CIVILOPEDIA Online: Dania

Civilization V CIVILOPEDIA Online

Language:

Cywilizacje i przywdcy
Strona gwna cywilizacji i przywdcw Ameryka Anglia Arabia Austria Babilon Bizancjum Celtw Chin Dania Egipt Etiopia Francja Grecja Hiszpania Holandia Hunw Imperium azteckie Imperium Inkw Imperium irokeskie Imperium osmaskie Indii Japonia Kartagina Korea Majw Mongolia Niemiec Persja Polinezja Rosja Rzym Songhaj Syjam Szwecja Dania jest krajem rwninnym, ktrego najwysze pagrki wznosz si na wysoko zaledwie 560 stp (171 m) nad poziomem morza. Ley w strefie umiarkowanej miesice letnie i zimowe s wzgldnie agodne, rzadko wystpuj tam ekstremalne temperatury i obfite opady.

Historia
Krlestwo Danii, pooone midzy nordyckimi krajami Europy Pnocnej, skada si z Danii kontynentalnej, oraz Grenlandii i Wysp Owczych. To jedno z najstarszych krlestw wiata jego pocztki sigaj VI i VII wieku n.e., kiedy Duczycy byli jeszcze ludem plemiennym rozsianym po caym regionie. Zjednoczenia plemion dokona krl Harald Sinozby, ponadto wielu Duczykw osiedlio si w Anglii i Irlandii podczas inwazji w epoce wikingw. Od czasw podbojw wikiskich a po wspczesno Duczycy zawsze byli w centrum wydarze wiatowych.

Przywdcy:

Klimat i geografia Unikatowe jednostki:

Dania to niewielki kraj (ma powierzchni rwn mniej wicej poowie amerykaskiego stanu Maine) pooony w Europie Pnocnej. Wraz ze swymi ssiadami, Norwegi i Szwecj, Dania tworzy region nazywany Skandynawi. Dania skada si w wikszoci z setek maych wysp i pwyspu Jutlandzkiego, a cz kontynentalna kraju graniczy od poudnia z Niemcami, co czyni j jedynym krajem skandynawskim bezporednio poczonym z kontynentaln Europ.

Pocztki i wczesna historia

Podczas ostatniej epoki lodowcowej teren dzisiejszej Danii by praktycznie w caoci pokryty formacjami lodowcowymi. Kiedy ld zacz si cofa, okoo 12000 14000 lat p.n.e., niewielkie grupy myliwych-zbieraczy zaczy osiedla si w tym rejonie, a ich gwnym rdem poywienia byy renifery. Myliwi ci prowadzili koczowniczy tryb ycia. Przemieszczali si wraz z porami roku wzdu tras migracji zwierzt, ktre umoliwiay im przetrwanie. Z czasem populacja tego wyspiarskiego regionu rosa dziki przenoszcym si na pnoc imigrantom majcym du wiedz na temat rolnictwa. Mniej wicej w 3000 r. p.n.e. rolnicy rozpoczli karczowanie wielkich lasw liciastych porastajcych Dani, czego dowodem s znajdowane wspczenie topory z krzemienia. W tym czasie bardzo popularny sta si zwyczaj budowania dolmenw, swego rodzaju grobowcw, oraz grobw przejcia. Dolmen to grobowiec zoony z wielu stojcych kamieni przykrytych o wiele wikszym gazem. Te wczesne grobowce przeistoczyy si w groby przejcia, megalityczne budowle z wskim wejciem okolonym duymi gazami. Wejcie prowadzio do komnaty grzebalnej pokrytej ziemi i dodatkowymi kamieniami. Spekuluje si, e spoecznoci latami budoway te megalityczne grobowce, cho archeolodzy wci nie s pewni ich przeznaczenia, poniewa w czci odkrytych budowli nie znaleziono ludzkich szcztkw.

Aleksander Askia Attyla Bismarck Budyka Czyngis-chan Dariusz I Dydona Elbieta Gandhi Gustaw Adolf Hajle Sellasje Harald Sinozby Harun ar-Raszid Hiawatha Izabela Kamehameha Katarzyna Maria Teresa Montezuma Nabuchodonozor II Napoleon Oda Nobunaga Oktawian August Pachacutec Pakal Ramkhamhaeng Ramzes II

1 von 4

CIVILOPEDIA Online: Dania

Sedong Sulejman Teodora Waszyngton Wilhelm Wu Zetian

Podczas nordyckiej epoki brzu grobowce te ewoluoway w tumulusy, czyli kopce grzebalne, do dzi kojarzone z wikingami. Rwnie w tym okresie topr bojowy, legendarna bro wikingw, przeszed z epoki kamienia do epoki brzu. Dania nie miaa duych zasobw miedzi do produkcji brzu, ale jej due iloci trafiay na pnoc dziki handlowi i podbojom, dziki czemu Duczycy opanowali sztuk obrbki metalu. Do VIII wieku popularne stao si elazo, a wikingowie mieli pod dostatkiem swojej ulubionej broni.

Epoka wikingw
Poczwszy od koca VIII wieku wikingowie z Danii, Norwegii i Szwecji kadej wiosny wyprawiali si przez Morze Pnocne do Anglii. W kocu zaatakowali rwnie Francj, Hiszpani i ruszyli na wschd. W roku 793 synny najazd wikingw na Lindisfarne, chrzecijaski klasztor na wybrzeu Anglii, otworzy oczy mieszkacom Europy Zachodniej na to wielkie zagroenie. To wydarzenie nieoficjalnie uznaje si za pocztek koca epoki wikingw. Legendarny wiking Ragnar Lodbrok, ktry w roku 845 wpyn na Sekwan i zagrozi zniszczeniem Parya, wymusi w ten sposb okup 7000 funtw srebra, czym zapewni wikingom trwae miejsce w historii jako zakay XI wieku. Rzekoma skonno Ragnara do skadania winiw w ofierze bogom pnocy przeraaa krlewskie rody Europy, co doprowadzio do wypacania wikingom coraz wikszych okupw (zwanych danegeld). Kluczem do sukcesw najazdw wikiskich byy ich niezrwnane umiejtnoci szkutnicze. Wikingowie byli znani jako doskonali marynarze, a gdy skonstruowali langskip, zwany te drakkarem, zyskali olbrzymi przewag nad reszt ludw. Na otwartym morzu wikingowie polegali na aglach i sile wiatrw, jednak na wodach przybrzenych i rzekach szybko chwytali za wiosa, dziki czemu ich jednostki staway si zwrotniejsze. Ta uniwersalno przyniosa zgub wielu europejskim pastwom na wybrzeu Europy.

Utworzenie krlestwa
Krl Gorm Stary stworzy fundamenty krlestwa Danii okoo roku 936. Ale to jego syn, Harald Sinozby, by pierwszym wadc caej Danii i rozszerzy swe posiadoci na cz Norwegii i Szwecji. Sinozby by wielkim zwolennikiem nawrcenia Duczykw na chrzecijastwo, a proces ten kontynuowali kolejni wadcy, szczeglnie Kanut Wielki i Swen II. Kanut (zwany take Knutem) rzdzi od roku 1016 a do swej mierci w roku 1035. W pewnym momencie by krlem Anglii, Danii, Norwegii i nawet czci Szwecji. Jego rzdy w Anglii miay olbrzymie znaczenie, gdy w tym czasie angielscy mnisi zostali wysani do Danii, by pomc krzewi tam chrzecijastwo. W ramach zadouczynienia dla Kocioa, Kanut nakaza odbudow wszystkich angielskich kociow i klasztorw zniszczonych w przeszoci przez wikingw, w niektrych wypadkach zwrci nawet zrabowane z nich bogactwa. Po mierci Kanuta Magnus I przez krtki czas rzdzi Norwegi i Dani. Ale to rzdy jego nastpcy, Swena II, miay o wiele trwalszy wpyw na cae krlestwo. Za rzdw Swena w caej Danii wznoszono kocioy, a jej mieszkacy zbliyli si do europejskich chrzecijan dziki upowszechnieniu nauki aciny. Swen by jednak kontrowersyjnym wadc, a jego stosunki z Kocioem

2 von 4

CIVILOPEDIA Online: Dania

czsto byy napite. Przez cae ycie Swen spodzi ponad 20 dzieci, z ktrych 19 uznano za nielubne. Z tej dziewitnastki, po mierci Swena w roku 1074, piciu synw (Harald III, Kanut IV, Olaf I, Eryk I i Niels) przez kolejnych 60 lat pokojowo wstpowao po sobie na tron Danii. Od 1397 roku a do roku 1523 Dania naleaa do unii kalmarskiej jednoczcej pod jednym panowaniem krlestwa Danii, Norwegii i Szwecji. Za czasw tej unii na tronie Danii zasiada pierwsza kobieta, krlowa Magorzata I, panujca do roku 1412. Obecna krlowa Danii Magorzata II jest dopiero drug monarchini w historii tego kraju.

Pna historia
Na przestrzeni XVI-XVIII wieku Dania bya bogatym krajem, czerpicym zyski z kwitncego handlu z reszt Europy. Chrystian IV, najduej panujcy monarcha Danii, zasiadajcy na tronie od roku 1588 do 1648, doprowadzi do rozwoju obronnoci Danii i wzmocni jej fundamenty gospodarcze i kulturowe. Za jego rzdw duska marynarka wojenna powikszya si dwukrotnie, zbudowano te liczne fortece. W 1616 r. powstaa duska Kompania Wschodnioindyjska, ktra dziki wprowadzonemu przez Chrystiana monopolowi handlowemu oraz za spraw przemytu herbaty do Anglii na krtko zwikszya dochd narodowy. Cho Chrystian jest bardzo popularnym historycznym przywdc Danii, to jego zaangaowanie w liczne wojny, szczeglnie w Wojn Trzydziestoletni, doprowadzio w kocu do zmniejszenia wpyww duskich w basenie Morza Batyckiego. Podczas wojen napoleoskich Wielka Brytania bya niezadowolona z kwitncej wymiany handlowej midzy Dani i Francj, co doprowadzio do coraz gwatowniejszych star na morzu. W 1801 r. wikszo duskiej floty zostaa zniszczona przez Brytyjczykw w bitwie pod Kopenhag. Anglicy coraz bardziej obawiali si, e Dania wpadnie w rce Francji, co ograniczy Wielkiej Brytanii dostp do Morza Batyckiego i co byoby niepowetowan strat dla brytyjskiego dowdztwa. W 1807 r. rozpoczo si bombardowanie Kopenhagi (druga bitwa pod Kopenhag), kiedy to brytyjska flota wspierana przez siy ldowe okrajce miasto zaatakowaa nieliczne siy duskie, ktre odmwiy kapitulacji. Dua cz Kopenhagi zostaa zniszczona. Podczas ataku zgino ponad 5000 onierzy i cywilw, a Brytyjczycy skonfiskowali pozostae okrty duskiej floty. Wydarzenia te spowodoway, e Dania doczya do wojny, stajc po stronie Francuzw. Dania walczya do roku 1813. Wojna ta doprowadzia kraj do bankructwa, co zmusio Dani do podpisania traktatu kiloskiego zawartego pomidzy Wielk Brytani, Szwecj i sojuszniczymi krlestwami Danii i Norwegii.

II wojna wiatowa
Podczas I wojny wiatowej Dania zachowaa neutralno, jednak nie udao jej si unikn udziau w II wojnie wiatowej. W kwietniu 1940 r. Niemcy najechay Dani, nie napotkawszy silnego oporu. Duczykom pozwolono zachowa wikszo niezalenych struktur rzdowych. Podczas okupacji kraj kontynuowa wspprac gospodarcz z Niemcami a do roku 1943. W sierpniu tego roku rzd duski odmwi dalszego wspierania Niemcw i nakaza zatopienie wikszoci wasnej floty. Podczas okupacji wadze Danii i ruch oporu pomogy wikszoci

3 von 4

CIVILOPEDIA Online: Dania

duskich ydw przedosta si do Szwecji. Po wyzwoleniu w 1945 r. Dania szybko przyczya si do si alianckich i zostaa jednym z czonkw zaoycieli Organizacji Narodw Zjednoczonych. Ponadto Dania aktywnie uczestniczya w powoaniu Paktu Pnocnoatlantyckiego (NATO) sojuszu wojskowego zawizanego w roku 1949.

Wspczesna Dania
Dzi Dania jest monarchi konstytucyjn krlowa Magorzata II jest gow pastwa z systemem rzdw parlamentarnych. Dania przystpia do Europejskiej Wsplnoty Gospodarczej (poprzedniczka Unii Europejskiej) po narodowym referendum przeprowadzonym w 1972 r. Jednak w przeciwiestwie do wielu krajw czonkowskich Dania odmwia zmiany waluty na euro. Wspczesna Dania ma kwitnc gospodark, doskonale prosperujc pomimo niewielkich rozmiarw kraju obecnie zajmuje 16. miejsce na wiecie pod wzgldem wielkoci PKB. Dania eksportuje gwnie ywno i ywiec, a take maszyny i materiay przemysowe. Mimo znacznych pokadw ropy naftowej Dania jest wiatowym liderem na polu elektrowni wiatrowych. Aktualnie wytwarzaj one ponad 15% energii elektrycznej aden kraj na wiecie nie polega w tym stopniu na wykorzystaniu energii wiatru. Od skromnych pocztkw w epoce kamienia Dania przeistoczya si w jeden z najdynamiczniej rozwijajcych si krajw wiata.

Znani Duczycy
Na kartach historii kultury i nauki zapisao si wielu Duczykw. Pisarz i poeta Hans Christian Andersen zasyn swymi baniami dla dzieci, ktrych wznowienia ukazuj sie po dzi dzie. Niels Bohr, duski fizyk, ktry zdoby w 1922 roku Nagrod Nobla, mia znaczcy udzia w stworzeniu pierwszej bomby atomowej. W poowie XX wieku ojciec duskiego designu, Arne Jacobsen, sta si wzorem dla projektantw i architektw z caego wiata dziki nowoczesnemu, funkcjonalnemu stylowi wykorzystywanemu praktycznie we wszystkim od mebli, a po elementy owietleniowe.

Faktoid duski
le si dzieje w pastwie duskim ten czsto cytowany wers z dramatu Szekspira Hamlet odnosi si do zego rzdzenia pastwem przez krla Klaudiusza, ktry zamordowa wasnego brata (ojca Hamleta). Ciastko duskie, popularne na caym wiecie, podobno zostao stworzone przez austriackich piekarzy pracujcych w Danii podczas strajku piekarzy w roku 1850. W Danii ten przysmak nazywany jest Wienerbrod czyli chleb wiedeski. Termin danegeld dosownie oznacza zoto Duczykw i pocztkowo oznacza podatek pobierany przez wikingw od krlw Francji i Anglii, ktrzy woleli paci okup, ni walczy z plemionami Pnocy. Wspczenie wyraenie danegeld jest uywane do okrelenia kadej wymuszanej opaty.

The artwork and designs contained on this site were not created by the site owner. All artwork and designs were done by Firaxis and have been exported from their game Civilization V. The site owner does not hold any rights on the art or designs. All content was generated using the game's XML data files.

4 von 4