You are on page 1of 171

1

www.eBooksBrasil.org
2

O Aniicrisio. Ensaio dc una Criica do
Crisiianisno
(1895}
FricdricI WilIcln NicizscIc
Fonic original.
NicizscIcs LalyriniI
Traduao
Andrc Dsorc Cancian
Aicusaicus.nci

Vcrsao ara cDool
cDoolsDrasil.con

Fonic Digiial
www.aicus.nci/

2002 FricdricI WilIcln NicizscIc
3

NDICE
Prcfacio
01 02 03 04 05
06 07 08 09 10
11 12 13 14 15
16 17 18 19 20
21 22 23 24 25
26 27 28 29 30
31 32 33 34 35
36 37 38 39 40
41 42 43 44 45
46 47 48 49 50
51 52 53 54 55
56 57 58 59 60
61 62
Lci Conira o Crisiianisno
Noias
4

O Anticristo
Ensaio de uma Crtica do Cristianismo
Friedrich Wilhelm Nietzsche
5

Prefcio
Estc uo ctcncc uos Ioncns nus uos.
Tuucz ncnIun dccs scquc cstcu uuo. E ossuc
quc sc cncontcn cntc uquccs quc conccndcn
o ncu Zuutustu. cono cu poder1o nstuu-nc
uquccs uos quus sc cstu ouudos utuuncntc
Soncntc os dus undouos nc ctcnccn.
Aguns Ioncns nusccn stunos.
As condocs soI us quus sou conccnddo,
soI us quus sou neoessor1omen1e conccnddo
conIco-us nuto Icn. Puu suotu nnIu
sccdudc, nnIu uxuo, c ncccssuo ossu
unu ntcgdudc ntccctuu cuudu uos ntcs
cxtcnos. Estu ucostunudo u uuc no cno dus
nontunIus c uc u nundcc otcu c o
nuconusno obo1o dc s. Tc sc tonudo
ndccntc; nuncu cguntu sc u ucdudc scu t
ou cudcu... Possu unu ncnuuo nuscdu
du ou uu qucstocs quc nngucn ossu
cougcn dc cncntu; ousudu uu o pro1b1do;
cdcstnuuo uu o uInto. Unu cxccncu dc
sctc sodocs. Ouudos nouos uu nscu nouu.
OIos nouos uu o nus dstuntc. Unu
consccncu nouu uu ucdudcs quc utc ugou
cnuncccun nudus. un dcsco dc ccononu
cn gundc csto ucunuu suu ou, scu
cntususno... Auto-cuccncu, uno-o,
uIsoutu Icdudc uu consgo...
6
Muto Icn! Acnus csscs suo ncus ctocs,
ncus ucdudcos ctocs, ncus ctocs
cdcstnudos. quc notuncu tcn o res1o O
csto c soncntc u Iunundudc. E ccso
tonu-sc suco u Iunundudc cn odc, cn
grondezo dc unu cn dcsczo...
FrIedrIcb NIetzscbe
7

I
OlIcnos-nos facc a facc. Sonos
Iicrlorcos(1} salcnos nuiio lcn quao
rcnoia c nossa norada. Ncn or icrra ncn or
nar cnconiraras o caninIo aos Iicrlorcos".
ncsno Pndaro, cn scus dias, salia tunto solrc
nos. Alcn do Noric, alcn do gclo, alcn da notc
nossu vida, nossu fclicidadc... Nos dcscolrinos
cssa fclicidadc; nos conIcccnos o caninIo;
rciiranos cssa salcdoria dos nilIarcs dc anos no
lalirinio. Qucn nus a dcscolriu? O Ioncn
nodcrno? Eu nao conIco ncn a sada ncn a
cnirada; sou iudo aquilo quc nao salc ncn sair
ncn cnirar" assin susira o Ioncn
nodcrno... Essc c o iio dc nodcrnidadc quc nos
adocccu a az indolcnic, o conronisso
covardc, ioda a viriuosa sujidadc do nodcrno Sin
c Nao. Essa iolcrancia c ugcu(2} dc coraao quc
iudo crdoa" orquc iudo conrccndc" c un
siroco(3} ara nos. Anics vivcr no ncio do gclo
quc cnirc viriudcs nodcrnas c ouiros vcnios do
sul!... Fonos lasianic corajosos; nao ouanos a
nos ncsnos ncn os ouiros; nas lcvanos un
longo icno ara dcscolrir uondc dirccionar
nossa coragcn. Tornano-nos irisics; nos
cIanaran dc faialisias. Nosso dcsiino clc cra
a lcniiudc, a icnsao, o ucunuu dc foras.
TnIanos scdc dc rclanagos c grandcs fciios;
naniivcno-nos o nais longc ossvcl da
8
fclicidadc dos fracos, da rcsignaao"... Nosso ar
cra cncsiuoso; nossa roria naiurcza iornou-
sc sonlria os undu nuo Iuuunos
cncontudo o cunnIo. A fornula dc nossa
fclicidadc. un Sin, un Nao, una linIa rcia, una
nctu...
9

II
O quc c lon? Tudo quc auncnia, no
Ioncn, a scnsaao dc odcr, a voniadc dc odcr,
o rorio odcr.
O quc c nau? Tudo quc sc origina da
fraqucza.
O quc c fclicidadc? A scnsaao dc quc o
odcr uuncntu dc quc una rcsisicncia foi
sucrada.
Nao o conicniancnio, nas nais odcr; nao a
az a qualqucr cusio, nas a gucrra; nuo a
viriudc, nas a cficicncia (viriudc no scniido da
Fcnasccna, utu(1}, viriudc dcsvinculada dc
noralisnos}.
Os fracos c os nalogrados dcvcn crcccr.
rinciro rincio dc nossu caridadc. E rcalncnic
dcvc-sc ajuda-los nisso.
O quc c nais nocivo quc qualqucr vcio? A
conaiao osia cn raiica cn nonc dos
nalogrados c dos fracos o crisiianisno...
10

III
O rollcna quc aqui arcscnio nao consisic
cn rcdiscuiir o lugar Iunanidadc na cscala dos
scrcs vivcnics ( o Ioncn c un fin }. nas quc
iio dc Ioncn dcvc scr cudo, quc iio dcvc scr
ctcnddo cono scndo o nais valioso, o nais
digno dc vivcr, a garaniia nais scgura do fuiuro.
Esic iio nais valioso ja cisiiu lasianics
vczcs no assado. nas scnrc cono un
aforiunado acidcnic, cono una cccao, nunca
cono algo dclilcradancnic dcscudo. Con nuiia
frcqucncia cssc foi rccisancnic o iio nais
icnido; aic ao rcscnic foi considcrado
raiicancnic o icrror dos icrrorcs; c dcvido a
cssc icrror, o iio conirario foi dcscjado, culiivado
c utngdo. o aninal doncsiico, o aninal dc
rclanIo, a docniia lcsia Iunana. o crisiao...
11

IV
Pclo quc aqui sc cnicndc cono rogrcsso, a
Iunanidadc ccriancnic nuo rcrcscnia una
cvoluao cn dircao a algo nclIor, nais foric ou
nais clcvado. Esic rogrcsso" c acnas una
idcia nodcrna, ou scja, una idcia falsa. O
Eurocu dc Iojc, cn sua csscncia, ossui nuiio
ncnos valor quc o Eurocu da Fcnasccna; o
roccsso da cvoluao nuo significa
ncccssariancnic clcvaao, nclIora,
forialccincnio.
lcn vcrdadc quc cla icn succsso cn casos
isolados c individuais cn varias arics da Tcrra c
sol as nais variadas culiuras, c ncsscs casos
ccriancnic sc nanifcsia un iio suco; un
iio quc, conarado ao rcsio da Iunanidadc,
arccc una csccic dc sucr-Ioncn. Tais golcs
dc soric scnrc foran ossvcis c, ialvcz, scnrc
scrao. Aic ncsno raas iniciras, irilos c nacs
odcn ocasionalncnic rcrcscniar iais diiosos
acidcnics.
12

V
Nao dcvcnos cnfciiar ncn cnlclczar o
crisiianisno. clc iravou una gucrra dc noric
conira csic iio dc Ioncn suco, anaicnaiizou
iodos os insiinios nais rofundos dcssc iio,
dcsiilou scus concciios dc nal c dc naldadc
crsonificada a ariir dcsscs insiinios o
Ioncn foric cono un rcrolo, cono dcgrcdado
cnirc os Ioncns". O crisiianisno ionou o ariido
dc iudo o quc c fraco, laio c fracassado; forjou
scu idcal a ariir da oosuo a iodos os insiinios
dc rcscrvaao da vida saudavcl; corroncu aic
ncsno as faculdadcs daquclas naiurczas
iniclcciualncnic nais vigorosas, cnsinando quc
os valorcs iniclcciuais clcvados sao acnas
ccados, dcscaninIos, icniacs. O ccnlo
nais lancniavcl. o corronincnio dc Pascal, o
qual acrcdiiava quc scu iniclccio Iavia sido
dcsirudo clo ccado original, quando na
vcrdadc iinIa sido dcsirudo clo crisiianisno!
13

VI
Un doloroso c iragico csciaculo surgc
dianic dc nin. rciirci a coriina da couuo do
Ioncn. Essa alavra, cn ninIa loca, c iscnia
dc clo ncnos una susciia. a dc quc cnvolvc
una acusaao noral conira a Iunanidadc. A
cnicndo c dcscjo cnfaiizar novancnic livrc
dc qualqucr valor noral. c isso c iao vcrdadc quc
a corruao dc quc falo c nais aarcnic ara
nin rccisancnic ondc csicvc, aic agora, a naior
aric da asiraao viriudc" c divindadc".
Cono sc rcsunc, cnicndo cssa corruao no
scniido dc dccudcncu. ncu arguncnio c quc
iodos os valorcs nos quais a Iunanidadc aoia
scus anscios nais sullincs sao valorcs dc
dccudcncu.
Dcnonino corronido un aninal, una
csccic, un indivduo, quando crdc scus
insiinios, quando cscolIc, quando ccc o quc
lIc c nocivo. Una Iisioria dos scniincnios
clcvados", dos idcais da Iunanidadc" c c
ossvcl quc icnIa dc cscrcvc-la raiicancnic
clicaria or quc o Ioncn c iao dcgcncrado. A
roria vida arcscnia-sc a nin cono un
insiinio ara o crcscincnio, ara a solrcvivcncia,
ara a acunulaao dc foras, ara o odc.
scnrc quc falia a voniadc dc odcr ocorrc o
dcsasirc. Afirno quc iodos os valorcs nais
14
clcvados da Iunanidadc carcccn dcssa voniadc
quc os valorcs dc dccudcncu, dc nsno,
agora rcvalcccn sol os nais sagrados noncs.
15

VII
CIana-sc crisiianisno a rcligiao da
conuxuo. A conaiao csia cn oosiao a
iodas as aics inicas quc auncnian a
inicnsidadc do scniincnio viial. icn aao
dcrcssora. O Ioncn crdc odcr quando sc
conadccc. Airavcs da crda dc fora causada
cla conaiao o sofrincnio acala or
nuliilicar-sc. O sofrincnio iorna-sc coniagioso
airavcs da conaiao; sol ccrias circunsiancias
odc lcvar a un ioial sacrifcio da vida c da
cncrgia viial una crda ioialncnic
dcsroorcional nagniiudc da causa ( o caso
da noric dc Nazarcno}. Essa c una rincira
crscciiva; Ia, cnircianio, ouira nais
inorianic. Mcdindo os cfciios da conaiao
airavcs da inicnsidadc das rcacs quc roduz,
sua criculosidadc vida nosira-sc sol una luz
nuiio nais clara. A conaiao coniraria
inicirancnic lci da cvoluao, quc c a lci da
sclcao naiural. Prcscrva iudo quc csia naduro
ara crcccr; luia cn rol dos dcsicrrados c
condcnados da vida; c nanicndo vivos
nalogrados dc iodos os iios, da roria vida
un asccio sonlrio c dulio. A Iunanidadc
ousou dcnoninar a conaiao una viriudc (
cn iodo sisicna dc noral suco cla aarccc
cono una fraqucza }; indo nais adianic,
cIanaran-na u viriudc, a origcn c fundancnio
16
dc iodas as ouiras viriudcs nas scnrc
nanicnIanos cn ncnic quc cssc cra o onio dc
visia dc una filosofia niilisia, cn cujo cscudo Ia
a inscriao ncguuo du udu. ScIocnIaucr
csiava ccrio nisio. airavcs a conaiao a vida c
ncgada, c iornada dgnu dc ncguuo a
conuxuo c una iccnica dc niilisno. Pcrniia-nc
rccii-lo. cssc insiinio dcrcssor c coniagioso
oc-sc a iodos os insiinios quc sc cncnIan na
rcscrvaao c acrfcioancnio da vida. no acl
dc dccnso dos niscravcis, c un agcnic rinario
na ronoao da dccudcncu conuxuo
crsuadc ciinao... claro, ningucn diz
ciinao". dizcn o ouiro nundo", Dcus", a
ucdudcu vida", Nirvana, salvaao, lcn-
avcniurana... Essa inoccnic rciorica do rcino da
idiossincrasia noral-rcligiosa nosira-sc nuto
ncnos noccntc quando sc crcclc a icndcncia
quc oculia sol alavras sullincs. a icndcncia
dcstuuo du udu. ScIocnIaucr cra Iosiil
vida. cssc foi o orquc dc a conaiao, ara clc,
scr una viriudc... Arisioiclcs, cono iodos salcn,
via na conaiao un csiado ncnial norlido c
crigoso, cujo rcncdio cra un urgaiivo
ocasional. considcrava a iragcdia cono scndo
cssc urgaiivo. O insiinio viial dcvcria nos inciiar
a luscar ncios dc alfinciar quaisqucr acunulos
aiologicos c crigosos dc conaiao, cono os
rcscnics no caso dc ScIocnIaucr (c ianlcn,
lancniavclncnic, cn ioda a nossa dccudcncc
17
liicraria, dc Si. Pcicrslurgo a Paris, dc Tolsioi a
Wagncr}, ara quc clc csiourc c sc dissic... Nada
c nais insalulrc, cn ioda nossa insalulrc
nodcrnidadc, quc a conaiao crisia. Scrnos os
ncdicos uqu, scrnos inicdosos uqu,
nancjarnos a faca uqu iudo isso c o nosso
scrvio, c o nosso iio c Iunanidadc, c isso quc
nos iorna filosofos, nos, Iicrlorcos!
18

VIII
ncccssario dizcr qucn considcranos nossos
advcrsarios. os icologos c iudo quc icn sanguc
icologico corrcndo cn suas vcias cssa c ioda a
nossa filosofia... ncccssario icr visio cssa
ancaa dc crio, nclIor ainda, c rcciso ic-la
vivido c quasc sucunlido or cla, ara
conrccndcr quc isso nao c qualqucr lrincadcira
( o alcgado livrc-cnsancnio dc nossos
naiuralisias c fisiologisias nc arccc una
lrincadcira nao ossucn a aiao ncssas
coisas; nao sofrcran }. Esic cnvcncnancnio vai
nuiio nais longc do quc a naioria inagina.
cnconiro o arroganic Ialiio dc icologo cnirc
iodos aquclcs quc sc considcran idcalisias",
cnirc iodos quc, cn viriudc una origcn sucrior,
rcivindican o dirciio dc sc colocarcn acina da
rcalidadc, c olIa-la con susciia... O idcalisia,
assin cono o cclcsiasiico, carrcga iodos os
grandcs concciios cn sua nao ( c nao acnas
cn sua nao!}; os lana con un lcncvolcnic
dcsrczo conira o cnicndincnio", os scniidos",
a Ionra", o lcn vivcr", a cicncia"; vc iais coisas
uIuxo dc si, cono foras crniciosas c scduioras,
solrc as quais o csriio" lana cono a coisa
ura cn si cono sc a Iunildadc, a casiidadc,
a olrcza, cn una alavra, a suntdudc, nao
iivcsscn causado nuiio nais dano vida quc
quaisqucr ouiros Iorrorcs c vcios... O uro
19
csriio c a ura ncniira... Enquanio o adrc,
cssc ncgador, caluniador c cnvcncnador da vida
or ossuo for acciio cono una varicdadc dc
Ioncn suco, nao odcra Iavcr rcsosia
crgunia. Quc c a vcrdadc?(1} A vcrdadc ja foi
osia dc calca ara laio quando o advogado do
nada foi confundido con o rcrcscnianic da
vcrdadc.
20

IX
conira csic insiinio icologico quc gucrrcio.
cnconiro vcsigios dclc or ioda aric. Todo
aquclc quc ossui sanguc icologico cn suas vcias
c cnico c dcsonrado cn iodas as coisas. Ao
utIos(1} quc sc dcscnvolvc dcssa condiao
dcnonina-sc c. cn ouiras alavras, fccIar os
olIos anic si ncsno dc una vcz or iodas ara
cviiar o sofrincnio causado cla visao dc una
falsidadc incuravcl. As cssoas consirocn un
concciio dc noral, dc viriudc, dc saniidadc a
ariir dcssa falsa crscciiva das coisas;
fundancnian a loa conscicncia solrc una visao
falscada; aos icrcn-na iornado sacrossania con
os noncs Dcus", salvaao" c cicrnidadc" nao
acciian nais quc qualqucr outo iio dc visao
ossa icr valor. Dcsculro csic insiinio icologico
cn iodas dirccs. c a nais disscninada c nais
suItcuncu forna dc falsidadc quc sc odc
cnconirar na Tcrra. Tudo quc un icologo
considcra vcrdadciro c ncccssuuncntc falso.
aqui icnos raiicancnic un criicrio da vcrdadc.
Scu rofundo insiinio dc auiorcscrvaao nao lIc
crniic Ionrar ou scqucr ncncionar a vcrdadc.
Ondc qucr quc a influcncia dos icologos scja
scniida, Ia una iransnuiaao dc valorcs, os
concciios dc vcrdadciro" c falso" sao forados a
invcricr suas osics. iudo quc c nais
rcjudicial vida c noncado vcrdadciro", iudo
21
quc a calia, a inicnsifica, a afirna, a jusiifica c a
iorna iriunfanic c noncado falso"... Quando
icologos, airavcs conscicncia" dos rncics (ou
dos ovos }, csicndcn suas naos ao odc, nao
Ia qualqucr duvida quanio a csic asccio
fundancnial. quc o anscio clo fin, a voniadc
nstu, asira ao odcr...
22

X
Enirc os alcnacs sou incdiaiancnic
conrccndido quando digo quc o sanguc
icologico c a runa da filosofia. O asior
roicsianic c o av da filosofia alcna; o
roicsianiisno cn si c o cccutun ognuc(1}.
Dcfiniao do roicsianiisno. aralisia
Icnilcgica(2} do crisiianisno c da razao...
Prccisa-sc acnas ronunciar as alavras Escola
dc Tulingcn"(3} ara conrccndcr o quc c, no
fundo, a filosofia alcna una forna nuiio
asiuia dc icologia... Os sucvos sao os nclIorcs
ncniirosos da AlcnanIa; ncnicn con
inoccncia... Qual o orquc dc ioda alcgria quc sc
csicndcu clo univcrso crudiio da AlcnanIa
quc c fornado cn ircs quarios or filIos dc
asiorcs c rofcssorcs con o aarccincnio dc
Kani? Por quc ainda ccoa na convicao alcna quc
con Kani Iouvc una nudana ara ncIo? O
insiinio icologico dos csiudiosos alcnacs os fcz
cncrgar niiidancnic o quc iinIa sc iornado
ossvcl novancnic... Alria-sc un caninIo quc
conduzia dc volia ao vclIo idcal; os concciios dc
nundo vcrdadciro" c dc noral cono csscncia do
nundo ( os dois crros nais viciosos quc ja
cisiiran!} csiavan, una vcz nais, graas a un
cciicisno suiil c asiucioso, sc nao dcnonsiravcis,
co ncnos cutuucs... A uzuo, o dirciio da
razao, nao vai iao longc... A rcalidadc foi rclcgada
23
a una aarcncia"; un nundo alsoluiancnic
falso o da csscncia foi iransfornado na
rcalidadc... O succsso dc Kani foi un succsso
ncrancnic icologico; assin cono Luicro ou
Lcilniz, clc nao foi scnao un cnccilIo ja
ouco csiavcl inicgridadc alcna.
24

XI
Agora una alavra conira Kani cono
noralisia. A viriudc dcvc scr nossu invcnao;
dcvc surgir dc nossu ncccssidadc cssoal c cn
nossa dcfcsa. En qualqucr ouiro caso c fonic dc
crigo. Tudo quc nao cricncc vida rcrcscnia
una uncuu a cla; una viriudc nascida
sinlcsncnic do rcsciio ao concciio dc
viriudc", cono Kani a dcscjava, c crniciosa. A
viriudc", o dcvcr", o lcn cn si", a londadc
fundancniada na incssoalidadc ou na noao dc
validcz univcrsal sao iodas quincras, c nclas
acnas cnconira-sc a crcssao da dccadcncia, o
uliino colaso viial, o csriio cIincs dc
Konigslcrg(1}. Eaiancnic o conirario c cigido
clas nais rofundas lcis da auiorcscrvaao c
do crcscincnio. quc cada Ioncn cric sua u
viriudc, scu o incraiivo caicgorico(2}. Una
naao sc rcduz a runas quando confundc scu
dcvcr con o concciio univcrsal dc dcvcr. Nada
conduz a un dcsasirc nais calal c ungcnic quc
iodo dcvcr incssoal", iodo sacrifcio ao
MolocI(3} da alsiraao. E inaginar quc
ningucn cnsou no incraiivo caicgorico dc
Kani cono algo cgoso u udu!... Soncnic o
insiinio icologico ionou-o sol sua roicao!
Una aao susciiada clo insiinio viial rova csiar
coctu cla quaniidadc dc razcr quc gcra. c
ainda assin cssc niilisia, con suas vsccras dc
25
dognaiisno crisiao, considcrava o razcr cono
una oIcuo... O quc dcsiroi un Ioncn nais
raidancnic quc iralalIar, cnsar c scniir scn
una ncccssidadc inicrna, scn un rofundo
dcscjo cssoal, scn razcr cono un ncro
auinaio do dcvcr? Essa c ianio una rccciia
ara a dccudcncc(4} quanio ara a idioiicc... Kani
iornou-sc un idioia. E clc cra conicnoranco
dc CociIc! Esic calaniioso fiandciro dc icias dc
aranIa foi rcuiado o filosofo alcnao u
cxcccncc(5} c coniinua a sc-lo!... AlsicnIo-nc
dc dizcr o quc cnso dos alcnacs... Kani nao viu
na Fcvoluao Franccsa a iransfornaao do
csiado da forna inorganica ara a oguncu? Nao
crguniou a si ncsno sc Iavia algun cvcnio quc
nao odcria scr clicado cccio airavcs dc una
disosiao noral no Ioncn, ara quc,
fundancniada nisso, a icndcncia da
Iunanidadc ao lcn" udcssc scr cxcudu dc
una vcz or iodas? Fcsosia dc Kani. Isso c a
rcvoluao". O insiinio quc cngana solrc ioda c
qualqucr coisa, o insiinio cono rcvolia conira a
naiurcza, a dccudcncu alcna cn forna dc
filosofia isso c Kunt!
26

XII
PonIo aric uns oucos cciicos, os iios
dcccnics na Iisioria da filosofia. o rcsio nao
ossui a ncnor noao dc inicgridadc iniclcciual.
Conorian-sc cono donzclas, iodos csscs
grandcs cniusiasias c rodgios considcran os
lclos scniincnios" cono arguncnios, o ciio
csiufado" cono o soro dc una insiraao divina,
a convicao cono un ctco du ucdudc. Ao final,
con alcna" inoccncia, Kani icniou dar un
caraicr cicnifico a cssa forna dc corruao, cssa
falia dc conscicncia iniclcciual, cIanando-a dc
razao raiica". Dclilcradancnic invcniou una
varicdadc dc razcs ara usar ocasionalncnic
quando fossc dcscjavcl nao sc rcocuar a razao
isio c, quando a noral, quando o sullinc
conando iu dcvcs" fossc ouvido. Lcnlrando do
faio quc, cnirc iodos os ovos, o filosofo nao
rcrcscnia nada nais quc o dcscnvolvincnio dos
vclIos saccrdoics, cssa Icrana saccrdoial, cssa
uudc contu s ncsno dcia dc scr algo
surrccndcnic. Quando un Ioncn scnic quc
ossui una nissao divina, diganos, nclIorar,
salvar ou lilcriar a Iunanidadc quando un
Ioncn scnic una fasca divina cn scu coraao c
acrcdiia scr o oria-voz dc incraiivos
suranaiurais quando ial nissao o inflana, c
sinlcsncnic naiural quc clc coloquc-sc acina
dos nvcis dc julgancnio ncrancnic racionais.
27
Scnic a s o cono saniificado or cssa
nissao, scnic quc faz aric dc una ordcn
sucrior!... O quc adrcs icn a vcr con filosofia!
Esiao nuiio acina dcla! E aic agora os adrcs
cnuun! Dcicrninaran o significado dos
concciios dc vcrdadciro" c falso"!
28

XIII
Nao sulcsiincnos csic faio. quc ns
ncsnos, nos, csriios livrcs, ja sonos a
iransnuiaao dc iodos os valorcs", una
nuncstu dcclaraao dc gucu c una viioria
conira iodos os vclIos concciios dc vcrdadciro" c
falso". As iniuics nais valiosas sao as nais
iardiancnic adquiridas; as nais valiosas dc iodas
sao aquclas quc dcicrninan os nctodos. Todos
os nciodos, iodos os rincios do csriio
cicnifico dc Iojc foran alvo, or nilIarcs dc
anos, do nais rofundo dcsrczo; caso un
Ioncn sc inicrcssassc or clcs cra ccludo da
socicdadc das cssoas dcccnics" assava or
ininigo dc Dcus", or zonlador da vcrdadc, or
osscsso". Enquanio Ioncn da cicncia,
cricncia CIunduu(1}... Tivcnos conira nos
ioda a aiciica csiuidcz da Iunanidadc ioda
a noao quc iinIan do quc a vcrdadc dcucu scr,
dc qual dcucu scr a funao da vcrdadc iodo o
scu iu dcvcs" cra arrcncssado conira nos...
Nossos oljciivos, nossos nciodos, nossa calna,
cauicla, dcsconfiana ara clcs iudo isso
arccia algo alsoluiancnic indccoroso c
dcsrczvcl. OlIando ara iras, algucn aic
odcria crguniar-sc, con alguna razao, sc nao
foi, na vcrdadc, un scnso cstctco quc nanicvc os
Ioncns ccgos or ianio icno. o quc cigian da
vcrdadc cra una cficicncia iiorcsca, c daquclc
29
cn lusca do conIccincnio una foric inrcssao
solrc scus scniidos. Foi nossa nodcstu quc or
ianio icno lIcs dcsccu a coniragosio... Quao
lcn o adivinIaran, csscs avcs da divindadc!
30

XIV
Nos dcsarcndcnos algo. Nos iornanos nais
nodcsios cn iodos os scniidos. Nao dcrivanos
nais o Ioncn do csriio", do dcscjo dc Dcus";
rclaianos o Ioncn a un ncro aninal. O
considcranos o nais foric cnirc clcs orquc c o
nais asiuio; un dos rcsuliados disso c sua
iniclcciualidadc. En coniraariida, nos nos
rccavcnos conira csic concciio. dc quc o Ioncn
c o grandc oljciivo da cvoluao organica. En
vcrdadc, odc scr qualqucr coisa, ncnos a coroa
da criaao. ao lado dclc csiao nuiios ouiros
aninais, iodos cn sinilarcs csiagios dc
dcscnvolvincnio... E ncsno quando dizcnos
isso, csianos cagcrando, ois o Ioncn,
rclaiivancnic falando, c o nais corronido c
docniio dc iodos os aninais, o nais
crigosancnic dcsviado dc scus insiinios
acsar disso iudo, con ccricza, coniinua a scr o
nais ntccssuntc! No quc conccrnc aos
aninais infcriorcs, foi Dcscarics qucn rinciro
icvc a adniravcl ousadia dc dcscrcvc-los cono
una nucInu(1}; ioda a nossa fisiologia c un
csforo ara rovar a vcracidadc dcssa douirina.
Enircianio, c ilogico colocar o Ioncn aric,
cono fcz Dcscarics. iodo o conIccincnio quc
icnos solrc o Ioncn aonia rccisancnic ao
quc o considcranos. una naquina. Aniigancnic,
conccdanos ao Ioncn, cono Icrana dc algun
31
iio dc scr sucrior, o quc sc dcnoninava livrc-
arlirio"; agora lIc rciiranos aic cssa voniadc,
ois o icrno nao dcscrcvc qualqucr coisa quc
ossanos conrccndcr. A vclIa alavra
voniadc" agora dcsigna acnas un iio dc
rcsuliado, una rcaao individual, quc sc scguc
incviiavclncnic dc una scric dc csinulos
arcialncnic discordanics c arcialncnic
Iarnoniosos a voniadc nao nais agc" ou
novincnia"... Aniigancnic cnsava-sc quc a
conscicncia Iunana, scu csriio", cra una
cvidcncia dc sua origcn sucrior, dc sua
divindadc. AconsclIaran-no quc, ara quc sc
iornassc ccto, assin cono a iariaruga,
rccolIcssc scus scniidos cn si ncsno c nao
iivcssc nais coniaio con coisas icrrcnas, ara
cscaar dc scu cnvoliorio norial" assin
acnas rcsiaria sua aric inorianic, o uro
csriio". Aqui ianlcn cnsanos nclIor solrc o
assunio. ara nos a conscicncia, ou o csriio",
aarccc cono un siniona dc una rclaiiva
incrfciao do organisno, cono una ccricncia,
un iaicar, un cquvoco, cono una afliao quc
consonc fora ncrvosa dcsncccssariancnic
nos ncganos quc qualqucr coisa fciia
conscicnicncnic ossa scr fciia con crfciao. O
uro csriio" c una ura csiuidcz. rciirc o
sisicna ncrvoso c os scniidos, o cIanado
cnvoliorio norial", c o csto c un co dc cucuo
isso c iudo!...
32

XV
No crisiianisno, ncn a noral ncn a rcligiao
icn qualqucr onio dc coniado con a rcalidadc.
Sao ofcrccidas cuusus urancnic inaginarias
(Dcus", alna", cu", csriio", livrc arlirio"
ou ncsno o nao-livrc"} c cctos urancnic
inaginarios (ccado", salvaao", graa",
uniao", rcnissao dos ccados"}. Un
inicrcurso cnirc sccs inaginarios (Dcus",
csriios", alnas"}; una Istu nutuu
inaginaria (anirooccnirica; una ncgaao ioial
do concciio dc causas naiurais}; una scoogu
inaginaria (nal-cnicndidos solrc si,
inicrrciacs cquivocadas dc scniincnios gcrais
agradavcis ou dcsagradavcis, or ccnlo, os
csiados do ncuus snutIcus con a ajuda da
linguagcn sinlolica da idiossincrasia noral-
rcligiosa arrccndincnio", cso na
conscicncia", icniaao do dcnnio", a rcscna
dc Dcus"}; una tccoogu inaginaria (o rcino dc
Dcus", o juzo final", a vida cicrna"}. Essc
nundo urancnic ctco, con nuiia
dcsvaniagcn, sc disiinguc do nundo dos sonIos;
o uliino ao ncnos rcflcic a rcalidadc, cnquanio
aquclc falsifica, dcsvaloriza c ncga a rcalidadc.
Aos o concciio dc naiurcza" icr sido usado
cono oosio ao concciio dc Dcus", a alavra
naiural" forosancnic ionou o significado dc
aloninavcl" iodo cssc nundo ficicio icn sua
33
origcn no odio conira o naiural ( a rcalidadc!
}, c cvidcncia dc un rofundo nal-csiar con a
cfciividadc... Isso cxcu tudo. Qucn icn noiivos
ara fugir da rcalidadc? Qucn sofrc con cla. Mas
sofrcr con a rcalidadc significa una cisicncia
nuogudu... A rcondcrancia do sofrincnio
solrc o razcr c a causa dcssa noral c rcligiao
ficicias. nas ial rcondcrancia, no cnianio,
ianlcn fornccc a fornula ara a dccudcncc...
34

XVI
Una criica da conccuo cstu dc Dcus
conduz incviiavclncnic ncsna conclusao.
Una naao quc ainda acrcdiia cn si ncsna
ossui scu rorio Dcus. Nclc sao Ionradas as
condics quc a ossililiian solrcvivcr, suas
viriudcs rojcia o razcr quc ossui cn si
ncsna, scu scniincnio dc odcr, cn un scr ao
qual odc agradcccr or isso. Qucn c rico lIc
rodigaliza sua riqucza; una naao orgulIosa
rccisa dc un Dcus ao qual odc ofcrcccr
succos... A rcligiao, dcniro dcsscs liniics, c
una forna dc graiidao. O Ioncn c graio or
cisiir. ara isso rccisa dc un Dcus. Tal Dcus
rccisa scr ianio caaz dc lcncficiar quanio dc
rcjudicar; dcvc scr caaz dc rcrcscniar un
anigo ou un ininigo c adnirado ianio clo
lcn quanio clo nal quc causa. Casirar cssc
Dcus, conira ioda a naiurcza, iransfornando-o
cn un Dcus soncnic londadc, scria conirario
inclinaao Iunana. A Iunanidadc ncccssiia
igualncnic dc un Dcus nau c dc un Dcus lon;
nao dcvc agradcccr or sua roria cisicncia
ncra iolcrancia c filaniroia... Qual scria o
valor dc un Dcus quc dcsconIcccssc o odio, a
vingana, a invcja, o dcsrczo, a asiucia, a
violcncia? Quc ialvcz ncn scqucr icnIa
ccrincniado os arrclaiadorcs udcus(1} da
viioria c da dcsiruiao? Ningucn cnicndcria ial
35
Dcus. or quc algucn o dcscjaria? Scn
duvida, quando una naao csia cn dcclnio,
quando scnic quc a crcna cn scu rorio fuiuro,
sua cscrana dc lilcrdadc csiao sc csvaindo,
quando conca a cncrgar a sulnissao cono
rincira ncccssidadc c cono ncdida dc
auiorcscrvaao, cniao ccsu ianlcn nodificar
scu Dcus. Elc cniao sc iorna Iiocriia, inido c
rccaiado; aconsclIa a az na alna", a auscncia
dc odio, a indulgcncia, o anor" aos anigos c aos
ininigos. Torna-sc un noralizador or
ccclcncia; infilira-sc cn ioda viriudc rivada;
iransforna-sc no Dcus dc iodos os Ioncns;
iorna-sc un cidadao rivado, un cosnooliia...
Nouiros icnos rcrcscniava un ovo, a fora dc
un ovo, iudo quc cn suas alnas Iavia dc
agrcssivo c scquioso dc odcr; agora c
sinlcsncnic o Ion Dcus... Na vcrdadc nao Ia
ouira alicrnaiiva ara os Dcuscs. ou sao a
voniadc dc odcr no caso dc scrcn os Dcuscs
dc una naao ou a inaiidao ara o odcr c
ncsic caso rccisan scr lons.
36

XVII
Ondc qucr quc, or qualqucr forna, a
voniadc dc odcr conccc cnfraqucccr, Iavcra
scnrc un dcclnio fisiologico conconiianic, una
dccudcncc. A divindadc dcssa dccudcncc, dcsida
dc suas viriudcs c aics nasculinas, c
convcriida forosancnic cn un Dcus dos
fisiologicancnic dcgradados, dos fracos.
Olviancnic, clcs nao sc dcnonnun os fracos;
dcnoninan-sc os lons"... NcnIuna clicaao c
ncccssaria ara sc cnicndcr cn quais noncnios
da Hisioria a ficao dualisia dc un Dcus lon c
un Dcus nau sc iornou ossvcl cla rincira
vcz. O ncsno insiinio quc lcva os infcriorcs a
rcduzir scu rorio Dcus londadc cn si"
ianlcn os lcva a clininar iodas as qualidadcs do
Dcus daquclcs quc lIcs sao sucriorcs; vingan-
sc dcnonzundo o Dcus dc scus doninadorcs.
O Ion Dcus, assin cono o Dialo anlos sao
fruios da dccudcncc. Cono odcnos scr iao
iolcranics con o sinlisno dos icologos crisiaos,
acciiando sua douirina dc quc a cvoluao do
concciio dc Dcus a ariir do Dcus dc Isracl", o
Dcus dc un ovo, ao Dcus crisiao, a csscncia dc
ioda a londadc, significa un ogcsso? Mus
aic Fcnan(1} o fcz. Cono sc Fcnan iivcssc o
dirciio ao sinlisno! O conirario, na rcalidadc, c
o quc sc faz vcr. Quando iudo quc c ncccssario
vida usccndcntc; quando iudo quc c foric,
37
corajoso, incrioso c orgulIoso foi anuiado do
concciio dc Dcus; quando sc dcgcncrou
rogrcssivancnic aic iornar-sc una lcngala ara
os cansados, una ialua dc salvaao aos quc sc
afogan; quando vira o Dcus dos olrcs, o Dcus
dos ccadorcs, o Dcus dos incaazcs u
cxcccncc, c o airiluio dc salvador" ou
rcdcnior" coniinua cono o airiluio nais
csscncial da divindadc quu c a significancia dc
ial ncianorfosc? O quc inlica ial cduuo do
divino? Scn duvida, con isso o rcino dc
Dcus" crcsccu. Aniigancnic, iinIa soncnic scu
ovo, scus cscolIidos". Mas dcsdc cniao saiu
cranlulando, assin cono scu rorio ovo, a
icrriiorios csirangciros; dcsisiiu dc aconodar-sc;
c finalncnic assou a scniir-sc cn casa cn
qualqucr lugar, cssc grandc cosnooliia aic
agora ossui a grandc naioria" ao scu lado, c
nciadc da Tcrra. Mas cssc Dcus da grandc
naioria", cssc dcnocraia cnirc os Dcuscs, nao sc
iornou un Dcus agao orgulIoso. clo conirario,
coniinua un judcu, coniinua un Dcus das
csquinas, un Dcus dc iodos os rccanios c grcias,
dc iodos lugarcs insalulrcs do nundo!... Scu
rcino na Tcrra, agora, assin cono scnrc, c un
rcino do sulnundo, un rcino suItcunco, un
rcino-gucio... Elc ncsno c iao alido, iao fraco,
iao dccudcnt... Aic o nais alido cnirc os alidos
c caaz dc donina-lo os scnIorcs nciafsicos,
os allinos do iniclccio. Esscs icccran icias ao
38
scu rcdor or ianio icno quc finalncnic o
Iinoiizaran, o iransfornaran cn aranIa, cn
nais un nciafsico. E cniao rciornou nais una
vcz ao scu vclIo scrvio dc icccr o nundo a ariir
dc sua naiurcza inicrior suI sccc Snozuc(2};
aos isso sc iransfornou cn algo cada vcz nais
icnuc c alido iornou-sc o idcal", o uro
csriio", o alsoluio", a coisa cn si"... O couso
dc un Dcus. clc convcric-sc na coisa cn si".
39

XVIII
A conccao crisia dc Dcus Dcus o cono
roicior dos docnics, o Dcus quc iccc icias dc
aranIa, o Dcus na forna dc csriio c una das
concccs nais corruias quc janais
aarcccran no nundo. rovavclncnic rcrcscnia
o nvcl nais nfcro da dcclinanic cvoluao do iio
divino. Un Dcus quc sc dcgcncrou cn una
contuduo du udu. En vcz dc scr sua roria
gloria c cicrna afirnaao! Nclc dcclara-sc gucrra
vida, naiurcza, voniadc dc vivcr! Dcus
iransforna-sc na fornula ara iodas calunias
conira o aqui c agora" c ara cada ncniira solrc
alcn"! Nclc o nada c divinizado c a voniadc do
nada sc faz sagrada!...
40

XIX
O faio dc as raas forics do Noric da Euroa
nao icrcn rcudiado cssc Dcus crisiao nao da
qualqucr crcdiio aos scus doics rcligiosos ara
nao ncncionar scus gosios. Dcvcrian icr sido
caazcs dc solrcujar ial norilundo c dccrciio
roduio da dccudcncc. Una naldiao aira solrc
clcs orquc nao o rccliran; alsorvcran cn scus
insiinios a cnfcrnidadc, a scnilidadc c a
coniradiao c a ariir dc cniao nao cuun
nais ncnIun Dcus. Dois nil anos sc assaran
c ncn un unico Dcus novo! En vcz disso,
ainda cisic cono quc or algun dirciio
inirnscco cono sc fossc un utnutun(1} c
nuxnun(2} da fora criadora dc divindadcs, do
ccuto stus(3} da Iunanidadc , cssc
dcloravcl Dcus do nonoiono-icsno crisiao!
Essa inagcn Ilrida da dccadcncia, dcsiilada do
nada, da coniradiao c da inaginaao csicril, na
qual iodos os insiinios da dccudcncc, iodas as
covardias c cansaos da alna cnconiran sua
sanao!
41

XX
En ninIa condcnaao do crisiianisno
ccriancnic cscro nao injusiiar una rcligiao
analoga quc ossui un nuncro ainda naior dc
scguidorcs. aludo ao Iudsno. Anlas dcvcn scr
considcradas rcligics niilisias sao rcligics da
dccudcncc nas disiingucn-sc dc un nodo
lasianic noiavcl. Pclo sinlcs faio dc odcr
conuu-us, o criico do Crisiianisno csia cn
dcliio con os csiudiosos da ndia. O ludisno
c ccn vczcs nais rcalisia quc o crisiianisno c
aric dc sua Icrana dc vida scr caaz dc
cncarar rollcnas dc nodo oljciivo c inassvcl;
c o roduio dc longos scculos dc cscculaao
filosofica. O concciio Dcus" ja Iavia sc
csialclccido anics dclc surgir. O ludisno c a
unica rcligiao gcnuinancnic ostuu quc odc scr
cnconirada na Hisioria, c isso sc alica aic
ncsno sua cisicnologia (quc c un
fcnoncnalisno csiriio} clc nao fala solrc a
luia conira o ccado", nas, rcndcndo-sc
rcalidadc, diz a luia conira o sofrincnio".
Difcrcnciando-sc niiidancnic do crisiianisno,
coloca a auiodcccao quc cisic nos concciios
norais or dciras dc si; isso significa, cn ninIa
linguagcn, ucn do lcn c do nal. Os dois
faios fisiologicos nos quais sc aoia c aos quais
dircciona a naior aric dc sua aicnao sao.
nco, una cccssiva scnsililidadc scnsaao
42
quc sc nanifcsia airavcs dc una rcfinada
suscciililidadc ao sofrincnio; scgundo, una
ciraordinaria csiriiualidadc, una rcocuaao
nuiio rolongada con os concciios c con os
roccdincnios logicos, sol a influcncia da qual o
insiinio dc crsonalidadc sulncic-sc noao dc
incssoalidadc" ( anlos csscs csiados scrao
faniliarcs a alguns dc ncus lciiorcs, os
oljciivisias, or ccricncia roria, assin cono
sao ara nin}. Esscs csiados fisiologicos
roduzcn una dccssuo, c Duda icniou
conlaic-la airavcs dc ncdidas Iigicnicas.
Prcscrcvcu a vida ao ar livrc, a vida nnadc;
nodcraao na alincniaao c una cuidadosa
sclcao dos alincnios; rudcncia cn rclaao ao
uso dc inioicanics; igual cauicla cn rclaao a
quaisqucr aics quc induzcn conoriancnios
liliosos c aquccincnio do sanguc; finalncnic,
nao sc cocuu ncn consigo ncn con os
ouiros. Encoraja idcias quc roduzan scrcnidadc
ou alcgria c cnconira ncios dc conlaicr as
idcias dc ouiros iios. Enicndc o lcn, o csiado
dc londadc, cono algo quc ronovc a saudc. A
ouuo nao csia inclusa, c ncn o uscctcsno. Nao
Ia un incraiivo caicgorico ou qualqucr
discilina, ncsno dcniro dos nonasicrios ( dos
quais c scnrc crniiido sair }. Todas cssas
coisas scrian sinlcsncnic ncios ara auncniar
aqucla cccssiva scnsililidadc surancncionada.
Pclo ncsno noiivo nao advoga qualqucr confliio
43
conira os incrcdulos; scus cnsinancnios nao
aniagonizan nada scnao a vingana, a avcrsao, o
csscntncnto ( ininizadc nunca c fin
ininizadc". o rcfrao quc novc o ludisno...} E
nisso iudo csiava corrcio, ois sao rccisancnic
cssas aics quc, na crscciiva dc scu
rincial oljciivo rcgincnial, sao nsuuIcs. A
fadiga ncnial quc arcscnia, ja clarancnic
cvidcnciada clo cccsso dc oljciividadc" (isio c,
a crda do inicrcssc cn si ncsno, a crda do
cquillrio c do cgosno"}, c conlaiida or
vigorosos csforos a fin dc lcvar os inicrcsscs
csiriiuais dc volia ao cgo. Nos cnsinancnios dc
Duda o cgosno c un dcvcr. A unica coisa
ncccssaria", a qucsiao cono osso nc lilcriar do
sofrincnio", c o quc rcgc c dcicrnina ioda a dicia
csiriiual ( ialvcz algucn lcnlrar-sc-a daquclc
aicnicnsc quc ianlcn dcclarou gucrra ao
cicniificisno" uro, a salcr, Socraics, quc
ianlcn clcvou o cgosno condiao dc rincio
noral}.
44

XXI
As ncccssidadcs do ludisno sao un clina
circnancnic ancno, nuiia gcniilcza c
lilcralidadc nos cosiuncs, c ncnIun niliiarisno;
adcnais, quc scu incio rovcnIa das classcs
nais alias c cducadas. Alcgria, scrcnidadc c
auscncia dc dcscjo sao os oljciivos rinciais, c
clcs sao ucunudos. O ludisno nao c una
rcligiao na qual a crfciao c ncrancnic oljcio dc
asiraao. a crfciao c algo nornal. No
crisiianisno os insiinios dos suljugados c dos
orinidos vcn cn rinciro lugar. acnas os nais
rclaiados luscan a salvaao airavcs dclc. Nclc
o assaicno rcvalcccnic, a cura favoriia ara o
cnfado, c a discussao solrc ccados, a
auiocriica, a inquisiao da conscicncia; nclc a
cnoao roduzida clo odc (cIanada dc
Dcus"} c insuflada (cla rcza}; nclc o lcn nais
clcvado c considcrado algo inaiingvcl, una
dadiva, una graa". Tanlcn falia
iransarcncia. o cncolrincnio c os lugarcs
olscurccidos sao crisiaos. Nclc o coro c
dcsrczado c a Iigicnc c acusada dc lascvia; a
Igrcja disiancia-sc aic da lincza ( a rincira
rovidcncia crisia aos a culsao dos nouros foi
fccIar os lanIos ullicos, dos quais Iavia 270
acnas cn Cordola}. Tanlcn c crisia una ccria
crucldadc ara consigo c ara con os ouiros; o
odio aos incrcdulos; o dcscjo dc crscguir. Idcias
45
sonlrias c inquicianics ocuan o rinciro
lano; os csiados ncniais nais csiinados,
oriando os noncs nais rcsciiavcis, sao
cilciiforncs; a dicia c dcicrninada con o fin
dc cngcndrar sinionas norlidos c sura-
csiinulaao ncrvosa. Tanlcn c crisia ioda a
ininizadc norial aos scnIorcs da icrra, aos
arisiocraias" juniancnic con una rivalidadc
sccrcia conira clcs ( rcsignan-sc do coro"
qucrcn ucnus a alna"...}. crisiao iodo o odio
conira o iniclccio, o orgulIo, a coragcn, a
lilcrdadc, a Ictnugcn iniclcciual; o odio aos
scniidos, alcgria dos scniidos, alcgria cn
gcral, c crisiao...
46

XXII
Quando o crisiianisno alandonou sua icrra
naial, aquclcs das classcs nais laias, o
suInundo da Aniiguidadc, c concou a luscar
odcr cnirc os ovos larlaros, nao iinIa nais dc
sc rclacionar con Ioncns cxuudos, nas
Ioncns ainda iniinancnic sclvagcns c caazcs
dc sacrifcios cn suna, Ioncns forics, nas
airofiados. Aqui, disiiniancnic do caso dos
ludisias, a causa do dcsconicniancnio consigo,
do sofrincnio or si, nao c ncrancnic una
scnsililidadc circnada c una suscciililidadc
dor, nas, ao conirario, una cccssiva ansia or
infligir sofrincnio aos ouiros, una icndcncia a
olicr una saiisfaao suljciiva cn fciios c idcias
Iosiis. O crisiianisno iinIa dc adoiar concciios c
valoracs IuIuus ara olicr donnio solrc os
larlaros. assin cono, or ccnlo, o sacrifcio
do rinogcniio, a ingcsiao dc sanguc cono un
sacrancnio, o dcsrczo clo iniclccio c cla
culiura; a ioriura sol iodas as suas fornas,
cororal c csiriiual; ioda a ona do culio. O
ludisno c una rcligiao ara cssoas cn un
csiagio nais adianiado dc dcscnvolvincnio, ara
raas quc sc iornaran gcniis, ancnas c
dcnasiado csiriiualizadas ( a Euroa ainda
nao csia nadura ara clc }. c un conviic dc
rciorno az c fclicidadc, a un cuidadoso
racionancnio do csriio, a un ccrio
47
cnrijccincnio do coro. O crisiianisno visa
doninar unnus dc unu; sua csiraicgia
consisic cn iorna-los docntcs cnfraqucccr c a
rccciia crisia ara doncsiicar, ara civilizar". O
ludisno c una rcligiao ara o final, ara os
dcrradciros csiagios dc cansao da civilizaao. O
crisiianisno surgc anics da civilizaao nal icr
concado sol ccrias circunsiancias cria as
rorias fundacs dcsia.
48

XXIII
O Dudisno, cu rciio, c una ccnicna dc
vczcs nais ausicro, nais Ioncsio, nais oljciivo.
Nao rccisa nais ustcu suas aflics, sua
suscciililidadc ao sofrincnio, inicrrciando
cssas coisas cn icrnos dc ccado
sinlcsncnic diz o quc sinlcsncnic cnsa. cu
sofro". Para o larlaro, cnircianio, o sofrincnio
cn si c ouco conrccnsvcl. o quc ncccssiia c,
cn rinciro lugar, una clicaao solrc o oquc
dc scu sofrincnio (o scu insiinio lcva-o a ncgar
conlciancnic scu sofrincnio, ou a suoria-lo
cn silcncio}. Aqui a alavra Dialo" cra una
lcnao. o Ioncn dcvia ossuir un ininigo
onioicnic c icrrvcl nao Iavia noiivos ara
cnvcrgonIar-sc or sofrcr nas naos dc ial
ininigo.
No scu niino o crisiianisno ossui varias
suiilczas quc cricnccn ao Oricnic. En rinciro
lugar, salc quc c dc ouca rclcvancia sc una
coisa c vcrdadcira ou nao, dcsdc quc sc uccdtc
quc c vcrdadcira. Vcrdadc c c. aqui icnos dois
nundos dc idcias inicirancnic disiinias,
raiicancnic dois nundos dianciralncnic
oostos os scus caninIos disian nilIas un
do ouiro. Enicndcr cssc faio a fundo isso c
quasc o suficicnic, no Oricnic, ara uzc dc
algucn un salio. Os lranancs salian disso,
49
Plaiao salia disso, iodo csiudanic dc csoicrisno
salc disso. Quando, or ccnlo, un Ioncn
scnic qualqucr uzc airavcs da idcia dc quc foi
rcdinido do ccado, nao c ncccssario quc scja
rcalncnic ccador, nas quc sinlcsncnic sntu-
sc ccador. Mas quando a c c caliada acina dc
iudo, disso scguc-sc ncccssariancnic o
dcscrcdiio razao, ao conIccincnio c
invcsiigaao nciiculosa. o caninIo quc lcva
vcrdadc iorna-sc roilido. A cscrana, cn
suas fornas nais vigorosas, c un cstnuuntc
nuiio nais odcroso vida quc qualqucr csccic
dc fclicidadc cfciiva. Para o Ioncn rcsisiir ao
sofrincnio dcvc ossuir una cscrana iao
clcvada quc ncnIun confliio con a rcalidadc
ossa dcsiru-la dc faio, iao clcvada quc
ncnIuna conquisia ossa sutsuzc-u. una
cscrana quc alcana alcn dcsic nundo
(rccisancnic or causa do odcr quc a
cscrana icn dc fazcr os sofrcdorcs crsisiircn,
os grcgos a considcravan o nal cnirc os nalcs,
cono o nais nugno dc iodos nalcs; crnancccu
no fundo da fonic dc iodo o nal(1}. Para quc o
uno scja ossvcl, Dcus dcvc iornar-sc una
cssoa; ara quc os insiinios nais laios icnIan
scu csao, Dcus rccisa scr jovcn. Para
saiisfazcr o ardor das nulIcrcs, un sanio
fornoso dcvc aarcccr na ccna; ara saiisfazcr o
dos Ioncns, dcvc Iavcr una virgcn. Tais coisas
sao ncccssarias sc o crisiianisno quiscr assunir
50
conirolc solrc un solo no qual o culio dc Afrodiic
ou dc Adnis ja icnIa csialclccido a noao dc
cono una adoraao dcvc scr. Insisiir na
custdudc auncnia grandcncnic a vccncncia c a
suljciividadc do insiinio rcligioso iorna o culio
nais fcrvoroso, nais cniusiasiico, nais
csiriiuoso. O anor c o csiado no qual o
Ioncn vc as coisas quasc ioialncnic cono nuo
sao. A fora da ilusao alcana scu aicc aqui,
assin cono a caacidadc ara a suavizaao c
ara a tunsguuuo. Quando un Ioncn csia
aaionado sua iolcrancia aiingc ao naino;
iolcra-sc qualqucr coisa. O rollcna consisiia cn
invcniar una rcligiao na qual sc udcssc anar.
airavcs disso o ior quc a vida icn a ofcrcccr c
sucrado iais coisas scqucr scrao noiadas.
Tudo isso sc alcana con as ircs viriudcs crisias.
fc, cscrana c caridadc. as dcnonino as ircs
IuIdudcs crisias. O Iudsno cnconira-sc cn
un csiagio dc dcscnvolvincnio dcnasiado
avanado, dcnasiado osiiivisia ara icr cssc
iio dc asiucia.
51

XXIV
Aqui acnas ioco sucrficialncnic o
rollcna da ogcn do crisiianisno. A ncu
coisa ncccssaria ara rcsolvcr o rollcna c a
scguinic. quc o crisiianisno dcvc scr
conrccndido acnas a ariir da analisc do solo
cn quc sc originou nao c una rcaao conira os
insiinios judaicos; c sua conscqucncia incviiavcl;
c sinlcsncnic nais un asso dcniro da
iniinidanic logica dos judcus. Nas alavras do
Salvador. a salvaao vcn dos judcus"(1}. A
scgundu coisa a scr lcnlrada c csia. quc o iio
sicologico do Calilcu(2} ainda c rcconIccvcl,
nas quc acnas cn sua forna nais dcgcncrada
(nuiilado c solrccarrcgado con caracicrsiicas
csirangciras} dc scrvir da nancira cn quc foi
uiilizado. cono iio ara Suuudo da
Iunanidadc.
Os judcus sao o ovo nais noiavcl da
Hisioria, ois quando foran confroniados con o
dilcna do scr ou nao scr, cscolIcran, airavcs dc
una dclilcraao ccccionalncnic lucida, o scr u
quuquc co. cssc rco cnvolvia una radical
uscuuo dc ioda a naiurcza, dc ioda a
naiuralidadc, dc ioda a rcalidadc, dc iodo o nudo
inicrior c ianlcn o cicrior. Colocaran-sc contu
iodas aquclas condics sol as quais, aic agora,
os ovos foran caazcs dc vivcr, ou aic ncsno
52
iivcran o dcto dc vivcr; a ariir dclcs sc
dcscnvolvcu una idcia quc sc cnconirava cn
dircia oosiao s condics nutuus
succssivancnic disiorccran a rcligiao, a
civilizaao, a noral, a Iisioria c a sicologia aic
as iransfornar cn una coniradiao dc sua
sgncuuo nutuu. Nos cnconiranos o ncsno
fcnncno nais adianic, cn una forna
incalculavclncnic cagcrada, nas acnas cono
una coia. a Igrcja crisia, conarada ao ovo
clciio", cilc alsoluia auscncia dc qualqucr
rcicnsao originalidadc. Prccisancnic or cssc
noiivo os judcus sao o ovo nais uncsto dc ioda
a Iisioria univcrsal. sua influcncia causou ial
falsificaao na racionalidadc da Iunanidadc quc
Iojc un crisiao odc scniir-sc anii-scniia scn sc
dar conia dc quc clc rorio nao c scnao a tnu
conscqcncu do udusno.
En ninIa Gcncuogu du Mou" arcscnici a
rincira clicaao sicologica dos concciios
suljaccnics a csias coisas aniiiciicas. una noral
noIc c una noral do csscntncnto, a scgunda
scndo un ncro roduio da ncgaao da rincira.
O sisicna noral judaico-crisiao cricncc
scgunda divisao, c cn iodos os scniidos. Para scr
caaz dc dizcr Nao a iudo quc rcrcscnia una
cvoluao usccndcntc da vida isio c, ao lcn-
csiar, ao odcr, lclcza, auio-afirnaao os
insiinios do csscntncnto, aqui conlciancnic
iransfornados cn gcnio, iivcran dc invcniar
53
outo nundo no qual a unuuo du udu
rcrcscniassc as naiorcs nalignidadcs c
aloninacs inaginavcis. Psicologicancnic, os
judcus sao cssoas doiadas da nais foric
viialidadc, ianio quc, quando sc viran frcnic a
condics ondc a vida cra inossvcl, cscolIcran
voluniariancnic, c con un rofundo ialcnio ara
a auiorcscrvaao, ionar o lado dc iodos os
insiinios quc roduzcn a dccudcncu nuo or
csiarcn doninados or clcs, nas cono quc
adivinIando nclcs o odcr airavcs do qual o
nundo" odcria scr dcsuudo. Os judcus sao
caiancnic o oosio dos dccudcntcs.
sinlcsncnic foran forados sc nostu con cssc
disfarcc, c con un grau dc Ialilidadc roino ao
non us utu(3} do gcnio Iisirinico conscguiran
sc colocar frcnic dc iodos of novincnios
dccudcntcs ( or ccnlo, o crisiianisno dc
Paulo }, c assin fazcrcn-sc algo nais foric quc
qualqucr ariido dc afirnaao da vida. Para o
iio dc Ioncns quc asiran ao odcr no
judasno c no crisiianisno cn ouiras
alavras, a classc succdotu a dccudcncu nao
c scnao un nco. Honcns dcssc iio icn un
inicrcssc viial cn iornar a Iunanidadc cnfcrna,
cn confundir os valorcs dc lon" c nau",
vcrdadciro" c falso" dc una nancira quc nao c
acnas crigosa vida, nas quc ianlcn a
falsifica.
54

XXV
A Iisioria dc Isracl c incsiinavcl cono una
iica Iisioria dc una icniaiiva dc dctuu iodos
os valorcs naiurais. conIo ircs faios
corroloran isso. Originalncnic, c acina dc iudo
no icno da nonarquia, Isracl nanicvc una
aiiiudc jusia cn rclaao s coisas, ou scja, una
aiiiudc naiural. O scu Iavc(1} cra a crcssao da
conscicncia dc scu rorio odcr, dc sua alcgria
consigo ncsno, da cscrana quc iinIa cn si.
airavcs dclc os judcus luscavan a viioria c a
salvaao, airavcs dclc cscravan quc a naiurcza
lIcs dcssc iudo quc fossc ncccssario ara sua
cisicncia acina dc iudo, cIuva. Iavc c o Dcus
dc Isracl c, conscqcntcncntc, o Dcus da jusiia.
cssa c a logica dc ioda raa quc ossui odcr cn
suas naos c quc o uiiliza con a conscicncia
iranquila. Na ccrinnia rcligiosa dos judcus
anlos asccios dcssa auio-afirnaao fican
nanifcsios. A naao c graia clo grandc dcsiino
quc a ossililiiou olicr donnio; c graia cla
lcncfica rcgularidadc na nudana das csiacs c
or ioda a foriuna quc favorccc scus rclanIos c
colIciias. Essa visao das coisas crnancccu
idcal or un longo crodo, ncsno aos icr sido
dcsojada dc validadc iragicancnic. dcniro, a
anarquia, fora, os assrios. Mas o ovo ainda
conscrvou, cono una rojcao dc sua nais alia
asiraao, a visao dc un rci quc cra ao ncsno
55
icno un galanic gucrrciro c un dccoroso juiz
foi conscrvada solrciudo or aquclc rofcia iico
(ou scja, criico c sairico do noncnio}, Isaas.
Mas ioda a cscrana foi va. O vclIo Dcus nao
odu nais fazcr o quc fizcra nouiros icnos.
Dcvcria icr sido alandonado. Mas o quc ocorrcu
dc faio? Sinlcsncnic isio. sua conccao foi
nududu sua conccao foi dcsnutuuzudu;
cssc foi o rco quc iivcran dc agar ara nanic-
lo. Iavc, o Dcus da jusiia" nuo csia nais
dc acordo con Isracl, nao rcrcscnia nais o
cgosno da naao; agora c acnas un Dcus
condicionado... A noao ullica dcssc Dcus agora
sc iorna ncrancnic una arna nas naos dc
agiiadorcs clcricais, quc inicrrcian ioda
fclicidadc cono rcconcnsa c ioda dcsgraa cono
uniao cn icrnos dc olcdicncia ou
dcsolcdicncia a Dcus, cn icrnos dc ccado". a
nais fraudulcnia das inicrrciacs inaginavcis,
airavcs da qual a ordcn noral do nundo" c
csialclccida c os concciios fundancniais, causa"
c cfciio", sao colocados dc onia calca. Una
vcz quc o concciio dc causa naiural c varrido do
nundo or douirinas dc rcconcnsa c uniao,
algun iio dc causalidadc naiural iorna-sc
ncccssaria. scgucn-sc disso iodas as ouiras
varicdadcs dc ncgaao da naiurcza. Un Dcus quc
odcnu no lugar dc un Dcus quc ajuda, quc da
consclIos, quc no fundo c ncrancnic un nonc
56
ara cada fcliz insiraao dc coragcn c
auioconfiana...
A nou ja nao c nais un rcflco das
condics quc ronovcn vida sa c o crcscincnio
dc un ovo; nao c nais un insiinio viial
rinario; cn vcz disso sc iornou algo alsiraio c
oosio vida una crvcrsao dos fundancnios
da faniasia, un olIar naligno" conira iodas as
coisas. uc c a noral judaica? uc c a noral
crisia? A soric dcsida dc sua inoccncia; a
infclicidadc conianinada con a idcia dc ccado";
o lcn-csiar considcrado cono un crigo, cono
una icniaao"; un dcsarranjo fisiologico
causado clo vcncno do rcnorso...
57

XXVI
O concciio dc Dcus falsificado; o concciio dc
noral falsificado; nas ncsno aqui os fciios
dos adrcs judaicos nao ccssaran. Toda a
Iisioria dc Isracl nao lIcs iinIa qualqucr valor.
cniao a discnsaran! Tais adrcs rcalizaran
cssa rodigiosa falsificaao da qual grandc aric
da Dllia c una cvidcncia docuncniaria; con un
grau dc dcsrczo scn aralclos, c cn facc dc ioda
a iradiao c ioda a rcalidadc Iisiorica, iraduziran
o assado dc scu ovo cn icrnos cgosos, ou
scja, convcricran-no cn un nccanisno inlccil
dc salvaao, airavcs do qual iodas ofcnsas conira
Iavc cran unidas c ioda dcvoao rcconcnsada.
Nos considcraranos cssc aio dc falsificaao
Iisiorica algo nuiio nais vcrgonIoso sc a
faniliaridadc con a inicrrciaao cccsustcu da
Iisioria or nilIarcs anos nao iivcssc cnloiado
nossas inclinacs rciidao n Itocs(1}. E os
filosofos aoian a Igrcja. a ncntu solrc a
ordcn noral do nundo" crncia ioda a filosofia,
ncsno a nais rcccnic. O quc significa una
ordcn noral do nundo"? Significa quc cisic
una coisa cIanada voniadc dc Dcus, a qual
dcicrnina o quc o Ioncn dcvc ou nao fazcr; quc
a dignidadc dc un ovo ou dc un indivduo dcvc
scr ncdida clo scu grau dc olcdicncia ou
dcsolcdicncia voniadc dc Dcus; quc os dcsiinos
dc un ovo ou dc un indivduo sao contoudos
58
or cssa voniadc dc Dcus, quc rcconcnsa ou
unc dc acordo con a olcdicncia ou
dcsolcdicncia nanifcsiadas. En lugar dcssa
dcloravcl ncniira, a cududc icria isio a dizcr.
o udc, cssa csccic arasiiaria quc cisic s
cusias da ioda vida sa, usa o nonc dc Dcus cn
vao. cIana o csiado da socicdadc Iunana no
qual clc rorio dcicrnina o valor dc iodas as
coisas dc o rcino dc Dcus"; cIana os ncios
airavcs dos quais cssc csiado c alcanado dc
voniadc dc Dcus"; con un cinisno glacial,
avalia iodos ovos, iodas cocas c iodos
indivduos airavcs dc scu grau dc sulscrvicncia
ou oosiao do odcr da ordcn saccrdoial.
Olscrvcno-lo cn scrvio. clas naos do
saccrdocio judaico a gundc coca dc Isracl
iransfigurou-sc cn una coca dc dcclnio; a
Diasora, con sua longa scric dc inforiunios, foi
iransfornada cn una unuo cla grandc coca
na qual os adrcs ainda nao significavan
nada. Transfornaran, dc acordo con suas
ncccssidadcs, os Icrois odcrosos c
uIsoutuncntc ucs da Iisioria dc Isracl ou cn
fanaiicos niscravcis c Iiocriias, ou cn Ioncns
ioialncnic nios". Fcduziran iodos grandcs
aconiccincnios csiuida fornula. olcdicnics
ou dcsolcdicnics a Dcus". E foran nais
adianic. a voniadc dc Dcus" (cn ouiras alavras,
as condics ncccssarias ara a rcscrvaao do
odcr dos adrcs} iinIa dc scr dctcnnudu c
59
ara ial fin ncccssiiavan dc una rcvclaao".
Dizcndo dc nodo nais claro, una cnornc fraudc
liicraria icvc dc scr crcirada, sagradas
cscriiuras" iivcran dc scr forjadas c cniao,
con grandiosa ona Iicraiica c dias cniicncia
c nuiia lancniaao clos longos dias dc ccado"
agora icrninados, foran dcvidancnic ullicadas.
A voniadc dc Dcus", ao quc arccc, Ia nuiio ja
Iavia sido csialclccida; o rollcna foi quc a
Iunanidadc ncgligcnciou as sagradas
cscriiuras"... Mas a voniadc dc Dcus" ja Iavia
sido rcvclada a Moiscs... O quc ocorrcu?
Sinlcsncnic isio. os adrcs iinIan fornulado,
dc una vcz or iodas c con a nais csiriia
nciiculosidadc, quc iriluios dcvcrian scr-lIc
agos, dcsdc o naior aic o ncnor ( nao sc
csqucccndo dos nais aciiiosos corics dc carnc,
ois o adrc c un grandc consunidor dc lifcs};
cn suna, clc dissc o quc dcscuuu tc, qual cra a
voniadc dc Dcus"... Dcssc icno cn dianic as
coisas sc organizan dc ial nodo quc o adrc
iornou-sc ndscnsuuc cn todos os ugucs; cn
iodos os inorianics cvcnios naiurais da vida, no
nascincnio, no casancnio, na cnfcrnidadc, na
noric, ara nao falar no succo" (ou scja, na
ccia}, o sacro-arasiia sc arcscnia ara os
dcsnutuuzu na sua linguagcn, ara os
saniificar"... Pois c ncccssario salicniar isio. quc
iodo Ialiio naiural, ioda insiiiuiao naiural (o
Esiado, a adninisiraao da Jusiia, o casancnio,
60
os cuidados rcsiados aos docnics c olrcs},
iudo quc c cigido clo insiinio viial, cn suna,
iudo quc icn valor cn s ncsno c rcduzido a algo
alsoluiancnic inrcsiavcl c aic iransfornado no
oosto ao quc c valoroso clo o arasiiisno dos
adrcs (ou, sc algucn rcfcrir, cla ordcn noral
do nundo"}. O faio rccisa dc una sanao un
odcr ara cu uuocs faz-sc ncccssario, c ial
odcr so odc valorar airavcs da ncgaao da
naiurcza... O adrc dcrccia c rofana a
naiurcza. cssc c o rco ara quc ossa cisiir.
A dcsolcdicncia a Dcus, ou scja, a dcsolcdicncia
ao adrc, lci, agora oria o nonc dc ccado";
os ncios rcscriios ara a rcconciliaao con
Dcus" sao, c claro, rccisancnic os quc induzcn
nais cficicnicncnic un indivduo a sujciiar-sc ao
adrc; acnas clc salva". Considcrados
sicologicancnic, os ccados" sao
indiscnsavcis cn ioda socicdadc organizada
solrc fundancnios cclcsiasiicos; sao os unicos
insiruncnios confiavcis dc odcr; o adrc uuc do
ccado; icn ncccssidadc dc quc cisian
ccadorcs"... Aiona Surcno. Dcus crdoa a
iodo aquclc quc faz cniicncia" ou, cn ouiras
alavras, u todo uqucc quc sc suInctc uo udc.
61

XXVII
O crisiianisno sc dcscnvolvcu a ariir dc un
solo iao corruio quc nclc iodo o naiural, iodo
valor naiural, ioda cududc sc ounIa aos
insiinios nais rofundos da classc doninanic
surgiu cono una csccic dc gucrra dc noric
conira a rcalidadc, c cono ial nunca foi
sucrada. O ovo clciio" quc ara iodas as
coisas adoiou valorcs saccrdoiais c noncs
saccrdoiais, c quc, con aicrrorizanic logica,
rcjciiou iudo quc cra icrrcsirc cono rofano",
nundano", ccaninoso" cssc ovo colocou
scus insiinios cn una fornula final quc cra
conscqucnic aic o onio da auio-aniquilaao.
cono cstunsno, dc faio ncgou ncsno a uliina
forna da rcalidadc, o ovo sagrado", o ovo
clciio", a roria rcalidadc uducu. O fcnncno
icn inoriancia dc rincira ordcn. o cqucno
novincnio insurrccional quc lcvou o nonc dc
Jcsus dc Nazarc c sinlcsncnic o insiinio
judaico cduuus(1} cn ouiras alavras, c o
insiinio saccrdoial quc nao conscguc nais
suoriar sua roria rcalidadc; c a dcscolcria dc
un csiado cisicncial ainda nus uIstuto, dc
una visao da vida ainda nais cu quc a
ncccssaria ara una organizaao cclcsiasiica. O
crisiianisno dc faio ncgu a igrcja...
62
Nao sou caaz dc dcicrninar qual foi o alvo
da insurrciao da qual Jcsus foi considcrado
scja isso vcrdadc ou nuo o ronoior, caso nao
scja a Igrcja judaica a alavra igrcja" scndo
usada aqui caiancnic no ncsno scniido quc
ossui Iojc. Era una insurrciao conira os lons
c os jusios", conira os Sanios dc Isracl", conira
ioda a Iicrarquia da socicdadc nuo conira a
corruao, nas conira as casias, o rivilcgio, a
ordcn, o fornalisno. Era una dcsccnu no
Ioncn sucrior", un Nao arrcncssado conira
iudo quc adrcs c icologos dcfcndian. Mas a
Iicrarquia quc foi osia cn causa or cssc
novincnio, ainda quc or acnas un insianic,
cra una jangada quc, acina dc iudo, cra
ncccssaria scgurana do ovo judaico cn ncio
s aguas" rcrcscniava sua uliina
ossililidadc dc solrcvivcncia; cra o uliino
csduun(2} dc sua cisicncia oliica
indccndcnic; un aiaquc conira isso cra un
aiaquc conira o nais rofundo insiinio nacional,
conira a nais icnaz voniadc dc vivcr dc un ovo
quc janais cisiiu solrc a Tcrra. Essc sanio
anarquisia inciiou o ovo dc laicza alissal, os
rcrolos c ccadorcs", os cIunduu do judasno
a cncrgircn cn rcvolia conira a ordcn
csialclccida das coisas c con una linguagcn
quc, sc os EvangclIos ncrcccn crcdiio, Iojc o
conduziria Silcria , cssc Ioncn ccriancnic
cra un crininoso oliico, ao ncnos ianio quanio
63
cra ossvcl o scr cn una conunidadc iao
uIsuduncntc uotcu. Foi isso quc o lcvou
cruz. a rova consisic na inscriao colocada solrc
cla. Morrcu clos scus ccados nao Ia
qualqucr razao ara sc acrcdiiar, nao inoria
quanio isso scja afirnado, quc icnIa norrido
clo ccado dos ouiros.
64

XXVIII
Sc clc rorio cra conscicnic dcssa
coniradiao ou sc, dc faio, cssa cra a unica da
qual iinIa conIccincnio cssa c una qucsiao
ioialncnic disiinia. Aqui, cla rincira vcz, ioco
o rollcna da scoogu do Suuudo. Para
concar, confcsso quc nuiios oucos livros, ara
nin, sao nais difccis dc lcr quc os EvangclIos.
MinIas dificuldadcs sao lasianic difcrcnics
daquclas quc ossililiiaran curiosidadc lcirada
da ncnic alcna crcirar un dc scus iriunfos
nais incsquccvcis. Faz un longo icno dcsdc
quc cu, cono qualqucr ouiro jovcn crudiio,
dcsfruiava da inconaravcl olra dc Sirauss(1}
con ioda a saicnic laloriosidadc dc un
nciiculoso filologo. Naquclc icno ossua vinic
anos. agora sou scrio dcnais ara cssc iio dc
coisa. Quc nc inorian as coniradics da
iradiao"? Cono algucn odc cIanar lcndas dc
sanios dc iradiao"? As Iisiorias dc sanios sao a
nais dulia varicdadc dc liicraiura cisicnic;
canina-las luz do nciodo cicnifico nu
uuscncu totu dc docuncntos cooIoutuos a
nin arccc condcnar ioda a invcsiigaao dcsdc
suas origcns isso scria sinlcsncnic una
divagaao crudiia...
65

XXIX
O quc nc inoria c o iio sicologico do
Salvador. Essc iio ialvcz scja dcscriio nos
cvangclIos, acsar dc quc cn una forna
nuiilada c saiurada dc caracicrcs csirangciros
isio c, a dcscto dos EvangclIos; assin cono a
figura dc Francisco dc Assis sc arcscnia cn
suas lcndas a dcsciio dc suas lcndas. A qucsiao
nuo c a vcracidadc das cvidcncias solrc scus
fciios, scus diios ou solrc cono foi sua noric; a
qucsiao c sc scu iio ainda odc scr
conrccndido, sc foi conscrvado. Todas as
icniaiivas dc quc icnIo conIccincnio dc sc lcr a
Istu da alna" nos EvangclIos rcvclan ara
nin acnas una lancniavcl lcviandadc
sicologica. O ScnIor Fcnan, cssc arrivisia n
scIoogcs(1}, coniriluiu s duas nocs nais
nudcquudus conccrncnics clicaao do iio dc
Jcsus. a noao dc gcno c a dc Ic (Icos"}. Mas
sc cisic alguna coisa csscncialncnic
aniicvangclica, ccriancnic c a noao dc Icroi. O
quc os EvangclIos iornan insiiniivo c
rccisancnic o oosio dc iodo o csforo Icroico,
dc iodo o gosio clo confliio. a incaacidadc dc
rcsisicncia convcric-sc aqui cn algo noral. (nao
rcsisias ao nal" a nais rofunda scnicna dos
EvangclIos, ialvcz a vcrdadcira cIavc ara clcs} a
salcr, na lcn-avcniurana da az, da londadc,
na ncuucdudc ara a ininizadc. Qual o
66
significado da loa-nova"? Quc vcrdadcira
vida, a vida cicrna foi cnconirada nao foi
ncrancnic ronciida, csia aqui, csia cn uocc; c
a vida quc sc cnconira no anor livrc dc iodos os
rciraincnios c ccluscs, livrc dc iodas as
disiancias. Todos sao filIos Dcus, Jcsus nao
rcivindica nada acnas ara si; cono filIos dc
Dcus, iodos os Ioncns sao iguais... Inaginc fazcr
dc Jcsus un Ic! E quc ircncnda
inconrccnsao cscorrc da alavra gcnio"! Toda
nossa conccao do csiriiual", ioda conccao
dc nossa civilizaao nao ossui qualqucr scniido
no nundo cn quc Jcsus vivcu. Falando con o
rigor dc un fisiologisia, una alavra lasianic
difcrcnic dcvcria scr usada aqui... Todos salcnos
quc Ia una scnsililidadc norlida dos ncrvos
iaicis quc faz con quc os sofrcdorcs cviicn iodo o
iocar, sc rciraian anic a ncccssidadc dc agarrar
un oljcio solido. Infcrc-sc disso quc, cn uliina
insiancia, ial IuItutus(2} fisiologico iransforna-
sc cn un odio insiiniivo conira ioda a rcalidadc,
cn una fuga ao iniangvcl", ao
inconrccnsvcl"; una rcugnancia or ioda
fornula, or iodas nocs dc icno c csao, or
iodo o csialclccido cosiuncs, insiiiuics,
Igrcja ; a scnsaao dc csiar cn casa cn un
nundo scn coniado con a rcalidadc, un nundo
cclusivancnic inicrior", un nundo
vcrdadciro", un nundo cicrno"... O rcino dc
Dcus csia dcniro dc us"...
67

XXX
O do nstntuo contu u cududc. a
conscqucncia dc una circnada suscciililidadc
dor c irriiaao iao inicnsa quc ncrancnic
scr iocado" iorna-sc insuoriavcl, ois cada
scnsaao nanifcsia-sc nuiio rofundancnic.
A cxcusuo nstntuu dc todu uucsuo, todu
Iostdudc, todus us ontcus c dstuncus no
scntncnto. a conscqucncia dc una circnada
suscciililidadc dor c irriiaao iao grandc quc
scnic ioda a rcsisicncia, ioda a conulsao
rcsisicncia cono una ungstu insuoriavcl (
cn ouiros icrnos, cono nocuo, cono oIdo
clo insiinio dc auiorcscrvaao}, c considcra a
lcn-avcniurana (alcgria} cono algo ossvcl
acnas aos nao scr nais ncccssario ofcrcccr
rcsisicncia a nada ncn a ningucn, ncn ncsno
ao nal c ao crigoso anor cono unica, cono a
tnu ossililidadc dc vida...
Essas sao as duas cududcs sogcus a
ariir das quais c or causa das quais a douirina
da salvaao sc dcscnvolvcu. Dcnonino-as un
sullinc Icdonisno sucrdcscnvolvido asscniado
solrc un solo conlciancnic insalulrc. O quc
fica nais roino dclas, acsar dc nisiurado
con una grandc dosc dc viialidadc grcga c fora
ncrvosa, c o cicurisno, a icoria da salvaao do
68
aganisno. Eicuro cra un tco dccudcntc. fui o
rinciro a rcconIccc-lo. O ncdo da dor,
ncsno da dor infiniiancnic cqucna o
rcsuliado disso nao odc scr qualqucr coisa
cccio una cguo do uno...
69

XXXI
Anicciadancnic dci ninIa rcsosia ao
rollcna. Scu rc-rcquisiio c a assunao dc quc
o iio do Salvador cIcgou aic nos con sua forna
aliancnic disiorcida. Tal disiorao c nuiio
rovavcl. Ia nuiios noiivos ara quc cssc iio
nao dcva scr iransniiido cn sua forna ura,
conlcia c livrc dc acrcscinos. O anlicnic no
qual csia csiranIa figura sc novia dcvc icr
dciado vcsigios ncla, c ainda nais dcvc icr sido
fciio cla Iisioria, clo dcstno das rinciras
conunidadcs crisias; a uliina, dc faio, dcvc icr
cnlclczado o iio rciroscciivancnic con
caracicrcs quc acnas odcn scr conrccndidos
cnquanio finalidadcs dc gucrra c roaganda.
Aquclc nundo csiranIo c docniio ao qual os
EvangclIos nos conduzcn un nundo
aarcnicncnic vindo dc una novcla russa, no
qual a cscoria da socicdadc, as nolcsiias
ncrvosas c a idioiicc ucril" sc rcuncn dcvc,
dc qualqucr nodo, icr iornado o iio gossco. os
rinciros disculos, cn ariicular, dcvcn icr
sido forados a iraduzir, con sua crucza roria,
un scr ioialncnic fornado or snlolos c coisas
ininicligvcis ara odcrcn conrccndcr alguna
coisa na visao dclcs o iio acnas cisiiu aos
icr sido rcfornado cn noldcs nais faniliarcs... O
rofcia, o ncssias, o fuiuro juiz, o rofcssor dc
noral, o nilagrciro, Joao Daiisia iodas
70
sinlcsncnic cIanccs dc dcsfigura-lo...
Finalncnic, nao sulcsiincnos o oun(1} dc
iodas as grandcs vcncracs, csccialncnic as
scciarias. icndcn a aagar dos oljcios vcncrados
iodas as caracicrsiicas originais c
idiossincrasias, nao raro dolorosancnic
csiranIas ncn ncsno os uc. Dcvc-sc lancniar
nuiio quc ncnIun Dosioicvsli icnIa vivido nas
vizinIanas do nais inicrcssanic dos dccudcnts
ou scja, algucn quc icria scniido o conovcnic
cncanio dc ial nisiura do sullinc, do norlido c
do infaniil. En uliina analisc, o iio, cnquanio
iio da dccudcncu, ialvcz ossa rcalncnic icr
sido cculiarncnic conlco c coniradiiorio. nao
sc dcvc ccluir cssa ossililidadc. Coniudo, as
rolalilidadcs arcccn csiar cn scu dcsfavor,
ois ncsic caso a iradiao icria sido
ariicularncnic rccisa c oljciiva, cnquanio
icnos razcs ara adniiir o conirario.
Enircianio, cisic una coniradiao cnirc o
acfico rcgador das nonianIas, dos lagos c dos
canos, quc arccc cono un novo Duda cn un
solo nuiio ouco indiano, c o fanaiico agrcssivo,
o ininigo norial dos icologos c dos cclcsiasiicos,
quc c glorificado cla nalcia dc Fcnan cono c
gund nutc cn onc"(2}. Pcssoalncnic nao
icnIo qualqucr duvida dc quc a naior aric
dcssc vcncno (c nao ncnos dc cst(3}} Iaja
cncirado no iio do Mcsirc acnas cono un
rcsuliado da agiiada naiurcza da roaganda
71
crisia. iodos conIcccnos a incscruulosidadc dos
scciarios quando dccidcn fazcr dc scu ldcr una
uoogu ara si ncsnos. Quando os rinciros
crisiaos rccisaran dc un icologo Ialil,
conicncioso, ugnaz c naliciosancnic suiil ara
cnfrcniar ouiros icologos, cuun un Dcus"
ara saiisfazcr ial ncccssidadc, caiancnic cono
ianlcn, scn Icsiiaao, colocaran cn sua loca
ccrias idcias quc cran ncccssarias a clcs, nas
ioialncnic divcrgcnics dos EvangclIos a volia
dc Crisio", o juzo final", iodos os iios dc
ccciaiivas c roncssas icnorais.
72

XXXII
Fciio quc nc oonIo a iodos os csforos
ara iniroduzir o fanaiisno na figura do
Salvador. a roria alavra nccux(1}, usada
or Fcnan, sozinIa c suficicnic ara unuu o
iio. A loa-nova" nos diz sinlcsncnic quc nao
cisicn nais coniradics; o rcino dc Dcus
cricncc s cunus; a fc anunciada aqui nao c
nais conquisiada or luias csia ao alcancc das
naos, cisiiu dcsdc o rincio, c un iio dc
infaniilidadc quc sc rcfugiou no csiriiual. Tal
ulcrdadc rciardada c inconlcia dos
organisnos c faniliar aos fisiologisias cono
siniona da dcgcncraao. A fc dcssc iio nao c
furiosa, nao dcnuncia, nao sc dcfcndc. nao
cnunIa csada" nao cnicndc cono odcria
un dia colocar Ioncn conira Ioncn. Nao sc
nanifcsia airavcs dc nilagrcs, rcconcnsas,
roncssas ou cscriiuras". c, do rinciio ao fin,
scu rorio nilagrc, sua roria rcconcnsa, sua
roria roncssa, scu rorio rcino dc Dcus".
Essa fc nao sc fornula sinlcsncnic uuc, c
assin guarda-sc conira fornulas. Con ccricza, a
casualidadc do anlicnic, da fornaao
cducacional da rocnincncia aos concciios dc
ccria csccic. no crisiianisno riniiivo
cnconiranos ucnus nocs dc caraicr judaico-
scniico ( a dc concr c lclcr cn conunIao
cricncc a csia caicgoria una idcia quc, cono
73
iudo quc c judaico, foi scvcrancnic fusiigada cla
Igrcja}. Cuidcno-nos ara nao vcr nisso iudo
nais quc una linguagcn sinlolica, una
scnaniica(2}, una ooriunidadc ara falar cn
aralolas. A icoria dc quc ncnIuna alavra dcvc
scr ionada ao c da lcira cra un rcssuosio
ara quc csic anii-rcalisia udcssc discursar.
Colocado cnirc Iindus icria usado os concciios
dc SIanIya(3}, c cnirc cIincscs os dc Lao-Tsc(4}
c cn anlos os casos isso nao faria qualqucr
difcrcna a clc. Tonando una cqucna
lilcrdadc no uso das alavras, algucn odcria dc
faio cIanar Jcsus dc csriio livrc"(5} nao lIc
inoria o quc csia csialclccido. a alavra
nutu(6}, iudo aquilo quc c csialclccido nutu. A
noao dc vida" cono una cxccncu, cono
acnas clc a concclc, a scu vcr cnconira-sc cn
oosiao a iodo iio dc alavra, fornula, lci,
crcna c dogna. Fala acnas dc coisas inicriorcs.
vida", ou vcrdadc", ou luz", sao suas alavras
ara o nundo inicrior a scu vcr iodo o rcsio,
ioda a rcalidadc, ioda naiurcza, ncsno a
linguagcn, icn valor acnas cono un sinal, una
alcgoria. Aqui c dc surcna inoriancia nao
sc dciar conduzir ao crro clas icniacs
cisicnics nos rcconcciios crisiaos, ou nclIor,
cccsustcos. csic sinlolisno u cxcccncc
cnconira-sc alIcio a ioda rcligiao, iodas nocs
dc adoraao, ioda Iisioria, ioda cicncia naiural,
ioda ccricncia nundana, iodo conIccincnio,
74
ioda oliica, ioda sicologia, iodos livros, ioda
aric sua salcdoria" c rccisancnic a
gnouncu uu(7} cn rclaao a iodas cssas
coisas. Nunca ouviu falar dc cutuu; nao a
conlaic ncn ncsno a ncga... O ncsno odc
scr diio do Esiado, dc ioda a ordcn social
lurgucsa, do iralalIo, da gucrra nao icn
noiivos ara ncgar o nundo", ncn scqucr icn
conIccincnio do concciio cclcsiasiico dc
nundo"... Prccisancnic a ncguuo lIc cra
inossvcl. Dc nodo idcniico carccc dc
caacidadc arguncniaiiva, nao acrcdiia quc un
ariigo dc fc, quc una vcrdadc" ossa scr
csialclccida airavcs dc rovas ( suus rovas
sao iluninacs" inicriorcs, scnsacs suljciivas
dc fclicidadc c auio-afirnaao, sinlcs rovas dc
fora" }. Tal douirina nuo odc coniradizcr. nao
salc quc ouiras douirinas cisicn ou odcn
cisiir, c inicirancnic incaaz dc inaginar un
juzo oosio... E sc, orvcniura, o cnconira,
lancnia or ial ccgucira" con una sinccra
conaiao ois soncnic cla vc a luz" no
cnianio nao fara quaisqucr oljccs...
75

XXXIII
En ioda a sicologia dos EvangclIos os
concciios dc cula c uniao csiao auscnics, c o
ncsno valc ara o dc rcconcnsa. O ccado",
quc significa iudo aquilo quc disiancia o Ioncn
dc Dcus, c alolido cssa c ccsuncntc u Iou-
nouu. A fclicidadc cicrna nao csia ncrancnic
ronciida, ncn vinculada a condics. c
concclida cono a ncu rcalidadc iodo o
rcsianic nao sao nais quc sinais uicis ara falar
dcla.
Os csutudos dc ial onio dc visia rojcian-
sc cn un novo csto dc udu, un csiilo dc vida
csccialncnic cvangclico. Nao c a fc" quc o
disiinguc do crisiao; a disiinao sc csialclccc
airavcs da nancira dc agir; clc agc
dccntcncntc. Nao ofcrccc rcsisicncia, ncn cn
alavras, ncn cn scu coraao, quclcs quc lIc
sao oosiiorcs. Nao vc difcrcna cnirc
csirangciros c conicrrancos, judcus c agaos
(roino", c claro, significa corrcligionario,
judcu}. Nao sc irriia con ningucn, nao dcsrcza
ningucn. Nao acla s corics dc jusiia ncn sc
sulncic s suas dcciscs (nao rcsiar
jurancnio"(1}}. Nunca, quaisqucr scjan as
circunsiancias, sc divorcia dc sua csosa, ncsno
quc ossua rovas dc sua infidclidadc. No
76
fundo, iudo isso c un rincio; iudo surgc dc
un insiinio.
A vida do salvador foi sinlcsncnic rofcssar
cssa raiica c ianlcn cn sua noric... Nao
rccisava nais dc qualqucr fornula ou riiual cn
suas rclacs con Dcus ncn scqucr da oraao.
Fcjciiou ioda a douirina judaica do
arrccndincnio c rcconcnsa; suIu quc acnas
airavcs da uucncu, dc un csto dc udu algucn
odcria sc scniir divino", lcn-avcniurado",
cvangclico", filIo dc Dcus". Nuo c o
arrccndincnio", nuo sao a oraao c o crdao" o
caninIo ara Dcus. acnas o nodo dc uuc
cvangclico conduz a Dcus isso c jusiancnic o
rorio o Dcus"! O quc os EvangclIos
uIoun foi o judasno rcscnic nas idcias dc
ccado", rcnissao dos ccados", salvaao
airavcs da fc" ioda a dognaiica cccsustcu dos
judcus foi ncgada cla loa-nova".
O rofundo insiinio quc lcva o crisiao a uuc
dc nodo quc sc sinia no ccu" c inorial", acsar
das nuiias razcs ara scniir quc nuo csia no
ccu". cssa c a unica rcalidadc sicologica na
salvaao". Una nova vida, nuo una nova fc.
77

XXXIV
Sc conrccndo alguna coisa solrc cssc
grandc sinlolisia, c isio. quc considcrava acnas
rcalidadcs suIctuus cono rcais, cono vcrdadcs"
quc uu iodo o rcsio, iodo o naiural, icnoral,
csacial c Iisiorico acnas cono snlolos, cono
naicrial ara aralolas. O concciio dc FilIo dc
Dcus" nao dcsigna una cssoa concrcia na
Iisioria, un indivduo isolado c dcfinido, nas un
faio cicrno", un snlolo sicologico
dcsvinculado da noao dc icno. O ncsno c
valido, no scniido nais clcvado, ara o Dcus
dcssc iico sinlolisia, ara o rcino dc Dcus" c
ara a filiaao divina". Nada odcria scr nais
acrisiao quc as cuus nocs cccsustcus dc un
Dcus cono cssou, dc un rcino dc Dcus"
vindouro, dc un rcino dos ccus" no alcn c dc
un filIo dc Dcus" cono scgundu cssou da
Trindadc. Isso iudo crdocn-nc a crcssao
c cono soco no olIo (c quc olIo!} do
EvangclIo. un dcsrcsciio aos snlolos clcvado
a un cnsno Istco-nundu... Todavia c
suficicnicncnic olvio o significado dos snlolos
Pai" c FilIo" nao ara iodos, c claro . a
alavra FilIo" crcssa a cntudu cn un
scniincnio dc iransfornaao dc iodas as coisas
(lcaiiiudc}; Pai" crcssa cssc o scntncnto
a scnsaao da cicrnidadc c crfciao.
EnvcrgonIo-nc dc lcnlrar o quc a Igrcja fcz con
78
cssc sinlolisno. cla nao colocou una Iisioria dc
Anfiiriao(1} no liniar da fc" crisia? E un dogna
da inaculada concciao" ainda or cina?...
Con sso conscguu ucnus nucuu u
conccuo...
O rcino dos ccus" c un csiado dc csriio
nao algo quc vira alcn do nundo" ou aos a
noric". Toda a idcia dc noric naiural csia
uuscntc nos EvangclIos. a noric nao c una
onic, nao c una assagcn; csia auscnic orquc
cricncc a un nundo lasianic difcrcnic, un
nundo acnas aarcnic, acnas uiil cnquanio
snlolo. A Iora da noric" nuo c una idcia crisia
Ioras", icno, a vida fsica c suas criscs sao
incisicnics ara o ncsirc da loa-nova"...
O rcino dc Dcus" nao c una coisa cla qual
os Ioncns aguardan. nao icvc un onicn ncn
icra un ananIa, nao vira cn un nilcnio" c
una ccricncia do coraao, csia cn ioda aric c
nao csia cn aric alguna...
79

XXXV
O oriador da loa-nova" norrcu assin cono
vivcu c cnsnou nuo ara salvar a
Iunanidadc", nas ara dcnonsirar-lIc cono
vivcr. Scu lcgado ao Ioncn foi un csto dc udu.
sua aiiiudc anic os juzcs, anic os oficiais, anic
scus acusadorcs sua aiiiudc cranic a cuz.
Nao rcsisic; nao dcfcndc scus dirciios; nao faz
qualqucr csforo ara cviiar a naior das
cnalidadcs ainda nais, u conudu... E roga,
sofrc c ana con aquclcs, o aquclcs quc o
naliraian. Nuo sc dcfcndcr, nuo sc cncolcrizar,
nuo cular... Mas igualncnic nuo rcsisiir ao nal
unu-o...
80

XXXVI
Nos, csriios livrcs nos sonos os
rinciros a ossuir os rc-rcquisiios ara
cnicndcr o quc, or dczcnovc scculos,
crnancccu inconrccndido icnos aquclc
insiinio c aiao cla inicgridadc quc dcclara
una gucrra nuiio nais fcrrcnIa conira a
sagrada ncniira" quc conira iodas as ouiras
ncniiras... A Iunanidadc csiava indizivclncnic
disianic dc nossa lcncvolcnic c cauiclosa
ncuiralidadc, dc nossa discilina dc csriio quc
sozinIa iorna ossvcl solucionar coisas iao
csiranIas c suiis. o quc os Ioncns scnrc
luscaran, con dcscarado cgosno, foi sua
u vaniagcn; criaran a Igcu a ariir da
ncgaao dos EvangclIos...
Todos quc rocurasscn or sinais dc una
divindadc irnica quc nancja os cordcis or
dciras do grandc drana da cisicncia nao
cnconirarian cqucna cvidcncia ncsic cstucndo
onto dc ntcoguuo cIanado crisiianisno. A
Iunanidadc ajoclIa-sc caiancnic cranic a
aniicsc do quc cra a origcn, o significado c a c
dos EvangclIos saniificaran no concciio dc
Igrcja" jusiancnic o quc o oriador da loa-
nova" considcrava uIuxo si, utus dc si scria
vao rocurar or un nclIor ccnlo dc ironia
Iisiorico-nundial
81

XXXVII
Nossa coca orgulIa-sc dc scu scnso
Iisiorico. cono, cniao, sc crniiiu acrcdiiar quc
a gosscu uIuu do uzcdo dc nugcs c
Suuudo consiiiui as origcns do crisiianisno c
quc iudo nclc dc csiriiual c sinlolico surgiu
acnas osicriorncnic? Muiio clo conirario,
ioda a Iisioria do crisiianisno da noric na
cruz cn dianic c a Iisioria dc una
inconrccnsao rogrcssivancnic grosscira dc un
sinlolisno ognu. Con ioda a difusao do
crisiianisno cnirc nassas nais vasias c inculias,
aic ncsno incaazcs dc conrccndcr os
rincios dos quais nasccu, surgiu a
ncccssidadc dc iorna-lo nais uugu c IuIuo
alsorvcu os cnsinancnios c riiuais dc iodos
culios suItcuncos do ncun Honunun c as
alsurdidadcs cngcndradas or iodo iio dc
raciocnio docniio. Era o dcsiino do crisiianisno
quc sua fc sc iornassc iao docniia, laia c vulgar
quanio as ncccssidadcs docniias, laias c
vulgarcs quc iinIa dc adninisirar. O IuIusno
nIdo finalncnic asccndc ao odcr con a Igrcja
a Igrcja, csia cncarnaao da Iosiilidadc norial
conira ioda a Ioncsiidadc, ioda grandcza dc
alna, ioda discilina do csriio, ioda
Iunanidadc csonianca c londosa. Valorcs
cstuos valorcs noIcs. acnas nos, csriios
82
ucs, rcsialclcccnos a naior das aniicscs cn
naicria dc valorcs!...
83

XXXVIII
Nao osso, ncsic noncnio, cviiar un
susiro. Ha dias cn quc sou visiiado or un
scniincnio nais ncgro quc a nais ncgra
nclancolia o dcsczo cos Ioncns. Quc nao
Iaja qualqucr duvida solrc o quc dcsrczo, solrc
qucn dcsrczo. c o Ioncn dc Iojc, do qual
dcsgraadancnic sou conicnoranco. O Ioncn
dc Iojc scu Ialiio odrc nc asfiia!... En
rclaao ao assado, cono iodos csiudiosos, icnIo
nuiia iolcrancia, ou scja, un gcncoso
auioconirolc. con una nclancolica rccauao
airavcsso nilcnios iniciros dc nundo-nanicnio,
cIancn isso dc crisiianisno", fc crisia" ou
Igrcja crisia", cono dcscjaran iono o cuidado
dc nao rcsonsalilizar a Iunanidadc or sua
dcncncia. Mas un scniincnio irrcfrcavcl irronc
no noncnio cn quc cniro nos icnos nodcrnos,
nos nossos icnos. Nossa coca c nus
cscuccdu... O quc cra aniigancnic acnas
docniio agora sc iornou indcccnic c una
indcccncia scr crisiao Iojc cn dia. E uqu concu
nnIu cugnuncu. OlIo ninIa volia. nao
rcsia scqucr una alavra do quc ouirora sc
cIanava vcrdadc"; ja nao suorianos nais quc
un adrc ronuncic ial alavra. Mcsno un
Ioncn con as nais nodcsias rcicnscs
inicgridadc ccsu salcr quc un icologo, un
adrc, un aa dc Iojc nao acnas sc cngana
84
quando fala, nas na vcrdadc ncntc ja nao sc
iscnia dc sua cula airavcs da inoccncia" ou da
ignorancia". O adrc salc, cono iodos salcn,
quc nao Ia qualqucr Dcus", ncn ccado", ncn
salvador" quc o livrc arlirio" c a ordcn
noral do nundo" sao ncniiras . a rcflcao
scria, a rofunda auio-sucraao csiriiual
ncdcn quc quaisqucr Ioncns finjan nuo salcr
disso... Todus idcias da Igrcja agora csiao
rcconIccidas clo quc sao as iorcs
falsificacs cisicnics, invcniadas ara dcrcciar
a naiurcza c iodos os valorcs naiurais; o adrc c
visio cono rcalncnic c cono a nais crigosa
forna dc arasiia, cono a conIcnia aranIa da
criaao... Nos salcnos, nossa consccncu
agora salc caiancnic quu cra o vcrdadciro
valor dc iodas cssas sinisiras invcncs do adrc
c da Igrcja c uu quc ns scuun, con sua
dcsvalorizaao da Iunanidadc ao nvcl da
auiooluiao, cujo asccio insira nausca os
concciios dc ouiro nundo", dc juzo final", dc
inorialidadc da alna", da roria alna". nao
assan dc insiruncnios dc ioriura, sisicnas dc
crucldadc airavcs dos quais o adrc iorna-sc
ncsirc c nanicn-sc ncsirc... Todos salcn disso,
nus, ncsno ussn, nudu nudou. Para ondc foi
nosso uliino rcsqucio dcccncia, dc auio-rcsciio
sc nossos Ioncns dc Esiado, no gcral una classc
dc Ioncns nao convcncionais c rofundancnic
aniicrisiaos cn scus aios, agora sc dcnoninan
85
crisiaos c vao ncsa dc conunIao?... Un
rncic frcnic dc scus rcgincnios,
nagnificcnic cnquanio crcssao do cgosno c
arrogancia dc scu ovo c ncsno assin
dcclarando, scn qualqucr vcrgonIa, quc c un
crisiao!...(1} Qucn, cniao, o crisiianisno ncga? O
quc clc cIana o nundo"? Scr sodudo, scr juiz,
scr airioia; dcfcndcr-sc a si ncsno; zclar cla
sua Ionra; dcscjar sua roria vaniagcn; scr
oguIoso... Toda raiica irivial, iodo insiinio,
ioda valoraao convcriida cn uto agora c
aniicrisia. quc nonsto dc usdudc o Ioncn
nodcrno rccisa scr ara sc dcnoninar un
crisiao scn cnvcrgonIar-sc!
86

XXXIX
Farci una cqucna rcgrcssao ara clicar
a uutcntcu Iisioria do crisiianisno. A roria
alavra crisiianisno" c un nal-cnicndido no
fundo so cisiiu un crisiao, c clc norrcu na cruz.
O EvangclIo" nocu na cruz. O quc, dcssc
noncnio cn dianic, cIanou-sc dc EvangclIo"
cra caiancnic o oosio do quc cc vivcu. nas
novas", un Dsungcun(1}. un crro clcvado
csiuidcz vcr na fc", c ariicularncnic na fc na
salvaao airavcs dc Crisio, o sinal disiiniivo do
crisiao. acnas a utcu crisia, a vida uudu or
aquclc quc norrcu na cruz, c crisia... Hojc tu
vida ainda c ossvcl, c ara cctos Ioncns aic
ncccssaria. o crisiianisno riniiivo, gcnuno,
coniinuara scndo ossvcl cn quaisqucr cocas...
Nuo fc, nas aios; acina dc iudo, un cutu aios,
un nodo difcrcnic dc sc... Os csiados dc
conscicncia, una fc qualqucr, or ccnlo, a
acciiaao dc alguna coisa cono vcrdadc cono
iodo sicologo salc, o valor dcssas coisas c
crfciiancnic indifcrcnic c dc quinia ordcn sc
conarado ao dos insiinios. csiriiancnic falando,
iodo o concciio dc causalidadc iniclcciual c falso.
Fcduzir o aio scr crisiao, o csiado dc
crisiianisno, a una acciiaao da vcrdadc, a un
ncro fcnncno dc conscicncia, cquivalc a
fornular una ncgaao do crisiianisno. Dc uto,
nuo cxstcn cstuos. O crisiao" aquclc quc or
87
dois nil anos assou-sc or crisiao c
sinlcsncnic una auio-ilusao sicologica.
Eaninado dc crio, arccc quc, ucsu dc ioda
sua fc", foi ucnus govcrnado or scus insiinios
c quc nstntos! En iodas as cocas or
ccnlo, no caso dc Luicro fc" nunca foi nais
quc una caa, un rcicio, una cotnu or
dciras da qual os insiinios fazian scu jogo
una cngcnIosa ccgucu doninaao dc cctos
insiinios... Eu ja dcnoninci a fc" una IuIdudc
csccialncnic crisia scnrc sc uu dc fc" nas
sc ugc dc acordo con os insiinios... No nundo dc
idcias do crisiao nao Ia qualqucr coisa quc
scqucr ioquc a rcalidadc. ao conirario, rcconIccc-
sc un do insiiniivo conira a rcalidadc cono
fora noiivadora, cono unico odcr dc noiivaao
no fundo do crisiianisno. Quc sc scguc disso?
Quc ncsno aqui, n scIoogcs, Ia un crro
radical, isio c, dcicrninanic da csscncia, ou scja,
da suIstuncu. Fciirc-sc una idcia c coloquc-sc
una rcalidadc gcnuna cn scu lugar c iodo o
crisiianisno rcduz-sc a un nada! Visio
calnancnic, csic fcnncno c dos nais
csiranIos, una rcligiao nao acnas dccndcnic
dc crros, nas invcniiva c cngcnIosa ucnus cn
criar crros nocivos, vcncnosos vida c ao coraao
consiiiui un vcrdadciro csctucuo uu os
Dcuscs ara aquclas divindadcs quc ianlcn
sao filosofas, as quais cnconirci, or ccnlo, nos
cclclrcs dialogos dc Naos. No noncnio cn quc
88
a cugnuncu as dciar ( c ianlcn a nos!}
ficarao agradccidas clo csciaculo
roorcionado clos crisiaos. ialvcz or causa
dcstu curiosa ciliao soncnic o niscravcl c
ninusculo lancia cIanado Tcrra ncrca olIar
divino, una dcnonsiraao dc inicrcssc divino...
Porianio, nao sulcsiincnos os crisiaos. o
crisiao, falso utc u noccncu, csia nuiio acina do
nacaco una icoria das origcns lasianic
conIccida(2}, quando alicada aos crisiaos,
iorna-sc sinlcsncnic una dclicadcza...
89

XL
O dcsiino do EvangclIo foi dccidido no
noncnio dc sua noric foi cndurado na
cruz"... Soncnic a noric, cssa incscrada c
vcrgonIosa noric; soncnic a cruz, a qual
gcralncnic cra rcscrvada acnas canalIa
soncnic csic assonlroso aradoo colocou os
disculos facc a facc con o vcrdadciro cnigna.
Qucn cu cstc? O quc cu cstc?" O scniincnio
dc dcsalcnio, dc rofunda afronia c injuria; a
susciia dc quc ial noric odcria consiiiuir una
cutuuo dc sua causa; a icrrvcl qucsiao Por
quc aconicccu assin?" cssc csiado ncnial c
facilncnic conrccnsvcl. Aqui iudo ccsu scr
considcrado cono ncccssario; iudo rccisa icr
un significado, una razao, una clcvadssina
razao; o anor dc un disculo cclui iodo o
acaso. Acnas cniao da fcnda da duvida loccjou.
ucn o naiou? Qucn cra scu ininigo naiural?"
cssa crgunia rcluziu cono un rclanago.
Fcsosia. o judasno doninanic, a classc
dirigcnic. A ariir dcssc noncnio rcvoliaran-sc
contu a ordcn csialclccida, concaran a
conrccndcr Jcsus cono un nsuccto contu u
odcn cstuIcccdu. Aic cniao csic clcncnio
niliianic, ncgador csiava auscnic cn sua
inagcn; ainda nais, isso rcrcscniava scu
rorio oosio. Dcccrio a cqucna conunidadc
nao Iavia conrccndido o quc cra rccisancnic o
90
nais inorianic. o ccnlo ofcrccido cla sua
noric, a lilcrdadc, a sucrioridadc solrc iodo o
csscntncnto una lcna indicaao dc quao
ouco foi conrccndido! Tudo quc Jcsus odcria
dcscjar airavcs dc sua noric, cn si ncsna, cra
ofcrcccr ullicancnic a naior rova ossvcl, un
cxcno dc scus cnsinancnios. Mas os disculos
csiavan nuiio longc dc cdou sua noric
acsar dc quc fazc-lo scria consoanic ao
cvangclIo no nais alio grau; c ianlcn nao
csiavan rcarados ara sc occcccn, con docc
c suavc iranquilidadc dc coraao, a una noric
sinilar... Muiio clo conirario, foi rccisancnic o
ncnos cvangclico dos scniincnios, a ungunu,
quc os ossuiu. Parccia-lIcs inossvcl quc a
causa dcvcssc crcccr con sua noric.
rcconcnsa" c julgancnio" iornaran-sc
ncccssarios ( c o quc odcria scr ncnos
cvangclico quc rcconcnsa", uniao" c
julgancnio"!}. Una vcz nais a crcna oular
na vinda dc un ncssias aarcccu cn rinciro
lano; a aicnao foi dirccionada a un noncnio
Iisiorico. o rcino dc Dcus" vira ara julgar scus
ininigos... Mas nisso iudo Ia un nal-cnicndido
giganicsco. concclcr o rcino dc Dcus" cono aio
final, cono una sinlcs roncssa! O EvangclIo
Iavia sido, dc faio, a roria cncarnaao, o
cunrincnio, a cuzuuo dcssc rcino dc Dcus".
Foi acnas cniao quc iodo o dcsrczo c acridcz
conira fariscus c icologos concaran a aarcccr
91
no iio do Mcsirc, quc con isso foi tunsonudo,
clc rorio, cn fariscu c icologo! Por ouiro lado, a
sclvagcn vcncraao dcssas alnas conlciancnic
dcscquililradas nao odia nais suoriar a
douirina do EvangclIo, cnsinada or Jcsus,
solrc os dirciios iguais cnirc iodos os Ioncns
filiaao divina. sua vingana consisiiu cn ccuu
Jcsus dc nodo ciravaganic, dcsiaric scarando-
o dclcs. caiancnic cono, cn icnos anicriorcs,
os judcus, ara vingarcn-sc dc scus ininigos, sc
scararan dc scu Dcus c o clcvaran s aliuras.
Esic Dcus unico c csic filIo unico dc Dcus.
anlos foran roduios do csscntncnto...
92

XLI
E a ariir dcssc noncnio surgiu un
rollcna alsurdo. Cono odc Dcus crniii-lo?"
Para o qual a criurlada logica da cqucna
conunidadc fornulou una rcsosia
assusiadorancnic alsurda. Dcus dcu scu filIo
cn succo ara a rcnissao dos ccados. Dc
una so vcz acalaran con o EvangclIo! O
sacrifcio clos ccados, c cn sua forna nais
olnoia c larlara. o sacrifcio do noccntc clo
ccado dos culados! Quc aganisno aavoranic!
O rorio Jcsus Iavia surinido o concciio dc
cula", ncgava a cisicncia dc un alisno cnirc
Dcus c o Ioncn; clc uucu cssa unidadc cnirc
Dcus c o Ioncn, quc cra rccisancnic a suu
loa-nova"... E nuo cono un rivilcgio! Dcsdc
cniao o iio do Salvador foi scndo corronido,
ouco a ouco, cla douirina do julgancnio c da
scgunda vinda, a douirina da noric cono
sacrifcio, a douirina da cssucuo, airavcs da
qual ioda a noao dc lcn-avcniurana", a
inicira c unica rcalidadc dos EvangclIos c
cscanoicada cn favor dc un csiado cisicncial
s-noric!... Paulo, con aqucla insolcncia
ralnica quc crncia iodos scus aios, dcu un
caraicr logico a cssa conccao ndcccntc dcsic
nodo. Sc Crisio nao rcssusciiou dc cnirc os
norios, cniao c va ioda a nossa fc" E dc suliio
convcricu-sc o EvangclIo na nais dcsrczvcl c
93
irrcalizavcl das roncssas, a ctuuntc douirina
da inorialidadc do indivduo... E Paulo a rcgava
cono una cconcnsu!...
94

XLII
Agora sc conca a vcr jusiancnic o quc
icrninava con a noric na cruz. un csforo novo
c ioialncnic original ara fundar un novincnio
dc acifisno ludsiico, c assin csialclcccr a
ccdudc nu Tcu rcal, nuo ncrancnic
ronciida. Pois csia c cono ja dcnonsirci a
difcrcna csscncial cnirc as duas rcligics da
dccudcncu. o ludisno nao roncic, nas dc faio
cunrc; o crisiianisno roncic iudo, nas nuo
cunc nudu. A loa nova" foi scguida rcnic
aos calcanIarcs cla cssnu nouu. a dc Paulo.
Paulo cncarna caiancnic o iio oosio ao
oriador da loa nova"; rcrcscnia o gcnio do
odio, a visao do odio, a incoravcl logica do odio.
O quc cssc disangclisia(1} nao ofcrcccu cn
sacrifcio ao odio! Acina dc iudo, o Salvador. clc
rcgou-o cn suu u cruz. A vida, o ccnlo,
o cnsinancnio, a noric dc Crisio, o significado c
a lci dc iodo o EvangclIo nada disso rcsiou
aos cssc falsario, con scu odio, icr rcduzido
iudo ao quc lIc iivcssc uiilidadc. Ccriancnic nuo
a rcalidadc, ccriancnic nuo a vcrdadc Iisiorica!...
E una vcz nais o insiinio saccrdoial do judcu
crcirou o ncsno grandc crinc conira a
Hisioria sinlcsncnic ciirou o onicn c o
aniconicn do crisiianisno c nucntou suu u
Istu dus ogcns do cstunsno. Ainda nais,
fcz da Iisioria dc Isracl ouira falsificaao, ara
95
quc assin sc iornassc una ncra rc-Iisioria dc
scus fciios. iodos os rofcias falavan dc scu
Salvador"... Mais adianic a Igrcja falsificou aic a
Iisioria da Iunanidadc ara iransforna-la cn
una rc-Iisioria do crisiianisno... A figura do
Salvador, scus cnsinancnios, scu csiilo dc vida,
sua noric, o significado dc sua noric, ncsno as
conscqucncias dc sua noric nada crnancccu
iniocado, nada crnancccu scqucr scnclIanic
rcalidadc. Paulo sinlcsncnic dcslocou o ccniro
dc gravidadc daqucla vida inicira ara un local
dctus dcsia cisicncia na ncntu do Jcsus
rcssusciiado". No fundo, a vida do salvador nao
lIc iinIa qualqucr uiilidadc o quc ncccssiiava
cra dc una noric na cruz c dc algo nais. Vcr
qualqucr coisa Ioncsia cn Paulo, cuja casa
csiava no ccniro da ilusiraao csioica, quando
convcricu una alucinaao cn una ouu da
rcssurrciao do Salvador, ou ncsno acrcdiiar na
narraiiva dc quc clc rorio sofrcu cssa
alucinaao isso scria una gcnuna nuscc(2}
da aric dc un sicologo. Paulo dcscjava o fin;
ogo, ianlcn dcscjava os ncios. Aquilo quc clc
rorio nao acrcdiiava foi roniancnic cngolido
or suficicnics idioias cnirc os quais disscninou
scu cnsinancnio. Scu dcscjo cra o odcr; cn
Paulo o adrc novancnic quis cIcgar ao odcr
so odia scrvir-sc dc concciios, cnsinancnios c
snlolos quc iiranizan as nassas c fornan
rclanIos. uu aric do crisiianisno Maonc
96
ionou cnrcsiada nais iardc? A invcnao dc
Paulo, sua iccnica ara csialclcccr a iirania
saccrdoial c organizar rclanIos. a crcna na
inorialidadc da alna sto c, u doutnu do
uguncnto".
97

XLIII
Quando ccniro dc gravidadc da vida c
colocado, nuo ncla ncsna, nas no alcn" no
nudu , cniao sc rciirou da vida o scu ccniro dc
gravidadc. A grandc ncniira da inorialidadc
cssoal dcsiroi ioda razao, iodo insiinio naiural
iudo quc Ia nos insiinios quc scja lcncfico,
vivificanic, quc asscgurc o fuiuro, agora c causa
dc dcsconfiana. Vivcr dc nodo quc a vida nao
icnIa scniido. agora cssc c o scniido" da vida...
Para quc o csriio ullico? Para quc sc orgulIar
cla origcn c anicassados? Para quc coocrar,
confiar, rcocuar-sc con o lcn-csiar gcral c
scrvir a clc?... Ouiras ianias icniacs", ouiros
ianios dcsvios do lon caninIo". Soncnic
unu coisa c ncccssaria"... Quc iodo Ioncn, or
ossuir una alna inorial", icnIa ianio valor
quanio qualqucr ouiro Ioncn; quc na ioialidadc
dos scrcs a salvaao" dc todo indivduo un ossa
rcivindicar una inoriancia cicrna; quc lcaios
insignificanics c dcscquililrados ossan
inaginar quc as lcis da naiurcza sao
consianicncnic tunsgcddus cn scu favor
nao Ia cono crcssar dcsrczo suficicnic or
iananIa inicnsificaao dc ioda csccic dc
cgosnos ud nntun, aic a nsocncu. E,
coniudo, o crisiianisno dcvc o scu tuno
rccisancnic a cssu dcloravcl lajulaao dc
vaidadc cssoal foi assin quc scduziu ao scu
98
lado iodos os nalogrados, os insaiisfciios, os
vcncidos, iodo o rcfugo c vniio da Iunanidadc.
A salvaao da alna" cn ouiras alavras. o
nundo gira ao ncu rcdor"... A vcncnosa douirina
dos dirciios guus ara iodos" foi roagada
cono un rincio crisiao. a ariir dos rccndiios
nais sccrcios dos naus insiinios o crisiianisno
iravou una gucrra dc noric conira iodos os
scniincnios dc rcvcrcncia c disiancia cnirc os
Ioncns, ou scja, conira o rinciro c-cqusto
dc ioda cvoluao, dc iodo dcscnvolvincnio da
civilizaao do csscntncnto das nassas forjou
sua ncu unu conira ns, conira iudo quc c
nolrc, alcgrc, nagnanino solrc a icrra, conira
nossa fclicidadc na Tcrra... Conccdcr a
inorialidadc" a qualqucr Pcdro c Paulo foi a
naior c nais viciosa afronia Iunanidadc noIc
ja crcirada. E nao sulcsiincnos a funcsia
influcncia quc o crisiianisno ccrccu ncsno na
oliica! Aiualncnic ningucn nais ossui
coragcn ara os rivilcgios, ara o dirciio dc
doninar, ara os scniincnios dc vcncraao or si
c scus iguais ara o utIos du dstuncu...
Nossa oliica csia dcItudu or cssa falia dc
coragcn! Os scniincnios arisiocraiicos foran
sulicrrancancnic carconidos cla ncniira da
igualdadc das alnas; c sc a crcna nos
rivilcgios da naioria" faz c contnuuu u uzc
rcvolucs c o crisiianisno, nao duvidcnos
disso, sao as valoracs cstus quc convcricn
99
ioda rcvoluao cn un carnaval dc sanguc c
crinc! O crisiianisno c una rcvolia dc iodas as
criaiuras rasicjanics conira iudo quc c clcvado. o
EvangclIo dos laios" cIuxu...
100

XLIV
Os EvangclIos sao incsiinavcis cono
cvidcncia da corruao ja arraigada dcnto da
conunidadc crisia riniiiva. O quc Paulo, con a
cnica logica dc un ralino, osicriorncnic lcvou
a calo cra no fundo acnas un roccsso dc
dcgradaao quc sc iniciou con a noric do
Salvador. NcnIun csncro c dcnais na lciiura
dos EvangclIos; dificuldadcs sc oculian or
dciras dc cada alavra. Eu confcsso cscro quc
ningucn nc lcvc a nal quc rccisancnic or
cssa razao ofcrcccn un dclciic dc rincira ordcn
a un sicologo cono o oosto dc ioda
corruao ingcnua, cono un rcfinancnio u
cxcccncc, cono una aric da corruao
sicologica. Os EvangclIos, dc faio, csiao aric.
A Dllia cn gcral nao dcvc scr conarada a clcs.
Esianos cnirc judcus. cssa c a ncu coisa quc
dcvcnos icr cn ncnic sc nao quiscrnos crdcr o
fio do assunio. A gcnialidadc cnrcgada ara
criar a ilusao dc saniidadc" cssoal crnanccc
scn aralclos, ianio nos livros quanio nos
Ioncns; cssa clcvaao da falsidadc na alavra c
nos gcsios ao nvcl dc utc isso iudo nao sc
dcvc ao acaso dc un ialcnio individual, dc
alguna naiurcza ccccional. O ncccssario aqui c
a uu. Todo o judasno nanifcsia-sc no
crisiianisno cono a aric dc forjar ncniiras
sagradas, cono a iccnica judaica quc aos
101
nuiios scculos dc arcndizado c ircinancnio
scrio cIcgou sua nais alia nacsiria. O crisiao,
cssa utnu uto(1} da ncniira, c o judcu nais
una vcz c tccncntc judcu... A voniadc
suljaccnic dc uiilizar soncnic concciios,
snlolos c aiiiudcs quc convcn rais
saccrdoial, o rcudio insiiniivo a qualqucr outu
crscciiva c a qualqucr outo nciodo ara
csiinar valor c uiilidadc isso nao c soncnic
una iradiao, c una Icunu. acnas cono una
Icrana c caaz dc ocrar con fora naiural.
Toda a Iunanidadc, ncsno as naiorcs ncnics
das naiorcs cocas (con una cccao quc,
ialvcz, nal fossc Iunana }, dciou-sc cnganar.
O EvangclIo foi lido cono un uo du noccncu...
ccriancnic ncnIuna nodcsia indicaao do alio
grau dc crcia con quc o iruquc foi fciio.
claro, sc udcsscnos dc faio uc csscs carolas c
sanios falsos, ncsno quc acnas or un
insianic, a farsa scria osia a fin c
rccisancnic orquc nao consigo lcr suas
alavras scn ianlcn vcr scus gcsios quc ucuIc
con ccs... Sinlcsncnic nao consigo suoriar a
nancira con quc lcvanian os olIos. Para a
naioria, fclizncnic, livros nao assan dc
tcutuu. Quc nao nos dcicnos induzir cn
crro. clcs dizcn nao julgucis", nas condcnan ao
infcrno iudo quc fica cn scu caninIo. Ao
dciarcn Dcus julgar, sao clcs rorios quc
julgan; ao glorificarcn Dcus, glorifican a si
102
ncsnos; ao cxgcn quc iodos nanifcsicn as
viriudcs ara as quais sao aios nais ainda,
das quais ccsun ara crnancccr no ioo ,
assuncn o asccio dc Ioncns cn una luia cla
viriudc, dc Ioncns cngajados nuna gucrra ara
quc a viriudc rcvalca. Nos vivcnos, norrcnos,
sacrificano-nos co Icn" ( a vcrdadc", a luz",
o rcino dc Dcus"}. na rcalidadc, sinlcsncnic
fazcn o quc nao odcn dciar dc fazcr. Forados,
cono Iiocriias, a scrcn furiivos, sc cscondcrcn
nos canios, sc csquivarcn clas sonlras,
convcricn sua ncccssidadc cn dcuc. c cono un
dcvcr quc surgc sua vida Iunildc, c ial
Iunildadc convcric-sc cn nais una rova dc
dcvoao... AI, cssa Iunildc, casia c
niscricordiosa fraudc! A roria viriudc dcvc
icsicnunIar cn nosso favor"... Lcian-sc os
EvangclIos cono livros dc scduuo nou. cssa
gcniinIa insignificanic sc aircla noral
conIcccn crfciiancnic suas uiilidadcs! A noral
c o nclIor ncio ara conduzir a Iunanidadc
co nuz! A vcrdadc c quc a nais conscicnic
rcsunao dos cctos disfara-sc dc nodcsiia.
dcssc nodo colocaran u s os, a
conunidadc", os lons c jusios", dc una vcz or
todus, dc un lado, do lado da vcrdadc" c o
rcsio da Iunanidadc, o nundo", do ouiro...
Nsto olscrvanos a csccic nais faial dc
ncgalonania quc a Tcrra ja icsicnunIou.
cqucnos alorios dc lcaios c ncniirosos
103
concan a rcivindicar dirciios cclusivos solrc
os concciios dc Dcus", vcrdadc", luz",
csriio", anor", salcdoria", vida", cono sc
fosscn sinninos dclcs rorios, c airavcs disso
luscaran csialclcccr o liniic cnirc si c o
nundo"; cqucnos sucrjudcus, naduros ara
iodo iio dc nanicnio, viraran os valorcs dc
calca ara laio ara saiisfazcrcn suas nocs,
cono sc soncnic o crisiao fossc o significado, o
sal, a ncdida c ianlcn o uzo nu dc iodo o
rcsio... Todo cssc dcsasirc so foi ossvcl orquc
no nundo ja cisiia una ncgalonania sinilar, dc
ncsna raa, a salcr, a uducu. una vcz quc sc
alriu o alisno cnirc judcus c judcus-crisiaos, a
csics ja nao Iavia cscolIa scnao cnrcgar os
ncsnos roccdincnios dc auioconscrvaao quc o
insiinio judaico lIcs aconsclIava, ncsno contu
os rorios judcus, ainda quc judcus soncnic os
iivcsscn cnrcgado conira nao-judcus. O crisiao
c sinlcsncnic un judcu dc confissao
rcfornada".
104

XLV
Ofcrco alguns ccnlos do iio dc coisa
quc cssa gcnic insignificanic iinIa dcniro dc suas
calcas do quc coocuun nu Iocu do Mcsirc. a
candida crcna dc lclas alnas".
E tuntos quuntos uos nuo cccIccn, ncn
uos ouucn, sundo du, sucud o quc cstuc
dcIuxo dos uossos cs, cn tcstcnunIo contu
ccs. En ucdudc uos dgo quc Iuucu nus
tocuncu no du do uzo uu Sodonu c Gonou,
do quc uu os duqucu cdudc" (Marcos, 6.11}.
Quao cuungcco!
E quuquc quc cscunduzu un dcstcs
cqucnnos quc cccn cn nn, ncIo Ic ou quc
Ic uscsscn uo cscoo unu n dc utuonu, c
quc ossc unudo no nu" (Marcos, 9.42}. Quao
cuungcco!
E, sc o tcu oIo tc cscunduzu, unu-o ou;
ncIo c uu t cntucs no cno dc Dcus con un
s oIo do quc, tcndo dos oIos, sccs unudo no
ogo do ncno, ondc o scu IcIo nuo noc, c o
ogo nuncu sc uugu" (Marcos, 9.47-48}. Nao c
caiancnic do olIo quc sc iraia...
Dzu-Ics tunIcn. En ucdudc uos dgo
quc, dos quc uqu cstuo, uguns Iu quc nuo
ouuuo u notc scn quc ucun cIcgudo o cno
105
dc Dcus con odc" (Marcos 9.1}. Dcn ncntdo,
lcao!...(1}
Sc ugucn qusc u us nn, ncguc-sc u s
ncsno, c tonc u suu cuz, c sgu-nc. Poquc..."
(Notu dc un scogo. a noral crisia c rcfuiada
clos scus oqucs. suas razcs a conirarian
isso a faz crisia} (Marcos, 8.34}.
Nuo ugucs, uu quc nuo scus ugudos
...con u ncddu con quc tucdcs ncddo uos Iuo
dc ncd u us" (Maicus 7.1-2}. Quc noao dc
jusiia, quc juiz jusio"!...
Pos, sc unudcs os quc uos unun, quc
guuduo tccs Nuo uzcn os uIcunos tunIcn
o ncsno E, sc suududcs uncuncntc os uossos
nuos, quc uzcs dc nus Nuo uzcn os
uIcunos tunIcn ussn" (Maicus 5.46-47}.
Princio do anor crisiao". no fin das conias
qucr scr Icn ugo...
Sc, ocn, nuo cdoudcs uos Ioncns us
suus ocnsus, tunIcn uosso Pu uos nuo cdouu
us uossus ocnsus" (Maicus 6.15}. Muiio
conroncicdor ara o assin cIanado ai".
Mus, Iuscu nco o cno dc Dcus, c u
suu ustu, c todus cstus cosus uos scuo
uccsccntudus" (Maicus 6.33}. Todas csias
coisas. isio c, alincnio, vcsiuario, iodas
ncccssidadcs da vida. Un co, ara scr
106
cufcnico... Un ouco anics cssc Dcus aarcccu
cono un alfaiaic, clo ncnos cn ccrios casos.
Fogu ncssc du, cxutu; oquc cs quc c
gundc o uosso guuduo no ccu, os ussn uzun
os scus us uos octus" (Lucas 6.23}.
CanalIa ndcccntc! Ja sc conara aos rofcias...
Nuo suIcs us quc sos o tcno dc Dcus c
quc o Esto dc Dcus IuItu cn us Sc ugucn
uou o tcno dc Dcus, Dcus o dcstuu; oquc o
tcno dc Dcus, quc sos us, c sunto" (I Paulo aos
corniios, 3.16-17}. Para coisas assin nao Ia
dcsrczo suficicnic...
Nuo suIcs us quc os suntos Iuo dc ugu o
nundo Ou, sc o nundo dcuc sc ugudo o us,
sos oucntuu ndgnos dc ugu us cosus
nnnus" (I Paulo aos corniios, 6.2}.
Infclizncnic, nao c acnas o discurso dc un
lunaiico... Essc csuntoso nosto assin
rosscguc. Nuo suIcs us quc Iuucnos dc ugu
os unos uunto nus us cosus ctcnccntcs u
cstu udu"...
Poucntuu nuo tonou Dcus oucu u
suIcdou dcstc nundo Vsto cono nu suIcdou
dc Dcus o nundo nuo conIcccu u Dcus cu suu
suIcdou, uouuc u Dcus suuu os ccntcs cu
oucuu du cguuo... Nuo suo nutos os suIos
scgundo u cunc, ncn nutos os odcosos, ncn
nutos os noIcs quc suo cIunudos. Mus Dcus
107
cscoIcu us cosus oucus dcstc nundo uu
conund us suIus; c Dcus cscoIcu us cosus
ucus dcstc nundo uu conund us otcs; c
Dcus cscoIcu us cosus us dcstc nundo, c us
dcsczucs, c us quc nudu suo, uu unquu us
quc suo; uu quc ncnIunu cunc sc goc
cuntc cc" (I Paulo aos corniios, 1.20 c
adianic(2}}. Para conccndc csia assagcn,
un ccnlo dc rincira linIa da sicologia da
noral dc cIunduu, dcvc-sc lcr a rincira aric
dc ninIa Gcncuogu du Mou". ncla, cla
rincira vcz, foi cvidcnciado o aniagonisno cnirc
a noral noIc c a noral dc cIunduu, nascida do
csscntncnto c da vingana inoicnic. Paulo foi
o naior dos aosiolos da vingana...
108

XLVI
uc sc ncc dsso? Quc convcn vcsiir
luvas anics dc lcr o Novo Tcsiancnio. A rcscna
dc iania sujcira faz disso algo nuiio
aconsclIavcl. Tao ouco cscolIcranos cono
conanIciros os rinciros crisiaos" quanio os
judcus oloncscs. nao quc icnIanos a
ncccssidadc dc lIcs fazcr oljccs... Anlos
cIciran nal. En vao rocurci no Novo
Tcsiancnio or un unico irao dc sinaiia; nclc
nao Ia nada quc scja livrc, londoso, sinccro ou
lcal. Nclc a Iunanidadc ncn ncsno da scu
rinciro asso asccndcnic o insiinio dc
nczu csia auscnic... Acnas nuus insiinios
csiao rcscnics, c iais insiinios ncn ao ncnos
sao doiados dc coragcn. Nclc iudo c covardia;
iudo c un fccIar os olIos, un auio-cngano. Aos
lcr o Novo Tcsiancnio qualqucr ouiro livro arccc
lino. or ccnlo, incdiaiancnic aos Paulo, li
con arrclaiancnio o nais cncaniador c insolcnic
zonlciciro, Pcirnio, do qual odcr-sc-ia dizcr o
ncsno quc Doncnico Doccaccio cscrcvcu solrc
Ccsar Dorgia ao Duquc dc Parna. c tutto csto"
inorialncnic saudavcl, inorialncnic alcgrc c
sao... Esics saniarrcs niscravcis crran no
csscncial. Aiacan, nas iudo quc aiacan iorna-sc
dstnto. Qucn c aiacado or un rinciro
crisiao" ccriancnic nuo c dcncgrido... Pclo
conirario, c una Ionra ossuir un rinciro
109
crisiao" cono ooncnic. Nao sc odc lcr o Novo
Tcsiancnio scn adquirir una rcdilcao or
iudo quc nclc c naliairado ara nao falar da
salcdoria dcsic nundo", quc un insolcnic
fanfarrao icnia rcduzir a nada con a loucura da
rcgaao"... Mcsno os cscrilas c fariscus sao
lcncficiados or ial oosiao. ccriancnic dcvian
icr algun valor ara ncrcccrcn scr odiados dc
nancira iao indcccnic. Hiocrisia cono sc cssa
fossc una acusaao quc os rinciros crisiaos"
oususscn fazcr! Afinal, clcs cran os
ucgudos, c isso cra suficicnic. o odio dos
cIunduu nao rccisa dc qualqucr ouiro rcicio.
O rinciro crisiao" c ianlcn, rcccio, o
uliino crisiao", quc cu tuucz uuu tcno
succntc uu uc c un rclcldc or rofundo
insiinio conira iudo quc c rivilcgio vivc c
gucrrcia scnrc cla igualdadc dc dirciios"...
Esiriiancnic falando, clc nao icn cscolIa.
Quando algucn rcicndc rcrcscniar, clc rorio,
o clciio dc Dcus" ou icnlo dc Dcus", ou juiz
dos anjos" , cniao qualqucr outo criicrio dc
clciao, qucr scja lascado na Ioncsiidadc, no
iniclccio, na virilidadc c no orgulIo, ou na lclcza
c lilcrdadc dc coraao, iorna-sc sinlcsncnic
nundano" o nu cn s... Moral. ioda alavra
ronunciada or un rinciro crisiao" c una
ncniira, iodos scus aios sao insiiniivancnic
dcsoncsios iodos scus valorcs, iodos scus fins
sao nocivos, nas todos quc odcia, tudo quc odcia,
110
icn uuo vcrdadciro... O crisiao, c
ariicularncnic o adrc crisiao, c un ctco dc
uuocs.
Prcciso acrcsccniar quc, cn iodo o Novo
Tcsiancnio, nao aarccc scnao una ncu figura
ncrcccdora dc Ionra. Pilaios, o govcrnador
ronano. Lcvar assunios judaicos a sco clc
csiava nuiio acina disso. Un judcu a nais ou a
ncnos quc isso inoria?... A nolrc ironia do
ronano anic o qual a alavra vcrdadc" foi
cinicancnic alusada cnriqucccu o Novo
Tcsiancnio con a unica assagcn quc tcn
quuquc uuo quc c sua criica c sua
dcstuuo. Quc c a vcrdadc?"...
111

XLVII
O quc nos disiinguc nao c nossa
incaacidadc dc cnconirar Dcus, ncn na Iisioria,
ncn na nutuczu, ncn or dciras da naiurcza
nas quc considcranos iudo quc foi Ionrado
cono scndo Dcus, nao cono algo divino", nas
lasiinavcl, alsurdo, nocivo; nao cono un
sinlcs crro, nas cono un cnc contu u udu...
Ncganos quc cssc Dcus scja Dcus... E sc algucn
nos nostussc cssc Dcus crisiao, ficaranos
ainda ncnos inclinanos a crcr nclc. Nuna
fornula. Dcus, quucn Puuus ccuut, Dc
ncguto.(1} Una rcligiao cono o crisiianisno,
quc nao ossui un unico onio dc coniaio con a
rcalidadc, quc sc csfaccla no noncnio cn quc a
rcalidadc inc scus dirciios, incviiavclncnic
scra a ininiga norial da salcdoria dcsic
nundo", ou scja, da ccncu noncara lon iudo
quc scrvc ara cnvcncnar, caluniar c dcccu
ioda discilina iniclcciual, ioda lucidcz c rciidao
cn naicria dc conscicncia iniclcciual, ioda fricza
nolrc c lilcrdadc dc csriio. A fc", cono un
incraiivo, vcia a cicncia n ux(2}, ncniir a
iodo cusio... Paulo conccndcu nuto Icn quc a
ncniira quc a fc" cra ncccssaria; c
osicriorncnic a Igrcja conrccndcu Paulo. O
Dcus quc Paulo invcniou, un Dcus quc rcduz ao
alsurdo" a salcdoria dcsic nundo"
(csccialncnic as duas grandcs ininigas da
112
sucrsiiao, a filologia c a ncdicina}, c cn
vcrdadc una indicaao da firnc dctcnnuuo dc
Paulo ara rcalizar isio. dar o nonc dc Dcus
sua roria voniadc, tIou(3} isso c
csscncialncnic judaico. Paulo quc dcsvalorizar a
salcdoria dcsic nundo". scus ininigos sao os
Ions filologos c ncdicos da cscola alcandrina
a gucrra c fciia conira clcs. Dc faio, ncnIun
Ioncn odc scr filologo c ncdico scn ao ncsno
icno scr untcsto. O filologo vc o dctus dos
livros sagrados", o ncdico vc o dctus da
dcgcncraao fisiologica do crisiao iico. O ncdico
diz incuravcl"; o filologo diz fraudc"...
113

XLVIII
Scra quc algucn ja conrccndcu
clarancnic a cclclrc Iisioria quc sc cnconira no
incio da Dllia a do avor norial dc Dcus anic
a ccncu? Ningucn, dc faio, a conrccndcu. Esic
livro dc adrcs u cxcccncc conca, cono
convcn, con a grandc dificuldadc inicrior do
adrc. cc cnfrcnia un unico grandc crigo, cgo,
Dcus" cnfrcnia un unico grandc crigo.
O vclIo Dcus, iodo csriio", iodo grao-
adrc, iodo crfciao, asscia clo scu jardin.
csia cnicdiado c icniando naiar icno. Conira o
cnfado aic os Dcuscs luian cn vao(1}. O quc clc
faz? Cria o Ioncn o Ioncn c divcriido... Mas
cniao crcclc quc o Ioncn ianlcn csia
cnicdiado. A icdadc dc Dcus ara a unica forna
da afliao rcscnic cn iodos os arasos
dcsconIccc liniics. cniao cn scguida criou
ouiros aninais. Pnco crro dc Dcus. ara o
Ioncn csscs aninais nao rcrcscniavan
divcrsao clc luscava donina-los; nao qucria
scr un aninal". Eniao Dcus criou a nulIcr.
Con isso crradicou cnfado c nuiias ouiras
coisas ianlcn! A nulIcr foi o scgundo crro dc
Dcus. A nulIcr, or naiurcza, c una
scrcnic. Eva" iodo adrc salc disso; da
nulIcr vcn iodo o nal do nundo" iodo adrc
salc disso ianlcn. Logo, igualncnic calc a cla a
114
cula cla ccncu... Foi dcvido nulIcr quc o
Ioncn rovou da arvorc do conIccincnio.
Quc succdcu? O vclIo Dcus foi aconciido or un
avor norial. O rorio Ioncn Iavia sido scu
nuo crro; criou ara si un rival; a cicncia iorna
os Ioncns dunos iudo sc arruna ara adrcs
c dcuscs quando o Ioncn iorna-sc cicnifico!
Moral. a cicncia c roilida c sc; soncnic cla c
roilida. A cicncia c o nco dos ccados, o
gcrnc dc iodos os ccados, o ccado ognu.
Todu u nou c ucnus sto. Tu nuo conIcccras"
o rcsio dcduz-sc disso. O avor dc Dcus,
cnircianio, nao o incdiu dc scr asiuio. Cono sc
otcgc conira a cicncia? Por longo icno cssc
foi o rollcna caiial. Fcsosia. culsando o
Ioncn do araso! A fclicidadc c a ociosidadc
cvocan o cnsar c iodos cnsancnios sao
naus cnsancnios! O Ioncn nao dcuc
cnsar. Eniao o adrc" invcnia a angusiia, a
noric, os crigos noriais do ario, ioda a csccic
dc niscrias, a dccrciiudc c, acina dc iudo, a
cncndudc nada scnao arnas ara alincniar
a gucrra conira a cicncia! Os rollcnas nao
cntcn quc o Ioncn cnsc... Acsar disso
quc icrrvcl! o cdifcio do conIccincnio conca
a clcvar-sc, invadindo os ccus, olscurcccndo os
Dcuscs quc fazcr? O vclIo Dcus invcnia a
gucu; scara os ovos; faz con quc sc dcsiruan
uns aos ouiros ( os adrcs scnrc
ncccssiiaran dc gucrras...}. Cucrra cnirc
115
ouiras coisas, un grandc csiorvo cicncia!
Inacrcdiiavcl! O conIccincnio, u cnuncuuo do
donno succdotu roscran acsar da gucrra!
Eniao o vclIo Dcus cIcga sua rcsoluao
final. O Ioncn iornou-sc cicnifico nuo cxstc
outu souuo. clc rccisa scr afogado"...
116

XLIX
Fui conrccndido. No incio da Dllia csia
todu a sicologia do adrc. O adrc conIccc
acnas un grandc crigo. a cicncia o concciio
sadio dc causa c cfciio. Mas a cicncia acnas
florcscc ioialncnic sol condics favoravcis
un Ioncn rccisa dc icno, rccisa ossuir un
iniclccio tunsIoduntc ara odcr conIcccr"...
Logo, c rcciso iornar o Ioncn infcliz" cssa
foi, cn iodas as cocas, a logica do adrc.
facil vcr o quc, a ariir dcssa logica, surgiu no
nundo. o ccudo"... O concciio dc cula c
uniao, ioda a ordcn noral do nundo" foran
dirccionados contu a cicncia conira a
cnanciaao do Ioncn do jugo saccrdoial... O
Ioncn nuo dcvc olIar ara scu cicrior; dcvc
olIar acnas ara o inicrior. Nuo dcvc olIar as
coisas con acuidadc c rudcncia, nao dcvc
arcndcr solrc clas; nao dcvc olIar ara nada;
dcvc acnas soc... E sofrcr ianio quc scnrc
csicja rccisando dc un adrc. Fora os
ncdicos! O ncccssuo c un Suuudo. O
concciio dc cula c uniao, incluindo as
douirinas da graa", da salvaao", do crdao"
ncntus scn qualqucr rcalidadc sicologica
foran invcniadas ara dcsiruir o scnso dc
cuusududc do Ioncn. sao un aiaquc conira o
concciio dc causa c cfciio! E nuo un aiaquc
con unIo, con faca, con Ioncsiidadc no anor
117
c no odio! Longc disso, foi insirado clo nais
covardc, nais vclIaco, nais ignolil dos insiinios!
Un aiaquc dc udcs! Un aiaquc dc uustus! O
vanirisno dc sangucssugas alidas c
sulicrrancas!... Quando as conscqucncias
naiurais dc un aio ja nao sao nais naiurais",
nas visias cono olras dc faniasnas da
sucrsiiao Dcus", csriios", alnas" ,
cono conscqucncias norais", rcconcnsas,
unics, sinais, lics, cniao iorna-sc csicril
iodo o solo ara o conIccincnio c con sso
cctou-sc o nuo dos cncs contu u
Iunundudc. Fciio quc o ccado, cssa
auiorofanaao u cxcccncc, foi invcniado ara
iornar inossvcl ao Ioncn a cicncia, a culiura,
ioda a clcvaao c iodo o cnolrccincnio; o adrc
cnu graas invcnao do ccado.
118

L
Nao osso, aqui, rcscindir dc una
sicologia da fc", do crcnic", cn rovciio, cono
c jusio, dos rorios crcnics". Sc Iojc Ia alguns
quc ainda nao salcn quao ndcccntc c scr
crcnic" ou quanio isso indica dccudcncu,
falia dc voniadc dc vivcr , ananIa clcs o
salcrao. MinIa voz alcana aic os surdos.
Parccc-nc quc cnirc crisiaos, sc nao conrccndi
nal, rcvalccc una csccic dc criicrio da vcrdadc
cIanado rova dc fora". A fc lcaiifica. ogo, c
vcrdadcira". Podcria-sc oljciar quc a lcaiiiudc
nao c dcnonsirada, nas acnas onctdu.
susicnia-sc na fc" cnquanio condiao scu
lcaiificado oquc crc... Mas c aquilo quc o adrc
roncic ao crcnic, aquclc alcn" iransccndcnial
cono sso odc scr dcnonsirado? A rova
dc fora", no fundo, nao assa da crcna dc quc
os cfciios ronciidos cla fc sc rcalizarao.
Nuna fornula. Crcio quc a fc lcaiifica ogo,
cla c vcrdadcira"... Mas nao odcnos ir alcn
disso. Essc logo" ja c o rorio uIsudun
iransfornado cn criicrio da vcrdadc. Coniudo,
or coricsia, adniianos quc a lcaiificaao
airavcs da fc icnIa sido dcnonsirada ( nuo
ncrancnic dcscjada, nuo ncrancnic ronciida
cla susciia loca dc un adrc}. ncsno assin,
odcu a lcaiiiudc diio cn forna iccnica, o
uzc scr una rova da vcrdadc? Disia ianio
119
dc sc-lo quc a influcncia das scnsacs dc razcr
solrc a rcsosia qucsiao Quc c a vcrdadc?"
raiicancnic consiiiui una oljcao vcrdadc,
ou, cn iodo caso, c suficicnic ara iorna-la
aliancnic susciia. A rova do razcr" rova o
razcr" nada nais; or quc sc dcvcria adniiir
quc juzos ucdudcos gcran nais razcr quc os
falsos c quc, cn confornidadc a alguna
Iarnonia rccsialclccida, ncccssariancnic
irarian consigo scnsacs dc razcr? A
ccricncia dc iodas as ncnics rofundas c
discilinadas cnsina o contuo. O Ioncn icvc dc
luiar lravancnic or cada nigalIa da vcrdadc;
icvc dc sacrificar quasc iudo aquilo cn quc sc
agarra o coraao Iunano, o anor Iunano, a
confiana Iunana na vida. Para isso c ncccssario
ossuir grandcza dc alna. o scrvio da vcrdadc c
o nais duro dos scrvios. O quc significa,
cniao, a ntcgdudc iniclcciual? Significa scr
scvcro con scu rorio coraao, dcsrczar os
lclos scniincnios" c fazcr dc cada Sin c dc cada
Nao una qucsiao dc conscicncia! A fc lcaiifica.
ogo, cu ncntc...
120

LI
Quc cn ccrias circunsiancias a fc ronovc a
lcn-avcniurana, quc a lcn-avcniurana nao
faz dc una dcc xc(1} una idcia vcrdadcira, quc
a fc na rcalidadc nao novc nonianIas, nas as
const ondc anics nao cisiian. iudo isso fica
lasianic cvidcnic aos una lrcvc visiia a un
Iosco. Mas nao, c claro, ara un adrc. ois
scus insiinios o induzcn a dizcr quc a docna
nao c docna c quc Ioscios nao sao Ioscios.
O crisiianisno ncccsstu da docna, assin cono o
csriio grcgo ncccssiiava dc una saudc
sucralundanic o vcrdadciro oljciivo dc iodo
o sisicna dc salvaao da Igrcja c tonu as
cssoas cnfcrnas. E a roria Igrcja nao
considcra cla un nanicnio caiolico cono o idcal
uliino? Toda a Tcrra, un nanicnio? O
iio dc Ioncn rcligioso quc a Igrcja dcscu c o
iico dccudcntc; a coca cn quc una crisc
rcligiosa sc aodcra dc un ovo c scnrc
narcada or cidcnias dc dcsordcn ncrvosa; o
nundo inicrior" dc un Ioncn rcligioso
asscnclIa-sc ianio ao nundo inicrior" dc un
Ioncn solrccciiado c causio quc c difcil
disiinguir cnirc os dois; os csiados nais
clcvados", quc o crisiianisno colocou solrc a
Iunanidadc cono valorcs surcnos, sao fornas
cilcioidcs a Igrcja conccdcu noncs sagrados
acnas ara lunaiicos ou grandcs inosiorcs n
121
nuocn Dc Ionocn(2}... Una vcz nc avcniurci
a considcrar iodo o sisicna crisiao dc tunng cn
cniicncia c salvaao (aiualncnic nclIor
csiudado na Inglaicrra} cono un nciodo ara
roduzir una oc ccuuc(3} solrc un solo ja
rcarado, ou scja, un solo alsoluiancnic
insalulrc. Ncn iodos odcn scr crisiaos. nao sc
c convcriido" ao crisiianisno anics c
ncccssario csiar suficicnicncnic docnic... Nos
ouiros, nos quc icnos cougcn ara a saudc c
ara o dcsrczo icnos o dirciio dc dcsrczar
una rcligiao quc rcga a inconrccnsao do
coro! Quc sc rccusa a discnsar a sucrsiiao
da alna! Quc da insuficicncia alincniar faz
viriudc"! Quc conlaic a saudc cono alguna
csccic dc ininigo, dc dcnnio, dc icniaao! Quc
sc convcnccu dc quc c ossvcl irazcr una alna
crfciia" cn un coro cadavcrico, c quc, ara
isso, invcniou un novo concciio dc crfciao",
un csiado cisicncial alido, docniio, fanaiico aic
a csiuidcz, a cIanada saniidadc" una
saniidadc quc nao assa dc una scric dc
sinionas dc un coro cnolrccido, cncrvado c
incuravclncnic corronido!... O novincnio
crisiao, cnquanio novincnio Eurocu, dcsdc o
conco nao foi nais quc una sullcvaao dc ioda
csccic dc clcncnios dcsicrrados c rcfugados (
quc agora, sol a nascara do crisiianisno,
asiran ao odcr}. Nuo rcrcscnia a
dcgcncraao dc una raa; rcrcscnia, clo
122
conirario, una congloncraao dc roduios da
dccudcncu vindos dc iodas as dirccs,
anonioando-sc c luscando-sc rccirocancnic.
Nao foi, cono sc cnsa, a corruao da
Aniiguidadc, da Aniiguidadc noIc, quc iornou o
crisiianisno ossvcl; nunca scra ossvcl
conlaicr con violcncia suficicnic a inlccilidadc
crudiia quc aiualncnic susicn ial icoria.
Quando as cnfcrnas c odrcs classcs cIunduu
dc iodo o ncun foran crisiianizadas, o to
oosto, a nolrcza, alcanou scu csiagio dc
dcscnvolvincnio nais lclo c anadurccido. A
naioria suliu ao odcr; a dcnocracia, con scus
insiinios crisiaos, tunou... O crisiianisno nao
cra nacional", nao csiava lascado cn raa
aclou a iodas as varicdadcs dc Ioncns
dcscrdados cla vida, iinIa aliados cn ioda
aric. O crisiianisno ossui cn scu anago o
rancor dos docnics o insiinio conira os suos,
conira a sudc. Tudo quc c lcn-consiiiudo,
orgulIoso, galanic c, acina dc iudo, lclo c una
ofcnsa aos scus olIos c ouvidos. Novancnic
rccordo as incsiinavcis alavras dc Paulo. Dcus
cscolIcu as coisas ucus dcsic nundo, as coisas
oucus dcsic nundo, as coisas gnIcs c as
dcsczudus"(4}. cssa cra a fornula; n Ioc
sgno(5} a dccudcncc iriunfou. Dcus nu cuz
o Ioncn nunca conrccndcra o assusiador
significado quc cssc snlolo cnccrra? Tudo
quc sofrc, iudo quc csia crucificado c duno...
123
Nos iodos csianos suscnsos na cruz,
conscqucnicncnic sonos divinos... Acnas nos
sonos divinos!... Ncsic scniido o crisiianisno foi
una viioria. una ncnialidadc nais nolrc
crcccu or clc o crisiianisno coniinua scndo
a naior dcsgraa da Iunanidadc.
124

LII
O crisiianisno ianlcn sc cnconira cn
oosiao a ioda loa consiiiuiao ntccctuu
soncnic a razao cnfcrna odc scr usada cono
razao crisia; iona o ariido dc iudo quc c idioia;
lana sua naldiao conira o iniclccio", conira a
soIcIu do iniclccio sao. Visio quc a docna c
incrcnic ao crisiianisno, scguc-sc disso quc o
csiado iico do crisiao, a fc", ianlcn c
ncccssuuncntc una forna dc docna; iodos os
caninIos rcios, lcgiinos c cicnificos dcvcn scr
lanidos cla Igrcja cono scndo caninIos
oIdos. A roria duvida c un ccado... A
conlcia auscncia dc lincza sicologica no
adrc idcniificada or un sinlcs olIar c
un fcnncno csutuntc da dccudcncu
olscrvando-sc nulIcrcs Iisicricas c crianas
raquiicas noiar-sc-a rcgularncnic quc a
falsificaao dos insiinios, o razcr dc ncniir or
ncniir c a incaacidadc dc olIar c caninIar
dirciio sao sinionas da dccudcncu. Fc" significa
nao qucrcr salcr o quc c a vcrdadc. O adrc, o
dcvoio dc anlos os scos, c una fraudc oquc c
docnic. scus insiinios cxgcn quc a vcrdadc
janais icnIa dirciio cn qualqucr onio. Tudo
quc iorna docnic c Ion; iudo quc surgc da
lcniiudc, da sucralundancia, do odcr, c
nuu". assin cnsa o crcnic. Una conulsao
ara ncnt c airavcs disso quc rcconIco iodo
125
icologo rcdcsiinado. Ouira caracicrsiica do
icologo c sua ncuucdudc ogcu. O quc qucro
dizcr con filologia c, dc nodo gcral, a aric dc lcr
lcn a caacidadc dc alsorvcr faios scn
inicrrcia-los falsancnic, scn crdcr, na ansia
dc conrccndc-los, a cauicla, a acicncia c a
suiilcza. Filologia cono cIcxs(1} na
inicrrciaao. iraic-sc dc livros, dc noicias dc
jornal, dos nais funcsios cvcnios ou dc
csiaisiicas ncicorologicas ara nao ncncionar
a salvaao da alna"... A nancira cono un
icologo, scja dc Dcrlin ou Fona, clica,
diganos, una assagcn lllica", ou un
aconiccincnio, or ccnlo, a viioria do ccrciio
nacional, sol a sullinc luz dos Salnos dc Davi, c
scnrc iao ousudu quc faz un filologo sulir clas
arcdcs. E o quc dizcr quando dcvoios c ouiras
vacas da Sualia(2} usan o dcdo dc Dcus" ara
convcricr sua niscravcl cisicncia coiidiana c
scdcniaria cn un nilagrc da graa", da
rovidcncia", cn una ccricncia divina"? O
nais nodcsio ccrccio dc iniclccio, ara nao
dizcr dc dcccncia, dcvcria dc ccrio scr suficicnic
ara convcnccr csscs inicrrcics da crfciia
infaniilidadc c indignidadc dc ial aluso da
dcsircza digiial dc Dcus. Acsar dc scrnos
oucos conassivos, caso cnconirasscnos un
Dcus quc curassc ooriunancnic un consiiado,
ou quc nos colocassc cn una carruagcn no
insianic cn quc concassc a cIovcr, clc nos
126
arcccria un Dcus iao alsurdo quc, ncsno
cisiindo, icranos dc aloli-lo. Dcus cono
cnrcgado doncsiico, cono cariciro, cono
ncnsagciro no fundo, Dcus c sinlcsncnic
un nonc dado ara a nais inlccil csccic dc
acaso... A Divina Providcncia", na qual icra
aric da AlcnanIa culia" ainda acrcdiia, c un
arguncnio iao foric conira Dcus quc cn vao sc
rocuraria or un nclIor. E cn iodo caso c un
arguncnio conira os alcnacs!...
127

LIII
iao ouco vcrdadciro quc nutcs
ofcrcccn qualqucr vcrossinilIana a una causa
quc nc sinio inclinado a ncgar quc qualqucr
nariir ja icvc alguna coisa a vcr con a vcrdadc.
No ion con quc un nariir lana sua convicao
cara do nundo rcvcla-sc un grau iao laio dc
rolidadc iniclcciual, iananIa nscnsIdudc ao
rollcna da vcrdadc", quc nunca cIcga a scr
ncccssario rcfuia-lo. A vcrdadc nao c algo quc
alguns Ioncns icn c ouiros nao. na nclIor das
Iioicscs, so Ia canoncscs c aosiolos dc
canoncscs, da classc dc Luicro, quc ossan
cnsar assin da vcrdadc. Podc-sc icr ccricza dc
quc, quanio naior for o grau dc conscicncia
iniclcciual dc un Ioncn, naior scra sua
nodcsiia, sua dscuo ncsic onio. Scr
conctcntc cn cinco ou scis coisas c sc rccusar,
con dclicadcza, a salcr algo nus... O
cnicndincnio quc iodos rofcias, scciarios,
livrcs-cnsadorcs, socialisias c Ioncns dc igrcja
icn da alavra vcrdadc" c sinlcsncnic una
rova calal dc quc ncn scqucr foi dado o
rinciro asso cn dircao discilina iniclcciual
c ao auioconirolc ncccssarios dcscolcria da
ncnor das vcrdadcs. Os nariircs, diga-sc dc
assagcn, foran una grandc dcsgraa na
Iisioria. scduzun... A conclusao a quc iodos
idioias, nulIcrcs c lclcus cIcgan c quc dcvc
128
Iavcr algun valor cn una causa cla qual
algucn afronia a noric (ou quc, cono o
crisiianisno riniiivo, cngcndra una cidcnia
dc gcnic rocura da noric} cssa conclusao
incdc o canc os faios, iolIc or iniciro o
csriio invcsiigaiivo c circunscio. Os nariircs
duncuun a vcrdadc... Mcsno Iojc, lasia una
ccria dosc dc crucldadc na crscguiao ara
roorcionar una Ionravcl rcuiaao ao nais
vazio iio dc scciarisno. Cono? O valor dc
una causa c alicrado clo faio algucn icr sc
sacrificado or cla? Un crro quc sc iorna
Ionroso c sinlcsncnic un crro quc ossui un
cncanio scduior. julgais, scnIorcs icologos, quc
vos darcnos a cIancc dc scrdcs nariirizados or
vossas ncniiras? MclIor sc rcfuia una causa
colocando-a, rcsciiosancnic, no gclo cssc
ianlcn c o nclIor ncio ara rcfuiar os
icologos... Foi rccisancnic csia a csiuidcz
Iisiorico-nundial dc iodos os crscguidorcs.
dcran una aarcncia Ionrosa causa a quc sc
ouscran dcran-lIc dc rcscnic a fascinaao
do naririo... MulIcrcs ainda sc ajoclIan anic
un crro orquc lIcs disscran quc un indivduo
norrcu na cruz or clc. A cuz, cntuo, c un
uguncnto? Mas solrc iodas cssas coisas un,
c soncnic un, dissc aquilo dc quc Ia nilIarcs dc
anos sc iinIa ncccssidadc Zuutustu.
129
Tuuun snus dc sunguc co cunnIo quc
ccocun, c suu oucuu cnsnuuu quc u
ucdudc sc ouu utuucs do sunguc.
Mus o sunguc c, dc todus, u o tcstcnunIu
du ucdudc; sunguc cnucncnu utc u doutnu nus
uu c u conuctc cn nsunu c do do couuo.
E quundo ugucn utuucssu o ogo o suu
doutnu quc sso ouu Mus uuc, cn ucdudc,
quc do nosso o nccndo ucnIu u nossu
doutnu!(1}
130

LIV
Nao nos cngancnos. grandcs iniclccios sao
cciicos. Zaraiusira c un cciico. A fora c a
Icdudc quc surgcn do vigor c da lcniiudc
iniclcciual sc nuncstun airavcs do cciicisno.
Honcns dc convicao csiaiica nao sao lcvados cn
considcraao quando sc rcicndc dcicrninar o
quc c fundancnial cn naicria dc valor c
dcsvalor. Honcns dc convicao sao risionciros.
Nao vccn longc o lasianic, nao vccn uIuxo dc
si. ara un Ioncn odcr falar dc valor c
dcsvalor c ncccssario quc vcja quinIcnias
conviccs uIuxo dc si utus dc si... Una
ncnic quc asira a algo grandc, c quc ianlcn
dcscu os ncios ara isso, c ncccssariancnic
cciica. A lilcrdadc dc qualqucr iio dc convicao
consttu aric da fora, da caacidadc dc ossuir
un onio dc visia indccndcnic... A grandc
aiao do cciico, o fundancnio c a oicncia do
scu scr, c nais csclarccida c nais dcsoiica quc
clc rorio, coloca ioda sua inicligcncia a scu
scrvio; lIc iorna incscruuloso; lIc conccdc a
coragcn ara cnrcgar aic ncios nios; sol
ccrias circunsiancias, lIc cntc conviccs. A
convicao cnquanio un nco. nuiio so odc scr
alcanado or ncio dc una convicao. A grandc
aiao usa, consonc conviccs, nas nao sc
sulncic a clas salc-sc a solcrana. Pclo
conirario, a ncccssidadc dc fc, dc una coisa nao
131
sulordinada ao sin c nao, dc cusno, sc nc
crniicn a crcssao, c a ncccssidadc da
uquczu. O Ioncn dc fc, o crcnic" dc ioda
csccic, c ncccssariancnic dccndcnic ial
Ioncn c incaaz dc colocar-sc a s ncsno cono
oljciivo, c ianouco c caaz dcicrninar clc
rorio scus oljciivos. O crcnic" nao sc
cricncc; acnas odc scr o ncio ara un fin;
rccisa scr consundo; rccisa dc algucn quc o
consuna. Scus insiinios airilucn surcna
Ionra noral da dcscrsonalizaao; iudo o
crsuadc a alraar cssa noral. sua rudcncia,
sua ccricncia, sua vaidadc. Todo iio dc fc c cn
si ncsna a crcssao dc una dcscrsonalizaao,
dc un alIcancnio dc si... Aos sc ondcrar solrc
quao ncccssarios naioria sao os rcgulancnios
rcsiringcnics; solrc quao ncccssaria c a
orcssao, ou, cn un scniido nais clcvado, a
cscuuduo, ara ossililiiar o lcn-csiar ao
Ioncn dc voniadc fraca, c csccialncnic
nulIcr, cniao finalncnic sc conrccndc o
significado da convicao c da fc". Para o Ioncn
dc convicao a fc rcrcscnia sua csinIa dorsal.
Dcxu dc vcr nuiias coisas, nao ossuir
inarcialidadc alguna, scr scnrc dc un
ariido, csiinar iodos os valorcs con una oiica
scvcra c infalvcl cssas sao as condics
ncccssarias cisicncia dcssc iio dc Ioncn.
Mas isso faz dclcs untugonstus do Ioncn vcraz
da vcrdadc... O crcnic nao c livrc ra
132
rcsondcr qucsiao do vcrdadciro" c do falso";
scgundo os diiancs dc sua conscicncia. a
inicgridadc, ncstc onio, scria sua roria runa.
A liniiaao aiologica dc sua oiica faz do Ioncn
convicio un fanaiico Savonarola, Luicro,
Fousscau, Folcsicrrc, Saini-Sinon o iio
dcsscs cnconira-sc cn oosiao ao csriio foric,
cnuncudo. Mas as grandiosas aiiiudcs dcsscs
iniclccios docntcs, dcsscs cilciicos das idcias,
ccrccn influcncia solrc as grandcs nassas os
fanaiicos sao iiorcscos, c a Iunanidadc rcfcrc
olscrvar oscs a ouvir uzocs...
133

LV
Un asso adianic na sicologia da
convicao, da fc". Agora ja faz lasianic icno
dcsdc quc rous a qucsiao dc ialvcz as
conviccs scrcn ininigas nais crigosas
vcrdadc quc as ncniiras (Hunano, Dcnasiado
Hunano", Aforisno 483(1}}. Dcsia vcz rcicndo
colocar a qucsiao dcfiniiiva. cisic, dc nodo
gcral, alguna difcrcna cnirc una ncniira c una
convicao? Todo o nundo acrcdiia quc sin;
nas no quc cssc nundo nao acrcdiia! Toda
convicao icn sua Iisioria, suas fornas
riniiivas, scus csiagios dc icniaiiva c crro.
soncnic sc tunsonu cn convicao aos nao icr
sido, or un longo icno, una convicao, c,
dcois disso, or un icno ainda nais longo,
soucncntc una convicao. Nao odcria
ianlcn Iavcr a falsidadc ncssas fornas
cnlrionarias dc convicao? s vczcs acnas c
ncccssaria una nudana dc cssoas. o quc cra
una ncniira ara o ai iorna-sc una convicao
ara o filIo. CIano dc ncniira o rccusar-sc a
vcr una coisa quc sc vc, rccusar-sc a vcr algo
cono dc faio c. sc a ncniira foi rofcrida cranic
icsicnunIas ou nao, isso nao ossui rclcvancia.
A csccic nais conun dc ncniira c aqucla con a
qual nos cngananos a nos ncsnos. ncniir aos
ouiros c algo rclaiivancnic raro. Agora, csic
nuo qucrcr vcr o quc sc vc, csic nuo qucrcr vcr
134
cono dc faio c, raiicancnic consiiiui o rinciro
rcquisiio ara iodos quc cricnccn a alguna
csccic dc utdo. o Ioncn dc ariido
incviiavclncnic iorna-sc un ncniiroso. Por
ccnlo, os Iisioriadorcs alcnacs csiao convicios
dc quc Fona cra sinnino dc dcsoiisno c quc
os ovos gcrnanicos iroucran o csriio da
lilcrdadc ao nundo. qual a difcrcna cnirc cssa
convicao c una ncniira? Podc algucn ainda sc
adnirar dc quc iodos os ariidos, incluindo os
Iisioriadorcs alcnacs, insiiniivancnic sc sirvan
dc frascs norais quc a noral quasc dcva sua
soIcuucncu ao faio dc ioda csccic dc Ioncn
dc ariido ncccssiiar dcla a cada insianic?
Esia c nossu convicao. roclanano-la cranic
iodo o nundo; vivcnos c norrcnos or cla quc
scjan rcsciiados iodos aquclcs quc ossucn
conviccs!" Dc faio, ouvi isso da loca dos
anii-scniias. Pclo conirario, scnIorcs! Mcniir or
rincio ccriancnic nao iorna un anii-scniia
nais rcsciiavcl... Os adrcs, quc ossucn nais
suiilcza cn iais qucsics, c quc conrccndcn
lcn a oljcao cisicnic conira a idcia dc
convicao, ou scja, dc una ncniira quc sc
iransforna cn rincio oquc scrvc a un
roosiio, ionaran cnrcsiado dos judcus o
ariifcio dc iniroduzir ncsscs casos os concciios
Dcus", voniadc dc Dcus" c rcvclaao Divina".
Kani, con scu incraiivo caicgorico, ianlcn
csiava no ncsno caninIo. isso cra sua razao
135
utcu(2}. Ha qucsics rclaiivas vcrdadc c
invcrdadc quc o Ioncn nuo odc dccidir; iodas
as qucsics caiiais, iodos rollcnas caiiais dc
valoraao csiao acina da razao Iunana...
ConIcccr os liniics da razao soncnic sso c
filosofia gcnuna. Quc finalidadc icvc a rcvclaao
divina ao Ioncn? Dcus faria algo sucrfluo? O
Ioncn nao odc dcscolrir or si ncsno o quc c
lon c o c ruin, cniao Dcus lIc cnsinou sua
voniadc... Moral. o adrc nuo ncnic nao cisic
a qucsiao da vcrdadc" ou da invcrdadc" cnirc as
coisas dc quc falan os adrcs. inossvcl
ncniir a rcsciio dc iais coisas, ois ara ncniir
rincirancnic scria ncccssario suIc o quc c
vcrdadc. Mas isso csia alcn do quc o Ioncn
odc salcr; logo, o adrc c sinlcsncnic un
oria-voz dc Dcus. Tal silogisno dc adrc nao
c dc nodo algun soncnic judaico c crisiao; o
dirciio ncniira c ustucosu cuusuu da
rcvclaao" cricncc ao iio do adrc cn gcral
ianio aos adrcs da dccudcncu quanio aos
adrcs dos icnos agaos ( agaos sao iodos
aquclcs quc dizcn sin vida, c ara os quais
Dcus" c una alavra quc significa un sin a
iodas as coisas}. A lci", a voniadc dc Dcus", o
livro sagrado", a insiraao" sao iodas
alavras quc dcsignan as condics soI as quais
o adrc adquirc c nanicn o odcr csscs
concciios sc cnconiran no fundo dc iodas
organizacs saccrdoiais, dc iodos govcrnos
136
cclcsiasiicos ou filosofico-cclcsiasiicos. A sania
ncniira" conun a Confucio, ao codigo dc
Manu, a Maonc c Igrcja crisia nao falia cn
Plaiao. A vcrdadc csia aqui". cssas alavras
significan, ondc qucr quc scjan ronunciadas, o
udc ncntc...
137

LVI
En uliina analisc, cIcga-sc a isio. qual a
nududc da ncniira? O faio dc quc, no
crisiianisno, os fins sagrados" nao sao visvcis c
nnIu oljcao aos scus ncios. So cisicn nuus
fins. o cnvcncnancnio, a calunia, a ncgaao da
vida, o dcsrczo clo coro, a dcgradaao c
cnvilccincnio do Ioncn airavcs do concciio dc
ccado ogo, scus ncios ianlcn sao naus.
TcnIo o scniincnio oosio quando lcio o codigo
dc Manu, una olra inconaravclncnic nais
iniclcciual c sucrior; scria un ccado conira a
ntcgcncu sinlcsncnic noncu-o juniancnic
con a Dllia. facil vcr o orquc. Ia una
filosofia gcnuna or dciras dclc, nclc rorio, c
nao acnas una niordia fciida dc ralinisno
judaico c sucrsiiao ofcrccc, ncsno aos
sicologos nais dclicados, algo saloroso. E nuo
nos csqucanos do nais inorianic, clc difcrc
fundancnialncnic dc ioda csccic dc Dllia.
airavcs dclc os noIcs, os filosofos c gucrrciros
rcscrvan o donnio solrc a naioria; csia cIcio
dc valorcs nolrcs, dcnoia un scniincnio dc
crfciao, dc acciiaao da vida, un ar iriunfanic
cn rclaao a si c vida o so lrilIa solrc o
livro iodo. Todas as coisas solrc as quais o
crisiianisno dcscarrcga sua incaurvcl
vulgaridadc or ccnlo, a rocriaao, as
nulIcrcs c o casancnio nclc sao iraiadas
138
scriancnic, con rcsciio, anor c confiana.
Cono algucn odc colocar nas naos dc crianas
c nulIcrcs un livro conicnior dc alavras iao
aljcias. Para cviiar a inudiccia, quc cada
Ioncn icnIa sua roria csosa c quc cada
nulIcr icnIa scu rorio narido; ...ois c nclIor
casar-sc quc qucinar-sc"(1}? E scra ossuc scr
un crisiao cnquanio a origcn do Ioncn csiivcr
crisiianizada, isio c, naculada cla douirina da
nnucuutu conccto?... Nao conIco qualqucr
ouiro livro cn quc scjan diias ianias coisas loas
c icrnas solrc a nulIcr quanio no codigo dc
Manu; aquclcs vclIos c sanios ossuan un
nodo iao anavcl dc scr con as nulIcrcs quc
ialvcz scja inossvcl sucra-los. A loca dc una
nulIcr", diz un irccIo, o scio dc una donzcla, a
oraao dc una criana c a funaa dc un
sacrifcio sao scnrc uros". Nouiro irccIo. Nao
Ia nada nais uro quc a luz do sol, a sonlra dc
una vaca, o ar, a agua, o fogo c a rcsiraao dc
una donzcla". Finalncnic, csia uliina assagcn
quc ialvcz ianlcn scja una ncniira sagrada
. iodos orifcios do coro acina do unligo sao
uros, iodos os alaio sao inuros. Acnas na
donzcla o coro iodo c uro".
139

LVII
Pcga-sc a cgosdudc dos ncios crisiaos n
ugunt sinlcsncnic colocando os fins
icncionados clo crisiianisno ao lado dos
icncionados clo codigo dc Manu ondo cssas
duas finalidadcs nonsiruosancnic aniiiciicas
sol una foric luz. O criico do crisiianisno nao
odc cviiar a ncccssidadc dc iorna-lo dcsczuc.
O codigo dc Manu icn a ncsna origcn quc
iodo lon livro dc lcis. sunariza a raiica, a
sagacidadc c a ccrincniaao ciica dc longos
scculos; cIcga s suas concluscs, c cniao nao
cria nais nada. O rc-rcquisiio ara una
codificaao dcssa csccic c rcconIcccr quc os
ncios usados ara csialclcccr a auioridadc dc
una ucdudc adquirida dura c lcniancnic
difcrcn fundancnialncnic dos quc scrian
uiilizados ara dcnonsira-la. Un livro dc lcis
nunca rclaia a uiilidadc, as razcs, a casusiica
dc suas lcis. con isso crdcria o ion incraiivo,
o iu dcvcs", no qual a olcdicncia sc fundancnia.
O rollcna cnconira-sc caiancnic aqui. En
un ccrio onio da cvoluao dc un ovo, sua
classc nais judiciosa, ou scja, con nclIor
crccao do assado c do fuiuro, dcclara quc as
scrics ccricncias usadas ara dcicrninar cono
iodos dcvcn vivcr ou odcn vivcr cIcgaran
ao fin. O oljciivo agora c colIcr os fruios nais
ricos ossvcis dcsscs dias dc ccrincniaao c
140
ccricncias dccs. En conscqucncia, o quc sc
dcvc cviiar acina dc iudo c o rolongancnio da
ccrincniaao a coniinuaao do csiado no
qual os valorcs sao voluvcis, scndo icsiados,
cscolIidos c criiicados ud nntun. Conira isso
sc lcvanian duas arcdcs. dc un lado, a
cucuuo, isio c, a assunao dc quc as razcs
suljaccnics s lcis nao ossucn origcn Iunana,
quc nao foran luscadas c cnconiradas or un
lcnio roccsso c aos nuiios crros, nas quc
ossucn una origcn divina, foran fciias
conlcias, crfciias, scn una Iisioria, cono un
rcscnic, un nilagrc...; do ouiro lado, a tuduo,
isio c, a afirnaao dc quc as lcis crnancccran
inalicradas dcsdc icnos incnoriais, c quc scria
un crinc conira os anicassados coloca-las cn
duvida. A auioridadc da lci asscnia-sc solrc csias
duas icscs. Dcus a dcu c os anicassados a
uucun. A razao sucrior dcssc roccdincnio
csia na inicnao dc disirair a conscicncia, asso
a asso, dc suas rcocuacs solrc os nodos
corrcios dc vivcr (isio c, aquclcs quc foran
ouudos or una vasia c ninuciosancnic
considcrada ccricncia}, ara quc o insiinio
aiinja un auionaiisno crfciio un
rcssuosio csscncial a ioda csccic dc ncsiria,
ioda crfciao na aric da vida. Confcccionar un
codigo cono o dc Manu significa ofcrcccr a un
ovo a cIancc dc scr ncsirc, dc cIcgar
crfciao dc asirar ao nais sullinc na aric
141
da vida. Puu tu n dcuc-sc tonu-o nconsccntc.
cssc c o oljciivo dc ioda ncniira sagrada. A
odcn dus custus, a lci suna c doninanic, c
ncrancnic una raiificaao dc una odcn
nutuu, dc una lci naiural dc rincira ordcn,
solrc a qual ncnIun arlirio, ncnIuna idcia
nodcrna" ccrcc qualqucr influcncia. En ioda
socicdadc saudavcl Ia ircs iios fisiologicos quc
graviian difcrcnciaao, nas quc sc
condicionan nuiuancnic; cada qual icn sua
roria Iigicnc, sua roria csfcra dc iralalIo,
scu rorio scniincnio dc crfciao c nacsiria.
Nuo c nanu, nas a naiurcza quc scara cn una
classc aquclcs quc rcondcran
iniclcciualncnic, cn ouira aquclcs quc sao
noiavcis cla fora nuscular c icncrancnio, c
nuna icrccira aquclcs quc nao sc disiingucn,
quc soncnic dcnonsiran ncdiocridadc csia
uliina rcrcscnia a grandc naioria, as duas
rinciras sao a cliic. A casia sucrior quc
dcnonino a dos ouqussnos icn, scndo a
nais crfciia, rivilcgios corrcsondcnics.
rcrcscnia a fclicidadc, a lclcza c iudo dc lon
solrc a Tcrra. Acnas os Ioncns nais
iniclcciuais icn dirciio lclcza, ao lclo; acnas
cnirc clcs a londadc nao significa fraqucza.
PucIun cst uucoun Ionnun(1}. scr lon c
rivilcgio. Nada lIcs c nais inrorio quc a
rudcza, o olIar cssinisia, os olIos afinados con
a cududc ou a indignaao or causa do
142
asccio gcral das coisas. A indignaao c un
rivilcgio dos cIunduu; assin cono o
cssinisno. O nundo c ccto" assin fala o
insiinio dos nais iniclcciuais, o insiinio do
Ioncn quc diz sin vida. A incrfciao, iudo
quc c nco a nos, a disiancia, o utIos da
disiancia, os rorios cIunduu, sao aric dcssa
crfciao". Os Ioncns nais inicligcnics, scndo os
nus otcs, cnconiran sua fclicidadc ondc ouiros
cnconirarian acnas dcsasirc. no lalirinio, na
durcza ara consigo c ara con os ouiros, no
csforo; scu razcr csia na auio-sucraao; nclcs
o ascciisno iorna-sc una scgunda naiurcza, una
ncccssidadc, un insiinio. Considcran iarcfas
difccis cono un rivilcgio; ara clcs c un
cntctcnncnto lidar con fardos quc csnagarian
iodos os ouiros... ConIccincnio una forna dc
ascciisno. Fcrcscnian o iio nais Ionroso
dc Ioncns. nas isso nao incdc quc ianlcn
scjan os nais anavcis c nais alcgrcs. Doninan
nao orquc qucrcn, nas orquc suo; nao
ossucn a lilcrdadc dc scr os scgundos. A
scgundu custu. a csia cricnccn os guardics da
lci, os nanicncdorcs da ordcn c da scgurana, os
gucrrciros nais nolrcs c, acina dc iudo, o rci,
cono a nais clcvada forna dc gucrrciro, juiz c
dcfcnsor da lci. Os scgundos consiiiucn o
clcncnio cccuiivo dos iniclcciuais; sao aquclcs
quc lIcs csiao nais roinos, os aliviando dc
iudo quc Ia dc gossco no iralalIo dc lidcrar
143
sao scu scquiio, sua nao dirciia, os scus
nclIorcs disculos. Nisso iudo, rciio, nada c
arliirario, nada c ariificial"; acnas o conirario c
ariificial clc dcsiroi a naiurcza... A ordcn das
casias, a Icuquu sinlcsncnic fornula a lci
surcna roria vida; a scaraao dos ircs iios
c ncccssaria ara conscrvar a socicdadc, ara
ossililiiar o surgincnio dos iios nais clcvados,
nais sullincs a dcsguududc dc dirciios c
condiao rinordial ara a cisicncia dc
quaisqucr dirciios. Un dirciio c un rivilcgio.
Cada qual icn scus rivilcgios dc acordo con scu
nodo dc scr. Nao sulcsiincnos os rivilcgios dos
ncdoccs. Quanio nais ccuudu, nais dura
iorna-sc a vida o frio auncnia, a
rcsonsalilidadc auncnia. Una civilizaao
clcvada c una iranidc. soncnic sulsisic con
una lasc larga; scu rc-rcquisiio c una
ncdiocridadc sa c foricncnic consolidada. O
ofcio, o concrcio, a agriculiura, a ccncu, grandc
aric da aric, cn suna, ioda a gana dc
aiividadcs ocuuconus, sao acnas conaivcis
con a ncdiocridadc no odcr c no qucrcr; iais
coisas csiarian fora dc scu lugar cnirc Ioncns
ccccionais; o insiinio ncccssario cnconirar-sc-
ia cn coniradiao ianio con a arisiocracia cono
con o anarquisno. O faio dc o Ioncn scr
ullicancnic uiil, una cngrcnagcn, una funao,
c cvidcncia dc una rcdisosiao naiural; nao c a
soccdudc, nas o unico iio dc fclicidadc dc quc
144
sao caazcs, quc faz dclcs naquinas inicligcnics.
Para os ncdocrcs a fclicidadc c a ncdiocridadc;
ossucn un insiinio naiural ara doninar
acnas una coisa, ara a csccializaao. Scria
rofundancnic indigno da aric dc un iniclccio
rofundo vcr algo dc condcnavcl na ncdiocridadc
cn si. Ela c, dc faio, o nco rc-rcquisiio ao
surgincnio das ccccs. c una condiao
ncccssaria a ioda civilizaao clcvada. Quando o
Ioncn ccccional iraia o Ioncn ncdocrc con
nais dclicadcza quc si rorio ou scus iguais,
isso nao sc iraia dc una gcniilcza c
sinlcsncnic scu dcuc... A qucn odcio nais
cnirc a ralc dc Iojc? A cscunalIa socialisia, aos
aosiolos dc cIunduu quc ninan o insiinio do
iralalIador, scu razcr, scu scniincnio dc
conicniancnio con una cisicncia cqucna
quc o iornan invcjoso, quc lIc cnsinan a
vingana... A injusiia nunca csia dcsigualdadc
dc dirciios, nas na cigcncia dc dirciios
iguais"... O quc c nuu? Mas cssa qucsiao foi
rcsondida. iudo quc sc origina da fraqucza, da
invcja, da vingana. O anarquisia c o crisiao
icn a ncsna origcn...
145

LVIII
En vcrdadc, o fin clo qual sc ncnic faz
una grandc difcrcna. sc con isso rcscrva ou
dcsiroi. Ha una crfciia consonancia cnirc o
crisiao c o anarquisia. scus oljciivos, scus
insiinios, dirccionan-sc soncnic dcsiruiao.
Dasia voliarno-nos Iisioria ara cnconirar a
rova disso. cla aarccc con rccisao csaniosa.
Ja csiudanos un codigo rcligioso cujo oljciivo
cra convcricr as condics sol as quais a vida
oscu nuna organizaao social cicrna" a
nissao quc o crisiianisno cnconirou foi
jusiancnic dcsiruir ial organizaao, oquc con
cu u udu oscu. Naquclc, os lcncfcios quc a
razao roduziu duranic longos crodos dc
ccrincniaao c inccricza foran alicados nos
asccios nais rcnoios, fazia-sc o iodo csforo
ossvcl ara colIcr os naiorcs, nais ricos c nais
conlcios fruios; aqui, clo conirario, os fruios
sao cnucncnudos duranic a noiic... Aquilo quc sc
crigia ucc ccnnus(1}, o ncun Honunun, a
nais nagnificcnic forna dc organizaao sol
condics advcrsas janais alcanada, cn
conaraao con a qual iodo o anicrior c o
osicrior asscnclIan-sc a una grosscria, una
incrfciao, un dctuntsno csscs anarquisias
sanios fizcran da dcsiruiao do nundo", ou
scu, do ncun Honunun, una qucsiao dc
dcvoao", aic quc nao rcsiassc cdra solrc cdra
146
aic ao onio cn quc os gcrnanos c ouiros
rusiicos foran caazcs dc donina-lo... O crisiao c
o anarquisia. anlos sao dccudcntcs; anlos sao
incaazcs dc qualqucr aio quc nao scja
dissolvcnic, vcncnoso, dcgcncraiivo, Icnutugo;
anlos icn or insiinio un do notu conira
iudo quc csia cn c, iudo quc c grandc, iudo quc
c duravcl, iudo quc roncic fuiuro vida... O
crisiianisno foi o vaniro do ncun Honunun
dcsiruiu do dia ara a noiic a vasia olra dos
ronanos. a conquisia do solo ara una grandc
culiura quc odcu uguudu o suu Iou. Scra
ossvcl quc isso ainda nao foi conrccndido? O
ncun Honunun quc conIcccnos, c quc a
Iisioria da rovncia ronana nos cnsina a
conIcccr cada vcz nclIor cssa adniravcl olra
dc aric cn grandc csiilo, cra acnas un conco,
sua consiruao csiava calculada ara ouu scu
valor or nilIarcs dc anos. Aic Iojc nada cn
cscala scnclIanic suI sccc uctcn(2} foi
consirudo, ou scqucr sonIado! Essa
organizaao cra foric o suficicnic ara rcsisiir a
naus incradorcs. o acaso da crsonalidadc nao
odc fazcr nada cn iais coisas nco
rincio dc ioda arquiiciura gcnuinancnic
grandc. Mas nao cra foric o suficicnic ara
rcsisiir conira a nus coutu das corrucs
conira crisiaos... Esscs vcrncs furiivos quc, sol a
roicao da noiic, da ncvoa c da dulicidadc
rasicjan solrc iodo indivduo, sugando-lIc iodo
147
o inicrcssc scrio clas coisas cus, iodo o insiinio
ara a cududc cssa iurla covardc,
cfcninada c nclflua gradualncnic alicnou iodas
as alnas" dcssc cdifcio colossal aquclas
naiurczas rcciosas, virilncnic nolrcs, quc
Iavian cnconirado cn Fona sua roria causa,
sua roria scricdadc, scu rorio oguIo. A
dissinulaao dos Iiocriias, o nisicrio dos
convcniculos, concciios iao sonlrios quanio o
infcrno, cono o sacrifcio do inoccnic, a uno
nstcu(3} no lclcr sanguc, c acina dc iudo o
fogo lcniancnic rcavivado da vingana, da
vingana dc cIunduu isso doninou Fona. o
ncsno iio dc rcligiao quc, nuna forna
rccisicnic, Eicuro conlaicu. Lcia-sc Lucrccio
ara cnicndcr conira o quc Eicuro fcz gucrra
nuo conira o aganisno, nas conira o
crisiianisno", isio c, a corruao das alnas
airavcs dos concciios dc cula, uniao c
inorialidadc. Conlaicu os culios
suItcuncos, iodo o crisiianisno laicnic
naquclc icno ncgar a inorialidadc ja cra una
vcrdadcira suuuuo. E Eicuro Iavia
iriunfado, iodo iniclccio rcsciiavcl cn Fona cra
cicurco foi quando Puuo uucccu... Paulo, o
odio dc cIunduu cncarnado, insirado clo gcnio,
conira Fona, conira o nundo" o judcu, o
judcu ctcno u cxcccncc... O quc clc crcclcu
foi cono, con a ajuda dc un cqucno novincnio
scciario crisiao, aric do judasno, una
148
conflagraao nundial" odcria scr accsa;
crcclcu cono, con o snlolo do Dcus na cruz",
odcria condcnsar iodas as scdics sccrcias,
iodos os fruios das inirigas anarquicas, cn un
incnso odcr. A salvaao vcn dos judcus"
crisiianisno c a fornula ara solrcor c agrcgar
os culios sulicrrancos dc iodas varicdadcs, or
ccnlo, o dc Osris, da Crandc Mac, dc Miira.
cra nisso quc consisiia o gcnio dc Paulo. Scu
insiinio csiava iao scguro disso quc, con ousada
violcncia conira a vcrdadc, colocou as idcias quc
fascinavan ioda csccic dc cIunduu na loca dc
sua invcnao, do salvador", c nao acnas na
loca cz dclc algo quc aic os saccrdoics dc
Miira odian cnicndcr... Foi csia sua rcvclaao
cn Danasco. conrccndcu quc ccsuuu da
crcna na inorialidadc ara dcsojar o valor do
nundo", quc a idcia dc infcrno" doninaria
Fona quc a noao dc un alcn" significa a
notc du udu. Niilisia c crisiao. sao coisas quc
rinan(4}, c nao soncnic rinan...
149

LIX
Todo o csforo do nundo aniigo cn uuo. nao
icnIo alavras ara dcscrcvcr ncu scniincnio
anic ial nonsiruosidadc. E, considcrando o
faio dc quc cssc cra un iralalIo ncrancnic
rcaraiorio, quc con graniica auioconscicncia
lanou os fundancnios ara un iralalIo dc
nilIarcs dc anos, iodo o sgncudo da
aniiguidadc dcsaarccc!... Para quc scrviran os
grcgos? Para quc scrviran os ronanos? Todos
os rc-rcquisiios ara una culiura salia, iodos
nctodos cicnificos ja cisiian; o Ioncn ja Iavia
acrfcioado a grandc c inconaravcl aric dc lcr
lcn cssa c a rincira ncccssidadc ara a
iradiao da culiura, ara a unidadc das cicncias;
as cicncias naiurais, aliadas s naicnaiicas c
nccanica, alnilIavan o caninIo ccrio o
scntdo dos utos, o uliino c nais rccioso dc
iodos os scniidos, iinIa suas cscolas, c suas
iradics ossuan scculos! Conrccndc-sc isso?
Tudo quc cra csscncu ao conco do iralalIo
csiava ronio; c o nus csscncial, nunca scra
dcnais rccii-lo, sao os nciodos, quc ianlcn
sao o nais difcil dc dcscnvolvcr c o quc Ia nais
icno icn conira si os cosiuncs c a indolcncia.
O quc Iojc rcconquisianos con una incrinvcl
viioria solrc nos ncsnos ois ccrios naus
insiinios, ccrios insiinios crisiaos ainda Ialiian
nossos coros , ou scja, o olIar afiado anic a
150
rcalidadc, a nao rudcnic, a acicncia c a
scricdadc nas ncnorcs coisas, ioda a ntcgdudc
no conIccincnio iudo isso ja cisiia Ia nais
dc dois nil anos! E nus, Iavia ianlcn lon
gosio, un ccclcnic c rcfinado iaio! Nuo cono un
adcsirancnio dc ccrclros! Nuo cono a culiura
alcna", con scus nodos grossciros! Mas cono
coro, cono gcsio, cono insiinio cn suna,
cono rcalidadc... Tudo cn uuo! Do dia ara a
noiic iornou-sc ncnoria! Os grcgos! Os
ronanos! A nolrcza do insiinio, o gosio, a
invcsiigaao nciodica, o gcnio ara a organizaao
c adninisiraao, a fc c a uontudc ara asscgurar
fuiuro do Ioncn, un grandioso sn a iodas as
coisas, visvcl sol a forna dc ncun onunun
c alavcl a iodos os scniidos, un grandc csiilo
quc nao cra sinlcsncnic aric, nas quc Iavia sc
iransfornado cn rcalidadc, vcrdadc, udu...
Tudo dcsirudo dc un dia ara ouiro, c nao or
una convulsao da naiurcza! Nao isoicado aic a
noric or icuinicos c ouiros lufalos! Mas
vcncido or vaniros vclIacos, furiivos, invisvcis
c ancnicos! Nao conquisiado acnas
consunido!... A vingana oculia, a invcja
ncsquinIa, agora donnun! Tudo quc c
niscravcl, inirinsccancnic docnic, ionado or
naus scniincnios, iodo o nundo dc gucto da
alna csiava suliiancnic no too! Lcia-sc
qualqucr agiiador crisiao, or ccnlo, Sanio
AgosiinIo, ara cnicndcr, ara scniir o cIciro
151
daqucla gcnic inunda quc suliu ao odcr.
Scria un crro, cnircianio, rcsunir quc Iavia
falia dc conrccnsao or aric dos ldcrcs do
novincnio crisiao. aI, clcs cran cscrios,
cscrios aic saniidadc, csscs ais da Igrcja! O
quc lIcs faliava cra algo lasianic difcrcnic. A
naiurcza dciou ialvcz csqucccu-sc dc doia-
los, ao ncnos nodcsiancnic, dc insiinios
rcsciiavcis, nicgros, nos... Diio cnirc nos,
clcs nao sao scqucr Ioncns... Sc o islanisno
dcsrcza o crisiianisno, icn nil razcs ara fazc-
lo. o islanisno rcssuc Ioncns...
152

LX
O crisiianisno nos fcz crdcr iodos os fruios
da civilizaao aniiga, c nais iardc nos fcz crdcr
os fruios da civilizaao islanica. A naravilIosa
culiura dos nouros na EsanIa, quc cra
fundancnialncnic nais roina aos nossos
scniidos c gosios quc Fona c Crccia, foi
isoicada ( nao digo or quc iio dc cs }. Por
quc? Porquc dcvia sua origcn aos insiinios
nolrcs c viris orquc dizia sin vida, c a con
a rara c rcfinada luuosidadc da vida nourisca!...
Mais iardc os cruzados conlaicran algo anic o
qual scria nais aroriado quc rasicjasscn
una civilizaao quc faria ncsno o nosso scculo
XIX arcccr nuiio olrc c airasado". O quc
qucrian, olviancnic, cra saqucar. o Oricnic cra
rico... Coloqucnos aric os rcconcciios! As
cruzadas. iraiaria cn grandc cscala, nada nais!
A nolrcza alcna, quc no fundo c una nolrcza dc
viling, csiava cn scu clcncnio con as cruzadas.
a Igrcja salia nuiio lcn cono gunIu a nolrcza
alcna.... A nolrcza alcna, scnrc a guarda
sua" da Igrcja, csiava ao scrvio dc iodos naus
insiinios da Igrcja nus Icn ugu... Foi
rccisancnic a ajuda das csadas, do sanguc c
do valor alcnacs quc crniiiu Igrcja fazcr sua
gucrra dc noric conira iudo quc c nolrc solrc a
Tcrra! Aqui odcrian scr fciias crgunias
lasianic dolorosas. A nolrcza alcna cnconira-sc
153
ou da Iisioria das civilizacs clcvadas. a razao
c olvia... Crisiianisno, alcool os dois gundcs
ncios dc corruao... En suna, nao Iavia nais
cscolIa cnirc o islanisno c o crisiianisno quc Ia
cnirc un aralc c un judcu. A dccisao ja foi
ionada; nao Ia nais lilcrdadc dc cscolIa aqui.
Ou lcn sc c cIunduu ou lcn sc nao c... Cucrra
dc noric a Fona! Paz c anizadc con o
islanisno!". cssc foi o scniincnio, cssa foi a uuo
do grandc csriio livrc, do gcnio cnirc os
incradorcs alcnacs, Frcdcrico II. Cono? Scra
rcciso quc un alcnao scja gcnio, csriio livrc,
ara ossuir scniincnios dcccntcs? Nao consigo
inaginar cono un alcnao odcria scniir-sc
cstuo...
154

LXI
Ncsic noncnio faz-sc nisicr cvocar una
ncnoria ccn vczcs nais dolorosa aos alcnacs.
Os alcnacs incdiran a Euroa dc colIcr os
uliinos grandcs fruios dc culiura a
Hcnusccnu. Conrccndc-sc finalncnic, scu quc
or fin conrccndc-sc o quc cra a Fcnasccna? A
tunsnutuuo dos uuocs cstuos una
icniaiiva con iodos os ncios, iodos os insiinios c
iodos os rccursos do gcnio ara fazcr iriunfarcn
os valorcs oostos, os valorcs nais noIcs... Aic
ao rcscnic cssa foi a unica grandc gucrra; nunca
Iouvc una qucsiao nais criica quc a da
Fcnasccna quc c nnIu qucsiao ianlcn ;
nunca Iouvc una forna dc utuquc nais
fundancnial, nais dircia, nais violcniancnic
dcsfcrida or ioda una frcnic conira o ccniro do
ininigo! Aiacar no lugar dccisivo, no rorio
asscnio do crisiianisno, c la cnironar os valorcs
nolrcs isio c, ntoduz-os nos insiinios, nas
ncccssidadcs c dcscjos nais fundancniais dos
quc ocuavan o odcr... Vcjo dianic dc nin a
ossIdudc dc un cncaniancnio suraicrrcno.
arccc-nc quc ciniila con iodas vilracs dc
una lclcza suiil c rcfinada, dcniro da qual Ia
una aric iao divina, iao dialolicancnic divina,
quc cn vao sc rocuraria airavcs dos nilcnios
or scnclIanic ossililidadc; vcjo un csciaculo
iao rico cn significancia c ao ncsno icno iao
155
naravilIosancnic aradoal quc daria a iodas as
divindadcs do Olino o cnscjo dc irroncr nuna
inorial gargalIada Ccsu Hgu cono Puu!...
Conrccndcn-nc?... Pois lcn, cssa icria o sido
a csccic dc viioria quc Iojc soncnic cu dcscjo
. con cla o crisiianisno icria sido uIodo! Quc
succdcu? Un nongc alcnao, Luicro, cIcgou a
Fona. Essc nongc, con iodos os insiinios
vingaiivos dc un adrc nalogrado no coro,
lcvaniou una rclcliao contu a Fcnasccna cn
Fona... En vcz dc conrccndcr, con rofundo
rcconIccincnio, o nilagrc quc Iavia ocorrido. a
conquisia do crisiianisno cn sua scdc usou o
csciaculo acnas ara alincniar scu rorio
odio. O Ioncn rcligioso cnsa acnas cn si
ncsno. Luicro viu acnas a couuo do
aado, cnquanio caiancnic o oosio csiava
iornando-sc visvcl. a vclIa corruao, o
cccutun ognuc, o crisiianisno ja nao ocuava
nais o irono aal! En scu lugar Iavia vida!
Havia o iriunfo da vida! Havia un grandc sin a
iudo quc c grandc, lclo c audaz!... E Luicro
cstuIccccu u Igcu. a aiacou... A Fcnasccna
un cvcnio scn scniido, una grandc fuiilidadc!
AI, csscs alcnacs, quanio ja nos cusiaran!
Tornar iodas as coisas uus scnrc foi cssc o
iralalIo dos alcnacs. A Fcforna; Lcilniz;
Kani c a assin cIanada filosofia alcna; as
gucrras dc indccndcncia"; o Incrio scnrc
un sulsiiiuio fuiil ara algo quc cisiia, ara
156
algo ccucuuc... Esics alcnacs, cu confcsso,
sao ncus ininigos. dcsrczo nclcs ioda a
sujidadc nos valorcs c nos concciios, a covardia
cranic iodo sin c nao sinccros. Ha quasc nil
anos cnlaraan c confundcn iudo quc scus
dcdos iocan; icn solrc suas conscicncias iodas
as coisas fciias cla nciadc, fciias nas suas ircs
oiiavas arics, dc quc a Euroa csia docnic c
ianlcn csa solrc suas conscicncias a nais
inunda, incuravcl c indcsiruivcl csccic dc
crisiianisno roicsianiisno... Sc a
Iunanidadc nunca conscguir livrar-sc do
crisiianisno, os culados scrao os ucnucs...
157

LXII
Con isio concluo c ronuncio ncu
julgancnio. cu condcno o crisiianisno; lano
conira a Igrcja crisia a nais icrrvcl acusaao quc
un acusador ja icvc cn sua loca. Para nin cla c
a naior corruao inaginavcl; lusca crcirar a
uliina, a ior csccic dc corruao. A Igrcja
crisia nao dciou nada iniocado cla sua
dcravaao; iransfornou iodo valor cn
indignidadc, ioda vcrdadc cn ncniira c ioda
inicgridadc cn laicza dc alna. Quc sc aircvan
a nc falar solrc scus lcncfcios Iunaniiarios"!
Suas ncccssidadcs nais rofundas a incdcn dc
surinir qualqucr niscria; cla vivc da niscria;
cou a niscria ara uzc-sc inorial... Por
ccnlo, o vcrnc do ccado. foi a Igrcja quc
cnriqucccu a Iunanidadc con csia dcsgraa!
A igualdadc das alnas cranic Dcus" cssa
fraudc, cssc ctcxto ara o unco dc iodos
csriios laios cssa idcia closiva icrninou
or convcricr-sc cn rcvoluao, idcia nodcrna c
rincio dc dccadcncia dc ioda ordcn social
isso c dinaniic cstu... Os Iunaniiarios"
lcncfcios do crisiianisno! Fazcr da Iununtus(1}
una auioconiradiao, una aric da auiooluiao,
un dcscjo dc ncniir a iodo cusio, una avcrsao c
dcsrczo or iodos insiinios lons c Ioncsios!
Para nin sao csscs os lcncfcios" do
crisiianisno! O arasiiisno cono ncu raiica
158
da Igrcja; con scus idcais sagrados" c ancnicos,
sugando da vida iodo o sanguc, iodo o anor, ioda
a cscrana; o alcn cono voniadc dc ncgaao dc
ioda a rcalidadc; a cruz cono snlolo
rcrcscnianic da consiraao nais sulicrranca
quc janais cisiiu conira a saudc, a lclcza, o
lcn-csiar, o iniclccio, a Iondudc da alna
conira a u udu...
Escrcvcrci csia acusaao cicrna conira o
crisiianisno cn iodas as arcdcs, cn ioda aric
ondc Iouvcr arcdcs icnIo lciras quc aic os
ccgos odcrao lcr... Dcnonino o crisiianisno a
grandc naldiao, a grandc corruao inicrior, o
grandc insiinio dc vingana, ara o qual ncnIun
ncio c suficicnicncnic vcncnoso, sccrcio,
sulicrranco ou Iuxo cIano-lIc a inorial
vcrgonIa da Iunanidadc...
E conia-sc o icno a ariir do dcs
ncustus(2} cn quc cssa faialidadc concou o
nco dia do crisiianisno! Po quc nuo contu-
o u ut do scu tno du? A ut dc Ioc?
Transnuiaao dc iodos os valorcs!...
FIM
159

Lei contra o cristianismo
Daiada do dia da Salvaao. rinciro dia do
ano Un (cn 30 dc Scicnlro dc 1888, clo falso
calcndario}.
Gucu dc notc contu o uco. o uco c o
cstunsno
Atgo Pnco Qualqucr csccic dc
aniinaiurcza c uco. O iio dc Ioncn nais
vicioso c o adrc. clc cnsnu a aniinaiurcza.
Conira o adrc nao Ia razcs. Ia cadcia.
Atgo Scgundo Qualqucr iio dc
colaloraao a un ofcio divino c un aicniado
conira a noral ullica. Scrcnos nais rsidos
con roicsianics quc con caiolicos, c nais
rsidos con os roicsianics lilcrais quc con os
oriodoos. Quanio nais roino sc csia da
cicncia, naior o crinc dc scr crisiao.
Conscqucnicncnic, o naior dos crininosos c
soo.
Atgo Tccco O local analdioado ondc o
crisiianisno cIocou scus ovos dc lasilisco dcvc
scr dcnolido c iransfornado no lugar nais
infanc da Tcrra, consiiiuira noiivo dc avor ara
a osicridadc. La dcvcn scr criadas colras
vcncnosas.
160
Atgo uuto Prcgar a casiidadc c una
inciiaao ullica aniinaiurcza. Qualqucr
dcsrczo vida scual, qualqucr icniaiiva dc
nacula-la airavcs do concciio dc inurcza" c o
naior ccado conira o Esriio Sanio da Vida.
Atgo unto Concr na ncsna ncsa quc
un adrc c roilido. qucn o fizcr scra
cconungado da socicdadc Ioncsia. O adrc c o
nosso cIunduu clc scra roscriio, lIc
dciarcnos norrcr dc fonc, joga-lo-cnos cn
qualqucr csccic dc dcscrio.
Atgo Scxto A Iisioria sagrada" scra
cIanada clo nonc quc ncrccc. Iisioria nudtu;
as alavras Dcus", salvador", rcdcnior", sanio"
scrao usadas cono insulios, cono alcunIas ara
crininosos.
Atgo Sctno O rcsio nascc a ariir daqui.
NicizscIc O Antcsto
161

Notas
I
1 Os Crcgos acrcdiiavan quc no circno Noric
da Tcrra vivia un ovo quc gozava dc fclicidadc
cicrna, os Iicrlorcos, quc nunca gucrrcavan,
adoccian ou cnvclIccian. Scn a ajuda dos
Dcuscs, scu icrriiorio cra inalcanavcl. (N. do T.)
2 Crandcza.
3 Vcnio asfiianic, qucnic c cnocirado
originario dc dcscrios. (N. do T.)
II
1 V", cn laiin, significa uuuo", Ioncn". Ou
scja, viriu", ncsic scniido da Fcnasccna",
dcsigna qualidadcs viris cono fora, lravura,
vigor, coragcn, c nao Iunildadc, conaiao, cic.
(N. do T.)
VIII
1 Alusao assagcn lllica (Novo Tcsiancnio,
EvangclIo scgundo Joao 18.38} na qual Pilaios
crgunia a Jcsus. Quc c a vcrdadc?". (N. do T.)
IX
162
1 O icrno Iutos vcn do grcgo, significando
scniincnio", cnoao" aiao". Oc-sc a ogos,
cnsancnio racional, logico. (N. do T.)
X
1 Pccado original.
2 Hcnilcgia dcsigna aralisia dc un dos lados
do coro.
3 A Escola dc Tulingcn (fundada cn 1477}
ossui una fanosa faculdadc dc icologia, na qual
csiudaran Hcgcl c JoIanncs Kclcr. (N. do T.)
XI
1 Cidadc da Prussia ondc Kani nasccu c assou
ioda a sua vida. Por isso, ianlcn c conIccido
cono filosofo dc Kcnizlcrg". (Pcto nussct)
2 Concciio laniiano. Considcra-sc ncutuo
una roosiao quc icnIa a forna dc conando,
dc inosiao c, cn ariicular, dc un conando ou
ordcn quc o csriio da a si rorio, Kani
disiinguia duas csccics dc incraiivos. o
Iotctco (ou condicional}, quando a ordcn ou
dcicrninaao csia sulordinada cono ncio ara
aiingir un dcicrninado fin (c.. sc usto, sc
quccs sc csctudo}; c o cutcgco (ou nao-
condicional}, sc a ordcn c incondicional (c. sc
usto}. Para Kani so cisiia un incraiivo
caicgorico fundancnial (c c a cssc quc NicizscIc
163
sc rcfcrc} cuja fornula c. Agc dc ial nancira quc
o noiivo quc ic lcvou a agir ossa scr convcriido
cn lci univcrsal". (Pcto nussct)
3 Divindadc adorada clos anoniias c
noaliias, qual sacrificavan crianas cn iroca
dc loas colIciias c viioria nas gucrras. (N. do T.)
4 Dccadcncia.
5 Por ccclcncia.
XIII
1 CIandala c a casia nais laia no sisicna
Iindu. (N. do T.)
XIV
1 Maquina.
XVI
1 Ardorcs.
XVII
1 O filologo c Iisioriador Erncsi Fcnan (1823-
1892}, quc dcra a un dos voluncs dc sua olra-
ncsira, Lcs Origincs du CIrisiianisnc,
rccisancnic o iiulo L'AinccIrisi. O volunc
coniinIa una Iisioria das Icrcsias. (HuIcns
Hodgucs Tocs FIo)
164
2 Frasc dc scniido dulo. scgundo u tcu dc
Esnozu c soI u onu dc uunIu. Traia-sc dc
un jogo dc alavras lascado no rorio dc
Esinoza sinnc significa uunIu cn alcnao.
(Pcto Nussct)
XIX
1 liina alavra.
2 Maino.
3 Esriio criador.
XXIII
1 Ou scja, na caia dc Pandora. (H. L. McncIcn)
XXIV
1 Joao 4.22.
2 A alavra ossui foric conoiaao Iisiorica,
ois assin cra nais frcqucnicncnic dcsignado
Crisio no scc IV, na coca das grandcs luias
cnirc agaos ou Iccnos, lidcrados clo
incrador Juliano, c os crisiaos alcunIados
dcrcciaiivancnic Calilcus, fanaiicos do Calilcu.
(Pcto Nussct)
3 Nuo nus ucn, isio c, algo incccdvcl, quc
nao sc uliraassa.
XXV
165
1 Una das dcsignacs do Dcus dc Isracl
uiilizadas nos Livros Sagrados. (Pcto Nussct)
XXVI
1 Nas qucsics Iisioricas.
XXVII
1 Quc rciornou vida; rcssusciiado.
2 Fcsduo.
XXVIII
1 David FricdricI Sirauss (1808-74}, auior dc
Dus LcIcn Jcsu" (1835-6}, una olra nuiio
fanosa cn sua coca. NicizscIc sc rcfcrc a cla.
(H. L. McncIcn)
XXIX
1 En assunios sicologicos.
2 Conoriancnio.
XXXI
1 Proricdadc, qualidadc.
2 O grandc ncsirc cn ironia.
3 Esriio, ironia.
XXXII
166
1 Incrioso.
2 A alavra scntcu csia no icio, nas c
rovavcl quc scnuntcu scja a alavra quc
NicizscIc iinIa cn ncnic. (H. L. McncIcn)
3 Un dos scis grandcs sisicnas da filosofia
Iindu. (H. L. McncIcn)
4 Considcrado o fundador do iaosno. (H. L.
McncIcn)
5 O nonc quc NicizscIc da aos quc acciian sua
filosofia. (H. L. McncIcn)
6 Isio c, a rigorosa alavra da lci o oljciivo
nais inorianic nas rinciras rcgacs dc
Jcsus. (H. L. McncIcn)
7 Fcfcrcncia ignorancia ura" (cnc TIoIct}
do Pusu dc FicIard Wagncr. (H. L. McncIcn)
XXXIII
1 Maicus 5.34.
XXXIV
1 Miiologia grcga. Anfiiriao cra o filIo dc Alccu.
Alcncna cra sua csosa. Duranic sua auscncia
cla foi visiiada or Zcus c Hcraclcs. (H. L.
McncIcn)
XXXVIII
167
1 NicizscIc rcfcrc-sc ao Kaiscr CuilIcrnc II,
quc sulira ao irono da AlcnanIa cn 15 dc alril
dc 1888, cinco ncscs anics da rcdaao dc O
Antcsto. (Pcto Nussct)
XXXIX
1 Un dos nuiios ncologisnos dc NicizscIc. Elc
conc csic vocalulo ungcun (cuja origcn vcn
do grcgo c quc significa nova", noicia"} fazcndo
oosiao con os rcfios ds (nau, infcliz
noicia na"} c cu (lon, fcliz loa nova", loa
noicia"}. (Pcto Nussct)
2 Fcfcrcncia icoria dc CIarlcs Darwin solrc
as origcns do Ioncn. (Pcto Nussct)
XLII
1 Poriador da na noicia"
2 Parvocc, iolicc.
XLIV
1 liina razao. Arguncnio dccisivo.
XLV
1 Parafrasc dc Dcncirio. Hcn ugdo, cuo!,
aio V, ccna I dc SonIo dc unu Notc dc Vcuo,
or Willian SIalcscarc. O lcao, olviancnic, c o
snlolo crisiao ara Marcos. (H. L. McncIcn)
168
2 20, 21, 26, 27, 28, 29.
XLVII
1 Dcus, ial cono Paulo o criou, c a ncgaao dc
Dcus.
2 Na raiica.
3 Lci.
XLVIII
1 Parafrasc dc ScIillcr, Conira a csiuidcz aic
os Dcuscs luian cn vao".
LI
1 Idcia fia.
2 Para naior Ionra dc Dcus.
3 Loucura circular.
4 I Corniios 1.27-28.
5 Con csic sinal.
LII
1 Cciicisno.
2 Una rcfcrcncia Univcrsidadc dc Tulingcn c
sua fanosa cscola dc criica Dllica. O ldcr da
cscola cra F. C. Daur, c un dos Ioncns quc clc
169
nais foricncnic influcnciou cra una aloninaao
dc NicizscIc, David F. Sirauss, clc rorio, un
sualio. (H. L. McncIcn)
LIII
1 Assin falou Zaraiusira", aric II, Dos
Saccrdoics".
LV
1 Inngos du ucdudc. Conucocs suo
nngos du ucdudc nus cgosos quc us
ncntus."
2 Una rcfcrcncia, c claro, KtI dc
uItscIcn Vcnunt" dc Kani (Criica da Fazao
Praiica}.(H. L. McncIcn)
LVI
1 I Corniios 7.2 c 7.9.
LVII
1 A lclcza c ara oucos.
LVIII
1 Mais duradouro quc o lronzc.
2 Sol o asccio do cicrno.
3 Uniao sagrada ou nsiica.
170
4 Finan cn alcnao. NiIilisi und CIrisi". (N.
do T.)
LXII
1 Caraicr Iunano, scniincnio Iunano.
2 Dia ncfasio.
171

2002 FricdricI WilIcln NicizscIc
Vcrsao ara cDool
cDoolsDrasil.con

__________________
JulIo 2002
Proilido iodo c qualqucr uso concrcial.
Sc vocc agou or cssc livro
VOCE FOI FOUDADO!
Vocc icn csic c nuiios ouiros iiulos
CFTIS
dircio na fonic.
cDoolsDrasil.org
Edics cn df c cDoolLilris
cDoolsDrasil.org
__________________
Maro 2006

You might also like