Dr Marcin Laso 10 XII 2005 Wojskowa Formacja Specjalna im.

Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej GROM jako instrument polityki zagranicznej i bezpieczestwa Rzeczypospolitej Polskiej.

Wstp W jednym z wywiadw genera Sawomir Petelicki, pierwszy dowdca Wojskowej Formacji Specjalnej GROM imienia Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej powiedzia, i GROM Jest takim miniem polskiej polityki zagranicznej, bo gdybymy nie mieli GROM-u, to pewnie w ogle by si nie liczono z tym, co mwi polska dyplomacja 1 . Teza wydaje si na tyle miaa i intrygujca, e nie sposb przej obok niej obojtnie. Tym bardziej, e poproszony o jej ocen genera M. Bieniek stwierdzi: genera Petelicki powiedzia duo rnych rzeczy, nie zamierzam go krytykowa, ale odsyam do Strategii Bezpieczestwa Narodowego RP i informacji o strategii obronnoci, gdzie mona znale informacje, kto jest za co odpowiedzialny, jakie s kompetencje poszczeglnych organw pastwa i zakres ich odpowiedzialnoci, cznie z siami zbrojnymi i dalej GROM to malutka jednostka do wykonywania zada specjalnych. O polskiej polityce zagranicznej decyduj politycy, dla ktrych siy zbrojne s tylko instrumentem. Strategia Bezpieczestwa Narodowego RP i dokumenty dotyczce strategii obronnoci to pozycje, do ktrych ja bym odesa panw, ktrzy wypowiadaj si autorytatywnie o miejscu jednostki GROM 2 . Zgodnie z uwagami generaa M. Bieka warto zacz analiz tego zagadnienia od ukazania miejsca si zbrojnych w polityce zagranicznej pastwa. Kolejnym krokiem winno by ustalenie roli, jak odgrywaj lub mog odgrywa siy specjalne. W tym konkretnym wypadku analiza skoncentruje si na jednostce GROM. Celem publikacji bdzie przeprowadzenie analizy powyszych zagadnie i ustalenie miejsca GROM w polityce bezpieczestwa pastwa oraz jej potencjau, jako instrumentu polityki zagranicznej. Zatem podejm prb wskazania w jakim stopniu tego typu jednostka jest wykorzystywana jako atut polityki zagranicznej oraz jakie jest jej umiejscowienie w systemie bezpieczestwa pastwa- lub by powinno, by moliwoci w niej drzemice byy w peni wykorzystane. Publikacja oparta zostanie o dostpne rda oraz materiay zawarte w opracowaniach ksikowych. Ze wzgldu na specyfik poruszanej tematyki cz informacji nie jest dostpna, dlatego tekst nie zawiera adnych informacji niejawnych. Obok dokumentw szeroko cytowane s wypowiedzi rozmwcw, z ktrymi autor przeprowadza wywiady na omawiany temat np. ze Sawomirem Petelickim, Krzysztofem Kozowskim, czy Pawem Grasiem. Ze rde prasowych na podkrelenie zasuguj informacje zwarte w artykuach S. M. Katza, uznawanego za specjalist w dziedzinie si specjalnych. Rwnie szeroko tekst odwouje si do informacji i opracowa zawartych na stronach internetowych. Z opracowa ksikowych warto podkreli publikacj Huberta Krlikowskiego Dziaania specjalne w strategii wojskowej III Rzeczypospolitej Polskiej Siedlce 2005, Nieprzygotowani na atak, rozmowa A. Talagi z S. Petelickim i P. Mosznerem http://www.nowe-panstwo.pl/05_2004_miesiecznik/005_2004_forum.htm 2 O polskim wojsku, siach specjalnych i misji w Iraku, rozmowa M. Lasonia z M. Biekiem http://www.eir.pl/drlason/wywiadzGen%5b1%5d.M.BienkiemAutoryzowany.doc
1

Henryka Hermanna Dziaania specjalne (wczoraj- dzi- jutro) Toru 2002 oraz Ireneusza Topolskiego Sia militarna w polityce zagranicznej Federacji Rosyjskiej Lublin 2004. Podstaw informacji na temat jednostki GROM (oprcz materiaw rdowych ) s liczne publikacje na jej temat np. Jarosaw Rybak GROM.PL Tajne operacje w Afganistanie, Zatoce Perskiej i Iraku Warszawa 2005. Zebrana literatura uzupeniona rdami pozwala w sposb rzetelny zrealizowa stawiany przez autora cel pracy. Szczegowe informacje dotyczce wykorzystywanych materiaw zawarte s w przypisach. 1. Siy zbrojne jako instrument polityki zagranicznej pastwa. Nie wnikajc w wystpujc w literaturze przedmiotu mnogo definicji moemy stwierdzi za profesorem E. Cziomerem, i polityka zagraniczna pastwa jest to: proces formuowania i realizacji interesw narodowo-pastwowych
3

stosunku

do

innych

pastw

uczestnikw

systemu

midzynarodowego.

Z definicji jasno wynika, e jest ona jedynie funkcj polityki wewntrznej

pastwa, peni zatem wobec niej funkcj suebn. Sia militarna (potencja militarny) jest jednym z wyznacznikw decydujcych o moliwociach pastwa w polityce zagranicznej. Stanowi rwnie jeden ze rodkw jej realizacji, obok politycznego i prawnego, ekonomicznego i psychologicznego 4 . Zatem siy zbrojne w powanym zakresie decyduj o realizacji podstawowych celw polityki zagranicznej, do ktrych profesor J. Kukuka zalicza cele: egzystencjalne, koegzystencjalne i funkcjonalne, okrelajc jednoczenie ich zakres jako: pastwa i wzrost jego pozycji midzynarodowej . Pojcie sia militarna- funkcjonujcym w literaturze anglojzycznej jako power 6 , ktre w literaturze przedmiotu jest szeroko omawiane 7 kryje w sobie wiele skadnikw, ktre wpywaj na brak jednej powszechnie akceptowalnej definicji. Jest tak przede wszystkim ze wzgldu na cigy rozwj przemysu zbrojeniowego, a zatem rodkw prowadzenia walki, szczeglnie widoczny w ostatnim pwieczu i towarzyszcy wycigowi zbroje. Wystarczajcym dowodem na t tez bdzie powstanie w okresie zimnej wojny- ze wzgldu na rozwj jakociowy- nowej triady si militarnych, a wic formacji wyposaonych w bro jdrow, na ktre skadaj si: rakiety midzykontynentalne, rakiety umieszczane na okrtach podwodnych oraz cikie bombowce dalekiego zasigu przenoszce bro jdrow. W ten sposb uksztatowaa si triada atomowa, w miejsce tradycyjnej, a wic wojsk ldowych, morskich i powietrznych 8 . Wanym powodem jest rwnie zmieniajce si miejsce i znaczenie si zbrojnych w polityce pastwa, a przede wszystkim w polityce zagranicznej. Obecnie sia militarna jest tylko jednym ze skadnikw siy pastwa, nie decyduje jednoznacznie o jego pozycji midzynarodowej 9 , bowiem niezwykle wane s rwnie inne czynniki, np. potencja gospodarczy czy naukowo- techniczny.
5

zapewnienie bezpieczestwa, wzrost siy

E. Cziomer, L. Zyblikiewicz Zarys wspczesnych stosunkw midzynarodowych, Warszawa 2004 str. 106 Tame str. 122- 123 5 Za E. Cziomer, L. Zyblikiewicz Zarys... op. cit. str. 114 6 Zobacz szerzej B. Balcerowicz Obronno pastwa redniego Warszawa 1997 str. 21- 23 7 Zobacz szerzej I. Topolski Sia militarna w polityce zagranicznej Federacji Rosyjskiej Lublin 2004 str. 15- 21 8 W. Malendowski Zbrojenia w Midzynarodowe stosunki polityczne pod redakcj W. Malendowskiego i Cz. Mojsiewicza Pozna 1997 str. 300 9 Zobacz szerzej Z. Cesarz Wspczesne problemy polityczne wiata, Wrocaw 1994 str. 17- 18
4

Zalenie od okresu historycznego sytuacja wygldaa odmiennie. Przyjmujc za I. Topolskim, mona wyrni i scharakteryzowa nastpujce epoki: przedindustrialn (kamienia i elaza 3000 r. p.n.e. 1815), industrialn (pary 1815- 1945), nuklearn (atomu 1945- 1991) i informatyczn (krzemu 1991, wojna w Zatoce Perskiej jako pierwsza w nowej epoce). Zostay one wyodrbnione ze wzgldu na czynnik postpu technologicznego i jego wpyw na si militarn pastwa 10 . W epoce przedindustrialnej sia militarna decydowaa o sile pastwa i bya jego podstawowym instrumentem w polityce zagranicznej, bez ktrego dyplomacja nie moga si obej. Suya m.in. do podboju, interwencji, pacyfikacji czy obrony wasnej pastwowoci. W epoce industrialnej sia militarna pozostawaa decydujcym skadnikiem siy pastwa, jednak co raz wiksze znaczenie zacza zyskiwa gospodarka, ktra odpowiadaa za kompleks przemysu zbrojeniowego, zatem za niezbdny skadnik potencjau wojskowego. Dyplomacja, majc za sob si militarn, moga uywa jej za rodek do prowadzenia klasycznych wojen, interwencji zbrojnych, utrzymywania stref wpyww, narzdzie grb czy demonstracji siy. W epoce nuklearnej postp naukowo techniczny cakowicie odmieni znaczenie siy zbrojnej dla polityki zagranicznej pastwa. Podstawowym jej komponentem staa si bro jdrowa. To z powodu moliwoci jej uycia podczas wojny w Korei w latach 1950- 1953 adna ze stron nie osigna ostatecznego zwycistwa. wiadomie zrezygnowano z tego rodka prowadzenia walki, bowiem w innym wypadku mogaby wybuchn trzecia wojna wiatowa- wojna atomowa. Zatem podstawowy element siy militarnej sta si poniekd bezuyteczny, bowiem jego zastosowanie wizaoby si w praktyce z brakiem zwycizcy i grob zapanowania pokoju cmentarnego. Pozosta jej zatem przede wszystkim czynnik odstraszania oraz uycie w nowej, ograniczonej formie, jako tylko jednego ze rodkw polityki zagranicznej. Bya wsparciem dla rodkw dyplomatyczny, politycznych i ekonomicznych, a jednoczenie sama w znaczcy sposb zalena od potencjau gospodarczego i naukowo- technicznego. Si militarn w epoce nuklearnej polityka zagraniczna wykorzystywaa m.in. w nastpujcy sposb: odstraszanie, wycig zbroje, ochrona wasnej niezalenoci, interwencje zbrojne, inwazje oraz groba uycia. W epoce informatycznej tworzcej si obecnie sia militarna ma mie niewielk rol, poniewa dominowa bdzie wiedza i zwizany z ni potencja techniczny i gospodarka. Dopiero w sytuacji, gdy zawiod inne rodki, polityka zagraniczna siga ma po siy zbrojne skadajce si z nowoczesnych, mobilnych i elastycznych jednostek wyposaonych w bro nowej generacji, ktre bd zdolne do rozwizywania problemw przed nimi postawionych, np. terroryzm, spory graniczne, migracje, przestpczo midzynarodowa, proliferacja broni masowego raenia. To waciwa rola dla si specjalnych i std ich stosowanie w konfliktach poniej progu wojny. Zatem dochodzi bdzie do sytuacji, gdy armie pastw znajdujcych si jeszcze w okrelanej przez A. i H. Toffler tzw. drugiej fali ciera si bd z
11 przeciwnikiem uywajcym ju doktryny trzeciej fali . Mona si zgodzi, e do takie wojny ju si

odbywaj, jednak wtpliwym pozostaje siganie do siy militarnej, jako ostatecznego rodka polityki zagranicznej, czyli wyczerpanie innych moliwoci rozwizania konfliktu. Dlatego moemy przyj, e w tym okresie polityka zagraniczna pastwa uywa siy militarnej poprzez interwencje zbrojne celem deklarowanym walki z terroryzmem midzynarodowym, ochrony

10 11

Zobacz szerzej I. Topolski Sia...op. cit. str. 23- 36 Zobacz szerzej A. Toffler, H. Toffler Wojna i antywojna, Warszawa 1998

praw czowieka, utrzymania pokoju midzynarodowego, czy

nieproliferacji broni masowej zagady.

Obok si powietrznych (tzw. wojna w biaych rkawiczkach, czyli precyzyjne, wrcz chirurgiczne uderzenia z powietrza na cele naziemne- koncepcja zastosowana podczas interwencji NATO w Kosowie poczwszy od 24 III 1999 roku) najczciej do wymienionych powyej celw uywa si si specjalnych, ktrych zakres dziaa i skala zaangaowania ulega cigej ewolucji w kierunku zwikszania iloci ich funkcji i zada. Obok powyszego bezporedniego uycia siy militarnej przez polityk zagraniczn, pamita naley rwnie o wykorzystywaniu jej poprzez tworzenie systemw antyrakietowych (tarcza antyrakietowa), wywiad satelitarny i elektroniczny oraz infiltrowanie i paraliowanie sieci komputerowych przez specjalnie do tego celu wyszkolonych hakerw w mundurach. Podsumowujc, zgodnie z definicj I. Topolskiego pod pojciem siy militarnej naley rozumie: 1) kompleks militarno- przemysowy (zakady produkcyjne, orodki naukowo- badawcze, poligony dowiadczalne, surowce i materiay), 2) siy zbrojne (armia regularna, formacje paramilitarne, wywiad, przeszkolone rezerwy, infrastruktura wojskowa). Jest ona czci potencjau militarnego pastwa, ktry w danym okresie czasu moe ono wykorzysta 12 . W podanej powyej definicji brak jest jednak w mojej ocenie niezwykle wanego skadnika wspczesnych sil zbrojnych, ktrym s siy specjalne, a ktre to nie daj si zamkn w pojciu armia regularna, czy te formacje paramilitarne. Takie stanowisko postaram si szczegowo uargumentowa, chocia ju pobiene spojrzenie na rda problemw epoki krzemu zdaj si je potwierdza. 2. Pojcie dziaania i si specjalnych. Pojcie si specjalnych (Special Operations Forces- SOF) jest zwizane nieodcznie z dziaaniami specjalnymi (Special Operations- SO). Obowizujce w USA okrelenie si i zada specjalnych zamieszczono w Doctrine for Joint Special Operations 13 z 17 XII 2003 roku. Stwierdza m.in, i dziaania specjalne s to operacje przeprowadzane we wrogim lub politycznie wraliwym rodowisku dla osignicia celw o charakterze militarnym, politycznym, informacyjnym i/lub ekonomicznym z wykorzystaniem rodkw, ktrymi nie dysponuj siy konwencjonalne. Mog by one przeprowadzane niezalenie lub w zwizku z dziaaniami armii regularnej i agencji rzdowych. Dziaania specjalne wyrnia od tradycyjnych m. in. stopie politycznego i fizycznego ryzyka, stosowane techniki operacyjne i zaleno od szczegowego rozpoznania i wywiadu. Czsto s one integraln czci prowadzonej kampanii wojennej i peni wobec niej rol suebn. Jednak prowadzone s rwnie zupenie niezalenie i polegaj np. na organizowaniu i szkoleniu partyzantek czy armii innych pastw, przeprowadzaniu atakw na wskazane cele, by wyeliminowa potencjalne zagroenie czy dziaania antyterrorystyczne. H. Hermann po gruntownej analizie dostpnych w literaturze definicji stwierdza, e wspczenie pod pojciem dziaania specjalne rozumie si: kompleks przedsiwzi o charakterze wojskowym, zmierzajcych do osabienia potencjau politycznego, ekonomicznego, militarnego i moralnego przeciwnika. Przedsiwzicia te s realizowane w sposb odmienny ni czyni to wojska regularne i dalej Dziaania specjalne prowadz

12 13

Topolski Sia..., op. cit. str. 29 Doctrine of Joint Special Operations http://www.dtic.mil/doctrine/jel/new_pubs/jp3_05.pdf

siy (wojska) specjalne, a take zwizki taktyczne (ZT) i zwizki operacyjne (ZO) si zbrojnych w zakresie swojego udziau w dziaaniach wojennych oraz rwnie inne instytucje pastwa i organizacje spoza si zbrojnych, np. agencje wywiadowcze itp. Wyspecjalizowanymi siami, np. grupami specjalnymi, oddziaami partyzanckimi, grupami sabotaowo- dywersyjnymi itp. 14 H. Krlikowski i K. Pitkowski przedstawili za nastpujc definicj: Dziaania specjalne s nieregularn form walki, stosowan w czasie pokoju, jak i wojny, polegajc na osiganiu celw strategicznych, niemoliwych do osignicia na drodze dziaa regularnych lub dyplomatycznych. Mog by one prowadzone jako dziaania samodzielne, lub wspierajce inne formy dziaa. Dziaania specjalne s prowadzone w skali taktycznej z wykorzystaniem czynnika zaskoczenia i innowacji taktycznych. Efekt dziaa specjalnych w wymiarze politycznym jest strategiczny, a w wymiarze militarnym strategiczny lub operacyjny. 15 Zatem autorzy podkrelaj wymiar politycznych efektw dziaa si specjalnych, ktre okrelaj jako: formacje wojskowe lub paramilitarne, zawodowe (czasem improwizowane) przeznaczone i wyszkolone do prowadzenia dziaa specjalnych samodzielnie lub we wsppracy z innymi jednostkami wojskowymi, paramilitarnymi oraz organizacjami rzdowymi. Siy specjalne s formowane spord starannie wyselekcjonowanych onierzy pod ktem posiadanych warunkw i predyspozycji psychicznych oraz fizycznych, jak te zdolnoci do prowadzenia dziaa specjalnych 16 Cechuje je cigy rozwj, co wie si ze zwikszaniem iloci stawianych przed nimi zada a zatem i rodzajw podejmowanych dziaa. Konieczno cigego rozwoju si specjalnych i struktur w ramach jakich funkcjonuj podkrela pukownik rezerwy R. Polko stwierdzajc, i: ... nie jest moliwe utworzenie tak elastycznej organizacji, ktra nie wymagaaby ju adnych zmian. i dalej Podstaw do rozbudowy/przebudowy si specjalnych byyby realne potrzeby wynikajce z przyjtej koncepcji polityki pastwa oraz prowadzonych analiz zdolnoci si specjalnych. 17 W wymiarze deklaratywnym z koniecznoci rozbudowy si specjalnych zdaj sobie spraw rwnie decydenci: Rozwj jednostek specjalnych jest naturalnym rozwiniciem nowoczesnej doktryny militarnej, ktra zakada tworzenie wysoce wyspecjalizowanych si, w peni uzawodowionych, zdolnych do realizacji rnorodnych i specyficznych celw. Tworzc stosunkowo niewielkie i wyspecjalizowane jednostki uzyskuje si moliwo osigania rnorodnych celw bdcych poza zasigiem moliwoci zwykych jednostek wojskowych. 18 Niestety wiadomo tej naturalnej koniecznoci nie idzie w parze z podejmowaniem dziaa na rzecz jej realizacji. Zakres dziaa si specjalnych zwiksza si stale 19 . Z pocztkowo wyodrbnianych rodzajw, takich jak: partyzanckie,
20

dywersyjno-

rozpoznawcze,

przeciwpartyzanckie,

sabotaowe

psychologiczne

poprzez ich rozwinicie do form dziaa: szturmowych, rajdowych, dywersyjnych,

H. Hermann Dziaania specjalne (wczoraj, dzi, jutro), Toru 2002 str. 21 H. Krlikowski, K. Pitkowski Miejsce si specjalnych w systemie obronnym RP, w Nowa technika wojskowa 3/2004 str. 15 oraz podobna definicja H. Krlikowski Dziaania specjalne w strategii wojskowej III Rzeczypospolitej Polskiej, Siedlce 2005 str. 105 16 H. Krlikowski Dziaania... op. cit. str. 106 17 R. Polko Siy specjalne w polityce bezpieczestwa pastwa www.stosunki.pl/main243826020210,2,yisvp.htm 18 Ministerstwo Obrony Narodowej, Jednostki specjalne Wojska Polskiego http://www.wp.mil.pl/start.php?page=1011100000 19 Zobacz szerzej M. Brailey Not many jobs take a whole army: Special operations forces and the revolution in military affairs, http://www.ntu.edu.sg/idss/publications/WorkingPapers/WP64.PDF 20 H. Hermann Dziaania..., op. cit., str. 22
15

14

przeciwdywersyjnych, sabotaowych, rozpoznawczych (rozpoznanie specjalne), wywiadowczych, desantowych, poszukiwawczo- ratowniczych, psychologicznych, partyzanckich, przeciwpartyzanckich, terrorystycznych i kontrterrorystycznych 21 . Peny zestaw dziaa wymienia Doctrine for Joint Special Operations (patrz tabela nr 1- Gwne zadania dziaa specjalnych). Gwne zadania dziaa specjalnych

rdo: http://www.dtic.mil/doctrine/jel/new_pubs/jp3_05.pdf Doctrine of Joint Special Operations Wymieniane zadania szczegowe dotycz m.in.: rajdw, zasadzek, szturmw, atakw przy uyciu broni dystansowej, operacji ratowniczych, precyzyjnego zniszczenia, chwytania zbrodniarzy wojennych, zwiadu rodowiskowego, dotyczcego celw wojskowych i efektw atakw, pomocy w szkoleniu wojska i innych sub danego kraju, dziaa niekonwencjonalnych trwajcych dugi okres czasu np. szkolenie partyzantw, sabota, podkopywanie morale i gospodarki danego kraju, rozpoznania infrastruktury, przygotowania i przeprowadzenia atakw antyterrorystycznych, uwalniania zakadnikw, poszukiwania, niszczenia i odzyskiwania broni masowej zagady, budowania waciwych relacji z ludnoci cywiln, ograniczania jej strat zwizanych z dziaalnoci zbrojn, operacji psychologicznych (PSYOP) celujcych we wpyw na emocje, morale i zachowanie przeciwnika i ludnoci cywilnej danego obszaru oraz obrony wasnych systemw informacyjnych i informacji w nich zawartych 22 . Zatem dziaania specjalne dysponuj olbrzymim potencjaem, ktry moe by uywany przez pastwo zarwno w czasie pokoju, jak i wojny czynic tym samym z si specjalnych wygodne i bardzo uyteczne narzdzie polityki zagranicznej pastwa funkcjonujce w ramach siy militarnej. Pamita naley o tym, i dziaania specjalne zawieraj w sobie zazwyczaj treci polityczne, np. szkolenie partyzantw, czy ruchw wywrotowych na terenie innego pastwa, przeprowadzanie akcji bezporednich upozorowanych na dziaalno innego podmiotu, co czyni je dodatkowo atrakcyjnym

21 22

H. Krlikowski, K. Pitkowski Miejsce..., op. cit., str. 15 Zobacz szerzej Doctrine of Joint Special Operations http://www.dtic.mil/doctrine/jel/new_pubs/jp3_05.pdf

narzdziem. Nie s przy tym tak kosztowne jak prowadzenie tradycyjnej wojny, a wspierany przez nie nacisk dyplomatyczny i ekonomiczny staje si niezwykle skuteczny. Przykadem uycia si specjalnych mog by znane dziaania brytyjskich Specjalnych Sub Powietrznych (SAS- Special Air Service), jednej z najlepszych tego typu jednostek na wiecie 23 , czy wczeniejsza aktywno agenta Thomasa E. Lawrencea (Lawrence z Arabii), ktry przy wsparciu natury ekonomicznej i politycznej potrafi skoni ludno arabsk do walki z Turkami. Przykady na wykorzystanie si specjalnych w konfliktach politycznych oraz konfliktach poniej progu wojny podaje w swej pracy H. Herrman przywoujc m. in. likwidacj destabilizacji na Borneo dokonan przez SAS w latach 1963- 66, czy rebelii antyrzdowej w Omanie w latach 1958- 59
24

. Jednak szczeglnie w USA dziaania specjalne wymieniane s jako

wany element wsparcia polityki zagranicznej i realizacji podstawowych interesw pastwa (celw narodowych), cznie z jego aktywnoci w wymiarze globalnym. Podkrelaa to przyjta w latach 80tych doktryna konfliktw o niskiej intensywnoci 25 , dowodz tego przedstawiane statystyki np. w 1998 roku siy specjalne USA wspieray dziaania amerykaskiej dyplomacji w 152 pastwach, a okoo 7000 onierzy wypeniao to zadanie na co dzie 26 , a wreszcie kluczowe znaczenie tego typu formacji w kampanii przeciw Talibom w Afganistanie oraz w operacji Iraqi Freedom 27 i ich liczebno- w 1999 roku 46.175, w 2004 roku 49848 onierzy i pracownikw cywilnych oraz budet- w 2001 roku 3,7 mld $, w 2004 6,7 mld $ 28 . Pamita przy tym naley, e ze wzgldu na specyfik dziaa i ich wraliwo polityczn (rwnie ze wzgldw prawno-midzynarodowych) musz by one poddane cisej kontroli cywilnej, co przy skali wykorzystywania ich przez Stany Zjednoczone jest tym waniejsze. Odpowiedzi pastw na rosnce znaczenie si specjalnych i moliwo ich wykorzystania w czasie pokoju i w konfliktach o niskiej intensywnoci w sposb samodzielny oraz w czasie wojny najczciej na korzy si regularnych, jest tworzenie i szkolenie kolejnych jednostek tego typu oraz specjalnie wydzielonych struktur dowdczych. Wedug dostpnych danych do roku 2003 funkcjonowao odpowiednio:
29

46

jednostek

ldowych,

32

morskie,

powietrznych

33

antyterrorystyczne . Rwnie NATO zalecio swoim czonkom rozwj si specjalnych i podnoszenie gotowoci do prowadzenia dziaa specjalnych w ramach operacji ekspedycyjnych. Wspln struktur przeznaczon do tego typu dziaa na podstawie decyzji podjtych na szczycie NATO w Pradze (XI 2002) winny by Siy Odpowiedzi NATO (NRF NATO Response Force) 30 .

Zobacz szerzej M. Ryan, Ch. Mann, A. Stilwell Encyklopedia oddziaw specjalnych. Taktyka, historia, strategia, uzbrojenie, Warszawa 2003 str. 40- 52 24 H. Hermann Dziaania..., op. cit., str. 202- 264 25 Zobacz szerzej S. Parzymies Amerykaska strategia konfliktw o niskiej intensywnoci, Sprawy Midzynarodowe 1988, nr 2, str. 115 26 P. J. Schoomaker Special operations forces in peacetime: A powerful tool in shaping the security environment, www.usinfo.state.gov/journals/itps/1299/ijpe/schoom.htm 27 S. Biddle Special forces and the future of warfare: Will SOF predominate in 2020? http://www.cia.gov/nic/PDF_GIF_2020_Support/2004_05_25_papers/special_forces.pdf, H. Krlikowski, K. Pitkowski Miejsce..., op. cit., str. 16, 17 28 Za H. Krlikowski Dziaania... op. cit., str. 56 29 Wyliczenie na podstawie M. Ryan, Ch. Mann, A. Stilwell Encyklopedia..., op. cit. 30 Zobacz szerzej Prague Summit Declaration Issued by the Heads of State and Government participating in the meeting of the North Atlantic Council in Prague on 21 November 2002, http://www.nato.int/docu/pr/2002/p02-127e.htm

23

Podsumowujc naley przyj, e siy specjalne prowadzc swoje dziaania musz zapewni osignicie wyznaczonych im celw o charakterze polityczno- militarnym i w tym aspekcie traktowa je mona jako narzdzie polityki zagranicznej pastwa. 3. Miejsce GROM w polskiej polityce bezpieczestwa i jej moliwoci jako instrumentu polityki zagranicznej pastwa. W wypadku JW 2305, czyli Wojskowej Jednostki Specjalnej GROM imienia Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, w sposb najbardziej widoczny funkcja ta jest widoczna poprzez jej zaangaowanie w wojn na terenie Iraku. To dziki jej dziaaniom Polska otrzymaa propozycj objcia jednej ze stref kontroli (w polskiej terminologii okrelanej mianem stabilizacyjnej), jednoczenie potwierdzajc swoje najwysze umiejtnoci i unikajc dziki temu- jak twierdzi S. Petelicki rozproszeniu pomidzy armi i marynark 31 , a zatem faktycznej likwidacji. GROM- Grupa Reagowania Operacyjno- Manewrowego, powstaa 13 VII 1990 roku (na stronie internetowej Ministerstwa Obrony Narodowej podana jest bdna data 13 VIII 1990 rok 32 ) na mocy decyzji rzdu Tadeusza Mazowieckiego. Jej pomysodawc, twrc i pierwszym dowdc by podpukownik Sawomir Petelicki, za za ojca chrzestnego jednostki uznaje si Krzysztofa Kozowskiego. Powstanie, rozwj i operacje przeprowadzane przez t jednostk opisane s do szeroko w literaturze specjalistycznej 33 , oczywicie na tyle, na ile stosowne informacje mog by i s ujawniane. Jak podaje S. Petelicki blisko 70% akcji JW 2305 pozostaje cigle utajnione 34 . Jak podaje MON, jednostk powoano z przeznaczeniem do fizycznego zwalczania terroryzmu i wczono w struktur Ministerstwa Spraw Wewntrznych. Od XI 1999 roku znajduje si w gestii Ministerstwa Obrony Narodowej i podlega bezporednio Ministrowi Obrony Narodowej. Jej cele ustalono na prowadzenie dziaa: ratowniczo- ochronnych, specjalnych i rozpoznawczych, na ldzie, pod wod i z powietrza. GROM wyszkolony jest gwnie do zada antyterrorystycznych, ale rwnie do wykonywania zada specjalnych o charakterze wojskowym. J. Rybak pord zada jednostki wymienia: a) kontrterroryzm rozumiany jako fizyczne zwalczanie terrorystw, aby nie dopuci do aktu terroru. W zakres dziaa wchodzi rwnie odpowied na zamach. b) NEO (Non Combat Evacuatoin)- ewakuacja osb postronnych z terenu, na ktrym prowadzone s
31

V. Matus The GROM factor http://www.aei.org/research/nai/publications/pubID.17667,projectID.11/pub_detail.asp 32 Ministerstwo Obrony Narodowej, Jednostki specjalne Wojska Polskiego http://www.wp.mil.pl/start.php?page=1011100000 33 Artyku przywouje tylko wybrane zagadnienia dotyczce jednostki GROM, zobacz szerzej na jej temat np. H. Krlikowski Wojskowa Formacja Specjalna GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej 19902000, Gdask 2001, H. Krlikowski Operacja Little Flower na tle konfliktu w byej Jugosawii, Gdask 2002, M. ukaszewicz Gromowadny. O GROM-ie, MON-ie, Rangersach i Nieustraszonych, wywiad rzeka z pukownikiem R. Polko, Krakw 2005, J. Rybak Komandosi. Jednostki specjalne Wojska Polskiego, Warszawa 2003, J. Rybak GROM.PL Tajne operacje w Afganistanie, Zatoce Perskiej i Iraku, Warszawa 2005, K. Burnetko, Polska wojna z terroryzmem, z gen. Sawomirem Petelickim - dowdc Grupy Reagowania OperacyjnoManewrowego GROM, rozmawia Krzysztof Burnetko, Kontrpukt, 1998, nr 10/11 (dodatek do Tygodnika Powszechnego, 1998, nr 43) http://www.tygodnik.com.pl/kontrapunkt/28-29/petel.html, S.M. Katz GROM: The advent of polish thunder, Jane's Intelligence Reviev VIII 1998 str. 12- 17, S.M. Katz Polish Thunder The GROM Special Operations Counterterrorist Unit w Special Operations Report nr 4 2005 str. 19- 29, Nieoficjalna strona internetowa GROM autorstwa S. Miernika http://grom.mil.pl/. 34 V. Matus The GROM... op.cit.

dziaania wojenne, c) Rozpoznanie specjalne- zdobywanie wszelkich informacji o przeciwniku, ktre s istotne z militarnego punktu widzenia oraz ocenianie efektw dziaa wasnych wojsk, d) Akcje bezporednie, czyli pojazdw, sabota, przygotowywanie zasadzek, zdobywanie, niszczenie obiektw lub akcji dywersyjnych, likwidacja stanowisk dowodzenia, wzw prowadzenie

komunikacyjnych, cznoci, e) Wsparcie militarne- szkolenie wojsk sojuszniczych podczas pokoju oraz doradztwo i wsparcie sojusznikw w czasie kryzysu i wojny, f) Dziaania niekonwencjonalne- do ktrych moemy zaliczy np. prowadzenie walki partyzanckiej czy dziaa przeciwdywersyjnych, g) Prowadzenie bojowych akcji ratowniczo-poszukiwawczych, dla przykadu ewakuacja lotnikw, ktrzy zostali zestrzeleni nad terytorium przeciwnika 35 . Wida, i cele wymieniane przez autora odpowiadaj tym, o ktrych mwi opracowania amerykaskie. S.M. Katz powoujc si na informacje ze rde oficjalnych podaje, e zadaniami GROM s przede wszystkim akcje bezporednie, rozpoznanie specjalne oraz wsparcie militarne 36 . Wg MON struktury i zadania jednostki s na bieco modyfikowane i dostosowywane do wspczesnych wyzwa i zagroe 37 . Liczebno jednostki nie jest znana. Niektre rda wspominaj o 300 operatorach 38 , chocia pytany o to przez autora pose Pawe Gra nie potwierdzi tych informacji 39 . Wg najnowszego opracowania S.M. Katza jednostka liczy okoo 200 operatorw 40 . O znaczeniu JW 2305 dla polskiej armii i polityki zagranicznej niech wiadczy fakt, i braa ona udzia w nastpujcych operacjach: na Haiti, na terenie byej Jugosawii (w tym w Kosowie), w Afganistanie, Kuwejcie i w Iraku 41 . Na niektrych stronach internetowych dostpna bya rwnie informacja o udziale jednostki w operacji na terenie Irlandii w 2000 roku. Brak jest jej oficjalnego potwierdzenia, ale mona domniemywa, e bya ona zwizana ze wspprac GROM z Wojskowymi Subami Informacyjnymi (WSI). Mimo to brak jest stosownych uregulowa oraz wizji i miejsca dziaa i si specjalnych w polityce bezpieczestwa Polski, co przekonujco udowadnia R. Polko 42 . Co wicej, jest tak mimo zapisu w Strategii Obronnoci RP z 23 V 2000, ktra stwierdzaa i: wojska specjalne wykonuj zadania o znaczeniu strategicznym lub operacyjnym w okresie pokoju, kryzysu i wojny 43 . Wrcz o regresie koncepcji si specjalnych w Polsce niech wiadczy fakt, i w Strategii Bezpieczestwa Narodowego RP z 22 VII 2003 roku nie pojawiaj si nawet terminy siy specjalne ani dziaania specjalne. Trzykrotnie spotka mona za pojcie suby specjalne, ktre uywane jest w odniesieniu do sub majcych zapewni bezpieczestwo wewntrzne pastwa. Nie poprawiaj tego wraenia oglne sformuowania majce da wyraz dobrego klimatu dla rozwoju polskich si zbrojnych, ktre bd omwione w dalszej czci niniejszego opracowania. Natomiast oficjalnie, zgodnie ze

J. Rybak, Eksportowi onierze w onierz Polski, nr 1-2 2003, str. 11-12 S.M. Katz Polish Thunder The GROM Special Operations Counterterrorist Unit w Special Operations Report nr 4 2005 str. 27, 28 37 Ministerstwo Obrony Narodowej, Jednostki... op. cit. 38 Zobacz np. V. Matus The GROM... op.cit, M. Ryan, Ch. Mann, A. Stilwell Encyklopedia...,op. cit., str. 132 (autorzy wspominaj, e nigdy nie osignito zaoe pierwszego etatu jednostki, ktry mia liczy 1013 osb). 39 Rozmowa M. Lasonia z posem P. Grasiem- archiwum autora. 40 S.M. Katz Polish Thunder op. cit., str. 27 41 Ministerstwo Obrony Narodowej, Jednostki... op. cit. 42 Zobacz szerzej R. Polko Siy..., op. cit. 43 Za R. Polko Siy..., op. cit.
36

35

stwierdzeniem: Niniejsza Strategia Bezpieczestwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej jest podstaw i punktem wyjcia do opracowania poszczeglnych strategii sektorowych w dziedzinach majcych podstawowe znaczenie dla bezpieczestwa i obronnoci pastwa. Jej tre i realizacja bdzie podlega staemu przegldowi zgodnie z konstytucyjnymi zadaniami organw wadzy pastwowej. Bdzie te zmieniana i uzupeniana w zalenoci od ewolucji uwarunkowa bezpieczestwa narodowego Polski 44 , strategia ta winna by dostosowywana do zmieniajcej si sytuacji midzynarodowej przede wszystkim w wymiarze bezpieczestwa. W dokumencie System obronnoci RP rwnie nie sposb odnale miejsca i roli dziaa i si specjalnych 45 . Jak jednak zauwaa R. Polko odnonie wspomnianego powyej dostosowywania: Wypracowane w przedziale czasu 1989- 2005 r. tzw. koncepcje rozwoju si specjalnych miay szereg wsplnych cech i jedn zasadnicz- nie promoway zdolnoci i nie tworzyy struktur gotowych przeciwstawi si realnym zagroeniom okrelonym w strategiach bezpieczestwa i obronnoci kraju... i dalej Nie przywizyway wikszej wagi do wzmocnienia elementw wykonawczych, tworzyy natomiast struktury dowdczo- sztabowe o niejasnych kompetencjach i przeznaczeniu, takie jak Oddzia Operacji Specjalnych powstay w strukturze P-3 SGWP (Sztabu Generalnego Wojska Polskiego- ML) i stanowicy dodatkowe ogniwo w rozbudowanym systemie sprawozdawczoci Sztabu Generalnego 46 . Moliwa analiza przedstawionych dokumentw potwierdza sowa M. Bieka cytowane na wstpnie artykuu. Sigajc po informacje rzdu na temat polskiej polityki zagranicznej z ostatnich trzech lat rwnie nie znajdziemy w nich wspomnienia na temat roli i miejsca dziaa i si specjalnych, mimo, i siy zbrojne RP s w tym okresie szczeglnie aktywnie wykorzystywane jako rodek jej polityki zagranicznej. Jednak spotka si moemy z efektami dziaa- w mojej ocenie przede wszystkim tego typu formacji- w sowach ministra spraw zagranicznych A. Rotfelda z 21 I 2005 roku: Presti Polski w Waszyngtonie jest dzi wyszy ni kiedykolwiek w przeszoci. Ten presti jest naszym nowym atutem i bezcenn wartoci, nawet jeli jest to warto niewymierna. Powiedzmy otwarcie: inne pastwa zabiegaj o takie relacje bezskutecznie przez lata. Takiej pozycji, jak mamy w Stanach Zjednoczonych, nie zdobywa si w wyniku lobbingu 47 . Tak tez potwierdza rwnie P. Gra, ktry podczas swojej wizyty w USA spotyka si z ogromnymi wyrazami sympatii i uznania dla wkadu onierzy GROM w wysiek wojenny pastw koalicji w Iraku 48 . Warto przy tej okazji zwrci uwag na rol Stanw Zjednoczonych przy organizowaniu jednostki, a w szczeglnoci na moliwe motywy tego dziaania. Nie jest trafne stwierdzenie, e bya to tylko prosta wdziczno za operacj przeprowadzan pod dowdztwem Gromosawa Czempiskiego (ewakuacja oficerw wywiadu USA z Iraku jesieni 1990 roku), tym bardziej, e odbya si ona ju po powstaniu GROM. Faktem jest jednak, i operatorzy GROM brali udzia w zabezpieczaniu caoci operacji dziaajc na granicy jordasko- irackiej 49 . Mona uzna, e pewien zakres pomocy Polska zawdziczaa tej akcji, jednak,

Strategia Bezpieczestwa Narodowego RP http://www.wp.mil.pl/start.php?page=1010302000 System obronnoci RP http://www.wp.mil.pl/start.php?page=1010301000 46 R. Polko Siy... op. cit. 47 Informacja Rzdu na temat polskiej polityki zagranicznej przedstawion na posiedzeniu Sejmu w dniu 21 stycznia 2005 r. przez Ministra Spraw Zagranicznych prof. Adama D. Rotfelda http://www.msz.gov.pl/Wystapienie,Ministra,(tekst),1160.html 48 Rozmowa M. Lasonia z P. Grasiem, archiwum autora. 49 S.M. Katz Polish Thunder op. cit., str. 23
45

44

10

jak chociaby stwierdza P. Gra: By to bardziej element dalekowzrocznej polityki USA, ni przypadek, czy wdziczno 50 . Owa dalekowzroczno wynika moga np. z chci ugruntowania silnych zwizkw z jednym z pastw nowej demokracji w byym bloku wschodnim, wpywu na siy zbrojne poprzez oficerw szkolonych w USA, zapewnieniem nowej wadzy pewnego rodka nacisku, czy przyszego wykorzystania w prowadzonych operacjach w zwizku z narastaniem znaczenia si specjalnych przy jednoczenie pojawiajcych si brakach osobowych (szczeglnie widoczne w wojnie w Iraku w 2003 roku). Naley jednak pamita, e podstawow rol w powstaniu jednostki odegra Krzysztof Kozowski- od III 1990 wiceminister spraw wewntrznych oraz (wtedy jeszcze podpukownik) Sawomir Petelicki. K. Kozowski wymienia nastpujce powody jej powstania: znaczne nasilenie w tamtym okresie przestpczoci, wobec ktrej policja okazywaa si bezradna jako to, rzeczywisto w jakiej ksztatowaa si sama idea i powstawaa jednostka, rozbudowana struktura MSW, bya niezwykle trudna do zreformowania celem sprostania czekajcym j nowym wyzwaniom, nie moliwym byo zwolnienie z pracy wszystkich dawnych funkcjonariuszy, bowiem tym samym polskie suby stayby si bezbronne, std konieczno zachowania czci i przeprowadzenia odpowiedniej weryfikacji. Ten proces musia trwa pewien czas, dlatego konieczne byo stworzenie maych, elitarnych jednostek, do reagowania w sytuacjach kryzysowych i zapewnienia pewnego stopnia bezpieczestwa, zagroenie terrorystyczne, wynikajce z otwarcia granic i ruchu ludzi, co spowoduje, e aktywni na zachodzie terroryci przenikn do Polski i wraz z rodzim przestpczoci zagro polskiej pastwowoci. Ostrono wobec moliwego terroryzmu bya konieczna rwnie dlatego, e PRL w latach 70 i 80- tych bya odskoczni dla terrorystw arabskich. Przybywali na terytorium Polski w sposb przez nikogo nie kontrolowany. Mogli przy tym przez lata pobytu wtopi si w spoeczno lokaln. W MSW nikt nie prowadzi stosownej ewidencji, decyzja premiera Tadeusza Mazowieckiego o podjciu si przez Polsk zabezpieczenia operacji przerzucania rosyjskich ydw do Izraela (operacja Most). Okazao si, e ani polskie suby, ani procedury, ani infrastruktura nie byy na to przygotowane. Pojawiay si natomiast informacje, i Arabowie prbuj dociera do lotniska Okcie, gdzie odbywaa si operacja. Bez jednostki typu GROM polskie suby byy bezradne w wypadku akcji terrorystycznej, zdolnoci, zaangaowanie i gotowo do staego podnoszenia kwalifikacji prezentowana przez S. Petelickego. Ten oficer jako pierwszy zwrci uwag i przynis stosowne materiay dotyczce koniecznoci zabezpieczenia ambasad RP i przyj propozycj organizacji jednostki specjalnej. Jak stwierdza K. Kozowski bez Petelickiego nie byo GROM 51 . Powstanie jednostki zwizane jest zatem caym szeregiem powodw i zdarze oraz dalekowzrocznoci wczesnych decydentw. onierze stosunkowo szybko mogli dowie swojego profesjonalizmu i wartoci dla Polski. Pomijajc wykorzystanie ich do pewnych operacji na terenie
50 51

Rozmowa M. Lasonia z P. Grasiem, op. cit. Zobacz szerzej Rozmowa M. Lasonia z K. Kozowskim http://grom.mil.pl/wywiady_pliki/WYWIADY.HTM

11

pastwa, wykraczajcych poza faktyczne funkcje jednostki, wnieli oni niezwykle cenny wkad w podnoszenie prestiu Polski oraz ksztatowanie dobrych stosunkw z USA, ktre byy niezbdne chociaby dla silnego poparcia tego pastwa w drodze do NATO. Jedn z pierwszych operacji JW 2305 bya misja na Haiti (operacja si midzynarodowych pod kryptonimem Uphold Democracy) w 1994 roku, kiedy to po raz pierwszy w historii siy specjalne USA dziaay razem z formacj specjaln z kraju byego Ukadu Warszawskiego 52 . Niestety nie w kadym okresie rzdw jednostka moga cieszy si spokojem potrzebnym do szkolenia i przeprowadzania tajnych akcji. 16 wrzenia 1999 roku generaa S. Petelickiego odwoano ze stanowiska dowdcy GROM. Decyzj w tej sprawie podj koordynatora do spraw sub specjalnych w rzdzie Jerzego Buzka- Janusz Paubicki. Oficjalnym uzasadnieniem byy nieprawidowoci w GROM zwizane z zakupami sprztu niezgodnie z obowizujcymi procedurami. Noc dokonano rozprucia sejfu w siedzibie jednostki, co uniemoliwio udzia GROM w wanej operacji dla prestiu Polski i jak twierdzi S. Petelicki- realizacje jednego z jej celw z zakresu polityki zagranicznej 53 . Los dokumentw zabranych tamtej nocy nie jest znany 54 . Zmiany w dowdztwie jednostki, przeprowadzane z przyczyn politycznych, spowodoway utrat jej wiarygodnoci i decyzj si specjalnych Stanw Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii o zawieszeniu wsppracy. Faktycznym powodem byy posdzenia GROM o to, e jest narzdziem w rkach prezydenta RP Aleksandra Kwaniewskiego, o czym wiadczy mia fakt, i jedna z baz jednostki znajdowaa si w ssiedztwie prezydenckiej rezydencji 55 . W obronie dowdcw jednostki stany wane osobistoci ze wiata nauki, kultury i polityki. Jest to doskonay przykad na brak wiedzy i pomysw odnonie koncepcji wykorzystania si specjalnych, jaki prezentuj polscy decydenci. Pniejsze kontrole nie potwierdziy zarzutw, a wytoczony przez S. Petelickiego proces cywilny za oszczerstwa przeciwko niemu i GROM zakoczy si powodzeniem i koniecznoci publicznych przeprosin przez J. Paubickiego, J. Buzka i urzdujcego premiera. 56 Przygotowania do faktycznej likwidacji jednostki opisa szeroko jej byy dowdca pukownik rezerwy Roman Polko 57 . W szczeglnoci podkrela brak wizji dziaa i si specjalnych w Sztabie Generalnym Wojska Polskiego, niewaciwe struktury organizacyjne oraz czynnik ludzki, ktry doprowadzi do odejcia wielu onierzy z GROM w latach 2001- 2003. Zauway naley, i odchodzcy ze suby onierze nie s wykorzystywani przez pastwo, zatem ich moliwoci wynikajce z wasnych zdolnoci i wyszkolenia s marnowane. Korzyci z nich mogaby mie np. polityka zagraniczna, gdyby umieszczano w placwkach dyplomatycznych, doradcw wojskowych, czy do prowadzenia szkole w innych pastwach. Jak stwierdzaj zgodnie P. Gra, K. Kozowski, S. Petelicki i R. Polko to media uratoway GROM. Gdyby nie informacje przez nie przekazywane, a dotyczce dziaa w Iraku, jednostka zostaaby prawdopodobnie podzielona, a jej onierze znaleliby si w strukturach innych oddziaw wykorzystywano jako

S. Petelicki Sztuka gry o najwysz stawk w Harvard Business Reviev Polska X 2003 str. 47 Rozmowa M. Lasonia z S. Petelickim- archiwum autora. 54 Tame 55 Tame 56 http://fakty.interia.pl/news?inf=444492 57 M. ukaszewicz Gromowadny. O GROM-ie, MON-ie, Rangersach i Nieustraszonych, wywiad rzeka z pukownikiem R. Polko, Krakw 2005 str. 75- 157, 245- 273,
53

52

12

wojska polskiego. P. Gra wymienia kilka powodw braku wyobrani decydentw co do moliwoci zwizanych z wykorzystaniem GROM jako minia polskiej polityki zagranicznej, s to 58 :

problemy strukturalne zwizane z funkcjonowaniem Sztabu Generalnego i MON, ktre nie potrafi umiejscowi GROM w tworzonych przez siebie koncepcjach, brak wizji miejsca si specjalnych w doktrynie obronnoci oraz rde finansowania tego typu jednostek, problem polityczny zwizany z obawami przed uywaniem tego typu struktur w walce politycznej, czego przykad daj wydarzenia z 1999 roku, brak wiadomoci wartoci GROM i jej moliwoci jako narzdzia polityki zagranicznej wynikajcy z niewiedzy i stereotypw, jakimi posuguje si cz politykw np. komandos suy do rozbijania gow dachwek, natomiast czonkowie sejmowej komisji obrony zainteresowani bywaj zwykle lobbowaniem na rzecz zakadw zbrojeniowych w swoich okrgach wyborczych,

wady systemu podejmowania decyzji, unikanie decyzji kontrowersyjnych, niepopularnych, ch zrzucania odpowiedzialnoci na innych. Zauwamy jednak, e mimo tych mankamentw GROM w znacznej mierze przyczynia si do

wykonywania przez Polsk jej zobowiza oraz zada, jakie stawia przed nim polska polityka zagraniczna, nawet, jeli czyni to nie w peni wiadomie. Upowania to znawcw tematu do stawiania bardzo odwanych tez. K. Kozowski stwierdza: Najprostszym rozwizaniem wydaje si rwnie specjalizacja naszego wojska i postawienie na siy specjalne. Dziaania poza granicami Polski dowiody wartoci jednostki GROM. Co wane, osiga je przy minimalnych stratach wasnych. Dlatego jestem zadowolony, e mogem przyczyni si do jej powstania, mog obserwowa jej rozwj i jednoczenie gani wszystkich, ktrzy prbowali j ogranicza, czy likwidowa 59 . S. Petelicki widzi za polsk armi jako: ... 40. tysiczne zawodowe siy zbrojne, w ktrych, z uwagi na ceny samolotw, czogw, okrtw itd., trzon winny stanowi siy specjalne. Po midzynarodowych sukcesach GROM-u mogaby to by polska specjalno w NATO, kosztujca rocznie tyle, co dziesi czogw lub cztery samoloty wielozadaniowe 60 . R. Polko stwierdza za, i: Siy specjalne s szans dla pastwa na aktywne uczestnictwo i kreowanie podanych zmian sytuacji w polityce wiatowej oraz neutralizowanie zagroe tam, gdzie powstaj, zanim dotkn one spoeczestwo 61 . Skania si rwnie do stanowiska prezentowanego przez K. Kozowskiego, czy S. Petelickiego stwierdzajc: Do przyjcia koncepcji polityki pastwa zakadajcej szersze ni dotychczas oparcie si na siach specjalnych, zarwno w strukturach narodowych, jak i sojuszniczych predestynuje nas mentalno naszych onierzy: ich odwaga, spryt, zaradno i gotowo do powice 62 . Na ostrono przy pomysach na oddawanie GROM do dyspozycji NATO uwag zwraca P. Gra nie bez racji stwierdzajc, i: Pastwa traktuj tego typu jednostki jak dobro

58 59

Rozmowa M. Lasonia z P. Grasiem op. cit. Rozmowa M. Lasonia z K. Kozowskim op. cit. 60 Rzd fachowcw: Sawomir Petelicki Minister Obrony Narodowej, w Home&Market I 2004 str.16 61 R. Polko Siy... op. cit. 62 Tame

13

narodowe, ktrym nie powinno si dzieli, a zostawia je tylko do wasnej dyspozycji i do realizacji wasnych interesw 63 . Konieczne jest ku temu przyjcie odpowiednich rozwiza strukturalnych, a wic pokonanie barier i problemw, o jakich ju wspominaem. R. Polko stwierdza: Podlego si specjalnych musi zapewnia im moliwo szybkiego dostpu do decyzji podejmowanych czsto na wysokim szczeblu politycznym 64 . Proponuje utworzenie struktury cywilnomundurowej koordynujcej dziaania specjalne na wzr brytyjskiego dyrektoriatu, ktry odcia dowdc si specjalnych od niepotrzebnych zada pozawojskowych, zapewniajc jednoczenie wspdziaanie wszystkich instytucji pastwa odpowiedzialnych za bezpieczestwo 65 . Podobne stanowisko prezentuje P. Gra, wedle ktrego na szczeblu rzdowym winna istnie struktura odpowiedzialna za wykorzystywanie si specjalnych, zapewniajca ich dziaaniom tzw. czap polityczn, ktra posiadaaby odpowiedni
66

nadzr

dawaa

dziaaniom

specjalnym

odpowiednio

wysokie

podporzdkowanie . Szerok wizj zmian w strukturze polskich si specjalnych przedstawiaj rwnie H. Krlikowski i K. Pitkowski podkrelajc ponadto konieczno stworzenia jednostek wsparcia, transportu i cznoci dla dziaa specjalnych, grup poszukiwawczo- ratowniczych, jednostki specjalnej si powietrznych, komrki badawczo rozwojowej i orodka szkoleniowego 67 . Pomijajc prezentowane ju stanowisko NATO wobec rozwoju dziaa i si specjalnych i wynikajce z tego konsekwencje dla Polski wskazujce jednoznacznie konieczno zdefiniowania ich roli i dalszego rozwoju zauwamy aktualne w naszym wypadku przesanki jakimi kieroway si Stany Zjednoczone tworzc w 1987 roku US SOCOM- Dowdztwo Operacji Specjalnych Stanw Zjednoczonych 68 : 1) stworzenie jednolitych podstaw koncepcyjnych, doktrynalnych i intelektualnych dla dziaa specjalnych, 2) stworzenie profesjonalnej bazy dla siy specjalnych, 3) stworzenie niezalenego budetu si specjalnych nie rywalizujcego z innymi programami si zbrojnych, 4) stworzenie specyficznego dla si specjalnych systemu zaopatrywania tego typu jednostek, 5) zagwarantowanie poparcia na wysokim szczeblu decyzyjnym, 6) bezporednie podporzdkowanie wadzom na szczeblu odpowiedzialnym za bezpieczestwo narodowe. Wykorzystujc dowiadczenia sojusznikw, koncepcje i pomysy przedstawiane przez wymienianych tu autorw udaoby si stworzy wiadomo posiadania minia polityki zagranicznej i jego skutecznego wykorzystywania dla realizacji polskich interesw narodowych. W tym wanie sensie S. Petelicki sformuowa tez bdc impulsem do napisania tego artykuu. Stwierdza on, i GROM dziaa jako misie polityki zagranicznej przeprowadzajc swoje operacje w Iraku, ktre to powinny posuy politykom za atut w negocjacjach z USA istotnych dla Polski spraw. Izrael i Turcja

63 64

Rozmowa M. Lasonia z P. Grasiem op. cit. R. Polko Siy i... op. cit. 65 Tame 66 Rozmowa M. Lasonia z P. Grasiem op. cit. 67 Zobacz szerzej H. Krlikowski, K. Pitkowski Miejsce..., str. 20 68 Tame str. 19

14

zdobyy miliardy dolarw, mimo i nie byy tam bezporednio zaangaowane 69 . O tym jak wielkie s dokonania GROM w Iraku wiadcz nawet oficjalnie prezentowane informacje, tym bardziej dziwi, i nie zostay one naleycie wykorzystane przez decydentw. Potwierdza to tez o brakach strukturalnych i wiadomociowych koniecznych do wykorzystywania tego typu narzdzia. 4. Efekty dowiadcze irackich. Uznanie jakim cieszy si jednostka potwierdza fakt, i operacj Iraqi Freedom (Iracka Wolno) rozpocz atak komandosw GROM przeprowadzony w nocy 20 III 2003 roku na terminale naftowe w porcie Um Kasr. Zajcie ich byo niezbdne dla sprawnego prowadzenia dalszych operacji oraz uchronienia Zatoki Perskiej przed groc jej katastrof ekologiczn, gdyby onierze iraccy wysadzili je w powietrze 70 . Akcja zakoczya si sukcesem, a umiejtnoci operatorw GROM sprawiy, i informacje na temat ich bezporedniego udziau w walkach (a tym samym Polski) poda Sekretarz Stanu USA Donald Rumsfeld- Wraz z nami na polu walki s wojska australijskie, brytyjskie i polskie. Wykonuj one cudown robot i kontroluj sytuacj 71 . W skad Polskiego Kontyngentu Wojskowego obok onierzy z 4 puku chemicznego w Brodnicy oraz marynarzy okrtu wsparcia logistycznego ORP Xawery Czernicki" wchodzio 56 komandosw GROM, ktrzy za sowami rzecznika MON pukownika Eugeniusza Mleczaka mieli podejmowa dziaania zgodnie z ich przeznaczeniem, wyszkoleniem i wyposaeniem bd uyci do dziaa specjalnych 72 . Nie powinien budzi zdziwienia fakt, i zgodnie z tym GROM przygotowywa si i ostatecznie przeprowadzi wspomnian ju operacj. Jednak wydaje si, e do ostatniej chwili ostateczna zgoda na jej realizacj ze strony polskich decydentw nie bya pewna. Std pierwsze informacje pochodziy od Sekretarza Stanu USA, a nie strony polskiej. Dopiero po nich 23 III 2003 roku rzecznik MON owiadczy: W zwizku z wypowiedzi Donalda Rumsfelda potwierdzam w imieniu MON i Sztabu Generalnego, ktry koordynuje udzia naszego kontyngentu w operacji rozbrajania Iraku, e onierze jednostki GROM uczestnicz w operacji irackiej, ale nie na ldzie, lecz na wodach przybrzenych Zatoki Perskiej 73 . Zadania jakie postawiono przed jednostk okrelono nastpujco: Do obowizkw onierzy GROM naley m.in. rozpoznawanie obiektw staych i ruchomych, ochrona osb i mienia, a take prowadzenie akcji bezporednich 74 . Jedn z tego typu akcji byo zajcie przez GROM wsplnie z elitarn jednostk komandosw marynarki USA (Navy Seals) tamy Mukarayin. Akcja ta uchronia Bagdad przed potencjalnym zalaniem (tama ley okoo 100 km na pnoc od stolicy Iraku), gdyby onierze iraccy zdecydowali si na jej zniszczenie 75 . Obok tych operacji onierze GROM w czasie dziaa wojennych w Iraku uczestniczyli take w rozminowywaniu statkw oraz prawdopodobnie wykonywali inne zadania wspomagajce dziaania regularnych si zbrojnych koalicji. Komandosi, Rozmowa M. Lasonia z S. Petelickim op. cit. Zobacz szerzej R. Winnert i J. Sparks Saddams sea of fire foiled by Polish SAS, The Sunday Times z 29 II 2004 roku str. 14 71 GROM na wodach Zatoki Perskiej http://www.wp.mil.pl/start.php?page=1020112030&obj_display_cat=3&obj_display_full=140&obj_to_display_t ype=29 72 http://wiadomosci.wp.pl/wiadomosc.html?wid=707918 73 GROM na wodach Zatoki Perskiej, op. cit. 74 Tame 75 Zobacz szerzej http://wiadomosci.wp.pl/wiadomosc.html?wid=5174266&ticaid=1a7b
70 69

15

ktrzy powrcili do Polski, 21 V 2003 roku spotkali si z premierem L. Millerem, ktry stwierdzi: Dzikuj, e wracacie bez strat, wypadkw, ofiar. To te jest dowodem waszego profesjonalizmu i dalej Byo was niewielu w Iraku, ale korzyci dla Polski s olbrzymie 76 . Cz onierzy pozostaa jednak na terenie Iraku. Zajmowali si midzy innymi chwytaniem przywdcw reimu Husajna, co za niezwykle wane uzna genera Czesaw Pitas potwierdzajc i: W tej operacji onierze naszego GROM bior udzia 77 . Okazj do tego stwierdzenia bya wizyta szef Poczonego Komitetu Szefw Sztabw Si Zbrojnych USA gen. Richarda Myersa, ktra odbya si w Warszawie 19 IX 2003 roku. Ten, obok pochwa dla polskich onierzy, stwierdzi, i Amerykanie s: zadowoleni z modernizacji polskich si zbrojnych i bdziemy wspiera ten proces 78 . W czasie caej swej misji w Iraku onierze GROM przeprowadzili oficjalnie 200 akcji bezporednich, w wyniku ktrych zatrzymali wielu podejrzanych o terroryzm, w tym ludzi z tzw. talii kart, czyli najbardziej poszukiwanych czonkw reimu Saddama Husajna. Wedug rzecznika MON w operacjach w Afganistanie i Iraku wzio udzia w okresie od marca 2002 roku do XII 2004 okoo 80% onierzy GROM i okoo 60% oficerw 79 . Witajcy powracajcych z misji onierzy prezydent RP Aleksander Kwaniewski stwierdzi m.in.: Ale i kiedy rozmawiaem z dowdcami misji irackiej, ze Stanw Zjednoczonych, z innych krajw. Rwnie wtedy, kiedy rozmawiaem z politykami amerykaskimi, europejskimi, ktrzy bardzo podkrelali wielk fachowo GROM, determinacj, a take to, co Polacy prawdopodobnie umiej wnosi do wspczesnego wiata, czyli elastyczne, umiejtne reagowanie na rne nieoczekiwane sytuacje 80 . 20 XII 2004 roku jest dniem, ktry oficjalnie uznaje si za dat zakoczenia pobytu onierzy jednostki GROM na terenie Iraku. Zgodnie ze wczeniej prezentowan tez, i wojna w Iraku oraz nagonienie udziau i osigni w niej GROM uratowaa jednostk przed likwidacj, stwierdzi naley, e bya to niezwykle powana groba. Sam pomys nie by jednak nowy i jedynie przystpiono do kolejnej prby jego realizacji. Wojna w Iraku oraz rezygnacja pukownika R. Polko z zajmowanego stanowiska dowdcy jednostki zapobiegy zmianom, lub nawet praktycznej likwidacji GROM 81 . Uznanie midzynarodowe, pochway wyraane przez najwyszych funkcjonariuszy pastwowych i przyjta przez nowego dowdc pukownika Tadeusza Sapierzyskiego zasada ciszy wok JW2305 sprzyja spokojnemu szkoleniu i przeprowadzaniu dziaa specjalnych przez operatorw GROM. Element wymieniony jako pierwszy jest o tyle istotny, e ze wzgldu na brak koncepcji rozwoju polskich si specjalnych, cige prby likwidacji, lub podzielenia jednostki, zmiany w ustawie pragmatycznej, ktre zaowocoway zmniejszeniem wynagrodze komandosw, wielu z nich zrezygnowao z penionej przez siebie suby. Jak podao MON w dniu 9 VI 2004 roku: z jednostki GROM odeszo: w 2001 roku 12 onierzy, w

http://wiadomosci.wp.pl/wiadomosc.html?wid=948735&ticaid=1a7d&_ticrsn=3 http://www.irak.pap.pl/cgi-bin/irak.pl?grupa=1&ID=4433 78 Tame 79 GROM zakoczy misj irack http://wiadomosci.wp.pl/kat,15691,katn,,wid,6354079,widn,GROM%20zako%F1czy%B3%20misj%EA%20irac k%B1,wiadomosc.html?ticaid=1a7f&_ticrsn=3 80 Prezydent na uroczystoci powitania GROM http://wiadomosci.wp.pl/kat,9251,katn,,wid,6355432,widn,Prezydent%20na%20uroczysto%B6ci%20powitania %20GROM,wiadomosc.html 81 Zobacz szerzej M. ukaszewicz Gromowadny... op. cit. i J. Rybak Grom.pl. Tajne operacje w Afganistanie, Zatoce Perskiej i Iraku Warszawa 2005 str. 237- 266
77

76

16

2002 roku 30 onierzy, w tym jeden mechanik pokadowy personelu latajcego, w 2003 roku - 48 onierzy, w tym czterech oficerw pilotw, jeden chory pilot, trzech chorych mechanikw pokadowych personelu latajcego. W 2004 roku odeszo 13 onierzy. Ogem od stycznia 2001 do czerwca 2004 roku z jednostki GROM odeszo 103 onierzy zawodowych 82 i dalej W latach 20012004 do jednostki GROM przyjto 121 onierzy 83 . Dziki korzystnemu klimatowi wok jednostki znalazy si wiksze rodki na jej funkcjonowanie, roczny budet wynosi w ostatnim roku ponad 80 mln zotych, a na jej terenie powstao lub jest budowane kilka nowych obiektw szkoleniowych. Polska polityka zagraniczna nie wykorzystuje jednak w peni atutu, jakim jest posiadanie jednostek specjalnych, w tym wypadku wspominam jedynie o jednostce GROM. Dziaania specjalne w przypadku innych pastw s ju bowiem elementem strategii wojskowej wspierajcym polityk zagraniczn 84 . By moe w gwnej mierze wynika to wanie z niewiadomoci decydentw odnonie moliwoci si specjalnych oraz innych powodw, o ktrych wspomina P. Gra. Zauway jednak naley, e najlepsz odpowiedzi na stawiane przed polsk armi zadania przez polityka zagraniczn pastwa, s wanie siy i dziaania specjalne. wiadomo tego faktu zaczyna dociera do decydentw, chocia nie potrafi jeszcze wycign wnioskw ze stawianych przez siebie tez. W Informacji Rzdu na temat polskiej polityki zagranicznej w 2004 roku przedstawionej na posiedzeniu Sejmu w dniu 21 stycznia 2004 roku przez Ministra Spraw Zagranicznych RP Wodzimierza Cimoszewicza czytamy: Polska ponosi znaczne obcienia z tytuu udziau w operacjach wojskowych przeprowadzanych pod egid NATO, ONZ, Unii Europejskiej i koalicji pastw. Operacja w Iraku ma charakter priorytetowy, lecz nie przeprowadzamy jej kosztem innych zobowiza. Utrzymamy nasze zaangaowanie w dotychczasowe operacje reagowania kryzysowego NATO w Boni i Hercegowinie oraz w Kosowie, a take w midzynarodowe operacje policyjne prowadzone w Europie Poudniowo85 Wschodniej . Owe znaczne obcienia mogyby by znaczco zredukowane, gdyby, jak stwierdza

G. Czempiski: Polski udzia w powanych operacjach militarnych powinien skada si z dwch komponentw: intelektualnego wkadu wywiadu oraz militarnego zaangaowania GROMu 86 . Jeszcze celniejsze wskazanie na ten rodek polityki zagranicznej pastwa dostpny w arsenale si zbrojnych RP moe nastpi w odpowiedzi na Informacj Rzdu na temat polskiej polityki zagranicznej w 2005 roku przedstawion na posiedzeniu Sejmu 21 stycznia 2005 roku przez Ministra Spraw Zagranicznych RP prof. Adama Daniela Rotfelda. Stwierdza on co nastpuje: Kwesti zasugujc na powaniejsz debat w kraju jest to, jak powinien wyglda profil politycznego, wojskowego i gospodarczego zaangaowania Polski w globalnym ukadzie stosunkw. Bezpieczestwo stao si naprawd niepodzielne, a zagroenia dla naszego bezpieczestwa narodowego mog pochodzi z regionw egzotycznych, od Polski bardzo odlegych. Imperatywem polskiej polityki zagranicznej jest poszukiwanie narodowego bezpieczestwa w ramach bezpieczestwa midzynarodowego, we Dotychczasowe zmiany kadrowe w jednostce GROM http://www.wp.mil.pl/start.php?page=1020112040&obj_display_cat=3&obj_display_full=791&obj_to_display_t ype=29 83 Tame 84 H. Krlikowski Dziaania... op. cit. str. 162 85 http://www.msz.gov.pl/Wystapienie,Ministra,1640.html 86 Za J. Rybak Grom.pl... op. cit. str. 264
82

17

wsppracy z innymi pastwami 87 i dalej Misja iracka jest dla Polski powanym obcieniem, kosztowaa wiele ofiar. Problem polega na tym, e zapotrzebowanie na takie trudne, pene wyrzecze role dla pastw NATO i Unii Europejskiej nie bdzie si prawdopodobnie zmniejszao. NATO jest zaangaowane militarnie w Afganistanie i oczekuje take od Polski czynnego wkadu. Stoi wic przed nami zadanie wypracowania rozsdnej doktryny midzynarodowego zaangaowania naszych si militarnych w podobnych operacjach. Rzecz dotyczy gwnie interwencji humanitarnych 88 . Sam fakt wiadomoci powyszych faktw i umiejtno postawienia pyta jest niezbdnym etapem dla znalezienia odpowiedzi. W tym wypadku wydaje si, e jest ni specjalizacja wojska polskiego w dziedzinie prowadzenia dziaa specjalnych, a tym samym rozwj niezbdnych do tego si. Oprcz wymienionych ju zwolennikw tej tezy, warto rwnie przytoczy bardzo wyrazist opini K. Kozowskiego: Trzeba robi to na co sta nasz kraj. Moemy wyszkoli kilkuset ludzi, ktrych nikt si nie powstydzi. W wojnie brao udzia 56 komandosw. Odnielimy polityczny i militarny sukces bez precedensu. Potem nasi politycy posali do Iraku 2,5 ty onierzy. Teraz mamy zabitych, rannych i problem, jak wycofa si z tej misji z twarz 89 . Wydaje si, e obecni rzdzcy maj wiadomo powyszych faktw i deklaruj wol podjcia dziaa na rzecz okrelenia miejsca jednostek specjalnych w polskiej polityce bezpieczestwa pastwa. wiadczy o tym moe nastpujca zapowied z programu wyborczego Prawa i Sprawiedliwoci: Profesjonalne zarzdzanie kryzysowe. Do koca 2005 roku powstanie nowoczesna ustawa o zarzdzaniu kryzysowym, ktra bdzie wykorzystywaa dobr i sprawdzon praktyk, ktr prezydent Lech Kaczyski wprowadzi w Warszawie. Ustawa umoliwi rwnie elastyczne uruchamianie si zbrojnych w sytuacjach klsk ywioowych oraz jednostki GROM do zada antyterrorystycznych na terenie Polski. Przykadamy do tego najwysz wag, poniewa nasz kraj nie jest wolny od zagroe 90 . Ze wzgldu na podan dat szybko okae si na ile powanie PiS traktuje ten problem. Jest to tym waniejsze, i w wypadku obecnych zagroe bezpieczestwa nowoczesne, czyli szybkie i skuteczne zarzdzanie kryzysowe stanowi warunek niezbdny do obrony przed nimi. Konieczne jest funkcjonowanie sprawnego ciaa o charakterze wojskowo- cywilnym, ktre w wypadku niebezpieczestwa ze strony terrorystw byoby gotowe do zsynchronizowania dziaa wszystkich sub. Z drugiej za strony zapewniaoby stae szkolenie kadry cywilnej przez wojskowych specjalistw. Natomiast w Sztabie Generalnym Wojska Polskiego trwaj prace nad stosown koncepcj dotyczc dziaa i si specjalnych. Niestety autorowi niniejszego artykuu nie udao si spotka z osob odpowiedzialn za to zagadnienie. Nie moliwe byo rwnie uzyskanie jakichkolwiek materiaw. Proba o tak moliwo zostaa skierowana do Asystenta Sztabu Generalnego WP do spraw Si Specjalnych genera dywizji Jana Kempary. W otrzymanej na pimie odpowiedzi znale moemy przede wszystkim dosowne lub prawie dosowne informacje zawarte w Strategii Bezpieczestwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej z 22 VII 2003 roku 91 . Budzi to wraenie, e prace nad miejscem si zbrojnych w polityce bezpieczestwa pastwa zatrzymay si w 2003 roku. Co http://www.msz.gov.pl/Wystapienie,Ministra,(tekst),1160.html Tame 89 Za J. Rybak Grom.pl... op. cit. str. 265 90 http://www.wybory.pis.org.pl/download.php?g=doc&f=program.pdf str. 36 91 Pismo skierowane do autora przez Asystenta Sztabu Generalnego WP do spraw Si Specjalnych generaa dywizji Jana Kempar, otrzymane 6 XII 2005 roku, archiwum autora.
88 87

18

wicej, zauway mona, e cigle brak jest szerzej wizji, szerszego spojrzenia, o ktre wnioskowa cytowany powyej A.D. Rotfeld. Brak bowiem w wyranego podkrelania koniecznoci umiejscowienia bezpieczestwa narodowego w ramach bezpieczestwa midzynarodowego oraz faktycznego, a nie tylko deklaratywne przygotowania polskich si zbrojnych do zaangaowania w operacjach militarnych podobnych do irackiej, czy w interwencjach humanitarnych, czego dowodz dowiadczenia organizacji i funkcjonowania PKW Irak. Odnonie si specjalnych genera J. Kempara przedstawia za oglne sformuowania dostpne na stronie internetowej MON odnonie tego tematu. Skania to tym bardziej do refleksji, i przejcie od projektw do dziaa jest w tym wypadku procesem niezwykle dugotrwaym i nie wystarczy stworzenie klimatu dla rozwoju si i dziaa specjalnych poprzez oglne zapisy np. w Strategii Bezpieczestwa Narodowego, czy te przyjcie Ustawy z 25 XI 2004 roku o zmianie ustawy o Policji oraz ustawy o powszechnym obowizku obrony Rzeczypospolitej Polskiej 92 , ktrej celem byo umoliwienie uycia si zbrojnych (w tym si specjalnych) na terenie kraju celem utrzymania bezpieczestwa publicznego. Jak stwierdza H. Krlikowski: Orodki decyzyjne, kompetentne w sprawie bezpieczestwa, nie wypracoway koncepcji uwzgldniajcej samodzieln rol dziaa specjalnych w polskiej strategii wojskowej i dalej nowelizacja ustawy (z 25 XI 2005 roku- ML) nie wnosi rozwiza dotyczcych dowodzenia, zarzdzania i zabezpieczania w wypadkach wsppracy ze subami MSWiA lub samodzielnego uycia sil zbrojnych w takich wypadkach na terytorium kraju w czasie pokoju. 93 Wg autora rozwj dziaa specjalnych, jako samodzielnych, jest ograniczony przez: brak struktury odpowiedzialnej za planowanie, przygotowywanie, koordynacj i dowodzenie dziaaniami specjalnymi, brak rodkw transportu strategicznego oraz zapewniajcych mobilno taktyczn, zdolnoci do prowadzenia samodzielnego wywiadu, rozpoznania strategicznego, operacyjnego i taktycznego, ograniczone moliwoci finansowe oraz niski stan wiadomoci spoecznej i poziomu dyskusji nad problematyk si specjalnych 94 . Ogranicze owych wg H. Krlikowskiego nie usuwa Program rozwoju Si Zbrojnych RP w latach 2005- 2010, a danie siom specjalnym moliwoci prowadzenia samodzielnych dziaa (w sensie narodowym) o znaczeniu strategicznym pozostaje deklaracj werbaln. 95 Sowa M. Bieka zdaj si dawa temu wyraz, kiedy pytany o konieczno utworzenia dowdztwa si specjalnych stwierdza: ... mwimy, e mamy za duo sztabw, zatem redukcj i tworzenie nowych struktur trzeba ze sob w jaki sposb pogodzi. S prowadzone odpowiednie gry operacyjne, ale to nie jest sprawa do rozwaa publicznych. Myl, e doczekamy si rozwizania tego problemu 96 . Rwnie wykorzystanie GROM dla realizacji interesw strategicznych w sensie narodowym pozostaje pod znakiem zapytaniem, bowiem: Tu kolejny mit mwicy o tym, e polski Sztab Generalny nie potrafi dowodzi GROM-em. Nie musi potrafi, bowiem w koalicyjnej operacji pododdziay specjalne ze szczebla strategicznego tworz jeden tzw. Combined Joint Staff Task Forces Special Operation. 97

Ustawa z dnia 25 listopada 2004 r. o zmianie ustawy o Policji oraz ustawy o powszechnym obowizku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z dnia 29 grudnia 2004 r.) http://www.abc.com.pl/serwis/du/2004/2742.htm 93 H. Krlikowski Dziaania... op. cit., str. 155 94 Tame str. 155- 158 95 Tame str. 155 96 O polskim... op. cit. 97 Tame

92

19

Wnioski kocowe Podsumowujc omawiane zagadnienie stwierdzi naley, e sowa M. Bieka cytowane w niniejszej publikacji s o tyle trafne, o ile oddaj braki koncepcyjne i wiadomociowe decydentw przygotowujcych polsk polityk bezpieczestwa, czy korzystajcych z okrelonych instrumentw polityki zagranicznej pastwa oraz podejcie do problematyki dziaa i si specjalnych prezentowane przez Sztab Generalny WP. Nie mona si z nim zgodzi w aspekcie znaczenia i moliwoci jakie stoj przed sia specjalnymi, a w tym konkretnym wypadku jednostk GROM, bowiem wspczenie nie tylko wielko zaangaowanych si decyduje o powodzeniu operacji, ale i sposb wyszkolenia gwarantujcy najwyszy profesjonalizm, szybko i skuteczno realizacji zakadanych celw, w tym politycznych, ktrych znaczny adunek nios ze sob dziaania specjalne. Przytaczane tu sowa A.D. Rotfelda, budz optymizm, co do przyszoci, jednak konieczne jest podjcie niezbdnych dziaa celem wcielenia ich z ycie. To za bdzie moliwe dopiero po przygotowaniu odpowiednich rozwiza koncepcyjnych (w ramach obecnego Sztabu Generalnego moe okaza si to niewykonalne, o czym wiadczy niniejsze opracowanie) zaakceptowanych przez decydentw politycznych i wdraanych przy uyciu odpowiednich rodkw, jakie zdecyduj si wyoy na ten cel. W kontekcie wspczesnych zagroe i potrzeby zapewniania bezpieczestwa z dala od granic pastwowych siy specjalne poddane cywilnej kontroli s waciwym ku temu narzdziem. Za najwaniejsze wytyczne o charakterze krtkoterminowym dla okrelenia miejsca dziaa i si specjalnych w polskiej polityce bezpieczestwa uzna naley: Konieczno stworzenia struktury organizacyjnej optymalizujcej z jednej strony podlego polityczn na najwyszym moliwym szczeblu, zapewniajc skuteczno decyzyjn i kontrol, z drugiej za waciwe umocowanie w hierarchii si zbrojnych przy jednoczesnym oddzielnym budecie, dowodzeniu i wsppracy z innymi rodzajami wojsk. Zatem siy specjalne traktowane jako jeden z rodzajw wojsk, (Dowdztwo Si Specjalnych), poddane cywilnej kontroli, ktra to umoliwiaaby rwnie dostpno i szybko reagowania w wypadku celw polityki zagranicznej oraz skuteczne odstraszanie poprzez wiadomo przeciwnika o posiadaniu tego typu instrumentu, Rozwj si specjalnych, zarwno w warstwie koncepcyjnej (intelektualnej), jak i ludzkiej, polegajcej na staym podnoszeniu sprawnoci bojowej, wsppracy z innymi tego typu jednostkami na wiecie oraz tworzeniu nowych, specjalistycznych formacji w poszczeglnych rodzajach si zbrojnych, cznie z podjciem decyzji o wymiarze strategicznym, polegajcej na przygotowaniu planu specjalizacji polskich si zbrojnych pod ktem dziaa i si specjalnych wraz z zapewnieniem dugookresowego zaplecza finansowego potrzebnego na jej wdroenie Uwiadomienie decydentom moliwoci dziaa i si specjalnych i wynikajcych z nich atutw dla polityki zagranicznej pastwa przy jednoczesnym zapewnieniu blokady ich wykorzystania do wewntrznej walki politycznej oraz nie traktowania jako dobra, ktrym mona kupczy, traktujc onierzy, jak najemnikw. Konieczne jest rwnie stworzenie waciwego dla dzisiejszych zagroe modelu zarzdzania kryzysowego, ktry pozwoliby na szybkie i

20

skuteczne wykorzystanie potencjau pozostajcych do dyspozycji pastwa sub, bez moliwych przy tej okazji konfliktw kompetencyjnych, Konstrukcj zaplecza dla dziaa specjalnych, zarwno w aspekcie militarnym (wsparcie, czno, transport itp.), jak i spoecznym, poprzez przygotowanie ludnoci na informacje o moliwych ofiarach prowadzonych przez nie dziaa o charakterze wojennym, a nie stabilizacyjnym. Wymaga to wspomnianej ju strategii, nakadw oraz dziaa na rzecz budowania korzystnego klimatu dla tego typu specjalizacji polskich sil zbrojnych, co przy naszej tradycji nie powinno by trudne.

21