Thùc tr¹ng ¡n mßn cöa van thÐp

c«ng tr×nh thuû lîi

STATUS OF CORRODING OF THE STEEL GATE
OF HYDRAULIC STRUCTURES
PGS.TS. §ç v¨n Høa
PGS.TS. Vò thµnh H¶i
TS. NguyÔn §×nh T©n

ABSTRACT: The steel gate in hydraulic structures sustains under both the complex of
loading on structures and the impact of water invironment, especially in salt water,
that cause the steel corroding became faster. Site investigation, measurement depth of
corroding, knowing mechanism, property of the paint , analyzing the structure and
mechanism characteristic of steel that made the gate, to combine with the analyzing of
water environment, the component of the rust under X-rays have been came to some
conclusion for the cause of corroding and to orient the solutions to protect the steel
gate in water environment.

1. §Æt vÊn ®Ò
§èi víi vËt liÖu kim lo¹i, nguyªn nh©n tho¸i ho¸ chñ yÕu lµ do ¨n mßn. ë c¸c n­íc c«ng
nghiÖp ph¸t triÓn, thiÖt h¹i hµng n¨m do ¨n mßn chiÕm tõ 4- 5% tæng thu nhËp kinh tÕ quèc
d©n. ThiÖt h¹i cho chi phÝ gi¸n tiÕp nh­ söa ch÷a, do ph¶i ngõng s¶n xuÊt… lµm tæn thÊt t¨ng
2- 2,5 lÇn.ViÖt nam n»m trong vïng khÝ hËu nhiÖt ®íi vµ cã trªn 3200km bê biÓn. HÖ thèng
c«ng tr×nh thuû lîi võa lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn t¶i träng nÆng l¹i võa chÞu t¸c ®éng cña m«i
tr­êng n­íc, ®Æc biÖt lµ trong m«i tr­êng n­íc lî, n­íc biÓn nªn cöa van vµ kÕt cÊu thÐp cña
c«ng tr×nh bÞ ph¸ huû do ¨n mßn rÊt nhanh. C¸c c«ng tr×nh thuû lîi ë n­íc ta ®­îc x©y dùng
vµ khai th¸c ®· nhiÒu n¨m. H¬n 75 hÖ thèng thuû n«ng lín vµ võa, 700 hå chøa víi hµng
ngh×n cöa van vËn hµnh ®ang thùc hiÖn nhiÖm vô ®a d¹ng cña c«ng tr×nh thuû lîi. Däc theo bê
biÓn cã rÊt nhiÒu c«ng tr×nh thuû lîi ®· vµ ®ang x©y dùng víi nh÷ng nhiÖm vô hÕt søc quan
träng, ®ã lµ: ng¨n mÆn, gi÷ ngät, tiªu óng, tho¸t lò gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ vïng ven biÓn.
Cã thÓ nãi r»ng trong suèt qu¸ tr×nh dµi chóng ta chØ tËp trung khai th¸c sö dông c¸c
c«ng tr×nh thuû lîi, viÖc kh¶o s¸t ®¸nh gi¸ møc ®é ¨n mßn cña cöa van ¶nh h­ëng ®Õn
an toµn c«ng tr×nh còng nh­ x¸c ®Þnh nguyªn nh©n g©y ra ¨n mßn cöa van do t¸c ®éng
cña c¸c m«i tr­êng kh¸c nhau ch­a ®­îc nghiªn cøu s©u ®Ó cã biÖn ph¸p b¶o vÖ thÝch
hîp phôc vô cho c«ng t¸c t­ vÊn, chÕ t¹o, qu¶n lý, vËn hµnh cöa van.
ViÖc ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng ¨n mßn cöa van ®· ®­îc tiÕn hµnh ë hai côm c«ng tr×nh tiªu
biÓu lµ côm c«ng tr×nh ®Çu mèi hÖ thèng thuû n«ng B¾c H­ng H¶i (Xu©n quan, B¸o
®¸p) vµ côm c«ng tr×nh ng¨n mÆn, gi÷ ngät, tiªu óng s«ng L©n, Th¸i b×nh (L©n II,
Hoµng m«n). §ång thêi víi viÖc quan s¸t, chôp ¶nh vµ x¸c ®Þnh chiÒu s©u ¨n mßn t¹i
hiÖn tr­êng, chóng t«i ®· tiÕn hµnh c¸c thÝ nhiÖm x¸c ®Þnh thµnh phÇn n­íc, thµnh
phÇn vËt liÖu thÐp, c¸c chØ tiªu ®iÖn ho¸ cña thÐp, thµnh phÇn s¶n ph Èm ¨n mßn, c¸c chØ
tiªu vµ cÊu tróc líp s¬n phñ. Trªn c¬ së ph©n tÝch c¸c kÕt qu¶ nµy chóng ta cã thÓ thÊy
®­îc hiÖn tr¹ng, b¶n chÊt cña qu¸ tr×nh ¨n mßn cöa van, c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng chÝnh
®Õn qu¸ tr×nh ¨n mßn vµ hiÖu qu¶ b¶o vÖ cña líp phñ.
2. KÕt qu¶ vµ ®¸nh gi¸
C¸c kÕt qu¶ quan s¸t t¹i hiÖn tr­êng vµ ph©n tÝch c¸c ¶nh kü thuËt sè cã ®é ph©n gi¶i
cao cho thÊy, cèng Xu©n quan cò sau 40 n¨m sö dông bÞ h­ háng nÆng do ¨n mßn. C¸c
bé phËn dÇm biªn vµ b¸nh xe bÞ ¨n mßn nÆng kh«ng cßn kh¶ n¨ng lµm viÖc , b¶n mÆt
bÞ ¨n mßn t¹o thµnh c¸c lç vµ r·nh rÊt khã lµm s¹ch. Cèng Xu©n quan míi, thay n¨m
1999, cã kÕt cÊu gièng cèng cò. §­îc s¬n b¶o vÖ ba líp. ë mét sè bé phËn gÇn bul«ng,
thanh nÑp cã hiÖn t­îng phång rép, ®é dÝnh b¸m kÐm. B¶n mÆt, dÇm chÝnh, dÇm phô
ch­a cã hiÖn t­îng bÞ ¨n mßn. Cèng B¸o ®¸p n»m c¸ch cèng Xu©n quan 3km vÒ phÝa
th­îng l­u vµ c¸ch hÖ thèng n­íc th¶i c«ng nghiÖp cña thÞ trÊn Gia L©m 100m vÒ phÝa
h¹ l­u. Cèng B¸o ®¸p cò, sau17 n¨m vËn hµnh toµn bé cöa van bÞ h­ háng rÊt nÆng do
¨n mßn. DÇm chÝnh, dÇm phô, b¶n mÆt ®Òu bÞ ¨n mßn m¹nh, bÞ rç s©u. C¸c dÇm biªn,
dÇm ®¸y bÞ tho¸i ho¸ m¹nh h¬n, ®Æc biÖt vÞ trÝ gÇn cao su chÆn n­íc. Cöa van cèng
B¸o ®¸p míi, thay n¨m 2000, cã kÕt cÊu gièng cöa van cò. S¬n b¶o vÖ gåm 2 líp, ch­a
cã hiÖn tr¹ng tho¸i ho¸ r¹n nøt, cã kh¶ n¨ng b¶o vÖ tèt.
Cèng L©n II vµ cèng Hoµng M«n lµm viÖc trong m«i tr­êng n­íc lî. Cèng L©n II ®­îc
®­a vµo khai th¸c n¨m 1996, gåm 4 cöa van h×nh cung, mÆt cong quay ra phÝa biÓn.
PhÇn b¶n mÆt kh«ng th­êng xuyªn ngËp trong n­íc biÓn, líp phun kÏm cßn cã ®é dÝnh
b¸m tèt, nhiÒu chç b¶n mÆt bÞ han rØ nh­ng kh«ng nÆng l¾m, hµ b¸m kh«ng nhiÒu, bãc
líp hµ trªn b¶n mÆt cña van thÊy líp phun kÏm kh«ng cßn, bÒ mÆt cöa van ®· bÞ ¨n mßn.
Cµng xuèng s©u hµ b¸m cµng dµy ®Æc. HiÖn t­îng ¨n mßn kh«ng ®Òu, låi lâm, nhiÒu
chç bÞ ¨n mßn s©u. Cèng Hoµng M«n cã cöa van ph¼ng hÖ dÇm ®­îc thay míi n¨m
1999, c¸ch cèng L©n II vµo kho¶ng 800m. Sau 3 n¨m ®­a vµo sö dông, c¸c cöa van ®· bÞ
¨n mßn nÆng, bÒ mÆt låi lâm rÊt khã lµm s¹ch rØ khi b¶o d­ìng ®Þnh kú. NhiÒu chç trªn
b¶n mÆt ®· bÞ thñng. C¸c dÇm biªn bÞ ¨n mßn m¹nh lµm mÊt kh¶ n¨ng chÞu lùc.
Qu¸ tr×nh ¨n mßn phô thuéc vµo kÕt cÊu c«ng tr×nh, c¸c dÇm biªn vµ dÇm ®¸y th­êng
bÞ ¨n mßn m¹nh h¬n (¨n mßn khe vµ ¨n mßn øng suÊt ). ChÕ ®é triÒu, sinh vËt biÓn b¸m
trªn cöa van ®· lµm t¨ng tèc ®é ¨n mßn. Sù ¨n mßn kh«ng ®Òu ®· lµm cho mét sè bé
phËn sím bÞ h­ háng vµ hÖ thèng cöa van bÞ xuèng cÊp nhanh chãng.
B¶ng 1. KÕt qu¶ ®o chiÒu s©u bÞ ¨n mßn cöa van cèng Xu©n Quan cò
C¸c bé phËn chÝnh cña cöa van
Tªn c«ng B¶n mÆt DÇm ngang DÇm biªn
tr×nh To¹ ®é To¹ ®é To¹ ®é
∆δ ∆δ
§iÓm

§iÓm

∆δ
§iÓm

(m) (m) (m)

Xi Yi
(mm) Xi Yi
(mm)
Xi Yi
(mm)
1 0,7 0,8 0,10 7 0,8 0,4 2,54 13 0,05 0,8 4,12
2 0,7 1,6 0,09 8 1,8 0,4 2,57 14 0,05 1,6 2,80
Xu©n
3 1,5 2,5 0,14 9 0,8 2,0 0,49 15 0,05 2,5 3,97
Quan
4 1,5 3,4 0,05 10 1,8 2,0 0,47 13* 0,05 0,8 4,20
(1959)
5 2,2 3,4 0,04 11 0,8 4,0 0,47 14* 0,05 1,6 3,00
6 2,8 3,4 0,08 12 1,8 4,0 0,48
Chó thÝch: - ∆δ(mm) lµ chiÒu s©u bÞ ¨n mßn
- Gèc to¹ ®é ®Æt t¹i gãc tr¸i d­íi ®¸y van ë phÝa th­îng l­u.
KÕt qu¶ ®o chiÒu s©u ¨n mßn cña c¸c cÊu kiÖn cöa van t¹i hiÖn tr­êng (b¶ng 1) ®· gióp
cho chóng ta thÊy râ h¬n vÒ hiÖn tr¹ng ¨n mßn cöa van. Tõ c¸c kÕt qu¶ quan s¸t vµ c¸c
kÕt qu¶ ®o chiÒu s©u ¨n mßn cho thÊy cöa van bÞ ¨n mßn kh«ng ®Òu. ChiÒu s©u ¨n mßn
cña dÇm biªn, dÇm ®¸y vµ ch©n vïng triÒu th­êng lín h¬n so víi c¸c vïng kh¸c. Vïng
cã hµ b¸m th­êng bÞ ¨n mßn rÊt m¹nh vµ lµm cho bÒ mÆt b¶n bÞ l âm s©u.
 B¶ng 2. KÕt qu¶ ®o c¸c chØ tiªu chÊt l­îng n­íc
Xu©n Quan B¸o §¸p Hoµng M«n L©n II
T
ChØ tiªu §¬n Thg H¹ Thg H¹ BiÓn §ång BiÓn §ång
T
vÞ l­u l­u l­u l­u
2 pH - 7,72 7,68 7,61 6,91 7,81 7,78 7,77 7,42
3 §é dÉn µS/cm 147,8 154,8 198,9 276 9930 5190 8340 623
4 §é mÆn So/oo 0,1 0,1 0,1 0,1 5,5 2,8 4,6 0,3
5 DO mg/l - - - - 8 7,8 7,9 7,8
Cl- mg/l 18,5 20,7 18,2 22,7 3120 1340 2420 140
Ca2- mg/l 22 25 21 29 40,1 41 42,1 41
SO42- mg/l 8 8 7 10 250 150 332 30
NO3- mg/l 0,24 0,36 0,23 0,44 0.11 0,15 0.32 0.35
KÕt qu¶ ®o c¸c chØ tiªu chÊt l­îng n­íc, x¸c ®Þnh b»ng c¸c thiÕt bÞ IH 8304, CO150,
IH 9143 vµ m¸y quang phæ hÊp phô DR2000 vµ PALINTEST 7000, ®­îc ghi trong
b¶ng II. §é ®Én ®iÖn cña vïng n­íc lî lín h¬n h¼n vïng n­íc ngät. Cèng L©n II vµ
cèng Hoµng m«n n»m trong m«i tr­êng cã t¸c dông x©m thùc m¹nh. H¹ l­u cèng B¸o
®¸p do ¶nh h­ëng cña m«i tr­êng « nhiÔm nªn ®é dÉn ®iÖn lín h¬n so víi th­îng l­u
Xu©n quan. C¸c m«i tr­êng cã ®é dÉn ®iÖn lín h¬n th× tèc ®é ¨n mßn sÏ lín h¬n, do
mËt ®é dßng anèt hoµ tan kim lo¹i t¨ng.
ViÖc ®¸nh gi¸ ¶nh h­ëng cña vËt liÖu chÕ t¹o cöa van cã thÓ dùa vµo kÕt qu¶ ph©n tÝch
thµnh phÇn ho¸ häc trªn m¸y quang phæ ph¸t x¹ nguyªn tö ARL-3460 vµ kÕt qu¶ x¸c ®Þnh
c¸c tÝnh chÊt ®iÖn ho¸ trªn thiÕt bÞ AUTOLAB víi phÇn mÒm GPES tù ®éng (b¶ng III).
C¸c mÉu thÐp c¸n ViÖt nam CT38 (B¸o §¸p) vµ thÐp c¸n nhËp CT3 cña Nga (Xu©n Quan)
vµ mÉu n­íc ®Òu lÊy t¹i hiªn tr­êng. KÕt qña cho thÊy râ rµng lµ tèc ®é ¨n mßn cña thÐp ë
th­îng h¹ l­u cöa van vïng biÓn cã sù kh¸c nhau râ rÖt h¬n h¼n ë vïng n­íc ngät. ThÐp
c¸n CT3 cña Nga cã ®é bÒn ¨n mßn kh¸ h¬n so víi thÐp c¸n CT38 ViÖt nam, song c¶ 2
lo¹i thÐp trªn ®Òu thuéc nhãm thÐp ®¶m b¶o ®é bÒn ¨n mßn trong m«i tr­êng lµm viÖc.
B¶ng3. C¸c chØ tiªu ¨n mßn ®iÖn ho¸ cña thÐp CT3 Nga vµ CT38 ViÖt Nam
Cèng L©n II Hoµng m«n. B¸o ®¸p Th­îng l­u
S CT38 CT38 Xu©n quan
Th«ng sè
T H¹ l­u Thg l­u
®iÖn ho¸
T
BiÓn §ång BiÓn §ång CT38VN CT38VN CT3 Nga

1 i¨n mßn 5,134.10-8 1,167.10-8 2,450.10-8 6,070.10-9 5,410.10-9 4,766.10-9

1,565.10-8 2,365.1010
(A/cm2)
-4 -4 -4 -4 -4 -4 -4
2 Ptn 2,526.10 1,364.10 4,713.10 3,657.10 1,419.10 1,264.10 1,114.10 5,526.10-5
(mm/n¨m)

Khi so s¸nh kÕt qu¶ ®o ë b¶ng I vµ b¶ng III, chóng ta thÊy chiÒu s©u ¨n mßn ®o ®¹c t¹i
hiÖn tr­êng lín so víi kÕt qu¶ ®o trong phßng thÝ nghiÖm nhiÒu lÇn. Nguyªn nh©n chñ yÕu
lµ do sù t¸c ®éng ®ång thêi cña nhiÒu nh©n tè c¬, lý, ho¸, vi sinh, kÕt cÊu vµ ®iÒu kiÖn lµm
viÖc.
ViÖc ®¸nh gi¸ møc ®é ¶nh h­ëng cña s¶n phÈm ¨n mßn chóng ta cã thÓ dùa vµo c¸c kÕt
qu¶ ph©n tÝch thµnh phÇn líp rØ b»ng nhiÔu x¹ tia R¬ngen . VÝ dô ph©n tÝch líp rØ ë cöa
van c«ng L©n II cho kÕt qu¶ sau:
α - FeO(OH): 48 ÷50%; γ - FeO(OH): 8 ÷10%;β - FeO(OH): 28 ÷30% ; Fe2O3 <10%; Fe3O4 < 3
C¸c pha chñ yÕu cña thµnh phÇn líp rØ cã ®é xÝt chÆt kh«ng cao, kh¶ n¨ng øc chÕ qu¸
tr×nh ¨n mßn thÐp kÐm.
Qu¸ tr×nh ¨n mßn cöa van thÐp phô thuéc rÊt lín vµo hiÖu qu¶ cña c¸c ph­¬ng ph¸p b¶o vÖ.
Cã nhiÒu ph­¬ng ph¸p b¶o vÖ nh­ s¬n phñ, b¶o vÖ catèt, phun kÏm, bäc composit hoÆc kÕt
hîp c¸c ph­¬ng ph¸p trªn ®· ®­îc ¸p dông. Song thùc tÕ, hÇu hÕt c¸c cöa van thuû lîi vÉn
®­îc chèng ¨n mßn b»ng líp s¬n b¶o vÖ. ViÖc x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu cña mµng s¬n nh­ ®é
bãng, ®é dÝnh b¸m, ®é dµy vµ cÊu tróc mµng s¬n b»ng phæ hång ngo¹i gióp chóng ta cã thÓ
®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña ph­¬ng ph¸p b¶o vÖ nµy (h×nh 1).

a/ b/
H×nh 1. Phæ hång ngo¹i : a/ S¬n Epoxy cöa van Xu©n quan b/ S¬n Alkyd cöa van Hoµng m«n
KÕt qu¶ ph©n tÝch cÊu tróc mµng s¬n cho thÊy cèng Xu©n quan ®­îc b¶o vÖ rÊt hîp lý bëi
3 líp s¬n: líp lãt ep«xy chèng rØ (h×nh 1a), líp gi÷a ep«xy mµu ghi, líp phñ mÆt bitum.
Ng­îc l¹i cèng Hoµng m«n n»m trong vïng n­íc lî chÞu t¸c dông x©m thùc m¹nh l¹i
®­îc b¶o vÖ b»ng b»ng 2 líp s¬n alkyd (h×nh 1b) lµ lo¹i s¬n cã kh¶ n¨ng chÞu n­íc rÊt
kÐm. V× vËy nªn chØ míi sau 3 n¨m ®­a vµo sö dông cöa van d· bÞ h­ háng nÆng.
3. KÕt luËn
• ¡n mßn cöa van lµ qu¸ tr×nh ¨n mßn ®iÖn ho¸ cña vËt liÖu kh«ng ®ång nhÊt trong
m«i tr­êng kh«ng ®ång nhÊt. Qu¸ tr×nh ¨n mßn nµy cßn chÞu t¸c ®éng trùc tiÕp cña
sinh vËt b¸m trªn bÒ mÆt cöa van.
• H×nh thøc ¨n mßn cöa van rÊt ®a d¹ng. ¡n mßn tiÕp xóc, ¨n mßn khe, ¨n mßn øng
suÊt, ¨n mßn mµi mßn vµ t¸c ®éng cña m«i tr­êng theo chu kú thuû triÒu, ®ãng më
cöa van ®· ®Én ®Õn sù ¨n mßn kh«ng ®Òu, lµm mét sè kÕt cÊu sím bÞ h­ háng vµ
hÖ thèng cöa van nhanh chãng xuèng cÊp.
• C¸c ph­¬ng ph¸p b¶o vÖ cã ¶nh h­ëng rÊt quyÕt ®Þnh ®Õn tuæi thä cöa van. ViÖc
chèng ¨n mßn cöa van cÇn ®­îc gi¶i quyÕt mét c¸ch ®ång bé tõ viÖc t¨ng c­êng
c«ng t¸c qu¶n lý, sö dông vËt liÖu thÝch hîp, hîp lý ho¸ kÕt cÊu vµ ®ång thêi kÕt
hîp c¸c ph­¬ng ph¸p b¶o vÖ cã hiÖu qu¶.
• §Ó cã nh÷ng ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ h¬n vÒ hiÖn tr¹ng ¨n mßn cöa van vµ hiÖu qu¶ c¸c ph­¬ng
ph¸p b¶o vÖ, c«ng viÖc kh¶o s¸t hiÖn tr¹ng cÇn ®­îc tiÕp tôc më réng cho c¸c tØnh vïng
ven biÓn miÒn B¾c, miÒn Trung vµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ tiÕn hµnh ®Þnh kú ®Ó
kÞp thêi cã gi¶i ph¸p b¶o d­ìng söa ch÷a, ®¶m b¶o an toµn khai th¸c c«ng tr×nh.
Tµi liÖu tham kh¶o
1. Lª C«ng D­ìng. VËt liÖu häc, NXB Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi, 1997.
2. Helmut Kaesche: Die Korrosion der Metalle, Springer-Verlag Berlin, 1990.
3. W. Baeckmann. Handbuch des kathodischen Korrosionsschutz , VCH-Verlag
Weinheim, BRD, 1989.
4. Josep Ruf. Organische Metallschutz; Vincentz Verlag, Hanover, BRD, 1993.