Universiteti Mesdhetar i Shqiperise Fakulteti: Mardhenie Nderkombetare & Diplomaci Master I Shkences ne Mardhenie Nderkombetare Moduli: OKB dhe

Rendi i ri Boteror Tema: OKB-ja dhe roli i saj per nje bote me te sigurte dhe me te mire Prof.Dr.Bashkim RAMA Punoi: Enio Doka

1- OKB krijimi dhe strukturat.

2- Karta e kombeve te bashkuara qellimet dhe parimet

3 Prfundimi i konfliktit (lufts) dhe marrveshja e paqs (traktati i paqs)

4 Rendi, vler shoqrore t cilin e mbron e drejta

5- Veprimet kundr rendit publik t cilat i sanksionon e drejta

:OKB dhe roli i saj per nje bote me te sigurte dhe me te mire...

Organizata e Kombeve t Bashkuara (OKB), sht themeluar pas Lufts s Dyt Botrore me qllim forcimin e bashkpunimit midis shteteve t bots, zhvillimin ekonomik dhe ruajtjen e paqes n bot. Qendra e OKB-s sht n Gjenev, ndrsa aktivitetet i zhvillon n qendrn e selis n Nju Jork, SHBA. Sekretari i prgjithshm aktual sht Ban Ki-moon.
OKB sht organizata m e madhe n bot e cila pr qllim ka sigurin ndrkombtare, zhvillimin ekonomik dhe barazin sociale. Ajo u formua n vitin 1945 me iniciativn e shteteve fituese t Lufts s Dyt Botrore (ShBA, Kina, Anglia, Bashkimi Sovjetik dhe Franca) dhe zvendsoi Lign e Shteteve e cila ishte formuar n vitin 1919 por nuk ishte tregua efektive pr mnjanimin e Lufts s Dyt Botrore. N fillim n OKB u antarsuan vetm shtetet fituese dhe neutrale t Lufts s Dyt Botrore, por m pas u antarsuan edhe shtetet e tjera si Gjermania e Japonia mes tjerash. Sot OKB ka 192 shtete antare. Struktura e sistemit

Asambleja e Prgjithshme e OKB-s, Nju Jork Kshilli i Sigurimit t OKB-s, Gjenev Kshilli Ekonomik dhe Social i OKB-s Kshilli i Mirbesimit i OKB-s Sekretariati i OKB-s

Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis, Hag

Karta e Kombeve te Bashkuara

[nnshkruar n datn 26 qershor 1945 n San Francisko; hyr n fuqi n datn 24 tetor 1945]

Preambula
NE, POPUJT E KOMBEVE TE BASHKUARA , t vendosur t mbrojm brezat e ardhshm nga kamxhiku i lufts, i cili n ditt tona ka sjell dy her vuajtje t pathna mbi njerzimin, t forcojm srish besimin ton n t drejtat themelore t njeriut, n dinjitetin dhe vlerat e personalitetit njerzor, n barazin mes burrit dhe gruas si dhe mes gjith kombeve, qofshin kto t mdha a t vogla, DHE PR KT QLLIM t ushtrojm durimin dhe t jetojm n paqe si fqinj t mir, t bashkojm forcat tona, n mnyr q t ruajm paqen n bot dhe sigurin ndrkombtare, t pranojm parimet dhe t fusim procedurat, q garantojn prdorimin e armve vetm pr interesin e prgjithshm, dhe t marrim n konsiderat institucione ndrkombtare me qllim, q t mbshtesim prparimin ekonomik dhe social t t gjith popujve VENDOSM T PRPIQEMI BASHKARISHT PR ARRITJEN E KTYRE QLLIMEVE. N kt mnyr qeverit tona, prmes prfaqsuesve t tyre, mbledhur n San Francisko, t cilt kan paraqitur plotfuqit e tyre n formn prkatse, kan pranuar Kartn e Kombeve t Bashkuara duke krijuar kshtu nj organizat ndrkombtare nn emrtimin "Kombet e Bashkuara".

Qllimet dhe parimet

Neni 1 Kombet e Bashkuara marrin prsipr:

1. t ruajn paqen botrore dhe sigurin ndrkombtare dhe, pr kt qllim, t marrin masa kolektive t efektshme pr t parandaluar dhe mnjanuar krcnimet e paqes, pr t mposhtur veprimet msymse dhe shkeljet e tjera t paqes, si dhe pr t zgjidhur me mjete paqsore sipas parimeve t drejtsis dhe t drejts ndrkombtare konflikte ndrkombtare apo situata, q do t mund t onin n shkelje t paqes; 2. t zhvillojn marrdhnie miqsore mes kombeve, t cilat bazohen n parimet e barazis dhe t vetvendosjes s popujve si dhe t marrin masa t tjera t prshtatshme pr konsolidimin e paqes; 3. t ngren n kmb nj bashkpunim ndrkombtar pr t zgjidhur probleme ndrkombtare t natyrs ekonomike, sociale, kulturore dhe humanitare si dhe pr t mbshtetur dhe forcuar respektimin e t drejtave dhe lirive themelore t njeriut pr t gjith, pa dallim race, seksi, gjuhe apo besimi fetar; 4. t jen qendra, n t ciln koordinohen me njra-tjetrn prpjekjet e kombeve pr t realizuar kto qllime t prbashkta. Neni 2 Organizata dhe antart e saj veprojn n zbatim t qllimeve t prcaktuara n nenin 1 sipas parimeve t mposhtme: 1. Organizata bazohet n parimin e barazis sovrane t t gjith antrve t saj. 2. T gjith antart pmbushin n mirbesim t gjitha detyrimet, q ata marrin prsipr me an t Karts, me qllim q t sigurojn t drejtat dhe privilegjet, q u takojn nga antarsia. 3. T gjith antart i zgjidhin konfliktet e tyre me mjete paqsore, n mnyr t tille q paqja botrore, siguria ndrkombtare dhe drejtsia t mos rrezikohen. 4.T gjith antart ndalojn n marrdhniet e tyre ndrkombtare do krcnim apo pdorim dhune, q drejtohet kundr paprekshmris territoriale apo pavarsis politike t nj shteti ose q bie ndesh me qllimet e Kombeve t Bashkuara. 5.T gjith antart u japin Kombeve t Bashkuara asistencn e nevojshme pr do mas, q Organizata merr n prputhje me Kartn; nj shteti, ndaj t cilit Organizata ka marr masa parandaluese apo detyruese, ato nuk i japin mbshtetjen e tyre. 6. Organizata kujdeset, q shtetet jo-antare t Kombeve t Bashkuara t veprojn sipas ktyre parimeve, pr sa koh q kjo sht e nevojshme pr ruajtjen e paqes botrore dhe siguris ndrkombtare. 7. Nga kjo Kart nuk rezulton e drejta e Kombeve t Bashkuarapr t ndrhyr n shtje t tilla, q pr nga natyra bjn pjes n kompetencat e brendshme t nj shteti, apo detyrimi i shteteve antare, q pr shtje t tilla t zbatojn nj rregullore me baz Kartn; zbatimi i masave detyruese sipas kapitullit t VII nuk preket nga ky parim.

1-lufta e dyt Botrore 1939-1945, ku njerzimi prsri u ballafaqua me probleme t mdha t cilat nxorrn n pik t par krkesn pr paqe n tr botn dhe ndalimin e konflikteve kombtare dhe sidomos atyre ndrkombtare. Me prfundimin e Lufts s Dyt Botrore, si nj e arritur e madhe n aspekt ndrkombtar sht edhe krijimi i mekanizmave me karakter ndrkombtar, siq jan: OKB-ja (1945), NATO-ja (1949), e shum organizata t tjera q sot kujdesn pr t siguruar dhe ruajtur paqn n tr botn. Edhe gjat ktyre 65 viteve, pas prfundimit t Lufts s Dyt Botrore, ka pasur rreziqe t mdha pr prishjen e rendit dhe paqs n niveln drkombtar (fillimi i Lufts s Ftoft dhe zgjatja e saj deri m 1989, ndrmjet dy blloqeve botrore lindje-prendim), por kjo deri m tani sht arritur t ruhet disi dhe shpresojm se do t ruhet edhe n t ardhme. Krijimi i mekanizmave me karakter ndrkombtar bri q kta mekanizma t japin nj kontribut pr t garantuar dhe ruajtur paqn n tr botn, si p.sh. OKB-ja me aktet e saja q kan karakter ndrkombtar, e t cilat n nj mas bjn q t gjith njerzve n tr botn tu garantohet paq, kjo thuhet edhe n hyrjen eDeklarats Universale pr t drejtat e njeriut: Njohja e dinjitetit t lindur t t drejtave t barabarta dhe t patjetrsueshme t t gjith antarve t familjes njerzore sht themel i liris, drejtsis dhe paqs n bot, ndrsa n nenin 1 t ksaj deklarate thuhet se: T gjith njerzit lindin t lir dhe t barabart n pikpamje t dinjitetit dhe t t drejtave. Ata jan t pajisur me arsye dhe ndrgjegje dhe duhet t silln ndaj njri tjetrit n nj frym vllazrore. Sot, n tr botn ka rende t ndryshme shoqrore dhe nj bashkpunim midis shteteve me rende t ndryshme shoqrore. Me prfundimin e Lufts s Dyt Botrore, si krkes e kohs paraqitet bashkjetesa paqsore ku kt e kan kushtzuar si zhvillimi i madh i mjeteve shkatrruese, rreziku immanent nga lufta, dshira q t prparohet paqja dhe siguria botrore, dshira q t nxitet bashkpunimi i barabart i mbshtetur n liri, barazi dhe n drejtsi shoqrore etj. Dhe q shtetet t zhvillohen n mnyr miqsore dhe fqinjsore pa marr parasysh dallimin midis tyre n shkalln e zhvillimit, rendin politik, ekonomik dhe social. Pr her t par parimet pr bashkjetes paqsore jan prmendur n Marrveshjen pr Tibetin, t lidhur n mes t Indis dhe Kins, m 1954 ndrmjet Presidentve Nehru dhe u En Laj. N kt marrveshje t dy qeverit e ktyre dy shteteve kan proklamuar se do ti prkrahin kto parime: rrespektimin reciprok t integritetit territorial dhe t sovranitetit, parimin e mos ndrhyrjes, parimin e barazis dhe parimin e bashkjetess paqsore. Si nj nga kontributet pr forcimin e paqs n bot sht ai i Asambles s Prgjithshme t OKBs, ku e cila pas nj pune t gjat, q nga viti 1962, arrriti q m 24 tetor 1970 t miratoj Deklaratn e

parimeve t s drejts ndrkombtare mbi marrdhnjet miqsore dhe bashkpunimin e shteteve n pajtim me kartn e OKB-s. Kjo deklarat ka pr qllim q ti shrbej forcimit t paqs n bot dhe do t jet si udhrrfyes n zhvillimin e t drejts ndrkombtare dhe marrdhnjeve midis shteteve, si dhe prparimit t s drejts. Ktyre qllimeve duhet ti shrbej respektimi nga ana e shteteve, t ktyre parimeve: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Rezervimi nga krcnimi me forc ose prdorimi i forcs kundr integritetit Zgjidhja e mosmarrveshjeve me mjete paqsore, n mnyr q paqja

territorial ose kunder pavarsis politike t cilit do shtet; ndrkombtare dhe siguria si dhe e drejta t mos rrezikohen; Ndalimi i intervenimit n shtje q jan n kompetenc t brendshme t Bashkpunimi me shtetet tjera n pajtim me Kartn e OKB-s; Barazia n t drejta dhe vetvendosja e popujve; Barazia sovrane midis shteteve; dhe Prmbushja e detyrimeve t marra me mirbesim. shteteve;

2. Prfundimi i konfliktit (lufts) dhe marrveshja e paqs (traktati i paqs)

Gjat zhvillimit t do lufte gjithmon bhen prpjekje pr ti dhn fund asaj dhe pr ta vendosur paqn n ato vende t cilat jan t prfshira n konflikt. Si rezultat i tentimit t prfundimit t konfliktit apo lufts gjithher sht marrveshja pr paq oseTraktati i paqs. Edhe n kohrat e mhershme ku luftrat kan zgjatur me vite t tra, prfundimi i tyre gjithmon ka qen si rezultat i nj Traktati t paqs ndrmjet shteteve n konflikt. Prfundimi i lufts n mnyrn m normale dhe t zakonshme sht me lidhjen e Traktatit t Paqs. Ato shtete t cilat dshirojn t lidhin paqn, si rregull m par lidhin armpushimin ose si sht i njohur traktati preliminar i paqs i cili prcakton kushtet dhe bazat definitive t traktatit t paqs. N shumicn e rasteve traktatet e paqs lidhen n mes shteteve gjithmon n nj vend tjetr nga ai i vendeve pal t traktatatit si p.sh. Traktatati i Paqs n mes t Austris, Francs dhe Sardenjs sht i lidhur n Cyrih, dhe midis Austris dhe Prusis n Prag etj. Sipas t drejts ndrkombtare nuk parashihet se n far forme duhet t lidhet nj traktat, por duke e shikuar praktikndelse gjithher traktatet jan lidhur n form t shkruar. Traktatin e Paqs gjithmon e nnshkruan Kryetari i Shtetit, por kjo mund t ndryshoj dhe varet nga rregullat e brendshme t shtetit. Traktatet e paqs jan gjithmon rezultat i bisedimeve q organizohen n Kongrese apo Konferenca. Disa raste pr t arritur deri te lidhja e paqs ndrmjet shteteve kjo bhet n saje t ndrmjetsimit t shteteve t treta, t cilat jan neutrale, si p.sh. Francaka kontribuar n pajtimin n mes t

SHBA-ve dhe Spanjs, pas lufts n Kub m 1898, Presidenti Theudor Rosvelt ka qen hartues i Traktatit t paqs midis Rusis dhe Japonis Portsmauth, 1905 etj Traktatet e Paqs pas hyrjes n fuqi q nga momenti i nnshkrimit fillojn t prodhojn efekt, nse nuk parashihet ndryshe me dispozitat e traktatit. Traktati vlen vetm ather kur sht ratifikuar, nse sht parashikuar ratifikimi. Prmes lidhjes s traktatit t paqs, jo vetm q u jepet fund luftrave, por rregullohen edhe nj sr shtjesh t tjera siq jan: shtja territoriale, politike, ushtarake dhe ekonomike. E drejta e re ndrkombtare ka parapar edhe themelimin e gjykatave me karakter ndrkombtar pr kryesit e krimeve kundr paqs, krimet e lufts dhe krimet kundr njerzimit, (Gjykata e Nynbergut, Tokjos dhe e Hags). Themelimi i OKB-s pas prfundimit t Lufts s Dyt Botrore m 1945 shnoi nj ngjarje tejt t rndsishme dhe nj shpres t madhe sepse u kriua nj familje e madhe e Kombeve dhe u lind nj shpres e madhe pr njerzimin se m n fund do t mbizotroj paqja n tr botn. Kjo Organizat m e madhja n Bot, ku pjes e saj jan mse 95% e shteteve t pavarura t tr bots, gjat historis s saj prpos kontributit t saj me an t akteve q i miratoi pr ruajtjen e paqs dhe garancn e t drejtave t njeriut, pati edhe shum lshime dhe bri shum gabime trashanike dhe t paprmisueshme sa i prket misionit t saj n ruajtjen e paqs, ku n disa vende thuajse dshtoi trsisht, si p.sh. Misioni paqruajts i OKB-s n Bosnje, Bataljoni Holandez bri nj nga gabimet apo lshimet m t tmerrshme q njeh historia e njerzimit n t ashtuquajturn zon t siguris n Srebrenic, ku e lejuan hyrjen e forcave ushtarakopolicore dhe paramilitare serbe t cilat bn masakrn m t madhe q nga Hollokaosti, me t ciln u tmerrua njerzimi dhe u masakruan 8000 meshkuj boshnjak-mysliman. Edhe gjat lufts n Kosov, n Rambuje dhe n Paris t Francs u organizua Konferenca ndrkombtare pr Kosovn, e cila kishte pr qllim arritjen e paqs dhe vendosjen e trupave t NATO-s dhe nj misioni civil ndrkombtar t OKB-s, t cilt do t ishin n cilsi t paqruajtsve. Me nnshkrimin e ksaj marrveshje paqsore bhej e mundshme vendosja e ligjshme e forcave ndrkombtare n krye me NATO-n n Kosov, q do t jen garantuese t paqs e t siguris pr t gjith njerzit. Ndrsa kjo marrveshje sht cilsuar n dy mnyra: pozitivisht dhe negativisht, nj mendim t till pr kt marrveshje t paqs e ka dhn edhe njri nga pjesmarrsit dhe figurat mjaft t rndsishme t ksaj Marrveshje Paqsore Akademik Rexhep Qosja ku thot: Ky delegacion ka nnshkruar nj Marrveshje paqsore me rol t dyfisht historik dhe tragjik n jetn e popullit shqiptar: e para, nj marrveshje paqsore q ka qelur dern e liris, q e kemi sot, dhe t pavarsis, q pashmangshm do ta kemi nesr natyrisht n qoft se kjo pavarsi e nesrme sbie viktim e prqarjeve dhe naiviteteve tona t sotme, dhe e dyta, nj marrveshje paqsore q e ka qelur dern e tragjedis s ngjeshur Pr qeljen e ders s pare t ders s liris s sotme dhe t pavarsis s ardhshme, nnshkruesit e marrveshjes paqsore mund t ndihen krenar. Pr cljen e ders s dyt t ders s tragjedis s ngjeshur, ata duhet t ndiejn dhembje t gjithmonshme. Dhe m tutje ky Akademik pr kt Marrveshje paqsore shprehet se: Paqja q do ta sjell ajo Marrveshje Paqsore do t jet Paq e Prgjakshme.

3. Rendi, vler shoqrore t cilin e mbron e drejta

Shoqrit t cilat jan t organizuara, kan shum vlera, nj nga vlerat shum t rndsishme t shoqris sht edhe Rendi, t cilin e mbron e drejta.

Shoqria n srtukturn e saj prmban shum rende si: rendin shoqror, rendin juridik, rendin ekonomik, rendin politik etj.; por kto rende n momentin kur jan n rrezik q t prishn apo t rrezikohenather egziston nj mekanizm q quhet e drejta, e cila prmes t normave t saja juridike v n funksion organet e specializuara siq jan: ushtria dhe policia pr mbrojtjen e rendit dhe rivendosjen e tij. Si nj nga institucionet i cili posedon me forca t mdha n ruajtjen e rendit nga cenimi eventual, sht ushtria e cila m tepr aktivizohet n rast t ndonj agresioni t jashtm q i bhet rendit, siguris dhe paqs s brendshme. Ushtria ka luajtur rol vendimtar n periudhat dhe ngjarjet e caktuara historike, roli i saj ka qen vendimtar n revulicionet e ndryshme. Prandaj mendimtart e ndryshm, q nga Aristoteli e kndej n mendimet e tyre lidhur me shtetin dhe rregullimin politik, vmendje dhe rndsi t veant i kan kushtuar rendit dhe rolit t organizats ushtarake n historin dhe n konstituimin e shoqris. Si rol kryesor i ushtris gjithmon ka qen mbrojtja e svranitetit t shtetit Si nj nga mnyrat m t shpeshta t prishjes s rendit sht edhe anarkia, e cila organizohet n nivel grupor t cilt luftojn kundr shtetit dhe pushtetit t tij. (Fjala anarki rrjedh nga fjala greke ANARCHE dhe do t thot munges e komands, autoritetit apo udhheqjes). Ruajtjen e rendit brenda shtetit e ka gjithmon policia e cila sht kompetente gjithmon t veproj n ato raste t cilat konsiderohet se do t prishet rendi dhe qetsia publike. Ky organ gjithmon vepron sipas autorizimeve t cilat ua jep e drejta prmes rendit juridik pr mbrojtjen e Rendit.

4. Veprimet kundr rendit publik t cilat i sanksionon e drejta

Mbrojtjen e rendit publik sot e parashohin thuajse t gjitha shtetet n legjislacionet e tyre q i kan n fuqi duke filluar q nga Kushtetuta si akt m i lart e cila i prmban disa dispozita lidhur me ket shtje por, edhe prmes ligjeve t tjera e sidomos n kodet apo ligjet penale t tyre, ligjin pr kundrvajtjen. Disa shtete kan ligje t veanta pr kt shtje, p.sh. Ligjin pr Sigurin Publike. Shumica e veprimeve q ndrmerren kundr rendit publik nga shumica e t drejtave t shteteve jan konsideruar si vepra penale, dhe jan parapar n ligjet ose kodet e tyre penale. Gjat trajtimit t paqs dhe rendit si vlera juridike dhe shoqrore, duke i analizuar n aspektin juridik dhe filozofik, kam ardhur n prfundim, se: 1. Zhvillimet e mdha n do aspekt t cilat po ndodhin sot n tr botn, jan

faktor t cilt domosdo e detyrojn secilin shtet t koontriboj n forcimin e rendit dhe paqs ndrkombtare, po ashtu veanarisht i detyrojn suprfuqit botrore n krye me SHBA-t, q sa m shum t punohet n ruajtjen dhe superfuqive botrore. 2. Avancimi i legjislacioneve t shumics s shteteve t Evrops, sidomos t atyre q jan pjes e BE-s, kan arritur q t garantoj dhe sanksionoj veprimet e kundrligjshme n rastet e prishjes s rendit t brendshm shtetror, por prap se prap mbetet pr tu br rivendosjen e nj rendi dhe stabiliteti paqsor i cili do t mbrohet me marrveshje ndrkombtare n mes t ktyre

edhe m shum n kt drejtim, sidomos n forcimin e mekanizmave t cilt do t jen shum efikas dhe funksional n parandalimin dhe shmangjen e organizimeve t ndryshme t cilat kan pr qllim prishjen e rendit n nj shtet. Kjo dukuri e mosfunksionimit sipas ligjit t mekanizmave shtetror sht mjaft e theksuar n disa shtete t cilat jan ende duke kaluar npr fazn e tranzicionit, ktu duhet prfshir edhe Kosovn e cila n nj mas t konsiderueshme sht duke u ballafaquar me kto sfida. 3. Shikuar n aspektin e kompletimit t infrastrukturs ligjore lidhur me mbrojtjen e rendit brenda nj shteti, kt obligim ligjor e kan t prfunduar shumica e shteteve, por e meta kryesore dhe sfida numr nj t ciln ende nuk po munden ta tejkalojn sht ndrtimi i mekanizmave pr ta zbatuar ligjin dhe pr ti vn nn kontrollin ligjor t gjitha organizimet e kundrligjshme. Ky sht edhe nj nga faktort i cili e ka rnduar mjaft edhe sistemin e funksionimit efikas dhe praktik t organeve t Kosovs t cilat shpeshher po sfidohen n ruajtjen e rendit dhe rivendosjen e tij. 4. Pr dallim prej periudhave t m hershme dhe formave t prishjes s rendit, tani shkaqet dhe format e prishjes s rendit kan evoluar dhe shpeshhere jan t paparashikueshme, ku dhe sjellin n sfida pr ve shtet q jan n zhvillim, por edhe ato t cilat jan mjaft t zhvilluara. Krijimi i institucioneve ndrkombtare t fuqishme bn q kto forma t ndalohen dhe parandalohen, sidomos n aspektin e ruajtjes dhe forcimit t paqs n tr botn. 5. Lidhur me forcimin dhe ruajtjen e paqs dhe rendit botror, tanim kjo sht m tepr shtje e karakterit ndrkombtar, ku shpeshhere vihet deri tek momentet e ndrhyrjes n ndonj shtet, pr arsye t pamundsis s tij pr tu ballafaquar me prishsit e rendit dhe sulmeve t ndryshme t karakterit terrorist. Por patjetr se ka ende vend dhe hapsir pr tu punuar lidhur me ruajtjen e vlerave shoqror dhe demokratike siq jan: paqja dhe rendi, si n aspektin kombtar, e sidomos n aspektin ndrkombtar, sepse dihet q tanim shtja e siguris sht ngritur n prioritet obligim ndrkombtar.

BIBLIOGRAFIA: http://drejtesiashqiptare.com/?p=1356

http://www.dadalos.org/uno_alb/un-charta.htm#1