Professional Documents
Culture Documents
By
jrefrmhEdkifiHa&;tawG;tac:
aumufEkwfwifjyol-a'gufwmatmifcif
1
jrefrmhEdkifiHa&;tawG;tac:
yk*HacwfupjyD; t<uif;rJhtmPm&Sifbk&ifpepfatmufudk a&muf&SdcJh&wJh Armhvlabmif
[m udkvdkeDb0uvGwfajrmufvdkU ygvDref'Drdkua&pDpepfusifhoHk;awmhvnf; tmPm&Sif
p½dkufudk rpGefUvTwfEdkifbJ jzpfaeygw,f/ tmPm&SifqHwJhtjyKtrludk jrefrmh
vlUtzGJUtpnf;u 'DaeUtxd vufcHxm;wHk;ygbJ/ AdkvfcsKyfae0if;ppftmPmodrf;jyD;
tdrfapmifhtpdk;&vkyfwmudk 'Drdkua&pDtpdk;&u 1958ckESpfrSm vufcHcJhjyD; rMumrD 1962
rSm ppftmPm&Sifbk&ifpepfrsdK;udk wnfaxmifEdkifcJhygw,f/ tckvJ AdkvfcsKyfrSL;MuD;
oef;a&Tu Adkvfae0if;ajc&mudk vdkufeif;aejyefygjyD/ vlUtzGJUtpnf;rSm tmPm&Sif
rif;rlaewm[m wdkifoljynfom;u vufcHxm;vdkUjzpfygw,f/ wdkif;oljynfom;
uvufrcHbl;qdk&if tmPm&SifpepfaysmufuG,fatmif enf;rsdK;pHkeJU MudK;pm;rSmrdkU
a&&SnfrcHEdkifbl;vdkU ygarmu© a'gufwmarmifarmifMuD;u qdkygw,f/ 'gaMumifh
1962ckESpfu pwifusifhoHk;wJh ppftmPm&Sifpepfudk vufcHxm;wJh jrefrmhvlU
tzGJUtpnf;&JU EdkifiHa&; tawG;tac:udk qef;ppfzdkU vdkygw,fwJh/ bkef;awmfbGJUawGeJU
ol&Jaumif;trTef;wifwJh tpOftvmudk qefUusifjyD; jrefrmhEdkifiHa&; tawG;tac:&JU
tm;enf;csufawGudk azmfjyrSmrdkU jrefrmhy&dowfuawmh auseyfrSm r[kwfygbl;vdkU
trSmpmrSma&;om;xm;ygw,f/ 'gayr,fh jrefrmhtrsdK;om;toGifvu©Pm&JU csdKU,Gif;
csufudk axmufjywm[m jrefrmjynfudk r½dkrao rav;rpm;vkyfwm r[kwfbl;vdkU
q&marmifarmifMuD;u ,lqygw,f/ ordkif;q&m vkyfjyD;awmhrS ajymp&m&Sdwmudk
rajymbJ jidrfcHjyD; xdefcsefxm;wmurS ydkjyD;tjypf&Sdygw,fwJh/ ]] qdka&;&Sdu qdktyfv\
S
2
tydkif;(2)
tpdk;&rif;eJU ywfoufwJh EdkifiHa&;t,ltqudk 'DuaeU wifjyygr,f/
jrefrmjynfudk t*FvdyftkyfcsKyfwJh &nf&G,fcsufu pD;yGm;a&;tjrwfxkwfzdkUom jzpfwJh
twGuf t*FvdyfudkvdkeDtpdk;&[m jrefrmjynfojl ynfom;eJU &if;&if;ESD;ESD;qufqHzdkU
pdwfrul;ygbl;/ jrefrmjynfxJrSmtcGifhxl;cH oD;jcm;urÇmav;wnfaqmufjyD; tkyfcsKyfol
vlwef;pm;tjzpf woD;wjcm; aexdkifMuygw,f/ 'gaMumifhrdkU atmufjrefrmjynfrSm
tESpf100ausmf? txufjrefrmjynfrSm tESpf 60ausmf t*Fvdyfu tkyfcsKyfcJhayrJh
rif;eJUywfoufvm&if t*Fvdyft,ltqtjrpfrwG,fbJ jrefrmha&S;a[mif;t,ltq
uom qufvuf&Sifoefaewm awGU&ygw,f/ yk*HupjyD; ukef;abmifrif; ed*Hk;csKyfwJh
txd tESpf800ausmftwGif; yHkoGif;cHcJh&wJh jrefrmhEdkifiHa&; tawG;tac:uom
udkvdkeDacwfeJUvGwfvyfa&;acwfrSm qufvuf&Sifoefaew,fvdkU qdkygw,f/
jrefrmbk&ifpepf&JU toGifvu©Pm 3&yfudk q&marmifarmifMuD;u
azmfjyygw,f/ bk&ifudk txGwftxdyftrGeftjrwfxm;jyD; udk;uG,fapmifha&Smufwm[m
yxr toGifvu©Pmyg/ 'kwd,u bk&ifhtmPmrSm tuefUtowfr&Sb d l;vdkU
,HkMunfwm jzpfygw,f/ wwd,uawmh bk&ifwm0efudk cGJjcm;owfrSwfwmrsdK; r&SdbJ
tkyfcsKyfa&;?Oya'jyKa&;eJU w&m;pD&ifa&;rSm bk&if[m tjrifhqHk;tmPmydkif jzpfaewmyg
yJwJh/
jrefrmrif;tkyfcsKyfa&;,EÅ&m;[m bk&ifudk A[dkjyKjyD; vnfywfaewmrdkU
bk&ifr&Sd&if tkyfcsKyfvdkUr&wJhpepfjzpfaeygw,f/ bk&ift"du tkyfcsKyfa&;ygbJ/
bk&if[m or®wrif;uqif;oufvmwmjzpfvdkU tvGefw&mjrifhjrwfwJh rsdK;EG,ftjzpf
,HkMunfxm;Muygw,f/ 'gaMumifhvnf; bk&ifrsdK;EG,feJU rif;rIxrf;awG&JU 0wfpm;
qif,ifrI[m omrefjynfoleJUrwl wrlxl;jcm;aewm jzpfygw,f/ bk&ifrif;jrwf
MuD;us,fcrf;em;yHkeJU wefcdk;MoZmMuD;rm;yHkawGudk bkef;MuD;ausmif; ynma&;oif½dk;
pmtkyfawGjzpfwJh avmueDwd? 10apmifwGJ? avmuom&qHk;rpm? pwmawGrSm awGUEdkif
ygw,f/ Oyrm ]]avmuom&qHk;rpm}} rSmqdk&if &Sifbk&if&JU *kPfusufoa&MuD;rm;yHkudk
tjrifhqHk; emr0daooe trsdK;aygif; 10 eJUazmfjyxm;ygw,fwJh/
4
tydkif;(3)
____Oya'pnf;urf;eJUtnD tkyfcsKyfwJhpepf&SdzdkUvdkw,fqdkwmudk
19&mpktv,fydkif; rif;wkef;rif;vufxufa&mufrS oabmaygufvmMuayr,fh
w&m;Oya't& tkyfcsKyf&r,fqdkwmudk Armrif;uem;vnfwmr[kwfygbl;wJh/
rif;wkef;rif;&JUorD;awmf2OD;&JU &nf;pm;jzpfol omreft&yfom;2OD;udk ao'Pfay;
vdkufwJh udpö[m xif&Sm;wJhom"uyJvdkU qdkygw,f/ 'Dvdkrif;rsdK;eJU cspfMudKufwJh trIrSm
usyfaiG 400u 1000txdom 'Pf½dkufEdkifw,fvdkU "r®owfusrf;awG rSm azmfjyxm;
ayr,fh ao'PfuscH&wm[m "r®owfusrf;awGudka&m? "avhxHk;pHOya'udka&m
*½krpdkufwmxif&Sm;ygw,f/ rif;rIxrf;awGuvnf; t*wdvdkufpm;jyD; tmPmtvGJ
oHk;pm;vkyf&mrSm emrnfMuD;ygw,f/ jrdKU0eftqifhavmufqdkvdkU&Sd&if xif&mpdkif;
wwfygw,f/ 'gaMumifhvnf; ]]rif;qdo k rQ uGif;a&Smifr,f? xrif;awmif
rpm;csif;bl;}}vkdU OD;yknu pmcsdK;xm;wmygyJ/
rif;wkef;rif;vufxuf eef;wGif;vkyfMuHrIrSm tcgay;vdkU towfcH&wJh
OD;yknukd ajrmufjrdKU0efOD;omtdk;u xdef;odrf;xm;&ygw,f/ 'Dvkdxdef;odrf;xm;wkH;
cGifhjyKcsufr,lbJ OD;omtkd;u OD;yknudkowfypfvdkufygw,f/ 'DtaMumif;udk
rif;wkef;rif;Mum;&awmh ]]vludkacG;uowfvdkufjyD}}vdkU ajymwm[m ordkif;wGifoGm;
ygw,f/ tckacwfrSmawmh acG;owfvdkUaowJhvlawGtrsm;MuD;&Sdygw,f/ &efolrsdK;5yg;
xJrSm tkyfcsKyfrif;vkyfoludkxJhxm;ayrJh tmPmudktcsKyftcs,ftuefUtowf rxm;Edkif
wm[m raumif;rItm;vHk;&JU t&if;tjrpfjzpfaMumif; jrefrmhvlUtzGJUtpnf;u
oabmaygufwm r[kwfygbl;wJh/ w&m;Oya'vkyfxHk;vkyfenf;twdkif; tkyfcsKyfwJh
rif;eJU xif&mvkyfwJh rif;qdk;rif;npfudk cGJjcm;odjrifEdkifpGrf;r&Sdbl;vdkU qdkygw,f/
6
tydkif;(4)
a&S;jrefrmpmayrSm bk&ifhtmPmpufMuD;rm;yHkeJU bk&ifhvufatmufrSm
OD;aqG;qHajrUopöm&SdpGmtrIxrf;&yHk? bk&ifay;wJhwm0efudk xrf;aqmif&mrSm aemuf
rwGefUbJ OD;vnfrokef vkyfudkifyHkawGudk trsm;qHk;a&;xm;wm awGU&ygw,fwJh/
b,favmufyJ &mxl;MuD;MuD; rif;rIxrf;udk tcsdefra&G; bk&ifu owfypfEdkifwmudk
]]rif;ca,musfm; urf;em;opfyif} qdkwJh pum;uazmfjyaeygw,fwJh/
bk&ifvkyfol&JUtmPmudk tuefUtowfxm;oifh rxm;oifhqdkwmudk
taemufwdkif;rSmvdk twdtvif; a0zefqef;ppfwmrsdK; jrefrmhEdkifiHa&;tawG;tac:rSm
r&Sdygbl;/ wdkif;jynfrSm bk&ifr&Sd&ifrjzpfbl;vdkU ArmawGu ,lqxm;MujyD; bk&ifvkyf
ol[m rif;usifhw&m;eJUtnD tkyfcskyfrif;vkyfwJh t<uif;rJt h mPm&Sif jzpf&r,fvdkUom
,HkMunfMuygw,f/ tmPmtvGJokH;pm;vkyfvdkU t<uif;rJhtmPm&Sifb0u rif;qdk;
rif;npftjzpf toGifajymif;oGm;wmudkawmh pOf;pm;rdMuyHkr&ygbl;/ rI;rwfawG&JU jyKpkrI
udkcH,l&if; eef;wGif;rSmMuD;jyif;vm&wJh rif;om; bk&ifjzpfvmwJhtcg bk&ifhtmPmudk
Oya'pnf;urf;eJU abmifcwfzdkUrI;rwfawGu pdwfrul;Muygbl;/ a&S;u rif;aumif;
rif;jrwfawG&JUvkyfudkifaqmif&GufrIudkom axmufjyjyD; tMuHay;wmavmufyJ vkyfyg
w,f/ ukef;abmifacwfaESmif;ydkif; uif;0efrif;MuD;uvGJjyD; bk&iftmPmudk
8
tydkif;(5)
tpdk;&rif;udk&efolrsdK;5yg;xJxnfhxm;wJhArmjynfom;awG[m rif;rIxrf;
odyfjzpfcsifMuaMumif; q&marmifarmifMuD;oHk;oyfwifjyxm;wmudk jrefrmhEdkifiHa&;
tawG;tac:tydkif;(5)rSm 'DuaeU wifjyygr,f/
jynfolvlxkeJU teD;pyfqHk;rif;rIxrf;[m jynfolvlxkudk 'ku©tay;qHk;
jzpfwJhtwGuf ]]eD;&m"m;aMumufjyD}}qdkwJh pum;ay:aygufvm&yHkudk t,iftywfu
wifjycJhygw,f/ b0&Sifrif;w&m;vdkUac:wJh&Sifbk&if[m t<uif;rJhtmPm&Sif jzpfovdk
olcefUxm;wJh0efMuD;?0efuav;eJUjrdKUpm;?e,fpm;awGuvnf;t<uif;rJhtmPm&Sifav;awG
jzpfvdkU rw&m;vkyf&if ta&;,lzdkUtawmfcufygw,f/ omreft&yfom;eJU rif;rIxrf;
10
tydkif;(6)
Armrif;tkyfcsKyfa&; ed*Hk;csKyfjyD; udkvdkeDtkyfcsKyfa&;pepfa&muf&SdvmyHkudk
jrefrmh EdkifiHa&;tawG;tac: tydkif;(6)rSm 'DuaeUwifjyygr,f/
jrefrmwpfjynfvHk; t*FvdyfvufatmufcHjzpfaMumif; 1886ckESpf
Zefe0g&Dv 1&ufaeUrSm aMujimcsdefupjyD; jrefrmjynfrSm bk&ifpepftqHk;owfoGm;yg
w,f/ 0dwdk&d,bk&ifrOD;aqmifwJht*Fvdyftpdk;&[m tdE´d,tajcpdkuft*Fvdyf bk&ifcH
uwpfqifh jrefrmjynfudt k kyfcsKyfygw,f/ tdE´d,ae t*Fvdyfbk&ifcHuvnf; &efukef
tajcpdkuft&m&SdcsKyfuwpfqifh jrefrmjynfudktkyfcsKyfygw,f/ tJ'Dt&m&SdcsKyf
vufatmufrSm t*Fvdyft&m&SdawG&SdjyD;awmh t*Fvdyft&m&SdvufatmufrSm tdE´d,eJU
jrefrmtrIxrf;awG&Sdygw,f/ t<uif;rJh tmPm&Sif tkyfcsKyfa&;pepfudk tajccHOya't&
tkyfcsKyfwJhAsL½dkua&pDpepfeJU tpm;xdk;vdkufwmyg/ jrefrmjynf[m tdE´d,udkvdkeDwGif;rSm
yg0ifwJhe,fy,fwpfck jzpfoGm;ygw,f/ tdE´d,rSmomtpdk;&&SdjyD; jrefrmjynfrSmr&Sdyg
bl;/ Oya't&tkyfcsKyfwJhAsL½dkua&pD,EÅ&m;eJU tpOftvmtwdkif;vkyfwJh oDaygrif;&JU
tkyfcsKyfa&;pepf[m trsm;MuD;uGJjym;jcm;em;ygw,f/ t*FvdyfAsL½dkua&pD,EÅ&m;[m
qifjcifwHkw&m;eJU a&;qGx J m;wJh w&m;Oya'udk tajccHjyD; Armrif;uawmh ½dk;&m"avh
xHk;pHudk tajccHygw,f/ jynfolU0efxrf;oabmw&m;eJU tajccHOya't& tkyfcsKyfwJh
bk&ifpepf[m t*FvdyftkyfcsKyfa&;&JU tajccHawGyg/ t*Fvdyft&m&SdawG[m w&m;rQwrI?
rSefuefpGm pD&ifqHk;jzwfrIpwJh tajccHrl0g'awGudk av;pm;Mu&ygw,f/ jrefrmhpepf
uawmh tmPm&Sifrif;&JUpdwfMudKuf vdkufvkyf&wJh oufOD;qHydkifbk&ifpepf
jzpfwJhtwGuf raumif;rItawmfrsm;wJh tkyfcsKyfa&;pepfjzpfygw,f/ &cdkifeJU weoFm&Dudk
1826ckESpfrSm odrf;ydkufvdkufjyD;wJhaemuf t*Fvdyfusifo h Hk;wJh tkyfcsKyfa&;vrf;pOf[m
at;csrf;pGm vGwfvGwv f yfvyf ul;oef;a&mif;0,fEdkifa&;jzpfygw,f/ 'gaMumifh
vGwfvyfpGmpD;yGm;&SmEdkifa&;eJU w&m;Oya'pdk;rdk;a&;[m t*FvdyfudkvdkeDtkyfcsKyfa&;&JU
t"du&nf&G,fcsuf jzpfygw,f/
tckacwftjrifeJUMunfh&ifawmh udkvdkeDtkyfcsKyfa&;pepf[m wzufowf
Oya'jyXmef;jyD;tay:pD;u tkyfcsKyfwJhenf;jzpfwmaMumifh zdESdyfwJhpepfvdkU ajymEdkifayr,fh
tJ'Dtcsdeftm&SwdkufrSm acwfpm;aewJh tpdk;&pepfawGeJUpm&if trsm;MuD;wdk;wufwJh
tkyfcsKyfa&;pepfygyJ/ pHowfrSwfcsuftwdkif;rvkyfbJ &mxl;tmPmudk tvGJoHk;pm;
vkyfjyD; tEdkifusifhwmrsdK;&SdayrJh t*FvdyfudkvdkeDtkyfcsKyfa&;spepf[m Armrif;tkyfcsKyf
yHkxuf trsm;MuD;omw,fvdkU q&marmifarmifMuD;u,lqygw,f/ rQrQww aqmif
&GufrI? rSefuefpGmw&m;pD&ifrI? ,HkMunfcsuftwdkif; vkyfudkifrIpwmawGudk t*Fvdyf
t&m&SdawGrSm awGUEdkifygw,f/ wdkif;oljynfom;udk twwfEdkifqHk; taESmifht,Suf
ray;zdkUvnf; udkvdkedtpdk;&u owdxm;ygw,f/ 1826rSm &cdkifeJU weoFm&Dudk
odrf;ydkufcsdefupjyD; a'ocH jynfolvlxk&JU aexdkifrIb0eJU Opömypönf;udk rxdyg;bJ
aeEdkifatmif t*FvdyfuMudK;pm;ygw,f/ rdrd,HkMunfcsuftwdkif; ajymqdu k sifhMuHwJh
t*Fvdyft&m&SdwpfOD;udkvnf; q&marmifarmifMuD;u Oyrmay;xm;ygw,f/ txuf
13
tydkif;(7)
'DuaeUem;qif&r,fh jrefrmhEdkifiHa&;tawG;tac: tydkif;(7)rSm
bmoma&; eJU ynma&;u EdkifiHa&; vSKyf&Sm;rIay:aygufvmyHkudk wifjyygr,f/
t*Fvdyftpdk;&[m atmufjrefrmjynfudk tESpf 60 odrf;ydkufjyD;awmhrS
txufjrefrmjynfudo k drf;ydkufwmyg/ Armrif;tkyfcsKyfwJh txufjrefrmjynfrSm rae&JvdkU
t*FvdyfydkifatmufjrefrmjynfrSm cdkvSHKMuwJjh refrmawG trsm;MuD;&Sdygw,f/ wjynfvHk;udk
odrf;ydkufawmhvnf; t*FvdyfvufatmufrSm vHkjcHKat;csrf;wmudk jynfolvlxku
oabmusygw,f/ udkvdkeDacwfrSm ntdyfaewkef; towfrcH&bl;vdkU ajymMuygw,f/
udkvdkeDtkyfcsKyfa&;pepf[m Armrif;tEdkifusifhwJh pepfxufaumif;rSef;odMuayr,fh
EdkifiHjcm;om;tkyfcsKyfwmudk vufcHcsifpdwf r&SdMuygbl;/ 'gaMumifh udkvdkeDtkyfcsKyfa&;
eJUywfoufvm&if ArmawGrSm pdwfESpfcGjzpfaeMuygw,fwJh/ t*FvdyfvufatmufrSm
atmufjrefrmjynf zGHUjzdK;wdk;wufvmwmudk 1867ckESpfavmufuwnf;u ArmawG
owdxm;rdMuygw,f/ atmufjrefrmjynfrSm &Gm[m jrdKUjzpfvmjyD; txufjrefrmjynf
rSmawmh jrdKU[m&Gmjzpfvmw,f vdkU ajymMuygw,f/ om;onftarwOD;[m rdk;aumif;-
usdKif;wkef &efukefc&D;udk vHkjcHKpGm oGm;vmEdkifw,fvdkU rSwfwrf;wpfckrSm azmfjyxm;
ygw,f/ udkvdkeDacwf tapmydkif;rSm at;csrf;om,mwmudk oHo,&Sdp&m rvdkygbl;/
rif;rIxrf;&JU zdESdyfrI ed*Hk;csKyfoGm;jyD; olcdk;? "g;jr&efu uif;oGm;wmaMumifh jynfolawG
pdwfat;vufat;aeEdkifMuygw,f/ Armrif;u remvdkwkd&SnfjzpfjyD; rsufapmif;xdk;
vmrSmaMumufvdkU odkodkodyfodyf ½dk;½dk; ukwfukwfaecJh&wJh aiG&SifaMu;&SifawG[m
vGwfvyfpGm oHk;jzKef;EdkifwJh tajctaeudk a&muf&So d Gm;ygw,f/
pD;yGm;a&;jydKifqdkifrI rjyif;xefao;wJh tcsdeftcgrdkU ArmawG ayghayghae
ayghayghpm;wJu h mvygyJ/ 'gayr,fh bkef;MuD;?pmqdkawmfeJU tcGifhxl;cHrif;rIxrf;
vlenf;pkuawmh Armrif;uG,faysmufoGm;wmudk trsm;MuD; pdwfraumif;jzpfrdMu
15
tydkif;(8)
Armrif;eJUArmjynfolawG&JUqufqHa&;"avh udkvdkeDacwftxd&Sifoefae
vdkU t*FvdyfudkocifvdkUac:jyD; bk&m;xl;olawGtrsm;tjym;&Sdayr,fh acwfynmwwf
vli,fawGu trsdK;om;a&;twGuf vSKyf&Sm;MuyHkudk ygarmu©a'gufwmarmifarmifMuD;&JU
jrefrmhEdkifiHa&; tawG;tac:tydkif;(8)rSm 'DuaeUwifjyygr,f/
t*FvdyfudkvdkeDtpdk;&[m rQwwJhtkyfcsKyfa&;pepfudk wnfaqmufzdkU
MudK;pm;ayr,fh jynfolvlxk&JU cspfMunf&if;ESD;rIeJU axmufcHrIudkr&wJhtwGuf trdefU
tmPmudkoHk;&ygw,f/ EdkifiHjcm;om; tkyfcsKyfayr,fh Armrif;vufxufu qufqHa&;
yHkpHudk qufoHk;Muygw,f/ tkyfcsKyfolt*Fvdyfudk ocifvdkUac:jyD; ]]rSefygbk&m;}} vdkU
jyefxl;&ygw,f/ t&yfom;&JUtrnfa&SUrSm ]i}tu©&mrxJhawmhayr,fh w&m;cHudk ]iwHk;?
i,Hk? irJ} ponfjzifhac:wkef;ygyJ/ t*Fvdyft&m&Sdu ukvm;xdkifay:rSm xdkifjyD;
Armt&m&SdeJUt&yfom;awGu Murf;ay:rSmMuHKUMuHKUav;xdkifMu&ygw,f/ t*Fvdyf
t&m&Sd&JU½Hk;cef;udk0ifwJh t&yfom;[mtcef;0rSm zdeyfcRwf? vuftkyfcsDjyD; cg;ukef;oGm;&
ygw,f/ t*Fvdyfajymwmudk em;axmifjyD; ]bk&m;}xl;&ygw,f/ 'DvdkvuftkyfcsD&Sdcdk;jyD;
17
tydkif;(9)
udk,fydkiftkyfcsKyfa&;twGufjyifqifwJh 'dkiftmcDacwfEdkifiHa&;jyKjyifrIudk
em;vnfoluenf;jyD; em;rvnfolursm;aeaMumif; ordkif;ygarmu©a'gufwm
armifarmifMuD; a&;om;xm;wmudk jrefrmhEdkifiHa&;tawG;tac:tydkif;(9)rSm qufvuf
wifjyygr,f/
19
tydkif; (10)
'dkiftmcDtkyfcsKyfa&;atmufrSm 'Drdkua&pDtajccHawGudk ArmawGyxrqHk;
xdawGUvmygw,f/ Oya'jyKaumifpD0ifa&G;aumufyGJudk 1922rSm yxrqHk;tMudrf
usif;ywJt h cg rSwfyHkwifxm;wJhrJqE´&Sif 7%uom rJay;Muygw,f/ 1925ckESpfrSm
'kwd,tMudrf a&G;aumufyGJusif;yawmh rJqE´&Sif 16%ausmf rJay;MujyD; 1928rSm
wwd,tMudrf a&G;aumufyGJusif;yawmh rJqE´&Sif 20%txd rJay;vmMuygw,f/
'gaMumifh 'dkiftmcDtkyfcsKyfa&;udk MudKufonfjzpfap? rMudKufonfjzpfap 'Dpepfatmuf
rSm EdkifiHa&; Edk;Mum;vmygw,f/
'dkiftmcDjyKjyifajymif;vJa&; b,favmufxd tusdK;oufa&mufw,f
qdkwmudk cefUrSef;EdkifzdkUtwGuf qm*RefqdkifrGefacgif;aqmifwJh aumfr&Sif 1929ckESpf
tapmydkif;rSm jrefrmjynfudka&muf&Sdvmygw,f/ tJ'DtcsdefrSm jrefrmjynfudk tdE´d,jynf
eJUwGJxm;wJu h dpu ö dk ArmawGtMuD;tus,f aqG;aEG;vmMuygw,f/ tdE´d,jynf eJUwGJa&;
odkUr[kwf cGJa&;udpö[m jrefrmhEdkifiHa&;avmurSm tav;teuf aqG;aEG;wJhudpö
wpfckyg/ tdE´d,eJUwGJxm;&if tdE´d,rSm &&SdwJhcHpm;cGifhudk jrefrmawGvnf;
&&SdEdkifw,fvdkU wGJa&;orm;awGu ,lqygw,f/ t*FvdyfukefonfawGuvnf;
cGJa&;udkaxmufcHaewmrdkU tdE´d,eJU cGJvdkuf&if jrefrmawGtwGuf tusdK;&Sdyghrvm;vdkU
awG;Muygw,f/ b,fvdkyJjzpfjzpf cGJa&;wGJa&;udpöaMumifh jrefrmjynfom;awG
EdkifiHa&;pdwf0ifpm;vmwm wdk;wufrIygyJ/ 'gayr,fh awmifolv,form;awGuawmh
'dkiftmcDjyKjyifa&;udk pdwfr0ifpm;ygbl;/ 'gaMumifh 1930jynfhESpfatmufwdkbmv
28&ufaeUrSm q&mpHu okyEu*VKP&mZm bGJU&rif;tjzpfudk cH,ljyD; t*Fvdyfudk
ppfaMujimygawmhw,f/ acwfynmwwfeJU jrdKUaevlwef;pm;u 'dkiftmcDjyKjyifa&;udk
tajctwifaqG;aEG;aecsdefrSm q&mpHu v,form;olykefudk acgif;aqmifjyD;
*gxmrEÅ&m; tm;udk;eJU t*Fvdyfudk tjyKwfwdkufzdkU MudK;pm;wmudkMunfh&if
acwfopfeJU½dk;&m tawG;tac: twl&Sifoefaewm odomygw,f/
ocifvSKyf&Sm;rIeJU wdkUArmtpnf;t½Hk;udk acwfvli,fawGu pwifyg
w,f/ ArmawGeJUrxdawGU&ao;wJh EdkifiHa&;tawG;tac:udk Armvdka&;jyD; e*g;eD
toif;uxkwfa0ygw,f/ 'DawmhrS qdk&S,fvpfeJUuGefjrLepfoabmw&m;awG pwif
Mum;odvm&ygw,f/ Armjynfudk tdE´d,vufatmufucGJxkwfjyD; oD;jcm;tkyfcsKyfzdkU
qdkifrGefaumfr&Sifu axmufcHwifjywJhtwdkif; 1935ckESpf jrefrmEdkifiHtufOya'udk
t*Fvdyftpdk;&u jyXmef;vdkufygw,f/ 'g[macwfopfjrefrmEdkifiH&JU yxrOD;qHk;aom
tajccHzGJUpnf;yHkOya' jzpfygw,f/
a&G;aumufyGJudk 1936 'DZifbmvrSm usif;yygw,f/ tJ'DtcsdefrSm
EdkifiHa&;ygwDtaMumif;? ygwDpnf;½Hk;a&;taMumif;eJU ygvDreftpdk;&taMumif;udk
22
tydkif; 11
vuf&Sdvkyfenf;twdkif; wdkifyifaqG;aEG;jyD; yl;aygif;aqmif&Gufr,fqdk&if
vGwfvyfwJhjrefrmEdkifiH ay:xGufvmvdrfhr,fvdkU atmifqef;-tufwvD pmcsKyfrSm
azmfjyxm;wmudk r,HkMunfolawG wdkif;jyKjynfjyKvTwfawmfrSm &Sdaeygw,f/
t*FvdyfvufxJutmPmudk ArmhvufxJjidrf;csrf;pGmvTJajymif;ay;zdkUqdkwm rjzpfEdkifwJh
udpöyJvdkU uGefjrLepftrwfwpfOD;u ajymygw,fwJh/ 'gaMumifh tajccHOya'a&G;qGJzdkU
usif;yaewJh wdkif;jyK jynfjyKvTwfawmfudk tcsKyftjcmtmPmydkiftzGJUtjzpf owfrSwfjyD;
vGwfvyfa&;aMujimzdkU tJ'DuGefjrLepftrwfu awmif;qdkygw,f/ wpfOD;uqdk&if
wdkif;&if;om;y#dyu©udk rD;arT;ay;zdkU vTwfawmfac:,lwmvdkUawmif pGwfpGJygao;wmf/
'Dvdkxifovdkr[kwfwef; w&m;ajymqdkaewmaMumifh tajccHOya'rlMurf;udk trsm;u
vufcHtwnfjyKEdkifa&;[m avmavmq,frSm ta&;tMuD;qHk;udpöjzpfaeygawmhw,f/
tkyfcsKyfa&;tmPmydkif[m b,fvdktcef;u@uyg0ifjyD; b,fvdkrl0g'eJU
vkyfxHk;vkyfenf;usifhoHk;&r,fqdkwmrsdK;udk wdkif;jyKjynfjyKvTwfawmfrSm raqG;aEG;
ygbl;/ vlUtzGJUtpnf;&JU tajccHobm0udk ajymif;vJEdkifpGrf; vTwfawmfrSm&Sd aewmudk
vTwfawmf trwfawGowd&MuyHkr&ygbl;/ b,fvdkvlrsdK;[m tkyfcsKyfa&;tmPmydkif
jzpfoifhovJ? acgif;aqmifydkif;rSm tajymif;tvJjzpfvm&if b,fvdkvkyfrvJqdkwJh
udpöawGudkvnf; vTwfawmftrwfeJU zqyvacgif;aqmifawG owdr&Muygbl;/
zqyvtzGJUeJU wdkif;&if;om;awG&JUvdktifqE´eJU udkufnDjyD; qdk&S,fvpf0g'udk
tajccHwJh jynfaxmifpkMuD;wnfaqmufa&;udkom tm;vHk;pdwfapmaeMuygw,f/
trsdK;om;vTwfawmfzGJUpnf;a&;? tajccHtcGifhta&;? jynfaxmifpkta&;? w&m;Xme
ta&; pwmawGudkom OD;pm;ay;aewJt h wGuf tkyfcsKyfa&;tmPmudpöudk t"durxm;
EdkifbJjzpfae&ygw,f/ tkyfcsKyfa&;tmPm&JU oabmobm0udk tajccHOya'a&;qGJ
wkef;ua&m rlMurf;wifoGif;pOfua&m aqG;aEG;wmrsdK; vHk;0r&SdcJhygbl;/ 1935 jrefrm
EdkifiHtufOya'unTefMum;xm;wJhtwdkif; ppfjyD;acwfjrefrm0efMuD;tzGJUu wm0ef,l
aqmif&GufwmudkMunfjh yD; vGwfvyfa&;&awmhvnf; 'DvdkyJqufjyD; aqmif&GufoGm;
vdrfhr,fvdkU arQmfvifhxm;MuyHk&ygw,f/ 'gaMumifh tkyfcsKyfa&;tmPmydkif&JU vkyfydkifcGifh?
24
tydkif; 12
1947ck tajccHOya'udktwnfjyKzdkU pufwifbmv 16&ufaeUrSm
ocifwifu wdkif;jyKjynfjyKvTwfawmfudk wifoGif;ygw,f/ txdkuftavsmuf
aqG;aEG;jyD;wJhtcg pufwifbm 24&ufaeUrSm jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHzGJUpnf;yHt k ajccH
Oya'udk wnDwnGwfwnf; wdkif;jyKjynfjyKvTwfawmfu twnfjyKvdkufygw,f/
'gayr,fh tajccHOya'rlMurf;tqifhrSma&m aemufqHk;twnfjyKwJhtqifhrSma&m
tkyfcsKyfa&;tmPmudpöudk vHk;0raqG;aEG;bl;vdkU q&marmifarmifMuD;u axmufjy
ygw,f/ rlMurf;rSm tkyfcsKyfa&;eJUqdkifwJhpmydk'f 13ydk'f&SdjyD; twnfjyK&mrSm 12ydk'fjzpfoGm;
wmudk ar;jref;pHkprf;wmrsdK;rvkyfMuygbl;/ wu,fawmh 1937 tdkif,mveftajccH
Oya'? 1935tdE´d,tufOya'eJU 1935 jrefrmEdkifiH tufOya'udk pkaygif;jyD;jyKjyif
vdkuf&if 1947 tajccHOya' jzpfoGm;w,fvdkUqdkygw,f/ Oyrm jynfaxmifpk jrefrm
EdkifiH tajccHOya'tydk'f 122[m 1937 tdkif,mveftajccHOya' tydk'f28eJUtwlwl
jzpfaewmawGU&ygw,fwJh/ tdkif,mvefOya'&JU pkaygif;wm0ef,lrIoabmudkvnf;
oHk;ygw,f/ t*FvdyfOya'twwfynmudk avhvmqnf;yl;xm;wJh Oya'ynm&Sif
wpfpkeJU zqyvacgif;aqmiftcsdKUyl;wGJjyD; zefwD;vdkufwJh&v'f[m 1947 tajccHOya'
jzpfygw,f/
Oya'ynm&SifawGxJrSm qmjrbl;? qmbOD;? OD;at;armifeJU OD;csefxGef;
atmifwdkU[m xif&Sm;ygw,f/ tajccHOya'udk aemufqHk;tacsmowfwJhtcgrSm
tdE´d,tajcchOya'tMuHay;t&m&Sd qmbDtrfavmif;udk,fwdkif &efukefudk vma&mufjyD;
ulnDygw,f/ 'gaMumifh jrefrmhtajccHOya'udk aqG;aEG;w,fqdk&if aumfrwD tqifh
avmufrSmom aqG;aEG;bG,f&m&Sdygw,f/ vTwfawmfrSm aqG;aEG;wmr[kwfygbl;/
26
tydkif; 13
tmPm&zdkUOD;wnfwJh *dkPf;*PtkyfpkwdkufyGJrsm; jyif;xefvmjyD;
tajccHOya'udk rav;rpm;wJhtwGuf vGwfvyfa&;&uwnf;u ygvDref'Drdkua&pDpepf
tajc,dkifvm&yHkudk q&marmifarmifMuD;&JU ]]jrefrmhEdkifiHa&;tawG;tac:}} tydkif;(13)rSm
'DuaeUwifjyygr,f/
EdkifiHa&;ygwDawG tmPm&,lEdkifzdkUtwGuf 'Drdkua&pDenf;t& ,SOfjydKif
&r,fh vkyfxHk;vkyfenf;eJU oabmw&m;udk 1947 tajccHOya'u owfrSwfxm;yg
w,f/ 'gayr,fh uGefjrLepfygwD2ygwD? &JabmfjzLeJU KNU u&iftzGJUu 1947
tajccHOya'udkvufrcHEdkifwJhtwGuf vufeufudkifykefuefMuygw,f/ zqyvtpdk;&
vdkU tJ'Dwkef;uvlodrsm;wJh jynfaxmifpktpdk;&udk qdk&S,fvpf? woD;yk*¾v? &Jabmf0geJU
wdkif;&if;om;udk,fpm;vS,fawGu axmufcHMuygw,f/ 'gayr,fh zqyvtpdk;&
xJrSmvnf; yk*¾dKvfa&;udv k dkufjyD;MoZmtmPmjydKifqdkifwmawG&SdvmwmaMumifh vGwfvyf
a&;&jyD; 5vtMumrSm ol&mxl;u ESKwfxGufzdkU0efMuD;csKyfOD;Ekajym&wJhtxd tmPm
jydKifqdkifrIu jyif;xefvmygw,f/ tcsif;csif;,HkMunfrIenf;yg;vmwJhtcgrSm
wpfOD;eJUwpfOD; r,HkouFmjzpfrI ydkrdkrsm;jym;vmwJhtwGuf zqyv tzGJUcsKyf,dk,Gif;
28
tydkif; 14
q&marmifarmifMuD;&JU jrefrmhEdkifiHa&; tawG;tac:tydkif;(14)rSm
*dkPf;*PtkyfpkzGJUjyD; wpfOD;eJUwpfOD; tjyKwfwdkufcsifwJhtusifhqdk;aMumifh ygvDref
'Drdkua&pDpepf ysufpD;jyD; ppfwyfutmPmodrf;vdkufyHkudk tusOf;csHK;wifjyygr,f/
1947 tajccHOya't& ygwDpHk'Drdkua&pDa&G;aumufyGJudk 1951rSm
wMudrf?1956rSmwpfMudrf? 2Mudrfusif;yygw,f/ oufwrf; (8)ESpf&SdwJh 'Drdkua&pDtpdk;&
30
tydkif; (15)
vGwfvyfwJh jrefrmjynfrSm EdkifiHa&;twdkuftcHvkyfwJh tusifh"avh
ay:aygufvm&yHkudk q&marmifarmifMuD;&JU jrefrmhEdkifiHa&; tawG;tac: tydkif; (15)rSm
wifjyygr,f/
tajcchOya'a&;qGJtwnfjyKwJh wdkif;jyKjynfjyKvTwfawmfeJU vGyfvyfa&;
&jyD; usif;ywJh ygvDrefvTwfawmfawGrSm zqyvtzGJUcsKyfuMuD;pdk;ygw,f/ zqyv
tzGJUxJrSm wpfOD;csif;taeeJUa&m? ygwD0iftaeeJUa&m yg0ifwmrdkU woD;yk*¾v trwf
&Sdovdk qdk&S,fvpfeJUuGefjrLepftrwfvnf; &Sdygw,f/ aemufawmh uGefjrLepfeJU
jynfolU&Jabmfu awmcdkjyD; vufeufudkifawmfvSefMuvdkU ygvDrefvTwfawmfrSm
qdk&S,fvpfygwD0ifeJU woD;yk*¾v trwfawGyJ usefygawmhw,f/ tm;vHk;zqyv
tzGJU0ifawG jzpfaevdkU zqyv tpdk;&udk twdkuftcH vkyfr,fhol ygvdref vTwfawmfrSm
r&Sdao;ygbl;/ wjynfvHk;rSm olykefxaeayr,fh vTwfawmftpnf;ta0;yHkrSef
usif;yEdkifwJhtwGuf pnf;vHk;nDnGwfwJhvTwfawmfvdkUac:Edkifygw,f/ 1950rSm tmPm&
zqyvtzGJU0if qdk&S,fvpfygwDu ygwD0if tcsdKUcGJxGufjyD; oD;jcm;ygwD wnfaxmif
awmhrS vTwfawmfxJrSm twdkuftcHay:xGufvmwm jzpfygw,f/
ajrmufudk;&D;,m;eJUawmifudk;&D;,m;ppfjzpfwJhudpörSm ukvor*¾qHk;jzwf
csufudk zqyvtpdk;&u axmufcHayr,fh zqyvtzGJU0ifqdk&S,fvpfawGjzpfwJh
ocifvGif eJU ocifvSa<uu uefUuGufMuygw,f/ tJ'gaMumifh 1950 pufwifbmv
20&ufaeUrSm 2a,mufpvHk;udk zqyvtzGJUu xkwfypfvdkufygw,f/ uGJvGJwJh
oabmxm;&Sdoludk ygwDuvufrcHEdkifaMumif; jyovdkufwmygyJ/ txkwfcH&jyD;
2vtMum 'DZifbmvrSm ocifvGifeJU ocifvSa<uu tvkyform;? v,form;ygwDudk
wnfaxmifygw,f/ rufpf0g'udkavhvmjyD; uGefjrLepft,ltqudk vufcHwJh
qdk&S,fvpfjzpfvdkU olwdkUudk qdk&S,feDvdkUac:Muygw,f/ 1951 a&mufawmh
twdkuftcHqdk&S,feDtrwf 10OD;&Sdvmygw,f/ AdkvfcsKyfatmifqef;&JUtudk OD;atmifoef;
acgif;aqmifwJh vTwfawmftrwf 7OD; zqyvu cGJxGufwJhtcgrSm twdkuftcHOD;a&
wdk;yGm;vmygw,f/ 'gayr,fh woD;yk*v ¾ trwfawGudk xJhjyD;a&wGuf&ifawmif
twdkuftcHtrwf[m 30rausmfygbl;/ zqyvtrwfu 200 avmuf&Sdaeygw,f/
tckvdktwdkuftcH trwf&Sdvmwmudk zqyv tzGJU0if yJcl;trwf Adkvfcifarmifu
MudKqdkayr,fh zqyvtpdk;&uawmh pufqkyf&GH&Smp&mtjzpf jrifjyD; raxrJhjrif
jyKygw,f/ tmPm&ygwDucGJxGufjyD; twdkuftcHvkyfaewmudk tcH&cufaeyHk
33
tydkif; 16
twdkuftcHawGaygif;pnf;xm;wJh yrnwac: jynfaxmifpkjrefrmEdkifiH
trsdK;om;nDnGwfa&;wyfaygif;pk ay:xGufvmwJhtwGuf tpdk;&eJYqufqHa&;yHkpH
ajymif;vJvmyHkudk wifjyyghr,f/
EdkifiHa&;ygwD? vlxkvlwef;pm;tzGJU? vlrsdK;pktzGJUeJY woD;yk*¾vEdkifiHa&;
orm;awGyg0ifwJh yrnwtzGJUudk 1955 ckESpf Edk0ifbmv 9 &ufaeUrSm zGJUpnf;yg
w,f/ 1956 {NyDv 27 &ufaeYrSm 'kwd,tBudrf taxGaxGa&G;aumufyGJusif;yNyD;
arv3-&ufaeUrSm ygvDrefvGwfawmftpnf;ta0;udk 'kwd,tBudrf pwifusif;yawmh
twkduftcHvGwfawmftrwfOD;a&[m 54 a,muftxdd wdk;yGm;vmygw,f/ 'gayr,fh
trwfOD;a& 160 &SdwJhzqyv[m vGwfawmfudk BuD;pdk;aeqJygyJ/ yrnwbufu
w&m;olBuD;a[mif; OD;at;armif? ukefoG,fa&;0efBuD;XmetwGif;0efa[mif; qdk&S,feD
OD;bNidrf;? woD;yk*¾v uGefjrLepfOD;odef;azjrifhpwJh yk*¾dKvfawGyg0ifvmvdkU ydkNyD;awmh
tm;aumif;vmygw,f/ vGwfawmfudprö Sm ,m,DOuúXu BuD;Muyf&ygw,f/ ylylaEG;aEG;
a&G;aumufyGJrSm NydKifqdkifvmcJhMuolawGjzpfvdkU a&G;aumufyGJeJYywfoufNyD; wzufeJU
wzuf tjyeftvSeftjyif;txef ________ qkdwmrsdK;awGvnf; enf;yg;vmyg
w,f/ vGwfawmfwufaewJh trwfrSm vGwfNidrf;csrf;omcGifh&Sdayr,fh yrnwtzGJU0if
ykodrfta&SUydkif;trwf OD;atmifrdk;udk olykefeJYqufoG,frIeJY vGwfawmftpnf;ta0;wuf
aewkef; 1956 pufwm 3 &ufaeUrSm &mZ0wfrIeJY zrf;qD;vdkufygw,f/ ___
___vGwfawmfOuúXucGifhrjyKwJhtwGufyrnwtrwfawG vGwfawmftpnf;ta0;u
xGufcGmNyD; uefUuGufqE´jyMuygw,f/ 'gayr,fh aemufwaeYrS vGwfawmfOuúXudk
yrnwuawmif;yefvdkufygw,f/ t,ifuawmh vGwfawmfOuúXudk ½dkaoav;pm;
35
tydkif; 17
zqyvtpkd;&eJU w&m;a&;Xme&JU qufqHa&;taMumif; q&m
armifarmifBuD;&JU jrefrmhEdkifiHa&;tawG;tac: tydkif; 17 rSm 'DuaeYwifjyygr,f/
w&m;Oya'pkd;rdk;a&;[m 'Drdkua&pD&Sifoefa&;&JU tajccHjzpfw,fvkdU
zqyvtpdk;uu ajymavh&Sdayr,fh w&m;Oya'pkd;rdk;zdkU w&m;Xmeu b,favufxd
vGwfvGwfvyfvyfEdkifw,fqdkwmudk cefYrSef;&cufw,fvkdU qkdygw,f/ ]]w&m;a&;Xme
vGwfvyf&JUvm;}} qkdwJUaqmif;yg;udk yHkESdyfxkwfa0wJh New Time of Burma owif;pm
udk 1954 ckESpfrSm w&m;½Hk;udk raxrJhjrifjyKrIeJY 'PfaiG&kdufcJhygw,f/ w&m;pD&ifa&;rSm
tpdk;&u wkduf½dkufpGwfzufwmrsdK; r&Sdoavmufjzpfayr,fh oG,f0dkufwJhenf;eJU zdtm;
ay;wmrsdK;awGawmh &SdEdkifygw,fwJh/ EkdiiHa&;rNidrfroufjzpfaewJh wkdif;jynfrsdK;awGrSm
tpkd;&pGwfzufrIeJY ruif;Edkifygbl;/ e,f½Hk;awGu w&m;olBuD;xuf w&m;½Hk;csKyf
w&m;olBuD;uydkNyD; vGwfvyfygw,f/ 'gayr,fh tpkd;&udk aMumufae&wmeJY w&m;a&;
XmerSm wm0efrauswmawG trsm;BuD;&Sdw,fvkdU w&m;½Hk;csKyf w&m;olBuD;a[mif;
OD;at;armifu ajymygw,f/ rSefrSefuefuefvkyfEdkifovm;qdkwmudk raMumufr&GHU
ppfaq;zdkUvkdayr,fh vuf&Sdw&m;Xme[m tpkd;&udkaMumufae&vdkU 'Dvkdvkyf&JrSm
r[kwfbl;vkdUqdkygw,f/
ygvDrefatmufvGwfawmfeJY txufvGwfawmfyl;wGJ tpnf;ta0;
usif;yNyD; w&m;½Hk;csKyfw&m;olBuD;awGudk cefYtyfwmaMumifh tpkd;&u axmufcHwJh
Oya'ynm&SifawGom w&m;½Hk;csKyftxd &mxl;wufEkdifygw,f/ zqyvbufawmfom;
a&SUaecsKyfudk 1954 rSm yl;wGJvGwfawmfu rJqE´ay;NyD; w&m;½Hk;csKyfw&m;olBuD;tjzpf
cefYtyfwmudk uefYuGufwJhtrwfwOD;om &Sdygw,f/ w&m;a&;udpöawGrSm tpdk;&
wkduf½dkuf0ifa&mufpGwfzufzdkU BudK;pm;wmrsdK;awG&SdEdkifayr,fh oufaotaxmuftxm;
rawGU&bl;vkdUqkdygw,f/ atmuf½Hk;w&m;olBuD; wOD;udk 0efBuD;wOD;u ______
_____________________________________
w&m;olBuD;awG vGwfvyfpGm wm0efxrf;aqmifEkdif&JUvm;qkdwmudk od&Sd&atmif 1953
rSm a&pBudKtrwfu tqdkjyKzl;ygw,f/ zqyvaESmuf,SufrIaMumifh w&m;pD&ifa&;rSm
tcuftcJ&SdaewmawGudk axmufjyygw,f/ "g;jrukd zqyvtzGJU0ifu umuG,f
xm;wJhtwGuf trIrppfEdkifwmrsdK;awG&Sdygw,f/ zqyvppfAdkvfwpfOD; armif;wJhum;u
wdkufrdvdkU twdkuftcHygwD0ifwOD; aoqHk;oGm;wJhtrIrSm oufaor&SdvdkU w&m;cHudk
vGwfvdkuf&ygw,f/ w&m;½Hk;awGu Oya'twdkif;rvkyfbJ vGwfcsif&ifvGwf? zrf;csif
37
tydkif; 18
tpdk;&udk raumif;qdk;0g;tjzpfowfrSwfwJh Armrif;acwfu t,ltq
udk b,favmufxd vufcHaeao;ovJqdkwmeJU ywfoufjyD; q&marmifarmifMuD;u
qef;ppfxm;wmudk jrefrmhEdkifiHa&;tawG;tac: tydkif; 18rSm 'DuaeU wifjyygr,f/
tpdk;&eJU rywfoufcsifayr,fh ae&mwumrSm tpdk;&udktm;udk;csifjyD; tpdk;&uom
ae&mwumrSm pGrf;aqmifEdkifw,fvdkU ,HkMunfyHkudkvnf; qef;ppfxm;ygw,f/
a&S;a[mif;t,ltqtpGJtvrf;awG[m t*FvdyfudkvdkeDacwfrSmvnf;
wenf;r[kwf wenf;&SifoefcJhjyD; uaeUacwftxd qufvuf&SifoefaewmawGU&yg
w,fwJh/ zqyvtpdk;& tzGJU0if0efMuD;wpfOD;udk 1955rSm owif;axmufwpfOD;u
awGUqHkar;jref;awmh ]]usKyfwdkU[m &efolrsdK;5yg;taMumif; i,fpOfuwnf;u Mum;zl;
cJhMuw,f/ a&? rD;? rif;? cdk;oleJU rcspfrESpfoufoludk &efolrsdK; 5yg;vdkU
em;vnfwJhtwdkif; tpdk;&udk raumif;qdk;0g;&efoltjzpf twwfEdkifqHk;a&SmifusOfMuzdkU
oifMum;wJhtwdkif; usKyfwdkU,HkMunfcJhMuw,fvdkU tJ'D0efMuD;uajzygw,f/ rif;udk
&efolrsdK;5yg;xJ xnfhxm;wJhtwGuf ]]rif;}}qdkwJh a0g[m&udk oifhawmfovdk tpm;xdk;
oifhw,fvdkU vTwfawmftrwfwpfOD;u zqyvtpdk;&udk wifoGif;cJhzl;ygw,f/
AdkvfcsKyfMuD;ae0if;uvnf; tpdk;&eJUjynfoltwlwl jzpfaejyDrdkU &efolrsdK;5yg;xJrSm
tpdk;&rygawmhbl;vdkU 1964 Zefe0g&DvrSm usif;ywJh awmifolv,form;
ykyÜm;nDvmcHrSm ajymcJhygw,f/ 'gayr,fh avsmfaMu;ray;yJ twif;t"r®odrf;,lrI?
xifovdkzrf;qD;xdef;odrf;rI? aiGpuúLw&m;r0ifaMumif; aMujimrI? tEdkifusifhrIpwJh
qdk&S,fvpftrnfcH ppftpdk;&&JU rw&m;rIawGaMumifh &efolrsdK; 5yg;xJu tpdk;&rif;udk
z,f&Sm;zdkUqdkwm Ak'¨bmomjrefrmawGtwGuf rjzpfEdkifoavmufygyJ/
39
tydkif; 19
tpdk;&rif;udk pufqkyf&GH&SmjyD; wcsdefwnf;rSmyJ rif;rIxrf;jzpfcsifwJhpdwf
ArmawGrSm&SdaeyHkeJU Ak'¨0g' r[kwfwJh t,loD;rI tpGJtvrf;? tmPm&Sifp½dkuf&SdaeyHkudk
q&marmifarmifMuD;&JU jrefrmhEdkifiHa&;tawG;tac: tydkif; 19rSm 'DuaeU wifjyygr,f/
jrefrmjynftv,fydkif;udk Ak'¨0g'a&muf&Sdvmwm tESpf 1000ausmf
oGm;jyD jzpfayr,fh ½kyf0w¬Kudk;uG,fwJh Arm"avh[muG,faysmufoGm;wm r[kwfygbl;/
Animism vdkUac:wJh ½kyf0w¬Kudk;uG,fwJh"avhudkAk'Æ0g'eJUa&mpyfwJhtcgrSm ewf
udk;uG,frIukd tm;opfavmif;ovkd jzpfoGm;ygao;w,fwJh/ Ak'¨bmom0if Armrif;awG
ewfudk;uG,fwmudk ordkif;rSwfwrf;rSm txift&Sm;awGUEdkifygw,f/ Ak'¨bmom0ifqdkwJh
ArmvlrsdK;awG[m eu©aA'if? ya&m*arSmftwwf? xdk;uGif;rifaMumifeJU twdwfedrdwfudk
,HkMunfMuwmrsm;ygw,f/ twdwferdwfqdk;awGay:vmjyD; rMumrD &Sifbk&ifaoqHk;
&yHkudk Arm&mZ0if usrf;awGrSmawGUEdkifygw,f/ *syefacwfrSm EdkifiHawmf tMuD;tuJ
trnfcHcJhwJh a'gufwmbarmf&JU jcH0if;xJudk vdyfwpfaumif0ifvmjyD;awmh rMumrD
41
tydkif; (20)
w&m;Oya'udktmPm&Sdol&JUtvdkus toHk;csaewm[m w&m;Oya'
r&SdwmeJU twlwlygyJ/ jrefrmh"avhrSm w&m;Oya'u tqHk;tjzwfray;bJ tmPm&Sdol
uom tqHk;tjzwfay;wmrdkU txufatmufqufqHa&;? tpdk;&jynfolqufqHa&;
pwmawGrSm trSeftwdkif;rajym&Jbl;vdkU ordkif;ynm&Sifygarmu©a[mif; a'gufwm
armifarmifMuD;u oHk;oyfxm;wmudk jrefrmhEdkifiHa&; tawG;tac:tydkif; (20)rSm wifjy
ygr,f/
43
tydkif; (21)
w&m;Oya'pdk;rdk;a&;qdkif&mtajccHoabmw&m;udk Armtpdk;&awG em;
rvnfMuwJhtwGuf *½kvnf;rpdkufMuaMumif; ordkif;ygarmu©a'gufwmarmifarmifMuD;
oHk;oyfxm;yHkudk jrefrmhEdkifiHa&; tawG;tac: tydkif; 21 rSm 'DuaeU wifjyygr,f/
zqyvt&yfom;tpdk;&eJU qdk&S,fvpfta&jcHK rqvtpdk;&[m w&m;
Oya'pdk;rdk;a&;udk toHaumif;[pfjyD; w&m;Oya'pdk;rdk;a&;&JU tajccHoabmw&m;udk
csdK;zsufMuygw,fwJh/ w&m;Oya'udkvdkcsifovdkqGJjyD; rdrdpdwfMudKuf toHk;cswm[m
w&m;Oya'udk usifhoHk;wmr[kwfygbl;/ Armh½dk;&m"avhrSm &mxl;tmPm tqifhtwef;
udk MunfhjyD; qHk;jzwfayr,fh w&m;Oya'pdk;rdk;a&; oabmw&m;rSm vlrItqifhtwef;?
taoG;ta&mif? vlrsdK;? bmom? a,musfm;? rdef;r? &mxl;tmPm pwmawGudk vHk;0
*½krpdkufygbl;/w&m;Oya'pdk;rdk;a&;qdkwm vlUqE´rygbJ w&m;Oya'twdkif; aqmif&Guf
wmjzpfygw,f/ w&m;Oya'pdk;rdk;a&;eJU vlUtzGJUtpnf;&JU "avhxHk;pHudk,fusifhw&m;udk
a&maxG;rypfzdkU ta&;MuD;ygw,f/ vlUtzGJUtpnf;&JU tpOftvm"avhxHk;pH usifh0wf
ay:rSm tajccHjyD; Oya'jyKwmjzpfayr,fh Oya'a&;qGJjyD;wmeJU tJ'DOya'twdkif;
vdkufem aqmif&GufzdkU ta&;MuD;ygw,f/
tmPm&Sdoluw&m;Oya'udk pdwfMudKuftoHk;jyKwm[m azmufjyefwJh
Oya'pepfomjzpfygw,f/ Oya'ydkifeufeJU tpdk;&ydkifeufudk cGJjcm;odjrifzdkU vdktyfyg
w,f/ vlUtzGJUtpnf;&JUvdktyfcsufudk jznfhqnf;zdkU Oya'u jyXmef;wmjzpfvdkU
vlUtzGJUtpnf;tusdK; ro,fydk;EdkifwJhOya'udk ajymif;vJ&r,fvdkU qdkygw,f/ MoZm
tmPmeJU *kPfodu©m[m vlyk*¾dKvfrSmom&SdjyD; w&m;Oya'rSmr&Sdbl;vdkU ArmawGu
,lqygw,fwJh/ wenf;qdk&ifawmh ArmawG[m w&m;Oya'eJUvlyk*¾dKvfudk
cGJjcm;odjrifEdkifpGrf; r&SdMuygbl;/ pnf;rsOf;Oya'twdkif; vdkufvkyfae&if MuefUMumwwf
wmrdkU tmPm&Sdoludkcsnf;uyfjyD; vkyfudkifwmrsdK;udk vlwdkif;odygw,f/ pnf;rsOf;
Oya'vkyfxHk;vkyfenf;twdkif; vkyfwmrsdK;udk tpdk;&udk,fwdkifu odyfMudKufwm
r[kwfbl;vdkUvJ od&ygw,f/ w&m;Oya'? enf;vrf;twdkif; vkyfwmudk acgif;rmwm?
rdkufrJwmjzpfw,fvdkU ,lqwmrsdK;vnf;&Sdygw,f/ 'gaMumifhw&m;Oya'? pnf;urf;
twdkif;rvkyfbJ vyfay;jyD; yk*¾dKvfa&;t& csnf;uyfvkyfudkifwmudk ArmawG tm;udk;Mu
wmyg/
ArmawG[m vleJUOya'udk cGJjcm;odjrifEdkifpGrf; r&SdwJhtwGuf w&m;Oya'
udk usifhoHk;&mrSm tcuftcJawGUaewm jzpfw,fvdkUqdkygw,f/ rdrdeJU &if;ESD;olqdk&if
olykefjzpfae&ifawmif umuG,favh&Sdygw,fwJh/ tmPmydkifeJUod&if axmifusaeoludk
vGwfatmifvkyfay;Edkifygw,f/ olykefawG&JU vkyf&yfudk cGifhvGwfjyD; vGwfjidrf;csrf;omcGifh
ay;wm[m olykefudk tm;ay;wmeJU twlwlyJvdkU rjrifMuygbl;/ olykefxkwfwJh
pmapmifudk tpdk;&yHkESdyfwdkufrSm ½dkufESdyfwmrsdK;vnf; &SdcJhzl;ygw,fwJh/ vlowfrIeJU
tzrf;cH&wJh v,form;tcsdKUudk vGwfay;zdkU c½dkif0efudk pdkufysdK;a&;0efMuD;u
ajymwJhtwGuf vGwfay;vdkuf&wmrsdK;vnf; &Sdygw,f/ 'Dvdk0ifa&mufaESmuf,Sufwm
46
may 2007