AI - Giao Trinh Tri Tue Nhan Tao

http://blogthuthuat.
com
inh Mnh Tng Trang 1
Mc lc

Phn I : Gii quyt vn bng tm kim

1.1 Ch- ng I - Cc chin l- c tm kim m
1.1 Biu din vn trong khng gian trng thi
1.2 Cc chin l- c tm kim
1.3 Cc chin l- c tm kim m
1.3.1 Tm kim theo b rng
1.3.2 Tm kim theo su
1.3.3 Cc trng thi lp
1.3.4 Tm kim su lp
1.4 Quy vn v cc vn con. Tm kim trn th v/hoc
1.4.1 Quy vn v cc vn con
1.4.2 th v/hoc
1.4.3 Tm kim trn th v/hoc

Ch- ng II - Cc chin l- c tm kim kinh nghim
2.1 Hm nh gi v tm kim kinh nghim
2.2 Tm kim tt nht - u tin
2.3 Tm kim leo i
2.4 Tm kim beam

1.2 Ch- ng III - Cc chin l- c tm kim ti - u
3.1 Tm - ng i ngn nht
3.1.1 Thut ton A*
3.1.2 Thut ton tm kim Nhnh-v-Cn
1.2.1 3.2 Tm i t- ng tt nht
1.2.1.1 3.2.1 Tm kim leo i
3.2.2 Tm kim gradient
3.2.3 Tm kim m phng luyn kim
1.2.2 3.3 Tm kim m phng s tin ha. Thut ton di truyn

1.3 Ch- ng IV - Tm kim c i th
4.1 Cy tr chi v tm kim trn cy tr chi
4.2 Chin l- c Minimax
4.3 Ph- ng php ct ct Alpha-Beta

Phn II: Tri thc v lp lun

http://blogthuthuat.com
inh Mnh Tng Trang 2

inh Mnh T- ng
Gio trnh
Tr tu Nhn to
Khoa CNTT - i Hc Quc Gia H Ni

inh Mnh Tng Trang 3
Phn I
Gii quyt vn bng tm kim
-----------------------------------

Vn tm kim, mt cch tng qut, c th hiu l tm mt i t- ng tha mn
mt s i hi no , trong mt tp hp rng ln cc i t- ng. Chng ta c th k ra
rt nhiu vn m vic gii quyt n - c quy v vn tm kim.
Cc tr chi, chng hn c vua, c car c th xem nh- vn tm kim. Trong s
rt nhiu n- c i - c php thc hin, ta phi tm ra cc n- c i dn ti tnh th kt
cuc m ta l ng- i thng.
Chng minh nh l cng c th xem nh- vn tm kim. Cho mt tp cc tin
v cc lut suy din, trong trng hp ny mc tiu ca ta l tm ra mt chng minh
(mt dy cc lut suy din - c p dng) - c - a n cng thc m ta cn chng
minh.
Trong cc lnh vc nghin cu ca Tr Tu Nhn To, chng ta thng xuyn
phi i u vi vn tm kim. c bit trong lp k hoch v hc my, tm kim
ng vai tr quan trng.
Trong phn ny chng ta s nghin cu cc k thut tm kim c bn - c p
dng gii quyt cc vn v - c p dng rng ri trong cc lnh vc nghin cu
khc ca Tr Tu Nhn To. Chng ta ln l- t nghin cu cc k thut sau:
- Cc k thut tm kim m, trong chng ta khng c hiu bit g v cc i
t- ng h- ng dn tm kim m ch n thun l xem xt theo mt h thng no tt
c cc i t- ng pht hin ra i t- ng cn tm.
- Cc k thut tm kim kinh nghim (tm kim heuristic) trong chng ta da
vo kinh nghim v s hiu bit ca chng ta v vn cn gii quyt xy dng nn
hm nh gi h- ng dn s tm kim.
- Cc k thut tm kim ti - u.
- Cc phng php tm kim c i th, tc l cc chin l- c tm kim n- c i
trong cc tr chi hai ng- i, chng hn c vua, c t- ng, c car.

inh Mnh Tng Trang 4
Ch- ng I
Cc chin l- c tm kim m
---------------------------------

Trong chng ny, chng ti s nghin cu cc chin l- c tm kim m (blind
search): tm kim theo b rng (breadth-first search) v tm kim theo su (depth-first
search). Hiu qu ca cc phng php tm kim ny cng s - c nh gi.
1.4 Biu din vn trong khng gian trng thi
Mt khi chng ta mun gii quyt mt vn no bng tm kim, u tin ta
phi xc nh khng gian tm kim. Khng gian tm kim bao gm tt c cc i t- ng
m ta cn quan tm tm kim. N c th l khng gian lin tc, chng hn khng gian
cc vct thc n chiu; n cng c th l khng gian cc i t- ng ri rc.
Trong mc ny ta s xt vic biu din mt vn trong khng gian trng thi sao
cho vic gii quyt vn - c quy v vic tm kim trong khng gian trng thi.
Mt phm vi rng ln cc vn , c bit cc cu , cc tr chi, c th m t
bng cch s dng khi nim trng thi v ton t (php bin i trng thi). Chng hn,
mt khch du lch c trong tay bn mng l- i giao thng ni cc thnh ph trong mt
vng lnh th (hnh 1.1), du khch ang thnh ph A v anh ta mun tm - ng i ti
thm thnh ph B. Trong bi ton ny, cc thnh ph c trong cc bn l cc trng
thi, thnh ph A l trng thi ban u, B l trng thi kt thc. Khi ang mt thnh
ph, chng hn thnh ph D anh ta c th i theo cc con - ng ni ti cc thnh
ph C, F v G. Cc con - ng ni cc thnh ph s - c biu din bi cc ton t. Mt
ton t bin i mt trng thi thnh mt trng thi khc. Chng hn, trng thi D s
c ba ton t dn trng thi D ti cc trng thi C, F v G. Vn ca du khch by gi
s l tm mt dy ton t - a trng thi ban u A ti trng thi kt thc B.
Mt v d khc, trong tr chi c vua, mi cch b tr cc qun trn bn c l mt
trng thi. Trng thi ban u l s sp xp cc qun lc bt u cuc chi. Mi n- c i
hp l l mt ton t, n bin i mt cnh hung trn bn c thnh mt cnh hung
khc.
Nh- vy mun biu din mt vn trong khng gian trng thi, ta cn xc nh
cc yu t sau:
- Trng thi ban u.
- Mt tp hp cc ton t. Trong mi ton t m t mt hnh ng hoc mt
php bin i c th - a mt trng thi ti mt trng thi khc.
Tp hp tt c cc trng thi c th t ti t trng thi ban u bng cch p dng
mt dy ton t, lp thnh khng gian trng thi ca vn .
Ta s k hiu khng gian trng thi l U, trng thi ban u l u
0
(u
0
e U). Mi
ton t R c th xem nh- mt nh x R: UU. Ni chung R l mt nh x khng xc
nh khp ni trn U.

inh Mnh Tng Trang 5
- Mt tp hp T cc trng thi kt thc (trng thi ch). T l tp con ca khng
gian U. Trong vn ca du khch trn, ch c mt trng thi ch, l thnh ph B.
Nh- ng trong nhiu vn (chng hn cc loi c) c th c nhiu trng thi ch v ta
khng th xc nh tr- c - c cc trng thi ch. Ni chung trong phn ln cc vn
hay, ta ch c th m t cc trng thi ch l cc trng thi tha mn mt s iu kin
no .
Khi chng ta biu din mt vn thng qua cc trng thi v cc ton t, th vic
tm nghim ca bi ton - c quy v vic tm - ng i t trng thi ban u ti trng
thi ch. (Mt - ng i trong khng gian trng thi l mt dy ton t dn mt trng
thi ti mt trng thi khc).
Chng ta c th biu din khng gian trng thi bng th nh h- ng, trong
mi nh ca th t- ng ng vi mt trng thi. Nu c ton t R bin i trng thi u
thnh trng thi v, th c cung gn nhn R i t nh u ti nh v. Khi mt - ng i
trong khng gian trng thi s l mt - ng i trong th ny.
Sau y chng ta s xt mt s v d v cc khng gian trng thi - c xy dng
cho mt s vn .
V d 1: Bi ton 8 s. Chng ta c bng 3x3 v tm qun mang s hiu t 1 n
8 - c xp vo tm , cn li mt trng, chng hn nh- trong hnh 2 bn tri. Trong
tr chi ny, bn c th chuyn dch cc qun cch trng ti trng . Vn ca
bn l tm ra mt dy cc chuyn dch bin i cnh hung ban u (hnh 1.2 bn
tri) thnh mt cnh hung xc nh no , chng hn cnh hung trong hnh 1.2 bn
phi.

inh Mnh Tng Trang 6
Trong bi ton ny, trng thi ban u l cnh hung bn tri hnh 1.2, cn trng
thi kt thc bn phi hnh 1.2. T- ng ng vi cc quy tc chuyn dch cc qun, ta c
bn ton t: up (y qun ln trn), down (y qun xung d- i), left (y qun sang
tri), right (y qun sang phi). R rng l, cc ton t ny ch l cc ton t b phn;
chng hn, t trng thi ban u (hnh 1.2 bn tri), ta ch c th p dng cc ton t
down, left, right.
Trong cc v d trn vic tm ra mt biu din thch hp m t cc trng thi
ca vn l kh d dng v t nhin. Song trong nhiu vn vic tm hiu - c biu
din thch hp cho cc trng thi ca vn l hon ton khng n gin. Vic tm ra
dng biu din tt cho cc trng thi ng vai tr ht sc quan trng trong qu trnh gii
quyt mt vn . C th ni rng, nu ta tm - c dng biu din tt cho cc trng thi
ca vn , th vn hu nh- - c gii quyt.
V d 2: Vn triu ph v k c- p. C ba nh triu ph v ba tn c- p bn b
t ngn mt con sng, cng mt chic thuyn ch - c mt hoc hai ng- i. Hy tm
cch - a mi ng- i qua sng sao cho khng li bn b sng k c- p nhiu hn
triu ph. - ng nhin trong bi ton ny, cc ton t t- ng ng vi cc hnh ng ch
1 hoc 2 ng- i qua sng. Nh- ng y ta cn l- u rng, khi hnh ng xy ra (lc
thuyn ang bi qua sng) th bn b sng thuyn va di ch, s k c- p khng - c
nhiu hn s triu ph. Tip theo ta cn quyt nh ci g l trng thi ca vn . y
ta khng cn phn bit cc nh triu ph v cc tn c- p, m ch s l- ng ca h bn
b sng l quan trng. biu din cc trng thi, ta s dng b ba (a, b, k), trong a
l s triu ph, b l s k c- p bn b t ngn vo cc thi im m thuyn b ny
hoc b kia, k = 1 nu thuyn b t ngn v k = 0 nu thuyn b hu ngn. Nh- vy,
khng gian trng thi cho bi ton triu ph v k c- p - c xc nh nh- sau:
- Trng thi ban u l (3, 3, 1).
- Cc ton t. C nm ton t t- ng ng vi hnh ng thuyn ch qua sng 1 triu
ph, hoc 1 k c- p, hoc 2 triu ph, hoc 2 k c- p, hoc 1 triu ph v 1 k c- p.
- Trng thi kt thc l (0, 0, 0).
1.5 Cc chin l- c tm kim
Nh- ta thy trong mc 1.1, gii quyt mt vn bng tm kim trong
khng gian trng thi, u tin ta cn tm dng thch hp m t cc trng thi cu vn
. Sau cn xc nh:
- Trng thi ban u.
- Tp cc ton t.
- Tp T cc trng thi kt thc. (T c th khng - c xc nh c th gm cc trng
thi no m ch - c ch nh bi mt s iu kin no ).
Gi s u l mt trng thi no v R l mt ton t bin i u thnh v. Ta s gi
v l trng thi k u, hoc v - c sinh ra t trng thi u bi ton t R. Qu trnh p dng
cc ton t sinh ra cc trng thi k u - c gi l pht trin trng thi u. Chng hn,
trong bi ton ton s, pht trin trng thi ban u (hnh 2 bn tri), ta nhn - c ba
trng thi k (hnh 1.3).

inh Mnh Tng Trang 7
Khi chng ta biu din mt vn cn gii quyt thng qua cc trng thi v cc
ton t th vic tm li gii ca vn - c quy v vic tm - ng i t trng thi ban
u ti mt trng thi kt thc no .
C th phn cc chin l- c tm kim thnh hai loi:
- Cc chin l- c tm kim m. Trong cc chin l- c tm kim ny, khng c mt
s h- ng dn no cho s tm kim, m ta ch pht trin cc trng thi ban u cho ti
khi gp mt trng thi ch no . C hai k thut tm kim m, l tm kim theo b
rng v tm kim theo su.
T- t- ng ca tm kim theo b rng l cc trng thi - c pht trin theo th t
m chng - c sinh ra, tc l trng thi no - c sinh ra tr- c s - c pht trin tr- c.
Trong nhiu vn , d chng ta pht trin cc trng thi theo h thng no (theo
b rng hoc theo su) th s l- ng cc trng thi - c sinh ra tr- c khi ta gp trng
thi ch thng l cc k ln. Do cc thut ton tm kim m km hiu qu, i hi
rt nhiu khng gian v thi gian. Trong thc t, nhiu vn khng th gii quyt - c
bng tm kim m.
- Tm kim kinh nghim (tm kim heuristic). Trong rt nhiu vn , chng ta c
th da vo s hiu bit ca chng ta v vn , da vo kinh nghim, trc gic, nh
gi cc trng thi. S dng s nh gi cc trng thi h- ng dn s tm kim: trong
qu trnh pht trin cc trng thi, ta s chn trong s cc trng thi ch pht trin, trng
thi - c nh gi l tt nht pht trin. Do tc tm kim s nhanh hn. Cc
phng php tm kim da vo s nh gi cc trng thi h- ng dn s tm kim gi
chung l cc phng php tm kim kinh nghim.
Nh- vy chin l- c tm kim - c xc nh bi chin l- c chn trng thi pht
trin mi b- c. Trong tm kim m, ta chn trng thi pht trin theo th t m
ng - c sinh ra; cn trong tm kim kinh nghim ta chn trng thi da vo s nh
gi cc trng thi.
Cy tm kim

inh Mnh Tng Trang 8
Chng ta c th ngh n qu trnh tm kim nh- qu trnh xy dng cy tm
kim. Cy tm kim l cy m cc nh - c gn bi cc trng thi ca khng gian trng
thi. Gc ca cy tm kim t- ng ng vi trng thi ban u. Nu mt nh ng vi
trng thi u, th cc nh con ca n ng vi cc trng thi v k u. Hnh 1.4a l th
biu din mt khng gian trng thi vi trng thi ban u l A, hnh 1.4b l cy tm
kim t- ng ng vi khng gian trng thi .
Mi chin l- c tm kim trong khng gian trng thi t- ng ng vi mt phng
php xy dng cy tm kim. Qu trnh xy dng cy bt u t cy ch c mt nh l
trng thi ban u. Gi s ti mt b- c no trong chin l- c tm kim, ta xy
dng - c mt cy no , cc l ca cy t- ng ng vi cc trng thi ch- a - c pht
trin. B- c tip theo ph thuc vo chin l- c tm kim m mt nh no trong cc l
- c chn pht trin. Khi pht trin nh , cy tm kim - c m rng bng cch
thm vo cc nh con ca nh . K thut tm kim theo b rng (theo su) t- ng
ng vi phng php xy dng cy tm kim theo b rng (theo su).
1.6 Cc chin l- c tm kim m
Trong mc ny chng ta s trnh by hai chin l- c tm kim m: tm kim theo
b rng v tm kim theo su. Trong tm kim theo b rng, ti mi b- c ta s chn
trng thi pht trin l trng thi - c sinh ra tr- c cc trng thi ch pht trin khc.
Cn trong tm kim theo su, trng thi - c chn pht trin l trng thi - c
sinh ra sau cng trong s cc trng thi ch pht trin.
Chng ta s dng danh sch L l- u cc trng thi - c sinh ra v ch - c
pht trin. Mc tiu ca tm kim trong khng gian trng thi l tm - ng i t trng
thi ban u ti trng thi ch, do ta cn l- u li vt ca - ng i. Ta c th s dng
hm father l- u li cha ca mi nh trn - ng i, father(v) = u nu cha ca nh v l
u.
1.6.1 Tm kim theo b rng
Thut ton tm kim theo b rng - c m t bi th tc sau:
procedure Breadth_First_Search;
begin

inh Mnh Tng Trang 9
1. Khi to danh sch L ch cha trng thi ban u;
2. loop do
2.1 if L rng then
{thng bo tm kim tht bi; stop};
2.2 Loi trng thi u u danh sch L;
2.3 if u l trng thi kt thc then
{thng bo tm kim thnh cng; stop};
2.4 for mi trng thi v k u do {
t v vo cui danh sch L;
father(v) <- u}
end;
Chng ta c mt s nhn xt sau y v thut ton tm kim theo b rng:
- Trong tm kim theo b rng, trng thi no - c sinh ra tr- c s - c pht trin
tr- c, do danh sch L - c x l nh- hng i. Trong b- c 2.3, ta cn kim tra xem
u c l trng thi kt thc hay khng. Ni chung cc trng thi kt thc - c xc nh
bi mt s iu kin no , khi ta cn kim tra xem u c tha mn cc iu kin
hay khng.
- Nu bi ton c nghim (tn ti - ng i t trng thi ban u ti trng thi
ch), th thut ton tm kim theo b rng s tm ra nghim, ng thi - ng i tm
- c s l ngn nht. Trong trng hp bi ton v nghim v khng gian trng thi hu
hn, thut ton s dng v cho thng bo v nghim.
nh gi tm kim theo b rng
By gi ta nh gi thi gian v b nh m tm kim theo b rng i hi. Gi s
rng, mi trng thi khi - c pht trin s sinh ra b trng thi k. Ta s gi b l nhn t
nhnh. Gi s rng, nghim ca bi ton l - ng i c di d. Bi nhiu nghim c
th - c tm ra ti mt nh bt k mc d ca cy tm kim, do s nh cn xem xt
tm ra nghim l:
1 + b + b
2
+ ... + b
d-1
+ k
Trong k c th l 1, 2, ..., b
d
. Do s ln nht cc nh cn xem xt l:
1 + b + b
2
+ ... + b
d

Nh- vy, phc tp thi gian ca thut ton tm kim theo b rng l O(b
d
).
phc tp khng gian cng l O(b
d
), bi v ta cn l- u vo danh sch L tt c cc nh ca
cy tm kim mc d, s cc nh ny l b
d
.
thy r tm kim theo b rng i hi thi gian v khng gian ln ti mc no,
ta xt trng hp nhn t nhnh b = 10 v su d thay i. Gi s pht hin v kim
tra 1000 trng thi cn 1 giy, v l- u gi 1 trng thi cn 100 bytes. Khi thi gian v
khng gian m thut ton i hi - c cho trong bng sau:

inh Mnh Tng Trang 10
su d Thi gian Khng gian
4 11 giy 1 megabyte
6 18 giy 111 megabytes
8 31 gi 11 gigabytes
10 128 ngy 1 terabyte
12 35 nm 111 terabytes
14 3500 nm 11.111 terabytes
1.6.2 Tm kim theo su
Nh- ta bit, t- t- ng ca chin l- c tm kim theo su l, ti mi b- c trng
thi - c chn pht trin l trng thi - c sinh ra sau cng trong s cc trng thi
ch pht trin. Do thut ton tm kim theo su l hon ton t- ng t nh- thut
ton tm kim theo b rng, ch c mt iu khc l, ta x l danh sch L cc trng thi
ch pht trin khng phi nh- hng i m nh- ngn xp. C th l trong b- c 2.4 ca
thut ton tm kim theo b rng, ta cn sa li l t v vo u danh sch L.
Sau y chng ta s - a ra cc nhn xt so snh hai chin l- c tm kim m:
- Thut ton tm kim theo b rng lun lun tm ra nghim nu bi ton c
nghim. Song khng phi vi bt k bi ton c nghim no thut ton tm kim theo
su cng tm ra nghim! Nu bi ton c nghim v khng gian trng thi hu hn, th
thut ton tm kim theo su s tm ra nghim. Tuy nhin, trong trng hp khng
gian trng thi v hn, th c th n khng tm ra nghim, l do l ta lun lun i xung
theo su, nu ta i theo mt nhnh v hn m nghim khng nm trn nhnh th
thut ton s khng dng. Do ng- i ta khuyn rng, khng nn p dng tm kim
theo d su cho cc bi ton c cy tm kim cha cc nhnh v hn.
- phc tp ca thut ton tm kim theo su.
Gi s rng, nghim ca bi ton l - ng i c di d, cy tm kim c nhn t
nhnh l b v c chiu cao l d. C th xy ra, nghim l nh ngoi cng bn phi trn
mc d ca cy tm kim, do phc tp thi gian ca tm kim theo su trong
trng hp xu nht l O(b
d
), tc l cng nh- tm kim theo b rng. Tuy nhin, trn
thc t i vi nhiu bi ton, tm kim theo su thc s nhanh hn tm kim theo b
rng. L do l tm kim theo b rng phi xem xt ton b cy tm kim ti mc d-1, ri
mi xem xt cc nh mc d. Cn trong tm kim theo su, c th ta ch cn xem
xt mt b phn nh ca cy tm kim th tm ra nghim.
nh gi phc tp khng gian ca tm kim theo su ta c nhn xt rng,
khi ta pht trin mt nh u trn cy tm kim theo su, ta ch cn l- u cc nh ch- a
- c pht trin m chng l cc nh con ca cc nh nm trn - ng i t gc ti nh
u. Nh- vy i vi cy tm kim c nhn t nhnh b v su ln nht l d, ta ch cn
l- u t hn db nh. Do phc tp khng gian ca tm kim theo su l O(db),
trong khi tm kim theo b rng i hi khng gian nh O(b
d
)!

1.6.3 Cc trng thi lp
Nh- ta thy trong mc 1.2, cy tm kim c th cha nhiu nh ng vi cng mt
trng thi, cc trng thi ny - c gi l trng thi lp. Chng hn, trong cy tm kim
hnh 4b, cc trng thi C, E, F l cc trng thi lp. Trong th biu din khng gian
trng thi, cc trng thi lp ng vi cc nh c nhiu - ng i dn ti n t trng thi
ban u. Nu th c chu trnh th cy tm kim s cha cc nhnh vi mt s nh lp
li v hn ln. Trong cc thut ton tm kim s lng ph rt nhiu thi gian pht trin
li cc trng thi m ta gp v pht trin. V vy trong qu trnh tm kim ta cn
trnh pht sinh ra cc trng thi m ta pht trin. Chng ta c th p dng mt trong
cc gii php sau y:
1. Khi pht trin nh u, khng sinh ra cc nh trng vi cha ca u.
2. Khi pht trin nh u, khng sinh ra cc nh trng vi mt nh no nm trn
- ng i dn ti u.
3. Khng sinh ra cc nh m n - c sinh ra, tc l ch sinh ra cc nh mi.
Hai gii php u d ci t v khng tn nhiu khng gian nh, tuy nhin cc
gii php ny khng trnh - c ht cc trng thi lp.
thc hin gii php th 3 ta cn l- u cc trng thi pht trin vo tp Q, l- u
cc trng thi ch pht trin vo danh sch L. - ng nhin, trng thi v ln u - c
sinh ra nu n khng c trong Q v L. Vic l- u cc trng thi pht trin v kim tra
xem mt trng thi c phi ln u - c sinh ra khng i hi rt nhiu khng gian v
thi gian. Chng ta c th ci t tp Q bi bng bm (xem [ ]).
1.6.4 Tm kim su lp
Nh- chng ta nhn xt, nu cy tm kim cha nhnh v hn, khi s dng tm
kim theo su, ta c th mc kt nhnh v khng tm ra nghim. khc phc
hon cnh , ta tm kim theo su ch ti mc d no ; nu khng tm ra nghim, ta
tng su ln d+1 v li tm kim theo su ti mc d+1. Qu trnh trn - c lp li
vi d ln l- t l 1, 2, ... dn mt su max no . Nh- vy, thut ton tm kim su
lp (iterative deepening search) s s dng th tc tm kim su hn ch (depth_limited
search) nh- th tc con. l th tc tm kim theo su, nhng ch i ti su d
no ri quay ln.
Trong th tc tm kim su hn ch, d l tham s su, hm depth ghi li su
ca mi nh
procedure Depth_Limited_Search(d);
begin
1. Khi to danh sch L ch cha trng thi ban u u
0
;
depth(u
0
) 0;
2. loop do
2.1 if L rng then
{thng bo tht bi; stop};

{thng bo thnh cng; stop};
2.4 if depth(u) <= d then
for mi trng thi v k u do
{t v vo u danh sch L;
depth(v) depth(u) + 1};
end;

procedure Depth_Deepening_Search;
begin
for d 0 to max do
{Depth_Limited_Search(d);
if thnh cng then exit}
end;
K thut tm kim su lp kt hp - c cc - u im ca tm kim theo b rng v
tm kim theo su. Chng ta c mt s nhn xt sau:
- Cng nh- tm kim theo b rng, tm kim su lp lun lun tm ra nghim (nu
bi ton c nghim), min l ta chn su m ln.
- Tm kim su lp ch cn khng gian nh nh- tm kim theo su.
- Trong tm kim su lp, ta phi pht trin lp li nhiu ln cng mt trng thi.
iu lm cho ta c cm gic rng, tm kim su lp lng ph nhiu thi gian. Thc ra
thi gian tiu tn cho pht trin lp li cc trng thi l khng ng k so vi thi gian
tm kim theo b rng. Tht vy, mi ln gi th tc tm kim su hn ch ti mc d,
nu cy tm kim c nhn t nhnh l b, th s nh cn pht trin l:
1 + b + b
2
+ ... + b
d

Nu nghim su d, th trong tm kim su lp, ta phi gi th tc tm kim
su hn ch vi su ln l- t l 0, 1, 2, ..., d. Do cc nh mc 1 phi pht trin
lp d ln, cc nh mc 2 lp d-1 ln, ..., cc nh mc d lp 1 ln. Nh- vy tng s
nh cn pht trin trong tm kim su lp l:
(d+1)1 + db + (d-1)b
2
+ ... + 2b
d-1
+ 1b
d

Do thi gian tm kim su lp l O(b
d
).
Tm li, tm kim su lp c phc tp thi gian l O(b
d
) (nh- tm kim theo b
rng), v c phc tp khng gian l O(biu din) (nh- tm kim theo su). Ni

chung, chng ta nn p dng tm kim su lp cho cc vn c khng gian trng thi
ln v su ca nghim khng bit tr- c.
1.7 Quy vn v cc vn con. Tm kim trn th v/hoc.
1.7.1 Quy vn v cc vn con:
Trong mc 1.1, chng ta nghin cu vic biu din vn thng qua cc trng
thi v cc ton t. Khi vic tm nghim ca vn - c quy v vic tm - ng trong
khng gian trng thi. Trong mc ny chng ta s nghin cu mt phng php lun
khc gii quyt vn , da trn vic quy vn v cc vn con. Quy vn v
cc vn con (cn gi l rt gn vn ) l mt phng php - c s dng rng ri
nht gii quyt cc vn . Trong i sng hng ngy, cng nh- trong khoa hc k
thut, mi khi gp mt vn cn gii quyt, ta vn thng c gng tm cch - a n v
cc vn n gin hn. Qu trnh rt gn vn s - c tip tc cho ti khi ta dn ti
cc vn con c th gii quyt - c d dng. Sau y chng ta xt mt s vn .
Vn tnh tch phn bt nh
Gi s ta cn tnh mt tch phn bt nh, chng hn } (xe
x
+ x
3
) dx. Qu trnh
chng ta vn thng lm tnh tch phn bt nh l nh- sau. S dng cc quy tc tnh
tch phn (quy tc tnh tch phn ca mt tng, quy tc tnh tch phn tng phn...), s
dng cc php bin i bin s, cc php bin i cc hm (chng hn, cc php bin
i l- ng gic),... - a tch phn cn tnh v tch phn ca cc hm s s cp m
chng ta bit cch tnh. Chng hn, i vi tch phn } (xe
x
+ x
3
) dx, p dng quy
tc tch phn ca tng ta - a v hai tch phn } xe
x
dx v } x
3
dx. p dng quy tc tch
phn tng phn ta - a tch phn } xe
x
dx v tch phn } e
x
dx. Qu trnh trn c th biu
din bi th trong hnh 1.5.
Cc tch phn } e
x
dx v } x
3
dx l cc tch phn c bn c trong bng tch phn.
Kt hp cc kt qu ca cc tch phn c bn, ta nhn - c kt qu ca tch phn
cho.
Chng ta c th biu din vic quy mt vn v cc vn con c bi cc trng
thi v cc ton t. y, bi ton cn gii l trng thi ban u. Mi cch quy bi ton
v cc bi ton con - c biu din bi mt ton t, ton t AB, C biu din vic quy
bi ton A v hai bi ton B v C. Chng hn, i vi bi ton tnh tch phn bt nh, ta
c th xc nh cc ton t dng:

} (f
1
+ f
2
) dx } f
1
dx, } f
2
dx v } u dv } v du
Cc trng thi kt thc l cc bi ton s cp (cc bi ton bit cch gii).
Chng hn, trong bi ton tnh tch phn, cc tch phn c bn l cc trng thi kt thc.
Mt iu cn l- u l, trong khng gian trng thi biu din vic quy vn v cc vn
con, cc ton t c th l a tr, n bin i mt trng thi thnh nhiu trng thi
khc.
Vn tm - ng i trn bn giao thng
Bi ton ny - c pht trin nh- bi ton tm - ng i trong khng gian trng
thi (xem 1.1), trong mi trng thi ng vi mt thnh ph, mi ton t ng vi mt
con - ng ni, ni thnh ph ny vi thnh ph khc. By gi ta - a ra mt cch biu
din khc da trn vic quy vn v cc vn con. Gi s ta c bn giao thng
trong mt vng lnh th (xem hnh 1.6). Gi s ta cn tm - ng i t thnh ph A ti
thnh ph B. C con sng chy qua hai thnh ph E v G v c cu qua sng mi
thnh ph . Mi - ng i t A n B ch c th qua E hoc G. Nh- vy bi ton tm
- ng i t A n B - c quy v:
1) Bi ton tm - ng i t A n B qua E (hoc)
2) Bi ton tm - ng i t A n b qua G.
Mi mt trong hai bi ton trn li c th phn nh nh- sau
1) Bi ton tm - ng i t A n B qua E - c quy v:
1.1 Tm - ng i t A n E (v)
1.2 Tm - ng i t E n B.
2) Bi ton tm - ng i t A n B qua G - c quy v:
2.1 Tm - ng i t A n G (v)
2.2 Tm - ng i t G n B.

Qu trnh rt gn vn nh- trn c th biu din d- i dng th ( th
v/hoc) trong hnh 1.7. y mi bi ton tm - ng i t mt thnh ph ti mt thnh
ph khc ng vi mt trng thi. Cc trng thi kt thc l cc trng thi ng vi cc bi
ton tm - ng i, chng hn t A n C, hoc t D n E, bi v c - ng ni A vi
C, ni D vi E.
1.7.2 th v/hoc
Khng gian trng thi m t vic quy vn v cc vn con c th biu din
d- i dng th nh h- ng c bit - c gi l th v/hoc. th ny - c xy
dng nh- sau:
Mi bi ton ng vi mt nh ca th. Nu c mt ton t quy mt bi ton v
mt bi ton khc, chng hn R : a b, th trong th s c cung gn nhn i t nh a
ti nh b. i vi mi ton t quy mt bi ton v mt s bi ton con, chng hn R : a
b, c, d ta - a vo mt nh mi a
1
, nh ny biu din tp cc bi ton con {b, c, d} v
ton t R : a b, c, d - c biu din bi th hnh 1.8.
V d: Gi s chng ta c khng gian trng thi sau:
- Trng thi ban u (bi ton cn gii) l a.
- Tp cc ton t quy gm:

R
1
: a d, e, f
R
2
: a d, k
R
3
: a g, h
R
4
: d b, c
R
5
: f i
R
6
: f c, j
R
7
: k e, l
R
8
: k h
- Tp cc trng thi kt thc (cc bi ton s cp) l T = {b, c, e, j, l}.
Khng gian trng thi trn c th biu din bi th v/hoc trong hnh 1.9.
Trong th , cc nh, chng hn a
1
, a
2
, a
3
- c gi l nh v, cc nh chng hn a,
f, k - c gi l nh hoc. L do l, nh a
1
biu din tp cc bi ton {d, e, f} v a
1

- c gii quyt nu d v e v f - c gii quyt. Cn ti nh a, ta c cc ton t R
1
, R
2
,
R
3
quy bi ton a v cc bi ton con khc nhau, do a - c gii quyt nu hoc a
1
=
{d, e, f}, hoc a
2
= {d, k}, hoc a
3
= {g, h} - c gii quyt.
Ng- i ta thng s dng th v/hoc dng rt gn. Chng hn, th v/hoc
trong hnh 1.9 c th rt gn thnh th trong hnh 1.10. Trong th rt gn ny, ta s
ni chng hn d, e, f l cc nh k nh a theo ton t R
1
, cn d, k l cc nh k a theo
ton t R
2
.

Khi c cc ton t rt gn vn , th bng cch p dng lin tip cc ton t, ta
c th - a bi ton cn gii v mt tp cc bi ton con. Chng hn, trong v d trn nu
ta p dng cc ton t R
1
, R
4
, R
6
, ta s quy bi ton a v tp cc bi ton con {b, c, e, f},
tt c cc bi ton con ny u l s cp. T cc ton t R
1
, R
4
v R
6
ta xy dng - c
mt cy trong hnh 1.11a, cy ny - c gi l cy nghim. Cy nghim - c nh ngha
nh- sau:
Cy nghim l mt cy, trong :
- Gc ca cy ng vi bi ton cn gii.
- Tt c cc l ca cy l cc nh kt thc (nh ng vi cc bi ton s cp).
- Nu u l nh trong ca cy, th cc nh con ca u l cc nh k u theo mt ton
t no .
Cc nh ca th v/hoc s - c gn nhn gii - c hoc khng gii - c.
Cc nh gii -c - c xc nh quy nh- sau:
- Cc nh kt thc l cc nh gii -c.
- Nu u khng phi l nh kt thc, nhng c mt ton t R sao cho tt c cc nh
k u theo R u gii - c th u gii -c.
Cc nh khng gii -c - c xc nh quy nh- sau:
- Cc nh khng phi l nh kt thc v khng c nh k, l cc nh khng gii
-c.
- Nu u khng phi l nh kt thc v vi mi ton t R p dng - c ti u u c
mt nh v k u theo R khng gii - c, th u khng gii -c.
Ta c nhn xt rng, nu bi ton a gii -c th s c mt cy nghim gc a, v
ng- c li nu c mt cy nghim gc a th a gii -c. Hin nhin l, mt bi ton gii
- c c th c nhiu cy nghim, mi cy nghim biu din mt cch gii bi ton .
Chng hn trong v d nu, bi ton a c hai cy nghim trong hnh 1.11.
Th t gii cc bi ton con trong mt cy nghim l nh- sau. Bi ton ng vi
nh u ch - c gii sau khi tt c cc bi ton ng vi cc nh con ca u - c gii.
Chng hn, vi cy nghim trong hnh 1.11a, th t gii cc bi ton c th l b, c, d, j,
f, e, a. ta c th s dng th tc sp xp topo (xem [ ]) sp xp th t cc bi ton

trong mt cy nghim. - ng nhin ta cng c th gii quyt ng thi cc bi ton con
cng mt mc trong cy nghim.
Vn ca chng ta by gi l, tm kim trn th v/hoc xc nh - c
nh ng vi bi ton ban u l gii - c hay khng gii - c, v nu n gii - c th
xy dng mt cy nghim cho n.
1.7.3 Tm kim trn th v/hoc
Ta s s dng k thut tm kim theo su trn th v/hoc nh du cc
nh. Cc nh s - c nh du gii - c hoc khng gii - c theo nh ngha quy
v nh gii - c v khng gii - c. Xut pht t nh ng vi bi ton ban u, i
xung theo su, nu gp nh u l nh kt thc th n - c nh du gii - c. Nu
gp nh u khng phi l nh kt thc v t u khng i tip - c, th u - c nh du
khng gii - c. Khi i ti nh u, th t u ta ln l- t i xung cc nh v k u theo mt
ton t R no . Nu nh du - c mt nh v khng gii - c th khng cn i tip
xung cc nh v cn li. Tip tc i xung cc nh k u theo mt ton t khc. Nu tt
c cc nh k u theo mt ton t no - c nh du gii - c th u s - c nh du
gii - c v quay ln cha ca u. Cn nu t u i xung cc nh k n theo mi ton t
u gp cc nh k - c nh du khng gii - c, th u - c nh du khng gii
- c v quay ln cha ca u.
Ta s biu din th tc tm kim theo su v nh du cc nh trnh by
trn bi hm quy Solvable(u). Hm ny nhn gi tr true nu u gii - c v nhn gi
tr false nu u khng gii - c. Trong hm Solvable(u), ta s s dng:
- Bin Ok. Vi mi ton t R p dng - c ti u, bin Ok nhn gi tr true nu tt
c cc nh v k u theo R u gii - c, v Ok nhn gi tr false nu c mt nh v k u
theo R khng gii - c.
- Hm Operator(u) ghi li ton t p dng thnh cng ti u, tc l Operator(u) = R
nu mi nh v k u theo R u gii - c.
function Solvable(u);
begin
1. if u l nh kt thc then
{Solvable true; stop};
2. if u khng l nh kt thc v khng c nh k then
{Solvable(u) false; stop};
3. for mi ton t R p dng - c ti u do
{Ok true;
for mi v k u theo R do
if Solvable(v) = false then {Ok false; exit};
if Ok then

{Solvable(u) true; Operator(u) R; stop}}
4. Solvable(u) false;
end;
Nhn xt
- Hon ton t- ng t nh- thut ton tm kim theo su trong khng gian trng
thi (mc 1.3.2), thut ton tm kim theo su trn th v/hoc s xc nh - c
bi ton ban u l gii - c hay khng gii - c, nu cy tm kim khng c nhnh v
hn. Nu cy tm kim c nhnh v hn th ch- a chc thut ton dng, v c th n b
xa ly khi i xung nhnh v hn. Trong trng hp ny ta nn s dng thut ton tm
kim su lp (mc 1.3.3).
Nu bi ton ban u gii - c, th bng cch s dng hm Operator ta s xy
dng - c cy nghim.

Ch- ng II
Cc chin l- c tm kim kinh nghim
------------------------------------------

Trong chng I, chng ta nghin cu vic biu din vn trong khng gian
trng thi v cc k thut tm kim m. Cc k thut tm kim m rt km hiu qu v
trong nhiu trng hp khng th p dng - c. Trong chng ny, chng ta s nghin
cu cc phng php tm kim kinh nghim (tm kim heuristic), l cc phng php
s dng hm nh gi h- ng dn s tm kim.
Hm nh gi v tm kim kinh nghim:
Trong nhiu vn , ta c th s dng kinh nghim, tri thc ca chng ta v vn
nh gi cc trng thi ca vn . Vi mi trng thi u, chng ta s xc nh mt gi
tr s h(u), s ny nh gi s gn ch ca trng thi u. Hm h(u) - c gi l hm
nh gi. Chng ta s s dng hm nh gi h- ng dn s tm kim. Trong qu trnh
tm kim, ti mi b- c ta s chn trng thi pht trin l trng thi c gi tr hm
nh gi nh nht, trng thi ny - c xem l trng thi c nhiu ha hn nht h- ng
ti ch.
Cc k thut tm kim s dng hm nh gi h- ng dn s tm kim - c gi
chung l cc k thut tm kim kinh nghim (heuristic search). Cc giai on c bn
gii quyt vn bng tm kim kinh nghim nh- sau:
1. Tm biu din thch hp m t cc trng thi v cc ton t ca vn .
2. Xy dng hm nh gi.
3. Thit k chin l- c chn trng thi pht trin mi b- c.
Hm nh gi
Trong tm kim kinh nghim, hm nh gi ng vai tr cc k quan trng. Chng
ta c xy dng - c hm nh gi cho ta s nh gi ng cc trng thi th tm kim
mi hiu qu. Nu hm nh gi khng chnh xc, n c th dn ta i chch h- ng v
do tm kim km hiu qu.
Hm nh gi - c xy dng ty thuc vo vn . Sau y l mt s v d v
hm nh gi:
- Trong bi ton tm kim - ng i trn bn giao thng, ta c th ly di ca
- ng chim bay t mt thnh ph ti mt thnh ph ch lm gi tr ca hm nh gi.
- Bi ton 8 s. Chng ta c th - a ra hai cch xy dng hm nh gi.
Hm h
1
: Vi mi trng thi u th h
1
(u) l s qun khng nm ng v tr ca n
trong trng thi ch. Chng hn trng thi ch bn phi hnh 2.1, v u l trng thi
bn tri hnh 2.1, th h
1
(u) = 4, v cc qun khng ng v tr l 3, 8, 6 v 1.

Hm h
2
: h
2
(u) l tng khong cch gia v tr ca cc qun trong trng thi u v v
tr ca n trong trng thi ch. y khong cch - c hiu l s t nht cc dch
chuyn theo hng hoc ct - a mt qun ti v tr ca n trong trng thi ch. Chng
hn vi trng thi u v trng thi ch nh- trong hnh 2.1, ta c:
h
2
(u) = 2 + 3 + 1 + 3 = 9
V qun 3 cn t nht 2 dch chuyn, qun 8 cn t nht 3 dch chuyn, qun 6 cn
t nht 1 dch chuyn v qun 1 cn t nht 3 dch chuyn.
Hai chin l- c tm kim kinh nghim quan trng nht l tm kim tt nht - u
tin (best-first search) v tm kim leo i (hill-climbing search). C th xc nh cc
chin l- c ny nh- sau:
Tm kim tt nht u tin = Tm kim theo b rng + Hm nh gi
Tm kim leo i = Tm kim theo su + Hm nh gi
Chng ta s ln l- t nghin cu cc k thut tm kim ny trong cc mc sau.
Tm kim tt nht - u tin:
Tm kim tt nht - u tin (best-first search) l tm kim theo b rng - c
h- ng dn bi hm nh gi. Nh- ng n khc vi tm kim theo b rng ch, trong tm
kim theo b rng ta ln l- t pht trin tt c cc nh mc hin ti sinh ra cc nh
mc tip theo, cn trong tm kim tt nht - u tin ta chn nh pht trin l nh
tt nht - c xc nh bi hm nh gi (tc l nh c gi tr hm nh gi l nh
nht), nh ny c th mc hin ti hoc cc mc trn.

V d: Xt khng gian trng thi - c biu din bi th trong hnh 2.2, trong
trng thi ban u l A, trng thi kt thc l B. Gi tr ca hm nh gi l cc s ghi
cnh mi nh. Qu trnh tm kim tt nht - u tin din ra nh- sau: u tin pht
trin nh A sinh ra cc nh k l C, D v E. Trong ba nh ny, nh D c gi tr hm
nh gi nh nht, n - c chn pht trin v sinh ra F, I. Trong s cc nh ch- a
- c pht trin C, E, F, I th nh E c gi tr nh gi nh nht, n - c chn pht
trin v sinh ra cc nh G, K. Trong s cc nh ch- a - c pht trin th G tt nht,
pht trin G sinh ra B, H. n y ta t ti trng thi kt thc. Cy tm kim tt nht
- u tin - c biu din trong hnh 2.3.
Sau y l th tc tm kim tt nht - u tin. Trong th tc ny, chng ta s
dng danh sch L l- u cc trng thi ch pht trin, danh sch - c sp theo th t
tng dn ca hm nh gi sao cho trng thi c gi tr hm nh gi nh nht u
danh sch.
procedure Best_First_Search;
begin
2. loop do
2.1 if L rng then
{thng bo thnh cng; stop}
2.4 for mi trng thi v k u do
Xen v vo danh sch L sao cho L - c sp theo th t tng dn ca hm nh
gi;
end;

Tm kim leo i:
Tm kim leo i (hill-climbing search) l tm kim theo su - c h- ng dn
bi hm nh gi. Song khc vi tm kim theo su, khi ta pht trin mt nh u th
b- c tip theo, ta chn trong s cc nh con ca u, nh c nhiu ha hn nht pht
trin, nh ny - c xc nh bi hm nh gi.
V d: Ta li xt th khng gian trng thi trong hnh 2.2. Qu trnh tm kim
leo i - c tin hnh nh- sau. u tin pht trin nh A sinh ra cc nh con C, D, E.
Trong cc nh ny chn D pht trin, v n sinh ra cc nh con B, G. Qu trnh tm
kim kt thc. Cy tm kim leo i - c cho trong hnh 2.4.
Trong th tc tm kim leo i - c trnh by d- i y, ngoi danh sch L l- u cc
trng thi ch - c pht trin, chng ta s dng danh sch L
1
l- u gi tm thi cc
trng thi k trng thi u, khi ta pht trin u. Danh sch L
1
- c sp xp theo th t tng
dn ca hm nh gi, ri - c chuyn vo danh sch L sao trng thi tt nht k u
ng danh sch L.
procedure Hill_Climbing_Search;
begin
2. loop do
2.1 if L rng then
{thng bo thnh cng; stop};
2.3 for mi trng thi v k u do t v vo L
1
;
2.5 Sp xp L
1
theo th t tng dn ca hm nh gi;
2.6 Chuyn danh sch L
1
vo u danh sch L;
end;
Tm kim beam
Tm kim beam (beam search) ging nh- tm kim theo b rng, n pht trin cc
nh mt mc ri pht trin cc nh mc tip theo. Tuy nhin, trong tm kim theo
b rng, ta pht trin tt c cc nh mt mc, cn trong tm kim beam, ta hn ch ch

pht trin k nh tt nht (cc nh ny - c xc nh bi hm nh gi). Do trong
tm kim beam, bt k mc no cng ch c nhiu nht k nh - c pht trin, trong
khi tm kim theo b rng, s nh cn pht trin mc d l b
d
(b l nhn t nhnh).
V d: Chng ta li xt th khng gian trng thi trong hnh 2.2. Chn k = 2.
Khi cy tm kim beam - c cho nh- hnh 2.5. Cc nh - c gch d- i l cc nh
- c chn pht trin mi mc.

Ch- ng III
Cc chin l- c tm kim ti - u
---------------------------------

Vn tm kim ti - u, mt cch tng qut, c th pht biu nh- sau. Mi i
t- ng x trong khng gian tm kim - c gn vi mt s o gi tr ca i t- ng f(x),
mc tiu ca ta l tm i t- ng c gi tr f(x) ln nht (hoc nh nht) trong khng gian
tm kim. Hm f(x) - c gi l hm mc tiu. Trong chng ny chng ta s nghin cu
cc thut ton tm kim sau:
- Cc k thut tm - ng i ngn nht trong khng gian trng thi: Thut ton A*,
thut ton nhnh_v_cn.
- Cc k thut tm kim i t- ng tt nht: Tm kim leo i, tm kim gradient,
tm kim m phng luyn kim.
- Tm kim bt ch- c s tin ha: thut ton di truyn.
1.8 Tm - ng i ngn nht.
Trong cc chng tr- c chng ta nghin cu vn tm kim - ng i t trng
thi ban u ti trng thi kt thc trong khng gian trng thi. Trong mc ny, ta gi s
rng, gi phi tr - a trng thi a ti trng thi b (bi mt ton t no ) l mt s
k(a,b) > 0, ta s gi s ny l di cung (a,b) hoc gi tr ca cung (a,b) trong th
khng gian trng thi. di ca cc cung - c xc nh ty thuc vo vn . Chng
hn, trong bi ton tm - ng i trong bn giao thng, gi ca cung (a,b) chnh l
di ca - ng ni thnh ph a vi thnh ph b. di - ng - c xc nh l tng
di ca cc cung trn - ng i. Vn ca chng ta trong mc ny, tm - ng i
ngn nht t trng thi ban u ti trng thi ch. Khng gian tm kim y bao gm
tt c cc - ng i t trng thi ban u ti trng thi kt thc, hm mc tiu - c xc
nh y l di ca - ng i.
Chng ta c th gii quyt vn t ra bng cch tm tt c cc - ng i c th
c t trng thi ban u ti trng thi ch (chng hn, s sng cc k thut tm kim
m), sau so snh di ca chng, ta s tm ra - ng i ngn nht. Th tc tm kim
ny thng - c gi l th tc bo tng Anh Quc (British Museum Procedure). Trong
thc t, k thut ny khng th p dng - c, v cy tm kim thng rt ln, vic tm ra
tt c cc - ng i c th c i hi rt nhiu thi gian. Do ch c mt cch tng hiu
qu tm kim l s dng cc hm nh gi h- ng dn s tm kim. Cc phng php
tm kim - ng i ngn nht m chng ta s trnh by u l cc phng php tm kim
heuristic.
Gi s u l mt trng thi t ti (c d- ng i t trng thi ban u u
0
ti u). Ta
xc nh hai hm nh gi sau:

- g(u) l nh gi di - ng i ngn nht t u
0
ti u (- ng i t u
0
ti trng
thi u khng phi l trng thi ch - c gi l -ng i mt phn, phn bit vi
-ng i y , l - ng i t u
0
ti trng thi ch).
- h(u) l nh gi di - ng i ngn nht t u ti trng thi ch.
Hm h(u) - c gi l chp nhn -c (hoc nh gi thp) nu vi mi trng thi
u, h(u) s di - ng i ngn nht thc t t u ti trng thi ch. Chng hn trong bi
ton tm - ng i ngn nht trn bn giao thng, ta c th xc nh h(u) l di
- ng chim bay t u ti ch.
Ta c th s dng k thut tm kim leo i vi hm nh gi h(u). Tt nhin
phng php ny ch cho php ta tm - c - ng i t- ng i tt, ch- a chc l - ng
i ti - u.
Ta cng c th s dng k thut tm kim tt nht u tin vi hm nh gi g(u).
Ph- ng php ny s tm ra - ng i ngn nht, tuy nhin n c th km hiu qu.
tng hiu qu tm kim, ta s dng hm nh gi mi :
f(u) = g(u) + h(u)
Tc l, f(u) l nh gi di - ng i ngn nht qua u t trng thi ban u ti
trng thi kt thc.
1.8.1 Thut ton A*
Thut ton A* l thut ton s dng k thut tm kim tt nht u tin vi hm
nh gi f(u).
thy - c thut ton A* lm vic nh- th no, ta xt th khng gian trng
thi trong hnh 3.1. Trong , trng thi ban u l trng thi A, trng thi ch l B, cc
s ghi cnh cc cung l di - ng i, cc s cnh cc nh l gi tr ca hm h.u
tin, pht trin nh A sinh ra cc nh con C, D, E v F. Tnh gi tr ca hm f ti cc
nh ny ta c:
g(C) = 9, f(C) = 9 + 15 = 24, g(D) = 7, f(D) = 7 + 6 = 13,
g(E) = 13, f(E) = 13 + 8 = 21, g(F) = 20, f(F) = 20 +7 = 27

Nh- vy nh tt nht l D (v f(D) = 13 l nh nht). Pht trin D, ta nhn - c
cc nh con H v E. Ta nh gi H v E (mi):
g(H) = g(D) + di cung (D, H) = 7 + 8 = 15, f(H) = 15 + 10 = 25.
- ng i ti E qua D c di:
g(E) = g(D) + di cung (D, E) = 7 + 4 = 11.
Vy nh E mi c nh gi l f(E) = g(E) + h(E) = 11 + 8 = 19. Trong s cc
nh cho pht trin, th nh E vi nh gi f(E) = 19 l nh tt nht. Pht trin nh
ny, ta nhn - c cc nh con ca n l K v I. Chng ta tip tc qu trnh trn cho ti
khi nh - c chn pht trin l nh kt thc B, di - ng i ngn nht ti B l
g(B) = 19. Qu trnh tm kim trn - c m t bi cy tm kim trong hnh 3.2, trong
cc s cnh cc nh l cc gi tr ca hm nh gi f(u).
procedure A*;
begin
2. loop do
2.1 if L rng then
2.3 if u l trng thi ch then
{thng bo thnh cng; stop}
{g(v) g(u) + k(u,v);
f(v) g(v) + h(v);
t v vo danh sch L;}

2.5 Sp xp L theo th t tng dn ca hm f sao cho
trng thi c gi tr ca hm f nh nht
u danh sch;
end;
Chng ta - a ra mt s nhn xt v thut ton A*.
- Ng- i ta chng minh - c rng, nu hm nh gi h(u) l nh gi thp nht
(trng hp c bit, h(u) = 0 vi mi trng thi u) th thut ton A* l thut ton ti -u,
tc l nghim m n tm ra l nghim ti - u. Ngoi ra, nu di ca cc cung khng
nh hn mt s d- ng o no th thut ton A* l thut ton y theo ngha rng,
n lun dng v tm ra nghim.
Chng ta chng minh tnh ti - u ca thut ton A*.
Gi s thut ton dng li nh kt thc G vi di - ng i t trng thi ban
u u
0
ti G l g(G). V G l nh kt thc, ta c h(G) = 0 v f(G) = g(G) + h(G) = g(G).
Gi s nghim ti - u l - ng i t u
0
ti nh kt thc G
1
vi di l. Gi s - ng i
ny thot ra khi cy tm kim ti nh l n (Xem hnh 3.3). C th xy ra hai kh
nng: n trng vi G
1
hoc khng. Nu n l G
1
th v G - c chn pht trin tr- c G
1
,
nn f(G) s f(G
1
), do g(G) s g(G
1
) = l. Nu n = G
1
th do h(u) l hm nh gi thp,
nn f(n) = g(n) + h(n) s l. Mt khc, cng do G - c chn pht trin tr- c n, nn
f(G) s f(n), do , g(G) s l. Nh- vy, ta chng minh - c rng di ca - ng i
m thut ton tm ra g(G) khng di hn di l ca - ng i ti - u. Vy n l di
- ng i ti - u.
- Trong trng hp hm nh gi h(u) = 0 vi mi u, thut ton A* chnh l thut
ton tm kim tt nht u tin vi hm nh gi g(u) m ta ni n.
- Thut ton A* - c chng t l thut ton hiu qu nht trong s cc thut
ton y v ti - u cho vn tm kim - ng i ngn nht.
1.8.2 Thut ton tm kim nhnh-v-cn.
Thut ton nhnh_v_cn l thut ton s dng tm kim leo i vi hm nh gi
f(u).

Trong thut ton ny, ti mi b- c khi pht trin trng thi u, th ta s chn trng
thi tt nht v (f(v) nh nht) trong s cc trng thi k u pht trin b- c sau. i
xung cho ti khi gp trng thi v l ch, hoc gp trng thi v khng c nh k, hoc
gp trng thi v m f(v) ln hn di - ng i ti - u tm thi, tc l - ng i y
ngn nht trong s cc - ng i y m ta tm ra. Trong cc trng hp ny, ta
khng pht trin nh v na, hay ni cch khc, ta ct i cc nhnh cy xut pht t v, v
quay ln cha ca v tip tc i xung trng thi tt nht trong cc trng thi cn li
ch- a - c pht trin.
V d: Chng ta li xt khng gian trng thi trong hnh 3.1. Pht trin nh A, ta
nhn - c cc nh con C, D, E v F, f(C) = 24, f(D) = 13, f(E) = 21, f(F) = 27. Trong s
ny D l tt nht, pht trin D, sinh ra cc nh con H v E, f(H) = 25, f(E) = 19. i
xung pht trin E, sinh ra cc nh con l K v I, f(K) = 17, f(I) = 18. i xung pht
trin K sinh ra nh B vi f(B) = g(B) = 21. i xung B, v B l nh ch, vy ta tm
- c - ng i ti - u tm thi vi di 21. T B quay ln K, ri t K quay ln cha n
l E. T E i xung J, f(J) = 18 nh hn di - ng i tm thi (l 21). Pht trin I
sinh ra cc con K v B, f(K) = 25, f(B) = g(B) = 19. i xung nh B, v nh B l ch ta
tm - c - ng i y mi vi di l 19 nh hn di - ng i ti - u tm thi
c (21). Vy di - ng i ti - u tm thi by gi l 19. By gi t B ta li quay ln
cc nh cn li ch- a - c pht trin. Song cc nh ny u c gi tr hm nh gi ln
hn 19, do khng c nh no - c pht trin na. Nh- vy, ta tm - c - ng i ti
- u vi di 19. Cy tm kim - c biu din trong hnh 3.4.
Thut ton nhnh_v_cn s - c biu din bi th tc Branch_and_Bound.
Trong th tc ny, bin cost - c dng l- u di - ng i ngn nht. Gi tr ban
u ca cost l s ln, hoc di ca mt - ng i y m ta bit.
procedure Branch_and_Bound;
begin
Gn gi tr ban u cho cost;
2. loop do
2.1 if L rng then stop;

if g(u) s y then {y g(y); Quay li 2.1};
2.4 if f(u) > y then Quay li 2.1;
{g(v) g(u) + k(u,v);
f(v) g(v) + h(v);
t v vo danh sch L
1
};
2.6 Sp xp L
1
theo th t tng ca hm f;
2.7 Chuyn L
1
vo

u danh sch L sao cho trng thi
u L
1
tr thnh u L;
end;
Ng- i ta chng minh - c rng, thut ton nhnh_v_cn cng l thut ton y
v ti - u nu hm nh gi h(u) l nh gi thp v c di cc cung khng nh
hn mt s d- ng o no .
1.9 Tm i t- ng tt nht
Trong mc ny chng ta s xt vn tm kim sau. Trn khng gian tm kim U
- c xc nh hm gi (hm mc tiu) cost, ng vi mi i t- ng x e U vi mt gi tr
s cost(x), s ny - c gi l gi tr ca x. Chng ta cn tm mt i t- ng m ti
hm gi tr ln nht, ta gi i t- ng l i t-ng tt nht. Gi s khng gian tm
kim c cu trc cho php ta xc nh - c khi nim ln cn ca mi i t- ng. Chng
hn, U l khng gian trng thi th ln cn ca trng thi u gm tt c cc trng thi v k
u; nu U l khng gian cc vect thc n-chiu th ln cn ca vect x = (x
1
, x
2
, ... x
n
)
gm tt c cc vect gn x theo khong cch clit thng thng.
Trong mc ny, ta s xt k thut tm kim leo i tm i t- ng tt nht. Sau
ta s xt k thut tm kim gradient (gradient search). l k thut leo i p dng
cho khng gian tm kim l khng gian cc vect thc n-chiu v hm gi l l hm kh
vi lin tc. Cui cng ta s nghin cu k thut tm kim m phng luyn kim(
simulated annealing).
1.9.1 Tm kim leo i
K thut tm kim leo i tm kim i t- ng tt nht hon ton ging nh- k
thut tm kim leo i tm trng thi kt thc xt trong mc 2.3. Ch khc l trong
thut ton leo i mc 2.3, t mt trng thi ta "leo ln" trng thi k tt nht (- c
xc nh bi hm gi), tip tc cho ti khi t ti trng thi ch; nu ch- a t ti trng
thi ch m khng leo ln - c na, th ta tip tc "tt xung" trng thi tr- c n, ri
li leo ln trng thi tt nht cn li. Cn y, t mt nh u ta ch leo ln nh tt nht
v (- c xc nh bi hm gi cost) trong ln cn u nu nh ny "cao hn" nh u, tc l
cost(v) > cost(u). Qu trnh tm kim s dng li ngay khi ta khng leo ln nh cao hn
- c na.

Trong th tc leo i d- i y, bin u l- u nh hin thi, bin v l- u nh tt nht
(cost(v) nh nht) trong cc nh ln cn u. Khi thut ton dng, bin u s l- u trong
i t- ng tm - c.
procedure Hill_Climbing;
begin
1. u mt i t- ng ban u no ;
2. if cost(v) > cost(u) then u v else stop;
end;
Ti - u a phng v ti - u ton cc
R rng l, khi thut ton leo i dng li ti i t- ng u*, th gi ca n cost(u*)
ln hn gi ca tt c cc i t- ng nm trong ln cn ca tt c cc i t- ng trn
- ng i t i t- ng ban u ti trng thi u*. Do nghim u* m thut ton leo i
tm - c l ti -u a ph-ng. Cn nhn mnh rng khng c g m bo nghim l
ti -u ton cc theo ngha l cost(u*) l ln nht trn ton b khng gian tm kim.
nhn - c nghim tt hn bng thut ton leo i, ta c th p dng lp li
nhiu ln th tc leo i xut pht t mt dy cc i t- ng ban u - c chn ngu
nhin v l- u li nghim tt nht qua mi ln lp. Nu s ln lp ln th ta c th tm
- c nghim ti - u.
Kt qu ca thut ton leo i ph thuc rt nhiu vo hnh dng ca mt cong
ca hm gi. Nu mt cong ch c mt s t cc i a phng, th k thut leo i s
tm ra rt nhanh cc i ton cc. Song c nhng vn m mt cong ca hm gi ta
nh- lng nhm vy, khi s dng k thut leo i i hi rt nhiu thi gian.
1.9.2 Tm kim gradient
Tm kim gradient l k thut tm kim leo i tm gi tr ln nht (hoc nh
nht) ca hm kh vi lin tc f(x) trong khng gian cc vect thc n-chiu. Nh- ta
bit, trong ln cn nh ca im x = (x
1
,...,x
n
), th hm f tng nhanh nht theo h- ng
ca vect gradient:
Do t- t- ng ca tm kim gradient l t mt im ta i ti im ln cn n
theo h- ng ca vect gradient.
procedure Gradient_Search;
begin
x im xut pht no ;
repeat
x x + oVf(x);
until |Vf| < c;
end;
|
.
|
\
|
c
c
c
c
c
c
= V
xn
,...,
2 x
,
x1
f f f
f

Trong th tc trn, o l hng s d- ng nh nht xc nh t l ca cc b- c, cn c l
hng s d- ng nh xc nh tiu chun dng. Bng cch ly cc b- c nh theo
h- ng ca vect gradient chng ta s tm - c im cc i a phng, l im m
ti Vf = 0, hoc tm - c im rt gn vi cc i a phng.
1.9.3 Tm kim m phng luyn kim:
Nh- nhn mnh trn, tm kim leo i khng m bo cho ta tm - c
nghim ti - u ton cc. cho nghim tm - c gn vi ti - u ton cc, ta p dng k
thut leo i lp xut pht t cc im - c la chn ngu nhin. By gi thay cho vic
lun lun leo ln i xut pht t cc im khc nhau, ta thc hin mt s b- c tt
xung nhm thot ra khi cc im cc i a phng. chnh l t- t- ng ca k
thut tm kim m phng luyn kim.
Trong tm kim leo i, khi mt trng thi u ta lun lun i ti trng thi tt
nht trong ln cn n. Cn by gi, trong tm kim m phng luyn kim, ta chn ngu
nhin mt trng thi v trong ln cn u. Nu trng thi v - c chn tt hn u (cost(v) >
cost(u)) th ta i ti v, cn nu khng ta ch i ti v vi mt xc sut no . Xc sut
ny gim theo hm m ca xu ca trng thi v. Xc sut ny cn ph thuc vo
tham s nhit T. Nhit T cng cao th b- c i ti trng thi xu cng c kh nng
- c thc hin. Trong qu trnh tm kim, tham s nhit T gim dn ti khng. Khi T
gn khng, thut ton hot ng gn ging nh- leo i, hu nh- n khng thc hin
b- c tt xung. C th ta xc nh xc sut i ti trng thi xu v t u l e
A/T
, y A =
cost(v) - cost(u).
Sau y l th tc m phng luyn kim.
procedure Simulated_Anneaning;
begin
t 0;
u trng thi ban u no ;
T nhit ban u;
repeat
v trng thi - c chn nhu nhin trong ln cn u;
if cost(v) > cost(u) then u v
else u v vi xc sut e
A/T
;
T g(T, t);
t t + 1;
until T nh
end;
Trong th tc trn, hm g(T, t) tha mn iu kin g(T, t) < T vi mi t, n xc
nh tc gim ca nhit T. Ng- i ta chng minh - c rng, nu nhit T gim
chm, th thut ton s tm - c nghim ti - u ton cc. Thut ton m phng luyn

kim - c p dng thnh cng cho cc bi ton ti - u c ln.
1.10 Tm kim m phng s tin ha. Thut ton di truyn
Thut ton di truyn (TTDT) l thut ton bt ch- c s chn lc t nhin v di
truyn. Trong t nhin, cc c th khe, c kh nng thch nghi tt vi mi trng s
- c ti sinh v nhn bn cc th h sau. Mi c th c cu trc gien c trng cho
phm cht ca c th . Trong qu trnh sinh sn, cc c th con c th tha h- ng cc
phm cht ca c cha v m, cu trc gien ca n mang mt phn cu trc gien ca cha
v m. Ngoi ra, trong qu trnh tin ha, c th xy ra hin t- ng t bin, cu trc
gien ca c th con c th cha cc gien m c cha v m u khng c.
Trong TTDT, mi c th - c m ha bi mt cu trc d liu m t cu trc gien
ca c th , ta s gi n l nhim sc th (chroniosome). Mi nhim sc th - c to
thnh t cc n v - c gi l gien. Chng hn, trong cc TTDT c in, cc nhim sc
th l cc chui nh phn, tc l mi c th - c biu din bi mt chui nh phn.
TTDT s lm vic trn cc qun th gm nhiu c th. Mt qun th ng vi mt
giai on pht trin s - c gi l mt th h. T th h ban u - c to ra, TTDT bt
ch- c chn lc t nhin v di truyn bin i cc th h. TTDT s dng cc ton t
c bn sau y bin i cc th h.
- Ton t ti sinh (reproduction) (cn - c gi l ton t chn lc (selection)).
Cc c th tt - c chn lc - a vo th h sau. S la chn ny - c thc hin da
vo thch nghi vi mi trng ca mi c th. Ta s gi hm ng mi c th vi
thch nghi ca n l hm thch nghi (fitness function).
- Ton t lai ghp (crossover). Hai c th cha v m trao i cc gien to ra hai
c th con.
- Ton t t bin (mutation). Mt c th thay i mt s gien to thnh c th
mi.
Tt c cc ton t trn khi thc hin u mang tnh ngu nhin. Cu trc c bn
ca TTDT l nh- sau:
procedure Genetic_Algorithm;
begin
t 0;
Khi to th h ban u P(t);
nh gi P(t) (theo hm thch nghi);
repeat
t t + 1;
Sinh ra th h mi P(t) t P(t-1) bi
- Chn lc
- Lai ghp
- t bin;

nh gi P(t);
until iu kin kt thc - c tha mn;
end;
Trong th tc trn, iu kin kt thc vng lp c th l mt s th h ln no
, hoc thch nghi ca cc c th tt nht trong cc th h k tip nhau khc nhau
khng ng k. Khi thut ton dng, c th tt nht trong th h cui cng - c chn
lm nghim cn tm.
By gi ta s xt chi tit hn ton t chn lc v cc ton t di truyn (lai ghp,
t bin) trong cc TTDT c in.
1. Chn lc: Vic chn lc cc c th t mt qun th da trn thch nghi ca
mi c th. Cc c th c thch nghi cao c nhiu kh nng - c chn. Cn nhn
mnh rng, hm thch nghi ch cn l mt hm thc d-ng, n c th khng tuyn tnh,
khng lin tc, khng kh vi. Qu trnh chn lc - c thc hin theo k thut quay bnh
xe.
Gi s th h hin thi P(t) gm c n c th {x
1
,..,x
n
}. S n - c gi l c ca
qun th. Vi mi c th x
i
, ta tnh thch nghi ca n f(x
i
). Tnh tng cc thch
nghi ca tt c cc c th trong qun th:
Mi ln chn lc, ta thc hin hai b- c sau:
- Sinh ra mt s thc ngu nhin q trong khong (0, F);
- x
k
l c th - c chn, nu k l s nh nht sao cho
Vic chn lc theo hai b- c trn c th minh ha nh- sau: Ta c mt bnh xe
- c chia thnh n phn, mi phn ng vi thch nghi ca mt c th (hnh 3.5). Mt
mi tn ch vo bnh xe. Quay bnh xe, khi bnh xe dng, mi tn ch vo phn no, c
th ng vi phn - c chn.
R rng l vi cch chn ny, cc c th c th c thch nghi cng cao cng c
kh nng - c chn. Cc c th c thch nghi cao c th c mt hay nhiu bn sao,
cc c th c thch nghi thp c th khng c mt th h sau (n b cht i).
=
=
n
1 i
f(xi) F
=
>
k
i
xi f
1
4 ) (

2. Lai ghp: Trn c th - c chn lc, ta tn hnh ton t lai ghp. u tin ta
cn - a ra xc sut lai ghp p
c
. xc sut ny cho ta hy vng c p
c
.n c th - c lai ghp
(n l c ca qun th).
Vi mi c th ta thc hin hai b- c sau:
- Sinh ra s thc ngu nhin r trong on [0, 1];
- Nu r < p
c
th c th - c chn lai ghp
T cc c th - c chn lai ghp, ng- i ta cp i chng mt cch ngu
nhin. Trong trng hp cc nhim sc th l cc chui nh phn c di c nh
m, ta c th thc hin lai ghp nh- sau: Vi mi cp, sinh ra mt s nguyn ngu
nhin p trn on [0, m -1], p l v tr im ghp. Cp gm hai nhim sc th
a = (a
1
, ... , a
p
, a
p+1
, ... , a
m
)
a = (b
1
, ... , b
p
, b
p+1
, ... , b
m
)
- c thay bi hai con l:
a' = (a
1
, ... , a
p
, b
p+1
, ... , b
m
)
b' = (b
1
, ... , b
p
, a
p+1
, ... , a
m
)
3. t bin: Ta thc hin ton t t bin trn cc c th c - c sau qu trnh lai
ghp. t bin l thay i trng thi mt s gien no trong nhim sc th. Mi gien
chu t bin vi xc sut p
m
. Xc sut t bin p
m
do ta xc nh v l xc sut thp.
Sau y l ton t t bin trn cc nhim sc th chui nh phn.
Vi mi v tr i trong nhim sc th:
a = (a
1
, ... , a
i
, ... , a
m
)
Ta sinh ra mt s thc nghim ngu nhin p
i
trong [0,1]. Qua t bin a - c bin
thnh a nh- sau:
a' = (a'
1
, ... , a'
i
, ... , a'
m
)
Trong :
a'
i
= a
i
nu p
i
> p
m

1 - a
i
nu p
i
< p
m

Sau qu trnh chn lc, lai ghp, t bin, mt th h mi - c sinh ra. Cng vic
cn li ca thut ton di truyn by gi ch l lp li cc b- c trn.
V d: Xt bi ton tm max ca hm f(x) = x
2
vi x l s nguyn trn on [0,31].
s dng TTDT, ta m ho mi s nguyn x trong on [0,31] bi mt s nh phn
di 5, chng hn, chui 11000 l m ca s nguyn 24. Hm thch nghi - c xc nh l

chnh hm f(x) = x
2
. Qun th ban u gm 4 c th (c ca qun th l n = 4). Thc
hin qu trnh chn lc, ta nhn - c kt qu trong bng sau. Trong bng ny, ta thy c
th 2 c thch nghi cao nht (576) nn n - c chn 2 ln, c th 3 c thch nghi
thp nht (64) khng - c chn ln no. Mi c th 1 v 4 - c chn 1 ln.
Bng kt qu chn lc
S liu
c th
Qun th
ban u
x thch nghi
f(x) = x
2

S ln - c
chn
1 0 1 1 0 1 13 169 1
2 1 1 0 0 0 24 576 2
3 0 1 0 0 0 8 64 0
4 1 0 0 1 1 19 361 1
Thc hin qa trnh lai ghp vi xc sut lai ghp p
c
= 1, c 4 c th sau chn lc
u - c lai ghp. Kt qu lai ghp - c cho trong bng sau. Trong bng ny, chui th
nht - c lai ghp vi chui th hai vi im ghp l 4, hai chui cn li - c lai ghp
vi nhau vi im ghp l 2.
Bng kt qu lai ghp
Qun th sau chn
lc
im
ghp
Qun th sau
lai ghp
x thch nghi
f(x) = x2
0 1 1 0 | 1 4 0 1 1 0 0 2 144
1 1 0 0 | 0 4 1 1 0 0 1 5 625
1 1 | 0 0 0 2 1 1 0 1 1 7 729
1 0 | 0 1 1 2 1 0 0 0 0 6 256
thc hin qu trnh t bin, ta chn xc sut t bin p
m
= 0,001, tc l ta hy
vng c 5.4.0,001 = 0,02 bit - c t bin. Thc t s khng c bit no - c t bin.
Nh- vy th h mi l qun th sau lai ghp. Trong th h ban u, thch nghi cao
nht l 576, thch nghi trung bnh 292. Trong th h sau, thch nghi cao nht l
729, trung bnh l 438. Ch qua mt th h, cc c th tt ln rt nhiu.
Thut ton di truyn khc vi cc thut ton ti - u khc cc im sau:
- TTDT ch s dng hm thch h- ng dn s tm kim, hm thch nghi ch cn l
hm thc d- ng. Ngoi ra, n khng i hi khng gian tm kim phi c cu trc no
c.
- TTDT lm vic trn cc nhim sc th l m ca cc c th cn tm.
- TTDT tm kim t mt qun th gm nhiu c th.
- Cc ton t trong TTDT u mang tnh ngu nhin.
gii quyt mt vn bng TTDT, chng ta cn thc hin cc b- c sau y:

- Tr- c ht ta cn m ha cc i t- ng cn tm bi mt cu trc d liu no .
Chng hn, trong cc TTDT c in, nh- trong v d trn, ta s dng m nh phn.
- Thit k hm thch nghi. Trong cc bi ton ti - u, hm thch nghi - c xc nh
da vo hm mc tiu.
- Trn c s cu trc ca nhim sc th, thit k cc ton t di truyn (lai ghp, t
bin) cho ph hp vi cc vn cn gii quyt.
- Xc nh c ca qun th v khi to qun th ban u.
- Xc nh xc sut lai ghp pc v xc sut t bin. Xc sut t bin cn l xc
sut thp. Ng- i ta (Goldberg, 1989) khuyn rng nn chn xc sut lai ghp l 0,6 v
xc sut t bin l 0,03. Tuy nhin cn qua th nghim tm ra cc xc sut thch hp
cho vn cn gii quyt.
Ni chung thut ng TTDT l ch TTDT c in, khi m cu trc ca cc
nhim sc th l cc chui nh phn vi cc ton t di truyn - c m t trn. Song
trong nhiu vn thc t, thun tin hn, ta c th biu din nhim sc th bi cc cu
trc khc, chng hn vect thc, mng hai chiu, cy,... T- ng ng vi cu trc ca
nhim sc th, c th c nhiu cch xc nh cc ton t di truyn. Qu trnh sinh ra th
h mi P(t) t th h c P(t - 1) cng c nhiu cch chn la. Ng- i ta gi chung cc
thut ton ny l thut ton tin ha (evolutionary algorithms) hoc chng trnh tin
ha (evolution program).
Thut ton tin ha - c p dng trong cc vn ti - u v hc my. hiu
bit su sc hn v thut ton tin ho, bn c c th tm c [ ], [ ] v [ ] . [ ] v [ ]
- c xem l cc sch hay nht vit v TTDT. [ ] cho ta ci nhn tng qut v s pht
trin gn y ca TTDT.

Ch- ng IV
Tm kim c i th
----------------------------

Nghin cu my tnh chi c xut hin rt sm. Khng lu sau khi my tnh lp
trnh - c ra i vo nm 1950, Claude Shannon vit chng trnh chi c u tin.
cc nh nghin cu Tr Tu Nhn To nghin cu vic chi c, v rng my tnh
chi c l mt bng chng r rng v kh nng my tnh c th lm - c cc cng vic
i hi tr thng minh ca con ng- i. Trong chng ny chng ta s xt cc vn sau
y:
- Chi c c th xem nh- vn tm kim trong khng gian trng thi.
- Chin l- c tm kim n- c i Minimax.
- Ph- ng php ct ct o-|, mt k thut tng hiu qu ca tm kim Minimax.
1.11 Cy tr chi v tm kim trn cy tr chi.
Trong chng ny chng ta ch quan tm nghin cu cc tr chi c hai ng- i
tham gia, chng hn cc loi c (c vua, c t- ng, c ca r...). Mt ng- i chi - c gi
l Trng, i th ca anh ta - c gi l en. Mc tiu ca chng ta l nghin cu chin
l- c chn n- c i cho Trng (My tnh cm qun Trng).
Chng ta s xt cc tr chi hai ng- i vi cc c im sau. Hai ng- i chi thay
phin nhau - a ra cc n- c i tun theo cc lut i no , cc lut ny l nh- nhau cho
c hai ng- i. in hnh l c vua, trong c vua hai ng- i chi c th p dng cc lut i
con tt, con xe, ... - a ra n- c i. Lut i con tt Trng xe Trng, ... cng nh- lut i
con tt en, xe en, ... Mt c im na l hai ng- i chi u - c bit thng tin y
v cc tnh th trong tr chi (khng nh- trong chi bi, ng- i chi khng th bit
cc ng- i chi khc cn nhng con bi g). Vn chi c c th xem nh- vn tm
kim n- c i, ti mi ln n l- t mnh, ng- i chi phi tm trong s rt nhiu n- c i
hp l (tun theo ng lut i), mt n- c i tt nht sao cho qua mt dy n- c i
thc hin, anh ta ginh phn thng. Tuy nhin vn tm kim y s phc tp hn
vn tm kim m chng ta xt trong cc chng tr- c, bi v y c i th,
ng- i chi khng bit - c i th ca mnh s i n- c no trong t- ng lai. Sau y
chng ta s pht biu chnh xc hn vn tm kim ny.
Vn chi c c th xem nh- vn tm kim trong khng gian trng thi. Mi
trng thi l mt tnh th (s b tr cc qun ca hai bn trn bn c).
- Trng thi ban u l s sp xp cc qun c ca hai bn lc bt u cuc chi.
- Cc ton t l cc n- c i hp l.
- Cc trng thi kt thc l cc tnh th m cuc chi dng, thng - c xc nh
bi mt s iu kin dng no .

- Mt hm kt cuc (payoff function) ng mi trng thi kt thc vi mt gi tr
no . Chng hn nh- c vua, mi trng thi kt thc ch c th l thng, hoc thua (i
vi Trng) hoc ha. Do , ta c th xc nh hm kt cuc l hm nhn gi tr 1 ti
cc trng thi kt thc l thng (i vi Trng), -1 ti cc trng thi kt thc l thua (i
vi Trng) v 0 ti cc trng thi kt thc ha. Trong mt s tr chi khc, chng hn tr
chi tnh im, hm kt cuc c th nhn gi tr nguyn trong khong [-k, k] vi k l
mt s nguyn d- ng no .
Nh- vy vn ca Trng l, tm mt dy n- c i sao cho xen k vi cc n- c i
ca en to thnh mt - ng i t trng thi ban u ti trng thi kt thc l thng cho
Trng.
thun li cho vic nghin cu cc chin l- c chn n- c i, ta biu din khng
gian trng thi trn d- i dng cy tr chi.
Cy tr chi
Cy tr chi - c xy dng nh- sau. Gc ca cy ng vi trng thi ban u. Ta
s gi nh ng vi trng thi m Trng (en) - a ra n- c i l nh Trng (en). Nu
mt nh l Trng (en) ng vi trng thi u, th cc nh con ca n l tt c cc nh
biu din trng thi v, v nhn - c t u do Trng (en) thc hin n- c i hp l no .
Do , trn cng mt mc ca cy cc nh u l Trng hc u l en, cc l ca cy
ng vi cc trng thi kt thc.
V d: Xt tr chi Dodgen (- c to ra bi Colin Vout). C hai qun Trng v
hai qun en, ban u - c xp vo bn c 3*3 (Hnh v). Qun en c th i ti
trng bn phi, trn hoc d- i. Qun Trng c th i ti trng bn tri, bn phi,
trn. Qun en nu ct ngoi cng bn phi c th i ra khi bn c, qun Trng
nu hng trn cng c th i ra khi bn c. Ai - a hai qun ca mnh ra khi bn c
tr- c s thng, hoc to ra tnh th bt i phng khng i - c cng s thng.
Gi s en i tr- c, ta c cy tr chi - c biu din nh- trong hnh 4.2.

1.12 Chin l- c Minimax
Qu trnh chi c l qu trnh Trng v en thay phin nhau - a ra quyt nh,
thc hin mt trong s cc n- c i hp l. Trn cy tr chi, qu trnh s to ra
- ng i t gc ti l. Gi s ti mt thi im no , - ng i dn ti nh u. Nu
u l nh Trng (en) th Trng (en) cn chn i ti mt trong cc nh en (Trng) v
l con ca u. Ti nh en (Trng) v m Trng (en) va chn, en (Trng) s phi
chn i ti mt trong cc nh Trng (en) w l con ca v. Qu trnh trn s dng li khi
t ti mt nh l l ca cy.
Gi s Trng cn tm n- c i ti nh u. N- c i ti - u cho Trng l n- c i dn
ti nh con ca v l nh tt nht (cho Trng) trong s cc nh con ca u. Ta cn gi
thit rng, n l- t i th chn n- c i t v, en cng s chn n- c i tt nht cho anh
ta. Nh- vy, chn n- c i ti - u cho Trng ti nh u, ta cn phi xc nh gi tr cc
nh ca cy tr chi gc u. Gi tr ca cc nh l (ng vi cc trng thi kt thc) l
gi tr ca hm kt cuc. nh c gi tr cng ln cng tt cho Trng, nh c gi tr
cng nh cng tt cho en. xc nh gi tr cc nh ca cy tr chi gc u, ta i t
mc thp nht ln gc u. Gi s v l nh trong ca cy v gi tr cc nh con ca n
- c xc nh. Khi nu v l nh Trng th gi tr ca n - c xc nh l gi tr ln
nht trong cc gi tr ca cc nh con. Cn nu v l nh en th gi tr ca n l gi tr
nh nht trong cc gi tr ca cc nh con.
V d: Xt cy tr chi trong hnh 4.3, gc a l nh Trng. Gi tr ca cc nh l
s ghi cnh mi nh. nh i l Trng, nn gi tr ca n l max(3,-2) = 3, nh d l nh
en, nn gi tr ca n l min(2, 3, 4) = 2.
Vic gn gi tr cho cc nh - c thc hin bi cc hm qui MaxVal v
MinVal. Hm MaxVal xc nh gi tr cho cc nh Trng, hm MinVal xc nh gi tr
cho cc nh en.
function MaxVal(u);
begin
if u l nh kt thc then MaxVal(u) f(u)
else MaxVal(u) max{MinVal(v) | v l nh con ca u}
end;

function MinVal(u);
begin
if u l nh kt thc then MinVal(u) f(u)
else MinVal(u) min{MaxVal(v) | v l nh con ca u}
end;
Trong cc hm quy trn, f(u) l gi tr ca hm kt cuc ti nh kt thc u. Sau
y l th tc chn n- c i cho trng ti nh u. Trong th tc Minimax(u,v), v l bin
l- u li trng thi m Trng chn i ti t u.
procedure Minimax(u, v);
begin
val -;
for mi w l nh con ca u do
if val <= MinVal(w) then
{val MinVal(w); v w}
end;
Th tc chn n- c i nh- trn gi l chin l- c Minimax, bi v Trng ch
- c n- c i dn ti nh con c gi tr l max ca cc gi tr cc nh con, v en p
li bng n- c i ti nh c gi tr l min ca cc gi tr cc nh con.
Thut ton Minimax l thut ton tm kim theo su, y ta ci t thut
ton Minimax bi cc hm quy. Bn c hy vit th tc khng quy thc hin
thut ton ny.
V mt l thuyt, chin l- c Minimax cho php ta tm - c n- c i ti - u cho
Trng. Song n khng thc t, chng ta s khng c thi gian tnh - c n- c i
ti - u. Bi v thut ton Minimax i hi ta phi xem xt ton b cc nh ca cy tr
chi. Trong cc tr chi hay, cy tr chi l cc k ln. Chng hn, i vi c vua, ch
tnh n su 40, th cy tr chi c khong 10
120
nh! Nu cy c cao m, v ti
mi nh c b n- c i th phc tp v thi gian ca thut ton Minimax l O(b
m
).
c th tm ra nhanh n- c i tt (khng phi l ti - u) thay cho vic s dng
hm kt cuc v xem xt tt c cc kh nng dn ti cc trng thi kt thc, chng ta s
s dng hm nh gi v ch xem xt mt b phn ca cy tr chi.
Hm nh gi
Hm nh gi eval ng vi mi trng thi u ca tr chi vi mt gi tr s eval(u),
gi tr ny l s nh gi li th ca trng thi u. Trng thi u cng thun li cho
Trng th eval(u) l s d- ng cng ln; u cng thun li cho en th eval(u) l s m
cng nh; eval(u) ~ 0 i vi trng thi khng li th cho ai c.
Cht l- ng ca chng trnh chi c ph thuc rt nhiu vo hm nh gi. Nu
hm nh gi cho ta s nh gi khng chnh xc v cc trng thi, n c th h- ng dn

ta i ti trng thi - c xem l tt, nhng thc t li rt bt li cho ta. Thit k mt hm
nh gi tt l mt vic kh, i hi ta phi quan tm n nhiu nhn t: cc qun cn
li ca hai bn, s b tr ca cc qun , ... y c s mu thun gia chnh xc
ca hm nh gi v thi gian tnh ca n. Hm nh gi chnh xc s i hi rt nhiu
thi gian tnh ton, m ng- i chi li b gii hn bi thi gian phi - a ra n- c i.
V d 1: Sau y ta - a ra mt cch xy dng hm nh gi n gin cho c vua.
Mi loi qun - c gn mt gi tr s ph hp vi sc mnh ca n. Chng hn, mi
tt Trng (en) - c cho 1 (-1), m hoc t- ng Trng (en) - c cho 3 (-3), xe Trng
(en) - c cho 5 (-5) v hong hu Trng (en) - c cho 9 (-9). Ly tng gi tr ca tt
c cc qun trong mt trng thi, ta s - c gi tr nh gi ca trng thi . Hm nh
gi nh- th - c gi l hm tuyn tnh c trng s, v n c th biu din d- i dng:
s
1
w
1
+s
2
w
2
+. . . +s
n
w
n
.
Trong , w
i
l gi tr mi loi qun, cn s
i
l s qun loi . Trong cch nh
gi ny, ta khng tnh n s b tr ca cc qun, cc mi t- ng quan gia chng.
V d 2: By gi ta - a ra mt cch nh gi cc trng thi trong tr chi
Dodgem. Mi qun Trng mt v tr trn bn c - c cho mt gi tr t- ng ng trong
bng bn tri hnh 4.4. Cn mi qun en mt v tr s - c cho mt gi tr t- ng ng
trong bng bn phi hnh 4.4:
Ngoi ra, nu qun Trng cn trc tip mt qun en, n - c thm 40 im, nu
cn gin tip n - c thm 30 im (Xem hnh 4.5). T- ng t, nu qun en cn trc
tip qun Trng n - c thm -40 im, cn cn gin tip n - c thm -30 im.
p dng cc qui tc trn, ta tnh - c gi tr ca trng thi bn tri hnh 4.6 l 75,
gi tr ca trng thi bn phi hnh v l -5.
Trong cnh nh gi trn, ta xt n v tr ca cc qun v mi t- ng quan gia
cc qun.

Mt cch n gin hn ch khng gian tm kim l, khi cn xc nh n- c i
cho Trng ti u, ta ch xem xt cy tr chi gc u ti cao h no . p dng th tc
Minimax cho cy tr chi gc u, cao h v s dng gi tr ca hm nh gi cho cc l
ca cy , chng ta s tm - c n- c i tt cho Trng ti u.
1.13 Ph- ng php ct ct alpha - beta
Trong chin l- c tm kim Minimax, tm kim n- c i tt cho Trng ti trng
thi u, cho d ta hn ch khng gian tm kim trong phm vi cy tr chi gc u vi
cao h, th s nh ca cy tr chi ny cng cn rt ln vi h > 3. Chng hn, trong c
vua, nhn t nhnh trong cy tr chi trung bnh khong 35, thi gian i hi phi - a
ra n- c i l 150 giy, vi thi gian ny trn my tnh thng thng chng trnh ca
bn ch c th xem xt cc nh trong su 3 hoc 4. Mt ng- i chi c trnh trung
bnh cng c th tnh tr- c - c 5, 6 n- c hoc hn na, v do chng trnh ca bn
mi t trnh ng- i mi tp chi!
Khi nh gi nh u ti su h, mt thut ton Minimax i hi ta phi nh gi
tt c cc nh ca cy gc u ti su h. Song ta c th gim bt s nh cn phi dnh
gi m vn khng nh h- ng g n s nh gi nh u. Ph- ng php ct ct alpha-beta
cho php ta ct b cc nhnh khng cn thit cho s nh gi nh u.
T- t- ng ca k thut ct ct alpha-beta l nh- sau: Nh li rng, chin l- c tm
kim Minimax l chin l- c tm kim theo su. Gi s trong qu trnh tm kim ta i
xung nh a l nh Trng, nh a c ng- i anh em v - c nh gi. Gi s cha ca
nh a l b v b c ng- i anh em u d - c nh gi, v gi s cha ca b l c (Xem hnh
4.7). Khi ta c gi tr nh c (nh Trng) t nht l gi tr ca u, gi tr ca nh b
(nh en) nhiu nht l gi tr v. Do , nu eval(u) > eval(v), ta khng cn i xung
nh gi nh a na m vn khng nh h- ng g dn nh gi nh c. Hay ni cch
khc ta c th ct b cy con gc a. Lp lun t- ng t cho trng hp a l nh en,
trong trng hp ny nu eval(u) < eval(v) ta cng c th ct b cy con gc a.
ci t k thut ct ct alpha-beta, i vi cc nh nm trn - ng i t gc
ti nh hin thi, ta s dng tham s o ghi li gi tr ln nht trong cc gi tr ca
cc nh con nh gi ca mt nh Trng, cn tham s | ghi li gi tr nh nht
trong cc nh con nh gi ca mt nh en. Gi tr ca o v | s - c cp nht
trong qu trnh tm kim. o v | - c s dng nh- cc bin a phng trong cc hm
MaxVal(u, o, |) (hm xc nh gi tr ca nh Trng u) v Minval(u, o, |) (hm xc
nh gi tr ca nh en u).

function MaxVal(u, o, |);
begin
if u l l ca cy hn ch hoc u l nh kt thc
then MaxVal eval(u)
else for mi nh v l con ca u do
{o max[o, MinVal(v, o, |)];
// Ct b cc cy con t cc nh v cn li
if o > | then exit};
MaxVal o;
end;

function MinVal(u, o, |);
begin
if u l l ca cy hn ch hoc u l nh kt thc
then MinVal eval(u)
else for mi nh v l con ca u do
{| min[|, MaxVal(v, o, |)];
// Ct b cc cy con t cc nh v cn li
if o > | then exit};
MinVal |;
end;
Thut ton tm n- c i cho Trng s dng k thut ct ct alpha-beta, - c ci t
bi th tc Alpha_beta(u,v), trong v l tham bin ghi li nh m Trng cn i ti t
u.
procedure Alpha_beta(u,v);
begin
o -;
| ;
for mi nh w l con ca u do
if o s MinVal(w, o, |) then
{o MinVal(w, o, |);
v w;}

end;
V d. Xt cy tr chi gc u (nh Trng) gii hn bi cao h = 3 (hnh 4.8). S
ghi cnh cc l l gi tr ca hm nh gi. p dng chin l- c Minimax v k thut ct
ct, ta xc nh - c n- c i tt nht cho Trng ti u, l n- c i dn ti nh v c gi
tr 10. Cnh mi nh ta cng cho gi tr ca cp tham s (o, |). Khi gi cc hm
MaxVal v MinVal xc nh gi tr ca nh . Cc nhnh b ct b - c ch ra
trong hnh:

Phn II:
Tri thc v lp lun

Ch- ng V:
Logic mnh

Trong chng ny chng ta s trnh by cc c trng ca ngn ng biu
din tri thc. Chng ta s nghin cu logic mnh , mt ngn ng biu din tri
thc rt n gin, c kh nng biu din hp, nhng thun li cho ta lm quen
vi nhiu khi nim quan trng trong logic, c bit trong logic v t cp mt s
- c nghin cu trong cc chng sau.

5.1. Biu din tri thc

Con ng- i sng trong mi trng c th nhn thc - c th gii nh cc gic quan
(tai, mt v cc b phn khc), s dng cc tri thc tch lu - c v nh kh nng lp
lun, suy din, con ng- i c th - a ra cc hnh ng hp l cho cng vic m con
ng- i ang lm. Mt mc tiu ca Tr tu nhn to ng dng l thit k cc tc nhn
thng minh (intelligent agent) cng c kh nng nh- con ng- i. Chng ta c th hiu
tc nhn thng minh l bt c ci g c th nhn thc - c mi trng thng qua cc b
cm nhn (sensors) v - a ra hnh ng hp l p ng li mi trng thng qua b
phn hnh ng (effectors). Cc robots, cc softbot (software robot), cc h chuyn
gia,... l cc v d v tc nhn thng minh. Cc tc nhn thng minh cn phi c tri thc
v th gii hin thc mi c th - a ra cc quyt nh ng n.
Thnh phn trung tm ca cc tc nhn da trn tri thc (knowledge-based
agent), cn - c gi l h da trn tri thc (knowledge-based system) hoc n gin l
h tri thc, l c s tri thc. C s tri thc (CSTT) l mt tp hp cc tri thc - c biu
din d- i dng no . Mi khi nhn - c cc thng tin - a vo, tc nhn cn c kh
nng suy din - a ra cc cu tr li, cc hnh ng hp l, ng n. Nhim v ny
- c thc hin bi b suy din. B suy din l thnh phn c bn khc ca cc h tri
thc. Nh- vy h tri thc bo tr mt CSTT v - c trang b mt th tc suy din. Mi
khi tip nhn - c cc s kin t mi trng, th tc suy din thc hin qu trnh lin
kt cc s kin vi cc tri thc trong CSTT rt ra cc cu tr li, hoc cc hnh ng
hp l m tc nhn cn thc hin. - ng nhin l, khi ta thit k mt tc nhn gii
quyt mt vn no th CSTT s cha cc tri thc v min i t- ng c th .
my tnh c th s dng - c tri thc, c th x l tri thc, chng ta cn biu din tri
thc d- i dng thun tin cho my tnh. l mc tiu ca biu din tri thc.
Tri thc - c m t d- i dng cc cu trong ngn ng biu din tri thc. Mi cu
c th xem nh- s m ha ca mt s hiu bit ca chng ta v th gii hin thc. Ngn
ng biu din tri thc (cng nh- mi ngn ng hnh thc khc) gm hai thnh phn c
bn l c php v ng ngha.
- C php ca mt ngn ng bao gm cc k hiu v cc quy tc lin kt cc k
hiu (cc lut c php) to thnh cc cu (cng thc) trong ngn ng. Cc cu y
l biu din ngoi, cn phn bit vi biu din bn trong my tnh. Cc cu s - c
chuyn thnh cc cu trc d liu thch hp - c ci t trong mt vng nh no ca
my tnh, l biu din bn trong. Bn thn cc cu ch- a cha ng mt ni dung no
c, ch- a mang mt ngha no c.
- Ng ngha ca ngn ng cho php ta xc nh ngha ca cc cu trong mt
min no ca th gii hin thc. Chng hn, trong ngn ng cc biu thc s hc,
dy k hiu (x+y)*z l mt cu vit ng c php. Ng ngha ca ngn ng ny cho
php ta hiu rng, nu x, y, z, ng vi cc s nguyn, k hiu + ng vi php ton cng,
cn * ng vi php chia, th biu thc (x+y)*z biu din qu trnh tnh ton: ly s
nguyn x cng vi s nguyn y, kt qu - c nhn vi s nguyn z.
- Ngoi hai thnh phn c php v ng ngha, ngn ng biu din tri thc cn
- c cung cp c ch suy din. Mt lut suy din (rule of inference) cho php ta suy ra
mt cng thc t mt tp no cc cng thc. Chng hn, trong logic mnh , lut

modus ponens t hai cng thc A v AB suy ra cng thc B. Chng ta s hiu lp
lun hoc suy din l mt qu trnh p dng cc lut suy din t cc tri thc trong c
s tri thc v cc s kin ta nhn - c cc tri thc mi. Nh- vy chng ta xc nh:

1.14 Ngn ng biu din tri thc = C php + Ng ngha + C ch suy din.
1.15 Mt ngn ng biu din tri thc tt cn phi c kh nng biu din rng,
tc l c th m t - c mi iu m chng ta mun ni. N cn phi hiu qu
theo ngha l, i ti cc kt lun, th tc suy din i hi t thi gian tnh ton
v t khng gian nh. Ng- i ta cng mong mun ngn ng biu din tri thc gn
vi ngn ng t nhin.
1.16 Trong sch ny, chng ta s tp trung nghin cu logic v t cp mt (first-
order predicate logic hoc first-order predicate calculus) - mt ngn ng biu din
tri thc, bi v logic v t cp mt c kh nng biu din t- ng i tt, v hn na
n l c s cho nhiu ngn ng biu din tri thc khc, chng hn ton hon cnh
(situation calculus) hoc logic thi gian khong cp mt (first-order interval
tempral logic). Nh- ng tr- c ht chng ta s nghin cu logic mnh
(propositional logic hoc propositional calculus). N l ngn ng rt n gin, c
kh nng biu din hn ch, song thun tin cho ta - a vo nhiu khi nim quan
trng trong logic.

5.2. C php v ng ngha ca logic mnh .

5.2.1 C php:

C php ca logic mnh rt n gin, n cho php xy dng nn cc cng thc.
C php ca logic mnh bao gm tp cc k hiu v tp cc lut xy dng cng thc.
1. Cc k hiu
- Hai hng logic True v False.
- Cc k hiu mnh (cn - c gi l cc bin mnh ): P, Q,...
- Cc kt ni logic ., v, (, , .
- Cc du m ngoc (v ng ngoc).
2. Cc quy tc xy dng cc cng thc
- Cc bin mnh l cng thc.
- Nu A v B l cng thc th:
(A.B) (c A hi B hoc A v B)
(AvB) (c A tuyn B hoc A hoc B)

((A) (c ph nh A)
(AB) (c A ko theo B hoc nu A th B)
(AB) (c A v B ko theo nhau)
l cc cng thc.
Sau ny cho ngn gn, ta s b i cc cp du ngoc khng cn thit. Chng
hn, thay cho ((AvB).C) ta s vit l (AvB).C.
Cc cng thc l cc k hiu mnh s - c gi l cc cu n hoc cu phn
t. Cc cng thc khng phi l cu n s - c gi l cu phc hp. Nu P l k hiu
mnh th P v TP - c gi l literal, P l literal d- ng, cn TP l literal m. Cu
phc hp c dng A
1
v...vA
m
trong A
i
l cc literal s - c gi l cu tuyn (clause).

5.2.2 Ng ngha:

Ng ngha ca logic mnh cho php ta xc nh thit lp ngha ca cc cng
thc trong th gii hin thc no . iu - c thc hin bng cch kt hp mnh
vi s kin no trong th gii hin thc. Chng hn, k hiu mnh P c th ng
vi s kin Paris l th n- c Php hoc bt k mt s kin no khc. Bt k mt s
kt hp cc k hiu mnh vi cc s kin trong th gii thc - c gi l mt minh
ha (interpretation ). Chng hn minh ha ca k hiu mnh P c th l mt s kin
(mnh ) Paris l th n- c Php . Mt s kin ch c th ng hoc sai. Chng
hn, s kin Paris l th n- c Php l ng, cn s kin S Pi l s hu t l sai.
Mt cch chnh xc hn, cho ta hiu mt minh ha l mt cch gn cho mi k
hiu mnh mt gi tr chn l True hoc False. Trong mt minh ha, nu k hiu
mnh P - c gn gi tr chn l True/False (P <-True/ P<-False) th ta ni mnh
P ng/sai trong minh ha . Trong mt minh ha, ngha ca cc cu phc hp - c
xc nh bi ngha ca cc kt ni logic. Chng ta xc nh ngha ca cc kt ni
logic trong cc bng chn l (xem hnh 5.1)

P Q
lP
P.Q
P v
Q
P=>
Q
P<=
>Q
Fals
e
Fals
e
True Fals
e
Fals
e
True True
Fals
e
True True Fals
e
True True Fals
e
True Fals
e
Fals
e
Fals
e
True Fals
e
Fals
e

True True Fals
e
True True True True

Hnh 5.1 Bng chn l ca cc kt ni logic

ngha ca cc kt ni logic ., v v l - c xc nh nh- cc t v,hoc l
v ph nh trong ngn ng t nhin. Chng ta cn phi gii thch thm v ngha
ca php ko theo P => Q (P ko theo Q ), P l gi thit, cn Q l kt lun. Trc quan
cho php ta xem rng, khi P l ng v Q l ng th cu P ko theo Q l ng, cn
khi P l ng Q l sai th cu P ko theo Q l sai. Nh- ng nu P sai v Q ng , hoc P
sai Q sai th P ko theo Q l ng hay sai ? Nu chng ta xut pht t gi thit sai,
th chng ta khng th khng nh g v kt lun. Khng c l do g ni rng, nu P
sai v Q ng hoc P sai v Q sai th P ko theo Q l sai. Do trong trng hp P sai
th P ko theo Q l ng d Q l ng hay Q l sai.
Bng chn l cho php ta xc nh ngu nhin cc cu phc hp. Chng hn ng
ngha ca cc cu P.Q trong minh ha {P <- True , Q<- False } l False. Vic xc
nh ng ngha ca mt cu (P v Q) . lS trong mt minh ha - c tin hnh nh- sau:
u tin ta xc nh gi tr chn l ca P v Q v l S , sau ta s dng bng chn l .
xc nh gi tr (PvQ) .lS

- Mt cng thc - c gi l tho - c (satisfiable) nu n ng trong mt
minh ha no . Chng hn cng thc (PvQ) .lS l tho - c, v n c gi
tr True trong minh ha {P <- True, Q<-False, S<- True}.
- Mt cng thc - c gi l vng chc (valid hoc tautology) nu n ng
trong mi minh ha chng hn cu P vlP l vng chc
- Mt cng thc - c gi l khng tho - c , nu n l sai trong mi minh
ha. Chng hn cng thc P . lP.

Chng ta s gi mt m hnh (modul) ca mt cng thc l mt minh ha sao
cho cng thc l ng trong minh ha ny. Nh- vy mt cng thc tho - c l cng
thc c mt m hnh. Chng hn, minh ha {P <- False , Q <- False , S<-True } l mt
m hnh ca cng thc (P =>Q) . S .
Bng cch lp bng chn l (phng php bng chn l ) l ta c th xc nh
- c mt cng thc c tho - c hay khng. Trong bng ny, mi bin mnh ng
u vi mt ct, cng thc cn kim tra ng u mt ct, mi dng t- ng ng vi mt
minh ha. Chng hn hnh 5.2 l bng chn l cho cng thc (P=>Q) .S. Trong bng
chn l ny ta cn - a vo cc ct ph ng vi cc cng thc con ca cc cng thc cn
kim tra vic tnh gi tr ca cng thc ny - c d dng. T bng chn l ta thy
rng cng thc (P=>Q) .S l tho - c nhng khng vng chc .


P Q S P=>Q
(P=>Q) .
S
False False False True False
False False True True True
False True False True False
False True True True True
True False False False False
True False True False False
True True False True False
True True True True True

Hnh 5.2 Bng chn l cho cng thc (P=>Q) .S

Cn l- u rng, mt cng thc cha n bin, th s cc minh ha ca n l 2
n
, tc
l bng chn l c 2
n
dng. Nh- vy vic kim tra mt cng thc c tho - c hay
khng bng phng php bng chn l, i hi thi gian m. Cook (1971) chng
minh rng, vn kim tra mt cng thc trong logic mnh c tho - c hay khng
l vn NP-y .
Chng ta s ni rng (tho - c, khng tho - c) nu hi ca chng G
1
.........
G
m
l vng chc (tho - c, khng tho - c). Mt m hnh ca tp cng thc G l m
hnh ca tp cng thc G
1
.........G
m
.

5.3 Dng chun tc

Trong mc ny chng ta s xt vic chun ha cc cng thc, - a cc cng thc
v dng thun li cho vic lp lun, suy din. Tr- c ht ta s xt cc php bin i t- ng
- ng. S dng cc php bin i ny, ta c th - a mt cng thc bt k v cc dng
chun tc.

5.3.1 S t- ng - ng ca cc cng thc

Hai cng thc A v B - c xem l t- ng - ng nu chng c cng mt gi tr
chn l trong mi minh ha. ch A t- ng - ng vi B ta vit A B bng phng
php bng chn l, d dng chng minh - c s t- ng - ng ca cc cng thc sau y
:
- A=>B lA v B
- A< = > B (A=>B) . (B=>A)
- l(lA) A
1.17 Lut De Morgan
- l(A v B) lA . lB
- l(A . B) lA v lB
1.18 Lut giao hon
- A v B B v A
- A . B B . A
1.19 Lut kt hp
- (A v B) v C Av( B v C)
- (A . B) . C A. ( B . C)
1.20 Lut phn phi
- A . (B v C) (A . B ) v (A . C)
- A v (B . C) (A v B ) . (A v C)

5.3.2 Dng chun tc :

Cc cng thc t- ng - ng c th xem nh- cc biu din khc nhau ca cng
mt s kin. d dng vit cc chng trnh my tnh thao tc trn cc cng thc,
chng ta s chun ha cc cng thc, - a chng v dng biu din chun - c gi l
dng chun hi. Mt cng thc dng chun hi, c dng A
1
v ... .v A
m
trong cc
A
i
l literal . Chng ta c th bin i mt cng thc bt k v cng thc dng chun
hi bng cch p dng cc th tc sau.

- B cc du ko theo (=>) bng cch thay (A=>B) bi (lAvB).
- Chuyn cc du ph nh (l) vo st cc kt hiu mnh bng cch
p dng lut De Morgan v thay l(lA) bi A .
- p dng lut phn phi, thay cc cng thc c dng Av(B.C) bi (A
v B) . ( A v B ) .

V d : Ta chun ha cng thc ( P => Q) v l(R v lS) :

(P => Q) v l(R v lS) (lP v Q) v (lR . S) ((lP v Q)vlR) . ( (lP v Q) v S) (l P
v Q v lR) . (lP v Q v S). Nh- vy cng thc (P=> Q) v l(R v lS) - c - a v dng
chun hi (lP v Q v lR) . (lP v Q v S).
Khi biu din tri thc bi cc cng thc trong logic mnh , c s tri thc l
mt tp no cc cng thc. Bng cch chun ho cc cng thc, c s tri thc l mt
tp no cc cu tuyn.
Cc cu Horn:
trn ta ch ra, mi cng thc u c th - a v dng chun hi, tc l cc
hi ca cc tuyn, mi cu tuyn c dng
lP
1
v........v lP
m
v Q
1
v.....v Q
m
trong P
i
, Q
i
l cc k hiu mnh (literal d- ng) cu ny t- ng - ng vi
cu
lP
1
v........v lP
m
=> v Q
1
v.....v Q
m
???? p1^ .... ^ pm => Q
Dng cu ny - c gi l cu Kowalski (do nh logic Kowalski - a ra nm 1971).
Khi n <=1, tc l cu Kowalski ch cha nhiu nht mt literal d- ng ta c dng
mt cu c bit quan trng - c gi l cu Horn (mang tn nh logic Alfred Horn nm
1951).
Nu m>0, n=1, cu Horn c dng :
P
1
....... P
m
=> Q
Trong P
i
, Q l cc literal d- ng. Cc P
i
- c gi l cc iu kin (hoc
gi thit), cn Q - c gi l kt lun (hoc h qu ). Cc cu Horn dng ny cn - c
gi l cc lut if ... then v - c biu din nh- sau :
If P
1
and ....and P
m
then Q .
Khi m=0, n=1 cu Horn tr thnh cu n Q, hay s kin Q. Nu m>0, n=0 cu
Horn tr thnh dng lP
1
v......v lP
m
hay t- ng - ng l(P
1
^...^ P
m
). Cn ch rng, khng
phi mi cng thc u c th biu din d- i dng hi ca cc cu Horn. Tuy nhin
trong cc ng dng, c s tri thc thng l mt tp no cc cu Horn (tc l mt tp
no cc lut if-then).

5.4 Lut suy din

Mt cng thc H - c xem l h qa logic (logical consequence) ca mt tp
cng thc G ={G
1
,.....,G
m
} nu trong bt k minh ha no m {G
1
,.....,G
m
} ng th H
cng ng, hay ni cch khc bt k mt m hnh no ca G cng l m hnh ca H.

Khi c mt c s tri thc, ta mun s dng cc tri thc trong c s ny suy ra
tri thc mi m n l h qu logic ca cc cng thc trong c s tri thc. iu - c
thc hin bng cc thc hin cc lut suy din (rule of inference). Lut suy din ging
nh- mt th tc m chng ta s dng sinh ra mt cng thc mi t cc cng thc
c. Mt lut suy din gm hai phn : mt tp cc iu kin v mt kt lun. Chng ta s
biu din cc lut suy din d- i dng phn s , trong t s l danh sch cc iu
kin, cn mu s l kt lun ca lut, tc l mu s l cng thc mi - c suy ra t cc
cng thc t s.
Sau y l mt s lut suy din quan trng trong logic mnh . Trong cc lut
ny o, o
i
, |, l cc cng thc :

1. Lut Modus Ponens
o=>|,o
|
T mt ko theo v gi thit ca ko theo, ta suy ra kt lun ca n.
2. Lut Modus Tollens
o=>|,l|
lo
T mt ko theo v ph nh kt lun ca n, ta suy ra ph nh gi thit ca ko theo.
3. Lut bc cu
o=>|,|=>
o=>
T hai ko theo, m kt lun ca n l ca ko theo th nht trng vi gi thit ca
ko theo th hai, ta suy ra ko theo mi m gi thit ca n l gi thit ca ko theo th
nht, cn kt lun ca n l kt lun ca ko theo th hai.
4. Lut loi b hi
o
1
.........o
i
..........o
m

o
i
T mt hi ta - a ra mt nhn t bt k ca hi .
5. Lut - a vo hi
o
1
,.......,o
i
,........o
m

o
1
.........o
i
........ .o
m

T mt danh sch cc cng thc, ta suy ra hi ca chng.
6. Lut - a vo tuyn

o
i

o
1
v.......vo
i
.v.......vo
m

T mt cng thc, ta suy ra mt tuyn m mt trong cc hng t ca cc tuyn l
cng thc .
7. Lut gii
o v |,l| v
o v
T hai tuyn, mt tuyn cha mt hng t i lp vi mt hng t trong tuyn kia,
ta suy ra tuyn ca cc hng t cn li trong c hai tuyn.

Mt lut suy din - c xem l tin cy (secured) nu bt k mt m hnh no ca
gi thit ca lut cng l m hnh kt lun ca lut. Chng ta ch quan tm n cc lut
suy din tin cy.
Bng phng php bng chn l, ta c th kim chng - c cc lut suy din
nu trn u l tin cy. Bng chn l ca lut gii - c cho trong hnh 5.3. T bng
ny ta thy rng , trong bt k mt minh ha no m c hai gi thit o v | , l| v
ng th kt lun o v cng ng. Do lut gii l lut suy in tin cy.

o | o v | l| v o v
False False False False True False
False False True False True True
False True False True False False
False True True True True True
True False False True True True
True False True True True True
True True False True False True
True True True True True True

Hnh 5.3 Bng chn l chng minh tnh tin cy ca lut gii.

Ta c nhn xt rng, lut gii l mt lut suy din tng qut, n bao gm lut
Modus Ponens, lut Modus Tollens, lut bc cu nh- cc trng hp ring. (Bn c d
dng chng minh - c iu ).

Tin nh l chng minh.
Gi s chng ta c mt tp no cc cng thc. Cc lut suy din cho php ta
t cc cng thc c suy ra cng thc mi bng mt dy p dng cc lut suy din.
Cc cng thc cho - c gi l cc tin . Cc cng thc - c suy ra - c gi l cc
nh l. Dy cc lut - c p dng dn ti nh l - c gi l mt chng minh ca
nh l. Nu cc lut suy din l tin cy, th cc nh l l h qu logic ca cc tin .
V d: Gi s ta c cc cng thc sau :
Q . S => G v H (1)
P => Q (2)
R => S (3)
P (4)
R (5)
T cng thc (2) v (4), ta suy ra Q (Lut Modus Ponens) . Li p dng lut
Modus Ponens, t (3) v (5) ta suy ra S . T Q, S ta suy ra Q.S (lut - a vo hi ). T
(1) v Q.S ta suy ra G v H. Cng thc G v H - c chng minh.

Trong cc h tri thc, chng hn cc h chuyn gia, h lp trnh logic,..., s dng
cc lut suy din ng- i ta thit k ln cc th tc suy din (cn - c gi l th tc
chng minh) t cc tri thc trong c s tri thc ta suy ra cc tri thc mi p ng nhu
cu ca ng- i s dng.
Mt h hnh thc (formal system) bao gm mt tp cc tin v mt tp cc
lut suy din no (trong ngn ng biu din tri thc no ).
Mt tp lut suy din - c xem l y , nu mi h qu logic ca mt tp cc
tin u chng minh - c bng cch ch s dng cc lut ca tp .
Ph-ng php chng minh bc b

Ph- ng php chng minh bc b (refutation proof hoc proof by contradiction)
l mt phng php thng xuyn - c s dng trong cc chng minh ton hc. T-
t- ng ca phng php ny l nh- sau : chng minh P ng, ta gi s P sai ( thm (
P vo cc gi thit ) v dn ti mt mu thun. Sau y ta s trnh by c s ny.

Gi s chng ta c mt tp hp cc cng thc G ={G
1
,.....,G
m
} ta cn chng
minh cng thc H l h qu logic ca G . iu t- ng - ng vi chng minh cng
thc G
1
^....^G
m
-> H l vng chc. Thay cho chng minh G
1
^..... ^G
m
=>H l vng chc,
ta chng minh G
1
^....^G
m
^( H l khng tha mn - c. Tc l ta chng minh tp G= (
G
1
,.......,G
m
,( H ) l khng tha - c nu t Gta suy ra hai mnh i lp nhau. Vic
chng minh cng thc H l h qu logic ca tp cc tiu G bng cch chng minh
tnh khng tha - c ca tp cc tiu - c thm vo ph nh ca cng thc cn
chng minh, - c gi l chng minh bc b.

5.5 Lut gii, chng minh bc b bng lut gii

thun tin cho vic s dng lut gii, chng ta s c th ho lut gii trn cc
dng cu c bit quan trng.
* Lut gii trn cc cu tuyn
A1 v. . ............. vAm v C
( C v B1 v.. ............. v Bn
A1 v.. ......... v Am v B1 v.... v Bn
trong Ai, Bj v C l cc literal.

* Lut gii trn cc cu Horn:
Gi s Pi, Rj, Q v S l cc literal. Khi ta c cc lut sau :
P1 ^. ..............^Pm ^ S => Q,
R1 ^. .............^ Rn => S
P1 ^........^Pm ^ R1 ^...... ^ Rn =>Q

Mt trng hp ring hay - c s dng ca lut trn l :
P1 ^...............^ Pm ^ S => Q,
S
P1 ^................^Pm => Q
Khi ta c th p dng lut gii cho hai cu, th hai cu ny - c gi l hai cu
gii - c v kt qu nhn - c khi p dng lut gii cho hai cu - c gi l gii thc
ca chng. Gii thc ca hai cu A v B - c k hiu l res(A,B). Chng hn, hai cu
tuyn gii - c nu mt cu cha mt literal i lp vi mt literal trong cu kia. Gii

thc ca hai literal i lp nhau (P v ( P) l cu rng, chng ta s k hiu cu rng l []
, cu rng khng tho - c.
Gi s G l mt tp cc cu tuyn ( Bng cch chun ho ta c th - a mt tp
cc cng thc v mt tp cc cu tuyn ). Ta s k hiu R(G ) l tp cu bao gm cc
cu thuc G v tt c cc cu nhn - c t G bng mt dy p dng lut gii.
Lut gii l lut y chng minh mt tp cu l khng tha - c. iu ny
- c suy t nh l sau :

nh l gii:
Mt tp cu tuyn l khng tha - c nu v ch nu cu rng [] e R(G ).
nh l gii c ngha rng, nu t cc cu thuc G , bng cch p dng lut gii
ta dn ti cu rng th G l khng tha - c, cn nu khng th sinh ra cu rng bng
lut gii th G tha - c. L- u rng, vic dn ti cu rng c ngha l ta dn ti hai
literal i lp nhau P v ( P ( tc l dn ti mu thun ).
T nh l gii, ta - a ra th tc sau y xc nh mt tp cu tuyn G l tha
- c hay khng . Th tc ny - c gi l th tc gii.

procedure Resolution ;
Input : tp G cc cu tuyn ;
begin
1.Repeat
1.1 Chn hai cu A v B thuc G ;
1.2 if A v B gii - c then tnh Res ( A,B ) ;
1.3 if Res (A,B ) l cu mi then thm Res ( A,B ) vo G ;
until
nhn - c [] hoc khng c cu mi xut hin ;

2. if nhn - c cu rng then thng bo G khng tho - c
e lse thng bo G tho - c ;

end;

Chng ta c nhn xt rng, nu G l tp hu hn cc cu th cc literal c mt
trong cc cu ca G l hu hn. Do s cc cu tuyn thnh lp - c t cc literal
l hu hn. V vy ch c mt s hu hn cu - c sinh ra bng lut gii. Th tc gii s
dng li sau mt s hu hn b- c.
Ch s dng lut gii ta khng th suy ra mi cng thc l h qu logic ca mt
tp cng thc cho. Tuy nhin, s dng lut gii ta c th chng minh - c mt cng
thc bt k c l h qu ca mt tp cng thc cho hay khng bng phng php
chng minh bc b. V vy lut gii - c xem l lut y cho bc b.
Sau y l th tc chng minh bc b bng lut gii

Procedure Refutation_Proof ;
input : Tp G cc cng thc ;
Cng thc cn chng minh H;
Begin
1. Thm (H vo G ;
2. Chuyn cc cng thc trong G v dng chun hi ;
3. T cc dng chun hi b- c hai, thnh lp tp cc cu tuyn g ;
4. p dng th tc gii cho tp cu G ;
5. if G khng tho - c then thng bo H l h qu logic
else thng bo H khng l h qu logic ca G ;
end;

V d: Gi gi G l tp hp cc cu tuyn sau
( A v ( B v P (1)
( C v ( D v P (2)
( E v C (3)
A (4)
E (5)

D (6)
Gi s ta cn chng minh P. Thm vo G cu sau:
( P (7)
p dng lut gii cho cu (2) v (7) ta - c cu:
( C v ( D (8)
T cu (6) v (8) ta nhn - c cu:
( C (9)
T cu (3) v (9) ta nhn - c cu:
( E (10)
Ti y xut hin mu thun, v cu (5) v (10) i lp nhau. T cu (5) v (10)
ta nhn - c cu rng []. Vy P l h qu logic ca cc cu (1) --(6).


CHNG VI :
LOGIC V T CP MT

Logic mnh cho php ta biu din cc s kin, mi k hiu trong logic mnh
- c minh ha nh- l mt s kin trong th gii hin thc, s dng cc kt ni logic
ta c th to ra cc cu phc hp biu din cc s kin mang ngha phc tp hn. Nh-
vy kh nng biu din ca logic mnh ch gii hn trong phm vi th gii cc s
kin.
Th gii hin thc bao gm cc i t- ng, mi i t- ng c nhng tnh cht
ring phn bit n vi cc i t- ng khc. Cc i t- ng li c quan h vi nhau.
Cc mi quan h rt a dng v phong ph. Chng ta c th lit k ra rt nhiu v d v
i t- ng, tnh cht, quan h.
* i t- ng : mt ci bn, mt ci nh, mt ci cy, mt con ng- i, mt con s. ...
* Tnh cht : Ci bn c th c tnh cht : c bn chn, lm bng g, khng c
ngn ko. Con s c th c tnh cht l s nguyn, s hu t, l s chnh phng. ..
* Quan h : cha con, anh em, b bn (gia con ng- i ); ln hn nh hn, bng
nhau (gia cc con s ) ; bn trong, bn ngoi nm trn nm d- i (gia cc vt )...
* Hm : Mt trng hp ring ca quan h l quan h hm. Chng hn, v mi
ng- i c mt m, do ta c quan h hm ng mi ng- i vi m ca n.

Logic v t cp mt l m rng ca logic mnh . N cho php ta m t th gii
vi cc i t- ng, cc thuc tnh ca i t- ng v cc mi quan h gia cc i t- ng.
N s dng cc bin ( bin i t- ng ) ch mt i t- ng trong mt min i t- ng
no . m t cc thuc tnh ca i t- ng, cc quan h gia cc i t- ng, trong
logic v t, ng- i ta da vo cc v t ( predicate). Ngoi cc kt ni logic nh- trong
logic mnh , logic v t cp mt cn s dng cc l- ng t. Chng hn, l- ng t (vi
mi) cho php ta to ra cc cu ni ti mi i t- ng trong mt min i t- ng no .
Ch- ng ny dnh cho nghin cu logic v t cp mt vi t- cch l mt ngn
ng biu din tri thc. Logic v t cp mt ng vai tr cc k quan trng trong biu din
tri thc, v kh nng biu din ca n ( n cho php ta biu din tri thc v th gii vi
cc i t- ng, cc thuc tnh ca i t- ng v cc quan h ca i t- ng), v hn na,
n l c s cho nhiu ngn ng logic khc.

6.1 C php v ng ngha ca logic v t cp mt.

6.1.1 C php.

Cc k hiu.
Logic v t cp mt s dng cc loi k hiu sau y.
- Cc k hiu hng: a, b, c, An, Ba, John,...
- Cc k hiu bin: x, y, z, u, v, w,...
- Cc k hiu v t: P, Q, R, S, Like, Havecolor, Prime,...
Mi v t l v t ca n bin ( n>0). Chng hn Like l v t ca hai bin, Prime
l v t mt bin. Cc k hiu v t khng bin l cc k hiu mnh .
- Cc k hiu hm: f, g, cos, sin, mother, husband, distance,...
Mi hm l hm ca n bin ( n>1). Chng hn, cos, sin l hm mt bin,
distance l hm ca ba bin.
- Cc k hiu kt ni logic: . ( hi), v (tuyn), ( ( ph nh), (ko theo), (ko
theo nhau).
- Cc k hiu l- ng t: ( vi mi), - ( tn ti).
- Cc k hiu ngn cch: du phy, du m ngoc v du ng ngoc.

Cc hng thc
Cc hng thc ( term) l cc biu thc m t cc i t- ng. Cc hng thc - c xc
nh quy nh- sau.
- Cc k hiu hng v cc k hiu bin l hng thc.
- Nu t
1
, t
2
, t
3
, ..., t
n
l n hng thc v f l mt k hiu hm n bin th f( t
1
, t
2
, ..., t
n
) l
hng thc. Mt hng thc khng cha bin - c gi l mt hng thc c th (
ground term).
Chng hn, A
n
l k hiu hng, mother l k hiu hm mt bin, th mother (A
n
) l
mt hng thc c th.
1.21 Cc cng thc phn t
Chng ta s biu din cc tnh cht ca i t- ng, hoc cc quan h ca i
t- ng bi cc cng thc phn t ( cu n).
Cc cng thc phn t ( cu n) - c xc nh quy nh- sau.
- Cc k hiu v t khng bin ( cc k hiu mnh ) l cu n.
- Nu t
1
, t
2
,...,t
n
l n hng thc v p l v t ca n bin th p( t
1
,t
2
,...,t
n
) l cu n.
Chng hn, Hoa l mt k hiu hng, Love l mt v t ca hai bin, husband l
hm ca mt bin, th Love ( Hoa, husband( Hoa)) l mt cu n.
Comment [LTT1]:
Comment [LTT2]:

1.21.1 Cc cng thc
T cng thc phn t, s dng cc kt ni logic v cc l- ng t, ta xy dng nn
cc cng thc (cc cu).
Cc cng thc - c xc nh quy nh- sau:
- Cc cng thc phn t l cng thc.
- Nu G v H l cc cng thc, th cc biu thc (G . H), (G v H), (( G), (GH), (G
H) l cng thc.
- Nu G l mt cng thc v x l bin th cc biu thc ( x G), (- x G) l cng
thc.
Cc cng thc khng phi l cng thc phn t s - c gi l cc cu phc hp.
Cc cng thc khng cha bin s - c gi l cng thc c th. Khi vit cc cng thc
ta s b i cc du ngoc khng cn thit, chng hn cc du ngoc ngoi cng.
- L- ng t ph dng () cho php m t tnh cht ca c mt lp cc i
t- ng, ch khng phi ca mt i t- ng, m khng cn phi lit k ra tt c cc i
t- ng trong lp. Chng hn s dng v t Elephant(x) (i t- ng x l con voi ) v v t
Color(x, Gray) (i t- ng x c mu xm) th cu tt c cc con voi u c mu xm
c th biu din bi cng thc x (Elephant(x) Color(x, Gray)).
- L- ng t tn ti (-) cho php ta to ra cc cu ni n mt i t- ng no
trong mt lp i t- ng m n c mt tnh cht hoc tho mn mt quan h no .
Chng hn bng cch s dng cc cu n Student(x) (x l sinh vin) v Inside(x,
P301), (x trong phng 301), ta c th biu din cu C mt sinh vin phng 301
bi biu thc -x (Student(x) . Inside(x,P301).

Mt cng thc l cng thc phn t hoc ph nh ca cng thc phn t - c
gi l literal. Chng hn, Play(x, Football), ( Like( Lan, Rose) l cc literal. Mt cng
thc l tuyn ca cc literal s - c gi l cu tuyn. Chng hn, Male(x) v ( Like(x,
Foodball) l cu tuyn.
Trong cng thc ( x G), hoc -x G trong G l mt cng thc no , th
mi xut hin ca bin x trong cng thc G - c gi l xut hin buc. Mt cng thc
m tt c cc bin u l xut hin buc th - c gi l cng thc ng.
V d: Cng thc xP( x, f(a, x)) . -y Q(y) l cng thc ng, cn cng thc
x P( x, f(y, x)) khng phi l cng thc ng, v s xut hin ca bin y trong cng thc
ny khng chu rng buc bi mt l- ng t no c (S xut hin ca y gi l s xut
hin t do).
Sau ny chng ta ch quan tm ti cc cng thc ng.

6.1.2 Ng ngha.

Cng nh- trong logic mnh , ni n ng ngha l chng ta ni n ngha
ca cc cng thc trong mt th gii hin thc no m chng ta s gi l mt minh
ha.
xc nh mt minh ho, tr- c ht ta cn xc nh mt min i t- ng ( n
bao gm tt c cc i t- ng trong th gii hin thc m ta quan tm).
Trong mt minh ho, cc k hiu hng s - c gn vi cc i t- ng c th
trong min i t- ng cc k hiu hm s - c gn vi mt hm c th no . Khi ,
mi hng thc c th s ch nh mt i t- ng c th trong min i t- ng. Chng hn,
nu An l mt k hiu hng, Father l mt k hiu hm, nu trong minh ho An ng vi
mt ng- i c th no , cn Father(x) gn vi hm; ng vi mi x l cha ca n, th
hng thc Father(An) s ch ng- i cha ca An

.
Ng ngha ca cc cu n .
Trong mt minh ho, cc k hiu v t s - c gn vi mt thuc tnh, hoc mt
quan h c th no . Khi mi cng thc phn t (khng cha bin) s ch nh mt
s kin c th. - ng nhin s kin ny c th l ng (True) hoc sai (False). Chng
hn, nu trong minh ho, k hiu hng Lan ng vi mt c gi c th no , cn
Student(x) ng vi thuc tnh x l sinh vin th cu Student (Lan) c gi tr chn l l
True hoc False tu thuc trong thc t Lan c phi l sinh vin hay khng.
Ng ngha ca cc cu phc hp.
Khi xc nh - c ng ngha ca cc cu n, ta c th thc hin - c ng
ngha ca cc cu phc hp (- c to thnh t cc cu n bng cch lin kt cc cu
n bi cc kt ni logic) nh- trong logic mnh .
V d: Cu Student(Lan) . Student(An) nhn gi tr True nu c hai cu
Student(Lan) v Student(An) u c gi tr True, tc l c Lan v An u l sinh vin.
Cu Like(Lan, Rose) v Like(An, Tulip) l ng nu cu Like(Lan, Rose)
l ng hoc cu Like(An, Tulip) l ng.
Ng ngha ca cc cu cha cc l-ng t.
Ng ngha ca cc cu x G, trong G l mt cng thc no , - c xc nh
nh- l ng ngha ca cng thc l hi ca tt c cc cng thc nhn - c t cng thc G
bng cch thay x bi mt i t- ng trong min i t- ng. Chng hn, nu min i
t- ng gm ba ng- i {Lan, An, Hoa} th ng ngha ca cu x Student(x) - c xc nh
l ng ngha ca cu Student(Lan) . Student(An) . Student(Hoa). Cu ny ng khi v
ch khi c ba cu thnh phn u ng, tc l c Lan, An, Hoa u l sinh vin.
Nh- vy, cng thc x G l ng nu v ch nu mi cng thc nhn - c t G
bng cch thay x bi mt i t- ng trong min i t- ng u ng, tc l G ng cho
tt c cc i t- ng x trong min i t- ng.
Ng ngha ca cng thc -x G - c xc nh nh- l ng ngha ca cng thc l
tuyn ca tt c cc cng thc nhn - c t G bng cch thay x bi mt i t- ng trong
min i t- ng. Chng hn, nu ng ngha ca cu Younger(x,20) l x tr hn 30 tui

v min i t- ng gm ba ng- i {Lan, An, Hoa} th ng ngha ca cu -x
Yourger(x,20) l ng ngha ca cu Yourger(Lan,20) v Yourger(An,20) v
Yourger(Hoa,20). Cu ny nhn gi tr True nu v ch nu t nht mt trong ba ng- i
Lan, An, Hoa tr hn 20.
Nh- vy cng thc -x G l ng nu v ch nu mt trong cc cng thc nhn
- c t G bng cch thay x bng mt i t- ng trong min i t- ng l ng.
Bng cc phng php trnh by trn, ta c th xc nh - c gi tr chn l
( True, False ) ca mt cng thc bt k trong mt minh ho. (L- u rng, ta ch quan
tm ti cc cng thc ng ).
Sau khi xc nh khi nim minh ho v gi tr chn l ca mt cng thc
trong mt minh ho, c th - a ra cc khi nim cng thc vng chc ( tho - c,
khng tho - c ), m hnh ca cng thc ging nh- trong logic mnh .
Cc cng thc t-ng -ng
Cng nh- trong logic mnh , ta ni hai cng thc G v H t- ng - ng ( vit l
G H ) nu chng cng ng hoc cng sai trong mt minh ho. Ngoi cc t- ng
- ng bit trong logic mnh , trong logic v t cp mt cn c cc t- ng - ng
khc lin quan ti cc l- ng t. Gi s G l mt cng thc, cch vit G(x) ni rng cng
thc G c cha cc xut hin ca bin x. Khi cng thc G(y) l cng thc nhn - c
t G(x) bng cch thay tt c cc xut hin ca x bi y. Ta ni G(y) l cng thc nhn
- c t G(x) bngcch t tn li ( bin x - c i tn li l y ).
Chng ta c cc t- ng - ng sau y:
1. x G(x) y G(y)
-x G(x) -y G(y)
t tn li bin i sau l- ng t ph dng ( tn ti ), ta nhn - c cng thc
t- ng - ng .
2. ( (x G(x)) -x ( ( G(x))
( ( -x G(x)) x ( ( G(x))

3. x (G(x) . H(x)) x G(x) . x H(x)
-x (G(x) v H(x)) -x G(x) v -x H(x)
v d : x Love(x, Husband(x)) y Love(y, Husband(y)).

AI - Giao Trinh Tri Tue Nhan Tao

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

AI - Giao Trinh Tri Tue Nhan Tao

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

http://blogthuthuat.

You might also like