Mirna Radin-Sabado

Beli um ekranske kulture pripovesti o efektima medija

Saetak: Rad se bavi materijalizacijama postmoderne vizuelne kulture u knjievnosti postmodernizma, s posebnim osvrtom na fenomen efekata medija kako ih opisuje Don Donston, i granice knjievnog tumaenja stvarnosti i iskustva u romanu Vajnlend Tomasa Pinona i romanima Beli um i Podzemlje Dona DeLila. Kljune rei: amerika postmoderna knjievnost, Beli um, Podzemlje, Vajnlend, tehnologija, televizija, prostor medija

Tehnologija kao posledica delovanja oveka na promene u nainu sagledavanja sveta i njen uticaj na domen vizuelnog i razumevanje stvarnosti, obeleava delovanje umetnika jo od sredine XIX veka. Ekspanzija prostora vizuelnih medija, meutim, kao posledica razvoja tehnologije i njenog irenja u sve sfere ljudskog postojanja na kraju milenijuma moe se sagledati kao fundamentalni raskid sa oblicima iskustva moderne (MacPhee 2002:63), sa oslanjanjem na konano i racionalno i sa subjektivitetom karakteristinim za period modernizma. Smatra se da ovaj proces otpoinje objavljivanjem studija Gija Debora (Guy Debord), a naroito ana Bodrijara (Baudrillard) i Pola Virilija (Virilio), ezdesetih godina dvadesetog veka. Njihove e ideje preuzeti i dalje razviti ameriki teoretiar Frederik Dejmson (Jameson) u svojim poznatim raspravama o postmodernizmu zadravajui osnovnu ideju o postmodernizmu kao redefinisanoj paradigmi moderne. Prostor medija, koji otvara tehnologija, i redefinisanje parametara spoznaje istovremeno sa razvojem toga prostora ostaje jedno od arita interesovanja postmoderne teorije i kritike no, iako an Bodrijar i Gi Debor zastupaju stanovite da integracija medijskog prostora nee nastupiti nikada i da smo osueni na njegovu fragmentiranost koja se potom neminovno odraava i na stanje stvarnog sveta oko nas, Pol Virilio u vezi sa problematikom medija masovne komunikacije iznosi jedno drugaije gledite, koje je u odnosu na Bodrijarovo manje radikalno i nihilistiko, pa samim tim moda i prihvatljivije. Virilio istie da su sa nastajanjem eleznica istovremeno nastale i eleznike nesree i da je automobil bio uslov za stvaranje automobilskih sudara, te da e asimiliranje svih medija pod okrilje jedinstvene digitalne

cirkulacije neizbeno dovesti do onoga to on naziva integrisanom nesreom1. Nagovetena atomskom bombom, pa potom i informacijskom bombom, l'accident intgral je po njemu moda prva u nizu katastrofa koje slede, i koje e biti motivisane procesom posredovanja medija masovne komunikacije, a nastajae kao posledice ubrzavanja toga procesa, kao naporedni kolaps prostora i nestajanje dimenzije vremena. (up. Horowitz 2005: 1393 i Terranova 2004: 3 i 43). Po tumaenju Teranove, Virilio informacijsku bombu smatra tehnolokim i politikim orujem, koja je uglavnom proizvod delovanja amerike vojne industrije i korporacija u preteno amerikom vlasnitvu, a njeni su efekti u prvom redu ubrzavanje toka svetske istorije, zavisnost od tehnologije i nastajanje pojma realnog vremena2 paralelno sa nestajanjem fizikog prostora i usponom tehnolokog fundamentalizma i drutvene kiberentike (up. Terranova 2004: 158). Istraujui fenomen medijskog zasienja, koje po Viriliju vodi stvaranju informacijske bombe, i naine na koje se ono odraava na knjievnu produkciju, Don Donston (Johnston 1998), u studiji Umnoavanje informacije (Information multiplicity) posebnu panju posveuje procesu prelivanja ili izlivanja informacija iz komunikacionih kanala i generisanju poruke koja ne proizlazi iz sadraja, ve iz projekcije, perspektive, vrste medijuma i povrina preteklih iz procesa tekstualne medijacije (up. Tabbi 1999). Donston manifestacije ovog fenomena naziva efektima medija (media effects) i smatra da ih nije mogue konano definisati, ali da im je potencijal za stvaranje knjievnog asemblaa, ili za stvaranje kontinuiranog sleda interfejsa izmeu sistema nauke, istorije, mitova i knjievnosti praktino neiscrpan. Svoje uporite Donston nalazi u studijama medijskog diskursa i teoriji informacija dok fokus istraivanja pomera sa fizike stvarnosti u domen drutvene komunikacije, sa metaforinih odraza prirode materije i energije, na virtuelnu stvarnost bestelesne informacije (up. Tabbi 1999). Analizirajui sliku na koricama Donstonove knjige, Tabi istie da se efekti medija u ovom kontekstu prenose preko diskontinualne povrine (up. Tabbi 1999), a iluzija dubine stvara se metodom kombinovanja povrina, njihovim preklapanjima i razmacima izmeu njih, dok brojevi i slova ne saoptavaju poruku koja bi bila razliita od njihove materijalne doslovnosti, odolevajui pokuajima interpretacije. Na slian nain, doprinos Donstonovog kritikog gledita Tabi pronalazi ne u novim interpretacijama, ve u promeni ugla gledanja, uvoenju nove perspektive, kojom se panja usmerava na uticaj samog medijuma, ili meudiskursnih mrea koje povezuju pisce, arhivare, adrese i tumae. Oblast izmeu teksta i sveta u kome se generie znaenje, Donston naziva medijalnou, ime ukazuje na metode i naine pomou kojih
1 2

general accident ili integral accident en.

l'accident intgral fr.

Realno vreme ili @vreme predstavlja nain merenja vremena u virtuelnom prostoru interneta koje zanemaruje vremenske zone tj. geografski poloaj. Vreme se meri kao da je jedinstveni tok.

knjievni tekst u sopstveni jezik upisuje efekte koje proizvode drugi, ne-knjievni mediji (up. Tabbi 1999). Donstonov cilj, kako ga doivljava Tabi, jeste da ustanovi kako se ti efekti medija, koje on naziva tehnoloko nesvesno nae kulture, prenose u pripovedanje i na koji se nain ispoljava njihov uticaj u generisanju svesti o neemu kroz proces itanja. (up. Tabbi 1999). Konkretno, Donstonova teza podrazumeva tri faze u razvoju efekta medija; prvu, u kojoj se mediji mogu razdvojiti i u kojoj oni funkcioniu kao zasebni entiteti, koju izmeu ostalih ilustruje romanom Duga gravitacije (Gravitys Rainbow) Tomasa Pinona, drugu, koja je za ovo istraivanje najzanimljivija, a podrazumeva stanje delimino integrisanih medijskih sistema, oslikanih u DeLilovom romanu Beli um i Pinonovom Vajnlendu (Vineland), gde su razliitosti medija dopustile stvaranje prostora koji se odupire korporativnoj moi (up. Tabbi 1999), i konano treu, u kojoj mediji nestaju u totalitarnom globalnom informacionom domenu i na njemu baziranoj ekonomiji, gde je kultura kiborga jedina kultura (up. Donston 1998: 233-34). Medijsko je okruenje, prema Donstonu, tako postalo kognitivna mapa novog oblika subjektivnosti, koja se izmeta i redistribuira mainistikom aktivnou koju podrazumeva itanje i pisanje ovih romana (up. Donston 1998: 5). Zasienje postmodernom kulturom potronje dominantna je tema DeLilovog pisanja naroito u delima nastalim kasnih devedestih, meutim, veoma studiozno bavljenje procesima rasta i razvoja nastupanja prostora posredovanja koji najavljuje Virilio i drutvenih odnosa koje obeleava ono to Debor naziva spektaklom kontinuirano su prisutni u celokupnom njegovom opusu. Gradiranje toga prostora, fiziki i tehnoloki domen delovanja medija, u funkciji je produkcije dogaaja i njihove kasnije interpretacije i predstavlja neodvojivi deo domena vizuelnog unutar onoga to DeLilove pripovesti pretpostavljaju kao stvarno. Jedan od najvanijih aspekata romana Beli um upravo je naglaavanje dimenzije i znaenja koje nosi deo poruke izvan komunikacionog kanala, efekat medija kako ga definie Donston: Nismo mogli da ujemo ta govori jer je ton bio utian. Ali niko nije hteo da ga pojaa. Bitna je bila slika, lice u crno-beloj tehnici, ivo, ali istovremeno dvodimenzionalno, distancirano, zapeaeno, bezvremeno. To je bila ona, ali opet i nije bila. I opet sam pomislio da Marej moda dobro nasluuje. Talasi i zraenje. Neto je isticalo kroz mreu. (DeLillo 1986: 105)3

With the sound down low we couldn't hear what she was saying. But no one bothered to adjust the volume. It was the picture that mattered, the face in black and white, animated but also flat, distanced, sealed off, timeless. It was but wasn't her. Once again I began to think Murray might be on to something. Waves and radiation. Something leaked through the mesh. (Prevod autorke)

Meutim, iako se moda moe uiniti da je sled medijskih slika kojem smo kao itaoci izloeni beskonaan i da se njihova znaenja neprekidno menjaju, budui da je skalu interpretacije praktino nemogue vrsto definisati, poigravanje tako konstruisanom stvarnou u DeLilovim pripovestima gotovo uvek tee paralelno sa interpretiranjem shvatanja smrti kao simbolinog okonanja procesa razmene. Taj sled slika doivljavamo kao suprotstavljanje nastupanju fizike, organske smrti kao moda poslednjeg atributa ljudskosti koji tehnologijom nije mogue marginalizovati, ime se percepcija da je niz referenata neogranien radikalno menja. Na izvestan nain, odnos tehnologije i smrti u DeLilovim romanima i dramama (naroito u drami Love-Lies-Bleeding) predstavlja vrstu katalizatora drutvenih procesa, ali istovremeno svest o izvesnosti smrti u fizikom svetu, unutar, kao i izvan domena medijskog prostora, u delima nastalim do 2000. godine ispostavlja se kao apsolutna granica tumaenja. Sa druge strane, rasprostiranje vreme-prostora smrti u okviru savremene kulture jeste dominantna tema i prema Donstonu proistie iz drastino uveanih kapaciteta za pohranjivanje i prenos podataka stvorenih napretkom tehnologije (up. 185). Ipak, shvatanje smrti kao granice i tehnologije kao sredstva kojim se nastoji da se ta granica pomeri, pre svega u kulturnom smislu, u DeLilovom se opusu ne moe tumaiti kao prostor za ograniavanje subjektiviteta i po tome se DeLilo moda najoitije izdvaja iz grupe pisaca koji se bave ovim i slinim problemima. Mora se naglasiti da od romana Beli um, u kome je stav prema smrti nedvosmisleno povezan sa samosveu glavnih junaka, a drutveni mehanizmi, inovi konzumiranja, kojima se potroaka kultura brani od smrti prenaglaeni gotovo do groteske, do Kosmopolisa koji nagovetava jedan praktino nesamerljiv univerzum globalne virtuelne kulture koja je asimilirala sve medije u jedan, DeLilovi romani ovom fenomenu uvek prilaze uvaavajui i naglaavajui efekat koji medijacija ima na zajednicu (up. Radin-Sabado 2007.) ak i kada medijski generisana stvarnost u DeLilovim romanima nastalim nakon 2000. godine postepeno preuzima domen realnog, i taj proces vodi ka paradoksu zavretka romana Kosmopolis, petlji u kojoj e glavni junak u svom digitalnom obliju zauvek ostati zarobljen izmeu ivota i smrti. Razmatrajui efekte koje uronjenost u vizuelne informacije ima na ljudsko poimanje onoga to je stvarno, primarno onoga to je deo polja iskustva, u eseju Mo istorije, objavljenom 1997. godine, DeLilo izmeu ostalog govori o procesima pomeranja znaenja koje Debor smatra produktima razlike izmeu integralnog iskustva i fragmentiranosti i izdvojenosti prizora/spektakla (MacPhee 2002, 69). DeLilo govori o sopstvenom vienju putanje prenoenja informacija on smatra da obino ubistvo na video traci biva transformisano u inu prikazivanja, da se u procesu ralanjivanja na mikrodelie vremena u

procesu digitalizovanja slike, pretvara u niz istih informacija. S druge strane, ako se posmatra dovoljan broj puta, njegovo dejstvo transformie primaoca, pretvara ga u pasivnu varijaciju naoruanog pljakaa u ubrzanom inu potronje. Ubistvo u realnom vremenu posmatraa izdvaja iz stvarnosti koja je sve manje ujna u svetu koji postoji izvan video zapisa (up. Power of History). Meutim, dejstvo konzumiranja slike time nije okonano. Sa nastupanjem ere televizije, slike namenjene konzumiranju i neizbeno manipulisane, editovane i kontekstualizovane sainjavaju kola kolektivnog seanja i stvaraju doivljaj istorije. Televizija, kao prostor u kome se odvija konzumiranje slika, zauzima dominantno mesto u romanima Beli um Dona DeLila i Vajnlend Tomasa Pinona, kao sveobuhvatni elektronski medijum koji produkuje kulturu i drutvene procese, mada ova dva romana tim fenomenima prilaze sa razliitih stanovita i sa razliitim ciljevima. Kako naglaava Brajan Mekhejl, funkcija televizije u romanu Vajnlend jeste da ontoloku strukturu sveta fikcije uslonjava, da je destabilizuje i ini raznovrsnom (up. McHale 1992: 135) uvoenjem modela ponaanja i modela identiteta kao proskribovanih ideala kroz medijum televizije, ime se konstruie, kako kae Mekhejl, alternativna stvarnost duhova ili aveti. Mekhejl ak ide dotle da tvrdi da je stvarnost koja postoji izvan stvarnog sveta u svesti svakog od likova Vajnlenda u sutini modelovana prema uzorku sa televizije. No, meutim, iako je televizija kao medijum prisutna u romanu Beli um, DeLilov fokus istraivanja efekata medija ipak nije primarno okrenut televiziji; Beli um nastaje kao stapanje auditivnih i vizuelnih podraaja ili signala, i strukturom romana DeLilo postie opisani efekat povezujui meusobno delovanje mnotva medija u kontinuum u kome nije u toj meri dominantno modelovanje stvarnosti prema onoj koju projektuje medijum, ve je upravo akcenat na odabiru perspektive i definisanju kontinuuma kroz talase i zraenje od odabranih fragmenata stvarnog sveta, pa stoga televizija nije model, ve je pre svega tehnoloko sredstvo. Mediji i njihov odnos prema stvarnosti u romanu Beli um upravljaju odnosom oveka prema smrtnosti kao konanosti ljudske egzistencije, i ta se fascinacija smru ogleda u najrazliitijim oblicima medijskih poruka, od masovnih katastrofa do kompjutrerskih ekrana na kojima se pojavljuju zbirni podaci kao mera neijeg postojanja. Posmatranje prizora katastrofa emitovanih u televizijskom programu jedan je od niza bizarnih rituala koji predstavljaju surogat porodinog okupljanja Glednijevih petkom uvee i za tu fascinaciju on pronalazi objanjenje opet zasnovano na medijskom kontekstu ljudskog postojanja: Kazao sam mu, Zato su, Alfonse, pristojni, dobronamerni i odgovorni ljudi toliko opinjeni katastrofom kada je vide na televiziji? Priao sam mu o

lavi od pre neko vee, o blatu i pobesneloj bujici to je i meni i deci bilo veoma zanimljivo. Traili smo jo i jo. To je prirodno, normalno, odvratio je klimajui glavom u znak odobravanja. Svima se to dogaa. Zato? Zato to podleemo oteenju modanih funkcija. Potrebno nam je da katastrofama povremeno prekinemo beskonano bombardovanje informacijama.(DeLillo 1986: 66)4 ... Protok je neprekidan, kazao je Alfons. Rei, slike, brojevi, injenice, grafiki prikazi, statistike, estice, talasi, fragmenti, delii. Jedino nam katastrofe privlae panju. elimo ih, potrebne su nam, zavisimo od njih. Dokle god se dogaaju negde drugo...(DeLillo 1986:66)5 Meutim, u romanu Beli um, kao i u delima koja ga slede, odnos prema smrti ipak nee imati onu dimenziju koju definie Pinon u Vajnlendu prikazujui klasu Tanatoida kao ljude razapete izmeu fizike i virtuelne stvarnosti. Don Donston e esej o romanu Vajnlend nazvati amerikom knjigom mrtvih; istu je sintagmu DeLilo koristio kao radnu verziju naslova za roman Beli um, nameravajui da stalno iznova ukazuje na povezanost posredovanog prostora i smrti u potroakoj kulturi Amerike. S jedne strane, sam pojam beli um oznaava stapanje nerazaznatljivih auditivnih i vizuelnih stimulansa, meutim, nekoliko likova u romanu se pita nije li taj opis zapravo opis smrti kao granice, kao straha, kao oslonca pomou kojeg definiemo ivot. Za Donstona, granica ivota i smrti ostaje zamagljena uronjena u sistem produkcije slika i kulturnih obrazaca, u Vajnlendu i u Belom umu podjednako (up. 184), makar to i bilo iz dve potpuno razliite perspektive.

I said to him, "Why is it, Alfonse, that decent, well-meaning and responsible people find themselves intrigued by catastrophe when they see it on television?" I told him about the recent evening of lava, mud and raging water that the children and I had found so entertaining. We wanted more, more. "It's natural, it's normal," he said, with a reassuring nod. "It happens to everybody." "Why?" "Because we're suffering from brain fade. We need an occasional catastrophe to break up the incessant bombardment of information." ... 5 "The flow is constant," Alfonse said. "Words, pictures, numbers, facts, graphics, statistics, specks, waves, particles, motes. Only a catastrophe gets our attention. We want them, we need them, we depend on them. As long as they happen somewhere else... (Prevod autorke)

Junak Pinonovog romana Vajnlend, Zojd Viler, posmatrajui samog sebe na televizijskom snimku svojeg performansa, iskusie efekat medija slian onome koji obeleava egzistenciju Glednijeve ene Babet u zatvorenom kolu lokalne televizije (up. fusnota 2): Na Televiziji, Zojd je skoio i razneo prozor, uz montirani zvuk lomljave, ovoga puta pravog stakla. Policijski patrolni automobili i oprema za gaenje poara davali su svoj doprinos veselim bljeskom hromiranih delova. Zojd se gledao kako udara u okno, kako se kotrlja, ustaje i nasre na kameru, vritei i kezei zube...u Televizijskoj verziji, sa zadovoljstvom je primetio da se haljina jarkih boja, fluorescentno narandasta, gotovo ultraljubiasto purpurna i otrovno zelena sa neto crvene, retro dezena sa havajskim papigama i hula plesaicama, pokazala kao izvanredan nain da se privue panja. 6 (Pynchon 1990:15) Na jednom od televizijskih kanala San Franciska on posmatra usporeni snimak svojeg skoka, i milione putanja kristala, glatke kao kapi vode iz fontane, sebe u vazduhu kako zauzima desetine poloaja kojih nije ni svestan, i razmilja o tome da bi neki od tih kadrova svakako bile odline fotografije. Iza usporenog snimka usledila je retrospektiva njegovih prethodnih po ivot opasnih poduhvata iskakanja kroz prozore, s tim da je kvalitet snimka i produkcije bivao sve loiji to se dalje sezalo u prolost, a iza retrospektive sledila je diskusija u kojoj su uestvovali profesor fizike i psihijatar i atletski trener uivo i preko video linka sa Olimpijskih igara iz Los Anelesa. Oni su razmatrali sve aspekte Zojdovog poduhvata i njegov razvojni put, i ukazivali na bitnu razliku izmeu defenestracije (skakanja sa prozora) i transfenestracije (iskakanja kroz prozor) (up. Pynchon 1990: 15). Ovaj je kontekst davao potpuno drugaiju perspektivu onome to je zamiljeni in ludila inicijalno trebalo da pretpostavlja, budui da je konzumiranje ovog prizora potaknuto potencijalno po ivot opasnim kontekstom, stvorenim performansom kao linim inom. Izuzimanjem opasnosti iz procesa, simuliranjem konteksta tehnolokim sredstvima, tome inu oduzima auru i pretvara ga u potroaki proizvod. Meutim, kako naglaava Bodrijar, u postmodernoj kulturi smrt ne treba tretirati kao formu ili kao dogaaj ve kao oblik drutvenih odnosa, te stoga ona automatski pripada domenu
6

On the Tube, Zoyd came blasting out the window, along with the dubbed-in sounds now of real glass breaking. Police cruisers and fire equipment contributed cheery chrome elements. Zoyd watched himself hit the hardpan, roll, come up, and charge the camera, screaming and baring his teeth. ... in Tubal form he was pleased to see that the dress, Day-Glo orange, near-ultraviolet purple, some acid green, and a little magenta in a retro-Hawaiian parrots-and-hula-girls print, came across as a real attention-getter. (Prevod autorke)

javnog, i nema svojstvo da odreuje subjekt ili da poprima neku vrednost. Smrt, dakle, kao ideja ne upuuje na subjekt, niti se toj ideji moe pristupiti sa stanovita subjekta. Ona postaje objekt, ili simulakrum u bodrijarovskom smislu, i pre svega oznaava ne shvatanje sopstva, ve domen drutvenog i javnog. Tezu da se smrt dogaa drugima, veoma snano podupire razvoj okruenja u kome dominiraju mediji, koji je otpoeo sa dolaskom televizije, takoe pedesetih godina XX veka. Televizijsko izvetavanje u jednom svom delu se baziralo na prenosu spektakla umiranja pred kamerama: dokumentarni filmovi, rekonstruisani dogaaji, kamere za nadzor, sve to posmatrau prua lini kontakt sa smru posredovan okom kamere, i istovremeno postaje drugi prihvatljiv vid odnosa prema smrtnosti; poricanje je, kroz razliite oblike drutvenih rituala opisanih u romanu Beli um definisano kao dominantni odnos prema smrti. Tako Glednijeva ena Babet u Belom umu za trenutak pronalazi sopstvenu besmrtnost u procesu emitovanja sopstvenog lika kroz zatvoreni sistem lokalne televizije, i taj je momenat paradigma Delilovog odnosa prema stvarnosti stvorenoj kroz medije taj e trenutak ponovo stvoriti u snimku Teksakog ubice s autoputa u romanu Podzemlje. ovek sa snimka je u stvarnom ivotu etrdesetdvogodinji radnik u supermarketu koji ivi sa roditeljima i o njima se brine, dok u nekoliko minuta koliko traje njegova medijska ekspozicija, on preuzima potpuno novi identitet premeta se u paralelnu ravan. Snimak se u romanu ponavlja sve dotle dok u izvesnom smislu ne preraste u oznaitelj bez oznaenog, dok ne preraste u stvarnu sliku smrti u kojoj nema mesta za bilo kakve kvalifikacije ili elemente identiteta koji bi bili izvan kategorija ubice, rtve i posmatraa. Emitovanjem tog snimka kroz nacionalne televizijske mree, DeLilo milionima gledalaca pripisuje identitet posmatraa pasivnih konzumenata prizora umiranja. Ima neega u samoj prirodi tog snimka, u teksturi slike, u onim kapljiastim crno-belim tonovima, onoj ogoljenosti nekako vam se ini de je to stvarnije, verodostojnije no ita drugo oko vas. Stvari oko vas deluju provereno i slojevito i doterano. A ta traka je nadrealna, ili bi moda bilo bolje rei da je podrealna. To je ono to lei na oguljenom dnu ispod svih slojeva koje ste naknadno dodali. A postoji jo jedan razlog zbog koga nastavljate da gledate. Ta traka opako je stvarna (P 160).

DeLilov, a svakako i Pinonov, opus u ovom pogledu predstavljaju celinu prikazujui procese i stanja koja su dovela ili dovode do onog trenutka koji Virilio imenuje integrisanom nesreom; irenje informacija u sistemima medija esto podrazumeva njihovo razorno dejstvo

i ireverzibilnost efekata, na slian nain na koji je dejstvo smrti nepovratno, jer se oekuje da e konani produkt toga procesa biti ponitenje prostorno-vremenskog kontinuuma i materijalnosti postojanja. Ipak, iako se svet tako odreene savremene kulture moe doivljavati kao mesto razaranja u kome vlada zagluujua buka belog uma u kome su ljudi osueni da vie ne raspoznaju rastojanja ili vremenske periode koji bi bili parametri njihovog linog kontakta sa drugim ljudima, ve svoje optenje vezuju uz globalne medije, njihova dela, mada nesumnjivo poseduju i tu dimenziju, ipak ne govore o nastupanju hegemonije nematerijalnog nad materijalnim, i nose i onu drugu poruku o tome da takav sled dogaaja predstavlja produktivni potencijal za transformaciju post-informacionog drutva. O razliitim oblicima postmoderne kulture sve je tee razmiljati kao o strogo omeenim pojmovima s obzirom na sve veu prisutnost svesti o meupovezanosti i meusobnom uticaju sistema komunikacije i s obzirom na to da ta meusobna povezanost ne mora uvek biti zasnovana na tehnologiji. Tokovi informacija prelivajui se izvan mrea u kojima cirkuliu tako prevazilaze ogranienost nekog medijuma otvarajui se u jedno ire polje. Ono to su nekada predstavljala medijska saoptenja, vie ne moe biti predstavljeno tokom kroz definisani kanal od poiljaoca ka primaocu; poruke se ire i deluju jedne na druge, meaju se i mutiraju u jedinstvenoj (ali ne i jedoobraznoj) informacionoj ravni; informacije prelaze razliite kanale i prelamaju se kroz razliite medije i menjaju svoj oblik svaki put kada se dekodiraju ili ponovo kodiraju na lokalnom nivou. Svaku kulturnu produkciju ili formaciju, svaki proces proizvodnje znaenja stoga je sve tee odvojiti od informacionih procesa koji se odvijaju na irem planu, te je i proces interpretacije te produkcije sa tim procesima neizbeno povezan, ime knjievna produkcija neminovno dobija jednu sasvim novu dimenziju. Summary White noise of the screen culture tales of media effects
The paper addresses issues which deal with the field of visual in postmodern culture and its influence on literature, particularly regarding the media effects as defined by John Johnston and the limitations of literary interpretation of the real and human experience of the real, in the novel Vineland by Thomas Pynchon and the novels by Don DeLillo. Keywords: american postmodern novel, White Noise, Underworld, Vineland, technology, television, mediated space

Literatura DeLillo, Don. (1986). White Noise. New York: Penguin.

DeLillo, Don. (1997). The Power of History. The New York Times Book Review. 7. Sept.1997: n.pag. Online. DeLilo, Don. (2007). Podzemlje. Prev. Zoran Paunovi. Beograd: Geopoetika. Horowitz, Maryanne Cline, editor in chief. (2005). New dictionary of the history of ideas, vols. 1-6. Detroit-Munich: Thomson Gale. http://www.nytimes.com/library/books/090797article3.html, 12. novembar 2006. Johnston, John. (1998). Information Multiplicity. American Fiction in the Age of Media Saturation. Baltimore: Johns Hopkins University Press. McHale, Brian. (1992). Postmodernist Fiction. New York: Methuen. McHale, Brian. (2002). Constructing Postmodernism. London-New York: Routledge. McPhee, Graham. (2002). The Architecture of the Visible. New York& London: Continuum. Pynchon, Thomas. (1990). Vineland. New York: Penguin. Radin-Sabado, Mirna.(2007). Smrt kao granica postojanja u prozi Dona DeLila. Godinjak Filozofskog fakulteta u Novom Sadu. XXXII. str. 719-731. Tabbi, Joseph. (1999). The Medial Turn. Electronic Book Review. [Internet] dostupno na http://www.electronicbookreview.com/thread/criticalecologies/machinic. 22. maj 2008. Terranova, Tiziana. (2004). Network Culture. Politics for the Information Age. London Ann Arbor, MI: Pluto Press.