You are on page 1of 3

[Thu ciapteh] Pu te pa te ii kal khat khit kal khat thu

PUTE PATE IN KOI TENG A ZUI HIAM? by. Sia Mangpu


1. Tibet Gam pan kipan: Pute pate pen Tibet gam sungah a om lai un, ki khual om nailo uh aa, inn leh lo nangawn zong bawl lo-in leihoih gam zon lai ding a sawm uh hi. Tua ahih manin sing hawm, suang hawm a muh peuhpeuh uh beelin omlel uh hi. Tua lei hawm suang hawmte khul kici hi. Tua hun lai in a suak, a piang zong om aa, a nung ciangin, khul a suak, khul a piang tuate naci uh hi. Kawlgam khuangah, Kawlgam sung zuan ding in a ki pat cil lai un Kachin leh Kawl tawh ki bangin a om khawm lai uh hi. A ki pat khiat uh ciangin Kawlte a tuam in paikhia pah uh hi. Ipu ipate, Kachinte tawh tawlkhat tonkhawm uh-a tua khit ciangin Nisuahna lam nawt in pial uh aa, tu hun-in Kachin gam sung tengah ki theh thang uh hi. Khangluite in agen uh ciangin Kachinte pai masa uh-a amau nung ah ei i zui hi. Amau pialna thei nawnlo in mailam nawt in ki paisuak hi. Lampi ah nahtaang a na bantante uh a laingeek na dawkto kik khin-a, sanggamte tawh gamlapi kihal khinta ni, ci-in delh ding na sawm nawnlo uh ahih manin a ki khenkhia kha ihi hi, naci uh hi. 2. Tuikang Dung Zui Tuikang dung a cih Chinduin gun dung hi. I pu ipate pen tua gun dung zui in a khang a sim in na teeng suksuk uh hi. A sawt ciangin KHAWHKHEN tung uh hi. Khawhkhen a khiatna pen pawlkhat in Gun tawbing naci uh hi. Tu hun in Gun Khawm i ci hi. 3. Khawhkhen Nusia Khawhkhen panin pawlkhat in guntaw lam zanglei nazuan suk uh aa, pawlkhat in Khawizang lam nazuan uh hi. Khawlzang a cih pen tuhun aa Kawlpi i cih hi. Kalay kabaw kuam khempeuh dimin teng uh hi. Khul sunga a teenna uh hita leh Khawh khen aa a teenna uh hita leh, Khawl zanga a teenna uh hi taleh a phuisam kammalte in hong theisak hi. 4. Phuisam Kammal Khimpi zin ni, Khapi kiat ni Khawhkhen ah Khawlzang ah, Micin, sacin ki khawl nung, Tungpi suah ni, Ka pi Neem nikpi, Na nik san hong hai ta teh, Na nik san la-a na paikik leh, Vanu Khulpi hong khupnelh ta teh, Khul vangah hong suakta teh, Dawi in, kau in ong piang teh, Gan tual ngo zong in kuan teh, Na tuah mawh ciang hi (pa) guh teep teh, Na gan tual ngo zon hi (pa) guh teep ken, Na gan tual ngo zo um nga ta, Na khua zuan in na tui zuan in, A tong a lam ding hong ngak lah hi. 5. Khawlzang pan Pawl Li ki suah Khawhkhen lah Khawlzang kikaal pan guntaw lam a zui suakte pawl in, Pakokku gam Yaw-nee, Gangaw nawksuk in, pawlkhat pai suaksuk, pawlkhat kham lamah na kahtoin kanpalet, Mindat Paletwa gam tengna kithehthang uh hi. A pai suak lai tengin, Minbu, Thayet, Prome, Henzada sung tengah na ki thehthang uh hi. Kawlzang pan, pawlkhat in gundung zui in Locom ah ki busa uh aa, tua panin Phalam, Khalkha gam sung ki thehthang uh hi. Pawlkhat in Nahtang lui zui-in, Ciimnuai ah na ki busa uh hi. 6. Ciimnuai pan Kikhenna Pawlkhat Ciimnuai panin pai khia aa Meitei gun dung zui toto in India gam, Aizawl, Agartala, Silchar, Haflong Imphal tengh ki theh thang in ki teeng hi. Ciimnuai ah a om lai tengin zong damdam in mun leh gam a zong uh aa a pawlpawl in a ki khen leuleu uh hi. Pawlkhat in Saizang ah khua sat in Saizang mi na kici uh hi. Pawlkhat in Bualtung teipona zang ah khua nasat uh aa Teizang mi naci uh hi. Pawlkhat in Luikaa ah khua satin paisuk uh aa Sukte naci uh hi. Pawlkhat in Dimpi ah khua nasat uh aa Dimmi naci uh hi. Mi a tam zawdeuh ciangin khua a tuamtuam ah na ki khenkhen uh hi.

KHANGLUI MITE GENNA TUAMTUAM 1. U Sein Nyo genna: Sagaing lei Nisuahna lam mun khat ah tanglai aa ZOMIte teengna khua khat om hi. Ni dang lai in hih mun ah, Pu Cihn kici ZOMI khat teeng aa ama min pua in Chin Yaw ki ci hi. 2. U Khin Mg Than genna: Sathung khawtaw lam zotui kang bul ah nidang lai in ZOMI te teeng hi cihna mualsuang om hi. Tua mualsuang tungah Minye Kyaw Swa a khan lai in hih mun-a a teeng ZOMI te a simkhakna thu a kum leh a ni, a kha mantakin ki at hi a ci hi. 3. Khan Tin Zam genna: Sathung khua ah tang lai pute pate tual biakna zong om hi. Tua mun ah pai in leito leh hanvut bekbek omlai hi. Tua khua mei in kangtum maw, galte in sim aa khua ki haltum maw khat zawzaw hi ding hi. Tua mun ah ZOMI te na zat tampi tu dongin kimu thei lai hi. Tua tham loin tual biakna (Chin Phaya) ki ci om hi a ci hi. 4. U Daung genna: Ka neu lai-in Chin Phaya kiim leh paam pen gammang tulak hi. Singkungte lian thei mahmah hi. Hi mun ah Chin Phaya sim loh Sibani khua bang ki satnai dek lo hi. Chin Phaya pen tong 9 saang hi. Ka nau lai in hi mun ah bawngcing leh vasa beengin ka pai zel hi a ci hi. 5. U Hla Paing genna: Kinwon Myinkyi zong ZOMI hi. Amah pen Mintainpin khua mi hi. Mindonminte unau a ki lemloh uh ciangin, U Chin in Mindonmin leh Kanaungmin, Paganminte a suamlup ma-in Shwebo ah taipih hi. U Chin makaihna tawh Mindonmin leh Kanaungminte unau in a U inn luahpipa sim in a zawh ciangin Mindonmin pen Kumpi suak hi. Mindonmin in U Chin tungah lungdam mahmah in, U Chin ci nawn lo-in U Kaung naci hi. A teenna khuamin zong Mungdaingpen kici pen laih in Mintaingpin kici hi. Tua ZOMI ahi U Kaung (U Chin) pen Kawlgam sung panin Italy leh France ah a masa pen Ambassador (tan-amat) ahi hi. 6. Sir George Scott. KCIE, genna: The Chin called themselves Zho or Jou or Shu or Yo na ci hi. 7. Carey and Tuck genna: Chins that name the Chinese Chin meaning Man. The Northern Chins called themselves Yo (Jo) or Zo. 8. Dr. H. Vum Kho Hau genna: To be called Man has been the aim of every race, hence the name Chin perhaps stuck for decades in documents and in official use but in resent times when Christianity had spread, the more common and general name of ZOMI began to be generally used which the people called themselves may be permanently used once and for all na ci hi. Chins who have migrated into Burma from the Tibetan Plateaudown to Gape Negrais There were Chin Levies in the Armies of King Bayinnaung of Toungoo (1551-1581) and of Alaungphaya of Ava (17521760). Many Chins living in the Pakokku, Thayetmyo, Prome and Henzada districts have become Burmanised. (Report of the Frontier Areas Committee of Enquiry1947.) The ZOMI Innkuan Laibu (History of the ZOMI Family) is the result of (25) years research The Author.
ZOMI INNKUAN LAIBU (J.G Z Tawng, Naulak; December 30th 1973) A Kaikhawm, Sia Mangpu Malaysia.

Home

Older Post

Worldwide Zomi. Simple template. Powered by Blogger.

You might also like