You are on page 1of 125

ic~yclj

hb~ycb
hb~ycbc
bc
(KSSR)

yc
m3
m

yyccc

icjycc 











yjcibcc

Cetakan Pertama 2012


Kementerian Pelajaran Malaysia

Hak Cipta Terpelihara. Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana


bahagian artikel, ilustrasi dan isi kandungan buku ini dalam apa juga
bentuk dan dengan cara apa jua sama ada secara elektronik, fotokopi,
mekanik, rakaman atau cara lain sebelum mendapat kebenaran bertulis
daripada Pengarah, Bahagian Pembangunan Kurikulum, Kementerian
Pelajaran Malaysia, Aras 4-8, Blok E9, Parcel E, Kompleks Pentadbiran
Kerajaan Persekutuan, 62604 Putrajaya.

p~y
p~y
j
j

~y
~y

yj

cccc~yb

vi

ljc
ljcybi
ybi
ybi
ijcccclc

1 - 20

bybjlc

21 - 26

ybljh~|

27 - 33

yblj|

34 - 40

lbbccjy~|yjdyb

41 - 46

ljc
ljcd
dj
j
djjb

47 - 51

djjy~yc

52 - 57

djjyc

58 - 62

djj|

63 - 65

djhbblbcjyjdyb

66 - 70

ljc
ljchbj
hbj
hbj
hbjjb
71 - 78
hbjji
hbjjyc

79 - 82

hbjjh~|

83 - 86












j
j

~y
~y

ljc
ljchyb
hyb
hyb
cccc~|b

87 - 89

hybjji

90 - 92

hybjjyc

93 - 97

hybjjh~|

98 - 101

hybjj|

102 - 104

ljc
ljcc
c
c
jyyjlc

105 - 109

yylbycibjlc

110 - 113







yj
hb~yc  bcb KSSR) ic~ yc c p
ib~yj yi hyb ic~ yc~ hybjyb
byc lcb mdy p p mycj ucj 
cj nj hj ib~yby~ hybb| i nc
bcbmbpyblcbhbbbmyc
byj

rchyb

byj

pb~|j

ib~yby~

hyb


hb~ycy~yb yc bcb bycji yc


y yc hbc y~yc c yb cjj d~
yb  hc y mycj c lj bb|
jb~y c hbc j c y hb hbc 
mycjsncuhbycp|i


mccy hb~y cy~yb yc bcc ib~yj


lj| u cybby ljyc KSSR lb~yc cj KSSR 
yc mc ncc yb yc~ yc~yb ijyj
pyjcmccyjbinccmccy
bycibcmcjnjhbc|
b|djpb~yu~ycciybbycyryc


ncc jy ~jyy ccy  y j ibc~|


jy mycj p~yc i cj mj 
ncc jcyc nc y ycc  mcc yc
~jyyj ccyj by~|   jyc bc
lj~yb


c~ybmccjpb~yyccjyic
mycj yc lj y~| nijc yc lj
pbcjc~yc




ccc
cccc~y
c~y
ncc mccy~| c lc u cyb by ljyc |j
yyc~|ubccbycyycbycy~|s
nccc by hbi ncc b| y jbj
jby~hyb|jyyc~|sbi


cccb
cccb
uhbbljicj


cj~yccylrijy


bccyc~jyb|
mbmccybyj
h}ccy~|
sbyhb

cj

cj~y~jy

jbb~y
ljcby
yc~jyb|

cj~ybcc~
iycyl
j~yiycy




cj~yl|j

ljcm 3

hb|c
hb|c

l|
l|

: ljc

p~y
p~y

: cybccby:
10.1 ijcccc}

y
y

: bccby
(i) ijcccc}

i
i

: 60 cc




: ybi

cj~y
l|j
|j

cj~y~jy
cj~y~jy

lbyybc~|
j~yyjp~
pib~|
yc
|b

1. bcj

i.

ybc~|
j~yy
rj~
ybyc?
- cr
- ~|
- |c
- c~|
hc
- ybc
- yc
~jyy
- hbj~ybc
b
- p|

ii.

n~jyy
ribjh?
1. ybj
2. cy
3. bj
4. n

mmccbyclcj
ibc~y~iycyiy
2. yjc

lbyiy~iy i.

byy

ljcm 3
ijlc
y
cb

lc
by
lj
yyj~}

mmccbycji
iycyiy
bycc
cyh


~jy: c
r
i: ybjc
5.30 / ybjc
6.00 / ybjc6.30

~jy: |c
i: ybjc
6.00 / ybjc
6.30 / ybjc
7.00 / bjc
6.00 / bjc
6.30 
~jy: yc
~jyy
i: bjc
4.30/ bjc
5.00 

yhb|
nmcclbbc
jh~jyyj~
ybc~|j

ii.

r
~jyj~
ybyc?

iii.

rhb
n~jy
jh?

iv.

sn
jhyc?

mccbyj
lcybjcr
~||c
yc~jyyc
ohbj~ybc
b
~jyyj
obyclb
ihyb
~jyyjb
cjyjmccs~hyb chc
yj|

3. c
c
ib

ljcm 3

lmccijyb
yybyjbyc
ybmcciy
yybychyj~}
c

i.

bycc:
c~yyb
lb~yyb
jy~yyb
~yyb
hcyyb

mccnjyb
yybyp
rjcc~
}u~y~
yybhb
n~y~yyb

cc

mmccbyccj
bc~yc

ii.

uhbyyb
ycrj
yn~yc?

nmccyybycc
 |j cc iii. ychyj~
 d n~|hc
}y
iv. duj~
ybbl
ccj~|c~|

jccyc
ccjcyc
rmccc

c

cc

yybyc
ycybc~y
ryccj~
ybyc bb 

omccbyjcj
bc~yc

v. lycyyb
yccrj?

ljcm 3
pmccbyciycy
iy
qmccijyb
iycyj~iy

4. hb~y
hb~y
lb~y
jj


luhbby~|
ncj|

i.

yybyj
bc

mbyccjj~
yjb

ii.

hyb~y
iciyc
jcc
jj

cd

bycm~iylyyybyjbcc
ccjic}ihyb~y
ij~hybcjccjyyb
ycj

hc
j
j

vjybbjyc~hybbj
q~yjj

ljcm 3
ccb 1

hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB

hyb~yijry
hyb~yijry









mBBBBBBBBBBBB





hyb~yijjby~hybccc
jjy
jjy




cy

bj


ybj


n

bj

n

ljcm 3

hb|c

hb|c

l|

l|

p~y
p~y




y
y 


i
i



ljc

ybi





cybccby
 ijccccc} 

nbnccby
LL  u~jycibjcyb
ijbc~|ch

cc






cj~y~jy

cj~y~jy



cj~y
l|j
l|j


 bcj
bcj

pib~|
|b




lybc~|j~y
yjbyp
ib~|



















mbyybc~y
yc~jyyj~
}
cp
dbjh
|c
cccdc
yc~jy


L ybc~|
j~y
yjp
ib~|


















LL yb
~jyyj~}y"
cp
dbjh
|c
cccd
c
yc~jy

ljcm 3







nbylb
LLL
~jyjlb
iibji
cjimycc|
scjc~}



 yj
yj


y
cb




 













y
hb|

bi
ibji
cji
mycc|s
lb
~jyyj~
|cc
|c
cp
cccd
c
yc~jyy
dbjh





lbyj|~yby

cc



mby|bcby~

yb~jy

ljyjpib~|


ybjc11.00

 ybjc7.30
(yc) 
 (j})



ybjc8.30
ybjc8.00
 (ichbc)
(myc)






ybjc10.30
ybjc9.30


(lcc)
(yj~yc)





 ybjc9.00
ybjc10.00
 (chbc)
(v) 




L ij
n|bcbyby
~jyyj
yb~jyyj
uhbby~}"
uhbby~}


LL ccb
occb|
hyb~y
yb~jyyj
~jyyjj
jiibj
iibji
icji
cji
mycc|s

ljcm 3
cjc~|ch



 c
c

ib
cc

mycc|s
cjc
ljjc
h



lnc|
L yybyc

ybij
mncbyc
lb
yybyj~hyb
~jyyj
yj~yc
yc


nbyybc~|

j~y~jyyj 
ij|cc
LL rybycb"


obyibjc  yybyc
ybic|s
ybiy
~jyyjnj
nc

ybjc
pbycjjc
bjc
b
nc

cyc



 byclb

~jyy

cccd

c

ybjc|c

byjdbj


h

yc

~jyy
qnct|c
p|
cjcihyb 
~jyyj~|chLLL
ncic|
 icj~ycbynj 
s~jy

njcy
r~yb

cbyjh LY
ccjc
cr
ibihyb
~jyyj~
npj
|ccy
phyb

ybcjj
r~yb
cpj

phyb


hb~y
hb~y
hb~y

lb~y

jj



cd



hc
j
j

ybjc|c
p|
ybjpj
phyb
cjb
djj~
|c~|p





rbyiy
~jyyjl
ijljc
c

sbycjjc
b




lnct|

ljcm 3
ybjijcr
hb"

nijcr
hb"

bjijcr
hb"

Y
ncc
cjc
ihyb
~jyyj
ij
c






YL


ncth



mbycjj~

yjb

ncjyjcb~y
by~|mcc
cyb


byu~jycibjcyb
ijbc~|chcccjljj
lc


ujybbjyhb|~jyyc
o


ljcm 3
cc
ccb
b


hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB 
mBBBBBBBBBB

 ibj c yb ic| s ~jyyj
ljccj~ycbyry










ybjc
yj~yc 

ybjc
j} 

ybjc
ichbc 

ybjc
myc 

ybjc ybjc ybjc ybjc


lcc 
yc 
chbc 
v 




10

cj

ic|s~jy










ybjc
chbc 












ljcm 3


nc

nc

hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
mBBBBBBBBBBB

ybij~jyjnj
ybij~jyjnj

nc
PDODP

ybjc

bjc
SHWDQJ

nc

cyc


11

ljcm 3
nc
nc


hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBmBBBBBBBBBBB

ij c cjc ihyb ~jyyj
ydihyb~yljccjhy
hyb~yljccjhy

 cbyj
h



cp
phyb

ybjc
r

ybcj
j

np
phyb

ybjc
|c

p|

ybjp
phyb


cjb

|c~|
p

r

i

ihyb~jy
















12

ljcm 3


nc
nc



hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBmBBBBBBBBBBB

79hbj~ybccpcycyjbhyb~y
iycy~|cjc
iycy~|cjc




cycc
cycc


cb
ybj  ybj


ybjj

 xc~hbhyb

ybjhc

 dd

 qph~y

 ddycc

79chc

 c~yhbibh|cmybyb

79c|

nycc~ycj

79c|
13

ljcm 3




 rjc~|79ncycchb|"

BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB

 rcycybjchb|"

BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB

 79c|cyc~|rcycucb|"

BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB

 ybxc~hbhybjb~y
cycbrjc~|lcychb|"

BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB

 ybjc~|c|hb|cycch
r"

BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB

 ybjc~|c~|njchb|
cycchr"

BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB









14


hb|c


hb|c

l|


l|

p~y

p~y


y
y

i

i





ljcm 3

ljc

ybi


cybccby
 ijcccc}
nbnccby
LLL
ybljjbc


cc

cj~y~jy

cj~y~jy



cj~y
l|j
l|j


iy
b|ccdr
chybb"

LL n~jyy
mbyjb|cj
cj~ycby
bc~yc
pb"
nbycpyj

cibc



 ccybjcrycb

 ccc~|hycb 
 cccjbycb 
 ccybjp

 pycb

 cchbj~ybc

 b~ycb

 ccbjdbj

 hycb


LLL
iciy
obyjiyhyj
~jyyj
cjc~
ic|scj
}y
h


 b
bcj
cj

pib~|
|b




b|c
b|c

lb|cj~yjyc
bj~|j

 yj
yj


sj
pb~|


lbyjc|~yby
cc

L

mmccby~|nc
ljj|
nhyb~yiciy
~yccc
~jyyjc
c

15

ljcm 3

 sj
|b


c
c

i
cc



16


oc~yc
~jyyih~y
ybybj
c

ybjc  bjc





nc
nc





pby~jy~|
ybc|ic|p
hbcj~yc


lcyjyyb
yjyb

mbyjyjp
ib~yc

nmccbyib
yjb
























i.

ybjc~|
s~jyj~
|ccy

ii. bjc~|
s~jyj~
|ccy

iii. nc~|
s~jyj~
|ccy

iv. nc~|
s~jyj~
|ccy

L yybyc
ybij~
}

LL iciy
~jyyj
cjby~}



hb~y
hb~y
hb~y

lb~y

jj

















liy~jyyc
ljcyd~y
ljjchy


i
i





cd


j
j
hc
hc



~jy
~jy





ljcm 3


L

iy
~jyyc
ljc
ljj
chy

LL cj~yb
ljuj
bhy


mbyjcjyb
ljjbc~y
c

ncc~jyyjic|
sclcj
c

bycm~iylb~jyylycyb
ljujjbybc

ybbjcyjcujy



17

ljcm 3
nc
nc


hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBmBBBBBBBBBBBB














yd~y~jyyjic|scjy
~y~jyyjic|scjy
ccybjcrycb
ccc~|hycb
cccjbycb
ccybjppycb
cchbj~ybcb~ycb
ccbjdbjhycb


r
r








18


~jy
~jy




















ljcm 3


nc
nc


hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBm
BBBBBBBBBBBBBB


 hyb~yic|s~jyyj
hyb~yic|s~jyyj

cjry
cjry
cjry



ybj 
c










bj 
c











nc 
 









nc 
 






19

ljcm 3
nc
nc


hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBmBBBBBBBBBBBBB

 ccj~yb~jyyjry
ccj~yb~jyyjry
i
i
ybjc




n
c

20

~jy
~jy

cr























pyh


hb|c

hb|c


l|

l| 

p~y
p~y




y
y 

i
i 


ljcm 3

ljc

ybi




cybccby
 bybjlc

nbnccby
L bybcyyjbcchyb

cc

cj~y
l|j



 bcj
lc~yccyycyj~ L nyjp
bcj
ib~|

ybc~|j

pib~| 
LL yjby
|b
r~yb

L
db

LL
cc
LLL
ibhb
LY
ycc

mbyiy
yjhbyjb




 yj
lbycnb
L bybjp
yj

bybj~ybnc
ib~|y
sj
tyby
LL uc
pb~|

rjby

mmccbyciycy
p"
sj
iyyjb
LLL ibcrj
|b

byp"
nbybyb~|
LY brbc
y~|njip
ccj~
hbcj~yjb
hybbib"

Y byb~|

y~|

njip
hbcj~
yjby


cj~y~jy


21

ljcm 3

c
c
c

i
cc


lbyjc|~yby
cc

mmccypjlm
mycjncp
ibbh

nbycbcjj
cbljcu
r~yb
cy
cyc
b
c
hbcbc i
mccc
i
cc
my
ycc




hb~y
hb~y
hb~y

lb~y

hblb~y

cd

j
hc
hc





L ypjl
mcp
yyjcby
nj

LL cjyj~
hyb~ycb
ljcd
ry











lnct|
L hyb~y

rb~
mbyj~iycy~|
iycy~|
cc~yc
cjc~y



bycm~iyy|cbcbyiycy~|~
|jccbjccc

ujpbj






22

ljcm 3

nc
nc


hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB m
BBBBBBBBBBBBB



byb
byb




23

ljcm 3


nc
nc


hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB m
BBBBBBBBBBBBB


ypjl
ypjl

b

hbcb
c

mcc
c

cc

ycc

24

ljcm 3


ypjm
ypjm

c

i

i

my



25

ljcm 3

nc
nc





hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB mBBBBBBBBBBBBB

bybcjiycy~|cjc~y
bybcjiycy~|cjc~y
ycy~|cjc~y

 ubcBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBby
p
 ucBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBby
p
 sbc|cBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBbb|
 bybcsbbBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBm|
 bBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBihybbib
 bccjBBBBBBBBBBBBBBBBBhybbib
 ccBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBhybbyc
 bcBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBbyp
 byj~hybbyjcy


BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB


 ndb"BBBBBBBBBBBBBBB













26



hb|c

hb|c

l|

l|

p~y
p~y


y
y 

i
i









 bcj
bcj

pc
|b

c



 yj
yj


sj
pb~|

 



ljcm 3

ljc

ybi

cybccby
 ybljh~|

nbnccby
L ybljh~|
l c
m cc
vn~yr

cc


cj~y~jy



lyybyj|c
yb







mbyjccc
jjc

r~yb



nbyybij~
yc}


lbyjc
cccycjcbhbcj~
}c


1 c = 60 cc




cj~y
l|j


L cr|
p"

LL ccr|
p"

LLL nhbc
rj"












27

ljcm 3
sj
|b


c
c
c

i
cc

28

m|bcbybycij~ L hbij~
y~ycy
|c~|ccjyj

|
LL cjp

h~y
nbyhyb~y
cjycpijc
j}

r~yb

ccc c


o}hbjy~|sbyj~
ybljh~yc

r~yb

x c c


pby|bcby
cjc

qiy~jyjd
cc~yblj~hyb
ihyb

rbychbcb
ijh~ybybbr
c



lmccbyclcbj L hbcb
ic
ciycycccibc
h~|

hbjy~|by
r~yb


 cccc
LL hyb~y
c
iycy~|c
 cccc
ry
 cccccc

 cccc

mbyjiy
hbcbi~yb
h~yhbjyj
cjcr



hb~y
hb~y
hb~y

lb~y

hb
lb~y


cd

j
hc
hc

ljcm 3





r~yb

 [c
 [c
 [cc
 [cc

n|ccccy|c
cjyj~}

ouhb|ciy
ychb~ybcjj~
y~ychcjj|
c

pbycjj
yjb



L npyc
lbyjc|~yby
ccciycyj~hyb
ljcj

rb
mbycjhb
lj"
hyb~yciycyj

h
LL pyc

ljcj
n|cybcjyj
py~|
c
cjj

lcb"
obymccccyb 
ncjh
LLL nj

bjc
pbycjdcbyc
hybyb"
iycyjpb~yccj

yb


bycm~iyhyb~yncjh


hbujq~yjj




29

ljcm 3

nc
nc



hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBmBBBBBBBBBBBBB

cbcjnjcy
cbcjnjcy






cc

 cc
cc
c 
 c 




cccc

 
cccc
c
 c 
cccc 






cccc


cccc

c
cc 
cccc
 cccc 



 
 c 









30




cc


cc
cc
cc
cc
c 


cc 








cc

c


cc
c 




c 


cccc



ljcm 3


ccb
ccb 


hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB mBBBBBBBBBBBBB

h~y~ybcjjdcjcrcyb
cjcrcyb
rcyb

 c BBBBBBBBc





BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB

 c BBBBBBBBc



BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB

 c BBBBBBBBc



BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB

 c BBBBBBBBc



BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB

 c BBBBBBBBc




31

ljcm 3



 cc BBBBBBBBcc






 cc BBBBBBBBcc




BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB

 cc BBBBBBBBcc




BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB

 cc BBBBBBBBcc





BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB

 cc BBBBBBBBcc






32

ljcm 3

ccb

ccb


hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBmBBBBBBBBBBBBB

chy

 
 
 
 
 cc 
 c 



 
 
 
 
 cc 
 c 



 
 
 
 
 cc 
 c 



 
 
 
 
c

 cc 



 

 
 
 
 c 
 cc 












33

ljcm 3


hb|c

hb|c

l|

l|

p~y
p~y


y
y 

i
i









 bcj
bcj

pc
|b

c



 yj
yj


sj
pb~|




 

sj

34

ljc

ybi

cybccby
 ij|

nbnccby
LL ij|

D c
E cc
vc~yr

cc


cj~y~jy
cj~y~jy



cj~y
cj~y
l|j
l|j


L nhbc
lbyybc~yyyb
rj"
yj~yc


LL crj
mbylcyb
ccc|"
ij~}


LLL ccc
nbyc
rjcby
cccycjcbhbj~
n~yc"
}


r~yb

c cc

cc cb



lmccyybyj~yb L cic
rjccy

n~yc"

LL |crj
ccc|"



LLL nybcj

py~|r

ycj"




|b

ljcm 3

mbyci
ccc|r~}

nyybyjn|cby
cc~ybyjc



LY rhjj
b"




obyju|cc
ccj~y~yc~}

prhjjc
bynybcjj~
ycrc

r~yb
60 cc 2 = 30 cc

qiyb~jycjyyb
yjb|byybycc
ihyb



c
c
c

i

cc




lychby~|y~|
L
|hj~|p
bycllcj
ibc

mychby~|yj~
hybcjyj~yb 


r~yb
12 c 4 c = 8 c

ychb
y~|yj
pibyc
|
hjj
ry

8 c 4 c = 4 c
4 c 4 c = 0 c




nychby~|yj
ljby~hyb
|~ybhjjr

35

ljcm 3


hb~y
hb~y
hb~y

lb~y

hblb~y


cd

j
j
hc
hc

36

byjc


r~yb
12 c 3 = 4 c

omccccjc
i
ciycyj~iy



lbyjc|~yby
L pyjc
ljucjbj~
dycc
hyb
ljycdyb"


mychbb
iycy~|by
cc

n|cyjb
hjjc

ohyb~ycccjmccc
cybh

pbybyciycy
bcl|cjcd
ybccjlj


bycciyhyb~yncjh


hbpujdc










ljcm 3

ccb

ccb


hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB mBBBBBBBBBBBBB

|~y
|~y


c BBBBBBBBBBc





BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB


c BBBBBBBBBBc




BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB


c BBBBBBBBBc




BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB


c BBBBBBBBBc




BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB


c BBBBBBBBBc



37

ljcm 3




cc BBBBBBBBBcc




BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB


cc BBBBBBBBBcc




BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB


cc BBBBBBBBBcc




BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB


cc BBBBBBBBBcc




BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB

 cc BBBBBBBBBcc








38




ljcm 3

ccb

ccb

hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB mBBBBBBBBBBBBB

yd~ybiycy~|dyby
yby



c

c 
 










cc

cc









c

cc





BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB


cc

c




39

ljcm 3

ccb
ccb


hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB mBBBBBBBBBBBBB

njcy
njcy

cccc cc
cccc cc
 
cccc cc
c c


cccc cc
 
cccc cc





cc c
cc c
cc cc

cc c

cc c





cccc cc
cccc cc
c c

cccc cc
cccc cc

cccc cc
cccc cc


 

 


cc c


 cc cc
cc c

cc c

 



40

hb|
hb|
|

j

j

p~y
p~y


ljcm 3

lj


ybi

ybby
D
lbbj~y~|y~|
yb



y
y 

nbnby
L
ybihbjiy
h~y|y~|y~ybyjj
pb~|
LL
ybihbjiy
lbj~y~|y~|yb


i
i










 bj
bj

p
|b




~jyy

~jyy


lmyb~|~jyy
hbbyjbyjp
ib~yh


L




hbj~yb
hbj~yb
j~yb


jb
jb

b
b

i
i
i
i
i 


mbyj{~ybjy
yjjpb~zryb

 ij
l

jb|ij

hj~ybb|

hbl

n~jyy~ybyrj

ihhb"




j~y
l|j
l|j

L ybj
m~z~
}

by
yjj~}























41

ljcm 3


 yj
yj



sjpb~|



sj|b









i




42

nbyjiybyj~iy
yhbj~}h

o{~ybr~ybiy
hjjhbyj



c
 c








l{~ybry
 ljjibz

 


L
hbj~
pb~|
LL

lij
i~y




L

nljj
ljby~
hybbbyj
pb~y"

nljj
ljby~
hybbbi
yjpb~y
"

LL
miybyhbj
ljby~hybby
mjhhyb
npb~zyjyj
ihb
oijjjpibz
~jyjhb
ihyb


 



 


 


 










 








 







l{~ybr~ybiym 

iyiy



bju||

ijhb
zj~y|

 ijhbly

 nhhbi

r"


hb~y
hb~y

lb~y

lb~y





j
j

ljcm 3




mbyyhbjr
yb
nm|~yjlj
{~yblj~iyby
yjjpb~|
L |l
|l

 iy 
LL |m
|m
 
b h~y| 
LLL |n
|n


 h~y| 
LY |o
|o
 
b iy 

lbyj|
mbybj

nzj~yhyjy
b








L by|
b


L ~yby

bym~iybpiyy~|
mbbybiyyiyy~|

~jybujhb








43

ljcm 3

ccb 18

hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB mBBBBBBBBBBBB

jy~|yjyby
jy~|yjyby
yjyby


 yjh|lzb|
myjr|
ijl~|ijhb
ij~y~z

yhb





 ibjhlz
ihhbub
jhlr~y 
ir"
yhb




 nj
jhhbiybb
njjb
lyjipiibj~
y~zy
yhb



44

ljcm 3

 bb|bjjh| 
yhhbubjh
lr~hybir"

yhb




 ivv|
br~hybbl
br~hybbl
njipiibr"


yhb





 uhbbbyi
ijhbublijh
ir"
yhb




 ubnj|
jhhbbyli
nj|ri
hh"

yhb





45

ljcm 3

hb|
hb|
|

j

j

p~y
p~y


y
y 

i
i







bj
bj

p
|b





yj
yj

sj
pb~|


sj|b



46

lj


j 

ybby
jjb

nbnby
L
 P h FP mz
ljjb




~jyy
~jyy
jyy



j~y
l|j
l|j


lbyj|~yby L yr
ybzy"
muhb||

hybul~iybj~hyb
LL ll~

iybyj

}
nhyb~yl~iybyj

pib~yh
ol~iybyblj LLL by
pj
j}j
b
ph~zji

phbcj~}h



lubj $ byyby

j j 
mbyiybyhybbyj 

juby

nju

nbjh



$b

























i








ljcm 3

P FP 
L


obyl~iybj
LL
ljby~hyblb
|jh FP 
ljb
pbybjbyyby

LLL


 nby = m = 50 cm

 nby = m = 25 cm




nby = m = 75 cm


qbyyiy
lbjby
Pdhybbyj
|nj

2 m = 200 cm

3 m = 300 cm

4 m = 400 cm

rbyjh~|
bhj
~|b


liycljyj~hybuy 
pjjuhb||


y myb
byylbu 
jjj bl 

n~yijj 



ryb



 nb|sb

 jj
jj

 

 250 cm = ________ m


mFPtFP P|yby 

lbj







L

yr
ybzy"

j
hj
hb


yrp
ib~|zy"





47

ljcm 3


hb~y
hb~y

lb~y

lb~y








j
j



48

pz

yj
nbyl









 100 cm + 100 cm + 50 cm = 250 cm



 1 m + 1 m + 50 cm = 2 m 50 cm


= m



lu |jn

|~yby



|$|%p 

|&|'p 

 h



mnjbuii

hby|u

iyljjih

l|~yb

nbj||y
L PjFP~|
|lyyjh
b
|hchbyy


LL
FPjP~|
rybiylj
b



4 m =_____cm



350cm =_____m

=_____m _____cm



nhbj|

byiybpiyy~|
j

ujyyj~}|

ljcm 3


ccb
ccb



hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB mBBBBBBBBBBBBB

l P 
l P h
P h FP 
h FP 
FP nb







































FP BBBBBBBP

P BBBBBBBBFP





FP BBBBPBBBBBFP



FP BBBBBBBP



P BBBBBBBFP

FP BBBBPBBBBBFP


49

ljcm 3


ccb
ccb


hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB mBBBBBBBBBBBBB

7DNXKT_G_Nt^BXy8HtB



























50


FP

P

FP

P

P

FP

FP
P

PFP
 
FP

P


PFP

|
|

j

j

p~y
p~y

ljcm 3

lj


j 

ybby
jjy~yc



y
y 

i
i


nbnby
L jydjci
l d
m hd
n dhd








~jyy

~jyy


j~y
l|j
l|j


1. bcj
bcj

pc
|b

lnhid
r~iybjby
pib~y

B
mbynriybyj
l

nbynriybyj
ucjhbdjlc
yj
yj
yj

ycb

L rdbyp"
riyb$l%"

ii) djj~}

iii) riyb$%
chbdr"


lydyjibu
ljj~ybc~|j

i) njb

4 cm
3 cm

ycb

mmccbyj
djjiyc
hbcrc

D

ychbj
pb~|y

51

ljcm 3


E

3 cm + 4 cm = 7 cm
nbyicjcr



F

3 cm
+ 4 cm
7 cm
obyjic
mccnycyj|
byl~ycycdj
l
1 m 30 cm + 2 m 10 cm = 3 m 40 cm

icjc
ry


G

nycyc
djl
}
n
ycyj
nj


H

iy
~iy
ychbj
pb~|

D

nj
nj
lyc
~|
hj~
hyb

1 m 30 cm
+ 2 m 10 cm
3 m 40 cm

1 m 30 cm + 2 m 10 cm = 3 m 40 cm

1m
2m

30 cm
10 cm

3m

40 cm

pdhdd
hdcipbyj~
hyb~jyjhb
3. c
c

ib

luhciyc
ljyjch
cjbjcjbb
h

ryb

Contoh:
250 cm + 10 cm + 15 cm = ?

12 m + 8 m + 9 m = ?

2
8

m
m

45 cm
27 cm

mucjcjjcb

52


E

njc
dyiyc
ljjr
l~iyc~|
dyb
i

cc

ljcm 3

cc~yiycljyj
hcchcir

niycljyj
cjbjhbcjb

4. hb~y
hb~y

lb~y
hblb~y

luhbby~|ncj i. hyb~y
|
ncjd

yby
mbycjj~
yjb

cd

bycm~iylynccpiycy~|
cclc~|h|bylj~
iycy~|cbycc~yi



j
j

ujq~yjj

53

ljcm 3

ccb
ccb


hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB mBBBBBBBB

liry
liry

 

FPFP






 


P


P

 











 




FP
FP
FP





  




54

ljcm 3


my~ycy
my~ycy


 FP
 P
 FP

P
FP
FP







P
P

FP
P
P

FP
P
P








nicjcdyby
yby

PFPPFP PFP








FPFPFP PFP












55

ljcm 3












PFPPFP P















56








FP

y|c
y|c 

l|
l| 

ljcm 3

ljc



dj 

p~y
p~y

cybccby
djj~yc

y

y

i
i

nbnccby
L djj~yc
 l d
 m hd
 n dhd

cc




bcj
pc
|b

cj~y~jyy

l byriyb
lcbcdcibj~
yb

m bypib~ycc
cby~|c~|

cj~y
l|jy

i. rcydb"
ii. rcy~
|jb"
iii. riybcd
r"
iv. lcbcd
r"

n byjhdc
hbcycdjjl~y
c
o nhbycdjc
ibj~|cch

l bynhbyc
yj
yj
sjpb~| dcibj~yc
hbcci

pb:
sj
|b
15 m 5 cm =
cm

Llcibj
i
LLibr"

15 cm
5 cm

m ipbycc

57

ljcm 3
n~jyyjhb

pb
l  74 m 7 m =

m ) 89 m 13 m =

n hidjyj~
hybljyjb
h

iii. uicchyb
o uicchybljyj ljyjnjby
njbyr~yc
r

ln
P
FP
ryji
cjccyc

P

PFP

PFP

P

p byychbc
yc

q cjj~yjb
3. c
c

ib

cc

l m cm ljhyb
nryj~yc~|
jcj
byyjb

5 m 20 cm 2 m 50 cm =
m
cm
m byyd~ybyc~y~
}
5 m 20 cm
2 m 50 cm
3 m 30 cm

58

i) ycjj~
ybc~y

ljcm 3

n cbycjj~
ybc
4

100

120

5 m 20 cm
2 m 50 cm
2 m 70 cm
c~y
c~y
l FPncFPnn
FPtyc~yibbby
nbbPncnt
r~y

m P FPmyihb
hbjyFPlccFPt
ycbdFPm|

n Pnc~yib
yc~|jch


hb~y
hb~y

lb~y

jj


cd



j
j


l ncj|

m bycjyj~
yjjb


L hyb~y
cjh




byhyb~yncyjhc
cclyyccjljrjlc
lc~|hmb|

yhij

59

ljcm 3

ccb
ccb



hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB mBBBBBBBBBBBBB

dyby
yby




 

P
FP

P
FP





 






 













C





P
FP

P
FP













 














P
FP

P
FP






























60

ljcm 3


ccb23
ccb


hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB 
|
BBBBBBBBBBBBB

icjcd~yby
~yby



 PP 
 FPFP 


 PFPPFP 


 PP 


 FPFP 


 PFPPFP 


 PP 


 PFPPFP 

61

ljcm 3

y|c
y|c 

l|
l|

ljc


dj

p~y
p~y

: cybccby
11.5 djj|


y
y

:nbnccby ,
i. djc|
l d
m hd
n dhd
vn~yr


i
i 

cc




bcj

pc
|b



cj~y~jyy

l bycuycj~
ybc

m byjl~ycj
|cybyycc





n by|cycb
ycyjh~hyb



yj
yj

sj
pb~|

sj
|b

62

cj~y
l|jy

L ub~|
ycj~yh
yccd
r"

LL l~ycj
|cybyyc
b"

LLL ybyc
dyr
yyrj
c~|y



l byj|~ybycc L

m uhb|c~|P
dycPd
l~iybyc~iybyj
|

n byjl~ycj
|cybyycc
ycyccdjl


dyrb
l~ycj
by
ycy"



c
c

i

cc


hb~y
hb~y

lb~y

ljcm 3


l mccby~||
ychblycc
ljjbh

pb

P BBBBBB
FP BBBBBB



L
m bydjji
cjc|

LL
  3 66m


LLL
n mccby~|i
cjc|~ycybby
n
LY

22m
24m

4 96m
3 66m


6
8

0
6
16

6
16

0
0

o PHWHU FPrj
by~|c~|

p djjdc
hdc|~yby~|
cyb

pb


13 m 2 cm

4 52 m 8 cm

8
4

0
12

12

0



l bycncj| L

m byncjh|













Ptm
|~y

uhb|c
rd"

FPtm
|~y

uhb|c
rd"


hyb~y
ncyj
h~y

63

ljcm 3

hblb~y

cd


j
j

64

mcccyb
bycm~iyhyb~yncjh
bycjljcjpch

yq~yjjpcby

ljcm 3

ccb
ccb



hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBmBBBBBBBBBBBBBBB

ydihyb~yryjicjc|~y
hyb~yryjicjc|~y

 P BBBBBB
 P BBBBBB








 FP BBBBBB
 P BBBBBB







 FP BBBBBB
 FP BBBBBB






 PFP BBBBBBBBB  PFP BBBBBB







65

ljcm 3

y|c
y|c 

l|

l| 

p~y
p~y

d
 j

cybccby
 djhbblbcjyj
dyb 

L


y
y

i
i 



bcj

pc
|b




yj
yj

sj
pb~|

sj

66

ljc


nbnccby
djhbbiyc
h~y|ychb~|s
yjjpb~|
LL
djhbbiyc
h~y|hbblb
cjy~|y~|dyb


cc

cj~y~jyy


l bycpj|c
cjcl

m mcclycpj
l|ch

n bylc
byjpib~yclyc
pj~}

o byiycy~|
cc









l mccciycy~iy
bylcbyc
pjljbyhyb
djhbby~yj
pb~|


cj~y
l|jy

L nc
byc
pcp
ibr"

















L $bcp
r"

LL %bcp
r"


|b


c
c

i


ljcm 3

LLL
m bycsjlj
yjyjs~hyb



pb
$bFPphyb
%bFPphyb
ncbycpcFP
ibp

n byj|c
cjcljb~ycy
LY
hybljyjc~y
h

pb

ccu
ld15


 ycn
cm



 bcu
ld40

 ycn
cm


 lcycyc d55 cmm| 


.





o byjb~ycyhyb

ljyjcjc

cbb~ycb~yc



p hbbyj~
hyb~yychb~|s Y
yjjpb~yc

pb

 2 24 cm = 140 cm

q lycb24 cm dcy
jcblccycd
 cm m|



l |hbbuy
L
|ccj~y~|yjbby
h


$%
bcpc
yb
ccbr"









hyb~y
ljyj
jby
cjc
cbyjj
pb~|y

hyb~y
ychb~|
syjj
pb~|y

iycj~
y~jy
chyby


67

ljcm 3
cc




 120 cm duycj
 hi~|by
 yc~hyb~y
 u~|ycj~yh
 yccdr"

m byiycj~
y~jybc~yc

n yhbyj~iyb
by~|cyb
yccdFP
i~|ycc~y
uhb~|ycj~yh
yc

o cb|cdjc
ychbjpb~ycdyb
c


120 cm 4 = 30 cm


p iy~jyji
ychjjc
hbhy

pb


 cuhbbd
 c215 m 
 ccjhb
 byclccj

hcr"



12 m. cccyb4 m bi~

ccdd

cjcblc

cychbdd

ccdj~y~ycy



68










LL yhby~|~
iyby

LLL hyb~y
cj~
y~|y~|s
ychbj
pb~|y

LY c
hyb
~hyb~y
iycy~|
cjc


hb~y
hb~y

lb~y

hblb~y

cd



j
j

ljcm 3




l by~|ncj
L hyb~y
|
ncjh

~y
m bycjyju
yjb

hyb~y ncc by dj hbb
i yc h~y  | yc hb~|
syjjpb~ycl|d~yb


ujypc


69

ljcm 3

nc
nc



hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB

|BBBBBBBBBBBBB

hyb~yychb~|syjjpb~|y
hyb~yychb~|syjjpb~|y




FPFP FP
PP P












 

P P
FP FP

















70

ljcm 3

W


nc
nc



hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
|BBBBBBBBBBBBB

yd~ycj~y~|y~|dyby
yby

hncycyjcb
uhbcycFPdb
lccycycdj~y~ycy


cycycdBBBBBBBBBBBB

FPpjlc
jcFP|bl
ccpr"


cccpBBBBBBBBBBBBB











ybjcjbyclj
yychybb
uhb~|FPdc
ycjhclcchb
dr"


cchbdBBBBBBBBB

71

ljcm 3
y|c
y|c 

j

j

p~y
p~y

: ljc
ljc

hbj 

cybcby
hbjjb

hbjji

y 
nbnccby
y

 L ycibycbycbmychbjj
b

 L jyhbjb
D NJ
E J
F NJJ

i


cc
i






cj~y~jyy
cj~y

cj~y~jyy
cj~y

yjb
yjb



lmccuhbbyj L rlcyrj
 bcj
bcj
p
hcbhbcc


rjcibyj
pc
pc
LL bhbchcj
hbiy
|b
|b
clcyrj


pj








mbccccl

ibj

h}

nbyybcj

|jcc~ylc~y

c

onhbycrjj
LLL bhbcc
byy~ycc
rjj~}
NJJljc 
bhbccrj

NJ



LY hccrj

J


 JNJ
pycj~yhrjj
by}c

72

ljcm 3





 yj
yj

sj
pb~|


sj|b

























$
$
$% 




L dbrjj
qbrjjby
ycibycbc|
}c
ycbc|}
rnrj~|phbj
cj$
$
$
by}c
NJ
r~yb


LL
cj%
%
%
 NJ J
J
J


sri
LLL NJJr~|


200 g



200 g
200 g


1kg
200 g
200 g









 n~jyj


JtNJ|J|b 



2 kg







2000
g
2700
g
700g







73

ljcm 3


c
c

i





cc

74








J JJ

 NJJ

 NJJtJ~|b


1400
g








1
kg
1000
g


400 g
400 g









NJJ JJ

 J

rjc}hbjyj

byicjch


1 5 kg


+ 1 3 kg


2 8 kg
LY


2 5 0 kg




+ 7 3 0 kg


9 8 0 kg




3 kg
1 5 0 g


+ 6 kg 3 2 6 g


9 kg
4 7 6 g



ln}hbjyc
L
rjjNJJlc
rhjj
yjb
NJJPJ NJJ

E by}hbjyj
nbh~}

5 kg
9 2 0 g

2 5 0 g
+ 2 kg

7 kg
11 7 0 g

F cbijjh
yb

ydybrjj
i

icjj
hyb


5 kg
9 2 0 g

2 5 0 g
+ 2 kg

7
kg
1
1 7 0 g

1
kg
1
0
0 0 g
+

8 kg
1 7 0 g







lccbj|
hb~y
mbycjyj
hb~y

yjb
lb~y



hb~jy 



cd



j
j
j



ljcm 3


L hyb~y
ncjh








hyb~yccbjbyym~|s
hm~iyccjhhbc
p~yc|h


yij

75

ljcm 3

ccb 27

hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
BBBBBBBBBBBBB

ycibycbjycbc|b
ycibycbjycbc|b

1





NJ



C


3





NJ





5






NJ





76

|

NJ

NJ

NJ

ljcm 3



hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
BBBBBBBBBBBBB

ycj~ycibycbc|by
ycj~ycibycbc|by


2
1



J








4
3


J







6
5


J











ccb 28

|


J

J

J

77

ljcm 3
ccb 29


hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB

|
BBBBBBBBBBBBB

hbj~|sb
hbj~|sb


 J JJ  NJJ JJ


 J
 NJJ




 J JJ  NJJ JJ


 J
 NJJ






 J JJ  NJJ JJ


 J
 NJJ






78

ljcm 3
ccb 30


hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB

|
BBBBBBBBBBBBB
hyb~yryji
hyb~yryji

NJNJ
NJNJNJ

1
2
NJ








JJ
J 
 4 JJ 
3
J









NJJNJJ 
NJJNJ
J 5
6
 NJJ NJJ



79

ljcm 3

y|
y| 

j

j

p~y
p~y




y
y 

i
i 

lj

j




ybby
  jj~y

nbnby
L jy jj~y
D NJ
D J
E NJ J








j~y~jyy

j~y~jyy



 bj
bj

p ~|
|b




D byjmh
~jyjy~y

E jpmyj
by~|yb









F mj
myjri
j








G byjiyb~|
shjj~}


80


j~y

j~y
l|j
l|j

L jp
my
rjr"

LL bj
m~|y









LLL bj~
yjby

ljcm 3




 yj
yj

D

sj
pb~|

sj E
|






i







D

E


F


hb~y
hb~y
hb~y

lb~y

 
~jy







j

j


D
E



byljylz L uypjj
r
ypjjl

rbt

b~y


byjiyy LL iyy
hbjpb~zyb
b~zj

pb~|

LLL yy


uyhbjr

jyuj

ryb




J J 



byjij
L
JnJ
y~y
ty~y
8 0 0 g


2 5 0 g




ybrh
y


L y ~y
bj z
lj~|


y ~y~iyyj
LL ij
yb
y~z


byym~iyjy j
biyy~|yb

ujp


81

ljcm 3

b 31

hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB|
BBBBBBBBBBBBBBB

yhbj
yhbjpb~zyb
hbjpb~zyb
pb~zyb
nrjibr"



NJJ

NJJ

brjr"




b
b
 b
 <'
 <'
  <'




b

b

<'

<'

blby~zjirjib
rb"

J

82

J

ljcm 3
b 32

hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB|
BBBBBBBBBBBBBBB

y~y
y~y
 NJNJ BBBBBBBNJ

 JJ BBBBBBBJ

 NJNJNJ 
BBBBBBBBBBNJ

 JJJ 
BBBBBBBBBBJ







 NJJNJJ 
 BBBBBBBBNJBBBBBBBJ







 NJJNJJJ
BBBBBBBBNJBBBBBBBBJ







 NJJJ 
BBBBBBBBNJBBBBBBBJ


 NJJNJJ 
BBBBBBBBNJBBBBBBBBBJ




83

ljcm 3
y|
y| 

j

j

p~y
p~y


y
y 


i
i



lj

j

nbnby

 jjh~|

ybby
L jy jjvn~yrb
h~|
D z zb
E zb
F z zbzb







 b
b


|b
p



j~y~jyy

j~y~jyy



j~y

j~y
l|j
l|j

L j
D ubjljj
rjj~}
prjj|}h

LL jy
1 kg
rjr"

LLL h~yy
E rjbjyj~
hbj
ybn|} jyj
pb~|y
injyj~yb

1 kg + 1 kg +1 kg = 3 kg
3 1 kg = 3 kg


D
 yj
yj

yb

E
y 
F




84

rjb
jyrjji
bj
i yj
bylbj
h~y b~jyyj



L mjy
nbl
rj
r"

 


i



ljcm 3

a. yjbj~|j.

1 kg

3 kg

10 kg

E r~jyjrjj
yhbyj
pb~|
ryb

L mjb
rjz 
zb|"

LL jj
rjz 
zb"

6 1 kg = 6 kg

3 3 kg = 9 kg
F iy~jyj
yjh

 hb~y
hb~y

lb~y

 
~jy






j
j



D lj~|bj
L y ~y
yjh
z

E y ~ybjh


F byjj~yjb 



rj bh~yy~|yjbjh
byljjjlb


yjj~iyyjby


85

ljcm 3

b
b



hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB|
BBBBBBBBBBBBBBB

$ ybj
ybj

u rjNJ





y NJ BBBBBBBBNJ

ujrjNJ






y BBBBBNJ BBBBBBBBNJ
vlrjNJ






y BBBBBNJ BBBBBBBBNJ

86

ljcm 3

b
b



hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB|
BBBBBBBBBBBBBBB

$ yby
yby

NJ
r~yb


  NJ

   


  NJ



NJ







NJ








NJ

NJ

NJ


NJ


NJ


NJ








87

ljcm 3


|c

|c

ljc

j
j

hyb

p~y
p~y

c~ybcby

ccccb

y
y 

bnccby



i) ccccb

cc

i
i
 
cj

1. bcj

cj~y~jy

cj~yyb

lbyccdyj~
yb

Lcphybj
bc


pib~|
mbyccyb LLr~|cdj~hyb
|bc
cyj~}h
c


nmccclj~hyb LLLhybj~}
yj~yb

LYycybljj
bc


500m

2. yj


y
cb

lmccnyju i.  ldjqrj
yjbh
yij"




ii.  ljljrj m

djqi"

yhb

mbyccp
dj ljq
hb


nn


1000 m = 1

88

Yyclj
|cc

ljcm 3


3. bc

i
cc

lbyjb||~yby i. 2000 mrj ?


cc


ii. 3000 mrj ?
muhb|c~|
hiblj~hyb
iii. 4000 mrj ?
yjuyj
hyb


A: 2000 m
B: 3000 m
C: 4000m

2000 m 3000 m

4000 m


nbyjdj~ycqc
llj n|ch~y
hb


ojljcr

4. hb~y
lb~y
hb
~jy


cd

j

A
B
C

2000 m
3000 m
4000 m

2
3
4


i. m j ~|b
lccby|

mbycjjhb ii. j m~|b
yjb

byccj~iy|jcccbyj
|ccyjch
ujpbjyn



89

ljcm 3
nc
nc


hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBm
BBBBBBBBBBBBBBB

l c
l c~|b
c~|b
~|b

 P BBBBBBBBB

 P BBBBBBBBB

 P BBBBBBBBB

 P BBBBBBBB

 P BBBBBBBB


m ccc
m ccc~|b
~|b
  BBBBBBBBBBP






90

 

 

 

 

BBBBBBBBBBP
BBBBBBBBBBP
BBBBBBBBBBP
BBBBBBBBBBP

ljcm 3


y|c
y|c

ljc

j
j

hyb

p~y
p~y

c~ybcby

hybji

y
y 

bnccby
L

jyhybji
l c
m ccc
n cccc

i
i 

cc

cj
1. bcj


p
ib~|
|bc

cj~y~jy

cj~yyb

lbyc lhyb
yju
yjhyb

mbyjuc
uby~ycdjc
hb


i. ycybdc
bj~|cc

ii. dcllcyc~|b
l|jb"

1
2. yj

y
cb

lb|byjb|
|ccc

i. ucuby
ycdjc

muhb|c|ubc ii. ycbccr


 m m m

lr"
yhb lyj~hyb
|jydjj~
hyb


n|pcyhi
lj~hyb|jj~
hybycdjc


obyyclj~

|ch

91

ljcm 3

3. bc


i












cc












lbyycb~ycj
pb~|

i.

bydcjc
hybcljd
yb

ii.

ycljjp
ib~|

iii.

cjy~|yj~
ychblj~iy
dyb


50 m + 70 m + 100 m = ______
mbycj
y~|yjicjc
dyb

+ 1
2

5
7
0
2

0
0
0
0

m
m
m
m

nhybji~|yc
hbljyjbj~|
j


3 +4 + 7 =
30 +40 =
2 + 40 + 1 20 m + 3 10 m =
oby~|cj
y~|yjdybpc
c



4. hb~y
hb~y

lb~y

hb
~jy


lccbyj|

cd

bychyb~yccby~iycc


j

92

i. hyb~ycc
byjh

mbychybc
ljicjbyl
nji~|jj
hq~|c




ynujhb~y

ljcm 3

nc 36

hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBm
BBBBBBBBBBBBBBB

i~|cjy~|y~|dyby
yby


 BBBBBBBB



 BBBBBBBB



P BBBBBBBB



PPP BBBBBBBB



PP BBBBBBBB



PPP BBBBBBBB



PP BBBBBBBB



PPP BBBBBBBB



 BBBBBBBB

 PP BBBBBBBB


  BBBBBBBB
 P BBBBBBBB
 PP BBBBBBBB
 PPP BBBBBBBB
 PP BBBBBBBB
 PP BBBBBBBB

93

ljcm 3

y|c
y|c

ljc

j
j

hyb

p~y
p~y

c~ybcby

hybj~yc

y
y 

bnccby
LL

jyhybji
l c
m ccc
n cccc

i
i 

cc

cj

cj~y~jy

cj~y
cj~y
yb


1. bcj


pc
|b

lmccPmjb
ccPjbj~
y~|q




 500 m


mubj~ychybj
bc~yhb


Lycp
mbc
hybj~}
hb


LLcp
mbc
d~
hybj~}
hb




nbychjj~

}hb



 yj


lbyj~|bcbycc

Lcpdc
d~hybj~
muhb|c| dc }hb
yyjhyb

yhb

ycb

nbyc ), c ) 
c ) dj~ycq

94

3. bc

ljcm 3

lbychybcycyc
b~ycj~yb

i

1) 700 m 300 m =
2) 76 24 =
3) 2 500 m =


cc

mbyjycb~ycji
cjchybc


ncccbiyccp
hibhybjyjui
hybbybcd
ybcyb


1 = 1000 m
2 = 2000 m
ri

2 0 0 0 m
5 0 0 m

hb~y

lccbj|

lb~y

mbyjicjcyc~ypc
h

a. hyb~y
ccbc
cjyj
ch

hb~jy


cd

bycm~iyyiycy~|cjc



j

yujpbj

95

ljcm 3

nc 37

hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB

ycycc|dyby
yby

  BBBBBBB








 PP BBBBB 






  BBBBBBB 








 PP BBBBBB 









96

mBBBBBBBBBBBBBBBBBB

 BBBBBBB

PP BBBBB

 BBBBBBB

P BBBBBBB

ljcm 3


nc 38


hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBm
BBBBBBBBBBBBBBB

nj~y
nj~y


 

 
P





 









PP
P

P






PP
 P












97

ljcm 3
nc 39

hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
BBBBBBBBBBBBBBBBBB

icjchy
icjchy

1.

PP BBBBB

m

2.

PP BBBBB

3.

 BBBBB

4.

 BBBBB

5.

P BBBBB

6.

P BBBBB





98

y|c
y|c

ljc

j
j

hyb

p~y
p~y

cybcby

hybjh~|

y
y 

ljcm 3

bnccby
(i)

hybjjh~|
l m ccc
n cccc
vn~yrb

i

i 
cj

1bcj

pc
|b

cc
cj~y~jy

lb|byjm djpj
lcj~hyblh~yhb
mpjlcdj~ycq
nbyycpdchybj~
}


oubj~yjycychbj
rhb

100 m + 100 m + 100 m + 100 m = 400 m

4 X 100 m = 400 m

y
cb

iycp
dc
hybj
hch




 yj


cj~y
yb


i.

hyb~y
~|s
}
ycyc
hbj
r

lbyhyb|~yjlj

i. |cp
dc
m|cccccy lj~hybud hybj
}
jr


LLyc


yhb

2+2+2=6
3X2=6
l|by m hybj~hyb
ujr

b~ycj~
yjyc
r




99

ljcm 3

500 m + 500 m + 500 m = 500 m


3 X 500 = 1500
m|bym hybj~hyb
djr

1500 m + 1500 m +1500 m = 4500 m


3 X 1500 = 4500 m
nuhb|cccccyiyyc
b~ycj~yjycr
3. bc


i

cc

lmcciycyj~hybcc
ljj~yjycu
ccc|icjcdyb
hb


a.
b.
c.
d.
e.
f.

X 40
3 X 165 m
4 X 76
5 X 135 m
2 X 2 50 m
3 X 3 200 m

mbyncciyicjcr
jc
4. hb~y
lb~y
hb
~jy
cd

lccbj|


mbycjyj~yjb


j

100

ccyj
dyb


byhyb~yccjhcccly
yc~ycjljrjlclc~|
hmb|




i. hyb~y

ynjijbj

ljcm 3
nc 40


hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBmBBBBBBBBBBBBBBB

icjcdyby
yby


















 

  

 

  

P 

 P 

P 

 P 




101

ljcm 3
y|c
y|c

ljc

j
j

hyb

p~y
p~y

cybcby

hybj|

y
y 

bnccby

hybjj|

(i)

l c
m ccc
n cccc
vn~yrb
i
i 

cc

cj

D bcj


cj~y~jy
lubjyb
ycjbh

pib~|
|b

cj~y
yb
Lmcch
~jyyjby
}



mmcclcbdj
b|ycycq


E yj

ycb


yhb

nbydclj~
pib~|
l djbh


mubjpj
lcc
lcbdjq
hb

i. bcphbd
lr"

ii. dclj~
|ch

F b
bc
c

i

nbyuhbpj
lccdclj~
|ch
l|cljj~
ybc~|j
40 5 =
160 m 4 =

102

i. icjcd~
yb

cc

ljcm 3

mby|hjj
icjcr

nydycj
by~|c~|
1 = 1000
o m lc|
hjjh
by~|c~yb
12 9 m 3 =

G hb~y

lb~y


lby~|ccbj
|

i. hyb~y

ccy~|d
yb

mbycjyj~
hb~jy yjb

cd

bycm~iy m |hjj
h



j

dcyyby

103

ljcm 3

nc41
nc

hBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBm
BBBBBBBBBBBBB

icjcd
icjcdyby
yby

  
  







 P 
  







 P 
 P 







 P 
 P 






104

ljcm 3

y|c 

:ljc

l| 

: c

p~y







:cybcby
jyyjlc

y



: bnccby


(i)
(ii)
i 

1. bcj

pib~|
|b

yhyy~iyb
yjlc
ycbyycjyjhc

cc
cj~y~jy

lbyj~|bcbycc
mmcchccbyc
phbyjjuhb|c|
|
r~yb:
hchl~iybhcb
h(kotak tisu),y
b~icjb}j

cj~y
l|j
i. hc
p
yj
p
ib~|
ii. hi
yc|
scc

nbyyciy
hbyjccr

2. yj

y
cb

y
hb

lmccyhyj~hyb
ljyjbyc|

i. ljj
rcc
j~y
y
hbc
j
hyy

LLby
~iyby
yc|
s
hbyc
mbyccj~yhbyc
hyj~
yhyjj
}
nmccbyjju
yjb

105

ljcm 3

3. bc
i

luhb|c~|ujy
i. py~|~
yjrylycypjj
ycj
|
yc
hj~
}
ii. yc
icj
rr
ljb
n
(iy
yc
rr
r
r
ljbb
n)

y

hyy

~iyby
lmccirhc~|
cc

mbycb|cdjrr
icljbc
niyccjrrr
rljbc

ouhb|crijj

pbycjjc~
yjb

4. hb~y
lb~y
hb~jy

106

lccbyj|

i. hyb~y
ijj
mbycjyj~yjb
ch

ljcm 3

cd

h~jyyccbyphbyccc
yyjlc~hyb


j

ucjhyh

107

ljcm 3
ccb 42

hBBBBB

BBmBBBBBBBBBBBBB

ljjchljjy
rc~jy

y
y

108

j

cc

l

ljcm 3

ccb 43
hBBBBB

BBmBBBBBBBBBBBBB


yjcy



109

ljcm 3
y|c 

:ljc

l| 

: c

:cybcby
yylbyc
ibjlc

p~y


y



: bnccby



(i)

i 

1. bcj

yylbj
jy~iyic~yb

cc

cj~y~jy

lmcccyj~yb

pib~|
|b

cj~y
l|j
i. yb
hbyc
hyj
}
ii. yc
yj~
}
q~|c

mbyjciyyyc
hyj~}hb
nbybybl
yhybhbyj}
hb

iii. niib
i
hbyj
}
iv. yc
j~
}.

2. yj
lmccbcljc
i. by

byjylylb
y
y
hbychyjrhb
ylb
cb
yj~

y
ylb
hyb
yhb pb
hbyj
pb
c
lbc
|jhb

110


rjy

ljcm 3
hb

d

mydihyb~yljc
yc}yjch
cyb
y

b
i
i cc

ii. }yjr
hb

l j

nc|ydihyb~yljc
ylbyc}yjc
h
y
l

3. bc

b
i

j
i

i
cc

l


lmcchibyj~yb
l}yj~ic}hb

cc

mihbyj~hyb
n~jyjhb

nbyyylb

i. yc
}yj~
}.
ii. ylb
}yj~
}.

111

ljcm 3
ycjyjichc
hhb

4. hb~y
lb~y
hb~jy

i. chb
yjb~
mbyylylb
iycy~|
yjjychb
cc.
lccbyj|.

nbyiycy~|iycc

cd

bycm~|sccbyj|


j

c~jyujhb

112

ljcm 3

ccb 44

hBBBBB

BBmBBBBBBBBBB

lljjchy
y

b
i

icc

l

j

mljjchy
y
lb


b
i

j
i

i
cc

l

j

113

You might also like