MAPA DE CONTIDOS

A TEORA CINTICA

explica propiedades dos tres estados

tamn explica

SLIDO

LQUIDO

GAS

DISOLUCIN

DIFUSIN

pode pasar a

pode pasar a

rxese por distintas

pode pasar a

lquido

gas

slido

gas

leis

slido

lquido

mediante

mediante

mediante

mediante vaporizacin

mediante

mediante

fusin

sublimacin

solidificacin

ebulicin

evaporacin

sublimacin inversa

condensacin

CONSIDERACINS PARA TER EN CONTA

1. Habera que rexeitar a idea que ten un gran nmero de alumnos de que moitas substancias s poden presentarse nalgns estados da materia (a auga lquida) e facerlles ver que podemos encontrar calquera substancia en calquera dos estados fsicos dependendo das condicins de presin e temperatura en que se encontre. 2. Pdense reforzar os contidos estudados con algunha experiencia sinxela que se realice na aula e que nos sirva para introducir o alumno nas leis dos gases (medida de presins e volumes cunha xiringa). 3. O comentario da teora cintico-molecular ofreceranos unha explicacin ao comportamento distinto que presenta a materia en cada estado. 4. Con respecto ao punto de fusin e ebulicin, o primeiro que habera que facer diferencialo dos procesos de fusin e ebulicin. O punto de fusin e ebulicin son temperaturas s que se produce un proceso, e non son o proceso en si. 5. moi interesante avaliar a adquisicin de coecementos por parte dos alumnos e alumnas mediante a elaboracin de debuxos de partculas para explicar algns procesos en que interveen slidos, lquidos e gases. Lembrar en todos eles varios aspectos esenciais: Entre as partculas existe espazo baleiro (isto explica a compresibilidade dos gases). As partculas estn en continuo movemento. Isto certo para os tres estados. Cando se proporciona calor a unha substancia, a velocidade media das partculas aumenta. Isto implica un aumento na temperatura da substancia.
FSICA E QUMICA 3. ESO MATERIAL FOTOCOPIABLE EDICINS OBRADOIRO, S. A. / SANTILLANA EDUCACIN, S. L .

35

PROGRAMACIN DE AULA E ACTIVIDADES

PROGRAMACIN DE AULA

A MATERIA: ESTADOS FSICOS

A materia: estados fsicos

PRESENTACIN
2. O seguinte paso consiste en explicar estas propiedades dos distintos estados da materia a partir dun modelo; no noso caso, a teora cintica. Este modelo aplicarase a continuacin para o caso dos cambios de estado.

1. Nesta unidade comezamos retomando os contidos sobre a materia que os alumnos xa coecen de temas ou cursos anteriores: propiedades mis bsicas de slidos, lquidos e gases.

OBXECTIVOS
Coecer os estados fsicos en que pode encontrarse a materia. Coecer as leis dos gases. Identificar os diferentes cambios de estado e coecer os seus nomes. Explicar as propiedades dos gases, os lquidos e os slidos tendo en conta a teora cintica. Explicar os cambios de estado a partir da teora cintica. Coecer como se producen os cambios de estado, sabendo que a temperatura da substancia non vara mentres dura o cambio de estado. Interpretar fenmenos macroscpicos a partir da teora cintica da materia. Diferenciar entre ebulicin e evaporacin, explicando as diferenzas a partir da teora cintica.

CONTIDOS
CONCEPTOS
Leis dos gases. Lei de Boyle. Lei de Charles-Gay-Lussac. Teora cintico-molecular. Cambios de estado: fusin, solidificacin, ebulicin e condensacin. A teora cintica explica os cambios de estado. Aplicacin do mtodo cientfico ao estudo dos gases.

PROCEDEMENTOS, DESTREZAS E HABILIDADES

Realizar exercicios numricos de aplicacin das leis dos gases. Tratar de explicar algunhas propiedades de slidos, lquidos e gases utilizando a teora cintico-molecular. Interpretar esquemas. Analizar tboas. Analizar grficos. Elaborar grficos. Completar tboas cos datos obtidos nun experimento.

ACTITUDES

Apreciar a orde, a limpeza e o rigor ao traballar no laboratorio. Aprender a traballar con material delicado, como o material de vidro no laboratorio.
MATERIAL FOTOCOPIABLE EDICINS OBRADOIRO, S. A. / SANTILLANA EDUCACIN, S. L .

36

FSICA E QUMICA 3. ESO

PROGRAMACIN DE AULA
PROGRAMACIN DE AULA E ACTIVIDADES

2
EDUCACIN EN VALORES
1. Educacin para a sade. A difusin un fenmeno que explica por que o fume do tabaco procedente dun s fumador pode contaminar unha estancia. Pedir aos alumnos que, de novo, expliquen este fenmeno mediante a teora cintica. Despois, debe comentarlles a necesidade de introducir zonas habilitadas para fumadores en restaurantes, interior de empresas, etc., co obxectivo, por unha parte, de non molestar s persoas non fumadoras; e, por outra, de permitir as necesidades das persoas fumadoras.

COMPETENCIAS QUE SE TRABALLAN

Competencia en comunicacin lingstica Na seccin Recanto da lectura trabllanse de forma explcita os contidos relacionados coa adquisicin da competencia lectora, a travs de textos con actividades de explotacin. Competencia matemtica O traballo coas grficas que representan as leis dos gases e os cambios de estado axudan consecucin desta competencia. Sirva de exemplo o tratamento que se realiza da curva de quentamento da auga na pxina 36. O cambio de unidades e o concepto de proporcionalidade (directa e inversamente) son procedementos bsicos nestes desenvolvementos. Competencia no coecemento e a interaccin co mundo fsico A materia: como se presenta, seguindo co eixe fundamental do estudo da materia, nesta unidade trabllanse os estados fsicos en que se presenta e os cambios de estado. Mostrando especial atencin ao estudo dos gases e o seu comportamento fsico. Resulta imprescindible entender e coecer as propiedades da materia nos seus distintos estados, para crear a base cientfica necesaria para posteriores cursos. Competencia social e cidad O estudo dos gases e o seu comportamento fsico de manifesta importancia para o coecemento do mundo fsico que rodea o alumno. Sen estes coecementos imposible coecer a vida e as interaccins desta co medio que a rodea: a respiracin, a atmosfera, a manipulacin de substancias gasosas co perigo que isto encerra, o estudo do medio natural Todo isto ponse de manifesto coas seccins Na vida coti que salpican o desenvolvemento da unidade, as como as actividades relacionadas con cuestins bsicas do contorno do alumno. Competencia para aprender a aprender Ao longo de toda a unidade trabllanse habilidades, nas actividades ou no desenvolvemento, para que o alumno sexa capaz de continuar aprendendo de forma autnoma de acordo cos obxectivos da unidade. Autonoma e iniciativa persoal O coecemento e a informacin contriben consecucin desta competencia.

CRITERIOS DE AVALIACIN
1. Entender que a materia pode presentarse en tres estados fsicos. 2. Coecer e saber realizar exercicios numricos coas leis dos gases. 3. Coecer os diferentes cambios de estado cos seus nomes correctamente expresados. 4. Interpretar grficas que mostran os cambios de estado.
FSICA E QUMICA 3. ESO

5. Explicar os cambios de estado mediante debuxos, aplicando os coecementos da teora cintica. 6. Explicar claramente a diferenza entre evaporacin e ebulicin. 7. Elaborar tboas xustificadas polas leis dos gases. 8. Resolver problemas numricos en que sexa necesario aplicar as leis dos gases.

MATERIAL FOTOCOPIABLE EDICINS OBRADOIRO, S. A. / SANTILLANA EDUCACIN, S. L .

37

FICHA 1

ACTIVIDADES

A MATERIA: ESTADOS FSICOS

ACTIVIDADES DE REFORZO
1. Xustifica, aplicando a teora cintica: Os slidos teen forma propia, mentres que os lquidos adoptan a forma do recipiente que os contn. 2. Expresa a presin de 780 mm de Hg en atmosferas. 3. Un gas encntrase a unha presin de 2,5 atm. Expresa este valor en mm de Hg. 4. Explica, utilizando a teora cintica, por que o mel quente sae con mis facilidade do seu envase ca o mel fro. 5. Aplicando a lei de Boyle-Mariotte, completa a seguinte tboa:
P (atm)
0,25

9. Calcula a presin final de 2 L de gas a 50 C e 700 mm de Hg se ao final ocupan un volume de 0,75 L a 50 C. 10. Calcula o volume que ocupa a 350 K un gas que a 300 K ocupaba un volume de 5 L (a presin non vara). 11. Xustifica, utilizando a teora cintica, por que os charcos secan incluso nos das fros de inverno. Describe o fenmeno que se produce. En que se diferencia este proceso da ebulicin? 12. Unha masa de certo gas a 100 C de temperatura ocupa un volume de 200 cm3. Se se arrefra sen variar a sa presin ata 50 C, que volume ocupar? 13. Por que se debe medir a presin do aire no interior das rodas dun coche cos pneumticos en fro mellor ca despois dunha longa viaxe? Xustifica a resposta aplicando as leis dos gases. 14. Indica en que estado fsico se encontrarn, a temperatura ambiente (20 C), as substancias que aparecen a continuacin: auga, osxeno, mercurio, ferro, dixido de carbono, aluminio. 15. Completa as seguintes frases: a) O paso de slido a gas chmase b) O paso de lquido a gas chmase c) O paso de lquido a slido chmase d) O paso de slido a lquido chmase

V (L)
80 50

1 10

Realiza a grfica P-V. 6. Aplica a lei de Gay-Lussac e completa a seguinte tboa. Despois, elabora a grfica correspondente.
P (atm)
1,5

T (K)
300 350

3 600

7. Aplicando a lei de Charles-Gay-Lussac completa a seguinte tboa. Despois, elabora a grfica correspondente.
T (K)
300

16. Sinala de forma razoada cal das seguintes a frase correcta: a) A temperatura de fusin do xeo 0 C. b A temperatura de fusin do xeo 0 C a presin atmosfrica. c) A temperatura de fusin do xeo aumenta se o seguimos quentando. 17. Completa a tboa seguinte indicando o estado de agregacin en que se encontrarn as substancias A e B a 0 C e a 20 C:
P.F. (C)
A B 18 55

V (L)
2 4

600 6

8. Un gas que se encontra a 2 atm de presin e a 25 C de temperatura ocupa un volume de 240 cm3. Que volume ocupar se a presin dimine ata 1,5 atm sen variar a temperatura?

P.E. (C)
110 5

A O C

A 2O C

38

FSICA E QUMICA 3. ESO

MATERIAL FOTOCOPIABLE EDICINS OBRADOIRO, S. A. / SANTILLANA EDUCACIN, S. L .

ACTIVIDADES DE REFORZO (solucins)

1. Nos lquidos as partculas teen mis liberdade para moverse, polo que os lquidos poden adoptar a forma do recipiente que os contn. 2. 780 mm Hg 3. 2,5 atm 1 atm = 1,0263 atm 760 mm Hg 8. Aplicamos a lei de Boyle:

V2 = P1

2 atm 240 cm3 V1 = = 320 cm3 1,5 atm P2

760 mm Hg = 1900 mm Hg 1 atm

9. Como a temperatura non vara: V1 700 2L P1 = = 2,45 atm V2 760 atm 0,75 L 10. Como a presin non vara: V V1 V2 = cte. = T T1 T2 T2 350 K =5L = 5,83 L V2 = V1 T1 300 K 11. Os charcos secan porque as partculas que se encontran cerca da superficie escapan. Este proceso difernciase do da ebulicin en que, neste caso (evaporacin), soamente unha parte das partculas pasa ao estado gasoso, mentres que na ebulicin o proceso afecta a todo o volume do lquido por igual. 12. Como a presin non vara: V V1 V2 = cte. = T2 T2 T V2 = V1

4. Porque a viscosidade do lquido dimine no lquido quente. Isto ocorre porque as partculas se moven con maior rapidez e entn poden escorregar unhas sobre outras con mis facilidade. 5. Resposta:
P (atm)
V (L)
100 80 60 40 20 0 0 0,5 1,0 1,5 2,0 0,25 0,45 1 2

V (L)
80 50 20 10

P (atm)
2,5

6. Resposta:
P (atm)
P (atm)
3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 0 200 1,5 1,75 3 3

T (K)
300 350 600 600

T2 323 K = 200 cm3 = 173,2 cm3 T1 373 K

13. Porque despois dunha longa viaxe a temperatura no interior dos pneumticos maior e, polo tanto, a presin tamn aumentou, xa que o volume dispoible no pneumtico o mesmo. 14.
Estado
Auga Lquido Gas Slido Ferro Dixido de carbono Aluminio

Estado
Slido Gas Slido

T (K)
300 400 500 600 700

Osxeno Mercurio

7. Resposta:
V (L)
7 6 5 4 3 2 1

T (K)
300 600 600 900

V (L)
2 4 4 6

15. a) Sublimacin. b) Vaporizacin.

c) Solidificacin. d) Fusin.

16. A b), porque a temperatura de fusin tamn depende da presin atmosfrica. 17.
A B

P.F. (C)
18

P.E. (C)
110

A O C
Slido Gas

A 2O C
Lquido Gas

T (K) 0 200 300 400 500 600 700 800 900 1000
FSICA E QUMICA 3. ESO

55

MATERIAL FOTOCOPIABLE EDICINS OBRADOIRO, S. A. / SANTILLANA EDUCACIN, S. L .

39

PROGRAMACIN DE AULA E ACTIVIDADES

FICHA 1

ACTIVIDADES

A MATERIA: ESTADOS FSICOS

FICHA 2

ACTIVIDADES

A MATERIA: ESTADOS FSICOS

ACTIVIDADES DE REFORZO
1. Imaxina que colles unha xiringa e realizas a seguinte experiencia: 1. Levantas o mbolo da xiringa para que se encha de aire. 2. Despois cerras o orificio co dedo, con coidado para que non escape nada de aire da xiringa. 3. A continuacin, empuxas sobre o mbolo con forza sen quitar o dedo do burato da xiringa. Debuxo:

a) Que ocorre? b) Que pasou co aire que est contido no globo? A continuacin, saca o matraz da auga quente e dixao arrefriar. c) Que ocorre? d) Describe, utilizando as tas propias palabras, o experimento que acabas de realizar. 3. A partir dos datos recollidos nas actividades anteriores completa: a) Cando aumentamos a __________ dun gas sen cambiar a sa __________, o volume __________. b) Cando __________ a __________ dun gas, sen cambiar a sa temperatura, o __________ aumenta. c) Cando quentamos un gas, o seu volume __________. d) Cando __________ un gas, o seu __________ dimine. e) A diminucin de volume dun gas por efecto do __________ da presin explcase mediante a lei de __________. f) O aumento do volume dun gas debido a un aumento de temperatura explcase mediante a lei de __________. g) Cando un gas se expande, a distancia entre as sas __________ aumenta. 4. Enuncia as leis dos gases e relacinaas coas actividades anteriores: a) Lei de Boyle-Mariotte. b) Lei de Gay-Lussac.

a) Ao empuxalo, o mbolo baixa? b) Que ocorre co aire que est no interior da xiringa? c) Que magnitudes estn variando ao baixar o mbolo? d) Que a presin do gas? e) Que ocorre co volume que ocupa o gas no interior da xiringa? f) Que ocorre se agora soltas o mbolo? g) Ocorrer o mesmo se enchemos a xiringa con auga? h) Se imaxinas s molculas presentes nos gases que forman o aire como esferias, debuxa nun esquema o que ocorre coas molculas encerradas na xiringa. i) Describe, utilizando as tas propias palabras, o experimento que acabas de realizar. 2. Imaxina agora outra experiencia: 1. Colocamos un globo no colo dun matraz. Con coidado para que a boca do globo non saia do matraz. 2. Despois, introducimos o matraz nun recipiente con auga quente. 3. Deixamos o matraz no recipiente durante uns minutos.

40

FSICA E QUMICA 3. ESO

MATERIAL FOTOCOPIABLE EDICINS OBRADOIRO, S. A. / SANTILLANA EDUCACIN, S. L .

ACTIVIDADES DE REFORZO (solucins)

1. a) Si, ao empuxalo, o mbolo baixa. b) O aire que est no seu interior comprmese. c) Vara o volume, que dimine; e a presin do interior, que aumenta. d) A presin do gas a consecuencia do choque das partculas que forman o gas coas paredes do recipiente que o contn. Neste caso, as partculas chocan coas paredes interiores da xiringa e o mbolo. e) O volume que ocupa o gas no interior da xiringa dimine cando apertamos o mbolo debido a que se reduce a distancia entre as partculas que forman o gas. f) Ao soltar o mbolo da xiringa, o volume volve aumentar. g) Non, xa que os lquidos son moito menos compresibles ca os gases. Ao empuxar o mbolo co orificio da xiringa tapado, non poderemos comprimir o lquido. h) Resposta grfica: 3. a) Cando aumentamos a temperatura dun gas sen cambiar a sa presin, o volume aumenta. b) Cando dimine a presin dun gas, sen cambiar a sa temperatura, o volume aumenta. c) Cando quentamos un gas, o seu volume aumenta. d) Cando arrefriamos un gas, o seu volume dimine. e) A diminucin de volume dun gas por efecto do aumento da presin explcase mediante a lei de Boyle-Mariotte. f) O aumento do volume dun gas debido a un aumento de temperatura explcase mediante a lei de Charles. g) Cando un gas se expande a distancia entre as sas partculas aumenta. 4. a) A lei de Boyle-Mariotte di que cando a presin dun gas aumenta, mantendo constante a temperatura, o volume dimine, de xeito que o produto da presin polo volume constante. P V = constante De igual maneira, se a presin dimine, o volume aumenta. b) A lei de Gay-Lussac di que, cando aumenta a temperatura dun gas sen variar o volume, a presin do gas tamn aumenta. Isto pdese expresar coa ecuacin:

P = constante T
i) Resposta libre. Ao empuxar o mbolo, a distancia entre as partculas do interior da xiringa redcese. A presin aumenta e o volume dimine. 2. a) O matraz quntase e o globo incha. b) O aire do globo tamn se quenta. Por esa razn, as partculas do aire mvense cada vez mis de prsa, aumenta a presin e o globo incha un pouco. c) O globo desincha de novo. d) Resposta modelo. Ao sacar o matraz da auga quente, as partculas do globo mvense mis amodo, dimine a temperatura e a presin tamn dimine, pois prodcense menos choques por segundo das partculas do interior do globo coas paredes deste.
FSICA E QUMICA 3. ESO MATERIAL FOTOCOPIABLE EDICINS OBRADOIRO, S. A. / SANTILLANA EDUCACIN, S. L .

Cando a temperatura dun gas dimine, porque as sas partculas se moven mis lentamente. Entn, se o volume non vara, o nmero de choques por segundo das partculas do gas coas paredes do recipiente que o contn ser menor, o que implica unha diminucin da presin.

41

PROGRAMACIN DE AULA E ACTIVIDADES

FICHA 2

ACTIVIDADES

A MATERIA: ESTADOS FSICOS

2
a)

FICHA 3

ACTIVIDADES

A MATERIA: ESTADOS FSICOS

ACTIVIDADES DE REFORZO
1. Observa os debuxos que aparecen a continuacin. S un deles explica como cambia o comportamento das molculas de auga ao cambiar de estado. Elixe o esquema correcto. 4. Explica, realizando dous ou mis esquemas, como se produce a evaporacin da auga dun charco durante un da de sol. a) Como que se evapora a auga do charco, se non se alcanza a temperatura que a auga ferve, que a 100 C? b) Nun da de vern, evaporarase mis ou menos auga ca nun da de inverno? Por que? 5. Indica con frechas nos debuxos en que caso se movern mis de prsa ou mis amodo as molculas do gas. Slido b) Lquido Gas

Slido c)

Lquido

Gas

T = 40 C

T = 120 C

Slido

Lquido

Gas

T = 0 C

T = 600 C

2. Relaciona cunha frecha ambas as columnas. A auga conxlase. O xeo derrtese. A auga ferve. O alcanfor (slido) evaprase. O charco seca. Evaporacin. Ebulicin. Sublimacin. Fusin. Solidificacin.

6. Localiza na sopa de letras DEZ palabras relacionadas cos estados da materia:

M C O I A R E E V A P O R A D O R S T S C F I T O N E A T E

Q U E X

S M E L T I

O G A Q U S I B A L I I Z X

R U C O A Q I S L I I

N A B C D R E S A C I X

B A O B U S D O M I T O C C V C D A O S N I I E E E L L I

A R M N P E R A T R S A I

3. Agrupa os seguintes fenmenos segundo se produzan por un aumento ou por unha diminucin de temperatura: a) Paso de lquido a slido. b) Dilatacin dun gas. c) Paso de xeo a auga lquida. d) Dilatacin dun slido. e) Condensacin do vapor de auga. f) Conxelacin da auga.

R A I

N A R G U V O P S F E C O L S U I S I E Z B U

G A N A R O N O A O A S

E N O A N T Q

O N N

M A

T U

O A O C O S

A D I

N U B U A

R O O O A O N N

B P R

42

FSICA E QUMICA 3. ESO

MATERIAL FOTOCOPIABLE EDICINS OBRADOIRO, S. A. / SANTILLANA EDUCACIN, S. L .

ACTIVIDADES DE REFORZO (solucins)

1. O esquema correcto o a). No b) o nmero de partculas diferente, o que non exacto. Ademais, a natureza das partculas non vara cando hai un cambio de estado. O que vara a maneira en que as partculas que forman a auga estn unidas entre si. No caso do lquido, as partculas teen mis liberdade de movemento que no slido. No gas, ademais, a distancia entre as partculas moito maior e as molculas de auga teen mis liberdade para moverse. 2. A auga conxlase. Solidificacin. O xeo derrtese. Fusin. A auga ferve. Ebulicin. O alcanfor (slido) evaprase. Sublimacin. O charco seca. Evaporacin. 3.
Aumento de temperatura b) Dilatacin dun gas. c) Paso de xeo a auga lquida. d) Dilatacin dun slido. Diminucin de temperatura a) Paso de lquido a slido. e) Condensacin do vapor de auga. f) Conxelacin da auga.

b) Nun da de vern evaporarase mis auga ca nun da de inverno, porque haber mis partculas movndose cunha velocidade tal que lles permita abandonar o charco, xa que a temperatura maior. 5.

T = 40 C

T = 120 C

T = 0 C
6.
M I

T = 600 C
I O N

R E V A P O R A C

C A E Q U E D O R S F T E A O S M E O G A S T R U C O T N A B C X B A O B U S A Q E D R L I Q U I D O M I I D A O A R M I N P E X T R A S B S O P I

4. Resposta grfica: auga

N A R G U V A T G A N A R E C O L O S N T S S R I I C I I O N O A A L A T I T U I R O S O N N L A S E B U L C E N O S U I F A N

I M A C

Inverno

O A O T S E Z V E A E D C O S Q I B P R E S I

N U B U A N X C E R C O O A O N N

auga

Vern

a) Porque algunhas partculas se moven mis rpidas ca outras. As, algunhas alcanzan unha velocidade suficiente que lles permite escapar da atraccin doutras partculas vecias e abandonan o charco.
FSICA E QUMICA 3. ESO MATERIAL FOTOCOPIABLE EDICINS OBRADOIRO, S. A. / SANTILLANA EDUCACIN, S. L .

43

PROGRAMACIN DE AULA E ACTIVIDADES

FICHA 3

ACTIVIDADES

A MATERIA: ESTADOS FSICOS

ACTIVIDADES

A MATERIA: ESTADOS FSICOS

ACTIVIDADES DE AMPLIACIN
1. A temperatura constante, se diminumos cuarta parte o volume dun gas, que o que lle ocorre presin? 2. A temperatura dun gas de 20 C. Determina cal ser a temperatura se o volume se duplica e a presin se reduce metade. 3. Determina, en graos centgrados, a temperatura dun gas que en condicins normais ocupa un volume de 150 L e que a 10 atm de presin s ocupa un volume de 20 L. 4. Cando a presin de certa masa de gas de 30 cm de Hg e a sa temperatura de 25 C, ocupa un volume de 200 L. Cal ser entn a presin necesaria para que o gas ocupe un volume de 150 L se a temperatura aumenta ata 50 C? 5. Calcula cantas bombonas de 200 L, a unha presin de 2 atm, podern encherse co gas propano contido nun depsito de 500 m 3 a unha presin de 4 atm. 6. Que ocorre cun gas a unha temperatura de 0 K? Xustifcao aplicando a teora cintica. 7. Xustifica aplicando a teora cintica: Cando un slido se funde, a masa permanece constante, pero o volume si se modifica. 8. Observa os seguintes grficos e explica que tipo de proceso representa cada un deles: 9. A densidade do hidrxeno en condicins normais de presin e temperatura de 0,089 g/L. Calcula a sa densidade a 1,5 atm de presin e 10 C de temperatura. 10. Xustifica a lei de Boyle dos gases mediante a teora cintica. 11. Se mesturamos dous gases de diferente densidade nun recipiente, posible que permanezan separados? Xustifcao aplicando a teora cintica. 12. No laboratorio medimos a temperatura de ebulicin da auga, e deunos un resultado de de 97 C. Para facrmolo, quentamos auga deica que comezou a ferver, e observamos, ademais, que mentres permanece a ebulicin esa temperatura se mantivo constante. Explica razoadamente estes feitos. 13. Nun matraz temos un lquido incoloro que, polo seu aspecto, poderiamos pensar que auga. Para coecer cal o lquido, este somtese ao seguinte estudo (a 1 atm): a) Pomolo a quentar, e cando a temperatura que marca o termmetro chega a 105 C, o lquido comeza a ferver. b) O lquido evaprase e deixa un residuo slido de cor branca. Que conclusin podes sacar destes datos? Razoa a resposta. 14. Na tboa que aparece a continuacin encntranse os puntos de fusin e de ebulicin dalgunhas substancias:
Substancia
P.F. P.E.

Mercurio
39 C 357 C

Butano
135 C 0,6 C

Cobre
1083 C 2595 C

Explica cal ser o seu estado fsico s seguintes temperaturas:

a) 25 C b) 50 C c) 100 C d) 1200 C e) 2800 C

44

FSICA E QUMICA 3. ESO

MATERIAL FOTOCOPIABLE EDICINS OBRADOIRO, S. A. / SANTILLANA EDUCACIN, S. L .

ACTIVIDADES DE AMPLIACIN (solucins)

1. Se o volume se reduce cuarta parte, a presin faise catro veces maior. 2. Neste caso temos: C: primeiro un proceso a presin constante, despois un proceso a temperatura constante e, de novo, outro proceso a presin constante. 9. Neste caso:

P1 V1 P2 V2 = T1 T2
T2 =

P2 V2 P1 V1

T1 =

1 2 T1 = T1 2

Por tanto, a temperatura non vara. 3. Agora temos:

P1 V1 P1 T2 P V = 2 2 V2 = V1 = T1 P2 T1 T2 1 atm (273 10) K = 1 L = 0,642 L 1,5 atm 273 K

Por tanto, nas novas condicins 0,089 g de hidrxeno ocuparn 0,642 L, co cal temos que a densidade ser:

P1 V1 P2 V2 = T1 T2
T2 = 10 atm 20 L P2 V2 T1 = 273 K = 1 atm 150 L P1 V1 = 364 K T2 = 91 C 4. Partimos da expresin:

d=

m 0,089 g = = 0,139 g/L V 0,642 L

P1 V1 P2 V2 = T1 T2
P2 = P2 =

10. Segundo a teora cintica, cando a temperatura permanece constante, as partculas sguense movendo coa mesma velocidade. Por tanto, se a presin se incrementa, porque hai mis choques das partculas que forman o gas, e isto s posible se o volume dimine. 11. Non, porque segundo a teora cintica, as partculas do gas mvense ocupando todo o volume dispoible. O feito de que tean distinta densidade unicamente fai referencia masa de cada partcula en relacin co volume ocupado. 12. A unha presin distinta da atmosfrica, a auga ferve a unha temperatura diferente dos 100 C. E, mentres dura a ebulicin, a calor proporcionada aproveitada polas partculas que estn anda en estado lquido para pasar ao estado gasoso, polo que a temperatura non vara. 13. A conclusin que tiamos unha mestura dun lquido con algunha outra substancia disolta. Como a temperatura que ferve o lquido non 100 C, entn, non auga. 14. a) Mercurio lquido; butano gas; cobre slido. b) Mercurio lquido; butano gas; cobre slido. c) Mercurio lquido; butano gas; cobre slido. d) Mercurio gas; butano gas; cobre lquido. e) Mercurio gas; butano gas; cobre gas.

P1 V1 T2 T1 V2

30 cm Hg 200 L (273 + 25) K 298 K 150 L

P2 = 43,36 cm Hg = 433,6 mm Hg 5. Aplicamos a lei de Boyle:

V2 = P1

P1 V1 4 atm 500 m3 = atm = P2 2 atm

= 1000 m3 = 1000 103 L = 106 L E dividimos entre o volume de cada bombona: N. bombonas = 106 L = 5000 200 L

6. A 0 K o movemento das partculas do gas cesa por completo. Por iso non se pode arrefriar mis. 7. Cando un slido se funde as partculas teen mis liberdade para moverse, polo que pode ser que o volume ocupado sexa maior tras a fusin. 8. A: un proceso a temperatura constante. B: un proceso a presin constante.
FSICA E QUMICA 3. ESO

MATERIAL FOTOCOPIABLE EDICINS OBRADOIRO, S. A. / SANTILLANA EDUCACIN, S. L .

45

PROGRAMACIN DE AULA E ACTIVIDADES

ACTIVIDADES

A MATERIA: ESTADOS FSICOS

PROBLEMAS RESOLTOS

A MATERIA: ESTADOS FSICOS

PROBLEMA RESOLTO 1
Unha masa de gas ocupa un volume de 4 litros a unha presin de 780 mm de Hg e 20 C de temperatura. Calcula o volume que ocupar o gas se aumentamos a presin a 2 atm, mantendo constante a temperatura.

Formulacin e resolucin
Prodcese unha transformacin isoterma (temperatura constante), desde o estado inicial: En primeiro lugar, expresamos todas as magnitudes nas unidades adecuadas:

P1 = 780 mm Hg ; V1 = 4 L ; T1 = 20 C
Ata o estado final:

P1 = 780 mm Hg

1 atm = 760 mm Hg

P2 = 2 atm ; V2 = ? ; T2 = 20 C
Por tanto, cumprirase a lei de Boyle, segundo a cal: ao aumentar a presin, a temperatura constante, o volume debe diminur. A ecuacin matemtica desta lei :

= 1,03 atm Despexamos da ecuacin o volume final e substitumos os datos numricos:

V2 =

P1 V1 1,03 atm 4 L = = 2,06 L P2 2 atm

P1 V1 = P2 V2

Resultado que satisfai a lei de Boyle.

ACTIVIDADES
1

Calcula a presin final dun gas que se someteu a unha transformacin isoterma na que se triplicou o seu volume, sabendo que inicialmente se encontraba a unha presin de 750 mm de Hg. Sol.: 250 mm Hg Un baln que ten un volume de 500 cm3 a unha temperatura de 20 C introdcese na neveira e o seu volume redcese a 480 cm3. Supoendo que a presin do aire contido no baln non cambia, calcula a temperatura no interior da neveira. Sol.: 8 C Unha certa cantidade de gas ocupa un volume de 2,5 L a 80 C. Quntase ata 180 C mantendo constante a presin. Cal o volume final ocupado polo gas? Sol.: 3,2 L Temos 20 cm de aire encerrado nun recipiente presin de 1 atm. Calcula o volume que ocupar esa masa de aire se se somete presin de 2,5 atm sen variar a temperatura. Sol.: 8 cm3
3

Un recipiente de 500 cm3 contn 20 g dun gas a 780 mm de Hg. Redcese a presin ata 750 mm de Hg mantndose constante a temperatura. Cal ser o volume final do gas?

Sol.: 520 cm3

6

Un gas diltase isotermicamente desde un volume de 2,4 L ata un volume de 5,2 L. Se a presin inicial do gas era de 1,5 atm, cal o valor da presin final?

Sol.: 0,7 atm

7

Introdcese un gas nun recipiente de 25 cm3 de capacidade, a unha temperatura de 23 C. Se mantendo a presin constante se quenta ata 10 C, que cantidade de gas sair do recipiente?

Sol.: 3,3 cm3

8

Un gas sometido a unha presin de 740 mm de Hg, ocupa un volume de 1,8 L. Se aumentamos a presin ata 1,5 atm, que volume ocupar?

Sol.: 1,2 L

46

FSICA E QUMICA 3. ESO

MATERIAL FOTOCOPIABLE EDICINS OBRADOIRO, S. A. / SANTILLANA EDUCACIN, S. L .

PROBLEMA RESOLTO 2
Na roda dunha bicicleta hai aire a unha presin de 1,20 atm e a 20 C de temperatura. Despois de circular durante un tempo e, como consecuencia da friccin co chan, a roda quece ata 30 C. Considerando que o volume non vara, calcula a presin final do aire contido no interior da cmara.

Formulacin e resolucin
Se supoemos que o volume de aire que contn a roda non vara, como consecuencia do rozamento, o aire quntase, e prodcese unha transformacin iscora (ou sexa, co volume constante) que cumpre a lei de Gay-Lussac, segundo a cal a presin debe aumentar. Sabemos que a ecuacin matemtica da lei de GayLussac : En primeiro lugar expresamos as temperaturas en kelvin:

T1 = 20 C + 273 = 293 K T2 = 30 C + 273 = 303 K

Despexamos a presin final, P2, e substitumos os valores numricos:

P1 P2 = T1 T2

P2 =

P1 T2 1,20 atm 303 K = T1 293 K

P2 = 1,24 atm

ACTIVIDADES
1

Un globo contn 4 L de gas helio a 25 C de temperatura. A presin que exerce o gas sobre as paredes do globo de 0,8 atm. Se se eleva a temperatura do gas ata 40 C, o volume do globo pasa a ser de 4,5 L. Cal a presin neste novo estado? Sol.: 0,68 atm No interior dun pneumtico de autombil o aire encntrase a unha presin de 2,2 atm e a unha temperatura de 20 C. Calcula a temperatura final do aire, despois de que percorreu uns cantos quilmetros, sabendo que a presin se elevou ata 2,4 atm. Sol.: 319,6 C Nun recipiente hai 250 cm3 de osxeno a 30 C e 700 mm de Hg. Determina: a) O volume, se a temperatura de 30 C e a presin de 1 atm. b) A presin que habera que exercer para que o volume se reduza a 150 cm3 sen modificar a temperatura. Sol.: a) 230 cm3; b) 1,54 atm

A temperatura dun gas de 10 C cando o volume de 2 L e a presin de 1,5 atm. Determina o valor que alcanza a temperatura se o volume se duplica e a presin se reduce metade. Sol.: 10 C Unha burbulla de aire de 3 cm3 de volume est a unha presin de 1 atm e a unha temperatura de 20 C. Cal ser o seu volume se ascende ata un lugar onde a presin de 0,95 atm e a temperatura non vara? Sol.: 3,16 cm3 Nun recipiente de 150 cm3 de capacidade recllese gas nitrxeno a 25 C de temperatura e 700 mm de Hg de presin. Aumentamos a presin a 2 atm. Que volume ocupar o nitrxeno? Sol.: 69 cm3 Unha bombona de 20 L contn gas propano a 3,5 atm de presin e 15 C de temperatura. A bombona quntase ata 40 C. Determina cal ser a presin do gas no interior da bombona. Sol.: 3,8 atm

FSICA E QUMICA 3. ESO

MATERIAL FOTOCOPIABLE EDICINS OBRADOIRO, S. A. / SANTILLANA EDUCACIN, S. L .

47

PROGRAMACIN DE AULA E ACTIVIDADES

PROBLEMAS RESOLTOS

A MATERIA: ESTADOS FSICOS

PROBLEMAS RESOLTOS

A MATERIA: ESTADOS FSICOS

PROBLEMA RESOLTO 3
A presin que soporta un gas de 710 mm de Hg cando se encontra a 10 C de temperatura nun recipiente de 20 L. Comprmese o recipiente ata que o volume de 15 L, mantndose a presin constante. Cal a temperatura final do gas?

Formulacin e resolucin
Un gas que se encontra nun estado inicial determinado por: En primeiro lugar, expresamos todas as magnitudes nas unidades adecuadas: Presin: 1 atm = 0,3 atm 760 mm Hg 1 atm = 0,3 atm 760 mm Hg

P1 = 710 mm Hg T1 = 10 C V1 = 20 L
Evoluciona ata un estado final determinado polas seguintes magnitudes:

P1 = 710 mm Hg P2 = 710 mm Hg
Temperatura:

P2 = 710 mm Hg T2 = ? V2 = 15 L
Segundo un proceso en que varan, simultaneamente, o volume e a temperatura; cmprese, por tanto:

T1 = 10 C + 273 = 283 K
Despexamos a temperatura final e substitumos os valores numricos: V T T2 = 2 1 = V1 = 15 L 283 K = 212,25 K 20 L

V1 V2 = T1 T2
Esta ecuacin o enunciado da lei de Charles-GayLussac.

ACTIVIDADES
1

Unha masa dun certo gas ocupa un volume de 30 L presin de 1,1 atm e 20 C de temperatura. Determina cal ser o seu volume se, a temperatura constante, a presin aumenta ata 2,5 atm. Sol.: 13,2 L Determina a presin a que est sometido un gas cando a sa temperatura de 60 C, se sabemos que, a 0 C, a presin era de 760 mm de Hg e que o volume non variou ao quentalo. Sol.: 1,22 atm Nun recipiente recllense 100 cm3 de hidrxeno a 20 C e 1,5 atm de presin. Que volume ocupar a mesma masa de gas se a presin de 750 mm de Hg e a temperatura non variou? Sol.: 152 cm3

Cantos graos centgrados debe aumentar a temperatura dun gas que inicialmente se encontraba a 0 C e 1 atm de presin para que ocupe un volume catro veces maior cando a presin non vara? (Lembra a diferenza entre escala Celsius e escala absoluta.) Sol.: 819 C Cantos graos centgrados debe diminur a temperatura dun gas para que, mantendo a presin que se encontraba inicialmente, o volume sexa cinco veces menor? Temperatura inicial do gas: 10 C. Sol.: 210,4 C Como debe modificarse a presin dun gas para que ao pasar de 20 a 0 C o volume se reduza metade? Sol.: Debe multiplicarse por 1,86

48

FSICA E QUMICA 3. ESO

MATERIAL FOTOCOPIABLE EDICINS OBRADOIRO, S. A. / SANTILLANA EDUCACIN, S. L .