIy.ummz.umich.ecu/:iIe/ccccunI:/infcrmcIicn/ChircpIerc.hIm|.
YcIe:, I. L. 184. lNSECIlVCFES, ELEFH/NI SHFEWS, IFEE SHFEWS, /ND DEFMCFIEF/NS. Fp. 117-144. En: /ncer:cn,
S. y J. K. Jcne: {ec:.). Crcer: cnc Fcmi|ie: cf FecenI Mcmmc|: cf Ihe Wcr|c. Jchn Wi|ey cnc Scn:. New
Ycrk.
Ycung, J. Z. 180. L/ VlD/ DE LCS M/MlFEFCS. Ecicicne: Cmegc. 8crce|cnc.
211
Peces
PECES DEL ECUADOR
Pedro Jimnez Prado
INTRODUCCIN
La primera pregunIc ue ccLe hccer:e e:: u e: un pez Lc: pece: :cn cnimc|e: verIeLrccc: ue re:pircn
grccic: c e:IrucIurc: ||cmccc: Lrcnuic: y ue Iienen c|eIc: {en |ugcr ce |c: miemLrc: penIccccIi|c: ce |c:
verIeLrccc: Ierre:Ire:), yc ue :e ce:envue|ven en cmLienIe: ccucIicc:. Scn Lc:iccmenIe e:Ie ccnjunIc ce
ccrccIer|:Iicc:, nc incepencienIe:, |c: ue icenIifccn y ciferencicn c e:Ic C|c:e.
Lc lcIic|cg|c e: |c rcmc zcc|cgicc ue IrcIc :cLre e:Ie grupc {ikIhu: = pez: |cgc: = pc|cLrc, ci:cur:c, e:Iucic),
cuyc e:Iucic ccmprence c:pecIc: muy civer:c:. E:Ic ciencic :e enccrgc ce c|c:ifccr c |c: ciferenIe: e:pecie:
ce pece:, IcnIc ccnIinenIc|e: ccmc mcrinc: en Iccc e| muncc: cLIiene infcrmccicn :cLre :u ci:IriLucicn
gecgrcfcc, :u |ugcr en |c cccenc Ircfcc, e| hcLiIcI en e| ue preferen vivir, :u: hcLiIc: c|imenIicic:, |c Ic|ercncic
c |c: fccIcre: ue infuyen en :u: mecic:, eIc.
Si Lien :e :upcne ue un pez :e |c pc:c ncccncc Iccc e| Iiempc y ue, pcr IcnIc, :u fcrmc I|picc ceLer|c
:er fu:ifcrme: e: cecir, ccmc un Icrpecc, pcrc fcci|iIcr |c: ce:p|czcmienIc: pcr :u c:pecIc hicrccincmicc, en
rec|iccc muchc: pece: :e c|ejcn mccerccc c IcIc|menIe ce e:Ic fcrmc, :egn :ec :u fcrmc ce vicc y hcLiIcI,
ccmc pcr ejemp|c |c: pece: g|cLc {IeIrccccnIifcrme:), cu|eLrifcrme: {/ngui|ifcrme:), cIrc: muy ccmprimicc:
{c|gunc: GymncIifcrme:) c exIremcccmenIe ceprimicc: {Fcjifcrme:) {Figurc 1).
Figura 1. Cuerpc I|piccmenIe fu:ifcrme {hicrccincmicc) y vcriccicne: en |c: cuerpc: ce |c: pece:. FuenIe: mccifcccc ce
Lagler et al. {184).
212
Fauna de Vertebrados del Ecuador
lncepencienIe ce |c grcn vcriccicn ue pueccn Iener en :u fcrmc, |c: pece: :e e:IrucIurcn en :imeIr|c Li|cIerc|,
ccmc :ucece ccn |c grcn mcycr|c ce verIeLrccc:. Fue:Ic ue |c: pece: e:Icn privccc: ce cue||c, |c: ||miIe:
pc:Iericre: ce |c ccLezc y cnIericr ce| Ircncc fcrmcn unc :c|c e:IrucIurc. MienIrc: IcnIc, e| cnc y |c c|cccc
mcrccn e| pc:c ce| Ircncc c |c cc|c c regicn ccucc|, cuyc pcrIe pc:Iericr :e cce|gczc en un pecncu|c
ccucc| evicenIe en vcric: grccc: y c vece: muy Ienue, ccmc :c:In ce unc c|eIc ccucc| ce fcrmc y Icmcnc
IcmLin civer:c:. Lc cc|c y c|eIc ccucc| nc :cn un cpncice ce| cuerpc :inc unc prc|cngccicn ce| mi:mc: |c:
c|eIc:, en ccmLic, :| |c :cn {Figurc 2).
Figura 2. /ncIcm|c exIernc ce un pez I|picc. FuenIe: mccifcccc ce Jimnez Frccc y 8crez {2004).
Lc: pece: :cn |c: verIeLrccc: mc: numerc:c:. En |c ccIuc|iccc exi:Ien regi:Irccc: cienI|fccmenIe cercc ce
2.000 e:pecie:, perc :e cc|cu|c ue ceLen exi:Iir c|receccr ce 40.000, yc ue muchc: e:pecie: Icccv|c nc :e
hcn enccnIrccc c nc :e hcn ce:criIc. E:Ic uiere cecir ue |c: pece: ||egcn c| 507 ce| IcIc| ce |c: verIeLrccc:
{Figurc 3).
Nc :crprence pcrc nccc :cLer ue exi:Ie IcnIc civer:iccc ce pece: en e| muncc, :i ccn:icercmc: ue mc:
ce| 707 ce| p|cneIc e: cguc. Lc: pece: hcn |cgrccc cccpIcr:e c cc:i cuc|uier |ugcr ccnce hcy ci:pcniLi|iccc
ce cguc, yc :ec :uperfcic| c :uLIerrcnec {:i Iiene ccmunicccicn ccn e| exIericr). E:Icn pre:enIe en |ugcre:
Icn vcriccc: ccmc |c: pc|c:, ccnce :e ||egc c IempercIurc: pcr ceLcjc ce |c: 0 C, hc:Ic |ugcre: ccn 40 C,
Figura 3. Ccmpc:icicn pcrcenIuc|, pcr grupc:, ce |c:
cprcximcccmenIe 50.500 e:pecie: ce verIeLrccc:
ccnccicc: en e| muncc. FuenIe:: mccifcccc ce
GrccmLricge {12), MiIIermeier et al. {17).
213
Peces
ccmc en c|gunc: mcncnIic|e:: ce:ce cuerpc: ce cguc cu|ce y L|cncc, hc:Ic |ugcre: mc: :c|ccc: ue e| mcr:
ce:ce cguc: muy IcrrenIc:c: en |c: pcrIe: mcnIcnc:c: y c|Ic:, hc:Ic cguc: uieIc:, prcfuncc: y IcIc|menIe
c:curc: ccnce ningn cIrc verIeLrccc hc |cgrccc exp|crcr y menc: cn hcLiIcr. Lc: ||miIe: ce ci:IriLucicn
verIicc| :cLrepc:cn c cuc|uier cIrc verIeLrccc: ce:ce cprcximcccmenIe 5.000 m ce c|IiIuc hc:Ic cercc
|c: 11.000 m ce prcfunciccc {Lcg|er et al. 184) {Figurc 4). En e| Ecucccr exi:Ien regi:Irc: ce:ce 3.80 m:nm
{8crrigc y Ierneu: 2005) hc:Ic cprcximcccmenIe 1.000 m ce prcfunciccc {Jimnez Frccc y 8crez 2004).
En e| cc:c ce Ecucccr, |c: pece: c|ccnzcn cpenc: e| 37,77 ce |c: verIeLrccc: ccnccicc: {Figurc 5).
SegurcmenIe nc e: cue:Iicn ce ue nc exi:Ic unc e|evccc civer:iccc en nue:Irc: r|c: y nue:Irc mcr, :inc mc:
Lien unc ccn:ecuencic ce |c pcuprrimc infcrmccicn generccc hc:Ic hcy. Nc ccmirc ue |c: cve: e:In
repre:enIccc: pcr numerc:c: e:pecie: ceLicc c ue |c civer:iccc ce cmLienIe: en nue:Irc pc|: fcvcrece :u
pre:encic y civer:ifcccicn, c:| ccmc pcr e| encrme ccnIingenIe ce e:Iucic: y e:Iucic:c: ue :e hcn cecicccc
c |c crniIc|cg|c. Nc cL:IcnIe, pe:e c ue e| Ecucccr e: IcmLin ricc en recur:c: h|cricc:, e: muy pccc |c ue
ccnccemc: cn ce nue:Irc icIicfcunc. Fc|Ic muchc pcr hccer y fc|Icn mcnc: pcrc hccer|c.
E| hcLiIcI prcpic ce |c: pece: e: e| cguc, perc |c: c:pecIc: Lc:icc:
pcrc :u :upervivencic :cn, enIre cIrc:, e| cx|genc ci:ue|Ic, |c: :c|e:
ci:ue|Ic:, |c IempercIurc, |c cen:iccc ce cgenIe: pcIcgenc: y |c
cu:encic ce :uL:Icncic: Icxicc:. Lc: mcIeric|e: ince:ecL|e:, ccmc
|c: Icxinc: ue puecen genercr:e en |c ncIurc|ezc y pecr cn |c:
ccnIcmincnIe: prccecenIe: ce ccIiviccce: humcnc:, :cn :eric:
cmenczc: pcrc |c vicc ce |c: pece:, yc ue e| hcLiIcI ccucIicc nc
prcpcrcicnc v|c: ce e:ccpe c |c pre:encic ce :uL:Icncic: ccninc:
en :c|ucicn.
Figura 4. Di:IriLucicn y ci:pc:icicn verIicc| ce |c: pece:.
FuenIe: mccifcccc ce Lcg|er et al. {184).
Figura 5. Ccmpc:icicn pcrcenIuc|, pcr grupc:, ce |c:
cprcximcccmenIe 5.000 e:pecie: ce verIeLrccc:
ccnccicc: en Ecucccr. DcIc: Icmccc: ce: 8crrigc
{11), Iirirc {1), Ficge|y et al. {18), Icrre:-
Ccrvcjc| {2000), Cc|cmc et al. {2000) y Jimnez
Frccc y 8crez {2004).
214
Fauna de Vertebrados del Ecuador
ORIGEN Y EVOLUCIN
Segn |c: regi:Irc: fc:i|e:, c inicic: ce |c erc Fc|eczcicc, hcce cprcximcccmenIe 500 mi||cne: ce cnc:, cpcrecen
en |c: mcre: preccmincnIe: ce cue||c: Iiempc: |c: primerc: verIeLrccc:, unc: crgcni:mc: ccnccicc: hcy en
c|c ccmc c:Irccccermc: {pie| ce ccnchc") {Figurc ). Lc: c:Irccccermc: ccrec|cn ce mcnc|Lu|c:, e: cecir,
ue f|IrcLcn e| c|imenIc ce| cguc: Ien|cn cuerpc: cp|cnccc: y cccrczccc:, ccn pre:encic ce p|ccc: c:ec: y
prcvi:Ic: ce unc rcLu:Ic cc|c, IcmLin cuLierIc ce peuenc: e:ccmc: c:ec:, y ncccLcn criLcncc e| |ccc ce
|c: fcncc: ce Lch|c: y r|c: primiIivc:. E:Ic: cccpIccicne: pcrc prcIeccicn pc:iL|emenIe e:IcLcn re|ccicnccc:
ccn |c pre:encic ce grcnce: cepreccccre: inverIeLrccc: ccmc e| grcn e:ccrpicn ce cguc, ue pcc|c mecir
hc:Ic 2 m ce |cngiIuc. E:Ic: e:ccrpicne: ercn inccpcce: ce cigerir |c: e:IrucIurc: c:ec: ce |c: c:Irccccermc:.
Lc: c:Irccccermc: mec|cn enIre 20 y 0 cm ce |crgc, |c mcycr|c ccrec|c ce c|eIc: pcre:, |c cc|c erc |crgc,
ccmprimicc |cIerc|menIe y fexiL|e: ce e:Ic mcnerc, pcc|c cncu|cr :u cuerpc ce un |ccc hccic e| cIrc pcrc |c
mcvi|izccicn. Su cc|c erc heIerccercc.
Figura 6. Fepre:enIccicn ce un cmLienIe ce |c erc Fc|eczcicc ccn c:Irccccermc:. FuenIe:
mccifcccc ce Hickmcn et al. {15).
Lc: c:Irccccermc: ce:cpcreciercn c fnc|e: ce| Devcnicc {hcce unc: 350 mi||cne: ce cnc:). DurcnIe
cprcximcccmenIe 150 mi||cne: ce cnc: Iuviercn muchc xiIc, perc c| pcrecer :e exIinguiercn c ccu:c ce unc
pre:icn :e|ecIivc ce ce:cencienIe: ce e||c: mi:mc:, pece: ue ce:crrc||crcn mcnc|Lu|c: |c :ufcienIemenIe
fuerIe: ccmc pcrc rcmper |c: e:IrucIurc: prcIecIcrc: e inc|u:c ccn :i:Iemc: cige:Iivc: ccpcce: ce cigerir|c:.
E:Ic: nuevc: crgcni:mc: mcnciLu|ccc: cpcreciercn ce:ce e| periccc Si|ricc, hcce cprcximcccmenIe unc:
425 mi||cne: ce cnc:.
Lc: mcnc|Lu|c: :cn un cce|cnIc impcrIcnIe en e| ce:crrc||c ce |c: verIeLrccc:, yc ue permiIiercn mcrcer,
fcci|iIcncc |c c|imenIccicn {mc: cn ccn e| cpcrecimienIc pcrc|e|c ce |c: cienIe:, principc| crmc" en |c mcycr|c
ce e:Ic: verIeLrccc:). Lc: mcnc|Lu|c: :cn e| re:u|Iccc ce unc mccifcccicn ce| primer pcr ce crcc: Lrcnuic|e:,
ue ce:crcn :u funcicn ce mcnIener Lrcnuic: y :e ccnvirIiercn en cLrczccerc: ce| crcnec" {Figurc 7).
Figura 7. Crigen ce |c: mcnc|Lu|c:. FuenIe: mccifcccc ce Hickmcn eI c|. {15).
DurcnIe e| periccc Si|ricc cpcreciercn incepencienIemenIe cc: grupc:: /ccnIccic: y F|ccccermc:. Lc:
primerc:, cuyc ncmLre :ignifcc e:pinc:c:", :e ce:crrc||crcn hc:Ic e| periccc Frmicc {cprcximcccmenIe 230
c 280 mi||cne: ce cnc:). DurcnIe cercc ce 175 mi||cne: ce cnc: ce exi:Iencic pcrecen hcLer:e mcnIenicc :in
215
Peces
mcycre: c|Ierccicne: mcrfc|cgicc:. Ccupcrcn hcLiIcI mcrinc: y cu|ceccu|cc|c:. Ien|cn un cuerpc fu:ifcrme,
|c ue :ugiere ue ercn Luenc: ncccccre:: :u: c|eIc: ccr:c| y cnc| Ien|cn :c|cmenIe unc fuerIe e:pinc c:ec
ue fcrmcLc e| Lcrce cnIericr y e| re:Ic erc unc Ie|c ce pie|. Lc c|eIc ccucc| erc heIerccercc, ccn un grcn
|cLu|c :upericr: Ien|cn e:ccmc: peuenc: y cuccrccc: ue crec|cn ccn e| cuerpc {Je::cp 11) {Figurc 8).

Fcr :u pcrIe, |c: F|ccccermc:, cuyc ncmLre :ignifcc pie| ccn p|ccc:", :e ce:crrc||crcn pcr un ccrIc |cp:c
ce Iiempc yc ue ce:cpcreciercn c principic: ce| periccc CcrLcn|ferc {unc: 345 mi||cne: ce cnc: cIrc:).
Ercn cnimc|e: LenIcnicc: ce Icmcnc: ccn:icercL|e:: hcy regi:Irc: ce F|ccccermc: ce hc:Ic 10 m ce
|cngiIuc. Fre:enIcLcn unc: p|ccc: grue:c: ue cuLr|cn |c miIcc cnIericr ce| cuerpc, |c miIcc pc:Iericr e:IcLc
cuLierIc ce e:ccmc: peuenc: ue fcci|iIcLcn :u mcvi|iccc: pre:enIcLcn c|eIc: pecIcrc|e: y pe|vicnc: Lien
ce:crrc||ccc: {Figurc ).
Figura 9. Fepre:enIccicn ce un F|ccccermc. FuenIe: mccifcccc ce Hickmcn
et al. {15).
Lc: ccIuc|e: |cmprec: y mixinc: y |c: exIinIc: F|ccccermc: y /ccnIccic: :urgiercn, cccc unc ce e||c: ce
mcnerc incepencienIe, c pcrIir ce |c: c:Irccccermc:, |c: primerc: verIeLrccc: ue cpcrecen en e| regi:Irc
fc:i|. Lc: ccncricIic: {pece: ccrIi|cginc:c:) :urgiercn, muy pc:iL|emenIe, c pcrIir ce |c: primerc: p|ccccermc:,
mienIrc: ue |c: c:IeicIic: {pece: c:ec:) c pcrIir ce |c: cccnIccic: primiIivc: {Je::cp 11).
ANATOMA EXTERNA
Simetra
Ccmc Iccc: |c: verIeLrccc:, |c: pece: Iienen :imeIr|c Li|cIerc|, pcr |c ue pccemc: Irczcr un p|cnc frcnIc|,
unc :cgiIc| y cIrc Ircn:ver:c| {Figurc 1). Si hccemc: un ccrIe |cngiIucinc| pcr |c: ccmi:urc: Lucc|e:, e| eje ce |c
cc|umnc verIeLrc| y |c pcrIe mecic ce |c c|eIc ccucc|, Iencremc: unc regicn :upericr {c ccr:c|) y cIrc infericr
{c venIrc|): :i |c ccrIcmc: en p|cnc :cgiIc|, pcr |c c|eIc ccr:c| y |c c|eIc cnc|, civiciremc: c| pez en cc: regicne:
Figura 8. Fepre:enIccicn ce un /ccnIccic.
FuenIe: mccifcccc ce Hickmcn et al. {15).
21
Fauna de Vertebrados del Ecuador
|cIerc|e:, unc izuiercc y cIrc cerechc: fnc|menIe, |c: ccrIe: Ircn:ver:c|e: ccrcn |ugcr c unc regicn cnIericr
y cIrc pc:Iericr.
Forma y color del cuerpo
/| ejecuIcr cuc|uier mcvimienIc, :ec c| exp|crcr :u cmLienIe, Icmcr c|imenIc, huir ce :u: enemigc:,
migrcr, ccrIejcr, cpcrecr:e, eIc. |c: pece: :e cLren pc:c c Ircv: ce un mecic ue e: cchccienIc: vece:
mc: cen:c ue e| cire. CucnIc mc: hicrccincmicc: :cn menc: energ|c piercen en vencer |c re:i:Iencic ce|
cguc: Lc:iccmenIe e| pez icec|" e: cue| ue Iiene fcrmc ce Icrpecc {fu:ifcrme). Lc: pece: fu:ifcrme: :cn
generc|menIe pe|cgicc:, grcnce: ncccccre:, ccmc |c: cIune: ccecnicc:. EnIre |c: pece: ccnIinenIc|e: y/c
cc:Ierc: pccemc: enccnIrcr c|gunc: ccn fcrmc: :imi|cre:, perc :iempre ce Icmcnc peuenc {nc puecen
reccrrer grcnce: ci:Icncic: ni prcfuncizcr:e cemc:iccc), ccmc |c: cnchcc: c |c: :crcinc:. Generc|menIe
pre:enIcn cc|cre: czu| vercc:c: en e| ccr:c y p|cIeccc ccrccc en e| vienIre.
CIrc: mue:Ircn unc mcrcccc Iencencic c e|evcr e| cuerpc {p.ej. muchc: Chcrccicce, Cich|icce): cIrc: hcn
cp|cnccc e| vienIre {/riicce, Scicenicce), muchc: ce |c: cuc|e: ccemc: cp|cncn |c ccLezc. Lc: cc|cre: en
e:Ic: grupc: :cn vcricL|e:: ce pcrcc c mcrrcn, cncrcnjccc c rcjizc, c vece: ce gri: c gri: p|cIeccc.
EnIre |c: pece: LenIcnicc: enccnIrcmc: |c mcycr vcrieccc en fcrmc:. /|gunc:, ccmc |c: ue viven en
rccc: y/c crrecife:, :cn I|piccmenIe ccmprimicc:, ccnce preccminc |c c|Iurc :cLre |c |cngiIuc pcrc fcci|iIcr
e| mcvimienIc en cue||c: |ugcre: ccnce viven. Lc: ue viven en |c: rccc: generc|menIe Iienen cc|cre:
mimIicc:: negruzcc:, pcrcc mcrrcne:, verce c:curc c rcjc mcrrcn c:curc: mienIrc:, c|gunc: ce crrecife: hcn
ccuiricc cc|cre: ||cmcIivc: y mimIicc:: cmcri||c, verce, rcjc, czu|, cncrcnjccc y/c, ccn negrc en mcrcccc
ccnIrc:Ie.
CIrc grupc ce pece: LenIcnicc: :cn |c: ue hcn ccuiricc fcrmc: c|crgccc: {cu|eLrifcrme:) ccmc |c: cngui|c:
{/ngui|ifcrme: y GymncIifcrme: en generc|). En e:Ie cc:c, |c: cc|cre: vcr|cn pccc, ce gri: c czu| c|crc c pcrcc.
Un grupc LenIcnicc I|picc :cn |c: |enguccc: {F|eurcnecIifcrme:), Iccc: e||c: cp|cnccc: |cIerc|menIe, ccn
cc|cre: muy mimIicc: y ccmLicnIe:: pcrcc, mcrrcn, negruzcc y ccmLinccicne: ccn cc|cre: civer:c:, inc|u:c
L|cncc.
Finc|menIe, |c: pece: ccn fcrmc ce g|cLc {IeIrccccnIifcrme:). Generc|menIe pre:enIcn unc cc|crccicn
c:curc: pcrcc, mcrrcn c negruzcc, ccn numerc:c: mcnchc: pc|icc: y/c vercu:cc:.
Lc ccpc exIernc ce |c pie| ccn:Ic ce unc epicermi: ce pccc e:pe:cr, ccn cLunccnIe: c|u|c: mucc:c:. Fcr
ceLcjc ce e||c :e encuenIrc |c cermi:, ccn:IiIuicc pcr unc ccpc ccmpccIc ce Iejicc ccnjunIivc. IcnIc |c:
g|cncu|c: venenc:c:, pre:enIe: en c|gunc: pece:, ccmc |c: crgcnc: |uminc:c:, :cn cc:i :iempre fcrmccicne:
epicrmicc:. E| cc|cr ce| cuerpc cepence ce |c pre:encic ce c|u|c: pigmenIccc:, |c: crcmcIcfcrc: e
iriccciIc:, c:enIccc: en |c cermi: y en |c: e:ccmc:, rcrc: vece: en |c epicermi:.
Fccemc: enccnIrcr |c: :iguienIe: Iipc: ce crcmcIcfcrc:: eriIrcfcrc: {rcjc y ncrcnjc): xcnIcfcrc: {cmcri||c),
me|cncfcrc: {negrc) y |euccfcrc: {L|cncc). Lc: pigmenIc: rcjc, cmcri||c y ncrcnjc :cn ccrcIencice:, c:imi|ccc:
c Ircv: ce| c|imenIc y e:Icn re|ccicnccc: ccn |c viIcminc /. Lc: pigmenIc: negrc c ccf :cn me|cninc:,
ue :cn ccmpue:Ic: ce pc|imerizccicn e|evccc cerivccc: ce Iircxinc y fenc|e:. /cemc: ce :Ic:, |c: pece:
prccucen cIrc: cc|cre: ccmc e| verce c e| czu|, ue :e ccn pcr |c c:cciccicn ce |c: Ire: c|c:e: Lc:icc: ce
crcmcIcfcrc:. Fcr :u pcrIe, |c: iriccciIc: ccnIienen mcIeric|e: refecIcnIe:, grccic: c |c pre:encic ce pigmenIc:
ce Iipc purinc: {principc|menIe gucninc) y c |c pre:encic ce cri:Ic|e:.
Escamas
Un pez crcincric e:Ic cuLierIc pcr unc pie| re|cIivcmenIe ce|gccc. En muchc: pece: |c pie| e: |i:c {Lcgre:),
perc en |c mcycr|c e:Ic cuLierIc IcIc| c pcrcic|menIe pcr e:ccmc: cerivccc: ce |c mi:mc pie|. Se ci:Iinguen
vcric: Iipc: ce e:ccmc::
Placoideas. L|cmccc: IcmLin cenI|cu|c: crmicc:. Fre:enIcn unc ccpc ecIccrmicc ue u:uc|menIe e:Ic
fcrmccc pcr unc :u:Icncic pcrecicc c| e:mc|Ie ce |c: cienIe: humcnc:, ccnccicc ccmc viIrccenIinc. 8cjc
e:Ic ccpc :e encuenIrc unc ccpc ce cenIinc {ccmc ccurre en |c: verIeLrccc:). Cccc e:pinc pre:enIc unc
p|ccc Lc:c| en fcrmc ce ci:cc en |c cermi: y unc c:pice ue :e prcyecIc hccic fuerc y c Ircv: ce |c
epicermi:. E:Ie Iipc ce e:ccmc: e: ccmn en IiLurcne:.
217
Peces
De borde seo. I|piccmenIe ce|gccc: y Irc:|cicc: {:in ccpc: ce e:mc|Ie y cenIinc), |c pcrIe inIernc c p|ccc
e:Ic fcrmccc pcr vcric: ccpc: ce Iejicc ccnecIivc fLrc:c ue :e enIrecruzcn, y cuyc: :uperfcie: exIernc:
e:Icn mcrcccc: pcr |c pre:encic ce Lcrce: c:ec:. E:Ie Iipc ce e:ccmc: :cn I|picc: ce |c mcycr|c ce pece:
c:ec:. Exi:Ien cc: Iipc:: 1) cic|cice:: ccn fcrmc ce ci:cc, :ucve en :u curvcIurc, ce Lcrce mc: c menc: circu|cr
{|c :uperfcie c mcrgen ccucc| ce:cuLierIc e: :ucve c| IccIc). Fre:enIe I|piccmenIe en pece: c:ec: ce rccic:
L|cncc: {Mc|cccpIerygii). 2) cIencice:: :u :uperfcie c mcrgen pc:Iericr pc:ee unc :erie ce cienIe: en fcrmc
ce peine {|c :uperfcie c mcrgen ccucc| ce:cuLierIc e: c:perc c| IccIc). Fre:enIe I|piccmenIe en pece: c:ec:
ccn rccic: e:pinc:c: {/ccnIhcpIerygii).
Derivaciones. Se cree ue |c: e:ccmc: :cn e| crigen ce cIrc: e:IrucIurc:, ccmc |c: cienIe: ce |c: mcnc|Lu|c: en
IiLurcne: y e:pecie: cfne:. /| iguc| ue en |c: verIeLrccc: :upericre:, :Ic: :cn mccifcccicne: ce |c: e:ccmc:
p|cccicec:. IcmLin |c: cguijcne: en |c cc|c ce c|gunc: rcyc: c |c: cienIe: en e| pez :ierrc {Pristis :pp.). Lc:
e:cucc: venIrc|e: y/c |cIerc|e: en c|gunc: grupc: {C|upeicce, Ccrcngicce) cLvicmenIe Iienen :u crigen en
|c: e:ccmc: ce Lcrce: c:ec:. E| crigen ce cIrc: e:IrucIurc: c pcrIir ce |c: e:cc|c: exp|icc |c pre:encic ce
rccic: L|cncc: en |c: ciferenIe: c|eIc: c hue:c: :uperfcic|e: ue cuLren e| crcnec ce |c: pece: c:ec:. /|gunc:
e:ccmc: e:pecic|menIe mccifcccc: ccn perfcrccicne: c e:IrucIurc: IuLu|cre: fcrmcn ccnc|e: pcrc |c ||nec
:en:cric| ce| ccnc| |cIerc| ce muchc: pece: c:ec:. Exi:Ien mccifcccicne: exIremc:, ccmc |c: crmccurc: :emi-
r|gicc: ce| ccLc||iIc ce mcr, hc:Ic exIen:icne: en punIc mc: c||c ce |c :uperfcie ce| cuerpc, ccmc en e| cc:c
ce| pez erizc.
Aletas
E| Icmcnc, fcrmc, ccnIiccc, pc:icicn y funcicn ce |c c|eIc: e:Ic |nIimcmenIe re|ccicnccc ccn e| mccc ce
vicc ce |c: pece:: permiIen mcnIener e| eui|iLric y pcrIicipcn en e| mcvimienIc {ncIccicn y rumLc) y frenccc
del animal.
Fcr :u pc:icicn, |c: c|eIc: :e civicen en pcre: {ue ccrre:pcncen c |c: exIremiccce: ce |c: verIeLrccc:
:upericre:): pecIcrc|e: y p|vicc: {c venIrc|e:): y en impcre:: ccr:c|, cnc| y ccucc|. /|gunc: pre:enIcn unc
c|eIc ccrnc:c pcr ceIrc: ce |c c|eIc ccr:c|, ue :e ||cmc ccipc:c" {Fime|ccicce y muchc: Chcrccicce). Fcrc
ci:Iinguir enIre |c: ciferenIe: c|eIc: :e :ue|e uIi|izcr |eIrc: mcy:cu|c:: c:|: D = c|eIc ccr:c|, C = c|eIc ccucc|, /
= c|eIc cnc|, F = c|eIc: pecIcrc|e:, V = c|eIc: pecIcrc|e: c venIrc|e:.
Lc: c|eIc: pecIcrc|e: :e encuenIrcn inmecicIcmenIe pcr ceIrc: c pcr ceLcjc ce| cprcu|c. Lc: c|eIc: p|vicc:
:e |ccc|izcn en ciferenIe: pc:icicne:, |c ue ceIerminc |c Irc:|ccicn ce| cenIrc ce grcveccc. Exi:Ien |c:
:iguienIe: uLicccicne: ce |c: c|eIc: p|vicc:: c) cLccminc|: in:erIccc: c nive| c pcr ceIrc: ce |c pcrIe mecic
ce |c: c|eIc: pecIcrc|e: {IiLurcne:, Lcgre:, Chcrccicce, C|upeicce): L) Icrccicc: in:erIccc: c nive| ce| crigen
ce |c: c|eIc: pecIcrc|e: {muchc: Fercifcrme:): c) yugu|cr: in:erIccc: c|crcmenIe pcr ce|cnIe ce| crigen ce
|c: c|eIc: pecIcrc|e: {c|gunc: GcLiicce, 8|enniicce). En c|gunc: grupc: |c: c|eIc: p|vicc: e:Icn mccifcccc:
ccmc LcrLi||c: {Cphiciicce, Mu||icce) c inc|u:c ccmc venIc:c: {GcLiicce, GcLie:ccicce).
Lc c|eIc ccucc| Iiene fcrmc: ciferenIe: {c|gunc: rcyc: nc pre:enIcn c|eIc ccucc|). Fcr :u fcrmc :e ci:Iinguen
Lc:iccmenIe Ire: Iipc:: c) cifcercc: :imIricc, prcpic ce |c: Dipnci c pece: pu|mcnccc:: L) hcmccercc: |c:
|cLu|c: :cn iguc|e: c :uL-iguc|e:, ccmc |c grcn mcycr|c ce pece: c:ec:: c) heIerccercc: e| |cLu|c :upericr
e: ncIcricmenIe mc: prcnunciccc ue e| |cLu|c infericr, prcpic ce IiLurcne:. /cemc:, |c: c|eIc: ccucc|e: :e
ci:Iinguen pcr e| Lcrce pc:Iericr en: c) c|unccc: L) chcrui||ccc: c) reccnceccc: c) emcrginccc: e) Iruncccc:
f) cguzccc.
Lc c|eIc ccr:c| puece e:Icr repre:enIccc pcr unc {/Iherinicce), cc: {Mugi|icce) c Ire: pcrIe: {Lccc|cc). En |c:
SccmLricce y c|gunc: Ccrcngicce :e pre:enIcn unc :erie ce c|eIc: peuenc: pcr ceIrc: ce |c c|eIc ccr:c|
{y IcmLin pcr ceIrc: ce |c c|eIc cnc|), ||cmccc: p|nu|c:. Lc c|eIc ccr:c| ce c|gunc: pece: mcrinc: e:Ic
Ircn:fcrmccc en unc venIc:c {rmcrc:). Finc|menIe, |c mcycr|c ce pece: Iienen unc :c|c c|eIc cnc|, cunue
c|gunc: nc |c Iienen {rcyc:). En c|gunc: e:pecie: viv|pcrc:, |c pcrIe cnIericr ce |c c|eIc cnc| e:Ic mccifcccc
en fcrmc ce crgcnc ccpu|cccr.
Lc: c|eIc: e:Icn ccn:IiIuicc: pcr e:pinc: {||cmccc: IcmLin rccic: e:pinc:c:), ue puecen :er r|gicc: c fexiL|e:,
punzcnIe: perc nuncc :egmenIccc: ni rcmifcccc:: y pcr rccic: {||cmccc: IcmLin rccic: L|cncc:), ue :cn
:egmenIccc: y ue puecen :er :imp|e: c rcmifcccc:. /|gunc: e:pinc: puecen pre:enIcr cenIicu|ccicne: c |c
|crgc ce :u: Lcrce: {c|gunc: Lcgre:).
218
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Cccc c|eIc Iiene funcicne: e:pec|fcc:. Lc c|eIc ccucc| pc:ee |c fuerzc mcIriz, mcnIiene |c mcnicLrcLi|iccc
ce| pez y IcmLin rec|izc e| pcpe| ce Iimcn. Lc: c|eIc: pcre: permiIen e| eui|iLric y IcmLin e| mcvimienIc ce
girc e inc|inccicn |cIerc|, pcr exIen:icn ce |c unc y reIrcccicn ce |c cpue:Ic. Lc: c|eIc: ccr:c| y cnc| ccn:IiIuyen
e| p|cnc fnc verIicc|, permiIen e| girc ce| cuerpc c|receccr ce| eje. Cucncc :e prccucen ce:p|czcmienIc:
rcpicc: |c: c|eIc: pcre:, |c ccr:c| y |c cnc|, :e pegcn c| cuerpc, |c mcycr|c ce |c: pece: ncccn grccic: c |c:
cncu|ccicne: |cIerc|e: ce |c cc|c y ce |c c|eIc ccucc|, ceLicc c |c ccnIrcccicn c|Iernccc ce |c: m:cu|c: ce
cmLc: |ccc:. En c|gunc: pece:, ccnce e| cuerpc nc puece enccrvcr:e |cIerc|menIe, |c ncIccicn e: |enIc,
prccucIc ce mcvimienIc: cncu|ccc: ce c|gunc: c|eIc:.
Parmetros posicionales, dimensionales y mersticos
Ccn:icerccicne: ue ceLen :er Icmccc: en cuenIc pcrc icenIifccr :u: ccncicicne: Lic|cgicc: y pcrc :u
c|c:ifcccicn.
Caractersticas cualitativas
Mue:Ircn e| c:pecIc generc| ce| pez, e: cecir |c pc:icicn ce |c: ciferenIe: e:IrucIurc:, c:| ccmc |c: mecicc: y
|c ci:pc:icicn ce cierIc: pcrIe: ce| cuerpc.
Cabeza. En |c ccLezc ce |c: pece: c:ec: exi:Ien cc: cLerIurc: Lrcnuic|e:, mienIrc: ue en |c: IiLurcne: y
rcyc: exi:Ien pcr |c menc: cincc, generc|menIe :iIuccc: pcr ce|cnIe ce |c: c|eIc: pecIcrc|e:. Lc: pece: c:ec:
pre:enIcn, ccemc:, unc cuLierIc c:ec ue prcIege |c cLerIurc Lrcnuic|, e| cprcu|c.
Lc pc:icicn ce |c Lccc y :u e:IrucIurc cepencen ce| ccrccIer ce |c c|imenIccicn. /:|, unc Lccc :upericr {c
ccr:c|): cucncc |c mcnc|Lu|c infericr :cLrepc:c c |c :upericr, e: cecir ue |c Lccc :e cLre hccic crriLc. 8ccc
Ierminc|: cucncc |c mcnc|Lu|c infericr :e encuenIrc c| mi:mc nive| ue |c :upericr, e: cecir ue |c Lccc :e
cLre IcIc|menIe hcrizcnIc| c| cuerpc. 8ccc infericr {c venIrc|): cucncc |c mcnc|Lu|c :upericr :cLrepc:c c |c
infericr, e: cecir ue |c Lccc :e cLre hccic cLcjc.
Fuecen exi:Iir Lccc: :upericre: c infericre: ccn Iencencic c cLrir:e hcrizcnIc|menIe c| cuerpc: en e:c: cc:c:
:e hcL|c ce unc Lccc :uprcIerminc| c :uLIerminc|, re:pecIivcmenIe. En generc|, |c: pece: ue ncccn y
:e c|imenIcn ce crgcni:mc: ce fcncc Iienen |c Lccc infericr, mienIrc: ue |c: ce fcncc ue :e c|imenIcn
ce crgcni:mc: ncccccre: Iienen |c Lccc :upericr. Lc: pe|cgicc: ue :e c|imenIcn ce crgcni:mc: pe|cgicc:
:ue|en Iener |c Lccc Ierminc|.
/ |c: |ccc: ce |c ccLezc :e :iIcn |c: cjc:. En c|gunc: cc:c: e:Icn :iIuccc: muy :upericre:, y en |c: |enguccc:
:e uLiccn en un :c|c |ccc ce| cuerpc. En |c mcycr|c ce pece:, e| hccicc pre:enIc cc: crifcic: nc:c|e:,
cunue puecen pre:enIcr :c|c unc, ccmc |c: Cich|icce. :Ic: :iempre :e encuenIrcn en |c regicn ccr:c|. En
|c: IiLurcne: y rcyc: |c: crifcic: nc:c|e: :e encuenIrcn en |c regicn venIrc|. /cicicnc|menIe, muchc: pece:
pre:enIcn LcrLi||c: {en |c regicn venIrc|) c cirrc: {en |c regicn venIrc| y/c ccr:c|), ue e:Icn re|ccicnccc: ccn
crgcnc: :en:iIivc: ce| IccIc y ce| gu:Ic.
Dientes. Lc: pece: puecen c nc pre:enIcr cienIe:. Si |c: pre:enIcn puecen :er cnc|izccc: ce |c :iguienIe
mcnerc:
Fcr :u fcrmc: c) ccninifcrme: {ccninc:), ce fcrmc ccnicc y cc:i circu|cr en un ccrIe Ircn:ver:c|, mc: c|Ic ue
cnchc: L) inci:ivifcrme: {Iruncccc:), ce fcrmc reccnceccc c cp|cnccc, perc ccn :u Lcrce :upericr Iruncccc,
mc: c|Ic ue cnchc: c) mc|crifcrme: {chcIc:), ce fcrmc reccnceccc y ccmprimicc, cc:i Icn c|Ic ccmc
cnchc: c) f|ifcrme:, ce fcrmc reccnceccc, muy ce|gccc: y c|crgccc:, generc|menIe ccn e| Lcrce :upericr
Ierminccc en punIc: e) fu:icnccc: en p|ccc: {ccc|e:cenIe:), cenIicicn ccmpccIc yc ue :e hcn unicc c
fu:icnccc |c: cienIe:.
Fcr :u pc:icicn: c) mcxi|cre:: cienIe: uLicccc: en e| hue:c mcxi|cr: L) premcxi|cre:: cienIe: uLicccc: en e|
hue:c premcxi|cr: c) vcmerinc:: cienIe: uLicccc: en e| hue:c vcmer: c) pc|cIinc:: cienIe: uLicccc: en e|
hue:c pc|cIinc.
Aletas. Lc pre:encic c cu:encic ce c|gunc c|eIc, :u pc:icicn, fcrmc, e:IrucIurc c |c ccmLinccicn ce e:Ic:
e|emenIc: en |c: c|eIc:, puecen :er ceIermincnIe en |c c|c:ifcccicn ce |c: pece:.
Branquias (agallas). Scn e:IrucIurc: ce| :i:Iemc re:pircIcric. Scn crgcnc: |cmincre: riccmenIe vc:cu|crizccc:,
ccpcce: ce fjcr e| cx|genc ci:ue|Ic en e| cguc. Lc: pece: c:ec: generc|menIe pre:enIcn cucIrc crcc:
219
Peces
Lrcnuic|e:, cccc unc ce e||c: ccn unc rcmc :upericr y unc infericr. E:Ic: crcc: :c:Iienen c |c: f|cmenIc:
Lrcnuic|e: {e:IrucIurc: vc:cu|crizccc:) en :u pcrIe pc:Iericr, mienIrc: ue en e| Lcrce cnIericr puecen
pre:enIcr prc|cngccicne: c:ec: cirigicc: hccic ce|cnIe, ||cmccc: Lrcnuie:pinc:, ue puecen :er muy
ce:crrc||ccc: c rucimenIcric:.
Longitudes. Scn |c: ci:Icncic:, generc|menIe e:Iimccc: en mm c cm, ue :iempre :e Icmcn en ||nec recIc
ce:ce un punIc ce crigen hc:Ic cIrc. Lc: :iguienIe: mecicicne: :cn ccrccIer|:Iicc::
1) LcngiIuc e:Icnccr {LS): ci:Icncic enIre e| exIremc cnIericr ce| hccicc y e| exIremc pc:Iericr ce| pecncu|c
ccucc| {Lc:e ce |c: rccic: ce |c c|eIc ccucc|).
2) LcngiIuc IcIc| {LI): ci:Icncic enIre e| exIremc cnIericr ce| hccicc y e| exIremc pc:Iericr ce |c c|eIc
caudal.
3) LcngiIuc c |c hcrui||c {LH): ci:Icncic enIre e| exIremc cnIericr ce| hccicc y e| inicic ce |c hcrui||c ce |c
aleta caudal.
4) /|Iurc ce| cuerpc {/C): ci:Icncic enIre un punIc ce |c regicn venIrc| y cIrc punIc |cngiIucinc| en |c regicn
ccr:c|, Icmccc en e| |ugcr ce mcycr c|Iurc ce| cuerpc.
5) LcngiIuc ce |c ccLezc {|c): ci:Icncic enIre e| exIremc cnIericr ce| hccicc y e| exIremc pc:Iericr ce|
cprcu|c {fn ce |c ccLezc).
) LcngiIuc ce| cjc {|c): ci:Icncic enIre e| exIremc cnIericr ce| cjc y :u exIremc pc:Iericr.
7) LcngiIuc pc:I-crLiIcric {|pc): ci:Icncic enIre e| exIremc pc:Iericr ce| cjc y e| exIremc pc:Iericr ce| cprcu|c
{fn ce |c ccLezc).
8) LcngiIuc ce hccicc {|h): ci:Icncic enIre e| exIremc cnIericr ce| hccicc y e| exIremc cnIericr ce| cjc.
) LcngiIuc ce |c mcnc|Lu|c {|m): ci:Icncic enIre e| exIremc cnIericr ce| hccicc y e| exIremc pc:Iericr ce |c
mcnc|Lu|c.
10) LcngiIuc cnIercccr:c| {|cc): ci:Icncic enIre e| exIremc cnIericr ce| hccicc y e| exIremc cnIericr ce |c
Lc:e ce |c c|eIc ccr:c|.
11) LcngiIuc cnIercvenIrc| {|cv): ci:Icncic enIre e| exIremc cnIericr ce| hccicc y e| exIremc cnIericr ce |c
Lc:e ce |c c|eIc p|vicc.
12) LcngiIuc cnIerccnc| {|cc): ci:Icncic enIre e| exIremc cnIericr ce| hccicc y e| exIremc cnIericr ce |c Lc:e
de la aleta anal.
13) LcngiIuc pc:Iercccr:c| {|pc): ci:Icncic enIre e| exIremc pc:Iericr ce |c Lc:e ce |c c|eIc ccr:c| y e| exIremc
cnIerc-:upericr ce |c Lc:e ce |c c|eIc ccucc|.
14) LcngiIuc pc:IercvenIrc| {|pv): ci:Icncic enIre e| exIremc pc:Iericr ce |c Lc:e ce |c c|eIc p|vicc y e|
exIremc cnIerc-infericr ce |c Lc:e ce |c c|eIc ccucc|.
15) LcngiIuc pc:Ierccnc| {|pc): ci:Icncic enIre e| exIremc pc:Iericr ce |c Lc:e ce |c c|eIc cnc| y e| exIremc
cnIerc-infericr ce |c Lc:e ce |c c|eIc ccucc|.
1) LcngiIuc ce |c Lc:e ce |c c|eIc ccr:c| {LD): ci:Icncic enIre e| exIremc cnIericr ce |c Lc:e ce |c c|eIc
ccr:c| y e| exIremc pc:Iericr ce |c Lc:e ce |c mi:mc.
17) LcngiIuc ce |c Lc:e ce |c c|eIc cnc| {L/): ci:Icncic enIre e| exIremc cnIericr ce |c Lc:e ce |c c|eIc cnc|
y e| exIremc pc:Iericr ce |c Lc:e ce |c mi:mc.
18) LcngiIuc ce |c c|eIc pecIcrc| {LF): ci:Icncic enIre e| crigen cnIericr ce |c Lc:e ce |c c|eIc pecIcrc| y e|
exIremc ci:Ic| ce |c mi:mc.
1) LcngiIuc ce |c c|eIc p|vicc {LV): ci:Icncic enIre e| crigen cnIericr ce |c Lc:e ce |c c|eIc p|vicc y e|
exIremc ci:Ic| ce |c mi:mc.
20) LcngiIuc ce| pecncu|c ccucc| {FC): ci:Icncic enIre e| exIremc pc:Iericr ce |c c|eIc ccr:c| y/c ccucc| y
e| exIremc cnIericr ce |c c|eIc ccucc|.
21) /|Iurc ce| pecncu|c ccucc| {/FC): ci:Icncic enIre un punIc ce |c regicn venIrc| y cIrc punIc |cngiIucinc|
en |c regicn ccr:c|, Icmccc en |c regicn mecic ce| pecncu|c.
220
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Caractersticas cuantitativas
Mue:Ircn e| c:pecIc numricc ce| pez, e: cecir, cucnIc: e:IrucIurc: pre:enIc un ceIerminccc crgcnc ce|
cuerpc. Frincipc|menIe :e cuenIcn |c: cienIe:, |c: c|eIc: {rccic: y e:pinc:), |c: e:ccmc: y |c: Lrcnuie:pinc:.
ECOLOGA GENERAL Y AMBIENTES ACUTICOS
E| grcn xiIc ue Iienen |c: pece: pcrc cccpIcr:e c ciferenIe: mecic: ccucIicc: :e mcnife:Ic c |c hcrc ce
enccnIrcr|c: en cc:i Iccc: |c: :i:Iemc:, excepIc cue||c: ue ccnIienen e|emenIc: Icxicc:.
Lc reprccuccicn e: unc nece:iccc funccmenIc| ue ccn||evc unc grcn inver:icn energIicc. Fece: ce cguc
cu|ce ue viven en e| mcr :ue|en regre:cr r|c crriLc pcrc reprccucir:e, mienIrc: ue pece: ce cguc :c|ccc ue
viven en cguc cu|ce, :ue|en regre:cr c| mcr pcrc reprccucir:e: cIrc: puecen inc|u:c ce:cvcr inci:IinIcmenIe
en cguc :c|ccc, :c|cLre c cu|ce.
Lc pre:encic ce crgcnc: :en:cric|e: e:pecic|izccc: pcrc |c vicc ccucIicc Lrincc c |c: pece: |c ccpcciccc
ce ccnIcr ccn unc vi:icn ce:ce :crprencenIemenIe cgucc, ccn ccpcciccc ce ci:Iinguir |eve: mcvimienIc:
c mc: ce 15 m ce ci:Icncic, c ccmp|eIcmenIe ciegc:, perc ccmpen:ccc: pcr |c pre:encic ce LcrLi||c:
:en:iIivc: y IccIi|e: :iIuccc: en |c ccLezc c en e| cuerpc. lnc|u:c, c|gunc: pc:een crgcnc: e|cIricc: ccpcce:
ce prccucir ce:ccrgc: ue chcccn ccn cLjeIc: invi:iL|e:, permiIincc|e perciLir :u pre:encic.
En cierIc: pece:, principc|menIe |c: IiLurcne:, e| c|fcIc e: ce grcn impcrIcncic pcrc |c |ccc|izccicn ce :u
c|imenIc, puciencc ceIecIcr|c c ki|cmeIrc: ce ci:Icncic. Muchc: cIrc: pre:enIcn :urcc: |cIerc|e: prcvi:Ic: ce
c|u|c: :en:cric|e: {||nec |cIerc|), |c ue |e: permiIe :enIir" |c: viLrccicne: en e| cguc pcr |c pre:encic ce cIrc:
crgcni:mc:.
Lc vejigc ncIcIcric e: ce grcn impcrIcncic pcrc cue||c: crgcni:mc: ue |c pc:een, yc ue |e: permiIe regu|cr
|c fcIcLi|iccc. Lc regu|ccicn ce e:Ie crgcnc permiIe fcIcr permcnenIemenIe c :umergir:e hc:Ic |c: fcncc:
en Lu:cc ce c|imenIc c refugic.
E| cc|cricc ce |c: pece: puece vcricr ce:ce |c: mc: Lri||cnIe: ccmLinccicne: crcmcIicc: hc:Ic |c: Icnc: mc:
cpccc: y mcncIcnc:, cprcvechcncc e:Ic ccrccIer|:Iicc pcrc Iccc: |c: fne:: cefen:c, prevencicn, cIcue,
reprccuccicn, migrccicn.
E| |imiIcc|:imc ccnccimienIc :cLre |c ecc|cg|c ce |c icIicfcunc ecucIcricnc, junIc c |c encrme civer:iccc
ce e:pecie:, hcLiIc:, hcLiIcI, fcrmc: ce vicc, cic|c:, eIc. nc permiIe generc|izcr :cLre :u hi:Icric ncIurc|,
ccmc :ucece ccn |c mcycr|c ce verIeLrccc: Ierre:Ire:. /penc: :e ccnccen cierIc: c:pecIc: ce |c: mccc: ce
reprccuccicn, hcLiIcI prefericc: c mcvimienIc: migrcIcric: ce cierIc: e:pecie:, perc ce |c mcycr|c e: muchc
mc: |c ue :e ce:ccncce. E:Ic pcne en evicencic |c nece:iccc ce genercr mcycr ccnccimienIc :cLre e:Ie
ccmpcnenIe funccmenIc| ce nue:Irc fcunc, ccn:icercncc ccemc: |c viIc| impcrIcncic c|imenIicic, y pcr
ccn:iguienIe eccncmicc, ce numerc:c: e:pecie:.
Ambiente de agua marina y estuarina
/ ciferencic ce |c: pece: ce cguc cu|ce ccnIinenIc|e:, |c: pece: mcrinc: nc Iienen unc Lcrrerc f|:icc ccmc
re:Iriccicn gecgrcfcc, :inc mc: Lien Lcrrerc: ccmc |c IempercIurc c |c: grcnce: exIen:icne: ce mc:c:
ce cguc, |c ccnfgurccicn cc:Ierc, ccnIcrnc: :uLmcrinc:, :c|iniccc y efecIc: ce |c: ccrrienIe: ccecnicc:
{cireccicn ce fujc y IempercIurc), enIre cIrc:. Lc: mcre: ce| muncc :e civicen en cincc uniccce: c L|cue:
{cc: L|cue: ce cguc: Iemp|ccc-fr|c: y cc: L|cue: ce cguc: Iemp|ccc-cc|icc: IcnIc en e| hemi:feric NcrIe
ccmc en e| :ur, y un L|cue ce cguc: Ircpicc|e:-:uLIrcpicc|e: en e| cenIrc). Lc: ccncicicne: cmLienIc|e: en
e:Ic: L|cue: e:Icn cirecIcmenIe re|ccicnccc: ccn |c: pcIrcne: c|imcIicc: |ccc|e: y |c: ccrrienIe: ccecnicc:
y cc:Ierc: {Chcvez 175, Mecccw: y CcmpLe|| 181). Cccc L|cue c|cjc unc fcunc prcpic, ccrccIerizccc
pcr un c|Ic grccc ce encemi:mc, ue vc enriuecincc:e en cireccicn c |c ||nec ecucIcric|, c|ccnzcncc :u
civer:iccc mcximc en |c frcnjc ecucIcric|.
/ nive| generc|, |c: pece: mcrinc: puecen c|c:ifccr:e en Ire: ccIegcr|c:: 1) icIicfcunc cc:Ierc: ce:ce |c ||nec
ce cc:Ic hc:Ic prcfunciccce: ce cprcximcccmenIe 200 m y repre:enIc c|receccr ce| 07 ce |c civer:iccc
IcIc|: 2) pece: pe|cgicc: ce mcr cLierIc: cercc ce |c :uperfcie mcrinc y |ejc: ce |c: cc:Ic:: 3) pece: ue viven
en mcre: prcfuncc: c cLi:c|e:, pcr ceLcjc ce 200 m ce prcfunciccc.
Lc grcn vcrieccc ce pece: ue :e encuenIrc en |c zcnc cc:Ierc :e ceLe c |c civer:iccc ce LicIcpc: {zcnc:
rccc:c:, p|cyc: ce crenc, mcng|cre:, eIc.), c| enriuecimienIc ccn:IcnIe ce :u: cguc: ccmc re:u|Iccc ce |c:
221
Peces
cpcrIe: ccnIinenIc|e:, |c ue fcci|iIc e| ce:crrc||c ce grcn prccuccicn primcric, c |c peneIrccicn ce |c |uz :c|cr
y c |c pre:encic en cierIc: zcnc: ce cfcrcmienIc. Lc fcunc cc:Ierc Ircpicc| e: unc ce |c: mc: civer:c: nc :c|c
en |c ue c pece: re:pecIc, :inc en Iccc: |c: crgcni:mc: mcrinc:. Lc: pece: ce e:Ic frcnjc, ccn un prcmecic
cnuc| ce IempercIurc :uperfcic| ce 24 C c mc:, muy cif|ci|menIe peneIrcn en cguc: :uLIrcpicc|e: ce| ncrIe
c ce| :ur ce |c ||nec euincccic|, c cucncc |c hccen e: grccic: c fucIuccicne: c|imcIicc: ccmc e| Fencmenc
ENSC {E| Ninc ScuIhern C:ci||cIicn).
Lc zcnc gecgrcfcc ce:ce e| gc|fc ce Cc|ifcrnic, c| ncrIe, hc:Ic FciIc en Fer, :e cencminc e| Fcc|fcc CenIrc
CrienIc| c Fcc|fcc Ircpicc| E:Ie. En Licgecgrcf|c :e :c||c u:cr e| Irminc Frcvincic Fcncmenc" pcrc e:Ic
regicn. Sin emLcrgc, e:Iucic: mc: ceIc||ccc: hcn cemc:Irccc ue nc :e IrcIc ce un crec hcmcgnec, pcr |c
ue :e |c hc civicicc en |c: :iguienIe: prcvincic: ccrccIerizccc: pcr ciferenIe: grccc: ce encemi:mc: Frcvincic
ce CcrIez {ce:ce Lch|c Mcgcc|enc hc:Ic Lch|c 8cncerc:, en Mxicc, inc|uyencc Iccc e| gc|fc ce Cc|ifcrnic):
Frcvincic Mexiccnc {ce:ce Lch|c 8cncerc: hc:Ic Lch|c Icngc|c-Icngc|c, en Mxicc): y Frcvincic Fcncmenc
{ce:ce Lch|c Icngc|c-Icngc|c, Mxicc, hc:Ic punIc /gujc, en Fer, inc|uyencc |c: mcre: ecucIcricnc:)
{Figurc 10). En e:Ic |Iimc prcvincic, |c pcrIe :ur e: ccn:icerccc ccmc unc zcnc ce Ircn:icicn ccn |c Frcvincic
Ferucnc-Chi|enc, ccrccIerizccc pcr |c infuencic ce |c ccrrienIe fr|c ce HumLc|cI y pcr :u fcunc c:cciccc. E:Ic
zcnc pcrece ccincicir ccn |c: ||miIe: ce ci:IriLucicn ce e:pecie: ce pece: ncrIenc: y Ircpicc|e: ccmc :urenc:
y Iemp|ccc:. Segn nue:Irc: cL:ervccicne: en e| |iIcrc| ecucIcricnc, e| ||miIe ncrIe :e enccnIrcr|c cercc ce
McnIc {ccLc Scn Lcrenzc, 01 S), ueccncc e| |imiIe :ur en |c pen|n:u|c ce l||e:cc:, Fer {punIc /gujc, 0 S).
Fcr Iener en :u cenIrc e| impcrIcnIe gc|fc ce Gucycui|, en e| cuc| ce:emLccc e| r|c Gucyc:, |Iimc grcn r|c
Ircpicc| hccic e| :ur ce |c Frcvincic Fcncmenc, prcpcnemc: ||cmcr c e:Ic regicn ccmc Subprovincia del Golfo
de Guayaquil. IcmLin :e ccrccIerizc pcr un cierIc grccc ce encemi:mc, :c|c ccmpcrIicc en cierIc: cc:c:
ccn |c: i:|c: Gc|cpcgc: {Jimnez Frccc y 8crez 2004) {Figurc 10).
Lc mcrfc|cg|c ce| |iIcrc| ecucIcricnc e: vcriccc, |c ue permiIe |c pre:encic ce unc grcn repre:enIcIiviccc ce
LicIcpc: c hcLiIcI. Sin emLcrgc, |c: ccncicicne: ccecncgrcfcc: nc permiIen e| e:IcL|ecimienIc ce crrecife:
ccrc|inc: ccmc |c: ce| CcriLe c ce| Fccifcc Ce:Ie: |c: ce| |iIcrc| ecucIcricnc :cn muy peuenc: y e:cc:c:.
8uenc pcrIe ce |c: pece: cc:Ierc: viven c:cciccc: ccn hcLiIcI rccc:c: {pencne: rccc:c: y crrecife: rccc:c:).
E:Ic: |ugcre: cfrecen prcIeccicn y unc fuenIe ricc en c|imenIc:, ccmc pece: mc: peuenc:, inverIeLrccc:
LenIcnicc: y c|gc:. /|gunc: ce |c: fcmi|ic: enccnIrccc: en e:Ic: |ugcre: :cn: Murcenicce, LuIjcnicce,
Hcemu|icce, LcLricce, Sccricce, ChceIcccnIicce, GcLiicce, enIre cIrc:.
CIrc grupc impcrIcnIe ce |c icIicfcunc mcrinc ce| pc|: e:Ic c:cciccc ccn hcLiIcI ce fcncc: L|cncc:
{ce:ce cguc: c|crc: ccn crenc L|cncc hc:Ic |ccc :ucve y e:pe:c, prcpic ce Lch|c: y e:Ierc:). /unue e|
nmerc ce e:pecie: ue viven en e:Ic: hcLiIcI e: re|cIivcmenIe Lcjc, e: grcnce e| nmerc ce e:pecie:
Figura 10. 8icgecgrcf|c mcrinc ce|
Fcc|fcc crienIc|. FuenIe: mccifcccc
ce Jimnez Frccc y 8crez {2004).
222
Fauna de Vertebrados del Ecuador
ue puecen cprcvechcr |c: recur:c: cenIrc ce e:Ic: cmLienIe:. /|gunc: ce |c: fcmi|ic: prcpic: ce e:Ic:
|ugcre: :cn Scicenicce, /riicce, Fcrc|ichIhyicce y grcn nmerc ce rcyc:. Lc: mcng|cre:, pcr :u pcrIe, c mc:
ce unc icIicfcunc prcpic {c|gunc: e:pecie: ce /riicce, Scicenicce y cIrc:), c|Lergcn |c: fcrmc: juveni|e: ce
un grcn nmerc ce fcmi|ic:, ue cucncc ccu|Ic: viven en cIrc: cmLienIe: {p.ej. LuIjcnicce, CenIrcpcmicce,
Hcemu|icce).
Lc zcnc pe|cgicc ner|Iicc e: IcmLin muy pcL|ccc, pre:enIc unc vcrieccc ce e:pecie: ue viven en
ccrcmene: grcnce: y ue permiIen c:egurcr |c mcycr|c ce |c: recur:c: pe:uerc: en e| Ecucccr {C|upeifcrme:,
Ccrcngicce, SccmLricce). /:imi:mc, en |c: |Iimc: Iiempc: :e hc regi:Irccc un nmerc crecienIe ce e:pecie:
cjenc: c| Fcc|fcc CrienIc|, pc:iL|emenIe grccic: c |c ci:per:icn, c| czcr ce |c: crgcni:mc: ue pre:enIcn
eIcpc: |crvcric: pe|cgicc: cenIrc ce :u cic|c Lic|cgicc {ue :e crrc:Ircn pcr mecic ce ccrrienIe: mcrinc:) y,
generc|menIe, en re|ccicn ccn |c: evenIc: ENSC {Fencmenc ce E| Ninc"). Lc: ccncicicne: e:pecic|e: ue
prccucen c|Ierccicne: ccecncgrcfcc: ccmp|ejc: y pccc enIencicc: hc:Ic |c ccIuc|iccc {ZcmLrcnc et al.
2000) prcvcccn inIerccmLic: fcun|:Iicc:, principc|menIe enIre e| lncc-Fcc|fcc y e| Fcc|fcc CrienIc|.
Ambiente de agua dulce
Ccn:icercncc e| periccc ce cpcricicn ce |c: principc|e: grupc: icIic|cgicc: y |c pc:Iericr :epcrccicn ce |c:
ccnIinenIe:, c:| ccmc |c ncIcric re|ccicn enIre grupc: ce pece: ce| ccnIinenIe cfriccnc ccn e| cmericcnc,
e: rczcncL|e :upcner ue Luenc pcrIe ce |c civer:ifcccicn ce pece: necIrcpicc|e: hcyc ccurricc cnIe: ce
ue :e ccmp|eIe |c :epcrccicn ce |c: ccnIinenIe:. Lc hi:Icric gec|cgicc ccmp|eIc ce |c :ucecicc en |c: r|c:,
|cgc: y cIrc: :i:Iemc ccucIicc: e: muy pccc ccnccicc: :in emLcrgc, hcy ue :enc|cr ue exi:Ie unc ccmp|ejc
re|ccicn evc|uIivc enIre |c civer:ifcccicn ce e:pecie: y |c: ccmLic: en |c gecmcrfc|cg|c ce| ccnIinenIe,
:umccc c hechc: ce mezc|c y enriuecimienIc ce e:pecie:, exIen:icn y/c exIirpccicn ce |c: mi:mc:, enIre
cIrc: {LuncLerg et al. 18). Iccc: e:Ic: cccnIecimienIc: gec|cgicc: hcn hechc ce| ccnIinenIe un cmLienIe
exIrccrcincric pcrc |c fcunc icIic|cgicc.
En |c ccIuc|iccc :e e:Iimc ue exi:Ien c|receccr ce 33.000 e:pecie: ce pece: en e| p|cneIc {GrccmLricge
12). De e||c:, c|receccr ce 8.000 e:pecie: {247) :e encuenIrcn :c|c en r|c: ce cguc cu|ce en e| NecIrcpicc:
Succmricc y CenIrccmricc {Schcefer 18). Si ccn:icercmc: ue |c: hcLiIcI ce cguc cu|ce ci:pcniL|e:
:cn mencre: c| 0,017 ce| IcIc| ce| cguc ce| p|cneIc y ue en e| NecIrcpicc hcy cprcximcccmenIe enIre e|
25 y e| 287 ce e:c cguc ci:pcniL|e {Mc:: 18), Ienemc: enIcnce: ue cercc ce| 247 ce| IcIc| ce |c: pece:
ce| muncc {cercc ce un ccIcvc ce| IcIc| ce |c: verIeLrccc:) :e ccncenIrcn en menc: ce| 0,0037 ce| IcIc|
ce| cguc ce| p|cneIc :cLre e| p|cneIc {Vcri y Mc|cLcrLc 18). E:Ic e: pcrIicu|crmenIe inIere:cnIe yc ue
|c: pece: necIrcpicc|e: :e hcn cerivccc ce unc: pccc: cnce:Irc:, ccn:icercncc e| grcn preccminic ce cc:
grupc:: |c: Ccrccifcrme: {:crcinc:, pircnc:, eIc.) y |c: Si|urifcrme: {LcgreciIc:).
En Ecucccr exi:Ien 31 :i:Iemc: hicrcgrcfcc: {1 in:u|cr, 23 cccicenIc|e: y 7 crienIc|e:), ccn un IcIc| ce 7
cuencc: hicrcgrcfcc: {1 in:u|cr, 71 cccicenIc|e: y 7 crienIc|e:). Lc: :i:Iemc: in:u|cre: y cccicenIc|e:, ue
ce:ccrgcn en |c verIienIe ce| Fcc|fcc, repre:enIcn e| 48,077 ce| IerriIcric nccicnc|, ccn unc :uperfcie ce
123.243 km
2
, mienIrc: ue |c: :ieIe :i:Iemc: ce |c verIienIe cmczcnicc repre:enIcn e| 51,417 ce| IerriIcric
nccicnc|, ccn unc :uperfcie ce 131.802 km
2
{IurccIIe 2005).
/unue nc exi:Ie unc revi:icn ccIuc|izccc y ceIc||ccc :cLre |c icIic-gecgrcf|c ecucIcricnc, :e hc emp|eccc
|c prcpue:Ic zccgecgrcfcc ce /|Lujc et al. {180), ue :enc|c :ieIe pi:c: zccgecgrcfcc: {Figurc 11). E|
ncrcccicenIe ecucIcricnc Iiene Ire: pi:c: {c regicne: zccgecgrcfcc:): 1) |c pcrIe Lcjc ccrre:pcncienIe c |c
regin Tropical del Norte, ccn icIicfcunc c:cciccc c| Chccc Cc|cmLicnc, cuyc: e:pecie: mc: ccmune: :cn |c:
ce| grupc ce |c: ccrcicc:, enIre e||c: |c: ce| gnerc Brycon, ccnccicc: ccmc :cLc|c: {menc: ccmune: :cn |c:
cc||cIicc:, |criccricc:, c|c|icc: y pime|ccicc:) {/|Lujc et al. 180). E:Ic regicn e: IcmLin |c zcnc ce infuencic
cirecIc ce |c: ccrrienIe: mcrinc: cc|icc:, ccn cLunccnIe: precipiIccicne:, y Ierminc cprcximcccmenIe en
8ch|c ce Ccrcuez.
De:ce 8ch|c ce Ccrcuez :e prc|cngc unc e:Irechc frcnjc hccic |c cc:Ic cricc ue |imiIc ccn Fer, |c regicn
Tropical del Sur. E:Ic infuenciccc pcr ccrrienIe: mcrinc: fr|c: y ccn e:cc:ez ce ||uvic:. E:Ic: cc: regicne:
c|ccnzcn unc c|IiIuc cerccnc c |c: 1.000 m :cLre e| nive| ce| mcr, |c Icpcgrcf|c e: cc:i p|cnc, inIerrumpicc pcr
|c: rcmc|e: ce Chcngcn, Cc|cnche, Cerrc: ce Hcjc, McnIecri:Ii, Fcjcn, Fucc, CcnvenIc, Ccjim|e:, Cccue,
/Icccme: y 8c|zcr, ccn c|Iurc: mcximc: ce 800 m:nm {8crrigc 14): ccmpcrIe cierIc: e:pecie: ce pece: ccn
|c regicn cnIericr, cunue, en generc| |c civer:iccc e: infericr {8crrigc 11).
223
Peces

Figura 11. Mcpc zccgecgrcfcc ce| Ecucccr. FuenIe: mccifcccc ce /|Lujc eI c|. {180).
/:cenciencc un pccc hccic |c: /nce: enccnIrcmc: |c regicn Subtropical Occidental, enIre 800 y 1.000
hc:Ic 2.000 m ce c|IiIuc. E: unc zcnc ce Ircn:icicn enIre |c: regicne: mc: infuenciccc: pcr e| :i:Iemc mcrinc
y |c: pcrIe: c|Iccncinc:, ccnce nccen |c: r|c: cccicenIc|e:. Fcr encimc ce 1.800-2.000 m hc:Ic |c: 3.000
m:nm :e encuenIrc |c regicn Temperada, y pcr encimc ce :Ic |c regicn Altoandina en |c cuc|, c ccu:c ce
|c: pencienIe:, |c: r|c: ue :e crigincn en |c: grcnce: c|Iurc: cncinc: ccrren pcr |c: e:IriLccicne: en fcrmc
IcrrenIc:c. Lc: nuIrienIe: ue e:Icn en e| cguc :cn cccrreccc: c Iierrc: Lcjc: pcr |c: IcrrenIe:, pcr |c cuc|
|c icIicfcunc e: pcLre {/|Lujc et al. 180). /mLc: regicne:, pcrIicu|crmenIe |c /|Iccncinc, pc:een Lcjc
civer:iccc, perc exi:Ie e| preccminic ce c|gunc: grupc: ccmc c:IrcL|picc: {prencci||c:) y c|gunc: :crciniIc:
ue viven en cguc: ncrmc|menIe ccucc|c:c: y ccn cLunccnIe: piecrc:.
Hccic e| |ccc crienIc| Ienemc: cc: grcnce: regicne: Licgecgrcfcc:: |c regicn Subtropical Oriental, ue
e: un crec ce Ircn:icicn perc mc: Licciver:c ue |c cccicenIc| yc ue Iiene grcn ccnecIiviccc ccn |c:
cuencc: ce |c regicn Tropical Oriental. E: en e:Ic |Iimc regicn ccnce exi:Ie |c mcycr civer:iccc ce e:pecie:
y grupc: mcycre:. Lc ccnIiccc ce r|c: grcnce: ccmc e| Ncpc, Fc:Iczc, Zcmcrc, ScnIicgc, Iigre, /gucricc,
e innumercL|e: IriLuIcric:, hcn creccc unc rec hicrcgrcfcc ccn cLunccnIe vicc ccucIicc {/|Lujc et al.
180). /unue |c icIicfcunc cmczcnicc Icccv|c e: muy pccc ccnccicc, enccnIrcmc: pece: ccmc |c:
C:Iecg|c:ifcrme: {pciche:) y grupc: ue, pe:e c Iener :u crigen evc|uIivc en cguc: mcrinc:, :e hcn cccpIccc
perfecIcmenIe c e:Ie hcLiIcI IcIc|menIe ce cguc cu|ce. E:Ie e: e| cc:c ce |c: rcyc: {FcIcmcIrygcnicce),
|c: |enguccc: {F|eurcnecIifcrme:) y IeIrccccnIifcrme: {pece: g|cLc), enIre cIrc:. Finc|menIe :e encuenIrc |c
regin de Galpagos, ue nc pre:enIc pece: ce cguc cu|ce prcpicmenIe cichc:.
DIVERSDAD DE PECES EN EL ECUADOR
Peces marinos
Se ccn:icerc ue exi:Ien 3 e:pecie: ce pece: mcrinc: y mcrinc-e:Iucrinc: {e:pecie: mcycriIcricmenIe
mcrinc: perc ue peneIrcn zcnc: e:Iucrinc: c inc|u:c r|c:): 48 :e encuenIrcn :c|c en |c regicn ccnIinenIc|, 12
:c|c en cguc: ce Gc|cpcgc: y 288 e:Icn pre:enIe: en cmLc: |ugcre: {IcL|c 1). /:|, |c: IcIc|e: rec|e: c:ciencen
c 450 e:pecie: en Gc|cpcgc: {Grcve y LcvenLerg 17) y 777 e:pecie: en cguc: mcrinc: y mcrinc-e:Iucrinc:
en Ecucccr ccnIinenIc| {Jimnez-Frccc y 8crez 2004, IcL|c 2). Exi:Ien cercc ce 175 fcmi|ic: {1 ce mixinc:, 1
ce IiLurcne:, ce rcyc: y cprcximcccmenIe 14 ce pece: c:ec:).
TABLA 1. Nmerc ce e:pecie: ce pece: mcrinc: y mcrinc-e:Iucrinc: en Ecucccr.
224
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Myxini Selachimorpha Batoidimorpha Holocephali Osteichyes
TOTAL
(Mixinos) (Tiburones) (Rayas) (Quimeras) (seos)
Solo en Ecuador
continental
2 28 33 1 425 489
Sc|c en Gc|cpcgc: 1 9 8 0 144 12
En Ecuador
continental y
Gc|cpcgc:
0 20 9 0 259 288
ICI/L 3 57 50 1 828 939

Si ccn:icercmc: ue hc:Ic chcrc, en generc|, ccnccemc: pccc ce |c icIicfcunc mcrinc ecucIcricnc, pcrece
evicenIe ue en e| fuIurc :e ce:cuLrircn nuevc: regi:Irc: y/c nuevc: e:pecie:. Lc: zcnc: pccc prcfuncc: ce
|c cri||c y ce fcncc: rccc:c, ccnce viven e:pecie: muy peuenc:, c:| ccmc |c: pcrIe: prcfuncc: ce| Ic|uc
ccnIinenIc|, :cn |c: menc: ccnccicc: y ceLen :er cLjeIc ce fuIurc: inve:Iigccicne:.
TABLA 2. Nmerc IcIc| ce e:pecie: ce pece: mcrinc: y mcrinc-e:Iucrinc: en cguc: ce| Ecucccr ccnIinenIc| y
en Gc|cpcgc:. FuenIe: Mccifcccc ce Jimnez-Frccc y 8crez {2004).
Myxini Selachimorpha Batoidimorpha Holocephali Osteichyes
TOTAL
(Mixinos) (Tiburones) (Rayas) (Quimeras) (seos)
Ecuador
continental
2 48 42 1 84 777
Gc|cpcgc: 1 29 17 0 403 450
Peces de agua dulce
En e| cc:c ce |c: pece: ce cguc cu|ce y cu|ce-e:Iucrinc {e:pecie: mcycriIcricmenIe ce cguc cu|ce perc ue
peneIrcn zcnc: e:Iucrinc:, cc:i nuncc en e| mcr), exi:Ie un IcIc| ce 35 e:pecie: {8crrigc 11, IcL|c: 3 y 4).
Iccc:, c excepcicn ce cucIrc rcyc:, :cn pece: c:ec: y Iienen unc cmp|ic ci:IriLucicn c |c |crgc ce |c gecgrcf|c
ecucIcricnc. Fe:e c e:Ic, en |c regicn crienIc| e: ccnce :e pre:enIc unc mcycr civer:iccc ce e:pecie:. E:Ic
civer:iccc pccrc ccmLicr crc:IiccmenIe en un fuIurc cerccnc, yc ue en |c: |Iimc: 15 cnc: hc cumenIccc
ccn:icercL|emenIe e| e:fuerzc ce inve:Iigcccre:, cumenIcncc |c pc:iLi|iccc ce nuevc: hc||czgc:. Hc:Ic |c
fechc nc :e hc rec|izccc un |i:Iccc :i:IemcIicc y ccIuc|izccc ce |c: pece: ce cguc cu|ce, pcr |c ue |c: ccIc:
ce civer:iccc nc :cn preci:c: ni ccIuc|e:.

TABLA 3. Fepre:enIcIiviccc en Ecucccr ce pece: ce cguc cu|ce pcr crcene: Icxcncmicc:. FuenIe: 8crrigc
{11). Lc: crcene: :e encuenIrcn en |c IcL|c 4.
REGIONES
RDENES
A B C D E F G H I J K L M N TOTAL
Ircpicc|
NcrcccicenIc|
14 13 3 10 40
Ircpicc|
Suroccidental
14 4 1 2 21
Ircpicc| CrienIc| 4 2 3 219 172 2 29 2 2 45
SuLIrcpicc|
Occidental
1 4 5
SuLIrcpicc| CrienIc| 7 8 15
Iemp|ccc y
Altoandino
2 8 1 11
Altoandino 2 1 2 5
225
Peces
Ircpicc| y
SuLIrcpicc| NcrIe y
Suroccidental
7 1 1 1 4 20
Ircpicc| y
SuLIrcpicc| CrienIc|
15 29 1 51
Ircpicc| y
SuLIrcpicc| CrienIc|
y Occidental
1 1 2
ICI/L 35
TABLA 4. Nmerc ce fcmi|ic: y e:pecie: en cccc crcen ce pece: ce cguc cu|ce pre:enIe: en Ecucccr. FuenIe: 8crrigc
{11).
RDENES N de familias N de especies
A 8cIcicimcrphc

1 4

B C:Iecg|c:ifcrme:

1 2

C C|upeifcrme:

2 3

D Cyprinifcrme:

1 2

E Chcrccifcrme:

8 280

F Si|urifcrme:

10 245

G GymncIifcrme:

5 31

H Sc|mcnifcrme:

1 2

I CyprincccnIifcrme:

3 9

J SygncIifcrme:

1 1

K SymLrcnchifcrme:

1 1

L Fercifcrme:

5 51

M F|eurcnecifcrme:

1 2

N IeIrccccnIifcrme:

1 2

ICI/L 41 35

En re:umen, y ciferencicncc |c: cc: grupc: {mcrinc: y mcrinc-e:Iucrinc: ver:u: ce cguc cu|ce y cu|ce-
e:Iucrinc), Ienemc: un IcIc| ce 1.574 e:pecie: ce pece: en nue:Irc pc|: {IcL|c 5).
TABLA 5. Nmerc IcIc| ce e:pecie: ce pece: pre:enIe: en e| Ecucccr, inc|uicc Gc|cpcgc:. FuenIe:: 8crrigc {11), Jimnez-
Frccc y 8crez {2004).
seos Tiburones Rayas Quimeras Mixinos Total
Mcr y e:Iucric: 828 57 50 1 3 939
Agua dulce 31 0 4 0 0 35
IcIc| 1459 57 54 1 3 1574
Endemismo
E| crchipi|cgc vc|ccnicc ce Gc|cpcgc:, uLicccc cc:i c 1.000 km ce |c cc:Ic ccnIinenIc| ecucIcricnc,
pre:enIc unc icIicfcunc ce cprcximcccmenIe 450 e:pecie: cc:Ierc: y e:Ic ccn:IiIuicc pcr unc mezc|c ce
|c fcunc ce| Fcc|fcc Ircpicc| CrienIc|, ce Succmricc Iemp|ccc y ce| lncc-Fcc|fcc CccicenIc|, ccn un
encemi:mc cerccnc c| 177. Lc grcn ccmp|ejiccc y civer:iccc ce| crchipi|cgc e:Ic cccc pcr :u ci:|cmienIc,
|c civer:iccc ce :u: hcLiIcI, ue inc|uyen mcng|cre:, zcnc: crenc:c:, crrecife: rccc:c: y peuenc: crec:
ccrc|inc: Lien ce:crrc||ccc:, y |c: ccmp|ejc: inIercccicne: enIre |c: cguc: cc|icc: Ircpicc|e: y |c: cguc: fr|c:
ce |c: ccrrienIe: ce Crcmwe|| y ce HumLc|cI. CierIc: cuIcre: ccn:icercn c |c: i:|c: Gc|cpcgc: ccmc unc
prcvincic Licgecgrcfcc incepencienIe {/||en y FcLerI:cn 18) {IcL|c ). Ferc en muchc: c:pecIc:, ccmpcrIe
:u encemi:mc ccn cIrc: i:|c: ccecnicc: ce |c regicn, ccmc Mc|pe|c, Cccc: y C|ipperIcn en |c regicn Fcc|fcc
CenIrccmericcnc, pc:iL|emenIe pcr :u ccncicicn ce i:|c: ccecnicc: ci:|ccc:.
22
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Lc icIicfcunc cc:Ierc ce| Fcc|fcc Ircpicc| CrienIc| Iiene un c|Ic grccc ce encemi:mc: c|receccr ce| 147 ce
|c: gnerc:, cunue exi:Ie grcn re|ccicn ccn |c icIicfcunc cc:Ierc ce| /I|cnIicc CccicenIc|. Se cc|cu|c ue
c|receccr ce| 257 ce| IcIc| ce gnerc: exi:IenIe: :e hcn enccnIrccc c cmLc: |ccc: ce| i:Imc cenIrccmericcnc.
E:Ie c|Ic nmerc ce gnerc: ccmpcrIicc: y |c exi:Iencic ce e:pecie: geme|c: {e:pecie: muy :imi|cre: en
cpcriencic) refejcn un crigen en ccmn, yc ue hc:Ic e| F|iccenc Mecic ercn crec: inIerccmunicccc:.
TABLA 6. Encemi:mc ce pece: ecucIcricnc:. FuenIe: Frce:e y Fcu|y {200).
Peces endmicos de Galpagos (n=29)
Nombre c|ent0co Nombre comn
Acanthemblemaria castroi IrcmLc|||n Cccenc
Archosargus pourtalesii Scrgc Ccmi:eIc
Arcos poecilophthalmos Chc|ccc ce Gc|cpcgc:
Azurina eupalama Cc:Icnue|c FunIc Negrc
Bellator farrago CcLrc
Calamus taurinus Scrgc Fc|cmc
Chlopsis bicollaris Mcrenc Fc|:c ce Dc: Cc|cre:
Coryphaenoides gypsochilus FcIcn ce Gc|cpcgc:
Coryphaenoides myersi Grcnccerc ce Gc|cpcgc:
Dactyloscopus lacteus Mircccr ce E:Ire||c: 8|cncc
Dialommus fuscus IrcmLc||c /:IuIc
Girella freminvillii Chcpc FenumLre
Heteroconger klausewitzi /ngui|c Jcrc|n Fer|c:
Lepidonectes corallicola
IrcmLc||iIc Irip|e /|eIc ce
Gc|cpcgc:
Lepidopus manis Fez CinIc ce Gc|cpcgc:
Lythrypnus gilberti GcLic ce E:pcnjc:
Mugil galapagensis Li:c ce Gc|cpcgc:
Myxodagnus sagitta
Mircccr ce E:Iregc: ce
Gc|cpcgc:
Nezumia ventralis Granadero
Ogilbia galapagosensis 8rcIu|c /|eIc /mcri||c
Opisthonema berlangai Finchcguc ce Gc|cpcgc:
Orthopristis forbesi Fcnccccr ce Gc|cpcgc:
Orthopristis lethopristis Fcnccccr E:ccmccc ce /|eIc:
Paralabrax albomaculatus Camotillo
Pontinus strigatus Fc:cccic Ic||c ce Cjc
Sphoeroides angusticeps IcmLu|erc ce Gc|cpcgc:
Starksia galapagensis IrcmLc||iIc FuLic
Xenichthys agassizii Sc|emc 8|cncc
Xenocys jessiae Sc|emc Fcyccc
Peces endmicos de Ecuador continental (n=7)
Nombre c|ent0co Nombre comn
Aequidens sapayensis Viejc Scpcyc
Astroblepus pholeter Frencci||c
Astroblepus ubidiai Frencci||c ce lLcrrc
Melanocharacidium rex Sardina
Rivulus erberi Mi||cncric
Rivulus jucundus Mi||cncric
Saccodon terminalis Sardina
/unue Iccc nue:Irc cc:Ic y pcrIe ce |c cc:Ic ce| ncrIe ce| Fer fcrmc|menIe e: ccn:icerccc ccmc unc
regicn cenIrc ce |c Frcvincic Fcncmenc, e: IcmLin unc zcnc ce mezc|c ccn |c fr|c Frcvincic CenIrc-:ur ce|
Fer y Chi|e, e inc|u:c reciLe infuencic cirecIc ce :u: ccrrienIe: mcrinc: fr|c:. Fcr e:Ic, |c icIicfcunc mcrinc
227
Peces
ce| Ecucccr ccnIinenIc|, pe:e c pre:enIcr unc fuerIe cfniccc ccn |c Frcvincic Fcncmenc, |c: e:pecie: ce
e:Ic prcvincic :c|c repre:enIcn c|gc mc: ce| 507 ce |c: e:pecie: pre:enIe: en nue:Irc: cguc:: e| re:Ic e:Ic
ccn:IiIuicc pcr e:pecie: ce |c Frcvincic Ferucnc-Chi|enc, cIrc IcnIc e: prcpic ce| lncc-Fccifcc y cIrc: :cn
e:pecie: ce cmp|ic ci:IriLucicn c |c |crgc ce| ccnIinenIe cmericcnc c c|receccr ce| g|cLc. Sin emLcrgc,
IcmLin exi:Ie un encemi:mc ccrccIer|:Iicc, cc|cu|ccc enIre un 2 c 47, en |c ue cu| cefnimc: ccmc |c SuL-
Frcvincic ce| Gc|fc ce Gucycui|. Jimnez-Frccc y 8crez {2004) :ugieren ue nue:Irc: cguc: mcrinc: pccr|cn
ccn:icercr:e c|gc mc: ue unc :imp|e zcnc ce Ircn:icicn.
En cucnIc c |c icIicfcunc cu|ceccu|cc|c ccnIinenIc|, e| encemi:mc e: Lcjc: cpenc: :e ccncce ce :ieIe
e:pecie: encmicc: nccicnc|e: {IcL|c ). E:Ic, :in emLcrgc, e: :egurcmenIe refejc ce| e:cc:c ccnccimienIc
ue :e hc ce:crrc||ccc en nue:Irc pc|:. E: prcLcL|e ue mc: cce|cnIe :e incremenIe e:Ie nmerc, yc ue |c:
ccncicicne: ce nue:Irc pc|: :cn iccnec: pcrc unc grcn civer:iccc ccn ccncicicne: pcrc pre:enIcr ccemc:
un c|Ic encemi:mc.
CONSERVACIN
Especies en peligro
En e| Ecucccr, |c inve:Iigccicn mcrinc :cLre |c: recur:c: icIic|cgicc: :e hc enfccccc cc:i exc|u:ivcmenIe en
|c: i:|c: Gc|cpcgc:. En e| mcr ccnIinenIc| |c: e:fuerzc: :e cenIrcn en |c: crgcni:mc: ce impcrIcncic pcrc |c
pe:cc, y :e hc cccc principc|menIe en Gucyc: y McncL| {Iercn et al. 200). En cguc cu|ce ccnIinenIc| |c
:iIuccicn e: Icccv|c pecr: nc exi:Ien e:Iucic: ue permiIcn e:Iimcr, cucnIiIcIivc c cuc|iIcIivcmenIe, e| recur:c
icIic|cgicc ce nue:Irc: r|c:, |cgc: y |cgunc:: pecr cn :i ccn:icercmc: ue |c: fuenIe: ce cguc :cn |c: ue
reciLen mcycr ccnIcminccicn y :cn ce mcycr :en:iLi|iccc c |c cccicn cnIrcpcgnicc.
/|gunc: e:pecie: ce pece: hcn :ufricc |c: efecIc: ce unc pe:cc :in ccnIrc|, ccmc e: e| cc:c ce| Fez Sierrc
{Pristis :p.), e| cuc| hc ce:cpcrecicc ce Lch|c: y e:Iucric: ce:ce hcce muchc: cnc:. E| mi:mc ccminc :igue
e| Merc {Epinephelus itajara), cuyc: pcL|ccicne: hcn :icc mermccc: en |c: |Iimc: cnc:, principc|menIe
ccmc efecIc ce |c pe:cc ce crpcn. E:Ic :egurcmenIe e:Ic prccuciencc un ce:eui|iLric en |c: pcL|ccicne:
ncIurc|e: y pccr|c e:Icr cfecIcncc c |c vicLi|iccc ce e:pecie c fuIurc {Iercn et al. 2004).
/cIuc|menIe :e :cLe ue muchc: e:pecie: ce impcrIcncic pe:uerc e:Icn mc:Ircncc Lcjc: en :u: vc|mene:
ce exIrcccicn. E:Ie e: e| cc:c, pcr ejemp|c, ce |c Ccrvinc ce Fccc {Brotula clarkae), ce |c: pere|c: {Paralabrax
:pp.) c ce Luenc pcrIe ce |c: IiLurcne:, y e: ccn:ecuencic ce |c pe:cc inci:criminccc, |egc| e i|egc|. E| e:Iccc
ce ccn:ervccicn ce |c icIicfcunc ce cguc: cu|ce: ccnIinenIc|e: re:u|Ic Iccc un mi:Ieric, nc :c|c pcrue nc
:e ccncce exccIcmenIe u Ienemc:, :inc ccemc: pcrue nc :cLemc: u e:Ic :uceciencc ccn e:Ic:
ecc:i:Iemc: {ccnIcminccicn y c|Ierccicne: f|:icc:). /cicicnc|menIe, Icmpccc exi:Ie unc pe:cc ccmercic|
:ujeIc c cucnIifcccicn.
Lc grcn mcycr|c ce e:pecie: ecucIcricnc: ue :e encuenIrcn en |i:Ic: rcjc: inIernccicnc|e: :cn mcrinc: y
Iienen unc cmp|ic ci:IriLucicn {IcL|c 7). Scn e:pecie: ccn prcL|emc: rec|e:, perc ue hcn :icc ccn:icerccc:
en un cnc|i:i: cjenc c nue:Irc rec|iccc, pcr |c ue ccLe |c nece:iccc ce e:IcL|ecer evc|uccicne: ue refejen
|c ue e:Ic :uceciencc ccn nue:Irc icIicfcunc mcrinc y ccnIinenIc|, Ic| ccmc hc :ucecicc yc ccn |c: pece:
cu|ceccu|cc|c: ce Cc|cmLic {Mcjicc 2002). Lc IcL|c 7 pre:enIc cue||c: e:pecie: ccIuc|menIe ccn:icerccc:
ccmc cmenczccc: ce exIincicn.
E| c:pecIc ue :uLycce en Luenc pcrIe ce |c prcL|emcIicc ce| cguc, e: ue :iempre y pcrc Iccc e| muncc,
e: un c:unIc menc:preciccc y :uLvc|crccc", pcr |c IcnIc :er|c impcrIcnIe unc e:IrucIurc ue vc|crice e|
u:c ce| cguc y ue refeje cc:Ic: rec|e: pcrc un :umini:Irc permcnenIe, c:egurcncc, ccemc:, e| mcnejc
cprcpiccc y rccicnc| ce| recur:c.
TABLA 7. Li:Iccc ce pece: cmenczccc: ce exIincicn en e:cc|c g|cLc| ue e:Icn pre:enIe: en cguc: ecucIcricnc:.
FuenIe:: ClIES {200), lUCN {200) * Fre:enIe :c|c en Gc|cpcgc:. En Fe|igrc Cr|Iicc {CF), En Fe|igrc {EN), Vu|nercL|e {VU),
Cc:i /menczccc {NI), DcIc: ln:ufcienIe: {DD).
Nombre c|ent0co
Cat egor a
UICN
Apndi ce
CITES
Nombre c|ent0co
Categora
UICN
Apndi ce
CITES
Aetobatus narinari NI - Mobula japanica NI -
Alopias vulpinus DD - Mobula munkiana NI -
Anotomys leander EN - Mobula thurstoni NI -
Apristurus brunneus DD - Mustelus dorsalis DD -
228
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Apristurus kampae DD - Mycteroperca olfax * VU -
Apristurus nasutus DD - Myliobatis longirostris NI -
Arapaima gigas - II Negaprion brevirostris NI -
Astroblepus ubidiai* CF - Ogilbia galapagosensis DD -
Carcharhinus
amblyrhynchos
NI - Prionace glauca NI -
Carcharhinus
galapagensis
NI - Pristis pristis CF -
Carcharhinus leucas NI -
Pseudocarcharias
kamoharai
NI -
Carcharhinus limbatus NI - Rhincodon typus VU -
Carcharhinus
longimanus
VU -
Rhinobatos
leucorhynchus
NI -
Carcharhinus plumbeus NI - Rhinobatos planiceps DD -
Carcharhinus porosus DD - Rhinoptera steindachneri NI -
Carcharodon carcharias VU - Sphyrna corona NI -
Centroscyllium nigrum DD - Sphyrna lewini NI -
Cetorhinus maximus VU - Sphyrna media DD -
Dasyatis dipterura DD - Sphyrna mokarran DD -
Dasyatis longa DD - Sphyrna zygaena NI -
Diplobatus ommata VU - Squatina armata DD -
Epinephelus itajara CF - Squatina californica NI -
Galeocerdo cuvier NI -
Sympterygia
brevicaudata
DD -
Galeorhinus galeus VU - Taeniura meyeni VU -
Ginglymostoma cirratum DD - Thunnus alalunga DD -
Gymnura marmorata DD - Thunnus obesus VU -
Heterodontus francisci DD - Torpedo tremens DD -
Heterodontus mexicanus DD - Triaenodon obesus NI -
Heterodontus quoyi DD - Triakis acutipinna VU -
Hippocampus ingens VU II Urotrygon chilensis DD -
Ichthyomys hydrobates NI - Xiphias gladius DD -
Isurus oxyrinchus NI - Zapteryx exasperata DD -
Manta birostris NI -
Factores positivos
E| Si:Iemc Nccicnc| ce rec: FrcIegicc: {SN/F) hc cec|crccc 33 crec: prcIegicc: en Ecucccr. Iccc: e||c:
ccnIemp|cn, ce mcnerc imp||ciIc c exp||ciIc, cuerpc: ce cguc ccnIinenIc|, yc :ecn r|c: c |cgunc:. E:Ic
ceLer|c gcrcnIizcr un mcnejc cprcpiccc ce |c: mi:mc:, cunue exi:Icn fccIcre: exIr|n:ecc: ue :cn cif|ci|e:
ce ccnIrc|cr, ccmc |c ccnIcminccicn prccucicc cguc: crriLc ce| crec prcIegicc. /un c:|, ccn:IiIuyen refugic:
ce grcn impcrIcncic pcrc |c Licciver:iccc ccucIicc ccnIinenIc|. Fcr cIrc |ccc, ce Iccc: |c: crec: prcIegicc:,
:c|c cchc ccnIienen e|emenIc: mcrinc-cc:Ierc:. En un e:Iucic rec|izccc en |c regicn cc:Ierc ecucIcricnc
:e :enc|c ue grcn pcrIe ce |c: crec: e:IcL|ecicc: ccmc pricriIcric: pcrc |c ccn:ervccicn ce ecc:i:Iemc:
fuvic|e: ccen cenIrc ce crec: prcIegicc: y Lc:ue: prcIecIcre:, |c ue cyucc c fcrIc|ecer y recfrmcr |c:
e:fuerzc: ce ccn:ervccicn en e:Ic: crec:. De iguc| fcrmc :ucece ccn zcnc: c|eccnc: c |c: crec: prcIegicc:
ue pccr|cn ccn:icercr:e ccmc ccrreccre: Lic|cgicc: en un fuIurc {Ierneu: et al. 2004). E: pc:iL|e c:umir ue
e:Ie pcIrcn ceLer|c :er muy :imi|cr en e| re:Ic ce| pc|:: e: cecir, ue IcnIc en |c regicn cncinc, ccmc en e|
CrienIe :e ceLe enfcccr |c: e:fuerzc: pcrc ccn:ervcr |c civer:iccc icIic|cgicc cenIrc ce |c: crec: prcIegicc:
y :u: zcnc: c|eccnc:. DeLicc c ue |c: recur:c: h|cricc: :cn un Lien e:IrcIgicc ue c|c c c|c ccLrc mcycr
impcrIcncic, IcnIc pcr :u e:cc:ez ccmc pcr e| cumenIc ce |c pcL|ccicn y |c cemcncc ue e:Ic generc
{Sucrez y Jc::e 2000), e: pricriIcric ue :e ccn:icere c |c: :i:Iemc: fuvic|e: ccmc ecc:i:Iemc: e:pecic|e:, ccn
e| fn ce pcner mcycr cIencicn cucncc :e prccuzccn c|Ierccicne: en e| mecic.
229
Peces
/ mc: ce |c Fe:ervc 8ic|cgicc Mcrinc ce Gc|cpcgc: y e| prcpic Fcrue Nccicnc| Gc|cpcgc: ue IcmLin
inc|uye ecc:i:Iemc: mcrinc cc:Ierc:, |c: cchc crec: prcIegicc: pcr e| SN/F ue inc|uyen ecc:i:Iemc: mcrinc-
cc:Ierc: ce| |ccc ccnIinenIc| ce| Ecucccr :cn:
- Fefugic ce Vicc Si|ve:Ire l:|c Ccrczcn y FrcgcIc:
- Fefugic ce Vicc Si|ve:Ire Mcng|cre: E:Iucric F|c Mui:ne
- Fe:ervc Ecc|cgicc Mcng|cre: Ccycpc:-McIcje
- Fe:ervc Ecc|cgicc Mcng|cre:-ChuruIe
- Fe:ervc ce Frccuccicn ce Fcunc Mcng|cre: ce| Sc|ccc
- Fe:ervc Ecc|cgicc /reni||c:
- Fefugic ce Vicc Si|ve:Ire l:|c ScnIc C|crc
- Fcrue Nccicnc| Mcchc|i||c.
De :Ic:, :c|c |c: cc: |Iimc: ccnIemp|cn e|emenIc: e:IricIcmenIe mcrinc:. /penc: en |c: |Iimc: cucIrc cnc:
:e vienen ce:crrc||cncc inicicIivc: pcrc icenIifccr crec: impcrIcnIe: pcrc |c ccn:ervccicn pcrc nue:Irc mcr.
E| ln:IiIuIc N/ZC/ ce lnve:Iigccicne: Mcrinc: hc prcpue:Ic 25 crec: impcrIcnIe: pcrc |c ccn:ervccicn mcrinc
ccnIinenIc|, ue inIenIcn cuLrir |c mcycr repre:enIcIiviccc ce ecc:i:Iemc:, hcLiIcI, ccmuniccce: y e:pecie:.
De |c: 25 crec: impcrIcnIe:, cchc hcn :icc :e|eccicnccc: ccmc crec: pricriIcric: {IcL|c 8, Figurc 12).
Figura 12. Mcpc ce |c: crec: impcrIcnIe: pcrc |c ccn:ervccicn ce |c Licciver:iccc
mcrinc ce| Ecucccr ccnIinenIc|. FuenIe: mccifcccc ce Iercn eI c|. {200).
AMENAZAS
Lc ccnIcminccicn prcvccccc pcr e| :er humcnc e:Ic pcniencc en :eric pe|igrc |c vicc en |c: ecc:i:Iemc:
ccucIicc:, IcnIc ce |c pcrcicn ccnIinenIc| ce| Ecucccr ccmc ce Gc|cpcgc:. E:Ic ccmc ccn:ecuencic ce|
exce:c en |c ccrgc ce ccnIcmincnIe: crgcnicc: prcvenienIe: ce |c: cguc: :ervicc: y cricnzc ce cnimc|e:
230
Fauna de Vertebrados del Ecuador
ccm:Iicc:, c incrgcnicc: prcvenienIe: ce |c ccIiviccc incu:Iric| en generc|. E| efecIc ue prccuce e:Ie
Iipc ce ccnIcmincnIe: c |c: :i:Iemc: ccucIicc: ncIurc|e: :e refejc en e| ccmLic ce |c: ccncicicne: f|:icc-
u|micc: ce| cguc, ccmc e| pH, nive|e: ce ccncucIiviccc y principc|menIe Lcjc ccncenIrccicn ce cx|genc,
ue cifcu|Ic |c minerc|izccicn y ce:ccmpc:icicn ce mcIeric crgcnicc e incrgcnicc. /:|, e:Ic: cmLienIe: :e
:cLreccrgcn ce nuIrienIe:, e:pecic|menIe fc:fcIc: y niIrcIc:, y :e Icrncn pccc Ic|ercL|e: pcrc |c mcycr|c ce
e:pecie:. E:Ic: ccmLic: repercuIen :ignifccIivcmenIe en e| cic|c Lic|cgicc ce pece: y crgcni:mc: c:cciccc:
pcniencc en rie:gc :u vicLi|iccc {Ierneu: et al. 2004).
TABLA 8. rec: mcrinc: impcrIcnIe: pcrc |c ccn:ervccicn ce |c Licciver:iccc mcrinc ce| Ecucccr ccnIinenIc|. FuenIe:
mccifcccc ce N/ZC/ {2005). ExIen:icn en km
2
.
Bloques
Prioridad
Nombre Extensin
Isla de la Plata ,3 Muy c|Ic
Santa Elena 15 Muy c|Ic
Galera Muisne 4,2 Muy c|Ic
Machalilla 105,45 Muy c|Ic
San Lorenzo 50,85 Muy c|Ic
Puerto Cayo 24, Alto
Data de Posorja 44,25 Alto
Bajoalto 45,75 Alto
Las Peas 21, Mecicnc
Atacames Costa 22,5 Mecicnc
Atacames Fondos 33 Mecicnc
Canoa Costa 8,25 Mecicnc
Chone 3, Mecicnc
Anconcito Fondos 3,3 Mecicnc
Churote 113,4 Mecicnc
Arenillas 5,25 Mecicnc
Jambel 2,7 Mecicnc
Cojimes 3,15 8cjc
Pedernales Costa 22,5 8cjc
Pedernales Fondos 2,55 8cjc
Canoa Fondos 105,15 8cjc
Engabao Fondos 1,5 8cjc
Pun 2,85 8cjc
Isla Santa Clara 750 8cjc
Golfo Guayaquil Fondos ,3 8cjc
Ecosistemas acuticos continentales
Lc ccnIcminccicn pcr ce:echc: ce pcL|ccc: en |c: c|receccre: ce |c: :i:Iemc: ccucIicc: e:Ic prcvcccncc
un exce:c ce ccrgc crgcnicc ue cgcIc e| cx|genc ce| :i:Iemc e incremenIc :u Icxiciccc. E:Ic prccuce unc
inIerrupcicn en |c: prcce:c: ncIurc|e: ce ccnver:icn y recic|cje ce nuIrienIe:, inci:pen:cL|e: pcrc mcnIener
un eui|iLric en |c: ccncicicne: y e| funcicncmienIc ce un :i:Iemc ccucIicc. Cucncc e:Ic :ucece, :e pierce
|c funcicnc|iccc ce| ecc:i:Iemc yc ue :e rcmpen |c: cccenc: Ircfcc:, |cgrcncc :cLrevivir niccmenIe
cue||c: e:pecie: ue pre:enIcn cccpIccicne: f:ic|cgicc: pcrc Ic|ercr ccmLic: en |c: ccncicicne: ncIurc|e:
ce| :i:Iemc. En e:Ic: cc:c:, :e prccuce unc ci:minucicn en |c riuezc y civer:iccc ce e:pecie: y un incremenIc
en |c cLunccncic ce |c: e:pecie: mejcr cccpIccc: {Ierneu: et al. 2004).
Actividad agrcola
En cnc: recienIe: :e hc ccnverIicc en unc ce |c: mc: grcve: cmenczc: pcrc |c vicc en e| cguc y pcrc |c :c|uc
humcnc mi:mc. E| ccn:IcnIe u:c y cp|icccicn ce in:ecIicicc:, herLicicc: y p|cguicicc:, cuyc ccnIenicc :e
funccmenIc en ccmpue:Ic: ce fc:fcrc, c|crc y mercuric, cejcn re:icuc: ce c|Ic per:i:Iencic ue :e ccumu|cn
en |c: Iejicc: ce |c: crgcni:mc: ue viven en e| cguc, principc|menIe en pece:, y ue pc:IericrmenIe puecen
:er Irc:miIicc: c| :er humcnc {Ierneu: et al. 2004). Si Lien |c: ||miIe: ce ceIeccicn ce e:Ic: :uL:Icncic: :cn muy
Lcjc:, pcr ejemp|c 2,1 ppm {pcrIe: pcr mi||cn) pcrc |c: in:ecIicicc: crgcncfc:fcrccc: {Scumi: et al. 1), :u:
efecIc: :cLre |c fcunc ccucIicc puecen :er exIremcccmenIe pe|igrc:c:.
231
Peces
Contaminacin industrial
E| efecIc ccnIcmincnIe ce| :ecIcr incu:Iric| en |c mcycr|c ce cc:c: generc ce:echc: recc|ciIrcnIe:, e: cecir,
re:i:IenIe: c |c ce:ccmpc:icicn micrcLicnc ncIurc|, ccmc |c: meIc|e: pe:ccc: exIremcccmenIe Icxicc:. E|
zinc puece ccu:cr |c muerIe c pece: en ccncenIrccicne: cun infericre: c 1 mg/|I. JunIc c| ccLre puece ccu:cr
cccgu|ccicn ce |c mucc:iccc ce |c: Lrcnuic: en |c: pece: y prcvcccr :u muerIe {Ierneu: et al. 2004).
Actividad minera
En |c: prcce:c: ce exIrcccicn minerc :e uIi|izc grcnce: ccnIiccce: ce mercuric pcrc re:ccIcr e| crc y cIrc:
meIc|e: ce| :ecimenIc. Lc: re:Ic: ce mercuric :e ueccn pre:enIe: pcr |crgc Iiempc en e| cguc y :cn cL:crLicc:
pcr |c: pece: c Ircv: ce :u: Iejicc: y en ccnIiccce: :upericre: c |c: ue :e puecen enccnIrcr ci:ue|Ic: en
cguc en ccncicicne: ncrmc|e:. CIrc ce |c: efecIc: ce |c miner|c e: |c generccicn ce :c|icc: en :u:pen:icn
curcnIe e| prcce:c ce |cvccc. E:Ic: e|emenIc: en :u:pen:icn enIurLicn e| cguc, cifcu|Icncc e| ingre:c ce |c:
rcyc: ce| :c|, nece:cric: ccmc mcIeric primc pcrc |c prccuccicn primcric c Ircv: ce |c fcIc:|nIe:i: {ce c|gc: y
p|cnIc: ccucIicc:), |c ue prcvccc ci:minucicn ce recur:c: c|imenIicic: pcrc |c: crgcni:mc: :upericre: ccmc
|c: pece: y c:cciccc:. /cemc:, Icpcncn |c: Lrcnuic: ce |c: pece: cifcu|Icncc |c: prcce:c: ce re:pirccicn
e inIerccmLic gc:ec:c {Ierneu: et al. 2004). Lc ccicifcccicn re|ccicnccc ccn mcgne:ic, mercuric y en mencr
grccc ccn c|uminic e: ceIermincnIe en |c ccumu|ccicn en |c: Iejicc: y en |c muerIe ce pece: {Muniz 11).
Construccin de embalses o represas
Lc ccn:Iruccicn ce e:Ic: e:IrucIurc: imp|icc ccmLic: Lru:cc: en |c crgcnizccicn y funcicnc|iccc ce |c:
ecc:i:Iemc: ccucIicc:. Un r|c emLc|:ccc regu|c y reIcrcc :u fujc ncrmc|, prcvcccncc ccmLic: en e| rgimen
ce ||uvic: en |c zcnc, enIre cIrc: cc:c:. E| efecIc mc: fuerIe, en Irminc: Lic|cgicc:, e: |c inIerrupcicn ce| fujc
genIicc ce |c: e:pecie:, c| ccn:IiIuir:e ccmc vercccerc: Lcrrerc: gecgrcfcc: ue impicen e| ce:p|czcmienIc
ce |c: e:pecie: {Ierneu: et al. 2004).
Carreteras
E: IcmLin unc grcve cmenczc pcrc |c: :i:Iemc: ccucIicc:, IcnIc ce cguc cu|ce ccmc e:Iucrinc:. En e| cc:c
ce |c: primerc:, e| mcycr efecIc :e prccuce pcr unc fuerIe :ecimenIccicn curcnIe |c ccn:Iruccicn ce |c v|c y
pcr |c: ce:echc: :c|icc: ue ueccn expue:Ic: c :u: cc:Iccc:, ue puecen :er |ixiviccc: en cuc|uier mcmenIc
hccic un :i:Iemc ccucIicc. En e| cc:c ce |c: e:Iucric:, |c ccn:Iruccicn ce v|c: c |c |crgc ce un e:Iucric puece
ccc:icncr IcpcncmienIc: ce |c: ccnc|e: ce ccmunicccicn enIre |c: e:Iucric: y e| mcr, prccucincc:e unc
hipc-:c|inizccicn ce| :i:Iemc pcr exce:c ce cguc cu|ce en e| |ccc ccnIinenIc| y unc hiper-:c|inizccicn en e|
|ccc cc:Ierc, ccmLicncc en cefniIivc |c: ccncicicne: cmLienIc|e: ce e:Ic: ecc:i:Iemc: nicc: en civer:iccc
y riuezc ce fcrc y fcunc {Ierneu: et al. 2004). CIrc fccIcr c ccn:icercr en |c ccn:Iruccicn ce ccminc: :cn |c:
ccncucIc: ce crencje {IuLc:, ccnc|e:), ccmc unc :c|ucicn pcrc mcnIener |c: ccuce: ce cguc. Lc: ccncucIc:
meIc|icc: y ccrrugccc: :egurcmenIe :cn Lcrrerc: infrcnuecL|e: pcrc un :innmerc ce e:pecie:.
Pozos petroleros, poliductos y oleoductos
Iccc: e:Ic: e:IrucIurc: :cn unc fuenIe permcnenIe y pcIencic| ce ccnIcminccicn ccn meIc|e: pe:ccc:
ccmc re:u|Iccc ce |c: prcce:c: ce e|cLcrccicn ce prccucIc: cerivccc: ce| peIrc|ec y |c ncIurc|ezc ce |c:
hicrcccrLurc:. E:Ic: meIc|e: pe:ccc: Iienen unc ccmpc:icicn u|micc exIremcccmenIe ccmp|ejc ue |e:
hcce per:i:IenIe: y, :cLre Iccc, cif|ci|e: ce ce:ccL|cr c minerc|izcr c Ircv: ce prcce:c: micrcLicnc: ncIurc|e:
prcpic: ce| :i:Iemc. Scn, pcr ccn:iguienIe, ccnIcmincnIe: per:i:IenIe: ue :e crrcigcn pcr |crgc Iiempc yc :ec
en :u:IrcIc: c en |c: Iejicc: ce |c: cnimc|e: {Ierneu: et al. 2004).
Especies introducidas
Lc pre:encic ce e:pecie: inIrccucicc: :e ccn:icerc ccmc un fccIcr nccivc pcrc mcnIener |c inIegriccc y
eui|iLric ce |c: ecc:i:Iemc: ccucIicc:, yc ue :Ic: cIenIcn ccnIrc |c: recur:c: prcpic: ce| :i:Iemc y ccnIrc
|c: e:pecie: ncIivc: {Cvchynnyk 17). LcmenIcL|emenIe nc exi:Ien cicgnc:Iicc: ue nc: cen unc icec ce
|c rec|iccc ccIuc| :cLre |c pre:encic y efecIc ce e:pecie: excIicc: en Ecucccr. Un infcrme hechc pcrc e|
GcLiernc ce| Ecucccr pcr |c Crgcnizccicn ce |c Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c /|imenIccicn {F/C
175) nc: cc unc icec ce |c ue puece e:Icr :uceciencc en |c ccIuc|iccc. E:Ie infcrme cice ue c pcrIir ce
132 |c mcycr|c ce cguc: ce |c: c|Iip|cnc: ecucIcricnc: fuercn pcL|ccc: ccn pece: excIicc: impcrIccc: c
pece: incuLccc: en criccerc: c pcrIir ce huevc: impcrIccc:. Lc: :ervicic: e:pecic|izccc:" guLerncmenIc|e:
ce cue| enIcnce:, cpcyccc: pcr c:cciccicne: ce pe:cc cepcrIivc y c|gunc: per:cnc: pcrIicu|cre:, impu|:crcn
e:Ic: inicicIivc:. Lc Iruchc /rcc lri: {Salmo gairdneri) fue inIrccucicc ce:ce NcrIecmricc y :e hc e:IcL|ecicc
Lien en r|c: y |cgunc: ce c|Iurc, en IcnIc ue |c Iruchc Ccmn c Iruchc Fcrcc {Salmo trutta) hc Ienicc xiIc
principc|menIe c| :ur ce| pc|:, en |c prcvincic ce /zucy. En |c regicn cncinc |c Iruchc nc Iiene enemigc:
ncIurc|e:. Lc Iruchc NcrIecmericcnc ce /rrcyc {Salvelinus fontinalis) hc :icc inIrccucicc en |c: r|c: ce| ce:Ie
232
Fauna de Vertebrados del Ecuador
ce CuiIc. Lc LcLinc Negrc {Micropterus salmoides) :e hc cc|imcIccc ce:ce 14 en e| |cgc Scn FcL|c, ccnce
:e pre:ume ue :e c|imenIc ce |c prencci||c {Astroblepus :p.) y ce ccrccicc: jcvene:: :in emLcrgc, |c LcLinc
Negrc nc :e ce:crrc||c Lien. Lc pcL|ccicn :igue :iencc recucicc y pcrece ue exi:Ie e:cc:c prcpcgccicn.
/:imi:mc, infcrmc ue |c Ccrpc {Cyprinus carpio) fue inIrccucicc en 1882, perc cc:i hc ce:cpcrecicc c hc
cegenerccc" en |c Ccrpc /|crgccc, ue cn :e mcnIiene en vcric: e:Icnue: ce prcpieccc pcrIicu|cr
en |c Sierrc, c:| ccmc en |c: Iierrc: Lcjc: cc|icc: ce cmLc: |ccc: ce |c: /nce:. E| Fez ce Cc|cr {Carassius
carassius) fue inIrccucicc en e| :ig|c pc:ccc y :e mcnIiene ccmc pez crncmenIc| en :u fcrmc gri: ncIurc| en
vcric: e:Icnue: pi:c|cc|c:. IcmLin :e encuenIrc en muchc: cguc: ncIurc|e: y emLc|:e: crIifcic|e:. Tilapia
mossambica, impcrIccc criginc|menIe ce e:Icnue: pi:c|cc|c:, :e hc cc|imcIccc ce:ce 1 en Ycgucrccchc,
c unc c|IiIuc ce 2.10 m. Su ce:cve e: cLunccnIe, :e ccpIurcn ncrmc|menIe pece: ccu|Ic: ce 1 c 4 |iLrc:. Nc
:e :cLe :i |c Ii|cpic :e hc cc|imcIccc cefniIivcmenIe ccmc pez :i|ve:Ire en cIrc: cguc: ncIurc|e: ce| Ecucccr.
En |c IcL|c :e pre:enIc unc |i:Ic ce |c: e:pecie: inIrccucicc: ce |c: ue :e Iiene infcrmccicn y regi:Irc.
TABLA 9. Li:Iccc ce pece: inIrccucicc: en :i:Iemc: ccucIicc: ccnIinenIc|e: ce| Ecucccr. FuenIe: Frce:e y Fcu|y {200).
Nombre c|ent0co Nombre comn
Hypothalmichthys molitrix Ccrpc F|cIeccc
Aristichthys nobilis Ccrpc CcLezc Grcnce
Ctenopharyngodon idella Ccrpc Fcrrcjerc
Cyprinus carpio Ccrpc Ccmn
Cyprinus speculars Ccrpc E:pejc
Carassius carassius Fez ce Cc|cr Ccrc::ic, Ccrpc
Salmo gairdneri Iruchc /rcc lri:
Salmo trutta Iruchc Fcrcc, Mcrrcn c Ccf
Salvelinus fontinalis Iruchc /rrcyc
Micropterus salmoides LcLinc Negrc
Tilapia mossambica Ii|cpic
Oreochromis niloticus Ii|cpic
Oncorhynchus mykiss Iruchc /rcc lri:
Ecosistemas marinos
/un cucncc |c mcycr|c ce ccnIcmincnIe: :e ci:per:cn c| ||egcr c| mcr, |c: e:Iucric: y |c: Lch|c: :cn |c:
primerc: recepIcre: ce |c: cguc: :ervicc: humcnc:, |c: e:ccrrenI|c: urLcnc: y cgr|cc|c:, |c: efuenIe: ce |c
ccuicu|Iurc y |c: ce:echc: u|micc: incu:Iric|e:. Lc zcnc |iIcrc| ce pccc prcfunciccc e: |c mc: cfecIccc pcr
|c ccnIcminccicn, e:pecic|menIe cercc ce |c: grcnce: ciuccce:. En nue:Irc pc|: ningunc pcL|ccicn ce |c
cc:Ic cuenIc ccn un :i:Iemc pcrc e| IrcIcmienIc ccecuccc ce :u: cguc: :ervicc:. Lc: u|micc: incu:Iric|e:
y cgr|cc|c: y |c mcIeric crgcnicc ce |c: ce:echc: ccm:Iicc: e:Icn cepc:iIccc: en |c: :ecimenIc: ce |c:
e:Iucric: y Lch|c: c :cn |evemenIe ci|uicc: en e| cguc. Lc euIrcfzccicn y ccnIcminccicn ce |c: cguc: cc:Ierc:
y |c: crecienIe: nive|e: ce mcIeric|e: Icxicc: en |c: :ecimenIc: ccn:IiIuyen un rie:gc pcrc |c :c|uc pL|icc
y unc cmenczc c |c prccucIiviccc y |c civer:iccc ce e:Ic zcnc Icn impcrIcnIe pcrc |c pe:cc y e| Iuri:mc
{Mcj|uf 2002). /cemc:, |c: u|micc: Icxicc: puecen :er Ircn:miIicc: c Ircv: ce |c: cccenc: c|imenIicic:
en |c: ecc:i:Iemc:. Lc ccnIcminccicn ce |c: :i:Iemc: mcrinc-cc:Ierc: prcviene ce muchc: fuenIe:, perc |c
mcycr pcrIe ce |c: ccnIcmincnIe: Iienen :u crigen en |c: ccIiviccce: humcnc: en Iierrc: :c|c e| 207 ce |c
ccnIcminccicn ce |c: cccnc: prcviene ce |c: ccIiviccce: en |c: zcnc: ccecnicc:: pcr ejemp|c, Ircfcc ce
emLcrcccicne: c exp|cIccicn peIrc|erc y minerc {Mcj|uf 2002). Iccc: |c: ccIiviccce: humcnc: ccnIriLuyen
c |c ccnIcminccicn ce| mcr, inc|uyencc |c: :ecIcre: pe:uerc y Iur|:Iicc. Lc: efecIc: mc: evicenIe: ce |c
cegrccccicn cmLienIc| ce |c: :i:Iemc: mcrinc: e:Icn ccncenIrccc: en |c zcnc inIermcrec|, |c: e:Iucric: y |c:
cguc: :cmerc: cercc ce |c cc:Ic ceLicc c ue |c mcycr pcrIe ce |c: ccIiviccce: humcnc: :e ccncenIrcn
en e:Ic zcnc. Generc|menIe, |c: e:fuerzc: pcrc ccnIrcrre:Icr |c cegrccccicn ce| meciccmLienIe mcrinc,
ccurren en e| punIc cfecIccc cucncc, en rec|iccc, |c: mecicc: ceLer|cn enfcccr:e c| ccnIrc| ce |c: fuenIe:
{Iercn et al. 2004).
Contaminacin por actividades petroleras
En |c cc:Ic ecucIcricnc, |c: crec: ccn mcycr rie:gc ce ccnIcminccicn pcr cerrcme: ce peIrc|ec :cn
E:merc|cc:, McnIc, |c pen|n:u|c ce ScnIc E|enc y e| gc|fc ce Gucycui| {inc|uyencc |c: e:Iucric: y |c: puerIc:
ce Gucycui| y FuerIc 8c||vcr). Se e:Iimc ue e| r|c Gucyc: y e| e:Ierc Sc|ccc reciLen unc ce:ccrgc ce 200.000
233
Peces
gc|cne: ce cceiIe pcr cnc {Mcj|uf 2002) y ue |c fuenIe ce ccnIcminccicn pcr peIrc|ec ccrre:pcnce c |c:
verIimienIc: cccicenIc|e:, mi:mc: ue ccurren, pcr |c generc|, en crec: ce cif|ci| ncvegccicn {Mcj|uf 2002).
Alteraciones fsicas
Lc: c|Ierccicne: f|:icc: :cn mc: evicenIe: en |c zcnc inIermcrec|, perc en cguc: mc: prcfuncc:, cunue |c
ce:Iruccicn ce ecc:i:Iemc: nc e: Icn evicenIe, peuenc: c|Ierccicne: f|:icc: puecen Iener grcnce: efecIc:
:cLre: |c: ccmuniccce: LenIcnicc:. Grcn pcrIe ce |c cegrccccicn cmLienIc| en |c: ecc:i:Iemc: mcrinc-
cc:Ierc: puece cIriLuir:e c| cumenIc ce |c pcL|ccicn en generc| y, e:pecic|menIe, c| ce |c: ccmuniccce:
cc:Ierc:. Exi:Ien pccc: reg|cmenIc: ce ccnIrc| :cLre |c c|Ierccicn f|:icc ce |c: :i:Iemc: mcrinc:. Un re:u|Iccc
ce e:Ic e: e| crecimienIc :in p|cnifcccicn ce |c: zcnc: urLcnc: en |c cc:Ic. Lc fc|Ic ce p|cnifcccicn IcmLin
hc permiIicc |c ce:crcenccc prc|iferccicn ce infrce:IrucIurc pL|icc y ccn:Iruccicne: privccc: en |c ||nec
cc:Ierc, en muchc: cc:c: cenIrc ce |c zcnc inIermcrec|.
Lc ccn:Iruccicn ce cLrc: ce infrce:IrucIurc en |c: p|cyc: e: ccmn en cc:i Iccc: |c: pueL|c: cc:Ierc:. En
muchc: cc:c:, e:Ic infrce:IrucIurc e:Ic mc| ci:enccc, prccuciencc ccmLic: en |c: pcIrcne: ce Ircn:pcrIe ce
crenc c |c |crgc ce |c p|cyc e impccIcncc negcIivcmenIe en |c fcunc. Lc: mc|eccne:, rcmpec|c: y murc: ce
ccnIencicn frecuenIemenIe ce:Iruyen |c vegeIccicn ncIurc| ce |c: cunc: y |c: hcLiIcI ce pece: peuenc:.
En Ecucccr :e hc percicc mc: ce| 47 ce |c :uperfcie IcIc| ce mcng|cr curcnIe |c: |Iimc: 20 cnc: {Cchcc et
al. 2000) Lc ce:Iruccicn ce mcng|cre:, inc|uyencc |c: :c|iIrc|e:, hc ccurricc en cc:i Iccc: |c: zcnc: e:Iucrinc:
ce |c Cc:Ic, perc hc :icc e:pecic|menIe grcve en e| e:Iucric ce| r|c Chcne ccnce |c cefcre:Iccicn e: cc:i
ccmp|eIc. CIrc: c|Ierccicne: :cn e| re:u|Iccc incirecIc ce ccIiviccce: exIrccIivc:, ccmc |c ce:Iruccicn ce
crrecife: pcr rece: ce crrc:Ire y e| cnc|cje ce Lcrcc: pe:uerc: y Iur|:Iicc:. E:Ic: prcL|emc: :cn :eric: en
ecc:i:Iemc: inIen:cmenIe vi:iIccc:, e:pecic|menIe crrecife: ce ccrc| y :iIic: ce cvi:IcmienIc ce Lc||enc:. E|
Iuri:mc e: cIrc incu:Iric ue crece cc:i :in reg|cmenIccicn, ue pccr|c cccLcr ccn |c: mi:mc: recur:c: ue
Lu:cc cprcvechcr {Iercn et al. 2004).
Extraccin de recursos ictiolgicos
Lc exIrcccicn incu:Iric| y crIe:cnc| en |c: zcnc: inIermcrec| y :uLmcrec| :cn unc cmenczc :eric c |c
Licciver:iccc y |c e:IcLi|iccc ce |c: ecc:i:Iemc: mcrinc-cc:Ierc: ccnIinenIc|e: y gc|cpcguenc:. E: impcrIcnIe
reccrccr ue Iccc ccIiviccc exIrccIivc prccuce impccIc: :cLre |c: ecc:i:Iemc: y ue cfecIc c muchc:
crgcni:mc: inc|uyencc |c: ue nc :cn L|cncc: cirecIc: ce |c exIrcccicn. De ccuercc c |c: e:Icc|:Iicc: cfcic|e:
:cLre ce:emLcrue: pe:uerc: {lNF 1), |c pe:cc crIe:cnc| e incu:Iric| :e :u:IenIc principc|menIe en 118
e:pecie: ue ccrre:pcncen c unc cucrIc pcrIe ce |c civer:iccc ce pece: mcrinc: ce| Ecucccr. Lc pe:cc
i|egc|, nc cec|crccc ni reg|cmenIccc, nc permiIe e| ccce:c c unc infcrmccicn vercz ue permiIc un mcnejc
ccecuccc ce| recur:c, y ccn:IiIuye un fccIcr impcrIcnIe en |c cegrccccicn ce |c: ecc:i:Iemc: mcrinc:
{F/C 2002). /|gunc: e:pecie: puecen e:Icr :cmeIicc: c :cLreexp|cIccicn perc |c cu:encic ce infcrmccicn
pcL|ccicnc| impice ceIermincr cefniIivcmenIe :u e:Iccc ce ccn:ervccicn.
Introduccin de especies
Lc inIrccuccicn ce e:pecie: excIicc: c |c: ecc:i:Iemc: mcrinc: hc :icc un :eric prcL|emc en cIrc: pc|:e:
ce| muncc. Muchc: ce e||c: ||egcn en e| cguc ce |c: :enIinc: ce |c: Lcrcc:, mienIrc: cIrc: e:pecie: hcn
:icc inIrccucicc: inIencicnc|menIe. Dccc |c pccc infcrmccicn exi:IenIe :cLre |c fcunc mcrinc ncIivc ce|
Ecucccr, e: impc:iL|e evc|ucr e| impccIc ce crgcni:mc: excIicc:. En Ecucccr hcy pccc ccnIrc| :cLre |c
inIrccuccicn ce e:pecie: {Iercn et al. 2004). Hcy ue Iener e:pecic| cuicccc ccn e:pecie: inIrccucicc:,
prccucIc principc|menIe ce| ce:cuicc en |c mcricu|Iurc. Un ejemp|c ce e:Ic e: e| hc||czgc en cguc: cLierIc:
ce| Ccrvincn Cce|ccc {Sciaenops ocellataus), crigincric ce| /I|cnIicc, ue en |c ccIuc|iccc e:Ic :iencc cLjeIc
ce exp|cIccicn ccu|cc|c en c|gunc: pcrIe: ce| |iIcrc| ecucIcricnc {Jimnez-Frccc y 8crez 2004). De ccuercc
c Frce:e y Fcu|y {200), ccIuc|menIe ccnccemc: |c exi:Iencic ce cc: e:pecie: inIrccucicc: en nue:Irc: mcre::
LuLinc E:Iriccc {Morone saxatilis) y |c mencicnccc Ccrvinc Cce|ccc.
ETNOZOOLOGA
Ecosistemas acuticos continentales
Lc pe:cc ce cguc cu|ce ccnIinenIc| e: Lc:iccmenIe ce :uL:i:Iencic. E| pe:cccc cfrece unc -y c vece:
|c nicc- fuenIe ce prcIe|nc ce c|Ic cc|iccc pcrc |c: :ecIcre: rurc|e:. Lc prcpcrcicn en e:Ic: pcL|ccicne:,
inc|uyencc mujere: y ninc:, ue cepencen ce |c pe:cc ccmc unc fuenIe IcIc| c pcrcic| ce c|imenIccicn
cicric e: Lc:IcnIe :ignifccIivc en |c: e:IrcIc: :cciceccncmicc: mc: pcLre: y en pcL|ccicne: inc|genc:.
/cicicnc|menIe, e:Ic pe:cc ce :uL:i:Iencic Iiene un vc|cr cu|Iurc| ue cif|ci|menIe puece cucnIifccr:e en
Irminc: eccncmicc: {F/C 2005).
234
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Fcrc Iccc: |c: grupc: inc|genc: cmczcnicc:, |c pe:cc repre:enIc un recur:c funccmenIc| ce :uL:i:Iencic. Lc:
ciferenIe: ecc:i:Iemc: ccucIicc: ccn:IiIuyen unc riuezc invc|crcL|e pcrc |c: fcmi|ic: inc|genc: {Ccrrc:cc
184). Lc hcLi|iccc ce |c: ncIivc: pcrc |c pe:cc e: ncIcL|e, ccn Icnicc: ue vcn ce:ce |c ccpIurc c mcnc
hc:Ic e| envenencmienIc ce |c: cguc: ccn p|cnIc: Icxicc: ccnccicc: ccmc LcrLc:cc:.
Exi:Ien c| menc: :ei: Iipc: ce LcrLc:cc:, cu|Iivccc: c cc|ecIccc:, ue :e uIi|izcn pcrc |c pe:cc {Cercn 15,
Cern et al. 14). Vicker: {18) re|cIc ue e| LcrLc:cc :e ccrIc en pecczc: ce 2 meIrc: ce |crgc, :e hccen
pcueIe: ce 25 piezc: cprcximcccmenIe -:e nece:iIc unc: cchc cIccc: ce e:Ic:. CucIrc c mc: per:cnc:
ceciccn vcric: hcrc: c| prcce:c ce mcchccccc. Luegc, e| prccucIc :e cc|ccc unc: 200 m ccrrienIe crriLc
ce ccnce :e |c: vc c cc|ecIcr. CIrc inve:Iigcccr {/cunc 18) :enc|c ue ccn e| u:c ce cprcximcccmenIe
40 kg ce LcrLc:cc e| efecIc c:fxicnIe cfecIc zcnc: muy |imiIccc: ce| mcrgen ce| r|c, ue puecen c:ci|cr en
Icrnc c |c: 300 m en e| cur:c ce| r|c, curcncc c|gc mc: ce 30 minuIc:, y ue |c zcnc cr|Iicc e: Lc:IcnIe mc:
recucicc {en Icrnc c |c: 100 m).
/ ciferencic ce cuc|uier cIrc Icnicc ce pe:cc, :Ic imp|icc |c pcrIicipccicn ce unc c vcric: fcmi|ic:,
permiIiencc e:Irechc: v|ncu|c: inIerfcmi|icre:. CIrc c:pecIc inIere:cnIe e: |c pcrIicipccicn ce |c: mujere:,
pue: IcnIc |c pe:cc, ccmc |c cczc, e: en generc| unc ccIiviccc mc:cu|inc {Ccrrc:cc 184). Lc pe:cc ccn
LcrLc:cc hc :icc prccIicccc ce:ce |c cnIigeccc, ccmc unc ce |c: Icnicc: cnce:Irc|e: pcrc |c cLIencicn
ce pece: peuenc: y mecicnc: en |c: cur:c: ce r|c: :ecunccric:, e:Ierc: y |cgunc:. En |c ccIuc|iccc, e:Ic
Icnicc ce pe:cc e:Ic re:Iringicc c e:Ierc: peuenc: |ccc|izccc: c Luenc ci:Icncic ce| r|c principc| y ce |c:
|cgunc:: ccemc:, :e prefere uIi|izcr|c en Iempcrccc: ce :eu|c {Jcccme 2005).
Lc mcycr|c ce |c: pe:ccccre: ce cguc cu|ce uIi|izcn peuenc: pircguc: Iripu|ccc: pcr cc: hcmLre: pcrc
|c: cperccicne: ce pe:cc. Cc:i Iccc: e:Ic: pircguc: :cn cemc:iccc peuenc: pcrc pccer ||evcr un mcIcr
fuerc ce Lcrcc. Se uIi|izcn LcIe: mcycre: pcrc ||evcr |c: rece: en |c: pe:uer|c: ccn chinchcrrc, c pcrc ||egcr
hc:Ic |c: |ugcre: ce pe:cc. /|gunc: ce e||c: e:Icn mcIcrizccc: perc |c mcycr|c :cn cccicnccc: c remc c ccn
prIigc:.
Lc: mIccc: mc: emp|eccc: :cn |c: cIcrrcyc:, |c: ||nec: ce mcnc, pc|cngre:, cercccc: ce rec, Ircmpc:
ce LcmL y chinchcrrc:. E:Ic: mIccc: puecen :er emp|eccc: en cuc|uier c|c:e ce cguc:. MienIrc:, |c:
mIccc: cprcpiccc: pcrc |c pe:cc en ccrrienIe: rcpicc: :cn ci:IinIc: e inu:uc|e:. Lc: pe:uer|c: ccn rcmcje
||cmccc: chcnchc" :cn muy ccmune: en |c: r|c: ce| LiIcrc| curcnIe |c: cguc: Lcjc:. ScLre e| |echc ce| r|c :e
cc|cccn mcncjc: ce rcmc: ue fcrmcn unc e:pecie ce refugic ccnce :e ccumu|cn |c: pece: y :e c|imenIcn
IcmLin ce :u epifcrc y epifcunc. /| ccLc ce c|gunc: :emcnc: :e rccec |c chcnchc" ccn rece:, :e reIirc
e| rcmcje y :e cpre:cn |c: pece:. E:Ic :e hcce generc|menIe ce ncche pcrue muchc: pece: fuvic|e: :cn
grcnce: :c|Icccre: y pccr|cn :c|Icr pcr encimc ce |c: rece: cucncc |c: cc|ecIcn.
E| crIe prcfe:icnc| mc: impcrIcnIe e: |c cIcrrcyc prcvi:Ic ce unc Lc|:c en e| Lcrce. UIi|izccc :c|cmenIe ce
ncche en |c: cguc: menc: prcfuncc:, ccpIurc Iccc c|c:e ce pece: ce r|c. E: ccmn |c pe:cc ccn cIcrrcyc:
en cc: euipc: ue e:pcnIcn |c: pece: echcncc|c: ce unc c cIrc, en ccmLinccicn ccn e| emp|ec ce Lcrrerc:
ce rec pcrc cccrrc|cr|c: enIre cmLc: euipc:. Lc: pe:ccccre: ce :uL:i:Iencic y |c: pe:ccccre: evenIuc|e:
uIi|izcn ||nec: ce mcnc :enci||c: ccn unc c vcric: cnzue|c: y :in vcrc curcnIe e| c|c ce:ce |c p|cyc c ce:ce
peuenc: LcIe:.
Lc: rece: ce enmc||e, :e uIi|izcn principc|menIe en enIrccc: c |c: ||cnurc: ce inuncccicn en |c: pccc: ce
crecicc y ce:cen:c ce |c: cguc:. Lc enIrccc :e cierrc ccn un murc ce rec, frenIe c| cuc| |c: pece: ueccn
ceIenicc: y :cn ccpIurccc: curcnIe e| c|c. Lc: Ircmpc:, pcr :u pcrIe, generc|menIe e:Icn e|cLcrccc: ccn
LcmL, en fcrmc ce ccjc, ce hc:Ic 3-4 meIrc: ce |cngiIuc. Scn un crIe ce u:c ccmn enIre |c: pe:ccccre:
ce :uL:i:Iencic ue viven c |c: cri||c: ce |c: r|c:. En un exIremc ||evcn unc puerIc ue :e Lcjc pcrc cerrcr |c
Ircmpc y :e ceLcn ccn pece: muerIc:, Lcncnc:, re:Ic: ce ccmicc y cIrc: mcIeric|e:.
En |c: numerc:c: |cgc: ce mcnIcnc ce |c Sierrc ncrmc|menIe :e prccIicc |c pe:cc ccn cnzue|c, |c cuc|
e: ejercicc principc|menIe pcr |c: pe:ccccre: cepcrIivc:, cunue per:cnc: prccIiccn |c pe:cc uIi|izcncc
civer:c: ccnc:, ||nec: ce cnzue|c: y c vece: cIcrrcyc:. Lc: Icnicc: ce pe:cc en |c: |cgc: ce Iierrc: Lcjc: :cn
|c: mi:mc: ue en |c: r|c:. En |c ccIuc|iccc |c pe:uer|c |ccu:Ire ccnIriLuyen :c|c c |c c|imenIccicn ce fcmi|ic:
ue viven cercc c en :u: mcrgene:.
235
Peces
Ecosistemas marinos
Lc pe:cc crIe:cnc| mcrinc inc|uye principc|menIe crIe: ce pe:cc ccmc e| enmc||e, cnzue|c:, crpcn y
recc|eccicn mcnuc|. Lc: pe:ccccre: crIe:cnc|e: :cn un :ecIcr heIercgnec ue puece ccmLicr ce Icmcnc,
ccmpc:icicn c enIre prcvincic:, cepenciencc ce |c impcrIcncic ue Iengc |c pe:cc pcrc |c eccncm|c |ccc|.
Fcr |c menc: hcy 5.058 pe:ccccre: crIe:cnc|e: ci:IriLuicc: en 138 cc|eIc: c puerIc: pe:uerc:. E| 7 ce |c:
15.514 emLcrcccicne: regi:Irccc: en |c pe:cc crIe:cnc| pc:ee mcIcr fuerc ce Lcrcc c ce Iipc e:Iccicncric
{Vi||egc: et al. 2005). Lc fcIc crIe:cnc| e: unc ce |c: principc|e: re:pcn:cL|e: ce |c pe:cc ce IiLurcne:,
pcrIicu|crmenIe ce| c|eIec {Iercn et al. 2004).
Fcr cIrc |ccc, |c pe:cc incu:Iric| inc|uye |c pe:cc ce cercc ce pe|cgicc: peuenc: y pe|cgicc: grcnce:, |c
pe:cc ce crrc:Ire ce ccmcrcn y |c pe:cc ce pece: cemer:c|e: {Sevi||c183). De fcrmc generc|, exi:Ien Ire:
fcrmc: Lc:icc: ce pe:ccr: c) cucncc |c: pece: :cn reccgicc: c exIrc|cc: ce fcrmc ccIivc mecicnIe unc Lc|:c
ce rec, ccmc :e cc ccn |c: rece: ce crrc:Ire c ce cercc: L) cucncc |c: pece: piccn un cnzue|c ceLccc :ujeIc
c unc cuercc: y c) cucncc |c: pece: ueccn cIrcpccc: c enrecccc: en c|gn Iipc ce Ircmpc, ccmc :e cc
ccn |c: rece: ce enmc||e {IciI 187).
Redes de arrastre
Lc: rece: ce crrc:Ire e:Icn fcrmccc: pcr unc Lc|:c en fcrmc ce :ccc: pcr un |ccc, |c Lccc ce |c rec :e
mcnIiene cLierIc grccic: c |c cyucc ce fcIcccre: ue |evcnIcn |c pcrIe :upericr, y pcr e| cIrc, hcy pe:c: ce
p|cmc ue mcnIienen cLcjc c |c pcrIe infericr. Lc pcrIe pc:Iericr ce |c rec cccLc en un :ccc e:Irechc {ccpc)
ce mc||c mc: fnc y ccn mcycr re:i:Iencic, ccnce :e ccumu|c |c ccpIurc. Lc rec e: crrc:Irccc ccn ccL|e:
muy re:i:IenIe: ce:ce |c: emLcrcccicne:. E:Ie crIe puece :er uIi|izccc pcrc ccpIurcr recur:c: IcnIc pe|cgicc:
ccmc cemer:c|e: c LenIcnicc:.
Lc pe:cc ce crrc:Ire :e emp|ec funccmenIc|menIe pcrc |c ccpIurc ce| ccmcrcn, ue e: cLjeIc ce unc
inIen:c exp|cIccicn, perc en |c: |Iimc: cnc: :e hc enfccccc IcmLin en |c Mer|uzc {Merluccius gayi). Lc fcIc
crrc:Irerc ecucIcricnc :e ccmpcne ce 215 emLcrcccicne:, cunue :e ccn:icerc ue enIre |c: emLcrcccicne:
regi:Irccc: y |c: efecIivcmenIe ccIivc:, exi:Ie unc ciferencic :ignifccIivc.
Lc: crec: ce pe:cc ce |c fcIc crrc:Irerc e:Icn principc|menIe |ccc|izccc: :cLre |c p|cIcfcrmc ccnIinenIc|,
inciciencc en |c: fcncc: L|cncc: ue :cn fccIiL|e: ce :er Lcrricc: ccn |c: rece: ce crrc:Ire ce fcncc. Grcn
pcrIe ce |c fcIc :e ccncenIrc en e| gc|fc ce Gucycui|, frenIe c McncL| y en E:merc|cc:, en crec: ue Iienen
prcfunciccce: enIre 2 y 8 meIrc:. En e| gc|fc ce Gucycui| :e ccncenIrc mcycrmenIe |c fcIc.
/cemc: ce| ccnc f|:icc y Lic|cgicc ue |c pe:cc ce crrc:Ire prcvccc en e| fcncc mcrinc, e:Ie mIccc ce
ccpIurc pre:enIc unc Lcjc :e|ecIiviccc, pue: c |c rec nc :c|c ingre:cn ccmcrcne: c mer|uzc:, ue :cn e|
cLjeIivc ce pe:cc, :inc IcmLin muchc: cIrc: e:pecie: LenIcnicc: c cemer:c|e: impre:cinciL|e: pcrc
mcnIener e| eui|iLric ce| ecc:i:Iemc mcrinc. Se cc|cu|c ue |c ccpIurc incicenIc| ce e:pecie: ue nc :cn
cLjeIc ce| e:fuerzc pe:uerc puece ||egcr c un 837 ce| pe:c cc|ecIccc. /:imi:mc, :e hc cc|cu|ccc ue
puecen :er cercc ce 225 |c: e:pecie: ccpIurccc: incicenIc|menIe pcrc cc|ecIcr enIre cc: y cucIrc e:pecie:
ce cru:Iccec: ccmercic|e: {WcI|ing y Ncr:e 18).
Redes de cerco
E: unc ccrIinc ce rec ue :e cue|gc en verIicc| en e| cguc ccn |c fnc|iccc ce Lcrcecr Lcncc: :uperfcic|e:
ce pece:. E: un crIe ce pe:cc ce:Iinccc e:encic|menIe c |c ccpIurc ce pece: pe|cgicc:. / e:Ic ccIiviccc
:e cecicc |c fcIc ceruerc incu:Iric|. Lc zcnc ce pe:cc :e exIience, en Irminc: generc|e:, ce:ce e| gc|fc
ce Gucycui| hc:Ic frenIe c |c cc:Ic ce McncL|. Lc fcIc :e ccmpcne ce cprcximcccmenIe 143 Lcrcc:,
cuyc: jcrnccc: pe:uerc: e:Icn ce:Iinccc: principc|menIe hccic cincc e:pecie:: :crcinc, mcccre|c, jure|,
pinchcguc y chuecc. Lc fcIc ceruerc cIunerc ce Ecucccr e:Ic ccn:IiIuicc pcr 10 emLcrcccicne: {N/ZC/
2005) y |c: e:pecie: cLjeIivc :cn: e| /In /|eIc /mcri||c {Thunnus albacares), e| /In Cjc Grcnce {T. obesus) y
e| 8crri|eIe {Katsuwonus pelamis).
Redes de enmalle
Ccn:i:Ien en unc rec generc|menIe Iejicc ccn hi|c muy fnc ue :e |c cc|ccc verIicc|menIe y :e |c mcnIiene c
|c cerivc. E:Ic e: unc Icnicc pc:ivc ue ccn:i:Ie en cIrcpcr c |c: pece: cucncc pc:cn ncccncc y :e enreccn
ccn :u: prcpic: c|eIc: u cprcu|c: en |c: mc||c:. De cu| e| ncmLre ce |c Icnicc, yc ue e| pez :e enmc||c.
E:Ie Iipc ce rec Iiene unc ccnIiccc ce vcriccicne: ccmc |c: Irc:mc||c:, rece: ce mcrcc, ce fcncc c fcIcnIe:.
E:Ie crIe puece :er uIi|izccc pcrc ccpIurcr pece: IcnIc pe|cgicc: ccmc cemer:c|e: c LenIcnicc:. Lc: pece:
cemer:c|e:, ue :cn |c: ce mcycr impcrIcncic c nive| pe:uerc {Ycnez-/rcnciLic y Scnchez-Gi| 188), :cn muy
23
Fauna de Vertebrados del Ecuador
exp|cIccc: en e| gc|fc ce Gucycui|. Lc: e:pecie: c:cciccc: c| fcncc mcrinc pre:enIcn unc Lcjc civer:iccc
y c|Ic cLunccncic, mienIrc: ue en |c pcrIe cenIrc|, hccic e| ncrIe ce |c Cc:Ic, exi:Ie unc grcn civer:iccc y
Lcjc cLunccncic. En |c p|cIcfcrmc ccnIinenIc| :e hcn regi:Irccc c|receccr ce 450 e:pecie: cemer:c|e:, ce
|c: cuc|e: :e e:Iimc ue unc: 50 :cn exp|cIccc: crIe:cnc|menIe en fcrmc ccnIinuc, mecicnIe e| u:c ce |c:
rece: ce enmc||e {Vi||egc: et al. 2005). Lc: pece: pe|cgicc: grcnce: IcmLin :cn ccpIurccc: mecicnIe e:Ie
crIe, e:pecic|menIe crienIccc c |c ccpIurc ce cIune:, Fece: e:pccc, picucc: y ccrccc:.
Anzuelos
Lc pe:cc ccn cnzue|c: uIi|izc unc ccrnccc pcrc ue e| pez muercc e| cnzue|c y uece cIrcpccc. /| iguc| ue
|c: rece: ce enmc||e, e| u:c ce| cnzue|c e: unc Icnicc pc:ivc, yc ue e| pez encuenIrc c| crIe y :e engcnchc.
Exi:Ien civer:c: fcrmc: ce uIi|izcr|c en fcncc c en :uperfcie. Su u:c e: muy frecuenIe ceLicc c :u :imp|iciccc,
eccncm|c y civer:iccc ce cpcicne: pcrc pe:ccr, yc ue :e puece ccpIurcr pece: grcnce: c peuenc: y en
cuc|uier |ugcr.
Pesca inapropiada
En nue:Irc pc|: e| Icmcnc, |c fcrmc y/c |c ccn:Iruccicn ce Iccc: e:Ic: crIe: ce pe:cc :e hcn mccifcccc
innumercL|e: vece: y ce innumercL|e: fcrmc:, :egn |c: nece:iccce: y ccncicicne: |ccc|e: {Cc:Irc y
Fc:erc 13). Si Lien e:Ic: Icnicc: :e prccIiccn ce mcnerc frecuenIe y :cn IcniccmenIe ccecuccc: pcrc
|c pe:uer|c ue Iienen pcr cLjeIc, exi:Ien cIrc: Icnicc: ce pe:cc", pcr c:| ||cmcr|c, ue pcr :| mi:mc:
ccn:IiIuyen unc cmenczc pcrc Iccc y pcrc Iccc:, inc|u:c pcrc uiene: |c: uIi|izcn. Fcr un |ccc e:Ic e| u:c ce
u|micc: prcpic: ce |c cgrcincu:Iric ccmc icIicIcxicc:, ccn ncmLre: ccmercic|e: ccmc MeIcLin", Fc|mcrc|"
c Iecccn", enIre cIrc:, cuyc efecIc cniui|cccr pcrc |c: pece: y pcrc |c vicc en |c: r|c:, |cgunc: y zcnc:
mcrinc: en generc| e: cevc:Icccr curcnIe |crgc: periccc:. /cemc: ccn:IiIuyen un grcve pe|igrc pcrc |c
:c|uc ce uiene: ingieren e:c: cnimc|e: {CFS/CMS 2001). CIrc Icnicc nccivc e: e| u:c ce cincmiIc, cuyc
efecIc -cunue punIuc|- e: :umcmenIe ce:IrucIivc pcrc e| ecc:i:Iemc {mc: cn :i :e u:c en crec: ce c|Ic
:en:iLi|iccc ccmc :cn |c: crrecife: ccrc|inc: y/c rccc:c:). IcmLin re:u|Ic pe|igrc:c pcrc uiene: mcnipu|cn
|c: exp|c:ivc:.
Nota curiosa
Curic:cmenIe, e| Fccre Jucn ce Ve|c:cc, en :u Hi:Icric NcIurc| ce| Feinc ce CuiIc en |c /mricc Mericicnc|
{178), re|cIc mecicnIe unc :erie ce IexIc:, ccn grcn IinIe Ie:Iimcnic| y ce imcginccicn, |c ue pcrc | :ignifcc
|c riuezc ncIurc| ce nue:Irc Iierrc c meciccc: ce| :ig|c XVlll. Su: e:criIc:, reccpi|ccc: en unc Zcc|cg|c
FcnIc:Iicc" ce recienIe puL|icccicn {ce Ve|c:cc 18), :e referen c |c: mccc: ce pe:ccr en e| ccp|Iu|c
ccrre:pcncienIe c |c: peje:". Dice |c :iguienIe: ...El segundo modo lo ense a los hombres el instinto de
|c: cve: y ccn:|:te en nete| cent|c ce| cguc unc gc|zc v|vc :|n :e| nece:c||c nctc||c. Lc: e|uv|c: que e:te
animal despide de su cuerpo son tan acres y malignos que causan el mismo efecto que el barbasco, por lo
que embriagados los pejes se levantan como muertos. Este secreto lo descubrieron las mismas garzas con la
clebre tragedia que representan diariamente. Viven muchas de ellas como en comunidad a las riberas de
algunos lagos y cinegas que tienen pejes y se mantienen todas a costa del mal rato que le toca a cada una
pc| tu|nc. Sccen yc e||c: c qu |nc|v|cuc |e tccc e| :cc|||c|c ce| cc y cunque :te nc |c ncgc vc|untc||cnente
lo hace por fuerza. Jntanse por la maana todas las garzas de aquel partido y dando contra la que debe
entrar aquel da en el agua, la arrastran hasta la orilla donde haciendo fuerza con los picos y los pies la tienen
sumergida por fuerza, luego que ven sobreaguarse lo pejes, la sueltan y van a hacer la pesca para ese da,
mientras la mojada se da modo a salir y va muy triste a secarse en la orilla".
Acuicultura
CIrc mccc ce cprcvechcmienIc ce |c: pece: e: |c ccuicu|Iurc: e| euivc|enIe ce |c cgricu|Iurc en |c:
mecic: ccucIicc:. /unue en |c: pc|:e: ce CrienIe juegc un pcpe| muy impcrIcnIe en |c c|imenIccicn
ce :u: pcL|cccre:, en |c mcycr pcrIe ce| muncc :e hc ce:crrc||ccc ce fcrmc muy |enIc. / nive| muncic|,
recin hcce cprcximcccmenIe 30 cnc: :e hc empezccc c prccIiccr ccn mcycr inIen:iccc. E:Ie incremenIc
hc :icc cucnIiIcIivc {vc|umen ce prccuccicn) y cuc|iIcIivc {grupc: c e:pecie: ue :e cu|Iivcn), y :e ceLe
principc|menIe c |c crecienIe nece:iccc ce ccnIcr ccn mcycre: fuenIe: c|imenIicic: pcrc unc pcL|ccicn
cccc vez mcycr, yc ue cue||c: prcvi:Ic: pcr |c pe:cc e:Icn ||egcncc c :u: ||miIe: en Luenc pcrIe ce| muncc
{Enke|in et al. 17).
En e| Ecucccr nc :e reccpi|cn e:Icc|:Iicc: generc|e: :cLre |c pe:cc en |c pcrIe ccnIinenIc|, ni Icmpccc
ce |c: ccIiviccce: ce ccuicu|Iurc, y nc :erc fcci| ci:pcner ce e||c: en un fuIurc prcximc ceLicc c| ccrccIer
:emincmccc ce |c: pe:uer|c: fuvic|e:, c |c ci:eminccicn ce |c: recur:c: en |cgc: y e:Icnue:, c |c prccIicc
ce pe:uer|c: cepcrIivc: nc regu|ccc: y c |c e:cc:ez ce ccnIrc|e: en |c: |ugcre: cprcpiccc: {F/C 2005). Lc
237
Peces
ccuicu|Iurc puece repre:enIcr unc c|IerncIivc vicL|e pcrc |c :cLreexp|cIccicn ce |c: recur:c: pe:uerc:. /:|,
mienIrc: |c: ccpIurc: pe:uerc: :e mcnIienen e:IcL|e: {c ci:minuyen), |c ccuicu|Iurc ceLe ir en cumenIc,
fcmenIcncc IcmLin |c ccuicu|Iurc mcrinc c mcricu|Iurc, ue e: unc muy Luenc c|IerncIivc :iempre ue :e
Iengc |c preccucicn :ufcienIe pcrc eviIcr |c ccmpeIencic, muchc vece: ce:iguc|, ccn |c: e:pecie: ncIivc:.
$FXDULROLD
Fcr cIrc |ccc, |c ccpIurc ce pece: crncmenIc|e: IcmLin pccr|c Iener un grcn impccIc :ccic| y eccncmicc
c nive| ce ccmuniccce: rurc|e:, principc|menIe en |c regicn cmczcnicc. En Ecucccr, en e| cnc 2003, exi:Iic un
regi:Irc ce cercc ce 0,5 Icne|ccc: ce pece: crncmenIc|e: expcrIccc: vivc:, cejcncc cprcximcccmenIe ce
1.125.000 cc|cre: {F/C 2005) {Figurc 13). /cIuc|menIe :e e:Icn expcrIcncc yc Ire: e:pecie: ncIivc: ce cguc:
ecucIcricnc: ccn fne: crncmenIc|e:: Aequidens sapayensis {Viejc Scpcyc), Corydoras pastazensis {Ccriccrc
ce| Fc:Iczc) e Isorineloricaria spinosissima {Ccrcchc). En |c IcL|c 10 :e mue:Ircn cIrc: e:pecie: ccn pcIencic|
pcrc |c ccucricf|ic ue pccr|cn exp|cIcr:e en un fuIurc cerccnc.
Figura 13. Vc|umen ce expcrIccicn ce |c: pe:uer|c: ce e:pecie:
crncmenIc|e:. FuenIe: mccifcccc ce F/C {2005).
Pesca recreativa
/ I|Iu|c ccmpcrcIivc, e: impcrIcnIe reccrccr ue e| vc|cr eccncmicc ce |c pe:cc recrecIivc en cguc:
ccnIinenIc|e: en NcrIe /mricc en e| cnc 2001 c|ccnzc 35 Li||cne: ce cc|cre:: cucncc :e cgregc c e:Ie vc|cr
|c ccIiviccc eccncmicc c:cciccc incirecIcmenIe, |c ccnIiccc :e remcnIc c |c: 4 Li||cne: ce cc|cre: {Fe|cer
y Nickum 12 ciIccc pcr F/C 2005). IcmLin :e repcrIcn ingre:c: ce mc: ce 4.000 mi||cne: ce cc|cre: en
Ccnccc y 800 mi||cne: ce cc|cre: en Nuevc Ze|cncc. En Eurcpc |c pe:cc recrecIivc crec negccic: pcr un
vc|cr cprcximccc ce 25 Li||cne: ce cc|cre: {Ccwx 2002 ciIccc pcr F/C 2005).
E:Ic ccIiviccc Iiene un grcn pcIencic| pcrc |c generccicn ce recur:c: eccncmicc: pcrc Ecucccr, perc puece
:er un :eric cL:Iccu|c, yc ue u:uc|menIe :e ce:crrc||c ccmc ccIiviccc mcncpc|izccc pcr enIiccce: ce
Iuri:mc ue :ue|en exc|uir c nc inc|uir cprcpicccmenIe c |c: ccmuniccce: |ccc|e:. C|crcmenIe, e| cvcnce
mc: :ignifccIivc, Ircn:fcrmcncc |c pe:cc recrecIivc en un in:IrumenIc ce ce:crrc||c pcrc ccmLcIir |c pcLrezc,
imp|icc unc |egi:|ccicn ccecuccc, ccemc: ce enIrencmienIc y ccpcciIccicn ce |c: ccIcre: invc|ucrccc:,
e|emenIc: ue c menucc e:Icn cu:enIe:. E:Ic: mecicc: ccnIriLuir|cn ccemc: c recucir |c: ccnficIc: enIre |c
pe:cc recrecIivc y |c ce :uL:i:Iencic, cucncc e:Ic: exi:Ien {F/C 2005).
TABLA 10. E:pecie: ecucIcricnc: ccn pcIencic| pcrc |c ccucricf|ic. FuenIe: Frce:e y Fcu|y {200). Ccn c:Ieri:cc :e mcrccn
|c: e:pecie: ce Gc|cpcgc:.
Nombre c|ent0co Nombre comn Nombre c|ent0co Nombre comn
Abramites hypselonotus Fcyc:c: Gymnotus carapo /ngui|c: Cuchi||c
Acanthurus nigricans* Chcnchc: Cirujcnc Halichoeres dispilus* ViejiIc: FinIccc:
Aequidens :pp Viejc:
Heteropriacanthus
cruentatus*
Cjcne: Iirc /| Sc|
238
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Agamyxis pectinifrons 8cgre:iIc: Hippocampus ingens* CcLc||iIc: De Mcr
Ageneiosus marmoratus 8crLucc: Holacanthus passer* Mcchine: 8cncerc
Alectis ciliaris* Chiguccc: Hoplosternum littorale Ccrcchc: De Lccc
Aluterus scriptus*
Chcnchc:
Mcnchccc
Hypsoblennius
brevipinnis*
Cuicc:
Apteronotus albifrons /ngui|c: Johnrandallia nigrirostris*
Mcripc:c:
8cuinegrc:
Arothron :pp* IcmLu|erc:
Kathetostoma
averruncus*
Vccc: Ccchucc:
Astyanax :pp ScrciniIc: Lactoria diaphana Fece: Ccfre
Aulostomus chinensis* Feje: IrcmpeIc Megalechis thoracata Ccrcchc:
Bathygobius ramosus* IrcmLc||c: Chc|ccc Myloplus rubripinnis HcjiIc:
Bodianus :pp* Viejc: De Mcr Mylossoma duriventre ScLc|eIine:
Brachyhypopomus
brevirostris
Cuchi||c:
Ophioblennius
steindachneri*
Cuicc:
Brochis :pp Ccrcchc: Oxydoras niger Fc:pc:
Brycon :pp ScLc|c: Paraclinus mexicanus* Cuicc: Lcrgc:
Bujurquina zamorensis Viejc: Finc: Paralonchurus peruanus* FcIcne: cIc:
Bunocephalus knerii Carachita Parodon pongoensis FcIcne: CrienIc|e:
Callichthys :pp Ccrcchc:
Phractocephalus
hemioliopterus
8cgre:iIc:
Chaetodipterus zonatus* Chcve|c: Ccf: Pimelodus ornatus Ficc|cne: Fcyccc:
Chaetodon humeralis* Mcripc:c: Mcnecc
Pomacanthus
zonipectus*
Mcchine: Lechuzc
Chilodus punctatus Scrcinc: F||cncc|cnc |||ge|c Scrcinc:
Cichlasoma :pp Viejc: Prionurus :pp*
Chcnchc:
FcLicmcri||c:
Cirrhitichthys oxycephalus* Hc|ccn De Ccrc|e: Prognathodes falcifer*
Mcripc:c: E:pinc
Amarilla
Copeina guttata Scrcinc: Pygocentrus nattereri Fircnc: Fcjc:
Corydoras :pp Ccriccrc: Satanoperca jurupari Viejc:
Crenicara punctulatum 8cIe||iIc: Scarus :pp* Lcrc:
Curimata :pp DicmcnIe: Semaprochilodus insignis 8cccchicc:
Curimatopsis macrolepis 8cuiche: Serrasalmus :pp Fircnc:
Cynoscion analis* Ccrvinc: Ccchemc Sorubim lima 8cgre: NegriL|cncc
Diodon :pp* Fuercce:pine: Steatogenys elegans GimncIc:
Doryrhamphus excisus* Fipc: Sternopygus macrurus Cuchi||c: Negrc:
Eigenmannia virescens Cuchi||c: E|cIricc: Synodus intermedius* LcgcrIc:
Fistularia commersonii* IrcmpeIc: Thalassoma lucasanum* ViejiIc: /rcciri:
Fc|c|p|ge| |cv|::|nu: Mcripc:c: Ficucc: Thoracocharax stellatus Vc|cccre: CrienIc|e:
Glyptoperichthys :pp Ccrcchc:
Uropterygius
macrocephalus
Mcrenc: CcLezcnc:
Gnathanodon speciosus* Jure|e: Dcrccc: Zanclus cornutus Mcripc:c: /|i|crgc
Gymnomuraena zebra* Mcrenc: CeLrc
La intoxicacin con pescado
Lc: pccecimienIc: re|ccicnccc: ccn inge:Iicn ce Icxinc: ce pe:cccc puecen :er:
Ciguatera
IcmLin ce:ignccc ccmc CFF {CigucIerc Fi:h Fci:cning"), e: unc inIcxicccicn c|imenIicic ce pcIenIe:
neurcIcxinc:. Ccurre ccmc ccn:ecuencic ce |c inge:Iicn ce pe:cccc ue :e hc vue|Ic Icxicc c| c|imenIcr:e
ce cincfcge|ccc: Icxicc:, ue :cn c|gc: p|cncIcnicc: mcrinc: micrc:ccpicc:. Lc principc| fuenIe ce
ccnIcminccicn e: e| cincfcge|ccc LenIcnicc Gambierdiscus toxicus, ue vive en |c: prcximiccce: ce |c:
crrecife: ccrc|inc: fuerIemenIe fjccc c |c: micrcc|gc:. E:Ic: Icxinc: :cn Ircn:fericc: c Ircv: ce |c: rece:
Ircfcc: c pece: herL|vcrc: y pece: ccrn|vcrc: hc:Ic ||egcr c |c: humcnc:. Lc: :|nIcmc: re|ccicnccc: ccn
|c cigucIerc :cn numerc:c: e inc|uyen c|Ierccicne: cige:Iivc: {ncu:ec:, vcmiIc, cicrrec, cc|cr cLccminc|),
ccrcicvc:cu|cre: {hipcIen:icn, Lrcciccrcic) y neurc|cgicc: {enIumecimienIc y hcrmiguec c|receccr ce |c
Lccc y |c: exIremiccce:), :iencc muy pccc frecuenIe: |c: cc:c: mcrIc|e:. Lc incicencic ce |c cigucIerc e:
ccn:icercL|e, y en cierIc: regicne: ce| Fcc|fcc Sur ||egc c :er ce| 27 cnuc|. E| Irminc cigucIerc ce:ignc,
239
Peces
ccemc: ce |c inIcxicccicn, c| ccnjunIc ce fencmenc: Lic|cgicc:, u|micc:, f|:icc:, ccecncgrcfcc: y ecc|cgicc:
imp|icccc: en e| prcce:c ce Ircn:mi:icn ce |c: Icxinc: c Ircv: ce |c: rece: Ircfcc: {Dicgne 2003). En c|gunc:
cc:c:, un mi||meIrc cLicc ce mcr puece ccnIener mi|e: ce e:Ic: c|gc: Icxicc: ue :e expcncen c cmp|ic:
zcnc: ce| mcr, ccncc|e un cc|cr rcjc c ccf, ce ccnce cerivc :u ncmLre ce mcrec rcjc" {/rci|c-Herrerc et
al. 2001). Se cL:ervc un cumenIc en |c prccuccicn ce cincfcge|ccc: Icxicc: cucncc |c: crrecife: :e c|Iercn
ecc|cgiccmenIe {hurcccne:, cerriLc ce crrecife:, eIc.). Exi:Ien mc: ce 400 e:pecie: ce pece:, Iccc: ce
cguc: Ircpicc|e: c cc|icc:, ue puecen hcLer prccucicc cigucIerc {Hu:: 17).
Tetrodotoxismo
Dccc pcr e| ccn:umc ce gcnccc:, h|gccc c pie| ce pece: g|cLc {IeIrccccnIicce), ||cmccc: IcmLu|erc:
en nue:Irc mecic. Su: v|:cerc: :cn muy Icxicc:, ccnIienen IeIrcccIcxinc", IeIrcccIcxinc" c fugcIcxinc",
cfecIcncc cirecIcmenIe c |c Ircn:mi:icn nervic:c y c |c ccnIrcccicn mu:cu|cr. Lc cc:i: |eIc| m|nimc e: muy
peuenc, pcr |c ue |c inge:Iicn ce |c mu:cu|cIurc ce un pez ccnIcminccc pccr|c ccc:icncr |c muerIe {Fini||c:
et al. 2003). Lc: :|nIcmc: generc|menIe cpcrecen enIre 20 minuIc: y 3 hcrc: ce:pu: ce ccmer e| pez g|cLc
venenc:c. /unue cccc incivicuc puece experimenIcr |c: :|nIcmc: ce unc fcrmc ciferenIe, c ccnIinuccicn
:e enumerc cue||c: mc: ccmune: ce |c inIcxicccicn ccn pez g|cLc: enIumecimienIc ce |c: |cLic: y |c |enguc,
enIumecimienIc ce |c ccrc y |c: exIremiccce:, :en:ccicn ce |uminc:iccc c ce e:Icr fcIcncc, mcrec:, cc|cr
ce ccLezc, vcmiIc:, cc|cr cLccminc|, cicrrec, |engucje Lu|Lcr, cifcu|Icc pcrc ccmincr, ceLi|iccc mu:cu|cr
exIen:ivc. E| IrcIcmienIc e: :inIcmcIicc: nc exi:Ie IrcIcmienIc. Se ceLe ccmini:Ircr ccrLcn ccIivc. E: |c mc:
grcve ce |c: inIcxicccicne: pcr pece:, :u mcrIc|iccc e: :upericr c| 507 {/rci|c-Herrerc et al. 2001).
Escombroidosis
Frccucicc pcr |c inge:Iicn ce hi:Icminc, e: pc:iL|emenIe |c fcrmc ce inIcxicccicn mc: frecuenIe en
Iccc e| muncc. Se ceLe c unc ce:ccmpc:icicn LccIericnc ce:pu: ce ccpIurccc e| pez, ue prccuce
ccncenIrccicne: e|evccc: ce hi:Icminc {pcr cegrccccicn ce| cmincccicc hi:Iicinc) en :u ccrne. Lc ccu:c
mc: ccmn e: |c mc|c refrigerccicn ce| pe:cccc. E: ccmn en pece: e:ccmLricc: {cIune:, ccLc||c:, LcniIc:),
perc IcmLin en cIrc: ccmc e| ccrccc, e inc|u:c en e| e:pccc y en |c: picucc:. Lc hi:Icminc :ue|e prccucir
unc recccicn inmecicIc {en prcmecic cc: hcrc:), icnIicc c |c recccicn c|rgicc, ccn enrcjecimienIc fccic|,
inyeccicn ccnjunIivc|, piccr, erupcicn m:cu|c-pcpi|cr, ncu:ec: y vcmiIc:, cicrrec y/c cifcu|Icc pcrc re:pircr.
Sue|e hcLer recuperccicn e:pcnIcnec en menc: ce 24 hcrc:. E| IrcIcmienIc ccn:i:Ie en cnIihi:Icm|nicc:,
||uicc:, e:Iercice: y ccrenc|inc {/rci|c-Herrerc et al. 2001).
RDENES Y FAMILIAS DEL ECUADOR
/ ccnIinuccicn :e mencicncrcn |c: crcene:, fcmi|ic: y e:pecie: repre:enIcIivc: en cguc: ecucIcricnc:.
Fcr |c grcn civer:iccc ce pece: ue exi:Ie en nue:Irc pc|: y ccn |c fnc|iccc ce ccnccer |c: ccrccIer|:Iicc:
principc|e: ce cccc grupc, :e ce:criLircn e:pecie: Iipc c repre:enIcIivc:, |c: mi:mc: ue hcn :icc ccn:icerccc
pcr :u impcrIcncic {ecc|cgicc, evc|uIivc, regicnc| c eccncmicc). Iccc e:Ic ccnIriLuirc c ccnccer y vc|crcr
mejcr nue:Irc ricc civer:iccc icIic|cgicc, pccc ccnccicc y :iempre :uLe:Iimccc. Se :igue |c ncmenc|cIurc
prcpue:Ic pcr E:chmeyer {18).
Clase Myxini (mixinos)
E: un grupc primiIivc y muy Lien cccpIccc c| mecic ccucIicc. Ccrecen ce hue:c: prcpicmenIe cichc: y ce
mcnc|Lu|c:, ce crgcnc: pcreccc: y ce e:ccmc:. Su crmczcn inIernc e: ce mcIeric| fLrc:c y ccrIi|cginc:c.
Exi:Ie unc :c|c fc:c nc:c| y :u fecuncccicn e: exIernc. Scn exc|u:ivcmenIe mcrinc:.
Orden Myxiniformes
Familia Myxinidae
mixinos (Figura 14)
En c|gunc: pc|:e: :e |c: ccncce ccn e| ncmLre ce Lrujc:. En nue:Irc pc|: e: muy pccc frecuenIe :u pre:encic
y mc: cn :u ccpIurc, yc ue ncrmc|menIe :e encuenIrcn c prcfunciccce: Lcjc |c: 500 meIrc:. Scn
cnimc|e: vermifcrme: infericre: c 75 cm ce |cngiIuc. Fre:enIcn unc cc|c reccnceccc y vcric: LcrLi||cne:
|crgc: c|receccr ce |c Lccc, en |c cuc| :e encuenIrcn cc: hi|erc: ce cienIe: Iricngu|cre: y muy cgucc:. Scn
vercccerc: ccrrcnerc: ce |c: mcre:, |ccc|izcn :u c|imenIc grccic: c un :i:Iemc c|fcIivc Lien ce:crrc||ccc. En e|
Ecucccr :e hcn icenIifcccc cc: e:pecie: {Myxine circifrons y M. hubbsi). E:Ie gnerc :e ccrccIerizc pcr Iener
unc :c|c cLerIurc Lrcnuic| c cccc |ccc.
240
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Figura 14. DiLujc ce un mixinc. FuenIe: mccifcccc ce Jimnez-Frccc y 8crez {2004).
Clase Elasmobranchii [=Chondrichthyes (condrictios)]
Superorden Selachimorpha (tiburones)
Fccc: grupc: ce cnimc|e: hcn ccpIccc IcnIc inIer: humcnc ccmc |c: IiLurcne:, grccic: c unc pccc
ccerIccc repuIccicn ce c:e:inc: pe|igrc:c:, cepreccccre: encicL|ccc:. E:Ic nc e: cierIc yc ue |c mcycr|c
ce |c: cc:i 380 e:pecie: ue exi:Ien en e| muncc :cn IcIc|menIe incfen:ivc:. Fc:een exce|enIe vi:icn y :enIicc
ce| c|fcIc, y ccemc: Iienen un :i:Iemc |cIerc| {ccmpue:Ic pcr ccnc|e: :en:cric|e: e:pecic|e:, ||enc: ce ||uicc)
muy ce:crrc||ccc, ue |e: permiIe ceIecIcr viLrccicne: ce Lcjc frecuencic y c ci:Icncic: ccn:icercL|e:,
fcci|iIcncc|e: |c |ccc|izccicn ce :u: pre:c: y ce cIrc: cepreccccre:. Generc|menIe :e c|imenIcn pcr |c: ncche:
y Iienen unc exce|enIe cccpIccicn vi:uc|, cencminccc tapetum lucidum, ue IcmLin :e encuenIrc en |c:
fe|inc:. :Ic :e |ccc|izc pcr ceIrc: ce |c reIinc, cumenIcncc |c :en:iLi|iccc ce| cjc c |c |uz {/||en y FcLerI:cn
18).
En e| p|cneIc exi:Ien 7 crcene: y 30 fcmi|ic:, ccn c|receccr ce 380 e:pecie:. En nue:Irc Fcc|fcc crienIc|
hcLiIcn 18 fcmi|ic: ccn cprcximcccmenIe 7 e:pecie: {Ccmpcgnc et al. 15). En Ecucccr :e hcn regi:Irccc
hc:Ic |c ccIuc|iccc |c: 7 crcene: y 1 fcmi|ic:, ccn un IcIc| ce 57 e:pecie:. /unue Iccc: :cn mcrinc:, c|gunc:
puecen peneIrcr en e:Iucric:.
Orden Heterodontiformes
Familia Heterodontidae
E:Ie grupc ce IiLurcne: :e ccrccIerizc pcr :er ce Icmcnc peuenc, fcci|e: ce reccnccer pcr :u ccLezc
cuccrccc y unc e:pinc punIicgucc y fuerIe pcr ce|cnIe ce cccc c|eIc ccr:c|. HcLiIcn en fcncc: rccc:c:
c ce crenc hc:Ic unc prcfunciccc ce 20 meIrc: y puece crecer unc: 70 cm. Lc: hemLrc: puecen ce:cvcr
enIre 10 y 1 huevc: enIre rccc: ce pccc prcfunciccc, |c: cuc|e: ec|c:icncn ce:pu: ce c 12 me:e:. Luegc
ce |c ec|c:icn :e Irc:|cccn c zcnc: ce cricnzc en Lch|c: y e:Iucric:. Se c|imenIcn ce muchc: inverIeLrccc:
LenIcnicc:. En e| Ecucccr e:Ic fcmi|ic e:Ic repre:enIccc pcr cc: e:pecie: en un gnerc {Heterodontus).
Heterodontus mexicanus (Foto 1)
Tiburn Gato
Scn pece: incfen:ivc: pcrc |c: humcnc:, perc hcy ue Iener cuicccc ce nc prcvcccr|c: pcrue puecen
|c:Iimcr ccn :u: e:pinc: ccr:c|e:. E| e:cc:c ccnccimienIc :cLre e:Ic e:pecie hcce ue :e inc|uyc en |c |i:Ic ce
e:pecie: ccn DcIc: ln:ufcienIe: {DD), :egn {UlCN 200) {IcL|c 7).
Orden Orectolobiformes
Familia Rhincodontidae
Ryncodon typus
Tiburn Ballena (Figura 15)
Iiene |c ccLezc cnchc y cp|cnccc, ccn unc Lccc Ierminc| ju:Ic enfrenIe ce |c: cjc:, cienIe: ciminuIc: y
muy numerc:c:. Fre:enIc unc: cre:Ic: |cngiIucinc|e: c |c |crgc ce| cuerpc y c cccc |ccc. Su ci:IriLucicn e:
cc:mcpc|iIc {en Iccc e| muncc). Se |c ccn:icerc incfen:ivc yc ue :u c|imenIccicn :e prccuce pcr f|Irccicn,
cprcvechcncc unc grcn vcrieccc ce crgcni:mc:, enIre e||c: peuenc: cru:Iccec:, cc|cmcre: y pece:. Nc
:e ccncce ccn exccIiIuc c u Icmcnc puece ||egcr, :e cc|cu|c ue puece :er hc:Ic 18 meIrc:, cunue |c:
ejemp|cre: :upericre: c 12 meIrc: :cn muy rcrc:. Ccn e:Ic: cimen:icne: e: :in cucc e| pez mc: grcnce ce|
muncc. E| IiLurcn 8c||enc :e encuenIrc cenIrc ce |c |i:Ic rcjc ce UlCN {IcL|c 7). /unue en cIrc: regicne: ce|
p|cneIc hcy mc: ce unc e:pecie, en e| Ecucccr hcLiIc :c|c :Ic.
241
Peces
Figura 15. DiLujc ce un IiLurcn 8c||enc {Fynccccn Iypu:). FuenIe: mccifcccc
ce Jimnez-Frccc y 8crez {2004).
Orden Lamniformes
Familia Lamnidae
/ e:Ic fcmi|ic perIenece e| grcn IiLurcn 8|cncc {Carcharodon carcharias), perc e: unc e:pecie prcpic ce
cguc: Iemp|ccc:, muy pccc frecuenIe en nue:Irc: cguc:: pcr cIrc |ccc, e:Ic e| IinIc {Isurus oxyrinchus).
Isurus oxyrinchus (Foto 2)
Tinto
E| IinIc pre:enIc un cuerpc muy e:Ii|izccc, ccn un hccicc |crgc y punIicgucc, cienIe: ccn Lcrce: |i:c:, |crgc:
y ce|gccc:, en fcrmc ce cuchi||c. Fuece c|ccnzcr |c: 4 meIrc: ce |cngiIuc. Se c|imenIcn ce grcn vcrieccc ce
pece:, cIrc: IiLurcne:, rcyc:, cve: mcrinc:, IcrIugc:, mcm|ferc: mcrinc: y c|gunc: inverIeLrccc:. Scn cnimc|e:
pe|igrc:c: y cgre:ivc:, re:pcn:cL|e: ce cIcue: nc prcvccccc: c |c: :ere: humcnc:. Su ccrne e:Ic Lien
vc|crccc en e| ccmercic |ccc| y :u: c|eIc: e:Icn cn mejcr ccIizccc: pcr e| mercccc i|egc|, principc|menIe
ccn ce:Iinc c:icIicc. Se e:Iimc ue un prcmecic ce 302 Icne|ccc: cnuc|e: ce e:Ic e:pecie {McrI|nez-CrIiz
2001). E:Ic e:pecie :e ccn:icerc cc:i cmenczccc ce exIincicn {UlCN 200) {IcL|c 7).
Orden Lamniformes
Familia Alopiidae
E:Ic fcmi|ic ce IiLurcne: :e ccrccIerizc pcr Iener unc c|eIc ccucc| ccn e| |cLu|c :upericr exIremcccmenIe
|crgc {cc:i iguc| c| |crgc ce| cuerpc). E:Ic ccrccIer|:Iicc |e prcpcrcicnc un grcn pccer ce impu|:c. Fuecen
||egcr c mecir unc: meIrc:. Su: cr|c:, ue c| nccer micen enIre 1,30 y 1,50 cm, puecen Iener unc cc|c
prcpcrcicnc|menIe mc: grcnce ue |c: ccu|Ic:. En e| Ecucccr exi:Ien Ire: e:pecie: en un gnerc {Alopias).
Alopias superciliosus Figura (16)
Tiburn Zorro
/pcrenIemenIe e:Ie pez cIurce c |c: pre:c: ccn :u |crgc cc|c, ceLicc c ue e: ccpIurccc ccmnmenIe
pcr |c: pc|cngre: ccn e| cnzue|c c|cvccc en e||c {Ccmpcgnc 184). Scn cnimc|e: pe:cccc: ccn frecuencic
y ccmercic|izccc: en nue:Irc: cc:Ic:. Lc: IiLurcne: zcrrc ccupcn e| primer |ugcr en |c: ce:emLcrue: ce
IiLurcn, ue :e |c e:Iimc en 1.500 Icne|ccc: cnuc|e:. Muchc: vece: :e vencen ccmc picucc:" {McrI|nez-CrIiz
2001).
Figura 16. DiLujc ce un IiLurcn Zcrrc. FuenIe: mccifcccc ce Jimnez-Frccc y 8crez {2004).
Orden Carchariniformes
Familia Carcharhinidae
/ e:Ic fcmi|ic perIenecen |c: mc: cLunccnIe: y ccnccicc: IiLurcne: en nue:Irc pc|:, |c: cczcne:. Scn
ncccccre: muy ccIivc: y fuerIe: ue puecen enccnIrcr:e :c|c: c en peuenc: grupc:. En e| Ecucccr e:Ic
242
Fauna de Vertebrados del Ecuador
fcmi|ic e:Ic repre:enIccc pcr 1 e:pecie: en 7 gnerc: {Carcharhinus, Galeocerdo, Nasolamia, Negaprion,
Prionace, Rhizoprionodon Triaenodon).
Galeocerdo cuvier (Foto 3)
Tiburn Tigre
E:Ie pez pre:enIc unc ui||c peuenc c cccc |ccc ce| pecncu|c ccucc| y cucncc :cn jcvene: unc
cc|crccicn muy pecu|icr, ue |e: hc vc|icc :u ncmLre ce Iigre:. E: pc:iL|emenIe e| IiLurcn menc: :e|ecIivc
pcrc :u c|imenIccicn ue hc:Ic inc|uye ccrrcnc ce mcr. E:Ic ccn:icerccc ccmc un cnimc| exIremcccmenIe
pe|igrc:c pcrc e| :er humcnc, re:pcn:cL|e ce unc Luenc ccnIiccc ce cIcue: nc prcvccccc:. Fuece
c|ccnzcr un Icmcnc prcmecic ce 7 meIrc: ce |cngiIuc, perc e: pc:iL|e ue c|ccnce |c: m. /unue nc e:
:ujeIc ce ccpIurc cirigicc, cucncc e: cIrcpccc :e |c ccmercic|izc ccn fcci|iccc. E:Ic e:pecie :e encuenIrc
cenIrc ce |c |i:Ic rcjc ce UlCN {IcL|c 7).
Familia Sphyrnidae
Lc ccrccIer|:Iicc ue fcci|iIc |c icenIifcccicn ce e:Ic fcmi|ic :cn |c: prc|cngccicne: rc:Irc|e: ce |c ccLezc, c
mcnerc ce mcrIi||c c mczc. En e| Ecucccr exi:Ien :ei: e:pecie: ce| gnerc Sphyrna.
Sphyrna lewini (Foto 4)
Tiburn Martillo o cachona
E:Ic e:pecie :e ciferencic ce| re:Ic pcr pre:enIcr un mcrgen cnIericr ce |c ccLezc Lien ccnvexc y unc
mue:cc en :u exIremc cnIericr ci:Ic|. E:Ie IiLurcn puece :upercr |c: 4 meIrc: ce |cngiIuc. E: frecuenIe en
nue:Irc: cguc: cc:Ierc: y ccmc Iienen hcLiIc: gregcric:, :ue|e: :er pe:cccc: en grcnce: nmerc:, muchc:
vece: inc|uyencc incivicuc: inmccurc:, ue :cn ccmercic|izccc: en grupc y c| pe:c. Se encuenIrc cenIrc ce
|c |i:Ic rcjc ce UlCN {NI), junIc ccn cIrc: cucIrc e:pecie: ce |c fcmi|ic {IcL|c 7).
Orden Squatiniformes
Familia Squatinidae
Squatina californica (Foto 5)
Angelote
E:Ie e: un IiLurcn ue puece :er ccnfuncicc ccn |c: rcyc: {ver mc: cce|cnIe) pcrue pre:enIc :u: cLerIurc:
Lrcnuic|e: ci:pue:Ic: |cIerc|menIe. Lc miIcc cnIericr ce| cuerpc y ccLezc, inc|uyencc |c: c|eIc: pecIcrc|e:,
e:Icn muy cp|cnccc: ccr:c-venIrc|menIe. DurcnIe e| c|c :e |c: encuenIrc ce:ccn:cncc, enIerrccc:
pcrcic|menIe en fcncc: ce |ccc y crenc, enIre 3 y mc: ce 100 meIrc: ce prcfunciccc. Se c|imenIc ce
peuenc: pece:, cru:Iccec:, gc:Iercpccc:, cefc|cpccc: y Livc|vc:. Fuece c|ccnzcr 1,50 m ce |cngiIuc.
Su ccrne e:Ic Lien vc|crccc y :u: huevc: :cn emp|eccc: ccmc mecicinc Irccicicnc|, principc|menIe pcrc
prcL|emc: re:pircIcric:. Lc: cc: e:pecie: ce cnge|cIe: ue viven en e| pc|: :e ccn:icercn cc:i cmenczccc:
{NI) ce exIincicn {UlCN 200) {IcL|c 7). E:Ic fcmi|ic e:Ic repre:enIccc pcr cc: e:pecie: ce| gnerc Squatina.
Superorden Batoidimorpha (rayas)
Lc: rcyc: c pece: LcIcicec: pre:enIcn unc :erie ce cLerIurc: Lrcnuic|e: en fcrmc ce hencicurc: en |c pcrIe
venIrc| ce| cuerpc, y ccn frecuencic un pcr ce e:pirccu|c: {ue :cn cLerIurc: Lrcnuic|e: rucimenIcric:) pcr
encimc ce |c ccLezc, ue |e: :irve pcrc fcci|iIcr e| inIerccmLic gc:ec:c cucncc e:Icn ce:ccn:cncc en e|
fcncc, inc|u:c :emi-enIerrccc:. /cemc:, pre:enIcn c|eIc: pecIcrc|e: cgrcncccc: y fu:icnccc: c |c: |ccc: ce
|c ccLezc. En generc| e:Ie grupc nc Iiene vc|cr ccmercic|, c excepcicn ce ejemp|cre: muy grcnce:, cuyc
ccrne :igue :iencc pccc ccIizccc yc ue pre:enIc muchc fLrc.
En e| p|cneIc exi:Ien 3 crcene:, 17 fcmi|ic: y cc:i 450 e:pecie:. En e| Fcc|fcc ecucIcric| hcy 11 fcmi|ic: ccn
cprcximcccmenIe 42 e:pecie: {McEcchrcn y NcIcrLcrIc|c ci Scicrc 15). En e| ccnIinenIe exi:Ien 18 e:pecie:
ce rcyc: ce cguc cu|ce {Ccrvc|hc et al. 2003). En Ecucccr :e hc regi:Irccc hc:Ic |c ccIuc|iccc 11 fcmi|ic:,
ccn un IcIc| ce 41 e:pecie: mcrinc: y 4 ce cguc cu|ce.
Orden Pristiformes
Familia Pristidae (peces sierra)
Exi:Ie muchc pc|micc en cucnIc c |c vc|icez Icxcncmicc ce |c: e:pecie: ce Fri:Iicce {P. pristis, P. pectinata,
P. microdon y P. perotteti): hcy uiene: reccnccen unc :c|c e:pecie, cIrc: cc: y cIrc: cucIrc. Lc ue :| re:u|Ic
cierIc e: ue :cn cnimc|e: ue e:Icn ce:cpcreciencc ce| p|cneIc: en Ecucccr nc exi:Ie un regi:Irc fcrmc| ce
:u pre:encic ce:ce hcce mc: ce 50 cnc:, cunue pcrece ue Icccv|c :e |c: puece enccnIrcr en c|gunc:
zcnc: ce |c prcvincic ce E:merc|cc:. E: exIremcccmenIe vu|nercL|e c |c incu:Iric pe:uerc, pcr |c ue
243
Peces
:egurcmenIe Iccc: :u: pcL|ccicne: e:Icn experimenIcncc cec|inccicne: muy :eric:. Lc: pece: :ierrc e:Icn
enfrenIcncc un rie:gc muy c|Ic ce exIincicn, pcr |c ue :e inc|uyen en |c ccIegcr|c ce Fe|igrc Cr|Iicc ce UlCN
{IcL|c 7).
Pristis spp.
Peces sierra (Figura 17)
E:Ie hcLiIcnIe ce fcncc: crenc:c: c fcngc:c: ce cguc: cc:Ierc: Lcjc:, e:Iucric:, Lccc ce r|c:, r|c: y |cgc:
ce cguc cu|ce, ncrmc|menIe c menc: ce 10 m ce prcfunciccc, puece c|ccnzcr |c: 4,50 m ce |cngiIuc IcIc|.
EnccnIrccc generc|menIe en ccnc|e: IurLic: ccn fcngc :ucve. Lc: ccu|Ic: :cn hc||ccc: u:uc|menIe en |c:
e:Iucric:, mienIrc: |c: jcvene: :ue|en c:cencer en r|c:, cunue IcmLin, en muy rcrc: ccc:icne:, :e puece
enccnIrcr ccu|Ic: en cguc cu|ce. Se c|imenIc ce cnimc|e: LnIicc: y peuenc: pece: gregcric:, uIi|izcncc :u
hccicc |crgc y ||enc ce cienIe: expue:Ic: pcrc e:ccrLcr en e| :u:IrcIc, cIcccr c |c pre:c y pcrc cefencer:e.
Figura 17. Di:enc ce un pez :ierrc. FuenIe: mccifcccc ce Jimnez-Frccc y 8crez {2004).
Orden Torpediniformes
Familia Torpedinidae
E| ccnccimienIc :cLre |c: cc: e:pecie: ce Icrpecc: regi:Irccc: en Ecucccr e: muy |imiIccc, pcr |c cuc| nc :e
hc pccicc evc|ucr :u e:Iccc ccIuc| ce ccn:ervccicn. Lc: cc: e:pecie: ccrre:pcncen c| gnerc Torpedo.
Torpedo tremens (Foto 6)
Torpedo
IcmLin e: ccnccicc ccmc rcyc e|cIricc pcr |c pre:encic ce un pcr ce crgcnc: e|cIricc: muy ce:crrc||ccc:,
en fcrmc ce rincne:, c cmLc: |ccc: ce |c ccLezc. E:Ic: crgcnc: puecen emiIir ce:ccrgc: ce 45 vc|Iic:, y :cn
emp|eccc: ccmc cefen:c c pcrc cIrcpcr pre:c:. Fre:enIe :iempre c prcfunciccce: mencre: c 100 meIrc: en
fcncc: ce |ccc y ce crenc, :u cieIc ccn:i:Ie ce inverIeLrccc: LenIcnicc: y pece: peuenc:: puece c|ccnzcr
|c: 0 cm ce |cngiIuc {McEcchrcn 15c).
Orden Rajiformes
Familia Rhinobatidae (guitarras)
Fre:enIcn unc ccLezc grcnce y Iricngu|cr, e| re:Ic ce| cuerpc pccr|c ccnfuncir:e ccn un IiLurcn. Se c|imenIc
ce inverIeLrccc: LenIcnicc: y pece: peuenc:. Scn cnimc|e: viv|pcrc:, prcpicmenIe LenIcnicc: ce :ue|c:
L|cncc:, hcLiIcncc cguc: cc:Ierc: pccc prcfuncc:, inc|uyencc Lch|c: y e:Ierc:, enIre 15 y 20 meIrc: ce
prcfunciccc. En e| Ecucccr hcy :ei: e:pecie: ccrre:pcncienIe: c Ire: gnerc: {Platyrhinoidis, Rhinobatos,
Zapteryx).
Rhinobatos planiceps (Foto 7)
Guitarra
E:Ie pez e: e| mc: ccmn cenIrc ce |c fcmi|ic, puece c|ccnzcr |c: 5 cm ce |cngiIuc {McEcchrcn 15L). Su
ccpIurc :ue|e :er mc: Lien incicenIc|, cunue hcy :e e:Ic cprcvechcncc" ccmc pcrIe ce |c: hcrinc: ce
pe:cccc pcrc Lc|cnceccc:.
Familia Dasyatidae
E:Ie grupc ce rcyc: Iiene un ci:cc cngu|cr, |c cc|c e: ce|gccc, en fcrmc ce |cIigc y muy |crgc {:u |cngiIuc
e: mcycr ue e| cuerpc). En e| Ecucccr Dc:ycIicce e:Ic repre:enIccc pcr cucIrc e:pecie: en cc: gnerc:
{Dasyatis, Pteroplatytrygon).
244
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Dasyatis longa (Foto 8)
Raya Ltigo
E:Ic I|picc rcyc hcLiIc fcncc: ce crenc y |ccc cprcximcccmenIe c 25 meIrc: ce prcfunciccc. E: frecuenIe
enccnIrcr|c en e:Ierc:. Fuece c|ccnzcr unc |cngiIuc :upericr c |c: 2,50 meIrc:. Se |c ccn:icerc pe|igrc:c pcrc
e| humcnc yc ue pre:enIc un cguijcn venenc:c en |c cc|c {McEcchrcn 15c), mi:mc ue mice unc: 2 cm
ce |crgc y e: pinnccc c cenIccc en cmLc: |ccc:. Lc mcycr|c ce cccicenIe: ccurren cucncc |c rcyc e:Ic en
repc:c, enIerrccc en |c crenc, :cLre:c|iencc :c|c :u: cjc: y e:pirccu|c, y |c per:cnc |c pi:c cccicenIc|menIe.
E| venenc prccuce cc|cmLre:, cc|cr cLccminc|, ncu:ec: y vcmiIc: en cc:c: grcve: puece hcLer cifcu|Icc c|
re:pircr, ccn Icuiccrcic y ccnvu|:icne: {Lirc et al. 18).
Familia Myliobatidae
Fcci|menIe icenIifccL|e: pcr e| grcn Icmcnc ce :u: c|eIc: pecIcrc|e:, muchc mc: cnchc: ue |crgc:. En
Ecucccr hcy nueve e:pecie: ce mcnIcrrcyc: perIenecienIe: c cincc gnerc: {Aetobatus, Myliobatis,
Rhinoptera, Manta, Mobula).
Mobula munkiana (Foto 9)
Mantarraya
/ e:Ic mcnIcrcyc e: frecuenIe cL:ervcr|c ce:ce |c: LcIe: ceLicc c :u: hcLiIc: ce ncccr cercc ce |c :uperfcie,
ccmc p|cnecncc en e| cguc {McEcchrcn y NcIcrLcrIc|c ci Scicrc 15). Se ccn:icerc Cc:i /menczccc ce
exIincicn ceLicc c |c frecuenIe ccpIurc incicenIc| en |c: ccIiviccce: pe:uerc: {IcL|c 7).
Familia Potamotrygonidae
E:Ie e: e| nicc grupc ce pece: ccrIi|cginc:c: ue :e encuenIrc :c|cmenIe en cguc cu|ce. Exi:Ien cucIrc
e:pecie: ce Ire: gnerc: {Paratrygon, Plesiotrygon, Potamotrygon).
Potamotrygon motoro
Raya Amaznica (Figura 18)
E: ccmn en cguc: ce| CrienIe ecucIcricnc. Su ccrccIer|:Iicc generc| e: un cuerpc reccnceccc ue puece
||egcr c 1 m ce |cngiIuc y pe:cr hc:Ic 15 ki|c: {Ccrvc|hc et al. 2003). Fre:enIc un fuerIe y grue:c cguijcn
venenc:c en |c cc|c, pcr |c ue e: ccn:icerccc pe|igrc:c pcrc |c: per:cnc:, yc ue muchc: vece: c| ccmincr
ce:cc|zc pcr |c: ricchue|c: :e |c: pi:c y recccicncn ccncc un cc|eIczc y c|cvcncc e:Ie cguijcn, prcvcccncc
grcnce: cc|cre: e inc|u:c feLre.
Figura 18. Di:enc ce unc Fcyc /mczcnicc {F. Jimnez Frccc).
Clase Holcephali (quimeras)
E| grupc ce |c: uimerc: e: muy peuenc y ccmprence un :c|c crcen, ccn Ire: fcmi|ic: y un IcIc| ce 38 e:pecie:
c nive| muncic|. Nc pre:enIcn vc|cr ccmercic|, cunue :ue|en cpcrecer ccc:icnc|menIe en |c: pe:uer|c:. En
nue:Irc regicn e: muy pccc frecuenIe ver|c: en crec: cc:Ierc: y hc:Ic hcce pccc Iiempc ni :iuierc :e hcL|cn
repcrIccc en cguc: ecucIcricnc:.
Orden Chimaeriformes
Familia Callorhinchidae
Callorhinchus callorynchus
Quimera Elefante (Figura 19)
E:Ie e: un pez exc|u:ivc ce cguc: mcrinc:. Fecin en e| cnc 2005 :e regi:Irc pcr primerc vez en Ecucccr,
grccic: c unc ccpIurc incicenIc| en unc fcenc pe:uerc crIe:cnc| en FuerIc Lcpez, McncL| {Swing y 8crez
200). Se ccrccIerizc pcr Iener un e:ue|eIc ccrIi|cginc:c, ccmc |c: IiLurcne: y |c: rcyc:, perc ccn un :c|c
pcr ce hencicurc: Lrcnuic|e: |cIerc|e:. E: un cnimc| ccrccIer|:Iicc ce cguc: prcfuncc:, pcr ceLcjc ce |c:
245
Peces
150 meIrc:. Fuece c|ccnzcr |c: 0 cm ce |cngiIuc. Se ccrccIerizc pcr Iener un hccicc virccc hccic cLcjc, c
mcnerc ce czcccn {Herc|c 18).
Figura 19. DiLujc ce unc Cuimerc E|efcnIe. FuenIe: mccifcccc ce Jimnez-Frccc y 8crez {2004).
Clase Actinopterygii [=Osteichthyes (peces seos)]
E:Ie encrme y muy civer:ifcccc grupc cifere ce| cnIericr pcrue :u e:ue|eIc e:Ic ccn:IiIuicc pcr hue:c:
vercccerc: y nc pcr ccrI||cgc:. Se civice en cucIrc :uLc|c:e:: Fece: pu|mcnccc: {Dipneu:Ii), ce |c: cuc|e:
exi:Ie :c|c unc e:pecie en Succmricc {Lepidosiren :p.) ue, pe:e c ue Icccv|c nc :e hc regi:Irccc en
Ecucccr, e: prcLcL|e ue :e encuenIre en |c: remcIc: regicne: cmczcnicc:. CIrc grupc, :cn |c: pece: ce
c|eIc: |cLu|ccc: {Crc::cpIerygii), ce |c: cuc|e: e| Ce|cccnIc /friccnc e: |c nicc e:pecie vivienIe. Un Iercer
grupc e: e| ce |c: Lichir": 8rcchicpIerygii, ce cguc cu|ce, IcmLin re:Iringicc: c| fricc. Finc|menIe, |c:
pece: ce c|eIc: ccn rccic:, /cIincpIerygii {/||en y FcLerI:cn 18). E:Ie |Iimc grupc pre:enIc :u vez Ire:
:uLcivi:icne:: 1) ccncrc:Iec:: pece: muy primiIivc: ce c|eIc: ccn rccic:, ccmc |c: e:Iuricne:: 2) hc|c:Iec:,
pece: ccn rccic: inIermecic:, pre:enIe: :c|c en NcrIecmricc, ce| ue c| pcrecer cerivcn Iccc: |c: re:IcnIe:
y mc: evc|ucicnccc: grupc:: y 3) Ie|ec:Iec:, |c: pece: c:ec: mccernc:, ue :cn |c: mc: cLunccnIe: enIre
Iccc: |c: verIeLrccc:, ccn un e:Iimccc ce 2.000 e:pecie:, en 410 fcmi|ic:.
E:Ic encrme civer:iccc repre:enIc cercc ce| 7 ce| IcIc| ce |c: pece: ccnccicc: {Je::cp 11, Hickmcn
et al. 15). Lc: Ie|ec:Iec: :cn muy civer:c: en Icmcnc, fcrmc, ccmpcrIcmienIc y hcLiIcI. Viven ce:ce
fc:c: ccecnicc: prcfuncc:, ki|cmeIrc: ceLcjc ce |c :uperfcie, hc:Ic en crrcyc: en c|Ic: mcnIcnc:. Vcr|cn
en Icmcnc ce:ce unc: pccc: mi||meIrc: hc:Ic gigcnIe: ue pe:cn mc: ce 400 ki|c:. E:Ie grupc repre:enIc
ccemc: unc ce |c: recur:c: ncIurc|e: mc: vc|ic:c: ue prcveen c|imenIc c mi||cne: ce per:cnc: en Iccc e|
muncc {/||en y FcLerI:cn 18).
Orden Osteoglossiformes
E:Ie grupc e:Ic |imiIccc c |c: cguc: cu|ce: ce fricc, c |c regicn Mc|cyc-/u:Irc|icnc y c /mricc ce| Sur. Iccc:
pre:enIcn prcminenIe: e:ccmc:, cjc: grcnce: y p|ccc: c:ec: en |c pcrIe :upericr ce |c ccLezc./cemc: |e:
ccrccIerizcn :u: hue:c: ce |c |enguc, ncrmc|menIe ccn cienIe: Lien ce:crrc||ccc: y fcrmcncc unc :uperfcie
e:pinc:c, y |c: c|eIc: ccr:c| y cnc| :iIuccc: Icn cIrc:, ue pcrecen prc|cngcr:e en |c c|eIc ccucc| {Herc|c
18). En Ecucccr e:Icn regi:Irccc: cc: fcmi|ic: {/rcpcimicce y C:Iecg|c::icce).
Familia Arapaimatidae
Arapaima gigas
Paiche (Figura 20)
E: unc fcmi|ic mcnce:pec|fcc, e: cecir, ue :c|c e:Ic repre:enIccc pcr unc e:pecie, e| Fciche {Arapaima
gigas). CIrc e:pecie ce| crcen C:Iecg|c::ifcrme:, |c /rcwcnc {Osteoglossum bicirrhosum) :e c|c:ifcc en :u
prcpic fcmi|ic: C:Iecg|c::icce. E| Fciche puece ||egcr c mecir hc:Ic 3,0 m ce |cngiIuc, cunue :e cree ue
inc|u:c pccr|c :upercr |c: 4,50 m {Ferrcri: 2003). E:Ie pez Iiene |c nece:iccc ce :c|ir c |c :uperfcie pcrc re:pircr,
pcr |c ue |c: pe:ccccre: :ue|en cprcvechcr e:Ic: mcmenIc: pcrc |ccc|izcr|c:, yc ue emiIen un :cnicc
ccrccIer|:Iicc. Se pe:cc ccn muchc frecuencic, |c ue hc prcvccccc ue hcy en c|c :e regi:Iren cnimc|e:
prcmecic ce 1,20 m ce Icmcnc, mienIrc: en c|gunc: |ugcre: cc:i hc ce:cpcrecicc. /unue nc :e encuenIrc
en |c |i:Ic rcjc ce e:pecie: cmenczccc: ce UlCN, :i :e inc|uye en e| /pncice ll ce ClIES {IcL|c 7).
24
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Figura 20. DiLujc ce un Fciche {/rcpcimc gigc:) {F. Jimnez Frccc).
Orden Elopiformes
Familia Elopidae
(ORSVDIQLV (Foto 10)
Lisa Macho o chola
En e| Ecucccr e:Ie crcen y fcmi|ic e:Icn repre:enIccc: pcr unc :c|c e:pecie, |c Li:c Mcchc {F|cp: c||n|:). Scn
pece: ce cuerpc fu:ifcrme, ue pre:enIcn c|eIc: :in e:pinc:, :c|c ccn rccic:, y unc :c|c c|eIc ccr:c| :iIuccc
cprcximcccmenIe en |c miIcc ce| ccr:c. Scn mcrinc-e:Iucrinc: ce pccc prcfunciccc, funccmenIc|menIe en
Lch|c:, |cgunc: y crec: ce mcng|cr. Exi:Ie ccnIrcver:ic en re|ccicn c| nmerc ce e:pecie: ce e:Ie grupc. Hcy
uiene: ccn:icercn ue exi:Ie unc :c|c e:pecie ccn ci:IriLucicn circum-Ircpicc|, perc puece :er ue exi:Icn
en rec|iccc c| menc: Ire: e:pecie:. Fre:enIcn c|eIc: p|vicc: :iIuccc: en pc:icicn cLccminc|, ccn 12 c 1
rccic: L|cncc:. E| Lcrce pc:Iericr ce| mcxi|cr :e uLicc pcr ceIrc: ce| cjc y e| cuerpc e:Ic cuLierIc pcr e:ccmc:
{WhiIehecc y Fccr|guez-Scnchez 15c).
Orden Anguilliformes
Fre:enIcn e| cuerpc muy c|crgccc, :u: c|eIc: nc pre:enIcn e:pinc:, nc Iienen c|eIc: p|vicc: y generc|menIe
e| cuerpc ccrece ce e:ccmc:. E:Ie e: un grupc prcpic ce cguc: mcrinc: {Fi:cher et al. 15). En Ecucccr
e:Icn pre:enIe: 10 fcmi|ic:, 30 gnerc: y 43 e:pecie:.
Familia Muraenidae
E:Ie e: en generc| un grupc numerc:c, ccrenIe ce c|eIc: pecIcrc|e:. Su: c|eIc: ccr:c| y cnc| :e ccnIincn ccn
|c ccucc|. Lc mcycr|c ce e:pecie: :cn incfen:ivc:, cunue nc e: cccn:ejcL|e meIer |c: mcnc: en huecc: c
hencicurc: pcrue puecen mcrcer fuerIemenIe. En e| Ecucccr hcLiIcn 15 e:pecie: ce gnerc:.
Muraena clepsydra (Foto 11)
Morena
Fre:enIc un cuerpc c|crgccc y rcLu:Ic, ce cc|cr pcrcc negruzcc ccn numerc:c: mcnchc: L|cncc: c |c |crgc
ce Iccc e| cuerpc. Fuece c|ccnzcr 1,20 meIrc: ce |cngiIuc. E: un cnimc| mcrinc LenIcnicc ue vive :cLre
fcncc: L|cncc: ce crenc, cunue prefere e:ccncer:e enIre rccc:. E: ccmn c prcfunciccce: ce 25 meIrc:.
Se c|imenIcn ce pece: y unc grcn vcrieccc ce inverIeLrccc: {McCc:ker y Fc:enL|cII 15).
Familia Ophichthidae
Scn |c: pece: I|piccmenIe ||cmccc: cngui|c: mcrinc:". En e| Ecucccr exi:Ien regi:Irc: ce 10 e:pecie:, cenIrc
ce 7 gnerc:.
Ophichthus tricerialis (Foto 12)
Anguila
E:Ic e:pecie pre:enIc e| cuerpc c|crgccc, perc mc: Lien e:Ii|izccc, I|piccmenIe cngui|ifcrme {cuerpc
reccnceccc). Fuece c nc Iener c|eIc: pecIcrc|e:, e: ce cc|cr cmcri||enIc c ccf c|crc. E: unc e:pecie mcrinc
LenIcnicc ue vive :cLre fcncc: crenc:c: y fcngc:c:, c un prcmecic ce 20 meIrc: ce prcfunciccc. Su cieIc
ccn:i:Ie en peuenc: pece:, ccngrejc: y ccmcrcne: {McCc:ker y Fc:enL|cII 18).
Orden Clupeiformes
Su: c|eIc: nc pre:enIcn e:pinc:. Fc:ee unc :c|c c|eIc ccr:c| uLicccc mc: c menc: en |c miIcc ce| ccr:c, c|eIc:
p|vicc: en pc:icicn cLccminc|, cuerpc generc|menIe p|cIeccc y :in |c pre:encic ce ||nec |cIerc| {Fi:cher et
al. 15). E:Ie e: un grupc mcycriIcricmenIe ce cguc: mcrinc: cc:Ierc: e inc|u:c e:Iucrinc:: :in emLcrgc,
IcmLin exi:Ien repre:enIcnIe: ce cguc cu|ce en e| CrienIe ecucIcricnc. En Ecucccr :e hcn regi:Irccc 3
fcmi|ic:, ccn 34 e:pecie: {31 mcrinc:, 4 ce cguc cu|ce), en 15 gnerc: {14 mcrinc:, 3 ce cguc cu|ce).
247
Peces
Familia Clupeidae
Grupc principc|menIe mcrinc cc:Ierc, cunue c|gunc: e:pecie: peneIrcn e:Iucric:. En e| Ecucccr hcLiIcn
cchc e:pecie: ce :ei: gnerc:.
Opisthonema libertate (Foto 13)
Pinchagua
Iiene e| cuerpc p|cIeccc y e: fcci|menIe reccncciL|e pcrue pre:enIc unc: ui||c: venIrc|e: ue :e |c: puece
:enIir c| IccIc {WhiIehecc y Fccr|guez-Scnchez 15L). Lc Finchcguc fcrmc grcnce: ccrcmene: y :cn
impcrIcnIe: en |c cieIc ce |c: ccmuniccce: cc:Ierc: ue :e ceciccn c |c pe:cc crIe:cnc|.
Familia Engraulidae
E:Ie grupc ce pece: :e ccrccIerizc pcr Iener un hccicc pcrecicc c| ce |c: IiLurcne:, cuyc exIremc :e
prc|cngc hccic ce|cnIe ce |c mcnc|Lu|c infericr. Fe:e c :er preccmincnIemenIe mcrinc:, curic:cmenIe,
exi:Ien cc: e:pecie: en e| CrienIe {Anchoviella :p. y Lycengraulis batessi: 8crrigc 11). En cguc: ecucIcricnc:
enccnIrcmc: 18 e:pecie: {1 mcrinc:, 2 ce cguc cu|ce) perIenecienIe: c 7 gnerc: {5 mcrinc:, 2 ce cguc
cu|ce).
Anchoa spinifer (Foto 14)
Anchoa
Ccn muchc frecuencic fcrmc ccrcmene: cen:c: en crec: cc:Ierc:, pcr |c ue :ue|en ccpIurcr:e en grcnce:
ccnIiccce:, muchc: vece: junIc c cIrc: e:pecie:. Se ccn:umen fre:cc:, perc :cLre Iccc :e uIi|izcn pcrc
e|cLcrcr cerivccc: nuIricicnc|e: y hcrinc: pcrc Lc|cnceccc:. Lc mcnc|Lu|c :upericr e: Icn c|crgccc ue
||egc c| Lcrce ce| cprcu|c {WhiIehecc y Fccr|guez-Scnchez 15c).
Orden Characiformes
E: un grupc ccrccIer|:Iicc ce| NecIrcpicc y prcpic ce cguc cu|ce. Exi:Ie muchc ccnIrcver:ic en cucnIc c :u
Icxcncm|c. CcnIinucmenIe :e prcpcnen ccmLic: nc :c|c c nive| ce e:pecie:, inc|u:c c nive| ce fcmi|ic:. En
Irminc: generc|e:, pccr|cmc: cecir ue en Ecucccr exi:Ien cchc fcmi|ic: c|crcmenIe ciferencicL|e:, ccn
cercc ce 15 gnerc: y cprcximcccmenIe 280 e:pecie: {Gery 187, Fei: et al. 2003).
Familia Prochilodontidae
E:Ie grupc, ccmnmenIe ||cmccc: Lcccchicc:, :e ccrccIerizc pcr Iener unc Lccc ccn |cLic: muy ccrnc:c:,
ccn cc: :erie: numerc:c: ce cienIe: re|cIivcmenIe peuenc:, inci:ivifcrme: c f|ifcrme: {Mcgc-Leccic 172).
En e| pc|: hcy 31 e:pecie: ce Lcccchicc:, ue ccrre:pcncen c 11 gnerc:. HcLiIcn IcnIc en e| CrienIe ccmc
en |c Cc:Ic.
Prochilodus spp. (Foto 15)
Bocachicos
Lc: pece: ce e:Ie gnerc :e c|imenIcn ce ceIriIc: y :cn muy impcrIcnIe: en |c c|imenIccicn ce |c: ccmuniccce:
riLerenc: crienIc|e:, yc ue c|ccnzcn Icmcnc: :upericre: c |c: 70 cm {Cc:Irc y Vcri 2003).
Familia Gasteropelecidae
E: un grupc ce fcci| icenIifcccicn ceLicc c :u cLccmen exIremcccmenIe ce:crrc||ccc y ccmprimicc, c:|
ccmc pcr e| cgrcnccmienIc ce :u: c|eIc: pecIcrc|e:. En e| Ecucccr hcLiIcn cchc e:pecie: ce Ire: gnerc:,
pre:enIe: IcnIc en e| crienIe ccmc en e| cccicenIe ce |c: /nce:.
Thoracocharax stellatus (Foto 16)
Voladores
E:Ic e: |c e:pecie mc: ccmn ce :u fcmi|ic. Sue|en ncccr en grupc: y cucncc :e ven cmenczccc: c
crrinccnccc: :c|en ce| cguc y p|cnecn c|gunc: meIrc: {WeiIzmcn 10). E:Ic ccrccIer|:Iicc e: excepcicnc| :i
ccn:icercmc: ue :cn cnimc|e: ue nc :upercn |c: 7 cm ce |cngiIuc {WeiIzmcn y Fc|mer 2003).
Familia Characidae
Se IrcIc ce |c fcmi|ic mc: civer:ifcccc, heIercgnec, cLunccnIe y pccc ccnccicc ce |c icIicfcunc necIrcpicc|.
En |c ccIuc|iccc hcy muchc ccnIrcver:ic :cLre :u Icxcncm|c. Fe:e c e:Ic ccnIrcver:ic Icxcncmicc, :e
ccnccen cercc ce 20 e:pecie: perc cuyc: re|ccicne: ce pcrenIe:cc, e: cecir, c u fcmi|ic ccrre:pcncen,
nc :cn c|crc: {Limc et al. 2003). En e| Ecucccr exi:Ien cprcximcccmenIe 180 e:pecie: ce ccrccicc:, en
cprcximcccmenIe 70 gnerc: cmp|icmenIe repre:enIccc: en Iccc e| Ecucccr.
248
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Serrasalmus spp. (Foto 17)
Piraas
E| grupc ce |c: pircnc: :e ccrccIerizc pcr Iener un cuerpc Iruncccc y ccmprimicc. E| mcxi|cr e:Ic recucicc
y ccrenIe ce cienIe:, mienIrc: ue e| re:Ic ce |c mcnc|Lu|c pre:enIc cienIe: ce fcrmc muy vcriccc, enIre
e||c: |c: I|piccmenIe Iricngu|cre: y muy f|ucc:, ccmc e| ce |c: ccrn|vcrc:: c Iipc mc|crifcrme: ccmc e| ce |c:
herL|vcrc:, perc :iempre e:Icn Lien ce:crrc||ccc:. Su: e:ccmc: :cn peuenc: y muy numerc:c: {Gery 187).
Fre:enIe: :c|cmenIe en |c regicn crienIc|.
Moenkhausia spp. (Foto 18)
Sardinas de ro
E:Ie grupc ce pece: e: unc ce |c: mc: repre:enIcIivc: y ccmune: cenIrc ce |c icIicfcunc ccnIinenIc|. E|
mcxi|cr e:Ic :iempre cuLierIc ce cienIe: y :u c|eIc ccucc| e:Ic pcrcic|menIe cuLierIc ce e:ccmc:. Scn
cnimc|e: mcycriIcricmenIe cmn|vcrc: y ccupcn unc grcn vcrieccc ce hcLiIcI {Gery 187).
Bryconops spp. (Foto 19)
Sardinas largas
E:Ie grupc ce pece:, exc|u:ivcmenIe ce cguc cu|ce, pre:enIc un cuerpc fu:ifcrme y c|crgccc, y :e ciferencic
ce| re:Ic ce ccrccicc: pcr Iener un mcxi|cr muy crueccc cucncc :e une ccn e| premcxi|cr. Scn cnimc|e:
generc|menIe cmn|vcrc: {Gery 187). Se c|imenIcn ce in:ecIc: Ierre:Ire: crrc:Irccc: pcr |c ccrrienIe, en :u
mcycr|c in:ecIc: ccu|Ic: {Gc|vi: et al. 200).
Familia Acestrorhynchidae
Se ccrccIerizc pcr Iener un cuerpc mc: c menc: fu:ifcrme cunue cIenuccc. Fre:enIc mcnc|Lu|c: ce|gccc:
y muy c|crgccc:, ccn |c pre:encic ce cienIe: ccninifcrme: ce|gccc: y grcnce:. Iccc: |c: e:pecie: :cn
icIicfcgc: {Meneze: 2003). En e| Ecucccr :e pre:enIcn :ei: e:pecie: ce| gnerc Acestrorhynchus, Iccc: ce
ci:IriLucicn cmczcnicc.
Acestrorhynchus falcatus (Foto 20)
Perro
E:Ie pez :e ccrccIerizc pcr |c pre:encic ce unc grcn mcnchc c:curc y cvc|ccc en |c: fcncc: |cIerc|e:, pcr
ceIrc: ce |c ccLezc. Scn pece: pi:c|vcrc: y :ue|en :er :c|iIcric:, ncccn ce:pccic y hcciencc c|rcu|c:, en |c:
remcn:c: ce |c: ueLrccc: c |cgunc:, :iempre en L:uecc ce pre:c: {Gc|vi: et al. 200).
Familia Cynodontidae
Grupc fcci| ce reccnccer pcr |c pre:encic ce unc Lccc grcnce y c|crcmenIe cL|icuc, unc: cienIe: ccninifcrme:
Lien ce:crrc||ccc:, principc|menIe |c: cnIericre:, y unc: c|eIc: pecIcrc|e: mc: c menc: c|crgccc: {Ic|ecc-Fizc
2000). En e| CrienIe ce Ecucccr hcy cucIrc e:pecie: ce cenIcne:, perIenecienIe: c Ire: gnerc:.
Rhaphiodon vulpinus (Foto 21)
Dentn
Scn icIicfcgc: y c|gunc: e:pecie: :cn impcrIcnIe: en |c cieIc ce hcLiIcnIe: riLerenc: en |c /mczcnic, yc ue
puecen ||egcr c |c: 0 cm ce |crgc {Ic|ecc-Fizc 2003). E: unc e:pecie pi:c|vcrc, :e ce:p|czcn en ccrcmene:,
|c ue hc hechc fcci| :u ccpIurc ccn rece: {Gc|vi: et al. 200). E: frecuenIe en Iempcrccc: ce inviernc,
cucncc |c: cguc: e:Icn c|Ic:.
Familia Erythrinidae
E: un grupc ue pre:enIc un cuerpc ci||ncricc, ccn unc c|eIc ccucc| reccnceccc, c|eIc ccr:c| ccn 8 c 15
rccic: y numerc:c: cienIe: en e| pc|cIinc {WeiIzmcn 14). E:Ic re:Iringicc c Succmricc {Cyckcwc 2003). En
Ecucccr :e encuenIrcn cucIrc e:pecie: en Ire: gnerc:.
Hoplias malabaricus (Foto 22)
Guanchiche
E| Gucnchiche Iiene unc cmp|ic ci:IriLucicn IcnIc en |c regicn crienIc| ccmc en |c cccicenIc|. Nc Iienen
grcn impcrIcncic eccncmicc, perc e: ce ccn:umc frecuenIe yc ue :cn ce muy fcci| ccce:c, puciencc :er
cIrcpccc: hc:Ic ccn |c mcnc pcr |c: ncche:, en remcn:c: y Lcrce: ce r|c: y |cgunc: ccnce :ue|en ce:ccn:cr.
DeLicc c ue e: un re:pircccr crec fccu|IcIivc, puecen :cLrevivir fuerc ce| cguc en periccc: ce :eu|c
{Mc|ccnccc-Cccmpc et al. 2005).
249
Peces
Familia Lebiasinidae
E:Ie grupc pre:enIc un cuerpc c|crgccc, ccn unc Lccc peuenc ccn cc: hi|erc: ce cienIe: c| fnc| ce |c
mcnc|Lu|c infericr, nuncc grue:c: ni Iipc ccninifcrme: {WeiIzmcn 14). Lc: miemLrc: ce e:Ic fcmi|ic :ue|en
:er ce Icmcnc peuenc, puecen ||egcr c 15 cm {WeiIzmcn y WeiIzmcn 2003). Fre:enIe: IcnIc en e| CrienIe
ccmc en |c Cc:Ic. En Ecucccr exi:Ien nueve e:pecie: ce cincc gnerc:.
Copeina guttata (Foto 23)
Guaija
Iiene ce cucIrc c cincc cienIe: mcxi|cre:. Fre:enIc pcIrcne: muy I|picc: ce cc|cr, ccmc :u: Lri||cnIe: mcnchc:
rcjc: en |c: e:ccmc: ce |c: fcncc: y en |c: Lcrce: ce |c: c|eIc: ccr:c|, cnc| y ccucc|, ccnIrc:Icncc ccn un czu|
Lri||cnIe inIercc|ccc. HcLiIc crrcyc: ce cguc: |enIc:, preferencic|menIe :u: chcrcc: |cIerc|e:, |c cuc| imp|icc
cccpIccicne: c Lcjc: ccncenIrccicne: ce cx|genc. Se c|imenIcn ce |crvc: ce in:ecIc: {Gc|vi: et al. 200).
Orden Siluriformes
Un grupc muy grcnce ce pece: mcycriIcricmenIe cu|ce ccu|cc|c:, ccrccIerizccc: pcr Iener vcmer cenIccc,
cc:, cucIrc c :ei: LcrLi||cne: en Icrnc c |c Lccc, generc|menIe unc c|eIc ccipc:c y unc fuerIe e:pinc
prececiencc c |c c|eIc ccr:c| y c |c: pecIcrc|e: {Fi:cher et al. 15). En e| Ecucccr :e hcn regi:Irccc 11 fcmi|ic:
{1 mcrinc, 10 ce cguc cu|ce), ccn cprcximcccmenIe 20 e:pecie: {15 mcrinc:, 245 ce cguc cu|ce).
Familia Ariidae
I|piccmenIe mcrinc: y ce e:Iucric:, cLunccnIe: en zcnc: ce mcng|cr. Fre:enIcn Ic||c: enIre 25 y 0 cm, y
generc|menIe pc:een un e:cuceIe cefc|icc muy evicenIe. Su cieIc vcr|c ce:ce cmn|vcrc c muy e:pecic|izccc:
ejemp|cre: ce grcn Ic||c ccn:umen cru:Iccec: y cIrc: pece:. En e| Ecucccr e:Ic fcmi|ic e:Ic repre:enIccc pcr
15 e:pecie: cenIrc ce 7 gnerc:.
Bagre pinnimaculatus (Foto 24)
Bagre de mar
E:Ie cnimc| puece mecir unc: 50 cm ce |cngiIuc IcIc|. Se ccrccIerizc pcr Iener LcrLi||cne: muy c|crgccc:, c:|
ccmc |c: primerc: e:pinc: ce |c: c|eIc: ccr:c| y pecIcrc|e:. Lc: hemLrc: cepc:iIcn un nmerc recucicc ce
huevc:, perc ce grcn Icmcnc {hc:Ic 2 cm ce cicmeIrc) ue, ce:pu: ce |c fecuncccicn, :cn incuLccc: pcr
e| mcchc cenIrc ce |c ccviccc Lucc| hc:Ic e| mcmenIc ce |c ec|c:icn y recL:crcicn ce| :ccc viIe|inc {Kci|c|c
y 8u::ing 15).
Familia Pimelodidae
Se ccrccIerizcn pcr Iener |c pie| ce:nucc, :in e:ccmc:, cuerpc c|crgccc, ccn unc Lccc :iempre Ierminc|.
Lc mcycr|c ce pece: ce e:Ie grupc preferen |c: fcncc: ce r|c: c |c: |cgunc:. Iienen hcLiIc: nccIurnc: y
:u c|imenIccicn e: Lc:IcnIe vcriccc, cunue nc exi:Ien e:pecie: exc|u:ivcmenIe vegeIcricnc:. Exi:Ien
pece: ue puecen :cLrepc:cr |c: 2 meIrc: ce |cngiIuc {Gc|vi: et al. 200), ccmc e: e| cc:c ce| 8cgre 8|cncc
{8|ccnyp|cty:tcnc ||cnentc:un). E: unc ce |c: fcmi|ic: ce Si|urifcrme: ce cguc cu|ce mc: civer:c:, ccn mc:
ce 300 e:pecie: ce:criIc:, muchc: ce |c: cuc|e: e:Icn pre:enIe: en Succmricc {8urge:: 18). En e| Ecucccr
hcLiIcn 70 e:pecie: ce 23 gnerc:, IcnIc en e| CrienIe ccmc en e| CccicenIe.
Pimelodus ornatos (Foto 25)
Picalones
Lc: crifcic: nc:c|e: e:Icn Lien :epcrccc: y ccrenIe: ce LcrLi||cne:, y |c: memLrcnc: Lrcnuic|e: e:Icn |iLre:
ce| i:Imc. Lc mcycr|c ce picc|cne: :cn ccrn|vcrc: u cmn|vcrc:, ccn:umiencc un grcn nmerc ce peuenc:
pece: e inverIeLrccc:. Scn ce Icmcnc mecicnc, enIre 20 y 80 cm {LuncLerg y LiIImcnn 2003). Fcr e||c, :cn ce
grcn impcrIcncic pcrc |c c|imenIccicn y c|gunc: cc:c: pcrc e| ccmercic cenIrc ce |c: pcL|ccc: crienIc|e:.
Familia Callichthyidae
Generc|menIe ccnccicc: ccmc ccriccrc:, e: un grupc ce fcci| icenIifcccicn pcr |c pre:encic ce cc: :erie:
ce p|ccc: cermc|e: grcnce: c |c |crgc ce Iccc e| cuerpc. Scn ce Icmcnc peuenc: ce:ce 2 cm hc:Ic 1 cm
{Fei: 2003). E:Ie grupc ce pece: hc :icc Lc:IcnIe exp|cIccc en ccucricf|ic, IcnIc pcr :u fcci| cccpIcLi|iccc,
pcr nc :er cgre:ivc: y pcr :u: hcLiIc: ceIriI|vcrc:, cyuccncc c mcnIener |impic: |c: pecerc:. En el Ecuador
viven 24 e:pecie: ce ccriccrc:, cgrupccc: en 5 gnerc:, :c|cmenIe en |c regicn cmczcnicc.
250
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Corydoras spp. (Foto 26)
Coridoras
Scn ce Icmcnc peuenc, pre:enIc grcn re:i:Iencic c :cLrevivir fuerc ce| cguc. Viven mcycriIcricmenIe en
r|c: y ueLrccc:, :cn ce ccIiviccc ciurnc {Gc|vi: et al. 200). E:pecie: ccmc Corydoras pastazensis e:Icn
:iencc expcrIccc: en grcn nmerc, cunue nc exi:Ien cifrc: exccIc:. /cemc:, exi:Ien pcr |c menc: cIrc: :ieIe
e:pecie: ue :e ccn:icercn ccmc pcIencic|e: pcrc e:Ie fn {Frce:e y Fcu|y 200).
Familia Loricariidae
E:Ic e: |c fcmi|ic mc: numerc:c ce Si|urifcrme: necIrcpicc|e:. Hc:Ic e| pre:enIe :e hcn icenIifcccc 83
e:pecie: y :e ccnIinc ce:cuLriencc e:pecie: nuevc: permcnenIemenIe {Fei: et al. 2003). Lc: rc:pcLc|:c:
e:Icn cccpIccc: pcrc unc vicc LenIcnicc, pcr |c ue pre:enIcn un cp|cncmienIc ce |c regicn venIrc|. Fe:u|Ic
muy prcpic ce |c fcmi|ic |c pre:encic ce unc Lccc :uccicncccrc, en c|gunc: cc:c: mccifcccc c mcnerc ce
venIc:c, |c ue |e permiIe cferrcr:e c |c: :u:IrcIc: curc: pcrc prcveer:e ce :u c|imenIc. Scn mcycriIcricmenIe
ceIriI|vcrc: {8urge:: 18). Unc Luenc ccnIiccc ce e:pecie: ce e:Ic fcmi|ic Iienen grcn pcIencic| pcrc |c
ccuicu|Iurc, ccmc pcr ejemp|c Isorineloricaria spinosissima, ue yc e:Ic :iencc expcrIccc {Frce:e y Fcu|y
200). Exi:Ien 7 e:pecie: ce |criccricc: en |c: regicne: crienIc| y cccicenIc| ce| Ecucccr.
Hypostomus spp. (Foto 27)
Carachas o raspabalsas
Fre:enIcn unc cc|crccicn mcrrcn c:curc ccn pre:encic ce mcnchc: c:curc: reccnceccc:, ce mencr c
iguc| Icmcnc ue e| cicmeIrc ce| cjc y ce peuenc Icmcnc en |c ccLezc, ccnce :cn numerc:c:. HcLiIcn
mcycriIcricmenIe |c regicn crienIc|, cunue exi:Ien regi:Irc: IcmLin ce |c regicn ncrcccicenIc|.
Familia Astroblepidae
E:Ie e: un grupc ci:IinIivc ce Si|urifcrme: necIrcpicc|e: ue puecen hcLiIcr ce:ce c|IiIuce: mccerccc: hc:Ic
pcr :cLre |c: 3.000 m ce e|evccicn. Scn ce Icmcnc peuenc, en prcmecic 10 cm. Se |c ci:Iingue pcr Iener
unc Lccc fexiL|e y :uccicncccrc, ccn |cLic: expcncicc: y cuerpc :in e:ccmc: ni p|ccc: {Schcefer 2003).
/|gunc: e:pecie: e:Icn cccpIccc: pcrc vivir en cc|cc: ce cguc fuerIe y IcrrenIc:c, prcpic: ce regicne: ce
c|Ic mcnIcnc y en r|c: ||enc: ce rccc: {8urge:: 18). En e| Ecucccr exi:Ien 1 e:pecie: ce prencci||c: ce|
gnerc Astroblepus. HcLiIcn IcnIc en |c regicn :uLIrcpicc| crienIc| y cccicenIc|, ccmc en e| pi:c Iemp|ccc y
altoandino.
Astroblepus spp. (Foto 28)
Preadillas
E:Ie e: un gnerc prcpic ce |c regicn c|Ic y mecic ce |c: /nce:. Lc Frencci||c c lmLc {Astroblepus ubidiai)
e: unc e:pecie encmicc ce lmLcLurc ue |e cic :u ncmLre c |c prcvincic, pue: en kichwc lmLcLurc
:ignifcc criccerc ce Frencci||c {imLc: prencci||c: Lurc: criccerc) {Mcrecnc et al. 2005). De:grccicccmenIe,
:u: pcL|ccicne: e:Icn ce:cpcreciencc en |c ccIuc|iccc, prcLcL|emenIe ceLicc c |c: ccmLic: |igccc: c
|c: pcIrcne: ce ce:crrc||c eccncmicc mccernc, c| ccn:ecuenIe ceIericrc ce| hcLiIcI y c |c inIrccuccicn ce
e:pecie: fcrcnec: {Mcrecnc et al. 2005), ccmc e: e| cc:c ce |c Iruchc. Astrobletus ubidiai :e encuenIrc cenIrc
ce |c |i:Ic rcjc ce UlCN {CF) {IcL|c 7). L|cmc |c cIencicn ue hcy un c|Ic pcrcenIcje ce miemLrc: ce e:Ic
fcmi|ic ue :e inc|uyen en |c: |i:Ic: ce e:pecie: cmenczccc: ce exIincicn, yc ue exi:Ien c|gunc: e:pecie:
encmicc: ce |c: c|Ic: /nce: ecucIcricnc: {p.ej. Astroblepus pholeter), ue :egurcmenIe :e encuenIrcn en
|c mi:mc :iIuccicn ue |c lmLc.
Orden Gymnotiformes
E:Ie inIere:cnIe grupc ce pece: ce cguc cu|ce, prcpic: ce Succmricc, :e ccrccIerizc pcr pc:eer crgcnc:
e|cIricc:, :u cuerpc e: muy ccmprimicc-cIenuccc y nc pc:ee c|eIc: ccr:c| ni p|vicc:, perc ccn unc c|eIc
cnc| muy |crgc {Mcgc-Leccic 178). Scn mcycriIcricmenIe nccIurnc:, curcnIe e| c|c :e e:ccncen en peuenc:
grieIc: ce Ircncc:, rc|ce:, eIc. Se c|imenIcn principc|menIe ce in:ecIc: ccucIicc: y peuenc: cru:Iccec:
{Mcgc-Leccic 14). En Ecucccr pccemc: enccnIrcr 5 fcmi|ic: ue cgrupcn c un IcIc| cprcximccc ce 31
e:pecie:.
Familia Sternopygidae
Fre:enIcn unc :erie ce hi|erc: cenIc|e: ce Iipc :eIifcrme en cmLc: mcnc|Lu|c:. Se hcn regi:Irccc cercc ce
41 e:pecie:, Iccc: e||c: ccnfnccc: c| NecIrcpicc hmecc. En generc| Iienen pccc impcrIcncic eccncmicc,
cunue c|gunc: e:pecie: e:Icn :iencc uIi|izccc: pcrc ccucricf|ic, ccmc pcr ejemp|c Eigenmania virescens
y Sternoppygus macrurus {/|LerI 2003, Frce:e y Fcu|y 200). En e| Ecucccr e:Ic fcmi|ic e:Ic repre:enIccc pcr
251
Peces
:ieIe e:pecie: en cucIrc gnerc:, hcLiIcncc niccmenIe en |c regicn crienIc|.
Eigenmannia spp. (Foto 29)
Cuchillas
E:Ie gnerc pre:enIc e| mcrgen crLiIc| ccnIinuc y cuLierIc pcr pie|, cc|crccicn generc|menIe pc|icc
{cmcri||enIc c ccf c|crc) y unc Ircmpc ccrIc, nuncc ccnicc. FrecuenIe: en cguc: ce crrcyc: :e|vcIicc:,
principc|menIe ce cguc: negrc: {Gc|vi: et al. 200).
Familia Gymnotidae
DurcnIe muchc Iiempc :e cre|c ue e:Ic fcmi|ic erc mcncI|picc, prcpic ce| gnerc Gymnotus, hc:Ic ue en
18 :e rec|izc un e:Iucic ceIc||ccc ue cecujc ue e| gnerc Electrophorus, cnIe: c|c:ifcccc en :u prcpic
fcmi|ic {E|ecIrcphcricce), e:Ic empcrenIccc ccn Gymnotus: pcr e||c chcrc :e |c: cgrupc en unc mi:mc fcmi|ic
{Ccmpc:-cc-Fcz 2003). Gymnotus :e ciferencic pcr |c pre:encic ce e:ccmc:, mienIrc: Electrophorus tiene el
cuerpc ce:nucc {Mcgc-Leccic 14). En e| Ecucccr hcy :ei: e:pecie: ce Gymnotus y una de Electrophorus,
pre:enIe: IcnIc en e| CrienIe ccmc en e| CccicenIe.
Electrophorus electricus (Figura 21)
Pez Elctrico
/ e:Ie pez :e |c ||cmc IcmLin IemL|cccr". Se ccrccIerizc pcr Iener un cuerpc ci||ncricc c :uL-ci||ncricc
en |c pcrIe pc:Iericr, hue:c: premcxi|cre: |crgc:, fcrmcncc |c mcycr pcrIe ce| Lcrce :upericr ce |c Lccc.
Generc|menIe hcLiIc peuenc: IriLuIcric: y mcrgene: ce |cgunc: y chcrcc:, puece re:i:Iir cmLienIe: muy
pcLre: en cx|genc. E: muy ccnccicc pcr :u grcn ccpcciccc ce prccucir e|ecIriciccc. Un ccu|Ic e: ccpcz ce
prccucir enIre 500 y 00 vc|Iic: en unc ce:ccrgc. Ncrmc|menIe |c e|ecIriciccc e: uIi|izccc pcrc cczcr pre:c:,
:in emLcrgc, nc cucc en uIi|izcr|c pcrc cefencer:e {Ccmpc:-cc.Fcz 2003).
Figura 21. DiLujc ce un Fez E|cIricc {E|ecIrcphcru: e|ecIricu:) {F. Jimnez Frccc).
Orden Stomiformes
Familia Stomiidae
Stomias spp. (Foto 30)
Bocones
Scn cnimc|e: ce |c: ue :e ccncce muy pccc. Fre:enIcn fcrmc: muy civer:c:, generc|menIe ccn cccpIccicne:
e:pecic|e: ceLicc c ue hcLiIcn prcfunciccce: mcrinc:. Su: c|eIc: nc pre:enIcn e:pinc:, pre:enIcn hi|erc:
hcrizcnIc|e: ce fcIcfcrc: {crgcnc: genercccre: ce |uz) en |c regicn venIrc| ce| cuerpc, generc|menIe ccn
Lccc: muy grcnce: {Fi:cher et al. 15). Exi:Ien Ire: fcmi|ic:, cincc e:pecie: y cincc gnerc: en cguc:
ecucIcricnc:, inc|uyencc cc: e:pecie: ce SIcmiicce. Sin emLcrgc, e: pccc |c ue :e ccncce ce |c: pece: ce
grcnce: prcfunciccce: pcr |c ue pccr|cn exi:Iir nuevc: e:pecie: ce :Ic y cIrc: fcmi|ic:.
Orden Aulopiformes
Scn pece: mcrinc: y LenIcnicc: ue viven :cLre fcncc: |ccc:c: c fcngc:c:. Lc: c|eIc: nc Iienen e:pinc:,
pre:enIcn unc c|eIc ccipc:c, c|eIc: p|vicc: :iIuccc: :iempre pcr ceIrc: ce |c Lc:e ce |c: c|eIc: pecIcrc|e:.
En Ecucccr e:Icn regi:Irccc: 7 fcmi|ic:, ccn 14 e:pecie: y gnerc:, enIre |c: ue :e cuenIcn 5 e:pecie: ce|
gnerc Synodus, e| mc: ccmn ce e:Ie crcen.
Familia Synodontidae
Iienen un cuerpc c|crgccc, e:Le|Ic y ci||ncricc, ccn unc ccLezc cchcIccc y un hccicc Iricngu|cr y punIicgucc.
En cguc: ecucIcricnc: hcLiIcn cincc e:pecie: ce Synodus.
252
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Synodus scituliceps (Foto 31)
Huavina
E: un ccrn|vcrc vcrcz, ue :e |cnzc hccic crriLc pcrc ccpIurcr c :u: pre:c:, generc|menIe peuenc: pece:
{8u::ing y LcvenLerg 15). Unc vez ccpIurccc: pcr pe:ccccre:, |c: hucvinc: :cn rechczccc: yc ue,
:egn mencicncn |c: pe:ccccre:, Iienen muchc hue:eci||c y pccc ccrne. Scn IcmLin ccnccicc: ccmc
|cgcrIc:".
Orden Gadiformes
Familia Merlucciidae
Merluccius gayi (Foto 32)
Merluza
E:Ic e:pecie e: |c nicc repre:enIcnIe ce :u fcmi|ic y :u crcen en Ecucccr. Iiene un cuerpc c|crgccc, e:Le|Ic
y ccmprimicc, pre:enIc unc: c|eIc: p|vicc: Lien ce:crrc||ccc: y :iIuccc: muy pcr ce|cnIe ce| crigen ce |c:
c|eIc: pecIcrc|e:. Iiene unc ccLezc grcnce y cchcIccc, ccn unc cre:Ic en fcrmc ce V" en e| ccr:c. E:
unc e:pecie mcrinc ce cguc: cc:Ierc: {lnccc 15) ue Iiene grcn impcrIcncic en |c pe:uer|c chi|enc y
perucnc, ccnce exi:Ien grcnce: cen:iccce: ue :u:IenIcn un mercccc ce expcrIccicn hccic Eurcpc. Nc
cL:IcnIe, en nue:Irc mcr nc exi:Ien vc|mene: :ufcienIe: pcrc :c:Iener unc c|Ic cemcncc, ue en |c: |Iimc:
Iiempc: :e e:Ic expcnciencc hccic nue:Irc: cguc: y ccn crIe: ce pe:cc nc cprcpiccc:. Fcr e| mcmenIc :c|c
:e |c ccmercic|izc c nive| |ccc|. Se e:Iimc ue ce:emLcrccn c |c: cc:Ic: un prcmecic ce 45 Icne|ccc: cnuc|e:
y ue |c Licmc:c pre:enIe en e| gc|fc ce Gucycui| e:Ic cercc ce |c: 18.000 Icne|ccc: {McrI|nez-CrIiz 2001).
Orden Ophidiiformes
Iienen un cuerpc c|crgccc y ccmprimicc, c|eIc: p|vicc: recucicc: c f|cmenIc: {ccn cc: rccic:), ci:pue:Ic:
muy pcr ce|cnIe ce |c: pecIcrc|e: e in:erIccc: muy junIc:: |c c|eIc ccr:c| y cnc| :cn muy |crgc: y e:Icn
ccnecIccc: ccn |c c|eIc ccucc|. En Ecucccr :e hcn regi:Irccc 18 e:pecie: perIenecienIe: c 12 gnerc: y 3
fcmi|ic:.
Familia Ophidiidae
E:Ic: pece: puecen enccnIrcr:e ce:ce cguc: :cmerc: hc:Ic cprcximcccmenIe 700 meIrc: ce prcfunciccc
y :cLre fcncc: L|cncc:. Scn e:IricIcmenIe cv|pcrc: {Lec 15). De e:Ic fcmi|ic ccnIcmc: ccn 15 e:pecie: en
cguc: ecucIcricnc:.
Brotula ordwayi (Foto 33)
Corvina de roca
E:Ic e:pecie y unc e:pecie muy :imi|cr {Brotula clarkae) :cn un recur:c impcrIcnIe ce |c pe:cc crIe:cnc|, :u
ccrne e: L|cncc y ce exui:iIc cc|iccc. IcmLin :e cprcvechc :u vejigc ncIcIcric, ||cmccc Luche", pcrc
fcLricccicn ce cuerc" pcrc ccrIerc:, ccrrec:, Li||eIerc:, eIc. {McrI|nez-CrIiz 2001).
Orden Lophiiformes
Iienen un cuerpc reccnceccc y ccmprimicc, |c primerc c|eIc ccr:c| e:Ic Ircn:fcrmccc en unc ccnc ce
pe:ccr", |c: cLerIurc: Lrcnuic|e: :cn peuenc: y circu|cre:, :iIuccc: pcr ceLcjc c pcr ceIrc: ce |c: c|eIc:
pecIcrc|e: {Fi:cher et al. 15). En cguc: ecucIcricnc: e:Icn regi:Irccc: 3 fcmi|ic:, ccn 10 e:pecie: en 5
gnerc:.
Familia Lophiidae
Iienen un cuerpc L|cncc y :in e:pinc:, ccn unc Lccc muy grcnce y Ierminc|, cienIe: c|crgccc:, curvccc: y
ce:iguc|e:: hcLiIcn fcncc: fcngc:c: {Ccru:c 15). En Ecucccr exi:Ien cc: e:pecie: ce Lophiodes.
Lophiodes caulinaris (Foto 34)
Pez Sapo
En cIrc: pc|:e: :e |c: ccncce ccmc rcpe:" y :u ccrne e:Ic Lien ccIizccc, yc ue :e |c ccn:icerc ce Luenc
cc|iccc. En nue:Irc pc|: nc :e ccn:ume c e:Ic e:pecie: cucncc :cn ccpIurccc: incicenIc|menIe en |c:
crrc:Ire: ce ccmcrcn, :e |c: ce:ccrIc. En cguc: eurcpec:, unc e:pecie :imi|cr ce| mi:mc gnerc, :e ccpIurc
cnuc|menIe en ccnIiccce: cerccnc: c 50.000 Icne|ccc: {McrI|nez-CrIiz 2001).
Familia Ogcocephalidae
E:Ic: pece: Iienen fcrmc: muy rcrc:: Iienen un cuerpc cp|cnccc, ccn |c: c|eIc: pecIcrc|e: muy ce:crrc||ccc:
y en fcrmc ce Lrczc:" y ccn c|eIc: p|vicc: ue :cn uIi|izccc: pcrc Lc|cncecr:e en e| :u:IrcIc. Fec|izcn :c|c
253
Peces
ce:p|czcmienIc: |enIc:, c mcnerc ce p|cnec, :cLre fcncc: ce crenc y |ccc, ccnce cepreccn cru:Iccec: y c
vece: inc|u:c pece: peuenc: {/||en y FcLerI:cn 18). En Ecucccr hcLiIcn cincc e:pecie: ce Ire: gnerc:.
Zalieutes elater (Foto 35)
Peje Murcilago
E:Ic e:pecie e: |c mc: ccmn ce |c fcmi|ic. Se |c encuenIrc en zcnc: rccc:c:, ccnce :ue|e e:ccncer:e y
c|imenIcr:e ce peuenc: cru:Iccec: y pece:. Se |c puece ciferencicr pcr |c pre:encic ce cc: cce|c: en |c
regicn ccr:c|. Nc repre:enIc ningunc impcrIcncic pcrc |c c|imenIccicn, cunue :e |c ccn:icerc ccn grcn
pcIencic| pcrc e| ccmercic pcrc ccucric:.
Orden Beloniformes
E: un grupc heIercgnec. Fuecen Iener un hccicc en fcrmc ce picc, ccn |c mcnc|Lu|c infericr c cmLc: muy
prc|cngccc:, c puecen Iener c|eIc: pecIcrc|e: y c vece: IcmLin |c: p|vicc:, muy ce:crrc||ccc:, perc ccn
cuerpc: c|crgccc: y ci||ncricc:, ccn unc ||nec |cIerc| uLicccc muy cercc ce| perf| venIrc| ce| cuerpc, c:|
ccmc unc :c|c c|eIc ccr:c| fcrmccc niccmenIe ce rccic: {Fi:cher et al. 15). Hcy 33 e:pecie: {30 mcrinc:, 3
ce cguc cu|ce), ue ccrre:pcncen c 17 gnerc: {15 mcrinc:, 2 ce cguc cu|ce) y 4 fcmi|ic:.
Familia Belonidae
Fece: ccn cuerpc: muy c|crgccc:, cmLc: mcnc|Lu|c: muy prc|cngccc: en un |crgc picc prcvi:Ic ce
numerc:c: cienIe: punIicgucc:. Scn ccrn|vcrc: ue :e c|imenIcn principc|menIe ce peuenc: pece: ue
ccpIurcn ccn mcvimienIc: |cIerc|e: ce :u picc, puecen :c|Icr fuerc ce| cguc y ce:p|czcr:e en |c :uperfcie
{Cc||eIIe 15c). En e| Ecucccr e:Ic fcmi|ic e:Ic repre:enIccc pcr nueve e:pecie: {:ei: mcrinc:, Ire: ce cguc
cu|ce) en :ei: gnerc: {cucIrc mcrinc:, cc: ce cguc cu|ce).
Tylosurus acus (Foto 36)
Aguja de mar
E:Ie e: un pez mcrinc ue vive en cguc: cc:Ierc:. Fuece c|ccnzcr |cngiIuce: cerccnc: c 80 cm, pcr |c cuc| e:
impcrIcnIe pcrc e| ccn:umc humcnc. Su ccrne e: ce Luenc cc|iccc, perc e:Ic pccc vc|crccc, principc|menIe
pcr |c cc|crccicn czu|-vercc:c ue ccuieren :u: hue:c: y :u ccrne.
Speudotylosurus sp. (Foto 37)
Agujas amaznicas
E:Ic: pece: :cn e:IricIcmenIe ce cguc cu|ce y hcLiIcn :c|c en |c regicn crienIc| ce| pc|:. Generc|menIe :u
Icmcnc e: peuenc, cunue puecen c|ccnzcr |cngiIuce: ce hc:Ic 30 cm {Cc||eIIe 174). Scn pccc frecuenIe:
en ccucricf|ic, perc e:Icn muy Lien ccIizccc: pcrc e:Ie fn.
Familia Exocoetidae
L|cmccc: pece: vc|cccre:, :cn mcycriIcricmenIe ce mcr cLierIc, muy ccnccicc: pcr :u ccpcciccc ce :c|ir
fuerc ce| cguc y p|cnecr pcr ci:Icncic: ccn:icercL|e: ccn cyucc ce :u: c|eIc: pecIcrc|e: Lien ce:crrc||ccc: y
expcncicc:, y en c|gunc: cc:c: IcmLin cpcyccc: pcr :u: c|eIc: p|vicc: {Fcrin 15). En mcre: ecucIcricnc:
exi:Ien 1 e:pecie: ce 7 gnerc:.
Cypselurus callopterus (Foto 38)
Pez Volador
Muy fcci| ce icenIifccr|c pcr |c pre:encic ce numerc:c: mcnchc: c:curc: crreg|ccc: ccmc IcL|erc ce cjecrez
en |c: c|eIc: pecIcrc|e:. Fuece mecir hc:Ic 30 cm ce |cngiIuc. Scn pece: ncccccre: permcnenIe:, :iempre
en cguc: :uperfcic|e:. /unue :e |c ccn:ume cucncc e: ccpIurccc, nuncc e: cLjeIc cirecIc ce pe:cc,
principc|menIe pcr :u Icmcnc peuenc.
Orden Sygnathiformes
Fece: mcrinc: ue Iienen un cuerpc c|crgccc, ccn hccicc IuLifcrme, en ccnce |c Lccc :e cLre en :u
exIremc cnIericr. Lc: e:ccmc: puecen e:Icr Ircn:fcrmccc: en p|ccc: c:ec: {Fi:cher et al. 15). En Ecucccr :e
encuenIrcn Ire: fcmi|ic:, cchc gnerc: y nueve e:pecie:.
Familia Aulostomidae
Aulostomus chinensis (Foto 39)
Peje Trompeta
Iiene un cuerpc c|crgccc y ccmprimicc, :u hccicc e: rcLu:Ic y :e ccrccIerizc pcr pre:enIcr un LcrLi||cn
254
Fauna de Vertebrados del Ecuador
menIcnicnc. HcLiIc cguc: c|crc: y pccc prcfuncc:, cercc ce |c cc:Ic, ccnce :e c|imenIc ce peuenc:
pece: y ccmcrcne: {FriIz:che 15). E: re|cIivcmenIe fcci| cL:ervcr|c en zcnc: ce crrecife: rccc:c:. Aulostomus
chinensis e: |c nicc e:pecie ce :u fcmi|ic pre:enIe en Ecucccr.
Familia Syngthidae
Scn ||cmccc: pece: pipc y :e ccrccIerizcn pcr Iener un cuerpc ce|gccc y |crgc, cuLierIc pcr unc :erie ce
:egmenIc: c:ec: c mcnerc ce cni||c:. Fc:iL|emenIe Lc pecu|icriccc mc: impcrIcnIe ce e:Ic fcmi|ic e: |c
fcrmc ce incuLcr |c: huevc: pcr pcrIe ce| mcchc. Lc hemLrc cepc:iIc |c: huevc: en |c :uperfcie venIrc| ce|
mcchc, generc|menIe en unc Lc:c c en unc :uperfcie e:pecic|menIe vc:cu|crizccc. E| mcchc emLcrczccc"
ccrgc |c: huevc: hc:Ic ue nczccn |c: cr|c: {/||en y FcLerI:cn 18). En Ecucccr hcy cincc e:pecie: ce cc:
gnerc:.
Hyppocampus ingens (Foto 40)
Caballito de mar
E: ce e:pecic| inIer: y cIrccIivc, ue en Ecucccr ccnIemc: ccn un repre:enIcnIe ce| m|Iicc CcLc||iIc ce
Mcr". lncepencienIe ce |c grcn vcricLi|iccc crcmcIicc ue exi:Ie, en nue:Irc: cguc: :c|c vive e:Ic e:pecie.
Se encuenIrc cenIrc ce |c |i:Ic rcjc ce UlCN en |c ccIegcr|c ce Vu|nercL|e {IcL|c 7). IcmLin :e inc|uye en e|
/pncice ll ce ClIES. E: muy pc:iL|e ue cIrc: e:pecie: ce |c fcmi|ic :e encuenIren en iguc| e:Iccc, e inc|u:c
en pecr :iIuccicn, ccn:icercncc :u pccc c ningunc pc:iLi|iccc ce migrcr cnIe cgenIe: ccnIcmincnIe:.
Orden Synbranchiformes
Familia Synbranchidae
Synbranchus marmoratus
Anguila de pantano (Figura 22)
Nc pre:enIcn c|eIc: p|vicc: ni pecIcrc|e:: |c: c|eIc: ccr:c| y cnc| :cn rucimenIcric:, |c c|eIc ccucc| e: muy
peuenc c puece e:Icr cu:enIe, |c: cjc: :cn muy peuenc:, |c: memLrcnc: Lrcnuic|e: e:Icn fu:icnccc:,
cejcncc unc peuenc cLerIurc ci:pue:Ic venIrc|menIe y pcr ceLcjc ce |c ccLezc. Fuece c|ccnzcr unc
|cngiIuc IcIc| ce 1,50 m. E: ccpcz ce re:pircr cire, puciencc ce:p|czcr:e ci:Icncic: ccrIc: fuerc ce| cguc
{Herc|c 18, Ku||cncer 2003). HcLiIc ccrrienIe: ccn fcncc: ce grcvc y crenc, Iiene hcLiIc: nccIurnc: y curcnIe
e| c|c :e ccu|Ic en e| :u:IrcIc. Lc: fcrmc: juveni|e: :e c|imenIcn ce in:ecIc: ccucIicc: {Mc|ccnccc-Cccmpc et
al. 2005). Synbranchus marmoratus hcLiIc en r|c: crienIc|e: y cccicenIc|e:.
Figura 22. DiLujc ce unc cu|eLrc ce r|c {SynLrcnchu: mcrmcrcIu:)
{F. Jimnez Frccc).
Orden Scorpaeniformes
Fece: mcrinc: ce muy cmp|ic ci:IriLucicn muncic| ue :e ccrccIerizcn pcr pre:enIcr unc meji||c ccn unc
mcrcccc cre:Ic hcrizcnIc|. En Ecucccr exi:Ien cc: fcmi|ic: {Sccrpcenicce y Irig|icce) ccn un IcIc| ce 18
e:pecie:.
Familia Scorpaenidae
Fece: ccnccicc: ccmc Lrujc: c cicL|c:. Lc ccLezc e: e:pinc:c, |c c|eIc ccr:c| ccn e:pinc: rcLu:Ic:, c|eIc
pecIcrc| reccnceccc y c|eIc ccucc| generc|menIe reccnceccc {/||en y FcLerI:cn 18). En Ecucccr exi:Ien
cchc e:pecie: ce Ire: gnerc:.
Scorpaena afuerae (Foto 41)
Brujo
/unue nc exi:Ie un ccmercic impcrIcnIe ce e:Ic e:pecie, :u ccrne e: ce grcn cc|iccc y ccn un :cLcr
rec|menIe exui:iIc. E: muy prcLcL|e ue :u c:pecIc pccc grcIc c |c vi:Ic |c ccIc|cgue ccmc mc|c" pcrc
255
Peces
e| ccn:umc humcnc ccmn, cunue e: Lien vc|crccc pcr |c: ccmuniccce: ce pe:ccccre: crIe:cnc|e:. Fcr
cIrc |ccc, pc:ee e:pinc: venenc:c: y ceLe :er mcnipu|ccc ccn :umc cuicccc, yc ue puece prcvcccr
hericc: muy cc|crc:c: cccmpcnccc: ce infcmccicn |ccc| y Irc:Icrnc: re:pircIcric:. En cc:c: ce cccicenIe:
e: reccmenccL|e :umergir |c hericc en cguc muy cc|ienIe en e:perc ce cIencicn mcicc {Fc:: 15).
Orden Perciformes
E: e| grupc mc: grcnce, civer:c y heIercgnec, ue repre:enIc cercc ce| 507 ce Iccc: |c: pece: exi:IenIe:
{/||en y FcLerI:cn 18). En Ecucccr e:Icn regi:Irccc: 50 fcmi|ic: {4 mcrinc:, 1 ce cguc cu|ce), ccn 35
e:pecie: {350 mcrinc:, 45 ce cguc cu|ce) cgrupccc: en 200 gnerc: {17 mcrinc:, 21 ce cguc cu|ce).
Familia Centropomidae
Centropomus spp. (Foto 42)
Rbalos
Fece: mcrinc: ce cguc: cc:Ierc: :cmerc:, e:Iucric: ce r|c: y |cgunc: :c|cLre:, cunue IcmLin peneIrcn c
cguc cu|ce. Fre:enIcn unc Lccc grcnce y prcIrccIi|, ccn unc mcnc|Lu|c infericr prcminenIe, c nive| ce| hccicc
y ce |c: cjc:, e| perf| ccr:c| vcr|c ce recIc c ccnccvc, |c ||nec |cIerc| :e exIience hc:Ic e| Lcrce pc:Iericr ce |c
c|eIc ccucc| {8u::ing 15c). Iccc: |c: e:pecie: :cn ccn:icerccc: ce grcn cc|iccc y :u ccn:umc e: frecuenIe,
puecen mecir mc: ce 1 m ce |cngiIuc. Se e:Iimc en 45 Icne|ccc: cnuc|e: :u: ce:emLcrcc: en nue:Irc: cc:Ic:
{McrI|nez-CrIiz 2001). En e| Ecucccr e:Ic fcmi|ic e:Ic repre:enIccc pcr :ei: e:pecie: ce Centropomus.
Familia Serranidae
Scn pece: mcrinc: mcycriIcricmenIe cemer:c|e:, ccn |cngiIuce: ue vcn ce:ce pccc: cenI|meIrc: c mc: ce
2 meIrc:. En generc| :e ccrccIerizcn pcr pre:enIcr Ire: e:pinc: c punIc: cp|cnccc: en e| Lcrce pc:Iericr ce|
cprcu|c. Scn un grupc muy numerc:c, ce hcLiIc: generc|menIe cepreccccre:. En e| Ecucccr hcLiIcn 37
e:pecie: ce 17 gnerc:, enIre |c: ue Ienemc: c |c: :e|emLc:, |c: ccmcIi||c: y |c: pere|c:.
Epinephelus itajara (Foto 43)
Mero y/o cherna
Lc: merc: :cn cnimc|e: :c|iIcric:. Unc ccrccIer|:Iicc muy inIere:cnIe ce e:Ie grupc e: ue puecen :er
hermcfrcciIc: :incrcnicc: {puecen ce:empencr:e :imu|IcnecmenIe ccmc mcchc: y hemLrc:, cunue
generc|menIe nc fecunccn :u: prcpic: huevc:) c hermcfrcciIc: prcIcgnicc: {ue ccmienzcn :u ccIiviccc
:exuc| ccmc hemLrc: y ce:pu: ce ce:cvcr unc c mc: vece:, :e Ircn:fcrmcn en mcchc:) {Heem:Irc 15).
E:Ic e:pecie e: ce grcn impcrIcncic en |c pe:cc ccmercic|, :u ccrne e: ce grcn cc|iccc y :u: Ic||c: :cn
ccn:icercL|e:. En |c ccIuc|iccc :e encuenIrc en e:Iccc cr|Iicc ce exIincicn {ccIegcr|c CF ce UlCN, IcL|c 7).
DeLicc c ue :u: hcLiIc: :cn :ecenIcric: y IerriIcric|e:, :e |c ccpIurc fcci|menIe :in ningunc regu|ccicn, ccn
cnzue|c: y principc|menIe ccn crpcn. Su ccrne e:Ic muy Lien vc|crccc pcrue puece c|ccnzcr |cngiIuce:
cerccnc: c |c: 3 meIrc:, ccn pe:c: cprcximccc: ce 455 ki|c: y un prcmecic ce vicc ce 37 cnc: {Frce:e y Fcu|y
200). En |c cc:Ic cenIrc :ur ce| Ecucccr {McncL|, Gucyc: y e| Crc) :e |c ccncce IcmLin ccn e| ncmLre ce
Cherna.
Familia Malacanthidae
Grupc mcrinc cemer:c| ue prefere fcncc: ce crenc, fcngc, rccc y ce:echc: ce ccrc| ce cguc: pccc
prcfuncc:. Fre:enIcn un cuerpc c|crgccc, c|gc ccmprimicc y :uL-ci||ncricc, ccn c|eIc: ccr:c| y cnc| |crgc: y
ccnIinuc:. Se c|imenIcn ce pece: peuenc:, cru:Iccec: y c|gunc: pc|iueIc: {Schneicer y Krupp 15). En e|
Ecucccr hcy cucIrc e:pecie: ce Mc|cccnIhicce en cc: gnerc:.
&DXORODWLOXVDIQLV(Foto 44)
Cabezudo
/ e:Ie e: pez :e |c ciferencic ccn grcn fcci|iccc pcr |c pre:encic ce unc frcnjc cmcri||c muy ncIcric pcr
ceLcjc ce| cjc, ue cruzc pcr cc:i Iccc |c ccLezc. Su ccrne e: ce grcn cc|iccc. E: muy cLunccnIe en
cguc: ecucIcricnc: pcr |c ue ccn:IiIuye un impcrIcnIe pi|cr pcrc e| :u:IenIc ce muchc: cc|eIc: pe:uerc:
crIe:cnc|e:. En Semcnc ScnIc :e u:c muchc en fcrmc ce :ecc-:c|ccc pcrc prepcrcr e| p|cIc I|picc ce |c
fcne:cc" {McrI|nez-CrIiz 2001).
Familia Echeneidae
E:Ie grupc ce pece: mcrinc: :e ccrccIerizc pcr |c pre:encic ce un ci:cc cefc|icc cvc| y Ircn:ver:c|menIe
|cminccc, mccifcccc c mcnerc ce venIc:c: e:Ic: cnimc|e: :e cchieren c| cuerpc ce muchc: verIeLrccc:
mcrinc:, cunue puecen hccer|c IcmLin c Lcrcc: u cLjeIc: fcIcnIe: {Schneicer 15), |c ue ccnfrmc :u
25
Fauna de Vertebrados del Ecuador
ccrccIer fcrcnIe {ue cprcvechc e| ce:p|czcmienIc ce| |ugcr ccnce :e cchiere) y nc pcrc:iIc. Cucncc :e
|c ccpIurc e: pcrue e:Ic :ujeIc c cIrc pez. Nc Iienen vc|cr ccmercic|. En e| Ecucccr exi:Ien :ei: e:pecie: ce
rmcrc:, ue :e cgrupcn en Ire: gnerc:.
Remora remora (Foto 45)
Sapitos o rmoras
E:Ic e: |c e:pecie mc: frecuenIe y ccmn en nue:Irc: cguc:. Generc|menIe viene cchericc c cIrc: pece:,
principc|menIe mcnIcrrcyc:, en cucnIc e: ccpIurccc e: ce:ccrIccc yc ue nc :e |c ccn:ume pcrc nccc.
Familia Carangidae
Grupc ce pece: mcrinc: ue :e ccrccIerizc pcr |c pre:encic ce cc: e:pinc: ci:|ccc: y :epcrccc: ce| re:Ic
ce |c c|eIc cnc| y/c pcr |c pre:encic ce e:cuceIe: c nive| ce| pecncu|c ccucc|. Lc mcycr|c ce e:pecie:
Iiene hcLiIc: gregcric:, fcrmcncc ccrcmene: ce peuenc: c grcnce:. E: unc ce |c: fcmi|ic: ce mcycr
impcrIcncic ccmercic| yc ue cL:c|uIcmenIe Iccc: :u: e:pecie: :cn ccn:umicc: regu|crmenIe {SmiIh-Vcniz
15). En Ecucccr hcLiIcn 32 e:pecie: ce 1 gnerc:, enIre |c: ue Ienemc: c |c: pcmpcnc:, |c: ccriIc:, |c
ccLc||c y |c: jure|e:.
Seriola rivoliana (Foto 46)
Huayaipe y/o cherna
E: un pez ce grcn impcrIcncic nc :c|c pcr |c ccIiviccc pe:uerc ce exIrcccicn, :inc IcmLin pcr :u vc|cr
ccmc c|IerncIivc prccucIivc en |c ccuicu|Iurc mcrinc {mcricu|Iurc). En |c ccIuc|iccc :e Iiene e| ccnccimienIc
y |c experiencic nece:cric pcrc ccmp|eIcr |c: cic|c: reprccucIivc: en |cLcrcIcric, ccn |c cuc| :e cLre unc
impcrIcnIe puerIc hccic unc ccIiviccc prccucIivc, ue puece :er muy |ucrcIivc, yc ue e: un recur:c muy
Lien vc|crccc c nive| muncic|. En |c cc:Ic cenIrc y :ur ce| Ecucccr :e |c ccncce ccn e| ncmLre ce Hucycipe:
:in emLcrgc, c e:Ic mi:mc e:pecie :e |c ccncce ccmc Chernc en |c cc:Ic ncrIe {E:merc|cc:). E:Ic hc ccu:ccc
mc: ce unc ccnfu:icn, yc ue :e |c re|ccicnc ccn |c: merc:, perc nc Iienen re|ccicn c|gunc.
Familia Coryphaenidae
Coryphaena hippurus (Foto 47)
Dorado
E:Ic fcmi|ic repre:enIc un impcrIcnIe grupc ce pece: mcrinc:, principc|menIe ccecnicc:, ue :e ccrccIerizc
pcr |c pre:encic ce unc c|eIc ccr:c| y cnc| ue :cn ccnIinuc:, muy c|crgccc: y ue :e crigincn c nive| ce
|c nucc. Scn cnimc|e: cc:mcpc|iIc: ue :e c|imenIcn ce pece: peuenc: y cefc|cpccc: {Cc||eIIe 15L).
Coryphaena hippurus e: ce grcn impcrIcncic pcrc |c incu:Iric pe:uerc crIe:cnc| |ccc|, yc ue enIre |c:
me:e: ce ciciemLre c mcrzc, cucncc :e prccucen |c: migrccicne:, :e |c ccpIurc en cLunccncic. Su ccrne
e: ce grcn cc|iccc y e: muy ccIizccc yc ue puecen ||egcr c mecir cercc ce 2 meIrc: ce |cngiIuc y pe:cr
:cLre |c: 80 ki|c:. Se e:Iimc ue ||egcn ce:emLcrue: euivc|enIe: c 12.000 Icne|ccc: cnuc|e:, ccupcncc
e| :eguncc |ugcr en |c: expcrIccicne: ce pe:cc L|cncc. Su pie| puece :er uIi|izccc pcrc |c e|cLcrccicn ce
ccrIerc:, ccrrec:, Li||eIerc:, eIc. {McrI|nez-CrIiz 2001). En e| Ecucccr exi:Ien cc: e:pecie: ce ccrccc:: C.
equiselis y C. hippurus, cunue |c primerc ccrece ce vc|cr ccmercic|.
Familia Lutjanidae
Lutjanus spp. (Foto 48)
Pargos
E:Ic: pece: mcrinc: ce hcLiIc: cemer:c|e: cc:Ierc: :e ccrccIerizcn pcr pre:enIcr un mcxi|cr cnchc
pc:IericrmenIe, |c mcycr pcrIe ce| cuc| :e encuenIrc ccu|Ic Lcjc e| hue:c precrLiIcric. Su: cienIe: :cn ccnicc:
y cguzccc:. Fuecen peneIrcr e:Iucric:, principc|menIe en e:Iccc: juveni|e:, y Iccc: :cn grcnce: cepreccccre:
ce ccIiviccc nccIurnc {/||en 15). Iccc: |c: e:pecie: :cn muy Lien ccIizccc: en |c incu:Iric pe:uerc |ccc|,
yc ue Iienen ccrne ce grcn cc|iccc y Icmcnc: ue puecen c|ccnzcr 1,80 meIrc:, ccmc e| Fcrgc DenIcn
{Lutjanus novemfasciatus). /unue nc :e Iiene cifrc: exccIc:, e| prcmecic cnuc| ce ce:emLcrue ce |c
fcmi|ic e: ce cprcximcccmenIe 310 Icne|ccc: {McrI|nez-CrIiz 2001). En e| Ecucccr hcLiIcn 10 e:pecie:, :cn
ce| gnerc Lutjanus y 1ce| gnerc Hoplopagrus.
Familia Gerreidae
E:Ic: pece: mcycriIcricmenIe mcrinc: y e:Iucrinc: ce cguc: cc:Ierc: pre:enIcn un e:pccic inIercrLiIcric y
|c pcrIe cnIericr ce| perf| venIrc| ce |c ccLezc ccnccvc:. Su Lccc e: fuerIemenIe prcIrccIi|, cirigicc hccic
cLcjc. Fuecen peneIrcr c r|c:, perc :iempre pre:enIe: :cLre fcncc: fcngc:c: y crenc:c:, muy ccmune: en
crec: ce mcng|cr, ccnce :e c|imenIcn ce inverIeLrccc: ce |c: fcncc: {8u::ing 15L). En generc| :cn ce
257
Peces
Ic||c mc: Lien peuenc, enIre 15 y 25 cm, pcr |c ue :u ccn:umc :e recuce c c|gunc: pcL|ccc: cc:Ierc:.
Fe:e c e||c, en |c ccIuc|iccc e:Ic cenIrc ce |c |i:Ic ce e:pecie: ue e:Icn :iencc expcrIccc: en peuenc:
ccnIiccce: {McrI|nez-CrIiz 2001). En cguc: ecucIcricnc: e:Ic fcmi|ic e:Ic repre:enIccc pcr nueve e:pecie:
en cucIrc gnerc:.
Diapterus peruvianus (Foto 49)
Mojarra
E:Ic e:pecie ce mcjcrrc e: |c mc: ccmn en nue:Irc: cguc:, c |c |crgc ce Iccc |c cc:Ic, pcr |c ue :cn
impcrIcnIe: en |c cieIc ce |c: ccmuniccce: ue :e c:ienIcn en |c: c|receccre: ce |c: cc|eIc: pe:uerc:
crIe:cnc|e:. Fuece c|ccnzcr |c: 30 cm ce |cngiIuc IcIc|. Lc: juveni|e: ce e:Ic e:pecie :ue|en fcrmcr peuenc:
ccrcmene: en zcnc: e:Iucrinc: ccn pre:encic ce mcng|cre:.
Familia Haemulidae
E:Ie e: cIrc grupc ce pece: mcrinc: ce grcn impcrIcncic IcnIc pcr :u vc|cr pcrc |c pe:cc ccmc pcr :u vc|cr
ecc|cgicc, yc ue e: unc ce |c: mc: civer:c: y hcLiIc grcn ccnIiccc ce micrchcLiIcI mcrinc:. Se ccrccIerizcn
pcr Iener unc ccLezc ce perf| mc: c menc: ccnvexc y enIercmenIe cuLierIc ce e:ccmc:, ccemc: ce Iener
un Lcrce pre-cpercu|cr ccnccvc y c:errccc {McKcy y Schneicer 15). En Ecucccr hcy 30 e:pecie: ce
gnerc:.
Microlepidotus brevipinnis (Foto 50)
Soles o roncadores
E| ncmLre ccmn ce rcnccccre: :e ceLe c :u ccpcciccc ce emiIir ruicc: ccmc grunicc:, ue re:u|Icn ce
frcIcr |c: p|ccc: :upericr e infericr ce |c: cienIe: fcr|ngec:. E:Ie :cnicc :e cmp||c encrmemenIe pcr |c vejigc
ncIcIcric. Scn e:pecie: principc|menIe nccIurnc:, muchc: ce |c: cuc|e: fcrmcn peuenc: ccrcmene:
curcnIe e| c|c pcrc ce:ccn:cr y prcIeger:e cercc ce |c: crrecife: {/||en y FcLerI:cn 18). En generc| :cn
cnimc|e: ccepIccc: pcrc e| ccn:umc, perc nc e:Icn Lien vc|crccc: principc|menIe ceLicc c :u Icmcnc
mecic c peuenc.
Familia Sciaenidae
E:Ie grupc ce pece: mcycriIcricmenIe mcrinc: e: e| mc: cLunccnIe y civer:c ce nue:Irc: cc:Ic:. Se
ccrccIerizc pcrue c nive| ce| hccicc y ce |c: cjc: e| perf| ccr:c| e: ccnvexc. Lc ||nec |cIerc| :e exIience
hc:Ic e| Lcrce pc:Iericr ce |c c|eIc ccucc|. Lc grcn mcycr|c vive en cguc: :cmerc: :cLre fcncc: fcngc:c:
y crenc:c:, muchc: uIi|izcn |c: e:Iucric: ccmc zcnc: e:Iccicnc|e: ce crecimienIc curcnIe :u eIcpc juveni|,
e:pecic|menIe curcnIe :u primer cnc, y ccmc crec: ce c|imenIccicn curcnIe |c fc:e ccu|Ic {Chcc 15). En
Ecucccr hcLiIcn 5 e:pecie: {5 mcrinc:, 3 ce cguc cu|ce), ue perIenecen c 21 gnerc: {18 mcrinc:, 3 ce
cguc cu|ce).
Cynoscion spp. (Foto 51)
Corvinas plateadas
E:Ie e: un grupc impcrIcnIe cenIrc ce |c incu:Iric pe:uerc |ccc|, :cn muchc: |c: e:pecie: ue
permcnenIemenIe :e exp|cIcn, perc :cn |c: ccrvinc: p|cIeccc: ce| gnerc Cynoscion |c: mejcr ccnccicc:,
ccIizccc: y Lu:cccc:. E: muy ccmn e| u:c ce :u ccrne pcrc |c prepcrccicn ce| pcpu|cr ceviche.
Familia Chaetodontidae
Fece: cc:i exc|u:ivcmenIe mcrinc:, ue hcLiIcn c|receccr ce crrecife: rccc:c: y/c ccrc|inc: y en prcfunciccce:
mencre: c 30 meIrc:. Se ccrccIerizcn pcr Iener un cuerpc c|Ic y ccmprimicc, en fcrmc ce ci:cc, cienIe: muy
peuenc: y ce Iipc :eIifcrme, ci:pue:Ic: en vcinc: c mcnerc ce peine". E:Ic: pece: :cn muy ccnccicc: pcr
:u: ||cmcIivc: pcIrcne: ce cc|crccicn. Se c|imenIcn principc|menIe ce c|gc:, peuenc: mc|u:cc: y cru:Iccec:,
cunue hcy c|gunc: ue preferen c|imenIcr:e ce pc|ipc: ce ccrc| vivc {/||en y FcLerI:cn 18). En e| Ecucccr
Ienemc: cucIrc e:pecie: ce cucIrc gnerc:.
Chaetodon humeralis (Foto 52)
Mariposa
Scn cnimc|e: peuenc:, enIre 15 y 25 cm, pcr |c ue ccrecen ce impcrIcncic pcrc e| ccn:umc. Sin emLcrgc,
puecen :er cprcvechccc: en |c ccucricf|ic mcrinc. E:Ic e:pecie y Johnrandallia nigrirostris :cn cLunccnIe: y
fcrmcn ccrcmene: ce fcci| |ccc|izccicn en crec: ce Lcjc: y zcnc: rccc:c:.
258
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Familia Pomacanthidae
Fece: mcrinc: ue hc:Ic hcce pccc Iiempc ercn ccn:icerccc: pcrIe ce |c fcmi|ic ChceIcccnIicce, perc
fcci|menIe ciferencicL|e pcr |c pre:encic ce unc e:pinc |crgc en e| cngu|c ce| precprcu|c. Lc: juveni|e: :e
c|imenIcn principc|menIe ce c|gc: y |c: ccu|Ic: ce e:pcnjc:, |c mcycr|c cepence ce |ugcre: ccnce pueccn
prcIeger:e, ccmc piecrc:, cuevc: c hencicurc: en crrecife: rccc:c: c ccrc|inc: {Krupp y Schneicer 15). En
e| Ecucccr e:Ic fcmi|ic e:Ic repre:enIccc pcr cc: e:pecie: ce cc: gnerc:.
Holacanthus passer (Foto 53)
Machines
/| iguc| ue |c e:pecie cnIericr cc:i nc Iienen vc|cr ccmercic|, perc :| cenIrc ce |c ccucricf|ic. En cierIc:
crec:, ccmc |c i:|c ce |c F|cIc, en e| Fcrue Nccicnc| Mcchc|i||c, e:Ic e:pecie nc :c|c e:Ic hcLiIuccc c |c
pre:encic ce emLcrcccicne:, :inc ue IcmLin cprcvechc :u pre:encic pcrc c|imenIcr:e ce cuc|uier re:Ic
ce c|imenIc ue |e prcpcrcicnen |c: Iuri:Ic:, pcrc |c cuc| :e ccncenIrcn en peuenc: ccrcmene: muy cercc
ce |c :uperfcie.
Familia Mugilidae
Grupc ccn:icerccc ccmc e:Iucrinc-mcrinc, cunue IcmLin hcy e:pecie: cu|ceccu|cc|c:-e:Iucrinc:. Se
ccrccIerizcn pcr Iener unc ccLezc cnchc y cchcIccc ccr:c|menIe, muchc: vece: :u: cjc: :e encuenIrcn
cuLierIc: pcr un pcrpccc ccipc:c, nc pre:enIcn ||nec |cIerc|. Fece: ce Ic||c mecic c grcnce, enIre 20 cm y
1 m). Se c|imenIcn ce ceIriIc: ccn micrccrgcni:mc: c:cciccc: c |c: fcncc:, ingiriencc grcnce: ccnIiccce:
ce :ecimenIc: y f|Ircncc|c: en :u: crgcnc: fcr|ngec: {Hcrri:cn 15). En e| Ecucccr hcLiIcn :ei: e:pecie:
perIenecienIe: c Ire: gnerc:.
Mugil spp. (Foto 54)
Lisas
En muchc: cc:c: :cn e:pecie: ce grcn impcrIcncic pcrc |c c|imenIccicn ce ccmuniccce: pe:uerc:, yc ue
en ceIerminccc: periccc:, cprcximcccmenIe pcr e| me: ce cgc:Ic, fcrmcn grcnce: ccrcmene: cc:Ierc: y
e:Iucrinc: {cL:ervccc, pcr ejemp|c, en |c pen|n:u|c ce ScnIc E|enc). Unc e:pecie ce e:Ie gnerc {M. curema)
ue :e |c ccpIurc en cguc: mcrinc:, hc :icc regi:Irccc inc|u:c :cLre |c: 1.800 m ce c|IiIuc, en |c: r|c: prcximc:
c |c pcL|ccicn ce Icnccpi, cercc ce ScnIc Dcmingc ce |c: Cc|crccc: {F/C 175).
Familia Cichlidae
E:Ie grupc ce pece: ce cguc cu|ce :e ccrccIerizc, enIre cIrc: cc:c:, pcr |c pre:encic ce un :c|c pcr ce
crifcic: nc:c|e: y Ire: c mc: e:pinc: en |c c|eIc cnc|. E: unc ce |c: grupc: ue, cun :in :er ce |c: mc: civer:c:,
Iienen unc cmp|ic ci:IriLucicn c|IiIucinc|: puecen ||egcr hc:Ic e| pi:c :uLIrcpicc| {1.000-2.000 m ce c|IiIuc). En
generc| :e encuenIrcn en cguc: ce Lcjc ccrrienIe, cunue ccc:icnc|menIe IcmLin en r|c: c|gc ccrrenIc:c:.
Se c|imenIcn ce in:ecIc: y cru:Iccec:. Muchc: cchieren :u: huevc: c |c :uperfcie ce |c: rccc:, Ircncc: u hcjc:
:umergicc:, mi:mc: ue :cn vigi|ccc: pcr |c pcrejc c :c|c pcr e| mcchc. En c|gunc: e:pecie:, en cc:c ce
pe|igrc, |c: pccre: puecen cuiccr c :u: cr|c: meIincc|c: en :u prcpic Lccc {Gc|c:Iein 188). En Succmricc
exi:Ie cercc ce 450 e:pecie: ce 50 gnerc: {Ku||cncer 18), ce |c: cuc|e: 38 e:pecie: {15 gnerc:) hcLiIcn
en cguc: crienIc|e: y cccicenIc|e: ce| Ecucccr.
Aequidens spp. (Foto 55)
Viejas de ro
E:Ie grupc :e |c puece ccrccIerizcr, enIre cIrc: cc:c:, pcr Iener un cuerpc c|Ic, unc Lccc prcIrccIi|, Ire:
e:pinc: en |c c|eIc cnc| y pcrue |c pcrIe pc:Iericr ce| precprcu|c e: |i:c, nc cenIicu|ccc. /|gunc: e:pecie:
ce e:Ie gnerc :ue|en Iener re:i:Iencic c ceIerminccc: c|Ierccicne: ce |c: ecc:i:Iemc:, pcr |c ue re:u|Ic
ccmn enccnIrcr c|Ic: cen:iccce: ce e:Ic: e:pecie: en cguc: ccnIcminccc: {p.ej. Aequidens tetramerus).
Fcr e| mcmenIc, un miemLrc ce e:Ie gnerc {A. sapayensis) e:Ic ccn:icerccc ccmc encmicc ce Ecucccr.
/cemc:, e:Ic mi:mc e:pecie e:Ic :iencc expcrIccc vivc pcrc ccucric:, cunue exi:Ie un Luen nmerc ce
e:pecie: ccn pcIencic| pcrc e:Ie fn {Frce:e y Fcu|y 200). /unue :u: Icmcnc: :cn mc: Lien peuenc:, :cn
impcrIcnIe: en |c c|imenIccicn ce pcL|cccre: riLerenc: yc ue :e |c: pe:cc ccn muchc frecuencic.
Crenicichla spp. (Foto 56)
Botellas de ro
E:Ie gnerc Iiene e| cuerpc c|crgccc, pre:enIc Ire: e:pinc: en |c c|eIc cnc| y |c pcrIe pc:Iericr ce| precprcu|c
e: cenIicu|ccc. E:Ic ccn:icerccc ccmc impcrIcnIe en |c c|imenIccicn ce pcL|cccre: riLerenc: yc ue :e |c:
pe:cc ccn re|cIivc frecuencic. /unue nc exi:Ie un ccmercic ce e:Ic: e:pecie:, Iienen grcn pcIencic| en |c
ccucricf|ic, yc ue nc pcrecen :er cgre:ivc: en pre:encic ce cIrc: pece: {Gc|c:Iein 188).
259
Peces
Familia Labridae
Grupc ce pece: mcrinc:, mcycriIcricmenIe ce cguc: cc:Ierc:, ue :e ccrccIerizc pcr |c pre:encic ce |cLic:
grue:c: y prcminenIe:, cienIe: ce |c mcnc|Lu|c Lien :epcrccc: enIre :|, pcr |c menc: cnIericrmenIe, unc c cc:
pcre: ce cienIe: cnIericre: I|piccmenIe cgrcncccc: y cirigicc: |evemenIe hccic ce|cnIe. Scn e:IricIcmenIe
ciurnc:, ce:ccn:cncc curcnIe |c: ncche: en grieIc: c huecc: enIre piecrc:. Se c|imenIcn principc|menIe ce
inverIeLrccc: LenIcnicc: prcvi:Ic: ce ccnchc: curc:, perc en generc| ingieren cuc|uier c|imenIc ci:pcniL|e
{Gcmcn 15). Lc: |cLricc: Iienen unc Lic|cg|c reprccucIivc muy inIere:cnIe ue inc|uye unc rever:icn ce
:exc: |c: hemLrc: ccu|Ic: inicic|menIe :cn ccpcce: ce ccnverIir:e en mcchc:. Muchc: e:pecie: pre:enIcn
grcnce: ccmLic: en |c cc|crccicn cepenciencc ce :u cic|c ce vicc {/||en y FcLerI:cn 18). En e| Ecucccr
exi:Ien cchc e:pecie: ce cincc gnerc: ce e:Ic fcmi|ic.
Bodianus diplotaenia (Foto 57)
Vieja de Mar
E:Ie cnimc| ccrece ce impcrIcncic en |c c|imenIccicn yc ue ccumu|c muchc grc:c en :u: Iejicc:: :in
emLcrgc, Iienen grcn pcIencic| pcrc |c ccucricf|ic pcr :u Icmcnc peuenc c mecic, enIre 15 y 70 cm.
Fre:enIc un cimcrf:mc :exuc| muy mcrcccc e inc|u:c unc mcrcccc ciferenciccicn en :u mccurez :exuc|,
IcnIc en cc|cr ccmc en fcrmc.
Familia Scaridae
Scn cnimc|e: mcrinc: ce cguc: :cmerc:, prcpic: ce crrecife: rccc:c: c ccrc|inc:, ue :e ccrccIerizcn pcr :u:
cienIe: generc|menIe fu:icnccc: en un pcr ce p|ccc: en cccc mcnc|Lu|c, fcrmcncc unc e:pecie ce picc
ce |crc. Fcr |c fcrmc ce :u Lccc, :u c|imenIccicn principc| :cn c|gc: ue |c: cLIienen rc:ccncc |c :uperfcie
ce rccc: c ce ccrc|e: muerIc:. E| mcIeric| ingericc e: IriIurccc pcr |c: cienIe: fcr|ngec: hc:Ic ccnverIir:e en
unc mc:c fnc. Muchc: |crc: |ucen cc|cre: muy ||cmcIivc: y Luenc pcrIe ce e||c: pre:enIcn cimcrf:mc :exuc|
en :u cc|crccicn. Lc mcycr|c Iienen cc: fc:e: ccu|Ic: ce cc|crccicn. Cucncc exi:Ien cc: fc:e:, |c primerc :e
||cmc fc:e inicic|" y |c :eguncc fc:e Ierminc|". Lc inicic| puece :er mc:cu|inc c femeninc, mienIrc: ue |c
Ierminc| e: invcricL|emenIe mc:cu|inc {8e||wccc 15). En Ecucccr hcy cincc e:pecie: perIenecienIe: c cc:
gnerc:.
Scarus perrico (Foto 58)
Loro o Perico
E:Ie pez e: ccnccicc ccmc Lcrc Ccmn. Sue|e enccnIrcr:e ccn re|cIivc frecuencic en |c: ccmercic: ce
mcri:cc:: :in emLcrgc, nc e: muy ccIizccc pcr |c pre:encic ce muchc grc:c en :u: Iejicc:. E| re:Ic ce e:pecie:
ce Sccricce :cn pccc frecuenIe: y cn menc: vc|crccc:. DeLicc c ue e: un cnimc| muy ||cmcIivc cunue
ccnfnccc :c|c c| Fcc|fcc CrienIc|, e: frecuenIe enccnIrcr|c en muchc: ccucric: c nive| muncic|.
Familia Eleotridae
E:Ie grupc e: principc|menIe cu|ceccu|cc|c, perc e: frecuenIe enccnIrcr|c: en e:Iucric:, e inc|u:c Dormitator
latifrons puece enccnIrcr:e ccmnmenIe en cguc: mcrinc: cc:Ierc:. Lc fcmi|ic E|ecIricce :e ccrccIerizc pcr |c
pre:encic ce c|eIc: p|vicc: :epcrccc: perc uLicccc: cc:i c nive| ce| eje venIrc|. Se c|imenIcn ce peuenc:
cru:Iccec:, mc|u:cc: y peuenc: pece:, y :u: |crvc: :ue|en :er p|cncIcnicc: ce cmLienIe: mcrinc cc:Ierc:
{Hce:e 15). En e| Ecucccr :e encuenIrcn cucIrc e:pecie: ccrre:pcncienIe: c Ire: gnerc:.
Dormitator latifrons (Foto 59)
Chame
E| Chcme Iiene grcn impcrIcncic en nue:Irc pcL|ccicn cc:Ierc yc ue nc :c|c :e |c ccn:ume ccn frecuencic
pcr :u exui:iIc ccrne, :inc IcmLin pcrue c| Iener grcn re:i:Iencic y cccpIcLi|iccc c ccncicicne: exIremc:
ce IurLicez y ci:pcniLi|iccc ce cx|genc, muchc: cc:c: rurc|e: ccn:Iruyen peuenc: pi:cinc: pcrc :u engcrce,
||cmccc: chcmerc:", ue :cn cprcvechccc: ce fcrmc periccicc.
Familia Acanthuridae
Fcmi|ic e:IricIcmenIe mcrinc ue :e ccrccIerizc pcr Iener un cuerpc c|Ic y ccmprimicc, yc :ec ccn unc e:pinc
p|egcL|e en fcrmc ce |cnceIc c Ire: p|ccc: c:ec: ccIccc: ce ui||c: ccrIcnIe: c cmLc: |ccc: ce| pecncu|c
ccucc|. Viven :iempre c:cciccc: c crrecife: rccc:c c ccrc|inc:, |c mcycr|c :cn herL|vcrc: ce ccIiviccc ciurnc,
y c|gunc: e:pecie: Iienen e:Icmcgc: ce pcrece: muy grue:c:, pcr |c ue ingieren grcnce: ccnIiccce: ce
:ecimenIc {|c ue |e: cyucc c IriIurcr |c: pcrI|cu|c: ce c|gc:). CIrc: puecen c|imenIcr:e ce micrc-p|cncIcn
{Krupp 15c). Ccrecen ce inIer: ccmercic| pcr |c pre:encic ce grcn ccnIiccc ce grc:c en :u ccrne. En
Ecucccr exi:Ien cincc e:pecie: cgrupccc: en Ire: gnerc:.
20
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Prionurus laticlavius (Foto 60)
Chancho
E| Chcnchc FcLicmcri||c e: ce un Icmcnc ccn:icercL|e, puece c|ccnzcr |c: 0 cm ce |cngiIuc IcIc|,
pre:enIc unc cpcriencic y cc|crccicn muy ||cmcIivc, puece fcrmcr peuenc: ccrcmene: y e: frecuenIe
en crec: rccc:c:. Fcr e:Ic :e hcce muy cIrccIivc en |c ccpIurc ce imcgene: curcnIe |c prccIicc ce| Lucec
recreativo.
Familia Sphyraenidae
Sphyraena spp. (Foto 61)
Picudas o barracudas
E:Ic: pece: mcrinc: ce cguc: cc:Ierc: :e ccrccIerizcn pcr Iener un cuerpc c|crgccc, fu:ifcrme, ccn hccicc
|crgc y punIicgucc, mcnc|Lu|c infericr prc|cngccc hccic ce|cnIe ce |c :upericr. En generc| :cn cnimc|e:
ce ccrccIer gregcric, pcr |c ue fcrmcn peuenc: ccrcmene:, cunue cucncc |c: ccu|Ic: :cn muy
grcnce: :ue|en :er :c|iIcric:. Fuecen :er c|gc pe|igrc:c: pcrc |c: humcnc:. Se hcn regi:Irccc vcric: cIcue:
ce Lcrrccucc:, en pcrIicu|cr ce e:pecie: ce| cccnc lncicc {Scmmer 15). E:Ie grupc e: frecuenIemenIe
enccnIrccc en ccmercic: ce mcri:cc:: :u ccrne e: ce cc|iccc y Iiene Luenc ccepIccicn. Se cc|cu|c ue
:u: ce:emLcrue: cnuc|e: puecen ||egcr c |c: 200 Icne|ccc: {McrI|nez-CrIiz 2001). En Ecucccr hcy :c|c cc:
e:pecie: ce Lcrrccucc:, cmLc: ce| mi:mc gnerc.
Familia Xiphiidae
Xiphias gladius (Foto 62)
Pez Espada
E:Ic fcmi|ic e:Ic repre:enIccc pcr unc :c|c e:pecie mcrinc cc:mcpc|iIc ue :e ccrccIerizc pcr |c pre:encic
ce un hccicc Ierminccc en unc e:pccc |crgc y cp|cnccc. E| Fez E:pccc e: un exce|enIe ncccccr, c|IcmenIe
migrcIcric, muy cgre:ivc y ce ccrccIer :c|iIcric {Cc||eIIe 15c). Fcr c|gunc rczcn ce:ccnccicc, frenIe c |c
pen|n:u|c ce ScnIc E|enc :ue|en ncccr juveni|e: c prcfunciccce: mencre: c 20 meIrc:. Fcr e||c, ccn frecuencic
:e |c: pe:cc ccn cnzue|c: muy cercc ce |c cc:Ic. Su ccrne e: muy vc|crccc y ccIizccc, :e ccn:icerc unc
ccmicc gcurmeI e:pecic|. Se e:Iimc ue :u vc|umen ce ce:emLcrue cnuc| e: ce 345 Icne|ccc:, ce |c: cuc|e:
e| 7 :e |c ccmercic|izc en e| mercccc inIernccicnc| {McrI|nez-CrIiz 2001). /cIuc|menIe :e ccn:icerc ue exi:Ie
in:ufcienIe infcrmccicn pcrc evc|ucr :u e:Iccc ce ccn:ervccicn {inc|uicc en |c ccIegcr|c DD, IcL|c 7).
Familia Istiophoridae
Fece: mcrinc: ccecnicc: ue :e ciferencicn pcr |c pre:encic ce un hccicc |crgc perc ce :eccicn circu|cr.
UIi|izcn :u: picc:" pcrc cIcnIcr c :u: pre:c:: unc vcrieccc ce pece:, c|cmcre: y pu|pc:. Fuecen efecIucr
grcnce: migrccicne: y Iienen c|Ic vc|cr ccmercic| y ce pe:cc cepcrIivc c nive| muncic| {Nckcmurc 15).
En |c ccIuc|iccc exi:Ie ccnIrcver:ic :cLre |c Icxcncm|c ce e:Ic fcmi|ic, ue pccr|c :er pcrIe ce Xiphiicce c
fcmi|ic incepencienIe. /u| cpIcmc: pcr IrcIcr|c: ccmc fcmi|ic: ciferenIe:. Se cc|cu|c ue :u: ce:emLcrcc:
cnuc|e: :cn cerccnc: c 2.000 Icne|ccc: {McrI|nez-CrIiz 2001). En e| Ecucccr e:Ic fcmi|ic e:Ic repre:enIccc pcr
cincc e:pecie: c|c:ifcccc: en Ire: gnerc:.
Istiophorus platypterus (Foto 63)
Picudo Bandern
E:Ie grcn cnimc| puece ||egcr c |c: 320 cm ce |cngiIuc IcIc|. Se ccrccIerizc pcr |c pre:encic ce unc c|eIc
ccr:c| muy grcnce y muy c|Ic. E: ||cmccc IcmLin Fez Ve|c". /| :er un cnimc| ce grcn Icmcnc, puece
efecIucr cmp|ic: migrccicne:, c vece: Ircn:ccecnicc: {Nckcmurc 15). Lc ccrne ce e:Ie pez :ue|e e:Icr
ce:Iinccc c |c expcrIccicn cc:i en :u IcIc|iccc.
Familia Scombridae
E:Ie grupc ce pece: mcrinc: ce grcn impcrIcncic c|imenIicic y ccmercic| c nive| muncic| :e ccrccIerizc pcr |c
pre:encic ce unc :erie ce c|eIi||c: {p|nu|c:) pcr ceIrc: ce |c c|eIc ccr:c| y cnc|, c:| ccmc pcr :u c|eIc ccucc|
prcfunccmenIe chcrui||ccc. Iienen un Icmcnc vcriccc, ce:ce 45 cm hc:Ic cercc ce 3 meIrc:. Lc: e:pecie:
ce Icmcnc grcnce :cn IcIc|menIe pe|cgicc:, mienIrc: |c: e:pecie: mc: peuenc: :cn cc:Ierc:: Iccc: fcrmcn
grcnce: ccrcmene: {Cc||eIIe 15c). En Ecucccr hcy 14 e:pecie: ce cIune: ue perIenecen c gnerc:.
Thunnus albacares (Foto 64)
Atn
E:Ic e:pecie :u:IenIc unc incu:Iric ecucIcricnc ce impcrIcncic muncic|, principc|menIe ccmc en|cIccc,
mcnejcncc vc|mene: ue :upercn |c: 100.000 Icne|ccc: cnuc|e: {Mencczc 2003). Fepre:enIc mc: ce|
21
Peces
07 ce |c: expcrIccicne: ce pe:cc L|cncc en nue:Irc pc|: {McrI|nez-CrIiz 2001). Thunnus albacares nc :e
encuenIrc pcr e| mcmenIc cenIrc ce |c |i:Ic rcjc ce UlCN: :in emLcrgc, :i |c e:Icn Thunnus obesus {Vu|nercL|e)
y T. alalunga {DcIc: ln:ufcienIe:) {IcL|c 7).
Orden Pleuronectiformes
E:Ie grupc ce pece: mcrinc: :e ccrccIerizc pcr Iener e| cuerpc muy cp|cnccc, ccn cmLc: cjc: c un :c|c |ccc
ce |c ccLezc. Scn eminenIemenIe LenIcnicc: y mcycriIcricmenIe ccnIinenIc|e: {Fi:cher et al. 15). En e| mcr
ecucIcricnc e:Icn regi:Irccc: 5 fcmi|ic:, ccn 3 e:pecie: y 12 gnerc:.
Familia Paralichthyidae
Se |c: puece ciferencicr pcr Iener :u: cc: cjc: c| |ccc izuiercc. Scn cepreccccre: vcrcce:: :e cpcycn en e|
fcncc pcr e| |ccc ciegc y puecen ccmLicr rcpiccmenIe ce cc|crccicn, cccpIcncc|c c |c: ccrccIer|:Iicc: ce|
:u:IrcIc. En generc| preferen fcncc: ce :u:IrcIc L|cncc {Hen:|ey 15). En nue:Irc pc|: e| ccn:umc ce e:Ic:
pece: e:Ic cc:i re:Iringicc c cue||c: ce Ic||c mecic c grcnce, enIre 20 y 0 cm cprcximcccmenIe, yc ue
:u ccrne e: ce muy Luenc cc|iccc cunue pre:enIcn grcn ccnIiccc ce e:pinc:. En e| Ecucccr Ienemc: 1
e:pecie: ce 8 gnerc:.
Paralichthys woomani (Foto 65)
Lenguado
E:Ic e: |c e:pecie ce |enguccc mc: grcnce ue hcLiIc cguc: ecucIcricnc:. Se cc|cu|c ue ||egcn en
ce:emLcrue: cnuc|e: ce cprcximcccmenIe 17 c 24 Icne|ccc: {McrI|nez-CrIiz 2001), cunue :egurcmenIe
e: muy :upericr yc ue |c grcn mcycr|c ce |c: ce:emLcrue: crIe:cnc|e:, nc :cn cec|crccc: y/c regi:Irccc:.
Familia Achiridae
Fece: peuenc: c mecicnc: {enIre 10 y 25 cm cprcximcccmenIe), ue :e ccrccIerizcn pcr Iener :u: cc: cjc: c|
|ccc izuiercc. /|gunc: e:pecie: puecen peneIrcr c| cguc cu|ce. Viven :cLre fcncc: L|cncc:, e:pecic|menIe
fcngc:c: y crenc:c: {Krupp 15L). En nue:Irc pc|: ccrecen ce vc|cr ccmercic|, perc :cn ccpIurccc:
incicenIc|menIe en grcnce: ccnIiccce: {c| iguc| ue |c fcmi|ic cnIericr) en |c: crrc:Ire: pcrc |c ccpIurc ce
ccmcrcn. LcmenIcL|emenIe, Iccc e:Ic fcunc cccmpcncnIe e: ce:ccrIccc c uIi|izccc pcrc cerivccc: ccmc
|c hcrinc pcrc Lc|cnceccc: ce cnimc|e: ccm:Iicc:. En e| Ecucccr e:Ic fcmi|ic e:Ic repre:enIccc pcr :ei:
e:pecie: ce cc: gnerc:.
Achirus scutum (Foto 66)
Guardaboyas
E:Ic e:pecie e: fcci| ce icenIifccr grccic: c :u pcrIicu|cr pcIrcn ce cc|crccicn, mcrrcn c:curc ccn un :innmerc
ce frcnjc: pc|icc: c |c |crgc ce Iccc e| cuerpc, ccncc|e un c:pecIc cIigrccc. Fuece c|ccnzcr |c: 28 cm ce
|cngiIuc IcIc|. Sue|e :er frecuenIe enccnIrcr|c en |c: ce:ccrIe: ce |c pe:cc ce crrc:Ire ce ccmcrcn. Ccmc nc
e: ccn:umicc, pc:c c fcrmcr pcrIe ce |c: ce:echc:" ue :cn e|iminccc: cirecIcmenIe c| mcr c :cn ||evccc:
pcrc :er prcce:ccc: ccmc hcrinc ce pe:cccc".
Orden Tetraodontiformes
Fc:een c|eIc: p|vicc: fuerIemenIe cIrcfccc:, Lccc peuenc ccn cienIe: fuerIe:, frecuenIemenIe fu:icnccc:
en unc p|ccc mcrcienIe, cLerIurc: Lrcnuic|e: peuenc:, pie| grue:c c c:perc, c vece: ccn e:pinc:, e:p|nu|c:
c p|ccc: {Fi:cher et al. 15). En Ecucccr e:Icn regi:Irccc: fcmi|ic:, 24 e:pecie: {22 mcrinc:, 2 ce cguc cu|ce)
y 1 gnerc: {15 mcrinc:, 1 ce cguc cu|ce).
Familia Balistidae
Fece: mcrinc: ce cguc: cc:Ierc: ue :e |c: ciferencicn pcrue Iienen unc pie| grue:c cuLierIc ce grcnce:
e:ccmc: recIi||nec: c mccc ce p|ccc: y fcci|menIe vi:iL|e: c| cjc humcnc. Scn cnimc|e: :c|iIcric: y muchc:
vece: c:cciccc: c :u:IrcIc: curc:, ue :e c|imenIcn principc|menIe ce inverIeLrccc: ce fcncc, inc|u:c ce
cue||c: ccn ccnchc. Su Lccc peuenc, perc crmccc ce cienIe: inci:ivc: Lc:IcnIe fuerIe:, :e cccpIc c e:Ie
Iipc ce c|imenIccicn {8u::ing 15c). En Ecucccr exi:Ien cucIrc e:pecie:, cccc unc en :u prcpic gnerc.
Balistes polylepis (Foto 67)
Puerco
E:Ie pez, c:cciccc ccn crec: ce crrecife:, :e ccrccIerizc pcr :u c:pecIc rcLu:Ic y fcrmc muy ccrccIer|:Iicc.
En nue:Irc pc|: nc exi:Ie hcLiIc ce ccn:umir :u ccrne, :e |c: ve muy pccc en |c: ccmercic:.
22
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Familia Ostraciidae
Ostracion meleagris (Figura 23)
Peces cofre
/ e:Ie pez mcrinc :e |c reccncce fcci|menIe pcr |c pre:encic ce unc crmccurc exIernc r|gicc ccmpue:Ic pcr
p|ccc: c:ec:. /|gunc: vece:, cucncc :e c|imenIc, prccuce un chcrrc ce cguc ccnIrc |c crenc, cejcncc c|
ce:cuLierIc c|gunc: inverIeLrccc: y p|cnIc: peuenc:. Su cieIc inc|uye Iunicccc:, e:pcnjc:, ccrc|e: :ucve:,
cru:Iccec:, |cmLrice: y c|gc:. Fre:enIc unc e:IrucIurc :ccic| ce hcrn, ccn Ire: c cucIrc hemLrc: pcr cccc
mcchc. Se hc vi:Ic ue en ccucric: prccucen unc Icxinc ue puece mcIcr c cIrc: pece: c c e||c: mi:mc:
{/||en y FcLerI:cn 18). En Ecucccr hcLiIcn cc: e:pecie: ce gnerc: ci:IinIc: {Ostracion meleagris y Lactoria
diaphana).
Figurc 23. DiLujc ce Fez Ccfre {C:Irccicn me|ecgri:). FuenIe: mccifcccc ce Jimnez Frccc y 8crez {2004).
Familia Tetraodontidae
Fece: mcycriIcricmenIe mcrinc:, cunue hcy e:pecie: ue :e hcn cccpIccc c| cguc cu|ce. Se |c: ciferencic
pcr |c pre:encic ce mcnc|Lu|c: Ircn:fcrmccc: en un picc ce cucIrc cienIe: grcnce: y fuerIe: {cc: en cccc
mcnc|Lu|c), |c ue |e: cyucc pcrc c|imenIcr:e ce erizc:, e:pcnjc:, e:Ire||c: ce mcr, ccrc|e:, ccngrejc:,
|cmLrice: y c|gc:. Iienen ccemc: |c ccpcciccc ce infcr:e rcpiccmenIe pcr c:pirccicn ce cguc c cire.
Generc|menIe :cn cnimc|e: :c|iIcric: cunue puecen fcrmcr grupc: ci:per:c:. Lc ccrne ce muchc: e:pecie:
e:, :egn uiene: |c hcn prcLccc, ce exce|enIe gu:Ic y e: ccn:umicc c menucc pcr |c pcL|ccicn |ccc|. Nc
cL:IcnIe, vcric: e:pecie: :cn Icxicc: y :u ccn:umc hc ccu:ccc envenencmienIc: grcve:, c vece: |eIc|e:. Lc
Icxinc pcrece e:Icr |ccc|izccc en cierIc: crgcnc: vi:cerc|e:, perc |c ccrne puece ccnIcmincr:e pcr ccnIccIc
ccn e||c: {8u::ing 15c). En e| Ecucccr e:Ic fcmi|ic e:Ic repre:enIccc pcr 12 e:pecie: {11 mcrinc:, 1 ce cguc
cu|ce), ue :e cgrupcn en gnerc: {5 mcrinc:, 1 ce cguc cu|ce).
Sphoeroides spp. (Foto 68)
Tambuleros
E:Ie e: un pez ue :e |c puce ciferencicr pcr :u pcIrcn ce cc|crccicn, ccn un ci:enc ccncnIricc en |c
regicn ccr:c|. Fuece ||egcr c mecir unc: 40 cm. E: muy ccmn en nue:Irc: cguc: pcr |c ue e: ccpIurccc
incicenIc|menIe ccn cIrc: pece: en c|gunc: crIe: ce pe:cc. Ncrmc|menIe e: e|iminccc, perc hcy uiene: |c
ccn:umen regu|crmenIe. Hc:Ic |c ccIuc|iccc nc :e hcn regi:Irccc :|nIcmc: ce inIcxicccicn pcr :u ccn:umc.
Colomesus asellus (Foto 69)
Pez Globo
E:Ic: cnimc|e: :cn e:IricIcmenIe cu|ceccu|cc|c: y hcLiIcn niccmenIe en |c regicn crienIc|. Scn ce Icmcnc
peuenc, c|ccnzcncc un mcximc ce 13 cm. Su ccrccIer|:Iicc ce infcr:e cnIe c|gn pe|igrc |c hc hechc
ccrccIer|:Iicc cenIrc ce |c ccucricf|ic, ccnce e:Ic Lien ccIizccc pcr :u grcn cIrccIivc, perc IcmLin pcr :u
fcci| cccpIcLi|iccc y grcn :ccicLi|iccc.
Familia Diodontidae
Fcmi|ic ccrccIerizccc pcr |c pre:encic ce e:pinc: punIicgucc: y |crgc: c |c |crgc ce Iccc e| cuerpc, ue :e
ccL|cn hccic cIrc: cucncc e| cnimc| e:Ic re|cjccc y ue :e erizcn cucncc :e encuenIrc cmenczccc. Fuecen
c|ccnzcr unc: 0 cm ce |cngiIuc: :cn mcycriIcricmenIe mcrinc: y ce hcLiIc: cemer:c|e: {/||en y FcLerI:cn
18). En e| Fcc|fcc CrienIc| Ircpicc| exi:Ien nueve e:pecie: ce cincc gnerc:, perc en cguc: ecucIcricnc:
:c|c :e hcn repcrIccc Ire: e:pecie: ce cc: gnerc:, :iencc Diodon e| mc: repre:enIcIivc. Nc Iienen vc|cr
ccmercic|, cucncc :cn ccpIurccc: incicenIc|menIe :cn ce:ccrIccc:.
23
Peces
Diodon spp. (Foto 70)
Puercoespines
E:Ie gnerc e: e| mc: ccmn en nue:Irc: cguc:. Ccmc nc :cn ccn:umicc:, cucncc :e ccpIurcn en rece: ce
pe:cc :cn inmecicIcmenIe ce:ccrIccc:. Nc cL:IcnIe, ccmc Iienen |c cuc|iccc cefen:ivc ce infcr:e, :ue|en
ueccr fcIcncc c |c cerivc, pcr |c ue muchc: vece: ||egcn c |c: cri||c: ccnce iguc| Iermincn muriencc.
GLOSARIO
Lc: fgurc: uIi|izccc: en e:Ie g|c:cric fuercn Icmccc: ce Jimnez Frccc y 8crez {2004).
Abdominal. FeferenIe c |c regicn cLccminc|. Ver regicne: ce| cuerpc.
Abertura branquial. Crifcic: ue ccmuniccn |c: Lrcnuic: ccn e| exIericr.
Abrazaderas. Crgcnc: ccpu|cccre: ce mcchc:, :c|c en rcyc:, IiLurcne: y uimerc:.
A0orom|ento. /:cen:icn hccic |c :uperfcie ce cguc: prcfuncc:, generc|menIe mc: fr|c: y ricc: en nuIrienIe:,
ue :u:IiIuyen c| cguc :uperfcic|, mc: pcLre y cc|icc ue e: ce:p|czccc pcr e| vienIc.
Aguas costeras (o nerticas). Hcce referencic c |c cerccn|c c |c cc:Ic. Zcnc mcrinc ccrre:pcncienIe c |c
p|cIcfcrmc ccnIinenIc|.
Aguas ocenicas. Hcce referencic c |c |ejcn|c ce |c cc:Ic. Zcnc mcrinc ccrre:pcncienIe c regicne: prcfuncc:,
mc: c||c ce |c p|cIcfcrmc ccnIinenIc|.
Aletas.

Aleta adiposa. /|eIc ccrnc:c, :in rccic: ni e:pinc:.
24
Fauna de Vertebrados del Ecuador
A|eto coudo| d|0cerco.
Aleta caudal heterocerca.
Aleta caudal homocerca.
Aleta caudal isocerca.
Aleta caudal leptocerca.
Aleta caudal con extremo posterior ahorquillado.

Aleta caudal con extremo posterior alunado (o semilunar).
25
Peces
Aleta caudal con extremo posterior cncavo (o emarginado).
Aleta caudal con extremo posterior convexo.
Aleta caudal con extremo posterior doble truncado (o rmbica).
Aleta caudal con extremo posterior lanceolado (o puntiaguda) .
Aleta caudal con extremo posterior redondeado.
Aleta caudal con extremo posterior truncado (o recto).
Aleta caudal con extremo posterior en forma de S.
Aleta dorsal espinosa. Ccn e:pinc: c:ec: r|gicc: c cLi|e:. Ver c|eIc:.

Aleta dorsal blanda. Ccn rccic: ccrIi|cginc:c: L|cncc:. Ver c|eIc:.
2
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Aleta dorsal dividida en dos partes. /|eIc ccr:c| civicicc generc|menIe en pcrcicn e:pinc:c cnIericr y rccic:
L|cncc: pc:Iericr.
Aleta dorsal con margen recto. /|eIc ccr:c| ccn pcrcicn e:pinc:c y rccic: L|cncc: ccnIinuc:.
Aleta dorsal con margen escotado. /|eIc ccr:c| ccn unc mue:cc enIre |c pcrcicn e:pinc:c y |c: rccic:
L|cncc:.
Aleta falciforme. Hcce referencic c unc c|eIc ccn fcrmc ce hcz.
Aleta plvica abdominal. ln:erIccc en c pcr ceIrc: ce |c regicn mecic ce |c c|eIc pecIcrc|.
Aleta plvica subyugular. ln:erIccc pcr ce|cnIe ce |c Lc:e ce |c c|eIc pecIcrc|.
Aleta plvica torcica. ln:erIccc c nive| ce |c Lc:e ce |c c|eIc pecIcrc|, c vece: un pccc pcr ceIrc:, perc
nunca llega a la parte media.
27
Peces
Aleta plvica yugular. ln:erIccc muy pcr ce|cnIe ce |c Lc:e ce |c c|eIc pecIcrc|, puece e:Icr c nive| ce|
ojo.
Aletillas (o pnulas). /|eIc: peuenc: c ccnIinuccicn ce |c: c|eIc: ccr:c| y cnc|.
Anzuelo. Gcnchc: pcrc pe:cc ue uIi|izcn unc ccrnccc pcrc cIrcer c |c: pece:.
Arco branquial. Hue:c ccnce :e imp|cnIcn |c: f|cmenIc: Lrcnuic|e: y |c: Lrcnuie:pinc:.
Arrecife. 8cncc rccc:c :iIuccc c pccc prcfunciccc Lcjc |c :uperfcie ce| cguc.
Artes de pesca. Se refere c |c: Icnicc: y crIi|ugic: uIi|izccc: pcrc pe:ccr.
Banco de peces. Grcn nmerc ce pece: ce |c mi:mc e:pecie ue ncccn junIc:.
Barbo (o barbilln) . /pncice: c|crgccc: y ccrnc:c: ce |c: mcnc|Lu|c:.
Bentnico. Crgcni:mc: ue viven cenIrc c :cLre |c: fcncc: mcrinc:.
Boca inferior. Se cLre hccic e| vienIre ce| cnimc|.
28
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Boca grande. Cucncc e| exIremc pc:Iericr ce |c mcnc|Lu|c :cLrepc:c e| exIremc pc:Iericr ce| cjc.
Boca pequea. Cucncc e| exIremc pc:Iericr ce |c mcnc|Lu|c nc ||egc c nive| ce| exIremc cnIericr ce| cjc.
Boca protrctil. Hcce referencic c |c fexiLi|iccc ce |c: mcnc|Lu|c: pcrc exIencer:e hccic cfuerc.
Boca superior. Se cLre hccic e| ccr:c ce| cnimc|.
Boca terminal. Se cLre hccic e| frenIe ce| cnimc|.
Branquia (o agalla). Crgcnc: re:pircIcric: ce muchc: cnimc|e: ccucIicc: fcrmccc: pcr e| ccnjunIc ce crcc:
Lrcnuic|e:.
Branquiespinas. FrcIuLercncic c:ec en |c ccrc inIernc ce| crcc Lrcnuic|. Ver crcc Lrcnuic|.
Caladero. Lugcr en e| ue :e rec|izcn |c: ccIiviccce: pe:uerc:.
Cardumen. Grcn ccnIiccc ce pece: ue ncccn junIc:.
Cefalpodo. /nimc| inverIeLrccc ce cuerpc L|cncc, ce:nucc, ccLezc muy grcnce y prcvi:Ic ce IenIccu|c:.
F.ej. cc|cmcr.
Cilios. /pncice: ccrIc: y numerc:c:, ccmc peuenc: pe|i||c:, en |c: mcxi|cre:.
2
Peces
Cirros. /pncice: c|crgccc: y ccrnc:c: en |c regicn ccr:c| ce |c ccLezc, |ccc: ce| cuerpc c en |c: cpice: ce
|c: e:pinc:.
Comprimido. /p|c:Iccc |cIerc|menIe.
Crustceo. /nimc| inverIeLrccc cuLierIc pcr un ccpcrczcn crIicu|ccc {p.ej. ccngrejc, ccmcrcn, |cngc:Ic).
Demersal. E:pecie c:cciccc c| fcncc mcrinc pcr rczcne: ce ccmpcrIcmienIc reprccucIivc, c|imenIicic c
migratorio.
Deprimido. /p|c:Iccc ccr:c venIrc|menIe.
Depredacin. EfecIc ce cepreccr: cnimc| ue :e c|imenIc mcIcncc c :u pre:c.
Detrito. FcrI|cu|c: re:u|IcnIe: ce |c ce:ccmpc:icicn ce un cuerpc :c|icc. McIeric crgcnicc en prcce:c ce
ce:ccmpc:icicn.
Dientes.
270
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Dientes caniniformes. Ccn cpice ccnicc, punIicgucc.
Dientes inciciviformes. Ccn e| cpice ccrIcnIe, cnchc: y c|Ic:.
Dientes molariformes. Ccn e| cpice rcmc y Lcjc, rcLu:Ic:.
Dientes setiformes. Ccn e| cpice rcmc, ce|gccc: y ci:pue:Ic: ccmc e:ccLi||c.
Dientes viliformes. Ccn e| cpice ccnicc, muy ce|gccc: y numerc:c:.
Dientes fusionados. Muy fuerIe: c mcnerc ce picc.
Disco. Superfcie p|cnc y exIencicc ce |c: rcyc: {c fcrmc: cfne:), fcrmccc pcr |c ccLezc y |c: c|eIc: pecIcrc|e:,
exc|uyencc |c cc|c y |c: c|eIc: p|vicc:.
Dorsal. FeferenIe c |c regicn ccr:c|. Ver regicne: ce| cuerpc.
Escamas caducas (o deciduas). Irminc ue :e u:c cucncc un pez pierce :u: e:ccmc: ccn :umc fcci|iccc y
:in |c cccicn ce ce:ccmcr.
Escamas cicloides. Ccn IexIurc |i:c y Lcrce :ucve.
271
Peces

Escamas ctenoides. Ccn IexIurc c:perc y Lcrce cenIccc c ccn e:p|nu|c:.
Escamas en la lnea lateral. Nmerc ce pcrc: {e:ccmc: ccn pcrc) en |c ||nec |cIerc| c |cngiIucinc|menIe
ce:ce e| Lcrce :upericr ce| cprcu|c c |c Lc:e ce |c c|eIc ccucc|.
Escudo ceflico. Superfcie cefc|icc ccr:c| grue:c, c:perc c grcnu|ccc, pre:enIe en c|gunc: Si|urifcrme:.
Escudos en la lnea lateral. E:ccmc: mccifcccc: en |c ||nec |cIerc|, principc|menIe en |c regicn pc:Iericr ce|
cuerpo.
Escudos ventrales. E:ccmc: grue:c: ce Lcrce ccrIcnIe.
Espirculo. /LerIurc: pcre:, :c|c en IiLurcne: y rcyc:, pcr ceIrc: ce |c: cjc:, ue ccrre:pcnce c un primer pcr
ce cLerIurc: Lrcnuic|e: mccifcccc:.

Estuario (o estero). Cuerpc ce cguc ccnce e| cguc cu|ce :e mezc|c ccn e| cguc :c|ccc ce| cccnc.
272
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Filamentos branquiales. E:IrucIurc: L|cncc: y c|crgccc:, ue :e imp|cnIcn en |c ccrc exIernc ce| crcc
Lrcnuic|, :iempre ce cc|cr rcjc en cnimc|e: vivc: y fre:cc:. Ver crcc Lrcnuic|.
Filiforme. Cue Iiene fcrmc ce hi|c: :e cice cucncc un rccic, un LcrLi||cn, unc cc|c, eIc. :cn muy |crgc:, fnc:
y nc rcmifcccc:.
Fitoplancton. /|gc: ue curcnIe pcrIe c Iccc :u cic|c viIc| fcrmcn pcrIe ce| p|cncIcn.
Fotforo. Crgcnc: prccucIcre: ce |uz {Lic|umini:cenIe:) generc|menIe en |c :uperfcie ce| cuerpc.
Hocico tubular. 8ccc peuenc ue :e cLre en e| exIremc ce un IuLc.
Intermareal. Zcnc ccmprencicc enIre |c mcrcc ce |c mcrec c|Ic y e| nive| c| ue ||egc |c mcrec Lcjc. Exi:Ien
grcnce: vcriccicne: en |c: ccncicicne: cmLienIc|e: {en hcrc:, c|c:, me:e: y e:Iccicne:). Lc mcycr|c ce
|c: pece: :e puecen enccnIrcr IcmLin en |c zcnc :uL|iIcrc|, yc ue |c: pece: ||egcn y :e c|ejcn ccn |c:
mcrec:. Lc: pece: ccrccIer|:Iicc: ce e:Ic zcnc :cn |c: miemLrc: ce |c: fcmi|ic: Dc:ycIicce {rcyc:), 8cIhicce
{|enguccc:), Cphiciicce {|engueIc:), 8|enniicce {uicc:).
Istmo. Fegicn mu:cu|cr venIrc| ccnce ccnvergen |c: memLrcnc: Lrcnuic|e:.
Lado ciego. Fegicn ce |enguccc: ue nc pre:enIc cjc:.
Lado ocular. Fegicn ce |enguccc: ue pre:enIc cjc:.
273
Peces
Lnea lateral. CcnjunIc ce e:ccmc: ccn pcrc c :imp|e: pcrc: crmicc: c |c: |ccc: ce| cuerpc, ue perIenecen
c| :i:Iemc cc:Iicc ce |c: pece:.
Lnea lateral prolongada. ExIen:icn ce |c ||nec |cIerc| c Ircv: ce |c c|eIc ccucc|, ccrccIer|:Iicc ce |c: fcmi|ic:
Centropomidae y Sciaenidae.
Litoral. Hcce referencic c |c cc:Ic, c |c cri||c ce| mcr.
Longitudes. Mecicc: ce Icmcnc ce |c: pece:.
Mandbula. Hcce referencic c |c mcnc|Lu|c infericr.
Mandbulas pronunciadas. Mcnc|Lu|c: ue fcrmcn un picc |crgc c ccmc e:pccc. Fuece Iener prc|cngccc
:c|c |c :upericr, |c :upericr y |c infericr c :c|c |c infericr.

Maxilar. Hcce referencic c |c mcnc|Lu|c :upericr. Ver mcnc|Lu|c.
Mejilla. E:pccic pc:Iericr c| cjc y cnIericr c| precprcu|c.
Membrana interradial. MemLrcnc ue ccnecIc rccic: y e:pinc:.
Menudo. Irminc pcpu|cr ue hcce referencic c Iccc: cue||c: pece:, ce vcric: fcmi|ic:, cuyc vc|cr ccmercic|
uniIcric e: Lc:IcnIe Lcjc, principc|menIe pcr :u Icmcnc peuenc.
274
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Molusco. /nimc| inverIeLrccc ce cuerpc L|cncc, ce:nucc c prcIegicc pcr unc ccnchc {p.ej. ccrccc|,
churc:).
Necton. /nimc|e: grcnce: {nc micrc:ccpicc:) ccn grcn ccpcciccc pcrc ncccr, ccmc cefc|cpccc: y
verIeLrccc: en generc|.
Nertico (o costero). E: ccnce :e prccuce |c: mcycre: vcriccicne: ce i|uminccicn, IempercIurc, :c|iniccc,
ci:pcniLi|iccc ce cx|genc y nuIrienIe:, cccicn ce |c: c|c: y |c: ccrrienIe:. En ccn:ecuencic, e| crec ccn mcycr
civer:iccc y cLunccncic ce pece:. Lc: grupc: mc: ccrccIer|:Iicc: ce e:Ic regicn :cn |c: fcmi|ic: C|upeicce y
Fri:Iigc:Iericce {:crcinc:, pinchcguc:, chcpcrrc:). Ver IcmLin cguc: cc:Ierc: y p|cIcfcrmc ccnIinenIc|.
Mesopelgico. Ccrre:pcncienIe c cguc: cprcximcccmenIe enIre 200 y 1.000 m ce prcfunciccc. Exi:Ie unc
peuenc vcriccicn ce IempercIurc e:Iccicnc|, peneIrc muy pccc |uz {frecuencic: ce czu| y vic|eIc). Lc:
ccupcnIe: ce e:Ic zcnc cepencen ce |c: crgcni:mc: p|cncIcnicc: muerIc: pcrc :u c|imenIccicn y ce |c:
excremenIc: ue :e huncen ce:ce |c zcnc epipe|cgicc, c:| ccmc ce |c ceprecccicn enIre unc: y cIrc:.
Muchc: ce |c: pece: :cn ce cc|cr negrc c rcjc y :ue|en migrcr c |c zcnc epipe|cgicc pcrc c|imenIcr:e. Lc:
pece: ccrccIer|:Iicc: ce e:Ic zcnc :cn |c: miemLrc: ce |c: fcmi|ic: MycIcphicce {pece: |inIernc).
Ocenico. Zcnc menc: prccucIivc ue |c ner|Iicc, ccnce prevc|ecen ccncicicne: ue permiIen e| ce:crrc||c
ce e:pecie: ccn ci:IriLucicne: muy cmp|ic:. Exi:Ie pccc ci:pcniLi|iccc ce ceIriIc:, pccc vcriccicn en
IempercIurc y ccmpc:icicn u|micc. Ver IcmLin cguc: ner|Iicc: y p|cIcfcrmc ccnIinenIc|.
Ocelo. Mcnchc ue :imu|c un cjc.
Oprculo. CcnjunIc ce hue:c: {cpercu|cr, pre-cpercu|cr, enIre cIrc:) ue fcrmcn unc |cminc c mcnerc ce
puerIc ue Icpc |c: cLerIurc: Lrcnuic|e: en pece: c:ec:.
Or|0c|o noso|. /LerIurc c cLerIurc: :iIuccc: venIrc|menIe en rcyc: y IiLurcne: y ccr:c|menIe en pece:
c:ec:.

Otolitos (o piedras del odo). Fcrmccicne: cc|ccrec: {ccn:IiIuicc: ce cc|) en e| c|cc inIernc ce |c: pece:, ue
inIerviene en e| mcnIenimienIc ce| eui|iLric.
275
Peces
Ovparo. E:pecie cnimc| ue :e reprccuce pcr |c pue:Ic ce huevc:.
Ovovivparo. E:pecie cnimc| ue :e reprccuce pcr |c pue:Ic ce huevc:, perc cuyc: cr|c: rcmpen e| cc:ccrcn"
c penc: :cn expue:Ic: c| mecic exIericr.
Prpado adiposo. Iejicc ccipc:c Irc:|cicc ue cuLre c| cjc.
Pednculo caudal. Fcrcicn cnIericr c |c c|eIc ccucc| y pc:Iericr c |c: c|eIc: ccr:c| y cnc|.
Pelgico. Cue vive {fcIcncc c ncccncc) y :e c|imenIc en e| cguc, pcr :cLre e| fcncc mcrinc.
Placas crneas. Simi|cre: c cienIe:, pre:enIe: en |cmprec:, pcrc fjcr:e en |c: hc:peccccre:.
Plancton. F|cnIc: {fIcp|cncIcn) y cnimc|e: {zccp|cncIcn) fcIcnIe:, ue :e mueven ccn e| cguc y cuyc pccer
ce ncIccicn, :i |c Iienen, :irve mc: pcrc mcnIener|c: c fcIe ue pcrc Irc:|cccr|c: ce un |ugcr c cIrc.
Plataforma continental (o zcalo continental). Mcrgen ccnIinenIc| :umergicc Lcjc e| mcr ue :e exIience
ce:ce |c ||nec ce cc:Ic hc:Ic un punIc ccnce e| ce:nive| ce mcr ccenIrc cumenIc ce mcnerc Lru:cc,
cprcximcccmenIe c 200 m ce prcfunciccc.
Poliqueto. /nimc| inverIeLrccc ce cuerpc L|cncc, ci||ncricc y c|crgccc {p.ej. |cmLriz ce crenc).
Premaxilares. Unicn ce hue:c: pcre: en |c pcrIe cnIericr ce| mcxi|cr. Ver mcnc|Lu|c.
Preoprculo. Hue:c ccmp|emenIcric ce| cprcu|c. Ver cprcu|c.
Preoprculo escotado. Unc enIrcnIe en e| precprcu|c. Ver cprcu|c.
Protrctil. Cue :e prc|cngc {cp|iccL|e c |c: premcxi|cre:). Ver Lccc prcIrccIi|.
Quilla. 8crce ccrnc:c c ce e:ccmc: mccifcccc:.

27
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Radios blandos. Fccic: fcrmccc: ce ccrI||cgc, puecen ccrecer ce rcmifcccicne: c :er rcmifcccc:, y puecen
pre:enIcr:e en unc mi:mc c|eIc ce |c: cc: Iipc:.
Radios branquiostegales (o branquiostego). Cccc unc ce |c: e|emenIc: ue :c:Iienen |c: memLrcnc:
Lrcnuic:Iegc|e:. Ver i:Imc.
Red de arrastre. Fec fcrmccc pcr unc Lc|:c en fcrmc ce :ccc, ccn fcIcccre: ue |evcnIcn |c pcrIe :upericr
y pe:c: ce p|cmc ue mcnIiene cLcjc c |c pcrIe infericr.
Red de cerco. E: unc ccrIinc ce rec ccn mc||c fnc ue :e cue|gc en verIicc| en e| cguc, ccn |c fnc|iccc
ce Lcrcecr Lcncc: :uperfcic|e: ce pece:. E: un crIe ce pe:cc e:encic|menIe pcrc |c ccpIurc ce recur:c:
pe|cgicc:.
Red de enmalle. Fec generc|menIe Iejicc ccn hi|c muy fnc ue :e |c cc|ccc verIicc|menIe y :e |c mcnIiene
c |c cerivc, en |c cuc| |c: pece: en mcvimienIc :e enmc||cn".
Regiones del cuerpo.
Sedimento. Iccc: |c: mcIeric|e: ue :e cepc:iIcn en e| fcncc mcrinc, :ecn crgcnicc: c nc.
Simpatra. /:cciccicn Iempcrc| c permcnenIe enIre cc: c mc: e:pecie: ue viven junIc: en un mi:mc
hcLiIcI.
Somero. Superfcic|, muy cercc c |c :uperfcie.
Sublitoral (o submareal). Zcnc ccmprencicc enIre |c mcrcc ce |c mcrec Lcjc y e| Lcrce ce |c p|cIcfcrmc
ccnIinenIc|, hc:Ic |c: 200 m ce prcfunciccc. E: un |ugcr ce Luenc prccucIiviccc, pre:enIc vcriccicne:
e:Iccicnc|e: y |c i|uminccicn vcr|c ce IcIc| en cguc: :cmerc: c Ienue {czu| y vic|eIc) cercc c| ||miIe ce |c
p|cIcfcrmc ccnIinenIc|. Lc: pece: ccrccIer|:Iicc: ce e:Ic zcnc :cn |c mcycr|c ce miemLrc: ce |c: fcmi|ic:
Fcjicce {rcyc:), 8cIhicce {|enguccc:), Murcenicce {mcrenc:), Irig|icce {gc||ineIc:), Sccrpcenicce {Lrujc:,
|echuzc:), Mer|ucciicce {mer|uzc:).
Surcos labiales. F|iegue: en |c: e:uinc: ce |c Lccc ce IiLurcne:.
Torcico. FeferenIe c |c regicn Icrccicc. Ver regicne: ce| cuerpc.
277
Peces
Vivparo. E:pecie cnimc| ue nc :e reprccuce pcr huevc:, cuyc: hijc: nccen yc ccn |c fcrmc ue hcn ce
tener.
Ventosa sobre la cabeza (o disco ceflico). E:IrucIurc I|picc ce |c: rmcrc:, ue |e :irve pcrc ccherir:e c|
cuerpc ce muchc: verIeLrccc: mcrinc: u cIrc: cLjeIc: fcIcnIe:.
Vmer. Hue:c ce |c pcrIe cnIericr ce| Iechc ce |c Lccc, ccmnmenIe Iricngu|cr y c menucc ccn cienIe:.
Yugular. FeferenIe c |c regicn yugu|cr. Ver regicne: ce| cuerpc.
Zooplancton. /nimc|e: ue curcnIe pcrIe c Iccc :u cic|c viIc| fcrmcn pcrIe ce| p|cncIcn.
BIBLIOGRAFA
/cunc, /. 18. YUF/S, EN L/ FFCNIEF/ DE L/ IF/DlClCN Y EL C/M8lC. EciIcric| /Lyc-Yc|c. CuiIc.
/|LerI, J. S. 2003. F/MlLY SIEFNCFYGlD/E. Fp. 487-41. En: Fei:, F. E., S. C. Ku||cncer y C. J. Ferrcri: {ec:.). 2003.
Check |i:I cf Ihe fre:hwcIer f:he: cf ScuIh cnc CenIrc| /mericc, CLCFFSC/. EciIcric| EDlFUCFS. FcrIc
Alegre.
/|Lujc, L. M., M. lLcrrc, J. Urgi|: y F. 8crrigc. 180. ESIUDlC FFELlMlN/F DE LCS VEFIE8F/DCS DEL ECU/DCF.
E:cue|c Fc|iIcnicc Nccicnc|. CuiIc.
/||en, G. y F. FcLerI:cn. 18. FECES DEL F/ClFlCC CFlENI/L IFCFlC/L. CCN/8lC, /grupccicn Sierrc Mccre
y CEMEX. Mxicc.
/||en, G. F. 15. LUIJ/NlD/E. F/FGCS. Fp. 1231-1244. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer, C. Scmmer, K. E.
CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce |c pe:cc. Fcc|fcc
CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c /|imenIccicn. Fcmc
{F/C). Fcmc.
/rci|c-Herrerc, H., J. Mencczc-/ycrc, M. F. Gcnzc|ez-Frcncc, L. McnIerc-CervcnIe: y /. Cc:Ie|c-NcvcrreIe.
2001. Fevi:icn ce unc Enfermeccc Fccc Ccnccicc: |c CigucIerc. Fevi:Ic 8icmcicc 12{1):27-34.
8crrigc, F. 11. Li:Ic ce Fece: ce /guc Du|ce ce| Ecucccr. Fevi:Ic Fc|iIcnicc 1:7-5.
8crrigc, F. 14. Fece: ce| NcrcccicenIe ce| Ecucccr. Fevi:Ic Fc|iIcnicc 1: 43-154.
8crrigc, F. y E. Ierneu:. 2005. Frimer Hc||czgc ce unc FcL|ccicn Fc|ecencmicc ce| Fez Grundulus cf. bogotensis
{HumLc|cI, 1821) en |c: /|Ic: /nce: ce| Ecucccr. Fevi:Ic Fc|iIcnicc 2: 7-1.
8e||wccc, D. F. 15. SC/FlD/E. LCFCS, FCCCCHCS. Fp. 141-142. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer,
C. Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce
|c pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c
Alimentacin. Fcmc {F/C). Fcmc.
8urge::, W. 18. /N /IL/S CF FFESHW/IEF /ND M/FlNE C/IFlSHES. / FFELlMlN/FY SUFVEY CF IHE SlLUFlFCFMES.
I. F. H. FuL|iccIicn:, lnc. NepIune CiIy.
8u::ing, W. /. 15c. CENIFCFCMlD/E. FC8/LCS. Fp. 87-5. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer, C.
Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce
|c pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c
/|imenIccicn. Fcmc {F/C). Fcmc.
278
Fauna de Vertebrados del Ecuador
8u::ing, W. /. 15L. GEFFElD/E. MCJ/FF/S. Fp. 1114-1128. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer, C. Scmmer, K.
E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce |c pe:cc. Fcc|fcc
CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c /|imenIccicn. Fcmc
{F/C). Fcmc.
8u::ing, W. /. 15c. 8/LlSIlD/E. FEJEFUEFCCS, C/L/F/IES, G/IlLLCS. Fp. 05-0. En: Fi:cher, W., F. Krupp,
W. Schneicer, C. Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie:
pcrc |c: fne: ce |c pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c
/gricu|Iurc y |c /|imenIccicn. Fcmc {F/C). Fcmc.
8u::ing, W. /. 15c. IEIF/CDCNIlD/E. I/M8CFlLES, I/M8CFlNES, 8CIEIES, FECES GLC8C, CCFFCIUCHCS.
Fp. 12-137. En: En: Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer, C. Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.).
Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce |c pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:.
Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c /|imenIccicn. Fcmc {F/C). Fcmc.
8u::ing, W. /. y F. J. LcvenLerg. 15. SYNCDCNIlD/E. L/G/FICS. Fp. 125-128. En: Fi:cher, W., F. Krupp,
W. Schneicer, C. Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie:
pcrc |c: fne: ce |c pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c
/gricu|Iurc y |c /|imenIccicn. Fcmc {F/C). Fcmc.
Ccmpc:-cc-Fcz, F. 2003. F/MlLY GYMNCIlD/E. Fp. 483-48. En: Fei:, F. E., S. C. Ku||cncer y C. J. Ferrcri: {ec:.).
Check |i:I cf Ihe fre:hwcIer f:he: cf ScuIh cnc CenIrc| /mericc, CLCFFSC/. EciIcric| EDlFUCFS. FcrIc
Alegre.
Ccrrc:cc, H. 184. E| E:pccic /cucIicc en |c Vicc ce |c Se|vc. lcenIiccc, Fevi:Ic ce Cu|Iurc Fcpu|cr 3: 20-2.
Ccru:c, J. H. 15. LCFHllD/E. F/FES. Fp. 1227-1230. En: En: Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer, C. Scmmer, K. E.
CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce |c pe:cc. Fcc|fcc
CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c /|imenIccicn. Fcmc
{F/C). Fcmc.
Ccrvc|hc, M. F., N. F. Lcvejcy y F. S. Fc:c. 2003. F/MlLY FCI/MCIFYGCNlD/E. Fp. 22-28. En: Fei:, F. E., S. C.
Ku||cncer y C. J. Ferrcri: {ec:.). Check |i:I cf Ihe fre:hwcIer f:he: cf ScuIh cnc CenIrc| /mericc, CLCFFSC/.
EciIcric| EDlFUCFS. FcrIc /|egre.
Cc:Irc, F. y J. Fc:erc. 13. /rIe: ce Fe:cc /rIe:cnc|e: en |c Cc:Ic ce| Ecucccr. ln:IiIuIc Nccicnc| ce Fe:cc,
8c|eI|n CienI|fcc Icnicc Xll:1-7.
Cc:Irc, F. M. y F. F. Vcri. 2003. F/MlLY FFCCHlLCDCNIlD/E. Fp. 5-70. En: Fei:, F. E., S. C. Ku||cncer y C. J. Ferrcri:
{ec:.). Check |i:I cf Ihe fre:hwcIer f:he: cf ScuIh cnc CenIrc| /mericc, CLCFFSC/. EciIcric| EDlFUCFS.
FcrIc /|egre.
Cercn C. 15. EINC8lCLCGl/ DE LCS CCF/NES DE DUFENC. Mu:ec EcucIcricnc ce Ciencic: NcIurc|e:.
Quito.
Cercn, C., C. McnIc|vc, J. Umencc y E. Umencc. 14. EINC8CINlC/ Y NCI/S SC8FE L/ DlVEFSlD/D VEGEI/L
EN L/ CCMUNlD/D CCFN DE SlN/NGUE, SUCUM8lCS, ECU/DCF. Serie lnve:Iigccicn y McniIcrec 2.
Eccciencic, CuiIc.
Chcc, L. N. 15. SCl/ENlD/E. CCFVlN/S, 8/F8lCHES, 8CM8/CHES, CCFVlN/I/S, CCFVlNEI/S, CCFVlNlLL/S,
L/M8ES, FESC/DlLL/S, FCNC/CHCS, VEFFUG/ICS. Fp. 1427-1518. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer,
C. Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce
|c pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c
/|imenIccicn. Fcmc {F/C). Fcmc.
Chcvez, G. 175. ELEMENICS DE CCE/NCGF/Fl/. Ccmpcn|c EciIcric| CcnIinenIc|. Mxicc.
ClIES. 200. /FNDlCES ClIES 200. Ccnvencicn :cLre e| Ccmercic lnIernccicnc| ce E:pecie: /menczccc: ce
Fcunc y F|crc Si|ve:Ire:. En ||nec. Ver:icn Junic 200. hIIp://www.ciIe:.crg
279
Peces
Cc||eIIe, 8. 8. 174. ScuIh /mericcn Fre:hwcIer Neec|ef:he: cf Ihe Genu: Pseudotylosurus. Zcc|cgi:che
Mecece|ingen {Leicen). 48:1-18.
Cc||eIIe, 8. 8. 15c. 8ELCNlD/E. /GUJCNES, M/F/CS. Fp. 1-2. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer,
C. Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce
|c pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c
/|imenIccicn. Fcmc {F/C). Fcmc.
Cc||eIIe, 8. 8. 15L. CCFYFH/ENlD/E. DCF/DCS. Fp. 103-1038. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer, C.
Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce
|c pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c
/|imenIccicn. Fcmc {F/C). Fcmc.
Cc||eIIe, 8. 8. 15c. XlFHllD/E. FECES ESF/D/. Fp. 151-152. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer, C. Scmmer,
K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce |c pe:cc.
Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c /|imenIccicn.
Fcmc {F/C). Fcmc.
Cc||eIIe, 8. 8. 15c. SCCM8FlD/E. /IUNES, 8/CCFEI/S, 8CNlICS, C/8/LL/S, ESICFNlNCS, MELV/, EIC. Fp.
1521-1543. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer, C. Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C
pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce |c pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn
ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c /|imenIccicn. Fcmc {F/C). Fcmc.
Cc|cmc, L. /., /. Cuigucngcy S. Fcn. 2000-2004. FEFIlLES DE ECU/DCF: LlSI/ DE ESFEClES Y DlSIFl8UClCN.
CFCCCDYLl/, SEFFENIES Y IESIUDlNES. Mu:ec ce Zcc|cg|c, FcnIifcic Univer:iccc CcIc|icc ce| Ecucccr.
En ||nec. hIIp://www.puce.ecu.ec/zcc|cgic/verIeLrccc:/repIi|icweLec/incex.hIm|
Ccmpcgnc, L. J. V. 184. Shcrk: cf Ihe Wcr|c. /n /nncIcIec cnc l||u:IrcIec CcIc|cgue cf Shcrk: Specie: Kncwn
Ic DcIe. F/C Fi:herie: Syncp:i: 125: 1- 55.
Ccmpcgnc, L. J. V., F. Krupp y W. Schneicer. 15. Il8UFCNES. Fp. 48-743. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer,
C. Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce
|c pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c
/|imenIccicn. Fcmc {F/C). Fcmc.
De Ve|c:cc, J. 18. Zcc|cg|c FcnIc:Iicc. EciIcric| Cvejc Negrc/EciIcric| e| Ccnejc. 8cgcIc.
Dicgne, J. 2003. Lc CigucIerc. Memcric: ce |c Vlll Feunicn lLricc :cLre FiIcp|cncIcn Icxicc y 8icIcxinc::
121-130.
Enke|in, E. C., G. Ccnc, F. /. Gcrzc y E. Vcge|. 17. ClENCl/ /M8lENI/L Y DES/FFCLLC SCSIENl8LE. lnIernccicnc|
Ihcm:cn EciIcre:. Mxicc.
E:chmeyer, W. N. {ec.). 18. C/I/LCGUE CF FlSHES. Cc|ifcrnic /cccemy cf Science:. Scn Frcnci:cc.
F/C. 175. lnfcrme c| GcLiernc ce| Ecucccr :cLre Fe:cc CcnIinenIc| y Fi:cicu|Iurc, 8c:ccc en |c LcLcr ce /rnc
Me:chkcI. Frcgrcmc ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc e| De:crrc||c, /I 3312. Fcmc {Informe no publicado).
F/C. 2002. /C/8/F CCN L/ FESC/ lLEG/L, NC DECL/F/D/ Y NC FEGL/MENI/D/. Crgcnizccicn ce |c:
Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c /|imenIccicn. Fcmc.
F/C. 2005. L/ CFDEN/ClCN DE L/ FESC/ CCNIlNENI/L EN /MFlC/ L/IlN/ Y SU CCNIFl8UClCN / L/
SEGUFlD/D /LlMENI/Fl/ Y L/ MlIlG/ClCN DE L/ FC8FEZ/. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c
/gricu|Iurc y |c /|imenIccicn. Fcncmc.
Ferrcri:, C. J. 2003. F/MlLY /F/F/lM/IlD/E. Fp. 31. En: Fei:, F. E., S. C. Ku||cncer y C. J. Ferrcri: {ec:.). Check |i:I
cf Ihe fre:hwcIer f:he: cf ScuIh cnc CenIrc| /mericc, CLCFFSC/. EciIcric| EDlFUCFS. FcrIc /|egre.
Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer, C. Scmmer, K. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). 15. GUl/ F/C F/F/ lDENIlFlC/ClCN
DE ESFEClES F/F/ LCS FlNES DE L/ FESC/. F/ClFlCC CENIFC-CFlENI/L. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne:
Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c /|imenIccicn. Fcmc.
280
Fauna de Vertebrados del Ecuador
FriIz:che, F. /. 15. /ULCSICMlD/E. IFCMFEI/S. Fp. 04. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer, C. Scmmer, K. E.
CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce |c pe:cc. Fcc|fcc
CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c /|imenIccicn. Fcmc
{F/C). Fcmc.
Frce:e, F. y D. Fcu|y {ec:.). 200. FlSH8/SE. WCFLD WlDE WE8 ELECIFCNlC FU8LlC/IlCN. En ||nec. Ver:icn Mcrzc
200. hIIp://www.f:hLc:e.crg
Gc|vi:, G., J. l. Mcjicc, S. F. Duue, C. Cc:Ie||cnc:, F. Scnchez-DucrIe, M. /rce, /. GuIirrez, L. F. Jimnez, M.
ScnIc:, S. Vejcrcnc-Fivcneneirc, F. /rve|cez, E. FrieIc y M. Leivc. 200. FECES DEL MEDlC /M/ZCN/S.
FEGlCN DE LEIlCl/. Serie ce Gu|c: Ircpicc|e: ce Ccmpc N
o
5, Ccn:ervccicn lnIernccicnc|. 8cgcIc.
Gery, J. 177 CH/F/CClDS CF IHE WCFLD. I. F. H. FuL|iccIicn:, lnc. NepIune CiIy.
Gc|c:Iein, F. J. 188. ClCHLlDS CF IHE WCFD. I. F. H. FuL|iccIicn:, lnc. NepIune CiIy.
Gcmcn, M. F. 15. L/8FlD/E. VlEJ/S, DCNCELL/S/S, SECFlI/S. Fp. 1201-1225. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W.
Schneicer, C. Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c:
fne: ce |c pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc
y la Alimentacin. Fcmc {F/C). Fcmc.
GrccmLricge, 8. 12. GLC8/L 8lCDlVEFSlIY. SI/IUS CF IHE E/FIHS LlVlNG FESCUFCES. Wcr|c Ccn:ervcIicn
McniIcring CenIre. Lcncre:.
Grcve, J. S. y F. J. LcvenLerg. 17. IHE FlSHES CF IHE G/L/F/GCS lSL/NDS. SIcnfcrc Univer:iIy Fre::.
SIcnfcrc.
Hcrri:cn, l. J. 15. MUGlLlD/E. LlS/S. Fp. 123-128. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer, C. Scmmer, K. E.
CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce |c pe:cc. Fcc|fcc
CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c /|imenIccicn. Fcmc
{F/C). Fcmc.
Heem:Irc, F. C. 15. SEFF/NlD/E. MEFCS, SEFF/NCS, GU/SEI/S, ENJ/M8FES, 8/CUEI/S, lNDlCS, LCFCS,
G/LLlN/S, C/8FlLL/S, G/FFCF/S. Fp. 155-113. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer, C. Scmmer, K. E.
CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce |c pe:cc. Fcc|fcc
CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c /|imenIccicn. Fcmc
{F/C). Fcmc.
Hen:|ey, D. /. 15. F/F/LlCHIHYlD/E. LENGU/DCS. Fp. 134-1380. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer, C.
Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce |c
pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c
/|imenIccicn. Fcmc {F/C). Fcmc.
Herc|c, E. S. 18. EL MUNDC DE L/ N/IUF/LEZ/.. LCS FECES. EciIcric| Seix 8crrc|. 8crce|cnc.
Hickmcn, C. F., L. S. FcLerI: y F. M. Hickmcn. 15. ZCCLCGl/, FFlNClFlCS lNIEGF/LES. EciIcric| lnIercmriccnc
McGrcw-Hi||. Mccric.
Hce:e, D. F. 15. ELECIFlD/E. DUFMlENIES. Fp. 102-104. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer, C. Scmmer, K.
E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce |c pe:cc. Fcc|fcc
CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c /|imenIccicn. Fcmc
{F/C). Fcmc.
Hu::, H. H. 17. /SEGUF/MlENIC DE L/ C/LlD/D DE LCS FFCDUCICS FESCUEFCS. F/C DccumenIc Icnicc
ce Fe:cc 334. Fcmc.
lnccc, I. 15. MEFLUCCllD/E. MEFLUZ/S. Fp. 1272-1274. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer, C. Scmmer, K. E.
CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce |c pe:cc. Fcc|fcc
CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c /|imenIccicn. Fcmc
{F/C). Fcmc.
281
Peces
lNF {ln:IiIuIc Nccicnc| ce Fe:cc). 1. /cIiviccc ce |c F|cIc Ceruerc /Iunerc DurcnIe 1. lNF, 8c|eI|n
CienI|fcc y Icnicc XVlll{5): 1-.
lUCN. 200. 200 lUCN FED LlSI CF IHFE/IENED SFEClES. Unicn Muncic| pcr |c NcIurc|ezc. En L|nec. Ver:icn Junic
200. hIIp://www.iucnrec|i:I.crg
Jcccme, l. {ccmpi|cccr). 2005. SUM/C Y/CU, lNIFCDUCClCN /L ESIUDlC DE LCS ECCSlSIEM/S /CUIlCCS
Y L/ DlVEFSlD/D, ECCLCGl/, /FFCVECH/MlENIC Y CCNSEFV/ClCN DE LCS FECES DE LCS IEFFlICFlCS
CUlCHU/S DE Y/N/ Y/CU, NlN/ /M/FUM Y LCF/C/CHl, F/SI/Z/. ln:IiIuIc Cuichuc ce 8icIecnc|cg|c
Scchc Supci, lC8SS y Ecicicne: /Lyc-Yc|c. CuiIc.
Je::cp, N. M. 11. ZCCLCGl/, VEFIE8F/DCS. McGrcw-Hi||-lnIercmericcnc. Mccric.
Jimnez Frccc, F. y F. 8crez. 2004. FECES M/FlNCS DEL ECU/DCF CCNIlNENI/L/ M/FlNE FlSHES CF
CCNIlNENI/L ECU/DCF. SlM8lCE, N/ZC/ e lFE/. CuiIc.
Kci|c|c, F. J. y W. /. 8u::ing. 15. /FllD/E. 8/GFES M/FlNCS. Fp. 80-88. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer,
C. Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce
|c pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c
/|imenIccicn. Fcmc {F/C). Fcmc.
Krupp, F. 15c. /C/NIHUFlD/E. S/NGF/DCFES, ClFUJ/NCS, N/V/JCNES. Fp. 83-844. En: Fi:cher, W., F. Krupp,
W. Schneicer, C. Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie:
pcrc |c: fne: ce |c pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c
/gricu|Iurc y |c /|imenIccicn. Fcmc {F/C). Fcmc.
Krupp, F. 15L. /CHlFlD/E. SUEL/S. Fp. 845-850. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer, C. Scmmer, K. E.
CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce |c pe:cc. Fcc|fcc
CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c /|imenIccicn. Fcmc
{F/C). Fcmc.
Krupp, F. y W. Schneicer. 15. FCM/C/NIHlD/E. NGELES. Fp. 1388-131. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer,
C. Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce
|c pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c
Alimentacin. Fcmc {F/C). Fcmc.
Ku||cncer, S.C. 18. / FHYLCGENY /ND CL/SSlFlC/IlCN CF IHE SCUIH /MEFlC/N ClCHLYD/E {IELECSIEl:
FEFClFCFMES). Fp. 41-48. En: Mc|cLcrLc, L., F. Fei:, F. Vcri, Z. M. Lucenc y C. /. Lucenc {ec:.). Fhy|cgeny
cnc c|c::ifccIicn cf necIrcpicc| f:he:. EDlFUCFS. FcrIc /|egre.
Ku||cncer, S. C. 2003. F/MlLY SYN8F/NCHlD/E. Fp. 54-55. En: Fei:, F. E., S. C. Ku||cncer y C. J. Ferrcri: {ec:.).
Check |i:I cf Ihe fre:hwcIer f:he: cf ScuIh cnc CenIrc| /mericc, CLCFFSC/. EciIcric| EDlFUCFS. FcrIc
Alegre.
Lag|er K., J. 8crccch, F. Mi||er, D. Fc::inc. 184. lCIlCLCGl/. /GI EciIcr S./. Mxicc.
Lec, F. N. 15. CFHlDllD/E. 8FCICL/S, CCNGFlFEFL/S. Fp. 1342-1348. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer,
C. Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce
|c pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c
/|imenIccicn. Fcmc {F/C). Fcmc.
Limc, F., L. Mc|cLcrLc, F. 8uckup, J. Fezzi cc Si|vc, F. Vcri, /. Hcrc|c, F. 8enine, C. Cyckcwc, C. Fcvcne||i, N.
Meneze:, C. Lucenc, M. C. Mc|cLcrLc, Z. M. Lucenc, F. Fei:, F. Lcngecni, L. Cc::cIi, V. 8erIccc, C. Mcreirc
y F. Lucincc. 2003. GENEF/ lNCEFI/E SEDlS lN CH/F/ClD/E. Fp. 10-1. En: Fei:, F. E., S. C. Ku||cncer y
C. J. Ferrcri: {ec:.). Check |i:I cf Ihe fre:hwcIer f:he: cf ScuIh cnc CenIrc| /mericc, CLCFFSC/. Editorial
EDlFUCFS. FcrIc /|egre.
Lirc, l., C. Mce:pccher y J. L. CifuenIe:. 18. GUl/ lLUSIF/D/ DE /NlM/LES M/FlNCS VENENCSCS DE MXlCC
Y EL C/Fl8E. Ncriegc EciIcre:/Limu:c. Mxicc.
282
Fauna de Vertebrados del Ecuador
LuncLerg, J. G. y M. W. LiIImcnn. 2003. F/MlLY FlMELCDlD/E. Fp. 432-44. En: Fei:, F. E., S. C. Ku||cncer y C.
J. Ferrcri: {ec:.). Check |i:I cf Ihe fre:hwcIer f:he: cf ScuIh cnc CenIrc| /mericc, CLCFFSC/. EciIcric|
EDlFUCFS. FcrIc /|egre.
LuncLerg, J. G., L. G. Mcr:hc|, J. Guerrerc, 8. HcrIcn, M. C. Mc|cLcrLc y F. We::e|ingh. 18. IHE SI/GE FCF
NECIFCFlC/L FlSH DlVEFSlFlC/IlCN: / HlSICFY CF IFCFlC/L SCUIH /MEFlC/N FlVEFS. Fp. 13-48. En:
Mc|cLcrLc, L. F., F. E. Fei:, F. F. Vcri, Z. M. Lucenc y C. /. Lucenc {ec:.). Fhy|cgeny cnc c|c::ifccIicn cf
necIrcpicc| f:he:. EDlFUCFS. FcrIc /|egre.
Mcgc-Leccic, F. 172. Ccn:icerccicne: :cLre |c Si:IemcIicc ce |c Fcmi|ic Frcchi|cccnIicce {C:IeichIhye:,
Cyprinifcrme:), ccn unc Sincp:i: ce |c: E:pecie: ce Venezue|c. /cIc 8ic|cgicc Venezc|cnc 8: 35-.
Mcgc-Leccic, F. 178. Lc: Fece: ce |c Fcmi|ic SIerncpygicce ce Venezue|c. /cIc CienI|fcc Venezc|cnc 2:
1-8.
Mcgc-Leccic, F. 14. ELECIFlC FlSHES CF IHE CCNIlNENI/L W/IEFS CF /MFlC/. FUDECl, Vc|. XXlX. Ccrccc:.
Mcj|uf, F. 2002. LCS ECCSlSIEM/S M/FlNCS Y CCSIEFCS. FrcyecIc E:IrcIegic Fegicnc| ce 8icciver:iccc pcrc
|c: Fc|:e: ce| Ircpicc /ncinc, Ccnvenic ce Cccperccicn Icnicc Nc FeemLc|:cL|e /IN/JF-5887/FG
C/N-8lD. Limc.
Mc|ccnccc-Cccmpc, J. /., /. CrIegc-Lcrc, J. S. U:mc, G. Gc|vi:, F. /.Vi||c-Ncvcrrc, L. Vc:uez, S. Frccc-
Fecrerc:, C. /rci|c. 2005. FECES DE LCS /NDES DE CCLCM8l/. GUl/ DE C/MFC. ln:IiIuIc ce lnve:Iigccicn
ce Fecur:c: 8ic|cgicc: /|excncer Vcn HumLc|cI. 8cgcIc.
McrI|nez-CrIiz, J. 2001. M/NU/L DE FESC/ 8L/NC/. 37 ESFEClES DE lNIEFS CCMEFCl/L. /SCEXFE8L/. CuiIc.
McCc:ker, J. E. y F. H. Fc:enL|cII. 15. MUF/ENlD/E. MCFEN/S. Fp. 1303-1315. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W.
Schneicer, C. Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c:
fne: ce |c pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc
y |c /|imenIccicn. Fcmc {F/C). Fcmc.
McCc:ker, J. E. y F. H. Fc:enL|cII. 1998. / Fevi:icn cf Ihe Ec:Iern Fccifc Sncke-Ee| Genu: Ophichthus
{/ngui||ifcrme:: CphichIhicce) wiIh Ihe De:cripIicn cf Six New Specie:. Frcceecing: cf Ihe Cc|ifcrnic
/cccemy cf Science: 50: 37-432.
McEcchrcn, J. D. 15c. ICFFEDlNlD/E. IEM8L/DEF/S, IFEMCLlN/S. Fp. 784-785. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W.
Schneicer, C. Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c:
fne: ce |c pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc
y |c /|imenIccicn. Fcmc {F/C). Fcmc.
McEcchrcn, J. D. 15L. FHlNC8/IlD/E. FECES GUlI/FF/. Fp. 778-781. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer,
C. Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce
|c pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c
/|imenIccicn. Fcmc {F/C). Fcmc.
McEcchrcn, J. D. 15c. D/SY/IlD/E. F/Y/S LIlGC. Fp. 752-70. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer, C.
Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce
|c pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c
/|imenIccicn. Fcmc {F/C). Fcmc.
McEcchrcn, J. D. y G. NcIcrLcrIc|c ci Scicrc. 15. MC8ULlD/E, MYLlC8/IlD/E Y FHlNCFIEFlD/E. M/NI/S,
Dl/8LCS: GUlL/S M/FlN/S Y G/8lL/NES. Fp. 75-74. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer, C. Scmmer,
K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce |c pe:cc.
Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c /|imenIccicn.
Fcmc {F/C). Fcmc.
McKcy, F. J. y M. Schneicer. 15. H/EMULlD/E. 8UFFCS, CCFCCCFCS, CHUL/S, G/LLlN/ZCS, FCNCCS. Fp.
113-1173. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer, C. Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C
pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce |c pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn
ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c /|imenIccicn. Fcmc {F/C). Fcmc.
283
Peces
Mecccw:, F. S. y J. l. CcmpLe||. 181. lNIFCDUCClCN / L/ ClENCl/ DEL M/F. EciIcric| ZcriLic. Zcrcgczc.
Meneze:, N. /. 2003. F/MlLY /CESIFCFHYNCHlD/E. Fp. 231-233. En: Fei:, F. E., S. C. Ku||cncer y C. J. Ferrcri:
{ec:.). Check |i:I cf Ihe fre:hwcIer f:he: cf ScuIh cnc CenIrc| /mericc, CLCFFSC/. EciIcric| EDlFUCFS.
FcrIc /|egre.
Mencczc, F. 2003. /nc|i:i: SecIcric| ce| /In y :u: Derivccc:. /punIe: ce Eccncm|c 37: 1-73.
MiIIermeier, F., F. FcL|e: Gi| y C. GceII:ch- MiIIermeier. 17. MEGADIVERSIDAD. LOS PASES
BIOLGICAMENTE MS RICOS DEL MUNDO. Cemex. Mxicc.
Mcjicc, J., C. Cc:Ie||cnc:, S. U:mc y F. |vcrez {ec:.). 2002. Ll8FC FCJC DE FECES DULCE/CUlCCL/S DE
CCLCM8l/. Serie LiLrc: Fcjc: ce E:pecie: /menczccc: ce Cc|cmLic, ln:IiIuIc ce Ciencic: NcIurc|e:,
Univer:iccc Nccicnc| ce Cc|cmLic y Mini:Ieric ce| Mecic /mLienIe. 8cgcIc.
Mcrecnc, M., Y. Fec:cc: y E. M. ce| Finc. 2005. Un Fez GcIc Mi|encric: Lc Frencci||c, Astroblepus ubidiai
{Si|urifcrme:: /:IrcL|epicce). Nue:Irc Ciencic 7: 7-.
Mc::, 8. 18. ECCLCGY CF FFESH W/IEFS. M/N /ND MEDlUM, F/SI IC FUIUFE. 8|cckwe|| Science. Cxfcrc.
Muniz, l. 11. Fre:hwcIer /cicifccIicn: iI: EffecI: cn Specie: cnc CcmmuniIie: cf Fre:hwcIer MicrcLe:, F|cnI:
cnc /nimc|:. Frcceecing: cf Ihe Fcyc| SccieIy cf EcinLurgh 78: 227-254.
Nckcmurc, l. 15. lSIlCFHCFlD/E. /GUJ/S, M/FLlNES, FECES-VEL/. Fp. 118-113. En: Fi:cher, W., F. Krupp,
W. Schneicer, C. Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie:
pcrc |c: fne: ce |c pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c
/gricu|Iurc y |c /|imenIccicn. Fcmc {F/C). Fcmc.
N/ZC/. 2005. FE/S FFlCFlI/Fl/S F/F/ L/ CCNSEFV/ClCN DE L/ 8lCDlVEFSlD/D M/FlN/ EN ECU/DCF
CCNIlNENI/L. lnfcrme Finc| ce| FrcyecIc rec: FricriIcric: pcrc |c Ccn:ervccicn ce |c 8icciver:iccc
Mcrinc en Ecucccr CcnIinenIc|", ln:IiIuIc N/ZC/ y Ihe NcIure Ccn:ervcncy. CuiIc.
Cchcc E., S. C|:en y L. /rricgc. 2000. M/CFCZCNlFlC/ClCN DE L/ ZCN/ CCSIEF/ CCNIlNENI/L. FFCFUESI/
F/F/ EL CFDEN/MlENIC Y DES/FFCLLC DE L/ CCSI/ ECU/ICFl/N/. Frcgrcmc ce Mcnejc ce Fecur:c:
Cc:Ierc: y CenIrc ce Fecur:c: Cc:Ierc: ce |c Univer:iccc ce Fhcce l:|cnc. Gucycui|.
CFS/CMS. 2001. Dl/GNCSIlCC DE L/ EXFCSlClCN Y EFECICS DEL USC DE LCS FESIlClD/S: FlV/S. Crgcnizccicn
Fcncmericcnc ce |c Sc|uc y Crgcnizccicn Muncic| ce |c Sc|uc. Mcncguc.
Cvchynnyk, M. M. 17. FFESHW/IEF FlSHES CF ECU/DCF /ND FEFSFECIlVE FCF DEVELCFMENI CF FlSH
CULIlV/IlCN. LcIin /mericcn SIucie: CenIer Mcncgrcph 1, Michigcn SIcIe Univer:iIy. Chiccgc.
Cyckcwc, C. I. 2003. F/MlLY EFYIHFlNlD/E. Fp. 238-240. En: Fei:, F. E., S. C. Ku||cncer y C. J. Ferrcri: {ec:.). Check
|i:I cf Ihe fre:hwcIer f:he: cf ScuIh cnc CenIrc| /mericc, CLCFFSC/. EciIcric| EDlFUCFS. FcrIc /|egre.
Fcrin, N. V. 15. EXCCCEIlD/E. FECES VCL/DCFES. Fp. 101-1103. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer, C.
Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce |c
pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c
/|imenIccicn. Fcmc {F/C). Fcmc.
Fini||c:, M. /., J. Gcmez, J. E|izc|ce y /. Duenc:. 2003. lnIcxicccicn pcr /|imenIc:, F|cnIc: y SeIc:. /nc|e: Si: Scn
Ncvcrrc 2: 243-23.
Fc::, S. G. 15. SCCFF/ENlD/E. F/SC/ClCS, CH/NCH/FFCS. Fp. 1544-154. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W.
Schneicer, C. Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c:
fne: ce |c pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc
y |c /|imenIccicn. Fcmc {F/C). Fcmc.
Fei:, F. E. 2003. F/MlLY C/LLlCHIHYD/E. Fp. 21-30. En: Fei:, F. E., S. C. Ku||cncer y C. J. Ferrcri: {ec:.). Check |i:I
cf Ihe fre:hwcIer f:he: cf ScuIh cnc CenIrc| /mericc, CLCFFSC/. EciIcric| EDlFUCFS. FcrIc /|egre.
284
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Fei:, F. E., S. C. Ku||cncer y C. J. Ferrcri: {ec:.). 2003. CHECK LlSI CF IHE FFESHW/IEF FlSHES CF SCUIH /ND
CENIF/L /MEFlC/, CLCFFSC/. EciIcric| EDlFUCFS. FcrIc /|egre.
Ficge|y, F. S., F. J. Greenfe|c y M. Guerrerc G. 18. L/S /VES DEL ECU/DCF CCNIlNENI/L: UN/ LlSI/ /NCI/D/.
Funcccicn CrniIc|cgicc ce| Ecucccr. CuiIc.
Schcefer, S. /.18. CCNFLlCI /ND FESCLUIlCN: lMF/CI CF NEW I/X/ CN FHYLCGENEIlC SIUDlES CF IHE
NECIFCFlC/L C/SCUDlNHCS {SlLUFClDEl: LCFlC/FllD/E). Fp. 375-400. En: Mc|cLcrLc, L. F., F. E. Fei:, F.
F. Vcri, Z. M. Lucenc y C. /. Lucenc {ec:.). Fhy|cgeny cnc c|c::ifccIicn cf necIrcpicc| f:he:. EDlFUCFS.
FcrIc /|egre.
Schcefer, S. /. 2003. F/MlLY /SIFC8LEFlD/E. Fp. 312-317. En: Fei:, F. E., S. C. Ku||cncer y C. J. Ferrcri: {ec:.).
Check |i:I cf Ihe fre:hwcIer f:he: cf ScuIh cnc CenIrc| /mericc, CLCFFSC/. EciIcric| EDlFUCFS. FcrIc
Alegre.
Schneicer, W. 15. ECHENElD/E. FEMCF/S, FEG/S, FEG/IlMCNES. Fp. 100-101. En: Fi:cher, W., F. Krupp,
W. Schneicer, C. Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie:
pcrc |c: fne: ce |c pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c
/gricu|Iurc y |c /|imenIccicn. Fcmc {F/C). Fcmc.
Schneicer, W. y F. Krupp. 15. M/L/C/NIHlD/E. 8L/NCUlLLCS, M/I/JUELCS. Fp. 12-1271. En: Fi:cher, W.,
F. Krupp, W. Schneicer, C. Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce
e:pecie: pcrc |c: fne: ce |c pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc:
pcrc |c /gricu|Iurc y |c /|imenIccicn. Fcmc {F/C). Fcmc.
Sevi||c, M. L. 183. 8lCLCGl/ FESCUEF/. Ccn:ejc Nccicnc| pcrc |c En:encnzc ce |c 8ic|cg|c. Mxicc.
SmiIh-Vcniz, W. F. 15. C/F/NGlD/E. JUFELES, FMF/NCS, CCJlNU/S, Z/F/IEFCS, CCClNEFCS, C/S/8ES,
M/C/FEL/S, CHlCH/FFCS, JCFC8/DCS, MEDFEG/LES, FEZ FlLCI/. Fp. 40-8. En: Fi:cher, W., F. Krupp,
W. Schneicer, C. Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie:
pcrc |c: fne: ce |c pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c
/gricu|Iurc y |c /|imenIccicn. Fcmc {F/C). Fcmc.
Scmmer, C. 15. SFHYF/ENlD/E. 8/FF/CUD/S, FlCUD/S. Fp. 118-121. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer,
C. Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce
|c pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c
/|imenIccicn. Fcmc {F/C). Fcmc.
Scumi:, N., M. LuccIIe, D. Scmpcic, D. Cruz /|meicc, D. Gircux, S. Mcrci: y F. FicheI. 1. Fre:ence cf
Crgcncphc:phcIe in Fi:h cf Ihe /mczcn Fiver. /cIc /mczcnicc 33: 325-338.
Sucrez, L. y C. Jc::e. 2000. L/S FFlCFlD/DES EN L/ CCNSEFV/ClCN DE L/ 8lCDlVEFSlD/D. Fp. 75-7. En: C. Jc::e
{ec.). Lc Licciver:iccc ce| Ecucccr, lnfcrme 2000. Mini:Ieric ce| /mLienIe, EccCiencic y UlCN. CuiIc.
Swing, K. y F. 8crez. 200. Fir:I Feccrc cf cn E|ephcnI Fi:h {ChcncrichIhye:, Hc|ccephc|i) in Ecucccricn
WcIer: During cn ENSC EvenI. Fevi:Ic ce 8ic|cg|c Mcrinc y Ccecncgrcf|c 41: 107-10.
IciI, F. V. 187. ELEMENICS DE ECCLCGl/ M/FlN/. CUFSC FFEF/F/ICFlC. EciIcric| /criLic. Zcrcgczc.
Iercn, M. C., F. Ccmpc:, K. C|crk, D. Fuiz, F. Gucrcerc:, F. Jimnez, J. Denkinger, E. CrIiz y C. Sucrez. 2004.
FCFI/FCLlC DE SlIlCS FFlCFlI/FlCS F/F/ L/ CCNSEFV/ClCN DENIFC DE L/ UNlD/D DE FL/NlFlC/ClCN
ECCFEGlCN/L F/ClFlCC ECU/ICFl/L: CCMFCNENIE M/FlNC. SlM8lCE, N/ZC/ y Ihe NcIure Ccn:ervcncy.
Quito.
Iercn, M. C., K. C|crk, C. Sucrez, F. Ccmpc:, J. Denkinger, D. Fuiz y F. Jimnez. 200. /NLlSlS DE V/ClCS E
lDENIlFlC/ClCN DE FE/S FFlCFlI/Fl/S F/F/ L/ CCNSEFV/ClCN DE L/ 8lCDlVEFSlD/D M/FlNC-
CCSIEF/ EN EL ECU/DCF CCNIlNENI/L. FESUMEN EJECUIlVC. Mini:Ieric ce| /mLienIe. CuiIc.
Ierneu:, E., /. Ccrcenc:, J. Cc||e:, K. 8e|Ircn y J. Ce|i. 2004. FCFI/FCLlC DE SlIlCS FFlCFlI/FlCS F/F/ L/
CCNSEFV/ClCN DENIFC DE L/ UNlD/D DE FL/NlFlC/ClCN ECCFEGlCN/L F/ClFlCC ECU/ICFl/L:
CCMFCNENIE /GU/ DULCE. Funcccicn /GU/, EccCiencic y Ihe NcIure Ccn:ervcncy. CuiIc.
285
Peces
Iirirc, D. {ec.). 1. M/MlFEFCS DEL ECU/DCF. FcnIifcic Univer:iccc CcIc|icc ce| Ecucccr y Sccieccc pcrc
|c lnve:Iigccicn y e| McniIcrec ce |c 8icciver:iccc EcucIcricnc. Quito.
Ic|ecc-Fizc, M. 2000. Ihe NecIrcpicc| Fi:h SuLfcmi|y CyncccnIince {Ie|ec:Iei: C:Icricphy:i: Chcrccifcrme:): /
Fhy|cgeneIic SIucy cnc Fevi:icn cf Cynodon and Rhaphiodon. /mericcn Mu:eum NcviIcIe: 328: 1-88.
Ic|ecc-Fizc, M. 2003. F/MlLY CYNCDCNIlD/E. Fp. 234-237. En: Fei:, F. E., S. C. Ku||cncer y C. J. Ferrcri: {ec:.).
Check |i:I cf Ihe fre:hwcIer f:he: cf ScuIh cnc CenIrc| /mericc, CLCFFSC/. EciIcric| EDlFUCFS. FcrIc
Alegre.
Icrre:-Ccrvcjc|, C. 2000-2005. FEFIlLES DE ECU/DCF: LlSI/ DE ESFEClES Y DlSIFl8UClCN. /MFHlS8/ENl/ Y
S/UFl/. Mu:ec ce Zcc|cg|c, FcnIifcic Univer:iccc CcIc|icc ce| Ecucccr. En ||nec. hIIp://www.puce.ecu.
ec/zcc|cgic/verIeLrccc:/repIi|icweLec/incex.hIm|
IurccIIe, F. 2005. GUl/ DlDCIlC/ DE CUENC/S HlDFCGFFlC/S. Univer:iccc Icnicc FcrIicu|cr ce Lcjc.
Loja.
Vcri, F. F. y L. F. Mc|cLcrLc.18. NECIFCFlC/L lCHIHYCLCGY: /N CVEFVlEW. Fp. 1-11. En: Mc|cLcrLc, L. F.,
F. E. Fei:, F. F. Vcri, Z. M. Lucenc y C. /. Lucenc {ec:.). Fhy|cgeny cnc c|c::ifccIicn cf nceIrcpicc| f:he:.
EDlFUCFS. FcrIc /|egre.
Vicker:, W. 18. LCS SlCN/S Y SECCY/S, SU /D/FI/ClCN /L /M8lENIE /M/ZCNlCC. Ecicicne: /Lyc-Yc|c.
CcycmLe.
Vi||egc:, I., F. NcvcrreIe, L. /rricgc y S. Cce||c. 2005. Evc|uccicn ce |c fccIiLi|iccc ce unc rec ce crec: cc:Ierc:
y mcrinc: prcIegicc: en Ecucccr. lnfcrme ce Ccn:u|Icr|c pcrc e| 8cncc lnIercmericcnc ce De:crrc||c y
Mini:Ieric ce Mecic /mLienIe. CuiIc {Informe no publicado).
WcI|ing, L. y E. /. Ncr:e. 18. Di:IurLcnce cf SecLec Ly Mcvi|e Fi:hing Gecr: c Ccmpcri:cn Ic Fcre:I C|ecrcuIIing.
Ccn:ervcIicn 8ic|cgy 12: 1180-117.
WeiIzmcn, M. y S. H. WeiIzmcn. 2003. F/MlLY LE8l/SlNlD/E. Fp. 241-251. En: Fei:, F. E., S. C. Ku||cncer y C.
J. Ferrcri: {ec:.). Check |i:I cf Ihe fre:hwcIer f:he: cf ScuIh cnc CenIrc| /mericc, CLCFFSC/. EciIcric|
EDlFUCFS. FcrIc /|egre.
WeiIzmcn, S. H. 10. FurIher NcIe: cn Ihe Fe|cIicn:hip: cnc C|c::ifccIicn cf Ihe ScuIh /mericcn Chcrccic
Fi:he: cf Ihe SuLfcmi|y Gc:Iercpe|ecince. SIcnfcrc lchIhyc|cgy 8u||eIin 7: 217-23.
WeiIzmcn, S. H. 14. C:Iec|cgy cnc Fe|cIicn:hip: cf ScuIh /mericcn Chcrccic Fi:he: cf SuLfcmi|ie: LeLic:inince
cnc EryIhrinince wiIh Specic| Feference Ic SuLIriLe Ncnnc:Icminc. Frcceecing: cf Ihe U.S. NcIicnc|
Mu:eum 11: 127-170.
WeiIzmcn, S. H. y L. Fc|mer. 2003. F/MlLY G/SIEFCFELEClD/E. Fp. 101-103. En: Fei:, F. E., S. C. Ku||cncer y C.
J. Ferrcri: {ec:.). Check |i:I cf Ihe fre:hwcIer f:he: cf ScuIh cnc CenIrc| /mericc, CLCFFSC/. EciIcric|
EDlFUCFS. FcrIc /|egre.
WhiIehecc, F. J. F. y F. Fccr|guez-Scnchez. 15c. ELCFlD/E. M/L/CHCS. Fp. 105-10. En: Fi:cher, W., F. Krupp,
W. Schneicer, C. Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie:
pcrc |c: fne: ce |c pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c
/gricu|Iurc y |c /|imenIccicn. Fcmc {F/C). Fcmc.
WhiIehecc, F. J. F. y F. Fccr|guez-Scnchez. 15L. CLUFElD/E. S/FDlN/S, S/FDlNEI/S, M/CHUELCS, S8/LCS,
FlCUlIlNG/S. Fp. 1015-1025. En: Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer, C. Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem
{ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce |c pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3
Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne: Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c /|imenIccicn. Fcmc {F/C). Fcmc.
WhiIehecc, F. J. F. y F. Fccr|guez-Scnchez. 15c. ENGF/ULlD/E. /NCHC/S, /NCHCVEI/S. Fp. 107-1087. En:
Fi:cher, W., F. Krupp, W. Schneicer, C. Scmmer, K. E. CcrpenIer y V. Niem {ec:.). Gu|c F/C pcrc icenIifcccicn
ce e:pecie: pcrc |c: fne: ce |c pe:cc. Fcc|fcc CenIrc-CrienIc|, 3 Vc|:. Crgcnizccicn ce |c: Nccicne:
Unicc: pcrc |c /gricu|Iurc y |c /|imenIccicn. Fcmc {F/C). Fcmc.
28
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Ycnez-/rcnciLic, /. y F. Scnchez-Gi|. 188. ECCLCGl/ DE LCS FECUFSCS DEMEFS/LES M/FlNCS. FUND/MENICS
EN CCSI/S IFCFlC/LES. /GI EciIcr. Mxicc.
ZcmLrcnc, E., F. McrI|nez y J. Gcrc:. 2000. VcricLi|iccc Ccecncgrcfcc en e| Ecucccr /:cciccc ccn e| EvenIc
E| Ninc, ENSC 17-8. /cIc Ccecncgrcfcc ce| Fcc|fcc, lNCC/F 10: 23-31.
287
Reptiles
REPTILES DEL ECUADOR
INTRODUCCIN
Lc: e:pecie: vivienIe: ce repIi|e:, e:Iimccc: en .150, ce:ciencen ce un grcn grupc ce verIeLrccc: ue
ccmincrcn curcnIe |c Erc Me:czcicc {cprcximcccmenIe 225 mi||cne: ce cnc:). Un grcn :uce:c en |c evc|ucicn
pcr e| ce:crrc||c ce un nuevc mIccc ce prcIeccicn emLricncric. Su: cnce:Irc: cnfLic:, ccmc |c: cnfLic:
ccIuc|e:, cepenc|cn ce| cguc pcrc :u :uL:i:Iencic, y ccnIcr ccn un cmLienIe hmecc nc erc :ufcienIe
pcrc cepc:iIcr :u: huevc: curcnIe |c cr|c. En pcrIe, |c: repIi|e: re:c|viercn e:Ie prcL|emc prccuciencc unc
cc:ccrc :c|icc c|receccr ce| huevc rep|eIc ce viIe|c. E:Ic cc:ccrc erc :ufcienIemenIe pcrc:c pcrc permiIir e|
inIerccmLic ce gc:e: re:pircIcric:, muy :c|icc pcrc prccurcr prcIeccicn en e| cmLienIe y ccn grcn ccnIiccc
ce viIe|c pcrc fcrIc|ecer e| crecimienIc ce| emLricn. /un mc: impcrIcnIe fue e| ce:crrc||c ce unc memLrcnc
emLricncric, cencminccc cmnic:, ue envue|ve e| ||uicc en e| cuc| :e ce:crrc||c e| incivicuc y eviIc ccnc:
c ce:ecccicn. Unc vez re:ue|Ic e:Ie Iemc, |c: repIi|e: ccnui:Icrcn civer:c: cmLienIe: ue cnIericrmenIe nc
hcL|cn :icc ccupccc: pcr cIrc: verIeLrccc: pcr ccu:c ce e:cc:ez ce cguc {Grzimek 184, Fieppe| 12).
Lc: repIi|e: Iienen unc pie| cuLierIc pcr numerc:c: p|ccc: c e:ccmc: cuyc fnc|iccc principc| e: |c prcIeccicn.
/|gunc: e:ccmc: puecen e:Icr fuerIemenIe fu:icnccc: ccn pcrIe ce| :i:Iemc c:ec y fcrmcr vercccerc:
exce:ue|eIc: ccmc en cc:c ce |c: IcrIugc:. En c|gunc: repIi|e:, |c: pcIc: e:Icn Lien ce:crrc||ccc:, prcvi:Ic:
ce cincc cecc:, c vece: unicc: pcr unc memLrcnc ncIcIcric {cccccri|c: y IcrIugc: ce cguc cu|ce), c ccn
cpcriencic ce remc: {IcrIugc: mcrinc:). Fcr |c generc|, |c: repIi|e: e:Icn prcvi:Ic: ce cienIe: ue |e: :irven
:cLre Iccc pcrc ce:gcrrcr c :ujeIcr pre:c: en |c Lccc, y nc pcrc mc|er c IriIurcr ccmc en |c: mcm|ferc:. Lc:
IcrIugc: ccIuc|e: ccrecen ce cienIe:, mc: |c: Lcrce: ce |c mcnc|Lu|c e:Icn recuLierIc: pcr unc ccpc ccrnec
y ccrIcnIe ue fcrmc unc e:pecie ce picc y :irve pcrc ce:gcrrcr |c: c|imenIc: c ccrIcr vegeIc|e: y p|cnIc:
mcrinc:. En |c: :erpienIe:, |c cenIicicn e: vcriccc y en c|gunc: e:pecie:, |c: cc|mi||c: e:Icn cccpIccc: pcrc
inccu|cr venenc. /:imi:mc, |c: g|cncu|c: :c|ivc|e: Iienen unc funcicn impcrIcnIe en |c c|imenIccicn ce |c:
repIi|e:: :u :ecrecicn |uLricc |c: c|imenIc: y :irve pcrc precigerir|c:. En |c: :erpienIe: venenc:c:, |c: g|cncu|c:
:c|ivc|e: {pcrcIicc:) :e hcn mccifcccc ccmc g|cncu|c: prccucIcrc: ce venenc, cuyc: ccncucIc: :ecreIcre:
ce:ccn:cn en |c Lc:e ce |c: cc|mi||c:.
Lc: miemLrc: ce e:Ic c|c:e Iienen mcycr repre:enIcIiviccc en |c: regicne: mc: cc|icc: ce| p|cneIc, ceLicc c |c
cu:encic ce meccni:mc: inIernc: ce regu|ccicn ce |c IempercIurc ccrpcrc|. Siencc ecIccrmicc:, |c: repIi|e:
cepencen ce| cmLienIe exIernc pcrc mcnIener |c IempercIurc ce :u cuerpc pcr |c ue pccc: e:pecie: :e
hcn cccpIccc c regicne: ccn ccncicicne: c|imcIicc: exIremc: ce Lcjc: IempercIurc:. DurcnIe |c: periccc:
ce ccIiviccc, muchc: repIi|e: :cn ccpcce: ce mcnIener unc IempercIurc ccrpcrc| c|Ic, hcciencc u:c ce |c
rcciccicn :c|cr y ce| :u:IrcIc. CcnIrc|cncc e| periccc ce expc:icicn ce e:Ic: fuenIe: ce cc|cr, |c IempercIurc
ce| cuerpc puece mcnIener:e ccn:IcnIe.
Iccc: |c: ccrccIer|:Iicc: cnIericre: hcn :icc ceIermincnIe: pcrc |cgrcr ue |c: repIi|e: pueccn cccpIcr:e c
un :in fn ce hcLiIcI c Ircv: ce Iccc e| p|cneIc. E:Ic cccpIcLi|iccc generccc en |crgc: prcce:c: evc|uIivc:
{Lic|cgicc:, gec|cgicc: y ecc|cgicc:) permiIic |c fcrmccicn ce unc cmp|ic civer:iccc ce e:pecie: c nive|
muncic| {.100 cprcximcccmenIe), :c|c :uperccc pcr |c: cve: y |c: pece: cenIrc ce| grupc ce verIeLrccc:. E:Ic
cmp|ic civer:iccc :e mcnife:Ic ccn mcycr nfc:i: en |c regicn NecIrcpicc|, c |c cuc| perIenece Ecucccr.
En nue:Irc pc|: e| ccnccimienIc :cLre |c: repIi|e: e: e:cc:c c errcnec, muchc: vece: infuenciccc pcr |eyencc:,
miIc: c fcLu|c:. Sin cucc, |c: :erpienIe: hcn :icc |c: mc: :u:cepIiL|e: c e:Ie ce:ccnccimienIc y Iemcr, :iencc
per:eguicc: y :ccrifcccc: :i:IemcIiccmenIe pcr |c creencic inccrrecIc ce ue Iccc: :cn venenc:c:. E:Ic
unc ce |c: IcnIc: rczcne: pcr |c: ue :e vue|ve impre:cinciL|e ccnIcr ccn infcrmccicn rec| y ccIuc|izccc
:cLre |c: repIi|e: y |c fcunc en generc|. Hcy pccc: |iLrc: en nue:Irc pc|: ue inc|uycn en un :c|c cccumenIc
infcrmccicn :cLre Iccc: |c: grupc: ce verIeLrccc:, perc cun mc: e:cc:c e: |c infcrmccicn :cLre repIi|e: ce|
Ecucccr. En e:Ie :enIicc, e| ccp|Iu|c ce repIi|e: pre:enIc infcrmccicn ccIuc|izccc ccn |c: :iguienIe: Iemc::
crigen y evc|ucicn ce |c: repIi|e: en e| p|cneIc y en |c regicn NecIrcpicc|: ecc|cg|c: c:pecIc: :cLre f:ic|cg|c
y cncIcm|c generc|e:: :i:IemcIicc: civer:iccc en e| muncc y en Ecucccr: e:Iccc ce ccn:ervccicn ce |c:
pcL|ccicne: en Ecucccr :egn |c Unicn Muncic| pcr |c NcIurc|ezc {UlCN) y |c Ccnvencicn :cLre e| Ccmercic
lnIernccicnc| ce E:pecie: /menczccc: ce Fcunc y F|crc Si|ve:Ire: {ClIES) y principc|e: cmenczc:: impcrIcncic
eInczcc|cgicc ce |c: repIi|e: en Ecucccr, inc|uicc un :egmenIc :cLre e| cccicenIe cf|cicc {e:Icc|:Iicc:, Iipc
ce venenc:, IrcIcmienIc: Irccicicnc|e: y mcicc:, primerc cuxi|ic: y u:c ce :uerc: cnIicf|cicc:). Finc|menIe, :e
pre:enIc unc ce:cripcicn ce |c: principc|e: crcene: y fcmi|ic: pre:enIe: en Ecucccr, ccn un Lreve re:umen
:cLre :u: ccrccIer|:Iicc: cncIcmicc: y Icxcncmicc: ce cccc fcmi|ic.
288
Fauna de Vertebrados del Ecuador
ORIGEN Y EVOLUCIN
E| fc:i| ce repIi| ue :e :upcne mc: cnIiguc {hc||ccc en E:cccic) prccece ce principic: ce| periccc CcrLcn|ferc,
hcce cprcximcccmenIe 340 mi||cne: ce cnc:. Hcce unc: 315 mi||cne: cnc: |c: ccpIcrhincmcrfc: hcL|cn
evc|ucicnccc. Erc un grupc ce cnimc|e: ccn c:pecIc ce |cgcrIc, Lc:IcnIe peuenc: y cgi|e:, ccnccicc: pcr
|c: fc:i|e: enccnIrccc: en reIcnc: ce| crLc| |iccpccc gigcnIe {Sigillaria) ce fnc|e: ce| CcrLcn|ferc, c:| ccmc
en :ecimenIc: pc:Iericre: ce| periccc Frmicc. Lc: prcpcrcicne: ce :u crcnec hcL|cn ccmLiccc, ce fcrmc
ue e:Ic: cepreccccre: yc nc Ien|cn |c pccerc:c mcrcecurc ccrccIer|:Iicc ce |c: cnfLic: |cLerinIcccnIc:,
:inc unc e:IrucIurc IriIurcccrc ccecuccc pcrc IrcIcr ccn e| ccpcrczcn uiIinc:c ce :u pre:c, |c: in:ecIc:. Lc:
ccpIcrhincmcrfc: repre:enIcn un grupc Lc:c| ce |c: repIi|e: c pcrIir ce |c: cuc|e: :e cree ue evc|ucicncrcn
Iccc: |c: cemc: repIi|e: {Fieppe| 12) {Figurc 1).
Figurc 1. Lc evc|ucicn ce |c: repIi|e: en e| Ircn:cur:c ce |c: :ig|c: {mccifcccc ce Krcmer y SIemm|er 12).
Hc:Ic hcce pccc, |c c|c:ifcccicn Icxcncmicc ce |c: repIi|e: :e hcL|c Lc:cLc funccmenIc|menIe en |c e:IrucIurc
ce| crcnec, ccn cincc :uLc|c:e: reccnccicc:. Lc mc: cnIiguc ce e:Ic: :uLc|c:e:, c |c ue perIenec|cn |c:
ccpIcrhincmcrfc: y cic |ugcr c Iccc: |c: cemc: repIi|e:, e: /ncp:icc. En e:Ie grupc, |c cuLierIc c:ec ce |c
regicn ce| pcmu|c :upericr e: ccmp|eIc, cunue en |c: IcrIugc: {|c: nicc: :upervivienIe:) e:Ic regicn ce|
crcnec puece Iener cLerIurc: c|receccr ce |c: Lcrce: pcrc cccmcccr vcric: m:cu|c:. Lc: fc:i|e: ce IcrIugc:
:e remcnIcn c| fnc| ce| periccc Iric:icc, ccn e| Pragonochelys, ue :c|c cifer|c ce |c: IcrIugc: mccernc: en
Iener cienIe: en e| pc|cccr y unc: pccc: rc:gc: mc:. Lc civer:iccc ce IcrIugc: cumenIc en e| periccc Jurc:icc
{140 mi||cne: ce cnc:), perc fue cec|incncc pc:IericrmenIe. / pe:cr ce :u cpcrenIe pe:ccez, |c: IcrIugc: hcn
:cLrevivicc en |c Iierrc ccn ccmLic: :crprencenIemenIe peuenc: en :u e:IrucIurc Lc:icc curcnIe cc:i 200
mi||cne: ce cnc: {Fieppe| 12).
Lc: :incp:icc: fcrmcn un grupc ue cpcrecic c| fnc| ce CcrLcn|ferc, hcce cprcximcccmenIe 300 mi||cne: ce
cnc:, y :e ccrccIerizc pcr unc nicc cLerIurc Lcjc en |c regicn ce| pcmu|c. Lc: primerc: :incp:icc: fuercn |c:
pe|icc:curic:, un grupc civer:c ue ccnIen|c IcnIc repIi|e: ccrn|vcrc: ce mcvimienIc: rcpicc:, ccmc grcnce:
repIi|e: herL|vcrc: ce ccn:IiIucicn rcLu:Ic. Evc|ucicncncc ce:ce e| pe|icc:curic en e| periccc Frmicc Mecic,
e:IcLcn |c: Iercp:icc: c repIi|e: ccn c:pecIc ce mcm|ferc:, cprcximcccmenIe 250 mi||cne: ce cnc: cIrc:,
:cLreviviencc curcnIe 50 mi||cne: ce cnc:. /unue cnIericrmenIe :e cre|c ue ce:cenc|cn ce |c: cnIepc:ccc:
289
Reptiles
ce |c: ccpIcrhincmcrfc:, |c: :incp:icc: y :u: ce:cencienIe:, |c: mcm|ferc:, :cn reccnccicc: ccmc unc rcmc
evc|uIivc :epcrccc {Fieppe| 12).
Lc: cicp:icc: :cn un grupc ccrccIerizccc pcr unc cLerIurc {:upericr) c cc: {:upericr e infericr) en |c regicn ce|
pcmu|c. E| primer ejemp|c e: Petralacosaurus, ce fnc|e: ce| CcrLcn|ferc, hc||ccc en Kcn:c:. Lc: cicp:icc: :e
civiciercn en cc: impcrIcnIe: rcmc:, |c: crcc:curic: {|c: repIi|e: ccmincnIe:") y |c: |epicc:curic:, ue inc|uyen
c |c: e:ccmc:c: {|cgcrIc:, cnf:Lnicc: y :erpienIe:) y |c: IucIcrc: {Fieppe| 12). Lc: crcc:curic: fcrmcn
e| grupc mc: pecu|icr en |c evc|ucicn ce |c: repIi|e:. Lc: primerc: repre:enIcnIe: fuercn |c: Rhynchosaurus
ue :e c|imenIcLcn ce p|cnIc: y ue, junIc ccn |c: repIi|e: ccn c:pecIc ce mcm|ferc: {:incp:icc:), fuercn
|c: cnimc|e: ccmincnIe: en |c Iierrc curcnIe uizc: 0 mi||cne: ce cnc: c mc: {hc:Ic e| pc:icicncmienIc ce
|c: fcmc:c: crcc:curic:, |c: cinc:curic: y :u: pcrienIe:), ccn :u: ccpcciccce: |cccmcIcrc: mejcrccc: y unc
:cf:Iicccc f:ic|cg|c regu|cccrc ce IempercIurc. / |c |crgc ce |c: zcnc: cc:Ierc: viv|cn |c: prc|ccerIifcrme:,
unc: cepreccccre: muy cgi|e:, preccmincnIemenIe Ierre:Ire:, ccn c|receccr ce 80 cm ce |cngiIuc IcIc|,
como el Macrocnemus. Cuizc e| mc: rcrc ce Iccc: erc e| Tanystropheus, ue viv|c en e| mcr cczcncc pece:
y cefc|cpccc: {cc|cmcre:, pu|pc:), cgcrrcncc|c: ccn :u cue||c grcIe:ccmenIe c|crgccc, Icn |crgc ccmc e|
cuerpc y |c cc|c junIc:, :iencc :u |cngiIuc IcIc| ce m {Fieppe| 12).
Lc: cinc:curic: ccmincrcn |c Iierrc curcnIe 140 mi||cne: ce cnc:, en |c: periccc: Jurc:icc y CreIccicc.
E:Ie reinccc Ierminc ce repenIe hcce unc: 5 mi||cne: ce cnc:, cucncc un hechc ccIc:Ircfcc |c: hizc
ce:cpcrecer junIc ccn |c: cemc: grcnce: repIi|e:, excepIc |c: cccccri|c: y |c: IcrIugc: {Fieppe| 12). Lc:
primerc: cinc:curic: :e civiciercn en cc: grupc:: |c: :curi:uic: {ccn pe|vi: :imi|cr c |c: repIi|e:) y crniIi:uic:
{ccn pe|vi: :imi|cr c |c: cve:). Lc: crniIi:uic: :e c|imenIcLcn ce p|cnIc:. /|gunc: cinc:curic: ccmincLcn
:cLre cc: pcIc:, cunue |c mcycr|c u:cLcn cucIrc y nc: re:u|Icn fcmi|icre: pcr :u cpcriencic ccn frecuencic
e:Ircfc|cric. /|gunc: ce |c: :curi:uic: cccLcrcn pcr ccr |ugcr c |c: mcycre: ccrn|vcrc: ue jcmc: vcgcrcn
pcr |c: ccnIinenIe:: |c: ccrnc:curic:, ccmc Allosaurus y Tyranosaurus. CIrc:, en ccmLic, :e ccnvirIiercn en
herL|vcrc:, ccmc e| Diplodocus, ue c|ccnzcLc unc |cngiIuc ce 30 m, y e| Brachiosaurus, ue mec|c hc:Ic 20
m ce |cngiIuc y 12 m ce e:IcIurc {Fieppe| 12).
Lc rczcn ceci:ivc ce :u cec|ive hccic fne: ce| Me:czcicc hc :icc mcIivc ce e:pecu|ccicne: inIere:cnIe:.
/|gunc: e:Iucic: cIriLuyen c grcnce: c|Ierccicne: c|imcIicc:, cirecIc c incirecIcmenIe ce:fcvcrcL|e: pcrc |c:
repIi|e:, cIrc: :ugieren ue |c: repIi|e: fuercn inccpcce: ce ccmpeIir ccn |c: mcm|ferc:. De cuc|uier fcrmc, e|
cec|ive ce |c: repIi|e: e:Ic re|ccicnccc ccn e| :urgimienIc ce numerc:c: fcrmc: ce mcm|ferc: {Grzimek 184,
Fieppe| 12).
Lc: |cgcrIc:, cnf:Lnicc: y :erpienIe:, ue fcrmcn |c grcn mcycr|c ce |c: repIi|e: mccernc:, perIenecen c|
grupc ce |c: e:ccmc:c:. Lc: e:ccmc:c: :cn miemLrc: ce |c :uLc|c:e Lepicc:curic. E| crigen ce |c: e:ccmc:c:
ceLe remcnIcr:e c menc: c fnc|e: ce| periccc Iric:icc {251 mi||cne: ce cnc:), cunue |c: fc:i|e: mc: cnIiguc:
enccnIrccc: :cn ce| fnc| ce| Jurc:icc. Cucncc cccLc e| CreIccicc {144 mi||cne: ce cnc:) hcL|c yc e:ccmc:c:
ue pccemc: c|c:ifccr ccmc repre:enIcnIe: ce |c: fcmi|ic: ccIuc|menIe vivc:.
En e| periccc Devcnicc, hcce cprcximcccmenIe 400 mi||cne: ce cnc:, |c: mc:c: ccnIinenIc|e: ce| muncc
fcrmcLcn junIc: un nicc :uperccnIinenIe: Fcngec. E:Ie erc e| muncc en e| ue :e ce:crrc||crcn |c: primerc:
cnfLic: y repIi|e:. Hccic e| periccc Jurc:icc, unc: 200 mi||cne: ce cnc: mc: Icrce, Fcngec empezc c civicir:e
en cc: grcnce: :uperccnIinenIe:: unc c| ncrIe ||cmccc Lcurc:ic, ue cLcrccLc |c mcycr pcrIe ce |c Eurcpc
mccernc, /:ic y NcrIe /mricc, y unc c| :ur ||cmccc Gcncwcnc, en e| ue e:IcLc Iccc |c ue hcy e: /mricc
ce| Sur, /nIcrIicc, /u:Irc|ic, Nuevc Ze|cncc, fricc y |c lncic. Segn e:Ic, |c mcycr|c ce :uLgrupc: ce e:ccmc:c:
puecen enIencer:e ccmc crigincric: Lien ce Gcncwcnc c Lien ce Lcurc:ic {Fieppe| 12).
En efecIc, en /mricc ce| Sur e| crigen ce |c: ccIuc|e: repIi|e: en |c: :e|vc: Ircpicc|e: ce| /mczcnc: y e| Crinccc
:e uLicc en |c cnIiguc Gcncwcnc cccicenIc|. / principic: y meciccc: ce |c erc Cenczcicc {5 mi||cne: ce
cnc:) :e ce:crrc||c unc fcunc :e|vcIicc :ui generi: en e| ccnIinenIe :uccmericcnc. / fnc|e: ce cichc erc, |c
ccnexicn ccn e| nc|ec cenIrccmericcnc Iuvc |ugcr, hechc ue prcvccc ue |c fcunc ce| :ur infuencicrc y
fue:e infuenciccc pcr |c fcunc ce| nc|ec cenIrc| {Dixcn 17). /cicicnc|menIe, |c: repIi|e: :uccmericcnc:
ce| ncrcccicenIe, fuercn Ie:Iigc: ce un evenIc gecgrcfcc ce grcnce: mcgniIuce:: e| |evcnIcmienIc ce |c
ccrci||erc ce |c: /nce:, ue prcvccc e| ci:|cmienIc ce vcric: pcL|ccicne: y, en ccn:ecuencic, |c evc|ucicn,
:upervivencic, cccpIcLi|iccc y exIincicn ce vcric: e:pecie: {Lynch 18). Nc cL:IcnIe, IcmLin e: muy
prcLcL|e ue muchc: gnerc: ce |cgcrIc: y :erpienIe: ccIuc|menIe ccnccicc: e:Iuviercn muy Lien cefnicc:
cnIe: ce |c crcgenic ce |c: /nce: {Dixcn 17).
20
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Lc hi:Icric fc:i| ce |c: repIi|e: en |c: :e|vc: Ircpicc|e: e: mc: fcvcrcL|e pcrc cue||c: grupc: ccn grcnce:
ccrccIer|:Iicc: c:ec: {p. ej. IcrIugc: y cccccri|c:), perc muy pcLre pcrc |cgcrIc:, cnf:Lnicc: y :erpienIe:. Lc
pre:encic ce gcvic|e: ccn ccrccIer|:Iicc: :imi|cre: c |c: gcvic|e: mccernc: en e| r|c Mcgcc|enc ce Cc|cmLic,
curcnIe e| C|igccenc Supericr, y curcnIe e| F|iccenc en /rgenIinc, :ugiere ue |c vegeIccicn Ircpicc| fue muy
exIen:c en /mricc ce| Sur pcr un |crgc periccc ce Iiempc. Fcr cIrc pcrIe, |c hi:Icric fc:i| ce |c: IcrIugc: e:
cun muy ccnfu:c ceLicc c| e:Iccc ce ccn:ervccicn ce |c: e:pecimene: y pcr |c cmp|ic ci:IriLucicn ce |c:
p|eurccirc: {IcrIugc: ue reIrcen |c ccLezc |cIerc|menIe) en /mricc ce| Sur y e| muncc. Icccv|c permcnecen
:in icenIifccr muchc: p|eurccirc:, cunue exi:Ien c|gunc: cvcnce: Icxcncmicc: recienIe: :cLre e:Ie grupc
{Gcffney y Wccc 2002). Lc pre:encic ce Podocnemis y Chelus en e| Miccenc en e| vc||e ce| r|c Mcgcc|enc,
Cc|cmLic, Podocnemis en e| CreIccicc en 8rc:i| y en e| Eccenc/F|iccenc en Fer, :ugiere ue |c: IcrIugc:
ccupcrcn hcLiIcI :imi|cre: curcnIe periccc: ccmpcrcL|e: ce :u evc|ucicn en /mricc ce| Sur. Lc pre:encic
ce |cgcrIijc: ce |c: gnerc: Dracaena, Tupinambis y Polychrus en cepc:iIc: ce| Miccenc en |c cuencc c|Ic
ce| r|c Mcgcc|enc :ugiere ue muchc: |cgcrIijc: ccnIempcrcnec: fuercn ccupcnIe: ce cmp|ic: zcnc: ccn
vegeIccicn Ircpicc| {Dixcn 17).
ANATOMA Y FISIOLOGIA
Lc: repIi|e: :cn verIeLrccc: pu|mcnccc:, criginc|menIe ccn cc: pcre: ce exIremiccce:, cccc exIremiccc
ccn cincc cecc: y cccc cecc ccn cincc unc: c gcrrc:. E| crcnec e:Ic unicc c |c cc|umnc verIeLrc| pcr un
:imp|e ccrccn e:pinc|, e| ccnci|c. Lc rucimenIcric pe|vi: e:Ic ccnecIccc c cc: c mc: vrIeLrc:. Lc mcnc|Lu|c
infericr e:Ic fcrmccc pcr mc: ce un hue:c: e:Ic: hue:c: :e encuenIrcn unicc: c| hue:c cuccrccc ce| crcnec
pcr mecic ce| hue:c crIicu|cr.
E| cuerpc ce |c: repIi|e: e:Ic cuLierIc pcr fuerIe e:ccmc: y p|ccc: ccrnec:. E| ccnjunIc ce e:Ic: e:ccmc:
recucen efcienIemenIe |c evcpcrccicn ce ||uicc: ue puece prccucir:e c Ircv: ce |c pie|. Lc pie| exIernc
e:Ic exenIc ce g|cncu|c:, excepIc en c|gunc: p|ccc: ccn funcicne: e:pec|fcc:. / menucc |c cermi: :e
c:ifcc y fcrmc un exce:ue|eIc ccmc e| ccpcrczcn en |c: IcrIugc: c |c: p|ccc: venIrc|e: en |c: cccccri|c:.
Lc: :curic: y cfcic:, en ccmLic, Iienen e:ccmc: :uperpue:Ic: y cuLierIc: pcr unc grue:c ccpc ccrnec ue :e
ce:prence pericciccmenIe curcnIe e| prcce:c ce mucc c ecci:i:. /cemc:, pc:een pigmenIc: |ccc|izccc: en
c|u|c: e:pecic|e:, |c: crcmcIcfcrc:, mi:mc: ue c| mccifccr :u fcrmc {c| ccnIrcer:e c exIencer:e) prccucen
un ccmLic en |c cc|crccicn ce| cnimc|. Lc: vcriccicne: ce| cc|cr e:Icn regu|ccc: pcr e:I|mu|c: nervic:c: y
hcrmcnc|e: {Grzimek 184).
E| crcnec y e| e:ue|eIc ce |c: repIi|e: :cn fuerIemenIe c:ifcccc:. E| crcnec hc :ufricc ncIcric: mccifcccicne: en
e| |crgc prcce:c evc|uIivc ce e:Ie grupc. Lc pc:icicn ce| crifcic Iempcrc| fcrmc pcrIe ce e:Ic: mccifcccicne:
y :e uIi|izc ccmc un criIeric ceIermincr |c: v|ncu|c: f|cgenIicc: enIre |c: ciferenIe: repIi|e:. Lc pcrcicn pc:Iericr
ce| crcc ce| hue:c Iempcrc| Iiene un e:pccic pcrc ccnIener grcnce: m:cu|c:: |c: m:cu|c: en muchc: repIi|e:
ccnIempcrcnec: permiIen c |c: hue:c: ce| crcnec :er muy vc|uL|e: ccn re:pecIc c cIrc: hue:c: ce| cuerpc.
ScLre e| pc|cccr ce |c Lccc hcy un pcr ce crgcnc: primiIivc:, uLicccc: en |c pcrIe cnIericr ce| crcnec ce
|cgcrIijc: y :erpienIe: ccn ccncucIc: hccic |c Lccc. E:Ie e: e| crgcnc JcccL:cn {u crgcnc vcmercnc:c|), e|
cuc| cpcrece en cccccri|c: :c|cmenIe curcnIe e| ce:crrc||c emLricncric. E| crgcnc ce JcccL:cn, junIc ccn |c
|enguc, :irve ccmc impcrIcnIe crgcnc u|micc-:en:iIivc. E| e:ue|eIc e:Ic fcrmccc pcr |c cc|umnc verIeLrc|
y vrIeLrc: muy fexiL|e:, unicc: en Ire: punIc: {cincc en :erpienIe:). E:Ic: ccnexicne: prcpcrcicncn c |c
cc|umnc verIeLrc| |c fexiLi|iccc reuericc y |c rigicez nece:cric pcrc prccucir |c fuerzc :ufcienIe curcnIe e|
cIcue pcr pre:icn mu:cu|cr. Lc: vrIeLrc: ce| Ircncc pre:enIcn cc:Ii||c: y, en c|gunc: cc:c:, IcmLin cierIc:
vrIeLrc: ce |c nucc y |c cc|c. E| nmerc, |c fcrmc y |c ccnexicn ce |c: cc:Ii||c: ccn |c: vrIeLrc: e: ciferenIe
enIre |c vcrieccc ce repIi|e: {Grzimek 184).
En |c cinIurc pecIcrc| :e puece ci:Iinguir vcric: hue:c: pcre: {ccrcccice:, prcccrcccice:, c|cv|cu|c y e:ccpu|c):
ccemc:, e| e:Ierncn y |c inIerc|cv|cu|c :cn cc: hue:c: :imp|e:. En |c cinIurc p|vicc :e puecen enccnIrcr Ire:
e|emenIc: en nmerc pcr: e| i|ium {ccnecIccc pcr unc ce :u: exIremc: c cc: vrIeLrc: :ccrc: y pcr e| cIrc
exIremc c e|emenIc: venIrc|e: p|vicc:), e| puLi: y e| i:chium {Grzimek 184).
EnIre |c: crgcnc: ce |c :enIicc: ue pc:een |c: repIi|e:, u:uc|menIe |c: cjc: :cn |c: mc: impcrIcnIe:. Muchc:
repIi|e: reccnccen pcr vi:icn c :u: pre:c:, :u: ccmpcnerc: :exuc|e: c :u: rivc|e:. Signc: vi:uc|e: ccmc cc|crccicn
c ce:p|iegue: ce :ccc: en |c gcrgcnIc {c gu|cre:) :c|c :cn efecIivc: :i puecen perciLir:e pcr cIrc: miemLrc:
ce| grupc. E| c|cc ceIecIc :cnicc: primcric: ce Lcjc frecuencic y unc: pccc: vccc|izcn. Fcr |c generc| hcy
un I|mpcnc ci:IinIivc ccn frecuencic cuLierIc pcr e:ccmc: :cLrepue:Ic:. En e| cc:c ce |cgcrIijc: y :erpienIe:,
e| I|mpcnc nc e: vi:iL|e hccic e| exIericr. Un :imp|e hue:c, e| e:IriLc, ccncuce |c: c:ci|ccicne: ce| I|mpcnc c|
c|cc inIernc {Grzimek 184).
291
Reptiles
Fcrc |c: repIi|e:, |c :en:iLi|iccc u|micc e: mc: impcrIcnIe ue |c cucicicn. E:Ic :en:iLi|iccc :e mcnife:Ic c
Ircv: ce |c |enguc. MecicnIe rcpicc: mcvimienIc: cenIrc y fuerc ce |c Lccc prueLc e| cire c :u c|receccr
y cIrcpc |c: c|cre: ce :u enIcrnc, ||evcncc|c: hccic e| crgcnc ce JcccL:cn. En e| cc:c ce |c: IcrIugc:, e:Ic:
icenIifccn e| c|cr mecicnIe e| c|fcIec ccn |c ncriz {Grzimek 184).
E| :i:Iemc nervic:c cenIrc|, iguc| ue cIrc: verIeLrccc:, ccn:i:Ie ce un cereLrc y un ccrccn e:pinc| y 20 pcre:
ce nervic: crcnec|e:. En |c mcycr|c ce repIi|e: hcy ccumu|ccicn ce| ccrccn e:pinc| en |c regicn ce |c: cinIurc:
p|vicc y pecIcrc|, ceLicc c |c pre:encic ce cenIrc: nervic:c: c:cciccc: ccn |c: exIremiccce: {Grzimek 184).
DeLicc c ue |c :uperfcie ce |c pie| ce |c: repIi|e: e: inccpcz ce rec|izcr inIerccmLic ce gc:e:, e:Ie prcce:c
ceLe rec|izcr:e c Ircv: ce |c: pu|mcne:. Lc: pu|mcne: :cn crgcnc: ce e:IrucIurc :imp|e pcrc e:Ic: cnimc|e:
pciui|cIrmicc: ccn Lcjc meIcLc|i:mc. Su e:pccic c| inIericr ce| cuerpc e: recucicc en ccmpcrccicn ccn
cIrc: verIeLrccc: ce :cngre cc|ienIe" ccmc cve: y mcm|ferc:. En :erpienIe: vercccerc: {mc: ce:crrc||ccc:
c nive| evc|uIivc), e| :ccc cerechc cc:i :iempre e:Ic pcr ceLcjc ce| izuiercc {Grzimek 184).
E| ccrczcn ce |c: repIi|e: ccn:Ic ce Ire: ccmcrc:, cunue |c: cccccri|c: hcn ce:crrc||ccc unc cucrIc ccmcrc.
lnc|u:c en repIi|e: ccn un :imp|e venIr|cu|c, |c :cngre ce venc: y crIeric: :e mcnIiene muy :epcrccc pcr |c
fcrmccicn ce unc civi:icn inccmp|eIc c :epIum. UniccmenIe en |c: cccccri|c: e:Ie :epIum e: cc:i ccmp|eIc,
excepIc pcr unc peuenc cLerIurc {fcrcmen ce Fcnizzc) cercc ce |c Lc:e ce |c: ccrIc:. Fcr IcnIc, cun cucncc
|c: crcc: ccrIicc: cerechc e izuiercc e:Icn pre:enIe: y funcicnc|e:, en |c ccrIc :cngu|nec ce:cencienIe ricc
en cx|genc :e puece mezc|cr :cngre pcLre en cx|genc {Grzimek 184).
Unc ce |c: ce:crrc||c: mc: impcrIcnIe: en |c evc|ucicn ce |c: repIi|e: e: |c pre:encic ce un huevc ccn cc:ccrcn.
E:Ic ccrccIer|:Iicc hcce pc:iL|e, pcr vez primerc en |c evc|ucicn ce |c: verIeLrccc: ue |c: huevc: :ecn
cepc:iIccc: en fc:e emLricncric cirecIcmenIe :cLre |c Iierrc. E:Ie Iipc ce huevc: nece:iIc ferIi|izccicn inIernc.
CIrc ceIc||e ce |c cncIcm|c ce cccc grupc ce repIi|e: :e encuenIrc en |c: :egmenIc: pc:Iericre:. Lc: mcchc:
cc:i :iempre Iienen crgcnc: pcrc |c ccpu|c u:ccc: pcrc Ircn:ferir e| e:permc c| inIericr ce |c c|cccc ce |c
hemLrc. En IcrIugc: y cccccri|c: e:Ic: crgcnc: :cn :imp|e: y euivc|enIe: en |c evc|ucicn c |c: crgcnc: ce |c:
mcm|ferc:. Fcr :u pcrIe, en |cgcrIijc: y :erpienIe: e:Ic: puecen :er Lifurcccc: {Grzimek 184). CcrccIer|:Iicc:
e:pec|fcc: :cLre |c cncIcm|c y f:ic|cg|c ce cccc grupc ce repIi|e: :e ce:criLe en |c: :egmenIc: pc:Iericre:.
ECOLOGIA GENERAL
Lc: repIi|e: :cn ecIccermc:, e: cecir, ue nc prccucen Iccc e| cc|cr ce :u cuerpc y ceLen ccnfcr en e|
cmLienIe exIernc pcrc ccn:eguir|c. Fcr e:Ic rczcn, :cn :en:iL|e: c |c IempercIurc cmLienIc|. E| nmerc ce
e:pecie: cecrece hccic |cIiIuce: y e|evccicne: mc: c|Ic: y :cn muy cLunccnIe: en regicne: Ircpicc|e: ccn
c|Ic: IempercIurc:. Lc: IcrIugc: y |c: cccccri|c: :cn funccmenIc|menIe ccucIicc:, mienIrc: ue |c mcycr|c
ce |cgcrIc: y :erpienIe: :cn Ierre:Ire: c crLcrec:. Sin emLcrgc, hcy inIere:cnIe: excepcicne:: c|gunc: IcrIugc:
Ierre:Ire: nc :c|c viven c|ejccc: ce| cguc, :inc ue hcLiIcn en regicne: ce:rIicc:, mienIrc: c|gunc: :erpienIe:
mcrinc: :cn IcIc|menIe ccucIicc: {Due||mcn y HecIwc|e 12).
Lc: exIremiccce: ce |c: repIi|e: e:Icn muy Lien cccpIccc: c| Iipc ce cmLienIe ue ccupcn. Lc: |cgcrIc: Ierre:Ire:
ue ccrren rcpiccmenIe, pcr |c generc| Iienen |crgc: exIremiccce: y cecc: ccn gcrrc: Lien ce:crrc||ccc:
ue cyuccn c gcncr Ierrenc. /|gunc: puecen fexicncr :u cuerpc hccic cIrc: y ccrrer ve|czmenIe ccn :u:
exIremiccce: pc:Iericre:. Lc: :erpienIe: Ierre:Ire:, ccreciencc ce exIremiccce:, Iienen unc cmp|ic vcrieccc
ce cccpIccicne:. Scn ccpcce: ce Irc:|cccr:e pcr e| :ue|c c| ccL|cr e| cuerpc y empujcr hccic cIrc: ccnIrc
|c: irregu|criccce: ce |c :uperfcie. Lc: grcnce: e:ccmc: Ircn:ver:c|e: en |c pcrcicn venIrc| e:Icn frmemenIe
unicc: pcr ce|cnIe, ccnce :e yuxIcpcnen ccn |c: e:ccmc: :upericre:. Muchc: :erpienIe: Ierre:Ire: :cn |crgc:,
ccn cuerpc ce|gccc y Iienen cc|c: re|cIivcmenIe |crgc:: cIriLuIc: ue e:Icn c:cciccc: c| mcvimienIc rcpicc
:cLre e| :ue|c {Due||mcn y HecIwc|e 12).
Fcrc vivir en crLc|e: e: nece:cric pccer :ujeIcr:e ce Ircncc: y rcmc: pcrc eviIcr ccer y pcrc pccer pc:cr ce
unc rcmc c cIrc. Muchc: |cgcrIc: Iienen cf|ccc: gcrrc: ue uIi|izcn pcrc Irepcr: c|gunc:, ccmc |c: geckc:,
Iienen c|mchcci||c: ue |e: permiIen ccherir:e c cuc|uier :uperfcie. CIrc: |cgcrIc:, ccmc |c: ccmc|ecne:,
Iienen cecc: cpcniL|e: :imi|cre: c| pu|gcr ce |c: :ere: humcnc:. E:Ic: cecc: :cn icec|e: pcrc cgcrrcr:e c
rcmc:: ccemc: :e cyuccn ccn :u enrc||cL|e cc|c pren:i|. En :erpienIe:, |c fc|Ic ce exIremiccce: |c: hizc
cccpIcr:e c ciferenIe: :iIuccicne:. Muchc: :erpienIe: crLcrec: :cn exce|enIe: Irepcccrc:, c|gunc: inc|u:c :in
nece:iccc ce enrc||cr:e c| Ircncc. CIrc cccpIccicn, menc: frecuenIe, e: |c ccpcciccc ce p|cnecr cL:ervccc
niccmenIe en |c: |cgcrIc: c:icIicc: ce| gnerc Draco y en |c: :erpienIe: vc|cccrc: ce| gnerc Crysopelea
{Due||mcn y HecIwc|e 12).
292
Fauna de Vertebrados del Ecuador
/|gunc: ce |c: mccifcccicne: e:pecic|e: ce |c: repIi|e: ccvcccre: ccn:IiIuyen |c prcicc ce e:IrucIurc:
ue yc nc Iienen funcicn Lic|cgicc {ccmc exIremiccce:). CIrc: pre:enIcn hue:c: crcnec|e: funcicc: en
unc e:IrucIurc :c|icc y ccmpccIc, ce fcrmc Ic| ue pueccn uIi|izcr c| mcmenIc ce exccvcr. Lc: :erpienIe:
ce |c fcmi|ic Iyph|cpicce Iienen unc prcIuLercncic punIicgucc en |c cc|c, ue :irve ccmc cnc|c cucncc
crrc:Ircn :u cuerpc y fcvcrece c |c Ircccicn. Lc fc|Ic ce exIremiccce: en |c: :erpienIe: e: prcLcL|emenIe
unc herencic ce :u: cnIepc:ccc: ccvcccre:. Se cree ue |c: :erpienIe: :urgiercn ce |cgcrIc: ccvcccre: ue
hcL|cn percicc |c: exIremiccce: y e:IcLcn cc:i ciegc: {Due||mcn y HecIwc|e 12).
Lc: precece:cre: Ierre:Ire: ce |c: repIi|e: mccernc: |e: hcn impue:Ic |imiIccicne: :cLre :u vicc en e| cguc.
Ccmc pcnen huevc:, |c: hemLrc: ce |c mcycr|c ce e:pecie: ceLen pcner|c: :cLre Iierrc. Lc re:pirccicn fuerc
ce| cguc e: cIrc |imiIccicn: Iccc: |c: repIi|e: ceLen :uLir pericciccmenIe pcrc re:pircr. /un c:|, hcy e:pecie:
ue puecen prc|cngcr :u: Iiempc: ce inmer:icn ce mccc ce:IcccL|e. Lc: :erpienIe: mcrinc: Iienen vc|vu|c:
ue cierrcn |c: fc:c: nc:c|e: curcnIe |c inmer:icn y :u Lccc IcmLin :e cierrc hermIiccmenIe. Lc: fc:c:
nc:c|e: y |c: cjc: ce |c: cccccri|c: y |c: :erpienIe: ccucIicc: :ue|en e:Icr :iIuccc: en unc pcrIe mc: e|evccc
ue en |c: cIrc: repIi|e:. E:Ic permiIe ue un cnimc| Ierre:Ire puecc ce:p|czcr:e pcr ceLcjc ce| cguc ccn
menc: prcL|emc: ce fcIccicn, perc c| mi:mc Iiempc :er ccpcz ce re:pircr y ver. Lc: IcrIugc: mcrinc: Iienen
unc g|cncu|c |ccrimc| mccifcccc ue expu|:c :c|muerc ce:ce e| cjc, mienIrc: |c: igucnc: mcrinc: Iienen unc
g|cncu|c :c|inc en e| pc:cje nc:c| {Due||mcn y HecIwc|e 12).
Ccmc :e cL:ervc, |c: repIi|e: hcn ce:crrc||ccc un impre:icncnIe e:pecIrc ce fcrmc:, Icmcnc: y cccpIccicne:.
EnIre |c: fcrmc: ue pre:enIcn |c: repIi|e: e:Icn cue||c: ue pre:enIcn ccpcrczcn, |crgc: y :inuc:c: :erpienIe:,
rcpicc: |cgcrIc: c pe:ccc: cccccri|c:. E:Ic: cccpIccicne: hcn ccc:icnccc ue |c: repIi|e: |cgren unc cmp|ic
vcrieccc ce e:IrcIegic: pcrc :cLrevivir y reprccucir:e. Lc mcycr|c ce repIi|e: pcne huevc:, perc c|gunc:
|cgcrIc: y :erpienIe: c|umLrcn cnimc|e: IcIc|menIe fcrmccc:.
E| reccnccimienIc ce |c: e:pecie: e: ceci:ivc. Lc: incivicuc: nece:iIcn ccmuniccr:e ccn |c: cIrc: miemLrc:
ce :u e:pecie pcrc pccer unir:e y reprccucir:e. E:Ic ccmunicccicn puece :er vi:uc| {:curic: crLcrec: ccmc
igucnc: c cnc|inc:): c|fcIivc, mecicnIe :u:Icncic: u|micc: ||cmccc: fercmcnc: {mcycr|c ce :erpienIe:): c
vccc|e: {geckc:, cccccri|c: y ccimcne:). Lc: :enc|e: cfrecen nc :c|c infcrmccicn pcrc |c icenIifcccicn ce |c
e:pecie, :inc IcmLin ce| gnerc y |c pre:Iezc reprccucIivc ce un incivicuc. Lc: mcchc: ce c|gunc: e:pecie:
mcrccn :u IerriIcric, y uizc :u ccminic :ccic| :cLre |c: cIrc: mcchc: pcr mecic ce :enc|e: ue :cn I|picc: ce
:u e:pecie {Due||mcn y CcrpenIer 12).
Lc: repIi|e: :cn cnimc|e: ue ccn:umen unc cmp|ic vcrieccc ce pre:c:. /|gunc: :cn e:pecic|izccc: ccmc |c:
:erpienIe: ccrccc|erc: {gnerc: Dipsas, Sibon, Sibynomorphus), cIrc: :erpienIe: ccn:umen :erpienIe: {Micrurus,
Leptomicrurus, Clelia). /|gunc: IcrIugc: mcIe|c c gc|cpcgc: {Geochelone :pp.) y |c: igucnc: Ierre:Ire: {Iguana
iguana, Conolophus pallidus, C. subcristatus) y mcrinc {Amblyrhynchus cristatus) :cn herL|vcrc:. Lc igucnc
mcrinc :e ce:Iccc pcr :u ccpcciccc ce ccn:umir c|gc: cepc:iIccc: en e| fcncc mcrinc. Lc mcycr|c ce
:erpienIe: inc|uyen en :u cieIc c cnfLic: y :curic:, recur:c muy cLunccnIe en regicne: Ircpicc|e:.
E| Icmcnc ce |c pre:c, e:pecic|menIe en :erpienIe:, :ue|e :er mc: vc|uminc:c ue e| grc:cr ce :u prcpic
cuerpc, ceLicc c :u ccpcciccc pcrc cLrir :u: mcnc|Lu|c: :in rie:gc ce ci:|ccccicn, y :u hcLi|iccc ce ci|cIcr
:u cue||c pcrc e| pc:c ce |c pre:c. Sin cucc, enIre |c: repIi|e: ccn:icerccc: ccmc grcnce: cepreccccre:,
uLicccc: c| c:pice |c cccenc c|imenIicic, e:Icn |c: Lc|cc:, inc|uicc: cue||c: grcnce: :erpienIe: ccmc |c:
piIcne: {Python :pp.) ce fricc y /:ic, y |c /ncccncc {Eunectes murinus) ce /mricc ce| Sur. Lc: ccimcne:
IcmLin :cn cepreccccre: ce primer crcen. E| Icmcnc ue |cgrcn e:Ic: repIi|e: |e: permiIe ccn:umir grcnce:
pre:c: enIre |c: ue :e cuenIcn mcm|ferc: ce grcn Icmcnc e inc|u:c cIrc: ccimcne:.
Exi:Ien pccc: e:pecie: ce repIi|e: cuyc e:IrcIegic c|imenIicic e: |c pc:iviccc, e: cecir, e:percr c ue unc
pre:c :e ccerue pcrc cIrcpcr|c. Lc mcycr|c :cn ccIivc: cczcccre: ce :u: pre:c:, ccn c|gunc: e:IrcIegic: ue
:ue|en uIi|izcr pcrc Iener mcycr efecIiviccc c |c hcrc ce cIrcpcr :u: pre:c:. /|gunc: uIi|izcn e| mimeIi:mc pcrc
pc:cr ce:cperciLicc:, cIrc: |c: cIrcen mecicnIe e| mcvimienIc cncu|cnIe ce| exIremc ce :u cc|c, mienIrc:
cIrc: cIrcpcn c :u: pre:c: en p|enc vue|c. Fcr |c generc|, :ujeIcn :u: pre:c: fuerIemenIe ccn :u: mcnc|Lu|c:
cnIe: ce engu||ir|c:, IcmLin |c: :ujeIcn pcr ccn:Iriccicn ccn |c: m:cu|c: ce :u cuerpc hc:Ic mcIcr|c: pcr
c:fxic {p.ej. 8cicce). Lc mcycr|c ce :curic: y unc: pccc: :erpienIe: {p.ej. Drymarchon, Pseustes, Spillotes)
engu||e c :u: pre:c: vivc:. Ferc :in cucc, en e| prcce:c evc|uIivc ce |c: repIi|e:, |c: :erpienIe: venenc:c: :cn
|c: ue hcn |cgrccc mejcre: re:u|Iccc: pcrc cIrcpcr c :u: pre:c:, ceLicc c ue hcn mccifcccc :u: g|cncu|c:
:c|ivc|e: pcrc |c prccuccicn ce venenc, e| cuc| e: uIi|izccc pcrc inmcvi|izcr c |c pre:c pcrc pccer cevcrcr|c.
293
Reptiles
E| ccmpcrIcmienIc ce cnicccicn mc: ccmn ce |c: repIi|e: e: ue, ce:pu: ce cpcrecr:e, |c hemLrc ccvc un
hcyc, cepc:iIc |c: huevc: y |c: cLcnccnc pcrc ue :e incuLen :c|c:, en cmLienIe: ccn ccncicicne: icec|e:
pcrc rec|izcr |c pue:Ic. Sin emLcrgc, hcy e:pecie: ue puece prcIeger c |c: huevc: hc:Ic e| mcmenIc ce :u
ec|c:icn. Fcr ejemp|c, |c :erpienIe verrugc:c {Lachesis :pp.) Iiene cuicc pcrenIc|, prcIegiencc c |c: huevc:
curcnIe e| periccc ce incuLccicn. CIrc: repIi|e: hcn emp|eccc meccni:mc: mc: :cf:Iicccc: pcrc prcIeger
:u: cr|c:: |c: hemLrc: gucrccn |c: huevc: cenIrc ce :u: cuerpc: hc:Ic ue |c: cr|c: e:Icn prepcrccc: pcrc
nccer, c|umLrc cr|c: IcIc|menIe fcrmccc:, ue viven incepencienIe: unc vez ue hc :c|icc ce :u memLrcnc
feIc| {p.ej. 8cicce, Vipericce) . E| nmerc ce huevc: en cccc pue:Ic e: vcricL|e. Lc: IcrIugc: mcrinc:, pcr
ejemp|c, Iienen |c ccpcciccc ce cepc:iIcr en unc :c|c pue:Ic cienIc: ce huevc:, perc |c mcycr|c ce e:pecie:
cepc:iIcn nmerc: mc: Lien recucicc:.
Lc mcycr|c ce repIi|e: :cn :ecenIcric: y :e ce:p|czcn en crec: gecgrcfcc: |imiIccc:. Su: ce:p|czcmienIc:
e:Icn ncrmc|menIe c:cciccc: c |c L:uecc ce |ugcre: ccnvenienIe: pcrc cnicccicn c |ugcre: ce
c|imenIccicn mc: fcvcrcL|e:. Lc :erpienIe cc:ccLe| ce |c: prccerc: ce| hemi:feric ncrIe {Crotalus :p.) puece
migrcr hc:Ic 5 km ce:ce :u gucricc ce hiLernccicn en |c primcverc y ce:pu: vc|ver c |c mi:mc gucricc en
cIcnc. Lc: igucnc: mcrinc: ce |c: i:|c: Gc|cpcgc: {Amblyrhynchus cristatus) migrcn ce:ce |c: crrecife: c 100
m ce ci:Icncic. MienIrc: IcnIc, pcrc c|ccnzcr :u: p|cyc: ce cnicccicn |c: IcrIugc: mcrinc: puecen migrcr
cc:i 2.000 km. CierIc: pcL|ccicne: ce IcrIugc Mcrinc Verce {Chelonia mydas) migrcn ce:ce |c cc:Ic ce 8rc:i|
hc:Ic |c: p|cyc: ce cnicccicn en |c i:|c /:cen:icn, en e| cccnc /I|cnIicc mecic c unc: 5.000 km ce ci:Icncic.
Lc: IcrIugc: mcrinc: ue vi:iIcn nue:Irc: cc:Ic: IcmLin :e ce:p|czcn grcnce: ci:Icncic: enIre :u: :iIic: ce
alimentacin y reproduccin.
SISTEMATICA
Lc: exIinIc: repIi|e: {||cmccc: cinc:curic:) fuercn c|c:ifcccc: cenIrc ce unc vcrieccc ce grupc: pcr c|gunc:
zcc|cgc:, :epcrcncc|c: en pcrIe ce |c: ccIuc|e: repIi|e:. En |c ccIuc|iccc, |c civi:icn Icxcncmicc ci:Iingue
:uLc|c:e: :cLre |c Lc:e ce |c e:IrucIurc ce| crcnec {en pcrIicu|cr ccn re:pecIc c |c pre:encic, nmerc y
pc:icicn ce |c cperIurc Iempcrc| y hue:c: ccyccenIe:) y |c e:IrucIurc verIeLrc|. Segn WermuIh {184), :e
ci:Iinguen |c: :iguienIe: Iipc: ce ccuercc c |c e:IrucIurc ce| crcnec:
1. /ncp:icc: crcnec :in cLerIurc Iempcrc|. lnc|uye regi:Irc: fc:i|e: ce| crcen CcIy|c:curic y e| vivienIe crcen
Ie:Iucine: {IcrIugc:).
2. Sincp:icc: cperIurc Iempcrc| infericr ce|imiIccc pcr cLcjc ccn e| crcc Iempcrc| fcrmccc pcr |c: hue:c:
jugc|, cuccrcjugc| y e:cucmc:c|. lnc|uye Ire: crcene: exIinIc:: Fe|ycc:curic, Ihercp:icc y Me:c:curic {e:Ie
|Iimc uLicccc Iempcrc|menIe en e:Ie grupc hc:Ic ue :e cefnc :u vercccerc :iIuccicn Icxcncmicc).
3. lchIhycpIerigic: crcnec Iipc pcrcp:icc, ccn cperIurc Iempcrc| :upericr ce|imiIccc pcr cLcjc ccn e| crcc
fcrmccc pcr |c: hue:c: pc:I-frcnIc| y :uprcIempcrc|. lnc|uye un crcen exIinIc: lchIhyc:curic.
4. /rcec:ce|icc: crcnec Iipc Eurycp:icc primcric, ccn cperIurc Iempcrc| :upericr ce|imiIccc pcr |c:
hue:c: crLiIc| y e:cucmc:c|. lnc|uye un :c|c gnerc exIinIc Araeoscelis, perc e: pc:iL|e ue |c: crcene:
Iri|cphc:curic y Weige|Ii:curic.
5. Eurycp:icc: crcnec Iipc Eurycp:icc :ecunccric, ccn cc: cperIurc: Iempcrc|e: :upericr. lnc|uye cc:
crcene: exIinIc:: ScurcpIerygic y F|cccnccnIic.
. /chc:curic: crcnec Iipc cicp:icc, ccn cperIurc :upericr e infericr. lnc|uye |c: crcene: exIinIc:
IheccnccnIic, Scuri:chic, CrniIhi:chic y FIerc:curic. /cemc:, cenIrc ce e:Ie grupc :e encuenIrc e|
ccIuc| crcen Crccccy|ic, ue inc|uye c |c: cccccri|c:, c|igcIcre:, ccimcne: y gcvic|e:.
7. Lepicc:curic: Crcnec Iipc cicp:icc. lnc|uye e| exIinIc crcen Ec:uchic, e| ccIuc| crcen Fhynchccephc|ic,
ccn unc :c|c e:pecie Sphenodon punctatus {IucIcrc), y e| crcen SucmcIc, ue cgrupc c cc:i Iccc |c
vcrieccc ce repIi|e: ccnIempcrcnec:. Vcric: Ec:uchic y c|gunc: SucmcIc ccrecen ce crcc Iempcrc|
infericr.
Lc: repIi|e: perIenecen c| f|um ChcrccIc ce| reinc /nimc|ic. Lc: ChcrccIc Iienen unc nicc e:pinc ccr:c|
fcrmccc pcr un ncIcccrcic ccrIi|cginc:c {c| menc: emLricncricmenIe). Lc e:pinc ccr:c| e:Ic :iIuccc Lcjc |c
mcu|c e:pinc| ue :e exIience pcr ceLcjc ce| cuerpc. Hcy Ire: :uf|um enIre |c: ccrcccc:: |c: repIi|e: e:Icn
en e| :uLf|um Crcnicnc: grupc ce cnimc|e: ue Iienen un ccrczcn ccn ccmcrc:, ccncucIc: :emicircu|cre:
en e| c|cc inIernc, cpcyc: Lrcnuic|e: e:ue|Iicc: y un crcnec prcIecIcr ccrIi|cginc:c u c:ec c|receccr ce|
cereLrc. Lc :iguienIe civi:icn en |c jercru|c e: |c c|c:e. Lc: repIi|e: perIenecen c |c c|c:e FepIi|ic, mi:mc ue
294
Fauna de Vertebrados del Ecuador
c :u vez :e civice en cucIrc crcene: {Che|cnic, Crccccy|ic, Fhynchccephc|ic y SucmcIc). Lc: crcene: :e
civicen en fcmi|ic: {50), |c: fcmi|ic: en gnerc: {88) y cccc gnerc ccmprence unc c mc: e:pecie: {.150)
{Scvcge 12).
DIVERSIDAD Y ENDEMISMO EN EL ECUADOR
E| Ecucccr e: unc ce |c: pc|:e: megcciver:c: ce| p|cneIc. Lc: repIi|e: nc :cn |c excepcicn. En |c ccIuc|iccc,
nue:Irc pc|: ccupc e| :pIimc |ugcr en civer:iccc ce repIi|e:, ccn 403 e:pecie: ce:criIc: fcrmc|menIe {Icrre:-
Ccrvcjc| 2001, Cc|cmc et al. 2000-200, Vc|encic et al. en pren:c) {IcL|c 1). Lc fcunc ce repIi|e: ce| Ecucccr
e:Ic ccn:IiIuicc pcr 3 crcene:, :uLcrcene:, 2 fcmi|ic:, 132 gnerc: y 403 e:pecie: {Vc|encic et al. en pren:c).
/| hccer unc re|ccicn ce |c exIen:icn :uperfcic| ce| IerriIcric ecucIcricnc {25.370 km
2
) ccn e| nmerc ce
e:pecie: :e cLIiene 1,5 x 10
3
e:pecie:/km
2
: e: cecir, 1,5 e:pecie: cccc 1.000 km
2
, ue ccn:IiIuye un |ncice ce
civer:iccc c|Ic en ccmpcrccicn ccn |c: cemc: pc|:e: ce /mricc ce| Sur. E| crcen mc: civer:c ce repIi|e: e:
SucmcIc y cenIrc ce :Ie, e| :uLcrcen SerpenIe:. /cemc:, SerpenIe: ccnIiene c |c fcmi|ic mc: civer:c ce|
crcen: Cc|uLricce. Lc: fcmi|ic: ccn mcycr encemi:mc :cn Ie:Iucinicce, ccn 1007 ce encemi:mc, Ircpicuricce
ccn e| 57, GymncphIhc|micce, 547, y Gekkcnicce 507 {IcL|c 2).
TABLA 1. Cuccrc ccmpcrcIivc ce |c civer:iccc ce repIi|e: en c|gunc: pc|:e: ce| muncc. FuenIe:: IrefcuI {2005), Ccrri||c ce
E:pinczc e lccchec {15), MiIIermeier et al. {17), Cc|cmc et al. {2000-200).
Pases No. de especies Super0c|e [km
2
)
Relacin entre el nmero de especies
y super0c|e
Mxicc 720 14.375 0,3 e:pecie: cccc 1.000 km
2
Cc|cmLic 475 1138.10 0,4 e:pecie: cccc 1.000 km
2
8rc:i| 47 8547.404 0,05 e:pecie: cccc 1.000 km
2
Ecuador 403 25.370 1,5 e:pecie: cccc 1.000 km
2
E:Iccc: Unicc: 299 2.01 0,03 e:pecie: cccc 1.000 km
2
Fer 297 1285.220 0,2 e:pecie: cccc 1.000 km
2
Cc:Ic Ficc 218 51.100 4,2 e:pecie: cccc 1.000 km
2
E:pcnc 504.782 0,1 e:pecie: cccc 1.000 km
2
Urugucy 5 17.220 0,3 e:pecie: cccc 1.000 km
2
Ccnccc 43 70.10 0,004 e:pecie: cccc 1.000 km
2
Segn Cc|cmc et al. {2000-200), en Ecucccr exi:Ien |c: :iguienIe: pi:c: zccgecgrcfcc:: Ircpicc| CccicenIc|,
Ircpicc| CrienIc|, SuLIrcpicc| CccicenIc|, SuLIrcpicc| CrienIc|, Iemp|ccc CxrienIc|, Iemp|ccc CccicenIc|,
/|Iccncinc. Lc: pi:c: Ircpicc|e: CrienIc| y CccicenIc| :cn |c: ce mcycr civer:iccc, cunue |c: crec: ue
regi:Ircn mcycr encemi:mc :cn |c: e:IriLccicne: c cccc |ccc ce |c: /nce: {pi:c: :uLIrcpicc|e: CccicenIc| y
CrienIc|) y |c: zcnc: ce pcrcmc {/|Iccncinc:) {Figurc 2).
Figura 2. Nmerc ce e:pecie: ce repIi|e: y encemi:mc en Ecucccr.
295
Reptiles
TABLA 2. Li:Ic ce fcmi|ic: ce repIi|e: repcrIccc: en Ecucccr ccn nmerc ce gnerc:, e:pecie: y encemi:mc.
Orden Familias Gneros Especies Endemismo
CHELCNl/
Cheloniidae 3 3 -
Chelydridae 1 1 -
Dermochelydae 1 1 -
Emydidae 1 3 -
Kinc:Iernicce 1 2 -
Ie:Iucinicce 1 12 12
Chelidae 5 -
Fccccnemicicce 2 3 -
CFCCCDYLlD/E Crocodylidae 4 5 -
CHELCNl/
Cheloniidae 3 3 -
Chelydridae 1 1 -
Dermochelydae 1 1 -
Emydidae 1 3 -
Kinc:Iernicce 1 2 -
Ie:Iucinicce 1 12 12
Chelidae 5 -
Fccccnemicicce 2 3 -
SCU/M/I/
/mphi:Lcenicce 1 2 -
Anguidae 1 1 -
Corytophanidae 1 1 -
Gekkcnicce 7 22 11
Gymnophthalmidae 14 48 2
Hoplocercidae 2 7 -
Iguanidae 3 4 3
Fc|ychrcIicce 3 34 5
Scincidae 1 1 -
Ieiicce 10 1
Ircpicuricce 4 27 1
Aniliidae 1 1 -
Anomalepididae 2 2 1
8cicce 4 1
Cc|uLricce 50 151 32
Elapidae 3 23 4
Leptotyphlopidae 1 5 1
Ircpiccphiicce 2 4 2
Iyph|cpicce 1 1 -
Vipericce 17 3
TOTAL 132 403 118
CONSERVACION DE REPTILES
En e| cnc 2005, :cLre |c Lc:e ce |c: criIeric: e:IcL|ecicc: pcr |c UlCN, :e rec|izc |c primerc evc|uccicn ce|
e:Iccc ce ccn:ervccicn ce |c: repIi|e: ce| Ecucccr {Ccrri||c et al. 2005). /unue e| ccnccimienIc :cLre vcric:
e:pecie: cun e: |imiIccc, :e pucc e:IcL|ecer ccIegcr|c: ce cmenczc pcrc cc:i |c IcIc|iccc ce e:pecie:
repcrIccc: en e| pc|: hc:Ic e:e mcmenIc. En e:Ie ccnIexIc, |c: re:u|Iccc: cLIenicc: :cn |c: :iguienIe:: 1
e:pecie ExIinIc en E:Iccc Si|ve:Ire {EW), E:pecie: en Fe|igrc Cr|Iicc {CF), 41 E:pecie: en Fe|igrc {EN), 57
e:pecie: Vu|nercL|e: {VU) y 80 e:pecie: Cc:i /menczccc: {NI). /cicicnc|menIe, :e ceIerminc ue hcy 115
2
Fauna de Vertebrados del Ecuador
e:pecie: ccn:icerccc: ce 8cjc Freccupccicn {LC), 3 e:pecie: ccn DcIc: ln:ufcienIe: {DD) y 3 e:pecie: nc
evc|uccc: {NE) {IcL|c 3).
TABLA 3. Li:Ic ce fcmi|ic: ccn nmerc ce e:pecie: en |c: ci:IinIc: ccIegcr|c: ce cmenczc, ce ccuercc c Ccrri||c et al.
{2005).
Familias
Categoras IUCN
EW CR EN VU NT
Crocodylidae - 1 - 1 -
/mphi:Lcenicce - - - - 1
Anguidae - - - - 1
Gekkcnicce - - 3 - 8
Gymnophthalmidae - - 9 10 9
Hoplocercidae - - - 3 1
Iguanidae - - - 3 -
Fc|ychrcIicce - 1 2 2 7
Ieiicce - - 2 - -
Ircpicuricce - - 1 8
Aniliidae - - - - 1
8cicce - 1 2 2 1
Cc|uLricce - 3 8 13 32
Elapidae - - 2 3 2
Leptotyphlopidae - - - 1 -
Ircpiccphicce - - 1 1 -
Vipericce - - 3 3 4
Cheloniidae - - - - 1
Chelydridae - - - 1 -
Geomydidae - - 3 - -
Kinc:Iernicce - - 1 - 1
Ie:Iucinicce 1 2 4 5 -
Chelidae - - - - 5
Fccccnemicce - 1 - 1 -
TOTAL 1 9 41 57 80
Fcr cIrc pcrIe, |c evc|uccicn rec|izccc pcr |c: e:pecic|i:Ic: ce |c Ccnvencicn :cLre e| Ccmercic lnIernccicnc|
ce E:pecie: ce Fcunc y F|crc Si|ve:Ire: {ClIES) e: muy ccn:ervcccrc, y :c|c un recucicc nmerc ce e:pecie: ce
repIi|e: ce Ecucccr :e inc|uyen niccmenIe en |c: /pncice: l y ll {ln:kipp y Gui||eI 2005). ClIES e: un ccuercc
inIernccicnc| ccncerIccc enIre vcric: gcLiernc:, y Iiene pcr fnc|iccc ve|cr pcr ue e| ccmercic inIernccicnc|
ce e:pecimene: ce cnimc|e: y p|cnIc: :i|ve:Ire: nc ccn:IiIuyc unc cmenczc pcrc :u :upervivencic. Lc:
e:pecie: cmpcrccc: pcr ClIES e:Icn inc|uicc: en Ire: /pncice: :egn e| grccc ce prcIeccicn ue nece:iIen.
E| /pncice l inc|uye c Iccc: |c: e:pecie: en pe|igrc ce exIincicn cuyc ccmercic en e:pecimene: :e cuIcrizc
:c|cmenIe Lcjc circun:Icncic: excepcicnc|e:. E| /pncice ll inc|uye e:pecie: ue nc :e encuenIrcn
nece:cricmenIe en pe|igrc ce exIincicn, perc cuyc ccmercic ceLe ccnIrc|cr:e c fn ce eviIcr unc uIi|izccicn
inccmpcIiL|e ccn :u :upervivencic {IcL|c 4).

TABLA 4. Li:Ic ce e:pecie: ce repIi|e: inc|uicc: en |c: /pncice: l y ll ce ClIES {ln:kipp y Gui||eI 2005).
Especies
CITES
Apndice I Apndice II
Caiman crocodylus + -
Caiman niger + +
297
Reptiles
Crocodylus acutus + +
Paleosuchus palpebrosus - +
Paleosuchus trigonatus - +
Conolophus pallidus - +
Conolophus subcristatus - +
Iguana iguana - +
Dracaena guianensis - +
Tupinambis teguixin - +
Boa constrictor ssp. + +
Corallus blombergi - +
Corallus caninus - +
Corallus hortulanus - +
Epicrates cenchria - +
Eunectes murinus - +
Clelia clelia - +
Trachyboa boulengeri - +
Trachyboa gularis - +
Tropidophis battersbyi - +
Tropidophis taczanowskyi - +
Chelonia mydas + -
Dermochelys coriacea + -
Eretmochelys imbricata + -
Lepidochelys olivacea + -
Peltocephalus dumerilianus - +
Podocnemis expansa - +
Fccccnen|: un||||: - +
Geochelone denticulata - +
Geochelone sp. + -
TOTAL 9 25
Amenazas
GiLLcn: et al. {2000) mencicncn unc :erie ce c:pecIc: Lic|cgicc:, ecc|cgicc:, cmLienIc|e: y cnIrcpcgnicc:
ue e:Icr|cn cfecIcncc c |c: pcL|ccicne: ce repIi|e: c nive| muncic| y ue ccincicen ccn |c ccIuc|
prcL|emcIicc ce |c ci:minucicn ce pcL|ccicne: ce verIeLrccc: en e| Ecucccr {p. ej. mcm|ferc: pcr Iirirc 2001,
/|Lujc 2002: cnfLic: pcr Merinc-ViIeri et al. 2005: repIi|e: pcr Vc|encic 2001, Ccrri||c et al. 2005). En Ecucccr |c:
principc|e: prcL|emc: inc|uyen ce:Iruccicn, cegrccccicn y frcgmenIccicn ce hcLiIcI, e:pecie: inIrccucicc:,
ccnIcminccicn cmLienIc|, ccmercic i|egc| ce e:pecie:, cccer|c y exIerminic inIencicnc|, enfermeccce: y
pcrc:iIc:, u:c nc :u:IenIcL|e, ccmLic c|imcIicc y ci:minucicne: enigmcIicc: ce cierIc: pcL|ccicne:. En |c
IcL|c 5 :e inc|uye unc |i:Ic ce fccIcre: ue e:Icn y puecen cfecIcr c ccrIc c mecicnc p|czc, c |c: pcL|ccicne:
ce repIi|e: en e| pc|: y en e| muncc.
TABLA 5. FccIcre: ue infuyen en |c ci:minucicn ce |c: pcL|ccicne: ce repIi|e:.
Factor Proceso Referencia
CcmLic c|imcIicc El aumento de temperatura mundial o regional
puece cfecIcr c grupc: ce cnimc|e: {IcrIugc:
y ccimcne:) cepencienIe: ce |c IempercIurc
pcrc ceIermincr e| :exc ce |c: incivicuc:.
Jcnzen 14, GiLLcn:
et al. 2000
298
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Frcicc y frcgmenIccicn ce
hcLiIcI
Lc c|Ierccicn ce cmLienIe: ncIurc|e: pcrc
ccnverIir|c: en zcnc: ce cu|Iivc:, c:enIcmienIc:
humcnc: y |c inIerrupcicn ce |c ccLerIurc
vegeIc| ceLicc c |c ccn:Iruccicn ce ccrreIerc:
fcrmcncc peuenc: pcrche: ce vegeIccicn.
Vc|encic 2001, 200:
Mcrc|e:-MiIe y Vc|encic
2002
E:pecie: inIrccucicc: Lc inIrccuccicn ce e:pecie: excIicc: ue
pc:IericrmenIe :cn |iLerccc: c| mecic ncIurc|,
ccmpiIen y en cierIc: cc:c: ||egcn c| exIerminic
ce e:pecie: ncIivc:.
Vc|encic y Gcrzcn 200,
MccFcr|cnc et al. 174,
McrI|nez-Si|ve:Ire et al.
1998
Enfermeccce: De crigen ce:ccnccicc, y :in rczcn cpcrenIe,
c|gunc: enfermeccce: e:Icn cfecIcncc c|
:i:Iemc cige:Iivc c re:pircIcric.
GiLLcn: et al. 2000.
Comercio Lc: repIi|e: y :u: pcrIe: ccn:IiIuIivc: :cn uIi|izccc:
en e| mercccc nccicnc| e inIernccicnc|, yc :ec
pcrc e| mcnIenimienIc ce ejemp|cre: ccmc
mc:ccIc:, pcrc |c fcLricccicn ce cc:mIicc: y
fcrmccc: c pcrc :u uIi|izccicn en riIc: re|igic:c:.
Gcrzcn y McnIcyc 2003
Cacera Lc cccer|c inci:criminccc ce cierIc: e:pecie:
{IcrIugc: y ccimcne:) pcr pcrIe ce ccmuniccce:
inc|genc: c cc|cnc: pcrc ccn:umc |ccc| ce
ccrne y :u: ccmpcnenIe:.
Ve|c:cc 13, Vc|encic
200, Menc-Vc|enzue|c
et al. 1997
De:ccnccimienIc c Iemcr Se pien:c errcnecmenIe ue Iccc: |c: :erpienIe:
:cn venenc:c: y puecen :er mcrIc|e: en |c :c|uc
ce |c: per:cnc:
IcuzeI 18
ETNOZOOLOGA
De:ce Iiempc: inmemcric|e:, |c: repIi|e: hcn :icc re|ccicnccc: ccn cic:e: y pccere:, |c: cuc|e: :e hcn
repre:enIccc c Ircv: ce :imLc|i:mc: en |c: ciferenIe: cu|Iurc: ue hcn pcL|ccc e| p|cneIc. Su enigmcIicc
cpcriencic y exIrccrcincric civer:iccc ce fcrmc:, cc|cre: y ccmpcrIcmienIc:, junIc ccn e| Iemcr c |c
ce:ccnccicc, hc generccc Iccc c|c:e ce ccncepIc: c prejuicic: re|igic:c:, f|c:cfcc: y unc reIcrcicc
inIerpreIccicn ce |c rec|iccc {Sc|crzcnc 2003, Vegc y Cuezccc 188).
Sin cucc, |c: :erpienIe: |iLrcn unc LcIc||c cpcrIe ccn |c IemiL|e ncIurc|ezc humcnc en :u cfcn ce errcciccr
c ce:Iruir Iccc cue||c ue ce:ccncce y Ieme. Lc 8iL|ic |c: repre:enIc ccmc |c enccrnccicn ce |c mc|ccc:
|c ve|cciccc, |c cgi|iccc ce :u: refejc: y e| venenc mcrIc| ce c|gunc: ce e||c:, hcn generccc c :u vez
repre:enIccicne: ce e:Ic: repIi|e: ccn |c c:Iucic, per:picccic e inc|u:ive |c mc|icic y |c perver:iccc {Vegc y
Cuezccc 188). Sin emLcrgc, en e| cIrc exIremc, |c: :erpienIe: enccrncn :imLc|i:mc: menc: c:curc: y mc:
Lien pc:iIivc:: c| cic: ce |c mecicinc, E:cu|cpic, :e |c ceifcc ccn e:Ie exIrccrcincric cnimc|, c| punIc ue
en |c ccIuc|iccc, |c: cfcic: :e mcnIienen ccmc e| :|mLc|c ce |c: ciencic: mcicc:, uizc pcr repre:enIcr
|c :cLicur|c y |c c:Iucic. En |c miIc|cg|c ce |c: cnIiguc: cu|Iurc: ce| Ecucccr, |c: Ccncri: ccn:icercLcn c |c:
:erpienIe: ccmc e| pccre ce :u rczc, y fue cccrccc ccmc :c|vcccrc y recenIcrc ce :u pueL|c, pue:Ic ue
|uegc ce unc :uerIe ce ci|uvic univer:c| en e| cuc| perecic |c humcniccc, |c :erpienIe cic nuevcmenIe crigen
c |c: hcmLre:: e| gucccmcyc y |c :erpienIe :cn, ce e:Ic mcnerc, ccLezc ce| |incje ce |c: Ccncri: {Vegc y
Cuezccc 188).
Fcrc c|gunc: cu|Iurc:, |c cpcricicn ce |c: repIi|e: Iiene crigen civinc, re|ccicnccc ccn e| ccmpcrIcmienIc ce
|c: per:cnc:. Lc: Ccfcne: ccn:icercn ue |c: IcrIugc: cpcreciercn ccmc un cc:Iigc pcrc cue||c: per:cnc:
ue nc ccmpcrIiercn e| cguc ce |c: r|c: ccn |c: cic:e:. Se cice ue |uegc ce LeLer cguc, e:Ic: per:cnc: :e
ccc:IcLcn Lccc cLcjc ccn |c: Lrczc: y |c: piernc: exIencicc:, y ue e:Ie mcmenIc fue cprcvechccc pcr
|c: cic:e: pcrc ccnverIir|c: en IcrIugc:, pcnincc|e: :cLre :u: e:pc|cc: un pe:ccc ccpcrczcn pcrc ue nc
pueccn LeLer cguc y :ufrcn |c muerIe cn e:Icncc vivc: {Ve|c:cc 13). En |c miIc|cg|c Shucr y /chucr, Iccc:
|c: :ere: vivienIe: ercn humcnc: perc pcr c|gunc fc|Ic fuercn ccnverIicc: en cnimc|e:. E:Ic: Ircn:fcrmccicne:
inc|uyen c |cgcrIijc: y :erpienIe: ccmc |c /ncccncc {/Lyc Yc|c 18, De:cc|c 1). Fcrc muchc: cIrc:
cu|Iurc: cmczcnicc: |c: cguc: ce |c: r|c: y |c /ncccncc, repIi| ue pc:c c| menc: Ire: cucrIc: pcrIe: ce :u
Iiempc en e| cguc, :cn unc mi:mc cc:c, rczcn pcr |c cuc| c |c: per:cnc: ue perecen en e| r|c ceLicc c|
chcgcmienIc, Lcjc :u inIerpreIccicn :ignifccrc ue |c /ncccncc :e |c: Ircgc.
299
Reptiles
DurcnIe :ig|c:, |c: grupc: inc|genc: hcn cccc u:c c |c: recur:c: ncIurc|e: ue |c: rccecn en fcrmc :c:IeniL|e,
uIi|izcncc ccmpcnenIe: ce civer:iccc Lic|cgicc ce un mccc y c un riImc ue nc ccc:icnen :u ci:minucicn
c |crgc p|czc y :e mcnIengcn |c: nece:iccce: y |c: c:pirccicne: ce ciferenIe: generccicne: en e| Ircn:cur:c
ce| Iiempc. En e| Ecucccr, |c: e:Iucic: eInczcc|cgicc: :cn e:cc:c: y |c mcycr|c :e ccncenIrcn en |c regicn
cmczcnicc. Grcn pcrIe ce e||c: :e enfcccn niccmenIe en |c recc|eccicn ce ccIc: :cLre e| u:c ce |c: cnimc|e:
pcr pcrIe ce pcL|ccicne: ncIivc: {Menc-Vc|enzue|c et al. 17), perc en e||c: :e mencicnc LrevemenIe
repcrIe: :cLre e| u:c ce repIi|e:. /un mc: e:cc:c: c cc:i nu|c: :cn |c: inve:Iigccicne: c ccIc: regi:Irccc: :cLre
la regin occidental.
Nc cL:IcnIe, |c: pccc: e:Iucic: rec|izccc: nc: puecen ccr c|gunc: incicic: ce |c: grupc: ce repIi|e: y/c :u:
e|emenIc: ccn:IiIuIivc: ue :cn u:ccc: en |c ccIuc|iccc pcr ciferenIe: ccmuniccce: inc|genc:, cc|cnc: y
hcLiIcnIe: ce peuenc: pcL|ccc:, yc :ec pcr cc:IumLre:, Irccicicne:, igncrcncic, ce:ccnccimienIc c miIc:,
c|gunc: ce e||c: repre:enIccc: en riIc: re|igic:c:, c|imenIicic:, mecicinc|e:, e|cLcrccicn ce crIe:cn|c:, cccrnc:
y mc:. En |c IcL|c :e pre:enIc unc |i:Ic ce e:pecie: ce repIi|e: uIi|izccc: en e| Ecucccr.
Lc: repIi|e: hcn :ervicc ccmc unc fuenIe ce prcIe|nc: pcrc pcL|ccicne: humcnc: c|receccr ce| muncc.
Su exp|cIccicn e: mc: evicenIe en regicne: Ircpicc|e: c :uLIrcpicc|e:, cunue IcmLin ccurre en zcnc:
Iemperccc: {K|emen: y IhcrLjcrncr:cn 15). Sin emLcrgc, :u ccn:umc nc e: Icn frecuenIe ccmc cIrc: grupc:
ce verIeLrccc:. E: impcrIcnIe :enc|cr ue e| u:c ce repIi|e: en |c cieIc c|imenIicic ce c|gunc: eInic: puece :er
un inciccIivc ce ue |c pre:icn :cLre |c: recur:c: ncIurc|e: y :u ce:Iruccicn e:Ic cfecIcncc c |c cLunccncic
ce pcL|ccicne: ce mcm|ferc: y cve: {principc|menIe), ue hcce c|gunc: cnc: ercn ccn:umicc: ccn mcycr
frecuencic ceLicc c |c re|cIivc fcci|iccc ccn ue :e enccnIrcLc en |c ncIurc|ezc. Fcr e:Ic rczcn, cunue ccn
pccc frecuencic, :e puece e:cuchcr re|cIc: ce inc|genc: ue encuenIrcn en e| ccn:umc ce e:pecie: ce
repIi|e: |c fcrmc ce cLIener |c prcIe|nc cnimc| ue ccc:IumLrcn c ccn:umir y ue yc nc e: pc:iL|e cLIener
ce mcm|ferc: y cve:. En c|gunc: repcrIe: :e mencicnc e| u:c ce e|emenIc: ccn:IiIuIivc: ce :erpienIe: y :curic:
{p. ej. hie| pcrc remecicr efecIc: ce mcrcecurc: ce :erpienIe: c pie| ce |cgcrIijc: pcrc cccrnc:), :in emLcrgc,
nc :e icenIifcc |c: e:pecie: ue :e uIi|izcn {Vc|encic 200).
TABLA 6. /|gunc: repIi|e: ecucIcricnc: uIi|izccc: pcr pcL|ccicne: inc|genc: c ccmpe:inc: ce| Ecucccr.
Especies Elementos
constitutivos
Uso Forma de uso Etnia o poblacin
Iguana iguana iguana Huevc: Mecicinc| y
alimenticio
Se pueden comer
crucc: c revue|Ic:
para tratar
prcL|emc: ce
ferIi|iccc. Su ccrne
e: ccme:IiL|e
/|gunc:
pcL|ccicne: c|
:ur ce| pc|:
Tupinambis teguixin Carne Alimenticio Se prepara como
cuc|uier ccrne
Shuar
Boa constrictor constrictor Carne Alimenticio Se prepara como
cuc|uier ccrne
Kichwc
Boa constrictor imperator Grc:c Mecicinc| Se exIrce |c
grc:c y :e unIc
cirecIcmenIe :cLre
crIicu|ccicne: y
cc|cre: mu:cu|cre:
/|gunc:
pcL|ccicne: en
la provincia de
McncL|
Boa constrictor ortonii y B. c.
longicauda.
Grc:c Mecicinc| Se exIrce |c grc:c
pcrc e|cLcrcr
pcmccc: ccnIrc
e| reumcIi:mc c
gc|pe:.
/|gunc:
pcL|ccicne: c|
:ur ce| pc|:
Micrurus :pp. Iccc e| cnimc| /frcci:|ccc Se introduce
el animal en
cgucrcienIe, :e
cejc fermenIcr
por un periodo de
Iiempc y :e :irve en
peuenc: cc:i:.
/|gunc:
pcL|ccicne: c|
:ur ce| pc|:
300
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Bothrops atrox Venenc Cultural El veneno en
peuenc: cc:i:
e: ccn:umicc pcr
cczcccre: cnIe:
ce :u: jcrnccc: ce
cczc.
Achuar
Bothrops lojanus Grc:c Mecicinc| Igual a la Boa c.
ortonii
/|gunc:
pcL|ccicne: c|
:ur ce| pc|:
Porthidium arcosae Mucc ce pie| MiIc|cgicc Ccn |c mucc :u
pie| :e hcce unc
infu:icn ue LeLen
|c: mujere: pcrc
evitar la traicin
ccn cIrc: hcmLre:.
/|gunc:
pcL|ccc: ce
la provincia de
McncL|
Chelonoidis denticulata Iccc: |c:
e | e m e n I c :
ccn:IiIuIivc: ce|
animal
Alimenticio Se prepcrcn cc|cc:
con la carne
y |c: v|:cerc:,
:e ccn:umen
|c: huevc:, e|
ccpcrczcn ccn
re:Ic: ce ccrne :e
enIregc c |c: perrc:
Shucr, Shiwicr,
/chucr, Kichwc,
Ccfcn, Wccrcni
Fccccnen|: un||||: y F.
expansa
Iccc: |c:
e | e m e n I c :
ccn:IiIuIivc: ce|
animal
/| i men I i ci c,
cr ncmenI c| ,
medicinal
Se ccn:ume |c
ccrne, huevc:,
e| ccpcrczcn :e
exhiLe en c|gunc:
cc:c: ccmc Ircfec
c cccrnc, |c :cngre
:e uIi|izc ccmc
energIicc
Shucr, Shiwicr,
/chucr, Kichwc,
Ccfcn, Wccrcni
Cne|u: |nc||ctu: Carne Alimenticio Se prepara un
caldo con la carne
/|gunc:
pcL|ccicne:
Shuar y Achuar
Platemys platycephala Carne Alimenticio Se prepara un
caldo con la carne
/|gunc:
pcL|ccicne:
Achuar
Chelydra acutirostris Sangre /frcci:|ccc Se cLIiene |c
:cngre ce un
animal vivo
haciendo un corte
en :u cue||c y
:e cc ce Icmcr
c |c: hcmLre:
pcrc mcnIener :u
virilidad
FcL|ccicne:
ce |c cc:Ic
{Scn Lcrenzc,
provincia de
E:merc|cc:)
Chelonia mydas,
Lepidochelys olivacea,
Dermochelys coriacea,
Eretmochelys imbricata
Ccrne y huevc: Alimenticio Se prepara en
cc|cc, c:ccc c friIc
En peuenc:
pcL|ccc: ce
pe:ccccre: c |c
|crgc ce |c zcnc
cc:Ierc
Caiman niger, C. crocodylus,
Paleosuchus palpebrosus, P.
trigonatus
Ccrne y huevc: Alimenticio Se ccn:ume |c
ccrne y huevc:,
pero la preparacin
cepence ce |c:
eInic:
Shucr, Shiwicr,
/chucr, Kichwc,
Ccfcn, Wccrcni
Envenenamiento ofdico
Antecedentes
Lc incicencic ce mcrcecurc: ce :erpienIe: e:Ic ceIerminccc pcr |c frecuencic ce| ccnIccIc enIre |c:
:erpienIe: y |c: humcnc:, cepencienIe ce |c cen:iccc ce |c: pcL|ccicne: ce :erpienIe:, ce |c: vcriccicne: en |c
ccIiviccc cicric y e:Iccicnc| y en pcrIicu|cr ce |c: ccIiviccce: humcnc: ccmc |c cgricu|Iurc. /|gunc: e:pecie:
pcrecen :er mc: irriIcL|e: y ci:pue:Ic: c| cIcue ue cIrc:. Lc :evericcc ue re:u|Ic ce| envenencmienIc
cepence ce |c cc:i: ce venenc inyecIccc, ceIerminccc pcr |c efciencic meccnicc ce |c mcrcecurc, perc
301
Reptiles
IcmLin cepence ce |c: e:pecie:, |c |cngiIuc y eccc ce |c :erpienIe. Lc ccmpc:icicn ce| venenc vcr|c :egn
:u |ccc|izccicn gecgrcfcc, e:Iccicn ce| cnc y eccc. Lc :c|uc, eccc, pe:c ccrpcrc| e inmuniccc ce |c v|cIimc
puece IcmLin infuir en e| re:u|Iccc, cuue e: mc: crucic| e| hechc ce rec|izcr c Iiempc |c: primerc: cuxi|ic:
ccecuccc:. Lc mcycr|c ce mcrcecurc: ccurre en |c: exIremiccce: infericre: principc|menIe ce ccmpe:inc:,
cgricu|Icre: y cczcccre: en crec: rurc|e:. Lc: mcrcecurc: pcr :erpienIe: venenc:c: ceLen :er ccn:icerccc:
ccmc unc enfermeccc ce Iipc ccupccicnc|. /:|, pcr ejemp|c, en e| ncrcccicenIe ce Cc|cmLic, e| 47 ce |c:
v|cIimc: :cn ccmpe:inc: cgricu|Icre: y e| 717 :cn mcrcicc: en |c: exIremiccce: infericre: {Wcrre|| 2004).
En Ecucccr, enIre |c: cnc: 100 y 14, :e IrcIcrcn 2.182 cc:c: ce mcrcecurc: ce :erpienIe: en e| Hc:piIc| Lui:
Vernczc, en Gucycui|, ccn 87 muerIe:. EnIre 183 y 184, 2.80 cc:i: ce :uerc: cnIicf|cicc: :e ci:IriLuyercn en
e| pc|:, c un prcmecic ce cc: cc:i: pcr per:cnc, e:Icc|:Iicc: ue :ugiere ue mc: ce 1.000 pccienIe: fuercn
IrcIccc: pcr mcrcecurc: ce :erpienIe: en e:Ic: cc: cnc:. De cuc|uier fcrmc, e| Mini:Ieric ce Sc|uc FL|icc
e:Iimc un reuerimienIc cnuc| ce 7.000 c 10.000 cc:i: pcrc IrcIcr ce 1.200 c 1.400 cc:c: ce mcrcecurc: c| cnc.
En |c ccIuc|iccc, cccc cnc :e repcrIcn 1.200 c 1.400 cc:c: en 1 ce |c: 23 prcvincic: {Wcrre|| 2004). E:Iucic:
en hc:piIc|e: ce |c prcvincic cmczcnicc ce Fc:Iczc reve|cn ue |c: :erpienIe: re:pcn:cL|e: ce |c mcycr|c
ce mcrcecurc:, ce unc mue:Irc ce 187 pccienIe:, :cn: 10 pccienIe: {587) fuercn mcrcicc: pcr Bothrops
atrox, 8 {37) pcr Bothriopsis bilineatus y 10 {57) Bothriopsis taeniatus taeniatus, Bothrops brazili o Lachesis
muta {Smc||igcn et al. 2004). En Mcrcnc ScnIicgc, |c: e:pecie: ccu:cnIe: ce cccicenIe:, reccnccicc: pcr |c:
pcL|cccre: |ccc|e:, :cn: Bothrops atrox, B. brazili, B. asper {prcLcL|emenIe ccnfuncicc ccn B. atrox), Bothriopsis
bilineatus y Micrurus :p., en incivicuc: ccmprencicc: enIre |c: 15 y 45 cnc:, |c mcycr|c ce e||c: cecicccc: c
Icrec: cgr|cc|c: {FrcLc-Egge et al. 2003). En |c regicn cccicenIc| :e ccn:icerc ue |c: :erpienIe: ccu:cnIe ce
un mcycr nmerc ce cccicenIe: cf|cicc: :cn Bothrops asper y, ccc:icnc|menIe, Porthidium nasuta y Lachesis
acrochorda {Freire-Lc:ccnc y Kuch 14, 8crrcgcn et al. 2001).
En |c: ccmuniccce: inc|genc: hcy pccc: repcrIe: :cLre cccicenIe: cf|cicc:, perc e: prcLcL|e ue |c :iIuccicn
:ec muy c|crmcnIe en vcric: zcnc:, principc|menIe en |c regicn Ircpicc|. Lcrrick et al. {178) repcrIcn ue e|
457 ce |c pcL|ccicn ce 00 incivicuc: en e| IerriIcric Wccrcni hc experimenIccc c| menc: unc mcrcecurc ce
:erpienIe: ce :Ic:, e| 57 :cn hcmLre:. IcuzeI {18) repcrIc ue |c: e:pecie: ccu:cnIe: ce cccicenIe: en |c:
pcL|ccicne: Sicnc-Seccyc ce Scn FcL|c ce KcnIe:yic :cn Bothrops atrox, Bothriopsis bilineatus, Bothrocophias
hyoprora y Lachesis muta {Iccc: vipricc:). EnIre |c: pcL|cccre: ce |c: eInic: Shucr y /chucr, |c :iIuccicn
IcmLin pcrece :er ccmp|icccc: :e e:Iimc ue pcr |c menc: un incivicuc ce cccc fcmi|ic hc :ufricc e| impccIc
ce unc mcrcecurc ce :erpienIe: venenc:c: {Vc|encic et al. 2005).
Tipos de veneno
Lc: venenc: :irven c |c: :erpienIe: pcrc prccurcr e| c|imenIc y pcrc |c cige:Iicn. Scn prccucicc: en g|cncu|c:
pcrcIicc: mccifcccc:. En |c: :erpienIe: ce |c: fcmi|ic: Vipericce y E|cpicce e:Ic: g|cncu|c: e:Icn fcrmccc: pcr
c|u|c: ce Iipc epiIe|ic| ue vierIen :u :ecrecicn en peuenc: ccnc|e: ue ce:emLcccn en un recepIccu|c,
en ccnce e: c|mccenccc hc:Ic :u expu|:icn {8c|cnc: 184).
Lc: venenc: puecen Iener :u efecIc :cLre e| :i:Iemc re:pircIcric, circu|cIcric, mu:cu|cr c |c permecLi|iccc
ce |c: memLrcnc: ce|u|cre:, pcr cccicn ce |c: ccmpcnenIe: u|micc: neurcIcxicc:, ccrcicIcxicc: c fccIcre:
cccgu|cnIe: pre:enIe: en e| venenc, e|emenIc: ue puecen ccIucr incepencienIe: c en ccnjunIc {8c|cnc:
184). Lc: venenc: ce |c: :erpienIe: ccnIienen c|receccr ce un 257 ce :c|icc: IcIc|e:, ce |c: cuc|e: enIre 70
y 07 :cn prcIe|nc: y pc|ippIicc: ce pe:c mc|ecu|cr re|cIivcmenIe c|Ic, y :cn re:pcn:cL|e: ce |c mcycr|c ce
efecIc: fcrmccc|cgicc:. Lc: pc|ippIicc: IcmLin e:Icn ccmpue:Ic: pcr :u:Icncic: ce Lcjc pe:c mc|ecu|cr
ccmc ppIicc:, nuc|ec:icc:, icne: meIc|icc:, enzimc:, ccrLchicrcIc:, cmincccicc: |iLre:, cminc:, eIc. Nc
:e :cLe cun e| nmerc exccIc ce ccmpue:Ic: pre:enIe: en |c: venenc:: :in emLcrgc, :e ccncce ue |c:
neurcIcxinc: ccmpue:Ic: ce prcIe|nc: y pc|ippIicc: nc enzimcIicc: :cn |c: ccn:IiIuyenIe: mc: |eIc|e: y |c:
mc: ccmune: en |c: venenc: ce |c: :erpienIe: ce |c: fcmi|ic: E|cpicce y Vipericce {8c|cnc: 184).
ExpcnenIe: c|crc: ce venenc: neurcIcxicc: :e puece enccnIrcr en |c: gnerc: Micrurus {E|cpicce) y Crotalus
{Vipericce). Sin emLcrgc, hcy ue ce:Icccr ue en e| cc:c ce Micrurus, :e hc enccnIrccc ue :u venenc :e
ccmLinc ccn ccrcicIcxinc: y Icxinc: ue prccucen cuccrc: ce micnecrc:i:: mienIrc: ue en Crotalus :e hc
ceIerminccc ue |c Icxinc pre:enIe, ccemc: ce prccucir neurcIcxiciccc, prccuce hemc|i:i: incirecIc pcr |c
pre:encic ce fc:fc|ipc:c /. En cmLc: cc:c: |c: re:u|Iccc: puecen :er exIremcccmenIe |eIc|e: {8c|cnc: 184).
CIrc: venenc:, principc|menIe en :erpienIe: ce |c fcmi|ic Vipericce, prccucen hemcrrcgic {hemcIcxicc:). Se
cree ue ccemc: ce eviIcr |c cccgu|ccicn, |c: hemcrrcgic: :cn ccpcce: ce |e:icncr ccpi|cre: y prccucir pccc
:cngrccc. Emperc, cIrc: criIeric: cfrmcn ue |c prcvccccc pcr e:Ie Iipc ce Icxinc: e: unc exIrcvc:ccicn,
302
Fauna de Vertebrados del Ecuador
prccuciencc cc: Iipc: ce efecIc: en |c: ccpi|cre:: |c ce:Iruccicn ce pcrcicne: ce| enccIe|ic, fcrmcncc rupIurc:
pcr ccnce e:ccpcn hemcI|e:, y |c :epcrccicn ce |c: unicne: inIerce|u|cre: ccn |c ccnccmiIcnIe fcrmccicn
ce rupIurc:. /cicicnc|menIe, en e:Ic: venenc: :e puece enccnIrcr micIcxinc: ue prccucen necrc:i: en |c
mcycr|c ce Iejicc: L|cncc: ccmc |c pie|, m:cu|c, vc:c: :cngu|nec:, Ienccne: c ccrI||cgc:, ccmc IcmLin en
crgcnc: ccmc rincn, :uprcrrenc|e:, pu|mcn, eIc. {Kcr|::cn 17). En |c IcL|c 7 :e re:ume e| impccIc ce c|gunc:
:erpienIe: venenc:c:.
TABLA 7. Frincipc|e: grupc: ce :erpienIe: venenc:c:, ccn :u re:pecIivc principic ccIivc ce| venenc y |c cccicn Lic|cgicc
ue ccc:icncn curcnIe |c: cccicenIe: ccn :u: mcrcecurc:.
FAMILIA
Especie
Nombre vulgar
Principio txico Accin biolgica
EL/FlD/E
Pelamis platurus
SerpienIe Mcrinc
NeurcIcxinc: {pe|cmiIcxinc:) ce Lcjc
pe:c mc|ecu|cr
8|cuec |c Ircn:mi:icn ce|
impu|:c nervic:c prccuciencc
pcrc|i:i: re:pircIcric
EL/FlD/E
Micrurus :pp. {22 e:pecie:)
SerpienIe: ccrc|e:
NeurcIcxinc: ce Lcjc pe:c mc|ecu|cr
y en c|gunc: cc:c: fc:fc|ipc:c: y
fc:cie:Ierc:c:
8|cuec |c Ircn:mi:icn ce|
impu|:c nervic:c prccuciencc
pcrc|i:i: re:pircIcric y en c|gunc:
e:pecie: ccIiviccc micIcxicc
VlFEFlD/E
C|ctc|u: cu||::u: te||||cu:*
Cc:ccLe|
CrcIcxinc:, prcIe|nc ccmpue:Ic
ce vcric: :uL-uniccce: ccn cccicn
neurcIcxicc y ce fc:fc|ipc:c, ccemc:
ce enzimc:, fLricnc|i:inc:, prcIec:c:,
etc.
/ccicn neurcIcxicc y
hemc|i:i: prccuciencc pcrc|i:i:
re:pircIcric
VlFEFlD/E
Lachesis :pp. {2 e:pecie:)
SerpienIe: verrugc:c:
Hemcrrcgic: y enzimc: ccn ccIiviccc
ce prcIec:c:, hicrc|c:c:, pepIicc:c:,
kinincgenc:c:, fc:fc|ipccc:c: y
e:Ierc:c:
EfecIc micnecrcIicc,
coagulante y neurolgico
VlFEFlD/E
Bothriechis, Bothriopsis,
Bothrocophias, Bothrops,
Porthidium {17 e:pecie:)
Eui:, mcpcnc, hcjc pccricc,
macanchi
Enzimc: ce Iipc IrcmLinc, prcIec:c:,
hicrc|c:c:, e:Ierec:c: y prcIe|nc: ccn
cccicn hemcrrcgicc
EfecIc cccgu|cnIe, hemcrrcgicc
y necrcIizcnIe
*E:pecie nc regi:Irccc en e| pc|:.
Tratamientos para vctimas de mordeduras de serpientes venenosas
Mtodos tradicionales utilizados por comunidades indgenas
En crec: rurc|e: ce /mricc CenIrc| y Sur, muchc: v|cIimc: ce mcrcecurc: ce :erpienIe: venc:c:, ue fcrmcn
pcrIe ce ccmuniccce: inc|genc: c ccmpe:inc: me:Iizc: c negrc:, Lu:ccn IrcIcmienIc: mecicnIe mIccc:
c|IerncIivc: prcpcrcicnccc pcr :hcmcne:, curcncerc: c Lrujc:. En Chcnchcmcyc, Jun|n, Fer, :hcmcne: ce
|c eInic /:hcninkc, ccnccicc: ccmc :hiripricri:, uIi|izcn unc p|cnIc ue ce:criLen ccmc cnIivenenc:c. En e|
ncrcrienIe ce Fer, |c: :hcmcne: ccn frecuencic emp|ecn :cnicc: e:pecic|e: ue e||c: ccn:icercn Ii|e: pcrc
curcr. Unc ceccccicn ce |c p|cnIc Dracontium :p. {/rccece) e: IcmLin fcvcrcL|e. En /nIicuic, Cc|cmLic,
y |c: regicne: ce| chccc cc|cmLicnc y ecucIcricnc, un 07 ce un grupc ce 244 v|cIimc: ce mcrcecurc:
ccmiIic hcLer reciLicc Iercpic ce primerc: cuxi|ic: Irccicicnc|e:. E:Ic: Iercpic: inc|uyen emp|c:Ic: ce mcIeric:
vegeIc|e:, hcjc ce IcLccc, pc|vcrc, cgucrcienIe y cguc: cc|ienIe:: LeLicc: prepcrccc: pcr |c ccccicn
ce hierLc: ue :e cree Iienen fccu|Icce: mecicinc|e:: evenIuc|menIe :e repcrIc hcLer LeLicc peIrc|ec
{gc:c|inc) {CIerc et al. 2000, J-M. IcuzeI com. pers.). CIrc: IrcIcmienIc: Irccicicnc|e: inc|uyen inhc|ccicne:
y cp|icccicne: ce piecrc: negrc: :cLre e| cuerpc ce| pccienIe {p. ej. Chccc, Cc|cmLic, y Lcjc, Ecucccr), |c
c|cccc ce |c: gc||inc:, ccLezc: ce :erpienIe: c peIrc|ec {IcuzeI 183).
En |c mcycr|c ce ccmuniccce: Shucr, y en c|gunc: /chucr, |c cp|icccicn ce mIccc: Irccicicnc|e: pcrc e|
IrcIcmienIc ce mcrcecurc: ce :erpienIe: venenc:c: e: unc prccIicc ccmn. E| IrcIcmienIc ccn:i:Ie en ue
|c per:cnc enccrgccc ce Lrinccr IrcIcmienIc :e inIrccuzcc en |c Lccc unc pcrcicn ce pepc ce cgucccIe
{Persea :p., Lcurccece) rc||ccc, ce Ic| fcrmc ue :e fcrme unc pcmccc en :u inIericr. E:Ic pcmccc e:
prcpcrcicnccc c |c v|cIimc pcrc ue |c Icme pcr v|c crc|. /cicicnc|menIe, e:Ie IrcIcmienIc :e c|Iernc ccn
Lcnc: ce cguc muy cc|ienIe en Iccc e| cuerpc ce |c per:cnc envenenccc. Si nc :e cL:ervc ningunc mejcr|c,
303
Reptiles
|c inIrccuccicn ce unc ce |c: fruIc: ce| cj| {Capsicum :p. Sc|cnccece) v|c cnc| :e ccn:icerc ccmc un recur:c
exIremc. En ningunc ce |c: IrcIcmienIc: :e hc ccmprcLccc ce mcnerc cienI|fcc :u efcccic y :eguriccc, pcr
IcnIc, e: reccmenccL|e nc uIi|izcr|c:.
Primeros Auxilios
/ |c: v|cIimc: ce unc mcrcecurc :e |e: ceLe Lrinccr ccnfcnzc y Ircnui|iccc, y mcver|c: c un cenIrc mcicc
en fcrmc rcpicc, ccnfcrIcL|e y :egurc. Lc zcnc ccnce |c per:cnc hc :icc mcrcicc ceLe permcnecer
inmcvi|izccc ccn unc Lcncc c IcL|i||c cerccnc {Wcrre|| 2004). Muchc: mIccc: ce primerc: cuxi|ic:
Irccicicnc|e: :cn pcIencic|menIe perjucicic|e: y nc :e reccmiencc :u u:c. Fcr ejemp|c, rec|izcr inci:icne:
|ccc|e: c :uccicne: pcrc remcver e| venenc nc e: efecIivc: pcr e| ccnIrcric, puece prcvcccr infeccicn, ccnc
ce Iejicc: y :cngrccc cLunccnIe. E| u:c ce exIrccIcre: c| vcc|c, permcngcncIc ce pcIc:ic y L|cue: ce
hie|c, puece ccu:cr necrc:i: |ccc|. Fcr cIrc pcrIe, |c: e|ecIrc:hcck: {ce:ccrgc: e|cIricc:) puecen ccIucr
ccmc cnIiirriIcnIe:, perc :cn pe|igrc: y Icccv|c nc :e hc prcLccc c ccLc|iccc :u: Lenefcic:. Lc: IcrniueIe:
y |c: Lcncc: ce ccmpre:icn puecen ccu:cr gcngrenc, incremenIcr |c fLrinc|i:i: y prcvcccr :cngrccc: en e|
miemLrc cL:Iruicc e inIen:ifcccicn ce| envenencmienIc {Wcrre|| 2004).
E| mIccc ce pre:icn-inmcvi|izccicn ce:crrc||ccc pcr cienI|fcc: en /u:Irc|ic invc|ucrc e| u:c ce |crgc: venccje:
pcrc envc|ver |c IcIc|iccc ce| miemLrc cfecIccc, Icn cju:Iccc ccmc :i IrcIc:e ce unc Icrcecurc, empezcncc
pcr pie: c mcnc:, :egn :ec e| cc:c, e inccrpcrcncc unc IcL|i||c. ExperimenIc: en |cLcrcIcric crecncc unc
pre:icn ce 55 mmHg Iuviercn efecIiviccc en |c prevencicn :i:IemcIicc ce| envenencmienIc pcr e|cpicc: y
cIrc: :erpienIe: pe|igrc:c:. /|gunc: experiencic: cnecccIicc: :cn e| :cpcrIe ce e:Ie ce mIccc. Fcr ejemp|c,
:e hcn repcrIccc: vcric: cc:c: ce pccienIe: ccn rcpicc ceIericrc ue |cgrcn recuperc:e mecicnIe e| u:c ce
vencc:. De cuc|uier fcrmc, e: nece:cric rec|izcr mcycre: e:Iucic: pcrc ceIermincr |c: Lenefcic: y rie:gc: ce
e:Ic Icnicc {Wcrre|| 2004).
E| hechc ce per:eguir y mcIcr c |c: :erpienIe: Icmpccc e: reccmenccL|e. Nc cL:IcnIe, :i |c :erpienIe hc
:icc :ccrifcccc e: reccmenccL|e Irc:|cccr|c c| cenIrc mcicc ccn e| pccienIe, pcrc ceIermincr u Iipc ce
:erpienIe e: {cunue nc ceLen :er mcnipu|ccc: mcnuc|menIe pcrc eviIcr e| ccnIccIc ccn |c ccLezc y :u:
cienIe:, en |c: cuc|e: :e |ccc|izc e| venenc, puciencc ccc:icncr c|gn cccicenIe). Cucncc :e Irc:|cce c |c
per:cnc cfecIccc ce unc mcrcecurc, :e ceLe prccurcr mcnIener|c recc:Iccc :cLre e| |ccc cerechc ce :u
cuerpc, pcrc eviIcr |c c:pirccicn ce vcmiIc, en cc:c ce ue :Ie :e prccuzcc. De cuc|uier fcrmc, e| mIccc
mc: efecIivc ue ccnccemc: en |c ccIuc|iccc e: e| u:c ce :uerc: cnIicf|cicc:.
Tratamientos con Sueros Antiofdicos
E| u:c ce :uerc: cnIicf|cicc: e: e| nicc IrcIcmienIc e:pec|fcc pcrc e| envenencmienIc pcr mcrcecurc ce
:erpienIe:. En |c ccIuc|iccc, exi:Ie cLunccnIe evicencic ce pccienIe: ccn envenencmienIc :everc ue
reciLen mcycre: Lenefcic: pe:e c| pcIencic| rie:gc ue exi:Ie pcr |c recccicn ce| crgcni:mc c| :uerc. E:Ie
IrcIcmienIc hc recucicc ce 72 c 12 7 |c mcrIc|iccc ce envenencmienIc: :i:Imicc: ccu:ccc: pcr Crotalus
cu||::u: te||||cu: en 8rc:i| {Wcrre|| 2004). Lc: cnIivenenc: :cn efecIivc: pcrc reverIir cuccrc: ce hiperIen:icn y
cucgu|cpcI|c:.
Lc: cnIivenenc: :cn incicccc: :i hcy :ignc: ce envenencmienIc :i:Imicc, Ic|e: ccmc: 1) cncrmc|iccce:
hemc:IcIicc:, ccmc :cngrccc: :i:IemcIicc: e:pcnIcnec:, :cngre incccgu|cL|e, IrcmLcciIcpenic: 2)
neurcIcxiciccc: 3) hipcIen:icn y :hcck, ECG {E|ecIrcccrcicgrcmc) cncrmc| u cIrc evicencic ce cncrmc|iccc
ccrcicvc:cu|cr y: 4) rcLccmic|i:i: generc|izccc {Wcrre|| 2004).
En cu:encic ce un envenencmienIc :i:Imicc, IcmLin :e reccmiencc u:cr :uerc: cnIicf|cicc: cucncc
:e pre:enIc hinchczcn |ccc| en mc: ce |c miIcc ce| miemLrc cfecIccc, cpcrecimienIc ce cmpc||c: en
mcrcecurc: ce c|giIc: y unc rcpicc prcgre:icn ce |c infcmccicn, e:pecic|menIe en pccienIe: mcrcicc: pcr
vipricc:. En E:Iccc: Unicc:, c|gunc: cc|cre: inmecicIc: c cuc|uier :|nIcmc pc:Iericr c unc mcrcecurc ce
ccrc| {gnerc Micrurus) :cn ccn:icerccc: ccmc inciccccre: pcrc IrcIcr inmecicIcmenIe ccn :uerc cnIicf|cicc
{Wcrre|| 2004).
Lc: prueLc: ce pie| c ccnjunIivc: {ccu|cre:) nc permiIen prececir cncf|ccIiccmenIe {ccn cnIericriccc) c
mc: Icrce {ncu:ec:) |c: pc:iL|e: recccicne: ce| cnIivenenc, pcr IcnIc, nc :e reccmiencc :u evc|uccicn. Lc:
pc:iLi|iccce: ce genercr recccicne: negcIivc: c| :uerc :e incremenIcn en pccienIe: ccn c:mc :everc, feLre:
c eczemc: y en cue||c: ue hcn recccicnccc previcmenIe c| :uerc. Lc: cnIivenenc: ceLer|cn :umini:Ircr:e
c pccienIe: :c|cmenIe :i hcy evicencic ce envenencmienIc :everc. Lc: recccicne: puecen :er prevenicc:
c miIigccc: pcr pre-IrcIcmienIc: :uLcuIcnec: ce epinefrinc {ccrenc|inc), cnIihi:Icminc inIrcvenc:c e
304
Fauna de Vertebrados del Ecuador
hicrcccrIi:cnc, c mecicnIe ccnIinuc: infu:icne: inIrcvenc:c: ce epinefrinc {ccrenc|inc) c|IcmenIe ci|uicc
{1:100.000) mienIrc: e| cnIivenenc e:I :iencc :umini:Irccc c| pccienIe {Wcrre|| 2004).
Lc: cnIivenenc: :c|cmenIe ceLen emp|ecr:e :i :u rcngc ce cccicn e:pec|fcc inc|uye c |c: e:pecie:
re:pcn:cL|e: ce |c mcrcecurc. En vi:Ic ce |c vcriccicn en |c ccmpc:icicn ce venenc y cnI|genc:, inc|u:c
cenIrc ce unc mi:mc e:pecie, e| cnIivenenc icec| pcrc IrcIcr pccienIe: ccnIrc venenc: ce pcL|ccicne:
|ccc|e: ce :erpienIe: invc|ucrccc: e: e| ce Iipc pc|ivc|enIe: e: cecir, cue| ue e: Ii| pcrc mcrcecurc: ce
unc civer:iccc ce e:pecie:. Lc: cnIivenenc: mcnce:pec|fcc: {mcncvc|enIe:) :cn icec|e: :i |c e:pecie ue
ccc:icnc e| cccicenIe e: Lien ccnccicc. Lc: pc|ie:pec|fcc: {pc|ivc|enIe:) :cn u:ccc: en muchc: pc|:e:
ceLicc c |c cifcu|Icc pcrc icenIifccr c |c: e:pecie: re:pcn:cL|e: ce |c: cccicenIe:. E:Ic: venenc: puecen
:er Icn efecIivc: ccmc |c: mcncvc|enIe:, ccn frecuencic uIi|izcncc cc:i: mcycre: pcrc ccmpen:cr :u Lcjc
concentracin.
ORDEN TESTUDINES
Generalidades
Unc :erie ce e:cucc: c:ec: exIernc: ccrccIerizcn c |c: IcrIugc: y |c: :epcrc ce| re:Ic ce repIi|e: cenIrc ce
:u crcen Ie:Iucine:. E:Ic :c|c ccrccIer|:Iicc Lc:Ic pcrc nc ccnfuncir|c: ccn cIrc: cnimc|e:. /cemc:, :cn
prcLcL|emenIe |c: nicc: repIi|e: ue |c mcycr|c ce |c: humcnc: mirc :in Iemcr. De hechc, e| nmerc ce
per:cnc: ue gu:Icn ce |c: IcrIugc: e: :crpre:ivcmenIe c|Ic. Lc: IcrIugc: Ierre:Ire: y ccucIicc: :cn mcnIenicc:
ccn frecuencic ccmc mc:ccIc: en jcrcine:, Ierrcric: y ccucric:.
Hcy cprcximcccmenIe 245 e:pecie: ce IcrIugc: Ierre:Ire:, mcrinc: y cu|ceccu|cc|c: ci:IriLuicc: pcr Iccc e|
muncc, IcnIc en zcnc: Iemp|ccc: ccmc Ircpicc|e:. Scn |c: nicc: repIi|e: ue Iienen e| ccpcrczcn c:ec ue
|e: permiIe ccu|Icr:e, en mcycr c mencr mecicc, cenIrc ce |. De Iccc: |c: repIi|e: ue viven en |c ccIuc|iccc,
|c: IcrIugc: Ierre:Ire: :cn |c: fcrmc: mc: cnIiguc:: IcmLin hcn ccmLiccc muy pccc en :u hi:Icric evc|uIivc
ce 200 mi||cne: ce cnc: {Grzimek 184).
Anatoma
Sistema seo
Lc ccnchc ce |c IcrIugc Iiene cc: pcrIe:: unc pcrIe :upericr, e| ccpcrczcn c e:pc|ccr, y unc pcrIe infericr
||cmccc peIc c p|c:Ircn. Cccc pcrIe :ue|e Iener unc ccpc c:ec inIericr y unc ccpc exIericr ce p|ccc:
ccrnec:. Lc ccpc vi:iL|e e:Ic ccmpue:Ic ce grcnce: p|ccc: ccrnec: ue, en rec|iccc, cuLren unc ccpc mc:
grue:c ce piezc: c:ec: ue fcrmcn |c vercccerc ccnchc prcIecIcrc {Figurc 3). Dcnce e| ccpcrczcn :e une c|
p|c:Ircn, hcy cLerIurc: pcrc |c ccLezc, |c: pcIc: y |c cc|c. E| nmerc y ci:IriLucicn ce p|ccc: ccrnec: cifere
:egn |c: ci:IinIc: e:pecie: y :e uIi|izc c menucc pcrc |c icenIifcccicn ce |c: mi:mc:, cunue hcy IcmLin
ciferencic: incivicuc|e:.
E| crcnec e: Iipc cncp:icc: e: cecir, un crcnec muchc mc: ccrIc, fuerIemenIe crueccc, ccrenIe ce cperIurc
Iempcrc|, perc ccn pre:encic ce un crifcic hccic e| exIremc pc:Iericr c infericr. En |c: IcrIugc: vivienIe:, |c:
hue:c: ce |c mcnc|Lu|c nc e:Icn cuLierIc: pcr cienIe:, perc :| ccn unc p|ccc ccrnec c mcnerc ce picc".
Lc cc|umnc verIeLrc| ccn:Ic ce 8 vrIeLrc: cervicc|e:, 10 en e| Ircncc y 18 c 33 en |c cc|c. Lc fcrmc ce |c:
cervicc|e: e: muy vcricL|e, ccn |c fnc|iccc ce pccer inIrccucir |c ccLezc Lcjc e| ccpcrczcn. MienIrc: |c
cinIurc p|vicc cpcrece ccn mccifcccicne:, |c cinIurc pecIcrc| e: muy primiIivc en fcrmc, y en |c: p|eurccirc:
e:Ic r|giccmenIe ccnecIccc c| p|c:Ircn ccemc: ce| ccpcrczcn. Ccn frecuencic |c: exIremiccce: Iermincn
en cincc c|giIc:, cunue en c|gunc: IcrIugc: hcy :c|c cucIrc {Grzimek 184). Lc: IcrIugc: ce cguc cu|ce
Iienen |c: exIremiccce: ccmprimicc: y |c: cecc: unicc: pcr memLrcnc: inIercigiIc|e: ue |c: hcLi|iIcn pcrc
ncccr ccn cgi|iccc. Lc: IcrIugc: mcrinc: Iienen :u: exIremiccce: ccmprimicc: c mcnerc ce remc:, cuc|iccc
ue uIi|izcn hcLi|menIe pcrc ncccr y ce:p|czcr:e c| inIericr ce |c: cguc: mcrinc: ccn grcn fcci|iccc.
Crcnec Iipc cncp:icc
E:IrucIurc ce| ccpcrczcn
305
Reptiles
E:IrucIurc ce| p|c:Ircn E:IrucIurc ce |c ccLezc
Figura 3. DeIc||e ce |c e:IrucIurc c:ec ce unc IcrIugc: p|ccc nucc| {1), p|ccc: verIeLrc|e: {2), p|ccc: cc:Ic|e: {3), p|ccc: mcrginc|e: {4),
p|ccc: :uprcccucc|e: {5), p|ccc: gu|cre: {), p|ccc: inIergu|cre: {7), p|ccc: humerc|e: {8), p|ccc: pecIcrc|e: {), p|ccc: cLccminc|e:
{10), p|ccc: femcrc|e: {11), p|ccc: cnc|e: {12), p|ccc pc:Icnc| {13), p|ccc: inguinc|e: {14), p|ccc: infrcmcrginc|e: {15), p|ccc: cxi|cre:
{1), nc:c|e: {17), prefrcnIc|e: {18), frcnIc|e: {1), preccu|cre: {20), :uprcccu|cre: {21), pc:Iccu|cre: {22), picc :upericr {23), :uLccu|cr {25),
frcnIcnc:c| {2), :uprcIimpcnicc: {27), pc:Iimpcnicc {28), :uLIimpcnicc {2), preIimpcnicc {30), I|mpcnc {31), pcrieIc| {32), inIerpcrieIc|
{33) {FuenIe: Mccifcccc ce FreIey 175).
La circulacin y la respiracin
E| :i:Iemc circu|cIcric ce |c: IcrIugc: pre:enIc peuenc: ciferencic: ccn re|ccicn c |c: cIrc: repIi|e:. E| ccrczcn
|cIe ccn |enIiIuc, e:pecic|menIe en e:pecie: Ierre:Ire:. E:Ic e: unc ce |c: rczcne: pcrc ue muchc: prcce:c:
viIc|e: IcmLin :ecn |enIc:. Se cc|cu|c ue e| nmerc prcmecic ce pu|:ccicne: pcr minuIc: e: ce 11 c 17
{Grzimek 184, McrI|nez-Si|ve:Ire 1).
Lc: pu|mcne: e:Icn civicicc: en ccmcrc: Lcjc e| ccpcrczcn, y nc puecen :er expcncicc: pcr |c cccicn ce
|c: m:cu|c: ce |c: cc:Ii||c:. Fcr e:Ic, |c: IcrIugc: Iienen unc pcr ce m:cu|c: pu|mcncre: ccjunIc: c unc
e:IrucIurc :imi|cr c| cicfrcgmc ue pre:icnc e| cire fuerc ce |c: pu|mcne: cucncc :e ccnIrcen. Lc: IcrIugc:
Iienen |c ccpcciccc ce prcvcccr ue e| cire recepIccc circu|e ce unc pcrIe ce |c: pu|mcne: c cIrc. En
|c: e:pecie: ccucIicc: e:Ic ccpcciccc permiIe ue pueccn Irc:|cccr y ccnIrc|cr :u cenIrc ce grcveccc
c vc|unIcc: ce e:Ic fcrmc, |c: pu|mcne: Iienen unc funcicn :imi|cr c |c: vejigc: ncIcIcric: ce |c: pece:. Nc
cL:IcnIe, e:Ic hcLi|iccc :e ceIericrc cucncc |c: pu|mcne: :ufren c|gn ccnc c enfermeccc. En e:pecie: ue
viven c mcycr prcfunciccc, |c: pu|mcne: e:Icn imp|cnIccc: en ccmcrc: c:ec: c| inIericr ce |c: pcrece: ce|
ccpcrczcn. Se c:ume ue e:Ie crcencmienIc ccIc ccnIrc |c: efecIc: ue puecc ccu:cr |c grcn pre:icn ce|
cguc {Grzimek 184). Lc Figurc 4 mue:Irc |c cncIcm|c inIernc ce unc IcrIugc.
Figurc 4. E:IrucIurc cncIcmicc inIernc ce| unc IcrIugc {Icmccc ce 8rcgcrc 187).
Riones y excrecin
Lc: rincne: excreIcn un ccnIiccc impcrIcnIe ce crinc, ue e: c|mccenccc en fcrmc ce fuicc: en |c vejigc
urincric, pre:enIe en Iccc: |c: IcrIugc:. Ccn frecuencic, |cnzcn un chcrrc pcIenIe pcr e| cnc cucncc :cn
cIrcpccc:. E:Ie chcrrc nc prcviene ce |c vejigc urincric, |c cuc| e: :c|cmenIe un :iIic ce cccpic, :inc ce un
:ccc cnc|. En c|gunc: e:pecie: hcy g|cncu|c:, |c: cuc|e: :e cLren hccic e| exIericr c Ircv: ce ccncucIc:
e:pecic|e: y :ecreIcn un c|cr cgucc muy ce:cgrcccL|e pcrc nue:Irc c|fcIc, perc ce grcn impcrIcncic pcrc
|c cIrcccicn :exuc| y pcrc repe|er enemigc: {Grzimek 184).
Los sentidos
Lc: pcrpccc: ce |c: IcrIugc: :cn grue:c: y prcIegen c |c: cjc:, |c: cuc|e: Iienen exce|enIe re:c|ucicn. Lc:
cjc: ce |c: IcrIugc: mcrinc: {fcmi|ic Che|cniicce) y ce pccc: e:pecie: ce cguc cu|ce e:Icn euipccc:
ccn g|cncu|c: |ccrimc|e: e:pecic|izccc: ue fcvcrecen e| ccnIrc| ce :c| ccnIenicc en e| cuerpc mecicnIe
30
Fauna de Vertebrados del Ecuador
:ecrecicne: ge|cIinc:c:. Lc reIinc ce |c: IcrIugc: ccucIicc: e:Ic e:pecic|menIe cccpIccc pcrc |c vi:icn en
cmLienIe: IurLic:. En generc|, :cn ccpcce: ce ci:Iinguir y ci:crimincr fcrmc: y cc|cre:, :u rcngc ce |cngiIuc
ce cncc: ce vi:iLi|iccc e: muy ccmLicnIe hccic |c: Icnc: rcjc: ce| e:pecIrc ce cc|crccicn, pcr |c ue puecen
ver un peuenc rcngc ce |uz ccn cncc infrcrrcjc ue re:u|Ic invi:iL|e pcrc |c: humcnc:.
En generc|, :e ccn:icerc ue |c: IcrIugc: :cn :crcc:, cunue :u: crgcnc: cuciIivc: :cn :imp|e: perc Lien
ce:crrc||ccc:, y hcy incicic: ce ue :cn ccpcce: ce perciLir c|gunc: :cnicc:. Fcr cIrc pcrIe, |c: IcrIugc: nc
prccucen :cnicc: vccc|e:, :c|vc c|gunc: rcnuicc:, gemicc: {grunicc: |eve, en e| cc:c ce IcrIugc: gigcnIe:)
hechc: pcr mcchc: ce |c fcmi|ic Ie:Iucinicce c| cc|cr ce |c exciIccicn curcnIe |c ccpu|c. Lc: IcrIugc: hue|en
|c: c|imenIc: c grcn ci:Icncic y puecen :er cIrc|cc: en grupc: cucncc :e inIere:cn pcr unc pre:c c fruIc. Lc
ccviccc nc:c| e: prcLcL|e ue :ec e| c:ienIc principc| ce e:Ie :enIicc. E| crgcnc ce JcccL:cn ce |c: IcrIugc:
Iiene unc ccn:IiIucicn ciferenIe c| ce cIrc: repIi|e:. Ccn re:pecIc c |c ccpcciccc menIc|, :e ccn:icerc ue |c:
IcrIugc: Iienen un impre:icncnIe :enIicc ce crienIccicn, cprencizcje y memcric {Grzimek 184).
Reproduccin
Lc: crgcnc: :exuc|e: ce| mcchc ccn:i:Ien ce un pene :imp|e, cunue en cierIc: e:pecie: :Ie puece civicir:e
en cc: |cLu|c:. E:Ic: |cLu|c: puecen cgrcnccr:e pcr |c ccnIencicn :cngu|nec en Iejicc ercIi| en e| mcmenIc
ce |c ccpu|c y :er inIrccucicc: hccic |c cperIurc c|cccc| ce |c hemLrc, :iIuccc prcximc c |c Lc:e ce |c cc|c,
y reIrcer:e hccic e| inIericr ce |c c|cccc cucncc e:Icn repc:c {Grzimek, 184).
Iccc: |c: IcrIugc: pcnen :u: huevc: en hcyc: y |c: cr|c: :e ce:crrc||cn cenIrc ce e||c: c unc IempercIurc
ue :e ccrre:pcnce ccn cue||c ce |c crenc c ce| :ue|c, :in ue |c: prcgeniIcre: mue:Iren ningn inIer:
pcr |c: cr|c: ce:pu: ce enIerrcr |c: huevc:. De:ce e| c|c en ue ec|c:icncn, |c: cr|c: ce |c: IcrIugc: ceLen
cefencer:e :c|c: y :u vicc e:Ic muy ceIerminccc pcr e| ccmpcrIcmienIc in:IinIivc hereciIcric {CL:I 12).
E| periccc ce incuLccicn vcr|c en cierIc mecicc ccn e| micrcc|imc ce| |ugcr ccnce e:Icn enIerrccc: |c:
huevc:, cunue IcmLin e:Ic prcgrcmccc genIiccmenIe. E| periccc ce incuLccicn mc: ccrIc pcrece :er
ce cprcximcccmenIe un me:, :iencc e| prcmecic ce cc: c Ire: me:e:. Ccn excepcicn ce unc: pccc: e:pecie:
grcnce: ce IcrIugc: mcrinc: y ce cguc cu|ce, e| |ncice reprccucIivc ce |c: IcrIugc: e: Lcjc. Lc: pue:Ic: ce |c:
e:pecie: mencre: :ue|e :er ce cpenc: unc: pccc: huevc: {CL:I 12).
Taxonoma
En Ecucccr :e repcrIc |c pre:encic ce cc: :uLcrcene:: CrypIccirc, ccn :ei: fcmi|ic:: Che|cniicce, Che|ycricce,
Dermcche|ycce, Gecmycicce, Kinc:Iernicce, Ie:Iucinicce {22 e:pecie:): y F|eurccirc, ccn cc: fcmi|ic::
Che|icce y Fccccnemicicce { e:pecie:) {Figurc 5).
Figura 5. rLc| ce c|c:ifcccicn ce|
crcen Ie:Iucine:, ccn c|gunc: ce |c:
repre:enIcnIe: ce |c: cc: :uLcrcene:
{Icmccc ce Ferri 17).
307
Reptiles
Familia Cheloniidae (foto 1)
E:Ic fcmi|ic e:Ic fcrmccc pcr :ei: e:pecie:, Iccc: pre:enIe: en |c: cguc: Ircpicc|e: y :uLIrcpicc|e: ce |c:
cccnc: ce| muncc. Su: exIremiccce: :cn mccifcccc: en fcrmc ce c|eIc: pcrc fcci|iIcr |c ncIccicn rcpicc
y en |c: cireccicne: ue e||c: uiercn. Lc IcrIugc Verce {Chelonia mydas) e: |c nicc ue puece rec|izcr
mcvimienIc: :imu|Icnec: ccn :u: cc: c|eIc:, mienIrc: |c: cemc: |c hccen c|Ierncncc, ccmc |c: cnimc|e: ce
cucIrc pcIc:. Iccc: |c: IcrIugc: ce e:Ic fcmi|ic :cn mc: c menc: unifcrme: en e:IrucIurc, fcrmc e hi:Icric
ncIurc|. Iienen ccnchc: Lc:IcnIe p|cnc:, ccn unc cuLierIc ccmp|eIc ce grcnce: p|ccc: ccrnec:. Lc:
exIremiccce: cnIericre: e:Icn mc: ce:crrc||ccc: ue |c: pc:Iericre:, ccrccIer|:Iicc ue |c: ci:Iingue ce |c:
IcrIugc: ce cguc cu|ce. En Ecucccr e:Icn pre:enIe: Ire: e:pecie:: Chelonia mydas, Eretmochelys imbricata y
Lepidochelys olivacea {CL:I 12).
Familia Chelydridae (foto 2)
Se ccrccIerizcn pcr :u cc|c |crgc ccn grcnce: e:ccmc: en fcrmc ce e:cucc:, ccn un c:pecIc pcrecicc c| ce
|c: cccccri|c:. IcmLin Iienen unc ccLezc exIrccrcincricmenIe grcnce ue nc puecen inIrccucir ce| Iccc en
|c ccnchc. En |c pcrIe venIrc| e| p|c:Ircn e: ce Icmcnc recucicc. Nc puece reIrcer |c: exIremiccce: cenIrc ce
|c ccnchc, perc puecen cirigir|c: y cejcr|c: muy pegccc: c e||c. Exi:Ien :c|c cc: e:pecie:, unc ci:IriLuicc en e|
:uce:Ie ce |c: E:Iccc: Unicc: {Macrochelys temminckii) y cIrc ce:ce e| :ur ce Ccnccc hc:Ic e| :ur ce Ecucccr
{Chelydra serpentina). :Ic e: |c mc: peuenc ce |c: cc: e:pecie:, Iiene hcLiIc: ccrn|vcrc:, ue inc|uyen
:c|cmcncrc:, pece:, rcnc:, cve: y mcm|ferc: y :e ccncce |ccc|menIe ccmc mcrceccrc" {CL:I 12).
Familia Dermochelydae
E| nicc repre:enIcnIe ce e:Ic fcmi|ic e: Dermochelys coriacea, |c IcrIugc vivienIe mc: grcnce. E| mcycr
regi:Irc ce |cngiIuc ce e:pc|ccr en un incivicuc e: ce cc:i 2,5 m y un pe:c cprcximccc ce 80 kg, cunue
e: pccc frecuenIe enccnIrcr cnimc|e: Icn grcnce:. Su: exIremiccce: ce|cnIerc: :e prcyecIcn en fcrmc ce
remc y puecen :er mcycre: ue e| prcpic ccpcrczcn. Lc encrme ccLezc :e ccrccIerizc pcr :u: grcnce: cjc:
y :u ||cmcIivc Lccc en fcrmc ce picc gcnchucc. / ciferencic ce cIrc: IcrIugc: mcrinc: cuyc: ccnchc: e:Icn
cuLierIc: ce p|ccc: ccrnec:, |c ccnchc ce D. coriacea :c|c e:Ic cuLierIc ce unc pie| ccriccec. Iiene :ieIe
cre:Ic: |cngiIucinc|e: IuLercu|cre: en e| ccpcrczcn {CL:I 12).
Familia Geomydidae (foto 3)
En |c fcmi|ic Gecmycicce e| ccpcrczcn y e| p|c:Ircn :cn ccnIiguc:, puece Iener ve:Iigic: ce p|ccc:
infrcmcrginc|e: en fcrmc ce unc p|ccc inguinc| pc:Iericr y unc cxi|cr cnIericr, c c :u vez puecen e:Icr pcrcic|
c IcIc|menIe cu:enIe:. Lc ccnchc ce cnimc|e: ce eccc cvcnzccc puece e:Icr muy c:ifcccc: e| p|c:Ircn
:iempre e: |crgc, :in :enc|e: ce recuccicn. Lc: exIremiccce: :cn |igercmenIe ccmprimicc: c |c: |ccc:, :u:
cecc: e:Icn unicc: enIre :| pcr memLrcnc: Lc:c|e:. E:Ie grupc pre:enIc hcLiIc: muy civer:c:. Muchc: ce
e||c: viven en cmLienIe: ce cguc cu|ce |enIc c uieIc. /|gunc: permcnecen en e| cguc pcr |crgc: periccc:
ce Iiempc c en fcrmc permcnenIe, mienIrc: cIrc: e:pecie: :c|c ccucen c| cguc pcrc cepc:iIcr :u: huevc:.
Vcric: e:pecie: :e c|imenIcn ce cIrc: cnimc|e:, cuue IcmLin ccn:umen peuenc: ccnIiccce: ce p|cnIc:,
perc pccc: :cn IcIc|menIe herL|vcrc: {Grzimek 184). En |c ccIuc|iccc hcy cercc ce 25 gnerc:, ccn
cprcximcccmenIe 80 e:pecie:, muchc: ce |c: cuc|e: e:Icn :uLcivicicc: en vcric: :uLe:pecie: pcr |c ue :e
ccnccen cc:i 140 fcrmc: ci:IinIc:. En Ecucccr, hcy un :c|c gnerc, Rhinoclemmys, ccn Ire: e:pecie: ciferenIe:
{anulata, melanosterna y nasuta), Iccc: ci:IriLuicc: en |c pi:c zccgecgrcfcc Ircpicc| CccicenIc| ce| Ecucccr,
ccn mcycr repre:enIcIiviccc en |c regicn ce| Chccc.
Familia Kinosternidae (fotos 4 y 5)
lnc|uye IcrIugc: ce peuenc Icmcnc y cc|crccicn cr|pIicc. Iccc: |c: e:pecie: Iienen un ccpcrczcn :c|icc
ue c menucc :e ccrccIerizc pcr Ire: cre:Ic: |cngiIucinc|e: y e:Ic cuLierIc pcr fuerIe: e:ccmc: ccrnec:, c
vece: yuxIcpue:Ic:. E| p|c:Ircn en |c mcycr|c ce e:pecie: e: grcnce y Iiene cc: cnc|cje: ci:IinIc: c mcnerc
ce Li:cgrc:" ue permiIen ue |c: pcrIe: ce|cnIerc: y pc:Iericre: :e muevcn, ce mccc ue |c IcrIugc
puecc cerrcr ccmp|eIcmenIe :u ccnchc pcr ce|cnIe y pcr ceIrc:. En e| Ecucccr, e| nicc gnerc pre:enIe e:
Kinosternon ccn cc: e:pecie:: leucostomum, ce |c regicn cccicenIc|, y scorpiodes, ce |c regicn cmczcnicc:
cmLc: pc:een cc|cre: pccc ||cmcIivc:, pcrcu:cc:. Fc:cn |c mcycr pcrIe ce| c|c en e| fcncc ce crrcyc: y
|cgc: c|imenIcncc:e ce mc|u:cc: y pece:.
Familia Testudinidae (fotos 6 y 7)
/ |c: IcrIugc: ce e:Ic fcmi|ic :e |c: ccncce ccmc IcrIugc: vercccerc:. Se ccrccIerizcn pcr Iener unc ccnchc
muy ccnvexc y c:ifcccc. Su: pcIc: :cn fuerIe:, rcLu:Ic: y reccnceccc:, c| fnc| fu:icnccc: en :u: cecc:, ce |c:
308
Fauna de Vertebrados del Ecuador
cuc|e: :e ce:prencen hccic e| exIericr |c: unc:. Lc fcmi|ic Iiene cmp|ic ci:IriLucicn en |c regicn meciIerrcnec,
:ur ce /:ic y en mencr grccc en /mricc {Grzimek 184). En Ecucccr, e:Ic pre:enIe :c|c e| gnerc Geochelone,
ccn unc cmp|ic repre:enIcIiviccc y encemi:mc en |c: i:|c: Gc|cpcgc:. Lc hi:Icric Icxcncmicc ce |c: IcrIugc:
gc|cpcgc: e: ccmp|ejc y cun nc :e hc ||egccc c un ccn:en:c :cLre |c vc|icez Icxcncmicc ce |c: IcrIugc:
in:u|cre: c nive| ce e:pecie: ciferenIe: c :uLe:pecie: cerivccc: ce unc en pcrIicu|cr {8eheregcrcy et al.
2002). Cccccne et al. {1) prcpcnen mcnIener unc :c|c e:pecie, nigra, |c cuc| :e civice en 12 :uLe:pecie:
{abingdoni, becki, chathamensis, darwini, ephippium, guntheri, hoodensis, microphyes, phantastica, nigrita,
vandenburghi, vicina). En Ecucccr ccnIinenIc| e:Ic pre:enIe G. denticulata, ci:IriLuicc en |c: Lc:ue:
hmecc: Ircpicc|e: ce| CrienIe. E:Ic: IcrIugc: Iienen cieIc: vegeIc|e: y :cn ciurnc:.
Familia Chelidae (fotos 8-10)
DeLicc c |c ccmp|ejiccc ce fcrmc:, |c Icxcncm|c ce e:Ic fcmi|ic fue recienIemenIe revi:ccc {McCcrc et
al. 2001). Su crigen y primerc: regi:Irc: :e remcnIcn c| periccc CreIccicc en |c FcIcgcnic. Scn cnimc|e:
muy ccrn|vcrc:, :u crcnec e: fuerIemenIe ccmprimicc, ccn hue:c: nc:c|e: pre:enIe: en Iccc: |c: e:pecie:,
excepIc |c: ce| gnerc Chelus. Lc pe|vi: e:Ic fu:icnccc c| ccpcrczcn y p|c:Ircn. Iienen hcLiIc: ccucIicc: c
:emiccucIicc:, ce preferencic en cuerpc: ce cguc cu|ce |nIicc: c zcnc: pcnIcnc:c:, en ccnce :e c|imenIcn
ce pece:, peuenc: inverIeLrccc: c fruIc: ce |c vegeIccicn riLerenc ue ccen c| cguc. Se ci:IriLuyen en
/mricc ce| Sur, /u:Irc|ic y Nuevc Guinec. En Ecucccr :e encuenIrcn pre:enIe: :ei: e:pecie:: Batrachemys
heliostoma, B. raniceps, Cne|u: |nc||ctu:, Mesoclemys gibba, Phrynops geoffranus y Platemys platycephala
{McCcrc et al. 2001, Ccrri||c et al. 2005).
Familia Podocnemididae (foto 11)
E:Ic fcmi|ic, encmicc ce /mricc ce| Sur, :e ccrccIerizc pcr Iener un cue||c |cIerc|menIe reIrccIi|, ccn vrIeLrc:
c:cciccc: y e:pecic|izccc:. Lc pe|vi: :e encuenIrc fu:icnccc ccn e| ccpcrczcn y e| p|c:Ircn y pre:enIc 12 pcre:
ce e:cucc: mcrginc|e: en e| ccpcrczcn {FriIchcrc y IreLcu 184). En e| Ecucccr :e encuenIrcn Ire: e:pecie:
{Peltocephalus dumerilianus, Podocnemis expansa y Fccccnen|: un||||:), Iccc: ci:IriLuicc: en r|c: y crrcyc:
ce |c regicn cmczcnicc. Se ccncce muy pccc ce |c Lic|cg|c ce Peltocephalus dumerilianus perc pcrece :er
muy rcrc, yc ue exi:Ien muy pccc: regi:Irc: vi:uc|e: en e| pc|:. Lc: IcrIugc: ce| gnerc Podocnemis, ||cmccc:
chcrcpc:, pre:enIcn |c ccLezc ce cc|crccicn Lc:iccmenIe negrc, ccn mcchc: y e:Ir|c: cmcri||c:, ncrcnjc: c
mcrrcn c:curc. Scn e:pecie: ccn grcve: prcL|emc: ce ccn:ervccicn ceLicc c |c cccer|c inIen:c ce |c cuc|
:cn cLjeIc {Ve|c:cc 13).
ORDEN CROCODYLIA
Generalidades
Scn cnimc|e: c|crgccc:, cccrczccc: y :emejcnIe: c |c: |cgcrIc:, ccn unc cc|c mu:cu|c:c ccmprimicc
|cIerc|menIe ue uIi|izcn pcrc ncccr. Lc: fc:c: nc:c|e: e:Icn :iIuccc: cercc ce| exIremc ce| hccicc muy
c|crgccc, |c ue permiIe |c re:pirccicn cucncc e| cnimc| e:Ic :umergicc en e| cguc. Lc pie| e:Ic fcrmccc
pcr unc grue:c ccpc crmicc cuLierIc ce e:ccmc: ccrnec: nc :uperpue:Ic:. Unc :erie ce p|ccc: c:ec:
incru:Iccc: en |c pie| {c:Ieccermc:) ccn:IiIuye |c crmccurc ccr:c|. Lc: cienIe: :cn IeccccnIc:, |c cuc| :ignifcc
ue e:Icn imp|cnIccc: en c|vc|c: en e| mcxi|cr, en |ugcr ce e:Icr funcicc: ccn |c pcrIe :upericr {ccrcccnIc:)
c |cIerc| {p|eurcccnIc:) ce |c mcnc|Lu|c, ccmc en cIrc: repIi|e:. E| crcnec cccccri|icnc e: cicp:icc, ccn cc:
cLerIurc: en |c regicn Iempcrc| ue permiIen |c expcn:icn ce |c: m:cu|c: ce |c mcnc|Lu|c. E| hccicc puece
:er muy cnchc, ccmc en |c: ccimcne:, c muy e:Irechc, ccmc en |c: gcvic|e:. E:Ic ccrccIer|:Iicc refejc hc:Ic
cierIc punIc |c ccmpc:icicn ce :u: cieIc:: ce hechc, |c: hccicc: e:Irechc: :ue|e ccrccIerizcr c |c: e:pecie:
pi:c|vcrc:. Ccmc nc Iienen |cLic:, |c: cccccri|icnc: nc puecen cerrcr ccmp|eIcmenIe |c Lccc. Iienen cc:
pcre: ce pcIc: ccrIc:, ccn cincc cecc: en |c: ce|cnIerc: y cucIrc en |c: Irc:erc:: Iccc: |c: cecc: e:Icn unicc:
pcrcic|menIe pcr memLrcnc: inIercigiIc|e:. E| xiIc ce e:Ic e:IrucIurc ccrpcrc| uecc evicenciccc pcr |c:
ccmLic: re|cIivcmenIe e:cc:c: ue :e hcn prccucicc ce:ce |c cpcricicn ce |c: cccccri|icnc:, c fnc|e: ce|
Iric:icc, hcce unc: 200 mi||cne: ce cnc:, hc:Ic |c ccIuc|iccc {MczzcIIi 10).
Anatoma
Sistema seo
E| crcnec e: c|crgccc, ccmpue:Ic pcr unc IreinIenc ce hue:c: fu:icnccc: enIre :| {Figurc ). En :u exIremc :e
encuenIrcn |c: cLerIurc: nc:c|e: ue, c Ircv: ce un |crgc ccncucIc nc:c|, :e ccmuniccn ccn |c: cccnc:,
:iIuccc: c| fcncc ce| pc|cccr. Lc: hue:c: pre-mcxi|cr, pIerigcice: y pc|cIinc fcrmcn un pc|cccr ue :epcrc
ccmp|eIcmenIe |c ccviccc crc| ce |c ccviccc nc:c|. Lc |ccc|izccicn ccr:c| ce cLerIurc: nc:c|e:, crLiIc: y
c|cc: :cLre e| crcnec |e: permiIe :umergir |c IcIc|iccc ce| cuerpc en e| cguc, c |c vez ue puecen re:pircr, ver
y c|r :in :er |ccc|izccc: {MczzcIIi 10).
30
Reptiles
Figura 6. Crcnec Iipc cicp:icc ccn cc: crcc: Iempcrc|e: ce |c: Crccccy|ic {FuenIe: 8rcgcrc 187).
Lc cc|umnc verIeLrc| e:Ic civicc en cincc regicne: cncIcmicc: ccmpue:Ic: pcr unc: 0 c 70 vrIeLrc: en
:u IcIc|iccc, repcrIicc: ce |c :iguienIe fcrmc: 8- cervicc|e:, 10-11 Icrccicc:, 4-5 |umLcre:, 2-3 :ccrc: y 32-45
ccucc|e: {MczzcIIi 10). E| perfecIc en:cmL|cje ce |c: cuerpc: verIeLrc|e: ce |c: vrIeLrc: ccucc|e: e: |c
ue pc:iLi|iIc |c e|evccc fexiLi|iccc ce |c cc|c, nece:cric pcrc pccer impu|:cr:e en mcvimienIc: ncIcIcric:.
Unicc: c |c cc|umnc {regicn Icrccicc) :e encuenIrcn cchc pcre: ce cc:Ii||c: cLccminc|e: c gc:Irc|ic {cc:Ii||c:
fcIcnIe:), ue nc :cn vercccerc: e:IrucIurc: c:ec:, :inc fcrmccicne: r|gicc: ce crigen crmicc :iIuccc: en |c:
pcrece: verIeLrc|e: ce| cLccmen. Nc e:Icn crIicu|ccc: c |c: vrIeLrc: :inc unicc: c unc |cminc fLrc:c ue
reccrre |cngiIucinc|menIe |c pcrec venIrc| ce| cLccmen, ce:ce e| Lcrce crcnec| ce| puLi: {epipuLi:) hc:Ic e|
Lcrce ccucc| ce| e:Ierncn {MczzcIIi 10).
Denticin
Lc: cienIe: ce |c: cccccri|icnc: mccernc: pre:enIcn ccrcnc: e:encic|menIe ccnicc: :epcrccc: c menucc ce
|c rc|z ci||ncricc pcr un |eve e:IrechcmienIc {Figurc 7). Lc: ccrcnc: :cn punIicgucc: y Iienen grue:c: pcrece:.
Cccc cienIe e:Ic imp|cnIccc en un c|vec|c prcfuncc en e| mcxi|cr, y uecc :ujeIc en :u :iIic pcr Iejicc ccnjunIivc
nc cc|cifcccc. Lc cenIicicn pcr |c generc| e: i:cccnIc, e: cecir, ue Iccc: |c: cienIe: :cn mc: c menc:
:imi|cre: en fcrmc y Icmcnc. Lc vicc Ii| ce cccc piezc cenIcric e: ce hc:Ic cc: cnc: cprcximcccmenIe, y c|
pcrecer |c: cienIe: :iIuccc: frenIe c| hccicc :e reemp|czcn ccn mcycr frecuencic ue |c: mc: cerccnc: c |c
gcrgcnIc {Figurc 7). Lc: cienIe: ce reemp|czc :e ce:crrc||cn c pcrIir ce mcIeric germinc| en unc Lc|:c pccc
prcfuncc, :iIuccc ce| |ccc ce |c |enguc, cenIrc ce| c|vec|c cenIc| ce| cienIe funcicnc| {Sue: 10).

Figura 7. E:uemc ce |c cenIicicn ce |c: crcccci|icnc: {FuenIe: Sue: 10).
Temperatura corporal y metabolismo
Lc: cccccri|icnc: :cn cnimc|e: pciui|cIermc:, e: cecir, cepencen ce fuenIe: exIernc: ce cc|cr pcrc e|evcr
:u IempercIurc ccrpcrc|. Lc IempercIurc ccrpcrc| cepence ce| inIerccmLic ce cc|cr enIre e| cnimc| y :u
cmLienIe, y e:Ic mcrccccmenIe infuenciccc pcr |c rccicccicn :c|cr y |c ccncuccicn ce cc|cr en e| cguc. E|
cguc puece :ervir ccmc fuenIe ce cc|cr en pccc: ce Lcjc IempercIurc y ccmc mecic refrigercnIe cucncc
e| cnimc| e:Ic cemc:iccc cc|ienIe. Lc Iermcrregu|ccicn ce |c: cccccri|icnc: {cumenIc y ci:minucicn ce |c
IempercIurc ccrpcrc|) e:Ic ceIerminccc Lc:iccmenIe pcr e| ccmpcrIcmienIc. Lc :e|eccicn Irmicc e: un
ccmp|ejc prcce:c ce ccmpcrIcmienIc ue vcr|c ce unc e:pecie c cIrc, :cLre Iccc enIre |c: e:pecie: ce
c|imc: Iemp|ccc: y Ircpicc|e:, y cepence ce unc :erie ce fccIcre: ue incicen en cccc incivicuc. /:| pcr
ejemp|c, e| incremenIc ce |c IempercIurc ccrpcrc| ce:pu: ce |c inge:Iicn ce c|imenIc: cumenIc e| riImc ce
|c cige:Iicn y fcvcrece |c ce:ccmpc:icicn y cL:crcicn ce prcIe|nc: {MczzcIIi 10).
310
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Respiracin
Lc: Crccccy|ic e:Icn cccpIccc: pcrc re:pircr en un mecic ccucIicc. Lc: fc:c: nc:c|e: :e encuenIrcn :cLre
e| exIremc c|crgccc ce| hccicc y :e cierrcn pcrc impecir ue e| cguc enIre curcnIe |c: inmer:icne:. /| iguc|
ue |c: mcm|ferc:, |c: cccccri|icnc: pre:enIcn un pc|cccr :ecunccric, fcrmccc pcr |c unicn ce |c: hue:c:
mcxi|cre:, pc|cIinc: y pIerigcice: {cc: peuenc: y ce|gccc: |cminc: ce hue:c :iIuccc: c cccc |ccc ce |c:
ncrice: pc:Iericre:) en |c Lcvecc ce |c Lccc. Lc: ccncucIc: nc:c|e: :e exIiencen pcr encimc ce| pc|cccr
:ecunccric y :e ccmuniccn cirecIcmenIe ccn |c gcrgcnIc pcr ceIrc: ce unc vc|vu|c ccmpue:Ic ce un p|iegue
ccrnc:c, en |c pcrIe pc:Iericr ce| pc|cccr, y cIrc p|iegue :imi|cr :cLre |c |enguc {MczzcIIi 10).
E:Ic vc|vu|c :epcrc e| cguc ce| cire in:pirccc y permiIe ue e| cccccri|c re:pire mienIrc: e:I :umergicc
c mienIrc: cferrc unc pre:c ccn |c: mcnc|Lu|c:. Lc: pu|mcne: Iienen numerc:c: ccmcrc: grcnce:, cccc
unc ce e||c: rep|eIc ce numerc:c: ccmcrc: peuenc:, |c cuc| |e ccnfere un c:pecIc e:pcnjc:c cccc pcr
|c: Lc|:c: ce cire cIrcpccc. Lc: pu|mcne: :e ||encn ce :uccicn, cucncc |c: m:cu|c: ce| Icrcx e|evcn |c:
cc:Ii||c:, expcnciencc |c ccviccc ccrpcrc|. Lc: cccccri|icnc: ci:pcnen ce un euivc|enIe c| cicfrcgmc ce
|c: mcm|ferc:: un IcLiue mu:cu|cr ue :epcrc |c ccviccc pu|mcncr ce| periIcnec. E:Ie :i:Iemc permiIe unc
venIi|ccicn pu|mcncr mc: efccz {MczzcIIi 10).
El corazn y el sistema circulatorio
/ ciferencic ce cIrc: repIi|e: ccIuc|e:, |c: cccccri|c: Iienen un ccrczcn ccn cucIrc ccviccce:, ccmc |c:
mcm|ferc: {Figurc 8). Lc: venIr|cu|c: e:Icn ccmp|eIcmenIe civicicc: pcr un IcLiue ue :epcrc |c ccrrienIe
ce :cngre cxigenccc ce| fujc ce :cngre ce:cxigenccc cenIrc ce| ccrczcn. /un c:|, |c: cc: Iipc: ce :cngre
:e mezc|cn un pccc cucncc |c: crIeric: ue Ircn:pcrIcn |c :cngre ce| venIr|cu|c izuiercc :e ccmuniccn
ccn |c: ce| venIr|cu|c cerechc c Ircv: ce| cgujerc ce Fcnizzc {MczzcIIi 10). E:Ie cgujerc ue regu|c |c
pre:icn :cngu|nec y e: un meccni:mc ue permiIe mcnIener :umergicc c| cnimc| pcr |crgc: periccc: ce
Iiempc. Lc circu|ccicn perifricc ce |c: cccccri|icnc: vcr|c :egn |c IempercIurc cmLienIc|, e| mcvimienIc, |c:
inmer:icne: y e| mecic. Lc: cccccri|icnc: ci:pcnen ce cc: repue:Ic: f:ic|cgicc: pcrc cccpIcr |c circu|ccicn
:cngu|nec perifricc: puecen cce|ercr {Icuiccrcic) c reIcrccr {Lrcuiccrcic) e| |cIicc ccrciccc, c Lien
en:cnchcr {vc:cci|cIccicn) c e:Irechcr {vc:cccn:Iriccicn) |c: vc:c: :cngu|nec: {MczzcIIi 10).
Figura 8. Circu|ccicn :cngu|nec en ccimcne: y cccccri|c: {FuenIe: 8rcgcrc 187).
Riones y excrecin
Lc: rincne: e:Icn :iIuccc: en e| Iechc ce |c ccviccc ccrpcrc|, Iienen unc |ccc|izccicn Lc:IcnIe crcnec| y e:Icn
prcIegicc: pcr |c cc|umnc verIeLrc| {Figurc ). Se |e: cencminc meIcnefrc:. Fc:een unc grcn ccpcciccc
ce reIencicn ce cguc, pcr |c ue e| vc|umen ce crinc prccucicc e: m|nimc. Sencc: urIere: :c|e: ce |c:
rincne: pcrc cirigir:e ccucc|menIe hccic e| urcceum ce |c c|cccc, ccnce ce:emLcccn, yc ue |c: cccccri|c:
ccrecen ce vejigc urincric. Lc crinc excreIccc en fcrmc ce ccicc ricc nc e: ||uicc. Se pre:enIc ccmc unc
mc:c :emi:c|icc, ce ccn:i:Iencic pc:Ic:c y cc|cr L|cnuecinc, ue frecuenIemenIe :e excreIc junIc c |c:
hece:. /cicicnc|menIe, |c: rincne: y |c c|cccc ce:empencn un pcpe| menc: impcrIcnIe :cLre Iccc en |c
e|iminccicn ce :c|e: perc ccn:IiIuyen, c :u vez, |c principc| v|c ce e|iminccicn ce ceIriIc: niIrcgenccc:. En
ccncicicne: ce hicrcIccicn, |c: cccccri|icnc: excreIcn e| niIrcgenc :cLre Iccc en fcrmc ce LiccrLcncIc ce
cmcnic: en ccmLic, en cc:c ce ce:hicrcIccicn, e| ccicc ricc e: e| principc| mecic ce ce e|iminccicn ce|
niIrcgenc {MczzcIIi 10).
311
Reptiles
Figura 9. E:IrucIurc cncIcmicc inIernc ce un ccimcn hemLrc {FuenIe: 8rcgcrc 187).
Los sentidos
En |c: Crccccy|ic e| cereLrc e: peuenc perc ccmp|ejc. Lc ccpc :uperfcic| ce |c ccrIezc cereLrc| ccnIiene
Ierminccicne: nervic:c: pcrc |c inIe|igencic y e| cprencizcje. E| cereLrc ccnIrc|c ccemc: |c: :enIicc: y |c:
cccicne: vc|unIcric: ce eui|iLric y cccrcinccicn mu:cu|cr. / ciferencic ce cIrc: :enIicc: ue recccicncn
cnIe e:I|mu|c: f|:icc:, e| gu:Ic y e| c|fcIc e:Icn Lien ce:crrc||ccc:. Hcy Ierminccicne: nervic:c: c|fcIivc: en |c:
ccviccce: nc:c|e:, ue ce:emLcccn en un pcr ce fc:c: :iIuccc: en |c ccrc :upericr ce exIremc ce| hccicc.
E| crgcnc uimic:en:iL|e :iIuccc en e| pc|cccr ce muchc: repIi|e: e:Ic muy recucicc en |c: cccccri|icnc:
{MczzcIIi 10).
E:Ic: cnimc|e: Iienen e| :enIicc ce| c|cc muy ce:crrc||ccc y pre:enIcn unc grcn vcrieccc ce ccncucIc:
cc:Iicc:. Su: ccncucIc: cuciIivc: exIernc: e:Icn cuLierIc: pcr un p|iegue ce pie| mcvi|, cuyc funcicn e:
recucir |c enIrccc ce cguc curcnIe |c: inmer:icne:. E| c|cc inIernc e:Ic Lien ce:crrc||ccc, y e| meccni:mc
ce |c cucicicn uecc c:egurccc pcr un ce|gccc hue:i||c {e| e:IriLc). E:Ic: ccrccIer|:Iicc: permiIen c |c:
cccccri|c: perciLir |c: :cnicc: pcr efecIc ce |c: vccc|izccicne: ue rec|izcn en ciferenIe: ccnIexIc: {MczzcIIi
10).
Lc: cccccri|icnc: pc:een |c: cjc: I|picc: ce |c: verIeLrccc:, ccn un g|cLc ccu|cr r|gicc y e:fricc ccnce :e
encuenIrc |c reIinc, ue e: :en:iL|e c |c |uz. Lc: cjc: e:Icn ci:pue:Ic: |cIerc|menIe en |c pcrIe :upericr ce
|c ccLezc, pre:enIcn pupi|c verIicc| ue pcr |c: ncche: :e ci|cIc hc:Ic e| punIc ce ccmiIir mc: |uz ce |c
ue reccger|c unc pupi|c reccncc. /cicicnc|menIe, pc:een pcrpccc: mcvi|e: Lien ce:crrc||ccc: y un Iercer
pcrpccc Ircn:pcrenIe, |c memLrcnc nicIiIcnIe, ue cuLre |c: cjc: ce| cnimc| curcnIe |c inmer:icn, perc nc |e:
permiIe enfcccr. /| pcrecer |c: cccccri|c: uIi|izcn |c vi:Ic pcrc cczcr en |c :uperfcie, perc cepencen ce cIrc:
:ignc: :en:cric|e: cucncc e:Icn :umergicc: {MczzcIIi 10).
Reproduccin
Iccc: |c: cccccri|icnc: :e reprccucen pcr mecic ce huevc: cuLierIc: pcr cc:ccrc, ccn :uperfcie pcrc:c y
ccn un pe:c incivicuc| enIre 40 y 0 g {Grzimek 184). Lc: pue:Ic: ce |c: e:pecie: mc: peuenc: Iienen ccmc
mecicc enIre 10 y 15 huevc:, mienIrc: ue |c: ce mcycr Icmcnc pcnen hc:Ic 50. Lc mcycr|c ce cccccri|icnc:
fcrmc nicccc: en fcrmc ce mcnI|cu|c: ccn |c vegeIccicn, e| Ierrenc y e| ceIriIu:. Nc cL:IcnIe, cIrc: enIierrcn
:u: huevc: en hcyc: en |c: p|cyc: crenc:c: c en cIrc: :ue|c: fricL|e:. Unc vez cepc:iIccc: |c: huevc:, |c mcycr|c
ce e:pecie: nc |c: cLcnccnc, ccmc :ucece en cIrc: repIi|e:. Lc mccre, y c|gunc: vece: e| pccre, permcnece
en |c: prcximiccce: ce| nicc pcrc pccer cefencer|c ccnIrc cepreccccre:. E| prcce:c ce incuLccicn curc ce
0 c 100 c|c:, cepenciencc ce |c e:pecie y |c IempercIurc ce incuLccicn. E:Ic cuc|iccc |Iimc nc :c|c e:
impcrIcnIe pcrc ue :cLrevivc |c prcgenie, :inc ue IcmLin cefne e| :exc ce |c: cr|c:, :iencc |c: primerc:
:emcnc: ce incuLccicn ceIermincnIe: {Mcgnu::cn 12).
Taxonoma
Segn Fc:: y Mcgnu::cn {10), |c: cccccri|icnc: ccIuc|e:, ci:IriLuicc: en Iccc: |c: regicne: Ircpicc|e: y
:uLIrcpicc|e: ce| p|cneIc ccnce exi:Icn hcLiIcI ccecuccc:, :e civicen en Ire: grupc: Lc:xicc:, ccn:icerccc:
ccmc :uLfcmi|ic: ce |c fcmi|ic Crccccy|icce pcr |c mcycr|c ce Icxcncmc:.
Lc :uLfcmi|ic /||igcIcrince cLcrcc cucIrc gnerc: y |c: :iguienIe: e:pecie: en |c ccIuc|iccc: Alligator, c| ue
perIenecen |c: cc: e:pecie: ce ccimcne: ce zcnc: Iemp|ccc:: Caiman {fcIc 12), ccmpue:Ic pcr vcric:
e:pecie: pccc ciferenciccc: mcrfc|cgiccmenIe: Paleosuchus {fcIc 13), ccn cc: e:pecie:: y Melanosuchus
312
Fauna de Vertebrados del Ecuador
niger, ccnccicc ccmc Ccimcn Negrc. Lc :uLfcmi|ic Crccccy|ince :e civice en Ire: gnerc: ccn e:pecie: vivc:
en |c ccIuc|iccc: Crocodylus, |c: cccccri|c: vercccerc:: Osteolaemus, e| Cccccri|c Encnc ue vive en |c:
r|c: y pcnIcnc: ce |c: pc|:e: riLerenc: ce| gc|fc ce Guinec: y Tomistoma, e| Cccccri|c Mc|cyc c Fc|:c Gcvic|.
Lc Iercerc :uLfcmi|ic, |c Gcvicc|ince, ccmprence :c|c un gnerc ccn unc e:pecie :upervivienIe, e| Gcvic|
{Gavialis gangeticus) ue hcLiIc en |c: zcnc: pcnIcnc:c: ce| ncrIe ce |c lncic.
En Ecucccr :e encuenIrcn |c: primerc: cc: :uLfcmi|ic:, ccn :ei: e:pecie: en IcIc|: cc: en e| pi:c zccgecgrcfcc
Ircpicc| CccicenIc| {Caiman crocodylus chiapasus y Crocodylus acutus), y e| re:Ic en e| pi:c Ircpicc| CrienIc|
{Cc|cmc et al. 2000-200), Iccc: c:cciccc: c cmLienIe: |ccu:Ire:. E| mc: grcnce e: e| Ccimcn Negrc
{Melanosuchus niger), ue en c|gunc: ccc:icne: puece :cLrepc:cr |c: m ce |cngiIuc {Grzimek 184).
Fi:icncmiccmenIe, e: muy :imi|cr c| /|igcIcr /mericcnc {Alligator mississippiensis), cunue e:Ic mc: re|ccicnccc
c nive| f|cgenIicc ccn e| re:Ic ce ccimcne: ce CenIrc y Succmricc. HcLiIc en Lc:ue: inuncccc:, |cgc:
ce vegeIccicn cen:c y c|receccr ce r|c: pccc ccrrenIc:c: c Ircv: ce |c cuencc cmczcnicc y :u: ciferenIe:
cfuenIe:. Su cc|crccicn e: ciferenIe enIre ccu|Ic: y juveni|e: {Mecem 183, Fc:: y Mcgnu::cn 10).
Caiman crocodylus, ue hcLiIc en r|c: y cfuenIe:, e: muy cccpIcL|e c ciferenIe: hcLiIcI, inc|uyencc
grcnce: r|c: ce Lc:ue Ircpicc|e:, :cvcnc: Iempcrc|menIe inunccL|e:, pcnIcnc: permcnenIe: y mcng|cre:.
Lc: ccimcne: ce| gnerc Paleosuchus, ccnccicc: ccmc ccimcne: encnc:, :cn e:pecie: ce Lic|cg|c pccc
ccnccicc. Se encuenIrcn en |c: Lc:ue: Ircpicc|e: en Iccc |c regicn crienIc| y e: muy cif|ci| enccnIrcr|c: en
Iierrc frme. Lc: cc: e:pecie: hcLiIcn en |c: mi:mc: ecc:i:Iemc:, cunue Paleosuchus palpebrosus e:Ic en
Lc:ue: menc: cen:c:. Ningunc ce |c: cc: Iienen unc |cngiIuc muy grcnce: Paleosuchus trigonatus puede
mecir 1,70 m mienIrc: Paleosuchus palpebrosus ||egc c 1,50 m, ccnvirIincc:e en e| ccimcn mc: peuenc ce|
muncc {Mecem 183).
ORDEN SQUAMATA
SUBORDEN SAURIA
Generalidades
En |c evc|ucicn ce |c: repIi|e:, |c: |cgcrIijc:, ccmc grupc, ccn:IiIuyen unc ||nec muy exiIc:c. /pcrecen en
|c ccIuc|iccc en cc:i Iccc: |c: ccnIinenIe:, excepIc /nIcrIicc y c|gunc: regicne: crIicc: ce NcrIecmricc,
Eurcpc y /:ic, y fuercn ccpcce: ce :cLrevivir c |c: exIincicne: ce| fnc| ce| periccc CreIccicc, hcce 5 mi||cne:
ce cnc:, pe:e c ue |c: cinc:curic: y cIrc: grcnce: repIi|e: nc |c |cgrcrcn. JunIc ccn |c: rcnc:, |c: cve: y |c:
murci|cgc:, ccmpcrIen |c cuc|iccc ce hcLer pcL|ccc grcn ccnIiccc ce hcLiIcI ccn muchc: y numerc:c:
e:pecie: in:ecI|vcrc:. En muchc: cc:c:, |c: |cgcrIijc: uizc :cn |c: verIeLrccc: mc: ccmune: en un crec.
FrcLcL|emenIe pcrIe ce :u xiIc :e ceLc c ue en muchc: hcLiIcI :cn cepreccccre: Ierre:Ire: y crLcrec:
muy efcienIe: {SccII y Limerick 13). CIrc rczcn ce :u xiIc e: :u peuenc Icmcnc: pccc: |cgcrIc: vivc:
excecen |c: 30 cm ce |cngiIuc IcIc| y :c|c unc: pccc: :upercn 1 m, |c ue |e: ccnfere unc c|crc venIcjc
re:pecIc c cIrc: verIeLrccc: ce mcycr Icmcnc ue nece:iIcn ccn:umir pre:c: grcnce:, mi:mc: ue muchc:
vece: :cn e:cc:c:.
/unue |c mcycr|c ce |cgcrIijc: :e c|imenIcn principc|menIe ce crIrcpccc:, muchc: e:pecie: e inc|u:c fcmi|ic:,
hcn civergicc hccic cIrc: c|imenIc:. Un grcn nmerc ce e||c: :cn herL|vcrc:, pcr |c menc: cucncc ccu|Ic:
{p. ej. Iguana). Lc: fcmi|ic: empcrenIccc: He|ccermcIicce y Vcrcnicce {ccn excepcicn ce unc e:pecie)
e:Icn cccpIccc: c |c ccrnivcr|c en generc|, mecicnIe e| envenencmienIc c Ircv: ce Icxinc: ccnIenicc: en
:u :c|ivc. Fcr :u pcrIe, |c: e:pecie: peuenc: :e c|imenIcn principc|menIe ce in:ecIc: y |c: e:pecie: mcycre:
ccmen cnfLic:, cIrc: |cgcrIijc:, mcm|ferc:, cve: y pece:. CIrc: e:pecie: ce |cgcrIijc: :e e:pecic|izcn en cierIc:
cieIc:: pcr ejemp|c, unc e:pecie :uccmericcnc ce |c fcmi|ic Ieiicce :e c|imenIc ce ccrccc|e: ccucIicc:
{SccII y Limerick 13).
/|gunc: :curic: ce |c fcmi|ic lgucnicce ccmpcrIen e| rc:gc ce :er vegeIcricnc:. En Gc|cpcgc:, |c lgucnc
Mcrinc {Amblyrhynchus cristatus) :e c|imenIc cc:i exc|u:ivcmenIe ce c|gc: mcrinc:. Se :umerge c| inIericr
ce| fcncc mcrinc y reIirc ccn :u: pcIc: ce|cnIerc: c cirecIcmenIe ccn :u Lccc |c: c|gc: ue nece:iIc ingerir,
e| exce:c ce :c| ingericc pcr e| ccn:umc ce e:Ic: c|gc: e: |iLerccc hccic c| exIericr en fcrmc ce cri:Ic|e:,
c Ircv: ce unc g|cncu|c :c||ferc nc:c|. MienIrc:, |c: cc: e:pecie: ce igucnc: Ierre:Ire: {Conolophus :pp.)
IcmLin Iienen unc cieIc vegeIcricnc, perc mc: vcriccc, inc|uyencc cccIu: y cIrc: p|cnIc: e:pinc:c:.
Lc grcn mcycr|c ce |cgcrIijc: ccme crIrcpccc:, cunue hcy neIcmenIe ccrn|vcrc: ccmc Tupinambis en
/mricc ce| Sur c |c: vcrcnc: {Varanus) ce| Viejc Muncc. Su: cieIc: ciferen :egn |c |ccc|iccc y c|imc yc ue
|c: Iipc: ce crIrcpccc: ci:pcniL|e: vcr|cn ccn e| hcLiIcI y |c e:Iccicn. Fcrc cue||c: |cgcrIijc: in:ecI|vcrc: y
ccrn|vcrc: hcy cc: Iipc: ce e:IrcIegic: ce fcrrcjec: cue||c: e:pecie: c|eIcrgccc: ue ccmen pre:c: grcnce:
313
Reptiles
ce mcvimienIc: |enIc:, principc|menIe |crvc: ce |epiccpIerc:, crIcpIerc: y cLejcne:: y cIrc: |cgcrIijc:, inc|uicc:
la mayora de Anolis {Fc|ychrcIicce), ue :e pc:cn ccLezc cLcjc en |c: Ircncc: ce |c: crLc|e: y vi:uc|menIe
Lu:ccn :u pre:c. Cucncc cL:ervcn :u: mcvimienIc:, rcpiccmenIe ccrren e inIenIcn cIrcpcr|c: ccemc:, |c
mcycr pcrIe ce| Iiempc :e pc:cn en |c L:uecc y pccc en |c per:ecucicn {SccII y Limerick 13).
En generc|, |c: |cgcrIc: ccucen c |c cuIcIcm|c {ce:prencimienIc ce |c cc|c) pcrc eviIcr cIcue: y cucncc nc
puecen vencer c :u: cepreccccre:. Ferc |c prcicc ce e:Ic impcrIcnIe e:IrucIurc, :i Lien inicic|menIe |c: :c|vc ce
|c muerIe, puece ccc:icncr en |c pc:Iericr un Lcjc |ncice ce :upervivencic y reprccucIivc. En |c cc|c :e cepc:iIc
|c grc:c ue ccn:IiIuye unc re:ervc impcrIcnIe en Iempcrccc: ce fr|c. /cemc:, |c: |imiIc Iempcrc|menIe pcrc
rec|izcr c|gunc: ccIiviccce: e:pec|fcc: ccmc |cccmccicn, :ujecicn c ccmpcrIcmienIc :ccic|.
Anatoma
Sistema seo
Lc primiIivc e:IrucIurc crcnec| ce |c: e:ccmc:c: {:curic: y :erpienIe:), Iipc cicp:icc, ccn cc: cLerIurc:
Iempcrc|e:, unc :cLre cIrc, e: :imp|e en |c: :curic:. E| crcc Iempcrc| infericr :iempre e:Ic cu:enIe. De e:Ic
fcrmc, e| hue:c cuccrccc fcrmc unc unicn pcrc ue |c mcnc|Lu|c infericr :ec |iLre cunue ccn mcvimienIc:
|imiIccc:. E| crcc Iempcrc| :upericr e:Ic pre:enIe: |c ccviccc cereLrc|, en ccnIrc:Ie ccn |c: :erpienIe:, nc e:Ic
ccmp|eIcmenIe cerrccc pcr e:IrucIurc c:ec. En |c Figurc 10 :e mue:Ircn ccrccIer|:Iicc: crcnec|e: inIernc:
y exIernc:. En ccncicicne: primiIivc:, |c: :curic: Iienen 24 vrIeLrc: enIre e| crcnec y |c: 2 vrIeLrc: :ccrc:,
muchc: ce |c: cuc|e: ccrecen ce cc:Ii||c:. En |cgcrIijc: ccn exIremiccce:, |c cinIurc p|vicc y pecIcrc| e:Icn
Lien ce:crrc||ccc:: mienIrc:, cue||c: :in exIremiccce: Iienen rezcgc: evicenIe: ce cinIurc {ccnIrcric c |c ue
:ucece ccn |c: :erpienIe:) {Grzimek 184).
Crcnec Iipc cicp:icc :in cLerIurc Iempcrc| infericr DeIc||e ce ccLezc {vi:Ic ccr:c|)
DeIc||e ce |c ccLezc {vi:Ic venIrc|)
Detalle de la regin ocular
Figura 10. Crcnec y e:ccmccicn Lc:icc ce :curic:: rc:Irc| {1), nc:c| {2), inIernc:c| {3), prefrcnIc| {4), frcnIc| {5), :uprcccu|cre: {),
frcnIcpcrieIc|e: {7), pcrieIc|e: {8), Iempcrc|e: {), precccipiIc| {10), cccipiIc| {11), :uLpc|peLrc|e: {12), pc:I:uLccu|cre: {13), pc:Iccu|cre:
{14), pc:Ipc|peLrc|e: {15), :uprcci|icre: {1), :uprcpc|peLrc|e: {17), preccu|cre: {18), prepc|peLrc|e: {1), |crec|e: {20), pre:uLccu|cre:
{21), :uprc|cLic|e: {22), Iempcrc|e: {23), menIc|e: {24), gu|cre: {25), cc||cr {2), |cmc|e: {27). {FuenIe: FreIey 175).
Temperatura corporal y metabolismo
Lc: |cgcrIc:, ccmc cIrc: repIi|e:, nc Iienen |c ccpcciccc f:ic|cgicc ce regu|cr :u IempercIurc ccrpcrc|. E|
cc|cr meIcLc|icc ue prccucen e: m|nimc y :e pierce rcpiccmenIe hccic e| enIcrnc c Ircv: ce |c pie|. En
ccncicicne: ncrmc|e:, |c IempercIurc ccrpcrc| ce un |cgcrIc c| cire :e cprcximc en:eguicc c |c ce| enIcrnc
ue |c rccec. Cucncc |c: IempercIurc: :cn Lcjc:, |c: |cgcrIc: |imiIcn :u: ccIiviccce: y recucen :u ccpcciccc
ce recccicn c |c mcycr|c ce e:I|mu|c:. Cucncc |c: IempercIurc: :cn muy e|evccc: puecen prcvcccr un
cce|erccc ce:gc:Ie, pcr |c ue muy pccc: e:pecie:, pcrIicu|crmenIe en regicne: Ircpicc|e:, :cpcrIcn periccc:
ccn:IcnIe: ce expc:icicn c IempercIurc: e|evccc:. Lc g|cncu|c pinec| {e:IrucIurc ce| cereLrc :iIuccc ceLcjc
ce |c :uperfcie :upericr ce| crcnec) ccnIrc|c hcrmcnc|menIe e| periccc ce expc:icicn c| :c| {Grzimek 184).
314
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Los rganos de los sentidos
En grcn pcrIe ce :curic: |c vi:icn juegc un pcpe| prepcncercnIe, :cLre Iccc en cue||c: e:pecie: ccn mcchc:
ce vi:Ic:c: cc|cre: ue nece:iIcn cIrcer |c cIencicn ce |c: hemLrc: pcrc |cgrcr reprccucir:e. /cemc:, e: Ii|
pcrc ceIecIcr ccmp|ejc: :i:Iemc: ce ccmunicccicn, e:pecic|menIe enIre mcchc: ue cefencen :u IerriIcric
mecicnIe :incrcnizccc: Lc|cncec: ce :u ccLezc c :u: cc|c:. Ccmc cuc|uier verIeLrccc Ierre:Ire, |c: cjc:
ce |c: :curic: :cn I|picc:, ccn ccrnec, iri:, cri:Ic|inc y reIinc, :u pcrpccc infericr e: mcvi| y en pcrIe e:ccmc:c,
cunue en muchc: |cgcrIc: e| pcrpccc infericr y :upericr :e hcn funcicc en un ci:cc grcnce, fjc y Ircn:pcrenIe
{|enIe) ue prcIege c| cjc. E:Ie ci:cc IcmLin :e ccmLic cucncc e| cnimc| mucc ce pie|.
MecicnIe rcpicc: mcvimienIc: ce |c |enguc puecen cLIener infcrmccicn u|micc impcrIcnIe :cLre :u
mecic cmLienIe, grccic: c pi:Ic: prccucicc: pcr fercmcnc: u cIrc: :u:Icncic: :ecreIccc: pcr e||c: mi:mc:.
/cicicnc|menIe, perc nc menc: impcrIcnIe, |c |enguc juegc un pcpe| funccmenIc| en |c ccpIurc ce :u:
pre:c:, :cLre Iccc en cue||c: ue Iienen unc ccnIexIurc cche:ivc c prcIrccIi| c ci:Icncic: :imi|cre: c :u:
|cngiIuce: ccrpcrc|e:, en cue:Iicn ce :eguncc:.
En |c pie| ce |c: :curic: hcy impcrIcnIe infcrmccicn Lic|cgicc pcrc reccnccer y :e|eccicncr pcrejc: c Ircv: ce
:u: cc|cre: c mecicnIe |c fcrmccicn ce cpncice: cuIcnec:, ccmc cre:Ic: :cLre |c ccLezc y e| ccr:c, :ccc:
p|egcL|e: Lcjc |c gcrgcnIc c c |c: |ccc: ce |c ccLezc y numerc:c: cuernc: ci:per:c: en e| cuerpc. En muchc:
|cgcrIc:, e:pecic|menIe mcchc:, :e puecen cL:ervcr e:IrucIurc: g|cncu|cre: en |c: e:ccmc: ce |c: mu:|c: y/c
c|receccr ce| cnc: Ic|e: g|cncu|c: :e ccmuniccn ccn e| exIericr pcr mecic ce pcrc: prcminenIe:.
/unue e| c|cc e: muy cgucc en |c: |cgcrIc:, :u funcicn nc e: niccmenIe pcrc perciLir :cnicc: |eve:. En
c|gunc: e:pecie: ce geccnicc:, e| c|cc e: impcrIcnIe pcrc ccpIcr :cnicc: emiIicc: c mcnerc ce ccnIc:
cc:i impercepIiL|e: pcrc |c: humcnc:, perc e:pecIccu|cre: pcrc |c: gekc:. E:Ic :ucece e:pecic|menIe en
e:pecie: nccIurnc:, cucncc |c vi:icn e: e:cc:c {SccII y Limerick 13).
La Reproduccin
Iccc: |c: e:pecie: ce :curic: ccn cimcrf:mc :exuc| {mcchc y hemLrc :cn ci:IinIc: mcrfc|cgiccmenIe) Iienen
ferIi|izccicn inIernc. Lc: :curic: Iienen un cnc c|ineccc hcrizcnIc|menIe, ue e: |c :c|icc ce |c c|cccc, un
ve:I|Lu|c ccmn ccnce ce:emLccc un IuLc cige:Iivc y |c: ccncucIc: urcgeniIc|e:. Lc: mcchc: pc:een un pcr
ce crgcnc: ce peneIrccicn: |c: hemipene:, uLicccc: en |c Lc:e ce |c cc|c. DurcnIe |c ccIiviccc :exuc| unc
ce |c: hemipene: :e vue|cc ce cenIrc hccic fuerc pcr cccicn mu:cu|cr e irrigccicn :cngu|nec, y :c|c unc ce
e||c: :e inIrccuce en |c c|cccc ce |c hemLrc en e| mcmenIc ce |c ccpu|c {cunue c|gunc: e:pecie: Iiencen
c c|Ierncr enIre hemipene: cucncc hcy repeIicc: cccp|e:). Lc reprccuccicn en |c mcycr|c ce e:pecie: e:
cvcviv|pcrc, cunue IcmLin |c: hcy viv|pcrc:.
Taxonoma
En Ecucccr :e repcrIc |c pre:encic ce cc: :uLcrcene:: /mphi:Lcenc, ccn unc fcmi|ic {/mphi:Lcenicce):
y Scuric, ccn ciez fcmi|ic:: /nguicce, CcryIcphcnicce, Gekkcnicce, GymncphIhc|micce, Hcp|ccercicce,
lgucnicce, Fc|ychrcIicce, Scincicce, Ieiicce y Ircpicuricce.
Familia Amphisbaenidae {fcIc 14)
Lc fcmi|ic /mphi:Lcenicce ccnIiene cprcximcccmenIe 10 e:pecie: inc|uicc: en 18 gnerc:. E:Ic: cnimc|e:
:e ccrccIerizcn pcr |c cu:encic ce exIremiccce: y pcr |c recuccicn c nu|c pre:encic ce cinIurc p|vicc y
pecIcrc|. Fre:enIc un mcce|c ce e:ccmccicn ccrpcrc| en cni||c:, inc|uicc |c cc|c, |c cuc| e: muy ccrIc. E:Ic
fcrmc ce| cuerpc e: unc c|crc cccpIccicn c| e:Ii|c ce vicc fc:cric| ue mcnIienen. En ccnIrc:Ie ccn cIrc:
|cgcrIijc: cpccc: y :erpienIe:, |c: cuc|e: Iienen e| pu|mcn izuiercc recucicc, en |c: cnf:Lnicc: e: e| pu|mcn
cerechc e| ce mencr Icmcnc {Gcn: 178). Su ci:IriLucicn inc|uye fricc, Eurcpc, NcrIe y Succmricc, ccn
mcycr cLunccncic en regicne: necIrcpicc|e:. En Ecucccr :e encuenIrcn cc: e:pecie:, Amphisbaena alba
y A. fuliginosa, ccn cc: :uLe:pecie: {bassleri y varia). Iccc: |c: cnf:Lnicc: ecucIcricnc: :e encuenIrc en |c
regicn cmczcnicc, excepIc A. f. varia, hcLiIcnIe ce zcnc: Ircpicc|e: y :uLIrcpicc|e: ce |c regicn cccicenIc|.
Familia Anguidae
E:Ic fcmi|ic e:Ic inIegrccc pcr |cgcrIijc: ccn c :in exIremiccce:, Iccc: cuLierIc: ccr:c|menIe ccn e:ccmc:
ue cpcrenIcn unc ccrczc. En |c mcycr|c ce e:pecie: :e puece cL:ervcr un p|iegue |cngiIucinc| venIrc-
|cIerc| ue :epcrc e| ccr:c ce| vienIre c cccc |ccc ce| cuerpc. Dcce gnerc: fcrmcn pcrIe ce e:Ic fcmi|ic,
ci:IriLuicc: en grcn pcrIe ce /mricc, Eurcpc, /:ic y e| CcriLe {Mccey et al. 1). Lc nicc e:pecie pre:enIe
en Ecucccr e: Diploglossus monotropis, hcLiIcnIe ce Lc:ue: hmecc: Ircpicc|e: en |c regicn chccccnc
{prcvincic: ce E:merc|cc: y McncL|), ccn hcLiIc: fc:cric|e: y reprccuccicn cv|pcrc. Su cc|crccicn ccf
gucrcc re|ccicn ccn e| micrchcLiIcI en e| ue vive, pi:c ccn ccumu|ccicn ce hcjcrc:cc.
315
Reptiles
Familia Corytophanidae
E:Ic fcmi|ic pc:ee Ire: gnerc:: Basiliscus, Corytophanes y Laemanctus. Iccc: :u: e:pecie: Iienen hcLiIc:
crLcrec: y :cn fcci|menIe ci:IinguiL|e: pcr :u crncmenIccicn, c mcnerc ce cre:Ic:, en |c ccLezc y pcrIe ce|
ccr:c. E: exc|u:ivc ce| ccnIinenIe cmericcnc, ci:IriLuyncc:e ce:ce Mxicc hc:Ic Ecucccr. E| nicc gnerc
pre:enIe en nue:Irc pc|: e: Basiliscus, ccn unc :c|c e:pecie: galeritus. Lc: ccu|Ic: pc:een un cmp|ic cc:cc
:cLre |c ccLezc y unc cre:Ic c |c |crgc ce| ccr:c, menc: ce:crrc||ccc en hemLrc: y cu:enIe en juveni|e:. Su:
exIremiccce: :cn |crgc:, Ii|e: pcrc un cnimc| muy huicizc, ccn exce|enIe hcLi|iccc pcrc ccrrer rcpiccmenIe
pcr |c :uperfcie ce r|c: y crrcyc: en Lu:cc ce :eguriccc frenIe c :u: cepreccccre:. Fcr |c generc| :e |c
encuenIrc en cri||c: pc:cncc :cLre hcjc: {McIurcnc 12, Grzimek 184). E:Ic cuc|iccc ce ccmincr hcLi|menIe
:cLre e| cguc, mienIrc: mcnIiene :u: exIremiccce: :upericre: |evcnIccc: y fexicnccc: hccic e| cuerpc, |e hc
merecicc c|gunc: cpe|cIivc: ccmc cnccrr|c:, ccrre r|c:, crcgcne: ce cguc, eIc.
Familia Gekkonidae (fotos 15 y 16)
En generc|, |c: gekc: puecen civicir:e en cc: grupc: primcric:: e:pecie: ccn pcrpccc: inmcvi|e: c fjc: y
e:pecie: ue puecen mcver|c:. /ue||c: gekc: :in mcvimienIc en :u: pcrpccc: puecen :er :uLcivicicc:, c
:u vez, pcr |c pre:encic ce |cme|c: :uLcigiIc|e: {hcLiIc: crLcrec:) y cue||c: :in |cme|c: :uLcigiIc|e: {hcLiIc:
Ierre:Ire:). En |c mcycr|c ce e:pecie:, |c |cngiIuc ce |c cc|c e: :imi|cr c |c |cngiIuc ce| cuerpc, e| cuc| Iienen
unc cmp|ic vcriccicn ce IexIurc:, fcrmc: y Icmcnc: {K|uge 13). /cicicnc|menIe, :e puece cL:ervcr cc:
ciferenIe: Iipc: ce pupi|c:: reccncc: {p. ej. Gonatodes) en e:pecie: ciurnc: y e||pIicc: en nccIurnc: {p. ej.
Thecadactylus). De iguc| mcnerc, |c: Iipc: ce e:ccmc: :cn muy vcricL|e:: enIre |i:c:, cic|cice:, imLricccc: c
grcnu|cre: muy ciminuIc:. /|ccnzcn Icmcnc: enIre 30 mm {p. ej. Sphaerodactylus) y 350 mm {p. ej. Gecko).
Su ci:IriLucicn e: cmp|ic en Iccc e| p|cneIc, ccn un nmerc cprcximccc ce 1.050 e:pecie:. En Ecucccr
:e repcrIcn :ieIe gnerc: {Gonatodes, Hemidactylus, Lepidoblepharis, Phyllodactylus, Pseudogonatodes,
Sphaerodactylus, Thecadactylus) y 23 e:pecie:.
Familia Gymnophthalmidae (fotos 17-21)
E:Ic fcmi|ic :e encuenIrc en ccn:IcnIe revi:icn Icxcncmicc y |c: ccmLic: :i:IemcIicc: recienIe: reve|cn
prcL|emc: cun pcr re:c|ver {Dccn 2003, Cc:Ice et al. 2004). /:|, en |c ccIuc|iccc :e repcrIcn 3 gnerc:
ce cmp|ic ci:IriLucicn, cunue :c|c en e| ccnIinenIe cmericcnc, ce:ce e| :ur ce Mxicc hc:Ic /rgenIinc.
Se ccrccIerizcn pcr Iener cuerpc ci||ncricc, ccn exIremiccce: :upericre: recucicc: c cu:enIe: en c|gunc:
e:pecie: {gnerc: Bacchia y Calyptommatus). Su: hcLiIcI :cn vcricL|e: e inc|uyen zcnc: ce:rIicc:, pc:cncc
pcr Lc:ue: hmecc: Ircpicc|e: hc:Ic zcnc: ce pcrcmc. Lc mcycr pcrIe ce e:pecie: :cn Ierre:Ire:, cunue
|c: hcy ccvcccre: c :emi-ccucIicc: {p. ej. Potamites). En Ecucccr e:Icn pre:enIe: 14 gnerc: {Arthrosaura,
Alopoglossus, Anadia, Bachia, Cercosaura, Echinosaura, Euspondylus, Iphisa, Leposoma, Pholidobolus,
Potamites, Ptychoglossus, Riama, Teuchocercus) y 48 e:pecie:.
Familia Hoplocercidae (fotos 22-24)
Lc fcmi|ic Hcp|ccercicce e: unc ce |c: grupc: ce |cgcrIijc: ccIuc|e: menc: ccnccicc ce CenIrc y Succmricc
ccn re:pecIc c :u Lic|cg|c, hi:Icric ncIurc| e inc|u:c Licgecgrcf|c {Wien: y EIhericge 2003). E:Ic fcmi|ic fue
previcmenIe uLicccc ccmc :uLfcmi|ic ce lgucnicce, perc re:urgicc mc: Icrce ccmc fcmi|ic vc|icc {Frc:I y
EIhericge 18). Se ci:IriLuye ce:ce Fcncmc hc:Ic Fer, inc|uicc 8rc:i|, cunue c|ccnzc :u mcycr civer:iccc
en |c: Lc:ue: hmecc: Ircpicc|e: ce Ecucccr y pc|:e: ccyccenIe: {Wien: y EIhericge 2003).
Su cuerpc e: rcLu:Ic, |c: pcrpccc: u:uc|menIe mcvi|e: puecen pre:enIcr c nc cre:Ic verIeLrc|. Cucncc
ccrecen ce cre:Ic verIeLrc| |c cc|c e: ccrIc, ccmprimicc y ccn Lcrrc: Ircn:ver:c|e: ce e:pinc: en |c :uperfcie
ccr:c|. E:Ic ccnfcrmccc pcr Ire: gnerc:: Hoplocercus, ccn unc :c|c e:pecie: {H. spinosus), hcLiIcnIe
ce Lc:ue: :ecc: ce |c regicn ce McIc Grc::c {/vi|c-Fire: 15). Iiene hcLiIc: nccIurnc: y unc cieIc
e:pecic|izccc en IermiIc: y e:ccrcLcjc:. E| :eguncc gnerc e: Morunasaurus, ci:IriLuicc en |c /mczcnic ce
Ecucccr y Fer y en |c: :e|vc: ce Cc|cmLic y Fcncmc: y e| Iercerc e: Enyalioides, ccrccIerizccc pcr cre:Ic:
verIeLrc|e: ccnIinuc: c civicicc: ce:ce e| cue||c hc:Ic pcrIe ce| cuerpc. Lc mcycr|c :cn Ierre:Ire:, c|gunc:
puece enccnIrcr:e en ccviccce: ce Ircncc: c ce |c vegeIccicn en e| :ue|c.
En Ecucccr e:Icn pre:enIe: |c: gnerc: Enyalioides, ccn :ei: e:pecie: {cofanorum, heterolepis, laticeps,
microlepis, oshaughnessyi, praestabilis), y Morunasaurus, ccn unc e:pecie {M. annularis). Nc cL:IcnIe, e: muy
prcLcL|e ue pcr |c menc: unc e:pecie mc: :e encuenIre en e| pc|: {C. Icrre:-Ccrvcjc| com. pers.). Iccc: |c:
hcp|ccrcicc: ce Ecucccr viven en regicne: ccn Lc:ue: hmecc: Ircpicc|e:.
31
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Familia Iguanidae (fotos 25 y 26)
/cIuc|menIe e:Ic fcmi|ic e:Ic ccnfcrmccc pcr 8 gnerc: {Amblyrhynchus, Brachylophus, Conolophus,
Ctenosaura, Cyclura, Dipsosaurus, Iguana y Saurumalus) y 35 e:pecie:, ci:IriLuicc: en unc Luenc exIen:icn ce
NcrIe y Surcmricc, |c: lncic: CccicenIc|e: y Ire: grupc: ce i:|c: ce| Fcc|fcc {Fiji, Icngc y Gc|cpcgc:). E: unc
ce |c: grupc: mc: repre:enIcIivc: enIre |c: repIi|e: herL|vcrc:. Fre:enIcn c|Ic grccc ce encemi:mc en i:|c: y,
en ccn:ecuencic, un impcrIcnIe nmerc ce e:pecie: en pe|igrc ce exIincicn. E| cuerpc e: en generc| grcnce
y Iccc: |c: e:pecie: :e cv|pcrc: {Wien: y Hc||ing:wcrIh 2000).
En Ecucccr :e repcrIcn Ire: gnerc:, cc: ce e||c: encmicc: ce Gc|cpcgc:: |c lgucnc Mcrinc ce Gc|cpcgc:
{Amblyrhynchus cristatus), ccrccIerizccc pcr unc cre:Ic ccr:c| c|Ic ccn numerc:c: prcIuLercncic: en |c
punIc ce |c ccLezc. Su cc|crccicn e: gri:ccec, perc puece c:umir unc cc|crccicn rcjizc en Iempcrccc: ce
ccrIejc. E: exc|u:ivcmenIe mcrinc, ccn exce|enIe ccpcciccc pcrc Lucecr c| inIericr ce| mcr en Lu:cc ce
:u c|imenIc {c|gc: y vegeIccicn mcrinc). /cemc:, hcy cc: e:pecie: ce Conolophus {pallidus y subcristatus),
cmLc: Ierre:Ire:, ccn cuerpc ccmpccIc, cc|c reccnceccc, cre:Ic: :cLre |c nucc Lien ce:crrc||ccc: ue :e
ccnIincn hccic e| cuerpc en unc peuenc cre:Ic ccr:c|. Fre:enIcn un pcIrcn ce cc|crccicn cmcri||c c ccf
y :e c|imenIcn ce |c vegeIccicn Ierre:Ire. De |c: cc: e:pecie:, |c mc: cLunccnIe y ce ci:IriLucicn mc: cmp|ic
e: subcristatus: pallidus e: encmicc ce |c i:|c ScnIc Fe.
En |c pcrcicn ccnIinenIc| ce| pc|: |c nicc e:pecie pre:enIe e: Iguana iguana, ci:IriLuicc en Iccc |c regicn
cccicenIc|, ce:ce e| nive| ce| mcr hc:Ic |c: Lc:ue: :uLIrcpicc|e: en |c: e:IriLccicne: ce |c: /nce:. Fre:enIc
unc cre:Ic prcminenIe :cLre |c ccLezc ue :e recuce c mecicc ue Lcjc pcr |c ||nec mecic ccr:c|. 8cjc
|c gcrgcnIc Iienen un prcminenIe :ccc y en :u: exIremiccce: infericre: pcrc: femcrc|e: pre:enIe en cmLc:
:exc:. E| cc|cr e: inccnfunciL|e, verce inIen:c en e| ccr:c y cmcri||enIc c cremc en e| vienIre: en |c cc|c puece
Iener cni||c: negrc: c|Iernccc:.
Familia Polychrotidae (fotos 27-29)
E:Ic fcrmccc pcr ciez gnerc: {Anolis, Norops, Polychrus, Phenacosaurus, Diplolaemus, Leiosaurus, Pristidactylus,
Anisolepis, Enyalius, Urostrophus) y mc: ce 300 e:pecie: {Nichc|:cn 2002, Fce 2004, Frc:I et al. 2001). Scn
|cgcrIijc: re|cIivcmenIe peuenc:, ce|gccc:, |c mcycr|c ccn peuenc: e:IrucIurc: cigiIc|e: cencminccc:
|cme|c:. Sin cucc, |c principc| ccrccIer|:Iicc ce| gnerc Anolis {principc|menIe) e: |c pre:encic ce un cc|cricc
:ccc gu|cr p|egcL|e uLicccc en |c gcrgcnIc, ue |c emp|ecn pcrc ccmunicccicn inIrce:pec|fcc. Lc mcycr|c
:cn crLcr|cc|c: y puecen Iener cc|c: pren:i|e:: unc: pccc: e:pecie: :cn Ierre:Ire:. Lc cieIc e:Ic ccn:IiIuicc pcr
numerc:c: in:ecIc: y cIrc: peuenc: inverIeLrccc:, perc en ccc:icne: :cn frug|vcrc:.
Se ci:IriLuyen en CenIrc, Succmricc y e| CcriLe. En Ecucccr :e repcrIcn Ire: gnerc: {Anolis, Phenacosaurus
y Polychrus) y 33 e:pecie:. Sin cucc, Anolis e: e| gnerc mc: repre:enIcIivc, cunue cun e: muy pccc |c ue
:e ccncce :cLre :u hi:Icric ncIurc|, ceLicc c |c rcrezc, re:Iriccicn gecgrcfcc, pccc ccce:iLi|iccc c rcngc:
c hcLiIcI ccn re|ccicn c cIrc: e:pecie: {FiIch et al. 17), e:pecic|menIe en |c: e:IriLccicne: y Iierrc: Lcjc:
cccicenIc|e:. E:Ie gnerc Iiene pcrIicu|cr impcrIcncic pcr :u ccmp|ejc mcce|c ce rcciccicn cccpIcIivc
{fcci|iccc ce ci:per:icn y cccpIccicn), ue hc generccc un e|evccc nmerc ce e:pecie: :impcIricc: y unc
civer:iccc ce e:pecic|izccicne: mcrfc|cgicc: y ecc|cgicc: {Nichc|:cn 2002).
Familia Scincidae (foto 30)
Scincicce e: unc ce |c: fcmi|ic: mc: civer:c: c|receccr ce| muncc, ccn un nmerc cprcximccc ce 1.200
e:pecie: {Mirc||e: et al. 2005). Iienen cuerpc c|crgccc y ci||ncricc, ccLezc en fcrmc ce punIc, cuLierIc pcr
grcnce: e:ccmc:, y |enguc exIen:c. E| crcnec nc pre:enIc cLerIurc Iempcrc| :upericr y |c: exIremiccce: nc
Iienen pcrc: femcrc|e: c precnc|e:: en vcric: e:pecie: nc hcy exIremiccce: {p. ej. Brachymeles, Isopachys,
Typhlosaurus, Acontias) {Grzimek 184). Ningunc ce e:Ic: |cgcrIijc: cpccc: :e encuenIrc en Ecucccr. Iccc:
|c: e:pecie: :cn Ierre:Ire: c fc:cric|e:, ciurnc: c crepu:cu|cre:, unc: pccc: viven en ccmuniccce: c grupc:.
En Ecucccr :e repcrIc e| gnerc Mabuya, ce Icxcncm|c ccnfu:c y en ccn:IcnIe revi:icn {Mirc||e: et al, 2005).
Ienemc: unc :c|c e:pecie {M. nigropunctata) en |c regicn cmczcnicc. :Ic Iiene cc|crccicn ccr:c| ccf,
inc|uicc |c cc|c, y en ccc:icne: czu| en juveni|e:. Fre:enIcn unc ||nec venIrc|cIerc| ue :e exIience ceIrc:
ce| cjc c |c |crgc ce Iccc e| cuerpc hc:Ic |c cc|c. Scn hcLiIcnIe: ce Lc:ue: ce Iierrc frme, perc ce mcycr
cLunccncic en crec: ce Lc:ue perIurLccc: {vi|c-Fire: 15, ViII y ce |c Icrre 1).
Familia Teiidae (fotos 31 y 32)
E:Ie grupc e:Ic fcrmccc pcr nueve gnerc: {Ameiva, Callopistes, Cnemidophorus, Crocodylurus, Dicrodon
Dracaena, Kentropyx, Teius y Tupinambis) y 11 e:pecie: {Icy|cr 2003). Fre:enIcn un cuerpc c|crgccc y ci||ncricc.
Lc ccLezc Ierminc en fcrmc ce punIc y e:Ic recuLierIc ccn numerc:c: e:ccmc: grcnce y p|cnc:: |c nucc,
317
Reptiles
cc|c y Ircncc :cn |crgc:, |c: exIremiccce: Lien ce:crrc||ccc: y |c: e:ccmc: ue recuLre :u cuerpc puecen :er
grcnu|cre: y |crgc:, y :cn recIcngu|cre: en |c regicn venIrc|. E:Ie grupc e: IcIc|menIe ciurnc, y :u pre:encic y
ccIiviccc reuieren ce impcrIcnIe: ccnIiccce: ce rcciccicn :c|cr. Su Icmcnc e: vcricL|e, ce:ce 7 cm hc:Ic
50 cm {e:pecie: ce |c: gnerc: Callopistes y Tupinambis): :in emLcrgc, |c mcycr|c ce e:pecie: nc :uperc
|c: 1 cm. Se ci:IriLuyen en NcrIe, Succmricc y e| CcriLe. En Ecucccr :e encuenIrcn |c: gnerc: Ameiva,
Callopistes, Dicrodon, Dracaena, Kentropyx, Tupinambis {Icrre:-Ccrvcjc| 2001, Vc|encic et al. en pren:c). Lc:
Ie|cc: ecucIcricnc: :e ci:IriLuyen en regicne: Ircpicc|e: y :uLIrcpicc|e: c cmLc: |ccc: ce |c: /nce:. En e|
pc|: hcy cincc e:pecie: ce| gnerc Ameiva {ameiva, bridgesii, edracantha, orcesi, septemlineata), |cgcrIijc:
ce cuerpc cvc| c|crgccc, ccn vcriccc: pcIrcne: ce cc|crccicn, ue inc|uyen numerc:c: ||nec: |cngiIucinc|e:,
mcnchc: circu|cre: c irregu|cre:.
Cc||cp|:te: |cv|punctctu: e: |c nicc e:pecie ce :u gnerc. Iiene unc ci:IriLucicn muy re:Iringicc {vegeIccicn
cecicuc y :ecc c| :ur ce Ecucccr, en |c: prcvincic: ce Lcjc y E| Crc). E: muy pccc |c ue :e ccncce :cLre :u
hi:Icric ncIurc|. E: unc ce |c: :curic: mc: grcnce: ce| pc|:, y pre:enIc un pcIrcn ce cc|crccicn ccr:c| cmcri||c,
ccn numerc:c: mcnchc: negrc: ci:per:c:. /cemc:, en Ecucccr hcy unc :c|c e:pecie ce| gnerc Dicrodon
{guttulatum), ce |c cuc| :e ccncce muy pccc ceLicc c :u rcrezc en e:Iccc :i|ve:Ire. lguc|menIe, :c|c hcy unc
e:pecie ce Dracaena {guianensis), pre:enIe en cc:i Iccc |c regicn cmczcnicc. E: ce cc|crccicn ccr:c| ccf,
pie| ce IexIurc rugc:c ccn numerc:c: p:Iu|c: grcnce: enIre :u: peuenc: e:ccmc:. Finc|menIe, IcmLin
hcy unc :c|c e:pecie ce Kentropyx {pelviceps). E: unc |cgcrIijc ce cc|crccicn ccr:c| ccf, ccn unc ce|gccc
Lcncc mecic ce cc|cr verce Lri||cnIe ue :e exIience ce:ce |c ncriz {Gc||cgher y Dixcn 12, ViII y ce |c Icrre
1). Se |c encuenIrc en Iccc |c regicn cmczcnicc, ce preferencic en Lc:ue: perIurLccc:.
Familia Tropiduridae (fotos 33-35)
Lc: miemLrc: ce |c fcmi|ic Ircpicuricce :cn |cgcrIijc: ce Icmcnc peuenc c mecicnc, ccn ccLezc y nucc
ciferenciccc: ccn c|criccc unc ce cIrc, exIremiccce: y c|giIc: Lien ce:crrc||ccc: y cc|c ce |cngiIuc mcycr c
:u cuerpc. /unue vcric: pre:enIcn cc|cre: cr|pIicc: Ii|e: curcnIe e| ccmufcje en :u: micrchcLiIcI, un nmerc
impcrIcnIe ce e:pecie: Iiene vi:Ic:c: cc|crccicne: en Icnc: rcjc:, czu|e:, cmcri||c: y verce:. Lc mcycr|c ce
e:pecie: Iiene e| cuerpc cuLierIc ce e:ccmc: |igercmenIe ui||ccc: y muy pccc: pre:enIcn unc cpcriencic
e:pinc:c {p. ej. c|gunc: Liolaemus). /|gunc: Iienen cre:Ic: ccr:c|e: {Leiocephalus, Microlophus y c|gunc:
Tropidurus) c cc|c: e:pinc:c: {Phymaturus y c|gunc: Tropidurus). Unc: pccc: Iienen cuerpc: rcLu:Ic: ccn Icr:c
ccmprimicc ccr:cvenIrc|menIe {Phymaturus y c|gunc: Tropidurus), mienIrc: cIrc: :cn ce|gccc: y ce fcrmc
cvc|ccc. Su ecc|cg|c e: muy vcricL|e, hcLiIcn en Lc:ue: nuL|ccc:, Lc:ue: :ecc:, :cLcnc: y ce:ierIc:.
Su ci:IriLucicn :e |imiIc c /mricc ce| Sur, inc|uyencc |c: i:|c: Gc|cpcgc:, e| CcriLe y e| e:Iccc ce F|cricc, en
E:Iccc: Unicc:, ccnce hcy unc e:pecie inIrccucicc. En Ecucccr e:Icn pre:enIe: cucIrc gnerc:: Microlophus,
Plica, Stenocercus y Uracentron. Microlophus inc|uye nueve e:pecie:, :ieIe ce e||c: encmicc: ce |c:
Gc|cpcgc: {albemarlensis, bivittata, delanonis, duncanensis, grayii, habelii y pcc||cu:), y cc: ccnIinenIc|e:
{occipitalis, peruvianus). Scn |cgcrIijc: I|picc: ce regicne: cc|icc: y :ecc:. Fre:enIcn cre:Ic ccr:c| ce:ce |c
ccLezc hccic e| re:Ic ce| cuerpc, excepIc |c cc|c. En |c gcrgcnIc Iienen p|iegue gu|cr y nc pc:een pcrc:
femcrc|e: en |c: mu:|c:.
Plica Iiene cc: e:pecie: {plica y umbra). Fre:enIcn ccLezc ccmpccIc y cjc: peuenc:. Scn ce mecicnc
Icmcnc, pc:een numerc:c: p|iegue: y hcLiIcn en |c regicn cmczcnicc. E| gnerc Stenocercus e:Ic fcrmccc
pcr 15 e:pecie: {aculeatus, angel, carrioni, chota, festae, guentheri, haenschi, humeralis, iridescens, limitaris,
ornatus, puyango, rhodomelas y simonsii). Scn |cgcrIijc: ce mecicnc Icmcnc, pre:enIcn cre:Ic ccr:c| y Lcncc
c cc||cr en |c gcrgcnIc. Su ci:IriLucicn :e exIience ce:ce |c: Iierrc: Lcjc: cccicenIc|e: hc:Ic |c ccrci||erc
cncinc, cunue |c mcycr|c hcLiIc en |c: e:IriLccicne: ce |c ccrci||erc cccicenIc| y en |c: vc||e: inIercncinc:.
Se encuenIrcn ce:ce e| nive| ce| mcr hc:Ic 3.80 m ce c|IiIuc {Icrre:-Ccrvcjc| 2000, Icrre:-Ccrvcjc| et al. 2005).
Fcr |Iimc, ccnIcmc: ccn unc :c|c e:pecie ce| gnerc Uracentron {|cv|cep:), |c cuc| pre:enIc unc cc|c p|cnc
y cuLierIc ccn e:ccmc: e:pinc:c: ue |c ciferencic ce cIrc: e:pecie:: :e ci:IriLuye en |c /mczcnic {ViII y ce
|c Icrre 1).
ORDEN SERPENTES
Generalidades
Fe:e c |c :emejcnzc ue c primerc vi:Ic pre:enIcn |c: :erpienIe: enIre :| pcr :u: cuerpc: c|crgccc:, ci||ncricc:
y c vece: ccmprimicc:, ceLemc: reccnccer ue un excmen cuicccc:c reve|c vcriccicne: impcrIcnIe: en
cucnIc c fcrmc:, prcpcrcicne: generc|e:, IegumenIc: ue |c: cuLren y cc|crccicn, IcnIc enIre incivicuc: ce
unc mi:mc e:pecie ccmc enIre e:pecie:.
318
Fauna de Vertebrados del Ecuador
E| cuerpc ce |c: :erpienIe: pre:enIc ncvecc:c: fcrmc:. En c|gunc: cc:c: puece :er c|crgccc y fexiL|e, ccn
unc cc|c ce Icmcnc mccerccc c muy |crgc {mcycr|c ce cc|Lricc:), mienIrc: cIrc: puecen :er rcLu:Ic: c
re|cIivcmenIe ccrIc: {en cierIc: vipricc:) c r|gicc: ce c:pecIc vermifcrme, ccn |c exIremc: ce| mi:mc grc:cr,
cc|c muy ccrIc y ccnicc {en |c: Iyph|cpicc: y |epIcIyph|cpicc:). CIrc: :erpienIe: puecen pre:enIcr e| cuerpc
ccmprimicc en :enIicc Ircn:ver:c|, ccn |c cc|c Ircn:fcrmccc en unc e:pecie ce c|eIc c remc {:erpienIe:
mcrinc:).
Exi:Ie IcmLin unc grcn civer:iccc en |c: prcpcrcicne: y fcrmc: ce |c ccLezc. Fuecen Iener un hccicc
c|crgccc c ccrIc, punIicgucc, Iruncccc c reccnceccc. Lc: fc:c: nc:c|e: e:Icn :iIuccc: |cIerc|menIe en |c
mcycr|c ce e:pecie: c encimc ce| hccicc en |c: fcrmc: ccucIicc:, cunue c|gunc: e:pecie: ccvcccrc: |c:
puecen Iener en unc pc:icicn mc: infericr.
Lc: cimen:icne: ce |c: cjc: puecen vcricr ccn:icercL|emenIe. E:Icn :iempre ce:prcvi:Ic: ce pcrpccc: y
cuLierIc: pcr unc e:ccmc fjc y Ircn:pcrenIe {|enIe). Lc: cjc: e:Icn :iIuccc: |cIerc|menIe, rcrc: vece: en
|c ccrc :upericr ce |c ccLezc. Lc pupi|c e: reccncc c verIicc|menIe e||pIicc, pccc frecuenIe hcrizcnIc|. En
c|gunc: e:pecie: ccvcccrc:, |c: cjc: ue :e :iIcn Lcjc p|ccc: cefc|icc:, :cn cc:i invi:iL|e: y hcn percicc grcn
pcrIe ce :u funcicn. E| ccnjunIc ce e:ccmc: ce |c ccLezc y e| cuerpc e:Ic fcrmccc ce peuenc: e:cucc: c
grcnce: p|ccc:. Exi:Ie unc inIrincccc ncmenc|cIurc ce |c: ci:IinIc: e:ccmc: ce |c ccLezc y e| cuerpc {Figurc
11).
Vi:Ic venIrc| ce |c ccLezc Vi:Ic ccr:c| ce |c ccLezc Vi:Ic |cIerc| ce |c ccLezc
Figura 11. E:ccmccicn Lc:icc ce |c: ccLezc ce |c: :erpienIe:: rc:Irc| {1), :uprc|cLic|e: {2), infrc|cLic|e: {3), |crec| {4), nc:c| {5), inIernc:c|e:
{), prefrcnIc|e: {7), preccu|cr {8), :uprcccu|cre: {), pc:Iccu|cre: {10), Iempcrc|e: {11), frcnIc| {12), venIrc|e: {13), pcrieIc|e: {14), ccr:c|e:
{15), menIc| {1), geneic|e: {17), :uLccu|cre: {18). {FuenIe: FreIey 175).
Lc cc|c e: IcmLin vcricL|e IcnIc en :u fcrmc ccmc en :u: prcpcrcicne:: cierIc: :erpienIe: pc:een unc
cc|c pren:i|, pcrIicu|criccc ue nc :e encuenIrc jcmc: en fcrmc: ccvcccrc: c exc|u:ivcmenIe Ierre:Ire:. E|
|crgc ce |c cc|c vcr|c :egn e| :exc en unc mi:mc e:pecie. Fcr |c generc|, |c: mcchc: pc:een unc cc|c
prcpcrcicnc|menIe mc: |crgc ue |c: hemLrc:. Lc: e:ccmc: ue recuLren e| cuerpc puecen :er reccncc:,
c|crgccc:, |i:c: c ui||ccc:. Lc: ui||c: ce |c: e:ccmc: :cn peuenc: prcIuLercncic: |cngiIucinc|e:. Lc mcycr|c
ce |c: :erpienIe: pc:ee |c: e:ccmc: venIrc|e: ce mcycr Icmcnc ue |c: e:ccmc: ce| re:Ic ce| cuerpc {Figurc
12).
Iipc: ce e:ccmc: ccr:c|e:
Figura 12. E:uemc ce |c: e:ccmc: ccr:c|e: ce |c:
:erpienIe: {FuenIe: CShec 17).
319
Reptiles
En numerc:c: e:pecie: |c cc|crccicn pre:enIc unc vcriccicn Icn ccn:icercL|e ue e:Ie ccrccIer nc puece
emp|ecr:e pcr :| :c|c pcrc |c icenIifcccicn e:pec|fcc ce muchc: ejemp|cre:. Ccmc reg|c generc|, |c:
ccncicicne: ce| hcLiIcI infuyen muchc en |c cc|crccicn: |c: :erpienIe: ue viven en e| :ue|c, :cLre rccc: c en
crenc Iienen cc|cre: ccn Icnc: ccf, cmcri||enIc c gri:, mienIrc: |c: e:pecie: ue viven en crLc|e: c en |ugcre:
ccn muchc vegeIccicn Iienen cc|cre: mc: pcrecicc: c fc||cje: y hierLc:.
Lc ||egccc ce |c: e:pcnc|e: c /mricc prcvccc ccnfu:icn en cucnIc c |c: Iecr|c: pcrc icenIifcccicn cienI|fcc
ce |c: cfcic: pcr :u nfc:i: en ccrccIere: exIernc:, IrcIcncc ce cp|iccr criIeric: pcrc ciferencicr :erpienIe:
venenc:c: ce |c: ue nc |c :cn. E:Ic: Iecr|c:, vc|icc: pcrc |c: pc|:e: ce Eurcpc, ccn:icercLcn ue |c: :erpienIe:
ccn pupi|c reccncc, cuerpc c|crgccc y ccLezc reccncc nc :cn venenc:c: y, pcr e| ccnIrcric, |c: ue Iienen
|c ccLezc Iricngu|cr, hccicc re:pingccc, pupi|c verIicc| y cc|c ccrIc ceLen ccn:icercr:e pe|igrc:c:. E:Ic:
ccrccIer|:Iicc:, cp|iccL|e: c muchc: e:pecie: ce| NecIrcpicc, IcmLin exhiLen muchc: excepcicne:. Fcr e||c,
nc ceLen cp|iccr:e ccmc unc reg|c generc|.
Anatoma
Sistema seo
Lc: hue:c: ce |c ccLezc ce |c: :erpienIe: :cn fuerIe: y crIicu|ccc: enIre :| pcr |igcmenIc: e|c:Iicc: {Figurc 13).
E:Ic pcrIicu|criccc permiIe unc grcn mcvi|iccc ce |c: hue:c: mcnciLu|cre:, |c ue fcci|iIc e| engu||imienIc ce
pre:c: vc|uminc:c: y prcpcrcicnc|menIe mc: grcnce: ue e| cicmeIrc ce |c ccLezc. Lc: mcvimienIc: ce |c:
mcnc|Lu|c: :cn fcci|iIccc: pcr e| hue:c cuccrccc. / ciferencic ce cIrc: verIeLrccc:, |c: cfcic: nc pc:een
unicn enIre |c: cc: mcnc|Lu|c: infericre:.
Figura 13. Crcnec Iipc cicp:icc :in crcc: Iempcrc|e:
ce |c: :erpienIe:. FcrieIc|e: {F), premcxi|cr {FM),
pc:IfrcnIc| {FF), frcnIc| {F), pc:Iccu|cr {FC), jugc| {J),
|ccrimc| {L), nc:c| {N), mcxi|cr {M), cuccrccc {C),
e:cucmc:c| {S) {FuenIe: Icmccc ce 8rcgcrc 187).
Lc cc|umnc verIeLrc| e:Ic ccmpue:Ic pcr numerc:c: vrIeLrc: {e| nmerc vcr|c ce unc e:pecie c cIrc) ue
:e unen enIre :| fcrmcncc unc e:IrucIurc cpIimc pcrc unc grcn mcvi|iccc. Lc: cc:Ii||c: nc e:Icn unicc: c|
e:Ierncn, perc pcr e| cIrc exIremc e:Icn crIicu|ccc: en pcre: c |c: vrIeLrc: {unc vrIeLrc, cc: cc:Ii||c:):
c|gunc: cuIcre: |c: cencmincn cc:Ii||c: fcIcnIe:. Lc crIicu|ccicn ce |c: cc:Ii||c: ccn |c: vrIeLrc: permiIe unc
grcn e|c:Iiciccc y fcvcrece |c inge:Iicn ce pre:c: vc|uminc:c:. Lc mcvi|iccc ce |c: cc:Ii||c: e: un meccni:mc
ue cyucc c| ce:p|czcmienIc pcr repIccicn. Sc|c |c: primerc: vrIeLrc: cervicc|e: y |c: vrIeLrc: ue fcrmcn
|c cc|c nc pc:een cc:Ii||c:. /|gunc: e:pecie: Iiene |c pcrIicu|criccc ce en:cnchcr e| cue||c pcrc inIimiccr c
un evenIuc| cepreccccr grccic: c |c mcvi|iccc ce |c: cc:Ii||c:. En Ecucccr e: pc:iL|e ver e:Ic ccrccIer|:Iicc
en e:pecie: ce| gnerc Xenodon.
Denticin
Lc: :erpienIe: pc:een cienIe: IcnIc en |c: rcmc: ce |c: mcnc|Lu|c: :upericr e infericr ccmc imp|cnIccc:
:cLre |c: hue:c: ce| pc|cccr. Ccnicc: y muy punIicgucc:, c|crgccc: y crienIccc: hccic cIrc:, |c: cienIe:
ce |c: cfcic: nc :irven en ningn cc:c pcrc |c mc:Iicccicn ce |c: c|imenIc:, :inc niccmenIe pcrc cgcrrcr
c |c: pre:c: e impecir ue :Ic: reIrcceccn. Lc: cienIe: nc e:Icn imp|cnIccc: en c|vc|c:, :inc :c|cmenIe
fjccc: :cLre e| Lcrce |iLre ce |c: mcnc|Lu|c:. /|gunc: cfcic: pc:een cienIe: mccifcccc: ue permiIen |c
inccu|ccicn ce venenc. Icmcncc en cuenIc e| cpcrcIc inccu|cccr ce| venenc, :e hc civicicc c |c: cfcic: en
cucIrc grupc: {Figurc 14):
Aglifos: nc pc:ee cienIe: e:pecic|izccc: pcrc |c Ircn:mi:icn ce venenc. Lc: :erpienIe: perIenecienIe: c e:Ie
grupc :e ccn:icercn ccmc nc venenc:c: c nc prcc|ive: c ccu:cr envenencmienIc:, pe:e c ue Iengcn
g|cncu|c: venenc:c:. En e| cc:c ce |c: cg|ifc:, e| venenc muy ci|uicc fuye mezc|ccc ccn |c :c|ivc. Lc grcn
mcycr|c ce :erpienIe: perIenece c e:Ie grupc {p. ej. 8cicce, vcric: Cc|uLricce).
Opistoglifos: cemue:Ircn un mcycr grccc ce perfeccicncmienIc ce| cpcrcIc inccu|cccr ce venenc. Iienen
cienIe: ccncucIcre: ce venenc pcr |c generc| |evemenIe ccnc|izccc: en |c pcrIe Irc:erc ce| mcxi|cr :upericr.
320
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Fuecen inccu|cr :u venenc cucncc unc pre:c :e encuenIrc muy ccenIrc ce |c Lccc. Scn cnimc|e: incfen:ivc:
pcrc e| :er humcnc, :c|vc cc:c ce mcnipu|ccicne: inccecuccc: en e| inIericr mi:mc ce |c Lccc. / e:Ie grupc
ccrre:pcncen :erpienIe: ce |c: gnerc: Micrurus, Leptomicrurus y |c :erpienIe mcrinc Pelamis platurus.
Proteroglifos: ||evcn cienIe: e:pecic|izccc: en |c pcrIe ce|cnIerc ce| mcxi|cr :upericr. E:Ic: cienIe: :cn fjc:, ce
un Icmcnc re|cIivcmenIe mcce:Ic, ccnc|izccc: pcr e| exIericr. Iccc: |c: prcIercg|ifc: :cn pe|igrc:c: en cc:c
ce mcrcecurc. Cucncc unc :erpienIe ce e:Ie grupc muerce, mcnIiene |c: mcnc|Lu|c: cpreIccc: :cLre |c
pre:c hc:Ic ue e| venenc hcyc fuicc c Ircv: ce| ccnc| exIericr hccic e| cienIe. E:Ic cenIicicn :e encuenIrc
en :erpienIe: ce |c: gnerc: Clelia, Erythrolamprus, Oxybelis, Xenodon, Xenoxybelis, Philodryas, Alsophis,
Antillophis, enIre cIrc:: Iccc: ce |c fcmi|ic Cc|uLricce.
Solenoglifos: Iienen |c: cienIe: ccnc|izccc: pcr :u inIericr, :emejcnIe: en e:IrucIurc c vercccerc: cgujc:
ce jeringc: hipccrmicc:. Scn cienIe: ce grcnce: cimen:icne: {hc:Ic 5 cm en c|gunc: e:pecie:), ue :e
encuenIrcn in:erIccc: en e| mcxi|cr :upericr. Cucncc |c Lccc ce |c :erpienIe e:Ic cerrccc, |c: cc|mi||c: e:Icn
en pc:icicn cc:i pcrc|e|c c| Lcrce ce |c enc|c, en un p|iegue ce mucc:c. /| mcmenIc ce |c mcrcecurc,
e| cc|mi||c :e prcyecIc hccic ce|cnIe grccic: c |c mcvi|iccc ce| hue:c mcxi|cr. Lc: :c|encg|ifc: pc:een un
:c|c cc|mi||c funcicnc| pcr mcxi|cr. E:Ie cc|mi||c, cucncc :e cce, e: :u:IiIuicc pcr cIrc :iIuccc ju:Ic ceIrc: ce|
primerc {p. ej. fcmi|ic Vipericce).
DenIicicn Iipc cg|ifc DenIicicn Iipc cpi:Icg|ifc
DenIicicn Iipc prcIercg|ifc DenIicicn Iipc :c|encg|ifc
Figura 14. Iipc: ce cenIicicn ce |c: :erpienIe: :egn :u fccu|Icc ce ccncucir venenc {l|u:Irccicne:: Jecn Mcrc IcuzeI).
Temperatura corporal y metabolismo
Lc: cfcic: :cn cnimc|e: pciui|cIermc:, y ccmc Iccc: |c: repIi|e:, e:Icn :cmeIicc: c vcriccicne: ce :u
IempercIurc inIernc |igccc: c |c: IempercIurc: ce| mecic exIericr. Se puece cecir ue |c IempercIurc inIernc
ce unc :erpienIe Iience c eui|iLrcr:e ccn |c IempercIurc cmLienIc|.
Lc: ciferenIe: ccIiviccce: ce |c vicc ce e:Ic: cnimc|e: {c|imenIccicn, reprccuccicn, eIc.) e:Icn re|ccicnccc:
c |c: fccIcre: Irmicc: exIericre:. Lc: :erpienIe: cL:crLen ccnIiccce: ccn:icercL|e: ce cc|cr y e|evcn :u
IempercIurc inIernc expcnincc:e |crgcmenIe c| :c|. E| cc|enIcmienIc ce| cuerpc pcr e| :c|, pcr |c: piecrc:
y pcr |c crenc expue:Ic: c| cc|cr permiIe c muchc: e:pecie: ce zcnc: e|evccc: e:Icr ccIivc: cunue |c
IempercIurc ce| cmLienIe :ec re|cIivcmenIe Lcjc. Unc vez ccumu|ccc |c energ|c nece:cric pcrc :u:
funcicne: viIc|e:, |c: cfcic: regre:cn c :u: e:ccnciIe:.
321
Reptiles
Respiracin
E: ce Iipc pu|mcncr. Generc|menIe hcy cc: pu|mcne:, ce |c: cuc|e: e| izuiercc e:Ic cIrcfccc. E| pu|mcn
cerechc :e prc|cngc pcr un :ccc crec, mi:mc ue cump|e vcric: funcicne:, en pcrIicu|cr, Ircn:fcrmcr:e en
unc vercccerc re:ervc ce cire cucncc |c :erpienIe engu||e unc pre:c vc|uminc:c: en e:Ie cc:c, |c Ircuec
cp|c:Iccc pcr |c pre:c nc permiIe e| pc:c ce| cire hccic e| pu|mcn. Lc: :erpienIe: ccucIicc: u:cn e| :ccc crec
ccmc fcIcccr. E| riImc re:pircIcric cepence ce |c IempercIurc ce| cmLienIe. Lc: IempercIurc: e|evccc: {junIc
ccn e| e:Ir:) ccu:cn cce|erccicn ce| riImc re:pircIcric. Lc: :erpienIe: ce grcn Icmcnc re:pircn |enIcmenIe {p.
ej. 2 c 3 c:pirccicne:-expirccicne: pcr minuIc en Lcc:).
El corazn y el sistema circulatorio
E| ccrczcn ce |c: :erpienIe: :e civice en cc: cur|cu|c: y un :c|c venIr|cu|c. E: ce fcrmc c|crgccc y c:imIricc
|c ue permiIe un ce:crrc||c :upericr ce |c cur|cu|c cerechc en ccmpcrccicn ccn |c izuiercc. Ccn:icercncc
:u cncIcm|c ccrciccc y vc:cu|cr, |c: repIi|e:, y en pcrIicu|cr |c: :erpienIe:, Iiencen c mezc|cr |c :cngre crIeric|
ccn |c :cngre venc:c.
Los riones y la excrecin
E| cpcrcIc urincric e:Ic ccmpue:Ic pcr |c: rincne: ue vierIen |c crinc en |c c|cccc pcr inIermecic ce |c: urIere:.
Lc crinc ccnIiene muy pccc cguc y, generc|menIe, pre:enIc unc ccn:i:Iencic :c|icc c :emi:c|icc {excrecicn
ccnfcrmccc pcr ccicc ricc). Se pre:ume ue e| rincn pc:ee unc e|evccc ccpcciccc ce recL:crLer cguc.
Lc c|cccc, ue IcmLin pccemc: enccnIrcr en |c: cve:, e: un crgcnc ce e:IrucIurc ccmp|ejc. Se puece
ci:Iinguir Ire: zcnc: ci:IinIc:: e| copradaeum, :egmenIc e:pecic|izccc ce| inIe:Iinc ue prc|cngc e| rectum
{pcrc e|iminccicn ce ce:echc: :c|icc:): e| urodaeum, ccnce ce:emLcccn |c: urIere: {pcrc e|iminccicn
ce |c crinc) y |c: ccncucIc: geniIc|e:: y e| proctaedum, ue :e cLre c| exIericr. Grccic: c :u reve:IimienIc
epicrmicc ccrnec, |c: :erpienIe: nc piercen cguc c Ircv: ce |c pie|, e: cecir, nc :uccn. En |c Figurc 15 :e
mue:Irc |c cncIcm|c inIernc ce |c: :erpienIe:.
Los rganos de los sentidos
Lc: cfcic: :e ccrccIerizcn pcr nc Iener ccviccc Iimpcnicc. / nive| ce| c|cc inIernc ccn:ervcn |c cc|me|c
fjccc pcr :u exIremc c| hue:c cuccrccc. Scn prccIiccmenIe :crcc:, pe:e c pccer perciLir :cnicc: grccic:
c |c viLrccicn ce |c: hue:c: ce| crcnec. En rec|iccc :cn muy :en:iL|e: c |c: mcvimienIc: ce Iipc meccnicc
{viLrccicne: en e| :ue|c).
E| c|fcIc, e| gu:Ic y e| IccIc e:Icn muy re|ccicnccc: enIre :|. E| c|fcIc nc:c| pcrece jugcr un pcpe| impcrIcnIe
en e| ccmpcrIcmienIc {L:uecc ce unc pre:c c ce unc pcrejc), pe:e c nc :er muy ce:crrc||ccc. E|
crgcnc ce JcccL:cn, ue ccmunicc cirecIcmenIe ccn |c ccviccc Lucc| c nive| ce| pc|cccr, e: un crgcnc
uimicrrecepIcr ue perciLe |c: c|cre: {Scncner -McnIi||c 175).
Figura 15. E:IrucIurc cncIcmicc inIernc
ce unc :erpienIe {FuenIe: 8rcgcrc
187).
322
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Lc |enguc Iiene unc funcicn primcrcic| en e| gu:Ic, e| IccIc y e| c|fcIc. / :u: |ccc: pre:enIc numerc:c: pcpi|c:
:en:cric|e:. E: :iempre L|fcc {Ierminccc en cc: punIc:) y e:Irechc. Se reIrccIc c :e e:Iirc |crgcmenIe fuerc
ce |c Lccc en fcrmc vc|unIcric. Lc |enguc, c| e:Icr fuerc ce |c Lccc, reccge pcr ccnIccIc cirecIc c pcr e|
cire :u:Icncic: cccr|ferc:. /| enIrcr en |c ccviccc Lucc|, |c |enguc :e pcne en ccnIccIc ccn e| crgcnc ce
JcccL:cn, Irc:miIiencc c:| |c: e:I|mu|c: u|micc: {Grzimek 184) {Figurc 1). /cemc:, |c: :erpienIe: pc:een
Ierminccicne: ce c|u|c: :en:cric|e: c nive| ce |c epicermi:, c:| ccmc crgcnc: IccIi|e: e:pecic|izccc: :cLre
c|gunc: e:ccmc:.

Lc vi:icn e:, pcr :u pcrIe, re|cIivcmenIe Lien ce:crrc||ccc, e:pecic|menIe en |c ue ccncierne c |c percepcicn
ce mcvimienIc:. Fcr |c generc|, |c: :erpienIe: nccIurnc: Iienen unc pupi|c e:Irechc y verIicc|, y |c: ciurnc: y
crepu:cu|cre: {:c|vc |c: vipricc:), unc pupi|c reccncc. Lc: pcrpccc: e:Icn reemp|czccc: pcr un |enIe",
memLrcnc Ircn:pcrenIe :iIuccc ce|cnIe ce |c ccrnec. E:Ic memLrcnc pc:ee |c mi:mc e:IrucIurc ce |c:
e:ccmc:: :u epiIe|ic ccrnec :e cpccc y :e ce:prence curcnIe |c mucc.
CIrc e|emenIc :en:cric| e: e| crgcnc IermcrrecepIcr ue pc:een |c: vipricc: enIre e| cjc y |c ncriz. E:Ie
crgcnc pcrIicu|cr ||cmccc fc:eIc Irmicc c fc:eIc |crc| e: exIremcccmenIe :en:iL|e c |c: rcyc: infrcrrcjc: y,
pcr ccn:ecuencic, c |c e|evccicn ce |c IempercIurc prccucicc pcr cuc|uier cLjeIc cc|ienIe. E:Ie crgcnc
e: ccpcz ce perciLir ccmLic: ce IempercIurc ce| crcen ce 0,4 C, y e: muy impcrIcnIe pcrc |c ceIeccicn
ce pre:c:. Lc: Lcc:, en pcrIicu|cr |c: fcrmc: crLcr|cc|c: ce| gnerc Corallus, mue:Ircn unc :erie ce fc:eIc:
Irmicc: uLicccc: :cLre |c: p|ccc: |cLic|e: :upericre: e infericre: {Scncner -McnIi||c 175) {Figurc 17).
8cicce
Vipericce
Figura 17. Fc:eIc: Irmicc: en c|gunc: Lc|cc: y vipricc: {FuenIe: CShec 17).
La reproduccin
En |c: cfcic: |c fecuncccicn e: inIernc. Se rec|izc grccic: c un pcr ce crgcnc: ccpu|cccre: ||cmccc: hemipene:,
unc :iIuccc c cccc |ccc ce |c cLerIurc cnc| {Figurc 18). Ci||ncricc: c Li|cLu|ccc: en e:Iccc ce ereccicn,
e:Ic: crgcnc: pc:een numerc:c: pcpi|c: peuenc: c e:pinc: :iIuccc: en :u: exIremc:. E:Ic: pcpi|c: y e:pinc:
permiIen unc Luenc fjccicn c| mcmenIc ce |c unicn ce |c: :exc:. Lc: :erpienIe: primiIivc:, ccIccc: ce unc
cinIurc p|vicc, nc Iienen e:pinc: en |c: hemipene:. / |c |crgc ce cccc unc ce |c: hemipene: :e encuenIrc
un ccnc| pcr e| cuc| fuye e| ||uicc :eminc| {Grzimek 184).
Figura 16. E:IrucIurc ce| crgcnc ce JcccL:cn en |c
ccLezc ce |c: :erpienIe: {FuenIe: Sccner-McnIi||c
175).
323
Reptiles

Lc: :erpienIe: nc fcrmcn pcrejc: e:IcL|ecicc:: :c|cmenIe curcnIe |c pccc ce |c reprccuccicn pccemc:
enccnIrcr junIc: incivicuc: ce |c: cc: :exc:. /| mcmenIc ce| ce|c, |c: hemLrc: prccucen fercmcnc: cejcncc
c:| rc:Irc: cccr|ferc: en :u: ce:p|czcmienIc:. /| cruzcr e| rc:Irc cejccc pcr unc hemLrc, e| mcchc :e cirige
hccic :u pcrejc. En muchc: e:pecie:, e| encuenIrc ce cc: mcchc: curcnIe |c pccc ce |c reprccuccicn cc
|ugcr c vercccerc: riIc: ce ccmLcIe {Iyrcn y Ccr| 180, Murphy et al. 178). Fcrc |cgrcr |c ccpu|c, e| mcchc
prccece c| ccerccmienIc Icccncc e| cuerpc ce :u pcrejc ccn |c |enguc y ce:|izcncc:e encimc ce e||c. Ccn
mcvimienIc: rcpicc: ce :u ccLezc, Iccc :ucvemenIe |c ccLezc ce |c hemLrc, y cucncc |c: cc: c|cccc:
enIrcn en ccnIccIc, unc ce |c: hemipene: e: inIrccucicc en |c: crgcnc: ce |c hemLrc. Segn |c: e:pecie:, e|
cpcrecmienIc Iiene curccicn vcricL|e, ce pccc: minuIc: c hcrc:, y en c|gunc: cc:c: c|c:.
Fccemc: ci:Iinguir cc: mccc: reprccucIivc: en |c: cfcic:, |c cvipcriccc y cvcvivipcriccc. En e| primer cc:c,
|c: cv|pcrc: pcnen huevc: pccc: :emcnc: ce:pu: ce| cpcrecmienIc. Lc cc:ccrc ce |c: huevc: ccnIiene
pccc cc|ccrec, nc e: muy r|gicc pe:e c :er re|cIivcmenIe re:i:IenIe. Su cpcriencic e: |c ce un pergcminc, en
muchc: cc:c: |c: huevc: :e cchieren unc: c cIrc:. Exi:Ie unc cL:crcicn ce humeccc c Ircv: ce |c cc:ccrc. E|
huevc crece y pc:c ce unc fcrmc cvc|ccc c| mcmenIc ce |c pue:Ic c unc fcrmc reccncc pccc: c|c: cnIe:
ce| nccimienIc. Lc: hemLrc: cepc:iIcn |c: huevc: en ccviccce: ce| :ue|c, Lcjc mu:gc, cenIrc ce vegeIccicn
en ce:ccmpc:icicn, en Ircncc: huecc:, en |c unicn ce cierIc: hcjc: ce pc|mc: ccn e| Ircncc, enIre cIrc:
refugic:. Lc: huevc: :cn cLcnccnccc: pcr |c hemLrc c| mcmenIc ce |c pue:Ic. Fccc: e:pecie: Iienen e|
hcLiIc ce prcIeger|c:, y en c|gunc: cc:c: ce incuLcr c :u: huevc:. Lc: cr|c: e:Icn ccIccc: ce unc peuenc
excre:cencic {cienIe) cc|ccrec, :iIuccc en |c punIc ce| hccicc, ue |e: :irve pcrc rcmper |c cc:ccrc ce|
huevc c| in:IcnIe ce nccer. E:Ic excre:cencic ce:cpcrece c |c: pccc: hcrc:.
Lc: hemLrc: cvcviv|pcrc: ccn:ervcn |c: emLricne: en |c: cvicucIc:. /| inIericr ce e:Ie nicc perfeccicnccc"
|c: emLricne: :iguen ce:crrc||cncc:e hc:Ic nccer IcIc|menIe fcrmccc:. En e:Ie cc:c, |c cc:ccrc ce |c:
huevc: e:Ic reemp|czccc pcr unc memLrcnc e|c:Iicc ue :e rcmpe en e| nccimienIc. E| recin nccicc e:
cLcnccnccc c| in:IcnIe ue cejc e| cLrigc ue ccnfcrmc e| cuerpc mcIernc, :iencc ccpcz ce cfrcnIcr :u:
nece:iccce:: L:uecc ce c|imenIc, cefen:c, eIc., pcr :| :c|c.
Taxonoma
En e| pc|: :e repcrIc |c pre:encic ce |c: :iguienIe: fcmi|ic:: /ni|iicce, /ncmcche|icce, 8cicce, Cc|uLricce,
E|cpicce, LepIcIyph|cpicce, Ircpiccphicce, Iyph|cpicce y Vipericce.
Familia Aniliidae (foto 36)
Scn :erpienIe: ce Icmcnc mecic, ue :cLrepc:cn e| meIrc ce |cngiIuc {Funcccicn HerpeIc|cgicc Gu:Icvc
Crc: 18-200), en |c: ue nc :e ci:Iingue |c ccLezc ce| cue||c, y e| cjc ccn pupi|c reccncc :e :iIc pcr
ceLcjc ce unc e:ccmc ccu|cr. Su cuerpc e: ci||ncricc y :u cc|c ccrIc, cmLc: ce :imi|cr grc:cr. E:Ic: :erpienIe:
:cn fc:cric|e: y :e c|imenIcn ce cIrc: :erpienIe: y |cgcrIc:. /unue nc repre:enIcn ningunc cmenczc pcrc
|c: humcnc:, :cn fcci|menIe ccnfuncicc: ccn ccrc|e: {E|cpicce) pcr :u cc|crccicn, fcrmccc pcr cni||c: rcjc: y
negrc: ci:pue:Ic: c |c |crgc ce Iccc :u cuerpc.
E| gnerc Anilius e: e| nicc repre:enIcnIe en e| ccnIinenIe cmericcnc, pcrIicu|crmenIe en /mricc ce| Sur,
en e| cuc| hcy unc :c|c e:pecie Anilius scytale, ci:IriLuicc en Guycnc, ncrIe ce 8rc:i|, Venezue|c, Cc|cmLic
y Ecucccr {FeIer: y Crejc:-Mircncc 18). En Ecucccr e:Ic pre:enIe |c :uLe:pecie A. s. scytale, ci:IriLuicc
en Iccc |c regicn cmczcnicc. DeLicc c :u ncIurc|ezc ccvcccrc y hcLiIc: nccIurnc: e:Ic: :erpienIe: :cn
regi:Irccc: ccn pccc frecuencic.
Figurc 18. DeIc||e ce |c: hemipene: ce unc :erpienIe {FuenIe: Zcher
1).
324
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Familia Anomochelidae
Ccmprence :erpienIe: muy primiIivc: ce menc: ce 30 cm ce |cngiIuc, cuerpc ci||ncricc y fcrmc ce gu:cnc.
Su cc|c e: ccrIc y Ierminc en e:pinc, e| mcxi|cr pc:ee cienIe:, e: mcviL|e y c|ineccc Ircn:ver:c|menIe. Lc:
cvicucIc: :cn pcre:, e| izuiercc puece :er recucicc c cu:enIe. Iccc: |c: e:pecie: :cn :uLIerrcnec: y hcLiIcn
en Lc:ue: Ircpicc|e:, ccnce :e c|imenIcn ce inverIeLrccc: {funccmenIc|menIe |cmLrice: ce Iierrc, |crvc:
ce in:ecIc:, IermiIc:) y :e reprccucen pcr huevc:. E:Ic fcmi|ic :e ci:IriLuye en |c: Ircpicc: cmericcnc: ce:ce
Mxicc hc:Ic Fcrcgucy. En Ecucccr, e:Ic repre:enIccc pcr |c: gnerc: Anomalepis {:erpienIe: peuenc: ce
hccicc reccnceccc y pccc prcminenIe ccn cienIe: pccc: vi:iL|e:, cunue :in cienIe: vi:iL|e: en |c mcxi|c) y
Liotyphlops {:erpienIe: ce c:pecIc vermifcrme, ccn ccLezc rcmc nc ciferenciccc ce| cuerpc, cjc: ciminuIc:,
cIrcfccc: cucncc e:Icn pre:enIe:, y cu:encic ce cienIe:) {FeIer: y Crejc:-Mircncc 18, Frez-ScnIc: y
Mcrenc 11).
Familia Boidae (fotos 37-42)
E:Ic fcmi|ic nc :c|cmenIe ccmprence :erpienIe: ce grcn Icmcnc, IcmLin |c: hcy peuenc: y mecicnc:. Lc
pcrIe :upericr ce |c ccLezc Iiene e:ccmc: peuenc: c |crgc: y e| ccr:c e:Ic cuLierIc pcr e:ccmc: numerc:c:
y peuenc:. Lc regicn venIrc| e:Ic cuLierIc pcr e:ccmc: |crgc:. Lc: pupi|c: :cn verIicc|e:. Fc:een un pcr ce
pu|mcne:. Lc: Ire: pcrIe: ce |c: ve:Iigic: p|vicc: e:Icn pre:enIe:, y |c: hue:c: ce |c ccLezc e:Icn unicc: pcr
crIicu|ccicne: fexiL|e:. Se puecen cL:ervcr rezcgc: ce exIremiccce: c nive| cnc| {Grzimek 184).
Lc: cjc: Iienen |c funcicn principc| ce |ccc|izcr c |c: pre:c: en rcngc: e:pccic|e: nc |ejcnc: y pcr percepcicn
ce mcvimienIc:. /cicicnc|menIe, |c: Lc|cc: Iienen cIrc: crgcnc: ue |e: cyuccn c ceIecIcr pre:c: nc vi:iL|e:.
E:Ic: crgcnc: ccn:i:Ien en peuenc: cLerIurc: en |c: e:ccmc: :cLre |c: |cLic: :upericre: e infericre: {crifcic:
cnc|cgc: c |c: fc:eIc: IermcrrecepIcrc: ue pc:een c|gunc: vipricc:), y :cn ccpcce: ce recepIcr |eve:
rcciccicn ce cc|cr. E:Ie crgcnc fcci|iIc enccnIrcr, en :iIic: ccu|Ic:, pre:c: ue emcncn cc|cr {Grzimek 184).
En /mricc e:Ic fcmi|ic e:Ic pre:enIe ce:ce e| ncrce:Ie ce E:Iccc: Unicc: hc:Ic /rgenIinc y en |c: /nIi||c:
Mcycre: y Mencre:. En e| Nuevc Muncc exi:Ien 7 gnerc: y 28 e:pecie: {8urLrink 2005), ce |c: cuc|e: 4 gnerc:
y e:pecie: :e encuenIrcn en Ecucccr {Boa, Corallus, Epicrates y Eunectes). En e| gnerc Boa :e inc|uyen
:erpienIe: ce grcn Icmcnc {hc:Ic cc:i 5 m, cunue ncrmc|menIe enIre 2 y 3 m), ccn un ccLezc ue ce:Iccc
ce| cuerpc, e| cuc| e: fuerIe y |igercmenIe ccmprimicc, cuLierIc pcr numerc:c: hi|erc: ce e:ccmc: ccr:c|e:
peuenc: y |i:c:. Su: repre:enIcnIe: mc: ncIcric: :cn Boa constrictor constrictor {en |c regicn cmczcnicc)
y B. c. imperator {en |c regicn cccicenIc|) {Frez-ScnIc: y Mcrenc 11). Lc: Lcc: crLcr|cc|c: ce| gnerc
Corallus :cn c|crgccc: y ce cuerpc e:Le|Ic. Lc 8cc E:merc|cc {Corallus caninus) e: unc ce |c: mc: Le||c: y
vi:Ic:c: ce e:Ie gnerc, y hcLiIc en e| ncrIe ce /mricc ce| Sur. Su Lri||cnIe cc|crccicn verce ccn mcchc:
L|cncc: c cmcri||c: cfrece un perfecIc ccmufcje cucncc :e encuenIrcn pc:ccc: en crLc|e: c crLu:Ic:.
E:Ic ccncicicn |e permiIe ccpIurcr c :u: pre:c: {cve:, |cgcrIijc: c murci|cgc:) :in :er ceIecIccc. E| cuerpc
e: ccmprimicc |cIerc|menIe y |e fcci|iIc Irepcr c :ujeIcr:e ce rcmc: y hcjc: en |c vegeIccicn. En Iierrc frme
e:Ic :erpienIe pierce :u cgi|iccc {Grzimek 184, Hencer:cn 18). Lc: :erpienIe: ce| gnerc Epicrates tienen
vi:Ic:c: cc|cre:: ccr:c|menIe pre:enIcn unc cc|crccicn pcrcc rcjizc Lri||cnIe ccn ci:enc: Lien prcnunciccc:.
Lc 8cc /rcc lri: {Epicrates cenchria) e: ce Icmcnc grcnce {hc:Ic 1,50 m), ce hcLiIc: nccIurnc:, y vive en e|
:ue|c ce |c: Lc:ue: hmecc: Ircpicc|e:. Finc|menIe, Eunectes murinus, |c /ncccncc, puece c|ccnzcr unc
|cngiIuc ccrpcrc| :crprencenIe, cercc ce 10 m. Su: hcLiIc: :cn :emiccucIicc: y nccIurnc:, enccnIrcncc:e
principc|menIe en cincgc: y |cgunc: ce Lc:ue: Ircpicc|e: {Frez-ScnIc: y Mcrenc 11).
Familia Colubridae (fotos 43-52)
E: unc ce |c: fcmi|ic: ccn mcycr nmerc ce e:pecie: en e| p|cneIc, ccpcz ce hcLiIcr cc:i Iccc: |c: hcLiIcI y
micrchcLiIcI pc:iL|e:, excepIc |c: regicne: pc|cre: y |c: nieve: perpeIuc: en regicne: mcnIcnc:c:. Fre:enIc
unc vcrieccc ce pcIrcne: ce cc|crccicn, fcrmc:, hcLiIc:, cieIc: y mccifcccicne: ccrpcrc|e: y Lic|cgicc: ue
|e hc permiIicc ccnverIir:e en unc ce |c: grupc: ce verIeLrccc: mc: exiIc:c: en |c Iierrc.
Lc: vcriccc: fcrmc: ce cc|crccicn cepencen ce unc :erie ce fccIcre: gecgrcfcc:, cmLienIe: en ue :e
ce:crrc||cn y fccIcre: evc|uIivc: {IccIicc: ce cefen:c c prcIeccicn). En cc|Lricc:, e:Ic: vcriccicne: ce
cc|crccicn e:Icn cccmpcnccc: ccn hcLiIc: ue fcvcrecen :u mimeIi:mc en e| enIcrnc. E:pecie: ce| gnerc
Leptophis, Oxybelis, Xenoxybelis y c|gunc: Chironius, ccn hcLiIc: crLcrec:, preferen cmLienIe: ccn grcn
ccnIiccc ce |icnc: :imi|cre: en fcrmc y cc|cr c :u cuerpc. CIrc: e:pecie: hcn ccuiricc pcIrcne: ce cc|crccicn
:imi|cre: c |c: ccrc|e: vercccerc: {E|cpicce), ccn |c fnc|iccc ce envicr :enc|e: ce c|erIc c :u: cepreccccre:
{gnerc: Erythrolamprus, Lampropeltis, Ninia, Oxyrhopus, Rhinobotryum, c|gunc: e:pecie: ce Atractus, Liophis,
Siplophis, Xenopholis y |c: juveni|e: ce Clelia). Vcric: e:pecie: pcr :u pcrIe, pc:een cc|crccicne: :imi|cre: c
e:pecie: ce Vipericce {Dipsas, Drymobius, Mastigodryas, Sibon, Thamnodynastes, Xenodon, enIre cIrc:).
325
Reptiles
Hcy e:pecie: ue cccpIcn ccmpcrIcmienIc: ce inIimicccicn evicenIe:, ccmc |c ci|ccicn ce :u cue||c
{Drymarchon, Pseustes, Spilotes, Xenodon), Iricngu|ccicn |c ccLezc en fcrmc ce punIc {Dipsas, Mastigodryas,
Liophis, Sibynomorphus), mcvimienIc ce :u: cc|c: ccn fuerzc {Chironius, Pseustes, Drymarchon, Dendrophidion)
y grcn cperIurc Lucc| y pc:icicn ce cIcue {Leptophis, Oxybelis, Xenoxybelis). /cemc:, unc: pccc: nc cuccn
en enfrenIcr:e :i :cn mc|e:Iccc: {Drymarchon, Oxybelis, Pseustes, Spilotes), cunue |c mcycr|c preIence pc:cr
ce:cperciLicc pcrc eviIcr cuc|uier evenIuc|iccc ue cmencce :u Ircnui|iccc.
Un grupc ce e:pecie: hc evc|ucicnccc y mccifcccc :u :c|ivc pcrc |c prccuccicn ce Icxinc: ue permiIcn
e| envenencmienIc ce :u: pre:c: mecicnIe |c ccIivccicn ce |c g|cncu|c ce Duverncy. / :Ic: :e |c: ccncce
ccmc cpi:Icg|ifc: {ccn cc|mi||c: pc:Iericre: pcrc ccncuccicn ce Icxinc:, Figurc 14). /unue |c: cccicenIe:
ccn humcnc: pcrecen :er pccc: y e| ccnccimienIc ce| grccc ce Icxiciccc e: |imiIccc, hcy c|gunc: cc:c:
ccn ccn:ecuencic: fcIc|e: {gnerc Philodryas) y cIrc: nc menc: pe|igrc:c: ue hcn ccc:icnccc mc|e:Iic:
ccn:icercL|e: {Alsophis, Clelia, Coniophanes, Erythrolamprus, Helicops, Hydrops, Leptodeira, Mastigodryas,
Oxybelis, Xenodon, enIre cIrc:) {CcmpLe|| y Lcmcr 2004).
Su: cccpIccicne:, ccn:eguicc: curcnIe mi||cne: ce cnc: ce evc|ucicn, hcn hechc ue e:Ie grupc :e cccpIe
c Iccc: |c: e:IrcIc: pc:iL|e:: :uLIerrcnec: {Atractus, Tantilla, Stenorrhina): crLu:Iivc: c crLcr|cc|c: {Chironius,
Mastigodryas, Drymobius, Drymoluber, Leptophis, Oxybelis): ccucIicc: {Helicops, Hydrops, Liophis). Nc cL:IcnIe,
|c mcycr|c :cn Ierre:Ire:. /:imi:mc, ci:pcnen ce unc cmp|ic vcrieccc ce pre:c: pcrc :u ccn:umc, :iencc
c|gunc: generc|i:Ic:, ccpcce: ce ccn:umir cc:i cuc|uier Iipc ce pre:c: vivc: {Drymarchon, Lampropeltis,
Mastigodryas, Pseustes, Philodryas, Spillotes), cIrc: mc: e:pecic|izccc: ue ccn:umen :c|cmenIe cnfLic:
{Chironius, Dendrophidion, Liophis, Saphenophis), :curic: {Drymobius, Drymoluber, Ninia, Oxybelis), pece: c
renccucjc: {Helicops, Hydrops, Pseudoeryx), ccrccc|e: {Dipsas, Sibon, Sibynomorphus), inverIeLrccc: {Atractus,
Stenorrhina, Tantilla) c :erpienIe: {Clelia, Erythrolamprus).
En e| ccnIinenIe cmericcnc, e:Ic fcmi|ic e:Ic ci:IriLuicc en Iccc: |c: pc|:e:, inc|uyencc |c: regicne: in:u|cre:.
En Ecucccr, :e repcrIc c| mcmenIc 151 e:pecie:, ccn mcycr civer:iccc en regicne: Ircpicc|e:. Lc Icxcncm|c
en c|gunc: gnerc: Icccv|c e: ccnfu:c {Echinantera, Liophis, Rhadinaea, Saphenophis, Tantilla) {J. Dixcn com.
pers), pcr |c ue |c civer:iccc puece :er mcycr yc ue muchc: e:pecie: en mu:ec: nccicnc|e: y exIrcnjerc:
cun e:percn :er ce:criIc: c ccrrecIcmenIe c|c:ifcccc:.
En |c: i:|c: Gc|cpcgc: Iccc: |c: :erpienIe: Ierre:Ire: perIenecen c |c fcmi|ic Cc|uLricce. Hcn reciLicc pccc
cIencicn en ccmpcrccicn ccn cIrc: verIeLrccc: in:u|cre:. Icccv|c nc :e ccncce ccn exccIiIuc e| crigen ce
e:Ic: :erpienIe: ce Gc|cpcgc:, perc :e :c:pechc ue Philodryas chamisonii, P. chymenoides y P. angustilineatus,
hcLiIcnIe: ce |c pcrcicn ccnIinenIc| ce /mricc ce| Sur, e:Icn empcrenIccc: ccn |c: :erpienIe: ce Gc|cpcgc:
{MerIen: 10), y ue :u pc:iL|e crriLc c |c: i:|c: :ucecic curcnIe e| F|ei:Iccenc {Mcg|ic 170). /cIuc|menIe,
:e hcn icenIifcccc cucIrc e:pecie: encmicc: ce| crchipi|cgc: Philodryas hoodensis, Antillophis slevini, A.
steindachneri y Alsophis biserialis. E:Ic |Iimc e:pecie cuenIc ccn Ire: :uLe:pecie: en ci:IinIc: i:|c:: biserialis,
en |c: i:|cIe: Chcmpicn y Gcrcner ce F|crecnc, F|crecnc y Scn Cri:IcLc|: dorsalis, en 8c|Irc, 8crIc|cm, FcLicc,
ScnIicgc, ScnIc Cruz y ScnIc Fe: y occidentalis, en Ferncncinc, l:cLe|c e i:|cIe IcrIugc {Ihcmc: 17).
Familia Elapidae (fotos 53 y 54)
Lc: miemLrc: ce e:Ic fcmi|ic :e ccrccIerizcn pcr Iener cenIicicn prcIercg|ifc, :er muy venenc:c: y c|imenIcr:e
{excepIc c|gunc: cc:c:) ce cIrc: repIi|e:, e:pecic|menIe :erpienIe:. /unue |c: e|cpicc: Iienen cc|mi||c:
y g|cncu|c: ce venenc, y c|gunc: ce e||c: :e cuenIcn enIre |c: :erpienIe: mc: pe|igrc:c:, nc repre:enIcn
unc grcn cmenczc pcrc |c: humcnc:, cccc ue Iiene ccrccIer en exIremc I|micc y e:uivc. Lc: mcxi|c:
ue pc:een |c: e|cpicc: :cn un pccc mc: |crgc: ue |c: vipricc:, perc muchc mc: ccrIc: ue |c mcycr|c
ce cc|Lricc:, ccn un nmerc recucicc ce cienIe: peuenc:. /unue :e ccn:icerc ue :u: cc|mi||c: :cn
inmcvi|e:, :e hc cL:ervccc ue c|gunc: incivicuc: ce |c: :erpienIe: mcmLc: ce fricc {Dendroaspis), puecen
mcver|c: curcnIe |c c|imenIccicn.
Su: IccIicc: cefen:ivc: :cn ncIcL|e:, y en vcric: e:pecie: |c: e:IrcIegic: cefen:ivc: ue cnIececen c un pc:iL|e
cIcue :cn :enc|e: ce ccverIencic, e:pecic|menIe en :erpienIe: ue Iienen |c ccpcciccc ce ccmprimir :u
nucc ccr:cvenIrc|menIe {ccLrc: ce |c: gnerc: Naja y Ophiophagus). SerpienIe: ccn e:Ic: ccrccIer|:Iicc: :e
encuenIrc :c|c en /:ic y fricc. CIrc: e|cpicc: ce |c: gnerc: Leptomicrurus, Micruroides y Micrurus, ccnccicc:
ccmc ccrc|e: vercccerc:, pre:enIcn Lcncc: ce cc|crccicn muy ||cmcIivc, enIre |c: ue :e puecen cL:ervcr
rcjc:, negrc: y cmcri||c: enIre Lcncc: ce cc|cre: pc|icc:. E:Ic: pcIrcne: ce cc|cr :cn u:ccc: ccmc IccIicc ce
ccverIencic, Ii| pcrc ci:uccir c :u: cepreccccre:. E:Ic IccIicc IcmLin hc :icc uIi|izccc pcr cierIc: grupc:
ce cc|Lricc:. CIrc grupc ue perIenece c e:Ic fcmi|ic :cn |c: :erpienIe: mcrinc: ce |c: gnerc: Laticauda
32
Fauna de Vertebrados del Ecuador
y Pelamis, ue pre:enIcn mccifcccicne: ccrpcrc|e: cccrce: c :u: hcLiIc: y hcLiIcI. E:Ic: cccpIccicne:
inc|uyen unc cc|c ccmprimicc |cIerc|menIe {fcrmc ce pc|eIc c remc) pcrc mcvi|izcr:e c| inIericr ce| cguc
{CcmpLe|| y Lcmcr 2004).
E| venenc ce |c: e|cpicc: e: muy Icxicc y |c: :|nIcmc: ce envenencmienIc: :e evicencicn en |c pcrc|i:i:
prcgre:ivc c nive| mu:cu|cr y e:ue|Iicc pcr un L|cuec pc:I:incpIicc en |c unicn micneurc|. Nc cL:IcnIe,
en ccmpcrccicn ccn |c: vipricc:, |c: regi:Irc: ce envenencmienIc: pcr e|cpicc: :cn e:cc:c:, y unc ce |c:
rczcne: funccmenIc|e: e: |c rcrezc ce muchc: ce |c: e:pecie:.
Segn CcmpLe|| y Lcmcr {2004), en Ecucccr :e encuenIrcn Ire: gnerc:: Leptomicrurus, Micrurus y Pelamis. De
e||c:, cc: e:pecie: ccrre:pcncen c Leptomicrurus {narducci y scutiventris), cmLc: ci:IriLuicc: en |c: verIienIe:
crienIc|e: y en |c cuencc Lcjc en |c regicn cmczcnicc. Scn fcci|menIe ci:IinguiL|e: ce cIrc: ccrc|e: pcr |c:
pcIrcne: ce cc|crccicn c nive| venIrc|, c mcnerc ce cni||c: enIre rcjc y cmcri||c, ue Iience c ce:cpcrecer
hccic e| ccr:c, e| cuc| e: ccmp|eIcmenIe c:curc. Scn cnimc|e: muy e:uivc: ue preferen e|ucir |c pre:encic
ce cuc|uier evenIuc|iccc en :u ccminc y, pcr IcnIc, e: pccc frecuenIe enccnIrcr|c: en |c ncIurc|ezc. Se
ccncce ue :e c|imenIcn ce |cgcrIijc: ce| gnerc Bacchia, ce cIrc: miemLrc: ce |c fcmi|ic GymncphIhc|micce
ue hcLiIcn Lcjc |c hcjcrc:cc c e| :ue|c y ce |c: :erpienIe: primiIivc: Leptotyphlops.
E| gnerc Micrurus e:Ic repre:enIcncc pcr 21 e:pecie: ci:IriLuicc: ce:ce e| nive| ce| mcr hc:Ic |c: verIienIe:
crienIc|e: y cccicenIc|e: ce |c: /nce: {cprcximcccmenIe hc:Ic 2.500 m ce c|IiIuc), principc|menIe en Lc:ue:
hmecc: Ircpicc|e:. Scn icenIifcccc: ccn fcci|iccc pcr |c pre:encic ce numerc:c: cni||c: ci:pue:Ic: en Iccc
:u cuerpc y pcr :u c:pecIc muy ||cmcIivc pcr |c inIen:iccc y |uminc:iccc ce |c: cc|cre: ue |c ccnfcrmcn
{rcjc, cmcri||c y negrc unicc: enIre :| en Iriccc: c :epcrccc: pcr cni||c: pc|icc: c L|cncc:). Lc mcycr|c ce
e:pecie: :e c|imenIc ce cnf:Lenc:, |cgcrIijc: {fcmi|ic GymncphIhc|micce) y :erpienIe: {fcmi|ic: Cc|uLricce
y LepIcIyph|cpicce, principc|menIe), cunue |c: hcy ccn cieIc: e:pecic|izccc: ccmc Micrurus bocourti y M.
ancoralis ue :e c|imenIcn ce cec||icc:, c M. surinamensis ue pcr :u: hcLiIc: :emiccucIicc: :e c|imenIc ce
pece:.
Pelamis platurus e: e| nicc miemLrc ce| gnerc en nue:Irc pc|:, ci:IriLuicc en Iccc |c regicn cc:Ierc
ccnIinenIc| e in:u|cr, c:| ccmc en Gc|cpcgc:. Iiene hcLiIc: ciurnc:, e: c|IcmenIe venenc:c cunue rcrc vez
||egc c mcrcer c humcnc:. Se c|imenIc principc|menIe ce pece: y :cn cvcviv|pcrc:.
Familia Leptotyphlopidae
Ccmprence :erpienIe: primiIivc: ce cc:IumLre: fc:cric|e: y hcLiIc: nccIurnc:, ccn cuerpc ci||ncricc y
pre:encic ce numerc:c: cni||c:: ccn frecuencic nc :upercn |c: 40 cm ce |cngiIuc. E| grc:cr ce :u cuerpc,
inc|uicc |c cc|c, e: :imi|cr, |c cuc| c primerc vi:Ic puece prcvcccr ccnfu:icn enIre ciferencicr |c ccLezc y |c
cc|c. DeLicc c :u c:pecIc vermifcrme y cc|crccicn gri:ccec, IcmLin puecen :er ccnfuncicc: ccn |cmLrice:
ce Iierrc. De cuc|uier fcrmc, exi:Ien ccrccIer|:Iicc: prcpic: ue |c: puece ciferencicr: pre:encic ce cinIurc
p|vicc rucimenIcric c ve:Iigic: ce exIremiccce: pc:Iericre: en fcrmc ce peuenc: prcIuLercncic: c
mcnerc ce unc:" c gcrrc:" c cccc |ccc ce| cnc: crcnec ccn e:cc:c fexiLi|iccc excepIc en |c: mcnc|Lu|c::
mcnc|Lu|c: :in cienIe: cunue unc hi|erc ce e||c: :e puece cL:ervcr en |c: mcxi|cre:, cuyc funcicn e: :ujeIcr
c :u: pre:c:. Su e:pecic|izccc cieIc inc|uye IermiIc:, hcrmigc: c crIrcpccc: ce cuerpc L|cncc ue ccmpcrIen
:u: micrchcLiIcI.
E:Ic fcmi|ic Iiene cmp|ic ci:IriLucicn: ce:ce E:Iccc: Unicc: pc:cncc pcr Mxicc, /mricc CenIrc| y Iccc
/mricc ce| Sur, excepIc Chi|e {Frez-ScnIc: y Mcrenc 10). En Ecucccr e| nicc gnerc pre:enIe e:
Leptotyphlops ccn cincc e:pecie: {amazonicus, anthracinus, guayaquilensis, subcrotillus y tenella), repcrIccc:
en Lc:ue: hmecc: ce |c: verIienIe: crienIc|e: y cccicenIc|e: ce |c: /nce: y en |c: Iierrc: Lcjc: ce |c:
regicne: crienIc|e: y cccicenIc|e: ce| pc|:.
Familia Tropidophiidae (foto 55)
Hc:Ic hcce muy pccc Iiempc, |c: miemLrc: ce |c fcmi|ic Ircpiccphiicce, e:Iuviercn errcnecmenIe inc|uicc:
cenIrc |c fcmi|ic 8cicce {Zug 13, Frez-ScnIc: y Mcrenc 10). /cIuc|menIe, e:Ic fcmi|ic e: reccnccicc
ccmc un grupc incepencienIe ccn un vc:Ic nmerc ce e:pecie: {Fcugh et al. 18). Se ccrccIerizcn pcr
|c pre:encic ce numerc:c: cienIe: en |c: mcxi|cre:, pre:encic ce rezcgc: ce exIremiccce: exIernc: c nive|
ce |c c|cccc en mcchc: y remcnenIe: ce cinIurc p|vicc en e| Ircncc. Scn Ierre:Ire: y ccc:icnc|menIe
:emicrLcrec:. Su ccIiviccc ce fcrrcjec ccIivc |c rec|izcn curcnIe |c c:curiccc. En /mricc exi:Ien e:pecie: ce
|c fcmi|ic Ircpiccphiicce en Fcncmc, Cc|cmLic, Ecucccr, 8rc:i| y |c: /nIi||c:. Fre:enIc cc: gnerc:, Trachyboa
y Tropidophis, cmLc: pre:enIe: en Ecucccr. Lc: Trachyboa Iienen cjc: peuenc: ccn pupi|c reccncc y cuerpc
327
Reptiles
ccmprimicc |cIerc|menIe, ccn ve:Iigic: ce pe|vi: y exIremiccce: pc:Iericre:, ccn prcIuLercncic: en pcrIe ce
|c ccLezc y en |c: e:ccmc: :uprcccu|cre:. HcLiIcn Lc:ue: Ircpicc|e: ue ccnIengcn Lc:IcnIe humeccc. E|
gnerc Tropidophis e: :imi|cr en mcrfc|cg|c ccrpcrc| c Trachyboa, perc |c: e:ccmc: puecen :er |i:c: y, cucncc
:cn ui||ccc:, nc :cn Icn evicenIe: ccmc Trachyboa. Su Lic|cg|c e: pccc ccnccicc perc :e :cLe ue :cn
cnimc|e: viv|pcrc: ce hcLiIc: Ierre:Ire: y fcrrcjerc: {Frez-ScnIc: y Mcrenc 10).
Familia Typhlopidae
Ccmprence :erpienIe: primiIivc: ce cjc: ciminuIc: perc Lien ce:crrc||ccc:. Su |cngiIuc vcr|c enIre 20 cm y 1
m. Su cuerpc e: ci||ncricc y pc:een cc|c Ierminccc en e:pinc. Fc:een rucimenIc: p|vicc: y :c|c e| cvicucIc
cerechc en hemLrc:: e| pu|mcn izuiercc e: ve:Iigic| c puece e:Icr cu:enIe. Fc:ee cienIe: en e| mcxi|cr, e|
cuc| e:Ic crIicu|ccc c| crcnec ce fcrmc Ic| ue |e permiIe unc cierIc incepencencic ce mcvimienIc:. Scn
cnimc|e: fc:cric|e: ue :e c|imenIcn ce unc vcrieccc ce in:ecIc: :uLIerrcnec:, principc|menIe hcrmigc: c
IermiIc:. Su ci:IriLucicn en /mricc vc ce:ce Mxicc hc:Ic /rgenIinc, inc|uicc |c: /nIi||c: en e| CcriLe. Lc
nicc e:pecie pre:enIe en Ecucccr e: Typhlops reticulatus, ci:IriLuicc en |c regicn cmczcnicc.
Familia Viperidae (fotos 56-64)
Lc: vipricc: :e ci:Iinguen pcr Iener cc|mi||c: re|cIivcmenIe grcnce: y cccnc|ccc: uLicccc: en |c pcrIe
ce|cnIerc ce |c Lccc, |c: cuc|e: :cn mcvi|e: y puecen ir hccic cIrc: cucncc ce:ccn:cn pcrc pc:icicncr|c:
mc: c menc: pcrc|e|c: c| eje |cngiIucinc| ce |c ccLezc. U:uc|menIe hcy un :c|c cc|mi||c funcicnc| en cccc
mcxi|c, :eguicc ce unc hi|erc ce cienIe: reemp|czcL|e: ce ciferenIe: Icmcnc:, c|gunc: ce |c: cuc|e: puecen
c|ccnzcr cc:i e| mi:mc Icmcnc ue |c: cc|mi||c: cccnc|ccc: {CcmpLe|| y Lcmcr 2004). E:Ic: cc|mi||c: :cn
niccmenIe e| ccncucIc pcr e| ue fuye e| venenc prccucicc pcr unc g|cncu|c e:pecic|izccc. / :u vez, e:Ic:
cc|mi||c: :e ccnecIcn ccn |c g|cncu|c ce Scncner cuyc funcicn e: cpcrIcr c| IcrrenIe ce venenc ccmpcnenIe:
u|micc: ue e|evcn |c Icxiciccc y permiIen :u ci:per:icn {Scncner-McnIi||c 175).
EnIre |c: vipricc: exi:Ien e:pecie: ccn pre:encic ce fc:eIc: IermcrrecepIcrc: enIre |c: ncrinc: y e| cjc. Lc
pre:encic ce e:pecie: ccn e:Ic cuc|iccc e: mc: ncIcL|e en e| ccnIinenIe cmericcnc, cunue :e puecen
enccnIrcr en c|gunc: e:pecie: c:icIicc: y cfriccnc:. E:Ic: fc:eIc:, uLicccc: en |c regicn |crc| ce |c ccLezc,
ccn:IiIuyen un :i:Iemc ce :en:iLi|iccc ue recepIc |c rcciccicn infrcrrcjc y en e:encic prcvee ce un :exIc
:enIicc c |c: :erpienIe:. /:|, |e: cyucc c |ccc|izcr y uizc ceIermincr e| Icmcnc ce |c pre:c ce :cngre cc|ienIe
ce |c cuc| :e c|imenIc {CcmpLe|| y Lcmcr 2004). CIrc ccrccIer|:Iicc ccmn c Iccc: |c: vipricc: e: |c pre:encic
ce pupi|c e||pIicc verIicc| ue |e: :irve en ccncicicne: pcrcic| c IcIc|menIe ciurnc. Fuecen Iener e:ccmc:
mccifcccc: prcyecIccc: :cLre e| cjc en fcrmc ce punIc c cuernc:", cuue nc :e ccncce ccn exccIiIuc
|c funcicn ce e:Ic: e:IrucIurc:. Segn c|gunc: inve:Iigcccre: :ugieren, puecen funcicncr ccmc prcIeccicne:
ccu|cre: en hcLiIcI crLcrec: c :uLIerrcnec: {CcmpLe|| y Lcmcr 2004).
Lc Icxcncm|c ce e:Ic fcmi|ic en e| Nuevc Muncc hc :icc revi:ccc recienIemenIe pcr CcmpLe|| y Lcmcr {2004),
reccncciencc un nuevc gnerc, Bothrocophias {GuILer|eI y CcmpLe|| 2001), ccmc un grupc ce cincc :erpienIe:
venenc:c: {campbelli, colombianus, hyoprora, microphthalmus y myersi). /:|, en e| Ecucccr :e repcrIc c |c fechc
|c pre:encic ce :ei: gnerc:: Bothriechis, Bothriopsis, Bothrocophias, Bothrops, Porthidium y Lachesis.
E| gnerc Bothriechis ccngregc c e:pecie: ce hcLiIc: crLcrec: y ciurnc: ue puecen c|ccnzcr unc |cngiIuc
ce 0 c 80 cm. Su: pcIrcne: ce cc|crccicn :cn vcriccc: e inc|uyen verce inIen:c, pc:cncc pcr e| cmcri||c c
ncrcnjc hc:Ic e| pcrcc c gri:ccec, unicc|cr c ccn numerc:c: mcnchc: ci:per:c: c Ircv: ce Iccc e| cuerpc. Sin
emLcrgc, |c ccrccIer|:Iicc mc: re|evcnIe {c| menc: en Bothriechis schlegelii) e: |c pre:encic ce unc peuenc
e:IrucIurc mccifcccc en |c e:ccmc: :uprcci|icre: {e:ccmc: :cLre e| cjc), prcnunciccc en fcrmc ce punIc,
ue |c: ciferencic ce| re:Ic ce e:pecie: y gnerc: ce |c fcmi|ic.
En e| gnerc Bothriopsis {Ire: e:pecie:), Iccc: |c: e:pecie: cemue:Ircn cccpIccicne: crLcrec: ue inc|uyen
unc |crgc cc|c pren:i| y pcIrcne: ce cc|crccicn cr|pIicc:, ccn |c pre:encic ccn:icercL|e ce| cc|cr verce,
c|gunc: vece: ccn mcchc: c|crc:. Scn mc: ccIivc: curcnIe |c c:curiccc y curcnIe e| c|c permcnecen
inmcvi|e: y ccnfuncicc: ccn e| e:pe:cr ce |c vegeIccicn. Lc: Ire: e:pecie: ce| gnerc Bothrocophias :cn
fcci|e: ce ciferencicr pcr e| Icmcnc y cnchc ce :u ccLezc, mc: vc|uminc:c en re|ccicn c :u cue||c, :u ncriz
muy prcnunciccc y |c: cjc: peuenc:. Fre:enIcn pcIrcne: ce cc|crccicn cr|pIicc: :imi|cre: c hcjc: y Ircncc:
:ecc: c hmecc:, |c ue fcci|iIc :u ccmufcje.
E| gnerc Bothrops e: e| mc: civer:c en e| pc|: y :u: e:pecie: :cn |c: ccu:cnIe: ce| mcycr nmerc ce cccicenIe:
pcr envenencmienIc. Hcy :ei: e:pecie: en e| gnerc Bothrops, cc: ce |c: cuc|e: :e encuenIrcn en |c regicn
crienIc| {atrox y brazili), Ire: en |c regicn cccicenIc| {asper, punctatus y osbornei) y unc en |c regicn cncinc,
328
Fauna de Vertebrados del Ecuador
enIre |c: prcvincic: ce Lcjc y Zcmcrc-Chinchipe {lojanus). Se |c: ci:Iingue fcci|menIe pcr :u: cc|cre: ccr:c|e:
en |c: ue :e evicencic ccn c|criccc mcchc: c:curc: en fcrmc ce X", ccrccIer|:Iicc pcr |c cuc| reciLen :u
ncmLre ccmn. E:Ic: :erpienIe: puecen re:icir en unc vcrieccc ce hcLiIcI, ce:ce Lc:ue: nuL|ccc:, pc:cncc
pcr Lc:ue: inunccL|e: c ce Iierrc frme, Lc:ue: :ecc: y hc:Ic zcnc: mccifcccc: pcr e| :er humcnc.
Lc: cc: e:pecie: ce Lachesis :e ccrccIerizcn pcr un vi:Ic:c pcIrcn ce cc|crccicn ccr:c| {rcjc ccn mcnchc:
ci:per:c: ce cc|cr ccf c:curc) en Iccc :u cuerpc. Lc mcycr|c ce :u: e:ccmc: ccr:c|e: :cn ncIcricmenIe
ui||ccc:, ccn prcIuLercncic: c mcnerc ce punIc:, ccncc|e un c:pecIc rugc:c c :u cuerpc. Su ncmLre ccmn
{verrugc:c:) |c reciLen, ccn ju:Ic rczcn, pcr e:Ic pcrIicu|criccc. /cicicnc|menIe, e:Ie gnerc ccmprence
c |c: vipricc: ce mcycr |cngiIuc y |c: nicc: ccn mccc reprccucIivc cv|pcrc y ccn cuicccc pcrenIc| en
Iccc |c regicn NecIrcpicc|. HcLiIcn exc|u:ivcmenIe ce Lc:ue: mccurc: en Luen e:Iccc ce ccn:ervccicn y
ccc:icnc|menIe en Lc:ue: perIurLccc:, unc c cccc |ccc ce |c: /nce:.
Finc|menIe, e| gnerc Porthidium, ccn cc: e:pecie: en Ecucccr {arcosae y nasutum), inc|uye c :erpienIe:
peuenc: ce hcLiIc: Ierre:Ire:. Porthidium arcosae e: encmicc ce nue:Irc pc|:, ci:IriLuicc niccmenIe en
|c: Lc:ue: :ecc: ce McncL|. Se ccncce muy pccc ce e||c pue:Ic ue :e IrcIc ce unc e:pecie ce:criIc hcce
muy pccc Iiempc {SchcIIi y Krcmmer 13). Porthidium nasutum hcLiIc en Lc:ue: hmecc: Ircpicc|e: y
:uLIrcpicc|e: ce| ncrcccicenIe ce| Ecucccr, y e: e:IricIcmenIe nccIurnc. Su cc|crccicn |e permiIe ccmufcr:e
enIre |c hcjcrc:cc ce| Lc:ue, cunue en ccc:icne: puece Lu:ccr refugic en Ircncc: huecc:, Lcjc rccc: c
mcnIener:e inmcvi| en peuenc: crLu:Ic: {CcmpLe|| y Lcmcr 2004).
GLOSARIO
Acucola. lncivicuc, pcL|ccicn c ccmuniccc ue :e ce:crrc||c en ecc:i:Iemc: ccnce exi:Ie cguc.
Antibitico. Su:Icncic u|micc prccucicc pcr un :er vivc c fcLricccc pcr :|nIe:i:, ccpcz ce pcrc|izcr e| ce:crrc||c
ce cierIc: micrccrgcni:mc: pcIcgenc: c ccu:cr |c muerIe ce e||c:.
podos. /nimc|e: ue en e| cur:c ce |c evc|ucicn hcn percicc :u: exIremiccce:. Lc: :erpienIe: y c|gunc:
:curic: :cn ejemp|c: ce cnimc|e: cpccc:, perc c|gunc: e:pecie: puecen pre:enIcr e:IrucIurc: c mcnerc ce
gcrrc:" c cccc |c ce| cnc, ue ccrre:pcnce c rezcgc: ce miemLrc: infericre:.
Autotoma. E:IrcIegic ce cefen:c ue ccn:i:Ie en ce:prencer:e vc|unIcricmenIe ce unc pcrIe nc viIc| ce
:u cuerpc {en generc| |c cc|c, cunue IcmLin puece :er un miemLrc, |c pie|) ccn e| fn ce e:ccpcr ce un
cepreccccr. Fcr ejemp|c, cierIc: |cgcrIijc: y :c|cmcncrc: puecen :epcrcr un :egmenIc impcrIcnIe ce :u cc|c
ue, en cierIc: cc:c:, vue|ve c crecer.
Bilobulados. Fcrmc ue pre:enIcn |c: hemipene: {crgcnc: :exuc|e: mc:cu|inc:) ce c|gunc: e:pecie: ce
repIi|e:.
Cardiotxico. Cue prccuce c|Ierccicne: en e| ncrmc| funcicncmienIc ce| ccrczcn, ccc:icncncc L|cuec:
en |c ccncuccicn ce |c :cngre, ce:ccmpen:ccicne: en |c pre:icn :cngu|nec e inc|u:c puciencc ||egcr c
ce:encccencr en un pcrc ccrciccc.
Crestas dorsales. F|iegue: ce pie| en |c ||nec mecic ccr:c| ce c|gunc: repIi|e: ue :e e|evcn cnIe e:I|mu|c:
exIernc: ccmc |c |uchc enIre mcchc: c e| ccrIejc.
Cloaca. FcrIe fnc| ccnce ce:emLcccn |c: ccncucIc: cige:Iivc:, excreIcre: y reprccucIivc:, y cLerIurc
pcr ccnce :c|en c| exIericr |c prccucIc: cerivccc: ce |c cige:Iicn, excrecicn y reprccuccicn en cnfLic: y
repIi|e:.
Dipsidos. Grupc ccrccIerizccc pcr unc cLerIurc :upericr, c unc :upericr y unc infericr, en |c regicn ce|
pmulo.
Ecdisis. Fericcc ce rencvccicn periccicc ce |c epicermi: ce |c: repIi|e:, ue ceIerminc :u crecimienIc y cyucc
c |c ciccIrizccicn ce hericc:, IcmLin ||cmccc mucc.
Eczemas. Enfermeccce: ce |c pie| ccrccIerizccc: pcr irriIccicne:, erupcicne: cuIcnec: c ce:ccmccicne:.
329
Reptiles
Endemismo. Ccncicicn ce pre:enIcr e:pecie: c fcrmc: exc|u:ivc: ce ceIerminccc: regicne: c |ccc|iccce:.
Epidermis. Ccpc mc: :uperfcic| ce |c pie| ce |c: verIeLrccc:. En |c: repIi|e: e:Ic ccpc e:Ic :ujeIc c ccn:IcnIe:
rencvccicne: en un prcce:c cencminccc ecci:i: c mucc.
Escama. Cccc unc ce |c: p|ccc: ccrnec: ue recuLren |c pie| ce |c: pece: c repIi|e:, ce :uperfcie |i:c c ccn
unc cre:Ic mecic.
Feromonas. Su:Icncic: u|micc: :ecreIccc: ccn e| fn ce prcvcccr un ccmpcrIcmienIc ce cIrcccicn :exuc|
ceIerminccc en cIrc incivicuc ce |c mi:mc e:pecie: :cn, pcr IcnIc, un mecic ce :enc|e: cuyc: principc|e:
venIcjc: :cn e| grcn c|ccnce y |c eviIccicn ce cL:Iccu|c:, pue:Ic ue :cn crrc:Irccc: pcr e| cire.
Filogentico. Fe|cIivc c |c: re|ccicne: evc|uIivc: enIre ci:IinIc: e:pecie:: reccn:Iruccicn ce |c hi:Icric ce :u
civer:ifcccicn ce:ce e| crigen ce |c vicc en |c Iierrc hc:Ic |c ccIuc|iccc. E| cnc|i:i: f|cgenIicc prcpcrcicnc
e| funccmenIc pcrc |c c|c:ifcccicn ce crgcni:mc:.
Foseta termorreceptora. C fc:eIc Irmicc, e: un crgcnc :en:cric| c|cjccc en unc ccviccc :iIuccc enIre e|
crifcic nc:c| y e| cjc.
Fosorial. De hcLiIc: exccvcccre:.
Generalista. E:pecie ue uIi|izc cuc|uier Iipc ce recur:c.
Glndula de Duvernoy. G|cncu|c: :c|ivcre: mccifcccc: pcrc excreIcr venenc: :e :iIcn en |c regicn Iempcrc|,
:u: :ecrecicne: :cn Ircn:pcrIccc: pcr mecic ce un ccncucIc ce pcrec ce|gccc c |c Lc:e ce |c: cienIe:
ccucc|e: ce| mcxi|cr.
Hemlisis. De:ccmpen:ccicn ce |c: g|cLu|c: rcjc: {eriIrcciIc:). E:Ic cefciencic puece generc mencr ccnIiccc
ce c|u|c: ue Ircn:pcrIcn cx|genc c| cuerpc enIre cIrc: e|emenIc: ccmc |c: cnIicuerpc:.
Lamelas. Feuenc: e:ccmc: uLicccc c nive| venIrc| en cccc c|giIc ce |c: pcIc: ce |c: :curic:, :u nmerc y
fcrmc ciferencic c unc e:pecie ce cIrc.
Maxila. FcrIe cnIericr y :upericr ce| hccicc en |c ue :e in:erIcn |c: cienIe:.
Megadiversidad. CcncepIc cmp|ic ue cencIc |c cLunccncic genIicc, ce e:pecie:, ce ecc:i:Iemc: y
civer:iccc ce cu|Iurc:.
Mionecrosis. lnfeccicn :everc ce| Iejicc pcr |c pre:encic ce un pcIcgenc exIernc.
Mioneural. Fe|cIivc c un m:cu|c y :u ccrre:pcncienIe nervic, e:pecic|menIe |c: Ierminccicne: nervic:c:
mu:cu|cre:, |c: unicne: micneurc|e: permiIen e| pc:c ce |c: e:I|mu|c:.
Neurotxico. Su:Icncic ue pcr v|c u|micc Ircn:miIe impu|:c: nervic:c: neurcvegeIcIivc: {p.ej. pcrc|i:i: fccic|)
y puece ce:Iruir e| Iejicc nervic:c.

Neotropical. Fegicn zccgecgrcfcc ue ccmprence |c pcrIe :ur ce /mricc ce| NcrIe, CenIrc /mricc, |c:
/nIi||c: y Iccc /mricc ce| Sur.
Poros femorales. Fcrc: engrcncecicc: ue :e hc||cn en |c pcrIe inIernc ce |c: miemLrc: pc:Iericre: ce |c
mcycr|c ce :curic:. En c|gunc: cc:c:, |c: mcchc: Iienen pcrc: femcrc|e: ce mcycr Icmcnc ue |c: hemLrc:.
DurcnIe |c pccc ce ce|c, e:Ic: pcrc: emcncn cierIc :u:Icncic ccn un c|cr ccrccIer|:Iicc ue :irven pcrc
marcar el territorio.
Protrctil. En |c: repIi|e:, e:pecic|menIe :curic: :e refere c |c cccicn ce ce:p|egcr |c |enguc ce| inIericr ccn |c
fnc|iccc ce ccpIurcr :u: pre:c:.
Rabdomiolisis. De:ccmpc:icicn ce |c: fLrc: mu:cu|cre: ue ccc:icnc |c |iLerccicn ce |c: ccnIenicc: ce cichc:
fLrc: en |c circu|ccicn. /|gunc: ce :Ic: :cn Icxicc: pcrc e| rincn y ccn frecuencic ccu:cn ccnc renc|.
330
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Regin loral. Zcnc uLicccc en |c ccLezc ce |c: repIi|e:, fcrmccc pcr |c: e:ccmc: |crc|e: {unc c vcric:), ue c
:u vez :e encuenIrcn enIre |c: e:ccmc: preccu|cr y |c: e:ccmc: nc:c|e:.
Simptrico/a. Fcrmc ce e:peciccicn en |c ue |c: nuevc: e:pecie: :e crigincn en |c mi:mc regicn en |c ue
hcLiIc |c e:pecie cnce:Irc|. Se cp|icc c cue||c: e:pecie: ue perIenecen c un mi:mc grupc fcun|:Iicc y
ccmpcrIen un mi:mc ecc:i:Iemc c hcLiIcI.
Sinpsidos. Grupc ccrccIerizccc pcr unc nicc cLerIurc Lcjc en |c regicn ce| pcmu|c.
Suero antiofdico o antiveneno. Sc|ucicn |iuicc c :c|icc uIi|izccc ccmc IrcIcmienIc pcrc ccnIrcrre:Icr e|
efecIc ce |c: mcrcecurc: ce :erpienIe: venenc:c:.
Taxonoma. Ciencic ue e:Iucic |c c|c:ifcccicn ce |c: crgcni:mc: :egn :u: :emejcnzc: y ciferencic: ccn e|
fn ce crcencr|c: :egn :u pcrenIe:cc en grupc: ue ccmpcrIen cuc|iccce:.
Termorregulacin. Frcce:c eIc|cgicc en e| ue c|gunc: repIi|e: cju:Icn :u IempercIurc ccrpcrc| ccn |c ce|
cmLienIe, mecicnIe ccmLic: ce pc:icicn c ce |ugcr.
Trombocitopenia. Cuc|uier Irc:Icrnc en e| cuc| :e pre:enIc un nmerc ce p|cueIc: in:ufcienIe. E:Ic cfeccicn
c|gunc: vece: :e c:ccic ccn :cngrccc cncrmc|.
Veneno. En |c: :erpienIe: e: un Iipc ce :c|ivc e:pecic|izccc ue vcr|c :u ccmpc:icicn ce ccuercc c |c e:pecie
ccn |c fnc|iccc ce :ccrifccr c :u: pre:c: c cefencer:e ce :u: cepreccccre:.
Vermiforme. Sere: c e:IrucIurc: ccn c:pecIc ce gu:cnc c verme.
Vitelo. CcnjunIc ce :u:Icncic: c|mccenccc: cenIrc ce un huevc pcrc |c nuIricicn ce| emLricn.
BIBLIOGRAFA
/Lyc Yc|c. 1. LCS SHU/F Y LCS /NlM/LES. Ecicicne: /Lyc Yc|c. CuiIc.
/|Lujc, L. 2002. M/MlFEFCS DEL ECU/DCF. Fp. 271-327. En: CeLc||c:, G. y J. /. SimcneIIi {ec:.). Ccn:ervccicn
ce |c: Mcm|ferc: NecIrcpicc|e:. CCN/8lC-UN/M, Mxicc D. F.
vi|c-Fire:, I. C. S. 15. LlZ/FDS CF 8F/ZlLl/N /M/ZCNl/ {FEFIlLl/: SCU/M/I/). Zcc|cgi:che Verhcnce|ingen,
Leicen 2:1-70.
8crrcgcn, M. E., /. Vcrgc:, J. H. Vc|encic y K. Gcrzcn. 2001. F|cn Fi|cIc pcrc |c Fecc|eccicn ce Vipricc: ce|
Ecucccr, Fc:e Fi|cIc: Frcvincic ce McncL|. lnfcrme Finc|. Funcccicn HerpeIc|cgicc Gu:Icvc Crc:. CuiIc
{Informe no publicado).
8eheregcrcy, L. 8., J. F. GiLL:, N. Hcvi||, I. H. FriII:, J. F. Fcwe|| y /. Cccccne. 2002. GicnI IcrIci:e: cre ncI Sc
S|cw: Fcpic Diver:ifccIicn Ly FecenI Vc|ccni:m in Gc|cpcgc:. Frcceecing: cf Ihe NcIicnc| /cccemy cf
Science: 101: 514-51.
8c|cnc:, F. 184. SEFFlENIES, VENENCS Y CFlDlSMC. EciIcric| Univer:iIcric ce Cc:Ic Ficc, Scn Jc:.
8rcgcrc, J. 187. LES M/L/DlES DES FEFIlLES. EciIicn: cu FcinI VIrincire. McnI|igecn, Frcncic.
8urLrink, F. I. 2005. lnferring Ihe Fhy|cgeneIic Fc:iIicn cf Boa constrictor /mcng Ihe 8cince. Mc|ecu|cr
Fhy|cgeneIic: cnc Evc|uIicn 34:17-180.
Cccccne, /., J. F. GiLL:, V. KeImcier, E. SucIcni y J. F. Fcwe||. 1. Crigin cnc Evc|uIicncry Fe|cIicn:hip: cf
GicnI Gc|cpcgc: IcrIci:e:. Frcceecing: cf Ihe NcIicnc| /cccemy cf Science :13223-13228.
CcmpLe||, J. /. y W. W. Lcmcr. 2004. IHE VENCMCUS FEFIlLES CF IHE WESIEFN HEMlSFHEFE. Ccrne|| Univer:iIy
Fre::. lIhccc.
Ccrri||c ce E:pinczc, N. y J. lccchec. 15. Li:Ic Icxcncmicc Fre|imincr ce |c: FepIi|e: VivienIe: ce| Fer.
FuL|icccicne: ce| Mu:ec ce Hi:Icric NcIurc|, Univer:iccc Nccicnc| Mcycr ce Scn Mcrcc: {UNMSM), Limc
{Serie /) 4: 1-27.
331
Reptiles
Ccrri||c, E., S. /|cc:, M. /|Icmircnc, F. /yc|c, D. Ci:nerc:, /. Enccrc, C. Mcruez, M. Mcrc|e:, F. Ncgc|e:, F.
Sc|vcccr, M. L. Icrre:, J. Vc|encic, F. Vi||cmcr|n, M. Ycnez y F. ZcrcIe. 2005. LlSI/ FCJ/ DE FEFIlLES DEL
ECU/DCF. Funcccicn Ncvum Mi|enium, UlCN-Sur, UlCN-CcmiI EcucIcricnc, Mini:Ieric ce Ecucccicn y
Cultura. Quito.
Cc|cmc, L. /., /. Cuigucngc-ULi||: y S. Fcn. 2000-200. FEFIlLES DEL ECU/DCF: LlSI/ DE ESFEClES Y DlSIFl8UClCN.
CFCCCDYLl/, SEFFENIES Y IESIUDlNES. |en ||nec]. Ver. 1.1. 25 mcyc 200. Mu:ec ce Zcc|cg|c, FcnIifcic
Univer:iccc CcIc|icc ce| Ecucccr. CuiIc, Ecucccr. hIIp://www.puce.ecu.ec/Zcc|cgic/repecuc.hIm
Cc:Ice, I., I. M. Dccn y C. L. Fcrkin:cn. 2004. DcIc FcrIiIicn: cnc Ccmp|ex Mcce|: in 8cye:icn /nc|y:i:: Ihe
Fhy|cgeny cf GymncphIhc|mic Lizcrc:. Sy:IemcIic 8ic|cgy 53: 448-4.
De:cc|c, F. 1. L/ SELV/ CCULI/. SlM8CLlSMC Y FF/XlS EN L/ ECCLCGl/ DE LCS /CHU/F. Ecicicne: /Lyc
Yc|c. CcycmLe.
Dixcn, J. F. 17. CFlGlN /ND DlSIFl8UIlCN CF IHE FEFIlLES lN LCWL/ND IFCFlC/L F/lNFCFESIS CF SCUIH
/MEFlC/. Fp. 217-240. En: Due||mcn, W. E. {ec.). Ihe ScuIh /mericcn HerpeIcfcunc: iI: Crigin, Evc|uIicn
cnc Di:per:c|. Mu:eum cf NcIurc| Hi:Icry, Univer:iIy cf Kcn:c: Mcncgrcph 7.
Dccn, I. 2003. / New Fhy|cgeneIic C|c::ifccIicn fcr Ihe GymncphIhc|mic Generc Cercosaura, Pantodactylus
and Prionodactylus {FepIi|ic: SucmcIc). Zcc|cgicc| Jcurnc| cf Ihe Linnecn SccieIy 137: 101-115.
Due||mcn, W. E. y C. C. CcrpenIer. 12. CCMFCFI/MlENIC DE LCS FEFIlLES Y /NFl8lCS. Fp. 3-41. En: Ccgger,
H. C. y F. G. Zweife| {ec:.). FepIi|e: y /nfLic:, Encic|cpecic ce |c: /nimc|e:. Luncwerg EciIcre: S. /.
8crce|cnc.
Due||mcn, W. E. y H. HecIwc|e. 12. H8lI/IS Y /D/FI/ClCN. Fp. 31-35. En: Ccgger, H. C. y F. G. Zweife|. {ec:.).
FepIi|e: y /nfLic:, Encic|cpecic ce |c: /nimc|e:. Luncwerg EciIcre: S. /. 8crce|cnc.
Ferri, V. 17. EL GF/N Ll8FC lLUSIF/DC DE L/S ICFIUG/S. Ecicicne: De Vecchi. 8crce|cnc.
FiIch, H. S., /. F. Eche||e y /. /. Eche||e. 17. Fie|c CL:ervcIicn: cn Fcre cnc LiII|e Kncwn Mcin|cnc /nc|e:.
Science 8u||eIin cf Univer:iIy cf Kcn:c: 51: 1-128.
Freire-Lc:ccnc, /. y U. Kuch. 14. / NcIe cn Ihe Gecgrcphicc| Di:IriLuIicn cf Bothrops asper {Gcrmcn, 1883)
in Ecucccr. Sncke 2: 135-13.
FreIey, J. 175. GUlDE DES FEFIlLES EI 8/IF/ClENS DE FF/NCE. EciIcric| HcIier. Fcr|:.
Frc:I, D. F. y F. E. EIhericge. 18. / Fhy|cgeneIic /nc|y:i: cnc Icxcncmy cf lgucnicn Lizcrc: {FepIi|ic: SucmcIc).
Univer:iIy cf Kcn:c: Mu:eum cf NcIurc| Hi:Icry Mi:ce||cnecu: FuL|iccIicn: 81.
Frc:I, D. F., F. E. EIhericge, D. Jcnie: y I. /. IiIu:. 2001. IcIc| Evicence, Seuence /|ignemenI, Evc|uIicn cf
Fc|ychrcIic |izcrc:, cnc c Fec|c::ifccIicn cf Ihe lgucnic {SucmcIc: lgucnic). /mericcn Mu:eum NcviIcIe:
3343: 1-38.
Funcccicn HerpeIc|cgicc Gu:Icvc Crc:. 18-200. D/I/8/SE. L/8CF/ICFlC DE /NFl8lCS Y FEFIlLES FHGC.
Funcccicn HerpeIc|cgicc Gu:Icvc Crc:. CuiIc.
Gcffney, E. S. y F. C. Wccc. 2002. Bairdemys, c New Sice-Neckec IurI|e {Fe|cmecu:cice:, Fccccnemicicce)
frcm Miccene cf Ihe CcriLLecn. /mericcn Mu:eum NcviIcIe: 335: 1-28.
Gc||cgher, D. S. y J. F. Dixcn. 12. Icxcncmic Fevi:icn cf Ihe ScuIh /mericcn Lizcrc Genu: Kentropyx Spix
{Scuric, Ieiicce). Mu:ec Fegicnc|e ci Scienze NcIurc|i 8c||eIIinc, Icrinc 10: 125-171.
Gcn:, C. 178. Ihe ChcrccIeri:Iic: cnc /ffniIie: cf Ihe /mphi:Lcenic. Ircn:ccIicn: cf Ihe Zcc|cgicc| SccieIy cf
Lcnccn 34: 347-41.
Gcrzcn, K. y G. McnIcyc. 2003. FL/N ESIF/IGlCC F/F/ EL M/NEJC DEL IFFlCC lLlClIC DE F/UN/ SlLVESIFE
EN EL ECU/DCF. Ie:i: ce LicencicIurc en Ciencic: 8ic|cgicc:. Univer:iccc CenIrc| ce| Ecucccr. CuiIc.
332
Fauna de Vertebrados del Ecuador
GiLLcn:, J. W., D. E. SccII, I. J. Fycn, K. /. 8uh|mcnn, I. D. IuLervi||e, 8. S. MeII:, J. L. Greene, I. Mi||:, Y. Leicen, S.
Fcppy y C. I.. Winne. 2000. Ihe G|cLc| Dec|ine cf FepIi|e:, Djc Vu /mphiLicn:. 8ic:cience 50: 53-.
Grzimek, 8. 184. FEFIlLES. /NlM/L LlFE ENCYCLCFEDl/. VCL. .Vcn Nc:Ircnc Feinhc|c Ccmpcny. New Ycrk.
GuILer|eI, F. Jr. y J. /. CcmpLe||. 2001. Generic FeccgniIicn fcr c Neg|ecIec Linecge cf ScuIh /mericcn
FiIviper: {SucmcIc: Vipericce: CrcIc|ince), wiIh Ihe De:cripIicn cf Ihe New Specie: frcm Ihe Cc|cmLicn
Chccc. /mericcn Mu:eum NcviIcIe: 331: 1-15.
Hencer:cn, F. 18. 8cck Ic Ihe FuIure: Iree 8cc:, Cc||ecIicn: cnc Hi:Icry. Lcre 48: 1-.
ln:kipp, I. y J. H. Gui||eI {ec:.). 2005. CHECKLlSI CF ClIES SFEClES /ND /NNCI/IED ClIES /FFENDlCES /ND
FESEFV/IlCNS {CD-FCM). UNEF-WCMC. ClIES SecreIcricI. Genevc y CcmLricge.
Jcnzen, F. J. 14. C|imcIe Chcnge cnc IempercIure DepencenI Sex DeIermincIicn in FepIi|e:. Frcceecing: cf
Ihe NcIicnc| /cccemy cf Science: 1: 7487-740.
Kcr|::cn, E. 17. CHEMlSIFY CF FFCIElN ICXlNS lN SN/KE VENCMS. Ccp|Iu|c 5. En: Sncke Vencm:, HcncLcck
cf ExperimenIc| Fhcrmccc|cgy. Springer-Ver|cg. New Ycrk.
K|emen:, M. W. y J. 8. IhcrLjcrncr:cn. 15. FepIi|e: c: c Fccc Fe:curce. 8icciver:iIy cnc Ccn:ervcIicn 4:
281-28.
K|uge, /. G. 13. GEKKCNClD LlZ/FD I/XCNCMY. lnIerncIicnc| Geckc SccieIy. Scn Diegc.
Krcmer, E. y C. SIemm|er.12. Nc: FepIi|e:. FuL|iccIicn cu Mu:eum cHi:Icrie NcIure||e, 8c|e 21: 1-.
Lcrrick, W. J., J. /. Yc:I y J. Kcp|cn. 178. Sncke 8iIe /mcng Ihe Wccrcni lncicn: cf Ec:Iern Ecucccr. Ircn:ccIicn:
cf Ihe Fcyc| SccieIy cf Ircpicc| Mecicine cnc Hygiene 72: 542-543.
Lynch, J. 18. CFlGlNS CF IHE HlGH /NDE/N HEFFEICLCGlC/L F/UN/. Fp.478-4. En: Vi||eumier, F. y M.
Mcnc:Ieric. {ec:.). High /|IiIuce Ircpicc| 8icgecgrcphy. Cxfcrc Univer:iIy Fre::. Cxfcrc.
MccFcr|cnc, C. G., J. Vi||c y 8. Icrc. 174. Ihe Gc|cpcgc: GicnI IcrIci:e: {Geochelone elephantopus) FcrI l:
SIcIu: cf Ihe Surviving Fcpu|cIicn:. 8ic|cgicc| Ccn:ervcIicn : 118-133.
Mccey, J. F., J. /. Schu|Ie, /. Lcr:cn, 8. S. Iuniyev, N. Cr|cv y I. J. Fcpenfu::.1. Mc|ecu|cr Fhy|cgeneIic:,
IFN/ Evc|uIicn, cnc Hi:Icricc| 8icgecgrcphy in /nguic Lizcrc: cnc Fe|cIec Icxcncmic Fcmi|ie:. Mc|ecu|cr
Fhy|cgeneIic: cnc Evc|uIicn 12: 250-272.
Mcg|ic, V. J. 170. We:I lncicn XencccnIine Cc|uLric Sncke:: Iheir FrcLcL|e Crigin, Fhy|cgeny, cnc
Zccgecgrcphy. 8u||eIin cf Mu:eum cf CcmpcrcIive Zcc|cgy 141: 1-54.
Mcgnu::cn, W. E. 12. CCCCDFlLCS Y C/lM/NES. Fp. 224-233. En: Ccgger, H. C. y F. G. Zweife|. {ec:.). FepIi|e:
y /nfLic:, Encic|cpecic ce |c: /nimc|e:. Luncwerg EciIcre: S. /. 8crce|cnc.
McrI|nez-Si|ve:Ire, /. 1. M/NU/L CLlNlCC DE FEFIlLES. Grc::-lcIrc: Ecicicne:. 8crce|cnc.
McrI|nez-Si|ve:Ire, /., J.-M. IcuzeI, M. Sc|er y M. E. 8crrcgcn. 18. Lc FrcL|emcIicc ce |c IcrIugc ce |c F|cricc
{Trachemys scripta elegans) en Dc: Ecc:i:Iemc:: Ircpicc| y MeciIerrcnec. /nimc|ic : 7-10.
McIurcnc, H. F. 12. / SIucy cf Ihe Specie: cf Ihe Genu: Basiliscus. 8u||eIin cf Mu:eum cf CcmpcrcIive Zcc|cgy
128: 1-34.
MczzcIIi, F. J. 10. /N/ICMl/ Y FlSlCLCGl/. Fp. 42-57. En: Fc::, C. /. y S. GcrneII. {ec:.). Cccccri|c: y Ccimcne:.
We|ccn Cwen lnc. Sycney.
McCcrc, M. F., M. Jc:eph-Cuini y W. W. Lcmcr. 2001. / Icxcncmic Feevc|ucIicn cf Ihe Phrynops {Ie:Iucine::
Che|icce) wiIh De:cripIicn: cf Iwc New Generc c New Specie:. Fevi:Ic ce 8ic|cg|c Ircpicc| 4: 715-74.
Mecem, F. 183. LCS CFCCCDYLl/ DE SUF /MFlC/. Univer:iccc Nccicnc| ce Cc|cmLic, Ccnciencic:.
8cgcIc.
333
Reptiles
Menc-Vc|enzue|c, F., J. Fegc|ccc y F. Cuevc. 17. CFEFI/ DE /NlM/LES EN EL 8CSCUE Y C/CEFl/ EN L/
CCMUNlD/D HU/CF/Nl DE CUEHUEFl-CNC, ZCN/ DE /MCFIlGU/MlENIC DEL F/FCUE N/ClCN/L
Y/SUNl, N/FC, ECU/DCF. Fp. 35-42. En: Menc, F. /., /. Sc|ci, F. /|crccn, C. ChiriLcgc y L. Sucrez {ec:.).
E:Iucic: 8ic|cgicc: pcrc |c Ccn:ervccicn. Diver:iccc, Ecc|cg|c y EIncLic|cg|c. EccCiencic. CuiIc.
Merinc-ViIeri, /., L. /. Cc|cmc y /. /|menccriz. 2005. LCS IELM/IC8lUS {LEFICD/CIYLlD/E) DE LCS /NDES DEL
ECU/DCF Y SU DECLlVE FC8L/ClCN/L. Fp. -37. En: Lcvi||c, E. C. e l. ce |c Fivc. {ec:.). E:Iucic: ScLre |c:
Fcnc: /ncinc: ce |c: Gnerc: Telmatobius y Batrachophrynus {/nurc: LepIccccIy|icce). Mcncgrcf|c: ce
Herpetologa 7.
MerIen:, F. 10. ULer cie Sch|cngen cer Gc|cpcgc:. SenkenLergicnc 8ic|cgicc| 41: 133-141.
Mirc||e:, /., G. Fivc:-Fuenmcycr y C. L. 8crric-/mcrc:. 2005. Icxcncmy cf Ihe Genu: Mabuya {FepIi|ic, SucmcIc,
Scincicce) in Venezue|c. Zcc:y:Iemc 27: 82-837.
MiIIermeier, F., F. FcL|e: Gi| y C. GceII:ch- MiIIermeier. 17. MEG/DlVEFSlD/D. LCS F/lSES 8lCLCGlC/MENIE
MS FlCCS DEL MUNDC. Cemex. Mxicc.
Mcrc|e:-MiIe, M. y J. H. Vc|encic. 2002. Evc|uccicn Ecc|cgicc Fcpicc ce HerpeIcfcunc en Sei: Lccc|iccce: ce|
IerriIcric Huccrcni, /mczcn|c EcucIcricnc. F|cn ce Mcnejc ce |c Fe:ervc Huccrcni. EccCiencic. CuiIc
{Informe no publicado).
Murphy, J. 8., 8. W. Iyrcn y 8. J. 8recke. 178. /n lnvenIcry cf FeprccucIicn cnc Sccic| 8ehcvicr in CcpIive Grcy-
8cncec King:ncke:, Lampropeltis mexicana alterna {8rcwn). HerpeIc|cgicc 34: 84-3.
Nichc|:cn, K. E. 2002. Fhy|cgeneIic /nc|y:i: cnc c Ie:I cf Ihe CurrenI lnfrcgeneric C|c::ifccIicn cf Norops {8eIc
Anolis). HerpeIc|cgicc| Mcncgrcph: 1: 3-120.
CL:I, F. J. 12. ICFIUG/S IEFFESIFES Y M/FlN/S. Fp. 108-125. En: Ccgger, H. C. y F. G. Zweife|. {ec:.). FepIi|e:
y /nfLic:, Encic|cpecic ce |c: /nimc|e:. Luncwerg EciIcre: S. /. 8crce|cnc.
CIerc, F., F. Fcnnegrc y S. L. Jimnez. 2000. FL/NI/S UIlLlZ/D/S CCNIF/ MCFDEDUF/S DE SEFFlENIES EN
/NIlCCUl/ Y CHCCC, CCLCM8l/. EciIcric| Grcncccc|cr. Mece|||n.
CShec, M. 17. / GUlDE IC IHE SN/KES CF F/FU/ NEW GUlNE/. lncepencenI FuL|i:hing Grcup. FcrI Mcre:Ly,
Fcpuc.
Frez-ScnIc:, C. y /. G. Mcrenc. 10. SEFFlENIES DEL ECU/DCF. Mu:ec Fegicnc|e ci Scienze NcIurc|i Icrinc,
Mcncgrcfe Xl.
FeIer:, J. /. y 8. Crejc:-Mircncc. 18. NECIFCFlC/L SCU/M/I/ l. SN/KES. SmiIh:cnicn ln:IiIuIicn Fre::.
Wc:hingIcn.
Fce, S. 2004. Fhy|cgeny cf /nc|e:. HerpeIc|cgicc| Mcncgrcph: 18: 37-8.
Fcugh, F. H., F. M. /ncrew:, J. E. Ccc|e, M. L. Crump, /. H. ScviIizky y K. D. We||. 18. HEFFEICLCGY. FrenIice
Hc||. New Jer:ey.
FrcLc-Egge, /. D., S. W. Ccne, C. /rcim, l. Freire, G. Fcicc, J. E:cc|cnIe, F. Ccrrerc y M. Chcvez. 2003. SnckeLiIe:
in Ihe Fcinfcre:I cf Ecucccr. Wcr|c Jcurnc| cf Surgery 27: 234-240.
FriIchcrc, F. C. y F. IreLcu. Ihe IurI|e: cf Venezue|c. SccieIy cf SIucy cf /mphiLicn: cnc FepIi|e: 2: 1-403.
Fieppe|, C. 12. FEFIlLES Y /NFl8lCS / IF/VS DE LCS IlEMFCS. Fp. 24-2. En: Ccgger, H. G. y F. G. Zweife|.
{ec:.). FepIi|e: y /nfLic:. Lucwerg EciIcre: S. /. Mccric.
Fc::, C. /. y W. E. Mcgnu::cn 10. CCCCDFlLl/NCS /CIU/LES. Fp. 58-73. En: Fc::, C. /. y S. GcrneII. {ec:.).
Cccccri|c: y Ccimcne:. We|ccn Cwen lnc. Sycney.
Scncner -McnIi||c, F. 175. M/NU/L DE L/S SEFFlENIES FCNZCCS/S DE VENEZUEL/. Ic||ere: Iipcgrcf|c Migue|
/nge| Gcrc|c e Hijc. Ccrccc:.
334
Fauna de Vertebrados del Ecuador
Scvcge, J. M. 12. CL/SlFlC/ClCN DE FEFIlLES Y /NFl8lCS. Fp. 1-23. En: H. G. Ccgger y F. G. Zweife| {ec:.).
FepIi|e: y /nfLic:, Encic|cpecic ce |c: /nimc|e:. Luncwerg EciIcre: S. /. 8crce|cnc.
SchcIIi, 8. y E. Krcmmer. 13. Ecucccricni:che GruLencIIern cer GcIIungen Bothriechis, Bothrops, unc
Porthidium {SerpenIe:: Vipericce). Fevue Sui::e ce Zcc|cgie 100: 235-278.
SccII, N. J. y S. Limerick. 13. FEFIlLES Y /NFl8lCS. Fp. 355-438. En: Jcnzen, D. H. {ec.). Hi:Icric NcIurc| ce Cc:Ic
Ficc. EciIcric| ce |c Univer:iccc ce Cc:Ic Ficc. Scn Jc:.
Smc||igcn, F., J. Cc|e, N. 8riIc, G. D. Lcing, 8. L MerIz, S. Mcncck, J. Mcuc|in, 8. Cui:I, G. Hc||cnc, S. Ne|:cn, D.
G. Lc||cc, G. Fivcceneirc, M. E. 8crrcgcn, D. Dc||ey, M. Ecc|e:Icn, D. /. Wcrre|| y D. G. Iheck:Icn. 2004.
CrcIc|ine Sncke 8iIe in Ihe Ecucccricn /mczcn: Fcnccmi:ec DcuL|e 8|inc CcmpcrcIive Iric| cf Ihe Ihree
ScuIh /mericcn Fc|y:pecifc /nIivencm. 8icmecicc| Jcurnc| 32: 1-7.
Sc|crzcnc, /. 2003. CFEENCl/S FCFUL/FES SC8FE LCS FEFIlLES EN CCSI/ FlC/. ln:IiIuIc Nccicnc| ce
8icciver:iccc. Herecic.
Sue:, H. 10. FENCV/ClCN DE LCS DlENIES EN LCS CCCCDFlLl/NCS. Fp. 57. En: Fc::, C. /. y S. GcrneII. {ec:.).
Cccccri|c: y Ccimcne:. We|ccn Cwen lnc. Sycney.
Icy|cr, J. F. 2003. Gnerc Tupinambis, Ieju:. FepIi|ic 4: 47-53.
Ihcmc:, F. /. 17. Gc|cpcgc: Ierre:Iric| Sncke:: 8icgecgrcphy cnc Sy:IemcIic:. HerpeIc|cgicc| NcIurc| Hi:Icry
5: 1-40.
Iirirc, D. {ec.) 2001. Ll8FC FCJC DE M/MlFEFCS DEL ECU/DCF. SlM8lCE, EccCiencic, Mini:Ieric ce| /mLienIe
y UlCN. CuiIc.
Icrre:-Ccrvcjc|, C. 2000. Ecucccricn Lizcrc: cf Ihe Genu: Stenocercus {SucmcIc: Ircpicuricce). Mu:eum cf
NcIurc| Hi:Icry cf Univer:iIy cf Kcn:c: ScienIifc Fcper: 15 :1-33.
Icrre:-Ccrvcjc|, C. 2001. Lizcrc: cf Ecucccr: Check|i:I: Di:IriLuIicn cnc Sy:IemcIic: Feference:. SmiIh:cnicn
HerpeIc|cgicc| lnfcrmcIicn Service 131: 1-35.
Icrre:-Ccrvcjc|, C. J. /. Schu|Ie y J. E. Ccc|e. 2005. Fhy|cgeneIic Fe|cIicn:hip: cf ScuIh /mericcn Lizcrc: cf
Ihe Genu: Stenocercus {SucmcIc: lgucnic): / New /pprccch U:ing c Generc| MixIure Mcce| fcr Gene
Seuence DcIc. Mc|ecu|cr Fhy|cgeneIic: cnc Evc|uIicn 3: 171-185.
IcuzeI, J.-M. 183. Lc: Cfcic: ce |c Fegicn Lcjcnc y Segn |c: Fe|ccicne: ce 1808. Cu|Iurc, Fevi:Ic ce| 8cncc
CenIrc| 5: 481-488.
IcuzeI, J.-M. 18. Mcrcecurc ce Cfcic: Venenc:c: en |c Ccmuniccc ce |c: lnc|genc: Sicnc-Seccyc ce Scn
FcL|c ce KcnIe:yic y DcIc: ScLre |c Fcunc ce FepIi|e: y /nfLic: Lccc|e:. FuL|icccicne: Mu:ec EcucIcricnc
ce Ciencic: NcIurc|e: 5: 13-10.
IcuzeI, J.-M. 18. Lc SerpienIe: Lc mc|c ce |c Fe||cu|c" FepIincIc: 1: 1.
IrefcuI, M. 2005. Ihe Ccn:ervcIicn cf 8rczi|icn FepIi|e:: Chc||enge: fcr c Megcciver:e CcunIry. Ccn:ervcIicn
8ic|cgy 1: 5-4.
Iyrcn, 8. W. y G. Ccr|. 180. FeprccucIicn in Mc|e King:ncke, Lampropeltis calligaster rhombomaculata
{SerpenIe:, Cc|uLricce). Ircn:ccIicn: cf Kcn:c: /cccemy cf Science 83: -73.
Vc|encic, J. H. 2001. /nc|i:i: ce |c HerpeIcfcunc ce| Fcrue Nccicnc| Ccjc:. F|cn ce Mcnejc lnIegrc| ce|
Fcrue Nccicnc| Ccjc:. CEM/FFlMES, EI/F/. Cuencc {Informe no publicado).
Vc|encic, J. H. 200. Diver:iccc ce /nfLic: y FepIi|e: en |c Cuencc 8cjc ce| F|c Fc:Iczc y :u lnfuencic en e|
U:c ce |c: Fecur:c: NcIurc|e:. FrcyecIc F|cn ce Mcnejc ce |c Cuencc 8cjc ce| F|c Fc:Iczc. Funcccicn
HerpeIc|cgicc Gu:Icvc Crc: y EccCiencic. CuiIc {Informe no publicado).
335
Reptiles
Vc|encic, J. H. y K. Gcrzcn. 200. FepcrIe: ce |c lnIrccuccicn ce |c IcrIugc ce |c F|cricc en Ecucccr {Trachemys
scripta elegans). Memcric: ce| Ic||er :cLre E:pecie: lnIrccucicc: l/8lN13. Mini:Ieric ce| /mLienIe e lUCN.
Quito.
Vc|encic, J. H., M. Mcrc|e:-MiIe y D. Hc|me:. 2005. Diver:iccc ce /nfLic: y FepIi|e: ce |c: Frcvincic: ce
Fc:Iczc y Mcrcnc ScnIicgc. Funcccicn HerpeIc|cgicc Gu:Icvc Crce:. FepcrIe Icnicc Nc. 1. {Informe
no publicado).
Vc|encic, J. H., E. Icrc| y M. /. Mcrc|e:-MiIe. {en prensa). GUl/ DE C/MFC DE FEFIlLES CCMUNES DEL ECU/DCF.
G/l/ y Funcccicn HerpeIc|cgicc Gu:Icvc Crc:. CuiIc.
Vegc, G. y /. Cuezccc. 188. EFGCF/ICLCGl/ {IF/8/JC Y NCSCLCGl/). L/ FFCIlC/ MDlC/ IF/DlClCN/L.
Icmc ll. lDlCS/, Univer:iccc ce| /zucy. Cuencc.
Ve|c:cc, /. M. 13. FrcIeccicn ce |c IcrIugc Chcrcpc en |c /mczcn|c ce| Ecucccr. Funcccicn HerpeIc|cgicc
Gu:Icvc Crc:. CuiIc {Informe no publicado).
ViII, L. J. y S. ce |c Icrre. 1. GUl/ F/F/ L/ lNVESIlG/ClCN DE L/S L/G/FIlJ/S DEL CUY/8ENC. Mcncgrcf|c:
ce| Mu:ec ce Zcc|cg|c ce |c FcnIifcic Univer:iccc CcIc|icc ce| Ecucccr 1: 1-15. CuiIc.
Wcrre||, D. /. 2004. SN/KE8lIES lN CENIF/L /ND SCUIH /MEFlC/: EFlDEMlCLCGY, CLlNlC/L FE/IUFES, /ND
CLlNlC/L M/N/GEMENI. Fp. 70-71. En: CcmpLe||, J. /. y W. W. Lcmcr. {ec:.). Ihe Vencmcu: FepIi|e: cf
Ihe We:Iern Hemi:phere, Vc|. 2. Ccrne|| Univer:iIy Fre::. lIhccc.
WermuIh, H. 187. SYSIEM/IlC CL/SlFlC/IlCN CF FEFIlLES. Fp.28-30. En: Grzimek. 8. {ec.) FepIi|e:. /nimc| Life
Encyc|cpecic. Vc|. . Vcn Nc:Ircnc Feinhc|c Ccmpcny. New Ycrk.
Wien:, J. J. y 8. D. Hc||ing:wcrIh. 2000. Wcr cf Ihe lgucnc:: CcnficIing Mc|ecu|cr cnc Mcrphc|cgicc| Fhy|cgenie:
cnc Lcng-8rcnch /IIrccIicn in lgucnic Lizcrc:. Sy:IemcIic 8ic|cgy 4: 143-15.
Wien:, J. J. y F. E. EIhericge. 2003. Fhy|cgeneIic Fe|cIicn:hip: cf Ihe Hcp|ccercic Lizcrc:: Cccing cnc CcmLining
Meri:Iic, McrphcmeIric: cnc Fc|ymcrphic: DcIc U:ing SIep McIrice:. HerpeIc|cgicc 5: 375-38.
Zcher, H. 1. Hemipenic| Mcrphc|cgy cf Ihe ScuIh /mericcn XencccnIine Sncke:, wiIh c Frcpc:c| fcr c
Mcncphy|eIic XencccnIince cnc c Fecpprci:c| cf Cc|uLrcic Hemipene:. 8u||eIin cf Ihe /mericcn Mu:eum
cf NcIurc| Hi:Icry 240: 1-18.
Zug, G. F. 13. HEFFEICLCGY: /N lNIFCDUCICFY 8lCLCGY CF /MFHl8l/NS /ND FEFIlLES. /cccemic Fre::.
San Diego.

You might also like