Gustav Flober

Zonja Bovari
- Roman Prktheu nga frngjishtja: Viktor Kalemi

PARATHNIE
N Meditimin e dyt Dekarti e quan romanin nj gj q mendon, nj gj q dyshon, q dgjon, q koncepton, q pohon, q do, q nuk do, q imagjinon dhe q ndien. Ky prkufizim i dijetarit dhe filozofit t shquar francez t shekullit XVII q sjell ndr mend m tepr se veprn e artit, qenien e gjall, njerzore, jo t rndomt, por me shpirt dhe me mendje. N ka krijimtari q i prgjigjet m s miri atij, sht ajo e Gustav Floberit. Si n romanet filozofike, Tundimi i shn Antonit, Buvar dhe Pekyshe, n skicat Shtat djemt e dervishit dhe n romanet n kuptimin e thjesht t fjals, si Edukimi i ndjenjave, Zonja Bavari dhe Salamb, autori sa m shum futet n botn e krijesave t tij, aq m tepr bhet nj me ta. T lindura prej imagjinats, ato do t ken t njjtin fat me t, sepse m kot do t vn t gjitha forcat e tyre n krkim t dashuris, t lumturis, t s vrtets. E vetmja rrug shptimi larg bots tragjike t njerzve pr shkrimtarin do t jet pasqyrimi i jets nprmjet artit. Floberi kishte bindjen se pr t shprehur nj t vrtet ka nj mnyr dhe vetm nj, ndoshta jo t qart, por t bukur, dhe kshtu vihej n krkim t saj deri sa ta gjente. M 2 maj 1880, disa dit para se t vdiste, ai i shkruan mbess Karolin, lidhur me nj t dhn botanike: ... kisha t drejt, sepse estetika sht e vrteta, dhe n njfar shkalle intelektuale (kur ke metod) nuk gabohesh. Prpara se ta shprehte me magjin e fjals, ai punonte jashtzakonisht shum pr t njohur t vrtetn edhe kur duhej t rrmonte pr t n thellsit e kohrave. Floberi u lind m 12 dhjetor 1821 dhe u rrit n Ruan ather kur po lulzonte romantizmi i Hygoit, i Vinjis, i Mishles dhe i Shatobrianit. Gjat gjith jets ai qndroi besnik i ktyre idhujve t rinis s tij. Bir i njrit prej kirurgve m t shquar t shekullit, Floberi, q i vogl, e pa nga afr realitetin e vuajtjeve t njeriut dhe u mbrujt me nj frym skeptike dhe analitike, e cila ishte si kundrpesh ndaj temperamentit t tij disi anarkik dhe ndrrave pr aventura. Ve ksaj, prej t atit, ai trashgoi syrin klinik ndaj jets aq sa arriti me ann e pens t bnte autopsin e shpirtit t njeriut. Ndrsa prindrit donin q ai t vazhdonte pr drejtsi, pasi mbaroi liceun Korneij n qytetin e lindjes, aty rreth viteve 1840, kur po afronte revolucioni, krijohen nj sr rrethanash q uan n pjekurin e dhuntive t tij letrare dhe n prcaktimin e veprimtaris s tij artistike. Qysh kur ishte n shkolln e mesme, Floberi u lidh ngusht me Alfred d Puatvenin, i cili me aftsit intelektuale dhe estetike q kishte, ushtroi nj ndikim letrar pozitiv mbi t, i msoi artin e t qenit krkues ndaj vetvetes. Q t dy ishin t dhn pra pas letrave, por e fshihnin kt prirje si ndonj krim. Familjet e tyre i drguan n Paris pr tu br jurist. Skaloi shum dhe Floberi e kapi nj kriz nervash me karakter epileptik, pr t ciln dihet pak, n munges t dshmive t besueshme. Disa biograf dhe studiues t tij shohin te kjo smundje shfaqjen e gjeniut, t tjert e quajn at si penges n zhvillimin e talentit. Sidoqoft, thelbsore sht fakti q si pasoj e saj, ai ndrpreu studimet dhe fitoi nga prindrit t drejtn t vendosej prfundimisht n viln e tyre t bukur t Kruases, afr Ruanit, ku sot ka mbetur nj pavijon i vetm q sht muzeu i vogl i Floberit. N fillim ai aty do t banonte me t mn e mbesn, dhe pastaj vetm, derisa t vdiste.

Faktor t tjer q uan n shprthimin e forcs s tij krijuese jan disa lidhje dashurore dhe miqsore. Ndjenjat gjith pasion q ushqente ai ndaj zonjs Eliza Shlesinzher, e orientuan drejt forms m origjinale dhe m t thell t romantizmit evropian: pasqyrimin e jets duke u nisur nga vetvetja, dhe t shkruante Kujtimet e nj t marri (1838) e Nntori (1842), t cilat u shtohen kryeveprave autobiografike q nga Rrfimet e Rusoit deri tek ato t Alfred d Myses. Vlen t prmendim gjithashtu dashurin me Luiz Kolen, poetesh e rrmbyer dhe e rndomt kjo, por q e nxiste shkrimtarin t thellonte aftsit e tij analitike, vzhguese dhe meditative. Ajo e frymzoi at t shkruante letrat m me vler mbi konceptet e tij estetike dhe morale. Ndikimi i saj ka qen aq i ndjeshm saq ajo do t shfaqej deri diku me disa tipare t veanta te Zonja Bovari. Nj nga miqt e ngusht t Floberit q luajti nj rol thelbsor n krijimtarin e tij ishte dhe poeti Luigj Buile. Kur vdiq ky, n korrik 1869, autori i Zonjs Bavari do t shkruante: Kjo sht pr mua nj humbje e pazvendsueshme, pardje varrosa ndrgjegjen time letrare, trurin, busulln time. Ktu nuk kemi t bjm thjesht me shprthimin e nj dhimbjeje t menjhershme dhe t pafundme, por me shprehjen e nj t vrtete. Buileja ishte tamam ndrgjegjja e Floberit. Poeti nuk do ta kishte shkruar kurr Zonjn Bovari, as Salambon, as Nj zemr e thjesht, as Shn Zhylienin, as Herodiasin, ashtu si shkrimtari nuk do t kishte shkruar dot vargje Melanis apo Fosilet. Proza e trembte Builen. Pr t ai thoshte: Ajo sht nj lum q mund t rrjedh pa pushim, po si mund ta ndalosh? Ndrsa Floberit nuk i ngjiste poezia. Mirpo, pikrisht duke qen kaq t ndryshm, ata plotsonin njri-tjetrin. Floberi gjith poetikn e krkonte te harmonia. Gjihs s shkruar i jepte aq rndsi saq gjithka q hidhte n letr, e lexonte me z t lart, i shqiptonte qart fjalt, u ndryshonte tonalitetin sipas kontekstit. Buileja, i msuar me kadencn e vargut, krkonte cilsi t tjera n stil; ai kishte nj ndjenj t theksuar kritike, e cila ishte njkohsisht shum e fuqishme, shum e holl, shum e zhvilluar, sepse e kishte pasion dhe e njihte mir kulturn antike. Ai i rrinte vazhdimisht n kok Floberit dhe nuk e linte t rrshqiste. Zonja Bovari dhe Salambja jan shkruar n syt e Builes. Po t mos kishte vdekur kur doli Edukimi i ndjenjave (1870), ky roman do t kishte psuar ndryshime. Buileja nuk i ka shtuar asnj fjal Zonjs Bovari, por ama, me krkes t tij, autori ka hequr mjaft fjali parazite. Kshtu, pr shembull, ky kishte prshkruar nj lloj lodre t uditshme fmijsh, q zinte aty rreth dhjet faqe. Tet dit vazhdoi debati midis Floberit dhe Builes. Ky i fundit ngulte kmb, duke i thn: Sado e bukur t jet nj gung, po tia vsh n kurriz Venusit, Venusi do t jet gungae. M n fund shkrimtari u bind ta hiqe kt gur q, n mos pengonte rrjedhn e aksionit, t paktn e ngadalsonte at. S fundi, udhtimet e shumta q ndrmori Floberi s bashku me mikun e tij Maksim dy Shamp, kryesisht pr tu shruar nga fiksimet q kishte, ia zgjeruan m tej prvojn, i shpejtuan ngjizjen e vizionit t tij filozofik. Pr m tepr udhtimet jan n mod te romantikt q nga Bajroni e deri te Shatobriani, aq sa prbjn nj burim t nj gjinie m vete. Rrugtimet m frytdhnse t Floberit ishin ato n Bretanj, pastaj n Egjipt, Greqi, Azin e Vogl. Ai e pasqyroi gjithka q prjetoi prej tyre n Letrat dhe Shnimet e udhtimit. N pamje t par kryeveprat e Floberit duken t ndryshme nga njra-tjetra. N t vrtet ato i bashkojn lidhje t ngushta dhe q t gjitha shprehin botkuptimin e autorit t tyre. Ai mendonte se jetonte n nj epok kalimtare: Po shoh nj t kaluar t pernduar, mes rrnojash dhe nj t ardhme q po mbin... gjithka sht e turbulluar... (Letr Luigj Builes m 4 shtator 1850). Kur nuk prshkruan kohra q nuk i ka jetuar vet, romanet e tij i kushtohen epokave t ngjashme me at t vetn. Tundimi i shn Antonit flet pr fundin e bots antike dhe pr gjallrimin e zjarrt fetar, q do t onte n krijimin e kishs s krishter, Salamboja tregon nj episod t rnies s Kartagjens, Herodiasi trajton zanafillat e kristianizmit. Floberit i plqenin mjaft kto periudha rnieje, ecurish t ngadalta drejt s ardhmes, drejt t panjohurs. Kjo shpjegohet me dshtimet e 1848-s kur shpresat e mdha republikane dhe romantike pr nj shoqri t re, t ndrtuar shpejt, u fashitn, t paktn n dukje. Romanet filozofike t Floberit jan t ndrtuara mbi nj baz ndrthurjeje logjike. Personazhet shtjellohen sipas nj plani t hartuar nga mendja dhe q skan t bjn me jetn. Kshtu, pr shembull, shtat djemt e Dervishit mishrojn shtat format e krkimit t lumturis; shn Antoni zbulon njra pas

tjetrs fet dhe herezit e shekullit t tij; Buvari dhe Pekysheja i marrin me radh gjith shkencat e kohs s tyre, dhe n kt mnyr del n pah problemi i mungess s metods. Kshtu pra, personazhet e ktyre romaneve jan simbole t njerzimit. Megjithat duke ndjekur nga afr prvojat dhe studimet e tyre, Floberi shkrihet me ta. Sa m shum u ndrfut jetn e tij, aq m tepr gjallohen krijesat q sajon ai. N vend t shn Antonit, - thot ai, - jam un; tundimi ka qen pr mua dhe jo pr lexuesin. (Letr Luiz Koles 5-6 korrik 1852) Buvari dhe Pekysheja m mbushin, m ngopin aq shum saq un jam br si ata! Idiotsia e tyre sht imja dhe m vjen t plas. (Letr zonjs Rozhe d Zhenet, prill 1875). Romanet n kuptimin e thjesht t fjals jan t gjith t krijuar duke u nisur nga vzhgimet e jets. Nga kta romane vetm Salamboja mund t duket si m i veuari, pr nga kuadri dhe intriga q ka. Kjo vepr sht fryt i panteizmit t Floberit, t mbrujtur thellsisht me mendimet e Spinozs, fryt i ekstazave t tij, t cilat i ka prshkruar n Udhtim n Korsik, Nntori, Edukimin e ndjenjave (versioni i par) si dhe n Npr ara dhe npr gur. Ktu sht fjala pr ekstaza n kuptimin e plot t fjals, sepse nuk kemi t bjm me nj meditim apo soditje, por me nj eksperiment shpirtror, ku shpirti do t bhet natyr, sa t humbas n t, t rrmbehet prej saj ose ta rrmbej ai at. (Npr ara, npr gur). Mirpo Floberi kto ekstaza i ka vetm nn efektin e nj drite t fort, diell ose hn e plot, q ndriojn n pafundsi. Gjith skenat e mdha t romanit jan vendosur n raport me lvizjet e ktyre dy yjeve, dhe Matoja me Salambon vdesin kur perndon dielli dhe del hna. Prve pasionit pr historin, pr vendet mesdhetare dhe deri diku pr gjra t llahtarshme, ekstazat panteiste t Floberit kan luajtur nj rol thelbsor n zgjedhjen e tems dhe n trajtimin e saj n romanin Salambo. Pr hir t ktij parimi autori shkon t shoh me syt e tij gjithka q kishte studiuar dhe ndrruar rreth Kartagjens s vjetr. Ja si sht shprehur ai kur u kthye nga Tunizi: Le t m deprtojn thell t gjitha afshet e natyrs q kam thithur, le t futen ato n faqet e librit tim. Le t m vijn mua t gjitha forcat e emocionit plastik, le t ringjallet e kaluara tek un, por ama nprmjet t bukurs, t gjalls dhe t vrtets. Kini mshir pr dshirn time, o zot i shpirtrave t njerzve. M jepni forc dhe shpres.... Romanet e tjera t Floberit jan pjell e prvojs s tij vetjake dhe vzhgimeve q ka br. Kritika fare leht ka zbuluar pjesn autobiografike n t dy Edukimet e ndjenjave dhe n Zonjn Bovari. sht vn re se Zhyli, Henri, Ema e Frederiku kan pothuajse moshn e krijuesit t tyre dhe vendet ku ato jetojn jan pikrisht ato q ka njohur ai. Nse nga shkrimtaria e Floberit Tundimi i shn Antonit mbahet vepra e gjith jets s tij, ngaq vazhdimisht ai at e ka nisur dhe prfunduar duke nxjerr tri versione n periudha relativisht t largta (1849, 1856 dhe 1874), Zonja Bovari mbetet romani m jetgjat, m i suksesshm dhe m i studiuar i tij. Sipas kujtimeve letrare t Maksim dy Kampit, Floberi iu fut tems q trajton n at kryevepr, krejt rastsisht, duke ndjekur nj sugjerim t br nga miku i tij Buile. Ky, i zhgnjyer, si dhe vet dy Kampi nga Tundimi i shn Antonit, t cilin si zakonisht ua lexoi vet autori pr tridhjet e gjasht or rresht, i propozoi papritur Floberit: Prse nuk shkruan historin e Delaneit? Ai ngriti kokn dhe brtiti: ide e shklqyer. Dhe ashtu ishte me t vrtet prderisa nn penn e shkrimtarit t shquar, oi n at kryevepr t njohur botrisht. Delanei ishte nj npuns shndetsor, nxns i t atit t Floberit. Jeta e tij sht mjaft e ngjashme me at t Sharl Bovaris, protagonist i romanit. Prpara se ta botonte n gjasht numra t nj periodiku letrar Revista e Parisit nga data 1 tetor deri n 15 dhjetor 1856, Floberi i kushtoi Zonjs Bovari disa vjet pune t jashtzakonshme, shkroi mbi nj mij e tetqind faqe pr t nxjerr rreth treqindkatrqind prfundimtare. Mirpo sa doln n drit pjest e para t romanit, shprtheu nj skandal publik q e oi n nj proces gjyqsor, i cili e uli autorin n bankn e t pandehurve. Mirpo pr Floberin arti ishte i shenjt. E denj pr kt parim t tij, do shenj piksimi, do fjal e do fjali n vendin e saj, ai nuk mund t pranonte kurrfar kompromisi. Prgjigjet q i dha ai ndrhyrjeve t Maksim dy Kampit, n at koh botues i Revists s Parisit jan m se bindse n kt drejtim. Nse romani im i pezmaton borgjezt, aq m bn, edhe q po m hedhin n gjyq, aq m bn; edhe po ta mbyllin Revistn e Parisit

aq m bn; m mir mos ta kishit pranuar Bovarin; tani q e mort sdua tia di; do ta botoni ashtu si sht. Sa her q administrata miope ngatrrohet me shtje t artit t mirfillt, n mos ngjallur urrejtje, bhet t paktn qesharake. Dhe n rastin e Floberit, ajo jo vetm q nuk ia arriti qllimit t saj, por i ndolli Zonjs Bovari nj sukses t mahnitshm, ashtu si e meritonte. N historin botrore t letrave, ky roman mbahet si perl m vete, sepse autori i tij ka meritn e paarritshme, q duke u nisur nga nj histori e zakonshme ia fshin asaj me nj mjeshtri t pashoqe, ann e rndomt, pr t nxjerr n pah nj pasqyr, at q reflekton dramn e brendshme t njeriut, t do kohe, krizn shpirtrore t tij. Jetgjatsia e ksaj kryevepre shpjegohet dhe me prsosjen e saj organike. Me t shkrimtari propozonte nj konceptim t ri t romanit, duke e ngritur nga fejtoni, nga romani sentimental dhe nga romani politik n lartsin e epopes. Floberi, q e dashuronte Balzakun, dhe q nuk e njihte aq mir Stendalin, do ti shtoj gjinis balzakiane at q i mungonte: formn e prkryer, kompozimin e prpikt. Forca magjepsse e Zonjs Bovari qndron n unitetin e tonit dhe t ritmit, n ndrthurjen magnetike t imtsive m t holla me at atmosfer q m tepr se reale apo poetike, sht simbol i gjall. T gjitha kto vlera e bjn romanin nj thesar t pashtershm pr studiuesit. Ka nga ata q e quajn Floberin natyralist, t tjer e radhisin midis realistve apo lirikve. Ndrsa vet pohimet e shkrimtarit nuk prputhen me kto cilsime. N brendsi t vetvetes sime, - thot ai, - ka dy njerz t veant: njri i dhn pas lirizmit, pas fluturimit t shqiponjave dhe tjetri q grmon t vrtetn sa mundet, q kapet me forc pas faktit t vogl dhe pas faktit t madh, q krkon ta bj lexuesin t ndiej pothuajse materialisht gjrat q ai riprodhon... Edukimi i ndjenjave ka qen, pa e ditur un, nj prpjekje pr tu shkrir midis ktyre dy prirjeve, t mendjes dhe shpirtit tim. Do t kishte qen m e leht t hidhja njerzoren n njrin libr dhe lirizmin n tjetrin. Dshtova. Sidoqoft, duke qen n shekullin e tij, romancieri m klasik n kuptimin estetik t fjals, ai i dha gjinis s romanit nj form epopeje t harmonishme, me nj prmbajtje njerzore, morale dhe shpirtrore, q e ngre n nj rrafsh me gjinit e mdha klasike t s kaluars. Sipas Andre Zhidit ky thelb dhe kjo veshje klasike te vepra e Floberit ssht gj tjetr vese nj romantizm i zbutur q shpjegohet me disiplinn spinoziste t cilin ai e zbatonte me prpikri. Ndikimi i ktij shkrimtari t madh sht riprtritur pa pushim. Pr t flasin botimet dhe prkthimet e shumta. Pr t flasin studimet dhe monografit e panumrta q mbajn emra t shquar si Turgenievi, Zhorzh Muri, Henri Xhejmsi, Teodor Fontani, Tomas Mani, Jakobseni, Marsel Prusti, Zhan Pol Sartri, Natali Sarroti, etj., dhe q vazhdojn pareshtur t pasojn njra-tjetrn si shkndija t nxjerra nga stralli i artit floberian. Edhe n kohn ton, kur kan kaluar njqind e dhjet vjet nga vdekja e Gustav Floberit, kur t mirat e lazerit, atomit e telekomunikacioneve sduken m udira, kur kompjuterat, ndr veprimet fantastike q kryejn, jan futur n pun edhe pr t zbrthyer shkarravinat e arta t shkrimtarit, vepra e tij mbetet gjith jet, sepse ka n qendrn e saj njeriun, i cili sipas tij, m sakt prkufizohet me fjaln aspirat, pr nga vet natyra e pangopshme q ka. Vetm si t till, - thoshte ai, - ne vlejm dika. Shpirti i njeriut matet me prmasn e dshirave t vetvetes.... Viktor Kalemi

MARI ANTON ZHYL SENARIT Antar i rendit t avokatve t Parisit ish-kryetar i Asambles Kombtare dhe ish-ministr i Brendshm.

I dashur dhe i shquar Mik, M lejoni ta shkruaj emrin tuaj n krye t ktij libri dhe bile prmbi kushtimin e tij, sepse botimin e tij un jua detyroj n radh t par juve. Me fjaln tuaj t mbrojtjes, vepra ime fitoi pr mua nj prestigj t paparashikuar. Pranoni pra ktu shprehjen e mirnjohjes sime, e cila, sado e madhe q t jet, nuk do t arrij dot kurr n lartsin e gojtaris dhe prkushtimit tuaj. Gustav Flober Paris, 12 prill 1857

LUIGJ BUILES

PJESA E PAR I

Ne ishim n salln e studimit kur hyri drejtori, pas tij nj i ri jo me uniformn e shkolls dhe nj shrbyes q mbante nj bank t madhe. Ata q flinin u zgjuan, dhe t gjith u uan si t ishin kapur befas n pun e sipr. Drejtori na bri shenj t uleshim, pastaj, duke u kthyer nga kujdestari, i tha me gjysm zri: - Zoti Rozhe, po ju paraqes kt nxns q hyn n klasn e pest. Po t msoj dhe t sillet si duhet, do t kaloj me t rriturit, moshatart e vet. I riu, ngaq rrinte n qoshe, mbrapa ders, mezi shquhej, megjithat dukej q ishte nj djal rreth t pesmbdhjetave dhe m shtatlart se ne t gjith. Balluket prmbi ball i kishte t prera drejt si ndonj psalt fshati, dukej njeri i shtruar dhe i vn n siklet t madh. Ndonse nuk ishte i gjer n shpatulla, xhaketa prej cohe t gjelbr me kopsa t zeza, me sa duket e shtrngonte nn sqetulla dhe nga e ara e mngve binin n sy kyet e skuqura t duarve q ishin msuar t rrinin zbuluar. Posht pantallonave t verdhemta, t trhequra fort nga askit, i dilnin krcinjt e kmbve t veshura me nj pal orape t gjata kaltroshe. Mbante ca kpuc t mdha, t palustruara, t mbathura me gozhd. Filloi prsritja me z t lart e msimeve. Ai dgjoi gjith kohn veshngrehur, i vmendshm si n predikimin e kishs, pa guxuar bile as t kryqzonte kmbt, as t mbshtetej mbi brryl, saq edhe kur ra zilja n orn dy, kujdestarit iu desh ti bnte z q t vihej n rresht me ne. Kur hynim n klas, e kishim zakon ti hidhnim kasketat prdhe, q ti kishim pastaj duart t lira; i vrvitnim q nga pragu i ders posht bankave, n mnyr q t prplaseshin pas murit dhe t ngrinin sa m shum pluhur; kshtu ishte stili. Mirpo i riu q, a nuk e vuri re kt hile, a nuk guxoi t bnte si t tjert, vazhdonte ta mbante mbi gjunj kasketn dhe pasi kishte mbaruar lutja. Ajo ishte nj nga ato kapela t sajuara q smerren vesh se soj jan, n t ciln gjeje dika nga kallpaku, nga shapka ushtarake polake, nga kapela e rrumbullakt, nga kasketa prej gzofi vedre dhe nga kapui i pambukt, me nj fjal ishte nj nga ato gjrat kot m kot q me shmtimin e tyre t heshtur sshprehin ndonj gj m tepr sesa fytyra e nj budallai. Vezake dhe e fryr me balena, ajo fillonte me tri rrath; pastaj vinin, njra pas tjetrs, t ndara nga nj shirit i kuq, ca rombe kadifeje dhe lkure lepuri; s fundi dilte nj si qese q mbaronte me nj poligon kartoni, qndisur cep m cep me nj gajtan t ndrlikuar dhe prej t cilit varej n fund t nj gjalme tepr t holl nj trthorse e vogl kryqi prej fijesh t arta, n trajt lndeje. Kasketa ishte e re, streha i shklqente. - Ngrihuni, - i tha kujdestari. Ai u ua dhe kasketa i ra prtok. Gjith klasa ia plasi gazit. U prkul ta merrte. Njri nga ata q kishte pran, ia rrzoi me brryl. Ai e mori prsri.

- Hiqeni qafe at dreq kaske, - i tha kujdestari, q ishte njeri me mend dhe me humor. Nxnsit ia shkrepn nj gazi q ia humbi fare toruan djalit t gjor sa sdinte m t bnte, ta mbante kasketn n dor, ta linte prtok apo ta vinte n kok. U ul prsri dhe e vendosi mbi gjunj. - Ngrihuni, - ia pati dhe njher kujdestari, - dhe m thoni si quheni. I riu murmuriti me nj z belbzues nj emr t pakuptueshm. - Prsriteni! U dgjua srish i njjti belbzim rrokjesh, q e mbytn vrshllimat dhe uat e klass. - M fort, - i brtiti kujdestari, - m fort! Ather i riu, si mori nj vendim t prer, apleu gojn dhe shqiptoi me sa i hante fyti, sikur t thrriste dik larg, emrin Sharbovari. N ast shprtheu nj poter e madhe q sa vente bhej m e fort, e shoqruar me klithma jerrse (ulrinin, sokllinin, prplasnin kmbt, prsrisnin: Sharbovari! Sharbovari!), pastaj u zgjat me ca britma t veuara, q mezi rreshteshin, dhe her pas here rifillonte prnjhersh n nj rresht t tr banke ku plaste ende aty-ktu, si fishekzjarr i pashuar mir, ndonj e qeshur e mbajtur me zor. Mirpo nga frika e breshrive t detyrave ndshkimore, pak nga pak n klas u rivendos rregull, dhe kujdestari, q arriti m n fund t merrte vesh emrin Sharl Bovari, pasi e bri tia thoshte rrokje pr rrokje, grm pr grm dhe tia rilexonte, e urdhroi menjher t gjorin djal t ulej n bankn e prtacve, ngjitur me katedrn. Ai u vu n lvizje, por para se t dilte, pati nj ngurrim. - far po krkoni! e pyeti kujdestari. - Kas..., - tha gjith druajtje i riu, duke vshtruar i shqetsuar rreth e prqark. - Pesqind vargje pr dnim gjith klass, - urdhr i shqiptuar ky me nj z t xhindosur, q e ndali n vend si ajo Quos ego, nj zallahi tjetr. Mbani pra qetsi! vazhdonte kujdestari i zemruar dhe duke fshir ballin me nj shami q sa e kishte nxjerr nga kapela e tij shtoi: - Ndrsa ju i riu, do t m shkruani pastr njzet her foljen ridiculus sum. Pastaj me nj z m t but, i tha: - Kasketn keni pr ta gjetur; sjua ka vjedhur njeri! M n fund ra nj qetsi e plot. Kokat u prkuln mbi fletore, dhe i riu ndenji plot dy or n mnyr shembullore, ndonse her pas here e gjuanin me nga nj topth letre q ia hidhnin me maj pene dhe q i strkiste fytyrn. Mirpo ai fshihej me dor dhe rrinte pa lvizur, me sy prdhe. N mbrmje, n studim, nxori nga banka penat, vendosi n rregull sendet e veta, vizoi gjith kujdes nj cop letr. Ne vum re q ai punonte me ndrgjegje,

slinte fjal pa krkuar n fjalor dhe mundohej shum. Me siguri, n saj t gjith atij vullneti q tregoi, ai nuk zbriti n nj klas m t ult, sepse n t vrtet edhe pse i dinte njfarsoj rregullat n ndrtimin e fjalive t tij skishte pik bukurie. Latinishten e kishte filluar me famullitarin e fshatit, meq prindrit pr arsye kursimi, ia kishin shtyr sa kishin mundur regjistrimin n shkoll. I ati, zoti Sharl-Dni Bartoleme Bovari, ish-ndihms kirurg ushtarak, si u ngatrrua aty nga viti 1812 n nj shtje rekrutimi dhe u detyrua n at koh t largohej nga shrbimi, nuk la ti shptonte nj rast martese me leverdi, q do ti siguronte nj shum gjashtdhjetmij frangshe, t ciln e kishte n prik e bija e nj tregtari kapelash, e dashuruar pas hijeshis s tij. Burr i pashm, fjalshum, q e ngiste kalin si ai, me ca favorite q i bashkoheshin me mustaqet, me gishtrinj t stolisur gjithmon me unaza dhe veshur me rroba n ngjyra q t binin n sy, ai dukej burr trim dhe i hedhur si ndonj tregtar shetits. Si u martua, nja dy-tre vjet e shtyu mir me pasurin e s shoqes, hante bollshm, ohej von n mngjes, pinte duhan me llulla t mdha porcelani, n mbrmje kthehej pasi mbaronte shfaqja, shkonte dhe npr kafene. Nj dit t bukur i vdiq vjehrri dhe si la ndonj gj t madhe; u prek nga kjo humbje, investoi n industri, ku humbi nj sasi parash, pastaj u trhoq n fshat ku mendoi se do ti shtonte t ardhurat. Mirpo, meq nga bujqsia smerrte gj vesh m shum sesa nga basmat, kuajt n vend q ti mprihte n parmend, ua hipte pr t shtitur, mushtin e mollve n vend q ta shiste me fui, e pinte pr qejfin e tij, hante ajkn e shpendve q mbante dhe kpuct e gjuetis i lyente me dhjamin e derrave t shtpis, atij shum shpejt do ti mbushej mendja se ishte m e udhs t hiqte dor nga do lloj spekulimi. Me dyqind franga n vit, gjeti m n fund me qira n nj fshat, diku aty n kufi midis Kos dhe Pikardis, nj tip ndrtese, gjysmshtpi ferme, gjysmvil, dhe i piklluar e i sfilitur nga brejtjet e ndrgjegjes, ndrsa fajin ia hidhte zotit, tr smir ndaj t gjithve, u mbyll brenda q dyzet e pes vje, i neveritur nga njerzit, si thoshte vet, dhe i vendosur t jetonte i qet. E shoqja dikur mendej pas tij; e kishte dashur sa si kishte ln prulje pa i br, gj q at e largonte akoma m tepr prej saj. Gazmore, zemrhapur e me shpirt n dor n t kaluarn, duke u plakur, ajo u b (si puna e vers t hapur q kthehet n uthull), e sert, grindavece, nevrike. Sa kishte vuajtur ajo, n fillim pa u ankuar kur e shihte tiu qepej pas gjith kurvave t fshatit dhe kur kthehej n mbrmje nga mejhanet e ndyra, i nginjur e i dehur q kundrmonte nga pija! M n fund ajo u prek n sedr. Qysh ather e mbylli gojn, duke glltitur trbimin me nj stoicizm t heshtur, q e mbajti deri sa vdiq. Vazhdimisht ajo bnte pazarin dhe pun t ndryshme. Shkonte te prfaqsuesit ligjor, te kryetari, kujtohej pr mbarimin e afateve t kambialeve, iu shtynte atyre datat; dhe n shtpi hekuroste qepte, lante, mbikqyrte puntort, shlyente dftesat e borxheve, kurse zotria, pa e prishur terezin, i topitur si gjithmon nga dremitja e rnd, q edhe kur i dilte

sbnte gj tjetr ve i thoshte asaj fjal fyese, rrinte e pinte duhan pran zjarrit, duke pshtyr n hi. Kur ajo lindi, fmij, u desh tia linin nj taje. Sa u kthye n shtpi, voglushi u llastua si ndonj princ. E ma e ushqente me glikora, i ati e linte t vraponte zbathur, dhe, pr tu hequr si i ditur, shkonte deri aty sa thoshte q mund t dilte dhe krejt lakuriq, si klysht e kafshve. N kundrshtim me prirjet amnore, ai kishte n kok njfar ideali mashkullor pr fmijrin, me t cilin mundohej t edukonte t birin, duke dashur q ai t rritej n kushte t ashpra, si spartant, me qllim q t arrinte nj zhvillim fizik t fuqishm. E onte t flinte n dhom pa zjarr, e msonte t pinte me gllnjka t mdha rumin dhe t shante procesionet. Mirpo voglushi, i qet prej natyre, nuk u prgjigjej dot sa duhej prpjekjeve t tij. E ma e mbante gjithmon pran vetes, i priste figura n karton, i tregonte prralla dhe pa marr ndonj prgjigje, i fliste e i fliste atij pa pushim, me gjith at gzim t trisht dhe me lloj-lloj prkdhelish, si gojpaprtuar. E ngujuar pr s gjalli, ajo ia prkushtoi ksaj koke fmije gjith krenarit e saj t haprdara, t thyera. ndrronte pr t pozita t larta, e prfytyronte t rritur, t br burr, t pashm, mendjeholl, me pun si inxhinier ose si gjykats. I msoi t lexonte, bile me nj piano t vjetr q kishte, e ushtroi t kndonte nja dy-tri romanca t shkurtra. Mirpo pr t gjitha kto, zoti Bovari q se ante fort kokn pr kulturn letrare, thoshte se nuk ia vlenin. Vall do t kishin ndonjher ata mundsi ta mbanin t birin npr shkollat e qeveris, ti blinin t drejtn e ndonj profesioni apo ti hapnin ndonj tregti? N fund t fundit njeriu po qe i guximshm e i pacip di gjithmon t aj n shoqri. Zonja Bovari kafshonte buzt, dhe fmija bridhte andej-kndej npr fshat. Ai shkonte mbrapa lvruesve, dhe gjuante me plisa dheu korbat q fluturonin. Hante manaferra buz hendeqeve, ruante gjelat e detit me shul n dor, kthente kashtn pr ta thar n kohn e t korrave, vraponte npr pyll, luante me peta nn portn e kishs, ditve me shi dhe n festat e mdha i lutej shrbyesit t kishs ta linte tu binte kambanave, sepse knaqej kur varej i tri n litarin e madh dhe pastaj ohej pesh lart. Kshtu pra ai u rrit e hodhi shtat si lis. Duart erdhn e iu bn t forta, fytyra i ndrinte nga shndeti. Kur mbushi dymbdhjet vje, e ma arriti ta onte t fillonte msimet. Me kt pun ngarkuan famullitarin. Mirpo msimet ishin aq t shkurtra dhe aq t rralla, saq nuk solln ndonj dobi t madhe. Ai ia jepte ato n astet e lira, n sakristi, n kmb, shpejt e shpejt, gjat kohs q kishte bosh midis nj pagzimi dhe nj varrimi; ose kishte raste q famullitari onte e thrriste nxnsin e tij pasfalemimris, kur skishte pr t shkuar vet ndokund. Q t dy ngjiteshin n dhomn e tij dhe zinin vend: mushkonjat dhe fluturat e nats silleshin vrdall qiriut. Bnte vap, djalin e zinte gjumi; dhe xhaja, si dremiste, me duart vn mbi

bark, fillonte pas pak t grhiste gojhapur. Her t tjera kur zoti famullitar, duke u kthyer nga kungimi q i kishte br ndonj t smuri diku aty afr, shihte Sharlin q endej kot m kot npr fush, e thrriste, i bnte moral nj erek ore dhe, duke prfituar nga rasti, i jepte pr t zgjedhur ndonj folje rrz ndonj peme. Po ja q i ndrpriste shiu apo ndonj i njohur q kalonte andej. Sidoqoft ai ishte gjithmon i knaqur prej tij, bile thoshte se djaloshi kishte kujtes t fort. Mirpo Sharli nuk mund t ngelej me kaq. Zonja u tregua mjaft e gjall. I turpruar ose m mir i lodhur, zotria hapi rrug pa kundrshtuar, pritn dhe nj vit deri sa djali t merrte kungimin e par. Kaluan dhe gjasht muaj t tjer derisa vitin tjetr Sharlin e uan m n fund n kolegjin e Ruanit, ku e solli vet i ati, nga fundi i tetorit, n kohn e panairit Shn Romen. Tani askush prej nesh sdo ishte n gjendje t kujtonte ndonj gj t veant prej tij. Ai ishte nj djal i matur, q luante n pushim, punonte seriozisht gjat orve t studimit, ishte i vmendshm n msim, flinte i qet n konvikt, hante si njeri n mens. Si kujdestar kishte nj shits q bnte tregti ensh kuzhine me shumic n rrugn Gantri, i cili e nxirrte nj her n muaj, ditn e diel, pasi mbyllte dyqanin, e shtiste npr port q t shikonte anijet, pastaj e sillte prsri n kolegj, q n orn shtat, para vaktit t darks. do t enjte n mbrmje, ai i shkruante nj letr t gjat t ms me boj t kuqe dhe zarfin e vuloste me tri copa t vogla brumi; pastaj prsriste shnimet e historis ose lexonte nj libr t vjetr t Anaharsisit q qarkullonte sa andej-kndej npr salln e studimit. Kur dilte shtitje, bisedonte me shrbtorin q ishte fshatar si ai. Fal zellit q tregonte, ai radhitej vazhdimisht ndr mesatart e klass; bile nj her doli i treti n dituri natyre. Mirpo kur mbaroi klasn e tret , prindrit e hoqn nga kolegji dhe e futn t studionte pr mjeksi, me bindjen se do t ecte vet deri n provimet e maturs. E ma i gjeti nj dhom, n katin e pest, me dritare nga O-d-Robeku, n shtpin e nj ngjyruesi rrobash, q njihte. Ra n ujdi me t pr shumn e t hollave t ushqimit dhe t fjetjes s t birit, siguroi ca orendi, nj tryez dhe dy karrige, i solli nga shtpia nj shtrat t vjetr prej druri qershie t egr, bleu dhe nj sob t vogl prej gize me gjith stivn e druve, me t cilat do ti ngrohej djali i saj i gjor. Pastaj u largua nga fundi i javs, mbasi si la porosi pa i dhn q t sillej mir tani q do t mbetej fillikat vetm. Kur pa programin e msimeve n afishe, djali i shkret e humbi fare: anatomi, patologji, fiziologji, farmaci, kimi, botanik, klinik, terapi, ve higjiens e mjeksis s prgjithshme, me nj fjal gjith ato lnd q sdinte nga u binte emri dhe q i dukeshin si dyer tempujsh t errt e hijernd.

Sishte kurrkund; sado q tregohej i vmendshm, skuptonte asgj. Megjithat punonte pa prtim, fletoret e shnimeve i kishte t lidhura mir e bukur, slinte or msimi pa shkuar, slinte ti shptonte asnj vizit n spital. Punonte si kali n lm q vjen vrdall me sy mbyllur pa marr vesh se bn. E ma, pr ta ndihmuar nga ana ekonomike, i drgonte do jav me post nj cop t madhe mishi t pjekur n furr, me t ciln ai shtynte drekat, kur kthehej nga spitali, duke prplasur kmbt q ti ngroheshin. Pastaj vraponte pr t shkuar n msim, n auditor, n spital dhe pr tu kthyer n dhom, duke i rn nga rrug i vinte pr mbar. N mbrmje, pasi hante at far darke, q i jepte i zoti i shtpis, ngjitej n dhomn e tij dhe i prvishej puns, ashtu si ishte, i veshur me rrobat qull, q i nxirrnin avull nga nxehtsia e sobs s ndezur flak. Mbrmjeve t bukura verore, ather kur rrugt ende t nxehta boshatisen dhe shrbtoret luajn duke i hedhur njra-tjetrs rrath druri npr pragjet e dyerve, ai hapte dritaren dhe mbshtetej n parvazin e saj. Lumi q e ktheu kt lagje t Ruanit n surrogat t nj Venecieje t vogl, rridhte dikur aty posht tij, i verdh, ngjyr vjollce apo i kaltr, ur pas ure e gril pas grile. Puntort e ulur gali n breg t tij, lanin duart me uj. Varur npr purteka q dilnin nga pullazet thaheshin turra pambuku. M tej, prmbi ati shtrihej qielli i pafundm e i pastr me diellin e kuq q perndonte. Sa mir duhej t ishte aty! Sa freskt duhej t ishte n ahishte! I pushtuar nga ky mendim, ai hapte flegrat e hunds pr t thithur errat e mira t fushs, t cilat nuk arrinin deri tek ai. U hollua, hodhi shtat dhe fytyra i mori nj pamje t prvajshme, duke u br gati-gati trheqse. Natyrisht, plogshtia bri t vetn tek ai: hoqi dor nga t gjitha vendimet q kishte marr dikur. Njher sshkoi n spital, t nesrmen la msimin dhe, si i plqeu dembelizmi, filloi pak nga pak mos t vente m fare n shkoll. Iu b zakon t shkonte n kabare dhe iu fut n gjak dominoja. T mbyllej do mbrmje n nj lokal t ndyr e aq, ku troklliste mbi tryez mermeri ca copa t vogla kockash deleje me pika t zeza prsipr, atij i dukej si prov e muar e liris s tij, e cila ia shtonte m tepr vlern q i jepte vetes. Kur filloi nga qejfet e ndaluara atij i dukej se po futej n jet dhe, sa her q hynte n ndonj kabare, ndiente nj knaqsi thuajse epshore sa vendoste dorn mbi dorezn e ders. Shum gjra q deri ather i kishte ndrydhur n brendsi t vetvetes, filluan ti dilnin n siprfaqe; msoi prmendsh kuplete, t cilat ua kndonte femrave t lehta, u dha pas Beranzhes , msoi ponin dhe m n fund mori vesh se ishte dashuria. I dhn pas ktyre punve, u rrzua n gjith provimet q dha pr t dal punonjs shndetsie. Po q at mbrmje e prisnin dhe n shtpi pr t festuar suksesin e tij!

U nis m kmb dhe u ndal aty n t hyr t fshatit, ku drgoi e thrriti t mn, t cils ia tregoi t gjitha fill e pr pe. Ajo ia fali, duke ia hedhur fajin, pr dshtimin e tij, komisionit q ishte treguar i padrejt dhe i dha disi zemr, duke marr prsipr se do ti rregullonte vet t gjitha. Vetm pas pes vjetsh zoti Bovari do t merrte vesh t vrtetn; mirpo qysh ather kishin kaluar shum koh, kshtu q ai e pranoi pa mundur dot as vet ta merrte me mend se pjella e tij ishte nj cop budalla. Sharli iu prvesh srish puns dhe prgatiti njrn pas tjetrs lndt e provimit, pyetjet e t cilit i msoi paraprakisht t gjitha prmendsh. Ai kaloi n t tra lndt me nota t knaqshme. dit e lumtur pr t mn! U dha nj gosti e madhe. Po profesionin ku do ta ushtronte vall? N Tot. Aty kishte vetm nj mjek t vjetr. Prej kohsh zonja Bovari mezi priste q ai t vdiste, dhe pa u larguar ende i gjori plak, Sharli zuri vend mu te turit e tij, si pasardhs. Megjithat mir q e rriti t birin, e nxori mjek, siguroi dhe nj vend pune n Tot, por nuk mjaftonte me kaq; atij i duhej edhe nj nuse. Ajo ia gjeti edhe kt: vejushn e nj npunsi prmbarimi nga Diega, e cila kishte mbi vete dyzet e pes vje si dhe nj mij e dyqind franga t ardhura n muaj. Ndonse ishte e shmtuar, e that si shkarp dhe me nj fytyr gjith lytha si pranvera me sytha, zonjs Dybyk nuk i kishin munguar rastet pr martes. Pr tia arritur qllimit t vet, nn Bovaris iu desh ti hiqte qafe gjith ata kandidat, bile, me mjaft mjeshtri, bri t dshtonin dhe intrigat e nj kasapi, t cilin e prkrahnin priftrinjt. Sharli e kishte menduar martesn si nj mjet q do ti krijonte kushte m t mira, duke kujtuar se kishte pr t qen m i lir dhe se do t mund t bnte t donte si me veten dhe me parat e tij. Mirpo ja q frert ia mori n dor e shoqja; kur kishin njerz n shtpi ai duhej t thoshte kt dhe jo at, t premteve duhej t hante lehtshm pa vn mish e yndyr n goj, t vishej sipas shijes s saj, tu merrte shpirtin, ashtu si e urdhronte ajo, pacientve q nuk paguanin. Letrat e tij, e para i hapte ajo, e vzhgonte n do hap q bnte, dhe, sa her q kishte femra pr t vizituar, e prgjonte nga mbrapa atms s dhoms se si u jepte kshilla. do mngjes duhej ti onin kakaon, t tregonin pr t prkujdesje pa mbarim. Ajo ankohej vazhdimisht nga nervat, nga gjoksi nga gjith trupi. Se duronte dot zhurmn e hapave; po t largohej i shoqi, vetmia i neveritej; po t kthehej ai pran saj, ajo mendonte se, me siguri, e bnte kt vetm e vetm q ta shikonte para se t vdiste. N mbrmje kur vinte Sharli, ajo nxirrte nga posht arafve kraht e saj t gjat e t that, ia hidhte n qaf dhe, si e ulte n an t krevatit, zinte e i fliste pr brengat e saj; jo ai se kishte mendjen fare tek ajo, jo donte nj tjetr! Mir i

kishin thn se kishte pr t qn fatzez; dhe prfundonte duke i krkuar ndonj shurup pr shndetin dhe pak m tepr dashuri.

II Nj nat, rreth ors njmbdhjet, ata u zgjuan nga rraptima e kmbve t nj kali q ndaloi mu para ders. Shrbtorja hapi baxhn e pullazit dhe bisedoi nj cop her me nj njeri q rrinte aty posht, n rrug. Ai kishte ardhur pr t krkuar mjekun; me vete kishte nj letr. Nastazia zbriti shkallt duke u dridhur nga t ftohtt dhe shkoi hapi bravn e hoqi shulet e ders njrin pas tjetrit. I porsaardhuri e la kalin dhe, duke shkuar mbrapa shrbtores, hyri menjher pas saj drejt e n dhom. Aty nxori nga kapui i tij i lesht me tufa qimesh t prhirta nj letr t mbshtjell me nj leck, dhe ia dha gjith mirsjellje Sharlit, i cili u mbshtet me brryl mbi jastk pr ta lexuar. Nastazia q rrinte pran shtratit, i bnte drit. Zonja, nga turpi, ishte kthyer me fytyr nga muri, kshtu q i dukej vetm kurrizi. Me ann e ksaj letre, t vulosur me nj vul t vogl dylli t kaltr, i luteshin zotit Bovari t shkonte menjher n fermn e Bertos, pr t vn n vend nj kmb t thyer. Mirpo pr t shkuar nga Toti n Berto duheshin br nja gjasht lega t mira rrug, duke kaluar npr Langvil e Shn Viktor. Nata ishte e errt pus. Nusja, zonja Bovari, kishte frik se mos i ndodhte gj t shoqit gjat rrugs. Prandaj u vendos q kafshari t ikte prpara. Sharli do t nisej pas tri orsh, si t dilte hna. Prpara do ti dilte nj un q ti tregonte udhn drejt ferms dhe ti hapte trinat e gardheve. Aty nga ora katr e mngjesit, Sharli i mbshtjell mir e mir me qyrkun e vet, mori rrugn pr n Berto. Ende si i kotur nga q si kishte dal mir gjumi, ai prkundej i tri nga troku i qet i kafshs. Kur kjo ndalonte vet prpara gropave t rrethuara me gjemba q kishin hapur buz brazdave. Sharli, si zgjohej befas, kujtonte kmbn e thyer, dhe mundohej t sillte npr mend gjith thyerjet q dinte. Shiu kishte pushuar; dita filloi t agonte dhe, mbi degt e zhveshura t mollve, rrinin pa lvizur zogjt t cilve u ngriheshin prpjet puplat e imta nga thllimi i mngjesit. Fusha e rrafsht shtrihej pa fund, ndrsa tufat e pemve rreth e rrotull fermave, dukeshin n largsi t mdha, si ca njolla ngjyrvjollce t thel mbi at siprfaqe t madhe t errt, q fshihej n horizont mes prhimjes s qiellit. Her pas here Sharli hapte syt, pastaj, si i lodhej mendja i vinte nj si dremitje, ku duke iu przier ndjenjat e astit me kujtimet, atij i dukej vetja e dyzuar, njkohsisht edhe si student, edhe si burr i martuar, edhe i shtrir n krevat si pak

m par, edhe n salln e t operuarve q e prshkonte si dikur. Era e ngroht e jakis i ngatrrohej n mendje me ern e freskt t vess; dgjonte si lviznin rreth shufrave metalike unazat e hekurta t shtretrve si dhe gruan q po flinte... Kur po kalonte npr Vasanvil, vuri re buz nj hendeku, nj djal t vogl t ulur n bar. - Mos jeni mjeku ju? e pyeti fmija. Dhe me tu prgjigjur Sharli, ai mori kpuct prej druri n duar dhe u nis me vrap prpara tij. Rrugs, mjeku mori vesh, sipas fjalve t udhrrfyesit se zoti Ruo duhej t ishte nj nga fermert m t pasur t asaj ane. Ai kishte thyer kmbn nj nat m par, kur po kthehej nga nj fqinj tek i cili kishte festuar ujt e bekuar. E shoqja i kishte vdekur para dy vjetsh. Kishte ngelur vetm pra, me zonjushn, e cila e ndihmonte pr t mbajtur shtpin. Vragat e rrotave t karrocave sa vinin e bheshin m t thella. Ishin afr Bertos. Djali i vogl si deprtoi nprmjet nj vrime gardhi, u zhduk, pastaj doli prsri n fund t nj oborri pr t hapur trinn. Kali rrshqiste mbi barin e lagur, ndrsa Sharli ulte kokn q t mos prplasej me degt e pemve. Qent e rojs lehnin n kolibe, duke trhequr zinxhirt. Kur hyri n Berto kali u tremb dhe krceu shum mnjan. Q aty dukej q ishte alamet ferme. Nga sipr dyerve t hapura t stallave, shiheshin ca kuaj t mdhenj lrimi q hanin qet-qet npr grazhde t reja. Ans ndrtesave shtrihej nj shtres e gjer plehu q nxirrte avull, dhe aty midis pulave dhe gjelave t detit, ukitnin nja pes a gjasht pallonj, salltanet i vrtet i oborreve t shpendve t Kos. Vatha ishte e gjat, hambari i lart me mure t lmuara, si dor njeriu. N hangar kishte dy qerre t mdha si dhe dy parmenda, me gjith kamxhikt, qaforet dhe takmet e tyre t plota, mbulesat e t cilave t bra prej leshi t kaltr, i ndoste pluhuri i imt q binte nga hambart. Oborri vinte n ngjitje dhe ishte i mbjell me pem n largsi t barabart dhe diku aty pran nj pellgu me uj ushtonte gagaritja gazmore e nj tufe patash. Mu te pragu i ders s shtpis doli nj vajz e re, veshur me nj fustan t lesht t kaltr, me tri pala, pr t pritur zotin Bovari, t cilin e futi n kuzhin ku flakrinte nj zjarr bubulak. Pran tij ziente npr ca tenxherka me prmasa t ndryshme mngjesi pr shrbtort. N buhari po thaheshin disa rroba t lagura. Kacia, masha dhe sqepi i gjyrykut, q t tre jashtzakonisht t mdhenj, shklqenin si elik i lmuar, ndrsa npr mure ishte varur nj arsenal i tr me en kuzhine, mbi t cilat vezullonte flaka e ndritshme e vatrs, bashk me rrezet e para t diellit q hynin nga xhamat e dritareve. Sharli u ngjit n kat t dyt pr t par t smurin. E gjeti shtrir n krevat ku djersinte i mbuluar me kuverta dhe kapuin e pambukt e kishte hedhur diku larg vetes. Ai ishte nj shkurtabiq trashaluq pesdhjetvjear, me nj lkur t bardh,

me sy t kaltr, tullac n pjesn e prparme t koks, dhe me vath varur n vesh. Pran vetes mbante, mbi nj karrige, nj kan t madhe me raki, t ciln e kthente her pas here pr ti dhn zemr vetes, mirpo sa pa mjekun iu fashit dalldia dhe n vend q t shante si po bnte qysh prej dymbdhjet orsh, zuri t rnkonte me z t ult. Thyerja e kocks ishte e zakonshme, pa asnj lloj ndrlikimi. M t leht se ajo Sharli skishte pr t gjetur. Ather, duke u kujtuar se si silleshin profesort e tij me t plagosurit e shtruar, ai i dha zemr t smurit me gjithfar fjalsh t mira, prkdheljesh kirurgu q jan si ai vaji me t cilin lyhen bisturit. Pr t sajuar fortesa druri, shkuan krkuan posht n bodrum nj tuf me drrasa. Sharli zgjodhi nj prej tyre, e preu copa-copa dhe e lmoi me nj cifl xhami, sakaq shrbtorja griste ca araf pr t br fasha dhe zonjush Ema prpiqej t qepte jastka t vogla. Meq ajo u vonua shum pr t gjetur kutin me veglat e qepjes, i ati e humbi durimin dhe nisi ta qortonte; ajo nuk e hapi gojn, mirpo gjat qepjes shponte gishtrinjt, t cilt i fuste pastaj n goj pr ti thithur. Sharli u habit nga bardhsia e thonjve t saj. I kishte t shklqyeshm, t holl n maj, m t pastr sesa stolit e fildishta t Dieps, dhe n trajt bajamesh. Megjithat duart nuk i kishte t bukura, ndoshta jo aq t zbehta sa duhet, dhe disi t thata npr nyja; i kishte tepr t gjata dhe linjat n prkulje, nuk vinin mbl rreth e rrotull tyre. T bukur ajo kishte syt ndonse t errt si n gshtenj, ata dukeshin t zinj nga qerpikt, dhe vshtrimin e kishte t drejtprdrejt e t patutur n iltrsin e tij. Si mbaroi fashimi i kmbs, vet zoti Ruo e ftoi mjekun t hante nj kafshat buk, para se t ikte. Sharli zbriti posht n salln e ngrnies n katin e par. Aty kishin shtruar pr dy veta nj tryez t vogl me gota t argjendta, pran nj krevati t madh me nj baldakin t veshur me nj basme mbi t ciln ishin endur portrete turqish. Ndihej nj er luleshpatash dhe rraqesh t lagshta q vinte nga dollapi i lart prej lisi, i vendosur prball dritares. Prdhe, npr qoshe, ishin radhitur, n kmb, thas me grur. Ishte teprica e grurit q nuk e nxinte hambari aty pran, ku hipej nprmjet tri shkallve t gurta. Pr zbukurim, kishin varur n nj gozhd, n mes t nj muri, boja e gjelbr e t cilit ciflosej nga nitrati i potasit, nj kok Minerve t vizatuar me laps t zi, futur n nj korniz t praruar, dhe posht t cils ishte shkruar me grma gotike: Babait tim t dashur. N fillim u bisedua pr t smurin, pastaj pr motin q po bnte, pr acaret e mdha, pr ujqit q vinin natn vrdall npr ara. Zonjusha Ruo mrzitej n fshat sidomos tani q i kishte rn pothuajse vetm asaj gjith barra e ferms. Meq salla e buks ishte e ftoht, ajo dridhej duke ngrn e kshtu i prvisheshin disi buzt e mishta, t cilat, kur heshtte, e kishte zakon ti kafshonte nga pakz.

Qafa i dilte nga nj jak e bardh, e kthyer. Flokt, me dy jetulla t zeza aq t lmuara sa dukeshin si t ishin nj, ndaheshin n mes t koks me nj vij t holl, q thellohej leht sipas lakores s rrashtit; dhe si linin paksa zbuluar majn e veshve pasi mbi tmtha merrnin nj t valzuar, mblidheshin nga mbrapa n nj topuz t madh, i pari q po shihte mjeku i fshatit n jetn e tij. Mollzat e faqeve i kishte ngjyr trndafili. Ndrmjet dy kopsave t jelekut, mbante, si t qe burr, nj pal syze prej gualli nga ata q kapen te hunda me nj sust. Sharli, pasi u ngjit lart ti linte shnden xha Ruoit, u kthye n salln e ngrnies para se t largohej dhe e gjeti at n kmb, me ball mbshtetur pas dritares, dhe me vshtrim nga kopshti ku ishin rrzuar prdh nga era hunjt e fasuleve. - Mos krkoni ndonj gj? e pyeti ajo. - Kamxhikun tim, ju lutem, - iu prgjigj ai. Dhe zuri t rrmonte n krevat, mbrapa dyerve posht karrigeve; ai kishte rn pr tok midis thasve dhe murit. Zonjush Ems ia zun syt, ajo u prkul mbi thast me grur. Sharli, pr mirsjellje, u turr, dhe, si zgjati shpinn e vajzs s re, q ishte prkulur nn t. Ajo u ua flak e kuqe n fytyr dhe e vshtroi me bisht t syrit, duke i dhn kamxhikun. N vend q t vinte n Berto pas tri ditsh, ashtu si kishte dhn fjaln, ai erdhi aty q t nesrmen, pastaj vinte rregullisht dy her n jav, pa llogaritur vizitat e papritura q bnte her pas here, gjoja si rastsisht. Sidoqoft gjithka shkoi mbar, shrimi u b ashtu si ishte parashikuar, dhe kur pas dyzet e gjasht ditve pan xha Ruoin q prpiqej t ecte vetm n grmadhn e tij, filluan ta mbanin zotin Bovari si njeri me aftsi t mdha. Vet xha Ruoi thoshte se as doktort m t mdhenj t Ivtotos, bile as ata t Ruenit skishin pr ta shruar m mir. Kurse Sharlit as q i shkoi mendja t pyeste veten se pse vinte me knaqsi n Berto. Sikur ta kishte br kt gj, me siguri q zellin e tij kishte pr ta shpjeguar me rndsin q kishte ky rast ose ndoshta me fitimin q priste prej tij. Mirpo t ishte vall kjo arsyeja q vizitat e tij n ferm prbnin, ndr ato punt e rndomta t jets s tij, nj prjashtim t kndshm? Ato dit ohej hert, nisej revan, e ngiste kalin shpejt sa i hanin kmbt, pastaj zbriste pr t fshir kpuct n bar, dhe para se t hynte n shtpi, vishte dorashkat e zeza. Donte ta shihnin kur futej n oborr, t ndiente nga mbrapa shpatullave trinn q mbyllej, dhe gjelin q kndonte mbi mur, djemt q vinin ta takonin. E donte hambarin dhe stallat; e donte xha Ruoin, q i rrihte dorn duke e quajtur shptimtarin e tij; i donte ato kpuc t vogla prej druri t zonjushs Ems mbi pllakat e lara t kuzhins, takat e saj t larta q e zgjatnin disi, dhe kur ajo ecte prpara tij, tabanet e drunjta q ngriheshin

shpejt krcisnin me nj zhurm t that duke u frkuar pas lkurs s kpucve me qafa. Ajo e shoqronte gjithmon deri n shkelzn e par n krye t shkalls. Kur nuk ia kishin sjell ende kalin, ajo qndronte aty. Meq ishin prshndetur nj her, nuk flisnin m; aty jasht n mes t shkulmeve t ajrit, era ia onte lmsh prpjet fijzat e pabindura t zverkut, ose i lkundte mbi ije lidhset e prparses q prdridheshin si flamuj t vegjl. Nj her, kur u zbut koha, nga lvorja e pemve pikonte uj, bora po shkrinte mbi atit e ndrtesave. Ajo ishte te pragu i ders; shkoi mori adrn dhe e hapi. adra prej mndafshi ngjyr gushpllumbi, q e prshkonte dielli, ia ndrionte lkurn e bardh t fytyrs me reflekse t lvizshme. Ajo buzqeshte nn t, n at afsh t vakt, dhe mbi copn e mndafsht t tendosur dgjoheshin pikat e ujit q binin nj nga nj. N fillim, kur Sharli shkonte n Berto, zonja Bovari, e reja, pyeste vazhdimisht pr t smurin, bile ajo kishte zgjedhur edhe nj alamet faqe t bardh pr zotin Ruo n librin ku mbante llogari t dyfisht. Mirpo kur mori vesh se ai kishte nj vajz, krkoi t dhna pr t; dhe msoi se zonjusha Ruo, e rritur n nj manastir, tek Yrsylinat , kishte marr, si thon, nj arsim t mir, pr rrjedhim dinte vallzim, gjeografi, vizatim, qndisje si edhe ti binte pianos. Ky ishte kulmi! Domethn, prandaj, - thoshte ajo me vete, - elet i tri ai n fytyr kur shkon ta takoj, m vesh edhe jelekun e ri pale; q tia zr edhe shiu? Ah, na gjeti me kt femr!... Dhe e urreu vetvetiu. N fillim, nisi ta nxirrte mllefin duke e sjell fjaln rreth e rrotull. Sharli nuk e kuptonte ku e kishte hallin; pastaj i bnte vrejtje larg e larg t cilave ai nuk u prgjigjej nga frika se mos plaste tamam sherri, dhe s fundi iu prvesh mbar me qortime t drejtprdrejta, t cilave ai sdinte si ti kundrvihej. pun kishte ai q vazhdonte t shkonte n Berto, n nj koh q zoti Ruo ishte shruar dhe q akoma nuk e kishin paguar? Oh, po sdo mend, na ishte dikush atje, q dinte t bnte muhabet, nj nga ato q i sheh syri i bn dora, nj mendjendritur. Ja se na dashksh ai: nj nga ato zonjushat e qytetit! Dhe vazhdonte: - E bija e xha Ruoit, zonjush qyteti! t thot mendja! oban e kan pasur gjyshin, pale q nj kushrin e tyre qen gati duke e hedhur n gjyq pr rrahje, kur u zu me ca. Sido q t sajohet me gjith at salltanet e kapardiset t dielave n kish me fustan mndafshi, si ndonj kontesh, kot e ka. I ziu xhaxha po mos ti kishin br lakrat vitin e kaluar, do t hiqte t keq pr t shlyer detyrimet e prapambetura! Si u mrzit, Sharli nuk shkoi m n Berto. Heloiza, pas shum e shum ngashrimesh e t puthurash, n nj shprthim t fuqishm dashurie, e bri at ti betohej mbi librin e saj t meshs, se nuk do t shkonte m aty. Kshtu pra ai u nnshtrua, mirpo n brendsi t vetvetes, dshira e paprmbajtur q kishte iu

kundrvu qndrimit t tij t prulur, dhe mendoi, me njfar hipokrizie naive, se ndalimi pr ta takuar at ishte pr t si nj e drejt pr ta dashur. Pastaj vejusha ishte e that; dhmbt i kishte t gjat; dimr ver mbante nj shall t zi t vogl cepi i t cilit i varej midis shpatullave; vishte ngjitur pas trupit t saj gjith kocka ca fustane t ngushta q i rrinin si kllf shpate, pastaj ishin tepr t shkurtra, sa i dukeshin nyjat e kmbve dhe lidhset e kpucve t mdha q kryqzoheshin mbi orapet e prhirta. E ma e Sharlit vinte ti shihte her pas here; mirpo skalonin shum dit dhe nusja e mprehte at dhe e bnte brisk si vetja; fillonin pastaj, si dy thika, i merrnin atij shpirtin me vrejtje e qortime: jo pse hante kaq shum, jo, pse i nxirrte raki kujtdo q vinte n shtpi, jo, pse tregohej kaq kokngjeshur sa spranonte t vishte fanelln! N fillim t pranvers ndodhi q nj noter nga Inguvila, i cili mbante pasurin e vejushs Dybyk, i hipi vaporit nj dit t bukur, duke marr me vete t gjitha parat q kishte n zyr. Heloiza, sht e vrteta, prve nj pjese t nj anijeje q llogaritej gjasht mij franga, kishte edhe shtpin e saj n rrugn Shn Fransua; mirpo megjithat, nga gjith ajo kamje q e kishin fryr aq shum, n shtpin e t shoqit, nuk ishte dukur asgj, me prjashtim t atyre pak mobilieve dhe disa leckave. Kshtu lindi nevoja t sqarohej kjo shtje. Doli se banesa n Diep ishte krimbur deri n qeresten e saj npr hipoteka; shumn q ia kishte besuar noterit, nj zot e dinte sa kishte qn, dhe pjesa q i takonte nga anija, nuk i kalonte t nj mij skudet. Pasksh gnjyer pra zonja! N pezmatim e sipr, zoti Bovari, babai q theu dhe nj karrige duke e prplasur mbi pllakat e dyshemes, ia hodhi fajin t shoqes pr fatin e zi t t birit q e kishte lidhur pas nj grdall si ajo, t cils pajimet nuk i vlenin m shum sesa lkura. Ata erdhn n Tot. Biseduan. Plasn sherre. Heloiza e mbytur n lot, iu hodh n krah t shoqit, iu lut ta mbronte nga prindrit e tij. Sharli deshi t fliste n emr t saj. Ata u zemruan, dhe ikn. Mirpo goditja ishte dhn. Pas tet ditsh, kur po nderte ndrresat n oborr, asaj iu shkrepn t vjella gjaku, dhe t nesrmen, ndrsa Sharli i kishte kthyer shpinn pr t mbyllur perden e dritares, ajo tha: Oh! O zot! nxori nj pshertim dhe i ra t fikt. Kishte vdekur! Sa udi! Si prfundoi gjithka n varrez, Sharli u kthye n shtpi. Posht n katin e par sgjeti njeri, u ngjit n t dytin, n dhom, pa fustanin e saj ende t varur pran alkovit, ather, si u mbshtet mbi tryez, ndenji deri n mbrmje i zhytur n ndrrime t dhimbshme. N fund t fundit ajo e kishte dashur. III

Nj mngjes, xha Ruoi erdhi e i solli Sharlit hakun pr kmbn e tij t shruar: shtatdhjet e pes franga kryesisht n monedha dy skudshe si dhe nj pul deti. E kishte marr vesh fatkeqsin e tij, dhe e ngushlloi me aq sa mundi. - Jua qaj hallin! i tha ai duke i rn shpatullave; - e kam hequr vet. Kur m vdiq e ndjera ime shoqe e gjor, dilja fushave q t isha fillikat vetm; lshohesha prdhe rrz ndonj peme, qaja, thrrisja zotin, i thosha marrzira; doja t isha si uritht q shikoja npr deg dhe q iu lvrijn krimbat n bark, t ngordhja fare, me nj fjal. Dhe kur mendoja se t tjert, n at ast, ishin qaf pr qafe me grat e tyre t dashura, ia vishja toks me shkop sa m hante krahu; isha br si i luajtur mendsh, sa svija m gj n goj; mbase sju besohet, po mua, edhe vetm kur mendoja t shkoja n kafene, m neveritej vetja. Mirpo, dalngadal, dit pas dite, pranver pas pranvere dhe vjesht pas vere, m la pak nga pak, ik e nga nj ik m iku, mu largua, mu ul, dua t them, sepse t ngelet gjithmon nj gj thell n shpirt, si t thuash, nj si rndes mu ktu mbi kraharor! Po meq e kemi t gjith kt fat, nuk duhet t tretemi pr s gjalli sepse kan vdekur t tjert... Mblidheni veten, zoti Bovari, ka pr tju kaluar! Dilni andej nga ne! Vajza ime mendon pr ju her pas here, e dini apo jo, dhe thot se spo ju bie m ndr mend pr t. Sharli ndoqi kshilln e tij. Shkoi prsri n Berto; i gjeti t gjitha ashtu si ti kishte ln nj dit para, domethn si pes muaj m par. Dardhat tashm kishin lulzuar, dhe xha Ruoi, q ishte ngritur tani n kmb, vente e vinte andej-kndej, duke i dhn kshtu m gjallri ferms. Duke menduar se e kishte pr detyr t tregohej sa m i njerzishm me mjekun, pr arsye t gjendjes s tij t piklluar, iu lut mos ta hiqte fare kapeln, i foli me z t ult, si t ishte i smur, dhe bile bri sikur mori inat q nuk kishin prgatitur pr t ndonj gj si m t veant se t tjerat, si pr shembull krem ose dardha t pjekura. I tregoi qyfyre. Sharli nisi t qeshte; mirpo sapo iu kujtua papritmas e shoqja, u vrenjt n fytyr. Solln kafen; ai smendoi m pr t. Sa m tepr msohej t jetonte vetm, aq m pak e kujtonte t ndiern. Knaqsia e re q i vinte nga pavarsia ia bri pas pak kohsh vetmin m t durueshme. Tani mund t hante kur t donte, t vinte n shtpi a t dilte pa i dhn llogari kujt, dhe kur ishte i lodhur shum, t shtrihej sa gjat gjer n krevat. Kshtu pra, filloi ta merrte veten me t mir, ia bri qejfet trupit e shpirtit dhe pranoi ngushllimet q i bnin. Nga ana tjetr, vdekja e s shoqes e ndihmoi shum dhe n profesionin e tij, sepse nj muaj t tr, njerzit spushonin s thni: I shkreti djal! e gjeti! Fama i kishte dal, klientt i ishin shtuar; dhe pastaj, n Berto shkonte kur ti vinte pr mbar. Kishte nj shpres pa ndonj qllim, nj lumturi t mjegullt; fytyra i dukej m trheqse kur lmonte me fur favoritet n pasqyr. Nj dit mbrriti n ferm aty nga ora tre, t gjith ishin n fush; hyri n kuzhin, mirpo n fillim nuk ia zun syt Emn; kanatet e dritareve ishin mbyllur.

Nga t arat e tyre, dielli lshonte mbi pllakat e dyshemes rreze t gjata e t holla, t cilat thyheshin npr qoshet e mobilieve dhe dridheshin npr tavan. Mbi gotat e lna n tryez ngjiteshin mizat, dhe pastaj zukatnin duke u mbytur n mushtin e ngelur n fund t tyre. Drita e dits q deprtonte nga oxhaku, duke i dhn blozs s pllaks metalike nj shklqim t kadifenjt, e kaltronte disi hirin e ftohur. Diku aty midis vatrs dhe dritares, Ema po qndiste; ajo skishte hedhur shall krahve, kshtu q mbi shpatullat e saj lakuriq dukeshin ca bulza t vogla djerse. Ajo e pyeti, si sht zakoni n fshat, n donte t pinte dika. Ai nuk pranoi, ajo ngulmoi, dhe m n fund, e ftoi, duke qeshur, t pinte nj got liker bashk me t. Pastaj ajo mori n bufe nj shishe me guraao, nxori dy gota t vogla, njrn e mbushi deri n buz, ndrsa te tjetra hodhi pak sa pr t thn, dhe, pasi e prpoqi me at t tjetrit, e vuri n goj. Meqense gota e saj ishte pothuajse bosh, ajo e theu trupin mbrapsht q ta pinte; dhe ashtu me kok t varur mbrapa, me buz t zgjatura e me qaf t tendosur, qeshte se sndiente gj n goj; ndrsa me majn e gjuhs, q e nxirrte midis dhmbve t saj t vegjl, lpinte ik e nga nj ik fundin e gots. Pastaj zuri srish vend dhe rifilloi punn e saj, nj orape t gjat prej pambuku t bardh t ciln po e arnonte; ajo punonte kokulur; nuk fliste, po kshtu dhe Sharli. Era q frynte nga jasht ders, fuste pak pluhur mbi pllakat e dyshemes; ai e shihte si rrshqiste, dhe dgjonte vetm rrahjen e brendshme t koks s vet, bashk me kakarisjen e nj pule, diku larg, q bnte vez n oborr. Ema, her pas here, freskonte faqet me pllmbt e duarve, t cilat i ftohte pastaj mbi molln e hekurt t demiroxhakut t madh. Nisi t ankohej se, qysh nga fillimi i stins s re, ndiente nj marrje mendsh; e pyeti at se mos i bnin mir banjat e detit; pastaj zuri t fliste pr manastirin, ndrsa Sharli pr kolegjin. Q t dyve u erdhi goja. U ngjitn n dhomn e saj. Ajo i tregoi fletoret e vjetra t muziks, librat e vegjl q ia kishin dhuruar si shprblim, si dhe kurorat me gjethe lisi t hedhura n fund t dollapit. I foli pastaj pr t mn, pr varrezn, i tregoi bile dhe lehn n kopsht ku t premten e par t do muaji kpuste lule pr tia vn asaj mbi varr. Mirpo kopshtari q kishin, smerrte vesh fare nga zanati, sa keq punonte ai! Ajo kishte dshir t banonte n qytet, t paktn gjat dimrit, ndonse jeta n fshat i bhej ndoshta m e mrzitshme gjat vers me zgjatjen e ditve t bukura; dhe zri i saj, sipas atyre q thoshte, dilte her i kthjellt, her i mpreht, ose, si molisej prnjher, i zvargte tonet q prfundonin gati n pshpritje, ather kur ajo fliste si me vete pas pak ngazllehej, hapte syt e saj naiv, pastaj qepallat gjysm t mbyllura, me nj shikim t trisht, ndrsa mendja i fluturonte gjetiu. N mbrmje, duke u kthyer pr n shtpi, Sharli prsriti nj nga nj fjalit q kishte thn ajo, duke u prpjekur ti kujtonte fill e pr pe, tua plotsonte kuptimin, me qllim q t prfytyronte at pjes t jets q kishte br ajo gjat

kohs q ai nuk e njihte akoma. Mirpo asnjher nuk e shmblleu dot n mendjen e tij ndryshe nga e kishte par pr her t par, ose ashtu si e kishte ln para pak astesh. Pastaj pyeti veten do t bhej ajo po t martohej, dhe me k? Sa keq! Xha Ruoi ishte mjaft i pasur, dhe ajo... aq e bukur! Mirpo ja q fytyra e Ems, nuk i shqitej nga syt, dhe n vesh i zukaste dika monotone si grgrim rraketakeje: Po sikur t martohesha! Po sikur t martohesha! At nat svuri gjum n sy, i zihej fryma; kishte etje; u ua e piu uj me kan dhe hapi dritaren; qielli ishte plot me yje, frynte nj fllad i ngroht, diku larg lehnin qent. Ai ktheu kokn nga Bertoja. Duke menduar q n fund t fundit skishte t humbte, Sharli vendosi ta krkonte pr grua kur t paraqitej rasti; mirpo sa her q i paraqitej, i kyej goja nga frika se mos nuk gjente dot fjalt e prshtatshme. Xha Ruoit nuk kishte pse ti vinte keq po ti merrnin t bijn, t ciln vese barr, se kishte pr gj tjetr n shtpi. Me vete ai nuk i hidhte faj, duke menduar se ajo ishte aq e zgjuar saq nuk i shkonte t merrej me bujqsi, zanat i mallkuar ky nga zoti, prderisa sqe par kurr ndonj milioner t merrej me t. Dhe vet ai i shkreti, jo vetm q skish br ndonj katandi n bujqsi, por dilte me humbje do vit; sepse edhe n i ecte fjoll n tregti, ku i plqenin dredhit e zanatit, bujqsia e mirfillt, me qeverisjen brenda ferms, i prshtatej m pak se kujtdo tjetr. Si bhej ti hiqte duart nga xhepat dhe nuk kursente asgj pr t jetuar, sepse donte t ushqehej mir, t ngrohej mir, t flinte mir. I plqenin mushtet e forta t mollve, kofsht e t imtave paksa t pjekura, kafet e prziera mir e mir me raki. Hante n kuzhin, vetm, kundruall zjarrit, n nj tryez t vogl q ia sillnin me t gjitha gjrat si n teatr. Kur vuri re pra, q Sharli sikur po i vinte rrotull s bijs, gj q do t thoshte se nj dit t bukur do tia krkonte pr grua, ai e bloi paraprakisht gjith shtjen me mendjen e vet. Vrtet q pr t ai vinte pak si thatanik, dhe q nuk ishte dhndr ashtu si do tia kishte dashur zemra atij, mirpo sidoqoft flitej se ishte njeri i sjellshm, kursimtar dhe pa dyshim skishte pr t nxjer shum avaze pr pajn. Sido q t vinte puna, xha Ruoi do ti shiste se do ti shiste njzet e dy akra nga tokat e tij, sepse i kishte mjaft borxhe si muratorit dhe sarait, boshti i shtypsit t frutave duhej riparuar, tha me vete: Po ma krkoi, do tia jap. Gjat fests s shn Mishelit, Sharli erdhi e ndenji tri dit n Berto. Dhe dita e fundit kaloi si dy t tjerat, duke u shtyr erek ore pas erek ore. Xha Ruoi e prcolli; q t dy ecnin npr nj udh si lug, dhe pas pak do t ndaheshin; ky ishte asti i volitshm. Sharli nuk e hapi gojn deri n fund t gardhit, dhe m n fund, pasi e kaluan, ai pshpriti: - Zoti Ruo, doja tju thosha dika. Ata u ndaln. Sharli heshtte.

- H, pa m thoni si e keni hallin! Si ditkam t gjitha un kshtu? tha xha Ruoi duke qeshur me mblsi. - Xha Ruo..., xha Ruo..., - belbzoi Sharli. - Un, m mir se kaq skam t krkoj, - vazhdoi fermeri. Megjithse ka mundsi q ime bij t jet n nj mendje me mua, prapseprap duhet pyetur. Tani ikni, un po kthehem n shtpi. Po tha po, skeni pse t vini prsri, mba vesh mua, se flasin dhe bota, pastaj dhe ajo do t prekej shum. Mirpo q edhe ju mos t rrini mendjengritur, do tju bj un shenj duke prplasur pas murit kanatin e dritares: keni pr ta par nga mbrapa, po t prkuleni mbi gardh. Dhe ai u largua. Sharli e lidhi kalin te nj pem. Vrapoi drejt e te shtegu dhe priti. Kaloi nj gjysm ore, pastaj numroi me sahatin e vet nntmbdhjet minuta. Papritmas u dgjua nj zhurm n mur; Kanati ishte hapur, grepi luhatej ende mbi t. T nesrmen, q n orn nnt, ai ishte n ferm. Kur hyri ai, Ema u skuq dhe u mundua t qeshte n njfar mnyre, sa pr tu treguar e prmbajtur. Xha Ruoi prqafoi dhndrin e ardhshm. Bisedn pr pun parash e shtyn pr m von; koh kishin, sepse dasma nuk mund t bhej para heqjes s zis t Sharlit, domethn aty nga pranvera e vitit t ardhshm. Dimri kaloi duke pritur at dit. Zonjusha Ruo u mor me pajn. Nj pjes e saj u porosit n Ruen, ndrsa kmisht dhe kaput e nats i qepi vet, n baz t modeleve t fundit, q mori hua. Gjat vizitave q bnte Sharli n ferm, bisedonin pr prgatitjet e dasms, vrisnin mendjen se n dhom do t shtrohej darka; mendonin pr sasin e gjellve q do t servireshin dhe se far do t nxirrej si e par, pas antipasts. Ema kishte dshir t martohej n mesnat, nn dritn e pishtarve; mirpo xha Ruoi si binte fare asaj ane. Si prfundim u b nj dasm ku erdhn dyzet e tre veta, t cilt ndenjn shtruar n tavolin gjashtmbdhjet or pa lvizur vendit, vazhduan bile dhe t nesrmen dhe n njfar mnyre, disa dit t tjera m pas. IV Dasmort mbrritn hert n mngjes, hipur npr karroca t ndryshme, kaloshina, pajtone dyrrotshe, karro t vjetra e t vogla pa mbules, t tjera t mbuluara nga sipr, anash t hapura dhe me perde prej lkure, ndrsa t rinjt e fshatrave m t afrme kishin hipur npr qerre dhe qndronin n kmb, njri pas tjetrit, me duar mbshtetur n an t karroceris s t mos binin, se e ngisnin me revan dhe tundeshin shum. Kishte nga ata q erdhn nga dhjet lega larg, prej Godervilit, Normanvilit dhe Kanit. Ishin ftuar t gjith t afrmit e t dy familjeve, ishin pajtuar me miqt me t cilt qen prishur, iu kishin shkruar t njohurve q si kishin par prej kohsh.

Her pas here dgjoheshin mbrapa gardhit fshikullima kamxhiku; ather hapej trina: hynte nj karroc. Kjo ecte me revan deri n shkelzn e par t shkalls, ndalonte aty n vend, dhe pastaj boshatisej nga dasmort, t cilt zbrisnin nga t gjitha ant, duke fshir gjunjt dhe duke shtriqur kraht. Zonjat, me kapu n kok, ishin veshur me fustane si ato t qytetit, mbanin zinxhir sahati prej ari, pelerina me kinde t kryqzuara n bel ose shalle t vogla me ngjyra, t ngjitura mbas shpins me nj paramane dhe q ua linin zverkun zbuluar. unat, t veshur njlloj si baballart e tyre, dukeshin n siklet nga rrobat e reja, (madje shum prej tyre at dit kishin mbathur izme pr her t par n jetn e tyre) dhe pran tyre, qndronte gojkyur, veshur me fustanin e bardh t kungimit t par, t cilin e kishin zgjatur pr kt rast, ndonj vajz katrmbdhjet deri gjashtmbdhjetvjeare, pa dyshim ndonj kushrir apo motr e madhe e tyre, faqekuqe, e trallisur, floklyer me vaj er trndafili, duke u ruajtur se mos bnte pis dorashkat. Meq stalliert smjaftonin pr t zgjidhur kuajt nga t gjitha karrocat, zotrinjt prveshnin mngt dhe i futeshin vet ksaj pune. Sipas pozits shoqrore t ndryshme q kishin, ata ishin veshur kush me frak, kush me redingot, kush me pallto t shkurtr, kush me frak-pallto; petka t mira kto q i vishte si pr nder nj familje e tr dhe q dilnin nga dollapi vetm n raste festash; ktu futeshin redingotat me shklqim t varura lirshm, me qaforen cilindrike, me xhepa t gjer si thas; palltot e shkurtra prej cohe t trash, q zakonisht shkonin me ndonj kasket me tegel bakri rreth strehs; fraqet-pallto shum t shkurtr, q kishin n shpin dy kopsa pran njra-tjetrs si dy sy, dhe kindet e t cilave dukeshin si t ishin prer me nj t rn t vetme nga spata e karpentierit. Kishte dhe disa t tjer (por kta me siguri do t zinin vend nga fundi i tryezs) q mbanin bluza feste, domethn nga ato me jak t kthyer mbrapa prmbi supe, t mbledhura n shpin rrudha-rrudha dhe t shtrnguara m tej se posht belit me nj brez t qepur. Dhe kmishat mbi kraharor u rrinin t fryra si parzmore! T qethur t gjith taze, u dukeshin vesht e zbuluar si llapa. Kishin hequr gjithashtu dhe nga nj brisk t fort; disa prej tyre bile, q ishin uar qmenat, duke mos par mir kur po rruheshin, kishin nga t prerat e briskut, shenja t gjata t trthorta posht hunds ose gjat nofullave, rrjepje t lkurs sa nj skud trifrangshe dhe q ishin acaruar m keq e ndezur flak nga era e madhe gjat rrugs, duke i laruar disi me pllanga t kuqe t gjitha ato fytyra t bshme, t bardha dhe t ngazllyera. Meq bashkia ndodhej nj gjysm lege larg ferms, shkuan dhe u kthyen n kmb, sa mbaroi ceremonia n kish. Vargu i dasmorve, n fillim i bashkuar si nj shall ngjyra-ngjyra, q valzonte npr fush, gjat shtegut t ngusht, i cili gjarpronte npr grunajn e gjelbr, u zgjat pas pak dhe u nda grumbuj-grumbuj t ndryshm, q duke biseduar, ngeleshin mbrapa njri-tjetrit. Sazexhiu shkonte n krye, me violinn e tij t stolisur me shirita guaskash deti; pastaj vinin nusja me

dhndrin, t afrmit, miqt pa kurrfar rregulli, ndrsa mbrapa rrinin fmijt, t cilt argtoheshin duke br camunza me fije trshre ose duke luajtur me njritjetrin, pa i vn re njeri. Fustani i Ems, tepr i gjat, zvarritej pakz nga posht; her pas here ajo ndalej q ta ngrinte dhe niste, gjith kujdes, t hiqte me gishtrinjt e saj t mbuluar me dorashka, barrat e ashpra dhe gjembat e vegjl t rrodheve, sakaq Sharli, duarbosh, priste q ajo t mbaronte. Xha Ruoi me nj kapel t re mndafshi n kok dhe me frak t zi, mngt e t cilit ia mbulonin duart deri n maj t gishtrinjve, i kishte dhn krahun zonjs Bovari, nns. Kurse zoti Bovari, babai, q i urrente n t vrtet t gjith ata njerz, ishte veshur thjesht me nj redingot me prerje ushtarake e me nj rresht kopsash, dhe i ishte qepur me lajka si ndonj pijanec nj fshatareje t re flokverdh. Kjo e prshndeste, skuqej, pa ditur se ti thoshte. Dasmort e tjer bisedonin pr punt e tyre ose bnin shaka pas shpine me njri-tjetrin, duke u ngazllyer para kohe; dhe po t mbaje vesh, dgjoje vazhdimisht xrr-vrin e violins s sazexhiut, i cili vazhdonte ti binte npr fush. Kur vinte re q dasmort kishin ngelur shum mbrapa tij, ai ndalej t merrte frym, lyente mir e mir harkun me kolofan, q t tingllonin telat m shum, dhe pastaj vazhdonte rrugn, duke ulur e ngritur bishtin e vegls s tij, q ta mbante mir masn. Zhurma e instrumentit i bnte zogjt e vegjl t fluturonin larg. Tryeza ishte shtruar mu n mes t hangarit t qerreve. Mbi t ishin vendosur katr pjes ijesh t pjekura kau, gjasht pula frikase, mish vii i frguar, tri kofsh dashi dhe, n mes tyre, nj alamet gici pirs i pjekur, rrethuar me katr suxhuk me uthullishte. Npr qoshe ishte vn rakia, n poe qelqi. Mushti i mbl i mollve npr shishe nxirrte shkumn e tij t trash rreth tapave, dhe t gjitha gotat ishin mbushur qysh m par me ver deri n buz. Pjatancat e mdha me krem t verdh, q me tundjen m t vogl t tryezs, luhateshin vetvetiu, kishin mbi siprfaqen e tyre t lmuar, grmat e para t emrave t bashkshortve, t stolisura me ca lajle q se kishin shoqen. Pr tortat dhe mblsirat me mjalt e bajame kishin marr nj pasticier nga Ivtotoja. Meq ky kishte pak koh q e ushtronte zanatin n kt vend, tregoi kujdes t madh n prgatitjen e gjrave; dhe pas t kripurave, solli vet nj tort me kate q i mahniti t gjith sa lshuan dhe britma. N themel ajo fillonte me nj katror prej kartoni t kaltr, ku t binte n sy nga t gjitha ant nj tempull me portik, kolona dhe shtatore t vogla prej stukoje, futur npr zgavra gjith yje prej letre t praruar; pastaj n katin e dyt ngrihej nj kull prej paste savoje, rrethuar me kala t vogla prej lvoreje bimsh aromatike, bajamesh, stafidhesh, rriska portokallesh; dhe s fundi, n pjesn e siprme, q ishte si nj lndin e blert ku kishte shkmbinj dhe liqene reeli si dhe anije me lvozhga lajthish, shihej nj Amur i vogl q lkundej mbi nj kolovajz okollate, t dy shtyllat e s cils prfundonin n maj me dy gonxhe trndafili t vrtet, n vend t topthave.

Vazhduan t hanin deri n mbrmje. Kur mpiheshin ulur, dilnin shtitje npr oborr, luanin me tapa n hangar, pastaj ktheheshin prsri n tryez. Nga fundi disa i zuri gjumi mu aty dhe filluan t grhisnin. Mirpo kur erdhi kafeja, t gjith u gjallruan; ua morn kngve, bnin ushtrime t vshtira fizike, ngrinin pesha t rnda, luanin me duar, provonin t ngrinin qerret me supe, bnin shaka, prqafonin zonjat. N mbrmje kur do t niseshin, kuajt e dendur me trshr deri n fyt, mezi hyn midis biqeve; hidhnin vicka, ngriheshin n kmbt e mbrapme, iu kputeshin takmet, t zott e tyre shanin ose qeshnin; dhe gjith natn e nats, n dritn e hns, npr rrugt e fshatit kishte karroca q ia mbathnin me revan t madh, duke u hedhur prpjet npr kanalet kulluese, duke kaluar prmbi grumbuj gurikash, duke u prplasur npr shpatet e rrugs, ndrsa grat prkuleshin jasht ders pr t kapur frert. Ata q ngeln n Berto e kaluan natn me t pira n kuzhin. Fmijt i kishte zn gjumi nn stola. Nusja i ishte lutur t atit q t mos ti binin n qaf me ato shakat q bheshin n ksi rastesh. Mirpo ja q nj tregtar peshku, kushriri i tyre (i cili si dhurat pr dasm kishte sjell nja dy gjuca) nisi ti sprkaste me uj nga vrimat e bravs, por pikrisht n at ast erdhi xha Ruoi, i cili nuk e la duke i shpjeguar se kta numra ishin t pahijshm pr vet pozitn e rndsishme q kishte dhndri i tij. Megjithat kushriri iu bind me zor ktyre arsyeve. Me veten e tij, ai e quajti xha Ruoin hundprpjet dhe u bashkua n nj qoshe me katr a pes mysafir t tjer t cilt gjithashtu, meq u kishin rn rastsisht disa her pjes t kqija mishi ishin n nj mendje se i kishin pritur keq, pshprisnin kundr t zotit t shtpis dhe i uronin gjith t zezat me fjal t trthorta. Zonja Bovari, nna, skishte hapur gojn gjith ditn e dits. Asaj nuk i kishin krkuar mendim as pr tualetin e nuses, as pr menun e dasms; u trhoq mnjan hert. Bashkshorti i saj, n vend q ti shkonte pas, oi e bleu puro n Shn Viktor dhe tymosi deri sa u gdhi, duke pir pon me raki qershie, przierjeje kjo q nuk e njihnin dasmort dhe q i jepte atij akoma m shum rndsi n syt e tyre. Sharli nuk ishte aspak natyr shakatari, gjat dasms nuk u shqua fare. Thumbave, lojfjalve, fjalve me dy kuptime, furave dhe rromuzeve me t cilat iu prveshn qysh sa erdhi supa, ai iu prgjigj kot m kot. Ndrsa t nesrmen, ai dukej krejt tjetr. Gjat darks s dasms m tepr mund t merrje at pr virgjresh sesa vet nusen, t ciln skishe ku ta kapje. Dhe ata m t prapt nuk dinin t thoshin, bile kur ajo kalonte pran tyre, e shikonin me nj vmendje jashtzakonisht t madhe. Mirpo Sharli sillej si ti vinte. E thrriste grua. I fliste me ti, pyeste kdo pr t, e krkonte gjithandej, dhe shpesh e nxirrte n oborr, ku e shihnin pr s largu, midis pemve, q i hidhte krahun pr beli dhe ecte gjysm i prkulur mbi t, duke i zhubravitur me kok dantelln e jelekut.

Dy dit pas dasms, bashkshortt ikn nga shtpia: Sharli nuk mund t qndronte m gjat se kishte hallin e t smurve. Xha Ruoi u dha karrocn e tij, bile i shoqroi dhe vet deri n Vasonvil. Aty ai e puthi t bijn pr her t fundit, zbriti posht dhe u nis t kthehej. Pasi bri njqind hapa, u ndal, dhe, kur pa q po largohej karroca, rrotat e s cils vrtiteshin npr pluhur, nxori nj pshertim t thell. Pastaj iu kujtua dasma e tij, jeta e tij e dikurshme, barra e par e s shoqes. Dhe ai kishte qen shum i lumtur ditn q e kishte marr nga i ati i saj n shtpin e vet, kur e mbante nga mbrapa n vithe t kalit, duke ecur me cak npr dbor; sepse po afronin krishtlindjet dhe fusha ishte krejt e bardh; ajo me njrn dor mbahej tek ai, ndrsa n tjetrn kishte bohen; era ia valviste dantellat e gjata q ishin lidhur pas flokve t saj, t bra sipas mods s Kos dhe q nganjher i binin mbi goj, ndrsa ai, kur kthente kokn, shihte pran vetes, mbi supin e tij, fytyrn e saj t imt, t skuqur q i buzqeshte n heshtje, nn rrethin e art t kapuit. Q t ngrohte gishtat, her pas here, ajo ia fuste atij n gji. Ah sa koh kishte kaluar qysh ather! Tani djali i tyre do t ishte tridhjet vje! Vshtroi nga prapa, po spa asgj n rrug. E ndjeu veten t trishtuar si shtpi e boshatisur nga mobiljet; dhe si u przien n trurin e tij t turbulluar nga avujt e pijes t gjith asaj darke kujtimet e prmallshme me mendimet e kobshme, iu shkrep pr nj ast, ti binte njher vrdall kishs. Mirpo meq pati frik se mos kjo shtitje e hidhronte akoma m shum, u kthye drejt e n shtpin e vet. Zoti dhe zonja Bovari mbrritn n Tot rreth ors gjasht. Fqinjt doln npr dritare q t shikonin gruan e re t mjekut t tyre. Shrbtorja e vjetr iu paraqit, e prshndeti, krkoi t falur q darka sishte gati dhe e ftoi t zonjn q, ndrkoh, t shihte shtpin. V Shtpia me ball prej tullash ndodhej mu n buz t rrugs. Mbrapa ders ishin varur nj pallto me jak t vogl, nj kapistall, nj kasket prej lkure t zez dhe, prtok, gjendeshin nj pal kallina ende t papastruara nga balta e that. N t djatht ishte salla, domethn dhoma ku hanin dhe rrinin. Mbi plhurn e shtendosur me t ciln ishin veshur muret, dridhej e tr shtresa e letrs s verdh, q n pjesn e siprme t saj ishte e zbukuruar me nj varg lulesh t zbehta; gjat dritareve grshetoheshin ca perde t bardha pambuku, qarkuar me nj shirit t kuq n buz, dhe mbi parvazin e ngusht t oxhakut, midis dy shandanve t lar me argjend, nn disa abazhur prej qelqi me trajt vezake, shklqente nj sahat muri me kokn e Hipokratit. N ann tjetr t korridorit ndodhej kabineti i puns i Sharlit, nj dhom e vogl kjo, rreth gjasht hapa e gjer, me nj tryez, tri karrige, si dhe nj kolltuk zyre. T gjasht raftet e biblioteks prej pishe ishin mbushur pothuajse vetm me volumet e Fjalorit t shkencave mjeksore me flet t

paprera, po q u ishte dmtuar shum lidhja, ngaq ishin shitur dor pas dore. Era e rnd e salcave t gjellve deprtonte deri n kt dhom gjat vizitave, po kshtu q nga kuzhina dgjoheshin t smurt q kolliteshin n klinik dhe si e qysh e teket e smundjes s tyre. Pastaj vinte nj kthin e madhe e rrnuar q t onte menjher n oborr: aty ishte stalla, kishte nj furr dhe shrbente tani si bodrum pr dru, si qilar, si depo, plot me hekurishte, me fui boshe, me vegla bujqsore jasht prdorimit, pa folur pastaj pr gjith ato pirgje me rrangulla t tjera t mbuluara nga pluhuri, t cilat nj zot e dinte se prse hynin n pun. Kopshti, m i gjat sesa i gjer, rrethuar me dy mure prej qerpii, mbuluar nga kajsit e mbjella rrz tyre, shtrihej deri te nj qark gjembash q e ndante nga fushat. Mu n mes t tij kishte nj sahat diellor prej pllake guri, vendosur mbi nj piedestal me mur; parcela m me vler e mbjell me bim t nj rndsie t veant, rrethohej n mnyr simetrike nga katr lehe trndafilash t egr t hajthm. N fund fare, nn ca bredha, ngrihej shtatorja prej allie e nj prifti q po lexonte librin e lutjeve. Ema u ngjit lart te dhomat. E para sishte e mobiluar fare; ndrsa e dyta, q ishte dhoma bashkshortore e gjumit, kishte nj krevat prej mogani, vendosur n nj alkov e mbuluar rreth e prqark me perde t kuqe. Komoja ishte e stolisur me nj kuti prej guaskash dhe, mbi tryezn e vogl, pran dritares, n nj po, ishte nj buqet lulesh portokalli, t lidhura me kordele atllasi t bardh. Ishte buqet nuseje, buqeta e asaj t pars! Ajo e vshtroi. Sharli e vuri re, e mori dhe e oi n papafingo, ndrsa Ema, ulur n kolltuk (sakaq po i renditnin plakat aty pran) mendonte pr buqetn e saj t martess, q ishte futur n nj kuti, dhe pyeste veten, duke ndrruar, se do ta bnin at, sikur papritur ajo t vdiste. Ditt e para ajo i kaloi duke vrar mendjen pr ndryshimet q do t bnte n shtpi. Hoqi globet prej qelqi nga shandant, me urdhr t saj u veshn muret me letra t reja, u lye srish shkalla dhe u vendosn stola n kopsht rreth e rrotull sahatit diellor, ajo pyeti bile se si i bhej q t kishin dhe nj shatrvan-hauz me peshq brenda. M n fund i shoqi q, duke e ditur se asaj i plqenin shtitjet me karroc, gjeti nj kaloshin t prdorur, i cili, si e pajisn me fener t rinj dhe me mbulesa rrotash prej lkure t karfosur me qepje t dendura zbukuruese, u b gatigati si ato karrocat dyvendshe angleze. Kshtu pra, ai ishte i lumtur dhe sdonte tia dinte pr gj n bot. Pr t ngrn hante vetm pr vetm me t, shtitje po dilte mbrmjeve n rrugn kryesore, ajo po dorn e endtte gjith hijeshi mbi grshetat, po dhe kapeln e saj prej kashte ia kishte nda kur e shihte t varur n dritare, e shum e shum gjra t tjera q Sharlit si kishte shkuar mendja kurr ti shijonte, e bnin tani t lumtur pa mbarim. Shtrir n krevat, n mngjes, pran e pran njri-tjetrit n jastk, ai vshtronte dritn e diellit q prshkonte pushin e faqeve t saj t elta, q ia mbulonin prgjysm kandelet e kapuit. Duke i par nga aq afr, syt e saj i

dukeshin atij t zmadhuar, sidomos kur i hapte qepallat disa her radhazi gjat zgjimit; t zinj n hije dhe kaltrosh n drit t plot, ata kishin ca si shtresa ngjyrash t njpasnjshme, t cilat ishin m t dendura nga fundi dhe vinin e rralloheshin duke iu afruar irids. Syt e tij prhumbnin npr kto thellsi, dhe ai e shihte veten aty t zvogluar deri te supet, bashk me shallin q mbante mbi kok dhe me pjesn e siprme t kmishs gjysm t hapur. Pastaj ai ngrihej nga shtrati. Ajo dilte n dritare pr ta par kur ikte, dhe qndronte aty, mbshtetur me brryla n parvaz, midis dy saksish me barbaroz, veshur me nj peshtamall t gjat e t lirshm rreth trupit. Sharli prjashta, mbrthente mamuzet, ndrkaq ajo vazhdonte ti fliste nga lart, duke kputur me goj ndonj cop luleje a flete, u frynte atyre drejt tij dhe ato, si valviteshin, qndronin nj ast, bnin n ajr gjysmarrethsh si ndonj zog dhe, para se t binin, ngjiteshin n krifn e shpupuritur t pels s bardh plak, e cila qndronte pa lvizur prpara ders. Sharli, hipur prmbi t, i drgonte nj t puthur; ajo i prgjigjej duke i br shenj me dor, mbyllte dritaren dhe ai nisej. Dhe ather, ai, n rrugn kryesore me nj shtres t gjat pluhuri q skishte t mbaruar, npr udht me gropa ku pemt prkundeshin si djepe, npr shtigje ku gruri i ngjitej deri n gjunj, nn diellin q i binte mbi shpatulla dhe n ajrin e freskt t mngjesit q thithte, me zemr t mbushur plot me knaqsit e nats, mendjembledhur, me trup t nginjur, ikte duke bluar me vete lumturin e tij, si ata q spushojn s prtypuri edhe pas darke, shijen e krpudhave q me koh u kan prfunduar n stomak. Deri tani t mir kishte par ai n jetn e vet? Mos vall kohn q kaloi n kolegj, ku rrinte mbyllur brenda katr mureve, vetm mes shoksh m t pasur ose m t zot n msime, t cilt qeshnin me t folurn e tij, talleshin me veshjen e tij, dhe q u vinin nnat n dhomn e pritjes me mblsira nn gzofin ku mbanin duart? Apo m von, kur iu fut mjeksis dhe q skishte pasur asnjher n qese aq para sa t shkonte t vallzonte kadril me ndonj cop puntore e aq dhe pastaj ta bnte dashnore. Prandaj kishte jetuar katrmbdhjet muaj rresht me vejushn, q i kishte kmbt n krevat t ftohta, si copa akulli. Mirpo ja q tani ai kishte pr jet t jetve nj grua t bukur, t ciln e adhuronte. Gjithsia, pr t, nuk shkonte m tej sesa rrethi i mndafsht i fundit t saj; dhe qortonte veten q nuk e dashuronte si duhej, mezi priste ta shihte prsri; kthehej shpejt, ngjiste shkallt, duke i gufuar zemra. Ema, n dhomn e saj bnte tualet para se t vishej, ai afrohej n maj t gishtave, e puthte n shpin, dhe ajo lshonte nj britm. Ai srrinte dot pa ia prekur or e pa koh krehrin, unazat, shallin; nganjher e puthte n faqe sa i hante goja, ose e ukiste me t puthura t vogla radhazi, gjat gjith krahut lakuriq, duke filluar q nga majat e gishtrinjve deri lart n sup; dhe ajo e shtynte me t but me buzn gjysm n gaz dhe gjysm e bezdisur, ashtu si shtyhet fmija q t varet n qaf.

Para se t martohej, ajo kishte kujtuar se ndiente dashuri; mirpo, meq lumturia q do ti siguronte kjo dashuri nuk u duk asgjkundi, ajo mendonte se do t ishte gabuar. Ather Ema filloi t vriste mendjen pr t marr vesh se kuptohej tamam-tamam n jet me fjalt lumturi, pasion dhe dehje, q i ishin dukur aq t bukura npr libra. VI Ajo kishte lexuar Polin dhe Virgjinia dhe kishte ndrruar pr shtpizn me kallama bambuje, pr zezakun Domingo, pr qenin Fidel, por sidomos pr miqsin e dhimbshur t ndonj vllakoje, q shkon t gjej fruta t kuqe npr pemt e mdha, m t larta sesa kambanoret e kishave, ose q vrapon kmbzbathur mbi rr, duke t sjell nj fole zogu. Kur ajo mbushi trembdhjet vje, i ati e oi vet n qytet, pr ta futur n manastir. Zun vend n nj han, n lagjen Shn Zherve, ku u shtruan darkn npr pjata t pikturuara q paraqitnin historin e zonjushs D la Valiers. Shpjegimet e legjendave q jepeshin n to, t ndrprera aty-ktu nga grvishtjet e thikave, i thurnin lavdi, t gjitha pa prjashtim fes, ndjenjave fisnike t zemrs dhe salltaneteve t Oborrit. N fillim ajo jo vetm q nuk u mrzit n manastir, por u knaq me shoqrin e murgeshave, t cilat, pr ta zbavitur, e onin n faltore, ku hynin nga mensa duke kaluar npr nj korridor t gjat. Ajo luante shum pak gjat pushimeve t msimit, e kuptonte mir katekizmin dhe pyetjeve t vshtira q bnte zoti zvendsfamullitar, gjithmon ajo u prgjigjej. Mbyllur aty pra, pa u shkputur asnjher nga ajo atmosfer e ngroht shkollore dhe duke jetuar mes atyre grave fytyrbardha, q mbanin rruzare me kryqe bakri, ajo u shkri dalngadal me molisjen mistike q vjen nga parfumet e altarit, freskia e enve t ujit t bekuar dhe ndriimi i qirinjve. N vend q t ndiqte meshn, shikonte fytyrat e shenjtorve n librin e saj t lutjeve, lyer rreth e qark me nj ngjyr t kaltr, dhe i dhimbsej delja e smur, zemra e shenjt e shpuar tejetej me shigjeta majmprehta, apo i gjori Jezu, i cili, duke ecur, rrzohet nn kryqin e tij. Pr pendes, ajo provoi t rrinte nj dit t tr pa ngrn. Me mendje krkonte ndonj dshir q ti plotsohej. Kur shkonte t rrfehej, trillonte mkate t vogla, me qllim q t rrinte aty m gjat, ulur n gjunj, n errsir, me duar t bashkuara, me fytyr ngjitur pas grils, duke dgjuar pshpritjen e priftit. Krahasimet midis t fejuarit, bashkshortit, dashnorit qiellor dhe martess s prjetshme q prsriten vazhdimisht npr predikime, i ngjallnin thell n shpirt ndje t papritura. N mbrmje, para lutjes, n salln e studimit bhej leximi fetar. Gjat javs dgjonin ndonj prmbledhje t Historis s shenjt ose Ligjratat e abat Fresnusit, dhe t dielave, si pr lodhje, pjes nga Fryma e kristianizmit. Sa

me vmendje e dgjoi ajo n fillim vajtimin kumbues t melankolive romantike q jehonin npr gjith skutat e dheut dhe t prjetsis! Sikur ta kishte kaluar fmijrin n dyqanin e ndonj lagjeje tregtarsh, ndoshta do t kishte ln ti zaptonte shpirtin lirizmi zaptues i natyrs, i cili, zakonisht, arrin deri te ne vetm nprmjet krijimeve t shkrimtarve. Mirpo ajo e njihte m shum se duhej fshatin, e ndiente nga afr blegrimn e kopeve, bulmetrat, parmendat. E msuar me pamjet e qeta, at n t vrtet m tepr e trhiqnin ato t larmishmet. Deti i plqente vetm pr stuhit e tij, dhe blerimi vetm kur ishte i haprdar npr rrnoja. Si natyr m tepr sentimentale, q krkonte m shum emocionet sesa peizazhet, ajo mjafton q t nxirrte njfar prfitimi vetjak nga t mundej, pa pastaj e hidhte posht si t padobishme gjithka q nuk i shrbente pr tia ushqyer drejtprdrejt zemrn. N manastir kishte nj lnesh e cila, do muaj, vinte punonte tet dit si rrobalarse. E prkrahur nga kryepeshkopata meq ishte e bija e nj familjeje t vjetr fisniksh t rrnuar gjat kohs s Revolucionit, ajo hante n mens, n nj tryez me murgeshat, dhe mbas ngrnies, bnte me to pak muhabet, para se ti prvishej puns. Shpesh her konviktoret ia mbathnin nga studimi q t rrinin me t. Ajo dinte prmendsh kng dashurie t shekullit t kaluar, t cilat i kndonte me gjysm zri, tek i jepte gjilprs. U tregonte historira t ndryshme, u sillte lajme, u kryente porosi n qytet, dhe m t rriturave u jepte, fshehurazi, ndonj roman q mbante vazhdimisht npr xhepat e prparses, dhe q vet zonjusha e lexonte duke prpir me nj frym kapituj t tr gjat ndrprerjeve t puns. Aty bhej fjal pr dashuri, dashnor, dashnore, zonja t cilave u qepeshin e u merrnin shpirtin, u binte t fikt posht e lart npr shtpi t vetmuara, korrier q vriteshin n do ndales, kuaj q i telikosnin n do faqe, pyje t zymta, sfilitje zemre, betime, strbetime, ngashrime, lot e t puthura, varka n drit t hns, bilbila npr korije, zotrinj trima si luan, t but si qengja, t virtytshm si ata, gjithmon t veshur mir e bukur, dhe q i derdhnin lott urg. Kshtu pra, Ema pesmbdhjetvjeare, brenda gjasht muajve i mori mbar gjith kto fundrrina t sallave t vjetra t leximit. M von kur filloi t lexonte Uollter Skotin, u dha e tra pas ngjarjeve historike, ndrronte pr snduk t vjetr, pr dhoma rojash dhe pr kngtar mesjetar. Do tia kishte nda t jetonte n ndonj kshtjell t vogl, si ato zonjat feudale jelekgjata, q kalonin kohn, nn triqemershen gotike, mbshtetur me brryla mbi parvazin e gurt t dritares dhe me mjekr mbshtetur n pllmb t dors, duke pritur ndonj kalors pendbardh hipur mbi kal t zi, q vinte me revan nga fundi i fushs. N at koh ajo vdiste pr Maria Stuartn dhe prgjrohej pr figurat e grave t shquara ose fatzeza. Zhan dArka, Heloiza, Anjes Soreli, Ferroniera e bukur, si dhe Klemans Izori shquheshin, n syt e saj, si kometa n errsirn e pafundme t historis, ku spikatnin aty-ktu, por m t mjegulluar dhe pa asnj lidhje midis tyre, shn Luigji

me lisin e tij, Bajardi duke dhn shpirt, disa mizori t Luigjit XI, disi nata e shn Bartolomeut, xhufka e Bearneut, dhe kujtimi i prjetshm i pjatave t pikturuara q mburrnin Luigjin XIV. N msimin e muziks, n romancat q kndonte, bhej fjal vetm pr engjj t vegjl krahart, pr shn Mri, pr laguna, pr gondoliera, kompozime paqsore kto, q nprmjet naivitetit t stilit dhe shprkujdesjes s notave, e ftonin t shihte vagullimthi fantazmagorin trheqse t bots s dashuris. Disa nga shoqet e saj sillnin n manastir albume me pjes letrare t ilustruara q ua kishin falur si dhurata pr Vitin e Ri. Mirpo duhej ti mbanin fshehur. Telash m vete edhe ky. Pr t lexuar i lexonin n fjetore. Ema q i vrtiste gjith kujdes npr duar kapakt e tyre t bukur, t veshur me atllas, i ngulte e magjepsur syt tek emrat e autorve t panjohur q kishin firmosur n fund t shkrimeve t tyre dhe q n shumicn e rasteve, ishin kont ose viskont. Ajo dridhej e tra, tek ngrinte me frym letrn e mndafsht t gravurave, q ohej gjysm e palosur dhe pastaj binte prsri me ngadal mbi faqen tjetr. Njra prej tyre tregonte nj djalosh me pallto t shkurtr, i cili shtrngonte n krah, prapa parmakut t nj ballkoni, nj vajz t re veshur me fustan t bardh, me nj qese t vogl n brez; ose kishte dhe gravura t tjera me portret pa emr t zonjave fisnike angleze me kaurrela t verdha, t cilat, nn kapeln e rrumbullakt prej kashte, t ngulin shikimin me ato syt e tyre t mdhenj e t kthjellt. Kishte prej tyre q zdrgjateshin npr karroca dhe shtisnin prmes parqeve, ku krcente nj langua prpara kuajve t mbrehur t cilt i ngisnin me trok dy karrocier t vegjl, veshur me pantallona t bardha. T tjerat ndrronin mbi kanape, pran ndonj pusulle letre t hapur, sodisnin hnn nga dritarja paksa e hapur, gjysm e mbuluar me nj perde t zez. Naivet, me lot n faqe, ukisnin me buz nj turtullesh nprmjet hekurave t nj kafazi gotik, ose, duke buzqeshur, me kok varur mbi sup, kpusnin flett e nj luleshqerre me gishtrinjt e tyre me maj, t kthyer prpjet si kpuct e njhershme. Aty ishit edhe ju, o sulltan me ibuk t gjat, q shkriheshit nga qejfi nn tenda, n kraht e valltareve t shenjta indiane, ju o kaur, me kordha turke, me ksula greke, dhe sidomos ju o peizazhe t zbehta, t viseve lavdithurse, q shpesh na tregoni njkohsisht palma, bredha, n t djatht tigra, nj luan, n t majt minare tartare, n horizont, rrnoja romake n pjesn e prparme pastaj m tej deve t ulura n bisht: t gjitha kto t rrethuara nga nj pyll i pashkelur kurr e i pastr qelibar, ndrsa nj rreze e fort dhe pingule dielli frgllonte n uj, ku shquheshin larg e larg, si copa t shkputura lkure t bardh, mbi nj sfond t prhirt, ca mjellma q notonin. Dhe t gjitha kto tablo t bots i ndrionte nj llamb e vjetr me abazhur, e varur n mur prmbi kokn e Ems, para syve t s cils ato kalonin njra pas tjetrs, n qetsin e fjetores dhe mes zhurms s largt t ndonj karroce t vonuar, q ecte bulevardeve.

Kur i vdiq e ma, ditt e para ajo qau shum. Me flokt e s ndjers porositi nj korniz t prmortshme, dhe me ann e nj letre plot mendime t trishta pr jetn, q e drgoi n Berto, krkonte ta futnin dhe at, m von, n nj varr me t mn. I ati i gjor kujtoi se mos ishte gj smur dhe erdhi ta shihte. Ema n brendsi t vetvetes u knaq ngaq ndjeu se arriti prnjher at ideal t rrall t qenieve t zbehta, ku nuk ia mbrrijn dot kurr zemrngushtt. Kshtu, pra, ajo rrshqiti n kurthet shpirtzaptuese t poezive t Lamartinit, dgjoi harpat npr liqene, gjith kngt e mjellmave q po ngordhnin, gjith rniet e gjetheve, vashat e pastra e t paprlyera q ngjiten n qiell, dhe zrin e t amshuarit, q ligjron npr lugina. Mirpo u mrzit me kt gjendje, nuk donte aspak t pajtohej me t, vazhdoi nga forca e zakonit, pastaj nga sedra e smur, derisa m n fund u udit dhe vet q e ndjeu veten t liruar dhe n zemr skishte m tepr trishtim sesa rrudha n ball. Murgeshat shpirtmira, q kishin aq shpresa n prirjet e saj pr jetn fetare, vun re me habi t madhe se zonjusha Ruo po u delte duarsh. Dhe vrtet, ato nuk kishin br pr t, shrbime, prehje vetmitare, lutje, ligjrata, sa shum i kishin predikuar pr ndrrimin e shenjtorve dhe martirve, dhe i kishin dhn kaq e kaq kshilla pr prvuajtjen e trupit dhe shptimin e shpirtit t saj, saq ajo veproi si ata kuajt q i trheq prej kapistre; ajo u ndal n vend dhe ngojza i doli nga dhmbt. Ky shpirt realist, pavarsisht nga entuziazmet e saj, q e kishte dashur kishn vetm pr lulet q kishte, muzikn pr fjalt e romancave dhe letrsin pr nxitjen e pasioneve, ngrinte tani krye kundr mistereve t fes, si nuk duronte dot fare disiplinn, e cila si shkonte aspak pr shtat natyrs s saj. Kur erdhi i ati dhe e hoqi nga manastiri, askujt nuk i erdhi keq q po largohej. Bile igumena thoshte se koht e fundit ajo ishte br mosprfillse ndaj gjith murgeshave. Si u kthye n shtpi, Ems, n fillim, i plqeu tu jepte urdhra shrbtorve pastaj iu neverit fshati dhe i erdhi keq q kishte ikur nga manastiri. Kur u shfaq Sharli pr her t par n Berto, ajo e ndiente veten shum t zhgnjyer, ngaq skishte m t msonte as t ndiente. Mirpo mjaft ankthi q i shkaktoi gjendja e saj e re, apo ndoshta turbullimi q i solli prania e ktij njeriu dhe asaj iu mbush mendja m n fund se nuk i mungonte ai pasion i mrekullueshm, i cili deri ather kishte ndenjur si ndonj zog i madh pendroz q qndron pezull n shklqimin e qiejve poetik; dhe tani ajo as se merrte dot me mend q kjo jet e qet q po bnte t ishte vet lumturia pr t ciln kishte ndrruar. VII Megjithat ajo nganjher mendonte se ato ishin ditt m t bukura t jets s saj, muaji i mjaltit, si thuhet ndryshe. Q t shijonte nektarin e tyre, e mira ishte t

shkonte npr ato vende me emra kumbues ku ditt e para pas martess kalohen n nj plogshti aq t kndshme! Hipur n ndonj karroc poste, me perde mndafshi t kaltr nga brenda, ngjitesh dalngadal npr rrugt e rrpirta, duke dgjuar gurgullimn e shurdht t ujvars. Kur perndon dielli ngopesh me ern e kndshme t limonve n breg t gjive t detit; pastaj n mbrmje, duke ndenjur mbi tarracn e vilave, vetm pr vetm e kapur dor pr dore vshtron yjet dhe bn plane pr t ardhmen. Ajo mendonte se n kt rruzull toksor disa vende duhej t krijonin lumturi, si ndonj bim e veant q el mbar n nj vend dhe q sbhet dot askund tjetr. Prse t mos prehej edhe ajo, mbshtetur mbi brryla n ballkonin e ndonj vile zvicerane a t mbyllej bashk me trishtimin e saj n ndonj shtpiz fusharake skoceze, si bashkshorte e nj burri t veshur me frak kadifeje t zez me kinda t gjat dhe me izme prej lkure t but, me kapel me maj dhe me mansheta! Ndoshta do t kishte dshir tia hapte zemrn dikujt pr t gjitha kto ndrrime. Po si mund t shprehte nj siklet t pakapshm, q ndrronte trajt si ret, q vrtitej si vorbull ere? Nuk gjente dot fjalt, domethn rastin, i mungonte guximi. Megjithat asaj i dukej se po ta donte Sharli nj gj t till, po ta kishte parandier, po t ishte puqur, qoft dhe nj her t vetme, shikimi i tij me mendimet e saj, zemra do ti zbrazej prnjher nga gjith ajo ngarkes, ashtu si bien frutat e pjekura t pemve sa v dorn n to. Mirpo sa m shum i lidhte jeta bashkshortore, aq m tepr n brendsi t shpirtit ajo shkputej prej tij. Bisedat q bnte Sharli ishin t rrafshta, si trotuare rrugsh dhe n to qarkullonin mendime dosido t njerzve e aq me veshje t prditshme q st ngjallnin asnj emocion, st bnin as t qeshje, as t ndrroje. Kur banonte n Ruan, i thoshte ai, sishte br asnjher kureshtar t shkonte t shihte ndonj shfaqje n teatr me aktor nga Parisi. Sdinte as t notonte, as t bnte skerm, as t gjuante me pistolet, bile, nj dit sishte as n gjendje ti shpjegonte asaj nj term t t hipurit n kal, t cilin ajo e kishte hasur n nj roman. Mirpo a nuk sht e domosdoshme vall q burri t shklqej n shum drejtime, ta bj bashkshorten t njoh forcn e pashtershme t dashuris, shijet e strholluara t jets, t gjitha t fshehtat! Ndrsa ai si msonte asaj asgj, sdinte kurrgj, skishte asnj dshir. Kujtonte se ajo ishte e lumtur; dhe ajo e kishte inat q ai se prishte fare terezin, q sdilte kurr nga ajo plogshti e patrazuar, q e ndiente bile veten t lumtur prej saj. Nganjher ajo vizatonte; dhe pr Sharlin ishte knaqsi e madhe ti rrinte pran n kmb, duke e par se si prkulej mbi copn e kartonit dhe picrronte syt pr ta par m mir veprn e saj, ose rrumbullakoste toptha me tul buke mbi thoin e gishtit t tij. Pastaj luante n piano, sa m shpejt lviznin gishtat e saj npr tastier, aq m tepr mrekullohej ai. Ajo u binte atyre me siguri t plot dhe i

kalonte gishtat nga nj cep i pianos te tjetri pa asnj ndrprerje. E shkundur n kt mnyr prej saj, vegla e vjetr muzikore, s cils i prdridheshin kordat, dgjohej deri n fund t fshatit, kur ishte hapur dritarja, dhe shpesh her sekretari i gjykatsit, q kalonte nga rruga kryesore, kryezbuluar dhe me shapka, me nj fije letre n dor, ndalonte pr ta dgjuar. Por Ema dinte t qeveriste dhe shtpin. T smurve u drgonte llogarin e vizitave me letra t qndisura aq bukur sa nuk vinin aspak er fatur. Kur u vinte t dielave ndonj fqinj pr drek, ajo bnte bnte dhe nxirrte ndonj gatim t kndshm, ujdiste mir e bukur mbi flet hardhie piramida t tra me moll, nxirrte glikora t ndryshme n pjat, dhe bile thoshte se do t blinte ca gota t veanta pr t shplar gojn me uj t parfumuar para se t shtronin mblsirat. T gjitha kto e ngrinin shum lart Bovariun. Sharli e monte veten akoma m tepr q kishte marr nj grua si ajo. T gjithve u tregonte me mburrje n salln e ngrnies, dy skica t vogla q kishte br Ema me laps, t cilat ai i kishte vendosur me porosi n korniza tepr t mdha dhe i kishte varur mbi letrn e murit me shirita t gjat n ngjyr t gjelbr. Kur dilnin nga kisha, pas meshs, i binin n sy, tek rrinte te pragu i ders, pantoflat e bukura t qndisura. Mbrmjeve kthehej von, n orn dhjet, nganjher dhe n mesnat. Sa vinte, krkonte t hante dhe, meq shrbtorja kishte rn t flinte, i shrbente Ema. Hiqte redingotn q t hante m rehat. I fliste asaj pr gjith njerzit q kishte takuar njrin pas tjetrit, pr fshatrat ku kishte shkuar, pr recetat q kishte dhn dhe, i vetknaqur, hante jahnin q kishte tepruar, qronte koren e djathit, prlante nj moll, pinte gjith kann me uj, pastaj futej n shtrat, shtrihej n shpin dhe grhiste. Meq i ishte br zakon prej kohsh t mbante n kok nj kapu t pambukt nate, shalli nuk i rrinte mbi verst; kjo ishte dhe arsyeja q t nesrmen n mngjes flokt i binin lesheli mbi fytyr dhe i zbardheshin nga pushi i puplave t jastkut t cilit i zgjidheshin lidhset gjat nats. ai mbante vazhdimisht izme t forta, q kishin te qafat dy pala t gjera q vinin duke u ngushtuar drejt syrit t kmbve, ndrsa faqet e pjess s poshtme vazhdonin drejt t shtrira si ti kishte fundosur ndonj kmb prej druri. Ska si bhen m t mira pr n fshat, - thoshte ai. E ma ishte me t pr kto kursime q bnte, sepse ajo vinte t rrinte tek ai si m par, sa her q n shtpin e saj plaste keq sherri, ndonse zonja Bovari, nna, sikur nuk e honepste dot nusen e t birit. I dukej q i zgjaste kmbt shum m tepr se kishte jorganin: drut, sheqeri dhe qirinjt harxhoheshin si n ndonj shtpi t madhe dhe, me gjith at prush q digjej n kuzhin mund t bheshin njzet e pes gjell! Ajo ia vendoste ndrresat npr rafte dhe e porosiste ti bnte syt katr kur sillte kasapi mishin. E ma i zbatonte kto kshilla; zonja Bovari ia jepte pa kursim, dhe gjith ditn e dits ngrinin e ulnin shprehjet bija

ime dhe mama, t cilat u dilnin nga goja me nj dridhje t leht t buzve, ngaq secila prej tyre i shqiptonte kto fjal t mbla me nj z q i dridhej nga inati. Sa qe gjall zonja Dybyk, plaka e ndiente se zinte vendin e par n zemrn e t birit, mirpo tani, dashuria e Sharlit pr Emn, i dukej si largim prej dhembshuris s saj, si rrmbim prej dikujt tjetr i asaj q i prkiste; dhe lumturin e t birit e ndiqte me trishtim t heshtur si ndonj i rrnuar q vshtron nga dritarja njerz t huaj, shtruar rreth tryezs, n shtpin e tij. Ajo i prmendte, si kujtimet, mundet dhe flijimet e saj, dhe, duke i krahasuar ato me moskokarjet e Ems, nxirrte si prfundim se skishte pik kuptimi q ai ta adhuronte at n at far feje. Sharli sdinte si ti prgjigjej; e respektonte t mn, dhe t shoqen e donte sa sbhet; gjykimin e t pars e quante t pagabueshm, dhe megjithat pr t e dyta skishte t shar. Pasi ikte nga shtpia zonja Bovari, ai prpiqej gjith tut dhe me t njjtat fjal, ti bnte gruas nj a dy vrejtje nga m t lehtat ndr ato q kishte dgjuar nga e ma; Ema, si i mbushte mendjen me dy fjal q e kishte gabim, e niste te t smurt e tij. Megjithat, e frymzuar nga teorit q i mbante pr t mira, ajo deshi t ndillte dashurin. N dritn e hns, ajo i recitonte n kopsht t gjitha vargjet e dashuris q dinte prmendsh dhe i kndonte, duke pshertir, adaxhio melankolike; por edhe pasksaj ajo e ndiente veten po aq t ftoht sa m par, dhe Sharli nuk i dukej gj as m i dashuruar, as m i mallngjyer, nga ishte zakonisht. Kshtu pra, edhe kur prplasi paksa urorin me zemrn e saj, pa nxjerr dot asnj shkndij, duke mos qen n gjendje as vet t kuptonte se far nuk po ndiente, ashtu si e kishte t pamundur t besonte ato q nuk shfaqeshin n trajt t zakonshme, u bind kollaj se dashuria e Sharlit skishte m asgj t jashtzakonshme. Vrshimet e ndjenjave t tij dashurore kishin njfar rregulli; kishte orn e caktuar kur e puthte. Kjo i ishte br nj shprehi si shum t tjera dhe si nj mblsir e parashikuar m par mbas t njjts gjell. Zonjs i kishte falur nj rojtar gjuetie nj langua femr, rac italiane, t cilin e kishte shruar zotria nga nj pneumoni; ajo e merrte qenin me vete kur dilte shtitje, sepse shtiste nganjher, q t rrinte vetm pr nj ast dhe ti hiqej nga syt kopshti i prjetshm me rrugn gjith pluhur. Ajo shkonte deri n ahishten e Banevilit, pran shtpis s braktisur, n qoshe t murit, nga ana e fushs. N hendek, midis barrave, rriteshin kallama t gjat me flet t holla si teh thike. S pari hidhte syt rreth e rrotull, pr t par se mos kishte ndryshuar gj qysh nga hera e fundit q kishte qen atje. I gjente aty ku i kishte ln luletogzat dhe luleshebojat, tufat e hithrave rreth e prqark gurve t mdhenj, si dhe pllangat e myshkut gjat t tri dritareve, kanatet e t cilave gjithmon t mbyllura, po shkrmoqeshin nga kalbzimi, mbi hekurat e ndryshkur. Mendja, n fillim pa

ndonj qllim t caktuar, i endej kuturu, si langoi i saj, q vinte vrdall npr fush, leht-leht mbas fluturave t verdha, ndiqte seragt ose kafshonte lulkuqet n an t ndonj parcele t mbjell me grur. Pastaj, pak nga pak, mendimet i prqendroheshin dhe, ulur mbi bar, ku rrmonte ik e nga nj ik me majn e adrs s saj, Ema prsriste me vete: dreqin pata, o zot, q u martova? Vriste mendjen nse do t kishte qen e mundur q me ca kombinime t tjera t rrethanave, t ishte njohur me nj njeri tjetr; dhe prpiqej t prfytyronte se cilat do t kishin qen ato ngjarje, q nuk kishin ndodhur, ajo jet tjetr, ai bashkshort q ajo nuk e njihte. Dhe n t vrtet skishte burr q ti ngjante atij t sajit. Ai mund t kishte qen i pashm, i zgjuar, i ngritur, joshs, ashtu si ishin pa dyshim, ata me t cilt ishin martuar shoqet e dikurshme t manastirit. bnin ato tani? N qytet, mes zallahis s rrugve, gumzhitjes s teatrove dhe ndriimeve t ballove, ato bnin nj jet t till q ua mbushte zemrat me gzim dhe i zhvillonte nga t gjitha ant. Ndrsa jeta e saj ishte e ftoht si ndonj pullaz me baxh nga veriu, dhe mrzitja si ndonj merimang e heshtur, thurte rrjetn e vet n errsir, n t gjitha skutat e zemrs s saj. Ajo kujtonte ditt e dhnies t mimeve, kur hipte n tribun pr t marr kurorat e vogla. Me flokt grshet, fustanin e bardh dhe kpuct e hapura prej cohe t lesht, asaj i binte nj nur dhe, kur kthehej n vendin e vet, zotrinjt prkuleshin pr ta prgzuar; oborri ishte plot me karroca, nga dyert e tyre njerzit i thoshin mirupafshim dhe msuesi i muziks kalonte duke e prshndetur me kutin e violins n dor. Ehu, sa koh kishte kaluar qysh ather, sa shum koh! Thrriste pastaj Xhalin, e merrte n gjunj, i ledhatonte me gishtrinj kokn e gjat, dhe i thoshte: - Hajde, puthe zonjn tnde, ti q sdi se jan brengat e shpirtit! Pastaj, duke kqyrur fytyrn melankolike t kafshs q gogsinte me ngadalsi, ajo mallngjehej dhe, si e krahasonte me veten e saj, i fliste me z t lart, si ndonj t piklluari q e ngushllojn. Nganjher, papritur frynte ndonj shkaullin, puhi nga deti, q duke e marr mbar njhersh gjith rrafshnaltn e krahins s Kos, sillte, deri aty larg npr fusha, nj freski kripe. Kallamat fishkllenin t prkulur prtok dhe gjethet e aheve shushurisnin me nj dridhje t shpejt, sakaq majat e tyre q vazhdimisht shkonin sa andej-kndej, vazhdonin murmuritjen e tyre t gjat. Ema shtrngonte shallin e saj mbi shpatulla dhe ngrihej. N rrug, myshkun e rrafsht q krciste nn kmbt e saj e ndrionte nj drit e gjelbr e zbehur nga gjethet e pemve. Dielli po perndonte; qielli dukej i prflakur midisi degve dhe trungjet e njllojta t drurve, t mbjell n vij t drejt, ngjanin si nj rresht kolonash t murrme q spikaste n nj sfond t art; at e kapte frika, thrriste Xhalin, kthehej me nxitim n Tot lshohej e tra n nj kolltuk, dhe se hapte gojn gjith mbrmjen.

Mirpo ja q aty nga fundi i shtatorit, n jetn e saj ndodhi dika e jashtzakonshme; e ftuan n Vobisar, te markezi i Andervilierit. Sekretar shteti n kohn e Restaurimit, markezi, duke u prpjekur t futej n jetn politike, po prgatiste prej kohsh kandidaturn pr deputet n parlament. Gjat dimrit u shprndante nevojtarve sasi t mdha drush, dhe, n kshillin e prgjithshm, krkonte me t madhe vazhdimisht t ndrtoheshin rrug n zonn e tij. N periudhn e vaps s madhe atij i qe br n goj nj lung, t ciln ia hoqi qafe, si pr mrekulli Sharli, duke ia plasur me nj t rn thike. I drguari i tij q shkoi n Tot pr t paguar operacionin, i tregoi n mbrmje se kishte par n kopshtin e mjekut qershi t mrekullueshme. Mirpo, meq qershit nuk para bheshin n Vobisar, zoti markez i krkoi disa filiza Bovaris, e ndjeu pr detyr ta falnderonte vet pr gatishmrin q tregoi, pa Emn, q iu duk se kishte nj trup t bukur dhe nuk prshndeste si fshatare; kshtu, pra n kshtjell menduan se po t ftohej ifti i ri, nuk kaloheshin gj caqet e begenisjes dhe se, nga ana tjetr, nuk ishte ndonj gaf. Nj t mrkur, n orn tre, zoti dhe zonja Bovari, hipur n kaloshinin e tyre, u nisn pr n Vobisar, me nj baule t madhe t lidhur nga mbrapa si dhe me nj kuti kapelash q e vendosn n pjesn e prparme t karrocs. Pr m tepr, Sharli mbante nj kuti kartoni n mes t kmbve. Mbrritn n buzmbrmje kur po fillonin t ndiznin fenert n park, pr t ndriuar karrocat.
VIII

Kshtjella, e ndrtuar sipas stilit modern italian, me dy krah t dal prpara dhe tri pal shkall, ngrihej n pjesn e poshtme t nj lndine mjaft t gjer ku, n pyllsin e rrall me pem t larta, kullosnin disa lop, ndrsa grumbujt me shkurre, beronja, trndafila t egr dhe me butina t kuqe shtrinin tufat e tyre t blerta t pabarabarta mbi rrugn dredha-dredha t shtruar me rr. Posht nj ure rridhte nj lum; npr mjegull shquheshin ca shtpi me pullaze prej kashte, t haprdara, npr livadh i cili kishte prreth dy kodrina t pyllzuara me pjerrsi t leht dhe, nga mbrapa, n korije, ndodheshin, n dy rreshta paralel, hauret dhe stallat, mbeturina kto t ngelura nga kshtjella e vjetr e rrnuar. Karroca e Sharlit u ndal para hyrjes s mesit; u dukn disa shrbtor, markezi u doli prpara dhe, si i dha krahun t shoqes s mjekut, e futi at n hajat. Ky ishte shtruar me pllaka mermeri, muret i kishte shum t larta, dhe zhurmat e hapave me kumbimin e zrave oshtinin aty si n kish. Prball kishte shkall t drejta, dhe n t majt, nj galeri me faqe nga kopshti, e cila t onte n salln e bilardos, prej nga dgjoheshin, q nga dera, prplasjet e topave prej fildishi. Kur po kalonte aty pr t shkuar n sallonin e pritjes, Ema, pa rreth

bilardos ca burra fytyrngrysur, me kravata t larta posht mjekrs, t gjith me dekorata, dhe q vinin buzn n gaz n heshtje, kur godisnin gurt me stek. Mbi muret e veshura me dru t errt t gdhendur, ishin vendosur ca korniza t mdha t praruara, n t cilat ishin shkruar me grma t zeza nj sr emrash. Ajo lexoi: Zhan-Antuan dAndervilie dHerbanvil, Kont i Vobisarit dhe baron i Frenezit, vrar n betejn e Kutras m 20 tetor 1587. Dhe mbi nj tjetr: Zhan-Antuan-Anri-Gi dAndervilie d Vobisar, admiral i Francs dhe Kalors i Urdhrit t Shn Mishelit, i plagosur n luftn e Ug-shn Vastit m 29 maj 1692, vdekur n Vobisar m 23 janar 1693. Pastaj mbishkrimet e tjera mezi shquheshin, sepse drita e llambave q binte vetm mbi cohn e blert t fushs s bilardos, i linte disi n errsir pjest e tjera t dhoms. Si i linin n hije tablot horizontale, ajo thyhej mbi to n vija t holla, sipas plasaritjeve t vernikut; dhe nga t gjitha kto korniza t mdha t zeza, me rreth prej ari t binin n sy, atyktu, ndonj pjes m e qart e pikturs, nj ball i zbeht, nj pal sy q t shikonin, paruka q vareshin mbi supet e pluhurosura t frakve t kuq, ose kopsa e llastikut t orapeve mbi ndonj pulp t krcyer. Markezi hapi dern e sallonit t pritjes; njra nga zonjat u ngrit (vet markeza) i doli prpara Ems dhe e uli pran saj, n nj divan, ku nisi ti fliste miqsisht, sikur ta njihte prej kohsh. Ajo ishte nj grua rreth t dyzetave, me supe t bukura, me hund me samar, me z t zvargur dhe mbi flokt e saj gshtenj kishte vn at mbrmje nj shami koke t thjesht me dantella t mndafshta, q i binte nga mbrapa n trajt trekndshi. N krah t saj, ulur n nj karrige me shpin t lart, rrinte nj flokverdh e re; dhe rreth e rrotull oxhakut po bisedonin me zonjat ca zotrinj t cilt mbanin nga nj lule t vogl n thilen e petkut t tyre. N orn shtat u shtrua darka. Burrat q ishin m t shumt n numr, u uln n tryezn e par, n hajat, ndrsa grat n t dytn, n salln e ngrnies, s bashku me markezin dhe markezn. Ema, kur hyri, ndjeu rreth e prqark vetes nj afsh t ngroht, nj przierje e ers s kndshme t luleve me at t kmishave t bukura, t aroms s mishrave t pjekura me at t krpudhave. Flakt e qirinjve t shandanve zgjateshin mbi kambanat e argjendta; kristalet shumfaqshe, t veshura me avull t dendur, reflektonin nga t gjitha ant rreze t zbehta; gjat gjith tryezs ishin vendosur n nj rresht buqeta me lule, dhe, npr pjatat me rreth t gjer, pecetat, e ujdisura si ksula peshkopi, kishin secila n hapsirn midis dy palve, nga nj yrek buke n form vezake. Kmbt e kuqe t karkalecave t mdhenj t detit dilnin nga buzt e pjatave; npr shporta me vrima ishin radhitur mbi myshk fruta kokrrmdha; shkurtat ishin me gjith pupla, nga t gjitha pjatat dilnin avuj me er t kndshme; dhe kryekamerieri, veshur me orape t gjata t mndafshta, me pantallona mbi krcinj, me kravat t bardh, me grykore, hijernd si ndonj gjykats, nderte midis supeve t t ftuarve gjellt me mish t prer copa-copa, dhe shkpuste

prnjher me lug, pjesn q zgjidhte secili. Mbi sobn e madhe prej porcelani me shufra bakri, qndronte nj shtatore gruaje, e mbuluar deri n fyt, e cila shikonte pa lvizur salln plot pr plot me njerz. Zonja Bovari vuri re se disa zonja nuk kishin kapur gotat me dorashkat e tyre. Ndrkaq n krye t tryezs, nj plak, i vetmi mashkull midis gjith atyre femrave, i prkulur i tri mbi pjatn e mbushur dengza dhe me nj pecet t lidhur lart nga mbrapa qafs si ndonj foshnj, po shembej s ngrni, ndrsa nga goja i shptonin pikla salce. Syt i kishte t kuq dhe flokt t lidhur bishtalec t shkurtr nga mbrapa koks me nj kordele. Ai ishte vjehrri i markezit, duka i vjetr i Laverdierit; dikur miku m i afrt i kont DArtuait, ather kur dilnin pr gjueti n Vadrej, n tokat e markez Konflanit dhe kishte qen, si thoshin, dashnori i MariAntuanets, pasi kt e la zoti D Kuanjit dhe para se ta zinte zoti D Lozn. Kishte br jet t stuhishme dhe t shthurur, plot me duele, me baste, me rrmbime grash; e kishte rrafshuar gjith pasurin duke i kallur datn tr familjes s vet. Mbrapa karriges s tij rrinte nj shrbtor, i cili i shqiptonte me z t lart n vesh emrat e gjellve, q tregonte ai me gisht, duke belbzuar; dhe Ems, vazhdimisht i shkonin vetvetiu syt te ky burr plak me buz t varura, si mbi dika t jashtzakonshme dhe madhshtore. Ai kishte jetuar n Oborr dhe kishte fjetur n krevatin e mbretreshave! U shtin shampanj t ftohur n akull. Ems i shkuan mornica n t gjith trupin kur ndjeu at t ftoht n goj. Ajo skishte par kurr me sy sheg, as kishte ngrn ndonjher ananas. Bile dhe sheqeri pluhur aty iu duk m i bardh dhe m i imt se kudo gjetk. Pastaj, zonjat u ngjitn lart npr dhomat e tyre q t gatiteshin pr ballo. Tualetin e saj Ema e bri me merakun e nj aktoreje, q del pr her t par n sken. Flokt i rregulloi sipas porosive t floktarit, dhe veshi fustanin prej leshi t holl; q e kishte hapur mbi krevat. Sharlin e shtrngonin pantallonat n mes. - Kan pr t m penguar takat kur t vallzoj, - i tha ai. - Kur t vallzosh? e pyeti Ema. - Po, tamam! - More, po ti sqenke n vete! Do t bhesh gazi i bots. Prandaj rri aty, mba vendin. Bile kshtu i ka hije nj mjeku, - shtoi ajo. Sharli nuk foli m. I binte dhoms kryq e trthor, duke pritur q t vishej Ema. Ai e shikonte kt nga mbrapa, n pasqyr, midis dy shandansh. Syt e saj t zinj dukeshin akoma m t zinj. Flokt q vinin pak m t fryr afr veshve, i ndrisnin me nj shklqim t kaltr; n topuz i dridhej nj trndafil i kapur pas nj krcelli t lvizshm, me pika artificiale uji n maj t fletve. Ajo kishte nj fustan t verdhem, t stolisur me tri buqeta me trndafila t vegjl t przier me gjethe t blerta.

Sharli shkoi ta puthte n shpatull. - Lm tani! Po m rrudh fustanin, - i tha ajo. U dgjua nj motiv violine dhe tingujt e nj briri sinjalizues. Ajo zbriti shkallt pa u nxituar. Kadrili kishte filluar. Po vinin t ftuar t tjer. Nisn t shtyheshin. Ajo zuri vend n nj fron, pran ders. Kur mbaroi vallzimi, n parketin e boshatisur ngeln vetm burrat q po bisedonin n kmb si dhe shrbtort me uniformn e tyre q sillnin tabaka t mdha. N radhn e grave t ulura frfrinin freskoret e pikturave, buqetat i fshihnin prgjysm fytyrat e tyre buzagaze dhe npr duart paksa t hapura, me dorashka t bardha q nxirrnin n pah formn e gishtrinjve dhe q shtrngonin mishin n ky, ktheheshin shishzat e parfumit me mbyllse t arta. Mbi jelek u frgllonin fluturat me dantella, mbi kraharor u xixllonin karficat me diamante, mbi kraht lakuriq u tringllinin byzylykt me medaljone. Flokt, t ngjitura fort pas ballit dhe t prdredhura mbi zverk, kishin trajt kurorash, bistaksh rrushi dhe degzash, lule mos m harro, jasemin, lule shege, kallinj ose lule gruri. Nnat fytyrngrysura me allma t kuqe n kok, rrinin t qeta n vendet e tyre. Ems i rrahu pak zemra kur, s bashku me kavalierin e saj q e mbante nga maja e gishtrinjve, u vu n radh dhe priti t rnn e harkut t violins q t niste vallzimin. Mirpo pas pak i ikn emocionet dhe, duke u lkundur me ritmin e orkestrs, ajo rrshqiste prpara, duke lvizur leht qafn. Buzn e vinte n gaz nn ca tinguj t leht e gjith mblsi, q nganjher i luante vetm violina kur veglat e tjera muzikore pushonin; aty pran dgjohej qart tringllima e monedhave q hidheshin mbi cohn e tryezave; pastaj t gjitha rifillonin njhersh, si orkestra dhe vallzimi, trompa buiste kumbueshm, kmbt ngriheshin e uleshin sipas ritmit t muziks, fundet e fustaneve fryheshin dhe fshiknin t tjert, duart kapeshin dhe shqiteshin; po ata sy q uleshin para jush, u nguleshin prsri mbi ata tuajt. Disa burra (nja pesmbdhjet veta) njzet e pes deri n dyzetvjear, t shprndar midis vallzuesve ose t zn me biseda n hyrje t dyerve, dalloheshin ndr t tjert se dukeshin si t shtpis, pavarsisht nga mosha, veshja apo tiparet e ndryshme. Petkat e tyre, t qepura m mir, kuptohej q ishin br me nj stof m t but dhe flokt q i kishin kaurrel-kaurrel mbi tmtha, ishin t lyer me brilantinn m t muar. Dukeshin q ishin t kamur q nga ngjyra e fytyrs, nj ehre e bardh kjo, q e nxjerrin m n pah zbehtsia e porcelaneve, afat e atllasit, lustra e mobilieve t bukura dhe q e mban gjithmon t freskt regjimi i rregullt me ushqime t shklqyera. Qafa u vrtitej lirshm mbi kravatat e ulta; favoritet e gjata u binin mbi jakat e kthyera; buzt i fshinin me shami t qndisura me nga nj grm t madhe, e para e emrit t tyre dhe q kundrmonin nj er t kndshme.

Ata q kishin filluar t plakeshin dukeshin si t rinj, ndrsa n fytyrat e t rinjve spikaste njfar pjekurie. N vshtrimet e tyre mosprfillse lexohej ajo prehje q vjen nga nginja e prditshme e pasioneve dhe n sjelljet e tyre t mbla vihej re ajo egrsi e veant q ndjell zotrimi i gjrave gjysm t kollajta, mbi t cilat ushtrohet forca dhe knaqet sedra, si ndodh me prdorimin e kuajve t racs dhe me shoqrin e femrave t shthurura. Tri hapa larg Ems, po bisedonte pr Italin nj kavalier me frak t kaltr me nj vajz t re fytyrzbeht, q kishte nj komplet me margaritar. Ata vlersonin trashsin e kolonave t kishs s shn Pjetrit, Tivolin, Vezuvin, Kastelmaren dhe Kasinn, trndafilat e Gjenovs, Koloseun n drit t hns. Ems veshi tjetr i zinte nj bised plot me fjal q nuk i kuptonte. Kishin vn n mes nj djalosh, i cili para nj jave kishte mundur Mis Arabeln dhe Kamulusin dhe kishte fituar dy mij monedha ari pr nj t kaprcyer hendeku. Dikush ankohej pr kuajt e tij t garave q majmeshin; nj tjetr pr gabimet e shtypit q ia kishin ndrruar fare emrin kalit t tij. Ajri i salls s ballos u b i rnd; llambat po veniteshin. T pranishmit vrshuan n salln e bilardos. Nj shrbtor hipi mbi nj karrige dhe theu dy xhama; zhurma e ciflave t xhamit e bri zonjn Bovari t kthente kokn dhe vuri re n kopsht, mbshtetur mbrapa dritareve, fytyrat e fshatarve q po shikonin. Ather iu kujtua Bertoja. Iu shfaq para syve ferma, kneta gjith lluc, i ati i veshur me bluz, posht mollve, dhe iu kujtua srish vetja, si dikur, duke hequr me gisht ajkn e qumshtit npr ent prej balte n baxh. Mirpo n ato aste plot shklqim, jeta e saj e kaluar, aq e qart deri ather, po i fashitej krejt nga mendja, dhe bile po e vinte n dyshim q ta kishte br ajo at jet. Tani ajo ishte aty; matan salls s ballos, gjithka e kishte prlar errsira. Nisi t hante nj akullore me lng vishnje, t ciln e mbante me dorn e majt n nj guask deti t lar me argjend e flori, dhe syt i mbyllte prgjysm, sa her q onte lugn n goj. Pran saj, nj zonj lshoi freskoren prtok. N at ast kaloi nj vallzues. - Kini mirsin zotri, - i tha zonja, - t m merrni pak freskoren q m ra mbrapa ksaj kanapeje! Zotria u prkul, dhe, ndrkoh q ai po nderte krahun, Ema vuri re dorn e zonjs s re q hodhi n kapeln e tij dika t bardh, t palosur m tresh. Si e mori freskoren, zotria ia dha zonjs gjith respekt; kjo e falnderoi me nj lvizje t koks dhe nisi ti merrte er buqets s saj. Pas darks, ku u dhan shum verra spanjolle dhe nga t Rinit, supra me gaforre e karkaleca deti dhe me qumsht bajamesh, budingje Trafalgari dhe gjithfar mishrash t ftohta me xhelatin prreth q dridhej mbi pjatanca, karrocat filluan t largoheshin njra pas tjetrs. Po ti largoje pak nga cepi i dritareve perdet prej byrynxhyku, mund t shihje sesi rrshqiste npr errsir drita e fenerve t tyre. Fronet u rralluan, kishin ngelur akoma disa bixhozinj; instrumentistt

njomnin majrat e gishtrinjve me gjuh; Sharli dremiste, me shpin mbshtetur mbrapa nj dere. N orn tre t mngjesit filloi vallzimi. Ema nuk dinte t krcente vals. T gjith vallzonin, bile edhe vet zonjusha DAndervilier e markeza; kishin ngelur vetm t ftuarit e kshtjells, gjithsej rreth dymbdhjet veta. Ndrkoh, njri nga vallzuesit q e thrrisnin pr kollaj viskont, veshur me nj jelek tepr t hapur q i dukej si i derdhur pas kraharorit, erdhi pr her t dyt t ftonte zonjn Bovari, duke e siguruar se do ta drejtonte ai dhe ajo do tia dilte mban. Filluan me ngadal, pastaj vallzuan m me t shpejt. Nisn t rrotulloheshin: gjithka vinte vrdall rreth tyre, llambat, mobiliet, muret e veshura me dru dhe parketi, si ndonj disk mbi boshtin e vet. Kur kalonin pran dyerve, cepi i fustanit t Ems fshikullonte pantallonat e tij; kmbt e tyre plekseshin me njra-tjetrn; ai ulte syt drejt saj, ajo i ngrinte t sajt drejt tij; kt po e kapte nj topitje dhe u ndal n vend. Ia nisn prsri; dhe viskonti, duke lvizur m shpejt, e trhoqi dhe fluturuan q t dy deri n fund t galeris, ku ajo, duke guluar, gati sa sra prtok, dhe, pr nj ast, mbshteti kokn te gjoksi i tij. Pastaj, duke u rrotulluar vazhdimisht, por kt radh m ngadal, ai e oi n vendin e saj; ajo u mbshtet pas murit dhe mbuloi syt me duar. Kur i hapi, pa n mes t salls, nj zonj t ulur n nj fron dhe tre vallzues n gjunj prpara saj. Ajo zgjodhi viskontin, dhe violina filloi t binte prsri. T gjith i kishin syt nga ata. ifti vente e vinte, ajo me trup t palvizur dhe me kok t ulur, ndrsa ai gjithmon n t njjtn poz, me shtat paksa t prkulur, brrylin t mbledhur, gojn prpara. E qante valsin ajo! Ata vazhduan gjat sa lodhn edhe gjith t tjert. Bisedat vazhduan edhe disa minuta dhe, pasi u prshndetn duke i thn njri-tjetrit natn e mir ose m tepr mirmngjes t ftuarit e kshtjells shkuan t flinin. Sharli mezi ngjitej duke u mbajtur pas parmakut, kmbt nuk i ndiente fare. Kishte ndenjur pes or resht, n kmb, pran tryezave, duke par t tjert q luanin peskatsh, pa kuptuar asgj. Prandaj kur hoqi izmet, lshoi nj pshertim t thell knaqsie. Ema hodhi nj shall krahve, hapi dritaren dhe u mbshtet mbi brryla n parvaz. Nata ishte e errt. Binin disa pika shiu. Ajo thithi ern e largt q i freskonte kapakt e syve. N vesh i gumzhinte akoma muzika e ballos, dhe ajo po prpiqej q t rrinte zgjuar, pr t zgjatur iluzionin e ksaj jete luksoze, t ciln, pas pak, ishte e detyruar ta braktiste.

Dita agoi. Ajo pa nj cop her dritaret e kshtjells, duke u munduar t gjente se cilat ishin dhomat e t gjith atyre q i kishin rn n sy gjat mbrmjes. Sa dshir kishte t njihej nga afr me jetn e tyre, t deprtonte n t, t shkrihej me t. Po dridhej nga t ftohtt. U zhvesh dhe u mblodh kruspull n shtrat pas Sharlit q po flinte. Pati shum njerz pr mngjes. Vakti zgjati gjith-gjith dhjet minuta; nuk nxorn asnj pije, gj q e habiti mjekun. Pastaj zonjusha DAndervilier mblodhi n nj shport t vogl copat e ngelura t simiteve q tua onte mjellmave n hauz dhe t gjith shkuan t shtisnin n serrn e ngroht, ku radhiteshin njra mbi tjetrn, n form piramidash, bim me push, t papara ndonjher, npr voza t varura, t cilat, njlloj si ato folet e zvarranikve t mbushura plotprplot me gjarprinj, kishin lshuar anve, shirita t gjelbr t pleksur me njri-tjetrin. Portokallishtja, q ndodhej n fund, ishte e zbuluar dhe vazhdonte deri te ndrtesat e anekse t kshtjells. Duke dashur ta zbaviste nusen e re, markezi e oi t shihte stallat. Prmbi grazhdet n trajt shportash, ishin vendosur pllaka porcelani mbi t cilat ishin shkruar me grma t zeza emrat e kuajve. Secila kafsh vrtitej brenda grazhdit t vet, kur i kalonin pran njerzit, duke prplasur gjuhn. Dyshemeja e depos s shalave shklqente si parketi i ndonj salloni. Takmet e karrocave ishin vn stiv n mes, mbi dy shtylla rrotulluese, ndrsa ngojzat, kamxhikt, yzengjit, zinxhirt e frerit ishin vn me radh gjat murit. Ndrkaq Sharli shkoi iu lut nj shrbtori ti mbrehte kalin n karroc. Si ia nxorn para hyrjes, dhe pasi kishin rrasur n t t gjitha plakat, bashkshortt Bovari prshndetn gjith mirsjellje markezin dhe markezn, dhe u nisn pr Tot. Ema e heshtur, shikonte rrotat q rrotulloheshin. Sharli, ulur n cep t ndenjses, e ngiste karrocn me t dy kraht hapur, dhe kali i vogl vraponte trok, duke krcyer me kmbt e para sa andej-kndej midis bigave q ishin tepr t gjera pr t. Frert e lshuar i binin mbi vithe, duke u njomur aty me shkum, dhe kutia e lidhur mbrapa kaloshinit, godiste fort pareshtur kabinn. Kishin arritur te kodrat e Tiburvilit, kur papritur, u doln prpara, disa kalors duke qeshur, me puro n goj. Ems iu duk sikur dalloi viskontin; u kthye andej dhe pa n horizont vetm lvizjen e kokave q uleshin e ngriheshin, sipas ritmit t rregullt t trokut dhe revanit. Nj erek lege m larg, iu desh t ndalonin q t lidhnin me litar rripin e bigs q ishte kputur. Sharli duke u hedhur nj sy pr her t fundit takmeve t kalit, pa dika prdh, mu te kmbt e tij; dhe e mori; ishte nj kuti purosh e qndisur cep m cep me fije mndafshi t gjelbr dhe me nj stem n mes, si ndonj derik karroce.

- Paska dhe dy puro brenda, - tha ai, - do ti ruaj pr sonte, pas darks. - Pse e pike duhanin ti? e pyeti ajo. - Nganjher, me raste. Ai e futi n xhep plakn e porsagjetur dhe i ra me kamxhik kalit t vogl. Kur mbrritn n shtpi, darka nuk ishte gati. Zonja u nxeh. Nastazia ia ktheu si pa t keq. - Shporru! i tha Ema. Me k tallesh ti. Ik, mbathja q tani. Pr dark kishin sup me qep dhe nj cop mishi me uthullishte. Sharli, ulur prball Ems, duke frkuar duart i lumturuar, i tha: - Ska si shtpia jote! Dgjoheshin t qarat e Nastazis. Sharli e donte n njfar mnyre at vajz t gjor. Sa her i kishte br shoqri ajo mbrmjeve, ather kur ngeli i ve dhe skishte t bnte. Tek ajo e kishte ushtruar pr her t par profesionin e tij, at kishte njohur t parn n kt krahin. - E dbove me gjith mend? e pyeti ai m n fund. - Po. Kush ma ndalon? iu prgjigj ajo. Pastaj ata u ngrohn n kuzhin, gjat kohs q po gatitej dhoma e gjumit; Sharli nisi t pinte puro, t tymoste duke nxjerr buzt prpara, duke pshtyr n do ast dhe sa her e nxirrte tymin nga goja, kokn e largonte mbrapa. - Ka pr t t br dm, - i tha ajo me prmim. Ai e la puron dhe vrapoi n pus t pinte nj got uj t ftoht. Ema rrmbeu kutin e purove dhe e plasi n fund t dollapit. T nesrmen dita iu duk e gjat! Shtiti npr kopsht, shko e hajde npr t njjtat rrugica, duke u ndalur para leheve, para pemve t mbjella rrz murit, para famullitarit prej allie, duke i soditur me habi gjith kto gjra t vjetra q i njihte aq mir. Sa e largt i dukej tani balloja! far e shtynte vall aq larg mngjesin e pardjeshm nga mbrmja e sotme? Udhtimi q bri n Vobisar krijoi n jetn e saj nj boshllk, si ato t arat e mdha q hap nganjher stuhia brenda nj nate npr male. Megjithat e mblodhi mendjen; futi gjith prgjrim n komodin takmin e saj t bukur si dhe kpuct prej sateni, tabani i t cilave ishte zverdhur nga dylli i parketit. Edhe zemra e saj ishte si ato gjat frkimit me kamjen, mbi t kishte zn vend dika q nuk do t fshihej m. Tani kishte me se ta kalonte kohn; kujtonte ballon. do t mrkur n mngjes, kur zgjohej, ajo thoshte: Oh! U bn tet dit... u bn pesmbdhjet dit, u bn tri jav, q isha aty! Dhe pak nga pak, fizionomit u ngatrruan n kujtesn e saj, harroi melodin e kadrilit, nuk i prfytyronte dot m me aq saktsi uniformat e shrbtorve dhe mjediset; disa hollsi i doln nga mendja, por marazi i mbeti.

IX Shpeshher, kur dilte Sharli nga shtpia, ajo shkonte e nxirrte nga dollapi, nga palat e ndrresave ku e kishte ln, kutin e purove prej mndafshi t blert. E sodiste, e hapte, dhe bile nuhaste ern e astarit, t przier me arom lulemine dhe duhani. E kujt t kishte qen vall?... E viskontit. Ndoshta ia kishte dhuruar dashnorja. E kishin qndisur mbi ndonj vegj prej druri palisandre, vegl e lezetshme kjo q se shihte njeri me sy, ku kishin punuar pr kutin me or t tra e mbi t ciln kishin rn kaurrelat e buta t endses ndrrimtare. Thilet e plhurs i kishte prshkuar afshi i dashuris; do maj gjilpre kishte ngulur aty nj shpres a nj kujtim, dhe gjith ato fije mndafshi t ndrthurura nuk ishin gj tjetr vese vazhdimi i t njjtit pasion t heshtur. Dhe pastaj, viskonti, nj mngjes t bukur e kishte marr me vete. far kishin biseduar vall, kur kutia rrinte mbi oxhakun me korniz t gjer, midis vazove me lule dhe sahatve t murit t stilit Pompadur ? Ajo ishte ktu n Tot, ndrsa ai ishte tani, n Paris; atje larg! Si ishte Parisi? emr i madh! Ajo e prsriste me vete me gjysm zri pr t ndier knaqsi; ai i buiste n vesh si oshtim katedraleje, i vettinte para syve deri mbi etiketn e kutive t kremit. Natn, kur posht dritareve t saj kalonin me qerre peshkshitsit duke knduar Marzholenn, ajo zgjohej nga gjumi dhe, si dgjonte zhurmn e rrotave t hekurta q, n t dal t fshatit, shuhej prnjher mbi dh, thoshte me vete: Nesr do t jen n Paris! Dhe ajo i ndiqte me mend, se si hipnin e zbrisnin kodrat, prshkonin fshatrat, ecnin npr rrugn kryesore nn dritn e yjeve. Pas njfar largsie t paprcaktuar, vinte gjithmon nj vend i errt ku fikej ndrra e saj. Ajo bleu nj plan t Parisit, dhe, me maj t gishtit mbi hart, shtiste npr kryeqytet. Shkonte bulevardeve, duke u ndalur n do qoshe, npr udhkryqe, prpara katrorve t bardh q prfaqsonin shtpit. M n fund si i lodheshin syt, ajo mbyllte qepallat, dhe ashtu n errsir shihte se si prdridhte era flakt e fenerve t rrugve, se si hapeshin gjith zhurm shkallaret e karrocave mu para kolonave t teatrove. Ajo u pajtua n gazetn e grave La Corbeille dhe n Sylphe des salons . Ajo prpinte e slinte grm pa lexuar, gjith prmbledhjet e premierave, t garave dhe t mbrmjeve t vallzimit ndiqte fillimet e ndonj kngtareje, hapjen e dyqaneve t reja. Ndiqte modat e fundit, adresn e rrobaqepsve t mir, ditt e shtitjeve n Pyllin e Bulonjs dhe t shfaqjeve t Opers. Studioi n romanet e zhen Sus prshkrimet e mobilimeve t apartamenteve; lexoi Balzakun dhe Zhorzh Sandin, duke krkuar t ngopte me mendje lakmit e saj. Edhe n tryez vinte me libr n dor, dhe e shfletonte, ndrkoh q Sharli hante duke i folur. Gjat leximit i kujtohej vazhdimisht

viskonti. Ajo e krahasonte at me personazhet e trilluar. Mirpo pak nga pak rrethi i njerzve, q e rrethonin erdhi e u zgjerua, dhe brerorja e tij, duke iu larguar nga fytyra, u shtri m tej, pr t ndriuar ndrra t tjera. Parisi, m i paan se oqeani, vezullonte n syt e Ems n nj atmosfer t kuqrremt. Megjithat dhe aty jeta e shumfisht q glonte n gjith at zallahi, ishte e ndar pjes-pjes dhe e klasifikuar n tablo t veanta. Midis tyre Ema shquante vetm dy ose tri, t cilat ia fshihnin gjith t tjerat, dhe prfaqsonin pr t mbar njerzimin. Bota e ambasadorve ecte mbi parkete t shndritshme, npr sallone t veshura me pasqyra, rreth tryezave vezake me mbulesa t kadifenjta me thek t art. Aty kishte fustane kindegjata, mistere t mdha, ankthe t fshehura mbrapa buzqeshjeve. Pastaj vinte shoqria e dukeshave; aty fytyrat ishin t zbehta; ngriheshin n orn katr mbasdite; grat, engjllushet e gjora, q mbanin zhupone me dantella Anglie, dhe burrat,q , me at pamje kot m kot, nga e cila smerrej vesh se sa t zott qen, i sfilitnin kuajt e tyre npr gara qejfi, stinn e vers e kalonin n Baden t Prusis, dhe, m n fund, kur arrinin t dyzetat, martoheshin me trashgimtare t pasura. Npr salla t veanta restorantesh, ku darka hahet pas mesnate, shkrihej gazit, nn dritn e qirinjve, moria laramane e letrarve dhe e aktorve. Ata ishin dorlshuar si mbretrit, plot piksynime t paarritshme dhe marrzira fantastike. Bnin nj jet jo si gjith t tjert, as n qiell e as n tok, mes tallazesh, pra dika t madhrishme. Prsa i prket pjess tjetr t njerzve, ajo ishte e humbur, pa ndonj vend t prcaktuar, sikur sekzistonte fare. Nga ana tjetr, sa m shum gjrat prngjanin me njra-tjetrn, aq m pak mendonte ajo pr to. T gjitha ato q e rrethonin nga afr, fshati i mrzitshm, provincialt budallenj, t rndomtat e jets, asaj i dukeshin nj prjashtim n kt bot, nj rastsi e veant ku kishte ngecur ajo, ndrsa m tej, shtrihej n pafundsi vendi i pakufishm i lumturive dhe i pasioneve. N dshirat e saj, ajo i prziente ndjet epshore t luksit me gzimet e zemrs, hijeshin e shprehive me fisnikrin e ndjenjave. Nuk kishte vall nevoj dashuria, ashtu si dhe bimt indiane, pr terrene t prgatitura, pr temperatur t veant? Pshertimat nn dritn e hns, prqafimet e gjata, lott q rrjedhin mbi duart q braktisen, t gjitha ethet e trupit dhe molisjet e dashuris i parafytyronte si t pandara t ballkoneve t kshtjellave t mdha plot dfrime, t sallonit t vogl t zonjs s ujdisur gjith hijeshi, me perde t mndafshta dhe qilim t trash, t saksive plot me lule, t nj shtrati t ngritur mbi dysheme, t shklqimit t gurve t muar si dhe brezave t uniformave t shrbyesve. Mirmbajtsi i karrocs s posts, i cili vinte do mngjes pr t kashaisur kafshn, po kalonte mes pr mes korridorit me ato kpuct e tij t rnda prej druri; bluzn e kishte gjith vrima, kmbt pa orape, futur drejt e n patiqe. I mir, i keq, ky ishte stallieri i tyre me pantallona t shkurtra! Si mbaronte pun, ai sdukej m gjith ditn; sepse Sharli, kur kthehej n shtpi, e fuste vet kalin n stall, i hiqte

shaln dhe i vinte kapistrn, sakaq shrbtorja sillte nj krah kasht dhe ia hidhte, si i vinte pr mbar, n grazhd. N vend t Nastazis (e cila m n fund u largua nga Toti, duke derdhur lott rrke), Ema mori n shrbim t saj, nj vajz t re katrmbdhjetvjeare, bonjake dhe fytyrmbl. Nuk e la t mbante kapu prej pambuku, i msoi tu drejtohej t tjerve n vetn e tret, t sillte uj n tabaka, t trokiste n der para se t hynte, dhe t hekuroste, t kollariste kmisht, ti vishte asaj rrobat, donte pra ta bnte shrbtore vetjake. Yzmeqarja e re i bindej pa br z, q t mos e przinte; dhe, meq zonja zakonisht e linte elsin te dera e bufes, Felisiteja, merrte do dark nj sasi t vogl sheqeri, q e hante vetm, n shtrat, pasi kishte br lutjen. Nganjher mbasditeve, dilte bnte muhabet me karrociert. Zonja rrinte lart n dhomn e saj. Ajo mbante nj petk dhome krejt t hapur, posht t cilit, n pjesn midis t kthyerave t jaks, i dukej kmisha e vogl pala-pala me tri kopsa t arta. Si brez mbante nj litar t mndafsht nyja-nyja me thek t mdhenj, dhe pantoflat e saj t vogla ngjyr shege kishin prsipr nga nj tuf kordelesh t gjera, q shtriheshin mbi samarin e kmbs. Kishte bler letrthithse, letra t bardha, pen dhe zarfe, ndonse skishte se kujt ti shkruante; merrte pluhurat e biblioteks, shikohej n pasqyr, merrte nj libr, pastaj, si binte n ndrrime gjat leximit, e lshonte n prehr. Ia kishte nda t udhtonte ose t kthehej t jetonte n manastir. Dshironte njkohsisht edhe t vdiste, edhe t jetonte n Paris. Sharli, n bor e n shi i binte me kal monopateve. Hante omleta npr tryezat e femrave, fuste krahun npr shtretr t lagsht, i sprkatej fytyra nga currilat e gjakut t ngroht q u merrte t smurve, dgjonte grahmat e atyre q jepnin shpirt, kqyrte uturaqet, prvishte gjith ato ndrresa t flliqura; ndrsa dark pr dark, gjente zjarrin t ndezur flak, tryezn t shtruar, kolltuk t rehatshm, dhe gruan t veshur e t ngjeshur gjith shije, t kndshme dhe me er t mir, pa e ditur as vet nga i vinte, ve n mos ishte lkura q ia parfumonte kmishn. Ajo e magjepste me gjithfar imtsirash t lezetshme; her u jepte form t re mbulesave prej letre t qirinjve, her ndrronte ndonj frut t fustanit, ose i vinte ndonj emr t allasojshm nj gjelle e aq, t ciln shrbtorja se kishte goditur dot, por megjithat Sharli e glltiste t trn me qejf. N Ruan ajo pa zonja q mbanin n zinxhirin e sahatit nj tuf me stringla; dhe ajo bleu stringla. Mbi oxhak krkoi t vendoseshin dy vazo t mdha prej qelqi t kaltr, dhe, pas pak kohsh, nj kuti fildishi me takme qepjeje dhe nj gishtz t lar n ar e argjend. Sa m pak q Sharli merrte vesh nga kto hollsi hijeshije, aq m tepr joshej prej tyre. Ato ia endnin dika m tepr shqisat dhe ia bnin m t dashur vatrn familjare. Ato ishin si nj pluhur i art me t cilin ia shtronin mbar shtegun e ngusht t jets.

Mbahej mir me shndet, sa i ndriste gjith fytyra; fama si mjek i mir kishte marr dhen. E fshatart e kishin pr zemr, sepse nuk ishin kapadai. Fmijt i prkdhelte, n pijetore, shynte kurr dhe, pr m tepr, t ngjallte besim me ndershmrin e tij. M shum dinte t shronte rrufat dhe smundjet e kraharorit. Meq ruhej mjaft se mos i vdiste t smurt, u kshillonte vetm qetsues, her pas here ndonj ila pr t vjell, banja me uj t ngroht pr kmbt ose shushunja. Por kjo nuk donte t thoshte se i trembej kirurgjis; gjak u merrte njerzve sa sbhet, si kafshve, dhe pr t shkulur dhmbt kishte nj dor llahtar. Erdhi nj koh q pr t qen n dijeni t zhvillimeve t fundit t mjeksis, u pajtua n Ruche medicale, gazet e re kjo, flet-reklamn e s cils e kishte marr m par. E lexonte nga pak pas darke; mirpo pas pes minutash i vinte gjumi nga ngrohtsia e dhoms dhe nga tretja e ushqimit n stomak; dhe rrinte mu aty, me mjekr mbshtetur mbi duar, dhe me flok t shpupuritur, q i vareshin si krif deri te mbajtsja e llambs. Ema e shikonte duke ngritur supet. T paktn, t kishte pasur m mir pr bashkshort ndonj nga ata burrat fjalpak e punshum, q rropaten natn mbi libra, dhe q, kur i mbushin t gjashtdhjetat, n moshn e reumatizms, mbajn m n fund dekoratn me kryq mbi frakun e tyre t zi, t qepur kot m kot! Ajo do t kishte dashur q emri Bovari, q ishte dhe i saj, t bhej i famshm, t gjendej kudo npr librari, t prmendej vazhdimisht npr gazeta, ta njihte e tr Franca. Mirpo Sharli ishte njeri pa pik piksynimi n jet! Nj her nj mjek nga Ivtotoja, me t cilin para pak kohsh po bnte konsult, e kishte poshtruar disi mu pran shtratit t t smurit, n prani t t afrmve q ishin mbledhur aty. Kur ia tregoi Sharli kt ndodhi n dark, Ema u nxeh shum me kolegun e tij. Sharli u prek nga reagimi i t shoqes. E puthi n ball me lot ndr sy. Mirpo ajo ishte e pezmatuar nga turpi, i vinte ta rrihte, doli n korridor t hapte dritaren dhe thithi ajrin e freskt pr tu qetsuar. - Sa i humbur q sht! Sa i humbur q sht! thoshte ajo me z t ult, duke kafshuar buzt. Dhe sa vinte, e m tepr e merrte inat. Me kalimin e moshs, ai fitonte gjithmon e m shum shprehi prej t pagdhenduri; mbas darke priste me thik tapat e shisheve bosh; pasi hante, lpinte dhmbt me gjuh; kur rrufiste supn, kuaiste si kllok n do gllnjk, dhe, ngaq dhjamosja po e zaptonte gjithandej, syt, tashm t vecrr, dukeshin sikur po i ngjiteshin drejt tmthave prej mbufatjes s mollzave. Ema, nganjher ia fuste nn jelek fundin e kuq t trikos, i drejtonte kravatn, ose ia hidhte tej dorashkat bojdala q ai ishte gati ti vishte; dhe kt ajo nuk e bnte, si kujtonte ai, pr t; e bnte pr veten e saj, si shprehje egoizmi t shfrenuar, acarimi nervor. Bile ndonjher i tregonte gjra nga ato q kishte lexuar, si pr shembull, ndonj pjes romani, ndonj dram, ose ngjarjen e fundit tshoqris s lart, q prshkruhej n fejtonin e gazets; sepse, n fund t fundit,

dhe Sharli njeri i gjall ishte, gjithmon e dgjonte me vmendje, gjithmon ia miratonte ato q i thoshte. Shpesh her ajo ia hapte zemrn zagarit t saj t vogl! Po kshtu do t kishte br edhe me krcunjt e oxhakut dhe me lavjerrsin e sahatit. Ndrkaq, thell n shpirt, ajo priste t ndodhte dika. Ashtu si detart n rrezik pr tu mbytur, ajo shikonte vetmin e jets s vet me sy t dshpruar, duke krkuar diku larg ndonj vel t bardh n mjegullnajn e horizontit. Nuk e dinte cili do t ishte ai rast, as se n breg do ta nxirrte, i shtyr nga era deri tek ajo, as n do t ishte bark a anije me tri kuverta, ngarkuar me vuajtje, apo mbushur deng me lumturi. Mirpo do mngjes, sa zgjohej, ajo shpresonte se do ti vinte gjat dits, dhe dgjonte t gjitha zhurmat, brofte befas, uditej q nuk i vinte, pastaj, si perndonte dielli, m e trishtuar se kurr, dshironte q t gdhihej n ast e nesrmja. Pranvera erdhi prsri. Ditt e para t motit t ngroht, ather kur eln dardhat, ajo pati marrje fryme. Qysh n fillim t korrikut, ajo numroi n maj t gishtrinjve javt q mbeteshin deri n muajin tetor, duke shpresuar se ndoshta markezi i Andervilierit, do t jepte dhe nj ballo tjetr n Vobisar. Mirpo gjith shtatori iku pa letra, pa vizita. Pas mrzis q i shkaktoi ai zhgnjim, zemra e saj mbeti e zbrazt prsri dhe ather filloi srish vargu i ditve t njllojta. Ato do t pasonin pra kshtu njra-tjetrn, gjithmon t njjta, t panumrta dhe pa sjell asgj! T tjert sado t rndomt ta kishin jetn, prapseprap shpresonin t paktn se do tu ndodhte dika. Nganjher nj aventur mund t t sjell t papritura pambarim, bile edhe mjedisi sikur ndrrohet. Mirpo pr t nuk ndodhte asgj; kshtu e kishte thn zoti! E ardhmja e saj ishte si nj korridor krejtsisht i errt, dhe q prfundonte me nj der t pahapshme. Ajo e braktisi muzikn. Prse t merrej me t? Kush do ta dgjonte? Prderisa skishte pr t ndodhur kurr q, para ndonj pianoje Erard, pr t dhn koncert, duke i rn me gishtrinjt e saj t leht, tastiers s fildisht, t ndiente ti frynte si ndonj fllad rreth vetes gumzhitja e t mahniturve, ishte e kot t lodhej duke studiuar. I plasi n dollap edhe kartont e vizatimit edhe qndismat. i duheshin? i hynin n pun? Qndisja i ngrinte nervat prpjet. - Skam t lexoj m, - thoshte ajo me vete. Dhe kohn e kalonte duke skuqur mashn n zjarr ose duke par shiun q binte. Sa e trishtuar q ishte t dielave, kur binte kambana pr lutjet e mbrmjes! E topitur, ajo dgjonte me vmendje si ushtonin nj nga nj tingujt e krisur t kambans. Mbi ati kalonte ndonj maok q ecte ngadal dhe ngrinte kurrizin pr

tu ngrohur n rrezet e zbehta t diellit. N rrugn kryesore, era ngrinte re pluhuri. Diku larg, lehte her pas here nj qen, dhe kambana n intervale t barabarta, vazhdonte tingllimn e saj monotone q fashitej n hapsirn e fushs. Ndrkaq njerzit dilnin nga kisha. Grat me kpuc prej druri t lustruara, fshatart me bluza t reja, fmijt e vegjl kokzbathur q hidheshin e prdridheshin para tyr, t gjith ktheheshin n shtpit e veta. Dhe vetm gjasht a shtat burra, vazhdimisht t njjtt, rrinin luanin me tapa shishesh deri sa errej, mu prpara ders s hanit. Dimri qe i ashpr. do mngjes xhamat e dritareve zinin brym, dhe nganjher, drita e zbardht q deprtonte nprmjet tyre, si npr xhama akulli, nuk ndryshonte gjith ditn e dits. Duhej ndezur llamba q n orn katr t mbasdites. Ditt me koh t bukur, ajo dilte n kopsht. Mbi lakra ngeleshin nga vesa dantella t argjendta me fije t gjata t shndritshme q shtriheshin nga njra te tjetra. Nuk dgjohej asnj cicrim zogu, gjithka dukej e zhytur n gjum, si pemt rrz muri t mbuluara me kasht dhe hardhia si ndonj gjarpr vigan i smur nn strehn e murit, ku po t afroheshe, shihje dyzetkmbsha q hiqeshin zvarr. Mes bredhave, pran gardhit, famullitari me kapel trecepshe q lexonte librin e lutjeve kishte ngelur pa kmbn e djatht dhe vet allia, duke u ciflosur nga ngrica, i kishte ln pllanga t bardha krome mbi fytyr. Pastaj ajo ngjitej prsri n dhom, mbyllte dern, dhe, si molisej nga nxehtsia e vatrs, i hipte nj mrzi m e padurueshme. I vinte t zbriste posht t bnte muhabet me shrbtoren, por e mbante turpi. do dit, n t njjtn or, msuesi, me kapu mndafshi t zi n kok, hapte qepenat e dritareve t shtpis dhe bekiu kalonte me kordhn mbi kmish. N mbrmje dhe n mngjes, kuajt e posts prshkonin rrugn tre e nga tre pr n knet q t pinin uj. Her pas here, tringllonte zilja e ders t ndonj pijetoreje, dhe, kur frynte er, krcisnin mbi shufrat e hekurit pllakat e vogla t bakrta t berberans, q i shrbenin si stem. T vetmet zbukurime t saj ishin nj gravur e vjetr modash, e ngjitur pas nj xhami si dhe nj bust femre prej dylli, me flok t verdh. Dhe berberi qahej q i shkoi zanati dm, q skishte t ardhme, dhe, duke ndrruar pr ndonj dyqan n nj qytet t madh, si n Ruan, pr shembull, n port, afr teatrit, shkonte e vinte gjith ditn q nga bashkia deri n kish, fytyrngrysur dhe duke pritur klientt. Sa her q zonja Bovari ngrinte syt, aty e shihte gjithmon, si ndonj roj n krye t detyrs, me at kapuin e rrafsht mbi vesh dhe me nj jelek stofi t holl prej leshi. Nganjher, mbasditeve, shfaqej mbrapa xhamave t salls s ballos, ndonj kok burri, i nxir nga dielli, me favorite pis t zeza, dhe me nj buzqeshje t bollshme e t mbl q ia nxirrte n pah dhmbt e bardh e i elte fytyrn. Dhe ather fillonte menjher valsi e nn tingujt e organos, n nj sallon t vogl,

vallzuesit e shkurtr si gishta, femrat me allma ngjyr trndafili, tirolezt me xhaketa, majmunt me frak t zinj, zotrinjt me pantallona t shkurtra, dridheshin e prdridheshin midis kolltukve, kanapeve, tryezave, q shumfishoheshin npr copat e pasqyrave t ngjitura n qoshet e tyre me nj rrjet letre t praruar. Organisti e rrotullonte maniveln duke par, djathtas, majtas dhe nga dritaret. Her pas here, duke hedhur n cep t murit ndonj fiskaj t gjat pshtyme t murrme, ngrinte me gju vegln e tij, rripi i fort i t cils ia kpuste supin; dhe muzika, her e prvajshme dhe e zvargur, ose e gzueshme dhe e shpejt, dilte nga kasa duke ushtuar nprmjet nj perdeje taftaje ngjyr trndafili, nn griln prej bakri tr arabeska. Ato ishin melodi q luheshin gjetk, npr teatro, q kndoheshin npr sallone, q krceheshin mbrmjeve nn llambadart e ndriuar, ishin jehona t shoqris s lart q arrinin deri tek Ema. N kok i ushtonin lloj-lloj vallesh t gjalla q skishin t mbaruar dhe, mendja, si ndonj valltare e shenjt indiane mbi qilimin lule-lule, i krcente bashk me notat, duke u endur sa nga nj ndrr n tjetrn, sa nga nj trishtim n tjetrin. Pasi e merrte lmoshn n kasketn e tij, burri hidhte nj batanije t vjetr prej leshi t kaltr, pastaj edhe organon n shpin dhe largohej me hap t rnd. Ajo e shikonte kur ikte. Mirpo m tepr nuk duronte dot m gjat ngrnies n at sall t vogl t katit prdhes, me sobn q nxirrte tym, me dern q krciste, me muret q djersinin, me dyshemen e lagsht; i dukej sikur ia shtronin aty prpara, n pjat, gjith hidhrimin e jets, dhe sikur nprmjet avullit t mishit t zier, i ngjiteshin nga thellsia e shpirtit afshe t tjera neverie. Sharli vonohej mjaft n t ngrn, kshtu q ajo prtypte lajthi, ose, mbshtetur mbi brryl, zbavitej duke br vija me majn e thiks mbi mushama. Punve t shtpis ua vari fare, aq sa kur erdhi zonja Bovari, nna, t kalonte n Tot disa dit t kreshmve, u habit shum nga gjith ai ndryshim. Dhe me t vrtet, ajo q dikur kishte qen aq e prkujdesur dhe shijeholl, rrinte tani me dit t tra pa u veshur e ngjeshur, mbante orape t gjata prej pambuku t prhirt, pr ndriim prdorte qirinj t thjesht. Ngrinte e ulte t njjtin avaz se, prderisa nuk ishin t pasur, duhej t bnin kursime dhe shtonte se ajo vet ishte shum e knaqur, shum e lumtur, q Toti i plqente boll, si dhe ligjrata t tjera t reja q ia mbyllnin gojn vjehrrs. Pastaj Ema dukej q sia kish ngen t ndiqte kshillat e saj; bile nj her kur zonjs Bovari i ra ndr mend t thoshte se t zott e shtpis e kan pr detyr t ushtrojn kontroll mbi besimin fetar t shrbtorve t tyre, ajo ia ktheu me nj shikim aq t xhindosur dhe me nj buzqeshje aq qesndisse, saq e gjora grua nuk u kruajt m. Ema sa vente e bhej m e sert, m tekanjoze. Porosiste gjell t veanta pr veten e saj dhe, kur vinte puna, si prekte me dor, nj dit pinte vetm qumsht t parrahur, dhe, t nesrmen, filxhana me aj pa hesap. Shpesh her i shkrepej n

kok t mbyllej brenda pa dal fare, pastaj, si i zihej fryma, hapte dritaret, vishej me fustane t holla. Pasi e qortonte shrbtoren e si linte gj pa thn, i jepte dhurata ose e lejonte t shetiste me shoqet e lagjes, po kshtu, nganjher u hidhte t varfrve gjith t hollat e argjendta q kishte n qese, ndonse nuk ishte aspak e dhembshur dhe nuk prekej kollaj nga hallet e t tjerve, sikurse shumica e njerzve me prejardhje fshatare, t cilt ruajn n shpirt dika nga ashprsia e duarve me kallo t prindrve t tyre. Aty nga fundi i shkurtit, xha Ruoi, n shenj kujtimi pr kmbn e shruar, i solli dhndrit nj alamet pule deti, dhe ndenji tri dit n Tot. Meq Sharli ishte i zn me t smurt, i bri shoqri Ema. Ai pinte duhan n dhom, pshtynte mbi demiroxhak, i fliste asaj pr bujqsin, pr viat, lopt, shpendt dhe pr kshillin bashkiak, kshtu q kur iku, ajo e mbylli dern me nj ndjenj knaqsie sa u udit edhe vet. Nga ana tjetr ajo nuk e fshihte m prbuzjen ndaj gjithkaje, ndaj kujtdo; dhe nganjher zinte e shprehte mendime t uditshme, duke shar ato q i pranonin t gjith, dhe duke pranuar gjra t mbrapshta ose t pamoralshme, aq sa i shoqi shqyente syt nga habia. A do t zgjaste vall gjithmon kjo lemeri? Nuk do t shptonte ajo kurr prej saj? Se mos ishin m t mira ato q jetonin t lumtura! I kishte par me syt e saj dukeshat n Vobisar q as shtatin se kishin m t zhdrvjellt dhe as sjelljet m fisnike, dhe kt padrejtsi t zotit e urrente me gjith shpirt; mbshteste kokn n mur dhe ia shkrepte t qarit: digjej pr jetn plot tallaze, pr ballot me maska, pr qejfet e shthurura me gjith trallisjet shpirtrore q ajo nuk i njihte dhe q duhej ti shkaktonin ato. Po i ikte ngjyra n fytyr dhe kishte t rrahura t forta zemre. Sharli i jepte valerian dhe e frkonte me kamfur. fardo q i bnte, asaj i ngriheshin nervat prpjet m keq. Kishte dit q fliste e si pushonte goja; pas ksaj dalldisjeje binte menjher n topitje, rrinte pa folur, pa lvizur. E vetmja gj q e gjallronte n kto raste ishte kolonja t ciln e hidhte me shishe npr duar. Meq ajo ankohej vazhdimisht pr Totin, Sharlit i shkoi mendja se shkaku i smundjes s saj vinte pa dyshim si pasoj e ndonj ndikimi t atyshm, dhe, si u ndal n kt shtje, mendoi seriozisht t shkonin t vendoseshin gjetk. Qysh ather, ajo filloi t pinte uthull q t dobsohej, iu shpif nj koll e leht dhe e that dhe i iku fare oreksi. Sharli e kishte t vshtir t largohej nga Toti, pasi kishte banuar aty katr vjet dhe aq m tepr tani q kishte filluar ti ecte mbar.Por po t ishte nevoja! E oi t shoqen n Ruan, tia vizitonte profesori i tij i vjetr. Ajo vuante nga nj smundje nervash: duhej t ndrronte klim.

Pasi u end sa n nj vend n tjetrin, Sharli mori vesh m n fund se n rrethin e Nfshatelit kishte nj alamet fshati i quajtur Jonvil-lAbe, mjeku i t cilit, nj refugjat polak, sapo ia kishte mbathur para nj jave. Ather i shkroi nj letr farmacistit t atyshm q t merrte vesh se sa banor kishte, sa larg ishte mjeku m i afrt, sa para n vit fitonte ai q kishte qen para tij, etj. Dhe, si mori prgjigje t knaqshme, e ndau mendjen q nga pranvera t shprngulej, n rast se shndeti i Ems nuk prmirsohej. Nj dit kur po rregullonte teshat n nj sirtar, si paraprgatitje pr transferimin, ajo shpoi gishtat me dika. Ishte teli i buqets s saj t martess. Sythet e portokallit ishin zverdhur nga pluhuri dhe kordelet prej atllasi me thek t argjendt ishin br fije-fije anash. E hodhi n zjarr. U dogj m shpejt se nj fije kashte e that. Pastaj u b si ndonj kaub e kuqe mbi hi, q po shkrumbohej me ngadal. Ajo e shihte si po digjej. Kokrrizat prej kartoni plasnin, fijet metalike prdridheshin, gajtani shkrihej dhe kurorat prej letre, t rreshkura, luhateshin npr pllak si flutura t zeza deri sa m n fund u zhdukn fluturimthi n brendsi t oxhakut. Kur u largua nga Toti, n muajin mars, zonja Bovari ishte shtatzn.

PJESA E DYT I Jonvil-lAbe (i quajtur kshtu pr hir t nj abacis t vjetr murgjish q si kan mbetur m as rrnojat) sht nj fshat i madh tet lega larg Ruanit, midis rrugs t Abvilit dhe asaj t Boves, n fund t nj lugine ku kalon Rila, lumi i vogl i cili para se t derdhet n Andel, n afrsi t gryks s tij mban tre mullinj me uj dhe me troftat q ka, zbavitet t dielave djemuria duke i zn me grep. Si shkputesh nga rruga e madhe n Buasier, vazhdon pastaj drejt e n maj t kodrs. L, posht s cils shtrihet lugina. Lumi q e prshkon kt e ndan n dy pjes t veanta nga njra-tjetra, n t majt ka vetm livadhe, n t djatht vetm ara. Lndinat shtrihen gjat nj sr kodrinash t ulta dhe bashkohen pastaj mbrapa tyre me kullotat e krahins t Breit, ndrsa, nga lindja, fusha vjen duke u

ngjitur pak nga pak dhe gjithmon duke u zgjeruar, e mbuluar e tra me ara t arta gruri q skan t mbaruar aq sa t ha syri, uji rrjedh buz barit dhe ndan me nj vij t bardh ngjyrn e livadheve nga ajo e brazdave, kshtu q fusha ngjan si nj pallto e madhe e shpalosur, me jak prej kadifeje t blert, me nj shirit t argjendt rreth e rrotull. Kur mbrrin n fund t horizontit, t dalin mu para syve lisat e pyllit t Argjit si dhe rrpirat e kodrs Shn-Zhan, t grryera nga lart-posht prej ca vragave t kuqe, t pabarabarta: ato jan gjurmt e shiut, kurse nuancat n ngjyrn e tullave, q spikasin si rrjeta t holla mes t prhimts s malit, vijn nga burimet e shumta me uj q prmban hekur, t cilat rrjedhin matan, n krahinn fqinje. N kt truall t ngatrruar, rrethuar nga Normandia, Pikardia dhe Il d Frans, flitet nj dialekt pa ngjyr ashtu si sht edhe peizazhi, i shplar. Aty bhen djathrat m t kqija t Nfshatelit n gjith krahinn dhe, bile, bujqsia del me kosto t lart, sepse pr ta br pjellore at tok gjith rr e gur, duhet plehruar shum. Deri n vitin 1835 skishte rrug pr t shkuar n Jonvil; por pak a shum n at koh u hap nj monopat q lidh rrugn e Abvilit me at t Amiensit dhe q u hyn n pun nganjher karrocierve kur shkojn nga Ruani n Flandr. Megjithat Jonvil-lAb ka mbetur n vend, ndonse i jan hapur rrugdalje t reja. N vend q t prmirsojn prodhimin e kulturave bujqsore, aty vazhdojn me ngulm ti prkushtohen kullotave, sado q jan vler, dhe fshati i dembelve, duke u larguar nga fusha, erdh e u zgjerua, natyrisht, n drejtim t lumit. Ai duket q nga larg, i shtrir gjat bregut t lumit, si ndonj lopar q e kalon me gjum kohn e vaps buz ujit. Rrz shpatit, matan urs, fillon xhadja e mbjell anash me plepa, q t on drejt e te shtpit e para t fshatit. Kto jan t rrethuara me gardhe, midis oborresh plot me ndrtesa t haprdara, si shtypse frutash, plevica dhe distileri, q zn vend aty-ktu posht pemve t dendura mbi t cilat mbshteten shkall, purteka ose u varen npr deg kosa. Pullazet prej kashte, q ngjajn si kapu gzofi t rrasur mbi sy, zbresin gati n nj t tretn e dritareve t ulta, t cilat i kan xhamat t trash dhe t dal prpara, me nj ngjyr mu n mes, si funde shishesh. Mbi muret e bardha t prforcuara nga nj skaj te tjetri me trar t zinj, mbshtetet aty-ktu ndonj dru imcak dardhe, ndrsa katet e para kan n dyert e tyre ndonj trin pr t mos ln t hyjn zogjt e pulave, t cilt vijn t qmtojn mbi prag thrrime buke t strqullura me musht molle. M tej oborret vijn e ngushtohen, banesat afrohen m tepr me njra-tjetrn, gardhet fillojn e zhduken; posht nj dritareje luhatet, varur mbi nj bisht fshese, nj tuf fieri; aty sht nj nallban dhe m tej nj qerraxhi me dy-tri qerre t reja, q kan zn rrugn. Pastaj, mbrapa nj gardhi t thurur rrall, duket nj shtpi e bardh dhe para saj nj leh e rrumbullakt bari me nj statuj. Kupidoni, q mban gishtin n goj; n krye t

shkallve, n t dy ant ka nga nj vazo prej gize; mbi der shklqejn tabelat metalike; kjo sht banesa e noterit, m e bukura e fshatit. Kisha ndodhet n krahun tjetr t rrugs, njzet apa m larg, n hyrje t sheshit. Varreza e vogl prreth saj, e mbyllur me nj mur lart deri n brryla, sht aq plot e prplot me varre, saq gurt e vjetr t shtrir rrafsh me tokn, duken si pllaka t njpasnjshme dyshemeje, mbi t cilat bari ka vizatuar vetvetiu katror t gjelbr t rregullt. Kisha u rindrtua nga e para vitet e fundit t sundimit t Karlit X. Kubeja prej druri ka filluar t kalbet nga lart dhe, vende-vende, mes ngjyrs s saj t kaltr spikatin zgavra t zeza. Prmbi der, aty ku duhet t ishin vendosur organot, sht ndrtuar tribuna pr korin e burrave, e pajisur me nj shkall t prdredhur q ushton kur hipn me kpuc druri. Drita e diellit q deprton nprmjet xhamave t njtrajtshm, bie pjerrtas mbi stolat e rreshtuar ski murit, t veshur aty-ktu me nga nj cop rrogoz t mbrthyer me gozhd, dhe mbi secilin prej tyre jan shkruar me grma t mdha kto fjal: Vendi i zotit filan. Pak m tej, aty ku anijata vjen duke u ngushtuar, z vend rrfyestorja ball pr ball me nj shtatork t shn Mris, veshur me nj fustan atllasi, mbuluar me nj vello tyli yje-yje argjendi, dhe me mollza flak t kuqe si ndonj idhull nga ishujt Sandui. S fundi, gjith kjo pamje prfundon me nj kopje t familjes s shenjt, dhurat e ministrit t Punve t Brendshme, vendosur prmbi altarin kryesor, midis katr shandanve. Stolat e korit prej druri pishe, kan mbetur pa u lyer me boj. Pazari, domethn ai vend i mbuluar me nj ati tjetr tullash, q e mbajn nja njzet trar, z gati gjysmn e sheshit t madh t Jonvilit. Bashkia e ndrtuar sipas projektit t nj arkitekti nga Parisi i prngjan n njfar mnyre nj tempulli grek dhe ndodhet n qoshe t rrugs, afr shtpis s farmacistit. Ajo ka nj kat prdhe, tri kolona jonike dhe, n katin e dyt, nj galeri me kube t plot, ndrsa mbi qemerin me t cilin prfundon ajo, sht skalitur nj gjel gal, i cili nj kmb e mban t mbshtetur mbi kushtetut dhe tjetrn mbi peshore, simbol i drejtsis. Mirpo ajo q t bie m tepr n sy, sht farmacia e zotit Ome, prball hanit Luani i art. N mbrmje sidomos, kur e ka t ndezur llambn dhe kavanozt e kuq e t gjelbr q zbukurojn vitrinn i hedhin deri larg, prdhe ndriimet me ngjyra, shquhet, nprmjet tyre, si n zjarrin e Bengalit, hija e farmacistit, mbshtetur mbi brryla n tryezn e tij t puns. Shtpin e ka t mbushur nga lart-posht me mbishkrime me grma kursive, t rrumbullakta, shtypi: Uj Vishije, Selce dhe Barezhi, barna spastruese, mjeksi e Raspajit, rakau arabsh, pastilje Darse astilje Renjo, fasha, banja, okollata shndeti, etj. Ndrsa mbi tabeln q shtrihet n gjith gjersin e dyqanit, sht shkruar me grma t arta: Ome, farmacist. Pastaj, n fund mbrapa peshoreve t mdha t mbrthyera mbi banak, sht shkruar prsgjeri fjala laborator sipr nj dere me xham, mu n mes t s

cils, prsritet edhe nj her emri Ome i shkruar me grma t arta, n nj sfond t zi. Ve ksaj ske t shohsh m n Jonvil, Rruga (e vetmja), e gjat aq sa mund t haj plumbi i nj pushke dhe me ca shitore anash, ndrpritet menjher n kthesn e nj udhe. Po t kthehesh n t djatht t saj dhe t vazhdosh t ecsh rrz kodrs shn Zhan, pas pak do t mbrrish n varrez. Pr t zgjeruar, kur ra kolera, rrzuan nj pjes t murit dhe blen aty pran tri akra tok; megjithat gjith shtesa e re sht pothuajse bosh, sepse varret, ashtu si edhe n t kaluarn, vazhdojn t ngjishen njri pas tjetrit aty rreth ders. Roja q sht njkohsisht varrmihs dhe shrbyes i kishs (duke nxjerr kshtu nga kufomat e famullis nj fitim t dyfisht), pjesn e paprdorur e ka shfrytzuar pr t mbjell patate. Sidoqoft ara e tij e vogl ngushtohet nga viti n vit dhe, kur bie ndonj epidemi, ai sdi t bj, t gzohet me vdekjen e t tjerve, apo t pikllohet nga hapja e varreve t tyre. - Ju ushqeheni me t vdekur, Letibudua! i tha m n fund nj dit, zoti famullitar. Kto fjal t rnda e futn keq n mendime dhe pr njfar kohe e bn t hiqte dor; megjithat, sot e ksaj dite, ai vazhdon t mbjell patate, bile shkon deri aty sa thot pa pik turpi se ato mbijn vet. Qysh nga koha kur kan ndodhur ngjarjet q do t tregojm, asgj nuk ka ndryshuar n t vrtet n Jonvil. Flamuri tringjyrsh prej llamarine rrotullohet edhe sot e ksaj dite maj kambans s kishs; n dyqanin e mods valviten akoma dy banderola basme; n vitrinn e farmacis po kalben dita-dits fetuset, si ca copa eshke n alkoolin e turbullt, dhe, prmbi dern e madhe t hanit, luani i vjetr i art, i zbrdhylt nga shirat u bie n sy kalimtarve me at leshnajn e tij rrela-rrela si t ndonj bubi kaurrel. At mbrmje q bashkshortt Bovari do t mbrrinin n Jonvil, vejusha, zonja Lfransua, pronarja e ktij hani, ishte aq e zn me pun, saq i kullonin bulza t mdha djerse, duke trazuar tenxheret. T nesrmen n fshat ishte dit pazari. Prandaj duhej q m prpara t priteshin mishrat, t pastroheshin pulat, t prgatitej supa dhe kafeja. Ve ktyre, ajo duhej t gatuante edhe pr klientt e strehuar aty, pr mjekun, t shoqen e tij dhe shrbtoren e tyre; salla e bilardos ushtonte nga t qeshurat; n restorantin e vogl tre mullis krkonin me z t lart raki; drut digjeshin flak, prushi krciste dhe mbi tryezn e gjat t kuzhins, midis copave t mishit t pabr t deles, ngriheshin pirgje me pjata t cilat tundeshin nga lkundjet e drrass ku prisnin spinaqin. N kotec dgjohej kakaritja e shpendve q donte ti kapte shrbtorja pr tu prer kokn. Pran oxhakut po ngrohte shpinn nj burr pakz i vrarlije, q mbante nj kapu kadifeje me xhufk t art dhe pantofla prej lkure jeshile. Ve

vetknaqsis, fytyra e tij nuk shprehte gj tjetr, dhe dukej po aq i rehatuar nga jeta sa edhe gardalina q ishte varur prmbi kok t tij, futur n nj kafaz shelgjishtre: ky ishte farmacisti. - Artemiz! brtiste e zonja e hanit, bj nj krah shkarpa, mbush shishet, sill raki, nxito! Sdi as se far mblsirash do tu jap atyre q do t vijn! O zot i madh! Filluan prap t bjn zallahi hamenjt n bilardo! Po qerren q e kan ln mu te dera kryesore! Ka pr ta shkallmuar fare Dallndyshja kur t vij! Thirr Hipolitin q ta oj n plevic!...). Pale kta, zoti Ome, q nga mngjesi e deri tani do ti ken br nja pesmbdhjet loj dhe i kan thar nja tet kana me musht molle!... Kan pr t ma shqyer fare cohn e bilardos, - vazhdonte ajo, - duke i par nga larg, me qepshe n dor. - Ssht ndonj dm i madh, - ia ktheu zoti Ome, - ju mund t blini nj tjetr. - T blej bilardo tjetr! brtiti vejusha e habitur. - Prderisa kjo q keni sbn m, zonja Lfransua, po jua prsris, gabim e keni! Shum gabim bile! Le njher q tani amatort e ksaj loje duan vrima t ngushta dhe steka t rnda. Ka ikur koha e karambolit; ka ndryshuar gjithka! Duhet t ecsh me ritmin e shekullit! Mos shko m tej, po shih Telien... Hanxhesha u b spec nga inati. Farmacisti vazhdoi: - Thoni t doni, po ai e ka bilardon m t lezetshme se ju; dhe ja, po ti shkoj mendja ndokujt, pr shembull, t organizoj ndeshje patriotike n ndihm t Polonis a t t prmbyturve t Lionit... - Nuk m friksojn dot mua, leckamant si puna e atij! e ndrpreu hanxhesha, duke ngritur supet e saj t bshme. Mos u bni merak, zoti Ome, sa t jet gjall Luani i art do t ket klient. Jemi t zn mir me para ne, kujtoni ju! Dale pa keni pr ta gjetur mbyllur nj mngjes t bukur Kafen franceze, me ndonj derr shpalljeje mbi qepena! T ndrroj bilardon, - vazhdonte ajo duke folur me vete, - q sht aq e volitshme pr t nderuar rrobat, pale q n kohn e gjuetis kam pasur raste q kam vn pr t fjetur mbi t edhe gjasht udhtar!... Si spo e sjell kokn edhe ky vulhumburi Iver! - Mos e prisni gj pr darkn me zotrinjt e tjer? e pyeti farmacisti. - Ta pres un at? Po zoti Bine, akoma spo duket! Keni pr ta par vet, n orn gjasht fiks e keni ktu, se sa pr t prpikt, se ka shokun ai n bot. E do gjithmon nj vend n salln e vogl! M mir ta vrassh sesa t haj dark gjetiu! Po sa tekanjos q sht! Dhe sa naze bn pr mushtin e molls! Ssht si zoti Leon, q vjen nganjher n orn shtat, bile ka raste edhe n shtat e gjysm; por ama ha ti vsh prpara. Sa djal i mir q sht! Si ndihet zri kurr. - Ktu sht gjith puna, e kuptoni vet ju se ndryshim t madh ka midis nj njeriu me shkoll dhe nj cop ish-karabinieri q sht br tagrambledhs. Ra ora gjasht. Hyri Bineu.

Ishte veshur me nj redingot blu, q i varej posht rreth trupit t that, ndrsa nn strehn e ngritur t kaskets prej lkure, me vesh t lidhur me gjalm mu n maj t koks, i dukej tulla prmbi ball, q i ishte shtypur nga mbajtja e helmets. Mbante nj jelek prej cohe t zez, jak t ngrir, pantallona t prhirta, dhe, gjat gjith vitit, izme t lustruara xix q kishte dy xhunga paralele, t cilat ia kishin br dy gishtat e mdhenj q i kish t krcyer. As nj qime si dilte mbi qaforen e tij t verdh, e cila, si i vinte rreth nofullave, ishte ashtu si parvazi i ndonj lehe, kornize pr fytyrn e tij t gjat e t zbeht, me ca sy t vecrr dhe me nj hund t krrusur. Ishte i hatashm n t gjitha lojrat me letra bixhozi, gjuetar i mir, shkrimin e kishte t bukur, n shtpi kishte dhe nj torno me t ciln zbavitej duke sajuar unaza pr t mbajtur pecetat t mbshtjella dhe lakmitar si ndonj artist e egoist si ndonj borgjez, mbushi me t gjith shtpin. Ai shkoi drejt e n salln e vogl; mirpo m par duheshin nxjerr prej andej tre mullist; dhe sa i shtruan tryezn, Bineu qndroi i heshtur n vendin e tij, pran sobs, pastaj, s zakonisht mbylli dern dhe hoqi kasketn. - Sdo ti hahet gjuha po t thot nj fjal mirsjelljeje si njeri! u shpreh farmacisti sa ngeli vetm me hanxheshn. - Kaq e ka ai, sflet kurr m shum, - iu prgjigj ajo, - javn e kaluar erdhn ktu dy udhtar q shisnin cohra, ishin dy goxha djem, n mbrmje bnin gjith ato shaka sa un qeshja me lot, mirpo ai rrinte aty si guhak, pa thn asnj gjysm fjale. - E besoj, - i tha farmacisti. - mund t pressh nga nj njeri q ska pik fantazie, pik zgjuarsie, se ke as pr shoqri, as pr gj tjetr! - Megjithat thon q ka t ardhura, - e kundrshtoi hanxhesha. - T ardhura? u prgjigj zoti Ome, - ai! T ardhura ai? Ka mundsi, me at zanatin e vet, - shtoi me z m t qet. Dhe vazhdoi: - Oh! E kuptoj q nj tregtar q ka t bj me gjith ata njerz, nj avokat, nj mjek e nj farmacist zhyten aq shum n punn e tyre sa bhen tuhaf bile dhe nopran; tregojn pr ta edhe meselera! Por ata, t paktn, e vrasin mendjen pr dika! Ja, ta zm, un vet, sa her m ka ndodhur t krkoj penn n tryez pr t shkruar ndonj etiket, dhe n fund fare e kam gjetur n vesh! Ndrkaq, zonja Lfransua doli te pragu i ders pr t par se mos vinte Dallndyshja. Aty ajo u drodh e tra. Papritmas hyri n kuzhin nj burr i veshur n t zeza. N dritzn e vobekt t muzgut dallohej se ai ishte faqekuq dhe me trup atleti. - dshironi, zoti famullitar, - e pyeti e zonja e hanit, duke marr n t njjtn koh nga oxhaku nj nga shandant e bakrt q ishin vn aty radh-radh si kolona, bashk me qirinjt e tyre, - doni t pini dika, nj got ver?

Kleriku i tha jo gjith mirsjellje. Kishte ardhur t merte adrn, q e kishte harruar nj dit m par n manastirin e Ernmontit dhe, pasi i ishte lutur zonjs Lfransua tia onte n mbrmje me dik n banesn e tij, doli pr t shkuar n kish, ku binin kambanat pr lutjen e darks. Si nuk i dgjoi m hapat e tij n rrug, farmacisti nisi nga vrejtjet pr sjelljen krejt t pahijshme q tregoi famullitari pak m par. I dukej hipokrizi nga m t neveritshmet q ai skish pranuar t pinte gj; pr t, gjith priftrinjt shemben e bhen tap me t pira, pa i par njeri, dhe krkojn t kthehet prap koha e t dhjetave. Hanxhesha mori ann e famullitarit: - Ai ka pr borxh ti shtrij prtok katr veta si puna juaj. Vitin e kaluar i ndihmoi njerzit tan t fusnin kashtn n plevic; mbante gjasht krah njhersh, kaq i fort sht! - Bukur fort! tha farmacisti. H pra prisni, ojani vajzat tuaja t rrfehen npr dor si ai! T isha un si qeveria, do t jepja urdhr tu merrnin gjith klerikve gjak nj her n muaj. Ja kshtu, si them un, zonja Lfransua, nj her n muaj tu bjn nga nj flebotomi t mir, n dobi t rregullit dhe t moralit! - Mjaft m, zoti Ome! Se mos keni din e iman ju! Pa fe jeni! Dhe farmacisti iu prgjigj: - Kam q ke me t, kam fen time un, dhe bile kam m shum se t gjith ata q bjn mashtrime dhe palaollqe. Prkundrazi, un e adhuroj zotin! Besoj te qenia eprore, te nj krijues kushdo qoft ky, pak rndsi ka, q na ka vendosur ktu mbi tok, pr t prmbushur detyrat tona si qytetar dhe si prindr; por ama skam nevoj t shkoj n kish, t puth pjatat e argjendta, dhe t majm me parat e mia nj tuf mashtruesish q han m mir sesa ne! Sepse zotin mund ta nderosh edhe n pyll, edhe n ar, bile edhe duke soditur kupn qiellore, si bnin t vjetrit! Zoti im sht zoti i Sokratit, i Franklinit, i Volterit dhe i Beranzhes! Un jam pr Fen e famullitarit savojas dhe pr parimet e pavdekshme t 89-s! Prandaj nuk e pranoj un zotin si nj qenie q shtit npr kopshtin e tij me bastun n dor, miqt i fut n barkun e balenave, vet vdes duke lshuar nj klithm dhe pastaj na ngjallet pas tri ditsh: gjra absurde kto n vetvete dhe krejt n kundrshtim me njra-tjetrn, bile dhe me ligjet e fiziks; kjo na vrteton, sa pr dijeni, edhe at q, priftrinjt jan mykur gjithmon n nj padituri t prjetshme ku prpiqen t zhysin si veten edhe popujt. Farmacisti heshti pastaj, duke krkuar me sy ndonj publik rreth e rrotull, sepse, si mori kot, iu duk vetja, pr nj ast, se ishte n mbledhjen e kshillit bashkiak. Mirpo e zonja e hanit nuk e dgjonte m; ajo mbante vesh nj zhurm t largt rrotash. Pas pak, kjo u dgjua e przier me trokllimn e patkonjve t liruar q prplaseshin me dheun, dhe m n fund Dallndyshja u ndal para ports.

Ishte si nj snduk i verdh, i mbajtur nga dy rrota t mdha t cilat, meq arrinin deri n lartsin e mbuless prej mushamaje, jo vetm q i pengonin udhtart t shikonin rrugn, por i strkitnin edhe n shpatulla. Kur karroca ishte mbyllur, xhamat e vegjl t dritarezave, t saj t ngushta dridheshin brenda parvazeve, dhe vende-vende kishin njolla balte mbi shtresn e vjetr t pluhurit q se lanin dot plotsisht as shirat e stuhishme. N t ishin mbrehur tre kuaj, njri prej t cilve prpara dhe, kur zbriste npr tatpjeta, karroca takonte tokn me fundin e saj, duke u tallandisur. Te sheshi u avitn disa banor jonvilas; flisnin q t gjith n t njjtn koh, pyesnin pr lajmet e reja, krkonin shpjegime dhe drgesa; Iveri nuk dinte kujt ti prgjigjej m par. Ai i kryente n qytet porosit jonvilasve. Shkonte npr dyqane, sillte topa me lkur pr kpucarin, hekurishte pr nallbanin, nj kade me saraga pr t zonjn e hanit, kapu nga modistja e kapelave pr gra, flok nga parrukieri; gjat rrugs, kur kthehej, pakot i shprndante ngritur n kmb mbi ndenjse, duke i hedhur prmbi gardhet e shtpive, dhe brtiste sa i hante fyti, ndrsa kuajt ecnin vet, pa i ngar ai. Kt radh e kishte vonuar nj ndodhi e papritur; langorja e zonjs Bovari ia kishte mbathur npr fusha. E thirrn nj erek ore t mir me frshllima. Bile Iveri e ktheu karrocn nj gjysm lege mbrapa, duke kujtuar se do tia kapnin syt nga minuta n minut; mirpo duhej t vazhdonin rrugn. Ema kishte qar, ishte zemruar; fajin pr kt fatkeqsi ia kishte hedhur Karlit. Zoti Lr, tregtar stofrash, q ndodhej bashk me t n karroc, ishte munduar ta ngushllonte duke i treguar gjith ata shembuj me qen t humbur, q e kishin gjetur t zotin pas shum vitesh. Tregonin pr njrin, i thoshte ai, q ishte kthyer nga Stambolli n Paris. Nj tjetr ishte larguar pesdhjet lega n vij t drejt dhe kishte kaluar katr lumenj me not; dhe babai i tij kishte pasur njher nj kone leshdredhur, i cili, pasi ishte zhdukur pa ln gjurm dymbdhjet vjet me radh, i krceu n shpin, mu n rrug, nj mbrmje kur po shkonte t hante dark n nj restorant n qytet. II Ema zbriti e para, pastaj Felisiteja, zoti Lr, nj taj, dhe m n fund Karli, t cilin u detyruan ta zgjonin aty n qoshen e tij, ku e kishte zn gjumi, porsa ishte ngrysur. Omeja iu paraqit t porsaardhurve; i bri nderimet e veta zonjs, u prshndet me zotrin, tha q ishte jashtzakonisht i knaqur q kishte pasur mundsin tu bnte ndonj shrbim dhe shtoi si me przemrsi se kishte guxuar t vinte me kokn e tij, meq gruan nuk e kishte n shtpi. Kur u fut n kuzhin, zonja Bovari iu afrua oxhakut. Me majn e dy gishtave e kapi fustanin mbi gjunj dhe, si e ngriti deri te syri i kmbve, nderi nga flaka,

prmbi kofshn e mishit q po rrotullohej n hell, kmb e mbathur me kpuc t zeza me qafa. Zjarri e ndrionte t trn, duke deprtuar me nj drit t fort npr vrimat e thurjes s cops t fustanit, npr poret e njtrajtshme t lkurs s saj t bardh bile dhe npr kapakt e syve q i picrronte her pas here. At e lpinte nj ngjyr e bollshme e kuqe, andej nga frynte era, nga dera gjysm e hapur. Nga ana tjetr e oxhakut po e vshtronte n heshtje nj djal i ri flokverdh. Meq mrzitej shum n Jonvil, ku punonte si sekretar pran zotit Gijomen, zoti Leon Dypyi (klienti i dyt i rregullt ky i Luanit t art) e shtynte darkn pr m von, me shpres se do t vinte n han ndonj udhtar me t cilin t bisedonte n mbrmje. Ditt q mbaronte pun hert detyrohej, ngaq sdinte t bnte, t vinte t hante n koh, dhe t duronte, q sa vinte supa e deri sa mbaronte s ngrni djathin, t ndenjurit kok m kok me Bineun. Prandaj e priti me gzim propozimin q i bri hanxhesha pr t ngrn dark s bashku me t porsaardhurit, dhe kaluan nga salla e madhe ku, me urdhr t zonjs Lfransua, ishte shtruar, pr nder, nj tryez pr katr veta. Omeu, krkoi leje ta mbante kapuin e tij t rrafsht, se kishte frik mos e zinte rrufa. Pastaj, duke u kthyer nga ajo q kishte pran, i tha: - Zonja, pa dyshim, sht pak e lodhur? Dallndyshja jon t tund e t shkund sa ta merr shpirtin fare! - Ashtu sht, - u prgjigj Ema, - por mua m plqejn gjithmon kto lloj shqetsimesh; kam qejf t ndrroj vend. - Ska gj m t mrzitshme, - pshertiu sekretari, - sesa t jetosh i gozhduar n nj vend. - Po sikur t ishit si un, - tha Sharli, - i detyruar t rrini vazhdimisht maj kalit... - Sidoqoft, ndrhyri prsri Leoni duke iu drejtuar zonjs Bovari, - mua m duket se ska gj m t kndshme: kur ke mundsi, - shtoi ai. - Ve ksaj, - tha farmacisti; - ushtrimi i profesionit t mjekut nuk sht edhe aq i lodhshm kndej nga ant tona; sepse me rrugt q kemi, prdoret karroca dhe, n prgjithsi, paguhet goxha mir, ngaq bujqit jan n gjendje. Prsa i prket pastaj mjeksis, prve rasteve t rndomta t enteritit, bronkitit, t shqetsimeve biliare, etj., kemi her pas here disa ethe, me ndrprerje, gjat t korrave, por, me nj fjal, asgj me rndsi, asgj t veant pr tu prmendur, me prjashtim t gjndrave limfatike t mahisura q jan me shumic; dhe q vijn, pa dyshim, si pasoj e kushteve t vajtueshme higjienike ku banojn fshatart tan! Oh! Keni pr ta par edhe vet zoti Bovari q duhen luftuar gjith ato paragjykime, gjith ato zakone t rrnjosura thell, me t cilat do t ndeshesh prdit gjat tr prpjekjeve tuaja shkencore si mjek; sepse ktu te ne vazhdojn akoma ta presin shptimin nga

lutjet, nga reliket, nga famullitari, n vend q ti drejtohen, si sht e udhs, mjekut a farmacistit. Megjithat, klima, me thn t vrtetn, nuk sht aspak e keqe, bile kemi dhe disa nntdhjetvjear ktu n komunn ton. Termometri (i kam br vet vrojtimet) n dimr zbret deri n katr grad, dhe n stinn e ngroht shkon njzet e pes, e shumta deri n tridhjet grad, t cilat sipas shkalls Reomyr nuk e kalojn njzet e katrn, ose pesdhjet e katrn sipas shkalls Farenhait! (Mas angleze) Dhe, n fakt, jemi t mbrojtur nga errat e veriut n nj an prej pyllit t Argjit, dhe nga errat e perndimit, prej bregut Shn Zhan n ann tjetr; dhe gjith ajo zagushi, sidoqoft, e cila, pr shkak t avujve t ujit q lirohen nga lumenjt dhe t kafshve q jan goxha shum npr lndina, q, si e dini, nxjerrin mjaft amoniak, domethn azot, hidrogjen dhe oksigjen (jo vetm azot dhe hidrogjen), dhe q thith pr vete humusin nga dheu, i przien gjith kta avuj t ndryshm, i shkrin si t thuash n nj tuf t vetme, dhe q bashkohet vetvetiu me elektricitetin e prhapur n atmosfer, ather kur sht i pranishm n t, me kalimin e kohs, mundet q, ashtu si n vendet tropikale, t krijojn afshe t ndyra smundjesh; - dhe kjo nxehtsi, them, zbutet pikrisht andej nga vjen, ose m sakt andej nga duhet t vij, domethn nga ana e jugut, prej errave t juglindjes, t cilat, si freskohen vet duke fryr gjat Sens, arrijn ndonjher papritur deri te ne, si puhi nga Rusia! - A keni t paktn vende pr shtitje kndej rreth e rrotull? vazhdonte zonja Bovari duke biseduar me djaloshin. - Oh! Shum pak, - u prgjigj ai. sht nj pik q e quajn kullot, n maj t bregut, buz pyllit. Nganjher t dielave shkoj aty, dhe rri me ndonj libr n dor, duke soditur perndimin e diellit. - Pr mua ska gj m t mrekullueshme sesa perndimet e diellit, - shtoi ajo, po sidomos kur jam n breg t detit. - Oh! Un vdes pr detin, - tha zoti Leon. - E pra, nuk ju duket, - ndrhyri zonja Bovari, - se mendja endet m lirisht mbi at hapsir t pakufishme, q kur e sodisni ju ngrihet shpirti pesh dhe ju lindin mendime pr pafundsin, pr idealen? - Po kshtu ndodh dhe kur sodit peizazhet e maleve, - vazhdoi Leoni. Kam nj kushri q udhtoi vjet npr Zvicr, dhe m thoshte se smund t prfytyrohet dot gjith ajo poezi e liqeneve, bukuria magjepsse e ujvarave, mbresa e pashlyeshme q t ln akullnajat. Aty ka pisha t larta sa sta merr dot mendja, q ngrihen ski me prrenjt, kasolle buz humnerave, dhe, nj mij hapa posht jush, lugina t tra, q shfaqen kur prhapen ret. Kto pamje doemos q ia ojn pesh zemrn njeriut, e prgatisin shpirtrisht at pr lutje, pr ekstaz. Prandaj nuk uditem m me at muzikantin e famshm, i cili, pr t ngjallur m tej fantazin e tij, e kishte zakon ti binte pianos prpara ndonj peizazhi madhshtor.

- Merreni me muzik ju? e pyeti ajo. - Jo, po m plqen shum, - u prgjigj ai. - Ah! Mos ia vini veshin, zonja Bovari, - ua preu fjaln Omeu, duke u prkulur mbi pjatn e tij, - e ka thjesht nga modestia. Pse flet kshtu, i dashur! Eeh! Ju e kndonit nj dit pr mrekulli t zotit Engjllin rojtar n dhomn tuaj. Po ju dgjoja q nga laboratori, e prdridhnit zrin porsi kngtar opere. Leoni banonte pikrisht n shtpin e farmacistit, ku kishte nj dhom t vogl n kat t tret, nga ana e sheshit. Ai u skuq nga ky lavdrim q i bri qiradhnsi i tij, i cili ishte kthyer tashm nga mjeku dhe po i numronte me radh banort kryesor t Jonvilit. I tregonte anekdota, i jepte t dhna. Nuk dihej me saktsi se pasuri kishte noteri, ndrsa familja Tyvazh mbahej m t madh. Ema vazhdoi: - Po far muzike ju plqen m shum? - Oh! Muzika gjermane, ajo t bn t ndrrosh. - A i njihni autort italian? - Jo akoma; por kam pr ti par veprat e tyre vitin q vjen, kur t shkoj t banoj n Paris pr t mbaruar studimet e drejtsis. - Si pata nderin, - tha farmacisti, ti tregoj dhe bashkshortit tuaj, pr t gjorin Janod q ia ka mbathur prej kndej, fal marrzive q bri ai, ju keni pr t marr nj nga shtpit m t rehatshme t Jonvilit. Gjja m e volitshme q ka ajo n radh t par pr nj mjek, sht dera nga ana e Shtitores, npr t ciln mund t hysh e t dalsh pa t vn re njeri. Pastaj ajo i ka t gjitha ato q duhen pr t plotsuar dshirat e nj familjeje: vend pr larje e tharje teshash, kuzhin me aneks, sallon pritjeje, qilar pr t mbajtur frutat etj. Ishte njeri q si dridhej dora pr shpenzimet! Ndrtoi, mu n fund t kopshtit, pran ujit, nj tend vetm e vetm pr t pir birr n fresk gjat vers, dhe bile, nse zonjs i plqen kopshtaria, ka mundsi ta ushtroj... - Ime shoqe smerret fare me t, - tha Sharli, - megjithse i kshillojn lvizjet fizike, asaj i plqen m shum t rrij, gjith kohn mbyllur n dhomn e vet, duke lexuar. - Qenka si un, - ndrhyri Leoni, - ska gj m t mir, n fakt, sesa t rrish n mbrmje me nj libr n duar pran zjarrit, ndrkoh q era prplaset n xhamat e dritares, dhe llamba ndrit!... - Tamam kshtu, apo jo? i tha ajo, duke ia ngulur syt e saj t mdhenj e t zinj t hapur plotsisht. - St bie ndr mend pr asgj, - vazhdoi ai, - ort ikin pa i ndier. Pa lvizur fare nga vendi, endesh npr vise q t duket sikur i sheh me sy dhe mendimi, duke u grshetuar me trillin harbohet npr hollsira ose ndjek zigzaget e aventurave. Przihet me personazhet; t duket sikur dridhesh vet, veshur me rrobat e tyre.

- Ashtu sht! Ashtu sht! pohonte ajo. - Ju ka rastisur ndonjher, - vazhdoi Leoni, - t ndeshni n ndonj libr ndonj mendim t turbullt q keni pasur m prpara n mend, ndonj figur t errsuar q ju vjen nga larg, dhe aty ju del si shfaqje e plot e ndjenjave tuaja m t holla. - E kam provuar kt, - iu prgjigj ajo. - Prandaj mua, - tha ai, - n radh t par m plqejn poett. Vargjet m duken m prekse sesa proza, dhe t bjn m shum pr t qar. - Megjithat t lodhin po e zgjate shum me to, - ia bri Ema, - ndrsa mua, prkundrazi, tani m magjepsin m shum veprat q lexohen me nj frym dhe q t ngjallin frik. I urrej heronjt e rndomt dhe ndjenjat e buta, si gjenden edhe n natyr. - Ashtu sht, - vrejti sekretari, - ato vepra q nuk e prekin zemrn, largohen, m duket mua, nga qllimi i mirfillt i artit. Sa mir t vjen kur, mes gjith atyre zhgnjimeve t jets, prhumbesh pas tipareve fisnike, ndjenjave t kulluara t dashuris dhe tablove t lumturis! Dhe un q jetoj ktu, larg nga bota, e kam kt t vetmin argtim; mirpo sa t pakta jan mundsit n Jonvil! - Si n Tot, besoj, - vazhdoi Ema; - prandaj un aty isha antare e rregullt e nj biblioteke. - Po t doj zonja t m nderoj, - tha farmacisti q dgjoi fjalt e fundit, - un kam pr t nj bibliotek me veprat e autorve m t mir: Volterin, Rusoin, Delilin, Uollter Skotin, Jehonn e fejtoneve etj., dhe prve ksaj, marr organe shtypi t ndryshme, si Fenerin e Ruanit, i cili m vjen prdit, meq kam privilegjin t jem korrespondent i tij pr zonat e Byshit Farzhs, Nfshatelit, Jonvilit dhe rrethinat. Po bheshin dy or e gjysm q ishin ulur n tryez, sepse shrbtorja Artemiz q i trhiqte zvarr shapkat e saj prej cohe t rndomt mbi pllakat e dyshemes, sillte nj pjat tani e nj pastaj, i harronte t gjitha, nuk i merrte vesh porosit dhe vazhdimisht e linte hapur dern e bilardos, e cila i binte murit me majn e rrezes s saj. Gjat biseds Leoni, pa e vn re as vet, kishte vendosur kmbn mbi nj nga shkallzat e karriges ku ishte ulur zonja Bovari. Kjo kishte vn nj kravat t vogl prej mndafshi blu, q ia mbante drejt, si luleshtrydhe, jakn pala-pala prej plhure t holl; dhe, sipas lvizjeve t koks q bnte, pjesa e poshtme e fytyrs, her i futej nn gushore, her i dilte gjith hijeshi. Kshtu pra, gjat kohs q Sharli bnte muhabet me farmacistin; ata, duke ndenjur pran e pran, hyn n nj nga ato bisedat e turbullta ku sido q t vrtiten mendimet e shprehura, n epiqendr t tyre mbetet simpatia e ndrsjellt. Shfaqjet n Paris, titujt e romaneve, kadrilet e

reja, dhe shoqrin e lart t cilt nuk e njihnin, Totin ku kishte jetuar ajo, Jonvilin ku ishin tani, i morn t gjitha me radh, foln pr gjithka deri sa mbaroi darka. Kur erdhi kafeja, Felisiteja shkoi t prgatiste dhomn n shtpin e re, dhe pas pak, t ftuarit u ngritn e ikn. Zonja Lfransua flinte pran vatrs, sakaq stallieri, me pishtar n dor, priste zotin dhe zonjn Bovari pr ti prcjell n banesn e tyre. Flokt e kuq i ishin mbushur me fije kashte, dhe alonte nga kmba e majt. Si mori me dorn tjetr adrn e zotit famullitar, u nisn q t tre. Fshati kishte rn n gjum. Shtyllat e pazarit shtrinin hijet e tyre t mdha. Toka ishte krejt e prhirt, si n nj nat vere. Mirpo, meq shtpia e mjekut ishte pesdhjet hapa larg hanit, u desh pothuajse menjher, t thoshin natn e mir, dhe u ndan. Q n korridor, Ema ndjeu ftohtsin e suvas q i ra mbi shpatulla si ndonj leck e lagur. Muret ishin t reja, dhe shkallt prej druri krcitn nga kmbt. N dhomn e katit t dyt deprtonte nprmjet dritareve pa perde nj drit e zbardht. Shquheshin ca maja pemsh dhe, pak m larg, nj lndin e zhytur prgjysm n mjegull, q dilte si shtllunga-shtllunga tymi n dritn e hns, gjat rrjedhs s lumit. N mes t dhoms ishin vendosur rrmuj sirtar komoje, shishe, hekura perdesh, shufra t praruara, dyshek t hedhur mbi karrige dhe legen mbi dysheme, sepse dy hamenjt q solln plakat, i kishin lshuar t gjitha aty pa pik meraku. Ishte hera e katrt q ajo flinte n nj vend t panjohur. Hera e par kishte qen at dit kur hyri n manastir, e dyta kur kishte ardhur n Tot, e treta n Vobisar, dhe e katrta kjo tani; po secili prej tyre kishte zn vend n jetn e saj si fillimi i nj faze t re. Ajo nuk besonte se gjrat mund t paraqiteshin njlloj n vende t ndryshme, dhe, prderisa pjesa e par kishte qen e keqe, ajo q i ngelej pr t kaluar, pa dyshim, do t ishte m e mir. III T nesrmen, kur u zgjua, pa sekretarin tek sheshi. Ajo ishte me penjuar. Ai ngriti kokn dhe e prshndeti. Ajo u prkul shpejt e shpejt dhe mbylli dritaren. Gjith ditn e dits Leoni priti t vinte ora gjasht e mbrmjes, mirpo, kur hyri n han, ve zotit Bine, q kishte zn vend n tryez, nuk gjeti njeri tjetr. Darka e djeshme ishte pr t si nj ngjarje me rndsi; deri ather ai skishte biseduar kurr dy or rresht me nj zonj. Si kishte mundur vall ti tregonte, bile me nj gjuh t ngritur, gjith ato gjra t cilat, m prpara sdo ti kishte shprehur dot aq mir? Zakonisht ishte i druajtur dhe ruante nj natyr t prmbajtur, shprehje kjo njkohsisht turpi dhe tinzie. N Jonvil e mbanin pr njeri t sjellshm e pr s mbari. Dgjonte me vmendje si arsyetonin njerzit e pjekur, dhe nuk dukej fare i rrmbyer n politik, gj e rrall kjo pr nj djal t ri. Pa

kishte dhe talent n disa fusha, pikturonte me bojra uji, merrte vesh nga muzika dhe lexonte me gjith dshir letrsi pas darke, kur nuk luante letra. Zoti Ome e vlersonte pr kulturn q kishte; zonja Ome e donte pr dashamirsin q tregonte, sepse shpesh her rrinte n kopsht me fmijt e saj, kalamaj vazhdimisht t flliqur, pa pik edukate dhe disi ngalakeq si e ma. Pr ta kujdesej prve shrbtores, dhe Justini, irak n farmaci, kushri i largt i zotit Ome, q e kishin marr n shtpi pr bamirsi, dhe punonte njkohsisht si shrbtor. Farmacisti u tregua m i mir nga t gjith fqinjt e tjer. Ai i foli zonjs Bovari pr furnitort, thrriti posarisht shitsin e tij t mushtit t mollve, e provoi pijen vet, dhe u prkujdes q fuia t vendosej mir n bodrum; pastaj u tregoi rrugn se si mund t blinin gjalp me mim t lir, dhe ra n ujdi me Letibuduain, kujdestarin e kishs, i cili prve detyrave t tij kishtare dhe t prmortshme, merrej edhe me mirmbajtjen e kopshteve kryesore t Jonvilit, duke u paguar me or ose pr gjith vitin, si u vinte m pr mbar t interesuarve. Farmacistin nuk e shtynte vetm dshira tu bnte nder t tjerve, mbrapa gjith asaj przemrsie t tepruar q tregonte ai, fshihej nj plan i caktuar. Ai kishte shkelur ligjin e dats 9 t muajit vantoz t vitit XI , q i ndalon ushtrimin e profesionit t mjeksis do njeriu q nuk ka diplom; pr pasoj, Omeu, i denoncuar fshehurazi, ishte thirrur n Ruan, nga zoti prokuror i mbretit, n kabinetin e tij t veant. Zyrtari i lart e kishte pritur n kmb, veshur me tog, supet mbuluar me lkur hermine dhe kokn me kapel gjykatsi. Ishte mngjes, para fillimit t seancs gjyqsore. N korridor dgjoheshin izmet e rnda t xhandarve dhe, si ndonj kumbim i largt, bravat e mdha q mbylleshin. Farmacistit i ushtonin vesht aq shum sa kujtoi se do ti binte pika; prfytyroi birucat e nndheshme, familjen duke u shkrir n vaj, farmacin t shitur, gjith kavanozt t haprdar; dhe e ndjeu m se t nevojshme t hynte n nj kafene ku piu nj got rum me uj Selci, pr t marr veten. Pak nga pak, kujtimi i ktij paralajmrimi t rrept iu fashit dhe vazhdoi, si m par, t jepte kshilla t kota mjeksore n dhomn mbrapa dyqanit t tij. Mirpo pikrisht pr kt arsye kryetari i bashkis e kishte inat, kolegt e tij ishin ziliqar, pra duhej t ruhej nga t gjith; po ti ngjitej pas zotit Bovari me servilizma, do t fitonte mirnjohjen e tij, dhe kshtu ai nuk do ta bnte t gjat n rast se vinte re gj. Prandaj, do mngjes, Omeu, i sillte atij gazetn, dhe shpesh her, mbasditeve, shkputej nj ast nga farmacia q t shkonte t bnte muhabet me mjekun. Sharli ishte i mrzitur: nuk po i vinin pacient. Rrinte ulur me or t tra, pa folur, shkonte e flinte n dhomn e vizitave ose shikonte t shoqen q qepte. Pr tu argtuar, rropatej npr shtpi si ndonj puntor krahu, madje u mundua t lyente hambarin me at pak boj q kishin ln bojaxhinjt. Mirpo puna e parave e shqetsonte. Kishte shpenzuar aq shum pr rregullimet q kishte br n Tot, pr veshjet e zonjs dhe pr shprnguljen, saq gjith prika, e cila shkonte m

shum se tre mij skude, ishte rrafshuar brenda dy vjetve. Pastaj, sa gjra u dmtuan ose humbn fare gjat rrugs nga Toti n Jonvil, pa llogaritur famullitarin prej allie, i cili, u rrzua nga qerrja pas nj tronditjeje t fort, u b cop e ik mbi kalldrmin e Kenkampuas! Mrzitja iu prhap nga nj shqetsim m i kndshm, shtatzania e gruas. Sa m shum afrohej afati i lindjes, aq m tepr e donte ai at. Midis tyre krijohej nj lidhje tjetr organike, dhe nj si ndjenj e pandrprer e nj bashkimi m t ndrlikuar. Kur e shihte s largu tek ecte gjith plogshti dhe lvizte shtatin me ngadal mbi ijet e saj pa korse, kur e kishte ball pr ball dhe e sodiste m me nge, kur lshohej e kapitur n kolltuk, ai fluturonte nga lumturia, ngrihej, e puthte, i ledhatonte fytyrn me duar, e thrriste mamak, e ftonte t vallzonte, dhe, nxirrte nga goja, gjysm me t qeshur, gjysm me t qar, gjithfar shakash prkdhelse q i vinin n mend. Shkrihej i tri nga ndja me mendimin q do t bhej baba. Tani nuk i mungonte m asgj. E njihte jetn mbar e prap dhe ishte shtruar n t kmbkryq, pa e prishur terezin fare. N fillim Ems i erdhi udi e madhe, pastaj e pushtoi dshira t lirohej nga ajo barr q t merrte vesh se donte t thoshte t jesh nn. Mirpo, n pamundsi pr t br aq shpenzime sa donte ajo, t kishte nj djep si vark, me perde t mndafshta ngjyrtrndafili dhe kapu t qndisur, e pushtuar nga nj val hidhrimi, hoqi dor fare nga takmet e kalamanit, dhe i ra shkurt, duke i porositur ato te nj rrobaqepse e fshatit, pa i zgjedhur dhe pa br fjal rreth tyre. Nuk u argtua pra, me kto paraprgatitje q shtojn dhembshurin e nnave, dhe qysh n fillim, dashurin pr foshnjn, sikur ia zbehu dika. Megjithat, meq Sharli, sa her q ulej e ngrihej buka, i fliste pr fmijn, skaloi shum dhe ajo filloi ta kishte mendjen vazhdimisht aty. Ajo e donte djal; t ish i fort e zeshkan dhe emrin ta kishte Zhorzh; dhe mendimi q t lindte nj mashkull ishte pr t si nj shpres pr hakmarrje pr gjithka q skishte mundur t arrinte vet n t kaluarn. Djali, t paktn, sht i lir; ai mund t knaq pasionet e veta e t bredh npr vende t ndryshme, t kaprcej pengesat, t shijoj lumturit m t paarritshme. Ndrsa vajza ska nga tia mbaj gjith jetn. E ngordhur dhe delikate njkohsisht, ajo duhet t prballoj edhe dobsit e trupit t vet edhe nnshtrimin ndaj ligjit. Vullneti, ashtu si velloja e kapels t saj q mbahet me nj cop lidhze, i lkundet nga t fryj era, gjithmon e trheq ndonj dshir, gjithmon e mban n vend ndonj norm. Lindi nj dit t diel, rreth ors gjasht, kur po dilte dielli. - Vajz! tha Sharli. Ajo ktheu kokn nga ana tjetr dhe i ra t fikt. Pothuajse n ast mbrriti me vrap zonja Ome q e puthi, si dhe zonja Lfransua nga Luani i art. Farmacisti si njeri i matur, vetm sa e prgzoi aty pr

aty, q nga dera gjysm e hapur. Deshi t shihte foshnjn dhe tha se kishte lindur shum e mbar. Gjat kohs s lehonis, ajo e vrau shum mendjen pr ti gjetur nj emr s bijs. N fillim kujtoi gjith emrat me mbaresa italisht, si Klara, Luiza, Armanda, Atala; i plqente mjaft emri Galsenda dhe m shum akoma Izelta apo Leokadi. Sharli kishte dshir t quhej si e ma; Ema nuk pranonte. Shfletuan kalendarin nga fillimi n fund, bile pan dhe ata t huajt. - Zoti Leon, - thoshte farmacisti, - me t cilin bisedoja nj dit pr kt shtje, uditet se si nuk ia vini emrin Madlen, q tani sht jashtzakonisht n mod. Mirpo e ma e Sharlit u ngrit me t madhe kundr ktij emri mkatareje. Ndrsa zotit Ome i plqenin m shum gjith ata emra q t kujtonin ndonj njeri t shquar, ndonj vepr t rrall ose ndonj mendim fisnik, bile dhe fmijt e vet i kishte pagzuar duke iu prmbajtur ktij parimi. Kshtu pr shembull Napoleoni simbolizonte lavdin dhe Franklini lirin; Irma ishte ndoshta nj lshim ndaj romantizmit; kurse Atalia ishte pr nder t kryeveprs m t pavdekshme t skens franceze. Sepse atij, bindjet filozofike q kishte, nuk i bheshin penges pr dobsin q ndiente ndaj artit, mendimi nuk ia ndrydhte aspak ndjeshmrin; ai dinte ta bnte dallimin midis tyre, t merrte parasysh si imagjinatn edhe fanatizmin. Idet e ksaj tragjedie, pr shembull, i dnonte, por stili i saj e linte pa mend; i urrente konceptimin, por i monte t gjitha hollsit, dhe i kishte inat personazhet, n nj koh q ligjratat e tyre e bnin pr vete. Kur lexonte pjest e prmendura t saj, ngazllehej i tri, por kur mendonte se klerikt i shfrytzonin pozitat q kishin vetm e vetm pr interesat e tyre, e pushtonte trishtimi, dhe n kt lmsh ndjenjash q e ngatrronin m keq, i vinte njkohsisht edhe ta kurorzonte Rasinin me duart e tij edhe t bisedonte shtruar me t nj cop her t mir. Ems, m n fund, i ra ndr mend se kur kishte qen n kshtjelln e Vobisarit, kishte dgjuar markezn q thrriste nj t re me emrin Berta; qysh nga ai ast u vendos ta quanin t bijn me kt emr dhe, meq xha Ruoi svinte dot, iu lutn zotit Ome t bhej nun. Si dhurata, ai solli nga t gjitha prodhimet e farmacis s tij, domethn: gjasht kuti me hide, nj kavanoz plot me hasude, tri kofina me brum mullage dhe, prve ktyre, gjasht shufra sheqeri t kristalizuara q i kishte gjetur n nj dollap. N mbrmjen e ceremonis s pagzimit u shtrua nj dark e madhe; aty ishte edhe famullitari; q t gjith u ndezn mir. Kur erdhi koha e pijeve tretse, zoti Ome ia mori kngs Zoti i njerzve t mir. Zoti Leon kndoi nj kng lundrtarsh venecian, dhe zonja Bovari, nna, q ishte edhe kumbar nj romanc t kohs s Perandoris; m n fund, zoti Bovari, babai, krkoi ta zbrisnin posht foshnjn, dhe nisi ta pagzonte me nj got shampanj q ia hidhte nga lart mbi kok. Abat Burnizieni u skandalizua nga kjo e tallur me

sakrementin m t rndsishm; xha Bovariu iu prgjigj me nj citat nga poema Lufta e perndis , famullitari deshi t ikte, mirpo zonjat iu lutn shum q t rrinte, ndrhyri dhe Omeu, e kshtu arritn ta ulnin klerikun, i cili e mori prsri qet-qet nga pjata filxhanin me kafe q e kishte ln prgjysm. Zoti Bovari, babai, ndenji edhe nj muaj n Jonvil, banort e t cilit i mahniti me nj kapel policsh shum t bukur me shirita t argjendt, q e vinte n mngjes kur shkonte t pinte duhan me llull te sheshi. Meq i ishte br zakon gjithashtu t pinte shum raki, shpesh her drgonte shrbtoren te Luani i art ti blinte nj shishe, q e vinin pr llogari t t birit; dhe harxhoi gjith kolonjn e nuses pr t parfumuar shallet e tij. Ajo nuk mrzitej fare me t. Ai ishte njeri i bredhur: i fliste pr Berlinin, Vjenn, Strasburgun, pr kohn kur kishte qen oficer, pr dashnoret q kishte pasur, pr drekat e rnda ku kishte marr pjes, pastaj tregohej i dashur me t, bile nganjher n shkall a n kopsht, e kapte pr beli duke brtitur: - Ki mendjen, Sharl! Ather nna Bovari u tremb pr lumturin e t birit, dhe nga frika se mos i shoqi, me kalimin e kohs ushtronte ndikimin e tij imoral n mendimet e nuses, nxitoi ta shpejtonte nisjen. Ndoshta shqetsohej dhe nga dika m e rnd se kaq. Prej zotit Bovari mund t pritej gjithka. Nj dit Ems se si i hipi prnjhersh ta shihte voglushen e saj, q e kishte uar ta mbante me gji e shoqja e zdrukthtarit, dhe pa e par fare kalendarin n vazhdonin akoma gjasht javt e shn Mris, u nis drejt e te banesa e Roles, q ndodhej n fund t fshatit, rrz kodrs, midis rrugs kryesore dhe lndinave. Ishte mesdit; shtpit i kishin kanatet t mbyllura, dhe atit e mbuluara me rrasa, q shklqenin nga drita e fort e qiellit t kaltr, dukeshin sikur nxirrnin shkndija nga majat e kulmeve t tyre. Frynte nj er e rnd. Emn e lan fuqit nga t ecurit; e vrisnin gurikat e trotuarit; nj mendje i thoshte t kthehej n shtpi, a t hynte gjkundi pr tu ulur. N at ast doli nga nj der aty afr zoti Leon, me nj tuf letrash nn sqetull. Ai u afrua ta prshndeste dhe u fut n hije, para dyqanit t Lres, posht tends s prhirt q shtrihej prpara. Zonja Bovari i tha se po shkonte t shikonte fmijn, mirpo e ndiente veten t kputur. - Po sikur..., - nisi t thoshte Leoni pa guxuar t vazhdonte m tej. - Keni gj pun n ndonj vend? e pyeti ajo. Dhe me tiu prgjigjur sekretari se ishte i lir, ajo iu lut ta shoqronte. Q at mbrmje kt e mori vesh gjith Jonvili, dhe zonja Tyvazh, e shoqja e noterit, tha n prani t shrbtores s saj se zonja Bovari po e njolloste veten.

Pr t shkuar deri te taja, duhej t ktheheshe n fund t rrugs majtas, n drejtim t varrezave, dhe pastaj, midis shtpive t vogla dhe oborreve, t vazhdoje npr nj shteg t ngusht, i mbjell n t dy ant me voshtra. Kto kishin elur lule, po kshtu dhe veronikat, trndafilat e egr, hithrat si dhe manaferrat e vogla q ngriheshin prmbi shkurre. Nga vrimat e gardheve, t zinin syt, para karakatinave,ndonj derr mbi pleh, ose lop t lidhura, q frkonin brirt pas trungut t pemve. Ata q t dy ecnin krah pr krah me ngadal, ajo mbshtetej tek ai, dhe ai e ndalonte hapin duke e llogaritur me t sajin; para tyre fluturonte nj luzm mizash, duke zukatur npr ajrin e nxeht. E njohn shtpin nga nj arr e vjetr q i bnte hije. E ult dhe e mbuluar me tjegulla t murrme, ajo kishte posht baxhs s papafingos nj varg qepsh t varura prjashta. Leha katrore e mbjell me sallat t njom, me ca rrnj trumze t but, si dhe me bizele t elura t mbshtetura mbi hunj, ishte e rrethuar me thupra, t ngulura n kmb, q qndronin pas gardhit me ferra. Uji i pist rridhte duke u prhapur mbi bar, dhe rreth e rrotull kishte lecka q smerreshin vesh se ishin: orape t thurura, nj kmish basme e kuqe dhe nj araf i madh prej plhure t trash i nderur pr s gjati mbi gardh. Si dgjoi zhurmn e trins, taja doli, me nj foshnj n krah q pinte sis. Me dorn tjetr mbante nj kalama t mjer e t dobt, me nj fytyr gjith purra, i biri i nj shitsi trikotazhesh nga Ruani, t cilin prindrit e vet tepr t zn me pun, e linin n fshat. - Hyni, - tha ajo, - voglushja juaj po fle aty. N fund t dhoms prdhese, e vetmja n gjith banesn, ishte mbshtetur pas murit nj shtrat i gjer pa perde, ndrsa nj magje zinte njrn an t dritares, e cila nj xham e kishte t ngjitur me letr t kaltr t tejdukshme. N qoshe, mbrapa ders, ishin vn rresht posht gurit t govats, kpuc me qafa me gozhd t shndritshme, pran nj shisheje plot me vaj q kishte n gryk nj pend; mbi oxhakun gjith pluhur, midis samave, fundrrinave t qirinjve dhe copave t eshks, ishte hedhur nj kalendar i Matj Lensbergut. Dhe salltaneti i fundit i ksaj strehe ishte nj Fam q u binte borive, figur e prer kjo me sa duket nga ndonj reklam parfumesh dhe q ishte mbrthyer n mur me gjasht thumba kpucsh. Fmija e Ems flinte n nj djep t thurur me thupra shelgu, i vendosur prdhe. Ajo e mori me gjith batanijen me t ciln ishte mbshtjell dhe filloi ti kndonte me ngadal duke u lkundur sa andej-kndej. Leoni shtiste npr dhom; atij i vinte udi tek shihte kt zonj t bukur, veshur me fustan nankini n mes gjith ktij mjerimi. Zonja Bovari u skuq n fytyr; ai ktheu kokn nga ana tjetr, duke menduar se mos shikimi i tij e bri me turp. Pastaj ajo e shtriu prsri n djep voglushen, q sapo kishte vjell mbi grykashkn e saj. Taja erdhi menjher ta fshinte, duke e siguruar se nuk do t mbetej njoll.

- Sa her m flliqet kjo mua kshtu e m keq akoma, - tha ajo, - dhe un sbj gj tjetr vese e laj e shplaj or e pa koh! Ju lutem pra, kini mirsin t porositni Kamyn, bakallin, q t m jap pak sapun kur t kem nevoj. Do t ishte m e volitshme edhe pr ju, sepse skam pr tju shqetsuar m. - Mir, mir! tha Ema. Mirupafshim zonja Role. Dhe ajo doli duke fshir kmbt mbi pragun e ders. Gruaja e shkret e prcolli deri n fund t oborrit, duke i thn se sa vshtir e kishte t ohej natn. - Jam aq e drrmuar nganjher sa m z gjumi mbi karrige; prandaj t paktn duhet t m jepni ca kafe t bluar, sa pr nj muaj q ta pi do mngjes me qumsht. Pasi duroi gjith ato t falnderuara q skishin t mbaruar, zonja Bovari u largua; por, sa bri disa hapa npr shteg, dgjoi nj zhurm nallanesh dhe ktheu kokn: ishte taja! - Si sht puna? Ather fshatarja, si e hoqi mnjan mbrapa nj vidhi, zuri ti fliste pr t shoqin, i cili, me zanatin q kish dhe me gjasht franga n vit q kapiteni... - Soseni m shpejt, - i tha Ema. - Po ja! vazhdoi taja duke pshertir pas do fjale, - kam frik se mos mrzitet kur t m shoh q pi kafe vetm; ju e dini si jan burrat... - Prderisa do tju siguroj juve, - prsriti Ema, - do tju jap edhe pr t!... Po m bezdisni! - Pr fat t keq, moj zonj e dashur, at e zn n gjoks edhe ca ngre t tmerrshme nga plagt q ka marr. Thot bile se e dobson edhe mushti i mollve. - Po nxirreni t shkretn, zonja Role! - Ja, si t them, vazhoi kjo duke u prkulur n shenj nderimi, - po qe se nuk e teproj q tju krkoj..., - ajo e prshndeti dhe nj her, - kur tju vij pr mbar, dhe shikimi i saj mori nj pamje lutse, - nj brok t vogl me raki, - i tha ajo m n fund, - do ti frkoj dhe voglushes suaj kmbt, q i ka t njoma si gjuha. Si u shqit nga taja, Ema ia futi prsri krahun zotit Leon. Nj cop her eci me t shpejt, pastaj e ngadalsoi hapin dhe shikimi, q e kishte drejtuar prpara, ndeshi papritur te supi i djaloshit, i cili e kishte redingotn me jak kadifeje t zez. Prsipr saj binin flokt gshtenj, t lpir dhe krehur mir. Asaj i ran n sy thonjt e tij, q ishin m t gjat nga i mbanin n Jonvil. Sekretari, ndr t tjera, kujdesej pr to me merak t madh dhe pr kt qllim kishte nj sojak t posam q e ruante n kutin e penave. U kthyen n Jonvil duke ecur buz lumit. Gjat stins s nxeht, bregu i pjerrt zgjerohej m shum duke nxjerr n pah, deri n themele, muret e kopshteve, t cilt kishin nga nj shkall me disa shkelz q zbrisnin deri posht

n lum. Ky rridhte pa zhurm, i shpejt dhe i ftoht me sa shihej me sy; mbi t prkuleshin fije t gjata e t holla bari t prziera s bashku, sipas rryms t ujit q i shtynte, dhe shtriheshin n kthjelltsin e tij si floknaja t gjelbra t braktisura. Nganjher, ecte ose qndronte n maj t xunkthave ose mbi fletn e zambakve t ujit ndonj insekt kmbholl. Dielli i prshkonte tejprtej me rrezet e tij flluskat e kaltra t valve q vinin njra pas tjetrs duke plasur; shelgjeve t vjetra t krasitura u pasqyrohej n uj lvozhga ngjyr hiri; prtej lumit, rreth e prqark, livadhi dukej i shkret. Ishte ora kur npr ferma hanin drek dhe nusja e re me shokun e saj sdgjonin gj tjetr vese zhurmn ritmike t hapave t tyre mbi dheun e shtegut, fjalt q shkmbenin me njri-tjetrin si dhe frfritjen e fustanit t Ems q frushullonte prreth saj. Muret e kopshteve, gjith copa shishesh gjat tr pjess s siprme, prvlonin si xhama sere. Midis tullave kishin mbir rrepa t egra dhe, zonja Bovari, tek ecte, u shkrmoqte me cepin e adrs s saj t hapur lulet e vyshkura q shkundin pluhurin e tyre t verdh, ose ndonj deg luleje blete dhe kulpre q varej, prjashta, e cila zvarritej nj ast mbi copn e mndafsht, ngjitur pas thekve t saj. Ata po bisedonin pr nj trup valltarsh spanjoll, q pritej t vinte s shpejti n teatrin e Ruanit. - Do t shkoni ta shihni? e pyeti ajo. - Po munda, - u prgjigj ai. Vall skishin gj tjetr pr ti thn njri-tjetrit? Sidoqoft syt e tyre flisnin pr nj bised m t rndsishme; dhe, ndrsa prpiqeshin t gjenin fjal t rndomta, e ndienin se po i pushtonte e njjta topitje q t dy; ajo ishte si nj pshpritje e shpirtit, e thell, e vazhdueshme, q dilte mbi at t zrave t tyre. T befasuar nga habia q u shkaktonte kjo ndje e re, atyre as q u shkonte mendja ti tregonin njri-tjetrit at q ndienin apo t zbulonin arsyen e saj. Lumturit e ardhshme, ashtu si brigjet tropikale, e hedhin n hapsirn e pafundme q shtrihet prpara, plogshtin e tyre t lindur, si nj fllad erkndshm, dhe zhytesh n kt dehje prgjumsh pa e vrar mendjen pr horizontin q nuk duket fare. Toka, n nj vend, ishte shembur nga kmbt e bagtive; atyre iu desh t ecnin mbi gur t mdhenj, q kishin zn vend aty-ktu npr balt. Shpesh, ajo ndalej nj ast pr t par se ku do ta vinte kmbn e mbathur me kpuc me qafa, dhe, duke u luhatur mbi gurin q lkundej nga pesha e saj, ajo, me brryla t ngritur prpjet, me shtat t prkulur, me shikim t turbullt, qeshte nga frika se mos binte n pellgjet me uj. Kur mbrritn para kopshtit t saj, zonja Bovari shtyu dern e vogl, ngjiti shkallt me nxitim dhe nuk u pa m.

Leoni u kthye n zyr. Noteri nuk ishte aty; ai u hodhi nj sy dosjeve, pastaj mprehu penn, mori kapeln dhe doli. Shkoi n kullot, maj kodrs s Arglit, n t hyr t pyllit; u shtri prtok nn bredha dhe vshtroi qiellin nprmjet hapsirs midis gishtrinjve t tij. - Sa i mrzitur q jam! thoshte ai me vete, - sa i mrzitur q jam! I dukej se ishte katandisur pr ti qar hallin n kt fshat, ku gjith-gjith kishte mik Omeun dhe mjeshtr Gijomenin. Ky i fundit, vazhdimisht i zn me pun, me syza me bishta t art dhe me favorite t kuqe dhe kravat t bardh, sia thoshte fare nga ndjeshmrit e shpirtit, ndonse mbahej si kreko sipas stilit anglez, aq sa n fillim sekretari u mahnit. Sa pr t shoqen e farmacistit, sgjeje bashkshorte m t mir n Normandi, e but si dele, prgjrohej pr fmijt, pr t atin, pr t mn, pr kushrinjt, vajtonte fatkeqsit e t tjerve, duke i ln pas dore punt e shtpis, dhe i urrente korset; - mirpo ishte aq e plogsht n lvizje, aq e mrzitshme kur e dgjoje, me tipare aq t rndomta dhe po me t njjtat biseda, saq edhe pse ishte tridhjet vjee, dhe ai njzet, edhe pse i kishin ngjitur dyert e dhomave ku flinin, dhe fliste me t dit pr dit, atij as i kishte shkuar mendja ndonjher se ajo mund t ishte grua pr burr, as t kish nga seksi i saj gj tjetr ve fustanit. Pastaj, kush ishte tjetr aty? Bineu, disa tregtar, dy a tre banakier, famullitari, dhe s fundi zoti Tyvazh, kryetari i bashkis, me dy djemt e tij, njerz t kamur, nopran, koktrash, q i lronin vet arat e tyre, dendeshin me t ngrna e t pira brenda familjes, madje ishin besimtar dhe t padurueshm n shoqri. Mirpo mes ktyre fytyrave me tipare t rndomta spikaste ajo e Ems q, ndrkaq, shkputej e vetmuar dhe m e largt; sepse ai ndiente se midis asaj dhe vetes s tij kishte humnera t errta. N fillim, ai shkoi n shtpin e saj disa her bashk me farmacistin. Sharli nuk e kishte pritur me ndonj interesim t veant dhe Leoni nuk dinte nga tia mbante, nga nj an kishte frik se mos linte prshtypjen e nj njeriu t bezdisshm, nga ana tjetr dshironte t kishte nj miqsi t ngusht, e cila i dukej pothuaj e paarritshme. IV Q n ditt e para t t ftohts, Ema iku nga dhoma e vet dhe u vendos n sallonin e ndenjjes, q ishte nj od e gjat me tavan t ult, me nj skelet t dendur polipi mbi oxhak, i nderur pran nj pasqyre. Ulur n kolltuk afr dritares, ajo shikonte banort e fshatit q ecnin n trotuar. Leoni shkonte dy her n dit nga zyra te Luani i art. Ema q s largu e dgjonte kur vinte; ajo prkulej duke mbajtur vesh; ndrsa djaloshi futej shkarazi

pas perdes, gjithmon i veshur njlloj dhe pa e kthyer kokn fare. Mirpo, n buzmbrmje, kur ajo, me mjekr mbshtetur mbi pllmbn e dors s majt, e kishte hedhur mbi prehr qndisjen q kishte filluar, shpesh her dridhej e tra sa shihte at hije q rrshqiste. Menjher ohej dhe urdhronte q t shtronin tryezn. Zoti Ome vinte n kohn e darks. Me kapuin e tij t rrafsht n dor, ai hynte pa u ndier q t mos shqetsonte njeri dhe duke prsritur gjithmon t njjtat fjal: Mirmbrma t gjithve! Pastaj, si ulej n vendin e tij, pran tryezs, n mes t dy bashkshortve, e pyeste mjekun pr t smurt, dhe ky kshillohej me t pr shprblimin q mund t merrte. Pas ksaj, bisedonin pr ato q kishte gazeta. N at or Omeu e dinte pothuajse prmendsh dhe tregonte t plot gjith prmbajtjen e saj pa i shptuar vrejtjet e redaksis dhe prshkrimet e fatkeqsive q kishin ndodhur n Franc apo n vende t tjera. Mirpo si shteronte tema e biseds, ai nuk vononte t bnte ndonj vrejtje pr gjellt e shtruara. Nganjher bile, duke u ngritur prgjysm, i tregonte gjith kujdes zonjs pjesn m t but t mishit, ose, duke u kthyer nga shrbtorja, i jepte kshilla pr gatimin e raguve dhe pr prdorimin e erzave e salcave; pr aromn, pr nnproduktet e mishit, lngjet dhe xhelatinn, fliste aq bukur sa t mahniste. Madje Omeu, q e kishte kokn m t mbushur me receta nga ishte farmacia e tij me kavanoza, se kishte shokun n prgatitjen e lloj-lloj recetave, uthullave dhe likereve t mbla, dhe njihte gjithashtu shpikjet e fundit t sobave ekonomike si dhe mjeshtrin e ruajtjes s djathrave dhe t trajtimit t verrave t dobta. N orn tet vinte Justini q e krkonte pr t mbyllur farmacin. Zoti Ome e shikonte me nj sy qesndiss, sidomos po t ndodhej aty Felisiteja, sepse e kishte vn re q irakut t tij i plqente t dukej n shtpin e mjekut. - Ktij qerratait tim, - thoshte ai, - o ka filluar ti pjell mendja dhe m duket se, dreqi ta marr, ka rn n dashuri me shrbtoren tuaj. Mirpo e meta m e madhe e tij, pr t cilin ai e qortonte, ishte se dgjonte vazhdimisht bisedat. T dielave pr shembull, ishte e pamundur ta nxirrje nga salloni, kur e thrriste zonja Ome pr ti marr fmijt, q i kishte zn gjumi npr kolltuk dhe q trhiqnin me shpin mbulesat tepr t gjera prej kambriku. Ktyre mbrmjeve q organizonte farmacisti nuk vinin shum veta, sepse mjaft njerz t ndryshm t nderuar i ishin larguar njri pas tjetrit prej shpifjeve q bnte dhe mendimeve politike q kishte. Sekretari ishte gjithmon i pranishm aty. Sa dgjonte zilen, vraponte ti dilte prpara zonjs Bovari, i merrte shallin, dhe pantoflat e mdha me thek q i vinte mbi kpuc, kur binte dbor, ia vinte mnjan, posht tryezs s farmacistit. N fillim bnin ca duar tridhjet e njsh; pastaj zoti Ome luante me Emn ekarte, Leoni q rrinte mbrapa saj, i jepte kshilla. Ashtu n kmb dhe me duar mbshtetur mbi shpinn e karriges s saj, ai i vshtronte dhmbt e krehrit q ishin

ngulur n topuz. N do lvizje q bnte pr t hedhur letrat, i ngrihej fustani nga ana e djatht. Nga flokt e saj t mbledhur i zbriste nj si ngjyr e murrme mbi shpin, q vinte duke u zbehur shkall-shkall derisa shuhej krejtsisht n errsir. Ndrsa fustani i varej nga t dy ant mbi ndenjse, i fryr, plot me pala dhe shtrihej deri prtok. Nganjher kur Leoni e ndiente se po ia vinte prsipr fustanit tabanin e izmes, mnjanohej rrmbimthi sikur ti kishte shkelur kmbt ndokujt. Si mbaronte loja me letra, farmacisti dhe mjeku luanin domino, kurse Ema, pasi ndrronte vend, mbshtetej me brryla mbi tryez q t shfletonte Ilustrimin. E sillte me vete kt revist mode. Leoni ulej pran saj; shikonin s bashku riprodhimet dhe prisnin njri-tjetrin n fund t do faqeje para se ta kthente ajo. Shpesh her ajo i lutej ti recitonte vargje; Leoni ia deklamonte me nj z t zvargur q e veniste qllimisht gjith kujdes gjat strofave t dashuris. Mirpo e bezdiste zhurma e dominove; zoti Ome ishte i fort n kt loj, Sharlin e mundte gjithmon me dopjo gjasht. Pastaj, si mbylleshin t treqind pikt, shtriheshin q t dy pran vatrs dhe pas pak i zinte gjumi. Zjarri fikej n hi, ajniku ishte bosh; Leoni vazhdonte t lexonte. Ema e dgjonte duke rrotulluar, pa e pasur mendjen aty, abazhurin e llambs, mbi tubin e t cilit ishin pikturuar palao hipur mbi karroca dhe pehlivan mbi litar me shkopinj ekuilibri n duar. Pastaj Leoni pushonte, duke i treguar asaj me shenj spektatort q ia kishin futur gjumit; ather ata flisnin me z t ult, dhe biseda q bnin u dukej edhe m e mbl, sepse nuk i dgjonte njeri tjetr. Kshtu u vendos midis tyre njfar ortakrie, nj shkmbim i vazhdueshm librash dhe romancash; zotit Bovari q sishte aq xheloz, nuk i bnte prshtypje. Kur kishte ditlindjen, atij i drguan nj kok t bukur frenologjike, t shnuar cep m cep deri n kraharor me shifra dhe t lyer me boj t kaltr. Pr kt kishte pasur merak sekretari dhe se kishte t vetmin. Ai kishte shum t tjera, aq sa shkonte e i kryente porosit n Ruan; dhe kur romani i ndonj shkrimtari nxirrte n mod kaktuset, Leoni blinte nga to pr zonjn dhe i sillte meDallndyshen duke e mbajtur vet mbi gjunj dhe duke shpuar gishtrinjt me gjembat e tyre t ashpr. Ajo krkoi ti vendosnin n parvazin e jashtm t dritares nj drras me listela pr t mbajtur vazot q i kishte dhuruar ai. Po edhe sekretari sajoi kopshtin e tij t vogl varur n dritare dhe duke u kujdesur pr lulet q kishin shkmbyer, ata shikonin njri-tjetrin. Ndr dritaret e shtpive t fshatit, kishte nj q ishte e zn edhe m shpesh; sepse, do t diel, nga mngjesi deri n dark, dhe do mbasdite po t ishte koha e mir, dukej n baxhn e papafingos profili thatim i zotit Bine, i prkulur mbi torno Laruo, grgrima monotone e s cils dgjohej deri tek Luani i art. Nj mbrmje, kur u kthye n shtpi, Leoni gjeti n dhomn e tij nj qilim prej pellushi dhe leshi, me gjethe t endura mbi nj fush t zbeht; thirri zonjn Ome,

zotin Ome, Justinin, fmijt, kuzhinieren, i tha edhe mjeshtrit t tij; t gjith patn dshir ta shihnin kt qilim; prse vall e shoqja e mjekut tregohej kaq bujare ndaj sekretarit? U uditn t gjith, dhe m n fund menduan se ajo duhej t ishte thjesht mikja e tij e ngusht. Ai vet u jepte shkas ta merrnin si t till, sepse vazhdimisht fliste hapur aq shum pr nurin dhe zgjuarsin e saj saq nj her Bineu ia ktheu shum ashpr: - m hyn n hesap mua, kur srri me t! Ai vuante shpirtrisht duke vrar mendjen se si tia shfaqte dashurin; dhe gjithmon i pavendosur nga frika se mos e fyente dhe nga turpi q tregohej aq i dobt, qante i dshpruar dhe zemrzhuritur. Pastaj merrte vendime t vrullshme; shkruante letra q i griste, caktonte dit q i shtynte e matanshtynte. Shpesh nisej me mendje se nuk do t tutej nga asgj; mirpo kjo vendosmri i binte shum shpejt n prani t Ems, dhe, kur Sharli, q vinte papritur, e ftonte t hypte n kaloshinin e tij, pr t vizituar ndonj t smur n rrethina, ai pranonte menjher, prshndeste zonjn dhe dilte jasht. A sishte vall i shoqi nj pjes e saj? Prsa i prket Ems, ajo as q ia bnte pyetjen vetes pr t ditur n e donte apo jo. Dashuria, mendonte ajo, duhej t vinte prnjhersh, me shprthime t fuqishme e me shkreptima si stuhi qiellore q bie mbi jet, q e trondit at, i shkul dshirat si gjethet e pemve dhe i vrvit zemrat n humner. Ajo nuk e dinte q ullukt ishin t zn, shiu bnte pellgje t mdhenj me uj mbi tarracat e shtpive, dhe kshtu rrinte e qet derisa, papritur, i zun syt nj plasaritje n mur. V Ishte nj e diel shkurti, nj mbasdite q binte dbor. Q t gjith, zoti dhe zonja Bovari, Omeu dhe Leoni kishin shkuar, n nj lugin, nj gjysm lege nga Jonvili, pr t par nj fabrik pr tjerrjen e lirit, n ndrtim e sipr. Farmacisti kishte marr me vete Napoleonin dhe Atalin, q t strviteshin n ecje, ndrsa Justini i shoqronte, duke mbajtur adrat mbi sup. N t vrtet, skishte gj m t rndomt se ky objekt kureshtjeje. Ishte nj godin e gjat katrkndshe me shum dritare t vogla q ngrihej mes nj hapsire t madhe toke t zbrazt, ku midis ca pirgjeve rre e zhavori, ndodheshin ca rrota ingranazhi t stivuara lmsh dhe t ndryshkura para kohe. Ajo skishte mbaruar akoma s ndrtuari dhe ndrmjet trarve t pullazit shihej qielli. Kordelet tringjyrshe t nj tufe kashte t przier me kallinj, lidhur pas shtylls kryesore t kulmit, valviteshin nga era. Omeut si pushonte goja. Ai i shpjegonte shoqris se rndsi do t kishte n t ardhmen kjo fabrik, llogariste rezistencn e dyshemeve, trashsin e mureve,

dhe i vinte shum keq q si ndodhej nj metr si ai q prdorte zoti Bine pr nevojat e veta. Ema q ishte kapur pas krahut t tij, i mbshtetej nga pak n sup, dhe shikonte diskun e diellit q rrezatonte diku larg, n mjegull, prarimin e tij mahits; pastaj ajo ktheu kokn: Sharli ishte mu aty. Kasketn e kishte rrasur mbi sy, dhe buzt e trasha i dridheshin leht, duke i dhn fytyrs nj pamje prej budallai, as shpina e tij e qet si shihej me sy, dhe aty mbi redingot, asaj i shfaqej gjith bajatia e qenies s tij. Ndrsa ajo e kqyrte me nj lloj knaqsie t zvetnuar q i vinte nga mllefi, Leoni iu afrua. I zbehur nga t ftohtt, fytyra i ngjante m e hijshme n molitjen e saj; nga jaka e kmishs, paksa e lirt, aty midis kravats dhe qafs, i shihej lkura; prmbi nj tuf floksh i dilte maja e veshit, dhe Ems syri i tij i madh i kaltr, ngritur nga ret, iu duk m i kthjellt dhe m i bukur sesa liqenet malore, pasqyra t qiellit. - O, i shkreti ti! Brtiti papritmas farmacisti: Dhe vrapoi tek i biri, i cili sapo ishte hedhur me kmb mbi nj tog glqereje pr t lyer kpuct me t bardh. Qortimeve t pareshtura, Napoleoni nisi tu prgjigjej me ulrima, ndrkoh q Justini i fshinte kpuct me nj cop qerpi. Mirpo vetm thika mund t bnte pun, Sharli nxori t vetn. - Obobo! tha ajo me vete, - na mbaka dhe thik n xhep, si ndonj cop katundar. Po binte bryma, dhe ata u kthyen n Jonvil. N mbrmje, zonja Bovari, nuk shkoi te fqinjt dhe, si iku Sharli, dhe e ndjeu veten vetm, iu shfaq prsri krahasimi me gjith qartsin e nj ndjenje pothuajse t befasishme dhe me at pamje t przgjatur q marrin objektet kur i sjell ndr mend. Duke soditur nga krevati i saj zjarrin e ndezur flak, asaj i dilte ende para syve Leoni, si t qe aty, n kmb, duke prkulur me nj dor shkopin e vogl elastik dhe duke mbajtur me dorn tjetr Atalin, e cila thithte qet-qet nj cop akulli. Ai i dukej asaj mrekullia vet; si hiqej mendja prej tij; iu kujtuan sjelljet e tij ditt e tjera, fjalt q kishte thn, tingulli i zrit, gjith qenia e tij dhe, duke i nxjerr buzt prpara si pr puthje, prsriste: Po, po, mrekullia vet! Mrekullia vet!... Nuk dashuron njeri? pyeti ajo veten. Ciln pra?... Po ja, mua? T gjitha iu shfaqn parasysh njkohsisht dhe zemra i krceu n kraharor. Mbi tavan vallzonte nj ndriim i ngazllyer q vinte nga flaka e oxhakut; ajo u kthye mbi shpin duke shtrir kraht. Dhe filloi vajtimin e prjetshm: Oh! Sikur t kishte dashur zoti! Pse jo, xhanm? dreq fati q s...

Kur u kthye Sharli, n mesnat, ajo bri sikur u zgjua nga gjumi, dhe u ankua nga dhimbja e koks ngaq ai bnte zhurm duke hequr rrobat; pastaj e pyeti si pa ndonj interes t veant se si e kishin kaluar mbrmjen. - Zoti Leon, - i tha ai, - u ngjit hert n dhomn e tij. Ajo vuri vetvetiu buzn n gaz dhe e zuri gjumi me shpirtin t pushtuar nga nj magjepsje e re. T nesrmen, n buzmbrmje, priti pr vizit zotin Lr, nj tregtar artikujsh mode. njeri i hedhur q ishte ky shits! I lindur n Baskanj, por i br normand me banim, ai dinte ta grshetonte llafazanrin mesdhetare me dinakrin e Kos. Fytyra e tij e dhjamur, e flashkt dhe pa qime dukej sikur e kishte lyer me lng jamballi t elt, dhe flokt e bardh ia bnin edhe m t gjall shklqimin e ashpr t syve t vegjl t zinj. Nuk dihej se kishte qen m prpara: pramatar thoshin disa, bankier n Ruto, disa t tjer. Vetm nj gj ishte e sigurt: ai bnte me mend llogaritje t ndrlikuara sa mahniste dhe vet Bineun. I sjellshm deri n prulje, ai qndronte vazhdimisht gjysm i prkulur, si ai q prshndet e fton njeri. Pasi vari prapa ders kapeln me nj cop tyli zie, vendosi mbi tryez nj kuti kartoni t gjelbr dhe nisi gjith mirsjellje ti qahej zonjs q skishte mundur dot deri ather t fitonte besimin e saj. Nj dyqan i rndomt si ai i tij skishte sesi t trhiqte nj krijes elegante si ajo; ai i theksoi m me forc kto fjal. Megjithat ajo vetm ta hapte gojn t porosiste, pa ai do ti sillte t dshironte qoft kinkalerira dhe ndrresa, qoft kapela e artikuj mode; sepse ai shkonte rregullisht n qytet katr her n muaj. Kishte marrdhnie pune me ndrmarrjet tregtare m t mdha. Pr t mund t pyesje t Tre vllezrit, te Mjekra e art apo te I egri i madh, t gjith zotrinjt e tyre e njihnin si jo m mir! At dit kishte ardhur pra, ti tregonte zonjs sa pr t krijuar nj ide, artikuj t ndryshm, q i kishte siguruar n nj rast tepr t rrall. Dhe nxori nga kutia nj gjysm dyzin jakash t qndisura. Zonja Bovari i pa me vmendje. Sm hyjn n pun, - tha ajo. Ather zoti Lr i paraqiti gjith kujdes tri shalle algjeriane, disa pako me gjilpra angleze, nj pal pantofla prej kashte dhe s fundi katr kupa, pr t mbajtur vez rrufka, prej dru kokosi, t gdhendura me vrima nga t burgosurit e dnuar me pun t detyruar. Pastaj, me t dy duart mbi tryez, me qaf t tendosur, me trup t prkulur, ai ndiqte gojhapur shikimin e Ems q endej i pavendosur sa n nj plak n tjetrn. Her pas here si pr t hequr pluhurin, ai i binte me thua mndafshit t shalleve t shpalosura plotsisht pr s gjati, ndrsa ata frgllonin leht n dritn gjelbroshe t muzgut, duke i xixlluar si ca yje t vegjl ato fijet e arta t cops.

- Sa kushtojn? - Hi, asgj, - iu prgjigj ai. Pastaj, ska ndonj ngut, mund t paguani kur tju vij pr mbar, sjemi ifut ne! Ajo u mendua ca dhe m n fund falnderoi edhe nj her zotin Lr i cili, pa e prishur terezin, iu prgjigj; - Mir pra! Ktu jemi, do t merremi vesh m von; me zonjat gjithnj jam marr vesh, me prjashtim t asaj times! Ema buzqeshi. - Me kt doja tju thosha, - vazhdoi ai duke marr nj pamje babaxhani, pas shakas q bri, - se nuk e kam hallin te parat... un mund tju jepja edhe vet po qe se kishit nevoj. Ajo bri nj gjest habie nga kjo e papritur. - Ouuu! ia bri ai me gjith shpirt dhe me z t ult, - mos kujtoni se duhet t shkoj larg pr tjua gjetur; t m besoni! Dhe pastaj filloi ta pyeste pr xha Telien, t zotin e Kafes franceze t cilin e mjekonte n at koh zoti Bovari. - Spo marrim vesh far ka xha Telieji?... Kollitet sa tund gjith shtpin, dhe kam frik se se ka t gjat, n vend t fanells s lesht ka pr t veshur pallton e madhe fare prej bredhi. Sa ka abuzuar ai n t ri! Njerzit si ai, zonj, skan kurrfar rregulli n jet. E zhuriti rakia! Sidoqoft t vjen keq kur ikn nga kjo bot nj njeri q njeh. Dhe, ndrsa po mbyllte kutin prej kartoni, vazhdonte t fliste sa pr kt e pr at pacient t mjekut. - Ma do mendja se shkaktohen nga koha gjith kto smundje, - tha ai duke par xhamat e dritares fytyrvrert. As un nuk ndihem mir, bile kam pr t ardhur ndonj dit t m vizitoj zotnia, se kam nj dhembje n shpin. Mirupafshim, pra, zonja Bovari; jam gati tju shrbej kurdoher, si shrbtor i prulur! Dhe e mbylli dern me ngadal. Ema krkoi tia sillnin darkn me tabaka n dhomn e saj, pran zjarrit; e zgjati shum t ngrnn; i shijuan t gjitha. Sa e menme q u tregova! thoshte ajo me vete, duke menduar pr shallet. Dgjoi hapa n shkall: ishte Leoni. Ajo u ngrit dhe rrmbeu mbi komo nj tesh q i zuri dora nga pirgu i rrobave q prisnin pr tu qepur. Dukej sikur ishte shum e zn me pun, kur u shfaq ai. Biseda nuk kishte gjallri, ngaq zonja Bovari rrinte pa folur fare, ndrsa ai dukej sikur ishte vn n nj siklet t madh. Ulur n nj karrige t ult, pran oxhakut, ai rrotullonte me gishtrinj kutin e fildisht t gjilprave; ajo i jepte

gjilprs, ose rrudhte, her pas here, me thua, palat e plhurs. Nuk e hapte gojn; ai nuk fliste, i magjepsur nga heshtja e saj, si t kishte qen prej fjalve t saj. I gjori djal! mendonte ajo. Nga an nuk i plqej xhanm? pyeste ai veten. Megjithat Leoni m n fund i tha se kishte pr t shkuar nj dit n Ruan pr nj pun zyre. - Pajtimit tuaj n revistn e muziks i kaloi afati, a doni tjua prsris? - Jo, - iu prgjigj ajo. - Prse? - Sepse... Dhe duke shtrnguar buzt, ajo trhoqi me ngadal nj fije t gjat peri t hirt pr ta shkuar n gjilpr. Leonit i ngriheshin nervat prpjet nga kjo lloj pundore. Gishtrinjt e Ems dukeshin sikur po i rripeshin n maja; atij i erdhi ndr mend nj fjali e goditur dashurie, por nuk ia mbajti tia thoshte. - Domethn po hiqni dor? vazhdoi ai. - Nga far? iu prgjigj ajo me rrmbim, - nga muzika? Aaa, pr fat t keq, po! Pse pak detyra kam un q jan m t ngutshme se muzika, jo duhet t mbaj shtpin, jo duhet t kujdesem pr tim shoq, me nj fjal jan gjith kto gjra! Ajo pa sahatin e murit. Sharli po vonohej. Ather u shtir sikur u b merak, bile prsriti nja dy a tri her: - Sa i mir q sht! Sekretari e donte zotin Bovari. Mirpo dhembshuria e saj ndaj tij i erdhi si nj udi e pakndshme; megjithat vazhdoi ta lvdonte ashtu si mund t bnin t gjith ata q e njihnin, thoshte ai, dhe n mnyr t veant farmacisti. - Oh! sht njeri pr s mbari, - vazhdoi Ema. - Sigurisht, - tha sekretari. Dhe nisi t fliste pr zonjn Ome, veshja e shkujdesur e s cils i bnte zakonisht pr t qeshur. - Ske i bn, - ia preu fjaln Ema. Nj nn e mir nuk e vret mendjen pr t mbajtur veten. Pastaj prsri heshti. Kshtu ndodhi edhe ditt e tjera; ajo ndryshoi t folurn, sjelljet, gjithka. Filloi ti merrte me qejf punt e shtpis, t shkonte rregullisht n kish dhe t tregohej m e rrept ndaj shrbtores. E hoqi Bertn nga taja. Felisiteja e sillte kur kishte njerz pr vizit dhe zonja Bovari e zhvishte q tu tregonte kmbt e duart e saj. Thoshte se i adhuronte fmijt; e bija ishte ngushllimi, gzimi, pasioni i saj dhe, duke e prkdhelur

kalonte n shfrime lirike, t cilat, t tjerve, por jo jonvilasve, kishin pr tju kujtuar Saketn e Shn Mris s Parisit. Kur kthehej n shtpi, Sharli i gjente pantoflat e tij pran vatrs ku ishin vn pr tu ngrohur. Jelekt tani nuk i kishte m pa astar, as kmisht pa kopsa, bile ta kishte nda kur shihje n dollap t gjitha kaput prej pambuku t vn radhradh n turra t barabarta. Ajo nuk i thartonte m turinjt, si m prpara, kur ishte fjala pr t dal shtitje n kopsht; pranonte gjithka q i propozonte ai, megjithse as vet si kuptonte tekat e tij t cilave ajo u nnshtrohej pa br z; dhe kur Leoni e shihte Sharlin pran zjarrit, pas darks, me duart lidhur mbi bark, me kmbt mbi demiroxhak, me fytyr t skuqur nga tretja e ushqimit, me syt e prlotur nga lumturia, me fmijn q hiqej zvarr mbi qilim, dhe me gruan shtatholl q vinte e puthte n ball duke u mbshtetur mbi shpinn e kolltukut, thoshte me vete: Sa i mar q jam! E si mund ta bj un at pr vete? Ajo iu duk pra aq e virtytshme dhe aq e paarritshme, saq iu fik do lloj shprese. Mirpo duke lexuar kshtu dor, ai e vinte at aty ku sarrin dot do njeri. N syt e tij ajo u zhvesh nga cilsit trupore pr t cilat ai nuk mund t shpresonte fare, dhe erdhi n zemrn e tij duke u ngjitur lart e m lart dhe duke u larguar madhrisht si ndonj apoteoz q humbet n hapsir. Kjo ishte nj nga ato ndjenja t pastra q nuk e pengojn rrjedhn e jets, q lvrohen sepse jan t rralla, por q m tepr t hidhrojn kur si ke m, sesa t gzojn gjat kohs q t pushtojn. Ema u dobsua, n faqe i hipi nj zbehtsi, fytyra erdhi e iu zgjat. Me flokt e saj t zinj t ndar ne mes, me ata sy t mdhenj, me at hund t drejt, me at t ecur si zog nuk dukej vall sikur po e prshkonte jetn pothuajse pa e cikur fare dhe sikur po mbante n ball shenjn e leht t ndonj fati t mrekullueshm? Ajo ishte aq e trisht dhe aq e qet, aq e mbl njkohsisht dhe aq e prmbajtur saq kur ndodheshe pran saj t dukej sikur t rrmbente nj magji e akullt, ashtu si t hynin t ngjethurat n kish nga era e kndshme e luleve e przier me t ftohtt e mermert. As t tjert madje nuk i shptonin dot ksaj joshjeje. Farmacisti thoshte: - sht grua me aftsira t mdha q do ta kishte hak edhe vendin e nnprefektit. Grat e Jonvilit ia kishin zili nikoqirllkun, t smurt, mirsjelljen, t varfrit zemrgjersin. Mirpo ajo ishte nj njeri gjith lakmi, inat, urrejtje. Nn at fustan me pala t drejta fshihej nj zemr e tronditur dhe ato buz aq t hirshme nuk e shprehnin trazirn e brendshme. Ajo kishte rn n dashuri me Leonin dhe krkonte vetmin, q t prehej m me nge duke sjell ndr mend fytyrn e tij. Kur e shihte at, i turbullohej ndja q ndiente nga ai prfytyrim. Ema dridhej sa dgjonte hapat e tij;

pastaj kur ndodhej me t, emocioni i fashitej, duke ia ln vendin nj habie t pafundme q i kthehej n trishtim. Leoni nuk e dinte q, kur dilte nga shtpia e saj i dshpruar ajo ngrihej mbrapa tij q ta shikonte n rrug. Ajo shqetsohej pr gjithka q bnte ai; e vrente n fytyr pr t zbuluar ndonj gj; ajo sajoi nj histori t tr pr t gjetur nj shkak q t vizitonte dhomn e tij. Gruaja e farmacistit i dukej shum e lumtur q flinte nn nj ati me t; dhe mendimet e saj suleshin vazhdimisht mbi kt shtpi, ashtu si pllumbat e Luanit t art q vinin aty t lagnin npr ulluk kmbt e tyre ngjyr trndafili dhe kraht e bardh. Mirpo Ema sa m tepr e ndiente dashurin, aq m shum e ndrydhte me qllim q t mos i shfaqej dhe ti zvoglohej. Ia donte zemra q Leoni ta merrte me mend; dhe prfytyronte ca rastsira, hatara q do tia bnin m t leht kt gj. Me sa dukej, at e mbante mefshtsia ose frika e tmerrshme, po gjithashtu dhe turpi. Ajo mendonte se e kishte larguar sa sbhet se sishte m koha pr gjra t tilla, se gjithka kishte marr fund. Pastaj krenaria, knaqsia q ndiente kur thoshte me vete: Jam grua e virtytshme un, dhe kur shihej n pasqyr duke marr poza si e nnshtruar ndaj fatit t saj, e ngushllonin disi pr sakrificn q kujtonte se po bnte. Ather orekset epshore, lakmit pr para dhe melankolit dashurore shkriheshin n nj t vetme; dhe, n vend q ta largonte mendjen prej andej, e mbante m keq aty, duke e lnduar plagn dhe duke mos ln rast pa krkuar pr t ndier vuajtjen. Merrte inat pr hi gj, pr nj gjell q nuk ia shrbenin mir n tryez apo pr nj der t pambyllur mir, qahej q skishte rroba kadifeje, q nuk gjente lumturi, q ushqente ndrra tepr t mdha n nj shtpi aq t vogl. Mbushej e tra me pezm ngaq i dukej se Sharli as q e vinte re fare torturn q hiqte ajo. Bindjen e tij se ajo ishte e lumtur me t, e merrte pr fyerje trashanike dhe mendjen e fjetur t tij nga kjo an, pr mosmirnjohje. Kujt, pra, ti qndronte besnike? A nuk bhej vet ai penges pr do lumturi; shkak pr do mrzi dhe si ajo maja e tokzs e futur n nj rrip t ndrlikuar q e shtrngonte nga t gjitha ant? Kshtu pra e hodhi mbi t gjith urrejtjen e thell q i vinte nga mrzitjet, dhe do prpjekje q bnte pr ta zbutur, ia shtonte akoma m keq; sepse ai mundim i kot u shtohej arsyeve t tjera t dshprimit dhe e bnte t largohej edhe m tepr prej tij. Revoltohej me veten q tregohej e but. Jeta e rndomt shtpiake i ngjallte teka pr salltanete, kurse dhembshuria bashkshortore, dshira pr t tradhtuar t shoqin. Ia kishte nda q Sharli ta rrihte, q t kishte m t drejt pr ta urryer, pr tu hakmarr kundr tij. Nganjher uditej edhe vet me gjasat e llahtarshme q i vinin n mend dhe pr m tepr duhej t buzqeshte vazhdimisht, t dgjonte or e pa koh fjal se ishte e lumtur, t hiqej sikur ishte me t vrtet, t krijonte kt prshtypje.

Megjithat kjo hipokrizi i neveritej. I vinte t zhdukej me Leonin, diku, shum larg, pr t provuar nj fat t ri; mirpo i hapej prnjher n shpirt nj humner e turbullt, e zhytur n errsir. Le njher q ai sm do m, - mendonte ajo. Si do t m vej filli? Kush do t m ndihmoj, kush do t m ngushlloj, kush do t m lehtsoj dhimbjen? Rrinte si e drrmuar shpirtrisht, duke guluar, pa lvizur, ngashrehej me z t ult dhe lott i rridhnin nga syt. - Prse mos ti themi zotris? e pyeste shrbtorja, kur hynte n dhom dhe e gjente n kto kriza. - E kam nga nervat, - i prgjigjej Ema, - mos i thuaj gj. Ka pr tu piklluar. - Oh, po, - vazhdonte Felisiteja, - ju jeni tamam si Gerina, e bija e xha Gerinit, peshkatari nga Poleti, q kam njohur n Diep, para se t vija ktu te ju. Ajo ishte aq e trishtuar, aq e trishtuar, sa kur e shihje ashtu n kmb te pragu i shtpis s saj, t dukej si ndonj qefin i nderur para ders. Me sa dukej, ajo vuante nga nj si mjegullnaj q i kishte zaptuar kokn, dhe mjekt skishin ti bnin, as famullitari. Kur e zinte keq fare, shkonte fill vetm n breg t detit, dhe kur bnte kontroll doganieri e gjente m t shumtat e herve t shtrir prmbys aty mbi zallishte duke qar. Pastaj, pas martess thon q i kaloi. - Kurse mua, - i shpjegonte Ema, - mu shfaq pikrisht pas martess.
VI

Nj mbrmje kur dritarja ishte e hapur, dhe ajo, ulur pran saj, sapo kishte par Letibuduain, shrbyesin e kishs, q krasiste bushin, papritmas dgjoi kambanat, t cilat binin pr falemimrin. Sapo kishte hyr prilli, koha kur elnin aguliet; mbi lehet e punuara frynte nj er e ngroht dhe kopshtet ashtu si dhe grat dukeshin sikur po stoliseshin pr festat e vers. Nga kangjellat e tends dhe m tej rreth e rrotull, dukej n livadh lumi q bnte npr bar dredha gjarprore. Midis plepave gjethern ngrihej afshi i mbrmjes, duke i veshur rreth e rrotull me nj vjollc, m t zbeht dhe m t tejpashme sesa tyli i holl q varej mbi degt e tyre. Diku larg kalonin bagtia, q su dgjoheshin as hapat, as pllitjet; dhe kambana q binte pa pushim, vazhdonte n hapsir vajtimin e saj t qet. Nn kt tringllim t pareshtur, nusja e re humbiste mendjen npr kujtimet e vjetra t rinis dhe t jets n manastir. Solli parasysh shandant e mdhenj, q ngriheshin mbi altar m lart sesa vazot plot me lule dhe dollapi i nafors me shtyllza. Sa dshir kishte t zinte ende vend, si dikur, n rreshtin e gjat me vela t bardha, i laruar aty-ktu nga kaput e zinj e t ngrir t murgeshave, prkulur mbi stolat e lutjeve; t dielave n mesh, sa her q ngrinte kokn, ajo shihte fytyrn e shn Mris me shtjellave kaltroshe t temjanit q ngriheshin prpjet.

Ather e pushtoi nj mallngjim; e ndjeu veten t pafuqi dhe krejt t braktisur, si pend zogu q vrtitet n stuhi; dhe ashtu, pa e ditur as vet, mori rrugn drejt kishs, e gatshme ti futej do lloj prkushtimi, vetm e vetm q ti prhumbte shpirti dhe q ti shkrihej tr jeta n t. Te sheshi takoi Letibuduain, q po kthehej nga kisha; sepse atij, pr t mos e humbur kohn kot, i plqente m shum ta ndrpriste punn, pastaj ta fillonte prsri, kshtu q i binte kambans pr lutjen e falemimris, kur i vinte pr mbar. Ve ksaj duke i rn m hert, fmijt e merrnin vesh se kishte ardhur ora e katekizmit. Disa prej tyre kishin ardhur tashm, luanin me zare mbi pllakat e varrezs. T tjert, hipur kalaki mbi mur, lviznin kmbt sa andej-kndej, duke kositur me kpuct e tyre t drunjta hithrat e mdha q kishin mbir midis ledhit t vogl dhe varreve t fundit. Ishte i vetmi vend i gjelbruar, gjith pjesn tjetr e zinin gurt, dhe ishte vazhdimisht i mbuluar me nj shtres pluhuri t imt, q sdonte tia dinte pr fshesn e sakristis. Fmijt me kpuc cohe vraponin aty si mbi ndonj parket t br posarisht pr ta, dhe mes oshtims t kambans dgjoheshin britmat e tyre. Ajo fashitej pak nga pak sipas luhatjeve t litarit t trash, bishti i t cilit zvarritej prtok. Dallndyshet kalonin duke cicruar, anin ajrin me kraht e tyre t mpreht dhe ktheheshin shpejt n folet e tyre t verdha, posht tjegullave t strehs. N fund t kishs, ndriste nj llamb, m sakt nj fitil futur n nj got t varur. Nga larg, drita q bnte ai dukej si nj njoll e bardheme, e cila dridhej mbi vaj. Gjith navata prshkohej nga nj rreze e gjat dielli, duke ia errsuar akoma m tepr pjest ansore dhe qoshet. - Ku sht famullitari? pyeti zonja Bovari nj djalosh q zbavitej duke tundur derikn n form kryqi, boshti i s cils qndronte i lir n vrim. - Tani do t vij, - iu prgjigj ai. Dhe me t vrtet, dera e baness s tij krciti dhe doli abat Burnizieni; fmijt morn arratin tufa-tufa, t ngatrruar npr kish. - Kta amarrok! tha npr dhmb kleriku, - sndryshojn kurr! Dhe duke ngritur nga toka nj libr katekizmi t br cop e ik, t cilit sa i kishte rn me kmb, shtoi: - Skan pik respekti pr gj. Mirpo sa pa zonjn Bovari, tha: - M falni, nuk po ju njihja. Rrasi librin e katekizmit n xhep dhe u ndal n vend, duke vrtitur midis dy gishtrinjve elsin e rnd t sakristis. Drita e vobekt e diellit perndues i binte mu n fytyr dhe i jepte nj zbehtsir stofit t lesht t veladonit t tij, i cili i shklqente n brryla, ndrsa

posht i ishte br fije-fije. Mbi kraharorin e tij t gjer, gjat rreshtit t kopsave t vogla, kishte njolla yndyre dhe duhani, q vinin duke u shtuar n pjest m t largme t qafores, sipr t cils binin palat e majme t lkurs s tij t kuqe e vulavula t verdha t cilat i zhdukeshin nn qimet e ashpra t mjekrs s thinjur. Sapo kishte ngrn buk dhe merrte frym rnd. - Si mbaheni me shndet? shtoi ai. - Keq, - iu prgjigj Ema. P vuaj. - Edhe un ashtu jam, - vazhdoi kleriku. Kto ditt e para t vaps t kapitin sa ska, apo ssht kshtu? Po t bjm! Kemi lindur pr t vuajtur, si thot shn Poli. Po, zoti Bovari, mendim ka? - Ai! tha Ema me nj gjest prmimi. - Si kshtu! ia ktheu ai i shkreti i habitur. Nuk ju jep ndonj ila - Ah! tha Ema. Sm bjn dobi ilaet e dheut mua. Mirpo famullitari i hidhte syt her pas here nga kisha ku t gjith kalamant, t ulur n gjunj shtynin njri-tjetrin me sup dhe rrzoheshin si kala prej letre. - Doja t dija..., - vazhdoi ajo. - Prit, prit, Rikude, - brtiti kleriku me nj z t nevrikosur, - do t ti ndreq mir vesht, more shejtan! Pastaj, si u kthye nga Ema, tha: - sht i biri i Budeit, karpentierit; prindrit e tij jan rehat dhe e ln at t bj sipas qejfit. Megjithat, po t donte do ti msonte shpejt, se sht shum i zgjuar. Dhe un, nganjher, e thrras me shaka Ribude (si quhet kodra nga kalohet pr t shkuar n Maram) dhe bile i them Ribudeja im. Ah, ah! Mali Ribude! Nj dit ia thash kt fjal peshkopit, q qeshi... q begenisi t qeshte. Po zoti Bovari, si ia on? Ajo bnte sikur sdgjonte. Ai shtoi: - Vazhdimisht i mbytur n pun, ma do mendja, se ai dhe un jemi sigurisht dy njerzit e famullis q kemi m tepr ngarkes. Mirpo ai mjekon trupat, vrejti ai duke qeshur rnd-rnd, - ndrsa un, mjekoj shpirtrat! Ajo ia nguli syt priftit me nj shikim luts: - Po..., - tha ajo, - ju ia lehtsoni barrn t gjitha halleve. - OH! Mos e zini n goj, zonja Bovari! Bile dhe sot n mngjes mu desh t shkoja n Ba-Diovil pr pun t nj lope q ishte fryr, ata kujtonin se i kishin br magji. Se marr vesh po tr lopve t tyre... oh, m falni. Ej, Langmar dhe ti Bude! far dreqrish! Do t pushoni, apo jo? Dhe, me nj krcim, u turr n kish. Ather kalamant nisn t shtyheshin rreth tryezs s madhe, t ngjiteshin mbi stolin e psaltit, t hapnin librin e meshs; dhe disa t tjer, duke ecur n maj t gishtave, po shkonin t futeshin n rrfyestore. Mirpo famullitari, papritmas, ua

veshi t trve me flakurima turinjve. Si i kapte nga jaka e xhakets, i ngrinte nga toka dhe i ulte me forc n gjunj mbi pllakat e podiumit t korit, sikur donte ti gozhdonte n vend. - Epo, - tha ai kur u kthye tek Ema, dhe duke shpalosur shamin e madhe prej basme, nj cep t s cils e kapi me dhmb, - bujqit nj pr tu qar hallin. - Se mos jan vetm ata, - u prgjigj Ema. - Sigurisht! Puntort e qyteteve, pr shembull. - Jo, ata... - M falni! Po un kam njohur aty nna t mjera, gra t virtytshme, t m besoni, shenjtore t vrteta, q skishin as buk t hanin. - Zjarr n dimr, - tha prifti. - Eh! rndsi ka? - Si! rndsi ka? Nuk e di, po mua m duket se kur ngrohesh mir, ushqehesh mir..., se n fund t fundit... - O zot! O zot! pshertinte ajo. - Mos jeni gj pa qejf? e pyeti ai, duke iu afruar i shqetsuar; - mos e keni gj nga ushqimi? Duhet t ktheheni n shtpi, zonja Bovari, t pini pak aj; ka pr tju dhn fuqi, ose nj got uj t ftoht me sheqer. - Prse? Dhe ajo dukej sikur ishte zgjuar nga ndonj ndrr. - Ju pash, q vut dorn mbi ball. Kujtova se po ju merreshin mendt. Pastaj, duke u kujtuar: Po ju sikur m krkonit dika? far pra? Nuk po m bie m ndr mend. - Un? Asgj... asgj..., - prsriste Ema. Dhe shikimi, q e vrtiti rreth vetes, u ul me ngadal drejt plakut me ras. Q t dy vshtronin njri-tjetrin, sy m sy, pa folur. - Ather, zonja Bovari, - tha ai m n fund, - ju krkoj ndjes, po ju e dini, detyra mbi t gjitha; m duhet t mbaroj pun me kta amarrokt e mi. S shpejti do t bhen kungimet e para. Kam frik se mos na ndodh ndonj e papritur. Prandaj duke filluar q nga Shrbimi, i mbaj rregullisht do t mrkur nj or m tepr. Smund ti vsh dot kaq hert kta fmij t gjor n rrugn e zotit, ashtu si na ka porositur n fund t fundit dhe vet ai me gojn e t birit t tij t shenjt... Ju uroj shndet, zonj; nderimet e mia zotit, burrit tuaj! Dhe hyri n kish, duke prthyer gjunjt n shenj nderimi q te dera. Ema e pa tek po zhdukej midis dy rreshtave t stolave, duke ecur me hapa t rnd, me kok t prkulur paksa anash dhe me duar jo krejtsisht t hapura, por t shtrira prpara.

Pastaj ajo u kthye mbrapsht, prnjhersh, si ndonj shtatore mbi boshtin e vet, dhe u nis pr n shtpi. Por zri i trash i famullitarit, zri i holl i fmijve i vinin n vesh dhe e ndiqnin nga pas. - A jeni i krishter? - Po, i krishter jam. - sht nj i krishter? - sht ai q, pasi sht pagzuar..., pagzuar..., pagzuar... Ajo iu ngjit shkallve duke u mbajtur pas parmakut dhe, sa hyri n dhomn e saj, u lshua e tra mbi nj kolltuk. Drita e bardheme q hynte nga xhamat e dritareve po fashitej me ngadal, duke u dridhur. Mobiliet, n vendin e tyre, dukeshin sikur ishin br m t palvizshme dhe sikur zhdukeshin n mugtir si n ndonj oqean t errt. Zjarri i oxhakut ishte fikur, sahati i murit vazhdonte t trokiste pa pushim, dhe Ema, pa e kuptuar as vet, habitej me kt qetsi t sendeve, n nj koh kur shpirti i saj ishte aq i tronditur. Ndrsa, n hapsirn midis dritares dhe tryezs s puns ndodhej Berta e vogl q luhatej mbi kmbt e saj t mbathura me papue prej leshi, dhe prpiqej ti afrohej s ms q ti kapte cepat e kordeleve t prparses. - Lrm! i tha kjo duke e larguar me dor. Vajza e vogl i erdhi pas pak edhe m pran gjunjve dhe duke u mbshtetur aty me duar, ngriti drejt saj syt e mdhenj t kaltr, ndrsa nga buzt i kullonte nj vilar jarge e pastr mbi prparsen e mndafsht. - Lrm! prsriti nusja e re gjith inat. Fytyra e saj e tmerroi fmijn, q nisi t brtiste. - Epo lrm pra! i tha ajo duke e shtyr me brryl. Berta u rrzua rrz komos, duke u prplasur pas kornizs prej bakri; aty iu grvisht faqja dhe i doli pak gjak. Zonja Bovari u turr ta ngrinte, i ra ziles aq fort sa gati e kputi spangon, thrriti shrbtoren me sa fuqi q kishte, dhe po fillonte t mallkonte veten, kur hyri Sharli. Ishte koha e darks, ai po kthehej n shtpi. - Pa shiko, i dashur, - i tha Ema me z t qet. Vajza ishte duke luajtur dhe u vra prdhe. Karli e qetsoi, se sishte ndonj gj kushedi se far, dhe shkoi t merrte pomadn. Zonja Bovari nuk zbriti n salln e ngrnies; deshi t rrinte vetm q t ruante fmijn. Dhe ather duke e par si flinte, i kaloi pak nga pak gjith shqetsimi q kishte, dhe iu duk vetja tepr budallaqe dhe shum shpirtmir, q u trondit pak m par pr nj gj aq t vogl. Berta n t vrtet, nuk ngashrehej m. Tani, duke marr frym, ajo e ngrinte dhe e ulte, pa u vn re, mbulesn e pambukt. N cepat e qepallave gjysm t mbyllura, nga ku dukeshin midis qerpikve dy bebet e syrit

t zbehta, t futura thell, kishin ngecur pika t mdha loti; leukoplasti, i ngjitur mbi faqe, ia trhiqte pjerrtazi lkurn e tendosur. - udi e madhe, - mendonte Ema me vete, - sa e shmtuar sht kjo fmij! Kur u kthye Sharli n orn njmbdhjet t mbrmjes nga farmacia (ku kishte shkuar t onte, pas darks, pomadn q i kishte tepruar), e gjeti t shoqen n kmb pran djepit. - Prderisa t siguroj un q ska pr ti ndodhur gj, - i tha ai duke e puthur n ball, - mos vr merak, shpirt i dashur, se do t smuresh! Ai kishte ndenjur nj cop her t mir te farmacisti. Edhe pse nuk ishte treguar fort i tronditur, megjithat, zoti Ome, ishte munduar ta qetsonte, ti jepte zemr. Kishin biseduar pastaj pr rreziqet e ndryshme q krcnojn fmijt dhe pr pakujdesin e shrbtorve. Zonja Ome e dinte mir kt gj, sepse i kishte akoma mbi kraharor shenjat e prushit q dikur ia kishte hedhur me kaci nj kuzhiniere mbi bluz. Prandaj ata si prindr t mir merrnin gjithfar masash. Thikat nuk i mprehnin kurr, dhe dyshemet e dhomave nuk i lustronin me dyll. N dritare kishin vn grila prej hekuri dhe rreth e rrotull oxhakut shufra t forta metalike. Me gjith pavarsin q gzonin, fmijt e Omeut nuk mund t luanin vendit pa kujdestar nga mbrapa; dhe rrufa m e vogl ti zinte, i ati i dendte me ilae pr mushkrit, dhe deri n moshn katr vje e ca, t gjith pa prjashtim, detyroheshin t mbanin me pahir kokore t mbushura me lesh. Kjo ishte vrtet nj mani e zonjs Ome; t shoqit vet nuk i vinte hi mir, ngaq kishte frik se mos nj shtypje e till ishte me pasoja pr pjest e ndryshme t trurit, dhe shkonte deri aty sa i thoshte: - Mos do ti bsh gj karaib apo botokudas ? Ndrkaq Sharli ishte orvatur disa her ta ndrpriste bisedn. - Kisha dika pr tju thn, - i pshpriti ai n vesh sekretarit, q u nis t zbriste para tij npr shkall. - Mos dyshon pr ndonj gj? pyeste veten Leoni. Zemra filloi ti rrihte fort dhe mendja i humbi npr lloj-lloj gjasash. M n fund, pasi mbylli dern, Sharli iu lut t shihte n Ruan se sa kushtonte nj fotografi e bukur; donte ti bnte t shoqes nj surpriz me ndjenj, t tregonte kujdesin plot shije q kishte pr t, duke i dhuruar nj portret t vetin, veshur me frak t zi. Mirpo paraprakisht donte t dinte se deri ku shkonte mimi. Kto porosi skishin pse ta bezdisnin zotin Leon, prderisa ai shkonte n qytet pothuajse do jav. Pr qllim? Omeu dyshonte se mos fshihej mbrapa ktyre ecejakeve ndonj aventur djaloshare, ndonj dashuri. Mirpo gabohej; Leoni nuk merrej me dashurika. Ai ishte i trishtuar m shum se kurr, dhe zonjs Lfransua i kishte rn mir kjo n sy nga sasia e ushqimit q ai linte tani n pjat. Pr t marr vesh

m tej, ajo pyeti tagrambledhsin: Bineu iu prgjigj me ton t ashpr, se sishte spiun. Megjithat, shoku i tij, i dukej tepr i uditshm, sepse shpesh her Leoni lshohej i tri n karrige duke shtrir kraht dhe ankohej prart pr jetn. - E keni ngaq nuk zbaviteni sa duhet, - i thoshte tagrambledhsi. - Si t zbavitem? - Un, po t isha n vendin tuaj, do t gjeja nj torno. - Po un sdi ta prdor, - i prgjigjej sekretari. - Oh! Keni t drejt! i thoshte ai duke frkuar mjekrn, me nj shprehje prmimi t przier me knaqsi. Leoni u lodh s dashuruari m kot, pastaj kishte filluar t ndiente at drrmim shpirtror q t vjen nga prsritja e s njjts jet, q nuk priret nga asnj interes dhe q nuk e mban asnj shpres. Jonvili dhe jonvilasit i kishin ardhur aq keq n maj t hunds saq kur shihte disa njerz, disa shtpi pezmatohej aq sa si mbanin m nervat; dhe farmacisti, sado q ishte njeri baballk, i dukej fare i padurueshm. Megjithat perspektiva pr nj gjendje t re e tmerronte po aq sa edhe e joshte. Kjo ndjenj frike e pakuptueshme iu kthye shpejt n padurim, dhe ather nga Parisi i largt arrinin deri n vesht e tij melodit e orkestrave frymore t ballove me maska dhe t qeshurat e t rejave puntore lozonjare. Prderisa kishte pr ti prfunduar aty studimet e drejtsis, prse nuk ia mbathte? Kush e pengonte? Dhe filloi t paraprgatitej shpirtrisht; bri paraprakisht nj ndarje t punve. Me mendje mobiloi apartamentin. Kishte pr t br aty nj jet artisti! Do t merrte msime kitare! Do t mbante petk dhome, nj beret baske, pantofla prej kadifeje t kaltr. Dhe qysh tani shihte me ndje mbi oxhak dy shapta t kryqzuara, me nj kafk njeriu dhe kitarn prsipr. Megjithse skishte gj m t arsyeshme se kjo q donte t bnte, e kishte t vshtir t merrte plqimin e s ms. Madje mjeshtri i tij e shtynte t shkonte n nj zyr tjetr avokatsh, ku mund t ecte m tepr. Leoni, si zgjodhi nj rrug t mesme, krkoi ndonj vend sekretari t dyt n Ruan, por nuk gjeti; m n fund i shkroi s ms gjer e gjat nj letr me an t s cils i parashtronte arsyet q duhej t shkonte menjher t banonte n Paris. E ma ia dha plqimin. Ai nuk e mori aspak me ngut. do dit, gjat nj muaji rresht Iveri mbarti pr hesap t tij nga Jonvili n Ruan dhe nga Ruani n Jonvil snduk, valixhe, pako; dhe, pasi iu plotsua gardroba, iu b tapiceri e re tre kolltukve, bleu nj dor t mir shallesh, me nj fjal, mori masa m tepr sesa po t bnte nj udhtim rreth bots, Leoni e shtynte jav pas jave nisjen, derisa i erdhi letra e dyt nga e ma, me an t s cils e shtrngonte t nisej, prderisa kishte vet dshir t jepte provimin para pushimeve shkollore.

Kur erdhi asti i prqafimeve para largimit, zonja Ome ia plasi t qarit; Justini ngashrehej, Omeu, si burr q qe, e fshehu mallngjimin, ai deshi ta onte vet pallton e mikut t tij deri te dera e noterit, i cili do t shkonte bashk me Leonin n Ruan me karrocn e tij. Sekretarit i ngelej vetm koh sa pr ti dhn lamtumirn zotit Bovari. Kur arriti n krye t shkalls, iu zu fryma aq shum sa u ndal n vend. Sa hyri, zonja Bovari u ua menjher. - Erdha prsri! i tha Leoni. - Isha e sigurt q do t vinit! Ajo kafshoi buzt, dhe nj val gjaku i kaloi nn lkur, e cila iu skuq e tra, q nga rrnjt e flokve deri posht copave t jaks s vogl t bluzs. Ajo rrinte n kmb duke u mbshtetur me sup mbi murin e veshur me dru. - Domethn zotria sqenka ktu? vazhdoi ai. - Jo, nuk sht ktu. Ajo prsriti: - Jo, nuk sht ktu. Ather heshtn q t dy. Ata shikonin njri-tjetrin; dhe mendimet e tyre, t pushtuara nga i njjti ankth, zgjesheshin gjithnj e m fort, si dy kraharor q regtijn. - Kisha dshir ta puthja Bertn, - tha Leoni. Ema zbriti disa shkall, dhe thirri Felisiten. Ai hodhi me t shpejt nj shikim mbi muret, raftet, oxhakun, duke i shqyer syt sikur donte t deprtonte n gjithka, ti merrte t gjitha me vete. Mirpo ja q ajo u kthye, dhe shrbtorja solli Bertn, e cila tundte, varur n nj spango, nj mulli me er t kthyer kokposht. Leoni e puthi disa her rresht n gush. - Lamtumir, fmij e dashur, lamtumir e dashur voglushe! Dhe pastaj e la n duar t s ms. - Hiqeni kndej, - urdhroi kjo. Ata mbetn t dy vetm. Zonja Bovari, me shpin kthyer, mbshteste fytyrn mbi xhamin e dritares, Leoni mbante kasketn n dor dhe i binte leht me t kofshs s kmbs. - Ka pr t rn shi, - tha Ema. - Kam pallto, - u prgjigj ai. - Ah! Ajo u kthye srish nga ai, me mjekr t ulur drejt kraharorit dhe me ball t nxjerr prpara. Drita rrshqiste mbi t si mbi mermer, deri n harkun e vetullave, pa u kuptuar se far shikonte n horizont dhe far mendonte thell n shpirt. - Ather, lamtumir! pshertiu ai.

Ajo ngriti kokn me nj lvizje t rrufeshme. - Po, lamtumir..., ikni! Ata iu afruan njri-tjetrit, ai nderi dorn, ajo ngurroi. - Po ikni pra, vjedhurazi, - i tha ajo, duke i lshuar dorn e saj dhe njkohsisht duke e br t qeshte. Leoni e ndjeu at midis gishtrinjve t vet dhe n shuplakn e lagt t saj i dukej se po i shkrihej gjith qenia e tij. Pastaj ai hapi dorn, syt e tyre u ndeshn prsri dhe ai u largua. Kur arriti te pazari, u ndal, dhe u fsheh mbrapa nj shtylle q ta sodiste pr her t fundit at shtpi t bardh me katr grila t gjelbra. Iu duk sikur pa nj hije mbrapa dritares, brenda n dhom; mirpo perdes, duke iu shqitur unazat mbi varse sikur se prekte njeri me dor, i luajtn me ngadal palat e gjata t pjerrta, t cilat me nj lvizje u shtendosn t gjitha, dhe ajo mbeti e shtrir, pa luajtur m vendit, m keq se nj mur allie. Leoni ia nisi vrapit. Q pr s largu atij i zun syt, n rrug, karrocn e mjeshtrit t tij dhe aty pran, nj njeri me prparse q mbante kalin. Omeu dhe Gijomeni po bisedonin me njri-tjetrin. Ishin duke pritur at. - Prqafomni, - i tha farmacisti me lot ndr sy. Merreni pallton, mik i dashur; ruhuni nga t ftohtt! Kujdesuni pr veten. Ruajeni shndetin! - Eja Leon, hipni n karroc! i tha noteri. Omeu u prkul mbi parafango, dhe me z t ndrprer nga ngashrimet, nxori kto dy fjal t trishtuara: Ata u nisn, dhe Omeu u kthye n shtpi. Zonja Bovari kishte hapur dritaren nga ana e kopshtit dhe po shikonte ret. Ato po mblidheshin n perndim t diellit, nga ana e Ruanit, dhe rrotullonin me t shpejt shtllungat e tyre t zeza, mbrapa t cilave dilnin rrezet e gjata t diellit, si shigjeta t arta t ndonj trofeje t ngelur pezull n ajr, ndrsa gjith pjesa tjetr e qiellit t zbrazt kishte nj bardhsi porcelani. Mirpo ja q plepat u prkuln nga nj stuhi ere, dhe papritur ia plasi shiu; pikat e tij krcisnin mbi gjethet e gjelbra. Pastaj doli prsri dielli, kakarisnin pulat, trumcakt prplasnin kraht npr kaubat e lagura, dhe rrket duke rrjedhur mbi rr, merrnin me vete lulet ngjyr trndafili t nj akacieje. Oh! Sa larg duhet t jet ai tani! mendoi ajo. Zoti Ome, si zakonisht, erdhi n orn gjasht e gjysm, gjat darks. - Eh, po! tha ai duke u ulur, - e prcollm edhe djaloshin, mikun ton. - Kshtu duket! u prgjigj mjeku. Pastaj, duke u vrtitur mbi karrige pyeti: - Po kemi ndonj gj t re nga ju?

- Ska ndonj gj kushedi se far. Vetm se gruaja ime sot mbasdite ishte pakz e mallngjyer. Ju e dini, grave u prishet gjaku pr higj! Sidomos asaj times! Dhe do t ishte gabim t merrje inat me to, sepse sistemi i tyre nervor sht shum m i ndjeshm sesa yni. - I shkreti Leon! thoshte Sharli, - po si do t jetoj n Paris?... Do t msohet dot vall aty? Zonja Bovari pshertiu. - Mos u bni merak! tha farmacisti, duke krcitur gjuhn, - gostit e lezetshme me gatime t porositura, gosti; ballot me maska, ballo; shampanja, shampanj! Ska pr ti munguar gj, dgjomni mua. - Sma do mendja t bj jet t rregullt, - vrejti Bovariu. - As mua! vazhdoi gjith gjallri zoti Ome, - megjithse, do t detyrohet t bj si t tjert, nse do q t mos e mbajn pr jezuit. Po ju se merrni dot me mend se jet bjn ata qerratenj n lagjen latine, me artistet! Le pastaj q studentt i shohin me sy shum t mir n Paris. Mjafton t din sado pak t tregohen t kndshm dhe i pranojn n rrethet m t mira shoqrore, bile ka zonja nga ato t lagjes periferike t Shn Zhermenit q bien n dashuri me ta, gj q u krijon mandej, raste pr martes me shum leverdi. - Por un, - tha mjeku, - ia kam frikn atij se mos... aty. - Keni t drejt, - e ndrpreu farmacisti, - ajo sht ana tjetr e medaljes! Ska aty, duhet ta fussh dorn vazhdimisht n xhep. Ja, t zm pr shembull, ju jeni ulur n nj lulishte publike; vjen nj njeri e aq, veshur, ngjeshur e stolisur, dhe q mund ta merrni pr diplomat; ju drejtohet juve; ia nisni biseds; ju bn pr vete, ju jep nj pisk burnot ose ju ngre kapeln nga toka. Pastaj lidheni m tej me t; ai ju on n kafene, ju fton t shkoni me t n shtpin e tij n fshat, ju njeh sa mbaron gotn e vers n pritje t tjetrs me lloj-lloj njerzish, dhe, m t shumtn e rasteve i bn t gjitha kto vetm e vetm pr tju qruar parat ose pr tju futur n rrug t gabuar. - Ashtu sht, - u prgjigj Sharli. Por un e kisha n radh t par te smundjet, si ethet e tifos, pr shembull, q zn studentt provincial. Ema u drodh e tra. - Ngaq ndrrojn jetes, - shtoi farmacisti, - dhe pr pasoj, u rregullohet gjith organizmi. Pale pastaj, q ta dini ju, uji i Parisit, gjellt e restoranteve, gjith ato ushqime me erza vjen nj dit e ta ndezin gjakun flak dhe le t thon sa t duan, po skan t krahasuar me nj mish turli t mir q gatuhet n shtpi. Sa pr vete, mua m kan plqyer m tepr gatimet e thjeshta dhe t mira, ato jan m t shndetshmet! Prandaj, kur isha student n degn e farmacis n Ruan, kisha hyr n nj pension dhe haja me profesort.

Dhe vazhdoi kshtu t shprehte mendimet e tij t prgjithshme dhe simpatit vetjake derisa erdhi e krkoi Justini se duhej t gatiste nj preparat me t verdh veze t rrahur me qumsht dhe uj t ngroht me arom. - Sm ln t marr frym, xhanm, - brtiti ai, - gjithmon lidhur me zinxhir! Sdal dot nj minut. Duhet t bhem cop si kal parmende! zgjedh mjerimi! Pastaj, kur doli te dera, tha: - Pr pak se harrova, e dini t ren e fundit? - H de, far? - Ka shum t ngjar, - vazhdoi Omeu, duke ngritur vetullat dhe duke marr nj pamje tepr serioze, - q panairi bujqsor i Sens s Poshtme t bhet sivjet n Jonvil-lAbe. Kshtu flitet t paktn. Sot n mngjes e prmendte shkarazi edhe gazeta. Pr rrethin ton kjo do t ishte gj me shum rndsi! Sidoqoft do t bisedojm m von. Shoh, shoh, faleminderit, ka fener Justini. VII E nesrmja ishte pr Emn nj dit e kobshme. Gjithka iu duk e mbshtjell n nj atmosfer t zymt q ashtu, turbull, qndronte pezull jasht gjrave dhe n shpirt i futej lirshm hidhrimi me ca ulrima t mbla si ato t ers s dimrit n kshtjellat e braktisura. Ishte pr t nj nga ato ndrrime pr at q nuk t kthehet m, nj mrzitje q t pushton pas do fakti t kryer, ajo dhimbje, pra, q t shkakton ndrprerja e do lvizjeje q sht br shprehi, ndalimi i befasishm i nj frgllime t zgjatur. Ashtu si ather q pasi u kthye nga Vobisari, i vinin vrdall kadrilet n kok, ajo ndiente tani nj melankoli t zymt, nj dshprim t mpir. Leoni i shfaqej para syve m shtatlart, m i hijshm, m i kndshm, m i pakapshm se kurr ndonjher; edhe pse ishte ndar prej saj, ai nuk ishte larguar nga ajo, ishte aty, dhe muret e shtpis dukeshin sikur ruanin hijen e tij. Ajo smund ta shqiste shikimin nga ai qilim mbi t cilin kishte ecur ai, nga ato kolltuk t zbrazt ku ishte ulur ai. Lumi rridhte pa pushim, dhe i shtynte dalngadal valzat e tij gjat bregut t pjerrt. Shum her kishin shtitur ata t dy aty, pran po ksaj gurgullime q bjn valt duke kaluar mbi zallin e mbuluar me myshk. Sa dit t bukura me diell, sa mbasdite t kndshme kishin kaluar ata, t dy vetm, n hije, n fund t kopshtit! Ai lexonte me z t lart, kokzbuluar, ulur mbi nj stol shpurash t thata, flett e librit dhe gjethet e luleve zbukuruese t tends dridheshin nga era e freskt e livadhit... Ah! I iku dhe ai, i vetmi gzim i jets s saj, e vetmja shpres e lumturis q mund t kish. Si nuk e kishte rrokur at lumturi kur i doli prpara! Prse nuk e mbajti me t dy duart, me t dy gjunjt, kur donte ti ikte? Dhe mallkoi veten q nuk e kishte dashuruar Leonin: tani zhuritej pr buzt e tij. I erdhi tia mbathte q ta takonte, ti hidhej n krah, ti thoshte: Ja ku m ke, jam jotja!

Mirpo Emn e pengonin q prpara vshtirsit e ksaj ndrmarrjeje dhe dshirat, t cilave u shtohej keqardhja, i bheshin akoma m t gjalla. Qysh ather, kujtimi i Leonit u b si strumbullari i mrzis s saj, ai flakronte aty m tepr se zjarri q ln ndezur mbi dbor udhtart n ndonj step t Rusis. Ajo sulej drejt tij, tulatej pran tij, e trazonte gjith kujdes kt vatr zjarri gati duke u shuar, krkonte rreth e rrotull vetes gjithka q mund ta ushqente m tepr; dhe si kujtimet e turbullta m t largta edhe rastet m t freskta, si ato q ndiente dhe ato q parafytyronte, si afshet epshore q po i shuheshin, planet pr lumturi q krcisnin si degt e thata nga era, virtytet shterpa, shpresat e fikura, dhe kashtn e shtrojs s stalls t shtpis, i qmtonte t gjitha, i merrte t gjitha, dhe i prdorte t gjitha pr t ngrohur trishtimin e saj. Megjithat flakt u fashitn, ose ngaq lnda djegse shteroi vetvetiu, ose ngaq u rras me shumic mbi to. Dashuria pak nga pak iu shua sepse ai sishte m aty, brenga iu mbyt sepse u msua me t; dhe at drit t vobekt zjarri q i prskuqte qiellin e zbeht e prpiu m keq errsira dhe u fik dalngadal. N ndrgjegjen e saj t prgjumur, neverin q i ndillte i shoqi e shpjegoi me ndjenjn e zjarrt q kishte ndaj dashnorit, prvlimet e shpirtit nga urrejtja si ndezje t dashuris; mirpo, meq stuhia vazhdonte pareshtur, dhe zjarri i dashuris u b shkrumb e hi, dhe meq nuk i erdhi asnj ndihm, nuk doli asnj diell, ra nata e plot anemban, dhe ajo mbeti e pashpres mes t ftohts t llahtarshme q i prshkonte trupin. Ather pr t filluan prsri ato ditt e kqija t Totit. Tani e ndiente veten shum m fatzez, sepse e kishte provuar se sht mrzitja dhe ishte e bindur se skishte pr ti kaluar m kurr. Nj grua si ajo q i kishte imponuar vetes gjith ato sakrifica t mdha, i lejohej me t drejt t plotsonte disa teka. Ajo bleu nj fron gotik pr lutje dhe brenda nj muaji shpenzoi katrmbdhjet franga vetm pr limont q siguronte pr t pastruar thonjt; porositi n Ruan nj fustan me cop kashmiri blu; zgjodhi te Lri, brezin m t bukur, e lidhte at rreth belit, mbi petkun e dhoms; dhe me kanate t dritareve mbyllur, e veshur ashtu n mnyr qesharake, rrinte shtrir mbi kanape, me nj libr n dor. Shpesh her e ndryshonte mnyrn e mbajtjes s flokve; i bnte sipas mods kineze, me kaurrela t buta, grshet, i ndante me vij anash i mblidhte posht, si burr. Deshi t msonte italishten: bleu fjalor, nj gramatik, nj sasi letre t bardh. U prpoq t lexonte libra serioz, historie dhe filozofie. Nganjher, natn, Sharli zgjohej befas, duke kujtuar se po e thrrisnin pr ndonj t smur. - Erdha, - belbzonte ai.

Dhe ishte zhurma e shkrepses q e frkonte Ema pr ta ndezur llambn. Mirpo librat e saj ishin si puna e qndismave, t cilat si i kishte filluar nj her t gjitha, i kishte hedhur shuk n dollap; i merrte, i linte, kalonte n t tjera. Kur e kapnin krizat, fare leht mund t bnte edhe marrzira. Nj dit deklaroi, me gjith kundrshtimet e t shoqit, se ishte n gjendje t pinte nj gjysm gote t madhe me raki, dhe, meq Sharli u tregua mendjeleht duke e ngacmuar m tej, ajo e piu rakin me fund. Megjithse dukej firifiu nga mendja (kshtu e kishin cilsuar zonjat e Jonvilit), Ema n pamje t jashtme, nuk ishte e gzuar, dhe, zakonisht, n cepat e buzve ruante at ngrdheshje t palvizshme q u rrudh fytyrn lneshave dhe ambiciozve t rn nga vakti. Ishte shum e zbeht, e bardh si araf; lkura e hunds vinte e tendosur drejt vrimave, syt i kishin nj shikim t turbullt. Si gjeti tri thinja mbi tmtha, spushonte s thni se po i vinte pleqria. Shpesh her i binte t fikt. Nj dit bile pshtyu gjak, dhe kur Sharli nxitoi drejt saj, duke shfaqur shqetsimin e tij, ajo i tha: - Ehu! rndsi ka? Sharli shkoi u mbyll n dhomn e vizitave dhe, i mbshtetur me brryla mbi tryez, ulur n kolltukun e tij t puns, posht kafks frenologjike, ia plasi t qarit. Pas ksaj q ndodhi, i shkroi s ms nj letr me an t t cils i lutej t vinte, dhe biseduan s bashku gjer e gjat pr Emn. t vendosnin! t bnin, prderisa ajo nuk pranonte asnj lloj mjekimi? - E di ti se i vinte hakut sat shoqeje? vazhdonte nna Bovari. Tu hynte punve t detyruara, punve t krahut! Pa t detyrohej edhe ajo, si shum e shum t tjera, ta nxirrte vet kafshatn e gojs, skishte pr t pasur gjith kto teka, q i lindin nga turlilloj mendimesh me t cilat ka mbushur radaken dhe nga t ndenjurit pa pun e pa zanat. - Sidoqoft me pun merret, - i thoshte Sharli. - Posi, posi! U merrka me pun! Po me pun pa? Q lexon romane, libra, libra koti, vepra antifetare, nga ato q tallin priftrinjt me citate nga t Volterit. Po t gjitha kto t ojn larg, djal i dashur, dhe nj njeri i pafe, n mos sot, nesr, keq ka pr t prfunduar. Kshtu pra, u vendos q Emn sdo ta linin m t lexonte romane. Mirpo kjo pun sdukej aspak e leht. Prsipr e mori zonja e madhe; kur t kalonte nga Ruani, ajo do t shkonte vet te libradhnsi me qira dhe do ti thoshte q Ema nuk do t bnte m pajtime. Pse a skishin edhe t drejt t njoftonin policin, n raste se librashitsi ngulmonte n t tijn si i zanatit q qe pr t helmatisur mendjen e njerzve? Vjehrra me nusen u ndan ftoht. Gjat tri javve q kishin ndenjur bashk, prve pyetjeve dhe prshndetjeve t rastit, kur takoheshin n tryezn e ngrnies,

dhe, n mbrmje, para se t shkonin t flinin, ato sshkmbyen as tri-katr fjal me njra-tjetrn. Zonja Bovari, nna iku nj t mrkur, q ishte dit pazari n Jonvil. Qysh n mngjes, sheshi ishte i zn nga nj varg qerresh t cilat, me pjesn e mbrapme t mbshtetur prdhe dhe me bigat ngritur prpjet, ishin renditur ans shtpive, q nga kisha e deri te hani. N ann tjetr, ishin barakat prej bezeje ku shiteshin t pambukta, batanije dhe orape leshi; kapistra dhe tufa shiritash t kaltr, majat e t cilve valviteshin nga era. Prtok, midis pirgjeve me vez dhe shportave me djath, prej t cilave dilnin fije kashte veshtullore, ishin vn radhradh en t mdha kuzhine; pran makinave t grurit kuaisnin npr kafaze t ulta pula q nxirrnin qafn nga vrimat e tyre. Turma, duke u ngjeshur e tra n nj vend, pa dashur t luante prej andej, her-her rrezik ta thyente vitrinn e farmacis. T mrkurave, kjo nuk boshatisej asnjher dhe njerzit shtyheshin, jo aq pr t bler ilae sesa pr t krkuar kshilla, kaq shum i kishte dal nami zotit Ome, n fshatrat rreth e prqark. Ai sillej me aq torua, saq fshatart linin mendt pas tij. Ata e mbanin pr mjek prmbi t gjith mjekt. Ema ishte mbshtetur me brryla n parvazin e dritares (aty rrinte shpesh: n provinc dritarja zvendson teatrot dhe shtitoren) dhe po zbavitej duke soditur turmn e katundarve, kur, papritur, i zun syt nj zotri t veshur me nj redingot kadifeje t gjelbr. Mbante dorashka t verdha, ndonse ishte mbathur me tirqe t mdha, dhe po drejtohej pr nga shtpia e mjekut, i ndjekur nga nj fshatar q ecte kokulur dhe q dukej i zhytur i tri n mendime. - A mund ta takoj zotrin? e pyeti ai Justinin, q po bisedonte me Felisiten te pragu i ders. Dhe, si e mori at pr shrbtorin e shtpis, shtoi: - Thuajeni q ka ardhur zoti Rodolf Bulanzhe d la Yshet. I porsaardhuri nuk e kishte fare pr mburrje krahine, q i shtoi emrit t tij pjeszn d dhe La Yshet, por kt e bri vetm q ta merrnin vesh m mir se kush ishte. La Yshet ishte me t vrtet nj iflig afr Jonvilit, ku ai kishte bler kshtjelln si dhe dy ferma q i punonte vet, por pa u vrar shum. Bnte jet beqari, dhe e mbanin si pasanik q kishte t paktn pesmbdhjet mij franga t ardhura! Sharli hyri n sall. Zoti Bulanzhe i paraqiti at q e shoqronte, i cili donte ti hiqnin gjak, sepse ndiente miza npr trup! - Kjo ka pr t m pastruar, - iu kundrprgjigj ai t gjitha arsyetimeve t bra. Kshtu Bovariu krkoi ti sillnin fasha dhe nj legen, dhe iu lut Justinit q tia mbante. Pastaj iu drejtua fshatarit q tashm i kishte ikur ngjyra nga fytyra: - Mos kini fare frik, or trim. - Jo, jo, - iu prgjigj ai, - shikoni punn ju!

Dhe gjith mburrje, shtriu krahun e tij t trash. Sa iu hap nj vrim n ven me majn e thikzs, shprtheu gjaku e sprkati pasqyrn. - Afroje legenin! brtiti Sharli. - Dreqo, pun! ia pati fshatari, - hajde thuaj po deshe q srrjedh si krua! Sa t kuq e paskam gjakun! Shenj e mir kjo, apo jo? - Ka raste, - vazhdoi mjeku, - q n fillim nuk ndiejn asgj, pastaj u bie t fikt, dhe n mnyr t veant njerzve me trup t formuar, si ky. Sa dgjoi kto fjal fshatari e lshoi kutin q vrtiste npr gishta. Shpina e karriges krciti nga shpatullat e tij q ran prnjher mbi t. Kapela iu rrzua prdh. - E prisja nj gj t till, - tha Bovariu, - duke ia shtrnguar venn me gisht. Legeni po dridhej n duart e Justinit; ktij i merreshin kmbt, fytyra iu zbeh. - Moj grua! Moj grua! thirri Sharli. Ajo zbriti njhersh shkallt. - Uthull! brtiti ai, - Ah! O zot, m gjeti dy n nj koh! Dhe nga emocioni mezi po i vinte kompresn. - Ska gj, - thoshte fare i qet zoti Bulanzhe, ndrsa po merrte n kraht e tij Justinin. Dhe e uli mbi tryez, duke ia mbshtetur shpinn n mur. Zonja Bovari nisi ti zgjidhte kravatn. Kishte nj nyj n lidhsat e kmishs; ajo ndenji disa minuta duke i vrtitur gjithandej gishtat e saj t shkatht n gushn e djaloshit; pastaj hodhi uthull n shamin e saj prej linoje; i njomte me t tmthat duke ia vn disa her dhe duke i fryr prsipr, gjith merak. Fshatari erdhi n vete, ndrsa Justini vazhdonte t ishte pa ndjenja, dhe bebet e syve po zhyteshin n t bardhn e zbeht, si ca lule t kaltra n qumsht. - Hiqja nga syt kt, - tha Sharli. Zonja Bovari mori legenin. Kur deshi ta vendoste posht tryezs, gjat lvizjes q bri, duke u prkulur fustani i saj, (ishte nj fustan veror me katr fruta, i verdh, i gjat, me fund t gjer) fustani, pra, iu hap rreth vetes mbi pllakat e dyshemes dhe, ngaq Ema, e krrusur, lkundej paksa duke shtrir kraht, pjesa e fryr e stofit hapej vende-vende sipas prkuljeve t bustit. Pastaj, shkoi e mori nj kan me uj dhe kur nisi t shkrinte n t ca copa sheqeri, mbrriti farmacisti. Mes asaj rrmuje e kishin uar shrbtoren q ta merrte; kur pa q iraku i tij i kishte hapur syt, mori frym i lehtsuar. Pastaj, duke u sjell rrotull tij, e kqyrte nga koka te kmbt. - Budalla! thoshte ai. Hej, budalla i shkret! Koqe budallai! Gj e madhe, lre mos e nga sht flebotomia! sht dhe trim pale, stutet nga asgj! Ky far ketri, si e shihni dhe vet, q ngjitet n majat m t larta pr t shkundur arra! Po, po, fol po deshe, mburru, sa t duash! Lre farmacist paske pr tu br; se nesr

mund t thirresh n rrethana t rnda para gjyqit, q t sqarosh gjykatsit; po ska aty, ose do t ruash gjakftohtsin, t arsyetosh si njeri, t tregohesh burr, ose pastaj t t marrin pr hajvan! Justini nuk prgjigjej. Farmacisti vazhdonte: - Kush iu lut zotris sate t vij ktu? Ngele duke i bezdisur si zotrin dhe zonjn! Le pastaj q t mrkurave ti m duhesh aty m tepr se ditt e tjera. Njzet veta presin n shtpi tani q flas me ty. I lash t gjith pr hatrin tnd. Hajde, mbathja! Vrap! M prit mua, dhe ki mendjen te kavanozt! Kur Justini, pasi u vesh, doli jasht, ata foln pak pr t fiktit. Zonjs Bovari nuk i kishte rn asnjher. - sht gj e jashtzakonshme pr nj zonj! tha zoti Bulanzhe. Ke pastaj dhe njerz shum t dobt. Kshtu pr shembull kam par me syt e mi, n nj dyluftim, nj dshmitar t cilit i ra t fikt, vetm sa dgjoi zhurmn e pistoletave kur i mbushnin. - Mua, - tha farmacisti, - kur shoh gjakun e t tjerve, sm bn asnj prshtypje; por, ama po t vij puna pr timin, mjafton t mendoj q m rrjedh dhe m vjen vilani, natyrisht po ta mbaj mendjen aty. Ndrkaq zoti Bulanzhe i tha shrbtorit t tij t ikte, duke e porositur ta mblidhte veten, meq i qe plotsuar teka q kishte. - Teka e tij m dha rastin t njihesha me ju, - shtoi ai. Dhe duke shqiptuar kto fjal, nuk ia shqiste syt Ems. Pastaj la n cep t tavolins tri franga, bri sikur prshndeti dhe u largua. Pas pak ai u hodh matan lumit (andej i binte pr tu kthyer n La Yshet); dhe Ema e pa q po ecte n livadh, nn plepa, duke e ngadalsuar hapin her pas here si njeri i zhytur n mendime. Qenka shum e pashme! thoshte ai me vete; - Qenka shum e pashme gruaja e mjekut! Dhmbt xix, syt pis t zinj, kmbt t bukura, dhe nj trup t zhdrvjellt si pariziane. Nga dreqin t jet vall? Po ai trashaluq ku e ka psonisur xhanm? Zoti Rodolf Bulanzhe ishte tridhjet e katr vje; ishte njeri i ashpr dhe mendjempreht; pr m tepr kishte ndenjur shum me femra dhe ua njihte mir mendjen; filloi pra t analizonte me vete at, si edhe t shoqin e saj. Ma do mendja se ai sht nj koqe budallai. Asaj duhet ti ket ardhur shpirti n maj t hunds me t. Thonjt i ka t pist dhe mjekrn e rruan nj her n tri dit! Ai vrdalloset pas t smurve, ndrsa ajo rri e arnon orape. Dhe mrzitet, ska faj! Qejfi ia ka t banoj n qytet, t krcej polka do mbrmje! E shkreta grua! Digjet pr dashuri, si peshku pr uj mbi tryezn e kuzhins. Mjafton ti bsh dy-tri komplimente dhe ia fitove zemrn, jam i sigurt! Duhet t jet e ngroht! E mrekullueshme!... Deri aty mir, po pastaj si ta heqsh qafe?

Ather duke parashikuar q kjo knaqsi do t haste n pengesa, i shkoi mendja vetvetiu n t kundrt, pr at q ishte e gatshme, dashnoren e tij. Kjo ishte nj aktore nga Ruani, t ciln e mbante me paret e veta; dhe, kur e solli parasysh fytyrn e saj, me t ciln ishte i strngopur aq sa dhe duke e kujtuar se duronte dot m, tha me vete: Ah! Zonja Bovari, sht shum m e bukur se ajo, m e njom n radh t par. Virxhinia ka filluar me gjith mend t vr tr ato tule. Sa se duroj dot me ato ngazllimet e saj. Pale pastaj q m mendi fare me manin q ka pr qaforet! fusha ishte e shkret dhe Rodolfi dgjonte rreth tij vetm shushurimn e rregullt t barrave q i fshikullonin kpuct, si dhe kngn e gjinkallave t struktura dikur larg n trshr; ai parafytyronte Emn n sall, t veshur ashtu si e kishte par, dhe q pastaj fillonte ta zhvishte. - Oh! Kam pr ta rregulluar! brtiti ai, duke coptuar me nj t goditur shkopi, nj plis dheu q kishte prpara. Dhe, menjher, nisi t shqyrtonte strategjin sesi do ta arrinte kt piksynim. Pyeste veten: Ku do t takohemi? N mnyr? Kan pr t na nxjerr vazhdimisht pengesa, jo kalamani, jo shrbtorja, jo fqinjt, jo i shoqi, gjithfar telashesh t mdha. Uuf! Ia bri ai, po e humb kohn kot! Pastaj ia nisi nga e para: Ka ata sy q t futen n zemr si dy turjela. Pale at ehre t zbeht!... A sa i adhuroj un femrat me fytyr t zbeht. Kur mbrriti maj kodrs s Argjit, e kishte marr vendimin. Tani m duhet vetm t gjurmoj rastet e prshtatshme. Epo ja! Do t kaloj ndonjher nga ata; do tu drgoj mish gjahu, shpend shtpiak; do t shkoj t m heqin gjak, po t jet nevoja; do t miqsohemi, do ti ftoj n shtpin time... ah! Me gjith mend! shtoi ai, - s shpejti do t hapet ekspozita bujqsore; ajo ka pr t ardhur, do ta takoj. Do ti futemi ksaj valleje, dhe me guxim, se ashtu ka m tepr siguri.
VIII

Dhe me t vrtet erdhi dita e hapjes s atij panairit t famshm. Q n mngjes t fests s madhe, gjith banort, te dyert e shtpive, bisedonin me njritjetrin pr prgatitjet; ballina e bashkis ishte stolisur me urth; n nj livadh t vogl kishin ngritur nj tend pr gostin, dhe, mu n mes t sheshit, prpara kishs, rrinte nj njeri me nj si top, i cili do t njoftonte mbrritjen e zotit prefekt dhe emrat e bujqve mim fitues. Nga Byshia i kishte ardhur pr ndihm grupit t zjarrfikseve me n krye Bineton, garda kombtare (Jonvili nuk kishte). Kapiten

Bineu kishte vn at dit nj qafore m t lart se zakonisht, dhe, i karfosur n uniformn e tij, e mbante trupin aq t ngrir dhe pa lvizur, saq dukej sikur vetm kmbt, t cilat ngriheshin ritmikisht me hap t prer me nj lvizje t vetme i kishte t gjalla. Tagrambledhsi dhe koloneli, duke qen vazhdimisht n rivalitet midis tyre, si njri dhe tjetri, pr t treguar aftsit e tyre, i drejtonin vemas, secili pr hesap t vet, njerzit e tyre. Spaletat e kuqe dhe gjoksoret e zeza kalonin gjithnj kmbyerazi. Kjo skishte t mbaruar dhe prsritej pareshtur! Sishte par kurr salltanet i till! Shum banor i kishin pastruar q pa gdhir shtpit e tyre; n dritaret gjysm t hapura vareshin flamuj tringjyrsh; kafenet ishin plot e prplot me njerz; dhe, n at dit t bukur, skufjet e kollarisura, kryqet e arta dhe shallet ngjyra-ngjyra q dukeshin m t bardha se bora, vezullonin nga dielli i qart, dhe me larmin e tyre t prhapur gjithandej nxirrnin n pah monotonin e zymt t redingotave dhe t bluzave t zeza. Grat e fermerve t krahins, kur zbrisnin nga kuajt, hiqnin paramann me t ciln kishin kapur rreth trupit fustanin e prveshur, ndrsa bashkshortt e tyre, ndryshe nga ato, pr t ruajtur kapelat, i kishin mbuluar me shamit e xhepit, q i mbanin vazhdimisht me dhmb nga njri cep. Turma vinte n rrugn kryesore nga t dy ant e fshatit. Ajo vrshonte nga sokakt, udhkalimet, nga shtpit, dhe her pas here dgjohej t binte oku i dyerve q mbylleshin mbrapa, amvisave me dorashka t thurura me pe, t cilat dilnin pr t par festn. T gjith soditnin, me ndje n fillim, dy trekndsha t lart mbushur me llamba, t vendosur n t dy ant e tribuns ku do t rrinin autoritetet dhe, prve ktyre, pran katr kolonave t bashkis, ishin ngulur katr shkopinj, secili me nga nj flamur t vogl plhure gjelbroshe, t stolisur me mbishkrime me shkronja t arta. Mbi njrin prej tyre lexohej: Pr tregtin; mbi nj tjetr Pr bujqsin; mbi t tretin:Pr industrin; dhe mbi t katrtin: Pr artet e bukura. Mirpo ngazllimi q elte fytyrat e t gjithve dukej sikur e bnte pik e vrer zonjn Lfransua, hanxheshn. N kmb, n shkallt e kuzhins, ajo murmuriste npr dhmb: - marrzi! marrzi q sht ajo barak prej bezeje! Kaq t jen, sa t kujtojn se prefekti ka qejf t haj drek aty, nn at far tende, si ndonj cop palao? Me kto budallallqe q bjn, mendojn se punojn pr t mirn e fshatit? Po t qe kshtu, ishte nevoja, ather q van e krkuan kuzhinier n Nshatel! Dhe pr k pa? Pr lopart, pr kmbzbathurit!... N kto fjal e sipr kaloi farmacisti. Kishte veshur nj frak t zi, pantallona prej nankini n ngjyr t verdh t elt, kpuct i kishte prej kastori, dhe n kok kishte vn, pr kt rast t jashtzakonshm, nj kapel t ult. - Nderimet e mia, - i tha ai, - m falni, po nxitoj. Dhe kur e pyeti vejusha trashaluqe se ku po shkonte, ai u prgjigj:

- Spo ju besoni syve, apo jo? Se un rri gjith kohn mbyllur n laborator tamam si miu n djath. - djath? e pyeti hanxhesha. - Jo, asgj! Ska gj! vazhdoi Omeu. Vetm sa doja tju thosha, zonja Lfransua, q zakonisht un sdal fare nga shtpia. Megjithat sot, n nj rast si ky, duhet q... - Ah! Po shkoni aty, - i tha ajo me njfar prmimi. - Po, aty po shkoj, - iu prgjigj farmacisti me habi, - a sjam dhe un autor i komisionit konsultativ? Teto Lfransuai e kqyri nj cop her, dhe m n fund tha duke vn buzn n gaz: - Tjetr pun ajo! ju lidh ju me bujqsin? Ku keni haber ju nga ajo? - Sigurisht q kam, derisa jam farmacist, domethn kimist. Dhe kimia, zonja Lfransua, meq ka pr qllim njohjen e veprimit reciprok dhe molekular t t gjith trupave fizik, vetkuptohet q edhe bujqsia prfshihet brenda fushs s saj! Dhe me t vrtet, si prbrja e plehrave, si fermentimi i lngjeve, si analiza e gazrave dhe ndikimi i errave t qelbura, t kalbsirave a nuk jan, t gjitha kto, po ju pyes ju, vese pun kimie, n kuptimin e thjesht t fjals? Hanxhesha nuk i ktheu asnj prgjigje. Omeu vazhdoi: - Mos kujtoni ju se pr t qen agronom, duhet ta kesh punuar vet tokn apo t kesh ushqyer shpendt shtpiak? Jo, moj, jo, duhet t njohsh n radh t par strukturn e lndve pr t cilat bhet fjal, shtresat e dheut, veprimet atmosferike, cilsit e tokave, t mineraleve, t ujrave, dendsin e trupave t ndryshm dhe kapilaritetin e tyre! E ku ta di un! Dhe pastaj duhet t zotrosh me rrnj gjith parimet e higjiens, q t drejtosh ndrtimin e godinave, mbarshtimin e bagtive, ushqyerjen e shrbtorve dhe t bsh vrejtje pr to! Duhet gjithashtu, zonja Lfransua, t zotrosh botanikn, t dish t dallosh bimt, m kuptoni, apo jo? cilat jan t dobishme dhe cilat t dmshme, cilat jan joprodhuese dhe cilat ushqyese; n ia vlen ti shkulsh q ktu dhe ti mbjellsh aty, ti shumfishosh ca e ca t tjera ti zhduksh fare nga faqja e dheut; me nj fjal, duhet t jesh n dijeni t shkencs nprmjet broshurave dhe gazetave, t jesh gjithmon n gjendje pr t treguar rrugn pr prmirsimin... Hanxhesha nuk i hiqte syt nga hyrja e Kafes franceze, ndrsa farmacisti shkonte m tej: - Dhnt zoti q bujqit tan t jen kimist, ose t paktn t dgjojn m tepr kshillat e shkencs! Ja, un pr shembull, koht e fundit shkrova nj broshur t fort, nj punim shkencor q ka mbi shtatdhjet e dy faqe, me titull: Mbi mushtin e mollve, prodhimin dhe efektet e tij, si dhe disa mendime t reja reth ksaj shtjeje dhe ia drgova Shoqats s agronomve t Ruanit; si rrjedhim pata

nderin t pranohem n radht e saj, n seksionin e bujqsis, n degn e mollikulturs; ama, sikur vepra ime t ishte botuar pr publikun e gjer... Mirpo farmacisti nuk e oi dot fjaln deri n fund, sepse zonja Lfransua se kishte fare mendjen aty. - Pa shikoni ata! i thoshte ajo, - smerret vesh bhet! Hajde mejhane, hajde! Dhe, duke ngritur vatat q ia trhiqnin mbi kraharor thilet e trikos, ajo i tregonte me t dy duart pijetoren e rivalit t saj, prej nga dgjoheshin n ato aste kng. - Le njher q se ka t gjat, - shtoi ajo, - shum-shum pr tet dit ka pr ta marr ferra uratn. Omeu u zmbraps nga habia. Ajo zbriti t tri shkelzat e shkallve dhe, i pshpriti n vesh: - Si! Sditkeni gj ju? Kan pr tia marr brenda ksaj jave. E detyroi Lri ta shiste. E mbyti me kambiale. - katastrof e tmerrshme! brtiti farmacisti, i cili gjente gjithmon fjaln e prshtatshme pr do rrethan q merrej me mend. Kshtu pra, hanxhesha nisi ti tregonte kt histori, t ciln e dinte nga Teodori, shrbtori i zotit Gijomen, dhe, ndonse e urrente pr vdekje Telien, nuk ndenji pa e shar Lrin. Pr t ai ishte mashtrues, servil i ndyr. - Ah! Pa shikoni, - i tha ajo, - ja ku sht te pazari, po prshndet zonjn Bovari, q na paska vn kapel t gjelbr. I paska futur madje krahun zotit Bulanzhe. - Zonja Bovari! thirri Omeu. Po shkoj n ast ta prshndes. Mbase ia ka qejfi t zr vend brenda, posht kolonave. Dhe pa ia vn veshin teto Lfransuas, q e thrriste pr tia shtjelluar shtjen m gjat, farmacisti u largua me hap t shpejt, buzagaz dhe i ngrefosur, duke prshndetur majtas-djathtas, shum njerz dhe duke zn gjith at hapsir me palat e gjata t frakut t zi, q i valvitej nga mbrapa. Si e vuri re q pr s largu, Rudolfi nxitoi hapin; mirpo zonjs Bovari iu mor fryma, prandaj ai eci m me ngadal dhe, duke buzqeshur, i tha asaj me nj ton t ashpr: - Kam hall ti shmangemi atij trashaluqit, e dini kujt, farmacistit. Ajo i ra me brryl. domethn kjo? pyeti ai veten. Dhe nisi ta kqyrte me bisht t syrit, pa ndaluar s ecuri. - Shihni luledele t bukura, - i tha ai, - paska kaq shum sa mund t provojn fatin gjith t dashuruarat e krahins. Dhe shtoi:

- T kput ca. Si thoni? - Mos kini rn gj n dashuri? e pyeti ajo duke u kollitur leht. - Eh! Eh! Kush e di? u prgjigj Rodolfi. Livadhi filloi t mbushej me njerz, dhe ngado q t shkoje ndeshje amvisa me adra t mdha, shporta dhe kolopu. Shpesh her duhej ti hapje rrug ndonj vargani t gjat me fshatare, shrbtore me orape t kaltra, me kpuc sheshka, me unaza argjendi, dhe q kundrmonin er bulmet, kur u kaloje pran. Ato ecnin duke u mbajtur pr dore, dhe zinin kshtu gjith livadhin pr s gjati, q nga rreshti i plepave t egr deri te tenda e banketit. M n fund erdhi asti i kontrollit, dhe bujqit, njri pas tjetrit, hynin n nj si pun hipodromi t sajuar me nj litar t gjat, ngritur mbi shkopinj. Kafsht ishin aty, me turi t kthyer nga kordoni, duke i mbajtur vithet, ca t mdha e ca m t vogla, n at drejtim q u vinte pr mbar. Derrat q po dremisnin, i fusnin fekat pr dh; viat pllisnin; delet blegrimin; lopt me nj gju t mbledhur nn vete, ishin shtrir mbi bar dhe, duke u prtypur me ngadal, kapisnin qepallat e tyre t mdha, pr tu mbrojtur nga mushkonjat q zukatnin rreth tyre. Kafshart llrprveshur mbanin nga kapistra hamshort t ngritur mbi kmbt e prapme, q hingllinin gjith epsh me syt nga pelat. Kto nuk e prishnin terezin, ndernin kokn dhe krifn q u varej, sakaq mzat e tyre pushonin n hijen q bnin ato, ose nganjher pinin sis; dhe mbi valzimin e gjat t gjith ktyre trupave t ngjeshur njri pas tjetrit, ngrihej nga era, si val, ndonj jale e bardh, ose dilnin brir me maj, dhe dukeshin koka njerzish q vraponin. Mnjan, jasht vendit t rethuar, njqind hapa m tej, ishte nj dem i madh i zi, me turiz t vn, me nj unaz hekuri shkuar n vrimat e hunds, i cili nuk lvizte vendit sikur t ishte prej bronzi. E mbante pr litari nj fmij i veshur me zhele. Ndrkaq, midis dy rrathve t bagtive, kalonin me hap t ngadalt, disa zotrinj, t cilt kshilloheshin me njri-tjetrin. Njri prej tyre, q dukej m me rndsi, mbante, duke ecur, shnime n nj album. Ai ishte kryetari i juris, zoti Drozre d la Panvil. Sapo e njohu Rodolfin, ai iu afrua me t shpejt dhe, duke buzqeshur miqsisht, i tha: - Pse na keni braktisur kshtu, zoti Bulanzhe? Rodolfi nisi ti mbushte mendjen se do t vinte me ta. Mirpo me tu larguar kryetari, plotsoi: - Jo, besa, skam pr t shkuar; m shum ma ka nda t rri me ju sesa me ta. Dhe, duke u tallur me panairin, Rodolfi, pr t qarkulluar m lirisht, i tregonte xhandarit lejekalimin e tij t kaltr, dhe bile nganjher ndalej para ndonj alamet gjedhi, t cilit zonja Bovari sia hidhte fare syt. Ai e vuri re kt gj, dhe ather filloi t bnte shaka me veshjet dhe stolisjet e zonjave t Jonvilit, pastaj i krkoi t falur q pr vete ishte veshur si kish mundur. Rrobat e tij vuanin nga nj

mosprputhje e gjrave t rndomta dhe t spitulluara, ku njerzit e thjesht, zakonisht kujtojn se dallojn tiparet e nj jete tjetrsoj, rregullimin e ndjenjave, tiranit e artit, dhe gjithmon njfar prbuzje ndaj rregullave shoqrore, gj q ose i mahnit, ose i pezmaton. Kshtu pra, kmisha e tij prej lini t holl me mng t rrudhura fryhej nga frynte era, q hynte nga e ara e jelekut prej doku t prhirt, dhe pantallonat me vija t gjera nuk ia mbulonin kpuct me qafa prej nankini, me shpin meshini t lyer me vernik. Ato ishin t lustruara aq mir saq mbi to pasqyrohej bari. Ai shkelte me to mbi bajgat e kuajve, duke mbajtur njrn dor n xhepin e xhakets dhe kapeln prej kashte mbi njrin sy. - Ske ti bsh, - shtoi ai, - kur banon n fshat... - Gjithka sht e kot, - tha Ema. - Po, ashtu sht! u prgjigj Rodolfi. Kur mendon q ndr gjith kta njerz t mir ske qoft dhe nj t vetm q t jet n gjendje t vlersoj prerjen me shije t nj fraku! Ather foln pr jetn e varfr q bhej n provinc, pr njerzit q ndrydheshin, pr ndrrimet e bukura q shuheshin aty. - Prandaj, - thoshte Rodolfi, - m hipn nj trishtim... - Juve! i tha ajo me habi. Kurse un kujtoja se ishit shum i gzuar? - Ah, po, n pamje t jashtme, sepse kur jam mes njerzve di ti vesh fytyrs nj mask shakaxhiu; dhe megjithat sa her q shoh nj varrez, nn dritn e hns, pyes veten se mos do t bja m mir t bashkohesha edhe un me ata q flen t madhin... - Oh! Po miqt tuaj! i tha ajo. Nuk mendoni pr ta! - Miqt e mi? Kush jan ata? Kam miq un? Kush e vret mendjen pr mua? Dhe kto fjalt e fundit i shoqroi me nj si fishkllim t leht. Mirpo u detyruan pr nj ast t ndaheshin nga njri-tjetri pr ti liruar rrugn dikujt q vinte mbrapa tyre, duke mbartur nj mal me karrige. Ishte aq i ngarkuar saq i dukeshin vetm majat e kpucve t drunjta dhe gishtat e duarve t shtrira prpara drejt. Ishte Letibuduai, varrmihsi q ante mes turms karriget e kishs me qerre. Si i shkatht q qe e q i pillte mendja pr gjithka kur ishte fjala pr interesat e tij, ai kishte gjetur kt mnyr pr t prfituar nga panairi dhe i shkonte aq mbar saq sdinte kujt tia prishte e kujt tia ndreqte. Dhe me t vrtet, fshatart, t cilt kishin vap, ziheshin kush e kush t merrte karrige, kashta e t cilave kundrmonte er temjan, dhe mbshteteshin me njfar prkushtimi mbi shpinn e tyre t bollshme t flliqur me dyll qirinjsh. Zonja Bovari e zuri prsri pr krahu Rodolfin; ai vazhdoi sikur fliste me vete: - Po! Sa gjra m kan munguar! Gjithmon i vetmuar kam qen. Ah1 sikur t kisha pasur nj qllim n jet, t kisha gjetur nj njeri q t m donte, nj njeri q...

Oh! Do tia kisha kushtuar gjith fuqin q kam, do t kisha prballuar gjithka, do t kisha mposhtur gjithka! - Megjithat, mua m duket, - i tha Ema, - se sjeni fare pr tju qar hallin. - Ah! Kshtu mendoni ju? ia bri Rodolfi. - Sepse n fund t fundit..., - vazhdoi ajo, - ju jeni i lir. Pastaj ngurroi nj ast para se t thoshte: - I pasur. - Mos u tallni me mua, - iu prgjigj ai. Dhe ndrsa ajo i betohej se nuk po tallej, papritmas ushtoi nj e shtn topi; turma u turr prnjher rrmujshm drejt fshatit. Ishte nj alarm i rrem. Zoti prefekt nuk po vinte, dhe antart ishin n hall t madh, se sdinin t bnin, ta hapnin mbledhjen apo t prisnin akoma. M n fund, n krye t sheshit, u duk nj karroc katrrotshe nga ato me qira, q e trhiqnin dy kuaj ngordhalaq, t cilt i fshikullonte sa i hante krahu, nj karrocier me kapel t bardh. Bineu mezi pati koh t jepte urdhrin Sup arm!, dhe menjher pas tij, po kshtu bri dhe koloneli. Ushtart e tyre u suln drejt togjeve me arm t vna n kmb. T gjith nxituan. Disa bile harruan edhe qaforet. Mirpo karroca e prefektit sikur ta kishte nuhatur kt katrahur,d he q t dy grdallat, duke u tundur sa andej-kndej lidhur me zinxhir, mbrritn me hap t ngadalshm prpara kolonave t bashkis, tamam n astin kur garda kombtare dhe zjarrfiksit po hapeshin n rresht n pozicion nderimi sipas ritmit t daulles, dhe duke prplasur kmbt. - N vend numro! brtiti Bineu. - Ndal! brtiti koloneli. Majtas ktheu! Dhe pas nj Pr nder arm! gjat t cilit vringllima e hallkave t rripave q u hapn, zhauriti si kazan bakri q rrokulliset npr shkall, t gjitha pushkt u lshuan me qyt prtok. Ather zbriti nga karroca nj zotri me frak t shkurtr me qndisje t argjendt, tullac mbi ball, me nj tuf floksh mbi zverk, me nj ehre t zbeht dhe shum babaxhan n dukje. Syt, tepr t mdhenj dhe me nj pal qepalla t trasha, i mbyllte prgjysm pr t soditur turmn, duke ngritur njkohsisht hundn me maj prpjet dhe duke buzqeshur nn hund. Kryetarin e bashkis ai e njohu nga shiriti q kishte vn krahqaf, dhe i njoftoi se zoti prefekt nuk kishte mundsi t vinte. Pasi i tha se ai vet ishte kshilltari i prefekturs, i krkoi ndjes. Tyvazhi iu prgjigj me ca fjal t bukura, aq sa tjetri u hutua fare, duke mos ditur ti thoshte; dhe kshtu qndronin t dy, ball pr ball dhe gati sa spuqeshin, ndrsa antart e juris rreth e rrotull, kshilli i bashkis, paria e vendit, garda kombtare dhe turma e njerzve ishin kthyer nga ta. Zoti kshilltar prsriste prshndetjet, duke shtrnguar kapeln e vogl tricepshe t zez, kurse Tyvazhi i

prkulur si hark, buzqeshte gjithashtu, belbzonte, i zgjidhte fjalt, shprehte besnikrin e tij ndaj monarkis dhe fliste pr nderin q po i bhej Jonvilit. Hipoliti, shrbyesi i hanit, erdhi e ia mori kuajt karrocierit pr freri, dhe duke aluar nga kmba e tij shtrembaluqe, i oi nn portn eLuanit t art, ku u grumbulluan shum fshatar pr t par karrocn. Ra daullja, gjmoi topi, dhe zotrinjt njri pas tjetrit hipn dhe zun vend n tribun, npr kolltukt me kadife t kuqe, q i kishte dhn hua zonja Tyvazh. T gjith kta njerz ngjanin me njri-tjetrin. Fytyrat e tyre t flashkta e t zbehta, paksa t nxira nga dielli, kishin ngjyrn e mushtit t mbl t mollve, dhe favoritet e gufuara u dilnin prmbi jakat e larta t ngrira, q i mbanin kravatat e bardha me nyj t tendosura. T gjith i kishin jelekt prej kadifeje, jakat t kthyera; tr sahatve u varej n fund t nj kordeleje t gjat nga nj vul vezake agati, kurse duart ata i mbshtetnin mbi t dy kofsht e tyre, duke hapur me kujdes kmbt pr t ruajtur pantallonat, stofi i lmuar i t cilave shklqente edhe m shndritshm se lkura e izmeve t gjata. Zonjat e shoqris s lart qndronin mbrapa, n korridorin midis kolonave, ndrsa turma e njerzve t zakonshm ishte prball n kmb ose ulur n karrige. Letibudui i kishte sjell pra aty t gjitha karriget q kishte mbartur nga livadhi dhe vazhdonte pareshtur me vrap t merrte t tjera n kish, duke sjell me veprimtarin e tij tregtare aq pengesa, saq pr t shkuar deri te shkalla e vogl e tribuns ahej me zor t madh. - Pr mendimin tim, - tha Lri, duke iu drejtuar farmacistit, q po kalonte aty pr t zn vend, do t kishin br mir t kishin ngulur, si dika t re, dy shtylla, si n Venecie, t stolisura me ndonj gj m hijernd dhe me shije. Kjo pastaj do t kishte qen me t vrtet dika q do ta knaqte fort syrin. - Sigurisht, - u prgjigj Omeu. Po ske t bsh! Ja q i mori t gjitha n dor kryetari i bashkis. Se mos ka shije i shkreti Tyvazh, bile ska haber fare nga ai q quhet talenti pr artet. Ndrkoh Rodolfi me zonjn Bovari ishin ngjitur n katin e dyt t bashkis, n salln e debateve dhe, meq ajo ishte bosh, ai i kishte thn asaj se prej andej kishin pr ta soditur m me ndje mitingun. Ai mori tri stola q rreth tryezs vezake nn bustin e monarkut dhe, si i afroi te njra nga dritaret, u uln t dy pran njri-tjetrit. Posht, mbi tribun u dgjuan gumzhitje, pshpritje t gjata, bisedime. M n fund, zoti kshilltar u ngrit n kmb. Ishte marr vesh tashm q ai quhej Liven, dhe n turm prsrisnin goj m goj emrin e tij. Pasi vuri nj mbi nj disa flet dhe i nguli syt mbi to pr ti par m mir, ai ia filloi: Zotrinj. M lejoni, pik s pari, (prpara se tju flas pr qllimin e mbledhjes s sotme, dhe, shpreh bindjen se dhe ju t gjith do t jeni n nj mendje

me mua) m lejoni pra, ti shpreh mirnjohjen administrats s lart, qeveris, monarkut, zotrinj, sovranit ton, mbretit ton shum t dashur, q nuk nnvleftson asnjrn nga fushat e begatis s prgjithshme apo t individve t veant, dhe q drejton njkohsisht me nj dor kaq t fuqishme dhe kaq t urt anijen e shtetit prmes rreziqesh t vazhdueshme n detin e stuhishm, duke ditur bile t mbaj gjall respektin si pr paqen dhe pr luftn, industrin, tregtin, bujqsin e artet figurative. - Un duhet t zmbrapsem nj ik, - tha Rodolfi. - Prse? e pyeti Ema. Mirpo pikrisht n at ast, zri i kshilltarit u ngrit jasht mase. Ai thoshte gjith afsh: Tani, zotrinj ka ikur ajo koh kur sheshet tona publike prgjakeshin nga grindjet civile, kur pronari, tregtari, puntori vet, q duke fjetur natn t qet, dridheshin kur i zgjonin kambanat q jepnin alarmin pr zjarr, ajo koh kur parullat m armiqsore i vinin me trbim kazmn themeleve... - E kam hallin, - vazhdoi Rodolfi, - se mos m shohin nga posht; pastaj do t m gjente belaja, se do t m duhej t krkoja t falur pesmbdhjet dit resht, apo se kam dhe namin t keq... - Oh! Po ia vishni vetes kot, - i tha Ema. - Jo, jo, skeni iden se sa t flliqur e kam, ju betohem! Mirpo, zotrinj, - vazhdonte kshilltari, - kur i heqim nga mendja kto tablo t errta dhe ua hedhim syt gjendjes s sotshme t atdheut ton t bukur, far shohim? Anemban lulzojn tregtia dhe artet; anemban rrug t reja ndrlidhse, si damar t rinj n trupin e shtetit, q vendosin marrdhnie t reja, qendrat tona t mdha manifakturore kan nisur prsri veprimtarin e tyre; feja q sht br akoma m e fort, mbush gjith zemrat me gzim; portet tona jan plot e prplot, besimi u ringjall, dhe m n fund Franca merr frym lirisht!... - Nga nj an, - shtoi Rodolfi, - mbase me kutin e saj njerzia ka t drejt, apo jo? - Si kshtu? e pyeti Ema. - udi e madhe! i tha ai. Po pse se dini ju se ka shpirtra q vuajn pareshtur? Ata kan nevoj her pr ndrra, her pr veprim, her pr pasionet m t kulluara, her pr knaqsit m t rrmbyera, dhe kshtu jepen pas gjithfar tekash, marrzish. Ather ajo e vshtroi me at shikim q soditet ndonj udhtar, i cili ka kaluar npr vende ku ska qen njeri, dhe i tha: - Po ne t shkretat gra, q se kemi as kt argtim! - I bukur argtim, kur st jep pik lumturie.

- Po mund t gjendet ndonjher? e pyeti ajo. - Posi, e gjen nj dit, - iu prgjigj ai. Dhe ktu ju e kuptuat vet, - thoshte kshilltari. Ju bujq e argat! Ju, pioniert e urt t veprs s madhe q sht qytetrim i gjall! Ju, njerz t prparimit dhe t moralit t lart! Ju e kuptuat, e prsris, se stuhit politike jan n t vrtet m t rrezikshme sesa tufanet e natyrs... - E gjen nj dit, - tha prsri Rodolfi, - nj dit, papritur e pa kujtuar, dhe pikrisht ather kur i ke humbur t gjitha shpresat. Dhe horizonti fillon t hapet e dgjohet nj si z q thrret: Ja ku sht! Ju e ndieni t nevojshme ti flisni me zemr t hapur ktij njeriu, ti falni gjithka, t flijoni gjithka pr t! Shpjegimet jan t teprta, t gjitha ia merrni vesh njri-tjetrit n heshtje, pa folur. E keni par shoku-shokun n ndrr. Dhe ai i mbante syt nga ajo. Kur ja, m n fund, para jush, ai shklqen, xixllon. Megjithat, sjeni i bindur, sguxoni ta besoni; jeni i verbuar, sikur t dilnit nga errsira menjher n drit. Dhe, duke shqiptuar kto fjal t fundit, Rodolfi i shoqroi edhe me gjeste q shprehnin t njjtn gj. E vuri dorn mbi fytyr, si ai q po i bie t fikt; pastaj e lshoi mbi at t Ems. Kjo e trhoqi t vetn. Ndrsa kshilltari vazhdonte t lexonte: Dhe kujt do ti vinte habi, zotrinj? Vetm atyre q iu jan zn aq shum syt, q i kan mbytur aq keq (dhe e them pa frik), q i kan mbytur aq keq paragjykimet e kohve t pernduara, saq e mohojn akoma shpirtin e masave fshatare. Dhe me t vrtet, ku e gjen dot gjetk m shum se ktu, gjith kt atdhedashuri, gjith kt besnikri ndaj kauzs s prgjithshme, me nj fjal gjith kt zgjuarsi si ktu n fshat? Dhe nuk e kam, zotrinj, pr at zgjuarsin e siprfaqshme, stoli pa vler e mendjeve t ngeshme, por pr at zgjuarsi t thell e t matur, e cila, para s gjithash, prpiqet t arrij qllime t dobishme, duke ndihmuar kshtu pr t mirn e secilit, pr prmirsimin e gjendjes s prgjithshme dhe pr mbshtetjen e shtetit, q sht frut i respektimit t ligjeve dhe i kryerjes s detyrave... - Ah! Dhe ky prap me detyrat e ka, - tha Rodolfi. Detyrat, detyrat. M mendin fare kto fjal. Se jan nj tuf pleqsh e tuafsh q veshin fanella t leshta n mish dhe q mbajn borsa me uj t ngroht dhe tespie, q na an vesht, ngre e ul nj avaz! Detyra! Detyra! Eh! Dreqi ta marr! Detyra sht t ndiesh at q sht madhshtore, t duash me gjith mend at q sht e bukur, dhe jo t pranosh kot m kot gjith rregullat konvencionale t shoqris, me tr ato maskarallqe q na imponon. - Sidoqoft... sidoqoft... kundrshtonte zonja Bovari.

- Jo, ska sidoqoft! Pse u dashka t irremi kundr pasioneve? A nuk jan ato e vetmja gj e bukur q ka mbi tok; burim i heroizmit, i entuziazmit, i poezis, i muziks, i arteve, me nj fjal i gjithkaje! - Por, megjithat, - tha Ema, - duhet t bsh nj ik si mendon njerzia dhe ti nnshtrohesh moralit t saj. - Ah! Puna sht se ka dy lloje, - e kundrshtoi ai. Njri sht morali i vockl, konvencionali, i njerzve e aq, ai q si sht tani ssht pastaj dhe q grthet aq fort, lvrin rndom prdhe, si ajo turma e budallenjve q shihni aty. Ndrsa ai tjetri, i prjetshmi, sht kudo rreth nesh e prmbi ne, si peizazhi q na rrethon dhe qielli i kaltr q na ndrion. Zoti Liven sapo kishte fshir gojn me shami. Pastaj vazhdoi: Dhe tju them un, zotrinj, pr t vrtetuar ktu se dobi na sjell bujqsia? Kush na i plotson nevojat tona? Kush po na mban gjall? Kush tjetr ve bujqsis? Bujku, zotrinj, bujku q me dorn e tij puntore na mbjell brazdat pjellore t arave dhe na prodhon grurin, i cili, si bluhet me an veglash t prsosura, na del miell dhe, prej andej, mbartet npr qytete dhe menjher u shprndahet furrtarve q e bjn buk si pr fukaran dhe pr zengjin. Kush tjetr ve bujkut rrit, q t vishemi ne, kopet e mdha npr kullota? Sepse si do t siguronim veshmbathjen, si do t siguronim ushqimin po mos t ishte bujku? Dhe pastaj, zotrinj, a sht nevoja ti krkojm shembujt aq larg? A ka njeri q t mos mendoj shpesh her pr gjith at rndsi t madhe q ka ajo kafsh pa pretendime, stoli e oborreve tona, q na jep njkohsisht edhe jastk t but pr dyshekt tan, edhe mishin e saj t shijshm e t ushqyeshm pr tryezat tona, edhe vez! Por skisha pr t mbaruar kurr po t filloja t numroja me radh gjith prodhimet e ndryshme q nj tok e mbarsur mir, porsi nj nn bujare, u jep pa kursim fmijve t vet. Ktu, ke hardhin, m tej ke mollt pr musht; atje ke rrepat, m tutje, ke djathrat dhe lirin; mos t harrojm lirin, zotrinj, q ka marr kto vitet e fundit nj zhvillim aq t madh dhe pr t cilin do tju trheq vmendjen n mnyr t veant. Ai skishte pse tua trhiqte vmendjen: t gjith e mbanin gojn hapur, sikur tia prpinin fjalt. Tyvazhi, ngjitur me t, e dgjonte duke zgurdulluar syt; zoti Drozre, i mbyllte her pas here qepallat; dhe, m tej, farmacisti, q mbante t birin, Napoleonin n mes t shalve, vinte dorn si hink mbi vesh q mos ti shptonte asnj rrokje pa dgjuar. Antart e tjer t juris tundnin me ngadal mjekrn prmbi jelek, n shenj miratimi. Zjarrfiksit, posht tribuns, lodheshin duke u mbshtetur mbi bajonetat e pushkve t tyre; edhe Bineu qndronte pa lvizur, brrylin e kishte nxjerr jasht dhe majn e shpats ngritur prpjet. Pr t dgjuar ndoshta dgjonte, por nuk duhej t shihte asgj, sepse e pengonte streha e helmets q i binte mbi hund. Togerit, djalit t vogl t zotit Tyvazh, i rrinte akoma m keq, sepse ishte tepr e madhe dhe i tundej sa andej-kndej mbi kok, sa

i varej edhe nj cep i shallit laraman. Ai buzqeshte nn t mbl, si fmij, dhe fytyra e imt dhe e zbeht, ku i kullonte djersa rrke, i kishte marr nj shprehje knaqsie, rraskapitjeje dhe dremitjeje. Deri te shtpit sheshi ishte plot e prplot me njerz. Kishte q ishin mbshtetur npr t gjitha dritaret me radh, disa t tjer kishin zn vend posht, n do prag dere, duke qndruar m kmb, dhe Justini, prpara vitrins s farmacis, dukej krejtsisht i magjepsur nga ato q sodiste. Megjithse mbahej qetsi, zri i zotit Liven humbiste n hapsir. Njerzve n vesh u vinin fjal-fjal t shkputura, q i ndrpriste aty-ktu zhurma e karrigeve t turms; pastaj, papritmas dgjohej mbrapa pjesmarrsve pllitja e zgjatur e ndonj kau, ose blegrimat e qengjave q i prgjigjeshin njri-tjetrit n cepat e rrugve. Dhe me t vrtet, lopart dhe barinjt i kishin shtyr deri aty bagtit e tyre, dhe ato her pas here bulurinin, duke kapur me gjuh ndonj cop gjetheje q u ngjitej pas turinjve. Rodolfi i ishte afruar Ems dhe, duke folur shpejt, i thoshte me z t ult: - Nuk ju revolton ky komplot q bn shoqria mbar? M thoni nj ndjenj t vetme q se dnon ajo? Shkelen me kmb e poshtrohen instinktet m fisnike, simpatit m t iltra, dhe tek e fundit po t puqen dy shpirtra t gjora, bhet nami q t mos bashkohen. Prapseprap ata do t bjn t tyren, do t rrahin kraht, do t thrrasin njri-tjetrin. Oh! Sido q t vij puna, shpejt ose von, pas gjasht muajsh, dhjet vjetsh, ata kan pr tu bashkuar, pr tu dashuruar, sepse ashtu sht thn dhe jan krijuar pr njri-tjetrin. Ai i mbante duart t kryqzuara mbi gjunj, dhe, n kt pozicion, duke ngritur fytyrn nga Ema, e shihte nga afr, ngultas. Ajo shquante n syt e tij rreze t vogla t arta q shkndijonin rreth e rrotull bebeve t zeza, dhe ndiente bile ern e kndshme t brilantins, prej t cils i shklqenin flokt. Ather ndjeu q e pushtoi t trn nj molisje, iu kujtua viskonti me t cilin kishte krcyer vals n Vobisar, ndrsa mjekra, sikurse dhe kta flok, kundrmonin at er vanilje dhe limoni, dhe, vetvetiu mbylli pakz qepallat q ta thithte m mir. Mirpo gjat lvizjes q bri duke prkulur trupin nga mbrapa mbi karrige, asaj i zun syt diku larg, n fund fare t horizontit, karrocn e vjetr t udhtarve, Dallndyshen,q po zbriste ngadal kodrs s Ls, duke ln mbrapa saj nj shtllung pluhuri. Pikrisht me kt karroc t verdh Leoni kishte ardhur gjith ato her pran saj; dhe nga ajo rrug kishte ikur prgjithmon. Iu duk sikur e pa prball, n dritaren e tij; pastaj gjithka u turbullua; kaluan re; kujtoi se po vrtitej duke krcyer vals, nn dritat e llambadarve, n kraht e viskontit, dhe se Leoni nuk ishte larg, se do t vinte... po, megjithat, ndiente vazhdimisht kokn e Rodolfit pran saj. ndja e ktij ndikimi i ngjallte asaj dshirat e dikurshme, dhe kto, tamam si kokrriza rre kur fryn er, vrtiteshin n afshin e leht t parfumit q prhapej n shpirtin e saj. Ajo i hapi fort disa her me radh vrimat e hunds, pr t thithur freskin e lertheve

rreth e qark kapiteleve. Hoqi dorashkat, fshiu duart, pastaj, i bnte fresk fytyrs me shami, kurse, mes t rrahurave t tmthave, dgjonte gumzhitjen e shurdhr t turms si dhe zrin e kshilltarit q i lexonte n mnyr monotone fjalit e tij. Ai thoshte: Vazhdoni! Nguluni n pun! Mos ua vini veshin as sugjerimeve q vijn nga rutina dhe as kshillave tepr t nxituara q i dikton empirizmi i trbuar! Kushtojuni n radh t par prmirsimit t toks, plehrimit t mir, zhvillimit t racs s kuajve, t gjedhit, t t imtave dhe t derrave! Le t jet ky panair pr ju aren paqsore ku fituesi kur t dal s kndejmi, do ti jap dorn t mundurit dhe do t vallzohet me t, me shpresn q do t arrij nj sukses m t madhe! Dhe ju, shrbyes t nderuar, puntor t prvuajtur, q deri m sot as nj qeveri nuk jua ka marr parasysh punn e mundimshme, ejani t merrni shprblimin e virtyteve tuaja t heshtura, dhe t jeni t bindur se shteti, q sot e tutje, nga ju i ka syt, se ai ju jep zemr, ju mbron, se do ti plotsoj krkesat tuaja t drejta, dhe do tjua lehtsoj, aq sa t mundet, barrn e sakrificave tuaja t mdha! Pastaj zoti Liven u ul; zoti Drozre u ngrit dhe ia nisi nj fjalimi tjetr. Ky i tij, ndoshta nuk ishte me aq lajlelule sa ai i kshilltarit, por ama dallohej nga nj frym m konkrete n stil, domethn nga njohja m e gjer e shtjeve dhe shqyrtimi m i thell i tyre. Kshtu, lvdatat ndaj qeveris n t zinin m pak vend; feja dhe bujqsia m tepr. Aty dilte qart lidhja midis njrs dhe tjetrs, dhe sesi kishin ndihmuar vazhdimisht q t dyja n zhvillimin e qytetrimit. Sakaq Rodolfi fliste me zonjn Bovari pr ndrrat, parandjenjat, magnetizmin. Oratori, duke filluar q nga djepi i shoqrive, prshkruante ato koh mizore kur njerzit e mbanin frymn gjall me lende, futur thell npr pyje t dendura. Pastaj ata e hoqn nga trupi lkurn e shtazve, u veshn me coh, hapn brazda, mbolln hardhi. A ishte vall kjo nj e mir, dhe ky zbulim sillte m shum t kqija apo t mira? Zoti Drozre ia shtronte vetes kt pyetje. Nga magnetizmi. Rodolfi, kishte kaluar pak nga pak n afrit, dhe, ndrsa zoti kryetar prmendte Cincinatin q punonte me parmend, Dioklicianin , q mbillte lakra, si dhe perandort e Kins q e pruronin vitin me mbjellje, djali i ri i shpjegonte gruas s re se kjo forc trheqse e paprballueshme vinte nga ndonj jet e mparshme. - Ja, ne pr shembull, - i thoshte ai, - prse u njohm bashk? rastsi e krijoi kt mundsi? Me sa duket, nprmjet largsis q na ndante, si dy lumenj q rrjedhin pr tu bashkuar, na shtyn drejt njri-tjetrit prirjet tona vetjake. Dhe ai i kapi dorn, ajo nuk e trhoqi. Shprblim pr rritjen e bimve me vler! brtiti kryetari. - Pak m par, pr shembull, kur erdha te ju... Zoti Bizet nga Kenkampuaj - Pse mos e dija gj q do tju shoqroja?

Shtatdhjet franga! - Bile u mata njqind her t largohesha, po ja q erdha pas jush dhe ndenja me ju. Pr plehra. - Ashtu si do t rrija sonte, nesr, ditt e tjera, gjith jetn time! Zotit Karan nga Argji, medalje ari! - Sepse nuk m ka joshur kurr njeri n mnyr kaq t plot. Zotit Ben nga Zhivri Shn Marten! - Prandaj kujtimin tuaj do ta ruaj me vete. Pr nj dash merinos... - Por keni pr t m harruar, n jetn tuaj un do t jem si nj hije kalimtare. Zotit Blo nga Shn-Mria... - Oh! jo, ska sesi, a nuk do t z un njfar vendi n mendjen tuaj, n jetn tuaj? Pr racn e derrave, shprblim ex oequo ; zotrinjve Lherise dhe Kylambur; nga gjashtdhjet franga! Rodolfi i shtrngonte dorn, dhe e ndiente q ishte plotsisht e ngroht dhe q dridhej si ndonj turtullesh e kapur, q do t fluturoj prsri; mirpo ajo, o ngaq provoi ta lironte, o ngaq iu prgjigj ktij shtrngimi, bri nj lvizje me gishta, ai brtiti: - Oh! falemnderit! Mos m prbuzni! Ju jeni shpirtmir! E kuptoni vet q jam krejtsisht juaji! M lejoni tju shikoj, tju sodis! Nga dritaret fryu nj er q e rrudhi mbulesn e tryezs, dhe, posht, te sheshi, t gjitha skufjet e mdha t fshatarve u ngritn prpjet, si krah fluturash t bardha q valviten n ajr. Pr prdorimin e brsive t farrave vajore, - vazhdoi kryetari. Pastaj m me t shpejt: Pr plehrimin flamand pr rritjen e lirit, - pr kullim tokash, pr marrje tokash me qira me afat t gjat, - pr shrbime t mira shtpiake. Rodolfi nuk fliste m. Ata vshtronin njri-tjetrin. Buzt e zhuritura u dridheshin nga nj epsh i paprmbajtur; dhe gishtrinjt e tyre u pleksn me ngadal, pa hasur ndonj penges. Katrin-Nikez-Elizabet Lruit nga Sasto-la Gorrjer, i jepet medalje argjendi, me vler njzet e pes franga, pr pesdhjet vjet shrbim n t njjtn ferm! Ku sht Katrin Lruia? prsriti kshilltari. Ajo nuk po paraqitej, dhe ndrkoh dgjoheshin zra q pshprisnin: - Shko, shko! - Jo, jo. - Majtas!

- Mos ki frik! - Ah! budallaqe! - Ta marrim vesh, sht ktu apo jo? brtiti Tyvazhi. - Po, po!... ja ku sht! - Le t afrohet pra! Ather u drejtua nga tribuna nj plak trupvogl, e druajtur dhe q dukej sikur rrgjohej n rrobat e saj varfanjake. Kishte mbathur nj pal kpuc t mdha druri, dhe n mes kishte lidhur nj fut t gjat, t kaltr. Fytyrn thatime rrethuar me nj kapu pa an t kthyera, e kishte m me rrudha sesa nj moll t fishkur, dhe nga mngt e kmishs s kuqe i dilnin duart e gjata, gjith nyja. I kishin zn krce, i ishin plasaritur dhe ashprsuar aq shum nga pluhuri i plevicave, nga finja e rrobave dhe nga zhuli i leshit t bagtive, saq, edhe pse i kishte lar e shplar me uj t pastr, ato dukeshin t ndyta; dhe, ngaq kishin shrbyer gjat, i rrinin gjysm t hapura, sikur donin t dshmonin vetvetiu, ashtu prvuajtshm, pr gjith ato q kishin hequr. N fytyr i lexohej njfar ashprsie jete manastiri. Shikimin e mekur skishte gj t trishtueshme a mallngjyese q tia zbuste. Ngaq jetonte vazhdimisht me kafsht shtpiake, ajo ishte br si ato, e heshtur dhe e qet. Ishte hera e par q e shihte veten mes kaq shum njerzish; dhe, e tmerruar prbrenda saj prej flamujve, daulleve, zotrinjve frakzinj dhe prej kryqit t nderit t kshilltarit, ajo rrinte e ngrir, pa ditur t bnte, t ecte prpara apo tia mbathte, as prse e shtynte turma dhe i buzqeshnin antart e juris. Kshtu qndronte prpara ktyre zotrinjve t lumtur, ky gjysmshekulli skllavrie. - Afrohuni, - e nderuar Katrin-Nikez-Elizabet Lru! i tha zoti kshilltar, i cili ia kishte marr nga duart kryetarit listn e fituesve. Dhe duke vrejtur me radh emrat n fletn e letrs, pastaj plakn, ai prsriste me nj ton atror: - Afrohuni, afrohuni! - Mos jeni gj shurdhe? i tha Tyvazhi, duke krcyer mbi kolltuk. Dhe nisi ti thrriste n vesh: - Pesdhjet e katr vjet shrbim! Medalje argjendi! Njzet e pes franga! Kto jan tuajat. Pastaj, si mori medaljen, ajo nisi ta kqyrte. Ather iu el fytyra me nj buzqeshje lumturie dhe u dgjua tek murmuriste duke u larguar. - Kam pr tia dhn famullitarit ton, q t m kndoj nj mesh. - fanatizm! thrriti farmacisti, duke u prkulur nga noteri. Mitingu kishte mbaruar; turma u shprnda dhe, tani q ishin mbajtur fjalimet, secili zinte at rang q kishte n shoqri dhe gjithka shkonte sipas zakonit t mparshm; zotrinjt keqtrajtonin shrbtort dhe kta, pr t nxjerr inatin,

rrihnin bagtit, ngadhnjimtare t squllta, q ktheheshin n stall, me kuror t gjelbr midis brirve. Ndrkoh ushtart e gards kombtare ishin ngjitur n katin e dyt t bashkis, me pasta t ngulura n bajonetat e tyre, dhe bashk me ta dhe daullexhiu q mbante nj shport me shishe. Zonja Bovari u mbshtet pas krahut t Rodolfit; ky e prcolli deri n shtpi; u ndan para ders; pastaj ai shtiti vetm npr lndin, duke pritur t vinte koha e banketit. Gostia zgjati shum, gjat saj u b zhurm dhe shrbimi ishte i keq; njerzit ishin ngjeshur aq tepr sa mezi lviznin brrylat, dhe drrasat e ngushta q shrbenin si stola gati sa su thyen nga pesha e t ftuarve. T gjith hanin si t babzitur. donjri prej tyre prpiqej ta konsumonte kuotn q kishte paguar. T trve u kullonte balli djers; dhe prmbi tryez, midis llambave t varura n tavan, rrinte pezull, si ai avulli i lumit nj mngjes vjeshte, nj mjegullin e bardheme. Rodolfi, mbshtetur me shpin mbi bezen e tends, ishte zhytur aq thell n mendime pr Emn, saq sdgjonte asgj. Mbrapa tij, n bar, shrbtort vinin stiv pjatat e palara; ata q kishte pran i flisnin, ai nuk u prgjigjej, i mbushnin gotn, por mendja e tij kishte rn n qetsi, megjithse gumzhitja e zrave sa vinte e shtohej. Ai ra n dalldi pas atyre q i kishte thn ajo dhe trajts s buzve t saj; fytyra e saj, i shklqente mbi strehn e kapelave ushtarake, si n ndonj pasqyr magjike; palat e fustanit, vareshin prgjat murit, dhe ditt e dashuris pasonin njra-tjetrn gjer n pafundsi drejt perspektivave t s ardhmes. Ai e pa prsri n mbrmje, kur u hodhn fishekzjarret, mirpo ajo ishte me t shoqin, zonjn Ome dhe farmacistin, t cilin e shqetsonte shum rreziku i raketave t humbura; prandaj or e pa koh, largohej nga shoqria dhe porosiste Bineun t kishte mendjen. Zoti Tyvazh, nga kujdesi i teprt q kishte, predhat piroteknike t drguara n emrin e tij, i kishte mbyllur n bodrumin e vet; prandaj baruti q kishte marr lagshtir nuk ndizej, fare, dhe pjesa kryesore, q do t paraqiste nj dragua duke kafshuar bishtin e tij, dshtoi fund e krye. Her pas here ndizej ndonj fishekzjarr i vobekt, ather turma e shtangur nga habia lshonte nj gumzhitje me t ciln prziheshin klithmat e femrave q i gudulisnin n errsir. Ema, e heshtur, tulatej me ngadal pas supit t Sharlit, pastaj, me syt prpjet, ndiqte n qiellin e errt trajektoret e ndritura t fishekzjarrve. Rodolfi e sodiste n dritn e fenerve t ndezur. Ata filluan t shuhen me ngadal. Doln yjet. Nisn t binin disa pika shiu. Ajo lidhi shallin mbi kokn e saj t zbuluar. N at ast doli nga hani karroca e kshilltarit. Karrocieri, q ishte dehur, dremiti menjher; dhe q pr s largu, dukej nga sipr mbuless s karrocs, midis dy fenerve, trupi i tij q lkundej djathtas-majtas, sipas tronditjeve t karroceris.

- Me t vrtet, - tha farmacisti, - dehja duhet ndshkuar rnd! Po t isha un t gjith atyre q intoksikohen me pije alkoolike ditve t javs, do tua nxirrja emrin jav pr jav te dera e bashkis, n nj tabel ad hoc . Bile dhe nga pikpamja statistikore, do t kishim anale t qarta, q sipas nevojs... Por, m falni. Dhe vrapoi prsri drejt kapitenit. Ky po kthehej n shtpi. Shkonte t shihte tornon. - Ndofta sdo t bnit keq, - i tha Omeu, t drgonit ndonj nga vartsit tuaj ose t shkonit vet... - Lmni rehat tani, - iu prgjigj tagrambledhsi, - prderisa ska asgj! - Mos u bni merak, - tha farmacisti, kur u kthye te miqt e tij. M siguroi zoti Bine se jan marr t gjitha masat. Ska pr t rn asnj shkndij. Pompat jan plot. Ejani t shkojm t flem. - Po besa! Mua m flihet, tha zonja Ome, q gogsiu duke e hapur mjaft gojn; po, ska gj, kaluam nj dit shum t bukur feste. Rodolfi prsriti me z t ult dhe me nj shikim t ngroht: - Oh! Po, po, me gjith mend, shum t bukur! Dhe, pasi u prshndetn, u shprndan. Pas dy ditsh, n gazetn Feneri i Ruanit, u botua nj artikull mbi panairin bujqsor. E kishte shkruar Omeu gjith afsh frymzimi, q t nesrmen e asaj dite: ishin vall ato kurora, ato lule, ato vargje t stolisura blerimi? Pr ku vraponte ajo mori njerzish, si dallgt e detit t trbuar, nn rrezet e pandalshme t nj dielli tropikal q prhapte nxehtsin e tij npr ugaret tona? Pastaj, ai ndalej mbi gjendjen e fshatarve. Sigurisht, qeveria bnte n kt drejtim shum prpjekje, por jo aq sa duhet! Duhet guxim! I bnte ai thirrje asaj; nj mij reforma jan m se t nevojshme, le ti zbatojm ato. M posht, duke folur pr ardhjen e kshilltarit, nuk linte pa prmendur pamjen luftarake t milicis son, as fshataret tona shpuz, as pleqt tullac, kta lloj patriarksh q ishin t pranishm, dhe disa prej tyre, mbeturina t aradheve tona t pavdekshme, t cilt ndienin akoma zemrn q u rrihte kur dgjonin buimn luftarake t daulleve. Emrin e vet e vinte ndr antart e par t juris, dhe theksonte bile, n nj shnim t veant, se zoti Ome, farmacist, i kishte drguar Shoqats s Bujqsis nj Studim mbi mushtin e molls. Kur arrinte te dhnia e shprblimeve, ai e prshkruante gzimin e fituesve me thekse ditirambe. Babai prqafonte t birin, vllai vllan, bashkshorti bashkshorten. Sishin t pakt ata q e tregonin me krenari medaljen e tyre modeste, dhe ka mundsi q me tu kthyer n shtpi, pran zonjave t mira shtpiake, ta ken varur me lot ndr sy n nj nga muret e thjesht t kasolleve t tyre t varfra. Aty rreth ors gjasht, u mblodhn n nj gosti t shtruar n livadhin e zotit LieZhar, pjesmarrsit m t rndsishm t ksaj feste. Darka kaloi n nj

atmosfer m se t przemrt. U ngritn dolli t ndryshme: Zoti Liven e oi pr shndetin e mbretit! Zoti Tyvazh, pr at t prefektit! Zoti Drozre, pr bujqsin! Zoti Ome, pr industrin dhe artet figurative, pr kto dy simotra! Zoti Lepleshi, pr zhvillimin e mtejshm! N mbrmje, papritmas gjith qielli u b drit nga fishekzjarret e shklqyera. T dukej si kaleidoskop i vrtet, si dekor i gjall opere dhe, pr nj ast, lokaliteti yn i vogl, kujtoi se ishte n nj ndrr t Nj mij e nj netve. Le t vm n dukje se nuk pati asnj ndodhi t paplqyer gjat ksaj feste familjare. Dhe shtonte: Ra n sy vetm mungesa e klerit. Me sa dukej sakristit e kuptojn ndryshe prparimin. Bni si tju vij pr mbar, o zotrinj t Luajols . IX Kaluan gjasht jav. Rodolfi nuk erdhi. Nj mbrmje, m n fund, u duk. T nesrmen e panairit bujqsor, ai kishte thn me vete: - Do t bja gabim, po t shkoja andej kaq shpejt. Dhe nga fundi i javs, doli pr gjah. Pas gjahut, mendoi se ishte tepr von, pastaj bri kt arsyetim: - N fund t fundit, n m dashuroi q ditn e par, duhet t m doj akoma m shum, nga padurimi q t m shoh prsri. Le t vazhdojm, pra, at q kemi nisur! Dhe e kuptoi se i kishte br mir llogaritjet kur vuri re se Ema u zbeh n fytyr, ndrkoh q ai po hynte n dhom. Ajo ishte vetm. Dita po perndonte. Perdet e vogla prej byrynxhyku, prmbi xhama, e meknin m tej dritn e vobekt t muzgut, dhe prarimi i barometrit, mbi t cilin binte nj rreze dielli, prhapte vezullime n pasqyr, midis copave t prera t polipit. Rodolfi ndenji n kmb; dhe Ema mezi iu prgjigj prshndetjeve t tij t para. - Kam pasur shum pun, - i tha ai. Kam qen edhe i smur. - Rnd? brtiti ajo. - Po ja, si t them! u prgjigj ai duke u ulur n krah t saj mbi nj stol, jo tamam... N fakt skam dashur t vij. - Pse? - Se kuptoni pse? Dhe e vshtroi edhe nj her, po aq rrept saq ajo uli kokn e skuqur. Ndrsa ai u drejtua prsri:

- Ema.... - Zotri! ia bri ajo, duke u larguar paksa prej tij. - Ah! E shikoni edhe vet, - reagoi ai me nj z t trishtueshm, - se kisha t drejt q sdoja t vija; sepse kt emr, kt emr q m ngop shpirtin dhe q m del vetvetiu nga goja, ju nuk ma lejoni! Zonja Bovari!... Eh! Dhe t gjith ju quajn kshtu!... Ssht emri juaj. Ky sht emri i dikujt tjetr! Ai prsriti: - I dikujt tjetr! Dhe mbuloi fytyrn me duar. - Po, vazhdimisht te ju e kam mendjen!... Sa her ju kujtoj, m hipn nj dshprim! Ah! M falni!... Po largohem... Lamtumir!... Do t shkoj larg..., aq larg sa sdo t ma dgjoni m zn!... Mirpo..., sot..., as vet se di se far force m shtyu prsri drejt jush! Sepse nuk lufton dot me qiellin, nuk e prballon dot buzqeshjen e engjjve! Rrmbehesh pas s bukurs, t mrekullueshmes, s adhurueshmes! Ishte hera e par q Ema dgjonte ti thuheshin kto fjal; dhe krenaria e saj, si ai q lodhet n nj banj me avull, shtrihej dalngadal dhe fund e krye nga ngrohtsia e ktyre fjalve. - Por ama edhe pse nuk kam ardhur, - vazhdoi ai, - edhe pse nuk kam mundur tju shoh, ah! prapseprap kam soditur t paktn sa e sa her gjithka q ju rrethon ju. Natn, do nat, ngrihesha, vija deri ktu, vshtroja shtpin tuaj, atin q shklqente nn dritn e hns, pemt e kopshtit q lkundeshin para dritares suaj, dhe nj llamb t vogl, nj drit t vobekt, q vezullonte nprmjet xhamave, n errsir. Ah! Juve as q ju shkonte mendja fare se aty, aq afr dhe aq larg ndodhej nj fatkeq i mjer... Ajo u kthye nga ai e ngashryer. - Oh! Sa i mir q jeni! i tha. - Jo, un ju dua, kjo sht e gjitha. Ju kt nuk e vini n dyshim apo jo! Ma thoni! Nj fjal! Nj fjal t vetme! Dhe Rodolfi, rrshqiti, pa u ndier, prej stolit n tok, mirpo n kuzhin u dgjua nj zhurm nallanesh, dhe ai vuri re se dera e dhoms nuk ishte mbyllur. - Sa e mir do t ishit, - vazhdoi ai, duke u uar, - po t m plotsonit nj dshir! Donte q ajo t vizitonte shtpin e tij; kishte dshir tia tregonte; dhe, meq zonja Bovari nuk shihte asnj t keqe n kt mes, ata po oheshin q t dy, kur hyri Sharli. - Tungjatjeta, doktor, - i tha Rodolfi. Mjeku, i prkdhelur n sedr nga ky titull i papritur, u tregua jasht mase i sjellshm, ndrsa ai prfitoi nga rasti pr ta prmbledhur disi veten.

- Zonja po m fliste, - i tha ai, - pr shndetin e saj... Sharli ia preu fjaln; ai kishte rn me gjith mend n hall t madh; s shoqes kishte filluar prsri ti merrej fryma. Ather Rodolfi pyeti nse i bnte mir shtitja me kal. - Sigurisht! Mendim i shklqyer, i prsosur!... Ja ide! Kshtu sht e mira t bsh. Dhe, meq ajo kundrshtonte duke thn se skishte kal, zoti Rodolf i premtoi ti jepte nj, ajo nuk pranoi; ai nuk ngulmoi; pastaj, pr t prligjur ardhjen aty, tha se karrocieri i tij, q i kishin hequr gjak, ndiente vazhdimisht marrje mendsh. - Kam pr t ardhur ta shoh, - u prgjigj Bovariu. - Jo, jo, po jua drgoj un ktu; do t vim bashk q t dy, sht m e volitshme pr ju. - Ah! Bukur fort. Falemnderit. Dhe, sa ngeln vetm, ai e pyeti t shoqen: - Prse nuk e pranon propozimin e zotit Bulanzhe, q sht me t vrtet i shklqyer! Ajo vari turinjt, u mundua t gjente gjithfar arsyesh justifikuese, dhe m n fund tha se mbase kjo mund t dukej si gj e uditshme. - Ah! As e aj kokn nga ajo an! tha Sharli duke br nj rrotullim t plot rreth vetes mbi majn e nj kmbe. Shndeti mbi t gjitha! E ke gabim! - Eh! Po si thua ti tia hipi kalit, kur skam nj kostum amazone. - T t porosisim nj! iu prgjigj ai. Me kostumin e amazons iu mbush mendja. Kur ky ishte gati, Sharli i shkroi zotit Bulanzhe se e kishte t shoqen n dispozicion t tij, dhe se kishte besim te dashamirsia e tij. T nesrmen, n mesdit, Rodolfi mbrriti para ports t Sharlit me dy kuaj shale. Njri kishte xhufkat ngjyr trndafili mbi vesh dhe shal grash prej lkur dreri. Rodofli kishte mbathur nj pal izme t gjata lkurbuta, duke menduar se me siguri ajo skishte par ndonjher si ato; dhe me t vrtet, Ema u mahnit me pamjen e tij, kur ai u shfaq n shkall veshur me frak t madh kadifeje dhe pantallona t bardha t trokitura. Ajo ishte gati, vetm at priste. Justini ia mbathi nga farmacia q t shikonte at, dhe farmacisti e ndrpreu punn. Nisi ti jepte porosia zotit Bulanzhe. - Bhet n vend e keqja! Kini kujdes! Mos i keni gj kuajt t hazdisur? Ajo dgjoi sipr nj zhurm: ishte Felisiteja q iu binte xhamave t dritares pr t zbavitur Bertn e vogl. Fmija i drgoi nga larg nj t puthur; e ma iu prgjigj duke i br shenj me mollzn e kamxhikut.

- Shtitje t mbar! brtiti zoti Ome. Dhe para s gjithash, me mend e me mend! Dhe ai bri shenj me gazet, duke i ndjekur me sy tek largoheshin. Kali i Ems ia nisi me revan q n hapin e par. Po ashtu vraponte dhe Rodolfi me t vetin krah saj. Her pas here ata shkmbenin ndonj fjal. Me fytyr paksa t ulur, me dor t ngritur lart dhe me krahun e djatht t shtrir drejt prpara, ajo lshohej e tra sipas ritmit t lvizjes q e prkundte mbi shal. Rrz kodrs, Rodolfi i lshoi frert; rendn s bashku me t njjtin vrull: pastaj, kur mbrritn lart, papritmas, kuajt u ndaln, dhe asaj i ra veli i madh i kaltr. Ishin ditt e para t tetorit. Mbi fush kishte mjegull. Ca avuj shtriheshin deri n horizont, prreth kodrave; ca t tjer q vinin duke u shprndar, ngjiteshin lart, zhdukeshin. Nganjher, kur prhapeshin ret, shiheshin larg n nj rreze dielli, atit e shtpive t Jonvilit, me kopshtet buz lumit, oborret, muret, dhe kambana e kishs. Ema i mbyllte prgjysm qepallat q t dallonte shtpin e saj, dhe ai fshat i mjer ku jetonte ajo nuk i ishte dukur kurr ndonjher aq i vogl. Nga lartsia ku ndodheshin ata, gjith lugina ngjante si ndonj liqen i pafund dhe i zverdht, q avullohej n ajr. Vende-vende shfaqeshin tufat e pemve si shkmbinj t zinj; dhe rreshtat e lart t plepave, q dilnin prmbi mjegull, dukeshin si brigje q i tundte era. Anash, mbi bar, midis bredhave, endej npr ajrin e ngroht nj si drit e murrme. Toka e kuqrremt, e shkrift si pluhur duhani, e zbuste zhurmn e hapave; dhe kuajt, duke ecur, shtynin me majn e patkonjve boet e pishave q kishin rn prdh. Rodolfi me Emn shkuan rrzs e rrzs pyllit. Her pas here ajo kthehej nga ana tjetr, q ti shmangej vshtrimit t tij dhe ather, shikonte vetm trungjet e bredhave q, duke ardhur njri pas tjetrit pa mbarim e trullosnin disi at. Kuajt turfullonin. Meshini i shalave krciste. N astin kur po hynin n pyll, doli dielli. - Zoti na ruajt! tha Rodolfi. - Besoni kshtu? ia bri ajo. - Ejani t shkojm m tutje! vazhdoi ai. Ai krciti gjuhn. T dyja kafsht filluan t vraponin. Fieri i gjat buz rrugs kapej pas yzengjive t Ems. Rodolfi, n ecje e sipr, prkulej dhe ia hiqte nj nga nj. Her-her ai kalonte pran saj q ti largonte degt, dhe Ema ndiente gjurin e tij q i fshikte kmbn. Qielli ishte br i kaltr. Gjethet nuk lviznin. Kishte siprfaqe t mdha plot me shqopa gjith lulzim; dhe mbas do shtrese manushaqesh vinin korije me pem ngjyr hiri, t kuqrremta ose ngjyr ari, sipas

larmis s gjethnajave. Shpesh dgjohej npr kaube, ndonj e rrahur e leht krahsh, ose klithma e jerr dhe e but e korbave, q fluturonin npr dushqe. Ua zbritn kuajve, t cilt i lidhi Rodolfi. Ajo ecte prpara, npr myshk, n pjesn midis vragave. Mirpo e pengonte fustani tepr i gjat, megjithse e mbante ngritur nga fundi,d he Rodolfi, q i vinte nga mbrapa, sodiste midis asaj cope t zez dhe kpucve t zez me qafa, bukurin e orapes s bardh, q i dukej si pjes e lakuriqsis t saj. Ajo u ndal. - Jam e lodhur, - tha. - Mundohuni t ecni edhe pak! vazhdoi ai. Kuraj! Pastaj njqind hapa m tej, ajo u ndal prsri dhe, nprmjet velit, i cili nga kapela e saj prej burrash i binte pjerrtas mbi ije, i shquhej fytyra me nj tejdukshmri kaltroshe sikur t kishte notuar npr val kaltrsie. - Ku po shkojm kshtu? Ai nuk i dha asnj prgjigje. Ajo dihaste. Rodolfi i hidhte syt rreth e prqark tij dhe kafshonte mustaqet. Arritn n nj vend m t gjer, ku kishin prer lisa. Ata u uln mbi nj trung t shtrir peme, dhe Rodolfi nisi ti fliste pr dashurin e vet. N fillim nuk e trembi aspak me komplimente. Ishte i qet, serioz, melankolik. Ema e dgjonte kokulur, duke trazuar me majn e kmbs ashklat q ishin prdhe. Mirpo ai tha fjalt: - A nuk jan tani njsh fatet tona? - Ja q jo! iu prgjigj ajo. Ju e dini mir. sht e pamundur. Ajo u ngrit t ikte. Ai e kapi nga kyi i dors. Ajo u ndal. Pastaj, si e soditi nj cop her me ca sy dashurie dhe krejt t prlotur, ajo i tha me rrmbim: - Ah! Dgjoni ktu, t mos e zm m n goj at... Ku jan kuajt? Ejani t kthehemi. Ai bri nj gjest zemrimi dhe mrzitjeje. Ajo prsriti: - Ku jan kuajt? Ku jan kuajt? Ather duke br nj buzqeshje t uditshme dhe me shikim t ngulur, me dhmb t shtrnguar, ai iu afrua duke hapur kraht. Ajo u zmbraps duke u dridhur, dhe belbzoi kto fjal: - Oh! Ju po m friksoni! M brengosni! Ejani t ikim prej kndej. - Po si jo, derisa duhet t ikim, - tha ai duke u ndryshuar n fytyr. Dhe u b menjher respektues, prkdhels, i druajtur. Ajo i dha krahun. U kthyen. Ai i thoshte:

- patt ashtu? Prse? Se mora vesh. Mos m keqkuptuat? Ju jeni n shpirtin tim si trupore shn Mrie mbi piedestal, n nj vend t lart, t fort dhe t paprlyer. Por q t jetoj kam nevoj pr ju! Kam nevoj pr syt tuaj, pr zrin tuaj, mendimin tuaj. Bhuni mikesha ime, motra ime, engjlli im! Dhe ai zgjaste krahun dhe e pushtonte prej beli. Ajo prpiqej ti shqitej me t but. Ai vazhdonte ta mbante ashtu, duke ecur. Mirpo dgjuan t dy kuajt q hanin gjethurina. - Oh! Edhe pak! i tha Rodolfi. t mos ikim! Qndroni! Ai e oi m larg, rreth nj pellgu t vogl, q e kishte siprfaqen t mbuluar me thjerrza uji. Midis kallamave rrinin pa lvizur ca zambak t fishkur. Bretkosat krcenin t fshiheshin sa dgjonin zhurmn e hapave t tyre n bar. - Vet e kam fajin, vet, - i thoshte ajo. Jam e marr q rri e ju dgjoj ju. - Prse?... Ema! Ema! - Oh, Rodolf!... ia bri me t but nusja e re, duke u mbshtetur mbi supin e tij. Coha e fustanit t saj ngjitej pas kadifes s frakut t tij. Ajo nxori gushn e bardh, q i fryhej nga nj pshertim dhe, e sfilitur fare, tr lot, duke u dridhur pa pushim dhe duke mbuluar fytyrn me duar, e lshoi veten. Qielli po muzgej; dielli ndaj t pernduar, duke prshkuar degt e pemve, ia verbonte syt. Aty-ktu, rreth e rrotull saj, mbi gjethe ose mbi tok, frgllonin ca si njolla drite, sikur t kishin shprndar, duke fluturuar, pendt e tyre kolibrat. Qetsia mbretronte gjithandej; nga pemt dukej sikur dilte njfar mblsie; ajo ndiente zemrn q filloi prsri ti rrihte, dhe gjakun q i rridhte npr trup si ndonj lum qumshti. Ather, dgjoi diku, shum larg, matan pyllit, n kodrat e tjera, nj si britm t paqart dhe t zgjatur, nj z q zvargej, dhe e ndiente me vesh n heshtje, q przihej si ndonj melodi me dridhjet e fundit t nervave t saj t tronditura, Rodolfi, me puro shtrnguar midis dhmbve, ndreqte me bixhak njrin nga frert q ishte kputur. Ata u kthyen n Jonvil nga e njjta rrug. Pan mbi balt gjurmt e kuajve pran njri-tjetrit, si dhe po ato kauba, po ato gur mbi bar. Asgj nuk kishte ndryshuar rreth tyre; por megjithat, pr Emn kishte ndodhur dika m me rndsi sesa t kishin luajtur vendit malet. Rodolfi, her pas here, prkulej dhe i merrte dorn pr tia puthur. Ajo dukej nj mrekulli ashtu e hipur mbi kal. E drejt, belholl, me gju prkulur mbi krifn e kafshs dhe me fytyr paksa t skuqur nga ajri i freskt, n muzgun e purpurt. Kur hyn n Jonvil, ajo filloi t lodronte me kal sa andej-kndej mbi kalldrm. Njerzit e shikonin nga dritaret.

N dark i shoqi i tha se i kishte hipur nj nur n fytyr; por kur ai e pyeti se si ia kishte kaluar gjat shtitjes ajo bri sikur nuk e dgjoi; dhe rrinte me brryl mbshtetur pran pjats, midis dy qirinjve t ndezur. - Ema! i tha ai. - far ke? - Po ja, sot e kalova mbasditen te zoti Aleksandr; ai ka nj pel t moshuar, q sht akoma goxha e bukur, e vrar pak n gju, dhe q mund tia blinim, jam i sigurt, pr nja njqind skude... dhe shtoi: - Bile duke menduar se ty do t t bhej qejfi, e mbajta..., e bleva... Mir bra? H de m thuaj pra! Ajo tundi kokn n shenj miratimi; pastaj, pas nj erek ore, e pyeti: - Do t dalsh sonte? - Po. Pse? - Jo, hi, kot, i dashur. Dhe, sa e hoqi qafe Sharlin, ajo u ngjit dhe u mbyll n dhomn e saj. N fillim pati nj si trullosje, i dilnin para syve pemt, rrugt, hendeqet, Rodolfi, dhe e ndiente akoma se si e shtrngonte ai n kraht e tij, ndrkoh q gjethnaja dridhej dhe kallamat fishkllenin. Mirpo, kur pa veten n pasqyr, u udit me fytyrn e saj. Kurr ndonjher nuk i kishte pasur syt aq t mdhenj, aq t zinj, as aq t thell. I kishte rn nj si vesk i leht q e shndrronte t trn. Me vete prsriste: Kam nj t dashur! Kam nj t dashur! dhe shkrihej fare me kt mendim, sikur ti kishte ardhur, papritur e pa kujtuar, nj rini e dyt. Kshtu pra, m n fund, ajo do t shijonte ato gzime t dashuris, ato ethe t lumturis, pr t cilat kishte humbur do shpres. Po hynte n nj si bot t mrekullueshme ku gjithka do t ishte pasion, mahnitje, kllapi, ishte e rrethuar nga nj pafundsi kaltroshe, majat m t larta t ndjenjs i xixllonin n mendje dhe ndrmjet ktyre lartsive jeta e rndomt i dukej tashm larg, posht fare n errsir. Ather iu kujtuan heroinat e librave q kishte lexuar dhe legjioni lirik i grave kurorshkelse nisi ti kndonte n mendje me ca zra motrash q e magjepsnin. Ajo vet po bhej si nj pjes e pandar e ktyre prfytyrimeve dhe po vinte n jet ndrrimin e gjat t rinis s saj, duke e mbajtur veten pr at lloj dashnoreje si e kishte pasur aq shum zili. Bile Ema ndiente nj knaqsi shpagimi. Pse pak kishte vuajtur ajo! Mirpo tani doli ngadhnjimtare, dhe dashuria, e ndrydhur pr nj koh aq t gjat, gufonte e tra me gul t gzueshme. Ajo e shijonte pa e brejtur ndrgjegjja, pa u shqetsuar, pa e prishur gjakun.

Dita e nesrme kaloi me nj ndje t re. Iu betuan njri-tjetrit. Ajo i rrfeu brengat e saj. Rodolfi e ndrpriste me t puthura; dhe ajo i krkonte, duke e soditur me sy gjysm t mbyllur ta thrriste akoma me emrin e saj dhe ti thoshte vazhdimisht q e donte. Kjo ndodhte n pyll, si nj dit m par, n nj kasolle kpucdrurbrsish; muret i kishte prej kashte dhe atia ishte aq e ult, saq duhet t rrije i prkulur. Ata ishin ulur njri pran tjetrit, mbi nj shtrat gjethesh t thata. Qysh nga ajo dit, ata i shkruanin njri-tjetrit rregullisht do mbrmje. Ema e onte letrn n fund t kopshtit t saj, pran lumit, n nj t ar t tarracs. Rodolfi vinte e merrte dhe linte aty t tijn, pr t ciln ajo ankohej se ishte gjithmon tepr e shkurtr. Nj mngjes q Sharli kishte dal pa aguar dita, asaj i shkrepi t takonte n ast Rodolfin. Mund t mbrrinte menjher n La Yshet, t qndronte aty nj or dhe t kthehej n Jonvil kur t gjith t ishin akoma n gjum. Ky mendim e bri t gulonte nga epshi, dhe pas pak u ndodh n mes t livadhit, ku ecte me hapa t shpejt, pa par nga mbrapa. Dita filloi t agonte. Ema dalloi q nga larg shtpin e dashnorit t saj, dy flugert e s cils, me bishta t hapur, nxinin n agimin e zbeht. Pas oborrit t ferms, kishte nj godin banimi q duhej t ishte kshtjella. Ajo hyri brenda, sikur muret para saj t ishin hapur vetvetiu. Ca shkall t mdha t drejta t onin n nj korridor. Ema hoqi rrezen e nj dere, dhe vuri re, prnjhersh, n fund t dhoms, nj njeri q po flinte. Ishte Rodolfi. Ajo lshoi nj britm. - Ua ti qenke! Ti qenke! prsriti ai. Si munde t vije?... Ah! Fustani t qenka br qull! - T dua! i tha ajo duke i hedhur kraht n qaf. Meq i eci me guximin q tregoi hern e par, tani n do rast kur Sharli dilte hert nga shtpia, Ema vishej shpejt e shpejt dhe, pa u ndier, zbriste shkallt q t onin buz lumit. Mirpo, kur e hiqnin drrasn mbi t ciln kalonin bagtia, i duhej t kalonte ans mureve gjat buzs s lumit, bregu ishte i rrshqitshm; q t mos rrzohej, ajo mbahej me dor pas tufave t rrepave t egra, t fishkura. Pastaj i binte prmes arave t punuara, ku fundosej, i merreshin kmbt dhe i ngecnin kpuct e holla me qafa. Shalli q kishte lidhur mbi kok, valvitej n er mes livadhit. Kishte frik nga qet, dhe ia niste vrapit; mbrrinte pa frym, me faqe t skuqura, dhe nga i tr trupi i dilte nj afsh i freskt e i kndshm jete, blerimi dhe ajri t pastr. N at or, Rodolfi vazhdonte t flinte. Ajo ishte si nj mngjes pranvere q hynte n dhomn e tij. Nga perdet e verdha t varura n dritare, deprtonte leht-leht nj drit e rnd e verdheme. Ema ecte verbazi duke picrruar syt, ndrsa bulzat e vess q

i kishin mbetur mbi flokt e ndar n mes, krijonin nj si kuror topazesh rreth e prqark fytyrs s saj. Rodolfi, duke qeshur e trhiqte nga vetja dhe e shtrngonte n kraharor. Pastaj, ajo kqyrte dhomn, hapte sirtart e komove, krihej me krehrin e tij dhe shihej n pasqyrn e rrojs. Bile shpesh her, mbante me dhmb bishtin e nj llulle t madhe q ishte mbi tryezn e nats, midis limonve dhe copave t sheqerit, pran kans s ujit. U duhej nj erek ore e mir pr ti ln lamtumirn njri-tjetrit. N at ast Ems i shkrepeshin t qarat; asaj dshira ia kishte t mos ndahej kurr nga Rodolfi. Dika m e fort se vetja e shtynte drejt tij, aq sa nj dit, kur ajo i erdhi befas, ai u ngrys n fytyr, si njeri qejfprishur. - ke kshtu? e pyeti ajo. Mos je gj smur? Fol pra. M n fund ai i tha, fytyrngrysur, se vizitat e saj kishin filluar t binin n sy dhe ajo rrezikohej n kt mnyr.
X

Pak nga pak frika e Rodolfit iu ngjit dhe asaj. N fillim e dehu dashuria, dhe ve ksaj nuk mendonte pr asgj tjetr. Mirpo, tani q ajo i ishte br nj domosdoshmri pr jetn, kishte frik se mos humbiste dika prej saj, ose bile se mos i trazohej. Kur kthehej prej tij, shikonte rreth e rrotull e shqetsuar, duke prgjuar gjithka q dukej edhe larg n horizont dhe do baxh shtpie n fshat prej nga mund ta vinin re. Mbante vesh hapat, brimat, zhurmn e parmendave; dhe ndalej m e zbeht e duke u dridhur m keq sesa gjethet e plepave q frfritnin mbi kokn e saj. Nj mngjes, kur po kthehej n kt mnyr, pandehu sikur shqoi befas tytn e gjat t nj karabine q dukej sikur e kishte marr n shenj. Ajo dilte pjerrtas prmbi buzt e nj fuie t vogl, gjysm t fshehur n bar, n an t nj hendeku. Ema, q gati sa si ra t fikt nga tmerri, bri si bri dhe eci prpara, sakaq nga fuia doli nj njeri, si ata djajt me sust q krcejn nga fundi i sndukve. Ai mbante dollak t mbrthyer deri n gjunj, nj kasket t rrasur deri mbi sy, buzt i dridheshin dhe hunda i qe skuqur. Ishte kapiten Bineu, q u kishte zn prit rosave t egra. - Duhej t kishit folur q pr s largu! i brtiti ai, - kur sheh njeriu pushk, duhet gjithmon t bj z. Tagrambledhsi, me kt mnyr, mundohej t fshihte frikn q ndjeu pak m par; sepse, duke qen se gjuetia e rosave prvese n anije, kudo gjetk ishte e ndaluar, n baz t nj urdhrese t prefekturs, zoti Bine, ndonse i respektonte ligjet, ndodhej n kundrvajtje. Kshtu q n do ast i dukej sikur dgjonte t

vinte bekiu. Mirpo ky shqetsim ia shtonte edhe m knaqsin, dhe, duke ndenjur fillikat vetm n fui, shkrihej fare me lumturin dhe hilen e tij. Kur pa Emn, sikur u lehtsua nga nj barr e rnd dhe menjher ia nisi biseds: - Bn ftoht, t thahen turinjt! Ema nuk i dha asnj prgjigje. Ai vazhdoi: - Edhe ju paskeni dal kaq hert? - Po, - i tha ajo duke belbzuar, - po vij nga taja q m mban fmijn. - Aha! Shum mir! Shum mir! Ndrsa un, si m shihni, kam ardhur ktu qmenat; mirpo koha sht kaq e zymt saq ve n m ardht gjahu prpara hunds... - Natn e mir, zoti Bine, - e ndrpreu ajo duke i kthyer shpinn. - Nderimet e mia, zonj! iu prgjigj ai ftoht. Dhe u fut prsri n fui. Ema u pendua, q u nda aq rrmbimthi me tagrambledhsin. Me siguri q ai do t thurte hamendje t dmshme pr t. Justifikim m t dobt sesa ai q sajoi ajo pr tajn nuk bhej, sepse t gjith e dinin mir n Jonvil se vajza e vogl Bovari kishte nj vit q ishte kthyer te prindrit e saj. Ve ksaj rreth e rrotull sbanonte njeri; ajo rrug t onte vetm n La Yshet; domethn Bineu e kishte marr me mend se ku kishte qen ajo, dhe ai skishte pr t heshtur, do t llapte, patjetr. Ajo ndenji deri n mbrmje duke shtrydhur trut pr t trilluar gjithfar lloj gnjeshtrash t pranueshme; dhe vazhdimisht i dilte para syve ai budallai me ant gjuetie. Sharli, pas darke, si e pa t brengosur, e oi te farmacisti, pr ta zbavitur, dhe njeriu i par q pa ajo n farmaci, ishte prsri ai, tagrambledhsi! Ky rrinte n kmb, para banakut, i ndriuar nga drita e kavanozit t kuq, dhe thoshte: - M jepni, ju lutem, gjysm onsi vitriol. - Justin, - brtiti farmacisti, - na sill acidin sulfurik. Pastaj, duke iu drejtuar Ems q donte t ngjitej n dhomn e zonjs Ome, i tha: - Jo, jo, rrini ktu, mos u mundoni kot, ajo do t zbres. Sa t vij ajo, ngrohuni te soba... M falni... Tungjatjeta, doktor (se farmacistit i plqente shum t shqiptonte fjaln doktor, tamam sikur edhe ai, duke ia thn dikujt tjetr, kishte pr t prfituar dika nga madhshtia q ajo prmbante, sipas tij)... Po ki mendjen se mos rrzosh havant! Shko m mir sill karriget nga dhoma e vogl; ti e di vet q kolltukt e sallonit nuk lvizen. Dhe, Omeu, pr t vn prsri n vend kolltukun e tij, doli nxitimthi nga banaku, n astin kur Bineu i krkoi nj gjysm onsi acid sheqeri.

- Acid sheqeri? ia bri farmacisti me prmim. Se di, skam iden sht! Mos doni gj acid oksalik? Oksalik, apo jo? Bineu i shpjegoi se i nevojitej nj grryes, q t prgatiste vet uj bakri me t cilin t pastronte nga ndryshku pajisjet e gjuetis. Ema u drodh. Farmacisti nisi t thoshte: - Ssht koh pr gjueti kjo, ka edhe lagshtir. - Po megjithat, - vazhdoi tagrambledhsi, gjith dinakri, - ka dhe nga ata q sduan tia din pr t. Asaj po i zihej fryma. - M jepni edhe ca... Ky spaska ndr mend t shkulet! mendonte ajo me vete. - Gjysm onsi rrshir dhe terebentin, katr ons dyll t verdh dhe tri gjysm ons ngjyross, ju lutem, pr t pastruar rripat e lyer me vernik t takmit tim. Farmacisti filloi t priste dyll n kohn kur zonja Ome doli me Irmn n krah, me Napoleonin prbri dhe Atalin q e ndiqte nga pas. Ajo shkoi u ul mbi minderin me kadife, pran dritares dhe kalamani u mblodh kruspull mbi nj stol, ndrsa e motra e tij e madhe vinte vrdall kutis me hide, afr babait t saj. Ky mbushte hinka dhe taposte shishka, ngjiste etiketa, bnte pako. Rreth tij t gjith heshtnin dhe her pas here dgjoheshin peshat q tringllinin mbi peshore si dhe disa fjal me z t ult t farmacistit q i jepte kshilla irakut t tij. - Si e keni upn? pyeti papritmas zonja Ome. - Qetsi! brtiti i shoqi, q shkruante shifra n fletoren e shnimeve. - Prse nuk e mort me vete? vazhdoi ajo me gjysm zri. - Sht! Sht! ia bri Ema duke treguar me gisht farmacistin. Mirpo Bineu, zhytur i tri n llogarit e faturs, kishte mundsi t mos i kishin kapur vesht asgj. M n fund ai doli. Ather Ema, si u lirua prej tij, nxori nj pshertim t thell. - Sa rnd merrni frym! i tha zonja Ome. - Ah! sht ca nxeht ktu, - iu prgjigj ajo. Q t nesrmen ata vran mendjen se si t organizonin takimet midis tyre; Ema donte t korruptonte shrbtoren e vet me ndonj dhurat; mirpo e mira e t mirave ishte t gjenin n Jonvil ndonj shtpi q sbinte n sy. Rodolfi premtoi se do t vihej n krkim t saj. Gjith dimrit, ai vinte tri ose katr her n jav n kopsht, kur nata ishte e zez pus. Ema e kishte hequr qllimisht elsin nga trina, kurse Sharli kujtonte se kishte humbur. Rodolfi, q ta lajmronte, i hidhte nj grusht rr mbi grilat e dritares. Ajo ngrihej prnjher; mirpo kishte raste q duhej t priste, sepse Sharli kishte

manin q kur fillonte t llomotiste n qoshe t zjarrit, sdinte t pushonte. Ajo hante veten me dhmb nga padurimi; po t ishte e mundur, vetm me vshtrim kishte pr ta flakur t shoqin nga dritarja. M n fund ajo fillonte t vishej me takmet e nats dhe pa e prishur fare terezin, vazhdonte t lexonte, sikur po zbavitej me lexime. Mirpo, Sharli q ishte tashm n shtrat, e thrriste t shkonte t flinte. - Hajde pra, Ema, - i thoshte ai, - sht koha t biem. - Po, po, ja erdha! i prgjigjej ajo. Sakaq, meq e verbonin qirinjt, ai kthehej nga ana e murit dhe e zinte gjumi. Ndrsa ajo, ia mbathte, duke mbajtur frymn, me buzqeshje n fytyr, me t dridhura t forta n trup, e veshur vetm me petkun e dhoms. Rodolfi mbante nj pallto t madhe; e pshtillte me t t trn, dhe, duke i hedhur krahun pr beli, e onte deri n fund t kopshtit pa folur asnj gjysm fjale. Shkonin nn tend, mbi po at stol me shkopinj t kalbur ku dikur Leoni e shikonte me aq dashuri, mbrmjeve verore. Tani asaj as q i shkonte m mendja pr t! Yjet e shndritshme dukeshin nprmjet degve t jaseminit pa gjethe. Mbrapa tyre, ata dgjonin rrjedhjen e lumit, dhe, her pas here, n breg t tij, krcitjet e kallamave t that. Aty-ktu zmadhoheshin n errsir ca si grumbuj hijesh, dhe nganjher, duke u dridhur t tr prnjhersh, ngriheshin prpjet e prkuleshin si dallg t zeza pa an e fund q vinin deri aty pr t mbuluar ata t dy. T ftohtt e nats i bnte t shtrngoheshin edhe m fort me njri-tjetrin; ofshamat q u dilnin nga buzt u dukeshin dhe m t fuqishme; syt e njri-tjetrit q mezi i shquanin, u ngjanin edhe m t mdhenj, dhe, n at qetsi t plot, kishte fjal q i shqiptonin me z fare t ulur dhe q u binin n shpirt me nj kumbim kristalor dhe ushtonin me dridhje t shumfishuara. Netve me shi, strehoheshin n dhomn e vizitave t t smurve, ndrmjet depos dhe stalls. Ajo ndizte nj nga shandant e kuzhins, q e mbante fshehur mbrapa librave. Rodolfi zinte aty vend si n shtpin e tij. Kur shihte bibliotekn dhe tryezn e puns, me nj fjal dhomn mbar, e kapte nj gaz i marr; dhe srrinte dot pa br n kurriz t Sharlit gjith ato shaka, t cilat e vinin n siklet Emn. Asaj ia donte zemra q ai t ishte m serioz dhe bile-bile m dramatik, po t vinte puna, si ather q iu duk se dgjoi n udhn e kopshtit nj zhurm hapash q afroheshin. - Dikush po vjen! i tha ajo. Ai fiku dritn. - I ke me vete pisqollat? - Prse? - Po... pr tu mbrojtur, - vazhdoi Ema.

- Nga yt shoq? Ah! i ziu ai! Dhe Rodolfi e prfundoi fjalin me nj gjest q donte t thonte: Do ta bja prshesh me nj ok. Ajo u habit me trimrin e tij, megjithse ndjeu n t njfar vrazhdsie dhe harbutrie t rndomt q e skandalizoi. Rodolfi e shoshiti gjat e gjer at shtjen e pisqollave. Po ta kishte pasur ajo me gjith mend, kjo i dukej tepr qesharake, thoshte me vete, bile e ndyr, sepse ai vet nuk kishte asnj arsye t urrente Sharlin q ishte njeri dede dhe q sishte nga ata q i grryen xhelozia; pastaj lidhur me kt, Ema i kishte br nj betim t madh, q ai nuk e honepste dot. Ve ksaj ajo po bhej shum sentimentale. Prandaj u desh t shkmbenin portrete n miniatur, morn nga njri-tjetri tufa floksh t prera, dhe tani ajo na i krkonte nj unaz, nj unaz t vrtet martese, si shenj lidhjeje t prjetshme. Shpesh her i fliste pr kambanat e mbrmjes dhe pr zrat e natyrs; pastaj i fliste pr t mn e saj, dhe pr t mn e tij. Rudolfit e veta i kishte vdekur qysh prej njzet vjetsh. Megjithat Ema e ngushllonte me fjal prkdhelse t shplara, sikur t kishte prpara ndonj kalama jetim, dhe bile nganjher, duke vshtruar hnn, i thoshte: - Jam e sigurt se ato t dyja atje sipr e miratojn dashurin ton. Mirpo ja q ajo ishte aq e bukur! Rrall her kishte pasur ai femr kaq t dlir! Kjo dashuri e zhveshur nga do lloj shthurjeje ishte pr t dika e re dhe q, duke e shkputur nga zakonet e shfrenuara, i prkdhelte njkohsisht si sedrn edhe epshrin. Dalldisja e Ems, q arsyeja e tij e shndosh prej borgjezi e prbuzte, atij i dukej, thell n shpirt joshse, sepse i kushtohej vetes s tij. Dhe ather, duke qen i sigurt se e dashuronin, u lirua nga paragjykimet, dhe pa u vn re, ndryshoi sjellje. Ai nuk i thoshte m, si dikur, nga ato fjal aq t mbla q ia mbushnin syt me lot, as nuk i bnte m nga ato ledhatimet gjith afsh q ia merrnin mendt fare, kshtu q dashuria e tyre e thell, n t ciln ajo jetonte i zhytur, vinte duke shteruar, si ai uji i nj lumi q e prpin shtrati i vet, dhe ajo ia pa tinn n fund. Nuk deshi ta besonte nj gj t till; ajo e shtoi dhembshurin, ndrsa Rodolfi e fshihte gjithmon e m pak mosprfilljen e tij. Ajo nuk dinte si t bnte, t pendohej q i ishte dhn atij apo prkundrazi, dshironte t prgjrohej edhe m tepr pr t. Poshtrimi i saj, ngaq e ndiente veten t dobt, i kthehej n mllef t cilin ia zbusnin epshet. Mes tyre nuk kishte lidhje dashurore, por nj lloj joshjeje t prhershme. Ai e kishte vn prfund. Ajo pothuajse e kishte frik. Megjithat, n pamje t jashtme gjithka dukej m e qet se kurr, pr arsye se Rodolfi ia arriti t bnte me kt grua q tradhtonte t shoqin, si i tekej atij, dhe,

pas gjasht muajsh, kur erdhi pranvera, ata u gjendn njri prball tjetrit si burr e grua q mbajn gjall qet-qet flakn e vatrs familjare. Ishte koha kur xha Ruoi drgonte puln e detit n shenj kujtimi pr kmbn e tij t shruar. Dhurata vinte gjithmon bashk me nj letr. Ema preu fijen q e mbante pas shporte, dhe lexoi kta rreshta: T dashur fmijt e mi, Shpresoj se kjo letr do tju gjej shndosh e mir dhe se kjo pul do tju plqej m shum sesa t mparshmet, sepse m duket pak m e njom, si t them, dhe m e bshme. Por hern tjetr, pr t nderuar gojn kam pr tju drguar nj gjel fushe, ve n dai m tepr ato t flamosurat, dhe m ktheni, ju lutem, shportn, bashk me ato dy t parat. M polli belaja me hangarin, q iu vrvit atia mbi pem nj nat kur frynte nj er e trbuar. As t vjelat nuk m prin aq mbar. Nejse, nuk di se kur do t vi tju shoh. Sa t vshtir e kam t largohem tani nga shtpia, qysh se kam ngelur vetm, e dashura Ema ime! Dhe ktu kishte nj hapsir boshe midis rreshtave, sikur plaku i shkret ta kishte ln pendn dhe t ishte zhytur n mendime nj cop her. N pyei pr mua, mir jam, me prjashtim t nj rrufe q m zuri para ca ditsh n panairin e Ivtotos, ku kisha shkuar pr t zgjedhur nj bari, pasi, at q kisha, e dbova, se na ishte buzprdredhur. Ne e dim heqim me kta derdimen! Le q ishte edhe maskara. Mora vesh nga nj pramatar q kaloi kt dimr nga fshati juaj dhe hoqi nj dhmb, se Bovariu punon shum pa reshtur. E marr me mend, bile ai m tregoi edhe dhmbin; pim nga nj kafe bashk. E pyeta n t kish par, m tha q jo, por q kishte par n stall dy kafsh, nga kjo arrij n prfundimin se punt ju shkojn fjoll. M bhet qejfi, fmijt e mi t dashur, dhe i madhi zot ju drgoft tju doj zemra! Shpirti ma di sa keq m vjen q se njoh akoma mbesn time t dashur, Berta Bovarin. Kam mbjellur pr t, n kopsht, posht dhoms tnde, nj kumbull dhe sl njeri ti prek kokrrat me dor, se dua ti bj m von komposto, q do ta ruaj n dollap pr t, kur t vij. Mbei me shndet, fmij t dashur. T puth bija ime, ju gjithashtu dhndri im, dhe voglushen, n t dy faqet. Mbetem, me shum nderime, Babai juaj i dashur. Teodor Ruo

Ajo ndenji disa minuta duke mbajtur mes gishtrinjve kt cop letr t rndomt. Aty gabimet e drejtshkrimit plekseshin me njri-tjetrin, dhe Ema ndiqte mendimin e urt q kakariste npr to si ndonj pul gjysm e fshehur n nj gardh ferrash. Bojn e shkrimit e kishte thar me hi vatre, sepse asaj i ra pak pluhur ngjyr hiri nga letra mbi fustan, dhe iu duk gati-gati sikur po shihte t atin duke u prkulur mbi vatr pr t marr mashn. Sa koh kishte kaluar, q sishte m pran tij, aty mbi stol, afr vatrs, kur ajo ndizte majn e ndonj shkopi n flakn e madhe t xunkthave t detit q krcisnin!... Iu kujtuan mbasditet verore plot diell. Mzat hingllinin kur kalonte njeri pran tyre, dhe vraponin me t katra... Posht dritares s saj kishte nj koshere, dhe nganjher blett, duke u vrtitur npr drit, prplaseshin, e krcenin mbi xhama si toptha t art. Eh, kohra t lumtura! far lirie! far shpresash! Sa shum ndrrime! Tani skish ngelur asnj prej tyre! Ajo i kishte konsumuar n tra ato aventura t shpirtit, n t gjitha kushtet me radh, n vashri, martes dhe dashuri, duke i humbur kshtu vazhdimisht gjat jets, si ai udhtari q l dika nga pasuria e tij rrugs n do han q futet. Po kush vall e bnte kaq fatkeqe? ishte ajo gjm e madhe q e kishte katandisur n tjetr njeri? Dhe ajo ngriti kokn duke vshtruar rreth e prqark, si t krkonte shkakun q e bnte t vuante. Mbi porcelanet e raftit vezullonte nj rreze prilli; zjarri digjej; ajo ndiente nn pantofla butsin e qilimit; dita ishte e kthjellt, ajri i ngroht dhe ajo dgjoi fmijn e saj q shkrihej gazit. Dhe me t vrtet, vajza e vogl po rrokullisej n ato aste n lndin, mbi barin q kishin mbledhur grumbull pr ta thar. Ishte shtrir barkas maj nj mullari. Shrbtorja e mbante nga fustani. Letibuduai mblidhte me grabuj t kositurat aty pran, dhe, sa her q i afrohej, ajo prkulej duke prplasur kraht n ajr. - Ma sillni mua! tha e ma q vrapoi ta puthte. Sa t dua, moj fmij! Sa t dua! Pastaj, si vuri re q ajo i kishte majat e veshve pak t pist, i ra menjher ziles q ti binin uj t ngroht dhe e lau, i ndrroi ndrresat, orapet, kpuct, sla pyetje pa br pr shndetin, si t ishte kthyer nga ndonj udhtim, dhe m n fund, pasi e puthi prsri dhe u ngashrye paksa e la n duart e shrbtores, e cila ngeli pa mend, nga kjo dhembshuri e tepruar. N mbrmje Rodolfit iu duk m fytyrngrysur se hert e tjera. Ka pr tu elur, - mendoi ai, - kush e di i ka shkrepur n mendje. Dhe nuk i doli n tri takime rresht. Kur erdhi srish, ajo u tregua e ftoht dhe gati-gati mosprfillse. - Aha! Kot e ke, bukuroshja ime...

Dhe bri sikur nuk i vuri re fare pshertimat e saj t trishtuara, as shamin q nxirrte. Pikrisht ather ajo u pendua! Bile pyeti veten se prse nuk e shihte dot Sharlin me sy, dhe se mos do t bnte m mir po t mundohej ta donte. Mirpo ai nuk i prgjigjej sa duhej ktyre reagimeve ndjenjsore t saj, kshtu q ajo vihej n siklet t madh nga ajo dshir e zbeht pr t br sakrifica, kur papritur farmacisti, si me porosi, i dha nj rast t mir. XI Koht e fundit ai kishte lexuar pr nj metod t re q e lavdronin shum, pr kurimin e kmbve t shtrembra; dhe, meq ishte ithtar i prparimit, i lindi ideja patriotike q edhe Jonvili, t ishte n nivelin e duhur; duhej t bheshin edhe aty operacione strefopodie. - Sepse, - i thoshte ai Ems, - humbasim? Mendojeni kt shtje (dhe i numronte nj nga nj me gishta, dobit e ksaj orvatjeje); sukses pothuajse i padiskutueshm, shrbim dhe zbukurim i t smurit, fam e shpejt pr kirurgun. Prse, burri juaj pr shembull, nuk do t kishte dshir ta shptonte at Hipolitin e gjor, t Luanit t art? Mos harroni q ai ska pr t ln udhtar pa i treguar pr shrimin e tij dhe pastaj (Omeu ulte zrin dhe vshtronte rreth e rrotull vetes) kush do t m mbante mua, m thoni, ti drgoja gazets nj cop shnim pr kt arritje? Po, pr zotin! Artikulli qarkullon dor m dor..., njerzit ngre e ul at muhabet do t ken..., fama ka pr tu br e madhe si ai topi i bors q rrokulliset! Dhe kushedi? Kushedi? N fakt, Bovariu mund tia dilte mban; Ema skishte asnj arsye t vinte n dyshim zotsin e tij, dhe knaqsi do t ishte pr t, pasi ta kishte futur n nj orvatje q do tia shtonte si famn edhe pasurin? Ajo skrkonte gj tjetr vese t mbshtetej te dika m t fort sesa dashuria. I nxitur si nga farmacisti dhe ajo, Sharlit iu mbush mendja. Pasi i erdhi nga Ruani, me porosi t tij, libri i doktor Dyvalit, ai do mbrmje, duke mbajtur kokn me duar, zhytej i tri n lexim. Ndrsa ai po studionte ekuinuset, varuset dhe valguset, domethn strefokatopodin, strefendopodin dhe strefeksopodin (ose, m mir t themi, shtrembrimet e ndryshme t kmbs, qoft nga posht, prbrenda apo nga jasht), si dhe strefipodin e strefanopodin (me fjal t tjera prdredhjen e kmbs nga posht dhe t drejtuarit e saj nga lart), zoti Ome, duke prdorur gjithfar arsyetimesh, e shtynte shrbyesin e hanit t operohej. - Ske pr ta ndier fare, vetm nj pickim i thjesht sikur t marrin pakz gjak, m pak bile se sa t shkulin kallo nga gishtrinjt e kmbs.

Hipoliti, duke vrar mendjen, zgurdullonte syt andej-kndej si i lajthitur. - N fund t fundit, - vazhdonte farmacisti, - se mos m hyn mua gj n hesap! Kjo sht pun pr ty! Ta them vetm pr njerzillk! Do t m vinte mir edhe mua, or mik, t shptoje njher e mir nga ai alim i shmtuar, nga ajo lkundje e mesit si vark, q lre se thua ti, po ajo kushedi sa t pengon n ushtrimin e zanatit. M tej, Omeu i tregonte se sa t fuqishm e t shkatht do ta ndiente veten pas asaj, dhe bile i linte t kuptonte se kishte pr tu br m trheqs pr femra, ndrsa stallieri fillonte t buzqeshte si hajvan. Pastaj e prekte n sedr: - Dreqi ta haj, i thua vetes burr ti apo jo? do t bje ti po t ishe i detyruar t shkoje ushtar e t luftoje?... Ah! Hipolit! Dhe Omeu largohej, duke thn se nuk e merrte vesh kt kokfortsi, se si i qen zn syt e nuk pranonte t prfitonte nga t mirat e shkencs. M n fund, i gjori ai, u dorzua, sepse ia punuan si me komplot. Bineu, q nuk przihej kurr n punt e t tjerve, zonja Lfransua, Artemiza, fqinjt, dhe bile deri kryetari i bashkis, zoti Tyvazh, t gjith pa prjashtim, iu qepn, e shan e si lan llaf e bnin me turp; mirpo ajo q e bri me t vrtet t vendoste ishte se ndrhyrja kirurgjikale nuk do ti kushtonte asgj. Bile Bovariu mori prsipr se do ta siguronte vet mjetin e nevojshm pr operacionin. Mendimi pr kt bujari i lindi Ems dhe Sharli pranoi, duke menduar thel n shpirt, se e shoqja ishte nj engjll. Sipas kshillave t farmacistit, dhe pasi e filloi tri her rresht, ai sajoi me porosi te zdrukthtari, t cilin e ndihmoi dhe riparuesi i bravave, nj si pun kutie q peshonte rreth katr kile, dhe n t ciln u vun pa hesap hekur, dru, llamarin, lkur, vidha e dado. Mirpo, para se t prcaktohej se cili tendin do ti pritej Hipolitit, duhej marr vesh njher se far lloj shtrembrimi kishte ai n kmb. Njrn shput e kishte pothuajse n vij t drejt me kmbn, prandaj i vinte e prdredhur nga brenda, kshtu q vuante nga nj ekuinus i ndrlikuar me pak varus, ose nga nj varus i leht me ekuinus tepr t theksuar. Mirpo dhe me kt ekuinus, t mbledhur grusht sa nj kmb kali, me lkur t ashpr, me deje t thata, me gishta t trash, dhe ku thonjt e zinj dukeshin si gozhd patkoi, uloku, vraponte, q nga mngjesi deri n mbrmje, porsi ndonj dre. Vazhdimisht te sheshi e shihje, tek krcente hop aty e hop ktu rreth e prqark qerreve, duke hedhur prpara gjymtyrn m t shkurtr. Bile dukej se e kishte m t fuqishme kt sesa t saktn. Ajo, ngaq e kishte prdorur pareshtur, kishte fituar ca si veti morale durimi dhe force, dhe kur atij i jepnin ndonj pun t rnd, i vinte m pr mbar t mbshtetej mbi t.

Mirpo, meq ishte fjala pr nj ekuinus, duhej prer delli i Akilit, me kusht q pr t zhdukur varusin, muskuli i prparm tibial, t operohej m von, sepse mjekut nuk ia mbante t ndrmerrte dy operacione njhersh, dhe bile dridhej i tri para se t fillonte, nga frika se mos fuste dor n ndonj zon delikate nervash q nuk e njihte. As Ambruaz Pares , kur kreu pr her t par, pesmbdhjet vjet pas Selsit , lidhjen e menjhershme t nj arteri, as Dypytrenit , kur donte t shprthente nj qesk me qelb nn nj shtres t trash truri, as Zhansulit, kur bri ablacionin e par t nofulls s siprme, nuk u kishte rrahur zemra aq fort, nuk u ishte dridhur dora aq shum, nuk u kishte hipur gjith ai tension n kok sa zotit Bovari kur u afrua pran Hipolitit, me tenotam n dor. Dhe, tamam si npr spitale, aty afr, mbi nj tryez, kishte nj grumbull leckash, penj t lyer me dyll, gjith ato fasha, nj pirg i tr me fasha, tr sasia e fashave q kishte farmacisti. Gjith kto prgatitje i kishte br q n mngjes vet zoti Ome, si pr t mahnitur t tjert dhe pr t gnjyer veten e tij. Sharli e shpoi lkurn, u dgjua nj krcitje e that. Delli u pre, operacioni mbaroi. Hipoliti se mblidhte dot veten nga habia; ai prkulej mbi duart e Bovariut, q tia mbulonte me t puthura. - Eja tani, qetsohu, - i thoshte farmacisti, - ke pr tia treguar m von mirnjohjen bamirsit tnd! Dhe zbriti posht tu njoftonte rezultatin nja pes a gjasht kureshtarve q prisnin n oborr dhe q kujtonin se Hipoliti do tu dilte duke ecur drejt. Pastaj Sharli, si e lidhi t smurin e tij me aparatin mekanik u kthye n shtpi, ku e priste gjith ankth Ema te pragu i ders. Ajo iu hodh n qaf; u shtruan n tryez; ai u shqep n t ngrn, bile, kur erdhn mblsirat, krkoi dhe nj filxhan kafe, salltanet i tepruar ky q ia lejonte vetes vetm t dielave kur kishte t ftuar. Mbrmjen e kaluan pr mrekulli, me gjith ato biseda e ndrrime. Foln pr pasurimin q i priste, pr nj rregullim akoma m t mir t shtpis; ai parafytyronte sesi do ti prhapej fama se si do ti rritej mirqenia, se si do ta donte gjithmon e shoqja; ndrsa ajo e ndiente veten t lumtur q po riprtrihej me nj ndjenj t re, m t shndosh, m t mir, q kishte n fund t fundit njfar dhembshurie pr at njeri t shkret, i cili e donte aq shum. Pr nj ast i ra npr mend Rodolfi; mirpo syt i ktheu prsri nga Sharli; bile vuri re me habi q ai si kishte aspak dhmbt t shmtuar. Ata kishin rn n shtrat kur zoti Ome, pa pyetur pr kuzhinieren q se linte, hyri papritmas n dhom, duke mbajtur n dor nj fije letr t porsashkruar. Ishte nj artikull i shkurtr lavdrues q do tia drgonte pr ta botuar Fenerit t Ruanit e po ua sillte ta lexonin. - Na e lexoni ju vet, - i tha Bovariu. Ai ia filloi:

Me gjith paragjykimet q, mbulojn si rrjet nj pjes t faqes s Evrops, drita po nis tashm t deprtoj edhe npr fshatrat tona. Ja, kshtu pr shembull, t martn, qyteza jon e vogl Jonvil, jetoi nj eksperiment kirurgjik q prbn njkohsisht dhe nj akt filantropik t lart. Zoti Bovari, nj nga mjekt tan m t shquar... - Oh! Kjo sht e teprt! Kjo sht e teprt! i thoshte Sharli, q mezi mirrte frym nga emocionet. - Po jo, ssht fare ashtu! Si qenka e teprt!... i operoi shputn e kmbs sakate... Nuk e kam vn termin shkencor, sepse, ju e dini, n nj gazet..., rrezik skishin pr ta kuptuar t gjith; duhet q masat... - Po, tamam ashtu sht, - i tha Bovariu. Vazhdoni. - Po e filloj aty ku e lash, tha farmacisti. Zoti Bovari, nj nga mjekt tan m t shquar, i operoi shputn e kmbs sakate t ashtuquajturit Hipolit Toten, stallier qysh prej njzet e pes vjetsh pran hotelit Luani i art, q e mban vejush, zonja Lfransua, nSheshin e Armve. Ishin grumbulluar aq shum njerz nga kureshtja pr kt prapje si dika e re dhe nga interesimi pr t smurin, saq me t vrtet prpara godins mjeksore nuk kaloje dot. Prve ksaj, operacioni u krye si me magji dhe mezi doli ndonj pik gjak mbi lkur, si dshmi e asaj q delli i pabindur iu nnshtrua m n fund prpjekjeve t mjeshtris kirurgjike. I smuri, pr udi, (e pohojm kt de visu ), nuk pati asnj dhimbje. Gjendja e tij, deri tani sht si jo m mir. Gjithka t bn t besosh q ka pr tu shruar shpejt; dhe kushedi, ndoshta n festn e ardhshme t fshatit, pse t mos e shohim Hipolitin ton t dashur n vallet e vers, mes grupit t djemve t gzuar, dhe tu tregoj kshtu me tempin dhe krcimet e tij, t gjithve atyre q i kan syt n ball se ai sht shruar plotsisht? T nderuar qofshin pra, dijetart bujar! T nderuar qofshin kto mendje t palodhura q ua kushtojn nett e tyre pa gjum prmirsimit t shndetit apo lehtsimit t dhimbjeve t species s tyre. T nderuar qofshin! Tri her t nderuar qofshin! A ssht pra rasti ta themi me z t lart se t verbrve do tu vij drita e syve dhe alamant do t ecin pr s mbari me kmbt e tyre! Por at q dikur fanatizmi ua premtonte vetm t bindurve t tij, sot shkenca po e kryen pr t gjith njerzit! Lexuesit tan do ti mbajm n dijeni t fazave t njpasnjshme t ktij mjekimi kaq t rrall. Mirpo, pas pes ditsh, teto Lfransuai erdhi e lemerisur duke brtitur: - Ndihm! Ai po vdes!... Po luaj mendsh! Sharli u sul drejt Luanit t art, dhe farmacisti q e vuri re kur kalonte npr shesh, pa kapel n kok, e la n ast farmacin. Ia behu dhe ai vet, duke guluar, i skuqur n fytyr, dhe duke pyetur t gjith ata q po ngjisnin shkallt: - Po ka vall strefopodi yn interesant?

Strefopodi q e kishin kapur dhimbje t tmerrshme prplitej e prdridhej aq shum saq aparatin mekanik ku ia kishin mbyllur kmbn, e prplaste fort pas murit sa nuk e shkallmonte. Si prfundim ia hoqn kutin me shum kujdes q t mos ia lviznin gjymtyrn nga pozicioni q kishte, dhe t shihnin, nj llahtari t vrtet. Format e kmbs ishin zhdukur nga nj enjte e till saq krejt lkura dukej sikur do t plaste, dhe ishte mbuluar gjith njolla t irnuara, t shkaktuara nga aparati i famshm. Hipoliti ishte ankuar qysh m par se ai i jepte dhimbje, po nuk ia kishte vn njeri veshin; sidoqoft u detyruan t pranonin se ai nuk bnte kot, dhe e lan t lir disa or. Mirpo sa iu ul paksa t njturit, t dy dijetart e pan me vend q tia vendosnin prsri kmbn n aparat, dhe tia shtrngonin m fort, pr t shpejtuar procesin. M n fund, pas tri ditsh, meq Hipoliti smund t duronte m, ata ia hoqn edhe nj her tjetr mekanizmin, duke u habitur shum nga rezultati q vun re. Mbi gjith kmbn shtrihej nj e njtur e mavijosur, dhe vende-vende kishte fshikza nga t cilat kullonte nj lng i zi. Pisk po shkonte kjo shtje. Hipoliti filloi t mrzitej, dhe teto Lfransuai e vendosi n dhomn e vogl, pran kuzhins, q t kishte t paktn ndonjfar zbavitje. Mirpo tagrambledhsi, q hante dark atje prdit, ankohej q e kishte at aty afr. Ather Hipolitin e uan n salln e bilardos. Ai rrinte shtrir, duke rnkuar, nn batanijet e trasha, i zbehur, i parruar, me sy t futur thell n zgavra, dhe, her pas here, kthente kokn qull n djers mbi jastkun e pist mbi t cilin suleshin mizat. Zonja Bovari vinte e shihte. Ajo i sillte lecka pr jaki, dhe e ngushllonte, i jepte zemr. Atij i bnin shoqri t tjer, sidomos ditve t pazarit, kur fshatart, rreth e rrotull tij, u binin gurve t bilardos, bnin shpat me steka, tymosnin duhan, pinin, kndonin, ulrinin e sokllinin. - Si po ia on? i thoshin ata duke i rn supeve. Aha! Sqenke n form me sa duket! Po e ke fajin vet. Duhej t kishe br ashtu e kshtu. Dhe ata i tregonin si i kishte ndodhur filanit e fistekut q ishin shruar pa prjashtim me rrug t tjera, ndryshe nga ai; pastaj, si pr ta ngushlluar, shtonin: - Si shum e ruan veten! Pa ngrihu njher! Po e merr veten me t mir si ndonj mbret! Boll tani, qerrata! Pastaj kundrmon edhe nj er! Dhe me t vrtet, gangrena sa vinte e i prhapej m shum. Bovariu ishte pr vete n hall t madh prej saj. Ai vinte e shihte or e ast. Hipoliti e vshtronte me sy t llahtarisur dhe belbzonte duke ngashryer: - Kur do t shrohem un?... Ah! Shptomni!... m gjeti! m gjeti! Dhe mjeku largohej, gjithmon duke e porositur t mbante diet. - Mos ia vr veshin thot ai, biri im, - e kshilloi teto Lfransuai. Boll t meruan! Do t telikosesh m keq. Na, ha tani!

Dhe i jepte ndonj lng mishi t mir, ndonj blanj kofshe dashi, ndonj cop sallo, dhe nganjher ndonj teke raki, q atij sia mbante ta afronte as te buzt. Abat Burnizieni, si mori vesh q gjendja e tij po rndohej, krkoi t shkonte ta shihte. Filloi ti qante hallin pr at t keqe q e kishte zn, duke thn se duhej t gzohej prej saj, meq kshtu e kishte dashur zoti, dhe t prfitonte, pa humbur koh nga ky rast, pr tu pajtuar me qiellin. - Sepse, - e sqaronte prifti, me nj ton atror, - ti e lije disi pas dore detyrat e tua; rrall her t shihnim n mesh; sa vite u bn q nuk je kunguar? E kuptoj q punt, vorbulla e kohs s sotme, mund t mos t ken ln t kujdesesh pr shptimin tnd. Mirpo tani erdhi vakti t mendohesh. Megjithat mos i humb shpresat, kam njohur mkatar t mdhenj un q, pak koh para se t dilnin para zotit (ti ske shkuar akoma deri aty, e di mir un) krkuan me lutje mshirn e tij, dhe q me siguri vdiqn si ska m mir. Le t shpresojm, se edhe ti, ke pr t na dhn shembull t mir! Kshtu pra, pr ti dal t keqes prpara, st pengon njeri t recitosh mngjes pr mngjes e mbrmje pr mbrmje Ju prshndes, Mari hirplote, dhe nj Ati yn, q jeni n qiell! Po, bje kt! Pr mua, q t t detyrohem. t kushton?... Ma jep fjaln? I ziu djal ia dha fjaln. Prifti erdhi edhe ditt e tjera. Ai bisedonte me hanxheshn, tregonte bile dhe anekdota t prziera me shakara, dhe lojra fjalsh t cilat Hipoliti nuk i merrte vesh. Pastaj me tiu krijuar mundsia, ai u kthehej shtjeve fetare, duke marr nj pamje solemne si ia donte rasti. U duk sikur ia doli mban me zellin q tregoi, sepse skaloi shum koh dhe strefopodi shfaqi dshirn t shkonte n pelegrinazh n Bon-Skur , po t shrohej: gj q zoti Burnizien iu prgjigj duke thn se skishte ndonj kundrshtim; dy masa ia vlenin m tepr se sa nj e vetme. Skishin humbnin. Farmacisti u revoltua me manovrat e priftit, si i quante ai; ato nuk i bnin mir, sipas tij, shrimit t Hipolitit, dhe vazhdimisht i prsriste zonjs Lfransua: - Lreni rehat! Lreni rehat! I turbulloni shpirtin me at misticizmin tuaj! Mirpo gruaja zemrmir nuk donte m ta dgjonte. Ai ishte shkaktari i t gjithave. Si njeri q kishte shpirtin e kundrshtimit ajo vuri bile n kokn e shtratit t t smurit nj en plot me uj t bekuar, me nj deg bushi. Megjithat feja nuk dukej se po i bnte ndonj gj m shum se sa kirurgjia dhe gangrena e paprmbajtur vinte duke iu ngjitur gjithmon e m tepr nga gjymtyrt n bark. Sado q ia ndryshonin ilaet dhe ia ndrronin jakit, muskujt po i shprisheshin prdit e m shum, dhe m n fund Sharli i pohoi me kok teto Lfransuait kur kjo e pyeti se po t humbnin do shpres, a mund t krkonte t vinte nga Nfshateli zoti Kanive, q ishte i famshm. Doktor me titull n mjeksi, pesdhjetvjear, me nam t mir dhe i sigurt n vetvete, kolegu si pa t keq nnqeshi me prmim kur zbuloi at kmb t

gangrenizuar deri n gju. Pastaj, pasi e tha tro se ajo duhej prer, shkoi te farmacisti dhe sla gj pa thn pr hajvant q e kishin katandisur at qyqar n at gjendje. Duke tundur zotin Ome q e kishte kapur nga kopsa e redingots, ai sokllinte npr farmaci: - Jan shpikjet e Parisit kto! Ja idera kan ata zotrinjt e kryeqytetit! Tamam si puna e strabizmit, e kloroformit, dhe e litotripis , gjith kto lemeri q qeveria duhej ti ndalonte. O po duan t shesin mend dhe t fusin ilae pa e ar kokn m pas pr pasojat e tyre. Ne t tjert sqenkemi aq t zott; sqenkemi shkenctar ne, bandill, zemrxhevahir; ne jemi mjek t thjesht, q shrojm t smur, por q sdo t na shkonte kurr npr mend t operonim nj njeri q sht shndosh e mir. T drejtosh kmb t shtrembra! Po a bhet kjo? sht njsoj sikur t doj ta zm, t drejtosh nj gunga. Omeu e dinte hiqte kur dgjonte kto fjal, dhe e fshihte sikletin e tij me nj buzqeshje oborrtari, sepse si leverdiste t prishej me zotin Kanive, recetat e t cilit nganjher vinin deri n Jonvil, prandaj dhe nuk e mbrojti fare Bovariun, nuk bri bile asnj vrejtje, dhe, duke hequr dor nga parimet vetjake, pr hir t interesave m t rndsishme t tregtis, e shumzoi me zero dinjitetin e tij. Prerja e kmbs q do t kryente doktor Kanivei ishte nj ngjarje e madhe pr gjith fshatin. At dit, t tr banort, ishin ngritur m hert, dhe rruga e madhe, ndonse plot me njerz, kishte dika t kobshme, sikur do t ekzekutohej ndonj i dnuar me vdekje. Te bakalli bisedonin pr smundjen e Hipolitit; dyqanet nuk shisnin asgj, dhe zonja Tyvazh, e shoqja e kryetarit t bashkis, sshqitej nga dritarja, sa mezi priste t shikonte kirurgun kur t vinte. Ai erdhi me kaloshinin e tij, t cilin e ngiste vet. Mirpo, meq susta nga ana e djatht, me kalimin e kohs, kishte rn nga pesha e trupit t tij t rnd, karroca anonte paksa gjat ecjes dhe mbi ndenjsen tjetr pran tij, dukej nj kuti tepr e madhe e mbuluar me lkur t kuqe, mbrtheskat prej bakri t s cils shklqenin si jo m bukur. Kur hyri si shakullin, n portn e Luanit t art, doktori, duke brtitur me z t lart, urdhroi ti zgjidhnin kalin, pastaj shkoi n stall t shihte n po e hante me oreks trshrn sepse, kur shkonte te t smurt, e kishte zakon t kujdesej njher pr kafshn dhe kaloshinin e tij. Bile, lidhur me kt gj, njerzit thoshin: Ah! Zoti Kanive sht tip m vete! Dhe e monin edhe m tepr q se prishte kurr terezin. Edhe sikur t shuhej bota deri te m i fundit, ai skishte pr t hequr dor as nga zakoni m i rndomt i tij. Omeu i doli prpara. - Kam besim te ju, - i tha doktori. A jemi gati? Le t fillojm! Mirpo farmacisti, duke u skuqur n fytyr, i tregoi haptazi se duke qen njeri tepr i ndjeshm, nuk mund t merrte pjes n nj operacion t till.

- Kur rri thjesht si shikues, - i tha ai, - t tronditet, ju e dini, imagjinata! Le pastaj q e kam sistemin nervor aq t... - Eeuu! ia preu fjaln Kanivei, - mua m duket se, prkundrazi mund ta psoni nga damllaja. Bile sm vjen fare udi; sepse ju, zotrinjt farmacist, e keni kokn vazhdimisht te kuzhina, gj q me kalimin e kohs ua prish temperamentin. Ja shikomni mua m mir: do dit ohem n orn katr t mngjesit, rruhem me uj t ftoht (smrdhij kurr un), dhe nuk mbaj fanell n mish, sm z rrufa asnjher, top e kam trupin! Her rroj ashtu, her rroj kshtu, si filozof, ushqehem me t m dal prpara. Prandaj dhe nuk jam i prekshm si ju, kam pr borxh ta pres cop e ik nj t krishter si t qe ndonj pul e aq. Ju do t thoshit se jam msuar!... Jam msuar!... Dhe ather, pa u br merak fare pr Hipolitin, q ishte br, i mbuluar n shtrat, qull n djers nga frika e tmerrshme, kta zotrinj ia nisn nj bisede, gjat s cils farmacisti e krahasoi gjakftohtsin e nj kirurgu me at t nj gjenerali; dhe kjo prqasje i plqeu Kaniveit, i cili foli gjat e gjer pr krkesat e mjeshtris s tij. Ai e quante kt si mision t vrtet fetar, ndonse mjekt pa titull hidhnin balt mbi t. M n fund, kur u kujtua pr t smurin, kqyri fashat q kishte sjell Omeu, pa ato q ishin edhe kur u operua kmba shtrembaluqe, dhe krkoi nj njeri pr ti mbajtur gjymtyrn. Drguan t thrrisnin Letibuduain dhe zoti Kanibe, pasi prveshi mngt, kaloi n salln e bilardos, ndrsa farmacisti rrinte me Artemizn dhe hanxheshn, q t dyja m t zbehta sesa prparset e tyre dhe prgjonin me vesh prapa ders. Gjat ksaj kohe, Bovariu sguxonte t kaprcente pragun e shtpis. Ai rrinte posht, n dhomn e ngrnies, ulur n qoshe t oxhakut pa zjarr, me kok t varur mbi kraharor, duarlidhur syngulur n nj vend. tersllk! mendonte me vete, zhgnjim! Se mos kishte ln mas pa marr i ziu ai. Po ti bnte, ashtu e donte fati. rndsi kishte! N rast se Hipoliti vdiste m von, ai do t quhej vrass. Dhe pastaj, si do t justifikohej para t smurve kur ta pyesnin? Po mos ndoshta kishte br ndonj gabim? Vriste mendjen, po sgjente gj. Sidoqoft dhe kirurgt m t shquar gaboheshin q ke me t. Po hajde mbushua mendjen njerzve. Do t talleshin me t, bile do ta mbanin npr goj. Fjala do t merrte dhen deri n Forzh! Deri n Nfshatel! Deri n Ruan! Gjithandej. Kushedi do t kishte edhe koleg q do t shkruanin kundr tij! Pastaj do t ndizej polemika, duhej dhn prgjigje npr gazeta. Hipoliti ndoshta mund ta hidhte n gjyq. E prfytyronte veten t mbuluar me turp, t rrnuar, t humbur! Dhe imagjinata e tij e kapluar nga nj mori hamendjesh, prplasej sa me njrn ide, sa me tjetrn si ndonj fui e zbrazt mes detit q e rrmbejn dallgt. Ema, prball tij, e vshtronte; ajo nuk ndiente t njjtin poshtrim si ai, por nj tjetr: at q kishte pandehur se nj njeri si ai mund t vlente dika, sikur t mos e kishin mjaftuar ato dhjetra raste pr t vn re se sa mediokr ishte.

Sharli i binte dhoms kryq e trthor, izmet i krcisnin mbi parket. - Ulu, - i tha ajo, - po m ngre nervat prpjet! Ai u ul. Si ishte e mundur q ajo (ajo q ishte aq e zgjuar!) t kishte gabuar prsri? Prve ksaj, dreq manie e shtyu q prishi gjith jetn e saj duke br vazhdimisht sakrifica? Iu kujtuan krkesat e veta pr luks, t gjitha mungesat shpirtrore, poshtrimet e martess, t jets shtpiake, ndrrat q i binin n balt si dallndyshe t plagosura, gjithka q kishte dshiruar, gjithka q ia kishte mohuar vetes, gjithka q mund t kishte siguruar! E prse? E prse? N mes t qetsis q kishte rn anemban fshatit, prshkoi ajrin nj klithm rrqethse. Bovariut i iku ngjyra e fytyrs aq sa si ra t fikt. Ajo vrenjti vetullat me nervozizm, pastaj vazhdoi me mendimet e saj. E t gjitha kto pr faj t tij, t ksaj qenieje, t ktij njeriu q as kuptonte dhe as ndiente gj prej gjje. Sepse ja, rrinte aty, m se i qet, dhe pa i shkuar mendja fare bile se ai me emrin e tij q do t bhej gazi i bots do t flliqte si at edhe veten. Ai ishte munduar shum q ta donte, dhe pastaj ishte penduar duke kulluar n lot q kishte rn pre e nj tjetri. - Po, ndofta ishte valgus? brtiti befas Bovariu, q ishte futur n t thella. Ema, nga goditja e papritur e ksaj fjalie, q i ra n mendje si ndonj plumb mbi nj pjat argjendi, duke u dridhur e tra, ngriti kokn pr t gjetur kuptimin e asaj q donte t thoshte ai; dhe q t dy vshtruan njri-tjetrin n heshtje, gati-gati t habitur q po shiheshin, aq larg njri-tjetrit qndruan nga pikpamja e vetdijes. Sharli e kqyrte me nj vshtrim t turbullt si ndonj i dehur, duke dgjuar, pa lvizur aspak, britmat e fundit t kmbprerit, t cilat pasonin njra-tjetrn me dredhule t zvargura, t ndrprera nga klithma t mprehta, si ulrim e largt e ndonj kafshe q therin. Ema kafshonte buzt e saj gjakikura, dhe, duke prdredhur npr gishtrinj nj fije nga t polipit q kishte thyer, ia ngulte Sharlit bebet e syve t ndezur flak, porsi dy shigjeta me zjarr gati pr tu lshuar. Gjithka e tij e trbonte tani, fytyra, kostumi, heshtja q mbante, gjith personi, deri te t qenit e tij gjall. Pr ruajtjen e nderit t saj n t kaluarn pendohej sikur t kishte br ndonj krim dhe ajo q i ngelej ende prej tij shembej nga goditjet e furishme t krenaris t saj. Ajo shkrihej e tra nga knaqsia q mund t tallej mbar e mbrapsht si burrtradhtare ngadhnjimtare q qe. Kujtimi i dashnorit i vinte srish n mend me nj forc trheqse t jashtzakonshme; shpirtin ia dorzonte atij; e rrmbyer nga ajo fytyr me nj entuziazm t ri; dhe Sharli i dukej aq i shkputur nga jeta e saj, aq i papranishm prgjithmon, aq i papranueshm e aq zero sikur do t vdiste dhe do t jepte shpirt mu aty para syve t saj. N trotuar u dgjua nj zhurm hapash. Sharli vshtroi andej dhe, nprmjet grils s ulur, vuri re n an t pazarit, n pik t diellit, doktor Kanivein q po

fshinte ballin me shami. Omeu, mbrapa tij, mbante n dor nj kuti t madhe t kuqe, dhe q t dy shkonin drejt farmacis. Aher, si i hipi papritmas nj dhembshuri dhe nj dshprim, Sharli u kthye nga e shoqja duke i thn: - M puth njher, e dashur! - M lr rehat! i tha ajo, e br flak e kuqe n fytyr nga inati. - ke kshtu? ke kshtu? prsriste ai i shtangur nga habia. Qetsohu! Eja n vete!... Ti e di mir q un t dua!... Hajde! - Mjaft m! i brtiti ajo si e tmerruar. Dhe duke u larguar gjith nxitim nga dhoma, Ema e mbylli dern me aq fuqi, saq barometri u shqit nga muri dhe u b cop e ik prtok. Sharli u lshua n kolltuk, i tronditur, vriste mendjen pr t kuptuar se hall kishte ajo, me vete thoshte se mos kishte ndonj smundje nervash, qante dhe ndiente turbull se rreth tij po vrtitej dika e kobshme dhe e pakuptueshme. Kur, n mbrmje, erdhi Rodolfi n kopsht, e gjeti dashnoren q po e priste n fund t shkallve, n shkelzn e par. U puthn dhe gjith mria e tyre u shkri si flok bore nga afshi i asaj puthjeje. XII Filluan t duheshin prsri. Shpesh her bile, n mes t dits, papritmas Ems i shkrepej ti shkruante atij, pastaj, nga xhami i dritares, ajo ia bnte me shenj Justinit, i cili, si zgjidhte shpejt e shpejt prparsen, ia mbathte vrap e n La Yshet. Rodolfi vinte; ajo e donte ti thoshte q po mrzitej, q se shihte dot burrin me sy dhe q po i bhej jeta lemeri! - E far mund t bj un? i brtiti nj dit ai, si e humbi durimin. - Ah! po t doje ti!... ajo ishte ulur prtok, mes gjunjve t tij, me flok t lshuar, me shikim t prhumbur. - H de, pra? ia priti Rodolfi. Ajo pshertiu. - T shkonim gjetk t jetonim... diku... - Ti qenke fare, me gjith mend! i tha ai duke qeshur. A sht e mundur? Ajo e solli prsri fjaln aty; ai bri sikur nuk kuptonte dhe e ndrroi bisedn. Ai nuk kuptonte pikrisht gjith at turbullim q i shkaktonte nj gj aq e thjesht si ishte dashuria. Ajo e kishte nj shkak, nj arsye dhe nj lloj mbshtetjeje t ndjenjave t saj dashurore. Dhe me t vrtet, kjo dashuri i shtohej do dit e m shum nga neveria q i ngjallte i shoqi. Sa m tepr jepej pas njrit, aq m tepr se shihte dot me sy

tjetrin; pas ktyre takimeve me Rodolfin, kur rrinte s bashku me Sharlin, ky i dukej m i padurueshm, me ca gishtrinj aq trashaluq, aq kokgdhe, me sjellje aq t rndomta si kurr ndonjher. Dhe ndrsa hiqej edhe si bashkshorte, edhe si e virtytshme, ajo ndizej e tra flak duke sjell ndr mend at kok me flok t zinj q merrnin trajtn e nj kaurreli t vetm mbi ballin e nxir nga dielli, at shtat aq t fuqishm sa edhe t hijshm, at mashkull me aq prvoj n t gjykuar, me aq afsh n epshe! Enkas pr t ajo i lmonte thonjt me kujdesin e nj argjendari, dhe svinte kurr m tepr se duhej cold cream n fytyr, as pauli npr shami. Ajo ngarkohej e tra me byzylyk, me unaza, me gjerdan. Kur kishte pr t ardhur ai, mbushte me trndafila dy vazot e saj t mdha prej qelqi t kaltr, dhe prgatiste si dhomn edhe veten si ndonj kurtizane q pret nj princ. Shrbtorja detyrohej t lante e t shplante pareshtur rroba; dhe, gjith ditn e dits, Felisiteja nuk lvizte nga kuzhina, ku shpesh her Justini i vogl q i bnte shoqri, e shikonte tek punonte. Me brryl mbshtetur n drrasn e gjat mbi t ciln ajo hekuroste, ai kqyrte si i papar gjith ato tesha grash t hapura reth tij. Kmisht e pambukta, shallet, jakat e vogla, t mbathurat me lidhse, t cilat vinin t gjera lart n mes dhe duke u ngushtuar posht. - Po kto pse duhen? pyeti djaloshi duke vn dorn mbi krinolinn ose mbi kapset. - St kan zn syt ndonjher? iu prgjigj me t qeshur Felisiteja. Sikur smban ksi gjrash padronia jote, zonja Ome. - Oh, posi, posi! Zonja Ome! Dhe shtonte me nj z t mendueshm: - T jet vall dhe ajo nj zonj si jotja? Mirpo Felisites i vinte shpirti n maj t hunds q ai si shqitej. Megjithse ajo ishte gjasht vje m e madhe se Teodori, shrbtori i zotit Gijomen, ky kishte filluar ti vardisej. - Lrm rehat! i thoshte ajo duke i ndrruar vendin pjats s mbushur me koll. Shko m mir shtyp bajame; ngele mbrapa fustaneve t grave; prit njher, mor dreq picirruk, t t dalin qimet n mjekr, pastaj merru me kto gjra. - Lrini ato, mos u zemroni, pa i pastroj un potinat e saj. Dhe menjher merrte mbi oxhak kpuct me qafa t Ems, tr balt-balt nga takimet q shkrmoqej n grimca t imta nn gishtrinjt e tij, dhe shihte se si ngjitej lart me ngadal pluhuri nn nj rreze dielli. - Sa frik paska se mos i prishsh! i thoshte kuzhinierja, e cila nuk tregohej edhe aq e kujdesshme kur i pastronte vet, sepse zonja, sa fillonte tu zhubrosej lkura, ia linte asaj.

Ema kishte nj pirg t tr nga ato n dollap, dhe si pa t keq i nxirrte jasht prdorimit njrn pal pas tjetrs, ndrsa Sharli sguxonte asnjher ti bnte as vrejtjen m t vogl. Po kshtu shpenzoi edhe nj treqind frangsh t mir pr nj kmb druri, q ajo e pa t arsyeshme ti jepej si dhurat Hipolitit. Proteza ishte e mbushur me tap n pjesn e fundit, dhe kishte kye me susta, nj mekanik t tr t ndrlikuar t mbuluar me nj pantallona t zi, e q prfundonte m nj kpuc t lyer me vernik. Mirpo Hipoliti, t cilit iu duk luks i tepruar t mbante dit pr dit nj kmb kaq t hatashme, iu lut zonjs Bovari ti gjente nj tjetr, m t prshtatshme. Vetkuptohet, mjeku i bri edhe kto shpenzime. Kshtu pra, stallieri pak nga pak, ia nisi prsri zanatit t tij. Ai i binte fshatit kryq e trthor si dikur, dhe kur Sharli dgjonte q pr s largu, mbi kalldrm trokitjen e that t bastunit t tij, ndrronte menjher rrug. Porosin e mori prsipr ta kryente zoti Lr, tregtari; kjo i krijoi mundsin t takonte shpeshher Emn. Ai bisedonte me t pr sendet e reja q i kishin ardhur nga Parisi, pr gjithfar kuriozitetesh femrore, tregohej tepr i gjindshm, dhe nuk krkonte asnjher para. Ema i mirpriste pa rezerv kto lehtsira pr t knaqur gjith tekat e saj. Kshtu pr shembull, ajo deshi t shtinte n dor, nj kamxhik shum t bukur, q gjendej n Ruan, n nj shitore adrash, pr tia dhuruar Rodolfit. Pas nj jave, zoti Lr ia vuri mbi tryez. Mirpo t nesrmen i erdhi asaj me nj fatur dyqind e shtatdhjet frangshe, pa llogaritur qindarkat. Ema u zu shum ngusht: gjith raftet e tryezs s puns ishin trok; Letibuduait duhej ti shlyenin m tepr se pesmbdhjet dit pune, shrbtores dy tremujor, ve gjith atyre borxheve t tjera, dhe Bovariu priste me padurim drgesn e zotit Drozre, i cili e kishte zakon, ta paguante do vit kur afrohej festa e shn Pjetrit. N fillim ajo bri si bri dhe e prcolli Lrin, mirpo, m n fund ai e humbi durimin: si shqiteshin huadhnsit, gjith kapitalet i kishte investuar; dhe n rast se nuk i rifitonte disa prej tyre, do t detyrohej tia merrte prsipr asaj gjith plakat q i kishte dhn. - Epo mir, merrini, po desht! i tha Ema. - Oh! Jo, e them me t qeshur! iu prgjigj ai. Vetm pr kamxhikun m vjen keq. Besa! Kam pr tia krkuar prap zotris. - Jo, jo! ia bri ajo. - Ah! Tani sm shpton dot! mendoi Lri me vete. Dhe, i sigurt n zbulimin q bri, doli duke prsritur me gjysm zri dhe me frshllimn e tij t leht si zakonisht: - Kshtu qoft! T shohim! T shohim!

Ajo po vriste mendjen sesi t dilte nga ai hall, kur hyri kuzhinierja dhe vuri mbi oxhak nj rrotullame prej letre t kaltr, drguar nga zoti Drozre. Ema u sul mbi t, e hapi. Aty kishte pesmbdhjet napolona. Ishte pagesa e llogaris. Ajo dgjoi hapat e Sharlit q po ngjitej npr shkall; e hodhi arin n fund t sirtarit dhe mori elsin. Pas tri ditsh Lri erdhi prsri. - Do tju propozoj nj pazar, - i tha ai, - po qe se n vend t shums q m detyroheni, pranoni t merrni... - Ja shumn, - ia pati ajo, duke i vn n dor katrmbdhjet napolona. Tregtari shtangu n vend. Dhe ather, pr t fshehur zhgnjimin e tij, sla falje pa i krkuar dhe propozime pr shrbime pa i br, t cilat Ema i ktheu t gjitha mbrapsht; pastaj ajo ndenji nj cop her duke vrtitur npr gishtrinj n xhepin e prparses dy monedhat njqindfrangshe q i kishte kthyer ai. Me vete zotohej se do t bnte kursime, q tia kthente m von Sharlit. - Ehu! ia bri ajo me vete, - atij as q ka pr ti rn fare ndr mend pr to. Prve kamxhikut me dorz argjendi, Rodolfi kishte marr edhe nj vul me kto fjal: Amor nel cor ; si edhe nj shall, nj kuti purosh tamam si ajo e viskontit, q kishte gjetur dikur Sharli n rrug dhe q e ruante Ema. Sidoqoft, kto dhurata e prulnin. Disa prej tyre nuk i pranoi; ajo ngulmoi, dhe Rodolfi m n fund u bind, ngaq ajo iu duk tiranike dhe tepr e bezdisshme. Pastaj kishte ca mendime t uditshme: - Kur t bjer sahati dymbdhjet e nats, - i thoshte ajo, - mendo pr mua! Dhe, n rast se ai i pohonte se nuk e kishte br nj gj t till, ajo e mbyste me qortime, q prfundonin gjithmon me pyetjen e prjetshme: - M do ti mua? - Po si st dua! i prgjigjej ai. - Shum? - Sigurisht! - Ske dashur t tjera, apo jo? - Mos kujton se m ke gjetur t virgjr? thrriste ai duke qeshur. Ema ia plaste t qarit, dhe ai prpiqej ta ngushllonte, duke ia lezetuar kundrshtimet me ca lodra fjalsh. - Oh! E kam ngaq t dua! vazhdonte ajo. T dua sa sbj dot pa ty, e di mir apo jo? Nganjher m vjen t t shoh kur m sfilitet m keq shpirti nga gjith trbimet e dashuris. Pyes veten: Ku sht ai? Mos bisedon gj me femra t tjera? Ato i buzqeshin, ai u afrohet... Oh! Jo, ty st plqen asnj tjetr, apo jo? Ka edhe m t bukura se un; mirpo un di t dashuroj m mir! Un jam skllavja

jote, gruaja jote pa kuror! Ti je mbreti im, idhulli im! Ti je i mir! Ti je i pashm! Ti je i zgjuar! Ti je i fort! Kaq her kishte dgjuar tia thoshin kto fjal, saq pr t ato skishin m asgj t veant. Ema ngjante me gjith dashnoret e tjera; dhe joshja e gjs s re, duke rn pak nga pak si ndonj rrob, e nxirrte lakuriq monotonin e prjetshme t pasionit dashuror, i cili ka gjithmon t njjtat trajta dhe shprehet me t njjtn gjuh. Ky njeri me kaq prvoj, nuk arrinte dot t dallonte larmin e ndjenjave, t shfaqura me t njjtat shprehje. Meq ai kishte dgjuar buz t shthurura ose t shitura ti pshprisnin t tilla fjal, tani pothuajse sbesonte fare as n iltrsin e ktyre; ato nuk duhej t merreshin t gjitha kallp, mendonte ai me vete, sepse mbrapa ligjratave t tepruara fshihen ndjenja dashurore t rndomta; sikurse dhe nga shpirti i mbushur plot e prplot derdhen nganjher metaforat m boshe, prderisa ska njeri q t jet n gjendje t jap ndonjher masn e sakt as t nevojave, as t mendimeve dhe as t dhimbjeve t tij, dhe prderisa fjala e njeriut sht si nj kazan i shpuar ku u biem melodive me t cilat vetm arinjt mund t krcejn, ndrsa do t donim t mallngjenim yjet. Mirpo, Rodolfi, me at eprsin e kritikut q e kan vetm ata t cilt n do lloj polemike rrin t trhequr, vuri re n at dashuri knaqsi t tjera pr ti shfrytzuar. Ai e gjykoi si t teprt do turp. At e trajtoi si i tekej. E bri t but dhe t korruptuar. Kjo ishte nj lloj lidhje dashurore idiote gjith adhurim pr Rodolfin dhe gjith epshe pr at, ishte nj lumturi e plot q e mpinte dhe shpirti i saj zhytej n at dehje dhe mbytej fare n t, i rrgjuar, si duka e Klarencs n fuin me malvuazi. Si pasoj e shprehive t saj dashurore, zonja Bovari ndryshoi sjelljet. Shikimi iu b m i guximshm, t folurit m i lir; bile i plasi cipa fare aq sa shtiste me zotin Rodolf me cigare n goj, si pr t sfiduar t tjert; m n fund, dhe ata q dyshonin nuk dyshuan m kur e pan nj dit q po zbriste nga Dallndyshja, shtatshtrnguar me nj jelek si ndonj burr, dhe zonja Bovari, nna, e cila, pas nj sherri t tmerrshm me t shoqin, kishte ardhur t strehohej tek i biri, nuk u skandalizua m pak se grat e tjera. Asaj nuk i plqyen shum gjra t tjera; pikspari Sharli nuk i kishte vn veshin fare kshillave t saj t mos e linte t lexonte romane; pastaj, mnyrn e mbajtjes s shtpis nuk e honepste dot; pati guximin t bnte vrejtje dhe u inatos, sidomos nj her, lidhur me Felisiten. Zonja Bovari, nna, nj dit m par, n mbrmje, kur po kalonte npr korridor, e kishte kapur t shoqruar me nj burr, me nj burr me jak t murrme, rreth t dyzetave, i cili, sapo dgjoi zhurmn e hapave t saj, doli nxitimthi nga kuzhina. Ktu Ems iu shkrep t qeshurit; mirpo e shkreta plak u nxeh, duke thn se duhej t mbikqyrej qndrimi moral i shrbtorve, nse donin t ruanin zakonet e mira.

- Nga bot vini ju? i tha nusja, me nj shikim aq fyes saq zonja Bovari e pyeti se mos po mbronte gj veten e saj kshtu. - Dilni jasht! i tha e reja duke brofur nj kmb. - Ema!... Mama!... brtiste Sharli pr ti pajtuar. Mirpo q t dyjave u kishte hipur nj trbim i madh. Ema prplaste kmbt duke prsritur: - Hajde, hajde, edukat! katundare! Ai vrapoi tek e ma; ajo ishte xhindosur fare dhe belbzonte: - E pacipa, mendjelehta, e m keq akoma ndofta! Dhe donte t ikte menjher, n qoft se ajo nuk vinte ti krkonte t falur. Sharli u kthye pra nga e shoqja dhe iu lut me gjith shpirt ti hapte rrug; ai i ra n gjunj; ajo m n fund iu prgjigj: - Mir, pra, po shkoj. Dhe me t vrtet, ajo i nderi dorn vjehrrs me nj dinjitet markeze, duke i thn: - M falni, zonj! Pastaj, si u ngjit n dhomn e saj, Ema u hodh prmbys mbi krevat dhe qau aty si ndonj foshnj, me kok t kredhur n jastk. Ajo me Rodolfin ishin marr vesh q po t ndodhte ndonj ngjarje e jashtzakonshme, ajo do t ngjiste mbi gril nj cop letre t bardh, me qllim q, n qoft se ai ndodhej rastsisht n Jonvil, t vinte vrap n rrugicn mbrapa shtpis. Ema e dha shenjn; kishte treerek ore q po priste, kur papritur i zun syt Rodolfin n cep t pazarit. Deshi t hapte dritaren, ta thrriste, mirpo tashm ai ishte zhdukur. Ajo u ul prsri duke u lshuar e tra, e dshpruar. Megjithat pas pak asaj iu duk se dikush po ecte n trotuar. Ai duhej t ishte, pa dyshim; ajo zbriti shkallt, kaloi oborrin. Ai rrinte aty, jasht. Ajo iu hodh n krah. - Ki kujdes! i tha ai. - Ah! Ta dish ti! ia bri ajo. Dhe zuri tia tregonte t gjitha nxitimthi, pa lidhje, duke i zmadhuar faktet, duke nxjerr t tjera nga mendja, dhe hapte aq shum paranteza saq ai skuptonte asgj. - Mblidhe veten, o engjll i shkret, kuraj, ngushllohu, durim! - Po ja, u bn katr vjet q po duroj e po vuaj!... Nj dashuri si kjo jona duhej t shfaqej hapur, n dritn e diellit! Ata po ma marrin shpirtin. Sduroj dot m! M shpto! Shtrngohej pas Rodolfit. Syt e saj, t mbushur me lot xixllonin si drita mbi valt e ujit; fyti i gulonte me t rrahura t shpejta; ai kurr ndonjher nuk e kishte dashur aq shum, sa e humbi fare dhe i tha:

- t bjm? Si thua ti? - Merrm me vete! brtiti ajo. Rrmbem!... Oh! T lutem shum! Dhe ajo iu sul gojs s tij, sikur do t rrmbente plqimin e papritur q u prhap npr nj t puthur. - Po... vazhdoi m tej Rodolfi. - H, pra, far? - Po vajza jote? Ajo u mendua nj cop her, pastaj u prgjigj: - Do ta marrim me vete, skemi t bjm! far gruaje! tha ai me vete duke e shikuar tek po largohej. Ajo u nis me vrap npr kopsht. E thrrisnin. Nna e Bovariut, ditt e tjera, u udit shum me metamorfozn e nuses. Me t vrtet, Ema u tregua m e bindur, bile mirsjelljen ndaj saj e oi deri aty sa i krkoi nj recet pr t prgatitur kastraveca turshi. Ta bnte vall kt pr ti mashtruar m mir si njrin edhe tjetrn? Apo mos donte q, me nj lloj stoicizmi epshor, ta ndiente m thell hidhrimin e gjrave q do ti braktiste! Mirpo ajo as q donte tia dinte pr to, prkundrazi, ajo jetonte si e prhumbur, duke shijuar para kohe lumturin e saj t afrme. Kjo ishte nj tem e prhershme bisedimesh midis saj dhe Rodolfit. Ajo i mbshtetej atij mbi sup dhe i pshpriste: - H pra! Kur do tia hipim karrocs s posts?... A e mendon kt? sht gj q bhet? N astin kur do ta ndiej se karroca po niset, m duket q tani sikur do t ngjitemi me ballon, sikur do t shkojm drejt reve. E di ti q un i numroj ditt nj nga nj?... Po ti? Zonja nuk kishte qen kurr ndonjher aq e bukur si n at koh; asaj i kishte hipur ai nur i paprcaktueshm q vjen nga gzimi, nga entuziazmi, nga suksesi dhe q ssht gj tjetr vese harmonia e temperamentit me rrethanat. Dshirat, brengat, prvoja e fituar nga qejfet dhe iluzionet e saj gjithmon t reja ashtu si dhe plehu, shiu, errat dhe dielli q u bjn mir luleve, e zhvilluan at pak nga pak dhe m n fund ajo lulzonte n trsin e natyrs s saj. Qepallat i dukeshin sikur t ishin prer posarisht pr vshtrimet e saj: t gjata, dashurore, gjat t cilave bebja e syve prhumbej, ndrsa afshi frymor i zgjeronte flegrat e holla t hunds dhe ia ngrinte m lart cepat e buzve mishtore q n drit i hijezonte nj push i leht i zi. Dukej sikur grshetat ia kishte ujdisur mbi zverk ndonj artist i shkatht pr t oroditur njerzit, ato i mbshtilleshin n nj mas t rnd, gjith shkujdesje, dhe sipas rasteve q tradhtonte t shoqin, i zgjidheshin dit pr dit. Tani zri po i merrte nj lakueshmri m t but, po kshtu edhe shtati, bile edhe nga palat e fustanit dhe nga harkimi i tabanit t kmbs dilte dika e holl q t deprtonte

thell n shpirt. Sharlit, ashtu si n koht e para t martess, i dukej po aq e hatashme dhe magjepsse fund e krye. Kur kthehej n shtpi nga mesi i nats, nuk guxonte ta zgjonte. Llamba prej porcelani hidhte mbi tavan nj rreth drite t dridhshm, dhe perdet e mbyllura t djepit formonin nj si kasolle t bardh q fryhej n errsir, n an t krevatit. Sharli i vshtronte q t dyja. Atij i dukej sikur dgjonte frymmarrjen e leht t fmijs. Ajo do t rritej tani, do stin do t sillte shpejt nj zhvillim t ri. Ai e prfytyronte tashm duke u kthyer nga shkolla, ndaj t ngrysur, gjith gaz, me prparsen t njollosur me boj shkrimi, dhe duke mbajtur n dor shportn; pastaj do tu duhej ta fusnin n pension; ky do t kushtonte shum; si do tia bnin? Ather ai zhytej n mendime. Parashikonte t merrte me qira nj ferm t vogl diku aty rrotull, t ciln do ta mbikqyrte vet, mngjes pr mngjes, kur t shkonte t vizitonte t smurt. Do t mblidhte t ardhurat q do t nxirrte prej saj, do ti vinte n ark t kursimit; pastaj do t blinte aksione, gjkundi, kudo q t qe e mundur; bile edhe klientt kishin pr tiu shtuar; aty e mbshteste shpresn, sepse donte q Berta t edukohej pr s mbari, t ishte me talente, t msonte ti binte pianos. Oh! Sa e bukur kishte pr tu br ajo m von, n moshn pesmbdhjetvjeare, ather kur, duke i ngjar s ms, do t mbante si ajo, gjat vers, kapela t mdha kashte! Nga larg kishin pr ti marr pr motra. Ai e prfytyronte duke punuar n mbrmje pran tyre, n dritn e llambs; ajo do ti qndiste pantofla; do t bnte pun shtpie; do ta mbushte gjith banesn me sjelljen e saj t hijshme dhe me gzimin e saj. S fundi, do t mendonin pr t ardhmen e saj: do ti gjenin ndonj djal t mir, n gjendje; ai do ta bnte t lumtur; kshtu do t vazhdonte gjithmon. Ema nuk flinte, ajo bnte sikur e kishte zn gjumi; dhe, ndrsa ai dremiste pran saj, ajo fluturonte npr ndrra t tjera. Kishte tet dit q po e onin me revan katr kuaj n nj vend tjetr, prej nga nuk do t ktheheshin m. Ata t dy iknin e iknin kapur prej beli, pa folur. Shpesh, nga maja e ndonj mali, u zinin syt papritmas ndonj qytet madhshtor me kube, me ura, me anije, me limonishta, dhe me katedrale mermeri t bardh, n kubet me maj t t cilave kishin ndrtuar folen lejlekt. Aty ecnin me ngadal, sepse pllakat ishin t mdha, dhe prtok kishte buqeta me lule q ua dhuronin femra t veshura me jelek t kuq. Dgjoheshin kambanat q binin, mushkat q hingllinin, si dhe muzika e kitarave dhe gurgullima e ezmave, q me strkalat e ftohta q ngriheshin prpjet, freskonin pirgje frutash t vendosura n form piramidash rrz shtatoreve t zbehta, q buzqeshnin nn shatrivane. Pastaj, ata mbrrinin, nj mbrmje, n nj fshat peshkatarsh, ku thaheshin n er rrjeta t murrme t nderura ans shkmbishtave dhe kasolleve. Aty do t ndalonin t jetonin: do t banonin n nj shtpi t ult, me tarrac, nn hijen e nj palme, n fund t nj gjiri, buz detit. Do t shtisnin me gondol, do t lkundeshin n nj shtrat t varur prej plhure;

dhe jeta do tu bhej e leht dhe e gjer si veshjet e tyre t mndafshta, e ngroht fund e krye dhe e yjzuar si nett e kndshme q do t sodisnin. Megjithat, n pafundsin e ksaj t ardhmeje q ajo sillte para syve, nuk shquhej asgj e veant; ditt, t gjitha t mrekullueshme, ngjanin si val, dhe ky prfytyrim luhatej n horizontin e pambarim, t harmonishm, kaltrosh dhe plot diell. Mirpo fmija fillonte t kollitej n djep, ose Bovariu grhiste edhe m keq, dhe Emn e zinte gjumi vetm ndaj t gdhir, ather kur agimi zbardhte xhamat e dritareve dhe Justini i vogl hapte, n shesh, qepenat e farmacis. Ajo e kishte thirrur zotin Lr dhe i kishte thn: - M nevojitet nj pallto, nj pallto e madhe, me jak t ngritur, me astar. - Keni pr t br ndonj udhtim? e pyeti ai. - Jo! Por..., sidoqoft, kt e dua nga ju, si thoni? Dhe sa m par! Ai u prkul n shenj prshndetjeje. - Kam nevoj gjithashtu, - vazhdoi ajo, - edhe pr nj ark... jo shum t rnd..., t prshtatshme. - Po, po, e kuptoj, nga ato nntdhjet e dy centimetra e gjat dhe pesdhjet e gjer, si i bjn tani. - Me nj ant udhtimi. Patjetr, - mendoi Lri, - do t ket plasur ndonj sherr. - Dhe ja, merreni kt, - i tha zonja Bovari, duke nxjerr nga brezi sahatin e saj, - me kt do t paguheni. Mirpo tregtari u hodh prpjet duke i thn se e kishte gabim: ata njiheshin kaq me njri-tjetrin; a mund t dyshonte ai tek ajo? ishte ajo fjal kalamajsh! Megjithat ajo nguli kmb q ai t merrte t paktn zinxhirin, dhe Lri e kishte futur tashm n xhep dhe po largohej, kur ajo e thrriti prsri. - T gjitha do ti lini n shtpin tuaj. Sa pr pallton, - mori nj pamje si t menduar, - as at mos e sillni ktu, vetm do t m jepni adresn e rrobaqepsit dhe do ta njoftoni q ta ruaj pr mua. Ata kishin pr tia mbathur muajin e ardhshm. Ajo do t nisej nga Jonvili gjoja sikur do t blinte ca gjra n Ruan. Sakaq, Rodolfi vendet do ti kishte zn, pasaportat do ti kishte marr, bile do t kishte drguar porosi me shkrim n Paris, q ti merrnin me vete t gjitha bagazhet deri n Marsej, ku do t blinin nj kaloshin dhe, prej andej, do t vazhdonin pa ndaluar, rrugn pr n Gjenov. Ajo do t kish kujdes ti drgonte te Lri plakat e saj, q do t oheshin drejt e te Dallndyshja, kshtu q skishte pr t dyshuar asnjeri; dhe gjat gjith ktyre prpjekjeve prgatitore asnjher nuk u zu n goj fmija i saj. Rodolfi i shmangej biseds pr t; ndoshta edhe asaj vet as q i binte ndr mend pr t bijn. Ai deshi t qndronte akoma edhe dy jav, pr t prfunduar disa pun; pastaj, n krye t tet ditve, krkoi dhe pesmbdhjet t tjera, pastaj u b i smur; pas

ksaj, bri nj udhtim, kshtu kaloi muaji gusht, pas gjith ktyre shtyrjeve, vendosn t niseshin pa nj pa dy n ditn 4 shtator, q binte e hn. M n fund erdhi e shtuna, dy dit i ndanin nga nisja. Rodolfi erdhi n mbrmje, m hert se zakonisht. - Jan gati t gjitha? e pyeti ajo. - Po. Ather u solln rreth nj lehe dhe shkuan u uln afr tarracs, maj murit. - Ti m dukesh i trishtuar, - i tha Ema. - Jo, prse? Dhe, ndrkaq, ai e vshtronte n nj mnyr t uditshme, me dhembshuri. - Mos t vjen keq q po largohesh? e pyeti pastaj ajo, - q po braktis gjrat q ke dashur, vet jetn tnde? Ah! E kuptoj... Mirpo ja q un skam asgj n kt bot! Ti je gjithka pr mua. Prandaj dhe un pr ty kam pr t qen gjithka, familje, atdhe; do t kujdesem pr ty, do t t dua ty. - Sa e mir q je! i tha ai duke e rrokur me kraht e tij. - Me gjith mend e ke? e pyeti ajo me nj t qeshur plot epsh. A m do? Betomu pra! - Q t dua! Un q t dua! Po un t adhuroj, e dashura ime! Hna, e plot dhe e prflakur, po ngrihej buz toks, n fund t livadhit. Ajo ngjitej me t shpejt lart midis degve t plepave, q e mbulonin aty-ktu si ndonj perde e zez, vrima-vrima. Pastaj ajo u duk verbuese nga bardhsia, n qiellin e zbrazt q ndrionte; dhe ather, duke u ngadalsuar, hodhi mbi lum nj njoll t madhe, q copzohej n yje t panumrta, dhe kjo drit e argjendt dukej sikur prdridhej deri n fund t ujit si ndonj gjarpr pa kok i mbuluar me luspa t shndritshme. E gjitha kjo ngjante gjithashtu si ndonj shandan gjigant, nga i cili derdheshin rrke pika diamanti t shkrir. Rreth atyre t dyve shtrihej nata e qet; gjethnajat mbshtilleshin me napa hijesh. Ema, me syt gjysm t mbyllur, thithte me pshertima t thella ern e freskt q frynte. Mendimet ndrrimtare i kishin pushtuar aq keq saq ata nuk flisnin fare. Zemrat po ua mbushte dhembshuria e ditve t shkuara, e cila u vinte e bollshme dhe e qet si lumi q rridhte, po me mblsi q sillte aroma e jaseminve, dhe hidhte n kujtimet e tyre hije m t mdha dhe m melankolike sesa ato t shelgjeve t palvizshme q shtriheshin mbi bar. Shpesh ndonj kafsh nate, iriq a nuselal, q dilte pr gjah, lkundte gjethet, ose nganjher dgjohej q binte vetvetiu ndonj pjeshk e pjekur nga dega. - Ah! sa nat e bukur! tha Rodolfi. - Kemi pr t kaluar dhe t tjera si kjo! vazhdoi Ema. Dhe, si t fliste me vete, shtoi: - Po, sa mir do t na bj udhtimi... Po megjithat prse e kam zemrn t trishtuar? Mos e kam nga frika e s panjohurs..., ose si pasoj e braktisjes s

zakoneve t mparshme..., ose m tepr?... Jo, e kam nga lumturia e teprt! Sa e dobt q jam, apo jo? M fal! - Ende ssht von! brtiti ai. mendohu! Mendohu, ndofta do t pendohesh pr kt q bn. - Kurr! iu prgjigj ajo me rrmbim. Dhe duke iu afruar atij shtoi: - e keqe do t m gjej pra? Ska shkrettir, humner e as oqean q t mos e kaloj dot me ty. Sa m shum q t jetojm bashk, aq m tepr do ta ndiejm veten si n nj prqafim gjithmon e m t fort, e m t plot! Ska pr t pasur gj q t na shqetsoj, asnj kokarje, asnj penges. Do t jemi vetm, me njritjetrin, prgjithmon... H pra, fol, m thuaj dika. Ai i prgjigjej me intervale t rregullta: Po... po... Ajo ia kishte futur duart mes flokve dhe, ndonse i rridhnin pika t mdha lotsh, prsriste me nj z fmijror: Rodolf! Rodolf!... Ah! Rodolf, i dashuri im, Rodolf! Ra ora dymbdhjet e nats. - Mesnat! tha ajo. Hajde tani, kaloi dhe nj dit! Vetm nj ka ngelur! Ai u ngrit pr t ikur; dhe, sikur kjo lvizje q po bnte ai t ishte sinjal i arratis s tyre, Ema, papritmas, duke marr nj pamje gazmore, e pyeti: - I ke pasaportat? - Po. - Ske harruar gj? - Jo. - Je i sigurt? - Posi jo. - N hotelin e Provanss do t m pressh, apo jo?... N mesdit? Ai bri nj shenj me kok. - Mirupafshim nesr, pra! i tha Ema duke e ledhatuar edhe nj her. Dhe e pa t largohej. Ai nuk po e kthente kokn mbrapa. Ajo vrapoi pas tij, dhe, duke u prkulur n buz t lumit midis shkurreve, i tha: - Mirupafshim nesr! i thrriti ajo. Ai kishte kaluar tashm n bregun tjetr dhe ecte shpejt npr livadh. Pas nj cop here, Rodolfi u ndal; dhe, kur e pa q ashtu e veshur me t bardha po zhdukej n errsir si ndonj fantazm, atij nisi ti rrihte zemra aq fort, saq u mbshtet n nj pem, q t mos binte. Sa budalla q jam! ia bri ai duke shar si mos m keq. E megjithat, ishte dashnore e bukur!

Dhe i doli prnjhersh, para syve bukuria e Ems me gjith knaqsin q i kishte dhn dashuria me t. N fillim u mallngjye, pastaj e mori inat. N fund t fundit, - brtiste ai duke dhn e marr me duar, - skam prse t mrgohem, t kem barr nj fmij! kto i thoshte me vete q ta mblidhte mendjen m mir n vendimin e tij. Le pastaj, telashet, shpenzimet... Ah! Jo, jo, nj mij her jo! Kishte pr t qen nj budallallk i pafalshm! XIII Sa mbrriti n shtpi, Rodolfi u ul menjher n tryezn e shkrimit, posht koks s drerit t varur n mur si ndonj trofe. Mirpo, kur mori penn n dor, sgjente dot gj pr t shkruar. Kshtu q u mbshtet mbi brryla dhe nisi t mendohej. Ema i dukej e degdisur n nj t kaluar t largt, sikur vendimi i marr prej tij ti kishte ndar papritmas ata nga njri-tjetri me nj hapsir t pamatur. Q t rikujtonte dika prej saj, ai krkoi n dollap, n krye t krevatit t tij, nj kuti t vjetr biskotash Reimsi ku fuste zakonisht letrat q merrte nga femrat dhe prej saj doli nj er pluhuri t lagsht dhe trndafilash t fishkur. N fillim i zun syt nj shami xhepi, me pikla t zverdhta. Ishte nj shami e saj, q ajo e kishte njollosur njher q i kishte dal gjak nga hundt gjat shtitjes; atij nuk i kujtohej m. Aty pran kishte nj portret, t zhubrosur npr cepa, q ia kishte dhn Ema; fustani iu duk me shum salltanet dhe vshtrimi i saj i hedhur tins, m se i neveritshm; pastaj, duke soditur kt figur dhe duke sjell ndr mend kujtimin e modelit, pak nga pak tiparet e Ems iu ngatrruan n kujtes, sikur fytyra e vrtet dhe ajo e pikturuara, duke u frkuar mes tyre, t kishin fshir njra-tjetrn. M n fund, lexoi letrat e saj; ato ishin mbushur me shpjegime rreth udhtimit t tyre, t shkurtra, teknike dhe ngulmuese si pusulla tregtarsh. Deshi t shihte dhe njher ato t gjatat, t dikurshmet; pr ti gjetur ato n fund t kutis, Rodolfi i przjeu gjith t tjerat; dhe nisi t rrmonte kuturu n gjith at pirg letrurinash e sendesh, dhe gjeti aty t ngatrruara lmsh buqeta, nj llastik orapesh, nj mask t zez, karfica dhe fije floku flok gshtenj, t verdh; disa prej tyre, bile, q i kishin kapur buzt metalike t kutis, kputeshin kur hapej ajo. Kshtu, duke u endur npr kujtimet e tij, ai shikonte me vmendje shkrimet dhe stilin e letrave, q ndryshonin sa dhe vet drejtshkrimi i tyre. Ato ishin t przemrta ose gazmore, argtuese, ose melankolike; kish disa prej tyre q krkonin dashuri dhe t tjera q krkonin para. Qoft dhe nj fjal e vetme atij i kujtonte fytyra, gjeste t ndryshme, ndonj tingull zri; megjithat nganjher nuk i vinte asgj ndr mend. N t vrtet, kto femra q vrshonin t gjitha njhersh n mendjen e tij, pengonin njra-tjetrn dhe zvogloheshin, sikur t ishin nn t njjtin nivel

dashurie q i bnte ato t barabarta midis tyre. Duke mbushur pra grushtin me letrat e trazuara, ai u zbavit nj cop her duke i hedhur si ujvar nga dora e djatht n t majtn. M n fund, si u mrzit dhe po e zinte gjumi, Rodolfi shkoi e oi kutin n dollap duke thn me vete: - mall me gnjeshtra!... Kjo shprehje prmblidhte gjith mendimin e tij; sepse knaqsit ia kishin shkelur aq shum zemrn, si nxnsit oborrin e shkolls, saq aty si mbinte m asgj e blert, dhe gjithka q kalonte mbi t, m e hutuar sesa fmijt, nuk linte, bile, si ata, as emrin t gdhendur n mur. Epo, le tia nisim! tha ai me vete. Ai shkroi: Kuraj, Ema, Kuraj! Nuk dua t mbjell fatkeqsi n jetn tuaj... - N fund t fundit, kjo sht e vrtet, - mendoi Rodolfi; - un po veproj pr t mirn e saj; un jam i ndershm. E keni peshuar me pjekuri vendimin q keni marr! A e dini se n humner po ju oja, engjll i shkret? Jo, a ssht e vrtet? Ju ishit me mendje t mbledhur dhe si e marr, ngaq kishit besim te lumturia, e ardhmja... Ah! Sa fatkeq q jemi! Sjemi n vete fare! Rodolfi u ndal ktu pr t gjetur ndonj ndjes t prshtatshme. - Po sikur ti thosha q e kam humbur gjith pasurin?... Ah! Jo bile-bile kjo sdo t prbnte ndonj penges pr asgj. Kjo do t thoshte ta filloja edhe nj her tjetr m von. E ku han arsye gra t tilla! Ai vrau mendjen, pastaj shtoi: Skam pr tju harruar, t m besoni tamam dhe, do t ushqej vazhdimisht ndaj jush nj prkushtim t thell, mirpo, nj dit, shpejt ose von, ky afsh (ky sht fati i gjrave njerzore) do t vij duke u shuar, pa dyshim! Do t na pushtoj kapitja, dhe kushedi bile se dhimbje t tmerrshme do t ndieja duke ndjekur nga afr brejtjet e ndrgjegjes suaj dhe, duke marr pjes vet un n to, sepse do t isha shkaktari i tyre! Vetm mendimi pr brengat q m presin po m mundon pa mas, Ema! Harromni! Pse duhej tju njihja? Pse ishit kaq e bukur? A sht faji im? O zot! Jo, jo, vetm fatit tia vini fajin! Ja, pra, nj fjal q z gjithmon vend, - tha ai me vete. Ah! Sikur t kishit qen nj nga ato grat mendjelehta, si ka plot, sigurisht, do t kisha br, pr egoizm, nj prov pa rrezik pr ju. Mirpo kjo dalldi e kndshme, q ju sjell njkohsisht gjith hijeshin dhe vuajtjen, nuk ju la t kuptoni, q ju jeni nj femr aq e adhurueshme, falsitetin e pozits son t ardhshme. N fillim as mua nuk m kishte shkuar mendja, dhe po prehesha n hijen e ksaj lumturie ideale, si n hije t mansenilies, pa i parashikuar pasojat.

Ndofta do t kujtoj se po heq dor ngaq jam koprac... Oh! pun e madhe! Le t mendoj si t doj, rndsi ka ti jap fund ksaj pune njher e mir! Bota sht mizore, Ema. Kudo q t shkonim, do t na ndiqnin nga pas. Kishe pr tu detyruar t duroje pyetjet e pamatura, shpifjet, prbuzjen, ndofta dhe fyerjen. Tju fyenin ju! Oh!... Ndrsa un doja tju ulja n nj fron! Un q e ruaj me vete kujtimin tuaj si nj hajmali! Sepse e ndshkoj veten me mrgim pr gjith at t keqe q iu bra. Po nisem. Ku? As e kam iden, jam i marrosur. Lamtumir! Qofshi gjithmon e mir! Mos e harroni fatkeqin q ju humbi. Msojani emrin tim fmijs tuaj, q ta prsris gjat lutjeve t veta. Fitili i t dy qirinjve po dridhej. Rodolfi u ua t mbyllte dritaren, dhe, kur u ul prsri tha me vete: M duket se mjafton me kaq. Ah! Po shtoj dhe kt se mos m vjen e m qepet nga mbrapa. Un do t jem larg kur ti lexoni kto rreshta t trishtuara, sepse desha t ikja sa m shpejt q ti shmangesha tundimit pr tju par prsri. Ska pse t tregoheni e dobt! Do t kthehem prap; dhe ndofta m von, do t bisedojm s bashku shum ftoht, pr dashurin ton t njhershme. Lamtumir! Dhe shtoi nj lamtumir, t ndar n dy fjal: A Dieu! gj q atij i dukej e shklqyer si shije. Si do ta nnshkruaj tani? tha me vete. Besniku juaj i prjetshm?.. Jo. Miku juaj?... Po tamam Miku juaj... Ai e rilexoi letrn. Iu duk e mir. E shkreta grua! mendoi i mallngjyer. Ka pr t kujtuar se jam m i pandjeshm se shkmbi; mir do t ishte t derdhja ca pika loti mbi kt letr; mirpo ja q un smund t qaj, ssht faji im. Ather Rodolfi, pasi hodhi ca uj n nj got, e lagu gishtin n t dhe lshoi nga lart nj pik t madhe, q bri nj njoll t zbeht mbi boj; pastaj, duke krkuar ta vuloste letrn, i zuri dora vuln. Amor nel cor. Kjo sshkon fare pr kt rast... Ehu! Pun e madhe! Pastaj, piu tri llulla duhan dhe shkoi t flinte. T nesrmen, kur u ua (rreth ors dy, sepse fjeti von) Rodolfi krkoi ti mblidhnin nj shport me kajsi. E vuri letrn n fund, nn ca flet hardhie, dhe urdhroi menjher Zhiranin, stallierin e tij, ta onte at gjith kujdes te zonja Bovari. Ai e prdorte kt mnyr pr t shkmbyer letra me t, duke i drguar sipas stins, fruta ose mish gjahu. - Po t t pyes pr mua, - i tha ai, - do ti thuash se jam nisur pr rrug. Shportn duhet tia japsh asaj vet, n dor... Ik tani dhe ki mendjen! Zhironi veshi bluzn e re, lidhi shamin e tij rreth kajsive dhe, duke ecur me hapa t mdhenj dhe t rnd, me kpuct e tij t mdha me gozhd, mori qet-qet rrugn pr n Jonvil.

Kur mbrriti te zonja Bovari, kjo po rregullonte s bashku me Felisiten, mbi tryezn e kuzhins, nj pako me ndrresa. - Kt jua drgon im zot, - i tha shrbtori. At e pushtoi nj parandjenj e keqe dhe, duke krkuar npr xhep ndonj monedh, e kqyrte fshatarin me sy t lebetitur, ndrsa ai vet e vshtronte me habi, ngaq nuk e kuptonte se si ishte e mundur q nj dhurat e till t trondiste aq shum nj njeri. M n fund ai doli, Felisiteja ndenji aty. Zonjn se mbante vendi, vrapoi drejt e n salln e ngrnies, sikur do ti onte aty kajsit, prmbysi shportn, hoqi flett, gjeti letrn, e hapi, dhe, sikur t kishte nga mbrapa ndonj zjarr t llahtarshm, nisi t ikte me vrap, e tmerruar pa mas, drejt dhoms s saj. Sharli ndodhej aty, ajo e pa; ai i foli, ajo nuk dgjoi asgj, dhe vazhdoi me vrull t ngjiste shkallt, duke guluar, e hutuar, e dalldisur, dhe pa e lshuar nga dora at fije letre t tmerrshme, q i krciste midis gishtrinjve si ndonj pllak llamarine. N katin e tret, ajo u ndal para ders s papafingos q ishte e mbyllur. Ather u prpoq t qetsohej; solli ndr mend letrn; duhej ta mbaronte s lexuari, po nuk guxonte. Pastaj, ku? Si? Kishin pr ta par. Ah! Jo, - mendoi ajo, - ktu jam mir. Ema shtyu dern dhe hyri brenda. Rrasat lshonin pingul nj nxehtsi t rnd, q ia shtrngonte asaj tmthat dhe i merrte frymn; ajo u trhoq deri te baxha e mbyllur, ia hoqi rezen dhe prnjher vrsheu drita verbuese. Prball, prmbi atit e shtpive, shtrihej pafundsisht sa t hante syri, fusha e hapur. Prposht, nn t, dukej sheshi i fshatit q ishte i zbrazt; gurikat e trotuarit shndrinin, flugert e shtpive nuk lviznin fare; n cepin e rrugs, nga nj kat m i ult doli nj si grhitje me t dridhura jerrse. Bineu po punonte me torno. Ajo ishte mbshtetur mbi baxh dhe po rilexonte letrn me zgrdheshje inati. Mirpo sa e prqendronte aty vmendjen aq m keq i ngatrroheshin mendimet. E sillte at para syve, e dgjonte, e pushtonte me kraht e saj; dhe rrahjet e zemrs, q e godisnin nn kraharor si rnie t forta brirsh dashi, vinin duke u shpeshtuar njra pas tjetrs me ndrprerje t pabarabarta. Hidhte syt rreth e rrotull saj e prvluar nga dshira q t prmbysej dheu. Prse mos ti jepte fund jets? Kush e mbante para? Ajo ishte e lir. Dhe u prkul prpara, vshtroi kalldrmin duke thn me vete: Hajde, hajde hidhu! Rezja e ders q ngjitej drejtprdrejt nga posht ia trhiqte n humner peshn e trupit. Asaj i dukej se tabani i sheshit luhats ngrihej prpjet gjat mureve, dhe dyshemeja prkulej nga pjesa e prparme si ndonj anije q lkundet bash e ki. Ajo qndronte n buz t dritares, pothuajse e varur, n mes t nj hapsire t

madhe. Kaltrsia e qiellit po e zaptonte t gjithn, ajri qarkullonte n kokn e saj t zbrazt, i ngelej vetm t lshohej, ta rrmbente dheu; dhe gumzhima e tornos nuk pushonte, si nj z i xhindosur q e thrriste. - Ema! Ema! brtiti Sharli. Ajo u frenua. - Ku je, pra? Eja! Mendimi q sapo i shptoi vdekjes gati sa se bri ti binte t fikt nga tmerri; ajo mbylli syt; pastaj u drodh e tra, ndjeu q e zuri nj dor pr mnge: ishte Felisiteja. - Zotria po ju pret, zonj; supa sht shtruar. Duhej t zbriste posht! Duhej t ulej n tryez! Ajo u mundua t hante. Kafshatat i ngeleshin n fyt. Ather ajo shpalosi pecetn, sikur t krkonte t shikonte sesi ishte endur dhe me t vrtet deshi ti futej ksaj pune, t numronte fijet e plhurs. Papritmas iu kujtua prsri letra. Mos e kishte humbur gj? Ku ta gjente? Mirpo mendrisht ndihej aq e sfilitur saq nuk mund t trillonte ndonj shkak pr tu larguar nga tryeza. Pastaj ishte br frikacake; ajo i trembej Sharlit; ai i dinte t gjitha, sigurisht! Dhe me t vrtet, si pr udi, ai shqiptoi kto fjal: - Me sa duket skeni pr ta par tani shpejt zotin Rodolf! - Kush t tha? e pyeti ajo duke u dridhur. - Kush m tha? u prgjigj ai paksa i befasuar nga ky ton i ashpr; - Zhironi q takova qpar te dera e Kafes franceze. sht nisur pr rrug, ose ka pr tu nisur. Ajo u ngashrye. - Pse po uditesh? Her pas here ai largohet q t zbavitet, dhe, pr mua, mir e ka. Kur je i pasur dhe beqar!... Le pastaj q miku yn, dfrehet pr bukuri! sht tip shakatari. Zoti Langlua m ka thn se... Ai e ndrpreu fjaln, sepse sikur nuk shkonte t fliste n syt e shrbtores q po hynte. Kjo i futi prap n shport kajsit e haprdara n raft. Sharli, pa e vn re skuqjen q i hipi n fytyr s shoqes, krkoi ti sillnin, mori nj dhe i nguli dhmbt. - Oh! Qenkan shum t mira! Na, provoji! Dhe i zgjati shportn, t ciln ajo e shtyu me ngadal. - Pa shiko far ere! i tha ai duke ia vn nn hund disa here. - Po m zihet fryma! brtiti ajo duke krcyer prpjet. - mirpo, me forcn e vullnetit, e mposhti kt siklet, pastaj shtoi me vete: - Ska gj, ska gj! E kam nervore! Ulu, ha!

I tha kshtu ngaq kishte frik se mos ai fillonte ta pyeste, t prkujdesej pr t, e nuk i shqitej m. Sharli, pr ti br qejfin, ishte ulur prsri, dhe nga goja i hidhte n dor brthamat e kajsive, q i vinte pastaj n pjatn e tij. Papritmas npr shesh kaloi me shpejtsi nj karroc dyvendshe e kaltr. Ema lshoi nj britm dhe ra shakull prdh, mbi shpin. Dhe me t vrtet Rodolfi, pasi ishte menduar mir e mir, kishte vendosur t nisej pr Ruan. Mirpo, meq prej La Yshetit n Byshi shkohet vetm nprmjet Jonvilit, atij iu desh t kalonte npr fshat, dhe Ema e kishte njohur nga drita e fenerve q e prisnin muzgun si ndonj vettim. Farmacisti, sa dgjoi zallahin q bhej n shtpi, u turr drejt e aty. Tryeza, me gjith pjatat q kishte prsipr, ishte prmbysur; npr dyshemen e salls s ngrnies ishin shkaprderdhur salca, mishi, thikat, kriporja dhe vajniku; Sharli krkonte ndihm; Berta, e tmerruar, po brtiste; ndrsa Felisiteja, q i dridheshin duart, po i zbrthente rrobat zonjs; trupi i s cils prplitej i tri. - Po shkoj vrap, - tha farmacisti, - t marr n laborator pak uthull aromatike. Pastaj kur ajo po hapte syt si i vun shishen nn hund, ai tha: - E dija me siguri un; kjo ngre t vdekurin nga varri. - Na thuaj nj fjal! i thoshte Sharli, - na thuaj nj fjal! Eja n vete! Jam un Sharli yt, q t do! A m njeh? Ja, shiko vajzn tnde t vogl; na prqafoje! Fmija shtrinte kraht drejt s ms q ti varej n qaf. Mirpo Ema, duke kthyer kokn nga ana tjetr, tha me nj z t kputur: - Jo, jo... asnjeri! Dhe i ra t fikt prsri. E uan n krevatin e saj. Ajo rrinte e shtrir, gojhapur, me sy t mbyllur, me duar lshuar, pa lvizur dhe pa ngjyr n fytyr si ndonj shtatore dylli. Nga syt i dilnin dy rrke lotsh q rridhnin me ngadal mbi jastk. Sharli qndronte n kmb n fund t dhoms s gjumit, dhe farmacisti, aty pran tij, mbante at heshtje t thell plot mendime q i ka hije njeriut n rast serioze t jets. - Mos u bni merak, - i tha ai, duke i rn n brryl, - besoj se kriza kaloi. - Ashtu sht, po qetsohet pak tani! iu prgjigj Sharli q e vshtronte tek flinte. E gjora grua! E gjora grua!... Ja u smur prsri! Ather Omeu e pyeti se si e zuri ajo e keqe. Sharli i tha se e kishte kapur, papritmas tek po hante kajsi. - udi e madhe!... vazhdoi farmacisti. Ka mundsi q tia ken shkaktuar kajsit sinkopin! Ka njerz q jan shum t ndjeshm ndaj disa errave, dhe bile kjo do t ishte nj shtje shum interesante pr ta studiuar, si nga ana patologjike edhe nga ajo fiziologjike. Rndsin ua din priftrinjt q prziejn vazhdimisht

erza n ceremonit e tyre. Kt e bjn pr t trullosur mendjen e njerzve dhe pr ti futur n dalldi, gj q, bile, arrihet m kollaj te personat e seksit tjetr, q jan m t dobta se ne t tjert. Tregojn se ka nga ato q u bie t fikt nga era e bririt t djegur, e buks s ngroht... - Kini kujdes se mos e zgjoni! i tha me z t ult Bovariu. - Dhe nuk jan vetm njerzit objekt i ktyre anomalive, - vazhdoi farmacisti, - por edhe kafsht. Ja, ta zm, ju besoj se e dini se nepeta cataria, e quajtur n mnyr t rndomt bar macesh, jep gjith at efekt afrodiziak, n gjinin e maceve, dhe nga ana tjetr, pr t dhn nj shembull q e kam t sakt, Briduja (nj nga shokt e mi t vjetr, q banon tani n rrugn Malpaly) ka nj qen q e kapin konvulsionet sa i nxjerrin prpara kutin me burnot. Shpesh her bile e bn kt prov n syt e miqve, n pavijonin e tij n Bua-Gijom. Kush do ta besonte q nj teshtimndjells i thjesht t shkaktonte kaq dmtime n organizmin e nj katrkmbshi? sht shum e uditshme, apo jo? - Po, - i tha Sharli, q nuk e dgjonte. - Kjo na vrteton, - tha pastaj ai buzagaz, duke marr nj pamje vetknaqsie dashamirse, - rregullimet e panumrta t sistemit nervor. Prsa i prket zonjs, m sht dukur gjithmon, po e them hapur, shum e ndjeshme. Prandaj, nuk do tju kshilloja, mik i dashur, asnj nga ato t ashtuquajturat ilae, t cilat gjoja luftojn simptomat, por n fakt dmtojn organizmin. Jo, n asnj mnyr, barna t kota! Diet, kjo sht e gjitha! Qetsues, zbuts, mblsues. Pastaj, nuk mendoni q do t duhej ndoshta, ti nxitej imagjinata? - N mnyr? Si? i tha Bovariu. - Ah! Kjo sht shtja! Kjo sht me t vrtet shtja: That is the question sikurse lexoja tani s fundi n gazet Mirpo, Ema, duke u zgjuar, brtiti: Po letra Po letra? Ata kujtuan se po binte n kllapi; pas mesnate ra me vrtet n nj gjendje t till: e kapn ethet cerebrale. Dyzet e tri dit me radh Sharli nuk u largua nj ast prej saj. Ai i la fare mbas dore gjith t smurt; nuk binte m t flinte, vazhdimisht i maste asaj pulsin, i vinte llapa me sinap, kompresa me uj t ftoht. Drgonte Justinin deri n Nefshatel t merrte akull; ky shkrihej rrugs, ai e drgonte prsri. Thrriti zotin Kanive pr konsult; solli nga Ruani doktor Larivierin, msuesin e tij t vjetr; i kishte humbur shpresat. M shum nga t gjitha e tmerronte rraskapitja e Ems, sepse kjo nuk fliste fare, nuk dgjonte asgj dhe bile dukej sikur nuk vuante aspak, - njsoj sikur trupi bashk me shpirtin t kishin shptuar nga t gjitha trazirat e tyre.

Nga mesi i tetorit, ajo mundi t qndronte ulur mbi krevat, me jastk mbrapa shpins. Sharlit iu shkrep t qart kur e pa t hante riskn e par t buks s lyer me reel. Asaj i erdhn fuqit; ngrihej disa or mbas dreke, dhe, nj dit q ajo e ndiente veten m mir, ai u prpoq ti bnte nj shtitje npr kopsht duke e mbajtur nga krahu. Rrn e udhkalimeve e kishin mbuluar gjethet e thata; ajo ecte hap pas hapi, duke trhequr zvarr pantoflat, dhe, duke u mbajtur me sup mbi Sharlin, vazhdonte t buzqeshte. Kshtu shkuan deri n fund t kopshtit, afr tarracs. Ajo e drejtoi trupin me ngadal, vuri dorn mbi sy pr t par; vshtroi larg, e m larg sa skish m, mirpo n horizont shqoi vetm zjarre t mdha bari, q nxirrnin tym mbi kodra. - Do t lodhesh, e dashur, - it ha Bovariu. Dhe, duke e shtyr dalngadal pr ta futur nn tend, e kshilloi: - Ulu, pra, n stol, do t jesh rehat! - Oh! Jo, jo aty, jo aty! ia pati ajo me nj z t kputur. Asaj iu morn mendt dhe, q at mbrmje, iu kthye prsri smundja me nj rrjedh akoma m t paparashikueshme dhe me shenja m t ndrlikuara. Tani i dhimbte zemra, pastaj gjoksi, koka, gjymtyrt; iu shkrepn dhe t vjellat, t cilat Sharlit iu dukn si shenjat e para t ndonj lloj kanceri. Dhe i shkreti burr, sikur mos t mjaftonin t gjitha kto, kishte edhe telashe financiare! XIV N radh t par sdinte si t vepronte q t shlyhej me zotin Ome pr t gjitha barnat q kishte marr tek ai; dhe, ndonse si mjek q qe, mund t mos ia paguante, prapseprap ky detyrim e bnte disi me turp. Pastaj shpenzimet brendaprbrenda, tani q kuzhinierja kishte kaluar kryeshrbtore, po bheshin t tmerrshme; faturat e llogarive t papaguara vrshonin lum n shtpi; furnizuesit pshprisnin; po m keq i qe qepur zoti Lr. Dhe me t vrtet, n kulmin e smundjes s Ems, ky, duke prfituar nga rasti pr ta shtuar faturn, kishte sjell menjher pallton, antn e udhtimit, dy arka, n vend t njrs, dhe shum gjra t tjera. Sido q Sharli tha se nuk kishte nevoj pr to, tregtari iu prgjigj rnd-rnd se t gjith kta artikuj ia kishin krkuar me porosi dhe se nuk do ti merrte mbrapsht; pastaj kshtu kishte pr tu mrzitur zonja kur t fillonte t shrohej; zotria le t mendohej; me nj fjal, ai ishte m tepr i vendosur ta hidhte n gjyq se sa t hiqte dor nga t drejtat e tij dhe t merrte me vete plakat e porositura. Pas ksaj Sharli urdhroi tia kthenin kto n dyqan. Felisites i doli nga mendja kjo porosi; kurse ai kishte edhe halle t tjera; su ra m ndr mend pr to; zoti Lr ngulmoi prsri n t tijn dhe, her me krcnime, her me ofshama, manovroi n mnyr t till q Bovariu u detyrua m n fund t nnshkruante nj kambial me afat prej gjasht muajsh.

Mirpo sa e firmosi at, i lindi nj mendim i guximshm: ti merrte hua nj mij franga zotit Lr. Kshtu pra, e pyeti, i zn ngusht, nse kishte mundsi tia jepte ato, duke shtuar se do tia kthente pas nj viti dhe me kamatn q do t krkonte ai. Lri vrapoi drejt e n dyqanin e tij, solli skudet dhe diktoi nj kambial tjetr, me an t t cilit Bovariu deklaronte se detyrohej t paguante n emrin e tij, n 1 shtatorin e ardhshm, shumn prej nj mij e shtatdhjet frangash; kjo bashk me njqind e tetdhjet t tjerat, t vendosura tashm n kontrat, bhej rrumbullak nj mij e dyqind e pesdhjet. Kshtu, duke dhn hua me gjasht pr qind interes, t cilit i shtohej dhe nj erek si shlyerje shrbimi, dhe duke siguruar t paktn nj t tret t mir nga furnizimet, ai, pr dymbdhjet muaj, do t merrte nj fitim prej njqind e tridhjet frangash; dhe shpresonte bile se puna nuk do t ngelej kaq, se Bovariu nuk do t mundte dot tia shlyente kambialet, se do ti prsriste, dhe e shkreta para e tij pasi t ishte ushqyer te mjeku si n ndonj shtpi pushimi, do ti kthehej nj dit, akoma m buk dhe e bshme sa ti plaste qesen. Madje atij gjithka i shkonte mbar. Ai ishte siprmarrs furnizimi me musht molle i spitalit t Nfshatelit; zoti Gijomen i premtonte aksione n turboret e Grymenilit, dhe ndrronte t vendoste nj linj t re me karroca pr udhtar ndrmjet Argjit dhe Ruanit q, pa dyshim, nuk do t vononte ti jepte drrmn rrangalls t Luanit t art, dhe q, duke qen m e shpejt, m e lir dhe me kapacitet m t madh n mbartjen e plakave, do ti krijonte kshtu atij mundsin t shtinte n dor gjith tregtin e Jonvilit. Sharli vrau mendjen disa her se si do t bnte pr t shlyer, vitin e ardhshm gjith ato para; dhe krkonte, prfytyronte rrugdalje t ndryshme, si pr shembull ti drejtohej t atit ose t shiste ndonj gj. Mirpo i ati nuk kishte pr tia vn veshin, dhe ai vet skishte t shiste. Ather parashikonte aq telashe, sa e largonte menjher nga ndrgjegjja nj tem t menduari aq t pakndshme. Qortonte veten q pr faj t tyre, po harronte Emn; meqense gjith mendimet e tij lidheshin me kt grua, atij i dukej se i rrmbente asaj dika, po mos t mendonte pr t or e ast. Dimri qe i ashpr. Shrimi i zonjs zgjati shum. Kur ishte koh e mir, e shtynin ulur n kolltukun e saj pran dritares, q ishte nga ana e sheshit; sepse tani ajo e kishte zt kopshtin, ndaj nga ky krah, grilat ishin gjithmon t mbyllura. Krkoi ta shisnin kalin; ato q kishte dashur dikur, tani nuk i plqenin m. Dukej se gjith mendimet e saj ia kushtonte vetm kujdesit ndaj vetvetes. Hante lehtshm zemr n krevat, thrriste me zile shrbyesen q ta pyeste pr ajrat, e luleblirit ose pr t biseduar me t. Ndrkaq bora mbi atit e pazarit hidhte n dhomn e saj nj refleks t bardh, t ngrir; pastaj ia nisi shiu. Dhe Ema priste prdit, me njfar ankthi, prsritjen e pashmangshme t ngjarjeve t parndsishme, t cilat, n fund t fundit, nuk i interesonin pothuajse fare. M e madhja ishte, n mbrmje, mbrritja e Dallndyshes. Ather hanxhesha thrriste dhe i prgjigjeshin zra t

tjer, ndrsa feneri i Hipolitit, q krkonte arkat mbi karroc dukej si nj yll n errsir. N mesdit kthehej Sharli n shtpi; pastaj dilte; m von ajo hante sup me lng mishi, dhe, aty nga ora pes, n t ngrysur, fmijt q vinin nga shkolla, duke hequr zvarr kpuct e tyre t drunjta, godisnin t gjith pa prjashtim njri pas tjetrit me vizoret e tyre dorezat e qepenave. Pikrisht n at or vinte e shikonte zoti Burnizien. E pyeste pr shndetin, i sillte lajme dhe e mkonte me dashurin pr fen, duke i drdllitur fjal t bukura prkdhelse q kishin lezetin e tyre. Vetm pamja e rass s tij ia ngrohte asaj zemrn. Nj dit q u rndua n kulm, kujtoi se po jepte shpirt, krkoi ta kungonin, dhe, gjat kohs q po bnin n dhomn e saj prgatitjet pr sarkamenin, q po kthenin n altar komon e mbushur deng me shurupe dhe Felisiteja mbillte n tok lulepate, Ema ndiente dika t fuqishme q i kalonte prsipr, e cila e lironte nga dhimbjet, nga do perceptim, nga do ndjenj. Mishi i saj i lehtsuar nuk mendonte m, nj jet tjetr po fillonte pr t; i dukej se qenia e saj, duke u ngjitur drejt zotit, do t asgjsohej n at dashuri si temjani i ndezur q shprndahet si tym. araft e shtratit ia sprkatn me uj t bekuar, prifti nxori nga potiri i shenjt buk t bardh dhe, duke i rn zali nga gzimi qiellor, ajo zgjati buzt pr t pritur shptimtarin q po i shfaqej. Perdet mbi shtrat po fryheshin me ngadal rreth saj, si re, dhe rrezet e t dy qirinjve q digjeshin mbi komo, iu dukn si aureola verbuese. Ather ajo lshoi kokn, duke pandehur se po dgjonte n hapsir tingujt e harpave engjllore dhe se po shquante n nj qiell t kaltr, mbi nj fron t art, mes shenjtorsh q mbanin palma t blerta, atin e shenjt, gjith shklqim nga madhshtia, dhe q me nj shenj zbriste n tok engjj me flatra t flakta q ta merrnin at me vete n kraht e tyre. Ky vegim i shklqyer i mbeti n kujtes si gjja m e bukur q mund t ndrronte njeriu; kshtu q tani ajo prpiqej ta kapte prsri ndijimin e tij, i cili ndrkaq vazhdonte, mirpo n mnyr jo aq t plot dhe me nj mblsi po aq t thell. Shpirti i saj i drrmuar nga sedra, prehej m n fund n prvujtrin e krishter; dhe, duke shijuar knaqsin q ishte e dobt, Ema sodiste n vetvete shuarjen e vullnetit q do tia hapte gjersisht shtegun zaptimeve t hirit. N vend t lumturis s zakonshme kishte pra prehje m t mdha, nj dashuri tjetr prmbi t gjitha dashurit, pa ndrprerje e fund, dhe q do t rritej prjetsisht! Ndr iluzionet e shpress s vet, ajo shqoi nj gjendje kthjelltsie q lundronte mbi tok, shkrihej me qiellin dhe aty ku asaj ia kishte nda t ndodhej vet. Deshi t bhej shenjtore. Bleu rruzare, mbajti hajmali; donte t kishte n dhom, n krye t shtratit, nj kuti relikesh me smeralde t ngrthyera, q ta puthte do mbrmje. Famullitari mrekullohej nga kto prirje t saj, ndonse feja e Ems, si e gjykonte ai, nga zelli i teprt mund t puqej gati-gati m n fund me herezin bile dhe me marrzin. Mirpo, meq nuk i zotronte mir kto shtje, q e kalonin

cakun e njohurive t tij, ai i shkroi zotit Burar, librar i arkipeshkvit, q ti drgonte dika t famshme pr dik t seksit t dobt, q ishte gjith mend. Librari, po me at mosprfillje sikur tu niste ikrrima zezakve, mbshtolli lmsh si i erdhi pr mbar gjithka q shkonte ather n tregtin e librave t shenjt. Ishin manual t vegjl me pyetje-prgjigje, me pamflete me ton t ashpr n gjinin e zotit D Mestr , si dhe ca lloj romanesh me kapak ngjyrtrndafili dhe me stil t sheqerosur, t sajuar nga seminarist trubadur ose nga pseudoletrar t penduar. Ndr to ishte: Mendohuni mir; Njeriu nga shoqria e lart n kmbt e Mris, shkruar nga Zoti d***, i dekoruar me urdhra t ndryshm; Mbi gabimet e Volterit, pr t rinjt, etj. Zonja Bovari nuk e kishte ende mendjen aq t kthjellt sa ti kushtohej si duhet do gjje; bile kto tekste i kaloi nxitimthi. Mori inat me rregullat e ceremonit kishtare; arroganca e shkrimeve polemizuese nuk i plqeu prej trbimit q tregonin n ndjekjen e njerzve t panjohur pr t; dhe tregimet profane t zbukuruara me fe iu dukn t shkruara me nj padituri aq t madhe pr botn, saq e larguan, pa e ndier as vet, nga t vrtetat pr t cilat ajo priste prova. Megjithat ajo ngulmoi dhe, kur i binte libri nga duart, i dukej vetja sikur ishte zaptuar nga melankolia katolike m e holl q mund t ndiej nj shpirt qiellor. Prsa i prket kujtimit t Rodolfit, ajo e kishte fshehur n thellsi t zemrs, dhe ai qndronte aty, m i madhrishm e m i palvizshm se sa mumia e nj mbreti n nj galeri t nndheshme. Nga kjo dashuri e madhe e balsamosur dilte nj er, e cila, duke prshkuar gjithka, mbushte me arom dhembshurie atmosfern e paprlyer ku donte t jetonte ajo. Kur binte n gjunj, mbi fronin gotik t lutjeve, ajo i drejtohej zotit me t njjtat fjal t mbla q i pshpriste dikur dashnorit t saj, gjat marrdhnieve jashtmartesore. Kt e bnte q t ngjallte besimin, mirpo nga qielli nuk i zbriste asnj ndje hyjnore, dhe ajo ngrihej me gjymtyr t lodhura, me ndjenjn e paprcaktuar t nj mashtrimi t madh. Ky krkim q bnte, mendonte ajo, sishte gj tjetr vese nj merit m tepr; dhe, krenare pr devotshmrin q tregonte, Ema e krahasonte veten me ato zonjat e mdha t njhershme, pr lavdin e t cilave ajo kishte ndrruar duke soditur nj portret t La Valiers t cilat, duke trhequr gjith at madhshti bishtin e srstolisur t fustaneve t tyre t gjata, mbylleshin n vetmi pr t derdhur te kmbt e Krishtit gjith lott e zemrs, t plagosur nga jeta. Ather, iu kushtua bamirsive t tepruara. Qepte rroba pr t varfrit, u drgonte dru grave lehona; dhe nj dit Sharli, kur u kthye nga jasht, gjeti n kuzhin, ulur n tryez tri kopuk q hanin sup. Ajo e solli prsri n shtpi vajzn e saj t vogl, t ciln, i shoqi gjat kohs q ajo ishte smur, e kishte uar te taja. Deshi ta msonte t lexonte; sado q Berta qante e sokllinte, ajo nuk e prishte gjakun. Kishte vendosur t tregohej e durueshme, e but me t gjith. Tashm prdorte n do rast nj gjuh plot shprehje ideale. Fmijs i thoshte:

- T kaloi dhimbja e barkut, moj engjll? Zonja Bovari, nna, si gjente gj pr ta qortuar, prve ndoshta manis q kishte pr t thurur jelek pr jetim n vend q t arnonte leckat e saj. Mirpo e drrmuar nga sherret n familjen e saj, gruaja e shkret prehej n kt shtpi t qet, dhe bile ndenji aty deri sa kaluan pashkt e m pas, q tu shmangej sarkazmave t plakut Bovari i cili do t premte t madhe srrinte pa porositur pr vete suxhuk. Prve s vjehrrs, q i jepte zemr me saktsin e gjykimit dhe me sjelljen serioze, Ems i bnin shoqri edhe gra t tjera. Ndr to ishin zonja Langlua, zonja Karon, zonja Dybrj, zonja Tyvazh, dhe, rregullisht prej ors dy deri n orn pes, zonja e shklqyer Ome, q skishte dashur kurr t besonte asnj nga thashethemet q llapnin pr fqinjn e saj. Vinin pr ta par gjithashtu edhe fmijt e Omeut; kta i shoqronte Justini. Ai ngjitej bashk me ta n dhom, dhe rrinte m kmb pran ders, pa lvizur, pa e hapur gojn. Bile shpesh her, zonja Bovari, pa u ruajtur fare nga ai, bnte tualetin. Ia niste me heqjen e krehrit, duke tundur kokn me nj lvizje t menjhershme; dhe, kur ai pa pr her t par gjith at floknaj q varej deri n gjunj, duke shpshtjell buklet e zeza, t shkretit djal iu duk sikur hyri prnjhersh n dika t jashtzakonshme dhe t re, shklqimi i s cils e tmerroi. Ema, pa dyshim, nuk vinte re as vmendjet e heshtura dhe as druajtjet e tij. Asaj as q i shkonte mendja se dashuria, q qe fshir nga jeta e saj, regtinte aty, pran saj, nn at kmish prej plhure t trash, n at zemr djaloshare t hapur ndaj shfaqjeve t bukuris s saj. Pr m tepr mosprfilljen kundrejt gjithkaje ajo e onte deri aty, sa nxirrte nga goja fjal aq t ngrohta, hidhte shikime aq krenare, ndryshonte sjellje aq shum, saq tek ajo nuk mund t dalloje dot m egoizmin nga shpirtmirsia, shthurjen nga virtyti. Kshtu pr shembull, nj mbrmje ajo u nxeh me shrbtoren, q i krkonte leje t dilte dhe q belbzonte duke krkuar ndonj arsye, pastaj papritmas ajo e pyeti: - Pra ti e do? Dhe, pa pritur prgjigjen e Felisites, s cils po i hypte t skuqurit n fytyr, ajo shtoi me trishtim: - Hajde, mbathja, bj qejf! Me t hyr pranvera, ia bn kopshtin qilizm cep m cep, si kishte urdhruar vet, pa marr parasysh vrejtjet e Bovariut; megjithat ky qe i lumtur, q ajo n fund t fundit shfaqte nj vullnet e aq. Kt, ajo sa m tepr e merrte veten, aq m shum e tregonte. N fillim, e gjeti mnyrn se si ta shporrte nga shtpia, teto Rolen, tajn, e cila, gjat kohs q ajo nuk ishte shruar ende plotsisht, e kishte br zakon t vinte nj e dy n kuzhin me dy fmijt n gji dhe me nj qiraxhi, q kishte m shum dhmb sesa nj kanibal. Pastaj u shkput nga familja Ome, ua mbylli rrugn me radh gjith vizitave t tjera dhe vet bile filloi

t shkonte n kish jo aq rregullisht si m par, gj pr t ciln e mbshteti me t madhe farmacisti, q me kt rast i tha miqsisht. - Po binit disi n kurthin e klerit! Zoti Burnizien, ashtu si prpara, i vinte papritmas do dit sa dilte nga msimi i katekizmit. Kishte m tepr qejf t rrinte jasht q t merrte ajr t pastr n mes t pyllit t vogl, si e quante ai tendn e bleruar. N at or Sharli kthehej n shtpi. Ata kishin vap; u sillnin musht molle t mbl, dhe ata pinin s bashku pr shrimin e plot t zonjs. Bineu ndodhej po aty, domethn pak m posht, pran murit t tarracs, ku kapte gaforre. Bovariu e ftonte t pinte ndonj freskuese, po ama dhe ai ishte usta pr t hapur shishet. - Duhet, - thoshte ai, duke hedhur rreth tij e deri n skajet e peizazhit nj vshtrim t knaqur, - t mbahet kshtu shishja pingul mbi tryez dhe, pasi t priten fijet, ta nxjerrsh tapn pak nga pak, me ngadal e me ngadal, si bjn madje dhe me ujin e Selcit, npr restorante. Mirpo shpesh her mushti, gjat kohs q ai bnte kto veprime, u shprthente mu n fytyr dhe, sa her q ndodhte kshtu, prifti, me nj t qeshur t thell thoshte me shaka gjithmon po kto fjal: - Duket sheshit q sht babaxhan! Ai ishte me t vrtet njeri babaxhan, dhe bile, nj dit, nuk u prek fare nga farmacisti, i cili e kshillonte Sharlin ta onte zonjn pr ta zbavitur n teatrin e Ruanit pr t par tenorin e shquar Lagardi. Omeu, si u udit nga ajo heshtje, deshi t dinte mendimin e tij dhe prifti tha shkoqur se muzikn e mbante m pak t rrezikshme pr moralin se sa letrsin. Mirpo farmacisti mori n mbrojtje letrat. Teatri, sipas tij shrbente pr t luftuar paragjykimet dhe nn maskn e argtimit t msonte virtytin. - Castigat ridendo mores , zoti Burnizien! Mos shkoni m tej, shikoni vetm shumicn e tragjedive t Volterit; ato jan t ndrthurura gjith mjeshtri me mundime filozofike q i bjn ato pr popullin shkoll t vrtet morali dhe diplomacie. - Un, - tha Bineu, - kam par njher nj pjes teatri me t vrtet t goditur me titull Rrugai i vogl i Parisit , ku spikat karakteri i nj gjenerali t vjetr! Ai shtyn e pshtyn nj djal nga shtresa e lart q kishte mashtruar nj puntore, e cila n fund... - Sigurisht, - vazhdonte Omeu, - ka letrsi t keqe si ka dhe farmaci t keqe; mirpo, t dnosh t tr njhersh pjesn m t rndsishme t arteve, mua m duket nj budallallk trashanik, nj mendim mesjetar q u shkon pr shtat atyre kohrave t urryera kur rrasnin brenda Galileun.

- E di mir dhe un, - vrejti famullitari, - q ka vepra t mira, autor t mir, por ama le t marrim vetm ata njerz t sekseve t ndryshme q mblidhen n nj dhom t mahnitshme, t zbukuruar me salltanete mondane, pa le pastaj ato veshje maskuese pagane, ato makijazhe, ato drita, ato zra t prfemruar, t gjitha kto, si prfundim, ojn n nj shthurje shpirtrore dhe t ndjellin mendime t flliqura, tundime imorale. Kt mendim kan t paktn gjith etrit. N fund t fundit, shtoi ai duke i dhn prnjhersh zrit nj ton mistik, ndrsa mbi gishtin e madh pshtillte nj pisk burnot, n rast se kisha ka dnuar shfaqjet teatrale, t drejt ka pasur; ne duhet tu bindemi urdhresave t saj. - Prse, - shtroi pyetjen farmacisti, - i shkishron ajo aktort? Sepse, dikur, ata i bnin konkurrenc haptas ceremonive fetare. Po, kshtu sht, m prpara luheshin, shfaqeshin mu n mes t korit disa lloje farsash t quajtura mistere, n t cilat shpesh her cenoheshin rregullat e mirsjelljes. Prifti u mjaftua me nj ofsham, kurse farmacisti vazhdoi: - Kshtu sht dhe n Bibl; aty ka..., ju e dini..., m se nj hollsi... therse, gjra... me t vrtet... t shthurura! Dhe, n nj gjest zemrimi q bri zoti Burnizien, ai shtoi: - Ah! Ju duhet ta pranoni edhe vet q ssht libr pr tu vn n duart e t rinjve, bile mua sdo m vinte hi mir q Atalia... - Po Bibln e rekomandojn protestantt dhe jo ne! brtiti prifti q e humbi durimin. - rndsi ka! tha Omeu. Mua m vjen udi q n ditt tona, n shekullin e dituris, ngulmohet akoma q t ndalohet nj lodhje intelektuale q sht jo vetm e padmshme, moralizuese, por bile dhe higjienike nganjher, apo jo, doktor? - Ska dyshim, - u prgjigj mjeku plogsht, ose ngaq duke pasur po ato mendime, nuk donte t fyente njeri, ose ngaq skishte mendime fare. Biseds dukej se po i vinte fundi, kur farmacisti e pa me vend t hidhte dhe shkelmin e fundit. - Kam njohur un priftrinj, q visheshin me rroba si qytetar t zakonshm q t shkonin t shihnin lirshm si i hidhnin e prdridhnin kmbt valltaret. - Lri kto! ia pati famullitari. - Ah! Kam njohur un! Dhe, duke ndar rrokjet e fjalis s tij, Omeu prsriti. - Kam njo-hur u-n! - Epo mir ather! Faj bnin, - i tha Burnizieni, i vendosur ta dgjonte deri n fund. - Po besa! Bjn edhe shum faje t tjera! brtiti farmacisti.

- Zotni!... e mori prsri fjaln prifti me sy aq t egrsuar saq farmacistit i hyri frika. - Dua t them vetm kt, - u prgjigj ai me nj ton m t but, - q toleranca sht mjeti m i sigurt pr ti trhequr shpirtrat drejt fes. - Ashtu sht! Ashtu sht! miratoi i shkreti prift, duke u ulur prsri n karrige. Mirpo vetm dy minuta ndenji ashtu. Pastaj, me tu larguar famullitari, zoti Ome i tha mjekut: - Ksaj i thon znk! Ia punova, e pat vet sa bukur!... Me nj fjal, dgjomni mua, ojeni zonjn n shfaqje, n mos pr gj tjetr, qoft edhe pr t trbuar nj her n jetn tuaj nj nga ata korbzinjt, dreqi e mori! T kisha njeri t m zvendsonte, do tju shoqroja vet. rrini e prisni! Vetm nj shfaqje ka pr t dhn Lagardi. sht i zn n Angli me paga t majme. sht me sa thon, skile i madh, i mbytur me flori. Mban me vete tri dashnore dhe kuzhinierin e tij personal. Gjith kta artistt e mdhenj i bjn paret tym; jeta e shthurur u duhet pr t nxitur disi imagjinatn. Mirpo vdesin n spital, sepse nuk kan mend, n t ri t bjn kursime. Epo ju bft mir, mirupafshim nesr! Ideja pr t shkuar n shfaqje hodhi rrnj shpejt n mendjen e Bovariut; sepse ia tregoi menjher s shoqes, e cila n fillim nuk e pranoi, duke nxjerr si shkak jo lodhjen, jo bezdisjen, jo shpenzimet; mirpo, pr udi, Sharli nuk u zmbraps, aq keq i ishte tiposur q ky argtim kishte pr ti br mir asaj. Ai nuk shihte asnj penges; e ma u kishte drguar treqind franga q nuk i priste, borxhet e zakonshme nuk arrinin ndonj shum t madhe, dhe afati i kambialeve q kishte pr ti kthyer zotit Lr ishte aq i gjat, saq as duhej vrar fare mendja pr to. Pastaj duke menduar se ajo nuk pranonte pr nj mirsjellje t holl, Sharli ngulmoi akoma m shum; kshtu q ajo, meq ai iu qep keq, m n fund vendosi t shkonte. Dhe, t nesrmen, n orn tet, ata ia hipn Dallndyshes. XV Turma qndronte pran murit, e radhitur simetrikisht midis parmakve. N qoshe t rrugve fqinje, ishin vendosur disa shpallje jashtzakonisht t mdha q kishin t njjtat lajmrime me shkronja t lajluara: Luia e Lamermurit... Lagardi... Opera...etj. Ishte koh e bukur, bnte vap; djersa u kullonte njerzve npr flok; secili prej tyre fshinte ballin e skuqur dhe nganjher era e vakt, q frynte nga lumi, valviste leht ant e tendave prej doku, t varura mbi dyert e kafeneve t vogla. Pak m posht, ndihej ndrkaq freskia e nj rryme ajri t akullt q vinte er dhjam, lkur dhe vaj. Ishte duhma q dilte nga rruga e karrocave, plot me depo t errta t mbushura me fui.

Ema, nga frika se mos dukej qesharake, deshi, para se t hynte brenda, t bnte nj shtitje n port, dhe Bovariu, nga meraku, i mbajti biletat n dor, n xhepin e pantallonave, q e shtrngonte pas barkut. Asaj i rrahu zemra me t hyr n korridor. Ajo vuri buzn n gaz pa dashje me mburrje, duke par turmn q sulej nga e djathta npr korridorin tjetr, ndrsa ajo ngjitej shkallve pr n lozhat e para. U gzua si fmij q i shtyu me nj gisht dyert e gjera t veshura me tapiceri; thithi me gjith mushkrit ern e pluhurit t korridoreve, dhe, kur u ul n lozh, e ngrehu trupin me nj lirshmri dukeshe. Salla filloi t mbushej, spektatort po nxirrnin dylbit e tyre t vogla nga kutit, dhe ata t prhershm, si e dallonin njri-tjetrin pr s largu, prshndeteshin. Vinin t lodheshin n teatr nga andrallat e tregtis; mirpo, meq nuk u dilnin asnjher nga mendja shtjet tregtare, bisedonin dhe atje pr pun pambuqesh, alkooli e iviti. Aty shiheshin koka pleqsh, pa pik shprehjeje dhe t qeta, dhe q, t zbardhura si nga flokt dhe ehrja, u ngjanin medaljeve t argjenda q u ka ikur shklqimi prej avulli t plumbit. T rinjt e pashm kapardiseshin n sall, duke vn n dukje, n pjesn e hapur t jelekut, kravatat e tyre ngjyr trndafili ose n t blert t elur; ndrsa zonja Bovari i sodiste gjith me ndje q nga lart, tek mbshtesnin mbi kokat e arta t shkopinjve t vegjl pllmbn e tendosur nga dorashkat e tyre t verdha. Ndrkaq u ndezn qirinjt e orkestrs; nga tavani zbriti llambadari, duke prhapur n sall, me rrezatimin e faqezave t tij t kristalta, nj gzim t papritur; pastaj hyn njri pas tjetrit instrumentistt, dhe n fillim nisi nj grvr e gjat e basave q grhisnin, e violinave q grvishtnin, e veglave frymore q buisnin, e flauteve dhe klarinetave q cingronin. Mirpo n sken u dgjuan tri goditje; zun t binin tamburet, t shoqruara nga akordet e veglave prej tunxhi, dhe, prapa perdes q po ngrihej, u duk nj peizazh. Ishte nj udhkryq n nj pyll, me nj burim n t majt, nn hijen e nj lisi. Fshatar e zotrinj me qyrk mbi sup, kndonin t gjith s bashku, nj kng gjuetie; pastaj ia behu nj kapiten q thrriste engjllin e s keqes duke ngritur duart nga qielli, u duk edhe nj tjetr; ata u larguan, dhe gjuetart ia morn kngs prsri. Ajo u gjend srish n botn e librave t rinis, n thellsit e Uollter Skotit. I dukej sikur dgjonte, nprmjet mjegulls, tingujt e gajdeve skoceze q prsriteshin npr shqop. Madje, duke e ndjekur me lehtsi libretin, sepse i kujtohej romani, ajo e ndiqte dramn fjal pr fjal, ndrsa ca mendime t pakuptueshme q i vinin ndr mend, shprndaheshin menjher, nga shkulme muzikore. Lshohej e tra pas prkujdesjes s melodive dhe e ndiente se dridhej e tra, sikur harqet e violinave ti binin nervave t saj. Nuk ngopej dot s sodituri kostumet, dekoret, artistt, pemt e pikturuara q dridheshin kur ecnin artistt, si dhe ksulat prej kadifeje, palltot, shpatat, t gjitha kto fantazira q lviznin

gjithandej n harmoni t plot si n atmosfern e nj bote tjetr. Mirpo befas doli nj grua q i hodhi nj qese nj shqytari t veshur n t blerta. Ajo ndenji vetm dhe ather u dgjua nj flaut q nxirrte tingujt t ngjashm me gurgullimn e burimit ose me cicrimat e zogjve. Luia hijernd ia mori kavatins s saj n sol maxhor; ankohej pr dashurin, krkonte krah t fluturonte. Po kshtu edhe Ems ia kishte qejfi t largohej dhe t prfundonte, duke fluturuar n kraht e dikujt. Papritmas u duk Edgar Lagardi. N fytyr i spikaste nj nga ato zbehtsit e shklqyeshme q u jep popujve t zjarrt t jugut dika nga madhshtia e shtatoreve t mermerta. Trupin e fuqishm ia shtrngonte nj jelek, n ngjyr t murrme; mbi kofshn e majt i varej nj kam e gdhendur, dhe hidhte rreth e rrotull shikime t molisura duke nxjerr n pah dhmbt e tij t bardh. Flitej se nj princesh polake, si e dgjoi nj mbrmje kur kndonte n plazhin e Biaricit, ku ai meremetonte barka, ra n dashuri me t. Pr shkak t tij ajo u rrnua fare. Ai e la aty pr hir t femrave t tjera, dhe gjith ai nam i ndjenjave e ndihmonte ti rritej fama si artist. Komediani endacak, si finok q qe, kujdesohej bile t fuste gjithmon npr reklama ndonj fjali poetike pr veten si njeri magjepss dhe me shpirt t ndjeshm. Kt natyr t mahnitshme sharlatani, q mishronte pjesrisht edhe berberin, edhe toreadorin e ngrinte si prfundim zri i bukur, siguria e plot n vetvete, temperamenti m tepr sesa zgjuarsia dhe deklamimi i tepruar, m tepr sesa lirizmi. Ai ngjalli entuziazm q n skenn e par. Luien e shtrngonte n kraht e tij, e lshonte, kthehej prsri, dukej i dshpruar; kishte shprthime inati, pastaj nxirrte pshertima t thella pikllimi me nj mblsi t pafundme dhe notat i dilnin nga fyti i zbuluar, gjith ngashrima e puthje. Ema prkulej ta shihte duke grvishtur me thonj kadifen e lozhs. Zemra i mbushej me kto vajtime melodioze q zgjateshin me shoqrimin e kontrabaseve, si klithma t mbyturish n zhaurimn e nj stuhie. Ajo i njihte tashm t gjitha dehjet dhe ankthet, t cilat pr pak e bn t vdiste. Zri i kngtares i dukej tamam si jehon e ndrgjegjes t saj, dhe ai iluzion q e magjepste, si pjes e vet jets s saj. Mirpo askush mbi tok nuk i ishte prkushtuar me nj dashuri t till. Ai nuk qante si Edgari, mbrmjen e fundit, n dritn e hns, kur ata po i thoshin njri-tjetrit: Mirupafshim nesr; mirupafshim nesr!... Salla ushtonte nga brohoritjet; e filluan edhe njher gjith pjesn e fundit; dashnort flisnin pr lulet e varrit t tyre, pr betime, pr mrgim, pr fat, pr shpresa dhe, kur knduan lamtumirn e fundit, Ema nxori nj klithm t mpreht, q u przie me dridhjen e akordeve prfundimtare. - Po pse ky zotnia, - e pyeti Bovariu, - i sht qepur e i merr shpirtin? - Jo, nuk sht ashtu, iu prgjigj ajo, - ai sht dashnori i saj. - Sidoqoft, ai betohet se do t marr hak n familjen e saj, ndrsa ai tjetri, ai q doli pak m par, thoshte: E dua Luien dhe besoj se dhe ajo m do. Le q ai

iku bashk me babain e saj, krah pr krah. Se ai shkurtabiqi i shmtuar q mban nj pupl n kapel, babai i saj sht, apo jo? Me gjith sqarimet q i bri Ema, qysh n duon recitative, kur Zhilberi i parashtron zotris s tij Ashton manovrat e veta t flliqura, Sharli, kur pa unazn e rreme t fejess me ann e s cils duhet t martohet Luia, kujtoi se ishte nj kujtim dashurie q ia drgonte Edgari. Madje e pranoi dhe vet se nuk e kuptonte ngjarjen, pr faj t muziks, q i mbyste keqas fjalt. - Po rndsi ka? i tha Ema; - pusho tani! - Ja q kam dshir, ti e di, - vazhdoi ai duke u prkulur mbi supin e saj, - t marr vesh se bhet. - Pusho, t thash! ia preu ajo nga padurimi. Luia bnte prpara, gjysm e mbshtetur mbi grat q e shoqronin, me kuror portokalli mbi flok, dhe me fytyr m t zbeht sesa atllasi i bardh i fustanit q kishte veshur. Ema sillte ndr mend ditn e martess; dhe prfytyronte veten aty, mes grurit, n shtegun e vogl, kur ecnin drejt kishs. Prse pra nuk kishte rezistuar, nuk ishte lutur e strlutur si ajo? Jo vetm q se bri kt, por prkundrazi, ajo fluturonte nga gzimi, pa e vn re as vet humnern drejt s cils po turrej... Ah! Sikur, ather kur ruante freskin e bukuris s saj, para cenimit q i silli martesa dhe zhgnjimi q psoi nga dashuria jashtmartesore, t kishte mundur tia kishte besuar jetn ndonj zemre fisnike, duke iu shkrir n nj t vetme virtyti, dashuria, epshet dhe detyra bashkshortore, nuk kishte pr t rn kurr nga nj lumturi aq e lart. Mirpo ajo lumturi ishte, pa dyshim, nj gnjeshtr e sajuar pr t venitur do dshir. Ajo e dinte tani voglsin e pasioneve, q arti e zmadhonte jasht mase. Duke u prpjekur, pra, ta largonte mendjen prej andej, Ema nuk donte t shihte gj tjetr n kt riprtritje t dhimbjeve t saj, vese nj fantazi plastike pr t zbavitur syt, dhe bile buzqeshte prbrenda saj me nj ndjenj mshire prbuzse, kur u duk n fund t skens, nn portn prej kadifeje, nj burr i veshur me pallto t zez. Kapela e madhe sipas mods spanjolle i ra gjat nj lvizjeje q bri; dhe menjher instrumentet dhe kngtart filluan sekstuorin. Edgari q shkreptinte nga trbimi; i mbyste t gjith me zrin e tij m t kthjellt. Ashtoni, duke nxjerr nga fyti nota t trasha, i bnte provokime pr vrasje, Luia lshonte nj vajtim t mpreht, Arturi prdridhte zrin n kufijt e tingujve t mesm, dhe basi i thell i priftit grhiste si ndonj organo; ndrsa zrat e femrave, q prsrisnin fjalt e tij, kndonin gjith mblsi n kor. T gjith ishin vn n nj rresht dhe bnin lvizje t shumta me duar; kurse nga gojt e tyre gjysm t hapura dilte njkohsisht inati, hakmarrja, xhelozia, tmerri, mshira dhe shtangia. Dashnori i fyer vringllinte shpatn e zhveshur, qaforja prej dantelle i ngrihej her pas here, sipas lvizjeve t kraharorit dhe vet shkonte sa m t djatht e n t majt, me hapa t mdhenj, duke krcitur mbi drrasa mamuzet e praruara t izmeve t tij t buta, q i

zgjeroheshin te syri i kmbs. Ai duhej t kishte, mendonte ajo, nj dashuri t pashtershme aq sa e derdhte mbi turm me gjith at afsh. Tr dshirat e mekura t saj pr tu treguar mosprfillse, shuheshin prpara poezis s rolit q e pushtonte t trn dhe, e magjepsur prej atij njeriu skenik, q e bri pr vete me vegullin e personazhit q luante, ajo u prpoq t prfytyronte jetn e saj, at jet t bujshme, t jashtzakonshme, t shklqyer, t ciln edhe ajo, n fund t fundit, mund ta kishte br, po t kishte dashur fati. Ata do t ishin njohur, do ta kishin dashur njri-tjetrin! Ajo do t kishte udhtuar bashk me t, npr gjith mbretrit e Evrops, kryeqytet m kryeqytet, duke marr pjes si n lodhjet dhe n krenarin e tij, duke mbledhur lulet q do ti hidhnin atij, duke ia qndisur vet kostumet; pastaj, do mbrmje, ulur n fund t nj lozhe me thuri m t lart, do t priste me goj hapur, shfrehjet e atij shiriti, q do t kndonte vetm pr t; ai do ta shihte q nga skena ndrsa ishte duke luajtur. Por befas sa su marros; ai po e shihte kjo ishte me siguri! Asaj i vinte t vraponte e t hidhej drejt e n kraht e tij, q ta mbronte fuqia e tij, si n mishrimin e vet dashuris, dhe ti thoshte, ti brtiste: Rrmbem, merrm me vete, e tia mbathim! Pr ty, pr ty e kam gjith afshin e shpirtit dhe gjith ndrrat e mia!. Perdja u ul. Era e gazit przihej me frymn e spektatorve; freskoret me lvizjet e tyre e bnin edhe m mbyts ajrin. Ema deshi t dilte, turma i kishte zn korridoret, kshtu q ajo u lshua prsri n kolltuk me rrahje zemre q i merrnin frymn. Sharli nga frika se mos i binte t fikt, vrapoi n bar ti merrte nj got aranat. Mezi u kthye prsri n vendin e tij, n do hap sepse ia shtynin brrylat, ngaq ai e mbante gotn me t dy duart, dhe bile treerekun e saj e derdhi mbi supin e nj ruanezeje me mng t shkurtra, e cila, duke ndier lngun e ftoht q i rrodhi npr shpin, lshoi ca klithma palloi, sikur po e vrisnin. I shoqi i saj, q ishte pronar filature, u nxeh me kt t humburin dhe, ndrsa ajo fshinte me shami njollat mbi fustanin t bukur tafta ngjyr qershie, ai thoshte npr dhmb me nj ton t vrazhd fjal pr dmshprblimin, shpenzime, shpages. M n fund Sharli arriti tek e shoqja, dhe it ha duke guluar: - Thash se skisha pr t dal gjall! Pupu njerz!... njerz!... Pastaj shtoi: - E gjen dot se k takova aty? Zotin Leon! - Leonin! - At vet! Do t vij t t prshndes. Dhe, sa po mbaronte kto fjal, hyri n lozh sekretari i dikurshm i Jonvilit. Ai ia shtriu dorn me nj lirshmri fisniku, ndrsa Ema nderi vetvetiu prpara t sajn, duke iu bindur, pa dyshim, forcs s nj vullneti m t fuqishm. Ajo nuk e kishte ndier dorn e tij qysh nga ajo mbrmje pranverore, kur ata i than njri-

tjetrit lamtumir, n kmb, n an t dritares, ndrsa mbi flett e blerta binte shi. Mirpo, duke sjell ndr mend me t shpejt rregullat e mirsjelljes q krkonte nj rast i till, ajo u prpoq t dilte nga topitja e kujtimeve t saj dhe nisi t belbzonte me ngut disa fjal: - Ah! Mirmbrma... Si! Ju ktu? - Qetsi! thirri nj z nga plateja, - sepse po fillon akti i tret. - Domethn qenkeni n Ruan kshtu? - Po. - Po qysh kur? - Jasht! Jasht! Njerzit kthyen kokn drejt tyre; ata heshtn. Mirpo, q nga ai ast, ajo nuk dgjoi m; dhe kori i t ftuarve, skena midis Ashtonit dhe shrbtorit t tij, dueti i madh n re maxhor, pr t, kaluan t gjitha n largsi, sikur veglave muzikore tu ishte fashitur tingulli dhe personazhet t ishin rrasur n thellsi; ajo sillte ndr mend lojrat me letra te farmacisti dhe shtitjen te taja, leximet nn tend, bisedat kok m kok pran zjarrit, gjith at dashuri t mjer, aq t qet dhe aq t gjat, aq t fsheht, aq t dhimbshur dhe q, megjithat, ajo e kishte harruar. Prse po kthehej ai prsri! kombinim rrethanash po e fuste at srish n jetn e saj? Ai qndronte mbrapa saj, duke u mbshtetur me shpatulla mbi atm; dhe, her pas here, ajo frgllonte nga fryma e ngroht q nxirrte ai nga hunda dhe q arrinte deri te flokt e saj. - Ju plqen shfaqja? i tha ai duke u prkulur mbi t aq afr, saq i fshiku faqen me majn e mustaqeve. Ajo iu prgjigj me plogshti: - Oh! pr zotin, jo, jo aq shum. Ather ai propozoi t dilnin nga teatri, q t shkonin gjkundi pr t ngrn akullore. - Ah! Jo q tani! Rrim edhe pak! tha Bovariu. Asaj i jan shpleksur flokt: me sa duket ka pr t ndodhur ndonj gj tragjike. Mirpo skena e marrzis, nuk e trhiqte fare Emn, dhe loja e kngtares iu duk e tepruar. - Brtet jasht mase, - tha ajo duke u kthyer nga Sharli, q po dgjonte. - Po... ndofta... pak, - iu prgjigj ai, duke ngurruar midis iltrsis t knaqsis q ndiente dhe respektit q kishte pr mendimet e s shoqes. Pastaj Leoni tha duke pshertir: - sht aq nxeht sa... - Sdurohet! Vrtet. - Mos ke gj siklet? e pyeti Bovariu. - Po, po m zihet fryma, eja t ikim.

Zoti Leon i vuri me delikates mbi shpatulla shallin e saj t gjat me dantella dhe q t tre shkuan t uleshin n port, n ajr t pastr, prpara xhamave t nj kafeneje. N fillim biseduam pr smundjen e Ems, megjithse ajo, her pas here, ia ndrpriste fjaln Sharlit, nga frika, si thoshte, se mos mrziste zotin Leon; dhe ky u tregoi se kishte ardhur n Ruan pr t kaluar dy vjet n nj zyr noteri n z, q t strvitej n shtje t ndryshme, t cilat n Normandi ndryshonin nga ato q trajtoheshin n Paris. Pastaj pyeti pr Bertn, pr familjen Ome, pr teto Lfransuain dhe, meq, n prani t t shoqit, skishin m gj pr ti thn njritjetrit, biseda pushoi. Njerzit q dilnin nga shfaqja kaluan nga trotuari duke knduar me z t ult ose sa u hante fyti: O ngjll i bukur, Luia ime! Ather Leoni, pr tu treguar si njohs arti, zuri t fliste pr muzikn. Ai kishte par Tamburinin, Rubinin., Persianin, Grisin ; dhe n krahasim me ta, Lagardi, me gjith zrin buits q kishte, skishte gj fare. - Sidoqoft, - ia preu fjaln Sharli, q e kafshonte ik e nga nj ik akulloren e tij me rum, - thon q n aktin e fundit sht me t vrtet i mahnitshm: m vjen keq q ika para mbarimit, se mua filloi t m plqente shfaqja. - Ska gj, - e mori fjaln sekretari, - s shpejti ka pr t dhn nj shfaqje tjetr. Mirpo Sharli iu prgjigj se do t iknin q t nesrmen. - Ve n mos da, shpirti im, - shtoi ai duke u kthyer nga e shoqja, - t rrish vetm! Dhe, duke ndrruar taktik prpara ktij rasti t papritur q i prgjigjej shpress s tij, djaloshi nisi t lavdronte Lagardin n pjesn e fundit. Ishte nj gj e shklqyer, e jashtzakonshme! Ather Sharli ngulmoi: - T dieln ke pr tu kthyer! Hajde tani, vendos! Gabim e ke, n e ndien sado pak se kjo t bn mir. Ndrkoh tryezat rreth e rrotull po boshatiseshin; pran tyre u afrua dhe qndroi pa u vn re nj kamerier; Sharli e kuptoi dhe nxori qesen, sekretari i mbajti krahun, dhe bile, nuk harroi t linte, ve llogaris, dy monedha t bardha, q i tringlloi mbi mermerin e tryezs. - Po m vjen keq, me t vrtet, - pshpriti Bovariu, - pr parat q ju... Mirpo tjetri bri nj gjest mosprfilljeje gjith przemrsi dhe, duke marr kapeln, pyeti: - Kshtu e lam, apo jo, nesr n orn gjasht? Sharli prsriti dhe nj her se ai vet smund t rrinte m gjat; mirpo Emn se pengonte gj...

- Puna sht se..., - belbzoi ajo me nj buzqeshje t uditshme, - as vet se di tamam... - Mir, pra! Do t mendohesh akoma. Ktu jemi, nata t jep kshilla. Pastaj duke u kthyer nga Leoni q i shoqronte, i tha: - Tani q jeni ktu n ant tona, besoj se do t na vini, her pas here, pr dark? Sekretari iu prgjigj se nuk do t rrinte pa i ardhur, meqense kishte bile nevoj t shkonte n Jonvil pr nj shtje t zyrs s tij! Dhe u ndan para vendkalimit t Shn Herblandit, n astin kur n katedrale po binte ora njmbdhjet e gjysm.

PJESA E TRET I Zoti Leon, gjat kohs q studionte pr drejtsi, kishte shkuar shpesh her n Shomjer, ku kishte pasur sukses t madh me t rejat puntore lozonjare, t cilave u dukej njeri me pamje fisnike. Binte n sy midis tr studentve t tjer: flokt nuk i mbante as shum t gjat, as shum t shkurtr, nuk i hante q ditn e par parat e gjith tremujorit, dhe kishte marrdhnie t mira me profesort. Dhe nuk e tepronte kurr, ca nga frika e ca nga kujdesi pr veten. Shpesh, kur rrinte lexonte n dhom, ose ulej nn bliret e kopshtit t Luksemburgut, e hidhte Kodin prtok dhe i kujtohej Ema. Mirpo, pak nga pak kjo ndjenj iu fashit dhe iu ndezn sipr saj dshira t tjera t zjarrta, megjithse ai ngulmoi ta mbante at gjall midis tyre; sepse Leoni nuk i kishte humbur t gjitha shpresat, dhe i mbetej njfar premtimi i vaglluar q luhatej n t ardhmen si ndonj frut i art i varur n ndonj gjethnaj fantastike. Prandaj, kur e pa at pas tri vjetsh larg njri-tjetrit, iu ngjall dashuria e vjetr. Duhej t vendoste, mendonte ai, q kt radh m n fund ta shtinte n dor tamam. Pr m tepr q tani ishte br m pak i druajtur se m par nga q kishte ndenjur n shoqri gazmore, dhe n provinc kthehej me nj ndjenj mosprfilljeje ndaj kujtdo q nuk i shkelte kmba, si ai, me kpuc lustrafine, n asfaltin e bulevardit. Po t kishte qen me ndonj pariziane me dantella, n sallonin e ndonj doktori t famshm, me dekorata e karroc, sekretari i shkret kishte pr tu

dridhur si ndonj fmij; mirpo ktu, n Ruan, n at kafene t portit, prpara s shoqes t nj mjeku t prvuajtur, e ndiente veten si jo m mir, i sigurt q m par se do t shklqente. Vetbesimi varet nga ambienti ku ndodhesh; nuk mund t flitet njlloj n katin e par si n t pestin, pastaj femra e pasur duket sikur e mbron nderin duke mbajtur rreth e rrotull vetes gjith kartmonedhat q ka, si ndonj pancir i futur n korsen e saj. Kur u nda mbrmjen e kaluar nga zoti dhe zonja Bovari, Leoni i ndoqi pr s largu n rrug; pastaj, si i pa q ata u ndaln te Kryqi i Kuq, ai u kthye mbrapsht dhe e kaloi tr natn duke bluar n mendje nj plan. Kshtu t nesrmen, rreth ors pes, ai hyri n kuzhinn e hanit, fytin e kishte t shtrnguar nga ankthi, faqet t zbehta, dhe kishte nj vendosmri frikacaksh q ska gj q ti ndal. - Zotria ssht aty, - i tha nj shrbtor. Kjo iu duk si ogur i mbar. U ngjit lart. Ajo nuk u turbullua fare nga ardhja e tij; prkundrazi, i krkoi t falur q kishte harruar ti thoshte se ku kishin zn vend. - Oh! E gjeta vet, - ia pati Leoni. - Si kshtu? I tha se vet instinkti e kishte drejtuar, kuturu, drejt e tek ajo. Ajo vuri buzn n gaz, ndrsa Leoni, pr t ndrequr budallallkun q bri, i tregoi menjher se tr mngjesin e kishte kaluar duke i marr gjith hotelet e qytetit me radh n krkim t saj. - Paskeni vendosur pra t rrini? shtoi ai. - Po, - i tha ajo, - po bra gabim. Nuk duhet t msohesh me knaqsi t paarritshme, kur ke rreth vetes nj mij krkesa t ngutshme... - Oh! E marr me mend... - Ah! Jo! Ju skuptoni dot gj, sepse nuk jeni grua. Mirpo dhe burrat kishin brengat e tyre, dhe biseda nisi me disa mendime filozofike. Ema foli gjersisht pr mjerimin e dashurive toksore dhe pr vetmin e prjetshme n t ciln varrosej zemra. Duke dashur t dukej, ose duke kujtuar se shprehte po at trishtim q e kishte kapur dhe at vet, djaloshi i tha se ishte mrzitur jashtzakonisht shum gjat gjith kohs q kishte vazhduar studimet. Procedura e drejtsis i ngrinte nervat prpjet, e trhiqnin prirje t tjera, dhe e ma ia hante shpirtin pareshtur n do letr q i shkruante. Meq t dy po i prcaktonin gjithmon e m sakt arsyet e dhimbjes s tyre, secili, sa m shum fliste, ndizej nga pak n at rrfim t fshehtash q vinte duke u thelluar. Mirpo nganjher ndaleshin para se t parashtronin plotsisht mendimin e tyre, dhe sakaq krkonin mos t gjenin fjalin

m t prshtatshme pr ta shprehur at. Ajo nuk iu hap fare pr dashurin e zjarrt q kishte pasur pr nj tjetr, ai nuk i tha se e kishte harruar. Ndoshta atij nuk i binin m ndr mend darkat pas ballos, me femra t maskuara si puntore ngarkim-shkarkimi; as asaj me sa dukej nuk i kujtoheshin takimet e njhershme, kur vraponte mngjeseve npr bar, drejt kshtjells s dashnorit t saj. Zhurmat e qytetit mezi arrinin deri tek ata; dhe dhoma dukej e vogl, tamam sa duhej pr ta br edhe m intime vetmin e tyre. Ema, e veshur me peshtamall i kishte mbshtetur flokt e mbledhur topuz mbi shpinn e kolltukut t vjetr; veshja prej letre t verdh e murit krijonte nj si sfond t art mbrapa saj; dhe koka e zbuluar prsritej n pasqyr me vijn e bardh n mes, ndrsa majat e veshve i dilnin mbi flok. - Megjithat t m falni, - i tha ajo, - po gabim sht! Ju mrzita me ankesat e mia t prjetshme! - Jo, jo, hi fare! - Ta dinit ju, - vazhdoi ajo duke ngritur nga tavani syt e saj t bukur, ku i dridhej nj pik loti, - gjith ato gjra q kam ndrruar! - Po edhe un ama! Oh! aq kam vuajtur! Shpesh her dilja jasht, ecja n kmb, endesha buz lumit, i trullosur nga zhurma e turms, pa mundur ta largoja prej vetes at q m qe ngulur n mend e sm shqitej. Te nj tregtar gravurash q e ka dyqanin n bulevard ka nj gravur italiane q tregon nj Zan. Ajo sht e mbuluar me nj tunik dhe sodit hnn, ndrsa mbi flokt e lshuar ka lule mos m harro. Aty m shtynte pareshtur dika, me or t tra kam qndruar n at vend. Pastaj shtoi me nj z t dridhur: - Ajo ju ngjante pak juve. Zonja Bovari ktheu kokn nga ana tjetr, q ai mos tia pikaste gazin e paprmbajtshm q ndiente se po i ngjitej n buz. - Shpesh her, - shtoi ai, - u shkruaja letra dhe pastaj i grisja. Ajo nuk prgjigjej. Ai vazhdoi: - Nganjher prfytyroja sikur ju sillte aty ndonj rastsi. M dukej sikur ju shihja n qoshe t rrugve, dhe vrapoja mbrapa gjith karrocave q u valvitej n port ndonj shall, ndonj vel si juaji... Ajo dukej se e kishte vendosur ta linte t fliste pa ia prer asnjher fjaln. Duarkryq dhe kokulur, i kishte ngulur syt te fjongoja e pantoflave t saj, dhe her pas here ua lvizte nga pak satenin me gishtat e kmbs. Megjithat ajo tha duke pshertir: - Ama ska m lemeri sesa ta shtysh si un, me nj jet t kot, apo jo? Po ti hynin njeriu n pun kto dhimbjet tona, do t ngushlloheshim t paktn me mendimin q u flijuam pr dika!

Ai filloi t lavdronte virtytin, detyrn dhe flijimet e heshtura, ngaq dhe si ai vet e ndiente jashtzakonisht shum nevojn e prkushtimit, t ciln sarrinte dot ta plotsonte. - Do t kisha shum dshir, - tha ajo, q t bhesha murgesh spitali. - Pr fat t keq, - u prgjigj ai, - burrat nuk kan fare nga kto misione t shenjta, dhe sdi t ket ndonj profesion..., me prjashtim ndofta t atij t mjekut... Ema me nj t ngritur t leht t supeve ia preu fjaln q t ankohej pr smundjen e saj nga e cila gati sa svdiq; far tersi q skishte ndodhur ashtu! Tani nuk do t vuante m. Leonit iu ngjall n ast dshira pr t shijuar qetsin e varrit, dhe bile, nj mbrmje, kishte shkruar testamentin e tij, duke ln porosi q ta varrosnin t mbshtjell me at mbulesn e bukur t krevatit, me shirita kadifeje, q ia kishte falur ajo; sepse t dyve ua kishte nda q t ishte ashtu, meqense si njri dhe tjetra ndrtonin nj ideal mbi t cilin prshtatnin tani t kaluarn e tyre. Ve ksaj, fjala sht si makin petzimi q i zgjat gjithmon ndjenjat. Mirpo kur ajo dgjoi kt sajim lidhur me mbulesn e krevatit, e pyeti: - Prse kshtu? - Prse? Ai ngurronte. - Sepse ju kam dashur shum! Dhe, duke u knaqur vetmevete q e kaprceu vshtirsin, Leoni me bisht t syrit vrejti fizionomin e saj. Ndodhi tamam si me qiellin kur nj er t fryj, spastrohet nga ret. Grumbullimi i mendimeve t trishtuara q ia errsonte syt e kaltr, u duk sikur u fshi prej tyre; asaj i ndriti gjith fytyra. Ai ishte n pritje. M n fund ajo u prgjigj: - Vazhdimisht e kam marr me mend nj gj t till... Ather, i treguan njri-tjetrit ngjarje t imta t asaj pjese t largt t jets s tyre, s cils sapo ia kishin prmbledhur, me nj fjal t vetme, si knaqsit dhe melankolit. Ai kujtonte tendn e kulprs, fustanet q kishte pas veshur ajo, orendit e dhoms, gjith shtpin e saj. - Po kaktuset tan t shkreta, u bn? - I thau t ftohtt kt dimr. - Ah! Sikur ta dinit sa shum kam menduar pr ta! Shpesh i sillja parasysh si njher e nj koh, kur dielli, binte mngjeseve verore mbi grilat e dritareve... dhe un u shikoja kraht e zbuluar q futeshin npr lule. - I gjori mik! ia bri ajo duke i nderur dorn. Leoni, i ngjiti menjher buzt mbi t. Pastaj, si mori frym thell, vazhdoi:

- N at koh, ju ishit pr mua, as vet se di se forc e pakuptueshme q m zaptuat gjith jetn. Nj her pr shembull, erdha te ju, por ju me siguri nuk ju kujtohet? - Posi, m kujtohet, - i tha ajo, - vazhdoni. - Ju ishit posht, n paradhom, gati pr t dal, n shkalln e fundit, kishit bile edhe nj kapel me lulka t kaltra, dhe, pa m ftuar fare ju, un se mbajta dot veten dhe ju shoqrova. Megjithat, n do ast, e kuptoja gjithnj e m mir budallallkun q kisha br, dhe vazhdoja t ecja pran jush, pa guxuar tju ndiqja hap pas hapi, por dhe pa dashur q t ndahesha prej jush. Kur ju hynit n ndonj dyqan un rrija n rrug, ju vshtroja nga xhami tek hiqnit dorashkat dhe numronit parat mbi banak. Pastaj i rat ziles s ders t shtpis s zonjs Tyvazh, ua hapn, dhe un ndenja si ndonj hajvan prpara ports s madhe e t rnd q u mbyll sa hyt ju brenda. Zonja Bovari, duke e dgjuar, uditej me vete q ishte plakur aq shum, gjith kto gjra q i rishfaqeshin tani, i dukeshin sikur po i zgjeronin hapsirn e jets dhe sikur hapnin para saj pafundsi ndjenjash ku i zhytej shpirti; dhe, her pas here thoshte me vete, me z t ult dhe me qepalla gjysm t mbyllura: - Po, sht e vrtet!... sht e vrtet!... sht e vrtet... Dgjuan q ra ora tet n sahatet e ndryshm t lagjes Bovuazin, e cila sht e mbushur me pensione, kisha dhe hotele t mdha t braktisura. Ata nuk flisnin m, mirpo, duke vshtruar njri-tjetrin, ndienin n kok nj fshfritje, sikur nga bebzat e syve t palvizur tu ishte shkputur ndonj gj e zshme. Ata ishin kapur prej duarsh; dhe ather si e kaluara e ardhmja, kujtimet e zbehta dhe ndrrat u shkrin t gjitha n mblsin e ksaj ekstaze. Errsira po i prpinte tashm muret, ku shklqenin akoma, gjysm t venitura n terr, ngjyrat e ndezura t katr gravurave q tregonin katr skena t Kulls s Nelit , me shpjegime posht, n spanjisht dhe frngjisht. Nga dritarja q hapej nga posht-lart, dukej nj cop qiell i zi, midis ative me maj. Ajo u ngrit e ndezi dy qirinj mbi komo, pastaj erdhi e u ul prsri. - Ah, kshtu, po... ia bri Leoni. - Po, po kshtu! iu prgjigj ajo. Dhe ai vriste mendjen si ta rifillonte bisedn e ndrprer, kur ajo i tha: - Si shpjegohet q deri tani asnjeri nuk m ka shprehur kurr ndjenja t tilla? Sekretari ia dha me z t lart si pr t protestuar q natyra ideale jan t vshtira pr tu kuptuar me njra-tjetrn. Ai vet sa e kishte par pr her t par, e kishte dashuruar n vend, e kapte dshprimi kur mendonte pr lumturin q do t kishin pr tu lidhur me njri-tjetrin pr jet t jetve. - Dhe un e kam menduar nj gj t till, - i tha ajo. - ndrr e bukur! pshpriti Leoni.

Dhe, duke prekur leht e leht me dor shiritin e kaltr t brezit t saj t bardh, ai shtoi: - Po tani kush na pengon tia nisim nga e para?... - Jo, miku im, - iu prgjigj ajo. Jam tepr e moshuar... ju jeni tepr i ri... harromni! Kan pr tju dashur t tjera..., dhe ju keni pr ti dashur. - Jo si ju! brtiti ai. - Sa kalama q bheni! Ti lm kto, duhet t tregohemi me mend! Kshtu dua un! Ajo i radhiti gjith arsyet q e bnin t pamundur dashurin e tyre dhe i tha se duhej t qndronin, ashtu si m par, brenda kufijve t miqsis vllazrore. Me gjith mend i nxirrte ajo kto fjal nga goja? Si dukej Ema q sdinte as vet se thoshte ngaq ndiente njkohsisht knaqsin e magjepsjes q ushtronte dhe nevojn pr tu prmbajtur dhe, duke soditur djaloshin me sy t mallngjyer, i sprapste me t but ledhatimet e druajtura q orvatej ti bnte ai me duar t dridhura. - Ah! M falni, - i tha ai duke u zmbrapsur. Dhe Emn e pushtoi nj tmerr i pakuptueshm, prpara ksaj druajtje, e cila pr t ishte m e rrezikshme sesa guximi burrror i Rodolfit, kur ky i afrohej krahhapur. Asnj mashkull si ishte dukur kurr ndonjher aq i hijshm. N sjelljen e tij spikaste nj iltrsi e shklqyer. Ai i ulte qerpikt e gjat dhe t holl, q i ktheheshin. Faqet me at cip t mbl nisn t skuqeshin, mendonte ajo, nga epshi q i ngjallej prej saj, dhe Ema ndiente nj dshir t paprmbajtshme tia ngjiste buzt mbi to. Ather, duke u prkulur nga sahati sikur donte t shikonte orn, i tha: - O zot, sa von sht! Sa shum paskemi llomotitur! Ai e kuptoi se ku e hidhte fjaln ajo dhe krkoi kapeln. - Le q m doli fare nga mendja shfaqja! I shkreti Bovari q m la ktu posarisht pr t! Do t m onte aty bashk me t shoqen e tij zoti Lormo, q banon n rrugn Gran-Pon. Dhe e humbi rastin sepse do t largohej q t nesrmen. - Vrtet? tha Leoni. - Po. - Sidoqoft, un duhet tju takoj prsri, - vazhdoi ai, - kisha pr tju thn... - far? - Dika... t rndsishme, serioze. Eh! Le q skeni pr t ikur, sht e pamundur! Ta dinit ju... Dgjomni mua... Domethn sm paskeni kuptuar? Spaskeni marr gj me mend?... - Megjithat ju flisni bukur, - i tha Ema.

- Ah! Llafe koti! Boll, boll! M jepni mundsin, pr mshir, tju shoh prsri..., edhe nj her..., vetm nj her. - Po mir!... Ajo u ndal, pastaj, sikur po ndryshonte mendim, i tha: - Oh! Jo ktu! - Ku t doni ju. - Doni... Ajo u duk sikur po mendohej, dhe, me nj ton t prer, i propozoi: - Nesr, n orn njmbdhjet, n katedrale. - Aty do t m keni! brtiti ai duke i kapur duart, q ajo i trhoqi. Dhe, meqense t dy ndodheshin n kmb, ai mbrapa saj dhe Ema me kok ulur, ai u prkul nga ana e qafs dhe e puthi gjat e gjat n zverk. - Po ju qenkeni fare! Oh! U marrost! i thoshte ajo, duke u kakarisur, ndrkoh q ai sa vinte dhe e puthte m dendur. Pastaj, si ia afroi kokn prmbi supin e tij u duk sikur krkonte plqimin nga syt e saj. Shikimi i tyre ra mbi t plot me madhshti t akullt. Leoni bri tri hapa mbrapa pr t dal. Qndroi te pragu i ders. Pastaj me nj z t dridhur, pshpriti: - Mirupafshim nesr! Ajo iu prgjigj me nj shenj koke dhe u zhduk si zog n dhomn prbri. N mbrmje, Ema i shkroi sekretarit nj letr jashtzakonisht t gjat, nprmjet s cils i thoshte se nuk do ta mbante premtimin q kishte br pr takimin: tashm gjithka kishte marr fund, dhe, pr hir t lumturis s tyre, ata sduhej t takoheshin m. Mirpo kur e mbylli letrn, ajo u ndodh ngusht, ngaq nuk e dinte adresn e Leonit. - Kam pr tia dhn vet me dorn time, - tha ajo me vete; - ai do t vij. T nesrmen, Leoni, me dritare hapur dhe duke knduar leht e leht maj ballkonit, i lustroi vet kpuct, dhe u dha disa duar. Veshi nj pal pantallona t bardha, orape t holla, nj frak t blert, hodhi n shami gjith parfumet q kishte, pastaj, meq kishte prdredhur flokt, i drejtoi n floktore q tu jepte m shum hijeshi natyrore. - Qenka akoma shum hert! mendoi ai, duke shikuar sahatin e parukierit, q tregonte orn nnt. Lexoi nj gazet t vjetr mode, doli, piu nj puro, u ra posht e lart tri rrugve, dhe kur kujtoi se kishte ardhur koha u drejtua me ngadal nga Sheshi i Shn Mris. Ishte nj mngjes i bukur vere. Npr dyqanet e argjendarve shndrisnin argjendurinat, dhe drita q binte pjerrtazi mbi katedrale hidhte vezullime n boshllqet midis gurve t prhirt; n qiellin e kaltr, po vinte vrdall si vorbull,

rreth kambanave t vogla me trfil t skalitur prsipr, nj turm zogjsh; sheshi q ushtonte nga britmat, kundrmonte er lulesh si trndafila, jasemin, karafil, bathr dhe zhardhok q zinin vend prreth kalldrmit dhe q kishin midis tyre hapsira t pabarabarta t mbuluara me blerim t njom bar zemre dhe umize pr zogjt; n mes gurgullonte shatrivani, dhe nn adra, midis pjeprave t vendosur njri mbi tjetrin si piramida, shitset kokmbuluara mbshtillnin me letr buqeta manushaqesh. Djaloshi mori nj prej tyre. Ishte hera e par q ai blinte lule pr nj femr; dhe si u mori er, kraharori iu mbush me krenari sikur ky nderim q e mendonte pr dik tjetr, ti bhej atij vet. Mirpo kishte frik se mos e shihnin, prandaj hyri pa ngurruar drejt e n kish. N ato aste mu te pragu, n mes t ports n t majt, posht Marians Vallzuese qndronte shrbyesi i kishs, me pend n kok, me shpat varur deri mbi pulp, me shkop shtrnguar n dor, m madhshtor se nj kardinal dhe i shndritshm si ndonj putir i shenjt. Ai iu afrua Leonit dhe, me at buzqeshje dashamirse mikluese q prdorin klerikt kur pyesin fmijt, i tha: - Zotria juaj me siguri sht i ardhur! Dshiron gj zotria juaj t shoh kuriozitetet e kishs? - Jo, - ia preu ai. Dhe n fillim u soll npr anijet ansore. Pastaj doli t shikonte te sheshi. Ema nuk po vinte. Ai u ngjit deri lart n vendin e korit. Navata bashk me ann e prparme t kubeve gotike dhe me disa pjes t xhamtins pasqyrohej n ent e mbushura me uj t bekuar. Ndrsa refleksi i pikturave, q thyhej n buz t mermerit, shtrihej m larg, mbi pllakat e dyshemes, si ndonj qilim i larm. Nga t tri portat e hapura shtrihej brenda kishs n tri rreze t mdha drita e jashtme. Her pas here, n fund, kalonte ndonj kandilonaft duke prthyer gjunjt pjerrtas para altarit, si besimtart q nxitohen. Llambadart e kristalt rrinin varur pa lvizur. N vendin e korit digjej nj llamb e argjendt; dhe, nga kapelat ansore, dilnin nganjher ca si afshe pshertimash, bashk me zhurmn e that t nj grile q ulej, duke jehuar nn kubet e larta. Leoni ecte me hapa t rnd ans mureve. Kurr ndonjher jeta nuk i ishte dukur aq e bukur. Pas pak do ti vinte ajo, gjith nur, e shqetsuar, duke prgjuar nga mbrapa vetes shikimet q e ndiqnin dhe me fustanin me fruta, me syzat e arta, me kpuct e holla me qafa, me lloj-lloj stoli fisniksh, q ai nuk i kishte shijuar ndonjher dhe me at ngashnjim t pafundm t nderit q dorzohet. Kisha si nj sallon intim zonjash, jasht mase i madh, ishte gati ta priste at; kubet prkuleshin pr t thithur n errsir rrfimin e dashuris s saj: xhamatinat ngjyra-

ngjyra shklqenin pr t ndriuar fytyrn e saj dhe temjanicat do t ndizeshin q ajo t dukej porsi nj engjll, n tymin e errave t kndshme. Megjithat ajo nuk po vinte. Ai zuri vend n nj karrige dhe syt i ndeshn n nj xham t kaltr mbi t cilin ishin pikturuar peshkatar t ngarkuar me shporta. Ai e pa nj cop her t mir me vmendje, dhe numronte luspat e peshqve dhe vrimat e kopsave t bluzave, ndrsa mendja i endej sa andej-kndej n krkim t Ems. Shrbyesi i kishs, i cili rrinte mnjan, ziente nga prbrenda q ky njeri kishte marr guximin ta sodiste vet katedralen. I dukej sikur sillej tmerrsisht keq, sikur po e vidhte n njfar mnyre, dhe sikur gati po kryente ndonj prdhosje. Mirpo ja nj fshfrim mndafshi mbi pllaka, streh kapele, nj mantel i zi... Ishte ajo; Leoni u ua dhe i doli me vrap prpara. Ema ishte e zbeht. Ajo ecte shpejt. - Lexojeni! it ha ajo duke i dhn nj fije letr... Oh, jo! Dhe trhoqi prnjhersh dorn, hyri n kishzn e Shn Mris ku, si u ul n gjunj pran nj karrigeje, nisi t lutej. Djaloshi u zemrua nga kjo tek fanatizmi fetar t tepruar pastaj ndjeu, megjithat, njfar knaqsie tek e shihte, n mes t takimit t dashuris, t prhumbur npr lutje si ndonj markez andaluziane; por skaloi shum dhe ai u mrzit, sepse ajo skishte t mbaruar. Ema lutej, ose m sakt prpiqej t lutej, me shpres se do ti binte nga qielli ndonj vendim i papritur dhe, q t siguronte ndihmn hyjnore, ngopte syt me shklqimet e tabernakulit, thithte ern e shebojave t bardha q kishin elur npr saksit e mdha, dhe dgjonte gjith vmendje heshtjen e kishs, q vetm sa ia shtonte m keq trazirn e zemrs. Ajo po ohej, dhe q t dy po mateshin t dilnin, kur iu afrua me vrull shrbyesi i kishs, duke i thn: - Me siguri zonja sht e ardhur? Dshiron gj zonja t shoh kuriozitetet e kishs? - Epo jo! brtiti sekretari. - Prse jo? ndrhyri ajo. Se ajo me nderin e saj t lkundshm kapej tani pas shn Mris, pas skulpturave, pas varreve, pas gjithfar rastesh t mundshme. Ather, shrbyesi, q ti merrnin t gjitha sipas radhs, i oi deri te hyrja, pran sheshit, ku u tregoi me shkopin e tij, nj rreth t madh me gur t zinj, pa mbishkrime e skalitje. - Ja, - tha ai me madhshti, - ky sht qarku i kambans s bukur t Ambuazs. Ajo peshonte dyzet mij livra, Se kishte shoqen n tr Evropn. Puntori q e kishte derdhur, vdiq nga gzimi...

- Hajde t ikim, - tha Leoni. Shrbyesi nisi t ecte prsri, pastaj si i arriti n kapeln e shn Mris, shtriu kraht me nj gjest prmbledhs demonstrimi dhe, m krenar se ndonj pronar tokash q t tregon pemt frutore, tha: - Kjo pllak e thjesht mbulon Pier d Brezen, zotrin e Varens dhe t Brisakut, mareshal i madh i Puatus dhe governator i Normandis, rn n betejn e Monlerit m 16 korrik 1465. Leoni kafshonte buzt, prplaste kmbt prdhe nga padurimi. - Ndrsa n t djatht, fisniku q shihni i mbuluar i tri me hekur, hipur mbi at kal t ngritur arithi, sht nipi i tij, Luigj d Brezei, zotria i Brvalit dhe i Manshoves, kont i Malvries, baron i Monis, shambelan i mbretit, kalors i Urdhrit t Malts, gjithashtu dhe ai guvernator i Normandis, i cili vdiq m 23 korrik 1531, nj t diel, si thot dhe mbishkrimi dhe, m posht, tabloja e ktij njeriu q gati pr tu futur n varr, tregon pikrisht po at. sht e pamundur, apo jo, t shohsh nj pasqyrim m t prsosur t hiit? Zonja Bovari vuri syzat. Leoni, pa lvizur vendit, e vshtronte, pa u munduar m, bile, as ti thoshte qoft edhe nj fjal t vetme, t bnte qoft edhe nj lvizje t vetme, aq shum e ndiente veten t dshpruar prpara ktij qndrimi t dyfisht llafesh t pafundme dhe mosprfilljeje. Ciceroni i pashqitshm vazhdonte: - Pran tij, kjo grua q qan ulur n gjunj, sht bashkshortja e tij, Diana d Puatie, kontesh e Brezes, dukesh e Valantinuas, q ka lindur n 1499 dhe ka vdekur m 1566, dhe, n t majt, ajo q mban nj fmij, sht shn Mria. Tani kthehuni nga kjo an: Kto jan varret e Ambuazve. Q t dy kan qen kardinal dhe arkipeshkv t Ruanit. Ai aty ishte ministr i mbretit Luigj XII. Ai i ka br shum t mira katedrales. Tridhjet mij skude ari ka ln me testament pr t varfrit. Dhe, pa u ndalur, e pa pushuar s foluri, ai i futi n nj kapel t mbushur deng me parmak, largoi disa prej tyre, dhe zbuloi nj si bllok, q mund t kishte qen me siguri ndonj shtatore e skalitur dosido. - Ajo zbukuronte dikur, - tha ai me nj ofsham t gjat, - varrin e Rikard Zemrluanit, mbret i Anglis dhe duk i Normandis. N kt gjendje e katandisn, zotri, kalvinistt. Nga shpirtligsia q kishin, e kishin futur nn dhe, posht fronit ipeshkvnor t imzotit. Ja kjo sht dera nga ku hyn imzoti n banesn e tij. Le t shkojm t shohim tani xhamtinat me fytyrn e dragoit. Mirpo Leoni nxori n ast nj monedh t bardh nga xhepi dhe e kapi Emn prej krahu. Shrbyesi i kishs shtangu fare ngaq nuk e kuptonte fare gjith at bujari t parakohshme, ather kur vizitorit i ngeleshin akoma gjith ato gjra pr t par. Prandaj, duke i thrritur t kthehej, i tha:

- Ej, zotri! Shigjetn e majs!... - Faleminderit! ia ktheu Leoni. - Zotri, e keni gabim! sht katrqind e dyzet kmb e lart, nnt m pak se sa piramida e madhe e Egjiptit. sht e derdhur e tra n giz, sht... Leoni po largohej; arsyeja ishte se i dukej sikur dashuria e tij, q, qysh prej gati dy orsh, kishte ngelur n vend pa lvizur n kish, si gurt, do t avullohej si ndonj tym, nprmjet atij lloj qyngu t cunguar, kafazi strgjatsh, oxhaku vrimavrima, q ngrihet mbi katedrale, si prpjekje e marr e ndonj llamarinisti t fandaksur. - Ku po shkojm kshtu? i thoshte ajo. Ai, pa iu prgjigjur, vazhdonte t ecte me hap t shpejt dhe, ndrsa ajo po ngjyente gishtin n uj t bekuar, dgjuan nga mbrapa tyre nj frym guluese, q e ndrpriste rregullisht trokitja e nj bastimi. Leoni u kthye nga mbrapa. - Zotri! - far? Dhe dalloi shrbyesin e kishs q mbante nn krah dhe drejt mbi bark njrin sipr tjetrit nja njzet libra t trash t lidhur. Ishin vepra q flisnin pr katedralen. - Hajvan! tha npr dhmb Leoni duke dal fluturimthi nga kisha. Te sheshi po luante nj unak. - Shko m gjej nj karroc! Kalamani u nis si shigjet npr rrugn Katr-Van; ather ata ndenjn vetm nj cop her, ball pr ball dhe pak t sikletosur. - Ah! Leon!... Me gjith mend... se di... n duhet q un...! Ajo bnte naze. Pastaj, duke marr nj pamje m serioze, i tha: - Sna ka hije fare, e dini apo jo? - N drejtim? i tha sekretari. Kshtu bhet n Paris! Dhe kjo fjal, si nj argument i pathyeshm, e bri t vendoste. Ndrkaq, karroca nuk po vinte. Leoni kishte frik se mos ajo kthehej n kish. M s fundi u duk karroca. - Dilni s paku nga porta e veriut! u thirri atyre shrbyesi, q kishte ndenjur te pragu, pr t par Ringjalljen, Gjyqin e fundit, Parajsn, Mbretin David, dhe t Mallkuarit n flakt e ferrit. - Ku do t shkoni, zotri? pyeti karrocieri. - Ku t doni ju! i tha Leoni duke e shtyr Emn n karroc. Dhe karroca e rnd u nis. Ajo zbriti npr rrugn Gran-Pon, prshkoi Sheshin e Arteve, Moli e Napoleonit, urn Nf dhe u ndal mu prpara shtatores s Pier Kornejit. - Vazhdoni! brtiti nj z q nga brenda.

Karroca u nis prsri, dhe, duke u rrmbyer, q n udhkryqin Lafajet, nga e tatpjeta, hyri me revan t madh n stacionin hekurudhor. - Jo ktu, vazhdoni drejt prpara! brtiti i njjti z. Karroca doli jasht kangjellave, dhe pas pak, si mbrriti n Kur, eci me trok t leht, mes vidheve t mdha. Karrocieri fshiu ballin, futi kapeln prej lkure midis kmbve dhe e nxori karrocn jasht rrugkalimeve, n buz t lumit, n bar. Ajo ecte ans lumit mbi shtegun e shtruar me akll ku trhiqnin barkat dhe, vazhdoi kshtu gjat, nga ana e Uaselit, matan ishujve. Mirpo papritmas, ajo kaloi vettimthi npr Katrmari, Satvil, GrandShose, rrugn DElbf dhe ndaloi pr her t tret para kopshtit botanik. - Ecni pra! thrriste zri m me trbim. Dhe menjher, si ia mori vrapit, ajo kaloi npr Sen-Sever, nga moli i Kyrandierve, nga moli i Mlit, edhe nj her tjetr nga ura, npr sheshin Shan d mars dhe nga mbrapa kopshteve t spitalit, ku shtisnin n diell, gjat nj tarrace t bleruar fund e krye nga lerthat, disa pleq t veshur me xhaketa t zeza. Ajo i ra prsri bulevardit Bufrj, prshkoi bulevardin Koshuaz, pastaj gjith MonRibuden deri n kodrn e Devilit. Pastaj u kthye mbrapsht, dhe ather pa ndonj plan e drejtim t caktuar, u end kuturu posht e lart. E pan n Sen-Pol, n Leskyrn Mon-Gargan, n RuzheMar, dhe n sheshin Gajar-bua, n rrugn Maladreri, n rrugn Dinandri, prpara Sen-Romenit, Sen-Vivienit, Sen-Maklus, Sen-Nikezit, prpara Dogans, - n Viej-Turn e poshtme, n Trua-Pipat dhe n Varrezn Monumentale. Her pas here karrocieri, ulur mbi ndenjse u hidhte kabareve nga nj vshtrim t dshpruar. Ai nuk e kuptonte se qe ajo dalldisje pr tu vrdallisur q nuk i linte kta njerz t ndaleshin gjkundi. Nganjher ai bnte ndonj prov, dhe n ast dgjonte nga mbrapa britma zemrimi. Ather i fshikullonte edhe m keq t dy grdallat e mbytura n djers, pa ua vn veshin lkundjeve, duke e prplasur karrocn her ktu e her aty, pa pyetur fare i dshpruar dhe gati sa sqante nga etja, lodhja dhe trishtimi. Ndrsa n port, n mes t karrocave dhe fuive, si dhe npr rrug e npr udhkryqe njerzit shqyenin syt t habitur duke par kt gj aq t pazakont n provinc, nj karroc me perde t puthitura mir dhe q kalonte vazhdimisht, m e mbyllur se nj varr duke u lkundur sa andej-kndej si ndonj anije. Pr nj ast, n mes t dits, n fush t hapur, ather kur dielli i hidhte rrezet m fort mbi fenert e vjetr ngjyr argjendi, q nn perdet e vogla prej bezeje t verdh doli nj dor lakuriq dhe hodhi disa copa letrash, q u shprndan n er dhe u lshuan prdhe m larg, si flutura t bardha, mbi nj fush gjith trfila t kuq t elur.

Pastaj, rreth ors gjasht, karroca u ndal n nj rrugic t lagjes Bovuazin, dhe zbriti nj grua q ecte me vel t lshuar mbi fytyr, pa e kthyer kokn. II Kur mbrriti n han, zonja Bovari u udit q nuk e pa karrocn e posts. Iveri q e kishte pritur pesdhjet e tri minuta, m n fund kishte ikur. Megjithat asgj nuk e shtrngonte q t nisej; mirpo kishte dhn fjaln q do t kthehej at mbrmje. Pr m tepr e priste edhe Sharli dhe tashm ndiente n zemr at prulje t flliqur q, pr shum gra, sht njkohsisht si ndshkim dhe shprbles e shkeljes s kurors. Shpejt e shpejt bri gati valixhen, pagoi llogarin, mori me qira nj kaloshin dhe, duke e nxitur karrocierin, duke i dhn atij zemr, duke e pyetur n do ast pr orn dhe kilometrat e bra, arriti ta kapte Dallndyshen aty te shtpit e para t Kinkapmuas. Sa zuri vend n nj qoshe, mbylli syt dhe i hapi rrz kodrs, ku dalloi nga larg Felisiten, e cila kishte dal n plan t par prpara shtpis s nallbanit. Iveri i mbajti kuajt dhe kuzhinierja, duke u ngritur me maj t gishtrinjve deri te dritarja, i tha tins: - Zonj, duhet t shkoni menjher te zoti Ome. sht fjala pr nj pun. Fshati ishte i qet si zakonisht. N qoshe t rrugve, kishte pirgje t vogla ngjyr trndafili q nxirrnin avull, sepse ishte koha e reelrave dhe t gjith n Jonvil, e prgatisnin zahiren e tyre n t njjtn dit. Mirpo prpara dyqanit t farmacistit, t binte n sy nj pirg shum m i madh, q ua kalonte gjith t tjerve, ashtu si nj laborator q del mbi kuzhinat shtpiake, si nevoja e prgjithshme q vihet mbi tekat vetjake. Ajo hyri. Kolltuku i madh ishte kthyer prmbys, bile dhe Feneri i Ruanit ishte ln prdhe, midis dy havanve. Ajo shtyu dern e korridorit dhe, mu n mes t kuzhins, midis qypave t murrm, plot me rrush frngu t shkrmoqur, me sheqer t shtypur, me sheqer me kokrr, midis peshoreve mbi tryez, tasave n zjarr, asaj i zun syt t gjith Omet, t mdhenj e t vegjl, me prparse q u vinin deri n fyt dhe me pirunj n duar. Justini q qndronte n kmb, e mbante kokn ulur, kurse farmacisti i brtiste: - Kush t tha ta marrsh n kafarnaum. - Po pse? far ka? - far ka? u prgjigj farmacisti. Ja po bjm reelra; ato po vlojn; mirpo ishin gati duke u derdhur dhe un urdhrova t m sillnin nj en tjetr. Ndrsa ai nga plogshtia, nga prtacia, ka shkuar e ka marr, n laboratorin tim, varur n gozhd, elsin e kafarnaumit!

Kshtu e quante farmacisti nj depo, nn ati, t mbushur plot me en dhe me sende t zanatit t tij. Shpesh her ai rrinte vetm aty pr or t tra duke ngjitur etiketa, duke hedhur lngje nga nj en n tjetrn, duke paketuar; dhe e mbante at jo si ndonj magazin t thjesht, por si ndonj vend me t vrtet t shenjt, prej t cilit dilnin pastaj, t prpunuara nga duart e tij gjithfar hapesh, kokrrash t mdha vezake, ajra bimsh, locionesh e shurupesh, q do tia hapnin famn rreth e prqark. Slinte njeri t fuste kmbt aty brenda; madje aq shum e nderonte ai at zgq sa e pastronte vet me fshes n dor. N fund t fundit, nse farmacia q i kishte dyert t hapura pr kdo, ishte vendi ku ai nxirrte sheshit krenarin e tij, kafarnaumi ishte streha, ku Omeu, duke u prqendruar vet shkrihej i tri nga knaqsia q i jepte kryerja e punve m t muara; prandaj hutimi i Justinit i dukej kulmi i mungess s respektit; dhe m i kuq n fytyr se rrushi i frngut, ai e ngrinte e ulte: - Po, at t kafarnaumit! elsin q mbyll acidet dhe alkalet kaustike! T marr tjetri nj tas q e mbaj rezerv! Nj tas me kapak, dhe q ndofta skam pr ta prdorur kurr! do gj ka rndsin e vet n veprimet delikate t mjeshtris son! Po dreqi e mori! Ja q duhen br dallime dhe mos prdoren pr nevoja thuajse shtpiake ato q jan t caktuara pr nevoja farmaceutike. sht njsoj si t pressh copa-copa nj pul me skalpel, me bisturi, njsoj si gjykatsi t... - Po qetsohu tani! i thoshte zonja Ome. Ndrsa Atalia, duke e trhequr nga redingota, e thrriste: - Babi! Babi! - Jo, lrmni! vazhdoi farmacisti, - lrmni! Dreqi ta haj! M mir t bhesh bakall, pr fjal t nderit! Hajde, jepi kshtu! Mos prfill asgj! Thyej! Sakato! Le t ikin shushunjat! Digj mullagat! Vr kastraveca turshi npr en qelqi! Gris fashat! - Por ju kishit pr t...? i tha Ema. - Pastaj? E di ti rrezik t kanosej?... St zun gj syt, n qoshe, n t majt, n raftin e tret? Fol, prgjigju, nxirr nj fjal nga goja! - Nuk... e di, - belbzoi djaloshi. - Ah! Nuk e ditke! Mir pra, e di un ather! E pe nj shishe qelqi t kaltr, t vulosur me dyll t verdh, q ka brenda pluhur t bardh, mbi t ciln kam shkruar: I rrezikshm! dhe e di ti se ka aty? arsenik! dhe ti shkove dhe e preke, more nj en q ishte ngjitur me t! - Ngjitur me t, - brtiti zonja Ome duke lidhur duart, - arsenik? do t na helmoj t gjithve! Dhe fmijt filluan t lshonin ca klithma sikur t ndienin n bark dhimbje t llahtarshme.

- Ose do t helmoje ndonj t smur! vazhdonte farmacisti. Doje q un t shkoja n bankn e t akuzuarve si kriminel n gjyq? T m shihje q m hiqnin zvarr pr n gijotin? Pse se dije ti se me sa kujdes i ambalazhoj e magazinoj un gjrat, ndonse ksaj pune ia kam marr dorn si jo m mir? Shpesh her m z tmerri edhe mua vet, kur mendoj pr prgjegjsin q kam prsipr! Sepse na merr shpirtin qeveria, dhe ligjet absurde q jan shkruar pr ne na qndrojn mbi kok si shpata e Damokleut! Ems nuk i shkonte m mendja t pyeste se prse e donin, ndrsa farmacisti spushonte me fjalt e tij t rrmbyera: - Ja sa mirnjohs je pr t mirat q t kemi br! Ja si ma shprblen kujdesin atror fund e krye q sta kam kursyer asnjher! Sepse ku do t ishe pa mua? do t bje? Kush t ushqen, t edukon, t vesh e ti siguron t gjitha q t zsh dhe ti nj dit, me nder, nj vend n shoqri? Mirpo q t arrish kt, duhet t t rrjedh djersa urg ta kapsh lopatn e lundrs e t mos lshosh, dhe t t bhen, si i thon fjals, duart kallo: Fabricando fit faber, age quad agis. Aq i pezmatuar ishte sa thoshte citate latine. Kishte pr t thn dhe n kineze e n groenlandisht po ti kishte njohur kto dy gjuh; sepse e kishte zn nj nga ato kriza gjat t cilave tr shpirti nxjerr pa dallim gjith mban prbrenda, si oqeani q, n stuhi, hapet q nga leshterikt e brigjeve deri n rrn e humnerave t tij. Dhe vazhdoi: - Kam filluar t pendohem si dreqi q t mora ty prsri! Sdo mend q do t kisha br m mir t t lija qysh ather t qelbeshe n mjerimin dhe zhulin ku linde! Ske pr t vlejtur kurr pr gj tjetr ti, vese pr t ruajtur bagtit me brir! Pr shkencat sta pret fare. Edhe nj etiket mezi e ngjit! Dhe prapseprap ktu, tek un jeton, pall ariu bn, porsi veshka n mes t dhjamit je, ha e pi si ta ka qejfi! Mirpo Ema, duke u kthyer nga zonja Ome pyeti: - M njoftuan t vij... - Oh! O zot! e ndrpreu at, ajo zonj grua e trishtuar n fytyr, si tju them?... Kjo sht fatkeqsi! Ajo se mbaroi fjaln. Farmacisti sokllinte: - Zbraze! Laje! oje n vend! Nxito t them! Dhe duke tundur e shkundur prej jaks s bluzs Justinin, ktij i ra nga xhepi nj libr. Djali u prkul. Mirpo Omeu u tregua m i shpejt dhe, si e mori librin, nisi ta shikonte gjith vmendje, me sy t akrryer dhe me goj hapur. - Dashuria... bashkshortore! tha ai duke i ndar me ngadal kta dy fjal. Ah! shum mir! bukur fort! Paska edhe ilustrime! Ah! Kjo na qenka, na qenka!

Zonja Ome iu afrua. - Jo, mos e prek! Fmijt deshn t shihnin figurat. - Dilni jasht! i urdhroi ai prerazi. Dhe ata doln. N fillim i ra dhoms kryq e trthor me hapa t mdhenj, librin e mbante t hapur n duar, syt i vrtiste rreth e rrotull, frym mezi merrte, fytyra i ishte buhavitur gati sa si binte pika. Pastaj shkoi drejt e te iraku dhe, si u ngul pinc mu para tij, me duar kryq, i tha: - Po spaske ln ves pa marr, mor fatzi e punzi?... Ki kujdes se po merr rrokullimn!... Si sta preu mendja q ky libr i ndyr, mund tu binte n dor fmijve, t mu fuste xixn n tru, tmi cenonte pastrtin. Atalis, t m prishte Napoleonin! Ai sht burr tani. T paktn, a je i sigurt q nuk e kan lexuar? Ma vrteton dot kt?... - Po h, zotri, - ia bri Ema, - kishit gj pr t m thn?... - Po, tamam, zonj... Ju ka vdekur vjehrri! Dhe me t vrtet, xha Bovariu kishte vdekur para dy ditsh, papritmas, nga apopleksia, kur po ngrihej nga tryeza, ndrsa Sharli, nga kujdesi i teprt pr Emn si e ndjeshme q qe, i ishte lutur zotit Ome tia thoshte me kujdes kt lajm t tmerrshm. Dhe ai e kishte rrahur me mendje mir e mir fjalin, e kishte rrumbullakosur, limuar, i kishte futur ritm; ishte nj kryevepr urtsie dhe parashtrimi t shkallshkallshm, shprehjesh t holla dhe takti; mirpo inati doli mbi retorikn. Ema, q skrkoi t msonte m tej ndonj hollsi, doli m n fund nga farmacia; sepse Omeu ia nisi prsri nga qortimet. Megjithat, filloi t binte, dhe, tashm murmuriste me nj ton atror: - Jo se e hedh posht krejtsisht kt vepr! Autori i saj ka qen mjek. Aty ka disa an shkencore q burri sbn keq ti dij dhe, do t thosha, duhet ti dij. Por m von, m von! Prit t paktn t bhesh njher vet burr dhe t piqesh si karakter. Kur Ema i ra okut t ders t shtpis, Sharli q e priste i doli prpara me krahhapur dhe i tha me z t prvajshm: - Ah! Moj e dashur... Dhe u prkul me ngadal pr ta puthur. Mirpo sa i ndjeu buzt e tij, at e pushtoi kujtimi i atij tjetrit, dhe vuri dorn mbi fytyr duke u dridhur e tra. Megjithat, i ktheu nj prgjigje. - Po, e di... e di. Ai i tregoi letrn, me ann e s cils e ma i tregonte ndodhin, pa kurrfar hipokrizie sentimentale. Vetm se i vinte keq q t shoqit nuk iu bn shrbimet

fetare, ngaq vdekja e rrmbeu n Dudvil, mu n mes t rrugs, n pragun e nj lokali, pas nj dreke patriotike me ca ish-oficer. Ema ia ktheu letrn, pastaj n dark, pr njerzi, u shtir sikur i vinte vshtir t hante. Mirpo, meq ai e nxiste, nisi t hante prsri mbar, ndrsa Sharli, prball saj, rrinte pa lvizur, i drrmuar shpirtrisht. Her pas here, si ngrinte kokn, i hidhte asaj nj vshtrim t gjat me syt gjith pikllim. N nj ast i tha duke pshertir: - Doja, ta shihja edhe njher! Ajo heshtte. M n fund, si e kuptoi q duhej t fliste, e pyeti: - mosh kishte babai yt? - Pesdhjet e tet! - Ah! Dhe kjo qe e gjitha. Pas nj erek ore, ai shtoi: - Po e shkreta nn?... Si do t vej halli i saj tani? Ajo bri nj gjest pr ti thn se nuk e dinte. Duke e par aq t heshtur, Sharli kujtonte se ajo ishte e piklluar dhe e shtrngonte veten t mos nxirrte fjal nga goja, q t mos ia acaronte m keq at dhimbje q e kishte prekur thell. Megjithat, duke mposhtur t vetn, e pyeti: - U knaqe dje? - Po. Kur ngritn mbulesn, as Bovariu, as Ema nuk u uan nga tryeza dhe sa m shum e shikonte t shoqin n fytyr, monotonia e asaj pamjeje po i fshinte ca nga ca nga zemra do ndjenj mshire. I dukej ngordhalaq, i dobt, nj zero, me nj fjal nj i mjer nga t gjitha ant. Si t shptonte prej tij? Skishte t mbaruar ajo mbrmje! Po e mpinte t trn dika topitse si t ishte avull opiumi. Dgjuan n korridor trokitjen e that t nj bastuni mbi drrasa. Ishte Hipoliti q po sillte plakat e zonjs. Pr ti ln ato, prshkoi me mundim t madh nj erek rrethi e kmbn e tij t drunjt. As q i vete m mendja! thoshte me vete ajo duke vshtruar at t gjorin, q i kullonin pika djerse nga flokt e dendur kuqalash. Bovariu krkonte n fund t qeses s vet ndonj kacidhe, dhe, pa e br veten se e ndiente se sa poshtruese ishte pr t edhe vetm prania e atij njeriu q qndronte aty n kmb, si qortim i gjall ndaj marrzis s tij t pashrueshme, sa vuri re mbi oxhak manushaqet e Leonit, tha: - Pa shih! Paske nj alamet buqete t bukur! - Po, - u prgjigj ajo me mosprfillje, - i bleva qpar... te nj lypsare.

Sharli i mori manushaqet dhe, duke freskuar me to syt e skuqur nga lott, u merrte er leht-leht. Ajo ia rrmbeu nga dora, dhe shkoi ti vendoste n nj got me uj. T nesrmen, mbrriti zonja Bovari, nna. Ajo bashk me t birin qan shum. Ema, duke nxjerr si shkak se do t bnte disa porosi, u zhduk. Ditn tjetr, vran mendjen s bashku pr punt e zis. Shkuan e u uln, me gjith kutin e pundores, n an t lumit, nn tend. Sharli mendonte pr t atin dhe uditej me vete q ndiente gjith at dashuri pr at njeri, t cilin kishte kujtuar se deri ather e kishte dashur fare pak. Zonja Bovari, nna mendonte pr t shoqin. Edhe ditt m t kqija t shkuara i dukeshin tani se ishin pr ti pasur zili. Gjithka po shuhej prball dhimbjes instinktive q ndiente, ngaq ia kishin kaluar aq gjat bashk t msuar me njri-tjetrin; dhe, her pas here, ndrsa shtynte gjilprn, i zbriste nj pik e madhe loti gjat hunds dhe i qndronte aty e varur pr nj ast. Ema mendonte se skishte as dyzet e tet or q ata t dy kishin qen bashk, larg syve t bots, t dalldisur, q skishin t ngopur s sodituri njri-tjetrin. Prpiqej t sillte ndr mend hollsit m t imta t asaj dite t shkuar. Mirpo e turbullonte prania e vjehrrs dhe e t shoqit. Qejfi ia kishte t mos dgjonte m asgj, t mos shihte asgj, q t mos shqetsohej gjat prehjes shpirtrore q ndiente duke prjetuar aste nga ajo dashuri e cila, sido q t bnte ajo, vinte duke u fikur, prej ndijimeve t jashtme. Ajo shqepte astarin e nj fustani, fijet e t cilit prhapeshin rreth saj; nna Bovari, pa i ngritur syt, krciste grshrt, ndrsa Sharli, me pantoflat prej cohe t trash dhe me redingotn e vjetr t murrme q e mbante si petk dhome, rrinte me duar n xhepa dhe nuk fliste as ai; aty pran tyre, Berta, me prparse t vogl t bardh, grryente me lopat rrn e udhkalimeve. Papritmas, pan t hynte nga trina zotin Lr, tregtarin e stofrave. Kishte ardhur tu shprehte gatishmrin pr ti ndihmuar me shrbimet e tij, duke pasur parasysh gjmn q i gjeti. Ema i tha se skishte nevoj pr gj. Tregtari nuk e quajti veten t mundur. - Ju krkoj nj mij her t falur, - iu prgjigj ai, - kisha dshir t bisedoja veas me ju. Pastaj, me z t ult shtoi: - Lidhur me at shtjen..., a e dini? Sharli u b flak i kuq deri n maj t veshve. - Ah! po..., vrtet. Dhe, i turbulluar si ishte, u kthye nga e shoqja: - Nuk do t mundje dot... e dashur...? Ajo u duk q e kuptoi, sepse u ngrit, dhe Sharli i tha s ms: - Ssht gj fare! Me siguri sht fjala pr ndonj voglsi shtpiake.

Ai sdonte kurrsesi q ajo ta merrte vesh punn e kambialit, sepse i ruhej qortimeve t saj. Porsa u ndodhn vetm pr vetm, zoti Lr, nisi ta prgzonte Emn, me fjal mjaft t drejtprdrejta, pr trashgimin, pastaj zuri t fliste pr gjra t parndsishme, pr pemt frutore, pr vjeljet dhe pr shndetin e tij, q i shkonte gjithmon ja ashtu her mir e her keq. Dhe me t vrtet atij po i binte bretku duke punuar, ndonse, pavarsisht se thoshin t tjert, snxirrte fitim as sa t lyente bukn me gjalp. Ema e linte t fliste. Kishte dy dit q po mrzitej jashtzakonisht shum! - Dhe ja tani jeni shruar plotsisht? vazhdoi ai. Pr bes, i shkreti burri juaj, e pash vet q u trondit rnd ather! sht njeri shum i mir, megjithse bashk kemi br fjal. Ajo e pyeti se pr far kishin br fjal, sepse Sharli nuk i kishte treguar q kishte kundrshtuar ta furnizonte at me mallrat e tij. - Po ju e dini mir! i tha Lri. E kishim pr ato krkesat tuaja t vogla, pr antat e udhtimit. Ai e kishte ulur kapeln mbi sy, dhe, me duart lidhur mbrapa shpine, duke buzqeshur e frshllyer leht e leht, e vshtronte at mu n sy, n mnyr t padurueshme. Ti kishte rn n er ndonj gjje? Ajo u hallakat n gjithfar dyshimesh. Megjithat, m n fund, ai e mori fjaln prsri: - Tani jemi pajtuar, dhe erdha prap ti propozoj nj ujdi. Gjith puna ishte ta prsriste kambialin e nnshkruar nga Bovariu. Zotria, tek e fundit, do t vepronte si ti vinte pr mbar; skishte pse ta prishte gjakun, sidomos tani q do t kishte nj mal me telashe. - Madje, do t bnte m mir, tia linte kt barr ndonj tjetri, juve, pr shembull, me nj prokur, do t ishte e udhs, dhe ather ne t dy s bashku do t bnim tregtira t vogla... Ajo skuptonte gj. Ai heshti. Pastaj, duke kaluar n tregtin e ti, Lri tha se zonja sduhej t rrinte pa marr dika. Ai do ti drgonte nj stof t bukur leshi t zi, dymbdhjet metra, sa pr t br nj fustan. - Ky q keni sht i mir pr n shtpi. Ju duhet nj tjetr pr vizita. E pikasa un me t parn, kur hyra brenda. Kam sy amerikani un. Stofin nuk e drgoi me njeri, por erdhi e solli vet. Pastaj u duk prsri pr ta matur; erdhi srish kaq e kaq her me shkaqe t tjera n maj t gjuhs, duke u prpjekur, n do rast, t tregohej dashamirs, i gjindshm, duke u vetkthyer n vasal, si do t kishte thn Omeu, dhe vazhdimisht duke i futur kalimthi n vesh Ems kshilla lidhur me prokurn. Kambialin se zinte fare n goj. Ajo as q mendonte pr t; Sharli, kur ajo filloi ta merrte veten pas smundjes, dika i kishte prmendur pr kt shtje; mirpo asaj ia kishin tronditur mendjen aq shum

tallaze, saq nuk i kujtohej m gj pr t. Bile ajo iu shmang do bisede pr pun parash; nna Bovari u udit dhe e shpjegoi kt ndryshim t gjendjes s saj me ndjenjat fetare q kishte fituar gjat smundjes. Mirpo, sapo iku ajo, Ema e mahniti Bovariun me arsyetimin e saj t shndosh praktik. Lindte nevoja pr t marr t dhna, pr t verifikuar hipotekat, pr t par nse ishte rasti pr ndonj shitje n ankand apo pr ndonj likuidim. Ajo prdorte terma teknike, si ti vinte pr mbar, shqiptonte fjal t mdha pr rregull, pr t ardhmen, pr parashikime dhe i frynte vazhdimisht telashet e trashgimis: deri sa nj dit, i tregoi atij modelin e nj prokure t prgjithshme pr t drejtuar dhe qeverisur shtjet e tij tregtare, pr t rregulluar gjith huat, pr t nnshkruar dhe xhiruar gjith kambialet, pr t paguar gjith shumat e parave, etj. Ajo kishte prfituar nga msimet e Lrit. Sharli, e pyeti pa djallzi nga vinte ai dokument. - Nga zoti Gijomen. Dhe, me gjakftohtsin m t madhe, ajo shtoi: - Nuk i z shum bes, atij. Sa t keq e kan namin notert! Ndofta t kshilloheshim... Njohim vetm... Oh! Asnjeri. - Vetm n qoft se Leoni..., - u prgjigj Sharli, q po vriste mendjen. Mirpo ishte e vshtir t merreshin vesh me letra. Ather ajo u tregua e gatshme ta bnte kt udhtim. Ai gjith mirsjellje i tha se sishte pun pr t. Ajo ngulmoi. U ndeshn kush e kush t tregohej m dashamirs ndaj tjetrit. M n fund, ajo brtiti me nj z kundrshtues t shtirur: - Jo, t lutem, jam pr t shkuar un. - Sa e mir q je! i tha ai, duke e puthur n ball. Q t nesrmen, ajo ia hipi Dallndyshes, pr n Ruan q t kshillohej me zotin Leon; dhe qndroi aty tri dit. III Ishin tri dit t mbushura plot e prplot, t mrekullueshme, t shklqyera, nj muaj mjalti i vrtet. Ndenjn n Hotel Bulonja, n port. Dhe jetonin aty, me grila t ulura me dyer t mbyllura, me lule prdhe dhe me shurupe me akull, q ua sillnin q n mngjes. Rreth mbrmjes, merrnin nj bark t mbuluar dhe shkonin hanin dark n nj ishull. Ishte koha kur pran kantiereve, dgjohej oshtima e ekive prej druri q i binin skafit t anijeve. Tymi i ziftit dilte midis pemve dhe mbi lum dukeshin pika

t mdha vajore, q valzoheshin n prmasa t pabarabarta nn dritngjyrn e purpurt t diellit, si pllaka lundruese bronzi fiorentinas. Ata zbrisnin midis barkave t lidhura me ballamar, kavot e gjata e t prkulura t t cilave ciknin paksa pjesn e siprme t barks s tyre. Dalngadal fashiteshin gjith zhurmat e qytetit, si rrakezhdraket e karrocave, gumzhitja e zrave, hamullitjet e qenve mbi kuvertat e anijeve. Ajo hiqte kapeln dhe dilnin t dy n ishullin e tyre. Zinin vend n salln e ult t nj mejhaneje q kishte varur n der rrjeta t zeza. Hanin salmon t frguar, krem dhe qershi. Shtriheshin n bar, putheshin mnjan nn plepa; dhe qejfi ua kishte t jetonin prgjithmon, si dy Robinson, n kt vend t vogl q u dukej, n lumturim e sipr, m i mrekullueshmi n rruzullin toksor. Sishte hera e par q shihnin pem, qiell t kaltr, bar t njom, q dgjonin gurgullimn e ujit dhe flladin q frynte n gjethnaj; mirpo me siguri, kurr ndonjher nuk i kishin soditur t gjitha kto, sikur t mos kishte ekzistuar natyra m prpara, ose sikur t kishte filluar t bhej e bukur vetm qysh nga nginja e epsheve t tyre. Kur binte nata, ata ktheheshin. Barka kalonte bregut t ishujve. Ata rrinin q t dy n fund, t fshehur n errsir, n heshtje t plot. Rremat katrore krcisnin mes unazave t hekurta; dhe e thyenin qetsin si ndonj rnie ritmike metronomi, ndrkoh q nga mbrapa maja e timonit q hiqej zvarr nuk e pushonte pllaquritjen e leht dhe t mbl n uj. Nj her doli hna; dhe ata nuk e humbn rastin pr t thurur fjal t bukura duke thn se ai trup qiellor u dukej melankolik dhe plot poezi; bile ajo nisi t kndonte: Nj mbrmje, a t kujtohet? ne lundronim, etj. Zri i saj i harmonishm dhe i dobt shuhej npr val, dhe era i merrte me vete dridhjet zanore q Leoni i dgjonte tek kalonin, si prplasje krahsh rreth tij. Ajo i rrinte prball, mbshtetur n nj nga atmat ndarse t barks, ku drita e hns hynte nprmjet njrit prej kanateve t hapura. Fustani i zi, palat e t cilit vinin duke u zgjeruar n trajt freskoreje, e tregonte m t holl dhe m t gjat. Kokn e mbante ngritur, duart t lidhura, dhe syt lart nga qielli. Nganjher hija e shelgjeve e fshihte t trn, pastaj dukej papritmas prsri, si ndonj vegim, n dritn e hns. Leoni, ulur prdhe pran saj, ndeshi nn dor nj shirit mndafshi t kuq. Varktari e vrejti mir e mir dhe m n fund tha: - Ah! Duhet ta ken ln ata q shtita nj dit m par. Ishin nj dor e mir shakatarsh, zotrinj e zonja, q erdhn ktu me mblsira, me shampanj, me bori t vogla, me dreq e shejtan! Pale njri, nj shtatlart dhe i bukur, me ca mustaqe t

vogla sa i lezetshm q ishte! T gjith i thoshin: Hajde, tani na trego ndonj gj..., Adolf...; Dodolf... m duket. Asaj i hipi nj dridhm. - Mos je pa qejf? e pyeti Leoni duke iu afruar. - Oh! Skam gj. Me siguri e ka fajin ajri i freskt i nats. - ... dhe q sduhet ti ecte keq dhe me femrat, - shtoi me ngadal lundrtari plak, duke kujtuar se po i thoshte ndonj gj t hijshme t panjohurit. Pastaj, si pshtyu duart, i rroku rremat prsri. Por ja q duhej t ndaheshin! Prshndetjet ishin t trishtueshme. Letrat ai duhej ti drgonte te teto Roleja dhe udhzimet q i dha ajo pr zarfin e dyfisht ishin aq t prpikta saq ai ngeli pa mend fare nga dinakria e saj n dashuri. - Kshtu pra, ti thua se gjithka sht n rregull? i tha ajo kur u puthn pr her t fundit. - Po, sigurisht! Po pse vall, - mendoi ai me vete m pas, kur po kthehej vetm npr rrug, - ti japi gjith at rndsi ksaj prokure?
IV

Skaloi shum koh dhe Leoni filloi t mbahej mbi shokt, i shmangej shoqris me ta, dhe i la krejt pas dore dosjet. Letrat e saj i priste, i lexonte dhe i rilexonte. I shkruante asaj. E sillte at ndr mend me gjith ofshin e epsheve dhe kujtimeve t tij. N vend q dshira pr ta par srish ti zbehej, meq e kishte larg, i shtohej m keq, aq sa nj t shtun n mngjes iku nga zyra. Kur nga maja e kodrs shqoi n lugin kambann e kishs me flamurin e saj prej llamarine q vrtitej nga era, ndjeu at lloj knaqsie t przier me fryrje ngadhnjyese dhe me prmallim egoist q duhet t shijojn edhe milionert kur vijn t vizitojn fshatin e tyre. U soll vrdall shtpis s saj. N kuzhin ndrionte nj drit. Prgjoi se mos i zinin syt hijen e saj mbrapa perdeve. Nuk u duk asgj. Teto Lfransuai kur e pa, lshoi gjith ato britma habie, dhe iu duk i rritur dhe i holluar, ndrsa, Artemizs, prkundrazi iu duk i shndoshur dhe i nxir. Dark hngri n salln e vogl si dikur, por kt radh vetm, pa tagrambledhsin; n t vrtet Bineu, i lodhur m n fund s prituriDallndyshen, kishte vendosur njher e prgjithmon ta hante darkn nj or m hert, dhe, tani, shtrohej n tryez n orn pes fiks dhe, megjithat, n shumicn e rasteve vazhdonte t thoshte se karakatina vinte me vones. M n fund Leoni vendosi; shkoi e trokiti n dern e shtpis s mjekut. Zonja ndodhej n dhomn e saj dhe zbriti pas nj erek ore. Zotria u duk shum i gzuar

q e shihte at prsri; mirpo gjith mbrmjen sluajti vendit, bile as t nesrmen gjith ditn e dits. Vetm pr vetm, ai e takoi n mbrmje, shum von, mbrapa kopshtit, n rrugic; - po n rrugic, ashtu si bnte ajo dhe me at tjetrin! Binte shi me suferin dhe ata bisedonin nn nj adr, n dritn e vettimave. E kishin shum t vshtir t ndaheshin nga njri-tjetri. - M mir t vdes! i thoshte Ema. Ajo prdridhej n krahun e tij, duke qar. - Mirupafshim!... mirupafshim!... kur do t t shoh prsri? U kthyen t dy mbrapsht q t putheshin edhe nj her; dhe pikrisht n kt rrethan ai i premtoi se s shpejti do t gjente vazhdimisht rastin, duke br sht e mundur, q t shiheshin lirisht, t paktn nj her n jav. Ema nuk e vinte n dyshim. Bile ishte gjith shpresa. Priste ti vinin edhe para. Kshtu, ajo bleu pr dhomn e saj nj pal perde t verdha me vija t gjera, q ia kishte lavdruar zoti Lr pr lirsin; kishte dshir t blinte edhe nj qilim, dhe Lri, si i tha q sbhej kiameti pr nj qilim mori prsipr, gjith mirsjellje, q tia gjente. Ajo sbnte dot m pa shrbimet e tij. onte dhe e thrriste njzet her n dit, dhe ai i linte n vend punt e tij, pa br z. Po kshtu se merrte njeri me mend se pse teto Roleja hante tek ajo drek dit pr dit dhe i shkonte pr vizit fill vetm. Pikrisht n at koh, domethn nga fillimi i dimrit, u duk q asaj i lindi nj dshir e zjarrt pr muzik. Nj mbrmje kur Sharli po e dgjonte, ajo i ra me pahir katr her rresht t njjts pjes, dhe t katrta hert, i hipi inati me veten, ndrsa ai, pa vn re ndonj ndryshim, brtiste: - T lumt!... shum mir!... Ske pse ta ndrpressh! Jepi, vazhdo! - Jo! jo! Kjo sht e tmerrshme! M kan zn gishtrinjt ndryshk. T nesrmen, ai iu lut ti luante edhe ndonj pjes tjetr. - Prishur mos qoft, sa pr t br ty qejfin! Dhe vet Sharli e pranoi q kishte psuar njfar rnie n krahasim me prpara. Ajo u binte notave gabim, ngatrronte koht; pastaj, si u ndal n ast, i tha: - Ah! Kam marr fund! Kam nevoj pr disa msime, mirpo... Ajo kafshoi buzt dhe shtoi: - Njzet franga ora, sht shum shtrenjt! - Po, vrtet..., sht ca..., - i tha Sharli duke u zgrdhir si budalla. Sidoqoft, ma do mendja se ndofta mund t gjejm m lir, sepse ka artist pa emr, q ia vlejn m tepr se ata q jan n z. - Po hajde mi gjej se! i tha Ema.

T nesrmen, kur u kthye n shtpi, ai i hodhi nj vshtrim plot dhelpri dhe m n fund siu durua dot pa i thn: - Sa kokfort tregohesh nganjher! Isha n Barfsher sot! Dhe ja! Zonja Liezhar m siguroi se tri vajzat e saj, q jan n manastirinMshira, marrin msime me pesdhjet grosh orn, dhe nga nj mjeshtre e prmendur, pale! Ajo ngriti supet dhe nuk e hapi m vegln e saj muzikore. Mirpo kur i kalonte pran (n rast se Bovariu ndodhej aty), ajo pshertinte: - Ah! Pianoja ime e shkret! Dhe kur i vinte njeri, nuk rrinte pa i thn se e kishte ln fare muzikn dhe se tani si hynte dot m, pr arsye madhore. Ather njerzit i qanin hallin. Ishte me t vrtet pr t ardhur keq pr t q kishte gjith at talent! I foln bile dhe Bovariu. E bnin me turp, dhe sidomos farmacisti, q i tha: - Gabim e keni! Kurr sduhen ln djerr prirjet q t jep natyra. Pastaj, pa mendoni njher, i dashur, se po e futt zonjn t studioj, m von keni pr t kursyer shpenzimet pr prgatitjen muzikore t fmijs suaj! Mua m duket se nnat duhet ti msojn vet fmijt e tyre. sht ideja e Rusoit kjo, ndofta pak si tepr e re, por ama do t vij koha dhe do t ngadhmoj, jam i sigurt, njlloj si t ushqyerit e foshnjs me qumshtin e nns dhe vaksinimi. Kshtu pra, Sharli ia zuri n goj dhe njher shtjen e pianos. Ema iu prgjigj vrazhd se do t qe m mir q ta shisnin. T ndahej prej ksaj pianoje t shkret q i kishte dhn gjith ato knaqsi n sqimn e saj, ishte pr zonjn Bovari si vetvrasje e paprcaktuar e nj pjese t vetes s saj. - Po t duash..., - i thoshte ai, - ndonj msim, her pas here, ma do mendja se, n fund t fundit nuk do t na kushtoj aq sa t rrnohemi keq. - Mirpo msimet ia kthente ajo, - po su ndoqn rregullisht, ske i do. Ja pra si ia arriti ajo t merrte leje nga i shoqi pr t shkuar n qytet, nj her n jav, t takonte dashnorin e saj. Bile pas nj muaji flitej se ajo kishte br prparime t mdha.
V

Ajo shkonte aty do t enjte. Ngrihej dhe vishej pa u ndier q t mos zgjonte Sharlin, i cili do ta qortonte q bhej gati aq hert. Pastaj sillej posht e lart npr dhom; rrinte npr dritare dhe shikonte sheshin. T gdhirt vrtitej midis shtyllave t tregut, dhe n shtpin e farmacistit, q i kishte kanatet t mbyllura, shquheshin n refleksin e zbeht t agimit shkronjat e mdha t tabels t dyqanit t tij. Kur sahati i murit shnonte orn shtat e erek, ajo shkonte te Luani i art, portn e t cilit vinte ia hapte duke gogsitur, Artemiza. Kj nxirrte pr zonjn prushin e mbuluar me hi. Ema rrinte vetm n kuzhin. Her pas here dilte. Iveri mbrehte kuajt pa u nxituar, bile dgjonte dhe teto Lfransuain e cila, si nxirrte

kokn me kapu pambuku nga sporteli, e ngarkonte me aq porosi dhe i bnte aq sqarime saq kushdo tjetr do t ngatrrohej. Ema, nga t ftohtt prplaste kmbt e mbathura me kpuc me qafa n kalldrmin e oborrit. M n fund ai, si mbaronte s ngrni supn, vishte gunn, ndizte llulln dhe rrokte kamxhikun, ulej qet-qet n ndenjsen e karrocs. Dallndyshja nisej me trok t ngadalshm dhe, gjat tri t katrtave t legs s par, ndalej vende-vende pr t marr udhtart, q e prisnin n kmb, n an t rrugs, prpara trins s oborreve. Ata q kishin rezervuar vend nj dit m prpara, ajo i priste; bile kishte disa prej tyre q ishin ende duke fjetur n shtpi. Iveri thrriste, brtiste, shante, zbriste nga ndenjsja dhe shkonte u binte fort dyerve. Era frynte brenda karrocs nga t arat e dritareve. Ndrkaq katr stolat plotsoheshin me njerz, karroca nisej, pemt e mollve t mbjella n nj rresht kalonin njra pas tjetrs; dhe rruga, midis dy hendeqesh t gjata plot uj t verdh, vinte gjithmon duke u ngushtuar n drejtim t horizontit. Ema e njihte at cep m cep; e dinte q pas nj barnaje vinte nj shtyll, pastaj nj vidh, nj hangar ose nj kasolle mirmbajtsish rrugsh, bile nganjher, me shpres se mos gjente ndonj t papritur, mbyllte syt. Mirpo asnjher nuk e humbiste nocionin e sakt t largsis q mbetej pr tu prshkuar. M n fund, u afroheshin shtpive me tulla, dheu ushtonte nn rrota, Dallndyshja rrshqiste midis kopshteve, ku dukeshin nga gardhi shtatore, nj vresht e vogl, bush i prer dhe nj kolovajz. Pastaj, prnjhersh, dukej qyteti. Si vinte duke zbritur tamam si amfiteatr dhe i zhytur i tri n mjegull, ai shtrihej matan urave n mnyr t parregullt. Fusha e hapt ngjitej pastaj monotone, deri sa prekte larg vijn e paqart t qiellit t zbeht. I par kshtu nga lart, gjith peizazhi dukej fund e krye i palvizshm si ndonj piktur; anijet e ankoruara rrinin grumbull n nj cep lumi e rrumbullakoste barkun q bnte rrz kodrave t blerta, dhe ishujt, n form strgjatshe, ngjanin mbi uj si peshq gjigant t zinj, q kishin ngelur n vend. Oxhakt e fabrikave nxirrnin shtllunga shum t mdha e t murrme, t cilat lart n maj humbisnin n ajr. Dgjohej rnkimi i fonderive bashk me tingllimat e qarta t kambanave t kishave q ngriheshin lart mes mjegulls. Npr bulevarde, pemt pa gjethe, dukeshin si shkurre ngjyr vjollc midis shtpive, dhe atit, q shndrisnin cep m cep nga shiu, lshonin vezullime t ndryshme sipas lartsis s lagjeve ku ndodheshin. Nganjher era i onte ret nga bregu i Shn Katerins si dallg ajrore q thyheshin pa u ndier pas ndonj shkmbishteje. Nga gjith ky grumbull njerzish t gjall shprthente pr t dika maramendse dhe q ia mbushte zemrn plot, sikur t njqind e njzet mij

shpirtrat q regtinin aty ti kishin drguar t gjith njhersh afshin e pasioneve q ajo e mirrte me mend q kishin. Dashuria i rritej n gjith at hapsir, dhe i mbushej me zallahi nga gumzhitjet e turbullta q i futeshin n vesh. Ajo e derdhte at jasht, n sheshe, n shtitore, n rrug, dhe qyteti i vjetr normand shtrihej para syve t saj si ndonj kryeqytet tepr i madh si ndonj Babiloni, ku hynte ajo. Prkulej me t dy duart mbi dritarz, duke thithur flladin; t tre kuajt ecnin me revan, gurt rrshqisnin n balt, karroca e posts lkundej dhe Iveri u thrriste q nga larg karrocave t vogla q i zinin rrugn, ndrsa borgjezt q e kishin kaluar natn n Pyllin-Gijon zbrisnin qet-qet shpatit me kaloshinat e tyre familjare. Karroca e posts ndalonte te caku i hyrjes; Ema zgjidhte galloshet, ndrronte dorashkat, rregullonte shallin dhe, njzet hapa m tej, zbriste nga Dallndyshja. Qyteti n at koh zgjohej. irakt, me kapu t rrafsht fshin vitrinat e dyqaneve, dhe grat q mbanin shporta n ije, nxirrnin her mbas here, britma kumbuese, n qoshet e rrugve. Ajo ecte me sy prdhe, rrz mureve dhe, duke buzqeshur nga knaqsia nn velin e zi t ulur. Nga frika se mos e shihnim ajo zakonisht nuk i binte nga rruga m e shkurtr. Futej npr rrugica t errta, dhe dilte, uj n djers, nga ana e poshtme e rrugs Kombtare, pran ezms q ndodhej aty. kjo sht lagja e teatrit, e kabareve dhe e prostitutave. Shpeshher pran saj kalonte ndonj qerre ngarkuar me ndonj dekor q tundej. Kameriert me prparse hidhnin rr mbi pllakat e kalldrmit midis kaubave t blerta. Ndihej era e absentit, e purove dhe midhjeve. Ajo kthehej n nj rrug; at e dallonte nga flokt kaurrel q i dilnin nga kapela. Leoni vazhdonte t ecte n trotuar. Ajo i shkonte mbrapa deri n hotel; ai ngjitej, hapte dern, hynte brenda... far prqafimi i fort! Pastaj, pas puthjeve, fillonte rrebeshi i fjalve. I tregonin njeri-tjetrit brengat e javs, parandjenjat, ankthet n pritje t letrave; mirpo tani i harronte t gjitha, dhe shiheshin sy ndr sy, me t qeshura epshore dhe me fjal dashurie. Krevati prej mogani, vinte i gjer n trajt lundre. Perdet prej cohe t kuqe, q vareshin q nga tavani, formonin nj hark fare posht aty pran koks s gjer t shtratit: dhe skish gj m t bukur se sa flokt e saj t zinj dhe lkura e saj e bardh q spikatnin n at ngjyr t purpurt, kur ajo nga turpi, i mbyllte t dy kraht lakuriq, duke mbuluar fytyrn me duar. Dhoma e ngroht me qilimin e bukur, me zbukurime gazmore dhe me dritn e qet, dukej ideale pr shfaqjen intime t dashuris. Shulat e perdeve q vinin n maj n trajt shigjete, varset prej bakri dhe globet e mdha t demiroxhakut shndrisnin prnjhersh porsa hynte dielli. Mbi oxhak, midis shandanve, kishte

nga ato guaskat e mdha ngjyr trndafili ku dgjohet zhurma e detit kur i v n vesh. Sa e donin kt dhom t dashur, gazplote, ndonse i ishte venitur paksa shklqimi! Gjithmon orendit i gjenin n vendin e tyre, bile nganjher edhe kapset e saj t flokve q i kishte harruar t enjten e kaluar, posht mbajtses t sahatit t murit. Drek hanin pran zjarrit, mbi nj tryez t rrumbullakt t larzuar me dru palisandre. Ema ia priste dhe vinte copat mbi pjat duke i br gjithfar dhelkash dhe, kur i derdhej shkuma e shampanjs nga gota e leht mbi unazat q mbante npr gishta, ajo ia plaste nj t qeshuri kumbues dhe t shfrenuar. Aq shum e kishin humbur mendjen nga ndjenja e t zotruarit fizik dhe shpirtror t njri-tjetrit, saq u dukej se ishin n shtpin e tyre, dhe se do t jetonin aty deri sa t vdisnin, si dy bashkshort t rinj t prjetshm. Dhoma jon, qilimi yn, kolltukt tan, thoshin ata; bile ajo, dhe nj dhurat q i kishte br Leoni, pr ti plotsuar nj tek, e quante pantoflat e mia. Kto ishin prej sateni ngjyr roz, me pendla mjellme anash. Kur i ulej mbi gjunj, kmba q si arrinte dot prtok i varej n ajr dhe sheshkn e saj t lezetshme, pa thembr, ia mbanin vetm gishtrinjt e kmbs lakuriq. Ai po shijonte pr her t par bukurin e pashprehshme t hijeshive femrore. Kurr ndonjher skishte ndeshur at hir n t folur, at kujdes n t veshur, ato poza si t ndonj pllumbeshe t prgjumur. Ai ia admironte afshin shpirtror dhe dantellat e fundit. Pastaj, a nuk ishte ajo grua e shoqris s lart, dhe grua e martuar! Me nj fjal, nj dashnore e vrtet? Me natyrn e saj t larmishme, her mistike, her gazmore, her fjalshum, her e heshtur her e rrmbyer her e plogt, ajo i ngjallte atij nj mij dshira, i zgjonte instinkte ose kujtime t turbullta. Ajo ishte e dashuruara e t gjith romaneve, heroina e t gjitha dramave, e paprcaktuara ajo e t gjith librave me vargje. Ai shihte n shpatullat e saj ngjyrn e qelibart t Gruas s haremit n banj ; shtatin e kishte t gjat si kshtjelltaret feudale; ngjante edhe me Gruan e zbeht nga Barcelona ; por mbi t gjitha ishte Engjll! Shpesh, kur rrinte dhe e vshtronte, i dukej sikur shpirti i vrshonte drejt saj, i prhapej si ndonj val rreth koks, dhe zbriste pastaj me rrmbim n bardhsin e gjoksit t saj. Ulej prdhe, prpara saj dhe, si i vinte brrylat mbi gjunj, e sodiste buzagaz dhe me ballin e tendosur. Ajo prkulej mbi t dhe si ti zihej fryma nga dehja, i pshpriste: - Oh! Mos lviz! Mos fol! M vshtro mua! Nga syt e tu del nj si mblsi aq e madhe q ma knaq shpirtin sa sthuhet! Ajo e thrriste fmij: - Fmij m do ti mua?

Dhe as q e dgjonte fare prgjigjen n at ngut t afshit t buzve t tij q i ngjiteshin asaj n goj. Mbi sahatin e murit kishte nj Kupidon bronzi, q sprdridhej duke lidhur kraht kular posht nj kurore lulesh t praruara. Sa e sa her kishin qeshur me t; mirpo kur t vinte koha pr tu ndar atre u dukej se gjithka mbulohej nga nj hije e rnd. Dhe pa lvizur, njri prball tjetrit, prsritnin: - Mirupafshim t enjten!... T enjten! Pastaj, ajo menjher i kapte kokn me t dy duart, e puthte shpejt n ball duke thirrur: Mbetsh me shndet! dhe fluturonte shkallve. Shkonte n rrugn e Komedis, te nj floktor, q ti rregullonte flokt. Nata po binte. N dyqan ndizej llamba me gaz. Ajo dgjonte zilen e teatrit q thrriste komediant t fillonin shfaqjen; dhe shihte prball t kalonin burra fytyrzbeht dhe gra me fustane t vjetruara, q hynin nga dera e prapaskens. N at dyqan t vogl dhe tepr t ult, me nj sob q zukaste mes parukave dhe kremrave, bnte nxeht. Skalonte shum dhe ajo trullosej nga era e hekurave t skuqur dhe nga duart e kremosura q i frkonin kokn, bile dremiste paksa ashtu e mbshtjell me penjuar. Shpesh her floktari, duke i rregulluar flokt, i propozonte bileta pr n ballo me maska. Pastaj ajo dilte! Ngjitej rrugve, shkonte te Kryqi i Kuq merrte galloshet, q i kishte fshehur n mngjes posht nj stoli, dhe rrasej n vendin e saj, midis udhtarve durimhumbur. Nganjher ata zbrisnin rrz kodrs. Ajo ngelej vetm n karroc. Pas do kthese, dukeshin sa vinte e m shum ndriimet e qytetit q formonin nj mas t madhe avulli ndriues mbi grumbullin e ngatrruar t shtpive. Ema ulej n gjunj mbi ndenjset dhe prhumbte syt n at vezullim. Ngashrehej, thrriste Leonin, dhe i drgonte atij fjal dashurie dhe puthje q shuheshin n er. N kodr kishte nj t gjor q endej me shkop n dor, midis karrocave postare. Shpatullat ia mbulonin nj pirg me zhele, ndrsa mbi fytyr mbante nj kapel t vjetr kastori pa fund, q vinte e rrumbullakt si legen; por kur e hiqte, n vend t qepallave, i dukeshin dy gropa t hapura gjith gjak. Mishi i bhej fije-fije t kuqe, dhe prej tyre rridhnin lngje q ngrinin si kore t blerta deri n hund, vrimat e zeza t s cils thithnin ajr me vshtirsi. Kur donte t fliste, e onte kokn mbrapa, me nj t qeshur idioti; ather bebzat e tij kaltroshe q silleshin rrotull pa ndrprerje, qndronin pran tmthave, n an t plags s hapur. Kndonte nj kng t shkurtr, duke shkuar pas karrocave: Shpesh ditve t bukura gjith nxehtsi

Vashat ndrrojn ve dashuri. Dhe gjith pjesa tjetr e kngs, vazhdonte me zogj, me diell dhe me gjethe. Nganjher, i dilte Ems befas, nga mbrapa, kokzbuluar. Ajo hiqej mnjan duke lshuar nj klithm. Iveri tallej me t. E kshillonte t shkonte t zinte vend n ndonj stend n panairin e Shn Romenit, ose e pyeste, me shaka, si ia onte me shndet dashnorja e tij. Shpesh, kur karroca ishte duke ecur, papritur, kapela e tij hynte brenda nga dritareza, ndrsa ai kapej me dorn tjetr, pas shkallzs, ku e strpiknin me balt rrotat. Zri i tij i mekur n fillim dhe rnkues m pas, bhej pastaj rrqeths. Ai zvargej n errsirn e nats; si vajtim i turbullt i ndonj fatkeqsie t paprcaktuar; dhe duke ar mes tringllims s zilkave, fshfrims s pemve dhe grgrims s kabins t boshatisur t karrocs, kishte nj tingull t largt q e trondiste Emn. I futej ksaj n thellsi t shpirtit si ndonj vorbull n humner dhe e vrviste npr hapsira melankolie t pafundme. Mirpo Iveri, q vinte re nj pesh t re nga mbrapa, godiste kuturu fort me kamxhik. Maja e tij e fshikullonte at mu n plag, dhe ai binte n balt, duke ulritur. Pastaj udhtart e Dallndyshes m n fund i zinte gjumi, disa me goj hapur, t tjert me kok ulur, t mbshtetur mbi supin e atyre q kishin pran ose me krah futur posht rripit, duke u tundur sipas lkundjes s karrocs, ndrsa refleksi i drits s fenerit q luhatej jasht, mbi vithet e kuajve, si deprtonte brenda nprmjet perdeve prej baze ngjyr okollate, hidhte hije ngjyr gjaku mbi gjith ata njerz t palvizshm. Ema e drrmuar nga trishtimi, frgllonte nn petkat e saj, dhe ndiente gjithmon e m shum t ftoht n kmb dhe nj plag n zemr. Sharli rrinte n shtpi duke pritur at; Dallndyshja t enjteve vinte gjithmon me vones. M n fund zonja mbrrinte! Mezi sa arrinte t puthte voglushen! Darka nuk ishte gati, asaj aq i bnte. Ia falte edhe kuzhinieres. Tani do gj mund ti lejohej ksaj vajze. Shpesh i shoqi, si vinte re ehren e saj t zbeht, e pyeste se mos ishte gj e smur. - Jo, - i thoshte Ema. - Po ti sonte sesi m dukesh, tjetrsoj, - reagonte ai. - Eh! Skam gj! Skam gj! Bile, kishte raste q, sa kthehej n shtpi, ngjitej drejt e n dhomn e saj; dhe Justini q ndodhej aty rrotull, shkonte sa andej-kndej me hapa t qet, duke i shrbyer m me shkathtsi sesa nj shrbtore e prsosur. I vinte n vendin e duhur shkrepsen, shandanin e vogl, nj libr, i nxirrte kmishn e nats, i bnte gat shtratin.

Hajde mir sht, - i thoshte ajo, - ik tani, sepse ai qndronte n kmb, me duar lshuar dhe me sy t habitur, sikur t ishte pleksur me fijet e panumrta t nj ndrrimi t papritur. Dita e nesrme ishte e tmerrshme, bile dhe t tjerat pas saj ishin akoma m t padurueshme ngaq Ema mezi priste t kapte prsri me dor lumturin e saj epsh i pangopur, i ndezur me prfytyrime t gjalla dhe q, ditn e shtat, shprthente i tri lirshm nga ledhatimet e Leonit. Afshet e tij, fshiheshin nn shfrime mrekullimi dhe mirnjohjeje. Ema e shijonte kt dashuri, e matur dhe e prpir e tra, e ushqente me t gjitha zjarret e ndjenjave t saj, dhe i dridhej trupi nga frika se mos i shuhej m von. Shpeshher ajo i thoshte me nj z t mbl melankolik: - Ah! Ti ke pr t m ln mua!... Ti do t martohesh!... Si gjith t tjert ke pr t qen dhe ti. Ai e pyeste: - Kush t tjert? - Po burrat, pra, - i prgjigjej ajo. Pastaj, duke e shtyr me nj shprehje lnguese n fytyr, shtonte: - T gjith ju t poshtr jeni! Nj dit kur po filozofonin pr zhgnjimet n kt bot, ajo i tha (pr t vn n prov xhelozin e tij ose ngaq kishte nevoj t tmerrshme ti hapte zemrn) se dikur kishte dashur, para tij, nj tjetr jo si ti! i tha ajo menjher, duke iu betuar pr kok t s bijs se midis tyre skishte ndodhur asgj. Djaloshi e besoi, por megjithat e pyeti se pun bnte ai. - Ishte kapiten anijeje, i dashur. Nuk ishte kjo nj mnyr pr t shmangur do interesim t mtejshm, dhe pr ti dhn njkohsisht vetes rndsi t madhe, duke u hequr sikur ia kishte mar mendt nj njeriu q duhej t ishte me karakter luftarak dhe i nderuar n jet? Ather sekretari e ndjeu sesa e ult ishte pozita e tij, i lindi nj dshir e zjarrt t kishte spaleta, dekorata, tituj. T gjitha kto kishin pr ti plqyer asaj: kt e merrte me mend ngaq ajo e kishte zakon t shpenzonte jasht mase. Dhe megjithat ajo nuk ia shfaqte shum nga marrzit e saj si pr shembull dshirn q, pr t ardhur n Ruan, t kishte nj kaloshin t kaltr, me nj kal anglez dhe me nj karrocier me izme t prveshura. Kt tek ia kishte ngulur n mend Justini, i cili i lutej vazhdimisht ta bnte shrbyesin e saj, dhe, n qoft se mungesa e ksaj karroce nuk ia zbehte knaqsin e vajtjes do t enjte n takim, me siguri q hidhrimin n kthim ia shtonte. Shpesh, kur bisedonin s bashku pr Parisin, ajo si prfundim i pshpriste: - Ah! Sa mir do t ishte t jetonim aty!

- Pse sjemi t lumtur ktu? e pyeste mblsisht djaloshi, duke i ledhatuar flokt. - Po, ke t drejt, - i thoshte ajo, - jam e marr, puthm! Pr t shoqin ajo ishte br m e kndshme se kurr ndonjher, i prgatiste atij kremra me fstk dhe pas darke, luante n piano valse. Atij i dukej vetja pra si njeriu m fatmadh n bot, po dhe Ema ama jetonte gjakpaprishur, kur, nj mbrmje, papritur e pa kujtuar, ai e pyeti: - Ty t jep msime zonjusha Lamprr, apo jo? - Po. - udi, e takova qpar, - vazhdoi Sharli, - te zonja Liezhar. I fola pr ty; st njihte. Kjo i ra si rrufe. Megjithat reagoi natyrshm: - Ah! Me siguri, do t ma ket harruar emrin! - Ose ndoshta n Ruan, - i tha mjeku, - mos ka disa zonjusha Lemprr q jan msuese pianoje? - Ka mundsi! Pastaj, duke marr zjarr shtoi: - Sidoqoft, ja ktu i kam dftesat e saj! Shiko. Dhe shkoi te tryeza e shkrimit, rrmoi npr gjith sirtart, i ngatrroi t tra letrat dhe m n fund i humbi mendja aq keq, saq Sharli ngulmoi q t mos mundohej aq shum pr ato dreq dftesa. - Oh! kam pr ti gjetur, - i tha ajo. Dhe me t vrtet, q t premten tjetr, Sharli, duke mbathur izmet n dhomn e errt ku mbanin rrobat e tij, ndjeu nj fije letre midis izmes dhe orapes, e mori at dhe lexoi: Kam marr, pr tre muaj msim, si dhe pr pajisje me mjete t ndryshme muzikore, shumn prej gjashtdhjet e pes frangash. Felisi Lamprr Msuese muzike - Si dreqin sht futur n izmen time? - Do t ket rn patjetr, - iu prgjigj ajo, - nga kutia e faturave, q sht n buz t raftit. Qysh nga ai ast jeta e saj u shndrrua n nj koleksion gnjeshtrash, me t cilat ajo mbshtillte dashurin e saj si n plhura, pr ta fshehur.

Gnjeshtra ishte br pr t nevoj, mani, knaqsi, aq sa, po t thoshte se kishte kaluar, dje, nga ana e djatht e ndonj rruge, kishte shum mundsi ti kishte rn nga e majta. Nj mngjes kur ajo sapo ishte nisur, e veshur, si e kishte zakon, me rroba t lehta, papritmas nisi t binte bor; dhe Sharli, q po shihte motin nga dritarja, vuri re zotin Burnizien hipur n kaloshinin e zotit Tyvazh, q po e onte n Ruan. Ather zbriti dhe i dha n mirbesim priftit nj shall t madh pr tia dhn n dor zonjs, kur t mbrrinte te Kryqi i Kuq. Me t arritur n bujtin Burnizieni pyeti ku ishte gruaja e mjekut t Jonvilit. Hanxhesha i tha se ajo vinte shum rrall aty. kshtu pra, n mbrmje kur e pa zonjn Bovari hipur nDallndyshe, famullitari i tregoi sikletin q pati, por pa i dhn n fund t fundit shum rndsi, sepse zuri ti lavdronte nj predikues q n at koh bnte namin n katedrale, dhe t gjitha zonjat vraponin ta dgjonin. Mirpo, edhe pse nuk i kishte krkuar ndonj sqarim ai, mbase m von t tjert mund t mos tregoheshin aq t matur. Prandaj e pa me vend t dukej n do rast nga Kryqi i Kuq, kshtu q njerzit e ndershm t fshatit q e shihnin npr shkall nuk dyshonin pr asgj. Megjithat nj dit, zoti Lr e ndeshi kur po dilte nga Hotel Bulonja, kapur prej krahu me Leonin; dhe at e zuri frika, duke kujtuar se ai do t llapte. Mirpo ai sishte aq budalla. Pas tri ditsh, ai i hyri n dhom, mbylli dern dhe i tha: - Kam nevoj pr para. Ajo i bri t ditur se nuk mund ti jepte. Lri ia nxori sheshit ankesat q kishte, dhe i kujtoi gjith t mirat q i kishte br. Dhe me t vrtet, nga dy kambialet q kishte nnshkruar Sharli, Ema deri tani i kishte shlyer vetm nj. Sa pr tjetrin, tregtari, meq i ishte lutur ajo, kishte pranuar ta zvendsonte me dy t tjer, t cilt bile ishin prsritur me afat pagimi shum t gjat. Pastaj ai nxori nga xhepi nj list plakash t papaguara: perde, qilim, stof pr kolltuk, disa fustane dhe artikuj t ndryshm tualeti, vlefta e t cilave kapte shumn prej rreth dy mij frangash. Ajo uli kokn; ai vazhdoi: - Po n qoft se nuk keni t holla n dor, keni pasuri t patundshme. Dhe i prmendi nj shtpi karakatin n Barnvil, afr Omalit, q nuk i siguronte ndonj t ardhur kushedi se far. Dikur ajo bnte pjes n nj iflig t vogl q e kishte shitur zoti Bovari, babai; sepse Lrit si shptonte gj, i dinte t gjitha q nga numri i hektarve e deri tek emrat e fqinjve. - Po t isha un n vendin tuaj, - i thoshte ai, - do t lirohesha nga borxhet, dhe do t m ngelej bile dhe nj tepric parash.

Ajo nxori vshtirsin e gjetjes s blersit; ai i dha shpres se do tia siguronte ai vet; mirpo ajo e pyeti se duhej t bnte q ta shiste. - Nuk e keni prokurn? i tha Lri. Kjo fjal i erdhi si fllad i freskt. - Ma lini mua faturn, - i tha Ema. - Oh! Ssht nevoja! ia preu Lri. Ai erdhi prsri javn tjetr, dhe u mburr q, pas shum e shum prapjesh, kishte gjetur m n fund njfar Langluai, i cili, ia kishte vn syrin prej kohsh prons, pa br t ditur se sa jepte pr t. - Le t jap sa t doj! brtiti ajo. Mirpo duhej pritur sa ti blinin mendjen atij qerratai. Pr nj shtje t till ia vlente t bhej nj udhtim, dhe, meq ajo se merrte dot vet kt rrug, ai u tregua i gatshm t shkonte n vend t bisedonte goja gojs me Langluain. Sa u kthye prej tij, ai i tha se blersi jepte katr mij franga. Ema u ngazllye nga ky lajm. - T thuash at q sht, - shtoi ai, - goxha mir e paguan. Gjysmn e shums ajo e mori menjher, dhe n astin kur do ti kthente atij borxhin, tregtari i tha: - Po m vjen keq, pr fjal t nderit, q ju ikn prnjhersh nga dora nj shum kaq e majme. Ather, ajo vshtroi kartmonedhat; dhe duke menduar pr takimet e panumrta q mund t bnte me kto dy mij franga n Ruan me dashnorin, belbzoi: - Si! si! - Oh! Vazhdoi ai duke qeshur si babaxhan. Llogarit mund t bhen si t duash. Pse si di un hallet familjare? Dhe e vshtronte ngultas, duke mbajtur n dor dy fije t gjata letre q i rrshqiste npr gishtrinj. M n fund, si hapi portofolin, shpalosi mbi tryez katr kambiale, me nga nj mij franga secilin. - Pa mi firmosni kto, dhe pastaj mbajini t gjitha ju. Ajo brtiti e skandalizuar. - Po, po tju jap tepricn, - iu kthye pa pik turpi zoti Lr, - nuk ju bj dhe juve nj nder? Dhe, si mori penn, shkroi n fund t faturs: Kam marr nga zonja Bovari katr mij franga. - Pse shqetsoheni, prderisa pas gjasht muajsh keni pr t marr t prapambeturat e grmadhs suaj, dhe un po ua shtyj afatin e kambialit t fundit pasi tju jen paguar parat?

Ema po ngatrrohej disi n llogarit q bnte, dhe n vesh ndiente nj tingllim sikur t binin rreth e rrotull saj mbi dysheme monedha ari q derdheshin nga qeset. S fundi Lri i sqaroi se kishte nj mikun e tij, Vensarin, bankier n Ruan, i cili do tia zbriste kto katr kambiale, pastaj ai do tia dorzonte vet zonjs tepricn e huas reale. Mirpo, n vend t dy mij frangave, ai i solli nj mij e tetqind, sepse miku i tij Vensar (si i takonte me hak) kishte mbajtur dyqind franga, pr shpenzime komisioni dhe skontimi. Pastaj i krkoi si pa t keq nj dftes. - Ju e kuptoni..., n tregti..., nganjher... Vini dhe datn, ju lutem, datn. Ather Ems iu shfaq prpara nj horizont i tr me teka t arritshme. Megjithat ajo u tregua aq e menme sa vuri mnjan tri mij skude, me t cilat u shlyen, n afatin e duhur tri kambialet e para, mirpo i katrti, qlloi q erdhi n shtpi nj t enjte, dhe Sharli, i tronditur, priti me durim sa ti kthehej e shoqja, q ti jepte sqarime. Edhe n se kishte vn n dijeni pr kt kambial, ajo e kishte pasur vetm e vetm nga meraku q mos ta shqetsonte me hallet e shtpis; iu ul mbi gjunj, e ledhatoi, i tha fjal prkdhelse dhe ia numroi nj pr nj t gjitha ato gjra t domosdoshme, t blera me kredi. - N fund t fundit duhet ta pranosh edhe vet se, po t kesh parasysh sasin e tyre, nuk kan kushtuar edhe aq shtrenjt. Sharli, ngaq sdinte nga tia mbante, skaloi shum dhe iu drejtua t pashmangshmit Lr, q u zotua se do ti ujdiste t gjitha, n qoft se zotria i nnshkruante dy kambiale, njra prej t cilave ishte shtatqind frangshe. Pr t prballuar kt detyrim, ai i shkroi nj letr prekse s ms. N vend q ti drgonte prgjigje, ajo erdhi vet, dhe, kur Ema deshi t merrte vesh n kishte shtn gj n dor prej saj, ai iu prgjigj: - Po. Mirpo ja q do t shoh faturn. T nesrmen, ndaj t gdhir, Ema vrapoi te zoti Lr pr tiu lutur ti bnte nj fatur tjetr, q t mos i kalonte t nj mij frangat; sepse po t tregonte at t katr mijve, duhej t thoshte se i kishte shlyer dy t tretat, t pohonte, pr pasoj, shitjen e pasuris s patundshme, pazarllk ky i br m s miri nga tregtari, dhe q n t vrtet u mor vesh m von. Sidoqoft mimi i do njrit prej artikujve ishte shum i ult, zonjs Bovari, nns, siu ndenj pa thn se kishin br shpenzime t tepruara. - Srrinit dot pa qilim ju? Prse u dashksh zvendsuar stofi i kolltukve? N kohn time, vetm nj kolltuk tek mbahej n shtpi, pr t moshuarit t paktn kshtu ishte te nna ime, q ishte grua pr s mbari, t m besoni. Smund t jen t gjith t kamur! Ska pasuri t prballoj shpenzimet e kota! Do t m skuqej

faqja nga turpi mua, po ta merrja veten me pekule si bni ju! E megjithat, un jam grua plak, kam nevoj pr kujdesje... Pa shih? pa shih, jan gjith kto salltanete e tangrllqe! Si, t paguash dy franga pr mndafsh astari!... kur mund t gjesh me dhjet grosh? bile dhe me tet beze q e bn punn pr bukuri. Ema e shtrir n shpin mbi kanapen e vogl, i prgjigjej me t qet sa mundej: - Ehu! Moj zonj, boll! Boll tani!... Mirpo ajo vazhdonte ti jepte kshilla, duke i thn se kshtu si e kishte nisur do t prfundonin n spital. Bile fajin e kishte Bovariu. Pr fat t mir ai i kishte premtuar se do ta zhdukte nga faqja e dheut at prokur... - Si? - Ah! Mu betua, - vazhdo e shkreta grua. Ema hapi dritaren, thrriti Sharlin, dhe i gjori burr u detyrua t pohonte fjaln e dhn q ia kishte shkulur nga goja e ma. Ema doli, dhe u kthye shpejt duke i zgjatur gjith madhshti nj flet t trash letre. - Ju falemnderit, - i tha plaka. Dhe e hodhi n zjarr prokurn. Ema ia nisi nj t qeshure jerrse, buitse, t pareshtur: e kishte kapur nj kriz nervash. - Ah! O zot! brtiti Sharli, - Edhe ti ke fajin tnd, q vjen e bn sherre e shamata!... E ma, duke ngritur supet, donte ti mbushte mendjen se i kishte naze t gjitha ato q bnte. Mirpo Sharli, si iu kundrvu pr her t par, mori ann e s shoqes, kshtu q zonjs Bovari, nns, iu shkrep t ikte. Ajo u nis q t nesrmen dhe, te pragu i ders, kur ai po prpiqej q ta mbante, iu prvesh: - Lri, lri kto! Ti m shum do at se mua, dhe t drejt, ke, kshtu je n rregull. Fundja dm koks i bn! Ke pr ta par!... Mbe me shndet!... se sjam duke ardhur, si thua zotrote, ti bj asaj sherre e shamata. Sharli u vu n siklet t madh dhe me Emn, sepse kjo i mbante mri hapur pr mosbesimin q kishte treguar ndaj saj; atij iu desh ti lutej e strlutej q ajo t pranonte ta merrte prsri prokurn, dhe bile e oi vet te zoti Gijomen q ti bnte nj tjetr, njlloj si t parn. - E kuptoj, - tha noteri, - nj njeri i shkencs smund t humbas mendjen pas hollsive t zakonshme t jets. Dhe Sharlin e lehtsoi n vetvete ky mendim i sheqerosur, i cili ia vishte pikn e dobt me nj paraqitje mikluese si t ishte njeri q merrej me gjra t larta.

far shprthim ndjenjash pati t enjten tjetr, n hotel, n dhomn e tyre, bashk me Leonin! Ajo qeshi, qau, kndoi, porositi shum shurupe, deshi t pinte cigare, atij iu duk e tjetrsojshme, por e adhurueshme, mrekullia vet. Ai nuk e dinte se ishte gjith ai reagim i brendshm i tr qenies s saj q e shtynte edhe m t lshohej drejt qejfeve t jets. Ajo po bhej gjaknxeht, e babzitur dhe epshore; dhe bile shtiste me t npr rrug, me kok prpjet, pa pasur pik frike, si thoshte vet, se mos i dilte nami. Megjithat, nganjher, Ems i kalonin t dridhura npr trup, kur befas mendonte se mos ndeshej me Rodolfin; sepse i dukej, ndonse ishin ndar njher e prgjithmon, se nuk ishte liruar plotsisht nga vartsia e tij. Nj mbrmje, ajo su kthye fare n Jonvil. Sharlit po i ikte mendja, dhe Berta e vogl, q sdonte t flinte pa t mn, qante me dnes sa si plaste zemra. Justini kishte dal rrugve kuturu ta krkonte. Omeu gjithashtu kishte dal nga farmacia. M n fund, Sharli, q sduronte dot m, n orn njmbdhjet, bri gati kaloshinin, ia hipi, i ra me kamxhik kalit dhe rreth ors dy t mngjesit mbrriti te Kryqi i Kuq. Sgjeti gj aty. me vete mendoi se ndoshta e kishte par sekretari, po ku banonte ai? Pr fat, Sharlit i ra ndr mend adresa e padronit t tij. Vrapoi tek ai. Dita po fillonte t agonte. Ai shqoi nj tabel sipr nj porte; trokiti. Dikush, pa ia hapur, ia tha me t brtitur t dhnn q krkonte, duke shtuar m pas gjith ato sharje kundrejt atyre q vijn e shqetsojn t tjert natn. Shtpia ku banonte sekretari nuk kishte as zile, as trokits, as portier. Sharli u ra fort me grusht kanateve. Rastisi q n at ast kaloi aty nj polic; ather at e zuri frika dhe u largua. Qenkam i marr, - thoshte ai me vete, - me siguri duhet ta ken mbajtur pr dark te zoti Larmo. Familja Larmo nuk banonte m n Ruan. Do t ket ndenjur t kujdeset pr zonjn Dybrj. Po, jo! Zonja Dybrj ka dhjet muaj q ka vdekur!... Ku t jet vall? Kur papritmas i lindi n kok nj mendim. Krkoi nj nj kafene librin e adresave dhe pa aty me t shpejt t gjente emrin e zonjushs Lamprr, e cila banonte n rrugn Rnel-des-Marokinie, Nr.74. Kur po futej n kt rrug, n cepin tjetr t saj u shfaq Ema; m tepr u hodh mbi t se sa e prqafoi, duke brtitur: - Kush t mbajti dje? - Isha smur. - Po nga se?... Ku?... Si?... Ajo preku ballin me dor, dhe iu prgjigj: - Te zonjusha Lamprr.

- Isha i sigurt pr kt! Aty po shkoja. - Mos u mundo kot, - i tha Ema. Sapo doli nga shtpia, por, ktej e tutje, mos u bj merak. Un smund ta ndiej veten t qet, m kupton, po ta di se vonesa m e vogl t shqetson kaq shum. Kjo ishte nj lloj leje q ajo i jepte vetes pr t mos hasur asnj penges n ikjet e saj. Kshtu pra, e shfrytzoi at si i vinte pr mbar, pa mas. Kur i hipte dshira pr t takuar Leonin, nisej duke nxjerr nj arsye e aq, dhe, meq at dit ai nuk e priste, ajo shkonte e krkonte n zyr. N fillim ai gzohej mjaft, mirpo skaloi shum dhe nuk ia fshehu m t vrtetn: padroni i tij ankohej me t madhe nga kto shqetsime. - Ehu! Hajde pra tani, - i thoshte ajo. Dhe ai ia mbathte jasht. Ema deshi q ai t vishej krejt me t zeza dhe t linte nj mjekr me maj, q ti ngjante portreteve t Luigjit XIII. Shfaqi dshirn ti shihte banesn, e cila iu duk kot m kot; ai u skuq nga turpi, po ajo sia vuri veshin, pastaj e kshilloi t blinte perde si ato t sajat dhe, meq ai nuk pranonte t shpenzonte pr to, ajo i tha me t qeshur: - Aha! Tu dhimbskan skudet. do her q rrinin bashk, Leoni duhej ti tregonte asaj me hollsi gjithka q kishte br qysh nga takimi i tyre i fundit. Ajo i krkoi vargje, vargje pr veten e saj, nj vjersh dashurie pr nder t saj, por ai sarriti dot kurr ta rimonte vargun e dyt, dhe si prfundim kopjoi nj sonet nga nj album me poezi dhe ilustrime. Kt e bnte jo aq pr mburrje, se sa nga dshira q vetm e vetm ti plqente asaj. Mendimet as q ia vinte n diskutim; shijet ia mirpriste t gjitha; m tepr bhej ai dashnorja e saj se sa ajo e tij. Ajo ia rrmbente shpirtin fare me ato fjal t mbla dhe me ato puthje q i bnte. Ku vall ta kishte msuar tr kt shthurje thuajse ideale q ishte aq e thell dhe e maskuar saq smund t ta merrte dot mendja? VI Gjat udhtimeve q bnte pr t takuar at, shpesh her Leoni hante dark nga farmacisti, dhe e ndiente veten t detyruar, pr njerzi, ta ftonte dhe ai nga ana e tij. - Me gjith dshir! i ishte prgjigjur zoti Ome. Edhe un duhet t vihem n lvizje pr t marr disi fuqi, se ktu po z myk. Do t shkojm n shfaqje, n restorant, kemi pr t br qejf sa ti luajm fen! - Oh! I dashur! pshpriti me dhembshuri zonja Ome, e friksuar nga rreziqet e paprcaktuara q po prgatitej t prballonte.

- Epo, t keqe ka? Pse mos kujton ti se pak e shkatrroj shndetin un, duke jetuar vazhdimisht mes avujve t farmacis? Po ja q kshtu jan grat: bhen xheloze pr shkencn, pastaj na bhen penges dhe kur duam t kalojm argtimet q na takojn m se me t drejt. Pun e madhe, lmani n dor mua kt; nj nga kto dit aty m keni n Ruan dhe kemi kemi byk do ti bjm. Njher e nj koh farmacisti nuk kishte pr t prdorur nj gjuh t till; mirpo tani ishte dhn pas stilit gazmor dhe parisian q i dukej m me shije, dhe ai gjithashtu, si zonja Bovari, fqinja e tij, e pyeste sekretarin gjith kureshtje pr zakonet e kryeqytetit, bile fliste argo q t mahniste... banort e Jonvilit, duke thn pr shembull karakatin, rrangullin, cigarin, grnjar, Breda-strit, ose po avullojn vend t: po iki. Kshtu pra, Ema, nj t enjte, u udit q takoi, n kuzhinn e Luanit t art, zotin Ome, t veshur me rroba udhtimi, domethn me nj pallto t vjetr q sia kishte par njeri ndonjher, ndrsa n njrn dor mbante nj valixhe dhe n tjetrn, ngrohsen e kmbve, t farmacis. Askujt nuk i kishte treguar pr kt projekt t vetin, nga frika se mos shqetsoheshin njerzit me mungesn e tij. Vetm mendimi q do ti shihte prsri vende ku kishte kaluar rinin me siguri q ia onte zemrn pesh, sepse gjat gjith rrugs si pushoi goja; pastaj, sa mbrriti, u hodh prnjhersh nga karroca q t krkonte Leonin, dhe sido q sekretari u prpoq t shkputej, zoti Ome e mori me vete n Kafen e madhe Normandia, ku hyri gjith madhshti, pa e hequr kapeln, duke e quajtur si dika tepr katundare t zbulonte kokn n nj vend publik. Ema e priti Leonin treerek ore. M n fund, vrapoi n zyrn e tij, dhe, mendjeprishur nga gjithfar gjasash, duke ia veshur fajin atij q se kishte prfillur dhe duke e qortuar veten pr dobsin q kishte, e kaloi mbasditen me balli ngjitur pas xhamit t dritares. Deri n orn dy ata ishin ende t ulur n tryez njri prball tjetrit. Salla e madhe po boshatisej; tubi i sobs n form palme, hidhte rrath-rrath mbi tavanin e bardh, gjethnajn e tij t praruar; dhe aty pran tyre, mbrapa xhamtins, n mes t diellit, gurgullonte nj shatrivan i vogl n nj hauz mermeri, ku, midis lakrishtes dhe shpargujve zgjateshin deri te nj pirg shkurtzash t shtrira t tra mbi ije njra sipr tjetrs, tre karkalec t mdhenj deti t mpir. Omeu po shkrihej nga knaqsia. Ndonse m tepr e dehte luksi sesa t ngrnt e shijshm, vera e Pamarit po e ndizte disi, dhe, kur erdhi omleta me rum, ai ia nisi nga teorit e pamoralshme pr femrat. Gjja q e magjepste mbi t gjitha, ishte eleganca. E adhuronte veshjen e hijshme n nj apartament t mobiluar bukur dhe, sa pr cilsit trupore, i plqenin ato t mbushurat mir... Leoni shikonte nga sahati me dshprim. Farmacisti vazhdonte t pinte, t hante, t fliste.

- Besoj se ktu n Ruan, - i tha ai papritmas, - ju ndiheni i vetmuar, po fundja, dashnorja nuk ju banon larg. Dhe, meq atij po i hipte nj i skuqur n fytyr, shtoi: - Hajde tani, tregohuni i iltr! Mua do t ma mohonit ju q n Jonvil...? Djaloshi belbzoi: - Nuk i vinit rrotull ju te zonja Bovari?... - Kujt pra? - Shrbtores! Ai nuk e kishte me shaka; mirpo duke qen se mburrja spyet pr asnj lloj maturie, Leoni pa dashur as vet, e kundrshtoi. Pastaj atij i plqenin vetm zeshkanet. - Me ju jam edhe un, - i tha farmacisti, - jan m me temperament ato. Dhe, duke iu prkulur mikut n vesh, i tregoi shenjat nga njihet nj femr me temperament. Bile u hallakat dhe npr vlersime etnografike; gjermanet ishin si vegim, francezet t shthurura, italianet t prvluara. - Po zezaket? e pyeti sekretari. - Duhet t jesh artist q ti shijosh ato, - i tha Omeu. Kamerier! Na sill dy kafe! - Do t ikim! ia pati m n fund Leoni q po e humbiste durimin. - Jes. - Mirpo, prpara se t largohej, ai deshi t takonte t zotin e lokalit dhe i bri atij disa prgzime. Ather djaloshi, q t mbetej vetm, i tha se kishte pun: - Ah! Po ju shoqroj! i propozoi Omeu. Dhe, duke zbritur npr rrug me t, i foli pr t shoqen, fmijt, pr t ardhmen e tyre dhe farmacin e tij, i tregonte se si ishte katandisur ajo dikur, dhe se n shkall prsosmrie e kishte ngritur ai vet. Si arriti prpara Hotel Bulonjs, Leoni u shkput prej tij prnjhersh, u ngjit shkallve, dhe e gjeti dashnoren shum t tronditur. Sa dgjoi emrin e farmacistit, ajo shprtheu nga trbimi. Megjithat ai i solli nj sr arsyesh t forta; pse kishte faj ai, pse se njihte ajo zotin Ome? Si mund t besonte ajo q atij mund ti plqeksh m shum t rrinte me farmacistin se sa me t? Mirpo ajo po bnte t ikte, ai e mbajti dhe, si i ra n gjunj, e kapi pr beli me t dy kraht, n nj poz lnguese gjith epsh e lutje. Ajo rrinte n kmb; syt e ndezur flak ia kishte ngulur atij rnd-rnd dhe gati-gati si me tmerr. Pastaj iu errsuan nga lott, uli qepallat ngjyrtrndafil, i lshoi duart dhe Leoni po i onte te buzt e tij kur n at ast u shfaq n shrbyes, q lajmroi se zotrin e krkonin. - Do t kthehesh prsri? i tha ajo.

- Po. - Po kur? - Menjher. - M ra ndr mend nj marifet, - tha farmacisti kur pa Leonin. Doja ta ndrprisja kt vizit q m dukej se ju bezdiste. Hajde shkojm te Briduja t pim nga nj got garys. Leoni iu betua se duhej t kthehej n zyr. Ather farmacisti nisi t tallej me shkresurinat, me procedurn. - Lrini nj ik mnjan Kyzhasin me Bartolin, dreqi e mori! Kush ju pengon? Bhuni burr! Hajde t shkojm t Briduja; keni pr t par edhe qenin e tij. sht shum interesant. Dhe, meq sekretari ngulmonte gjithnj n t tijn, ai shtoi: - Po vij fundja edhe un me ju. Do t lexoj ndonj gazet duke ju pritur ju, ose do t shfletoj ndonj kod. Leoni, i hutuar nga zemrimi i Ems, nga drdllisja e zotit Ome dhe ndoshta ngaq i kishte rn rnd edhe dreka, rrinte i pavendosur dhe si i magjepsur prej farmacistit q spushonte. - Hajde t shkojm te Briduja! Ja mu ktu afr e ka shtpin, n rrugn Malpaly. Ather, nga dobsia, nga budallallku, nga ajo ndjenj e paprcaktueshme q t shtyn t bsh veprimet m antipatike, ai pranoi t shkonte t Briduja, t cilin e gjetn n oborrin e vogl, ku po mbikqyrte tre una t cilt gulonin duke rrotulluar rrotn e madhe t nj makine q gazonte uj Selci. Omeu u dha ca kshilla dhe prqafoi Bridun, pin garys. Leoni u mat kaq her t ikte, mirpo farmacisti e mbante nga krahu duke i thn: - Ja dhe pak! Po dal edhe un. Do t shkojm bashk te Feneri i Kuq, t takohemi me ata zotrinjt. Do tju prezantoj me Tamasenin. Megjithat ai e hoqi qafe dhe vrapoi vettimthi drejt e n hotel. Ema sishte m aty. Ajo sapo ishte nisur, e pezmatuar. Ajo e urrente at tani. Mosmbajtja e fjals pr takim i dukej nj fyerje, dhe krkonte akoma arsye t tjera q t shkputej prej tij; ai ishte i paaft pr heroizma, i dobt, i rndomt, m i mefsht se nj grua, koprac, bile, dhe frikacak. Pastaj, si u qetsua, e kuptoi dhe vet m n fund se me siguri kishte shpifur pr t. Mirpo prmimi ndaj atyre q duam gjithmon na largon disi prej tyre. Idhujt sduhen prekur: prarimi i tyre t mbetet n duar. Me kalimin e kohs filluan t flisnin m shpesh pr gjra q skishin t bnin me dashurin e tyre; dhe, n letrat q i drgonte Ema, bhej fjal pr lule, pr vargje, pr hnn dhe pr yje, burime naive kto t nj pasioni t venitur, q

prpiqej t ndizej me t gjitha mjetet e jashtme. Vazhdimisht shpresonte n vetvete se n udhtimin e ardhshm do t gjente nj lumturi t madhe, pastaj n vetvete e pranonte se nuk ndiente asgj t jashtzakonshme. Ky zhgnjim i zhdukej shpejt nga nj shpres e re, dhe Ema vinte tek ai m e ndezur, m e pangopur. Zhvishej menjher, duke trhequr me forc lidhsen e holl t korses, q fishkllente rreth ijeve t saj si ndonj boll q rrshqet. Zbathur, n maj t gishtrinjve shkonte t shikonte dhe nj her nse ishte dera mbyllur, pastaj me nj lvizje t vetme i hidhte prdhe njhersh t gjitha rrobat q kishte n trup dhe e zbeht, pa folur, hijernd, i hidhej atij n kraharor, me nj drithrim t gjat q i prshkonte tr trupin lakuriq. Megjithat, mbi at ball t mbuluar me pika djerse t ftohta, t zhvishej menjher, duke trhequr me forc lidhsen e holl t korses, q fishkllente rreth ijeve t saj si ndonj boll q rrshqet. Zbathur, n maj t gishtrinjve shkonte t shikonte dhe nj her nse ishte dera mbyllur, pastaj me nj lvizje t vetme i hidhte prdhe njhersh t gjitha rrobat q kishte n trup dhe e zbeht, pa folur, hijernd, i hidhej atij n kraharor, me nj drithrim t gjat q i prshkonte tr trupin lakuriq. Megjithat, mbi at ball t mbuluar me pika djerse t ftohta, mbi ato buz belbzuese, n ato bebe sysh t prhumbura, n shtrngimin e atyre krahve, kishte dika t pamas, t paprcaktuar dhe t zymt, q Leonit i dukej se rrshqiste midis tyre pa u ndier, sikur do ti ndante njrin nga tjetri. Ai sguxonte ti bnte pyetje, mirpo, duke vn re q ajo ishte me aq prvoj, thoshte me vete, se duhej ti kishte kaluar t gjitha provat e vuajtjes dhe t qejfit. Ajo q m prpara e magjepste tani e friksonte disi. Nga ana tjetr, i vinte plasje q do dit e m tepr personalitetin e tij sikur e ththinte dika. Inatin e kishte me Emn pr kt fitore t prhershme. Bile prpiqej q t mos prgjrohej pr t; mirpo, sa dgjonte krcitjen e kpucve t saj me qafa, e ndiente veten t dobt, si pijanect kur shohin pije t forta alkoolike. Ajo, n t vrtet, slinte prkujdesje pa i kushtuar, q nga gatimet e zgjedhura deri te veshjet e saj me shije dhe shikimet zemrcoptuese. Sillte nga Jonvili trndafila q i mbante n gji dhe q ia hidhte atij n fytyr, tregohej e shqetsuar pr shndetin e tij, i jepte kshilla pr sjelljen dhe, q ta bnte m shum pas vetes, me shpres se ndoshta dhe zoti do t vinte dor n kt drejtim, i vari n qaf nj medaljon t shn Mris. Si ndonj nn e virtytshme, i krkonte t dhna pr shokt. Pastaj i thoshte: - Mos rri me ta, mos dil, mendo vetm pr veten ton; m duaj mua! Dshira ia kishte ta mbikqyrte jetn e tij, dhe iu shkrep ndr mend ti vinte njeri q ta ndiqte npr rrug. Aty pran hotelit gjendej gjithmon njfar endacaku q kapte udhtart dhe q kishte pr t pranuar... Mirpo se la krenaria.

Ehu! Pun e madhe! Le t m tradhtoj, sm bhet von! Pse ta vras mendjen? Nj dit q ishin ndar hert nga njri-tjetri dhe ajo po kthehej vetm bulevardit, i zun syt muret e manastirit t saj; ather u ul mbi nj stol, n hijen e vidheve. far qetsie n at koh! Sa zili i kishte ndjenjat e patregueshme t dashuris q prpiqej ti parafytyronte sipas librave! Muajt e par t martess, shtitjet me kal n pyll, viskonti q krcente vals, dhe Lagardi q kndonte t gjitha kto iu shfaqn para syve... Dhe Leoni papritmas iu duk po aq i largt sa edhe t tjert. Megjithat e dua! thoshte ajo me vete. Po rndsi kish! Ajo e lumtur nuk ishte, as kishte qen ndonjher. Nga ti vinte vall kjo zbrazsi e jets, ky kalbzim i menjhershm i gjrave mbi t cilat mbshtetej ajo?... Mirpo n qoft se kishte diku nj njeri t fuqishm dhe t hijshm, burr t vrtet plot afsh dhe sqim njkohsisht, me zemr poeti si engjll i lir me korda tunxhi, q ngre lart n qiell tingujt e nj poeme elegjiake t vajtueshme, prse rastsisht t mos e gjente ajo? Oh! sa e pamundur q ishte! Madje nuk ia vlente t krkoje asgj! Gjithka ishte gnjeshtr! do buzqeshje fshihte nj gogsim mrzitjeje, do gzim nj mallkim, do knaqsi neverin e vet, dhe puthjet m t zjarrta t linin mbi buz nj dshir t ndezur t parealizueshme pr t shuar nj epsh edhe m t prvluar. N ajr u zvarg nj rnkim metalik dhe n kambann e manastirit u dgjuan katr t rna. Ora katr! Dhe asaj i dukej se kishte qen aty, mbi at stol, tr jetn e jetve. Mirpo nj minut mund t nxr nj pafundsi pasionesh, si nj hapsir e vogl nj turm t tr njerzish. Ema jetonte e dhn plotsisht pas atyre t sajave, ndrsa pr para n sa mund ta vriste mendjen nj akridukesh aq e vriste dhe ajo. Megjithat, nj dit, i erdhi nj burr i pakt, fytyrkuq dhe tullac, i cili i tha se e kishte drguar zoti Vensar nga Ruani. Ai hoqi karficat q i mbanin mbyllur xhepin ansor t redingots s gjat t gjelbr, i nguli n mng dhe i zgjati asaj me mirsjellje nj letr. Ishte nj kambial pesqindfrangsh, i nnshkruar prej saj dhe q Lri, me gjith kundrshtimet q kishte br ajo, e kishte kaluar n emr t Vensarit. Ajo drgoi shrbtoren ta thrriste n shtpi. Ai smund t vinte. Ather, i panjohuri, q kishte ngelur n kmb, duke hedhur djathtas-majtas shikime kureshtari q ia fshihnin vetullat e trasha t verdha, pyeti si pa t keq: - prgjigje ti jap zotit Vensar? - Mir, pra, - iu prgjigj Ema, - thuajini... q skam... javn q vjen... Le t pres... po, po, javn q vjen. Dhe burri i shkret u largua pa nxjerr fjal nga goja.

Mirpo t nesrmen, n mesdit, ajo mori nj akt proteste, dhe sa pa letrn e vulosur, mbi t ciln ishte shnuar disa her dhe me grma t mdha: Zoti Aran, ftues gjyqi n Byshi, u friksua aq shum, sa vrapoi n ast te tregtari i stofave. E gjeti n dyqanin e tij, duke lidhur nj pako. - Jam n shrbimin tuaj, - i tha ai, - urdhroni. Lri, megjithat, vazhdoi t bnte punn e vet, i ndihmuar nga nj vajz e vogl rreth t trembdhjetave, paksa gungae, dhe q i shrbente njkohsisht edhe si irake edhe si kuzhiniere. Pastaj, ai, duke krcitur nallanet mbi drrasat e dyshemes s dyqanit, i paprapriu zonjs npr shkall pr tu ngjitur n katin e dyt, dhe e futi at n nj dhom t vogl e t ngusht, ku mbi nj tryez t madhe prej bredhi ishin vendosur disa regjistra, q ruheshin nga nj cep te tjetri me nj shufr hekuri me dry. Pas murit, nn disa copa basmeje, dukej nj kasafort, por q kishte prmasa aq t mdha, saq duhej t kishte brenda dhe gjra t tjera, prve kambialeve dhe parave. Zoti Lr, me t vrtet, jepte hua duke mbajtur pengje, dhe pikrisht aty kishte futur zinxhirin e art t zonjs Bovari, bashk me vatht e t gjorit xha Telie, i cili, si u detyrua m n fund t shiste gjith katandin, kishte bler n Kenkampua nj dyqan t vobekt bakalli, ku po fikej pak nga pak nga katarri, mes qirinjve q sishin aq t verdh nga e kishte fytyrn ai. Lri u ul n kolltukun e gjer prej kashte, duke thn: - kemi ndonj t re? - Ja, shikojeni. Dhe ajo i tregoi letrn. - Mir pra, po un mund t bj? Ather, ajo u zemrua dhe i prmendi fjaln e dhn se nuk do ti vinte n qarkullim kambialet e saj; ai e pranonte dhe vet. - Po as un skisha nga tia mbaja, e kisha thikn n fyt. - Dhe do t bhet tani? vazhdoi ajo. - Oh! sht shum e thjesht: nj vendim gjyqi dhe pastaj vjen konfiskimi... udi e madhe! Ema e mbante veten q t mos e rrihte. E pyeti me t but mos kishte ndonj mnyr si ta qetsonte zotin Vensar. - Ama i keni rn n t! T qetsosh Vensarin; duket q se njihni fare; ai sht m i egr se nj arab. Megjithat duhej q zoti Lr t ndrmjetsonte pr kt shtje. - Dgjoni ktu! Mua m duket se deri tani jam treguar goxha i mir me ju. Dhe duke hapur nj nga regjistrat e tij, i tha: - Shikoni! Pastaj duke kaluar faqen nga posht-lart me gisht, shtoi:

- Ja t shohim..., t shohim... M 3 gusht dyqind franga... m 17 qershor, njqind e pesdhjet... m 25 mars, dyzet e gjasht... N prill... Aty u ndal sikur t kishte frik se mos bnte ndonj marrzi. - Dhe spo them gj pr kambialet e nnshkruara nga zotria, njri shtatqind frangsh, tjetri treqind frangsh! Sa pr paradhniet tuaja t vogla, kamatat, at skan t sosur, ngatrrohesh keq aty. sdua m t przihem me to! Ajo qante, e thirri at bile zoti i mir Lr. Mirpo si ia hidhte gjithnj fajin atij dreq Vensari. Pastaj ai skishte asnj dysh, tani nuk e paguante njeri, po e nxirrnin me gisht n goj, nj cop shitsi si ai, skishte se si t jepte hua. Ema nuk e hapte gojn; ndrsa zoti Lr, q kafshonte nga pakz fije te nj pende, me siguri e shqetsoi heshtja e saj, prandaj vazhdoi: - Po t kisha t paktn kto dit ndonj t ardhur... edhe mund... - Fundja, - i tha ajo, - sapo t vij pagesa e prapambetur e Barnvilit... - Si?... Dhe, kur mori vesh se Langluai nuk kishte paguar akoma, ai u duk shum i habitur. Pastaj, me nj z miklues, shtoi: - Domethn do t biem n ujdi, kshtu thoni ju... - Oh, pr far t doni ju! Ather, ai mbylli syt pr tu menduar, shkroi disa shifra, dhe, pasi tha se do t hiqte keq, se ishte pun me spec dhe se porrnohej, ai prgatiti katr kambiale nga dyqind e pesdhjet franga secili, me afat pagese prej nj muaji njri nga tjetri. - Vetm n dasht t m mbaj vesh Vensari. Tek e fundit, kt e vendosm, nuk sorollatem kot un, sjam i dallavereve, at q them se luan topi. Pastaj i tregoi si pa qllim disa mallra t reja, mirpo asnjra prej tyre, sipas mendimit t tij, nuk ishte pr zonjn. - Pale kur mendoj q kam ktu fustane si ky me shtat grosh metri, dhe t garantuara q nuk u del boja! Blersit i han t gjitha kto! Kush ju thot se mall jan n t vrtet, e merrni me mend vet, duke dashur n kt mnyr q ajo t bindej plotsisht pr ndershmrin e tij ndaj saj, prderisa ai e pranonte dhe vet q ua hidhte t tjerve. Pastaj e thirri, pr ti treguar tri pash dantell q i kishte gjetur koht e fundit n nj ankand. - Me t vrtet e bukur! i thoshte Lri, tani e prdorin shum, si mbules pr kokat e kolltukve, sht fjala e fundit e mods. Dhe, m i shpejt se nj prestidigjitator, e mbshtolli dantelln me letr t kaltr dhe ia vuri Ems n duar. - Po m thoni t vrtetn?... - Ah, m von! iu prgjigj ai, duke i kthyer shpinn.

Q at mbrmje, ajo e shtyu Bovariun ti shkruante s ms q tu drgonte sa m par gjith pagesn e prapambetur t trashgimis. Vjehrra u prgjigj se nuk kishte ngelur m gj; likuidimi ishte br, dhe atyre u mbeteshin, prve Barnvilit, gjashtqind livra t ardhura, t cilat do tua paguante kokrr m kokrr. Ather zonja u nisi fatura nja dy a tre klientve, dhe pas pak kohsh e prdori n stil t gjer kt metod, q i dilte pr mbar. Ajo kishte gjithmon kujdes t shtonte n fund: Mos ia zini fare n goj kt tim shoqi, ju e dini sesa krenar sht ai... Ju krkoj ndjes... E juaja... Pati disa ankesa; asaj i ran n dor para se t shkonin aty ku ishin nisur. Q t siguronte para, ajo filloi t shiste dorashkat, kapelat e saj t vjetra, hekurishtet e mbetura, dhe n Pazar tregohej lakmitare e madhe e shtynte drejt fitimit gjaku i saj prej fshatareje. Pastaj, sa her q shkonte n qytet, merrte iklamikla, t cilat zoti Lr, nga e keqja, do tia pranonte me siguri. Pr vete bleu pend struci, en porcelani kinez dhe baule, borxh merrte nga Felisiteja, nga zonja Lfransua, nga zonja e hotelit Kryqi i Kuq,nga do njeri, ku t mundej. Me parat q i erdhn m n fund nga Barnvili, bleu dy kambiale, ndrsa nj mij e pesqind frangat e tjera u tretn. U fut prsri n borxh, dhe kshtu vazhdoi gjithmon! Nganjher, sht e vrteta, ajo prpiqej t bnte llogari, mirpo zbulonte gjra aq t jashtmasshme, saq nuk i besoheshin. Ather fillonte nga e para, ngatrrohej shpejt, i plaste t gjitha n vend dhe smendonte m pr to. Tani shtpin e kishte mbuluar nj trishtim i madh! Furnitort dilnin prej saj t xhindosur n fytyr. Shamit hidheshin sa andej-kndej mbi stufa; dhe Berta e vogl mbante orape t grisura, sa zonja Ome ngelej pa mend. Po t guxonte Sharli ti bnte gjith druajtje ndonj vrejtje, ajo i prgjigjej me t egr se sishte aspak faji i saj! ti kishte kto gjaknxehje? Ai gjithka e shpjegonte me smundjen e saj t dikurshme t nervave dhe, duke qortuar veten q i kishte marr dobsit e saj shndetsore pr t meta, vetakuzohej pr egoizm dhe i vinte ti hidhej ta puthte. Oh! Jo, - thoshte ai me vete, - kam pr ta mrzitur! Dhe slvizte nga vendi. Pas darke, shtiste vetm npr kopsht, merrte Bertn e vogl mbi gjunj dhe, pasi hapte gazetn e mjeksis, prpiqej ta msonte t lexonte. Fmija, t cils si kishte dhn kurr njeri msime, pas pak shqyente syt me trishtim dhe ia plaste t qarit. Ather ai e merrte me t mir; shkonte i mbushte uj n vaditse q t bnte lumenj mbi rr, soe thyente deg vashtrash q t mbillte pem n lehe, gj q sia prishte dhe aq bukurin kopshtit, t cilin e kishin zaptuar krejtsisht barrat e gjata; sa dit pune u kishin ngelur pa paguar Letibuduasit! Pastaj fmija mrdhinte dhe krkonte t mn.

- Thirre shrbtoren, - i thoshte Sharli, - Ti e di mir, shpirt i vogl, se mami nuk do ti prishet qetsia. Vjeshta kishte hyr dhe tashm gjethet po binin si para dy vjetsh, kur ajo ishte e smur! Kur do t merrte fund e gjith kjo?... Dhe ai vazhdonte t ecte, me duar mbrapa shpins. Zonja rrinte n dhomn e vet. Aty si shkonte njeri. gjith ditn e dits qndronte brenda, e mpir, gati-gati e zhveshur, dhe, her pas here, digjte pastilje aromatike, q i kishte bler n Ruan, n dyqanin e nj algjeriani. Pr mos e pasur natn pran at burr t shtrir q flinte, ajo, arriti m n fund, me ngrdheshje pas ngrdheshjesh, ta degdiste n kat t tret; dhe vet lexonte deri n mngjes libra t allasojshm q prshkruanin skena me orgjira dhe ngjarje t prgjakshme. Shpesh e pushtonte tmerri, nxirrte ndonj klithm dhe Sharli vraponte drejt saj. - Oh! Largohuni! i thoshte ajo. Ose, her t tjera, e djegur dhe m keq nga zjarri i brendshm q ia shtonte dshira pr t br dashuri jasht martese, ajo me gulima, t dridhura dhe gjith epsh, hapte dritaren, thithte ajrin e freskt, lshonte n er floknajn e saj shum t rnd, dhe, duke soditur yjet, uronte ti jepej ndonj princi. Mendonte pr at, Leonin. N ato kushte ishte gati t jepte gjithka pr nj takim t vetm dashurie nga ata q e ngopnin. Ato ishin ditt e qejfit t saj t vrtet. I donte t ishin t shklqyera! ehe, ather kur ai smund ti prballonte gjith shpenzimet vetm, ajo e plotsonte pa u kursyer fare pjesn q ngelej, gj q ndodhte pothuajse n t tra rastet. Ai u mundua ti mbushte mendjen se do tia kalonin po aq mir dhe gjetk, n ndonj hotel tjetr m t thjesht, mirpo ajo me kundrshtimet e saj sdeshi t luante vendit. Nj dit, nxori nga anta e saj gjasht lug t vogla prej argjendi t praruar (ishin dhurata q i kishte br xha Ruoi pr martes), dhe iu lut t shkonte menjher ti linte, pr llogari t saj, n degn e pengjeve, dhe Leoni iu bind, ndonse nuk i plqente nj veprim i till. Kishte frik se mos komprometohej. Pastaj, si u mendua mir, arriti n prfundimin se dashnorja e tij po merrte kot, dhe se ndoshta nuk e kishin gabim ata q donin ta shkpusnin prej saj. N fakt, dikush i kishte drguar s ms nj letr t gjat anonime, pr ti br t ditur se ai po humbte jetn e vet pas nj gruaje t martuar; dhe menjher zonja e shkret, si e solli ndr mend gogolin e prjetshm t familjeve, domethn at qenien e mjegullt dhe t rrezikshme, sirenn, prbindshin, q jeton si n ndrrat e kqija n thellsit e errta t dashuris, i shkroi mjeshtr Dybokazhit, padronit t tij, i cili u tregua njeri i prkryer n kt shtje. Ai i foli treerek ore t mira, duke u prpjekur ti hapte syt, ta paralajmronte se humner e priste. Kto lloj marrdhniesh kishin pr ta dmtuar m von n pozitn e tij t ardhshme. Iu lut q

ti ndrpriste, dhe, n mos e bnte kt sakrific pr interesin e vet le ta bnte t paktn pr hir t tij, Dybokazhit! M n fund Leoni u betua se nuk do ta takonte m Emn, dhe i vinte inat q nuk e kishte mbajtur fjaln, duke menduar gjith telashet dhe llafet q mund ti sillte ende kjo grua, pa llogaritur talljet e shokve n mngjes rreth stufs. Ve t tjerash, ai s shpejti do t bhej sekretar i par: ishte tamam koha t tregohej serioz n jet. Prandaj po hiqte dor nga flauti, nga ndjenjat e zjarrta, nga fantazia, - sepse do borgjezi t vogl, n afshin e rinis, i sht dukur vetja, qoft edhe nj dit, nj minut, i zoti t prballoj pasione t pafundme, ndrmarrje fisnike. Dhe ai i shthururi m i rndomt ka ndrruar pr sulltanesha; do noter prmban n vetvete mbeturinat e nj poeti. Tani mrzitej kur Ema papritur e pa kuptuar ngashrehej mbi kraharorin e tij, dhe zemra, si ata njerzit q mund t durojn vetm njfar doze muzike, i dremiste nga mosprfillja ndaj zhuzhurims s nj dashurie tek e cila nuk i dallonte dot m ndjenjat e holla. E njihnin aq shum njri-tjetrin sa smund t shijonin m nga ato mahnitje t zotrimit dashuror q njqindfishojn knaqsin. Prej tij ajo ishte neveritur po aq sa ishte lodhur ai prej saj. Dhe n kto marrdhnie jasht martess ajo gjente t gjitha ato bajati si brenda saj. Po si mund ta hiqte qafe? Pastaj, sado q ajo e ndiente veten t poshtruar nga nj lumturi aq e zvetnuar, pa t sbnte dot, sepse i ishte br ves dhe ishte prlyer me t; dhe, jepej do dit e m shum pas saj, duke shteruar do knaqsi, si e si q ta bnte sa m t fort. Ajo ia hidhte fajin Leonit se kish mbetur shpreszhgnjyer, sikur ai ta kishte tradhtuar, dhe bile uronte ndonj gjm q t onte n ndarjen e tyre, meq ajo vet skishte guxim t vendoste pr nj gj t till. Megjithat ajo vazhdonte ti shkruante letra dashurie n baz t atij koncepti, sipas t cilit sht gruaja ajo q duhet ti shkruaj gjithmon dashnorit t vet. Mirpo, gjat kohs q shkruante, asaj i dilte parasysh nj tjetr njeri, nj fantazm e prbr nga kujtimet e saj m t zjarrta, nga leximet e saj m t bukura, nga epshet e saj m t afshta, dhe m n fund i bhej aq i vrtet dhe aq i kapshm, saq ajo dridhej e mahnitur, pa arritur, prapseprap, ta prfytyronte qart, ngaq ai tretej aq shum, si ndonj perndi, n morin e vlerave q i vishte ajo. Ai rrinte n nj vend t kaltrrem ku lkunden shkall t mndafshta varur ballkoneve, n ern e luleve, n dritn e hns. Ajo e ndiente pran, ai do t vinte dhe do ta rrmbente t trn me nj t puthur. Pastaj ajo binte prsri prtok, e drrmuar fare, sepse kta vrunduj dashurie t mjegullt e rraskapitnin m keq se sa orgjit m t trbuara. Ajo ndiente tani nj kputje t vazhdueshme dhe t gjithanshme. Shpesh her bile, Ems i vinin thirrje dhe letra me akte zyrtare t cilave pothuajse sua hidhte syt fare. Dshira ia kishte mos t jetonte m, ose t flinte pa pushim.

T enjten e javs s tret t kreshmve, ajo su kthye fare n Jonvil, n mbrmje shkoi n ballon me maska. Veshi nj pantallon kadifeje, orape t gjata t kuqe, n kok vuri nj paruk me grshet si dhe nj kapel trecepshe q e mbante t kthyer mnjan. Tr natn krceu nn tingujt e furishm t tromponeve; gjat vallzimit at e vinin n mes dhe t nesrmen n mngjes ajo u gjend n peristilin e teatrit midis ca t maskuarve si hamej porti dhe marinar, shok t Leonit, t cilt bisedonin se ku do t hanin. Lokalet rreth e prqark ishin plot e prplot. M n fund gjetn n port nj restorant nga m t rndomtt, i zoti i t cilit u hapi, n katin e pest, nj dhom t vogl. Burrat pshprisnin n nj qoshe, me siguri po diskutonin pr shpenzimet. Aty ishin nj sekretar, dy student mjeksie dhe nj shits; far shoqrie pr t! Sa pr femrat, Ema e vuri re menjher, nga timbri i zrit t tyre, se duhej t ishin, pothuajse t gjitha t shtress m t ult. Ather i hipi nj frik, zmbrapsi karrigen dhe uli syt. T tjert nisn t hanin. Ajo svuri gj n goj; balli i ishte ndezur zjarr, qepallat i cuksnin, ndrsa n lkur ndiente nj t ftoht akull. N kok i gumzhinte dyshemeja e ballos, q krcente akoma prpjet nga t rrahurat ritmike t mijra kmbve vallzuese. Pastaj u trullos fare nga era e ponit e przier me tymin e purove. Po i binte t fikt e morn e uan pran dritares. Dita po fillonte t agonte, dhe n qiellin e zbeht, nga ana e Shn Katerins sa vinte e zgjerohej nj njoll e madhe me ngjyr t purpurt. Lumi i irun dridhej nga era; mbi ur skishte kmb njeriu; fenert po fikeshin. Ndrkaq ajo erdhi n vete, dhe mendja i shkoi te Berta, q flinte atje larg, n dhomn e shrbtores. Mirpo n at ast kaloi nj qerre e ngarkuar deng me shufra t gjata hekuri, duke shkaktuar mbi muret e shtpive nj dridhje metalike shurdhuese. Ajo u largua prnjhersh pa u vn re, hoqi veshjet q kishte, i tha Leonit se duhej t kthehej n shtpi dhe, si prfundim, mbeti vetm n Hotel Bulonja. Sduronte dot m asgj, bile as lkurn e vet. I vinte t fluturonte si zog, t shkonte t rinohej diku, sa m larg, npr hapsira t virgjra. Doli jasht, kaloi bulevardin, sheshin Koshuaz dhe lagjen e jashtme, pastaj u fut n nj rrug t hapur, prmbi kopshte. Ecte shpejt, ajri i freskt po e qetsonte dhe pak nga pak, fytyrat e turms, maskat, kadrilet, llambadart, ato grat, t gjitha me radh i fshiheshin nga mendja si ato mjegullnajat q i merr era. Pastaj, si u kthye te Kryqi i Kuq, u hodh mbi krevat, n dhomn e vogl t katit t tret, ku kishte figura t Kulls s Nelit. N orn katr mbasdite, erdhi e zgjoi Iveri. Kur u kthye n shtpi, Felisiteja i tregoi mbrapa ors s murit nj letr ngjyr hiri. Ajo lexoi: N baz t njoftimit noterial, pr zbatimin e vendimit...

far vendimi? Me t vrtet, nj dit m par kishin sjell nj letr tjetr pr t ciln ajo skishte m dijeni; prandaj u shtang nga kto fjal: N emr t mbretit, t ligjit dhe t drejtsis, zonjs Bovari... Ather, pasi kaprceu disa rreshta, syt i ngeln te: Brenda njzet e katr orve afat i prer. - far pra? T paguhet shuma e prgjithshme prej tet mij frangash. Dhe bile m posht shkruhej: Pr kt do t detyrohet me t gjitha mjetet ligjore, dhe n mnyr t veant nprmjet sekuestrimit t mobilieve dhe sendeve t tjera t saj... far t bnte?... Afati ishte njzet e katr or, nesr! Lri, mendoi se ajo me vete, me sa dukej donte ta friksonte edhe nj her sepse i mori prnjhersh me mend t gjitha manovrat e tij, synimin e mirsjelljeve t tij. N t vrtet u qetsua nga vet zmadhimi i tepruar i shums. Megjithat, ajo, pasi ngeli tr kohn duke bler, duke mos paguar, duke marr borxhe, duke nnshkruar kambiale, pastaj duke i prsritur kto kambiale, q pas do afati t ri, vinin e shtoheshin, si prfundim, skishte br gj tjetr vese i kishte gatitur zotit Lr nj kapital, q ai e priste me padurim pr spekulimet e tij. Ajo u paraqit tek ai e lirshme. - E dini se m ka gjetur. Me siguri sht ndonj shaka! - Jo. - Si kshtu? Ai u kthye me ngadal dhe, si lidhi duart, i tha: - Mos kujtoni gj, zonj e dashur, se do t isha pr jet t jetve furnitori dhe bankieri juaj vetm pr mshir? T flasim cop, tani mua m duhet ti hedh n dor parat e mia! Ajo protestoi pr shumn e borxhit. - Ah! skam t bj! E ka pranuar gjyqi! sht vendimi! Ju sht komunikuar! Pastaj, sjam un n kt mes, po Vensari. - Sdo t kishit mundsi ju...? - Oh! Absolutisht asgj. - Po... sidoqoft..., le t arsyetojm. Dhe nisi t fliste prart; skishte ditur asgj... kjo ishte nj e papritur pr t... - Kush ua ka fajin? i tha Lri me nj prshndetje qesndisse. Un rropatem si zezak, ndrsa ju ma kaloni kohn qejfe m qejfe. - Ah! Mos na shitni moral tani! - Sju bn kurr dm, - ia ktheu ai. Ajo u tregua e dobt, iu lut e iu strlut; bile vuri dhe dorn e saj, t bukur, t bardh e t gjat mbi gjunjt e tregtarit. - Lmni rehat tani! Duket q doni t m prishni mendjen! - Ju jeni maskara! brtiti ajo.

- Oh! Oh! Sa bukur folkeni! i tha duke qeshur. - Do tja kallzoj t gjithve se cili jeni ju. Do ti them tim shoqi... - Epo mir, dhe un do ti tregoj dika tt shoqi! Dhe Lri nxori nga kasaforta dftesn prej nj mij e tetqind frangash, q i kishte dhn ajo kur i kishte br Vensari zbritjen nga kambialet. - Mos pandehni, - shtoi ai, - se nuk e kupton dot, kt vjedhje t vogl ai burr i gjor? Kto fjal e drrmuan m keq se sa po ta kishin goditur me vare n kok. Ai bnte ecejake nga dritarja te tryeza, duke prsritur: - Ah! do tia tregoj q ke me t... do tia tregoj q ke me t... Pastaj iu afrua asaj, dhe me nj z t but i tha: - E di q sju vjen mir, po, n fund t fundit, ska vdekur njeri prej dftesave, dhe, prderisa sht e vetmja rrug q ju mbetet pr t m kthyer parat... - Po ku ti gjej un? i tha Ema duke prdredhur duart. - Ehu! Kur ke miq si keni ju! Dhe ai i kishte ngulur nj vshtrim kaq deprtues dhe kaq t tmerrshm saq ajo u drodh e tra deri n palc. - Ju jap fjaln, - i tha ajo, se do t firmos... - Jam ngopur deri n fyt me firmat tuaja! - Do t shes edhe... - Lrini kto! iu prgjigj ai duke ngritur supet, - ju skeni m gj. Dhe brtiti nga dritareza q binte mbi dyqan: - Anet, mos harro tre kuponat e Nr.14. - Shrbyesja hyri. Ema e kuptoi, dhe pyeti sa para duheshin pr t ndaluar gjith ndjekjet ligjore. - sht tepr von! - Po sikur tju sillja disa mijra franga, nj t katrtn, nj t tretn e shums, pothuajse t trn? - Eh! Jo, sht e kot! Ai e shtynte me ngadal drejt shkalls. - Aman, zoti Lr, prisni dhe ca dit! Ajo qante me ngashrim. - Hajde tani! Edhe lott na duheshin! - M dshpruat fare! - Aq m bn! tha ai duke i mbyllur dern. VII

T nesrmen ajo u tregua stoike kur iu paraqit mjeshtr Arani, npunsi prmbarues, bashk me dy dshmitar, pr t br procesverbalin e sekuestrimit t pasuris. Ata ia nisn nga dhoma e vizitave t Bovariut dhe nuk e regjistruan fare kafkn frenologjike, t ciln e quajtn si mjet t profesionit t tij; mirpo n kuzhin i numruan q nga pjatat, tenxheret, karriget, shandant, dhe n dhomn e saj t gjumit, slan ikrrim nga t raftit pa futur. I pan nj nga nj t gjitha fustanet, ndrresat, kthinn e tualetit; dhe tr jeta e saj deri n skutat m t fshehta u duk si ndonj kufom s cils po i bhej autopsia mu para syve t ktyre tre burrave. Zoti Aran, veshur e ngjeshur me nj frak t zi t holl, t kopsitur mir, me nj kravat t bardh, dhe me dollak t tendosur fort, prsriste her pas here: - Me leje, zonj? Me leje? Shpesh, nxirrte britma habie: - E mrekullueshme!... sa e bukur! Pastaj fillonte srish t shnonte, duke ngjyer penn n shishen e bojs prej briri q e mbante n dorn e majt. Si mbaruan me dhomat, u ngjitn lart n papafingo. Aty ajo mbante nj komodin t vogl ku kishte mbyllur letrat e Rodolfit. Duhej hapur edhe ajo. - Ah! Korrespondenc! tha zoti Aran me nj buzqeshje nn hund. Po m lejoni t shoh! Sepse duhet t sigurohem q ska gj tjetr. Dhe i ktheu letrat, lehtas, sikur donte t shkundte prej tyre napoleonat. Ather asaj i krcyen nervat prpjet, tek shihte at dor t trash, me gishtrinj t kuq e t qullt si krmij, q prekte ato faqe letrash mbi t cilat kishte rrahur dikur zemra e saj. M n fund ata ikn! Felisiteja u kthye. E kishte drguar t prgjonte dhe t kthente nga rruga pr n shtpi Bovariun; dhe q t dyja e fshehn shpejt e shpejt n papafingo rojn e sekuestrimit, i cili u betua se sdo t lvizte vendit. Gjat mbrmjes Sharli asaj iu duk i brengosur. Ema e vzhgonte me nj vshtrim gjith ankth, sikur t shihte n rrudhat e fytyrs s tij akuza kundr saj. Pastaj, kur i shkonin syt mbi oxhakun me zjarrpritse kineze, mbi perdet e gjera, mbi kolltukt, me nj fjal mbi t gjitha gjrat q ia kishin zbutur hidhrimin e jets, ndiente brejtje t ndrgjegjes, ose m sakt nj keqardhje shum t madhe, q jo vetm sia shuante, por ia ndizte edhe m keq pasionin. Sharli trazonte zjarrin me gjakftohtsi, duke mbajtur kmbt mbshtetur mbi demiroxhak. Erdhi nj ast kur roja, si u mrzit, me sa dukej, n strukn e tij, bri pakz zhurm. - Mos ecn njeri aty lart? tha Sharli.

- Jo! u prgjigj Ema. Ka mbetur hapur nj bazh q e tund era. T nesrmen, q ishte dit e diel, ajo u nis pr Ruan, me qllim q t takonte gjith bankiert q ua dinte emrin. Ata kishin ikur n fshat ose ishin n udhtim. Ajo nuk u shkurajua; dhe t gjithve sa gjeti, u krkoi para, duke u thn se i nevojiteshin dhe se do tua kthente. Disa u talln haptas me t; asnjeri spranoi. N orn dy, vrapoi te Leoni dhe i trokiti n der. Sia hapi njeri. M n fund ai doli. - t solli ktu? - Po t shqetsoj. - Jo..., po... Dhe i tha se i zoti i shtpis nuk donte n asnj mnyr q t fuste femra brenda. - Dua t bisedoj me ty, - vazhdoi ajo. Ather ai vuri dorn te elsi. Ajo nuk e la. - Oh! Jo ktu, po atje te vendi yn. Dhe shkuan n dhomn e tyre, n Hotel Bulonja. Kur u futn, ajo piu nj got t madhe me uj. Ishte zbehur shum n fytyr. Ajo i tha: - Leon, ti do t m bsh nj nder. Dhe duke e tundur nga duart q ia shtrngonte fort, shtoi: - Dgjo ktu, kam nevoj pr tet mij franga! - Po ti paske luajtur mendsh! - Akoma jo. Dhe, menjher, duke i treguar pr shtjen e sekuestrimit, i foli dhe pr hallin e saj t madh, sepse Sharli nuk dinte asgj, vjehrra e urrente, plaku Ruo se ndihmonte dot; ndrsa ai, Leoni, duhej t vihej n lvizje pr tia gjetur kt shum t domosdoshme... - Po si t bj un...? - Sa i poshtr bhesh! i brtiti ajo. Ather ai tha si budalla: - Ti e zmadhon t keqen q t ka zn. Ndofta me nj mij skude ai huadhnsi yt do t qetsohej. Kjo ishte nj arsye m tepr pr t br ndonj prapje; sishte e pamundur q t gjendeshin tre mi franga. Pr m tepr, Leoni mund t hynte dorzan pr t. - Shko! Provoje! Duhen gjetur patjetr! Vrapo... Oh! Prpiqu! Do t t dua shum! Ai doli, u kthye pas nj ore, dhe i tha me fytyr t vrenjtur: - Isha te tri veta... po m kot.

Pastaj ndenjn t dy ulur, prball njri-tjetrit, n t dy ant e oxhakut, pa lvizur, pa br z. Ema ngrinte supet, duke prplasur kmbt prtok. Ai e dgjoi tek pshpriste: - T isha un n vendin tnd, do ti gjeja q ke me t! - Ku pra? - N zyrn tnde! Dhe e vshtroi n sy. Nga bebet e syve t ndezura flak i shprthente nj guxim skterre, dhe qepallat i mbylleshin n nj mnyr epshndjellse dhe zemrdhnse; - kshtu q djaloshi ndjeu se si po i bnte kuraja prpara vullnetit t heshtur t ksaj gruaje q e shtynte drejt krimit. Ather e zuri frika dhe, q ti shmangej do sqarimi, i ra ballit me dor duke brtitur: - Sonte duhet t kthehet Moreli! Shpresoj se nuk do t m kthej mbrapsht (ai ishte nj mik i tij, i biri i nj tregtari shum t pasur), dhe do t ti sjell nesr, shtoi ai. Ema u duk qart q nuk e priti kt shpres me aq gzim sa e kishte prfytyruar ai. Mos dyshonte se po e gnjente? Ai vazhdoi duke u skuqur n fytyr: - Megjithat, po serdha deri n orn tre, mos m prit m, e dashur. Tani duhet t iki, m fal, mbe me shndet! I shtrngoi dorn, por e ndjeu q ajo skishte pik jete. Ema skishte m fuqi pr asnj lloj ndjenje. Ra ora katr, dhe ajo u ngrit pr tu kthyer n Jonvil, duke iu bindur shtytjes s shprehive si ndonj automat. Koha ishte e bukur; ishte nj nga ato ditt e kthjellta dhe t ftohta t marsit, kur dielli shklqente n nj qiell gjith t bardh. Npr rrug shtisnin ruane t t veshur si pr ndonj rast t veant dhe t lumturuar n fytyr. Ajo arriti te sheshi para katedrales. Njerzit po dilnin nga lutjet e mbrmjes, turma vrshente nga t tri portat, si ndonj lum nn tri harqet e nj ure, dhe, mu n mes, qndronte, m i palvizur se nj shkmb, shrbyesi i kishs. Ather ajo solli ndr mend ditn kur, gjith ankth dhe plot shpres, hyri nn at navat t madhe q i shtrihej prpara, jo aq e thell sa dashuria e saj, dhe vazhdoi t ecte duke qar nn vel, e shastisur, me kmbt q i merreshin, gati pr ti rn t fikt. - Ruhu! i brtiti nj z q dilte nga nj port e madhe q po hapej. Ajo u ndal q t kalonte nj kal i zi, q krmonte, midis bigave t nj kaloshini t cilin e ngiste nj xhentlmen i veshur me nj qyrk zibelini. Kush t ishte vall? Ajo e njihte... Karroca u lshua prpara dhe u zhduk. Po, ishte ai, viskonti! Ajo ktheu kokn, rruga ishte e shkret. Dhe ajo e ndiente veten t humbur, duke u rrokullisur kuturu npr humnera t paprshkrueshme dhe,

kur mbrriti te Kryqi i Kuq, e pa pothuajse me gzim at Omeun shpirtmir q vshtronte si ngarkonin te Dallndyshja nj ark t madhe plot me mallra farmaceutike! Ai mbante n dor, mbshtjell n nj shami, gjasht simite pr t shoqen. Zonjs Ome i plqenin shum kto buk t vogla t rnda, n trajt allme, q haheshin gjat kreshms t lyera me gjalp t kripur: ishin mostra e fundit e gatimeve mesjetare, q kishte mbetur ndoshta q nga shekulli i kryqzatave, dhe q ngopnin dikur normandt e fuqishm, t cilt kujtonin se shihnin mbi tryez, n dritn e pishtarve t verdh, midis knaeve me ver t sheqerosur aromatike dhe sallameve gjigant, koka saraensh q duheshin glltitur. Dhe gruaja e farmacistit i kullufiste si ata, heroikisht, megjithse dhmbt i kishte prtok; pranaj, sa her q zoti Ome shkonte n qytet, nuk rrinte pa i sjell nga ato buk, q i blinte gjithmon te nj furrtar me emr, n rrugn Masakr. - Gzohem shum q ju shoh! i tha ai duke i dhn dorn Ems pr ta ndihmuar t hipte te Dallndyshja. Pastaj i vuri simitet n rripat e rrjets, dhe ndenji kokzbuluar e duarkryq, me nj qndrim t menduar dhe napoleonian. Mirpo kur doli i Verbri, si zakonisht, rrz kodrs, ai brtiti: - Nuk e kuptoj sesi i duron akoma qeveria kto maskarallqe kaq t mdha! Kta fatzinj duhen mbyllur brenda dhe duhen detyruar t bjn ndonj pun! Prparimi, pr fjal t nderit, po ecn si breshka! Kemi ngecur n barbarizm t plot! I Verbri zgjati kapeln q tundej n an t ders, si ndonj cep tapicerie e shqitur. - Ja, - tha farmacisti, - nj smundje skrofuloze. Dhe, ndonse e njihte at t mjer; bri sikur e shihte pr her t par, pshpriti fjalt: kornea, kornea e marrt, sklerotike, facies, pastaj e pyeti me nj ton atror: - Ke shum koh, or mik, me kt sakatllk t llahtarshm? Pr ty m mir do t ishte t mbaje regjim se sa t dehesh n pijetore. E kshilloi t pinte ver t mir, birr t mir, t hante mishra t mira t pjekura. I Verbri spushonte s knduari kngn e tij; madje dukej pothuajse si budalla. M n fund, zoti Ome hapi kuletn. - Na, merre kt grosh, m kthe gjysmn; dhe mos harro porosit q t dhash, kan pr t t br mir. Iveri pati guximin t shprehte me z t lart njfar dyshimi pr efektin e tyre. Mirpo farmacisti tha me siguri se do ta shronte vet me nj pomad me prbrje antiflogjistike, dhe i dha adresn: - Zoti Ome, afr pazarit, m njohin t gjith.

- Dhe tani, pr mundimin q bm, - i tha Iveri, ti do t na luash at numrin tnd: I Verbri u ul me gjunj prthyer, dhe, me kokn hedhur mbrapa, duke rrotulluar syt gjelbrosh dhe duke qitur gjuhn, frkonte barkun me t dy duart, ndrsa nga goja nxirrte nj lloj hungrime t mbytur, si ndonj qen i uritur. Ema, e neveritur, i hodhi, q prmbi sup, nj monedh pesfrangshe. Kjo ishte gjith pasuria e saj. I dukej gj e bukur ta flakte n kt mnyr. Karroca ishte nisur, kur papritur, zoti Ome u prkul jasht dritares dhe brtiti: - Brumra dhe bulmet mos vr n goj! Mbaj t leshta n mish dhe pjest e smura tymosi me tym kokrrash dllinje! Pamja e atyre gjrave t njohura q i kalonin para syve, e bri Emn ta harronte pak nga pak brengn q e kishte pushtuar. At e drrmonte nj lodhje e padurueshme, dhe n shtpi erdhi e trullosur, e shkurajuar, gati e prgjumur. - Le t behet t doj! thoshte ajo me vete. Pastaj, kushedi? Pse smund t ndodhte, nga asti n ast, ndonj ngjarje e jashtzakonshme? Madje dhe Lri vet mund t vdiste. N orn nnt t mngjesit u zgjua nga nj gumzhitje zrash q vinte nga sheshi. N Pazar ishin grumbulluar njerz pr t lexuar nj shpallje t madhe, ngjitur n shtyll, dhe asaj i zun syt Justinin, i cili hipte mbi nj gur dhe e griste at. Mirpo, n at ast, e kapi pojaku prej jake. Zoti Ome doli nga farmacia, dhe teto Lfransuai, n mes t turms, dukej sikur po mbante ndonj fjalim. - Zonj! Zonj, - brtiti Felisiteja duke hyr. Kjo sht e tmerrshme! Dhe vajza e gjor, e tronditur, i nxori prpara nj letr t verdh q sapo e kishte shqitur nga dera. Ema e prpiu njhersh lajmin q gjith pasuria e saj e tundshme do t shitej. Ather ato shikuan njra-tjetrn n heshtje. T dyja: shrbtorja me zonjn, nuk kishin asnj t fsheht midis tyre. M n fund Felisiteja pshertiu: - Po t isha n vendin tuaj, zonj, do t shkoja te zoti Gijomen. - A thua? Dhe kjo pyetje donte t thoshte: - Ti q e njeh shtpin nprmjet shrbtorit t tij, a di gj n m ka zn ndonjher n goj zotria? - Po, po shkoni tek ai, mir do t bnit. Ajo veshi fustanin e zi, pallton me kapu me kokrra gagati; dhe, q t mos e shikonte njeri (te sheshi kishte ende shum njerz), mori rrugn jasht fshatit, npr shtegun buz lumit. Mbrriti pa frym para kangjellave t noterit; qielli ishte i errt dhe binte pak bor.

Si ra zilja, n krye t shkallve doli Teodori me jelek t kuq; ai ia hapi portn gati si nj njeriu t shtpis, si ndonj miku, dhe e futi n salln e ngrnies. Posht nj kaktusi q zinte gjith kamaren, zukaste nj stuf e madhe porcelani, dhe, n kornizat prej druri t zi, mbi murin e veshur me letr ahu, ishte Esmeralda e Shtbenit dhe Putifari i Shopenit . Tryeza e shtruar, dy furnelat e argjendta, dorezat e kristalta t dyerve, parketi dhe orendit, t gjitha shndrinin nga pastrtia e prsosur angleze, dritaret ishin t zbukuruara n do knd me xhama me ngjyra. Kjo sht sall ngrnieje, - mendoi Ema me vete, - ashtu si e desha un. Noteri hyri, duke shtrnguar pas trupit me dorn e majt petkun e dhoms, ndrsa me dorn tjetr hiqte e vinte shpejt mbi kok kapuin prej kadifeje ngjyr gshtenje, q e mbante pr tu dukur, nga ana e djatht, ku i vareshin majat e tri tufave floksh t verdh, t cilat, ai i merrte nga pjesa e poshtme mbrapa koks, i vinte rreth kafks tullace. Pasi i dha asaj nj karrige, u ul edhe vet t hante mngjes, duke i krkuar shum her falje pr at sjellje t panjerzishme. - Zotri, - i tha ajo, - do tju lutesha... - Pr far, zonj? Po ju dgjoj. Ajo nisi ti parashtronte gjendjen. Mjeshtr Gijomeni ishte n dijeni t gjithkaje pasi ishte lidhur fshehtas me tregtarin e stofrave, tek cili gjente gjithmon para pr huat me peng q ia krkonin. Kshtu pra, ai e dinte edhe m mir se ajo historin e gjat t atyre kambialeve, fillimisht shum t vogla, me emra t ndryshm xhiruesish, me afate t gjata dhe q erdhn duke u prsritur vazhdimisht, deri ditn kur, tregtari, si mblodhi t gjitha protestimet, ngarkoi mikun e tij Vensar t bnte n emrin e vet ndjekjet e duhura ligjore, meq ai vet nuk donte t dukej si tigr n syt e bashkfshatarve. Ajo e ndrthuri rrfenjn e saj me ankesa kundrejt Lrit, ankesa t cilave noteri iu prgjigjej her pas here me ndonj fjal sa pr t thn. Duke ngrn brxolln dhe duke pir aj, ai ulte mjekrn mbi kravatn boj qielli, mbi t ciln ishin ngulur dy karfica me diamante t lidhura me zinxhir ari, dhe bhej me gaz me nj buzqeshje t uditshme, mblake dhe t dykuptimshme. Por, si vuri re q ajo i kishte kmbt t lagura, i tha: - Afrohuni te stufa pra... ngjitini kmbt m lart..., mbi porcelan. Ajo kishte frik se mos e flliqte. Noteri shtoi me nj ton pushti: - Gjrat e bukura sprishin kurrgj. Ather ajo u prpoq ta prekte dhe, duke u mallngjyer vet, i tregoi se sa ngusht kishte rn familja, i foli pr grindjet, nevojat e saj. T gjitha kto ai i

kuptonte: nj grua aq e hijshme! Dhe, pa pushuar s ngrni, u kthye plotsisht nga ajo, saq i prekte me gju kpucn me qafa, sholla e s cils po tkurrej, duke nxjerr avull pran tufs. Mirpo, kur ajo i krkoi nj mij skude, ai shtrngoi buzt, pastaj i tha se i vinte shum keq q se kishte pasur m par n dor drejtimin e pasuris s saj, sepse kishte njqind mnyra tepr t volitshme, bile dhe pr nj zonj, q ti shtonte parat e saj. Mund t kishte ndrmarr, pothuajse pa asnj rrezik, spekulime t shklqyera qoft n turboret e Grymenilit, qoft n tokat e Havrs; dhe e la t hante veten me dhmb nga trbimi, duke menduar pr shumat fantastike q do t kishte fituar me siguri. - Si shpjegohet, - vazhdoi ai, - q serdht tek un. - As vet se di, - i tha ajo. - Prse, ?... Kaq shum ju friksoja un? Bile, prkundrazi, mua m takonte t ankohesha! Ne akoma snjihemi mir! Megjithat jam gati t bj gjithka pr ju. Besoj, se se vini n dyshim, apo jo? Zgjati dorn, i kapi t sajn, ia puthi gjith epsh, pastaj ia mbajti mbi gjurin e tij; dhe luante leht e leht me gishtrinjt e saj, duke i thn gjithfar fjalsh t mbla. Zri i tij i shplar shushuriste si ndonj prrua me uj; mes vezullimit t syzave i shprthente nj shkndij nga bebet e syrit, dhe duart po i fuste nn mngn e Ems, q ti prekte krahun. Ajo ndiente mbi faqe afshin e nj frymmarrjeje dihatse. Ky njeri po e bezdiste n kulm. Ajo u ua prnjhersh dhe i tha: - Zotri, un po pres! - far pra? e pyeti noteri, q u b prnjhersh dyll i verdh n fytyr. - Ato parat. - Po.. Pastaj, duke u rrmbyer nga shprthimi i epsheve t paprmbajtura, i tha: - Eh, mir, pra mir!... U zvarrit n gjunj drejt saj, pa e vrar mendjen pr petkun e dhoms. - Aman, rrini ktu! Un ju dua! Ai e kapi pr beli. Zonjs Bovari i hipi prnjher t kuqt n fytyr. Ajo u zmbraps e tmerruar, duke brtitur: - Po prfitoni paturpsisht nga e keqja q m ka zn, zotri! Jam pr t qar hallin, por jo pr tu shitur! Dhe doli. Noteri ngeli i shtangur, me sy ngulur mbi pantoflat e tij t bukura me qndisma. Ato ishin dhurat dashurie. M n fund pamja e tyre e ngushlloi. Ve t tjerash, q po mendonte ai me vete, nj aventur e till mund ta onte shum larg.

maskara! zuzar!... thoshte ajo me vete, duke ecur shpejt me nervozizm nn plepat e rrugs. Zhgnjimi q psoi nga ky dshtim ia shtonte edhe m tepr pezmin si e poshtruar n sedr q ishte i dukej sikur i qe qepur nga pas e si shqitej providenca, dhe, duke u mbushur, pr kt arsye, me krenari, kurr ndonjher se kishte muar aq shum veten, as kishte ndier aq shum prbuzje pr t tjert. Shpirti i ngrihej pesh nga dika luftnxitse. I vinte ti rrihte burrat, ti pshtynte n fytyr, ti bnte t gjith cop e thrrime; ajo vazhdonte t ecte me hapa t shpejt prpara, e zbeht, trupdrithruar, e trbuar nga zemrimi, duke kqyrur me sy t prlotur horizontin e zbeht, dhe sikur po shkrihej nga knaqsia e urrejtjes q i zinte frymn. Kur pa shtpin, ajo u mpi e tra. Si bnin kmbt m tej, megjithat duhej t ecte; po ku tia mbathte? Felisiteja e priste te porta. - H pra, u b? - Hi, asgj! i tha Ema. Dhe, q t dyja, nj erek ore t mir, vran mendjen pr t gjetur njerz t ndryshm nga Jonvili, q ndoshta mund t tregoheshin t gatshm pr ta ndihmuar. Mirpo, sa her q Felisiteja prmendte emrin e ndokujt, Ema ia kthente: - Ska mundsi! Skan pr t pranuar! - Po zotria, q do t vij tani! - E di, e di... Lrm vetm. I kishte provuar t gjitha. Tani si ngelej m gj pr t br; dhe, kur t vinte Sharli, ajo kishte pr ti thn: - Largohu. Ky qilim q po shkel ti me kmb nuk sht m yni. Nga shtpia jote, st prket m asnj orendi, asnj gjilpr, asnj fije kashte, dhe ajo q t rrnoi ty, mor i shkret, jam un! Ather ai do t ngashrehej me t madhe, pastaj do t shkrihej n lot dhe m n fund, me t kaluar e papritura, ai do tia falte. - Po, - murmuriste ajo, duke krcitur dhmbt, - do t ma fal ai q edhe sikur t m jepte nj milion franga, edhe m shum, skisha pr tia falur q erdhi e u njoh me mua... Jo! Kurrn e kurrs! Ideja q Bovariu tani qndronte sipr saj e mbushte me pezm. Pastaj, si tia thoshte, si mos tia thoshte t vrtetn, ai, pas pak, mbas dite, nesr, do ta merrte vesh gjmn; kshtu pra, ajo duhej t priste at sken t tmerrshme dhe ti prkulej shpirtmadhsis s tij. I erdhi t shkonte prsri te Lri: po prse? ti shkruante t atit: ishte tepr von; ndoshta tani ishte penduar q si ishte nnshtruar noterit, kur befas dgjoi trokun e nj kali n udh. Ishte ai, e hapi trinn, n fytyr ishte br meit, m i bardh sesa muri i lyer me glqere. Ajo, duke krcyer shkallve, doli me

t shpejt nga sheshi dhe, kur hyri te tagrambledhsi, e pa e shoqja e kryetarit t bashkis, q po bisedonte prpara kishs me Letibuduain. Kjo vrapoi ti thoshte zonjs Karon. T dyja kto zonja u ngjitn n papafingo dhe, t fshehura mbrapa ndrresave t nderuara mbi purteka, ato zun vend rehatrehat q t shihnin po ndodhte brenda shtpis s Bineut. Ai ishte vetm, n dhomn e vogl posht atis, duke imituar n dru nj nga ato punimet e paprshkrueshme prej fildishi, me gjysmhna, me globa t futur njri te tjetri, t gjitha kto qndronin n kmb drejt si ndonj obelisk dhe nuk hynin n pun pr asgj; tani po niste pjesn e fundit, dhe ishte afr mbarimit! N gjysmerrsirn e punishtes, pluhuri i verdh prhapej nga vegla e tij furishm si tuf shkndijash nga patkonjt e kalit q vrapon me t katra; t dyja rrotat rrotulloheshin, gumzhinin; Bineu vinte buzn n gaz, ikulur, me vrima t hunds hapur, dhe dukej, me nj fjal, i zhytur n nj nga ato lumturit e plota, q u takojn, pa dyshim, vetm punve t kota, t cilat e argtojn mendjen e njeriut me ca vshtirsi t lehta, dhe e knaqin me nj arritje, matan s cils si ngelet m gj tjetr pr t ndrruar. - Ah! Ja ajo! tha zonja Tyvazh. Mirpo, nga zhurma e tornos, ishte e pamundur t dgjohej se thoshte. M n fund ktyre zonjave iu duk sikur u kapn vesht fjaln frang, dhe teto Tyvazhi pshpriti krejt mbyturazi: - Po i lutet ti shtyj afatin e taksave. - Ashtu duket! tha tjetra. E ndoqn me sy tek ecte posht e prpjet, duke kqyrur npr mure hallkat e pecetave, shandant, mollzat e parmakve, ndrsa Bineu ledhatonte mjekrn i knaqur. - Mos ka shkuar pr t porositur ndonj gj? pyeti zonja Tyvazhd. - Po ai sshet asgj! Vrejti fqinja e saj. Tagrambledhsi dukej sikur e dgjonte me vmendje, duke zgurdulluar syt, sikur nuk kuptonte. Ajo vazhdonte ti fliste me t but, me t lutur. Iu afrua, kraharori i dihaste; sbisedonin m. - Mos i bn gj shenja pr dashuri? pyeti zonja Tyvazhd. Bineu ishte skuqur deri te vesht. Ajo i kapi duart. Oh! Ky ishte kulmi! Dhe me siguri q ajo po i propozonte ndonj gj t ndyr; kjo u ndje ngaq tagrambledhsi ai, sidoqoft ishte njeri i mir, kishte luftuar n Boxen dhe n Lyxen , kishte marr pjes n fushatn e Francs, dhe bile ishte propozuar pr medaljen e kryqit papritmas, sikur t kishte par ndonj gjarpr, u zmbraps tutje, duke brtitur: - Zonj! far keni ndr mend?...

- Grat si kjo, duhen rrahur me kamxhik! tha zonja Tyvazh. - Ku sht futur tani? pyeti zonja Karon. Sepse n kto fjal e sipr, ajo ishte zhdukur; pastaj, si e vun re q kishte hyr n Rrugn e Madhe dhe po kthehej n t djatht, sikur donte t shkonte n varreza, ato u hutuan me hamendjet e tyre. - Teto Role, - tha ajo kur mbrriti te taja, - po m zihet fryma!... M shkopsitni. Ra mbi shtrat; qante me dnes. Teto Roleja e mbuloi me nj kmish grash dhe qndroi n kmb pran saj. Pastaj, meq ajo nuk po i prgjigjej, mori qerthullin dhe nisi t tirrte li. - Oh! Mjaft m, - pshpriti ajo, duke kujtuar se po dgjonte tornon e Bineut. far e shqetson vall? pyeste me vete taja. Prse erdhi ktu. Ajo kishte vrapuar atje, e shtyr nga nj lloj tmerri q e ndiqte nga shtpia. Shtrir n shpin, pa lvizur dhe me sy t ngulur, ajo i dallonte turbull gjrat, megjithse prqendronte n t gjith vmendjen me nj ngulmim prej idioti. Sodiste ciflosjet e murit, dy ura zjarri puq maj m maj q nxirrnin tym, nj rrjet merimange t gjat q endej mbi kok t saj, n t arn e trarit. M n fund e mblodhi veten. I kujtohej... nj dit, me Leonin... oh! sa e largt ishte ajo dit... Dielli shklqente mbi lumin e vogl dhe kulprat kundrmonin... Ather, e rrmbyer nga kujtimet si nga ndonj prrua q gufon, ajo arriti pas pak t sillte ndr mend ditn e djeshme. - Sa sht ora? pyeti ajo. Teto Roleja doli, ngriti gishtat e dors s djatht andej nga ishte m i kthjellt qielli, dhe hyri ngadal duke thn: - Gati tre. - Ah! Falemnderit! Falemnderit! Sepse ai do t vinte! Ishte e sigurt! Do ti kishte gjetur parat. Mirpo ndoshta do t shkonte atje, pa i rn ndr mend se ajo ndodhej aty; dhe e urdhroi tajn t nisej vrap drejt e n shtpin e saj pr ta sjell me vete. - Nxitoni! - Po, po shkoj, e dashur zonj, po shkoj! Ajo uditej tani q si kishte shkuar mendja qysh n fillim tek ai; dje, ai ia kishte dhn fjaln, skishte pr ta shkelur; dhe e shihte tashm veten te Lri, duke i numruar mbi tryez tri kartmonedhat. Pastaj duhej t trillonte nj histori q t sqaronte Bovariun. histori? Ndrkaq taja po vonohej shum. Mirpo, meq skishte or n kasolle, Ema dyshonte se mos e zmadhonte n mendjen e saj masn e kohs. Nisi t vinte ngadal vrdall npr kopsht; shkoi te shtegu ans gardhit, dhe u kthye prnjhersh, me shpres se mos e shkreta grua kishte ardhur nga ndonj rrug

tjetr. M n fund, si u lodh s prituri, e sfilitur nga dyshimet q mundohej ti largonte, duke mos ditur n ishte aty qysh prej nj shekulli apo prej nj minute, u ul n nj qoshe dhe mbylli syt, zuri vesht. Trina krciti: ajo u hodh prpjet; prpara se t hapte gojn, teto Roleja i tha: - Ska njeri n shtpin tuaj! - Si? - Oh! Asnjeri! Dhe zotria po qan. Ju thrret ju. Po ju krkojn. Ema nuk u prgjigj fare. Gulonte, duke rrotulluar syt rreth e prqark vetes, ndrsa fshatarja e tmeruar nga fytyra e saj, zmbrapsej instinktivisht, duke kujtuar se ajo ishte mendur. Papritmas ajo i ra ballit me dor, lshoi nj klithm, sepse i vezulloi n shpirt si ndonj vettim e madhe n nj nat t errt, kujtimi i Rodolfit. Ai ishte aq i mir, aq i njerzishm, aq bujar! Dhe, bile, po t ngurronte ti bnte kt nder, ajo do t dinte si ta shtrngonte duke i kujtuar me nj t shkelur t syrit dashurin e tyre t pernduar. Kshtu pra, ajo u nis pr n La Yshet, pa u kujtuar se po vraponte ti nnshtrohej asaj gjje q pak m par e kishte pezmatuar aq shum, dhe pa i shkuar aspak mendja te kurvrimi i saj. VIII Rrugs Ema pyeste veten: do ti them? Nga tia nis? Dhe sa m shum bnte prpara njihte kaubat, pemt, kallamat e ujit mbi kodr, kshtjelln atje tutje. Iu ngjalln prsri ndjenjat e dashuris s par, dhe e mjera zemra e saj e ndrydhur, i elej n to me afsh. N fytyr i frynte nj er e ngroht; bora, q ishte duke u shkrir, binte pik-pik nga sythat mbi bar. Ajo hyri, si dikur, nga dera e vogl e parkut, pastaj arriti te oborri i madh, i rrethuar me dy rreshta bliresh t dendura. Degt e tyre t gjata lkundeshin, duke fishkllyer. Qent n kolibe lehn t gjith dhe buima e zrit t tyre ushtonte, megjithat askush spo dilte. Ajo ngjiti shkallt e gjera e t drejta me parmak druri, q t onin n korridorin e shtruar me pllaka t pluhurosura ku rreshtoheshin njra pas tjetrs disa dhoma, si npr manastire apo bujtina. Ajo e tij ishte n cep, n fund fare, n t majt. Kur po vinte dorn te brava, papritmas e lan fuqit. Kishte frik se mos ai nuk ishte aty, pothuajse e uronte nj gj t till, dhe megjithat, kjo ishte e vetmja shpres e saj, mundsia e fundit pr t shptuar. E prmblodhi veten pr nj ast dhe, duke marr guxim nga ndjenja e nevojs s ngutshme, hyri brenda. Ai rrinte para zjarrit, me kmb mbshtetur mbi kornizn e oxhakut, duke pir duhan me llull. - Aha! Qenkeni ju! tha ai duke u ngritur prnjhersh. - Po, un jam!... Rodolf, kam ardhur, tju lutem pr nj kshill. Dhe, sido q u prpoq, e kishte t pamundur t hapte gojn.

- Spaskeni ndryshuar, qenkeni e hirshme si prpara! - Oh! ia priti ajo me hidhrim, i kam hire t trishtuara, prderisa ju i prbuzt. Ather ai nisi ta sqaronte pr qndrimin e tij, duke krkuar t falur me fjal t turbullta, n pamundsi pr t sajuar t tjera m t bukura. Ajo u magjeps pas llafeve, dhe akoma m shum pas zrit dhe pamjes s tij; kshtu q bri gjoja sikur e besoi, ose ndoshta besoi shkakun e ndarjes s tyre; kjo ishte e fshehta prej s cils varej nderi, bile dhe jeta e nj njeriu t tret. - Ska gj! i tha ajo duke e vshtruar trishtueshm, - un vuajtja shum! Ai iu prgjigj me nj ton filozofi: - Kshtu e ka jeta! - Po t paktn ka qen e mir pr ju kur jemi ndar bashk, - ndrhyri Ema. - Oh! As e mir... as e keqe. - Ndofta do t kishte qen m mir t mos ishim ndar kurr. - Po..., ndofta! - A thua? e pyeti ajo duke iu afruar. Dhe pshertiu. - O Rodolf! Ta dije ti!... Se sa t kam dashur! N at ast ajo i kapi dorn dhe ndejtn nj cop her me gishta t kaprthyer, - si ditn e par, n Panairin bujqsor! Ai, pr krenari, prpiqej ti shptonte mallngjimit. Mirpo ajo, duke u lshuar mbi kraharorin e tij, i tha: - Si t shkonte mendja, q un mund t jetoja pa ty? sht e pamundur q njeriu t msohet me lumturin! Isha e dshpruar! Gati sa svdiqa! Do t ti tregoj t gjitha, ke pr t par. Dhe ti... u largove prej meje!... Sepse kishte tre vjet q ai i shmangej asaj me mjaft kujdes, pr arsye t asaj dobsie natyrore q karakterizon seksin mashkull; dhe Ema me lvizje t kndshme koke, m ledhatuese se sa nj mace e rn n dashuri vazhdonte: - Ti do t tjera, pranoje! Oh! I kuptoj un ato, more q ke me t! Dhe ua fal; do ti kesh magjepsur ti, si m magjepse mua. Ti ja mashkull i vrtet! I ke t gjitha ato q duhen pr t rn femrat prmbys pas teje. Po ne do tia fillojm prsri, apo jo? do ta duam njri-tjetrin? Ja, un po qesh, jam e lumtur!... Fol pra! Dhe t knaqej shpirti ta shihje, me at vshtrimin e syve t saj, ku i dridhej nj pik loti, si uji i stuhis n kupn e kaltr t luleve. Ai e trhoqi mbi gjunj dhe me shpinn e dors i ledhatonte flokt e lmuar, ku, n dritn e muzgut, vezullonte si shigjet e art nj rreze e fundit dielli. Ajo e ulte ballin m n fund ai e puthi mbi qepalla, fare leht, me maj t buzve. - Po ti paske qar! i tha ai. Prse?

Ajo u shkreh n dnes. Rodolfi kujtoi se ishte shprthim dashurie; meq ajo vazhdonte t mos fliste, ai e mori heshtjen e saj si shprehje t turpit q i kishte ngelur, dhe ather ai tha me z t lart: - Ah! M fal! Ti je e vetmja q m plqen. Jam treguar budalla dhe i keq! T dua, do t t dua gjithmon!. far ke? Ma thuaj pra! Ai u ul n gjunj. - Ta them un!... jam rrnuar krejtsisht, Rodolf! Ti do t m japsh hua tri mij franga! - Por..., por..., - tha ai duke u ngritur pak nga pak, ndrsa n fytyr po i binte nj hije e rnd. - Ti e di, - vazhdoi ajo, - q im shoq ia kishte ln gjith pasurin e tij nj noteri; ky krciti e iku. Ne morm borxh; t smurt nuk paguanin. Le q shlyerja nuk ka borxh; t smurt nuk paguanin. Le q shlyerja nuk ka mbaruar; m von do t kemi para. Mirpo sot, ngaq si kemi t tri mij frangat, po na sekuestrojn plakat, ja tani, n kt ast q bisedojm bashk; dhe, un, duke u mbshtetur n miqsin tnde, erdha te ti. Aha! mendoi Rodolfi, i cili, prnjher, u zbeh keq n fytyr, - prandaj na paska ardhur kjo! M n fund ai i tha, pa e prishur gjakun: - Nuk kam, zonj e dashur. Nuk gnjente aspak. Po ti kishte pasur, me siguri do tia kishte dhn, ndonse n prgjithsi nuk sht fort e plqyeshme t bsh veprime t tilla kaq fisnike: krkesa pr para sht m e ftohta dhe m shkatrruesja nga t gjitha stuhit q bien mbi dashurin. Fillimisht ndenji e vshtroi disa minuta. - Spaske ti! Prsriti disa her: - Spaske ti!... Duhej ta kisha ruajtur veten nga ky turp i fundit. Ti sm ke dashur kurr! Dhe ti sje m i mir se t tjert! Ajo po e tradhtonte veten, po e humbiste toruan. Rodolfi ia preu fjaln, duke i thn se edhe ai vet ishte holl. - Aha! Po ta qaj hallin! i tha Ema. Po, ta qaj goxha!... Dhe, duke ndalur syt mbi nj pushk larzuar me fije argjendi q shklqente mes koleksionit t armve t vendosura bukur, shtoi: - Po kur je kaq i varfr, nuk v argjend n kondak t pushks! Nuk blen or muri t stolisur me guaj, - vazhdonte ajo duke treguar sahatin e Bulit, - as doreza t praruara pr kamxhik, - dhe i prekte me dor, - as stolira pr orn e dors! Oh! st mungon gj! Deri te takmi i pijeve q ke n dhom; se e do veten ti, rron mir, ke kshtjell, ferma, pyje; bn gjueti me kal, shkon n Paris!... Ehu! se mos

jan vetm kto, - brtiti ajo duke marr mbi oxhak kopsat e mngve, - edhe m e vogla nga kta xhinglamingla mund t kthehet n para... Oh! nuk ti dua! mbaji pr vete. Dhe i vrviti larg t dy kopsat, t cilave iu kput zinxhiri art, kur u prplasn pas murit. - Ndrsa un, do t kisha dhn gjithka, do ti kisha shitur t gjitha, me duart e mia do t kisha punuar, rrugve do t kisha dal t lypja, pr nj buzqeshjen tnde, pr nj shikimin tnd, q t t dgjoja t thoshte: Falemnderit! Dhe ti m rri ktu i qet, n kolltuk, sikur pak m pate br t vuaj ather! Pa ty, e di mir ti, do t kisha jetuar e lumtur! t shtrngonte? Mos kishe vn gj bast me njeri? megjithat ti m doje, vet m thoshe... Bile dhe pak m par... Ah! M mir t m kishe dbuar! Akoma i kam duart t ngrohta nga puthjet e tua, ja dhe vendi mbi qilim ku m betoheshe ulur n gjunj pr dashuri t prjetshme. Dhe m bre ta besoja: dy vjet me radh m mbajte me ndrrat m madhshtore dhe m t kndshme!.... H! T kujtohen planet q thurnim pr udhtim? Oh! Ajo letra jote, ajo letra jote! Ajo m coptoi zemrn!... Dhe pastaj, kur kthehem tek ai, tek ai, q sht i pasur, i lumtur, i lir! Kur kthehem tek ai, tek ai, q sht i pasur, i lumtur, i lir! Pr tiu lutur pr nj ndihm q kishte pr ta dhn kushdo, un me dor n zemr dhe me gjith dashurin time, ai m shtyn tutje, pr tri mij franga t qelbura! - Po nuk kam! u prgjigj Rodolfi me at gjakftohtsin e prsosur q fsheh mbrapa saj si t jet mburoj, inatin e trbuar. Ajo doli. Muret dridheshin, tavani e shtypte; dhe i ra prsri udhs s gjat, duke iu marr kmbt npr grumbujt e gjetheve t thata q i prhapte era. M n fund arriti te hendeku rrethues prpara gardhit; aq shum nxitonte t hapte portn sa theu thoin te brava. Pastaj, njqind hapa m tej, si iu mor fryma, sa ishte gati t rrzohej pr dh, u ndal n vend. Dhe ather, duke u kthyer, e pa edhe nj her kshtjelln e qet, me parkun, kopshtet, tri oborret, dhe t gjitha dritaret nga ana e prparme. Ajo mbeti si e humbur nga shtangia, dhe e ndiente se ishte e gjall mbi dh vetm nga rrahja e dejeve, q i dukej sikur dilte prej saj s ndonj muzik shurdhuese q mbushte fushn. Toka, nn kmbt e saj, ishte m e but se valt e ujit, dhe brazdat iu dukn si dallg t murrme jashtzakonisht t mdha, q shprthenin me furi. Gjith kujtimet e turbullta, gjith mendimet q i kishin mbetur n kok, i dilnin njkohsisht, prnjhersh si mori shkndijash fishekzjarri. Solli para syve t atin, zyrn e Lrit, dhomn e tyre aty tutje, nj peizazh tjetr. Po luante mendsh, e kapi frika, dhe m n fund arriti ta mblidhte veten, si npr tym, vrtet; sepse nuk i kujtohej fare shkaku i gjendjes s saj t tmerrshme, domethn shtja e parave. Vuante vetm nga dashura dhe, duke e kujtuar kt, ndiente se po

e linte shpirti, si ata t plagosurit q, kur jan n agoni, e ndiejn sesi u ikn jeta nga plaga q nxjerr gjak. Po binte nata, fluturonin korbat. Papritmas iu duk sikur shkrepnin n ajr rruaza t zjarrta si plumba plass q rrotulloheshin e rrotulloheshin deri sa shkonin e shkriheshin n bor, npr degt e pemve. N mes t secils prej tyre i shfaqej fytyra e Rodolfit. Ato shumfishoheshin dhe i afroheshin, i deprtonin brenda n trup; gjithka u zhduk. Ajo dalloi dritat e shtpive, q rrezatonin s largu npr mjegull. Ather gjendja ku ndodhej iu prfytyrua si ndonj humner. Gulonte sa si shprthente kraharori. Pastaj, e rrmbyer nga nj vrundull heroizmi q e bnte gatigati t gzuar, zbriti t tatpjetn duke vrapuar, kaloi urn e lopve, shtegun, udhn, pazarin dhe arriti prpara dyqanit t farmacistit. Aty skishte njeri. ajo kishte pr t hyr; mirpo, po t binte zilja, mund t dilte ndokush; dhe, si u fut tins nga gardhi, duke mbajtur frymn, duke prekur muret me dor, shkoi deri te pragu i kuzhins, ku digjej nj qiri mbi nj stuf. Justini, n kmish, po onte nj pjat. - Ah! Po han dark. T pres. Ai u kthye prsri. Ajo i ra xhamit. Ai doli. - elsin! At t katit t siprm, ku jan... - Si! Dhe ai e vshtronte, krejt i habitur nga zbehtsia e fytyrs s saj, q spikaste si nj njoll e bardh n sfondin e errt t nats. Iu duk jashtzakonisht e bukur, dhe e madhrishme si ndonj fantazm; pa e kuptuar se donte, ai parandiente dika t tmerrshme. Mirpo ajo prsriti me rrmbim, me z t ult, me z t mbl endjeprishs: - E dua! Ma jep. Meq arma ishte e holl, dgjohej tringllima e pirunve mbi pjata n salln e ngrnies. I tha se duhej t helmonte minjt q se linin t flinte. - Duhet njoftuar zotria. - Jo! Rri! Pastaj, me mosprfillje shtoi: - Ehu! Ska nevoj, do ti them vet pas pak. Hajde, m bj drit! Ajo hyri n korridor, ku ndodhej dera e laboratorit. N mur varej elsi me etiketn, kafarnaum. - Justin! brtiti farmacisti, q po e humbiste durimin. - Ngjitemi! Dhe ai i shkoi nga pas.

elsi u rrotullua n brav, dhe ajo shkoi drejt e te rafti i tret, e prirur sakt nga kujtesa, mori kavanozin e kaltr, ia hoqi kapakun, futi dorn brenda, dhe, si e nxori plot me nj pluhur t bardh, filloi ta hante menjher. - Mos! i brtiti ai duke u sulur drejt saj. - Pusho! Se vjen njeri... Ai po e humbte fare, donte t thrriste. - Mos i thuaj gj njeriu, prndryshe gjith faji do t binte mbi zotrin tnd. Pastaj ajo u kthye menjher n shtpi e qetsuar, dhe pothuajse me at gjakftohtsin e njeriut q e ka kryer detyrn e tij. Kur Sharli, i tronditur nga lajmi i sekuestrimit t pasuris, po kthehej n shtpi, Ema sapo kishte dal jasht. Ai klithi, qau, i ra t fikt, por ajo nuk erdhi. Ku mund t ishte? drgoi Felisiten te Omeu, te zoti Tyvazh, te Lrit, te Luani i art, kudo; dhe, sa her q brenga e linte pr nj ast, mendonte famn e tij t shuar, pasurin e humbur, t ardhmen e Berts t shkatrruar! Cili ishte shkaku?... skishte asnj gjysm fjale ta shpjegonte! Priti deri n orn gjasht t mbrmjes. M n fund, duke mos duruar dot m, dhe duke menduar se ajo do t ishte nisur pr Ruan, doli n rrugn kryesore, bri nj gjysm milje, shasi njeri, priti dhe pak pastaj erdhi prsri n shtpi. Ajo ishte kthyer. - ka ndodhur?... Prse?... Shpjegoma?... Ajo u ul n tryez dhe shkroi nj letr, t ciln e mbylli ngadal, pasi shnoi datn dhe orn. Pastaj, me nj ton solemn, i tha: - Do ta lexosh nesr; deri ather, t lutem, mos m bj asnj pyetje!... Jo, asnj t vetme! - Por... - Oh! Lrm! Dhe u lshua e tra pr s gjati n shtratin e saj. E zgjoi nj athtsi q ndiente n goj. Shqoi Sharlin dhe i mbylli prsri syt. Ajo vzhgonte veten me kureshtje se mos i fillonte ndonj dhimbje. Por jo! Ende asgj. Dgjonte t rnt e ors s murit, krcitjet e zjarrit, si dhe Sharlin, q merrte frym, n kmb, aty pran shtratit t saj. Ah! Sqenka ndonj gj e madhe, vdekja! mendonte ajo me vete, - do t m zr gjumi, dhe gjithka do t marr fund! Piu nj gllnjk uj dhe u kthye nga muri. Nuk i shqitej nga goja shija e tmerrshme e bojs s shkrimit. - Kam etje!... Oh! kam shum etje! pshertiu ajo. - ke kshtu? e pyeti Sharli, q i dha nj got me uj. - Skam gj!... Hape dritaren... mu zu fryma.

Dhe i erdhi pr t vjell aq papritmas sa mezi pati koh t merrte shamin nn jastk. - Hiqma! i tha ajo me rrmbim, - hidhe! Ai e pyeti, ajo siu prgjigj. Rrinte pa lvizur, nga frika se mos tronditja m e vogl i shkaktonte t vjella. Ndrkaq, po ndiente nj t ftoht akulli q i ngjitej nga kmbt deri n zemr. - Ah! Ja ku filloi! murmuriti ajo. - thua? Ajo rrotullonte kokn me nj lvizje t mbl plot ankth, dhe duke hapur vazhdimisht nofullat, sikur t mbante mbi gjuh dika shum t rnd. N orn tet, iu shkrepn prsri t vjellat. Sharli vuri re se n fund t legenit kishte nj si rr t bardh, ngjitur n an t porcelanit. - Kjo sht e jashtzakonshme! E uditshme! prsriti ai. Mirpo ajo i tha me nj z t fuqishm: - Jo, gabohesh! Ather, but-but dhe gati duke e ledhatuar, ai i vuri dorn mbi stomak. Ajo nxori nj klithm t mpreht. Ai u zmbraps krejtsisht i tmerruar. Pastaj ajo zuri t rnkonte, n fillim mbyturazi. Supet i tundeshin nga nj drithm e fort, dhe po bhej m e bardh se sa arafi, ku zhyteshin gishtrinjt e saj t mbledhur. Pulsi i rregullt pothuajse nuk i dgjohej fare tani. N fytyrn e kaltrreme, q dukej si e ngrir nga shprthimi i ndonj avulli metalik, i dilnin pika djerse. Dhmbt i krcisnin, me syt e zmadhuar shikonte turbull rreth vetes, dhe t gjitha pyetjeve, u prgjigjej duke tundur kokn; bile vuri buzn n gaz dy a tri her. Pak nga pak, rnkimet e saj u bn m t forta. I doli nj ulrim e shurdht nga shpirti; tha se ishte m mir dhe se pas pak do t ngrihej. Mirpo e kapn t dridhurat e forta; ajo brtiti: - Ah! Qenka e tmerrshme, o zot! Ai ra n gjunj pran shtratit t saj. - Fol! ke ngrn? Prgjigju, pash zotin! Dhe e vshtronte me ca sy aq t dhimbsur sa ajo skishte par kurr ndonjher n jet t saj. - Mir, ja atje..., atje!... tha ajo me nj z t kputur. Ai u sul drejt e te tryeza, grisi zarfin dhe lexoi me z t lart: T mos paditet njeri... U ndal, vuri dorn mbi sy, dhe e lexoi edhe nj her. - Si!... Ndihm! Ndihm! Dhe smund t prsriste vese kt fjal:

sht helmuar, sht helmuar! Felisiteja vrapoi te Omeu, q dha kujn n mes t sheshit; Zonja Lfransua e dgjoi q nga Luani i art, disa u ngritn pr tu dhn lajmin fqinjve t tyre, dhe gjith natn fshati ndenji zgjuar. I hutuar, duke belbzuar, gati pr tu rrzuar, Sharli sillej vrdall npr dhom. Prplasej me mobiljet, shkulte flokt, dhe farmacistit as q i kishte shkuar mendja ndonjher se mund t kishte pamje kaq t llahtarshme mbi dh. U kthye n shtpin e vet, pr ti shkruar zotit Kanive dhe doktor Larivierit. E kishte humbur fare; bri m se pesmbdhjet kopje t papastra. Hipoliti u nis pr Nfshatel, dhe Justini i ra aq keq me mamuze kalit t Bovariut, sa e la n t prpjetn e Pyllit-Gijom, t sfilitur dhe gati pa frym. Sharli deshi t shfletonte fjalorin e vet t mjeksis; sshihte dot gj aty, rreshtat i krcenin prpjet para syve. - Qetsohuni! i tha farmacisti. sht puna vetm ti jepet ndonj kundrhelm i fuqishm. far helmi ka pir? Sharli i tregoi letrn. Ishte arsenik. - Mir pra! vazhdoi Omeu, duhet br analiza. Sepse ai e dinte q n do rast helmimi duhet br analiza; dhe tjetri q skuptonte gj, iu prgjigj: - Ah! Bjeni! Bjeni! Shptojeni... Pastaj, si u kthye pran saj, u lshua prtok mbi qilim, dhe i rrinte me kok mbshtetur n an t shtratit, duke u ngashryer. - Mos qaj! i tha ajo. Ja dhe pak dhe do t t l rehat! - Prse e bre kt? Kush t detyroi? Ajo ia ktheu: - Ishte pr tu br, i dashur. - Sishe e lumtur? Mos sht faji im? Sidoqoft, un kam br kam mundur! - Po..., sht e vrtet..., ti je i mir! Dhe ajo i fuste dorn ngadal npr flok. mblsia q i jepte atij ky ledhatim, ia shtonte edhe m tepr hidhrimin; e ndiente q gjith qnia e vet po i shembej nga dshprimi kur mendonte se do ta humbte, pikrisht n nj koh kur ajo, po tregonte ndaj tij m tepr dashuri se kurr; dhe ai sgjente asnj rrug shptimi; sdinte t bnte, sguxonte, ngaq, si prfundim, e humbi toruan fare prej ngutjes s marrjes t nj vendimi t menjhershm. Ajo u kishte dhn fund, mendonte me vete, gjith tradhtive, gjith poshtrsive dhe moris s panumrt t dshirave t zjarrta q ia mundonin shpirtin. Tani nuk urrente asnjeri; mbi mendimet po i binte nj shtjell muzgu, dhe nga gjith zhurmat e mbidheut Ema sdgjonte m gj, vese vajtimin e herpashershm t asaj zemre t shkret, q i vinte i mbl dhe i turbullt si jehona e fundit e ndonj simfonie q po largohej.

- M sillni vajzn, - tha ajo duke u ngritur mbi brryl. - Je m mir, apo jo? e pyeti Sharli. - Po! Po. Fmijn ia solli shrbtorja n krah, t veshur me kmishn e saj t gjat t nats, prej nga i dilnin kmbt e zbathura; ajo ishte fytyrngrysur dhe pothuajse ende n gjum. E shikonte me habi dhomn q e kishte zaptuar rrmuja fund e krye, dhe i kapsiste syt, e verbuar nga qirinjt q digjeshin mbi orendi. Kta me siguri i sillnin ndr mend mngjeset e Vitit t Ri ose t javs s tret t kreshmve kur, si zgjohej hert n dritn e qirinjve, vinte n krevatin e s ms pr t marr dhurata, sepse zuri t thoshte: - Ku e ke pra, mami? Dhe pasi t gjith heshtnin, ajo vazhdonte: - Po spo e shoh kpucn time t vogl! Felisiteja e prkulte mbi shtrat, ndrsa ajo i mbante gjithmon syt nga oxhaku. - Mos e ka marr gj taja? pyeti ajo. Dhe, sa dgjoi kt emr, q e onte n kujtimet e tradhtive bashkshortore dhe t bmave t saj, zonja Bovari ktheu kokn nga ana tjetr, si e neveritur nga nj helm tjetr m i fort q i ngjitej lart n goj. Megjithat Berta i rrinte mbi shtrat. - Oh! Sa t mdhenj i ke syt, mami, sa e bardh q je! sa djersin ti!... E ma e vshtronte. - Kam frik! tha voglushja duke u zmbrapsur. Ema ia mori dorn pr tia puthur; ajo prpiqej ti shptonte. - Mjaft! Merre tani! brtiti Sharli, q qante me dnes n krevatin me perde. Pastaj simptomat iu ndrpren pr nj ast; ajo dukej m pak e turbulluar dhe, pas do fjale t pakuptimt q thoshte, pas do frymmarrjeje pak t qet t saj, atij i ringjallej shpresa. M n fund, kur hyri Kanivei, ai iu hodh n krah duke qar. - Ah! Qenkeni ju! Falemnderit! Sa njeri i mir jeni! Po ajo sht m mir tani. Ja, shikojeni... Kolegu sishte aspak i atij mendimi, dhe duke i rn shkurt, si thoshte vet, porositi ila vjelljendjells, q ti zbrazej plotsisht stomaku. Skaloi shum dhe ajo volli gjak. Buzt iu shtrnguan m keq. Gjymtyrt i kishte t tkurrura, trupi i ishte mbushur me njolla t murrme, dhe pulsi i rrshqiste nn gishta si tel i tendosur, si kord harpe gati pr tu kputur. Pastaj nisi t brtiste n mnyr t llahtarshme. Mallkonte helmin, e shante, i lutej me gjith shpirt t vepronte shpejt, dhe shtynte me duart e saj t ngrira t gjitha ato q Sharli, i br pr vdekje m keq se sa ajo, prpiqej tia jepte ti pinte. Ai qndronte n kmb, me shami mbi buz, duke rnkuar, duke qar, ndrsa

fryma i zihej nga ngashrimat q e tundnin t trin; Felisiteja vraponte sa andejkndej npr dhom; Omeu, pa luajtur vendit, nxirrte pshertima t thella, edhe zoti Kanive, q e ruante gjithmon gjakftohtsin, aty filloi ta humbiste toruan. Si dreqin!... duke qen se... ajo sht pastruar plotsisht, dhe, prderisa shkaku ndrpritet... - Duhet t ndrpritet dhe pasoja, - tha Omeu, - sht e qart. - Aman, shptojeni! brtiste Bovariu. Dhe, pa ia vn veshin farmacistit q vazhdonte t parashtronte hamendjen: Mos sht ndofta nj kriz shptimtare, Kaniveja ishte gati duke i dhn nj kundrhelm, kur u dgjua fishkllima e nj kamxhiku; t gjitha xhamet u drodhn dhe, n cep t pazarit doli prnjher nj karroc poste q e trhiqnin me revan t madh tre kuaj, t flliqur me balt deri te vesht. Ishte doktor Larivieri. Dhe perndia vet t kishte ardhur, sdo t ishte ndier aq shum. Bovariu ngriti duart lart. Kanivei ngriu n vend; dhe Omeu hoqi kapuin e tij t shesht shum m prpara se sa t hynte doktori. Ai i prkiste shkolls s madhe kirurgjike, t krijuar nga Bishaji, atij brezi, tashm t vdekur, mjeksh filozof q, duke e dashur me fanatizm artin e tyre, e ushtronin me dshir t zjarrt dhe me aftsi! Kur inatosej ai dridhej gjith spitali, dhe studentt e adhuronin aq shum, saq me t dal mjek, prpiqeshin ta imitonin sa t mundnin m shum, prandaj n qytetet prreth, ata i gjeje t veshur si ai, me at pallton e gjat t veshur me lesh merinosi dhe me at frakun e gjer e t zi, mngt e zbrthyera t t cilit ia mbulonin paksa duart e tulta, duart aq t bukura, dhe q nuk mbanin kurr dorashka, si t ishin m t gatshme pr tiu futur vuajtjeve t njerzve. Mosprfills ndaj dekoratave, titujve dhe akademive, mikprits bujar, i dashur me t varfrit, i virtytshm pa bindje, at do ta kishin mbajtur pothuajse si shenjtor, sikur t mos i trembeshin si djallit mprehtsis s mendjes q kishte. Vshtrimi i tij m thers se bisturit q prdorte, t deprtonte drejt e n shpirt dhe zbulonte do gnjeshtr prmes pohimeve dhe ngurrimeve. Dhe kshtu vazhdonte ai, me gjith at madhshti dashamirse q vjen nga vetdija e nj talenti t madh, nga pasuria dhe nga dyzet vjet jete t ngarkuar me pun q skish t shar. Ai ngrysi vetullat q te dera, kur pa fytyrn prej meiti t Ems, t shtrir n shpin, me goj hapur. Pastaj, duke br sikur dgjonte Kanivein, vinte gishtin tregues nn hund dhe prsriste: - Mir, mir. Mirpo supet i tundi ngadal. Bovariu e vuri re; u vshtruan sy n sy dhe, ai burr, megjithse i msuar aq shum me vuajtje, nuk e mbajti dot nj pik loti q i ra mbi grykore. Deshi t futej me Kanivein nga dhoma tjetr. Sharli i ndoqi nga pas.

- sht shum keq, apo jo? sikur ti vinim llapa me sinap a ku ta di un! Gjeni, ju lutem dika, ju q keni shptuar kaq raste si ky! Sharli i kishte hedhur t dy kraht rreth trupit, dhe e sodiste si i shastisur, i prlutur, gjysm i mekur mbi kraharorin e tij. - Hajde, mor bir, bhu i fort tani! Skemi bjm m. Dhe doktor Larivieri u kthye nga ana tjetr. - Do ikni? - Do t vij prap. Ai doli jasht qllimisht si pr ti dhn nj urdhr karrocierit bashk me Kanivein, i cili, gjithashtu, nuk donte q Ema ti vdiste n duar. Farmacisti u bashkua me ta te sheshi. Pr nga vet temperamenti q kishte, smund t ndahej nga njerzit e shquar. Prandaj iu prshpirt zotit Larivier ti bnte nderin e madh t pranonte t hante drek tek ai. Drgoi shpejt e shpejt t merrnin pllumba te Luani i art, gjith brxollat q i ndodheshin kasapit, vez te Letibuduai, dhe vet ndihmonte n prgatitje, ndrsa zonja Ome, duke trhequr lidhset e jelekut, thoshte: - Do t na falni zotri, sepse ktu n fshatin ton t shkret, po nuk lajmrove nj dit prpara... - Gotat me fron! i pshpriti Omeu n vesh. - T paktn, po t ishim n qytet, do t kishim mundsi t gjenim ca kmb bagtish t mbushura. - Pusho!... Urdhroni n tryez, doktor! Pasi hngri kafshatat e para, ai e pa t udhs t jepte ca hollsi lidhur me gjmn. - N fillim vum re se e kishte faringun t that, pastaj dhimbje t padurueshme n epigastr, pati superpurgacion dhe koma. - Po si u helmua? - Kt se di doktor, bile as e kam iden se ku mundi ta gjente at acid arsenor. Justinit, q po sillte n at ast nj stiv me pjata, i hipi nj e dridhur. - ke kshtu? i tha farmacisti. Sa dgjoi kt pyetje, djaloshi i lshoi t gjitha prtok, duke br nj zhurm t madhe. - Hajvan! i brtiti Omeu, - duarthar! Koktrash! Gomar i madh! Por, papritur, si mblodhi veten, shtoi: - Desha, doktor, t provoja nj analiz, dhe, pikspari, i futa me ngadal nj tub... - Do t kishte qen m mir, - i tha kirurgu, - ti kishit kallur gishtrinjt n fyt.

Kolegu i tij nuk e hapte gojn, ngaq pak prpara e kishte marr vetm pr vetm, nj qortim t rnd pr ilain vjellndjells, kshtu q i shkreti Kanive, aq mendjemadh dhe llafazan n kohn e operacionit t kmbs s gjymt, sot tregohej shum modest; buzqeshte pa pushim n shenj miratimi. Omeu shkrihej i tri n endjen e tij si zot shtpie me miq t ftuar dhe kur kujtonte gjendjen e piklluar t Bovariut i shtohej ashtu mugt edhe m kjo knaqsi pr nga vet krahasimi egoist q bnte me veten. Pastaj prania e doktorit e dalldiste fare. Ai vinte n dukje gjith mburrje diturit e tij, prmendte lmshazi kantaridet, upaset, mansniljet, neprkat : - Madje kam lexuar se jan intoksikuar persona t ndryshm, doktor, dhe kan ngelur si t goditur nga rrufeja prej suxhukve t tymosur jasht mase! T paktn kshtu thuhet n nj raport t hatashm, t shkruar nga nj ndr figurat tona m t shquara t farmaceutiks, nj nga mjeshtrit tan, i famshmi Kade d Gasikur! Zonja Ome erdhi prsri, duke sjell nj nga ato mjetet e lkundshme q ngrohin me alkool vere; sepse Omeu dshironte ta bnte kafen mbi tryez, meq dhe shrbimet e tjera, pjekjen, bluarjen, przierjen, i kishte br vet. - Saccharum, doktor, - i tha ai duke i dhn sheqerin. Pastaj, me porosit e tij, i zbritn posht t gjith fmijt, sepse ishte kureshtar t dinte mendimin e kirurgut pr fizikun e tyre. M n fund, zoti Larivier po bhej gati t ikte, kur zonja Ome i krkoi disa kshilla pr t shoqin. Atij i trashej gjaku sa do mbrmje, pas darke, e zinte gjumi. - Oh! Se ka trurin aq t trash ai. Dhe, duke buzqeshur disi me kt loj fjalsh q kaloi pa u vn re, doktori hapi dern. Mirpo farmacia ishte plot e prplot me njerz, dhe ai mezi hoqi qafe zotin Tyvazh, i cili kishte frik se mos e shoqja vuante nga ndonj inflamacion pulmonar, sepse e kishte zakon t pshtynte n hi; pastaj zotin Bine, q e merrte, nga njher, papritur e pa kujtuar, nj uri e tmerrshme, dhe zonjn Karon q ndiente uksje; zotin Lr q i merreshin mendt; Letibuduain q vuante nga reumatizma; zonjn Lfransua q kishte thartira. M n fund t tre kuajt ia dhan vrapit, dhe mendimi i prgjithshm qe se ai nuk u tregua aspak i njerzishm. T gjithve u trhoqi vmendjen zoti Burnizien, q po kalonte pazarit me vajra t shenjta. Omeu, me ato parimet e tij, i krahasoi priftrinjt me korbat q i trheq era e t vdekurve; atij pr vete nuk i plqente t shikonte klerik, sepse veladoni i kujtonte qefinin, dhe e urrente t parin ngaq kishte disi frik tjetrin. Megjithat, pa u trhequr nga ajo q ai e quante misionin e tij, shkoi prsri te Bovariu, bashk me Kanivein, t cilin zoti Larivier, prpara se t nisej, e kishte porositur me t madhe t kthehej aty; dhe bile, po t mos e kishte kundrshtuar e shoqja, ai kishte pr t marr me vete t dy djemt, q ti msonte skena t rnda,

me qllim q m von tu ngelej n mendje si msim, si shembull, si tablo solemne. Kur hyn ata, dhoma ishte krejtsisht e mbushur me nj solemnitet t prmortshm. Mbi tryezn e puns me mbules t bardh, kishte pes a gjasht lmshe pambuku t vendosura n nj pjat argjendi, pran nj kryqi t madh, mes dy shandanve t ndezur. Ema, me kok varur mbi gjoks, po shqyente qepallat; dhe duart e saj t shkreta zvarriteshin mbi araf, me at lvizjen e llahtarshme dhe t qet t atyre q jan n gramat e fundit, t cilt duket sikur duan m n fund t mbulohen vet me qefin. I zbeht si shtatore, dhe me syt e kuq prush, Sharli qndronte pa qar prball saj, te kmbt e krevatit, ndrsa prifti, i mbshtetur mbi njrin gju, thoshte npr dhmb disa fjal me z t ult. Ajo ktheu fytyrn me ngadal, dhe u duk sikur papritmas e kish pushtuar gzimi q pa stoln ngjyr vjollc t priftit, duke gjetur prsri, pa dyshim, mes ksaj fashitjeje t jashtzakonshme, mahnitjen e humbur t vrundujve t saj t par mistik, bashk me disa vegime prehjeje t prjetshme q fillonin ti shfaqeshin para syve. Prifti u ngrit pr t marr kryqin, ather ajo shtriu qafn si ai q ka etje dhe, duke ngjitur buzt mbi trupin e njeriut-zot, i dha me gjith fuqin e saj regtitse puthjen m t plot q mund t kishte falur ndonjher. Pastaj, ai recitoi Misereatur dhe indulgentiam, ngjeu gishtin e madh t dors s djatht n vaj dhe filloi mirosjen: n fillim i leu syt, q kishin lakmuar aq shum gjith salltanetet e ksaj bote; pastaj vrimat e hunds, q skishin pasur t ngopur me flladet e ngrohta dhe me aromat e dashuris; pastaj gojn, q ishte hapur pr t gnjyer, q kishte rnkuar nga krenaria dhe brtitur gjat knaqjeve t epsheve; pastaj duart, q shkriheshin nga ndja prej prekjeve t kndshme, dhe s fundi, shputat e kmbve, aq t shpejta njher e nj koh kur ajo vraponte q t shuante afshet e saj dashurore dhe q tani nuk do t ecnin m. Famullitari fshiu gishtrinjt, hodhi n zjarr fijet e pambukut t njomura me vaj, dhe erdhi u ul pran shpirtdhnses, q ti thoshte se tani duhej ti bnte vuajtjet e saj njsh me ato t Jezu Krishtit dhe ta linte veten n mshirn hyjnore. Si ia dha t gjitha porosit e tij, ai u prpoq ti vinte n dor nj qiri t bekuar, simbol i lavdive qiellore q do ta rrethonin s shpejti. Ema, e pafuqi, smundi ti mbyllte gishtrinjt, dhe qiriu, po t mos ishte zoti Burnizien, kishte pr t rn prtok. Megjithat ajo nuk ishte m aq e zbeht, dhe fytyra i kishte marr nj shprehje t qet dhe t kthjellt, sikur ta kishte shruar mirosja. Priftit nuk i shptoi, ky ndryshim; ai i shpjegoi bile Bovariut se zoti, ndonjher, ua zgjaste jetn njerzve, kur e gjykonte me vend pr shptimin e tyre;

dhe Sharlit iu kujtua dita kur ajo ishte po kshtu, gati duke dhn shpirt, dhe kishte marr kungimin. Ndofta nuk duhet humbur akoma shpresa, - mendoi ai. Dhe me t vrtet, ajo vshtroi rreth e rrotull vetes, me ngadal si ndonj e porsazgjuar nga ndrra; pastaj, me nj z t qart, krkoi pasqyrn dhe ndenji prkulur mbi t nj cop her, derisa i rrodhn lot t mdhenj nga syt. Ather hodhi kokn mbrapa me ofsham dhe ra prsri mbi jastk. Menjher kraharori nisi ti dihaste me shpejtsi. Gjuha i doli e tra nga goja, syt, duke u rrotulluar, po i veniteshin si dy globe llambe q shuheshin, aq sa mund t kujtoje se tashm kishte vdekur, po t mos i lviznin me at prshpejtim t tmerrshm brinjt, q tundeshin nga nj frymmarrje e furishme, sikur i hidhej shpirti prpjet duke u prpjekur t shkputej prej saj. Felisiteja u ul n gjunj para kryqit, dhe vet farmacisti bri nj prthyerje t leht gjunjsh, ndrsa zoti Kanive vshtronte prhumburazi nga sheshi. Burnizieni kishte filluar prsri nga lutjet me fytyr t prkulur mbi ann e shtratit, me rasn e zez q i varej nga mbrapa n dyshemen e dhoms. Sharli rrinte nga ana tjetr, n gjunj, me krah t shtrir nga Ema. I kishte kapur duart dhe ia shtrngonte, duke u dridhur n do t rrahur t zemrs s saj, si nga tundja e nj grmadhe q sht duke u shembur. Sa m e rnd bhej grahma, aq m tepr i shpejtonte prifti lutjet: kto prziheshin me ngashrimat e mbytura t Bovariut, dhe nganjher gjithka dukej sikur shuhej n murmuritjen e shurdht t rrokjeve latine, q tingllonin si kambanat e vdekjes. Papritmas, u dgjua n trotuar nj zhurm kpucsh t rnda druri dhe frkimtrokitja e nj shkopi; dhe lart u ua nj z, nj z i vrazhd q kndonte: Shpesh ditve t bukura gjith nxehtsi Vashat mendojn ve dashuri. Ema u ngrit si ndonj kufom q ohet pesh papritur e pa kujtuar, me flok lshuar, me sy t ngulur, t zgurdulluar. Pr t mbledh pa prtuar Kallinjt q drapri pret, Naneta ime prkulet shtruar Buz brazds q u dha jet. - I Verbri! brtiti ajo. Dhe Ema zuri t qeshte, me nj gaz t llahtarshm, t shfrenuar, t dshpruar, duke kujtuar se po shihte fytyrn e neveritshme t t mjerit, q ngrihej n errsirn e prjetshme si lugat.

Fryu er me trbim at dit Dhe fundi i fustanit lart asaj iu ngrit! At e rrzoi mbi dyshek nj prplitje e fort. T gjith u afruan. Ajo sjetonte m. IX Gjithmon, pas vdekjes t dikujt, t shkaktohet njfar shtangieje, kaq t vshtir e ke ta kuptosh kt shfaqje t papritur t hiit dhe ta mbledhsh mendjen, q ta besosh at. Mirpo Sharli kur vuri re se ajo nuk lvizte m, iu hodh prsipr, duke brtitur: - Lamtumir! Lamtumir! Omeu dhe Kaniveu e trhoqn jasht dhoms. - Mbajeni veten! - Po, - thoshte ai, duke u prpjekur tu shptonte nga duart, - do t tregohem i arsyeshm, skam pr t br asgj t keqe. Po lrmni tani! Dua ta shoh! sht gruaja ime! Dhe qante. - Qani, qani, - ndrhyri farmacisti, - shfreni lirshm, kshtu keni pr tu lehtsuar! Sharli, q u b m i dobt se nj fmij, e la veten ta zbrisnin posht, n salln e ngrnies, dhe zoti Ome, pas pak, u kthye n shtpin e tij. Te sheshi e kapi i Verbri, i cili, si kishte mbrritur osh e osh deri n Jonvil, me shpresn e pomads antiflagjistike, pyeste do kalimtar ku banonte farmacisti. - Hajde, hajde, mir e paske gjetur kohn edhe ti se pak halle t tjera kam un! Ehu! Skam t t bj, eja m von! Dhe hyri nxitimthi n farmaci. I duhej t shkruante dy letra, t prgatiste nj lng qetsues pr Bovariun, t sajonte nj gnjeshtr q ta mbulonte helmimin dhe ta bartonte si artikull pr Fenerin, pa llogaritur pastaj njerzit q e prisnin, pr t marr prej tij t dhna; dhe, pasi jonvlasit dgjuan t gjith, i madh e i vogl, trillimin e tij pr arsenikun q ajo e kishte marr pr sheqer, kur po prgatiste krem me vanilje, Omeu shkoi edhe nj her tjetr te Bovariu. E gjeti vetm (zoti Kanive sapo kishte ikur) ulur n kolltuk, pran dritares, duke soditur me nj vshtrim prej idioti pllakat e salls s ngrnies. - Tani duhet, - i tha farmacisti, - q ta caktoni ju vet orn e varrimit. - Prse? varrim?

Pastaj, me nj z belbzues dhe t trembur, shtoi: - Oh! Jo, sht ajo pun? Jo, dua ta mbaj. Omeu, q t mos e humbte toruan, mori n raft nj kan q t vadiste barbarozat. - Ah! Falemnderit, - i tha Sharli, - sa njeri i mir jeni! Dhe smbaroi dot fjaln, se i ngeci n fyt nga nj mori kujtimesh q i vinin ndr mend prej ksaj sjelljeje t farmacistit. Ather, Omeu, pr t hequr mrzin, e pa me vend ti fliste pak pr kopshtari; bimt kishin nevoj pr lagshti. Sharli uli kokn n shenj miratimi. - Le q ditt e bukura tani do t vijn. - Aha! ia bri Bovariu. Farmacisti, ngaq sdinte t thoshte m, filloi t hapte me ngadal perdet e vogla t dritareve. - Shiko, po kalon n rrug zoti Tyvazh. Sharli prsriti mekanikisht: - Po kalon n rrug zoti Tyvazh. Omeu nuk guxoi tia zinte prsri n goj masat paraprake pr ceremonin e prmortshme, vetm prifti arriti tia mbushte mendjen t vendoste pr to. Ai u mbyll n dhomn e tij t puns, mori nj pen, dhe, pasi u ngashrye nj cop her, shkroi: Dua q t varroset me fustanin e nusris, me kpuc t bardha dhe me kuror. Flokt ti hidhen mbi supe; tri arkivole, nj prej lisi, nj prej bakmi, nj prej plumbi. Sdua t m thot njeri asnj fjal, kam pr t mbajtur veten. Ti hidhet nj mbules e madhe kadifeje t gjelbr. Kshtu dua vet. Kshtu t bni. Zotrinjt e pranishm u uditn shum me mendimet romantike t Bovariut, dhe farmacisti shkoi menjher ti thoshte: - M duket se kadifeja sht gj e teprt. Po shpenzimet, pastaj... - ju duhet juve? brtiti Sharli. Lrmni tani! Se mos e donit ju! Pa ikni! Prifti i futi krahun q ta nxirrte nj shtitje npr oborr. I mbante llogje pr zbrazsin e gjrave toksore. Zoti sht shum i madh, shum i mir; duhej tu nnshtroheshe, pa br asnj pshpritje, vendimeve t tij, bile, ti faleshe nderit t atij. Sharli shprtheu n sharje antifetare. - Un e urrej me neveri, at zotin tuaj! - E keni akoma shpirtin e kundrshtimit, - pshertiu prifti. Bovariu ishte tashm larg. Ai ecte me hapa t mdhenj, ans murit, pran pemve, dhe krcllinte dhmbt, ngrinte syt nga qielli gjith mallkim; mirpo, megjithat slvizi asnj gjethe.

Po binte nj shi i imt. Sharli, q e kishte kraharorin lakuriq, filloi t dridhej; u kthye dhe u ul n kuzhin. N orn gjasht, u dgjua nj zhurm hekurash te sheshi: po vinte Dallndyshja; dhe ai ndenji me ball ngjitur pas xhamit t dritares duke par udhtart q zbrisnin t tr njri pas tjetrit. Felisiteja i shtroi nj dyshek n sallon, ai u hodh mbi t dhe e zuri gjumi. Ndonse filozof, zoti Ome i nderonte t vdekurit. Prandaj, pa i mbajtur mri Sharlit t gjor, ai erdhi srish n mbrmje pr t gdhir t vdekurin, duke sjell me vete tre libra si dhe nj bllok pr t mbajtur shnime. Aty ndodhej dhe zoti Burnizien, dhe n krye t shtratit po digjeshin dy qirinj q i kishin nxjerr jasht alkovs. Farmacisti, i cili spo e duronte kt qetsi, sndenji shum dhe lidhi disa fjal pr ti qar hallin ksaj nuseje fatkeqe; ndrsa prifti u prgjigj q tashm sngelej gj tjetr vese t luteshin pr t. - Megjithat, - ndrhyri Omeu, - nj nga t dyja; ose ajo ka vdekur pa mkate (si shprehet kisha), dhe ather ska aspak nevoj pr lutjet tona, ose ka ndrruar jet pa u penduar (kjo sht, m duket, shprehja kishtare), dhe ather... Burnizieni ia preu fjaln, duke ia kthyer me nj ton t ashpr se sido q t ishte puna duhej t luteshin. - Mirpo, - e kundrshtoi farmacisti, - prderisa zoti, i di t gjitha nevojat tona, prse shrben lutja? - Si! reagoi kleriku, - lutja! Domethn ju sqenkeni i krishter? - M falni! i tha Omeu un e adhuroj krishterimin. Ai, n radh t par, liroi skllevrit, i futi bots nj moral... - Ssht fjala pr kt! Gjith shkrimet e shenjta... - Oh! Oh! Sa pr shkrimet e shenjta hapni historin; dihet q ato i kan falsifikuar jezuitt. Hyri Sharli, dhe, duke iu afruar shtratit, hapi me ngadal perdet. Ema e kishte kokn t prkulur mbi supin e djatht. Cepi i gojs, q kish ngelur hapur, dukej si vrim e zez n fund t fytyrs; t dy gishtat e mdhenj i rrinin t prthyer mbi shuplakn e duarve; qepallat i ishin mbuluar vende-vende nga nj lloj pluhuri i bardh, dhe syt po fillonin ti zhyteshin n nj zbehtsi veshtullore q i ngjante nj rrjete t holl, sikur t kishin endur prsipr merimangat. arafi vinte duke u ulur si grop q nga gjinjt deri te gjunjt, pastaj ngrihej deri te maja e gishtrinjve t kmbs dhe Sharlit i dukej sikur mbi t rndonin dengje t paana e fund, nj pesh tepr e madhe.

N sahatin e kishs, ra ora dy. Gurgullima e rnd e lumit q rridhte n errsir rrz tarracs dgjohej deri n dhom. Her pas here, zoti Burnizien, shfrynte hundt gjith zhurm, dhe Omeu krciste pendn mbi letr. - Hajde, miku im, - tha ai, - largohuni prej kndej, kjo pamje ua coptoi shpirtin fare. Sa iku Sharli, farmacisti dhe famullitari ia nisn prsri diskutimeve. - Lexoni Volterin! thoshte njeri. Lexoni dOlbahun, lexoni Enciklopedin! - Lexoni Letrat e disa ifutve portugez! ia priste tjetri. Lexoni Frymn e krishterimit, t shkruar nga Nikolla, ish-gjykats. Ata merrnin zjarr, skuqeshin, flisnin njhersh pa e dgjuar njri-tjetrin; Burnizieni skandalizohej me gjith at paturpsi t atij; Omeu habitej me gjith at budallallk t ktij; dhe desh u shan, kur, papritmas, hyri prsri Sharli. At e trhiqte nj si magjepsje, ua hipte e ua zbriste shkallve pa pushim. Rrinte prball saj q ta shihte m mir, dhe humbiste i tri n at soditje, q sbhej m e dhimbshme, ngaq ishte aq e thell. Sillte ndr mend histori katalepsie, mrekullit e magnetizmit; dhe me vete thoshte se, duke dashur me gjith zemr me vullnetin e tij, ndoshta do t arrinte ta ngjallte. Bile nj her u prkul mbi t, dhe i thirri me z fare t ult: Ema! Ema! Fryma e tij q doli fuqishm, e luhati flakn e qirinjve mbi mur. N t gdhir, mbrriti zonja Bovari, nna; Sharli duke e prqafuar, ia shkrepi prsri t qarit. Ajo u prpoq, ashtu si kishte provuar edhe farmacisti, ti bnte disa vrejtje lidhur me shpenzimet e varrimit. Ai u inatos aq shum saq ajo e mbylli gojn, dhe bile ai e ngarkoi t shkonte menjher n qytet t blinte ato q duheshin. Sharli ndenji vetm gjit mbasditen; Bertn e kishin uar te zonja Ome; Felisiteja rrinte lart, n dhom, me teto Lfransuain. N mbrmje, ai priti vizita. Ngrihej, u shtrngonte dorn njerzve pa mundur t fliste, pastaj kta uleshin pran t tjerve, q formonin nj gjysm rrethi t madh para oxhakut. Kokulur dhe gju mbi gju, ata tundnin kmbn e hedhur sipr, duke nxjerr her pas here nga nj pshertim t thell; dhe secili prej tyre ishte mrzitur jasht mase; megjithat asnjeri nuk donte t ikte i pari. Omeu, kur erdhi n orn nnt (ato dy dit vetm ai shihej te sheshi), po sillte nj sasi kampari, rrshire dhe barrash aromatike. N duar mbante gjithashtu nj vazo plot me klor, pr t larguar ern e kufoms. N at ast, shrbtorja, zonja Lfransua dhe nna Bovari vrtiteshin rreth Ems, duke i prfunduar veshjen; dhe pastaj i lshuan velin e gjat t ngrir, q e mbuloi deri te kpuct prej sateni. Felisiteja ngashrehej. - Ah! E shkreta zonja ime! E shkreta zonja ime!

- Shikojeni, - thoshte duke pshertir hanxhesha, - sa e lezetshme sht akoma! Hajde mos thuaj po deshe q ka pr tu uar n ast. Pastaj ato u prkuln, q ti vinin kurorn. U desh tia ngrinin pakz kokn, dhe asaj i doli nga goja nj shkulm lngjesh t zeza, si e vjellur. - Ah! O zot! Fustani, kini kujdes! brtiti zonja Lfransua. Na ndihmoni pra! i tha ajo farmacistit. Mos kini gj frik kshtu: - Un frik? ia ktheu ai duke ngritur supet. Ah, po tamam! Sa m kan par syt mua n spital kur studioja pr farmaci! Ne prgatisnim pon n salln e autopsis! Hii nuk e tmerron dot nj filozof; dhe bile, un e them shpesh, kam ndr mend tua l me testament trupin tim spitaleve, q ti shrbej m von shkencs. Kur erdhi, famullitari pyeti se si mbahej zotria; dhe, sa dgjoi prgjigjen e farmacistit, tha: - Ju e kuptoni, ai e ka plagn akoma t hapur. Ather Omeu e prgzoi q ai vet skishte rrezik, si gjith t tjert, t humbiste bashkshorten e dashur, prej kndej u hap nj diskutim lidhur me beqarin e priftrinjve. - Sepse, - tha farmacisti, - ssht e natyrshme q nj mashkull t bj dot pa femra! Jan vn re krime... - Por, pash zotin! brtiti kleriku, - si paska mundsi q njeriu q martohet t ruaj, pr shembull, t fshehtn e rrfimit? Omeu sulmoi rrfimin. Burnizieni e mbrojti; i parashtroi gjer e gjat vlerat edukuese q sillte ai. Solli raste t ndryshme hajdutsh q ishin br menjher njerz t ndershm. Ushtarakt q duke iu afruar gjyqit t pendess, u ishin hapur syt. N Friburg kishte pasur nj ministr... Shoku i tij po flinte. Pastaj, meqense ajri tepr i rnd i dhoms ia zinte disi frymn, ai hapi dritaren, ka e zgjoi nga gjumi farmacistin. - Hajde, merrni pak burnot! i tha ai. Mos ma ktheni, ka pr tju kthjelluar. Diku larg, zvargeshin t lehura t njpasnjshme. - E dgjoni nj qen q ulrin? i tha farmacisti. - Thon se ata i ndiejn t vdekurit, - iu prgjigj kleriku. E kan si blett; ato dalin nga kosheret dhe shkojn drejt e te t vdekurit. Omeu nuk bri vrejtje pr kto paragjykime, sepse e kishte zn srish gjumi. Zoti Burnizien, m i fuqishm se ai, vazhdoi tu jepte dhe nj cop her buzve me z fare t ult; pastaj, pa e ndier as vet, uli kokn, lshoi librin e madh t zi dhe filloi t grhiste. T dy ishin prball njri-tjetrit, me bark prpjet, me fytyr t buhavitur, t vrenjtur, duke u puqur m n fund pas kaq mosmarrveshjesh, n t njjtn dobsi

njerzore; dhe m sa piptinte kufoma pran tyre, q dukej sikur flinte, aq lviznin dhe ata. Sharli kur hyri brenda, nuk ua prishi aspak gjumin, ai vinte pr her t fundit. Do ti linte asaj lamtumirn. Barrat aromatike nxirrnin akoma tym, dhe n an t dritares po prziheshin vorbuj avulli kaltrosh me mjegulln q hynte brenda. N qiell kishte disa yje, dhe nata ishte e qet. Dylli i qirinjve binte si pika loti t mdha mbi araft e shtratit. Sharli i shkonte si digjeshin, duke lodhur syt me rrezatimin e flaks s tyre t verdh. Mbi fustanin e atllasit t bardh, si drit hne, dridheshin tallazet. Ema humbiste nn t; dhe atij i dukej se ajo, duke u derdhur jasht vetvetes, tretej turbull npr sendet q e rrethonin, n qetsin, n errsirn e nats, n ern q frynte, n kundrmimet e lagshta q ngjiteshin lart. Pastaj, papritmas, e shihte n kopshtin e Totit, n stol, pran gardhit me driza, ose n Ruan, npr rrug, te pragu i ders s shtpis s tyre, n oborrin e Bertos. Dgjonte akoma t qeshurat e djemve t gzuar, q vallzonin nn pemt e mollve; ajri i dhoms ishte ngopur me parfumin e flokve t saj, dhe fustani i dridhej n krah me nj fshfritje t pakapshme aq sa mund t dgjohen xixllonjat. Ishte po ai fustan! Ndenji kshtu nj koh t gjat duke sjell ndr mend t gjitha gzimet e pernduara, qndrimet, lvizjet, timbrin e zrit t saj. Pas nj dshprimi vinte tjetri, dhe kshtu me radh pareshtur si valt e batics n vrshim. E pushtoi nj kureshtje e tmerrshme: ai, me ngadal, me maj t gishtrinjve, duke u dridhur i tri, i ngriti velin. Mirpo aty pr aty lshoi nj klithm llahtar q i zgjoi dy t tjert. Ata e zbritn posht, n salln e ngrnies. Pastaj Felisiteja erdhi e u tha se ai donte ca fije floksh nga t sajat. - Prijini nj tuf! u prgjigj farmacisti. Dhe, meq ajo nuk guxonte, ai u afrua vet, me grshr n dor. Dridhej aq shum, sa ia shpoi lkurn mbi tmtha n disa vende. M n fund, duke e mbledhur veten nga emocionet. Omeu preu dy-tri her kuturu sa i hngri grshra, duke ln shenja t bardha n at floknaj t bukur, t zez. Farmacisti dhe famullitari u zhytn prsri n punt e tyre, pa e ln her pas here gjumin mangt, pr t cilin ia vishnin fajin njri-tjetrit pas do dremitjeje q bnin. Ather zoti Burnizien sprkaste dhomn me uj t bekuar, ndrsa Omeu hidhte nga pak klor prdh. Felisiteja ishte treguar e kujdesshme duke vn pr ta n dollap nj shishe raki, djath dhe nj simite t madhe. Kshtu farmacisti, q sduronte dot m, aty nga ora katr e mngjesit, pshertiu: - Besa, kisha pr tu ushqyer me gjith qejf!

Kleriku nuk priti ta lusnin, doli t thoshte meshn dhe u kthye, pastaj q t dy hngrn e pin, duke u ngrdheshur nga pak, t shtyr nga ai gzim i paprcaktuar q t pushton pas seancave t trishtimit; dhe kur hodhn teken e fundit, prifti i tha farmacistit, duke i rn n shpatull: - N fund t fundit kemi pr tu marr vesh! Posht, n korridor, ndeshn puntort q po vinin. Ather Sharlit iu desh t duronte dy or t tra tortur prej ekiit q ushtonte mbi drrasa. Pastaj t vdekurn e futn n arkivolin prej lisi, t cilin e mbrthyen brenda dy t tjerve; mirpo, meq qivuri ishte tepr i gjer, u desh q boshllqet t mbusheshin me leshin e nj dysheku. M n fund, pasi e zdrukthuan, u gozhduan dhe u puqn cep m cep t tre kapakt, e nxorn prpara ports; u hap shtpia, dhe njerzia e Jonvilit filloi t vrshonte. Mbrriti xha Ruoi. Atij i ra t fikt mu te sheshi sa pa cohn e zez. X Letrn e farmacistit ai e kishte marr tridhjet e gjasht or pas ndodhis; dhe, zoti Ome, duke pasur parasysh, se ai ishte njeri i ndjeshm, e kishte hartuar n mnyr t till q ishte e pamundur t merrje vesh se kishte ngjar me t vrtet. N fillim plaku i shkret kish rn prdh si ti kishte rn pika. Pastaj mendoi se ajo nuk kishte vdekur. Po ndoshta edhe kishte vdekur... M n fund kishte veshur bluzn, kishte vn kapeln, kishte vendosur mamuzet n kpuc dhe ishte nisur me shpejtsi sa i hani kmbt kalit; dhe, gjat gjith rrugs, xha Ruoit, duke guluar, iu b shpirti cop nga ankthi. Bile nj her, u detyrua t zbriste. Syt nuk i shikonin m gj, rreth vetes dgjonte zra, i dukej sikur po luante mendsh. Dita agoi. Mbi nj pem vuri re tri pula t zeza q po flinin, u drodh i tri, i tmerruar nga ky ogur. Ather i premtoi shn Mris tri rosa pr kishn, dhe se do t shkonte kmbzbathur nga varrezat e Bertos deri te kapela e Vasanvilit. Hyri n Marom duke thirrur ata t hanit, hapi portn me nj t shtyr supi, kapi prnjhersh thesin e trshrs, hodhi n vedr nj shishe me musht molle t mbl dhe ia hipi prsri kalit, q nxirrte shkndija nga t katr patkonjt. Me vete thoshte se skishte dyshim q do ta shptonin; mjekt me siguri do t gjenin ndonj shptim. Solli ndr mend gjith shrimet mrekullibrse q i kishin treguar. Pastaj ajo i dilte parasysh t vdekur. Ajo ishte aty, mu para tij, e shtrir n shpin, n mes t rrugs. Ai trhiqte frerin dhe vegullia i zhdukej. N Kenkampua, pr ti dhn zemr vetes, piu tri kafe njrn pas tjetrs. I tha mendja njher, se mos kushedi i kishin ngatrruar emrin kur ia kishin shkruar. Krkoi letrn n xhep, e ndjeu aty me t prekur, por nuk guxoi ta hapte.

M n fund arriti deri aty sa t kujtonte se e gjith kjo ishte ndonj loj, hakmarrje e ndokujt, trill i ndonj t ardhuri akrrqejf nga t pirt, se, tek e fundit, po t kishte vdekur, do t ishte marr vesh! Mirpo ja q jo! n fush sndihej asgj e pazakont: qielli ishte i kaltr, pemt lkundeshin, kaloi nj tuf dhensh. Ai shqoi fshatin; njerzit e pan tek vraponte i shtrir rrafsh mbi kal, t cilit ia vishte me shkop sa i hante krahu dhe nga qingla pikonte gjak. Kur erdhi n vete, u shkreh i tri n t qara n kraht e Bovariut. - Bija ime! Moj Em!... Fmija ime! M kallzoni si?... Dhe tjetri i prgjigjej me ngashrima: - Nuk e di, nuk e di! Ky sht mallkim! Farmacisti i ndau njrin nga tjetri. Kto hollsi t tmerrshme jan t kota. Do tia tregoj un t gjitha zotris tuaj. Po vijn njerz. Hajde tani, tregohuni t denj, t menm! I gjori burr deshi t mbante veten e t tregohej i fort, dhe prsriti disa her: - Po..., duhet kuraj! - Eh po! brtiti plaku i shkret, - do t kem aq kuraj, q m vraft rrufeja e zotit! Kam pr ta prcjell deri n fund. Filloi t binte kambana. T gjitha ishin gati. Tani duhej t niseshin. Dhe, ulur n nj stol t korit, njri pran tjetrit, ata pan tek venin e vinin pareshtur tre psaltt q psalnin. Borizani i frynte me gjith frymn vegls s tij t sprdredhur. Zoti Burnizien, i veshur me uniformn e ceremonis, kndonte me nj z t mpreht; prshndeste tabernakullin, ngrinte duart, shtrinte kraht. Letibuduai vinte vrdall npr kish me at kock balene n dor; pran kmbalks t librave t meshs ishte shtrir arkivoli midis katr rreshtave me qirinj. Sharlit i vinte t ngrihej e ti fikte. Megjithat prpiqej t rrmbehej pas prshpirtjes, ti prkushtohej shpress pr nj jet t ardhme ku do ta shihte at prsri. Prfytyronte q ishte nisur n udhtim, shum larg, qysh prej kohsh. Mirpo kur mendonte se ajo ndodhej aty posht, dhe se gjithka kishte marr fund, se do ta fusnin nn dh, i hipte nj trbim i egr, i zymt, i dshpruar. Ngandonjher, i dukej sikur nuk ndiente m asgj; dhe kt zbutje t dhimbjes s tij e shijonte, duke qortuar njkohsisht veten q ishte i poshtr. Mbi pllaka u dgjua nj si zhurm e that shkopi me maj hekuri q trokiste me ritm t rregullt. Ajo vinte nga fundi, dhe pushoi n vend n navatn ansore t kishs. U ul n gjunj me mundim nj njeri i veshur me nj pallto t trash t murrme. Ishte Hipoliti, shrbyesi i Luanit t art. Kishte vn kmb t re. Njri nga psaltt u soll rreth e qark navats pr t krkuar t holla, dhe grosht e mdhenj, tingllonin njra pas tjetrs mbi pjatn e argjendt.

- Nxitoni pra! Po m plas shpirti, - brtiti Bovariu, duke i hedhur gjith inat nj monedh pesfrangshe. Njeriu i kishs e falnderoi me nj prkulje t thell. T knduarit, t gjunjzuarit, t ngriturit, skishin t mbaruar! Atij iu kujtua se njher, n fillimet e jets bashkshortore, kishin qen t dy bashk n mesh, dhe kishin zn vend n ann tjetr, n t djatht, pran murit. Kambana filloi t binte prsri. U b nj lvizje e madhe karrigesh. Hamenjt futn tri hunjt e tyre nn arkivol, dhe t gjith doln nga kisha. Justini ather u shfaq te pragu i farmacis. Hyri prap menjher, i zbehur, duke iu marr kmbt. Npr dritare kishin dal njerz pr t par prcjelln q kalonte. Sharli, n krye t saj, ecte duke drejtuar trupin. Mbahej sikur ishte njeri i fort dhe prshndeste me kok ata q dilnin nga rrugicat e nga dyert dhe viheshin n rresht me turmn. T gjasht burrat, tre nga do an ecnin me hapa t vegjl dhe duke guluar nga pak. Priftrinjt, psaltt dhe dy djem t korit recitonin De profundis ; dhe zrat e tyre prhapeshin npr fush, duke u ngritur e duke u ulur me dridhje. Nganjher ata nuk dukeshin m n kthesat e udhs, mirpo kryqi i argjendt qndronte gjithmon prpjet midis pemve. Grat vinin nga mbrapa, t mbuluara me mantele t zeza, me kapue t hedhura prmbrapa; n dor mbanin nga nj qiri t trash q digjej, dhe Sharli e ndiente se po e linin fuqit prej atyre lutjeve dhe pishtarve q vinin nj pas nj sa skishin t mbaruar, prej atyre errave neveritse dylli dhe rasash. Frynte nj fllad i freskt, thekra dhe kalza gjelbronin, ans rrugs, mbi gardhet me gjemba dridheshin pikla vese. Horizontin e mbushnin gjithfar zhurmash t gzuara; rrapllima e nj qerreje q ecte diku larg n vraga, kikirikia e nj gjeli q prsritej apo rraptima e revanit t nj mzi q ia mbathte nn pemt e mollve. Qielli i kthjellt ishte me njolla-njolla resh ngjyr trndafili; mbi kasollet e mbuluara me shpatore dukeshin sikur binte refleksi i kandilave t kaltrrem; Sharli, duke kaluar, i dallonte oborret. I kujtoheshin mngjeset si ky, kur, pasi kishte vizituar ndonj t smur, dilte prej andej dhe kthehej tek ajo. Coha e zez, me pikla-pikla t bardha, ngrihej her pas here duke zbuluar arkivolin. Hamenjt e lodhur e ngadalsonin hapin, dhe qivuri shkonte prpara me hope t vazhdueshme, si ndonj bark q lkundet nga do val. Mbrritn. Burrat vazhduan t ecnin deri posht, te nj shesh me bar ku ishte hapur gropa. U grumbulluan rreth e qark saj dhe, ndrsa prifti fliste, dheu i kuq, i hedhur anve, binte npr qoshe, pa zhurm, pa pushim.

Pastaj, si u vendosn t katr litart e kaluan arkivolin mbi t. Ai e pa tek zbriste. Zbriste gjithmon e m thell. M n fund, u dgjua nj goditje; litart u trhoqn sipr duke krcitur. Ather Burnizieni kapi belin q i zgjaste Letibuduai, me dorn e majt, duke sprkatur njkohsisht me t djathtn, shtyu fuqishm nj lopat t mir dh, dhe druri i arkivolit i goditur nga gurzat, i bri at zhurm t hatashme q na duket si kumbimi i prjetsis. Prifti ia kaloi sprkatsen me uj t bekuar atij q kishte pran. Ky ishte zoti Ome. Ai e tundi rnd, pastaj ia zgjati Sharlit, q u zhyt deri n gjunj n dh dhe hidhte nga ky me t dy duart, duke brtitur: Lamtumir! I drgonte asaj t puthura; u zvarrit drejt grops q t mbulohej brenda bashk me t. E hoqn prej andej; dhe pas pak ai u qetsua, duke ndier ndoshta, si gjith t tjert, at far lehtsimi q kjo pun kishte mbaruar. Xha Ruoi, gjat kthimit, nisi t pinte qet-qet duhan me llull, gj kjo q Omeut, n brendsi t vetvetes iu duk se nuk shkonte. Ai vrejti gjithashtu se zoti Bine nuk ishte dukur fare, se Tyvazhi kishte avulluar pas meshs, dhe se Teodori, shrbtori i noterit, kishte veshur frak t kaltr sikur smund t gjendej nj frak i zi, meq kshtu e do zakoni, dreqi ta marr! Dhe pr t kumtuar vrejtjet e tij, ai shkonte sa nga nj grup te tjetri. Ata vajtonin vdekjen e Ems, dhe sidomos Lri, i cili smund t rrinte n asnj mnyr pa ardhur n varrim. - E zeza ajo zonj e shkret! dhimbje pr t shoqin! Farmacisti ia priste: - Po mos t isha un, t m besoni, ai do t kishte br ndonj hata! - Nj njeri aq i mir si ajo! Pale q e kam mu prpara syve se m erdhi n dyqan t shtunn q shkoi. - Spata dot nge, - tha Omeu, - ti thurja disa fjal q tia thosha mbi varr. Si u kthyen, Sharli u zhvesh, dhe xha Ruoi veshi bluzn e kaltr. Ajo ishte e re, dhe, meq ai, rrugs, kishte fshir shpeshher syt me mng, i kishte lshuar boj mbi fytyr; ndrsa gjurmt e lotve kishin br vlar n shtresn e pluhurit q i kishte rn prsipr. Zonja Bovari, nna, ishte bashk me ta. Q t tre heshtnin. M n fund plaku pshertiu: - Ju kujtohet, o miku im, q erdh nj her n Tot, kur sapo ju kishte vdekur, e ndjera e par. Un ju ngushlloja n at koh! Kisha tju thosha; mirpo tani... Pastaj, me nj ofsham q ia ngriti prpjet gjith kraharorin, shtoi: - Oh! Ky ishte fundi im, m kuptoni besoj! Jetova vdekjen e gruas..., t im biri.., dhe ja sot at t sime bije! Deshi t kthehej menjher n Berto, duke thn se smund t flinte dot n at shtpi. Bile spranoi t shihte as mbesn.

- Jo! do t pikllohem edhe m keq. Vetm putheni fort pr mua! Lamtumir!... Ju jeni njeri i mir! Dhe bile kur skam pr ta harruar kt, - i tha ai, duke i rn kofshs s kmbs, - mos kini frik! Keni pr ta marr gjithmon si m par, puln e detit. Mirpo, kur hipi n maj t kodrs, ktheu kokn, si dikur q ishte kthyer mbrapsht n rrugn e Shn Viktorit, duke u ndar prej saj. Dritaret e fshatit ishin prflakur nga rrezet e pjerrta t diellit, q po perndonte n lndin. Ai vuri dorn mbi sy, dhe vrejti n horizont nj vend t rrethuar me mure n t cilin ca pem, aty-ktu, formonin tufa t zeza midis gurve t bardh, pastaj vazhdoi rrugn, me trok t ngadalt, sepse i alonte kali. Sharli me t mn, ndonse t lodhur, ndenjn n mbrmje deri von duke biseduar s bashku. Foln pr ditt e dikurshme dhe pr t ardhmen. Ajo do t vinte t banonte n Jonvil, do ti mbante shtpin, nuk do t ndaheshin m. Ajo u tregua mendjeholl dhe ledhatare, duke u gzuar nga prbrenda q po rifitonte at dhembshuri, e cila i largohej qysh prej kaq vjetsh. Ra ora dymbdhjet. Fshati, si zakonisht, kishte rn n heshtje, dhe Sharli, q rrinte zgjuar, mendonte vazhdimisht pr at. Rodolfi q kishte bredhur gjith ditn e dits npr pyll, pr tu argtuar, flinte tani i qet n kshtjell; dhe Leoni, po ashtu, atje larg. Dikush tjetr nuk flinte n at ar. Mbi varr, midis bredhave, po qante nj fmij i ulur n gjunj, dhe kraharori, i br cop nga ngashrimat, i gulonte n errsir, nga rndesa e nj hidhrimi t pafundm, m i mbl se drita e hns dhe m i padeprtueshm sesa nata. Papritmas krciti gardhi. Ishte Letibuduai; kishte ardhur t merrte belin q e kishte harruar q par. E njohu Justinin q po kaprcente murin, dhe m n fund e zbuloi se kush ishte keqbrsi q i vidhte patatet. XI Sharlit, t nesrmen, me krkes t tij, ia solln vajzn n shtpi. Ajo krkoi mamin. I than se nuk ishte aty, se do ti binte lodra. Berta e prmendi disa her; pastaj, me kalimin e kohs, nuk u kujtua m pr t. Gzimi i ksaj fmije ia mbushte shpirtin vrer Bovariut dhe, ve ksaj duhej t prballonte edhe ngushllimet e padurueshme t farmacistit. Skaloi shum dhe telashet e parave filluan prsri, sepse Lri e shtynte prsri mikun e tij Vensar, dhe Sharli mori prsipr detyrime pr shuma t jashtzakonshme; sepse nuk deshi kurrsesi t pranonte ti shitej as orendia m e vogl nga ato q kishin qen t sajat. E ma iu zemrua shum. Ai mori inat edhe m keq se ajo. Ai kishte ndryshuar fund e krye. Ajo iku nga shtpia.

Ather secili nisi t prfitonte. Zonjusha Lamprr krkoi ti paguheshin gjasht muaj msim, ndonse Ema skishte br asnj pr be (pavarsisht nga ajo fatura e shlyer q i kishte treguar Bovariut); ajo kishte qen nj marrveshje midis atyre t dyjave; Libraqiradhnsi krkoi shlyerjen pr tre vjet pajtime; teto Roleja krkoi ti jepeshin para pr drgimin e rreth njzet letrave; dhe, meq Sharli i krkoi sqarime, ajo iu prgjigj me marifet: - Ah! Sdi gj un. I drgonte pr punt e saj tregtare. Pas do huaje q lante, Sharli kujtonte se skishte pr t paguar m. Por ja q ato pasonin t tjera, pareshtur. Krkoi pagesat e prapambetura pr vizitat q kishte br. I treguan letrat q kishte drguar e shoqja. Ather, iu desh t krkonte t falur. Felisiteja vishte tani fustanet e zonjs, jo t gjitha, sepse disa prej tyre i kishte mbajtur ai, dhe shkonte e i shihte n dhomn e tualetit, ku mbyllej vetm; ajo kishte thuajse shtatin e saj, dhe shpesh her Sharlit, kur e shihte nga mbrapa, i shfaqej nj vegim, dhe brtiste: - Oh! Rri! Rri! Mirpo, ditn e rrshajave, ajo, si e rrmbeu Teodori, ia mbathi nga Jonvili, pasi prlau gjith rrobat q kishin ngelur n dollap. Pothuajse n at koh e veja Dypyi, pati nderin ta lajmronte pr martesn e t birit zotit Leon Dypyi, noter n Ivtoto, me zonjushn Leokadi Lbf nga Bondvili. Sharli, ndr urimet q i drgoi, i shkroi dhe kto fjal: Sa do t gzohej e mjera ime shoqe! Nj dit, kur ishte duke u endur kot npr shtpi u ngjit deri lart n papafingo dhe ndjeu aty nn pantofl nj topth letre t holl. E hapi dhe lexoi: Kuraj, Ema! Kurajo! Nuk dua t bhem un shkak pr prishjen e jets suaj. Ishte letra e Rodolfit, q, si kishte rn prdhe midis arkave, kishte ngelur aty, dhe era e baxhs porsa e kishte shtyr nga dera. Dhe Sharli mbeti i shtangur e gojhapur po n at vend ku dikur, Ema, akoma m e zbeht se ai, e dshpruar, kishte dashur ti jepte fund jets. M n fund, zbuloi nj R t vogl posht faqes s dyt. Kush ishte ky? I ran ndr mend vizitat e shpeshta t Rodolfit, largimi i papritur i tij dhe sikleti q kishte pasur m pas ai, kur e kishte ndeshur nja dy a tri her. Mirpo iu gnjye mendja nga toni gjith nderime i letrs. Ndofta jan dashuruar n mnyr platonike, - tha ai me vete. Ve ksaj, Sharli nuk ishte nga ata q u shkojn gjrave deri n fund; u zmbraps para provave dhe xhelozia e turbullt q kishte iu tret n pafundsin e dhimbjes. Duhet ta ken adhuruar, - mendonte ai. Me siguri q e kan lakmuar t gjith meshkujt. Prandaj ajo iu duk edhe m e bukur; dhe iu ngjall pr t nj epsh

i pareshtur, i trbuar, q ia ndizte dshprimin flak dhe q skishte an e kufi, ngaq tani nuk kishte si ta shuante. Q ti plqente asaj, sikur t ishte ende gjall, i bri t vetat dobsit, mendimet e saj; bleu izme me vernik, iu b zakon t mbante kravata t bardha. Lyente mustaqet, nnshkruante si ajo kambiale. Ajo po e zvetnonte q nga varri. U detyrua t shiste gjith ent e argjendta nj nga nj, pastaj shiti orendit e sallonit. T gjitha dhomat u zhveshn; mirpo ajo e saj, kishte mbetur ashtu si dikur. Pasi hante dark, Sharli ngjitej aty. E shtynte pran zjarrit tryezn e rrumbullakt, dhe afronte kolltukun e saj. Pastaj ulej prball. N njrin nga shandant e praruar digjej nj qiri. Berta, pran tij, ngjyroste gravura. I dhimbte shpirti, t shkretit burr, tek e shihte t veshur aq keq, me kpuc me qafa pa lidhse dhe me bluza t grisura nga sqetulla deri n ije, sepse shrbtorja as q kujdesej fare pr t. Mirpo aq e mbl, aq e mir ishte, dhe kokn e vogl e prkulte aq kndshm, duke iu derdhur mbi faqet ngjyr trndafili floknaja e bukur e verdh, saq atij i hipte nj ndje e pafundme, nj knaqsi e przier e tra me hidhrim si ato verrat e goditura keq q vijn er rrshir. Ai ia ndreqte lodrat, i sajonte palao prej kartoni, ose i qepte barkun e shqyer t kukullave. Pastaj, po ti hasnin syt kutin e pundores, ndonj kordele t hedhur prdhe ose bile dhe ndonj gjilpr t ngelur n nj t ar t tryezs, ai fillonte t ndrronte, dhe dukej aq i trishtuar n fytyr saq edhe ajo trishtohej si ai. Tani svinte m njeri ti shihte; sepse Justini kishte ikur n Ruan, ku kishte hyr shrbyes te nj bakall, dhe fmijt e farmacistit vinin t rrinin gjithmon e m rrall me vajzn e vogl, ngaq zoti Ome, duke pasur parasysh ndryshimi n pozitn e tyre shoqrore, nuk e vriste m mendjen q lidhjet e tyre t ngushta t zgjatnin m tej. I Verbri, t cilin farmacisti skishte mundur ta shronte me pomadn e tij, ishte kthyer n kodrn e Bua-Gijomit, ku slinte udhtar pa i treguar pr prpjekjen e kot t farmacistit, aq sa Omeu, kur shkonte n qytet, fshihej mbrapa perdeve t Dallndyshes, q t mos ndeshej me t. E urrente pr vdekje, dhe, duke dashur ta hiqte qafe me do kusht, pr t ruajtur famn e tij, ndezi kundr tij nj bateri t fsheht, q nxirrte sheshit sa t thell e kishte mendjen dhe ku shkonte poshtrsia e tij si njeri q donte t dukej. Gjasht muaj me radh te Feneri i Ruanit mund t lexoje artikuj t shkurtr si kta: T gjith njerzve q udhtojn drejt viseve pjellore t Pikardis do tu ket rn n sy, me siguri, n kodrn e Bua-Gijomit, nj qelbsir njeri me nj plag t llahtarshme n fytyr. Ai t bezdis, t ngjitet e st shqitet dhe u merr udhtarve taks n kuptimin e vrtet t fjals. Mos vall po jetojm akoma n ato koht e tmerrshme t mesjets, kur u lejohej endacakve t tregonin sheshit lebrn dhe strkungujt q kishin sjell nga kryqzatat!

Ose: Me gjith ligjet kundr endacakve, rrethinat e qyteteve tona t mdha vazhdojn edhe sot e ksaj dite t glojn nga banda varfanjaksh. Ka ndr ta q qarkullojn vemas dhe q, ndofta nuk jan m pak t rrezikshm. mendojn magjistratt tan bashkiak? Pastaj Omeu sajonte nga mendja ndodhi t ndryshme: Dje, n kodrn e Bua-Gijomit, nj kal q kishte frik nga hija... Dhe m posht vazhdonte prshkrimi i nj aksidenti t shkaktuar nga prania e t Verbrit. Ai trillonte aq bukur sa at e futn brenda. Mirpo e liruan prsri. Ai filloi prsri nga e veta, dhe Omeu po ashtu. Midis tyre nisi nj luft e vrtet. E fitoi ky i fundit; sepse armiku i tij u dnua me izolim t prjetshm n nj streh vorfnore. Ky sukses e bri trim t madh; dhe qysh ather skishte n rreth qen t shtypur, hangar t djegur, grua t rrahur, q mos tia bnte t ditur publikut ai, i prirur gjithmon nga dashuria pr t prparuarn dhe nga urrejtja kundr priftrinjve. Bnte krahasime midis shkollave fillore dhe shkollave klerikale, n dm t ktyre t fundit, prmendte masakrn e Nats s shn Bartolemeut lidhur me dhnien e nj ndihme njqindfrangshe kishs, dhe denonconte shprdorimet, hidhte thumba. Tashm e kishte ai fjaln. Omeu godiste fort; ai po bhej i rrezikshm. Megjithat brenda kornizave t ngushta t publicistiks smerrte dot frym lirisht, dhe skaloi shum dhe e ndjeu nevojn t dilte me nj libr, me nj vepr! Ather prpiloi nj statistik t prgjithshme t kantonit t Jonvilit, e pajisur me vrojtime klimatologjike, dhe statistika e shtyu drejt filozofis. U morr me shtje t mdha si: probleme shoqrore, edukim moral t klasave t varfra, pisikultur, kauujk, hekurudha etj. Filloi ti vinte turp q ishte njeri i zakonshm. E mbante veten si tip artisti, pinte duhan. Bleu dhe dy statujka chict stilit Pompadur, pr t zbukuruar sallonin. Por farmacin se linte kurrsesi; prkundrazi, ishte n dijeni t zbulimeve t reja. Ndiqte lvizjen e madhe t okollatave. Ai ishte i pari q solli n Senn e Poshtme kakaon dhe revalentian. Dalldisi pas rripave hidroelektrik Pulvermarshe; mbante edhe vet nj; dhe, n mbrmje, kur hiqte jelekun prej fanelle, zonja Ome mahnitej krejt prpara spirales s art q e mbulonte at, dhe ndiente q i dyfishohej afshi i dashuris pr kt njeri t mbrthyer fort si ndonj skit dhe madhshtor si ndonj mag. I lindn idera t bukura pr ngritjen e varrit t Ems. N fillim propozoi ti vihej nj pjes kolone me nj coh t trash me pala, pastaj nj piramid, m von nj tempull t Vests , nj si kull... ose nj grumbull grmadhash. Dhe, n t

gjitha projektet, Omeu, nuk hiqte dor kurrsesi nga shelgu lotues, t cilin e mbante si simbol t padiskutueshm trishtimi. Sharli dhe ai shkuan bashk n Ruan, pr t par varre, te nj ndrmarrs varrezash, - t shoqruar nga nj piktor, i quajtur Vafrilar, mik i Bridus, dhe q, gjith kohn bri lodra fjalsh. M n fund, pasi shqyrtoi nja njqind projekte, porositi preventivin prkats dhe shkoi edhe nj her tjetr n Ruan, Sharli vendosi ti bnte nj mauzole q do t kishte n t dy faqet kryesore nj engjll me nj pishtar t shuar n dor. Sa pr mbishkrimin, Omeu sgjente asgj m t bukur se Sta viator, dhe nuk shkonte dot m tej; vriste mendjen, prsriste pa pushim: Sta viator... M n fund, iu kujtua vazhdimi amabilem conjugem calcas! , citat ky q ia pranuan. Pr udi Bovariu, duke menduar vazhdimisht pr Emn, e harronte at m keq; dhe ai dshprohej tek e ndiente se fytyra e saj i dilte nga kujtesa, me gjith prpjekjet q bnte pr ta mbajtur mend. Megjithat, prnat e shihte n ndrr; gjithmon po ajo ndrr i bhej n gjum; i afrohej; mirpo, kur ishte gati duke e shtrnguar n kraharor, ajo i shprbhej si kalbsir n krah. Nj jav rresht e pan q hynte n mbrmje n kish. Madje i bri dy a tri vizita dhe zoti Burnizien, pastaj nuk i shkoi m. Ve ksaj, prifti plak po bhej i papajtueshm, fanatik, thoshte Omeu; shfrynte kundr fryms s kohs, dhe nuk rrinte pa folur, nj her n pesmbdhjet dit n predikime, pr agonin e Volterit, i cili, si e din t gjith, vdiq duke ngrn jashtqitjet e tij. Me gjith jetn e kursyer q bnte, Bovariu smundte dot ti shlyente borxhet e tij t vjetra. Lri nuk pranoi ti prtrinte asnj kambial. Sekuestrimi u b m se i afrt. Ather ai iu drejtua pr ndihm s ms, e cila pranoi tia hipotekonte pasurin, duke mos ln ankes pa br ndaj Ems; dhe si shprblim pr kt sakrific, ajo krkoi nj shall q kishte shptuar nga plakitjet e Felisites. Sharli nuk ia dha. Ata u zun. Hapat e para pr pajtim i bri ajo, duke i propozuar tia merrte vajzn, q tia lehtsonte barrn e shtpis. Sharli pranoi. Mirpo, n astin e nisjes, ai e humbi kurajn fare. Ather marrdhniet e tyre u prishn fare, njher e prgjithmon. Sa m shum i venitej dhembshuria pr t tjert, aq m ngusht lidhej me dashurin e tij pas fmijs. Megjithat, ajo i shkaktonte brenga; sepse kollitej nganjher, dhe kishte njolla t kuqe mbi mollzat e faqeve. Prball tij jetonte n lulzim t plot dhe gzim, familja e farmacistit, pr t cilin q t gjith bnin mos q ta knaqnin. Napoleoni e ndihmonte n laborator, Atalia i qndiste kapuin, Irma priste copa t rrumbullakta letrash pr t mbuluar reelrat, dhe Franklini thoshte prmendsh me nj frym tabeln e Pitagors. Ai ishte babai m i lumtur, njeriu m me fat ndr gjith t tjert.

Sishte ashtu! E grryente nga prbrenda nj dshir e shurdht: Omeut iu zhurit shpirti pr Kryqin e Nderit. Se mos ishte mangt me tituj. 10. Jam dalluar gjat epidemis s kolers pr vetmohim t pakufishm. 20 Kam botuar, dhe bile me shpenzimet e mia, vepra t ndryshme pr dobin e prgjithshme, si... (dhe prmendte Promemorien e tij t titulluar. Mbi mushtin e molls, prodhimin dhe efektet e tij; prve ksaj, vzhgimet mbi morrin e gjetheve, drguar Akademis; vllimin e statistiks e deri te teza e vet n fushn e farmaceutiks); pa llogaritur pastaj se jam dhe antar i disa shoqatave dijetarsh (vetm i njrs ishte). - Me nj fjal, - brtiste ai, duke br nj rrotullim mbi majn e kmbs, - jo pr gj por edhe vetm pr at q jam shquar me kontributin tim n shuarje zjarresh! Ather Omeu u kthye nga qeveria. Zotit prefekt i kreu fshehtas shrbime t mdha gjat zgjedhjeve. U shit domethn e poshtroi veten. Bile i drgoi sovranit nj krkes me ann e t cils i prshpirtej ti vinte t drejtn n vend: e quante mbreti yn dhe e krahasonte me Henrikun IV. Dhe, do mngjes farmacisti turrej t merrte gazetn se mos gjente gj njoftimin pr dekorimin e tij; ai nuk po i vinte. M n fund, ngaq sduronte dot m, me porosi t tij, i bn n kopshtin e vet me bar, yllin e nderit, me dy rripa t vegjl t lart q vareshin posht majs si shmblltyr e kordeles. Ai sillej rreth tij, duarkryq, duke menduar thell-thell pr idiotsin e qeveris dhe mosmirnjohjen e njerzve. Sharli, pr respekt, apo nga nj lloj sensualizmi q e bnte t ngadalt n hulumtimet e veta, akoma nuk e kishte hapur sirtarin sekret t tryezs prej druri palisandr, t cilin e prdorte Ema zakonisht. Nj dit, m n fund, ai u ul aty pran, ktheu elsin dhe shtyu sustn. Brenda ndodheshin gjith letrat e Leonit. Kt radh skishte m pik dyshimi! I prpiu s lexuari t tra nj pr nj deri tek e fundit, rrmoi skut m skut, npr t gjitha mobiliet, sirtart mbrapa mureve, duke qar me dnes, duke ulritur. Iu plas mu prpara syve portreti i Rodolfit, mes letrave t dashuris t bra lmsh. T gjith u uditn me rnien e tij shpirtrore. As sdilte m, as priste njeri, bile as pranonte t shkonte t vizitonte t smurt. Ather than se mbyllej brenda pr t pir. Megjithat, nganjher ndonj kureshtar hipte maj gardhit t kopshtit, dhe me habi shihte at njeri me mjekr t gjat, t veshur me rroba t neveritshme me fytyr t egr dhe q qante me z duke ecur. N mbrmje, vers, merrte me vete vajzn e vogl dhe e onte n varreza. Ktheheshin pasi kishte rn nata, kur te sheshi skishte drit tjetr ve asaj t baxhs s Bineut.

Megjithat knaqsin e dhimbjes nuk e kishte t plot, sepse skishte se me k ta ndante; dhe i bnte vizita Lfransuas q t kish mundsi t fliste pr at. Mirpo hanxhesha e dgjonte sa pr t thn, ngaq kishte edhe ajo, si ai, hallet e saj, sepse zoti Lr sapo kishte hapur bujtinn e vet Kanakaret e tregtis dhe Iveri t cilit i kishte dal nam i madh q i kryente me prpikri porosit e ndryshme, krkonte nj shtres page dhe bnte paralajmrime krcnuese pr t kaluar nga krahu tjetr. Nj dit kur kishte shkuar n pazarin e Argjit pr t shitur kalin, - pasurin e fundit, - ai takoi Rodolfin. Q t dy u pren kur pan njri-tjetrin. Rodolfi, q kishte drguar vetm kartvizitn e tij, n fillim krkoi belbzishm ndjes, pastaj e mblodhi veten dhe me paturpsin e tij shkoi deri aty (bnte shum vap, ishte muaji gusht) sa e ftoi t pinin nj shishe birr n pijetore. Ulur, me brryla mbshtetur mbi tryez, prball tij, ai kafshonte puron duke biseduar, dhe Sharli e humbte mendjen npr ndrrime prpara ksaj fytyre q kishte dashuruar ajo. I dukej sikur shihte nj pjes t saj. Po mahnitej. Do t kishte dashur t kishte qen n vend t ktij njeriu. Ky vazhdonte t fliste pr bujqsin, pr bagtin, pr plehrat duke plotsuar me fjal t rndomta gjith ndrprerjet ku mund t rrshqiste ndonj fjal e hedhur rreth saj. Sharli nuk e dgjonte; Rodolfi e vinte re kt gj, dhe n lvizjen e fytyrs s tij ndiqte kujtimet e njpasnjshme q i shfaqeshin ndr mend. Ajo i vinte duke iu skuqur pak nga pak, flegrat e hunds i rrihnin shpejt, buzt i dridheshin; erdhi bile nj ast kur Sharli, i mbytur nga nj dallg trbimi t errt, ia nguli syt Rodolfit i cili, i pushtuar nga njfar tmerri, e la fjaln prgjysm. Por pas pak, n fytyrn e tij u shfaq prsri po ajo mrzi e kobshme. - Un sju kam inat, - i tha ai. Rodolfi se hapte gojn. Dhe Sharli, me kok ndr duar, vazhdoi me nj z t mekur dhe me at theksin e shkrehur q shpreh dhimbjet e pafundme: - Jo, nuk ju kam m inat! Bile shtoi dhe nj fjal t madhe, t vetmen q kishte thn ndonjher: - E ka fajin fataliteti! Rodolfi, q kishte prirur kt fatalitet, iu duk njeri shum babaxhan pr pozitn q kishte, bile qesharak dhe disi i vogl. T nesrmen Sharli shkoi e u ul mbi stol, nn tend. Rrezet deprtonin npr thurim; gjethet e rrushit lshonin mbi rr hijet e tyre, jasemini mbushte ajrin me aromn e tij, qielli ishte i kaltr rreth zambakve t lulzuar zukasnin zhuzhinat; dhe Sharli mezi merrte frym si ndonj djalosh mes valve t turbullta t dashuris q vrshonin n zemrn e tij t brengosur. N orn shtat, Berta e vogl, q nuk e kishte par gjith mbasditen, erdhi ta thrriste pr t ngrn dark.

Ai rrinte me kok mbshtetur mbi mur, me sy mbyllur, me goj hapur, dhe n duar mbante nj tuf floksh t zinj. - Babi, eja pra! i tha ajo. Dhe, duke kujtuar se ai donte t luante me t, ajo e shtyu lehtas. Ai u rrzua prtok. Kishte vdekur. Pas tridhjet e gjasht orsh, me krkesn e farmacistit, erdhi me vrap zoti Kanive. E hapi dhe sgjeti asgj. Pasi u shitn t gjitha, mbetn dymbdhjet franga dhe shtatdhjet e pes qindarka, q shrbyen pr ti paguar rrugn zonjushs Bovari deri te gjyshja e vet. E shkreta plak vdiq po at vit; meq xha Ruoi ishte i paralizuar, jetimen e mori prsipr nj kushrir. Ajo ishte e varfr dhe e drgoi n nj filatur pambuku pr t fituar bukn e gojs. Q nga vdekja e Bovariut, erdhn njri pas tjetrit tri mjek nga Jonvil, por asnjri smundi ti dilte puns mban, sepse prnjher i vuri keqas prpara Omeu. Klienteln e ka mizri; e ruajn autoritetet zyrtare dhe e mbron opinioni publik. Sapo sht dekoruar me Kryqin e Nderit.