You are on page 1of 36

INTRODUCCIN

La ucha contra a dencuenca no admte desmayos, cada da vemos


como se apoya, tecnfca y entrena a antsoca, mentras que as
autordades, como deca uno de os |efes de Poca de Montevdeo,
Gra. Washngton Varea, "La abor de a Poca es comparabe con e
pasar un trapo sobre un pso donde cae agua de una cana aberta;
no se tene tempo en evauacones, soo de secar". Este hecho debe
ser revertdo graduamente. Una preparacin tcnica ms
profunda forma policas con capacidad de accin, maor
mar!en de mo"ilidad me#ores recursos operacionales$
En e marco de as nuevas drectvas de Mnstero de Interor, B.O.D.
32.019 de 28/03/2005, CIRCULAR N 08/05 de 10 de marzo de 2005.
Resoucn Mnstera N 0299 de fecha 14 de marzo de corrente
pubcada en e Boetn N 11/05, consecuente con o manfestado por
e Sr. Drector de a Poca Nacona, Insp. Ppa. ( R ) Cono CARDOZO,
e 02/03/2005, pubcado en e BOD 32055 de fecha 04/03/2005:
sobre a reguarzacn; capactacn de persona, y
a efcenca de servco, es nuestra ntencn vocar
os conocmento adqurdo, en a prctca, y en dferentes semnaros
y cursos, habendo sdo puestos en prctca en dferentes
crcunstancas, con ato ndce de efectvdad, que nos permte hoy
recomendar su utzacn.
"POLICIAS AL DIA", de msmo autor; prmer traba|o sobre e tema de
dos dcadas, en 1994 fue aprobado por a Escuea Nacona de Poca
(Exp.3635/94), donde se desarroaba temas sobre crmnastca,
crmnooga y derecho pena y procesa pena, os cuaes no egaron
a persona subaterno: "Lamentabemente, e descremento, a
propa costumbre y a fata de reconocmento estn enqustadas en
os nsttutos pocaes, afectndose a aqueos hombres que se
entregan con abnegacn, en senco y nunca se os tenen en cuenta
a a hora de os reconocmentos y os mrtos" (Cro. Roberto De os
Santos. Manua de Crmnastca. DNPT. Ao 2000). A menconado
traba|o, hoy se e suma e traba|o monogrfco de gua autora "EL
DELINCUENTE NACIONAL", expuesto en as 2. |ornadas uruguayas de
Crmnooga, y pubcado en os Anaes de Insttuto de Crmnooga; y
tres eementos |urdcos, sempre dfuso para e poca, a |ustca y
a cudadana, sobre aprehensn, uso de a fuerza e nmundades,
que eevamos dentro de "COMPORTAMIENTO AGRESIVO Y ACTIVIDAD
ANTISOCIAL (SEGURIDAD CIUDADANA), a a evauacn de Dr. Duarte
Nose.
E paneamento de este traba|o, asume os tres eementos
de utdad de a nvestgacn poca; a crmnastca, a crmnooga
y e derecho pena.
Debdo a o extenso de os temas, se ha reazado una sntess de
conceptos de apcacn prctca no abundando en teoras de
contendo fosfco, sno de apcacn rea.
UN% &I'TORI% % '()UIR
(n a prmavera de 1882 en Pars, en a mansn de Conde DAroy, se
encontr sobre a cama de a habtacn, e cuerpo sn vda de a
condesa; medo desnuda, con as pernas y os brazos extenddos. E
sargento Roux de a Srete , no tena dudas de que era un homcdo.
Franos - Eugene VIDOCO, e pregunt: "Encontr e arma?" Roux
exhbendo una ca|a contendendo dos pstoas de dueo, d|o "una de
stas es sn duda a asesn, pertenecen a conde". Y e mv?, y
contest e sargento "La condesa era mucho ms |oven que su esposo
y tena un amante. E Conde se do cuenta y a mato, ya o
arrestamos".
"Esta usted en un error -d|o Vdocq- hay que buscar a un |ugador que
haya adqurdo recentemente agn damante -seao una cmoda-
se ve que a cerradura ha sdo forzada. La forma en que est vestda
a Sra. Indca que esperaba a un amante y no a esposo. Adems e
orfco de a herda no a pudo haber hecho una pstoa de conde, es
de tamao de os que hacen una pstoa de boso de cao corto,
como as que tahres evan esconddas en a manga".
Cuarenta y ocho horas despus VIDOCO ocazo a |ugador y ratero
amado DELORO, se ocup e arma y se ocaz a comprador a cua
DELORO vend un ano de damantes de a condesa. Ante
as pruebas DELORO confes e homcdo.
VIDOCO, es consderado e prmer nvestgador profesona. Fue e
creador de a Srete (ofcna de Investgacn Crmna de a Poca
francesa), estabecda en 1812 y encabezada por Vdocq hasta 1827.
Esta es modeo de Departamento de Investgacn Crmna de
Scotand Yard y de a FBI, as como de todos os orgenes de
departamentos de mundo de su gnero.
Esta nea de pensamento es a que debe prmar en todo
nvestgador. Los nvestgadores noveescos (detectves) estn
nsprados en hombres verdaderos como Vdocq; e cua nspr
persona|es como Hrcues Porot de Agata Chrste. E msmsmo
Sherock Homes; fue escrto por un ex sargento de a poca
brtnca, y ofca de servco secreto, Sr Conan Doye. De estos
podemos rescatar a forma de asocacn de deas y una
granobservacn, que en defntva es e ABC de a nvestgacn.
Homes era especasta en descrbr a una persona por e estudo de
os ob|etos. A pesar de estar nsprado en un persona|e de fccn, no
por eo de|a de ser ustratvo.
Un vstante ovda su ppa en a casa de Homes. "este hombre -
afrma e detectve- debe aprecar mucho su ppa, es vgoroso, zurdo,
posee exceentes dentes, tene hbtos que
demuestran ntegenca y una fortuna que o pone a abrgo de
a economa". Watson e pd as premsas de taes concusones,
aque contest: "Esta ppa debe haber costado ses chenes y ya ha
sdo reparada dos veces, por medo de un ano de pata
cuyo vaordebe ser superor a de ob|eto msmo, o que demuestra e
apreco que debe tenere su propetaro, puesto que a preco gua
prefere hacera reparar antes de comprar una nueva. Tene a
costumbre de encender a ppa con mpara o en un pco de gas, pues
s observs ben, vers que esta toda quemada en uno de os
costados, o que seguramente no ha sdo hecho con un fsforo, ya
que de nada servra un fsforo contra e costado de a ppa, mentras
que es ndscutbe que no podemos encendera en una mpara sn
quemar e horno. E costado derecho es e quemado, de aqu m
concusn de que su poseedor sea zurdo. Aproxmada vuestra ppa a
a mpara y como sos destro, vers que es e costado zquerdo e
que expons. Por azar pods obrar a a nversa, pero sera una
casuadad y no un hbto.
*%NU%L +%'ICO D( IN,('TI)%CION CRI*IN%L
En seguda encuentro en e mbar a mpresn de sus dentes, de o
que deduzco que nuestro hombre es enrgco, muscuoso y dotado de
buenas mandbuas a as amas. En fn, este tabaco es mezca
Gosvenar de dez y nueve centavos a onza, y como puede procurarse
exceente tabaco por a mtad de preco, es ben evdente que no se
haa en necesdad de hacer economa".
Evdentemente estos dos persona|es, uno de a readad y otro de a
fccn, se basan en conocmentos y observacn apoyado por un
buen poder de sntess. S vvesen en a actuadad con os avances
tecnogcos, que todo o mden, pesan y descfran, haran pasar
maos ratos a a mayora de a dencuenca.
Esto no debemos de|ar de aprender como eccn, contamos
con medos tcncos que Vdocq no magn; por o tanto debemos
aprender a utzar en provecho de a nvestgacn. Debemos
aprender a observar y pensar. En esa dreccn se enfoca este
traba|o.
+%'( D( L% IN,('TI)%CION
(l a"ance de la criminalidad, e-i!e un tra.a#o ms comple#o
de la tcnica policial, lo /ue lle"a a desarrollar mtodos de
estudios modernos$ (s as /ue sur!e como au-iliar
indispensa.le del derec0o penal$
Podemos decr que es una cenca humana; ya que se reaza por
humanos pero auxado por todas as cencas, para dare mayor
efectvdad y e menor error posbe.
La naturale1a de la criminalstica es e-plicati"a$ Todas las
ciencias /ue con ella cola.oran as lo demuestran, tienden a
conse!uir una repuesta l!ica co0erente, racional a las
inc!nitas criminales$
Todas as eyes de mundo no son |ustfcatvo cuando se castga a un
nocente. E traba|o de nvestgador es un traba|o fro, sn emocn
que coneve a errores. Para nvestgar, hay que pensar y para eso
hay que de|ar de ado as estmacones personaes, motvos
ndvduaes, para ob|etvzar os hechos.
&o un indi"iduo sospec0oso, es condenado tomando como
.ase prue.as tan!i.les, impresiones di!itales, indicios
testimonios, etc$, descu.rir esos indicios es tarea de
especialistas$
Comnmente en a escena de crmen se revea a trama de msmo.
De gua modo, en a mayora de os casos exsten caracterstcas, e
ndcos donde comenza, se desarroa y fnaza e hecho. Sn
embargo en contraste con su autor, a concusn de caso depende
de nvestgador desgnado. La habdad de msmo para anazar a
escena de crmen y determnar, donde, cuando, como, quen y
porque, por ms dfc que se encuentre edesarroo de a trama en a
escena. E trmno satsfactoro de a nvestgacn, es a detencn
de autor y su procesamento
La criminalistica tiene como finalidad descu.rir los
componentes e-ternos del delito, re"elar los testi!os mudos
2indicios3 de la escena del 0ec0o, lo /ue lle"ara a descu.rir al
criminal$
Para que un |uez pueda mponer una pena, no basta con que sepa
que se comet un deto, sno debe saber, qun o comet, como o
comet, donde o reazo, porque razn y cuando fue. Todas as
repuestas forman un |uco |usto.
Un deto nvestgado a medas ogra dos ob|etvos; desprestgar a os
nvestgadores, tanto os que evan encamnada a nvestgacn
como os que paraeamente evan una nvestgacn a medas y en
segundo ugar eevan as posbdades de a defensa.
Durante muc0os a4os, la ciencia estu"o representada en los
tri.unales solo por la medicina forense$ %ctualmente
en cam.io se suman a ella muc0as acti"idades tcnicas
cientficas$ % tra"s de un tra.a#o en e/uipo, los especialistas
en cada uno de los temas reco!en todo tipo de indicios de
prue.as /ue puedan orientar una in"esti!acin criminal
suministrando lue!o "aliosos datos a los distintos
ma!istrados$ No e es a|eno a esto, a nueva cenca de
comuncacn nformtca.
La entrada en vgenca de Nuevo Cdgo de Proceso Pena, y
a nnovacn de |uco ora para os detos, muchos profesonaes, se
vern ante a verdad de sus conocmentos. Es por eo que se debe
tener una postura sda, y no soo ser receptor de conocmentos,
sno un buen expostor a a hora de ser evados a decarar como
tcncos, s e |uez as o consdera. Se acabaron, as reunones
secretas.
L% CRI*IN%LI'TIC%
La crmnastca, s ben se ocupa de medos para descubrr y
verfcar, unos y otros van referdos a hombre. E fn de o msmo es
el descu.rimiento del delito del delincuente tam.in de la
"ctima o per#udicado por el delito$ Descubrr un deto no
sgnfca soo comprobar a exstenca de hecho punbe, exstenca
que en verdad muchas veces se acredta, pudndose decr, por s
msma, sno determnar e cundo, e dnde, como, porqu y e qun,
con a mayor exacttud posbe as exgencas tempo espacaes,
modaes y personaes de hecho punbe, comprendendo en o
persona no soo a qun actvo, sno tambn a pasvo, aunque a
determnacn de ste tenga menor acance pena que a de aque; e
cundo es en prncpo, ms mportante que e dnde, ya
que marca una reacn tempora que puede predetermnar por s
msma e dnde y tene adems a os efectos de una responsabdad,
una mayor repercusn pena.
Tambn mportante a os efectos de certos agravantes, etc. Y en
certos confctos de |ursdccn. E tempo es fundamenta a os
efectos de causadad, etc. (e|. voacn preva o posteror a
homcdo), puradad de detos, detos mposbes (e|. matar a un
muerto)
Aadamos an que la criminalistica puede ser efica1 respecto al
testimonio en todas formas, tanto en orden a la confeccin
como a las manifestaciones de los testi!os, peritos, etc$
5ro.ando /ue unas otras no concuerdan con la realidad de
los 0ec0os$ En ta sentdo, pueden tambn evtar errores |udcaes.
Ouz, como dce Brochar, la maor parte de los errores
#udiciales se de.a a la falsa o e/u"oca identificacin del
acusado 0ec0a por la "ctima o testi!os$ (l estado emocional
de a/uella estos, es frecuente ori!en de errores a
e"itarlos en ste dems aspectos "a endere1ada la
criminalistica, con la se"era determinacin de ese 6/uin6
fundamental en toda in"esti!acin$
E crmnasta soo o es penamente; prmero cuando empea
mtodos debdamente comprobados por a cenca
o arte correspondente, segundo, cuando compruebe ntegramente a
descubrmento de deto en os dferentes eementos formaes que a
ntegran. La prmera comprobacn es a de aboratoro, a segunda a
Poca y es dstnta a a anteror, aunque se haan ntmamente
gadas.
Comprobar e deto es tambn verfcar e dencuente y a vctma.
La ms mportante de estas dos comprobacones es a que atende a
dencuente. Indvduazar ste quere decr, ste y no otro. %0ora
.ien indi"iduali1ar una persona no es precisamente
identificarla$ La indi"iduali1acin es pre"ia a la identificacin$
'olamente un uso amplsimo de esta pala.ra puede lle"ar,
incorrectamente a e/uipararla como la anterior$
Indi"iduali1ar o indi"iduar si!nifica el proceso ms o menos
complicado de concretar a una persona, de distin!uirla con
sus caractersticas de todos los dems$ Es una tarea de ndoe
orgnara que supone la concrecin de una persona por la
reunin de una serie de elementos /ue so.re ella misma
/ue se refiere a sus caractersticas, a lo /ue le es propio como
indi"idualidad fsica o moral $
Identificar es ago que se haa ntmamente gado a o anteror pero
que es sn embargo, dferente. En un sentdo ampo, genrco,
identificar implica una u-taposicin, el proceso ms o menos
complicado de "er si lo /ue se posee respecto a la
indi"idualidad de al!uien corresponde, se a#usta a la misma$
La identificacin es el resultado final a /ue toda
indi"iduali1acin de.e conducir$ Identificar, pues no es
precisamente descu.rir, sino confirmar, reali1ar un
reconocimiento, acreditar la e-actitud de lo indi"iduali1ado,
de lo conocido$
As, en a bsqueda de un dencuente se comien1a por reunir
respecto al mismo toda suerte de indicios prue.as /ue nos
permitan conocerle o sea, indi"iduali1arle de todos lo
dems7 san!re7 pelos7 manc0a7 estatura, armas, manera de
cometer el delito, etc$ La reunin sistemtica cientfica de
tales elementos con conocimiento "a constituendo 6el
indi"iduo /ue se .usca6, le "a indi"iduali1ando respecto a los
otros, cuando se le cree tener a de.idamente determinado,
diferenciado, se le identifica, es decir, se le "erifica,
u-taponiendo todos los elementos o.tenidos en su propia
persona$ (n la "ida reali1amos constantemente
indi"iduali1aciones, identificar7 a tenemos /ue salirnos de lo
meramente descripti"o entrar en una serie de
operaciones /ue si!nifica una especie de compro.acin $
Cuando habamos de exgencas egaes y centfcas, queremos
ndcar dos rdenes de exgencas exstentes en
todo procedmento pena, as cuaes pueden dscrepar consderando
una de eas que a dentfcacn esta ograda debdamente y a otra
no. |ustamente aqu vemos a ntma conexn que exste entre
crmnastca y procedmento pena. 5uede suceder /ue
el sistema de !arantas procesales e-i#a le!almente en un
caso dado, muc0as ms para lle!ar a esta.lecer su
responsa.ilidad /ue lo /ue el 5olica o el criminalista
considera necesario, partiendo de consideraciones cientficas$
(s /ue las lees no son reali1adas por tcnicos, sino por
le!isladores, la maora no son ni tcnicos, ni doctores en
derec0o$
Puede ocurrr tambn que desde os prmeros momentos, a
exstenca de hueas papares de "qun" de deto. En este
supuesto, tampoco cabe confundr a dentfcacn con a
ndvduazacn, pues aquea soo ha sdo posbe en vrtud de que
en otro caso anteror a ndvduazacn se ogr ya que do ugar a a
dentfcacn que obra en e archvo, que permte a segunda y
posteror dentfcacn. La prueba que en taes casos no es smpe a
dentfcacn e fn de a nvestgacn crmnastca, es que a msma
no puede darse por termnada e "quen" mentras ese quen no sea
habdo en persona y debdamente comprobado, o sea se haya
reazado a yuxtaposcn que es esenca de a dentfcacn.
5OLIC8% 9 CRI*IN%LI'TIC%
Podramos decr que, mentras a crmnastca es a que sumnstra
os conocmentos y medos centfcos, a poca es e rgano
admnstratvo que acta conforme a os msmos.
Por otra parte, a denomnacn poca centfca como susttutva de
a crmnastca, da a entender ms de o que reamente exste y an
es necesaro, pues no todos os membros de a msma son centfcos,
sno unos cuantos, de os cuaes una porcn traba|a en e aboratoro
sn desempear autentca funcn poca, resuta que soo es
atrbutos de una parte.
S se quere mantener a denomnacn "poca centfca", es soo a
condcn de ver en ea una referenca; a de querer ndcar que se
trata de una poca dstnta a a rutnara, a a puramente emprca de
pasado
En todo caso, a expresn poca centfca es ms ampa y tambn
ms adecuada a estado actua de a crmnastca que a expresn
poca tcnca, que responde a una etapa hstrca superada.
"Poce scence" no se aude precsamente a rgano, sno a a sere de
conocmentos de ndoe centfco que es precso tener en cuenta en
a abor de nvestgador. Taes conocmentos consttuyen un sstema
dervado especamente de as dscpnas naturaes.
La crmnastca supone no soo un persona apropado, sno tambn
un persona de aboratoro o gabnete, encargado de nvestgar
detos.
En todo caso, debe dstngurse entre a formacn de un crmnasta
de aboratoro y a de un crmnasta poca, entre os que cabe
dversas graduacones en orden a su preparacn. E prmero es un
especasta, un centfco que se mueve dentro de a especadad
pero sn vvr de espadas a as otras especadades que exsten
dentro de a crmnastca, e segundo e nvestgador o poca que
debe poseer una puradad de conocmentos con certa profunddad,
a fn de evar a cabo centfcamente a nvestgacn |udca en o
que a a Poca se refere.
En todo caso a nvestgacn poca, s es correctamente centfca,
debe tender a demostrar a motvacn de caso, no mtndose a a
smpe comprobacn de hecho y su autor.
Con o expuesto no se agota e campo de a crmnastca y de a
poca centfca, pues quedan an os aspectos reatvos a habar de
os dencuentes, sm.olos, etc. Con"iene tener presente /ue si
.ien las o.ras e-tran#eras son de utilidad, lo importante,
teniendo en cuenta /ue cada pue.lo tiene sus !enuinas
formas de e-presin en todos sus aspectos es conocer la
relati"a al delincuente nacional por medio de oportunos
estudios e in"esti!aciones 0asta lle!ar a concretar
sistemticamente, no por simple recopilacin, esa psicolo!a
del len!ua#e del delincuente, no ol"idamos /ue la misma, al
i!ual /ue el del len!ua#e corriente, e-perimenta un
constante e"olucin transformacin /ue por consi!uiente,
tal la.or no se puede estimar nunca como totalmente lo!rada$
IN,('TI)%CION CRI*IN%L
La nvestgacn crmna es e proceso tendente a comprobar a
exstenca de un deto y tendente a comprobar a responsabdad de
autor. Tanto uno como e otro coneva a reazar una nvestgacn y
esta deber ser evada a cabo por un nvestgador. La tarea de
nvestgador no es senca y no cuaquera posee os dotes
necesaros. E nvestgador debe ser observador, sagaz, mnucoso,
pacente con buena memora, ordenado, ntutvo, dscreto y
perseverante. No es mprescndbe un ttuo unverstaro para ser
nvestgador, s es buen compemento.
Los nvestgadores, todos eos no mporta en que rama se
desempea, debe segur un mtodo centfco de accn. Una
nvestgacn desordenada en cuaquer campo, eva a maos
resutados, a veces opuestas a fn requerdo. Todo nvestgador debe
a tener conocmento de un hecho cto o rreguar, tomar contacto
con a escena. E desconocmento de a msma pone en desventa|a a
este ante e autor. Cuaquer nsgnfcanca puede ser a cave de un
caso. Debe saber adems que e nfractor padece de un compe|o de
nferordad por dversos factores; stuacn econmca, cutura;
famar, emocona, etc.
Cuando se nvestga un caso debe estar atento y concentrado en .
Debe estar nteresado en e hecho que nvestga, estar atento a todo
o que sucede y ver o extraordnaro en o ordnaro.
En a mayora de os hechos que deber nvestgar son casos en que
e autor no ha premedtado una coartada y sus descargos son
mprovsacones, sendo dfc que os msmos sean buenos. Hay que
recordar que as crcees estn enas de personas que pensaron
eudr a accn de os nvestgadores.
Incar una nvestgacn es como r de caza; con a dferenca que a
presa esta equparada en fuerza e ntegenca con e cazador.
Una vez en a escena tome a mayor cantdad de datos. No confe en
su memora, tome nota en e momento o en a prmera oportundad
nmedata, a veces os recuerdos no venen tan rpdamente como se
necesta.
E nvestgador a tener conocmento de un hecho y consttudo en e
ugar, prmero debe observar a escena, s no hay urgenca, es decr
esonados, herdos, s e dencuente no se encuentra, o prmero que
debe evauar en s hay eementos fscos, que coaboren en a
nvestgacn, ndcos (no remover), soo con a observacn se puede
detectar, en un hurto (por e|empo) s hay cerraduras voadas, vdros
rotos, eementos tocados por dencuentes que puedan orentar sobre
e medo en que entro, posbes hueas dactares y s exsten hueas
de psadas. Esto surge de a prmera observacn.
1) Asar a vctma de os testgos y e resto (sn ser vctma y
testgos), retrndoos de me|or modo. Indagar a a vctma sobre sus
hechos y uego prddas.
Estas dos tareas nsumen menos de dez mnutos, y e da a
nvestgador una vsn en con|unto de hecho pudendo defnr:
a. E deto cometdo
Las prddas sufrdas
b. E mtodo utzado por e o os dencuentes
c. Tempo que transcurr (tempo reatado por a vctma)
d. Descrpcn de dencuente (fuera de hurto).
2) Indagar a os testgos. Ya sabe de qu se est habando, o que
permte orentar e nterrogatoro.
La tarea preva de recoger ndcos e nformacn debe ser mnucosa.
Debemos f|ar una prordad desde e nco, rgor procesa, tanto para
e evantamento de ndcos, como para a toma de decaracones.
Durante a nvestgacn se deber procurar a prueba de os hechos.
Recordemos que son medos de prueba, os ndcos y os testmonos,
y que e mputado hasta su procesamento decara como testgo o
ndcado.
Las anotacones debern ser caras y concsas sn por eo de contener
todos os detaes.
CO*O (,%LU%R 'I '( D(+( D%R INT(R,(NCION % L% T(CNIC%
S es un hecho de sangre SI
S es un hurto monaro SI
S es un haazgo de vehcuo que ntervno en hecho mportante o de
sangre SI
S es un hecho menor NO
S no exsten evdencas caras NO
S no hay ugar para soctar a presenca de Tcnca, e nvestgado
procurar evdencar materaes como ser por e|empo hueas
dactares.
&U(LL%' D%CTIL%R('
Son mpresones de|adas por as yemas de os dedos, medante caco,
sudacn o presn. Es decr un dedo manchado sobre una ho|a de
pape (por e|.), o en un vdro o en masa o sustanca smar, etc.
Las caracterstcas en esas mpresones van a corresponder
exactamente a una persona, pero su desfguracn, desvrtuara a
dentfcacn. Debdo a a fragdad de a msma, es aconse|abe
evar e ob|eto que o contenga, en o posbe.
Las hueas dactares amadas atentes, no sempre son vsbes a
smpe vsta. Una prctca efectva ante un ob|eto sospechoso de
haber sdo tocado por e autor, es apcare are tbo (puede ser
aento) y se revearan nmedatamente, por unos segundos. Tambn
puede apcrsee un haz de uz tangenca (atera).
Para transportar e ob|eto tomndoo por os ugares no habtuaes.
Cuando se est recogendo ndcos, se debe de documentar a
msma, ya sea fotogrfcamente, como por medo de dos testgos, a
os cuaes se es tomara a medda facn.
La evdenca evantada deber ser custodada, ya que en un |uco
forma, debern tener una gazn razonabe para poder probar que
ese ndco pertenece a hecho.
La evdenca matera, puede ser de dversa y dversa ndoes de
acuerdo a deto nvestgado; pero todas conevan a ser probatoras,
en un futuro medato o nmedato.
Toda la informacin reco!ida de.e ser ordenada proli#amente$
Ir resumiendo la misma a medida de lo posi.le$ Crear la maor
cantidad de 0iptesis $
(l in"esti!ador de.e diferenciar precisamente dos aspectos
del ra1onamiento CR(%R :U;)%R$
(l primero es una 0ip tesis falsa o "erdadera$ 5or lo /ue no
se de.e tra.a#ar tampoco con pre#uicios$
Las anotaciones de.en ser 0ec0as en una sola carilla con letra
clara en la medida de lo posi.le, ir resumiendo$ 'e "era /ue
con esta prctica, contri.uir a darle claridad mental
necesaria para encarar con -ito la tarea7 se e"itara la
clsica frase 6/ue ms me falta.a6
Para reunr nformacn se debe tener concenca de os sguentes
puntos:
a. que e permtan en cada caso centrar e asunto sobre e que
traba|a.
b. Sentdo tco y de estrcta |ustca para no exagerado desdear
caprchosamente os datos adqurdos.
c. Responsabdad
d. ser dscreto.
Todo detalle a<n el ms insi!nificante co.ra "alor en el curso
de una in"esti!acin$ recordemos que para resover extosamente
un caso debemos ser ordenados, pro|os, recoger en forma
sstemtca apuntes de msmo.
La forma de reco!er la informacin constitue un arte o
ciencia /ue nadie impro"isa$
Es tpco de os funconaros, |udcaes, pocaes e nstructores, en su
mayora busquen ograr una confesn de mputado. Esta prctca por
o genera resuta nfortuna. Se debe de erradcar esta obsesn. As
msmo, e testmono de tercero no puede vencer a decaracn
contrara de mputado sn e concurso de otra prueba. Debe de
constatarse e cuerpo de deto o expcar satsfactoramente su
desaparcn.
Como resumen debemos recordar que:
1. a funcn de nvestgar en una tarea tcnco profesona
2. e fn de a msma es haar a verdad de hecho sn
apasonamento.
3. esa tarea debe termnar en e despacho de un magstrado.
La exstenca de este tmo punto, sgnfca a dferenca entre un
nvestgador y un ofcnsta. E segundo recopa datos para una
carpeta que guarda en un estante.
Las pruebas recogdas servrn de base para una acusacn, o como
defensa en una demanda. Con esta vsn y no otra se debe traba|ar.
*(TODOLO)I% D( L% IN,('TI)%CION CRI*IN%L
Una nvestgacn de Poca profunda, comparte dos fases dstntas.
La prmera puede ser consderada como pasva ya que a Poca no
ntervene en e acontecmento, sno que uego o constata. De a
manera ms metdca posbe va a regstrar os hechos, os va a
anazar y os va a menconar.
La segunda fase es ms postva, puesto que a poca va a tomar a
ncatva, eaborando hptess de traba|o tendentes a ograr a
dentfcacn y a detencn de os autores.
IN'5(CCION OCUL%R
Esta fase nca es capta para e xto uteror de a nvestgacn.
Las averguacones deben ser rgurosas, metcuosas y tcncas.
Deben ser evadas a cabo segn un orden en espra.
A comenzo de sta, sempre hay un punto fsco. Tratndose de un
homcdo, es e ugar donde se encuentra a cadver, an s ha sdo
despazado. S fuera un hurto medante efraccn, e ugar vstado por
os dencuentes; en una rapa, e ugar de ataque, y as
sucesvamente.
A veces e punto fsco no ha sdo descuberto cuando a nvestgacn
ha comenzado. Es e caso de a desaparcn de personas, por
e|empo.
Otras veces es dfc detectaro. Cuando ocurre un atentado con una
mportante carga de exposvos, e tamao de rea desbastada
entorpece a bsqueda. Sn embargo, es necesaro descubrr e ugar
precso donde esta e exposvo. Observando e sueo se puede
ubcar e eventua crter, uego se puede escudrar e ceo raso para
detectar e ugar de a mayor defagracn.
En a prctca debe ae|arse de ese sto todas as personas ntes o
que ya no son necesaras; quenes tenen ntervenen prmero;
bomberos; paramdcos, pocas unformados, testgos, perodstas,
curosos.
Se debe crear un permetro protegdo, en e seno msmo de una zona
de segurdad ms grande y mtar a o esenca e nmero de
nvestgadores. E encargado de a nvestgacn asgnara a aqueos
que no partcpen en as nspeccones, drectvas que permtan
empezar as nvestgacones que sur|an en a espra.
Inmedatamente debe preservarse os testgos drectos, separaros de
os curosos, de os vecnos y de a prensa. Luego de una breve
decaracn verba, hay que conducros sea a un oca poca u otro
sto asado, a fn de tomar a a mayor brevedad sus testmonos por
escrto.
Despus de haberse encarado de esta manera a stuacn, debe
obtenerse de quenes ntervneron prmero que precsen as
modfcacones que se sucederon en a escena, y manpuado por
persona mdco, apartado de escombros y ob|etos que no son
puestos de nuevo en su ugar.
Nade tocar nada (Rega de Oro), n se despazaran sobre superfces
protegdas, antes de a egada de a Poca Tcnca.
La Re!la de Oro se refiere a la escena del 0ec0o delicti"o
dice 6No tocar, cam.iar ni alterar nada, ni permitir /ue otro lo
0a!a 0asta tanto la escena 0aa sido documentada, medida
foto!rafiada6, de ello depende en !ran medida el -ito o
fracaso de la pro.an1a indicatoria$
Este prncpo surge de una readad centfca, e amado T(OR(*%
D( INT(RC%*+IO7 el /ue sostiene /ue cuando una persona
in!resa o permanece en determinado lu!ar, al retirarse de#a
en ese recinto indicios materiales de su permanencia, lle"a
en si indicios del lu!ar7 este 0ec0o se "e potenciado cuando
en el lu!ar se produce un suceso "iolento$
Tanto e autor, como a vctma, y os testgos evan eementos a
veces mperceptbes a o|o humano de a escena y os partcpantes.
Es csco encontrar en a escena de crmen, adems de as hueas
dactares, hueas cacadas o modeadas en matera bando, de
psadas, cazados, neumtcos, herramentas; tambn cabeos,
sangre, e nnumerabes ndcos.
Es por todo eo de vta mportanca para a nvestgacn que se
resguarde en o posbe a escena.
R(CORD%R LO' 5%'O' D%DO' (N L% ('C(N%
E prmer poca que ega a a escena debe necesaramente entrar a
ugar a os efectos de constatar a veracdad de hecho denuncado, y
verfcar e nmnente pegro de vda o condcn fsca de a o as
vctmas. No obstante, este msmo Poca deber recordar sus pasos,
para recrearos, as no consttuye pstas fasas, a evauar por os
nvestgadores. Para evtar eo e Poca deber reducr a mnmo
ndspensabe sus movmentos en a escena, sempre y cuando no
corra resgo de vda o su ntegrdad fsca; sea derrumbe, troteo, etc.
A contraro de o que se pensa, a Rega de Oro debe ser apcada en
e mayor rado posbe, ya que hasta que se defna a stuacn, no se
sabe a cenca certa, donde comenza o termna e suceso. Hay veces
que no soo basta con marca a zona, sno que se deben proteger os
ndcos, por ncemencas de tempo, vento, uva, sobre todo
hueas a are bre, como as de neumtcos.
En este momento van a empezar as nspeccones propamente
dchas, que son ante todo tcncas; os especastas van a f|ar a
escena de hecho, tomando varas fotos y estabecendo croqus
o dagramas. E mtodo es r de o genera a o partcuar.
Va a contnuar a bsqueda y reevamentos de hueas e ndcos. Esta
etapa es capta para os resutados de a nvestgacn, y nada debe
ser desdeado aunque vaya a resutar superfuo. Entre as evdencas
encontradas en a escena, una sern ms vsbes que otras, ncuso
un ob|eto comn de|ado por e autor y que no destaque en a escena.
Las condcones de reevamento de ndcos son esencaes, Eo debe
ser efectuado segn regas estrctas que permtan ocazar con
precsn e eemento reveado y asegurar su conservacn uteror.
Lue!o el in"esti!ador se dedicara a sus propias inspecciones,
poniendo por escrito 2redacta un acta3 la situacin a su
lle!ada, descri.iendo el lu!ar detallando los di"ersos
elementos de la infraccin$ (n caso de 0omicidio, continuara
sus inspecciones so.re el cad"er en el Instituto Tcnico
=orense$
Toda esta parte de a nvestgacn tene por fnadad acercarse o
ms posbe a evento, comprender como pudo ocurrr, y que medos
se utzaron. Tambn se persgue un segundo ob|etvo, dado que os
nvestgadores coecconan ya sus "armas" para a ofensva.
Recoectan os eementos que puedan permtr uego a orentacn de
as bsquedas, a dentfcacn de autor, o por o menos a
demostracn de su presenca en e ugar. En este momento de a
nvestgacn o que mporta es a prueba matera, centfca. E
proceso de transcurso de tempo es rreversbe, cuaquer ovdo no
podr ser subsanado. "E tempo que pasa es a verdad que huye"
LOCARD, padre de a Poca Centfca.
Tratndose de certos asuntos que se nvestgan, as comprobacones
sern segudas de un aanamento en e domco de a vctma. Esto
debe ser sstemtco en agunos casos.
Durante esta actuacin se incautaran las a!endas, cuadernos
de notas, citas de manera !eneral todo documento u o.#eto
/ue permita descu.rir la personalidad de la "ctima, como sus
relaciones, esta.lecer cuales eran sus acti"idades
su empleo del tiempo$
%s mismo lo ms pronto posi.le a<n cuando se desarrolla la
inspeccin ocular, se de.e emprender una in"esti!acin en el
"ecindario, si los efectos permiten$
En caso de un robo con efraccn en una casa o un departamento,
eo consstr en nterrogar en e ugar a os ocupantes de
apartamentos contguos, serenos y comercantes.
En agunos asuntos habr que buscar mucho ms e|os os posbes
testgos.
En a nvestgacn de homcdo de Ana Lusa MILLER, donde
reazamos e nforme tcnco que merec e destaque de Sr. Mnstro
de Interor Dr. Ramrez; se nterrogaron ms de 1.000 testgos.
En os nterrogatoros en e ugar se debe estabecer de manera
precsa a dentdad de as personas y su ocazacn exacta (cae,
edfco, paer, puerta, etc.)
'olamente sern citados al ser"icio policial para ser
interro!ados, a/uellos testi!os /ue 0aan re"elado un 0ec0o
interesante$
Despus a nvestgacn se va a contnuar en otra parte. Los rastros,
hueas e ndcos evantados van a ser ob|eto de una expotacn, que
ponga en |uego a totadad de os servcos de Poca Tcnca e
Insttuto Tcnco Forense.
Los aboratoros de Poca Tcnca van a ser os encargados de
anazar e dentfcar os eementos reevantes de a booga, de
a toxcooga, de a qumca, de a fsca y bastca. As como e cote|o
de as dstntas hueas y comparacones.
Legado e caso, os nvestgadores requerrn tambn os servcos
de organsmos a|enos a a Poca, taes como bancos, correo, ofcnas
de mpuestos, Segurdad Soca, o pertos partcuares (|oyeros,
ngeneros, etc.), etc.
Las nvestgacones entonces se van a extender geogrfcamente,
egan a medo famar, soca y profesona. Esta etapa de a
nvestgacn desemboca en nuevas averguacones y expotacones
de datos.
'()UND% =%'( D( IN,('TI)%CION
(n este momento, los in"esti!adores 0an reunido el m-imo de
informacin so.re los 0ec0os, su conte-to, las "ctimas su
entorno$
Ahora estn en condcones de pasar a a segunda fase de
nvestgacn. 'on ellos entonces, /ue "an a tomar la iniciati"a
crear los sucesos$ 5ara ello "an a formular 0iptesis l!icas
.asando sus ra1onamientos en los elementos reco!idos
durante la in"esti!acin anterior$
La prmera nea de traba|o corresponder a a hptess ms pausbe
o ms probabe. Cada hptess va a ser, y debe sero, expotada a
fondo. E nvestgador evtar prvegar una hptess en desmedro
de otra.
Ta como se hzo en a etapa de a nvestgacn ocuar, se proceder
a un tra.a#o metdico con las 0iptesis$ (l punto de partida de
la nue"a espiral es por lo !eneral la persona 2sospec0osa37
antecedentes, personalidad7 in!resos ni"el econmico7 tren
de "ida, costum.res7 amistades relaciones personales,
lu!ares /ue frecuenta, acti"idades en el momento de la
comisin del delito$ Detencn, aanamento, nterrogatoro.
Soo en os casos de haber agotado as posbdades de nvestgacn
de a prmera hptess, se pasa a a sguente.
En esta etapa otras fuentes que no sean de a estrcta nvestgacn
premnar, pueden y deben amentar a bsqueda.
5rimero el in"esti!ador "a a 0acer compro.aciones !racias a
su conocimiento e-periencia de la criminalidad /ue lo rodea$
La a!resin a un anciano, ser comparada a delitos similares
anteriores$ Un 0ec0o /ue no llam la atencin en un asunto
anterior, por e#emplo la presencia del cartero, a una 0ora no
usual, puede con"ertirse en un elemento determinante, en el
se!undo caso /ue se repita$ La informacin se de.e in!resar
manual o informati"amente$ % estos re!istros 0a /ue
a!re!ar la informacin e-terna proporcionadas a sea por
ser"icios especiali1ados, o por informantes conocidos u
ocasionales$
Por rega genera, frente a detos cometdos por grupos de
dencuentes profesonaes, os datos recogdos en a etapa de a
nvestgacn ocuar son nsufcentes para egar a a dentfcacn de
os autores. En este caso se buscar e apoyo de eementos externos.
% fin de pro"ocar reacciones, la polica puede tam.in
emplear operati"os de control de identidad en .ares centros
nocturnos, as como controles policiales en .arrios
determinados por medio de operati"os de detencin selecti"a$
(n esta e"entualidad la 0iptesis ele!ida es la presuncin de
/ue los autores pertene1can a un !rupo especfico$
Inter"enciones a !ran escala repetidas pueden pro"ocar la
o.tencin de informacin$
Esta manera de actuar un poco "a cegas" no debe ser utzada ms
que como tmo recurso y soo en asuntos muy pecuares. En efecto,
exste un gran resgo de perder una buena magen, y de armar un
fracaso tan espectacuar, como a operacn nsumo.

%N%LI'I' D( L% ('C(N% D(L CRI*(N
Comnmente en a escena de crmen se revea a trama de msmo.
De gua modo en a mayora de os casos exsten caracterstcas,
ndcos donde comenza, se desarroa y concuye e hecho. Sn
embargo en contraste con su autor, a concusn de caso depende
de nvestgador desgnado. La habdad para anazar a escena de
crmen y determnar, como, qun, cuando y porque, por ms fc
que se encuentre e desarroo en a escena de crmen.
E trmno satsfactoro de a nvestgacn es a aprehensn de autor
de crmen. Y su procesamento, sendo e deber de qun reaza a
nvestgacn, que sus resutados dependen de su
dscernmento, dnmca y conducta humana. La forma de habar, e
esto de escrbr y otras caracterstcas personaes y e traba|o en
con|unto es a nca forma para reazar un buen traba|o y en a
msma dreccn. Las actuacones ndvduaes usuamente restan
consstenca, debendo prestar atencn a a performance a as
condcones de dchas actvdades.
Conocer a forma de proceder humano, partendo que desde a
comsn de un crmen se compca toda a mecnca de norma
proceder humano. Conocer y reconocer a escena de crmen,
procedendo con capacdad una nvestgacn y descubrr acerca de
os pormenores de hecho. Tambn es mportante que e nvestgador
dstnga entre dferentes dencuentes que cometen e msmo tpo de
deto.
Hay tres formas de manfestacn de deto en a escena de crmen
(modo de operar, frma persona y escenaro).
Consderando una evdenca comn en dstntas escenas, se puede
presumr que un hombre debe haber estado en todos o crmenes
nvestgados. Oun sabe as seme|anzas de modus operand, cua es
a accn de dencuente que comet e crmen y as caracterstcas
de a vctma puede emna a conexn de msmo con e dencuente.
Cua es e enace en e caso de *$O$ 2*odus Operandi3, e de
mayor sgnfcacn. Es necesaro anazar os pasos dados en a
escena de crmen y e resutado confrontaro con os casos smares
de MO.
Pero porque causa e dencuente usa certo MO? Ou crcunstancas
forma e MO?. Desdchadamente, es un sero error que tenen os
nvestgadores "veteranos", de dare mucho sgnfcado a MO, cuando
reacona detos. Por e|empo, un adrn novato rompe a ventana de
stano para penetrar en a casa. Temendo que e sondo de os
vdros rotos atraga a atencn se anza a un regstro rpdo
de vaores (revueve todo). En detos posterores, evara
herramentas para forzar a cerradura, mnmzando os rudos. Esto e
permtr un mayor tempo para e regstro y obtener mayor
segurdad. Esto esta demostrando que e adrn purfca su tcnca de
entrada dsmnuyendo e resgo de ser aprehenddo y aumenta su
proteccn. Esto demuestra que e MO en un prncpo de proceder, es
dnmco y mane|abe. Desarroa dencuentes que ganan en
experenca y confanza.
E uso en e futuro de MO de os detos es a especazacn de a
carrera crmna. Los dencuentes refnados toman MO de os
prncpantes para confundr y ae|ar de eos as posbdades de
arresto.
La vctma responde tambn sgnfcatvamente e nfuye en a
evoucn de MO .La vctma presenta probemas para su contro por
parte de voador y sta debe de modfcar su MO de acuerdo a
a resstenca e|ercda por a vctma, para poder usar una cnta u otra
gadura o arma. Aunque en gua medda sea nefectva, aque debe
recurrr con gran voenca para poder domnar e dencuente a a
vctma. As e dencuente contna cambando e MO, mentras
encuentre resstenca en e crmen.
(L '(LLO 5(R'ON%L
La "iolencia repetida del delincuente a menudo descri.e
elementos de informacin so.re su conducta criminal durante
la comisin del delito, su 6sello personal6$ La conducta
criminal es <nica es parte inte!ral del delincuente ms
all de la accin necesaria para cometer el crimen$ =antasas
del delincuente muc0as "eces dan principio al crimen
"iolento$ Como el delito crece, se desarrolla muere, ellos
desarrollan la necesidad de e-presa esas fantasas "iolentas$
Cuando su finalidad acciona fuera, al!<n aspecto de cada
crimen demuestra una <nica e-presin personal de ritual
.asado en su fantasa$ 'in em.ar!o, cometido el crimen no
/ueda satisfec0o necesita delin/uir si es completamente
insuficiente, "a ms all de su alcance, el ori!en su
desarrollo es ritual$ Cuando el crimen se manifiesta en la
escena como ritual, ello tiene /ue de#ar su 6sello personal6$
(n la escena del crimen se puede identificar el sello personal$
+sicamente la escena re"ela caractersticas peculiares del
delincuente /ue lo colocan en el crimen su comisin$ (#$ (l
"iolador demuestra su 6sello personal6 en la forma de
dominar, manipular controlar durante su consumacin del
asalto se-ual, a sea en forma fsica o "er.al$
(l uso e-cepcional de un len!ua#e "ul!ar repetido, a.usi"o
contra la "ctima, forma parte de un 6sello personal6$ Cuando
e voador prepara su argumento para con su vctma es cas sempre
gua.
E uso excesvo de a fuerza fsca, nos nforma sobre aspectos de a
forma de "seo persona", es a forma de evar a cabo
a sexuadad compcada en e dencuente, repte en un orden
especfco a actvdad sexua en as dstntas vctmas, seaa
aspectos constantes y resutados y resstenca por parte de a vctma.
Y dferente MO y nuevos cambos. Sn embargo e aspecto ms
desarroado de su "seo persona" se ven guaes en os casos de
deseo de matar, en a e|ecucn mayor mutando posmorten,
reazando una progresn de crmen a crmen. Eementos de orgen
rtua parece ms desarroado. En os adctos, e "seo" no sempre
son todos guaes en a escena de crmen, porque de una nesperada
contngenca seme|ante es nterrumpda o nesperadamente a
vctma responde.
E nvestgador no puede ser sempre capaz de dentfcar seas
partcuares de hecho. Los detos voentos a menudo ponen a a
vctma en un eevado resgo a descomponer su cuerpo, o que
compca e reconocmento de as seas partcuares de dencuente.
*$O$ o '(>% 5%RTICUL%R
E segur un caso encuentra con aspectos fctcos. Eo hace se utce
dferentes aspectos de MO o SELLO PERSONAL. E voador entra en a
casa y toma a a mu|er y a su esposo cautvos. E dencuente ordena
a esposo que ponga su cara contra e peso y una copa con azcar en
su espada, uego e dce a esposo que "s se mueve a copa, su
esposa se muere". E dencuente eva a a esposa a cuarto contguo
y a voa.
En otra stuacn e voador entra en a casa, ordena a a mu|er que
ame a su esposo y e dga que venga a a casa. Una vez que ega e
mardo, e voador o amarra a una sa y o fuerza a mrar a
voacn y a muerte.
E voador que utz a copa y e azcar desarroa un efectvo MO
para domnar a esposo. Sn embargo e segundo voador, fue ms
a de perpetrar a voacn. E satsfzo su fantasa no soo con
voar, sno que asesno y hum a esposo domnado. Su forma
despadada forma su SELLO PERSONAL.
En Mchgan en un asato a un banco, a ca|era fue obgada a
desnudarse durante e atraco. En Texas otro asato a banco tambn
forzaron a desvestrse a a ca|era para sacare fotos en poscones
provocatvas sexuaes. Estos dos crmenes nos muestran aspectos
aparentemente smares.
E asato de Mchgan es ev muy poco tempo escapar, a causa que
a ca|era a desnudarse deante de todos amara a atencn de
Poca y testgos. Cuando os entrevstaron, daran
una descrpcn pobre. E dencuente desarroo un buen MO.
Sn embargo e robo de Texas se utzo ms a de a accn
necesara. Se reaz un acto rtua de hacer que a ca|era posara
desnuda para fotografara. Esto es una SENA PERSONAL. La accn
de asato a un banco no requere e pacer fsco sexua.
(NL%C( (NTR( LO' C%'O'
Cuando se intenta li!ar casos, el *O #ue!a un rol importante$
'in em.ar!o 0a /ue tomar la pre"isin, no de.e usarse como
<nico criterio para conectar los crmenes especialmente
cuando sus *Os son alterados en la repeticin del crimen. La
experenca as o ndca y debe aprenderse.
Usuamente e prmer deto dfere consderabemente de os
sucesvos. Sn embargo as seas partcuares se pueden verfcar
guamente, ya sea en e prmer deto o uno cometdo dez aos
despus.
E rtua puede evouconar, pero su base es a msma. Las SENAS
PERSONALES no recbrn gran consderacn en a smtud de
vctmas no obstante s no as descontamos como probabe enace de
os casos de deto en sere. Fscos smares de as vctmas a
menudo no es mportante, especamente cuando se trata de
crmenes reazados con saa. E dencuente expresa saa tota en e
crmen rtua, no por e ataque en su vctma, sno posee
partcuardades caracterstcas de trato.
L% I*5ORT%NCI% D( L%' '(>%' D(L D(LITO
Una vez organzada y entendda as seas es vta a aprehensn y
procesamento de dencuente, especamente en una sere de
detos. No una aprecacn sno a mportanca de reconocer a mayor
cantdad de '(>%' 5%RTICUL%R(' o C%LLIN) C%RD del
delincuente$
('C(N%RIO
Cuando e nvestgador ega a a escena de crmen deber proceder
en crcuo en torno a crmen, procurando concentrarse en dversas
preguntas crtcas:
1. vctma?
2. cmo encontrar a crmna desde os que suced a a
3. E asesno embosc a a vctma?
4. Uso gaduras para controara?
5. Ou hzo a vctma antes y despus de ataque sexua?
6. Ou se tomo de sto de crmen (cuaquer cosa
reaconado a este) o se mov de escenaro?
Mentras e nvestgador anaza a escena de crmen, evanta
nformacn. Debe evantarse evdencas que contengan
pecuardades que ayudan y srvan a fn de a perpetracn de
crmen y ocute motvos de crmen.
En a escena ocurre que aguen a propsto atera a msma
anterormente a a egada de a Poca.
R%;ON%*I(NTO (N L% ('C(N% D(L CRI*(N
Prncpamente en a escena se toma e ugar por dos razones,
drectamente a nvestgacn de sumar gca a a sospecha y de
protegera de a vctma o famar de a msma.
(l delincuente intenta es/ui"ar la in"esti!acin $ Los
delincuentes no act<an como esperan la "ctima lle!ue a l,
/ue al!unos se acercan siempre, otros se acercan o
relacionarse con la "ctima$ (stas personas cuando toman
contacto con la 5olica, deciden intentar conducir la
in"esti!acin en su pro"ec0o, usualmente 0acen /ue
cola.oran e-tremndose por distraer$ 5or eso el in"esti!ador
nunca de.e eliminar a los sospec0osos por su forma de
actuar$
La segunda razn en a escena, es protgea de a vctma y a
fama de a vctma. Ocurre en a mayor parte en muerte, voacn y
ataques sexuaes morta, o que regstra a escena debe ver
e desempeo en ea de os membros de a fama o personas, que
encuentran e cuerpo. Desde a perpetracn msma de crmen savar
a dgndad de a vctma, tapndoa con una sabana por e|empo.
Bscamente estas personas tratan de evtar futuros medos
arededor de a poscn, ubcacn y condcones de a vctma. En
suma, a ntencn muchas veces en e escenaro es autocrtca, se ve
de msmo modo en os sucdos, ta vez no se encuentre a nota
de sucdo y eo puede ser vsto como un homcdo.
En a nvestgacn de a escena de crmen de voacn con homcdo
y actos ertcos morta, es necesta nvestgar e cuerpo, condcn
fundamenta para determnar exactamente porque
a persona remov e cuerpo. En e nforme forense se nforma o
encontrado en a escena de crmen. Esta determnacn no soo
auxa drectamente a anss haca e motvo fundamenta, sno que
para a formacn de perf de dencuente. Sn embargo e
reconocmento de a escena |unto a dencuente parece ser dfc. E
nvestgador debe examnar todo factor de crmen aunque eo sea
mperceptbe en a escena. Esto es cuando e forense
mnucosamente detaada a escena, y esboza o que ocurr en a
msma.
*ODI=IC%CION (N L% ('C(N% 2R(D =L%)3
E dencuente ntenta en a escena de crmen, despus de arregar a
msma para que parezca otra cosa. En tanto e dencuente
profesona acta en muchas dreccones y no tene tempo de armar
as pezas gcamente. Estas nconsstencas ayuda a a modfcacn
de a escena (RED FLAG), o que ayuda a evtar a nvestgador,
convrtendo os hechos.
Acontece que e nvestgador busca en toda a escena de crmen
ndcos ncuso ndvduazantes, en e contexto de compe|o cuadro,
toda evdenca de a actvdad de dencuente, a vctma y a poscn
de cuerpo.
Los factores auxares, ayudan a acarar hechos confusos; e|empo,
an en e hurto aparece un motvo, e dencuente eva
napropadamente detaes para a escena de crmen. En un caso
un hombre vueve a su casa de traba|o, e nterrumpe un hurto en
progreso. Pero e nventaro de a escena de crmen determna que e
dencuente hurto efectos de dfc transporte como TV y Estreo.
Adems examnando a escena de crmen, esta revea pequeos
eementos de fc transporte, de gran vaor (|oyas, monedas de
coeccn). La Poca determnara subsecuentemente, que a esposa
de a vctma fue asesnada en a escena de crmen y e esposo fue e
asesno.
Otro factor a consderar es e punto de entrada, E punto de entrada,
e da sentdo a hecho? E|. E dencuente entra en a casa a travs de
a ventana de segundo pso, esta forma de entrada no e es fc. No
tene que buscar una entrada menos compcada? ; Por qu e
dencuente aumenta a oportundad de ser vsto por testgos que
aertaran a a Poca?
E nvestgador consdera a coocarse en e ugar de dencuente, e
eevado resgo de cometer e crmen durante e da en un rea
pobada. Aunque en a escena de crmen sea a resdenca, es
necesaro evauar cuaquer sgno obvo de traba|o que arro|en uz en
a cae, casa, o cuaquer otro ugar, etc.
En e anss de a escena de crmen, a cua revea excesva
actvdad de dencuente, a aparece aparentemente no estar muy
caro e motvo de crmen. Por eso basado en as numerosas
nconsstencas de fundamento en a escena de crmen, hecho e
anss, os nvestgadores concuyen que e esposo asesno a su
seora.
R(D =L%) =OR(N'(
Los resutados de forense aque dneo de crmen tambn sea e
caso nvestgado haca a consderacn de a escena. E
asato persona evanta sospechas especaes aunque a gananca
matera aparece como motvo nca (hurto). Este asato ncuye e
uso de arma de fuego, de oportundad, estranguacn manua,
gaduras o una paza y gopes ms a de o necesaro para
causare a muerte. En otras paabras e|ecutado con e daonecesaro
para e crmen.
Homcdos sexuaes o domstcos comunes permten a forense
encontrar y cerrar e crcuo de asato persona.
La vctma no tena dnero en propedad, que es e motvo prmaro de
dencuente, sn embargo descrbe a dencuente con a ntencn de
ntentar hacer parecer a escena de un deto sexuaes o un homcdo
domestco, pero aparece e motvo ms de una gananca persona.
Esto no mpde e asato persona suceda, cuando a propedad de
crmen es cometda, sn embargo casuamente os dencuentes
preferen un hurto rpdo y mpo sn asesnato, reduce e tempo en
a escena.
E RED FLAG forense tambn aumenta cuando dscrepan entre
testgos y sobrevventes de caso.
CONCLU'ION('
La escena de crmen voento requere una nvestgacn y
su dagnstco. Se debe ser hb para anazar a escena, por e
mensa|e que exste y entender a dnmca de a forma de ser
humano, manfesta en a escena de hecho.
E nvestgador debe tambn ser capaz de organzar as dferentes
manfestacones de proceder, saber preguntar y ograr as dferentes
manfestacones y buenas contestacones.
Un |usto acercamento de toda a escena y a exstenca de otros
factores, nvestgar constantemente me|orando su habdad para
devear a hstora en cada escenaro.
De ese modo, de ograr mayor conocmento y estar me|or equpado
para capturar a dencuente de crmen.
%N%LI'I' D( IN=OR*('
( nvestgador a anazar un nforme o decaracn, o hace
ndependentemente de os factores de msmo. Esto permte percbr
s e decarante esta mntendo, u omtendo nformacn y se busca
as pstas de|adas por e sospechoso en forma no determnada. E
anasta debe anazar a sospechoso profundzando en sus errores e
ndagando a posteror a su|eto sobre os msmos. Se anazara e
contendo de a nformacn, examnando e uso de os pronombres en
su estructura y de os verbos; nformacn extraa a texto y a fata
de convccn en e reato, hacendo un baance de a nformacn. (l
anlisis consiste en ad"ertir las anomalas dadas en el
informe, le /uita consistencia en el informe$ (l analista
procura darle co0erencia, .uscando las frases o pala.ras
perdidas en el conte-to, incorporadas mediante otras
informaciones, pie1as /ue enca#en completen el
6rompeca.e1as6$ (l analista pretende armar los 0ec0os en
.ase a tcnicas de indicios, so.re la conducta anterior del
sospec0oso, en entre"istas pre"ias$ %l or a este reconoce los
en!a4os con /ue .usca escapar a la sentencia o pretende
in"olucrar a un tercero$
E anss de a nformacn se procesa en dos pasos. E prmero
determnar a veracdad de a nformacn aportada, s no tene
a cadad debda para ser un hecho norma. La "erdadera
informacin difiere de la falsa en errores de contenido
calidad, /ue si!a un pensamiento co0erente l!ico$
Aunque e nforme de os dchos de sospechoso se aproxme a a
verdad, un anasta aunque no tenga mucha experenca, puede haar
fc anazar e nforme. E nvestgador tomara notas de o que dga
e su|eto ndagado, que sern de suma utdad en e anss. Dchas
notas son tomadas drectamente.
E nforme anazado es de suma ayuda, ya que es parecdo a una
confesn pero, no e fn es una confesn. Por eo e anasta utzara
esas notas a ndagar a sospechoso.
%l anali1ar el informe se de.e e-aminar sus partes,
particularmente el uso de los pronom.res personales
"er.os, esta.leciendo su incursin normal en el te-to, si estos
no coinciden, se de.e .uscar el por/u$
(n toda con"ersacin se utili1an los pronom.res personales
2o, t<, l, nosotros, etc3 normales, los posesi"os 2mo,
suo, nuestro, etc$3 cuando se anali1a la informacin se de.e
notar el .uen uso de estos puntos de referencia, esto puede
estar indicando /ue el su#eto no esta diciendo la "erdad$
5or e#emplo, al!uien puede relatar? 6*e despert a las @A$@@,
me .a4e fui al .ar de la es/uina a tomar el desauno$ *e
encontr con una persona conocida lue!o de una .re"e
c0arla$ me le"ante fui a tra.a#ar6$ ("identemente, la
persona con la /ue 0a.lo o no es trascendente en el relato o
por el contrario trata de apartarlo del 0ec0o$ %s mismo el uso
reiterado de la primera persona al tratarse de un sospec0oso,
de.emos pre!untarnos, a /ue se de.e$ Cuando nvestgamos un
hecho con ms de un nvoucrado, esto puede estar ndcando que
desea aparecer sotaro en os hechos.
Podemos admtr que centra a atencn en su persona,
desvncundose de de a otra persona menconada en e nforme.
Cuaquer cambo en a utzacn de os pronombres personaes,
debe amar a atencn de anasta. Esto puede sgnfcar que hubo
una omsn en e nforme o que trata de ocutar nformacn. A
ndagaro e nvestgador procura echar uz sobre e asunto, tratando
de especfcar a reacn con esa tercera persona.
(n otro e#emplo al!uien relata? 6=ui al cine con unos ami!os,
por el camino de "uelta pare para comer al!o en un .ar$ *e
fui a casa a dormir despus de medianoc0e$ (stando en casa
me enter de lo acontecido$6
Otro informe dice?6=uimos al cine con unos ami!os, por el
camino de "uelta pare para comer al!o en un .ar$ =uimos a
casa a dormir despus de medianoc0e$ (stando en casa nos
enteramos de los acontecimientos$6 (sta "ersin contrasta
con el informe anterior, indica una des"iacin en los 0ec0os$
(l Bo$ informe contiene solo nosotros en lu!ar de la primera
persona del sin!ular$ (l analista de.e dudar, por/ue esto
implica otro elemento$ Tal "e1 el declarante trata de
comprometer a otra persona$
A anazar e nforme, se debe segur e camno drecto, ms corto y
caro. E uso de "nosotros" es caro y concso descrbe a
copartcpacn. Indca adems a reacn nterpersona. Omitir el
pronom.re 6nosotros6 es si!nificati"o particularmente
cuando el indi"iduo es sospec0oso$
(n una declaracin de un esposo in"olucrado en un 0ec0o,
dos informes denotan "ariaciones entre la primera se!unda
declaracin$ a3 6*i esposa o fuimos in"itados al
cumplea4os de un "ecino$ lle!amos a la fiesta un poco tarde$
La fiesta fue tran/uila a mediados del .aile, re!resamos a
casa$6 .3 6*i esposa o fuimos in"itados al cumplea4os de
un "ecino$ *i esposa o lle!amos a la fiesta un poco tarde$
La fiesta fue tran/uila a mediados del .aile, mi esposa o
re!resamos a casa$6
%un/ue aparentemente parecen declaraciones similares, la
se!unda "ersin re"ela la intencin de especificar a am.as
personas$ (n el primer informe es clara la presencia de la
esposa en el 6nosotros6, es directa clara su presencia$
(ntonces Ca /u se de.e el esposo especifica am.as
presencias por separadaD 5uede estimarse si ese es el caso,
/ue la esposa esta.a muerta, pretendiendo des"incular las
personas$ (l in"esti!ador puede a0ondar pre!untando
so.re pro.lemas de ndole matrimonial$ 'i se nie!a el esposo
a responder, o lo 0ace rodeando las respuestas, re"ela cierto
!rado de culpa.ilidad $ re"ela otra forma de anali1ar el
informe$
Un "eos" o "nosotros" tambn es sgnfcatvo para revear e grado
de nvoucramento. En e caso de secuestro, puede ser condenado s
se encuentra una reacn de "nosotros" en e nforme. E nvestgador
debe encontrar e "nosotros" en os dchos de dencuente. Durante a
ndagatora se procurar determnar e "nosotros". Por e|empo, no es
o msmo "Me forz a entrar en a cabaa", que "Entramos en a
cabaa". En e 1er. caso es e rea. E segundo esta en tercera
persona de pura (e pronombre "nosotros"), es faso.
Investgadores con experenca en detos de secuestro prestan
atencn en a repentna aparcn de pronombre "nosotros" en e
nforme de a vctma de secuestro, en e patrn de vctmas de
secuestro, e uso de a tercera persona de pura, no descrbe a ea y
a secuestrador, en cambo, s es norma que utce, "yo", "e", "eos".
La utzacn de a tercera persona de pura, descrbe una
nvoucracn, a ectura de anasta a a utzacn de "nosotros" en
e nforme de a vctma, es como un corte en a hstora. Como s a
vctma negara e hecho de secuestro, se puede tomar en
consderacn para creer que esta nventando a hstora. Es gco
pensar que a ser vctma de un secuestro, e dencuente esta
voentando a bertad y sendo agresvo en eo, por o tanto a
vctma nconscentemente, rechaza e nvoucrarse con e su|eto,
apartando e "yo" y "". En e caso de sndrome de Estocomo, se
tratara en otro captuo.
E nforme de un secuestro, e uso de "nosotros" tambn puede ser
ndcador s a decaracn de a vctma puede no ser totamente
veraz. Por e|empo una mu|er |oven nformo haber sdo secuestrada
en un centro comerca."Yo estacone en e centro comerca y cuando
ba a descender de auto, un hombre me detuvo y me ntrodu|o
nuevamente en e auto. E hombre se puso en e asento de atrs y
me exg dnero, dcndoe yo que no tena. Me obgo a mane|ar por
a carretera a Este, andando por una hora. Durante todo ese tempo
e dencuente se encontraba sobre m derecha. Cuando vamos
egando a una zona pobada, se empeza a acaba e combustbe.
anduvmos unos cnco kmetros ms.
E me dce que entre en a prmera cae a m zquerda. Cuando me
detuve, abr a puerta y sa camnando rpdamente. Cuando sa
de auto, o haba perddo de vsta".
Un anasta expermentado, se preguntara por a veracdad de reato.
Un secuestro rea tene como norma a ncusn de frases seme|antes
a "me forz a mane|ar" o "e consgu sacarme fuera". La vctma
traumatzada qun esta sendo veraz no usa e pronombre "nosotros"
a descrbr a asatante y a ea msma. E nvestgador concuye que
e nforme antedcho revea certa fasedad. Cuando es ndagada a
mu|er, esta acepta haber mentdo.
Los pronombres posesvos (mo, nuestro, suyo, etc.) cuando es
ndagado un sospechoso, este camba os msmos, para evtar
nvoucrarse. Por e|empo "Lmpaba m arma, a de|e e|os. E arma
estaba descargada.". E su|eto manfesta e hecho para no verse
nvoucrado (cupabe o accdentamente) en e hecho posteror. No
utza e pronombre posesvo "m" a referrse a arma uego de
mpara y de|ara. No extende a responsabdad y domnosobre e
arma. E nombre denota a persona, an tomando un nombre
sgnfcatvo dferente, dependendo de ndvduo.
Cuando e-aminamos un informe reali1ado por el sospec0oso,
el in"esti!ador necesitara de cual/uier cam.io en el relato,
por/ue un cam.io de pala.ras refle#a un cam.io de la
realidad$ (l sospec0oso sustitue un relato para despus
0acer uno ms con"incente$ %un/ue el len!ua#e cam.ia puede
aparecer en cual/uier otra parte del relato$ (sto es ms
frecuente con los nom.res propios$
En un nforme de un sospechoso de homcdo, un cambo sgnfcatvo
en e uso de nombre. E hombre apunto un arma contra a cara de su
esposa y esta hzo un movmento brusco, e esposo accdentamente
dsparo e arma. E anasta busca en e nforme detaado que da e
hombre, y observa que ste reteradamente utza e trmno
"esposa", refrndose a a mu|er.
En dcho nforme reataba "...yo perd e domno de arma". Yo sent
en ese momento que apuntaba a a cara de Lusa". " Lusa
tena sangre en a cara" "Yo descargue e arma". Oue causa que e
sospechoso empece a usar e nombre de su esposa "Lusa" en ugar
de m esposa. Hace esto en un punto partcuar de os hechos?.
Anteror a esto e nvestgador haaba norma e uso de "m esposa"
en e reato.
En dos puntos de reato, a de|a de amar "m esposa", para pasar a
ser "Lusa", cuando e apunta a a cara, y cuando sangra. E anasta
puede percbr que e es mposbe a esposo admtr e haber daado
a su esposa, por o que susttuye nconscentemente, e termno "m
esposa" por "Lusa", despersonazando a reacn famar,
susttuyndoa por un nombre dentfcatora de aguen.
A eer e nforme no se sabe qun es Lusa, pero se presume por os
acontecmentos, que esta es su esposa. Soo e esposo en su
estructura menta armo "m esposa Lusa". La accn expresa de os
verbos en pasado o futuro, deben ser advertdas por e anasta, en e
estudo de un nforme.
E nvestgador debe concentrarse en e tempo de verbo usado. En un
nforme rea e uso de pasado es norma porque es e tempo en que
una persona reata os eventos, arededor de hecho. Por e|empo una
nformacn tpcamente norma.
(L '8NDRO*( D( ('TOCOLO*O
(n agosto de 1973, en Estocomo; un convcto, tomo de rehn a un
empeado bancaro, estando encerrado con e msmo en a bodega
de banco, durante 131 horas (cnco das y fraccn). Luego de
ncdente e rehn nformo que no tuvo una maa reacn con e
secuestrador, y que tema ms a asato de a poca que o que e
pudera hacer su captor. A este fenmeno, os scogos e amaron e
"Sndrome de Estocomo", o que equvadra a sndrome de
dentfcacn por supervvenca, o sndrome de sentdo comn.
Consste en un comportamento separado o con|unto para evtar una
maa reacn con e secuestrador, y un temor haca a autordad. Este
fenmeno que se vene estudando por trenta aos, para anastas y
scogos especazados en e tema, detectaron que ocurren como
rega excepcona e "Sndrome de Estocomo". En readad e rehn,
nunca smpatza, n se dentfca con e secuestrador; n tampoco ve a
a poca como un adversaro. Ms ben e rehn presenta e probema
para a operacn poca, y a poca representa a soucn para a
vctma. Es as que o nco que e rehn sempre busca ponerse en
una poscn que menos moeste a dencuente, evtando a
represaa. De acuerdo a estudos de a FBI (Federa Bureau of
Investgaton); e HOBAS, sobre estudo de 1200 casos de secuestros,
egaron a a concusn que no se dentfca con e sndrome, e 92% y
e 95% soo se snteron frustrados; e resto se supone concden con
e sndrome de Estocomo. A pesar de estos resutados; agunos de
resto de 5% fueron exagerados por a vctma. Para que se de este
fenmeno, e cautvero debe ser contno y proongado y no
expermentar una maa reacn; y muchas veces se confunden os
hechos, por o que exge un anss sero de tema, antes de
determnar s exst e sntoma. Los estudos evan a estabecer que
e Sndrome, se da cuando exste una fuerte posbdad entre vda y
muerte; por o que ocurre una negacn de a stuacn, transfrendo
a crss.
De hecho en pscoanss, se utza a tcnca por parte de tratante
de pasvdad ante e pacente, e cua va sendo nducdo a habar
sobre sus ms cerradas nformacones, sn tener que utzar
drectvas; sendo a coaboracn de pacente espontnea, habando
bremente y sn nterrupcn. E resutado es a trasferenca de
atrbutos ndvduaes. E terapsta reaza una transferenca
scogca. Lo msmo ocurre entre secuestrador y rehn. Como e
secuestrador no transfere confanza, e rehn no se dentfca; por o
tanto es raro que ocurra e sndrome en os casos de secuestro. Un
estudo reazado por a FBI con secuestrados de un avn de TAW
vueo 847 en 1985, durante 12 das, arro|o que nnguno de os
estudados posea taes sntomas. Los estudos reazados arro|aron
aspectos sgnfcatvos que consttuyen parmetros para evauar e
Sndrome de Estocomo: 1) Oue e tempo de retencn sea argo 2)
que e rehn y e secuestrador deben mantener contacto permanente
y a vctma no debe estar encapuchada, n en habtacn separada
(asamento scogco) 3) E secuestrador debe dar buen trato a
rehn, evtando abuso fsco o scogco, o amenazas verbaes; que e
nferan un temor fctco o rea sobre e secuestrador. Cuando e
sndrome se desarroa, e rehn frecuentemente comparte con e
secuestrador sus temores de ser daado en un asato poca;
querendo evtar esa stuacn, |unto o separado de otro. Prae
estudo de a potenca formacn de sndrome, se busca concur os
acontecmentos uego de a beracn; y no basarse en os hechos
reatados dentro de msmo. Los estudos se contnan debdo a que
hay una permanente confusn por parte de agunos profesonaes,
que concuyen sn prevo estudo, e "decretar" a exstenca de
msmo. S ben uno de os factores a tener en cuenta es o proongado
de cautvero, tambn es certo que esto depende de
a personadad de rehn; cuanto mayor es su confanza, menor es a
posbdad de que se presente e sndrome.
Esto depende adems de medo a sufrr un dao durante e asato
poca; smpatzar con e dencuente para no sufrr dao y
compasn de rehn haca e captor. Por o tanto no es usua que se
manfeste e Sntoma de Estocomo; y as vctmas que o sufren
tampoco o mantenen en e tempo, sno durante e ncdente. Y este
sntoma esta defntvamente radcado, s a vctma sufr abuso fsco
o scogco durante e cautvero. Resumendo e Sndrome de
Estocomo, no aparece una vez reazada a negocacn, porque e
rehn no tene expectatva de dao nmnente. No obstante se
mantene a travs de a fccn, as pecuas y en a magnacn de
agunos profesonaes, e hecho fuera de estas crcunstancas, e
Sndrome de Estocomo, no es comn.
6L% R%5T%CION D( L% :O,(NCIT% D( C%RR%'CO6
Cuando se confrontan as nvestgacn tradcona poca y
a nvestgacn crmnastca, ms a de a resoucn |udca, que
muchas veces no se a|usta a a |ustca, es evdente que os
resutados de a nvestgacn crmna, dan sempre con a resoucn
rea de caso. No hay deto que ressta una buena nvestgacn
crmnasta.
Esto suced en e supuesto rapto de a menor Vaentna Smon, e
18/12/2003, h|a de banquero y empresaro Erc Smon. Esto despeg
a nvestgacn poca tradcona, centrada en un Departamento,
que cont por su trascendenca de todo e respado, ncudo una
undad de URSEC, para rastreo de amadas teefncas. Pero taes
esfuerzos, no rnderon frutos; por o que e 04/01/2004, e comando
de a |efatura de|a brado a as dems dependenca a nvestgacn,
hasta ese momento reservada, de caso. Es as que e Dpto. de
Automotores, que ya haba ocazado e vehcuo utzado en e
secuestro, y entregado a departamento que centrazaba a
nvestgacn, comenz a traba|ar en torno a rodado; estabecendo
e nexo entre e actua propetaro y os vendedores. As se estabec
una reacn entre e propetaro y a menor. Los nvestgadores
cerran e crcuo con e esabn "mas db"; una aegada
a grupo vendedor de a camoneta, a que haba sdo das antes
procesada. Los nvestgadores que estaban a tanto que os
vendedores como e comprador de rodado, ya haba decarado en a
dependenca que centraz a nvestgacn prmara; estudo os
antecedentes de os msmos, o que os gaba ms a de as
decaracones de "no conocerse". E equpo de Dpto. de Automotores
que evaba a cabo asnvestgacones crmnastcas, reazo una
correacn de os hechos, "atndoo" a vehcuo.
Con autorzacn de magstrado de turno, se trasado de crce de
mu|eres a a procesada, vncuada a grupo nvestgado; e
06/01/2004. Fue nterorzada de os avances de a nvestgacn,
acordando esta que "hara o posbe" para que se resttuyera a a
menor a su fama. En a madrugada de da sguente (07/01/2004),
e Dr. Marzcurrena, de|aba cerca de su domco a a menor, y se
presentaba en a |efatura de Poca de Montevdeo, sendo procesado
en consecuenca.
A posteror, a revsta "Caras y Caretas", producda comercamente
por Erc Smon, pubco e 16/01/2004, as actas tomadas por e Dpto.
que centrazo a nvestgacn tradcona, reazadas e 30/12/2003 a
Dr. Marzcurrena, donde reveaba a conexn entre e "secuestrador"
y a "secuestrada". Pero an ms reveador es a pubcacn de
"Daro de Vaentna", durante su supuesto rapto; cuyo anss no
resste a revsncrmnastca. De texto pubcado deca: "E nco
contacto que tuvo con un ntegrante de a fama fue e ofcar como
escrbano en una transaccn comerca". Sabemos que adems de
eo, sus tos era socos en un estudo; y e escrbano y e padre de a
secuestrada actuaron en e Banco Ca|a Obrera; sn entrar a
profundzar. Con referenca a anss de as decaracones de
Marzcurrena, no escapa a nngn anasta crmna, a utzacn de
as paabras por parte de os actores
Marzcurrena manfest en su repuesta a a Pregunta No.2: "e d|e
que se quedara queta samos rumbo a a Casa de Corone Mora". La
utzacn de "samos" mpca una copartcpacn, ya que de haber
sdo un secuestrador, se cooca como autor y dce "fu" o "sa rumbo
a " porque a vctma es agregada, no parte de su acconar. Esto esta
en e ABC de anasta. Se refe|a en a msma contestacn cuando se
refere a su nuevo escrtoro, cuando dcendo "adems recn
estbamos arrancando a actvdad" (e estudo nuevo).
En este caso se |ustfca, porque haba de todos os que traba|an en e
estudo, "estn |untos en eso" En cuanto a "daro" de Vaentna
dce Dbu|o 5) de a hstoreta "La raptacn de a |ovencta de
Carrasco", "Sos oco!" (utza e tuteo, y unpersona); dbu|o 7)
"Adonde me eva? (no usa e tuteo, y unpersona); dbu|o 8) "Me
vendaron" (puraza); dbu|o 9) "Me encadenaron" (puraza); dbu|o
10) "Faca, as amadas" (hzo ms de una?). Todas estas
anotacones son reveadoras; ya que fueron hechas aparentemente
despus de haber aparecdo a camoneta y e da antes (29/12/2004)
que decarasen en e Departamento de Detos Compe|os os autores
(dueos de a camoneta y Marzcurrena, que fueron ctados).
La tma anotacn de a hstoreta fue e da que encontraron a
camoneta (27/12/2004). pero no es donde fnaza a escrtura. Se
desprende de eo que se pretende documentar e hecho que eran
ms de uno os secuestradores; en caso de ser detendos. E hecho
que e secuestrador utce e nosotros con a vctma, refere a que no
se trat de un secuestro; porque adems dce, "donde ea se ba|o
soa" y agrega "ah ea estaba con os ho|os (sc) vendados". Lo que
no es verdad, ya que sno no se poda ba|ar de a camoneta y entrar
soa a a casa. Para |ustfcar este acconar de Vaentna, agn
pscogo, no sabemos qun porque no do su nombre a pubcacn,
habo de Sndrome de Estocomo. Como sabr e profesona, no se
dan as condcones para ta sndrome (ver nforme sobre e
sndrome); por o que no se |ustfca e comportamento. E da que en
e "Daro" de vaentna seaa a hstoreta como 12) dce
"Fez Navdad, Faca. Toma un game y una rado para que escuches"
(se supone que esto fue e 25/12/2004, cuando fue a vera
Marzcurrena), sn embargo e autor dce que a rado se a ev e
20/12/2004. Esta en a tapa de bro, que e secuestrador no de|a a
conocmento de rehn referencas de tempo; cua era a ntencn
de "que no vera e so" (estaba hacnada en un stano).
La utzacn de escrtura a revs con destreza, ndca que tena
prctca, por o que ya o haba hecho antes, no querendo decr que
antes estuvo secuestrada; as como e ccuo de tempo hasta en
segundos. S se aburra, era durante e tempo que no a vstaba
Marzcurrena, o no vea teevsn, o no |ugaba con e game, o no
escuchaba rado, o no escrba. Es decr con todo o que tena para
evadrse, denota que era un pasatempo ms. Es mportante saber
cuantas veces opt por dcho pasatempo. En e anss de as
decaracones de Marzcurrena (reproducdas por Caras y Caretas)
este dce con respecto a a camoneta "hab con un seor y me
evaron a ver a camoneta en un estaconamento a cerca" "No hce
nngn trmte admnstratvo, yo e pagu y e seor me do as aves
y me eve a camoneta" E uso reterado de "yo" y e "me", denotan
que trata de excur a otras personas. Ya estabecmos que no exste
Sndrome de Estocomo, soo fata estabecer porque se ev e regao
de Marzcurrena (e game) cuando fue de|ada en su casa. Hay que
dstngur caramente a utzacn de os pronombres personaes,
para a vctma, y para e autor, o que refe|a casos dferentes.
Cuando e escrbe a Steffy, Vaentna dce "No vas a ser a prmera a
quen e dga "Fez Ao Nuevo". Va a ser m secuestrador". Cmo s
Marzcurrena haba va|ado a Forda?. Pero no menos sgnfcatvo es
que de|o de escrbr e 04/01/2004, hasta a pgna 28: "y por toda a
pata que me van a sacar..." (que dnero e sacaran a ea?); pero e
detae era que Marzcurrena regresaba de Forda e 05/01/2004,
antes de as 10.00, soo y paso todo
e da en Montevdeo, vstando a Vaentna durante toda a tarde;
regresando soo a su casa de Forda con su fama.
Es evdente por o escrto en e daro, que Vaentna s vo a cara de
Marzcurrena cuando a "secuestro" y durante e trayecto a a "Casa
de Corone Mora", tambn cuando a evo de regreso a su casa
(nade mane|a con una meda de mu|er en a cabeza, menos cuando
esta toda a poca movzada) Sn embargo ea que tambn o vo,
por o menos una vez cuando a transaccn con su abueo; no o
reconocera, y as o decarase en sede |udca. Eo tampoco
corresponde a sndrome de Estocomo.
(L D(LINCU(NT( N%CION%L
(l comportamiento 0umano tiene caractersticas !enerales,
pero tam.in esta supeditado al medio, lo /ue al i!ual /ue
cual/uier otro comportamiento la a!resi"idad tiene
caracterstica autctona estas las diferencian a las del resto
de las sociedades $ Es as que poseemos una a!resi"idad
nacional, /ue se refle#a en factores crimin!enos !enerales
particulares, los /ue permiten reali1ar un estudio del
delincuente nacional, de.ido a su comportamiento especial$
E|empo de eo es e homcdo por encargo, en nuestro pas es
excepcona, a mayora de os homcdos autctonos no pasan de
esones personaes, que por sus caracterstcas no producen
denuncas por parte de a vctma.
Una defensa soca ms efcaz contra a dencuenca exge reformas
ms precsas sobre crmnadad, efcaca de as
dferentes nsttucones y meddas de proteccn soca. Los enfoques
pueden ser orentados haca e estudo de dencuente en partcuar y
a crmnadad consderada como fenmeno soca. Un estudo de
este tpo debe engobar os eementos y as caracterstcas de
a personadad de dencuente; sus ncnacones y tendencas ba|o
os dferentes aspectos de as condcones socaes.
Para nuestro cdgo pena, e dencuente es e su|eto actvo
de deto, protagonsta de a |ustca pena, otorgndoe especa
mportanca, consderndose que e pape prncpa a admnstrar
|ustca en matera pena es desempeado por a personadad de
su|eto.
E Dr. Irureta Goyena combn, por razones prctcas as correntes de
a Escuea Csca y Postvsta de derecho pena, hacendo
un sstema tendente a a defensa soca concomtantemente con
e concepto de estudo de a pegrosdad. Esta razn nos permte
estudar sus causas y as anazar sus soucones. E conocmento de
eo nos dar certeza de a apcacn de esas soucones, y ayudara a
estudo crmnogco, a a espera de a apcacn admnstratva de
as soucones.
(ntre las condiciones de la personalidad antisocial, se pueden
identificar los aspectos sicol!icos, familiares, sociales los
.iol!icos del comportamiento a!resi"o$ (stos <ltimos 0an
sido detectados en in"erte.rados, como las cucarac0as las
0ormi!as$ %s mismo 0ormonas como la testosterona tienen
in#erencia en la conducta a!resi"a, se se4alan factores en
ciertas alteraciones cromosomticas$ Cada indi"iduo re"ela un
patrn distinti"o de conducta, la /ue dan su conducta social
antisocial, lo /ue todo ser 0umano dan la tendencia a
delin/uir esto es uni"ersal$
E deto desde e punto de vsta squtrco es un trastorno de a
conducta, es decr un sntoma de un confcto que habtuamente es
nconscente. La agresvdad, |unto con e mpuso afectvo son
nherente a todos os seres humanos. Cuando este no es capaz de
controar adecuadamente estos, aparece e trastorno de conducta
que va desde e smpe agravo verba, hasta e homcdo.
La criminalidad aparece en una sociedad como fenmeno
sometido a las lees , incluendo todos los comportamientos
delincuentes particulares /ue en definiti"a, estn socialmente
determinados$ %parecen tam.in como e-presin de
tendencias actitudes antisociales /ue son propias de la
personalidad del delincuente$
(n todo 0om.re 2!enricamente3 e-iste un !ran espectro de
posi.les trastornos de conducta /ue se "an a refle#aren su
conductas sociales, una de las cuales es la tras!resin a
las normas esta.lecidas por la sociedad$ &a normas
esta.lecidas en cdi!os le!ales otras morales de uso
!eneral$ (l principal factor de delincuencia es la le /ue crea
el delito 2nullum crimen sine le!e3$ Se podra decr que no habra
dencuente sn ey que o estabezca. Por e|empo eyes de proteccn
comerca contrbuyeron por su efecto a una nueva case de
dencuenca.
Los cheques sn fondo, e concordato, permteron ntroducr en e
mundo dectua comercante, que uego de encontrarse
estgmatzado como dencuentes optaron por contnuar como
dencuentes rencdentes abarcando caracterstcas propas dentro de
a dencuenca, como ser reducr mercadera
hurtada comercazacn y trfco de trave, tar|etas de crdto,
cheques hurtados, etc. Dferencndose de dencuente comn, en
que su motvo no es e medo decadente donde se cro, sno
e mantenmento de su status, contrbuyendo a sustento de
dencuentes que operan en su provecho, como en e caso de adrn
que hurta para vender a reducdor, que o expota, pagndoe os
efectos a muy ba|o costo y como es producto de deto, no puede
protestar, obgndoo a tener que vover a denqur, ya que e
dnero adqurdo no e acanza para pasar e da.
Las normas propas se adqueren de medo ambente, habtuamente
antes de os cnco aos, cuando se conforma o que en scooga se
ama "sper yo". Cuando este es demasado rgdo, que no permte a
sufcente bertad, para a puesta en |uego de os mpusos, tanto
cuando este "sper yo" esta ma estructurado o es nexstente, se va
a producr un choque entre os mpusos y e "yo" (a parte racona),
aparecendo entonces os dstntos sntomas y en agunos casos os
trastornos de conducta que pueden egar a confgurar un deto.
Depende de o que adquera e no en os prmeros aos de vda, por
o tanto, e contacto de no en esa poca va a ser
fundamentamente con sus padres o tutores, quere decr entonces
que s a conformacn squca y soca de os padres ndvduamente
y como pare|a, es adecuada, e resgo de futuros trastornos va a ser
smar.
A aumentar a cadad de vda, refe|a drectamente una cranza de
os nos mas cmoda, por tanto me|ora a adaptacn de ste a
medo. E no hasta os cnco aos se rge por perversn
motora(nnata), soamente por e prncpo de pacer. En a medda
que se e ncorporen normas bscas, ra de|ando de ado su
tendenca para ntegrarse a medo soca, aceptando (tercamente)
a posteror as normas de a socedad, amadas eyes. Los squatras y
scogos, pensan que no es por temor a castgo que se van
adaptando a medo, sno por a comprensn e msmo, refe|ado todo
por e contacto con una fama acorde. No obstante a mayora de as
personas no denquen abertamente, o en detos mayores por medo
a a repusa genera (castgo mora) y e temor a ser encarceados
(castgo fsco).
&a factores e-!enos a nuestra cultura , /ue se 0an
inte!rado a la delincuencia, pudindose se4alar la rapi4a,
introducida como modo delictual de otros pases7
el secuestro , la e-torsin, el copamiento, la pun!a la
comerciali1acin de la dro!a $
Los padres deben examnar sus propas acttudes haca toda case
de drogas y consumo de as msmas. No soo cuando beben y fuma,
sno cuando frecuentemente ngeren pdoras de dstntos tpos sn
prescrpcn mdca. Estudos reazados en a Unversdad de
Stanford y e Insttuto Nacona de a Saud Menta de EE.UU., han
comprobado que estos factores enuncados son ntegrantes adems
de causaes de famas de ato resgo para e consumo de drogas,
sendo hasta cnco veces ms propensos a a msma.
E cencado Lus Bege deca que esto tambn se apca a os
medcamentos apropados para e no. Estos deben ser recetados
por e mdco y admnstrados |ucosamente.
En cuanto a fageo de a droga se esta reveando en nuestra
socedad con mayor grado y contrbuye cada vez ms como factor de
dencuenca y de rencdenca.
E dencuente se encuentra ntmamente gada a a droga; por o
genera fuma, es acohco, hace uso de pscofrmacos y de otras
drogas egaes. Denque ba|o sus efectos, o de eos se vae para
apoyar sus accones. En nuestra egsacn esto tmo acta como
agravante.
E trafco de estupefacentes, a trata de banca, e trafco de armas,
son negocos drectamente reaconados con a droga. E homcdo, e
hurto, a rapa y otros detos.
E fenmeno de acohosmo sgue sendo endmco, y crecendo en
nuestro Pas; con aarma en os grupos de |venes adoescentes;
concusn que han egado os tcncos de a Fundacn |enek.
Los estudos reazados en e rea de os detos contra a persona,
tanto sobre a vctma como sobre e agresor, permteron detectar
una porcn atamente sgnfcatva de vctmas acohozadas en e
momento de a agresn; estabecndose que e acoho se encuentra
en os dos extremos de a cadena de deto actuando como detonante
y coocando a a vctma en una stuacn ms vunerabe. Es as que
se puede consderar a a vctma tan cupabe como e agresor. Su
conducta es e amador, como quen pretende atacar a un rapero
armado, sn a debda experenca o entrenamento, as como aquea
persona que frecuenta dencuentes pegrosos o ncursona en e
ambente de trfco de drogas o de tratas de banca. La vctma
rrumpe dnmcamente en e escenaro dectvo con un mportante
ro. E|empo de eo es e cnyuge que atormenta a su pare|a hasta
que esta cumna qutndoe a vda.
Se estma que en e 65% de os homcdos se encuentran vncuados
a acohosmo. Dentro de ste porcenta|e estn ncudos os otros
txcos. La OMS. estabec que e uso de cannabs, cocana mpura y
otras drogas, en agunas ocasones se empeaban en forma sucesva
o smutanea asocacn con e tabaco o acoho.
Hoy por hoy exste un predomno de a voenca contra as personas
que son ms ndefensas, es decr a mu|er y os nos. En ses meses
en 1992, a Comsara de Mu|eres recb 194 denuncas de maos
tratos, de as cuaes 21 fnazaron en muerte de a vctma.
En Uruguay as mu|eres castgadas representan e 75% de os casos,
nos 50% y ancanos o dscapactados entre 20 y 30 %; otros 2 o 3%
(cfras de SOS. mu|eres), a mayora asocada a a ngesta da acoho.
Esta tambn tene gran ncdenca en os detos sexuaes 7 de 17
fueron cometdos en 1994 por personas acohozadas. A esta atura
es evdente que e probema de acohosmo sgnfca un factor de
resgo soca. Para e estudo de a crmnooga, este factor esta
asocado a a condcona de "resgo".
Es admsbe pensar en una dsmnucn de os detos de agresn
contra as personas, medante meddas de contro y educacn.
La autordadadmnstratva deba e|ercer un mayor contraor de os
ugares de expendo de bebdas acohcos y mayor e|ercco de
contro sobre grupos de mayor pegrosdad. Las autordades
santaras, medante un pan de contro, segumento y cura de
acohcos y toxcmanos. La |ustca medante a apcacn de
sentencas de nternacn y curacn obgatora de os ntoxcados
(esto es un deber consttucona) e procesamento con prsn de
aqueos partcuarmente agresvos, con meddas ocupaconaes,
sentencas con obgacn a traba|o de servcos a a comundad. Esto
que ya fue apcado con xto, permtr una reduccn mportante de
os detos voentos, no de|ando de ser un eemento paatvo sn una
debda nformacn y educacn, que reducr en su con|unto as
ncnacones dectvas en genera, con a partcpacn de un
me|oramento abora y socoeconmco.
Se ha vueto a a opnn de que e dependente no es un vcoso, sno
un enfermo grave que necesta ms ayuda mdca que represn,
pero ob|etvamente, no por eo de|a de ser un mahechor. Cada tres
suecos convctos uno es drogadcto. La mtad de os homcdos
ocurrdos en Nueva York y Coumba, fueron reazados por
drogadctos. Entre e 50 y 80% de fumadores de cannabs
desembocan en agresn. Se trata de una toxcomana pegrosa de
punto de vsta soca e ndvdua. E nforme Lndsay demostr que e
30% de os trafcantes de herona detendos en a Cudad de Nueva
York en enero de1970 eran menores de 12 aos.
Las caracterstcas bogcas son factores que dferencan a os sexos
en a comsn de os detos. La menor fuerza fsca, un rtmo
bogco especfco y a naturaeza pasva de su actvdad sexua
pueden determnar en e sexo femenno, dsmnucn de su
partcpacn en detos donde es necesara fuerza fsca, pero no
ncde en su acttud crmnogenetca en reacn a hombre para
cometer otro tpo de detos. La mu|er no es ms n menos
dencuente que e hombre, es smpemente bogcamente dstnta
estando socamente condconada en otra forma.
Los estudios comparati"os de la delincuencia de am.os se-os,
en relacin con las di"ersas clases de delitos, re"elan el
predominio de al!unos aspectos particularmente en la
acti"idad antisocial de la mu#er, como el a.andono de
personas, crueldad en ni4os, a.orto , infanticidio $ (s ms
frecuente en la mu#er el delito de en"enenamiento los
atentados pro"ocados por la pasin de los celos, por amor o
"en!an1a$
(l 0om.re en todas las sociedades /ue se 0an estudiado,
delin/uen$ 'in em.ar!o es induda.le /ue 0a una relacin
directa entre el tipo de sociedad el n<mero calidad de los
delitos$ La fata de nformacn, probemas econmcos y/o afectvos
se van a refe|ar ndefectbemente en a cranza de os nos, y
pueden determnar una tendenca mayor haca e comenzo de a vda
dectva. S e deto es refe|o de condcones socaes es a estas
condcones que debemos prestare atencn s deseamos transformar
a escena orgna. Los ndcadores crmnogco nos dan una
ntrospeccn de a buena socedad. Su utdad aqu es mucho ms
mportante, que su utdad en cuaquer ucha contra e deto.
E probema de a personadad crmna para DE GREEF y PINATEL es
un concepto operacona, no habendo dferenca de naturaeza entre
e dencuente y e no dencuente exstendo soo una dferenca de
grado. E hombre comn posee potencamente tendenca efectuar
actos dectvos; LAURENT dce que e dencuente ocasona es aque
en que e crmen esta atente y no espera sno e momento propco
de manfestarse. Estos dos grupos de dencuentes, se dferencan
soamente por as crcunstancas de readaptacn soca. E prmero es
ocasona, se sente momentneamente mpusado a denqur por un
hecho ta vez desgracado en su vda; pero una vez descuberto y
sanconado ogra resocasarce. Entre tanto e otro, e habtuaes
aque que no se resocaza. Este en su mayora convve con
prosttutas y/o mu|eres de vda dudosa; vven ba|o patrones moraes
propos y dstntos a resto de a socedad Carece de hbtos de
traba|o y vve normamente de o que provee e deto. Posee
ateracones afectvas, desarroonsufcente y una necesdad
mperosa de estereotpar su machsmo. Se revea nsatsfecho y
exgente. Pretende romper os vncuos con e medo ambente a
travs de medos voentos contra a socedad, demostrando
nmadurez debdo a su cranza en un medo desfavorecdo, donde no
cuenta con e apoyo de sus padres os que sostenen que sus h|os
deben de tomar sus propas decsones desde muy pequeos.
Hogares de acohcos y fumadores y e e|empo de a dectuadad
en sus hogares y su fama.
Encontramos a nuestro dencuente en un medo ms empobrecdo
donde se esta perdendo graduamente e concepto de fama como
centro ms mportante. Una descuturzacn profunda, a
desvaorzacn de a persona y un mayor ndce de voenca.
La crss famares debdo a as condcones enuncadas es uno de os
maes caracterstcos que provocan e hundmento de hogar famar,
a msera, prosttucn y a crmnadad entre otras consecuencas.
Otro de os factores que nfuye son as enfermedades de transmsn
sexua, sobre todo e SIDA, e cua marca a dencuente con un
estgma nuevo, que o va a margnar, ncusve de su propo
submundo. Levndoo a consttur un nuevo submundo, ms margna
que e suyo propo.
Este tpo de dencuente no cambara sus patrones de "ida y caer
en a habtuadad como parte de ea convrtendo su recusn en un
eemento de perfecconamento dectua y no como rehabtacn.
Esto se refe|a en e trato con , donde demuestra poca cutura, pero
ms habdad para decarar |udcamente, ms perspcaca, tenendo
acttudes dferencaes, en bertad y en estado de detencn.
Para poder emprender accones preventvas adecuadas y efcaces, es
necesaro conocer os factores crmngenos y drgr as accones en
base a meddas de carcter soca por medo de as cuaes es posbe
combatr as causas drectas de os detos; debendo tomar adems
meddas admnstratvas paraeas de prevencn y represn.

You might also like