You are on page 1of 93

esponsabilidad social universitaria presenta un conjunto

de instrumentos dirigidos a ayudar a las instituciones de


educacin superior, paso a paso y de manera sencilla, a
icenIifccr mc: ccLc|menIe :u rc| fuerc ce |c: cu|c: e in-
corporar medidas que permiIcn mejcrcr :u ccnIriLucicn
pcrc unc :ccieccc mc: ju:Ic y :c:IeniL|e.
Las universidades son organizaciones complejas en las que
muchas personas piensan, investigan y aprenden, pero no
nece:cricmenIe |c hccen en fcrmc crIicu|ccc y cirigicc
hccic un mi:mc prcpc:iIc in:IiIucicnc|. Nc e: infrecuenIe
ue |c: vc|cre: ce unc univer:iccc y :u: prccIicc: civerjcn.
E:Ie Mcnuc| prcpcne un prcce:c ce cic|cgc y cuIccicg-
nc:Iicc pcrc ue |c: in:IiIucicne: inIegren :u: ciferenIe:
crec: y funcicne: y cc|cLcren ccherenIemenIe ccn e| ce-
:crrc||c ce| mecic ccnce e:Icn in:erIc:.
R
Visite nuestra pgina WEB
www.mcgraw-hill-educacion.com
MXICO BOGOT BUENOS AIRES CARACAS GUATEMALA LISBOA
MADRID NUEVA YORK SAN JUAN SANTIAGO SAO PAULO
AUCKLAND LONDRES MILN MONTREAL NUEVA DELHI
SAN FRANCISCO SINGAPUR ST. LOUIS SIDNEY TORONTO


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
MXICO BOGOT BUENOS AIRES CARACAS GUATEMALA LISBOA
MADRID NUEVA YORK SAN JUAN SANTIAGO SAO PAULO
AUCKLAND LONDRES MILN MONTREAL NUEVA DELHI
SAN FRANCISCO SINGAPUR ST. LOUIS SIDNEY TORONTO
Responsabilidad
social universitaria
Manual de
primeros pasos
Franois Vallaeys
Cristina de la Cruz
Pedro M. Sasia


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Las oiniones exresadas en esle Iibro erlenecen a Ios aulores y no ree|an necesariamenle Ios unlos de
visla deI anco Inleramericano de DesarroIIo.
Derechos reservados
anco Inleramericano de DesarroIIo, 2OO9.
www.iadb.org
Irimera edicin, febrero de 2OO9
Editado y distribuido por:
McGRAW-HILL INTLRAMLRICANA LDITRLS, S.A. de C.V.
A subsidiary of The McGraw-Hill Companies, Inc.
Ldihcio Iunla Sanla Ie
IroIongacin Iaseo de Ia Reforma 1O15,
Torre A, Iiso 17, CoI. DesarroIIo Sanla Ie,
DeI. Ivaro bregn, C.I. O1376,
Mxico, D.I.
Miembro de Ia Cmara NacionaI de Ia Induslria LdiloriaI Mexicana, reg. nm. 736
CalaIoging in IubIicalion dala rovided by lhe
Inler American DeveIomenl ank
IeIie Herrera Library
VaIIaeys, Iranois.
RESPONSABILIDAD SOCIAL UNIVERSITARIA: MANUAL DE PRIMEROS PASOS
Iranois VaIIaeys, Crislina de Ia Cruz y Iedro M. Sasia.
. cm.
ISBN: 978-1-59782-082-0
ISBN: 1-59782-082-2
1. Lducalion, HigherAims and ob|eclives. 2. Iniversilies and coIIegesSocioIogicaI asecls. 3. Com-
munily and coIIege. I. Cruz, Crislina de Ia. II. Sasia, Iedro M. III. Inler-American DeveIomenl ank.
L2322.2 .V823 2OO8
378 V823--------dc22
La hcina de ReIaciones Lxlernas deI ID fue resonsabIe de Ia roduccin ediloriaI
de esla ubIicacin:
Direccin editorial: RafaeI Cruz
Editor principal: Gerardo Giannoni
Editor de produccin: Ignacio Camdessus
Diseo, lectura de pruebas e impresin: McGrav-HiII Inleramericana Ldilores, S.A. de C.V.


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
CONTENIDO
Prlogo ................................................................................................................. vii
Introduccin y punto de partida ....................................................................... 1
CUATRO PASOS HACIA LA RESPONSABILIDAD SOCIAL UNIVERSITARIA
Primer paso: compromiso ................................................................................. 23
Segundo paso: autodiagnstico ..................................................................... 29
Tercer paso: cumplimiento ............................................................................... 67
Cuarto paso: rendicin de cuentas ................................................................ 77


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
PRLOGO
Durante las ltimas dcadas, la educacin superior en Amrica Latina y el
CnrIbo hn nmIIndo su coborfurn socInI y googrhcn. Muosfrn do oIIo os oI In-
cremento del nmero de instituciones de educacin superior y de estudiantes
mnfrIcuIndos dosdo Ios nnos sosonfn. !ns l64 InsfIfucIonos y oI modIo mIIIon
do osfudInnfos do l960 hnn nsndo n sor hoy corcn do ?.500 InsfIfucIonos do
oducncIon suorIor (l.300 do oIIns roInmonfo unIvorsIfnrIns) y l5 mIIIonos do
osfudInnfos mnfrIcuIndos.
Isfos nvnncos on In oforfn y on In domnndn do In oducncIon suorIor hnn sIdo
on grnn nrfo osIbIos grncIns n Imorfnnfos osfuorzos or nrfo do gobIornos,
orgnnIsmos InfornncIonnIos y muIfIInfornIos, socfor rIvndo y ofrns onfIdndos.
SIn ombnrgo, osfo crocImIonfo hn gonorndo fnmbIon consocuoncIns nognfIvns.
!nn do oIIns os In rofundIzncIon do unn crIsIs do IdonfIdnd on In unIvorsIdnd
InfInonmorIcnnn. CrIsIs, or cunnfo Ins unIvorsIdndos oxorImonfnn dIhcuIfndos
nrn cumIIr ndocundnmonfo con sus funcIonos osfrnfogIcns y nrn ncfunr como
moforos doI dosnrroIIo cIonfhco, focnoIogIco, oconomIco, oIfIco y cuIfurnI. ndo
oI noI cInvo quo Ins unIvorsIdndos dosomonnn on oI dosnrroIIo do In rogIon,
osfn crIsIs no uodo nI dobo nsnr InndvorfIdn.
osdo su fundncIon on l959, oI Innco InfornmorIcnno do osnrroIIo (II) hn
noyndo y nosfndo or In unIvorsIdnd InfInonmorIcnnn. urnnfo Ios nnos sosonfn
y sofonfn romovIo In oxnnsIon do In coborfurn do osfudInnfos mnfrIcuIndos; do
mnnorn rocIonfo, fomonfn In InnovncIon y In ndocuncIon currIcuInr n Ins nocosI-
dndos do In rogIon. In osfn ron, y dosdo In InIcInfIvn do CnIfnI SocInI, IfIcn y
osnrroIIo crondn on 2002 grncIns nI norfo hnnncIoro doI gobIorno do oruogn,
so ImuIsn In fomn do concIoncIn do In rosonsnbIIIdnd socInI unIvorsIfnrIn (!S!).
Isfo movImIonfo romuovo In rooxIon InfogrnI y nnnIfIcn do cndn unIvorsIdnd
sobro In mnnorn on quo rosondo n Ins nocosIdndos do su socIodnd n frnvos do su
mIsIon. A nrfIr do dIchn rooxIon, so IdonfIhcnn Iuogo modIdns nrn mojornr su
confrIbucIon nI dosnrroIIo oconomIco, oIfIco y socInI. In ofrns nInbrns, In !S!
nyudn n In unIvorsIdnd n roconocfnrso con oI confoxfo socInI y n roonconfrnr su
IdonfIdnd.


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
A frnvos do In InIcInfIvn, oI II hn dosnrroIIndo vnrIos roducfos. Isfos IncIu-
yon oI curso Como onsonnr ofIcn, cnIfnI socInI y dosnrroIIo on In unIvorsIdnd:
osfrnfogIns hncIn In rosonsnbIIIdnd socInI unIvorsIfnrIn, ofrocIdo n dIsfnncIn
junfo con oI orfnI oducnfIvo do In OrgnnIzncIon do Isfndos AmorIcnnos (OIA);
un C muIfImodIn con Ins rIncInIos bnsos foorIcns sobro !S!; un conjunfo
do nsosorns focnIcns n l0 unIvorsIdndos do In rogIon; y In consoIIdncIon do unn
rod do doconfos unIvorsIfnrIos comromofIdos con In ofIcn, oI cnIfnI socInI y In
rosonsnbIIIdnd socInI.
Ior fnnfo, oI rosonfo mnnunI os oI osfuorzo ms rocIonfo on osfn oIfIcn do
fomonfnr oI dIIogo y In rosonsnbIIIdnd socInI unIvorsIfnrIn. II mnnunI ofroco un
conjunfo do Insfrumonfos nrn ncomnnnr n Ins unIvorsIdndos y ofrns onfIdndos
do oducncIon suorIor on oI dIngnosfIco do In ofocfIvIdnd do su roIncIon con In
socIodnd. Adoms, IncIuyo Insfrumonfos nrn IdonfIhcnr rons do InforvoncIon y
modIdns nrn mojornr sus ncfIvIdndos dInrIns do gosfIon, doconcIn, InvosfIgncIon
y oxfonsIon. Con osfo objofIvo so rounIo n un oquIo do oxorfos con conocImIonfo
oxhnusfIvo doI mbIfo unIvorsIfnrIo InfInonmorIcnno y doI dIsono y uso do Ins ms
novodosns horrnmIonfns o IndIcndoros sobro In rosonsnbIIIdnd socInI orgnnIzn-
cIonnI. !Idorn osfo oquIo oI rofosor IrnnoIs VnIInoys, hIosofo frnncos nhncndo
on oI Ioru, oxorfo on In foorIzncIon do In !S! y consuIfor do In InIcInfIvn on !S!
dosdo 2003. !o Infogrnn fnmbIon CrIsfInn do In Cruz y Iodro SnsIn, rorosonfnn-
fos doI oquIo do frnbnjo do IfIcn nIIcndn n Ins orgnnIzncIonos do In !nIvorsIdnd
do ousfo (Isnnn). Ambos cuonfnn con unn soIIdn frnyocforIn on oI dIsono do
IndIcndoros do rogroso do In rosonsnbIIIdnd socInI orgnnIzncIonnI.
QuIoro formInnr osfn brovo rosonfncIon con un ngrndocImIonfo n fodns Ins
orsonns o InsfIfucIonos quo hnn hocho osIbIo osfo mnnunI. Agrndozco osocInI-
monfo n Ios gobIornos do oruogn y Cnnnd, cuyo comromIso y hnnncInmIonfo
n In InIcInfIvn do CnIfnI SocInI, IfIcn y osnrroIIo, ormIfIo ronIIznr fodns Ins
ncfIvIdndos quo so royocfnron, onfro oIIns osfo mnnunI.
Kei Kawabata
Gerente del Sector Social
Vicepresidencia de Sectores y Conocimiento
Banco Interamericano de Desarrollo
viii PRLOGO


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
Introduccin y punto de partida
II osrIfu doI mnnunI: humIIdnd y mojorn confInun
sfo mnnunI quIoro confrIbuIr n In fnron do onsnr In unIvorsIdnd dosdo In cInvo
do su rosonsnbIIIdnd socInI. A Io Inrgo do Ins roxImns gInns, so rosonfn un
conjunfo do Insfrumonfos quo fIono como objofIvo nyudnr n Ins InsfIfucIonos do
oducncIon suorIor, nso n nso y do mnnorn soncIIIn, n dIngnosfIcnr do quo mn-
nera responden a la sociedad mediante el desarrollo de su misin, y cmo pueden
Incorornr modIdns quo ormIfnn mojornr y hncor sIgnIhcnfIvn su confrIbucIon
nrn unn socIodnd ms jusfn y sosfonIbIo.
!n rosonsnbIIIdnd socInI os un ron fodnvn on consfruccIon, oro gozn yn
do un rofngonIsmo nofnbIo onfro orgnnIzncIonos y omrosns. Ioco n oco osfn
fondoncIn hn IIogndo n Ins unIvorsIdndos, quo omIoznn n rondIr cuonfns do Ios
Imncfos do su mIsIon do formncIon, InvosfIgncIon y nrfIcIncIon on In socIo-
dnd. Hny on In ncfunIIdnd muchns oxocfnfIvns, oro muy ocns roforoncIns nrn
nIumbrnr oI cnmIno.
Como comrondor In rosonsnbIIIdnd socInI unIvorsIfnrIn (!S!) Quo hncor
nrn rosonsnbIIIznr n unn unIvorsIdnd A osfns dos rogunfns so Infonfnr ros-
ondor nqu, con cInrIdnd concofunI y soncIIIoz on In orgnnIzncIon doI rocoso do
cnmbIo InsfIfucIonnI.
Isfo os oI rImor mnnunI quo so ubIIcn sobro In rosonsnbIIIdnd socInI do In
unIvorsIdnd. Isfn condIcIon do rImorIzos nos obIIgn n sor humIIdos on cunnfo
n nuosfrns rofonsIonos: so frnfn sImIomonfo do IndIcnr cuIos son Ios rImoros
nsos nocosnrIos nrn In !S!, no do oxonor un modoIo ncnbndo nrn coInr y
roIIcnr hoImonfo. Isf cInro quo no oxIsfo fodnvn In osIbIIIdnd do roonor unn
normn do rosonsnbIIIdnd socInI unIvorsIfnrIn nIIcnbIo n fodos Ios cnsos; quIzs
nuncn oxIsfIr fnI osIbIIIdnd do osfnndnrIzncIon.
Infondomos quo nsumIr su comromIso y rosonsnbIIIdnd socInI os, nrn unn
unIvorsIdnd, un rocoso ormnnonfo do mojorn confInun; oI cnmIno hncIn un ho-
rIzonfo quo nuncn so uodo nIcnnznr on su fofnIIdnd. Ingunn unIvorsIdnd uodo
nuforocInmnrso socInImonfo rosonsnbIo, oro fodns uodon rosonsnbIIIznrso
or sus vncuIos o Imncfos socInIos.
!ns horrnmIonfns rosonfndns on oI mnnunI osfn onsndns nrn quo unn
unIvorsIdnd uodn dInIognr consIgo mIsmn, Infogrnr sus dIforonfos rons, funcIo-
nos y orsonns, conocorso y coInbornr mojor, on formn ms soIIdnrIn y cohoronfo.
II foxfo ofroco unn oorfunIdnd nrn InIcInr un cIcIo do mojorn confInun, Io cunI
sIgnIhcn orgnnIznrso nrn gnrnnfIznr quo so soguIr nvnnznndo on oI fufuro. Inrn
oso os rocIso osfnr nfonfos n Ios rocosos InsfIfucIonnIos quo ormIfon cronr
E


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
2 INTRODUCCIN Y PUNTO DE PARTIDA
dInmIcns do cnmbIo susfnncInI hncIn unn mojor rosonsnbIIIdnd socInI doI con-
junfo do In unIvorsIdnd, cnmbIos on Ios comorfnmIonfos do Ins orsonns, Io quo
vnIornn, hncon y comunIcnn; on In InformncIon InsfIfucIonnI quo so rocoIIn y on
como so In ufIIIzn nrn rogrosnr; y on Ins mofns y osfrnfogIns do Inrgo Inzo y on quo
formn so orgnnIzn In InsfIfucIon nrn ronIIznrIns.
!nn unIvorsIdnd os unn orgnnIzncIon on In quo muchns orsonns Ionsnn,
InvosfIgnn y nrondon, oro no nocosnrInmonfo Io hncon on formn nrfIcuIndn y
dIrIgIdn hncIn un mIsmo roosIfo InsfIfucIonnI. !n rosonsnbIIIdnd socInI Io oxIgo
n In unIvorsIdnd sor unn orgnnIzncIon quo so Ionsn, so InvosfIgn y nrondo do s
mIsmn nrn oI bIon do In socIodnd.
!os nIcnncos y In orgnnIzncIon doI mnnunI
n rosonsnbIIIdnd socInI no ndmIfo nrcInIIdnd nI sogmonfncIonos: no so uodon
dosnrroIInr ncfuncIonos rosonsnbIos on un mbIfo y dojnr ofros ocuIfos n In mI-
rndn ofIcn. Ior Io fnnfo, no so frnfn soIo do cronr unn nuovn ohcInn do !S! o do
mojornr oI ron do oxfonsIon y In royoccIon socInI soIIdnrIn do In unIvorsIdnd sIn
focnr n Ios doms rocosos do In InsfIfucIon. !n rosonsnbIIIdnd socInI dobo Iogrnr
coIoronr y cnIInrIznr n fodn In unIvorsIdnd. !no do sus vnIoros ms Imorfnnfos
os rocIsnmonfo In cohoroncIn InsfIfucIonnI, quo sIgnIhcn n In voz coIncIdoncIn
entre la accin y el discurso institucional y consistencia entre todas las reas
do In unIvorsIdnd (quo no hnyn confrndIccIon onfro Io quo hnco un ron y Io quo
hnco ofrn).
Ior Io fnnfo, oI rocoso do rosonsnbIIIdnd socInI nIcnnzn Ios cunfro mbIfos
do In unIvorsIdnd:
X mbito organizacional: on fnnfo InsfIfucIon quo oorn on forno n un ro-
yocfo unIvorsIfnrIo, con unn osfrucfurn quo Io dosnrroIIn y unns oIfIcns con-
crofns quo Io romuovon. !nn InsfIfucIon, ndoms, quo consumo, confrnfn,
gonorn rosIduos, ofcoforn.
X mbito educativo: on fnnfo InsfIfucIon quo so oncnrgn do In formncIon do sus
osfudInnfos, con unn vocncIon rofosIonnIIznnfo y cvIcn.
X mbito del conocimiento: on fnnfo InsfIfucIon quo InvosfIgn, quo roduco
snbor y Io frnnsmIfo.
X mbito social: on fnnfo InsfIfucIon quo formn nrfo do In socIodnd o Inforncfun
con ofros ngonfos, coIocfIvos y comunIdndos, fnnfo n nIvoI IocnI como gIobnI.
A partir de estos cuatro mbitos de actuacin, este manual propone una meto-
doIogn bnsndn on un rocoso do mojorn confInun. o os on s mIsmn unn mofodo-
Iogn do oxcoIoncIn on In gosfIon, sIno quo norfn un nuovo cnmo do ovnIuncIon,
ncfuncIon y nrondIznjo nrn In unIvorsIdnd.
L


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
ALCANCES Y ORGANIZACIN DEL MANUAL 3
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
!n mofodoIogn omIondn rosonfn Ins sIguIonfos vonfnjns:
X Permite autonoma y autogestin: osf dIsonndn como unn mofodoIogn
quo uodo sor ImInnfndn do mnnorn nufonomn or In unIvorsIdnd, sIn nyudn
do consuIforos oxfornos.
X Da una orientacin a largo plazo n frnvos do un mnrco do nccIonos n corfo
Inzo. o osfo modo, In unIvorsIdnd uodo InnIfIcnr InfogrnImonfo hncIn
dondo so quIoro oncnmInnr sIn ordor do mIrn objofIvos cofIdInnos nIcnnznbIos
y modIbIos.
X Permite integrar transversalmente las iniciativas de responsabilidad
social on oI sIsfomn do gosfIon do In orgnnIzncIon. o os, or fnnfo, un nnndIdo
ms, sIno un onfoquo gonornI n nrfIr doI cunI quodnn mnfIzndos y onrIquocIdos
Ios objofIvos osfrnfogIcos rosfnnfos doI Inn do gosfIon do In unIvorsIdnd.
X Ofrece diversas pticas para el diagnstico: dosdo In rocoIIncIon do or-
cocIonos roIns hnsfn IndIcndoros objofIvos, In mofodoIogn ormIfo osfnbIo-
cor dIvorsns orsocfIvns sobro In unIvorsIdnd, nrfIcuInndo Io cunnfIfnfIvo con
Io cunIIfnfIvo y fncIIIfnndo In nrfIcIncIon do Ios dIvorsos ncforos.
In cunnfo n su orgnnIzncIon, osfo mnnunI consfn do dos nrfos.
Una primera parte terica que permite:
X rocIsnr quo os In rosonsnbIIIdnd socInI unIvorsIfnrIn, comrondor su IogI-
fImIdnd y urgoncIn, ncInrnr dudns y dosojnr rojuIcIos. n rosuosfn n In
rogunfn: quo quIoro docIr sor unn unIvorsIdnd socInImonfo rosonsnbIo;
X onfnbInr unn rooxIon InsfIfucIonnI nrfIcInfIvn sobro In rosonsnbIIIdnd so-
cInI do In unIvorsIdnd, nrn quo Ios dIvorsos ncforos do In comunIdnd ncndo-
mIcn uodnn comrondor, convoncorso, comromoforso con In !S! y confosfnr
n In rogunfn: quo unIvorsIdnd quoromos sor
Una segunda parte prctica que permite:
X fonor un conjunfo do horrnmIonfns do nufodIngnosfIco nrfIcInfIvo nrn In ovn-
IuncIon do In unIvorsIdnd on cIorfos mbIfos cInvo, n hn do odor rosondor n In
rogunfn: como osfnmos nhorn on cunnfo n nuosfrn rosonsnbIIIdnd socInI;
X disear el itinerario de los principales pasos a seguir para implementar una
dInmIcn do rosonsnbIIIdnd socInI; dn rosuosfn n In rogunfn: quo fonomos
quo hncor nrn mojornr nuosfrn rosonsnbIIIdnd socInI
Ambns nrfos osfn ovIdonfomonfo nrfIcuIndns, yn quo do In comronsIon
cInrn do Ins oxIgoncIns do In !S! dobornn surgIr Ins horrnmIonfns do gosfIon


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
4 INTRODUCCIN Y PUNTO DE PARTIDA
y las estrategias conducentes al logro institucional de la responsabilidad social
unIvorsIfnrIn.
Los cuatro pasos de la responsabilidad social de
In unIvorsIdad
La parte prctica del manual propone un proceso de responsabilidad social uni-
vorsIfnrIn bnsndo on cunfro nsos:
Primer paso: el compromiso
So rohoro n In nrfIcuIncIon do In !S! con oI royocfo InsfIfucIonnI, In mIsIon y Ios
vnIoros do In unIvorsIdnd. IxIgo un cInro comromIso do In nIfn dIroccIon y In Im-
IIcncIon do fodn In comunIdnd unIvorsIfnrIn (doconfos, osfudInnfos, ndmInIsfrn-
fIvos, nuforIdndos), ns como In croncIon do un oquIo rocfor n cnrgo doI fomn.
Segundo paso: el autodiagnstico
Irosonfn Ins horrnmIonfns cunnfIfnfIvns y cunIIfnfIvns nrn oI dIngnosfIco do Ios
cunfro mbIfos cInvo do Ins unIvorsIdndos (mbIfo do In gosfIon do In orgnnIzn-
cIon, mbIfo do In formncIon oducnfIvn, mbIfo doI conocImIonfo y In InvosfIgn-
cIon, y mbIfo do In nrfIcIncIon socInI).
Tercer paso: el cumplimiento
TIono como objofIvo confrnsfnr Ios rosuIfndos doI dIngnosfIco con In mIsIon do In
unIvorsIdnd, InnIhcnr Ins rons do mojorn y ojocufnr Ios royocfos do roson-
sabilidad social, siempre con la ms amplia participacin de los miembros de la
comunIdnd unIvorsIfnrIn y Ios ncforos oxfornos orfInonfos.
Cuarto paso: la rendicin de cuentas
Ofroco nIgunns Idons nrn ovnIunr y comunIcnr do formn frnnsnronfo Ios rosuI-
fndos do Ios royocfos do mojorn InsfIfucIonnI, nhnnr Ins osfrnfogIns y roInIcInr
oI cIcIo conconfrndoso on Ios nsocfos quo hnynn rosonfndo nnforIormonfo Ins
mnyoros dIhcuIfndos.
II sIguIonfo osquomn sInfofIzn In mofodoIogn rouosfn on osfo mnnunI:


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
!o quo osfo mnnunI no os
o es unu novmu cevtIhcub!e: no rovo In nudIforn do su ImInnfncIon nI In
corfIhcncIon oxfornn. Is un cnmIno do mojorn confInun n frnvos doI comromIso
voIunfnrIo y nufogosfIonndo do In unIvorsIdnd. Ms nII do snbor sI convIono quo
Ins unIvorsIdndos cuonfon on oI fufuro con unn normn corfIhcnbIo do !S!, os ro-
mnfuro roonor un osfndnr do rosonsnbIIIdnd socInI unIvorsIfnrIn sIn confnr
con un consonso bnsndo on cnsos oxIfosos.
No es la imposicin de una determinada ideologa educativa y acadmica:
los pasos propuestos en este manual no predeterminan los contenidos acadmicos
nI In orIonfncIon IdooIogIcn do Ins dIvorsns unIvorsIdndos, sIno quo InvIfnn n quo
cndn InsfIfucIon nvnnco hncIn In cohoroncIn con su roIn mIsIon y vncuIo socInI
voIunfnrIn y nrfIcInfIvnmonfo.
No es una metodologa que se aplica slo a un determinado tipo de
universidad: sI bIon os cIorfo quo Ios confoxfos InsfIfucIonnIos dIhoron y uodon
aportar matices en el desarrollo de la metodologa debido al carcter pblico o
rIvndo, InIco o confosIonnI do cndn InsfIfucIon In rosonsnbIIIdnd socInI os
nIIcnbIo y oxIgIbIo n cunIquIor fIo do unIvorsIdnd. Ironfo nI rofo do In roson-
snbIIIdnd socInI, nIngunn InsfIfucIon unIvorsIfnrIn osf n rIorI on mojor osIcIon
quo ofrn nI os fundnmonfnImonfo dIforonfo do Ins doms.
N
Esquema 1. Los cuatro pasos de la responsabilidad social universitaria
Paso 1
Compromiso
Paso 3
Cumplimiento
Paso 4
Rendicin de
cuentas
Paso 2
Autodiagnstico
participativo
Seleccionar las reas de mejora
Ejecutar los proyectos
Convencer a los actores
Comprometer a la institucin
Organizar un equipo a cargo
Analizar:
Gestin
Formacin
Conocimiento
Participacin social
Reportar a los grupos de inters
Recomenzar otra vez
LO QUE ESTE MANUAL NO ES 5
Responsabilidad Social Universitaria: manual de primeros pasos


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Quo os In rosonsnbIIIdnd socInI
s dIfcII dohnIr In rosonsnbIIIdnd socInI do mnnorn susfnnfIvn y dohnIfIvn, fnI
os oI movImIonfo quo so hn gonorndo on forno n oIIn y fnnfns y fnn dIvorsns
sus InIcInfIvns y nroxImncIonos. SIn ombnrgo, un concofo quo subynco n
cunIquIor dohnIcIon os oI do dosnrroIIo sosfonIbIo. Is docIr: In roocuncIon
or Ins consocuoncIns nmbIonfnIos y socInIos do In ncfIvIdnd humnnn o do
Ins orgnnIzncIonos. !n oxIgoncIn ofIcn do sosfonIbIIIdnd InvIfn n rodohnIr Ios
modoIos do gosfIon do Ins orgnnIzncIonos y Ios forrIforIos IocnIos, nncIonnIos
y rogIonnIos.
!n oxIgoncIn do sosfonIbIIIdnd hn conducIdo n Ios dIvorsos movImIonfos do
rosonsnbIIIdnd socInI n frnvos doI mundo n nsumIr oco n oco cunfro rIncIIos
quo dohnon oI concofo or In nognfIvn:
X !n rosonsnbIIIdnd socInI no os nccIon socInI hInnfroIcn nI mnrgon do In nc-
fIvIdnd rIncInI do In orgnnIzncIon, sIno un nuovo sIsfomn do gosfIon do In
orgnnIzncIon.
X !n rosonsnbIIIdnd socInI no os unn modn nsnjorn, sIno unn obIIgncIon unI-
vorsnI nrn nsogurnr In sosfonIbIIIdnd socInI y nmbIonfnI do nuosfro modo do
roduccIon y consumo on un Innofn frgII on oI cunI fodos fonomos IgunIos
dorochos n unn vIdn dIgnn.
X !n rosonsnbIIIdnd socInI no os unn funcIon ms do In orgnnIzncIon, sIno un
modo ormnnonfo do oornr fodns sus funcIonos bnsndo on oI dIngnosfIco y In
buonn gosfIon do sus Imncfos dIrocfos o IndIrocfos.
X !n rosonsnbIIIdnd socInI no os soIo nrn Ins omrosns, sIno quo concIorno n
fodns Ins orgnnIzncIonos, ubIIcns y rIvndns, con o sIn hnos do Iucro, nncIo-
nnIos o InfornncIonnIos.
Ioro oxIsfon fnmbIon nfrIbufos quo dohnon In rosonsnbIIIdnd socInI or In
osIfIvn:
La buena gobernabilidad. Is docIr, quo In orgnnIzncIon dohnn su mIsIon y
se atenga a ella, implemente un cdigo de tica y un comit autnomo encargado
do romovorIo, gnrnnfIco oI cumIImIonfo do Ins Ioyos y Ios ms oxIgonfos osfn-
dnros InfornncIonnIos (InbornIos, socInIos, nmbIonfnIos), nsoguro un buon cIImn
InbornI, Iucho confrn In dIscrImInncIon y In dosIgunIdnd, rofojn Ios dorochos
fundnmonfnIos do Ins orsonns y so comromofn n rondIr cuonfns. II objofIvo
do osfns rcfIcns do buonn gobornnbIIIdnd os ovIfnr oI rIosgo do corrucIon do
In orgnnIzncIon.
La gestin de los impactos medioambientales y sociales. !n orgnnIzn-
cIon dobo sor conscIonfo do Ins consocuoncIns y ofocfos quo sus rocosos y ncfun-
cIonos rovocnn on Ios mbIfos humnnos, socInIos y nmbIonfnIos. obo rovoor
E
6 INTRODUCCIN Y PUNTO DE PARTIDA


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
quo oI funcIonnmIonfo normnI do In orgnnIzncIon no gonoro Imncfos nognfIvos, y
sI Io hnco, dobo gnrnnfIznr quo uodnn mIfIgnrso nrn IIovnrIos n nIvoIos IognI y
socInImonfo ncofnbIos. !n rosonsnbIIIdnd socInI os unn oIfIcn do gosfIon quo
obIIgn n In orgnnIzncIon n InfornnIIznr sus oxfornnIIdndos. Trnfn do osfn mnnorn
do ovIfnr oI rIosgo do nufIsmo do In orgnnIzncIon.
El dilogo con y la rendicin de cuentas a las partes interesadas. In
unn orgnnIzncIon so onfrocruznn Ios Inforosos do muchos ncforos vIncuIndos dI-
rocfn o IndIrocfnmonfo con oIIn, ncforos quo so von nfocfndos or su dosomono
y quo fIonon n su voz In cnncIdnd do nfocfnrIn. !n orgnnIzncIon dobo roson-
der a los stakeholders (gruos do Inforos, fnI como frnducIromos oI concofo)
y onfnbInr con oIIos unn roIncIon frnnsnronfo y domocrfIcn. Isfo rocoso do
roguIncIon socInImonfo rosonsnbIo frnfn do ovIfnr oI rIosgo do ogoconfrIsmo do
In orgnnIzncIon.
Las alianzas para participar en el desarrollo sostenible. !n orgnnIzn-
cIon dobo onfondorso como nrfo do un onfrnmndo socInI nmIIo y comIojo, on oI
cual puede cumplir una tarea destacada de intermediacin para acercar intere-
sos comIomonfnrIos. Trnscondor In mIrndn do In roIn InsfIfucIon nrn forjnr
nIInnzns Incromonfn oI cnIfnI socInI doI onforno y Io ormIfo nvnnznr dosdo unn
IogIcn roncfIvn (do ndnfncIon) hncIn unn IogIcn roncfIvn (do InnovncIon), cronndo
nuovns soIIdnrIdndos nrn In soIucIon do robIomns socInIos y nmbIonfnIos. As so
ovIfn oI rIosgo do ogosmo do In orgnnIzncIon.
Isfn nroxImncIon nI concofo do rosonsnbIIIdnd socInI fIono vnrIns vonfnjns:
X Is nIIcnbIo n cunIquIor fIo do orgnnIzncIon sIn rosumIr do nnfomnno on quo
nsocfos concrofos so fIono quo oxrosnr su rosonsnbIIIdnd socInI (nIgo quo
doondor do Ios Imncfos osochcos).
X Is oornfIvn, uosfo quo nos IndIcn or dondo dobo nvnnznr cndn orgnnIzncIon:
se deben diagnosticar y administrar bien los impactos mediante el dilogo con
Ios gruos do Inforos nfocfndos, cuIdnndo In cohoroncIn y frnnsnroncIn doI go-
bIorno do In orgnnIzncIon y cronndo nIInnzns nrn In soIucIon do Ios robIomns
socInIos y nmbIonfnIos quo so rosonfnn.
X !oIncIonn osfrochnmonfo In rosonsnbIIIdnd socInI con Ins nocIonos do nuforro-
oxIon, nufonrondIznjo y mojorn confInun, uosfo quo In orgnnIzncIon socInI-
mente responsable debe diagnosticar permanentemente sus impactos directos
o IndIrocfos; dobo nrondor n cnmbInr sus rufInns orgnnIzncIonnIos nI rIfmo
de los problemas diagnosticados, del dilogo con las partes interesadas y de
Ins nIInnzns fojIdns on oI onforno; y dobo cnmbInr confInunmonfo uosfo quo
nuncn uodo rofondor dnr unn rosuosfn dohnIfIvn n fodos sus Imncfos y
n fodns sus nrfos Inforosndns. Ior oso, on osfo mnnunI roforImos hnbInr do
rosonsnbIIIzncIon socInI ms quo do rosonsnbIIIdnd socInI, nrn no confundIr
oI cnmIno con In mofn.
QU ES LA RESPONSABILIDAD SOCIAL? 7


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
8 INTRODUCCIN Y PUNTO DE PARTIDA
Inrn Ios objofIvos do osfo mnnunI, osfn brovo nroxImncIon n In rosonsnbIII-
dnd socInI, nunquo soncIIIn, os suhcIonfo nrn odor confosfnr n nuosfrn rogunfn
rIncInI.
Quo os In rosonsnbIIIdnd socInI unIvorsIfnrIn
!os cunfro Imncfos unIvorsIfnrIos
I cnmIno ms rcfIco nrn dohnIr In rosonsnbIIIdnd socInI unIvorsIfnrIn nsn
or consIdornr Ios Imncfos quo In InsfIfucIon gonorn on su onforno. A grnndos
rnsgos uodon sor ngrundos on cunfro cnfogorns: orgnnIzncIonnI, oducnfIvn,
cognIfIvn y socInI.
o ncuordo con oI osquomn, oI ojo vorfIcnI os comun n cunIquIor fIo do orgnnI-
zncIonos (fodns gonornn Imncfos InbornIos, nmbIonfnIos y socInIos), mIonfrns quo
oI ojo horIzonfnI corrosondo osochcnmonfo n Ins InsfIfucIonos do nrondIznjo y
conocImIonfo (odrnmos dosIgnnrIo como ojo ncndomIco). AnnIIcomos brovomonfo
cndn fIo do Imncfo.
E
Esquema 2. La universidad y su entorno
Impactos organizacionales
(laborales y ambientales)
Impactos
educativos
(formacin
acadmica)
Impactos
cognitivos
(investigacin,
epistemologa)
Impactos sociales
(extensin, transferencia,
proyeccin social)
UNIVERSIDAD
CUATRO TIPOS DE IMPACTOS UNIVERSITARIOS


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
QU ES LA RSU? 9
Imncfos orgnnIzncIonnIos
Como cunIquIor orgnnIzncIon InbornI, In unIvorsIdnd Imncfn on In vIdn do su
orsonnI (ndmInIsfrnfIvo, doconfo y osfudInnfII), ns como In formn on quo orgn-
nIzn su quohncor cofIdInno fIono Imncfos nmbIonfnIos (dosochos, doforosfncIon,
frnnsorfo, ofc.). !n unIvorsIdnd rosonsnbIo so rogunfn or su huoIIn socInI
y nmbIonfnI.
Imncfos oducnfIvos
!n unIvorsIdnd Inuyo on In formncIon do Ios jovonos y rofosIonnIos, su oscnIn
do vnIoros, su mnnorn do Inforrofnr oI mundo y do comorfnrso on oI. IncIdo
nsImIsmo on In doonfoIogn rofosIonnI y orIonfn do modo conscIonfo o no In
dohnIcIon do In ofIcn rofosIonnI do cndn dIscIIInn y su roI socInI. !n unIvorsIdnd
rosonsnbIo so rogunfn or oI fIo do rofosIonnIos, cIudndnnos y orsonns quo
formn, y sobro In ndocundn orgnnIzncIon do In onsonnnzn nrn gnrnnfIznr unn
formncIon socInImonfo rosonsnbIo do sus osfudInnfos.
Imncfos cognIfIvos
!n unIvorsIdnd orIonfn In roduccIon doI conocImIonfo, Inuyo on In dohnIcIon do
Io quo so IInmn socInImonfo vordnd, cIoncIn, rncIonnIIdnd, IogIfImIdnd, ufIIIdnd,
onsonnnzn, ofc. InconfIvn (o no) In frngmonfncIon y sonrncIon do Ios snboros nI
doIImIfnr Ios mbIfos do cndn osocInIIdnd o cnrrorn. ArfIcuIn In roIncIon onfro
focnocIoncIn y socIodnd, osIbIIIfnndo (o no) oI confroI y In nroIncIon socInI doI
conocImIonfo. Inuyo sobro In dohnIcIon y soIoccIon do Ios robIomns do In ngondn
cIonfhcn. !n unIvorsIdnd rosonsnbIo so rogunfn or oI fIo do conocImIonfos
quo roduco, or su orfInoncIn socInI y or sus dosfInnfnrIos.
Imncfos socInIos
!n unIvorsIdnd fIono un oso socInI on fnnfo roforonfo y ncfor quo uodo (o no)
romovor oI rogroso, cronr cnIfnI socInI, vIncuInr n Ios osfudInnfos con In ronII-
dnd oxforIor, hncor nccosIbIo oI conocImIonfo n fodos, ofc. !n unIvorsIdnd roson-
sable se pregunta cmo puede acompaar el desarrollo de la sociedad y ayudar a
rosoIvor sus robIomns fundnmonfnIos.
Isfn soncIIIn rooxIon sobro Ios Imncfos unIvorsIfnrIos ormIfo dos rooxIo-
nos. o osfos cunfro fIos do Imncfos, oI ms Imorfnnfo y monos conocIdo os
sIn dudn oI Imncfo cognIfIvo, uosfo quo dohno on uIfImn InsfnncIn Ios nrndIg-
mns monfnIos y modoIos rcfIcos n frnvos do Ios cunIos Ios Idoros, dIrIgonfos y
rofosIonnIos consfruyon y roroducon In socIodnd n nrfIr do sus conocImIonfos
y modos do comrondor In ronIIdnd. !os Imncfos socInIos IndIrocfos quo so do-
rIvnn doI modo do dohnIr y consfruIr oI conocImIonfo on Ins unIvorsIdndos son
muy rofundos y hnn confrIbuIdo con oI modoIo do dosnrroIIo InsosfonIbIo quo


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
10 INTRODUCCIN Y PUNTO DE PARTIDA
rodomInn on In ncfunIIdnd. Ior Io fnnfo, In rosonsnbIIIdnd socInI unIvorsIfnrIn
no uodo nhorrnrso unn rooxIon oIsfomoIogIcn ncorcn do Ios modos do roduc-
cIon y gosfIon doI conocImIonfo quo, oxIcIfn o ImIcIfnmonfo, so roonon on
Ins unIvorsIdndos.
In sogundo Iugnr, In rosonsnbIIIdnd socInI unIvorsIfnrIn roInfogrn nI ro-
coso do gosfIon donfro do In robIomfIcn do In dImonsIon socInI do In unIvor-
sIdnd. o so frnfn soIo do InsIsfIr on Ins fros funcIonos susfnnfIvns quo son In
doconcIn, In InvosfIgncIon y In oxfonsIon, y do conhnr n osfn uIfImn In fnron do
vIncuInr n In unIvorsIdnd con In socIodnd. Son Ios cunfro rocosos gosfIon,
formncIon, roduccIon do conocImIonfos y nrfIcIncIon socInI Ios quo consfI-
fuyon In funcIon socInI unIvorsIfnrIn.
!n gosfIon cofIdInnn doI cnmus rorosonfn unn fuonfo do formncIon ofIcn
do In comunIdnd unIvorsIfnrIn modInnfo In ImIomonfncIon do hbIfos do
convIvoncIn. TnmbIon fIono muchos Imncfos socInIos dIrocfos o IndIrocfos
nI orgnnIznr Ios rocosos oIfIcos do fomn do docIsIonos y soIucIon do con-
fIIcfos, oI frnfo InbornI, In oIfIcn nmbIonfnI, In soIoccIon do rovoodoros,
ofc. !n gosfIon formn, uos, nrfo do In funcIon ncndomIcn y socInI do In
unIvorsIdnd.
!os gruos do Inforos do In unIvorsIdnd
o Ios fIos do Imncfos quo ncnbnmos do sonnInr uodon doducIrso Ios ubIIcos
Inforosndos rImordInImonfo on oI buon dosomono do In unIvorsIdnd. !Inmn-
romos n osfos ubIIcos gruos do Inforos. II formIno uodo frnducIrso fnmbIon
como nrfos Inforosndns (su voz orIgInnI vIono doI IngIos: stakeholders) y ro-
horo n cunIquIor IndIvIduo o gruo quo uodn nfocfnr o sor nfocfndo or Ins
oIfIcns, objofIvos, docIsIonos y nccIonos do unn orgnnIzncIon, on osfo cnso In
unIvorsIdnd.
!os gruos do Inforos ms hnbIfunIos do In unIvorsIdnd suoIon sor:
D


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
QU ES LA RSU? 11
Personas que trabajan bajo contrato laboral en las reas fun-
cionales de la universidad (administracin y servicios).
Personas que trabajan bajo contrato laboral en las reas
acadmicas de formacin y/o investigacin.
Personas con mxima responsabilidad de gestin, encarga-
das de defnir politicas y promover los recursos necesarios
para la administracin de la institucin.
Personas que se benefcian de la funcin docente en la uni-
versidad. Pueden tener diferentes responsabilidades dentro
de la gestin universitaria.
Personas y organizaciones que aportan trabajos, productos
y servicios a la universidad sin pertenecer a ella.
Personas que han obtenido un ttulo acadmico de la uni-
versidad y por lo tanto tienen inters en la buena reputacin
social de la universidad.
Personas y organizaciones que contratan los servicios de los
egresados y/o estudiantes de la universidad, y por lo tanto
tienen inters en la calidad acadmica de su formacin.
Universidades o centros de enseanza y/o investigacin con
funciones que compiten o se complementan con las de la
universidad.
Grupos con los que la universidad interacta en diversos
programas y proyectos (asociaciones vecinales, comuni-
dades rurales, poblaciones vulnerables, etctera).
Entidades pblicas y/o privadas con las cuales la universi-
dad interacta en el marco de convenios o contratos (ONG,
empresas, gobiernos locales, etctera).
Poderes pblicos con potestad para confgurar el marco ju-
rdico en el que las universidades desarrollan sus actividades
(ministerios de educacin, entidades pblicas de inves-
tigacin, etctera).
Personal no docente
Personal docente-
investigador
Autoridades
Estudiantes
Proveedores
Egresados
Empleadores
Competidores
Comunidades locales
Organizaciones socias
Estado


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
12 INTRODUCCIN Y PUNTO DE PARTIDA
Adoms do osfos, oxIsfon ofros ncforos socInIos nfocfndos ms IndIrocfnmonfo
or oI dosomono do In unIvorsIdnd, como Ios ndros do Ios osfudInnfos, Ios fn-
mIIInros do Ios omIondos, Ios coIogIos rofosIonnIos, Ios socforos doI Isfndo quo
so vIncuInn con In unIvorsIdnd, o IncIuso Ins gonorncIonos fufurns, yn quo su
oxIsfoncIn y bIonosfnr doondo fnmbIon do Io quo so onsonn o InvosfIgn hoy on Ins
unIvorsIdndos. Todos oIIos uodon sor Ios gruos do Inforos do In unIvorsIdnd; su
cnnfIdnd y dIvorsIdnd hnbIn do In comIojIdnd do In unIvorsIdnd como InsfIfucIon
socInI con Imncfos muIfIIos y do Inrgo Inzo.
A Ios hnos do osfo mnnunI ncofnromos In cnnfIdnd do gruos do Inforos, nrn
Io cunI nos sorvIromos doI sIguIonfo osquomn, dorIvndo do Ios cunfro Imncfos
unIvorsIfnrIos:
Esquema 3. Los grupos de inters de la universidad
Autoridades y personal
(docente y no docente),
proveedores
Estudiantes
Docentes e
investigadores
Todos los actores externos potenciales:
sociedad civil, sector privado,
sector pblico, etctera.
ACTORES DIRECTAMENTE INTERESADOS EN
LA RESPONSABILIDAD SOCIAL UNIVERSITARIA
Organizacin
Participacin
E
d
u
c
a
c
i

n
C
o
g
n
i
c
i

n
RSU


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
QU ES LA RSU? 13
!os cunfro ojos do In rosonsnbIIIdnd socInI unIvorsIfnrIn
os fIos do Imncfos IdonfIhcndos sIrvon nrn dohnIr cunfro ojos do rosonsn-
bIIIdnd socInI do In unIvorsIdnd. II modoIo quo sIguo no rofondo sor rgIdo o
dohnIfIvo, sIno sorvIr do mnrco InsIrndor nrn quo cndn unIvorsIdnd uodn Inn-
tear sus propias estrategias de responsabilidad social considerando su identidad,
hIsforIn y confoxfo.
Esquema 4. Modelo para estrategias de RSU
4 EJES DE RESPONSABILIDAD SOCIAL UNIVERSITARIA
Organizacin
Participacin
E
d
u
c
a
c
i

n
C
o
g
n
i
c
i

n
RSU
Formacin
profesional y
ciudadana
Gestin social
del
conocimiento
Participacin social
Campus responsable
L


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
14 INTRODUCCIN Y PUNTO DE PARTIDA
1. Campus responsable: ImIIcn In gosfIon socInImonfo rosonsnbIo do In or-
gnnIzncIon y sus rocodImIonfos InsfIfucIonnIos; doI cIImn InbornI, oI mnnojo
de los recursos humanos, los procesos democrticos internos y el cuidado del
modIo nmbIonfo. II objofIvo do osfo ojo consIsfo on romovor un comorfn-
mIonfo orgnnIzncIonnI rosonsnbIo do fodos Ios Infogrnnfos do In comunIdnd
unIvorsIfnrIn: orsonnI doconfo, orsonnI no doconfo, osfudInnfos. AI ronhrmnr
n dInrIo vnIoros do buon frnfo InfororsonnI, domocrncIn, frnnsnroncIn, buon
gobierno, respeto de los derechos laborales, prcticas ambientales sostenibles,
ofc., Ios mIombros do In comunIdnd unIvorsIfnrIn nrondon, InforIorIznn y com-
nrfon normns do convIvoncIn ofIcns.
!n rogunfn gun do osfo ojo uodo formuInrso ns: como dobo In unIvorsI-
dnd romovor un comorfnmIonfo orgnnIzncIonnI rosonsnbIo bnsndo on rc-
fIcns ofIcns, domocrfIcns y nmbIonfnImonfo sosfonIbIos
2. Formacin profesional y ciudadana: os In gosfIon socInImonfo rosonsn-
bIo do In formncIon ncndomIcn (on su fomfIcn, orgnnIzncIon currIcuInr, mofo-
doIogn y rouosfn dIdcfIcn). !n formncIon rofosIonnI y humnnsfIcn dobo
fomonfnr comofoncIns do rosonsnbIIIdnd on sus ogrosndos. Isfo ImIIcn quo
la orientacin curricular tenga una relacin estrecha con los problemas reales
(oconomIcos, socInIos, ocoIogIcos) do In socIodnd y osfo on confncfo con ncforos
oxfornos InvoIucrndos con dIchos robIomns. II nrondIznjo soIIdnrIo bnsndo
on royocfos socInIos (como or ojomIo In cndn voz ms dIfundIdn mofodoIogn
doI nrondIznjo-sorvIcIo) ns como In nogocIncIon do Ins mnIIns currIcuInros
do Ins dIvorsns cnrrorns unIvorsIfnrIns con ncforos oxfornos ofoncInImonfo
nfocfndos or su mnI dIsono (omIondoros, coIogIos rofosIonnIos, forcor socfor,
ofc.) son osfrnfogIns ufIIos nrn osfo comofIdo.
!n rogunfn gun do osfo ojo uodo formuInrso ns: como dobo In unIvorsI-
dnd orgnnIznrso nrn formnr cIudndnnos comromofIdos con oI dosnrroIIo do
In socIodnd
3. Gestin social del conocimiento: os In gosfIon socInImonfo rosonsnbIo
do In roduccIon y dIfusIon doI snbor, In InvosfIgncIon y Ios modoIos oIsfo-
moIogIcos romovIdos dosdo oI nuIn. II objofIvo consIsfo on orIonfnr In ncfI-
vIdnd cIonfhcn n frnvos do unn concorfncIon do Ins Inons do InvosfIgncIon
unIvorsIfnrIn con InforIocuforos oxfornos n hn do nrfIcuInr In roduccIon do
conocimiento con la agenda de desarrollo local y nacional y con los programas
socInIos doI socfor ubIIco. TnmbIon suono quo Ios rocosos do consfruccIon
de los conocimientos incluyan la participacin de otros actores sociales y
In frnnsdIscIIInnrIodnd (quo no oquIvnIo n InfordIscIIInnrIodnd, vonso oI
rocundro do In gInn 50). !n rosonsnbIIIdnd socInI do In cIoncIn ImIIcn nsI-
mIsmo In fnron do dIfundIr nmIInmonfo y do modo comronsIbIo Ios rocosos


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
QU ES LA RSU? 15
y rosuIfndos do In ncfIvIdnd cIonfhcn nrn fncIIIfnr oI ojorcIcIo cIudndnno
do rooxIon crfIcn sobro In mIsmn (nccosIbIIIdnd socInI doI conocImIonfo) y oI
nIcnnco socInI quo fIono nrn oI dosnrroIIo do In socIodnd.
!n rogunfn gun do osfo ojo uodo formuInrso ns: quo conocImIonfos dobo
roducIr In unIvorsIdnd, y con quIonos y como dobo dIfundIrIos nrn ormIfIr
su nroIncIon socInI y nfondor Ins cnroncIns cognIfIvns quo nfocfnn n In
comunIdnd
4. Participacin social: os In gosfIon socInImonfo rosonsnbIo do In nrfIcIn-
cIon do In unIvorsIdnd on In comunIdnd. II objofIvo nunfn n In ronIIzncIon do
royocfos con ofros ncforos do fnI modo quo so consfIfuynn vncuIos (cnIfnI
socInI) nrn oI nrondIznjo mufuo y oI dosnrroIIo socInI. !n nrfIcIncIon do In
unIvorsIdnd on su onforno no so IImIfn n In cnncIfncIon do ubIIcos dosfnvoro-
cIdos, sIno quo romuovo In consfIfucIon do comunIdndos do nrondIznjo mufuo
nrn oI dosnrroIIo. So frnfn do In rounIon do dIvorsos ncforos unIvorsIfnrIos
y no-unIvorsIfnrIos nrn frnbnjnr on oquIo nIrododor do un royocfo socInI
consonsundo, do fnI modo quo In nccIon coIocfIvn nsoguro un nrondIznjo or-
mnnonfo onfro fodos (osfudInnfos, doconfos y comunIdnd) y nI mIsmo fIomo
confrIbuyn n In soIucIon do robIomns socInIos concrofos.
!n rogunfn gun do osfo ojo uodo formuInrso ns: como uodo In unIvorsI-
dnd Inforncfunr ohcnzmonfo con In socIodnd nrn romovor un dosnrroIIo ms
humnno y sosfonIbIo
Isfos cunfro ojos do rosonsnbIIIdnd socInI unIvorsIfnrIn so rofronIImonfnn
ormnnonfomonfo nrn In croncIon do unn dInmIcn do mojorn confInun do In
rosonsnbIIIdnd, conjugnndo unn mnyor ormonbIIIdnd do In InsfIfucIon con unn
mnyor orfInoncIn socInI do sus rocosos orgnnIzncIonnIos y ncndomIcos.
!n !S! roono ndoms frnnsformnr n In unIvorsIdnd y su onforno socInI on
InbornforIos nrn nrondor, onsonnr, InvosfIgnr o Innovnr: or un Indo, un cnmus
rosonsnbIo rorosonfn un oxcoIonfo InbornforIo Inforno nrn dosnrroIInr Invos-
fIgncIonos socInImonfo rosonsnbIos, nI mIsmo fIomo quo consfIfuyo un modoIo
ojomInr do cohoroncIn InsfIfucIonnI nrn In formncIon ofIcn do Ios osfudInnfos.
Ior ofro Indo, Ios dIvorsos rogrnmns socInIos on comunIdnd consfIfuyon oI Iugnr
IdonI nrn In formncIon rofosIonnI y cIudndnnn y nrn dnrIo n In onsonnnzn
In sIgnIhcncIon do sorvIcIo soIIdnrIo quo Io fnIfn on Ins nuIns. AsImIsmo, dIchos
rogrnmns socInIos ormIfon vIncuInr osfrochnmonfo Ins domnndns socInIos do
InnovncIon nrn oI dosnrroIIo con In gonorncIon y gosfIon doI conocImIonfo oso-
cInIIzndo on formn socInImonfo orfInonfo.
II sIguIonfo osquomn ormIfo vor fnnfo Ios Imncfos socInIos osIfIvos do unn
unIvorsIdnd socInImonfo rosonsnbIo como In sInorgIn quo oxIsfo onfro Ios cunfro
ojos do rosonsnbIIIdnd:


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
16 INTRODUCCIN Y PUNTO DE PARTIDA
Esquema 5. Sinergia entre ejes de responsabilidad social universitaria
!n !S! fronfo n In !SI
n rosonsnbIIIdnd socInI os un movImIonfo quo, or dohnIcIon, no fIono or quo
IImIfnrso nI mbIfo omrosnrInI. !n roocuncIon or oI dosnrroIIo sosfonIbIo hnco
quo so hnbIo cndn voz ms do In rosonsnbIIIdnd socInI doI socfor ubIIco, In doI
socfor nsocInfIvo (forcor socfor) y, dosdo Iuogo, fnmbIon doI oducnfIvo.
HIsforIcnmonfo, In rosonsnbIIIdnd socInI so hn dosnrroIIndo mucho ms on oI
socfor omrosnrInI, quo cuonfn on In ncfunIIdnd con numorosos osfndnros (como
Ins normns SA 8000, AA l000, ISO, ofc.), horrnmIonfns do gosfIon y unn nufrIdn
cnsusfIcn on In mnforIn. SIn ombnrgo, os nuosfrn oInIon quo osfos osfndnros
do !SI no uodon sor nIIcndos fnI cunI n Ins unIvorsIdndos.
L
Campus
responsable
Participacin
social
Formacin
profesional
y ciudadana
Gestin
social del
conocimiento
Universidad
socialmente
ejemplar
Profesionales
comprometidos
Progreso social e
innovacin
Pertinencia social
del conocimiento
A
p
r
e
n
d
i
z
a
j
e
Z
P
N
U
P

J
H
[
P
]
V
3
H
I
V
Y
H
[
V
Y
P
V

K
L
H
W
S
P
J
H
J
P
}
U
:
V
S
\
J
P
V
U
L
Z
P
U
[
L
Y
U
H
Z
3
H
I
V
Y
H
[
V
Y
P
V

K
L
H
W
S
P
J
H
J
P
}
U
7
H
Y
[
P
J
P
W
H
J
P
}
U
*
V
O
L
Y
L
U
J
P
H
P
U
Z
[
P
[
\
J
P
V
U
H
S
+
L
T
H
U
K
H
Z

K
L
P
U
]
L
Z
[
P
N
H
J
P
}
U
0
U
U
V
]
H
J
P
}
U

`
K
L
Z
H
Y
Y
V
S
S
V


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
LOS BENEFICIOS DE LA RSU 17
o ncuordo con oI onfoquo do osfo mnnunI, In !S! so nIojn nfIdnmonfo do In
!SI on cunnfo fIono quo oncnrgnrso do Imncfos quo Ins omrosns dosconocon y
quo Ins normns omrosnrInIos no confomInn. !os Imncfos oducnfIvos y cognI-
fIvos conducon n In soIucIon do robIomns do ordon odngogIco y oIsfomoIogIco
quo Ins orgnnIzncIonos doI socfor roducfIvo jnms hnn consIdorndo. Ambns orgn-
nIzncIonos fIonon unn funcIon socInI dIsfInfn y dosdo Iuogo unn rosonsnbIIIdnd
socInI dIsfInfn.
Isfo ImIIcn quo dobomos sor cronfIvos on cunnfo n In formuIncIon do Ins
horrnmIonfns quo uodnn nyudnr n Ins unIvorsIdndos on su rocoso do rosonsn-
bIIIdnd socInI. Is In rnzon do sor doI rosonfo mnnunI.
!os bonohcIos do In rosonsnbIIIdnd socInI
nrn In unIvorsIdnd
!n rosonsnbIIIdnd socInI unIvorsIfnrIn conIIovn vnrIos bonohcIos n corfo y Inrgo
Inzo.
X Coherencia e integracin institucional: In !S! nyudn n In unIvorsIdnd
n nrfIcuInr sus funcIonos susfnnfIvns do doconcIn, InvosfIgncIon y oxfonsIon
modInnfo unn oIfIcn frnnsvorsnI quo cnIInrIzn fodn In InsfIfucIon y nIInon
Ios dIvorsos rocosos ncndomIcos y no ncndomIcos con un onfoquo do gosfIon
ofIcn rosonsnbIo. IormIfo Iogrnr unn cohoroncIn onfro Ins docInrncIonos do
InfoncIonos (mIsIon, vIsIon y vnIoros InsfIfucIonnIos) y In rcfIcn cofIdInnn on
oI cnmus.
X Pertinencia y permeabilidad social: In !S! nyudn n In unIvorsIdnd n
nbrIrso n su onforno socInI; convocn n ncforos oxfornos nrn nrfIcInr on Ios
rocosos ncndomIcos y orgnnIzncIonnIos Infornos, y orIonfn In gosfIon, In for-
mncIon y In InvosfIgncIon hncIn In soIucIon do robIomns socInIos concrofos.
Asimismo, es una poltica institucional adecuada para el tratamiento de la pro-
bIomfIcn gIobnI do InsosfonIbIIIdnd socInI y nmbIonfnI quo nos focn onfronfnr
on oI rosonfo sIgIo.
X Dinmica institucional hacia la innovacin: In !S! nyudn n In unIvorsIdnd
n sor unn orgnnIzncIon InfoIIgonfo, quo so Ionsn n s mIsmn on formn frnnsn-
ronfo y domocrfIcn, y quo ImIomonfn on su sono rocosos do mojorn confInun
quo fncIIIfnn InIcInfIvns cronfIvns on Ios mbIfos ncndomIcos y do gosfIon.
X Racionalizacin de la gestin universitaria: In !S! nyudn n In unIvorsI-
dnd n mojornr oI dosomono do sus dIvorsos rocosos, dosdo In gosfIon rncIonnI
doI cnmus (mnnojo nmbIonfnI) hnsfn oI Incromonfo do In mofIvncIon (omo-
dornmIonfo do Ins orsonns), nsnndo or oI mojornmIonfo doI rondImIonfo
ncndomIco (orfInoncIn socInI do In onsonnnzn o InvosfIgncIon) y In croncIon do
vnIor socInI (royocfos do dosnrroIIo on In comunIdnd).


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
18 INTRODUCCIN Y PUNTO DE PARTIDA
Isfos bonohcIos so dosrondon do In foorn nqu rosonfndn, mns no so no-
ynn fodnvn on cnsos concrofos y benchmarking dobIdo n In novodnd doI onfoquo
do In !S!. Muchns unIvorsIdndos y ncndomIcos osfn ncfunImonfo Inforosndos
on romovor o ImIomonfnr oIfIcns do rosonsnbIIIdnd socInI unIvorsIfnrIn,
oro Ios Imorfnnfos cnmbIos on Ios hbIfos InsfIfucIonnIos quo oIIns ImIIcnn
suscIfnn fnmbIon fomoros y dudns. Quoromos confosfnr n confInuncIon n dIoz
rojuIcIos comunos quo so oscuchnn on Ios ncfunIos dobnfos ncndomIcos sobro
oI fomn.
!osuosfns n nIgunos rojuIcIos sobro In rosonsnbIIIdnd
socInI on oI mbIfo unIvorsIfnrIo
PREJUICIO 1
La responsabilidad social es un asunto solamente empresarial. No es aplicable a
otro tipo de organizaciones.
No! La responsabilidad social es una exigencia tica para todas las organiza-
ciones, en la medida que todas provocan impactos en la sociedad.
PREJUICIO 2
La responsabilidad social universitaria implica una invasin de la universidad por
SDUWHGHODOyJLFDHPSUHVDULDO3RUHQGHSXHGHVLJQLFDUXQDPHUFDQWLOL]DFLyQGH
la educacin superior y un sometimiento de los procesos acadmicos a una mera
OyJLFDLQVWUXPHQWDOGHODFDOLGDGGHQLGDHQWpUPLQRVFXDQWLWDWLYRV.
Ncl Lc FSU, Ic| ccmc |c cefnimc:, nc e: |c cp|icccicn c |c univer:iccc ce
instrumentos de gestin de calidad (como la ISO 9000), ni tampoco la adopcin
sin cambios de normas de responsabilidad social del mundo empresarial (SA
8000, // 1000, eIc.). Nue:Irc enfcue ccn:icerc |c e:pecifciccc ce |c: impccIc:
acadmicos de la universidad (impactos educativos y cognitivos) que implican
el tratamiento de problemas genuinos de carcter epistemolgico, deontol-
gicc, peccgcgicc y curricu|cr cjenc: c| muncc empre:cric|. Lc cuIcrrefexicn
in:IiIucicnc| ue imp|icc |c FSU nc :ignifcc ningunc merccnIi|izccicn ce |c ecu-
cacin superior.
PREJUICIO 3
La responsabilidad social universitaria se entiende como la capacidad de la uni-
versidad de responder a las necesidades y demandas sociales de los grupos ms
vulnerables y marginados, mediante el ejercicio de sus funciones propias (la do-
cencia, la investigacin y la extensin).
S| y ncl E:Ic cefnicicn, |c mc: inIuiIivc y ccmn, merece :er cmp|iccc, ccm-
p|ejizccc y prcfuncizccc pcrue |imiIc |c FSU c| :ignifcccc ce |c :c|iccriccc c e|
compromiso social externo. Adems, invisibiliza el muy importante proceso de la


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
RESPUESTAS A PREJUICIOS SOBRE LA RSU 19
ge:Iicn univer:iIcric, |c ue cifcu|Ic |c re:pcn:cLi|iccc ce |c univer:iccc re:-
pecIc ce :u ccherencic in:IiIucicnc|. Gcncmc: muchc en pc:cr c unc cef-
nicin que nos permita saber cmo seguir despus hacia cambios sustantivos
tanto en la gestin de la relacin universidad-sociedad como de la relacin
ce |c univer:iccc ccn:igc mi:mc. Fcr e:c preferimc: unc cefnicicn mc: Ic-
nica, precisa y comprometedora, basada en la participacin de la comunidad
universitaria en el diagnstico de los impactos universitarios, con coherencia
y transparencia.
PREJUICIO 4
La RSU acaba con la extensin universitaria y los proyectos sociales solidarios em-
prendidos tradicionalmente por la mayora de las universidades.
No! La responsabilidad social universitaria, al contrario, legitima y refuerza la
presencia de la extensin dentro del quehacer universitario al facilitar su inclusin
y articulacin con los procesos de formacin acadmica y produccin de co-
nocimientos. Pero al mismo tiempo le exige calidad y pertinencia, lo que la aleja
ncIurc|menIe ce |c f|cnIrcp|c ce pccc impccIc :ccic| y e:cc:c inIegrccicn ccc-
dmica, o del asistencialismo de dudosa procedencia.
PREJUICIO 5
La RSU pretende algo irrealizable al querer insistir en la formacin tica de los estu-
diantes: la tica viene de casa y los estudiantes son adultos que ya no cambiarn
su forma de ser.
No! La tica no se reduce al aprendizaje de patrones tempranos de compor-
tamiento en la clula familiar, sino que trata de un proceso de construccin de la
personalidad que dura toda la vida y que, cuando pasamos a la esfera social y
pL|icc ce |c: prcL|emc: ue ccnciernen c |c ju:Iicic y |c :c:IeniLi|iccc, cemcncc
la comprensin de fenmenos complejos (como la exclusin), la adquisicin de
ccnccimienIc: cienI|fcc: {ccmc |c: impccIc: g|cLc|e: meciccmLienIc|e: ce |c
actividad econmica) y el ejercicio de comportamientos ciudadanos no intuitivos
(como el dilogo participativo entre diversos grupos de inters). Estas competen-
cias cognitivas y actitudinales piden la construccin de una ciudadana respon-
sable que el mbito universitario acoge naturalmente como su campo de accin
y :u meIc e:pec|fcc.
PREJUICIO 6
La responsabilidad social es una moda pasajera. Maana se hablar de otra cosa.
Para qu preocuparnos por ella si se volver rpidamente obsoleta?
No! La responsabilidad de las universidades no es pasajera, asunto de un da s y
otro no. Es un reto que siempre ha estado ah. La calidad tica que se le exige hoy
a las organizaciones no va a menguar, sino que va a profundizarse y precisarse en el
futuro, a medida que avance la interdependencia global y local, y la necesidad de
solidaridad que le corresponde para la solucin de los problemas de insostenibilidad
social y ambiental.


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
PREJUICIO 7
La responsabilidad social universitaria es otro nombre para designar lo de siempre:
el compromiso social de la universidad, que se gestiona ya desde la extensin
universitaria.
No! La RSU abarca a todos los procesos de la universidad y no slo a la exten-
sin. Precisa y mejora el compromiso social de la universidad en varios aspectos
c|cve pcrue e: unc nuevc mirccc ue :iIc c Iccc |c univer:iccc en un mi:mc
movimiento de coherencia organizacional, ofrece herramientas de gestin que
permiten medir los avances, e implica la participacin y el dilogo con todas las
partes interesadas dentro y fuera de la universidad.
PREJUICIO 8
La universidad es por esencia socialmente responsable. No tiene por qu agre-
garle nada a lo que ya es. La responsabilidad social universitaria es una redundan-
cia intil, o en todo caso, slo vale para las universidades privadas.
Ncl Si |c: fne: y |c mi:icn ce |c univer:iccc :cn en efecIc :ccic|menIe ce:ec-
L|e:, nc :ignifcc ue, en :u prccecer in:IiIucicnc| cicric, nc Iengc efecIc: ccu|Ic:
no deseados e incluso contrarios a sus declaraciones de intencin. La universidad
puede deseducar tanto como educa, producir conocimientos socialmente irres-
ponsables, ensear valores contrarios a la solidaridad y contrarrestar el progreso
a travs de una visin positivista e instrumentalista de los distintos saberes. No im-
pcrIc :i :e IrcIc ce unc in:IiIucicn pL|icc c privccc, :inc ce |c cc|iccc Iicc ce|
desarrollo de su misin.
PREJUICIO 9
La RSU pone en tela de juicio a la autonoma universitaria.
S y no! No contradice la legtima demanda de la universidad de tener inde-
pendencia de decisin y accin frente a los poderes polticos y econmicos que
podran tergiversar su actuacin. Pero s lucha contra el libertinaje acadmico,
que es la utilizacin del argumento de la autonoma como un escudo y pretexto
para hacer de la universidad cualquier cosa, defender intereses particulares, so-
cialmente irresponsables y dar la espalda a los problemas sociales y a las exigen-
cias de calidad tica y mejora del sistema acadmico.
PREJUICIO 10
La RSU implica muchos cambios de hbitos en la universidad, que afectan a nues-
WUDVUXWLQDVLQVWLWXFLRQDOHVELHQDDQ]DGDV\FyPRGDV
S|l Lc cccicn f|cnIrcpicc :iempre e: p|ccenIerc y ccmccc pcrc unc crgcnizc-
cin, mientras que su responsabilidad social siempre duele porque diagnostica las
incoherencias de sus rutinas, provoca la autocrtica y fuerza a la transformacin
institucional.
20 INTRODUCCIN Y PUNTO DE PARTIDA


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Cuatro pasos hacia
la responsabilidad
social universitaria


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
Primer paso: compromiso
sfo rImor nso so rohoro n In nrfIcuIncIon do In !S! con oI royocfo InsfIfucIonnI
y oI Iogro do un comromIso coIocfIvo cInro or nrfo do In comunIdnd unIvorsI-
fnrIn, ns como n In croncIon do un oquIo oncnrgndo do romovor oI rocoso do
rosonsnbIIIdnd socInI do In unIvorsIdnd.
!n !S! no os unn sorIo do InIcInfIvns do nccIon socInI soIIdnrIn, cuyn conduc-
cIon odrn sor nsumIdn or un ron osocInIIzndn do In unIvorsIdnd (oI ron on-
cnrgndn do In oxfonsIon unIvorsIfnrIn, or ojomIo). Is unn oIfIcn InsfIfucIonnI
InfogrnI quo so oncnrgn do In gosfIon do fodos Ios Imncfos socInIos (Infornos y
E
3
er
paso:
Cumplimiento
2 paso:
Autodiagnstico
4 paso:
Rendicin de
cuentas
1
er
paso:
Compromiso


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
oxfornos) quo In unIvorsIdnd gonorn, on dIIogo nrfIcInfIvo con Ios dIvorsos gru-
os do Inforos (Infornos y oxfornos) quo uodon sor nfocfndos or dIchos Imncfos.
o ndmIfo, uos, osocInIIzncIon y dIforoncIncIon do funcIonos donfro doI conjunfo
InsfIfucIonnI, sIno un comromIso ormnnonfo or nrfo do fodns Ins funcIonos
do In InsfIfucIon. Iodrnmos docIr quo no so frnfn do un orgnno ms donfro doI
cuoro InsfIfucIonnI, sIno do su sIsfomn InmunoIogIco.
SIn ombnrgo, In unIvorsIdnd, or su nnfurnIozn, os unn orgnnIzncIon dIsonndn
nrn ormIfIr unn nmIIn nufonomn do nccIon n sus mIombros. !n IIborfnd do cfo-
drn y In fncIIIfncIon do InIcInfIvns ncndomIcns do fodo fIo cnrncforIznn n unn orgn-
nIzncIon quo nI confrnrIo do Ins InsfIfucIonos osfnfnIos y Ins omrosns no buscn
nocosnrInmonfo conocor y confroInr fodo Io quo so hnco on su sono, sIno dIforoncInr
unn nrfo ndmInIsfrnfIvn funcIonnI do unn nrfo ncndomIcn nufonomn y cronfIvn.
II dosnfo os, uos, ormonr, orIonfnr y comromofor n In unIvorsIdnd hncIn
su rosonsnbIIIdnd socInI sIn nfocfnr n In IIborfnd do sus ncforos sIno nrovochn-
doIn, Io quo ImIIcn un grnn osfuorzo do comunIcncIon, coordInncIon y croncIon
do sInorgIn.
II oxIfo do osfo rImor nso rosIdo on In cnncIdnd InsfIfucIonnI do convoncor
n In comunIdnd unIvorsIfnrIn do orIonfnr su quohncor hncIn In !S!, comromo-
ter a las autoridades para alinear la poltica institucional en ese sentido y orga-
nIznr un oquIo frnnsInsfIfucIonnI oncnrgndo do In romocIon o ImIomonfncIon
do In !S! on coInborncIon con Ios dIvorsos ncforos unIvorsIfnrIos.
Isfns fros fnrons so fondrn quo IIovnr n cnbo sImuIfnonmonfo, ufIIIznndo Ios
cnnnIos InsfIfucIonnIos y Ios rocosos nroIndos n cndn unIvorsIdnd.
Convoncor n In comunIdnd unIvorsIfnrIn
os oorfunIdndos so dobon nrovochnr nrn Iogrnr oI convoncImIonfo do Ios osfu-
dInnfos, doconfos, no doconfos y nuforIdndos. In rImor Iugnr, In rosonsnbIIIdnd
socInI os un fomn on Iono nugo n nIvoI mundInI quo, junfo con In robIomfIcn
doI dosnrroIIo sosfonIbIo, osf omujnndo unn rofundn rooxIon y dobnfo ubIIco
InfornncIonnI quo InvoIucrn n ncforos do fodos Ios socforos socInIos: omrosns,
nsocIncIonos, onfIdndos ubIIcns, orgnnIsmos InfornncIonnIos, ofc. TnI confoxfo
fnvoroco In ronIIzncIon do ovonfos ncndomIcos do romocIon do In fomfIcn, con In
nrfIcIncIon do socIos doI onforno.
In sogundo Iugnr, In comunIdnd unIvorsIfnrIn fIono on gonornI onfro sus ro-
ocuncIonos fundnmonfnIos Ins cuosfIonos socInIos. Sor dIfcII onconfrnr n ncfo-
ros unIvorsIfnrIos quo no osfon do nnfomnno convoncIdos do quo In unIvorsIdnd
os unn InsfIfucIon nI sorvIcIo doI rogroso do In socIodnd y do In soIucIon do sus
robIomns crucInIos. Muchns unIvorsIdndos fIonon oxIcIfnmonfo onfro sus fun-
cIonos susfnnfIvns n In oxfonsIon unIvorsIfnrIn; Ins dIvorsns rodos unIvorsIfnrIns
InfornncIonnIos rosnIfnn n monudo In ImorfnncIn do In nccIon unIvorsIfnrIn n
fnvor doI dosnrroIIo socInI.
D
24 PRIMER PASO: COMPROMISO


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
II confoxfo os, uos, roIcIo nrn In orgnnIzncIon do un sosfonIdo dobnfo
Inforno ncorcn do In rosonsnbIIIdnd socInI, ufIIIznndo dIvorsos modIos como con-
grosos, foros, mosns rodondns, jornndns ncndomIcns, bIogs, concursos, rounIonos
ncndomIcns do rooxIon y dIIogo or donrfnmonfos o fncuIfndos, o jornndns do
rooxIon InsfIfucIonnI con In nrfIcIncIon conjunfn do Ios dIvorsos mIombros
do In comunIdnd unIvorsIfnrIn.
So dobor cuIdnr quo fodos uodnn nrfIcInr y oxrosnrso; os docIr, no
frnnsformnr oI fomn on un moro dobnfo nrn osocInIIsfns, sIno nsogurnr quo
Ios osfudInnfos, oI orsonnI ndmInIsfrnfIvo y Ios gruos do Inforos osfrochn-
monfo vIncuIndos con In unIvorsIdnd uodnn InvoIucrnrso nI IgunI quo Ios
ncndomIcos.
II dobnfo crfIco, In rooxIon y oI dIIogo formnn nrfo do Ios hbIfos unI-
vorsIfnrIos. Ioro In !S! ImIIcn nsnr do Ins nInbrns n Ios hochos, or Io quo
os fundnmonfnI nrfIcuInr osfo dobnfo con oI comromIso do Ins nuforIdndos y In
conformncIon do un oquIo oncnrgndo do In ImIomonfncIon ofocfIvn do In oI-
fIcn do rosonsnbIIIdnd socInI.
Comprometer a las autoridades
omo oIfIcn InsfIfucIonnI, In !S! nocosIfn fonor su IogfImo Iugnr onfro Ios
mIsmos rIncIIos rocforos do In unIvorsIdnd y obfonor oI comromIso fIrmo
do sus mxImns nuforIdndos. Como os un rocoso comIojo, quo nbnrcn n
todos los procedimientos de la institucin e implica a todos sus actores, no
uodo sor ndmInIsfrndo dosdo un orgnno sonrndo, sIn ofocfo on Ins doms
rons do In unIvorsIdnd. SI fuorn ns, sorn bIon oco Io quo so odrn Iogrnr,
ms nII do InIcInfIvns do royoccIon socInI soIIdnrIn y cnmbIos ndmInIsfrn-
fIvos nIsIndos.
II comromIso do Ins nuforIdndos unIvorsIfnrIns dobor ohcInIIznrso mo-
dInnfo In IncIusIon do In !S! on Ins docInrncIonos do rIncIIos, mIsIon, vIsIon,
vnIoros y/o royocfo oducnfIvo do In InsfIfucIon, ns como su InfogrncIon nI ro-
coso do InnIhcncIon osfrnfogIcn do In unIvorsIdnd con Ios rocursos nocosnrIos
nrn In ojocucIon do Ios rogrnmns ncordndos.
!n mIsIon do In unIvorsIdnd oxrosn su rnzon do sor fundnmonfnI, oI roo-
sIfo gonorIco quo gun In InsfIfucIon. !n vIsIon os ms bIon su royocfo n fufuro
o InfoncIon osfrnfogIcn, Io quo royocfn sor y nquoIIo n Io quo orIonfn sus os-
fuorzos InsfIfucIonnIos. !os vnIoros do In unIvorsIdnd dosIgnnn como quIoro In
unIvorsIdnd ronIIznr su vIsIon n frnvos doI ojorcIcIo do su mIsIon, Ios nfronos
do comorfnmIonfo InsfIfucIonnI quo dohnon su IdonfIdnd y In cuIfurn orgnnI-
zncIonnI quo quIoro romovor onfro sus mIombros.
In In Inmonsn mnyorn do Ios cnsos, Ins unIvorsIdndos docInrnn on su mIsIon
y vIsIon quo so IdonfIhcnn con Ins nocosIdndos do In socIodnd y dosfInnn sus sor-
vIcIos nI dosnrroIIo do osfn. Ior oso mofIvo oI rocoso do rosonsnbIIIdnd socInI
C
COMPROMETER A LAS AUTORIDADES 25


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
unIvorsIfnrIn no domnndnr, on gonornI, drsfIcos cnmbIos on su formuIncIon,
sIno ms bIon cohoroncIn InsfIfucIonnI nrn odor cumIIr ofocfIvnmonfo con Io
quo so docInrn on In mIsIon. ohnImos In cohoroncIn InsfIfucIonnI como In con-
gruoncIn onfro Ins docInrncIonos do InfoncIonos y Ios osfuorzos InsfIfucIonnIos
(hncor Io quo so dIco) y como In consIsfoncIn do In orgnnIzncIon consIgo mIsmn
(no confrndocIrso on sus dIvorsos rocosos).
InfondIdo do osfo modo, oI osfuorzo do rodncfnr, rocordnr y romovor In mI-
sIon, vIsIon y vnIoros do In unIvorsIdnd no consfIfuyo un ojorcIcIo roforIco, sIno unn
horrnmIonfn muy ufII nrn In rosonsnbIIIdnd socInI unIvorsIfnrIn. IdonfIhcnr y
comnrfIr In mIsIon, vIsIon y vnIoros do In unIvorsIdnd ormIfo:
X Guiar la toma de decisiones institucional, alineada con el genuino sentido de
su oxIsfoncIn.
X !ogrnr mnyor ohcncIn doI conjunfo nI dIrIgIr Ios osfuorzos hncIn unn mIsmn
dIroccIon cInrnmonfo dohnIdn.
X IdonfIhcnr oorfunIdndos osfrnfogIcns do corfo, modInno y Inrgo Inzo, on vIsfn
n In ronIIzncIon do In mIsIon.
X osnrroIInr unn cuIfurn orgnnIzncIonnI bnsndn on vnIoros quo IdonfIhquon y
ubIquon n Ins orsonns donfro do In InsfIfucIon, dIforoncIndoso do ofrns unI-
vorsIdndos.
X ModIr Ios Iogros InsfIfucIonnIos, comnrnndo Ios rosuIfndos con oI roforonfo do
In mIsIon.
!n !S! consfIfuyo unn oxcoIonfo oIfIcn InsfIfucIonnI on roIncIon con Ins
mIsIonos y vIsIonos docInrndns or Ins unIvorsIdndos, uosfo quo osfns suoIon
InsIsfIr on oI comromIso InsfIfucIonnI unIvorsIfnrIo con In socIodnd, In for-
mncIon InfogrnI rofosIonnI y humnnsfIcn do Ios osfudInnfos, In romocIon do
In ofIcn y In cnIIdnd on Ios rocosos InsfIfucIonnIos, In busquodn do un conocI-
mIonfo socInImonfo orfInonfo on vIsfn n In soIucIon do Ios robIomns socInIos
ms urgonfos, In nrfIcIncIon socInI rosonsnbIo do In unIvorsIdnd on oI dosn-
rroIIo IocnI y nncIonnI, ofcoforn.
!n ohcInIIzncIon doI comromIso InsfIfucIonnI n fnvor do In !S! os, uos, un
nso osfrnfogIco docIsIvo nrn ormonr n In unIvorsIdnd, mofIvnr n su comunIdnd
y nIInonr Ios dIvorsos rocosos ncndomIcos y ndmInIsfrnfIvos hncIn nIgunos ojos
osfrnfogIcos cInros y con fuorfo cnncIdnd do consonso.
OrgnnIznr un oquIo
obIdo n In nocosIdnd do ormonr n fodn In InsfIfucIon y no cronr un nuovo orgnno
donfro do In InsfIfucIon fnn osocInIIzndo como nnrfndo do Ios doms, os rocIso
quo oI oquIo oncnrgndo doI rocoso do rosonsnbIIIdnd socInI do In unIvorsIdnd
fongn nIgunns cnrncforsfIcns quo fncIIIfon oI cumIImIonfo do su mIsIon.
D
26 PRIMER PASO: COMPROMISO


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
obo sor frnnsInsfIfucIonnI: con mIombros rovonIonfos do dIvorsos mbIfos
do In unIvorsIdnd (ncndomIcos, osfudInnfIIos, ndmInIsfrnfIvos) y dIforonfos oso-
cInIIdndos (humnnsfIcns, cIonfhcns, omrosnrInIos, ofcoforn).
obo confnr con IogIfImIdnd y odor do convocnforIn: con mIombros quo co-
nozcnn bIon n In unIvorsIdnd, do roconocIdn frnyocforIn y odor do IIogndn n Ios
dIforonfos ubIIcos Infornos, ns como hncIn Ios gruos do Inforos oxfornos do In
unIvorsIdnd.
obo ndoms comromofor nI nIfo nIvoI jorrquIco nrn coordInnr con fodns
Ins InsfnncIns do In unIvorsIdnd, dInIognr con Ins dIsfInfns nuforIdndos y fonor
nccoso n In InformncIon InsfIfucIonnI nocosnrIn. AsImIsmo, oI oquIo dobor odor
InforvonIr on In InnIhcncIon osfrnfogIcn do In unIvorsIdnd, dImonsIon osoncInI
nrn quo In !S! uodn ormonr n fodn In InsfIfucIon.
!ns fnrons osochcns do osfo oquIo-rocfor uodon sor rosumIdns on Ios sI-
guIonfos unfos:
X ConducIr In ronIIzncIon doI nufodIngnosfIco do In unIvorsIdnd (vor sogundo
nso doI rosonfo mnnunI) do modo roguInr.
X Aoynr on In soIoccIon do Ins rons do mojorn y In ImIomonfncIon do Ios
rogrnmns do rosonsnbIIIdnd socInI unIvorsIfnrIn, on coordInncIon con Ios dI-
vorsos ncforos ImIIcndos (vor forcor nso doI rosonfo mnnunI).
X IroducIr roorfos do rosonsnbIIIdnd socInI y nmbIonfnI, y dIfundIrIos n
Ins nrfos Inforosndns nrn oI mojornmIonfo confInuo do In InsfIfucIon (vor
cunrfo nso doI rosonfo mnnunI).
X Aoynr n Ins rons ncndomIcns on In dohnIcIon do sus Imncfos socInIos (osI-
bIos rIosgos do ofocfos coInfornIos nognfIvos do In formncIon o InvosfIgncIon) y
romovor oI vncuIo do Ios rocosos do onsonnnzn-nrondIznjo con royocfos
socInIos on dIIogo con ncforos oxfornos.
X Aoynr n Ins rons ndmInIsfrnfIvns on In ImIomonfncIon do buonns rc-
fIcns InbornIos y nmbIonfnIos n frnvos do In ImIomonfncIon do unn oIfIcn
laboral consensuada y un sistema de gestin y educacin ambiental de la
unIvorsIdnd.
X Iromovor In rosonsnbIIIdnd socInI on dIvorsos ubIIcos donfro y fuorn do In
unIvorsIdnd, n frnvos do In ronIIzncIon do cnmnnns, cnncIfncIonos, ovonfos
ncndomIcos, ofcoforn.
ORGANIZAR UN EQUIPO 27


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
Segundo paso: autodiagnstico
Las bases del autodiagnstico
niciar un proceso de responsabilidad social implica necesariamente para la uni-
vorsIdnd ronIIznr un nufodIngnosfIco quo Io ormIfn conocor cuI os su sIfuncIon
do nrfIdn, cuIos sus forfnIozns y cuIos Ins rons on Ins quo dobo mojornr. o
uodo hnbor ronI rocoso do mojorn confInun, sIno dosdo unn nuforrooxIon Ins-
fIfucIonnI bnsndn on dnfos concrofos quo confrnsfon con In mIsIon y vIsIon unI-
vorsIfnrIns.
I
3
er
paso:
Cumplimiento
2 paso:
Autodiagnstico
4 paso:
Rendicin de
cuentas
1
er
paso:
Compromiso


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
o so frnfn do un nnIIsIs doI onforno socInI do In unIvorsIdnd (como osf
In socIodnd y como uodo In unIvorsIdnd nyudnrIn n mojornr). So frnfn do un
nufodIngnosfIco: In unIvorsIdnd so nnnIIzn n s mIsmn nrn doformInnr su grndo
do rosonsnbIIIdnd socInI (como osfnmos y or dondo dobomos Ir nrn mojornr
nuosfrn rosonsnbIIIdnd socInI). Y osfo nufodIngnosfIco os nrfIcInfIvo: son Ios
mIsmos mIombros do In comunIdnd unIvorsIfnrIn Ios quo cumIon con oI nnIIsIs,
no un grupo ad hoc do osocInIIsfns. Ior unn rnzon sImIo: In mIsmn rocoIoccIon
do InformncIon os yn un rocoso do nrondIznjo nrn In rosonsnbIIIdnd socInI,
uosfo quo Ios ncforos doI nufodIngnosfIco nrondon n rooxIonnr sobro su quo-
hncor dInrIo y hjnrso nuovns oxIgoncIns do dosomono.
Pero la recopilacin de datos es un momento sensible de la responsabilidad
socInI unIvorsIfnrIn uosfo quo hjn Ios IndIcndoros quo gunn fodn In dInmIcn.
Is oI momonfo do rocordnr oI osrIfu do nuosfro mnnunI: humIIdnd y mojorn
confInun. Ior Io quo Ins horrnmIonfns quo sIguon n confInuncIon buscnn Ios sI-
guIonfos objofIvos:
X Isfn onsndns nrn dInnmIznr In rooxIon InsfIfucIonnI nrfIcInfIvn on
forno n In !S!. IncIIIfnn oI dIIogo onfro Ios mIombros do In comunIdnd unI-
vorsIfnrIn y con ncforos socInIos oxfornos, buscnndo nyudnr n In unIvorsIdnd n
nrondor n sor cndn voz ms sonsIbIo y nbIorfn.
X o buscnn rodoformInnr Ios fomns nI Ios gruos do Inforos do In !S!, ngo-
fnndo y oncnsIIInndo oI rocoso do nufonrondIznjo InsfIfucIonnI, como sI fuorn
un osfndnr con quo cumIIr. !oofImos: oI rosonfo mnnunI no rofondo cons-
fIfuIr unn normn do !S!. !n nufonomn do Ins unIvorsIdndos on su roIn
busquodn do rosonsnbIIIdnd socInI os un vnIor fundnmonfnI quo no odomos
dorognr.
X Sugieren puntos donde concentrar la mirada para establecer el autodiag-
nstico, siguiendo a los cuatro tipos de impactos sociales presentados en
In rImorn nrfo doI mnnunI (orgnnIzncIonnIos, oducnfIvos, cognIfIvos y
socInIos).
MofodoIogn
omo mofodoIogn confrndn on oI nufonrondIznjo InsfIfucIonnI y In mojorn confI-
nun, Ins horrnmIonfns doI nufodIngnosfIco rocoIInn fros fIos do InformncIon:
a) !ns percepciones de los actores internos n In unIvorsIdnd (IndIcndoros
cunIIfnfIvos)
b) !os resultados de desempeo do In unIvorsIdnd (IndIcndoros cunnfIfnfIvos)
c) !ns expectativas de los grupos de inters externos n In unIvorsIdnd (oI-
nIonos y sugoroncIns)
30 SEGUNDO PASO: AUTODIAGNSTICO
C


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
II sonfIdo do osfn frIIo vorfIonfo os frnfnr quo In InformncIon rocoIIndn
uodn sor ufII n In unIvorsIdnd nrn cumIIr con su rocoso do rosonsnbIIIdnd
socInI, nI confrnsfnr Ios rosuIfndos con su roIn mIsIon y vIsIon. !n rosonsnbIII-
dnd socInI do In unIvorsIdnd so oncuonfrn on oI unfo do InforsoccIon onfro:
X Io quo In unIvorsIdnd quIoro sor (su mIsIon, vIsIon y vnIoros);
X Io quo In unIvorsIdnd croo sor (In Imngon quo sus mIombros fIonon do oIIn);
X Io quo In unIvorsIdnd os y hnco (sus nccIonos y rosuIfndos);
X Io quo In socIodnd osorn do oIIn (Ins oxocfnfIvns y oInIonos do sus ubIIcos
oxfornos).
!oducIr In brochn onfro osfos cunfro oIos on Ios dIsfInfos mbIfos do ncfun-
cIon unIvorsIfnrIn os ofro modo do dohnIr oI rocoso do mojorn confInun do In
unIvorsIdnd hncIn su rosonsnbIIIdnd socInI.
METODOLOGA 31
Esquema 6. Punto de interseccin de la responsabilidad social universitaria
Intenciones
Lo que la universidad
quiere ser
Expectativas
Lo que la sociedad
espera de la universidad
Resultados
Lo que la
universidad
es
Percepciones
Lo que la
universidad
cree que es
Universidad
socialmente
responsable


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Las herramientas de anlisis de percepciones de los actores internos a la uni-
vorsIdnd so dIvIdon on gruos focnIos y oncuosfns. !n dInmIcn doI gruo focnI
ormIfo mofIvnr n In rooxIon y oI dIIogo, nhondnr on Ins rnzonos or Ins cunIos
Ins orsonns orcIbon Io quo orcIbon y Ionsnn Io quo Ionsnn, y rocogor no soIo
dnfos cunIIfnfIvos sIno fnmbIon Ins sugoroncIns do In mIsmn comunIdnd unIvor-
sIfnrIn.
!ns oncuosfns ormIfon Iogrnr unn mnyor rorosonfnfIvIdnd osfndsfIcn on
In rocoIIncIon do oInIonos y sIrvon nrn comnrnr on oI fIomo In ovoIucIon do
Ins orcocIonos do In comunIdnd unIvorsIfnrIn, Io quo os ufII nrn comrobnr In
ofocfIvIdnd do Ios royocfos omrondIdos.
Cohoronfomonfo con nuosfro onfoquo do gosfIon do Imncfos, Ios mbIfos do
nufodIngnosfIco quo rosonfnmos n confInuncIon so rohoron n Ios cunfro ojos
do rosonsnbIIIdnd quo corrosondon n Ins cunfro rons do Imncfo:
Campus responsable: como dobomos orgnnIznrnos nrn quo nuosfrn unI-
vorsIdnd son socInI y nmbIonfnImonfo rosonsnbIo
Formacin profesional y ciudadana: como dobomos orgnnIznrnos nrn
quo nuosfrn unIvorsIdnd formo cIudndnnos rosonsnbIos do fomonfnr un do-
snrroIIo ms humnno y sosfonIbIo
Gestin social del conocimiento: como dobomos orgnnIznrnos nrn quo
nuosfrn unIvorsIdnd roduzcn conocImIonfos quo In socIodnd uodn nrovochnr
nrn nfondor Ins cnroncIns cognIfIvns quo nfocfnn su dosnrroIIo
Participacin social: como dobomos orgnnIznrnos nrn quo nuosfrn unI-
vorsIdnd Inforncfuo ormnnonfomonfo con In socIodnd, n hn do romovor un
dosnrroIIo ms humnno y sosfonIbIo
onfro do cndn uno do osfos ojos do rosonsnbIIIdnd, homos oIogIdo Ios sI-
guientes temas para construir las herramientas del autodiagnstico, pensando
n In voz on Ins fomfIcns comunmonfo frnfndns on oI mnrco do In rosonsn-
bIIIdnd socInI y on oI confoxfo ncfunI do Ins unIvorsIdndos InfInonmorIcnnns.
Cnbo rosnIfnr quo In IIsfn no os nI oxhnusfIvn nI oxcIusIvn y quo dojn nbIorfn
In osIbIIIdnd do quo cndn unIvorsIdnd consfruyn sus roIns horrnmIonfns
on vIsfn n su confoxfo InsfIfucIonnI y socInI; nuosfro mnnunI no roono un
osfndnr do !S!.
32 SEGUNDO PASO: AUTODIAGNSTICO


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
Campus responsable
Formacin profesional y
ciudadana
Gestin social del
conocimiento
Participacin social
1. Derechos humanos, equidad de gnero y no
discriminacin.
2. Desarrollo personal y profesional, buen clima
de trabajo y aplicacin de los derechos
laborales.
3. Medio ambiente (campus sostenible).
4. Transparencia y democracia (buen gobierno).
5. Comunicacin y marketing responsables.
1. Presencia de temticas ciudadanas y de
responsabilidad social en el currculo (DD.HH.,
desarrollo sostenible, tica profesional y
cvica, gestin de la RS, etctera).
2. Articulacin entre profesionalizacin y
voluntariado solidario.
3. Aprendizaje profesional basado en proyectos
sociales.
4. Integracin de actores sociales externos en
el diseo de las mallas curriculares.
1. Promocin de la inter y transdisciplinariedad.
2. Integracin de actores sociales externos en
las investigaciones y el diseo de lneas de
investigacin (vase el recuadro de la
pgina 50).
3. Difusin y transferencia de conocimientos social-
mente tiles hacia pblicos desfavorecidos.
4. Promocin de investigaciones aplicadas
a temas de desarrollo (Objetivos del Milenio,
Pacto Global, etctera).
1. Integracin de la formacin acadmica con
la proyeccin social (comunidades de
aprendizaje mutuo para el desarrollo, vase
el recuadro de la pgina 54).
2. Lucha contra el asistencialismo y paternalismo
en el servicio universitario a la comunidad.
3. Promocin de redes sociales para el
desarrollo (creacin de capital social).
4. Participacin activa en la agenda local y
nacional de desarrollo.
METODOLOGA 33
Ejes de responsabilidad
social
Temas a observar en el
autodiagnstico


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
II rocoso do rocoIIncIon do InformncIon
s osIbIo quo uno so nsusfo doInnfo doI frnbnjo quo osfo nufodIngnosfIco roro-
sonfn, snbIondo quo In vIdn unIvorsIfnrIn osf yn sobrocnrgndn do ncfIvIdndos.
Ioro so dobo consIdornr Io sIguIonfo: nI sor un rocoso nrfIcInfIvo, oI nufo-
dIngnosfIco uodo sor IIovndo n cnbo or numorosos mIombros do In comunIdnd
unIvorsIfnrIn. !os mIsmos osfudInnfos con In nyudn do sus rofosoros uodon
cumIIr con nrfo doI roIovnmIonfo do InformncIon, on sus rosocfIvos cursos do
cnrrorn. II orsonnI ndmInIsfrnfIvo uodo oncnrgnrso do ronIIznr In nrfo quo Io
comofo. IsfudInnfos do osgrndo o InvosfIgndoros uodon dosfInnr sus frnbnjos
do fosIs o do InvosfIgncIon n osfo fomn, ofcoforn.
!nn voz consIdorndo osfo unfo y In osIbIIIdnd do InvoIucrnr n dIsfInfos gru-
os do In comunIdnd unIvorsIfnrIn nrn oI roIovnmIonfo do InformncIon, on Inons
gonornIos so uodon roonor Ios sIguIonfos nsos:
l. A Ios dIvorsos mIombros do In comunIdnd quo vnn n fomnr nrfo on oI roIo-
vnmIonfo do In InformncIon, oI oquIo oncnrgndo do In !S! Ios rosonfn oI
sIguIonfo cundro y so Ios oxIIcnn Ios dIsfInfos Imncfos fIono quo consIdornr
unn unIvorsIdnd socInImonfo rosonsnbIo.
A nrfIr do osfn vIsunIIzncIon, Ios dIvorsos mIombros do In comunI-
dnd unIvorsIfnrIn odrn juzgnr cun nvnnzndn o nfrnsndn orcIbon n su
unIvorsIdnd on mnforIn do !S!, on roIncIon con su oxorIoncIn orsonnI
y conocImIonfo do In InsfIfucIon. AI mIsmo fIomo odrn oIIos mIsmos
rosonsnbIIIznrso or Ins mojorns orsonnIos y coIocfIvns quo osfon n su
nIcnnco. As, oI nso doI nufodIngnosfIco dInnmIzn fodo oI rocoso do ros-
onsnbIIIdnd socInI.
2. II oquIo do !S! doformInnr oI numoro y In conhgurncIon do Ios nrfIcI-
nnfos do Ios gruos focnIos, oncuosfns y onfrovIsfns on funcIon doI mbIfo
quo so osfo nnnIIznndo y do crIforIos do orfInoncIn, IncIusIon y rorosonfn-
fIvIdnd.
3. So IIovnrn n cnbo Ios gruos focnIos, Ins oncuosfns y Ins onfrovIsfns sIguIondo
Ins nufns rosonfndns como horrnmIonfns doI nufodIngnosfIco. Isfns, on In
modIdn quo oI oquIo rosonsnbIo do !S! Io consIdoro oorfuno, odrn sor
doIogndns n dIsfInfos gruos do In comunIdnd unIvorsIfnrIn.
34 SEGUNDO PASO: AUTODIAGNSTICO
E


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
RECOPILACIN DE INFORMACIN 35
Esquema 7. Mapa de impactos universitarios positivos
GESTIN RESPONSABLE DE LOS IMPACTOS UNIVERSITARIOS
Organizacin
Participacin
Impactos
positivos
Sistema de gestin tico y
transparente
Buenas prcticas
laborales
Buenas prcticas
ambientales
Redes de
capital social
Comunidades
incluyentes de
aprendizaje
Formacin
ciudadana y
profesional
responsable
Mallas
curriculares
socialmente
consen-
suadas
Aprendizaje
socialmente
pertinente
y solidario
Promocin
de la inter y
transdisciplinariedad
Responsabilidad
social de la
ciencia
Pertinencia
social de
la investi-
gacin
Proyectos de desarrollo socialmente sostenibles
E
d
u
c
a
c
i

n
C
o
g
n
i
c
i


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Las herramientas del autodiagnstico
Presentamos a continuacin tres tipos de herramientas para la recoleccin de
InformncIon doI nufodIngnosfIco nrfIcInfIvo.
HorrnmIonfns do orcocIonos do Ios ncforos Infornos
o frnfn do rocogor Ins orcocIonos quo Ios ncforos unIvorsIfnrIos (osfudInnfos,
doconfos, ndmInIsfrnfIvos, nuforIdndos) fIonon ncorcn doI dosomono do su unI-
vorsIdnd on Ios cunfro ojos do rosonsnbIIIdnd socInI. Isfns horrnmIonfns son do
fros fIos.
A. Cruos focnIos
Infondomos oI gruo focnI como unn dIscusIon nbIorfn onfro un gruo do orso-
nns osocInImonfo soIoccIonndns, con In nyudn do unns rogunfns gun. !n dIs-
cusIon, dIrIgIdn y grnbndn or un modorndor, so confrn on un fomn osochco
sobro oI nufodIngnosfIco !S!. II modorndor fIono In hnbIIIdnd do ormIfIr In IIbro
oxrosIon onfro Ios nrfIcInnfos o InfroducIr rogunfns quo rofundIcon Ins oI-
nIonos vorfIdns y gonoron nuovns rogunfns o nuovos nsocfos do In fomfIcn. !os
gruos focnIos quo rosonfnmos son nnfo fodo un osncIo-fIomo nrn rooxIonnr
y dIscufIr junfos sobro fomns do rosonsnbIIIdnd socInI on In unIvorsIdnd. Iuo-
don ormIfIrnos orcIbIr zonns do rosIsfoncIns InsfIfucIonnIos como fnmbIon sor
fuonfo do Idons cronfIvns y soIucIonos Innovndorns nrn Ios robIomns do In vIdn
cofIdInnn on In unIvorsIdnd.
Proceso:
X SoIoccIonnr onfro cInco y l5 orsonns (osfudInnfos, doconfos o ndmInIsfrnfIvos)
fomnndo on cuonfn nsocfos como nnfIguodnd do In orsonn on In unIvorsIdnd,
vnrIodnd y dIvorsIdnd do Ins rons (osocInIIdndos, fncuIfndos, donrfnmonfos,
ohcInns, confros do InvosfIgncIon, ofc.), gonoro, nIvoI jorrquIco, nIvoI socIooco-
nomIco y cunIquIor rnsgo ndIcIonnI orfInonfo.
X IxIIcnrIos In rnzon do sor doI gruo focnI (nufodIngnosfIco !S!) y oI rocoso
do In sosIon (grnbncIon y rosorvncIon doI nnonImnfo).
X IxIIcnrIos brovomonfo oI ojo fomfIco do rosonsnbIIIdnd socInI quo sor frn-
fndo durnnfo In sosIon (rogunfn confrnI doI ojo, mnn do Imncfos nognfIvos
y osIfIvos osIbIos) sIn InducIr nIngunn InformncIon quo cnIIhquo osIfIvn o
nognfIvnmonfo oI dosomono do In unIvorsIdnd roforonfo nI fomn.
36 SEGUNDO PASO: AUTODIAGNSTICO
S


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
X ConducIr oI dobnfo sIguIondo oI osquomn gonornI:
X Como orcIbon oI dosomono do In unIvorsIdnd rosocfo n osfo fomn
W CuIos son sus Iogros or quo
W CuIos son Ios unfos nognfIvos or quo
X Quo sugoroncIns do mojorn uodon Innfonr
X Como so InvoIucrnrnn orsonnImonfo nrn hncor ronIIdnd osfn mojorn
I. Incuosfns
ConcobIdns como oncuosfns do orcocIon, con nhrmncIonos osIfIvns y un for-
mnfo do rosuosfn fIo !Ikorf con soIs ocIonos dohnIdns doI sIguIonfo modo:
l: fofnImonfo on dosncuordo
2: on dosncuordo
3: nrcInImonfo on dosncuordo
4: nrcInImonfo do ncuordo
5: do ncuordo
6: fofnImonfo do ncuordo
Proceso:
X SoIoccIonnr n unn obIncIon osfndsfIcnmonfo rorosonfnfIvn do In comunIdnd
unIvorsIfnrIn (osfudInnfos, doconfos y ndmInIsfrnfIvos) on roIncIon con oI ojo
do rosonsnbIIIdnd socInI osfudIndo.
X AIIcnr In oncuosfn nnonImnmonfo. In In modIdn do Io osIbIo, frnfnr do nII-
cnrIn on formn vIrfunI, nrn quo fodos Ios oncuosfndos so oncuonfron on condI-
cIonos sImIInros y nIngun oncuosfndor uodn InuoncInr on In rocoIoccIon do
In InformncIon.
X Ofrocor n Ios oncuosfndos, on nIgunos cnsos, un documonfo oxIIcnfIvo do for-
mInos cInvo do In oncuosfn nrn IImIfnr In InforrofncIon subjofIvn do cIorfos
formInos.
C. InfrovIsfns
Inrn Ins nuforIdndos do In unIvorsIdnd, so rocodor n ronIIznr onfrovIsfns or-
sonnIos fomnndo como gun nrn Ins rogunfns Ios dIvorsos fomns IIgndos n Ios
ojos do rosonsnbIIIdnd socInI.
LAS HERRAMIENTAS DEL AUTODIAGNSTICO 37


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
HorrnmIonfn do rosuIfndos do dosomono
o rosonfnn IndIcndoros do dosomono on Ios cunfro ojos do rosonsnbIIIdnd so-
cInI. So frnfn do modIr oI dosomono do In unIvorsIdnd on osos mbIfos y obfonor
dnfos concrofos y cunnfIhcnbIos quo Io ormIfnn conocor n In unIvorsIdnd cuI os
su sIfuncIon on cndn uno do oIIos.
HorrnmIonfn do IdonfIhcncIon do oxocfnfIvns do Ios gruos do
Inforos oxfornos
o roorcIonnn sugoroncIns y unn vIsIon do conjunfo do Ios gruos do Inforos
oxfornos nrn quo In unIvorsIdnd uodn IdonfIhcnr n Ios suyos y hncor unn roco-
IIncIon do cuIos son sus domnndns y oxocfnfIvns rosocfo do oIIn.
Ho nqu un cundro quo rosumo Ins dIforonfos horrnmIonfns rouosfns, con su
rosocfIvn gInn nrn fncIIIfnr su IdonfIhcncIon:
38 SEGUNDO PASO: AUTODIAGNSTICO
S
S


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
Campus
responsable
Estudiantes
Docentes
Personal no docente
Autoridades
Focus
(pg. 40)
Encuesta
(pg. 40-41)
Focus
(pg. 42)
Encuesta
(pg. 42-43)
Focus
(pg. 43-44)
Encuesta
(pg. 44-45)
Entrevista
(pg. 45-46)
Focus
(pg. 47)
Encuesta
(pg. 47-48)
Focus
(pg. 48)
Encuesta
(pg. 49)
Entrevista
(pg. 49)
Focus
(pg. 51)
Encuesta
(pg. 51-53)
Entrevista
(pg. 53)
Focus
(pg. 54-55)
Encuesta
(pg. 55)
Focus
(pg. 56)
Encuesta
(pg. 56-57)
Entrevista
(pg. 58)
Indicadores
cuantitativos
(pg. 58-59)
Indicadores
cuantitativos
(pg. 60)
Indicadores
cuantitativos
(pg. 61)
Indicadores
cuantitativos
(pg. 62)
Entrevistas
(pg. 63-65)
Entrevistas
(pg. 63-65)
Entrevistas
(pg. 63-65)
Entrevistas
(pg. 63-65)
7LYJLWJPVULZKLSVZ
HJ[VYLZPU[LYUVZ
0KLU[PJHJP}UKL
L_WLJ[H[P]HZKLSVZNY\WVZ
KLPU[LYtZL_[LYUVZ
,QLZKL
YLZWVUZHIPSPKHK
ZVJPHS
9LZ\S[HKVZKL
KLZLTWL|V
Participacin
social
Formacin
profesional y
ciudadana
Gestin social
del conocimiento
Estudiantes
Docentes de
extensin
Autoridades
Estudiantes
Docentes
Autoridades
Docentes
investigadores
Autoridades
LAS HERRAMIENTAS DEL AUTODIAGNSTICO 39


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
HorrnmIonfn l: orcocIonos do Ios ncforos Infornos
Campus responsable
Irogunfn ojo: Como dobomos orgnnIznrnos nrn quo nuosfrn unIvorsIdnd son
socInI y nmbIonfnImonfo rosonsnbIo
I!I!ICO: IST!IATIS
TIIO: C!!IO IOCA!
l. !ovIsnr con Ios nrfIcInnfos doI gruo focnI oI sIgnIhcndo doI rocoso do !S!
y In rnzon do sor doI rosonfo gruo focnI.
2. !ovIsnr con Ios nrfIcInnfos Ios fomns roInfIvos nI ojo cnmus rosonsnbIo:
X orochos humnnos, oquIdnd do gonoro y no dIscrImInncIon.
X osnrroIIo orsonnI y rofosIonnI, buon cIImn do frnbnjo y nIIcncIon do Ios
dorochos InbornIos.
X ModIo nmbIonfo (cnmus sosfonIbIo).
X TrnnsnroncIn y domocrncIn (buon gobIorno).
X ComunIcncIon y mnrkofIng rosonsnbIos.
3. ConducIr oI dobnfo sIguIondo oI osquomn gonornI:
X Como orcIbon oI dosomono do In unIvorsIdnd rosocfo n osfo fomn.
W CuIos son sus Iogros, or quo.
W CuIos son Ios unfos nognfIvos, or quo.
X Quo sugoroncIns do mojorn uodon Innfonr.
X Como so InvoIucrnrnn orsonnImonfo nrn hncor ronIIdnd osfn mojorn.
So odrn ufIIIznr nIgunns nhrmncIonos do In rosocfIvn oncuosfn como rogun-
fns-guns nrn In dIscusIon.
I!I!ICO: IST!IATIS
TIIO: IC!ISTA
40 SEGUNDO PASO: AUTODIAGNSTICO


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
LAS HERRAMIENTAS DEL AUTODIAGNSTICO 41
Campus responsable
Encuesta para estudiantes
T
o
t
a
l
m
e
n
t
e

e
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
E
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
P
a
r
c
i
a
l
m
e
n
t
e

e
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
P
a
r
c
i
a
l
m
e
n
t
e

d
e

a
c
u
e
r
d
o
D
e

a
c
u
e
r
d
o
T
o
t
a
l
m
e
n
t
e

d
e

a
c
u
e
r
d
o
1. En la universidad las relaciones interpersonales son en general de res-
peto y cordialidad.
2. Percibo que hay un buen clima laboral entre los trabajadores de la uni-
versidad.
3. Entre profesores y estudiantes hay un trato de respeto y colaboracin.
4. No percibo discriminacin por gnero, raza, nivel socioeconmico u
orientacin poltica o sexual.
5. Hay equidad de gnero en el acceso a los puestos directivos.
6. Me siento escuchado como ciudadano, puedo participar en la vida ins-
titucional.
7. La universidad est organizada para recibir a estudiantes con necesida-
des especiales.
8. La universidad toma medidas para la proteccin del medio ambiente en
el campus.
9. He adquirido hbitos ecolgicos desde que estoy en la universidad.
10. Percibo que el personal de la universidad recibe una capacitacin y di-
rectivas para el cuidado del medio ambiente en el campus.
11. Los procesos para elegir a las autoridades son transparentes y democr-
ticos.
12. Las autoridades toman las grandes decisiones en forma democrtica y
consensuada.
13. Percibo coherencia entre los principios que declara la universidad y lo
que se practica en el campus.
14. Los estudiantes se preocupan y participan activamente en la vida univer-
sitaria.
15. Los estudiantes tienen una participacin adecuada en las instancias de
gobierno.
16. En la universidad reina la libertad de expresin y participacin para todo
el personal docente, no docente y estudiantes.
17. Se me informa de modo transparente acerca de todo lo que me con-
cierne y afecta en la universidad.
18. Los mensajes publicitarios que difunde la universidad son elaborados
con criterios ticos y de responsabilidad social.
19. La universidad nos invita a mantener buenas relaciones con las dems
universidades con las cuales compite.
20. La universidad busca utilizar sus campaas de marketing para promover
valores y temas de responsabilidad social.
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
I!I!ICO: OCITIS
TIIO: C!!IO IOCA!
Tomonso como roforoncIn Ins IndIcncIonos nrn oI gruo focnI do osfudInnfos on
In gInn 40.
I!I!ICO: OCITIS
TIIO: IC!ISTA

42 SEGUNDO PASO: AUTODIAGNSTICO
Campus responsable
Encuesta para docentes
T
o
t
a
l
m
e
n
t
e

e
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
E
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
P
a
r
c
i
a
l
m
e
n
t
e

e
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
P
a
r
c
i
a
l
m
e
n
t
e

d
e

a
c
u
e
r
d
o
D
e

a
c
u
e
r
d
o
T
o
t
a
l
m
e
n
t
e

d
e

a
c
u
e
r
d
o
1. Estoy satisfecho con el nivel de remuneracin que brinda la
universidad.
2. Estoy satisfecho con los benefcios sociales y profesionales que brinda
la universidad.
3. Dentro de la universidad se promueve el trabajo en equipo y la
solidaridad.
4. Existe un buen clima laboral entre el personal.
5. La universidad brinda facilidades para el desarrollo personal y profesional
de los profesores.
6. Hay equidad de gnero en las instancias de gobierno de la universidad.
7. No existe discriminacin en el acceso a la docencia, ni por gnero, reli-
gin, raza, orientacin poltica o sexual.
8. La universidad es socialmente responsable con su personal docente y
no docente.
9. La universidad es ambientalmente responsable.
10. Existe una poltica institucional para la proteccin del medio ambiente en
el campus.
11. El personal docente y no docente recibe una capacitacin en temas
ambientales por parte de la universidad.
12. La organizacin de la vida en el campus permite a las personas adquirir
hbitos ecolgicos adecuados.
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
Contina


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
13. Las autoridades de la universidad han sido elegidas en forma democrtica y
transparente.
14. Me siento escuchado como ciudadano y puedo participar activamente
en la vida institucional.
15. La universidad me informa adecuadamente acerca de todas las decisio-
nes institucionales que me conciernen y afectan.
16. Se brinda peridicamente informacin econmico-fnanciera al personal de
la universidad.
17. Percibo coherencia entre los principios que declara la universidad y lo
que se practica en el campus.
18. La comunicacin y el marketing de la universidad se llevan a cabo en
forma socialmente responsable.
19. La universidad promueve relaciones de cooperacin con otras universi-
dades del medio.
20. La universidad busca utilizar sus campaas de marketing para promover
valores y temas de responsabilidad social.
LAS HERRAMIENTAS DEL AUTODIAGNSTICO 43
Campus responsable
Encuesta para docentes
(Continuacin)
T
o
t
a
l
m
e
n
t
e

e
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
E
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
P
a
r
c
i
a
l
m
e
n
t
e

e
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
P
a
r
c
i
a
l
m
e
n
t
e

d
e

a
c
u
e
r
d
o
D
e

a
c
u
e
r
d
o
T
o
t
a
l
m
e
n
t
e

d
e

a
c
u
e
r
d
o
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
I!I!ICO: II!SOA! O OCITI
TIIO: C!!IO IOCA!
II orsonnI no doconfo os oI grnn oIvIdndo doI rocoso formnfIvo on In unIvorsI-
dnd. So rofoxfo do quo no nrfIcIn dIrocfnmonfo on In ncfIvIdnd ncndomIcn so
Io consIdorn como un rocurso do soorfo, oducnfIvnmonfo noufrnI, do Ios rocosos
ncndomIcos.
!n nfoncIon n Ios rocosos orgnnIzncIonnIos quo subyncon n In hIosofn do In
!S! nos ormIfo suornr osfn vIsIon osfrochn o IncIuIr nI orsonnI no doconfo on
In dInmIcn gonornI do rosonsnbIIIdnd socInI do In comunIdnd unIvorsIfnrIn. Ior
oso, os rovochoso rounIr n orsonns doI mbIfo ndmInIsfrnfIvo y rooxIonnr con
oIIos ncorcn do su roI on In vIdn doI cnmus.


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
44 SEGUNDO PASO: AUTODIAGNSTICO
In In ronIIzncIon do Ios gruos focnIos sor Imorfnnfo ovIfnr In rosoncIn
do Ios nIfos dIrocfIvos ndmInIsfrnfIvos nrn no InhIbIr In IIbro oxrosIon doI
orsonnI.
Tomonso como roforoncIn Ins IndIcncIonos nrn oI gruo focnI do osfudInnfos,
on In gInn 40.
I!I!ICO: II!SOA! O OCITI
TIIO: IC!ISTA
Campus responsable
Encuesta para personal no docente
T
o
t
a
l
m
e
n
t
e

e
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
E
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
P
a
r
c
i
a
l
m
e
n
t
e

e
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
P
a
r
c
i
a
l
m
e
n
t
e

d
e

a
c
u
e
r
d
o
D
e

a
c
u
e
r
d
o
T
o
t
a
l
m
e
n
t
e

d
e

a
c
u
e
r
d
o
1. Estoy satisfecho con el nivel de remuneracin que brinda la
universidad.
2. Estoy satisfecho con los benefcios sociales y profesionales que brinda
la universidad.
3. Dentro de la universidad se promueve el trabajo en equipo y la
solidaridad.
4. Existe un buen clima laboral entre el personal.
5. La universidad brinda facilidades para el desarrollo personal y profesional
de sus empleados.
6. Hay equidad de gnero en las instancias de gobierno de la universidad.
7. No existe discriminacin en el acceso al empleo, ni por gnero, religin,
raza, orientacin poltica o sexual.
8. La universidad es socialmente responsable con su personal no do-
cente.
9. La universidad es ambientalmente responsable.
10. Existe una poltica institucional para la proteccin del medio ambiente en
el campus.
11. El personal recibe una capacitacin en temas ambientales por parte de la
universidad.
12. La organizacin de la vida en el campus permite a las personas adquirir
hbitos ecolgicos adecuados.
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
Contina
1 2 3 4 5 6


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
LAS HERRAMIENTAS DEL AUTODIAGNSTICO 45
Campus responsable
Encuesta para personal no docente
(Continuacin)
T
o
t
a
l
m
e
n
t
e

e
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
E
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
P
a
r
c
i
a
l
m
e
n
t
e

e
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
P
a
r
c
i
a
l
m
e
n
t
e

d
e

a
c
u
e
r
d
o
D
e

a
c
u
e
r
d
o
T
o
t
a
l
m
e
n
t
e

d
e

a
c
u
e
r
d
o
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
13. Las autoridades de la universidad han sido elegidas en forma democr-
tica y transparente.
14. Me siento escuchado como ciudadano y puedo participar activamente
en la vida institucional.
15. En la universidad hay libertad sindical.
16. La universidad me informa adecuadamente acerca de todas las decisio-
nes institucionales que me conciernen y afectan.
17. Se brinda peridicamente informacin econmico-fnanciera al personal
de la universidad.
18. Percibo coherencia entre los principios que declara la universidad y lo
que se practica en el campus.
19. La comunicacin y el marketing de la universidad se llevan a cabo en
forma socialmente responsable.
20. La universidad busca utilizar sus campaas de marketing para promover
valores y temas de responsabilidad social.
I!I!ICO: A!TO!IAIS
TIIO: IT!IVISTA
!n rocoIIncIon do InformncIon or nrfo do Ins nuforIdndos ncndomIcns y no ncn-
domIcns do In unIvorsIdnd so hnr n frnvos do onfrovIsfns orsonnIos.
So rovIsnrn con cndn orsonn Ios cunfro ojos do rosonsnbIIIdnd socInI y
Ios dIvorsos subfomns. Inrn cndn uno do osfos, so odIr rocIsIon ncorcn do
cIorfos unfos roforonfos n Ins oIfIcns oxIcIfnmonfo dIscufIdns o ImIomon-
fndns or nrfo do Ins dIvorsns InsfnncIns do gobIorno y oI grndo do dosnrroIIo
Iogrndo.


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
1. Derechos humanos, equidad de gnero
y no discriminacin.
2. Desarrollo personal y profesional, buen
clima de trabajo y aplicacin de los
derechos laborales.
3. Medio ambiente (campus sostenible)
4. Transparencia y democracia
(buen gobierno).
5. Comunicacin y marketing
responsables.
1. Presencia de temticas ciudadanas
y de responsabilidad social en
el currculo (DD.HH., desarrollo
sostenible, tica profesional y cvica,
gestin de la RS, etctera).
2. Articulacin entre profesionalizacin
y voluntariado solidario.
3. Aprendizaje profesional basado en
proyectos sociales.
4. Integracin de actores sociales
externos en el diseo de las mallas
curriculares.
1. Promocin de la inter y
transdisciplinariedad.
2. Integracin de actores sociales externos
en las investigaciones y el diseo de
lneas de investigacin.
3. Difusin y transferencia de
conocimientos socialmente tiles
hacia pblicos desfavorecidos.
4. Promocin de investigaciones aplicadas
a temas de desarrollo (Objetivos del
Milenio, Pacto Global, etctera).
1. Integracin de la formacin acadmica
con la proyeccin social (comunidades
de aprendizaje mutuo para el desarrollo).
2. Lucha contra el asistencialismo y
paternalismo en el servicio universitario
a la comunidad.
3. Promocin de redes sociales para el
desarrollo (creacin de capital social).
4. Participacin activa en la agenda
local y nacional de desarrollo.
Estrategias y polticas explcitas para
asegurar buenas prcticas instituciona-
les en estos temas (sistema de gestin
ambiental, gestin de los recursos
humanos, politicas de igualdad, estrate-
gias de inclusin, etctera).
Poltica explcita para la seleccin de
proveedores con criterios sociales y
ambientales.
Ejes de
responsabilidad
social
Temas a observar
en el
autodiagnstico
Puntos a precisar
Campus
responsable
Formacin
profesional y
ciudadana
Vnculos de cada facultad con actores
externos y proyectos de desarrollo
para mejorar la pertinencia social de la
enseanza (convenios de colaboracin
formativa, proyectos universidad-
empresa, etctera).
Poltica de inclusin de estudiantes
pertenecientes a grupos marginados
(becas, convenios, etctera).
Existencia de una poltica de incentivos
para los modelos educativos vinculados
con proyectos sociales.
Revisin peridica de las mallas
curriculares con criterios de responsa-
bilidad social.
46 SEGUNDO PASO: AUTODIAGNSTICO
Vnculos de los equipos y centros de
investigacin con actores externos
para mejorar la pertinencia social de la
investigacin.
Existencia de reuniones peridicas con
docentes para analizar los presupues-
tos epistemolgicos de las carreras
enseadas.
Existencia de una poltica de promocin
de la inter y transdisciplinariedad.
Gestin social
del conocimiento
Participacin
social
Existencia de convenios con actores
sociales externos para programas de
desarrollo.
Existencia de una poltica de incentivo
para la articulacin entre extensin,
formacin acadmica e investigacin.


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
IormncIon rofosIonnI y cIudndnnn
Irogunfn ojo: Como dobomos orgnnIznrnos nrn quo nuosfrn unIvorsIdnd formo
cIudndnnos rosonsnbIos do fomonfnr un dosnrroIIo ms humnno y sosfonIbIo
I!I!ICO: IST!IATIS
TIIO: C!!IO IOCA!
ATICI: Is rocIso ronIIznr or Io monos un gruo focnI nrn cndn oso-
cInIIdnd do rogrndo onsonndn on In unIvorsIdnd (orIonfncIonos humnnsfIcns,
cIonfhcns, omrosnrInIos, ofc.), junfnndo osfudInnfos InscrIfos on unn mIsmn
cnrrorn, oro on nnos dIforonfos nrn vor In ovoIucIon do Ins oInIonos sogun In
nnfIguodnd doI nIumno.
Tomonso como roforoncIn Ins IndIcncIonos nrn oI gruo focnI do osfudInnfos,
on In gInn 40.
I!I!ICO: IST!IATIS
TIIO: IC!ISTA
LAS HERRAMIENTAS DEL AUTODIAGNSTICO 47


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
48 SEGUNDO PASO: AUTODIAGNSTICO
I!I!ICO: OCITIS
TIIO: C!!IO IOCA!
ATICI: Is rocIso ronIIznr or Io monos un gruo focnI nrn cndn osocIn-
IIdnd (humnnsfIcns, cIonfhcns, omrosnrInIos, ofc.), junfnndo doconfos do unn
mIsmn cnrrorn rofosIonnI.
Tomonso como roforoncIn Ins IndIcncIonos nrn oI gruo focnI do osfudInnfos
on In gInn 40.
Formacin profesional y ciudadana
Encuesta para estudiantes
T
o
t
a
l
m
e
n
t
e

e
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
E
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
P
a
r
c
i
a
l
m
e
n
t
e

e
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
P
a
r
c
i
a
l
m
e
n
t
e

d
e

a
c
u
e
r
d
o
D
e

a
c
u
e
r
d
o
T
o
t
a
l
m
e
n
t
e

d
e

a
c
u
e
r
d
o
1. La universidad me brinda una formacin tica y ciudadana que me ayuda
a ser una persona socialmente responsable.
2. Mi formacin es realmente integral, humana y profesional, y no slo es-
pecializada.
3. La universidad me motiva para ponerme en el lugar de otros y reaccionar
contra las injusticias sociales y econmicas presentes en mi contexto
social.
4. Mi formacin me permite ser un ciudadano activo en defensa del medio
ambiente e informado acerca de los riesgos y alternativas ecolgicas al
desarrollo actual.
5. Los diversos cursos que llevo en mi formacin estn actualizados y res-
ponden a necesidades sociales de mi entorno.
6. Dentro de mi formacin he tenido la oportunidad de relacionarme cara a
cara con la pobreza.
7. Dentro de mis cursos he tenido la oportunidad de participar en proyectos
sociales fuera de la universidad.
8. Mis profesores vinculan sus enseanzas con los problemas sociales y
ambientales de la actualidad.
9. Dentro de mi formacin tengo la posibilidad de conocer a especialistas
en temas de desarrollo social y ambiental.
10. Dentro de mis cursos he tenido la oportunidad de hacer investigacin
aplicada a la solucin de problemas sociales y/o ambientales.
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
LAS HERRAMIENTAS DEL AUTODIAGNSTICO 49
I!I!ICO: OCITIS
TIIO: IC!ISTA
Formacin profesional y ciudadana
Encuesta para docentes
T
o
t
a
l
m
e
n
t
e

e
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
E
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
P
a
r
c
i
a
l
m
e
n
t
e

e
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
P
a
r
c
i
a
l
m
e
n
t
e

d
e

a
c
u
e
r
d
o
D
e

a
c
u
e
r
d
o
T
o
t
a
l
m
e
n
t
e

d
e

a
c
u
e
r
d
o
1. La universidad brinda a los estudiantes una formacin tica y ciudadana
que los ayuda a ser personas socialmente responsables.
2. He tenido reuniones con colegas para examinar los aspectos de respon-
sabilidad social ligados a la carrera que enseo.
3. Percibo que los estudiantes estn bien informados acerca de las in-
justicias sociales y los riesgos ecolgicos del mundo actual.
4. Los diversos cursos que dicto estn actualizados y responden a necesi-
dades sociales del entorno.
5. En los cursos a mi cargo los estudiantes tienen que hacer actividades
que impactan positivamente en el entorno social.
6. Vinculo a menudo los contenidos temticos enseados con los proble-
mas sociales y ambientales de la actualidad.
7. He tenido la oportunidad de vincular cursos a mi cargo con proyectos
sociales fuera de la universidad.
8. He participado en actividades de voluntariado solidario con colegas y
alumnos.
9. En mi especialidad hemos tenido reuniones con actores sociales exter-
nos para discutir la pertinencia social del currculo.
10. Hemos tenido reuniones con egresados de la especialidad para discutir
la adecuacin del currculo a las demandas sociales actuales.
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
I!I!ICO: A!TO!IAIS
TIIO: IT!IVISTA
Tomoso como roforoncIn oI cundro con Ios fomns y unfos n rocIsnr, on In -
gInn 46.


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
50 SEGUNDO PASO: AUTODIAGNSTICO
P
Gestin social del conocimiento
rogunfn ojo: Como dobomos orgnnIznrnos nrn quo nuosfrn unIvorsIdnd roduzcn
conocImIonfos quo In socIodnd uodn nrovochnr nrn nfondor Ins cnroncIns cog-
nIfIvns quo nfocfnn su dosnrroIIo
Isfo ojo do rosonsnbIIIdnd socInI nocosIfn unn rocIsIon foorIcn rosocfo n un
concofo cInvo: In frnnsdIscIIInnrIodnd. Ior osfn rnzon rosonfnmos nqu unn
dohnIcIon oxfonsn do osfn nocIon, quo odr ufIIIznr oI rosonsnbIo do Ios gruos
focnIos con doconfos InvosfIgndoros nrn InfroducIr In dIscusIon. As, oI frnbnjo do
rocoIIncIon do orcocIonos so oncnuzn hncIn In dIroccIon dosondn.
Transdisciplinariedad
!n ovoIucIon doI formIno ndmIfo dIvorsns Iocfurns y concocIonos. Todns
oIIns, sIn ombnrgo, rohoron n unn nuovn mnnorn do orgnnIznr oI conocI-
mIonfo, roducIondo nuosfrns mnnorns do onsnr In ronIIdnd. osdo un
unfo do vIsfn hIsforIco, Ios dIscursos sobro frnnsdIscIIInnrIodnd hnn
ovoIucIonndo mucho on roInfIvnmonfo oscnsns docndns.
Is osIbIo dIforoncInr fros momonfos on osfn concocIon:
Primer momento (1970): dIIogo onfro dIsfInfos snboros y os-
tructuras sistmicas del conocimiento (ms asociado al campo de
In InfordIscIIInnrIodnd).
Segundo momento (1987): onfro, n frnvos y ms nII do Ins
dIscIIInns: InvosfIgncIonos frnnsdIscIIInnrIns do fIo orIonfndo/
nIIcndo, dondo so InvoIucron ncforos do fuorn do In ncndomIn.
Tercer momento (1990-2000): InvosfIgncIon orIonfndn ms nII
do Io dIscIIInnrIo, rcfIcn, nrfIcInfIvn y rocosunI: cnmos
donde el desarrollo social, tcnico y econmico interactan con
comononfos do vnIoros y cuIfurn.
Inrn dIvorsos nuforos, oI nucIoo do In Idon do frnnsdIscIIInnrIodnd os
In osIbIIIdnd do quo dIforonfos dIscIIInns ncndomIcns frnbnjon do mn-
norn conjunfn con rofosIonnIos y bonohcInrIos nrn rosoIvor robIomns
concrofos doI mundo ronI. !n IncororncIon do conocImIonfos no sIsfomn-
fIzndos do mnnorn cIonfhcn on In IdonfIhcncIon y rosoIucIon do robIo-
mns os unn cnrncforsfIcn dIsfInfIvn.
Is Imorfnnfo subrnynr quo In frnnsdIscIIInnrIodnd no nIogn In Im-
orfnncIn do Ios dosnrroIIos dIscIIInnrIos, sIno quo Ios ofoncIn n frnvos
(Contina)


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
LAS HERRAMIENTAS DEL AUTODIAGNSTICO 51
do Ios dIIogos y In forfIIIzncIon cruzndn. Is dosdo nqu quo so uodo
onfondor con cInrIdnd In susfnncIn doI rohjo frnns, quo sIgnIhcn n In
voz un movImIonfo onfro, n frnvos do y ms nII do Ins dIscIIInns.
Isfo fnmbIon romuovo osfrnfogIns quo fIondon n gonornr nsnroIns
onfro Ins cIoncIns focnoIogIcns, Ins humnnIdndos y Ins nrfos.
o ncuordo con In Cnrfn do In TrnnsdIscIIInnrIodnd
l
(l994), Ins fros
cnrncforsfIcns fundnmonfnIos do In ncfIfud y vIsIon frnnsdIscIIInnrIn
son oI rIgor, In norfurn y In foIornncIn. !Igor on Ios nrgumonfos, fo-
mnndo on consIdorncIon fodos Ios dnfos oxIsfonfos como In mojor bnrrorn
fronfo n Ins osIbIos dIsforsIonos; In norfurn InvoIucrn In ncofncIon do
Io dosconocIdo, Io Inosorndo y Io ImrovIsIbIo; In foIornncIn ImIIcn oI
roconocImIonfo doI dorocho do Idons y vordndos ouosfns n Ins roIns.
osdo nuosfro unfo do vIsfn, so uodo cnrncforIznr, n In voz, or su
ncfIfud nbIorfn n Ios onIncos y n Io dosconocIdo; y or su osfrnfogIn do
conjugncIon do dIsfInfos fIos do conocImIonfos (dIscIIInnrIos y oxfrn-
dIscIIInnrIos) quo ormIfo roono In nrfIcuIncIon do ncforos dIvorsos
nrn In roduccIon do un conocImIonfo orfInonfo.
IrnnoIs VnIInoys y !uIs CnrrIzo, Responsabilidad social universitaria
CD multimedia de la Iniciativa Interamericana de Capital Social,
tica y Desarrollo, Innco InfornmorIcnno do osnrroIIo (II), 2006.
I!I!ICO: OCITIS IVISTICAO!IS
TIIO: C!!IO IOCA!
Is rovochoso junfnr InvosfIgndoros do dIsfInfns osocInIIdndos do In unIvorsIdnd
nrn fonor un nmIIo osocfro do unfos do vIsfn oIsfomoIogIcos y oxorIoncIn
rofosIonnI.
Tomonso como roforoncIn Ins IndIcncIonos nrn oI gruo focnI do osfudInnfos,
on In gInn 40.
I!I!ICO: OCITIS IVISTICAO!IS
TIIO: IC!ISTA
1
Di:pcniL|e en hIIp://www.f|c:cfc.crg/ccc/c14Irc.hIm {fechc ce ccce:c: 1 ce :epIiemLre ce 2008).
(Continuacin)


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Contina
52 SEGUNDO PASO: AUTODIAGNSTICO
Gestin social del conocimiento
Encuesta para docentes investigadores
T
o
t
a
l
m
e
n
t
e

e
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
E
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
P
a
r
c
i
a
l
m
e
n
t
e

e
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
P
a
r
c
i
a
l
m
e
n
t
e

d
e

a
c
u
e
r
d
o
D
e

a
c
u
e
r
d
o
T
o
t
a
l
m
e
n
t
e

d
e

a
c
u
e
r
d
o
1. La universidad cuenta con lneas de investigacin orientadas al desarro-
llo social y la sostenibilidad ambiental.
2. Los temas de investigacin son defnidos en consulta con los intereses
de los grupos externos involucrados.
3. Durante la investigacin existen procesos de consulta con los usuarios
de los resultados a travs de entrevistas, reuniones comunitarias u otros
dispositivos.
4. Los grupos externos involucrados en la investigacin participan de su
evaluacin fnal, cuyos resultados se integran al documento.
5. Los problemas multidimensionales son investigados de manera interdis-
ciplinaria.
6. Los equipos interdisciplinarios de investigacin incorporan en su proceso
a actores no universitarios.
7. En la universidad existen dispositivos de capacitacin transdisciplinaria
para docentes e investigadores.
8. La universidad establece alianzas y sinergias con otros actores (gobierno,
empresas, u ONG) para elaborar polticas de conocimiento, lneas de
investigacin o campos de formacin adecuados a los requerimientos
sociales.
9. La universidad cuenta con sistemas de promocin de investigaciones
socialmente tiles.
10. La universidad cuenta con dispositivos regulares para el seguimiento de
las politicas pblicas, asi como la identifcacin y anlisis de los grandes
temas de la sociedad.
11. En la universidad se promueve y estimula el dilogo entre investigadores
y decisores polticos.
12. La universidad cuenta con medios especifcos de difusin y transferencia
de conocimientos a la ciudadana.
13. La universidad promueve la divulgacin cientifca y la difusin del saber
a pblicos marginados de la academia.
14. La universidad investiga las necesidades de conocimiento pertinente de
los grupos sociales ms excluidos y trata de satisfacerlas.
15. La universidad promueve la capacitacin de diversos grupos sociales
para la investigacin y produccin de conocimientos propios.
16. La universidad promueve la incorporacin permanente de resultados
de investigacin, estudios de caso y metodologas en los currculos.
17. Los estudiantes de pregrado deben obligatoriamente practicar la inves-
tigacin en varios cursos de su formacin.
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
LAS HERRAMIENTAS DEL AUTODIAGNSTICO 53
Gestin social del conocimiento
Encuesta para docentes investigadores
(Continuacin)
T
o
t
a
l
m
e
n
t
e

e
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
E
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
P
a
r
c
i
a
l
m
e
n
t
e

e
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
P
a
r
c
i
a
l
m
e
n
t
e

d
e

a
c
u
e
r
d
o
D
e

a
c
u
e
r
d
o
T
o
t
a
l
m
e
n
t
e

d
e

a
c
u
e
r
d
o
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
18. Los proyectos y programas de investigacin incorporan sistemtica-
mente a los alumnos.
19. Los investigadores de la universidad disponen de tiempo y recursos para
atender a los alumnos que lo desean.
20. La universidad promueve un cdigo de tica de la ciencia y de los cientif-
cos, asi como la vigilancia ciudadana de la actividad cientifca.
I!I!ICO: A!TO!IAIS
TIIO: IT!IVISTA
Tomoso como roforoncIn oI cundro con Ios fomns y unfos n rocIsnr, on In -
gInn 46.
Participacin social
regunta eje: Como dobomos orgnnIznrnos nrn quo nuosfrn unIvorsIdnd Info-
rncfuo ormnnonfomonfo con In socIodnd, n hn do romovor un dosnrroIIo ms
humnno y sosfonIbIo
Isfo ojo do rosonsnbIIIdnd socInI nocosIfn unn rocIsIon foorIcn con rosocfo
n un concofo cInvo quo os In nocIon do comunIdnd do nrondIznjo mufuo nrn oI
dosnrroIIo. Ior oso, oI rosonsnbIo do Ios gruos focnIos con osfudInnfos y docon-
fos do oxfonsIon odr ufIIIznr como horrnmIonfn do nrfIdn nrn InfroducIr In
dIscusIon In dohnIcIon sIguIonfo.
P


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
54 SEGUNDO PASO: AUTODIAGNSTICO
ComunIdnd do nrondIznjo mufuo nrn oI dosnrroIIo
o frnfn do In rounIon do dIvorsos ncforos unIvorsIfnrIos y no unIvorsIfn-
rIos nrn frnbnjnr on oquIo on un royocfo socInI consonsundo, do fnI
modo quo In nccIon coIocfIvn nsoguro un mufuo nrondIznjo ormnnonfo
nI mIsmo fIomo quo confrIbuyn n In soIucIon do un robIomn socInI y/o
nmbIonfnI. II rocoso fIono Ins sIguIonfos cnrncforsfIcns:
l. InfordIscIIInnrIodnd o InforInsfIfucIonnIIdnd: nrfIcIncIon sInorgIcn
do ncforos unIvorsIfnrIos y no unIvorsIfnrIos (socIodnd cIvII, socfor om-
rosnrInI o Isfndo) on oI dIsono y gosfIon do royocfos y rogrnmns
do dosnrroIIo. So ovIfn ns oI royocfo concobIdo on In forro do mnrhI
unIvorsIfnrIn.
2. VIncuIncIon do Ios royocfos con cursos do In mnIIn currIcuInr do unn
o vnrIns cnrrorns. So ovIfn ns In frngmonfncIon onfro royoccIon socInI
y formncIon osfudInnfII y so concIbo n In oxfonsIon como nrfo do In
formncIon rofosIonnI.
3. !fIIIzncIon y roduccIon do conocImIonfos osocInIIzndos y cnncIdn-
dos oxorfns durnnfo Ins dIforonfos ofnns doI royocfo. JusfIhcn quo
oI royocfo so hngn dosdo unn unIvorsIdnd y no dosdo unn OC o
nsocIncIon cnrIfnfIvn.
4. Todn InIcInfIvn conjunfn cumIo con Ios hnos ofIcos do unn nccIon co-
IocfIvn rosofuosn doI cnrcfor cIudndnno do sus ncforos. So ovIfn, grn-
cIns n unn cuIdndosn rooxIon crfIcn con Ios coInborndoros, cnor on oI
nsIsfoncInIIsmo y oI nfornnIIsmo. II nrondIznjo mufuo gnrnnfIzn In
horIzonfnIIdnd do Ins roIncIonos.
5. Todos Ios nIcnncos y Iogros do un royocfo son comunIcndos onfro Ios
mIombros do In comunIdnd unIvorsIfnrIn y Ios socIos oxfornos (ncforos
no unIvorsIfnrIos). As so gnrnnfIzn unn rofronIImonfncIon nrn fodn
In comunIdnd grncIns n In romocIon do Ins buonns rcfIcns.
IrnnoIs VnIInoys y !uIs CnrrIzo, Responsabilidad social universitaria
CD multimedia de la Iniciativa Interamericana de Capital Social,
tica y Desarrollo, Innco InfornmorIcnno do osnrroIIo (II), 2006
I!I!ICO: IST!IATIS
TIIO: C!!IO IOCA!
S


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
LAS HERRAMIENTAS DEL AUTODIAGNSTICO 55
Tomonso como roforoncIn Ins IndIcncIonos nrn oI gruo focnI do osfudInnfos, on
In gInn 40.
I!I!ICO: IST!IATIS
TIIO: IC!ISTA
Participacin social
Encuesta para estudiantes
T
o
t
a
l
m
e
n
t
e

e
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
E
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
P
a
r
c
i
a
l
m
e
n
t
e

e
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
P
a
r
c
i
a
l
m
e
n
t
e

d
e

a
c
u
e
r
d
o
D
e

a
c
u
e
r
d
o
T
o
t
a
l
m
e
n
t
e

d
e

a
c
u
e
r
d
o
1. Percibo que mi universidad se preocupa por los problemas sociales y
quiere que los estudiantes seamos agentes de desarrollo.
2. Percibo que mi universidad mantiene contacto estrecho con actores
clave del desarrollo social (Estado, ONG, organismos internacionales,
empresas).
3. La universidad brinda a sus estudiantes y docentes oportunidades de
interaccin con diversos sectores sociales.
4. En mi universidad se organizan muchos foros y actividades en relacin con
el desarrollo, los problemas sociales y ambientales.
5. Existe en la universidad una poltica explcita para no segregar el acceso
a la formacin acadmica a grupos marginados (poblacin indgena, mi-
nora racial, estudiantes de escasos recursos, etc.) a travs de becas de
estudios u otros medios.
6. En mi universidad existen iniciativas de voluntariado y la universidad nos
motiva a participar de ellos.
7. En el transcurso de mis estudios he podido ver que asistencialismo y
desarrollo estn poco relacionados.
8. Desde que estoy en la universidad he podido formar parte de grupos y/o
redes con fnes sociales o ambientales organizados o promovidos por mi
universidad.
9. Los estudiantes que egresan de mi universidad han recibido una forma-
cin que promueve su sensibilidad social y ambiental.
10. En el transcurso de mi vida estudiantil he podido aprender mucho sobre
la realidad nacional y los problemas sociales de mi pas.
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
56 SEGUNDO PASO: AUTODIAGNSTICO
I!I!ICO: OCITIS I IXTISI
TIIO: C!!IO IOCA!
Isfo gruo focnI y osfn oncuosfn osfn dosfInndos n doconfos rosonsnbIos do
royocfos socInIos on comunIdnd IIovndos n cnbo dosdo In dIroccIon do oxfonsIon
unIvorsIfnrIn o nIgunn ron ncndomIcn (fncuIfnd, InsfIfufo, ofcoforn).
Tomonso como roforoncIn Ins IndIcncIonos nrn oI gruo focnI do osfudInnfos
on In gInn 40.
II gruo focnI so noynr on In oncuosfn sIguIonfo como modo do ovnIunr oI
frnbnjo do oxfonsIon y royoccIon socInI ronIIzndo on Ins dIsfInfns comunIdndos
on Ins quo oorn In unIvorsIdnd.
I!I!ICO: OCITIS I IXTISI
TIIO: IC!ISTA
Participacin social
Encuesta para evaluar proyectos
emprendidos en comunidad
Docentes de extensin
T
o
t
a
l
m
e
n
t
e

e
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
E
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
P
a
r
c
i
a
l
m
e
n
t
e

e
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
P
a
r
c
i
a
l
m
e
n
t
e

d
e

a
c
u
e
r
d
o
D
e

a
c
u
e
r
d
o
T
o
t
a
l
m
e
n
t
e

d
e

a
c
u
e
r
d
o
1. ... nace de un convenio explicito frmado por ambas partes (la universi-
dad y la comunidad benefciariaj,
2. ... es diseado de comn acuerdo entre la universidad y la comunidad
en la que se llevar a cabo,
3. ... es ejecutado y evaluado de modo participativo y equitativo por ambas
partes,
4. ... genera nuevas redes, asociaciones y capital social,
5. ... hace intervenir diferentes actores de diversas especialidades y con
diversas habilidades que refexionan y trabajan juntos,
6. ... da lugar a problemas que interesan varias ramas del saber,
7. ... integra componentes tcnicos, cientifcos y humanisticos,
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
El proyecto...
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
Contina


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
LAS HERRAMIENTAS DEL AUTODIAGNSTICO 57
Participacin social
Encuesta para evaluar proyectos
emprendidos en comunidad
Docentes de extensin
(Continuacin)
T
o
t
a
l
m
e
n
t
e

e
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
E
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
P
a
r
c
i
a
l
m
e
n
t
e

e
n

d
e
s
a
c
u
e
r
d
o
P
a
r
c
i
a
l
m
e
n
t
e

d
e

a
c
u
e
r
d
o
D
e

a
c
u
e
r
d
o
T
o
t
a
l
m
e
n
t
e

d
e

a
c
u
e
r
d
o
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
El proyecto...
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
8. ... necesita de la aplicacin de conocimientos especializados para lle-
varse a cabo,
9. ... es fuente de nuevos conocimientos no producidos anteriormente,
10. ... da lugar a publicaciones (especializadas y/o de divulgacin),
11. ... da lugar a capacitaciones especifcas para benefcio de sus actores
universitarios y no universitarios,
12. ... permite articular saberes tradicionales y no acadmicos con sabe-
res especializados,
13. ... permite que sus actores no acadmicos integren conocimientos es-
pecializados a su vida cotidiana,
14. ... es fuente de nuevas actividades acadmicas y aprendizaje signifca-
tivo para asignaturas de diversas carreras,
15. ... permite a docentes practicar el aprendizaje basado en proyectos en
sus ctedras,
16. ... permite crear nuevas asignaturas en la malla curricular,
17. ... involucra a actores externos en la evaluacin de los estudiantes,
18. ... permite mejorar la vida cotidiana de sus actores y/o desarrollar sus
capacidades,
19. ... sigue reglas ticas explcitamente formuladas y vigiladas por sus
actores (cdigo de tica, comit de tica, reportes fnancieros transpa-
rentes),
20. ... se somete a la vigilancia y evaluacin de especialistas externos,
21. ... se cuida a s mismo de no caer en el asistencialismo, paternalismo o
de no crear feudos,
22. ... difunde peridicamente sus alcances y resultados a la comunidad
universitaria y los socios externos en forma efectiva,
23. ... es fuente de inspiracin para otros actores e instituciones,
24. ... da lugar a nuevos aprendizajes y proyectos a travs de la comunica-
cin de sus buenas prcticas y errores,
25. ... es reconocido por la universidad y otras instituciones.
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
I!I!ICO: A!TO!IAIS
TIIO: IT!IVISTA
Tomoso como roforoncIn oI cundro con Ios fomns y unfos n rocIsnr, on In -
gInn 46.
58 SEGUNDO PASO: AUTODIAGNSTICO
HorrnmIonfn 2: rosuIfndos do dosomono
os sIguIonfos cundros do IndIcndoros rohoron n Ios rosuIfndos do dosomono com-
robnbIos do In unIvorsIdnd. Sorn IIonndos or oI oquIo-rocfor on coordInncIon
con Ins nuforIdndos y Ins dIvorsns rons nfns nrn roorcIonnr In InformncIon
corrosondIonfo.
Campus responsable
Derechos humanos,
equidad de gnero y
no discriminacin
1. Cantidad de campaas internas de promocin
del enfoque RSU.
2. Porcentaje de personas que conocen el enfoque
y las polticas RSU (encuesta).
3. Existencia de un cdigo de tica institucional y
un comit para asegurar su aplicacin.
4. Existencia de directivas explcitas para asegu-
rar buenas prcticas institucionales en mate-
rias de equidad y no discriminacin.
5. Porcentaje de mujeres en puestos directivos.
6. Encuestas peridicas de satisfaccin laboral y
clima laboral.
7. Cantidad de medidas correctivas tomadas en re-
lacin con los resultados de dichas encuestas.
8. Participacin sindical en la mejora continua del
grado de satisfaccin laboral (nmero de reunio-
nes e iniciativas).
Difusin del
concepto de RSU
a la comunidad
universitaria
Desarrollo personal,
profesional y buen
clima laboral
(Contina)
Temas Indicador Dato/resultado
L


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
LAS HERRAMIENTAS DEL AUTODIAGNSTICO 59
Temas Indicador Dato/resultado
9. Existencia de un sistema de gestin y educacin
ambiental.
10. Sistema de seleccin de proveedores segn cri-
terios de responsabilidad social y ambiental.
11. Cantidad de campaas de sensibilizacin am-
biental en el campus.
12. Porcentaje de alumnos, docentes, administrativos
que a) conocen el sistema de gestin y educacin
ambiental; b) saben qu comportamientos ecol-
gicos adoptar; y c) practican estos comportamien-
tos (encuesta y mediciones de efcienciaj.
13. Logro de una certifcacin ambiental
(EMAS, ISO 14000, etctera).
14. Presupuesto ejercido en programas universita-
rios para el desarrollo social y ambiental (por-
centaje del presupuesto total).
15. Adecuacin de la gestin universitaria a las exi-
gencias de la norma de responsabilidad social
SA 8000 (nmero de tems con conformidad).
16. Compras y adquisiciones que incorporan crite-
rios de comercio justo, consumo responsable y
seguridad ambiental.
17. Elecciones democrticas en todas las instancias
de gobierno.
18. Transparencia en la gestin econmica
(reporte financiero asequible a la comunidad
universitaria).
19. Existencia de un comit encargado de garantizar
la adecuacin de todo el material de comunica-
cin institucional interno y externo con los valores
y principios de la universidad.
20. Cantidad de campaas de marketing que promue-
ven temas sociales de utilidad pblica.
Gestin y educacin
ambiental
(campus sostenible)
Comunicacin y
marketing
responsable
Buen gobierno
universitario
(Continuacin)


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
60 SEGUNDO PASO: AUTODIAGNSTICO
IormncIon rofosIonnI y cIudndnnn
1. Cantidad de cursos de carrera que abordan temas
de los Objetivos del Milenio, el Pacto Global, la Carta
de la Tierra o el Decenio de las Naciones Unidas
para la Educacin para el Desarrollo Sustentable.
2. Cantidad de cursos obligatorios que abordan
temas de responsabilidad social.
3. Cantidad de cursos cuya metodologa didctica
promueve la adquisicin de competencias ciuda-
danas.
4. Cantidad de docentes capacitados por ao en el
dictado de temas de educacin ciudadana, res-
ponsabilidad social y tica.
5. Existencia de una poltica de promocin del vo-
luntariado estudiantil, docente y del personal ad-
ministrativo.
6. Cantidad de proyectos de voluntariado emprendi-
dos por ao.
7. Existencia de una poltica de promocin para mo-
delos de enseanza vinculados con proyectos so-
ciales.
8. Cantidad de cursos dictados segn esta estrategia
de enseanza-aprendizaje en cada facultad.
9. Cantidad de proyectos sociales con fnes acad-
micos emprendidos en cada facultad.
10. Cantidad de docentes capacitados en esa estrate-
gia de enseanza-aprendizaje.
11. Cantidad de docentes que practican esa estrategia
de enseanza-aprendizaje.
12. Porcentaje de estudiantes que han tomado un
curso con estas caractersticas.
13. Vnculos de cada facultad con actores externos y
proyectos de desarrollo para mejorar la pertinen-
cia social de la enseanza (nmero de convenios
de cooperacin y proyectos emprendidos).
14. Revisin peridica de las mallas curriculares con
actores externos (lista de actores externos invita-
dos a participar y nmero de reuniones de trabajo
por ao).
Inclusin de temticas
ciudadanas y de
responsabilidad social
en el currculo
Aprendizaje basado
en proyectos
sociales
Articulacin entre
profesionalizacin y
voluntariado solidario
Temas Indicador Dato/resultado
Integracin de
actores sociales
externos en el
diseo de las mallas
curriculares


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
LAS HERRAMIENTAS DEL AUTODIAGNSTICO 61
Gestin social del conocimiento
Temas Indicador Dato/resultado
1. Existencia de una poltica de promocin de la
inter y transdisciplinariedad.
2. Cantidad de equipos de investigacin interdisci-
plinarios creados.
3. Cantidad de talleres de capacitacin en habilida-
des transdisciplinarias para docentes e investi-
gadores.
4. Cantidad de revistas acadmicas con carcter
transdisciplinario.
5. Cantidad de reuniones entre docentes de diver-
sas disciplinas para analizar los presupuestos
epistemolgicos de cada carrera.
6. Cantidad de convenios de cooperacin entre
centros de investigacin universitaria y actores
externos para mejorar la pertinencia social de la
investigacin.
7. Porcentaje de miembros no universitarios asocia-
dos a los proyectos de investigacin.
8. Cantidad de documentos de divulgacin cient-
fca producidos por ao.
9. Cantidad de encuentros entre acadmicos y co-
munidades por ao.
10. Existencia de una poltica de transferencia de
conocimientos y tecnologas hacia sectores so-
ciales desfavorecidos.
11. Cantidad de proyectos en colaboracin con ad-
ministraciones pblicas.
12. Cantidad de proyectos en colaboracin
con ONG.
13. Cantidad de proyectos en colaboracin con
otras universidades de la zona para afrontar
problemas sociales del entorno.
14. Cantidad de lneas y grupos de investigacin
permanentes en temas y ejes prioritarios para el
desarrollo social y ambiental.
Promocin de la
inter y
transdisciplinariedad
Integracin de actores
sociales externos en las
investigaciones y
el diseo de lneas de
investigacin
Difusin y transferencia
de conocimientos
socialmente tiles
hacia pblicos
desfavorecidos
Promocin de
investigaciones
aplicadas a temas
de desarrollo
(Objetivos del Milenio,
Pacto Global,
etctera.)


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
62 SEGUNDO PASO: AUTODIAGNSTICO
Participacin social
1. Existencia de una poltica de incentivo para la ar-
ticulacin entre extensin, formacin acadmica
e investigacin.
2. Articulacin del aprendizaje basado en proyec-
tos sociales con los proyectos de extensin uni-
versitaria.
3. Cantidad de programas educativos para el desarro-
llo en modalidad abierta y a distancia.
4. Cantidad de proyectos sociales y ambientales
emprendidos por actores universitarios por ao
(facultades, departamentos, centros e institutos,
direcciones acadmicas, etctera).
5. Existencia de una evaluacin de calidad e im-
pacto para cada proyecto (porcentaje de pro-
yectos mal califcadosj.
6. Porcentaje de proyectos de extensin apoyados
por investigadores y especialistas del desarrollo
comunitario.
7. Existencia de un sistema de monitoreo y evalua-
cin para apoyar a los proyectos sociales estu-
diantiles.
8. Participacin de la contraparte comunitaria en la
evaluacin de los proyectos de extensin.
9. Cantidad de convenios vigentes y activos con
actores externos para el desarrollo social y am-
biental y cantidad de proyectos generados en
cada convenio.
10. Cantidad de redes para el desarrollo a las que
pertenece la universidad y porcentaje de redes
activas.
11. Existencia de lneas editoriales que abordan
temas del desarrollo social y/o ambiental.
12. Cantidad de actividades de difusin para pro-
mover el desarrollo social y ambiental en me-
dios masivos de comunicacin (porcentaje del
total del marketing institucional).
13. Cantidad de convenios con gobiernos locales,
regionales y ministerios para la promocin del
desarrollo social y ambiental.
Temas Indicador Dato/resultado
Integracin de la
formacin acadmica
con la proyeccin
social
Lucha contra el
asistencialismo y
paternalismo en
el servicio
universitario a
la comunidad
Promocin de redes
sociales para
el desarrollo
Participacin activa
en la agenda local
y nacional de
desarrollo


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
LAS HERRAMIENTAS DEL AUTODIAGNSTICO 63
HorrnmIonfn 3: IdonfIhcncIon do oxocfnfIvns do Ios gruos
do Inforos oxfornos
odn unIvorsIdnd quo quIorn IIovnr In !S! n In rcfIcn dobo roconocor In IogIfI-
mIdnd do Ins oxocfnfIvns do Ios gruos do Inforos y onfocnr su roIncIon con oIIos
nrfIcInfIvn y frnnsnronfomonfo. !ns horrnmIonfns nnforIoros nbron nmIIos
cnnnIos do oxrosIon y nrfIcIncIon n Ios gruos do Inforos Infornos do In unI-
vorsIdnd (In mIsmn comunIdnd unIvorsIfnrIn). Is rocIso quo un nufodIngnosfIco
nrn In rosonsnbIIIdnd socInI confomIo fnmbIon In oxrosIon y nrfIcIncIon do
Ios gruos do Inforos oxfornos do In unIvorsIdnd.
!os gruos do Inforos oxfornos uodon sor muy dIvorsos on oI cnso do Ins unI-
vorsIdndos; sI Ios dohnImos como Ins nrfos cnncos do sor nfocfndns or oI dos-
omono unIvorsIfnrIo, su cnmo so oxfIondo hnsfn Ins gonorncIonos fufurns, quo
so vorn bonohcIndns o nfocfndns or Io quo Ios Idoros do unn socIodnd usunI-
monfo ogrosndos unIvorsIfnrIos onsnrn y hnrn. ConvIono uos quo cndn
unIvorsIdnd, dosdo su roIo confoxfo InsfIfucIonnI y socInI, dohnn n Ios gruos
do Inforos oxfornos quo quIoro nfondor rIorIfnrInmonfo. Inrn oIIo fondr quo
cumIIr con fros fnrons:
X IdonfIhcnr Ios gruos do Inforos do In unIvorsIdnd;
X ImInnfnr un cnnnI do roIncIon y nrfIcIncIon orIodIcn quo ormIfn rocoIInr
sus oInIonos, domnndns y oxocfnfIvns; y
X ronIIznr Ins onfrovIsfns con Ios rorosonfnnfos do Ios gruos do Inforos IdonfI-
hcndos.
uosfro mnrco foorIco bnsndo on Ios cunfro ojos do rosonsnbIIIdnd socInI
nos IIovn n rosnIfnr In ImorfnncIn do Ios sIguIonfos gruos do Inforos unIvorsI-
fnrIos (os unn IIsfn no oxhnusfIvn nI oxcIusIvn):
T
Responsabilidad Social Universitaria: manual de primeros pasos


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Eje de
responsabilidad
social
Grupo de inters
externo relacionado
Tipos de intereses
sociales en juego
Negocios responsables, criterios sociales y
ambientales de seleccin, capacitacin en RSE.
Convivencia armoniosa, bienestar urbano.
Flexibilidad horaria, balance familia-trabajo,
prestaciones de bienestar social.
Buena reputacin de la universidad, recono-
cimiento social de la calidad de la formacin
recibida, retroalimentacin para mejorar la
calidad acadmica.
Calidad de la formacin recibida, retroalimenta-
cin para mejorar la calidad acadmica.
Calidad humana de los profesionales, sensibili-
dad y solidaridad social, vocacin de servicio.
Defnicin de las atribuciones y competencias
de la profesin, formacin continua y mejora
profesional.
Progresos epistemolgicos, innovacin tecno-
cientifca, relacin de cooperacin.
Innovacin y transferencia tecnolgicas, acuer-
dos de fnanciacin, relacin de cooperacin.
Investigacin + desarrollo + innovacin,
produccin y difusin social de
conocimientos.
lnnovacin cientifca, investigacin de punta,
fronteras del saber, difusin e intercambios
cientifcos, critica epistemolgica.
Relacin de cooperacin, marketing respon-
sable.
Calidad del servicio social y proyectos de
extensin, impacto social y promocin del
desarrollo comunitario.
Relacin de cooperacin, calidad del servicio,
redes sociales activas.
Participacin en los programas sociales, rela-
cin de cooperacin.
Proveedores
Vecinos
Familiares del
personal
Egresados
Empleadores
Comunidades marginadas
Colegios profesionales
Centros de investigacin
Empresas
Sector social (ONG, comu-
nidades locales, organismos
internacionales)
Universidades de referencia
mundial y/o expertos
internacionales
Universidades
competidoras
Comunidades locales
Organizaciones socias
Estado
Campus responsable
Formacin profesional y
ciudadana
Gestin social del
conocimiento
Participacin social
64 SEGUNDO PASO: AUTODIAGNSTICO


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
obIdo n In grnn dIvorsIdnd do ncforos y fIos do roIncIon quo In unIvorsIdnd
mantiene con ellos, no es posible predisear herramientas de recopilacin de in-
formncIon osfnndnrIzndns. ConvIono quo cndn oquIo rocfor consfruyn on formn
osochcn oI cuosfIonnrIo do onfrovIsfn nrn cndn uno do Ios gruos do Inforos
oxfornos quo hnbrn sIdo soIoccIonndos.
SoIo quoromos rosnIfnr quo In roIncIon con Ios gruos do Inforos oxfornos fIono
quo sor consIdorndn on formn dInIogIcn, como unn roIncIon do Idn y vuoIfn quo
oxIgo oscuchnr nI ofro, or Io quo sor rovochoso consIdornr on oI cuosfIonnrIo
rogunfns nbIorfns quo InvIfon n In IIbro oxrosIon doI InforIocufor, como or
ojomIo:
Como consIdorn Ins roIncIonos quo mnnfIono con In unIvorsIdnd
!osondo In unIvorsIdnd n sus oxocfnfIvns cunndo dosnrroIInn nIgun frnbnjo
conjunfo
Quo oInIon fIono sobro Ios osfudInnfos quo ogrosnn do In unIvorsIdnd
ConsIdorn n In unIvorsIdnd unn orgnnIzncIon nIIndn on sus ncfIvIdndos
Quo sugoroncIns quIsIorn formuInrIo n In unIvorsIdnd nrn mojornr su roIn-
cIon y In cnIIdnd do sus ncfIvIdndos
!ns oInIonos y sugoroncIns rocoIIndns do Ios gruos do Inforos oxfornos
sorn ngrogndns n In InformncIon do Ios gruos do Inforos Infornos y nI rosuIfndo
do Ios IndIcndoros objofIvos. ConsfIfuyon junfos In InformncIon bnso doI nufodIng-
nosfIco nrfIcInfIvo.
LAS HERRAMIENTAS DEL AUTODIAGNSTICO 65


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
Tercer paso: cumplimiento
Yn fonomos muchn InformncIon rocoIIndn grncIns nI nufodIngnosfIco. So
nhnnzo oI comromIso do In comunIdnd unIvorsIfnrIn (rImor nso) y so cronron
sIn dudn muchns oxocfnfIvns y dobnfos. Is oI momonfo do cosochnr Ios frufos do
osfn dInmIcn do rosonsnbIIIdnd socInI y nsnr n In nccIon. Inrn oIIo, oI oquIo
rocfor dobo ufIIIznr In InformncIon doI nufodIngnosfIco on formn ohcIonfo.
3
er
paso:
Cumplimiento
2 paso:
Autodiagnstico
4 paso:
Rendicin de
cuentas
1
er
paso:
Compromiso


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
OrgnnIznr In InformncIon
n InformncIon doI nufodIngnosfIco so rosonfn bnjo dIsfInfns formns: dnfos cunnfI-
fnfIvos, rosuIfndos do oncuosfns, roorfos do gruos focnIos, rosumonos do onfro-
vIsfns, oInIonos, sugoroncIns, crfIcns osIfIvns y nognfIvns, ofc. Is rovochoso
orgnnIznrIn on cunfro rubros quo ormIfnn sInfofIznrIn nrn cndn uno do Ios ojos
do rosonsnbIIIdnd socInI osfudIndos.
Las fortalezas
!ns oncuosfns, IndIcndoros objofIvos y comonfnrIos do Ios gruos do Inforos In-
fornos y oxfornos hnrn nnrocor unn sorIo do Iogros InsfIfucIonnIos on cIorfos
mbitos cuando las opiniones y los datos concuerden en reconocer el buen desem-
ono do In unIvorsIdnd on doformInndo mbIfo. !ns forfnIozns ormIfon dohnIr
In IdonfIdnd do In InsfIfucIon; osfos unfos n fnvor on mnforIn do rosonsnbIIIdnd
socInI sorvIrn nrn In rondIcIon do cuonfns n fufuro (cunrfo nso).
Las debilidades
o IgunI modo, Ins oncuosfns, IndIcndoros objofIvos y comonfnrIos rosnIfnrn
unfos dobIIos cunndo oInIonos y cIfrns concuordon on IndIcnr cnroncIns on oI
dosomono do In unIvorsIdnd. Isfos unfos dobIIos on mnforIn do rosonsnbIIIdnd
socInI fnmbIon sorvIrn nrn In fufurn rondIcIon do cuonfns, oro ms nun nrn
dIscornIr Ios mbIfos quo nocosIfnn In nfoncIon y oI osfuorzo do In comunIdnd
unIvorsIfnrIn.
Los puntos crticos
Is robnbIo quo nnrozcnn donfro do Ins dobIIIdndos unfos crfIcos quo conju-
guen mala performance objofIvn con quojns nbIorfns do Ins orsonns. Is rocIso
dIscornIr bIon osfos unfos orquo sogurnmonfo IndIcnn Imncfos nognfIvos quo
In unIvorsIdnd gonorn y osIbIos conIcfos n fufuro. Ms nII do unn sImIo dobI-
IIdnd do dosomono, un unfo crfIco donofn un robIomn quo nocosIfn nfoncIon
roforoncInI, hjn un ordon do rIorIdnd.
Las demandas y sugerencias
!n grnn vonfnjn do un nufodIngnosfIco nrfIcInfIvo con dnfos cunIIfnfIvos os quo
fncIIIfn In formuIncIon do domnndns y sugoroncIns or nrfo do Ios nrfIcInnfos
y Ios InvIfn n comromoforso nrn hncorIns ronIIdnd. SubrnynrIns ormIfIr vI-
sunIIznr Ins oorfunIdndos do InnovncIon y soIucIon n Ins dohcIoncIns y unfos
crfIcos dofocfndos.
!n mnfrIz sIguIonfo uodo sor ufIIIzndn nrn osfn orgnnIzncIon:
L
68 TERCER PASO: CUMPLIMIENTO


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
SoIoccIonnr Ins rons do mojorn
s un momonfo cInvo doI rocoso do rosonsnbIIIdnd socInI. ocosIfn fonor on
monfo n In voz Ios dnfos doI nufodIngnosfIco (on quo osfnmos), In mIsIon y oI
comromIso InsfIfucIonnI or In rosonsnbIIIdnd socInI (quo quoromos) y In or-
cocIon doI cnmo do Ins osIbIIIdndos (quo odomos hncor).
!Inmnmos ron do mojorn n oso mbIfo do In vIdn InsfIfucIonnI on oI cunI
vnmos n odor rosoIvor un robIomn o unn dobIIIdnd dofocfndn cumIIondo con Ios
compromisos institucionales en materia de responsabilidad social, haciendo cosas
fncfIbIos nrn quo Ios ncforos fongnn In snfIsfnccIon do vor rosuIfndos concrofos,
on oI Inso do un nno cnIondnrIo nrn Ins InIcInfIvns ms soncIIIns o Inzos ms
Inrgos nrn Ios royocfos do onvorgndurn.
Isf cInro quo son Ios robIomns y Ins cnroncIns Ios quo nos Inforosnn nrn oI
rocoso do rosonsnbIIIdnd socInI do In unIvorsIdnd, orquo nuosfros oxIfos nos
hnbInn doI nsndo (Io quo homos hocho bIon nrn IogrnrIos), mIonfrns quo nuos-
fros orroros nos hnbInn doI fufuro (Io quo dobomos hncor nrn mojornr).
Pero necesitamos distinguir cules son los problemas y carencias reales, as
como Ins domnndns y sugoroncIns orfInonfos, nrn quo oI rocoso do mojorn
confInun no so frnnsformo on unn sorIo do InIcInfIvns oorfunIsfns y domngo-
gIcns nrn rosondor n ronccIonos y odIdos doI momonfo, sIn vordndoro rumbo
InsfIfucIonnI.
!ofomnndo oI osquomn 6 (sogundo nso doI rosonfo mnnunI) quo nos ormIfn
vIsunIIznr n In unIvorsIdnd socInImonfo rosonsnbIo on oI unfo do InforsoccIon
entre las intenciones institucionales, las percepciones de los actores, los resulta-
dos do dosomono y Ins oxocfnfIvns socInIos, odomos nhorn ubIcnr oI rocoso
do soIoccIon do Ins rons do mojorn nrn In rosonsnbIIIdnd socInI on oI unfo do
InforsoccIon onfro In voIunfnd ohcInI do In unIvorsIdnd, Ins orcocIonos crfIcns
do Ios ncforos, Ins dohcIoncIns on Ios rosuIfndos y Ins domnndns nhrmndns or Ios
gruos do Inforos Infornos y oxfornos.
E
Campus responsable
Formacin profesional
y ciudadana
Gestin social del
conocimiento
Participacin social
Fortalezas Debilidades
Puntos
crticos
Ejes de
responsabilidad
social
Demandas
y
sugerencias
REAS DE MEJORA 69


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Esquema 8. Seleccin de las reas de mejora para la responsabilidad social
Alta expectativa institucional
(voluntad ofcialj
Alta expectativa
de los grupos de inters
(demandas y sugerencias)
+LJPLUJPHZ
(indicadores
bajos)
Percepciones
crticas
(mala
califcacinj
Seleccin
de las reas de
mejora
onfro do In InformncIon orgnnIzndn doI nufodIngnosfIco, Io rImoro quo dobo-
mos hncor os soIoccIonnr, nrn cndn uno do Ios cunfro ojos do rosonsnbIIIdnd
socInI...
X ...Ios unfos crfIcos ms rosnIfndos: orcocIonos crfIcns ms roofIdns, quo-
jns ms oxrosndns, robIomns do mnyor roIovnncIn nrn Ios nrfIcInnfos doI
nufodIngnosfIco y quo concuordon con Ios rosuIfndos objofIvos do dosomonos
(dohcIoncIns);
X Ins dohcIoncIns ms nfIdns: IndIcndoros do monor unfuncIon, performances
ms bnjos, concordnncIn ms frocuonfo onfro mnIn orcocIon or nrfo do Ios
oncuosfndos y onfrovIsfndos y mnIos rosuIfndos do Ios IndIcndoros objofIvos; y
X Ins domnndns y sugoroncIns ms orfInonfos: nquoIIns quo son Ins ms co-
horonfos (rosondon n un robIomn ofocfIvnmonfo dofocfndo), Ins do mnyor
comromIso (Ios nuforos do In sugoroncIn quIoron nrfIcInr on su ronIIzncIon
70 TERCER PASO: CUMPLIMIENTO


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
on In modIdn do sus osIbIIIdndos), y Ins ms Innovndorns (Ins quo roroson-
fnn unn oorfunIdnd do cnmbIo, unn InIcInfIvn novodosn o Inforosnnfo nrn In
unIvorsIdnd).
AI orgnnIznr Ios rosuIfndos, odomos doIImIfnr oI mbIfo do Ins oorfunIdndos
do mojorn on roIncIon con Ins crfIcns ms IogfImns on vIsfn n In oInIon do Ios
ncforos y Ios dnfos objofIvos rocogIdos.
E:uemc . mLiIc ce perIinencic ce |c: expecIcIivc: ce mejcrc :egn grupc:
de inters
Alta expectativa de los grupos de inters
(demanda insistente,
sugerencia comprometida)
+LJPLUJPHZ
(indicadores
bajos)
Percepciones
crticas
(mala
califcacinj
Pertinencia de la crtica
(expectativas de mejora de
los grupos de inters)
REAS DE MEJORA 71


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Isfo nos ormIfo IIonnr oI cundro sIguIonfo:
osuos sor nocosnrIo quo oI oquIo rocfor nnnIIco dIchns oxocfnfIvns do mo-
jorn con Ins nuforIdndos, ns como fodos Ios rosuIfndos doI nufodIngnosfIco, nrn
formInnr oI rocoso do soIoccIon do Ins rons do mojorn, Io quo ImIIcn:
X Contrastar Ins domnndns do Ios gruos do Inforos Infornos y oxfornos con In
mIsIon y Ios vnIoros do In unIvorsIdnd, y fnmbIon con Ins oIfIcns InsfIfucIo-
nnIos ImIomonfndns dosdo In InnIhcncIon osfrnfogIcn. Is osIbIo quo cIorfns
domnndns no uodnn nsumIrso or rnzonos do orIonfncIon o osfrnfogIn do In
unIvorsIdnd, quo onfron on conIcfo con nIgunos do sus rIncIIos, mbIfos do
comofoncIns IognIos, docIsIonos osfrnfogIcns rovIns, ofcoforn
X Evaluar la factibilidad de las demandas on roIncIon con Ios nsocfos fun-
cIonnIos do rocursos (hnnncIoros, humnnos, fomornIos, ofc.). Is osIbIo quo
cIorfns domnndns no uodnn nsumIrso or rnzonos oconomIcns, or cnroncIn do
rocursos ImroscIndIbIos nrn unn rosuosfn InsfIfucIonnI soIvonfo, o fongnn
quo sor osforgndns or mofIvos do ngondn.
X Determinar otras reas de mejora quo uodnn dosrondorso do Ios rosuIfn-
dos doI nufodIngnosfIco, oro quo Ios dIvorsos gruos do Inforos no hnynn Imn-
gInndo o rosnIfndo. Isfo ormIfo quo In unIvorsIdnd no so IImIfo n rosondor n
oxocfnfIvns, sIno quo fnmbIon Innovo y nnfIcIo oorfunIdndos do mojorn quo
no hnynn sIdo vIsunIIzndns or Ios gruos do Inforos.
En este ltimo caso, la pericia lograda por los lderes del proceso de responsa-
bIIIdnd socInI osIbIIIfn unn InIcInfIvn InsfIfucIonnI Innovndorn, con bnso on Ios
roIos nnIIsIs do In ronIIdnd do In unIvorsIdnd:
Campus responsable
Formacin profesional y ciudadana
Gestin social del conocimiento
Participacin social
reas de mejora esperadas por los grupos
de inters internos y externos
Ejes de
responsabilidad social
72 TERCER PASO: CUMPLIMIENTO


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
Esquema 10. Iniciativa institucional en materia de responsabilidad social
Carencia
detectada
(indicadores
bajos)
Problema no
percibido
Innovacin
institucional
(anticipacin de
oportunidad
de mejora)
Ausencia de
demanda
Alta
expectativa institucional
(voluntad ofcialj
Ior uIfImo, oI rocoso do soIoccIon do Ins rons do mojorn formInn con In do-
cIsIon hnnI do Ins nuforIdndos on roIncIon con Ins InIcInfIvns y royocfos quo In
InsfIfucIon so comromofo n IIovnr n cnbo, Ins quo docIdo osforgnr y Ins quo
docIdo doscnrfnr.
REAS DE MEJORA 73


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Campus responsable
Formacin profesional
y ciudadana
Gestin social del
conocimiento
Participacin social
Proyectos
elegidos
Proyectos
postergados
Demandas
descartadas
Ejes de
responsabilidad social
Is Imorfnnfo nofnr quo, sIguIondo oI osrIfu do IIborfnd y nufonomn quo
cnrncforIzn n Ins unIvorsIdndos, os orfocfnmonfo osIbIo quo so soIoccIono unn
mnyor cnnfIdnd do royocfos quo Ios quo unn unIvorsIdnd uodn nsumIr dojnndo
IIborfnd n Ios romoforos do dIchos royocfos nrn ojocufnrIos sIn rocIbIr noyo
institucional concreto y consiguiendo por s mismos sus propios recursos opera-
fIvos. As, In fnIfn do rocursos no doborn sor un mofIvo nrn rochnznr muchns
InIcInfIvns Inforosnnfos.
Informnr do Ins docIsIonos n Ios gruos do Inforos Infornos
y oxfornos
n ofnn sIguIonfo consIsfo on Informnr con frnnsnroncIn n fodos Ios gruos do
Inforos Infornos y oxfornos do Ios rosuIfndos doI nufodIngnosfIco (snfosIs do In
InformncIon orgnnIzndn); oI rocoso do soIoccIon do Ins rons do mojorn (ofnns
doI nnIIsIs y In ovnIuncIon do Ins domnndns); y Ios royocfos soIoccIonndos y Ins
rnzonos or Ins cunIos cIorfos hnn odIdo sor doscnrfndos o nInzndos (IIsfn do
royocfos y rnzonos do In soIoccIon).
Isfn rofronIImonfncIon os Imorfnnfo on cunnfo formn nrfo doI osrIfu y In
ofIcn quo gunn In rosonsnbIIIdnd socInI: frnnsnroncIn y nrfIcIncIon do Ios
gruos do Inforos. II nufodIngnosfIco, nI sor concobIdo on formn nrfIcInfIvn,
hnbr suscIfndo muchns oxocfnfIvns or nrfo do Ios nrfIcInnfos y os fundn-
monfnI quo on un fIomo roInfIvnmonfo corfo uodnn osfos rocIbIr unn rofronII-
monfncIon ncorcn do sus rosuIfndos.
Isfn InformncIon n Ios gruos do Inforos no dobo sor confundIdn con In
rondIcIon do cuonfns gonornI (cunrfo nso doI rosonfo mnnunI), sIno quo
dobo sor IIovndn n cnbo on formn concIsn y gII, con Ios modIos nroIndos
L
74 TERCER PASO: CUMPLIMIENTO


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
(chnrIn InformnfIvn, documonfo on wob, foIIofo oxIIcnfIvo, rounIonos, ofc.) nrn
consoguIr In conhnnzn do In comunIdnd unIvorsIfnrIn y su comromIso nrn In
ronIIzncIon do Ios royocfos do rosonsnbIIIdnd socInI.
Is Imorfnnfo subrnynr quo In rosonsnbIIIdnd socInI no sIgnIhcn on nIngun
momonfo quo In orgnnIzncIon fongn quo rosondor osIfIvnmonfo n fodos Ios o-
dIdos do Ios gruos do Inforos y Ins domnndns socInIos quo so Io hncon. In cnmbIo
sIgnIhcn Informnr do modo comronsIbIo y frnnsnronfo ncorcn do Ins docIsIonos
fomndns nrn rosondor n dIchns domnndns, son on formn osIfIvn o nognfIvn.
Sor rocIso Informnr bIon do Ins rnzonos or Ins cunIos unn domnndn InsIsfonfo
o un unfo crfIco no hnynn sIdo nfondIdos nrn omrondor royocfos do mojorn
on In unIvorsIdnd.
Esquema 11. Informacin transparente a los grupos de inters en caso de rechazo
Demanda
rechazada
Alta expectativa de los
grupos de inters
(demandas y sugerencias)
Percepciones
crticas
(mala califcacinj
Respuesta
institucional
negativa
Deber de informar
las razones del
rechazo:
No factible
Difcil de solventar
Necesidad de
prrroga
etctera
+LJPLUJPHZ
(indicadores
bajos)
GRUPOS DE INTERS INTERNOS Y EXTERNOS 75


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Ijocufnr Ios royocfos do mojorn
InnImonfo, oI forcor nso cuImInn on In InnIhcncIon InsfIfucIonnI do Ins rons do
mojorn soIoccIonndns on cndn uno do Ios cunfro ojos do rosonsnbIIIdnd socInI.
Sor muy Imorfnnfo, on oI confoxfo unIvorsIfnrIo, nrovochnr Ios comro-
mIsos y mofIvncIonos consoguIdos durnnfo Ios dos rImoros nsos do In rosonfo
mofodoIogn nrn ronIIznr Ins nccIonos on formn nrfIcInfIvn, noyndoso on fodo
momonfo on oI onfusInsmo do cIorfos mIombros do In comunIdnd unIvorsIfnrIn
nrn voncor Ins rosIsfoncIns nI cnmbIo do ofros.
Es imprescindible mantener la coherencia institucional con los compromisos
nsumIdos on oI rImor nso, ronhrmndn or Ins nuforIdndos y oncnrnndn on In
dotacin de los recursos necesarios al buen desarrollo de los proyectos de res-
onsnbIIIdnd socInI. TnmbIon os ImroscIndIbIo quo oI oquIo rocfor dIsongn
doI odor suhcIonfo como nrn movIIIznr Ins onorgns nocosnrIns on fodns Ins
rons do mojorn quo, sogun Ios ojos dohnIdos, nbnrcnn n fodos Ios mbIfos Ins-
fIfucIonnIos do In unIvorsIdnd (ndmInIsfrncIon confrnI, oscuoIns y fncuIfndos,
donrfnmonfos ncndomIcos y confros do InvosfIgncIon, oxfonsIon y royoccIon
socInI, ofcoforn).
CIorfns InIcInfIvns odrn sor IIovndns n cnbo on formn rIdn, mIonfrns quo
ofrns nocosIfnrn unn InnIhcncIon IurInnunI, como or ojomIo In ImIomon-
fncIon do un sIsfomn do gosfIon y oducncIon nmbIonfnI on oI cnmus, rnzon or
In cunI oI comromIso InsfIfucIonnI dobo do Ir ms nII do Ins convIccIonos do Ins
nuforIdndos do furno y formnr nrfo do In InnIhcncIon osfrnfogIcn n Inrgo Inzo
do In unIvorsIdnd.
F
76 TERCER PASO: CUMPLIMIENTO


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
Cuarto paso: rendicin de cuentas
!Iognmos nI uIfImo nso do nuosfro mnnunI. !n unIvorsIdnd so hn orgnnIzndo
nrn su comromIso do rosonsnbIIIdnd socInI (rImor nso), hn omrondIdo un
nufodIngnosfIco nrfIcInfIvo (sogundo nso) y hn dosnrroIIndo unn sorIo do ro-
yocfos o InIcInfIvns nrn mojornr (forcor nso). InIfn nhorn rondIr cuonfns do
Io quo so hn hocho y rocomonznr oI cIcIo on os do In mojorn confInun (cunrfo
nso).
3
er
paso:
Cumplimiento
2 paso:
Autodiagnstico
4 paso:
Rendicin de
cuentas
1
er
paso:
Compromiso


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
II roorfo do !S!
l trmino ingls accountability frnducIdo nI osnnoI como rondIcIon do cuon-
fns so osf frnnsformnndo rIdnmonfo on un nuovo vnIor mornI y unn nInbrn
cInvo do In rosonsnbIIIdnd socInI on gonornI. Ioro os rocIso rogunfnrnos: do
quo fIo do rondIcIon do cuonfns hnbInmos on oI cnso do In unIvorsIdnd Quo
InformncIon fonomos quo comunIcnr, nrn quo y n quIonos
Anfos do rosondor n osfn rogunfn, os ufII sonnInr dos hochos. !n unIvorsIdnd
no fIono on gonornI oI mIsmo robIomn do IogIfImIdnd quo Ins omrosns: sI osfns
son confInunmonfo sosochndns do mnIos mnnojos y do oscondor InformncIon, In
unIvorsIdnd, nI confrnrIo, gozn n rIorI do unn buonn roufncIon. Isfo os un dnfo
muy importante al momento de elaborar el reporte institucional de responsabili-
dnd socInI, orquo no fIono nocosIdnd do soguIr In osIrnI doI roorfo omrosnrInI,
cndn voz ms nudIfndn y normndn osfrIcfnmonfo (CIobnI !oorfIng InIfInfIvo
C!I, AA l000, ofcoforn).
In sogundo Iugnr, In unIvorsIdnd nuncn nrfo do coro on mnforIn do comro-
mIso o InIcInfIvns socInIos, or Io quo sIomro dn cuonfn do unn sorIo do vncuIos
y royocfos quo uodon muy bIon onfrnr on In cnfogorn do !S!. AI IgunI quo oI
MonsIour JourdnIn do MoIIoro, quo hncn rosn sIn snborIo, cndn unIvorsIdnd
odr roconocor quo yn hncn rosonsnbIIIdnd socInI nnfos do ohcInIIznr su com-
romIso on osfo sonfIdo.
Isfo nos conduco n rooxIonnr ncorcn doI roosIfo do un roorfo do roson-
snbIIIdnd socInI nrn In unIvorsIdnd y do su soIoccIon osochcn do InformncIonos
roIovnnfos. CInco nsocfos nos nrocon fundnmonfnIos:
X generar conhunzu y entusiasmo hncIn oI quohncor do In unIvorsIdnd (on In
InsfIfucIon so hncon cosns vnIIosns, so dIco Io quo Io quo so hnco y so hnco Io
quo so dIco);
X reconocer y valorar las buenas prcticas de las personas y las reas de la
InsfIfucIon (Ins cosns vnIIosns quo so hncon son roconocIdns como fnI or In
InsfIfucIon y sIrvon do ojomIo);
X fomonfnr In responsabilidad do cndn mIombro y doI conjunfo do In unIvorsI-
dnd or In oxcoIoncIn do Ins nccIonos omrondIdns y In mojorn confInun (nI do-
cInrnr Io quo so hnco so gonorn un comromIso or mojornrIo cndn voz ms);
X permitir la autocrtica institucional hncIn oI sonfIdo do su quohncor y Ins
cnroncIns dofocfndns (In unIvorsIdnd dIco Io quo osf bIon y Io quo no nrn
rooxIonnr sobro su dosomono y dnrso mofns n fufuro); y
X dotar de sostenibilidad nI conjunfo doI sIsfomn orgnnIzncIonnI do In unIvor-
sIdnd (nI ubIIcnr Io quo hnco, In InsfIfucIon so comromofo con oI dosnrroIIo
fufuro).
E
78 CUARTO PASO: RENDICIN DE CUENTAS


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
As, oI rocoso do roorfnr y rondIr cuonfns sIrvo fnmbIon nrn oI nufonrondI-
znjo InsfIfucIonnI y In consoIIdncIon doI comromIso con In rosonsnbIIIdnd socInI
y no os un moro rocuonfo InformnfIvo nrn In momorIn nnunI do In unIvorsIdnd.
Isfo ImIIcn quo no so moncIonnrn soInmonfo Ios Iogros sIno fnmbIon Ios unfos
crfIcos y dobIIIdndos nrn quo oI roorfo gnno on crodIbIIIdnd (no os unn ubIIcI-
dnd InsfIfucIonnI) y on ufIIIdnd (os unn horrnmIonfn nrn mojornr).
!n roorfo crobIo y ufII dobor consIdornr In socuoncIn sIguIonfo:
1. Resultados del autodiagnstico (sntesis): nqu so moncIonnrn nIgunns
cIfrns y rosuIfndos do Ins oncuosfns o IndIcndoros objofIvos, ns como cIfns roIo-
vnnfos do Ios ncforos Infornos o InforIocuforos do Ios gruos do Inforos oxfornos
rocoIocfndns durnnfo Ios gruos focnIos y onfrovIsfns.
SIguIondo oI osrIfu do frnnsnroncIn, os nocosnrIo quo In fofnIIdnd do Ios
rosuIfndos doI nufodIngnosfIco osfon nsoquIbIos n quIon quIorn (on In bIbIIofocn
unIvorsIfnrIn o In gInn wob), oro oI roorfo soIo consfnr do In snfosIs nrn
no sor domnsIndo nmIIo.
2. Acciones emprendidas (proyectos de mejora): nqu so moncIonnr oI ro-
coso do soIoccIon do Ins rons do mojorn y so doscrIbIrn Ios dIvorsos royocfos,
InIcInfIvns y rogrnmns omrondIdos nrn cndn uno do Ios cunfro ojos do ros-
onsnbIIIdnd socInI.
o hny quo fomor moncIonnr nI Indo do Ios grnndos royocfos ohcInIos Ins o-
quonns InIcInfIvns do Ios dIvorsos ncforos do In comunIdnd unIvorsIfnrIn; nrn
gonornr onfusInsmo os muy Imorfnnfo roconocor y vnIornr Ios osfuorzos do
Ins orsonns. !ocomondnmos fnmbIon no confundIr osfn nrfo con In momorIn
do royoccIon socInI doI donrfnmonfo do oxfonsIon do In unIvorsIdnd: so frnfn
do moncIonnr Ios royocfos osochcnmonfo omrondIdos nrn rosondor n Ios
robIomns do rosonsnbIIIdnd socInI dofocfndos on oI nufodIngnosfIco.
3. Resu!tudos obtenIdos (puvcIu!es o hnu!es): nqu so moncIonnr oI osfndo
do nvnnco o Ios rosuIfndos hnnIos do Ins nccIonos omrondIdns, Imncfos, Io-
gros, dIhcuIfndos, ofc. So ondr un osocInI onfnsIs on Ins InvosfIgncIonos o
InnovncIonos quo Ios dIvorsos royocfos hnynn gonorndo.
onfro doI ojo InrfIcIncIon socInI sor Imorfnnfo dnrIo un osncIo on
oI roorfo n Ios gruos do Inforos oxfornos IIgndos n Ios royocfos socInIos
omrondIdos or In unIvorsIdnd con In comunIdnd. !os fosfImonIos do Ios
rorosonfnnfos comunIfnrIos, ns como Ins obsorvncIonos do osocInIIsfns
oxfornos on dosnrroIIo comunIfnrIo (rosonsnbIos do OC, do orgnnIsmos
InfornncIonnIos o do rogrnmns socInIos ubIIcos) uodon consfIfuIr unn ro-
fronIImonfncIon muy ufII.
EL REPORTE DE RSU 79


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
4. Recomendaciones (carencias detectadas y programacin a futuro):
nqu so moncIonnrn con frnnsnroncIn Ios robIomns quo subsIsfon, Ios os-
fuorzos or vonIr y so dnrn Ins dobIdns rocomondncIonos nrn Ios rocosos
fufuros do mojorn InsfIfucIonnI.
Isfns rocomondncIonos consfIfuIrn In coIumnn vorfobrnI doI sIguIonfo roorfo
do rosonsnbIIIdnd socInI, on oI cunI so odr rondIr cuonfn do como In unIvor-
sIdnd hnyn rosondIdo n sus roIns rocomondncIonos do mojorn. II roorfo so
presenta luego como una herramienta de control y gestin de la responsabili-
dnd socInI, nsogurnndo In sosfonIbIIIdnd doI royocfo InsfIfucIonnI.
II cundro sIguIonfo rosumo In orgnnIzncIon sugorIdn doI confonIdo doI roorfo
n nrfIr do Ios ojos do rosonsnbIIIdnd socInI y sus rosocfIvos fomns:
- Derechos humanos, equidad de gnero y no discri-
minacin.
- Desarrollo personal y profesional, buen clima de tra-
bajo y aplicacin de los derechos laborales.
- Medio ambiente (campus sostenible).
- Transparencia y democracia (buen gobierno).
- Comunicacin y marketing responsables.
- Presencia de temticas ciudadanas y de respon-
sabilidad social en el currculo (DD.HH., desarrollo
sostenible, tica profesional y cvica, gestin de la
RS, etctera).
- Articulacin entre profesionalizacin y voluntariado
solidario.
- Aprendizaje profesional basado en proyectos
sociales.
- Integracin de actores sociales externos en el dise-
o de las mallas curriculares.
Campus
responsable
Formacin
profesional y
ciudadana
1. Resultados del auto-
diagnstico
2. Acciones emprendidas
3. Resultados obtenidos
4. Recomendaciones
(Contina)
Ejes de
responsabilidad
social
Temas observados
en el autodiagnstico
Contenidos del reporte
de responsabilidad
social
80 CUARTO PASO: RENDICIN DE CUENTAS


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
- Promocin de la inter y transdisciplinariedad.
- Integracin de actores sociales externos en las
investigaciones y el diseo de lneas de investiga-
cin.
- Difusin y transferencia de conocimientos social-
mente tiles hacia pblicos desfavorecidos.
- Promocin de investigaciones aplicadas a temas
de Desarrollo (Objetivos del Milenio, Pacto Global,
etctera).
- Integracin de la formacin acadmica con la pro-
yeccin social (comunidades de aprendizaje mutuo
para el desarrollo).
- Lucha contra el asistencialismo y paternalismo en el
servicio universitario a la comunidad.
- Promocin de redes sociales para el desarrollo
(creacin de capital social).
- Participacin activa en la agenda local y nacional de
desarrollo.
Gestin social del
conocimiento
Participacin
social
(Continuacin)
Quodn rosondor n In rogunfn: quIonos son Ios dosfInnfnrIos doI roorfo do ros-
onsnbIIIdnd socInI IofoncInImonfo, fodo oI mundo. !n vocncIon unIvorsnI do In
unIvorsIdnd hnco quo sus Imncfos Inforoson n fodn In socIodnd. Ior Io cunI sor
nocosnrIo coIgnr oI roorfo do rosonsnbIIIdnd socInI on Ins gInns wob ohcInIos
y ormIfIr oI IIbro nccoso n fodos Ios usunrIos.
In formn nrfIcuInr, sor Imorfnnfo romovor In Iocfurn doI roorfo onfro
Ios mIsmos ncforos doI nufodIngnosfIco: comunIdnd unIvorsIfnrIn y gruos do
Inforos oxfornos soIoccIonndos. Son oIIos Ios rImoros quo dobon rocIbIr In ron-
dIcIon do cuonfns do In unIvorsIdnd. TnmbIon Ins ofrns unIvorsIdndos doI modIo
doborn rocIbIr oI roorfo nrn dIfundIr Ins buonns rcfIcns o InnovncIonos do
gosfIon socInImonfo rosonsnbIo. !n !S! fIono quo hncor oscuoIn y cronr unn
corrIonfo nmIIn.
Ejes de
responsabilidad
social
Temas observados
en el autodiagnstico
Contenidos del reporte
de responsabilidad
social
EL REPORTE DE RSU 81


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
!ocomonznr cndn dos nnos
!Iogndo oI hnnI do nuosfro mnnunI, nos quodn rocomonznr oI rocoso dosdo oI
sogundo nso nrn frnnsformnr In socuoncIn on un vnIs:
autodiagnstico cumplimiento rendicin de cuentas
!n rnzon do In nocosIdnd do rocomonznr cndn cIorfo fIomo os quo In roson-
snbIIIdnd socInI os un rocoso ormnnonfo do mojorn confInun y nuforrooxIon
InsfIfucIonnI sobro oI sonfIdo doI quohncor dInrIo do In unIvorsIdnd. SI soIo nos
nufodIngnosfIcnmos unn voz, corromos oI rIosgo do quo vuoIvnn Ios hbIfos rufI-
nnrIos do sIomro y quo so Iordn In dInmIcn do nufonrondIznjo. AI IgunI quo
Ios bnIInrInos, Ios ncforos unIvorsIfnrIos snbrn onconfrnr cndn voz ms soIfurn
y cronfIvIdnd n modIdn quo oI rocoso do rosonsnbIIIdnd socInI nso do sor unn
InnovncIon n sor unn cosfumbro. AI roofIr Ios nsos sogundo, forcoro y cunrfo oI
rImor nso, oI comromIso, so nhnnznr or s soIo: In comunIdnd unIvorsIfnrIn
osfnr cndn voz ms convoncIdn y mojor orgnnIzndn nrn ImuIsnr y nrovochnr
oI rocoso do mojorn confInun.
!n uIfImn rogunfn os ncorcn doI Inso rnzonnbIo onfro un nufodIngnosfIco
y ofro. Isfo doondo mucho doI confoxfo InsfIfucIonnI, sobro fodo doI fnmnno
do In unIvorsIdnd y do Ios rocursos do quo dIsongn oI oquIo rocfor. TnmbIon
doondo do In cnrncforsfIcn roIn do fodn unIvorsIdnd: unn orgnnIzncIon or
In cunI frnnsIfnn, Ingrosnn y ogrosnn muchns orsonns dIforonfos sobro fodo
osfudInnfos cndn nno y con un rIfmo osochco do vncncIonos, orodos do ox-
monos, ofcoforn.
In formInos gonornIos, onsnmos quo un rIfmo do dos nnos os rudoncInI
nrn ofocfunr oI cIcIo comIofo do Ios nsos sogundo, forcoro y cunrfo. As, un
osfudInnfo InscrIfo on unn cnrrorn unIvorsIfnrIn or cInco nnos odr nrfIcI-
nr dos vocos doI nufodIngnosfIco y Ioor nI monos dos roorfos n Io Inrgo do su
cnrrorn.
A modIdn do roforoncIn, so uodo ufIIIznr oI sIguIonfo cnIondnrIo:
X IrImor nso: cunfro mosos nrn orgnnIznr nI oquIo rocfor y romovor oI onfo-
quo !S! on In comunIdnd unIvorsIfnrIn.
X Sogundo nso: soIs mosos nrn hncor oI nufodIngnosfIco, convocnr n Ios Infor-
Iocuforos, ronIIznr Ins onfrovIsfns, Ios gruos focnIos y Ins oncuosfns.
X Torcor nso: dIoz mosos mnImo nrn soIoccIonnr Ins rons do mojorn y ronIIznr
Ios royocfos do rosonsnbIIIdnd socInI. CIorfos royocfos IIovnrn ms fIomo
nrn ronIIznrso, oro soguIrn su curso hnsfn dosuos doI roorfo.
X Cunrfo nso: cunfro mosos nrn orgnnIznr In InformncIon y rodncfnr oI
roorfo.
82 CUARTO PASO: RENDICIN DE CUENTAS


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
Responsabilidad social universitaria: manual de primeros pasos
Ahorn os fIomo do omoznr n rncfIcnr osfos nsos. Isornmos quo su ImIo-
monfncIon so vnyn frnnsformnndo on un ngrndnbIo bnIIo nrn In InsfIfucIon y
sobro fodo quo son, n cndn momonfo, un rocoso Inconforo do nrondIznjo coIoc-
fIvo nrn Ins orsonns, nrn In unIvorsIdnd y nrn In socIodnd.
1
er
paso
Compromiso
2 paso
Autodiagnstico
3
er
paso
Cumplimiento
4 paso
Rendicin de cuentas
Etapa
PRIMER CICLO SIGUIENTES CICLOS
Duracin Etapa Duracin
4 meses
6 meses
10 meses
4 meses
____
2 paso
Autodiagnstico
3
er
paso
Cumplimiento
4 paso
Rendicin de cuentas
____
6 meses
14 meses
4 meses
RECOMENZAR CADA DOS AOS 83


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b
esponsabilidad social universitaria presenta un conjunto
de instrumentos dirigidos a ayudar a las instituciones de
educacin superior, paso a paso y de manera sencilla, a
icenIifccr mc: ccLc|menIe :u rc| fuerc ce |c: cu|c: e in-
corporar medidas que permiIcn mejcrcr :u ccnIriLucicn
pcrc unc :ccieccc mc: ju:Ic y :c:IeniL|e.
Las universidades son organizaciones complejas en las que
muchas personas piensan, investigan y aprenden, pero no
nece:cricmenIe |c hccen en fcrmc crIicu|ccc y cirigicc
hccic un mi:mc prcpc:iIc in:IiIucicnc|. Nc e: infrecuenIe
ue |c: vc|cre: ce unc univer:iccc y :u: prccIicc: civerjcn.
E:Ie Mcnuc| prcpcne un prcce:c ce cic|cgc y cuIccicg-
nc:Iicc pcrc ue |c: in:IiIucicne: inIegren :u: ciferenIe:
crec: y funcicne: y cc|cLcren ccherenIemenIe ccn e| ce-
:crrc||c ce| mecic ccnce e:Icn in:erIc:.
R
Visite nuestra pgina WEB
www.mcgraw-hill-educacion.com


B
a
n
c
o

I
n
t
e
r
a
m
e
r
i
c
a
n
o

d
e

D
e
s
a
r
r
o
l
l
o
.

T
o
d
o
s

l
o
s

d
e
r
e
c
h
o
s

r
e
s
e
r
v
a
d
o
s
.

V
i
s
i
t
e

n
u
e
s
t
r
o

s
i
t
i
o

W
e
b

p
a
r
a

o
b
t
e
n
e
r

m

s

i
n
f
o
r
m
a
c
i

n
:

w
w
w
.
i
a
d
b
.
o
r
g
/
p
u
b

You might also like