23 XI 2009 Jan Duns Szkot (1270-1308): Natura Communis Natura Wsplna ani jednostkowa, ani powszechna.

a. Porzdek bytu Trjkt platoski: Idee powszechne

Ja Porzdek poznania

Rzeczy jednostkowe

Bytem powszechnym jest barwa. Przedmioty to indywidua, w ktrych w byt powszechny jest realizowany, np. idea powszechna: barwa niebieska, rzecz jednostkowa: niebieskie krzeso. Spr o uniwersalia (powszechnki) u progu XII w. Realizm Wilhelm z Champeaux (1070-1121)

Umiarkowany realizm

Konceptualizm

Nominalizm Roscelio

W redniowieczu filozofia bya suebnic teologii. Tomasz z Akwinu: Krzyowanie si nauk: s rzeczy nalece jedynie do teologii, jedynie do filozofii oraz i do tej i do tej dziedziny. Te ostatnie, to np. istnienie Boga, czego mona dowie i rozumem filozoficznie, i teologicznie. W. XIX ruch deistyczny: Bg jedynie stworzy wiat, a ten sam dalej si rozwija. Religia znajduje si pod naukami przyrodniczymi. Wilhelm z Champeaux: byt powszechne istniej naprawd. Umiarkowany realizm: Arystoteles i jego nastpca Tomasz z Akwinu: moe nie ma idei powszechnej, ale funkcj powszechnika spenia forma, pewna oglna wano.

Roscelio: nie ma realnie podstawy jakoci. Te jakoci, ktrymi si posugujemy, to tylko dwiki, ktrych znaczenie jest ustalone przez uzus. Realizm: istnieje porzdek jzykowy albo nominalizm: jzyk jest pewn yw, zmienn materi, w ktrej nastpuj dynamiczne przeksztacenia. Nominalizm: Abelard: sermonizm: jzyk nie odpowiada rzeczywistoci. Wasnoci maj w tym wypadku charakter jzykowy, a nie realny. Konceptualizm: podmiot jest podstaw orzekania. Kant (XVIII w.): podstaw dla struktury jzykowej nie jest ani rzeczywisto, ani uzus, lecz forma mojej myli. Dla wszystkich istot uywajcych tych samych struktur mona sobie wyobrazi jeden jzyk. Piotr Orioli (XIV w.). Tomasz z Akwinu (1224/5-1274) Modyfikacja ontologii Arystotelesa

Tomasz: Istnienie aktualizuje byt Istnienie Istota Materia Forma

Hylemorfizm Arystotelesa

Substancja

Przypadoci To co istnieje, jest przejawem immanencji Boga. Istnienie jest boskim aspektem rzeczywistoci. 16 XI 2009 Co Bg robi zanim stworzy wiat? Nic nie robi, bo nie istnia wtedy czas, bo czas jest wasnoci wiata. Nie byo zanim. Czas skada si z 3 czci: przeszoci teraniejszoci przyszoci

Przeszo i przyszo nie istniej. W kategoriach bytu moemy rozwaa tylko teraniejszo. Augustyskie pytania o czas Jeeli pojcie czasu opiera si na ruchu, to jest to fizykalna koncepcja. Szybko upywu czasu zaley od naszej wiadomoci. Dla jednych wychodzenie z domu to 1 akt wiadomoci, dla innych to cig wydarze naciskanie na klamk, przechodzenie przez prg itd. Dla Boga caa wieczno, caa historia moe by jednym aktem wiadomoci, podczas gdy dla nas jest to przeszo, teraniejszo i przyszo. Augustyskie pytania o natur dobra i za O naturze dobra i za: Albo Bg stworzy wiat ze zem, albo zgodzi si na zo, albo zo dziaa wbrew Bogu. Czyli albo Bg jest nie do koca dobry, albo jest wspwinny istnienia za, albo nie jest wszechmocny.

Dobro: posta, miara i porzdek. Nico to chaos. Bg jest niezmienny. Jest postaci, miar i porzdkiem. Jestem, ktry jestem odp. Boga dla Mojesza jest interpretowana przez Augustyna jako Jestem stay i niezmienny. W stworzeniu mog pojawia si pewne niedoskonaoci brak postaci, miary, porzdku. Nam wydaje si do zem. Zo brak porzdku w bycie, ale zo samo w sobie bytem nie jest. Za nie ma, jest tylko wikszy lub mniejszy porzdek rzeczy. Celem powinien by czowiek, a rodkiem dobro materialne. Zem jest wykorzystywanie ludzi dla pozyskania rodkw materialnych. Dla wyszego dobra mona powici dobro mniejsze, np. dla Ojczyzny lub prawdy lub ratowania ycia innego czowieka mona powici ycie. Nie mona natomiast ycia powici dla pienidzy. Filozofia Boga: istnienie Boga

Anzelm z Canterbury (1033-1109) dowd ontologiczny: 1. Bg jest bytem najdoskonalszym, tzn. nie mona pomyle bytu doskonaego od Boga.

2. W umyle istnieje pojcie Boga (nawet jeli wypowiedziane jest zdanie: Bg nie istnieje).
3. Byt istniejcy w umyle i posiadajcy realizacj poza umysem jest doskonalszy od bytu, ktry istnieje tylko w umyle (nie posiada realizacji poza umysem). Bg musi istnie (poza umysem), bo gdyby istnia tylko w umyle, to byby do pomylenia byt od niego doskonalszy, a to byoby sprzeczne z pojciem Boga.

4.

Tomasz z Akwinu (1225-1274) drogi: I. II. Ruch Przyczynowo

III. Konieczno i przygodno bytu IV. Stopnie doskonaoci V. Celowo Filozofia Boga stawia problemy od kosmologii do ontologii (natur bytu) poprzez pojcia dobra i za. Tomasz z Akwinu idea empiryczna: 1. Jeli dostrzegam ruchomy przedmiot, mog zada pytanie, skd ten przedmiot dosta ruch? Od innego poruszyciela. Ale co poruszyo poruszyciela? Jaki wczeniejszy poruszyciel. Itd. Mona uzna cig nieskoczony nieskoczona ilo poruszycieli. Wg innej koncepcji, trzeba znale byt, ktry poruszy, ale sam nie zosta poruszony. Musi to by byt pozafizyczny. Czyli albo fizyka nie jest w stanie wyjani pojcia ruchu, albo mamy dowd na istnienie pierwszego poruszyciela istoty boskiej. Nie ma przyczyny ostatecznej, bo zawsze mona zada pytanie, co byo przyczyn jakiego wydarzenia. Na pocztku zatem musi istnie byt pozafizyczny, ktry jest przyczyn, ale nie skutkiem. Czyli albo przyroda jest niewyjaniona do koca, albo wykazujemy konieczno istnienia Boga. W wiecie mamy 2 byty:

2.

3.

przygodne mog nie istnie konieczne musz istnie

Byty przygodne: budynek, czowiek, Soce, planety. Gdyby wiat skada si tylko z bytw przygodnych, kiedy wszystko musiaoby przesta istnie. Dlatego rzeczywisto nie moe si skada tylko z bytw przygodnych. Byty konieczne: idee, pierwszy poruszyciel, zasady matematyki (bo zasady matematyki istniej nawet jeli nie istnieje aplikacja danych). 4. Na jakiej zasadzie dokonujemy wartociowania? Jeli mwimy, e co jest lepsze lub gorsze, to musz mie pojcie doskonaoci. Jeli nazywamy co cieplejszym i zimniejszym, to musimy wyobraa sobie przedmiot doskonale gorcy. Aby zna pojcia najbardziej musimy mie pojcie doskonaoci. Penia doskonaoci to Bg. Dostrzeganie celowoci. 2 podstawowe instynkty: ratowania i przeduania ycia. S to prawa natury. Natura jest prawodawc: tworzy pewne programy. W takim wypadku przypisujemy naturze atrybuty boskie.

5.

Kontrargumenty istnienia Boga: 1. 2. jeli istnieje zo, to nie moe by Boga jeli rzeczywisto dookoa da si prosto wytumaczy, to po co rzeczy komplikowa 9 XI 2009 Arystoteles filozofia zotego rodka, np. zoty rodek midzy odwag i tchrzostwem. Stoicy Zaoyciel: Zenon z Kition, okoo 300 r. p. n. e. Nazwa pochodzi od nazwy sali. Dziay: przyroda, logika, etyka, z czasem etyka stawaa si coraz wyraniejsza. W porzdku etycznym stoicy byli podobni do Platona. W kwestii przyrody stoicy uwaali, e rzeczywisto skada si z pdzcych atomw. Marek Aureliusz: kady powinien suy swojemu demonowi. Demon to pewna cz naszej natury, ktra jest przeznaczona, by trwa jak najduej. Nie moemy kierowa si zmysami, to zwierzta si nimi kieruj, czowiek powinien zwraca si ku temu, co wewn. Etyka jak y w czasach trudnych, w czasach przemian. Schronienia naley szuka w sobie. Stan apatii [gr. ptej] stan wycofania si na chwil z ycia zewn. wewn. siebie i zachowanie spokoju. Gdy wchodzimy w siebie, wchodzimy do wiata rozumnoci, tam wszystko ma swj pocztek i sens. Ci, ktrzy potrafi wejrze w siebie, tworz pastwo, ktrego granice przebiegaj w ludzkich sercach. Mdro polega na tym, e uznajemy nieuchronno i ze spokojem potrafimy j przyj. Wolno to uwiadomiona konieczno. Zniewolonym jest ten, kto si szarpie i prbuje przeciwdziaa nieuchronnoci, jak zwierz. Epikur Epikur mwi, e filozofia jest mdroci ycia, a nie tylko teoretyczn. Musimy usun lki i szuka praktycznej, pozytywnej drogi prowadzcej nas do szczcia. Lki s irracjonalne. Astraksja opanowanie lkw. Czowiek ma 2 gwne lki:

3. 4.

przed bogami przed mierci

Epikur uwaa, e bg nie interesuje si czynami poszczeglnych ludzi. Interesowanie si czynami poszczeglnych ludzi i rozpamitywanie jest cech ludzk, ktr ludzie przypisuj bogom. Cze bogom naley si za ich doskonao, nie dlatego, e ingeruj w ycie ludzkie. mier jest przeciwiestwem ycia, czyli przeciwiestwem odczuwania. Czyli jest take brakiem ludzkiego istnienia. Jeli yjemy, to nie ma mierci, jeli jest mier, to nas ju nie ma. Jedyne, czego si mona obawia to krtka chwila umierania. Wg Epikura stoicy s demoralizatorami ludzkiej natury, bo nie naley y, by piknie umrze, jak gosili stoicy. Liczy si jako ycia. Wg Epikura, jeli komu ycie si nie podoba, to powinien z niego zrezygnowa. Hedonizm: kada przyjemno jest dobra, kada nieprzyjemno jest za. Wg Epikura przyjemnoci powinny by zhierarchizowane. Istniej przyjemnoci naturalne i urojone. Reklamy np. przedstawiaj przyjemnoci urojone, np. samochodu nie reklamuje si, e przewiezie od punktu A do punktu B, tylko e ten samochd da nam luksus. Kto ma wicej, ten ma si o co obawia. Hedonizm epikurejski zakada wstrzemiliwo. Gdy trafiamy do wizienia: stoik uzna, e jego cierpienie ma sens, epikurejczyk zacznie szuka jakich drobnych przyjemnoci. Wg stoicyzmu, naley robi, co si da, a jak ju si nie da, pogodzi si z tym i znale wytumaczenie, sens. Epikurejczyk w nieszczciu zacznie szuka przyjemnoci. Ontologia neoplatoska (Proklos 412-485)

Sfera Jedni Sfera ?

herady (jednie) inteligencje intuitywne inteligencje intuitywno-dyskursywne inteligencje dyskursywne

Sfera duszy

dusze bogw dusze demonw dusze ludzkie

Sfera ?

staa Augustyn (354-430)

Problem uwikania Absolutu w czas (Wyznania ks. XI): VI. krytyka fizykalnej koncepcji czasu VII. czas jako miara przepywu wiadomoci (oczekiwanie-postrzeganie-pami) Problem istnienia za (O naturze dobra): dobro to posta, miara i porzdek

zo jest tylko brakiem dobra, nie istnieje

Grzech to nieuporzdkowane denie do dobra. Akt stworzenia wiata wika absolut w czas. Wg Grekw nie ma punktu, w ktrym absolut podjby decyzj o stworzeniu wiata. Wg Chrzecijastwa bg jest transcendentny i immanentny jednoczenie. Wg Grekw natomiast bg jest albo poza wiatem, albo w przyrodzie. Chrzecijanie tworzyli dowody istnienia boga, by wykaza istnienie boga w wiecie i poza nim. 26 X 2009 Struktura substancji (wg Arystotelesa) HYLEMORFIZM FORMA ISTOTA SUBSTANCJA MATERIA PRZYPADO Czowiek ma pewne potencjalnoci moe zosta intelektualist, wirtuozem jakiego instrumentu. Im starszy tym potencjalnoci mniejsze, kocz si w chwili mierci. Platon czysta jako, np. idea. Punkt wyjcia jako i powszechno. Arystoteles konkret, czyli substrat czyli zoenie z materii i formy. Punkt wyjcia konkret i indywidualno. Widzimy jaki obiekt na horyzoncie. Zbliajc si coraz bardziej rozpoznajemy t substancj. Jest to poznanie jakoci. U Arystotelesa Pierwszy Poruszyciel nie mieci si w porzdku wiata. Protagoras z Abdery (487-411 p. n. e.) empiryzm, subiektywizm Demokracja kanalizacja agresji tumu zaoferowanie mu udziau w rzdzeniu, a jednoczenie manipulowanie poprzez przekonywanie do jakiej racji. Traktat o Bogach: o Bogach nie mona wiedzie, czy istniej, czy nie istniej i jakie maj waciwoci. Traktat o prawdzie: Wszystkich rzeczy miar jest czowiek istniejcych, e s, nieistniejcych, e nie s Gorgiasz z Leontinoi (483-375 p. n. e.) metoda dialektyczna 3 tezy z traktatu o niebycie czyli o przyrodzie Nic nie istnieje (poziom ontyczny) Gdyby nawet co istniao, nie byoby poznawalne (poziom epistemiczny) Nawet gdyby byo poznawalne, to nie mona by tego poznania nikomu przekaza (poziom komunikacji) Sokrates (469-399 p. n. e.) metoda elenktyczna, majeutyczna Elenktyka sztuka zbijania argumentw (prba, badanie, dowd). Sokrates wystpi przeciw sofistom ich wasn metod, metod elenktyczn. Ironia sokratejska zadawanie pyta przeciwnikowi i wykazanie mu jego wasnych sprzecznoci.

(sofista mdrek) Twierdzenie, e nie ma adnej prawdy jest sprzeczne samo w sobie, bo roci sobie prawa do prawdziwoci. Maieutyka sztuka poonicza Etyka staroytna spr a arete Arete cnota, doskonao. Eudaimonizm (eudaimonija szczliwo) szczliwo jest wyznacznikiem dobra i za. Ale nie MOJE szczcie, tylko szczcie oglne. Np. m zdradzajcy on. Dopki jest to tajemnic, wszyscy s zadowoleni, gdy sprawa wyjdzie na jaw szczliwa moe zosta jedynie kochanka ma. Pytanie, czy mona ingerowa w czyje szczcie. Arete jako wasno duszy Sokrates - intelektualizm etyczny Platon - eudajmonizm agatyczny - przylgnicie duszy do idei dobra (staego i niezmiennego wzorca zasad moralnych) Stoicy - m. In. Zenon z Kition (336-264) - Seneka (4 p. n. e.-65 n. e.) - Marek Aureliusz (121-180) - apatia Arte jako cnota praktyczna Sofici - arte jako sprawno praktyczna, ktrej mona naucza za pienidze Arystoteles - eudajmonizm perfekcjonistyczny (istnieje jeden najlepszy sposb rozwizania jakiej sytuacji) - doktryna zotego rodka (zasada umiaru, zasada rozwiza odmiennych, np. odwaga to ani brawura ani tchrzostwo) Epikur (341-270) - rodek pomidzy ataraksj (opanowaniem lkw) a hedone

Sokrates nie uciek, bo nie chcia si sprzeciwi oglnej zasadzie dobra i za. Dobrym jest ten, kto posiada doskonao wewntrzn. Pytania egzaminacyjne: etyka Arystotelesa i Platona. 19 X 2009 Platon (Ateny 427-347 p. n. e.) Arystoteles (Stagira 384 Chalkis 322 p. n. e.) Przedstaw sobie obrazowo jako nastpujcy stan rzeczy nasz natur ze wzgldu na kultur umysow i jej brak. Platon, Pastwo, ks. VII Przypowie Platona W jaskini znajduj si kajdaniarze ludzie od urodzenia przykuci tak, e mog patrze jedynie na owietlon cian jaskini. Widz na niej cienie obiektw znajdujcych si przy wejciu do jaskini. Gdyby byy to postacie i co mwiy, echo sprawioby, e kajdaniarze uwaaliby, e to cienie mwi. Taki czowiek poznaje wiat jedynie przez zmysy. Uwaa on za prawd cienie pewnych wytworw. Gdyby kajdaniarza wyzwoli z kajdan, nie chciaby pogodzi si ze wiatem poza jaskini. Tak zachowuje si czowiek, ktry poznaje prawdziw rzeczywisto. Takiego kajdaniarza mona przekona do prawdziwej rzeczywistoci zadajc mu pytania.

T histori zaczyna si czyta jako opowie o kim obcym, o jakich kajdaniarzach, po czym okazuje si, e to historia o nas.

Teoria prawdy Platona Pojcie prawdy jest moliwe tylko wtedy, gdy mamy do czynienia z jz. zdaniowym, a konkretnie ze zdaniami twierdzcymi. Prawda, wg Platona, to odpowiednio midzy stanem rzeczy i myli. Jak sprawdzi, czy zdanie jest prawdziwe? Sprawdzi, jaki jest stan faktyczny. Za oknem jest mga. Naley sprawdzi, czy za oknem jest mga.

Koherencyjna teoria prawdy (koherencja = spjno) Zdanie prawdziwe to zdanie spjne czyli nie sprzeczne z pozostaymi zdaniami systemu opisujcego nasz wiat. Pies na polowaniu postrzeli swego pana. Ze wzgldu na nasz znajomo wiata, uznajemy to zdanie za nieprawdziwe.

Pragmatyczna definicja prawdy Zdaniem prawdziwym jest takie zdanie, na gruncie ktrego moemy rozwiza problem praktyczny. Jeli info od prof. X rni si od wiadomoci od prof. Y, to na egzaminie u X piszemy wiadomoci od prof. X, a na egzaminie u Y piszemy od prof. Y. Rozwizujemy tym samym problem zdania na kolejny rok. Problem dualizmu korpuskularno-falowego. Raz wiato zachowuje si jak fala, a raz jak czsteczki fotonw. Z punktu widzenia zwykej teorii prawdy (Platona) obie sytuacje s nieprawdziwe. Z punktu widzenia koherentnej koncepcji prawdy, [chyba] zaley od postrzegania tej sytuacji. Z punktu widzenia pragmatycznej teorii prawdy obie sytuacje s poprawne.

Trjkt platoski IDEE POWSZECHNE ANAMNESIS (przypomnienie) METHEKSIS (uczestnictwo)

PODMIOT

ZJAWISKA JEDNOSTKOWE

Natywizm posiadanie wiedzy podczas rodzenia si; posiadanie wiedzy wrodzonej. Aby dokona jakiego porwnania, np. jeden przedmiot jest wikszy od innego, trzeba mie wrodzon wiedz.

Jan Kowalski jest dzieckiem, dojrzaym mczyzn i starcem. Moemy mwi o tym samym Janie Kowalskim jeli mamy na myli dusz.

Stopnie bytu wiat zmysowy wiat bytw zmiennych (zasad ycia jest soce) wiat umysowy wiat bytw staych (zasad rzeczywistoci jest Bg)

Byt Wasno bytu Struktura Dynamika Absolut

Platon (427-347 p. n. e.) Idea Powszechny (np. kolor czerwony) Idea to byt prosty Idea jest bytem niezmiennym Pozr zmiany tumaczy wiat cieni, fenomena IDEA DOBRA

Arystoteles (384-322 p. n. e.) Substancja Jednostkowy (np. czerwone krzesa) Substancja skada si z materii i formy Zmian tumaczy przejcie z potencji do aktu PIERWSZY PORUSZYCIEL

Idea jest bytem prostym, bdzie zawsze pozostawa niezmienny. Idea nie moe by opisana jako co co posiada wasn struktur.

Pytania egzaminacyjne: pojcie prawdy i jej rne definicje, ontologia platoska i jak ona rozwizuje problem staoci i zmiennoci. 5 X 2009 Filozofia (umiowanie mdroci) Platon Uczta o mioci. Eros syn Dostatku i Biedy. Filozofi nie zajmuj si ani mdrzy ani gupi. Mdrzy (bogowie) nie potrzebuj dy do wiedzy. Do filozofii dy ten, kto wie, e nic nie wie (Sokrates).

FILOZOFIA TEORETYCZNA Poznanie Wiedza doktryna: PRAWDA

FILOZOFIA PRAKTYCZNA Zasady postpowania Twrczo doktryna: DOBRO i PIKNO FILOZOFIA TEORETYCZNA

Poznanie: 5. Epistemologia / Teoria poznania (czym jest prawda, czym jest czowiek) Poznanie przez zmysy (sensualizm), przez dowiadczenie (empiryzm) i przez rozum (racjonalizm). Dla empirystw czowiek, ktry si rodzi to tabula rasa, jego wiedza to jego dowiadczenie. Racjonalista uwaa, e struktura poznawcza jest ju na wiat przynoszona. 6. 7. Logika (w niektrych stopniach poznania) Filozofia nauki (retoryka)

8.

Dziedziny szczegowe: metodologia, kopitywistyka, filozofia umysu itd.

Przedmiot poznania (wiedza): VIII. Ontologia (teoria poznania) / Metafizyka (zbir zagadnie takich jak fizyka, ale w innym aspekcie, np. nie jak si przedmiot rusza, tylko co to jest przedmiot) IX. Kosmologia / Filozofia przyrody X. Antropologia (kim lub czym jest czowiek, dla materialistw czowiek to zwierz, dla racjonalistw czowiek jest istot wyjtkow, np. dlatego, e posuguje si symbolami) XI. Filozofia Boga (w niektrych ujciach ontologicznych) Czy istnieje byt pozafizyczny? Czy Bg w ogle istnieje, a jeli tak, to czym jest? Nie jest to teologia teologia opiera si na dogmatach. Dziedziny szczegowe: filozofia spoeczna i polityczna, prawa, religii, antropologia kulturowa. FILOZOFIA PRAKTYCZNA Aksjologia: Etyka (nie moralno) DOBRO, Estetyka PIKNO Sprawiedliwo 1. kademu po rwno 2. kademu wg zasug 3. kademu wg potrzeb. Pojcia wartoci estetycznych i etycznych si przenikaj. Np. zgodnie z bajkami posta pikna jest dobra, posta brzydka, jak wiedma, jest za. Rozstrzygnicie, co jest pikne, a co nie, zaley od posiadanej wiedzy. NAUKI POMOCNICZE Metafilozofia (nauka o naturze filozofii, filozofia sama o sobie), logika, historia filozofii, etc. Do zapamitania: Podstawowe dziedziny filozoficzne (jak Filozofia Boga) Podaj przedmiot bada np. epistemologii i podaj przykadowy spr 12 X 2009 Dane s 2 odcinki. Jeden z nich jest 2x duy od drugiego. Na obu odcinkach mieci si dokadnie tyle samo punktw nieskoczenie wiele. Historia filozofii zacza si w Azji Mniejszej w Milecie. 1. filozof Tales z Miletu (okoo VI-VII w. p. n. e.). 1) Pytanie o arche tworzywo wiata (pytanie o charakterze ontologicznym) arche pocztek Nauka to prba odpowiedzi na pytania, na ktre odpowiadaa jedynie religia skd pochodzi wiat. Joska filozofia przyrody: Milet VII/VI w. p. n. e. o Tales: wszystko jest wod. Woda jest rdem i pocztkiem wszystkiego.

o
o

Anaksymander (ucze Talesa): jeeli co ma by pocztkiem, to nie moe by elementem wiata. Apeiron, czyli bezkres, jest arche. Anaksymenes: powietrze. Ono przekracza porzdek wiata nie wiadomo skd pochodzi i dokd zmierza.

Efez (niedaleko Miletu)

Heraklit: ogie. Panta rei, nie mona 2x wej do tej samej rzeki. Wariabilizm wszystko jest zmienne, wszystko pynie. W takim razie nie ma staoci. Logos porzdek zmian.

Zwizek pitagorejski: XII. Kreton w Italii ~530 r. p. n. e. 1. Pitagoras: liczba i harmonia

2) Problem staoci i zmiennoci XIII. Heraklit 1. Wariabilizm wszystko jest zmienne.

XIV.Eleia 1. Parmanides: byt jest, niebytu nie ma. Byt jest tylko jeden, bo bytw nie mona oddzieli. Zmiana, ruch s zudzeniem. Zenon z Elei wycig Achillesa z wiem. Pojcie ruchu jest sprzeczne, jeli chcemy jednoczenie mwi o spoczynku. Podobnie ruch strzay nie mona powiedzie, e strzaa jest w jakim punkcie, bo znaczyoby to, e si nie porusza. Antynomia logiczna sprzeczno, paradoks. Rozumowanie dedukcyjne, ktre prowadzi do sprzecznoci.

2.

3.

3) Prba rozwizania problemu cigoci i zmiennoci Abdera 1. Demokryt: prnia. Atomy pdz w nicoci. Ta teoria si nie przyjmie, bo o nicoci nie mona nic powiedzie, nie mona nawet powiedzie, e jest. Dopiero pniej nico zostaa postawiona na rwni z bytem.

9.

Empedekles?: 4 ywioy

Podzia filozofii: Filozofia presokratejska do mierci Sokratesa 399 Okres hellenistyczny od mierci Aleksandra Macedoskiego 323 Okres rzymski

Przykadowe pytania egzaminacyjne: Problem staoci i zmiennoci w filozofii. Arche, wariabilizm, antynomia, Heraklit itd.