FRIESCH WOORDENBOEK

(LEXICOK FRISICXJM),

BEWERKT DOOR

WALING DIJKSTRA
te Holwerd,
EN

Dr. F. BUITENRUST HETTEMA,

Leeraar aan het Gymnasium te Zwolle,

BENEVENS

LIJST VAN FRIESCHE EIGENNAMEN,

BEWERKT DOOR

JOHAN WINKLER,
te Haarlem.

UITGEGEVEN INGEVOLGE BESLUIT DER STATEN VAN FRIESLAND ,

ONDER TOEZICHT VAN DE DOOR DE GEDEPUTEERDE STATEN BENOEMDE
COMMISSIE, DE HEEREN :

J. VAN LOON Jz., Lid van de Gedeputeerde Staten van Friesland,

en Mr. Ph. VAN BLOM, Raadsheer in den Hoogen Raad der Xederlatiden.

wumkes.nl
wumkes.nl
 EENIGE INLICHTINGEN VOORAF. »)

De eerste grondslagen van het Friesch Woordenboek en van de Lijst van

Friesche Eigennamen, van welk werk de Ie aflevering hierbij wordt verzonden,
zijn gelegd door Dr. JOOST HIDDES HALBERTSMA, met zijn broeder Dr. EELTJE de
schrijver van de Lapekoer, de Twigen, van Leed en Wille, enz., later opge-
nomen in de Rìmen en Teltsjes.
Tijdens zijn langdurig leven heeft hij een schat van Friesche woorden, zegs-
wijzen, enz., uit den mond van 't volk opgeteekend, of uit Friesche schrijvers
bijeengebracht, en deze allen ten slotte verzameld in zijne Woorden lijsten A en
B., welke hij met zijne rijke boekerij, met zijne handschriften, oudheden,
enz., aan de provincie Friesland heeft vermaakt, met den wensch , dat zijne
Verzameling van wege de provincie zou worden uitgegeven, al ware 't ook bij
wijze van Glossarium en als vervolg van het door hem in 't Latijn bewerkte en
op zijne kosten gedrukte gedeelte van het Lexicon Frisicum, A—Feer 2 ).
Ofschoon de Staten der Provincie in 1869 besloten aan dien wensch te vol-
doen, bleef evenwel de uitvoering rusten tot 1879, toen door hen, met wijzi-
ging van hun vroeger besluit, werd goedgevonden: Gedeputeerde Staten op te
dragen de bewerking te bevorderen van een Glossarium in den geest van Dr.
HEREMAN'S Fransch— Nederl. Woordenboek, met opneming daarin niet alleen
van de door Dr. J. H. HALBERTSÌIA verzamelde en bewerkte woorden, maar mede
van alle anderen, na hem door vele beoefenaars der Friesche taal opgeteekend.
Deze arbeid werd onder toezicht van eene door Gedeputeerde Staten be-
noemde Commissie, bestaande uit de Heeren J. VAN LOON J z . , Dr. T J . HAL-
BERTSÌIA en Mr. Pit. VAN BLOM, aangevangen door den Heer G. COLMJON, Archi-
varis-bibliothecaris der Provincie en na diens overlijden door den Heer WALING
DIJKSTRA teneinde gebracht.
Het bleek toen echter, dat het werk nog eene nadere aanvulling, herzie-
zing en gereedmaking voor de pers eischte , waartoe de Heer Dr. F . BUITEN-
RUST HETTEMA te Zwolle zich met den Heer W . DIJKSTRA bereid heeft verklaard.
Dewijl slechts een deel der eigennamen in het tot zoover voltooide Lexicon
was opgenomen, werd besloten de Friesche eigennamen in eene afzonderlijke

') Eene volledige Inleiding zal worden gegeven bij de laatste aflevering. Om niet in veel her-
halingen te vervallen, achten wij het noodig, te verwijzen naar het op de volgende bladzijde bedoeld
Yoorhericht, bij den Prospectus van 1893.
2
) Dit gedeelte, beslaande ruim 1000 kolommen, werd, met de Woordenlijsten in verschillende
talen, na zijn dood, door zyn zoon Dr. TJÀLLING HALBERTSMA uitgegeven.

wumkes.nl
IV

afdeeling bijeen te doen brengen , en den Heer JOHAN WINKI.ER te Haarlem te

verzoeken , de uitvoering hiervan op zich te nemen.
In 1893 werd de bewerking zoover gevorderd g e a c h t , dat met de uitgave
van het werk zou kunnen worden aangevangen.
Toen echter een uitvoerig Voorbericht met proeven van bewerking was uit-
gegeven , en een Prospectus met lijst van inteekening alom was verzonden ,
bleek fìnantieële steun van de Provincie tot de uitgaaf een vereischte.
Niettegenstaande deze door de Staten bij hun besluit van 21 Nov. 1894
goedgunstig werd verleend, vorderde eene regeling van het geheele plan nog
een geruimen tijd en kon eerst voor goed in den herfst van 1895, met het
drukken een aanvang worden gemaakt.

Na deze korte mededeeling betreffende het ontstaan van het Friesch Woor-
denboek met de bijgevoegde Lijnt van Friesche Eigennamen, mag het noodig
worden geacht omtrent ieder der onderdeeleu nog enkele inlichtingen over het-
geen zij zullen inhouden, te verstrekken.

I. Wat aangaat het Friesch Woordenboek.

In dit gedeelte van het werk, dat ongeveer 90 à 95 vellen zal inhouden,
zal het W e s t e r l a u w e r s c h F r i e s c h worden beschreven.
En wel de íriesche taal die leeft, nog voortleeft onder en in den mond
van het volk.
In de eerste plaats alzoo wat meest algemeen in de tegenwoordige provincie
Friesland, waarvan Leeuwarden de hoofdplaats is, gesproken wordt. En daar-
naast wat eigenaardig, dialectisch is in elk gedeelte, zooveel mogelijk in elke
streek. Men zal dus in dit werk aantreffen behalve het algemeen gesproken
Friesch, ook de H i n d e 1 o o p e r , M o l k w e r u m e r , W i e r u m e r,
S c h i e r m o n n i k o o g e r , T e r s c h e l l i n g e r en andere woorden, die in
beteekenis of klank van de gewoon-Friesche afwijken.
Vroeger en ook in deze eeuw waren er onderscheidenen, die dergelijke woorden
hebben opgeteekend. Nog deelen belangstellende kenners van de Friesche taal ons
telkens mede wat zij hiervan weten, of wat zij uit den mond des volks hooren.
Dit alles vindt men allereerst, zoo volledig mogelijk, in dit Woordenboek.
Is bij onze Friesche schrijvers iets van dezen aard te vinden, zoo wordt ook
vaak naar hen verwezen.
Voorts wordt er in gevonden hot dichfcer-Friesch, voorzooverre dit afwijkt
van : t algemeen levende. Maar eerst in de tweede plaats. Niet omdat het
minder is, integendeel, maar, omdat wat zelfs veel dichters zeggen, toch nog
geen levende taal is in den mond van het volk. En in een Woordenboek geeft
men 'talgemeene eerst, het bijzondere daarna.

wumkes.nl
 v

Ook wordt aangegeven of dit woord meer gebruikt wordt, of dat; of 't eene
woord meer in dien zin, een ander meer in dezen voorkomt; evenzoo, waar
dat duidelijk blijkt, of ouderen of jongeren het bezigen. En dit geldt zoowel
de enkel-woorden als de samenstellingen.
Deze laatste worden zooveel noodig opgenomen: immers het simplex garan-
deert niets voor de composita; noch het eene compositum iets voor het andere.
Niet bij elk woord was het altijd mogelijk het vorenstaande op te geven.
Maar met de goede hulp van een groot getal medewerkers uit alle oorden
van Friesland, is dit vele keeren al doenlijk geweest.
Uiterst moeilijk is het, — h e t is b e k e n d — o m het begrip van woorden in eene
levende taal nauwkeurig en beknopt weer te geven. Daarom zijn tal van
citaten wenschelijk. Maar vooral, omdat op geen andere wijze voldoende
duidelijk uitkomt, h o e de woorden in de taal leven, in welke omgeving zij
in den regel voorkomen, — inzonderheid, hoe zij op eikaars beteekenis en klank
invloed uitoefenen.
Zoo worden dan in dit Woordenboek de woorden gevolgd door veel voor-
beelden. Elke waargenomen nuance in beteekenis en klank is zooveel mo-
gelijk aangegeven. W a a r ook de berichtgevers afweken van den algemeen ge-
hoorden klank, blijkt dit uit de schrijfwijze van het door hen aangehaalde.
De spelling is die, door het Frijsk Selskip aangenomen. Waar de uitspraak
van de meest gewone afwijkt, wordt dit vermeld-
Bij de werkwoorden worden, zoo noodig, de hoofdtijden en de verschillende
persoonsvormen aangegeven met hunne verscheidenheden en onderlinge afwij-
kingen.
Het geslacht wordt aangeduid door m, ƒ en n.
Met « e n ƒ worden de woorden aangegeven, die naar het natuurlijk geslacht
mannelijk of vrouwelijk zijn. Bij de overige wordt, indien ze geen neutra zijn,
eene s (substantief! gevoegd; en eg. (communis generis) bij die namen van
dieren gesteld , waar tot nadere aanwijzing van het geslacht eene aanduiding
vereischt wordt, zoomede bij woorden, die zoowel voor een man als vooreene
vrouw worden gebezigd.
Sommige woorden zijn met teekens aangeduid. Zoo beteekent ° weinig
gebruikelijk; * schrijver- of dichterwoord; X kindertaal; † verouderd, terwijl de
klemtoon aangewezen wordt door eene splits (') achter de lettergreep met den
hoofdklemtoon.
Die woorden zijn bijeen gesteld , waarvan men eenheid van beteekenis en een-
heid van klank algemeen voelde. Geen zoogenaamd wetenschappelijke 'etymo-
logie' heeft in den regel hierop invloed gehad; ook zijn die etymologieën niet
opgegeven. Wel hier en daar volks-etymologieën, die waard geacht worden
te weten.
De beteekenis der Friesche woorden wordt in 't Nederlandsch weergegeven of

wumkes.nl
Vf

verklaard. Waar geen omschrijving noodig i s , ook in het Latijn, en dan met
een enkel woord, of, zoo het begrippen zijn of voorwerpen betreft, die in deze
taal moeilijk kunnen worden uitgedrukt, in het Engelsch, Duitsch of Fransch.
Waar voorts het Middelfriesch iets ter opheldering kan geven, is dit —
zoover het mogelijk is, — aangegeven, niet alleen uit GIJSBERT JACOBS , maar
ook uit andere schrijvers. —
Eene verklaring van de in het werk voorkomende Verkortingen van de namen
van plaatsen enz. en der aangehaalde schrijvers, zal een onderdeel vormen van
de 2e aflevering, welke zoo spoedig mogelijk zal volgen.

II. Ten opzichte van de Lijst van Friesclie Eigennamen.

Deze Lijst zal bevatten eene opsomming van alle, na jaren lang verzamelens,
den bewerker bekend gewordene Friesclie en verfricschfe mtais-en rroiticeniiamen,
geslachts- en plaatsnamen (onderscheidenlijk aangeduid door eene voorgevoegde
M., V., G. of P . ) , uit het Friesclie gewest tusschen Flie en Lamccrs, de
hedendaagsche Nederlandsche provincie Friesland.
De namen zijn gerangschikt volgens het A-B-C, en in hun onderling ver-
band voorgesteld; dat i s : de namen die met elkander een zelfden oorsprong
gemeen hebben, zijn bij elkander gevoegd in afzonderlijke groepjes, waarbij
aan de mansnamen, zooveel mogelijk in hunne hedendaagsche vormen , den
voorrang gegeven i s , omdat van de mansnamen grootendeels de andere namen
afgeleid zijn. Die namen zijn zoowel uit oude geschriften en oorkonden , als
uit alle mogelijke, den verzamelaar bekende bronnen, en uit het levende g e -
bruik van den tegenwoordígen tijd samengebracht. Het jaar 1800 is als schei-
ding genomen tusschen de oude, verouderde of uitgestorvene namen en naams-
vormen , en de hedendaags nog bestaande. De eersten zijn in cursieve letter
voorgesteld, b.v. Aelheijt, en de laatsten met staande, vette letter, b.v.
Aalsma - - afgedrukt. Bij de plaatsnamen kon deze scheiding tusschen
oud en liedendaagscli niet worden volgehouden. De weinige namen van oude,
reeds ten onder gegane plaatsen, meest huizen, staten, saten, zijn zoowel ge-
spatieerd afgedrukt als de hedendaags nog bestaande.
Mans- en vrouwennamen van onfrieschen oorsprong, maar door Friezen en
Friezinnen gedragen, konden niet van deze Lijst worden uitgesloten. Eensdeels
omdat die namen vaak eigenaardig Friesclie vormen vertoonen (JAPIK van JACOB,
HASTSJE van JOHANNES, NYKKE van TKYNTSJE, dat is CATHAIÌINA) , of voor echt-
Friesche namen in de plaats staan (HECTOB voor HETTE , CIPRIAAX voor SIPKE ,
TITUS voor TIETE); alsook omdat er Friesclie geslachts- en plaatsnamen, in
eigenaardig Friesche vormen, van afgeleid zijn; ANDRIESSMA , KASPERSMA , Louw-
SMA ; LIKELSGEA (St. Nicolaasga), STYNSGEA (Àugustinusga), enz.
Om de wille der duidelijkheid, en om de bruikbaarheid der Lijst te bevorderen,

wumkes.nl
 vu

moesten voorts de namen zoowel in hunne hedendaags geldige, geijkt Neder-

landsche spelwijzen worden opgenomen, als in hunne eigene Friesche vormen.
Immers deze lijst is geenszins uitsluitend en alleen voor de Friezen bestemd,
die hunne taal kennen, maar evenzeer voor andere Nederlanders en andere
Germanen (Duitschers en Engelschen vooral) die de Friesche taal en hare
spelwijze niet kennen, en die de namen, in hunne Friesche vormen, niet zouden
herkennen noch kunnen vinden. Vooral bij de plaatsnamen (SNITS, LIOWERT,
HAHNS, voor Sneek, Leeuwarden, Harlingen; EALSUM, WÍILDSEINJ BELTSUM ,
voor Aalsum, Woudsend, Berlikum) is dit het geval. In zulke gevallen is de
Nederlandsche naamsvorm enkel vermeld, met verwijzing naar de Friesche
vormen der namen.
Met -Zie" wordt verwezen naar namen, die met den betreffenden naam oor-
spronkelijk eenzelvig zijn, en die daarvan slechts in vorm verschillen, (spel-
wijzen van vroegere eeuwen of van den tegenwoordigen tijd; verschil van uit-
spraak; verkleinvormen, enz.), b. v. SIBOUT ; zie SIGBALT; of BOUKE ; zie BOÜWE.
Met „Verg." (vergelijk) wordt verwezen naar namen, die met den betreffenden
naam slechts eene schijnbare overeenkomst vertoonen , maar die van verschil-
lenden oorsprong zijn , b. v. ABBE ; verg. ABE , EBBE.
Eene volledige groep van namen bestaat uit alle vier rubrieken van namen,
dus uit een mansnaam, met de vrouwen-, geslachts- en plaatsnamen daarvan
afgeleid, allen in hunne verschillende oude en nieuwe vormen en spellingen.
Zulk eene groep is b. v. die van ABBE; van ABE en AGGE; in den regel zijn het
hedendaags nog in volle gebruik zijnde mansnamen, die daaraan ten grondslag
liggen. Bij vele groepen echter bestaat de eene of andere rubriek van namen
n i e t ; bij ADDIS ontbreken vrouwennamen en p l a a t s n a m e n ; bij AEKT de ge-
slachtsnamen. Enkele vrouwennamen zooals JILDOU, staan geheel op zich
zelven, en enkele zeer oude mansnamen (Aldgrim) eveneens ; zij maken voor
zich alleen een eigen groepje uit. En dit komt ook voor bij vele plaats-
namen, die niet van een mansnaam afgeleid zijn.
Eene meer uitvoerige inleiding, ook betreffende dit gedeelte van het werk ,
zal aan het einde daarvan worden gegeven.

De Commissie van Toezicht op de bewerking, enz., De bewerkers eau het Woordenboek,

3. VAN LOON Jz. WALING DIJKSTRA.
Mr. PH. VAN BLOM. Dr. F . BUITENRUST HETTEMA.
(*)
De bewerker van de Lijst can Eigennamen,
Februari 1896. JOHAN WINKLER.

(*) Prof. T J . HAIÆERTSMA is in 1894 overleden.

wumkes.nl
wumkes.nl
 V O O R B E R I C H T .

Op den 7den Juli 1823 had te Bolsward de onthulling plaats van het marmeren
borstbeeld des frieschen dichters Gysbert Japiks. Dit was een nationaal friesch
feest en alles wat hart had voor Friesland en zijne taal kwam op dien dag bijeen
in de geboortestad van den frieschen bard. Eene feestrede werd uitgesproken door
den Heer J. H. HALBEKTSMA , toen reeds doopsgezind 2)redikant te Deventer, kort te
voren nog te Bolsward.
Deze plechtigheid mag worden beschouwd als het begin eener Friesche taalbewe-
ging , die heeft voortgeduurd tot op den dag van heden. Dr. J. H. HALBEKTSMA was
begonnen zich bijzonder toe te leggen op de beoefening der noordsche, angelsaksische
en verwante talen (Zie Vrije F2'ies XII, 21 v.v.) en vooral op die zijner moedertaal,
het Friesch. Dat hij reeds toen bet plan had opgevat voor de samenstelling van een
Friesch Woordenboek blijkt uit hetgeen hij schreef in 1829: „Na eene veldverken-
ning van twintig jaren liggen de bouwstoffen van het derde stuk der „Hulde aan
Gysbert Japiks" 1), dat zuiver taalkundig is, gereed, terwijl een Latijnsch Woorden-
boek van het Friesch, hetwelk in de vermeende misslagen der engelsche, fransche
en hollandsche etymologisten zal pogen te voorzien, op de inlassching van een
honderdtal woorden wacht om, naar mijn maatstafje, voltooid te heeten."
Voortgezette studie evenwel maakte dien maatstaf al grooter en grooter. Ook
vele andere zaken en studiën leidden hem af. HALBERTSMA had zich ten slotte voor-
gesteld een Lexicon te leveren, dat het Friesch op zijn breedst — oud-, middel- en
nieuw Friesch, met al zijne dialecten — zou bevatten.
Eindelijk besloot hij wat hij had verzameld, in het Latijn te gaan bewerken en
uit te geven. Zoude hij, reeds op gevorderden leeftijd gekomen zijnde, anders wel
iets gedrukt zien van het werk dat hij aangevangen had ? Snel vorderde het echter
niet, al ging ook wat vandaag gereed kwam morgen naar de drukkerij. Zoo waren
toch van lieverlede een duizend kolommen afgedrukt, toen de altijd zoo werkzame
man op bijna tachtigjarigen leeftijd kwam te overlijden. (27 Febr. 1869). HALKEKTSMA
had zelf wel verwacht, dat bij zijn sterven zijn werk niet voltooid zoude zijn. Daar-
om had hij zijnen zoon Dr. TJALLING opgedragen het gedrukte uit te geven. Deze
deed dan ook in 1872 verschijnen: L e x i c o n F r i s i c u m A-F eer, composuit
JUSTUS HALBERTSMA, HIDDOKTS FILIUS. Post auctoris mortem edidit et indices adjecit
TJALLINGIUS HALBERTSMA , JCSTI FILIUS. 2).

1) Dit derde stuk is niet verschenen. Zie echter Dr. J. H. Halbertsma, Letterkundige
Naoogst (Deventer 1840), bl. 46 v.v.
2) Zie over dit Lexicon de Bijdragen tot het Ofrie. Vv'oordenb., (Brill, 1888), Inleiding,
blz. II—IV.

wumkes.nl
 II

Al het overige noemde hij de ruwe stof, waaruit hij zijn Lexicon Frisicum, voor
zooverre het is uitgegeven, had samengesteld. Daaronder mogen in de eerste plaats
genoemd worden: een eigenhandig door hem geschreven Woordenboek in folio, op
den band gemerkt met A, groot 924 en 14 daaraan voorafgaande bladzijden, meest
alle gevuld met friesche woorden, waaraan doorgaans eene verklaring in het Neder-
landsen. — ook wel in het Latijn — is toegevoegd; een eveneens eigenhandig ge-
schreven Woordenboek van friesche in het Nederlandsch — of Latijn — verklaarde
woorden, in klein folio, gemerkt met B , groot 576 en 16 daaraan voorafgaande
bladzijden, en op elk van beide Woordenboeken een Index in alfabetische orde
gerangschikt; voorts een groot aantal alfabetisch geordende losse bladen als brouillon
voor zijn Lexicon Frisicum; eenige handschriften van C. Cl. VAX BUBMAN-IA, P. SCHEL-
TEMA , C. SALVERDA en CHALMOT , bevattende oude friesche spreekwoorden, zegswijzen
en spreuken, met indices daarop, en menigvuldige aanteekeningen in de taalkundige
werken betrekkelijk de friesche taal, van WASSESBERGH , EPKEMA , POSTHUMUS en
anderen 1). Dat alles wachtte op eene andere hand dan de zijne ter bewerking. —
Wie zou dat bezorgen? Hij vroeg het aan het land zijner geboorte, aan Friesland,
•waaraan hij reeds zeer vele friesche oudheidkundige voorwerpen had geschonken en
waaraan hij nu zijne rijke boekerij, zijne belangrijke handschriften en nog al meer 2)
had vermaakt. Hij vroeg om, „al ware het ook alleen bij wijze van Glossarium,
waarin het friesche woord kortelijk, is 't mogelijk in het Latijn, vertaald wordt
zonder wijders," — zijnen „arbeid te vervolgen."
De Staten van Friesland namen dit welwillend op zieh 3). Maar om onderschei-
dene redenen bleef het geruimen tijd bij een genomen besluit. Eerst in 1879 kwamen
Gedeputeerde Staten, maar nu met een gewijzigd plan, op de zaak terug. Het bleek
wenschelijker een Woordenboek van het Nieuwfriesch alleen en dát in zijn geheel
uit te geven, waarin niet alleen de woorden uit Halbertsma's Lexicon en uit zijne
handschriften enz. werden opgenomen, maar ook alle friesche woorden, die sedert
1845 door anderen, vooral door T, R. DIJKSTRA, H. SIJTSTIIA, G. COLMJON en meer
leden van het „Selskip for Fryske Tael- en Skriftenkennisse" waren verzameld.
Zoo werd besloten den Ssten Juli 1879 4). Den 27sten November 1879 droegen de
Staten de bewerking op aan de heeren G. COI.JIJON , archivaris-bibliothecaris der
provincie, en L. C. MLRRAIJ BAKKER , Med. Doet. te Huizum. Tevens benoemden zij
als leden der Commissie tot regeling van de bewerking en het houden van toezicht
daarop: de heeren J. V Ì S Loos Jz., Lid van de Gedeputeerde Staten van Friesland
en destijds Voorzitter van het vorengenoemde Friesch Selskip, Dr. T J . (J.) HALBERTSMA,
Hoogleeraar te Groningen, en Mr. P H . VAN BLOM , destijds lid van de Provinciale
Staten en President van de Rechtbank te Heerenveen.
Prof. T J . HALBERTSMA kwam in 1894 te overlijden en de hierdoor opengevallen
plaats bleef onvervuld tot September 1899, toen de heer JOHAS WMKLER, te Haarlem,
door Ged. Staten werd benoemd tot lid der Commissie van toezicht op de bewerking
van het Friesch Woordenboek.
Aanvankelijk kwamen de bewerkers overeen dat de heer Dr. MURRAY BAKKER het
Latijn voor zijne rekening zoude nemen en tevens ook medewerken aan het verzame-
len en beschrijven van friesche woorden Van zijne hand is eehter niet veel ín het
Woordenboek gekomen en in 1884 onttrok hij zich aan de verdere medewerking.

1) Zie de lijst in de Vrije Fries XII, 65 — 68, waar tevens een Overzicht van Halbertsma's
leven en eene volledige Hjst zijner werken voorkomen.
2) Zie het Testament-uittreksel in de Yr. Fr. XII, 65.
3) Notulen der Staten. Zomerz, 1869, blz. 309—315 en 373 — 377.
4) Notulen der Staten, Zomerz. 1879, Bijlage G en blz. 215—219.

wumkes.nl
 III

In ditzelfde jaar werd de heer COLMJOX, die sedert 1880 meest alleen aan het boek
had voortgewerkt, ernstig ongesteld en overleed den 28sten December 1884. Hij had
toen de woorden van A tot aan 1 afgedaan.
En op den oOsten Juli 1885 werd door HH. (íed. Staten de verdere voortzetting
van het werk aan mij opgedragen- Aangezien er nu geen medewerker voor het La-
tijn was zouden maar alleen de door Dr. .1 H. HALBERTSMA hier en daar in zijne
woordenlijsten aangebrachte latijnsche woorden worden opgenomen.
In April 1891 was ik gekomen tot het einde der letter W , dus aan het einde van
het geheele werk. Toch was dit hiermede nog niet persklaar. Er miste eenheid en
gelijkmatige behandeling in. Had COLMJON zich nauwgezet aan het werk van HAL-
BEETSMA gehouden: ik had, met behoud van hetgeen door dezen taalgeleerde was
geleverd, gemeend mij wat vrijer te mogen bewegen. Op mijne veelvuldige tochten,
jaren aaneen, naar alle oorden van het friesche gewest, had ik mij, even als vroe-
ger Dr. J. H. HALBEETSMA, steeds beijverd om overal de spreektaal ook in hare ver-
schillende dialecten, nauwkeurig af te luisteren en mij nog onbekende woorden op
te vangen Daarvan had ik bij mijn werk gebruik gemaakt. Menige door HALBERT-
SMA niet vermelde woorden waren door mij opgenomen. Vooral ook had ik er mij
op toegelegd om door ruimere mededeeling van spreekwijzen, gezegden en aanha-
lingen uit de beste schrijvers, eene verklaring te geven hoe de woorden in de volks-
taal leven en vaak in verschillende nuances van beteekenis gebruikt worden. Dit
verschil in behandeling maakte het gewenscht dat ook het werk van COLMJOX nog
eens geheel door mij werd nagegaan en zooveel mogelijk overeenkomstig het door
mij bewerkte gedeelte aangevuld.
Maar nu ontbrak nog voor verreweg het grootste gedeelte het Latijn. En om
meerdere zekerheid te hebben, dat ook overigens het werk aan redelijkerwijze te
stellen eischen zoude voldoen, werd de heer Dr. F. BUITENRUST HETTEMA , te Zwolle,
verzocht om met mij de laatste hand aan het Woordenboek te leggen en gezamen-
lijk, in overleg met en onder toezicht van voormelde Commissie, alles na te gaan,
en waar 't noodig voorkwam , het werk aan te vullen en te wijzigen. De heer Dr. B. H.
betoonde zich hiertoe bereidwillig.
In het tot zooverre voltooide Lexion was slechts een deel der eigennamen opgeno-
men. Daarom werd besloten de friesche eigennamen in eene afzonderlijke afdeeling
bijeen te doen brengen en den heer JOHAX WINKLER , te Haarlem, te verzoeken, de
uitvoering hiervan op zich te nemen. Deze, reeds een schat van bouwstoffen voor
dit werk in voorraad hebbende, voldeed volgaarne aan het verzoek.
Ook overigens was het te duchten dat aan het werk nog vele woorden zouden ont-
breken. Om daaraan te gemoet te komen werden een aantal beminnaars der frie-
sche taal in verschillende streken der provincie uitgenoodigd om aan ons posen be-
hulpzaam te zijn, door de hun toe te zenden perscopiè'n nauwkeurig na te gaan en
aan te vullen met echt friesche woorden, spreekwijzen en gezegden, die niet dik-
wijls en niet overal in Friesland worden gehoord, vooral die tehuis behooren in over-
oude volksbedrijven, zooals jagen, visschen, vogelvangen, bakken, brouwen, slach-
ten , bijenhouden, boerderij, veengraverij, schipperij en nog veel meer.
Dit had ten gevolge dat van ruim twintig Friezen, verspreid wonende over ons
geheele gewest, toezegging werd verkregen voor medewerking op die manier.
Thans was dan eindelijk het tijdstip aangebroken, dat met de uitgave van het lang
voorbereide werk een aanvang kon worden gemaakt. Tegelijk met eene Proeve van
Bewerking werd in Juni 1893 een Prospectus de wereld ingezonden, vergezeld van
een Voorbericht van de hand van den heer Dr. BUITENRUST HETTEMA , waarmee ik mij
geheel heb vereenigd en dat ook door mij mede werd onderteekend. Reeds heb ik

wumkes.nl
 IV

daaruit in het voorafgaande, met verschiiende bijvoegingen, herhaaldelijk geput.

Thans veroorloof ik mij, omtrent de wijze van bewerking van het Woordenboek,
daaruit het volgende hier meestal woordelijk weer te geven.
„Het zou blijven het Halbertsma'sche werk.
„Evenwel niet in dien zin, dat men, als hij een Lexicon Frisicum zou geven. Voor
dat reuzenwerk zou het ook nu nog de tijd niet wezen; dat is ook nu nog niet te
doen. Wat daartoe vooraf moet worden gedaan is nog lang niet gereed. Het Oud-
friesch kent men maar gedeeltelijk. Tele handschriften zijn nog niet voldoende na-
gegaan ; de tekst van hetgeen uitgegeven werd is, althans voor een deel, niet be-
trouwbaar en de handschriften zijn niet of moeielijk ten gebruike te verkrijgen. Men
kan niet volstaan met vox RICHTHOVEX'S Altfriesisehes Wörterbuch en DE HAAN HET-
TEMA'S Idioticon Frisicum te raadplegen. Alleen een volledig Oud-friesch Woorden-
boek te maken mag op zichzelf reeds een levenstaak worden genoemd.
„Het Middelfriesch wacht nog bijna geheel op ontginning. Nog slechts een paar
boekwerken zijn geëxcerpeerd en die nog niet eens geheel; te hooi en te gras is hier
en daar eiders een woord of uitdrukking opgepikt. En het Woordenboek van EPKEMA
op GYSBERT JAPICX — hoe dankbaar er ook gebruik van gemaakt werd — verwijst
naar een text, die men eerst naar een bepaald plan heeft gewijzigd, die genorma-
liseerd is: wat het minder bruikbaar maakt om als zuivere en vertrouwbare legger
te kunnen dienen.
„Wat dan ook zal worden gegeven is meer een Voeabularium Frisicum dan wel
een Lexicon Frisicum in den zin als dat van HALBERTSJIA.
„In liet uit te geven Friesch Woordenboek za! worden opgenomen het West-
lauwersche Friesch, niet alleen uit deze eeuw, maar ook uit vroegeren tijd, na 1600.
Ook de Schellinger, Schiermonníkooger, Wíerumer, Hindelooper, Molkwerumer en
andere woorden, die in de beteekenis en uitspraak van de gewoon-friesche afwijken:
en, van de fransche en andere bastaardwoorden alleen die, welke in de spreek- en
in de schrijftaal voorkomen.
Maar aan eene dorre opsomming van gewestelijke woorden heeft men niet veel
Eene taal bestaat toch niet uit losse woorden. Eerst door hunne omgeving, in een
volzin, krijgen zij hunne eigenlijke volle beteekenis. indien zij trouwens al eene
kernbeteekenis hebben — zelfs die kern is vaak niet meer dan een nevel, — hunne
omtrekken zijn toch vaag. Wel niet naar alle kanten even vaag, want het komt
er op aan, of het eene of andere woord beter in dezen zin dan in dien zin past.
Maar toch in een zin wordt elk woord eerst duidelijk. Stellen allen zich een huis
gelijk voor? Een boer, een stedeling en een heidebewoner? En dient een huis wel
alleen tot bewoning? Lijtshûs is bij-schuur, u-eìnhûs (remise). Welke nuance in de
beteekenis leveren ook de spreekwijzen ut fen häs gean (gaan logeeren) en de dei f en
hûs stelle (den dag voor iets uitstellen) en de deininitiva ìxúshe (latrina) en húske
(huisje aan den evenaar).
„Eerst in hunne nadere omgeving worden de woorden levend; duidelijk komen ze
dan uit. Dan, in die omgeving, sluiten zij vaak zich bij elkander aan, groeien
samen, vergroeien soms geheel. De lexicograaf heeft nu wel het toevallige, dat wel
eens mogelijk i s , hierbij uit te sluiten; enkel op den u s u s, het gebruik komt het
aan. Ook hij behoeft niet met citaten vast te stellen, dat „lang" en „koart",
„waerm" en „kâld" zoowat van alle voorwerpen kan worden gezegd. Mar dat de
fammen gobberje (virgines cupiunt)" om in „'e l a n g e t s j i n s t (matrimonium) to
kommen", moet wel vermeld. En dat „in j o n g w i i f (gravída) nog ín wat anders
dan in jaren alleen verschilt van i n â l d w i i f (femina post annos cliniactericos),
en kans heeft op haar tijd „yn i t w a e r m b ê d (puerperium) to kommen", dat mag

wumkes.nl
 v

niet worden weggelaten. — Even goed als dat „in glêdde widdou (vidua) gjin bon-
gel oan 'e foet het (pueros non habet)". — Zulke uitdrukkingen dienen vooral te
worden opgenomen. En vermeld moet dat „de Walden" de boschstreken van Fries-
land zijn; maar ook het doen van „ín Wâldreis" of „ín reis neí de Walden" nog
iets anders kan beteekenen dan een reisje naar die oorden te doen. Ook dat „in
faem dy 't ingelsk praet (dives est)", nog niet altijd Engelsch kent. En honderden
van dergelijke.
„Maar zelfs, al is het niet noodig om het woord of de uitdrukking te verklaren,
dan — wij nemen een recent .citaat — „dienen die veel gesmade aanhalingen . . .
om te doen zien h o e de woorden in de taal leven . • . Het is van het hoogste be-
lang te weten van welke adjectieven een substantief, van welke nomina en partikels
een verbum pleegt vergezeld te wezen!"
„De zegswijzen en zinnetjes worden dus gegeven waar de lemmata, de woorden
die voorop staan, duidelijk in uitkomen" 1).
„Die moeten allereerst worden genomen uit de algemeene spreektaal, de taal die
leeft, die door het volk gesproken wordt. Schrijft een vertrouwd schrijver die, dan
worden ze ook van hem overgenomen. Maar een „dichter" in proza en poëzie houdt
zich niet altijd aan het gebruik. Soms kan bij n i e t , soms ook wil hij niet. Dat is
zijn. recht. Voor een dichter is taal nog iets anders dan die overgeleverde klanken
om er zich voor Jan-en-alleman verstaanbaar in te maken,
„Weinigen zijn „dichters" bij uitnemendheid. Maar elk heeft wat „dichterlijks",
wat van een dichter in zich: arbeider en boer, geleerde en leek, in den een of
anderen tijd van het leven. De eene vaker, de andere zelden, dikwijls maar voor
een oogenblik. Elk kent zoo'n oogenblik; dan spreekt hij „dichtertaal", artistiek.
In zijne goede oogenblikken, als hij in stemming is, dan zegt hij niet wat mooi is,
hij uü het mooie. Dan is zijn taal iets individueels; niet de algemeene, naar het
gebruik. Naar elks individualiteit zal die verschillen- Zingt elke vogel niet zijn
eigen wijs? Dan is de dichter als de bloemist, die het mooie uitzoekt, meest instinc-
tief; en het schikt. Dan is hij meer dan dat; hij is schepper van de taal.
„Zijn taal moet dan ook worden vermeld. Maar eerst in de tweede plaats. Niet
omdat die minder is, maar omdat wat zelfs vele dichters zeggen toch nog niet levende
taal is in den mond van het volk. Maar voor den lexicograaf is het een en het
ander belangrijk. Hij is als de plantkundige, die beide opmerkt en aanwijst.
„Vele voorbeelden worden dus dikwijls gegeven — en dit heeft nog iets voor. Het
is een uiterst moeielijk werk, het begrip van de woorden nauwkeurig en beknopt
weer te geven. Daarom hebben woordenboeken als Doornkaat Koolman gaf van het
Oost-friesch, en De Bo van het Westflaamsch, zoo groote waarde, omdat daarin „de
beteekenis niet zoo zeer omschreven wordt, als wel door voorbeelden opgehelderd."
„De beteekenis wordt in het Woordenboek dan ook somtijds met een enkel woord
in het Latijn aangegeven, of zoo het begrippen zijn of voorwerpen betreft die in deze
taa! moeilijk kunnen worden uitgedrukt, in het Engelsch — als het naast verwant
met het Eriesch -— of in het Duitsch of Fransch, naar het best voorkomt. De nadere
omschrijving volgt, zoo noodig, dan in het Nederlandsen. En vooral door voorbeelden
zal worden aangegeven waar de friesche woorden in beteekenis van de nederlandsche
afwijken.
„Etymologiën worden niet opgegeven, hoewel HALBERTSMA bij sommige woorden
enkele opteekende. Alleen die de beteekenis misschien kunnen ophelderen, al zijn

1) Zie met name over „Woordenboekwerk" Cosijn, „In Memoriam van de Vries", in den
Gids van Nov. 1892.
Ook Franck, Taal en Letteren I, 139. En de Vries—te Winkel. Inleiding, LX1V, v.v. vooral

wumkes.nl
 VI

het soms ook volks-etymologiën, worden overgenomen en aangevuld, — omdat het

vee) waard is te weten waarmede de ..spraeekraakende genieent" het woord laat
samenhangen, waarvan zij het afleidt (bubhelstientsjex, babok, b.v.). Want de volks-
verbeelding ziet vaak overeenkomst oí'verschil; en in die gevallen kan men zeggen:
„taal ís een kind van de fantasie."
„Deze etymologien te weten is vaak, zoo niet meesttijds van meer waarde dan de
zoogenoemde wetenschappelijke; van welke nog niet uitgemaakt is of zij den vorm
en de beteekenis van een woord, evenzeer als de volksaardige, inderdaad ophelderen.
Kn die ze wil weten kan voor de meeste woorden de groote etymologische woorden-
boeken van de verwante talen naslaan. In een woordenboek als dit zijn zij onnoo-
dige ballast 1). Bovendien, wat de bijzonder friesche woorden aangaat, is het aantal
gegevens meestal nog te klein om meer te kunnen geven dan wat onzekers-
„Alleen waar eene aanduiding werd gevonden die op weg kon helpen, is die
opgenomen. Zoo bleef het ook H.U.IÌEKTSMA'S werk.
„Ter vermijding van eiken onnoodigen omhaal worden dan ook uit de verwante
dialecten buiten de provincie Friesland en uit de verwante talen alleen woorden
vermeld, als deze liet friesche vooropstaand woord kunnen ophelderen. Wat geeft
het of men bij „eaeli" (oculus) alle germaansehe verwante vormen opgeeft? Of bij
„iem" (avnncuhi.s)'? Of' bij „each", „âich" linsnla)'? In de lexica en glossaria. van
die talen kan men het desvei'kiezende vinden- Iets anders ware het als een volledig
Woordenboek werd gegeven van al het Friesch, •--- oud-, middel- en nieuw-Friesch.
„De rangschikking der woorden ís alfabetisch. Onder een hoofd worden alzoo ge-
bracht die welke in de tegenwoordige taal nog voelbaar samenhangen, zooals „bà".
Anders worden ze elk onder een hoofd gebracht, gelijk bij „baerch" en ,baen".
„Tussehen haakjes wordt aangegeven waar de uitspraak der woorden afwijkt van
de gewone spelling, die door het Frysk Selskip is aangenomen; terwijl de klemtoon
of het accent, zoo noodig, aangewezen wordt door een splitst') achter de lettergreep
met den hoofdklemtoon.
„Bij de werkwoorden worden de zoogenoemde hoofdtijden en, zoo noodig, de ver-
schillende persoonsvormen aangegeven, met hunne verscheidenheden en afwijkingen,
zooals: gean, don gii'st, hij giet, inj gcrt/ie, ik gong, ggng; Dongrdln., ik goun.
„Het geslacht wordt aangeduid door m , f. en n. De woorden waar men het lid-
woord it voor plaatst, zijn onzijdig. Met m, en ƒ. worden de woorden aangegeven,
die naar het natuurlijk geslacht mannelijk of vrouwelijk zijn. Bij de overige wordt,
als het geslacht niet duidelijk is, alleen een s. (substantief) geplaatst. Ofschoon deze
woorden in de levende taal het meest met het mannelijk pronomen worden gebruikt,
komen sommigen in de dichter- of schrijftaal met haar vaak individueele persoons-
verbeelding vrouwelijk voor. Voorts wordt c.g. (communis generis) bij die d i e r n a m e n
geplaatst, waar tot nader aanwijzing van het geslacht eene aanduiding noodig is:
in mantsje-fiiik b v , of zooals bij leep, Ijip (kievit) de lig of de tij; voorts bij woorden,
die zoowel voor een man als voor eene vrouw worden gebezigd, zooals b.v. babbel-
der , míirb rekker, enz."

Op deze grondslagen rust de bewerking- van het Friesch Woordenboek! waarvan

het mij een genoegen is thans het eerste deel met de letter H. te kunnen afsluiten.
Nog twee deelen van omtrent gelijken omvang kunnen worden verwacht. Overigens
heb ik er nog maar weinig bij te voegen. In den beginne vorderde het werk slechts
zeer langzaam. Verschillende omstandigheden waren daarvan de oorzaak. Vooral
ook de voorbereiding die, voor elk vel druks, aan de samenstelling der perscopie

1) Zie over Doornkaat Koolman b.v. Bijdr. tot liet Ofrie. Wdbk., Inleid. IV.

wumkes.nl
 Vil

voorafging, werkte vertragend. Aan ieder van de ruim twintig her en der verspreide
medehelpers werd een hectografiscli geschreven proefblad toegezonden, om daarop
hunne aanmerkingen en bijvoegingen meê te deelen. Reeds hiermede waren telkens
eenige dagen gemoeid. Vervolgens hadden de beide hoofdbewerkers al dat werk te
beoordeelen, het bruikbare van het onbruikbare, het wenschelijke van het overtol-
lige te schiften. Eerst daarna kon daaruit, zooveel mogelijk in geleidelijke orde,
de perscopie worden gereed gemaakt, die somtijds nog herhaalde revisiën vereischte.
In Juni 1899 waren dan ook nog slechts 22 vellen in het licht verschenen. Reeds
voooaf was er ernstige zorg gebleken te bestaan bij Heeren Gedeputeerde Staten,
dat de voltooiing van het geheele werk, hetwelk op ruim honderd vellen werd ge-
schat, nog een reeks van jaren op zich zou kunnen laten wachten, en dat de Staten
van het gewest wellicht niet voortdurend genegen zouden worden bevonden daarvoor
telken jare op nieuw een betrekkelijk belangrijke som toe te staan; zoodat zij ducht-
ten, dat het werk, hun evenzeer als ons ter harte gaande, misschien te eeniger tijd
zou moeten worden gestaakt. Teneinde dit te verhoeden wenschten zij, dat het werk,
dat dan toch na lange voorbereiding in brouillon gereed lag, met veel meer kracht
zou worden voortgezet. Vandaar hun voorstel aan de beide Bewerkers om het aan-
tal medehelpers tot zeer enkelen van de bekwaamsten te beperken en ook het werk
zelf in enkele opzichten te bekorten. Evenwel niet in die mate, dat daardoor op
de bovengemelde grondslagen zou moeten worden teruggekomen. Ged. Staten ver-
klaarden zich met ons overtuigd, dat de beteekenissen der woorden, vaak in ver-
schillende schakceringen, het best door voorbeelden konden worden opgehelderd,
maar tegen overlading daarvan streden zij. Ook zouden sommige invoegingen, als
kindevrijmpjes, beschrijvingen van kinder- en volksspelen en volksgebruiken, enkel
ter illustratie en meer geschikt in een werk over het Friesche Volksleven dan in
een taalkundig Woordenboek — alsmede erg verminkte woordvormen, waarvoor de
juistere woorden in de meer beschaafde friesche taal in gebruik zijn, behooren te
worden achterwege gelaten.
Tegen de inwilliging dezer wenschen van Heeren Gedeputeerde Staten meende de
heer Dr. BCITEXRUST HETTKJIA bezwaren te moeten maken. Hem werd toen als Me-
debewerker van het Frieäch Woordenboek — op zijn verzoek, op eervolle wijze ont-
slag verleend.
Thans werd — altijd met handhaving der reeds meer gemelde grondslagen, maar
in overeenstemming niet de wenschen van HH. Ged, Staten - de verdere wijze van
bewerking nader geregeld. Evenwel met nog ééne wijziging. Op hun verlangen
werd nu met het stelsel van medehelpers - - als veel te tijdroovend — geheel ge-
broken. De medehelpers kregen echter de toezegging, voortaan, evenals tot nu toe,
de afgedrukte vellen van het Wocrdenboek te zullen blijven ontvangen, met het
verzoek, om de niet alledaags voorkomende friesche woorden, die zij wellicht moch-
ten hebben verzameld, aan de Redactie te doen toekomen. Een enkele hunner heeft
aan dit verzoek een zeer gewaardeerd gevolg gegeven.
Is het eenerzijds te betreuren dat wij thans verstoken zijn van het middel om onze
woordenschat nog te verrijken, anderzijds is het mij eene voldoening te kunnen me-
dedeelen, dat de voortgang van het werk er krachtig door is bevorderd. Sedert de
wijziging van het werkplan zijn in den tijd van omstreeks een jaar twaalf nieuwe
vellen van het Woordenboek in het licht verschenen.
Voor een belangrijk deel danken wij dit mede aan den ijver van den heer S. K. FEITSMA,
thans te Arnhem. Na van den beginne af aan mede aan de uitgaaf werkzaam te
zijn geweest, was hem bij de nadere regeling er van wegens zijne kennis en toewij-
ding een meerder aandeel in de bewerking voor de pers toegekend. En thans na de

wumkes.nl
 VIII

voltooiing vaii het eerste deel, werd met zijn goedvinden en gemeenschappelijk over-
leg tusschen de Commissie van Toezicht en mij besloten hem voortaan openlijk als
Medewerker te vermelden.
Moge het ons gegeven zijn met gelijken ijver als in het laatste jaar voort te
werken, dan vertrouwen we, dat ook de twee nog volgende deelen binnen vijfjaren
in het licht kunnen zijn verschenen.
De door den heer JOHAN WINKLER bewerkte Lijst van Eigennamen, die bij den
aanvang van het drukken reeds persklaar in gereedheid lag en thans geheel voltooid
is, zal dan het vierde deel van het geheeìe Priesehe Woordenboek uitmaken.
Voor de verkortingen, in het Woordenboek voorkomende, raadplege men de hier
bijgevoegde Lijst.

Holwerd, Juli 1900. WALING DIJKSTRA.

wumkes.nl
Lijst van Verkortingen.

wumkes.nl
wumkes.nl
 Lijst van Verkortingen,
bevattende:

A. G r a m m a t i c a l e u i t d r u k k i n g e n ; n a m e n v a n p l a a t s e n , t e r aanwijzing
van dialectverschil of v a n a l d a a r vooral in g e b r u i k zijnde w o o r d e n ; a n d e r e
t a l e n en d i a l e c t e n ; t e e k e n s .

a b u s . abusievelijk, verkeerd, bij vergissing. e x p r . a d v . expressio adverbialís, bij-

A c h t k . Âchtkarspelen. woordelijke uitdrukking.
a d j . adjectivuin, bijvoege.ijk naamwoord. f. femininum. vrouwelijk.
a d v . adverbium, bijwoord. F e r w d l . Ferwerderadeel.
AgS. Angelsaksisch. f i g . figuurlijk, in figuurlijken zin.
alg. algemeen. P r a . Fransch.
A m e l . Ameland. f r e q . frequentativus, werkwoord van her-
art. artieulus , lidwoord. Ook : artikel, ter haling.
aanwijzing van een in het Woordenboek f u t . futurum, toekomende tijd.
verklaard woord. G a a s t e r l . Gaasterland.
B a a r d d l . Baarderådeel. g e n . genitivus, tweede naamval.
B a r r a d l . Barradeel. g e w . gewoonlijk.
bijv. bijvoorbeeld. g r e i d h . in den greidhoek. Zie: greid-
B z w . Beetsterzwaag. hoeke (in 't Woordenboek).
C.a. cum-annexis, en aanhoorigheden. Gron. stad of provincie Groningen.
c a l e m b . calembourg, woordspeling. H a r d g r . Hardegarijp.
cf. conform, overeenkomstig, overeenstem- H a s k e r l . Haskerland.
mende met . . . H d . Hoogduitsch.
eg. communis generis, gemeenslachtig. H e m . Oldef. Hemelumer Oldefaert en
c o l l e c t . collectivum. Noordwolde.
c o m p . comparativus, vergelijkende trap. H e n n d l . Hennaarderadeel.
conj. conjunctio, voegwoord. Hl. Hindeloopen of Hindeloopersch.
D a n t d l . Dantumadeel. Holl. Hollandsch(e volkstaal).
d a t . dativus, derde naamval. h o l l . ì s m e , hollandisme, woord of uit-
d e m . of dim. diminitivum , verkleinwoord. drukking uit het HoUandsch overgenomen of
D o k k . N.Z. Dokkumer-Nieuwezijlen, in verfriescht.
Oostdongeradeel. ibid. ibidem, ter zelfder plaatse.
D o n g d l n . Dongeradeelen, de gemeenten i m p . imperativum, gebiedende wijs.
Oost- en Westdongeradeel. imperf. imperfectum, onvolmaakt verle-
Dr. Drente. den tijd
e.a. en anderen. inf. infinitivum, onbepaalde wijs.
e.e. en elders, op andere plaatsen. Inl. Inleiding.
e i g . eigenlijk, in eigenlijken zin. i n t e r j . interjectio, tusschenwerpsel.
E n g . Engelsch. inz. inzonderheid, in 't bijzonder.
e s f h. en-sa-foart-hinne , enzooroort. iron, ironisch, schertsend.
e t c . et eaetera, enzoovoort. K l e i of K l e i s t r . (Friesche) kleistreken.
e u p h . euphemisme, bedekte of verzachte Zie: klaei (in 't Woordenboek).
uitdrukking. K o l l u m l . Kollumerland.

wumkes.nl
 XII

L. bl. Losse bladen. MS. woord als zelfstandig naamwoord gebruikt.

L e e u w . Leeuwarden. S a g e l t e r l . , S a t e r l . Sagelterland of het
L e e u w d l . Leeuwarderadeel. Sateriand in Oldenburg.
Lfr. Lamlfriesch. S c h i e r m . Schiermonnikoog of Schiermon-
m . masculinum, mannelijk. nikoogseli.
M k m . Miikkuin. S c h o t e r l . 8choterîand.
M k w . of M o l k w . Molkwerum. Sg. singularis, enkelvoud.
Mnâl. Middelnederlandseh. s y n . synoniem, zinverwant.
M o d d e r g . Moddergat. S m a l l a n d . Smallingerland.
n . neutrum, onzijdig. spr. uitgesproken.
N e d . Nederlandsen. S p r k t . spreektaal.
NHoll. Noordholland. s p r k w . spreekwoord(elijk), spreekwijze.
N h o l l . Noordholland(sch). S t a d f r . Stadfrieseh.
nl. namelijk. S t a v . Stavoren.
N o h . Noordoosthoek van Friesland. S u a w . Suawoude.
N o o r d e l . Noordelijk, in 't N. deel der s u p e r l . superlativus, overtreffende trap.
provincie. T e r s c h . Terschelling.
N o o r d f r . Noordfriesch. T i e t j . Tietjerksteradeel.
n u m . numeralium, telwoord. triv. triviaal, gemeen , plat.
N w h . Noordwesthoek van Friesland. XJret. Ureterp.
Odongdl. Oostdongeradeel. V. verbum, werkwoord.
o m s t r . omstreken. V e e n w . Veenwouden.
o n g . ongeveer. v e r k . verkort.
onr. onregelmatig. V g l . vergelijk.
O o s t e l . Oostelijk, in 't O. deel der pro- v o c . vocativus , (naamval van) aanroeping,
vincie. roepnaam.
Oostfr. Oostfriesch. v o l k s t . volkstaal.
Opsterl. Opsterland. v s . versregel.
OStell. Ooststellingwerf. v . v . en volgende pagina, of — volgende
Oudfr. Oudfriesch. jaargangen.
o v e r d r . overdrachtelijk. W a n g . Wangeroog of Wangeroogseh.
part. participium, deelwoord. W d o n g d l . Westdongeradeel.
pi. pluralis, meervoud. W e s t e l . Westelijk, in 't W. deel der pro-
P l a t d . Platduitsch. | vincie.
p p . of p a r t . p a s s . participium passivum, í W e s t f r . Westfriesland.
verleden deelwoord. | W k m . Workum.
p r a e p . praepositlo, voorzetsel. i W o n s d l . Wonseradeel.
p r a e s . praesens, tegenwoordige tijd. i W o u d e n of W o u d s t r . in de Woudstre-
pr. p e r s . pronomen personale, persoon- ken. Zie: walden in 't Woordenboek.
lijk voornaamwoord. z.d. zie daar, verwijzing naar het woord,
pr. p o s s . pronomen possessirum, bezit- als artikel.
telijk voornaamwoord. ! Zh. of Zuidel. Zuidhoek van Friesland.
pr. rel. pronomen rel a t m t m , betrekkelijk ì Zoìí. Zuidoosthoek van Friesland.
voornaamwoord. j Z w h . Zuidwesthoek van Friesland.
pron. pronomen, voornaamwoord. | X kindertaal.
P r o v . pro verbum, spreekwoord. '< ° weinig gebruikelijk.
P r o v . Bibl. Provinciale Bibliotheek van 1 * dichterlijk of boeketaal.
Friesland. i † verouderd.
P s . psalm. j ' splits achter de lettergreep waar de
r e g i e m , reglement. i klemtoon op valt.
S. substantivum , zelfstandig naamwoord. . . . uitlatingsteeken (bij citaten).
S. v e r b . substantivum verbale, werk- |i scheiding tusschen versregels.

wumkes.nl
 B. Aangehaalde
A. Lexicon Frisicum A. Folio handschrift,
in 12" en 920 bladzijden, waarin Dr. J. H.
Halbertsma, zonder geregelde volgorde, al
de woorden, gezegden, enz. die hij gedurende
een groot deel van zijn leven in zakboekjes
had opgeteekend, heeft neergeschreven met
bijvoeging van vele op- en aanmerkingen,
verklaringen en toelichtingen.
•A. rood. Bladz. 1—12 van het MS. Lexi-
con A., rood gemerkt.
B . Lexicon Frisicum B . Een dergelijk fo-
lio handschrift als A, in 16° en 576 bladzijden.
Bij ieder dezer Lexicons is een Index of
blaffer. In Index B zijn tusschen de alfabetisch
gerangschikte woorden hier en daar ook nog
aanteekeningen door den schrijver gemaakt.
Deze handschriften, behoorende aan de
Provincie Friesland, waren met het gedrukte
Lexicon Frisicum, A—Feer (zie Lex.) een
der hoofdbronnen voor de bewerking van dit
Friesch Woordenboek.
B A—o. BI. 1—16 van het MS. Lexion
B , waarvan bladz. 3—16 gemerkt zijn A ,
B, C, D, E, F , G, H, I , K, L , M, N , O.
Ind. A. Index A. \
Ind. B . Index B. S Z i e hi «-boven.
A. B . Zie onder letter B.
K . A., K. Adema. De Sparpot. Teltsjes
for 't folts. 1875.
A c t e . De acte fen de oerienkomste, slet-
ten twiske it Bistjûr fen't Selskip forfryske
tael- en skriftenkennisse en de hear B. H.
Halbertsma, oer de biwarringe fen de eare-
stiennen oprjuchte to Grou, for de broerren
J. H. en E. Halbertsma.
KI. A., K. Aartsma. In buike oan 'e hou-
hkshimmel. Blyspil mei sang yn ien bidriuw.
1864.
A. Y s b r . It libben fen Aagtje Ysbrants
of dy frieske boerinne, van Eelke Meinderts.
1779. 1808, 1827, 1861.
A l b . Mr. Herman Albarda. Naamlijst dei-
in de provincie Friesland in wilden staat
waargenomen vogels. 18G5. 1874.
wumkes.nl
Geschriften.
A l g l o k k . Aüegearre lokkich. Bìijspií
yn trije bidriuwen, fen F. H. 1883.
A l m . 12", Friesche Almanak ín duodecimo.
A l t h . Jan Althuysen. Friesche îtymlerije ,
waarin ook gedichten van Symen Althuysen.
B . K . B. Kooistra. îsije Forteltsjes.
B e n i f tak. Benifkiaalboeken van Friesland.
1850.
B y e k . De Bijekoer. Frysk Jierboekje
1846- -1895.
BI. k r . Biaumoandeiskrante (van H. S.
Sytstra). Twee nummers. 1856, 1857.
P . BI. P. Bleeksma. Al to . . . In for-
hael, voorkomende in Forjit my n e t ! 1874.
v. B l o m , Dr. Halb. Dr. J. H. Halberts-
ma , foreare held for Fryske tael en Fryske
sin. 1879.
v. B l o m , S p r . Mr. Ph. van Blom. Be-
knopte friesche Spraakkunst voor den tegen-
woordigen tijd. 1889.
v. B l o m , S é d i k e n . Mr. Ph. van Blom.
De âlde fríske wetten oer de sédiken, yn 't
liacht der skiednis biskôge. 1863.
v . B l o m , B i k . J. G. van Blom. Blom-
mekoerke oanbean oan syn lânzljue. 1869.
B o e r e s c h r . De Boere Schrieuwer oer it
nys fin de dey. 2 Stikjes 1821.
B o e r e v r . Boere Yriesk, yn rym en on-
rym, mei en lyst vin oade sprekwudden,
wat di ynt stedske betudde 1821.
Ã. -B., D o a r p k e . A. Boonemmer. It
doarpke oan 't spoar. Rîm en ûnrím. 1875.
A. B . , J o u n p r . A. Boonemmer. DeJoun-
praters te Stoppelgea. 1855, 1876 en 1886.
A. B . , F o a r l . A. Boonemmer. I'oarlê-
zingen (Öe gewijzigde druk van r de Joun-
praters'', z. d.).
B a e s T e a k e . D. Hansma. Baes Teake
boask. (Een verhaal).
B r u i n s m a , J. J. Bruinsma. Flora Frisiea.
1840.
Br. e n E e k h . P. Brouwer en W. Eek-
hoft'. Nasporingen betrekkelijk de voormalige
Middelzee in Friesland 1834.

B u m a , Dijkr. J. Minnema Biiiiia, Bij-
drage tot de Geschiedenis van het dijkreeht
in Friesland. 1853.
B u m a , B o e r e b r . Buma. Boerebruiloft
B u r k e r i j . Di Burkerij of it Boere be-
drief. verdeeld yn fjouwer tieden fin it jier.
By eîtjoor brocht trog ien boere zoon. 1774.
B u r m . C. Georg van Burmania. Der oude
Vrije Friesen Spreeckwoorden. 1614. Hand-
sclir. Prov. Bibl.
Chb. v . F r . Sclrwartsenberg. Het groot
Placcaat en Charterboek van Vriesland.
176S—1798.
G. C, F r . Spr. G. Colmjon. Beknopte
friesche Spraakkunst voor den tegenwoordi-
gen tijd. 1863.
C o l m . , L u k a s . G. Colmjon. It ewan-
geelje fen Lucas (Landfriesehe vertaling). 1879.
Conter. H. Conter. Gedichten in het
dialect van Schiermonnikoog. MS.
G u p e r u s . D. Cuperus. In Prìeuke om
oan 'e gong to kommen. 1882.
D. H. Zie onder letter H.
Dr. H. Zie onder letter H.
V. D a l e . J. H. van Dale. Woordenboek
der Nederlandsche taal. 1874. 1884.
W . D., D o a i t s e . Waling Dykstra. Doait-
se mei de Noardsce Balke. Fryske Sang-
kjes. 1848. 2' dr. 1850. 3« dr. 1858. 4e dr.
1897.
W . D . , H e a m . Waling Dykstra. It Hea-
miel by Gealeboer, teltsjes yn rym en on-
rym. 185C. 2e dr. 1853.
W . D., W i n t e r j . Waling Dykstra. Win-
terjounen by Gealeboer. Teltsjes yn rym en
onrym. 1851. 2° dr. 1860.
W . D., S i l v . Rinkelt). Waling Dykstra.
De Silveren Rinkelbel. In wonderlike skied-
nis. 1856. 2« dr. 1866. 3« dr. 1887.
W . D., I n D o a z e . Waling Dykstra en
T. G. v. d. Meulen. In Doaze fol âlde Suyp-
snaren. Bernerymkes , berneboarterijen , enz.
1856. 2<-' druk. 1882.
W . D . , D i a k e n . Waling Dykstra. In
diaken en to gast by de boer. 1858.
W . D., Mink. Waling Dykstra. Mink mei
't orgel. ny frîsk Líeteboek. 1860.
W , D , Th. U l e s p . Waling Dykstra. De
irNke Thîl Clespege! of de wonderlike lib-
hen-kiedenis fen Hautsje Pik. 1860. 2« dr. 1879.
oe dr. 1895.
W , D., U t d r . W i n k e l . Waling Dvkstra.
wumkes.nl
XIV
I De Ftdragerswinkel of de keap nimt de hier
î wei. Kluchtspil mei sang. 1860.
| W . D., In U t f e n h . Waling Dykstra. In
j Utfenhûzer by de bakker. Blijspil mei sang.
i 1860.
W . D., A. Y s b r . It libben fen Aechtje
; Ysbrandts, uitgegeven door Waling Dykstra.
| 1861.
W D., J e l b e - B e i t s . Waling Dykstra.
It fryen en trouwen fen Jelbe Greídboer en
Beitske Bûterblom. 1861.
I W . D., D e G j i r g e n s . Waling Dykstra. De
gjirgens bidraecht de wyslieid. Blijspil. 1862.
j W . D., H a e i t s k e m . Waling Dykstra.
Haitskemoais neitinken oer de frànske tiden.
1864.
Idem. Haitskemoais Klachten yn 'e winter.
| 1855.
j W . D., B o e r e s j . Waling Dykstra. De
Boeresjonger. Lieteboek for feinten en fam-
! men. 1867.
| W . D., T w a S t . Waling Dykstra. Twa
|' grappige Stikken, Frits Reuter neiforteld.
| 1870.
W . D , Ald-Ntj. Waling Dykstra, Aid
en Ny. Rimen en Teltsjes for líû, dy 't
graeeh ris hwet yn 't iepenbier foarlêse wolle.
1871.
W . D., F r . S a n g . Waling Dykstra. Frîske
Sang. Ny Lieteboek mei fjirtieh Sangen. 1874.
W . D., S e a k e l e . Waling Dykstra. Brie-
J ven fen Seakeleboer oan syn wiif oer 't Làn-
| boukongres op 't Hearenfean. 1875.
| W . D., Oeb. Glûp. Waling Dykstra.
Oeble Glûper, blyspil yn fiif bidriuwen, fry
' forfrîske nei Molière's Tartuffe. 1875. 1884.
j W . D . , N u t - N o c h t . Waling Dykstra. For
! Nut en Nocht; Rimen en Teltsjes. 1875.
' W . D , S o k k e m e a r . Waling Dykstra.
Sokke mar mear! Kluchtspil mei sang ín
ien bidriuw. 1870.
! W . D., P r a e t s t . Waling Dykstra. For
de Praetstoel en de Hirdshoeke. Rym en
Onrym. 1877.
W . D., B û t e r f e t . Waling Dykstra. In
't forguïden Bûterfet. Blyspil mei sang ín
trye bidriuwen. 1877.
W . D., L o s s e S t . Waling Dykstra, Losse
Stikken yn rym en onrym. 1878.
' W . D., S k e a r b . Waling Dykstra. De
. Skearbaes Dokter. Blijspil mei sang, nei
.Molière's Le Medecin nialgré lui. 1878.

W . D., U t - T h ú s . Waling Dykstra. Ut
en Thús. Rym en Onrym. 1880.
W . D., E a r d e r - L e t t e r . Waling Dyk-
stra. Fen earder en letter. Rimen en tel-
tsjes . 1883.
W . D., Y e n s w i r d . Waling Dykätra.
Yens wird moat men hulde. Blijspil mei
sang y n n"'n bidriuw. 1883.
W . D., B o e l b i t s j . Waling Dykstra, De
hele boel Ijitsjoend. Blijspil yn trije bidriu-
wen. 1883.
W . D., W i n t e r g r . Waling Dykstra, Win-
tergrieii. Rym en onryni. 1886.
W . D., N e i s w . Waling Dykstra, Neiswyl-
jen. Rym en onryni. 1887.
W . D., D e D o c h t e r . Waling Dykstra.
De dochter fen de âld Soldaet, forhael. 1888.
W . D., Op Maerje-dei. Waling Dykstra.
Op Maeijedei by Wigle Kwânselder. Klucht-
spil. 1891.
W . D., Pr. V o l k s l . Waling Dykstra,
Uit Frieslaiids Volksleven van vroeger en later.
2 dln. 1895.
W . D., F o r s l . B e r n . Waling Dykstra.
Forslingere Bern. Teltsjes yn rym en onrym.
1896.
Dr. E . Zie onder H(albertsma).
D o m e n y s h i f k e . De domenys hifke ,
mar follen te ligt acht e, fen W. de -long
Jacobsz. 1840.
D o a r p s k . De Doarpskomeedsje, slotsan-
gen. coupletten en foardrachten. 1876.
E d e l m a n . Kluchtige zamenspraak tus-
schen een edelman en een boer, die met
elkaar naar Leeuwarden gingen om het in-
inhalen te zien van hare doorluchtige Hoog-
lieden prins Johan Willem Friso en prinses
Maria Louisa van Hessen Cassel, 2 Jan
1707; door Mr. D. Simonides, seliooldienaar
in Zurig.
E e k h o f f , G e s e h . v . Fr. W. Eekhoff.
Beknopte geschiedenis van Friesland, in
hoofdtrekken. 1851.
E. M., G e l o k w . Zie Meinderts.
Email. Eraan (E. Ferwerda), geneesheer
te Nes (Wdongeradeel). In Winterjounsgear-
komste by Jolleboer. 1851.
E p k . E. Epkema, Woordenb. op de ge-
dichten en verdere geschriften van Gysbert
Japieks. 1824.
S. K . F . , I n b y t s j e . S. K. Feitsma. In
Bytsje út folie. Frysce rimen. z. j .
wumkes.nl
XV
S. K. F . , S a u n r i s s o m . 8. K. Feitsma.
Saun ris som. Grappige Teltsjes yn onrym. z.j.
S. K . F . , S p r . e n L ê z . S. K. Feitsma.
For Sprekkers en Lezers. Grappige teltsjes
yn onrym. z.j.
S. K. F., E a r d e r - L e t t e r . S. K. Feitsma.
Fen Earder en Letter. Samle Frysce-Rimen.
1891.
S . K. F., M e a r k e s . S. K. Feitsma. Fryske
Mearkes út 'e folksmûle opskreauji. 1892.
| S. K. F., H ú s b i s i i k . S. K. Feitsma, In
domenijs húsbisiik en oare grappige foar-
! drachten.
S. K. F., P r i n t s j e s (in: Forjit my net!
1892, pag. 25).
S. K. F . , Lijst. 8. K. Feitsma. Alfabé-
! tische Lijst van Friesche plant- en dierna-
men. MS.
S. K. F., M a r k u s . S. K. Feitsma. Het
; Evangelie van Markus vertaald in liet Land-
i friesch. 1897.
F o r j . Forjit my net! ïydskrift útjown fen
't Selskip for fryske tael- en skriftenkennisse.
; 1871—1895 v.v.
F r e e c h - a l . De frîske Freechal, in Iduna
1866; behelzende eene lijst van clierennamen
in het Latijn, Hollandsch en Friesch, van
Gondebald (Johan Winkler.)
Fr. A l m . Frysk almanak for it jier 1846,
1847. Hiervan zijn slechts twee jaargangen
verschenen.
F r . Crt. Friesche Courant
F r . F o r j . Fryske Freech-al (Yraag-al) in
het tijdschrift Forjit my net!
F r . J i e r b . Friesch Jierboeckjen, uwtjown trog
it Friesch Genoatschip foar scliijd-, âdheyte- in
tealkinde. 1829, 1830, 1831, 1833, 1834, 1835.
Fr. L ê s b . Waling Dykstra, Frysk Les-
boek. Rym en Onrym , út it wirk fen for-
skate fryske skriuwers by enoar socht. 1883.
Fr. Vbl- Friesch Volksblad. Weekblad
in 't Holl. en Fr. 1876 v.v.
Fr. V o l k s - a l m . Friesche Volks-almanak,
uitgegeven 1836—1866 en 1884—1899.
Fr. W j n . Fryske Winterjoune-Nocht. Rym
en Onrym. I. (VY. Dykstra en T. G. v. d.
; Heulen) 1861. Ií en III (W. Dykstra en G.
Colmjon) 1864 en 1866. IV (W. Dykstra
en A. Boonemmer) 1872. V (W. Dykstra)
1876.
G. C. Zie onder letter C.
G. P . Zie onder letter F.
 AVI
Gabb., Simon Abbes Gabbema. Verhaal
van de stad Leeuwarden. 1701.
Gser-spræk. Gær-spi-æk fen Woutir en
Tjalìe oer dy bruiloft fen mynhear M. Lyk-
lama in Juff ir Perk à Gosliga. 1714.
G e o g r . W b . Geographisch woordenboek
van Friesland. Leeuw. 1736.
G i d s - t e n t o o n s t . Gids voor de bezoekers,
der Historische tentoonstelling van Friesland,
in 1877.
Dr. K , M. J o r r i t s . E. Halbertsma. Minne
Jorrits reis nei 't Kollumer oproer. 1851.
Dr. E., Quickborn. E. Halbertsma. de
Quickborn, platduetske rymkes yn 't Frysk
oerbrocht. 1857.
Dr. E., J o n k e r b . E. Halbertsma. De
Jonkerhoer of Iírystiid en Sint 8teffen yn
a!d Fryslán. 1858.
H a l b . in G. J. Halbertsma in Gysbert
Japiex. Een Ex. van G. Japiex Friesche
Rymlerije, met geschreven aanteekeningen
van J. H. Halbertsma. Prov. Bíbl.
H a l b . in B p k . J. H. Halbertsma in Ep-
kema. Een ex. van Epkema's Woordenb. op
Gysbert Japiex, met geschreven aanteekenin-
gen van J. H. Halbertsma. Prov. Bibl.
Halb., L a p e k . J. H. en E. Halbertsma.
De Lapekoer fen Gabe Scroar. 1822, 1829,
1834.
H a l b . , W l . L p k . ,1. H. Halbertsma.
Woordenlijst op .De Lapekoer fen Gabe
Scroar". MS.
H a l b . , H u l d e . II. J. H. Halbertsma.
Hulde aan Gysbert Jacobs, 2de stuk.
1828.
H a l b . , Oan E. J. II. Halbertsma. Oan
Eölus oer it needwaer fen de 29 Novimber
1836. 1837.
Halb., Ov. alm. ,1. H. Halbertsma. Over-
ijsselsche Almanak. 1836.
H a l b . , B u e n . J. H. Halbertsma. De
Noärger Ruen oan Gabe Scroar. In brief
screaun yn 'e moanne. 1836.
H a l b . , N. O. J. H. Halbertsma. Letter-
kundige Naoogst. 1840 en 1845.
Halb., M a t t h . J. H. Halbertsma. Het
Evangelie van Mattheus vertaald in het
Landfriesch. 1858 en 1884.
V. Hall. van Hall. Neerlands Planten-
schat. 1854.
D. H. U w n k - L o k . D. Hansma. Uwnk en
Lok. Ien teltsje uwt it folkslibben. 18-56.
wumkes.nl
D. H., In bult. D. Hansma. In bult as ien
heal kynsen. Eat uwt it libben fen ien
breklik minske- Dockum. z. j .
D. H., D. Hansma. Sippe Seheltema of de
Dockumer furie troch de Waelen yn 't jier
1572. 1872.
D. H., Unl. tiid. D. Hansma. In ûnlyige
tiid to Snits 1874.
H e p k . , 4 B o t t e n . J. Hepkema. Fiouer
rotten ín ien falie of lieafde siket list. Toa-
neelstik yn trye bidriûen 1871.
H e p k . J. Hepkema. Heech oan en Smel-
brêgge net ienris bisile. Toanielstik yn ien
bidriuw. 1874.
H e p k . , A d v . J. Hepkema. Nieuw Adver-
tentie-blad.
W . H . , T e l t s j . IJtlijcke forteltjes, enz.
oonteekene trog Watze Harings.
H e t t . , E m s . L a n d r . M. de Haan Het-
tema. Het Emsiger Landrecht van het jaar
1312. Naar een oorspronkelijk oudfriesch
handschrift uitgegeven met eene nederduit-
sche vertaling en aanteekeningen. 1830.
H e t t . e n P o s t h . M. Hettema en R.
Posthumus. Onze reis naar Sagelterland.
; 1836.
H e t t . , B y m k e s . M. de Haan Hettema.
Frieske, Hilgeìaomier en Noardfrieske rym-
kes. 1841.
H e t t . , Idiot. M. de Haan Hettema. Idio-
ticon frisicum. Frieseh-lati]nseh-nederlandsch
woordenboek. 1874.
H y l k . S. H. H.ylkema. De toanielfoarstel-
ling to Jehyp. Toanielspil yn fjouwer bidriu-
wen. 1881.
Hl. alm. Hynlepre Seemans-Almenak (1679),
in Hulde II. Zie Halb.
H o e u f f t . Hoeufl't. Taalkundige aanmer-
kingen op eeníge oudfríesehe spreekwoorden.
1812.
1 H o n i g b j j e . De Honig-Bije (Tijdschrift en-
kel met gedichten) Leeuwarden, 1778 v.v.
H. S. Zie onder letter S.
H. Z. Zie onder letter Z.
I H s f r . De Frîske Hùsfrjeun. Rîm en On-
rîm, lítjown fen Waling Dykstra, onder mei-
wirking fen oaren. 1851—1869.
H û s - H i e m . For Hûs en Hiem, tydskrift
for it fryske Húsgesin. 1888—1897.
j l d . Iduna. Frîske Rîm end Unrîm, 1845—
1 1861; 2» reeks tot 1870.
I It j . P r y s l . P. J. Troelstra en O. H. Syt-
 XVII

stra, It jonge Fryslân. Sangen en rimen ! M e i n d e r t s , V o l l e g e l . Eelke Meinderts.

fen jonge fryske skriuwers. 1881. • Volle gelok en wolkomst winsk oon har
I troghiftige heegheden Willem V, enz. 1777.
It j o n g . b o o s k . Het jonge lieuw.s boosk ,
plesierspnl yn í'yf bydrienwen (in een alm. | M o l e m a . H. Molema, Woordenboek der
1780, afz. 2C dr. 18:50). Giouingsclie tongval in de 19'k" eeuw. 1887.
J. S c h . Zie onder lett. >S. N a v . De Navorscher, Tijdschrift,
G. J. Gysbert Japicx. Friesche Rijmlerije. Nfr. B l o e m l . (Dr.) F. Buitenrust Het-
Tredde druwck. 1821. í toma. Bloemlezing uit Nieuwfriesche ge-
schriften. 1888
P. J., N e i d e S t o a r m . P. J. Troelstra.
Nei de Stoarm. Rym en Onrym. N y s b . Frîske Nysbode. W e e k b k d geheel
j in 't Friesch, uitgegeven van 28 Juni 1864—
P. J., W i e r s . Pieter Jelles (P. J. Troel-
stra). Wiersizzerij fen âlde Foekje fen Heech. 20 September 1865.
1881. Octr. V e e r s c h . H o l w . Octrooi voor de
J e l t e m a . Vermaak der Slachterij: boer-veerschippers van Holwerd op Leeuwarden
tige brief (in Leeuw, tongval). 1823. en Dokkum. MS. 1658.
K. A. Zie onder letter A. ! O. F . W . Oude friesche wetten, met eene
KI. A. Zie onder letter A. nederduítsehe vertaling voorzien door P.
K e e s ú t d e W k t . Vriesche en Holland- Brandsma. Campen en Leeuwarden. 1782.
sche Versjes van den sehippersveint of Kees 2 stukk. in 1.
út de Woâdkant (C. H. Landmeter). 1840. Over. Alm. Zie Halb.
Kil. Kiliaan. P. BI. Zie onder letter B.
K o o p m . , r e d e v . R. Koopmans. Rede- P. J. Zie onder letter J.
voeringen en Verhandelingen. 1819. P l a a t s b e s c h r . Bijdragen tot de Genees-
K o o p m . U. Koopmans. Iepene brief. kundige Plaatsbeschrijving van Friesland,
L a u r m . M. T. Laurman. Proeve van II. 1872.
kleine taalkundige bijdragen tot beter ken- G. P . Schriftelijke bijdragen van G. Post-
nis van den Groninger tongval. 1822. ma, uit Ureterp, Suawoude, enz.
L e e u w . Ct. Leeuwarder Courant. G. P., S w e a l t s j e b l . G. Postma (Ids).
v. L., W a t e r v l . J. van Leeuwen. Ge- Swealtsjeblommen, rym en onryin. 1891.
schiedkundig tafereel van den Watervloed | E . P . , Pr. R. Posthumus. Prieuwke fen
in Vriesland, in Sprokkelmaand 1825. 1826. • Friesche Rijmmelerije 1824.
L i e t e b . It Lieteboek. Frysce sang mei
! R. P., K e a p m . R. Posthumus. De Keap-
pianolieding, throeh J. van Loon Jz. en M. man fen Venetien, toneelstik fen W. Shake-
de Boer. 1876. , speare, uut it ingels forfrieske. 1829.
IJ- i n W . Leed in Wille in de Flotgær-i R. P. Jul. Caes., R, Posthumus. Julius
zen, fen J. H. Halbertsma en E. Halbertsma.i Caesar, toneelstik fen W. Shakespeare, uut
1854. it ingels forfrieske. (Met het vorige in écn
L e x . Dr. J. H. Halbertsma. Lexicon Fri- deel).
6Ìcum. A— Feer. 1874. R. P . , A s j i e m m e . R. Posthumus. As
G. Gr. L. G. G. Looijenga. Dove Johannes. jiemme it lije meije, in blijspil uut it ingels
v. d. M. Zie onder letter V. | fen W. Sheakspeare forfryske. 1829.
Mfr. B l o e m l . (Dr.) F. Buitenrust Hette- R. P . , J o u w e r k . R. Posthumus. In Jou-
ma. Bloemlezing uit Middelfriesche geschrif-
I werkoerke fol friesk griemank, ree makke
ten. Leiden 1888. en de Friesen oonbean. 18:56.
Maerl. J. IL Halbertsma, Aanteekeiiin- R. P . in E p k . F. Epkema. Woordenboek
gen op liet vierde deel van den Spiegel His-
, op de gedichten, enz. van (ìysbert Japickx
toriael van Jaeob van Maeriant. 1851. met MS. aanteekeningen van K Posthumus.
M. J a k k . Mayke Jakkeles. Prov. Bibliotheek.
Matth. Zie Halb. : R. P . , Par-wol. R. Posthumus. Farwol!
Mejjers I. Meijers Woordenschat, in drie taroppen oan myn broer in stalke W. van
deelen: basterdwoorden, kunstwoorden, ver- Peima. 1849.
ouderde woorden. 12" dr. 1805. R. P . , L e e d s . R. Posthumus. Fryske leed-

wumkes.nl
 xvm
sanch op de dead fen Dr. E. Halbertsma, 185S.
R. P. in W i a r d a . F. D. Wiarda. Alt-
f'riesisches Wörterbueli 1876. Met geschreven
aanteekeningen van lì. Posthumus-. Prov. bibl.
R. P-, D e S t o a r m . R. Posthumus. De
Stoíirm. Onuitgegeven toneelstuk, naar Sha-
kespeare's the Tempest.
P r o g n . Friesche Boere- Prognostieatie.
(17e eeuw).
R. P . Zie onder letter P.
R. W . Zie onder letter W.
R. Z Zie onder letter Z.
R e i s f. M. J. De reis fen Maicke Jac-
keles fen Hallum nei Ljeauwert om it yn-
heljen fenne Prins ia sjeii, yn 1778. 1830.
R i c h t h . Dr- fC. Freihei'i' von Riehthofen.
Altfriesisches Wörterbueh 1840.
R o e k e r . (Tj. H. Halbertsma). De Roekei-,
I 8 , i r , III, IV en V. To Ljeauwerd. bij
H. C. Schetsberg. No 1, 3« dr. 18:52; No.
2, 2« dr. 1833; No. 3 , 1832; No. 4; 1833;
No. 5, 1833.
R. i n d T ' , V . Rimeii ind Teltsjes fen de
Broarren Halbertsma l e dr. (1871). 2« (1881).
3« (1888). 4« (1895).
R o o s j e n . S. O. Roosjen, N. D. Kroese en
W. Eekhoff. Merkwaardigheden van Hinde-
loopen, benevens taalproeven in rijm en on-
rijm. 1855.
N. R u e n . Zie Halb.
S. K. F . Zie onder letter F.
S a l v . J. C. P. Saîverda. Hiljuwns uwren.
1834.
S a l v . , M S . Manuscript van 0. Saîverda,
bevattende Friesche spreekwoorden. In éen
band met een MS. van A Telting (zie Telt.,
MS.) en een ander van P. C. Scheltema, be-
vattende spreekwoorden, gezegden , enz. be-
treffende het landbouwbedrijf. Nalatenschap
van J. H. Halbertsma. Prov. Bibl. Op het
plat, voorzijde van den band: Frisiaca, Ada-
gia. P. Scheltema, C. Saîverda.
S c h e l d e - W e i c h s . Van de Schelde tot
de Weiehsel. Nederduitsche dialecten in dicht
en ondicht, uitgekozen en opgehelderd door
Joh. A. en L. Leopold. 1882. IIP deel.
J. Sch., M e n g e l w . Mr. Jaeobus Schelte
ma. Geschied- en Letterkundig Mengelwerk
6 dln. 1818-1834.
J . Sch., Vr. e n Tr. Mr. Jaeobus Schelte-
ma. Volksgebruiken der Nederlanders bij
vrijen en trouwen. 1832.
wumkes.nl
í Sch., MS. Schel .ema Manuscript. Zie
:
Salv. MS.
P. Sch., S p r w . P. 0. Scheltema. Veraa-
: meling van Spreekwoorden, gezegden en an-
' necdoten, met aanteekeningen en ophelde-
j ringen. Twee stukk. 1820. 1831.
S k o e r a l m . Fryske Skoeralmanak.
\ H. S., Fr. Spr. H. S. Sytstra. Friesche
I Spraakkunst 1854—62-
j H. S., T e l t . H. Sytstra, Teltsjes en rím-
kes, mei in foarwird fen W. Dykstra. 1867.
! H. S., B l o e m l . Blomlézing út 'e gedieh-
J o n
j ten fen IL S. Sytstra, byenoar brocht fen O.
! H. Sytstra. N. Miedema & Co. Leeuwarden.
J. S. Jentsje Sytema, Katechismus fen de
leare der wierheid, dy boer Pibe syn lyts-
I feint learde.
[ Slj. e n R. Sljueht en Rjucht, útjown on-
! der bistjûr fen Waling Dykstra. 1890 v. v.
S t a r t e r , J. J. Starter. Friesche Lusthof.
| 1620 en 1864.
| S t a t . v. F r i e s l . Statuten en Ordonnan-
; tien van Friesland. 1733.
j O. St., Stellingwerf. Giet i t s a ? Toaniel-
I stik yn fiif lítkomsteu. 1881.
| V. d. S t . Zie onder letter V.
S w . Swanneblommen. Frysk Jierboekje ,
' útjown fen 't Selskip for fryske tael- en skrif-
; tenkennisse. 1850 v.v.
Tj. V. Zie onder letter V.
Tankt), h o e r e z . De tankbre Boerezoon,
tooneelspul yn ien bedrijf, meast oerset nei
't ingelsk wurkje. 1778. 1823.
; Telt. MS. Handschrift van Mr. A. Telting.
Vergelijking van twee handschriften van „Der
Oude Frije Friezen Spreekwoorden" ; bij Was-
i senbergh, Taalk. Bijdr. II e Stuk, Voorr. Il v.
genoemd A en B. Zie Salv. MS.
í T e s t e m i n t v. Gr. W . Testament van
| Greate Watse, omstr. 1536. In: Mr. J. Schel-
i tema, Geschied-en Letterkundig Mengelwerk,
I 3" dl., 2 e st., 91. — De hierin voorkomende
; Friesche stukken schijnen te zijn verzonnen
j door zijn broeder P. C. Scheltema , met name
I ook de Achhuner T e s k l a o w , omstreeks
i 1820 door hem uit toen nog bestaande d o r-
s c li e r s g e b r u i k e n opgemaakt.
V a d . L e t t e r o e f . Vaderlandsehe letter-
oefeningen (tijdschrift).
Tj. V., R i n g e n . Tj. Velstra. De Twa rin-
gen. Toaneelstik. 1880.
Tj. V., K r o a n t s j e . Tj. Velstra. It Gou-
 XIX
den Kroantsje. Toanielstik yn fjouwer bi-
driuwen. 1881.
Tj. V . , S j o u k e . T. Velstra. Sjoiike de
Fries aef rjuel.t en sljueht giet er mei. Toa-
nielstik yn fjouwer bidrinwen. 1883.
Tj. V . , B a e j j e . Tj. Velstra. Alde Baeije.
Toanielstik yn fjouwer bidriuwen. 1885.
V. d. M . , Mâl û t . T. G. van der Meu-
len. Mâl út, mâl tlnís. Blyspil. 1859. 2''
dr. z. j .
•v. d. M , S u c h t e n . T. G. van der Meu-
len. Myn Suchten en myn Sangen. In hân-
fol blommen út 'e Walden. 1859.
v. d. M., S n i e u n t o j . T. G. van der Heu-
len. Trye snieuntojounen, of in segepreal
for 't bigelove. Blyspil. 1870.
v. d. M., Tr. R o m m . T. G. van der Meu-
len. Trîntsje Rommelpot. (Lieteboek.)
v. d. M., ' t t s j o e d e . T. G. van der Meu-
len. Troch 't tsjoede ta 't goede. Toaneel-
spil yn twa bidriuwen.
v. d. S t . , P r o n k s k e n s . ,1. S. van der
Steegh. De pronkskens feu 'e frouljuo is de
mftnljue bjar skild. Toaneelstik.
v. d. St. 1. S. van der Steegh. Keapman
Rouke. Toanielstik. 1885.
v. d. V., R y m k e s . H. G. van der Veen.
Rymkes for Friesen. 1844.
v. d. V . , Clips. H. G. van der Veen.
Clipsrymkes. 1846.
v. d. V., L a n t e a r n e . H. G. van der Veen.
De wílde Lantearne. 1855.
v. d. V., O e r w . H. G. van der Veen. De
oerwintering dor Hollanders op Nova-Semlda
yn de jirren 1596 on 1597. fon II. Tollens
Cz. 1861.
v. d. V., B i t s j . W r â l d . II. G. van dei-
Veen. De bitsjoende Wrâld ef de ïiijo wylde
lantearne. 1880.
v. d. W . van der Weg.
v. d. Z w . G. L. van der Zwaag. Fen al-
les hwet. Njuggen foardrachten. 1881.
V e t h . O o s t - W e s t , 32/3. Prof. P. .1. Veth,
Uit Oost en West. Verklaringen van eenige
uitheemsche woorden. 1889.
Vr. Pr. De vrije Fries. Mengelingen uit-
gegeven door liet Friesch genootschap voor
geschied-, oudheid en taalkunde. 1839 v.v.
--S>*—-<S^.
wumkes.nl
d e V. Schriftelijke bijdragen uit Dantu-
madeel, van J. G. de Vries.
d e Vr. W. P. de Vries. De Lapekoer
fen Gabe Skroar trochskodde.
W a s s e n b . Ev. Wassenbergh. Bijdragen
tot den Frieschen tongval. 2 stukk. 1806.
W . D. Zie onder letter D.
W . Gr. Waatze Gribberts Brilloft. Kom-
meedsje fen acht Utkomsten. 1701, 1733 en
1820.
W . Gr. W a s s . Waatze Gribberts Brilloft,
uitgegeven met Aanteekeningen door E. Was-
senbergh. 1820.
W i e r s . f. M. J. Tj. H. Halbertsma. De
wiersizzery fen Maayke Jakkeles oan de
Frieske fammen. 1836.
P. W i e r s m a , S t e m r . Petrus Wiersma.
Verhandeling over het stemrecht in Fries-
land. 1792.
R. W., B l o m k . R. Windsma. Friesch
Blom-koerke, aef Grijmanck fen ijtlijcke
rijmckes ín hette oare kâterije. 1829.
R. W., B l o m m e k r . R. Windsma. Friezne
Blommekranze. 1833.
R. W . , B l ê d d . R. Windsma. Bledden
uwt myn Schrieuwboeek. 1847.
W i ù k l e r , Dial. Johan Winkler. Alge-
meen Nederdiiitsch en Friesch dialection. 2
dln. 1874.
Joh. W , O u d - N e d e r l . Johan Winkler.
Oud Nederland. 1888.
J. W . : N a a m l . of Pr. N a a m l . Johan
Winkler. Ljjst van Friesche Eigennamen,
behoorende bij 't Friesch Woordenboek.
W l . I d u n a . Woordenlijst Iduna. Achter
de jaargangen XV, XVI en XVII, (1859,
1860, 1861) van het tijdschrift Iduna zijn
verklarende woordenlijsten geplaatst.
W l . L a p e k . Zie Ilalb.
H. Z., T s . T u w s e n . H. S. Zijlstra (later
Sytstra). Tsien Tuwsen uwt de Lottery oaf
Jouke Rommerts scriften. 1841.
H, Z., It b o a s k . Harmen Zijlstra (later
Sytstra). It boask fen de kasteleinsdochter.
Blyspil 1842.
R. Z R. Zijlstra .Tr. Willem en Kees. In
teltsje út de frânske tiden 1877.
v . d. Z w . Zie onder letter V.
wumkes.nl
 FRIESCH WOORDENBOEK.
A.
A , s. — I e n A, t r i j e a ë n . — H y
k i n n i n A f o a r i n B i e . — Dy 't A
s e i t , m o a t ek Bie sizze. — I t l e k -
s u m f e n A m o r (atnoris secreta) k i n n e
sels de d o m s t e f a m m e n fen A t a
Zed. — D e s l û g e n b i n n e e n b l i u w e
b y d e A. - Vgl. ook Forj. 189.3, 48. —
H y m o a t w e r f e n A ôf b i g j i n n e ,
van onderop; vgl. bigjin. — Lex. 1.
De a in de muziek. J o u r i s A (o a n).
a ! (spr. a") interj. atat, Hd. ah, Engl.
aha! zoo! azoo! juist! begrepen! — A ! d a 's
m o a i , A! h w e t m o a i ! —A, n o u k r i j 'k
i t f o a r ' t f o r s t ã n . — A, j û k e t i t h i m
d ê r ? ! is dat de reden. — A , n o u h a ' k
it y n 'e r e k k e n : d o u w o l s t f i i f f e a r n
for i n j e l n e h a . — A! d o u b i s t d e r
s t i l ú t k n y p t om b y S i b e t o k o m m e n .
aba', interj. Fra. fi äonc, b a , vies! —
— A b a ' , d e r n e t o a n. — A b a ' , s m o a r-
ge j o n g e , h w e t s j u c h s t er ú t !
D a t b e r n h a t a b a ' d i e n (cacavit). —
Zie ah, ba, akkeba.
abbegaez'je, abbegaes'je (vooral in 't
midden en zuidoosten), s. impedimenta, Engl.
fuss, burdensome matter, hinderlijke rom-
mel ; onnoodige omhaal, omslag. — D y
't m e i f r o u l j u e ú t s c i l , h a t i n b u l t e
a b b e g a e z j e . — H w e t in a b b e g a e z j e
fen a l d e r l e i r e a u k a e m d e r f o r
d e k e a p l j u e út dat r o a l l e b ú t s j e n
f o a r t , R. ind T.2, 28\ -—Mei a l d y a b b e -
g a e z j e r o a n i t y e t op s k e a út. —
Ook a l l e g a e s j e en b e g a e z j e , z. d. —
Vgl. omballing.
a b b e k a e t ' , m. Fra. avocat, advokaat. —
In g o e d a b b e k a e t m o a t in o a r f e n
'e s t o e l p r a t e k i n n e , e n g e a n e d e r
s e l s o p s i t t e n . — As h y i t r e d d e
s c i l , m o a t er in g o e d a b b e k a e t
h a w w e, vooral van een die ziek is, en
voor wie(n) men weinig hoop op herstel heeft.
— Dy- 't i n k w e a ( b r y k ) p l e i t h e t ,
wumkes.nl
m o a t i n k w e a a b b e k a e t h a . — De
a b b e k a t e n binne mei him weiroan,
hebben hem geplukt. — M e n i o a n n e t . . .
m e i in p o n g f o l j i l d , n e i i n h o n g ' -
r i g e a b b e k a e t , R. ff., Blêdden 24. —
As i n m i n s k e f y f t i c h j i e r is m o a t
er syn e i g e n a b b e k a e t , syn e i g e n
d o k t e r , en s y n e i g e n d o m e n y w ê z ç
kinne.
H y is de t û k s t e a b b e k a e t t o
snoad. — Hy kin p r a t e , s k r i u w e as
i n a b b e k a e t . — Hy h e t f i n g er s as
i n a b b e k a e t , heeft lange vingers. — S a
g l ê d as in a b b e k a e t .
a b b e k a e t ' s j e , v. n. Hd. advociren, advo-
kaat wezen, pleiten. — H y a b b ' e k a t e d u s
a l m o a i g o e d sa 't l i k e , G. P., Forj.
1882, 80. — As m e n y e n s r j u c h t m e i
abbekaetsjen helje moat, draeit
i t f a e k op s k e a ú t . — M e i r j u c h t -
s j e n en a b b e k a e t s j e n h e t e r s y n
j i l d f o r s p i l e . Zie forabbekaet.ye. — Y g l .
pleitsje. — H a j y op 't a b b e k a e t s j e n
w e s t , m i n s k e ? vraag aan een booze
vrouw die.„yn i n l i l k e b u i h w e t r y k -
l i k los fen t o n g e wie." — A b b e -
k a e t s j e m a r f û l t s j i n m y n wiif',
redeneer als een advokaat, i t b a e t d y
n e a t , h w e t dy b e e t h e t , s i t fêst.
a b b e k a e t ' s j e , n. dem. advokaatje. —
S a ' n l y t s a b b e k a e t sj e, n e t ? ook van
een ' b e k k e r f , z.d.
a b b e k a e t ' s j e , n. advokateborreltje. —
I n f r o u i j u e s - d r a n k j e . Vooral bij fees-
telijke gelegenheden. Vgl. 't volgende :
a b b e k a t e b o a r r e l , s. Engl. egg-nog,
advokateborrel.
* a b b e k a t e h o a l e , s. kantoor van een
advokaat (minachtend). — W e a g j e d y
n e t yn in a b b e k a t e - h o a l e .
* a b b e k a t e - n ê s t , n. waar een advokaat
woont. A.B., Hûs-Hiem, 1888, 267.
a b b e k a t e r y ' , s. pleiterij, advokatewerk.
1
 ABB. 2 ABS1.

— H j w i e r s ì k t a r i s f e n 'e G r i t e n ì j Lex. 1. — E l t s m o a t m e i i t a b i e b o e k
e n d e n h i e d e r d ê r y e t h w e t a b b e- bigjinne.
k a t e r i j by. — S c o e e r m e i s y n a b b e - a b i e b o e r d , n. bord in de school met
katerij syn w y n a l f o r t s j i n j e k i n n e ? het alfabet er op.
a b b e k a t e s t r e e k , s. advokatehandig- a b i e c i e , n. a-b-c, alfabet. Lex. 1. —
heid. — Ook: h y h e t h ì m m e i i n a b b e - a b i e c i e ' b o e k „ n. hetzelfde als a b i e-
k a t e s t r e e k er út r e d d e n . boek. — Wol h û n d e r t j i e r r e n efter-
ien
a b b e l e a r ' j e , a p p e l e a r j e , (spr. meest li h a b i k y n 't a b i e c i e b o e k
-Ij e r je), v. contradieei-e, tegenspreken, het s t i e n , zegt de ' h o a n n e ' op een oude kin-
tegendeel beweren van 't geen beweerd wordt. derprent. Zie hoanneboek.
Om 't p r a e t g e a n d e t o h a l d e n a b b e - a b i e c i e j o n g e , m. abeceäarius, jongen
l e a r r e p a k e , en d e n abbelearre
die in 't abéboek leert.
b e p p e f e n s e l s w e r t s j i n . — Vgl. a b i e c i e s é t t e r , s. Gyrinus marìnus, Engl.
tsjinabbelearje. — Ook a b b e l e a r j e , recla- wMrlwiff, draaikevertje, insekt dat zich zwem-
meeren bij den gemeenteraad. S y n a b- mend, snel en in allerlei richtingen op het
belearjen holp him net, d e r i e h e t watervlak beweegt.— Ook a b i e - s k r i u w e r ,
e r n e a t ô f n o m d (van den hoofdelijken a b é c é s k r i u w e r , w e t t e r s k r i u w e r en
omslag). Zie a p p e l e a r j e . reedrider.
abdij', s. Engl. abbey, abdij. — F r y s l â n *abie'kje , v. n. letterteekens leeren, be-
h i e ow 1 5 1 0 b i n n e n o c h s a u n a b - ginnen te spellen. — L e a r t j o u l y t s e
d j j e n , en s a u n t i c h k l e a s t e r s . feínt al w a k k e r y n ' e s k o a l l e ' ? Ont
a b d i s ' s e , f. Engl. abbess, abdis. De a b - n o u i s 't n o c h a b i e k j e n .
d i s s e k o e b e s t f o r n e a r e , d a t de ' a b ì e ' k l a n t , eg. die voor 't eerst van de
s i n n e r i s y n 't w e t t e r s k y n d e . bewaarschool in de school komt. — D y 1 y t se
a b é c é s k r i u w e r , s. Zie abieciesétter. p o a r r e is n o u i n a b i e - k l a n t fen
abeel'je, abeel'je-beam, s. Populus ca- m a s t e r w i r d e n . — Vgl. abieciejonge.
nescens alba, abeel, Lex. 3. — In Beetster- * a b i e m a s t e r , m., meester, die 't abé
zwaag c. a. ook: a b e ' I e s - b e a m . Ook onderwijst. Zie skoalmaster.
k l e t t e r - oí' k l a p p e r - b e a m (Zwh., ook † a b i e r ê d , n. Zie draei-boerä.
Tietj.) in O.Dongdl. s u l v e r l i n g . 'abieskoalle, s. abéschool.
abie', n. a-b-c, alfabet. — D e p o m- a b i e s k r i u w e r , (Warga ca.) s. Zie abie-
p i e r k e s m o a t t e k r e k t n e i 't a b i e ciesétter.
l ì z z e . — H3' k i n 't a s 't a b i e , glad van abrekoas', apprekoas, s. Malum ar-
buiten. — I t r o a n h i m ôf a s 't a b i e , meniacum, abrikoos. — Dy f a e m h e t
hij deed het zoo vlug, als of hij 't abc op- i n k l e u r as i n a p p r e k o a s . — H y h a t
zei.— H y i s y n ' t a b i e h i n g j e n b l e a u n , i n n o a s a s i n a b r e k o a s .
d e n w i t e j o i t o a r e w o l , niet bizonder a b r e k o a ' z e b e a m , s. arbor armeniaca,
snugger. abrikozeboom.
a b ì e b a n k , s. Hd. Äbecebank, vaak af- a b r e k o a z e s t i e n , s. abrikozepit.
zonderlijk geplaatst; ook a b i e b a n k j e . A b s e l o n (in de Wouden), m. Fra. ètourdi,
Vgl. kattebankje. — Dy l y t s e n b i n n e onbezonnen melkmuil. — A b s e l o n d y s t '
d ê r m e i f o r 't a b i e b a n k j e , zullen al b i s t e , s j u c h s t n e t d a t d ê r i n d j i p p e
gauw naar de gewone lagere school. — H y s l e a t is.
s c i l n o c h w o l h w e t o p 't a b i e b a n k j e a b s e l ú s ' j e (spr. soms abslúsje), s. absolu-
b 1 i u w e , 't gaat niet vlug met zijn vorde- tio, absolutie. — D e p a s t o a r k i n n e t
ringen. fen a l l e s a b s e l ú s j e j a e n . — K w e a
a b i e b e r n , eg, Hd, Abeveknabe, een kind b y c h t , k w e a a b s e l ú s j e , Burm., ver-
(jongen, meisje) dat nog in 't abéboek leert. berg je wat je hapert, men kan je niet hel-
a b i e b o e k , n. Hd. Fibel, abéboek; eerste pen. Lex. 240.
boekje met de letters van het alfabet, om absint', adj, Fr. absent, afwezig, in ge-
't lezen te leeren, in vroeger tijd. Van ou- breke, verstrooid. — O p ' e g e a r k o m s t e
deren , in de Wouden, nog wel gehoord. w i e r n e in h o p e n fen'e l e d e n a b s i n t .

wumkes.nl
 ABSL.
Dy m a n is n e t a l to g o e d b y de
t i i d ; s o m s is e r h i e l e n d a l a b s i n t .
abslút', adv. Engl. absolutely, absoluut,
volstrekt. Oostfr. a b s l ú t . — Se w o e d a t
a b s l ú t sa h a . — - D o k t e r m o a t a b s l ú t
op s l a c h m e i k o n i m e , ús f a n k e i s
h e a l d e a ú t 'e o p f e a r t h e l l e . — J a n
h i e 't a b s l ú t f o a r h i r n n o m d , vast
voorgenomen. S. K. F., Mearkes 21.
a b s l ú t n e t , volstrekt niet, in geen ge-
val. — D a t m y n b e r n s n o b j e , s e i
d r o n k e n e S i j e , II D a t w o l i k a b s l ú t
n e t lije. — A b s l ú t g j i n o m s l a c h
m e i t s j e om ú s , w y k o m m e m a r ef-
k e s t o frj e o n s p r e k k en.
Ook wel: o p s l ú t z. d.
a b t , m. Engl. abbot, abt. Lex. 4. — Y n
f o r l i n e t i d e n w i e r n e d e r a b t e n fen
' t S t a r u m e r k l e a s t e r O d u l f , f e n Ma-
rij e n g a e r d , L i ú n t s j e r k , esfli. — Prov.
Hy is a l a b t e a r 't e r t o k l e a s t e r
k o m t . — H y i s d ê r a b t en h e a r .
abús', s. error, abuis. — D e a p t é k e r
h i e in l i l k a b ú s . — J o u h a w w e f ê s t
a b ú s ; 't j i l d is b i t e l l e . — A b ú s e n
b i n n' k r ú s e n. — Vgl. †orsin.
Hy k i n it ek wol a b ú s h a w w e . —
J o u b i n n e a b ú s . — 't I s a b ú s , h e a r !
— Vgl. mis, forbjustere.
a b ú s k e , n. dem. klein abuis. — I n l e t -
t e r f o r g e t t e n , s a ' n a b ú s k e is g j i n
Beamen wirdich.
a c h t , in: y n a c h t n i m m e. — M e n
m o a t dy r i g e l s yn a c h t n i m m e , o a r s
k i n m e n se w o l ô f s k a f f e . — N o u
m o a t t e jo d e r b y yn a c h t n i m m e
dat ik al oer de s e e h s t i c h b i n , de
p u n t s j e s g e a n d e r ôf. — N o u m o a t t e
jy yn a c h t n i m m e , k a s t l e i n , h w ê r
de s t a l y n o a r d e r i s , d ê r h i n g e t
t r o c h g e a n s i t h a e d s t a l o a n 'e m u i -
r e e f t e r 't h y n s d e r , H.S., Teltsjes. Vgl.
achtjaen.
Yen yn a c h t n i m m e . — Hy m o a t
him w i n t e r d e i t i g e yn a c h t n i m m e ,
op zijn gezondheid passen. Meer en beter:
to wach(t) nimme.
Nim j o u yn a c h t f o r d y m a n , h y
g i e t m e i s t r e k e n om. —
Ook: d a t , of-him y n a c h t h â l d e . —
a c h t j a e n . — J a en d e r g o e d a c h t
op h w e t i k s i z : d e f j i r d e p l e a t s
wumkes.nl
3 ACHTB.
f o a r b y en d e n d e t r e d d e h i k k e . —-
Dou m a s t d e r h w e t a c h t op j a e n ,
op letten.
a c h t s l a e n . I k h a d a t do sa g j i n
a c h t s l e i n ; m a r n o u 't e r w e i i s ,
s k e a t ï m y y n 't s i n ! — I k h a h i m
goed acht slein, m a r ' t i s i n f o r k e a r -
den-ien. — Jy m o a t t e him mar net
a c h t s l a e n , je niet aan zijn praatjes
storen. — H w e t d y k e a r e l s e i t , d ê r
m o a t t e j o u m a r g j i n a c h t op s l a e n ;
syn moarns- e n s y n j o u n s p r a e t k o m t
l a n g n e t m e i in-o a r út. — H w ê r om
n i n a c h t d e r o p t o s l a e n ? ld. I , 12.
"Vgl. ealgje.
a c h t i s m e a r a s n j u g g e n , woord-
speling : altijd op alles acht te geven is veel
waard.
a c h t , num. octo, 8. — Hl. bij ouderen
uit het 'volk' a k s t . — I e n a c h t , t w a
a c h t e n . — Om a c h t ú r e .
Peaske acht, Pinkster acht,
M a e i j e a c h t , S i n t J a n s a c h t , acht
dagen na Paschen, Pinksteren , na den eer-
sten Mei, na St. Jan.
Y n ' t j i e r a c h t , do 't d e d i v e l i n
l y t s e j o n g e w i e r , heel lang geleden;
ook wel: y n ' t j i e r a c h t , do d e a p e l s
en p a r r e n y n 't f i n s t e r b a n k w o e c h -
s e n , — do 't d e k e a l l e n op ' e s t i r t
d o u n s e n, (meer in Oostelijk Friesl.)
a c h t e n . — W y b i n n e m e i xís a c h -
t e n . Vgl. achtesom.
I t is op s l a c h f e n a c h t e n . — I t
is f o a r , t i c h t b y , h e a l w e i a c h t e n .
— D y 't o e r (nei) a c h t e n k o m t ,
k i n f o a r n j u g g e n e n w e r g e a n , van
een vrijer, die te laat bij een meisje komt;
acht uur is de tijd. Zie jounpizelje. In 't
algemeen ook: die te laat komt, kan geen
zaken doen.
Ook wel een 8-vormige knoop , meer alg.
es' genoemd, z. d. — As d e sy 1 s t r i n g e n
h w e t t o l a n g b i n n e, m o a t d e r m a r
in a c h t y n s e t w i r d e . .
a c h t b e r , adj. reverendus, achtbaar, al-
gemeen geacht. — I n do m e n y m o a t i n
a c h t b e r m a n wêze. — Men h e a r de
d i n g e n fen h i m dy ' t f o r in a c h t b e r
m a n n e t t o p a s k a m e n . — Ook iron.
Meer in gebruik dan a c h t e n s w i r d i c h .
a c h f b e r e n s , (spr. soms ach'br'ns), s. cìig-
 ACHTB. 4 ACHTENTW.
Mitas,achtbaarheid.—H y m e i s y i i a e h t b e-
r e n s wol b i h â l d e , h y h e t n e t t o folie.
a c h t b e r h e i t , s. Hd. Ansehen, achtbaar-
heid. — D e a c h t b e r h e i d m o a s t h w e t
m i n d e r y n 't j i 1 d, en h w e t m e a r y n
'e m i i i s k e s o c h t w i r d e .
a c h t d û b e l d , adv. octuple, achtvoudig.—
I t n ij b i h a n g is a l s a f a e k o e r ' t â l d e
h i n n e p l a k t , d a t i t s c i l er h a s t w o l
a o h t d û b e l d op s i t t e . — Vgl. achterls.
a c h t e , s. acht oogen in het dobbelspel.
Lex. 4. H y s m y t d e a c h t e.
Ook een stuk land, 8 pondemaat groot.
a c h t e h e a l ' , (alleenstaand, anders: a c h t ' -
h j e l , a c h t e l (Zwh.), nam. achtehalf, 7 K • —
H a j o a c h t s n i e s a e i j e n ? N é , ach-
teheal'. — It kostet achteheal
( a c h t ' h j e l ) s t û r . — I t i s in a c h t e -
heal-f'earns bistke: âlde jellens-
m i e t t e (1.29 m.). I t h o k k e l i n g i s op
'e h e l t f e n s a n » en a c h t e h e a 1 f e a r n.
— Zie achtuti'heal.
Zwh. a e h t e l - c i n t , - s t û r , -g o u n e ,
-f'earn , -j e 1 n e , -ûr e , -dei.
a c h t e h e a ' l e , s. stuk land van TA 'pon-
demaat'. —r Oostdongdl. d e a c h t e h e a l ,
of d e a c h t e n e h e a l .
a c h ' t e l o a s , - l e a s {vooral bjj ouderen en
hier en daar nog), adj. iieyUgenx, incuriosus,
slordig, achteloos, onoplettend, nalatig. —
Dy f a e m i s sa . b j u s t e r e s l e a u en
a c h t e l e a s , h j a n i m t i n d i n g f o a r 'e
t e a n n e n o p en s e t i t e t t e r 'e h a k -
k e n w e r d e l . — B a es R i e n k i s a l t o
n e i l i t t i c h en a c h t e l e a s . — D a t
f r o u m i u s k e is s l e a u e n . a c h t e l e a s
op hj a r k 1 e a n , e n ek y n h j a r w i r k. —
D a t s e i e r d e r, s a ' t 1 i k e, m a r h i e 1 a c h-
t e1 e a s hinne, mar i t wier d êr om
wol t i n k e n . — Hy s j o u t er m a r ach-
t e l e a s h i n n e . - A7gl. onnrhtsum vooral;
slof, en †orjitlik.
a c h ' t e l o a z e n s , - l e a z e n s (waar men
a c h t e l e a s zegt), s. negUgentia, achteloos-
heid, nalatigheid. -— D a t k o m t n o u f en
d y n a c h t e l e a z e n s : de h i k k e h e a l
t i c h t d i e n , e n n o u d e kij y n ' e m i e d e .
a c h t e n d e e l , s. een landmaat op Ame-
land. Onder Ballum rekent men thans 3
achtendeelen op een hectare. Onder Hollutn
zijn ze iets grooter en staan gelijk met
die van een mkl aldaar. De achtendee-
wumkes.nl
len (niêdden) liggen binnen de dijken. Ook
zijn er nog zoogenaamde terplanden geweest.
— Zie vooral W. D. Volksl. I I , 270 v.v.
a c h t e n é a r ' j e , v. a. colcre, achten. — ik
achtenearje, hab achtenearre, achtenearjen-
de. to achtenearjen. Lex. 6. — A c h t e -
n e a r j e d y n á l d e r s . — F o r s k a t e fen
d a t s o a r t e b i n n e d e r [yn A m e r i k a )
d o m e n y , en d y w i r d e a c h t e n e a r r e
k r e k t sa g o e d a s d e o a r e n , d y d e r
f e n j o n g s ôf t a o p l a e t b i n n e , v. d.
M., Forj. 1881, 188. — Vgl. achtsje en earje.
I k ha dy in b u l t e g o e d d i e n , m a r
d o u a c h t e n e a r r e s t i t n e t . — Vgl.
wirdearje.
achtenswirdich, achtensweardich
(noordoostelijk meer), adj. veneroMlis , ach-
tenswaardig. — í n a c h t e n s w e a r d i c h
â l d s . t r i d e r y n 'e w r â l d . Vgl. achtber.
achtentach'tich, achtentwein'tich,
a c h t e n t r i ' t i c b , esfh. num. octoginta octo,
viginti oi-to, etc., acht en tachtig, acht en
twintig, enz. -— I t h e r t (ook: i t g a t , d e
kunt) slacht him a c h t e n t a c h t i c h ,
sa b i n a u d is e r ! — A c h t e n t a c h t i c h
â l d e w i v e n , h w e t is d e t in k n o a r r e
g û d , oud kinderdeuntje.
a c h t e n t w e i n t i c h , s. dit was een zilveren
muntstuk van ƒ1.40; omstreeks 't jaar 1840
als munt afgeschaft; ook b û t e r g o u n e ge-
heeten. Lex. 472. — In 1511 en later droeg
het de namen van i n k e V g o u n e (goud-
gulden) en f] o r e en. De aanbreng- of
huurschattmg van dat j a a r , opgeteekend in
de op hooger gezag aangelegde registers,
verkreeg van laatstgemeld woord den naam
van f l o r e e n - a a n b r e n g . Zoo ontstonden
de f l o r een-r e g is t e r s , waarnaar tot aan
d e l 9 c eeuw de provinciale grondbelasting en
tot voor weinige jaren de omslagen wegens
slattiiig van vaarten, en de zeedijkslasten
in W e s t e r g o o en de 'l e v e n w o u d e n
werden geheven en volgens welke alle stem-
mingen van Volmachten of Gecommitteer-
den, van predikanten, kerkvoogden, zeedijk»
volmachten, enz. geschiedden, ieder f 1 o-
r e e n één stem.
D e r b y t m y in a c h t e n t w e i n t i c h ,
h w a j o u t e r i n d a el d e r for'? (iron.
sechje.) — H w a j o u t er i n a c h t e n -
t w e i n t i c h for, voor iets dat ieder voor
niet veel waard houdt; maar dat door d' een
 ACHTER
of ander nog al wordt opgehemeld. — Op
de achtentwintig stond in lateren tijd tot be-
wijs van volwichtigheid een merk, een k l o p .
— Van ongehuwden, vooral van meisjes,
die 28 jaar of ouder waren, werd met zin-
speling daarop gezegd: - d e r s t i e t (sit)
de k l o p op."
a c h t e r , ja-aep. adv. post, achter, in den
Zwh. en de Woudstr. en Zh. bezuiden Ak-
krum; — Dongdln.: a c h t e r en a f t e r ,
Zoh.: e c h t e r ; Zwh. en Hl. e f t e r . Oostfr.
a c h t e r . — Zie efter, ook voor de samenstel-
lingen. — P e n a c h t e r e n , zie fen efteren.
a c h ' t e r a b e , s. navloed. Zie agger.
a c h ' t e r l e i , adj. achterlei. — Do 't i k
o k k e r j i e r s o a n 'e t r ê d d e d e i s k o a r t -
se s u k k e l e , m a k k e b a e s S i e r d m y
in d r a n k f e n a c h t e r l e i j e g û d ; d a t
h e t my h o l p e n !
a c h ' t e s o m , -gum, adj. praedicatief, Hd.
ihrcr acht, Kngl. eight, niet z'n achten, vooral
van bij elkaar behoorende personen. — W y
k a m e n a c h t e s o m . — By A u k e - e n -
hjftr s i t t e se a l l e m i d d e i s a c h t e s u m
om 'e t a f e l . — Zie -som.
a c h t f â l d i c h , adj. octuplu*, achtvoudig.
Amrum-Föhr, a e c h t f û a l e g .
a c h t h o e k , s. Hd. Achteck, achthoek. —
It l e i t yn in a c h t h o e k . — T w a a c h t -
hoeken teikenje.
S a u n s i n t e n op (oer) i n a c h t h o e k
f o r s t r i k e . Een vierkant, waarvan de zij-
den naar alle kanten evenver verlengd wor-
den ; de uiteinden worden met de derd-vol-
gende verbonden, 't Geheim van het spel
is dat de speler van 't eene uiteinde met de
eerste cent schuift langs de verbindingslijnen
tot het andere uiteinde van diezelfde verlengde
zijde. De tweede'cent blijft op 't voorgaande
uitpunt, en zoo vervolgens. Zie vooral W.D.,
Volksl. I, 367.
a c h t h o e k i c h , adj. octangulus, achthoekig.
— In a c h t h o e k i c h s t i k p o m p i e r , lân.
a c h t h o n d e r t , - h û n d e r t , num, octingenti,
800. Zie h o n d e r t .
- a c h t i c h , achtervoegsel. Hebbende van;
lijkende op. — Houdend van, clan meest
met een negatie. Vgl. onder a e i a c h t í c h ,
ap el a c h t i c h , enz.
a c h t i n g , s. honor, achting. — H y is
n e t f o l i e y n a c h t i n g , niet zeer gezien.
— Us d o m e n y s t i e t b y e l t s e n i e n
wumkes.nl
o ACHTS.
h e e c h yn a c h t i n g . — It l i k e t my ta
d a t s t n e t f o l i e a c h t i n g for dy s e l s
h e s t e. — Y n a c h t i n g e n o a n s j e n
w ê z e. Vgl. oansjen.
a c h t j i e r ' r i c h , (spr. -jirrich) adj. octennin,
achtjarig, vooral van paarden.— I n a c h t -
j i e r r i c h h y n s d e r.
Y n 't a c h t j i e r r i c h , acht jaar oud van
een paard. Y n 't a c h t j i e r r i c h h e t d a t
hyn(s) d e r de g o u d e n s w i p e w o a n .
a c h t ' k a n t , s. et n. octaedros, achtkant.
Zeker groot soort van molen, d e a c h t -
k a n t , ook m u n t » , z. d.; a c h t k a n t -
m o u n 1 e, Bozum, vgl. achtkantich. — Het
achtkantige benedenstuk, waar de beweeg-
bare kap met de roeden op draait, i t a c h t -
k a n t . — Ook een stuk land van dat fatsoen.
— J e i d e k y y n i t a c h t k a n t . Lex. 6.
a c h t k a n t i c h , adj. Hd. achtseitig, acht-
kantig.—In a c h t k a n t i c h s t i k p o m p i e r .
— I n a c h t k a n t i g e m o u n l e , zie acht-
kant, — I n a c h t k a n t i g e f l a p t a f e l , vroe-
ger algemeen, thans bij d e ' g r e i d b o er e n '
nog dienst doende als ' p o e p e t a f e l ' , x.â.—
I n a c h t k a n t i g e b u c h e l , scheldnaam
voor een rondruggige.
a c h t ' k e a r , num. octies, achtkeer. —
Achtkear tsien istachtich.— Wol
a c h t k e a r bin 'k dêr h i n n e r o a n ;
n o a i t w i e de k e a r d e l t h ú s . — Meer
gebruikt dan a c h t r i s, z. d.
a c h t ' p o a t i c h , a d j . achtpootig. — I n a c h t -
p o a t i c h b i s t k e , i n k o b b e , spin.
† a c h t ' p o u n d e r , s. achtponder, rogge-
brood van 8 oude ponden of 4 kilogram.
Een half brood woog 2, een ' f i e r d e p a r t ' 1
kilo, — thans meest overal 2\í en 1% KG.
Zie healbrea en fjivdcpartsje.
a c h t p o u n s , adj. acht pond wegende. —
In achtpouns triuwel-tsiis. — In
a c h t p o u n s b r e a , Zie achtpounder.
acht'(e)ris, adv. octies, achtmaal. Am-
rum-Föhr , a e c h t s i ( s ) . — I k h a w a l
a c h t r i s o e r 'e sé w e s t . Meer gebrui-
kelijk is a c h t k e a r . — In enkele uitdruk-
kingen: i k h a d e r i n r e i s of a c h t r i s
(nooit a c h t k e a r , z, d.) w e s t ,
a c h t ' s i d i c h , adj. octaëdricus, achtzjjdíg. —
a c h t s j e , v. a. attendere, acht geven op,
achten. — ik achtsje, achtte, hab achte,
achtsjende, to achtsjen. Lex. 6. — H y h a t
s y n h o a s t j e n n e t a c h t e , niet geteld,
 ACHTS.
en n o u is 't y n t a r r i n g o e r g i en. —
I k h a d e r g o e d o p a c h t e, acht op ge-
geven. — Prov. T w a l y t s k e s m e i t s j e
i e n g r e a t . (1 t w a b o t s e n s m e i t s j e
i n s t û r , j| d y d a t n e t a c h t e t , h â l d t
n e t o e r , Ned. die 't kleine niet eert is 't
groote niet weerd! Vgl. passé.
a c h t s j e , v. a. eendere, put are, existìware,
meenen, denken, veronderstellen. — I k
a c h t s j e w y s c i l l e sa w o l g e n ô c h h a ,
Wl. ld. XVIII. — I k a c h t t e h i m for
in b e s t m a n . — O e d s d i e b e 11 e r,
n e i i k a c h t s j e , G-. .T., 1, 6. — Vgl.
rekkenje, ornearje.
a c h t s j e , v. a. reeereri, achten, hoog achten.
— ik achtsje, achtte (acht(i)ge), ha achte (ach-
t(i)ge), achtsjende, to achtsjen. — Saterl.
a e g t j e . — Ik a c h t s j e my sels to
g o e d om m e i s o k k e n t o p r a t e n . —
M e n mo a t h i m a c h t s j e for h w e t er
d i e n h a t for syn â l d e n . — A c h t s j e
en e a r j e d y n w o l d w a n e r s . Lex. 6.
Vgl. achtenearje.
a c h t s t e , (ook als a k s t e gespr.) adj. num.
octaoiis, achtste. — Hl. a k s t e. Amrum-Föhr.
a e c h s t, Wang. a c h s t, Saterl. a g t e n d e.
It a c h t s t e h y n d e r , it a c h t s t e h û s .
Ook: achtste deel. — I n a c h t s t e bû-
ter. — In a c h t s t e yn e l o t t e r j j .
Vooral ook als een onderdeel van een be-
paald gegeven lengte; bij wagenmakers is
de duimstok 3 voet = 36 oude duim; een
duim = 4 k e t i e r e n = 8 a c h t s t e n .
a c h t ' s t e d i e l , n. %, zie achtstepart.
a c h t s t e h e a l , num. llA. — A c h t s t e -
h e a l p o u n . —Vgl. achteheal.
acht'Stel, n. % el. — I k m o a t m a r
i e n a c h t s t e l f e n d a t g û d h a , van
deze of gene stof. Lex. 644. Meer algemeen
is h e a l - (spr. hjel-) f e a n .
a c h t ' s t e p a r t , n. %. — D y b e r n
h a w w e e l k in a c h t s t e p a r t yn in
p l e a t s , oer h e e c h e n l e e c h . — In
a c h t s t e p a r t fen in b i n fisk. — Hy
h e t gjin a c h t s t e p a r t fen in skiep-
p e k e u t e l for i n e a r m m i n s k e o e r ,
is een groote gierigaard. — In Barradl.
worden de eerste nieuwe aardappelen ver-
kocht bij 't a c h t s t e p a r t = V» korf = hí
H.L. Vgl. îepsen, fetsje-fol.. Vgl. kaksak.
acht'tsjien, (spr. achtsjin, westl. ook acht-
sjen en achtsin, oostelijk ook áchtjin), num. 18.
wumkes.nl
6 APKL.
Lex. 4. — Hl. a c h t i n , Amruiu-Föhr, a g i -
t a n j , Wang., a c h t í n , Saterl. a g t t î n .
a c h t ' t s j i e n d e , (spr. achtsjinde, westelijk
ook achtsinde , achtsjende , dito achtjinde,)
num., duodericesimus, achttiende.
Wanger. a c h t î n s t , Sater), a g t t î n s t e .
a c h t ' t s j i e n d e e l , -diel, num. '/,8. Meest-
a c h t t s i e n d e deel.
a c h t t s j i e ' n e , s. stuk land, groot 18 pon-
demaat.— O.Dongdl. d e a c h t ' t s i e n .
A d a m , in : † A d a m e n E w a, mamiime
rirginis sororiantes, de beide borsten van
een meisje. Lex. 7. — A d a m en B w a
is ook de monnikskap (Aconìtum napellus), een
bloem die ook h y n d e r » en w e i n t s j e s ,
h y n d e r s en s e a s k e s , s k o e n t s j e s e n
t o f f e l t s j e s , s l o f k e s en s k o e n t s j e s ,
s k o e n t s j e s en m û l t s j e s , (z. d.) ge-
noemd wordt.
" a d a m s b e r n , n. Hd. Adamskind, adams-
kind. — I t a d a m s b e r n is s w a k . Ook:
i t is i n a d a m s b e r n , (bij de geboorte) ,
't is een jongen.
a ' d a m j e , v. n. Engl. to moìl and toil,
zwoegen om den broode. Alleen in den inf.
— Wy m o a t t e 'ter hjoed noch m a r
r i s f e n n i m m e ; m o a r n i s 't w e r
adamjen. Vgl. bodsje, ezelje, puchelje.,
skrippe, wrame , wrotte.
a ' d e b a r , s. Gaasterl., ciconia, ooievaar,
Oostfr. a d e b a r , h â d b a r , haetbar,
a b a r . — Zie earrebarre.
a d e l ; s. nobilitas, adel. — H y i s fen ('e)
a d e l , van adellijke geboorte. — H y is
f e n a d e l m a k k e , in den adelstand verhe-
ven. Vgl. adeldom. — D e u g d a l l i n n e
m a k k e t w i e r e a d e l , sei L y k l e E a -
b l e s , P. Sch. Sprw. II, 58. — H y h a t i n
r i n g om 't g a t , (hy h a t i n s t r e e k
o e r d e b e a l c h ) , h y i s f e n a d e l , iron.
adel yn 'e rogge, s. röbigo, ziekte van
de rogge, de aren blijven dan leeg. Lex.
9. Meer algemeen is b r â n , z. d.
a d e l d o m , s. Fra. Utre de noblesse, adel-
dom. — H y h a t d e a d e l d o m k r i g e .
Vgl. 't meer gebruikelijke f e n a d e l m a k -
k e . — F e n 'e a d e l d o m w o l 'k n e a t
w i t e. Vgl. adelje.
a ' d e l i k , a e d l i k , adj. nobilis, adellijk.—
N e t f i e r I e n 'e L i n d e . . . s t i e , l a n g
f o r l y n , i n â l d a e d l i k e s t i n s , Hsfr.
I X , 193. — H y is b o e r e - a r b e i d e r .
 ADEL.IK.
m a r h e t i n a d e l i k e n a m m e, en i s
l i c h t w o l f e n a d e l i k e k o m ô f . — Ook
e d e 1 i k. Vgl. âlä-aedlik:
Van een haas, van patrijzen of ander
wild, dat oud en niet versch meer is: n o u
dy of d a t i s a d e l i k (cadarerosus, pu-
trís). Vgl. jonherich, jonkerje.
a d e l j e , v., Fra. anoblir, adelen. — H y
is a d el e, in den adelstand verheven. —
Arbeid sjen adelt. — Syn die den
adelje him.
†adema'S piip, goudsche pijp uit den win-
kel van Adema, vroeger een pijpeverkooper
op de Tuinen te Leeuwarden. R. ind TA 31a.
a d m e r a e l ' , eg. Engl. admiral, admiraal.
— T j e r k H i d d e s d e V r i e s en A u k e
Stellingwerf wierne Luitenant-
A d m e r a e l . Vgl. R. ind T.:l, 224«A
Ook: e n n o u d e a d m e r a e l , d e
k r e a m h e i n s t e r . R. ind T.1, 850a.
a d m e r a e l s i l e , v. n. admiraalzeilen, bij
een hardzeilpartij; een 25 jaar geleden te
Sneek, sedert de vorige eeuw; ook te
Grouw.
Indertijd werden de koopvaarders op de
Indien, enz. in den regel geconvoieerd door
oorlogschepen, soms voeren ze zelf ook ge-
wapend , in convooi. Bij zoo'n tocht werd dan
een admiraal, vice-admiraal, en schout-bij-
nacht aangewezen. De -idmiraal had de mid-
dentocht, de vice-admiraal de voor-, de schout-
bij-nacht de achterhoede. Dit laatste wis-
selde soms bij koersverandering. Deze ma-
nier van reizen heette 'admerael-seilen'. --
Zie wimpeltocht.
a d m e s t r a e s ' j e , s. Fra. administration, ad-
ministratie. — I n b o e r k e r i j j o u t i n b u l -
t e a d m e s t r a e s j e . — Ook a d m i n ( n e ) -
straesje. De e a r m f â l d i j - a d m i n -
s t r a e s j e . Vgl. oarremistraesje.
a d m e s t r a t e r , m. Fra. administrateur,
administrator. H y is a d m e s t r a t e r f e n
de p l e a t s e n f e n m y n h e a r K . — D e
a d m e s t r a t e r fen ' e t s j e r k f â l d e n h a t
de p o n g e . — Ook a d m i n s t r e a r d e r , en
a d n í i n ( n e ) s t r a t e r . Vgl. bi-admestrater.
a d m e s t r e a r ' j e , v. Fra. administrer , ad-
ministreeren. H y h a t i n h i e l e b o e l
t o a d m e s t r e a r j e n . — Ook a d m i n -
( n e ) s t r e a r j e . De a d m i n s t r e a r j e n d e
e a r m f â l d . — Vgl. bi-oarreniistrearje.
adres', n. Fra. adresse, adres van een
wumkes.nl
7 AEDF.
I brief, vaneen pak. — D o u h o e c h s t n e a t
m e a r t o s i z z e n , 't w i e o a n m y n a-
d r e s , hollandisme voor: d a t g o u m j !
H w ê r is j o u a d r e s ? uw tehuis, hol-
landisme , voor: H w ê r k i n 'k j o u b i-
skriuwe; hwer h e a r r e (binne)jou
t h ú s ? z.d. — O a n i n f o r k e a r d a d r e s
k o m m e , hollandisme, voor: o a n 't for-
k e a r d e k a n t o a r k o m m e , afgewezen
worden.
a d r e s k e , n. los adres. — I n a d r e s k e
for in p a k s k r i u w e .
a d r e s s e a r j e , v.a. Fra. adresser, adresseeren.
a d s t ì n t ' , m. Hd. Polizeidiencr, politie-
beambte in de grietenij, nu gemeente, de
adsistent van den e x t e u r (z. d.). De naam
verdwijnt meer en meer. Zie fjildwachter,
witsje, bierdrager.
Hl. t ê n e r , z. d
a e , adv. Hl. ooit. Zie ea.
a e c h j e , s. Engl. short shankapple, aagtap-
pel. — In 2 soorten : Enkhuizer en Engelsche
aagt. De Enkhuizer (I n k h u z e r) heet alg.
T r y n w e e s k e (-ter), z. d.
A e c h j e , n. p. f. in: n ij s g j i r r i e h A e c h-
j e, nimìs curiosa femina. — Prov. D o u b i s t
sa'n n i j s g j i r r i c h A e c h j e fen I n k h u -
z e n . Lex. 10. Vgl. Fr. Volksalm. 1887, 116—
119.
a e d , n. et s. langwerpig vierkante schaal-
vormig uitgeholde bak (uit één stuk hout
gemaakt of uit een blad koper geslagen),
waarin de melk in den kelder te roomen
gezet wordt, melkmoude, -molde of -mout.
I n h o u t e n , in e a r e n , rood koperen, i n
s i n k e n aed. — D ê r m e i b e r ê d d e de
f r o u l j u e de t s j e r n e , en b i e n n e d e
t i n e n e n a d e n ú t . R. ind T.\ 5a. —
Lex. 7. Vgl. bûteraed, brokaed, mâlkaed.
Vgl. aedhôl. — De groote platte schelpen
aan de kust van Barradeel aangespoeld wor-
den ook ' a d e n ' genoemd.
a e d b i e n d e r , s. boender om de 'a d e n'
te boenen. - - Vgl. biender.
a e d b i e r m e , v. de geledigde melkmouden
boenen, wat in eene boerderij eiken morgen,
bij 't vrouwenwerk behoort. Vgl. bienne.
a e d e , Molkw. s. aarde. Zie ierde.
a e d ' f o l , n. de hoeveelheid van een
' a e d ' . — In a e d f o l m â l k e y n ' e t i n e
j i e t t e — R e i n e . . . b y t o b b e - , en a e d -
en a n i e r í ' o l . Fr. Boere Progn.
 AEDH. 8 AKI

a e d h o l , adj. holliggend, van een stuk f e n k w e a d e a e i j e n s e t , ú t b r e t , een

land. — D a t s t i k l â n l e i t a e d h o l of kind van ondeugende ouders. — H j a h a w w e
l e i t y n i n a e d , wanneer het langs de h i m op f û l e a e i j e n s e t , in den strik.
kanten hooger is dan in het midden, D e j o n g e s m e i t s j e 't f e n a e i j e n , voe-
a e d h o u t s j e s , pi. langwerpige stukjes ren erg kattenkwaad uit. H y h e t i t r a e r
hout, die men onder de met melk gevulde f e n a e i j e n m a k k e , gemeene dingen ge-
' a d e n ' legt om ze voor kantelen te behoe- daan, den boel bedorven. — D e a e i j e n
den. Meest gebruikt men hiervoor koeie- b u t e n 't n e s t l i z z e , overspel plegen door
schenkels, a e d s k r i n k e 1 s. een man. ld. XIII, 59. — H y d o c h t i t
a e d k e , a e d t s j e , n. alveolus parvus, e k a l om s y n e i g e n koer mei
kleine 'a e d., minder uitgehold; wordt ook a e ij e n , om zijn eigen voordeel. — I n a e i
door slagers gebruikt. — K o m , P i t e r , 1 iz y n 'e h u n n e n e n d a t s t i k k e n , een zaak-
d o m e n y s j i f f r o u h j a r r i b s t i k m a r je waarmee men verlegen is. Ook bekaaid,
y n 't a e d t s j e , en snij m a s t e r i n s t i k sneu wegkomen. I t p l e i t h a t e r w o l
l j i r r e ôf, s e i A b e s l a c h t e r t s j i n s y n w o u n , m a r 't is ì n a e i y n ' e h a n n e n
e i n t , Vgl. flesh-aedtsje. en d a t s t i k k e n . — I k h i e i n b e s t e
a e d l i k , adj. zie aäelik. k o u f o r k o f t , m a r e a r 't i k se ôf le-
a e d ' r a m t , a e d r a e m t (meer in de Wou- ve r e h i e w i e r se s t o a r n . D a t w i e
den) , n. langwerpig vierkant raam op vier i n a e i y n ' e h a n n e n e n d a t s t i k k e n
pooten, als een tafel zonder blad, waarop D ê r s c i l i k a e j j e n y n k l o p j e , in
de geboende a d e n te drogen worden gezet. dat zaakje zal ik mjj eens laten gelden.
Zie aedskammel. — Dêr m o a t t e r i s a e i j e n yn k l o p po
a e d ' r e k , n. rek waarop de aden te dro- w i r d e, die jongen is zoo halsstarrig dat hij
gen worden gelegd; staat meest buiten, te- eens een pak slaag moet hebben. — H y
gen den muur, bij de pomp. Lex. 7. k i n n e t f e n 't a e i k o m me, Ijjdt aan
a e d s k a m m e l , n. schammel of houten obstructie, ook: 't kost hem moeite zn'n
stellinkje, waarop de 'a e d', waarin de boerin - werk afgewerkt af te leveren, altijd heeft
de boter kneedt, geplaatst wordt. Lex. 7. hij nog wat te veranderen of te verbeteren.
Het bestaat uit twee door een kruis of op ande- — Vgl. arisiik. — Prov. M e n m o a t i n
re wijze aan elkander verbonden houten stan- s t r o u n e t om i n a e i b i d j e r r e en i n
ders. Ook b ù t e r s k a m m e 1. In den Zwh. f o r t e l t s j e n e t om i n l j e a g e n . Lex.69.
doét de t s j e r n s k a m m e l (z. d.) er dienst — Prov, As d a t a e i r i s b r e k t , s c i l 't
voor. e k s t j o n k e , als de vriendschap van twee
a e d s k i ' i n k e l s , pi. zie aedhouujes. (die niet deugen meestal) in vjjandschap ver-
a e f , adv. Molkw. af. Zie ôf. andert, zullen er leelijke zaken aan den dag
a e i , in: I m m e n i n a e i j a e n , iron. komen, bv. wanneer zij tegen elkander be-
krabben. Zie aeìke. ginnen te schelden. Prov. K w e a h i n n e n ,
a e i , n. oman, ei. — a e i j e n f ê r s k j e , d y 't de a e i j e n ú t l i z z e , en t h ú s t o
l o t t e r j e , probeeren of ze f a r s k , onbe- i t e n g e a n , ook van overspel. — T r o u w e
broed zjjn. — J t a e i w i e b i d o . a r n , 't h i n n e n b r i n g e h j a r a e i j e n t h ú s , boer-
w i e s a f û l a s i n l o a r t e ; n o u , i k tend als b.v. een jongen haastig naar hiv.:
s i t n e t y n 't a e i , i k h a 't s e l s n e t komt, om zijne behoefte te doen. — E a r n j e
l e í n . - - Njje i e r d a p e l s , as se b e s t a e \ j e n l i z z e , ergens blijven hangen. —
b i n n e , m o a t t e l i z z e a s a e i j e n op 'e K r o m m e a e j j e n l i z z e , cacctre. D e
p a n n e . — Men m o a t n e t a l l e aeijen h o a n n e l e i t k r o m m e aeijen. — Ier-
o n d e r i e n h i n l i z z e , niet alles op éen a p p e l s a s a e j j e n : a s m e n d e r o p
kaart zetten. — D e f a e m w o l j e r n e t r a p e t b o a r s t e se (iron.), van slechte,
hylkje, raar de f e i » t l e i t h j a r stjjve aardappels gesproken. — U t h w e t
a e ij e n , schuift het op de lange baan. Lex. a e i b i s t b r e t ? van wat voor afkomst
68. — H y s i t op f û l e a e i j e n , van een ben-je, dat je je zooveel verbeeldt ? — D e r
klein kind, dat zich bevuild heeft; ook: zíjn is n í n a e i û n d e r b r i t s e n , bjj een ge-
zaak ia niet schulden bezwaard. — H y is vaarljjk werk, b. v, 't ophjjscheu of ver-

wumkes.nl
 AE1. 9 AKID.
plaatsen van een groot, zwaar voorwerp, of
van een kast met porselein en glaswerk,
zonder ongelukken. — In r a u (ongekookt)
aei k i n min n e t t r o c h de g l ê z e n
s m i t e . — I k k i n dy w a e r s l i t e as
a e ij en ú t 'e k o e r . Vgl. as slaed. It
w y f k e w i e t i g e y n hj a r s k i k , h j a r
d o c h t e r s g y n g e n o a n 'e m a n a s a e i -
j e n ú t 'e k o e r . — D o n k o m s t e m e i
't s â l t as 't a e i o p is. — D o u k o m s t e
m e i 't a e i n e i P e a s k e . — D ê r s c i t t e
in a e i f o r d r i n k e, dat zal ik je betaald
zetten, ld. I I I , 58. — H y (hja) g i e t sa
t r i n t e n , zoo voorzichtig oí' afgemeten, i t
is k r e k t a s h y (se) o p a e j j e n g i e t ;
ook van vrouwen die (pas?) zwanger zijn; en van
nufjes. S j u c h m y s a ' n p y s t r i s o a n ,
't is k r e k t o ft se o p a e ij en g i e t . —
I k l i t my m e i in a p e l en in a e i n e t
f a n ge. — I t a e i w o l w i z e r w ê z e a s
d e h i n . — Hy s l a c h t er n e i as de
b l i n e n e i 't a e i , tast naar een ei, dat
hem telkens weer ontglijdt. Ook d o u
r i e d s t (of t a e s t ) e r n e i as d e b l i n e
n e i 't a e i . — G j i n b r o s s e r g û d a s
aeijen, . . . . en d ê r o a n t w i e b a k k e n .
— Dy w i r d e n b i n n e g o e d , m a r d e
h i n l e i t a e i j e n , 't komt op doen aan! —
H w e t a e ij e n k i n e r 1 i z ze ? wat kan hij
meedoen? — Dy 't a e j j e n h e t k i n dop-
p e n m e i t s j e , wie geld heeft kan wat
doen. — I n a e i i s i n a e i , s e i d e b o e r ,
en h y k r i g e i t g o e z z e - a e i . — I n a e i
is i n a e i , s e i d e j o n g e (de p a s t o a r )
m a r ik h a 't g r e a t s t e l j e a f s t , (hy
n a e m i t g r e a t s t e f o r k a r ) . — As w y
t h ú s b i n n e m e ij e w y ús e i g e n a e i -
j e n i t e, kunnen we hulp van anderen
missen. — B e t t e r h j o e d i n a e i a s
m o a r n in hin. — B e t t e r in h e a l a e i
as in l e g e s k y l (dop). — D a t a e i k r i -
g e t sa y e t a l h w e t s k y l , het wordt
met redenen omkleed. R. P,, Keapman.
Inleiding XVII. — I n a e i m e i s â l t , sne-
dig gezegde. — I t a e i is k n i e s d , hij of
zij is beleedigd. By d y f o a v n a m e l j u e
is 't a e i s o m s g a u k n i e s d , lichtge-
raakt, vooral tegenover minderen. — S a
fol a s in a e i . I k b i n sa f o l a s i n a e i ,
i k w o l n e a t m e a r h a , — Vgl, it wijt,
it read, de djerre, de skyl, de dop fen in
aei, — Zie icyu-, wâldaei; basiliskumei;
wumkes.nl
briedaei; eamders-, It'îkes-aeijen; Peaske-aeìjen'
Vgl. de samenstellingen met alle namen van
vogels.
a e i a c l l t i c h , adj. meest praedic. — I k
b i n n e t w a k k e r e a e i a c h t i c h , houd
niet bizonder van eiers.. Zie bij -achtich.
a e i b r y n g s t e r , f. Hl. Ook r a i m s l a b -
b e r , m â l k s l a b b e r en t s j o e n s t e r , z.d.
a e i b r o c h j e , a e i b r o g g e , s. eiboteram ,
snee roggebrood met een gekookt ei er op.
— J o n g e j a , ín a e i b r o c h j e , d ê r g e a n
'k o a n t o g a s t , s e i p a s t o a r s k e . —
Om 't d e b û t e r d j û r is en d e a e i j e n
n e t , h a wy m a r i n a e i b r o g g e .
a e i c h , n. Hl. oog. Zie each.
aeidjerre, aeisdjerre, aeidjirre,
s. oi'um , titellus ovì., e i , eierdooier. Lex.
70. — Van een ongekookt ei de geheele
inhoud. De a e i s d j e r r e sit him yn
't b i r d , r i n t h i m t r o c h d e f i n g e r s .
— Van een gekookt ei, alleen de dooier:
O e r 't ü l a e d a e i s d j e r r e n , t i g e h i r d
sean, mar it b e r n k r i g e a l l i n n e i t
w y t f e n 't a e i . — I n a e i m e i t w a
dj i r r e n. — Meest in de spreektaal i t
r e a d , i t g i e l f e n 't a e i .
a e i d o b k e , n. het kuiltje aan 't eind
of in de zijde van 't ei.— W o l m e n h i n -
nepiken utbriede litte, denmoat
m e n a e i j e n n i m m e m e i de d o b k e s
y n ' e s i d e , d e n w i r d e ' t p i k e n . Dy
't d e d o b k e s op 't e i n h a , w i r d e
h o a n t s j es. Vgl. Bijek. 1848, 45.
a e ì d o p , a e i s d o p , s. eierdop, eierschaal.
Lex. 70. — De a e i s d o p p e n m o a t m i n
t o k n e t t e r j e , o a r s b r û k e de t s j o e n -
s t e r s se om e r m e i o e r sé t o f a r r e n .
— As m e n d e a e i s d o p p e n o a n ' e h i n -
n e n j o u t , w i r d e 't a e i f r e t t e r s . —
Vgl. skyl, dop.
a e i d o p j e n , n., HL Zie aeiloJcjc.
a e i d o p s - r i s k , of -rist, s. uitgeblazen
eierschalen aan een touwtje geregen, met een
papieren waaiertje onderaan, hangen kinderen,
recht neer of in slingers aan de zolders; vaak
uit lichtblauwe p r o t t e r s - a e i j e n ; ook
wel onderaan een g o e z z e - a e i , en dan al
kleiner en kleiner, tot op een m o s k - a e i .
Men vindt ze vooral in ouderwetsche her-
bergen , in achteraf hoeken. — B e s t e d i n -
g e n for d y h e i l l e a z e m i g g e n , s e i
b e p p e , d y w o l l e er sa g r a e c h o p
 AEIF.
s i t t e , en sa b i n n e wy e r d e n h w e t
f e n o n t l ê s t g e . — Ook a e i r í s t . Zie
aeikeri.it en waeìjer.
a e i ' f a n d e l j e , v. n. de door kippen of
eenden in een nest gelegde eieren opzame-
len. — As d e jor>ge m o a r n s net
g a u is m e i 't a e i f a n d e l j e n , den
d o g g ê d e r o e k e n i t , de kraaien azen op
de eieren.— S k i e p i n el t s j e en a e i f a n -
d e l j e is b y d e b o e r f a e k i t w i r k f e n
' e l y t s f e i n t , e k w o l f e n 'e b o e r syn
e i g e n j o n g e . — H w a h e t h j o e d aei-
f a n d e l e ? —Ook nog: a e ij en f a n d e l j e .
In 't oosten a e i f a n d e l j e , schertsend: d e
s k i e p p e l p a r t e n o p s i i k j e . — Vgl. aei-
siikje. Zie †anãflje en opfanäelje.
a e i f a n d e i e r , s. hij, die de eieren van
de kippen en eenden om en bij huis opzoekt.
— De l y t s f e i r t is b y u z e s d e a e i -
fandeler.
a e i f a r s k j e , v. Wouden. Zie aeilotterje.
a e i f l ú e s , n. vlies om 't ei, onder de schaal.
a e i f o l , adj. eivol. Meer volkstaal: sa fol
a s i n - a e i , z. d.
a e i f r e t t e , v. ei-vreten, meest in den
inf. — Zie een voorb. bij arìnkyl.
a e i f r e t t e r , eg. Circus rufus, wouw, kie-
kendief. — Ook : h â n- (h o a n-) s k r o b b e r ,
h o a n n e b i t e r en i n û z e b i t e r , z. d. .—
Ook een kip die haar eigen eieren opvreet.
"aeillûs , n. eierhuis, eierkraam. — T o
A m s t e r d a m k i n m e n n a c h t en d e i
yn ' e a e i - h u z e n w o l w a e r m e aeijen
krije, yn F r y s l â n w i t men d é r n e t
fen.
a e i j e , v. palpar?, aaien, met de hand
of ook met de wang. — ik aei, aeide (aeije,
vooral westelijk), ha aeid (aeije), aeijende, to
aeijen. Lex. 72. — H j a w i e r n e 't s a
i e n s , h j a a e i d e n en t u t e n e l k o a r .
— Né, né, dou h o e c h s t my noeh net
t o a e i j e n , 't i s m y n o c h l a n g n e t
forgetten ho'st my bihânnele
h e s t e, vooral ook gebruikt als iemand een
ander weer wil aanhalen. — J o n g e f a m -
m e n m e i j e g r a e c h t r o a i d en a e i d
w i r d e . — K l a u w e n is g j i n a e j j e n !
— K i k e , s c i l ik dy 'ris aeije, sei de
f e i n t , e n h y h i e t a r r i g e h â n n e n . Aei
d o u d e k a t . — As d e f û g e l s s j o n g e
en djoeije 11 E l t s s y n w y f k e a e i t
en p a e i t , Lieteb. No. 79. — Prov. H w e t
wumkes.nl
10 AE1K.
m e n d e k a t m e a r a e i t , h w e t se d e
s t i r t h e g er s t e k t . — Ros de f l i e r
m a r g o e d m e i de b i e * e m ; n e t sa
a e ij e , d a t h e l p t n e a t.
H w e t b i-a e i s te'? Vgl. bij bi-.
a e i j e , interj. als men iemand een a e i k e
geeft. — A e ij e m e m m e. — N o u s c i l
m e m h i m : aeij e - p o p p e . Ook: a e i j e
p o e s ' bij 't aaien van een poes. Ook schert-
send, om iemand te plagen.
a e j j e r , s. palpo, arìulator, die graag streelt
en vleit.
a e i j e r i c h , adj. aailustig. — F r i j e n d e
p e,: .- e n b i n n e j a m k a e i j e r i c h e n
f a e i j e r i c n . — W ê s n e t sa a e i j e r i c h ,
tegen een jongen.
aesjild , s. eiergeld. — M a n n i c h b o e r
y n 'e W a l d e n b i w a r r e t s y n a e i - j i l d
a p a •• i !
a e i k e , a i k e (meer ín 't oosten', n. ovu-
lum, eitje. — P i k e n en k r û p e l h i n t s j es
l i z z e l y t s e a i k e s . Vgl. pylcaetjen. —
D e r m o a t i n a e : . k e y n 't n t s,fcb ] i u-
w e • anders willen de kippen er niet meer
bij leggen, zie nêst-aei. Ook van 't jongste
kind gezeid, dat bij de ouders blijft. —
I t is a e r d i c h as de b e r n n o c h
i n a e i k e y n 't n e s t f i n e erfenis
na den dood der ouders.
Ook voor s û k e r a i k e , z.d. — D a t
b o a i k e h a t in s i n t f o i s n o b b e , d ê r
h a t er a i k e s f o f k o c h t .
a e i k e , a i k e , s. palpatio, aaike. — D y
l y t s e k i n y e n al sa I j e a f in a i k e
j a e n . — Hy j o e e h de f a e m in sêft
a e i k e , en k r i g e i n f l i n k e t r e w i n -
k e l werom. — W o l s t in a e i k e . f i e g e
d e j o n g e o a n 'e f a e m , en h â l ú e h j a r
d e b i e z e m foar. — P i t e r g v n g m e i
M a i k e |l E n h y j o e c h h j a r i n a i k e .
a e i k e a p m a n , m. die eiers (op)koopt en
verkoopt.
a e i k e b r i e d e , v. n. eitjes uitbroeden.
Maar meer wordt dit van een gemakzuchtige
vrouw, b.V. die liefst op haar stoel zit, ;
met de handen in den schoot, en de voeten '
op een stoof, gezegd. — D a t s i t d ê r m a r \
t o a i k e b r i e d e n en 't w i r k b l i u w t i t i
w i r k . — Ook boertend voor: lang op 't ]
heimelijk gemak zitten. j
a e i k e r i s t , - r i s k , s., rist van uitgeblazen '
en aan een draad geregen eieren van kleine j
 AK1K. 11
vogels, waar men in vroeger tijd de 'p i n k-
s t e r k r o a n e' (z. d.) mee opsierde. Vgl. aei-
dopsrisk.
aeikesmite, aeismite, v. met eieren
gooi en. — Op 't A m e l â n w i r i l t o p P e a s -
k e - t r i j e a e i k e s m i t e n. Kinder- en ook
volkspel, 't meest in de duinen gespeeld.
a e i k j e , a i k j e (meer in 't oosten), v. a.,
palpare, streelen. — ik a(e)ikje, aeike, hab
aeike, aeikjende, to aeikjen. Lex. 72. —
A i k j e d y n h e i t r i s , Ij e a ; h e i t h e t i t
tig e s w i e r h a w n hjoed.— Dyn aik-
j e n b i n 'k n e t b r e k . W.D., Winterj. 1871,
4(S. — Do h y h j a r o n d e r i t p r a t e n
n o u en d e n r i s a e i k e , l i e t i t f a n k e
h i m s t i l g e w i r d e . — De b l o m k e s
al a i k j e n d en p a t s j e n d o m f l j u c h t .
Sw. 1851, 20. — M e i a e i k j e n e n f 1 a e i k-
j e n m i e n e i n h o p e n l j u e t r o e h de
w r â 1 d k o m m e t o m o a 11 e n. —
Hwet b i - a e i k e s t o u doch a l t i t e n ?
Zie op bi-.
a e i k l o p j e , v. n. eieren klutsen. — Hj a
k i n sa l i n i c h a e i k l o p j e , i t s k o m
s t o u t er n e i . —
Hwet b i - a e i k l o p j e jy dôchs? —
Wy s c o e n e in a b b e k a e t s j e h a j o u n .
Nou i k m e i 't lij e. A e i k l o p j e d e n
m a r ta. Zie op bi- en op ta.
a e i k o a i t s j e , - k o k j e , v., eieren koken.
Zíe aeisiede.
aei'koer, s., eiermand, meer : a e i k o e r-
k e. — Ook van een hoogzwangere vrouw,
op een beijzelde straat b.v.: n o u , d y h j a r
a i k o e r k o e ek w o l r i s b r e k k e .
Vooral poãex, achterste, (vgl. koer). G e a n
is h w e t om j u , m e i d y n g r o u w e '
a e i k o e r , schik wat op. — J a l t h e t s y n
a e i k o e r d e r m a r rooai y n d r a e i d , h y
h e t n o u in l i b b e n t s j e a s i n p r i n s .
Ook corpus. H y s t i e t frij h w e t n o e d
fen syn a e i k o e r , Holl. is bang voor zjjn
eierkorf. — I k m o a t t i g e op m y n a e i -
k o e r p a s s é , omdat ik zwak ben.
a e i ' k o e r k e , n. dem. eierkorfje. — N i m
it a e i - k o e r k e m e i , J a n , a s t ' to
a e i - f a n d e l j en g i e s t e .
a e i ' l e p p e l t s j e , n. eierlepeltje. — Hl.
aeileppeltjen.
In s u l v e r e n , h o u t e n , b i e n n e n aei-
leppeltsje.
a e i l e p p e l t s j e f o l , n. hoeveelheid van een
wumkes.nl
AEIS.
eilepeltje. — Us K e k k e h a t i n d r a n k j e
f e n d o k t e r k r i g e . d ê r m o a t se om
'e p e a r û r e i n a e i l e p p e l t s j e f o l f e n
yn ha.
a e i l o k j e , n. eierdopje. — Hl. a e i -
l o k j e n , a e i r o m e r t j en, aeidopjen.
a e i l o t t e r j e , v. n. eieren in water leggen
om te beproeven of ze nog zuiver zijn. Ook
a e i f a r s k j e . Zie farskje en lotterje.
a e i m e r k , s. eiermarkt. ~ Op 'e a e i -
m e r k . Ook: de marktprijs van de eiers.
a e i n e t s j e , n. eiernetje, netje om eieren
in te koken. — Hl. a e i n o t j e n .
a e i o p k e a p e r , m.handelaar in en opkoo-
per van eieren, vooral ook voor export.
a e i ' p i k e l , s., pekel, zoo sterk dat ëen
ei er op drijft, V»rg. ierdapelpikel.
a e i p r i i s , s. marktprijs van de eiers. —
Ho w i e r h j o e d d e a e i p r i i s ? Meer
gebruikelijk is ( a e i - ) m e r k .
a e i p r ù m , s. reine claude, eierpruim. —
R e ? d e, w i t e , b ' a i i w e . Meer algemeen:
k a t e i s k l o a t , z. d.
a e i r , n. Schierm. oor. — pi. a e i r e.
Zie ent:
a e i r a k j e , meer a e i r e k j e , n. eierrekje,
veel gelijkend op een boekehanger. In de 3 of 4
plankjes zijn gaten , waarin de eieren staan.
't Staat in de kast, kelder; veelal hangt
het. — I t l e p p e l - , en a e i r a k j e f o e i
f e n b o p p e n . A. B., Bíjek. 1854.
Ook 't achterste. S c o e m e n s a ' n k o a l -
le n e t in s k o p o n d e r s y n a e i r a k j e
j a e n ? Vgl. aeikoer.
a e i r i d i c h , adj. van een k i p , die eieren
wil gaan leggen. — D y h i n w i r d t a e i -
r i d i c h , zal wel gauw beginnen te leggen.
Ook a e i r i d e r i c h , fìg. d a t w i i f of d y
m a n i s s a h w e t a e i r i d e r i c h , onbe-
stendig , ongedurig.
a e i r i s k , -rist, s. zie aeiäopsrisk.
a e i r m , adj, Schierm. arm Zie earm.
aeiromerfcjen, Hl. n. eierdopje, zie aei-
lokje.
a e i r o u n , adj., ovatu*, eivormig.
— s. ovaal, ellips. Zie airoun.
a e i s ' d j e r r e , - d j i r r e , Woudkant, s, zie
aeidjerre.
a e ì s d o p , s. zie aeidop.
a e i s d o p s r i s k , s. zie aeìdopsritik.
a e i s i e d e , v. eieren koken. — H w a h a t
n i i s a e i s e a n ? -— In d o m e n y a e i -
 ABIS.
s i e d e i s k r e k t s a f o l l e as d e f a e m
p r e e k j e , R. ìnd T.2, 44«. — A e i s i e d e n
is i n w i r k j e f e n o p p a s s e n . — Ook
hier en daar als a e i s i e r e uitgesproken.
— Ook a e i k o a i t s j e en - k o k j e . —
H w e t s c i l l e wy h j o e d b i - a e ì s i e d e ?
I t is n o c h g j i n P e a s k e . Nou, h w e t
sooe d a t ? Net'? nou a e i s i e d d e n
m a r t a . Zie op bi- en ta-.
a e i s i e d e r , s. die eieren kookt. — G o e d e
a e i s í e d e r s , R. ind T.", 436. —
Gewoonlijk: 't zandloopertje (Engl. egg-
glaas), dat den tijd aangeeft wanneer 't ei
gaar is. — Ook een toestelletje (van la-
ter tijd), met spirituslampje, om eieren te
koken.
a e i s ì i k , adj. Engl. ejg-bomuì, kippekwaal,
als een kip 't ei niet kwijt kan raken. —
I t aei fen in a e i s i i k hin d o o c h n e t ,
as 't a l k o m t ; en k o m t i t n e t , d e n
g i e t d e h i n d e a . — Ook van een die
een (rustige) gelegenheid zoekt om 't ei
kwijt te raken. — Fig. H y r i n t h i n n e
en w e r (ook: h y w y n t e r f o a r om) a s
in a.eisiik hin.
a e ì s ü k j e , v. eiers zoeken in 't veW. —
Hl. a i s e e k j e .
Wy aeisiikje hjoed mar net. —
W y b i n n e f e n 'e m o a r n a l e f k e s
iH t o a e i s i i k j en w e s t . Vgl. Forj. 1887,
184. — Fig. Dy f i n t k o m t h j i r g a u
r i s ; h w e t scoe dy syn a e i s i i k j e n
w ê z e, waar zou die hier voor komen ?
De j a c h t o p s j u g g e r h a t fen 'e
m o a r n in pear a e i s i k e r s p r o s e s
m a k k e . H w e t b i - a e i s i i k j e se ek y n
'e f o r b e a n e t i i d ? H w e t s o o e 't! L i t
ae m a r t a - a e i s i i k j e . Zie op bi- en ta.
* a e i s ü k s t e r , f. eizoekster. Vrouwen zoe-
ken bjjna nooit eiers in 't land; daarom, al
is 't een vrouw, zegt men toch altijd;
a e i s i k e r , eg., die eiers op 't land zoekt
— I n g o e d a e i s i k e r s j u e h t o a n 't
fleanen fen 'e l j e a p h w e r 't d e
aeijen lizze. ,
a e i s ì k e r s t ì i d , s., de tijd van dat de kievit
begint te leggen (einde Maart of begin April),
tot 1 Mei, wanneer het eierzoeken vertier
bij de wet verbodenis. Y n 'e g o e d e t i i d ,
en y n 'e f o r b e a n e t i i d a e i s i i k j e .
a e i s k e p p e r , s. tangetje van ijzerdraad
om eieren uit kokend water te nemen. Ook
wumkes.nl
12 AEIT.
in den vorm van een lepel maar zonder
bodem aan 't blad.
a e i ' s k y l , s. eierdop, vooral gebroken.
Lex. 70. — A e i s k y l w i r d t w o l o a n 'e
h i n t t e n o p f o e r r e , t r o c h 't i t e n h i n -
ne, b y g e l y k s moal yn sûpe bislein.
— Aeiskilen tige fynstampe, mei
b o m - o a l j e of k o n j a k , f o r p i n e y n
'e m a g e ; en b y 't f j ù r d r o e g e , e n
d e n f y n w r i u w e , is g o e d for ' e m a g e -
w j i r m by h y n s d e r s . — A e i s k i l e n
n e t y n 't h i n n e h o k s m i t e , d e n s c o e -
ne de h i n n e n aei f r e t t e n l e a r e .
Een soort fijn porselein, van buiten crème,
van binnen wit met blauw. Hl. e i e r s c h i l .
a e i ' s k i l e , v. n. gekookte eieren van de
schaal ontdoen. — I k a e i s k y l n e t f o r
dy, d a t m o a s t o u sels mar dwaen.
— Dou k i n s t wol a e i s k i l e , den scil
i k w o l a e i - i t e . — D y 't o a n n i m t o m
in a n i e s a e i j e n op t o i t e n s o n d e r
d a t syn p i i p út g i e t , h o e c h t n e t
o m a e i s k i l e n to t i n k e n .
To, b e r n l a e i s k y l n o u o a n ! J a m a r ,
d e f a e m s e i : h w e t b i - a e i s k i l e dy
bern nou? Dat moat mem wite:
a e i s k y l j i m m e m a r t a ! Vgl. op bi-.
oan en ta.
a e i s k j e , v. Schierm. eischen. Zie easkje.
a e i s k û t e l , s. eierschotel. — Vroeger
vooral op Paschen: een groote houten scho-
tel met gekookte eieren, die rondgedeeld
werden. ,
Houten n a p , die banketbakkers gebruiken
om eieren in te kloppen.
Ook hol gebak van s o e s k r a k e l i n g -
d e e g om, gevuld met aardbeien, suiker,
enz., te worden gegeten.
a e i ' s l a e n , v. Geblinddoekt slaan naar
in 't zand begraven bedorven eieren, op de
manier als fleschslaan en wortelslaan (í. d.),
is een te Boornbergum bekend spel voor
jongens; de boeren houden daar een massa
kippen, en hebben zoo, nu en dan nog al
eens' bedorven eieren.
a e i s m i t e , v. zie aeikenmite.
a e i ' s t e l , n. eierstel, met eierclopjes en
-lepeltjes. Zie stel.
a e i t i k j e , v. eitikken, kinderspel, op
Paschen; men houdt 't ei ín de hand, zoo-
dat alleen 't uiterste topje bloot komt, om
te tikken.
 AEIT.
a e i t r a e p j e , v. een of meer op den grond
gelegde eiers of uitgeblazen eiers, geblind-
doekt trachten stuk te trappen, kinderspel.
Vgl. petsje-traepje.
a e i ' ú t b l i e z e , v. eieren uitblazen.
a e i w y t , n. 't wit van een ei. Meest:
't w y t f en 't a e i .
a e k , adv. Hl. ook. Zie ek.
a e k , s. vischaak. Lex. 73, 313. Hl. a i k .
't Is een kort en breed bootje, waarvan de
voorplecht met zijwanden van zeildoek op-
gezet kan worden; daar woont de visscher
en zijn gezin. Achterin is een ' b e u n ' of
' b o d d e ' voor gevangen visch, die later in
de 'k e a r' komt. Vaak is er winters een
tent boven 't open gedeelte van de aak.
Die van Wierum en Moddergat zijn schuit-
jes met twee masten van pi. m. 30 ton.
Vgl. Hûs-Hiem 1888, 201.
Ook mooie als boeiers ingerichte, die rond-
waan om van de a e k f i s k e r s de aal af te
halen.
Ook sterke zeewaardige schepen met korte
dikke mast; met koperen bodem onder de
kiel, waarin gaten voor 't levend houden
van de aal ( b u n ) ; d i s s e i e l - a k e n f a r r e
op I n g e l â n , en y n L o n d e n l e i t a l t i -
t e n ien, d a ' s i n â l d p r i v e l e e z j e , d e n
h o e c h t d e e i g e n e r gjin j i l d to j a e n .
— Vgl. binnen- en bûten-aek.
a e k ' f l s k e r , m. aakvisscher, die in de
aak woont, en door heel Friesland zwerft.
Hij moet aan den eigenaar van de aak zijn
heele vangst leveren.
Dy a e k f i s k e r s — of a e k l j u e — liz-
ze o r n a r i s op f ê s t e p l a k k e n , e a r n e
by in t i c h t s e t t i n g . Op 'e w â l is d e n
ek w o l i n s k û r k e f o r i t f i s k a r k
t i m m e r e ; f o a r a l yn 'e n o a r d w e s t -
k r i t e . — De f û k e n , d o b b e r s ( d o p e r s )
en o a r r e a u b i n n e d e r y n 'e o nik ri-
t e n ú t s e t . Ook: a e k m a n , z. d.
a e k ' l i k , adj. Zie akelik.
a e k l i k e n s , s. Zie akelikens.
a e k ' l j u e , pi. aakreeders, die voorname-
lijk in Workum, Gaastmeer en Heeg wonen ;
en die den paliiighaiidel op Londen drijven.
Lex.73.—Ook de palingvisschers, zie aekfiskers.
a e k m a n , Nwh. m. Zie aekfisker.
a e k ' s t e r , a k s t e r (meer in 't zuidoosten)
eg. Corvus pica, ekster. — S j u c h , fjou-
w e r a e k s t e r s o p i t a e s . — Dy j o n g e
wumkes.nl
13 AEMJ.
is sa f l u c h a s i n a k s t e r . — D a t w i i f
t s j o t t e r t as i n a k s t e r . - - O o k e k s t e r ,
z. d. — Een e k s t e u r , (z. d.), werd door de
kinderen spottend vaak a e k s t e r of e k s t e r
genoemd, als hij ze met z'n stok dreigde:
a e k s t e r g e n a d e ! (Grouw). Vgl. bont-,
hout-, ierd-, tún-, wâl-, wâld-akster.
° a e l , s. (hier en daar) Hd. Gauche, gier,
aalt. Hl. a e l d .
Bijna overal: j a r r e , z. d.
a e l d , adj. Hl. oud. Zie <íüdv— Compar.
' è a l d e r , sup. è a l s t . — a e l d e w e i d e ,
nu een straat in Hindeloopen. — a e l d e -
f e a r , zie âldfader.
a e l g j e , v. Hl. aehtslaan. — As i m m e n
boas ys, m u s t syn w ò d d e n n a e t
a e 1 g j e. — Zie ealgje.
a e l s t , s . i n : k n o p of k n o p p e n f e n
a e l s t . — K n o p p e n fen a e l s t op b r a n -
d e w y n w i r d t b r û k t f o r k j e l d o p 'e
m a g e . — Ook a l s t , z. d.
a e l ' w e , a l e w é , s. aloë. — Sa b i t -
t e r a s a l e w é . — Meest: b i t t e r e a e l -
w e. — Yn k o a r t s k r û d e n en B e a r e n -
b o a r g e r k r û d e n s i t t r o c h s t r i n g s ek
b i t t e r e aelwe.
* a e m , s. spiritus, adem. — Wang. om.
Noordfr. ô z a m . — Dy k e a r e l b a b b e l t
m a r f e n a l l e s y n i e n a e m (azem)
t r o c h. Meer algemeen s i k e , z. d.
a e m , a m e , s. roos, zwelling in 't jad-
der van een koe, een gevolg van de uit-
zweeting van bloedwater (serum) kort voor
en na het kalven, als de aren zich nog
niet geaccomodeerd hébben. Lex. 94. —•
De k o u h e t d e a e m y n ' t j a e r . Vgl.
Vr. Fr. I , 84, X, 159. Zie amich.
W y l d e a e m , is: knobbels achter boven
den uier, i n û n g e m a k , d e r 't d e k e a p -
Ijue b a n g fen b i n n e .
"aem'beijen, pl. haemorrhoiäes, aam-
beien. Lex. 95. — I k k i n t s j i n w i r d i c h
n e a t n e t m a k l i k s i t t e , dy a e m b e i -
j e n b i n n e m y sa h e i s l i k e l ê s t i c h .
Wordt meest omschreven.
a e m ' b y l d , n. incus, aanbeeld. — H y
s l o e c h m e i d e f o a r h a m m e r o p 't
a e in b y 1 d, d a t i t ' s t a ' s e i. Ook a m-
b y 1 d, Vgl. oanbyld.
a e m j e , v. n. het opzwellen van 't jadder
bij koeien. Zwh. — H o n e a r m o a t d e
kou k e a l j e ? Hy a m e t al a e r d i c h .
 AEMJ. 14 AKP.

* a e m j e , a m j e , v. n. Hd. athmen, ademen. Dat stek moat g o e d m a k k e w i r d e ,

Salv., G. J. — Saterl. o m j e. — Ygl. oanamje. o a r s i s 't d e r a n s t o n s w e r t o d w a en.—
Zie sykje, sykhelje, azetnje. ' A s 't a e n s t o n s n e i b ù r r e n g i e s t e ,
a e m ' p û d e , s. zwelling aan den onderbuik s i z den efkes by de bakker,
van een koe vóór 't jadder, ten gevolge van d a t e r b r e a b r i n g e m o a t . — I k
a e m , z. d. Lex. 94. Hl. a e m p ú d e . w i r d a e n s t o n s , met enkele dagen, 82
†aen, ? L u b b e r t dy m i e n d e d a t j i e r . —
er fen n i m m e n a e n h i e , t r e a u s y n S t r a k a e n s t o n s , niet subiet, maar toch
l j e a f s t e t w e i n t i c h g o u d e n e f ù g e l s al gauw.
y n 'e h â n . R. ind T.1, 77a. S a a e n s t o n s , modo, zoo pas. — S a
W y h i e n e fen n i m m e n a e n , H Wer- a e n s t o n s h i e ' k m y n p o t l e a d n o c h ,
om s c o e n e w y 't n e t d w a e n , Mfrie. e n n o u b i n 'k i t k w y t . — I k h a sa
Bloeml. 10 vs. 10; een versje dat Halb. aan a e n s t o n s n o c h m e i h i m p r a t e n . —
G. J. toeschrijft, vgl. Naoogst 296/7, wat S k r i k h i e ' t h e r t b i k l o m m e || D o ' k
zeer onzeker is. j i m m e a n s t o n s d ê r m o a s t s j e n || Sa
Halb. kent de beteekenis niet in 't Mfrie. m e i d y L i k e b l o m m e n . R. ind T. s
versje, vgl. N. O., 297; vermoedt dat 't 198«.
een verkorting is van 't Ags. „anãa, nijd, a e n z e , adv. Hl. ergens, vgl. earnje.
boosheid, en kwaadaardige stoornis, nijdig a e p , eg., simia, aap. Ook a p p e , z. d.
letsel", Mndl.- ande (vgl. Verdam 1, 405), hd. — Ho h e g e r d e a e p k l a d d e r t , h o
ahnden, kwaad vermoeden. In 't Lex. 95 b e t t e r m e n s y n n e a k e n g a t s j u c h t .
echter: „molestia . . . . ags. aan, defectus, — D e s k i p p e r f e n B a k h u z e n s c o e
Benson. Ags. anavyrm." Vgl. Bosworth- i n p a e p h e l j e , e n h y k a e m m e i i n
Toller, i.v. a e p t h ú s . Lex. 110. — E r e n , s e í t m e n ,
Hij gebruikt 't in de R. ind T., om, zoo- b i n n e vit 'e a p e n || m i n s k e n k o m d :
als vaker, een oud of afgesleten woord te ik w i t i t n e t ; || m a r 'k w i t w o l , d a t
behouden: en met de beteekenis van 'sus- m e n o n d ' r ' e m i n s k e n || o, s a ' n b u l t e
picio', naar 't schijnt. a p e n h e t . O. St., Giet it sa? — D e r
In 't Mfrie. is 't zeker suspicio, vgl. eane. b i n n e m e a r a p e n o n d e r d e m i n -
a e n g e s i c h t , n. (Tietj. en elders.) Hd. s k e n a s m i n s k e n o n d e r d e a p e n . ld.
Maske, mom-aangezicht. Zie aensicht. 1,55. — I n a e p b l i u w t i n a e p , a l h e t
a e n s i c h t , n. vultus, facies, gezicht. —Hl. e r e k i n r ó k o a n en i n p r û k op. ld.
a e n s i c h t . Molkw. a e n s i k . Stadfr. a e n - I , 43. — S a g a u a s i n a e p . — W i r d n i n
gesieht, gesicht. a e p f e n f r e a m d e f r a t s e n . A. Telting,
S y n a e n s i c h t s i e t fol p u s t e n . — Pr. Jierb. 1833, s. 24. — D e Ij u e b i n n e
D o u d o a r s t h i m d a t n e t l y k y n s y n s a l a f ( d o g g e i t s a m a l of d e m i n -
a e n s i c h t s i z z e . — D y 't h i m s e l s y n s k e n b i n n e sa l i e p ) , d a t m e n s c o e
' e n o a s b y t , (dy 't s y n n o a s s k e i n t ) d e r a p e n m e i f a n g e ! — De a e p k o m t
skeint syn a e n s i c h t . ú t 'e m o u w e (sek). — Vgl. tékenaep.
Ook 'veel o a n s i c h t , z. d. — En vooral — Dou b i s t i n g n a p p e k e a r e l f e n
t r o a n j e , z. d. — Vgl. antlit. k o p en p o a t e n ; d a c h a e p ! Sprkw.
a e n ' s t o n s , (spr. door sommigen ook aeus'ns, schimpend gezegd van een leelijk mensch,
of anstons), adv. statim mox, aanstonds, spoe- die met zich zelf wel ingenomen is. — O c h ,
dig, straks. — A n s t o n s is d y j o n g e o e r - l o e b i s ! s j u c h d o u y n 'e s p e g e l , d e n
a l o a n m e i s y n h â n n e n . — A e n s t o n - n e s t i n a e p f o a r dy. — H y s p j l e t
s e n (vooral in antwoorden). Molkw. o a n - m a r : a e p h w e t h e s t m o a i j e j o n g e n .
s t o u n s , Stadfr. a n ( g ) s t o n s , a e n s t o n s — die 't vreemde navolgt vooral; gek.
(Leeuw.)— A e n s t o n s w e r k o m m e , h e a r ! 't S t i e t a s i n a e p , bespottelijk.—Inoan-
' t l s a e n s e n s t o a l f û r e . — D y k e a - k l a e i d e a e p , een modegek. — P i e r w o l
r e l is a l t y d a e n s t o n s b r e i n r o e r . — m e i my r u i l j e f e n h o r l o a z j e s . N o u ,
K o m s t h o u e k o a n 'e t a f e l ' ? J a , dou b i s t in a e p ast d a t d o c h s t e . —
a e n s t o n s e n . — Vgl. op slach. Dy f a e m h e t dy s a m i n b i h â n l e ,

wumkes.nl
 AEP
dou b i s t in a e p a s t n o u w e r n e i
h j a r t a g i e s t e . — In a e p fen in k e a -
r e 1, een rakkert.
— I n a e p o p i n s t o k j e , kinderspeelgoed.
— pecunia, schat, buit. — Hy w i t w o l
h w ê r 't d e a e p t o f a n g e n is. — D è r
siet d e a e p . — H j a h a w w e d ê r i n
moaije a e p wei. — Hy h e t de a e p
b i n n e n . De a e p is b i n n e n . — H y
<rong m e i d e a e p s t r i k e n . — I k k a e m
niei d e a e p by h i m . ld. 1,69. — I t w i i f
w a e r d al m i n d e r o n d e r d a n i c h , do
't se h e a r d e d a t d e a e p t o s i i k w i e r :
i t j i l d d o c h t f o l i e . Hsfr.,.111. 107.
a e p a c h t i c h , adj., stultus, aapachtig,
dwaas, laf. — Dy h o e d s t i e t d y a e p -
a c h t i c h , leelijk. — Sa a e p a c h t i c h h a
'k i t n o a i t b i l i b b e , ongeveer hetzelfde
als: M e n s c o e d e r a p e n m e i f a n g e . —
Hy m e i s y n g i b e l t s j e s , h w e t k i n e r
him a e p a c h t i c h o a n s t e l l e (tjirgje).
E. P., As jimme, GS. ld, I , 118.
S j u c h r i s n e i d y a p e n , s o k k e gi-
b e l t s j e s , a s dy m e i t s j e ! D ê r w o l 'k
n e t n e i s j e n , i k b i n n e t sa a e p a c h -
t i g , ik houd niet van apen.
a e p k e , n. deni. simiolus, aapje. D o u
b i s t i n l y t s a e p k e , zegt een moeder,
als haar kind haar bewegingen begint na
te bootsen. Zie apke.
a e p s , s. meest met een ontkenning ge-
bruikt. — D a t i s n e t f o l i e a e p s , mul-
tum eximii, niet veel bizonders. — D e r
is n e t f o l i e a e p s , W. D., Hûs-Hiem
1893, 119. — N e i h i m h a b i k n e a n e t
f o l i e a e p s w e r h a w n , na hem heb ik
nooit een vrijer meer gehad, die wat betee-
kende. Forj. 1874, 58. Holl. niet veel soeps.
Vgl. brets, sûnders.
a e r , n., Hl. oor. pi. a r e n . 6. J., I ,
42, 55. Zie ear.
a e r d , a e r t , (spr. aed, aet), n., natura,
indoles, aard, geaardheid, inborst. Hl.
&'d. — G. J., I, 38 en I I , 77. — D a t
w i i f h e t in m i n a e r d oer h j a r , hja
is f a l s k . — I n d i m m e n a e r d . —
D ê r i n f o r k e a r d a e r d y n s i t , is n e a t
f e n t o m e i t s j e n . — As e r n e i s y n
a e r d to s e t g y n g , h i e d er d e r al
l a n g y n s l e i n , van een vechtlustige. —
H y h e t d ê r g j i n a e r d f e n , geen over-
eenkomst mee. — S t i l t o w e z e n is 't
wumkes.nl
15 AERD.
a e r d fen i n b e r n n e t . — D a t i s , l e i t
of s i t y n 't a e r d f e n 't b e e s t , ook
schertsend toegepast op een mensch met
bizondere hebbelijkheden. — Vgl. berne-,
jongesaerd; biste-aerd. Zie de samenst. van
bijna alle diernamen.
ú t s y n (hjar) a e r t . — D y f a e m i s
ú t h j a r a e r d n e t f û l ; ook* u t e r a e r d .
— D a t is u t e r a e r t i n t r o c h b e s t e
k e a r e l , m a r 't w i i f f i t e r t h i m op.
— D a t is uter aert in w r e d e
g r o u n . Van een jongen: 't I s w o l n e i
d ' a e r t , d' â l d e d o o c h s e l s e k n ' t ! —
I k h a to L j o u w e r t n i n a e r d , ik
kan niet goed over het wonen te Leeuw.
Lex. 121.
— s. speciën, soort, hoedanigheid, eigen-
schap. I n w r e d e a e r d f e n g r o u n . Ook:
in wrede g r o u n a e r d . — H w e t s k e e l t
d y ? I n a e r t f e n k a l d e t s j i n s t , koorts.
Lex. 120. — S c o e d y j o n g e de m û z e l s
h a ? Nou it h e t d e r wol in a e r t fen.
I t j a c h t s y l t d a t i t in a e r d h e t .
Lex. 120. I t w e t t e r k o k e t d a t i t i n
a e r d h e t , Hl. d a t i t i n â ' d j s . Vgl.
fen komsa, raek, fen wûnder en gewelt.
a e r d i c h , (spr. aedich; of aerich, vooral
de 'jongerein'), adj. Engl. pretty, gentle,
agreable, polite; aardig, bevallig, gees-
tig , vriendelijk, beminnelijk, fraai, bui-
tengewoon, zonderling. G. J. 1, 21 en 32.
I n a e r d i c h b l e s k e , Tj. Halb., Alm. 12",
1832. — A e r d i c h g û d : d y b i c h j e s of
l a m k e s . — Dy j o n g f e i n t i s a l t y d
a l l i k e aerdich. — In a e r d i c h f a e m ,
beteekent bij vrijers, dat 't een lieve meid
is, — in 't algemeen, dat 't een is die een
ieder vriendelijk behandelt. Een gehuwde
vrouw is in dit geval in h e e l a e r d i c h
m i n s k e . — G e a l e is w o l in a e r d i c h
m a n , m a r d a t i s 't e k a l l e g e a r r e ,
een goede, vriendelijke m a n , zonder veel
degelijkheid. — I s 't n e t m o a i , 't is
d o c h w o l a e r d i c h ! van iets dat uit
liefhebberij is gemaakt, b.v. knutsel-
werk , een versje, enz. Ook iron. gebezigd
van een opgesmukt verhaal. — D o u b i s t
ek in a e r d i g e n - i e n , als iemand iets
verlangt of doet dat men niet aardig vindt.
— D a t is n e a t g j i n a e r d i g e b o e l ,
'meiosis' voor: een leelijke zaak. — D e r
g c a n e n e a t gjin a e r d i g e p r a e t s j e s
 AERD.
f e n H o a t s k e , er loopen verkeerde ge-
ruchten omtrent haar leven en gedrag. —
D a t s k e e l t i n a e r d i c h e i n , nog al.
Ook: d a t s k e e l t a e r d i c h h w e t . —
Hy h e t in a e r d i g e j a e p m e i de b i l e
y n 'e f o e t k r i g e . — In a e r d i c h
s l o m p k e j i l d . — D a t is ek a e r d i c h
d w a e n f e n J a n , de r e k k e n op m y n
nammetoskriuwen.
a l d e r a e r d i c h s t , adj. et adv., in hooge
mate aardig. Zie bij alder-.
— adv., Fra. joliment, knapjes, geestig,
gunstig, tamelijk, vreemd. — D y m a n i s
a e r d i c h r y k, zeer wel bemiddeld.— 11 h e t
a e r d i c h fêr-zen. — H e a , h w e t s j o n g t
dy k e n a r j e a e r d i c h . — D a t h e t er
wol a e r d i c h dien. —Ho g i e t it mei
d ' â l d - b a e s ? A e r d i c h o p s t a p , flink
gezond. — H y k i n i t w o l a e r d i c h
s t o u w e , it a e r d i c h r e d d e , , h y is wol
a e r d i c h ôf. — H y w e n n e t d ê r a e r -
dich. — Hy h e t h i m dêr a e r d i c h
r i d e n , hij is daar leelijk te pas gekomen.—
D a t l i k e t al h w e t a e r d i c h , t i n k t dy
e k n e t ? (nuver, vreemd.) — T e t k i n e r
w o l r i s a e r d i c h b y k o m m e , wel eens
geestig wezen. Zie hryk. — M y n w i i f i s
n o u a e r d i c h , tamelijk wel. I t s t i e t
m e i J a p k e n e a t n ' t a e r d i c h , het staat
met de gezondheid van J. niet gunstig. —
I t l i k e t my m e i m a s t e r s k e n e t aer-
d i c h ta. — I t b e t t e r t a e r d i c h . — I t
giet aerdich mei hjar foarút. — It
r o a n d ê r w o l a e r d i c h o u , het liep zeer
naar genoegen af. — J i m m e k i n n e d e r
al a e r d i c h by kom me, it al a e r d i c h
b i t i n k e , — h a w w e , omtrent dingen,
die alles behalve naar den zin zijn. — Y n
'e s l i d e en n e t r i d e ? || N o u , d e n
w i e ' r a l a e r d i c h f e a r n , op een zon-
derlinge wijze gereisd. Fr. Volksalm. 1852 , 63.
— N o u , dy h e t h i m a e r d i c h to pak-
k e n , hij is erg beschonken; ook van ver-
liefdheid. — H j a h a h i m a e r d i c h t o
p a k k e n h a w n , afgeranseld, beetgenomen,
opgelicht. — D y s y k t e h e t h i m a e r -
d i c h t o p a k k e n h a w n , zeer vermagerd
en verzwakt.
a e r d i c h h e i t , s,, ãeìectamcntum, lust,
vermaak , geestigheid, iets zeldzaams. —
I k h a o a n dy b i s i t e n e a t g j i n aer-
d i c h h e i t . — Ik h a b nin a e r d i c h h e i t
wumkes.nl
16 AERDS.
o a n i t s k i l d e r j e n . Lex. 120. — I k h a b
m y n a e r d i c h h e i t o a n d a t b e r n , sa
I j e a f a s 't a l l i n n e b o a r t s j e k i n . —
Prov. I t i s i n a e r d i c h h e i t , s e i d e
m a n , do s t i e k e r i n l i b b e n e p o d y n
' e b û s e om d y y n i n k a u t o s e t t e n .
— Biroerde jonge! hwet aerdich1
h e i t is d e r o a n : dy l y t s e b e r n . s a t o
n a r j e n ? — Ik ha de h i e l e j o u n
myn a e r d i c h h e i t oan B e a r n , h w e t
d o c h t er d o c h s ? P û d t s j e p l a k k e . —
Ik ha myn a e r d i c h h e i t der skjin
ôf, i k h a d e r g j i n a e r d i c h h e i t m e a r
o a n , beteekent meest: het begint mij erg
te verdrieten, ik heb er tegenzin in. — ú t
a e r d i c h h e i t , Fra. comme curiositê. I n
d i n g vit a e r d i c h h e i t ( f o r i n a e r d i c h -
h e i t ) k e a p j e, b i w a r j e . — Dy s k i p -
p e r h i e for in a e r d i c h h e i t y t l i k k e
l i b b e n e k r e e f t e n y n i n koer mei-
b r o e h t . R. ind T.1, 197«. — I k s e i 't
m a r ú t a e r d i c h h e i t , voor de grap. —
K o m n o u om i n a e r d i c h h e i t h j í r
r i s , kom hier eens kijken, vind je dat
niet aardig? — Om a e r d i c h h e i t , voor
zijn genoegen. — M e n s c o e om (in) a e r -
d i c h h e i t b u t e n wêze..
a e r d i c h j e s , adv., Engl.prettt/ = tolerably,
tamelijk, ' a e r d i c h ' (z. d.). I t g y n g d e r
wol a e r d i c h j e s oer. — I t b i g o a n
a e r d i c h j e s to r e i n e n .
a e r d i g e n s , s., iucunäìtas, festivitas,
aantrekkelijkheid, genoeglijkheid, -niet ge-
heel hetzelfde als a e r d i c h h e i t . — D e r
is n e t f o l i e a e r d i g e n s o a n , niets
dat aantrekt. — Dy m a n f y n t t h ú s n e t
f o l i e a e r d i g e n s , niet veel dat hem aan-
genaam is. — D a t w i i f s j u c h t a l t y d
a l l i k e s û r , d ê r is g j i n aerdigens
o a n 't h e l e m i n s k e . — H y k i n s y n
a e r d i g e n s w o l o p , hij heeft niet veel
plezier. — I s d a t w o l i n a e r d i c h
faem? Nou, hja m e i h j a r a e r d i g e n s
w o l h â 1 d e , 't houdt niet over. — De a e r -
digens fen i n f a e m d o c h t y e t
m e a r as h j a r moaijens.— Ik ha n e a t
gjin a e r d i c h h e i t oan dyn aerdigens.
a e r d i g e r n ô c h , adj. aardig genoeg, wel
aardig. — J y m o a s t e n ús n i j e b ú r l j u e
ek m a r r i s f o r s i i k j e , dy l j u e b i n n e
a e r d i g e r n ô c h , om je wèl te ontvangen.
a e r d s j e , [spr. aedzje] v. n., Kngl. to re-
 AERD. 17
seuible, to take after, aarden, gelijken naar
iemand of iets; iemands geaardheid hebben.
De s o a n a e r d e t n e i de h e i t . Lex.
120, — My t i n k t h y a e r d e t m e a r n e i
de m e m. Vgl. slachísji:
— simìlem esse, uiterlijke overeenkomst —,
gelijkenis hebben, van dieren en levenlooze
voorwerpen. — D a t p o r s 1 e i n e n t h é-
a û d f e n j o u w e n a e r d e t wol h w c t
n e i m i n e s , m a r 't is n u t a l l y k . —
B u e r d e d o g g e a e r d e t g â n s n e i u z o s,
m a r h y is h w e t s w i e r d e r.
Hd. sicli heiniisch †ilhlen, zich ergens t'huis
gevoelen.— Us S i b b e l e w e n n e t by F i e -
r e s, d ê r m e i e r s k o a n a e r d s j e. — I n
g r e i d b o e r k i n t r o c h s t r i n g s net yn
' e b o u h o e k e aerdsje. — Ik mei yn
D r y l s t n e t a e r d s j e . Lex. 121. Vgl. aerd
en u'êze meije.
a e r d ' t s j e , (soms aertse) n. indules, aard,
geaardheid. I n a e r d t s j e n e i (fen) s y n
f a e r t s j e , de geaardheid van zijn vader.
— S c o e d er s o k s d w a e n ' ? N o u , hy
h e t d e r w o l i n a e r d t s j e f e n , dat zit
wel in zjjn geaardheid. Lex. 120.— M i e n s t
dat ik l i i c h ? Nou, it h e t der wol
in a e r d t s j e f e n , het heeft er wel wat
van. — H e t e r d e k o a r t s ? N o u , w o l
sa'n a e r d t s j e .
a e r ' k l u r k e r , Hl. eg. forficula auricidavia,
Engl. ear-wirj, oorworm. Ook a e r k r u p e r .
Zie earkrúpei:— A e r k l u r k e r s s i t t e f a i k
y n 'e d r u v e n . Lex. 11. Zie foarkestekker.
aer'ryng, Hl. s. oorring. Zie earring.
aerts'f a d e r , (hier en daar spr. aets-), m.
patriarchu, aartsvader. D e t r ij e a e r t s-
fa d e r s. — tig. voor een dikke r a t , enz. —
D a t is i n a e r t s f a d e r , een met veel
jongen. Ook pediviäns capitis. Meer: â 1 d-
f a d e r , z. d. — Vgl. earís- en earste.
aerts'fijân, m. inimicisniiiius, aartsvijand.
— S i k t a r i s en d o k t e r b i n n e a e r t s -
fijânnen. — Ik bin in a e r t s f i j â n fen
1 i g e n, s e i J a n ; m a r d ê r o m s t a l d e
er w o l r i s i e n. — J e l m e r is i n a e r t s-
f ij â n f e n s t e r k e d r a n k ; h y d r i n k t
o ars net as konjak. — Y i t t i k bin
ik en b l i u w i k i n a e r t s f i j â n f a n !
a e r t s ' i n g e l , m. archangclus, aartsengel.
a e s , n. Engl. ace, aas in 't kaartspel. —
De f j o u w e r a z e n . Vgl. heften-, klarer-,
ritten-, skoppenaex.
wumkes.nl
AET.
a e s , n. esca, aas; ook voor 't vangen ván
vogels, vossen, bunzings, enz. - • Mede kleine
visch, wonnen enz., voor 't vangen van visch.
Dit meest i e s , z. d.
[Bij G. J. I , 100, 180: e a z , e a s e . ]
D e r s i k e t d e w i k e 1 om s y n a e s ,
Fr. Boere Progn. — S a t a e k t d e k w e a d e
y n ú s d a g e n || Y c t o k s y n a e s e n
roof. R. ind T. 3 , 264*.
D a t is a e s , Fra.: ru me chaumse, als men
wat vindt, of als iemand wordt a'angebo-
den wat hij gruag had, of voor hem de gele-
genheid bestaat om 't te krijgen.
't W i e g j i n r j u e h t a e s i'or h j a r ,
o a 1- s h i e n e se w o l t a p a k t ( d e r w o l
y n b i t e n ) . — J o n g e s ! m a s t er is o a n 't
a p e l p l ô k j e n , d e r h i n n e ! d a t is a e s
f o r ú s. — F a m in e b i s i t e b y P i e r e
J i t s k e, d a t w i e r a e s f o r d e f e i n 18 n.
S j o e h d ê r ris by de k r ú s p ô l l e ,
l i w e t i n sóf û g e 1 s , d ê r is f ê s t i n a e s,
Zwh., school van visschen. — G- i e t m e n
út to f i s k j e n y n ' e m a r , d e n s i k et
m e n om i n a e s . Vgl. ieziiig.
--- Een vinnig, boosaardig mensch. —
I t is i n a e s , kwaadaardige meid. Lex. 121.
— I n f e n i n i c h a e s . — Ook: h w e t i n
aes fen in f i n t , f e n in j o n g e . — I n
i c h e l f e n i n h o u n , i n a e s || N i n
m i n s k e s t i e h i m as s y n b a es. R. ind
T.a, 93*.
11 1 y t s t e a e s h e t i t n i e a s t e g e -
r a e s, kleine kinderen maken het meeste
leven. Ook: leege vaten klinken 't holst. En :
een klein kereltje heeft veeltijds het meest
in te brengen. Zie azich. Vgl. ras.
a e s k e , n. dem. van ' a e s ' , in ovcr-
draehtelijken zin, — I n 1 y t s bo a s a e s k e ,
piteUitla aspera , mcdedira , vinnig boosaardig
kind. Lex. 121. L y t s e m i n s k e n b i n n e
f a e k k o a r t of a z i c h ; l y t s e B a e s J a n
i s a 1 s a 'n a e s k e . Vgl. l-at-aes:
a e s k j e , Hl. v. eischen. Zie enskje.
a e s t , Hl. n., oost. I t A e s t , buurt in Hl.
langs de haven, — a e s t e r d y k (naar 't
Oosten), a e s t e r f a e t (naar Workum). a e s -
t e r t û e r , a e s t e r k l o k k e (aan den Oost-
kant). Ook G. J. I , 91. Anders o a s t , z. d.
Zie east.
a e t , Zh. pron. iets. Zie eat.
† a e t k e , n. kuil van een vischnet. —
A a t k e n s of k u i l e n a a n 't e i n d e v a n
2
 AEZ.
d e n e t t e n . Stat. v. Friesl. 1723, B. 4 ,
tìt. 7, art. 1 en 4. — In oude, in 't Holl.
geschreven stukken, vindt men dikwijls Frie-
sche woorden. Thans : k o b b e.
† a e z e n , Hl. n. de haardplaat, zie eazen,
† a e z e n b o a d , Hl. n. bord over de haard-
plaat, des zomers gebruikt. — Zie eazen-
board.
a e z j e , v. appetere, concupiscere, azen.
— Ik aezje, aze, ha aze, aezjende, to aezjen.
— S é f û g e l s a e z j e op f l a u w e f i s k e n .
— In m o a i r y k f a e m , dêr a e z j e de
f r i j e r s o p a s d e r o e k e n op i n d e a
h y n s d e r . — In m a n d y ' t soms o p o a r e
f r o u l j u e a z e . — Op i n e r f s k i p , o p
s k a t t e n a e z j e . Vgl. flamje.
af, in': af e n s t a f w ê z e, moe, suf
en op weien. Zie ôf. — S t a f en a f , over
haast, hals over kop. Zie staf.
*âf'fear , s. collect. majores , voorouders.
Xes. 78 — Us â f f e a r s t a e l , onzer voor-
ouderen taal. — S c o e f r o m m e â f f e a r s
b â n n e t i e n j e || S o a n n e n w ê r s l y k
h j a f e n t w a n g ? Fr. jierb. 11,97. — Ook:
â f f a e r . — W e r ús â f f a e r s b i e n t e y n
r e s t . Lieteb. 16. — [Eigenlijk ' â l d f e à r ' , z.
d., Halb.] Vgl. f ear.
affear', a f f e a ' r e n , n. Fra. affaire. R.
ind T1., 38'. Sytema, Kat. 19, 29. Ook ef-
fear. — Hy p a s t n e t op s y n a f f e a r e n ,
verwaarloost zijn zaken. — H y h i e e f f e a -
r e n to W a r k u m . — H w e t b i n n e jy
f en j o u a f f e a r ? Wat is uw beroep of
bedrijf. — I k k i n om 't t s j e r k g e a n
m y n a f f e a r n e t y n 'e s t e e k l i t t e ,
gei de s k e a r b a e s t s j i n d o m e n y. —
As 'k d a t p a k h ú s k e a p j e k o e , d a t
k a e m my a l h i e l yn m y n a f f e a r e n
t o p a s . R. ind T.s, 254'. H j a hie- i n b e s t
affear oan dy h o e d t s j e m eitserij. —
M a n l j u e s - a f f e a r e n en f r o u l j u e s - a f -
f e a r e n , mannen- en vrouwenzaken. — As
'k n e i s t ê d b i n h a 'k l j e a f s t g j i n g e -
m a el m e i f r o u l j u e s - a f f e a r en , bood-
schappen voor de vrouw te doen. —
Dat wiif wol g r a e c h yn man-
l j u e s - a f f e i r e n o m r i e r e . — D a t is
m y n a f f e a r , mijne zaak. — H e a , L y s ,
hwet m a k k e t T r y n s k r o a r nou? Ei
k o a l l e ! d a t b i n n ' m y n a f f e a r e n , bi-
m o e i dou dy m e i d i n e s .
affys'je, a f y s j e , n. officium, baantje.
wumkes.nl
lí 3 AGGE.
— I n f'ê s t a f f y s j e. — I n m i n a f y s j e.
— I t m i n s t e j i l d of a f f y s j e d a t j i m -
me krije, kin min a e n s t o n s oan
j i m m e s j e n , R. ind T.s, 176'. — A l l e
d a g e n i t s e l d e a f f y s j e h a , dezelfde
bezigheid. — N o u m a r , d a t affysje
s m y t e k h w e t o p : f rij l j o c h t b y d e i !
— Hethy ekhwetbyd'ein?Né,hy
het n e a t nin affysje, hy libbet
s t i l . Vgl. offijsje en akkefysje.
— Hl. a f f y s j e n ; bij begrafenissen geeft
men 'affysjes' aan de b i k l a e i j e r s , Ie-
d e r s , d r ê g e r s e n o m s i z s t e r s ; verder
aan die den doode scheert; aan de vrouw,
die aan de deur • staat om de bezoekers in
en uit te laten; aan een of twee theeschenk-
sters, en aan de vrouw, die voordat de kist
in de groeve gaat, het (zwarte) 'kistekleed'
er afneemt. Daar werd voor betaald naar
mate de gegoedheid.
a f r i k a e n ' , s. Tagetes erecta, afrikaan ,
zekere tuinbloem.— S a ' n a f r i k a e n r u k t
n e a t n 't l e k k e r .
af'ter (Dongdln.), praep. achter. Zie efter.
a f ' t e r s k i p , s. achterschip. — I t a ft e r-
s k i p m o a t e k f r a c h t h a . — Altiten
is e r o p s y n a f t er s k i p. Burm. Te-
gen w. meer of ook: y n 't l é s t e s k i p ,
m e i 't l é s t e s k i p o a n w a l . Zie lést.
a f t e r s t e , adj. Engl. hinämost, achterste.
Zie efterste.
a f ' t i c h , adj, Hd. nett, net. Lex. 59. I t
i s w o l i n a f t i e h f e i n t s j e . Vgl. eptìch.
— arrogans, pedant, verwaand. H y i s
s a h w e t a f t i e h : s m e u l e op e l k e n i e n .
Zie haftich. Vgl. slcytwiis.
a g ' g e r , s. navloed. — F o a r i t w e t t e r
(yn e sé) h i e l e n d a l l e e c h i s , k o m t i t
w e r e f k e s op. M e n n e a m t d i t de
a g g e r. — Aan de N.W. kust langs de Zui-
derzee in gebruik. Slj. en Rj. 1890, p. 378.
Ook e f t e r f l o e d en a c h t e r a b e . Vgl.
Taalk. Bijdr. I I , 2.
a g g e S O t t e d e , s. Hl. bont. Grond licht-
bruinachtig rood. Zeer kleine ruiten (1 mMJ.)
gevormd door de in de lengte en breedte
der stof loopende dunne strepen, waarvan
drie donkerblauwe telkens met een witte
afwisselen. — Deze bonten en meer dan 100
andere soorten in Oostindië gemaakt, waren
allen geruit of met strepen, hadden zeer
verschillende kleuren en werden door de
 AGGE. 19 AKE.

Hindoloopor vrouwen en meisjes gedragen. do ander 't verstopt heeft. Vgl. fornidebrhige.
Bijna van al deze bonten worden stalen, ook a i ' k e r , eg. paìpator, iemand, die een ander
met de namen, verzameld door .1. II. Iliil- mot de banden streelt, — II w e t b i s t i n
bertsma, in het Friesch Museum bewaard. l j e a v e a i k e r , een moeder tot haar kind.
Zie de Fransche toelichting in den Catalogus a i k j e , v. Zie aeil-je.
Fr. Museum 1881, 284. Van de namen ver- ai'roun, eirond, meest a e i r o u n , z. d.
melden wij hier ter plaatse alléén: H a n j e - a i s t , Schierm. num. eerst. Zie en rut.
1 i e r e d e, b a r g e b 1 o m m e cl e, b ó k k e d e. a i s t , Schierm. s. oost. Zie ea.tt.
d a m m e d e , k 1 a i v e r b 1 ò d e d e , voorts a i t s e , Schierm. pi. erwten. Zie caiir.
g e p p e d e, p b t h a d e d e , h i k k e d e, a i v e n t ú e r ' , HL s., zie arentár.
spèaldehadede, paufeerede, r â- a i v e n t ü e r ' j e , Hl. v. zie arentârje.
k r ú s k e d e, m i g g e d e, s t o e 1 e m a 11 e d e, aiverii', Hl. v. Zie averij.
t v e e l j es t r e e p k e , p i ej o e n e d e , s k i - a j a k k i s , a j a s ' s i s , interj. van afkeer ,
1 i c h s k o y e d e, é a 1 v e n g ô" n e d e , enz. Apaye ! Vgl. harrejaH-is.
Zie op die namen. a k ! interj. Kngl. bah, uitroep van afkeer
a g g e w e a r ' j e , v. tegenwerpingen ma- of walging. A k! d ê r .sit i n s w a r t e r û p
ken. — D a t i w i c h a g g e w e a r j e n , a l ú t d e t ú n op. Ak! d e b o l l e h e t dei-
h e t h e i t i t n o c h s a g o e d m e i d y o p s k i t e n . Lex. 73, 450. Ook a k k e b a !
f o a r ! — Vgl. argeicearje. a k k e l e b a ! a k k i s ! b a ! Lex. 73, 140,
a g o a s ' j e , s. Hd. Hausirkandel, negotie; 450. Nederd. a k k e .
veel ook: n e g o a s j e . - - H y r i n t m e i 't I s a k! d ê r n e t o a n !
a g o a sj e. — H a j y e k h w e t y n a g o a s- — s. merda, vuil, drek. — D ê r s i t a k
j e ? iets te handelen. N o u 't w i r k k r a p o a n , ô f b l i u w e h e a r ! — Ook: k a k !
i s , b i g j i n t e l k m e i a g o a s j e . Vgl. a'kelik, aeklik, akelich, aeklich. adj.
biddel-ayoaaje. horrìdus, miser, moextus, akelig, naar. — G. J.
agremint'. Meer: a k k r e m i n t , z. d. II, 81. — F ij, s a ' n s p i l ! m e n s c o e d e r
a g u s ' t u s , s. Zie augustus. a k e l i k fen wirde. — Ik b i n a k e l i k
a h a . Zie ha. f en ús m e in m e d e ad. — I t i s i n a k e -
a i ! interj., ah! uitroep van smart, als bij l i k e t í i d t s j i n w i r d i c l i . Lex. 73. 't I s
plotselinge en kortstondige lichamelijke pijn, i n a e k l i c h lij e n ! een last en geharrewar..!
b.v. door branden aan den vinger. Vgl. au. zeggen sommige vrouwen bij allerhande moei -
a i c h , Hl. n. oog. Zie each. • lijkheid — I t is i n a e k l i k w i i f , een on-
a i ' g e d e , ( i n k e i ) , s. Hl. bont, Grond : aangenaam , lastig, slecht vrouwspersoon. —
donkerblauw met kleine ruitjes (% cM2), ge- I n a k e 1 i k e j o n g e , verdrietige , onbehol-
vormd door witte streepjes in de lengte en pen, stuursche knaap, het tegenbeeld van
breedte der stof. in a e r d i g e j o n g e . — In a k e l i k e d e a d
— ( s w a r t d û b e l d ) , zwart dubbel a i- s t j e r r e , Fra. pèrir de male-mort.
g e d e , .waarvan geen staal aanwezig is. — adv. vehementer, raid e, akelig, ver-
a i k , Schierm., adv. ook. Zie ele. schrikkelijk , geweldig, erg, — A k e l i c h
3
a i k e (in 't oosten vooral), n. dem. eitje. r û s d e 't o m 'e s k û r r e , R. ind T. , 199o.
— ' t W y f k e d a t s i t h j a r h a s t s t i i f — I t is a k e l i k e k â l d . — De fo et-
op 'e a i k es t o b r i e d e n , v. d. M. , do c h t m j a k e l i k e s e a r. — A k e l i k e
Simmernacht. Zie aike. Vgl. de samen- k e i w i r d e . — A k e l i k e slof. — I t
stellingen met de namen van alle kleinere s l a c h t s j e n is a k e l i k e m i n ú t f a l -
vogels. — Dy 't e a r s t e s e i t IJ I t a i k e l e n . Lex. 73.
(peditum) 1 e i t. Sechje. a l d e r - a k e l i k s t , adj. et adv., versterkt
a i k e - b i s i ' d e , Grouw, Tietj. s. kinderspel, 'akelik'. — I k h a i n a l d er a k e l i k s t e(n)
't Een of ander ding (een nestje van stroo \ l é s t f e n p i n e y n 'e m û 1 e. — H y w i e r
bijv., waar men keisteentjes in legt), wordt y n sy n h û s i n a 1 d e r a k e 1 ì k s t e s t r o e-
verstopt (bijv. in de boomen of struiken); fe, w r e d e k e a r e l , Hsfr. VII, 99. -- 't
wie zoekt, is f e t of m e a g e r , al naar hij w i e r d e r . . . a l d e r a k e l i k s t t o for-
dichter bij, of verder van de plaats komt, waar i k e a r e n , Ibid. 101.

wumkes.nl
 AKE. AKKE.

a'kelikens, ae'klikens, s. misevia,bruidsluier der Hindelooper meisjes. Lex. 74 ,

moestitia, akeliglieid, naarheid, (als ge- 892; Roosjen 18. Ook aan de'knottedoeken'.
moedstoestand vooral); ook wat het gemoed N.O., I , 187. Gids Tentoonst. 1877, 131 —
met akeligheid vervult. De a k e l i k e n s132. Mede aan de tippen van de halsdoeken,
bij mannen en vrouwen op Marken.
f e n i n s l a c h f j i l d is n e t t o f o r t e l l e n .
— T e n a e k l i k e n s o e r 't f o r s t j e r r e n a k e r , ook: i e r d a k e r , Lalhyrus tube-
f e n h j a r m a n w i s t h j a n e t h w ê r 't rosus. aardaker, ook muisjes met staartjes
se r i n n e s c o e . genoemd. Lex. 74, 892. — Te Molkw. en
a k e l i k e r n ô c h ' , adj. akelig genoeg, te elders, o. a. Arum, de zaadbolletjes van den
akelig. — B r i n g m y d a t f o r l i e s m a r aardappel, die meer algemeen ( p y s - ) a p p e l ,
n e t w e r y n 't s i n , i k b i n d e r n o c h t s j e , (z. d.) heeten. — W y s t i e k e n a s
a k e l i k e r n ô c h fen. j o n g e s a k e r s op i n s t o k j e , en s a e i -
a'kelikheit, aek'likheit, s. Kngl. misery, d e n se d e n o e r d e t o e r .
akeligheid, wat akelig is voor 't gezicht, 't a ' k e r k e , n. dem. kleine ' a k e r ' , z. d.
gehoor... — H w e t is 't i n a k e l i k h e i t a k k e , eg. Conus pica, ekster als voca-
m e i d y j o n g e ! n o u k o m t e r h j o e d tief. A k k e-w. y t g a t , A k k e-s w a r t g a t ,
f o r d e t r ê d d e k e a r m e i w i e t e t o e t - A k k e m o a i , maar meer nog: m o a i Ak-
t e n t h ú s . — I s 't n e t i n a e k l i k h e i d ? k e , A k k e t s j o e n s t e r : namen waarmede
gezegd in 't algemeen bij wat onaangenaam, kinderen den ekster roepen. Ook: A k k e -
lastig, teleurstellend is. — I s 't n e t i n m o a i , l e k k e r e b r i j , A k k e ! Lex. 74.
a e k l i k h e i d , h o o n d o g e n s a s d y j on- — Te Leeuwarden, waar nooit de ekster
g e s b i n n e ? — H y k i n f e n a e k l i k h e i t maar altijd de kauw (C. moneäula) met
s y n e i g e n h í ì s n e t f i n e . Vgl. fen ear- ' a k k e ' geroepen w-ordt, is dit A k k e - w i t -
moed syn ketier net fine. — S a ' n a k e - k o p , - s w a r t k o p , -dief. Zie ak.
l i k h e i t a s y n d y w e n t f e n P i e r en a k k e b a ' ! interj. Zie ak ! meest kindertaal.
T e t , h a 'k f e n m y n l i b b e n n e t ear- a k ' k e b a k k e ! uitroep bij 't opheffen van
d e r s j o e n. kleine kinderen; zie oekebakke.
Aken en Keulen, Hd. Aachen mul Köln. a k k e d e a r ' j e (spr. akkedearje of -djerje),
— Prov. A k e n e n K e u l e n b i n n e n e t v. Fra. être d'accord, accordeeren: — I k
op i e n d e i b o u d . Vgl.: De wrâld is yn h a b i n k e a p m a n om m y n k o u h a wn,
ien dei net makke, — H y k i n A k e n (Ha- m a r w y k o e n e n e t a k k e d e a r j e , 't
k e n ) en K e u l e n w o l o\> (en Ham-- niet eens worden over den prijs. — Ook
b o a r c h d e r b y), van iemand die veel a k k o a r t s j e . Vgl. ô†akkedearje.
kan eten.' Te Sneek c a . zegt men: H y T r y n en h j a r m a n a k k e d e a r j e n e t
k i n d e H o m ni e r t s e n d e Ry p (Ju t- b e s t , leven in twist. — D o m e n y en m a s -
r y p ) w o l op ( m e i d e S m e l l e - B r ê g g e t e r a k k e d e a r r e n a s k a t e n h o u n .
d e r hy). — A k e n en K e u l e n k i n h y H. S., Telt. 62. — M â l k e o p w y n a k -
t a el t e o a r k û g e l j e , hij weet alle twis- k e d e à r r e t n e t t o b e s t m e i . i n - o a r
tenden steeds weer te verzoenen. Lex. y n 'e m a g e. — Se a k k e d e a r j e d ê r a s
74. — A k e n en K e u 1 en l i z ze b l e a t, t w a s k o e r d e k l o k k e n . Vgl. bearr, oer
poäex et miiliebria. Vgl. 1'easke en Pink- 'e wei kinne.
ster. Op de hoogte wezen. I k b i n m e i d a t
a ' k e r , s. ha ma, /titula, put- of regen- w i r k n e t a k k e d e a r r e .
bakemmer van zink of koper; soms van hout, a k k e â e e m ' j e , s. et n. akademie, hoo-
dan meestal: a m e 1- k e , •/.. d. — Zwh. Hl. geschool. — H y i s d e r t h ú s as i n e z e l
a k k e r . — D e a k e r l e i t y n 'e b a k . Lex. o p ' e (it) a k k e d e e m j e .
74. Vgl. bak(s)-, put-, sued-, skiep-aker. a k k e d e e m j e - d e i , 'dies natalis' acade-
a k e r , e k e r , s. pi. a k e r s , e k e r s; mitte.
dem. a k e r k e, e k e r k e; Hl. a k k e r , pi. dem, a k k e d e e m ' j e m a n , m. akademieman ,
a k k e r t j e s , gìobuli; uit fijn linnen garen minachtend, iemand die op de hoogeschool
gewerkte kwastjes aan de hoeken van den gestudeerd heeft en zich verwaand aanstelt.
zakdoek; aan den voorpanddoek en den — E n sa w a e r d d e a k k e d e e m j em a n

wumkes.nl
 AKKR. 21 AKKO.
(de dokter) de do ar ú t j a g e . Tj. V., — In a k k e r a t e k e a r d e l p a s t op syn
Baejje, 79. «aken en is d e r s e l s f o a r e n a c h t e r
akkedeemje-stêd, s, akademiestad. by. — K r a s s e en a k k e r a t e 1 j u e h a w-
akkedeemje-tiid, s. akademietijd. Hûs- w e hjar s p i l l e n sa y n o a r der, d a t
Hiem I. se in d i n g l i k e goed by n a c h t f i n e
akkefys'je, n. Fra. besogne, baantje, k i n n e as by dei. H. S., Telt. 63. —
werkje, vooral onaangenaam, — Leeuward.: S y t s e h e t oars n e t as in arbeid,era-
h akkefysje. Hl. a k k e f y t j e n . Ook: d e i h i e r , m a r hy h e t in a k k e r a e t
kakkefysje. wyfke, d a t is syn ge lok.
Ik m o a t dy s m o a r g e boel op redde, †akkerloat', interj. lichte vloek. — A k-
d a t is in a k k e f y s j e . —• H ú s k e l e e g - k e r l o a t , ik ha d a t g a l g e b r o k de
j e n is gjin moai a k k e f y s j e . — De l a e o h sa joun. R. ind T.8, 119«. Tegen-
t s j e r k f o u d e n w o e n e my 't s t o e l j i l d woordig meest: s a k k e r 1 o a t, z. d.
ophelje l i t t e , mar dat akkefysje †akkermint', interj., lichte vloek. —
ha 'k for b i t a n k e : f e n d ' i e n e m o a t O, a k k e r m i n t ! H j i r is dy W i e r m op
min d i t , en fen d' o a r e h w e t o a r s s t e l t e n . Oud Liedje (1702) Thans sak-
h e a r r e , m a r m e a s t n e t folie moais. k r e m i n t .
— Aste m e a r s o k k e a k k e f y s j e s hes- ak'kertjen, HL n. Zie alrr.
t e , den k i n s t dy, om my, sela wol ak'kis, interj. Zie ak.
rSdde, — Hy woe my d a t a k k e f y s j e akkoàrt', n. pavtum , accoord, uvereen-
o p 1 i z z e, m a r ik wie wol w i z e r. — komst. - - L i t t e wy in a k k o a r t to-
De fyk yn 'e t o m m e , da 's ek in min g e a r r e m e i t s j e , sei de divel. — Ook
a k k e f y s j e . Zie ak en fiU. Vgl. «Hrfytsje, in den zin van dading ter beslechting van
affi/ye. een geschil, als: I t is by a k k o a r t út-
akkefyt', n. emolumetttu»!, voordeelig m a k k e . — Hj a b i n n e op 't l é s t yn
baantje, voordeeltje. — Nou, d a t ia in a k k o a r t fa 11 en, zijn het eens geworden.
a k k e f y t for dy, d a s t d a t k r i g e — Sa is lis a k k o a r t n e t , onze afspraak
heat e. — Er h o k k ' n e pe ar en b y e l t s - niet. — Sjoerd h e t mei P i e r om dy
o a r , |! d a t w i e r in a k k e f y t for s war te run ge ar w e s t , mar hj a bin-
h j a r , || dy koen' dêr n o e h l i k s i t t e n ne n e t t a 'n a k k o a r t k o m d. — 11 i s
b l i u w e . R. ind. T.!, 247. Vgl. preft/t. in s t i l s w ü e n d a k k o a r t . Verg.kond'j/tsje.
akkefyt'sje , n. ofliHolum , negotíuin , P i e r en T e t ha 't a k k o a r t k l e a r ,
baantje , zaakje , voordeeltje. HL a k k e- zijn verloofd.
fytjen. — Hy h e t a l d e r h - ì n n e akke- a k k o a r t ! interj. Fra. d'accord, afgespro-
fytajes. • F j i r t s j i e n h o n d e r t g o u n e ! ken ! — A k k o a r t , k r e k t ! nou i s ' t s p i l
en sa'n t s j e r k f o u d j j , || d a t is in ak- yn 'e h e a k : sa m o a t i t , nou h a j y 't
kefyt sj e, d a t k o m t a e r d i e h by. — by de r j u e h t o e in. Zie akkoartsje.
Dat is k r e k t in a k k e f ' y t s j e for my, a k k o a r t s j e , n. dein. van 'akkoart'. —
Ned. een kolfje naar míjn hand. — Dêr Hou! ik wol 't n e t op in a k k o a r t s j e
h i e ' k i n m o a i a k k e f y t s j e, i n g r e a t e s m i t e, ik b i n g j i n Joad. — Wy ha
b l e i oan 'e a n g e l f e n t w a p o u n s w i e r . in a k k o a r t s j e t o g e a r r e , afspraak of
— Ik k r i g e fen l â n h e a r r e in ryks- overeenkomst omtrent iets van weinig be-
da e ld er for d a t 'k in h a z z e b r o c h - teekenis.
t e , d a t wier in moai a k k e f y t s j e . — akkoart'sje, v. paeisci, een aeeoord,
Dy s t r e u p e r jj, da's in min akke- overeenkomst sluiten. — ik akkoartsje, ak-
fytsje for him w ir den. Vgl. -prcfytaje, koartte, ha akkoarte, akkoartsjende, to ak-
akkefysje. koartsjen. — Ik wol j o u b r ú n h y n s d e r
akkeleba'! interi., vooral kindertaal. wol k e a p j e , as wy m a r a k k o a r t s j e
Zie al: k i n n e . — Yn b a e s S j i r k syn bak-
akker, Hl. s. Zie aker. kerij dCr b i n n e P i e r en T e t f o a r t
akkeraet', adj. accuratus, ãiligens, ac- a k k o a r t e , 't eens geworden over 't huwe-
curaat, nauwlettend, ordelijk in zjjne zaken. lijk. — A k k o a r t e ! rôp ik, ik neem het

wumkes.nl
 AKKK. 22 AL.

accoord aan, riep ík. Hsfr. V, 46. — Vgl. gevochten. — Dy k a t h a t r a e r y n ' e

ôfakkoartsje; akkedearje. aksje west. — It ammeraelskip
a k k r e m i n t ' , a g r e m i n t ' , n. Hd. Besatz, k a e m y n 'e a k s j e.
Fra. agrément, garneersel. I n h o e d m e i Der moat mar a k s j e (beweging)
a k k r e m i n t o m b o a r d s j e . — In j a k , k o m m e.
i n r ô k mei a g r e m i n t binaeid. — In a k s t , Hl. num. Zie acht.
m a ^ i t e l fen f o a r e n m e i a g r e m i n t a k s t e , Hl. num. Zie achtste.
biset. — In j û p e mei agremint a k s ' t e e n , Hl. num. Zie achttsjìen.
ô f m a k k e. Vgl. kraelakkremint. a k s t e r , Zoh. eg. ekster. Zie ekster en akke.
a k ' s e of a k ' s e b i l e , s. Engl. ax, strijd- † a k s t ' h a m m e r , s. hamer, strijdhamer der
bijl bij de Ouden, vgl. Catal. Museum. — Ouden. Forj. 1890, 202.
Groote bijl, vooral genoemd h e k s e b i l e , a k ' t e , s. Fra. document, acte. — H y
bij boomrooien en ijskappen Vgl. goate-akse. h e t i n a k t e f e n p r e k a e r j e (acte de
aksedint', aksjedint, n. Fra. accident, precario) s k r i u w e . l i t t e n , om zijn
zaak, ongemak. — D a t i s i n m i n a k s e - goed op een andermans naam te krijgen.
d i n t , pleitzaak. — H y h e t i n a k s e d i n t — Us û n d e r m a s t e r h a t e k s a m e n
o a n 'e s k o n k . — H y h e t i n m i n a k s e - d i e n , n o u i s e r j i s t e r t h ú s k o m d
d i n t , d ê r k i n er w o l m e i h i n n e m e i de a k t e yn ' e b û s e . — H y h a t ak-
g e a n . — I n l i l k a k s e d i n t , een leelijk t e n f o r f r â n s k , d ú t s k e n i n g e l s k .
zaakje, waarmee men geen raad weet. — In a k t e fen o n f o r m o g e n , om
† a k ' s e l j e , v. Zie útakselje en hakselje. kosteloos te procedeeren, te trouwen. Vgl.
a k ' s e l j e , v. tegenwerpingen maken. — earmc-rjucht. Vgl. dea-, gehoarte-, trou-,
D e b e r n d o g g e n e a t a s a k s e l j e n , leeap-, jacht-, fisk-akte, brea-akte.
as er in b o a d s k i p d i e n w i r d e m o a t . D y h e t g a n s y n 'e a k t e , die verbeeldt
— Vgl. tsjinalcselje. zich heel wat te zijn; hij heeft allerlei te
a k s e n e a ' r e , Leeuw. v. iemand 'a k sj e', eischen en te gebieden. — D o u h a s t m y
proces maken. m a r yn i e n e n t o folie yn a k t e . —
a k s ' f u t t e n , i t — , of 't a k s f u ° t , naam D ê r k o m t d e b a e s o a n , h w e t s c o e
van een buurt in Hl., langs de 'syl- d y y n 'e a k t e h a ? te zeggen, te vragen
r u e d e ' , aan beide kanten van de ' W i p - of te bevelen hebben?
b r e g g e s t e g e r ' ; de huizen staan er op a l , a l l e , (spr. ò l ; ook â l , op de Klei
acht voet afstand van 't water. ' meer; en ô l , vooral i n d e Wouden); adj. om-
a k s j e , s. actio, molestia, moeilijkheid, nis, totus, al, alle. — A l l e m o a r n e n . —
zwarigheid. — M e l l e h e t s y n b û r m a n s A l l e b e r n k r i g e n i n t w i e b a k m e i sû-
h o a n n e d e a s l e i n , d ê r h e t e r om y n k e r . R. ind T . \ 824a.— A l l e d e i , de ge-
a k s j e w e s t , —- d ê r h e t e r a k s j e o m heele dag. 6. J. — 't I s b e t t e r d a n :
k r i g e ( h a w n ) , met de rechtbank te doen k o m a l l e d e i , wat alle daags, Burm. [te-
gehad. — E k s t e u r h e t m a s t e r a k s j e g e n w . k o m a l d e n d e i ] . — A l (d)en
m a k k e om ' t e r s y n h i n n e n l o s r i n - d e i , dag aan dag. — A l l e h o u t i s g j i n
n e l i e t . — Dy k o u w i e r g o a r t i c h ; t i m m e r h o u t . — Al i t h o u t , zooveel
d a t j o u t a k s j e , geschil, aanleiding tot hout als er is.— Al i t b o e r e f o l k k o m t
een rechtzaak. — As d e kij t o d j û r o p ' e n b a e n . — Al s y n l e a s k o d z j e
k o f t b i n n e , s i i k j e d e k e a p l j u e al- h i n i . — 't G o n g a l s y n l i b b e n s d a g e n
t y d a k s j e s , gezochte aanmerkingen om g o e d ! — A l l e m i n s k e n b i n n ' m y n
van den koop af te komen. — 1 k h a b b r o e r r e n . || E n d e h i e l e w r â l d m y n
a k s j e m e i d y k e a r e l h a w n , moeilijk- t h ú s . R. ind T.', 62«. — A l d e m i n -
heid, verschil omtrent handels- of geldza- s k e n , ah de menschen, die hier of daar zijn
ken. — D a t i s i n r a r e a k s j e , eene of, waarover men spreekt. — ' t l s a l l e
leelijke zaak. — D a t i s j u s t de a k s j e , w r â l d n e t , de heele wereld niet. Vgl.
de zwarigheid, het punt waar 't op aan- hiele wrâld. — Prov. A l l e b i g j i n i s
komt. Vgl. kwêsje.— IIy h e t y n 'è a k s j e s l i m , s e i d e b o e r , en h y w o e d e k o u
w e s t , heeft in ongelegenheid gezeten, ook b y d e s t i r t y n 'e h û s l û k e .

wumkes.nl
 AL.
— n. 't Me a l t a l t r o c h i n - o a r h i n -
n e , Forj. 1887, 42. — Dy i t a l a s h a e d
r e j e a r t , Fr. Jierb. 1833, 20. — M y n a l ,
rayii h e e c h s t e w i n s k op i e r d e . v.
BI., Bik. 8. — 't M o a t a l n e t om i n
d i e l f o r d j e r r e , Ib. 100.
11 a l , 't heelal. — M e i e k i e r d e en
a l f o r d w i n e . ld. T l , 174.
Y n a l l e n , over 't geheel. — D a t
s k e e l t y n a l l e n s a f o l i e n e t . — Op
' e k l a e i b i n n e de k i j y n a l l e n h w e t
m e a r m â n s k a s y n 'e W a l d e n . — W y
h a w w e i n b o e r k e r i j o m t r i n t as d i z -
z e ; y n a l l e n sa g r e a t h a s t n e t . —
D a t i s y n a l l e n , (in alle opzichten,) w o l
sa g o e d .
O n d e r a l l e n , onder allen, onder ande-
re. — D e r w i e r o n d e r a l l e n m a r i e n ,
d y 't y n 'e b e a m op d o a r s t . — On-
d e r a l l e n h a b b e de s t o a r j e s k r i u -
w e r s ús y e t t e i n s e t o p t e i k e n e f e n
M a r c u s A u r e l i u s , ld. IV, 182.
Dy k e a r e l s p r o n g m e i k l e a n en
a l y n 't w e t t e r . — M e i h û d en a l
f o r s l i n e . — D e t o a r t se m e i p i t e n
al g i e t út. — Mei s y n a l o a s j e i s hy
n e t t o f r e d e n , i e n f e n g o u d en a l .
Vgl. en dat. — P a n k o e k e n y n b û t e r e n
a l b a k t m e i e r n e t , pannekoeken nog
wel in boter gebakken lust hij niet. —
S e i s t d a t t s j i n m y ? en d a t d y n
m e m en a l l Zeg je mij dat, nog wel
je moeder ? Lex. 85, 92. Deze twee gezegden
ook dikwijls: y n b û t e r b a k t e n a l l e -
g e a r r e , — d y n m e m en a l l e g e a r r e .
M e i d a t a l , in 't noorden ook: m e i 't
a 1, nihfíominus, met dat al, niettegenstaande
dat. — K e n i n g e n , d y t o f j û r en t o
swird m a c h t i g e riken forwoestge
h a w w e , w i r cl e g r e a t n e a m d : m e i
d a t al b i n n e it m a r k r o a n d e boa-
l e n . Lex. 93. Zie alles.
adv. continenter, identidem, gedurig, aanhou-
dend. — H y k i n 't m a r n e t f o r j i t t e , h y
p r a e t 'er a l o e r . — D a t b e r n is a l m a r
t r o c h o a n 't s j a m p e r j e n . — H y r o a n
m a r a l t r o c h . Vgl. dehìele tiid troch.—As-
t e w i t s t e , d a t se í n r u d i c h s t e e d
hawwe, dêr nioatst hjar tige kaerd-
s j e ; a l k a e r elsje, a l k a e r d s j e , Roe-
ker (1832) I , .5. — Om h e e o h , a l om
h e e c h . v. d. M., Simmernaeht. — A l
wumkes.nl
23 AL.
g r e a t e r w a e r d it s k y n s e l . — Al he-
g e r en h e g e r k a e m d e f l o e d . — A l
p r a t e n d e k a m e n w y t o S n i t s . Vgl.
wei. — S a r o u n s e a l j i m m e r h i n n e , II
D e k r e a m m e n op e n {lel. V. BI., Vr.
Fr. IV, 110. — A l h i e l e n d a l n e t . Forj.
1886, 19.
A l m e i d e ('er, 'e) t i i d , mettertijd. Al
m e i ' e r t i i d k o m t it s p i l d o c h k l e a r .
— Prov. Al m e i 'e t i i d k o m t S ì m e n
y n 'e b r o e k e n E i n d e r t ú t 'e p a k -
k e n . Ook: ' a l n j o n k e l y t s e n ' .
A l h o , quantunipis, h o e . . . ook„Al h o
f o l i e j i l d er h e t , hy is d o c h n e t
l o k k i c h . — Al ho iiioai er p r a e t t e ,
ik l e a n d e h i m net.
A l n e i , prout, al naar. A l . n e i d a t (al
n e i 't) i t ú t f a l t .
A l t o , nimis, al te. — Al t o f o l i e
do o c h n e t . Lex. 91. — A l t o f o l i e i s
o n g e s o u n . — D a t is h w e t a l t o . . . ,
dat loopt in het buitensporige. — Ook : a 1 s-
t o , a l t e n - t o, z. d.
Alto-alto. Net a l t o - a l t o wêze =
n e t a l t o g o e d , licht ongesteld wezen;
ook: niet al te wel bij 't hoofd.
adv. jam, reeds. — I t i s a l l e t , i t i s
al oer t s i e n e n . — In g n a p p e k e a r e l
h e t er al w e s t , as in o a r k o m m e
se il. Lex. 90. — H y is a l s a f l u c h a s
i n s k y t b i j , as i n o a r f a i t h e t h y a l
l a n g l e i n . — A l t i d e n h i e se sa o m-
t o a r k e . — D i t b a r d e al do s e m a r
j u s t op i t s t ê d s h û s s i e t e n . R. indT. 1 ,
199. — Al n ó c h k o e k e f e n i e n d a e i ,
n o u h w e t oars. — Al i e r en b y t i i d
w i e r h y y n ' e s k r e p . — Ho g i e t it'?
11 g i e t al.
— Fra. s i / w e l , inderdaad. — H y s e i
f e n al. — D a ' s n e t . — Da's a l (âl). Vgl.
wol. — Ook d a ' s a l w i e r . Vgl. netwier.
— H a w a r , w o s t e it d w a e n , n e t as
(of) âl'? — N e t of a l , bij een paardekoop.
Ook: â l of äl. — I t m o a s t o a r s â l '
w ê z e , 't diende toch wel te gebeuren.
Al' sa. S o k k e m i n s k e n b i n n e lij-
er s. N o u , i t i s â l s a , dat is wel zoo. —
I k b í n t s j í n w i r d i c h dôf, e n m e i de
e a g e n h a 'k â l s a ' n l é s t , geen minder
last. — H a r m i s a 1 t i g e g r e a t (1 y t s ) ,
e n s y n b f o e r i s âl s a ' n r e u s (pyst).
— D a t is a l sa w i e r as i k P i t e r h j i t .
 ALA. 24 ALB.
— D e t l i k e t my âl' sa goed t a , lijkt d a t r i s g a u d w a e n , o n d o g e n s k e
me aannemelijker. — Dy n ij e k a s t l e i n s - j o n g e ? — Vgl. Matth. XXI, 28. — Ook:
f e i n t is âl' sa goed (beter) as syn a i o , alé.
f o a r g o n g e r . — I t is âl' sa goed by alaerm' of ala'rim, s. Hd. Lärm,
't wyfke yn 't b ê d to l i z z e n as yn alarm,drukte, gerucht. — Hè, bern! m e i t -
in s i g e r i c h b û t h ú s to b i g g e w e i t - sj e n e t sa'n a l a r i m , ik k i n 't oan
sjen,. — Ik woe âl sa Ij e af (liever) 'e h o l l e n e t i l t s t e a n . — H w e t is d ê r
r i d e as farre, —As ik myn h i e l e lib- in aria erm o a n ' e d o a r ! — H w e t
ben t r o c h 1 ij e n i o a s t e , w i e ' k â l s a ' m a k k e t dy k e a r e l in a l a e r m om
l j e a f d e a . — Ik woe âl sa l j e a f h i n g - n e a t . —• I t wie o a r s n e a t as in f a l s k
j e as k r i m p j a e n . — Ik m e i dy f e i n t a l a e r m . — Prov. I t m i n s t e r a p en
mer-ke h u l d e ? Ik woe â l ' s a Ij e af r ú t il j o u t i t m e a s t e a l a e r m út,
(wat onplezierigs; meest evenwel schert- A l a r u m , || A l a r u m , || De t r o m me
send . . :) d a t ik r y k w i e r , of zoo iets. s l a i t f a n S t a r u m : || S t a r u m l e i t s o
Ik woe a l s a l j e a f d a t «e m y , , sa' fier yn 't w e s t , || M e k u r e n ys in
d i e n e, en clan haalt de spreker zjjn hand s t u n k n e s t , || K o o l d u m ys in ênde-
langs zijn keel. Vgl. Ijeauwer. p u ° l , II W a e r k u m h e t in s t u m p e
al sa', 't Lik et my al sa' t a : 't is t u ° r , || De W i s k e l e i t 'r t w i s k e ||
al goed d a t de faem der wei is! — H y n l s p e n s p a n t de k r o a n II F a n
Ha jou g o e d e i e r a pp els? A l m o a i a l l e s t e d e n en d o r p e n skoan. Hl.
b e s t e , nog al heele goede.— Is dy m a n volksversje.
sa r y k as der fen b e a r d w i r d t ? Nou, "alaerm'je, v, Hd. Kinnen, leven maken.
hy is al ryk. — It m o a t al in g n a p p e H w e t a l a e r m j e dy b e r n d ê r op 'e
s p r e k k e r w ê z e , dy 't it in swjjer b r ê g g e ? Meest a l a e r m s l a e n , ií t-
f o r b e t t e r t . — B a e s , j y m o a s t e n my j a e n , m e i t s j e .
al g a u efkes s k e a r e . — I t d û r r e n e t "alaerm'klok, s. Fra. tousin, noodklok,
l a n g of d e r r o a n al in h e a l hon- brandklok. — Overdr. As in oar ris in
clert m i n s k e n to h e a p , R. ind T.1, 197«. m i s p a s d o c h t , h o e c h s t o u der sa yn-
— Hwa der al n e t i n s o b b e r y n ' e i e n e n n e t de a l a e r m k l o k oer to lie-
m û l e h e t ! — As ik it al d i e , wier d e n ! — J o n g e j a , de a l a e r m k l o k
't om h j a r , n e t om him, — W i e r 't k a e m er by to pas.
dSrom al n e t , d a n w i e r 't om h w a t albast', n. Hd. Alabazter, albast. — D a t
oars, dat net b e t t e r wier! k n o p k e l i k e t wol a l b a s t . Né, j a ,
Al'? (spr. íll), wel zoo? is't waar?! —Ik 't is nei m a k k e . — A H e b ast, Hett. Rym-
ha'r.1 foar fiven fen D a m w â l d nei kes. — Ook a l b a s t er (z. d.)
I k k e r w îi 1 cl west. Al? ja, toch waar ? albas'tene, adj., van albast, geaderd als
— Vgl. G. P„ Swealtsjcbl. 137. — As er albast. — Ook a l l e b a s t e n e , a l b a s t e r d ,
my soks b a k t e , scoe 'k it him g a u a l b a s t e r e en a l b a s t ren. — In a l b a s -
ôfleare. Al? .Ta, dou scbest h w e t ! t e n e k n i k k e r t , alikas. — Dy albas-
— conj. etiamai, al, hoewel, ofschoon. — t r e n f o a r h o l l e v. d. M. — Jou
Al scoe de kop er ôf, s o e b a d d e wol b r e i d is oars noch o a r s as in ní-
'k net. — Al k a e m er l e t , hy k i e m b a s t ' r e byld. G. J. I, 5.
dochs. Lex. 90, — W y romje op Kims- albae'ter, n. albast. — Dêr s t i e t dy
w e r t s G r e a t o P i e r , || Al w i e r 't ek g r e a t e , e e d l e kop II fen d ' a l d e
mar in boer, R. W., Blêdden (Lêsb,, 51). — f r y s k e m a s t e r ; | | d a t r j u c h t t e n frys-
G. J. 62, 64, 65, ke ljue dêr op || fen k l i n k k l e a r
ala'! (spr. alà!) interj. at/e, wjeãum, toe, w y t a 1 b a s t e r. Dr. E. Op 't standb. van G. J.
vooruit! Ne, h w e t soi 1 ik mei ú t g e a n . albidil', f. Hd. Ki'lUlev, albedil. — D a t
Ei, li't my m a r t h ú s b l i u w o ! Nou ast' h e t op a l l e s h w e t to s i z z e n : it is
m e i g i e s t e scil ik t r a k t o a r j e . Ala oars n e a t as in a l b i d i l .
den mar. Too, alii, foar út! — Ala albidrU', eg. bemoeial. — D a t fa nik e
hetti', o ar e scil ik dy! —Ala , woest kin nou sa h w e t r i n n e , hja d r i b b e l t

wumkes.nl
 ALB. 25
mar om en b i s k û r t a l l e s : it is sa'n
lytse albidril.
*al"bihâld, n. albehouder.—Mar h w ê r
nin m i n s k e ús s j o e h t , der s j o c h t
ús 't A l b i h â l d , v. d. V., Oerw. 15 (2S3).
•ârbihâlder, s. albehouder. Epk. 12.
al'bistel, s.. de albeschikking Gods, het
alles beschikkend noodlot. — Al k n i p e
s o a r g e n fel || B i r ê s t yn 't A l b i s t e l .
Meest evenwel eg. bestel-al, bedil-al. H.S.
Fr. Spr., 70. Dy ftlde K l a e s k e m o a i
is sa'n a l b i s t e l , , r o u n o m yn o m r e a g -
je. —Dy k e a r e l raoast in frommins-
ke w e s t ha; h w e t b i m o e i t sa'n al-
b i s t e l him mei it i t e n - s i e d e n en de
w a s k e r i j ? ! — Dou b i s t in a l b i s t e l ,
tegen een lastig, veeleischend meisje of kind.
't Is of wy yn in o a r e w r â l d oan-
l â n n e b i n n e , nou d a t l y t s a l b i s t e l
a c h t e r 'e b ê d s d o a r r e n l e i t . Vgl. áld-
bistel, Umocial.
al'blstjûr, s. albestuur. — Wy k i n n e
dêr Gods a l b i s t j û r yn o p m e r k e.
I t g o d l i k A l b i s t j û r , Hett. 'Rymkes,
90, — Hwa k i n it a l b i s t j û r b i g r i p e ?
R. ind. T.3. 243n.
Meest evenwel eg. — Myn w i i f i s sa'n
a l b i s t j û r , hja woe 't sa h a ! — I t
b o e r k j e n scoe mei dy h w e t w i r d e ||
as ik h j i r 't a l b i s t j û r n e t wier, v. d.
M., Hsfr. VIII, 278.
al'bistjûrder, s. albestuurder. — Hy is
dêr a a h w e t de al b i s t j û r d e r , b.v door
zijn geld in een dorp de hoogste autoriteit.
— D a t a l l e s wier i t w í r k fen 'e Al-
b i s t j û r d e r , Hsfr. VII, 98, — E l k e wraak-
oefening tsjin yens o e r h e a r e n . . .
is . . . o p s t â n t s j i n de A l b i s t j û r d e r .
ald. 103. — . . . t r o c h A l b i s t j û r d e r s
h&n, ald. III, 143.
aîbltwinger, s. albedwinger. — God
is de a l b ì t w i n g e r . — Alde N a p o l e o n
m i e n d e in a l b i t w i n g e r to w e z e n ,
mar yn R u s 1 â n w a e r d e r ' t wol oars
wys,
'al'biwåld, n. albestuur. — Hwêr op
min 't A l b i w â l d . . . b i d t en t a n k e t
for 't b i h â l d . v. d. V, Oerw. 13 (185),
album, n. Hd. Stammbuvh, album. —
Ik jooch h j a r . . . in a l b u m . . , en dêr
rayn nam me y n . . . mei in fors der
boppe, Hsfr. III, 136. Vgl. petnialbum.
wumkes.nl
ALD.
albumbledt'sje, n. albumblaadje, blad
uit een (poezie-)album. Vgl. Hsfr. III, 107.
âld, adj. vattin, senescens, oud. — â l d ,
â l d e r , â l d s t . Hl. a e l d , è " 1 d e r , e,l 1 s t.
Schierm. ald of aald. — Dongdln. ò'd,
zooals meest algemeen. Verder Oostelijk en
in Tietj. <5''d, waar -âl- algemeen zoodanig
of biana zelfs als 6", uitgesproken wordt.
Zoh. o ld. Zwestel. meer a°d. noordfr. û - 1 ,
é 1 e r , é 1 s t.
[âld: vooral in samenstellingen; 't blijft
ook onveranderd in koppelingen, die min of
meer de beteekenis van samenstellingen heb-
ben : ald g a t , âld g r o u n , âld tea-
p e r t , âld s w a b b e r t , âld b o e r , â l d
r ò t , âld û l e , âld f e i n t , âld f a e m ,
âld t e s t , âld r o e k , âld n e s t , enz.
âld Jan-om, âld K1 a e s-o m!]
De â l d e m e m , ftlde b l e i , in âld (e)
t a n g e , - de â l d e w y n , in âlde man.
— Fen it âld j i e r yn ' t n j j s i t t e . —
I t b r e a is sa âld as de wei (nei Je-
ruzelim).
Ho âld is d a t b e r n ? — De s k o u w e
t e a p e r t s s o n g e n || De â l d e l a n g e
team, R. ind T.\ 18a. — T w i g e n lít i n
â l d e s t a m m e . Halb. — de â l d e Frie-
zen, — in â l d e s ê g e , —de â l d e b i e r -
s a l m e n , — de â l d e l e a r e , — â l d e
k o s t , âld s u l v e r , âld p a s l e i n , jou
â l d e spy-lfeint. Hsfr. VII, 192. — A l d e
Maeije, 12 Mei, — â l d e A l l e r h e l j e n ,
12 November, naar ouden styl (de Juliaan-
sche tijdrekening), het begin der maand Mei
en Allerheiligendag. Lex. 82. — Ik forfar
t w i s k e n Ald en njj.
In â l d e Fries, Zie âlãfria. — Hy
g a p p e . . . a s i n âld h y n z e r. R. ind
T. 15«. — Ho âld is de s i n n e ? Hoe
laat is het?
Jou ús dêr ta in f r o m m e sin,
d a t wy f l i t i c h yn ús w i r k b i n n e .
en by â l d e ljue om s i z z e n j a n e . —
Moarnsgebetke, R. ind, T,1 224. — Prov.
Alde k l e a n dy m o a n j e net. —
Prov. Ald j i l d , Md h e a , -âld b r e a ,
s t i e t yen wol to s t e a , — kom me
n i m m e n n e t t o s k e a. Burm. — Nu:
A1 d j i 1 cl, Ald (overjaarsch) » p o k, Alde
turf, â l d h e a , en som» er bvj: â l d e
tsiis. Het ecrirte had men 'e ft er 't lin-
nen', het tweede inde 'spek kis te'. Thans
 ALI>. 26 ALDA.
komt dit in Friesland weinig meer voor: ] â l d s e i n , hem ernstig en gestreng de waar-
turf- en hooi-voorraad voor langer dan een I heid gezegd. — De s o l d a t e n g y n g e n
jaar nog wel. A i d (rogge)b r e a , dat in d e r â l d fit, vochten als woedenden. — It
den winter nog al lang goed blijft, kwam g i e t d e r â l d ú t , flink. — In denzelfden
den boeren in 't Waterland goed te pas in zin is ook ' â l d e r w e t s k ' in gebruik. Lex.
een ' k w a k k e l w i n t e r . (W. D.) — Prov. 76. — Vgl. sl-ou.
Op â l d i i s f r i e s t i t fûl. K g . : van a l d e r - â l d s t , alleroudst. — J a n s e i t :
een vrijerij die uit geweest is: dan wordt j o n g e f r o u l j u e h a ' k l j e a v e r as â l d e ,
't meest trouwen! Ook als iemand den m a r f e n w y n e n s e g a r e n b i n n e d e
vorigen dag dronken geweest is en weer a l d e r - â l d s t e d e b e s t e .
begint. — N e a m s t m y â l d ? D e d i v e l â l d , n. de oude (de moeder, voornamelijk
i s â l d . — I t s c i l d y â l d n e t f r e g e bij dieren), pi. â l d e n . — Ook: 'de â l d e ' ,
w i r d e , h w e t k l e a n as t e j o n g d r o e - z. d. — I t â l d i s s w a r t en 't j o n g i s
g e n h e s t e . — Prov. Dy 't n e t â l d w y t . Lex. 76. — D e r s c i l w o l i n g o e d
w i r d e w o l m o a t h i m j o n g h i n g j e â l d ú t w a e c h s e . Burm. — S o k â l d s o k
l i t t e . — Ho â l d e r h o g e k k e r . —Prov. j o n g , de kinderen gelijken in geaardheid
D e â l d s t e m o a t d e w i i s t e w ê z e . hun ouders. — Prov. B e t t e r i n g o e d
Prov. I t w i r d t e a r n s t , d ê r k o m m e â l d a s i n k w e a j o n g . — K w e a â l d ,
d e â l d e w i v e n o a n , ningere incipit, het k w e a j o n g .
begint te sneeuwen. De â l d e w i v e n Dy j o n g e s m o o k t as in âld. — Hy
b i n n e o a n 't b ê d m e i t s j e n , s k o d s j e d o c h t i n w i r d as i n â l d . — H y i s a l
i t b ê d û t , d e f e a r r e n s t o u w e d e r s a t r o c h w i i s , h y k i n 't i n â l d t o
n e i (út), 't sneeuwt. — D y fa em w i r d t r i e d e n j a e n . — I n d i n g as i n â l d ,
t o â l d y n 'e k o k e n , heeft zoolang bij een jong zoo groot .(bijna) als een volwassen
dezelfde menschen gediend dat zij te aan- dier. Ook spreekwoordelijk van een ander
matigend wordt, — H y k i n d e r w o l â l d voorwerp, dat bijzonder groot in zijn soort
m e i w i r d e , heeft een blijvend lichamelijk is — Een jonge moeder toonde haar zeer
ongemak, dat wel lastig is, maar het gestel voordeelig kind van nauwelijks drie weken
niet spoedig ondermijnt. En van een, die een aan een boerin. Deze riep in verbazing uit:
gemakkelyk leventje heeft. H y k i n d e r H w e t i n s k o a n d e r b e r n ! d a t i s i n
w o l â l d b y w i r d e , van iemand, die lang d i n g a s i n â l d ! Dat laatste beviel der
met een en hetzelfde werk bezig is. — H y moeder niet bijzonder.
h e t d o â l d s t e b r i e v e n , heeft den voor- Hl. ook vooral de moeder. H e t s u e d i t
rang om zijn anciënniteit; bij vrijerij vooral. a e l d i r f a n s i z z e ' ?
— Y n â l d e e a r n s t , ernstig gemeend. — â l d ' â c h t i c h , adj. Hd. ältlich, oudachtig,
G e k h e i d w i r d t w o l r i s â l d e e a r n s t , oud uitziend (meest van personen). Lex. 81.
lichtzinnig doen wordt wel eens leelijke ernst. — I n j o n g m i n s k e k i n w o l r i s â l d -
B y á 1 d s , olim, oudtijds. By â l d s w i e r a c h t i c h w ê z e , e n i e n d y o p j i e r r e n
't i n g r e a t w o n d e r a s i n e z e l p r a e t - i s w o l j e u c h l i k . — I n â l d a c h t i c h
t e. n o u i s ' t i n g r e a t w o n d e r a s i n m a n , m i n s k e , (man, vrouw die al op
ezel him s t i l h â l d t . jaren is), m a n t s j e . — D ê r j i n s e n
F en â l d s , antiquìtus, van vroeger af. y n d a t â l d a c h t i c h s p i l t s j e w e n -
D a t h e t f e n â l d s a l t i t e n a l sa w e s t , n e t S t e f f e n k o a t e r b o e r . — Âld-
dy ' t r i d e w o l , m o a t s j e n , d a t er a c h t i c h w e z e n , gezicht. — A1 d a c h -
h y n s d e r en w e i n k r i g e t . t i g stik pompier. — In â l d a c h t i c h
— adv. immoäerate, vehementcr, uitermate, h û s . — I n â l d a c h t i c h b i s t e k . Vgl.
buitengewoon, hevig, geweldig. — H j a is ûldsk.
â l d s l i m , d a t s i z i k d y , zij is buiten- â l d a e d l i k , adj. oudadellijk. — U s l â n -
gewoon slim, dat verzeker ik je. — â l d h e a r r e w i e r ù t i n â l d a e d l i k s l a c h -
o n d o g e n s k . — Dou h e s t d e r â l d te. — In â l d a e d l i k w a p e n , h ú s ,
h w e t o a n d i e n , je hebt aan tafel flink 1 a e c h , i n a 1 d a ed 1 i k e n a m m e, s t i n s .
je best gedaan. — I k h a b i t h i m r i s Meer gebruikt dan a e d l i k , z. d.

wumkes.nl
 ALDB.
â l d b a e r c h ' , s. een varken (meest van één
jaar oud), dat biggen heeft gehad. D y
b o e r h a t n o c h t w a â 1 d - b a e r g e n en
i e n b i g g e o p 't h o k . — Vgl. spalling.
— H y g n o a r r e t a s in â l d b a e r c h ,
vooral van oude menschen; zoo ook : H y i s
sa n i j s g j i r r i c h a s i n â l d b a e r c h . —
Hy h a t in s i n as in â l d b a e r c h .
â l d b a i t ' s j e , Doniawerstal. Zie ielreager.
â l d b a k k e n , adj. Hd. altbacl-en, hollan-
disme in de steden, Heerenveen, Beetster-
zwaag, Hind. (voor 'â 1 d'). — â l d b a k k e n
bolle! — âld b a k k e n njjspraetsjes!
Ook: i n â l d b a k k e n t s j e r k e , t o e r ,
h û s ; en i n n ij b a k k e n e. N e s t in
t r i t i c h j i e r w i e r in f o r d e k t e w e i n
in m o a i r y d t ú c h , m a r n o u is ' t i n
â l d b a k k e n ding.
. "âldbak'ker, m. oudbakker. 't Is i n
â l d b a k k e r , d y 't n o u r i n t e n i e r r e t .
â l d b a r ' g e s p e k , n. spek van een ' â l d -
b a e r c h ' . — Sa t r j i m m i c h a s â l d b a r -
g e s p e k. Verg. spallingspek.
â l d b e p ' k e , f. oudmoedertje.
âldbistel', n. oude zorg (vrouw); ook een
meisje dat reeds als kind blijken geeft van
nauwlettendheid en vooral van neuswijs-
heid , noemt men schertsend zoo. H w e t
i n â l d n e s t , n e t ? ! h w e t in â l d b i -
s t e l ! tie albistel. Vgl. âldfornìm.
âldboer', m. oudboer, tegenover de jon-
gere huisgenooten, ook eernaam van een oud-
boer , als hij renteniert. — D e â l d b o e r
en de n ij b o e r k o e n e i t o e r d e t a k -
s a e s j e l a n g n e t i e n s w i r d e . — Vgl.
R. ind T.9, 8*. — N o u 't d e s o a n n e n
g r e a t b i n n e , b i m o e i t de â l d b o e r
h i m n e t f o l i e m e a r m e i i t s p i l . — De
j o n g e l j u e w e n j e n o u o p 'e p l e a t s ,
en de â l d b o e r j o u t h i m s t i l y n 'e
b û r r e n d e l . — Dy j o n g e i s k r e k t
s a ' n â l d b o e r , zoo kan hij als een be-
jaarde boer redeneeren.
âldboerin'ne (in 't noorden), f. Zie
ãläfroit.
âldbret', n. en f. oude feeks. — D a t
w i i f f û t e r t a l t y t op 'e f a m m e n o m ;
't i s i n n i j s g j i r r i c h en o n g e m a k l i k
â l d b r e t . — Zie fekke.
â l d d o ' m e n y , m. bejaarde predikant. —
De â l d d o m e n y is ú t p o s t u o r : n o u
w i r d t er s n e i n n e t l e a r d .
wumkes.nl
2T ALDE,
Ook rustend predikant. Us â l d d o m e n y
en de nije k i n n e a e r d i c h m e i i n - o a r
o e r w e i. Vgl. mjirkes.
† â l d e , s. aetas, leeftijd, ouderdom. Hl.
èiil c l. — Duur van den dag. T û z e n j i e r
i s b y jo m i n as de â l d e fen ' e j i s -
t e r e d e i . G. J., 123. Lex. 82. Halb. in
G. J. Ook j i e ld e hij G. J. — Zie âl-
dens.
â l d e , d e —, eg. parens, de oude , vader
of moeder. — S c o e d e â l d e s y í i d o c h -
t e r o a n m y t a w i i f j a e n w o 11 e ? —
De â l d e l i t h i m s a g a u n e t b i f l a p -
pe. — M y n â l d e w o l 't n e t lij e!
Bij schippers: d e â l d e , schipper, kap-
tein, i s n e t o a n b o a r d . Hl. a e l d e .
â l d e , eg. vriend, maat, kameraad, vooral
als aanspraak schertsend, vriendelijk, harte-
lijk, vleiend. — E i , d a t f l o u s t e , â l d e .
— Soa N y n k e , h a t J a n S n e i n t o j o u n
b y d y w e s t ? . . N é â l d e , o, o, sa f i e r
mis! — Kom, â l d e , ik scil dy efkes
h e l p e. N é â l d e , d a t h o e c h t n e t
hear! — Ik mien i t t i g e goed mei
dy, â l d e ! — K e e s , â l d e , w o l l e wy
n o u t o g e a r r e h w e t b o a r t s j e ? — Hl.
heel veel, ook 'beetnemend': a e l d e . D e i
a e l d e ! ho g e e t i t m e i d i ? H e r k r i s
a e l d e , d u m u s t m i n o n a e t fe'flò-
w e! — Ook ouders wel tegen de kinders.
En tegen paarden: t o , h o u â l d e . Vooral
te Dokkum ' o u d e ' ; daarom in Leeuw, half
gekaanstekend „dokkumer-oude, jú!" —
Vgl. boeke , buit, heite , hertsje, miich , keu-
ning, keuninkje, maet, faer. — Man en
vrouw noemen elkaar vaak â l d e . — J a n
s e i t s j i n 't w i i f : o c h â l d e || h w e t
h a t dy h o u n h j i r w â d d e . — N a c h t ,
â l d e ! — In Leeuw, tusschen man en vrouw,
vrijer en vrijster: o u d t s j e . — In de kleine
steden en ook op hetBildt: o u d e en o u w e .
— Vgl. baes, frou.
I k s c i l d y a l t y d h j i t t e â l d e , ik zal
altijd lief tegen je zijn. Alth. 70.
âldedei', s. senectm, ouderdom. — 11 s i t
m y t i g e y n 'e r ê c h (yn 't k r ú s , y n 'e
s k o n k e n ) , 't s c i l d e â l d e d e i w o l
wêze. — De â l d e d e i d o c h t i t h i m ,
komt met gebreken. — De â l d e d e i for-
j i t . R. ind T.3, 22\ 198".
â l d e f a e r ' (triv.), m. vader, ter verduide-
lijking van ' â l d e ' == vader en moeder. —
 ALDE. : !8
D y n â l d e ' ? J a , m y n â l d e f ' a e r . — Zie
âldemoer.
â l d e g r e l ' d e , s. op de klei: oudweiland,
nu in bouwland omgezet. — In de Wouden
ook oud weiland, sedert lang. — D e f'jou-
w e r e â l d e g r e i d e en d e s e i z e nije-
g r e i d e o e r 'e d y k h e a r r e e k b y d e
p l e a t s . — Vgl. åldlân.
â l d e h e i t ' , m. in denzelfden zin als â 1 d e-
f a e r , doch heet meer 'beschaafd' dan
dit.
A l d e h o u , s. Oldehove, de alleenstaande
toren van de sedert lang afgebroken St. Vi-
tus-kerk te Leeuwarden. — Vgl. evenwel
Teg. Staat I I I , 190. - D e A l d e h o u is
o p in k o a l s b l ê d o a n d r i u w e n k o m d ,
oud sechje. — D a t s t i e t sa f ê s t a s d e
A l d e h o u . — D a t i s i n d i n g a s d e Al-
d e h o u , lomp, groot, — I n f a e m sa g r o u
II a s d ' A l d e h o u . — H y is i n P i t e r
A l d e h o u , grove, lompe kerel. — I n
k l o n t s j e k r i g e ik as de A l d e h o u . —
H y w i e sa d r o n k e n , d a t e r d e A l d e -
h o u for i n p i i p - ú t p l u z e r o a n s e a c h ,
— D e A l d e h o u || i s i n h e e c h g e b o u ;
II j o u s t m y i n s t û r || d e n s p r i n g
i k e r o e r , over den stuiver welteverstaan;
— kinderaardigheid.—F en w i l l e s c o e 'k
w o l o e r d ' A l d e h o u s p r i n g e. — To-
b a k f e n 'e A l d e h o u , met de prent van
de Aldehou op den papieren zak. Vgl. wite
bears-tobak.
— â l d e h o u s t e r , adj. I t â l d e h o u -
s t e r t s j e r k h ô f . — H y s t i e t op h i m
s e l s a s d e â l d e h o u s t e v t o e r , hij volgt
zjjn eigen hoofd, stoort zieh aan niemand.
Lex. 79. — H y h a t i n n o a s a s d e ftlde-
h o u s t e r toer.
å l d e j o n ' g e , (voc.)m. Engl. oldfellow, amice!
S o a , â l d e j o n g e , h o g i e t it'? y e t
s o u n ? — Vgl. åldjonge.
á l d e k l o a n ' j e , s. eau de Cologne. — F o r
in s t û r â l d e k l o a n j e ? Foarftlâlde,
f r e g e de j o n g e ! — Yn K e u l e n s k r o b -
j e se cl e s t r i e t t e n m e i â l d e k l o a n j e ,
met Keulseh water nl. — Schertsend â l d e
k l o n g e l s , letterlek oude prullen. — I t
r u k t n e i â l d e k l o n g e l s , z. d.
à l d e m e m ' , f. aeta, grootmoeder. ld.
IX, 68. — Ook o a r r e m e n i of o a r r e ,
Algemeen is b e p p e, z. d.
â l d e m o e r ' , Hl. f, ««.(«, grootmoeder, H i
wumkes.nl
ALDE.
l i k e t s p r e k k e n d op s y n â l d e m o e r .
Vg). âldmoar.
't Beteekent algemeen ook moeder, ter
verduidelijking van â l d e ; zie aldefaer.
Anders bijna alleen digttus medina, de
middelste vinger, in de kinderwereld. Lex.
894. — L y t s e p i n k , g o u d e n r i n g , âl-
d e m o e r.p o a t s j e s 1 i k k e r, 1 u z ek n i p p e r.
â l ' d e n , pi. majorcs, voorouders. — D a t
folk d a t w i e r e n 'ús â l d e n , w i e r e n
frije F r i e z e n . P. J. T., Fy Lútsen 10.
— A l d e n en a f f e a r s , Halb. Matth. V ,
27, 33. — Zie ålder.
Ook ouders. — D ê r w a e r d e n d e j o n g e
s y n â l d e n op f o r s o c h t . S, K. F., Mear-
kes, 14.
a l - d e n - b 1 i k s e m , -b 1 i k s e k a t e r , - b l i k -
s l a g e r , -deale, - d i v e k a t e r , -divel,
-donder, -donderkater, -wearlich,
enz,; zie op de Enkelwoorden.
a l ' d e n - d e l , s. quotidie, al den dag. —
L o u p o s t r i n d e r m o a t a l d e n d e i w er-
o a n a c h t u r e n op fo e t t e n w ê z e . —
D a t is h w e t o a r s (mear) as k o m - a l -
d e n - d e i , dan wat alledaags,
åld'-en-fersk', n. eaud'Anvers. — A l d -
e n - f e r s k r y m t n e t , m a r 't r u k t g o e d .
âl'den-ien, eg., een oude. — Dy j a s
d a ' s i n â l d e n - i e n , Eggl. an old one. —
Dy j o n g e , d ê r s t i k e t i n â l d e n - i e n
y n , dat is een leepe jongen. — S a ' n ro-
m e r f o l , d a ' s e k i n 111 d e n - i e n j ook:
hy k r i g e m a r ien, m a r in âlden-ien.
â l ' d e n s , s. aetas, ouderdom, leeftijd. D e
l i l d e n s d o c h t s o m s in b u l t e o a n in
fr o ii m i n s k e, een vrouw of meisje kan in
een paar jaar nog al wat veranderen; er op
achteruitgaan. — W y b i n n o l i k e r n ò c h
f e n d e s e l d e â l d e n s , van gelijken ouder-
dom. — H y is f a n m y n â l d e n s ( j i e r -
r e n , z, d.) — D e â l d e n s f o e i m y n e t
ôf, van een persoon of zaak. — Dat h û s
is f e n â l d e n s o m f â l l e n . — O a n 'e
r i n g e n y n ' t h o u t k i n m i n de â l d e n s
w i t e . Lex. 81. Hl. è a l d .
å l d e r (hier en daar), s. leeftijd. Wy
b i n n e fen ien â l d e r .
å l d e r , eg. pareus, een der ouders, pi.
â 1 d e r s en â l d e n . z. d. Noordfr. a 1 e r n.
— Prov. I e n ftlder k i n b e t t e r s e i s
b e r n o n d e r h â l d e as seis b e r n i e n
â l d e r . — I n â l d e r h e t a l g a n s p i e-
 ALDE. •29
l e n m e i de b e r n . — Yn i t l y t s e d o a r p
T e r k a p l e || S t o e a l e a r ús â l d e r s
h û s , R. ind T.a, 1986. - F e n â l d e r t a
â l d e r h e t d i s s e p l e a t s n o u a l o e r de
h o n d e r t j i e r y n ús f a m y l j e w e s t . —
A i d e r s en b e r n .
Hl. è " l d e r s, z. d.
a l d e r - (spr. a l d e r - ; oostelijk meer;
westelijk soms zelfs ò " d e r . Engl. alder-,
Hd. aller, versterkend voorvoegsel, bij adj.
en adv. in den superlatief. — Ook wel al-
1 e r (spr. a l l e r , soms á l l e r). Zoo zegt
men bijv. wel a l l e r d e g e n s t. Meest
a l d e r - , als men de sterkste klemtoon op
al- legt. Het accent staat soms op 't adjec-
tief, soms op 't prefix.
Soms wordt 't adj. in deze samenstelling
alleen praedicatief gebruikt. Voor 't mee-
rendeel wordt 't adv. er mee versterkt; vaak
alleen 't adv. dat bij 't werkw. staat.
Bij de verschillende adjectiva is opgegeven
of ze er in den regel wel mee samengesteld
worden. De eigenaardige volgen hier. Ter
onderscheiding van de woorden, met â l d e r
saamgesteld, worden die met a l d e r - door
een koppebteeken verbonden
[ a l l e r - , Oudfr. allera-, gen. plur. om-
nium , van allen].
al'der-al'der-, als extra-versterking bij
adj. en adv. vaak gevoegd.
a l d e r - a l ' d e r s t e , adj. alleraller. — D o n
b i s t m y n a l d e r - a l d e r s t e l zegt een
moeder tegen haar kind. — S j u c h T r y n ,
d ê r g i e t d y n a l d e r - a l d e r s t e (haar
vrijer) h i n n e ! R i n n e i d e p o m p ! zegt
Tryn.
a l d e r - b a l d e r m i n s t e , adj. het allei-
aller-minste. — H w e t i s 't a l d e r b a l d e r -
m i n s t e f a k ? J. S., Katech. 11, fr. 48.
— D i t b i n n e d o c h s a l d e r b a l der-
m i n s t e i e r a p p e l s , s w i e t en g l e i as
sp-ek, — [Zie -bald-).
a l d e r - d e ' g e n s t , (meer in 't westen en
zuiden), adj. & adv. waarachtig, wat meer
is. Ook Stadfr., behalve in Leeuwarden. —
I n a l d e r d e g e n s t e ( b e s t e ) j o n g e , Zh.
— Us b û r l j u e , d y 't n o a i t f o r s i i k
krije, h a w w e a l d e r d e g e n s t g a s t e n
k r i g e . — Do 'k l a n g l e s t e n b y m y n
â l d e n to M o l k w a r k a e m , s e i ú s m e m :
d ê r is a l d e r d e g e n s t d y g r e a t e j o n -
g e. — Zie ahlertigenst, allerdigerst.
wumkes.nl
ALDE.
alder-dier'Toerst, adv. atrocìter, erg. —
AI d e r d i e r b e r s t sûpe, flokke, der
ú t s j e n . Ook a l d e r d i e r l i k s t .
a l d e r - d i ' g e r s t , (Bergum e. a.) adv. wat
meer is. — I k w a e r d d ê r a l d e r d i g e r a t ,
tot mijn verwondering, t i g e o n t h o l l e . —
H y m i e n d e a l d e r d i g e r a t . . . dat ien
fen de f r o u l j u e . . . h i m f r j e o n l i k
o a n g 1 i m k e. S. K. F., Mearkes 34. Vgl.
alderdegenst.
â l d e r - d y k s t ' , Oostdongdl. adv. Engl. espe-
cialli/, vooral. — H j a f r e g e n o c h w o l
sa â l d e r d y k s t n e i d y !
â l d e r d o m , s. aetas, senectus, leeftijd,
ouderdom. Lex. 82. — F o r d e â l d e r d o m
binne gjin k r û d e n woechsen. — Ik
b i n a l t y d b y 't f o r s t il n t r o c h r e k -
k e , s e i i n a l d b o e r ; do 'k j o n g w i e ,
s i e t i t y n 'e â l d e r d o m , en n o u 'k
â l d b i n , s i t i t y n 'e j e u g d . — D e n
b r o u t d e j e u g d d y g j i n g e k l e i , ||
E n h e s t e in f l e u r i g e â l d e r d o m . —
Zie âldedei.
a l d e r - f o r g r i e ' m e n d s t , adv. door alles
heen. — Hy w i e a l d e r f o r g r i e m e n d s t
f e n 1 i 1 k e n s.
â l d e r g e w o a n ' t e , adv. naar ouder ge-
woonte, ld. IV, 50. Zie âlderwenst.
* â l d e r g r êf, n, oudergraf.
a l d e r h â n n e , adj. omnigeniis, varius,
allerhande, onderscheiden, verschillend.
Alderhânne grappen, praetsjes,
g û d , r e a u , a l d e r h â n n e f o l k , niin-
sken. — P a b e i s t i g e b i r e i s g e , hy
h e t op a l d e r h â n n e p l a k k e n w e s t .
— I t k i n op a l d e r h â n n e m e n e a r e n .
— A l d e r h â n n e s o a r t e fen b i s t e n ,
h i n n e n , a p e l s , gûd. — Hy k r i g e
alderhânne soarten, bihalvenlyt-
s e, nl. slagen, hij werd omraak afgeran-
seld.
— s. suikergebak in koekjes van aller-
handen vorm. Bij boerevisites na de thee,
voor de koffie, bij 't slokje, marsepein-
klompjes bij voorkeur. En d a n is in
p o u n a l d e r h â n n e n o u n e a t . — Zie
alderlei.
A l d e r h e e o h s t e , m. Siimmus, de Aller-
hoogste , God. — Zie- verder heech.
Alder-, aller-hel'jen, (spr. a l d e r - , h i e r
en daar vooral in 't westen â 1 (d) e r-; in
de noordoostel. Wouden ook o ,ll d e r), -hel-
 ALDE. 30
l i ( n ) g e n (in de noordoosthelft), -hilligen
(Wouden, Opsterland), - h e i l j e n (Boznm
ca.), - h e i l i g e n (ook westelijk) Eng), alìhaì-
loivs, Fra. Toussain†, Allerheiligen: nij- 1
November, âld- 12 November. Ook bij
de Onroomschen bekend, als de dag waarop
volgens een overoud gebruik huur of pacht
moet betaald worden; en de dienstboden
uit hun dienst gaan — A l d e r h e l j e n
k o m m e d e kij o p 'e s t a l . — Op A l d e r -
h i l l i g e n g e a n i n b u l t e ú t 'e W a l -
den n e i D o k k u m , d a t s k y n t in âld
g e b r û k t o w e z e n . — Zie bij âld.
â l ' d e r h e r t , s. ouderhart.
* a l ' d e r h o n k , s. de ouderlijke woning. —
H e a r , d j û r s t e soan, ei, h e a r myn
l j u e n t s j e n , || E n b l i û w d y n â l d er-
h o n k n e i b y . ld. XIII, 5. Zie honk.
â l ' d e r h û s (vooral zuidoostelijk), n. ouder-
huis, de ouderlijke woning. — 'k H o o p j e
n e i i n m a n n i c h j i e r e n || B i n ' k y n
't â l d e r h û s w e r o m , 8. K. F., Earder-Let-
ter, 25. — Ook â l d e r s h ú s Vgl. R. ind
T.2, 103*. — A. B., Doarpke. — Forj. 1879.
* â r d e r l â h , s. pat r ia, vaderland. — D i t
b r o c h t j o u y n iis â l d e r l â n . Fr. Jierb.
I , 23.
al'derlei (Noh. vooral), adj. allerlei. —
A l d e r l e i j e s k y n s e l s , R. ind T.1, 120 ( .
— A1 d e r 1 e i g e d o c h m e i i n - o a r. —
Meer algem. is a l d e r h a n n e .
— s. allerlei, suikergebak. — S a p e s û p t
en s y n w i i f f r e t b y de d e i l a n s ad-
d e r 1 e i. — J o u m y h w e t d i í m k e s e n
e k h w e t a l d e r l e i . Zie alderhanne.
â r d e r l i k , adj. Hd. ätterìich, ouderlijk.
Hl. a a l d e r l i k (hús). Hsfr. I V , 23. —
â l d e r l i k h û s s t é , E. ind T.2, 10.3«. —
Sw. 1885, 50.
â l ' d e r l i n g , s. presbijter, ouderling dei-
kerk, gemeente. — Do 't d e d o m e n y en
de â l d e r l i n g h j a r de t y n g e brocli-
t e n , d a t h j a r m a n m e i m a n en m u s
f o a r H e i g e l â n f o r g i e n w i e r . R. ind
T.\ 326. Hl. a a l d e r l i n g .
Iron. S t i l h e i t e , j i m m e h e i t e h e i t
i s â l d e r l i n g (en jij bent maar een jon-
getje) h y m o a t i t w o l w i t t e .
"âl'derlingskip', s. presbi/teratus, ouder-
lingschap. Hsfr. X t t I , 147.
à l ' d e r l j e a f d e „ s. ouderliefde. A1 d e r-
1 j e a f d e f o r j o u t a l l e s. —- D e â 1 d e r-
wumkes.nl
ALDE.
l j o a f d e is d r e e eh en d j û r . ld. VIII,
92.
â l ' d e r l o a s , adj. Hd. rerwaist, ouder-
loos. Lex. 82. — I n â l d e r l o a s w e e s k e.
â l ' d e r m a n , s. senior, de oudste. H y is
â l d er m a n , van iemand die in een gezel-
schap of bij een werk de meeste ervaring
heeft. — H y w i e r â l d e r m a n (in 't ge-
zelschap) en m o a s t w i z e r w e s t h a . —
T s j i n m y a s â l d e r m a n h e a r stou g j i n
w i z e p r a e t s j e s t o h a b b e n , tegen
iemand van mijn jaren behoor je als
groote jongen geen neuswijze praatjes te
maken.
In de 15c en 16° eeuw het hoofd van een
stad.
Ouderling, oudste, bestuurder bij het
Israëlitische volk, d e h a e d p r e e s t e r s en
d e â l d e r m a n n e n , senioren (Vuig.), de
overpriesters en de ouderlingen. Halb., Matth.
XXVII, 3.
â l d e r n ô c h ' , adj. oud genoeg, te oud.
'k B i n â l d e r n ô c h , j a , 't w i r d t m y n
t i i d )i Ás 't i e n k e a r w êz e s c i l . Ahn.
12". — I k h a b o a r s w o l h w e t s i n
o a n d a t h y n s d e r , m a r 't i s m y â l -
d e r n ô c h.
W y h a b b e fjïrtich b i s t e n op, d y
't â l d e r n ô c h b i n n e, die melk geven ,
of binnenkort zullen geven.
âl'ders-erf, n. ouderlijk erfgoed. — 01-
fert het o a n â l d e r s e r f m e i b r o e h t
njuggentsien hondert g o u n e en
s e i s p o u n s m i e t b è s t f i n 1 â n. R. ind
T.'\ 45". — D. H. Alders, 2. — D o u w e
w i i f h i e fen h j a r á l d e r s e r f t r i t i c h
t û z e n g o u n e . — Dy s u l v e r e n k o p
d ê r ha ' k i n s i n by, d a t i s âlders-
erf. — Ibid. 120: â l d e r s erf. — Al d e r s -
erf, ho g r e a t , h o g o e d , jj m e i b y
e i g e n w i n s t n e t 1 y k j e; il 't m o a i s t e
1 â n , m a r s o n d e r w i r k, || m o a t f o r
e i g e n s k e p p i n g w y k j e , v. BI., Opkomst
van Dragten, 34.
a l d e r - t i ' g e n s t , adv. Hd. tcahrlich, wer-
kelijk. — D o m e n y k a e m e r a l d e r t i -
g e n s t e k y e t by. Ook: bizonder, ' t i g e
b y t i g e'. — I k w a e r d d ê r a l l e r t i -
g e n s t o n t h e l l e , 'tige by tige.' Dat
w i r d t in b e r n e f e e s t fen b i l a n g ,
d e r k o m t a 11 e r t i g e n s t , om het zoo
luisterrijk mogelijk te maken , e k fj ú r w i r k
 ALDE. 31
b y . — As i k a l l e r t i g e n s t y n 'e t s j er-
ke b i n . W. Gribb., 8. Zie atderäégenst.
â l d e r w e n s t ' , äe more, ouder gewoonte.
— Vgl. Hfr. V I , 516. H y h i e n e i âl-
d e r w e n s t w e r in s t i k yn'e kraecli.
— H y d i e d a t ú t â l d e r w e n s t , omdat
hij het zoo gewoon was te doen. — Ook
âldergewoante.
â l d e r w e t s k ' , adj. & adv. antiquus, cehe-
mens, ouderwetsch, oudmodisch, naar ouden
trant; ook onmatig, buitengewoon, hevig.
Hl. a a l d e r w e t s .
In â l d e r w e t s k m a n , wiif; âlder-
w e t s k e l j u e , die zich aan oude gewoon-
ten houden, a l d e r w e t s k e d r a c h t . —
In â l d e r w e t s k e a r y s d e r , f a i t o n n e .
— Â l d e r w e t s k p o s l e i n . — W i ar da-
s t a t e to f i o n t u m w i e r in t i g e â l d e r -
wetsk hûs! — Alderwetske letters,
Hsfr. I I I , 36.
In a l d e r w e t s k e s i m m e r , w i n t e r ,
aanhoudend en streng. — I n â l d e r w e t s k
s t i k y n 'e k r a g e . — D e l o e b i s k r i g e
in â l d e r w e t s k w â n b r u i j e n . Lex. 76.
D a t g i e t op s y n â l d e r w e t s k n o c h .
— Âlderwetsk frieze, reine; sizze,
l i g e , ú t p a k k e . — 11 g o n g e r â l d e r -
w e t s k om w e i . — Vgl. R. ind T.3, 1984.
â l d e r w e t s ' k e n s , s. Engl. oldfashioned-
ness, ouderwetsigheid. — I k m e i d y â 1-
d e r w e t s k e n s wol fan f r o m m e en
f r o e d e l j u e . — W y t s i i s j e en t sj e r n j e
n o c h op ds â l d e r w e t s k en s. Vgl. Forj.
1886, 189.
â l d e w i ' v e n , pi. Sinterklaasgebak, later
in algemeen gebruik. Ook in Groninger-
land: 'o l d e w i v e n ' . Soort van koek, van
gebuild roggemeel en stroop, met anijs-
zaad , koriander, en soms wat peper gekruid,
in vierkante stukken van een pond, (ter
grootte van pi. m. 2 dM 1 .), uit een aantal
aan elkaar gebakken blokjes van pi. m. 3
cM3., van boven met meel bestrooid. — In
Dongeradeel en elders ook alleen â l d w i i f ;
dit vooral als stofnaam: W o e ' s t e k i n
s t i k â l d w i i f ? — Ook heeten daar nog
groote, hoekige pepernoten van datzelfde
deeg, â l d e w i v e n . — Hier en daar heet
'Sinterklaas-taai'ook â l d w i i f : Om S i n t e -
k l a e s hinn.e krije wy m o a r n s i n s t i k
â l d w i i f t a de kofje.
'Sneeuwvlokken heeten in Oostdongdl. (én |
wumkes.nl
ALDF.
ook elders wel) ' â l d e w i v e n ' ; zie bij âld.
Vgl. snie.
Ook bloemkool en andere planten, voor
den winter gezaaid, en vroeg in 't vooi'jaar
verplant, heeten â l d e w i v e n .
â l d ' f a d e r , m. patriarcha, oud vader der
kerk. â l d f a d e r s , Hfr. VIII, 140.
Een kokkert, een bijzonder groote dikke
r a t , muis, kikvorsch, visch, bunsing, haas,
spin, tor, enz. noemt men ook i n â l d f a -
d e r . Lex. 78. Ook een toren, boom, enz.
— Een heel oude bijbel. — En een grove
leugen.
D a ' s e k i n â l d fâ d e r , s e i S y t s , do 't
se h j a r j o n g e d e h o l l e k j i m d e . Vgl.
grou.
âldfaem', f. vìrgo senilis, oude vrijster.
Lex. 78; pi. â l d e f a m m e n . — Hl. a a l d -
f a e n . — Gewoonlijk wordt een meisje van
meer dan 30 jaar eerst â l d f a e m genoemd.
Zij komt dan, volgens een geijkte spreek-
wijze, y n ' e f o d k o e r ; slechts ieder jaar
wordt die eens doorgeschud, als wanneer
er kans bestaat, er nog eens uit te komen
Vgl. R. ind T.a, 112.
Doorgaans heet een bejaarde huishoudster
de â l d f a e m . D o m e n y ' s â l d f a e m . —
Ruerdboers âldfaem. Dytwamân-
l j u e h û s h â l d e d ê r m e i in â l d f a e m .
Ook een vroegere meid. D a t is i n â l d -
f a e m f e n l i z e s , d y h e t j i e r r e n b y ús
w e n n e ; n o u is h j a t r o u d .
Ook een vroegere vrijster van iemand.
Dy â l d f a e m f e n d i n e s l a p t i t n o u
ek h a s t i c h m e i t r o u w e n s c o e 'k siz-
z e. Vgl. âldfryster.
†âld'faer, m. avus, grootvader, W. Gr. 16:
Dy t s j e t t e l i s y e t t e f e n ú s â l d f a e r
ô f k o m d. Zie pake.
âldfalom', (-fâl-), s. oud bouwvallig huis.
â l d f a m ' m i c h , adj. oudvrijsterig. — L o 1 k
w i r d t ek â l d f a m m i c h , van een meisje,
dat naar de 30 gaat, en er niet vroolijker
op wordt.
âldfeart', s. vaart, oude vaart, water-
lossing. — Op ús â l d f e a r t i s g j i n
r o m t e g e n ô c h for t w a b a n e n .
âldfeint', m. senescens coelebs, oude vrij-
gezel. — I n â l d f a e m is n e t f o l i e , m a r
i n â l d f e i n t is n e a t . — Hl. i n a a l d e n
fynt.
Al de f e in t e n h a b b e de d r o e s .
 ALDF. 32
iîj o e n , de oud-vrijers hebben den duivel
gezien, nl. in het huwelijk. I n d o e lig
kom m e s o k k e â l d f e i n t e n faeks
n o c h m e i i n s l i n g e r s l a c l i o a n 't
wiif. Lex. 78.
De â l d f e i n t H a n t s j e P i k , s i e t e r
mei a c h t e r , t o c h t men.
Ook een oude knecht, die lang in denzelf-
den dienst is. R, ind TV, 21*, 22'.
En een vroegere vrijer. H w e t p r a t e
j i m m e oer D u r k , sei K e k k e , . i k wit
m e a r fen hiiu as j i m m e a l l e g e a r r e ,
d a t is n o c h i n â l d f e i n t f e n m i n e n .
* ã l d f e i n ' t e s t e á t , s. vrijgezellenstaat.
âldfel', n. vinnig, oud vrouwspersoon. —
D a t â l d f e l p l e a g e t d e ' fa m m e n a s
d e d e a l e J o p . Lex. 78. — Zie fekke.
â l d f e n y n ' , n. boosaardig oud wijf. Zie
fekke.
âldfln'lân, n. grasland, dat men veel
jaren achtereen als weiland gebruikte, en
nu als 'miede' gaat afzonderen.-- A l d f i n -
l â n is o r n a r í s t a e i t o m e a n e n .
Ook â l d e f i n n e . Zie finne.
á l d f l e a n s k , Grouw , adj. priscus, anti-
qmi.% ouderwetsch. Ook â l d f r e a n s k .
âldfleaunsk', adj. Dongdl. Zie áldfleansk.
âldfornim', n. nauwkeurige scherpe op-
merker, zonder veel praats. — Vooral van
kinderen, die opmerken wat men zou mee-
nen dat hun moest ontgaan. — I k s i z 't
j i m m e , ús K e k k e d a t is- s a ' n â l d -
f o r n i m , zegt een moeder, met zekeren trots.
— H e a r my n o u sa'n â l d f o r n i m fen
in j o n g e ris oan!
Anders meestal in ongunstigen zin. — Dit
vooral van lui, die nog al uit zijn op de
cronique scandaleuse. — S a ' n â l d f o r n i m ,
h w ê r d y h i m a l n e t m e i b i m o e i t.
— Vooral van oude vrouwen. — H w e t
m i e n t d a t â l d f o r n i m w o l , l i t se op
hjar sels passé.
âldfreansk', adj. priscus, antiquus, ou-
derwetsch. — In de Dongdln. â 1 df 1 e a u n s k.
In Grouw á l d f l e a n s k . In Leeuwarden
oudflensicli.
Dy ( t e l t s j e s ) b i n n e a l t o s i m p e l
en â l d f r e a n s k for d e J o n k e r . R. ind.
T.1, 374*. — Ook â l d f r i n z i c h , z, d. .
â l d f r i e s , s. oudfries. Vgl. R. ind T.2,
156". I n â l d f r i e s , van den ouden stem-
pel. Vgl. stâiifries. — i n â l d f r i e s , een
wumkes.nl
ALDG.
oude friesche (groote) baksteen; pi. â l d e
f r i e z e n «ie t e n d e r f o l i e y n ' e g r o u n .
"âldfrij'er, m. vroegere minnaar. Vgl.
âldfeint.
â l d f r i n z i c h , adj. priscus, antiquus, ou-
derwetsch. Lex. 81. — Us p a k e w i e r i n
â l d f r i n z i c h k e a r e l . R. ind. T'. 294..
Vlg. âldfreansk. — Ook: lastig en twist-
ziek in den omgang tengevolge lasten des
ouderdoms. •— Meest â l d w r e a n z i c h , z.d.
â l d f r y s k ' , adj. oudfriesch. — I t â l d -
f r y s k e 1-j u c h t. — A s d e b o e r e n y n 't
W e t t e r l â n in b o l l e k e a l f a n g e , set-
t e se d e m o u n i e y n ' t k r ú s , d e n k o m -
m e d e s l a c h t e r s d e r op t a ; d a t i s
noch âldfrysk. — Sa'n echt â l d f r y s k
b o e r e s t i k j e , j o n g e , d a t m e i ik sa
g r a e c h rÌ3 h e a r r e . — W i t e b e a n -
t s j e s m e i b û t e r en s û k e r w i e a l e a r
yn'e S ú d h o e k e i n âldfrysk gas t miei.
Op s y n â l d f r y s k , op oudfriesche wijze.
W y m o a s t e n d e b o e l d e r op s y n
â l d f r y s k yn p r o a s j e .
— n., het oudfriesch, de oudfriesche taal.
— In p r i u w k e k l e a r e b a r e âldfrysk.
Forj. X I I I , 58.
"âldfrys'ter, f. iemands vroeger meisje.
Vgl. âldfaem.
â l df r j eo n ' , m. oude vriend. I n â l d -
f r j e o n i s i n g r e a t e s k a t . Vgl. Forj.
1886, 95. — I t s t e k t o n d e r â l d e (of
âld-) f r j e o n e n sa n a u n e t . — V a a k
van een oud schoolkameraad. — En van
een boek, dat men graag leest, of lang
gebruikt heeft.
âldfrou', f. bejaarde huismoeder. — De
b e r n d o g g e i t w i r k , en d e â l d f r o u
s o a r g e t f o r h e l e h o a z z e n en s o k k e n .
— De â l d b o e r , en d e â l d f r o u ; in 't
noorden evenwel â 1 d b o e r i n n e. — In al-
gemeenen zin is een oude vrouw ' i n â l d
wiif', of ' i n â l d m i n s k e ' .
â l d g a t ' , n.insprkw. als: Us f r o u s m y t
m e i it â l d g a t om, as it n i n j i l d kos-
t e t , (weet van weelderigheid niet wat ze
doen zal) van een vrouw, zoo van 40, 50
jaar, die dan nog jolig, groen is.
Als iemand wat onwaarschijnlijks zegt:
E i j u , d y n á] d g a t . Ook: d y n â l d e g a t .
— Lex. 78. — Vgl. gat, bitse.
â l d g ê r s ' , ïi. oudgras; staat tegenover
n ij gê i's, '/,. á. — PI. â l d g ê r z e n . —•
 ALDG. 33
I t l e k k e r s t e i s n o u f o r d e kij (as e r
n i j g ê r s is) f e n 'e â l d g ê r z e u ôf.
*âldgroun', s. der vaderen erf. — A1 d-
g r o u n , w ê s j a m k b i f ê r z e n , M. B . ,
Sw. 1884, 76.
âldgûd', n. oudgoed. — D a t â l d g û d
is e k h a s t t a w e i s m i t e n k e a r d .
â l d h i e r ' , n. oud haar. De k o u s i t
n o c h r û c h y n 't â l d h i e r .
â l d h o e d ' , s. oude hoed. I n â l d h o e d
oan in s t o k is in b e s t e s j a m m e .
âl'dlch, adj. Fra. vieiïlot, oudachtig. D ê r
k a e m h j a r in â l d i c h m a n t o m i e t t e ,
B. ind T.a, 271«. — Van ouderen, b.v. uit
de 'Vlieterpen' nog wel gehoord (W. D.), —
en in den Zwh. — Nu meest â l d a c h t i c h ,
â l d s k , z. d.
† â l d i e m , m., propatruus, oudoom. Lex.
79. G. J. â d y e m . — Nu: á l d o m k e .
âldjier', n. oudejaar. I t â l d j i e r út-
s i 11 e. Zie âldjiersjoun.
âldjiersdei', s. Hd. Silvestey , oudejaars-
dag.
âldjiersjoun', Hd. Sìlvesternacht, oude-
jaarsavond. — Deze wordt gevierd: „ m e i
oan t o a l v e û r e t a op t o s i t t e n , de
b e r n ek . . • a s se n e t e a r d e r s l o e c h
w i r d e . D a t w i r d t n e a m d „it âld(e-)
j i e r l í t s i t t e . " — D e m e a s t e p a r t gon-
ge (gean) op dy j o u n n e i t s j e r k e ,
al k o m m e hja d e r o a r s yn g j i n r o u n
j i e r net. — Sims h w e t t e earder, m a r
m e a s t e n t i i d s l e t t e r , g i e t it j o n g
f e i n t e f o l k d e b û r r e n o p . . . om „it
â l d ( e ) j i e r ú t to s j i t t e n . " M a r as de
klok toalve ûre slacht, winsket
men e l k o a r r e n „folie ge l o k " , er
w i r d t s k e t t e n b y 't h û s f e n g o e d e
k i n d e ; h j i r en d ê r w i r d t r i s t r a k -
t e a r r e en d ê r m e i is i t s p i l d e n fa-
k e n út. O n g e l u k k e n t r o c h d r a n k
en f o r r o a s k e f j û r w a p e n s , k o m m e
y n sa 'n n a c h t n o c h w o l r i s f o ar."
Deze gebruiken slijten al meer en meer uit-
— In de Woudstreken wordt echter hier en
daar nog het oudejaar uitgeluid.
â l d j i e r s ' p r e e k , s. oudejaarsavondpreek.
— H y g i e t mei sjn p r a t e n b y d e r i g e
l a n s as i n â l d j i e r s p r e e k . — S y n
w i r d e n h i n g j e o a n in-o a r k r e k t a s
i n â l d j i e r s p r e e k , zijn zonder samenhang.
— De â l dj i e r s p r e e k e n 't h û s h i m m e i -
wumkes.nl
ALDM.
j e n b i n n e o a n e l k o a r t r o u d . Scho-
terl.: â l d e j i e r j o u n s p r e e k .
â l d j o n ' g e , als vocatief: Engl. old boy.—
K o m â 1 dj on g e , m e i n e i h û s , j rî , g j i n
d r a n k m e a r. — Meer gebruikelijk is: â 1 d e
j o n g e . Zie bij âld.
Ook een jonkman van b.v. 20 j a a r , maar
lichamelijk slecht ontwikkeld: h w e t i n
â l d j on ge.
â l d ' k a m e r a e t ' , m. Engl. the older, ou-.
dere. I k w o e d y a s â l d k a m e r a e t
w i i s d er ha.
â l d k r e a m s ' , adj. tjjd na de vrouws be-
valling. H j a is f j o u w e r d a g e n , —
n j o g g e n d a g e n , (bij gezondheid blijft zij
niet veel langer uit de huishouding), — i n
fj i r t s i e n d a g e n â l d k r e a m s .
â l d k r e u ' n i c h , adj. oud en kreunend.
âldkrib', s. kribbige oude vrouw. H w e t
i s d a t i n â l d k r i b , n o u ? Zie †ehke.
âld'lân , n. oud land , in onderscheiding
van n ij 1 â n , in de laatste eeuwen uit zee
aangewonnen land.— I t S t i e n s e r , B r i t -
s u m er , Koar nj u m er , J e1su m er ,
Goutumer, Wirdumer, Boalserter
â l d l â n o f n i j l á n , of wel beide. Lex. 79. —
De 'Biltkers' noemen al 't land buiten 't Bildt:
' e t o u d l a n d ' , en de niet-Biltkers ' o u d l a n -
d e r s', die 'praten' dan ook 'o u d' 1 a n s'.
Oud bouwland, sedert lang. — D e r k o m t
n e t f o l i e ú t , w o l ? 't G i e t n o c h a l ,
't is e k â l d l â n m o a t t ' j y t i n k e , 't
m o a s t n e d i c h t w a s t e k om w e s t h a ,
m a r . . . m e n k i n n e t sa 't m e n w o l
a 11 y t.
âldmâl', n. oiidmal. A1 d m â 1 g i e t b o p-
p e a l . R. ind T.2, 111".
âldman', s. senex, Engl. the oìd man, de
huisvader als de kinderen groot zijn; altijd
een bepaald persoon. I s d e â l d m a n y n
'e h û s , f e i n t e n ? — D e â l d m a n i s
n o c h h e c h t . — Vgl. heit.
Veel als vocatief: w e l ! â l d m a n , h w e t
h â 1 d e j y j o goed.
â l d m a n t s j e , n. dem. — H w e t i s d a t
b e r n in â l d m a n t s j e !
â l d m a n ' a c l i t i c h , adj. & adv. oudmanach-
tig. Vooral van jongens, die zich wat al
te oud aanstellen. Zie âldnmnnich.
â l d m a n ' n e h û s , s. gerontomium , oude-
mannenhuis.
â l d m a n ' n ì c h , adj. & adv. senilis, ouwe-
3
 ALDM. • 14
lijk, verouderd. — H w e t b i g j i n t G e a l e
d e r â 1 d m a n n i c h lí t t o s j e n. — S k i m-
m e l i c h hier m a k k e t immeh âldman-
n i c h . — D a t s t i e t sa â l d m a n n i c h ,
een pet b.v., te ouderwetsch voor een jong-
mensch. — I t s t i e t r a e r d a t i n j o n g e
s a â l d m a n n i c h p r a e t. — S a ' n j o n g e
m e i i n p i i p y n 'e m û l e , d a t s t i e t
tige âldmannich.
å l d m e l k ' (vooral in den Zwh.), â l d m e l t s ,
adj. oudmelks; i n â l d m e l t s k o u , eene
koe die een jaar lang gemolken wordt,
zonder drachtig te zijn geweest. Doniawer-
stal: â l c l m o l k e n . Meer heet dit f e ar-
m e 11 s. Henndl. : f e a r t r o c h m o l k e n .
Vgl. nijmelk, iermelk.
â l d m i n ' s k e , n. mater familias, de oude
vrouw, vooral de huismoeder als de kinde-
ren groot zijn. — I t â l d m i n s k e t ô g e t
a l t i t e n n o c h m e i d e b ô l l e-k o e r . —
De â l d m a n w i e r a l l i n n e t h ú s ; de
j o n g e s w i e r n e y n 't h a e i 1 â n , e n i t
â l d z n i n s k e w i e n e i K l a s k e-m o a i s t o
thédrinken.
â l ä m o a ' d r i c h , adj. obsoletus, oudmodisch.
Lex. 81. — I n â l d m o a d r i c h m a n of
w i i f , een man of vrouw oudmodisch in
kleeding en levenswijze. A l d m o a d r i g e
ljue. In â l d m o a d r i c h g e b r û k . — In
â l d m o a d r i c h spiltsje: b o e r e h u z i n g ,
s k û r r e en b û t h û s, en k e 1 d e r a p a r t.
•— Â l d m o a d r i c h g û d , i n â l d m o a d -
r i c h hoed, in â l d m o a d r i c h j a k , kam-
m e n e t , k o f j e k a n n e , enz. — I n â 1 d-
m o a d r i g e t w a t u t i g e l a m p e. R. ind
T.2, 2534. — I n â l d m o a d r i c h g e l o v e ,
niet bepaald 'fijn', maar nog al stijf gere-
formeerd.
adv. â l d m o a d r i c h k l a e i d , b o u d ,
o p d i e n . Vgl. útmoadrich.
ã l d m o a i ' k e , f. oudtante of oudmoei, pi.
â l d m o a i k e s . In de Dongeradln. en el-
ders altijd: â l ' d e m o a i k e . Lex. 79.
âldmoar', f. aria, grootmoeder. In de
Wouden klinkt 't min of meer 'hounsk'. —
In de kinderwereld de middelste vinger.
Zie fingei: Les.
â l ã m o l ' k e n , adj. Doniawerst. Zie âldmelts.
âldnijjiers'joun (Schoterl.), s. oudejaars-
avond. Zie âldjiersjoun,
âldnjir're, s,, feeks, beroerd wijf. S a ' n
â l d n j i r r e . Zie fekke.
wumkes.nl
ALDS.
â l d o m ' k e , m. oudoom , pi. â h l o m k c s .
In de Dongeradln. en elders altijd: á 1' tl e-
o m k e . Lex. 79.
âldroek', eg. bonte kraai.— Dy á 1 d r o e k
l o e r t o p ús j o n g e p i k e n . — D o u b i s t
s a s m o a r c h en s t i k k e n y n 'e k l e a n ,
de â l d ( e ) r o e k e n k i n n e w o l m e i dy
w e i f l e a n e . — H j a s e t t e d e r op t a as
de â l d r o e k e n op i t a e s , o p i n d e a
s k i e p . — Sa fûl, sa k â l d as in âld-
r o e k . — Hy g a p p e t as in â l d r o e k .
Ook van menschen: I k t o c h t d a t l â n
t o k e a p j e n , m a r "VVybren d y â l d -
r o e k h i e 't g a u y n 'e n o a s , e n j a g g e
i t t s j i n m y op.
Vooral die gierig zijn. Dy â l d r o e k
s k o e r t a l l e s by in-oar. — Us l a n -
h e a r r e , d y â l d r o e k , w o e ús 't f e l
w o l o e r 'e n e k k e h e l j e . Zie gjirgert.
Bij 't koolzaaddorschen heet men de lui
die 't pas gedorschte zaad zeven : d e â 1 d-
r o e k e n . — Vgl. skierkert.
â l d r o e k isookwel de 'domeny' of'pastoar.'
âld-rót', eg. oude rot, oude lepert, oude
deugniet. — I n â l d - r ô t y n 'e f a l i e . —
I t is s a ' n â l d - r ô t , r o u n o m s i t e r y n ,
en w i t e r s i n e s f e n t o t o p p e n . — I n
ú t s l i e p t â l d r ô t . — H y w i s t i t ge-
r j u c h t a l t i t e n ú t 'e h â n n e n t o b l i u -
w e n , m a r n o u is de â l d r ô t d o c h s
s n a p t.
âldsear', n. Fra. rancune, vroegere wrok,
vete. — D e r s i e t n o c h â l d s e a r m e i
J a p i k e n O e n e. — F e n â l d s e - a r o p -
h e l j e , oude koeien uit de sloot halen.
Lex. 80.
Ook een oude geldschuld. — H y k o m t
der l a n g n e t , d e r sit n o c h in âld-
s e a r , ( n o c h t o f o l i e â l d s e a r ) , hij is
nog geld schuldig. Vgl. kiceasear,
° â l d s j e , (spr. -dzje), v. senescere, zicht-
baar ouder worden. — Meer gebruikelijk:
forâldsje.
â l d s k , adj. oudaclitig, oud uitziende. —
H y i s â l d s k w i r d e n , t i n k t m y . — Dy
f a e m s j o c h t e r â l d s k ú t , schijnt ouder
dan ze is. — Vgl. jeachlik. — A l d s k y n
'e t r o a n j e , oudachtig van uitzicht. Lex.
SI. — H j a is m a l l e â l d s k o p d i e n . —
A l d s k s p e l l e . ld. I , 27.
Door ouderdom min of meer bedorven. —
D ê r is a l h w e t i n â 1 d s k e s m a e k o a n
 ALDS. 35
d a t flêsk, spek. — I t r u k t al h w e t
â 1 d s k.
â l d s k e n s . s. oudaehtigheid, ouderdoms-
sporen op iemands gezicht. — D e â l d s k e n s
s j u c h t hini t a de f â l d e n út. — Dou
h o e c h s t oer m y n â l d s k e n s n e t to
k l e i j e n , s j o c h m a r n e i dy s e l s ! —
Ook: Dy o e r d e â l d s k e n s fen ús s p e l -
l i n g k l e i j e . ld. I , 86.
â l d s k ì e p ' , ii. oud schaap, ouder dan
twee jaar. Ook het moedérschaap tegenover
de lammeren.
fig. va. oud man, die nog jeugdige lusten
heeft. Prov. I n â l d s k i e p m e i n o c h
w o l r i s i n g r i e n b l e d t s j e . Vgl. S. K.
F., Forj. 1893.
â l d s k j i r ' r e , f. lastige vinnige vrouw. —
Zie feklce.
â l d s k o a l ' l e , s. oude school. — De â 1 d-
s k o a l l e w i e r n o c h t o g o e d om ô f-
b r i t s e n t o w i r d e n ; d y is n o u fornijd.
âld'slim, adj. erg slim. I n â l d s l i m
f o k s e se a c h in r o e k h e e e h y n 'e
druvebeam.
â l d s p o e k ' , n. leelijk wijf. — D a t d a t
â l d s p o e k dy b e r n n o c h b r u i j e m o a t .
Zie feH-e.
â l d s w a b ' b e r , - s w a b b e r t , m. omzwer-
ver. Dy â l d s w a b b e r t s t r ú n t a l t y d
b y n a c h t e n û n t i d e n om. — M e n
scoe sizze h w e t m o a t sa'n â l d s w a b -
b e r t n o u n o c h m e i i n wiif.
— s. oude reisjas, oude hoed. — 11 is
k r e k t sa'n â l d s w a b b e r y n sok waer.
— „Adswabbert, blandientes ita seues com-
pellant," F. Junii nota mss. in (i. J. (Bod-
leyan-Libr.) Lex. 80. Vgl. G. J. Vgl. om-
stipper, omswabber.
â l d t a n ' g e , s. feeks. Zie fekke.
âldtêst', s. oude feeks. — D y âl cl t e s t
kin hjar b o a d e n ú t h e u v e l j e oft
se f o a r d e h o u n e n f o u n b i n n e . Lex.
80.
âld'tiids, adv. antea, .oudtijds. — A l d -
t i i d s w a e r d e r j i l d o e r w o u n í| n i a n -
nich komt hjoeddeis net roun. —
A l d t i i d s do 't de h o u n B o n k e h j i t t e ,
k o e n e de b i s t e n p r a t e . — A l d t i i d s
l i b b e i n b o e r f o l i e i e n f â l d i g e r as
nou. — Meestal b y â 1 ds. Ook a 1 e a r ( - e n ) .
R. ind T.8, 2826.
' â l d t ü d s k , adj. antiquus, uit den ouden
wumkes.nl
ALDW.
tijd. P y t h a g o r a s w i e r i n â l d t i i d s k e
w i i s s j u c h t i g e r t . ld. V I , 62.
â l d ' t s j e , eg. vetuîus, tctuìa, oudje, 'kose-
wort' vooral van een man tegen (van) zijn
vrouw. — K o m â l d t s j e ! w y g e a n n e i
h û s . — M y n â l d t s j e w o l 't h a ; n o u
d e n is 't m y a l t i t e n goed.:—Vgl. âìde.
Ook vaak een paard. F o a r ú t â l d t s j e !
— I k h a m y n e i g e n â l d t s j e f o a r 'e
w e i n , n o u b i n 'k f e i l i c h „ o p 'e t i j k .
a l d u s ' , adv. ita, aldus. Lex. 789. De
s a e k s i e t a l d u s (dus), volgt de uitleg-
ging. — A l d u s k i n n e j o u i t b e g r i p e .
— W y w i e m e 't a l d u s w e n d .
In den regel wordt 's a' gezegd.
"aldusda'nìch, adj. talis , zoodanig, zoo
een. — I n a 1 d u s d a n i c h m i n s k e i s ús
b û r w i i f k e . Vgl. sa'n.
Boeketaal ook: a l d u s d i e n i c h .
â l d w e n ' s t i c h , adj. aan 't oude gehecht.
— I n k a t is â l d w e n s t i c h ; dy h i n g e t
l y k w o l m e a r o a n 't h û s a s o a n 'e
m i n s k e n.
âldwiif', ii. anus, oude vrouw. — I n
â l d w i i f k i n m e i i t h y n s d e r r i d e , zoo
mak is het. — D ê r 't d e d i v e l s e l i n e
n e t k o m m e do a r , s t j û r t e r i n â l d -
w i i f h i n n e . R. ind T.', 76'. — I n â l d -
w i i f f e n i n f a e n i , die oudwijfsche ma-
nieren heeft. Ook d y f i n t (dy k e a r e l )
i s i n â l d w i i f . — Ook minachtend. I k
f ar h j o e d n e t , it w a e i t h i r d . Dou
b i s t i n â I d - w i i f (trepidulus) , h e i t e . —
D e e a r s t e s i m m e r f û g e l is in â l d w i i f
y n 'e s i n n e o n d e r d e h ú s w e a c h . Burni.
Ook ter aanduiding van eene oude vrouw,
die geen kinderen meer krijgt. — D e f r o u -
ljue wirde folie â l d w i i f nei hjar
45ste j i e r . — D e f r o u l j u e w o l l e n e t
w i t t e , d a t s e â l d w i i f b i n n e , f o a r 't
se b e p p e b i n n e . — I n â l d w i i f f e n
t û z e n w i k e, schertsend van een meisje,
a s d y y e n y n 't h i e r t e p t , d o c h t i t
n e t s e a r . — H e s t i n â l d w i i f p i s-
j e n s j o e n ' ? tegen iemand, die een
strontje ( s t y c h ) op het oog heeft. Lev. 81.
Ook: de Staphylinus oìens of zwarte loop-
kever. Ook wel d o m e n y .
 l d w i i f heet ook een koeksoort: 'taai-
taai'. I n s t i k â l d w i i f b y d e k o f j e .
Zie âlrieiciren.
â l d w i i f a c h t i c h , adj. & adv. oudwijve-
 ALüW. 36 ALÜ.

manierig. -— H é , h w e t g i e t d a t d ê r s k e s a k e n (praehistor'm) k r e k t a s e r
wer âldwiifachtich. der sels by w e s t h i e . — D a t g j i t d ê r
â l d w i i f s ' w j e r r e n , pi. ronde steentjes , â 1 d w r â 1 d s k o a n (o m) w e i , zij zijn daar
bij wijze van damstukken, met een gat in geweldig aan den gang. Ook â l d w r y t s k .
't midden, waardoor zij aan een touw gere- a l d w r e a n ' z i c h (in 't Westen), âld-
gen worden. Aldus genoemd, omdat de oude "WTeen'sich., â l d w r ì n ' z i c h , adj. priscns,
vrouwen soortgelijke steentjes over het spin- antiquìis, ouderwetseh. — I t i s d ê r a l l e -
newiel hangen om de klos den draad te g e a r i' e 1 i k e â 1 d w r e a n z i c h : d y â 1 d-
doen opnemen. In menigte in de Friesche m a n h a 'k n ea n e t m e i i n p e t o p
terpen te vinden. Vroeger ook in 't Bergu- s j o e n ; d e ä l d f r o u h a t f o r d e i s a l t i -
mer k i o o s t e veel gevonden. Vgl. äagyelhout- t e n i n d o e k om 'e h o l l e ; en y n 'e k o -
jes. Zie icjerve. k e n h a w w e se n o c h fj û r o p 'e h i r d
â l d w i v e d r a c h t , s. kleederdracht van een m e i i n t s j e t t el o a u 'e h e a k k e a t t i n g .
oude vrouw. Aagt Ysbr. Ook â l d f r i n z i e h , z. d.
â l d w i ' v e f a b e l s , pi. ongelooflijke ver- a l d w r y t s k ' , adj. Zie alãwrôhìsh.
haaltjes als van heksen, spoken en tooveren ; a l e a r , ook a l e a ' r e n , adv. antoqnam,
van de voorgewende kracht sommiger krui- voordat. A l e a r d e r r e s t en f r e d e i s
den als geneesmiddel; van onzinnige zooge- y n ús l â n ,
naamd godsdienstige leerstellingen . . . . a l l e - olim, vroeger. — H j i r h e t a l e a r en i n
g e a r r e â l d w i v ef a b e l s, bakersprookjes. b a k k e r w e n n e . — A l e a r e n II h i e n e
â l d w i ' v e k n o o p , - k n o t t e , s. knoop in d e h e a r en |] o a r e m e n e a r e n . Lex. 829,
een touw of koord, die bijna van zelf weer 922. Fr. Alm. 1846, 48. Ook b y í U d s .
losgaat, als men maar 't rechtsche eerst, en Vgl. âhltihls.
dan 't linksehe bovenlegt, of omgekeerd. — a l e a r t i ' d e n , pi. olim, in vroegere tijden.
Ook â l d w i v e f o t , en k n o f f el k n o o p . — I t â l d e h e i d e n d o m d a t a l e a r t i d e n
Hsfr. 1857, 121. y n d i s s e 1 â n n e n b i s t i e n h e t . Hsfr.
2
â l & w i ' v e p r a e t s j e s , pi. oudewijvenpraat- IX, 74. Vlg. Ibid. X , 238. • - R. ind T.' ,
jes. Hsfr. III, 142. Bijgeloovige praatjes van 298«. Vgl. oa-âïd.
t s j o e n e n , s p o e k j e n , t s j i r m e r i j , esfh. âlf, â l v e , num 11. — Voor volgende
— Praatjes ook, daar geen staat op te ma- scherpe consonant: â l f s t ê d d e n . Ook voor
ken is. Ook: neuswijs gepraat van een kind. volgende vokaal âlf' û r e : maar dan meest
Vgl. âldeifirefabeh. âlv"; zie âìre. In de Veenstreken van Scho-
il
â l d w i ' v e s t r e k e n , pi. oude-vrouwenkuren. terland zegt men e l f , e l v e , elders ó l v e .
— T 8 j o e n d e r ij ? a 11 e g e a r r e 1 a k; â 1 d- * a l - f a d e r , m. Hd. Allfader, Wodan, Zeus,
w i v e s t r e k e n. Jehova, Isis; Alvader, God. — H. S., ld.
â l d w i ' v e t e a n n e n , pi. soort van groote VI; 172; v. d. II., Myn Suchten, 62; Hsfr.
boonen, in 't Holl. onder den naam van slof- IV, 29. W. D., Wjn. IV, 90.
ferboonen bekend. Zie slofferbeanf. * a l f o a r t , adv. alvoort. — d y f o n k l j e
â l d w i ' v e t e l t s j e , s. sprookje, ongeloof- a 1 f o a r t e n w e i. v. d. V., Oerw., 25 (480).
waardig verhaaltje, a l - f o l m a k ' k e , a l f o l m e k ' k e , adj. ge-
ã l d w i V i c h , adj, & adv. oudwijfsch. — heel volmaakt, in alles volmaakt. G. J. I., 13.
H w e t i s d y f a e m ( d a t f a n k e ) â l d w i - — As d' i e r d e a 1 í'o 1 m a k k e i s , h a
v i e h , zij spreekt en heeft manieren als een w y d i e n w i r k, zijn wij dood. Vgl. fol-
bejaarde vrouw. — I k w o l n e t sa â l d w i - malcke.
v i c h k 1 e ij e , d ê r b i n 'k y e t t o j o n g â l f t e , adj., wiäedmuit, elfde Lex. 94.
t a, zegt een niet oude, nog levenslustige Ook: a l f s t e en a l f d e .
vrouw. Vgl. ûldmannich. â l f t e h e a l ' , num. elfdehalf, 10X. Ook:
† â l d w r â l d s ' , adv. van den ouden tijd. — e 1 ft e h e a 1. (Waar men e l f zegt.)
Yii d y g o u n e t i i d â l d w r â l d s , 6. J. á l f t e h e a ' l e , s., stuk land van 10M pon-
â l d w n â l d s k ' , adj. & adv., ouderwetsch, dematen.
van den ouden tijd, naar den ouden trant. a l g e m i e n ' , adj. & adv. generallis, uni-
Lex. 81. — H y p r a c t oer äy â l d w r â l d - rersus, algemeen. M i n t i n k t n o u a l -

wumkes.nl
 ALG.
g e mi e n , d a t h j a d e l a p c n b y el-
k o a r s i n i t e s e i l l e , ld. I , 80, 36, 38.
— 11 p e t e a r w a e r d i n a l g e m i e n e
r a bli e r i j , Hsfr. 1857. 134. — M a r dei-
w i e r d o c h s e l d e e a t y n 't Ij o c h t
j o w n , d a t sa a l g e m i e n l é z e n w a e r d
as d e L a p e k o e r f e n G a b e S k r o a r .
Colmjon, Forj. 1872, 57.
— s. contmunitas, 't algemeen.—As m i n
i t a l g e m i e n e r m e i t s j i n j e k i n , ld,201.
Y n 't a l g e m i e n w i r d t e r k 1 a g e
oer to h e g e b i l ê s t i n g .
D a t o e r 't a l g e m i e n i t f o l k s y n
f o e c h n e t is (sa lang op dy spjeìding
fen Iduna om to stammerjen, dat se it ein-
lings goed leze koene.) Colmjon, Forj. 1883, 59.
T r o c h i t a l g e m i e n (door elkaar) f y n t
i t g o e d e s y n I e a n en it kw e a d e
ek. — Vgl. gemien, niien.
a l g e m i e ' n e n s , s., generalítas, algemeen-
heid. — O m s y n a l g e m i e n e n s k i n
men út d a t sizzen n e t folie meitsje.
"algje, v. in: a l g j e en w a l g j e ,
walgen. — I t a l g e e n w a l g e h i m ,
s a ' n b u 11 e a e ij e n h i e d e r o p h i m-
m e 1 e.
a l g j e (oostelijk), v. xuspicere, merken,
vermoeden. H y a l g e i t n e t , d a t P i t e r
en i k 't i e n s w i e r e n . Zie ealgje.
al'heel, a l h e u l , alhiel, hier en daar
ook nog alle-, adv., prorsus, otnnino, heele-
maal. — D a t t r e f t a l h e e l s a in o a i a s
't k i n , zoo gunstg mogelijk. — D a t i s
a l h e o l g j i n b i r i e w i r d i c h , zoo aanne-
melijk mogelijk. — D a t s c i 1 a l h i e l n e t
barre. — Alhiel n e a k e n . — Alle-
h e e l f ' o r k e a r d , heelemaal verkeerd. —
A l h e e l s t i k k e n , heelenal in stukken.
Vgl. R. ind T.1, 323. — Vgl. Tj. V., Sw.
1875, s. 82.
alhelendal', a l h i e l e n d a l , adv. plane,
geheel en al. — 't I s w e r a l h i e l e n d a l
m i s m e i h i m , met iemand die nu en dan
te veel drinkt, of met een krankzinnige, die
nu en dan rustig is. — N o u d o c h i k 't
a l h i e l e n d a l n e t . Lex. 27.
*alhie'lichst, adv. prorsus, geheel. I k
s k o d d e , i k h i m e e n t r i l l e jl i k h i e
't a l h i e l i c h s t w e i . ld. V i l , 153, Vgl.:
alhielilts. adv. prorsus, heelendal.
a l h o w o l , conj. quamcis, alhoewel. Lex.
90. — A l h o w o l 't o a r s n e t f ' o r k e a r d
wumkes.nl
37 ALJ.
m e i h i m s t i e , is er ú t s t r i t s e n n e i
A in e r i k a. — Zie al.
a l y a n ' s j e , s. Zie allijansje.
a l i a s , a'lìjas, m. scurra, deugniet, guit.
— Sa'n a l i j a s fen in k e a r e l . — I k
wol gjin d w a e n inear mei dy h a ,
a 1 i j a s d a s t b i s t e. — H y s e i t i t m a r
b o t , s a 'n n u v e r e a l i j a s h a 'k n o a i t
e a r d e r s j o e n . — Dy j o n g e, d a t i s s a 'n
l y t s e a l i j a s , h y f y n t fen a l l e s út.
â l j e , v. eiulare, leelijk schreeuwen;
meest van koeien. — Hl. ô a l j e . Hl. I n
k u w k i n so ó a 1 j e b i ' t k a e l j e n . —
H w e t à 11 e t d y b ô 11 e. — D e r w a e r d
sketten; de w y n h o u n e n fleagen
t r o c h ' e f i n n e , d e kij b i g o u n e n t o
â l j e n . Lex 83.
Ook (westelijk): Do d e k a t b i g o u n t o
â l j e n ; vgl. R, ind TV, 381*. — A l j e a s
í n m a e r t s k e b o a r r e , Salverda 120. —
Vgl. gûle.
Ook lollen, tateren van kinderen. — De
l y t s e b i g j i n t a l t o â l j e n . Zie all-je.
— Hl. hard schreeuwen. — En in Makkum:
de b o m ó a l j e d e w o l l e ú t , de kinders
schreeuwen 't uit van pret. Lex. 83. Vgl. G.
J. 227.
O, i t w i e r s a ' n s w i d e n w i l l e , m a n ;
d a t g y n g m a r â l j e en d r ô l j e t r o c h
in-o a r h i n n e , en d o u n s j e d a t y e n d e
b r o e k ô f s a k k e . Zie drôlje.
Soms: I k á l l e f e n p i n e a s i n o n w e n -
n i c h h o u n. — En het huilen en gieren
van den wind. De w y n r û s d e e n á l l e
o p 'e s k o a r s t i e n . Hsfr. V I I I , 233. Zie
ealje.
— leuteren, kallen. De w y s g e a r e n
â l j e i n b u 11 e«,o e r R. ind T.a, 331«.
Bij G. J. 15: kallen. H y â l l ' t , h y m â l l ' t ,
h y e a 11 't.
aljemint', allemint', n. in: O p 't a Ij e
m i n t , — De â 1 d e f i t e n ú t ú s j o n g-
f e i n t e t i i d k o i i i m e o p 't a l j e m i n t ,
worden besproken. — B y i n âl dj i e r s -
p r e e k k o m t grif' i t 160 ste g e s a n g ,
l e f ê r s op i t a l j e m i n t . — H y is a l
w e r op 't a l j e m i n t , hij is reeds weer op
de been, in de weer. — Op 't a l j e m i n t
k o m m e, present moeten wezen, van sol-
daten.
Ook t a l j e m i n t en d a l j e m i n t (Don-
gerdl.) — Hl. a l l e m e n t . H i y s op 't
 ALK. 38
a l l c m c n t . D o t w i e o p 't a 11 e m e n t ,
h e a r l werd druk bepraat.
a l k , eg. Alca toräa, alk. 's winters op
de Friesche kust. — Meer dáár bekend de
kleine alk, alca alha ; heet bij de Friesche
zeelui R o t s j e , (Eng!. lioiehe), en Ned. rot-
gans.— Nog overig in het schomnielliedje dei-
kleine meisjes : T w a l y t s e a l k e n , 11 d y
s i e t e n o p 'e b a l k e n . — Ook in de spreekw,:
Us f a m k e p r a e t a s i n a l k , praat vlug
en goed. — Iron. S k û t e f a e r s o n g a s i n
a l k . R. in T.', 21". —- T s j o t t e r j e a s in
a l k [Tietj.], van een klein kind. — R a ze
as in a l k .
atfeje, v. Veenw. e.a. lollen, tateren. —
H a r k d y l y t s e r i s a l k j e n . Vgl. S. K. F.,
Forj. 1893. Zie âlje.
allart' [spr. alla't), adj. Kngl. alert, bij
de hand, rap van leden, vooral Hl. J o y s
r ô d o p 'e f u t t e n , j o y s al l a t , h e " r . —
Hettema, Rymkes 145. Ook zeer in zijn
schik en daardoor bijzonder bedrijvig. B a e s
D i r k w i e r w o l s a a l l a r t , d o 't s y n
s o a n f rij l o t t e w i e r . — Ma s t e r e n d e
boerinne nieten nest i n - o a r en
w i e m e w a k k e r a l l a r t . H. S., Alm. 12°,
1852.
a l ' l e b e i â e , jiron. meest zelfstandig. — D e r
b r o k i k w r a c h t i c h d e k a p f e n 'e
k l o m p . H e l j e my g a u m y n oare. Ien,
of a l l e b e i d e , b o e r ? A l l e b e i d e d o m -
m e j u , i k k i n d o c h g j i n o n g e l i k en-
se o a n h a ? !
"alledeisk', adj. 2í/frfirf.Vf«n.s,alledaagsch.
Hsfr. V I , 206. — A l l e d e i s k e k o s t g i e t
er mei. — ' t B i n n e a l l e d e i s k e l j u e ,
n e a t s û n d e r s. Vgl. deixk.
alleding', s. Engl. althing, alles. — As
a l l e d i n g o p 'e t i i d s y n h â n t r e k k e n
h w e t h a s c i 1, m o a t i n a r b e i d e r s -
w i i f n e t t o f o l i e b e r n o m 'e t e a n -
ii e n r i n n e i i h a .
a l l e g a e r ' t s j e , n. Fra. péle-mêle, ronimel-
zoodje. — 't W i e s a ' n a l l e g a e(r) t sj e,
m a r 't w i e e k g i n j i l d . — Meest r o m -
m o l s o a t s j e, z. d.
Ook van eten : O p w a e r ni o s t r o u ,
b o c k w e i t e n j a n k e , en J a n y n 't h i m d ,
i t is iny i n a l l e g a e r t s j e. — Zie álle-
yeartye.
a l ' l e g e a r ' r e , pron. om nes, sim ui, a l t e g a -
der, allen. 111. al l e g e a r e. ÜJtadfr. a l l e g a er,
wumkes.nl
ALLE.
W y h a b b e a 11 e g e a r r e w o l h w e t
d ê r 't i n o a r o p s t i k e 1 s t e k k c k i n . —
Moat ik d a t a l l e g e a r r e a l l i n n e ha?
— I t k o a r n is a l l e g e a r r e b i d o a r n.
— D a t is n i n b y t a l l e g e a r r e , heeft
niets te beteekenen. — 11 s c i 1 a l l e g e a r r e
g j i n s k e a w i r d e , alles zal er niet bij
verloren gaan. Ook iron.: praat maar dat je
er bij in speelt, maar je verdient er toch wel
aan. — S l o e g e n en l u i t e r e r s h j i t t e n
se a l l e g e a r r e b y h i m . H.S., Alm. 12°.,
1860. — P a n k o e k e n y n b o t e r b a k t
en a l l e g e a r r e . Zie bij al.
F e u a l l e g e a r r e k i n s t e nou. — I t
m o a i s t e f en a l l e g e a r r e .
Vgl, v. d. V., Oerw., pag. 1 1 , 24, 29.
a l l e g e a r ' t s j e , n. rommeltje, van alles wat.
— Wy i t e to-middei sa'n a l l e g e a r -
t s j e . Zie allegaertsje.
a l ' l e g e l o k s , adv. Zie aüergeloka.
" a l l e k o n t , eg. cunctator, dremnielaar,
leuteraar.
a l l e m a n , pron. qiiìsqne amnis, ieder, alle
menschen. pi. ook wel: a l l e l j u e , allen. —
Datallemanseit,woljernwierwêze,
rar popnli rox dei, iron., Burm. — T s j i n -
w i r d i c h s p r e k t a l l e m a n o e r i t a 1-
g e m i e n s t i m r j u c h t . Tj. Halb. Rûker
(1838). — A l l e m a n f o r m a k k e h i m a l
b y f o a r r i e oer de n u v e r e s t i k k e n ,
d y 't H a l b e f ês t d y j o u n e w e r f o a r -
d r a e ij e s c o e , S. K. F., Mearkes 33. — D ê r
w i e m e J a n en a l l e m a n .
A11 e m a n s. — A l l e m a n ! e a c h g i e t
e r o e r , d ê r r e o a n 'e w e i , d e r om w o l
i k 't y n - o a r d e r h a . — H j a si e t d ê r
f o r a l l e m a n s e a c h , te kijk, niet be-
scheiden. Vgl. gapsk.
Promstrou mei k r i n t e n e n w e a k -
k e b ô 11 e m e i s ui o a r (g r o a t m e i s j e r p
en r i z e n b r i ) m e i s m o a r ) , d a t d o a r ik
w o l s j o n g e f o a r a l l e m a n s y n do a r .
W. !>., In Doaze 90 en 128. Zie alleinanadoar.
a l l e m a n s , fl e w é l e n —, s. Hl. bont.
Grond donkerblauw. De ruiten gevormd door
pi. in. 1 c l . van elkander afstaande paren
tamelijk dikke, dicht naast elkander loo-
pende strepen in de lengte der stof (inslag
w i t , schering blauw, en in de breedte
(blauwe inslag met witte schering), waar zij
iets breeder zijn. Op de kruising geheel wit.
— idem. Kleinere ruiten. Du witte stre-
 ALLE. 39
pen met éen gelen draad in het midden,
die op de geheel witte kruising in de breedte
doorloopt. De vertikaal-strepen eenigszins
dikker dan in de breedte.
- - (1 i t j e-, klein). Roode grond. De
ruitjes gevormd door stellen van 3 dicht
aaneengesloten strepen, twee dikkere met
éen dunnere in 't midden, in de 1 engte der
stof' bestaande uit een witten inslag en in
de breedte uit een witte schering, die beide
op de kruising doorloopen. Elk stel lijnen
over een breedte van pi. m. 7 inM, verdeeld
laat een tusschenruimte ook van pl.m. 7 mM.
a l ' l e m a n s d o a r , s. allemansdeur, de kerk-
deur. — M e n m o a t y e n n o a i t s a s ê d
i t e of m i n m o a t y e t f o a r a l l e m a n s
d o a r i n p a n k o e k o p i t e k i n n e , dub-
belzinnig sechje.
a l ' l e m a n s f o e c h , s. wat ieder past, meest
met negatie. — I t i s g j i n a l l e m a n s -
f o e c h : t é f en t r i j e g o u n e .
a l ' l e m a n s f o r t r i e t , eg. waar ieder last
van heeft. — D y j o n g e is i n a 11 e m a n s -
f o r t r i e t , voor ieder een last.
a l ' l e m a n s f r j e o n , eg. indulgentixaimiis ;
iemand die zich bij iedereen aangenaam
zoekt te maken, ieder vriendschap bewijst.
— A l l e m a n s f r j e o n i s a l l e m a n s (oar-
m a n s ) g i k . Burin. — A l l e m a n s f r j e o n ,
n i m m e n s f r j e o n . — Us f a n k e i s s a ' n
a l l e r n a n s f r j e o n , n e a t n e t mij en. —
Us h o u n i s i n a l l e m a n s f r j e o n , e l t s
k i n h i m m e i k r ij e.
a l ' l e m a n s g a d i n g , s. waar ieder gading
aan maakt. — I k s c o e d y k n e p p e l b os-
k e n m a r y n 'e h û s h e l j e , h w e n t s o k
g û d is a l l e m a n s g a d i n g . — D a t i s
g j i n a l l e m a n s g a d i n g , voegt niet ieder.
a l ' l e m a n s g e k , -gik, eg. iemand die voor
iedereen ten sjiot en speelbal is. — Ko-
m eed zje s p y l j e w o l ' k n e t ; ik s c o e
de r e k f o r a 11 e m a n s g e k s t e a n t o
p r e e k j e n ! n é h e a r ! — Prov. Al t o
g o e d is a l l e m a n s g e k .
Een meisje, als i n al 1 e m a n s g e k be-
kend , wordt door flinke vrijers niet geroemd.
Een kind dat jegens iedereen aanvallig en
aardig is , noemt men welwillend : 'S a 'n
a 11 e m a n s g e k'.
a l ' l e m a n s h û s , n. geringe herberg voor
allerlei slag van reizenden. In de steden en
groote dorpen een woning voor allerlei ar-
wumkes.nl
ALLK.
men , die geen onderkomen ergens anders
kunnen krijgen.
a l ' l e m a n s - i t e n , n. wat zoowat ieder te
eten heeft. — I e r d a p p e 1 s i s a l l e m a n s -
i t e n , dat bij ieder in den smaak valt. —
F e t k e a l l e f l e s k is g j i n a l l e m a n s -
i t e n , voor velen te duur.
a l ' l e m a n s k o s t , s. kost voor elk. —
S p e k s t r o u is g j i n a l l e m a n s k o s t .
allemanslichem, s. in: Hy het in
a l l e m a n s l i c h e m , alle kleeren passen
hem. Zie biãlers-lea.
" a l l e m a n s t r a e s ' j e , s. hier en daar voor
a d m e s t r a e s j e , z. d. — S a ' n s i i k k e -
fûns sit in h i e l e a l l e m a n s t r a e s j e
o a n f ê s t.
a l l e m i n t . Zie aljemint.
a l ' l e r g e l o k s , adv. felicissime, gelukkig,
bij geluk, toevallig. — D o c h a l l e r g e l o k s
w ì r d t d e f o a r d o a r i e p e n d r a e i d en...
Hsfr. IV, 102. — D ê r t r û z e l e d o m i n y
t r o c h d e l j e d d e r , m a r h y b l e a u al-
l e r g e l o k s m e i 't g a t o p 'e t r i m e n
s i t t e n , Ibid. V I , 58. Vgl. ibid. XII, 99. —
Ook a l l e g e l o k s . — Prov. A l l e g e l o k s
e n ni e a r a s m y n e i g e n . . . . door meer
goed geluk dan ik gewoonlijk heb. . . I k
r e k k e b y t s j u s t e r y n 'e s l e a t , d o c h
a l l e g e l o k s en m e a r as m y n e i g e n
w i e 'k e r g a u w e r ú t . — Vgl. gelolelHch.
a l l e r w e ' g e n , adv. ubieunque, overal, naar
alle kanten. — I k h a a l l e r w e g e n ú t -
sj o e n , m a r se k o m m e d e r n e t o a a . —
I t is i n m y l d r e i n t s j e w e s t , a l l e r -
w e g e n k i n m i n i t s j e n . — v. d. V.,
Oerw., 1(4).
† a l l e r w e ' g e n s , adv. allerwegen. G. J.
I , 161. Vgl. alUivci.
a l ' l e s , pron. omnia, alles. A l l e s i s w e i ,
op'e e a r e n e i , Fra,. tont est jperdit fora l'hon-
neur. — A l l e s i s o p en w e i . — T û k
o p a l l e s , d e u n op t i i d . — A l l e s i s
s i n e s , Fra. tout lui est bon, alles is zijn
gading. — I t w i e r i n w y l d e b o e l ,
der a l l e s t r o c h i n - o a r k r a e i d e . —
R. ind. TV 326. — F en a l l e s k w e t e n
f e n 't h e l e d i n g n e a t , de omnibus ali-
quid, de toto nihil. — F e n a l l e s is h i n -
n e s t r o n t , volkszegje. Lex. 86. — H y
h o t n e a t b r e k a s a l l e s , hij heeft ge-
brek aan alles en nog wat. Ook a s a l l e s ,
en n o c h h w a t , Zh. — Op n o a t en
 ALLE. 40
a l l e s p a s s é . — K a p t a e l en a l l e s
d e r t r o c h j e ij e. — I k e n m y n t w a
b r o e r r e n wy h a b b e t r e t t s i e n b e r n
y n a l l e s . Lex. 92. — Ik b i n m e i a l l e s
t o f r e d e n , s e i i n e r f g e n a em f en i n
r i k e b o e r . — M e i a l l e s en a l l e s , met
alles wat er bij behoort, alles bijeen gere-
kend. D e b a k k e r i j m e i a l l e s en a l -
les w a e r d forkocht.
† a l l e t i d e n , ady. steeds. — Do m i e n d e
i k a l l e t i d e n d a t i t n a c h t w i e r . W.
Gr. 4.3. N u : a l t i t e n , z. d.
a l l e w e i , adv. iibiqtte, overal, allerwege.
M e i d y w a er k i n m e n a 11 e w e i ú t . —
Meest gebruikt: a l l e k a n t e n , z. d. —
Vgl. wei.
a l l i j a n s ' j e , a l y a n s ' j e , s. conmctio, be-
trekking. — Vooral: m e i i m m e n y n a l -
lij ansj e w êze, komme.
a l l y k ' , adj. & adv. similis, gelijk. — Do-
m e n y : H w e t b i d t er d e n ? J o n g e :
D a t is a l t y d n e t a l l y k . — A l l y k i s
't b r u l l o f t s j e n a s i t k û p j e n , G. J. —
— W y b i n n e a l l e b e i d e m i n s k e n , |l
en d o c h w y b i n n e n e t a l l y k , Sankje.
— B a u k e en J i l d e r t b i n n e h a s t a l -
1 i k e g r e a t. — W i r d d e n n e t o a n hj a r
a l l y k . Halb. Matth. VI, 9. — Gewoonlijk:
g e l y k , z. d. —
Zooals, evenals. A l l y k (lyk as) i n l a e m
k i m d e l f lij t. v. BI. Blommek., 46. —
adv. similiter, gelijk. — H y t r a p e d e
k e e f t a l l y k t a g r ú s . Lex. 89. — H y
t r a p e d a t d i n g a l l y k mei de gronii.
Zie lijk. — D e o a r e d e i s g y n g i t a l
wer allyk. — It b i s l a c h t net a l t i t e n
allyk. D a t is g j i n d w a e n a l l y k ,
geen betamelijke handelwijs. Vgl. gelijk, lyk as.
a l l y k a s , eodom modo, gelijk als, op de-
zelfde wijze als. I k m e i t s j e i t a l l y k
a s clou, ik maak of doe het zoo als jij.
Lex. 88. Meer gebruikelijk is l y k a s z. d.
Vgl. ta-allijk.
a l l i ' k e f o l l e , adj. k adv. aequus, even-
veel, hetzelfde. — A l l i k e f o l i e i s e v e n .
— I t is m y n e t a l l i k e f o l i e h w e t de
I j u e f'en m y s i z z e . — D a t i s n o u a l -
l i k e f o l i e , i k d o c h m y n s i n , alles mag
waar zijn wat je beweert, ik doe mijn ei-
gen idee. Vooral l i k e f o l i e , z. cl. — A 1-
1 i k e f o 11 e i s y n 't h ú s, de evenaar is
in 't huisje. Zie hi'm.
wumkes.nl
ALLI.
a l l i ' k e n , ( f e n ) , eodem modo, insgelijks.
— De g r o e t e n i s t h ú s ! T a n k . j e f e n
a 11 i k e n. — Meer: f e n 's g e l i k e n , it-
s e 1 d e , e k s a.
a l l i ' k e n s ( k ) , adj. & adv. similis, gelijk.
— In span allikense hynders. —
F e n m y n h e a l d o z y n t h é g ú d is in
k o p k e s t i k k e n en n o u k i n 'k n e t i n
a l l i k e n s wer krije. — A l l i k e n s k e
r om t e n , gelijke ruimten. R. ind T.2, 1786.
— Da's k r e k t a l l i k e n s p e a r s as d a t
J a n k e j i s t e r k o c h t h e t . Meest gebruikt:
g e l i k e n s , z. d.
a l l i ' k e w o l , a l l y k ' w o l , adv. nihilomimis,
evenwel, nochtans. Stadfr. a 11 i k e w e 1. —
L i t de ljue m a r r a b j e , al l y k wol
s c i l i k d w a e n s a ' t h e a r t . Lex. 89. —
I t is a l l i k e w o l b i n a u d : m e i op s e t
a s n e t ! — I k k i n a l l i k e w o l n e t om
h j a r g û z j e . W. Gr. 21. G. J. I I , 52. —
Vooral l y k w o l ( s ) , z. cl.
a l l y k ' - f o l - h w e t , adv. van alles, onver-
schillig wat. — I t f i s k w i i f forwiet
m y a l l y k f o l h w e t . — Hy k i n a l l y k -
f o l h w e t o p , heeft een verbazenden eet-
lust. — I t n i m t a l l y k f o l h w e t y n d y
h ú s h a l c l i n g , er is zeer veel noodig. Lex.
89. — Ook l y k f o l h w e t ; z. d.
a l l y k ' m e - a l l i n ' n e , adv. prorsus, solus,
geheel alleen, Ook a l l i k om a l l i n n e . Lex.
89. A l l y k m e - a l l i n n e b i n ' k d y j o u n e
n o c h o a n de W â î d f i n n e r o a n . een-
zaam voetpad tusschen Joure en Langweer
— P o r g j i n n o c h s a f o l i e w o l ús
f a e m in n a c h t a l l y k m e - a l l i n n e y n
'e h û s w ê z e . Zie Itjknw-allittne.
allin'ken(e)-, a l l i n k e n d e - , a l l i n k j en-
d e w e i , adv. pedetentim , sensim, allengs,
langzamerhand. Lex. 89..— I t g i e t m e i
d y s i i k k e a l l i n k j encle w e i a c h t e r ú t .
— Ook a l l i n k e n d e , a l l i n k s o n , a 1-
l i n s e n d e . — Zie linkendewei. Meer gebrui-
kelijk is g e a n d e w e i , z. d.
allin'ken-oan, adv. pauïulum, langzamer-
hand. — A l l i n k e n - o a n w i r d t i t k e a l
i n k o u . — Vgl. Hûs-Hiem I I , 126. — Ook
1 i n k e n - o a n , z. cl. — Zie vooral iijoiike-
lijtseii.
† a l l i n k o m , - k u m , adv. paulatim, al-
lengs, allengskens. Lex. 89. G. J. 11, 66, 69.
a l l i n k ' s e n , a l l ì n k s e n d e , adv. Zie al-
lìnkvuwci.
 ALLl. 41 ALM.

allin'ne, adj. & adv. solus, alleen, slechts. t i c h t s j i n d y t r o u w e r y . — A l m a c h -

Hl. a l l o n n e . — A l l i n n e i t k n a p - t i g e n i o a i . — H y h e t h i m a l m a c h t i c h
r i c h fj u r k e. . il D a t h e a r t m e n o u h w e t op s y n b a e i t s j e j o w n . Al-
e n d a n , Tj. K. Halb. It jonge Fryslân, m a c h t i c h , ook als interj. — Zie machtich.
14. — E n h w e t d ê r o n d e r 't j a k j e a l m a c h ' t i c h h e i t of a l m a c h ' t i g e n s ,
t y n t , d a t w i t h j a m a r a l l i n n e , R. omnipotentia, almacht, almachtigheid. R.
ind T.3, 5*. — I k h â l d m y a l l i n n e , d e n ind T.a, 236s.
k i n 'k m e i n i m m e i i s p i l k r i j e. — a l m a c h t ' s j e s , adv. zeer, bijzonder. —
H y m i e n t d a t e r a l t i t e n 't w i r d al- A1 m a c h t s j e s e m o a i, b e s t .
l i n n e h a m o a t . — 11 b er n r i n t a l al- a l m e n a k ' , n. calendarium, almanak. —
l i n n e . — H w e t i s i n m i n s k e a l l i n n e ? I n a l m e n a k m e i f r a n s i n en o m s l a c h ,
s e i i n g l ê d d e w i d d o u . — A l l i n n e in perkament•; m e i k l a s j e s , naamlijst van
(in m i n s k e a l l i n n e ) i t i s i n s n i e b a l predikanten; m e i b o e r s e s t i k j e s, frie-
y n 'e s i n n e , van of tegen nreisjes, die niet sche lcktuui', m e i s a n k j e s . — I n f r y s k e
trouwen. — Dy f a e m (d a t m i n s k e) is b o e r s k a l m e n a k . — I t g r e a t e a l m e -
n e t a l l i n n e , ( k i n n e t l a n g e r a l l i n n e n a k , de bijbel. Vroeger lazen velen niets
r i n n e ) is zwanger. — W y h a w w e r i s i n dan den bijbel en den almanak; van daar:
f e i n t k r i g e , dy w i e r n e t a l l i n n e , Hy is b i b e l en a l m e n a k t r o c h k r û p t ,
niet zuiver van ongedierte. — P o e r al- gezegd van iemand die als een wonder van
l i n n e . — R i n a l l i n n e , loop rond! — geleerdheid gold. — Y n 'e w i n t e r t i i d
S c i t t e d a t a l l i n n e h a ? tegen een, die k o m t i t a l m e n a k g a u r i s ú t i t t a -
nog al veel op zijn bord neemt te eten; f e l s l a e d , om t o w i t t e n , h o n e a r d e
ook iron. tegen een, die heel weinig op zijn mo a n n e o p k o m t . — I k s c i 1 m a r g j i n
bord neemt. — H y w i e r n e t a l l i n n e nij a l m e n a k h a , s e i 't â l d w i i f , m y n
g r e a t , m a r ek s t e r k . Ygl.il/knie-aUinne. â l d k i n n o c h w o l i n j i e r m e i . — Prov.
allin'nich, adj. & adv. solus, alleen, een- I t a l m e n a k i s i n l e u g e n s a k . — D e
zaam. — I k s t e a n h j a r sa a l l i n n i c h , d e a d h â 1 d t n i n a l m e n a k , neemt geen
s e i 't h o a n t s j e op 'e t o e r . — Om 't leeftijd in aanmerking. — T o n e i b e t t e r ,
ik sa a l l i n n e w i e , f i e l d e i k m y s a s e i t i t a l m e n a k , gezegd als iets. niet
a l l i n n i c h . — D a t b o e r e s p i l t s j e s t i e t naar wensch slaagt. Lex. 93. — J a n k m o a i
d e r s a i e n s u m e n a l l i n n i c h . — I n 't n e i t s j e r k e ! d a t m e i e k w o l y n 't a l -
Noorden meestal a l l i n n e . — Zh., Hl. al- m e n a k , als wat bizonders. — H y k r i g e t
lo n n i c h. i n r e a d e l e t t e r y n 't a l m e n a k , om
alloai', s.pretium, virtits, gehalte. — S}Tn in eervolle gedachtenis te houden wat hij
g o u d e n r i n g b l y k t e f e n 't a l d e r - gedaan heeft. — M y n h o l l e i s g j i n al-
m i n s t e a l l o a i t o w e z e n . — F o l i e m e n a k , meen niet dat ik alles in mijn ge-
l j u e b i n n e b e t t e r f e n a l l o a i a s m i n heugen kan bewaren. — H y h e t i n k o p
t i n k e s c o e . — Ook: a l o a i . a s i n a l m e n a k , veel in zijn hoofd, een
a l l o a s ' j e , n. horlogie. Zie aloasje. sterk geheugen. — H y l y c h t a s i n a l m e -
allon'ne , Hl. alleen. Zie allinne. n a k , met het oog op de weel-voorspellingen
*al'nïacht, s. omnipotentia, almacht, v. d. in de almanakken.
M., Myn Suehten, 11. Hl. D a t h è 'k f a n 't a l m e n a k hé»cl,
almach'tich, adj. omnipotens, almachtig. van iemand die algemeen bekend is om zijn
Lex. 98. — G o d - a l m a c h t i c h , ook als nieuwtjes-vertellen. Vgl. folies-, nuts-, sé-, sl-úr-
vloek.—Fader-aImachtich, sei Wijke- almenak.
n i o a i , uitroep van verbazing. a l m e n a k ' j e , dem. n. kleine almanak. —
maximus, erg groot. — H w e t i s d a t i n B e r n , dy n o c h n e t yn ' t t e s t e m i n t
al m a c h t i c h e i n t o p o a t s j e n . — W y l é z e k o e n e , k r i g e n y n 't í ' o a r i g e
b a d ê r i n a 1 m a c h t i g e n w i l l e h a wn. wol ris in a l m e n a k j e mei n e i tsjer-
adv. vahle, erg. I n a l m a c h t i g e s l i m m e k e . — Ook spelkaarten. J o u n s n e i i t e n
se
t . — In a 1 m a c h t i c h g r e a t hoiiii, k a e m i t a l m e n a k j e o p 'e t a f e l . Zie
k o a 1 r a e p , enz. — Sy n h e i t is a 1 m a e h - kaertspil.

wumkes.nl
 ALM. 42
a l m e n a k ' j e , v. Tcleiidern (Eritz Reuter),
den almanak raadplegen. In vroeger tijd
was onder het volk iemand die goed a l m e -
n a k j e kon, iets knapper dan een ge-
woon mensch, — M a e i k e J a k k e l e s k o e
k r a n t s j e en a l m e n a k j e .
Ook liegen. D o u b i s t , 1 e a u 'k o a n
't a l m e n a k j e n .
a l m e n a k s ' d j i p t e , s. in.- I n a l m e n a k s -
d j i p t e p 1 o e ij e, zoo diep als de lengte of
breedte van een gewonen almanak in 12°.
Alleen in 't Noorden gebruikelijk. — D a t
stik lân kin skielik gjin frucht
m e a r j a e n , om 't i t j i e r o p j i e r m a r
in a l m e n a k s d j i p t e o m p l o e g e wirdt.
a l m e n a k s ' j o a d , m. Jood, of een ander,
die almanakken verkoopt. — H w e t f o a r en
n e i n ij j i e r r i n n e o p 'e w y k m e r k e n
d e a l m e n a k s j o a d e n y e n h a s t om.
a l m e n a k s ' k o e r , s. almanakken mand,
de mand van den almanakkenventer. —
M a n n i c h b i d l e r r i n t l a n g e r by de
húzen lans mei hwet brievepom-
p i e r yn syn a l m e n a k s k o e r .
a l m e n a k s ' m a k k e r , m. die de alma-
nakken maakt. — E11 e M a r t e n s (B e y-
m a ) f en E a s t e r m a r h i e d e n a m m e
f e n a l m e n a k s m a k k er.
a l m e n a k s ' m o a n n e , s. kalendermaand,
maand van den eersten tot den laatsten
dag, onderscheiden van ' i n m o a n n e ' , de
tijd van een maand, onverschillig van wel-
ken datum beginnende. — 1 k g e a n a 11 e
a l m e n a k s m o a n n en n e i û n t f a n g e r
m e i b i l ê s t i n g . — Yn d e o a r e a l m e -
n a k s m o a n n e is 't k r e k t e a r s t e - k e -
t i e r op de e a r s t e dei. — I k l i t a l l e
m o a n n e n m y n h i e r k n i p p e , dan
houdt hij zich daarbij niet strikt aan een
bepaalden datum. — Hier en daar schijnt
a 1 m e n a k s m o a n n e ook de lichtemaan
te hecten, die volgens den almanak moet
schijnen, maar die achter de wolken blijft.
a l m e n a k s ' n i j s , n . almanaksnieuH's, nieuws
in den almanak voorkomende. — 't I s al-
m e n a k s n ij s, j i m m e m o a 1 1 e d e r n e t
t o f o l l e g e l o o f o a n s l a e n . — Vgl, Bijek.
1846, 9.
almenaks'rymke, dem. n. niet veel be-
teekenend rijmpje. — 't I s m a r s a 'n a 1 m e-
n a k s r y m k e.
a l m e u ' g e n d , adj. almogend, — De al-
wumkes.nl
ALR.
m e u g e n d e G o d h e a r t en s j o c h t ú s.
Ook a l m o g e n d .
Meest altijd = buitengewoon. — H w e t
i n a 1 m eu g e n d e i n b o a r r e!
adv. maxime. Dy I n g e l « m a n m o a t
a 1 m e u g e n d e r y k w ê z e. — A l in e u-
g e n d i t e , f l o k k e . l i g e , enz. enz. Vgl.
R. ind. T.3, 244".
a l ' m ì s , eg. die alles verkeerd doet, die(n)
niets lukt. — . . . d a t i s i n a l m i s , daar
komt niet veel van hem terecht. — Als
jongens 'krij-an' spelen, en die voorloopt,
't eerst 'honk' bereikt, dan roept hij: A1-
mis.
* a l m u w n e , adj. omni.j>oteits, almogende,
alvermogend. Salv. 4. — Ook: a l i m i w n g e .
v.d.V., Oerw., 21 (538).
aloai. Zie allooi.
aloan', adv. coiitiiuia, indexineuter, be-
stendig , aanhoudend, gedurig, allengs. —
N.Holl. a l a n . — D o u s k r e p s t a l o a n
f o r h j a r . Bijek. 1877, 62. — I t s p y l a r k
k l i n k t a l o a n . v. Loon , Lieteb., 7 8 . — H j a
p o e s te fen 'e s t o a r m , m a t t ' r ê s t e
a l o a n . v. d. V. Oerw., 16 (253),. — I t
s t j e r r e n t a l w i r d t a l o a n l y t s e r . Fr.
Jierb. I l , 89.
Meestal: a l o a n en a 1 w e i, steeds bij
herhaling. I k m o a t a l o a n e n a 1 w e i
n e i d e w i n k e l r i n n e om h w e t t o h e 1-
j en. — Dy k e a r e l k o m t h j i r a l o a n
e n a 1 w ei. — 't I s e r m e i a s m e i si e-
d e n d w e t t e r , de b o b b e l s kliuwe
a l o a n e n . a l w e i f e n 'e b o a i j e m n e i
b o p p e , Hepkema, 1866. Hsfr. 1,7. — Ook
a i o an-en-w e i , o.a. Roordhusum.
aloas'je, haloasje. n. horlogie — Yn
p l e a t s f e n 'e e a r y s d e r s b i n n e n o u
de a l o a s j e s by ú s f r o u l j u e y n s w a n g
k o m d . — Zie horloasje.
* a l o e r ' s t e , m, maximum, de allerhoogste,
die boven allen is. Lex. 17.
a l r e e t s ' , adv. jam, alreeds, bereids; i n d e
omstreken van Leeuwarden en inde Wouden
o. a. — I t h e t h i m a l r e e t s s a f o l l e
k o s t e , en h w ê r s e i l 't n o c h b y o p-
h ã 1 d e ? — 't W i e a l r e e t s k 1 e a r d o 't
i k k a e m ; h j a h i e n e 't a l r e e t s y n
o a r d e r. — A l r e e t s y n 't m o a r d n e r s-
j i e r , en n o u n o c h t r o u w e . — M e n
k i n 't a l r e e t s o a n s y n j o n g s j e n .
Burin. 48. Lex. 90. — 1 k h i e .. n e t 1 e a u d
 ALK.
d a t i k 't sa a l r e e t s m e i ús W o b b e l
m a k k e h i e . W. Gribb. Vgl. al. — Ook
alré. ï n wrâlds m o a r n t i i d hie alré
de e a r s t e frou d a t gr e a t f orm ogen
(van biologie), v. BI., Blommek., 62.
"alrún, f. virga magica, tooverheks. Lex. 93.—
Een vrouw te Raard in Westdongdl. kon wat
meer dan rechtuit. Kende middels tegen
kwalen, kon 'knoffelbânnen lizze', de kweade'
bezweren. Die vrouw werd nooit anders ge
noemd als 'a 1 r ú n'; ook 'ã 1 d r ú n'.
als-, adv. = al. — 11 g j i t h i m n e t
als t o b e s t . — H j a is n e t a l s t o g o e d .
Zie al. Vgl. fiers-.
*al'sjencl, adj. omnituens, alziend. De
a l s j e n d e, de alziende, God — I t al-
s j e n d e a c h f e u God.
a l s t , (in de Wouden vooral), s. absynthum,
artìmisia, alleen in: k n o p f e n a l s t . I t
k o m t y n 'e B e a r n b o r g e r k r û d e n . —
Knop fen a l s t m e i w e t t e r siede,
en d a t d r i n k e i s g o e d f o r a c h t e r ú t ;
for b l o e d s u v e r i n g ; en d e i s t r j j r i s
d e r in k o p k e f o l f a n is t i g e b e s t
om 'e k o a r t s w e i t o n i m m e n , i s f a e k
i t s i z z e n . — In den Zwh. bij voorkeur op
't ' R e a k l i f gezocht.
Ook a e l s t , z. d.
a l t e a s ' , adv. (Wouden en bij ouderen),
mltent, ten minste, althans. Verouderd Ned.
altoos. Lex. 90. — I n b o e r i s j a m k i n
s n o a d m a n , a l t e a s n i n g i k as f o l i e
g e l e ar den. — Dy l j u e s i t t e d e r
s k o a n b y , ik woe a l t e a s wol dat
i k m i n e s s a f i e r f o r s p i l e h i e . — Voor-
al ook a 11 e a s t. —
'a 11 e a r s t' schrijven sommigen : v. d. V.,
Forj. 1886, 163.
— Algemeen is t o r n i n s t e n .
altemael', n. een been'en of zilveren zes-
kantig tolletje, lettertolletje , a-al tolletje;
men laat dit tolletje draaien, de letter die
boven komt te liggen, wijst de uitkomst a a n :
A is Alles gewonnen; B is Bijzetten; T trek-
ken , enz.
Ook wel a l t e n a.
a l t e m a e l ' j e , v. met de 'altemael' spe-
len. H c a ! s c i l l e w y g a u r i s a l t e -
m a e l j e ? — A l t e m a e l j e jiinine al
w e r ? — W y t o e r k e b o u d e n faek mei
p i p e r s (pepernoten) e n a l t e m a l e n dei-
d e n o in.
wumkes.nl
43 ALT.
a l ' t e m e t s , adv. interäum , fortasse, nu
en dan; soms, bijgeval. — I t k o m t J a n
a l t o m e t s r i s oer, d a t er in s l o k j e
to folie n i m t . — I k ha a l t e m e t s
(passim) de k o a r t s . — D e n g i e s t e b y
de t a f e l s i t t e n to j i l d t e l l e n , en d a t
m a r a l t e m e t s r i s , Fra. de temps à autre.
Hsfr. X , 104.
H a t de frou a l t e m e t s ek in wol-
len l a p e by de h â n ? — S c o e n e j o
a l t e m e t s inyn hiind ek n o c h ha
w o 11 e'? tegen een die veel vraagt.— As dok-
t e r a l t e m e t s k o m n i e m o c h t e, h e l j e
my d a n t h ú s . — H a j y 't a l t e m e t s e k
h e a r d ? Ook, als men zeker weet dat ze
't wel gehoord hebben! — Vgl. R. ind T.'
79*, 391". Lex. 91.
a l t e n , adv. = alto, vooral vóór een klin-
ker. — I k b i n w o l o a n i n n ij e l a m p e
t a , m a r ik wol n e t in a l t e n djùren-
ien h a ; in a l t e n g r e a t e n h o e c h ik
ek n e t . Vgl. al.
al'tena, n. kinderspeeltuigje. Vgl. altemael.
a l ' t e r , n. altare, altaar. Lex. 129. —
Vgl. P. J., Jonge Frysl. 1. — v. BI., Blom-
mek. 6. — S. K. F., Forj. 1893, 160. —
Volksrijm: D ê r h a j e ' t h e l e h e i l i c h -
d o m , |j d e p a op d y f a i t m e i 't a l t e r
o m. — F e n 't a 11 e r, uit de hoogte.
a l t e r a e s ' j e , s. Fr. altération, ontsteltenis.
— D e r k a e m de l a m p e fen b o p p en
d e l , d a t j o e c h in h i e l e a l t e r a e s -
je. — Ik k r i g e de t r e i n op it nip-
p e r k e , en y n ' e a l t e r a e s j e f o r g e a t
ik m y n s els k i p g o e n d e i ! to sizzen.
— D a t j o e c h in a l t e r a e s j e ! it
b e r n y n 'e si e a t , en d e m e m f e n
h j a r s e l s . — Vgl. Hsfr. IV, 114; Fr. Alm.
1846, 17 ; Thomas en Tsjamk; S. K. F., Mear-
kes, 35. — B r i n g 't h j a r r i s , f o r 'e a l -
t e r a e s j e . A. IJsbr.
a l t e r g a v e , s. altaargave, offergave.
a l t e r j e f t e , s. altaargift. Zie altergane.
* a l t e r l e k k e n , n. altaarkleed, bij voor-
komende gelegenheden.
* a l t e r s t i e n , s. altaar van steen. — van
Blom, Blommek. 9.
al'tyd, alti'ten, adv. semper, altijd. Prov.
't I s a l t y d f e t y n 'n o a r m a n s s k û t e l ,
een ander heeft 't altijd beter. — Prov.
A 11 y d (a 11 i t e n) m o a i i s n o a i t m o a i.—
A l t y d b i n n e d e b o e r e n d r o n k e n , ||
 AhT. 44
a l t y d b i n n e d e s t ê d l j u e g e k . || Al-
t y d p l ú z j e d e s t ê d l j u e b o n k e n , |1
a l t y d i t e d e b o e r e n s p e k . Oud rijmpje.
— Lex. 91. — I k k i n f o r a l t y d n e t
s o a r g j e , s e i b a es D o u w e .
Ook heel veel a 11 i t e n. H w ê r o m w o 11 e
f r o u l j u e , d y 't t r o u d w e s t h a , a l t i -
t e n w e r t r o u w e ' ? R. ind ï. 1 , 325.
a l t ' s j o n g e r , eg. die alt zingt.
a l t ' s t i m m e , s. altstem.
alún', n. alumen, aluin. — I n p a r t a 1 ú n
o p f y f t i c h p a r t e n w e t t e r is t i g e
b e s t om d e k i e l t o s p i e l e n . — A l t i -
t e n i n s t i k j e a l ú n y n 'e b u s e d r a g e
is b e s t for r i m m e t y k . Ook wel ha-
1 ú n , z. d.
a l u ' n i c h , adj. & adv. als naar aluin. — I t
sinakket sahwet aIunieh.
a l ú n w e t t e r , n. aluinwater. — I t is
g o e d f o r p y n y n 'e m û 1 e , om e r m e i
to g i r r e l j e n .
â l v e , ô l v e (Grouw), e 1 v e (aan den Zuid-
oostkant, ook Heerenveen), Joure; elf, Ak-
k r u m , Parrega; e l l i f , Zwh.; Hl. e ° l v e n ,
num. 11.
I n h e l e b o e l â l v e n e n t o a l v e n , on-
noodige drukte; ook f i v e n en s e i z e n .
A l v e is 't g e k k e n û m e r . — H w a
h a t d e â l v e ? bij een loting of verloting.
I t i s o p si a c h f en â ì v e n . — D ê r
b i n n e se m e i hj a r al v e n , als de klok
's avonds elf slaat.
De elf oogen in het dobbelspel.
Ook een stuk land van elf pondeniaten.
Sj o e r d e alve.
alv'-en-tri'tichst, (op s y n , ) naar den
eisch, langzaam, secuur. — H y w o l a l l e s
op syn a l v ' - e n - t r i t i c h s t h a , d w a e n .
Ook elf-en-d e r t i c h s t .
[Misschien van de 11 steden en 30 griete-
nijen, waarvan de afgevaardigden niet dan
na ruggespraak mochten beslissen.]
a l w e i ' , in: a l o a n en a l w e i , z. d.
al'wer'oan, adv. deniio, iterum, alweer,
van nieuws aan. A l w e r o a n d y s e i d e
si e a u w e p r a e t s j e s . — Prov. A l w e r -
o a n l i b b e t y e t t e , we moeten alweer
a a n ' t werk; soms volgt er: as d y d e a i s ,
k r ij e w y s p e k p a n k o e k e n , of: r y s
m e i r e z i n en of: d e n s c i l l e wy r i n t e -
n i e r j e , niets doen. — Prov. A l w e r o a n
s e i d e f a e m e n h j a l a ei y e t t e . —
wumkes.nl
AMB.
Prov. A l w e r o a n b r e k t m a n n i c h â l d
h y n z e r d e n e k k e . — Prov. Stadfr. A1-
w e e r a n , a l w e e r a n , d a t m a e k t s o m e-
n i g o u d p e e r d l a m . W. D., Doaze, 125.
alwiis', adj. mpicntivHmiHf, alwijs. - - D e
a 1 w i z e G o d. — D y n h e a l w i z e p r a o t -
sjes is n e a t oan.' S o a , e n d y n a l w i z e
d a n ? — Hy t o c h t h i m s e l s a l w i i s ,
e n d ô c h s r o a n ' t y n ' e t i i s , met zijn
zaken. — O, d a ' s s a ' n a l w i z e g e k .
a l w i ' t e n d , a l w i t ' t e n d (dit in 't wes-
ten), adj. omiiisciens, alwetend. — De a l -
w i t t e n ( d ) e God. — J o n g e j a , d o u
m i e n s t ek a l d a t s t a l w i t t e n d b i s t e ,
tegen een neuswijze. — I k b i n n e t a l w i -
t e n d , denk je dat 'k alles weet?
a l w i ' z e , m. alwijze, alwetende God.
Hsfr. IV. 32.
* a l w i ' t e n e , a l w i t ' t e n e , m. de Alwe-
tende. De A l w i t e n e , Hsfr. V I I , 78.
a m ' b a c h t , n., ars, operom, ambacht,
handwerk. — H o u n e g i s e l e r w ê z e i s i n
b a e n t s j e , w e i n m e i t s j e n i s i n am-
bacht. — I n h y n s t e f i l d e r ' h a t a l i n
n u v e r a m b a c h t . — L j u e f en i e n a m -
b a c h t , vakgenooten. — T o a l f a m b a c h -
t e n , en t r e t t s i e n o n g e l u k k e n ! —
H w e t a m b a c h t h a w w e jo ? Hw a t
b i n n e j o f e n j o u a m b a c h t ? welk be-
roep. Vgl. gelore. — H y g i e t o p , ( l e a r t )
i t a m b a c h t . Lex. 96. Meest hantwirk.
a m b a c h t s m a n , m. opifex, ambachtsman,
handwerksman; pi. a m b a c h t s l j ue. Lex.
95. — I n a r b e i d e r y n 'e g r e i d l i o e k e
h a t sneiiis o r n a r i s m i n d e r t i i d oer
a s i n a m b a c h t s m a n . — Dy a m b a c h t s -
ljue k i n n e w i n t e r d e i noch ris l a n g
si i e p e, k l a g e i n b o e r e f e i n t . — Vgl.
R. ind T.2, 80".
a m ' b e i , s. aambei. — Zie aembeijen.
a m ' b a r , adj. zuurachtig. Zie amper.
a m ' b y l d , a m b e l d , a m b o l d (noordoos-
telijk), n. incug, aambeeld. Lex. 97. — D a t
is i e n , d y r i n t m e i i n a m b o l d f o a r t ,
zeer sterk. Prov. A l l e b i g j i n i s s w i e r ,
s e i d e d i e f , en h y s t i e l i n a m b y l d .
— Ook overdr. H y s 1 o e c h r a e r o p 't
a m b e l d , voer hevig uit. A s t d e r t s j i n
dy m a n oer b i g j i n s t t o p r a t e n , d e n
s l a c h t s t op in f o r k e a r d a m b y l d . —
11 y s l a c h t a 1 1 i t e n o p i t se 1 d e am-
b o l d , ook van een dominee, een spreker. —
 AMB. 45
Dy m a n f o e i h i m h e f t i e h o a n , met
woorden, m a r b a e s s l o e c h ek op 't
a m b y 1 d, verdedigde zich. Hy h e t in
k o p a s in a m b e 1 d.
a m b y s ' j e , s. lust, trek. — I k h a d e r
g j i n a m b y s j e l a n g e r f o r. Dy m a n
h a t g j i n a m b y s j e for s y n e i g e n f a k ,
d a 's s l i m.
a m e , f. aria, grootmoeder. Hl. Koudum.
Ms. Halb. 234. Aanm. Register, A°. 1819.—
O f a e n ! d ú g e e s t m a r f a e i k ú t n o e k-
j e n b i a t e , a m e , neef' of n i c h t , Hl.
Houmanhou.
' a m e , s. spiritu.*, adem. Posth. Fr. Jierb.
183-5 , 31. — H j a r a m e m e i n e t g e a r ,
ze mogen mekaar niet trouwen, Burm. —
Algemeen is nu a z e m , z. d. Zie amme.
a ' m e l â n n e r , s. bewoner van het eiland
Ameland. Ook: paard van het ras dat op
Ameland wordt aangefokt. Lex. 97. De
e c h t e a m e l â n n e r s ( h y n s d e r s , kêd-
den) w i e r e n k e n b e r o a n h j a r k r o m -
me n o a z e n; i t r a s is n o u 1 a n g f o r-
b a s t e i' e.
Ook: een koe van dat eiland.
— adj. de insala Amelandiae, wat van
Ameland komt of op het eiland betrekking
heeft. A m e l â n n e r k o e k j e s of p l a t t e -
k o e k e n , stroop- en suikerkoekjes, die op
Ameland worden gebakken. — A m e l â n -
n e r g u t e n, de Amelander lotelingen voor
de militie en vervolgens de miliciens, die
altijd over Holwerd reizen en hier meestal
moeten overnachten. Zij maken dan 's avonds
wel eens wat leven in het dorp en de Hol-
werder jongens zingen dan: De a m e l â n -
n e r g u t e n, d i e k o m m e h i e r m e t
s k u t e n ; sij g a n e f o a r d e g l a z e n
s t a en e n d a n k i k e se d e i i r d e r u t e n
(meestal p i s s e t s j i n d e r u t e n a e n ) . —
Als jongens noemden wij op het Biklt zeker
peuldragend gewas, dat aan den buitenkant
tusschcn de zeepalen groeit: A m e l a n d e r
g r o en o a r t en = groene erwten (W. D.)
Een tocht, die niet veel vordert en waarop
men nog al hindernissen ontmoet, heet i n ' t
Noordoosten, en in de Wouden: ' i n A m e -
l â n n e r r e i s ' , ook al reist men niet naar
Ameland. Vgl. hiermee, hoe een oud
vrouwtje, die men afried naar Amerika te
gaan, om de verre reis, zei: H w e t s c o e
't b i t s j u t t e , g j i n n e a m e n w i r d i c h .
wumkes.nl
AME.
As wy i t A m e l a n e a r s t m a r h a w w e .
— Ook wel O m m e l â n s e r e i s . — Vgl.se.
Zeemeeuwen noemt men langs de noord-
kust meermalen: a m e l â n n e r h i n n e n .
D e a m e l â n n e r s c h a l k e n || d i e s t o -
l e n d r i e b a l k e n |i D e s a v e n s i n 'e m a-
n e s k i j n , || d a a r o m s a l d a t h a r w a -
p e n s ij n. Stadfr. (Amelands wapen is drie
balken en een halvemaan.)
a m e n ! amen! het gewone slotwoord van
een gebed. — H y s e i t m a r op a l l e s j a
en a m e n , hij is een jabroer. — I n h o p e n
f o a r n a n i e l j u e ha in m i e r oan my
om ' t i k n e t o p a l l e s j a e n a m e n siz-
ze w o l . — H y e a m e l t f e n i w i c h h e i t
o n t a m e n , (prov.). hij seurt honderd uit. —
D a t is út, sei de P a s t o a r , en h y
m i e n d e f e n A m e n . — A m e n , is 't g e -
b e t , i| Dy 't h o n g e r h a t , d y f r e t .
Oud Volksrijmpje.
a ' m e r , a m m e r (in samenst. vooral in de
Wouden), s.situla, emmer. — I n h o u t e n ,
e a r e n , k o p e r e n a m e r . — Dy k o u i s
i n b e s t e n o e r 'e a m e r , geeft veel melk.
— I n k o p as i n a m e r , opgezet of dik
hoofd. —
Hier en daar ook: i n a m e r w e t t e r ,
m ô l k e , b j i s t , s û p e , w a e i . — Alge-
meen is a m e r f o l , z.d.
J o k e n a m e r s - h e a k , Stadfr. ' e m m e r
e n p u t h a a k', een groote man bij een kleine
vrouw. Lex. 98. — Schierm. o m m e r , a m -
m e r . Hulde IT, 174. — Vgl. baks-, barge-,
boarger(s)-, boarn-, brûn-, dol-, tjeske-, kalk-,
kooks-, melk-, molken-, poes-, pronk-, pats-,
ream-, sleep-, stal-, sap-, wetter-amer. — Vgl.
amerke.
a ' m e r b a n k , s. seamnum, verplaatsbare
bank of stelling waarop de schoongemaakte
melkemmers worden gelegd, als zij geen
dienst doen , t. w. overdag tusschen den mor-
gen- en avondmelktijd. Zij leggen dan op-
gestapeld, vaak ten getale van 15, onder 5
en 1 boven. Soms zijn er meer dan men
gebruikt, daar elk gaarne den naam wil
hebben dat hij veel melkt. Lex. 98.
a ' m e r b i e n d e r , s. boender voor emmers.
a ' m e r b i e n n e , v. emmers schoon boenen.
a'mer ( a m m e r ) f o l , n. emmervol, zoo-
veel als een emmer inhoudt. I n a m e r f o l
mô 1 ke, sûpe, w a e i , w e t t e r , — ô f w a e i -
d e a p e l s ; soms ook f i s k , b e a n e y n 'e
 AME. 4ö
p û l ; s â n en k a l k , hij den timmerman.—
Vgl. R. ind T.2, 128". — í n a m e r f o l i s
l i k e r n ô c h i n h e a l k y n s e n {'A ton), dit
is de gewone houten emmer. — Y n in a m e r -
f o l g i e t t s i e n h e a l k a n n e (20 liter)
m â l k e , dit is de koperen melkemmer der
greidboeren. B. 272, Lex. 98. — W y m e l -
k e n o c h s a u n a m e r f o l l e n , van al ons-
melkvee. — T w a a m e r f o l l e n i s i n
g o n g , z. d.
ljb g i e t n e t b y 't a m e r f o l (b.v. drin-
ken, brij- of soepeten), i n l i i f f o l k o m t
-earst. —Dy k e a r e l k i n wol in a m e r -
f o l j e n e v e r op. — T i n k e r e f k e s o m !
it j i l d w i r d t m j n e t by a m e r f o l l e n
t a d e d o a r y n s n i i t e n , — D o e d e Hof-
k e r f o r k e a p e t n o u t u s - e a r t e en
g r e a t e b e a n e b y 't a m e r f o l . — I t
r e i n t b y a m m e r f o l l e n , Fra. il pleut a
seaux.
a m e r y ' , n. Fra. moment, oogenblik. —
Yn in amerij k o m ik wer. — Nin
a m e r i j h i e b a e s P i k t r i e d r e s t . H.
S., Alm. 12°, 1860. Ook a m e r i j - t i i d .
— Hy h e t d a t yn in a'merij-tiid red-
d e n , a s 't m a r g o e d r e d d e n is. — Vgl.
B. ind T.2, 544, 80'.
Hl. a i m e r i i . I n a i m e r i i w a a t j e .
[Uit Ave Maria, de tijd noodig om dat ge-
bed uit te spreken. Dergelijke wijze van
tijdsbepaling was vroeger veel gebruikelijk.
Zoo vindt men bij Petrus van Thabor (Vis-
ser-Amersfoordt III, 426): e n d e d o e d a t
f i e r 3 off 4 P a t e r n o s t e r l a n c k i n
d a t h u s h a d d e g h e w e e s t . Verg. Lex. 98.]
a m e r y k e (Oosten en Zuiden), a m e r y -
t s j e , n. paulo, wat. — H a s t i n a m e r i j -
tsje t i i d ? In amerij ke g e d i l d ? — In
amerjjtsje letter, || h e t b o i s y n
p l a k a l f o u n . T. E. Halb. Jonge Frysîân,
13. — Hús-Hiem 1890, 14. — A m e r i j t s j e
als verkleinwoord van a m e r i j , a m e r i j k e ;
dit onderscheid voor sommigen voelbaar.
a m e r i k a e n ' , eg. inwoner van Amerika.
Ook: een soort aardappels. Verder: boere-
gereedschap in Amerika gefabriceerd. Vgl.
het volgende.-
a m e r i k a e n s ( k ) ' , aclj. A m e r i k a e n s e
i e r ' a p p e l s , ook a m e r i k a n e n genoemd.
•— I n A m e r i k a e n s e h e a f o a r k e , g r i -
p e . — I s 't n e t a n i e r i k a e n s ? ! humbug.
a ' m e r k e , a m ' m e r k e (vooral in 't Zuid-
wumkes.nl
AMI.
oosten) ïi. dem. situlaparea, emmertje, kleine
emmer.— I n a m e r k e m e i s k i e p m â l k e .
— De b e r n b o a r t s j e m e i l y t s e a m e r -
k e s y n ' t s â n . — B a e s s e i . i t h e r t is
g o e d , m a r i t a m e r k e f e n 'e p o m p -
s û g e r i s r a m p o a i — ' I t a m e r k e ' in
den Zuidhoek vaak voor „ a k e r . " — Zie mos-
ter-, puts-, pomp-, $kiep-am(m)erke.
a m e r ( a m m e r ) p e a l , s. een paal met
kruisdwarshouten by de boeren „achter hüs",
om daar „boarnamers" aan te drogen te
hangen.
a'mer ( a m m e r ) r a k , -rek, n. een van
boven schuin oploopende stelling van geverfd
latwerk, meestal tegen een m u u r , bij het
'b i e n h o u t' om de schoongemaakte melk-
emmers en 't ' t s j e r n g û d ' op te laten uit-
lekken en drogen. Men heeft bij 't maken van
het onderste vlakke en 't bovenste schuine lat-
werk met de grootte van de voorwerpen re-
kening gehouden. — Soms (in de Wouden)
ook eeif ' w e i n - t s i e l ' , met het achterend
van den naaf op een paal, die in den grond
staat. Lex. 98. — Worden op dit rek al-
leen potten en pannen gelegd, dan heet het
toch evenwel a m e r r a k , maar ook p o t -
r a k . Men vindt het ook bij burgers op de
dorpen.
a'mer ( a m m e r ) r â n n e , s. emmerrand, bij
de metalen emmers vooral; meest (glêd) ge-
schuurd.
a m e r s - b o a i ' j e m , -ear', -hoep-', - n e i l '
-s t a e f, zie de Enkelwoorden.
a ' m m e r ' s e e l , n. het hengsel, de bon-
gel van een emmer, meest van ijzer, soms
van koper. — G l ê d s k û r r e a m e r s é l e n
stiet moai.
a ' m e r ( a m m e r ) s k r o b j e , v. de emmers
schrobben. — I t a m e r s k r o b j e n i s 't
w i r k f e u 'e g r e a t f a e m . — H w e t b i -
a m e r s k r o b j e se d e r n o u w e r ' ? Zie
op bi-.
a ' m e r s p ô t , s. steenen pot, waar een
emmervol in kan.
a ' m e r s t ô k , n. lat(ten) in den veestal om
de leege emmers aan op te hangen. Buiten
is dit de a m e r p e a 1, z. d
a'mioli, adj. last van ' a e m ' hebbend.
Lex. 95. — De k o u i s a m i c h . — I n
a m i c h s k i e p , a m i g e k o u , en andere
zoogdieren. — Zie aem. Ook van een zo-
gende vrouw.
 AMJE. 4'7
a m j e , v. Hd. afinnen, ademen. — Sa
l a n g ik a m j e , o a n b i d ik n e i God
d y â l d e fr ij h e i cl e n t r o u . - - l m m e n
g r e a t m o e d i g e o n d e r l i z z i n g e y n 'e
g a e s t a m j e , inspirare, G. J. — I n s e i n -
w i r d o e r i t w i r k a m j e , precari. G. J.
v. BI., Blommek., 23. Zie azemje en si/l-he7je.
* a m j e , v. a. nittrire, voeden, zogen.
Lex. 99.
† a m k e , n. Fra. mammelle, vrouwenborst,
tepel. — I t b e r n i s n e t sa r i n g e n f e n
i t . í i m k e n o m i l o f i t w i t h w e t b o a r t-
s j e n is. G. ,T. 11, 87. — Lex. 89,
† a m m e , f. nutrix, voedster, min. In
t o a r r e a m m e , droge min. Lex. 99. — Prov.
Am m e b r e a is s w i e t b r e a , P. Sch.,
Sprw. I, s. 1, vooral van kinderen, die bij een
ander eten wat zij thuis quasi niet lusten.
Vgl. Wassenb., Idiot, 10.
* a m m e , s. spiritus, anima, adem. Lex.
99. — H n g j e ú s , h o i e n g e a s t , i e n
a m m e , [; U s b y â 1 cl s t r o c h d' i e r e n
f l a m m e . Fr. Jierb. II, 97. v. Loon, Lieteb.
— S t j o n k e n d e a m m e f û 1 en k w e a ,
G. J. I , 54. — L o k , m a s t e r , s l j u c h t
e n r j u c h t , m e m m 't e a 1 s b i h â 1 d e n
a m m e, ziel, leven geest. — H w e n t d e
a m m e s c i l lij a r om 'e m û l e b i f r i e z e ,
ld. — Zie ome.
*am'meliet b y d e w i e l e w a l e (Jac.
Roorda, 1830), het lied der min (zoogster)
bij de wieg.
a m ' m e r , Sehierm. en in samenstelling, s.
Zie amcr.
† a m ' m e s n i k k e , s. ademtocht. De l é s -
t e a m m e s n i k k e n t w a l m j e , den laat-
sten adem uitblazen. G. J. Lex. 99. Alge-
meen de l é s t e s i k e, z. d.
amoe', h a m o e ' , klanknabootsing, loeien
van vee.
a m ' p e l , Fra. ample, ruimschoots. — D ê r
k i n a m p e l in j a s ú t d a t gûd. — Hy
h e t it a m p e l en b r e e d ú t l e i n . —
A m p e l e n a 11 i n n e om j i 1 cl y n t o
k l a u w e n , enkel en alleen uit schraapzucht.
a m ' p e r , adj. acid uu, zuurwrangig, als
sommige appelsoorten. — Dy a p e l s b i n n e
n e t r j u c h t s û r , m a r i n b y t s j e am-
p e r . Lex. 101. Zie amber. — Hwat
b e i s o p y n 'e p a r r e n , d e n w i r cl e se
hwet amper.
am'per 4 adv. rix, nauwelijks, niet ten
wumkes.nl
AND.
volle, bijna. - D e r wier mar a m p e r
g û d g e n ô c h t a in j a k , it koe d e i
h a s t n e t út. — A m p e r t w e i n t i c h
p o u n , ter nauwernood of bijna 20 pond.
Lex. 101. — Hj a w e n n e n a m p e r d o a r
o a n d o a r . — A m p e r t r i j e j i e r â 1 d.
a m p e r o a n ' , adv. fere, ternauwernood,
bijna.— De m a n w i e r a m p e r o a n b o p -
p e , do f o el e r b y d e Ij e d d e r d e l —
A m p e r o a n s c o e 't e r o p t r o c h k i n n e .
— 't Is a m p e r o a n m i d d e i , bijna 12uur,
's middags. Lex. 191. Verg. amper.
a m p t , ii. officium, ambt. — I t is e l k
n e t j o w n om sa m a r y n 'e a m p t e n
t o k o m m e n. Tj. Halb. Rûker V. — Prov.
A m p t e n en p o s t e n h i n g j e n e t o a n
'e b e a ni, m a r w o l o a n 't k r e t , krui-
wagen. P. Sch., Sprw. I , 1. — M e i ' ' t
a m p t k o m t it forstân. — It a m p t
m a k k e t de man.
a m p ' t e n e r , ampt'ner, m. ambtenaar.—
In a m p t n e r d r a e c h t in w y t k l e e d ,
moet nauwgezet op zijn plicht letten. — A s
in b o e r w i t d a t s v n k o u w o l h w e t
l e e c h o a n j o w n is, s e i t e r n o a i t k o m -
m i z e n , m a r g r i f h e a r en a m p t e n e r s .
— Vgl. ld. U, 39.
a m p ' t e n e r s b a e n t s j e , n. ambtenaarsbe-
trekking. — D e s l i m m e t i d e n m e i t s j e
de l j u e h a p p i c h op in a m p t e n e r s -
baentsje.—Meer: . . . o p i n baentsje
as a m p t e n e r.
a m p ( t ) s ' g e h e i m , n. ambtsgeheim. —
N o u , 't s c i l w o l i n a m p t s g e h e i m
w ê z e, iron. een publiek geheim.
a m p ( t ) ' s w i r k , n. ambtsbezigheid. —
Amptswirk mei gjin sleur wirk
wircle.
a n , Zh. en Stadsch, aan. Zie oan.
anas', s. Bromelia ananas, L. ananas.
a n ' d e r j e , v. respondere, antwoorden.
Lex. 107. — I k anderje, andere, ha andere,
anclerjende, to anderjen. Meer algemeen
is a n t w i r d s j e .
a n ' d e r t , n. responsio, rescript urn, ant-
woord. Lex. 107. — PI. a n d e r t e n , ld. IX,
176. — Thans echter meest a n t w i r d , z. d.
a n d y ' v j e , s. Ciehorium andicia, andijvie
Hl. a n cl i v i, a n d i v e. — Door jagers ook
h a z z e k o a l genoemd. — M a s t e r is o a n ' t
a n d y v j e o p b i n e n . — Si m m er-, w i n -
t e r - a n c l y v j e . — A n d y vj e - k r o p , - s i e d -
 ANEKS.
a n e k s ' , a n n e k s , adj. anexus, betrokken
in. — M e i ' t i e n of o a r e a n n e k s wê-
z e, met iets in betrekking staan. — 11
n u t d e r is m a s t e r f e n - s e l s e k m e i
aneks. — Domeny sei: Der h i e n e
g û d s yn syn a p p e l h o f w e s t , bis ton
d e r e k m e i a n e k s , h e i t e ? een vader te-
gen zijn zoon. Ook: o a n n e k s .
a n e k ' s e n , a n n e k ' s e n , pi. bijkomende
zaken. — T r o u w e n is g a u t o d w a e n ,
mar der k o m m e a l t y d in h e l e boel
a n e k s e n b y . — Ook omhaal, onnoodige
eischen. D a t w i i f h e t a l t y d i n b u l t e
a n e k s e n , te kommandeeren. Vgl. fiven-
en-seizen.
a n g (oostelijk vooral), s. nitor sanitatis, glans
(van gezondheid). D e r l e i t a n g op
d a t b e r n . Lex. 102. Meest g l a n s . —
Vgl. angel.
a n g (Ameland), adj. nauw, 'benypt'. —
Zie ing. Ook: bang. Dit meest e a n g , z. d.
Evenwel ' a n g en b a n g ' .
a n g e (Baarddl.), s. scherpe baard van- ko-
renaren, pi. a n g en. — D e a n g e n f en
i n k o a r n i e r . Zie angel.
a n ' g e l , (oostelijk vooral), s. nitor , waas,
glans, nl. van vruchtbaarheid en groei,
op gras en andere gewassen. — D e r
l e i t a n g e l o p i t l â n . Lex. 102. Meest
erf, w a e s . Ook van een dier als dit
nieuw haar heeft gekregen en daarbij wel-
varend en glanzig is; van paarden, kat-
ten, honden, marters, otters._ A n g e l o p
mirde- en otter feilen. — Dou
s c i s t n e t folie for d a t m i r d e fel
krije der l e i t o m m e r s gjin a n g e l
op. — Soms ook van koeien, van deze
meest ' g l a n s ' en 'erf, z. d.
a n g e l , s. aculeus, spina, angel. — D e an-
g e l f e n i n e a Ij e b ij. — Fig. D e r s i t i n
a n g e l , daar zit een oude wrok bij hem. Lex.
102. Vgl. R. ind. TV, 386'. — D e a n g e l
y n i n s t i e n s w o l m . , in een steenpuist.
D e a n g e l is e r ú t , n o u s c i l ' t w o l
g a u b e t t e r j e. — W y h a w w e i n d i n g
ú t de s w o l m h e l l e as in e a r k e p y s t .
S c o e d a t de a n g e l w ê z e , f r e g e i n
b o e r i n n e o a n Dr. E e i t j e . — Ook: d e
a n g e l y n i n w a r t e.
Stadfr. I n a n g e l i n n e b ú k h e w w e ,
zwanger zijn.
Van voetangels. W e a g j e d y n e t y n
wumkes.nl
48 ANG.
d a t h ô f : d e r l i z z e a n g e l s y n 't g ê r s .
Vgl. foetangel.
— barba, scherpe baard van korenaren.
Zie ange. Vgl. hoarnangel.
a n g e l , s. arunclo, vischhengel. Lex.
103. — „In d i n g m e i o a n 't i e n e e i n
in w j i r m e n o a n ' t o a r e i n l o a i k e r t
(volksdefinitie)." — Vgl. R. ind T.3, 396*.—
Fig. H w a h e s t n o u o a n 'e a n g e l ? met
wat meisje vrij je tegenwoordig? Vgl. snoer.
— S m y t d y n a n g e l e k r i s ú t , ga er
ook eens op uit (om te vrijen).
a n ' g e l d e r , m. hengelaar. — U s m e m . i s
i n g o e d a n g e l d e r , brengt haar dochters
wel aan den man. — K e a p m a n A n g e l -
d e r , i n f y n d o e k s p o e p , O. St., Giet it
sa. — Zie angelfisker.
a n ' g e l f i s k j e , v. piscari arunäine, vis-
schen met den hengel. Lex. 103. — D o -
m e n y , d y i n g r e a t f r j e o n f e n an-
g e l f i s kj en w i e r s t i e 'ris op i n s n e i n
to p r e e k j e n , en s e a c h w i l e s t r o c h
't f i n s t e r i e n b y d e f e a r t s t e a n t o
a n g e l j e n . Skûralm. 18/XI, '86. — H y
a n g e l f i s k e t syn best by de â l d e
l j u e , m a r 't s c i l t o b í d u c h t e n s t e a n
a s h y d e d o c h t e r o a n 't s n o e r k r i -
g e t . Ook angelje.
a n g e l f i s k e r , m. die met den hengel
vischt, hengelaar Lex. 103. Ook angelder.
an'gelies',n.hengelaas. — Dy s t ê d m a n
b r û k t e s w a r t e m i g g e n as a n g e l i e s ,
en h y f o n g e r m a r t i g e m e i .
a n g e l j e , v. met den hengel visschen.
A n g Ij e m e i i n s i l v e r e n h e a k , visch
koopen in plaats van ze te vangen, wan-
neer men uit hengelen is gegaan en zich
schaamt zonder visch terug te komen.
Ook door geld achter iets zien te komen :
een geheim, stemmen. En naar postjes en
lintjes ' a n g e l j e ' . — Lex. 103. Zie angel-
fiskje.
a n ' g e l k o a x k , - k u r k (Zoh.), s. Engl. float,
dobber aan het snoer van den hengel. Hl.
d e b û j e.
a n ' g e l l a s k , s. een taaie twijg, meest van
den hazelaar, als verlengstuk van de hen-
gelroede. Ook a n g e l s p i t s . Zie lash.
a n ' g e l p l a k , n. geschikte plaats om met
den hengel (vooral zitten) te visschen.
a n ' g e l r e i d , HL, s. Engl. angle-roä, hen-
gelstok, hengelroede. Zie angelstuk.
 ANtì. 49
a n g e l s n o e r , n. hengelsnoer, vischsnoer.
Lex. -103. Vgl. fisfcerssnoei:
"angfelsnoersink, n. sim, het met stukjes
lood bezwaarde eind van het hengelsnoer tus-
sehen de kurk en den hoek. Meest s i n k.
a n g e l s p i t s , n. verlengstuk aan het boven-
einde van de hengelroede. Zie aiigellask.
Zie spits.
a n g e l s p u l , n. hengeltuig.
a n g e l s t ô k , s. arundo, hengelroede. Lex.
103. — M i n k i n i n a n g e l d e r o a n s y n
a n g e l s t ô k , l y k a s i n j a g e r o a n 't g e-
w e a r . — In k e a r e l as in a n g e l s t ô k ,
lange magere man. — Hl. a n g e l r e i d .
a n g e l t o u , n. hengelkoord. — I t a n g e l -
t o u s i e t y n 't r e i d f o r t i e a d .
a n g e l w e e t , s. tarwe met groote kaf-
naalden aan de aren.
a n g e l w j i r m , s. dial. Engl. angleticitch,
Murray, iv., vischworm. — De brooze slib-
worm (Lumii'icus variegatus) en de regen-
worm (L. terrestris) worden veel als zooda-
nig gebruikt. Vgl. Plaatsbeschr., 136.
anys', h a n y s ' , n. anijs of anijsdrank. —
I n b y t s j e a n y s m e i s û k e r is b e s t for
k j e l d o p 'e m a g e.— A n y s m e i b i t t e r
w i r d t w o l y n 'e h e r b e r g e b r û k t . —
A n y s en b r â n d e w y n t r o e h i n - o a r
h j i t „hagel en donder' y n 't S t ê d s , d i t
b r û k t min yn 'ehûs. — S w i e t b e k
w o l 3,nys m e i s û k e r h a .
a n i s e t ' t e , s. anisette. — A n i s e t t e is
in fr o u l j u e s d r a n k j e.
ani'sicll, adj. anijsachtig. — D e r i s i n
a n i s i g e s m a e k oan. — I t r u k t h j i r
a nisich.
a n y s k e , n. glaasje anijsdrank. — N i m
in a n y s k e .
a n y s k e b r i j , s. karnemelk gekookt met
meelbeslag en anijszaad.
a n y s m â l k e , s. anijsmelk, melk met anijs-
zaad (of anijsolie) er in gekookt en warm
gedronken. A n y s m â l k e i s t i g ' e g o e d
om o a n 't s w i t t e n t o k o m m e n , a s
min kjeld by yen het.
a n y s o a l j e , s. anijsolie.
a n y s s i e d , n. anijszaad; ook anijskorrel.
anjelier', aenjelier', enjelier', s. Dyan-
thus caryophilUs, anjelier, een nog al veel
en met voorliefde gekweekte bloem. Lex. 17.
— De B l o m d y o p d y n W a n k j e s
l e i t , [[ O e r t r e f t d e R o a s k e s f i e r , [[
wumkes.nl
ANK.
Dyn T o n k j e d u c h t o e r s c h i s biskeid,
j| D o u b i s t i n A n j e l i e r . De Vryjaasje,
18e eeuwsch liedje. — M y n e a g e n s j u g g e
a l l i n n e a n j e l i e r e n fen s u v e r e ljeaf-
de. Fr. Alm. 1846, 5. — D a t r u k t h j i r
n e t f e n a n j e l i e r e n . — I n s t i k e l of
s t i k e l b o s k o n d e r d e a n j e l i e r e n , ver-
schoveling , een eenvoudig gekleed persoon
in gezelschap van fraai uitgedoste lieden.
Ook een burger onder den adel'.
L i b b e t dy m a n noch'? n é , h y is
a l l a n g a n j e l i e r e n , hoort men enkel van
oude lui nog wel eens — Ook h a n j e l i e r .
— Vgl. gêrsanjeìier.
a n j e l i e r ' a p p e l , s. anjelierappel, — mid-
delmatige grootte, ï'ondachtig, gladde schil,
geel-wit met roze strepen; geurig en zacht.
Knoop, Pomologie.
† a n j e l i e ' r e d e , Hl. bont. Zie hanjelie-
recle.
a n ' k e l , n. talus, enkel. Lex 105. O a n
'e a n k e l s t a t r o c h 'e m o d d e r , t r o c l i
de s n i e w â d s j e . — Sap e h e t h i m
s e a r e a n k e l s r i d e n o p ' t i i s . — Vgl.
R. indT. 3 , 954. — l t a n k e l f o r k n o f f e l j e
( f o r s t ù k j e , f o r k l o f f e ) . — Ook: o e r i t
a n k e l g l i d e . — Fig. N o u g i e t s t n e i 't
e k s a m e n , f e i n t ! s t e a n s t i i f y n 'e
ankels. — Fen Sijeboer kin m i n n e a t
k e a p j e ; h y s t i e t sa s t i i f y n 'e an-
k e l s a 11 i t e n , hij overvraagt, en wil niets
laten afdingen.— H y is s l o p y n 'e a n -
k e l s , een gebrek van sommige schaatsrij-
ders. Nin a n k e l s binn' nou slop
(nu er ijs is). Swbl. 1874, 76. — Fig. van
een jongmensch, die niet vast van karakter
is, nog al licht tot losbandigheid overslaat.
a n ' k e r , n. anchora, a n k e r . — I t e a r s t e
a n k e r , i t t w a d e , i t l é s t e of p l e c h t -
a n k e r . — V g l . R. ind. T.3, 145'.— A n k e r
o p ! Oaan we! Lex 105. — H y l e i t f o a r
a n k e r , hij ligt ziek. Ook: hij ligt zijn
roes uit te slapen. — H y l e i t f o a r 't
l é s t e anker. — Wy ha i n k i n d e y n
'e s t ê d , l i c h t g e a n w y d ê r w o l i n
n a c h t f o a r a n k e r , overnachten. Vgl.
Forj. 1889, 43. - - I t a n k e r f a l i e l i t t e
y n 'e h o e k e f e n 'e h e r b e r g e . R. ind
T.3, 256. — I k s c i l m y n a n k e r d ê r r i s
ú t s m i t e , daar eens een poosje trachten te
blij fen. Ook bij een meisje om haar te vrijen;
bij een vriend om hulp of ondersteuning. Ook
4
 ANK. 50 ANT.

beproeven iets te verdienen. — Ongeveer: cl e ankersmitse, -smïtte , -smitterjj ,

p r i k k e n ú t s e t t e . z. cl s. ankersmederij. Zie smitse.
— Engl. anchor, muuranker. — I t an- a n k e r s p i l , n. spil waarom de ankerket-
k e r is o a n 'e s o u d e r b a l k e í ê s t s p i - ting gewonden wordt. — Vgl. lieve,
kere.— F j o u w e r a n k e r s yn'e m û r r e a n k e r s p i l , - s p u l , n. ankertuig. I t an-
m a k k e n 't j i e r t a l ú t , h o n e a r i t h û s k e r s p i l h a 'k o e r k r i g e f e n i n kof-
boud wier. s k i p p e r . — S a 'n a n k e r s p u l r i n t n o c h
I t a n k e r fen in h o r l o a s j e . a l h w e t o a n , kost nog al wat.
a n k e r , n. 45 flesch, anker wijn, jenever. a n k e r s t ô k , s., het gedeelte-van een an-
Van een dronkaard: d y k i n w o l i n an- ker, dat door den muur gestoken en van
ker bergje. binnen aan een balk of ankerpaal bevestigd is.
a n k e r - a l o a s j e , n. ankerhorlogie. — Zie a n k e r t o u , n. anchorale, ankertouw. D a t
horloasje. i s s a g r o u a s a n k e r t o u , gezegd van ge-
a n k e r b a l k e , s. zolderbalk, waar een weven stof, van garen. — H i e r a s a n k e r -
muuranker aan bevestigd is. t o u w , grof ongekamd hoofdhaar.
a n k e r b l ê d , n. blad van een scheeps- a n kj e , v. Hl. dikker worden, glanzen ,
anker. Meest b l ê d . van een zuigeling. H i a n k e t f a n f et-
a n k e r b o e i , s. ankerboei, tonnetje, hout t e n s. — Vgl. ang.
of korf' op het water drijvende boven de a n ' k o m m e , adj. aanstaande, eerstkomende'
plaats waar men het anker heeft laten — A n k o m m e s i i e i n , w i k e , j i e r . Vgl.
vallen. takomme.
a n k e r - e a c h , il, het oog in 't boveneind A n n e ( S i n t ) , Saucta Anna. Alleen in:
van een scheepsanker. Dêr r i n t h w e t fen Sint A n n e onder,
a n k e r - e a r m , s. arm van een scheeps- daar zit wat onder dat niet deugt. Vgl.
anker. Meest e a r m . Forj. 1883, 130; en vooral Taal en Letteren
a n k e r f ê s t , adj. met ankers voorzien, IV, 60.
bevestigd, — bouwwerk, een muur. — S a Ook: hij leutert, hij raaskalt. — H y h a t
l a n g i n n i û r r e n e t a n k e r f ê s t i s , k i n t o S i n t A n n e w e s t , hij is dronken; slaat
e r n e t f o l i e n a r j e n f e l e. dronkenmanspraat uit, met St,-Anna op 't
Fig. Hy s i t a n k e r f ê s t , h y g i e t f o a r Bildt, waar men het krachtige B i l d t -
d e l é s t e n e t , van een die stoel vaut is, in b i e r brouwde.
de kroeg vooral. a n n e k s ' , adj. Zie atieka.
s. D ê r is n i n a n k e r f ê s t m e a r , meest a n ' s e n s , adv. zie aenstons.
gezegd als de spijkers niet meer in 't hout a n ' s i k , Molkw. en omstr. n. aangezicht.
vast blijven zitten. Vgl. xjiil-erfêst. Zie aeitsicht.
a n k e r g a t , n. opening in den muur, a n ' s t o n s , adv. statím, terstond. — I k
waardoor het anker gestoken wordt. — s c i l a n s t o n s k o m me. — J a p i k , scit-
Hjerstmes forskûlje de m o s k e n te de doar t i c h t d w a e n ? A n s t o n s ,
h j a r j o u n s g r a e c h yn 'e a n k e r g a t - h e i t ! P a l i k , s i z i k d y ! — Vgl. B. ind
t e n , die soms vooral onder de vorst met een T.\ 324''. Halb. Matth. XIV, 31.
weinig kalk en niet geheel dichtgemaakt zijn. a n t y k ' , adj. Fra. «ntiqae, antiek. —
a n k e r g r o u i i , s. ankergrond. — Fig. I n â l d e k e e f t m e i a n t y k s n i j w i r k .
II y k o m t n e t l a n g e r b y d y f a e m , — Ook: h a n t y k .
n o u 't e r w i t , d a t e r d ê r g j i n a n k e r - a n t y k ' s n i j e r , m. die antiek snijwerk maakt.
g r o u n fynt. "antk' Zwh., adj, maturus, rijp — h e a l
a n k e r p e a l , s. paal om het anker aan â n t k , half rijp. I n h e a l - â n t k e s w o l m ,
vast te spijkeren, aan de binnenzijde dei- Lex. 106. — Zie untsje. Vgl. ryp.
muren , waar het dak op rust, zooals de zij- *ant'lit, n. Hd. Antlit s, gelaat, aange-
muren van een boeresehuur. zicht. I t a n t l i t g l i m k e t en i t h e r t
a n k e r s m i d , s. ankersmid. — H y h e t s i t y n n o e d . Lex 106. — E n í k m e i
h a n n e n a s i n a n k e r s m i d , groote, lompe i t sa j e m e , d y b l i d e l a e i t s o p j i m -
handen. Vgl. sthtei. 1 m e a n t l i t t e n . V. cl. W , Nfrie, Blmlez.,

wumkes.nl
 ANT. 51
blz. Si. Algemeen is t r o a n j e , w e z e n ,
z. d. — Vgl. oanlit.
a n t s j e , v. 'teekenen' dat met eenige da-
gen de tijd van kalven aankomt: hetjadder
zwelt op, de banden worden losser, 't bund
geiler. — D e k o u is y n 't a n t s j e n ;
d e k o u . i t s k i e p a n t e t . — Vgl. antk,
ankje. — B e r g e n w o l l e b e r g e n k e a l j e :
B e r g e n a n t s j e ! 't K e a l w i r d t i n m û s .
6. J. — Warns: a n t k j e. Lex. 106.
a n t ' s j e m o a i s - g a t , n. eenvoudig dobbel-
spel voor kinderen. Twee kringen in elkaar,
in de binnenste zet men 't getal 6 ; de ruim-
ten tusschen beide verdeelt men in vijven,
en nommert men. Men speelt met 1 dobbel-
steen.
a n t ' w i r d , n. responsum , rescriptum, ant-
woord. — Op a l l e f r a g e n k i n m e n
g j i n a n t w î r d j a e n . •— M i n k r i j t f a n
him a l t i t e n in f o r k e a r d a n t w i r d . —
J a , l j e a v e d u v e l t sj e s , w i e r i t a n t -
w i r d f e n d e k a s t l e i n . R. ind T.3, 392.
— Ook bij sommigen nog ' a n d e r t ' .
a n t ' w i r d s j e , v. responilere, antwoorden.
— Ik antwirdsje, antwirdde, haw antwirde,
andwirdsjende, to antwirdsjen. — Meer nog
a n t w i r d j a en. — Hl. a n t w ò d j e . —
Bij een enkele nog: a n d e rj e. — Vgl. bi-,
foranttviräxji'. Zie sizze.
apart', adj. & adv. seorslm, afzonderlijk,
zonderling, ietwat van het gewone afwij-
kende , bizonder. — I n a p a r t e ú t do a r ,
afzonderlijke huisdeur. — B e i t s k e w e n -
n e t by h j a r d o c h t e r , m a r y n i n
a p a r t e k e a m e r . — I k w o e h i m bi-
p a e l d a p a r t s p r e k k e . Vgl. Hsfr. III,
20. — W y i t e d e i e r a p e l s e n b e a n -
t s j e s a p a r t , afzonderlijk op het bord. —
W y m o a t t e dy a p e l s h w e t a p a r t
h a l d e : d a t is h w e t s o n d e r s . — B a e s
D o u w e j o n g e k r i g e a p a r t l ê s b y in
o n d e r m a s t e r y n 't f r â n s . —As m e n
s o k k e m e a r h a w o l , m o a t m e n se
a p a r t b i s t e 11 e, zijns gelijken komen niet
dagelijks voor. Verg. Hsfr. IV. 142. —
H y i s h w e t i n a p a r t e i i - i e n , een
zonderling. — H y i s a l t i t e n ' h w e t
apart.
Dy l j u e b i n n e h w e t a p a r t , h j a
h a w we ek h w a t a p a r t e g e s i c h t e n .
Och h w a t i n r e i n i g e r i t e , 't i s
a p a r t ! — S o k a p a r t , onbeschaamd,
wumkes.nl
APE.
ligen. — Der wie a p a r t moai gûd
b y for i n nije j û p e . — H w e t is d a t
hjoed a p a r t e kâld.
"a'petaakkes, n. apentronie, apengezicht.
(Hollandisme voor - t r o a n j e . )
° a p e - e n - b e a r e - w a e r , n. storm- en regen-
weer.
a p e d i n g , n. iets dat iemand leelijk staat
of kleedt. — T r y n w o e d a t a p e d i n g
(beppe kyps) n e t o p h a n e i t s j e r k e .
a p e f r a t s e n , pi. malle aanslagen.
a p e g e s i c h t , n. scheldnaam: apengezicht.
— I k m o a t d y h e a r (in a b b e k a e t )
de h â n n e n s t o p j e en syn k l i r k , i n
h o n g e r i c h a p e g e s i c h t , wol ek n e t
forgetten wirde,
a p e b a r s e n s , pi. scheldwoord : apekop.
a p e h i e r , n. Engl. shag, shagtabak.
" a p e h o k , n. apenhok. — 't L i k e t h j i r
e k w o l i n a p e h o k , als de boel er slordig
heen ligt.
a p e k o a l , s. nugae, gekheid, praatjes er
op aangelegd om de waarheid te ontwijken
of te bemantelen, apekool. — K o m m y
mar net mei sokke p r a e t s j e s oan,
't i s a l l e g e a r r e a p e k o a l .
a p e k o m c f , n. simìurum genus, apenaf-
komst. — N e i 't p a r t y s n o a d e l j u e h a
w o l l e , b i n n e wy a l l e g e a r r e fen
a p e k o m ô f.
a p e k o p , eg. simiii, scheldwoord: apekop.
— Dy a p e k o p . f e n i n j o n g e, h y g n i i s t
e r n o c h o m ! S a 'n sni o a r g e a p e k o p !
— S a'n a p e k o p ; n e s t in w i k e m a n -
n i c h r o a n er h j i r in b r y k g a t ; n o u
't i k d a t b y t s j e j i l d f e n h i t a h a
m o a t , k o m t er m y n d o a r n e t b y n e i .
— Meest een domoor. B e g r y p s t d a t n o u ,
a p e k o p . - Vgl. babianekop.
" a p e k o u w e , s. apenhok.
a p e l , s. PIJ rus malus, appel. Zwh., en als
tweede lid der samenstelling meest a p p e l .
— S û r e en s w i e t e a p e l s . — R o t t i g e
a p e l s is in m i d d e l f o r b i f ê r z e n e a r -
men. — D a t s t i e t as in b r e t t e a p e l
o p i n s t o k , Ned. als een vlag op een mod-
derschuit. Vgl. S. K. F., Mearkes. — F o r i n
a p e l e n i n a e i f o r k e a p j e. — A11 i k e
f o l i e a p e l s a s p a r r e n , van alles niets.
Lex. 108. — Hsfr. IV, 117. Vgl. beane. —
't I s n e t i n a p e l w i r d i c h . G. J., II, 111.
— Dy 't s y n l i c h e m b . i w a r r e t , b i-
 APE.
w a r r e t gjin r o t t i g e apel. — Dêr
k o m t in s k i p m e i s û r e a p e l s o a n ,
er is een regenbui in aantocht. Ook van
kinderen als ze gaan huilen. — N i m m e n
w o l y n d y s û r e a p e l b i t e . die moeilijke
taak op zich nemen. — H o s m a k k e t d y
s û r e a p e l ? de berisping. — U t in s û r e
a p e ï b i t e, van den nood een deugd ma-
ken. — D e m o a i s t e a p e l s y n ' t f i n -
s t e r b a n k l i z z e , zich op zijn voordeeligst
voordoen. — Prov. Dy 't a p e l s f a r t d y
't a p e l s y t , de kok voorziet zich in de
keuken. — Prov. D e m o a i s t e a p e l s
b i n n e f a e k y n 't h e r t f o r r o t t e . —
— Sokke apels b i n n e ' t m o a i s t a s h j a
p l ô k k e b i n n e , vooral na bevallingen als
't kind geboren is. — A p e l s , s e i d e f a e m ,
en 't w i e r n e p a r r e n . Oud zegje, als
men last heeft van oprispingen.
— In h y n z e r mei moaije a p e l s ,
een fraai appelgrauw paard. Lex. 605. Ook
a p p e l p l a k j e s . Zie apelje. — Vgl. anjelier-,
bramboas-, glês-, izer-, kahvijn-, oalje-, oranje-,
par-, rinkje-, raas-, rûk-, sim's-, sitroen-,
son-, sûkerappel; simmer-, tcinterappel; kers-
appel; bûs-, hân- , pút- , smotsappel; kyk-,
sìútappel; äin-, iik-, inket appel; ter'-, pijs-,
saeì-ierappel; eachappel; spijlappel.
In samenstelling, waar men aan 't meerv.
denkt, vrij algemeen a p e l - ; oostelijk meest
a p p e l - , - a p p e l . In Wdongerdl., in 't
Westen en in de Wouden , vooral van ou-
deren nog a p e l - , - a p e l .
W a t als het meest algemeen opgemerkt
is, staat in de volgende het eerst.
a p e l a c í l t i c h , adj. naar appels (riekend,
smakend , . .). 'k W i t n e t , d a t s a s t -
k e t , r u k t sa a p e l a c h t i c h .
— houdend van appels. S t e k d y b e i d e
a p e l s b y d y T r y n ! N é, m o i k e ! i k b i n
n e t s a a p e l a c h t i c h , houd niet van ap-
pels. Ook a p e l i c h . Zie -achtich.
a p e l â n , n. apenland. — I k s i z w o l
r i s : d y j o n g e m o a t n e i 't a p e l â n ,
hy b a u t a l l e s nei. — Hy k o m t a l h i e l
ú t ' t a p e l â n || D ê r s k r o e i d e e r s w a r t
t r o e h s i n n e b r â n , — uit Indiè' ofAfrika,
uit den vreemde.
Land , oord , hoek, waar men zich niet
thuis gevoelt, waar alles slechter is dan
thuis. — I k h a n e i R o a n s t e r (Rhoden,
Drente) m e r k e w e s t , u u r d ê r y n d y
wumkes.nl
52 APE.
h e i d e , d ê r w i e r 't i n a p e l â n . — Ook
a p e - en b e a r e l â n .
Ameland wordt in den Noh. ook schim-
pend I t a p e l â n genoemd.
Denkbeeldig land, waar de apen als men-
sehen samenleven, door schrijvers verzonnen
voor satires op de mensehenmaatschappij. —
B r i e v e n ú t i t a p e l â n , ld. 1,5. Vgl. ld.
1, 28. — As j i m m e hj i r k o m d b i n n e
om ú s d e h a l s f o l t o l i g en, m o a s t e n
j i m m e m a r y n 't a p e l â n b l e a u n w ê z e
(ha). R. ind T.a, XXII".
á p e l ( a p p e l ) d i e f , eg. - d r u ij e, v., -far-
r e , v., - j i e r , n., - k e a p m a n , - k o e r . Zie
de Enkelwoorden.
a p e l ( a p p e l ) h o a l , n. bergplaats van ap-
pels , die door kinderen of meiden worden
weggestopt. Vooral in 't hooi, om daar doos 't
broeien rijp te worden. Ook g i e l h o e r d e ,
z. d. Vgl. het volgende:
apel(appel)hoerde, s. horde urn po-
montm, verholen bewaarplaats van appels
in 't algemeen. Lex. 108. In 't bizonder:
In ouderwetsche huizen de ruimte achter
den haard, ook wel achter de kast, s p y s-
k e a m e r , tusschen de ' f o e t s k u d d e n ' der
bedsteden. Ook a p e l h o a l .
Oorspronkelijk een ' h o e r d e ' , (z. d.), waar-
op de appels voorzichtig naast (niet op) el-
kaar worden gelegd, om ze voor drukking
en daardoor voor spoedig rotten te vrijwaren.
Te Bergum en elders nu ook nog wel in
gebruik.
a p e l ( a p p e l ) h û l , - h ú l , s. lederachtig
omhulsel (deel van het klokhuis), waarin
de pitten besloten zijn. — F o l i e 1 j u e,
f o a r a l l y t s e b e r n , k o k h a l z j e f en
a p e 1 h û 1 e n.
a p e l i c h , zie apelachtich.
a p e l j e , v. — M e m m e i 'k i n a p e l ?
Né h e i t e , i t a p e l t h j o e d n e t . —Jim-
me ha ek apels h a w n ! J a , it apelt,
s a h w e t , men krijgt ze niet. Vgl. op -je.
a p e l j e a f d e , s. apeliefde. Y e n s b e r n
t r o e h a l to g r e a t e w e a k e n s e n to-
f o l l e t a j a e n b i d j e r r e : d a t is ape-
ljeafde.
a p e l k l o k l i ú s , n. 't binnenste van den
appel. Meest k l o k h ú s , z. cl.
a p e l ô f n i m m e , v., -p 1 o a i t s j e, v., - r o o k ,
s., -sek, s., - s i i k j e , v., - s k i f t e , v.,
- s k y l , s., - s k i l e , v., - s k i p , n., - s k i p -
 APE. 53 APPE.

p e r , m. - s n i j e , v., - s t à l t s j e , n., -ta- meest van iemand, die beter kon. — J e 1 k e

rn e i t s j e , v., - s t e l l e , v., - t ú c h , n . Zie de h e t a l t i t e n f e n d y a p e s e t t e n , m a r
Enkelwoorden. i t m o a t e k w o l : g r e a t s o n d e r for-
a p e l p a n k o e k . Zie appelstrou. s t â n . — Y e n d e s t o e l o . n d e r 't g a t
a p e l r û p , s. tortrix pomella, appelrups. w e i t o 1 ù k e n i s b y d y i n h e 1 e a p e-'
a p e l s k y l d e r , s. instrument om appels s e t . Vgl. poepeset,
te schillen. — I n a m e r i k a e n s e a p e l - a p e s m o e l , s. apegezicht. Enkel ook:
skylder. a p e b a k k e s , - t r o a n j e , meestal:
a p e l ( a p p e l ) s m o t S , n. Hd. Apfelbrei, ap- a p e s n u t e , s. apegezicht. — S y n a p e -
pelmoes. — W y l d a p e l s m o t s b i s t i e t s n ú t s t i e k e r t a 't s k ú f r a m t ú t .
ú t m o a l , y e t t i c h , w e t t e r en s j e r p a p e s p i l , - s p u l , n. apenspel, kermis-
n e i s ni a e k. Hûs-Hiem 1889, 267. — T t i s tent waarin men apen kunsten laat vertoo-
a p e l s m o t s ! 't is laria! kool.' — I) a t i s nen. Ook: h o u n e - en a p e s p i l .
m y s a ' n a p e l s m o t s , sul, onnoozel bloed- Overdr. gekheid, zotternij, een gekke zaak,
je.' alleen van vrouwen gezegd. — Lex. 109. bespottelijke geschiedenis. — 11 i s i n a p e-
H a z z e e n e i n e f û g e 1 m e i a p p e 1 s m o t s. s p i l , n o u b i n n e w y o m m e r s y e t 1 i k e
a p e l s m o t s k e , n. — Och, h w e t b i s t f i e r a s do 't w y b i g o u n e n . — M e i
i n 1 j e a f a p e l s m o t s k e ! een moeder lief- S a p e b o e r e n d e f a e m i s 't i n a p e -
kozend tegen haar mollig kind. s p i l ; l é s t e n h e t er h j a r m e i de lil-
a p e l ( a p p e l ) s o u d e r , s. zolder waar men k e k o p d e d o a r i i t j a g e ; n o u s c i l e r
appels wegbergt, eig. een gedeelte van m e i h j a r t r o u w e.
"een zolder, iets lager gelegen dan 't overige a p e t r o a n j e , s. apengezicht, apentronie.
daarvan: daardoor min of' meer verborgen. — Do 't d e b e r n d y a p e t r o a n j e f e n
Ook wel eens in 't zolderkamertje. 'e t o v e r l a n t e a r n e o p d a t w i t e l e k -
a p e l t i i d , s. tijd, dat de appelen rijp zijn. k e n k a m e n t o s j e n , f l e a g e n se a l l e -
a p e n u t e n , pi. vrucht van de Arachus g e a r r e ú t 'e t sj u s t e r e k e a m e r w e i .
hi/pogea , aardnoten. Leeuw, s a u s k e s , a p k e , dem. n. simki pusilla. aapje. Een kind
s a u s m a n g e l s . Elders in de steden ook dat alles begint na te doen, noemt men met
a p e n e u t e n. welgevallen i n l y t s a p k e . Ook aepke.
a p e p o a t , s. ajjepoot. - H w e t s c o e s t o u X aardappel. — S c i l d e b o i e k i n a p k e
m e i d y n a p e p o a t , d o u k i n s t o m- m e i i t e ? — H j a s c i l i n a p k e f e n
m e r i n e t i e n r i s b y d e ) j e d d e r op- m e m h a .
k o m m e, bitter zeggen tegen een horrelvoet. aport', interj. Fra. appoHe. — A p o r t ,
a p e p r a e t , n. zotteklap. Hettema, Rym- B ij k e! a p o r t .
kes, 144. a p o s ' t e l , m. apostolus, apostel; in 't al-
a p e r y , s. upiiiea, gekheid, 't í s a 1- gemeen bijzonder persoon, knaap , kerel. - -
1 eg e a r r e a p e r i j , h j a r s i z z o n ; d o u I n r o uw e a p o s t e l , een ruwe onbeschaaf-
m a s t d e r n e t o p b o u w e. — A p e r ij , de vent. — I h n u v e r e , i n r a r e a p o s -
o a r s n e a t i s 't 1 i b b e n f e n s a ' n p e a r- t e l , een zonderlinge kerel. Lex. 109.
k e. O. St. , Giet it sa '? Van kinderen. J a , 't s e i t h w e t, a s d e r
Ook dwaze navolgingzucht. — D e m o a d e s a f o l l e l y t s e a p o s t e l s b i n n e , om
is i n h e l e a p e r i j . — W y p r a t e y n 'e d e r d e n n o c h h w e t f a t s o e n l i k l a n s
h û s a l t i t e n f r y s k , ús b e r n s i z z e t o k o m m e n . W o e l i g e a p o s t e l s b i n -
h e i t en m e m , en h a f r y s k e n a m m e n . n e d y b e r n .
g j i n a p e r i j . — Vgl. iieiaperij. Van leerlingen. Dêr kom me myn
a p e r o k , s. Fra. habit noir, (staart)rok: a p o s t e l s w e r o a n , s e i m a s t e r .
Hy d r o ec h i n a p e r o k f e n m o a i l e k - a p o s t e l w e i n , s. in: Op 'e a p o s t e l -
k e n , f i n e s i d e o f i n o a r e d j û r e p 1 o k. w e i n , te voet, r e i s g j e . Vgl. bihcein.
Hettema, Rymkes, 14. † a p p e , eg. simia, aap. G. J. Lex. 109.
a p e r o k j e , n. iron. korte kinder-onderrok. — Nog over in: H y h a t s y n a p p e w o l
— I n r e a d a p e r o k j e . B. ind T.8, 113". 1 u z e, zijn goeden naam wel gered. Vgl.
a p e s e t , s. dwaze, ondoordachte t r e k , malappe. Zie nep.

wumkes.nl
 APPE.
* a p p e b r e t , n. apengebroed. Stant-
friesne tsjirls . . . g r u w l e t it heal-
s l a c h t ' a p p e b r e t . Boeles (1824) op 6. J.
a p p e k r i ' f e n , pi. de apocriefe boeken in
den Bijbel. tegenover de canonieke.'
appel', n. appèl — I k s m y t i t y n a p -
p e l , sei d e g ú t , m i n d e r a s n o u k i n
't d o c h n e t .
Ook bij de soldaten: a p p e l b l i e z e ,
h â l d e , s l a e n m e i d e t r o m m e , appèl
blazen, houden, slaan. M i d s y n 'e n a c h t
scoed er a p p e l b l i e s d w i r d e !
Ook: m o a r n s i e r o p ' t a p p e l w ê z e ,
vroeg bij zijn werk.
a p ' p e l , Zwh. en in samenstelling, appel.
Zie apel.
a p ' p e l d a e l d e r , s., -hôf, n . , - p l o k j e ,
v., - r e p j e , v., - t e p p e , v., - w y n , s. Zie
de Enkelwoorden.
a p p e l b e a m , s. malus, appelboom.
appelbeanL.se, dem. n. appelboompje,
jonge of kleine appelboom. — pi. a p p e l -
b e a m k e s , fig. leugenachtige praatjes. Lex.
108. — Vgl. B. ind. T.3, 398*.
a p p e l b e a m s h o u t , n. hout van den ap-
pelboom.
a p p e l b l o e i s e l , n. collect., de gezamen-
lijke bloesems van den appelboom. Vooral
de (afgevallen) bloesemblaadjes. — I t i s al-
l e g e a r r e a p p e l b l o e i s e l op i t paed.
a p p e l ( a p e l ) b o a r , s. boor om klokhui-
zen te verwijderen uit appels, welke heel
gekookt of gedroogd worden.
a p p e l b l o e s s e m (spr. -blûòssem), -blos-
s e m , s. appelbloesem.
Ook de kleur van dien bloesem. I n m o a i
j o n g fa e in m e i a p p e l b l o s s e m y n 'e
wangen.
Een naar 't roodbruin of rozerood overhel-
lende paarschkleur, waarmee huizen van bin-
nen wel worden geschilderd. Ook a p p e l -
b l o e i s e l f e r w e of k l e u r . — D y k e a -
m e r i s a p p e l b l o e s s e m y n 'e f e r w e ,
en m e i b l a u w e r â n t s j e s ô f s e t (zoo
meestal). Zie bloessem.
a p p e l b o l , s. appelbeignet, oliebol met
een schijfje appel er in gebakken.
a p p e l b r j j , s, appelbrij, schijfjes van zure,
ook wel van zoete appels in water, waarin
onder sterk roeren meel, ook wel gort wordt
gekookt en na voldoend koken met stroop
gegeten.
wumkes.nl
54 APPE.
a p p e l e a r ' j e , v. tegenspreken, ook in
beroep komen. — D e d i e f w i e n e t t o -
freden mei syn fonnis, hy woe
a p p e l l e a r j e . — Hy a p p e l l e a r r e op
'e D e p u t e a r d e n m e i s y n h o o f d e l i k e
om si a c h . Ook a b b el e a r j e . Vgl. tsjin-
appelearje.
a p p e l ( a p e l ) - e n - b ô l ' e , s. & n. appels
gekookt met sneden wittebrood, boter, sui-
ker of stroop: lekkernij ten platten lande en
hier en daar in de steden. Men heeft s û r
en s w i e t a p p e l - e n - b ô l e .
a p p e l ( a p e l ) - e n - b ô l e - b e k j e , n . l i e f mond-
j e , meest van een kind of meisje.
a p p e l f l ä U t e , s. lichte of geveinsde be-
zwijming. S y t s w i e r n o a i t sa g a u w e r
t a h j a r s e l s k a e m , a s d o 't h j a r m a n ,
h j a r yn p l e a t s fen mei y e t t i k , m e i
l e v e r t r a e n om ' e s n ú t w r e a u . Do k r i -
g e e r 't f o a r 't f o r s t à n , d a t i t m a r
in a p p e l f l a u t e w i e r .
a p p e l f r e t t e r , eg. Coccothraustes pulga-
ris, Pall. appelvink. Vóór eenige jaren als
doortrekkende hier gezien, als wanneer zij
op de rijpe appels aanvielen, om de pitten
te bemachtigen. Van daar den naam hun
toen gegeven.
a p p e l g r a u , adj. appelgrauw, -grijs. — I n
appelgrau hynder.
a p p e l ( a p e l ) g û d , n. spijs van of met
appelen toebereid. T r i j e s o a r t e n f e n
g r i e n t e n en a p p e l g û d . R. ind T.3,
'268*.
Ook appelen in 't algemeen. D e r i s f e n
' t j i e r in b u l t e , in b y t s j e a p p e l g û d .
a p ' p e l j e , a ' p e l j e , v. Engl. to duppie, van
welvarendheid glanzig en geplekt; meest
van een paard. I t h y n z e r a p p e l t f e n
f e t t e n s . L e x . 109.
Ook van kinderen. H w e t h a j y d ê r i n
I j e a v e n , b l i e r e n j o n g e y n 'e w i d z e
l i z z e n ; hy l a k e t my g l ê d o a n , h y
a p p e l t g l ê d e n h e t d o b k e s y n 'e
w a n g e n . R. ind T. s , 3281
a p p e l k e , n. appeltje, oogappel. - - D e
a p p e l k e s f e n h j a r b r u n e e a g e n , R.
ind T.2, 289'. - Zie appeltsje.
a p p e l k o e k j e s , pi. koekjes waarin ap-
pels worden gebakken, ook te bekomen bij
banketbakkers. Gebruikelijk vooral op hoog-
tijden en nieuwjaar.
a p p e l ( a p e l ) k o s t , s. appelspijs van al-
 APPE. 55 APR.

lerlei aard. I k bi.n g j i n m a n f en a p p e l - y t n e t , m a r i k f r e t . R. ind T.3, noot.

k o s t , m a r m y n w i i f i s d e r h j i t op. ap'plich , a p e l i c h , adj. geappeld , van
a p p e l ( a p e l ) k r û d t s j e , n. appelpitje. Zie vee, paarden vooral. Als paarden 't goed heb-
krâäty'i'. ben , dan vormen, vooral zichtbaar als de
* a p p e l k r û d t s j e g e u r , s. geur als van zon er op schijnt, zich in 't haar ronde plek-
appelpitten. W. D., Wintergr., 145. ken, ' a p p e l p l a k j es'. Westvl. k o e k e d e
a p p e l m a n t s j e , n. in: I t a p p e l m a n - p e e r d e n . — J o u h y n s d e r s h a b b e 't
t s j e k o m t om s y n j i l d , van kinderen die w i s b e s t ; h j a b i n n e s a a p p l i c h ! —
ziek worden door het te veel appels eten. D i t s t o m m e en a p p l i c h w y l d , R. P.,
Vgl. Loquela 1898, 25. As jimme, 29.
a p p e l m e r k , s. appelmarkt. Ook appel- Ook van kinderen. D a t b e r n is a p e -
prijs. Ho s t i e t d e a p p e l m e r k ' ? —Ook l i c h f e n f e t t e n s . Vgl. het voorbeeld bij
een plein, streek te Bolsward en te Makkum. appelje.
a p p e l p e n t , Hl. s. appelmoes. a p p r e k o a s ' , s. abrikoos. Zie abrekoas.
a p p e l ( a p e l ) p l a k j e s , pi. appelvlekjes april', aprul', (dit laatste van ouderen
op een paard. Ook appelschijfje, dan meest nog veel gebruikt), s, Apvilis, April. Ook
apel-. g ê r s m o a n n e, grasmaand. — W y h a
a p p e l ( a p e l ) p o t s t r o u , s. meel en schijf- f en 't j i e r i n h e i s l i k e d r o e g e a p r i l .
jes ai-ipel in melk , stijf gekookt. Met ge- Lex. 110. — A s A p r i l b l i e s t o p 'e
smolten boter en stroop gegeten. h o a r n ; )| D e n s t i e t i t g o e d f o r h e a
a p p e l p r o d z e , Hl. appelmoes, met meel e n k o a r n . Oud zegje. — I m m e n f o r
of sago aangemengd. A p r i l h a w w e , voor den gek houden. I k
a p p e l s y n , stadfr., Makkum e.a., s. málum h a d e f a e m f e n 'e m o a r n f o r A p r i l
aurentium, sinaasappel. Zie sinesappeJ. h a w n . — I k e n b e a m , s t e a n s t i l , ||
a p p e l s k i m m e l , eg. Hd. Apfelscìihmmíl, i t i s y e t g j i n A p r i l , ij i k k i n my
appelgrauw paard. n o c h f o r h i e r e jj o a n h w a 't i k w i l .
appel(apel)skodder, m. die appels Oud zegje.
schudt. D e r i s g j i n b e 11 e r a p p e l - a p r i l s ( a p r u l s ) b u i , s. ongedurig aprils-
s k o d d e r a s M i e n t : h y f l j o c h t y n 'e weer.— De a p r u l s b u i j e n s p o e k j e m y n
b e a m o p e n om a s i n a e p . w i i f y n 'e k o p : d e r m o a t h ú s h i m -
Bij een hevige vlaag, als de boomen vol m e 1 e w i r d e.
zitten, heet 't ook: n o u , d a t i s i n a p - — a p r i l s ' b u i k e s , dem. pi. aprilbui-
p e 1» k o d d e r ! tjes, veranderlijke vrouwenluimen of -lusten.
appel(apel)skodsje, v. -su tel der, Lex. 111. — D e b r e i d l i e t a l h w e t
m., - s u t e l j e , v. Zie de Enkelwoorden. t r i e n t s j e s rôlje, m a r , l y k as a p r i l s -
a p p e l ( a p e l ) s t r o u , s. appelstruif, pan- b u i k e s , w i e 't g a u w e r o e r , e n h j a
nekoek met schijfjes (zure) appel er in ge- g 1 i m k e wer. — I n p e a r a p r u 1 s b u i -
bakken. Elders ook a p e l p a n k o e k . k e s , y n 'e k e n y n t s j e d a g e n , foq,rt
a p p e l t r u t , - t r u t , f. sloof vau een vrouw. n e i 't t r o u w e n , d a t h e a r t er sa b y :
— D o u b i s t e m y s a 'n a p p e l t r ú t , als d è r f o l g e t i n g r i e n e Ma e ij e op.
een kind de boodschap heelemaal verkeerd a p r i l ( s ) b r i e i k e , n. aprilsbriefje , dat op
deed. Molkw. Zie trtttsje. 1 April iemand op den rug gehecht wordt
a p p e l t s j e , dem. n. appeltje. — I k h a b om hem ten spot van ieder te laten loopen.
i n a p p e l t s j e m e i T s j a l l e t o s k i l e n , Lex. 111.
d ê r k o m t e r s a n e t o u , een onaange- a p r i l ' - f o r - d e - g e k , april'-for-gek! Era.
name zaak met hem af te doen, een verschil poisson ä'atriì, het woord dat men iemand
met hem te vereffenen. Vgl. knop-appeltsje. toeroept als men hem op 1 April gefopt heeft.
Ook term bij het tipelspel in gebruik. A p r i l f o r g e k ! || h y s i t y n 'e s â l t s e k .
Omsti'. van Bergum. Zie tipeìje. (1 h y s i t y n 'e f â l l e , || en k r i g e t n i n
"appetyt', s. Fra. apetit, eetlust. — D e p r o m - e n - b ô 11 e.
p r e f e s t e r f r e g e m y h o 't m e i m y n A p r i l - f o r - d e - g e k , || d y m e i g j i n
a p p e t y t w i e r ' ? W e l , m a n , s e í ' k , i k [ s p e k , || h y k i n g j i n b ô l e b i t e , ||

wumkes.nl
 APB. 56
h w e t m o a t d y g e k d a n i t e ? oud 'rel-
letje'. — Hl. a p r i l f o r g e k ! 11 h i m i e n t
i t j i t ek. — Vgl. f orgel:
a p r i l s g i k , - g e k , eg. Engl. apvil-†ool,
aprilsgek, die zich laat foppen, door zich op
1 April om een onmogelijke of bespottelijke
boodschap te laten zenden: „om n i l l e -
s m o a r , f o a r k e s i u o a r , om i n g r o p p e -
d w e i l , i n g o l s k j i r r e (dingen die niet
bestaan); — of met een kruiwagen om in
' w o a r s t h o a r n ; of met 2 ' b o a r n a m e r s '
om 'for 'n s i n t m o s t e r ' . Lex. 110, 111.
a p r i l ( s ) g r a p , s. aprilsgrap.
a p r i l m o a n n e , s. april. — W y h a f e n
' t j i e r in moaije a p r i l m o a n n e h a w n .
aprils'"waer, s. aprilweer, zeer afwisse-
lend , onbestendig weer, zooals menigmaal in
April. — In de Wouden (Tietj.) is dit m a e r -
t e w a e r; daar zegt men , als men in Ja-
nuari of Februari een mooien dag heeft:
't I s s u v e r a p r i l s w a e r , sa m o a i .
By folie t r o u d e l j u e i s i t i n s o a r -
t e f e n a p r i l s w a e r , y t l i k e 1j e a v e
s i m m e r d a g e n n e i e l t s j o a r , en d e n
w e r h e i l en s n i e, t o n g e r e n w e a r -
l j o c h t en s t o a r m d e r op. R. ind T. s
287«.
— A p r i l s w a e r en h e a r e g i n s t bin-
n e n e t to b i t r o u w e n . Vgl. H. S.,
Teltsjes, 39.
apslnt', adv. afwezig, in gebreke. Zie
absint.
apslút', adv. volstrekt. Zie abslút.
a p s t o a n ' j e (meer in 't Westen), apstún'-
j e , s. apostema, apsteunie, ettergezwel,
zweer, verzwering. Lex.111. Ook o p s t o a n j e.
a p t e e k ' , n. & s. apotheca, apotheek. —
Yn, ' t a p t e e k s t e a n , apotheker wezen,
als apotheker helpen. — Us h e i t h e t d e
h i e l e a p t e e k a l t r o c h w e s t , alle mo-
gelijke geneesmiddelen gebruikt, en nog
geen baat.
M e n k o m t d é r y n 't a p t e e k . in dien
winkel, bij dien man is alles peperduur. — B y
S a s k e m o a i is a l t y d in h e l e a p t e e k
o p 'e t a f e l , ze laat uit slordigheid allerlei
eet- en drinkgerei op de tafel staan.
a p t e e k ' j e , v, apothekerswerk doen. --
D o k t e r i s o a n 't a p t e e k j e n . — U s
J a n t s j e w e n n e t n o u a l s.aun j i e r b y
D o k t e r s ; hja k i n nou ek al h w a t
f e n 't a p t e e k j en.
wumkes.nl
AR.
« a p t e e k j i f f e r , f. vrouwelijke apothekers-
bediende.
a p t e ' k e r , m. apotheker. — Dy 't gj-in
k á n s s j u c h t om d o k t e r t o w i r d e n ,
k i n a l t y d n o c h as a p t e k e r k l e a r
k o m m e . — Vgl. W. D., Skearb. 77, 85,99.
R, ind T.*, 92". — H y i s s e l s a p t e k e r ,
h y h e t i t f o r i n k r o m k e , van een kas-
telein die zelf drinkt.
a p t e k e r j j ' , s. pharmacia, het apothekers-
vak. — D e a p t e k e r ij g i e t e r n e t o p
f oarút.
a p t e ' k e r j e , v. het apothekersvak uit-
oefenen. — Ook: de drankjes en pillen ge-
reed maken.
a p t e k e r s b o e k , n. boekwerk over de
artsenijmengkunde.— Hy w i s t f o r 'n ho-
p e n k w a l e n r i e : h y h i e s a 'n â l d
a p t e k e r s b o e k , d e r s n e u p t e er d e n
y n om.
a p t e k e r s f e i n t , m. apothekersbediende,
ook de loopknecht.
a p t e k e r s g û d , n. geneesmiddelen uit de
apotheek. — D o k t e r s - e n a p t e k e r s g û d .
In de volkstaal meest: g û d lít 't a p t e e k .
a p t e k e r s - j o n g e , m. apothekersjongen.
" a p t e k ë r s k a s , a p t e e k s k a s , s. apo-
theekkast.
a p t e ' k e r s k e , f. vrouw van den apothe-
ker. In haar afwezigheid bij de landlieden
nog wel zoo genoemd. — U s d o m e n y s
H i k e w i r d t nou aptekerske. Och
h e a , e k a l y n 't a p t e e k ? J a , h j a s c i l
t o - m i n s t e n t r o u w e mei in a p t e k e r .
" a p t e k e r s k i n s t , s. artsenijmengkunde.
a p t e k e r s r e k k e n , s. apothekersreke-
ning. — I n a p t e k e r s r e k k e n i s f o r
s l j o c h t w e i m i n s t e n o n l ê s b e r — op
't e i n s i f e r n e i : d a t s t i e t a l t y d g o e d
dúdlik.
a r , a r r e , de letter r. Lex. 111. Nu meer
er. — As d e r g j i n a r (ook er) y n 'e
m o a n n e i s (dus in Mei, Juni, Juli en
Augustus) is d e s k y l f i s k ( k a b b e l j o u ,
e n o a r e r o u n f i s k ) o p 't m i n s t . — D e
m i r d e f e 11 e n b i n n e, a s e r n i n a r y n
'e m o a n n e i s , o m t r i n t n e a t w i r d i c h .
a r , a r r e , interj. als iemand, op de lange
jacht, een haas merkt, roept hij: a r r e ,
a r r e , a r r e ! Ook: h a r r e , z. d.
a r , s. jongensspel te Makkum, waarbij een,
als de haas, door de anderen, de honden,
 ARB. 57
vervolgd wordt; — a r s p y l j e , dit spel spe-
len. Lex. III. Zie hazze.
arTjeid, arretaeid (ook ín de samenstell.
Wouden) s. labor, arbeid, werk, Lex. 115. —
W y m o a t t e m o a r n i e r b y t i i d o a n 'e
a r b e i d , morgenochtend vroeg aan 't werk.
— D a t is n i n a r b e i d , géén betamelijke
manier van doen. I t i s i n d r o e v i g e ar-
b e i d m e i d y o n d o g e n s e b e r n , ondeu-
gende kinderen veroorzaken den ouders veel
moeite en verdriet. Lex. 114.
ar'beider, arrebeider, m. opcrarius
rustictis, veldarbeider. Lex. 116.— F ê s t e
a r b e i d e r s , die 't heel e jaar door vast bij
den boer in dienst zijn en l o s s e a r b e i -
d e r s , die nu bij dezen, en dan bij een
ander werken, en 's winters vaak werkeloos
zijn. — J a n G e a r t s h a t t w a f ê s t e a r -
b e i d e r s , m a r s i m m e r s y n 't d r o k s t
f e n 'e t i i d , h e t e r w o l r i s i n s t i k of
t s i e n m e a r . Vgl. boerearbeîder. — H y r i n t
a s i n a r b e i d e r , armoedig in de kleeren.
— Overdr.' werkpaard. Zie arbeùlershywtdei:
a r b e ì d e r s - a c h t i c h , adj. op zijn arbei-
ders. — I t w i e r d ê r y n 'e h û s m a r ar-
beidersachtich, mar t i g e k n a p . —
In m a s t e r k i n d o c h s n e t sa a r bei-
d e r s a c h t i c h r i n n e , m e i in l a p e oer
'e k n i b b e l .
a r b e i d e r s - a r k , n. veldarbeiders-, aarde-
werkers-gereedschap.
a r b e i d e r s b e a l c h , n. arbeiderslichaam.
't I s l a n g n i n s l o p - e n - t a e i , m a r h y
hatin tichte arbeidersbealch.
a r b e ì d e r s b e r n , n . , -d o c h t e r, f., -f a n k e,
n.,-j o n g e ,m,, -s o a n,m. Zie de Enkelwoorden.
a r b e i d e r s d e i b l e r j s . arbeidersdagloon. —
dem. a r b e i d e r s d e i h i e r k e .
a r b e i d e r s f olk, n. werkvolk, de werkende
stand. Op i t n u t ' k o m t e l k - e n - i e n :
b o e r en b o a r g e r en a r b e i d e r s f o l k .
Ook: a r b e i d s f o l k . Lex. llí>.
a r b e i d e r s f r o m m i s k , f. vrouw of meisje
uit de werkmansklasse. — pi. a r b e i d e r s -
f r o u l j ue.
a r b e i d e r s h y n s d e r , n. werkpaard bij den
boer. R o e l h e t s e i s a r b e i d e r s h y ns-
d e r s en i e n r y d h y n s d e r . Veelal alleen
'arbeider'. D o u w e , d o u m o a s t de
a r b e i d e r hjoed m a r sis y n s l a e n . —
Vgl. mrkht/nsder. — Ook de vlasbraak. —
Zie hynsder.
wumkes.nl
ARB.
a r b e i d e r s h û s , s., - b ú s k e , dem. n. werk-
manswoning, vooral op het veld. — I n k 1 on-
t s j e as in a r b e i d e r s h û s , — k l o n t j e s
a s a r b e i d e r s h ú s k e s , groote dus. Lex.
116. — D e r h e s t w e r i n f j û r o a n a s i n
a r b e i d e r s h ú s k e . H. S., Alm. 12°. 1860.
Vgl. stoel.
a r b e i d e r s k e a m e r , s. arbeiderswoning
alleen uit één kamer bestaande, meesttijds
met een gang of voorhuis of achterhuis; een
gedeelte van een huis. — W y k o e n e d i t
g r e a t e h û s sa d o c h s n e t f o r h i e r e ,
d ê r o m ha wy er m a r a r b e i d e r s k e a -
m e r s fen m a k k e .
a r b e i d e r s k l e a n , pi. werkpakje. — S i b e
w e n n e t op ' e r o m t e : as er n e t n e i
t s j e r k e g i e t , r i n t er f a e k i n h i e l e
snein mar yn syn a r b e i d e r s k l e a n .
Zie avbeiderspalcje,
a r b e i d e r s - l j u e , pi. lieden uit den wer-
kenden stand. Vgl. Lêsb., 138. — Dy w i n -
k e l h a t d e k l a n d y z j e m e a s t f e n 'e
arbeidersljue. — Arbeidersljue
k o m m e j a m k n e t f o l i e f e n 'e w r â l d
to sjen. — I t is for a r b e i d e r s l j u e
m e a s t i n h e l e p i e l o m t r o c h 'e t i i d
t o kommen.
a r b e i d e r s - m a n , n. een man uit den stand
der werklieden, Lex. 115. Gewoonlijk die
zijn kost op 't land verdient. — I n a r b e i -
d e r s m a n d y 't e i g e n , b r e a y t , i s r i -
k e r as in b o e r , d y ' t l i b b e t o p k r e -
dyt. — In flink a r b e i d e r s m a n hoeft
n o c h g j i n g e l e a r d e t o w e z e n ! — Ook
arbeidsman.
a r b e i d e r s - m i n s k e n , pi. menschen uit
den stand der werklieden. Lex. 116. Ge-
woonlijk landwerkvolk. — Syn'âlden
w i e m e mar gewoane arbeiders-
m i n s k e n , m a r h y is n o u s k o a l m a s -
t e r t o A.! — A r b e i d e r s m i n s k e n ,
h i m m e l en s k i ë n , m o a t n i m m e n
leech lizze. — W y b i n n e a r b e i d e r s -
m i n s k e n , m a r wy s t e a n k r e k t sa
g o e d o p ús e a r e a s de g r e a t e n , —
Ook : a r b e i d s m i n s k e n , z. d.
a r b e i d e r s - p a k j e , n. vestes operarii, werk-
pak van den arbeider. Halb. Wl. Lap. —
In a r b e i d e r s p a k j e hoecht n e t j i m -
m e r s m o a r c h en s t i k k e n t o w e z e n .
Vooral ook a r b e i d e r s k l e a n .
a r b e i d e r s - w e n t (vooral in de Wouden),
 AKB. 5S
s. arbeidershuís, -woning. — H y h a t d ê r
i n k n a p p e a r b e i d e r s w e n t e s e 11 e
l i t t e n . — In de kleistreken is dit ook vaak
een gedeelte van een huis, tegenover: a r b e i -
d e r s h û s. — I n h û s m e i t w a o f m e a r
a r b e i d e r s w e n t e n. — F e n 'e â 1 d s k o a 1-
le b i n n e t s j e p p e a r b e i d e r s w e n t e n .
makke.
a r b e i d e r s - w i i f , n. vrouw uit den stand
der werklieden, vrouw van een arbeider. —
In k e n i n g i n n e k ì n fêst op n i n par-
t e n n o c h d e l e n n e i sa g o e d h ú s h â l -
d e a s i n a r b e i d e r s w i i f . ld. V, 100.—
A s i n a r b e i d e r s w i i f de I i â n n e n n e t
to folie b o u n b i n n e , g i e t hja mei
n e i 't 1 â n , ú t t o a r b e i d « j e n of m e i
de bolk o er it fjild vu!
a r b e i d s f o l k , n. zie arbehlerafolh:
a r b e i d s h û s , n. D a t minske hat
f o r s k a t e a r b e i d s h û z e n , huizen waar
zij het werk doet — . . . i n a r b e i d s h û s
m e a r of m i n d e r , d ê r w o e se d e i e n e
h â n n e t m e a r o in y n d" o a r e 1 i z z e,
S. K. F. Forj. 1893, 170.
a r b e i d s j e , v., kiborare, operarì; wer-
ken, arbeiden. Hl. a r b e i d j e . — Ik ar-
beidsje, arbeidde, ha arbeide, arbeidsjende,
to arbeidsjen. Op i t l ã n a r b e i d s j e . —
S t u f f e n 't a r b e i d s j en. — H y h e t h i m
k r o m a r b e i d e . - I t w i i f g i e t vit t o
a r b e i d s j e n , uit heipen voor huiswerk (op
de Klei); op 't veld (in de Wouden). Dit
heet op de Klei: i t w i i f g i e t o p i t l ã n .
— A l t y d m a r a r b e i d s j e , d ê r is r o o k
of s n i a e k o a n , gezegde van een, die lie-
ver niet werkt. — H y w i e r in s k o e n -
m a k k e r f en s y n h a n t w i r k , e n a s ex-
a r b e i d d e , d e n h e l l e e r d e t r i e d sa
f û l e i n d i c h ú t . . H. S. Alm. 12°, 1860.
— I t F r y s k S e l s k i p h e t g e w o a n e . ..
en a r b e i d s j e n d e l e d e n . -— A r b e i d -
s j e a s in e z e l . — D e b û t e r m o a t t i g e
a r b e i d e w i r d e , gekneed. — De p i k e n
a r b e i d s j e h j a r s e l s ú t 'e d o p . — D e
m e d e s i n e n a r b e i d s j e . — Ook w i r k -
j e , z. cl. — Pros'. IIy y t d a t e r B w i t e n
a r b e i d e t d a t e r f o r k l o m m e t , van
een luiaard. - - Dy a r b e i d e t en h w e t
b i d i j t s p i n t , i n g o u d e n t r i e d . Lex. 115.
Persen, krouwen. in barensnood komen. —
D e k o u a r b e i d e t . — D e 1 o f t a r b e i d e t,
d e r w o l r e i n k o m m e , zeer algemeene
wumkes.nl
AKG.
spreekwijs. — H w e t b i - a r b e i cl e s t y e t
op 'e l e t t e j o u n ' ? H y a r b e i d e t m a r
ta. — A r b e i d s j e h w e t o a n , j u ! d a t
w y a v e n s e a r j e. — Vgl. bi-, for-, mei-,
oan-, troeh--, treiarbeirfxje.
a r b e i d s - l e a n ' , n., mamipretium, arbeids-
loon, werkloon. Lex. 115. — I t i s f o l i e
de w i z a n s j e , d a t d e b o e r , t a ' t on-
de r h â 1 d f e n h ú s en s k â r r e , k o s t ,
d r a n k en 't a r b e i d s l e a n b i t e l l e t ,
de e i g e n e r de m i t t e r j a l e n .
a r b e i d s - l j u e , pi. operarii, werklui, Lex.
115. — zie (irbeUlersljue.
a r b e i d s - m a n , m. Lêsb. 134. De g r e a t -
s t e s e g e n f o r i n a r b e i d s m a n is i n
s u n i c h e n r ê d s u m w y f k e . Zie arbei-
dersman.
a r b e i d s - m i n s k e n , pi. werklui, arbeiders.
-— T w a b û r 1 j u e, b e i d e a r b e i d s m i n s -
k e n , S. K. F., Earder-Letter, 1,
a r b e i d s p l u n j e s , - p l u n t s j e s , pi. werk
plunje. -— D i t b i n n e m y n a r b e i d s -
p l u n t s j e s . Ook: . . . m y n â l d e k l e a n .
a r b e i d s t e r (spr. arbeister), f. werkster
die voor het vrouwelijk huiswerk helpt. In
de Wouden spreekt men ook van a r r e b e i d-
s t e r o p i t l â n , op de Klei niet. Zie bij
arbeìdxje.
a r b e i d ' s u m , s. adj. luhorioxus, indua†rius,
arbeidzaam. in a r b e i d s u m m e feint.
Zie trqrber.
a r b e i d s u m m e n s , s., arbeidzaamheid. Zie
irarberens.
"arch'list, s. astiiiht, sluwheid, arglist.
Lex. 116. — D y â l d e s a e k w a e r n i m m e r
w i e r i n f r o m m e k e a r el f o r i t e a c h ,
m a r y n s y n h e r t w i e r e r fol o n d o -
g e n s h e i t en a r c h l i s t . Ook a r e h l i s -
t i g e n s.
"archlis'tich, adj., niaHgnim, sluw, arglis-
tig, v. d. M. Myn Suchten, 9. —- S a a r c h -
l i s t i c h, n e t'? k r y t f o r m o a 1 f o r k e a p j e.
a r g e m i n t ' , n. argument, bewijsmiddel.—
M e i in h i e 1 e b o e l a r g e m i n t e n , w i e r
e n n e t w i e r , k a e m er op 't a p p e l ,
m a r h y s w i k t e i t e r ôf, h y r e k k e wol
f rij,
a r g e w a e s ' j e , s. taeiìhu», ilolor, hinder,
verdriet, hartzeer, ergernis. — A s j i m m e
f en d y t s j i e r d e r ij o n d e r j i m m e a s
b r o e r e n s w ij d h i e n e , w i e r j i m m e
â l d e h e i t i n b u l t e a r g ' e w a e s j e bi-
 ARG.
s p a r r e b l e a u n . Ook: e r g e w a e s j e , z.d.
a r g e w e a r ' j e (dit meest), a g g e w e a r j e ,
v. dwarsdrijven, onophoudelijk tegenspreken.
— B e r n , h â l d op fen a r g e w e a r j e n
t s j i n in-o ar, 't w i r d t o a r s b a r g e b i t e n .
— R. ind T.3, 2965. Ook: i g g e w e a r j e en
e g e w e a r j e . — Vgl. tsjinargeicearje.
a r i c h , a r i c h h e i t , a r i g e n s . Zie aer-
dich, enz.
a r k , n. omne instrument urn, tuig, gereed-
schap van timmer- en handwerkslieden, veld-
arbeiders, enz., in 't algemeen waarmede iets
gedaan, verricht of gemaakt wordt, in den
uitgebreidsten zin. Lex. 117. — I k s c i l
i n y n a r k h e l j e . — G o e d a r k i s 't h e a l e
w i r k . — 't A r k m o a t n e i d e m a n
w ê z e, ook: geen groot gereedschap in kin-
derhanden. — B y m i n n e r e e d r i d e r s en
k n o f f e l d e r s y n 't w i r k s k e e l t i t a l -
t y d o a n 't a r k . — M y n a r k is s t i k k e n ,
mijn schaatsen. — Vgl. G. J. 1, 32.
Meer bepaald bij veldgereedschap: de schop
en spade. K r i j m y ' t a r k r i s . — Hand-
werkslui hebben r i d s k i p , ook r e a u , z.d.
Vrouwen in de huishouding: r e a u , r e d -
d i n g , s p i l , z. d. — A r k ook algemeen:
tuig. M a t t e n , f l i e r k l e d e n en s o k a r k
k o e n e se n e t y n d y o e r â l d e t i i d . R.
ind T.1, 26«. Hiervoor wordt meer r e d -
d i n g gebruikt. — Vgl. arbeiders-, fisk-, riuic-,
rijd-, syl-, skriuw-, smokers-, spijlark.
a r k e , s. naricuìa, een vaartuig geheel
voor woning ingericht. Veelal een praam
waar een houten hut op getimmerd is. Af-
gedankte trekschuiten dienen er ook wel voor.
Vaak ligt 't in een droge sloot, op of (tegen)
't land: 't lekt wel eens wat. Lex. 118. —
Mei d y â l d a r k e s c i l e r y e t f o r s û p e .
Lex. 118. — N o a c h s a r k e , de ark van
Noach. — Dy g u d s — , d a t b r e a h e t
g r i f a l m e i N o a c h y n 'e a r k e w e s t .
(mei y n N o a c h s a r k e w e s t ) . — Ook:
H w e t is d a t d e r in N o a c h s a r k e by
S j o e r d , een huis vol kinderen met eenheele
omslag. — Ook a r k- of w e n s k i p genoemd.
— domiicida caduca, bouwvallige 'woning.
Hy s c i l d y a r k e n o c h o p 'e h o l l e
k r i j e , dat huis zal nog boven zijn hoofd
instorten. Vgl. âldbrak, stienbult, fabri/h.
a r k e f o l . Zie op abbegaezje.
a r k e l j u e , pi. arkelieden, die in eene
a r k e wonen. Ook: s k i p k e l j u e .
wumkes.nl
59 ART.
a r k e m a n , m. bewoner van een 'ark'.
a r k e n i e l ' (oostelijk meer), n. Zie harke-
niel.
a r k j e , dem. n. werktuigje. — I n h â n -
s u m , - - in n i j s g j i r r i c h a r k j e .
a r k ' l a t t e n , pi. latten om het ' a r k ' , meest
het ' l â n - a r k ' op te leggen.
a r k s k i p , n. woningvaartuig. Zie arke.
a r k s l y p j e , v. ijzeren gereedschap scherpen
op den slijpsteen. Meest in den inf. — By
't a r k s l y p j e n h a 'k i n n e i l f p r l e r n .
a r k s o u d e r , (in de Wouden vooral), s. zol-
dertje van latten of plankjes tot berging
van gereedschappen; boven de ' o n d e r s t e '
koestal; of ook boven de 't e 11 e g o n g' (z. d.);
of in den hoek van de schuur bij de groote
deuren.
* a r k w y t n i s s e , s. werktuigkunde. H. S.,
ld. IX, 16.
a r m é ' , s. turba, caterra, schaar.— N y n -
k e - e n - h j a r k a m e n m e i de h i e l e ar-
m é (al haar kinderen, enz.) o a n s e t t e n . —
Ook: werkvolk. De k e p p e l b a e s (z. d.)
k a e m m e i syn h i e l e a r m é om de
a c h t e to wjudden.
a r o n s k e l k , s. Arum maculatum, bolplant;
de stengel schiet een witte kelk met gelen
stamper uit.
a'ronstêf, s. verbascum, aäronstaf, ko-
ningskaars; toortsplant met gele bloempjes
rondom een hoogopschietenden stengel, veel
groeiend bij kleine huisjes en heidehutten in
de Wouden. [Vgl. Nnm. XVII, 8].
a r r e , s. de letter r. Jierb. 1884, 4.
a r r e , roepnaam voor haas. Zie ar.
a r r e , interj. eh\ — A r r e , h w e t s i t d ê r
\ yn d a t t u r f m o t ? H a r r e j a k k i s , kat-
I teklemei.
\ a r ' r e b a r r e , Zh. eg. eiconia, ooievaar. Zie
I earrebarre.
; a r r e ' b a r r e , Tietj. interj. van afkeer. —
A r r e b a r r e , ' h w e t in s t a n k .
! arrebarrebroadtsjes Dokkum, pi.
vrachtjes van een soort lisch. Elders e a r r e -
barrebrea.
a r r e j a k ' k i s , interj. Zie harrejakkes.
I arrest', s. arrest. — Y n a r r e s t n i m-
me, hâlde, sitte. — I k h i e a r r ê s t f e n
i 'e d o k t e r , i k m o c h t n e t b û t e n d o a r .
a r s p y l j e . v. 'a r' spelen. Zie ar.
, a r t i ' k e l , n. artikel. — H o f o l i e a r t i -
I k e l s b i n n e d e r yn dy w e t ? Vgl,
 AS. 60 AS.

kriichs-, wetsartikel. Ook soorten van waren, [ d o u wordt a s t o u , a s t . R. ind T.1, 4. —

van koopmansgoederen. — H y d o c h t y n Prov. As d e h i e l e w r a î d d e l f o e i
i n b n l t e a r t i k e l s . — I k w y t n e t h o- w i e m e a l l e p o t s j e s e n p a n t s j e s o a n
f o l l e a r t i k e l s J a n Kr e a m m er w o l d i g g e l s . — E n as de l o f t d e l f o e l ,
y n 'e m a r s e h e t . h i e n e wy a l l e g e a r r e in b l a u w e
a s , a z , s., axis, as. — As f e n i n w e i n , ; m û t s e ( k r a g e ) . — As a l l e a s s e n r i s
f e n i n m o u n l e . — D e i e r d e d r a e i t om i e n a s w i e r n e , h w e t s c o e d a t i n
syn a s , s o n d e r d a t dy s m a r d h o e c h t g r e a t e as w ê z e , en as a l l e w e t t e r s
to w i r d e n , i k woe d a t d i t e k sa'n as i e n w e t t e r w i e r n e , h w e t scoe c l a t i n
w i e r , vrome wensch, als men met weinig g r e a t w e t t e r w ê z e , e n a s d y g r e a t e
lust een wagenas smeert. as den yn d a t g r e a t e w e t t e r f o e i ,
— J i l d i s d e a s d ê r ' t a l l e s om h w e t s e o e d a t i n g r e a t e p l o f j a e n .
d r a e i t . Vgl. mounle-as, u-einas Lex. 121. Woordsp. tussehen het eonj. en subst. De
a s , (ook gespr. az), conj. sicut, als, ge- bedoeling is bespotting van overdreven be-
lijk. — I n k e a r e1 a s i n b e a m. — In zorgdheid.
man s a g r e a t a s G o l i a t H dyhjitte Als er een zegt van: a s i k d i t of d a t
G r e a t e P i e r . — H y l i b b e t a s i n b i d - h i e . . . . is 't antwoord vaak: d e a s s i t
l e r . Lex. 1 2 2 . — W i e t a s k l e t s . — D o m y n 'e m o u n l e . — A s i k r i s b y j i m m e
a s i n k o u . D o u d i e s t e l i k e g o e d a s k o m , d e n . . (volgt een belofte). S o a , a s !
h y . Vgl. sa. — G j i n s k j i n n e r b y l d s a n o u , d e n k i n d a t w o l r i s i a l a n g e
f i e r as h e i n . Van Blom , Vrije Fr. IV, 10. a s w i r d e.
— Ho h e a r l i k a s 't b l o n k , h o n e d i c h Zoodra. As 't s y n b a r is k o m t e r
a s 't h j i t t e . altyd hwet twisken.
— A s-d e r-o a n-ta, cehementer, rolde, mach- — terwijl. Hy l a e i t s t a s h y s a m e i
tig. I t i s sa k a l d a s-d e r-o a n-ta. — D e d e m o d d e r p l o d j e t ; Hettema, Rymk. 92.
s t ê d f a n i m e n k i n n e sa il m o a i d o u n - Engl. as, of, meest na een negatie-zin, even
sj e a s d e r o a n t a . Oud deuntje 1702. als 't Engelsch. De k l o k h i e d' o a r e
Zie astranta. Vgl. ta. — Engl. as, als, dan. d e i s n i n t w a û r e l e t , a s d e b o e r e -
— In t r e f t i c h b o e r i s l o k k i g e r a s i n frouljue k a m e n der al o a n s e t t e n .
m a c h t i g k e n i n g . — D e r p l o e g e t g j i n | R. ind T.\ 324«. — D' i e n e f r i j e r h e t
i e n b e 1 1 e r a s d e m a n se 1 s. — W a t s e • d e h a k k e n n e t o e r 'e d r om p e l a s d e
w i e r g r e a t e r a s P i b e . — M y n Ij e af d e o a r e h a t d e t e a n n e n d e r a l w e r o p ,
i s m a n s k e r e n m y n b a n g e n s s i l l i g e r Maeike Jakkeles. — H w a s c i l i t o n t j i l d e ,
a s d y n l j e a f d e , R, ind TV, 32. — N e a r - d e s k i l d i g e a s d e o n s k i l d i g e ? Lex.
n e a s d ê r . . O a r s a s . . . — [ D e n , si 122. — I e r a p e l s as k o a l r a p e n . —
pro a s quis adhibet, est Hoìhuiäisnnis. Halb. S l a e d a s b o e r e k o a l . — Dy j o n g e a s
Lex. 122.] In de Dongeradl., in een deel e r w o l a s n e t , b y s c i l . L i l t s a s g o e d .
van Achtkársp. en van Tietj. ook wel (Jan, i t k i n m y n e a t s k e l e . — As e r h e e c h
yolgens de meesten door het schoolhollandsch. as l e e c h s p r o n g , h y m o a s t b i t e l j e .
— I k b i n g r e a t e r d a n hij. — Hier en — As er l i i p t e a s p i i p t e h y g o n g d e r
daar ook: g r e a t e r d a n h i m . Zie h y . o a n ! — S j e n h w a a s b ae s is. — 11
— cm», wanneer, indien. — A s 't f r i e s t d ô r i e . a i a r e f k e s a s d ê r k a e m e r o a n.
m o a t de p o n g for de e ar m e n los. — i — Dou b i s t e sa g o e d n e t W o p k , as
As 't m o a t , d e n m o a t i t . — As a l l e ; d o u s c i t t e i t e k s i z z e . R. ind T.\ 326.
m in sk e n ris goed w i e m e . Vgl. 324«. Ook gebruikt men vaak of, •/.. d.
Dit a s luidt somtijds a t . A t G o d ú s — etiam si, Ook al. As w o e d e r m y e k
p 1 e a g j e w o l , b e n i m t e r ús d e w y s - '. m e i g o u d b i h i n g j e, d o c h wo e 'k h i m
h e i t . — A t d a t clien is. — A t e r d a t ' n e t h a . I k s c o e i t w o l 1 i 11 e, a s w i e r
d o c h t . — A t d e h i n n e n l o s b i n n e . ; i k g n a p p e r n ô c h , om i m m e n d ê r o m
1
— Atitsaútkomt. t o f r e e g j e n . Tj. Halb. Roeker V. Vgl.
Vaak blijft bij deze zinnen it weg: a t s a ; Salverda 18. — ld. IV, 137. Vgl. al.
û t k o m t . As i k luidt meest: a'k. As- I — Engl. verouderd as, as it zeere, evenwel

wumkes.nl
 ASA. 61 ASTR.

of, alsof, evenals. — I n j o n g e as e r ú t a s j e b l j e a f t , maar eventjes, i n f o e c h

'e d y k d o l d w i e r . — 't W i e r k r e k t a s t w e i n t i c h k w e a j o n g e s y n ' t h ô f om.
er n e t d o a r s t e . — D a n s k e l d e e n — D e r t r a p e i k b y o n g e l o k y n i n
r a c h t e h y se ú t as w i e m e se a l h i e l b u l t k j i t t e , a s j e b l j e a f t , niet per-
ta weismiten keard. H. S., Alm. missie.
12". 1869. — E n a l l e s s i e t s a p r o e z i c h Ook a s k e b l j e a f t , in zeer vertrouwe-
as w i e r se i n j o n g e b r e i d , Van Blom. lijken toon. Hier en daar ook a s t j o b 1 j e a f t.
Blommek. (Fr. Volksalm. 1837. 110.) Vgl. [Uit a s 't j o b i l j e a í ' t . ) Hl. a s j e b l e f t .
of en asof. a s k e , stadfr. Zie asje.
— s«?, Engl. as, maar, behalve, uitgezon- a s p e r z j e , s. asparagus, asperge.
derd. — I k k o m a l l e d a g e n y n ' e s t ê d , a s p e r z j e b ê d , n. aspergebed. As i n
as s n e i n s k o m i k e r n e t . — W y h a d o m i n y a s p e r zj e b ê d d e n oanlizze
in g o e d e r i s p i n g k r i g e , as i e r a p e l s l i t , s e i t m i n wol, d a t er h i m n e i
n e t s a ' n g r e a t e b u l t . — 11 o a r e i t e n b H u w e n set.
w i e r n e t f r e m d , en g o e d k l e a r m a k - a s p e r z y e g r i e n , n. heel fijn groen, vooral
k e , a s i t f l e s k , d a t w i e r m a r h e a l - bij ruikers gebruikt.
g e a r. H. S. Alm. 12°. — I k g e a n n o a i t i er a s ' r ê d , n. het rad om de as van een mo-
neibêd, a s i k m o a t n e t t o g o e d w ê z e . — len. Zie bij momile.
I n m e m s k r i p t en k l a n t s a ' i i g o d - a s t , a s t e , a s t o u , a s t û , voor a s d o u ,
g â n s k e d e i : h j a t i n k t om a l l e s en Fra. si tu, wanneer, indien, zoo gij, met
a l l e g e a r r e , a s a l l i n n e n e t o a n h j a r verscherping van de d tot t.
s e l s . — I t f o l k is a l l e g e a r r e o in- a s t e r (hier en daar spr. aster), s. Aster
k o m d, a s d e k a p t e i n , d y i s l i b b e n atticiis, A. chinensis, bekende bloem in ver-
o a n 'e w â l k o m m e n . Vgl. mar. schillende kleuren. I n k e l d e e n d û b e l d e
a'sa! interj. roep om honden aan te hit- a s t e r s .
sen , pak aan! Vgl. hysa ! astint', in. veldwachter. R. ind T.3, 346*.
a s j e , adv. bij antwoorden, of iets aanrei- Zie aästint.
kende : asjeblieft. Leeuw, a s k e. W o 1 j y astrant', adj. & adv. ar-rogans, onbe-
my a s j e b l e a f t d a t b o e k e f k e s o a n - j schaamd, aanmatigend, vrijpostig. Lex. 128.
l a n g j e ? J a wol! Asje. — T a n k j e . j — Dy a s t r a n t e j o a d h i e d e p o s l e i n -
a s ' j e b l j e a f t , adv. Engl. if you pìease, k a s a l w a é c h e n w i i d i e p e n . — E k-
asjeblief. — S c i l i k a s j e b l j e a f t i n • s t r a n t (in de Wouden). Vgl. Gabe v. Grou-
p o u n t o b a k f e n j o h a ? — (Winkelier:) ì wergea. — J. Rommerts, 17.
a s j e b l j e a f t ; (hij reikt het aan:) a s j e - Vaak in de volkstaal: schrander, snugger,
b l j e a f t . — N o u a s j e b l j e a f t g j i n âl- vlug van bevatting. — I n a s t r a n t e j o n -
de kij ú t 'e s l e a t h e l j e . — N o u a s j e - g e . — Ook wel: oplettend. H y i s a l t y d
b l j e a f t , r i s h w e t s t i l , h e a r ! en o ars 1 i k e a s t r a n t y n ' e s a k e n. Vgl. attint.
der út! — A s j e b l j e a f t mei de spjel- Ook a s t r a n t i c h , a s t r a n t e r i c h . [Vgl.
d e m a n , schertsende beleefdheidsvorm. Ook Fra. assiirant.]
als interj. Nou, a s j e b l j e a f t ! dat kunt a s t r a n t a ' , a s t r e n t a , adv. vehementer,
ge denken! — geloof dat maar! Nou maar! geweldig. I t g i e d e r o a n w e i a s t r a n t a .
op zijn zachtst gesproken. — I k d y s n a e k — D a n g i e r t h y a s t r e n t a b a r g e t r i e n-
hondert goune liene? N o u , a s j e - n e n , as b a l s t i e n e n s i z i k s a , Hette-
bljeaft! I k woe I j e a v e r ! — S c o e s t m a , Rymkes 78.
wol m e i f e n S y k m o a i e r v j e w o l l e ' ? [Uit: a s d e r o a n t a . Vgl. o a n ta.]
N o u , a s j e b l j e a f t ! d a t k i n s t b i g r i p e. Vgl. feu komsa, fen roek.
W i e r S y t s n e t b 1 i i d d a t s t o m hj a r a s t r a n ' t e n s , s. arrogantia, impmlentia ,
k a e r n s t e? N o u a s j e b l e a f t . S e h i e onbeschaamde driestheid. I k m e i h i m n e t
t i n k i k n o a i t e a r d e r i n f o l w o e k s e n 1 ij e o m s y n a s t r a n t e n s. — M ij e n t o
t u t e r f o a r d e m û 1 e h a w n! — Dy k e a - w ê z e ïi is 1 ê s t i c h , m a r a s t r a n t e n s is
r e l f r e g e m y a s j e b l j e a f t i n d a e l d e r n o c h m i n d e r . Ook wel: oplettendheid.
for d y m û t s e ôf. — D e r w a d d e m a r Stadfr. a s t r a n t i c h h e i t.

wumkes.nl
 ASTR. 62
a s t r a n ' t i c h , adj. & adv. nog al 'astrant.'
a s t r a n ' t i c l i h e i t , stadfr. Zie astrantens.
a s t ( e ) r a n z ' j e , a s s e r a n s j e , s. assuran-
tie , meest tegen brandschade. Ook b r ã n-
a s t (e)ranzje.
a s t í e ^ e a r ' j e , a s s e r e a r j e , v. Fra. as-
surer, verzekeren (tegen brandschade). —
S y n y n b o e l a s s e r e a r j e. Vgl. forast(e)-
rearje.
a t , conj. als. Zie as.
a t e , Hl. m. avus, grootvader. Lex. 129.
Zie oarreheit.
a t f e r t e a r ' j e , v. Engl. to adrertice, ad-
verteeren. — S j o e r d w i n k e l m a n h e t
a d f e r t e a r r e d a t er ú t f o r k e a p j e sco e
for l e g e r p r i z e n .
a t f e r t i n s ' j e , s. Engl. advertiseiitent, ad-
vertentie. — I k h a d y a d f e r t i n s j e n e t
yn'e k r a n t e sjoen, jou?
— Onder a t f e r t i n s j es verstaat het volk
in de eerste plaats geboorte-, huwelijks- en
sterfberichten. Die in ieder nommer der
Leeuw. Courant voorkomende berichten noemt
men boertend de s k û t e l b a n k (z. d.) An-
dere aankondigingen staan wel y n 'e k r a n -
t e , maar niet onder de a t f e r t i n s j es. —
dDe a t f e r t i n s j e s , alias de s k û t e l b a n k
efkes neisjên.
n. Engl. advertiser, advertentieblad. H a
j y i t a d f e r t i n s j e f e n H e p k e m a al
lézen?
a â f e r t ì n s j e b l ê d , n. advertentieblad; bij
verkorting i t a t f e r t i n s j e. Dat van Hep-
kema, Heerenveen heet kortweg: H e p k e m a.
a d f e r t i n s ' j e - j i l d , n. prijs der ad verten-
tien, van een advertentie.
a d f ertinsje-nijs, n. krantennieuws, nieuws
uit een advertentieblad.
atfint, s, advent.
a t l a s , s. (kaarten)atlas.
a t t e s t a e s ' j e , s. attestatie, bewijs van
kerklidmaatschap. — D o m i n y h e t f en
'e m o a r n ô f k o n d i g e , d a t d e n ij e
m a s t e r s y n a 11 e s t a e s j e o e r k o m d i s.
a t t i n s ' j e , s. Fra. attent ion, oplettendheid.
— D o n m o c h s t w o l h w o t m e a r a t-
t i n s j e by d y n w i r k ha.
attins'je, s. hortensia, soort van bloeiende
heester, vooral in Friesland veel. Ook de bloem.
a t t i n s j e b a k , s. draagbare, vaak op rol-
letjes staande, houten bloembak voor de
hortensia.
wumkes.nl
AVEN.
attint', adj. oplettend. W e s n o n r i s
g o e d a t t i n t e n h e a r h w e t i k s i z. —
Vgl. onattiitt.
a u , interj. van pijn. —- A u ! h w e t k n i ip,
— snij ik my d ê r !
a u d , Schierm. adj. oud. Zie â l d .
a u g u r c h ' j e , n. Cucumis minor, augurk.
a u g u s ' t u s , a g u s t u s , Augustus mens,
Augustus, oogstmaand. Ook r i s p n i o a n n e.
a u n e . Tersch. s. †urnan, oven. Zie oun.
a u r i k e l , s. Primula auricula, sleutelbloem.
a v a n s e m i n t , a v e s e m i n t , n. bevorde-
ring. Dy 't g o e d l e a r d h e t en g o e d
oppast kin onder t s j i n s t wol avan-
semint meitsje.
a ' v e k l a p , i n : ' h y f l o k t om i n a v e -
k l a p . Zie h a v e r k l a p . Vgl. ainerij.
a v e n a n t , adv. naar evenredigheid, in
vergelijking, ld. I, 4 : N e i a d v e n a n t .
Zie navenant.
a v e ( n ) s a e s j e , s. voortgang, vordering.
— H y m a k k e t a v e n s a e s j e , vorde-
ring, met zijn werk. — D e r s i t n e a t g j i n
a v e n s a e s j e yn dy k e a r e l , m i n k i n
suver neat mei him wirde. — Der
is g j i n a v e s a e s j e b y 't w i r k ( s p i l ) ,
it e i n t n e a t . — Der m o a t a v e s a e s j e
m a k k e w i r d e : w y w o l Ie o p b ê d . —
Dy k o u k e a l l e t h j o e d n e t : d ê r i s
n e a t gjin a v e s a e s j e . — It i s t i g e
g r e a t w i r k m e i S i b r e n en A k k e ,
mar mei trouwen wirdt neat gjin
avesaesje m akke.
H w e t s i z z e j o u , Sijke, s c i l l e wy
ek r i s a v e s a e s j e m e i t s j e f en f o a r t ,
d e m o a n n e for s i t e k al w e r h w e t
Ook a b b e s a e s j e .
a v e ( n ) s e a r ' j e , v. Fra. acancer, vorderen,
voortgang maken. Hl. a i v e n s é " r j e. A v e -
se a r r e t j o u j o n g e h w e t ? — K o m ,
m e i t s f o a r t , a v e s e a r j e n o u ri s h w e t.
— Hy a v e n s e a r r e t a s i n 1ú s o p i n
t a r t o nne. — Wy a v e s e a r j e al m o a i
n e i de w i n t e r .
Ook: een bezoek afbreken, 'k M o a t n o u
mar ris avesearje, t o n ei k o m ' k w o l
r i s w e r.
Ook : a b b e s e a r j e.
— H w e t b i-a b b e s e a r r e s t e (b i- a-
v e (n) s e a r r e s t e) d e r j o n g e ? Wat voer
je daar uit? — Vgl. oan-, om-, opare(n)-
searje.
 AVEN. 63 AZBM.

a v e n t û r ' , n. fort una, sors, avontuur. a v e n t û r s ' m a n , m. avonturier; die maar

Hj i t o p i n a v e n t û r , S. K. F., Mearkes, 30. waagt; ook: die wat aandurft.
Hl. a i v e n t ú e r, — I n j a g e r g i e t f a e k a v e r i j ' , s. meest h a v e r ij, z.d.
op iii w y l d a v e n t û r , Tj. V. Foksejaclit. a w a r ' , interj. meest ha w a r , z.d.
Op i n w y l d a v e n t û r ú t w ê z e , als a z e m , s., spiritus, adem. -— H y h e t
een vrijer naar een vrijster is, waar hij nog a z e m a s i n h y n d e r . H y h a t g j i n
niet eerder kwam, en zonder 't haar vooraf g e n ô c h a z e m ; bij hardrijders, harddra-
te vragen ; vaak zonder haar zelfs te kennen. "vers, enz. — U t ' e a z e m r û k e . — Sa-
Zie jotmpizeìje. — D o k t e r i s ú t o p i n l a n g e r a z e m y n i s , i s d e r n e a t t o
w y l d a v e n t û r , op een tocht buiten het r e d d e n ; ook bij drenkelingen; en in 't al-
dorp , naar eene kraamvrouw. Hiervoor ook: gemeen. —" G o e d o p 'e a z e m wêzfi. —
o p ' e h a z z e j a c h t , zid. — Op a v e n t û r D ê r s i t w o l a z e m y n , hij is van een
h w e t w e a g j e , iets op kans, goed ge- krachtig gestel, kan een moeilijken arbeid
luk -wagen. — 't I s o p a v e n t û r of 't lang volhouden. D e a z e m i s e r ú t , hij
g o e d g i e t . — M e n m o a t s o m s r i s heeft geen krachten meer. Lex. 139. —
h w e t y n 't a v e n t û r s e t t e , g e l d w a - D e r h o e c h t s y n a z e m n e t o e r , daar
gen in eene onderneming. — D a t s t i e t hoeft hij zich niet in te moeien. — E f t e r
n o c h y n 't a v e n t û r , h w a 't w i n i i e a z e m w ê z e . Vgl. pust. — D o u m e i s t
s c i l . — D e r (dy k o u , d a t h y n s d e r , e k w o l r i s i n f a e m û n d e r d e a z e m
d y s a e k ) s i t w o l a v e n t û r y n , kans op k o r n m e . Hûs-Hiem, 1891, 25. Ook: i n
voordeel. — I k s j u c h e r g j i n a v e n t û r f a e m n e i d e a z e m r û k e . — K l a e s
yn. — IIy h e t w o l a v e n t û r , kans van h e t a l w e r d r a n k h a wn , k o m h i m
slagen. — D y ' t n e a t w e a g e t , h a t g j i n m a r r i s û n d e r 'e a z e m .
a v e n t û r , niets wordt je thuis bezorgd. — I k a ' z e m j a e n , v. zich luide doen hooren.
h a a l l i k e f o l i e a v e n t û r a s d o n . — Si- D e b e r n w i e r e n o a n 't t s i e r e n , m a r
m e n , a s t n e t g a u o p h â l d s t e , h e s t w o l do 't h e i t r i s a z e m j o e e h (zich met
a v e n t û r op i n p a k b r u i j en. -— H e s t h w e t klem deed hooren), h a l d e n se op. — N o u !
y n ' t a v e n t û r ? o p ' t oog'? Ook : e v e n t û r. d 3' 1 y t s e j o u t e k g o e d a z e m , van een
I t r e d f e n 't a v e n t û r , een spelrad om hardschreeuwend klein kind. Meer en beter
winst op de kermis. — 11 r a d v a n a v e u - Friesch : 1 û d j a e n.
t u u r , zeker oud waarzeggerij-boekje, inden a ' z e m j e . v. spirare, uitademen vooral.
trant van de Wiersizzery fen Mayke Jakkelis. — As m e n op s u l v e r - of k o p e r g û d
a v e n t û r ' j e , v. avonturen, iets in de a z e n i t , e n i t l u k t d a l i k o p , d e n i s
waagschaal stellen door den afloop der om- d a t i n t e k e n , d a t i t g o e d g l ê d is. —
standigheden af te wachten. — W y m a t t e H y a z e m t o e r i t i t e ' n , — m y l y k y n
't m a r a v e n t û r j e , maar wagen, al zie 'e t r o a n j e , — A z e m j e n e t s a t s j i n
ik er niet veel goeds in. — 't I s s a c h t s d e r u t e n . — Vgl. hi-, yn-, oun-, útazemje.
t o a v e n t û r j e n , j y h a d e r n e a t b y t o — Zie syhje.
f o r l i e z e n . — A v e n t û r j e 't r i s om op a ' z e i n s k e p p e , v. ademhalen, op adem
't i i s t o k o m m e n , r ô p H e i t . komen. Ook : zich even verpoozen. — A s 't
a v e n t û r ' l i k , adj. gewaagd, ook wissel- m e i r e e d r i d e n t s j i n 'e w y n y n g i e t ,
vallig. — 't I s i n a v e n t û r l i k m a n , een m o a t t e d e f r o u l j u e ú t en t r o c h
ondernemend man, wel wat al te vee!, i t az e m s k e p p e. — N o u h a wy i n û r e
d r a e i t o p i n g o u d e n o f i z e r e n k e a t - of t r i j e o a n 'e s k r e p w e s t , n o u m o a t -
1 i n g ú t. — B o e k w e i t i s t o a v e n t û r- t e w y e f k e s a z e m s k e p p e , een poosje
l i k , m i n k i n 't n e t m e i f o a r d i e l rust nemen. — Ook bij een bijeenkomst. —
b o u w e. — I n a v e n t û r l i k s p i l , ge- I k s i t m y s t i i f , l i t ú s e f k e s a z e m -
waagde onderneming, wisselvallige zaak. — s k e p p e , in de buitenlucht gaan. Dit meer
I n a v e n t û r l i k e r e i s w i e r 't, i n s m ê l i n t o c h t s j e s k e p p e , z.d. — Ook: ef-
p a e d , o a n b e i d e s i d e n w e 11 e r, i n k e s b y de k a s t l e i n a z e m s k e p p e , aan-
p i k k e t s j u s t er. — I t s é m a n s l i b b en leggen. ••- Vgl. †orliiftiyje, tUpiîste.
is in a v e n t û r l i k l í b b e n .

wumkes.nl
 B. 64 BÀÖ.

B. b a b b e l e f f û c h ' j e s , pi. Hd. Albernheiten,

Narrenpossen, babbelguigjes, gekheid. B a b -
B , b i e , s. de letter B. Lex. 1. b e l e g û c h j e s m e i t s j e . Lex. 141, 953.
b a , (spr. bà), interj. uitroep om iemand — H w e t h a dy g r e a t e l j u e in b a b b e -
schrik aan te jagen. — B a ! r o p t h o m - l e g û c h j e s , veel onnoodigen omslag en
mels in o n d o g e n s e j o n g e út syn complimenten. Vgl. fabelyâchjes.
s k û l h e r n e , om i m m e n d y ' t e r o a n - b a b b e l e r , Lex. 141. Zie babbelder.
k o m t k j e l t o m e i t s j e n . Vgl.pUpba,boe, b a b b e l e r j j , s. Lex. 141. Zie babbelde rij.
hikeboe. — Prov, Dy s e i t g j i n b o e of b a . b a b b e l g a t , f. die praat over alles uit
van walging. B a s p e k , 'k heb er meer zucht om te praten. Ook b a b b e l k o n t .
dan genoeg. — Prov. B a b o f f e r t , s e i d e babbel(h)aftich, babbelich, adj. loquax,
j o n g e e n h y w i e r p r o p p e n d ( p r o p t e ) babbelaehtig, praatziek.
séd. — Ba j e n e v e r , h i e ' k m a r i n d i k - b a b b e l j e , v. garrire, babbelen. Ik bab-
k o p (den s p u i d e i k i n a m m e r f o l ) belje, babbele (babbelde), ha babbele, bab-
iron. zegje. — Prov. B a w e r , s a i s ' t b i - beljende, to babbeljen.
t e l l e , contemtum pro contemtu repende, ne b a b b e l k o n t , - k u n t (triv), f. Zie babbel-
per iram objurges. Burm. — Lex. 140,496,928. gat.
Fra. las, zat, moede. — I k b i n d e s t ê d b a b b e l o e r ' , eg. Eng. babbler. Murray 1,
( d a t g e f l a e i ) b a . — I k b i n b a (fen) v. 2 , overbabbelaar(ster), die iets dat hij (zij)
s p e k , — b a f e n d a t g e r a b f e n ' e f r o u - verneemt terstond aan anderen vertelt. Vgl.
l j u e . — U s s û p e e n w a e i b i n ' k b a . Bijek. 1877, 12.
L i e t e b . , 111. - - I k b i n 't s a b a a s h i e Ook die kwaadsprekerij overbrengt aan
'k i t m e i l e p p e l s i t e n . — Vgl. beu, wien 't geldt. Zie oerbabbeler.
gram, séd. b a b b e l s e k , m. laffe prater, praatvaar,
— H w e t h a t d a t b e r n i n b a n o a s . die veel praat, maar niets degelijks zegt,
Eng. snottg. Vgl. Bredero, passim. Holl. volkstaal, kletsmeier. Vgl. eamelsek,
D a t b e r n h a t b a d i e n , cacavit. Vgl. b á b b e l s k û t e , f. nugatrix, babbelzuch-
àba, akkeba, alckeleba. tig vrouwmensch. Lex. 141. T r y n i s s a ' n
b a b b e , f. Zie beppe. b á b b e l s k û t e , de b e k h i n g e t hjar
b a b b e , f. femina †utilis, laf, onnoozel a l t i t e n y n 'e s l i n g e r . — Vgl. rabbel-,
vrouwmensch. S a ' n g e k k e b a b b e , n e t ? rattel-, roffelskâte.
s o k s l e a u p r a e t h e t se. — H w e t babbelstientsjes, pi. Eng. pebblesto-
s c o e n e s o k k e b a b b e n n i i e n e , d a t nes, ronde keisteentjes, die in menigte
i t d e f e i n t e n om h j a r r e n t o d w a e n aan het zeestrand gevonden worden [en naar
w i e r ? Vgl. babke, blei, trutske, tutte. het geluid dat zij onder de voeten maken
b a b ' b e l b e k , eg. garrulus, babbelkous, aldus genoemd.] Lex. 142. Vgl. kitelstientsjes.
vooral van vrouwen, klappei. — T r y n • i s b a ' b e l , n. Eng. babel, confused assemblage,
s a ' n e a r s t e b a b b e l b e k , d e m û l e Murray i. v. 2 , verwarde boel, door mekaar
s k y n t h j a r n o a i t w a r c h t o w i r d e n . gegooide rommel. H w e t i s m y d i t h j i r
— Hsfr. II, 259. — I n b a b b e l b e k fen in b a b e l .
in j o n g e frege h i m de r i n g as syn b a b y a e n ' , eg. cynocephalus. Eng. baboon,
l e a n . R. P., Keapman, V , 1 Ton. Lex. baviaan, fig. kwaadaardig mensch. I n ba-
141. Vgl. babbelgat, -sek, -skCde. b y a e n fen in k e a r e l .
b a b ' b e l d e r , eg", garrulus, babbelaar(ster), b a b k e , n. laf, onnoozel vrouwmensch. Zie
praatzuchtig mensch. Ook b a b b e l e r . babbe.
b a b b e l d e r y ' , s. garrulitas, babbelarij. b a ' b o k , m. homo inurbanus, lomp, stuursch,
Lex. 141. G e k k e ( s l e a u w e ) b a b b e l - onwellevend mensch.
d e r i j , zouteloos, onverstandig geklets. — "bad, n. bad. — D o u m e i s t w o l r i s
Us b û r w i i f h e t m e i h j a r s l e a u w e y n 't b a d (y n 'e t o b b e ) , tegen een, die
b a b b e l d e r i j d e h i e l e b û r r e n y n ûn- zich erg bemorst heeft. — H y k o m t ú t i n
s t j û r b r o c h t. Ook b a b b e l e r ij. Vgl. w i e t b a d t h ú s (meest: m e i d e w i e t e
gebabbel. k r o s).

wumkes.nl
 BAEI. 65 BAEL.

b a e i , n. (jausape, baai, soort wollen stof. W a c h t sj e e f k e s , d a t i k i t b a i t s j e

2
Lex. 114. R e a d , b l a u , s w a r t b a e i . o a n l û k . R. ind T. , 43b. — I t b a i t s j e
Vgl. bokkebaei. ú t l û k e ( ú t t s j e n ) , ook fìg. de huid afstroo-
— iron. viiium rubrum, roode wijn. — pen. I n i e l , i n â l d h y n d e r i t b a i t s j e
R e a d e b a e i , d ê r 't l i j a i n a m e r f o l ú t l û k e . — I k w i t n e t of F r j e n t s j e r
f e n b e r g j e k o e n e . Vgl. R. i n d T 2 . , 303«. d y n l é s t e m e r k e n e t i s , en d e n i t
b a e i , s. herbae Nicotianae species Americana, b a e i t s j e n e i d e l o a i j e r . Alm. 12°,.
baaitabak |Heet zoo naar de Baya de San 1832. — l m m e n op s y n b a e i t s j e k om-
Salvador. Lex. 146J. De thans gerookte m e , h w e t o p s y n b a e i t s j e j a e n ,
' h e a r e b a e i ' is Maryland-tabak. iemand een pak slaag geven. Lex. 144. —
b a e i , s. sinus maris, baai, zeeboezem. I t b a e i t s j e o p h i n g j e , zich tot vechten
Lex. 788. — inham. D e b a e i t e G r o u . gereed maken , iemand tot vechten uitdagen.
ä
b a e i f a n g e r , eg. Hd. Grobian, die zich Vgl. R. ind T. , 13«. - - O a n 't b a i t s j e
wild en woest aanstelt, twistzoeker. Vgl. 1 û k e , ook: zich ontkleeden voor 't naar bed
R. ind T.2, 404<r. — Ook Oostfr. en Gron. gaan. — I n w i i f m e i f i i f b e r n , d ê r
een meisje , dat veel van de mannen houdt m o a t i k a l l i n n e 't b a i t s j e f o r l û k e ,
(Baarddij. met werken den kost voor verdienen. Vgl.
In 't Zuiden vooral: woelwater. — Dy onder-, boppebaeitsjc; klinkebaitsje.
j o n g e d a t is i n e a r s t e b a e i f a n g e r . b a e i t s j e (Oostel. Wouden), s. hoopje van
b a e i j e , v. Engl. to bcithe, baden, zich 8 kruislings over elkander gelegde handvol-
in ondiep water niet het heele lichaam'baden. len vlas (bij liet vlastrekken). E l a e k s t e p -
Workura: S w o m k j e . J. W., Dial. 1, 404. p e for i n h e a l e s i n t i t b a e i t s j e , het
Zh. s w e m me. Lex. 145. Grcn. b a e i e n . • - gewone arbeidsloon. Vgl. bultsje.
Ik baei, baei(d)e, ha baeid (baeije), baeijende, b a e i t s j e k n o p e n , pi. knoopen aan den
to baeijen. — I k w i t t w a f a m m e n f e n hemdrok; speciaal van zilver, platrond, zes- of
Boeksleat II Dy s c o e n e t o g e a r r e achthoekig; of halfkogelvormig, met eenige
r i s b a e i j e . Deuntje (1702). — As d y n versiering — of aardbeivormig. Op de platte
g o e s e f a s d y n e i n || H i m w a s k ' t e n stond gewoonlijk een ruiter gegraveerd,
b a ei t e n s p i e 11. Progn. — H y daarom ook ' s u l v e r e n r u t e r a ' genoemd.
b a e i t t r o c h d e s n i e, t r o e h 't s â n , — 't Dragen van zilveren knoopen aan den
t r o c h de m o d d e r . Vgl. modder-, slealsje- hemdrok, behalve aan de mouwen, komt
baeije. — Vgl. sile , icâdsje. nu in Friesland bijna niet meer voor.
b a e i j e n , adj. gausapinus, baaien, van b a e k , s. baken. Zie beak en baken.
baai gemaakt. — I n b l a u b a e i j e n r ô k . b a e k s t e r (HL, Dokk. en elders), f. ba-
— I n r e a d b a e ij e n h i m d. — W o 11 e ker. Lex. 163. Vgl. kreamheinster,-irarster.
w y in r e a d b a e i j e n r ô k o a n t s j e n ? b a e i , s. Hd. Waarenballen, baal. — I n
(hier en daar:) een flesch rooden wijn drinken. b a e i r y s i s 200 p o u n s w i e r , i n b a e i
b a e j j e r , eg. Engl. bather, die zich baadt. k o fj e b e a n e 100 p o u n . — De b a e i
Lex. 146. h i e i ' r e t ôf. Vgl. baelsek. — S e k k e n f e n
b a e i ' j e r s p l a k (-steed), n , - s l e a t , s., b a e i , caìemb. procesverbaal.
- t i i d , s., - w a e r , n. Zie de Enkelwoorden. b a e l d e r , Noh. s. samengetrokken uit
b a e i t s j e (Westelijk), b a i t s j e (Tietj. en b a g g e l d e r , z. d. — B r u n e, s w a r t e ,
Oostel. Wouden), b a e t s j e (Dongdln.), n. tes- b l a u w e b a e l d e r .
tis nautarum, operariorum, mans bovenkleed b a e l d e r k l i p p e , s.. - k l u t e , s., - k o a l ,
tot aan de heupen reikend; ook hemdrok. — s., -k o er, s., - l o e g j e(-loeij e), v., - s k i p p e r ,
I n s a r s j e s , i n g e l s l e a r e n , b e v e r t i - m., - s k o n n e , s., - s k û t e , s. Zie de Enkel-
nen, l e k k e ns, buffelsk, p i l o w e n woorden.
(bo p p e j b a i t s j e. — I n d a m a s t e n , k r a - b a e i j e (Noordelijk meer), s. curtis rel
n o g e n ( k r a n o w e n ) , f i i f s k a f t e n , b e- cupa, groote hoeveelheid, van spijs vooral.
v e r s, f o e r 1 e k k e n s (o n d e r)b a i t s j e. —En — D ê r w a e r d i n b a e i j e p o t s t r o u
o a n i n w y l g e n s t o b b e [j D ê r h o n g op 'e t a f e l b r o c h t d ê r m i n m e i g j i n
s y n b a e i t s j e o a n . R. ind. T.1, 18«. — p o l s o e r l j e p p e k o e . Vgl. broitte.
5

wumkes.nl
 BAEL. 66
b a e l j e , s. Zie balie.
b a e l ' m o a l , n. fabriekmatig bakmeel, dat
in balen verzonden wordt — iron. voor ze-
mels. Bakkers. zegt men, krijgen wel eens
balen zemels onder den naam van baalmeel
thuis.
b a e l s e k , s. baalzak. I n b a e l s e k t a
i n k o u w e d e k b r û k e ; a s t e k k e n s op
bêd. — T r y n slof h e t in b a e l s e k t a
in o n d e r r o k .
b a e l t , Hl. i n : I n b n . e l t o p s o t t e , een
keel opzetten. Zie balt.
b a e n , s, Hd. Bahn, baan. — G. J., I, 51.
H i f a e n s h y n í i e r w i e r 't 1 ê s t m e i y n 'e
b a e n ? — G r e a t e J a p i k f e e c h t (f a g e t)
d e b a e n . — Op 'e 1 a n g e b a e n , op den
langen weg, fig. op den duur. — D a t h y n -
d e r i s d e h a s t i c h s t e . n e t , m a r op 'e
l a n g e b a e n i s 't i n b e s t e n , houdt het
lang vol. — O p 'e l a n g e b a e n s k o u w e ,
uitstellen, om afstel te krijgen. — O p 'e
k o a r t e b a e n (weg). — M e i y n ' e b a e n ,
meedoen, ook van menschen. — Vgl. /ís-,
hirddrarersbaen; bijbaen, rombaen.
— I e r of l e t y n 'e b a e n w ê z e , vroeg
of laat op, op de been, in de weer. —
F e u 'e b a e n r e i t s j e , bedlegerig worden,
door ziekte, ook van een kraamvrouw. —
H y (hj a) is w e r op 'e(n) b a e n , is weer
hersteld. Prov. Dy f on 'e b a e n i s , k o m t
e r m e i r o s t en f é s t j e n w e r op. —
Hvva s c o e d a t oj) 'eín) b a e n b r o c l i t
h a ? dat gerucht verspreid.
b a e n , s. ployitìa. breedte van kleeding-
stof. J a n k e is f i i f b a n e n f o r i n r ô k
n e d i c h. Lex. 148. Ook: O p d a t p 1 a k
mûrre g e a n e seis lianen b i h a n g ,
zes strooken in de breedte. — De b a n e n
fen in í'laggc.
b a e n ' f a g e r , -fe g e r , -feijer, m. baanveger
op het ijs. B a e n f a g e r s b i n n e I j e a v e r
k â l d a s w i r c h . - Lex. 147.
b a e n f e i j e , v. de ijsbaan vegen. Lex. 147.
Hl. sk eij e -f e ij e.
b a e n f e k , n. bepaald baangedeelte.
' b a e n j e , v. banen, ijsbanen maken. Lex.
147. Vgl. bibaeiije.
b a e n k a e r t s j e , n. toegangsbewijs bij hard-
rijderijen.
b a e n k i n d i c h , adj. die den weg over ijs
kent.
b a e n l l n t s j e , n. een lintje als bewijs,
wumkes.nl
BAEft.
dat men 't recht heeft op de bijbanen te
rijden bjj hardrijderijen.
b a e n m a n , m. baanveger, die een ijsbaan
vooral voor kinderen schoonhoudt. Vgl.
baenfager. Lex. 147.
b a e n m a s t e r , m. zooveel als commissa-
ris van orde bij hardrijderijen.
baen'-, b a e n t s j e r i d e , v. op een ijsbaan
heen en weder rijden. Lex. 148.
b a e n - , b a e n t s j e r i d e r , eg. die op een
ijsbaan heen en weer rijdt. Lex. 148.
b a e n s i n t , s. cent voor de(n) baan(veger).
— Op i t i i s - m o a t m i n b a e n s i n t e n
y n ' e b û s e ha.
b a e n t j e n , Hl.boontje.pl. b a e n t j es. —
Brune baentjes.
b a e n t s j e , dem. n. baantje, smalle of
korte baan. meer bepaald van het ijs.
b a e n t s j e , n. baantje. D o u w e h e t i n
b a e n t s j e by de tram. — N a c h t s en
d e i s y n ' e b a e n w ê z e , l y k as d o k t e r ,
is m y e k i n b a e n t s j e .
b a e n t s j e g l i d e , v. kindervermaak: glij-
baantje glijden. — Ook op de hurken zit-
tend, zieh door een ander laten voorttrekken;
dit ook b a e n t s j e s 1 i e r e. Vgl. slijdtsjeglitle.
b a e n w a c h t e r , m. Zie spoarwachter.
b a e r , b a r e , s. uitda, baar, golf. — Hl.
t a ' i ' e. — I) e b a r e n f e n 'e s é, fen 'e m a r.
Vgl. ircarh. Lex. 148. Ook: Tt i i s l e i t m e i
b a r e n ; i t s t ousfin . d e s n i e e k . a s 't
h i r d w a e i t. — D e w o 11 e (f e n d i t s k i e p)
l e i t m e i b a r e n . Zie ribbel, riehel, ronfel.
b a e r , b a r e (O. dongdl.), s. feretrmii,
doodbiiiii-. — Salv. 121. v. d. M., Stichten. Lex.
253, 623. Hl. en Mkw. b a r j e . — Vgl.
(?ca-, ijilile-, slotbaer.
° b a e r , s. eontrartus, pactum, overeen-
komst, verdrag, i n ; D e b a e r m e i t s j e .
Meer gewoon in dezen zin is: b a e r o p k a r ,
bijlegging van een geschil, opgedragen aan
scheidsrechters; met de bepaling, dat indien
een der twistenden zich niet aan de uitspraak
onderwerpt, hij een zekere boete zal moeten
betalen. Lex. 224. Ook b e a r , z.d.
b a e r , adj. monifestus, perfectits, baar.
— Der s l a c h t de b a r e d ì v e l t r o c h .
R.W., Bl'edden, 25. — I n b a r e l j e a f h a b -
b e r , een hartstochtelijk liefhebber. Haìb.
in G. J. — B a r e m i d s w i n t e r . — B a e r
j i l d , Kngl. reathj nionei/. — Zie bare. Vgl.
klearebure.
i
I
 BAER. 67
b a e r c h , eg. poreus, varken, zwijn. — pi.
b a r g e n , dem. b a r c h j e . Stadfr. b a r c h .
— I n b a e r c h o p 'e w i n t e r , in
b a e r c h op 't h o k h a . — I n s t i k fen
i n d e a b a e r c h , iron. een stuk spek of
varkensvleesch. — D e k e a l l e n , b i g g e n ,
b a e r c h m o a t s û p e h a , Bûrkerij (1774),
8. — D e r e i n k o m t n i m m e n o n f o r -
s j o e n || D e n r i n t d e b a e r c h , d e n
r i n t d e s û c h il E n t i n k t o m w e 11 e r
n o c h om d r o e c h . Prognostic. — G"jin
jild, gjin b a r g e n , gjin b a r g e n gjin
s p e k . Hsfr. X , 184. — Vraagt iemand uit
nieuwsgierigheid: H w e r s c i t t ' h i n n e ' ?
dan zegt een ander vaak: N e i f o t s j e-f i n n e,
k r i j d e b a e r c h b y d e s t i r t en l i t 'in
r i n n e . — H i " , — d a t s e i t in b a e r c h
ek as m i n h i m i n s k o p t s j i n 't g a t
o a n j o u t , tegen iemand die 'hi""?' zegt
•voor: wat blief? — Op i t b i l h a d e b a r -
g e n g j i n (ofek) e a g e n , woordspeling met
Bildt (spr. FrieschBil). Prov. I n b u 11e g e-
r a e s e n in b y t s j e w o l l e , s e i d e d i v e l ,
e n h y sk e a r d e de b a r g e n . — H y s j o i i g t
a s i n b a e r c h , d y ' t o p 'e d o a r l i t s e n
w i r d t, als een varken dat geslacht wordt,
niet bijzonder mooi dus. —- I t s t i e t h i m
sa l i n i c h a s i n b a e r c h i t f y o e l e s p y l -
j e n (i t b r ij i t e n m e i d e 1 e p p e 1), iron.
't staat hem onhandig. — I n b a e r c h b e t
e k in s i n , s e o e h y d e n n e t i e n ha'?
As d e b a r g e n f l e a n n e , nimmer. —
De b a e r c h i s f e t , ook de spaarpot is
vol. Zulk een spaarpot, van gebakken aar-
dewerk , in den vorm van een varken , kan
men niet ledigen zonder hem te breken,
maar: As d e b a e r c h f e t i s , m o a t e r
slachte wirde. — iron. K o m , d e
b a e r c h is f e t , of: d e b a e r c h i s y e t
n e t f e t , gezegd als er twee lichten
tegelijk op de tafel staan. — Hy h e t
in f e t b a e r c h (in n i j e b r o e k ) o a n
syn s t a l k e f o r t s j i n n e , een nieuwen
hoed aan zijn vriend verdiend, door hem
aan een vrouw te helpen.— I n f e t b a e r c h
krij e, m e i i n f e t baerch t h ús
k o ni m e , binnentijds uit den dienst gera-
ken. Vgl. S. K. F., Forj. 1892, 28. — De
feiiit k r i g e in fet b a e r c h , h j a j o e c l i
h i m s e i s wí k e , e n g o e r eí s. Wiers.
f. M. J. 7. — H y (lij a) is i n b a e r c h y n
s y n (hjar) w i r k , slordig in 't werk,
wumkes.nl
BAER.
vooral van veld- of huiswerk. — Hy k i n
g j i n b a r g e n k e a r e , schimpend van
iemand, die met de knieën buitenwaarts
loopt. — I n s t i e l e n b a e r c h , iemand ge-
hard tegen weer en wind. — K i n i n d e a
b a e r c h ek b i t e ? wat zou- je mij kun-
nen schaden? — I t k o m t i n d e a b a e r c h
o p i n s t e k n e t o a n , er is aan hem (haar)
niet meer te bederven, van een die ziek is
en voor wie(n) geen hoop op beterschap be-
staat. Ook: 't komt een dronken man op
een borrel meer of minder niet aan. —
I t w i s s e f o r 't o n w i s s e , s e i d e m a n ,
en h y b o u n i n d e a d e b a e r c h d e b e k
t i c h t . — Prov. D y d e b a e r c h r i n g j e
w o l , m o a t h i m 't g û l e n t r e a s t e .
Ned. die zijn billen brandt moet op de
blaren zitten. — As d e b a r g e n m e i
l a n g e s t r i e ë n rinne, wol it r e i n e ;
ook: als groote jongens uit lange pijpen roo-
ken is er kans dat zij onwel worden. —
S m o a r g e b a r g e n dij e f û l st ( g r o e i j e
b e s t ) . Ook'gezegd van kinderen, die zich
bij 't eten erg bemorsen. — B a r g e n m o a t -
t e n e t w o e l i c h w ê z e , dit verhindert het
vet worden, iron. van luie vadsige rijkaards.
— Prov. I n b u l t e ( f o l i e ) bargen
m e i t s j e t i n n e d r a n k , vele varkens ma-
ken de spoeling dun. — I t i s F r i e n z e r
m e r k e as de b a r g e n a l l e m o d d e r op
h a, van plaatsen waar 't nooit kermis is. —
As d y k e a r e l s y n k o p op i n b a e r c h
s i e t , m o c h t ik er g j i n s p e k f e n ,
van een die er erg onguur uitziet.
— In b a e r c h m e i in g o u d e n ear-
i i s d e r o p , Ned. een vlag op een modder-
schuit. Vgl. hirdbaerch; tjchel(stikel)baerch ,
winierbaerch.
b a e r c h , s. waterkeering, bestaande uit
twee rijen korte palen, waartusschen steen;
loopende uit de palenrij in den zeedijk o p ,
tot keering van den loop van het zeewater
achter de palen. Lex 150. — S t i e n n e n
b a e r c h , een muurtje in een sloot als wa-
terkeering in de plaats van een houten of
aarden waterdam. Ook b a r c h en b o a r c h.
b a e r c h ' b o a r t s j e , v. dormire medio die,
over dag gaan liggen slapen. Ook var-
kentjespelen, — dit meest b a r g e b o a r t -
s j e , z. d. Lex. 152.
b a e r h o k , b a r e h o k , n. Eng. bier-shel-
ter , hok op of bij een kerkhof tot ber-
 BAER. 68
ging der lijkbaren. Lex. 123. Een lijk, dat
wegens vrees voor besmetting uit het sterf-
huis moet worden verwijderd, wordt tot den
dag der begrafenis in het b a e r h o k ge-
plaatst.
Ook b a e r h ú s k e .
b a e r j e , v. fluctuare, undare, golven (van
het water, van graan op het veld.) — I t
b a r e t en b r û s t f o a r i t s k i p op. —
D a t i i s is n e t f o r t r o u d : s j u c h r i s
h o 't i t b a r e t a s d e r h w a o e r r y d t .
— De r o g g e b a r e t o p i t f j i l d .
b a e r j ì l d , n. huur voor de b a a r , bij be-
grafenissen, in sommige plaatsen waar de
baar aan de diakonie behoort.
b a e r k e , n. dem. golfje, rimpeling. —
As e r b a e r k e s o p i t w e t t e r k o m m e
b i g j i n n e de fiskjes l e g e r to silen.
b a e r k l e e d , n. het zwarte kleed of
laken,, dat zoolang het lijk boven aarde
staat en wanneer dit naar het kerkhof ge-
voerd wordt, over de kist ligt. Ook k i s t e -
kleed.
b a e r k l e e d s h i e r , s. huur voor het baar-
kleed, dat tegen huur voor het gebruik af-
gestaan wordt. De huur van het baarkleed
komt bij de afrekening ( b û r f o r g a d e r i n g )
ter tafel. Op andere plaatsen behoort het
baarkleed aan de diakonie.
b a e r l i k , adj. manifextns, persoonlijk,
klaarblijkelijk, uitgemaakt. D a t w i i f i s
d e b a e r l i k e d i v e l . de duivel in eigen
persoon. Lex. 148. — D a t b i n n e b a e r-
like ljeagens.
b a e r l i k e —adv. i k w a e r d b a e r l i k e
k j e l . Vgl. bare.
* b a e r n d e w y n , s. brandewijn 6.J.I,52. Ook
b a e r n e w y n , W. Gríbb. —Zie brandewijn.
b a e r n e (spr. baene), Westelijk, Tietj.,
Leeuwarddl. en bij ouderen in de Wouden
nog algemeen, v. avere, ardere. branden.
G. J. passim. Elders b a m e en b r á n n e ,
z. d. — M e n b a e r n d e e n b r i e k e n
s t i e k {yn 'e â l d e o a r l o c h s t i i d ) . R. W.,
Bledden, 24. — F j ù r w o l n i n s t o k
b a e r n e . Oud zechje. Vgl. R. ind T.2, 11b.
— A s 't fj û r b a e r n d e , s e o e «e i t
w e t t e r der o e r h i n g j e . H. S., Alm.
12", 1860. — . . . h y m i e nd e . .. d a t e r
h i m t i g e b a e r n d e , ibiil. — I k b a e r n
f e n 'e s o a d , z.d. — I t b a e r n d e m y
o p ' e t o n g e , ik kon 't haast niet ver-
wumkes.nl
BAES.
zwijgen. — H y s j u c h t e r ú t a s e r
b a e r n d k o a r n i t e n h i e , heeft veel
jenever gedronken. Tig. I t b a e r n t o p 'e
n e i 1, 't komt er op aan, de zaak eisoht
voorziening, de toestand is onhoudbaar; 't
is vliegend druk, b.v. in den oogsttijd. —
I t b a e r n t n e t , er is niet zoo'n haast bij.
— Twisken hingjen en baernen
(wj i r j en) in dilemma. — K i n 'k m y d é r
ek m e i b a e r n e ? door in ongelegenheid
komen. — D ê r h e t e r h i m l i l k m e i
b a e r n d (fig.). -— B a e r n d y n e t , f iis.'
Zie vóór je voeten, er ligt vuil. — S o n -
d e b a e r n e n d , vloek als bevestiging. — De
k l e a n b a e r n e my o a n ' e h û d ( o a n ' t
liif), Ned. ik sta opheete kolen, van drukte,
ongerustheid of angst. Vgl. bi-, yn-, oan-,
troch-, út- baerne.
b a e r n e n d , brandend. — I t is n a e i d
m e i i n g l e a u n e n i d l e e n i n b a e r n e n-
d e t r i e d , als de naad spoedig" losgaat. —
In b a e r n e n d e t o a r s t , — h a e s t , —
B a e r n e n d e h j i t , — d r o k . Zie verder
barnend.
*baer'ning(e), s., aestus marinì, branding
der zee. Vr. Fr. V, 30. Zie brånnmg.
b a e s , m. officinae dominus, baas, mees-
ter. B a es s m i d , b a e s b a k k e r , b a e s
t i m m e r m a n . . . enz., titulatuur van de
uitoefenaars dier vakken. Lex. 153. —
Baes traktearre e n d e fe i n t e n
sein e gjin t a n k je. — In lyts
b a e s is b e t t e r a s i n g r e a t f e i n t .
Men zegt dit soms ook omgekeerd, omdat
de laatste wel eens beter bestaan heeft dan
de eerste. — I k h a n u v e r e b a z e n
h a w n . M y n n i j e b a e s s e i , ik h i e i n
s t a p ú t t û z e n . T. Halb., Alm. 12°. 1833.
— Dy t o l a n g f o r f e i n t t s j i n j e ,
h a w w e d i e n a s h j a b a e s w i r d e , qui
aäolescentes nimio dia venerem ragam eoìue-
ruiit. — De j o n g e b a z e n , de jongelingen
en jonge dochters. De 1 y t s e b a z e n , de
kinderen.
D y b i t e l l e t i s b a e s , die betaalt heeft
het te weten. — Prov. Dy 't b a e s is m o a t
i t w i t t e , men moet zich aan 't gezag
onderwerpen. — D e r is a l t y d b a e s b o p -
p e b a e s . — A l l i n n e b a e s is b e s t . —
H y i s s y n e i g e n b a e s . Vgl. man. — H y
is b a e s d ê r 't d e b i e z e m s t ôk s t i e t
•(dêr 't d e h o u n s y n s t i r t l e i t ) , hij
 BAES. 69 BACÍ.

heeft niets te zeggen. De b a e s s p y l j e , me w i i s t , d e n t s j u g g e j i m m e op

for b a e s s p y l j e . W i i s n o a s w o l d e ' e f l e c h t . Vgl. Hsfr. V I , 29, 234, 279.
b a es s p y l j e . — I t ' is d e b a e s , het is b a e s r o e n t s j e . Zie boesgroentsje.
het verkieslijkste. F o a r t is d e b a e s , \ b a e s s p y l j e , v. Fra. s'ériger en maître,
het beste is dat wij weggaan. Lex. 153. — voor meester opspelen. — D e r b i n n e l j u e
In b a e s , die uitmunt. D a t is i n ba e s , d y 't a l t y d b a e s s j > y l j e w o l l e : s o k -
van een menseh, een dier of een levenloos k e n is g j i n l â n m e i t o b i s i l e n . —
voorwerp, groot of uitstekend in zijn soort. T r y n B e k s t i k w i e r i t b a e s s p y Ij e n
I n b a es (f e n in) k e a r e l , i n b a es yn'e h í ì s w e n d . — B a e s s p y Ij e heeft een
(fen in) w i i f , i n b a e s (fen in) b e r n . meer algemeene beteekenis dan: d e b a e s
— I n b a e s o p s l a g g e r (in 't kaatsen). s p y l j e (Zie baes), dat meest van een be-
H a n t s j e w i e r i n b a e s k e a t s e r . — I n paling vergezeld gaat: o e r e a t o f i m m e n
b a e s r i d e r , h y n d e r , kou, s n o e k . — I n de b a e s s p y l j e .
b a e s k r o a d e , s l e a t . —Vgl. earm-, fean-, b a e t , b a t e , s. eommodum,lucrum, baat,
fjlichters-, hei-, helling-, hoerre-, houiie-, hús- voordeel, gewin, G. J. I , 26, 105. — B a e t
keppel-, Meed-, host-, kream-, onder-, ploech-, s i i k j e e n b a e t f i n e . — Hy h e t b y n i n
put-, set-, skear-, sliep-, spille-, spin-, terp-, i e n d o k t e r of m i d d e l b a e t f o u n . —
timmer-, icasi-, wjâdersbaes. Waar een woord H w e t b a e t s c i l 't m y j a e n ? — H y
op zich zelf al een handwerk aanduidt, staat n i m t a l l e s t o b a e t om t a s y n d o e l
b a e s a.squalitativum er voor: b a e s s m i d , t o k o m m e n . — H y h e t a l l e s t o b a e t ,
enz. Ook: i n s m i d d y se 1 s b a e s is. in zijn voordeel, tot zijn dienst. Zie bette.
baes'achtich,-aftich, adj. & adv. exellens, b a f f e , v. bassen, blaffen, 'baf' roepen,
optime, uitmuntend, uitstekend, voortreffelijk. blaffen. Vgl. waffe. — Ook in denzelfden zin
— D o u b i s t i n b a e s a c h t i e h f a n k e . — als:
Dat hast ris baesaftich makke. — b a f f e l j e , v. druk spreken over allerhande
In ongunstigen zin: Dy k e a r e l is w a k - niets beduidende zaken, wauwelen. — Haf-
k e r e b a e s a c h t i e h , bazig. f e l j e e n b a f f e l j e . — Ook w a f f e l j e ,
Ook: * b a e s h a f t i c h , * - e f t i c h . S a z. cl. Zie gebaffel.
baeseftieh f a g e n j o u d e W o r p leech. b a f f e l d e r , eg. blatero, wauwelaar.
K. ind T 2 ., 16K — B a e s e f t i e h , m a n ! b a g g e , s., alleen in: °to b a g g e g e a n ,
R. ind T ä , 49 '. — Do m i n r i s b a e s - Qto b a g g e r e i t s j e , Engl. to go to wrack
h a f t i c h o m b r o c h t h i e . Hsfr. I, 97. — and ruin, op de flesch gaan. Lex. 159. Vgl,
Eman. 15. to sink gean.
baesgroen'tsje, baesroentsje , n. (hier b a g ' g e l b a k , s. bak, waarin dektijninet
en daar). Zie boesgroentsje. water vermengd en tot een dikke brij be-
* b a e s h a f t i c h , adj. & adv. Zie baesach- werkt wordt. — I t f o l k ís y n ' e b a g g e 1-
tieh. b a k , zij zijn bezig met turfmaken. Ook
b a e s k e , dem. n. meester-handwerksman, mingbak.
die een kleine zaak heeft. — S o k k e l y t s e b a g g e l b o e r d e n , pi. plankjes van Vjt
b a e s k e s m o a t t e n e t o a n 'e g r e a t e voet lang en 1 breed, met ongeveer in 't
k e r w e i j e n k o m m e ; a s ' t m i s r i n t b i n - midden een paar gaatjes voor het touw, waar-
n e se y n i e n e n e a r m . — L y t s e b a e s - mede ze als schaatsen onder de voeten ge-
k e s , kleine kinderen. Zie baes. Ook klei- bonden worden. Men trapt daarmee de over
ne menschen, die veel geweld of kracht 't land gespreide en half gedroogde turfspe-
hebben. D a t i s i n b a e s k e ! Zoo ook van cie dicht en effen. Ook t r a p e r s b o e r d e n .
dieren, bijv. paarden. — B a e s k e . ' b a e s k e ! baggelderturf, of baggelder, s. Hd.
zacht vermanend of bestraffend tegen iemand. baggertorf, baggelaar. Lex. 158. — I n t o n -
Zie baes. n e , f u e r (z. fjûr), s k û t e , h e a l s k û t e ,
b a e s m a n ' n e n , pi. heldhaftige, voortref- f e a r n , w e i n f o l , k o e r f o l , s t o b b e b a g -
felijke mannen. Meest iron. — J a w o 1, g e l d e r .
j i m m e b i n n e fen dy b a e s m a n n e n : T w e i n t i c h b a g g e l d e r s for i n dû-
a s S j o u k e d e f j i l d w a c h t e r n e i j i m - b e l t s j e — Ook: b a g g e l , b a g l e r en

wumkes.nl
 BAGG. 70
b a e 1 d e r. — Gron. b a g g e 1, b a g g e 1 d e r,
bagel. Oostfr. b a g g e r t ö r f .
b a g g e l f e a n , n. baggerveen, veengrond
geschikt tot uitbaggering; deze lage plek-
ken vindt men ook tusschen hoogveen in. —
I t b a g g e l f e a n , benaming van gronden
o.a. onder het dorp Wijnjeterp, Drachten,
Ureterp, enz., waaruit v e e n , soms ook
k l i j n gebaggerd wordt. Lex. 157. Verg. klijn.
b a g g e l f j i l d , n. streek, waar b a g g e 1-
í' e a n e n en k 1 y n d o b b e n (z. d.) gevonden
worden, of waar veen gegraven wordt.
b a g g e l j e , v. baggeren, in 't algemeen :
alle werkzaamheden, die aan het uit den
grond halen en bewerken van het veen ver-
bonden zijn tot dit op het veld gespreid is.
Ook f e a n t s j e , z. il. Vgi. J. G. v. BI. Fr.
Volksalm. 1893, 137. Lex. 157, 158. Gron.
b a g g e l n . Ook b a g g e r j e .
b a g g e l l e a r z e n s , pi. hooge tot over de
knie reikende laarzen, die de turfinakers
aanhebben,
b a g g e l l j u e , pi. werklui, die de turfspe-
eie bereiden.
b a g g e l p e t , s. veenpoel, waaruit men
baggert of gebaggerd heeft. Zie pet.
b a g g e l p ô l e , s. stukje veengrond, waarin
gebaggerd wordt, soms te midden van geculti-
veerden grond (Drachten, c. a.). Onder War-
tena, in het o n 1 â n, zijn dat verlaten li û s-
s t e d e n van veenarbeiders, meestal met
wilgen omzet, in of bij een uitgegraven
veenderij.
b a g g e l n e t , n. dicht net aan den bag-
gerbeugel, waarmede het klijn of de bag-
ger wordt opgehaald.
b a g g e l p r e a m , s, groote p r a a m , waarin
de opgehaalde bagger gestort en vervoerd
wordt. Zie pream.
b a g g e l t i i d , «. tijd gedurende welke men
veen baggert, gewoonlijk vroeg in het voor-
jaar.
bagger, bagger-ierde, -modder, s.
aarde of modder uit een vaart of' kanaal ge-
baggerd. Ook 1 e i k m o il d e r.
b a g g e r b û g e l , s., Hd. baggerbilgel, beu-
gel om daar de k l y n of b a g g e r mee in
de bok of baggerpraam te halen. Ook t r e k-
bugel.
b a g g e r - i e r d e , s. Zie bagger.
b a g g e r j e , v. baggeren. Zie leikje vooral;
en baggelje. Ook ovordr. door den modder
wumkes.nl
BAK.
of het vuil waden. ï r o c h a l l e s h i n n e
b a g g e r j e . Vgl. baeije en bargje.
b a g g e r m a n , s. pi. - l j u e , baggerman,
baggeraar, gewoonlijk polderjongens, die
met hun woonscheepjes bij de plaats, waar
zij aan het werk zijn, verblijf houden. —
Lex. 157. Vgl. leihei:
b a g g e r m o d d e r , s. Zie bagger ie räe.
" b a g g e r m o u n l e , Hd. Bagger, bagger-
molen. baggermachine.
† b a g i ' n e , f. beghiiia, bagijn, bedelnon.
Lex. 15.9. Zie beggn.
† b a g y n k o e k , «. De portefuilje
w a e r d b y h j a r a s b a g y n k o e k bi-
w a r r e . W. H., Teltsjes. Zie beginekoeke.
†bahei', s. ostentatio vlamosa, ophef, snor-
kerij, gepoch , vermetelheid. G. J. I, 227:
b a h e i s l i t t i n k n e p r e a l . Vgl. puhei.
b a i k e n , Hl. n. zie beuken, baken.
b a i m , Hl. s. boom. Zie beam. — Y k
ga°n n a a t h a i c h yn'e b à i m m e i de
p r i i s , ik koop niet duur.
b a i m p j e n , Hl. n. boompje. Zie beamke.
b a k , s. cisterna, regenwatersbak. Lex.
162. — I t w i i f h i e k r e k t i n t s j e t t e l
f o l w e t t e r ú t 'e b a k h e l l e , H. S., Alm.
12°. 1860.
Eng. tub, bak. — De f a e m m o a t t u r f
yn'e b a k h e l j e . — I t b a g g e l f o l k i s
y n 'e b a k . — D e b a k f e n 'e w e i n ,
f e n 'e s j e a s .
Lage buitenkist (zeewering).
H w e t in b a k fen in w e i n , f e n in
s k i p . Zie bakbeest.
D e b a k o m k e a r e , een miskraam krij-
gen. A. IJsbr. (1808), 40.
Vgl. baygel-, brije-,flesk-,fìesse-, ('oer-, gloerre-,
jarre-, kachels-, kalk-, karre-, klontsje-, koel-,
la»ipe-, linnen-, ming-, oalje-, reinwetters-,
rezine-, ridskip-, sjeas-, skroef-, spiker-, sâ-
kereiwaskers-, turf-, wask-, wein-, geskebak.
alretts. — K o m o a n 'e b a k , kom aan
tafel. Lex. 161, 162. — L y k a s d e b a r -
g e n o a n 'e (by de) b a k g e a n , zonder
bidden aan tafel. — Zie trôch.
n. hoeveelheid, baksel. Zooveel brooden
als er tegelijk in een oven gebakken kun-
nen worden. Het gewone getal is 200. Vgl.
bakt. Ook: i n b a k s t i e n , p a n n e n (oven-
vol).
carter, gevangenis. — Y n 'e b a k k o m -
m o, s i 11 e.
 BAK.
b a k , verkorting van t w i e b a k , /,. d.,
Era. biscuit, tweebak, Beschuit. Lex. 164. —
B o l s e r t e r b a k k e n . — In fearn bak-
k e n , 13 stuks. I n p l a t t e b a k •— i n
r o u n e of h e g e b a k . Thans heeft men
alleen nog p l a t t e b a k k e n . — I n r o g -
g e n e b a k m e i a n y s. — I n m i n n i s t e
b a k , met suiker en een stuk krentebrood
er op. Stadfr. i n m i n n i s t e b o t e r h a m .
Vgl. popbak, sCikerbak.
b a k ' a k e r , Zoh. R . P . , s. Zicbaksakker.
b a k b e e s t , b a k k e b e e s t , n.moles, voor-
werp , dat groot in zijn soort of lomp en on-
handig i n ' t gebruik is. — I n b a k b e e s t
f e u i n t a f e l , f e u i n k l o e t . Lex. 102.
Overijs. k o m b o f.
b a k b o a r t , n. Eng. larboarä, bakboord.
Lex. 217. 410. — Prov. W o l i t n e t o e r
b a k b o a r t , sa m o a t it oer stjûr-
b o a r t . Lex. 217.
b a k b r o c b j e , n. - b r o g g e , s. snee rog-
gebrood met boter en kaas en een beschuit
er 023, een 'Friesehe boterham'. Zie broekje.
b a ' k e l a e r , s. bacca lauri, laurierbes.
Stadfr. b a k e l b o o n t s j es. — B a k e l a e r
i s i n m i d d e l for d e k o a r t s en f o r
de m a g e , a s 't i t e n n e t t a r r e w o l .
b a k e n , s. baken. Zie beaken.
b a ' k e r j e , v. Eng. to stcaddìe, to ba si,
een kind bakeren. Ik bakerje, bakere, ha
bakere, bakerjende, to bakerjen. IJ e k r e a m-
w ars ter het him goed bakere. —
Hl. b a k e r j e . Ouderen zeggen k r a i m -
m i n e . — Y e n b a k e r j e , zich koesteren.
Zie beakerje.
b a ' k e r k o e r , s. Eng. home, bakermand.
Stadfr. & (iron. f u u r k o r f . — Hl. f i e r -
m a ° n d e.
b a k ' f o l , n. hoeveelheid, die in een bak
kar In b a k f o l r e i n w e t t e r , turf,
k a l k , e n s f h . Zie bak.
b a k ' h û s , n. Eng. bakehouse, bakkers-
werkplaats. Stadfr. b a k k e r i j . Lex. 164.
b a k j e , dem. n. bakje, kistje, trogje, nap,
kojjje. — I n h o u t e n b a k j e f o r pi-
p e r e a u e n o a r e s n y p s n a r e n d y 't
wol ris to p a s k o m me. - - I n b a k j e
k o f j e , een kopje (eig. een schoteltje). Hl.
b a k j e n k ó f j e . meestal alleen b a k j e n .
Vgl. pantsje. — Vgl. drinkens-, ite.ns-, jild-,
hoek-, kofje-, leppel-, naei-, segare-, sied-,
swevel(stok)bakje.
wumkes.nl
71 BAKK.
b a k j e f o l , n. hoeveelheid, die in een bakje
kan. Zie bakje.
b a k k e , v. Eng. to bake, bakken. — Ik
bak, bakte, ha bakt (bakke), bakkende, to
bakken, —- D e r b a k t of b r e t n i m m e n
for in oar. — B r e a , b ô l e , k o e k e
b a k k e . — B a k ús j o u n r i s s t r o u
m e i s p e k . Bûrkerij (1774), 20. — S t i e n ,
p a n n e n b a k k e . — Vgl. bi- óf-, op-,gear-,
oan-, trochbakke.
D a t m o a t s t my n e t w e r b a k k e .
Vgl. lappe, leverje. — I m m e n i n p o t s
bakke.
It het t o - n a e h t in koekje b a k t ,
sterk gevroren. — D e snie w o l n e t b a k -
k e . Vgl. pakke.
In 't midden der 17e eeuw nog b a e t s j e ,
b o e k , b a e t s e n. — Prov. †K o m m o a r n
w e r , wy b o e k e n j i s t e r , je komt te
laat. — † l t i s é r e n a l b a e t s e n d a t n o u
k r o m m e i e w i r d t . Lex, 163.
b a k k e b i r d e n , pi. barba genarum, bak-
kebaarden. Hsfr. IX, 178.
bakkelejje, v. Hd. muf en. Eng. to
wrangle, plukharen, elkaar afranselen. —
Ik bakkeleifje), bakkeleide (-lege), to bak-
keleijen. — H w e t h a s e d ê r y n ' e E a s t
w e r o a n 't b a k k e l e i ) en w e s t . Lex.
545 geeft het nog op als Hollandsch.
b a k k e r , m. pistor, bakker. Lex. 163.
G. J. I I , 3. — Prov. — B e t t e r n e i d e
b a k k e r as n e i d e d o k t e r . — W e n d e r
dy m a r o a n , p o e s k e , sei de b a k k e r ,
e n h y f a g e m e i d e k a t d e o u n út. —
D ê r is d e b a k k e r m e i 't w i i f t r o c h -
g i e n , of: d ê r h a t d e b a k k e r i t w i i f
t r o c h j a g e , gezegd van een gat binnen in
een wittebrood, zooals dit bij het gaar wor-
den ontstaan kan. — De b a k k e r d e k o p
ô f s n i j e , een (rogge)brood aansnijden op het
eind, waar de naam (initialen) van den
bakker op staat. — Dy b a k k e r i s t r o c h
d ' o u n f l e i n , failliet. Vgl. brea-, koeke-,
klìenbakker; banket-, sakerbakker; gleibakker.
b a k k e r i j , s. bakkersbedrijf, -winkel,
werkplaats , het geheele huis. — Hl. b a k k e-
ï'ie. I n b e s t e b a k k e r i j , een beklante
bakkerszaak. — Hsfr. I I I , 42, 45. — Vgl.
bakhús en de samenstellingen met dezelfde
woorden als bij bakker.
b a k k e r ì n n e , f. bakkerin. Ook bakkers-
vrouw. Stadfr. b a k k e r s k e .
 BAKK. 72
b a k k e r - o a n ! in: Dy is h a k k e r - o a n ,
is verloren, de dupe. — Ook: hij heeft pro-
ces-verhaal.
b a k k e r s f e i n t , m. bakkersknecht.
t > a k k e r s f i s k , s. hakkersvisch , schertsend
voor w e a k k c b ó l e (z. d.), een spijs , die
een bakker nog al eens eet, als hij een bak-
sel wittebrood niet geheel heeft kunnen uit-
verkoopen.
† b a k k e r s h o a r n , s. hoorn, waarop de
bakker blies, ten teeken dat de versche
broodjes gereed waren. II. ind T.3, 66«-
Sedert nagenoeg een eeuw in Friesland niet
meer in gebruik. Zie kwénehoarii.
b a k k e r s - y n t s j e , n. eg. gryUan domen-
ticus, huiskrekel. ld. I I I , 185. Ook
i m e r k e en t r ú t s j e .
b a k k e r s k e , Stadfr. f. bakkerin. — Zie
bakker ín ne.
b a k k e r s - l o e t , s. lange ijzeren roede,
voorzien van een haak, waarmede men de
sintels uit den oven haalt. Zie ìoete.
b a k k e r s - o u n , s. hakkersoven. — Hy
g a p p e t a s i n (b a k k e r s) o un. — 11 g ap-
p e t a s in ( b a k k e r s ) o u n , het scheelt
veel. Lex. 164. - • H j a h e t i n h o l l e a s
h j a ú t in b a k k e rs-o un k o m tl i s , rood,
opgezet, ld. 1, 100.
b a k k e r s - p l a e t , s. koperen of' ijzeren
plaat met opstaande randen, waarop witte-
brood (koek en kleingoed) in den oven
wordt gezet.
b a k k e r s s k e l k j e , n. voorschootje, dat
een hakker bij zijn werk draagt. Forj. 1892,
165.
b a k k e r s s k e p p e , s. bakkersschop, ijze-
ren schop om doorgebrande kool en kolen-
gruis uit den oven te halen. Vgl. fjûmkeppe.
b a k k e r s s k o n k e n , s. pi. bakkersbee-
nen, -— heenen, bij de knieën binnenwaarts
gekeerd, tengevolge van 't staan voor den
baktrog en den oven. Lex. 164.
b a k k e r s - w e i n (Wouden), s. bakkerswa-
gen. — M e i tl e b a k k e r s - w e i n b y tl e
h o e r e n 1 â n s.
b a k k e r t (spr. bakket), s. Hd. gronxe
tichelkugel, stuiter, groote stuitknikker, meest
gebakken steenen bal. Ook gebruikt bij
het ' s k i i f sm i t e n ' , z. tl, — D e j o n g e
h i e i n p û tl e o a n 'e h o l l e a s i n b a k -
k e r t . Lex. 164. — i n b a k k e r t en i n
h ú s k e b i k k e l s , compleet bikkelspel. —
wumkes.nl
BAKS.
Ook h o s t e r , h o s s e r , d o s s e r en b o m -
m e l , — s p a t t e r en s t u i t e r . — I n s t i e n -
n e n e , in g 1 ê z e n e b a k k e r t .
b a k k e r t s j e , dem. n. — kleine ' b a k -
kert'.
b a k k e r t s j e , v. met ' b a k k e r t s' schieten.
Zie 't volgende
b a k k e r t s j e b o s s e , v. op 'b a k k e r t s'
schieten. Zie:
b a k k e r t ( s j e ) s j i t t e , v . — Spel: de ' b a k -
k e r t ' ligt in een kuiltje; die speelt, pro-
beert de 'b a k k e r t ' er uit te pikken,
en mag als 't hem gelukt op de overige
schieten. Ook: b a k k e r t s j e b o s s e , b o s -
t e r j e , s k o a t s j e p i k k e en s k o a t s j e -
s j i 11 e.
b a k k e - t r o m p (Zuidelijk), s. Zie baktromp.
b a k k l i n k e r t , s. baksteen. Zie bakstien.
b a k k r o m - , k r û m , s. beschuitkruimel(s).
bElk-lampe , s. ouderwetsche olie-of tuit-
lamp (meest van blik , ook van koper), op-
gehangen boven (en aan den achterwand van)
een langwerpigen hak; vroeger dienstdoende
als winkellamp bij neringdoenden, als loop-
lamp door het huis, om 1850 vooral nog;
nog wel bij den boer ' y n ' e b û t ' , daarom
ook b û t l a m p e. — Ook l y t s e l a n i p e ,
tegenover de ' t ú t l a m p e ' , — en m a r s -
l a m p e, s n o t k o k e r , z. tl.
Scheldnaam voor iemand, die zoo'n vorm
van kin heeft. Vgl. apesuút, skuitsjekop.
b a k l a m p k e , dem. n. kleine 'b a k 1 a m p'.
b a k l u c h t , s. geur van versch gebakken
wittebrood enz. in een bakkerswerkplaats.
b a k m ê s , n. het groote bakkersmes, waai-
de ' p o f f e n ' mee doorgesneden worden. Vgl.
pof mes.
b a k p a n n e , Hl. braadpan. Zie briedpanne.
b a k s - a k k e r (N.O. vooral), s. putemmer-
tje. Veelal alleen ' a k ( k ) e r ' , z. tl.
b a k s - a m e r , s. bakemmer, houten em-
mertje, waarin men water uit den regenbak
put. Ook p u t-a m e r.
b a k s - a m m e r k e , dem. n. kleine ' b a k s -
amer'.
b a k s e i l ' l û k e , v. bakzeilhalen, voor
iemand onderdoen, toegeven. Lex. 218. —
H j a f e e g d e n w a k k e r t s j i n in-o a r
op, m a r J a p k e m o a s t o p i t l é s t
w o l b a k s e i l l û k e . — Dy 't m e r k t ,
dat er de p l e i t f o r l i e z e m o a t ,
d o c h t w i i s y n t i i t l s b a k s e i l t o lû-
 BAKS. 73
k e n . Vgl. W. D., Twa St. 17, — S. K. F.,
Forj. 1893, 125. — Zie bek-.
b a k s e l , n. Hd. Gebackeuex, baksel. —
A l l o b a k s e l s en b r o u s e l s f a l i e n e t
g e 1 y k ú t . Vaak van huwelijken , onder-
nemingen, enz.— N o u , d y f a e m , d a t is
iny e k i n b a k s e l , niet veel bizonders.
Lex. 16"). Vgl. misbaksel.
b a k s - k a e i k e , n. sleutel van een gesloten
regenbak, - m o n i i , mond van den b a k ,
- s l o t , 't slot er van.
b a k s - l i d , n. deksel van den regenbak.
In k o p e r e n (earnen) b a k s l i d . -- In
s i n k en b a k s l i d m e i k o p e r e n k n i e -
ren. — In h o u t e n b a k s l i d .
b a k s - p e t a e l , Hl. n. portaal, waarin de
regenbak, vroeger in de Hl. huizen algemeen.
b a k ' s t i e n , s. baksteen, hard gebakken,
rechte, witte klinkert, waaruit de regen-
bak opgeiiietseld wordt; (van daar den naam).
Ook gebezigd voor 'rollagen' van stallen of
aan den waterkant (stadsgrachten). Ook
b a k k l i n k e r t . — Ook de blauwe zerk,
die op den bak ligt. Zie stien.
b a J s s ' w e t t e r , n. water uit den (regen)-
bak, regenwater.
b a k t , n. Engl. batch, baksel. I n b a k t
brea, in b a k t t w i e b a k k e n . — Alle
b a k t e n e n b r o u t e n b i s 1 a e n n e t a 1-
l i k e g o e d . Vgl. Lands Ordonnaiitien [ 18e
eeuw]. Tit. XIII, art, 6. Ook bak(te). Vgl.
healbakt, baksel.
b a k t a f e l , s. lange zware houten tafel,
waarop de bakker het brood vormt, bakkers-
werktafel. Lex 164.
b a k t o n n e (Oostelijk), s. beschuitton bij
den bakker. Meestal t w i e b a k s t o n n e .
b a k t r ô c h , s. Fra.^«'triM, baktrog, waarin
de bakker het deeg kneedt. Lex. 164. Ook
breatrôch.
b a k t r o m p , s. beschuittroinmel. Hsfr. I ,
79. Ook: b a k k e t r o m p.
b a k w e i n t s j e , dem. n. bakwagentje. net,
modern rijtuig, waarvan het gedeelte, waarin
men plaats neemt, de b a k heet, S a 'n b a k-
weintsje wier foarhinn e y n ' e W â l -
d e n h w e t f o a r n a m e r a s s a 'n b o 1 d e r-,
s p e k - of w â l d w e i n t s j e , z. d.
b a k ' w e r t s , adv. naar bakboordzijde. I n
skip b a k w e r t s oanhâlde.
b a l , s. pila, bal, kaatsbal, kloot. — In
i l e s t i k e n b a l . — To W y t m a r s u m
wumkes.nl
BALD.
wirde beste learene (keatse)ballen
m a k k e . Bij het kaatsen: Dy b a l is
h i m oer, te hoog om goed terug
geslagen te worden. — De b a l bo p p e ,
k w e a ú t s 1 a c n. — D e b a l y n 'e f 1 e e h t
s l a e n , h e i n e. — D e b a l i s o a n w e s t ,
heeft in zijn vlucht een kleedingstuk aange-
raakt. — H w a i s o a n 'e b a l (dit ook bij
't biljarten)? — S i n t P i t e r s b a l , zilveren
bal, die ter eere van den heiligen Petrus
op den 22 Februari verkaatst werd, in de
Dokkumer Wouden.
De b a l m i s s l a e n , tig-, het mis hebben,
iets zeggen, dat een geheel andere uitwer-
king heeft dan men bedoelde. D o ' t S i b e
s e i : O m k e s j u c h t er y e t b e s t ú t ,
s 1 o e c h e r d e b a l m i s, h w e n t O in k e
w o e er m i n ú t s j e n . Vgl. forbjustere.
— Dy 't d e b a l ú t s n i y t h a t h i m w e r -
om t o w a c h t s j e n . — F o r d e b a l l e n
o p k o in m e of s t e a n , de gevolgen of kos-
ten van iets dragen. — D e k e n i n g e n
f j u c h t s j e en i t f o l k m o a t f o r d e b a l -
l e n op k o m m e. — D y ' t s e l s n e t do a r r e
l i t t e in o a r for de b a l l e n o p d r a e i j e .
S t o p p e n b a l i e l i t n e a t s j e n , kinder-
spel waarbij een bal in den schoot of op
een andere plaats verborgen wordt, dien
een ander dan moet zoeken, terwijl de overi-
gen roepen: T i g e , t i g e t i e h t ! || P a s
o p , d a t h y d e b a l n e t k r y c h t . Lex.
167, 442.
Vgl. biljert-, heiiie-, keatxe-, kegel-, koai-,
«liiiycr-, /ceeske-, hier-, lijm-, unie-, icrimv-
bal. Zie bol.
b a l , ,s. & n. (NO., N. en W.) palma ma-
nu», planta peil in, hand-, voetpalm, het
middengedeelte van hand of voet. — Vgl.
R, P., Keapm. 201. — I t b a l f e n 'e h â n , ,
f en 'e f o e t ,
bal, i . Fra. bal, bal. I t i s h j o e d g r e a t
b a l b y ú s l â n h e a r r e , ook: er wordt
uitgehaald. — B a l n e i . Vgl. dounxjen.
Ook in 't algeni. : herrie. — H w e t g i e t
i t d ê r o a n (om) w e i . J a , j a, d é r i s b a 1!
°bal, in: b a l m e i t s j e . — De j o n g e s
h a w w e d e e i n b a l m a k k e , zoodat zij
van de eieren is afgegaan. Lex. 166. Meest
f o r b â l j e , z. d.
baldadich, -"dedich, -"diedich, adj.
petulans, baldadig. — B a l d a d i g e jon~
g e s . Lex. 166.
 BAi.n. 74
baldadichheit-, -"dedich-, n.jididantia,
baldadigheid. — D e l o t l i n g e n h i e n e ú t
b a l d a d i c h h e i t de g l ê z e n b y de
kastlein ynslein.
baldadigens, -dedigens, s. e. balda-
digheid. — D e b a l d e d i g e n s f e n d y
j o u n s k o a l l e b e r n roait igge noch
k a n t ! Vgl. Hsfr. IV, 31.
b a l d e r b a l k j e , Mkm. v. bulderen. —
I t k e n o n b a l d e r b a l k e t . Lex 173. Meest
b o l d e r b a l k j e.
b a l ' g o a í j e , v. een jongensspel, waarbij
een den bal gooit en onmiddelijk daarop
naar een bepaalde plaats loopt, en van daar
naar ' h o n k ' ('m i e t ' ) ; de ander vangt
den bal op, en poogt den eerste, voor hij
bij ' h o n k ' is, terug te raken; dan wordt
van plaats verwisseld. Meest b a l s m i t e ,
ook b a l j a e n .
b a l i e (Amel.), s. cupa, tobbe. Zie badje.
b a ' l i e , s. 't gerecht. Zie b a e l j e .
b a l j a e n (Koudum), v. Zie balgoaye.
b a l j e , v. Hd. ballen, zich tot een bal vor-
men. — W i e t e s n i e w o l b e s t b a l j e .
— I t b a l l e t o n d e r 'e t o e t t e n as d e
s n i e y e n o n d e r 'e k l o m p e n of s k o e j i
g e a r p a k t . Lex. 157. —- Y n 't b o s k
h w ê r 't s p r ú t k e k n o p k e s b a l l e t .
V. d. M, Myn Suchten, 94. - -
Werpen met een bal, vooral in samenstel-
lingen. Vgl. heine-, hoedtsje-, l-eatse-, «niebalje.
b a l j e , v. verjagen (visch, wild) door smij-
t e n , slaan. — Ik balje, balie, ha balie,
baljende, to baljen. -— N e t b a l j e , j on-
g e s , s j o g g e j i m m e n e t d a t wy h j i r
s i t t e t o f i s k j e n ? — Vgl. forbalje, Håtsje.
†bâlje, boalje, bólje (G. j.), v.damarc,
miujire, bulken, schreeuwen. Nu b â l t e , z . d .
b a l k e , s. trabx, balk. — K i g a ' s k o ,
A m e r i k a e n s k e b a 1 k e n. — Ook zolder-
balk. — F o l i e b o e r e n h a d e t i i d f'en
't k e a l j e n f'en 'e lcij o u n 'e b a l k e
s k r e a u n. — D e kij s t e a n e a l o a n 'e
b a l k e , bij boelgoeden wordt bij den inzet
de geboden som doof den oproeper dadelijk
boven het vee aan de ' b û t h û s b a l k e n '
met krijt geschreven. Vgl. opxje. — H y
s t i e t d ê r ( d a t k o m t ) o a n 'e b a l k e ,
zegt men in de (vele) herbergen aan den
waterkant, als de eerste op schaatsen of met
paard en slee aankomt. Ook fig. als een
waagstuk gelukt is. — De r e e d o a n 'e
wumkes.nl
BALK.
balke hingje, ten teeken, dat men
iemand uitdaagde om tegen hem te rijden
was hier vroeger een gebruik, nu nog in
Oostfriesland; — fig. uitdagen. — 11 i s
h e a o e r 'e b a l k e , meer dan genoeg, over-
dadig; vooral bij een maaltijd. Vgl. grou-
bulken. — By W i b e - s l a c h t e r h i n g e
fr eed-to-m o a r n i n f e t k o u o a n ' e b a l -
k e . — B û t e r ts.jin 'e b a l k e , Ned. . . .
aan den galg. Hsfr. VII, 76. — Prov. D y
't o e r i n b a l k e s p r i n g t m o a t o e r i n
s t r i e n e t s t r o f f e 1 j e, Ned. komt men
over den hond, zoo komt men over den
staart. — H j s p r e k t b a l k e n o a n (m i d s)
t w a , is een pocher. --- D e r s j i t t e b a l -
k e n o n d e r ' t i i s , zegt men als bij felle
vorst het ijs heel hoorbaar scheurt. — In
b a l k e yn e i g e n each net sjen, m a r
w o l in s p l i n t e r y n i n oiir s i n e s .
pi. b a l k e n , vooral het bintwerk van een
huis. — B i n n e n 'e b a l k e n , in huis.—
Bern m o a t t e foar t s j u s t e r b i n n e n
'e b a l k e n w ê z e . Vgl. do ar. — D i t
b l i u w t h j i r b i n n e n 'e b a l k e n , daar
wordt niet over gesproken, 't blijft geheim.
I t h e a is b i n n e n 'e b a l k e n , de hooi-
oogst is afgeloopen. — l t is w c r o e r
. 'e b a l k e n , binnen, van 't eten! — Hy
i h e l l e t t o f o l i e h e a oer de b a l k e n ,
Ned. neemt te-veel hooi op de vork, wil te
veel in eens doen. Lex. 1G9. — D e b a l -
I k e n s e i 11e j o u n e t o\> 'e h o l l e f a l i e
as
• j y b y uz es k o m me, vriendelijk ver-
I wijt aan iemand, dat hij ons te weinig be-
[ zoekt. As d e b a l k e n n o u m a r n e t
j d e I k o m m e , uitroep als iemand een ander
opzoekt, waar hij vroeger veel kwam, en
nu in lang niet geweest is; of die zelden
komt, terwijl men hem graag ziet komen.
Vgl. hmimie-, l-ou-(bMhún-), k'i-gl-hús(hijH-
stí1)-, /ast-, nuuderbalken.
† b a l k e ( n o a r d s k e ) , s . muziekinstrument,
herkomstig uit Noorwegen. — In 1850 hing
er nog een in 'Onder de Lindeboom' een
muziekwinkel te Leeuwarden, hoek Peper-
straat. In 't Museum van Friesche Oud-
heden bevinden zich drie exemplaren uit de
vorige en deze (19*') eeuw, waaraan echter
de snaren ontbreken. — Vgl. W. D., Fr.
Volksl. 1, 379; D o a i t s e m e i d e N o a r d s -
k e b a l k e (liedeboek). — R. ind T.2, 51«. —
Lex. 171.
 BALK.
b a l k e (Stadfr.), v. bulken. Uitm. h a l k e n ,
1 a r m en, t o b e n , h e u l e n , b e l l e n . —
Zie halte.
b a l k ( e ) b i e r , n. drinkgelag voor timmer-
lieden , als van een in aanbouw zijnd huis,
de balken op de muren gelegd zijn.
b a l k e b i k a n t s j e , v., -bi k a p j e , v.,
- s a e g j e , v., - s j o u w e , v., - s k a v e , v.,
Zie de Enkelwoorden.
b a l k e b r e k k e r , s. tempcstaa, hevige storm,
raak met onweer. Vgl. pan-stoarm. Lex. 170.
— Ook m., buitengewoon sterk persoon. •—
J o d s e r t w i e r s a 'n b a 1 k e b r e k k e r,
sa s t e r k a s t r i j e m a n .
b a l k f l o t , n. biilkvlot. Zie flot.
b a l k h a z z e , s., grappig voor 'kat' —
Sjoch d ê r , in h a z z e . J a , in b a l k -
h a z z e.
b a l k j e , n. kleine, lichte balk. Vgl. goat(e)-
balkje; Vgl. rib.
b a l k j e , v. mugire, clamare, bulken,
loeien (van dieren), razen, tieren van (men-
schen). Vgl. Epk., 19.
b a l k l a e c h , s. steenlaag, de onder- en
bovenrand van een gemetselden huismuur,
waar de vloer- en de zolderbalken op gelegd
worden.
b a l k l j e d d e r , -Ijerre, s. ladder, zoo lang,
dat men op de 't e r s k h ú s b a l k e n ' en op
'it b y n t ' kan komen. Lex. 171. Meest
byntljedder, golleleider.
b a l k o n ' (spr. bòlkon), s. Fra. balcwi. —
Op i t b a l k o n f e n 'e t i n t e, paviljoen,
d ê r 't d e k e n i n g o n d e r s i e t b y d e
h ir cl r i d e r ij . . . Sw. 1875, 82. — Hsf'r.
X, 298.
b a l k s h i c h t e , in: o p b a 1 k s h i c h t e , ter
hoogte van de balken. — De m û r r e n
b i n n e o p b a l k s h i c h t e zeggen de tim-
merlui als van een in aanbouw zijnd huis
de muren zoohoog opgetrokken zijn, dat de
zolderbalken der eerste verdieping daarop
gelegd moeten worden.
Ook: ter hoogte van de 'k o u b a 1 k e n'.
F én ' t j i e r h a w y in b y t s j e h e a ,
o a r e j i e r r e n í ' a e k o a n 'e b y n t e n t a ,
en n o u p a s i n b a l k s h i c h t e .
b a l ' l a e p j e , v. schoeisel van halve zolen
voorzien. — I n s k o e c h , i n 1 e a r s , i n
toffel b a l l a e p j e .
b a l l a p e , s. Lex- 168. halve zool over de
eerst gelegde bevestigd, — bij nieuwe schoe-
wumkes.nl
BALK.
nen enz. om ze hooger te maken, doch
vooral als reparatie van oude, op de plaats,
waar zij gewoonlijk het eerst verslijten. —
N ij e h a k k e n en b a l l a p e n o n d e r d e
s k o e n s e t t e . Zie bal. — " M i n r i n t y e n
d e b a l l a p e n f en 'e s k o e n , Holl. het
vuur uit de sloffen. Zie soalen. — K r ij d o u
d y n b a l l a p e n h j i r r i s w e r , kom hier
eens weer, als je durft.
b a l ' l ê s t , s., saburra , ballast.— W e t t e r
i s f o r k e a r d e b a l l ê s t , zorg d a t j e schip
dicht is. — B a l l ê s t s j i t t e , saburrarc,
het schip met den noodigen ballast beladen.
Lex. 172, — Ook: d e b a l l ê s t s j i t , de
ballast raakt van zijn plaats, bij noodweer.
Fig. last, overlast, bezwaar. - - As 'k o p
r e i s b i n h a 'k Ij e a fs t n e t f o l i e b a l -
i e s t m e i . Vgl. beyaezje — A s d e b e r n
f rij f e n s k o a l l e b i n n e , i s d a t i n
h o p e n b a l l ê s t for de â l d e n . — Bal-
l ê s t en y n 'e m a e t s k i p p i j . — B a l -
l ê s t m e i (fen) i m m e n h a . — Dy m a n
h e t t o f o l i e b a l l ê s t y n , is dronken.
b a l l ê s t e r , s. ballastschop. Zie ballest-
xkejìjìe.
b a l l ê s t f a r r e , - f a r j e , v. ballast aanvoe-
ren van de Wadden naar havensteden voor
ballast in zeeschepen. — W y k o e n e m a r
g j i n f r a c h t b i s e t t e , en m o a s t e n
d e r o m h a l l e s t fa r j e.
b a l l ê s t s k e p p e (spr. balleskeppe), s.
ballastschop, holle vierkante ijzeren schop
met houten steel en greep, voor het uit-
strooien van aarde, grind, enz. — Ook h a l -
lester
b a l l i n g , eg. balling. — R u e r d h e t s a
'n l ê s t i c h w i i f , d a t e r i n b a l l i n g
is y n s y n e i g e n h û s . — H y i s i n b a l -
l i n g y n ' e w r â l d , heeft geen 'thuis', voelt
zich nergens thuis. -— Vgl. oinballing. —
D ê r f Ij u c h t i n b a l l i n g ú t i t r e i d .
Lex. 172.
b a l l i n g s k i p , s. crsilium, ballingschap.
— De B a b y l o n i s k e b a l l i n g s k i p . —
Vgl. G. Jap. 11, 98.
b a l l o n , s. van een lamp. Zie lanlpebol.
b a l o a r i c l i , Stadfr. en hier en daar op 't
land. Geschreven wel b a l e a r i c h . — Hy
is s a b a l o a r i c h a s J a n E d s e s , d y
w o e d o 't e r d e a w i e r g j i n b r i j i t e .
— Vgl. dôfhûíìich, oerhearrich.
b a l r o u n , adj. bolrond.
 BALS. 76
. b a l s e m , s., mentha, mintha., kruizemunt.
Ook k r u z e m i n t . — R i g a s k e b a l s e m ,
olie uit Riga, veel als geneesmiddel; ook
uitwendig op versche wonden gebruikt.
— W y l d e , s t j o n k e n d e b a l s e m , bi-u-
nella vulgaris, wilde kruizemunt, als onkruid
op den akker groeiende. — W y l d e b a l -
s e m , d ê r mejje de f'lieën n e t oer.
Vgl. fliekräd.
b a l B e m y k ( j e s ) , Stadfr. adv. calidì saline,
heet. — N o u , j i m 111 é h a w w e 't hj i r e k
b a 1 s e m y k(j e s), i n k e a m e r o p ' t s u d e r i
en d e n n o c h y n Maeije de k a c h e l
oan.
b a l s e m y n ' , s. imjçiatieiis balsamina , bal-
semien. — B a l s e m i n e n b i n n e a l h i e l
ú t 'e m o a d e r e k k e . Vgl. Hûs-Hiem 1891,
170.
"bal'semje, v. Engl. to embalm, balsemen.
In lyk b a l s e m j e .
b a l s l a e n , v. spelen met den bal, door
dien te werpen naar iemand, die hem te-
rugslaat.
b a l s m i t e , v. met ballen werpen. Zie
balgöaije.
†het balsmijten, spel op St. Pietersdag.
Het spel bestaat in het bemachtigen van
een bal (of ballen), die door twee aan el-
kander verloofde jongelui en hun speelnoo-
ten onder de deelnemers worden geworpen.
Die het paar vergezellen, werpen alleen
w e e s k e b a l l e n , wat dikwijls niets anders
clan met gekleurd papier omwikkelde knol-
len of aardappelen zijn; doch de kinderen
voor wie ze bestemd zijn, vechten en pluk-
haren erom als om iets van wezenlijke waarde.
De eigenlijke prijsballen , mooier dan de eer-
ste en door middel van touw in een gaffel
stevig bevestigd, worden de één door de bruid
onder de verzamelde vrouwen en meisjes,
de ander door den bruidegom onder de man-
nelijke deelnemers geworpen. De kunst is
nu om den bal op te rapen en uit den gaf-
fel los te werken, voordat een ander er zich
opnieuw meester van maakt. De strijd om
het bezit levert een drollige vertooning,
doch geeft licht tot twist en vechtpartijen
aanleiding; het recht van den sterkste of —
van den slimste — geldt! Hij of zij, die
den bal uit den gaffel heeft losgewerkt, voor-
dat een ander hem of haar dien kon ontne-
men, heeft den prijs, die in een sierlijke
wumkes.nl
HALT.
kroon in of voor de herberg is opgehangen.
De St. Pieterzang is een oude volksdeun,
die in en bij die gelegenheid zingt,
Vgl. V. d. V., ld. X, 142. W. D., Fr. Volksl.
bal'som, interj. kercle ! als uitroep van ver-
wondering, drommel, duivell — H w a t b a l -
som is da11e'ì — W a t b a l s o m n o u
( n o c h t a ) ! Lex. 178. Vgl. R, ind T.a, 284''.
b a l ' s t i e n , s. silex, ronde keisteen. —
D e P o p p e s t i e n t o B i r g u m is i n on-
w i t e n d e i n b a Is t i e n .
— D e b a l s t i e n n e n w a e c h s j e y n 'e
g r o u n , zegje. — S a l a n g a s 't g j i n
balstiennen (eidetinen, pjukstok-
k e n ) r e i n t , g e a n i k e r t r o c h , zegt
iemand die voor een beetje regen niet bang is.
Van een klein kind, dat vrij zwaar is: Dy
j o n g e is s a s w i e r a s i n b a l s t i e n . -—
Iron. S w e m m e a s i n b a l s t i e n . — Prov.
M e n k i n i n b a l s t i e n (in h o t t e ) w o l
s i e d e , d a t i t s o p g o e d is. — Prov.
't I s f i e r f e u l a e i t s j e n , s e i d e b r e i d ,
en h j a s k r i e m d e t r i e n n e n a s b a l -
s t i e n n e n . — D a t f a i t as in b a l s t i e n
y n m y cl e 1, dat verbaast me geweldig, —
Sa for i n h o u t e n (fl e w i e l en) b a l -
s t i e n ! Fra. sabre de bols! bastaardvloek.
—- pi. b a l s t i e n n e n , straatkeien, tot be-
strating tegenover 't 'slecht', vooral ook van
marktpleinen hier en daar. — I k h i e i n
s i b f a e m , m a r 't i s ú t r e k k e t o
F r e n t s j e r op e b a l s t i e n n e n , op straat
hadden ze verschil gekregen. Lex. 138. Stadfr.,
Kolluml. b o l f l i n t e n .
b a l s t i e n t s j e , dem. n. kleine ' b a l s t i e n ' .
b a l s t i û ' r i c h , b o l - (hier en daar), adj. con-
tumax, onhandelbaar. opbruisend, onbesuisd,
doldriftig, onstuimig (ook van het weder),
rumoerig. Dy b e r n b i n n e s a b a l s t j û -
r i c h , d ê r is cl'ein fen w e i , h j a j o u w e
n i n b y t om s i z z e n . — L i z i t d i n g
b i d a e r d o e r , en g e a n n e t s a b a l s t j û -
r i c h t o w i r k . — D e sé i s b o l s t j û r i c h .
— Ho is 't h j i r s a b a l s tj û r i c h ? in
onstuur, in rep en roer. A. B., Bijek. 18.54,
24. Vgl. oerstjúr, blastich, bhiisterieh.
b a l s u m (Hsfr. X , 303), s. Zie balsem.
b a l t , s. i n b a l t (op) s e 11 e, schreeu-
wen, een keel opzetten. — H â l d d y n b a l t ,
j u ! Hl. b a ' l t .
b â l t b e k , eg. Hd. Flenmaul, huilebalk. Ook
een schaap, dat gedurig blaat. Ook b a l t - e z e i .
 BALT.
b â l t e , b ô l t e (in de Wouden vooral), v.
mugire, boare, bulken, loeien als een rund,
luid blaten van een schaap, schreeuwen, ra-
zen van menschen, luid en aanhoudend
schreien van kinderen. Ook: b a l t s j e ,
b j a l t e , z. d. Stadfr. b a l k e. — Ik balt,
bâlte, ha bâlt(e), bâltende, to bâl-
ten. — D e k ij b â l t e f e n h o n g e r . —
Dat s k i e p d o c h t n e a t as b ô l t e n . —
— Sok b a l t e n t e r e a r e Gods h a' k
n o c h n o a i t h e a r d , R. ind T. s , 402'.
— I t h û s ú t in-o a r (fen b o p p e n , y n
t w a ë n ) b â l t e . — S c i l s t i t h û s y n 'e
b r â n s t o k e'? b â l t e B a e s P i k t r i e d . |
Alm. 12o. — D'y t w a ã l d e fa m m en
b â l t e f e n j i l d . — Lex. 173, 407. — Hwet
bi-bâ 11 d y j o n g e d e h i e 1 e d e i ?
H e a r s t o u d a t noch'? - - n o u . j y l i t t e
h i m e k m a r t a-b â 11 e. — H y m o a t m a r
o a n - b â l t e , o u t er f e n s e l s syn n o c h t
k r i g e t . — Zie op bi-, oan-, tri-.
b a l t - e z e l , eg. Zie baìtbek.
b a l t s j e , n. balletje. — De b a l t s j e s
fen in t e l r a m t . — I n e c h t e k e a t s e -
b a l i s i n s w i e r , h i r d en t i c h t b a l -
tsje.— J a e n my ris in m o a i b a l t s j e ,
seit wol ris in ú t s l a g g e r t s j i n in
o p s l a g g e r . — Vgl. flesk-, aûrbaltsje.
b a l ' t s j e f o r d r i u w e , s. verb., kinderspel.
Twee, niet ver van elkaar, slaan elkaar
onophoudelijk over en weer met de hand
een kaatstbal toe zonder dat die ook maar
den grond raakt. — Zijn drie aan 't b a l -
t ü j e f o r d r i u w e n , dan wordt de derde
tusschen twee strepen of merken gezet, tus-
schen de beide anderen in; die kaatsen el-
kaar den bal over en weer toe; mislukt dit
of vangt de middelste hem op, dan vervangt
hij den misgooier.
b a l ' t s j e f r a n j e , s. franje, waaraan bal-
letjes gewerkt zijn, vooral aan 't ' r a b a t '
(z. d.) van bedgordijnen. Ook aan rol-of op-
haalgordijnen ('s t a e sj e - g e r d i n e n'. '-k 1 e- i
den', z.d.). Vgl. Swbl. 1883. 8.
b a m , in: b o m - b a m , z. d. —
"bambi'dich, b o m - (hier en daar, o.a. in !
Grouw, Roordahuizum) adj. & adv. impatkn*,
ongeduldig, bij iets pijnlijks zich zelf geen
meester, uitgelaten, buitensporig. Leeuw.
w a m b i d i c h . — I n m a n m i n s k e is
folie b a m b i d i g e r as in f r o m m i s k e .
— W ê s n e t s a b o m b i d i c h.
wumkes.nl
77 BAN.
— noodeloos te groot ofte sterk. I n b a m -
b i d i c h e i n k e a r e 1, — b a m b i d i g e
s t e r k , enz — Gebruikelijker is o n b i d i c h ,
z.d. — [Lex. 174 zegt: ' b a m ' = ' w a n ' ,
en 'b i d i c h' hoort (?) bij Frìe. 'bidia', ma-
nere. Vgl. Gron. Somberen, oo»íbérig, ivam-
bérig, rutlis, asper, Drent. Alm. 1845, 89.]
b a m e , Hl. s. werkboezelaar. Roosj. 90.
b a n , s. excommunkatio. ban. — Y n 'e b a n
w ê z e , d w a e n . — W y h a d e j e n e v er-
f l e s s e y n 'e b a n d i e n , afgeschaft. —
K1 a es i s b y b f i r m a n y n 'e b a n , heeft
het bij hem verkorven. —- O p e i g e n b a n en
b o e t (In de Zuidelijke Wouden en 't aangren-
:
zend Waterland), op eigen'gezag en verant-
woording. Oostfr. u p e g e n b a n u u b o d .
I n y n s t j û r d s t i k op e i g e n b a n en
b o e t e p l e a t s e h a w w e , ld. IX. 160.
Meer nog: b a n n e b o e t , z. d.
b â n , s. band. De k r e a m b a e s s n e i
d e b a n n e n í e n 'e r u f t e n en w y n s e l s
l o s . R. ind T.\ 349«.— D a t f a n k e r i n t
m e i j e r n e n b â n, vent met garen en band.
— h e r e n b a n n e n o a n 'e d o a r r e n . —
D o k t e r h a t h i m y n 'e b â n d i e n , een
liesbreuk. — I t n ô t i s y n 'e b â n , het
graan is tot schooven gebonden. — G j i n
i e n is t h ú s t o h a l d e n , |l De s k e a f
b a r s t ú t 'e b â n . M. B. Swbl. 1884, 7.5.
— Prov. I t k i n b e t t e r f e n 'e s k e a f a s
f e n 'e b â n , Ned. beter van een rijke dan
van een arme. — F r ij e r s h a w w e g j i n
b â n op'e p o n g . — In b â n t sj in i t l i i f -
ú t s k o u w e n (z.d.) soort van rooster, van
ijzer, meest van touw gevlochten, om't uit-
zakken van de uterus bij vee te voorkomen.
— In f r o m m i s mei 1 y t s e b e r n sit
i v i c h o a n 'e b â n , beeft nooit de handen
ruim. Vgl. Hsfr. VII. 38 — M e n h o m p e
en s t a e 11 e d e frij e F r i e s , En
l a e i h i m o a n 'e b â n . R. W , Bledd.,
2">. — S m y t b â n e n j o k e n k 1 ú s t e r s
w e i , V. Blom . Bik. — U t 'e b â n b i t e,
fig. zeggen waar 't op staat, zijn ontevre-
denheid op iemand in diens tegenwoor-
digheiil luchten. — Ut 'e b â n s p r i n g e ,
buitensporig. — T r o c h d e b â n . R. ind.
T.2, 175í>. 218b, 279«. Meer algemeen t r o c h
d e b a n k . Zie bank. Vgl. achter-, bek-,
breuk-, boar-, boeke-, broeks-, ãoar-, ear-,
earm-, echte-, fiter-, flaeks-, foar-, galge-,
hier-, hoas-, houliks-, kiel-, knier-, knoffel-,
 BAN. 78
reeds-, sintes-, krús-, slat-, sníd-, strijk-, lie-,
middel-, nijit-, mûl-, mi'ttse-, roks-, skearsli-
pers-, skelks-, strie-, troubán.
— pi. b a n n e n , vooral de sluitspieren om
het bekken eener koe. — De b a n n e n
w i r d e w e i , f â l l e , ontspannen zich, dit
heeft nl. plaats als het dier 't a r e d t' , de
baarmoeder wordt ontsloten. •— D e b â n n en
w i r d e wer fêst, s l u t e op, kom me
w e r , worden weer vast eerst langzamer-
hand, na het kalven. — D e kij f o r d ú n j e
d e b a n n e n , k r i j e k n i k k e n y n (op) 'e
b a n n e n , de sluitspieren ontspannen zich
tengevolge van het d ú n j e n , z. d. Lex. 303,
304. Vgl. Noordh. b a n d e l o o s . — Zie
bânnich.
b a n ' d e l o a s , adj. effrenus, bandeloos. Lex.
304., geschreven b a n d e l e a s .
b a n ' d e r (Zoh.), s. groote schuurdeur, waar
men met den hooi-, en graanwagen binnen
kan rijden. Drent. Overijs. b a n d er.
b a n d e r d o a r r e n (Zoh.), pi. de groote
deuren eener Friesche boerenschuur. Elders
meestal s k û ( r r e ) d o a r r e n .
b a n d i c h (Westelijk en Zuidelijk), adv.
druk, volhandig. — S i b r e n h i e i t t i g e
d r o k , en d e f r o u l j u e h i e n e i t e k
b a n d i c h . D. H., Uwnk-Lok, 26. — 't I s
in s w i e r e t s j i n s t d ê r , o sa b a n d i c h .
Ook veel b â n n i c h , z. d. •— Vgl. útbaii-
âich, fûlbandich, ynbandieh , losbandirh.
" b a n d i g j e , v. bedwingen, betoomen. •--
Ik bandigje, handige, ha bamlige, bandig-
jende, to bandigjen. — Y e n b a n d i g j e ,
soms. — J o n g e , h w ê r o m s a m a l ? K i n
't n e t b i d a e r d e r ? B a n d i g j e d y h w a t !
b a n ' d o a r (Oostelijk), s. schuurdeur.
b a n e , BI. Zuidh. Schierm. Burm., boon.
Zie bean.
b a n g , adj. timidits, b a n g , afkeerig van,
beschroomd voor, niet houdend van. — D e
â l d e m e m is b a n g , d a t i t waer
f o r o a r j e s c i l . B. ind T a , 5'. — . . . .
o m d a t er b a n g w i e r , d a t er syn
n ij e b r o e k b i s m o a r k j e seoe.
ibid. 217". — A s t e n o c h n e t bi-
tinge biste, wird net b a n g , licht
k o m t e r o p 'e l e t t e j o u n n o c h i n for-
f l e i n e f û g e l , Wiers. f. M. J. 22. — J a n
is s a b a n g y n 't r e e d r i d e n . — D a t
berii is b a n g ; as er in f r j e m d q by
i s , d o a r e r n e a t s i•/.y. e. — 'V o b a n g
wumkes.nl
BANG.
om ú t f rij e n t o g e a n . — B a n g f e n
m o e i t e , twist, tweedracht. — I k b i n . . .
b a n g f e n t r o u w e n . Hsfr. V I I , 40. —
Lex. 174. — I t i s om b a n g t o w i r d e n !
ook íron. — Hy is b a n g om b a n g t o
w i r d e n . — B a n g as in w e e s l i n g , as
't h o u n t s j e . — H y i s b a n g f e n s y n
e i g e n s k a e d . — Sa b a n g as in h o i u i
f e n b r u i j e n . — H y w i e r d e r sa b a n g
f e n a s f e n f j û r . — Vgl. Hsfr. 1857, 173.
— N e t b a n g f e n i n d e a r ô t (fen i n
m i c h , f e n S i n t e k l a e s ) , niet voor een
klein geruchtje vervaard. — As h y (een
onbeduidend persoon) l i l k w i r d t i s d e r
y e t g j i n d e a m û s (gjin mich) b a n g .
— I k b i n b a n g (der b a n g for), ik ver-
moed, d a t w y j o u n w o l r i s l e t t h ú g
k o m m e k i n n e . Nou, l e t t h ú s k o m m e ,
d ê r b i n 'k o a r s b a n g f e n , daar houd
ik niet van.
b a n g ' a c h t i c h , adj. bangaclitig. — D a t
h y n d e r is h w e t b a n g a c h t i e h , i t
w o l h i m n e t t o b e s t k r i j e l i t t e . Vgl.
skrutel, wyld.
b a n g e l o a r t ( e ) , eg. bangert. Zie bangeskiter.
b a n g e n s , s. timor, vrees beschroomdheid.
— De b a n g e n s s l o e c h m y om 't h e r t .
— Vgl. R. ind T. s , 1156. — D y j o n g k e a -
r e l k i n n e t t r o c h syn e k s a m e n
k o m m e , om s y n b a n g e n s . -- Us
l y t s e j o n g e s t i e t a l a s i n t o p , 't i s
s y n b a n g e n s a l l i n n e , d a t er n o c h
n e t r i n t.
b a n ' g e s k ì t e r , eg. ignarus, bloodaard,
minachtend gebruikt. Ook b a n g e l o a r t e ,
b a n g s k i e p . — H w e t b i s t o u in b a n -
g e s k i t e r , om for in r ô t o p "e r i n t o
gean. — Bangeskiter, doarstou net
n e i s k o a 11 e t a, n e t o e r d y s 1 e a t
s p r i n g e 'ì
b a n g i c h , adj. beschroomd. J i n s e - b o e r s
bern wieren h w e t b a n g i c h , hjakoni-
nie n e a n e t o n d e r 'e m i n s k e n .
b a n g m a k k e r , s. die vrees aanjaagt. — I n
s j a m n i e is i n b a i i g i n a k k e r for d e
f û g e 1 s. — 1 t i s m a r i n b a n g m a k k e r ,
d e k i k k e r t y n 'e si e a t dy 't y e n d e r
y n 1 û k t.
b a n g m a k k e r i j , R. ('t) bevreesd maken.
— J a n d r i g e P i e r , d a t er i n p i s t o 1
y n 'e b û s h i e , m a r i t w i e r b a n g-
m a k k e r ij. Zie 't volgende.
 BANG. 79
b a n g m e i t s j e , v. subst. alleen als bang-
maken, schrik aanjagen. — B a n g m e i t -
s j e n i s n e t g o e d ! — 't W i e r b a n g -
m e i t s j en.
b a n g t e , s. anxieias, bangheid. Hier en
daar enkele malen in W.-Dongerdl. b a n g t -
me. Vgl. R. P., Keapm. 158.
b â n ' i z e r , n. bandijzer . waarvan hoepels
als om emmers en vaten gemaakt worden.
Vgl. leaf.
b a n j e , b a n j e r (hier en daar, Tietj. o.a.),
adj. àbimde, in overvloed. H y h e t j i l d ,
s p e k , i t e n, r o m t e . . b a n j e r . — G û d
b a n j e f o r i n j a s . — Vgl. sêd, rils. [Ma-
leisch: banjak, banjer. Veth, Oost-West,
32/3.1 Vgl. Transvaal, banje , veel.
b a n j e r , va, ostentator, groot opsnijder,
pronker, heer. — H y w i e r i n t s j e p k e a -
r e l o f t er ú t i n b a r g e r i e z e l d r a e i d
w i e r , j a , in h i e l e b a n j e r . — In
greatske, rike, keale banjer. —
In s t ê d s - b a n j e r . — N i n l o f t e r h â n ,
n in r j u e h t e r h â n , |j f e n s o k i n b a n -
j e r f e u i t l â n , R. ind T2., 4a. Vgl. ald,
11a. — D e b a n j e r s p y l j e .
b a n j e r s t e a t , s. staat, levenswijze van
een groot heer. Halb. Wl. Lapek. I n ho-
p e n , dy 't de b a n j e r s t e a t fi e r e , d o g -
ge i t f e n i n o a r m a n s s i n t e n .
b a n k , s. scamnum, bank i n ' t algemeen,
zitbank. Bepaaldelijk ook de bank in het
'b û t h û s'. D e f e i n t e n s i t. t e o p 'e b a n k.
— D o m e n y p r e k e t n e t l j e a f s t t'ov j
st o e 11 e n en b a n k e n . — I n l o s s e , I
f ê s t e (ook : de verhuurde), i e p e n e, t i c h t e
b a n k (meteen deurtje), in de kerk. — T o
s t o e l e n t o b a n k k o m m e , op stel en
tot rust komen. — D y - ' t f o r f a r t h a t
in h o p e n d r o k t e om w e r t o s t o e l
en t o b a n k t o k o m m e n . — T r o c h
m o a i k e j i l d k a e m h y t o s t o e l en to
b a n k . — De b a n k e n f o a r d e d o a r ]
k r i j e , moeten toezien, dat zijn goed ge-
rechtelijk verkocht wordt. Vgl. boelgûds-ta-
feì. D y 't m e a r ú t j o u t a s e r y n b a r t
k r i g e t de b a n k e n foar de d o a r . —
I m m e n o n d e r 'e b a n k ( t a f e l ) d r i n -
ke. — H y h a t i t m e i d e r ê c h t o
d w a e n , n o u l e i t e r y n ' e b a n k . Vgl.
sliepbanl:
E f t e r 'e b a n k r e i t s j e , achteraan,
uit de mode raken , buiten gebruik ko-
wumkes.nl
BANK.
men. — Vgl. Hsfr. IV, 23. — A c h t e r
'e b a n k t r i u w e . Vgl. bak.
— T r o c h 'en b a n k b i n n e d e frou-
l j u e l y k a s d e m a n , d y ' t h j a Ij eaf-
h a b b e . Gewoonlijk t r o c h d e b a n k . Vgl.
trochstrings. Lex. 175, 176, 455. Vgl.
amer-, bêäs-; terne-, bier-, boelgoeds-, bokke-,
bûthâs-, draai-, finster-, fjûi—,foet-,frouljues-,
haksel-, katte-, klomp-, laep-, lans-, Ijeagen-,
mänljues-, mestel-, plak-, pronk-, rest-, ripel-,
rjueht-, roei-, sit(seï)-, skaef-, slcande-, skoalle-,
skroef-, skûtel-, slacht-, snij-, stoep-, tine-,
toiiH-, tan-, tsjerke-, widzebank.
— brevia. — I n b a n k y n 'e sé. Lex.
177. De bank bij Workum, bij Tacozijl, de
Lemsterbanken, de banken tusschen Ameland
en den vasten wal. — Ook p 1 a e t , z. d. Vgl.
moksel-, sân-, sêbank.
— lange eenvormige wolkenstrook aan den
horizon. — D ê r s i t i n b a n k y n ' t w e s -
t e n , i t w o l r e i n e . — Als bij aanhoudende
wintervorst, j o u n s i n b l a u w e b a n k y n
't w e s t e n ô f s a k k e t f o r h e l l e t h i m
(volgens een oud Spannumer weer-profeet)
de k j e l d ; a s e r o e r k o m t (de geheele
lucht betrekt) f o r o a r e t i t w a e r . Vgl.
dan-, sniebank.
— doorioopende aard- of inestlaag.
— As m i n i n t e r p ô f g r a e - f t , f y n t
min faeks hiele b a n k e n gûd dat
k r e k t op f o r k o a l d e d o n g l i k e t . —
M i n s t u i t et s o m s op in b a n k fen
r e a d s â n of f e n f e l s , a s m i n y n ' t
w y t s â n d o l t . Vgl. streek, gael, klamp.
— Fra. baiique. S3M1 j i l d y n 'e b a n k h a .
— D a t s t i e t sa f ê s t a s d e b a n k . als
een paal boven w a t e r . — S a g r i f , s a w i s
a s d e b a n k . — De b a n k h â 1 d e , bij 't
kaartspel. — D e b a n k is s p r o n g e n ! —
Vgl. handels-, spar-, spijl; trikselbank.
b a n k ' b r i e f k e , n. Eng. bancnote. Zie
bankje.
b ã n k e , n. Zie bantsje.
b a n k ( e r ) i c h , adj. met lagen. — I n b a n -
k e r i g e ) o f t. — De g r o u n i s b a n k e -
r i c h , gezegd wanneer men bij het graven
van zand of klei of bij 't afgraven eener
terp onderscheidene aardlagen ontmoet, die
duidelijk door haar kleur tegen elkander
uitkomen. — TJs t e r p is m a l l e b a n k e -
r i c h , d ê r o m d o 11 e r e k s .a o n g e 1 i k e
s w i e r.
 BANK.
bank(e)rot', n. -Mig. bancrupt, faillisse-
ment, bankroet. I n n e a r i n g d w a e n d e
kriget a l t y t i n hiele bultebanke-
r o t t e n , posten en rekeningen, die niet
betaald worden. — H y h i e i n b a n k ' r o t
y n ' e k a s t , dy't syn b a n k p o m p i e r
o p f r i e t (Calemb.).
— adj. By A t e - e n - h j a r is d e b o e l
g a u b a n k r o t , er door.
b a n k ( e ) r o t h o e d t s j e , n. gedeukte Gar-
ribaldi-hoed, van een niet vertrouwbaar man.
— Overdr. D a t ' s e k i n b a n k e r o t h o e d -
t s j e, als 't een of ander niet bij elkaar past.
[Uit den tijd toen niet ieder zoo'n soort hoed
droeg, en dit vaak misstond.]
bank(e)rotmakker, -"slagger, m.
brankroetier, die frauduleus failliet gaat.
b a n k e r o t s l a e n , -spylje, v. Eng. to
turn bancrupt, bankroet maken , -spelen,
failliet gaan. R. ind T. 2 , 3426. Ook b a n -
krottearje.
† b a n k e r o t s - p o t , s. thee-oftrekpot. Men
meende, dat door het drinken van de inder-
tijd dure thee, die verspillers wel spoedig
bankroet zouden gaan.
barLfcerottier 1 , m. bankroetier. R. ind T2.,
158«.
b a n k e t ' (Wouden), n. verlaagde, eífene
rand binnen en voor den boomwal langs de
landerijen. — Ook wel bij 't graven van
vaarten en 't leggen van dijken : i n b a n -
k e t s i t t e l i t t e , om 't instorten van de
glooiing te voorkomen.
b a n k e t ' , n. banket. — ' t S m a k k e t h i m
a s b a n k e t — D y s n a s j e d e r (yn 'e ier-
appels) e k a l y n o m a s b a n k e t . R. ind
T.2, 310\
b a n k e t e a r ' j e , r. smullen. — A l l e da-
g e n g a s t j e en b a n k e t e a r j e , den
b l i u w t e r n e t f o l i e e ft e r 't l i n n e n .
— Lex. 178.
b a n k e t ' s j e , (Wouden), v. — I t l â n
b a n k e t s j e , de zoden bij boom wallen
aan weerszijden daarvan afsteken.
b a n k ' h â l d e r , m. die de bank houdt, bij
kaartspelen.
b a n k i c h , adj. Zie bankerich.
b a n k j e , dem. n. bankje, kleine bank.—
D ê r i s g j i n b a n k j e o a n 'e l o f t , geen
wolkje aan de lucht; fig. geen zorg. Lex. 177.
b a n k j e , dem. n. bankbiljet. — in
b a n k j e f e n 25, f en 40 g o u n e , enz. I n
wumkes.nl
80 BAPE.
b a n k j e , zonder meer , beteekent bij vee-
handelaars ƒ100. — I k b e a h i m i n b a n k -
j e , m a r hy w o e ' t n e t d w a e n . — I n
d û b e l d b a n k j e , ƒ200. Prov. F o r g j i n
b a n k j e , voor niets ter wereld. Zie hynder.
b a n k j e , v. commorari, verblijf houden,
leven. I t is h i m d ê r t o s t i l , h y k i n
d ê r n e t b a n k j e . — S y n w í i f i s i n s e r-
p i n t , d ê r k i n e r n e t b y b a n k j e . Lex.
177. Vgl. ld. 1 , 48. R. ind T2, 1496. —
] Uit den tijd toen men op banken in plaats
van stoelen zat.] Lex. 176.
b a n k p o m p i e r , n. bankpapier.
b a n k r o t t e a r ' j e . v. bankroetslaan. —
Do 't P i n c o f f b a n k r o t t e a r j e n g y n g .
H. d. .1., Bijek. 1881, 59. Meer gebruikelijk
is b a n k e r o t s 1 a e n , z. d.
b a n n e , v. propelhre, proterrere, verban-
nen, verjagen, wegjagen. — K i n s t d y
h o u n e k b a n n e ' ? — B a n d y o n d o-
g e n s e b e r n t a d e d o a r út. Vgl. di-
velbanne-, foart-, út-, treibanne. Zie balje.
b a n n e b o e t ' , in: o p e i g e n b a n n e -
b o e t , op eigen gezag. Meest m a n n e-
b o e t , z.d.
b â n n i c h , adj. & adv. occupatus, druk, vol-
handig, sterk bezet met werk. — D a t h e t
in b â n n i g e d e i w e s t . — I k k i n d y
brij a l l e g e a r r e n e t o p , f r o u ! it p â n
i s m y to b á n n i g , t e machtig. — W y
h a 't t s j i n w i r d i c h b â n n i c h , — b â n -
n i g e d r o k . Lex. 304, 408. Ook b a n -
d i c h , z.d.
b â n ' r e k e l , eg. Eng. bawì-äog, ketting-
hond. Sprkw. D o u I e i s t d e r a s i n b â n -
r e k e l , als een hond, vooral als een luie
hond. Lex. 304. — H w e t i n b â n r e k e l ,
rakker. Zie rekel.
b â n s e a d d e , s. band-, bermzode, die den
rijweg scheidt van het voetpad, vooral op
zeedijkswegen, in de V-Deelen en elders.
b â n s p ì k e r , s. ronde spijker, waarmee
de ijzeren deurbanden worden vastgeslagen.
b á n t s j e , dem. n. bandje. Vgl. hakJce-,
knier-, itaul-, rabantsje.
" b a ' p e k a u w e (Jelsum o.a.) v. verbaasd
staan kijken. As i n b o e r e j o n g e f o r
't e a r s t y n 'e s t ê d k o m t s t i e t e r r a e r
to b a p e k a u w e n .
« b a p e k a u w e r , (Jelsum) c.g. die verwon-
derd staat te kijken. — D o u b i s t i n r a r e
bapekauwer. — Hwet b a p e k a u w e r s
 BAR.
b i n n e d a t ? vreemdelingen, wat ongewoon
er uitziend (juist geen eeretitel.').
bar, b e r , s. Eng. turn, beurt. Ook b a r cl. —
Do k r i g e n d e k r e a m b ô l e n , d e k o e -
k e n , d e t w i e b a k k e n m e i s û k e r en
h w e t e r m e a r to p l ú z j e n foei, ek in
b a r . R. ind T a ., 349«. — E l t s s y n b a r
is n e t t o f o l i e (to f a e k ) . Lex. 199,
459. — Op t i i d e n b a r , te gelegener tijd.
— Om b a r r e n , bij beurten. — B a r f o a r
(om) b a r , om de beurt. — K a r for b a r
(Terhorne) i n : d o u h e s t k a r f o r b a r ,
je moogt kiezen. O o k . . . b a r for k a r ,
je moet afwachten. — R. ind. T2.. 312', 339'.
b a r , adj. & adv. vehemens, erg. — D a t
g i e t (is my) t o b a r . — 't I s d e n b a r
h o ' t d y feint flokt. —
't I s b a r r e k â l d . Meer gebruikelijk
is b a r e , z. d. Vgl. bot.
barbaer', eg. woestaard. — Dy j o n g e
w i r d t in h i e l e b a r b a e r , hy j o u t
n e a r n e n e t om.
* b a r b a e r s k e n s , s. barbaarschheid, Forj.
1871, 120.
barbysjes, (ber-), s. in: Rin n e i de
b a r b y s j e s , loop naar de Mokerheide! —
H y g i e t n e i d e b e r b y s j e s , om zeep.
[ B e r b i c e , „'t land waar de peper groeit."]
b a r c h , Stadfr. Zie baerch.
b a r c h j e , dem. n. zwijntje. I n b a r c h j e
op 'e w i n t e r . — Ook van een kind, dat
zich bemorst heeft: d o u b i s t s a ' n b a r c h -
j e . — Ook een soort zeeslakken-schelp, lang-
werpig, bolrond aan den eenen kant, aan den
anderen plat, met een lange keep, glanzend
wit en heel hard. Ze zijn er van verschil-
lende grootte, soms als een kippenei. Vaak
versierde men met de kleinere de hoofdstel-
len en gereiden der paarden. Ook s é b a r c h -
j e genoemd. Vgl. séhoarntsje, kinkhoarn-
Uje. — X Driekan tig beentje uit den teen van
het varken.
b a r c h j e , n. vrucht van de b a r c h j e -
b 1 o m (z.d.), van driekanten vorm, overigens
zoowel uit- als inwendig, gelijkend op een
augurkje. Meest in den pi. — De kinderen, die
er gaarne mee spelen, steken er vier pen-
netjes in, die de pooten voorstellen, terwijl
het spitse boveneind den snuit en de steel
den staart verbeeldt van het 'varkentje'.
b a r c h ' j e b l o m , s. iris speuäacoris, gele
lisch(-bloein), groeit veel aan den waterkant,
wumkes.nl
81 BARGEB.
vooral op veenachtige plaatsen. Ook e a r-
r e b a r r e b l o m , z.d.
b a r d (Oostelijk) s. beurt. Zie bar.
* b a r e , s. baar, golf. Hsfr. III, 137.
b a r e , (Dongdl., Dantdl.) s. doodbaar. Zie
baar.
b a r e , adv. ralde, zeer, heel, bizonder. —
Dy m a n w i e r b a r e l i l k . — D a t w i i f
is b a r e p r o n k s k . — Sa b a r e m â l
h o e c h t it net. — Net b a r e folie,
l a n g . — Vgl. ld. IV, 129. — I n h o a n n e
d y 't b a r e n j û t w i e r . Bijek. 1854, 23.
— Lex. 184. — Vgl. baer groet, Stoke X, 459.
b a ' r e h o k , b a r e h ú s k e (Z. en ZWh.) n.
Zie baerhok.
b a r ' g e - a e r t , s. varkensaard. — L j e a f s t
y n ' e s m o a r g e n s o m g r ú z j e : d a t is
sa b a r g e - a e r t.
b a r g e - a m e r , s. emmer voor 't varkensvoer.
b a r g e b a r t e , s. 'b a r t e' (z.d.), in het var-
kenshok voor het dier om op te liggen.
b a r g e b e k , s. varkensbek. Lex. 179. I n
h y n d e r , in s k i e p m e i in b a r g e b e k ,
waarbij de onderkaak, door een aangeboren
gebrek, van voren te kort is. Zulke dieren
kunnen niet dan in hoogstaand gras weide
vinden. — P. Sch. M.S., 25. _•_';.
b a r g e b i g g e ( l ) , m. gesneden big van hét-
mannelijk geslacht. Lex. 149. Zie bigge(l).
b a r g e b i k k e l , s. Zie bikkel.
b a r g e b i n n e n s t , n. de inwendige deelen
van een geslacht varken, behalve het 'y n-
t a e s t ' , (z.d.) en 't 's m o a r ' (z.d.); daarbij
ook nog de ribstukken. Soms heet men
met dezen naam, evenals bij andere slacht-
dieren , alles van een geslacht varken, be-
halve de zijden, en vaak ook behalve de reu-
zel. Zie binnespil.
b a r g e b i s i t e , s. bezoek bij den boer, als
hij biggen aflevert. Meer b i g g e b i s i t e , z.d.
b a r g e b ì t e n , s. verb. spel of scherts, op
twist en handtastelijkheden uitloopend, kat-
jesspel. — As d e b e r n a l t o ú t l i t t e n
m e i in-o a r oa>4i-t-4na-lfarj en b i n n é ,
w o l 't op 't l é s t w o l r i s b a r g e b i t e n
w i r d e . Ook ' k a t t e b i t e n ' , z.d. — De
k e n i n g e n b o a r t s j e wol m o a i mei
e 1 k o a r , m a r 't w i r d t m e a s t b a r g e -
b i t e n . Lex. 152.
b a r g e b l o e d , s. varkensbloed. R. ind'P*.,
102*. — B a r g e b l o e d i s b e t t e r a s
a d e 1 i k b l o e d , s e i de j o n g e , h w e n t
6
 BABGEB.
fen b a r g e b l o e d m a k k e t m e m bar-
g e m a r g e n (z. d.)
b a r g e b l o m , s. trifolium pratense ru-
brum, roode-klaver(bloem). In HL, en Kou-
dum ook: de witte, (westelijk, beide soorten:)
skieppeblom. Stadfr. s k a p e b l o e m .
Lex 151.
Ook de rhinanthus major en R. minor, groote
en kleine ratelaar.
† b a r g e b l o m m e d e , HL s. bontgoed voor
vrouwenkleeding; doorkruist met blauwe stre-
pen, drie bij drie, op bepaalde afstanden;
elk zoo 'n stel is met dubbel witgestreepten
rand afgezet; 't blauw van de in de breedte
loopende strepen is iets donkerder.
b a r g e b o a r n e , v. varkens drenken met
wei of karnemelk.
b a r g e b o a r s t e l s , pi. rugharen van het
varken, — hoofdzakelijk gebruikt voor boen-
derwerk; ook door schoenmakers om den
draad door te steken. — 't H i e r s t i e t dy
j o n g e op 'e k o p as b a r g e b o a r s t e l s .
b a r g e b o a r t s j e , v. varkentje spelen. Zie
baerchboartsje.
b a r g e b o e l , s. morsboel. — H w e t h a
dy b e r n h j i r i n b a r g e b o e l m a k k e ,
't Is d ê r i n b a r g e b o e l , vuile ongered-
derde boel.
b a r g e b o e t , ,s. ziekte der schapen, ge-
brek aan eetlust. — I t s k i e p h a t d e
b a r g e b o e t . Lex. 151.
† b a r g e b o e t e n , pi. een der 13 gerechten
van „De friesche petielle." Burm,
b a r g e b o n g e ( l ) , s. varkensblaas. Lex. 454.
Vaak ook alleen: b o n g e . Ook b a r g e -
b l a z e . Vroeger gebezigd voor tabakszak-
ken. Wordt nog gebruikt om inmaakpotten
af te sluiten; voor een ' r o m m e l p o t ' , enz.
b a r g e d r a n k , s. voor: wei, - d r i n k e n ,
n. (varkens-)drank of spoeling, - d o n g , s.
varkensmest, - d r i u w e , v., - d r i u w e r , m.,
varkensdrjjven, -drijver. R.ind Ta,, 83«. Vgl.
de Enkelwoorden.
b a r g e d ú n , n. haar van varkens, be-
halve de borstels, — soms: alleen het haar
bij of op de pooten; dan heet b a r g e h i e r
het andere, — elders alleen : b a r g e h i e r ,
alle haar van een varken (Menalddl.) — Voor
het maken van vegers en stoffers gebruikt.
Vgl. bargeboarstels.
bargedútsk, b a r g e l a t y n , n. iron.
vreemdsoortige taal.— H w e t p r a t e d y t w a
wumkes.nl
82 BARGEF.
d ê r ? E i j u , d a t is b a r g e d ú t s k , d a t
k i n n e wy n e t f o r s t e a n . Zie N.O.,
68. Ook a p e g r y k s (Ferw.).
b a r g e - e a g e n , - e a c h j e s , pi. iron. kleine
oogen met witte oogharen (van een menseh).
— D ê r i s h y e k m e i s y n r e a d h i e r en
s y n b a r g e - e a g e n . Ook b i g g e - e a g e n .
b a r g e - e a r , n. varkensoor. — K o a l m e i
b a r g e - e a r ' , A.B. — R, ind T.3, 214«. Ook
b a r g e g e h o a r . — M o u w e n mei bar-
g e-e a r e n , vrouwen-jaksmouwen, met groote
opslagen in twee punten uitloopende. Lex.
151. Zie W. D., Rinkelb. 3 , 99.
b a r g e f a n g e n , in: H y h e t m e i w e s t
t o b a r g e f a n g e n , van een die ' t s j a l -
s k o n k i c h' (z. d.) loopt.
b a r g e f e a r r e n , pi. in: B a r g e f e a r r e n
f l e a n n e n e t , iron. hij zal ook wat! er
komt niet van.
b a r g e f e l , n. varkenshuid. — D ê r l e i t
i n b a r g e f e l f o a r d e d o a r , gelooide
varkenshuid. — Gewoonlijk een werkmans-
kiel, zooals bijv. sjouwerlui in de stad dra-
gen ; vroeger van linnen, met split, en knoop
van boven. (Henndl. en omstr.:) boezeroen.
Zie boesgroentsje. — H y h e t i t (mâl) b a r -
g e f e l o a n , Ned. hij heeft de bokkepruik
op. Zie fel.
b a r g e f e t ' , adj. zoo vet als een varken.
— I n k e a p m a n , d y ' t s y n k o u of
skiep a a n p r i i s g e t , seit wol:, i t b i s t
is b a r g e f e t . "
bargeflnken, p i . , - g e b r a d e n s , pl.-ge-
g r â n s , n . , -j a c h t , s . , - h â n n e l , s., - k a m p -
k e , n., - k o a z z e ( k o e n s e ) , s., - l u c h t , s.,
- m e r k j e , v., -m est(j) e, v., - m i e i , n.,
-p â n s e, s., -p y s t r i k, s., - p ô l l e , s., -p r i i s,
s., - p r i n t , n., - r i d ( d e ) , s., - r i n g , s.,
- r i n g j e , v., - s k e t , n . , - s k i n k e , s.,
s k r a b ( b ) e r , s., - s m e l , n., -sn jj e, v., - s t e k ,
s.. - s t r o n t , s., - t e a n t s j e s , pi., - t e r m ,
s., - t y s k j e , v., - t o n g e , s., - t r ô c h , s.
Zie de Enkelwoorden.
b á r g e f l a p , s. de ' f l a p ' (z. d.) van een
varkenshok.
b a r g e f o a l t s j e , v. vaneen boer, die big-
gen fokt.
b a r g e f o e r , n. varkensvoeder. — S t a m p -
t e i e r d a p p e l s m e i m o a l en s û p e i s
goed bargefoer.
b a r g e f o e r j e , v. varkens voederen. —
Ik b a r g e f o e r j e s e l s , Bûrkerij, 21.
 BARGEF. 83
— Bargefoerjen Ì3 e k i n k i n s t .
b a r g e f o e t t e n , — f o e t s i e s , pi. var-
kenspooten, als zij tot spijs bereid worden
of zijn. - - S o p f en b a r g e f o e t s j es. —
B a r g e f o e t t e n y n 'e r a p e n bìsean
b i n n e h e a r 1 ik. — So 1 k e m e i d e b a r -
g e f o e t s j e s (titel). — Vgl. R. ind T.', 79'.
— Ook b a r g e p o a t e n , — p o a t s j e s .
b a r g e f o r s t â n , n. kennis van varkens
als handelswaar. Ook wel: een verstand'als
een varken. Vgl. in forstân as in baerch.
b a r g e f r e t t e n , n. varkensvoer. — I t
l i k e t w o l b a r g e f r e t t e n , zoo'n poespas.
b a r g e g a l l e , s. varkensgal, volksgenees-
middel voor winterhanden en zwerende vin-
gers , vroeger en nog hier en daar.
b a r g e g e h o a r , n., pi. - g e h o a r r e n . Zie
barge-ear.
b a r g e g ê r s , n. nardus stricta, borstel-
of zwijnegras. Ook j a r r e g ê r s , z. d. Ook
panìcum crus galll, egelgras.
b a r g e g e w i c h t , n. varkensgewicht. —
T r e d d e h e a l h o n d e r t p o u n for in
m i n s k e , d a t is i n b a r g e g e w i c h t .
b a r g e g r i u w e n , - g r e a u w e n , pi. kanen.
— In s t i k b r e a mei b a r g e g r i u w e n
w i e r i n l e k k e r b y t op 'e d e i f e n 't
s l a c h t s j e n . Zie griuwen.
b a r g e g û d , n. varkens-hutspot. Dr. v a r -
k e n s k o r t g o e d . — In k r o u s k e stoofd
b a r g e g û d b y d e i e r a p p e l s . — R. ind
T.a, 214''. Ook b a r g e k o a r t g û d en s p e k -
g û d. Ook wel: eenige varkens. Zie gítd.
b a r g e h i e r , n. varkenshaar. Zìebargedán.
b a r g e h o k , n. hara, varkenskot, overdr,
vuile, morsige woning. (r. J. 1 , 7 . — I t
(hûs) l e i t e r h i n n e a s i n b a r g e h o k ,
't is vuil en ordeloos op den vloer. — Prov.
In i w i c h b a r g e h o k , sei J a s p e r , en
d ' o a r e d e i s b r i e k i t , iron. van een werk,
dat veel lijkt, maar niets degelijks heeft.
Vgl. Lex. 151.
— S k i n g e n i e n k l o k ]| s a u n h û z e n
en i n b a r g e h o k , schimpend op de onbe-
duidendheid van genoemd dorp. — Den twee-
den regel zegt men ook van de dorpjes Jous-
wier, Lollum en Mieduin. — De kerk van
Jouswier heet ook ' b a r g e h o k ' , om de wa-
pens daar aanwezig, waarop varkens voor-
komen.
b a r g e - i e r d a p p e l s , pi. aardappels, kleine
uitgezochte, of verbouwd voor varkensvoer. I
wumkes.nl
"EAKGEM..
b a r g e - i t e n , s. wat tot of als varkens-
voeder klaar gemaakt is. — D o c h i t b a r g e-
i t e n e f f e n y n 'e t r ô c h . — M j u k s j e
n e t a l l e s t r o c h i n - o a r yn dyn pan-
n e , dou m a k k e s t er b a r g e - i t e n fen.
b a r g e j e i j e , v. varkens drijven, minach-
tend voor: handelen in varkens. Ook b a r-
g e t y s k j e . Zie jeije.
b a r g e j e y e r , - j a g e r , m, minachtend
voor: handelaar in varkens. Lex. 152. Ook
b a r g e t ,v s k e r.
b a r g e k l a v e r , s. roode klaver. Zie bar-
geblotn.
b a r ' g e k o p , s. varkenskop. — Wordt vaak
verloot op Sintniklaas. — H e s t w o l r i s
in h e a 1 e b a r g e k o p m e i t w a e a g e n
s j o e n ? — Né? — D o c h s t d e n a l t i t e n
ien e ach t a , a s t in h e a l e b a r g e k o p
s j u c h s t e ? Volksaardigheid.
b a r g e k o p ' , het spek of vleesch van een
varkenskop. — W j i t e i e r d a p p e l s m e i
b a r g e k o p ' . — Ook een stuk land in dien
vorm.
b a r g e l a t y n , n. vreemdsoortige taal. Zie
bargedútsk.'
b a r g e l e a r , n. perkament. — I n b o e k
yn b a r g e l e a r boun.
b a r g e l e v e r , s. varkenslever. — I n s t i k
brea mei bargelever.
b a r g e l i b b e n , s. varkensleven. — Ook
vooral: lui, onbezorgd leven.
b a r g e l o a r t e , s. varkenskeutel. — D o u
s c o e s t oei- s a ' n h i k k e s p r i n g e ? I n
b a r g e l o a r t e ( i n t u r f ) is d y h e g e r -
n ô c h.
b a r g e l o o p , s. varkensloop , vaak over de
sloot gemaakt uit het varkenshok naar de
'b a r g e k a m p (• p ô 1 e)'.
b a r g e m a g e , s. varkensmaag. — I n b a r -
g e m a g e en i n m i n s k e m a g e is i e n
m a k e l e i , zegje. — I n b a r g e m a g e i s
s i n n i c h, gauw overladen.
b a r g e m a r g e , s. bloedworst uit varkens-
bloed . reuzel, rozijnen, stroop en roggemeel
bereid. R. ind ï. 2 , 139. Vooral bekend ge-
bleven door de spjjslijst in het St. Anthonie-
gasthuis; de Proveniers verschenken 't ook
als lekkernij aan vrienden en bekenden.
Zie marge.
b a r g e m e r k , s. varkensmarkt, soms nog
in Friesland (o. a. te Beetsterzvaag) afzon-
derlijk gehouden. Te Leeuwarden, even-
 BARGEM.
als te Dokkum, was naast de (oude) 'k o u-
w e m e r k ' een afzonderlijke ' b a r g e m e r k ' ;
de huizen daar 'stonden op de b a r g e m e r k ' .
— Ook: de prijs van de varkens. Zie merk.
b a r g e m o a l , n. rogge-, gerste- of boone-
meel voor varkensvoeder gebruikt.
b a r g e m o t , s. bergamot, bekende peer
(boom, — vrucht). — S i m m e r - e n w i n t e r - ,
bargemot.
b a r g e m o t , s. - t s j e , n. zoogenoemd niar-
motlje), eig. Guyaansch biggetje.
b a r g e m o t ' o a l j e , s. — R i e z e l m e i i n
d r i p k e b a r g e m o t - o a l j e is s k o a n for
't h i e r .
b a r g e m o t t e ( p a r ) b e a m , s. - p a r , s. Zie
bargemot.
b a r g e n in: g r e a t e b a r g e n , rutabaga,
eoort rapen. Vgl. van Hall, Landbouwflora, 17.
b a r g e n e k k e , s. dikke vette nek van
menschen. Ook: i n n e k k e a s i n b a e r c h .
Zie speknekke.
b a r g e p o a t e n , - p o a t s j e s , pi. Zie bar-
gefoetsjes.
b a r g e p o a t s j e b r i j , s. dikke soep van
varkenspooten. M e i b a r g e p o a t s j e b r i j
s t r y k t m i n f a e k in k r e a m f r o u út.
b a r g e p r û k in: d e b a r g e p r û k op h a .
Zie bokkeprúk.
b a r g e r ê c h , - r i c h , s. varkensrug. Lex.
152 — S j u c h d y k a t d ê r r i s n i d i c l i
s t e a n m e i i n b a r g e r ê c h , een hoogen
rug makend.
— Bij de Priesclie manier van varkensslaeh-
ten wordt de ruggegraat, meest met een strook
spek er aan (maar ook wel zonder dat), uit-
gesneden.
— J a c h t h o u n e n krije t s j û k e stik-
k e n b r e a , d ê r 't i t f e t o p s m a r d
w í r d t m e i i n b a r g e r ê c h ' , dikke afge-
ronde laag vet. Vgl. W. D., Winterj., 79.
— D a t l â n is a l t o r o u n p i o e g e , d e
e k e r s l i z z e as in b a r g e r ê c h . —
De scherpe kant van in elkaar sluitende
schotplanken heet ook b a r g e r ê c h .
b a r g e r i b , s., varkensrìb. — F j o u w e r
hinnen reagen de bargeribben
feu 'e d e i s s t o k k e n , A. B., Bijek. 1854, 25.
— Meist wol b a r g e r i b b e n ? Ja,
graech! Den kinne d o u en i k
w o l m e i i n - o a r i t e , h w e n t ik m e i
g r a e c h h w e t t w i s k e de r i b b e n sit.
Ook b a r g e r i b k e s en b a r g e r i b s t i k -
wumkes.nl
84 BARGES.
k e n , gewoonlijk met weinig vleesch er aan;
maar zoo er heel veel aanzit, heet het hier
en daar ' p a t e r s t i k ' . Zie ribstik.
Misschien is dit wat men vroeger noemde :
b a r g e r i b ' s p i e r , s. een van de dertien
gerechten van de Friesche patelle. Lex. 153.
b a r g e r i e ' z e l , s. varkensreuzel, de geheele
reuzel. Ook: gesmolten reuzel, vroeger veel
met zout en peper in plaats van boter ge-
bruikt. — I n s t i k b r e a m e i b a r g e r i e -
zel. — I n k e a r e l o f t e r ú t i n b a r g e -
r i e z e l d r a e i d w i e r , een banjer. Zie
riezel.
b a r g e s y k t e , s. varkensziekte, vlekziek-
t e ; gebrek aan eetlust, verslapping der poo-
ten en het krijgen van blauwe vlekken onder
den buik,
b a r g e s i n , n. dwarsdrijvend humeur.
bargeskoentsjes, -slûfkes, pi var-
kenshoeven.
b a r g e s k r a ( e ) b j e , v. een gedood varken
het haar en de borstels met den 's k r a b e r '
afschrapen. — I t g y n g b y ' t b a r g e -
s k r a e b j e n ôf, er bleef niet veel over.
b a r g e s l a c h t e r , m. varkensslachter, spek-
slager.— I n f o a r n a e m b a r g e s l a c h t e r
for d e E a s t y n j ef a r d e r s , R. ind T.a,
121", — Op het land gewoonlijk iemand,
die in den slachttijd bij de boeren rondgaat
om varkens te slachten, en niet voor zich
zelf dit bedrijf uitoefent.
b a r g e s l a c h t e r s m i e l , n. feest, maal bij
gelegenheid van 't varkenslachten. In Dr.
en Overijs. nog: slachtmaal. 't Varken was
bij de Germanen een belangrijk dier.
b a r g e s l a c h t e r s t i i d , s. tijd van varken-
slachten , tusschen Kersttijd en Nieuwjaar.
b a r g e s l a c h t s j e , v. varken(s)slachten. —
De b o e r i s n e i s y n b û r m a n t o b a r -
g e si a c h t s j e n , nl. als gast. — Prov.
T r o u w e n i s (as) b a r g e s l a c h t sj en :
i t h e t s y n ú t f a l l en.
b a r g e s m o a r , n. varkensvet in 't algemeen.
— B a r g e r i e z e l is ook b a r g e s m o a r ,
maar alle s m o a r is geen r i e z e l . Zie
skìeäelsmoar.
b a r g e s n ú t , - s n u t e , s. varkenssnuit.
Lex. 152. — Ook van menschen met voor-
uitstekende tanden en lippen. — R j u c h t ú t
a s d e b a r g e s n ú t , recht door zee,Burm.
Vgl. Hsfr. I X , 134
b a r g e s p e k , n. tegenover: ' s p a l l i n g -
 BARGES. 85
s p e k ' . Ook in: â 1 d- en n ij-b a r g e s p e k, z.d.
b a r g e s t i l t e , s. plotselinge, doch voorbij-
gaande windstilte, zooals dikwijls in den
zomer. Lex. 152. Schierm. s w i n e g e i l t e .
Zie swyn.
b a r g e s t i r t , s. varkensstaart. — H y h e t
n o c h i n k r o l m e a r as i n b a r g e s t i r t ,
hij is een pronker, een verwaande zot. —
Hofolle k r o l l e n b i n n e d e r yn in
r j u c h t e b a r g e s t i r t ? Bijek. 1893, 5.
b a r g e s t i r t s j e, dem. n. L i n i c h a s
i n b a r g e s t i r t s j e. — ld. X, 160.
b a r g e s t r û p e r s , pi. scheldnaam voor die
van Ternaard. Vgl. E. in T2, 329.
b a r g e t e a m , n. varkensfamilie. Schim-
pend voor: een talrijk huisgezin, ' w i i f e n
n j o g g e n b e r n ' . R. ind T.a, 417".
b a r g e t e r m s ' , - t e r m e n , pi. varkens-
darmen. — I n s l a c h t b a r g e t e r m s , de
gezamenlijke dikke darmen van een geslacht
varken, — door behoeftigen gegeten. Zie term.
b a r g e t y s k e r , m. Zie bargejeijer.
b a r g e t o s k e n , pi. varkenstanden: erg
naar buiten stekende hoektanden (van een
mensch).
b a r g e t r i e n n e n , pi. krokedilletranen,
gehuichelde tranen. — B a r g e t r i e n n e n
as b a l s t i e n n e n . Vgl. Hett., Rymkes 78.
— Lex. 152.
b a r g e w e i n , s. wagen tot vervoer van
varkens.
b a r g e w e i t s j e , v. 's nachts waken bij een
varken, dat jongen moet werpen of pas ge-
worpen heeft. Lex. 153. Ook b i g g e w e i t -
sj e, s û g e w e i t s j e .
b a r g i c h , adv. naar varkens (riekend). -
Hwet r u k t it hjir b a r g i o h .
b a r g j e , v. morsen; in morsigheid en vuil
er heen leren. - H w e t b i n n e d y b e r n
o a n 't b a r g j e n ; h j a b a r g j e y n ' e m o d -
d e r om. — Dy â l d g r y k w e n n e t a l -
l i n n e en b a r g e t e r m a r h w e t h i n n e .
— De b o e r b a r g e t y n ' t h e a o f o p ' e
b o u o m , bij nat weder. Lex. 152. — M e i
de k l o m p e n o a n ' e h i r d t a b a r g j e .
Zie baeije. — Vgl. bi-, tabargje.
b a r g j e (Oostelijk hier en daar), v. bergen.
Zie bergje.
b a r j e (Hl. en Mkw.), s. baar, lijkbaar.
Zie baer, berje.
b a r k , b a r k s k ì p , s. (vroeger:) soort zeil-
schip voor de vrachtvaart, van de kleinere
wumkes.nl
BARNN.
soort, cf. Lex 179. (thans:) zeeschip met twee
groote masten en een kleine zonder raas;
een van de grootste soort zeilschepen.
Ook: elk oud schip. H w e t b a r k is
dat?
b a r m h e r t i c b . , adj. & adv. misericors,
supplex, lamentabilis, barmhartig, ootmoe-
dig, jammerlijk. — S a ' n b a r m h e r t i g e
S a m a r i t a e n ! iron. van een woekeraar,
die voor vroom wil doorgaan. — Dy â 1 d e
s t a k k e r b e a my sa b a r m h e r t i c h om
in s t i k b r e a . — I t b e r n k r y t b a r m -
h e r t i c h . In dezen zin meest e a r m h e r -
t i c h , z. d. — Lex 179. G. J. b i e r m h e r t i c h .
b a r m h e r t i c h h e i d , s. misericoräia, barm-
hartigheid. Schierm. b a r m h e a r t s i c h-
h e i t (Hulde II, 166). — B i e r e n b a r m -
h e r t i c h h e i d k a m e n b o p p e . Vgl. R.
ind T3, 10*. — I k w o l b a r m h e r t i c h -
h e i t e n g j i n o f f e r a n d e . Halb., Matth.
XII, 7.
b a r m h e r t i g e n s , s. barmhartigheid. —
D o u b i s t r y n s k ! Is d e b a r m h e r t i -
g e n s d y om 'e l y t s e t e a n s l e i n ?
b a r m k e , n. verkort voor h e i d e b a r m -
k e , ook voor s t i e n . b a r m k e , z.d.
† b a r n d e r , m. brander. — D e h e l s k e
b a r n d e r , de duivel. —• Zie stoker.
b a r n d e r i j , s. branderij, jeneverstokerij.
R. ind T.a, 305».
b a r n e (spr. ba'ne), HL; hier en daar W.
en N., Grouw, Henndl. — v. branden. Zie
baeme en brânne. — I t f j û r ( k e ) o a n 't
b a r n e n m e i t s j e , fig. den twist gaande
maken. — H y is b a n g , d a t e r h i m o a n
k â l d w e t t e r b a r n e s c i l , hij wantrouwt
iedereen en alles.— H w e t m y n e t b a r n t
b l i e s i k n e t , ik bemoei mij niet met wat
mij niet aangaat. —
Samenstellingen als bij b a e r n e , z. d.
b a r n e n d . Zie baemend.
b a r n ' h o u t (spr. ban-), Tietj. Dantmdl.,
OostdngdL, n. (een) brandhout. — S a b r o s ,
sa m e a g e r as b a r n h o u t . — D i v e l s
b a r n h o u t , allerlei schelmen en schurken.
Zie branhout.
* b a r n l n g , s. branding der zee. Eolus, 58.
Zie brânning.
b a r n i z e r (spr. bân-), n. ca itterium, brand-
ijzer. R. ind Ta., 169". Zie brânizer.
b a r n n e t t e l (spr. ban-), s. urtica, brandne-
tel. — D o v e b a r n n e t t e l , hondsnetel,
 BARNS. 86 BASK.

doove netel. Zie brãnnettel en broeitiettel. t e n d g e w e i t . — 't I s b a r s t e n d e f o l

b a r n ' s t i e n , (spr. -barn), n. clectrum, barn- y n ' e k e a m e r .
steen. HL b a n d e l s t e e n . b a r s t ( e ) r i c h , adj. vol barsten, barstjes.
b a r n s t i e n n e n , adj. barnsteenen, van — H w e t is d a t t h é g û d b a r s t r i c h .
barnsteen. — I n b a r n s t i e n n e n s e g a r e - b a r s t j e (spr. ba r sje), dem. n barstje. —
pypke. — B a r n s t i e n n e n e kralen. Barstjes yn'e lippe.
baron', m. baron; een groot heer. — H y b a r t e , (spr ba'te) s. vervoerbare hulpbrug
s t a p t a s i n b a r o n , — is i n h i e l e van planken, door klampen of balkjes ver-
b a r o n (Piet). eenigd, zonder leuning; om vee of wagens
b a r o n ' s p y l j e , v. den heer uithangen. — over een sloot te brengen. —- Ook bij vee-
I n b o e r p a s t i t b a r o n s p y l j e n n e t . lading in schepen of booten, dan vaak met
b a r r e , v. accklere, gebeuren. — It b a t , leuning. — Ook een breede plank alleen. —
ba'de (barre), is ba'd (barre), barrende, to Soortgelijke bedekking over een gier- of beer-
barren. — HL g e b a r r e , gebadde, gebat. put. — Te Leeuw, een houten stoep aan 't
— I t is b a r d yn 1623. R. in T.\ water. Zie stalt. — I n r ê c h a s i n b a r t e ,
197«. — Forj. 1873, 57. — D a t ú s m e m breede sterke rug. Lex. 188. — Hsfr. I I ,
s t j e r t en i k e r n e t b y b i n , s e i d e 194. — H o n e a r k o m m e j i m m e o e r ?
j o n g e , scil net wer barre. As d e g r e a t e b a r t e Ie i t , als er ijs is.
b a r r e in: b a r r e m e n ' e , contingere, — HL b o t t e . — Vgl. barge-, flap-, kouwe-,
ten deel mogen vallen, door 't bezit of 't strijk-, slyp-, til-, tsjernbarte.
lot veroorloofd zijn. — Stadfr. b e u r e. — I n B a r t e l e , B a r t e l d (Zoh.), n. p. m. — H y
b r e e d e a r i z e r m e i B a u k n e t b a r r e . w i t w o l h w ê r 't B a r t e l e d e m o s t e r
— It het him net barre m o c h t h e l l e t , Ned. waar Abram den mosterd
( m e i j e n ) , s y n s o a n g r e a t t o h r i n g e n . haalt. Vgl. dea. — P l a t en s u n i c h
— . . . s m e i t s nou wille ]' sa l a n g b i n n e ú t d e t i i d , d o ' t d e k o u B a r -
't j i m b a r r e m e i , M. B., Sw. 1884. — t e l e h i e t , uit de dagen van Olim. Lex.
Vgl. hawwe. 189. — Prov. ' t l s s l j u c h t w e i B a r t e l e ,
b a r r e , v. accipere, inbeuren, (geld) ont- eenvoudig, dagelijks.
vangen. Lex. 198. — As 't y e n y n ' t b a r t s j e , dem.n. vaste, breede plank over
b a l f e n 'e r j u c h t e r h â n j o k k e t , s c i l , een sloot, die een begaan pad doorsnijdt. —
m i n g a u j i l d b a r r e ; y n ' e l o f t e r . d e n i s \ Mkw. h o u t s j e , Westel. ('t) h o u t . — I n
't j i l d ú t j a e n , zegje. — Vgl. <)n-,tnbarre. i' b a r t s j e o e r d e s l e a t , om over te gaan.
barre', v. kneden. Zie haterbarre. — I n b a r t s j e o a n 'e s l e a t s k a n t of
b a r r e s j e t ' t ë , s. barouchette. — Ook o n d e r d e p o m p , om er emmers en vaat-
gebruikt voor: rommelkast, oude bolderwa- werk op te boenen. — I n b a r t s j e , d a t
gen. — S j u c h r i s , h w e t b a r r e s j e t t e m e n o e r d e g r o p p e l e i t , als de koeien
ha jy d êr? op of van stal moeten; en bij 't kalven.
ba,rsk, adj. asper, barsch, onvriendelijk. b a s , s. bas, 4" stem. — Us J a n is b y
— H y w i e r s a b a r s k e n s û r , Deuntje d e b a s . —
(1702). — Op d a t b a r s k e w e t t e r s t o e . . . H y s p i l e t op 'e b a s e n s y n m a e t
Alth., 1700, vs. 51. op 'e f y o e l e . Vgl. basfyoele.
b a r s t (spr. ba'st), s. fissura, barst, scheur, b a s y l k u m , s. basilicum, koningskruid;
breuk. — 't Is a l l e g e a r r e b a r s t e n y n soort zalf voor wonden. Ook m a s y l k u m ,
't i i s . Vgl. hirä-, hijtbarst. — M e i i n b r a s y l k u m .
b a r s t , zeer vlug. Zie ook boarst. "bask, HL en hier en daar nog, adj.
b a r s t e , v. barsten. scheuren, splijten, speciostts, fraai, mooi. — B a s k e p a n n e n ,
breken. — It ba'st, ba'ste, is ba'st, ba's- mooie porseleinen pronksehotels, — b a s k e
tend, to ba'sten. — 11 t h é k o p k e i s b a r s t . k l a e n , — i n b a s k e n d o o k , b a s k w é ' T ^
— Hy y t h i m t o b a r s t e n . — 't M o a t — D i t y s b a s k g u ° cl f o r i n s k è" t e 1
b û g e of b a r s t e , buigen of breken. — Vgl. d o o k . Meestal m ò a i.
útbarste. Ook (híer en daar:) b o a r s t e, z.d. adv. b a s k e m ò a i . bijzonder fraai, Lex.
b a r s t e n d , adj. & adv. — M e i b a r s - 190, 482. Roosj.. 90. Vgl. batsk.

wumkes.nl
 BASS.
bassleutel, s. -stlmme, s. — Zie de
Enkelwoorden.
b a s t , s. cortex, schors, schorslaag, bast
(van boonien), omhulsel (G. J. I l , 111).
— S t e k de h â n n e t t w i s k e de b a s t
en de b e a m , kom niet bij man en vrouw
tusschenbeide. Lex. 140.
— De t w a d d e b a s t f e n f l e a r i s i n
m i d d e l om s wo 1 m e n t a r y p w i r d e n
t o b r i n g e n . — De f i n e n b i n n e a s d e
b j i r k m e i t r e t t j i n b a s t e n . — De
e a r t e of b e a n e h a w w e i n h i r d e , i n
s ê f t e of t i n n e b a s t (hûl). Vgl. kas-
tanje-, nutebast.
fig. corpus, eigenl. de huid van dieren,
ook (triv.) van menschen. — H y k r i g e
h w e t op s y n b a s t , een pak ransel.
Vgl. baeitsje, hûd. — H y h e t d e b a s t
(hûd) w e r o p 'e l e e s t s e t , — d e b a s t
(hûd) fol f r e t t e n . — In s k i e p ú t 'e
b a s t h e l j e , s t r û p e , villen. — I k h i e
m y e f f e n ú t 'e b a s t h e l l e , me ver-
schoond, geschoren. —
Dou m a s t d y n h â n n e n w a s k j e , d ê r
s i t i n b a s t f e n s m o a r g e n s op.
b a s t e r ( d ) , adj. gemengd, verbasterd, ge-
kruist. — B a s t e r ( d ) e s ú k e r , bastaardsui-
ker, — b a s t e r ( d ) e k l o n t s j e s . Zie Iclont-
sje. — B a s t e r ( d ) e b e a n t s j e s , van ge-
mengde kleur. — I t b a s t e r e s k a e i , 't
verbasterd geslacht. W. D. — I n b as-
t e r(d) e r a e m , — s k i e p , van gekruist ras.
— B a s t e r e k n i k k e r s , albasten (eig. wit
marnieren). — Zie †orbasterje.
b a s t e r d , eg. spurius, bastaard, iemand
buiten echt geboren of van gemengd bloed,
— paard uit een Frieschen hengst en een
buitenlandsche merrie of omgekeerd.
basterdnachtegael, eg. accentor mo-
dularis, bastaardnachtegaal, boerenachte-
gaal. Soms: de braamsluiper. Zie toarnmosk.
b a s t e r d s k a e i , n. verbasterd of ontaard
geslacht of soort; fig. (minachtend :) volk,
dat van voorouderlijke zeden ontaard is. —
Dit b a s t e r d s k a e i wol ' t r o u n e F r y s k
n e t h a . Zie skaei.
b a s t e r d s o a r t e , s. bastaardsoort, gemengd
soort, van planten en dieren. — B a s t e r d -
s o a r t e fen i e r d a p p e l s , r a p e n . . . .
— f e n h i n n e n , h o u n e n , ensfh.
b a t a l j e , s. Fra. bataille, slag. — De
b a t a l j e fen W a t e r l o .
wumkes.nl
87 BATS.
kibbelarij , vechterij, moeite, last. — W y
ha dêr g a n s in b a t a l j e b i l i b b e ,
herrie bijgewoond. Vgl. kampslach.
— H w e t i n b a t a l j e , rumoer. Vgl.
opskoer. —
troep. — S j o c h d ê r r i s i n s m i t e
f o l k o a n k o m m e n ! j a , in h i e l e ba-
t a l j e . — Vgl. R. ind T.3, 121*.
b a t e , s. utilitas, commoãum, ba&t. —
Dy't de mage oeriesd het fynt b a t e
b y f e s t j e n . — Prov. De s k e a m o a t
f o a r de b a t e ú t , men moet eerst de na-,
dan de voordeelen berekenen. Les.192. Zie baet.
b a t e , v. proäesse, proficere, baten. — It
baet, bate, het baet (baten), batende, to
baten. Sagelterl. b a e t j e . Lex. 154. —
B a e t i t n e t d e n s k a e d t i t n e t , vaak
van onschuldige huis(genees)middeltjes. —
I t s c i l dy n e t b a t e , niets geven, hel-
pen. — S û r s j e n b a e t d y n e t , s û p ú t ,
i t s k a e d t d y n e t . (Inschrift in het zil-
veren deksel van een bierpul, van Joh. Wink-
ler te Haarlem).
b a t s , interj. onomatopoëtica. — B a t s !
d ê r b r u i d e d e b o e l h i n n e . — E a r 't
e r d e r om t o c h t w i e r 't b a t s ! d ê r
k r i g e er i n k l a p . — De h a z z e s p r o n g
ú t i t l e g e r e n d o w i e r 't b a t s ! getrof-
fen. — Ook b a t s d y , b a t s t y .
b a t s , s. ictus, klap, botsing, terugstuit.
— I n b a t s o a n 'e k o p . — H y r o a n b y
t s j u s t e r m e i i n b a t s t s j i n 'e m û r r e
o a n . — I n b a t s (een jaap) y n 'e fin-
g e r, — y n 'e k o p .
groote hoeveelheid vloeistof. Ook Gron,
g. — I n b a t s w e t t e r , j e n e v e r , k o f j e .
Vgl. bak. — H y h i e i n b a t s y n , een
stuk i n , dronken.
b a t s e , v. Fra. battre, botsen, klotsen,
plassen. — T s j i n e l k o a r o a n b a t s e . —
Mei b a k k e r t s b a t s e . — Hy b a t s t e
mei syn g r e a t e l e a r z e n s o a n t r o c h
de m o d d e r i g e d a m m e n . — D e w e a -
gen batse tsjin'e mûrre. — H y b a t s t
e r a l t y d m a r h i n n e , flapt er alles maar
uit, l i k e f o l i e h w a 't er f o a r h e t .
b a t s k , adj. superbus, trotsch, hoogmoe-
dig en daarbij onvriendelijk en stuurseh. —
Dy J o u k e is a l t y d a l l i k e b a t s k en
s y n w i i f k i n y e n a l s a b a t s k ôf-
s n a u w e . — Do b o a s k e b a t s k e J a n
m e i T r y n . Hûs-hiem I I , 182.
 BATS.
b a t s k e n s , s. superbia, petiilantia, trotsch-
heicì.
b a t t e , (spr. ba r te), v. de paarden in de
uitgedorschte garst ronddrijven om die van
de nog overgebleven baarden te ontdoen.
Vr. Fr. I , 85. — Posth. in Epk., 20. Vgl.
koarnbatte.
b a t t e , s. Fra. bât, in : o n d e r 'e b a t -
t e , onder de plak, onder den pantoffel. —
l m m e n o n d e r 'e b a t t e h â l d e , o n d e r
'e b a t t e s i t t e . Vgl. kwint.
b a t t e r i j ' , s. Fra. êcha†audage, batterij ,
stellage, stapel. — H a l b e h a t i n h e l e
b a t t e r i j fen s e g a r e k i s t j e s f o a r de
g l è z e n . — I n b a t t e r i j b y i n t o e r , die
in aanbouw is.
b a t t i n g , s. pi. -s, -en, ook d e a l j e s
genoemd, scheepsplanken , — lange breede
planken, waarover de gravers van een
vaart of kanaal het slijk naar den wal
kruien. Lex, 189. Ook b a t t e . Thans ook:
machinaal gezaagd balkhout ( r i b ) , p. m. 7
c.M dik en 17 c. M. breed, ook genoemd
poeperib.
b a u , ook b o u , s. tabanus bovinus, bauw
(insekt), vooral hinderlijk voor koeien in de
weide. — De b a u s i t d e k o u o n d e r 'e
stirt. — In bau i s o a r s a s i n b r i m s
(oestrus). Lex. S27, 470. Halb. Overijs. alm.
1841,10. — N. O. 217. — Posth. in Wiarda,25.
b a u j e , b o u j e , v. als razend de weide
op en neer loopen, van runderen die door
de bauw gekweld worden. Lex. 471. — Ook
wel: van jongens, die na 't zwemmen, al-
leen 't hemd aan, in 't land omdraven, om
droog te worden. — Halb. N. 0., 217. Ook
b i i z j e (Zoh.), b ô g j e e n b o u w e (Amel.).
B a u k e , i n : H y is a l B a u k e , buiten
zorg, onder dak (%.). — D a t is B a u k e ,
dat is binnen, gekaapt. — Vgl. ónderaak.
° b a z e , v. aliena loqui, Eng. to bash , ba -
zelen, ijlen, 'doorslaan'. Dr. b a z e n . Gr. J.:
Epk. 20. — Lex. 791. — H y t o c h t : s c o e
b û r m a n b a z e ? R. ind T. a , 203". — D e n
b a e s t de m a n k r e k t as i n k o a r t s i c h
rninske, Ibid. 410'.
b a z e l i s k ' , s. basiliscus, denkbeeldig ge-
drocht, voorgesteld als een slang met een
hanenkop, die door haar gesis alle dieren
wegjoeg, of ze door haar aanblik doodde.
Vgl. R. ind T.a, 216''. Zie over 't bijgeloof
daaromtrent W. D., Fr. Volksl. I I , 200.
wumkes.nl
88! BEAK.
b a z e l i s k e - a e i , s. ei, waaruit een basi-
liscus voortkomt. — De h o a n n e l e i t ba-
z e l i s k e - a e ij e n , Oud Volksgeloof. — Lex.
189.
b a z i n ' n e , f. domina, bazin , manwijf. —
Ook: meisje met een wilde, jongensachtige
natuur. — G r i e t H y m p h a m p w i e r i n
e a r s t e b a z i n n e , W. D., Heam. 2 , 83. —
ld. I , 89. — Vgl. baes.
b a z u ' n e , s. bucina, bazuin. G. J. I , 89.
— Register in een orgel.
b a z ú n j e , v. de bazuin blazen. Vgl. út-
bazúnje.
b e - , bi-, onscheidbaar voorvoegsel. Het
laatste in de Wouden, hier en daar in den
Zh., en in Hl. — Conter schrijft Me. — In
't Oud-westerlauwersch Friesch vindt men
by, maar ook be. Hind. Sémans Alm. (1679) be-.
In W. Gribb. be en by beide. Bij Meinderts
idem, doch meest by. Halb. in zijn eerste
drukken meest bc, in zijn gedrukt Lex. bi, z.d.
b e a , s. bede, gebed.
* b e a c h , s. A. B., Doarpke, 161. Zie beage.
* b e a f e a r t , s. bedevaart. Fr. Volksalm.
1836, 44.
* b e a f e a r t r e i s g e r , m. bedevaartganger.
G. J. I I , 85.
† b e a g e , s. ring. Lex. 540.
b e a g e , b ê g e (Wouden en ZWh. Dong-
dln.), s. rechthoekig aaneengehechte borst-
en rugband, van gevlochten hennipgaren.
Trekzeel voor paarden, waaraan de ' s y l -
s t r i n g e n ' worden vastgemaakt. Lex. 199.
Voluit s y 1 b e a ge. Ook h a m m e , h a e n i ,
z. d. — Trekzeel voor schippers, ook wel
voor kruiers. — D e b e a g e p a s t h i m ,
hij is bekwaam en heeft lust in 't werk. —
De b e a g e k n y p t h i m , hij is onhandig
en lui. — H y h i n g e t y n 'e b e a g e , hij
doet zijn best. — Ook de 'band', om klein
vee in een schip te hijschen. — Elderj.
h i m p s e l , 't Bildt h e m p s e l . —
Zijdenhoedlinten.— I n k y p s m e i s y d -
n e b e a g e n . R. ind T.a, 5*.
b e a k e n , b e k e n , s. Eng. beacon, baken.
Hl. b a i k e n . G. J. 11,81. — As i t tij for-
r i n t m o a t m i n de b e a k e n s f o r s e t t e .
Lex. 200. — Bestaat gewoonlijk in een lange
paal, waaraan van boven een raam in diago-
naal bevestigd is, en die op verren afstand den
schipper voor banken of ondiepten moet
waarschuwen. Ook bij hardzeilpartijen om
 BEAK.
de eindpalen aan te wijzen. Ook b a e k ,
b a k e n , z. d. Vgl. fjûrbeaken.
b e a k e n j e , b ê k e n j e , v. Eng. to buoy,
bakenen, afbakenen; bakens in de vaarwa-
ters plaatsen (Lex. 201), met bakens af-
zetten een weg of terrein. Ook flg. N i n
t o m b r i e f e n d a t h e i l i c h p a e d || D a t
G o d tìs b e a k ' n e h e t , Salv. — Ook b a -
k e n j e . Vgl. ôf-, átbeakenje.
b e a k e n j i l d , n. - r j u c h t e n , pi. baken-
geld, van de schippers geïnd voor het uit-
zetten of onderhouden der bakens.
b e a k e r j e , b ê k e r j e , v. zich koesteren.
— De k a t l e i t yn ' e s i n n e t o b e a -
k e r j e n . Ook b a k e r j e . Vgl. opbeakerje.
b e a l c h , (spr. beMich, 't Waterland, N.O.
en O. beulich [eu als in Holl. deur], Hl.
bè a lich), s. Hd. Balg, lijf, lichaam van een
dier, triv. ook van een mensch. — I n
b e a l c h a s i n w y n h o u n , van een paard.
— Sa m e a g e r , d a t m i n a l l e r i b b e n
w o l y n b e a l e h t e l l e k i n , T. E. Halb.
Alm. 12°, 1832. — D e b e a l c h s l a c h t i t
h y n d e r Zie slaen. — D e k ij r i n n e o a n
'e b e a l c h t a y n 't g ê r s . — D e b e a l c h
d e r t s j i n o a n (der o n d e r ) s e t t e , d e r
o a n w e a g j e , zwaar werk opnemen, — 't
laatste ook: overdadig eten of drinken.
De b e a l c h o p 'e l e e s t s e t t e . —
B e a l c h , s t e a n by! i k s c i l d y to-nei
n e t w e r l ê s t i c h f a l i e , zegje. — Ira-
m e n d e b e a l c h fol s k e l d e . — O p 'e
b e a l c h k o m m e ( f a l i e ) , Fra. tomber sur
les bras, lastig vallen, tot lastpost worden.
— Op 'e b e a l c h k o m m e ( j a e n ) , een
pak slaag geven. — Vgl. bast, hûä, lea,
puchel. —
Romp van een wagen. Vgl. bûk. — In-
houdsruimte van een vat.
* b e a l c h b r o e r , m. combibo, slemper,
drinkebroer. G. J. 1, 204. Zie bealgert.
b e a l c h f o l , n. pensvol, maagvol. — I t e
( f r e t t e ) b y 't b e a l c h f o l , van een dier
of een vraat onder de mensehen. — I n
b e a l c h f o l j e n e v e r , van een dronkaard.
Fig. zooveel als het lichaam (met moeite)
verdragen kan. — I n b e a l c h f o l w i r k
d w a e n . — A r b e i d s j e b y 't b e a l c h -
fol e n t i n n e b r i j ( h e a l s ê d i t e n ) ,
zwaar werken bij schralen kost. Vgl.
húdfol.
Zooveel hooi als er in een (boeren)wagén
wumkes.nl
8!S9 BEAM,
k a n , tot aan de bovenste randen van de zij-
boorden. Lex. 201. Vgl. bûkfol.
b e a l e h j e , n. dem. van ' b e a l c h ' . —
I t is i n t i c h t b e a l e h j e , een gedrongen
ventje. — Vgl. pochbealchje.
"bealehs-ein', - e i n ' t s j e , n. kort buisje
zonder of met heel korte achterpanden. Ook:
r o n n - o m - ' t - g a t , snij-ôf-by-de b e a l c h ,
b l o a t , z. d. — Hier en daar ook: hemd-
rok zonder mouwen.
— Ook wel: corpus, lichaam. — T o
j o n g k j e , p o a t o a n ! Dou m e i s t d y n
b e a l c h s - e i n ek wol r i s fiele.
— Hy foei op s y n b e a l c h s - e i n
( s t o m p e e in).
b e a l c h s g e w e l t , in: m e i b e a l c h s -
g e w e l t , uit alle m a c h t , a r b e i d s j e ,
frette, sûpe, — tsjin eat oansitte,
om het te beletten. Zie gewelt.
b e a l c h s - w i r k , n. zwaar werk.
b e a l g e r ( t ) , (spr. -ea-, -eù- of -já-), eg.
helluo, .-/weiger, brasser, G. J. Lex. 202. —
S a ' n b e a l g e r , als een bigge, een kalf,
te haastig drinkt.
b e a l g e r , m. werkezel, zwoeger. Zie
tvrotter.
b e a l g e r i j ' (spr. als voren), s. zweigerij,
brasserij. G. J. 1, 61. Lex. 202.
b e a l g e r i j , s. hard werken, ('t) zwoegen.
b e a l ' g j e (spr. als voren), v. strenue po-
tare, zwelgen, onmatig drinken (vooral),
ook brassen. G. J. I , 67, 79. Lex. 202. —
Syn s û p e n e n b e a l g j e n h e t h i m y n
'e o n d e r w â l b r o c h t . — F l o k k e n ,
s w a r r e n , b e a r e n , b j a l g j e n , Telt. Fr.
Jierb. 1833. Vgl. wetter-, wtjnbealgje. Vgl.
putskje, sûpe.
b e a l g j e , v. zwaar werken. Vgl. ezelje,
puchelje, wrame, wrotte.
b e a m , s. arbor, boom, heester (vooral in
samenstellingen, z. d.) G. J. passim. PI.
b e a m m e n , Koudum b e m m e n , O.dongdl.
b j i m m e n . Hl. b a i m , b a i m e n , Warns
b ê m , b e m m e n . — Prov. D e b e a m (it
h û s ) g r e a t , d e m a n d e a d . Salv. M. S.,
65. — M e n m o a t i t e , a l w i e r n e a l l e
b e a m m e n g a l g e n , Burm. — D e h e e e h-
s t e b e a m m e n h a de m e a s t e wyn-
f a n g . — A l d e b e a m m e n , overdr. oude
menschen. — A l d e b e a m m e n l i t t e
hjar n e t m a k l i k f o r p l a n t s j e . — De
k a t ú t 'e b e a m s j e n . — I t s c i l m j
 BEAM. 90 BEAM.

r i s b i n i j e , h o d y k a t ú t 'e b e a m s t i e t h j i r en d ê r i n b e a m b o s k .
k o m t ( f a i t ) , hoe dat afloopt,— H y k o m t Ook s. voor b o s k , z. d. G. J. II, 74, 103.
ú t 'e b e a m , uit den hoek (fig.) — F e u b e a m b o s k j e, dem. — ' B e a m b o s k -
d e h e g e b e a m ôf t a r r e (ite), van 't j e s', over een zekere oppervlakte dicht bij
kapitaal. — B e r n ú t 'e h o l l e b e a m elkander staande , vormen een kreupelbosch.
h e l j e (Zoh. Waterl. Westel.), kinderen krij- † b e a m e , s. solum, funäus, bodem, bodem
gen. Grouw: ú t 'e h o l l e b e a m f e n van een vat. — A l h w e t ú t m i n t t e o p
E a r n e w a l d . Workúm: ú t 'e F e r w o a l - F r y s k e b e a m e , G. J. 1, 89. Vgl. ierd-
l i n g e r b e a m , boom van Ferwoude. Zie beam e. — D ê r is 't r e a b û t e r o a n ' e
Walden, poppestìen , skùteboer. Vgl. R. ind T2, b e a m e , overvloed. Ibid 65. Zie boaim.
3484. Lex. 204. — I k b i n f e n m e m m e — Lex. 272.
k a n t l a n g n e t o a n 'e b e a m p ì s s e , b e a m ( b e a m m e ) - g û d . , n. allerlei ge-
van een krachtig gestel. Lex. 203. — Vgl. boomte.
fruchtbeam; abrekoaze-, appel-, kerse-, par- b e a m k a l k j e , v. boomen met kalk be-
(re-), prom-,mispel-, nute-,wichterbeam;abeelje-, strijken , witten.
bjirken-, bûken-, dinne-, elzen-, eskeii-, iken-, b e a m k a p p e , - k a p j e , v. boomen om-
iperen-, kastanje-, koetsen-, sparre-, wyl-jen- houwen.
beam; bei-, druve-, flear- , haje-, haz(ze)- b e a m k e (spr. bjemke), n. arbor parvug)
nute-, kânfsje-, krdsbei-, najel-, roaze-, arbuscula, boompje, heester, struik. Lex
sniebalbeam; leider-, stambeam; treurbeam; 206. Hl. b a i m p j e n , V'gl, bei-, bramboaze-
maibeam; krysbeam. — Lat of paal, waarop krinte-, krûd-, piper-, roaze-, rûkers-, sealje-
de hoenders 's nachts zitten, cf. R. P., Vr. beamke.
Fr. IV, IV, 103, vaak r i k , z. d. — M e i b e a m k e f o r j e j j e , — f o r 1 i e z e (Jelsum),
d e h i n n e n op 'e b e a m , Ned. met de - f o r l o s s e (Zoh,), - f o r s j i t t e (.W.dongdl.),
kippen op stok, vroeg naar bed. v. zeker kinderspel. — De spelers gaan bjj
— "Afsluitboom bij deuren, Lex. 203, zie een boom staan, behalve een, die door 't
post. En bij bruggen en sporen. Vgl. rik-, lot aangewezen is. De een na den ander
teizebeam. verlaat nu zijn boom , eindelijk allen, on de
[Als eerste lid der samenstelling en als 'k r ij e r' (z. d.) tracht dien van een ander te
hoofddenkbeeld b e a m , spr. b é a m — met krijgen vóórdat de eerste dien weer ' b i s e t '
den nadruk op het tweede deel veelmalen (z. d.) heeft, die dan op zijn beurt ' l o s b a n -
spr. b j e m , maar ook b é a m , vooral in 't d i c h ' , (z. d.) is. — Ook wel moet de losloo-
N. en O. In 't Z. meest b j e m . ] pende (bij deze wijze van spelen heet hij de
b e a m ' b a s t , s., - b l ê d , n., - g r i e n , n., „verspieder") als een den boom verlaat,
- k n o p , s., - k o p , s., - k o p j e , v., -k w e k er, dezen afkloppen ( t i k j e ) . Zij ruilen dan
m , -1 tis, s., - m o a s , n., - p l a n t s j e , v., van rol. Dit is een zeer levendig spel.
- s a e g j e , ?., - s e t t e , v., - s k a e d , n., — Ook wel mag de 'getikte' 'weerom tik-
- s k o e j j i n g , s., - s k r o b j e , v., - s n o e i j e , ken', — gelukt dít dan geldt het eerste
v., - s t a m , s., - s t o b b e , s., - s t r a m p e l , niet. Maar onder de hand heeft de ander
s., - s t r i p e, s., - t a r j e , v., - t û k e , s., soms in zijn vlucht ongemerkt al een
- t w i i c h , s. - w y t s j e , v., -w o a r t e l , s- tweede 'af'geklopt en wordt de vervolger
Zie de Enkelwoorden. op hetzelfde oogenblik dat hij zijn doel be-
b e a m b e i d e l , s. beitel sluitende met het reikt, op zijn beurt door den laatst afge-
benedengedeelte om een langen stok, om klopte 'getikt.' Dit geval geeft altijd groote
oudere boomen, van onderen 'op te snoeien'. vroolijkheid. — Dit of een dergelijk spel heet
Bij dikkere takken wordt het werktuig door te Grouw ' h o e k j e r i n n e , HL h u k j e f e r -
hamerslagen opgedreven. Ook s n o e i b ei d e 1. r u i l e , Koudum u i l e f o r r u l l e.
b e a m b o s k , n. groepje dicht bij elkaar — In enkele streken, zonder voor dit spel
staande, of in elkander gegroeide op een geschikte boomen, plaatst men op eenigen
gemeenschappelijken tronk opgeschoten boo- I afstand rijsjes in den grond. De losloopende.
men. — D ê r s i t i n h a z z e y n d a t b e a m - tracht door list of geweld een ander van zjjn
b o s k f o r s i d e . — Op d a t h e i d e f j i l d t a k t e verwijderen (to f o r j eij e n ) , lukt hem

wumkes.nl
 BEAM. 91 BEÂN.

dit, en heeft de ander geen tijd gehad, een b e a m s n o e j j e r , m. frnndator, die het
stukje van zijn tak af te breken en in de boomen snoeien als bedrijf uitoefent (in een
hand te houden, dan neemt hij diens plaats in, kweekerij , bijv.) —
— Zie ook beamkewikselje. Ook boomschaar, — mede een werktuig
b e a m k e g û d , n. kreupelhout, heestergewas. om boomen langs den weg of op het land
b e a m k e k l a d d e r j e , -kladsje, -klat- te snoeien , in den vorm van een halve maan
t e r j e , v. in de boomen klauteren. aan een langen stok, 'vliegende schaar.'— Ook:
b e a m k e k l a d d e r ( d e r ) , m. die (gaarne) d a t m ê s is i n b e s t e b e a m s n o e i j er.
in de boomen klautert, van jongens. Ook * b e a m t e , n. geboomte. G. J. I , 2 1 , 22,
b e a m k I a d d e r (d e r). 62, 207. — S t o a r m b e a r t t r o c h 't
— c.g. (vrij algemeen) certhia familiaris, s k o d s j e n d b e a m t e , Porj. 1885, 25. Zie
boomkruipertje. Ook b e a m k e k 1 i m m e r. beammegäd.
b e a m ( k e ) k l i m m e r (Jelsuin en elders) en b e a m t e g r i e n , n. gebladerte, loof van
b e a m k r û p e r , z. d. boomen. Hsfr. VI, 151. ; — ld. IV, 80. Ook
b e a m k e l e t t e r s , pi. groote op linnengoed beamgrien.
gestikte letters, met takken, bladeren of b e a m w â l , (Oostelijk Tietj.), s. boomwal,
boomen versierd. — ' t H i m d o p ' t b o a r s t opgeworpen wal of dijk met laag geboomte,
binaeid mei blommen || e n m e i rondom een stuk land, als beschutting of
b e a m k e l e t t e r s , b e i d ' , G. J, 1, 51. — om het vee te keeren. Vgl. äyk, ivaldyk. —
R. P., Vr. Fr. V I I I , 398. — Lex. 206. Ook: 't boomgewas langs de slooten.
b e a m k e r , (spr. bjemker), m. arborator, *bean, s. baan.
boomkweeker, hovenier. R. ind T.2, 174". bean, beane (G. J. I, 226), bjenne.
Ook: liefhebber van boomen en boomplanten. s. faba , boon. pi. b e a n e , b e a n e n (O.
— U s p a k e w i e r sa'n â l d e b e a m k e r . Woudstr. Tietj.), b j e n n e (Menalddl., o. a.),
b j e n n e n (Zob. en in 't midden), b é n e n
b e a m k e r j j ' , (spr. als voren) s. Zie beamkje.
b e a m k e w i k s e l j e , v. stuivertje wisse- (Zwh.), Hl. b a e n e , b a ° n e n . — G r e a t e
len , kinderspel. In hoofdzaak hetzelfde als e n l y t s e b e a n e . — De r o p - e i n t s j es . ..
'b ea m k e f or j e ij e' (z. d.) maar bij twee l a n g h a l s j e n e i i n h â n f o l b e a n e , R.
tegenoverstaande rijen boomen, de losloo- ind T.9, 5'. — I t w e t t e r s i e d t as b e a-
pende staat tussehen beiden in. Dit wordt n e n (ook: a s m o k s e l s ) . I n l i b b e n
vooral door meisjes , vaak 5 , gespeeld. a s s m o a r g e b e a n e , een best leven.
Ook s t u v e r k e b o a r t sj e. — B e a n e m e i s m o a r , iron. brande-
b e a m k j e , v. boomen kweeken. — S i b e wijn met rozijnen. Ook: b e a n e ú t i t
h e t b o e r k e r i j en p i e l t ek h w e t m e i w e t t e r . Vr. Volksalm. 1852. Meer algem.
b e a m k j en. beteekent dit laatste: slechte kost, als
b e a m k l a d d e r , m. Zie beamkekladder- slechts door de geringste lieden gegeten
der. (vroeger). — D e b e a n e ú t i t w e t t e r
b e a m k l i m m e r (spr. bjem: Koudum), eg. b i n n e h i m n o c h t o g o e d , van een
Zie als boven. slecht mensch. — Y n 'e b e a n e (Hl. bó"-
b e a m k r û p e r k e , eg. boomkruiper. Stadfr. n e n ) . . . om e a r t e ( p û l e n ) t o s i i k j e n ,
b o o m k r u p e r k e . Zie als boven. in de war. — B i's te y n 'e b e a n e (. . . e n
*beammeskaed, n. lommer. Hsfr. III, p l o k k e s t e e a r t e ) ? — Lex. 207, 208. —
3. — Ho s m u k l e i t W o n s d ê r y n 't F e n d y b o e r g j i n b e a n e n ( e a r t e ) ,
b e a m m e s k a e d , P. J., Nei de Stoarm. daar moet ik niets van hebben. Zie butter.
— Ook b e a m s k a e d (G. J. I , 31). Meest: — 't I s b e a n e (meer s k r a b j e n ) om 'e
s k a e cl, z. d. k a n t , schaarsheid, armoede. Vgl. Skûralm.
b e a m r o e j j e , - r o e g j e , v. boomen rooi- 19,'IX, 1888. — L i k e f o l i e b e a n e a s
en, geheel uit den grond halen (zeer vroeg j p û l t s j e s , Ned. zooveel appels als peren,
in 't voorjaar). Lex. 206. — Hsfr. III , 38. alles vergeefsch. — I n b e a n y n 'e b r o u -
b e a m s - e a r s (Noordelijk), s. het in den t s j e t t e l , zooveel als niets.— G j i n b e a n ,
grond zittende gedeelte van een boom, na- niets, niemendal. — Nou is 't n e t i n
dat die geheel bij den grond is afgezaagd. b e a n , G. J. 1, 4.

wumkes.nl
 BEAN.
•— D e r i s i n m i s s e b e a n y n 'e k o f j e .
— . D e b e a n en (stukjes cichorei) o p 'e
i e s t b i n n e d r o e e h , (Oostel. Wouden).—
Vgl. äou-, hynste-, slofferbeane; snijbeane;
stam-, stokbeane ; set-, sjidbeane; kochel-,
kofjebeane; sûkerbeane; sûkereïbeanm.
[Als eerste lid der samenstelling b e a n ,
b e a n e ; b j e n , b j e n n e , naar gelang van
den tongval en naar mate het woord in de-
zen of genen of in meer tongvallen bekend
is. Als tweede lid, voor eiken tongval,
regelmatig hetzelfde als 't enkelwoord.]
b e a n b l o e s s u m , s., b e a n e b l o i s e l , n.
boonebloesem(s), een of een hoeveelheid te
zamen. — B e a n e b l o i s e l , o p j e n e v e r
t r e k k e l i t t e , is s k o a n for s e a r e ste-
d e n om t o h e e l j e n . Volksgeneesmiddel.
b e a n b r e a , (ook: b e a n e - , b j e n - , b j e n -
n e b r e a ) , n. brood van rogge- en boonemeel
met half gekneusde paardeboonen, paarde-
voeder. Hl. b a e n e b r a. — In 't hongerjaar
1847: I t s k i p k o m t o a n , 1| S t r a k
b l a e s t d e h o a r n , || D e n k r i j e w y
beanbrea thús.
b e a n b r i e d e , (ook: b j e n n e - ) , v. boo-
nen op een kooltje vuur roosteren, zooals
kinderen wel doen. Hl. b a e n e n p o ff e. —
De h i r d is r o m , n o u k i n n e w y b e a n -
b r i e d e , ons warmen.
b e a n - e a r t e , pi. soort peulvrucht, in uiter-
lijk varieerende tusschen boonen en erwten.
b e a n - e k e r , - i k k e r (ook b j e n - i k k e r ) ,
s. boonakker. Zie eker. — I k s c i l h i m d e
b e a n e k e r (it m a n n e w a e r ) r i s o p-
l é z e , eens goed de waarheid zeggen.
b e a n f r u c h t , s., b e a n g r o u n , s., b e a n -
h o u k e . ( - h o u w e r ) , s., b e a n h û l ( b j e n -
h û l , - h ú l ) , s., b e a n - (of bjen-) k o p , s.,
- k o p j e , v., b e a n - (of b j e n - ) k r o b , s.,
b e a n l ú s ( b j e n l ú s , - l û s ) , s., b e a n - (of
b j e n - ) m o a l , n., b e a n n a k k e n , pi., b e a n -
p û l (of b j e n p û l , -ptìl), s., b e a n p û l j e
(of b j e n p û l j e , - p ú ] j e), v. b e a n r i d e , v.
b e a n- (b e a n e-, b j e n (n e)) s e 11 e, v., b e a n-
s i c h t s j e ( b j e n n e s i f t s j e ) , v., - s i i k j e ,
v.i b e a n s k e a f , s., b e a n s k o n n e , (boon-
s k e l f ) , s . , b e a n - (of b j e n - ) s t o f , n., b e a n -
(bjen-) s t r i e , s., - s t r o n k , s., - s t û k e , s.,
b e a n (of b j e n - ) s t o p p e l , s., b e a n - (bjen-,
b j e n n e-) t e r s kj e, v. Zie de Enkelwoorden.
b é a n h e a ( r ) r e , b j e n h e a r (Zoh.) b j e n -
h e a r (Westel.), s. droge oosten- of noor-
wumkes.nl
! BEAN.
denwind, die naar men meent, de boonen
op het veld doet rijpen of hard worden. —
De b e a n l i e a r r e w a e i d e . R. ind T.a, 11*.
b e a n h u l e n , b j e n n e h û l e n , pi. scheld-
naam voor die van Pingjum. R. ind TV, 329.
b e a n k r û d , (ook b j e n - ) n. satureia hor-
tensis, boonkruid, hofkum. HL b a ° n e -
k r u « d . — Lex. 208.
b e a n n e f r e t t e r s , pi. scheldnaam voor die
van Idsegahuizen. R. ind TV, 329*.
b e a n p j u k j e (Dongdln), v. gaten maken
met den stok om er boonen in te 'leggen.'
b e a n p o a t e r , c.g. Zie beansetter. Ook
s. Zie beanstok.
b e a n r a m t (Oostel. Wouden), n. houten
raam met punten onderaan, waarmede ver-
scheidene gaten, om er boonen in te 'leg-
gen' te gelijk gemaakt worden.
b e a n s e t t e r , (ook bjen-), eg. die boonen
p o o t . - - Ook een werktuig. Zie beanhouk en:
b e a n s t o k , s. stok met ijzeren punt om
gaten te maken voor het poten. Ook b e a n -
p j u k , -po a t er.
Ook: pi. b e a n (bjen) s t o k k e n , faba-
cia, boonestaken, tot steun voor opgaande
boonen (stokboonen).
b e a n t s j e (spr. bjentsje, ook in de samen-
stelling), n. phaseolus, boontje. Bonte,
b r u n e , g i e l e , w í t e b e a n t s j e s . Deze
heeten altijd b e a n t s j e s , ter onderschei-
ding van het geslacht vicia faba, waarvan
de kleinere soorten in 't algemeen 1 y t s e
b e a n e ( n , b j e n n e , -n) genoemd worden.
G r i e n e b e a n t s j e s , slaboonen, die groen,
met de peul worden gegeten. — I k b i n
in b e a n t s j e , m e i in b e a n t s j e w ê z e ,
a s ' k i t w y t , h o d a t s a k o m t . . . , 'k
weet het n i e t . . ., (sterke ontkenning.)
b e a n t s j e b r y , s. boonesoep. HL b a ° n-
tjesop.
b e a n t s j e d o p p e n , pi., - g r o u n , s., -her-
t e n , pi., - l é z e , v., - p l o a i t s j e , v., -pûl,
s., - p û l j e , v., - s e t t e , v., - s k o n n e , s.,
- s t r o n k , s., - s k i f t e , - t e r s k j e , v.,
- t r i e d s j e , v. Zie de Enkelwoorden.
b e a n t s j e l û k e , v. de te veld staande
(stam)boonen uit den grond trekken om
te oogsten. Ook: b e a n t s j e s o p l û k e ,
z. d.
b e a n t s j e s o p , - w e t t e r , n. water, waarin
boonen als spijs gekookt zijn. Middel om
de afdrijving der nageboorte des noodig te
 .BEAR.
bevorderen (bij het vee). Ook om koperen
vaatwerk te schuren.
b e a r , m. ui-sus, beer. — I n b e a r f e n
in k e a r e l , — s a s t e r k , d r y s t , l o m p ,
r û c h as in b e a r , — b r o m m e , in lûd
as i n b e a r . — D e b e a r i s l o s , f e n 't
k e a t l i n g , de man. raast en tiert. — Lex.
209, 210. — I n b e a r op s o k k e n , van
personen, die vreemd gekleed zijn; of die
groote viltpantofifels aanhebben. Van paar-
den met lompe breede hoeven, waarover
veel haar hangt. — H y i s d e b e a r , 't kind
van de rekening (Mkw.). — Vgl. iisbear. —
— verres, mannetjesvarken. Zwh. b i e r .
b e a r , s. schuin gemetselde steun tegen
de muren van groote gebouwen, bij kerken.
.bear, s. zeewering, waterkeering met een
bekleeding van bazalt of van Drentsche steen
en een kern van kleine(re) steenbrokken van
allerlei soort. Vgl. baerch, boarch.
† b e a r , s. vergelijk, overeenkomst. — De
b e a r m e i t s j e , een vergelijk treffen. R,
P„ Jouwerk., 8.; P. Sch„ M .S„ 29. Zie baer.
— I n m a n fiif, s e i s d y m a k k e n ús
de b e a r !| M e n p r a e t t e e n h a n t s j e -
b a k k e , d e k e a p w a e r d k l e a r . Burk.
6. — I n b e a r op k a r , een uitspraak
of beslissing op keur, onder voorwaarde,
dat wie er niet mee tevreden is , een gelag
moet zetten.
b e a r d m a n t s j e (Stadfr.), eg. Zie birã-
mantsje.
b e a r e , b e a r j e , v. veel geschreeuw ma-
ken. Hl. b e i j e r j e . — D a t b e a r t h j i r ,
d a t h e a r r e n e n s j e n s c o e y e n for-
g e a n . — N e t s a r a e r (sa mftl) b e a r e ,
bern! — F l o k k e n , s w a r r e n , bea-
r e n , b e a l g j e n . Telt. F r . J i e r b . 1833. —
De b o a z e w r e k t e n b e a r t , Ibid. —
B e a r e , t i e r e , k l e i j e , k l i e m e , R. W ,
Bledden, 66.
— ophef maken. D e r w i r d t n u v e r
f e n b e a r d h o ' n m o a i f a e m d a t is. —
A s ' t h e a l sa s l i m is a s d e r f e n b e a r d
w i r d t , i s 't a l f i e r s - t o s l i m . — I t
b e a r t ( g a p p e t ) m e a r a s 't b y t . —
Hja b e a r d e n b j u s t e r fen s y n k a p -
t a e l , en h y l i e t n e a t nei. — Ho
b e a r d e n h a n n e n , s t i m m e en s t o k ,
die waren in levendige beweging, werkten
dapper mee, Salv. 98.
Era. faire semblant, zich aanstellen, doen
wumkes.nl
93 BEAR.
alsof... — H y b e a r t , d a t e r d y p . l e a t s
k e a p j e w o l , e n h y h e t g j i n j i l d . —•
H y b e a r d e d a t er d ê r n e a t f e n w i s -
t e , en J a p i k h i e 't h i m a l l e g e a r r e
a l t r o c h d i e n , bekend gemaakt. Lex.
223. — R. ind T2., 219''. — B e a r m a r
d a t j y t h ú s b í n n e , maak het je gemak-
kelijk , — tast maar toe. Ook iron. tegen
iemand, die werkelijk thuis is. Vgl. sabeare.
— klinken. De n e e d k l o k b e a r t en
b r o m t . — Nfr. b a i r e . Vr. Fr. X I I , 443.
— Prov. L e g e f e t t e n b e a r e i n e a s t . —
D e t o n g e r b e a r t , ld. X , 5 0 . — H a r k
h o ' t d e n o a r d m a n (noordewind) b e a r t .
— [Stoarm] b e a r t tro c h ' t skodsj end
b e a m t e , Forj. 1885, 24. •— R. ind T.a,
162". — G. J. — H w e t b e a r t d e w y n
o p 'e s k o a r s t i e n . — As 't w e t t e r yn
' e s é b e a r t , Progn. — 't W e t t e r b e a r -
d e t s j i n 'e s t j û n , Lokw. (1734).
harmonieeren, samenstemmen (altijd met
een negatie of in ontkennende beteekenis
in 't zinsverband). — I t b e u r d e n e t
goed m e i T r y n en de frou. — I t w o l
dêr n e t b e a r e . — D a t b e a r t as skûr-
de k l o k k e n , as in f i r t op'e b o n g e ,
Burin.
b e a r e f e l , s. Meest b e a r e h û d , z. d.
b e a r e f e t , s. beerenvet. — I n s t i k j e
b e a r e f e t by y e n d r a g e is in m i d d e l
om l i l k e h o u n e n ôf t o w a r r e n , Volks-
geloof. — In Henndl. hiervoor l i u w e f e t .
b e a r e f o e t , s. voet in den vorm van een
beerenklauw aan antieke meubels. I n k a m-
menet mei bearefoetten.
b e a r e h â l d e r , m. die een springbeer houdt.
b e a r e h û d , s. beerenhuid. — G û d (sa
s t e r k , sa tsjok) as in b e a r e h û d ,
sterke, dikke geweven stof.
* b e a r e k e a l , n. beerenjong. — H o l p j e
d i t b e a r e k e a l s a b j e n . G. J. XXXI.
b e a r e k e a r d e l , - m a n , m. beerenleider.
b e a r e k l a w e n , Hl. pi. soort armwanten.
Zie earmmoffen.
b e a r e m û t s ( e ) , s. beerenmuts.
bearenboarch -burch, b e a r e n b o a r -
g e r , -b u r g e r (... k r û d e n ) , Berenburg's
maagkruiden, — jenever daarop getrokken. —
In pakje b e a r e n b o a r c h . — Bearen-
b u r c h b r û k e f o r d e m a ge. — I n ro-
merfol, in g l ê s k e bearenboarger
f o a r i t e n . — R. ind T, a , 67«.
 BBAR. í BEDD.
— b e a r e n b o a r c h j e ( - b u r c h j e ) , n.
glaasje 'b e a r e n b o a r ch'. — W o e s t ' e k
in b e a r e n b u r c h j e f o ar i t e n V
b e a r e p o a t , s. beerenkiauw. Ook: lompe
voet van een menseh.
b e a r e s p e k , n. spek van een beervarken,
om zjjn smaak weinig in trek.
b e a r i c b , adj. smakend als van een beer-
varken. — B e a r i c h s p e k . Lex. 210.
* b e a r i e , v. Zie beare.
† b e a r n , adj. bedaard, rustig , zedig.
Lex. 374.
b e a r s , (spr. bé»z) eg. per ca fluiHatilis,
baars. Grouw en omstr., Westelijk b ê r s .
— G r e a t e h e a r e n s i t t e o a n ày k a n t
f e n 'e s k û t e l dêr 't d e g r e a t s t e
b e a r s l e i t . Lex. 199. — H y h e t i n f i n
m e a r a s i n b e a r s , Ned. een streepje voor,
hij kan wel een potje breken. Vgl. stikelbears.
b e a r s ' f l a c h , n. potamogcton graminius,
grasachtig fonteinkruid. Lex. 199. Ook
b e a r z e f l a c h en b e a r z e k r û d .
b e a r s - i t e n , s. verb. Zie bearspartij.
b e a r s j e (Schierm.) v. schreeuwen. Vr.
Pr. I, 188.
b e a r s k e (spr. bjeske) Stadfr. b e e ' s k e ,
dem. n. baarsje. Grouw en omstr., Weste-
lijk b é r s k e .
Overdr. onverwacht fortuintje, meevallertje.
b e a r s - n e t , n. baarsnet. Lex. 199.
b e a r s p a r t j j , s. maaltijd, waarbij baars
de hoofdschotel. Voorname lieden deden vroe-
ger vaak een uitstapje naar Bergumerdam,
Oudeschouw, enz. om baars te eten. Zij gin-
gen dan 't o b e a r s - i t e n ' of 'op i n b e a r -
z e m i e l ' — Vgl. R. ind T.a, 31«.
b e a r s r i t , s. het 'trekken' van baars in
den rijtijd.
b e a r ' z e b y t , n. het noppen, aanbijten van
baars aan den hengel. [Een geoefend hen-
gelaar ziet namelijk aan de beweging van
den dobber welk soort van visch aan den
hengel bijt.]
Overdr,, iron. sekuur beet, hooge ernst,
tegenover i e l t s j e b y t , z. d. — Zie bijt.
b e a r z e b l ê d d e n , pi. limnanthemum ngni-
phoiih'a, water-gentiaan.
b e a r z e f l a c h , n. Zie bearsflach.
b e a r z e h e a k j e , n, kleine vischhoek, 't
geschiktst voor baars te vangen.
b e a r z e - i e z i n g , - i e z e m , - i e s , s. scho-
ling van baars. Zie iezing.
wumkes.nl
bearzekrûd, n. Zie bearsflach.
b e a r z e m i e l , n. Zie bearnpartij.
b e a r z e r û c h , a. zannichellia pahistriu,
moeras-zannichellia (waterplant).
b e a r z e s k o l , s. scholing van baars, in
den rijtijd.
b e a r z e t i i d , s. tijd dat men veel baars
vangt (in Juni en Juli).
b e a r z e w a e r , n. geschikt weer om baars
te vangen (met den hengel).
b e a r z e w i e r , n. najas major, groote na-
jas (waterplant).
b ê d , ii. lectus. Eng. bed, bed. Hl. b o t .
G. J. (passim) b o d . Tietj. b i d . Lex.
194, 418. — Op b ê d g e a n , naar, te bed
gaan. Hl. o p , t<5, n e i b o t . — Of (fen)
't b ê d komme, opstaan. — O a n 't b ê d
r e i t s j e , bedlegerig worden. Forj. 1874,
146. — To b ê d i s 't b e s t , s e i d e b r e i d ,
en h j a w a e r d b y 't f j û r f o r g e t t e n ,
Burm. -— As 't b ê d i t m a r n e t h e a r t ,
iron. tegen een langslaper, díe zegt, dat hij
den volgenden morgen vroeg wil opstaan.
— D y ' t o p b ê d is m o a t s t i l w ê z e ,
tegen kinderen die praten op bed. Ook iron.
tegen een groote, die vroeger dan de anderen
naar bed is gegaan.— G e a n op b ê d , j u !
Ook: loop heen! — I t b ê d n i m t s i n e s
e k , te veel op bed liggen verzwakt de krach'
ten (van een zieke). — M e i k a l d e f o e t -
t e n en d r o e g e l i p p e n o p b ê d , van een
meisje, dat te vergeefs op een vrijer gewacht
heeft. — 11 w i i f 1 ei t y n 't w a e r m b ê d ,
i n ' t kraambed. — M e i s y n (hjar)-, m e i
e i g e n s p o t t o b ê d . — M e i de f o r k e a r -
d e f o e t f e n (ôf) 't b ê d k o m m e , Ned.
met het verkeerde been uit 't bed stappen.
— Op i n o n g e m a k k e b ê d t o l ã n n e
k o m m e , slecht te pal raken, — 11 b ê d
f o r i n o a r m e i t s j e , en s e l s o p s t r i e
1 i z z e, ook bjj koop , als een derde van de
onderhandeling profiteert. — Dy w i r c h i s
f i e l t g j i n h i r d bêd. — Dou m ô c h s t
i t b ê d w o l o a n 't g a t h i n g j e n h a ,
tegen iemand, die veel van slapen houdt.
— 't I s s a'n b ê d , slordig , lui, dik wijf.
*alveus, bedding. D e w e a g e n , . . . d y
. . . d j o e i j e o p 't w r i g g e l j e n d b ê d ,
J. v. L, Jz., Sw. 1851. Zie boddìng,
Fra. carreau, bed. I n b ê d w o a r t els.
Vgl. asperzje-, ieräbei-, woartelbêd.
b ê d d e r i j , s. bedden, bedgelegenheid. —
 BEDE.
As ús ú t f e n h û z e r s k o m m e , h o s t i e t
i t d e n m e i de b ê d d e r i j ?
b é d e l . . . — Woorden met dit als be-
ginlettergrepen, zie biddeler.
b e d e l e r , b ê d e l j e , Hl. bedelaar, bede-
len , zie bidler en biddelje.
b ê d f e a r , s., - f o l l i n g , s., — (bêds)-
g e r d i n e n , pi. " - h i p p e r ("-kip, vloo), s.,
-k(j) e s s e n , n., -(b ê ds)l e k k e n , n . , - l i c h -
t e r , s., - p e l , s., b e d s e k , s., - s k e r m n.
( b e d ) s k o b b e n , pi. - s t o p j e, v., b e d s t r i e ,
n., b e d t e e k , s.,-(b ê ds) t e k k en, s . , - w i e r -
j e , v. Zie de Enkelwoorden.
b e d ' g e a n d e r s - , b ê d g o n g e r s t i i d , s, tijd
om naar bed te gaan. Hl. b ò d g a c n s - ,
Stadfr. b e d g a e n s t i i d . Ook b ê d k r û -
p e r s t i i d.
b ê d g û d , n. beddegoed, dat tot een bed
behoort. Hl. b ò d g u c d, Stadfr. b e d d e -
g u e d . Zie bêdspul en bídrêdding.
b ê d j a k , n. nachtjak voor vrouwen en
kinderen.
* b e d k e , n. Zie bedt.ye.
b ê d k l o k , s. vaste tijd om naar bed,te
gaan. — J o u n s t s i e n û r e i s ' t b y u z e s
bêdklok.
b ê d k w a s t , - l i c h t e r , s. Zie lichter. —
Lex. 196.
b ê d m e i t s j e , v. Eng. to make the bed,
't bed opmaken. Hl. b ò d m e i k j e .
b ê d m i g e . v. - m i g e r , triv. eg. Zie bkl-
pìsje, — pisser.
b e d p a n n e , s. focitlus Ucticarius, bedde-
pan. Ook b ê d w a e r m e r . Lex. 196.
b ê d p i s j e , v. in bed wateren. Ook b ê d -
mige.
b ê d p i s s e r , eg. die 's nachts in 't bed
watert. — H w e t d o e h t dy j o n g e d ô e h ?
h y i s sa s t i l a s i n b ê d p i s s e r ( b ê d m i -
ge r). Lex. 196.
b ê d r ê d d ì n g , s. het noodigste beddegoed.
Zie r ê d d i n g .
bed-ri'dich,- r i t e n (nog hier en daar),
adj. clinicus, bedlegerig. — De b o e r . . . .
s y n â l d w i i f is . . . m e a s t a l b e d r i -
d i e h . R. ind TV, 288\ — vooral ook ge-
zegd van iemand, die uit zwaarmoedigheid
veel te bed ligt. — R. P. in Epk., 380. Vgl. ride.
b ê d r o m t e , s. te maken slaapgelegenheid
in een huis. W y k i n n e w o \ i n p e a r
útfenhûzers bergje, b ê d r o m t e ha
wy w o l . — Hsfr. VI, 246.
wumkes.nl
9T> BEDS.
bedsboerd' — boerd'tsje, n. plank
aan 't hoofd- of voeteneinde van de bedstede
voor den nachtpot, ook om gouden of zil-
veren voorwerpen: oorijzer, horloge . . . te
bewaren. Zie boerd. Lex. 195, 419.
b e d s b o e r d t s j e , n. ook hoekplankje in
een bedstede. Hsfr. IV, 175.
b e d s d o a r ' r e n , pi. deuren van een bed-
stede. — L a n g e en k o a r t e b e d s d o ar-
r e n . Zie beds-treppen. - E f t e r 'e b e d s -
d o a r r e n k r û p e , naar bed gaan. — Lex 685.
b e d s d r o m ' p e l , s. lijst ter hoogte van de
onderleggers [spondae) onder de 'korte deu-
ren' van een bedstede. — H y h e t d e f o e t -
t e n n o c h n e t oer de b ê d s d r o m p e l
of h y t s i e r t en r a e s t a l , van een ru-
ziemaker.
b ê d ' s i d e , s. de kant van het vertrek,
waar het bed is.
* b e d s - i g ' g e , s. rand van de bedstede.
Wl. in Lapek. — De o a l j e k o e k e n s p i -
k e r e n h j a o a n 'e b e d s - i g g e n . R. ind
TV, 414. — Vgl. ibid. 9».
b ê d s j e , (spr.-dzje), v. een slaapplaats,
nachtverblijf geven. — I n g o e f r j e o n
k i n 'k a l t y d w o l b ê d s j e , Lex. 198. —
I k s c i l j o h j i r y n 'e h o e k e m a r b ê d -
s j e , hier uw bed leggen.
* b ê d s j e , v. te bed leggen, leggen als op
een bed. ld. V I , 49.
b e d ' s k e t , - s k o d . - s k u t , n. houten ka-
merwand , of (in ouderwetsche huizen) 't hou-
ten gedeelte van den kamerwand, waarin de
bedsteden zijn aangebracht. — 't F j û r
t e i k e n t ú s s k a e d o p i t b e d s k e t . T.
H. Halb., It jonge Frysl., 13.
b e d s p l a n k e , s. beddeplank, losse plank
vóór langs het bed. Hl. b b t s p l a n k e .
Lex. 196. — R. ind I V 4*. — D a t ' s e k f e n
'e b e d s p l a n ' k e ôf, of hj a b i n n e f e n
'e b e d s p l a n ' k e ôf b i g o a n , als 't eerste
kind 9 maanden na 't huwelijk geboren
wordt. P. Sch. M. S. 40. — H y h i e sa
i e r d e t o e t t e n n e t o e r de b e d s p l a n -
k e , a s . . ., was niet zoodra opgestaan,
of...
b è d s p r i e d e r , s. beddesprei. Lex. 197.
b ê d - s p u l , n. beddegoed. Zie bêdgûd.
b ê d s - r i ' c h e l , s. kroonlijst langs de boven-
zijde van de 'bedschutting', in ouderwet-
sche kamers. Hl. b ò d s r i g g e l . Dient om
ouderwetsoh porselein of aardewerk, als
 BEDS.
horden, kommen, pullen op te pronk te
zetten. Zie richel.
b e d s t e e d , - s t é , n. cubile, bedstede,
beschotene ruimte voor een bed. Hl. b o t -
s t e . — I n l e e c h b e d s t é , ongebruikt.
— R ind TV, 206\
b ê d s t i e n , s. Zie foetstien.
b e d s t o k , - S t o k , s. beddestok; bij 't bed-
opmaken gebruikt.
b e d s - t r e p p e n , s. & n. beddetrap. Hl.
bòts-tròppen. Vaak o o k : ' i t t r a p k e,
voor het bed onder de 'korte bedsdeuren',
die alleen den ingang tot de bedstede afslui-
ten , in ouderwetsche huizen.
b e d t i i d , s. geregelde bedtijd. Hl. b ò t t i i d .
b e d t s j e , dem. n. bedje. Vgl. wiãzebed-
tsje. Ook x : ' P o p b y m e m op b ed t sj e.
Ook: i n b e d t s j e b l o m m e n , w o a r-
t e l s , enz.
b ê d w a e r m e r , s. beddepan. Hl. b b d -
w a e r m e r . Zie bhlpanne. — Ook iron.:
H w e t is d.y R i o n t s i n g r o u f r o m m i s ,
n e t ? J a , in g o e d e b ' ê d w a e r m e r .
bêdwjirmer-, -wramer, -wrotter, eg.
die i n ' t bed woelt. — U s l y t s e j o n g e i s
s-a'n b ê d w r a m e r , h y l e i t g j i n a m e r i j
stil.
b e e s t , n. bestia, bellua, bos, pi. b i s t e n ,
dier (in 't alg. en als scheldnaam), rund
(in 't bizonder). — N j û t e e n w y l d e b i s -
ten. — T r o u w e r b e e s t as d i s s e h o u n
s c o e ' k n e t w i t e. — De b i s t e n y n ' t
l â n bvingé, 't rundvee naar cle weide. —
Prov. Ho g - r e a t e r g e e s t h o g r e a t e r
b e e s t . — -It l i l k e b e e s t w ê z e , Ned.
de zondebok zijn. — I n b e e s t f e n i n k e a -
rel, — frommis, — y n ' t sizzen. —
Sa d r o n k e n , l i l k , s m o a r c h , n i j s g j i r -
r i c h as in b e e s t . — S û p e , l i g e , flok-
k e as in b e e s t . — For b e e s t l i z z e , —
d e b e e s t s p y l j e . — H y i s b e e s t , bij
kaart- en ander spel.
•-- I t h û s (de vloer) l e i t e r h i n n e a s
in b e e s t . — In b e e s t fen in bal-
s t i e n . Vgl. bakbeest; jong-, kou-, melk-,
slachtbeest; flok-, liich-, pleach-, sùpbeest.
Als eerste lid der samenstelling meest
b i s t e , z. ä.
b e e s t ' a c h t i e h , adj. & adv. bestiális,
beestachtig, '. . . a s i n b e e s t . ' — S y n
b e e s t a c h t i g s û p e n h e t h i m y n 'e
e a r m o e d b r o c h t . Vgl. beestich.
wumkes.nl
96 BEETP.
beestachtichüeit, -achtigens, s. u-
biio bestiális , bestìalitas, beestachtigheid.
b e e s t e b o e l , s. vuile, ongeredderde boel.
— A l l e s l e i t h j i r s m o a r c h en o n g e -
d i e n , 't is s u v e r i n b e e s t e b o e l . —
Ook onzedelijke huishouding. — 't I s d e r b y
h j a r r e s in b e e s t e b o e l .
b e e s t e - s p u l , n. menagerie. — I t b e e s -
t e s p u l f e n V a n A k e n . R. ind TV, 162.
b e e s t i c h , adv.beestachtig. — B e e s t i c h
d r i n k e n , Gr. J. 79. — lomp, geweldig, zeer.
— Ho b e e s t i c h k i n h i m i e n f o r g i s -
j e , Ibid, I , 66.
b e e s t l i k , i n : g e e s t l i k en b e e s t l i k ,
stichtelijk en onstichtelijk. — H y l é s t ,
r y m t , s p i l e t fen a l l e s , g e e s t l i k en
b e e s t l i k , van een knappen bol.
b e e t , s. morsus, beet. — I n b e e t f e n
in houn.
— D ê r is b e e t o a n , daar is wat aan
te kluiven, iron. ook van een gezette vrij-
ster. — Zie byt.
b e e t , adv. vast, 'te pakken'. — Hij h e t
it tou b e e t , — de d e i h i e r b e e t . —
Vgl. Fr. Volksalm. 1852 (Metten Skroar).
— H y h e t cle s l a c h b e e t , kent de hand-
grepen. — H y h e t h i m a e r d i c h b e e t ,
den slaap, is dronken. — Hyhetit
b e e t , is ziek. Zie wei. — H y s i t b e e t ,
gevangen, — ook bij 't spel, en bij debat:
hij moet gewonnen geven. — D a t is b e e t ,
gepakt, gewonnen, ook gekaapt.
b e e t h â l d e , v. vasthouden. — H y h i e
d e h i k k e p e a l b e e t h â l d e n , Hsfr. 1857,
224, iets anders dan: h y h i e h i m o a n 'e
h i k k e p e a l b e e t h â l d e n , wat te aange-
haalder plaatse bedoeld wordt.
b e e t k r i j e . v. vatten, aangrijpen. — M e n
moat gjin h y n d e r fen achteren
b e e t k r i j e.
— fig. zich eigen maken. — • Hy
h e t de r j u c h t e s l a c h er y e t n e t
f e n , m a r h y s c i l 't w o l b e e t k r i j e .
b e e t n i m m e , v. voor den mal houden
(Hollandisme), afzetten, bedriegen. — Dy
k e a r e l h e t my d i v e k e r s b e e t n o m d .
Zie meinimme. — Stadfr. ook: vatten, aan-
grijpen.
b e e t p a k k e , v. aanvatten. — P a k d a t
r e a u k e r i s f o a r n i c h t i c h b e e t . — IIy
s i t b y d e f a e m en d o a r h j a r n e t
b e e t p a k k e , van een blooden vrijer.
 BEEV.
"beevje, v. beven: vreezen. Lex. 378. Meest
b e v e , z. d.
Ibef, s. Eng. collarband, bef, om den hals.
Vgl. E. ind T.2, 217", 303\ 426 s .
fijn linnen halskraagje der Hl. jonge meis-
jes. Roosj., 12.
hemdkraag (Wouden). Elders h a 1 s e m,
k r a e c h , o p s e t s e l , z.d. — Lex. 141,556.
b e f k e , dem. n. Fra. col, boordje. Ook
k r a e c h j e (als vrouwen 't dragen). — wit
voorhemdje (in de Wouden). Ook o e r h i m t -
s j e , z. d. —
witte plek op de borst van sommige die-
ren , katten, vogels.
b e g a e z j e , s. bagage. Ook voor a b b e -
g a e s j e , z.d.
† b e g i n e , f. bagijn. Zie bagine.
† b e g i n e k o e k e , s. bijzonder lekkere sui-
kerkoek, fig. iets van bijzondere waarde. —
It l i e t , d a t s t e m j j o w n heste,
b i w a r j e i k a s b e g i n e k o e k e . Lex.
159. Ook b a g y n k o e k , z.d.
b e g i n e s n e e d , als iemand vraagt wat dit
is, dan luidt het antwoord: P e n f o a r e n
n e a t || f e n e f t e r e n b l e a t , [[ e n o a n
beide siden iepen.
†beginetútsje, n. bagijnekusje: een
meisje, op de knieën liggende , houdt haar
mond voor een opening tusschen de spaken
der rugleuning, terwijl de jongeling voor
den stoel op de knieën liggende haar zoo
een kus geeft (bij pandverbeuren). Volgens
Halb. voor ongeveer een halve eeuw, nog in
gebruik. Lex. 159.
b e i , s. hacca (in 't alg.), bes, bezie. G.
J. I I , 5, 6. Meest aalbes, rites. Hl. b e i j e
(ook als Ie lid der samenst.) — R e a d e
(E. rubrum) , w i t e (R. rubrum var. album)
en s w a r t e • b e ij e n {B. nigrum), — de
beide eersten ook s t r i n k j e - en s t r ú s k e -
( t r ú s k e ) b eijen genoemd. — Vgl. blib-
ber-, flear-, hage-, heide-, houne-, ierd-,
koetse (kicikke)-, krús-, stnoar-, stikel- ,
toarn (brommer)bei ; — (tros-, of St. Anne
beijen, z. d.)
b e ï b e a m ( b e a m k e ) , s., -kerl, s.,
- p l o a i t s j e , v., - r i s s e , v., -sop (sûr), n.,
- s t a l l e n , pi., - t ú n , s., - w y n , s. Zie de
Enkelwoorden.
b e i d e , adj. ambo, beide (twee) , G. J.
passim. — D e b e i d e f r o u l j u e e n w y
m e i ús b e i d e n . — Vgl. allebeiäe.
wumkes.nl
BEIL.
b e i d e g e a r r e , adj. beide, bepaaldelijk
twee, (,ì. J. I I , 82. ' t B i l d t : b a i d e g a e r .
Vgl. allebeide. Vgl. Epk., 48.
b e i d e l (dit meest), s. cuneits, beitel. Ook
b e i t e l en b e t e l , z . d . — V g l . beam(snoei)-,
formoed-, hâld-, kap-, stek-, skaefbeidel.
" b e i ' d e l i n g e n , pi. pinnae., tinnen of kan-
teelen van muren. Zie beteling.
b e i d e l j e , v. beitelen. Vgl. útbeiäelje.
b e i d e l s b e k , s., - h e f t n., r ê c h . s. Zie
de Enkelwoorden.
b e i d e l t s j e , dem. n. cuneolus, beiteltje.
b e i d e r h â n n e , adj. beiderlci(soort). Ook:
b e i d e r l e i , adj. beiderlei. — P e n b e i -
d e r l e i . . . o f f e n b e i d e r h a n n e (soarte
f en g û d ) wo e 'k w o l h w e t h a . — A. B.,
Doarpke, 24.
b e i j e , Hl. s. bes, aalbes. Zie bei.
b 8 í j e b a i m ( p j e n ) , n. - s o p p e , n. Hl.
Zie de Enkelwoorden.
b e i j e b a k , s. bak, waarin de bessen
gedaan worden voor men ze uitperst.
Lex. 235.
"beijer, s. xenodochium, huis waar men-
schen van allerlei slag bijeen zijn. Te Bols-
ward: een gasthuis, waar ook bedelaars een
tijdelijk verblijf vonden. Te Leeuw, een ge-
deelte van het St.-Anthonygasthuis voor 't
zelfde doel (15e eeuw); nog in de tweede
helft der 19e eeuw zoo genoemd (nogBeijer-
straat). — Te Holwerd (vroeger): een aan
de Herv. diaconie behoorend oud huis met
verscheidene kleine woningen en een ge-
meenschappelijke buitendeur. Onder Hardgr.:
een dergelijk aan de Armvoogdij behoorend
gebouw met een groot 'zaal', waarin eenige
gezinnen gratis plaats vonden. — Ook een
te Hantum (vroeger), spottend: 't S l o t f e n
Beij er en' genoemd.
b e i j e r b o e l , (Hardgr. en omstr.), s. rom-
mel , wanordelijke boel in een huishouden,
of op een gemeenschappelijk erf van ver-
schillende gezinnen. — H w e t i s d a t h j i r
i n b e ij e r b o e l !
b e i j e r t s , adj. als in een'beijer'. — H w a
m a k k e t h j i r sa'n b e ij e r t s l i b b e n ?
geweldig lawaai. Lex. 212. — Vgl. heibeijich.
b e i k e , dem. n. besje, kleine, niet vol-
groeide, bes. — S j u c h d a t b e a m k e , dei-
k o m m e a l b e i k e s o a n ! — Ook X : M e i
er w o l b e i k e s , l j e a v e ?
"beile, f. vrouw, die steeds min of meer
1
 BEIT.
ongesteld is. — T s j e r k e w i i f i s s a ' n
k r a n k e beile.
b e i t e l (de geheele Zuidhoek), s. beitel.
Zie beidel.
b e k , s. os, rictus, bek (van een dier),
ook van een mensch, triv. en in sprkw., —
rostrum, vooruitstekend gedeelte van som-
mige voorwerpen. I n g e v e , i n m i n n e
b e k , een gaaf, een slecht gebit (van een
dier). — °Ik s l a c h t s j e d e b o l l e n e t
om 'e b e k , m a r o m ' e f o e t t e n , (omdat
hij meer vertreedt dan opeet.) — D e b e k
is dy g o e d , a s t d e h a n n e n e k s a g o e d
r e p p e k o e s t e . . . — I n f û g e l mei in
b e k (van een mensch), goed bespraakt. —
H y (hja) i s m e i b e k k e n b i h i n g e , kan
praten als Brugman. — D e b e k frij en
d e h a n n e n t h ú s , vrij spreken, m a a r n i e t
vechten, ook . . . maar op een afstand blij-
ven (bij een vrouw of meisje). — I n b u l t e
y n ' e b e k , in b y t k e y n ' e h a n n e n .
Ned. veel praats en weinig daads. Lex. 203.
Ook: In b u l t e y n 'e b e k e n n e a t (in
b y t s j e ) y n 'e s e k . — D e b e k y n ('e)
b e i d e h a n n e n h a , voorbarig in 't spreken
zijn; van kinderen en dienstboden vooral. —
I n b e k as in sé, — a s i n s k j i r r e , —
as i n s k e a r m e s ( s k e a r s l i p e r ) , — a s
in o p s k o e r d e tof f el, as in b r i e v e -
b o s , vooral bij ruzie. — I m m e n y n ' e
b e k h i n g j e , gedurig tegenspreken. A.
Ysbr. (1808), 34. — l m m e n d e b e k i e p e n -
b r e k k e , door harde verwijten dingen doen
openbaren, die anders in 't belang van den
twistzoeker verzwegen worden. — . I m m e n
i n w i z e b e k j a e n , kwaad bescheid geven,
•— l y k y n ' e b e k s j e n , onbeschaamd
aanstaren. — I m m e n (lyk) y n ' e b e k
r i n n e , iemand ontmoeten, dien m e n ' t lie-
ver niet doet. — Y n 'e b e k n i m m e , —
k r i j e , verslinden, — ook fìg. I t h û s h e t
e k a l w e r h w e t y n ' e b e k k r i g e , heeft
wat (of vrijwat) gekost aan reparatie (ook
van andere dingen, die aan 'onderhoud' kos-
ten). — De k j e l d n i m t d e â l d m a n
y n 'e b e k , ondermijnt zijn gezondheid. —
D a t w i e r bij d e b e k om ôf, op het nip-
pertje. — Vgl. P. Sch., Sprw. 47. — H y
w o l d e r g j i n b e k o p s e t t e , lust het
niet. — D e b e k n e i d e b y t s e t t e ,
alles opmaken wat men verdient; volgens
sommigen ook: de tering naar de nering
wumkes.nl
98ì BEKJE.
zetten, niet verder springen dan de pols
lang is. — B o t t e , b r â n . . . of P o e s k e
b a e r n d e b e k n e t ! 't is heet, brand je
niet, (van heete vloeibare spijs of koffie . . . ) —
Zie tut. — M i s b e k ! als er iets van de
boterham valt, dat men in den mond wou
steken. — Vgl. mûle.
b e k f e n i n k a e i , sleutelbaard, — f en
i n h e a k (aan een kleedingstuk), f e n i n
b e i cl e l , k n y p t a n g e , h a m m e r . Vgl.
bargebek; babbel-, balt-, gûl-, lekker-, swietbek;
krús-, skerp-, stompbek; krûm-, roekebek; sa-
laeãsbek; snoekebek.
b e ' k e r , s. beker. — I n b e r n b y d e
b e k e r o p b r i n g e , (voor den tijd der zuig-
flesschen.) Zie biker.
†be'ke-, b i e k e s i n t , s. vroegere koperen
cent, die onder links van 't Ned. wapen een B
h a d , in plaats van het latere †. — Zoo ook
b é k e-h e a 1 (halve cent) en b é k e b r a-
b a n d e r. Zie brabander. — Zie Forj. 1888, 49.
b e k ' f l a e j j e , v. iemand naar den mond
praten. Schierm. m u l e f l o o i j e . O o k b e k -
j e f l a e i j e , z.d.
b e k f l a e i j e r , eg. mooiprater, die ' b e k -
f l a e i t ' , z.d.
b e k ( b e k j e ) f o l , n. ofella, mondvol, (een)
weinig, beetje. — F o r m y n e i g e n o m k e
scoe'k sa'n bekfol i t e n n e t oer h a ?
R. ind T3., 75*. - Y n d a t b e k f o l t i i d ,
Ibid. 164". — S a ' n b e k j e f o l w i r k , d ê r
s a l a n g m e i o m t s j o e n e ? — Wl. Lap.
b e k g a u , adj. rap van tong. Ygl.mûlryp.
" b e k h i r d , adj. bits, scherp i n ' t spreken,
zonder iemand of iets te ontzien.
b e k j e , n. mond. — H j a i e t e n h w e t
b e k j e l é s t , Hsfr. VII, 120. — Vgl.
mûltíje.
gezichtje. H w e t i s 't i n l j e a f b e k j e ,
d a t b e r n ! Vgl. snútsje.
kusje. — iron. I t b e r n in bekje
jaen, Stadfr. i t k y n i n b e k j e ge-
w e , een borrel nemen, R. ind T3., 793; 298".
Vgl. tútsje. —- Lex. 215. — Wl. Lpk. —
Vgl. swietbekje.
b e k j e , v. garrìre, snappen, babbelen,
praten. Lex. 213. Salv. 88. — W. D.,
Heam., 28. — I k k o e n e t t s j i n h j a r
b e k j e , Hsfr. VII, 120. — A k k e S l o m p ,
in e a r s t e r a t t e l s k û t e . . . . b e k k e
o a n i e n t r i e d w e i , om m y n h e a r o a n
't f o r s t â n t o b r i n g e n h o 't m e i d e
 BEKJt.. 99 BEL.

j o n g e w i e r . Vgl. for-, †oart-, oerbekje. b e k s n i j e r s h i e n e h j a r b a i t s j e s a l

— U s l y t s e f a e m (klein meisje) bi- ú t , || S y r ô p e n a l l û d , k o m s i t se o p
b e k k e t a l l e s a l . Zie op il-. ' e h û d il E n snij d y m i r a k e l s m a r
huilen, Noh. — Dy j o n g e b e k k e t o a n - f i k s o e r de s n ú t . Skutterssankje, 1830.
i e n-w e i! Ook : afgesleten geldstukje (oud dubbeltje)
lusten, monden. — D a t i t e n b e k - waarmee ook wel die vechtersbazen elkan-
k e t h i m n e t . — P a n k o e k m e i b û t e r der in 't gelaat sneden.
en s û k e r , d a t s c i l L o k k e w o l b e k j e . "bek'line, s. rugleuning. Lex 217. Zie
Vgl. mûlkje, léste. bekkeling.
— It skip b e k k e t t s j i n ' e wyn, b e k l i n g s b a n k ' j e , n. het bordje aan de
zeilt bijna tegen den wind in. rugleuning van den barbiersstoel, waarop
b e k j e f l a e i j e , v. -flaeijer, eg. min- iemand, die geschoren wordt, het hoofd laat
2
der ernstig bedoeld dan b e k f l a e i j e , rusten. R. ind T ., 78".
- f l a e i j e r , z.d. b e k - ô f , b e k - o u , adj. door en door moe.
b e k ( j e ) l û k e , v. colmnbari, trekkebekken. — H y w i e r b e k - ô f , kon niet meer.
— E n b e k - l û k d ê r , e n k o e r en p a t - b e k s l a c h , s. meest fig. onzachte terecht-
s j e , v. BI., Bik., 8. wijzing. — Dy s n ú s h o a n n e k r i g e d ê r
- - distorquere, een scheeven mond trekken. i n b e k s l a c h , werd kort en goed op zijn
— Dy j o n g e d o c h t n e a t as g û l e n en nommer gezet. Lex. 215. — „ I k (een be-
b e k - l û k e n , zet dadelijk den mond tot jaard man) w o l n e t m e a r k o m m e (op
schreien. — Ook uit ondeugendheid. S j u c h de catechisatie), h w e n t d y s t r e u p e r t s
dy s m j e o n t r i s b e k - l û k e n . fen j o n g e s j a e n m y b e k s l a c h op b e k -
b e k ( j e ) - l û k e r , m. die een scheeven mond s l a c h . " Vgl. snútbokken, snútslach.
trekt. " b e k s t , adj. gebekt. Zie bìbekke.
s. appel of peer, die een samentrekkenden b e k s t a e c h ' , s. meest pi. b e k s t a g ( g ) e n ,
smaak heeft. Vgl. mâlrjouwer. drie touwen, die respectievelijk van den boeg-
b e k ( j e ) l û k e r i c h , adj. samentrekkend spriet naar de zijden van het schip en den
(van ooft), v. BI., Bik., 117. voorsteven loopen, en daaraan op eenigen
b e k ( k e ) l i n g , s. & n. (Hl). Eng. back, afstand van den waterspiegel bevestigd zijn.
rugleuning van een stoel. Ook b e k l i n e . b e k s t a e c h ' k o e l t e , s. heeft het schip,
b e k ( k e ) l i n g s , adv. ruggelings. Meest als door opstuwenden wind de bakstagen (met
efterstobek, z.d. het benedengedeelte) den waterspiegel raken.
b e k k e n , s. & n. (vooral als 2e lid der b e k s t a l ' l i c h , adj. hard in den bek, on-
samenstelling), lebes, bekken, schaal, cimbaal. gehoorzaam en onwillig om naar den toom
— De d * y a k e n s g e a n m e i d e b e k k e n te luisteren. Lex. 215.
o m, houden een schaalkollekte. (Stadsom- brutaal, vooral van een dienstbare of on-
roepers gebruiken mede een bekken: Jif- dergeschikte tegenover zijn (haar) meerdere
f r o u h j a r h o u n t s j e is w e i , d a t m o a t (Veenw. omstr.) — . . . b e k s t a l l í c h , d. i.
o p ' e b e k k e n s ( t r o m m e ) . — D e b e k - m o u n i c h o p ' e t r i e d , S. K. F., Printsjes,4.
k e n s s 1 a e n , bij de muziek. Vgl. doop- fastidiosus, wars, afkeerig. — S û n t w y
skear-, ivaskbekken. r i s t r o c h ' t i i s s i t t e n h a , is m y n
b e k k e r t , eg. die scherp is en veel spreekt. w i i f b e k s t a l l i c h f e n 't r i d e n . — Vgl.
— D y f a e m is i n e a r s t e b e k k e r t ' Forj. 1894, 150.
— I n b o a z e b e k k e r t , een kwaadspre- b e k s t i k , n. vrouw, die scherp en bits
kend , vinnig vrouwspersoon. Vgl. bekstik. van tong is. — I n k w e a b e k s t i k . Lex.
2
b e k ( k e ) s n i j e , v. met scherp vechten. 215. — R. ind. T ., 322''.
waarbij 't er om te doen was, elkander in b e l , s. tintinnabulum, bel. Hl. en hier en
't gelaat te 'teekenen'. — Vooral in de veen- daar elders b e l l e . — D ê r r i n k e l t s l i d e
en aanliggende lage streken. en b e l , M. B. Sw. 1884. — R o m e r s
3 5
b e k ( k e ) s n y e r , m. bekkesnijder, vech- m e i b e l l e n , R. ind T ., 302 . — D e b e l l e
tersbaas met het mes. —• D e F r i e z e n g i e t , (klinkt), de schel van den omroeper.
f o r n a m e n d e K e n i n g s y n l û d || Dy Zie bekken. —

wumkes.nl
 BELD.
— K r i s t a l l e n b e l l e n oan in hing-
l a m p e, o a n s t e l t e n (pullen) ensfh. (ter
versiering). — D e k a t d e b e l o a n b i n e .
oorbel. G o u d e n e b e l l e n y n 'e e a r e n .
belvormige bloem van de fuchsia.
— I n ( g r e a t e ) b e l j e n e v e r , ook Stadfr.,
een groot glas, roemervol. — Vgl. rattel-,
rinkelbel; skieppebel. — Vgl. skille.
b e l ' d e r j e , v. klinken, laten klinken van
bellen, aanbellen. — D e b e r a h a ús k a t
i n l i n t s j e om 'e h a l s d i e n m e i i n
bel, dat b e l d e r t nou it h e l e hûs
troch. — Oanskille, hear! mar net
s a h i r d b e l d e r j e , k r e k t a s er b r â n
is. Vgl. onibelderje. Vgl- skilje.
b e ì ' g e r e i d , n. paardentuig met bellen,
voor een arreslede. E. ind T2., 695. — ovêrdr.
kwikjes en strikjes, onnoodige opschik —
Sjuch smids Fr o uk ris mei h j a r
nije m a n t e l : a l l e g e a r k a n t en kra-
l e n , f ij, sa'n b e l g e r e i d ! — D y g r e a t -
s k e f i n t h e t i n h e e l b e l g e r e i d , cha-
rivari, o a n 't h o r l o a z j e-kj e t t i n g . Zie
helle.
b e l h a m m e r , m. concitor, coryphaeus, ne-
bulo , belhamel: aanvoerder, raddraaier,
aartsdeugeniet. — D e b e l h a m m e r f e n
't s p i l . Vgl. opperteur.— Prov. N i m m e n
wol l j e a f s t de b e l h a m m e r w ê z e ,
niemand wil de kat de bel aanbinden, cf.
Lex. 220.
b e l l e , s.pannus, vod, bel. Lex 219. —
Dat wiif hi e h a s t gjin k l e a n oan,
en d' i e n e b e l l e s l o e c h d' o a r e. —
De f l a r d e n en b e l l e n h i n g j e d a t
m i n s k e b y 't g a t d e l .
onnoodige opsiering. — J u r k e n m e i
k a n t s j e s en s t r o k e n ; h w e t b i t s j u t -
te sokke o n n u t t e b e l l e n ? !
— Hwet het min oan sokke feilen
e n b e l l e n , minste soort vleesch, i k h a
l j e a v e r i n s t i k s p e k . Zie bel.
b e l l e f l e u r , s. bekende appelsoort, waar-
van vier soorten: lange, dubbele, reinette ,
ronde bellefieurappels, die in 't Friesch geen
bijzonderen naam hebben. — I n k l e u r a s
i n b e l l e f l e u r . — B l i j e (lichtroode) b el-
l e f 1 e u r , van daar:
b e l l e f l e u r e n , pi. scheldnaam voor die
van Blija. Vgl. R. ind T3., 329'.
b e l ( l e ) s l i d e , s. arreslede, poolsche slede.
Ook h y n s t e s l i d e .
wumkes.nl
11 3 BEBCH.
b e l l e - s t r i n g , s. losse streng of leeren
band met bellen, om bij het arren aan
een gewoon gereid te worden vastgemaakt.
b e l r o a s , s. enjsipilas bulosum, belroos,
zich kenmerkende door pijn in de kaken en
zwelling van 't gelaat en den hals. — B l i e r -
r i g e b e l r o a s , als 't zich tot blaren zet.
— Lex. 220.
b e l t s j e , dem. n. belletje, oorbelletje. —
G o u d e n e b e l t sj es y n 'e e a r e n ,
b e l t s j e , Mkw. n. borstdoek der vrouwen.
Hl. f o a r s p e l d d o o k . Lex. 221.
b e l t s j e b l o m , s.fuchsia. Ook f o k s y a a n .
— N y m o a d r i g e b e l t s j e b l o m , äyclüra.
b e n , il. vischkorf. Zie bin.
b e p , (Biklt, N.-westeh), f. Zie beppe.
b e p k e , n. oud moedertje, van een.vroeg-
wijs klein meisje. — 't I s s a ' n b e p k e .
Ook â l d w i i f , - w y f k e , z. d.
b e p p e , f. nva, grootmoeder. Les. 222.
No. 208. —A. B.,Doarpke, 152,— Ook b e p ,
o a r r e en o a r(r) e m e m. Hl. a m e. Vgl. oate.
A mei. = m e m , z. d.
Oude vrouw, maar alleen voe. — H o i s
't m e i (j o ,) b e p p e ?
b e p p e h a n ' t s j e , n. zacht straffende hand.
— Hy k r i g e h w e t fen my m e i b e p p e -
h a n t s j e , ook iron. een ferm pak slaag.
beppefe-el'der, in: n e í b e p p e k e l -
d e r, naar beneden , te gronde, in 't ongeluk.
— I k r o u n d e r m a r sa op t a , en
d ê r g o n g 'k y n ì e n e n n e i b e p p e k e l -
d e r , in een kuil, door 't ijs. — 11 s k i p
g o n g n e i b e p p e k e l d e r. — Dy i s
e k a l n e i b e p p e k e l d e r , dood; ook:
failliet. — S u p e r s g e a n e g a u n e i b e p -
p e k e l d e r . — Dost' y e t yn beppe-
k e l d e r s i e t s t e , nog niet geboren waart.
Te Olterterp : een pad of doorloop, tusschen
twee hooge wanden, waar men van uit het
boschpad op een laan komt.
b e p ' p e s i z z e r , eg. kleinkind eener vrouw.
— Ik kin sjen, d a t ik â l d e r w i r d ;
ik h a w al in b e p p e s i z z e r .
b e r , b e r d , b e r t . G. J. I , 2; 59; 120,
beurt. Zie bar.
b e r e h , s. mons, berg. Lex. 225. G. J. pas-
sim. Hl. b u r c h (Hulde II, 53). Molkw.
b o r c h . — I n s t ê d o p i n b e r e h , Halb.
Matth. V. — D ê r b i n n e w o l h e g e r
b e r g e n d a e l d , er zijn wel rijker dan hij
arm geworden. — B e r g e n w i r d e d a l e n
 BERCH. 101
en d a l e n w i r d e b e r g e n , Burm. —
B e r g e n m e t t e in-o a r n e t , m a r m i n s -
k e n w o l . — O a r en b i n n e d e b e r c h
o p g i e n en w o l s t e l d e l j u e w i r d e n .
D. H. Uwnk-Lok, 48. — I k se i l d y de
b e r c h o p r i d e ! ik zal je mores leeren.—
De A p p e l s g e a s t e r b e r g e n , eigenl.
heuvels, duinen. — Vgl. iisberg,
kunstmatig aangelegde hoogte in een tuin.
— D a t s i m m e r h ú s k e s t i e t op in
berch.
groote hoop. D ê r l e i t i n b e r c h k o ai-
rapen efter hûs. — Hwa m o a t
t s j i n dy b e r c h p o t s t r o u o a n ? — I n
b e r c h j i 1 cl. — G J. I I , 76. — Vgl. broute,
bult, heap, protte, steapel.
b e r c h , s. horreum , bergplaats. G. 1, 66.
Een vierkant dak, dat tusschen vier hooge
palen op- en neergelaten kan worden, waar-
onder ongedorscht graan en vooral hooi ge-
borgen wordt. Lex. 226. — I t n ô t s t i e t o
f j i l d e en m o a s t n o c h y n ' e b e r c h .
R. ind T3., 53". — En ho d y n j i e r g o n g
w ê z e w o l , || o f m e a g e r of d e b ' e r g e n
f o 1. . . Burkery. Vgl. hea-, rogge-, nôtberch.
kleine op zich zelf staande houten schuur
of 'hok', tot berging van landbouwgereed-
schap, turf enz., soms met een paar stallen
of afzonderlijke hokken voor klein vee.
b e r c h - a c h t i c h , adj. montuosus, berg-
achtig, — met hoogten en laagten.
b e r c h - e i n , (spr. bergein) eg. anas ta-
dorna, bergeend. „Broedt in grooten getale
in de duinen op Ameland, in konijnenholen,
alsook onder Anjum in gaten, die men met
opzet daarvoor vervaardigd heeft, en die aan
het eene einde met een losse zode werden
gesloten, waardoor men in de gelegenheid
is, de eieren weg te nemen." Alb.
* b e r c h h e f t i c h , adj. bergachtig. Halb.
Wl. Lpk. — R. ind T3., 28«.
b e r c h h o u t e n , pi. Hd. barkhölzer, berk-
hout , de zware rand of gording van 't schip.
b e r c h j i l d , n. Zie berchlean.
* b e r c h k r u n e , s. bergkruin, -top, G. J.
1, 207 , 220.
b e r c h l e a n , -jild, n. bewaarloon, geld
voor 't in bewaarnemen van strandgoedcren,
ook van andere dingen, die iemand voor een
ander bewaart.
b e r c h p l a k , n. receptaculum, bergplaats.
— F o r h o a l e n b e r e h p l a k . Hsfr. IX, 144.
wumkes.nl
BERN.
* b e r c h t m e , n. montes, gebergte. ld, I,
52; VI, 49.
b e r g j e , v. Eng. to secure, bergen. — Ik
bergje, berge (burch), ha berge (burgen), berg-
jende, to bergjen. Oostel. en Noh.Warns. b a r g -
j e. Hl. bòrgíjje. — I t i t e n , d e k l e a n
y n 'e k a s t b e r g j e . — Dy k e a r e l k i n
t i g e h w e t b e r g j e (in zijn maag), veel
eten. — B e r g j e d y ! m a a k , dat je in vei-
ligheid komt. Lex. 224.
als bewoner hebben. — . . . h w e t s c i l
'k f e n D o c k u m s i z z e , a s 't o a n -
k o m t o p 't b e r g j e n . . . f e n ' t i g e w i z e
Ij u w e ? R. ind T a ., 69*.
b e r g e , ( b u r g e n ) , goed bezorgd. — . . ,
o m d a t er t o c h t e , d a t h j a d e n b e r g e
w i e r . R. ind T'., 259 *. Vgl. †or-, yn-,op-,
weibergje.
b e r j e , s. lectica, berrie, draagbaar. Lex.
228. Hl. b a r j e . Ook b u r j e . Vgl. bûk-,
draech-, sydberje.
b e r m , s. Hd. Barm, berm, van een weg
of dijk, pi. b e r m e n , b e r m s . — Oostel.
b a r m . Lex. 228. Vgl. dykswal.
b e r m f o r h i e r i n g , s., - g ê r s , n., - h e a ,
n., - h o u t , n., - s l e a t , s. Zie de Enkel-
woorden.
b e r n , n. & pi. in fans, pueri, kind , kin-
deren. G. J. passim. Mkw., Balk, b a r n .
Zh. Hl. Wkm. b ò ' n . Wassenb. Bijdr. I ,
154, 161. Mkm. b j e r n . Lex. 180, 228,
462. — Vgl. onder beam.
— I n g o e d b e r n d a t op 'e f a e r l i -
k e t . — I n b e r n a s i n b l o k , Ned. als
een wolk, — M o a y e b e r n h a w w e w o l
r i s l i l t s e n a m m e n , R. ind T9., 296. —
L j e a v e b e r n , l j e a v e n a m m e n . — 't
K i n n e a t s k e l e h w e t de b e r n d o g g e ,
a s se m a r s t i l b i n n e , iron. laat hem
geworden, daar hij toch niet wjjzer is, van
iemand die zich met beuzelingen vermaakt.
— As 't b e r n m a r in n a m m e h e t ,
k i n 't n e a t s k e l e h o ' t h j i t . — D ê r
f o l i e b e r n b i n n e s m e l l e t de e k e r ,
Burm. — L y t s e b e r n en d r o n k e n l j u e ,
d ê r i s ú s L j e a w e n H e a r m e i , anders
ging het nooit zoo goed met hen. — H y
h e t b e r n n o c h b o e t , Ned. kind noch
kraai, Burm. t h a n s : . . . b e r n n o c h n e a t .
S. K. F., Húsbisiik, 3., Stadfr. k y n n o c h
k u k e n . — As de b e r n i t e n h a w w e ,
w o l l e se w e r o m n e i h û s . Burm. —
 BERN. 1 12
De b e r n by de s t r j i t t e n w i t e d e r
f a n t o s i z z e n , Burm. — H y h e t y e t
g j i n Ij e a v e b e r n o e r d' e a r s p a e i d ,
Burm.— I t e a r s t e b e r n , i t e a r s t e g e -
w i n . P. Sch. M. S. 41. — I t e a r s t e b e r n
k o m t a s 't k l e a r i s , i t t w a d e o p 'e
t i i d . — Dy 't b e r n ú t s t j û r t k r i g e t
b e r n w e r o m , Ned. stuur de kat naar
Rome, zij komt miauwende weerom. —• 11
b e r n i s d e r , it m o a t r e t w i j d e , Ned,
gedane zaken nemen geen keer. — As 1 y t-
se b e r n o p g r e a t e l j u e s k a k h u z e n
k o m m e f a l i e se t r o c h d e b r i l . —
F e n b e r n ôf o a n : van kindsbeen af.
Stadfr. f e n k y n s g e b i e n t e an. — Vgl.
bernsbern; foar-, neibe.m; hoerrebern; skoal-
lebern.
— "In f a e m m e i b e r n m e i t s j e, gra-
vidare, bezwangeren. Zie jong.
voo. tegenover jongeren, vooral vrouwen:
Och, b e r n ! h w e t seit dêr hinne
d w aen ?
* b e r n , b e r n e , part. geboren. G, J.
passim, R. ind T. en elders. Zie geboaren.
bern'achticli, -aftich (Wdngdl.), -haf-
t i c h (Henndl.), adj. puerilis, infantilis, adj.
kinderachtig. Hl. b ò n n i c h .
b e r n a c h t i g e n s , s, puerilitas, kinderach-
tigheid.
b e r n ' b i n e , v. geboortebinden. Zie bìne.
b e r n à o p e n , s. verb. doopdag.— S n e i n
is 't b e r n d o p e n .
b e r ' n e - a e r t , n., - b o e k j e , n , -b o a r t e -
r i j , s., - b o a r t e r s g û d , n., - d o k t e r , m.,
- f a e m , f., - f r j e o n , m., - g e g r y n . n . , -ge-
g û l , n . , - g e j o e l , n . , - g e k , eg., -ge-
s k r i e m , n., - g e w i m m e l , n., - g o e d , n.,
- g r i t s e n , pi., - h e i l i n g , s., - j i e r r e n , pi.,
- k w a e l , s., - l i e t , n., - l û d . n . , - p r a e t , n.,
- r y m k e , n., - s y k t e , s., - s t r e k e n , pi.,
- t e l t s j e , n., - t i i d , s., - w e i n t s j e , n.,
- w i d s k e , n. Zie de Enkelwoorden.
† b e r n e b i e r , n. kinderbier, feest bij de
geboorte of den doop van een kind, waarbij
oudtijds, even als bij alle feesten, warm bier
de hoofddrank was. Vgl. Hett., Rymkes,
40 v.v.
b e r n e b r e a , n. alleen i n : D y b e r n e -
b r e a i t (yt) || d y m e i s k a n d e s i t ,
fijner kinderen brood, Burm.
b e r n e d i e f , m. kinderdief (quasi).— G a u
op b ê d , b e r n ! a e n s t o n s k o m t de
wumkes.nl
BERNH.
b e r n e d i e f , en den k r i g e t e r j i m m e .
b e r n e - e a r s k e , n. iron. Fransch broodje,
kadetje. Ook b e r n e g a t s j e , bidlers-
gat.
b e r n e g û d , n. kinderkleeding, vooral van
jonggeborenen. — D e r w i e r g j i n b e r n e -
gûd noch n e a t k l e a r , ho k i n s a ' n
m i n s k e s a ! (toen 't kind geboren werd.)
Lex. 182. — Ook: d a t b e r n e g û d m o a t
f e n 'e f l i e r , de kinderen moeten naar bed.
b e r n e h â n , s. kinderhand. — Prov. I n
b e r n e h â n is g a u s t o p p e , Ned. een kin-
derhand is spoedig gevuld. — M e i i n
b e r n e h â n s k r e a u n . — In k e r s yn in
b e r n e h â n g i e t n e t ú t , volgens een oud
volksgeloof, daarom (zegt men) gingen gauw-
dieven daar oudtijds mee uit. — Zie hân.
b e r n e j i l d , n. vaste toelage voor predi-
kantskinderen. Vgl. domenysjild.
b e r n e k o e r , s. luiermand. Ook r u f t -
k o e r. Zie baherhoer.
b e r n e p a r t , n. een kindsdeel uit de na-
latenschap.— De w i d d o u h i e g j i n j i l d ,
i t g o e d is f e n h j a r m a n s k a n t , m a r
hy h e t h j a r in b e r n e p a r t t a m a k k e .
* b e r n e p l e a t s , s. geboorteplaats. G. J.
I I , 79. Zie geboarteplah.
b e r n e p r a e t , n. in: B e r n h a b e r n e -
p r a e t , schimpend tegen grooteren. Vgl.
5. K. F., Forj. 1893, 111.
b e r n e s p i l , n. kinderspel, iets van of
voor kinderen: kleeren, speelgoed. — Dy
fr ij er ij f e n J a n e n H o a t s k e i s i n
b e r n e s p i l , kinderachtig gedoe.
b e r n e t e a m , s. collect. kindertal, al de
kinderen van dezelfde ouders. Lex 182; G.
J. I , 178; Salv., 50. — S. K. F., Húsbisiik,
6. — H j a i s n o u a l o e r d e b e r n e t e a m
h i n n e , zjj zal nu geen kinderen meer
krijgen.
b e r n e w i r k , n. kinderwerk. Lex. 181.
— B e r n m e i t s j e b e r n e w i r k , schim-
pend of minachtend gebezigd.
b e r n f o r w i n e , v. jonggeborenen uit de
luren nemen en er weer in steken, — in de
kraamdagen, 's morgens en 's avonds, (ba-
kerterm). — Amel. k y n d - o p n i m m e . Zie
forwine.
b e r n h a f t i c h (HenndL), adj. kinderachtig.
W . D . Oebl. Gl., 53. Zie bemachtig.
b e r n h e l j e n , s. verb. kinderen krijgen.
Lex: 183. — H j a is o e r 't b e r n h e l j e n
 BEBNI.
h i n n e , den leeftijd v a n ' t kinderkrijgen te
boven. — S o n d e r b e r n h e l j e n b y d e
m a n s l i e p e, Vgl. R. ind T.2, 352«.*
b e r n i c h , adj. veel van kinderen houdend.
^ e r n i n g s w e a , n. nixus, barenswee. ld.
III, 104. Zie fleagen.
* b e r n j e , v. Eng. ta child, kinderen ba-
ren. Lex. 182.
nasci, geboren worden. ld. XIV, 151.
b e r n k e , n. kindje (vooral als kozewoord).
G. J. I , passim. — Lex. 180. R. ind. T.2,
345. Zie iernisje.
b e r n l i k , adj. kinderlijk. R. ind T.2, 288".
Vgl. bernachtich.
b e r n s b e r n , n. & pi. kindskind, kleinkind.
G. J. I, 119, 178.
"bernsiik, adj. veel van kinders hou-
dend. Lex, 183. Zie bernich.
b e r n s k , adj. puerilis, ineptiis, kinder-
achtig. Lex. 183. — B e r n s k e n i j s g j i r -
g e n s , Hsfr. VII, 280. — B e r n s k e laf-
f e n s , Fr. Jierb. 1833. — G. J. I , 13, 34,
50, I I , 87. Vgl. bernachtich.
b e r n s k e n s , b e r n s k h e i t , s. kindsheid,
kinderleeftijd; meest kindschheid, staat des
ouderdoms. — De â l d m a n i s a l h e e l y n
'e b e r n s k e n s . HL y s k y n s k . Lex. 183.
G. J. passim.
b e m t s j e , n. infant ulus, parvulus, kindje.
— W i i f en b e r n t s j e s , R. ind T.2, 221*.
Oqk tot grooteren: b e m t s j e , b e m t s j e ,
h w e t s c i 11 e d y d e e a r e n n o c h bi-
k ôg e wirde!
b e r r e , v. beuren, gebeuren. G. J. Zie barre.
b ê r s (Grouw), s. baars. Zie bears.
* b e r t e , s. geboorte. Lex. 229. Zie ge-
boorte.
* b e r t e d e i , s., - g r o u n , s., - p l a k , n . ,
-p 1 e a t s , s. Zie de Enkelwoorden.
* b e r t l i n g , eg. sterveling, menseh. ld.
XV; Salv. 9. Skûralm. 1880, 25/11.
* b e r t e n i s s e , s. gebeurtenis. Wl. ld. XV.
b e s k j e Mkm., v. klagen (over iemand of
iets). — S c o e d m i n n e t b e s k j e ? ús
bûrwiif scil wer p a n k o e k b a k k e ,
en wy k r i j e se n e a t o p r i u w e n . Zie
Meije.
b e s t , adj. & adv. optimus, uiterst goed,
uitmuntend. Hl. b e s t . Tietj. b i s t (korte i
gerekt). G u r b e i s i n b e s t f e i n t , een
deugdzaam, braaf jongeling; ook: flinke
knecht. — B e s t e l j u e h a g j i n m i s -
wumkes.nl
103 BESTEL.
se 11 e n, iron. — I n b e s t e t i m m e r m a n ,
die zijn vak goed verstaat. — I n b e s t e
k o u , in b e s t h y n d e r , s k i e p . — B e s t
g û d , pannus, medecinae. — B e s t e i e r d -
a p p e l s . — By dy w i n k e l m a n k r i j t
min a l t y t b i s t e (skoane) mjitte.
— Dy I j u e h a i n b ê s t s t í k j e b r e a ,
een ruim bestaan. —
H w e t s t yn dyn b ê s t e ü r e n t o c h t s t
e n f i e l s t e ' , P. J. T., Nfr. Bloeml., 80.
B e r n w i t e h j a r e i g e n b e s t n e t . . ..
't w i e r t a m y n b e s t , bestwil. J. v. L.
Jz.. kSw. 1851. — H y is w o l r i s i n b e s -
t e n f a a r b y g i e n , iron. hij deugt niet
veel. — D y ' t b y e l k i n b e s t e n i s , is
in m i n n e n fcr h i m sels. — I k w y t
n e t h w e t b e s t i s , sta in twijfel wat te
doen. — I t is m y b e s t , ik ben er zeer
goed mee tevreden, — mijnentwege. — 11 i s
n e t sa b e s t m e i h i m , hij is gevaarljjk
ziek. — B e s t t o s p r e k k e n, goed in zijn
humeur. — D a t h e s t e b e s t m a k k e ,
flink, naar mijn zin. Ook: ruimschoots be-
taald. — D ê r h a ' k i t b e s t m e i h a w n ,
schoon wat aan verdiend. — I k h i e t o c h t
om j o u b e r n m e i t o n i m m e n n e i
uzes. Nou d a t w i e r oars b e s t , m a r
b e p p e h e t se al by h j a r r e s h e l l e .
— Hy k i n it b e s t d w a e n , d ê r b e s t
w ê z e , is gegoed. Vgl. skoan. — Op s y n
b e s t , hoogstens. — Op 't b e s t , geluk-
kigst. —• I t b e s t e ! vale. — U t b e s t , uit
bestwil, met een goede bedoeling.— O m k e
w o e i t d w a e n ú t b e s t , R. ind T. s , 75'.
Gewoonlik om b e s t . Vgl. goederbêst. —
T o b e s t e , ten beste. G. J. I I , 80, 105. —
D ê r w i e r n e a t t o b e s t e , niets in voor-
raad. R.ind T. a ,316 ä . — T o b e s t e s p r i e k ,
Alth., 138.
Vgl. opper-, púkbêst.
a l d e r - b ê s t . Vgl. alãer-.
b e s t e , b e s t j e , v. met ruwe steken los
aaneenrijgen of naaien (een nieuw kleed).
Hl. t r e e t k j e . — I n j a k , i n j a s y n
i n o a r b e s t e . Lex. 191. — B e s t e e n
r i p p e , slordig naaien. R. P. Vgl. opbeste.
b e s ' t e l j e r n , n. soort wit garen, om te
'besten'.
b e s ' t e l s t e k , s. steek zooals men maakt,
als men een kleed 'best'. — Zie stek.
b e s ' t e l t r i e d (spr. meest bes'sel), s. witte
draad, waarmee de deelen van een nieuw
 BESTEM. 104
te maken kleed voorloopig los aaneengehecht
zijn. — I n g l o e d n i j p a k j e d ê r d e b e s -
t e l t r i e d d e n y e t y n s i e t e n . S. K. F.,
Forj. 1891, 60.
" b e s t e m o e r , f. grootmoeder. Nog in een
kinderrijmpje voor: de middelste vinger. Lex.
894. Dit ook: â l d e - ( l a n g e ) m o e r , z. d.
toêstens, s. deugdelijkheid, voortreffelijk-
heid. — D a t g û d i8 m o a i o p i t e a c h ,
m a r om s y n b ê s t e n s h o e c h t m e n 't
n e t t o n i m m e n . — Dy F e d d e is g j i n
b e s t e n , w o l ? N é , h y m e i s y n bês-
t e n s n e d i c h l i â l d e , dat heeft niet over.
Lex. 192.
b ê s t i c h , adj. goed. — I t b i n n e b ê s -
t i g e l j u e . — Vooral adv. — E k m ô l k e ?
Joon net moarnier al.Bêstich! —
Lex. 156.
b e s ( t ) j e , v. Zie beste.
* b e t , adj. goed. — "Wol e n b e t , goed
en wel, G. J. passim. — beter. — I k s c o e
d e h o l l e b e t o p l û k e , Ibid I , 120. —
H w e t t a e l b a u t b e t de k l a n k e n n e i
|| Of f i e r t ús b e t fen d ' i e r d e w e i ,
v. Blom, Bik., 7.
† b e t e , v. Hl. met een munstuk het lot
werpen, waarbij het beeld of de letter den
winnaar aanwijst. Vgl. Mede.
b e t ' e a r j i s t e r (spr. bet-jerjnster), adv. de
dag voor eergisteren.
b e ' t e l , Noh., Leeuwdl., Henndl., Baarddl.,
Wijmbrdl., HL, s. beitel. Hsfr. V, 44. Zie
beidel en beitel.
b e t e l - e i d e , s. beitelegge, ijzeren eg, met
aan de gebogen tanden scherpe driehoekjes
(rostri), gebruikt om de dichte korst, waar-
mede bouwland in 't voorjaar overdekt kan
zijn, los te woelen (op de Klei). Ook beitel-
eiäe.
" b e ' t e l i n g e n , pi. Eng. battlements (Sha-
kespeare), randen van het spitse bovendeel
eens gevels; borstwering, tinne. — J i m m e
b i n n e j a m k o p m û r r e n k l e a u n en
b e t e l i n g e n . . . R. P., Keapm., 119. Zie
b e ' t e w o a r t e l (O. enZoh., Tietj.), s. bèta
viãgaris, roode biet. Zie bietewoartel.
† b e t f o a r t , adv. mox, aanstonds, straks.
R. P., Keapm., 20; Jouwerk., 28. Vgl. Epk., 45.
b e t ' o e r m o a r n , adv. den dag na over-
morgen.
b e t ' o e r o a r ( r ) e h e i t , m. over-overgrootva-
wumkes.nl
BETTERN.
der. R. ind T2., 258. Meest b e t - o e r p a k e .
b e t t e , v. betten, nat maken. Lex. 231.
— afwasschen, reinigen: G. J. I , 116, 130.
Meer alg. is d i p p e , z.d.
dooven, uitdooven. G. J. I , 3 , 211. Vgl.
dôvje.
b e t t e r , adj. comp, van g o e d , beter. —
De k o u i s y n ' e f i n n e n e t b e t t e r w i r -
d e n , wel slechter in staat. — I k b i n f e n
myn boerwêzen net better wirden,
wel armer. — I s d a t g o e d e t u r f ? N o u ,
d y ' t b e t t e r i s , is e k g o e d , 't heeft niet
over. — I k b i n a l o e r d e b e t t e r h e l t ,
de grootste helft (van mijn leven). Burm. —
B e t t e r a s g o e d k i n 't n e t , Fra. Ie mieux
est l'ennemi du, bien. — B e t t e r is b e t t e r ,
als men 't met het voorgaande niet eens is.
— 't W i r d t a l o a r s , m a r n e t b e t t e r .
— D e r b i n n e b e t t e r op h in g e (yn't
t i c h t h ú s ) , van of tegen een zeer slecht
mensch. — †B e t t e r y n d e r f û g l e s a n g u
as yn der h e a r e k l a n g . — B e t t e r
t o h a w w e n a s t o k r i j e n , Ned. beter
een vogel in de hand dan tien in de lucht.
— B e t t e r by t i i d s w e r o m g i e n , den
k w e a l i k f o a r t g i e n , Ned. beter ten hal-
ve gekeerd dan ten heele gedwaald. Burm.
— B e t t e r h w e t as n e a t , s e i d e m a n ,
en hy k o f t i n p e a r s k û r d e k l o m -
pen. — B e t t e r in goe'frjeon biski-
t e n a s d e m a n - s e l s , Burm.
— Hy wier in t i i d l a n g n e t goed
(sanus), m a r n o u i s e r w e r b e t t e r ,
weer hersteld. — B e t t e r m e i t s j e , mede-
ri(alicui), genezen.— B e t t e r w i r d e , . e o « -
valescere, herstellen.
b e t t e r j e , v. convalescere, beteren, beter
worden; herstellen, genezen.— S y n s e a r e
s k o n k w o l n e t b e t t e r j e. — D e r b e t -
t e r t n i n d i n g o p ' e j e l d , Burm. Lex.
156, 231. — D a t s c i l w o l b e t t e r j e ,
e a r s t ' i n â l d w i i f b i s t e , iron. troost
voor iemand, die eenig letsel heeft. —• 't
M a t e a r s t o p 't s l i m s t e a r 't b e t t e r -
j e s c i l . Vgl. oanbetterje.
— Dy s y n j e u g d y n 't w y l d e o a n -
s t e l t || b e t t e r t h i m w o l o p 'e j e l d ,
G. J. I , 12. Lex. 156. Vgl. †orbetterje.
gebeteren, beter maken, verhelpen. —
I k k i n i t n e t b e t t e r j e , Hollandisme
voor: h e 1 p e, R. P., — Gearspr. (1609), vs. 98.
*betternis, s. beterschap. G. J. II, 54.
 BETTERS.
b e t t e r s k i p , s. Eng. recovery, beterschap,
verbetering, herstel. — B e t t e r s k i p bi-
l o v e , R. ind T . \ 327. — D e r is y e t n e t
f o l i e b e t t e r s k i p t o s j e n , van verbe-
tering of herstel niet veel merkbaar. —
B e t t e r s k i p ! wensch aan een die ziek of
half dronken is. G. J. I I , 59. Ibid. I , 191.
x b e u , m. St. Niklaas (als boeman). —
G a u s t i l w ê z e , o a r s h e a r t de b e u
j i m m e , en d e n n i m t e r j i m m e m e i .
interj. tegen kinderen: B e u ! h a r k , d ê r
is e r l e a u 'k a l .
b e u (hier en daar oostelijk, in 't midden,
ook te Leeuw.), n. nuchteren kalfsvleesch.
Lex. 232. Ook: n o c h t e r e n b e u , k e a l l e -
beu.
b e u , Mkw. s. hoorbare oprisping, 'boer'.
— I n b e u l i t t e . Lex. 232. Vgl. kropje.
b e u (Noordelijk), adv. zat, moede. Vgl. ba.
b e u b o a r t s j e , v. voor boeman, Sinter-
klaas spelen, om elkaar quasi bang te maken.
b e u c l l , s. twee visschersbooten , die zich,
met een net tusschen beide in, voor den
wind laten afdrijven om bot, ansjovis of an-
deren viseh te vangen. Vgl. seile. — Ook
't volledig stel netten daarvoor noodig.
b e u ' g e l t a s s e , HL Zie bugel.
b e u k , b e u k e , s. Zie beuher. Vgl.
flaechsbeuk.
b e u k e , v. ferire, beuken , kloppen (het
vlas vóór het gebraakt wordt). R. P., Vr.
Fr. IV, 100. — F l a e c h s b e u k e . — Ook:
s t o k f i s k b e u k e (of b û k j e ) . Verder:
een nieuw aangelegden dorschvloer met de
'vlasbeuk' kloppen, om de specie (leem)
dicht en effen te maken. [Met andere woor-
den als voorwerp of lid der samenstelling
wordt b û k j e en b û t s j e gebruikt.] Ook
b e u k j e , z. d.
b e u k e ( r ) , s. soort van groote houten hamer
met krommen of scheef in 't blok zittenden
steel, om vlas te beuken. Ook b e uk.
b e u k e r , m. dreutel, jongetje, mannetje.
— L y t s e b e u k e r , kleine jongen. Lex.
332, 425. Vgl. Halb. N.O., 14. — R. ind T.",
264". Vgl. bûkemantsje, kreut.
b e u k e r b l o k , n. het blok, - s t o k , s. de
steel van den vlasbeuker.
b e u k j e , v. beukij'e), beukte (beuke), ha
beukt (beuke), beukjende-, to beukjen. Zie
beuke.
b e u l , m. Zie boal.
wumkes.nl
1 BEUZ.
b e u l e , Stadfr. v. Zie beune.
b e u n , s. vivarium, colum, bun, yischbun.
Lex. 041. Ook bon(ne). Mkw. b u n ; Oostel.
b odde.
b e u n e , v. vexare, beulen, afbeulen. —
Dou m a s t d a t â 1 d h y n d e r n e t sa
b e u n e , boven zijn kracht aanzetten. Vgl.
ôfbeune.
" b e u n m a n , m. gubernator , stuurman.
Lex. 232.
b e u r s (spr. b e u r s), s. handelsbeurs. —
iron. gewone verzamelplaats van werklui,
na hun dagtaak, of van straatslijpers . . . op
een brug, of voor een smederij, op het kruis-
punt van een straat, omdat daar gewoon-
lijk van alles 'verhandeld' (bepraat) wordt.
Ook hollandisme voor p o n g , z, d.
b e u r s k e , n. geldbeursje voor vrouwen.
Hollandisme voor k n i p k e.
b e u r t , s. in enkele uitdrukkingen. —•
B e u r t j a e n, schoonmaken (de kamer), "door
de handen laten gaan" (een meisje), W. Gribb.
— D a t gûd, dy k l e a n . . , ha b e u r t
h a w n , hebben door 't gebruik zeer gele-
den. — I k s c i l h j o e d b e u r t k r i j e , een
dag van zwaren arbeid. Ook: strenge be-
risping, doorhaling, straf.
Grouw: K i k e h e t j o u n de b e u r t , van
een kransje, zij komen daar i^e zamen.
Hollandisme voor: b a r (z. d.), vooral bij
jongeren.
b e u r t , s. beurtvaart, beurtsehipperszaak.
— Hy h e t d e b e u r t f e n 'e G e r d y k
n e i A m s t e r d a m . Vgl. de volgende art 8 .
b e u r t ' m a n , m. Eng. ferry-man, die op
geregelde tijden (meest over zee) tusschen
twee plaatsen vice-versa vaart om goederen
en passagiers te vervoeren. ld. 1, 133. — D e
L e m s t e r , S n i t s e r , W o r k u m e r , Am-
s t e r d a m m e r b e u r t m a n . Ook:
s. Eng. †erryboat, het schip. — D e b e u r t -
m a n is f o r g i e n . — H o l e t g i e t d e
b e u r t m a n ? Vgl.:
beurtskip, n. en beurtskipper, in.,
voor de 'binnenvaart'. ld. 1,119, 120. — Vgl.
fearskip, -skipper.
beurtskìppersfeint, m. beurtschippers-
knecht.
b e u ' z i c h , b e ' z i c h , adj. & adv. Eng. busy,
bezig, werkzaam, onledig. — H y h e t i n
beuzich a e r t oer him. —Bern wolle
a l t y t b e z i c h wêze.
 BEUZ. 106 BIAR.

b e u z i c h h e i t , b e z i c h h e i t , s. Eng. bu- geheelen dag zoo heen en weer ? ('t i s on-

siness, bezigheid, lichte arbeid, tijdpassee- noodig). — I k w i t n e t h w e t s t d o c h
ring. — B e u z i c h h e i t is i t b e s t e mid- b i - s j o n g s t e ? vat niet waarom je zoo
d e l om y e n n e t t o f o r f e l e n . — H a zingt (een ander heeft er maar last van).
j y n o c h h w e t b e z i e h h e i t ? wat te doen? — I k b i g r y p n e t h w e t K l a e s t s j i n -
— - I k h a g j i n f ê s t w i r k f o r j o . m a r w i r d i c h b i - r i n t ! (wat zou hij aan de
i n b y t s j e b e z i c h h e i t k o e ' k j o a l hand hebben?)— M e n s c o e s i z z e h w e t
j a e n . Vgl. oanslach, pielen. — Lex. 341. S y t s k e b i - r e a g e t , — h w e t b û r m a n
b e u z i g e n s , b e z i g e n s , s. werkzaamheid, b i - t i m m e r t (wat mag daar de reden van
het bezig zijn, tot bezigheid geneigde stem- zijn ?).
ming of aard, bezigheid van geest of karak- Het tusschen haakjes staande wordt bij die
ter. — Y n i n b i j e k o e r i s ' t i n b e u z i - vragen gedacht. — Bijna alle werkwoorden
g e n s s o n d e r o p s j e , e n e l t s h e t e r kunnen aldus worden gebezigd. Bij enkelen
s y n a p a r t e b e u z i c h h e i t . — D a t b e r n zijn voorbeelden gegeven.
h e t t r o c h s y n b e z i g e n s de h e l e Verder wordt bi- gevoegd bij sommige
b o e l y n 'e h û s o e r a 1 h e l l e . werkwoorden, om een (meest slechte) ge-
b e v e , v. timere, vreezen, bang zijn, — woonte aan te duiden. — Dy k e a r e l bi-
worden. — Don m e i s t b e v e , a s j i m m e f l o k t a l l e s . — D a t f a n k e b i - l y p t
h e i t t h ú s k o m t , tegen een jongen die a l l e s . — D o u m a s t a l l e s n e t sa bi-
straf verdiend heeft. — As d y d e b e k o p- g n i z e!
s k û r t s c o e m e n b e v e , dan komt er wat. Dit gebruik van b i- is kenmerkend Friesch.
— I k b e e f a s 'k e r om t i n k , h w e r d y Overigens stemt bi- overeen met het Hol-
j o n g e sa l a n g b l i u w t . Ook b e e v j e . landsch be-, ofschoon dit niet altijd met
Vgl. trilje. b i - , maar soms met for- e. a. equivaleert.
b e v e r , eg. castor fiber, bever, vroeger bi (spr. bî), Woudstr., Tietj., Hl., Schierm.,
hier waarschijnlijk inheemsen. Vgl. Plaats- Tersch., praep. bij. Elders meest spr. bij;
beschr., 127. en geschreven b y , z. d. ook voor de sa-
b e v e r , n. soort wollen stof voor onder- menstellingen.
goed. — B r ú n , b l a u b e v e r . — N e i - b i - a c h ' t s j e , v. Hd. beobachten, in acht
m a k k e bever. nemen. Lex. 238. — D o u m e i s t d a t w o l
b e v e r s ( k ) , adj. van bever. I n b e v e r s b i - a c h t s j e , o a r s g i e t i t f o r k e a r d .
b a i t s j e , — b e v e r s e rok. Meer gebruikelijk is: . . . d a t w o l y n d y n
b e v e r t y n , n. zekere sterke stof voor a c h t n i m m e . Zie acht.
werkmanskleeren. — S w a r t , b r ú n o f w y t b i - a d m i s t r e a r ' j e , v. administrare, be-
bevertyn. sturen , gebieden. — I n s a e k , i n o n d e r -
b e v e r t i n e n , adj. van bevertin. — I n n i m m i n g b i - a d m i s t r e a r j e . — De
bevertinen broek. b o e l y n 'e h û s . . . , i n Oar b i - a d m i -
b e z a e n ' m ê s t , s., - s e i l , n. - t u e c h , n. s t r e a r j e , den baas spelen in-, over. Ook
bezaanmast, -zeil, -tuig. bi- o a r ( r e ) m i s t r e a r j e .
b e z i c h , b e z i c h h e i t , b e z i g e n s (Oos- bi-an'derje, meest bi-ant'wirdsje, v.
telijk en Tietj.). Zie beuzich. respondere, beantwoorden. — I n b r i e f ,
b i - , onscheidbaar part., dat bij vragen i n m i n s k e b i - a n t w i r d s j e . 6 . J. I,
of na uitroepen , wanneer daarin het denk- 40.
beeld van af keuring, verwondering of nieuws-, b i - a r ' b e i d s j e , v. elaborare, bearbeiden,
gierigheid opgesloten ligt, vóór aan het werk- bewerken.— I n h o p e n b o u l â n n e n w i r -
woord gehecht wordt. — H w e t b i - i g g e - d e n e t b i-ar b e i de s a 't h e a r t . —
w e a r r e s t e , j o n g e ? Waarom dwarsdrijf H j i r k o m t n o u e k i n b y s o n d e r e
j e ? (dat staat je alles behalve mooi). — s k o a l l e , d a t h e t D o e k e-b a e s m e a s t
H w e t b i - h i m m e l s t e a l t y t ? Waarom b i - a r b e i d e . —
wasch en plas je altijd? (ik zou dat maar s. verb. cláboratlo. — T a i t b i - a r b e i d -
laten). — H w e t b i p j e s k e t b e p p e s a ' n s j e n fen in f o l s l e i n w i r d b o e k is
h e l e d e i ? Waarom loopt grootmoeder den i n b u l t e k u n d e en g e d u l d f e n n e d e n .

wumkes.nl
 BIAZ.
maken, bereiden. — H j a , de gierige en
eergierige, b i - a r b e i d s j e . . . h j a r s e l s
i n h e l op 'e w r â l d . G. J. I I , 99. —
Ook b i - a v e ( n ) s e a r j e.
b i - a ' z e m j e , v. adhalare, beademen. —
L i t ús s j e n of d e s i k e d e s p e g e l
n o c h b i - a z e m t . Lex. 941. Vgl. bìwazemje.
b i b a e n j e , v. exaequari, gebaand worden.
— As d e I j u e a l l e d a g e n r i d e , s c i l ' t
i i s w o l g a u b i b a e n j e . — Ook: in b i -
b a n e p a e d , een gebaand pad, ld. IX, 165.
Meer gebruikelijk is: i n b i g i e n p a e d .
Vgl. bipaedsje.
b i b a g g e l j e , v. lutare, vuil maken. —
De s t r j i t t e m e i s m o a r g e l e a r z e n s b i -
b a g g e l j e . Zie baggelje. — Vgl. bibargje.
b i b a k k e , v. (in)bakken, in wat anders. —
De b ù t e r i s d e r y n b i b a k t , tegen kin-
deren, als men hun brood zonder boter wil
laten eten. — I k w o e h i m n e t h a , a l
w i e r er yn b û t e r b i b a k k e , (bi)bakt.
— I t b r e a i s b i b a k t , door bakken in
omvang of gewicht afgenomen.
b i b a l ' l e s t j e (spr. -lesje), v. subtirrare,
met ballast bevrachten (een schip), (iemand)
belasten en beladen met allerlei zaken. —
Jo b i n n e a e r d i c h b i - b a l l e s t e , n e t ?
tegen iemand, die veel of van allerlei din-
gen te dragen heeft.
b i b a l t e , v. Fra. se faire entendre, be-
schreeuwen. — A i d J i t s e - b o e r w i e r sa
dôf, d a t g j i n m i n s k e h i m b i b a l t e
k o e , Hsfr. I , 107. — R o p o a n 'e s k i p -
p e r s ! ik wol mei. H j a b i n n e al to
f i e r ; i k k i n se n e t m e a r b i b a l t e .
b i b a r g j e , v. bemorsen. — Us l y t s
f a n k e k i n al a l l i n n e i t e , m a r d e n
is 't h e i s l i k h o 't se h j a r b i b a r g e t .
— Pas op! b i b a r g j e dyn k l e a n n e t
a l h e e l . Vgl. bigrieme.
b i b ' b e r j e , v. bibberen. — H y b i b b e r t
f e n k j e l d , f e n 'e k o a r t s . Lex. 239. R.
ind T.a, 293«. Vgl. trilje.
b i b b e r k o a r t s , s. febris horror, het be-
ven , de rillingen van de koorts. — H y h e t
d e b i b b e r k o a r t s , hij rilt van de koorts.
— Ook iron. H e s t d e b i b b e r k o a r t s ?
tegen een die 't wil laten voorkomen, alsof
hij onwillekeurig zit te rillen.
b i b b e r t o s k j e , v. klappertanden. —
S j o e r d s i e t t o b i b b e r t o s k j e n , Forj.
1892, 148.
wumkes.nl
107 BIBEL.
b i b e a k e n j e , v. van bakens voorzien.'
— A l l e F r y s k e w e t t e r s b i n n e bi-
b e a k e n e.
b i b e a m d ' , b i b e a m m e , adj. arboratus,
met boomen bezet, beschilderd, bestikt. —•
Dy w e i , d a t l â n is a l h i e l b i b e a m -
me. — B i b e a m d , b i b y l d m e i s i d e ,
G. J. I , 2. Posth. in Epk., Halb. N. O..
Lex. 239.
b i b e a r j e , v. Zie probearje.
b i b e k j e , v. bespreken, bekeuvelen. —
Hja h e t al h w e t b i b e k k e yn d a t
s k o f t s j e t i i d . — Us l y t s f a n k e b i -
b e k k e t a l l e s al.
b i b e k k e , adj. äisertus, gebekt. — G o e d
b i b e k k e w ê z e , Fra. avoir Ie bec Ken
tourné, Ned. niet op zijn mondje gevallen
zijn. — Prov. E l t s e f û g e l s j o n g t l y k
a s er b i b e k k e is.
b i ' b e l , s. biblia, bijbel. Ook i t b o e k ,
bij uitnemendheid. — I n b i b e l m e i ko-
p e r e n h e a k e n , sloten. — H y k i n d e
b i b e l f e n b u t e n , is door en door schrift-
kundig iron. hjj kent den bijbel alleen van
uiterlijk. — Bibel en Testemint
(E w a n g e e Ij e), het Oude en Nieuwe ver-
bond. — H y s e i t i t r a e r ú t 'e b i b e l
o p , gebruikt leelyke woorden, vloekt. — Vgl.
berne-, hokje-, meniste-, hûs-, print-, state-,
tsjerkebibel.
boekpens van een rund.
spel kaarten (iron.) —• H y h e t d e
b i b e l y n 'e b û s e . Ook b i b e l f e n
A l e x a n d e r , f e n 32 b l ê ' d d e n , p r i n t ( e )
bibel, soldatebibel.
b i b e l b e s l a c b , n. koperen of zilveren ran-
den en hoeken aan een bijbel.
" b i b e l d o a z e , s. kartonnen doos, waarin
een bijbel bewaard wordt.
b i b e l d r u k , s. oude letterdruk, als in de
vroegere Staten-bijbels. Vgl. bibelletter.
b i b e l f e a r , s. pauweveer in een kerkboek.
b i b e l f è s t , adj. bijbelvast, tekstvast. —
. . . b a e s B a s t , dy b i b e l f è s t wier, l i e s
h i m d e t e k s t , d a t i t k l o n k , Hsfr. V,
108.
°bibelfor d r a e j j e r , (°-f o r k r a c h t e r ) ,
m., -f o r k l e a r r i n g , s., -frj e o n , m., -les-
n e r , s., - s p r a e k s., - s p r e u k , s., - s t a n -
d e r , s., - t o a n , s. Zie de Enkel woorden.
b i b e l l e a r e , s. Zie bibelUzing.
b i b e l l e t t e r , s. bijbeldruk, oude lettertype
 BIBEL.
als in den bijbel.—M e i b i b e l l e t t e r d r u k t .
b i b e l l ê z i n g , s. godsdienstoefening, waarbij
door den voorganger hoofdzakelijk uit den
bijbel gelezen en verklaard wordt. Ook b i-
b e l l e a r e (zíe leare) en
b i b e l o e f e n i n g , s., dit meer gemeen-
schappelijke bijbellezing, bij wijze van sa-
menspreking. Zie 't vorig artikel.
b i b e l s ( k ) , adj. & adv. Eng. scrìptural,
volgens den bijbel, schriftmatig. — H y is
t i g e b i b e l s k , redeneert geheel volgens of
in overeenstemming met den bijbel. — Us
domeny p r e k e t suver bibelsk, mar
net 'bifyndelík'.
b i b e l t e k s t , s. bijbeltekst, vers uit den
bjjbel. Ook skriftuci-pïeats.
W b e l t s j e , n. bijbel in klein formaat, kerk-
boekje. — Soms ook voor een ander boek,
van grootte als ecjn bijbeltje. — H y h i e
sa'n b i b e l t s j e by h i m , d ê r de lâns-
wetten ynstiene. —
S a k e d r a e c h t d e l e p ek a l l j e a f s t
a s i n b i b e l t s j e , onder den arm: hij is lui.
— Vgl. hânhibeltsje.
* b i b e l - ú t l i z k u n d e , s. bijbeluitlegkunde.
Fr. Volksalm. 1884, 147.
" b i b e s ' k j e , v, beklagen. — l m m e n
b i b e s k j e . Lex. 230. Zie beskje.
b i b i d d e , v. verbidden.— H y l i e t h i m
n e t b i b i d d e , was onverbiddelijk. Vgl.
bilêze , forwege.
— De d i v e l b â n n e r b i b i d d e it b i s t
e n b i s t r i e k i t do. Zie Msprekke.
b i b i g ' j e , v. bemorsen. — D e l y t s e (zui-
geling) s p i j t i d e r k e a r , h y h e t h i m w e r
alhiel bibigge.
"bibiis'eje, "bibizigje, v.door 't gebruik
bruikbaarder worden. — I n l e a r e n l a p e
m o a t e a r s t h w e t b i b i i s g j e , d e n is
e r b e t t e r a s nij. Vgl. bibrûkc.
b i b i k ' j e , v. opeten.— D a t h a w y w e r
bibikke.
van rondom af bikken. — D a t m o a s t
a l h w e t b i b i k k e w i r d e , om het netter
te maken.
met geklopte steen bestrooien (een pad,
weg). Zie bipúnje.
*bibylci, adj. mot beelden (van zijde) be-
stikt. — B i b e a m d , b i b y l d m e i s i d e ,
G. J. I , 2.
b ì b i n e , v. circumligare, obvolvere, binden,
vastbinden, — B i b y n i t j i l d y n d y n bûe-
wumkes.nl
'8 BICH.
d o e k , knoop het geld in je zakdoek vast.
-• Wy s c i l l e it ( s t i k k e n e ) h a k - l e a r
feu'e reed hwet bibine, den kinst
noch ï-idende t h ú s k o m m e .
b i b i t e , v. bebijten , beknabbelen. — B a r -
g e n b i b i t e d e t r ò e l i . — Y n 't s â 11 b i -
b i t e n , doorpekeld (vleesch), fig. Ned. goed
gezouten: wijs door ondervinding. — D a t
â l d m i n s k e i s go ed y n 't sà 11 b i b i t en,
h j a w i t w o l h o se d e r m e i o a n m o a t .
— Forj. 1892, 167. — Y n 't g a t ( y n ' t
h i m d ) b i b i t e n , angstig, bevreesd.
"bibizigje, v. Zie bibiisgje.
b i b j e , (Hl. en oostelijk vooral) v. beven.
— 't H e r t d a t b i b b e m y y n 't l i i f ,
v. B l o m , Bik., 90, 91. Vgl. trilje.
b i b j e s k j e (Zoh.), v. Zie bipjeskje.
b i b l e t ' , adj. cruentus, bebloed. — I n bi-
bI e t í e k o p . R, ind T3., 292'. — G. J. I, 210.
b i b l i e d e ( y e n ) , v. zich met bloed be-
vlekken , bijv. door neusbloeden.
* b i b l o m j e , v. met bloemen versieren,
benaaien, bestikken. Lex. 404.
Ook spreektaal: d e g l ê z e n b i b l o m j e
f e n 'e f r o a s t .
b i b o e r k j e , v. als boer bewerken, in ge-
bruik hebben. — H y h i e i n g r e i d p l e a t s ,
d y ' t er s e l s sa h w e t b i b o e r k e . —
Voordeel of schade behalen, lijden met de
boerderij. H y h é t n e t f o l i e b i b o e r k e .
Ook in 't alg. — Vgl. Udije.
b i b o k s e l j e , v. beloopen, loopende afleg-
gen, afdoen. Zie bokselje.
b i b o l w i r k j e , v. facere, doen, stellen.
— I k k i n d a t a l l i n n e net. b i b o l -
w i r k j e . Zie bolwirkje.
b i b o u w e , v. aedificare, bebouwen. —
Dy h e l e s t r e e k is n o u m e i h u z e n
biboud. — Biboude e i g e n d o m m e n ,
huizen, gebouwen.
colere, (land) bebouwen. — . . . . ho-
f o l l e g r o u n e l t s m e i i e r d a p p e l s bi-
b o u w e m o c h t . R. ind T.a, 315". — Dit
meest b o u w e, z.d.
b i c h j e , n. sucula, biggetje, varkentje.—
J o n g e b i c h j e s is a e r d i c h gûd. —
In m o a i b i c h j e , d a t jy dêr yn't hok
h a . Zie barchje. — Van een kind, dat zich
onder't eten bemorst: D o u b i s t sa'n l y t s
bichje.
b i c h j e n , Hl. n. een halve eent. Ook
b i g g e . Vgl, baevi, haeui.
 BYCHT.
l b y e h t , s. Hd. Beichte, biecht, schuldbe-
lijdenis. — I k b i n lij i r n e t k o m d o m
m y d e b y c h t ô f n i m m e t o l i t t e n , om
niij uit te laten hooren. — I k s p r i e k : o,
'k s c i l k l e a r b y c h t , f e n o e r t r ê d ,
d w a e n , G. J. I , 131. — Lex 240. —
" b y c h t e r , eg. biechteling. Les. 240.
b y c h t ( s j ) e , v. Hd. Beichten, biechten,
schuld bekennen. — O n t se y n ' t b y c h -
t s j e n o a n de P r y s t e r | | h j a r b i n a u d e
d r o o m f o r t e l t , v. Blom, Bik., 33. —
M a r e a r l i k b y c h t e s c i í s t e f e i n t . R.
itfd T2., 206*. — I k h o e f f o r d y n e t t o
b y c h t e n , 'k behoefje geen rekenschap te
geven. Vgl. opbycht(sj)e.
b y c l r t ' s t o e l , s. biechtstoel. — I k b i n
n e t y n 'e b y c h t s t o e l w o l ? wil je me
uithooren'?
b i d a e r d ' , (spr. bidae'd), adj. sedatus, be-
daard , k a l m , ingetogen. — I n b i d a e r d
j o n g f e i n t . Vgl. dimmen, evenredich. —
B i d a e r d w a e r , rustig, kalm weder. —
Vgl. deabidaerd.
b i d a e r d e n s , s. Eng. seäateness, bedaard-
heid (alskaraktereigenschap). — T r o c h s y n
bidaerdens kamen alle drinkelin-
g e n l o k k i c h w e r o a n 'e w â l .
b i d a e r d e r n ô c h , adj. bedaard genoeg,
te bedaard. — I k w o e d y j o n g e w o l
h w e t b i d a e r d e r h a . A l ? Hy i s m y
bida erdernôch.
b i d a e r d h e i t , s. Hd. Besonnenheit, be-
daardheid. — I n d i n g m e i b i d a e r d h e i t
o e r l i z z e , een zaak rustig overwegen.
b i d a e r d w e i , adv. op bedaarde wijze. —
Hy k o m t e r a l t y d b i d a e r d w e i m e i
o a n , doet of zegt alles even 'bedaard'.
bida(e)r'je, v. mitescere, seãari, bedaren,
in hevigheid afnemen, gestild worden, tot
kalmte komen. — Ik bidaer(je), bidar(r)e
(bidaerde), bin bidar(r)e (bidaerd), bida(e)r-
jende, to bida(e)rjen. Hl. b i d a e r g j e . —
De w y n , i t t o n g e r j e n , r e i n e n , d e
kjeld b i d a r r e t (bidaert). — It need-
w a e r w i e r b i d a r r e , R ind T.3, 369".—
De p i n e , i t h o a s t j e n , d e k o a r t s . . . i s
a e r d i c h b i d a r r e . — Is d y n l i l k e n s
b i d a r e ? — de h o n g e r b i d a e r d ? —
Å. B., Doarpke, 142. — Y e n b i d a ( e ) r j e .
— B i d a (e) rj e d y h w e t ! niet zoo haastig,
driftig. Lex. 240. — D o u m a s t d y b i -
d a r j e , J e l m e r ! W. D., Oebl. Gl. 46. —
wumkes.nl
109 BlDDEI.
Hy koe n e t y n ' t b i d a r j e n k o m m è . ^
I k k o e h i m n e t y n 't b i d a e r j e n
k r i j e . Zie bìdarring.
b i d a ( e ) r j e , v. Eng. to become of, belan-
den, heen geraken. — H w e r s c i l d a t
h y n d e r b i d a r j e ? — H w e r is dy swift
bidare? — Ik wyt net hwêr myn
s k o e n b i d a e r d b i n n e , zij zijn zoek. —
Lex. 240. — D e b o e r e n h i e r e d e p l e a t -
sen a l t y d m a r w e r to d j û r ; h w ê r
m o a t d a t o p 't l é s t b i d a e r j e ? op uit-
loopen. Vgl. bilânje.
b i d a m j e , v. met dammen voorzien. —
D e h i e r b o e r m o a t s y n l â n n e n b i-
d a m j e, 't onderhoud der dammen is voor
zijn rekening.
"bidamje (bij enkelen), v. A. B., Doarp-
k e , 142. — Zie bidimme.
b i d a r j e , v. Zie bidaerje.
b i d a r ( r ) i n g , s. in: y n 'e b i d a r ( r ) i n g
tot stilstand, rust, kalmte. — I t m i n s k e
w i e r sa o e r s t j û r , d a t h j a k o e n e t
y n 'e b i d a r ( r ) i n g k o m m e , — i k k o e
h j a r n e t y n ' e b i d a r ( r ) i n g k r i j e . Vgl.
Hsfr. I , 18. — Ook y n ' t b i d a e r j e n , z. d.
b i d a u j e , v. to bidew, bedauwen, met
dauw bevochtigd worden. — H e l j e i t l i n -
n e n effen y n ; it m o a t n e t a l h i e l
b i d a u j e , — ik w o l 't n e t a l h i e l bi-
da u w e ha.
b i d d e , v. precari, bidden, verzoeken. —
Ik bid (†Hl. yk byd), ik bea (bidde, Hl.
°baed), ha bidden (bean = verzocht), bid-
dende, to bidden. Hulde I I , 108. — G. J.
passim. — Om m a r f o a r t to f a r r e n ,
s e i d e j o n g e , s c i l i k d e b r i j w o l op-
i t e , w y l s ' t m e m b i d t . — H y b i d t om
w i r k en t a n k e t ús L j e a v e n H e a r
d a t e r ' t n e t k r i j e k i n , van een luiaard.
— In F r i e s k i n n e t b i d d e en s m e k e .
— D ê r h e l p t g j i n b i d d e n o a n . — R:
W., Blêdden, 66. — Vgl. bi-, oan-, ôfbidäe.
— D ê r is k r e a m b i s i t e , d ê r b i s t e
e k b y b e a n , R. ind T.2, 351". - T o b r i j ,
to l e e d (op'e b i g r a f f e n i s ) , to b r i l -
l o f t b i d d e , ter maaltijd, ter begrafenis,
ter bruiloft noodigen. Thans meest: o p
it m i e i , op'e b i g r a f f e n i s , op'e bril-
l o f t f o r s i i k j e . — Lex. 241.
b i d ' d e i , s. bededag, als voor 't gewas
en den oogst, in sommige kerken gehouden,
Stadfr. b i d - u u r .
 BIDDEL. 1111 BIDDERS.

b ì d ' d e l - a g o a s l e , s. kleinhandel in snor- I b i d d e l e r s - l e a , pi. in: bidlers-lea

repijperijen, aan de deuren te koop aange- i a w w e . Zie állemanslichem.
boden waarbij van de gelegenheid gebruik b i d d e l e r s p a t i n t , n.: 'fj o u w e r d o a s*-
gemaakt wordt om te bedelen. — Ook b i d- k e s l ú s j e f e r s en t w a s t i k j e s b â n ' .
lerspatint. (volksdefinitie). Zie bìddelagoasje. Ook:
b i d d e l b r i e f , s. & n. bedelbrief, (minach- s k o a i j e r s p a t i n t .
tend voor) verzoekschrift, waarbij iemand b i d d e l g a t , n. Zie biddelsek.
een beroep doet op de hulpvaardigheid van " b i d d e l g a v e , B. afgebedelde gave. R. ind.
anderen. — Dy k e a r e l h e t s y n s k i p T.2_, 316*.
f o r l e r n , nou r i n t er m e i in b i d d e l - b i d d e l h i k k e , s. hek op een weg of pad
b r i e f b y d e h u z e n , e n k r i j t f o r s y n door het land of aan den zeedijk, dat door
â l d e k a s t l i c h t in nijen. arme kinders of vrouwen voor rijtuigen of
b i d d e l - e a r m b â n , s. Hd. Bettelarmbanä, voetgangers geopend wordt, om daarvoor een
armband, waaraan allerlei kleine voorwet- gave te ontvangen. Ook k 1 o e s, Lex. 242.
pen , souvenirs van vriend(inn)en hangen. — Vgl. S. K, F., Spr. en Lêz., 23.
Hûs-hiem, 1890, 311. — Ook baanvegers- b i d ' d e l j e , v. mendicare, bedelen. Hl. b ê-
armband. d e Ij e. Tietj. e, e. b é d e 1 j e. Als 'vak'term
b i d ( d e ) l e r , m. mendicus, bedelaar. Hl. f r e e g j e, z.d. — Vgl. ôf- op-, nachtbiddelje.
b e d e l e r . Tietj. b é d e l d e r , ook in de sa- — Zie slcoaije.
mentelling. — Dy f a e m i s s a b a n g f e n ' b i d d e l m a n , m, bedelaar, L. in W., 22.
i n f r i j e r a s i n b i d l e r fe-n i n d û b e l - Ook b e d e l m a n (in een rijmpje). Zie bokke.
t s j e . — L i e n d y n h y n s d e r o a n i n bid- b i d d e l s e k , s. mantiea, bedelzak. — O an'e
l e r en h y f l j u c h t e r m e i ú t ' e ( n ) fjou- b i d d e l s e k r e i t s j e, ad incitas redigi, tot
w e r e n . — B i d l e r s b i t e l j e m e i l u z e n . den bedelstaf geraken. Vgl. kniksek.
Lex. 242. — D e r d e b i d l e r s d o u n s j e — eg. die bedelt. — D o u b i s t m y sa'n
d ê r s t o u w e d e l a p e n , Burm. — De l y t s e b i d d e l s e k , tegen een kind, dat
j o n g s t e ( l y t s t e ) b i d l e r m o a t d e k o e r aanhoudend vraagt om iets te verkrijgen.
d r a g e , de jongste in een gezelschap moet Ook b i d d e l g a t .
het werk doen. Vaak iron. — Vgl. brêgebid- b i d d e l t e k k e n , s. lappedeken, deken
ler; nachtbidler, skoaijer. met een overtrek van aan elkaar genaaide
b i d ( d e ) l e r i j , s. mendicatio, bedelarij. driekantige lappen van allerlei kleur tot een
b i d ( d e ) l e r s b e r n , n., -(b i d d e 1-) f a n k e, mozaiek gewerkt. Stadfr. b e d e l d e k e n .
n., - g e s t i c h t , n., - h o a l e , s., - ( b i d d e l - ) — Sa b o n t a s i n b i d d e l t e k k e n . —
j o n g e , m., - ( b i d d e l - ) k e t i e r , n., -(bid- I n b i d d e l t e k k e n m e i t s j e , fig. farcire
d e l ) w i i f , - w y f k e , n. Zie de Enkel woorden. centonis alicui. — D y ' t l e a g e n t m a k k e t
b i d ( d e ) l e r s g a t , n. plaatsje waar veel i n b i d d e l t e k k e n .
bedelaars van daan komen. — D e K o m - b i d d e r , m. precator, die bidt. — Hûs-
p e n i j e , N i j e b r ê g e , S â n b u l t e n is i n hiem, 1890, 310. — I n h o p e n d o m i n y s
bidlersgat. binne bidders, mar gjin jouwers.
O.-dongdl. een kadetje, 'fransch broodje.' V. d. M., Tr. Ronim. — Vgl. brea-bìãder.
Vgl. bemegatsje, -earske. mendicus, bedelaar. Vgl. nachtbidder (-bid-
iron. tegen een kind om het een beetje deler.)
te plagen: D o u h e s t i n b i d l e r s g a t , vocator, (gast)noodiger, aanzegger. — Vgl.
i t is fen t w a s t i k k e n g e a r s e t . dea-, leedbidder. —
b i d ( d e ) l e r s g e b e t , n. in: i n b i d l e r s - Bij 't koolzaaddorschen de man, die is aan-
g e b e t d w a e n , mooi praten om wat te gewezen om de boeren op de afrekening
krijgen. — D o c h b y m o i k e m a r in ( k o a l s i e d - r e k k e n , z. d.) uit te noodi-
b i d i e r s g e b e t , f a e k k r i g e s t w o l i n gen, en ook om ze hun 'beurt' van dorsenen
nije j u r k . aan te zeggen. Die bij 't dorschen het zaad
iron. kleingeld tellen, in 't bijzonder: zijn zeeft, heet de g r e a t e of â l d e b i d d e r
armoedje (eig. zijn gebedelde centen) over- tegenover de l y t s e b i d d e r , de jongen die
tellen. Vgl. dronkemansgebet. het zaad in de zeef schept.

wumkes.nl
 BIDDERS. 1 L
b i d d e r s f l i e r , s. plaatsje onder den wind
(op den hoek van de dorschvloer), waar
het (kool)zaad geschoond wordt.
" b i d d e r s k l e e d , n. liet kleed, waarop het
(kool)zaad geschoond wordt. Meest wynkleed.
b i d d e r s k o f t , n. rusttijd voor de zaad-
schooners, terwijl de dorschers een gedeelte
afdorschen. Zie terskerskoft.
b i d e k ' k e , v. tegere, bedekken, overdek-
ken, íig. geheim houden. — Dy I j u e b i n -
n e h j i r sa e a r m k o m d , d a t hja
koene skraech hjar s k a m t e bi-
d e k k e , ze hadden haast geen kleeren aan
't lijf. — I n â l d e r w o l g r a e c h a l l e s
for d e b e r n b i d e k k e , hun feilen en ge-
breken tegenover anderen geheim houden.
— part. b i d e k t (Westel. b i d e k k e ) , b i -
d i t s e n . — De g r o u n i s b i d i t s e n m e i
s n i e . — S a p e d o c h t e r m o a t y n 'e
k r e a m , d a t w i r d t y e t b i d e k t (bi-
ditsen) halden.
— I k s t e a n d y m a n n e t , h y is bi-
d e k t , niet rond van karakter. — Lex 243.
b i d e ' l e , b i d i e l e , v. parure, bedeelen,
toedeelen. Lex. 643. — B i n n e j i m m e
a l l e g e a r r e b i d e e l d , b e r n ? heb ik elk
zijn competente portie gegeven (bij den
maaltijd). Vgl. omdele. — De i e n e m i n s -
k e i s a l b e t t e r b i d i e l d a s d' o a r e ,
ruimer met aardsche goederen gezegend. —
W y b i n n e f en 't j i e r a e r d i c h m e i
i e r d a p p e l s b i d i e l d , hebben een goeden
oogst er van gehad, een ruimen voorraad
opgeslagen. — Dy m a n w i r d t t r o c h d e
e a r m fo u d e n b i d e e l d , h y i s m e i y n ' e
b i d e l i n g , b i d i e l i n g , hollandismen voor:
h y k r i g e t o n d e r h â l d , onderstand.
b i d e m m e (Oostelijk), v. (zich) inhouden,
beheerschen, beteugelen. — De m o e d f e n
f r j e m d e n t o b i d e m m e n , R. P., Keapm.
44. Vgl. biãitnme.
biderf', n. egestas, dagelijksche nooddruft,
bekomst, — "VVy h a w w e g o e d ús bi-
derf. — D e m u z e n s i i k j e h j a r b i d e r f
fen k r o m k e s oer de f lier. — I k scil
nin i t e n m e a r ha, ik h a m y n b i d e r f .
— D e b o e r h e t f e n h e a en g ê r s s y n
b i d e r f , zooveel als hij noodig heeft. Lex.
244. - P. Sch., MS., 13. — R. ind T3., 293*.
b i d e r f , eg. corruptor, (-trix), peräitor ,
die anderen bederft of te gronde rieht. Tietj.
f o r d e r f . Zh. b i d u r f . — D y k e a r d e l
wumkes.nl
BIDIJ.
i s i n b i d e r f for s y n h ù s g è s i n , for
d e m a e t s k i p p i j . — Ook die allerlei kat-
tekwaad uitvoert. — Dy j o n g e , d a t f a n -
k e i s s a 'n biderf.— Ook b i d e r f - n a g e l .
n. corriiptio, bederf. Zie bidjer.
b i d e r f ( e ) l i k , adj. bedervende, bedorven.
Zh. b i d u r f l i k . — I t f l e s k i s a l b i d e r f -
l i k . — B i d e r f l i k w a e r , zwoel, broeiich
weer, als waardoor sommige eetwaren spoe-
dig tot bederf overgaan. — D e r i s i n b i -
d e r f e l i k e l u c h t o a n , bedorvene lucht,
reuk van in ontbinding overgaande stoffen,
inz. vleesch. Vgl. †organkelik.
— D a t w i i f s t j o n k t sa b i d e r f l i k
ú t 'e h a l s .
b i d e r f - n a g e l , eg. bederver. Zie biderf.
"bidêr'je (Zuidelijk), v. Zie bidaerje.
b i d ê s t (spr. ook è), adj. & adv. modestus,
bezadigd, ingetogen, — S t i l e n b i d ê s t .
Lex. 243. — Ho s i t s t o u sa b i d ê s t ? h o
s j u c h s t s a b i d ê s t ? in zich zelf gekeerd,
peinzend. — Ook: vroom, devoot. — D a t
minske sjocht altyd allike bedêst,
d e r k i n n i n g l i m k e ôf. — quasi ern-
stig, ingetogen. — S n e i n s y n 'e t s j e r -
k e , h w e t s i t se b i d ê s t , Bijek. 1880, 78.
— Dy j o n g f e í n t k i n h i m w a k k e r e
b i d ê s t h â l d e , m a r as er l o s k o m t ,
k i n er ek t i g e m â l t j i r g j e .
b i d e s t e n s , s. moãestìa, ingetogenheid.
b i d i b b e r j e , n. (zich) bedwingen, beteu-
gelen. Ley 243. — I k k i n m y n l i l k e n s
h a s t n e t m e a r b i d i b b e r j e , KI. A.,
Buike, 30. — H y m o a s t h i m a l b i d i b -
b e r j e , m a r doch hy h â l d e him stil,
W. D. Winterj., 51.
b i d i e h ' e n j e , b i d i ' g e n j e , v. door vragen
of voorspraak (iets) voor een ander verwerven.
— H w e t f o r i m m e n b i d i c h e n j e . Vr.
Fr. I , 91.
b i d i c h t s j e , v, in dicht beschrijven, be-
zingen. — I t f o a r j i e r is a l f a e k bi-
d i c h t e . Hsfr. X , 209.
b i d i g e n j e , Lex. 562, v. Zie bidichenje.
b i d i ' g e r j e , b i d i k e r j e , v. bekijken uit
de verte, met het oog bereiken. — D e s t j e r-
r e n b i d í g e r j e , beschouwen of waarnemen.
— D e a k e n w i e r n e sa f i e r f e n ú s ôf,
d a t w y k o e n e se m a r k r e k t b i d i -
gerje.
b i d i j ' e , v. augescere, proficere, voordeel
behalen, gewinnen, voorspoed- hebben, sla-
 BIDIK.
gen, gedijen. — H w e t h a b b e j y b e d i j d
m e i de b û r k e r i j ? R. ind T»., 26». Vgl.
Hboerhje. — G o d , d o c h y n a l l e s h i m
b i d i j e n , E. P. — O r k , m y n s o a n ,
w o l s t o u b i d ij e, een gelukkig, welgesteld
man worden. G. J. I , 6. — L i t t e ' i m n e t
b i d i j e , niet slagen (maar een blauwtje loo-
pen) Ibid. I, 8.
— Dy b e a m h e t a l t r i j e j i e r s t i e n ,
m a r b i d ij t n e t .
b i d i k e r j e , v. Zie bidigerje.
b i d y k ' j e , v. bedijken, met een dijk of
dijken omringen. G, J , I , 9 0 . — I t l â n
b i d y k j e , om het tegen 't hooge water te
beveiligen. Ook: een hoogen aardwal rond-
om opwerpen als bevreding.
b i d i m m e , b i d i m j e , Lex. 243, 657. v.
bedwingen, beteugelen. — I k m o a t m y
m a r b i d i m j e , W. D. Oebl. Gl., 30. —
H o ' t de l j e a f d e . . . it w y l d e h e r t
b i d i m t en s y n o e r d w e a l s k e t o c h t e n
t o r j u c h t e b r i n g t , R. P., As Jimme V.
— Bi d i m j o u , C a s s i u s ! s p r e k s u n i c h
f e n j o u l e e d . Ibid. Jul. Caes.
Ook b i d a m j e en b i d e m m e, z. d.
b i d i p ' p e , v. betten (een wond), bevoch-
tigen met een natten doek of spons (bijv. het
hoofd, als middel tegen koortshitte), Lex.
678. — besprenkelen. Y n ' e b û s e h i e d e r
in doek, b i d i p t mei áldeklonje.
W. D. Winterj. 42.
b i d i ' v e l d , adj. zot. — B i s t b i d i v e l d ,
j u ? ben je mal? —
van den duivel bezeten. Halb. Matth.
VIII, 33.
bidjer', s. bederf. — G r i e n g û d (onrijp
ooft) is i n b i d j e r f o r d e m a g e. — D e r
k o m t b i d j e r o a n i t l y k . — Lex 245.
Ook b i d e r f, z. d.
b i d j e r r e , v. corrumpere, corrumpi, pu-
trescere. bederven. — Ik bidjer, bidoar, bi-
doarn, to bidjerren. G. J. I I , 114. Zoh. b e-
d u r v e . Stadfr. b e d e r v e , bedurf, bedur-
ven. — De f i s k , i t f l e s k b i d j e r t m e i
d i t m y l d e w a e r . — I é n s o a n en dy
b i d o a r n . — H y h e t i t b i d o a r n , ver-
korven. Ook f o r d j e r r e , z. d.
b i d j i p j e , v. Eng. to äeep bediepen, (de
diepte van een water), fig. doorgronden. Ook
d j i p j e (zonder praefix.) — I k k i n d y
s l e a t n e t b i d j i p j e , het water staat er
hooger dan ik lang ben (bij het baden.) —
wumkes.nl
112 BIDO.
I k k i n dy f e a r t m e i de k l o e t n e t
b i d j i p j e , met den scheepsboom den bodem
niet beraken. — N e t t o b i d j i p j e n , on-
peilbaar , fig. niet te doorgronden. D y k e a -
r e l is n e t t o b i d j i p j e n . Lex. 678.
Vgl. bigrounje, trochgrounje.
† b i d j û p t , adj. vexatus, gekweld. G. J.
I I , 100. — T r o c h h w a e n s k w e a w o l -
l i c h h e i t en n i i d y b i d j û p t . . . wir-
de — . . . o m d a t wy m e i s o k k e g e k -
l i k e y n b y l d i n g b i d j û p t b i n n e . Ibid.
108. — Lex. 245, 678. — ld. V , 66.
b i d l e r en samenstellingen. Zie biddeler, enz.
b i d o a r ' n e n s , s. turpiäo, bedorvenheid. —
Us b i d o a r n e n s e n s o n d e , Hsfr. IV, 31.
b i d o b j e , v. legere, bedekken, begraven.
— A l e a r t i d e n b i d o b b e n se h j a r
j i l d w o l y n 'e g r o u n . — Asbern
b i d o b b e n w y i n-o a r w o l o n d e r 't
h e a . — I n d e a d e k a t y n 'e t ú n b i -
d o b j e . — Y n p o e p e s l o m b i d o b b e ||
L a e i G e a l e y n ' t l e a v i c h r e i d , R. ind.
T»., 18'. - I k s i t h a s t o n d e r s t i k k e -
n e h o a z z e n en f o e t s o k k e n b i d o b b e ,
heb er veel te stoppen. — H y s i t o n d e r 't
j i l d b i d o b b e , bulkt van geld.
— B r e a for de f r j e o n e n b i d o b j e ,
verbergen, G. J. I I , 59. — H i m s e l m e y n
e l l e n d e b i d o b j e , storten, Ibid. I I , 97.
— Y n ' e f j û r g l o e d b i d o b j e , werpen,
Ibid II, 71. — Vgl. S. K.P., Forj. 1893,105.
b i d o e k j e , v.doekjes om winden.— D o u
mast it mar n e t bidoekje.
beetnemen. — B i d o e k j e h i m r i s as
jy kenne.
b i d o e l e , v. intendere, bedoelen, beoogen,
meenen. — . . . i k f o r n i m j y b i d o e l e
m y n b e s t , Hsfr. III, 113. — iron. J o b i -
d o e l e i t g o e d , m a r j o s i z z e i t for-
k e a r d . — H w e t b i d o e l e j o ? — Sa
w i e r ' t n e t b i d o e l d . — Ik b i d o e l him.
b i d o e l i n g ( e ) , s. int ent io, bedoeling. —
In g o e d e , in f o r k e a r d e b i d o e l i n g .
— F o a r ú t y n ' e w r â l d , d a t is e l k s
b i d o e l i n g . — Hja w o e n e dy m a n
o a r s w o l h â l d e , herbergen, m a r h j a
w i s t e n n e t h w e t er y n ' e b i d o e l i n g
h i e , wat hij in den zin had. — I t i s m y
i n b i d o e l i n g ! 't is me wat moois! — I s
't n e t i n b i d o e l i n g ? Wie had dat ooit
gedacht ?
* b i d o l k j e , v. met de wapenen vermees-
 BIDO.
t e r e n , door dapperen strijd verwerven. —
Ho F r i e z e n e f j u c h t l j u e L â n frije
e a r p r e a l b i d o l k e n e , G. J. I, 91.
b i â o l l e , v. vergraven. — D e j o n g e s
h a d e h e l e t ú n b i d o l d om a n g e l -
w j i r m e n t o k r i j en. Lex. 245. Gewoon-
lijk : t o-d o 1 d. — íig. *b i d o 1 cl y n d r a k , in
druk bedolven. G. J. 1, 99.
bidompeld, bidompen, bidompt, adj.
vaporosus, benauwend door onaangename
dampen. — I n b i d o m p e l d e l u c h t , in
een vertrek. — I n b i d o m p e n e k e i m e r ,
somber en slecht geventileerd. — I n bi-
d o m p t e l o f t , b i d o m p t w a e r , som-
bere grauwe lucht, triest weer. — . . . al-
l e s s t i l , n e a r , b i d o m p t ! S. K. F.,
Forj. 1893, 107. — Lex 243.
b i d o m p t , adj. surdus, dof, van een ge-
luid. — Lex. 695.
b i d o n d e r e (triv.), adj. pertonnitus, ont-
steld, beteuterd. — B i s t b i d o n d e r e ?
ben je gek? — L i c h t i n b a n k n o a t , b y
forsin yn'e brân stitsen. Dat komt
s a a s m e n b i d o n d e r e i s , h e n ? Hsfr.
I I I , 110. Vgl. forbouwerearre.
b i d o n d e rj e (triv.), v. fallere, bedriegen.
— I k l i t m y n e t b i d o n d e r j e , Hsfr.
I X , 240. Zie bidrage.
b i d o n g j e , v. stercorare, bemesten. —
De g r e i d e b i d o n g j e . Ook d o n g j e ,
zonderpraefix. — fig. * b i d o n g e y n frj e m d
l a n s fû 1, met het kwaad van andere lan-
den besmet. G. J. 1, 94.
triv. concacare. H a s t d y a l w e r b i -
d o n g e , s m o a r g e j o n g e ? Zie bidwaen.
†bidoun', part. bedolven, begraven. —
O, f a m k e ! d y is l a n g a l w e i en
. . . d j i p b i d o u n , Salv. 106. — Ook:
†bidouwene. — Den l i b j e ik bidou-
w e n e y n i w i g e w i l l e , Salv. 17. Oud-
stadfr. b e d o v e n. Zie doun.
b i d ' p r i n t s j e , n. (bid)prentje [grootte als
een speelkaart] met een heiligenbeeld of iets
dergelijks, zooals de Katholieken bij gele-
genheid van een sterfgeval aan familie en
kennissen zenden. Op de achterzijde gedrukt:
„Bid voor den nu zaligen N. N. overleden
den . . ." en eenige godsdienstige spreuken.
Men legt ze tusschen de bladen van het
Kerkboek.
b i d r a e i ' j e , v. verwarren, verstrikken. —
I t j e r n , b y n t o u . . . sit yn in-oar
wumkes.nl
1 13 BIDTL
b i d r a e i d . — I t s k i e p s i t y n 't t o n
bidraeid.
b i d r a e i j e , v. bedisselen, met slinksehe
streken bewerken. — D e m e m se i l d a t
wol sa b i d r a e i j e , d a t de d o c h t e r
oan'e man komt, — sabidraeije, dat
h e i t t a j o u t . Lex. 246, 725.
b i d r a e i j e , v. bedriegen. — D o u s c i t t '
my n e t w e r b i d r a e i j e , h e i t e ! — . . .
l j u e , d y 't f r e m d e w y n e n f e a r r e n
b o p p e f r y s k e i e n f â l d . . . s t e l l e en
— d ê r m e i b i d r a e i d r e i t sj e, S. K. F.,
Forj. 1891, 68 noot.
b i d r a g e , ?. Fra. monter à, bedragen, be-
loopen, pp. b i d r o e g e n . — D e r e k k e n
b i d r a e c h t safolle.
b i d r a g e , v. door dragen geschikter, be-
ter worden. — Nije k l e a n m o a t -
te e a r s t h w e t b i d r a g e om b e t t e r
t o s l u t e n . — 't S c i l w o l b i d r a g e ,
s e i de s k r o a r , e n h y h i e d e m o u -
w e yn'tbûsgatset. — Tarringach-
t i g e m i n s k e n b i d r a g e i t g o u d en
s i l v e r , d a t h j a o a n of b y h j a r h a ,
a l t y d m o a i j e r as o a r e n , i s 't s i z z e n .
Ook: door dragen verslijten. — S y n b a i t -
s j e w i e r a l t i g e b i d r o e g e n , afgedra-
gen. Zie ôfdrage.
b i d r a g e , v. decipere, bedriegen , pp. b i-
d r a g e n . Ook b i d r e a g e n. G. J. — Hl. b i-
drîge, bidrooch(bidriigde), bidrynd.
A. IJsbr. b e d r o g e n . — B i d r a g e n út-
k o m m e . . . . o p i n b i d r a g e n e i n út-
k o m m e , Hsfr. I I I , 3. — Prov. De g j i r -
g e n s b i d r a e c h t de w y s h e i t . — Hwa
r i n g e n j o u t is h a s t i c h b i d r e g e n ,
Burm. — Lex. 246.
b i d r a g e r , eg. deceptor, bedrieger, be-
driegster.
bidragerij', s. f raus, bedriegerij.
b i d r a v e , s. afloopen. — I n g r e a t on-
g e r y f l i k h û s is in l é s t for in boer-
i n n e , hja m o a t it a l l e g e a r r e m a r
bidrave.
— I n h y n s d e r b i d r a v e , doen dra-
ven om het een goeden stap te leeren; —
te doen zien hoe 't stapt. Zie binmnsterje.
b i d r i b b e l j e , v. heen en weer trippelend
beredderen. Lex. 247.
b i d r i n k e , v. Fra. boire å, drinken op
iemands gezondheid, op den goeden afloop
eener zaak. — De j o n g e s o a n b i d r i n k e ,
 BIDR. Ï14
bij geboorte. — S i b e S u t e l e r h e t i n
nije s k o u - k a r r e k r i g e , d y h e t e r m e i
syn m a t e n j i s t e r j o u n t i g e bidron-
ken.
b i d r i n s g j e , b i d r i n z j e ( i e n of e a t ) , v.
met water doornat gooien, water over uit-
storten. — D e f l i e r m e i w e t t e r bi-
d r i n s g j e . Zie drjnsgje.
b i d r i p p e , b i d r u p p e , v. bedruipen, be-
druppelen. G. J. I, 54. — Yn'e si mm e r
f e n 1893 w i e r n e d e s t r j i t t e n b i d r u p t
me.i h a r s ú t ' e b e a m m e n — . . . w y l s ' t
d e ( k o k e n ) j o n g e i t l a m m e b o u t bi-
d r i p t e , ld. II, 137. — . . . b i d r ô p , Ibid.,
138. — Prov. H w e t d ' i e n e b i r e i n t k i n
d ' o a r e b i d r i p p e , (vooral van meisjes,
die verleid zijn), Ned. die staat zie toe
dat hij niet valle. Ook: men moet niet met
lichaamsgebreken van anderen spotten. —
Dy r e i n k i n d y e k b i d r i p p e , G. J. I ,
54.'— F e t f l e s k , i e l . . . k i n h i m s e l s
(b i) d r i p p e, kan in zijn eigen vet gestoofd
of gebraden worden. — L o k k i c h d y 't h i m
s e l s ( b i ) d r i p p e k i n , die met zijn eigen
inkomen of verdienste toe kan. Zie drippe.
Lex. 246. — E. ind Ta., 6*.
b i d r i t s e , v. bedoen. Zie bidwaen.
b i d r i u w , b i d r j o u w , n. facinus, ars,
bedrijf, handeling, G.J. I, 72, 228; 11, 53.—
Der w a e r d e n a l f r j e m d e e a g e n op-
s k û r d f e n d a t b i d r i u w . R. ind T2., 349'.
— Blij s p i l y n i e n b i d r i u w - , y n t w a ,
t r i j e . . . b i d r i u w e n . Dit ook: ú t k o m s t ,
g e d o e n t e . — Vgl. boerebtdriuw.
b i d r i u w e , b i d r i o u w e , v. bedrijven,
begaan, plegen. G. J. I , 6 1 , 9 9 . — L e x . 247.
— Allerhanne o n t u c h t en ondo-
g e n s h e i t w a e r d d e r b i d r e a u n , Halb.
Treemt. 54. — H i n n e p o e p i n n e || k i n
naeije noch spinne |) l é z e n o c h
s k r i u w e : || h w e t s c i l H i n n e p o e p -
i n n e b i d r i u w e ? Oud rijmpje.
Dy k i j , s k i e p b i n n e a l a e r d i c b b i -
d r e a u n , aan 't drijven gewend.
bidroch', n. dolus, bedrog. — O m d a t
. . . nea b i d r o c h syn m û l e ontglied.
G. J. I , 135. Vgl. ibid, 200. — M e n
s c o e ' t n j u n k e l y t s e n f o r s i z z e om t o
iten ofto drinken, hwent meialles
w i r d t l a n g e r b i d r o c h s p i l e. — In
de volkstaal vooral schijn, voor wezen. —
D a t g û d l i k e t m o a i f o a r 't e a c h ,
wumkes.nl
BIDU.
m a r ' t i s b i d r o c h . - Vgl. G. J. II, 102.
bidroefd', (spr. soms bidroed), adj. & adv.
bedroefd. G. J. I , 42; I I , 81. - bedroe-
vend, treurig. — ' t l s b i d r o e f d s a ' t i n
p a r t y m i n s k e n der l a n s m o a t t e ,
— in b i d r o e f d t i i d m e i dy ondo-
gens(k)ejonges. — Sjuch ris ho't d a t
b e r n h i m n i i s f a l l e n h e t ; i s 't n e t
b i d r o e f d ? — In b i d r o e f d w i r k , krús,
lij en —, i n b i d r o e f d (e n) l ê s t. . . . —
Vgl. Lex. 247. -
adv. erg, jammerlijk. — B i d r o e f d e m i n ,
smoarch, stikken, dom, earm, lui,
ensh,— B i d r o e f d e g r a e c h , zeer gaarne.
Lex. 247. — . . . i n f r e d e d y V o l t a i r e
s a b i d r o e f d m i s t e , Hsfr. X, 212.
b i d r o e g j e , b i d r u i j e , v. bedrogen, op-
drogen. — I t b l o e d s i e t h i m o a n ' e
h a n n e n b i d r o e g e . — Mei de n o a r d e -
w y n b i d r o e g j e de k l a e i d i k e n al.
Lex. 247.
door drogen in omvang en gewicht afne-
men. — A s d e nije t u r f i n h e a l -
j i e r o p 'e s o u d e r s i t , b i d r o e g e t se
g âns.
b i d r o e v e (yen om e a t ) , v. ontevreden
wezen, zich ergeren over iemand of iets.
— I k m o a t m y b i d r o e v e sa o n d o -
g e n s as dy j o n g e l a n g e r w i r d t , j a
d ê r m o a t 'k m y om b i d r o e v e . Ook
b i d r o e v j e , hier en daar. Lex. 247.
b i d r o u w e , v. bedreigen. Wl. ld. 15. Zie
drouwe.
b i d r u i j e , v. Zie bidroegje.
b i d r u k t , part. bedrukt, gedrukt. — I t
j a k s g û d , it b i h a n g is m e i b l o m m e n
b i d r u k t . -- In k r a n t e mei r e a d e
letters bidrukt.
b i d r u k t , adj. & adv. tristis, bedrukt,
droevig. — M e i i n h i e l b i d r u k t e
t r o a n j e , in b i d r u k t wezen. — Mei
in b i d r u k t sin k e a r d e er n e i hûs.
— D e m e m w i e r t i g e b i d r u k t om 't
f o r l i e s f e n h j a r b e r n t s j e . — Ho
s j u c h s t s a b i d r u k t ? — HL h e t k i -
k e s t b i d r u k t , f a e n ! h e t s k e e l t 'r
uen.
biducht(sj)en, in: to b i d u c h t ( s j ) e n
s t e a n , te betwijfelen. — Of K l a e s e n
O m k e i t op in d û r l y k f i n e k i n n e .
scil to b i d u e h t ( s j ) e n s t e a n . — D a t
s t i k l i k e t e c h t to wezen. 't S c i l
 B1DÜ. 115
n o c h t o b i d u c h t e n s t e a n of 't d a t
w o l i s , S. K. F., Forj. 1890, 39.
b i d ú d l i k (Zuidel. Wouden), adv. perspieue,
zeer duidelijk. — Dy d o m i n y p r e k e t s a
b i d ú d l i k , d y m e i í k I j e a f s t h e a r r e.
— K l e a r en b i d ú d l i k , R. P., As jimme,
121. — M o a t i k m y h j i r o e r n o c h bi-
d ú d l i k er f o r k l e a r j e ? Dezelfde, Jou-
werk., 20. — Meer d ú d l i k , z. d.
† b i d û n , part. overdekt (met water), on-
dergedompeld. Halb. in G. J. Vgl. onder-
doun en oerdoun.
b i d w a e n (yen), v. (euphem.) concacare,
bedoen. — I t b e r n b i d o c h t h i m . —
Nou men scoe yen b i d w a e n , n e t ?
van lachen, bijv. Ook sarcastisch.
b i d w e l m j e , v. bedwelmen, G. J. 1, 30;
I I , 104. Zie divelmje.
b i - e a g j e , v. met de oogen bereiken, zien.
— Fen R e a w i e r kin ik I n k h u z e n
bi-eagje. —
„ fig. beoogen,bedoelen. I k b i - e a g j e n e a t
m e i m y n s k r i u w e n a s om m y n f r y s -
k e l a n s Ij u e i n n o f l i k e p e a r u r e n t o
b i s o a r g j e n . R. ind T a ., 389".
b i - e a r s ' k j e (spr. bi-jeskje), v. afdribbelen.
Zie earskje. Ook b i h j e r s k j e .
b i - e a s t e n , b i - o a s t e n (meest), adv. Eng.
easterly, oostwaarts van, ten oosten van.
Lex. 839. Overtj. o a s t e r t - o p . Zoo ook:
b i n o a r d e n , b i s u d e n , b i w e s t e n . Zie
de Enkelwoorden.
b i - e a z ( i ) e , v. behoozen, bevochtigen, be-
sproeien. — I t l i n n e n b i - e a z j e . — I t
l â n b i - e a z e m e i j a r r e . Zie eaz(j)e.
b i e d e , b i e d s j e , v. 'praebere, licitari,
bieden, een bod doen. — Ik bied, bea, ha
bean, biedende, to bieden. Hl. bede, yk
baed, wi baden, bè"den. — B i e d r i s j i l d !
Jy m o u t t e e a r s t e a s k j e , d e n scil ik
b i e d e . — In goed F r i e s b i e d t de
h e 11 e, sechje bij den handel. — L o v e e n
b i e d e . — Lex. 249. — G. J. I, 224: t a n k
b i e d e . — Vgl. oan-, for-, op-, oerbiede.
b i e d e (Bergum en elders), v. het lot wer-
pen. †Hl. b e t e , cf. Halb. — Ik bied, ha
bied, to bieden. — L i t e r ú s om b i e d e ,
h w a 't e a r s t s c i l , bij 't spel. — I k b i e d
e a r s t , o a r d, enz., Die 't eerst roept
heeft de beurt die hij noemt. — Ook door
't opwerpen van een nies, 'po e p e k n y ft',
waarvan de eene zjjde ' m a r k ' , de andere
wumkes.nl
BIENE.
m i n t' vertoont, of van een (oude) cent met
aan d' eene zijde ' l e t t e r ' , aan cl' andere
' l i u w ' . — I k b i e d ' m a r k ' , ' l e t t e r ' , enz.,
die 't raadt met welke zijde naar boven 't
mes of het muntstuk op den grond komt,
is eerst, en zoo vervolgens. Vgl. opsmite.
— bied my! = b i k o a r j e my net!
Zie bikoarje.
b i e d e r , eg. lieitator, die een bod doet.
— K e a p m a n J e l l e i s h e e c h s t e bie-
d e r op ' t h û s b l e a u n .
b i - e ' d i g j e , v. Eng. to swear in, beëedi-
gen. — I n r j u c h t e r b i - e d i g j e . Lex.
937.
b i - e d i g e, bedreven, geoefend. — J a p i k
is i n b e s t e a r b e i d e r , e n b i n a m m e n
a s si a t t e r is e r b i - e d i g e . — I k w o l
g j i n j o n g e , m a r b i - e d i g e m i e r e n ha.
b i - e i d s j e , v. be-eggen. — I t s i e d y n
't l â n b i - e i d s j e . Zie dasje.
fig. bespreken. Meest o e r e i d s j e , z. d.
b i e n , n. os, been, (visch)graat. Vgl. fisk-
biennen. — Prov. T w a h o u n e n o e r i e n
b i e n || k o m m e s e l d e n w o l o e r i e n ,
Burtn. — I t l i i f f o l b i e n n e n || d e
s k e t t e f o l t r i e n n e n , van een gevallen
meisje, Burm. Lex. 250. — D a t is a l i e n
s o n d e r b i e n , s e i d e d i v e l , en h y
f r i e t i n s l a k op. Zie stien. \g\. knar-
[s(e)]bien. Zie' bienwirk.
— Dy 't y n s t e a t is i n m o a r t t o
d w a e n , fy n t ( s j o c h t ) e k g j i n b i e n , geen
bezwaar, y n i n f a l s k e e e d . Vgl. grom.
-— I t m e s h e f t is f e n b i e n m a k -
k e. Zie biennen.
b i e n ' b ì t e r (Z. Wouden), s. beeneter. Meer
alg. b i e n - i t e r , z, d.
bien(b)i'tich, (spr. bjin-) adj. zwaar ge-
bouwd en betrekkelijk mager. — . . . i n
d o m i n y . . . w i e r my to m e a g e r ; . . .
do p a k t e i k i n a b b e k a e t o a n , d y
w i e r m y ek t o b i e n b i t i c h . R. ind T.a,
213". — B i e n i t i g e e n b r e e d s k o f t i g e
k e a r e l s . Ibid. 282'. — Bijek. 1877, 57.
Vgl. (jroubonk(er)ich.
b i e n ' b r e u k (Zoh.), s. in: s p r i n g e m e i
i n b i e n b r e u k , met het eene been om
den pols. Vgl. honne-, swannemelke.
b i e n ' d r o e c h , adj. zoo droog als been,
Ned. kurkdroog. Ook h o a r n-, k o a r k-
d r o e c h.
b i e u e (Z. Wouden, Schierm.), v. boenen.
 BlENE.
£ie (dit en alle daarvan gevormde of mee
samengestelde woorden bij) bjin . . .
b i e n e n (Tietj. en elders), adj. Zie Hennen.
b i e n f r e t (Zwh.), - f r e t t e r (Zoh., ook:)
- f r e t t i n g (Tietj. alleen dit), s. beeneter. —
Om b ì e n f r e t t i n g t o g e n e z e n n i m t
m e n yn, p o l v e r fen i n d e a d s b o n k e ,
sa f o l i e a s m e n op i n s t û r k e h â l d e
k i n , volksbijgeloof.
b i e n h e f t e , adj. met beenen hecht. —
In b i e n h e f t e mes.
b i e n ' h i r d , adj. zoo hard als been. Lex.
252. Ned. ijzerhard. Ook h a g e ( l ) h i r d .
Zie Mrd.
b i e n - i t e r , s. periostitis, beeneter. — D e
b i e n i t e r y n 'e s k o n k , y n 'e e a r m .
*bienne, v. Zie bjinne.
biennen (spr. bjinnen), bienen (z. d.),
adj. osseus, beenen, van been. Hl. b é n e n .
— In b i e n n e n m e s h e f t , b i e n n e n e
knopen.
b i e n n i c h , adj. beenig. Vgl. bonkich.
b i e n r o a s (spr. hier en daar bjin-), s. do-
lor osteocopis ex inflammatio (Dr. M. B.),
beenroos.
b i e n s w a r t , m. beenzwart (verfstof).
* b i e n t e , n. ossa, gebeente. G. J. pas-
sim, v. Blom . Bik., 17 , 35. Zie gebiente.
b i e n t i o h (spr. bjintich), adj. been(der)ig,
zwaar en grof gebouwd. — I n b i e n t i g e n
h o u t , een sterke vent. Vgl. knoestich. —
I n b i e n t i g e k o u . O o k b o n k i c h , z. d.
b i e n t s j e (spr. bjintsje), n. beentje uit het
vleesch (chair); ook uit vleesch als spijs (vian-
de), dan meest b o n k je. Vgl. evenwel lok-
Mentsje. — (beenen) slot- of toetsplaatje. —
D e r m i s t i n b i e n t s j e f e n 't k a m m e -
n e t . Ook, al i s ' t niet van been: I n i v o a r e n
b i e n t s j e f e n 'e p y a n e . — I n b i e n t s j e
y n 'e p i i p , mondstukje. Zie hippert.
bientsjebrekke, v. Zie kuüsjebrekke.
b i e n t s j e k o u , s. ossuarium, knekelhuis.
Lex. 253. Vroeger de plek tegen den buiten-
muur van den toren, waar de doodgraver
de doodsbeenderen bij elkaar bracht. E. ind
T. s , 98». — In 't begin dezer eeuw nog te
Leeuw, tegen de Oldehove. Zie Alãehou.
b i e n w i r k , n. de beenen van een mensch,
de pooten van een paard, te zamen geno-
men. — D y f a e m s t i e t b r y k o p h j a r
b i e n w i r k . Vgl. stglwirk, skammels, kak-
hússtilen. — D a t h y n d e r h e t i n m o a i
wumkes.nl
116 BIERD.
b i e n w i r k , i s b e s t o p b i e n n e n . Ook
bonkwirk.
b i e r , s. Fra. bière, doodkist. — K i e m s t e
h j o e d d y n k r o l l e h i e r || M o a r n m û l k
r e k k e s t e y n ' e b i e r , G. J. I , 54. —
De b i e r m e i L o k k e e f t e r n e i , R. ind
T2., 23". — Hl. u e n 'e b i e r e l i z z e , ge-
reed om gekist te worden, van een lijk, dat
'bekleed' is. Vroeger lei men dit op den
vloer tusschen twee stoelen, een aan 't hoofd-
en een aan 't voeteneinde ruggelings tegen
over elkaar. Hierop rustte een stok, waar-
aan een doek hing, over het lijk.
*baar. — M û l k l i z z e w ' y n d e s e l d e
t i i d |i a s sy e k o p ' e b i e r , v. L . , Sw.
1850. Zie haer. [De baar was oudtijds de
kist. Vgl. Epk. 50.]
Hier en daar schijnt b i e r , b i e r r e het
doodkleed te zijn. — I t l y k l e i t y n ' e
b i e r (re), j o u n w i r d t i t y n 'e k i s t e
l e i n . Zie bieryûd.
b i e r , n. Eng. beer, bier, Schierm. b j ê r .
Hl. b è a r . — D i m t e r - b i e r , Deventer bier,
van ouds beroemd. In Friesland: D o k k u -
mer-, K n y p s t e r - , H a e r l e m m e r b i e r ,
B i l d b i e r , K l ú n b i e r , — tegenw. bier
van allerlei soort en verschillenden naam
even als elders. Vgl. nog maerte-, merkebier;
— jouke-, juttebier; sintes(duites)bier. —
To b i e r g e a n , naar de herberg, bij ge-
legenheid van de kermis of zoo. — . . . m e i
i n f a e m t o b i e r , R. ind Ta., I 4 .
— O e r ( b o p p e ) s y n b i e r w ê z e , be-
schonken. Nog tegenw. in dien zin (eenigs-
zins als euphemisme) gebruikelijk.
Bier was vroeger volksdrank en werd bij
alle feestelijke en plechtige gelegenheden
gebruikt. Vandaar b i e r = feest, aanzit.
Vgl. balk(e)-, berne-, bôgel-, drinkel-, flagge-,
flot-, hynste-, koalterskers-, leed-, lôvel-, pan-
ne-, skippers-, stjân-, treastelbier. Vgl. Joh.
W , Oud-Nederl. 315 vv.
b i e r a c h t i c h , adj. Zie achtìch.
b i e r b r o u - w e , v., - b r o u w e r , m., - b r o u -
w e r i j , s., - b û k , s. & m., - d r i n k e , v.,
d r i n k e r , m., - f e t , n., - f l e s s e , s., - g l ê s ,
n., -ho a 1 e(halle), s., - h û s , n., - h û s h á l -
d e r , m., - k a e i , s., - k a n n e , s., - k a n t -
s j e , n., - k r u k , s., - k e l d e r , s., - m a n , m . ,
- p o m p , s., - r i d e r , ui., - t o n n e , s., - w e i n ,
s. Zie de Enkelwoorden.
" b i e r d r a g e r , m. bierdrager, lid van het
 BIKBE.
bierdragersgilde, door de stedelijke regeering
aangesteld en bij uitsluiting gerechtigd voor
't vervoer van bier, uit en naar de schepen,
of om het bij de afnemers te bezorgen. Zij
waren tevens politiedienaar, vooral nacht-
politie. Nog in de 19e eeuw te Leeuwar-
den, Dokkum en Franeker.
b i e r e , Hl. s. kist. Zie bier.
b i e r - e n - b r e a , s. (rogge)brood of grof-
roggen beschuit in bier gebrokkeld en te
zamen gekookt. Joh. W., Oud-Ned., 326.
b i e r f e t , n. doodkist. Zie fet.
b i e r g û d , n. lijkwade. Ook l i z ( z e r s ) -
g û d , z. d.
b i e r j e , v. een lijk afleggen. Vgl. biklaeije.
b i e r k l e e d , n, doodkleed. Leeuw, h e n -
n ekleed.
† b i e r s a l m e n , pi. drinkliederen, oude
volksliedjes. Vgl. R. ind T.a, 207*. Hl.
bèilrsaingen.
bi-erv(j)e, v. door erfenis verkrijgen. —
H y h e t t w e i n t i c h t û z e n g o u n e bi-
e r v e (-urven). Zie erv(j)e.
b i e s , s. Zie biis.
"biete, v. betten. Lex. 146. Zie dippe.
b i e t e w o a r t e l , s. bèta, beetwortel, sui-
kerbiet. Ook b i t e wo a r t el. Vgl. betewoartel.
b i e z e m , s. scopae, bezem. Hl. b e z e m .
Zoh. b j i z z e m . Ook in de Bierumen, voor-
al als eerste lid der samenstelling. Overtj.
bessum. — In h e i d e n , in r i z e n bie-
z e m . — I n b o e r e f e i n t d y 't d e s t o k
n e t r j u c h t y n 'e b i e z e m s e t t e k i n ,
m e i y e t n e t t r o u w e , Sechje. — D e
b i e z e m y n 'e m e s t , s e i G r e a t e P i e r ,
w y s c i l l e d e S u d e r s é s k j i n m e i t s j e.
— N n'e b i e z e m s feije s k j i n . — D e b i e -
zem h o n g er ú t : in l i b b e n a l h i e l
f e n p l e z i e r , Alm. 12°. — D e b i e z e m
y n 'e b û s h a , Fra. avoir Ie äiable dans la
poche. — D e p o n g f o r i n o a r l e e g j e e n
s e l s m e i d e b i e z e m y n 'e b û s r i n n e '
. . . w í r d t n e t as k r i s t e n p l i e h t f e n I
ús e a s k e , 8. K. F. Forj. 1896, 173. — Vgl. j
bâthús-, fvouljues-, skyt(stront)-, stal-, tersk- j
húsbiezem; plomke(poeske)biezem; klearbiezem.
b i e ' z e m b i n e , v., - b y n d e r , in,, -hei-
de, s., - l i n e , s., - m e í t s j e , v., - s n o e r ,
n., - w í n e , s. Zíe de Enkel woorden.
" b i e z e m j e , v. met den bezem reinigen.
— De s k û r r e o a n 'e n a e l t a b i e z e m -
j e. Zíe reagjc.
wumkes.nl
117 BIFA.
b i e z e m k e (Zoh. en Bierumen spr. bjiz-
zemke). Vgl. stofbiezemke.
Ook x , kinderbezempje van rietpluimen of
pluimgras.
b i e z e m k e s t û r , s. Zie biezemstûrke.
b i e z e m s k j i n , adj. met den bezem ge-
reinigd.— As i m m e n f o r f a r t , m a k k e t
er de â l d e w e n t e e a r s t b i e z e m -
s k j i n , dêr k i n er, n e i âld g e b r û k ,
mei folstean.
b i e z e m s t i r t (Noordelijk), s. rechtopstaan-
de, niet golvende staart, van een haan. Lex.
255, — kort afgesneden staart van een
(remonte)paard. Ook f e g e r s t i r t .
b i e z e m s t j e r (Zwh.), s. komeet, staart-
ster. Zie stirtstjer.
b i e z e m s t ô k , s. bezemsteel. — B y â 1 d s
r i e d e n d e t s j o e n s t e r s op i n b i e -
z e m s t ô k t r o c h de loft. — De j e u g d
m o a t e r ú t , s e i 't â l d w y f k e , en h j a
r i e d o p i n b i e z e m s t ô k , Burm. — W o l
s i t o p 'e b i e z e m s t ô k , tegen een kind,
dat zegt: i k w o l n e t . Zie wolie. — B a e s
d ê r 't d e b i e z e m s t ô k s t i e t . Zie baes.
— D a t p e a r is o e r d e b i e z e m s t ô k
t r o u d, leeft buiten echt. Zie házje.
b i e z e m s t û r k e , n. oude zilveren stui-
ver , gestempeld met den pijlbundel, de 7
Vereenigde Nederlanden voorstellende, door
het volk fig. b i ë z e m (k e) genoemd. Lex.
252. Veel waren er niet in omloop. Soms
gebruikt als amulet: droeg iemand zoo'n
muntstukje en een klavervier, dan kon hij
tooverheksen onderkennen, ff. D., Fr. Volksl.
I I , 170. Was ook middel tegen 'ringvuur'.
Er waren ook g o u d e n b i e z e m s t û r k e 8.
Ook b i e z e m k e - s t û r .
b y f , n. Eng. beafteak, biefstuk. — I n
m û l f o l , en s y n b y f w i e r b i n n e n ,
Salv. 92.
* b i f â l d e , adj. rimpelig. — B i f â l d e
wangen.
b i f a l l e , v. Hd. ge†allen, bevallen, aan-
staan. Hl. b i f a l l e , bifa e l, bifónd. — I t
i e p e n f j i l d b í f a l t m y b e s t , G. J. I ,
65. — D e . . . f ê r s e n , d y Y f o r m y ú t -
s k r e a u n h a b b e . . . b i f a l l e m y oer-
d a d i c h . Ibid. I I , 43. — Us f a e m í s
n e t m o a i , m a r h j a b í f a l t ús b e s t
y n 't w í r k. Vgl. sinnigje, noaskje, foldwaen.
b i f a l l e , v. par ere, bevallen. — M y n
j w í i f is b i f a l l e n fen t w i e l i n g e n fen
 BIFA.
i n e r f g e n a e m . — HL b i f a l l e , bifa e l,
bifónd. — J ó y s b i f ó n d f a n i n j û n g e
s ó»n.
°bifalle, v. deminuere, bedaren, gaan
liggen. — I t w a e i t h i r d , m a r ' t k i n b i -
f a l l e ' m e i r e i n . — De w y n b i f a l t .
Zie falie.
— De l e a b i f a l l e m y , ik word moe,
slaperig.
instorten (Oostel. nog). — I t h û s b i f o e l
y n i e n e n , is y n f a l l e n .
invallen, vermageren. — S y n w e z e n is
b i f a l l e n . Vgl. ld. IV, 177. - D a t e r
a l l i n n e om h j a r s a d r o e v i c h b i f a l -
l e n w i e r , ld. V I I I , 36. Zie biklinke.
b i f a n g e , v. bevangen, bemeesteren, over-
vallen: slaap, vrees, hitte. Meer b i f i n -
g e, z.d.
b i f a r r e , v. nuvigare, bevaren, varende
bereiken. — H j a k i n n e d a t y n i e n d e i
n e t b i f a r r e . Lex. 987.
door varen verkrijgen. — D e s k i p p e r
h e t d e k o s t b i f e a r n op s y n â l d e d e i .
— Hy k i n de k o s t e n n e t b i f a r r e .
bevaren. — De sé b i f a r r e , meest:
o p sé f a r r e . Lex. 987.
* b i f e a r j e , v. nakomen, opvolgen. —
G o d s b i f e l n e r j u c h t b i f e a r j e . G. J.
I, 119.
b i f e a r n , adj. bevaren. — Hl. b i f a r d .
— I n b i f e a r n s i l e r , een bevaren ma-
troos. Lex. 338.
"bifel, n. iussum, bevel, gebod. Hsfr. III,
84. _ Ook b i f e l n e . G. J. I , 39. — Bij
ouderen nog, maar meer o a r d e r , l é s t , z.d.
* b i f e l j e , b i f e l l e , v. jubere, bevelen, ge-
lasten, gebieden. G. J. I I , 44, 57, 59, 106.
aanbevelen. Ibid. I , 77, 149; I I , 48, 58,
60. - l d . VIII, 24; IX, 124. — Hsfr. II, 94,
151. Lex. 122, 582, 257. — Vgl. hiette, oan-
prììsgje, rikkemedearje.
b i f e l ' h a b b e r , m, dux, bevelhebber, hoofd,
( i n ' t alg.) die de orders geeft. — H w a i s
h j i r d e b i f e l h a b b e r f e n 't s p i l ' ? —
Ook b i w i n t h a b b e r .
* b i f e l l i n g e , s. beveling, toevertrouwing
in iemands zorg of hoede, teraardebestelling.
Lex. 251.
b i f e l s m a n , m. bevelhebber.
b ì f e s t i g j e , v. firmare, bevestigen, vast-
maken, vaststellen, vast worden. G. J. I',
119, 124, 146. — H a j o d a t t o u g o e d
wumkes.nl
118 BIFY.
b i f e s t i g e o a n dy h e a k ? — D e t r i e d
b i f e s t i g j e . Zie bisette. — De k a l k o p
'e m û r r e n i s a l b i f e s t i g e . — S o e ' t
w i e r wê'.e h w a t se s i z z e ? I k d o a r
't n e t b i f e s t i g j e - - . . - . a s e r s y n bi-
l o f t e n m e i i n e e d b i f e s t i e h t , Hsfr.
I I I , 3. Vgl. bikre†tige. — U s nije d o m i -
n y h e t s n e i n s y n y n t r e d e d i e n , en
syn h e i t h e t him bifestige.
* b l f e t , n. bevatting, begrip. G. J. I , 13.
"bifetliít, adj. bevattelijk. Zie Ugryplik.
b i f e t s j e , v. inhouden, bevatten. — I n
f e t b û t e r b i f e t t e t 80 p o u n . - - I t
b r i e f b i f e t t e n e t f o l i e g o e d s . Vgl.
ynhâlde. — omvatten. H y k o e 't l a n g
n e t b i f e t s j e , niet (met handen of armen)
omvatten. Vgl. bifiemje, biklamme. —
"vatten, begrijpen. — Prov. H w e t i k n e t
( b i ) f e t s j e k i n is f o r m y n e t i e p e n -
b i e r e. Lex. 257. G. J. I . 42. Zie f etsje.
b i f e u g e l j e , v. vastmaken. — D o u
m a s t d a t p a k m a r g o e d m e i in ein
t o u b i f e u g e l j e , d a t er g j i n i e n ta-
k o m m e kin.
inpakken. Us f a e m h e t e r s l a c h
f e n o m i n f e i n t to b i f e u g e l j e n .
°afloopen. I k h a h j o e d h w e t b i f e u -
g e l e , veel te loopen gehad.
b i f i e l e , v. temptare, bevoelen, betasten.
— I n k o u b i f i e l e om t o w i t t e n h o
s w i e r e r w ê z e k i n . Lex. 257.
bevinden, gevoelen. G. ,1. I I , 89, 105. —
Sa g a u a s i k b i f i e l d e d a t d y f e i n t
n e t t r o u en e a r l i k w i e r , m a k k e i k
m a e S j e m e i h i m . Lex. 257. — Meest
f i e l e , z. d.
b i f i e m ( j ) e , v. bevamen. — I n k o u bi-
f i e m j e , bemeten (de proportien). — I n
b e a m b i f i e m j e . Vgl. biklamme, omklamje.
•— fig. I n m a n k i n s y n e i g e n h i c h t e
n e t b i f i e m j e , zijn eigen waarde niet
schatten.
fig. een te ondernemen zaak wel onder-
zoeken en overwegen. — D o u h e s t i n
g r e a t s t i k w i r k oannomd, h e s t it
a l b i f i e m e ? den omvang en de kosten be-
rekend? R. ind T.1, XXV4. Zie fiem, ftemje.
bifi'felje (Zwh. en van ouderen hier en
daar), v. fallere, bedotten, bedriegen. Lex.
257. Vgl. Ufufelje.
b i f y l c j e , v. circumsecare, rondom afsnij-
den, door snijden dunner, passend maken, —
 BIF1.
door snijden beschadigen. — L y t s e j o n -
ge s m o u t t e noch gjin mês y n ' e b û s e
h a , h w e n t o a r s b i f y k j e se a l l e s .
b i f i k k e , v. bevitten, bedillen. — I k w i t
n e t h w e t s t o u a l t y d o p dy f i n t t o
b i f i k k e n h e s t e , Hsfr. IV, 231. Zie fikke.
b i f y l c s e l j e , v. bij 't houtsnijden afval
laten vallen. — De f l i e r b i f y k s e l j e .
Zie †ylcsel.
b i f y l j e , v. circumlimare, bevijlen, door
vijlen dunner, passend, glad maken.
bifî'ne, v. bevinden. G. J. passim. —
Thxís a l l e s g o e d b i f o u n ? — I t s a e n
s a b i f i n e. — J a n - b o e r i s g r e a t m e i
de f a e m : h j a h a w w e h j a r t o g e a r r e
b i f o u n , op overspel betrapt. — Vgl. R. W.,
Bledden, 26.
b i f i n g e , v. capere, bevangen, koude vat-
ten , een verkoudheid opdoen. Ik bíflng,
bifong, bin bífongen. Ook veel b i f í n g d ,
bij enkelen b i f i n g e n . Hsfr. IV, 273. —
De k j e l d b i f i n g t h j a r , v. d. V., Oerw.
— De i e r a p p e l s y n ' e b u l t b i n n e
t ö - n a c h t b i f i n g d , licht bevroren.
b i f i s e l j e , v. Zie bifizelje.
b i f i s k j e , v. visschen op. — D e s é bi-
f i s k j e.
b i f i t e r j e , v. binden. R. P., Prieuwcke, 80.
loopende afleggen, afdoen. — I k h a w
f e n 'e m o a r n a l g a n s b i f i t e r e.
b i f i z e l j e , b i f i s e l j e , v. Fra. ficeler, om-
winden, omwikkelen. — I n t o u om 'e
t o n n e b i f i z e l j e . Lex. 258.
b i f j u c h t s j e , v. oppugnare, bevechten.—
D e f r e d e b i f j u c h t s j e , G. J. I , 42.
b i f l a p p e , v. vangen onder of in iets. —
In f l i n t e r , in f û g e l b i f l a p p e . —
D e b r â n o n d e r in t e k k e n b i f l a p p e .
— I n o p p e r m a n r e k k e o n d e r 'e m û r -
re b i f l a p t .
fîg. I t n e t . . , d ê r j i m m e . . . o n d e r
b i f l a p t w e s t h a , R. ind T.a, 428«. —
Hy w i e r sa l y t s ( m a k ) , d a t i k h i m
w o l o n d e r ' e h â n b i f l a p p e k o e , dat
ik hem geheel naar mijn hand kon zetten.
— H y w o l niy o n d e r 'e h o e d b i f l a p -
p e , mij uit eigenbelang er in laten loopen.
— De s o a n k a e m d r o n k e n t h ú s , m a r
de m e m b i f l a p t e i t , hield het bedekt.
Lex. 258.
b i f l e a ( n ) n e , v. haastig loopende afdoen.
— Ik moat alles allinne bifleanne.
wumkes.nl
119 BIFO.
) Ook b i f l i t t e r j e , b i f l o d d e r j e . Vgl.de
I Enkelwoorden.
| b i f l y b j e , v. bekwijlen. — I t b e r n bi-
• f l i b e t h i m (jou), p a s o p !
I b i f l o e r j e , v. pavimentare, bevloeren.
Hsfr. I I I , 268. — M e i s p e e g l i c h i i s b i-
f l o e r r e || I s m a r k e, p o e l en w i e l ,
Dr. M. B., Sw. 1884, 75. v. Blom, Bik. 30.
Zie floerje.
b i f l o e r z j e , v. befloersen. — I n h o e d
b i f l o e r z j e , met rouwíloers bekleeden. Zie
floers.
b ì f l u e z j e , v. met een vlies bedekt wor-
den. — S e a n e m ó l k e , a s se e f f e n
s t i e t , b i f l u e z e t , er komt een vlies op.
Zie flues.
b i f o a r , adv. voor, voordat. Zie foar.
b i f o a r d e e l j e , v. bevoordeelen. Meer
f o r r y k j e , z. d.
b í f o a r d e r i n g , s. bevordering, (hier en
daar ook:) voortgang. — H y h e t y n
k o a r t e t i i d al a e r d i c h bífoarde-
r i n g m a k k e . Vgl. avensemint. — Sc i l
der hjoed ek ris h w e t b í f o a r d e r i n g
m a k k e w i r d e ? voortgang met het werk.
Ook f o r f o a r d e r i n g . Zie †oardering. Vgl,
foartgong, avensaesje. — I n l y t s t i i d -
w i r k j e t a b í f o a r d e r i n g fen F r y s k e
t a e l en F r y s k e s i n , G. C , Forj. 1883,
57.
b i f o a r d e r j e , v. bevorderen. G. J. 70, 77,
79. — H w e t k i n m e n d w a e n om ú s
F r y s k e s p r a k e t o b i f o a r d e r j e n ? (ti-
tel). Zie foartsterkje. — I k s e i l j o u
s a e k w o l b i f o a r d e r j e , in orde bren-
gen.
bevordering, voortgang maken. (Hier en
daar als in de volgende zinnen:) — H y i s
o n d e r t s j i n s t al a e r d i c h b i f o a r d e -
r e, allengs opgeklommen in rang. — M e i t -
sje h w e t o a n m e i d y n w i r k , dou
bist ommers noch neat bifoardere,
gevorderd. Ook f o r f o a r d e r e . Vgl. eine,
avensearje. — Us j o n g e g i e t a l n e i
s k o a l l e , m a r hy is n o c h n e t j a m k
b i f o a r d e r e , heeft nog weinig geleerd.—
W y b i n n e m e i ús b o e r k j e n n e t
j a m k b i f o a r d e r e , niet vooruitgegaan in
welstand.
b i f o a r ' r j u c h t s j e , v. privihgiare, bevoor-
rechten.
b i f o d s j e , v. befrommelen. — I n b o e k
 BIFO. 120
y n i n s i k p o m p i e r b i f ' o d s j e , slordig
inpakken.
b i f o e r j e , v. voeren (een kleedingstuk).
— I n (r y d) j a s m e i s k i e p p e f e l b i-
fo e r r e p l i c h t e n d e b o e r e n â l d t i i d s
w o l t o d r a g e n . Zie †oerje.
toifoerje, v. winst behalen met het mes-
ten van vee. — W y h a o a n ús b a e r c h '
net folie bifoerre.
Ook: D e f e i n t m o a t a l l i n n e t w e i n -
t i c h k o u b i s t e n e n t w a h y n s e y s bi-
f o e r j e , voederen, drenken en schoon-
houden.
b i f o k s e l j e , v. Zie bibokselje.
b i f o l k i n g , s., bevolking. A. B., Doarp-
k e , 83.
b i f o l k j e , v. bevolken. — K e n i n e n
k i n n e it hok gau bifolkje.
b i f o m m e l j e , v. omwikkelen. — D e
t r o a n j e sa b i f o m m e l e m e i i n s i d e n
d o e k , d a t er n e a t b l e a t w i e r as de
e a g e n , R. ind T.a, 258'.
b i f o t t e l j e , v. drentelend komen afdoen.
Zie †ottelje.
b i f r a c h t s j e , v. bevrachten (een schip).
b i f r e d i g j e , v, bevredigen, vooral als
p.p. gebruikelijk. G. J. I, 124. — I s 't s i n
nou b i f r e d i g e ? ben je nu tevreden,
voldaan ?
b i f r e d i g j e , b i f r e e d s j e , v. afsluiten ,
afschutten. — I t l â n b i f r e e d s j e , door
stekken of slooten om het vee te keeren.
Vgl. èffreedsje. Zie †redigje.
b i f r e e g j e , v. Fra. s' informer de, be-
vragen. — As i m m e n d e w e i n e t w i t
en h y h e t d e m û l e b y h i m , d e n k i n
e r 't b i f r e e g j e . — K e a m e r s t o h i e r :
t o b i f r e e g j e n b y d y en dy.
b i f r e t t e , v. bevreten. — D e m u z e n h a
de t s i i s a l h i e l b i f r e t t e n .
b i f r i e z e , v. bevriezen. Lex. 258. — D e
i e r a p p e l s b i n n e yn ' e b u l t b i f ê r z e n .
— I t w e t t e r b i f r i e s t t a i i s . — De
s k i p p e r , d y 't ús t u r f b r i n g t , is on-
d e r w e i s b i f ê r z e n , zijn schip raakte in-
gevroren. — ' I t f l e s k b i f r i e z e l i t t e o m
it goed to h a l d e n . — F r e e g j e ik
f j û r i c h , sy i s b i f ê r z e n , G. J.
b i f r i j e , v. liberare, bevrijden, verlossen.
G. 2. I I , 101, 103, 108. Hsfr. III, 99;
VIII, 256; IX, 3 3 , 92. — Vooral pp. F e n
'e de a d b i f rij d.
wumkes.nl
BIGEA.
b i f r i j e , v. bevrijen. Hl. b i f r i i - j e . —•
Hy h e t dy f a e m a l t w a j i e r b i f r i j d
en h j a r d o c h n e t k r i g e . Lex. 258,
414. Meer gebruikelijk is f rij e (om), z. d.
b i f r i s s e l j e , v. bevlechten. — B l o m m e n
y n 't h i e r b i f r i s s e l j e . — I t h y n d e r
h e t de m o a n j e s yn i n - o a r b i f r i s -
s el e.
b i f r j e o n e , adj. amicus, bevriend. —
Mei e l k o a r b i f r j e o n e wêze.
b i f r o m m e l j e , v. befrommelen. Zie frotn-
melje.
b i f û f e l j e , v. bedriegen. Zie bififelje.
b ì g a e f d , adj. facundus, welsprekend.
— I n b i g a e f d m a n , s p r e k k e r , do-
m iny.
b i g a e f d e n s , b i g a e f d h e i t , s. eloquen-
tia, gaaf van welsprekendheid.
"bigaffelje, v. met open mond bekijken,
aangapen. — F ij! d o u m a s t d a t m i n -
s k e s a n e t b i g a f f e l j e . Zie bigapje.
door overreding tot zijn doel komen. —
F e n h e i t s c i l se d a t w o l d i e n k r i j e ,
d a t s c i l se, w o l b i g a f f e l j e . Lex. 258,
259.
bekostigen. H y w o l g r a e c h i n h y n s -
d e r h â l d e , m a r d a t k i n e r n e t bi-
gaffelje.
† b i g â l j e , b i g â l l e , v. beschreien, bewee-
nen. — H y s a l m e , h i e h y e a g e n , b i -
g â l d e j o u o n g e l o k , G. J. I , 43. —
b i g â l d e w a n g e n , Ibid I I , 81. Lex. ,259.
b i g a n g e l (Zwh.), s. Hd. Leichenbegang-
niss, begrafenisstoet. Zie lykstaesje.
b i g a p j e , v. begapen. — D a t b e r n
k r i g e in t s j û k o m s t i k b r e a : hy koe
't m a r s k r a e c h w i r k b i g a p j e . — Prov.
Min m o a t nin g r e a t e r s t i k n i m m e
a s m i n b i g a p j e k i n , Ned. niet verder
springen dan de pols lang is. — Ook: met
open mond aanstaren, nieuwsgierig bekijke:.,.
E l k k i n ús h j i r b i g a p j e . Lex. 259.
Vgl. bigaffelje.
b i g a r j e , v. overleggen, besparen. Zie
bigearje.
b i g a ç z j e (Zwh.), v. zich overeten. —
H e s t d y b i g a r z e ' ? de maag overladen.
Zie bigêrzje.
b i g e a n , v. begaan, betreden. G. J. I ,
74, 122.— D a t p a e d i s w o l r i d l i k bi-
g i e n , vrjj goed beloopen. —' I t l â n , i t
f j i l d b i g e a n , op het land gaan om te
 BIGEA. 121
werken. — M y n f o r t r o u s t i e t n o u
op s a ' n g 1 ê d p a e d , d a t j i m m e w o l
t i n k e m a t t e d a t ik de m i n n e ô f w e i
fen in b a n g m a n b i g o n g . R. P . ,
Keapm., 175. Zie gean.
b i g e a n , v. afleggen , bereiken. G. J. I ,
95. — F e n H o l w e r t n e i L j o u w e r t ,
d a t k i n ' k n e t m e a r b i g e a n , zoo'n
lange voetreis gaat mijn krachten te boven.
— fig. h y k i n i t e i n n e t b i g e a n , Ned.
de handen zijn hem te kort, hij kan bij
gebrek aan geld niet tot zijn doel komen.
b i g e a n (Tersch.), v. bezeilen, zeilende
bereiken. Lex. 259.
" b i g e a n , v. verkrijgen. — N o u h a 'k
d o c h i n l a m p e g l ê s b i g i e n . Zie hi-
sette. — G o e d w a e n k e n d o t t a n k
b e g a a n || D e n w o l h e s t d e w r a a l d
f e r g a a n , Hl. Sém-alm., 192.
b i g e a n , v. perpetrare, begaan , uitvoeren.
G. J. passim.
I n m i s d i e d b i g e a n , committere. Lex.
260. — A s i k m y n w i l l e b i g y n g ,
mjjn zin "deed, W. D., Utdr.winkel, 10.
Fra. laisser faire. — I m m e n b i g e a n
1 i 11 e, ongehinderd laten doen wat hij ver-
kiest. — I n k n a p m a n m o a t m i n m e i
s y n w i r k b i g e a n l i t t e . Zie bitsjen.
† b i g e a n ( m e i ) , v. samen gaan met, G.
J.I, 1 8 . — M o c h t i k m e i d y b i g e a n ||
ik scoe n e i n i n h e e c h m o e d s t e a n .
Lex. 261.
b ì g e a n b e r , adj. al gaande bereikbaar,
te bereiken. — F e n H i r d e g e r y p n e i
L j o u w e r t is m a k l i k b i g e a n b e r , t o
b i g e a n . — begaanbaar. I n p a s o a n -
l e i n e g r i n t w e i ie t o ' n - e a r s t e n h a s t
n e t b i g e a n b e r . Ook g o n g b e r .
b i g e a r , n, votum, optamen, vóluntas, be-
geeren, verlangen, wensch. — S y n l é s t e
b i g e a r w i e r d a t er yn F r y s l â n to
hôf b r o c h t w i r d e m o c h t . — P i t e r
l i k e al d a l i k h j a r sin en b i g e a r to
w e z e n , Hsfr. VIII, 106.
b i g e a r d (N. W. en in 't Midden), adj.
degelijk door ondervinding. — I n f r o m -
miske, dy't hwet m e a r j i e r r e n hie,
d y ' t h w e t b i g e a r d e r w i e r , en h w e t
m e a r o n d e r f i n i n g h i e , W. D., Oebl.
GL, 50", 38.
b i g e a r i c h , adj. avidus, avarus, hebzuch-
tig. — D o u m a s t s a b i g e a r i c h n e t I
wumkes.nl
BIGER.
w ê z e , i n o a r m o a t e k h w e t h a . Ook
b i g e a r 1 i k. Vgl. oerginstich.
b i g e a r i c h , adj. appetentus, begeerig.
— S o k k e k o f j e . . . . m a k k e t y e n bi-
g e a r i c h , v. d. M., Tr. Rommelp., 25. —
Dy w i d n e r , T r y n , w i e r i n g o e d
m a n f o r dy. N é , h e a r ! d ê r b i n 'k n e t
b i g e a r i c h o p (ta).
b i g e a r i g e n s , b i g e a r l i k e n s , s. aviditas,
appetentias, hebzucht, begeerigheid. Vgl. oer-
ginstigens.
"bigearje (spr. bigjerje), v. garen, op-
sparen. Meer o e r g e a r j e , z. d.
° b i g e a r ( i ) e (Wymbrdl. o, m.), v. slinken,
bezakken, samentrekken, dichter worden.
— It flesk m o a t e a r s t in dei t w a
y n 't s â l t b i g e a r j e f o a r 't i t b r e t
w i r d t . — I n b i g e a r d e w e i , b i-
g e a r d e t u r f , t s i i s , droog en vast. —
B i g e a r d b i e r , belegen bier. Meer alg.
(ook daar waar 't woord bekend is) b i l e -
g e r j e , z.d.
b i g e a r ( j ) e , v. appetere, bfgeeren, ver-
langen. Zh. b i g j e r j e , b i j e r j e . Mkw.
b i g e r j e . — Men k i n n e t a l l e s fen in
o a r b i g e a r e. — Om m e a r t o b i g e a -
r e n a s e r n e d i c h is. L . i n W., 124. —
I k b i g e a r j e n e t m e a r . Lex. 261. — H y
hoecht gjin tsjokker spek tobigea-
r e n , geen beter leven te verlangen. Hsfr.
I I I , 82.
b ì g e a r l i k (vooral Westelijk, ook bij ou-
deren), adj. begeerig. — H y s e a o h s a b i -
g e a r l i k nei' dy moaije apels. Zie
bigearich.
hebzuchtig, inhalig. Dy j o n g e i s al-
t i t e n sa b i g e a r l i k b y d e i t e n s t a f e l .
— I n b i g e a r l i k e kearel.
b i g e a r l i k e n s , s. Zie bigearigens.
b i g e a r t e , s. begeerte , verlangen, inz.
de wensch van een stervende. — I t w i e r
m e m m e b i g e a r t e om b y h j a r f o l k
b i g r o e v e n to w i r d e n . — I t w i e r
o m k e b i g e a r t e , d a t lis A b e s y n
g o u d e n h a l o a z j e h a s c o e . Lex. 262.
b i g e a r z j e (Noordelijk), v. Zie bigêrzje.
b i g e r j e , Mkw. v. begeeren. Zie bigeare.
b i g ê r z j e , b i g e a r z j e , v. met gras be-
groeien. — D e f i n n e i s a l a e r d i c h bi-
gêrze.
zich te goed doen. — Dy 't d e l â n s -
p o n g y n 'e h â n h e t , b i g ê r z e t h i m
 BIGG. 122 BIGJ.

s e l s e a r s t . — I k h a m y f e n 'e r i p e d a t i k s n e i n s ú t 'e t s j e r k e w e i b y
i e r d b e i j e n t i g e b i g ê r z e . — L y t s e Pi- h j a r k o m . — B i n 'k er o p b i g i e n , i k
t e r h e t h i m y n ' e b e i t ú n t o f o l i e bi- h a g a u o a n e l k e f i n g e r i e n (vrijer).
g ê r z e , zich ziek aan bessen gegeten. Mkw. ervaren, bedreven, afgericht. — Dy 't y n
b i g a r ze. — 'Lex. 258. — Hsfr. V, 2 1 . — dy k i n s t e n b i g i e n b i n n e , h a m e a s t
W. D., Ulesp.8, 44. n e a t o p 'e b û s e , Burm. — H w a s c i 1
b i g g e , b i c h j e n , Hl. s. halve cent. I h i m h o e d s j e for l j u e , d y 't o p s t e l -
b i g g e , b i g g e l , eg. porcellus, big, speer. - 1 l e n b i g i e n b i n n e ?
varken. Vgl. bargebigge(l). Lex. 262. b i g i g g e l j e (Dantmdl.), v. door bedelen
b i g g e 1 s, pi. uitbraaksel. Zie biggelje. krijgen. — H w e r h e s t d a t b i g i g g e l e ?
b i g ' g e b i s i t e , s. onthaal bij den boer, b i g i n , b i g i n n e (G. J. passim). Zie bi-
bij gelegenheid, dat de vooruit bestelde big- gjin , bigjinne.
gen door de koopers worden afgehaald. Ook b i g i n s t i g e r , eg. die iemand begunstigt,
b a r g e b i s i t e . Zie bisite. door (hem) werk of klandizie te geven. Zie
b i g g e j i l d , n. geld, betaald of ontvangen ginst.
voor een of meer biggen, Bijek. 1898, 11. b i g i n s t i g j e , v. begunstigen: nering,
— Ook: geld om ze te koopen. klandizie geven. Zie ginst.
b i g g e l , c.g. Zie bigge. b i g j e , v. biggen werpen. — De s û c h
b i g g e ( l ) - e a c h j e s , - e a g e n , pi. Zie barge- (mot) b i g g e t (dit meest), of b i g g e 11. —
eachjes. Ook: braken. Dit meer b i g g e l j e , z. d.
b i g g e ( l ) h o k , n., - m e r k , s., - t i i d , s., Eex. 262.
- t r ô c h , s. Zie de Enkelwoorden. b i g j i n , b i g ì n (Zh. meer), n. exordium,
" b i g g e l i c h , adj. Zie biggich. initium, begin , aanvang. Hl. b i g ó n. —
b i g g e l j e , v. biggen werpen. Zie bigje. I n g o e d b i g j i n i s de h e l t e f e n 't
braken. — D e r w a e r d s û p t e n s p i l e w i r k , - - is i n g o e d b i h a g e n . Lex.
e n b i g g e l e . Lex. 262. 263. — A l l e b i g j i n is s w i e r . . . Zie
b i g g e l j e , v. biggelen. — D e t r i e n n e n onder alle. — D ê r is g j i n b i g j i n of e i n
b i g g e l e n h i m o e r d e w a n g e n . Zie o a n t o k r i j e n , Ned. geen kop of staart
rinne. aan te vinden, — van iets dat in de war
"bengelen. — De b e a g e n (linten) b i g - is, — H w ê r 't g j i n b i g j i n i s ( m a k k e
g e l e n d y f a e m b y 't h o e d t s j e d e l . w i r d t ) , k o m t e k g j i n e i n . — I t w i r d t
Lex. 278. L . i n W . , 3 7 1 . R. ind T.2, 344«. i n b i g j i n s o n d e r e i n , als we op die
b i g g e w e i t s j e , - w e k j e , v. waken bij een manier beginnen, krijgen we nooit een
zeug, die biggen moet werpen of pas ge- einde.
worpen heeft. Ook b a r g e w e i t s j e . — As b i g j i n n e , b i g i n n e , v. beginnen. HL
d e f a e m f e n 'e b o e r i n f e i n t (vrijer) b i g ó n n e . — Ik bigjin (bigin), hy bigjint
k r i g e t , y n 'e t i i d , d a t d e m o t b i g - (bigint), hi bigjit (Bergum), — ik bigoan
g e t , d e n k i n n e h j a a e r d i c h t o g e a r - (Oostelijk), bigoun (Westelijk), bigon (Zoh.,
r e b i g g e w e i t s j e . Vgl. .Hsfr. IX, 257. W.Dngdl.), bigòast (Hl.), bigòng (Bergum,
b i g g i c h , i n : b i g g i c h s j e n , gezegd Grouw), bigyng (Workum), — ha (hew) of bin
van iemand met kleine oogen en rosse wim- bigoan (Oosteljjk), bigoun (Westelijk), bigónd
pers. — L j u e m e i r e a d h i e r en s k e i n - (HL), bigòng of bigóngen (Bergum, Grouw).
s p r u t e n s j u g g e e k m e a s t b i g g i c h . [De niet opgegeven vormen, ook in dialect,
Ook b i g g e l i e h . I zijn regelmatig.] Lex. 262.— J. W., Díal. I ,
b i g i e n , part. begaan, meewarig, bezorgd. 441. — I t b i g j i n t t o r e i l e n . . , t s j u s -
— I k b i n m e i dy e a r m m a n , — m e i t e r , , t s j o k w a e r to w i r d e n . — Men
s y n l o t b i g i e n . — H w a f y n i k m e i k i n n e a t b i g j i n n e , men is door om-
m y n j a m m e r s t e a t b i g i e n ? G. J. I , standigheden (ziekte, 't weer, gebrek aan
160.— † B í g i e n m a n d i e s e l d e g o e' middelen) verhinderd te werken, iets uit te
k e a p p e n s k i p , Burm. voeren of te ondernemen. — H w a i s e a r s t
b i g i e n (Kleistreken), adv. bijzonder op b i g o u n ' ? is oorzaak van den twist ? — S e t
gesteld. — M o i k e is d e r o p b i g i e n , d y h o u n f ê s t , d e n k i n e r n e a t b i -

wumkes.nl
 BIGJ.
gjìnne, geen kwaad doen. — M a r n o u
b i g o u n de h o a n n e m e i de g r o a t s -
k e r l e n , A. B., Bijek. 1854. — I n p e a r
f r o u l j u e b i g o u n en m e i â l d e bier-
s a l m e n , R. ind T.a, 385. — W o l b i g o u n
is h a s t s p o u n , Burm.
b i g j i n n e r , eg. beginner, eerst begin-
nende, leerling. — D y p a s o p i n am-
b a c h t o f k a n t o a r k o m t is in e a r s t e
b i g j i n n e r . Lex. 263.
* b i g l â n z e , part. beglanst. — De w r â 1 d
b i g l â n z e f e n i t s i n t s j e , W. D., Win-
terj., 156.
versierd, opgeluisterd, met bizondere ga-
ven voorzien, G. J. I I , 70.
b i g l û p e , v. begluren , bespieden ; be-
sluipen.
b i g l û r j e , b i g l û r k j e , v. begluren, be-
spieden. G. J. I , 36, 51, 126, 147, 178.
Lex. 263.
b i g n a t r w e , v. beknagen, beknabbelen,
bekluiven. — D e k e n i n e n b i g n a u w e
de t r a e l j e s . — D e d o g g e b i g n a u t in
b o n k e.
bignib(bel)je, v. beknibbelen, van rondom
af knagen. — D a t t s y s k e is f e n 'e m u -
z e n b i g n i b b e ( l e). Ook b i g n o b j e .
verkorten. — M i n m o a t i n a r b e i d e r
n e t y n ' e d e i h i e r b i g n i b ( b el)j e. ld. IV,
75. Lex. 262. — I n f rij d o m y e t m e a r
f e n i k m a n s k l o e r b i g n i b b e , ld. V, ;
67. Ook b i k n i b b e l j e .
b i g n i t s k j e (Tietj.), v. beknagen. — I n
bonke bignitskje.
b i g n i z e , v.irriäere (alicui), belachen. Zie
útgnìze.
aan grimmen, -grijnzen. — D e g r i m e
dead bigniist mei dealske t o sk en
de w i n n e r f e n i t b r e a , R, ind. T2., 187*.
b i g n o a r j e , v, beknorren. G. J. I I , 80.
— D y â l d e f e k k e b i g n o a r r e t clefam-
m e n d e h e l e d e i . Lex 264.
b i g n o b j e , v. ambeiere, beknagen. Zie
bignoäsje.
benadeelen, door het heimelijk wegnemen j
van kleinigheden. R. P., Jouwerk., 66. -— |
B i n n e B l o k j e h i e s y n b o e r al m a n - I
n i c h k e a r b i g n o b b e , W. D. Zie gnobje. j
b ì g n o d s j e , v. van rondom afnemen, af-
snijden, om het kleiner en daardoor beter |
passend te maken. — K n i p i n l y t s r â n - j
t s j e f e n d y l a p e ôf, m a r clou m a s t !
wumkes.nl
123 BIGRE.
'in n e t t o f o l i e b i g n o d s j e . — D e p r i k -
k e y n ' e p o m p is t o g r o u , dy m o a t
h w e t b i g n o d d e . Zie bihimmelje.
b i g n u v e , v. besnuffelen. — De h o u n
b i g n u e f t e a r s t h w e t er o p f r e t ,
speculari, bespieden, beloeren. — I t w i r k
3'n 't k e a m m e r k e t o b i g n u v e n , Porj.
1887.
b i g o a r j e , v. bezuinigen. — 't U t 'e m ú l e
b i g o a r j e.
er minder om hebben. De f e i n t e n en
fammen m o a t t e it b i g o a r j e , d a t
de frou sa o n b i d i c h p r o n k e t . —
Vgl. bil ije.
b i g o e d i g e , adj. gegoed, welgesteld. —
B i g o e d i g e Ij ue.
* b i g o r d s j e , v. gravidare, bevruchten,
bezwangeren. Vr. Fr. 1, 168.
b i g r a f f e n i s ( s e ) , v. funus, begrafenis, hjk-
plechtigheid. Ook: de begrafenisstoet. —
In g r e a t e , in l y t s e b i g r a f f e n i s —
Vgl. boerebigraffenis.
b i g r a f F e n i s f o l k , n. die de begrafenis
bijwonen. — As b y ' t om ' t h ô f g e a n
it b i g r a f f e n i s f o l k t s j i s p e l t , k o m t
e r g a u w e r i n b i g r a f f e n i s o p 't s e l -
d e t s j e r k h ô f . Volksgeloof.
b i g r a f f e n i s m i e l , n. begrafenismaal, lijk-
maal. Hsfr. I I I , 279. Zie leeå.t
b i g r a p e ; v. naar zich toehalen. — D y
á l d g j i r g e r t k l a u t a l l e s yn h w e t
j e r m a r b i g r a p e k i n . — Ook veel: bi-
g r i p e en b i g r a p e . — Dy l y t s e
( skoerheak helletalles oeralhwet
er m a r b i g r i p e en b i g r a p e k i n .
b i g r a u w e , v. objwgare, op barsehen,
bitteren toon berispen. Lex. 268.
b i g r a v e , v. sepelire, begraven, ter aarde
bestellen. — De f o r s t o a r n e i s b j o e d
b i g r o e v e n . — Dou s c i t t ' n o c h h w e t
k o s t j e fen b i g r a v e n (ast' in g o u d e n
k i s t e k r i g e s t e ) , schertsende berisping
wegens een dartel of moedwillig gezegde
I of handeling. Lex. 264. — T o D o k k u m
woene se j i s t e r i n k e a r e l n e t
b i g r a v e . H e a , h w e r o m n e t ' ? Om 't
e r n e t d e a w i e r . Volksaardigheid. —
De h o u n b i g r a e f t d e b o n k e n . Vgl.
bidobje.
b i g r e a t i n g , b i g r u t t i n g , s. aestimatio,
begrooting, raming van kosten van een
werk, van 't bestaan van gemeente of dorp.
 BIGRE. 124 BIGRI.

In den laafèten zin meer b e g r o a t i n g b i g r y p , n. spaUiim , omvang , ruimte,

(hollandisme): dorps-, gemeente- . . . be- bestek. — • I t l é s t e h û s f e n i n m i n s k e
grooting. is a l i n l y t s b i g r y p . — D a t h a l o a z j e
i s al t i g e b i h i n d i c h , d a t k i n y n i n
b i g r e a t l i k , b i g r u t l i k , Fra. dommage,
jammer, onaangenaam. — I t i s b i g r e a t - l y t s b i g r y p . Lex. 268. — K o a r t bi-
l i k h o rij i n p a r t y m e i ' t j i l d o m- g r y p , kort overzicht, handboekje.
s m i t e . — 't I s b i g r e a t l i k n e i s j e n , b i g r y p , n. intellectus, bevatting, verstand.
a s m i n 't sa m i s s e m a t . — S a ' n fik- — D ê r h a 'k g j i n b i g r y p o e r . — I t
se m a n o a r s , e n d y l i t i t n o u s a giet boppe myn bigryp. — Ik kin
l i z z e , d a t is w o l b i g r e a t l i k . b e p p e n e t y n 't b i g r y p k r j j e . . .,
bigreatsje, foigrutsje, v. niet aan 't verstand brengen. Lex. 268.
œstimare,
censere, begrooten, schatten, ramen. — I k bi- Vg]. mis-, wanbigryp.
g r e a t s j e it y n k o m m e n fen dy f a e m b i g r y p , il. meening, gevestigde wil, luim.
o p t û z e n g o u n e . — I t w i r k is m y a l — M e i d e i e n e f o e t y n ' t g r ê f en
b i g r e a t e , m a r 't i s m y o n t s k e t t e n . n o u y e t in j o n g w i i f t r o u w e , d a t is
Lex. 264. al in n u v e r b i g r y p . — F o a r syn
b i g r e a t s j e , v. niet over heen kunnen. tweintichste jier m e í n i m m e n f e n
Hl. b i g r a e t j e . — Me t a r t w o l i e h r i s ús t r o u w e , d a t is sa'n b i g r y p fen
t s j i n in h e a r , m a r a l l e d a g e n wyn heit. — Ids . . . wier hjar b i g r y p ,
b i g r e a t e t m y . Lex. 264. — . . . i t bi- haar keuze, uitverkorene. R. ind T.s, 199".
g r e a t e h j a r . . . d a t dy f r e a m d e k e a - Vgl. sin, bistek, stuedzje. — H y h e t f e n
r e l m e i h j a r p r i i s ô f g e a n s c o e , Hsfr. d y b i g r i p e n en o a n k o m s t e n . — I n
I I I , 82. — 't S e í l h i m n e a t b i g r e a t - m i s b i g r y p , dwaas idee.
s j e , niet meevallen. — Dy r e k k e n b i - † b i g r y p , s. vituperatio, beoordeeling voor-
g r e a t e t m y g a n s , is veel hooger dan ik al van de slechte zijde, vitzucht. — D ê r
verwachtte. de b i g r y p g r e a t i s , i s d e f r j e o n -
deren, smarten. — It s k i p l y t s , Burm.
bigreatet
m y om d e m a n d y 't o p s y n â l d e b i g r i p e , v. comprehendere, naar zich toe-
d e i y e t e a r m o e d lije m o a t . Vgl. j
halen, aangrijpen. — I t a e i l e i t t o f i e r
grize. \
y n 'e k o e r o p , i k k i n 't n e t b i g r i p e .
s. verb. H w a s c o e g j i n b i g r e a t - i — De d i e v e n s t e l l e a l l e s h w e t se
sjen h a w w e m e i dy m a n ? — Don m a r b i g r i p e en b i g r a p e k i n n e , Ned.
mast gjin b i g r e a t s j e n h a w w e mei wat los en vast is. — M a c h t i c h b i g r y p t
Maei: hja wol o m m e r s net oars! h i m d e l j e a f d e f o r 't h e i t e l â n . —
b i g T i e m e , v. inquinare, bemorsen, be- (Oostdngdl.zeekust): I k b i g r y p my, be-
vlekken. — Dy j o n g e h e t s y n h e l e denk, bezin my anders. Vgl. Utinke, bi-
t r o a n j e m e i s j e r p b i g r i e m d . Lex. koarje.
267. Wassenb, I , 37. Vgl. Ubargje. krijgen (hier en daar nog). — M a s -
b i g r i e n j e , v. begroeien, met gras of ter, Master! hwet scille jy foart
loover begroeien. — I t n i j l â n , d e h a g e dwaen? K i n n e jy wol ea better
b i g r i e n e t al m o a i plak bigripe?
j — Noait better
"bigrienmanke, adj. bont. — In bi- ! p e a r k o e m e n h j i r e a r n s e y n ' t r o u n
g r i e n m a n k e l o f t , met wolken. Forj. .t b i g r i p e , Alth., 69. Lex. 267.
1891, 187. Zie griemmank (grymank). Vgl. b i g r i p e , v. intelUgere, begrijpen, bevat-
môlkerìch. ten. G. J. passim. — L e a r d e l j u e d y ' t
b i g r i n t s j e , v, (een weg) bestorten met m i n n e t b i g r y p t , b i g r i p e j a m k hj a r
grint, s e l s n e t . — As j y . . . b i g r i p e w o e n e
† b i g r y n z j e , v. vittend bekijken. — í s h w e r f o r i k d e r i n g j o e c h , R. P.,
er i e n , dy de s k o e o h p a s t , d y Keapm. V, 1. — B a e s k o e h i m e a r s t
kin se o a n t s j e n ; dy b i g r y n z e n e t b i g r i p e [ d a t i t w e t t e r n e t sie-
s y n m i s g r i p e n en n e t ü s, A. Ysbr., d e n w i e r ] , H. 8., Alm. 12°, 1860.
1808, VI. d a t n i o a t t e j y sa n e t b i g r i p e , zoo

wumkes.nl
 BIGRY.
niet verstaan, opvatten. R. ind T s , 351*. —
T e n 't i e n of 't o a r n e t b i g r i p e k i n -
n e, zich de reden daarvan niet kunnen
verklaren. — I k k i n m y s o k k e l j u e
n e t b i g r i p e , indenken.
zich voornemen, een voornemen opvatten.
— I k h a b i g r e p e n om n e a t t e k e a p -
j e n as m e i r é j i l d . — Dy j o n g e h e t
i t f o r k e a r d b i g r e p e n , is ongehoorzaam,
halsstarrig. — I k b i g r y p d i t s a , wil dit
zoo. — I t op i m m e n b i g r e p e n h a b b e ,
iemand kwaadwillig gezind zijn- Ook: voor
zich kiezen. H y h e t i t op i n r í k e b o e -
r e d o c h t e r b i g r e p e n . — I t n e t op
d i t of d a t (op i m m e n ) b i g r e p e n h a ,
de zaak (iemand) wantrouwen; vreesachtig
voor zijn. Vgl. †orsjoen.
b i g r y p k e , dim. n. iets van geringen om-
vang, iets kleins. — S a ' n b e r n e - n o a s k e
h w e t is d a t i n l y t s b i g r y p k e . — I n
s k i p p e r s - f o a r o n d e r i s a l i n l y t s bi-
grypke.
— (eenigszins) een denkbeeld. — Om e r
j i m m e in l y t s b i g r y p k e fen t o j a e n ,
R. ind T2., 38".
b i g r y p l i k , adj. comprehensibilis, begrijpe-
lijk, gemakkelijk te verstaan. — B i g r y p -
l i k e s k o a l l e b o e k j e s , R. ind T2., 41*.
vlug van bevatting. — D y j o n g e is
goed b i g r y p l i k , hy h e t d a e l k s h w e t
o n d e r 't f o r s t â n , Vgl. onbigryplik.
met opzet ' o n b i g r y p l i k ' , vittend, haar-
kloovend. — S j u c h , d e g o a t e r i n t ! I k
s j u c h 't w e t t e r w o l ú t 'e g o a t e r i n -
S e n , m a r de g o a t e l e i t ' s t i l . Nou, d o u
b i s t e k s a b i g r y p l i k . Vgl. opmerhsmn.
precies, stipt op hetgeen anderen voor
hem verrichten. — D y m a n i s sa b a r e
b i g r y p l i k , i t m o a t k r e k t s a en n e t
o a r s b y h i i n , of i t d o o c h n e t . Vgl.
bigryp, bigripe.
b i g r o a t i n g , s. Zie bigreating.
b i g r o e y e , v. begroeien, met groen be-
dekt worden. — M e i i n m y l d r e i n t s j e
scil dy k e a l e g r e i d e w o l bigroeije.
— Mei g ê r s b i g r o e i d .
Pr. cicatriser. — I k h a m y r i s o a n ' e
f o a r h o l l e b i s e a r d , m a r 't i s w e r b i -
g r o e i d . — Dy o n d o g e n s e j o n g e s
ha h j i r r a e r o a n ' t b e a m s k i l e n w ê s t ,
't s c i l m y nij d w a e n of d a t w e r b i -
g r o e i t . Vgl. bygroeije.
wumkes.nl
125 BIHA.
b i g r o e t s j e , v. begroeten.
b i g r o u n j e , v. den bodem van een wa-
ter met de voeten bereiken, terwijl het
hoofd boven blijft. — Dy s l e a t k i n i k
n e t b i g r o u n j e . Vgl. bidjipje.
b i g r ú s k j e , v. bij kleine sommen over-
sparen. — Se h i e n e w o l sa f o l i e f o r
h i m b i g r ú s k e , d a t er d ê r fen l i b j e
k i n n e s c o e , S. K. F., Printsjes.
b i g r u t s j e , v. Zie bigreatsje.
b i g r û z j e , v. besmetten, morsig maken,
bijv. door betasten met vuile handen. Zie
grûzich. Lex. 268.
b i g r û z j e , v. bepeuzelen, oppeuzelen. Zie
grúzje.
* b i g û c h j e , v. bespotten, belachen, G.
J. I, 51.
b i g û c h e l j e , v. üluiUre, begoochelen, be-
tooveren. G. J. I I , 90. — I m m e n d e
e a g e n b i g û c h e l j e . [Het volksgeloof wil,
dat ' g û c h e l d e r s ' (z. d.) niet werkelijk
verrichten wat zij schijnen te doen, maai-
den toeschouwers 'de e a g e n b i g û c h e l j e ,
b i t s j oene'].
listig bedriegen. I k l i t m y n e t w e r
f e n d y k e a r e l b i g û c h e l j e . Lex. 268.
beknoopen. — H o s i t d y h o a s b â n
nou wer b i g û c h e l e ? — It reefls-tou
is h w e t to k o a r t , m a r d o u m a s t i t
salang mar hwet bigûchelje.
beredderen, klaren. — N o u m o a t J a n -
tsje hjoed k r e a m w a r j e , omsizze
en k o e r r i n n e : 't s c i l m y r i s b i n i j e ,
ho ' t h j a d a t b i g û c h e l t .
Wy scille d a t wol s t i l b i g û c h e l -
j e, doen zonder dat iemand 't merkt.
† b i g û z j e , v. beschreien.
b i h a e g j e , b i h e a g j e , v. behagen. —
Prov. H w e t i n m i n s k e i e n s b i h a g e
het dat mei him net wer m i s h a e g j e
(Vgl. d.), eens gekozen, blijft gekozen.
b i h a e i j e , v. behooien. — I t l â n is b i -
h a e i d, de hooioogst is geëindigd, 't hooi
is er schoon af.
— H j a h e t h j a r r e s a l l a n g bi-
h a e i d , haar middelen schoon op, Burm.
b i h a f f e l j e , v. oppeuzelen. — D e k ij
h a d e f l o t g ê r z e n b i h a f f e l e . Zie
haffélje.
b i h a g e n , b i h e a g e n , n. behagen, ge-
noegen. — I k f y n d ê r n e a t g j i n b i h a -
g e n yn. Vgl. nocht, formeits.
 BIHA. 126
TDÌllâld, n. conservatio, behoud, behou-
denis. G. J. passim. Lex. 269. — J a p i k
is n e t k w e a , m a r h w e t l o s , i n g o e d
wiif kin s y n b i h â l d (in b i h â l d
f o r h i m ) w i r d e . — T a b i h â l d f e n 'e
t a e l , G. C., Forj. 1883, 57. Vgl. aìUhâld.
b i h â l d e , v. retinere, conservare, behou-
den. G. J. passim. — Dy s y n b e r n n e t
b i h â l d e m e i , b i l i b b e t e r ek g j i n
f o r t r i e t f e n . — Prov. B e s t b i t e a r d,
s e i s k i p p e r W a t s e , i t s k i p for-
lern, m a r it easfet b i h â l d e n . — It
s l i m s t e w i e r y e t b i h â l d e n , achter-
wege.
— F e n d e b i h â l d e n d e p a r t y , iron.
gierig.
bihâlden (N.-Westelijk) in : i t t o
k w e a , s l i m , s w i i d b i h â l d e n h a , een
overdreven zucht naar weelde, gemak of
tot zindelijkheid hebben, niet te voldoen
zijn op dat punt. — J o u w i i f h e t i t
fiers-en-to k w e a b i h â l d e n . — Us
b o e r i n n e h e t it a l h w e t s l i m bi-
hâlden.
b i h â l d e n , adj. sah-us, sospes, behou-
den. — 't I s b i h â l d e n s m o a r . R. ind
TV, 233'. Zie smoar. — W y w i n s k j e
j i m m e i n b i h â l d e n r e i s ! — Y n bi-
h â l d e n h a v e n , goed aangeland, thuis
gekomen, overdr. vooral.
b i h â l d e r , m. behouder, G. J. I , 118.
eg. spaarzaam mensch.— N e i i n b i h â l -
d e r f o l g e t i n s p â l d e r , na een spaarder
een verkwister, als de erfgenamen door-
brengen wat anderen hebben overgespaard.
Lex. 269.
b i h a l v e n , adv. & praep. behalve. Lex.
269. — . . . b i h a l v e n d e o n t f a n g e r ,
R. ind T.1, 198. — I n f r o m m i s k e s c i l
d y a l l e s op 't e i n f o r j a e n , b i h a l v e n
a s t e h j a r s e i s t e , d a t se o n s j u c h i s ,
R. ind T.\ 326.
b i h a n d ( e ) l i n g , b i h â n ( n e ) l i n g , s. Eng.
treatmettt, behandeling, bediening. — B y
J e t s e k a s t l e i n h e t m e n i n b e s t e bi-
h a n d l i n g , wordt men zeer goed bediend.
— A. Ysbr. 1808), 63. — J i t s k e h e t Hes-
nel s n e i n t o j o u n m a r b o t w e i b l a u
j o w n , d a t n e a m í k í n m i n n e b i h â n-
l i n g neffens in f a t s o e n l i k feint.
b i h a n d e l j e , b i h â n ( n e ) l j e , v. behan-
delen , bedienen. — I m m e n g o e d of
wumkes.nl
BIHE.
f o r k e a r d , b e s t of m i n b i h a n d e l j e .
— T s e a r d L a p e h e t ús i n b ê d - e n - s a
l e v e r e . m a r d ê r h e t er ús m i n m e i
b i h a n d e l e , slechte waar geleverd. — L y s
h e t B o u w e g e m i e n b i h â n1 e; s e h o u d
d y f e i n t m a r o p 'e t o c h t , en w i e r 't
o n d e r w y l iens mei in o aren.
b i h a n g , Fra. draperie, tapisserie , in 't
alg. alles, waarmede iemand of iets be- of
omhangen wordt, is. — B i h a n g y n i n k e a -
m e r , behangsel(papier). Ook p o m p i e r .
— I n s w i e r b i h a n g , dikke manen en
staart. — I n h y n d e r m e i b i h a n g en
8 w a n g , golvende manen en staart. — I n
m a n m e i g a n s i n b i h a n g , veel haar
en baard. Lex. 273. — I n b o e r i n n e m e i
i n b u l t b i h a n g , veel opschik, vooral veel
gouden en zilveren sieradiè'n.— I n b i h a n g
f e n s a ' n h e a l t û z e n g o u n e , G. P.,
Swealtsjebl., 129.
b i h a n t ' h a e v j e , v. facere, beredderen, in
orde maken. — J o m a t t e d a t m a r f o r
m y b i h a n t h a e v j e.
b i h a r k j e , v. Engl. to overhear, beluis-
teren. Lex. 269. — As j y h w e t t o p r a -
t e n h a , l i t ús d e n y n ' e h û s g e a n ,
hj a m o c h t e n ús h j i r b i h a r k j e . Ook
b i l ú s t e r j e.
"biheagen, s., "biheagje (G. J. passim)
v. Zie bihagen, bihaegje.
b i h e a r , n. beheer, bestuur, toezicht.
b i h e a r , n. behoor, aanhoorigheid. —
W y w e n j e o n d e r 't b i h e a r f e n L j o u -
w e r t. Zie ìclolcsïach.
b i h e a r d e r , eg. administrator, bestuurder.
b i h e a r e , v. beheeren.
b i h e a r e , v. Zie bifyearre.
b i h e a r r e , b i h e a r e , v. behooren, beta-
men G. J. passim. Lex. 271. — In de
volkstaal meer h e a(r)r e alleen.
b i h e a r s k e r , m. beheerscher. Hsfr. VII,
281.
b i h e a r s k j e , v. beheersehen, den baas
spelen over. — S c o e s t o u h j i r a l l e s bi-
hearskje'? — In m a n . . to b i h e a r s -
k j e n . v. tl. M., Fr. Sn., 67. — Hsfr. VII,
248. — Halb. Matth. XX, 25.
* b i h e f t , adj. behept. G. J. II, 114. Zie
bihijpt.
b i h e i n d , adj. gebrekkig van leden, met
een zichtbaar en aangeboren lichaamsgebrek.
— W a r j e d y for d e b i h e i n d e n , wacht
 BIHE.
u voor de geteekenden. — I m k w i e r b r y k
e n o a r s b i h e i n d , ld. IX, 37. — D e di-
pel . . . f o r t o a n d e h i m . . . e k w o l a s
i n m a n , m a r a l t y d h i e d e r i n bi-
h e i n d f o e t , Hsfr. I I I , 178.
— íìg. I t m o a t i n â l d s e a r w ê z e ,
d ê r se . . . m e i b i h e i n d w i e m e , R.
ind T2., 168".
omheind. — B i h e i n d l â n .
b i h e l j e , v. reportare, behalen, verkrijgen.
G. J. II, 55. — D e p r i i s b i h e l j e. Lex.
270.— E a r e b i h e l j e m e i e a t , goedkeu-
ring wegdragen. — D e r i s o a n d y g j i n
e a r e t o b i h e l j e n , alles wat men voor
je bestwil doet is nutteloos. — Hûs-hiem
1890, 78. — D e g e i t s i e t y n ' t t o u bi-
h e l l e . Zie bitiisd. — A l s y n s p i l k a e m
y n ' e h e a k e a r ' t d e d e ad h i m b i h e l l e .
B. ind T2., 202".
betrekken (in). — D e r w a e r d f e n al-
l e s y n b i h e l l e , aangehaald, te pas ge-
bracht (mondeling of schriftelijk.) — Y n
r û z j e s d y ' t my n e t o a n g e a n , wol
'k n e t b i h e l l e w i r d e .
— Vgl. A. IJsbr. (1808). — Lex. 270.
b ü i e l m j e (Tersch.), v. met helm beplan-
ten. — D e d u n e n , i t s t - r â n b i h e l m j e .
b i h e l p , n. Hd. Behelf, die of wat dienst
doet bij gebrek aan beter. — I n b i h e l p
f e n i n w e n t , r o e r , m e s t , s e i l —,
f a e m . Lex. 270. G. J. b i h o l p . — Vgl.
minskebihelp.
b i h e l p e ( y e n ) , v. Hd. sich behelf en, zieh
behelpen, 't er mee doen. — M e n m o a t
y e n m a r w i t t e t o b i h e l p e n . — De
e a r m e ljue m o a t t e h j a r b i h e l p e yn
l y t s e k r û p - y n t s j e s . Lex. 270. — R . ind
T a ., 258: b i h o l p j e .
b i h e l p l i k , adj. & adv. gebrekkig. — Al-
les w i e r a l l i k e â l d en b i h e l p l i k . —
Hsfr. V I , 50. — I t g i e t a l h w e t bi-
h e l p l i k mei dat mês, ik kin der
m y n e t g o e d m e i r e d d e . Lex. 272.—
W. Gribb. 57: b i h o l p l i k .
b i h e l p s u m , adj. officiosus, behulpzaam,
hulpvaardig. — I m m e n h w e t b i h e l p s u m
w ê z e , bijstaan. — Dy m a n w i e r f r j e o n -
l i k en b i h e l p s u m , v. d. M. — G. J. I I ,
77: b i h o l p s u m .
b i h e l t e r j e , (Noh.) v. bruikbaarder, meer
handelbaar maken, worden door aanhouden-
den arbeid, van dieren; ook van menschen.
wumkes.nl
127 BIHY.
— I k s c i l h i m w o l b i h e l t e r j e , het
wel tegen hem opnemen. — S c o e s t d a t
b i h e l t e r j e k i n n e , dat heele bordvol eten
op kunnen? — H y b i h e l t e r t a l , wordt
minder aanmatigend, - ook: bedaarder. Zie
bitommelje.
b i h e p t , adv. behept. Vgl. bihypt.
b i b e r t i g j e , v. behartigen, ter harte ne-
men. Hsfr. IX, 72.
b i h i m m e l j e , v. schoonmaken. — I k h a
de t s i i s h w e t b i h i m m e l e .
schoon opeten, b e k l u i v e n . — Y n i n a m e -
rij h i e d e r d y h e l e p a n f o l e a r t e bi-
h i m m e l e . — In bonk e b i h i m m e l j e .
— Vgl. S. K. F., Forj. 1893, 114.
— H i e r en b i r d h w e t b i h i m m e l j e ,
beknippen. — H y k a e m d y m a n o p i t
sear, m a r wist it l e t t e r w e r t o b i -
h i m m e l j e n , terecht te praten. N.-Ooste-
lijk: f o r h i m m e l j e .
b ì h i n d i c h , adj. & adv. klein, bekrompen
klein en netjes of klein en bruikbaar. — I n
b i h i n d i c h k e a r e l t s j e , — in bihin-
dich w e i n t s j e . —Om sa'n b o e r e r e a u
en b i s l a c h o a n t o k e a p j e n , a l i s ' t . . .
op 't b i h i n d i c h s t , d ê r is g a n s t a n e -
d i c h , Hsfr. V, 99. — M a s t e r h i e i n
r i d l i k g o e d y n k o m m e n for s a ' n b i -
h i n d i g e s k o a l l e . — H i e s e 't m a r
h w e t b i h i n d i g e r o a n l e i n , wat een-
voudiger geleefd.
netjes, handig. D o u b i s t e m o a i - b i -
h i n d i c h , N y n k e , A. IJsbr. 66. — H y
k i n 't sa b i h i n d i c h s i z z e . Vgl. bisUpe.
Lex. 271.
b i l l i n g , (Noh. en Zuidelijk in de Woud-
str.) n. manen van een paard. Zie bihang.
b i h i n g e r , m. behanger.
b i h i n g j e , v. vestire, tegere, behangen,
omhangen. G. J. I, 4, 52. — O e r d w e u l s k
b i h i n g e , buitensporig opgeschikt, G. J.
— De f a e m w i e r m e i ( o f y n ' t ) g o u d
en s u l v e r b i h i n g e . Lex. 272. — I n
k e a m e r b i h i n g j e , van behang voorzien.
bihypltte, adj. netelig, moeilijk, bekrom-
pen. — . . . in i e p e n e h a k k e e n i n . .
b l i e r o n d e r 't b a l f e n d e . . f o e t , d a t
m y 't g e a n b i h y p l i k m a k k e , S. K.F.,
Hûs-hiem, I I , 168. — I n b i h y p l i k e i n -
t s j e w e i , een gebrekkige weg. — B i h y p -
l i k w i r k , A. Ysbr. (1808), 65. ld. V, 1._—
I t b i h y p l i k s t e b i s t e a n , Sw. 1881,10.
 BIHT.
•bìihypt, adj. affectus, behept met zucht
tot.— M e i g j i r g e n s , k w e a s p r e k k e n ,
l i g e n . . . b i h y p t . —Ook in 't alg.: behept.
Vgl. Mem , oanhelìe.
b i h i r d s j e , v. incìurare, beharden, ge-
hard, verhard worden. — I n d y k b i h i r d -
s j e , een weg hard maken, met puin. —
T r o c h lij e n i s h y b i h i r d e y n 't l e e d .
— H y is d e r y n b i h i r d e , (daar wordt
bij gedacht: y n ' e k j e l d , y n w e i t s j e n ,
y n h o n g e r l a p j e n , enz.) — B i h i r d e s t
m a r a l h i e l y n 't k w e a , s t i i f k o p ?
W.D., Oebl. GV. 46. — I t j o n g h y n s -
d e r i s y e t n e t o p ' e w e i b i h i r d e , niet
aan 't gewoel en de drukte op den weg ge-
wend. Lex. 272.
* b i h i z e l j e , v. verharden. — I t h e r t bi-
h i z e l j e, G-. J, II, 66.
b i h o a r l i k (spr. behoalik, behoalk), *bi-
h e a r l i k , adj. rite, decenter, behoorlijk, be-
tamelijk. — H w a n i m m e n k w e a d o c h t
en n i m m e n g o e d 1! I s f o r k w e a -
f r j e o n e n b i h o a r l i k h o e d ' . Skûralm.
adv. tamelijk. — De r o g g e s t i e t b i -
h o a r l i k (goed). Vgl. fetsoenlïk.
— Op i n b i h e a r l i k e t i i d , ld. IX,
63. — Op i n b i h e a r l i k p l a k , L. in
W , 686. — Vgl. onUhoarîïk.
b i h o e f , n. behoefte: hetnoodige. — M y n
d i e l i s n e t r o m , m a r ' t i s n ó c h for
m y n bihoef. — Yn m y n b i h o e f h a j y
a l l a n g f o a r s j o e n . Vgl. biäerf.
b i h o e f t e , s. necessitas, behoefte: nood-
zaak. — I n e a r m m i n s k e m a t s o m s
h w e t d w a e n út bihoefte. — Ik ha
d ê r g j i n b i h o e f t e o a n , ben het niet
noodig. — 't I s sa s e a r g j i n b i h o e f t e ,
't behoeft nu juist niet.
— Y e n s b i h o e f t e d w a e n , cacare.
b ü i o e f t i c h , adj. inops, behoeftig, arm.
— B i h o e f t i g e ljue, — b i h o e f t i c h yn
' e k l e a n . — H j a h a w w e i t t i g e bi-
hoeftich.
nietig, armelijk (van zaken) (Noh., ook
in Barradl.:) — I n b i h o e f t i c h b e r n e -
w e i n t s j e . Vgl. bihelplik.
° b i h o e v ( j ) e , v. decere, oportere, behoeven,
— meest nog met een subst. onmiddellijk
er op volgend, anders meest h o e v e , h o e -
g e , zonder bi.— D y ' t f j û r b i h o e f t , d y
s i k e t y n ' e y e s k e . Burin. — Prov. †G r e a-
te earzen bihoeve wide broeken.
wumkes.nl
1 î BIISB.
behooren. G. J. I I , 78, 110, 112. - W y
bihoevje n e t to e a n g j e n for de
d e a d . Lex. 272.
— W. Gribb.; b i h o v e ; G. J.: b i h o a f j e .
Bij ouderen hier en daar zweemt ook thans
de uitspr. der oe hierin naar oo.
b ü i o f f e n j e , v. havenen, reinigen; — be-
schaven , besnoeien. Vgl. bïhimmelje.
*beoefenen, ld. — Zie hoffenje.
b i h o l p j e en afgeleide vormen. Zie
holpje.
b i h o u w e , v. behouwen. — M e i d e b i l e
b i h o u d , fìg. onbeschaafd. Vgl. onbihouwen.
b i h o v e n , adj. gevormd. — I n k r e a s
b i h o v e n h y n d e r k e . Vgl. onbihoven.
b i h u t s e l j e , v. in elkaar hotsen, — schom-
melen. — W y s i t t e h j i r a l h w e t n a u ,
m a r m e i 't r i d e n s c i l ' t w o l h w e t b i -
hutselje.
b i h û z e , adj. in r o m o f l y t s b i h û z e
w ê z e, veel of weinig huisruimte hebben.
b i h û z i n g , (in advertenties, akten , van
verkoop), s. huizing. — I n b i h û z i n g m e i
t ú n . Lex. 273. Zie hûzing.
* b i i d s j e , v. beiden, wachten. Sw. 1851,
35. — Lieteb. Wl. — I k b i í d s j e s t i l ||
h o d e H e a r i t m e i t j e s c i l , ld. —
B i i d s j e e n t i i d s j e , afwachten.
b i - i e r d i g i e , v. begraven, ter aarde be-
stellen. — I n ] y k b i - i e r d i g j e . Ook bi-
i e r d s j e . Zie bigrave.
b i i s , s. scirpus lacustris, bies, matte-
of stoelebies. Ook b i e s .
b i i s , schalk, guit, spotvogel. — I n
s n o a d e j o n g e is m e a s t ek in biis. —
D e b i i s p r i k e t h i m , de spotzucht, gui-
tigheid port hem aan. — H y h i n g e t d e .
b i i s út. — I t is in b i i s f e n i n k e a -
r e l , een gemeene kerel (nog cf. de oorspr.
beteekenis, die van: boef, schurk.)
b i i s - a c h t i c h , adj. schalk s., guitig. —
B i i s a c h t i g e s t r e k e n , guitenstukken.
Hsfr. X, 175.
b i i s - a c h t i g e n s , s. guitigheid. — H y, m e i
syn b i i s a c h t i g e n s , — men kin n e a t
op h i m oan.
b i i s b a u j e , - b o u w e , v. ginnegappen,
gniffelen. Lex. 336. Ook g i i s g o u w e ,
g i i s g a p j e en g n í i s g a p j e .
b i i s b a u w e r , - b o u w e r , m. spotvogel,
guit (meest in ongunstigen zin.)— D y f i n t ,
d a t is m a r in g e m i e n e s n a e k , i n g e k -
 BTISJ.
o a n s t e k k e r , in b i i s b a u w e r , W. D.,
Th, Ulesp.3, 74.
b i i s j a g e r , m. snaak, guit. — D o u b i s t
sa'n l y t s e n b i i s j a g e r , tegen een guitig
kind. Zie bijsfeint.
boevenjager: gerechtsdienaar bij de oude
Friesche grietenijgerechten. Lex. 335. Zie
bysjager. Vgl. rattelbiis.
"biisjonge, m. guitige knaap. Lex. 326.
b i i s k e , b y s k e , n. kleine guit. — H y
i s s a ' n b i i s k e . — Hy b o a r t e t b i i s k e ,
speelt voor grappenmaker. Lex. 336.
b i i z j e (Zh.), v. bissen, boutaarsen (Kil.),
van koeien. Zie bauje.
b i i z j e (Oostelijk), v. grappen maken, gui-
tenstukken uithalen. — D e â l d e l j u e h i n -
g e n a l e a r f e n b i i z j e n g e a r . Vgl. R.
ind T2., 81".
een boevenstuk begaan. G. J. I, 66.
b y , s. apis, bij. HL b i ' . — S a f l e u -
r i c h , h e l d e r , f l i t i c h , i v e r i c h , war-
b e r , k l o e k a s i n bij.
b i - j a e n (y e n), v. conferre (se), zich bege-
ven. G. J. passim. — M e n h o e c h t y e n
n e t n e i A m e r i k a to b i - j a e n om in
l o a i l i b b e n t o h a w w e n . Zie jaen.
bezwijken. — D e a z e m e n d e s k o n -
k e n b i - j o w e ( b i j a n e ) de â l d e l j u e ,
worden zwakker. — I n e a r m m i n s k e
h i e h i m o a n ' e w e i b i - j o w n . Vgl. R. ind
T a . 112\ 315».— D e m û r r e b i - j o u t h i m ,
wordt bouwvallig, — i t t o u b i - j o u t h i m ,
't breekt.
zich gemakkelijk schikken n a a r , in. —
Men m o a t s o m s h w e t s k i k k e e n s k e -
w i e l e k i n n e , m a r dêr k i n L i u w e
h i m n e t t a b i - j a e n . — I n f e i n t (knecht)
k i n h i m g o e d n e i (ta) 't l i b b e n f e n
i n h e a r ( b i ) j a e n . Lex. 274. Zie jaen.
— I n o f f y sj e b i - j a e n (Hollandisme voor
f o r j a e n , z. d.)
zich overgeven, toevertrouwen aan. —
H e a r ! 'k bi-jow m y y n j o u h a n n e n ,
G. J. I, 149.
bi-jar'je, v. (een stuk land geheel) met
gier besproeien. — M e i t r i j e b a k f o l l e n
kin de b o e r d a t s t r e e k j e g r e i d e
b i-j a r j e .
— De f l i e r b i-j a r j e m e i t o b a k s -
f 1 i b e. Zie jarje.
b j j b i t e r , eg. 'bijeneter', koolmees. Zie
blausyslce.
wumkes.nl
129 BIJE.
b i - j e a r j e (G. ,T. en Zh.). Zie (ook voor de
afgeleide vormen) bijear(j)e enz.
b i j ' e b r e a , n. bijenbrood, tamelijk vaste,
kleverige, bruinachtige stof, bitter van smaak
waarmee een gedeelte van het 'werk', steeds
gevuld is, naast het andere met den honig.
Lex. 235.
b y e b r o e d , n. eiers en jonge larven van
bijen niet het 'werk' (de cellen), waarin ze
zijn opgesloten. Zie broed.
b y e d o e k , n. open-gaasvormig webdoek
van een bruine kleur. — S a h o 1 a s b ij e-
d o e k , luchtig geweven (van kleedingstof).
s. vierkante lap of doek van die stof, waar-
mee men eiken bijenkorf, als zij vervoerd
moeten worden, van onderen sluit.
* b i - j e f t i g j e , b i - j e f t s j e , v. begiftigen.
Hsfr. VII, 83. v. d. M., Myn suchten, 58.
A. IJsbr. (1861), 93.
b i - j e ' g e n i n g , s. bejegening. — I m m e n
i n g o e d e of k w e a l k e bi-jegening
j a e n , een vriendelijk of onvriendelijk be-
scheid. — De b i h a n d e l i n g d ê r w i s -
t e n se n e t f e n , m a r d e b i - j e g e n i n g
k o e w o l b e t t e r , S. K. F., Forj. 1893,157.
b i - j e ' g e n j e , v. bejegenen. W i e r d a t
b i - j e g e n j e n l y k ? A. IJsbr. (1861), 59.
— De â l d e i e n f â l d w i r d t faek
k w e a l k b i - j e g e n e , G. J. I, 90.
öbtingere, obcenire, wedervaren. — F o r-
s l a c h ús r i s h w e t d y a l b i - j e g e n e .
Lex 274. — A. IJsbr. (1861), 69.
b i j e k a p e , s. k a p , waarmee de bijenhou-
der, als hij bij de korven komt, hoofd en
aangezicht bedekt.
b i j e k e u n i n g , s. bijenkoningin.
b y ( e ) k o e r , alvearium, s. bijenkorf, —
half eivormig, van stroo en braamstruiken
gedraaid en meest bruin geverfd. Aan de
voorzijde een of meer kleine openingen (y 1-
g a t t e n ) waardoor de bijen uit- en invliegen..
Van binnen van dwarsstokjes voorzien, waar-
aan het 'werk' wordt vastgehecht.
pi. b i j e k o e r r e n , overdr. groote soort
braambeziën {rubus caesius), welke dien vorm
hebben. Zie toarnbeijen. Ook: groote aard-
beien en frambozen.
bi-jer'je (Zh.), v. Zie bigeare.
b i j e s t â l , s. stal voor bijen, aan den voor-
kant (naar de zuidzijde) open, van boven
met een hellend dak, dat op den gesloten
achterwand rust. Hierin worden de korven
9
 BOE. 130
naast elkander op een kleine verhevenheid
of doorloopende houten bank geplaatst.
b í j e s t r o n t , s. geelachtige stof, welke de
bijen in 't voorjaar, als zij uitvliegen, ont-
lasten. Ook iron. voor: honig.
b j j e s w a e r m , - s w e r m , s. Zie mraerm.
b i - j e u ' z e l j e , v. perauadere, bepraten,
overhalen. Lex 275. — D a t s p i l e a l 1-e-
g e a r r e m e i in-oar o n d e r ien t e k k e n
om m y n h e a r t o b i-j e u z e 1 j e n , R. ind
T 2 . XXIX 6 . — H y is s a g l o a d (nuchter,
onnoozel), d a t i n j o n g e h i m b i - j e u -
z e l j e k i n , Ibid 49'. — Dy f a e m h e t
h j a r b i - j e u z e l j e l i t t e n , zich laten ver-
leiden. — Vgl. Bijek. 1893, 15. W. D., Forsl.
bern, 18. Vgl. bilêze, oerhelje, bipvatf.
b i j ( e ) w e i n , s. bijenwagen, lange opene
wagen, waarmee men de bijen in de korven
van de eene plaats naar de andere vervoert.
— De b i j e w e i n e n r i d e , a s ' t e a t k i n ,
b y n a c h t , om d e n b i n n e d e b i j e n
y n 'e r e s t .
b i - j i e r r e , adj. annosus, bejaard, oud. —
I n b i j i e r r e m a n , m i n s k e (vrouw).
b i - j i e t t e , b i - j i t t e , v . ìrriyare , irrorare,
begieten. — I t l i n n e n o p ' e b l e e k , d e
b l o m m e n b i - j i e t t e , met den gieter.
*bespatten, nat maken. — As d e sé
s p i j t s k o m e n w i e t t e j! D a t h y 't j
s t j i r t ' k o a r t s s e o e b i - j i e t t e . G. J. I , !
78. — Vgl. Hsfr. I I I , 84.
b j j k e dein. n. apkuìa, bijtje. Hl. ljii-
t j e n . Lex. 235. v. Blom, Bik-, 7.
b i j k e , voe. voor: S t a b ij (hondennaam).
— B ij k e, b ij k e! r ô p i k . . . . A. B.,
Bijek. 1854.
b i j k e r , n. apiavius, bijenhouder. — M a s -
t e r w i e r ú t b i j k e r s l a e c h , H. S., Tel-
tsjes. — Ook y m k e r.
b i j k j e , v. de bijenteelt uitoefenen.
b i k , s. in: f o r d e b i k . — H j i r is
n e a t , — n e t f o l i e , — g o e d h w e t for
d e b i k , te schransen,
"bikaedsje', v. verdedigen, bewaken, be-
w a r e n . — I t w y f k e l i k e t in l a e m , m a r
hjìi k i n h j a r t s i i s en b r e a w o l b i - \
lt a e d s j e. Lex. 275.
b l k a e ì d , adj. bekaaid, bedrogen, teleur-
gesteld. — B i k a e i d w e i k o m m e , w e i
r e i t s j e — . . . dy n e t d r a e j j e k i n n e
|| h j a r w o l f e a r t i s b i k a e i d , W. D ,
Utdr.-wink., 29. — [ ' B i k a e i d ' , omdat al-
wumkes.nl
KIKA.
les op de 'kade' vertrapt wordt, of van
b i k a e ij e , zijn plaats innemen, teleur-
stellen. Vgl. 't tweed-volgende artikel.]
Lex. 275. Zie : l-aei.
b i k a e i j e , v. beetnemen. — H w e t h e s-
t o u d y b i k a e i j e l i t t e n ; hj a h a d y
b y 't f o e t s j e h a w n.
b i k a e i j e (Tjummarum, e. o., Bergum,
c. a.), v. als eerstaankomende een plaats
bezetten , voor zich bedingen. — D e s k i p-
p e r b i k a e i t i n p l a k o a n 'e w ã l .
— As i n b y n s t e r twa skeaven
b o u n b e t i s i t s t é b i k a e i d , bij 't
korenbinden. — I k b i k a e i d i t b e a m -
b o s k , om er 't dood hout uit te zoeken (als
er twee of meer 'p r i k s i i k j e' (dit was vroe-
ger vrij). — I k b i k a e i d i s s e s t o e p e
om t o b i k k e l j e n . — I t p l a k , d a t im-
m en b i k a e i d h e t , d êr m e i in o a r
h i m n e t w e i f o r d r i u w e . [Oud gebruik,
uit een aangeboren gevoel van recht en
billijkheid voortgekomen, niet gereglemen-
teerd , onder 't volk en bij de jeugd nog
voorkomende.]
b i k a e n s , Hl. adv. bijkans, bijna. Meest
h e s t . Zie haat.
b i k a e r d s j e , v. bekrauwen. — M e in
b i k a e r d e t h j a r p o p p e de p o a l l e .
Lex. 275. Zie kaerdsje.
b i k a l k j e , v. schrijven, schrijvende in
; orde brengen. -— Ma s t e r k o e d i t w o l
effen for my b i k a l k j e by de ab-
I b e k a e t , t o c h t my.
b i k a n t , adj. stekelig. — H w e t b i n n e
h j a b i k a n t t s j i n i n - o a r . Ook vaak:
p i k a n t . Vgl. stücelich.
b i k a n t e r i j , s. stekeligheid, nijd, pikan-
terie. —• D e r is b i k a n t e r i j t w i s k e n
d y t w a . — 't I s n e a t a s b i k a n t e r j j ,
n i o a t t e j o t i n k e . Ook vaak: p i k a n -
terjj.
b i k a n t s j e , v. kantig maken door kappen
of zagen. Vgl. ballcebikautsje.
b i k a p p e , b i k a p j e , V. van rondom af-
kappen. — I n p l a n k e b i k a p p e m e i d e
b i l e , — in s t i k r i b m e i de t s j o k s e l .
" b i k a t s j e , v, weigeren het gekochte voor
den bedongen prijs te ontvangen. Lex. 275.
— De k e a p m a n h e t d e i e r d a p p e l a
b i k a t t e . — Zie katsje.
b i k a u j e , v. bekauwen. Eman. 14. Zie
bikôgje.
 BÏKE. 131
b i k e a p j e , - k e e p j e , v. corrumpere, om-
koopen. — G r e a t e m i n s k e n w i r d e
m e i j i l d en d e b e r n m e i i n s t i k
koek e bikoft.
— I t m e i de d e a d b i k e a p j e .
b i k e a r d , adj. bekeerd, vaak iron. — . .
h w e t scil ik in o p s t o p p e r ha moat-
t e , e a r 't i k b i k e a r d r e i t s j e , ld. I I ,
51. Vgl. de volgende.
b i k e a r e , v. Eng. to convert, bekeeren.
S. K.F., Mark. I , 15. G, J. I, 211: b i k e a r -
je. — Yen s e l s , i n oar b i k e a r e , —
soms schimpend: H y h e t h i m b i k e a r d
fen in l y t s e s k e l m t a i n g r e a t e n ,
— f e n h o k k e l i n g t a s û p k e a l , van
een kerkeraadslid, die aan den drank raakte.
b i k e a r i n g , s. bekeering. — H y h e t d e
b i k e a r i n g k r i g e , — de b i k e a r i n g
o n d e r 'e l e a , iron. van iemand, die plot-
seling gewetensbezwaar maakt iets te doen,
daar hij anders geen kwaad in zag. —
. . . Se w i e r r i s o e r i n p e a l t s j e f a l -
ie n , en d e r f e n h i e se d e b i k e a r i n g
k r i g e (iron.), ld. I I , 57. S. K. F., Forj.
1892, 160. — Halb. Matth. I I I , 8. — S. K. F.,
Mark. 1, 4. — A. IJsbr. (1861), 94.
b i k e a r l i n g , eg. bekeerling, proselyt.
Halb. Matth. XXIII, 15.
b i k e n d , b i k i n d (W. meer), notus,fami-
liaris, adj. & adv. bekend. — H y i s r o u n -
om b i k e n d , hij kent overal land en volk,
— men kent hem overal. — M e i e a t bi-
k e n d w ê z e , er kennis van dragen. —
Yn D r a c h t e n n e t b i k e n d , niet op de
hoogte van de zaak.
kennende. — I k h a h i m of i k h a
dat nea net mei b e k e n d e eagen
s j o e n (steeds met negatie).
— I t m o c h t [kon] b i k e n d s t e a n , het
hjkt wel o f . . . — D a t f r o m m i s k e is
sa'n b r e e d t e , i t m o c h t b i k e n d s t e a n ,
h j a i s j o n g w i i f (gravida). — I t m o c h t
bikend stean dat jimme barge-
s l a c h t s j e s c o e n e , A. Ysbr. (1861), 4.
b i k e n d m e i t s j e , — w i r d e , ruchtbaar
maken, worden.
b i k e n n e , b i k i n n e , v. Fra. distìnguer,
zien, onderscheiden, bespeuren. — 11 w i e r
sa r o e t t s j u s t e r , i k k o e g j i n g r o u n
b i k e n n e , A. 336. •— D ê r i s g j i n i i s
m e a r t o b i k e n n e n , 'tjjs is verdwenen.
Lex. 277. — Vgl. R. ind TV, 95". - D e r
wumkes.nl
BIKJ.
wier gjin m i n s k e m e a r to biken-
n e n . Meest met een negatie. — *S a k a e m
it e i n l i n g s a f i e r , d a t m e n de w i n -
n e r s b i k e n n e k o e , Hsfr., I I I , 98.
b i k e n n e , b i k i n n e , v. fateri, bekennen,
belijden, toestemmen, G. J. I I , 54, 93, 108,
112. — Dy g j i n s k i l d b i k e n n e w o l
h e t e k g j i n b i r o u . Lex. 277. — A.
Ysbr. (1861), 57.
T r o e f , k l e u r b i k e n n e , i n ' t kaartspel.
b i ' k e r , s. beker. G. J. I I , 95. — v. Blom,
Bik., 2 1 : f r e u g d e b i k e r . Zie beker.
b i k e u r e , v. Eng. to mulat, bekeuren,
beboeten, procesverbaal maken. — D e fj i l d-
w a c h t e r h e t h i m b i k e u r d . — De
s k i p p e r is b i k e u r d o m ' t e r d e p ú n -
w e i l a n s 't s e i l o p h i e .
b i k i b j e (Zoh. spr. -kjibje), v. bekijven.
G. J. I , 42, 62. — D a t b e r n is s a g o e d ,
i k h o e c h hjar nea net tobikibjen.
Zie kibje.
b i k y k (W. en Zwh.), s. spectatio, be-
kijk^). Vgl. printsje-, speldtsjebikyk. Zie
bisjnch.
b i k y k j e (W. en Zwh.), v. bekijken, aan-
schouwen. — K o m s y m a r b y m e m ,
l e a u e , d a n s o l sy m e i m e m d e
p r i n t sj es b i k y k j e . — G. J, 1 , 6 8 . —
Wassenb., I, 146. Zie bikypje.
b i k i n d (Westel). Zie bikend.
b i k i n n e (Westel.). Zie bikenne.
b i k y p j e , v. bekijken, begluren. Ook b i -
k y k j e . — W y w o l l e 't s p i l r i s g o e d
b i k y p j e . Zie bisjen.
b i k i r t s j e (Zh.), v. bekorten, verkorten.
— In s w i e t p e t e a r b i k i r t e t de wei.
G. J. I , 160.
onthouden, niet geven. — G. J. I, 203.
— De g j i r g e b i k i r t e t s y n m a g e i t
n e e d d r i f ' t s b r e a , Burm. — Lex. 277.
Zie bikoartsje.
b i k i s t i n g , s. zeewering, waterkeering.
Zie kisttcerk, strykdammen. Vgl. binnen- en
bâtenkiste.
b i k i s t ' J e , v. mee ' k i s t e n ' maken, —
worden. — D e s é d y k b i k i a t j e . — D e
m a r i s a l h e e l b i k i s t e , 't i s n e t b i -
t r o u d om e r o e r t o r i d e n . Zie kiste.
looze betimmering. Zie kìstbalken.
b i k j e , v. Engl. to piek, bikken, kloppen,
af bikken. — I n s o a l , i n b i t y n ' t i i s
bikje. — F e n ' e m o a r n w a e r d ik a l
 BIER. 1*2
b y t i i d ú t i t b ê d b i k k e (meest k l o p -
pe). —
Hwet bi-bikkest my iderkear?
waarom stoot je mij telkens aan'? — Zie op
bi-. — Vgl. stien-, bi-, ôfbikje. — Lex. '277,
547.
b i k k e , v. kauwen, eten. — P r o n kj e
d a t it b o a r s t , e n j a m k n e a t to bik-
k e n . — Lex. 278. — H j a (de vrouwen) p i k -
k e en b i k k e de h e l e d e i . . . f e n al-
l e s t r o c h in-o a r . L. in W. 387.
b i k k e l , s. talus, koot; bikkel voor meis-
jesspel , meestal schapenbikkel, ook tinnen,
looden of koperen bikkel. Vgl. barge-, bigge-,
kealle-, slcieppebikkel. Lex. 278.
b i k k e l j e , v. bikkelen, met bikkels spe-
len, (alg, bekend meisjesspel).
b i k l a c h ' , n . beklag.— O n d e r b i k l a c h
s t e a n , 't meelijden, de deelneming van
anderen bezittende. Zie biklei.
b i k l a d d e r j e , v. beklauteren, al klaute-
rende bereiken. Lex. 278. — D ê r s i t i n
n e s t h e e c h y n 'e b e a m , h w a k i n d a t
b i k l a d d e r j e ? Ook b i k l a d s j e e n b i -
k l a t t e r j e . 6. J. b i k l a e r d s j e . — Zie
klaäderje.
b i k l a d s j e , v. bekladden, bevlekken, fig.
belasteren. — I m m e n b i k l a d s j e .
b i k l a d s j e , v. Zie bikladderje.
b i k l a e i j e , v. resüre , superreMire, beklee-
den. — M e i p a r p r e . . . b i k 1 a e i d , G. J.
I I , 92. — I n k o f f e r , i n b e r n e w e i n t s j e
. . . b i k l a e i j e . — In b a l k e , in p o m p
b i k l a e i j e , met planken. — I n h e a b l o k
b i k l a e i j e , met riet of stroo. — D e w a l -
l e n fen s l e a t t e n of g r ê f t e n b i -
k l a e i j e , met zooden, — ook d e r o u w e
p l a k k e n y n 'e f i n n e m e i g r e p p e l -
s e a d d e n b i k l a e i j e (Zwh.) Vgl. bilízze,
bisette. Zie prykje. — I n d e a f e t (fen b i n -
n e n ) b i k l a e i j e , — in b i k l a e i d e k i s -
t e , op het land niet veel, als bij de voor-
namen. — I n 1 y k b i k 1 a e ij e. Zie Uerje.
*tenere, fungere. S y n p l e a t s b i k l a e i j e ,
G. J. 92.
b i k l a e i j e r s , pi. die een lijk afleggen en
het doodkleed aandoen, — gewoonlijk de
naaste buren; mannen, als de overledene
een m a n ; vrouwen, als die een vrouw of
kind is.
b i k l a e i s e l , n. bekleedsel, bekleeding.
— B i k l a e i s e l om i n k o f f e r , R. ind Ta,
wumkes.nl
BIKL.
131*. Meest: binnenbekleeding. S. K. F.,
Mearkes, 44.
b i k l a m m e , b i k l a m j e , v. beklemmen,
omvatten. — M e i d e b e i d e k a n n e n ,
mei de e a r m s in b e a m b i k l a m m e .
— In m i n s k e kin syn e i g e n pols
m o a i l i k e r n ô c h b i k l a m m e . Vgl. om-
klamme. — De k n i k k e r t s f e n ' e k û l e
ôf b i k l a m m e (by 't, k û l t s j e k n i k k e n ,
z. d.), d e s i n t e n f e n 'e s t r e e k ôf bi-
k l a m m e (by 't s t r e e k j e s m i t e n , z. d.),
den afstand meten met de uitgespreide duim-
en vingertoppen. Vgl. bifieme. Zie klam.
b i k l a n ' t e r j e , v. beklauteren, beklimmen.
Vgl. bikladderje. Zie klanterje.
b i k l a p j e , - k l a p p e , v. prodere, deferre,
beklappen. — J o m o a 11 e m y n e t bi-
k l a p j e . A. IJsbr. (1808), 2, 38. Lex. 279.
Thans: f o r k l a p p e , z. d.
b i k l a u j e , v. beharken. — I n w e i d e
h e a b i k l a u j e , het losse hooi rondom
af harken. — D e b e d d e n y n ' e t ú n h w e t
b i k l a u j e . Zie opklauje.
b i k l a u w e , v. bekrabben. — I m m e n i t
gesicht biklauwe.
onder krabben, krabbende bedekken. —
In k a t b i k l a u t syn e i g e n k w e a ,
afgang. — fig. D a t m i n s k e w y t h j a r
e i g e n m i s s e t t e n sa m o a i t o b i k l a u -
wen, d a t m e n scoe s i z z e , h j a i s i n
i n g e l , as m e n n e t b e t t e r wiste.
— H j a m o a t a l l e s a l l i n n e (bi-
s k r e p p e en) b i k l a u w e , alleen al het
werk doen.
— Dy a l d g r y k w o l a l l e s w o l bi-
k l a u w e , bijeen schrapen. Zie ynklamoe.
biklei', n. miseratio, beklag. — I n b u 11e
b i k l e i en n i n h e l p . Lex. 279. — H j a
i s y n 't l i j e n , m a r k r i g e t n e t f o l i e
b i k l e i , om 't i t h j a r e i g e n s k i l d is.
— Y n b i k l e i w ê z e , als noodlijdend
bekend, en daardoor voor gebrek bewaard
zijn. — M i n m o a t m a r y n b i k l e i w ê z e
om i n g o e d l i b b e n to h a w w e n , siz-
ze l j u e , d y i n o a r d a t f o r g i n n e .
— H y h e t syn b i k l e i d i e n by de
b o a r g e m a s t e r . — Ook b i k l a c h .
b i k l e i j e , v. miserere, beklagen. G.
J. passim. — I k s c o e d y w o l b i k l e i j e ,
m a r i k h a d e r g j i n t i i d t a (iron.) —
Y e n b i k l e i j e (queri) o e r i m m e n o f e a t .
— Ik m o a t my oer j o u j o n g e bi-
 BIKL.
kleije. — G o e d d w a e n h e t in m i n s k e
h i m n o a i t (oer) t o b i k l e i j e n . — W i s
b i k l e i i k d a t d ê r n e i , berouwt mij dat,
Halb., Hulde I I , 230.
b i k l e m , n. Zie biklimming.
b i k l e m m e , v. Zie Uklìmme.
b i k l e m m i n g (Kolluml.), s. beklemming.
— R j u c l i t f'en b i k l e m m i n g . jus in re.
Ook b i k l em(m i n g s r j u c h t .
b i k l i e m e , v. besmeren. — D e m û r r e
mei k l a e i biklieme. Lex. 280. Star-
ter, 64. — 11 b e r n b i k 1 i e m t d e s p e-
g e l m e i s y n g r û z i g e f i n g e r s . Lex.
280. Zie liieme.
* b i k l i e m i n g e , s. besmetting. G. J. II, 102.
b i k l i m ' m e , b i k l e m ' m e (Oostelijk, Tietj.),
v. beklemmen. — I t b e r n h a t i t h â n k e
b i k l e m d t u s k e n 'e d o a r . — T r i j e
p o u n s m i e t b i k l i m d yn M i n n e r d e
1 â n n e n , door Minnerds landen ingesloten,
R. P., Jouwerk. 69.
b i k l i m m i n g , b i k l e m m i n g , s. klem. —
Y n 'e b i k l i m m i n g of (yn'e b i k l e m ) s i t -
te, r e i t s j e , in de klem, eig. en fig. — D e
r ô t git y n e b e k l i m m i n g . — I k sit
y n 'e b i k l i m m i n g : i k w i t n e t h o ' k
m y r e d d e m o a t . Lex. 280.
— I n b i k l e m m i n g o p b o a r s t . Zie
bisetting.
b i k l i n k e , v. conäenmre, deminuere, slin-
ken , samentrekken, inkrimpen. — 11 1 â n
b i k l i n k t , het (natte, doorweekte) land
droogt op. — W e a k e s l a t m o d d e r bi-
k l i n k t a s 't op 'e w â l l e i t , droogt i n ,
vermindert, krimpt in. — H y i s f e n 'e
t s j i n s t (koorts) danich biklonken
om 'e h o l l e , erg vermagerd. Lex. 280. A.
B. 49. — De k o u i s n e i ' t k e a l j e n g a n s
b i k l o n k e n . Vgl. Hf alle.
— Do d i e se d e h a n n e n g e a r e n
b i k l o n k e r f e n , werd bleek, bestierf,
van verwondering. R. ind T a , 71". Vgl. bilûke.
b i k l i n k e , v.perficere, vaststellen, tot stand
brengen. — N e i f o l i e h i n n e e n w e r
p r a t e n w a e r d de s a e k d o c h ein-
l i n g s b i k l o n k e n . — 't I s b i k l o n k e n :
S a p e is m e i T e t b o a s k e .
Engl. to touch, klinken op. D a t w a e r d
w i t h o f a e k b i k l o n k e n en b i d r o n -
k e n , Bijek. 1893, 38.
b i k l i u w e , v. conscenäere . beklimmen. —
Yn F r y s l â n b i n n e nin b e r g e n to
wumkes.nl
100 00 BIKN.
b i k l i u w e n . Lex. 281. — I k k i n 't n e t
k r i j e . s e i S i j e || D e n m a s t 't b i k l i u -
w e , s e i L i u w e , Seehje. Vgl. W. D.,
Doaze, 27.
* b i k l i u w e , v. proficere, beklijven, ge-
dijen. — Y n i i w ' g e t r o u w b i k l i u w e ,
G-'.J. I, 110. — D y b l i u w t d y b i k l i u w t ,
Burm. Lex. 281.
b i k l i u w e (Westel.), v. bekappen — I n
b a l k e m e i de b i l e b i k l i u w e .
bekluiven. Lex. 281. Zie bikluije.
b i k l o m i e , b i k l û m j e , Stadfr. b e k 1 u (m)-
m e , v. bekleumen, kou vatten. — As m i n
y e n y n 't s w i t a r b e i d e h e t , k i n m i n
l i c h t b i k l o m j e . — De m ù l e i s h j a r
n e t b i k l û m e , Burm.
Zoh. Dy h e t h i m e k m o a i b i k l û m j e
l i t t e n , laten beetnemen, afzetten. Zie
klomje.
b i k l o m m i n g , b i k l û m i n g , s. bekleu-
ming, koudevatting. — Hy h e t i n b i -
k l o m m i n g skipe.
b i k l u i j e , v. bekluiven. R. ind T3, 1465.
— G j i n h o u n w o l m y b i k l u i j e , || s a
m e a g e r b i n 'k en b l e e k , W. D., Mink
23. — † H y b i k l u g g e ( b i k l u i d e ) h i m
a s d' a e b a r r e d e p o d , Burm. Ook bi-
k l i u w e en b i k l u v e .
b i k l ú n j e , v. al ' k l ú n j e n d e ' bereiken,
afleggen. — By R i t s u m e s y l m o a t i n
e i n t r e k w e i b i k l u n e w i r d e . Lex.281.
Zie ldànje.
inquinare, bevuilen (Oostelijk). — D e
flier b i k l ú n j e mei m o d d e r i g e foet-
t e n . Zie bitçâäsje.
b i k l û s k j e (Dokk. Wouden), v. 'doen', rei-
nigen. — T e t h a t d e f l i e r y n i n a m e r -
fol w e t t e r b i k l û s k e , d a t m a t n o u
dweiljen hjitte.
† b i k n e t s j e , v. omwinden, binden; woor-
den in versen samenvoegen. G. J. Voorr.
Vgl. biknotye.
b i k n e u z e l j e (Tietj. en elders), v. Zie
biknuzelje.
b i k n i b b e l j e , v. Zie bignibbelje.
b i k n i p e , v. comprimere, be(k)nijjíen, be-
knellen , beklemmen. — G. J. 1, 9 1 : pp.
b i k n y p t . — De f i n g e r s t w i s k e n de
d o a r b i k n i p e . — D a t k i n 'k y n ' e h â n
w o l b i k n i p e . — S af o l i e a s m i n t w i s -
k e n t o m m e en f i n g e r b i k n i p e k i n ,
Fra. une pincée. — Y n 't g a t b i (k) n y p t ,
 BIKN.
angstig, benepen. Vgl. bibiten, binaeid. —
Lex. 282.
t)ikni'ping(e), a. in : y n 'e b i k n i p i n g
(augustus) s i 11 e, in de knel, klem, fig.
verlegenheid. Zie knipe. — . . . i n b e r n
k o m t g a u ris h w e t oer. Binam-
m e n , s e i F o k k e , as se y n 'e b i k n i -
p i n g e s i t t e . . . y n ' t k a p r u f t . . . R.
ind T', 349'. Lex. 282. Vgl. Uklimming.-
b i k n i t s e l j e (spr. biknutselje), v. knut-
selen. — . . . h a n d i c h y n 't b i k n i t s e l -
j e n f e n l y t s e y s t r e m i n t s j e s , R. ind
T a , 20". Vgl. Uknuzelje.
b i k n o f f e l j e , v. met inspanning, vaak ge-
brekkig doen, — tot stand brengen. — Al d e
m a s t e r b i k n o f f elt a l l e s yet a l l i n n e .
— H a 'k m y n t ú n t s j e n e t k r e a s y n
oarder? D a t h a 'k s e l s a l l e g e a r r e
biknoffele. — Lytse timmerkerwei-
k e s k i n vis o m k e s e l s s a h w e t b i-
k n o f f e l j e . Vgl. Uknuzelje.
— I n d i n g y n (by) t s j u s t e r b i k n o f -
felje.
beknoeien, bekuipen, bedisselen. — Hj a
jimme oaljekoeken bakt? Ho
wytstou dat? Wy m i e n d e n w o l ,
d a t wy d a t sa s t i l t s j e s b i k n o f f e l j e
s e o e n e . — D e r w a e r d f e n a l l e s op
ú t f o u n , om t o b i k n o f f e l j e n dat
J a n - b o e r f e n ' e p l e a t s m o a s t . Vgl.
bíknúl'je.
b i k n o o p j e , v. innectere, beknoopen. —
G û d , ' b o a d s k i p p e n ' y n 'e b û s d o e k
b i k n o o p j e . Ook b i k n o t s j e . Zie knoopje,
knotsje.
b i k n û k j e , v. bekuipen, bedisselen. —
Hja h i e d a t sa b i k n û k e , s o n d e r d a t
d e b o e r i n n e d i t e a n e . Forj. 1892, 143.
— . . . . do 'k e r e ft e r k o m d w i e r , h o
't d a t h o u l i k b i k n û k e w i e r , S. K. F„
Forj. 1891, 66.
b i k n ú s k j e , v. bekmitselen. — H j a h e t
d a t n o c h b i k n ú s k e , dat nog uitgevoerd.
Halb. in G. J., 74.
b i k n u z e l j e , v. beknutselen. Halb. in G,
J., 74. — B e p p e m o a t n e t d r e a u n
wirde, den kin s e y e t w o l a e r d i c h
hwet biknuzelje. — Hwet bìknu-
zelstdouder? Ikmeitse inskipke
f o r d e j o n g e . Ook b i k n e u z e l j e .
b i k o a i j e , v. Zie bikôgje.
b i k o a r (spr. bekoár, Koudum, Stadfr. b e-
wumkes.nl
134 BIKO.
k o o r ; Leeuw, b e k e u r ) , n. pauze, rust (bij
spelen). — B i k o a r f o r m y ! houd even op.
— E f f e n b i k o a r ! Vgl. biskied.
b i k o a r e , v placere, behagen. — 't ü t -
l i t t e n e f o r m e i t s k i n in â l d m a n
net bikoare.
illicere, verleiden. H y h e t h i m t r o c h
moaije p r a e t j e s b i k o a r e l i t t e n . —
Hy h a t dy f a e m w i t t e n to b i k o a -
r e n , te verleiden.
b i k o a ri n g , s. verzoeking. — A s j e y n
'e b i k o a r i n g r e i t s e , n o u ? — L i e d
ús n e t y n 'e b i k o a r i n g (1715).
b i k o a rj e (spr. -koár-), v. in: H y w i e r
l i l k , m a r b i k o a r r e h i m , hield zich in.
Vgl. bidimme. — I k b i k o a r j e m y , bezin
mij, wíl niet zoo, maar anders doen. Lex. 283.
— I m m e n b i k o a r j e, bij het spel. — I k
b i k o a r j e d y ! je hebt verkeerd, níet vol-
gens de regels gespeeld, je bent 'af'. — Bi-
k o a r j e m y n e t ! roept de speler, die aan
de beurt is , als hij niet zeker is, dat hjj
volgens de regels speelt. Maar roept de
speler 't eerst: I k b i k o a r j e m y ! dan
staakt men 't spel en kan hjj zjjn spel op-
nieuw overdoen. Vgl. bikeurä.
b i k o a r j e , v. door overgeven bevuilen. —
I t b ê d b i k o a r j e , in dronkenschap. Zie
koarje.
b i k o a r l i k e n s , s. bevalligheid, — i n :
Dy oî d a t , åêr is n e t f o l i e b i k o a r -
l i k e n s o a n . Altijd met negatie. Ook
b i k o a r l i k s en b i k o a r l i k h e i t .
b i k o a r t ( s j ) e (spr. -koár-), v. breviare,
bekorten, verkorten. — D a t p a e d l a n s ,
d a t b i - ( f o r ) k o a r t e t wol in h e a l - û r e .
Meest f o r k o a r t e , y n k o a r t e , z. cl.
b i k o e l j e , v. refrigesccre, bekoelen, af-
koelen. — N e i d e t o n g e r i s i t w a e r
a e r d i c h b i k o e l l e . — Fig. Dy j o n g e
is sa l i l k a s i n b a e r c h , h y m o a t
m a r y n s y n e i g e n s o p b i k o e l j e , van
zelf tot kalmte komen. Zie bisoarje.
b i k o f t , adj. i n : b i k o f t w ê z e m e i ,
o a n , tot te hoogen prijs hebben. — I n
m a n is a l t y d b i k o f t m e i i n r y k w i i f
d a t g r u t s k o p h j a r j i l d i s , Lex. 276.
— DSr b i n ' k n e t o a n b i k o f t , daar
kan ik zonder schade weer afkomen.
b i k ô g j e , v. bekauwen, bespreken, over-
wegen. — N e i 't se i t . . . m e i e l t s o a r
b i k ô g e h i e n e . . . folgen hja syn rie.
 BIKO. 135
a
R. ind ï. , 11*. — De e a r e n b i n n e d y
n o c h n e t g o e d e r n ó c h b i k ô g e, je
hebt nog te weinig ondervonden. — D e
e a r e n s c i l l e dy y e t w o l ris b i k ô g e
w i r d e , h e i t e . ' j e bent nog te overmoedig,
je moet door onaangename ondervinding
wijzer worden. [Vechtende honden bijten
mekaar in de ooren.] A. IJsbr. (1808), 6.
R. ind T.\ 24. Forj. 1891, 179. Ook b i -
k o a i j e en b i k a u j e .
b i k o m m e , v. bekomen, verkrijgen. G.
J. (passim). — Dy 't a l l e s h a w o l bi-
k o m t j a m k n e a t , Lex. 283. — W y bi-
k o m m e i n l o k k i c h e i n , A. Ysbr. 1861,
96. — I n e a r m m i n s k e k i n 't n e d i g e
h a s t n e t b i k o m m e.
b i k o m m e , v. bekomen. G. J. I , 83. —
't S m a k k e ús s w i e t , 't b i k o m m e ús
w o l , de Jong, Fr. Volksalm. 1852, 66. —
W o l b i k o m m ' - ' t - j e (wol b i k o m ' t s j e ) ,
prosit, wel bekome het u! na 't eten, of als
iemand niest. — 't S e i l h i m b i k o m m e
as d e h o u n i t g ê r s - i t e n (Burm.) . . .
d e w o a r s t , 't zal hem zuur opbreken. —
N ij b i k o m m e , verbazen, krenken. —
J e t s k e h e t ú t s t r u i d , d a t ik g r e a t
m e i h j a r b i n , d a t b i k o m t m y nij.
— 't S c o e m y nij b i k o m m e , a s ' k sa'n
f o r w y t h e a r r e m o a s t , — a s 'k n e t
h i r d e r r i d e k o e a s J e t se.
b i k o m m e , v. bekomen, bedaren. —
Nou, n o u , b i k o m in b y t s j e ! de
w r â 1 d is n e t r a z e n , tegen een on-
stuimigen heethoofd. — H e i t i s H i k o e r
't j i l d f o r m o e z j e n , m a r h y s c i l w o l
h w e t b i k o m m e , seit mem. — Net
d a 1 i k k â 1 d w e 11 e r d r i n k e, d y n h j i t-
tens m o a t e a r s t hwet b i k o m d wêze.
•- I t w a e r b i k o m t . — De h o n g e r , de
t o a r s t , de w i r g e n s is b i k o m d . —
Fra. se remettre, herstellen. — G. J, I, 15.
— F e n 'e k e l t e , fen 'e r e i s b i k o m d
wêze. — It flesk, it i t e n m o a t h w e t
b i k o m m e , besterven, koud worden. —
De f e r v e m o a t h w e t b i k o m m e , goed
droog, hard worden. Verg. bistjerre.
Dy r i k - s k o a r r e m o a t e a r s t y n 't
fj ft r h w e t b i k o m m e , doorbranden, e a r
't er y n 'e k o m f o a r k i n .
b i k o m m e r i n g e , s. bekommering. A.
Ysbr. 1861, 88. Zie bikommernisse.
b i k o m m e r j e , v. curare, bekommeren. G,
wumkes.nl
BIKR.
J. passim. — I k b i n om h i m n e t bi-
k o m m er e, hij zal zijn weg wel vinden.—
Dat minske b i k o m m e r t hjar net
f o l i e om h j a r h ú s h â l d i n g , maakt er
weinig werk van, , , H j a is o e r h j a r
b e r n b i k o m m e r e , afflietus, in onge-
rustheid. Vgl. bikroadsje.
b i k o m m e r n i s , s. solHcitudo, bekommer-
nis, bekommering. — Hy h e t n e a r n e
g j i n b e k o m m e r n i s o e r , hij bekommert
zich om (over) niets. — I n m i n s k e h e t
a l i n b u l t e b e k o m m e r n i s s e n y n 'e
w r â 1 d, beslommeringen. — Prov. B y 't
t r o u w e n k o m t d e do a r f e n 'e bi-
kommernis iepen.
b i k o m s t , s. Eng. fill, bekomst, genoe-
gen (van eten ot drinken vooral). — I k h a
m y i i b i k o m s t , ben voldaan. — I k k a
d ê r m y n b i k o m s t f e n , ik verlang
daar niet meer mee te doen te hebben, 't
staat mij tegen. Ook: mijn geduld is uit,
Vgl. noc'ht. — Lex. 283.
b l k o m s u m , adj. in: b i k o m s u m i t e n ,
wat iemand goed bekomt. Vgl. onbilcom-
suni.
b i k o n k e l j e , v. Eng. to plot, to intrigue,
heimelijk bespreken. Wl. ld. XV. ~ I k
w i s t d e r n e a t f e n , m a r G u r b e en
Syts ha d a t mei e l k o a r b i k o n k e l e .
bikOSt(ig)je, v. Eng. to (lefrag, bekosti-
gen. — B e r n m o a t t e i n b u l t e l e a r e ;
m a r de â l d e n k i n n e d a t a l t y d n e t
b i k o s t ( i g ) j e . Zie kostje.
b ì k r a c h t i g j e , v. bekrachtigen. Zie U-
kveftigje.
b i k r a m j e , v. Eng. to wire, bekrammen,
met ijzerdraad aaneenhechten. — I n s t i k -
k e n e p a n n e , in s k û r d e b û t e r a e d
(bi)kr a m j e.
de helling van den zeedjjk aan de buiten
(zee-)zijde met stroo-vlechtwerk bekleeden.
Zie krammingen.
b i k r a n t s j e , v. bepraten, babbelen over.
— H w e t b i k r a n t s j e d y d ê r ? w a t (voor
nieuws) bespreken zij daar zoo druk? Lex. 282.
b i k r â n z ( g ) j e , b i k r â n z e , v. bekransen.
R. P. — M e i b l o m m e n b i k r i l n s d .
b i k r e a u w e , v. betwisten. Zie ontkreauwe.
beknibbelen , afdingen. D a t â l d - f e l k i n
de keapljue j a m k om 'n h e a l e
s i n t b i k r e a u w e . Zie bitingje. Lex. 284.
Zie kreauwe.
 BIKR. 136
b i k r e f t i g j e , v firmare, bekrachtigen ,
bevestigen. — M e m m o a t i t y e t b i k r e f -
t i g j e , d e n b a r t it. — Y e n s s i z z e n
mei hirde wirden bikreftigje. —
B i f e s t i g j e ' , ô b i k r e f t i g j e ' ús ford-
b r i n g e n , G. J. I , 124. — . . . d a t h y
h j a r l j e a f d e b i k r e f t i g j e s c o e , Ibid
I I , 74, Ook b i k r a c h t i g j e .
taikreun(j)e ( y e n ) , v. curare, zich be-
kreunen , bekommeren. A s i n m i n s k e
syn beat d o c h t , h e t e r him n e t to
b i k r e u n e n . — To o n b e t o c h t d i e n , t o
l e t b í k r e u n d . — De l j u e b i k r e u n j e
h j a r i n b u l t e o e r i t j i l d en i n b y t -
s j e o e r h j a r si e Ie. Lex. 284. — Ook
bikroanje.
b i k r i m p e , v. bekrimpen, inkrimpen, be-
korten.
— Dat doek scil wol h w e t bikrim-
\j e, door krimpen dichter, korter worden. Zie
krimpe. — l m m e n y n s y n l e a n bi-
k r i m p e . Vgl. bignibbelje, bikirte, bikrinke.
— Dy't in l y t s y n k o m m e n h e t m o a t
h i m y n a l l e s b i k r i m p e , zoo veel mo-
gelijk bezuinigen. — S y n s t e a t b i k r i m -
p e , op minder grooten voet gaan leven.
Lex. 284.
b i k r i n k e (Noh.), v. te kort doen. — D e
baes h e t my noch noait gjin sint
b i k r o n k e n y n m y n l e a n . — R. P. in
Epk., 254. Zie Icrinke.
b i k r o a d s j e , v. bekruien, met kruiwa-
gens berijden.
— D a t d i n g i s b i k r o a d e , die zaak
is bekonkeld, met slinksche middelen be-
derd.
b i k r o a d s j e , v. bekreunen, bekommeren,
bemoeien. G.J. I I , 104. — B e r n b i k r o a d -
sje h j a r n e a r n e n e t oer,- â l d e l j u e
oer a l l e s . — B i k r o a d s j e dy n e t oer
d e d e i f e n m o a r n . —• H y b i k r o a d e t
h i m n e t j a m k o e r (om) s y n e i g e n
d i n g e n . Lex. 285.
b i k r o a ' n e , v. coronare, bekronen, Forj.
1891, 202. — I k h a b e r j i e r r e n o m
s k r e p t , m a r nou sjen ik myn w i r k
d o c h b i k r o a n d.
— It jonge p e a r m o a t b i k r o a n e
(kroand) w i r d e , d a t k o m t h j a r ta.
Zie kroanje.
b i k r o a n j e (Zh,), v. Zie bikreime.
†bikrot', n. bekommernis, zorg, zwarig-
wumkes.nl
BIL.
heid. — O e r d e t a k o m s t h a ' k g j i n
b i k r o t , Lex. 285.
b i k r û ' p e , v, al kruipende bereiken. —
Ik wol m y n s t j e r r e n c l b e r n s j e n ,
a l m o a t i k i t e i n e k b i k r û p e . Zie
krûpe.
— De f e i n t h e t de f a e m b i k r û p t .
Vgl. bitrekke.
bekruipen. I t s i n b i k r o e p h i m om
n e i A m e r i k a to tsjen.
miserere, deren. — I t b i k r û p t m y om
d y h e r t e n t a (fen) b e r n ; d y k r i j e
h a s t g j i n i t e n . — As d e w y n s a
op'e skoarstien boldert, b i k r û p t it
m y n a c h t s op b ê d o m m y n s o a n d y
't op s é is. Vgl. birjreatsje.
poenitere, berouwen. — D a t m i n s k e
kin yn i e n e n o p s t e r n a e t w i r d e . m a r
('t g e m o e t ) b i k r û p t h j a r ek d a l i k
w e r . Vgl. moeije.
* b i k r ú s j e , v. bekruisen, met kruisen ma-
ken, met een ridderkruis versieren. Lieteb. V.
b i k û p j e , v. bekuipen. — Y n i n f e t
b i k û p j e . —fig. besteken, klaren. — D a t
ding moat bikûpe wirde, dêr moat
d e m a n n e t om y n 't û n k . — I n d i n g
s t i l b i k û p j e , heimelijk tot stand brengen,
besteken. — ' k S c i l d a t f e t w o l o a r s
b i k û p j e , met die zaak anders te werk
gaan, het anders klaren, R. W , Bledden 66.
b i k w a e m , adj. peritus, bekwaam, knap,
bedreven. — I n b i k w a m e k e a r e l .
sobrius, nuchteren. — G u r b e h i e w o l
i n p o a s y n 'e h e r b e r g e s i t t e n , m a r
hy wier oars goed b i k w a e m . Vgl.
onbikwaetn.
b i k w e a d i g j e , b i k w e a d s j e (Forj. 1881,
48), v. peccare, bezondigen. — B i k w e a -
d i g j e dy n e t oan in o a r m a n s gûd.
Lex. 317. — I k s c i l d e r m y n h a n n e n
n e t w e r o a n b i k w e a d i g j e , Fra. je •>' y
toucherai plus. R. ind T.2, 93 B .
Dy j o n g e i s e r f e n b e r n e j i e r r e n
y n b i k w e a d e , in iets kwaads verhard.
b i l , n. meest pi. b i l l e n , clunes, bil(len).
— In m i n g e l e n b o k s e en in p e g e l
b i l , iron, een wijde broek om schrale billen.
— [De f a e m ] s k o u t d e g l ê d d e b i l l e n
o e r d e b e d s p l a n k e , R.indT. 1 , 4. — D a t
s û p k e a l h a t syn wiifs goed t r o c h
d e b i l l e n s p i l e, dilapidavit, doorgebracht,
verkwist. — T e t m e i d e b i l l e n w o l
 BIL.
b l e a t l i z z e , haar schuld wel bekennen.
— W y s c i l l e r i s s j e n , h w a 't d e
b l a n k s t e b i l l e n ( b u l l e n ) h e t , wie 't
er het knapst af zal brengen, — wie schul-
dig is of niet. — S i m e n e n F o k s c i l l e
trouwe; hja kinne oars net b y i n -
o a r b r i n g e (der k o m t n e a t b y i n -
o a r ) a s f j o u w e r n e a k e n e b i l l e n (en
s k u l d e r o e r h i n n e ) , zij hebben niets
om mee te beginnen. — W e e t m e i b i l -
l e n , zware goed volgroeide tarwe, beste
soort. Lex. 285.
b i l , s. ruimte tusschen de buiten- en de
binnenbekleeding van een schip. Lex. 297.
b i l , s. in: S o n d e i e r b i l , jaarmarkt te
Sondel. Lex. 285.
b y l , s. hondennaam, Wassenb. I , 18.
b y l , s. bijl. — I n h a m m e r , k w a s t en
b y l 11 I s ' t w a p e n f e n B û r s y l , Sechje.
[De buurt B û r s y 1 of Cornjum bestond vroe-
ger uit drie huizen, waarin een smid, een
verver en een slager.] Zie Mie.
*bilab(b)er, eg. lasteraar, kwaadspreker,
schimper. Hsfr. I , 215.
b i l a b b e r d , adj. in: 't I s i n b i l a b -
b e r d e b o e l , een ellendige boel. — B i s t e
b i l a b b e r d ? mal, dwaas.
b i l a d e , v. opladen, belasten. — D o u
m a s t dy j o n g e n e t a l t e s w i e r bi-
l a d e ( ô f l a d e ) , een te zwaren last laten
torsenen.
— B i p a k t e n b i l a d e n , wanneer iemand
b.v. iets op zijn rug en ook aan iedere hand
draagt. Vgl. afladen.
*bila(e)bje, v. belasteren , laken , be-
schimpen. — B e t t e r m e i t s j e stiet
m o a i j e r a s b i l a e b j e . Lex. 286. L i t
se g n o a r j e ' e n ús b i l a e b j e , h w a e m s
f j û r i s o a n y e s k e t a r d , 6 . J. 1, 29.
Ook b i l a e g j e . Vgl. birabje.
b i l a e i t s j e , b i l a e k j e (Wassenb. I, 157),
b i l a e t s j e , v. derìdere, belachen. G. J. II,
99. 111. Zie laeitsje.
b i l a ( e ) p j e , v. belappen, met lappen her-
stellen. — l m m e n b i l a e p j e e n bi-
n a e ij e, zijn ondergoed maken en heel hou-
den. Lex. 286.— I n b i l a p ( p ) e b r o e k i s
b e t t e r a s i e n m e i g a t t e n . Zie tape.
b i l a k k e , b i l a k j e , v. allectare, bedotten.
— I k l i t m y n e t b i l a k k e . Lex. 286.
Zie làhke.
b i l a n g , n. commodum, pondus, belang.
wumkes.nl
l;'Í7 BYLD.
R. ind TV, 253', 254". — I k h a d ê r bi-
l a n g —, g j i n b i l a n g by. — H w e t b i -
l a n g h e s t o u d ê r b y ? wat gaat jou dat
aan ? — I n d i n g f e n b i l a n g , een zaak
van gewicht; ook iron. — N e t f e n b i l a n g ,
niet veel. — B e r n s i t n o c h g j i n b i -
l a n g y n : h j a w i t t e n e t h w e r 't w e i
k o m m e moat.
b i l a n g ( j ) e , v. belangen, aangaan. 6. J.
I I , 95, 104. — E n h w e t i t f a t s o e n bi-
l a n g t , E. ind TV, 22«. Meest o a n b i -
l a n g ( j ) e , z.d.
b i l a n g j e (Schierm.) v. bereiken. — S a a u n
j i e a r h i e a i k p a s b i l a n g e , ik was
pas zeven jaar oud, Conter.
b i l a n g j e , Hl. beangsten. De bo'n
b i n n e j i t t e n a " t t h ú s f a n 't i i s ; i t
b i l a n g e t m i , ik maak mij beangst, be-
zorgd.
b i l â n j e , v. pervenire, belanden, aanlan-
den , terecht komen. — H w e r s c i l d y
b a l b i l â n j e ? — H w ê r is m y n m e s k e
b i l â n n e ? 't i s w e i . — Dy s m y c h t
is y n ' t t i c h t h ú s b i l â n n e . — H w ê r
m o a t d a t b i l â n j e ? waar moet dat op
uitloopen? (dat zal slecht eindigen.) Vgl.
bid ar je.
b i l a s t e r j e , v. belasteren. — I n o a r bi-
l i g e en b i l a s t e r j e om y e n s e l s
s k i ë n to p r a t e n . — R i k s t is i n n u -
v e r f a e m ; h w e t h e t se i n o a r w o l
b i l a s t e r j e ! e n n o u m o a t se s e l s n e i
d e W à l d e n . — B i l a e g j e en b i l a s t e r j e .
b i l a z e r j e (triv.), v. foppen, beetnemen,
bedriegen. — H y h e t h i m m o a i b i l a -
z e r j e l i t t e n . — Vgl. W. D. Op Maeije-
dei, 8.
— B i s t b i l a z e r e ? ben je mal? Ook
bìlazerd. Zie lazerje.
† b i l b i e r , n. Bildtsch bier te St. Anna
gebrouwen.
b i l b o e r , m. landbouwer op het Bildt.
b i l b o e r i n n e , f. boerenvrouw van het
Bildt.
† b i l b o e r k e s , pi. Leeuw. pi. korte dikke
kaarsen.
b y l d , b i e l d , n. imayo, statua, affigies,
beeld. Hl. b e e l d (ee klinkt naar î). Henndl.:
pi. b e el t e n . — G. J. passim. — I n b y l d
y n ' e t ú n , — o p 'e k a s t . — B y l d e n
y n 'e t s j e r k e , bij de katholieken. — I n
albastere, moarmeren, porsleinen,
 BYLD.
g i p s e n b y l d . — In b y l d fen i n b e r n ,
f a e m , f r o m m i s , ui. schoon, iron. leelijk.
Vgl. boarst-, krús-, standbyld ; okkebyld. ,
Small., Opsterl. , Wouden , Water!. , IJlst:
kinderprent. Dr. b e e l d e r i n g . Zie heilinj,
print.
b y l d e r , eg. de hond, in een oud volks-
raadsel. — . . . d e b y l d e r y n 'e d a e m .
b y l d ( e ) r i c h , adj. beeldig, mooi. — Hl.
b e e ' l d e r i c h . — In b y l d e r i c h staelt-
sje fen gûd. — H w e t h a j y d o c h
in b y l d ' r i c h b e r n , S. K. F., Eta-der-
Letter. — Ook b y 1 d m o a i.
b y l d h o u w e r , m. statuarius, beeldhouwer.
s. ijzeren werktuig, waarmee men de
horens van een rund vervormt om het jon-
ger te doen schijnen. Ook de ' f r y s k e di-
v e l ' . Lex. 250. —
m. de man, die dit werk doet. Zie kouwe-
kapper,
b y l d m o a i , adj. beeldschoon. Zie bylderich.
b i l d o a r p e n , pi. de dorpen der gemeente
't Bildt. — W y h a b b e i n r e e d s j e m a k -
ke de b i l d o a r p e n t r o e h .
b y l d s j e , v. van versierselen schitteren.
- • I t w i i f b y l d e t a s i n a p e l o p 'e
p o t k a s t . Lex. 250. —
Vgl. bi-, for-, yn-, iitbylcUje. — Zie bylkje.
b y l d t s j e , dem n. imajuncula , beeldje. —
P o r s l e i n e n b y l d t s j e s (als ornament) o p
'e s k o a r s t i e n m a n t e l .
b i l e , s. securis, bijl. — D a t is i e n for
d e b i l e , een slachtdier. — W y l i b j e a s
de o k s e f o r d e b i l e , onbezorgd daar-
heen. — H y d o c h t i t m e i l a n g e s t a p -
p e n e n d e r û g e b i 1 e, in 't ruwe. Lex.
287. — M e i d e g r e a t e ( s t o m p e ) b i l e
d e r y n h o u w e , plompweg iets zeggen. —
Prov. M e n k i n o p a l l e o a s t e n i e
b i l e n e t s e t t e , niet op alle kleine fou-
ten letten. — S e t d e b i l e d e r m a r y n ,
laten we 't verschil tusschen eiseh en bod
deelen (bij den veehandel). Zie skeel.
— B i l e en b l o k b i n n e y e t b i h â l -
d e n , man en vrouw leven nog: er kunnen
nog wel meer kinderen komen. — Vgl. hekse-,
hou-, iis-, kap-, slachten-, slingerbìle.
b i l e a n j e , v. remunerare, beloonen. —
God scil dy e k , n e i w i r k , b i l e a n j e ,
G. J. I , 159. — . . . of h y j o for j o u
m o e i t e . . . b i l e a n j e w o e , Ibid. I I , 114.
straffen. — D e H e a r e s c i l d y d e r
wumkes.nl
138 BILE.
I i enk e ar for b i l e a n j e , d o g e n e a t !
Zie leanje.
b i l e a n n i n g , s. praemium, belooning. Lex.
288, 293. — Us g e w i s s e is ú s b i l e a n -
n i n g e n ús s t r a f f e o p i e vele. Zie ìean.
b i l e a r d , adj. geoefend, ervaren. — Hy
i s y n a l l e d i n g e n b i l e a r d , van alle
kanten klaar. — 't I s i n g o e d b i l e a r d
h y n s d e r , 't k i n t s j e r n j e e n is m a k
op 'e w e i . — I n b i l e a r d e , gedresseerde,
h o u n . Vgl. onbileard.
b i l e a r e , v. erudire, dresseeren, oefenen,
onderrichten. — W y s c i 11 e n e i h j e 1-
j o u n s t i i d ús t r i j e - j i e r r i c h h y n s d e r
b i l e a r e . Zie biride.
— Sa b i l e a r e ús i e n f â l d i g e e c h t -
f r y s k e l j u e . Forj. 1894, 150. Vgl. onder-
rjuchtsje.
b i l e a r z j e , v. met laarzen aan doorwaden.
j — D e w e i s t i e t s a f i e r o n d e r w e t t e r,
| d a t i t n e t t o b i l e a r z j e n i s , niet te
I doorwaden zonder natte voeten te krijgen.
bileaskje (spr. -ljeskje), bileastje (spr.
| -leasje, doch: bileaste, als praet. & pp.),
! b i l e a z j e , v. vochtige indrukken van den
voet achterlaten. — 'k H i e k r e k t d e
k e a m e r o p d w e i l e , en n o u is a l l e s
al w e r b i l e a s k e . — H w a b i l e a s t e t
de f l i e r h j i r s a ? H e s t w i e t e f o et-
ten'? — D e j o n g e h i e m e i l j e p p e n
i n w i e t f o e t h e l l e , en b i l e a z e de
s k o a l l e f l i e r . Zie least.
b i l e a u w e (Waterl., Zh.), v. beîoven. Zie
j bilove.
b i l e a ' v e n , adv. vooral.— Veel: f o a r a 1
en b i l e a v e n . — B i l e a v e n s u n i c h
w ê z e . — Jo m o a t t e f o a r a l en b i l e a -
v e n k o m m e. — Ook b i l e v e n , b i l i -
v e n . Zie biljeav(j)en.
bilech', n. eerste laag. — E a r s t i n bi-
l e e h om 'e h e l e g o l l e ( l i z z e ) , e n d e n
mei d w a r s l a g e n loeije, d a t b e r g e t
i t m e a s t e n ô t.
b i l e g g e n , pi. belegstukken. Zie bilech-
stikken.
b ì l e c h j e s , pi. onbepaalde gezegden, uit-
vluchten. — D ê r o m p r a e t hj a d e r
h w e t o e r h i n n e en b r û k t s o k k e bi-
l e c h j es om h j a r s a h w e t h e a l o a n
h i m b i k e n d t o m e i t s j e n en h e a l on-
b i k e n d t o b l i u w e n , R. P. A s j i m m e ,
149. Ook f o r l e c h j e .
 BILE. 139
b i l e c h ' s t i k k e n , pi. belegstukken (van
een vensterkozijn). Ook b i l e g g e n . Vgl.
kant stikken.
b i l e ' g e r j e , v. door leggen dicht en vast
worden, uitwerken. — D e t s i i s , i t b i e r
m o a t y e t h w e t b i l e g e r j e . — Bile-
g e r e b r e a , turf.
— . . . i k h a se (vrouwen) 1 j e a v e r . . .
h w e t b i l e g e r e , wat ouder, R. ind T. 2 ,
253". Vgl: bigear(j)e.
b i l e h ú s ' l i n g , n . ^ - s t ô k , - s t a l i e . s. Zie
de Enkelwoorden.
b i l e i d ' , n, consilium , overleg. G. J. I ,
14, 141, 158. — H j a h i e h j a r w a k kei-
o p d i e n || en o a n k l a e i d m e i b i l e i d ,
v. Blom, Bik., 57.
b i l e k ' j e , v. kwaadspreken van. — By
jo p r a e t er j o n e i de m û l e , by
m y b i l e k k e t e r j o . Vgl. onbïlekke. Zie
lekje.
b i l e k j e , v. afnemen, verminderen. —
As e r h w e t w y n i s e n d e s i n n e g o e d
s k y n t , b i l e k k e t it h e a g a n s yn in
d e i , op 't land. Vgl. bilúnje. R. P. in Wi-
arda, 288. — B i l e k k e m i d d e l s , berooide
middelen, R. P., Keapm., 6.
b i l e k ' s k o a i j e , v. bedillen , vitten op.
Hsfr. I X , 114. Zie kkskoaije.
b i ' l e m a n , m. een der werklieden, die den
te kappen 'meiboom' uitkiest. Zie maeibcam,
† b i l e m a n n e n , pi. zoo noemde het volk
de vroegere sappeurs.
b i l e m ' m e r i n g , b i l i m m e r i n g , s. diffl-
cultas, belemmering. — H y h e t i n b i l e m -
m e r i n g y n s y n -s p r a e k, hjj spreekt on-
duidelijk , tengevolge van een ander of ander
spraakgebrek.
b i l e m m e r j e , b i l i m m e r j e , v. belemme-
ren , in enkele uitdrukkingen: — H y 1 e i t
t i g e m i n , d e s p r a e k i s h i m a l bi-
1 e m m e r e, van een die gevaarljjk ziek is.
— De t o n g e is h i m b i l i m m e r e , stjjf,
zoodat hjj niet of moeilijk spreken kan.
b i l ê s t e , v. belasten. — I n s k i p b i -
l ê s t e . — (It g ê r s ) , d a t b i l ê s t w i e r
m e i d e d a u , v. Blom, Bik., 36.
— B i l ê s t en b i l a d e n , ookfig. — M e i
i k j o u d ê r m e i b i l ê s t e ? 't u opdragen?
— Ik sci 1 d e r my wol m e i bilês-
t e , 't op mij nemen.
b ì l ê s t ( i g ) J e , v manäare, gelasten , beve-
len. Tietj. b i l ê s k j e . — D a t of s a h a ' k
wumkes.nl
BILK.
(it) d y b i l ê s t g e . — H y s c i l s y n i n g -
l e n b i l ê s t i g j e , d a t . . . G. J. I, 146.
Ibid. passim.
b i l ê s t g e , pp. belast. — M e i s û n d e -
moulnestiennen bilêstge, oHear!..
g r a e i i k t a D y , Ibid I , 113.
b i l ê s t m g , s. vectiyai, belasting. — O n t-
f a n g e r s , d o a r w a r d e r s , . . . f e n ' e bi-
l ê s t i n g . Vgl. lesten, les en tres. — I t i s
n i n b i l ê s t i n g , it b i n n e o m m e n m a r
o p sin t e n , R, ind T.s, 805".
b i l ê s ( t ) j e , v. Eng. to iaxe, aanslaan in
de belasting. — O ft se m y o p s i n t s j e of
b i l ê s t j e . d a t k i n m y n e a t s k e l e , R.
ind '£'., 305'.
bilet', n. belet, verhindering, oponthoud.
— Ik hie oars e a r d e r k o m m e n mar
i k k r i g e b i l e t . Vgl. †orhindering.
— B r û k m y n w e i n , ik h a d e r g j i n
b i l e t om. Lex. 258. — Meest f o r l e t , z.d.
b i l e t s e l , n. verhindering, oponthoud. I k
k r i g e in h e l e b o e l b i l e t s e l s , o a r s
hie 'k e a r d e r k l e a r west. — D a t
wier him gjin b i l e t s e l , hy fleach
er m a r t r o c h .
b i l e t s j e , n. kleine verhindering. — D e r
wol g a u r i s in b i l e t s j e k o m me.
b i l e t t e , v. impedire, beletten, verhinde-
ren, ophouden. — K i n s t d y j o n g e (dat)
n e t b i l e t t e ? —• M i n m o a t n i m m e n
n e t b i l e t t e y n s y n w i r k . A. IJsbr.
(1861) 53, 56. — J y m o a t t e m y n e t b i -
l e t t e , i k m o a t n e d i c h f o a r t . Lex. 288.
b ì l e t t e r j e , v. met letters voorzien. I n
d o e k , in h i m d b i l e t t e r j e .
Ook b i l e t t e r n a e i j e . Zie letterje.
* b i l e t t i n g e , s. impedimentum, beletsel,
belet. G. J. I I , 76.
b i l e v e n , adv. vooral. Zie bileaven.
b i l ê z e , v. dictis ducere, overtuigen, over-
reden , vleiende overhalen, b.v. tot het geven
van het jawoord. — K i n i k n e t b i l ê z e ,
d y , m y n g o u d n e R o a i t s ? G, J, I , 9.
Zie ald 76. — Lieteb. no. 54.
belezen, bezweren, uitwendig betasten en
wrijven van een ziek lichaamsdeel onder 't
opzeggen ( l é z e n ) van een tooverformulier,
door wonderdokters. — I t k w e a b i l ê z e ,
v.Bl, Bik. 60. Vgl. W.D. Volksl. II, 257.
b i l ê z e n , adj. belezen. Dy m a n ( d a t
w i i f ) is t i g e b i l ê z e n ( b i l ê z e n e n b i -
s p r a e k t ) ' h e e f t veel gelezen, vooral op gods-
 BIL. 140 B1LY.

dienstig gebied, en weet met die boeken- de groote voor een man, met de kleine voor
kennis onderhoudend te spreken. — B i l - eene vrouw of een kind, Nog in gebruik
d e r d y k w i e r i n on w i t e n d (zeer) b l - over 't grootste gedeelte van Zuidelijk Friesl.,
i e z e n m a n , E. ind. 'IV, 397. ook in Dr. Vgl. Dr. Alm. 1842, 142. — Op
b i l f r o m m i s , n. vrouw of meisje van 't Ameland beluidt men alleen de oudste dor-
Bildt, E , ind T.2, 79''. peling(e), zoo deze sterft. — Op vele plaat-
Ook (minachtend) groote, forsche vrouw. sen zou 't afgeschaft zijn tijdens de groote
b i l g r e p p e l , - g r i p p e l , s. diepe gruppel sterfte in 1826. — Prov. H w a f e n d r i i g -
tusschen twee stukken of gedeelten bouw- j e n s t j e r t se il m e n m e i f i r t e n b i -
land. l i e d e , Burm. Lex. 291. W. D. Volksl. I, 339-
b i l h a m m e r , s. bilhamer, om molenstee- b i l i e d e , v. p.p. b i l a e t . — I t k o u f é
nen mee te scherpen. Lex. 292. — D y m e i i s b i l a e t , gewend aan leiding met een
n e d i c h r i s û n d e r 'e b i l h a m m e r , touw om de hoornen. Vgl. bidriuwe.
schimpend van een gebochelde. Vgl. volle. b i l i e n e , v. beleenen.— M e m h e t h j a r
b i l h y n s t , eg. bijzonder groot en sterk e a r i z e r b i l i e n d . Meer f o r s e t t e, z. d.
paard, met forsche billen, alzoo geschikt b i l i e s in: b i l i e s j a e n , 't opgeven,
voor ploegpaard op den zwaren kleigrond. 'verloren' geven. Ook b i l i e d . — H y k o e
triv. I n b i l h y n s t f e n i n f r o m m i s, 't t s j i n D i r k n e t h â l d e , h y m o a s t
een buitengewoon forseh gebouwde vrouw. w o l b i l i e s j a en. Sw. 1875, 23. Vgl. for-
Lex. 296. Vgl. bilmerje, lem.
bilib'je, v. beleven, ervaren. G. J. I I , b i l i ' g e , v. (iemand) door leugens verdacht
110. Wassenb. I, 160.— Prov. I n m i n s k e maken, (iets) vergoelijken. — I n o a r b i -
m o a t ek s o a r g j e f o r d e d e i d y 't l i g e e n b i l a s t e r j e . — D o u w i t s t i t
e r n e t b i 1 i b b e t. — D y 't n i n k w e a m o a i t o b i l i g e n , m i n s c o e s i k e r
b i l i b j e w o l , m o a t i e r s ' t j e r r e . — T o t i n k e , 't is w i e r . — I k m o a s t i t s a ' n
W a r n s i s n e t f o l i e t o b i l i b j e n , niet b y t s j e b i l i g e , d a t e r 't n e t y n 'e g a -
veel ervaring op te doen. Lex. 288. — I n t e n k r jj e s c o e .
m i n s k e fen t a c h t i c h k i n f o l i e bi- "bilij', n. äetriiiìcntmn, schade, last, lijden.
l i b b e h a en n e a t l e a r d . — L j e a v e — Ik H e n m y n f r j e o n e n m y n j i l d
t r e t t s i e n ! h w e t s c i l l e w y n o u bi- a s i k e r s e l s g j i n b i l i j ( f o r l e t , z. d.)
l i b j e ? bij 't vernemen van iets buitenge- f e n h a . — I k h a d e t s j i n s t (koorts) n e t
woons. — I k h a b i n b o e l b i l i b b e e n l a n g , n j u g g e n d a g e n l a n g h i e 'k e r
f o r l i b b e , veel beleefd en velen overleefd, 't e a r s t e b i l i j f e n . Lex. 289.
zei een oud man. Zie forïibje. b i l i j e , v. lijden om , ter oorzake van. —
b i l i ' d e , v. fateri, belijden, bekennen. — H w e t d e g r e a t e n m i s d o g g e , m o a t t e
Ik bilyd, hy bilit, bilydt, — bilied, bilijde d e l y t s e n b i l i j e (plecti). — D e g o e d e
of buitte , biliden of bilit. -^- S k u 1 d b i- m o a t i t m e i d e t s j o e d e b i l i j e (ont-
1 i d e. — H y h e t m y s e 1 s b i l i d e n (b i- j i l d e ) . — 'k M e i w o l i n s l o k j e , m a r
lij d, b i l i t ) , d a t . . . in vertrouwen gezegd. k i n d e r n e t o e r ; n i m 'k i t h j o e d , i k
Spreektaal: vaak b i l e e d , b i l e d e n . m o a t i t m o a r n b i l ij e. — P r o n k j e en
b i l i d e n i s ( s e ) , s. confessie*, belijdenis, be- 't ú t 'e m û 1 e b i 1 ij e, van blinkende ar-
kentenis, vooral: s y n b i l i d e n is d w a e n , moede. Vgl. bigoarje.
afleggen in een kerkgenootschap. — schuld b i l i j e , ¥. behelpen, vergenoegen. — H y
bekennen. — H e t e r f o a r d e r j u c h t e r m o a t h i m m e i k â 1 d w e 11 e r b i 1 ij e.
bilidenissedienV E. P. in Epk., 283. Zie bihelpe, binoegje.
b i l i e d (Tietj.). Zie bilies. b i l i j e , v. confiteri, belijden, erkennen,
b i l i e d e , v. het overlijden van iemand 1 vereeren. G. J. I , 225. — Prov. E l t s b i -
door het luiden der klok(ken) bekend maken. í 1 ij t d e H e a r op s y n m e n e a r. — I k
G. J. I , 54: b e r n - b i l i e d en. p.p. b i l e t ! '• s c o e 't m a r b i l i j e , i t k o m t d o c h ú t .
Een overledene wordt dadelijk of den volgen- b i l y k ' j e , Zh. v. in vergelijking komen.
den dag een uur lang beluid, meest met twee — Hj a k i n n e e l k o a r s k o a n b i l y k j e ,
klokken, zoo die er zijn, ook wel alleen met behoeven voor mekaar niet onder te doen.

wumkes.nl
 BILT.
— W j kiniie in-oar net b i l y k j e , don
i n r i k e k e a p m a n s - s o a n , en i k i n
e a r m e s k r o a r , F. B., Alleg. lokkich, 10.
b i l i m m e r i n g , s., b i l i m m e r j e , v. (Wh.),
belemmering, — belemmeren. Zie b i l e m -
m e r i n g. . . .
b i l i t s e n , adj. beloken. — H e a n e n bi-
1 i t s e n , mager en bleek. Zie bilûke.
b i l y t s j e , v. afnemen, kleiner worden ,
verminderen. — I t h e a d e t u r f b i l y t -
s e t , de voorraad er van vermindert zicht-
baar. R. P . , Keapm.
klein of te weinig voorkomen, toeschijnen,
kleiner of minder dan men verwachtte. —
I t j i l d b i l y t s e t my. — I k m i e n d e
m e ar s m o a r to h a w w e n , it b i l y t s e t
my r a er. - - 1 k t o e h t e '20 go u n e ú t
m y n s k i e p t o m e i t s j e n , e n d e.r
w i r d t m y m a r 15 b e a n , d a t b i l y t s e t
my. Zie offalle.
"buitte, v. verlaten, begeven. Les. 289.
— De f r o a s t s c i l ús b i l i t t e , in den
steek laten. — De g o n g b i l i e t h j a r ,
de kracht om te loopen begaf hun. R. ind
TA 240*. — I t t o u b i l i e t h i m , het
brak. Lex. 289. Zie bijaen.
— D o n k i n s t dy o p m y b i l i t t e , je
kunt, je op mij verlaten, op mij vertrouwen.
R. ind T,2, 195'. Zie forlitte.
° b i l i u w e , v. bedaren. — 11 w a e r b i-
l i u w t . Zie bikomme.
b i l i v e n , adv. vooral. — Mo a t i k fyf-
t i c h ie r a p p e l s s k i l e ? J a , b i l i v e n
n e t m e a r , liever wat minder. — F o a r a l
en b i l i v e n n e t f o r j i t t e . Zie biljeaven.
b i l i z z e , v. beleggen. Lex. 281. — Dy
g r o u n f o r k e a p j e 'k n e t , a l w o l j e 'm
my m e i r y k s d a e l d e r s b i l i z z e . — I k
m a t a l l e s m e i d e d u i t b i l i z z e , alles
wat ik in de huishouding behoef, moet ik
koopen. —
— J i l d y n 1 â n, y n p o m p i e r e n b i -
l i z z e , ook: j i l d ú t s e t t e .
schikken, besturen, gubernare. — [God]
kin syn w i r k wol b i l i z z e , G . J . 1 I ,
114. — I k w o e r i s i n m o a ij e f y t bi-
l i z z e , beramen. ld. — D o u g e i s t e w a k -
ker f e i n t , m a r wy s c i l l e ' t r i s m e i
in-oar b i l i z z e , onze krachten met elkan-
der meten. Lex. 281.
— R i e b i l i z z e , beraadslagen. Halb.
Matth. XII, 14; XXII, 15. — R. ind T.', 427«.
wumkes.nl
141 BIL.T.
beniantelen . constantere. — S a l a n g se
d e w i e r h e i t f or d r a e ij e en b i l i z z e ||
S a l a n g k i n d e f r e d e b i s t e a n [[ M a r
as se e l k o a r r o u n ú t de w i e r h e i t
s i z z e || S c i l ' t g a u o p i n o a r l o g j e n
g e a n . — J i m m e w i t t e 't a l m o a i t o
b i 1 i z z e n , W. D., Gjirgens, 9. Zie belige.
bedisselen. — H y w o e 't s t i l b i l i z z e
m a r 't p a k t e f o r k e a r d út. — H i n -
t s j e b i l i z z e || H j a d o a r s t i t n e t siz-
ze || K y k e f t e r o m || K y k f o a r o m ||
K y k o a n 'e b e i d e s i d e n . Liedje bij een
kinderspel. Zie W. D., In Doaze, 37.
b i l j e , v. billen, de tanden van een mo-
lensteen scherpen, ophakken. Lex. 292. —
Ook een slijpsteen afbikken.
b y l j e , v.latrare, blaffen, bassen, huilen.
— D e h o u n b i l e t . — De h o u n e n s c i l -
l e h a s t om m y b y l j e , ik zal spoedig
sterven. Vgl. spûkgûle.— By Ij e n is g j i n
b i t e n . — H w e t is in h o u n dy n e t bi-
l e t ? van een zwetser. — H y b i l e t m e i
de h o u n e n d ê r ' t er m e i y n ' e b o s k
is. Lex. 292.
H w e t b i b y l j e dy h o u n e n d e r o p ' e
d y k ? Zie U-. Vgl. blafte.
* W y l d b i l e t d e w y n . ld. IV, 158.
— . . . 't s t o a r m e b y l j e n , Ibid IX, 94.
— D e d o a r p s k l o k b i l e 't h o l l e b o n i -
b a m o e r i t W e t t e r l â n , V. d. M., op
†E.H. 1858. — D ê r f o r t w i v ' l i n g h e l s k
e n l û d ji b i l e t . . . — G. J. 1, 76. —
l y l j e n d e n b y l j e n d . v. Blom, Bik.
109, 31.
b i l j e a ' f e n i s , b i l j e a f n i s s e , s. believen,
behagen. — As 't j i n s b i l j e a f n i s s e i s ,
ook: m e i j o u b i l j e a f n i s s e , met uw
goedvinden. — F. B., Alleg. lokkich. 23. —
Zie biljeai(j)e. —
* b i l j e a u w e , v. beloven. W. Gribb. 71
b i l j e a v ( j ) e , v. gelieven. — D a t j y 't
yn de j a m k s t e f â l d e b i l j e a v j e to
s l a en. — H j a b i l j e a f d en i t s a , R. P.
in W. —
Hl. b i l e a v ( j ) e . — B l j e f j e ek è ! 'r-
p e l s , ook aardappelen noodig? — B l j e f
j e ek in k o p t é ? — H e t b l j e f j e ,
wat belieft u?
b i l j e a v ( j ) e n , n. believen, welgevallen.
— A l l e s w i r d t s t j û r d n e i 't b i l j e a -
v e n f e n d e m a n d y ' t b i t e l l e t . Lex.
288. — As 't m e i j o u b i l j e a v e n is.
 BILJ.
— Hl. H e t y s e r f a n j i m m e b i l e a -
w e n ? Vgl. Roosjen , 68, 65.
— Jy m o a t t e er b i l j e a v e n n e t fen
p r a t e . A. IJsbr. 1861, 4. — F o a r â l en
b i l j e a v ( j ) e n , zonder missen.
b i l j e r t ' , n. b i l j e r t t a f e l , s. biljard, b i l -
j e r t b a l . s. biljardbal, b i l j e r t s t o k , s,
queue.
biljertsje, biljertspylje , v. biljarten.
b i l j e t ' , n. brief of stuk, circulaire. —
I t b i l j e t f e n ' e f o r p o u n d i n g , aanslag-
biljet der grondbelasting.
b i - l j o c h t s j e , v. bezien. Ook b i l j a c h t -
sj e, - l j u c h t s j e . — D a t g û d moat
m e n r i s by d e i b i l j o e h t s j e , o a r s
k i n m e n 't n e t s k o u w j e .
belichten. — B i l j a c h t s j e d e k o u o a n
'e k r o m s t o k m a r ; h j a k i n b i s j e n
lij e. — 't P a e d b i l j o e h t s j e . — D o u
b i s t n e t w i r d i c h d a t de s i n n e dy
biljochtet, lit stean biskynt. —
*bestralen. 6 . J. 1, 150. Zie Ijoehtsje.
b i l j o e n ' , s. getal. — I n b i l j o e n , sterk
met koper vermengd zilvermuntstuk.
b i l k a n t , s. de kant naar het Bildt heen.
het Bildt en omliggende contrijen. Lex. '295.
— Hy w e n n e t o a n ' e b i l k a n t , is f e n
'e b i l k a n t f e n d i n n e .
euphemistisch: T e a d e h e t e k n e i d e
b i l k a n t w e s t , syn wiif moat nei
d e W a l d e n . — Ook: I n n u v e r f e i n t ,
h y h â l d t t i g e f e n 'e b i l k a n t .
b i l k a n t e r , eg. bewoner van het Bildt of
den naasten omtrek er van. Lex. 296.
b y l k e d e , Hl. & Mkw. adj. beelderig, af-
gebeeld. Vgl. Lex. 249.
b y l k e r ì c h , Hl. adj. bont, veelkleurig.
In m ò a j e n d o o k , m a r mi h e t to byl-
kerìch.
b i l k e r t , eg. wat van 't Bildt komt;
meest bewoner van 't Bildt. Lex. 296.
b y l k j e , Zwh. v. blinken, schitteren. —
B y l k j e n d e , opzichtige, k l e a n s t e a -
n e b e p p e n e t . Lex. 293. — Forj. 1877,
74. — D a t g û d b y l k e t g a n s , i h a r
't d o o c h n e t f o l i e . — I n t s j e p f a e m
wol, m a r hja b y l k e t h w e t to f o l i e
m e i de t o s k e n , pronkt te veel met haar
tanden. — Dat w i i f i s o a n 't om fa H e n
ta en n o u r i n t s e y e t o p ' e s t r j i t t e
t o b y l k j e n . Vgl. pronkje.
b i l k l u t e n , pi. zeer harde, langwerpige,
wumkes.nl
142 BILO.
afgeronde stukken klei, ter grootte van een
duiven-, soms ook van een kippenei, en waar-
ran de kern bij sommigen ijzer bevat. Zij
worden op 0,5 M. diepte hier en daar (maar
alleen op 't Bildt) gevonden. Plaatsbeschr.,
85. — De zware kleigrond van het Bildt
ligt, bij droogte na 't ploegen, in groote
harde, moeilijk fijn te maken stukken:
dit heeten in de wandeling ook b i l k l u -
ten.
Scheldnaam der bewoners van 't Bildt.
b i l k o e k e , s. iron. klappen voor de bil-
len. — H â 1 d n o u o p d o g e n e a t , of d o u
k r i g e s t b i l k o e k e . Vgl ribbesmoar.
b i l l e , Woudstr. in: Dy i s o e r d e b i l -
l e w i p t , iron. in onecht geboren. Zie bil.
Vgl. oerwinling.
† b i l l e â e , n. Hl. bontgoed, wit en blauw
g e r u i t ; - b i l l e d e m e i m i s d r u k , voor zak-
doeken. Roosjen 15, 16. Geen staal meer
aanwezig.
b i l l e r , b i l d e r , m. die den molensteen
scherpt. Lex. 292.
b i l l i c h , adj. met goed ontwikkelde bil-
len, van koeien vooral; ook van paarden. —•
I n b i l l i g e k o u , i n b i l l i c h k e a l . Vgl.
smel-, stien-, skeanbillich.
b i l l i k , adj. s. b i l l i k h e i d , (Oostelijk
meer), billik. G. J, Zie binlik.
b i l ' m e r j e , f. zwaar gebouwde merrie.
Overdr. I n f r o m m i s as i n b i l m e r j e .
Zie bilhynst.
* b i l o a y e , v. bedriegen. — H y i s m e i
d a t l e k k e n b i l o a i d , gefopt. Lex. 295.
— Dit h e r t k i n n e y n e t k e a p j e , him
n e t b i l o a i j e ho y 't g o u d en d e e a r e
o p h e a p j e , R. P.
*i3ìloaitser, c.g. beschouwer. Vgl. pis-
bìloaìtser.
*biloaitSJe, b i l ô k j e , v. contemplarì, be-
schouwen. G. J. passim. — Do F o d d a t
a l l e s b i l o a i t s e h i e . . . . R. ind T.',
350\ v. Blom, Bik. 23. Lex. 294. Zie
loaitsje.
b i l o e r e , v. beloeren. Fr. Lêsb. 80. v.
Blom, Bik. 88. — I n f a e m b i l o e r e , haar
voor zich winnen. — K i n s t d e b o e r s y n
d o c h t e r n e t b i l o e r e ? — De g r e a t -
f e i n t t o c h t de w i d d o u to b i l o e r e n ,
m a r hja woe n e t h i n g j e .
b i l o e r k j e , v. insidiari, begluren, be-
spieden. — Do 't i k h i m b i l o e r k e ,
 BILO. 143
s i e t e r i n m a n b y h i m . Hsfr. I, 176.
b i l o f t e , s. tot urn, gelofte. — J e f t a ' s bi-
lofte.
fides, belofte. As i k m e i P i e r r e k -
k e n j e w o l : m o a i j e b i l o f t e n by de
b u l t , m a r g j i n j i l d . Zie onthief.
* b i l ô k j e , v. Zie biloaüsje.
* b i l o m m e r j e , v. fig. benevelen. — H w e r-
91e de m i n s k e o p ' t i e r d r y k í y n s t e ,
o er al s i k e t e r ' t f o r s t â n t o b i l o m -
m er j e n m e i i n t i n n e b l i n k j e n d e
w o l k e n , R, ind T ä , 308'.
b i l o o p , n. richting (van grenslijnen, die
den vorm bepalen). — De e k e r s f e n d a t
b o u l á n ha in m o a i b i l o o p (lizze yn
in m o a i b i l o o p ) ligging. — Y n i e n bi-
l o o p , in dezelfde richting. — I n j u r k, —
in m o f y n i e n b i l o o p . — D y h o a s kri-
cret sa g j i n g o e d b i l o o p : n e t f i e r d e r
b r e i d s j e . — In m o a i b i l o o p fen in
hj'nder, skip, wein. . . . Lex. 295.
Vgl. slach, fatsoen, bisték.
I n d i n g op s y n b i l o o p ( b i r i n ) l i t -
t e , den afloop afwachten. — I t w r â l d s
(we a r el ds) b i l o o p , Hûs-hiem 1895,129.
— T o g e a r r e , zonder kinderen, b i g j i n n e
en t o g e a r r e e i n d i g j e , alle kinderen
de deur uit, d a t is sa 't w r â l d s b i -
l o o p . (hollandisme). Vgl. birin,
b i l o o v j e , b i l o v e , v. belooven, toezeg-
gen , bieden , dreigen. Ook b i 1 e a u w e ,
aoms in den Zwh. Hl. thans b i l ò w j e .
Roosjen, 6 1 , 66, — bij G. J. b i l a u j e . —
Betterskip bilove. —
For tooi v e s t u r e n s c i l ' k it d w a e n ,
a l v e is t o m i n . N o u , i k k i n n e t m e a r
biloovje. — Wy ha't dêr goed h a w n ,
d a t b i 1 o o f, verzeker, i k j i m m e. —
R o m k e ! d ê r n e t o a n , of i k s e i l
dy r e i t s j e , d a t b i l o o v j e i k d y ! Lex. j
294. R. ind T.a, 114'. A. IJsbr. 1861, 89,
95. Zie onthjitte. Vgl. telle, wikke, sisze.
"bilovinge, s. belofte. G. J.: b i l a u w i n -
ge. Lex. 205.
b i l p l e a t s , s. landhoeve op het Bildt. Zie
pleats.
bils(j)ucht, s. boutvuur, ziekte der run-
deren, vooral kalveren, waardoor nog al
dikwijls de bil, maar ook wel andere
lieliaamsdeelen het eerst worden aangetast.
„Om deze ziekte te genezen of te verdrijven
uit de streek, waar zjj heerscht, wordt een
wumkes.nl
ftlLÜ.
bil van een gestorven dier buiten de gemeente
gebracht en daar ergens begraven." Volks-
bijgeloof (F. in Hus-hiem.)
b i l s t i l c , n. dijstuk van een geslacht beest
vaak in zijn geheel gekookt of gebraden.
— . . . h a w s i n o a n dj' P a r y s k e
b i l s t i k k e n , dijbekleeding, broeken, R.
ind T.2, 31*.
* b y l t n i s , s. beeltenis. Lex. 250, v. Blom,
Bik, 9.
b i l t s j e , dem. van b i l . Vgl. drinte-, kik-
kertS', skieppebiltsje.
b i l t s ( k ) , adj. Bildsch dialekt. Op 't Bildt
c. a.: h y p r a e t b i l s . Elders vaak: b i l -
k e i' t s (k).
bilûk', in spreekwijzen: I k s e a c h d e r
k w e a b i l û k , een storm (van drift, veront-
waardiging, verzet) in aantocht — B i l û k
j a e n , 't opgeven. — I n g o e F r i e s j o u t
n e a b i l û k . Vgl. Wies. — Lex. 298.
b i l û k e , v. mager en bleek worden. —
T i e t b i l û k t sa om 'e t r o a n j e , s c o e
se j o n g w i i f w ê z e ?
verbleeken. — H y w a e r d s a k j e l d a t
h y b i l o e k e r f e n . — H y b i l û k t (for-
b l i k t ) f o r n i m m e n of n e a t , is voor
niemand of niets bang. —
betrekken. — De l o f t b i l û k t (bi-
ì rint).
Zh. slenken. — I t h e a b l o k b i l û k t ,
krimpt in. — D o c h i n l a p e m e i y e t -
t i c h op d y f o r b o l g e n e (gezwollen)
h â n , den seil er wol h w e t b i l û k e .
— Vgl. bilitsen.
bilul', n. bewustheid. — H y h i e g j i n
b i l u l m e a r , sa d r o n k e n w i e er. Ook
binul.
b i l ú n j e , v. krimpen, slenken, kleiner
worden, verminderen. — De p a d e n b i -
l ú n j e , bezakken, drogen op. — Dy a p e l s
b i l ú n j e g a n s f e n 't s i e d e n . Vgl. bi-
siede. — I t h e a b i l u n e t , het hooi in den
hoop bezakt. Lex. 298. Meer van gemaaid
hooi op 't veld. — N i j g ê r s h e a b i l u n e t
it m e a s t . Ook b i l j ú n j e (Woudstr.).
Zie bilekje.
b i l u s t ' , adj. appetens, belust (vooral bij
zwangere vrouwen). — I s d e f r o u b i l u s t
o p nije g r i e n t e ' ? Ho i s d i t ? S k û l e t
er h w e t ?
— I k b i n n e a t b i l u s t o p h i m , niet
op hem gesteld.
 BILTT 144
b i l u s t e , v. benieuwen. — I t s c i l m y r i s
b i l u s t e ( l u s t e) h w a 't d e p r i i s w i n t .
Zie léste. Vgl. Mnije.
b i l ú s t e r j e , beluisteren. A. IJsbr. 1861,
95. Zie biharkje.
b i l w e i n , i n : Mei de b i l w e i n reis-
g j e, iron. te voet. Vgl. skoenmakkerstveintsje.
b i l w i r k , n. dijen en billen, vooral van
een klein kind. — D ê r s i t i n b ê s t b i l - .
w i r k onder..
b i m a k k e , adj. in: Hy i s i n s w i f t ,
m a r i t is d e r y n b i m a k k e , 't zit in
zijn natuur. Vgl. biwoartele.
b ì m a l k j e , v. commaculare, bekladden. —
De j o n g e h e t i t h i e l e p l j i m s p o m -
p i e r b i m a l k e . Zie malkje.
b i m a n j e , v. Eng. to man, bemannen (een
schip). Hsfr. V, 235.
b i m a n n i n g , Eng. crew, bemanning.
b i m a n t e l j e , v. bemantelen. — I n t ú n
b i m a n t e l j e , met boomgewas omplanten.
bewimpelen, Hsfr. VII, 158.
b i m a s t e r j e , v. poliri, vermeesteren , be-
machtigen.
b i m e a l l e , v. bemalen, droog houden. —
In p d l d e r b i m e a l l e . — I n (polder)
m o u n l e b i m e a l l e , er dienst op doen als
molenaar. — H e s s e l b i m e a l t d e p a s -
t e r i j e m o u n l e for 30 g o u n e .
b i m e a n e , v. bemaaien. — I t h ô f e n
d e b l y k h w e t b i m e a n e , opknappen
door 't afmaaien van het te lange gras.
b i m e l k e , v. bemelken. — S a'n k o u d ê r
i s n e t f o l i e o a n t o b i m e l k e n , niet
veel voordeel af te halen met melken. —
D a t r i e r is g a n s b i m o l k e n (formol-
k e n), door 't melken magerder geworden.
Vgl. biklonlcen.
b i m e r k e , v. bemerken. Zie merke.
b i m e r k e , part. bekomen van het ker-
mishouden. — Ho bist bimerke?
M i n ; i k h a p i n e y n ' e h o l l e . Zoo ook
b i b r i l l o f t e , b i n i j j i e r h â l d e n , enz.
b i m i d d e l e . adj. bemiddeld, rijk (hol-
landisme). Zie bijoedige.
* b i m i e l i e , v. beschilderen. G. J. 1, 56.
b i m i e t t e , v, bemeten. — I n d i n g g o e d
b i p a s s e e n b i m i e t t e . Zie miette.
b i m i ' g e .(triv.), v.permejere, comejere, be-
pissen. Zie bipisje.
b i m i k e r j e , * b i m y k j e , v. turende bezien.
ld. V,.57. Zie bidigerje, bikure, bipluer(j)e. I
wumkes.nl
BIMÖ.
b i m i m e r j e , v. mijmeren over, bepeinzen.
— Alle fammen hwêr h i m ' t each
op f a l l e n w i e r , t o c h t e r o e r e n w e r
o e r r i s t o b i m i m e r j e n h w e r 't e r f e i -
l i c h s t r i n n e k o e . Hsfr. I , 144. — ' D e
s t j i r r e n t o b i m i m e r j e n . Ibid III, 2,
b i m i n d ' , adj. bemind. — A l of n e t ,
t i g e , n e t b o t t e b i m i n d wêze. — T e n
a l of n e t b i m i n d m e i t s j e .
b e m i n d e r , b i m i n n e r , eg. die van iets
houdt, liefhebber. — H j a i s i n b i m i n d e r
fenswiet. — Inpantsjekofje,dêr
b i n ' k i n g r e a t e (in e a r s t e ) b i m i n d e r
f e n . — Hy i s g j i n b o t t e b i m i n d e r
f e n s û r . Schertsend ook: b i m i n d h a b -
b e r . Vgl. †rjeon, Ijeafhabber, maet, man.
b i m i n g e , v. het een in het ander men-
gen. Lex. 299. — W y k r i j e h j o e d l e k -
kere tsjokstrou; mem het e r k r i n -
ten yn bimongen.
b i m i t s e l j e , v. bemetselen. — I n s t i e n
y n 'e m u r r e b i m i t s e l j e .
Fig. I k s i t e r a l h e e l y n b i m i t s e l e ,
zit met allerlei dingen om my heen.
b i m j u k s j e , v. van een bepaald getal
stuks vee den mest wegruimen. — I k h a b
m o a r n s en j o u n s f j i r t i c h b i s t e n t o
bimjuksjen.
bevuilen, bemorsen. — De f l i e r b i -
r n j u k s j e.
b i m o c h t i c h , adj. traag en loom. — Dy
j o n g e is sa s l û e h en b i m o c h t i c h .
Zie wanmochtich.
b i m o d d e r j e , v. met modder bevuilen.
— De s t r j i t t e , de f l i e r b i m o d d e r j e ,
klei- of terpaarde over 't land rijden. —
i n s t i k l â n b i m o d d e r j e , ook b i m o d -
d-e r r i d e.
concacare. — I t b e r n h e t h i m b i m o d -
d e r e. Lex. 300. — I k h i e m y b y n e i
b i m o d d e r e. G. J. I, 1.
b i m o e i j e (yen), v. (zich) bemoeien, bezig-
houden (met). — M e n s c o e s i z z e . . .
h w ê r sa'n m a n h i m al m e i b i m o e i t !
B. ind T.a, 3 4 9 . — K i n s t d y e k r i s h w e t
m e i d a t b e r n b i m o e i j e ? — Dy s o a r t e
fen d i n g e n b i m o e i ik my n e t m e i ,
houd ik mij niet mee op.
b i m o e y e n i s , s. bemoeiing. — M e i e a t
o f i m m e n bimoeijenis meitsje, ha,
zich mee bemoeien, mee inlaten. Minder
alg. is:
 BIMO. 145
b i m o e i j i n g , s. bemoeiing. A. B., Doarp-
k e , 94. Zie het vorige.
b i m o e i s e l , n. (iets) wat iemand aangaat.
— Bi m o e i d y m e i d y n e i g e n bi-
m o e i s e l , met je eigen zaken. Vgl. A.
Ysbr. (1861), 59, 86, 91.
b i m o e z j e , v. bemorsen, vooral met spijs.
— D o u m a s t d y n e t b i m o e z j e , tot een
etend kind. Zie moezje.
† b i m o m j e , v. vermommen, vreemd op-
schikken. G. J. I , 50. — Wassenb. Bijdr. II,
14. Zie optakelje.
b i m o t t e , - m o t s j e , Z. en Zwh., v. in-
quinare, bemorsen. — D o u h e s t h j i r al-
l e s m e i h e a t ú c h b i m o t t e . Zie motte.
b i m o u d s j e , v. met stof bedekken, be-
stuiven. Zie rnouäe.
b i m t m s t e r j e , v. oefenen in houding,
gang en draf. — I n h y n s d e r b i m u n -
s t e r j e , ook om zijn gang en houding te
doen zien, zooals bij verkoop, keuring.
b i n , n. ben (korf), de inhoud er van.
Ook b e n . — S é f i s k w i r d t m e a s t b y 't
b i n f o r k o f t . Vgl. fisklin, platbin. Lex.
301.
b i n a c h t s j e , v. overnachten. — J y k i n -
ne h j i r wol b i n a c h t s j e .
door den nacht (het donker) overvallen
worden. — Y e n b i n a c h t s j e l i t t e . —
I k l i t m y , a s ' t n e t h o e f t , n e t y n 'e
s t ê d b i n a c h t s j e , H. S., Boask 31.
b i n a d e r j e , v. Eng. to confiscate, in be-
slag nemen. — D e k o m m i z e n b i n a d e r -
j e de k o u , een slachtbeest, als zij't te laag
aangegeven achten; zij nemen 't dan over
met 7 °/o boven den aangegeven prijs.
— — De f a e m h i e i n f l e s k e p e r s i k o
b i n a d e r e, ontvreemd, d ê r se y n ' e k o -
k e n op t r a k t e a r r e . Zie naderje.
b i n a e i j e , v. benaaien, bestikken. G. J.
I , 51. — I n m û t s e , i n h i m d . . . bi-
n a e i j e . — B i n a e i d e p a n t o f f e l s , ge-
werkte pantoffels.
— Fig. I n b i n a e i d e b o e l , een lastig
geval. Hy w i e r s a y n 't g a t ( h i m d )
b i n a e i d , zoo angstig, d a t h y k o e w o l
t r o c h i n p y p s t a l l e s k i t e . — Vgl. yn
't gat bìUten.
b i n a e i s e l , n. Eng. embroräery, borduur-
sel. — I t i s i n b i n a e i s e l ; i t s t e l t
f o a r i n s l i e p e n d e h e r d e r , v. d. M.
binamen, binamme(n), binêmen
wumkes.nl
BIND.
(Overtj.), adv. voornamelijk,inzonderheid. Lex.
314. R. ind T.a, 319', 349'. Wl. ld. XV.
H. S., Alm. 12°, 1860. S. K. F., Printsjes. —
H j a b i n n e g n a p p e fa m m e n , b i n a -
m e n G r i e t . Ook : b i n a m (m) e n 11 y k.
b i n a u d , adj. & adv. benauwd, benauwend,
eng, bekrompen, drukkend, angstig, gierig.
— I n b i n a u d e b u i , tijdelijke zuinigheid.
A. Ysbr, 13. — I n b i n a u d e d r o o m , v.
Blom, Bik. 33. — I t i s b i n a u d a s 't b y
n a c h t k o m t (en g j i n l j o c h t , o a l j e ) ,
iron. — I n b i n a u d e l u c h t ( r o o k ) , ver-
stikkende lucht, onaangename geur. — I n
b i n a u d e s e t , physieke aanval van be-
nauwdheid. — I t b i n a u d e s w i t b r i e k
him ú t . - Skitende b i n a u d , b i n a u d
y n ' e b r o e k , anxius, bang. — M o e i l i k
en b i n a u d , zwaarmoedig en bekrompen
van geest. A. Ysbr. (1861), 46. — Prov.
D y ' t o p G o d b i t r o u t || i s n e a bi-
n a u d . — To b i n a u d om i n s i n t ú t to
j a e n , te gierig. — B i n a u d e j on ge, k e a -
r e 1, ondeugende jongen, nare vent. — I n
b i n a u d w i r k , lastig werk, onaangename
zaak. — I n b i n a u d w a e r , noodweer. —
B i n a u d e k r a p , zeer armoedig. Vgl. bi-
droefd.
b i n a u d e n s , s. anxietas, angst, vreesach-
tigheid. — H y w i s t fen b i n a u d e n s n e t
h w e r ' t e r k r û p e s c o e , Forj. 1893, 128.
b i n a u d h e i t , s. benauwdheid. — Do e r
syn j o n g e s e a c h , b o a r s t e n d e fen
b i n a u d h e i t , R. ind T2., 349\ — Hy s i t
y n 'e b i n a u d h e i t , in de engte, verle-
genheid.
b i n d e , s. bende, hoop, menigte G. J. II,
73. Halb. Matth. XXVI, 55, slecht volk.
R. ind T a , 1181 — Ook: bandelooze, slor-
dige huishouding. — 't I s s a 'n b i n d e !
Vgl. dieve-, moardners-, rovers-, skoaijers-
binde.
b i n d e , s. groep veldarbeiders onder een
opziener. Zie keppel.
b i n d e b a e s , m. zie keppelbaes.
b i n d e l , b u n d e l (Noordelijk), n. fasculus,
bundel. Lex. 305, 408. Vgl. bonk. — I n b i n -
d e l f l a e k s w a e c h t trije p o u n en
t r ê d d e l o n s (l 3 /i K. G.) — I n b u n d e l
g û d , kleeren in een doek gepakt. Zie pakje.
b i n d e l t s j e , b u n d e l t s j e , n. bundeltje;
pakje. — D ê r g i e t P i e r h i n n e m e i
i n b i n d e l ( t s j e ) g û d o n d e r 'e e a r m ,
IQ
 BYND.
s o o e d er i n f e t b a e r c h k r i g e h a ?
b y n d e r , m. die bindt. Vgl. bíezem-, boeke-
takkébynäer, enz.
b i n ' d i k e n . pi. Zie binnendijk.
b i n ' d o a r , s. deur van een binnenvertrek,
tegenover ú t - of, b û t e ( n ) d o a r , z.d.
b i n e , v. lijare, binden. — Ik byn, boun,
ha boun(d), binende, to binen.— Hl. b y n d e ,
yk bynd, ba e nd, hev bunden. — Mlkw. . . .
hè binzen. — Zwh, . . . ik byn, boende, hê
boend. — Schierm , ik . . . . , beaun.
— Stadfr, bine, ik byn, bon, hè(w) bonnen.
— Prov. I k l i t m y o a n g j i n s t r i e
( r e a p ) b i n e s a l a n g a s d e r t o u i s , ik
laat mij door geen kleinigheid ontmoedigen,
— ook: ik laat me niet weerhouden. —
Prov. D ê r 't i k i t k e a l b y n s c i l 't
s t e a n b l i u w e , ik wil baas blijven. —
Prov. As m e n d e r ô t o p i t s p e k b y n t
w o l e r d e r n e t fen i t e .
verbinden, verplichten. .— I k w o l d e
e a r m e n wol h o l p j e , m a r my n e t
b i n e . Lex. 302. — I s m i n e a r m f o u d,
den sit min s n j e u n t o j o u n s altyd
b o u n . — M e m h e t i n l y t s e n o a n 't
b o a r s t , d a t b y n t h j a r de h a n n e n . —
De h a n n e n s i t t e m y b o u n , door geld-
gebrek.
Een jarige op den stoel vastbinden, met
een geschenk op den arm; hij moet zoo
gebonden blijven tot hij beloofd heeft, te
zullen tracteeren. Kinderen bond men al-
leen 't geschenk op den arm. Men vroeg
dan niet: H w e t h e s t k r i g e ? m a a r :
H w ê r b i s t m e i b o u n ? Thans niet meer
alg. Lex. 302. Vgl. W.D., Doaze 21/22;
Volksl. 1, 223. Vgl. bern-, biezem-, boeke-,
flaechs-, hjonwer-, knoffelbân-, bean-, koarn-,
nat-, reiä-, rogge-, rúdbân-, strie-, takke-,
weetbine; — bi-, †êst-, for-, gear-, yn-, of-, op-,
onder-, onderwei-, ta-, tichtbine.
bi'ne, s. touw waarmee de ponterboom
wordt vastgemaakt. Baarddl. en omstr.,
ook Zh. Zie bynstok. — Meest f o a r - en e f-
t e r b i n e, z.d.
— lederen of van hennep gevlochten paar-
denhalster met ijzeren ringen en gespen. —
Ook het touw van den halster.
"bineamd', adj. vermaard. — I n bi-
n e a m d m a s t e r , een vermaard dokter.
Lex. 314. R. ind T,2. 326. Vg 1 . Halb. Matth.
IX; 31. Meest f o r n e a m d , z.d.
wumkes.nl
46 BINE.
b i n e a m e , v. noemen (in verband met een
of ander wat verteld wordt of gebeurd is).
— Ik h e a r d e j i s t e r h w e t f o r t e l l e n ,
dêr w a e r d e n j o u ek yn b i n e a m d . —
S a'n r a b b e r i j f e n n e a t , d ê r w o l i k
n e t y n b e n e a m d w i r d e , niet in betrok-
ken. Vgl. bihelle.
b i n e a m e , v. benoemen, naam of bena-
ming geven. — H w a s e o e n e se h j i r
as d o k t e r b i n e a m e s e i l l e ? — I k
b i n t a k a r m a s t e r (by 't h i r d r i d e n )
b i n e a m d . — S i e r d-o m h e t s y n â 1 d-
faem ta syn erfgenam(t) b i n e a m d .
— I n g b e r t h e t syn h e i t b i n e a m d ,
zijn jongen naar zijn vader genoemd. Dit
meest f o r n e a m d . Zie forneame.
— Hja b i n e a m d e n h i m m e i de
n a i n m e f e n J e z u s , Halb. Matth. I , 25.
— I k k i n dy w o l b i t s j u t t e h w e t
i ï m i e n , m a r i k w i t n e t h o ' k i t bi-
n e a m e m o a t , hoe ik het moet noemen.
b i n e a m i n g ( e ) , s. nominatie*, benoeming,
benaming, naamgeving, naam. R. P., Jou-
werk., 61. — H y h e t f o r s y n b i n e a -
m i n g t a s k o a l m a s t e r t o N. b i t a n k e.
— Dy m a n i s n e t f o l i e y n 'e b i n e a -
m i n g , men hoort niet veel over hem spre-
ken. — H o i s d a t y n 'e b i n e a m i n g ?
hoe heet dat volgens 't spraakgebruik? —
D y m a n is y n 'e b i n e a m i n g a l t y d
J a n pos t r in d e r , syn fan w i t ik n e t
i en ris.
b i n e a r ( j ) e , v. angere, benauwen, benar-
ren. Lex 808. — B i n e a r j e n d w a e r . —
I t i s y n 'e k e a m e r s a b i n e a r d , druk-
kend, zwoel. ld. IV, 155. — Forj. 1893,
128. — E e n b e r n s s k o n k e o a n . . . .
w i e r 'k h i r d b i n e a r d , 6. J. I , 229. —
S e i n j e lis m e i 't g ô e n e i ' t h i r d h e r t -
p e r s ' b i n e a r j e n . Ibid. 1, 123. Zie near.
*genaken , naderen. Ibid. 1, 146.
b í n e - b e k j e , n. ijzeren haakje, waarmee
het b i n e - k j e t l i n g (z.d ) aan d e b i n e r i n g
(z. d.) wordt gehecht.
b i n e b o u t s j e , n. ijzeren dwarsboutje aan
't uiteinde van het b i n e k j e t l i n g om dit
er meê aan den ring vast te maken.
b i - n e f ' t e r , adv. post, achteraan, ten ach-
teren.— Prov. I t b r e e d s t e i s y e t b i n e f -
ter, s e i d e m a n , en h y h i e d e
s k e p p e o p 't s k o u d e r (. . . s e i 't â l d -
w i i f , en b j a k a k t e i n p a n k o e k s p a n -
 BINE. 147
n e , m a r de s t e l l e k a e m e a r s t , ZWh.).
achter, achteraan, ten achteren. — Prov.
't S l i m s t e i s n o c h b i n e f t e r , 't erg-
ste, 't zwaarste komt nog. Ook b i n a c h -
t e r , mede in de samenstellingen. 6. J.:
by-efter.
b i n e f t e r b l i u w e , v. achterblijven, ach-
teraan komen, in gebreke blijven. — As e r
h w a t to d w a e n w i e r , den b l e a u w e n
h j a n e t b i n e f t e r D. H., Uwnk-Lok, 58.
b i n e f t e r h â l d e , v. achterhouden, verhe-
len, in petto houden, verzwijgen. — H e s t
in d û b e l t s j e w e i t ô g e , of h e s t i t
binef t e r - h â l d en? — W y j o u w e de
lytse b a e s hjoed oars n e a t as de
d o a s m e i b o a r t e r s g û d , it p r i n t e -
boek h â l d e wy m a r b i n e f t e r , d e n
h e t er to-nei w e r h w e t . — T r y n
Flap-út kin neat binefterhâlde,
niets stil houden. — P i e r w i e r d e
léste reed foar, mar Ulbe h â l d d e
h w e t b i n e f t e r , spaarde zijn kracht voor
't laatst, en s a k a e m e r i t e a r s t o e r
de s t r e e k .
b i n e f t e r k o m m e , v. achteraan-, te laat
komen.
b i n e f t e r r e i t s j e , v. 'zakken', achteraan,
ten achter raken.
b i n e i ' d e l e , v. nocere, benadeelen, te kort
doen. — I k w o l g j i n i e n i n h e a l e s i n t
bineidéle. — In pantsjefol kofje
m e i d r i n k^ ? J a m a r i k m o a t j i m m e
n e t b i n e i d é l e . Né, w y h a d e r o m t .
Ook: b i n e i d i e l e .
b i n e i d w a e n , Hl. v. imitare, nadoen. Zie
neiäwaen.
bineiff ijje , Hl. v, percontari, navragen.
b i n e - k e a t l i n g , n. ketting, die in den
ring van den halster bevestigd, en waaraan
een paard op stal vastgemaakt wordt.
b i n e ' p e n , adj. & adv. bekrompen, eng.
Zie binypt.
b i n e p p e , v. verslaan, dooden, bereiken
om te dooden. — As d e g r i z e g r o u w e
k o m t , s c i l l e w y d y b i n e p p e , zongen
(volgens het sprookje) de tooverheksen op den
graanzolder van een brouwer. — D a t e r
g j i n I n g e l s m a n s p a r r e d y 't e r m a r
b i n e p p e k o e , Hsfr. II, 45. Zie neppe.
bine-ring, s. ring aan den halster, waar-
in het ' b i n e k e a t l i n g ' wordt vastgemaakt.
b i n e s t e l j e , v. nestelen. — M i n m o a t
wumkes.nl
BINH.
e r y e n s a h w e t y n b i n e s t e l j e, als men
in een hooihoop gaat slapen. — Fig. zich
ergens inwerken. — P i e r k a e m a s b e r n
by syn o m k e en m o a i k e en n o u h e t
er h i m dêr sa g o e d b i n e s t e l e , d a t
h y b l i u w t er for fêst.
binge, bynge, s. heimelijk gemak.
Noordwolde (Hem. Oidef.) •— Prov. I n g u l -
ke b y n g e b l i u w t doch in b y n g e ,
een fraai secreet blijft toch maar esn se-
creet. Burin. Zie húske.
G aastlnd en 't Waterland: de sloot, waarin
het mestwater zich verzamelt. Zie jarre-,
skytsleat.
Ook: samenvloeiing, ophooping van aller-
lei zaken. Zoh. — H w e t i n b i n g e i s ' t
h j i r ! Lex. 809. Zie beijer. Vergl, Eign.
Lijst, 36.
b i n g e l , m. deugniet, stoute knaap. —
G. J. I , 30.
b i n g e l , s. bengel, kleine klok. — D e b i n -
g e l l e t , om het werk-, etens-, rust-, sla-
pensuur bekend te maken, in groote ge-
stichten , — poortklok (vroeger).
klepel in een klok. — Prov. H y h e t
de k l o k w o l l i e d e n h e a r d , m a r h y
w i t net h w ê r ' t de b i n g e l h i n g e t .
Lex. 310. — H w e r o m h i n g e t d e k l o k
y n ' e t o e r ? Om 'e b i n g e l . Oud volks-
raadsel. W. D., Doaze 94.
b i n g e l , s. meest in den ph: flarden, lor-
ren. Zie bongel.
b i n g e l j e , v. bengelen, slingeren; de klok
luiden, aanbellen. — I k b i n g e Ij e s a
b y p a s t o a r || f o a r s a u n e n o a r s n e t
l i c h t , R. ind. T2., 94'. Vgl. belderje. —
H w e t b i n g e l t dy k l i t s e d ê r o n d e r
'e r ô k w e i ? Vgl. ombingelje. Vgl- bongelje.
b i n ' h ú s , n. binnenhuis , hoofdvertrek in
een boerenhofstede, die verdeeld is in b i n -
fa ú s , m i l h ú s en b û t h ú s , behalve de
s k û r r e . — Deze vier, thans aan elkander
verbonden, stonden vroeger afzonderlijk. Lex.
313. — Het ' b i n h ú s ' is het aloude vierkante
woon vertrek van den V r i j e F r i e s ; 't is
het oudste gedeelte van de woning, dat 't eerst
in privaat eigendom kwam. In de oude Wet-
ten is 't dan ook nog afzonderlijk bevredigd.
— In de landbouwstreek op de Friesche Klei
vindt men oude boerenhuizen met groote 'b i n-
h u z e n ' , — er is dan behalve het m i l h ú s
nog een middelkamer. De bouwboeren had-
 BINL
den vroeger behoefte aan zolderruimte voor
gedorschte granen, omdat men toen 's win-
ters gedurende vele weken niets kon afleve-
ren. Zulk een zolderruimte vond men boven
het groot ' b i n l u i s ' , dat zelden bewoond
werd, meestal ongemeubileerd was en tot
bergplaats diende voor gereedschap, dat tij-
delijk niet gebruikt werd, Halb. N. 0. —
Ook thans alleen bij bruiloften of begrafe-
nissen als gastenkamer gebruikt. — In de
Dngdl. en hier en daar elders (Boornbergum
o. a). bestaan nog enkele oude 'b i n h u z e n '
die inwendig zeer ouderwetsch zijn. — b i n -
n e h û s (A. Ysbr. [1861] , 56.)
b i n i d ' d e l j e , v. heel houden (kleeren) met
de naald. — I n m i n s k e m e i i n h ú s k e
fol b e r n h a t g a n s to b i n i d d e l j e n .
Ook b i n u l j e . — Zie nidäelje.
bini'de, b i n y d g j e , b i n y d s j e , v. inridere,
benijden. — Dy f en a l l i k e k o n d y s j e
o f s t e a t b i n n e . . . d y b i n y d g j e el-
k o a r m e , G. J. I I , 94. — lbid. I , 96. —
Prov. B e t t e r b i n y d a s b i k l a g e .
b i n i ' f e l j e , v. beknutselen. — U s J o u k e
kin alles b i n i f e l j e ; n o u h e t e r w e r i n
f û g e l k o u w e m a k k e . Lex.311. Zienifelje.
binjj'e, v. mirari, benieuwen, verwonde-
ren. — I t b i n i j t m y d a t j y d ê r n e a t
f e n h e a r d h a . — 11 s c i 1 m y r i s b i n i j e
h w a 't d y p r i i s w i n n e s c i l , ik ben
nieuwsgierig het te w e t e n . — I t s c o e m y
l i l k binije, as't my nou net slag-
g e. Zie titj.
b i n i j e , v. intelligere, begrijpen. (Altijd
niet negatie.) — K i m m e n k o e l i í m b i -
nije h w ê r o m d a t s k i p d ê r hinne
e n w e r s y l d e , Hsfr. IX, 231. - - H y k o e
h i m n e t b i n i j e h w ê r o m 't e r S t y n
n e t s e a c h , lbid 264. Meer alg. in dezen
zin is b i g r i p e , z.d.
b i n i j i n g , s. verbazing, verwondering.
— Mei b i n i j i n g h a ' k h i m b i s j o e n :
h w e t is er o u f a l l e n . — T i g e t a ús
binijing k a m e n wy by o m k e foar
de t a-d o a r.
b i n i m m e , v. benemen. 6. J. passim. —
H j a , de lasten, b i n i m m e ús hert
e n m o e d , ald. I , 57. — I m m e n i t
l j o c h t , het uitzicht, b i n i m m e . — Prov.
Min k i n in lûs n e t m e a r b i n i m m e
( ô f n i m m e ) as 't l i b b e n — Y e n s e l s
it l i b b e n binimme.
wumkes.nl
148 BINNE.
b i n y p t ' , adj. bekrompen, benauwd, eng,
gierig. — Dy f i s k e r m a n w e n n e t bi-
n y p t yn in k r û p - y n . — D a t h û s is bi-
n y p t boud. — Dat b a e i t s j e sit my
a l t o b i n y p t . — Dy â l d b o e r i s t i g e
b i n y p t , Dr. k r i m p h a r t i g . — G. J. I I ,
W.D., Twa Gr. S t , 31.
b i n i t s j e (Wierum) v. Zie binutsje.
b i n j e , Hl. interj. volk! (als iemand een
winkel binnen komt). Ook b i n j e y n ! o. a.
in Spannum, c. a. Zie folk.
b y n ' j e r n (Westelijk, G. J. II, 49), s. Zie
byntjern.
b i n j e s ' k j e (Dantdl. vooral), v. verrichten,
tot in kleinigheden alles in zijn bedrijf na-
gaan. — S y n â l d e n h i e n e w o l s a f o l -
l e f o r h i m b i g r ú s k e , d a t a s e r di-
g e r en k l o e k w i e r . . . e n i t b y t s j e ,
d a t er to f o r h a k s t û k j e n w i e r , sels
b i n j e s k j e w o e . . . S. K. F., Printsjes.
b i n j u n k e ( n ) , adv. juxta, naast. — De
w i d z e s t i e t ( b i ) n j u n k e n ' t g r ê f . Lex.311.
*benevens, alsmede 6. J. II, 61.
b i n k (Grouw, Zwh.), s geval. — D a t
w i e r i n l i l k e b i n k f o r h i m . — Sa'n
frjemde bink ha'k m y n l i b b e n n o c h
n e t h a w n , R. ind ï a ., 44. — Op s y n 20e
j i e r h i e d e r i n b i n k . . . , een mispas,
lbid. 338*.
b y n k , Hl. teleurstelling, misrekening. —
D o t w ò t i n b y n k f o r ú s , bijv. alsmen
dacht uit te gaan , en om 't weiy zal moeten
thuisblijven. Lex 312.
bin'lân (Z. en Zwh.), n. Zie binnelûn.
binlâns(k) (als boven), adj. Zie binne(n)-
lunslc.
b i n l i k , b i l l i k (Oostel. meer), adj. aequus,
justus, billijk, rechtvaardig. Lex. 312. —
W y m o a t t e d e b i n l i k e w e i l a n s , de
billijkheid betrachten.
binlik-, b i l l i k h e i t , s. aequitas, fas, bil-
lijkheid, rechtvaardigheid. — R j u c h t e n
billikheit.
b y n m o u w e n , pi. losse halve mouwen
van linnen, die de schoovenbindsters aanheb-
ben. Ook b y n d e r s m o u w e n . Zie mouwe.
b i n n e (Oostel.), praep. binnen. G. J. pas-
sim. — B i n n e t r i j e of f j o u w e r u r e n
m o a t i t w i r k d i e n w ê z e , doch: b i n -
n e n in h e a l û r e .
Ook in de samenstelling: Oostelijk, Zwh.
met HL in alle daar bekende woorden,
 BINNEB.
die geen adverbia zijn. De enkele uitzonde-
ringen zijn afzonderlijk opgegeven. Zie binnen.
b i n n e b i t i m m e r i n g , s. Zie binnemvirk.
b i n n e b û r r e n , s. dorpsbuurt, bebouwde
kom van een dorp, tegenover b û t e b û v r e n ,
z. d. 'Zie barren.
b i n n e f a r d e r , m. schipper, die niet op
de groote zeeën vaart, tegenover b û t e f a r -
d e r , z.d. Ook b i n n en ski|:>pei'.
" b ì i m e h ù s , n. Zie binhús.
b i n n e k o m s t , s. binnenkomst (van een
schip in de haven).
b i n ( n e ) l â n , ( b i n n e - ook in Oostergoo),
ii. land, dat van het algemeen boezem- of
zoogenaamd 'buitenwater' (zie bûtewetter) is
afgesloten.
b i n ( n e ) l â n s k , adj. van land, dat niet
voor het boezem- of zoogenaamd buitenwa-
ter bloot ligt. — B i n n e l â n s k h e a .
b i n n e n , adv. & praep. intra, binnen.
— B i n n e n d e p e a l l e n , b i n n e n 'e
b a l k e n , b i n n e n ' e s é d y k . — Bin-
n e n j i e r en dei. — H y m o a t bin-
n e n sa'n t i i d w e r o m w ê z e . — Hy s e t
de f o et t e n , d e k n i b b e l s n e i b i n -
n e n , binnenwaarts gekeerd. — F en b i n -
n e n , inwendig. — I n h û s f e n b i n n e n
b i s j e n . — Hy b i s j u c h t h i m sels fen
b i - n n e n , zit te slapen. — Vgl. yn.
B i n n e n in samenstelling: Westelijk (Bar-
radeel vooral), in Oostergoo (echter niet voor
alle woorden) verder Zuidelijk, behalve in
den Zoh. en den Zwh. met HL, — algemeen:
ï-eel in onechte samenstellingen, vooral ad-
verbiale uitdrukkingen, als één woord ge-
schreven. — Overigens meest b i n n e - , z.d.
Ook een enkele maal b i n - .
b i n ' n e n - a e k , s. aak voor de visscherij op
de binnenwateren. Lex 313. Zie aeh.
b i n n e n b a k s ' , adv. thuis. — t k m o a t
jouns njuggen ûre binnenbaks
wêze.
— Hâld dyn hânnen b i n n e n b a k s .
b i n ' n e ( n ) b e u r t s j e , n. een kopje koffie,
buiten de gewone uren, dat men koffie drinkt.
— Wy s e o e n e gau in b i n n e n b e u r t -
sje h a . A. Ysbr. (1861), 1. Vgl. slâkpotsje.
bezoek van een vrijer aan zijn meisje,
buiten den gewonen daarvoor gezetten tijd.
Vgl, slûpertsje.
b i n n e ( n ) b û s e , s. binnenzak in een kleed
(jas of vest). Alm. 12», 1894.
wumkes.nl
149 BINNE(N).
b i n n e n d y k , s. oude zeedijk, binnen den
eigenlijken zeedijk gelegen. Lex. 655.
b i n ( n e n ) d i k e n , pi. dorpswegen , o.a. te
Jelsum, Cornjum . . . tegenover: de H e g e -
of B r é d y k.
b i n n e n d ì k e r s , pi. die binnen den ouden
zeedijk wonen. Zie:
b i n n e n d y k s , adv. (het land) binnen den
ouden zeedijk. — D e V D e l e n , b i n n e n -
en b û t e n d y k s .
b i n n e n d y k s t e r , adj. binnen den ouden
zeedijk wonende. — D e b i n n e n d y k s t e r
boeren.
bin'ne(n)doar, s. deur binnen 's huis.
b i n n e n d o a r ' , - d o a r r e n , adv. in huis,
thuis. — 't I s b i n n e n d o a r b e t t e r a s
b û t e n d o a r, als 't slecht weer is. —
J o u n s op t i i d b i n n e n d o a r wêze.
Vgl. binnenbaks.
b i n n e ( n ) k a n t , s. binnenkant, -zijde.
— fig. O a n ' e b i n n e k a n t i s d y k e a -
r e l sa m o a i n e t a s o a n ' e b û t e n k a n t ,
hij is niet zoo braaf, als hij zich voordoet.
b i n n e ( n ) k i m e n , pi. in een schip. Zie kimen.
b i n n e n k i s t e , s. gedeeltelijke zeewering >
zijnde een lage rij palen, geplaatst op 6 d.M.
afstand aan de binnen- of dijkzijde van de
hoofdpalenrij, waarvan de tussehenruimte is
gevuld met gebroken baksteenen, gedekt
door keien en bazaltsteenen. Zie kiste.
b i n n e ( n ) k o a r t s , s. Eng. lingering †ever,
binnenkoorts. — De b i n n e ( n ) k o a r t s
h a w w e, Dr. d e r o o s i n cl e h ú d.
b i n n e ( n ) k o a r t s i c h , adj. binnenkoortsig,
inwendig koortsig. Ook r o a z i c h .
binne(n)koartsichheit, s. binnenkoort-
sigheid. — S k i ë r s â n ( y n n i m m e ) is
s k o a n for de b i n n e k o a r t s i c h h e i d ,
volksmeening.
b i n n e n k r i t e , s. ' k r i t e ' (z.d.), waarvan
het land, daarin gelegen, tegen zomer- en
winterwater bemalen wordt, tegenover b u -
t e n k r i t e , z.d.
b i n n e ( n ) k w a e l , s. inwendige kwaal.
b ì n n e n l â n (Doniawstl., Schoterlnd), n.
Zie bin(ne)lân.
b i n n e n l â n s , adv. binnen 's lands. R. ind
T a , 301". Zie bin[ne)lânsk.
b i n n e n m û l s ' , adv. binnen 's monds. —
Hy p r a e t t e sahwet binnenmûls,
mussitavit. Ook b i n n e ( n ) ' s m û l s . Hsfr.
XIV, 197.
 BINNE(N).
binne(n)paed, binnepa (Zoh.), n. pad
door het land, of van den hoofdweg af ge-
legen. — Prov. H y m a k k e t i n b i n n e ( n ) -
p a e d b û t e n o m , hij volgt een langeren
weg, terwijl bij plan had den kortsten te
nemen, ook fig.
b i n n e n s k i p p e r , m. Zie binnefarder.
b i n n e ( n ) s p i l , n. binnenwerk, de inwen-
dige deelen, ook van mensch of dier. —
I k l y k j e o a r s i n h e l e k e a r e l , m a r 't
b i n n e s p i l d o o c h n e t . Vgl. ynhouten,
ynhâlden.
b i n n e n s t , n. Fra. intestins, de inwendi-
ge deelen van mensch of dier. Vgl. barge-
binnenst.
fig. gemoed, geweten. — I k b i n s a
r a e r y n m y n b i n n e n s t , om d a t for-
l i e s , treurig in mijn gemoed. — D y n b i n -
n e n s t s c i l dy wol sizz e ' h w e t m a n
a s t b i s t e , je eigen geweten zal 't je wel
zeggen (bestraffend tot een slecht mensch).
b i n n e n s t e . — In ding it binnen-
ste buten (binnenst bûtenst) keare.
— adj. y n 'e b i n n e n s t e s k û l h e r n e n
f e n 'e b o s k , G. J. I , 42.
b i n n e ( n ) t i i d s ' , adv. vóór 't verloop van
een bepaalden tijd. — I e n f e n 'e b a r g e n
h i e i n p o a t b r i t s e n en w i e r d ê r o m
b i n n e t i i d s s l a c h t e , Bijek. 1877, 22.
— B i n n e n t i i d s ú t 'e h i e r r e i t s j e .
b i n n e n t r o c h ' , adv. den kortsten weg
(langs), tegenover: b û t e n - o m , z.d. — I k
bin b i n n e n t r o c h gien.
b i n n e ( n ) w e i , s . binnenweg, oude (rij)weg.
Zie binne(n)pae.ä.
b t a n e ( n ) w e t t e r , n. 't water in de sloo-
ten binnen den polderdijk, — binnen den
zeedijk, in 't alg. wat van 't boezemwater
is afgesloten. — It b i n n e w e t t e r í s h e -
ger as it b û t e w e t t e r , d e r m o a t
m e a l d , — s t r o o m d w i r d e . Lex. 313.
b i n n e ( n ) w i r k , n. binnenwerk, werk bin-
nen de wanden van een in aanbouw zijnd
huis (timmermansterm). — I k h a w i t b i n -
n e w i r k ú t b i s t e l d , — o a n n o m d for
s a f o l i e . Ook b i n n e b i t i m m e r i n g .
b i n ( n e n ) w i r k , — w i r k j e , 'tusschenzet-
sel' van kussensloopen. Ook t r o c h l o p e r
(Jelsum). Meest t u s k e n s e t s e l , z.d.
b i n n e p a (Zoh.) n. Zie binnenpaed.
• b i n ' n e w i r k s , adv. van binnen gemeten,
tegenover b û t e w i r k s , z.d.
wumkes.nl
j0 BYNT.
* b i n n e w i t t e n , n. conscientia, geweten.
G. J. I I , 92. Ook * m e i w i t t e n . Zie ge-
weten.
b i n o a r ' d e n , adv. ten N. van.— S t i e n s
leit b i n o a r d e n L j o u w e r t . Ookbop-
p e , z.d.
b i l i o a s k ' j e , v. besnuffelen , doorsnuffelen.
— K e k k e h i e d e o a n w e n s t , om a l l e s
y n ' e h û s to b i n o a s k j e n . — M a r h w e t
hja k o f t . . . o f . , . t o b i n o a s k j e n
h i e , R. ind T', 1. Vgl. bisneuvelje. Zie
noaskje. Lex. 314.
b i n o a z j e , v. doorsnuffelen, doorbladeren.
— . . . om h e r r i m e f e r s e n t o b i n o a z -
j e n , G. J. I I , 48.
* b i n o e d s j e , v. zorg dragen voor. — W y
h a b b e ús p o t e s t a t e n e n p r i n s e n of
s t ê d h â l d e r s b i n o e d e en b i w a r r e .
B. K., 6. Zie noeä.
b i n o e g e , adj. vergenoegd. Wl. ld. XV,
Hsfr. I I , 1, e . a . - - T o f r e d e n e n b i n o e g e .
* b i n o e g i n g ( e ) , b i n o e y i n g e , s. verge-
noegen , vergenoegdheid. W. L. ld., XVIII.
G. J, I I , 113: b i n o e ij e n.
* b i n o e g i n g s f o l , adj. genotvol. — Dy
winter jounen || b i n n ' sa b i n o e -
g i n g s f o l , Hsfr. I I , 33.
b i n o e g j e ( y e n ) , v. zich vergenoegen. —
Ik kin my dêr b e s t mei binoegje.
b i n s g ' j e , alleen Noordelijk, v. afrossen,
boenen. — I t l i n n e n b i n s g j e . Zie
klingsje. — Lex. 315.
†rossen, slaan, volgens Epk. 54 nog (d.i.
1824) veel in gebruik. Vgl. ôfbinsgje.
*reinigen, zuiveren, — I e n i c h G o d s
S o a n . . . dy ús b i n s g e , . . . k l i n s g e ,
ons van zonde reinigde. G.J. I, III. — Ibid.
161: k l i n s g b i n s g j e in gelijkebeteekenis.
b y n s t e r , f. schoovenbindster. R. P. in
Epk., 50.
b y n s t o k .Oostel. en in den greidhoek),
s. ponterboom, die op een voer hooi of ko-
renschooven gebonden wordt om het op den
wagen te houden. Lex. 554: Ook p o u n -
t(sj)er en w i z e b e a m , z.d. Vgl. Hsfr. X,
180, noot.
b i n t , b u u t , n. cunnus vaccae et scrofae,
geslachtsdeel van een koe of zeug. Dr. v e n-
z e l . Vgl. fots, klink, segel. Lex. 554.
b y n t , n. in een boerenhuis: elk samen-
stel van twee zware op 'klippen' rechtop-
staande stijlen verbonden door een dwarsleg-
 BYNTJ. 151 BIPL.

ger. en waarop de ' d r ae c h h o u t e n ' (z.d.) — S c o e 'k e k f o r d w a l e k i n n e t r o c h

rusten. Lex. 302. — R. ind. T*., 79''. dy l â n n e n ? Ei n é , i t is g o e d bi-
— B o p p e s t e b y n t . Zie groubalke. p a d e . Zie bibane. Vgl. Lex. 31.5. — B.P.,
pi. b y n t e n , i n ' t alg. gebinte, bintwerk Farwol, 4.
van een huis. Vgl. bynticirk. b i p a e l d , hol!., adj. bepaald. — I n b i -
b y n t j e r n , "bynjern, n. Eng. packthreaä, p a e 1 d e t i i d.
bindgaren, paktouw. Lex. 203.— I n r e af, b i p a l e (als boven), v. bepalen. — H o n e a r
i n k l e a u n e , i n e i n t s j e b y n t j e r n . Ook k i n 'k j o f o r w a c h t s j e ' ? D a t k i n 'k
b y n t o u. y e t n e t b i p a l e . — Dou m a s t d y b y
b y n t - j e r n t s j e , n. eindje bindgaren. — ien fak b i p a l e , n e t feu a l l e s t r o c h
J o u w m j r i s in b y n t j e r n t s j e om d i t e l k o a r b y d e e i n h a . Zie hâlde.
f ê s t to i n e i t s j e n . Ook b y n t o u t s j e . b i p a l i n g , s. bepaling. — D e d i n g e n
byntleiâer, -Ijerre, s. Zie balkJjedder.b i n n e m e i g j i n g o e d e b i p a l i n g e n
b y n t o u , s. paktouw. Zie byntjern. Soms f en h j a r s e i n , niet duidelijk genoeg om-
bedoelt men er mee: een touw om het vee schreven. A. Ysbr. 1861, 83.
vast te binden. b i p a s s e , v. Zie Umiette.
b y n t w i r k , n. bintwerk, de gezamenlijke b i p e a l j e {spr. -pjel-), v. met palen om-
binten van een (boeren)behuizing. Lex. 302. ringen , bezetten. — De s é d y k i s b i p e a l -
b i n u t ' s j e , b i n i t s j e , v. Hd. benutzen, be- l e , met palen bevestigd. Lex. 315.
nutten , ten nutte maken, gebruiken. — fìg. bepalen. G. J. I , 95. — R. ind T a ,
Alles kin net yn'e skaefspoennen, 178'.
m i n k i n 't l e t t e r b i n i t s j e f a e k . — b i p e a s g j e , b i p e a s k j e , v. met natte
L i t ús d i t m o a i j e w a e r b i n u t s j e , voeten bemorsen. — D o u m a s t d e h e l e
om i n j o u n k u i j e r k e to h a w w e n . f l i e r s a n e t b i p e a s g j e j o n g e . Zie
Vgl. brùke. peasgje.
b i n u t t i g j e , v. amputare, snoeien, be- afloopen, loopende afdoen. — B e p p e bi-
snoeien. — I n b e a m , i n h a g e b i n u t - p e a s g e t y n 'e h û s a l l e s , h j a het
t i g j e . Lex. 315. g j i n s i t t e n d g a t . — Hy m o a t a l l e s
in 't alg. kleiner maken, er afnemen. Vgl. a l l i n n e b i p e a s k j e , alle loopend werk
bifykje, bifylje, bìynauwe, biynibbelje, bignob- verrichten (bijv. op een kantoor). Ook bi-
je, bihimmelje, bìhoffenje, bikapje, biknippe, bj e s k j e.
biskile, bisnije, bìsnoeije, bistekke,bitsjûkselje. bipUîJe, v. bepekken, met pek bestrijken.
b i - o a r b e r j e , v. verorberen. — H a s t d y n I n d e a f e t , — i n s k i p b i p i k j e .
b r o g g e n o u a l b i - o a r b e r e ? — Ook for- b i p i s j e , v. bepissen. — I t b e r n b i p i s -
o a r b e r j e. s e t h i m . — I k s t o e e ft i k m y b i p i s s e
b i - o a r d e l e , - d e e l j e , v, beoordeelen. h i e , A. Ysbr. (1808), 20. — H y s t i e t a s
b i - o a r d e r j e , v. regelen, ordenen, ver- i n b i p i s s e p r e s t e r , beschaamd, Burm.
ordenen. W. L. ld. XVI. — D e h e l e b o e l — I k b i p i s s e m y b y n e i f e n l a e i t -
wier foar e l k o a r , o m k e hie a l l e s sjen, fen b i n a u d e n s . . . — It k o m t
al bi-oardere. b i p i s s e ú t ; i t is in b i p i s s e b o e l ,
b i - o a r l o g j e , v. beoorlogen. een leelijke zaak.
b i - o a r ( r e ) m i s t r e a r ' j e , v. Zie U-aâmi- b i p l a c h t s j e , - p l e ì t s j e , v. bepleiten.
strearje. Ook wel b i - a l l e m i s t r e a r j e. b i p l a k k e , v. beplakken. — I n d r a e k ,
b i - o e ' f e n j e , v. beoefenen. d e n a d e n , in m û r r e b i p l a k k e .
b i - o p ' p a s s e , v. verplegen. — I n s i k e b i p l a n t s j e , v. beplanten. — I n w e i
b i - o p p a s s e ( o p p a s s e ) . — D a t s u k k e l i - m e i b e a m m e n b i p l a n t s j e . — R. P.,
g e m i n s k e i s n o u y n ' t e a r m h û s , d ê r Jouwerk., 67. — I n t i e h t b i p l a n t e
w i r d t h j a b e t t e r b i - o p p a s t a s t h ú s . b o s k j e , v. Blom, Bik. 24.
b i p a e d s j e , v. door veelvuldig gebruik b i p l a s k j e , v. te groote stukken afsnijden.
met een (voet)pad worden. — D e r i s g a n s — I k l i t g j i n b e r n i e r d a p p e l s k i l e ,
'snie f a l l e n , m a r as d e r f o l k op 'en s e i t T r y n , ik wol s e n e t s a b i p l a s -
b a e n k o m t s e i 1 't w o l g a u b i p a e d s j e . k e ha. — Zie plaskje.

wumkes.nl
 B1PLA.
b i p l a s k j e , v. in: ( i m m e n of e at) b i-
w a s k j e en b i p l a s k j e . Zie biwaskje.
b i p l a s t e r j e , v. met pleisters beleggen,
met kalk bestrijken (metselwerk.) Ook bi-
p l e i s t e r j e en b i p l e a s t e rj e. — De
binnekant f e n 'e m û r r e n wirde
m e a s - t b e p l a s t e r e . Vgl. birape, bismite.
fig. bedekken , bemantelen. — I n m e m
w i t d e s m o a r g e s t i k k e n fen h j a r
b e r n a l t y d m o a i to b i p l a s t erj en,
Lex. 316, 317. — W y t b i p l a s t e r e g r ê -
v e n . Hsfr. X, 128.
b i p l e i s t e r b o e r d t s j e , n. vierkant houten
of ijzeren bordje met handvat, waarmee de
metselaar de kalk op de muren effent. Ook
pleisterboerd{tsje).
b i p l i s k e ( t ) , adj. met water overdekt. —
B i p l i s k e t l â n , overstroomd land. Lex.
316. Ook: b i p l i s k e en b i p l a s k e .
b i p l o a i t s ( j ) e , b i p l ô k j e , v. beplukken.
I n g o 11 e, i n w e i d e h e a b i p l o a i t s e .
b i p l o e g j e , b i p l o e i j e , v. beploegen, on-
derploegen. D e d o n g , d y 't o e r 't l â n
b r o c h t is, is d e r o n d e r b i p l o e i d ,
(biploege).
*biplomje, v. bepluimen. — M e i f 1 o k-
k e n, vlokken schuim van water, b i p 1 o m j e.
v. Blom, Bik. 108.
b i p l ú z j e , ï. bepeuzelen, opeten, beklui-
ven. — I n b o n k e b i p l ú z j e . — W y h a
foar Krystiid in p e a r keninen
s l a c h t e , d y h a w y m e i in-o a r bi-
p l u z e . Forj. 1892, 54. — Bijek. 1893, 20.
b i p o c h e , v. hoog roemen. D e w i l l e ,
nijs f e n j o b i p o c h t . v.Blom, Bik.
b i p o e z j e , v. bestorten, nat maken. —
. . . p o m p t e e r in f a e m , dy w e t t e r
t ô g e , sa t s j i n d ' i e n e a m e r o a n , d a t
h y d e r s e l s f e n b i p o e z z e r e k k e , H.
S., Alm. 12", 1860. Zie poezje.
b i p r a t e , v. bespreken, overreden, ver-
ontschuldigen, bevitten, becritiseeren. —
Hl. b i p r a e t s j e . — W y m o a t t e d a t
nou ris goed mei in-oar biprate. —
Hy h e t him dêr ta b i p r a t e l i t t e n ,
— h y h e t h i m b i p r a t e l i t t e n om . . ,
Vgl. U-jeuzelje, Ulêze. — D o u k i n s t i t
b i p r a t e s a ' s t w o s t e , m a r 't í s d y n
e i g e n s k i l d . — Dy f a e m i s d ê r a l
g e n ô c h o e r (om) b i p r a e t . Vgl. bi-
rabje. — U s l y t s f a m k e b i p r a e t a l -
l e s a l , kan reeds heel aardig praten.
wumkes.nl
152 BIRD.
b i p r e e k j e , v. ergens den (predik)dienst
waarnemen. — I n d o i n e n y f e n A l d e g e a
b i p r e k e H y n l i p p e n e ft e r i n - i d d e i s ,
R. ind T2., 220'.
b i p r y k j e , v. beprikken. — I t l â n bi-
s e a d r i d e e n b i p r y k j e . Zie pryije.
b i p r i u w e , v. proeven, R. ind T2., 114"-
— Ik kin der n e a t oan b i p r i u w e ,
't s m a k k e t n e a t o a r s a s o a r s . G. J.
I I , 77, 98. Zie priuwe.
* b i p r o n k j e , v. opsieren, versieren. Zie
oppronhje.
† b i p u n e , adj. beperkt, eng, klein. —
M y n l â n is t o b i p u n e om t w e i n t i c h
kij t o h a l d e n . Lex. 316.
b i p ú n j e , v. puin over brengen. — I n
w e i b i p ú n j e . Vgl. bigrintsj.e.
b i r a b j e , v. infamare, becritiseeren, belas-
teren. Lex. 317. — Prov. Dy 't i n o a r b i
r a b . b e t d o o c h s e l s n e t . — Dy 't n e t
r i s b i r a b b e w i r d t i s g j i n t e l (troost-
woord).
b i r a m e , v. door hard werken tot stand
brengen.— S a t w i s k e n s k o f t s e n j o u n s
b i r a e m t en t i s k o e r t e r i n h e l e b u l -
t e. Zie biwrame.
b i r a p e , v. met kalk aansmeren. — I n
m û r r e b i s m i t e en b i r a p e .
b i r a z e , v.beschreeuwen. — I k k i n h i m
n e t b i r o p p e of b i r a z e , mij niet door
roepen of schreeuwen aan hem doen hooren,
verstaan. Vgl. bibalte.
b i r d , n. barba, baardhaar, (een) baard.
HL b i t . Stadfr. b e a r d , s. — G. J. I , 5 3 ,
175. — H y h e t i t b i r d y n ' e k i e l . Vgl.
Lex. 318. — † P a k e s i t r û c h y n ' t b i r d ,
fig. is welgesteld. — I m m e n y n 't b i r d
s i 11 e, h i n g j e, zijn partij aanvallen. Zie
hier. — D e r ú t , d y 't g j i n b i r d h e t ,
iron. de vrouwen moeten gaan. — Us
b o e r e f a m m e n h â l d e n e t fen t ú t s j p s
m e i b i r d e r y n , van een vrijer met een
snor. Vgl. balckebirä, hier-en-bird, joadebird,
jâkelbird.
b i r d ' b a r n d e r k e , n. Fra. bride-ywule,
Holl. neuswarmertje (kort aarden pijpje). Dr.
s m e u g e l t i e n . — Ook wel n o a s w a e r -
mer.
b i r d h i e r k e s , pi. baardhaartjes, eerste
baard, ook de baardharen van een kat.
b i r d i c b , adj. baardig. — B i r d i c h s p e k ,
waarvan de haren niet glad bjj de zwaard
 BIRD. 1,53
zijn afgeschoren. — E a r d e r s c i l i t b i r -
d i c h s p e k ús a s J a n - h a g e l s m e i t -
g e , Eman. 43.
† b i r d m a n k e s , pi. secte der Doopsgezin-
den, zeer eenvoudig in kleeding en levens-
wijze , die zich niet schoren of den baard
kortten. Lex. 318.
b i r d m a n t s j e , n. Parus biarmicus, baard-
mees, dekvogeltje. Ook b e a r d m a n t s j e.
Ook een kleine man met een grooten baard.
b i r d m a n t s j e s , ook oude kannen met
aan den hals een kop met baard. — Zie
Cat. Fr. Mus. v. Oudh.
soort kippen met veeren op de wijze van
een baard voorzien.
b i r d s y k t e , s. baardziekte , baardworm.
b i r d s k r a b b e r , m. baardschrapper, min-
achtend : barbier.
b i r d s j e , v. tonäere, scheren. — H e s t
boadskip y n ' e b û r r e n ? J a , i k m o a t
my b i r d s j e l i t t e .
b i r d s t o p p e l , s. baardstoppel, het bene-
dengedeelte van een baardhaar, van de baard-
haren.
b i r d t s j e , n. kinvlok. In h e a r k e
mei in f e g e r k e en in b i r d t s j e .
b i r d w j i r m , s. baardworm.
b i r e a m ' j e , v. met room overtrekken, van
melk. — D e m â l k e h e t sa l a n g y n ' e
k o p s t i e n , d a t se i s a l b i r e a m m e .
Zie reamje.
b i r e a r e , b i r e a ( r ) d e , Oosth. v. beroeren-
berokkenen.— S j e r p y n ' e b r i j b i r e a r d e
(bireare.) — Dou h e s t my h w e t b i -
r e a r d ! door zeggen of doen last veroor-
zaakt. Zie biriere.
b i r ê d d e , v. procurare, beredderen, ver-
richten.— I t w i r k ia b i r e t ( b i r ê d d e n ) ,
gedaan, geëindigd. — I t i s b i r e t , s e i i n
â l d s k o a l m a s t e r , as er f o a r l ê z e n h i e
y n 'e t s j e r k e . — I k s e i l d y b i r ê d d e ,
ranselen.— D e t s j e r n e b i r ê d d e , de ge-
karnde boter afnemen. — D e k r e a m w a r -
s t e r b i r e d t i t b e v n , wascht en kleedt
het. Lex 318, -— I t i s b i r ê d d e n , de lij-
der is overleden. I n m i n s k e j o u t f a e k
g a n s s p i l ú t , m a r o! i t k i n s a g a u
birêdden wêze.
tnv. I n f r o m m i s b i r ê d d e , graHdare.
— It w a e r d in f o r k e a r d e k e a p for
him, hy het it for g a n s in s l o m p k e
jild birêdden.
wumkes.nl
BIRE.
b i r ê d d e r , m. procurator, waarnemer,
behartiger van een zaak. — S i n t d e â l d -
b o e r 8 j n d e a d is de f ê s t e a r b e i -
d e r d ê r d e b i r ê d d e r . Vgl. boelbirêdder.
b i r ê d d i n g , s. gedoe, moeite. — S n j e u n -
tojouns fiif b e r n w a s k j e en for-
s k j i n j e , d a t is m y i n b i r ê d d i n g .
— H w e t i s ' t d ê r i n b i r ê d d i n g , ver-
warde boel, huishouding. Vgl. boel.
b i r e e k , n. Zie birik..
b i r e i d , adj. bereid, ook te Hl. — Roos-
jen, 78, 80.
b i r e i n e , v. beregenen.— H w e t i s m e m -
m e e a r i z e r b i r e i n d . — Zie bij biärippe.
b i r e i s g e , adj. bereisd. — I n b i r e i s g e
m a n . — van de reis bekomen. — I k b i n
goed, min bireisge.
b i r e i s g j e , v. bereizen. — F i e r e l â n -
nen bireisgje.
al reizende ondervinden, ervaring opdoen.
e . j . i , 6i.
b i r e i t s ( j ) e , v. bereiken, onder bereik
hebben. — M e i d y s t o k k i n s t i t n e t
b i r e i t s j e . — Prov. H w e t m i n n e t bi-
reitse kin, moat min stean litte,
voorbij van wat men niet betalen kan. — Ook
b i r i k k e . Zie reitsje.
b i r e i t s ( j ) e n d e , adj. toereikende.—, De
y n k o m s t e n sille wol b i r e i t s j e n d e
w ê z e , a s 't w i i f m a r k l o e k is. Lex.
320. Zie tareitsenäe, tarikkende.
b i r e k e (Dongldl. Hl. en elders), v. bera-
ken. Zie birikke.
b i r e k k e , v. Engl. to rake, berekenen, be-
rakelen. G. J. I, 3. — ld. I, 20. — Stadfr. be-
(i n-) r e k e n e. — 11 fj û r ( o n d e r 'e y e s k e)
b i r e k k e . — Ook: †begraven (een doode).
b e r e k k e n e , adj. berekend, bekwaam.
— H y is f o r s y n w i r k b i r e k k e n e .
— H y w i e r d e r n e t for b i r e k k e n e ,
kon dat niet uitvoeren, tot stand brengen.
— I n b i r e k k e n e k e a r e l , ervaren, be-
kwaam.
b i r e k k e n ( i n g ) , s. berekening. — D i t
r i n t b u t e n m y n b i r e k k e n i n g , boven
mijne raming. — Hy h e t i n f o r k e a r d e
birekkening makke. Ook fig. Zie
rekken.
b i r e k k e n j e , v.' computare, berekenen,
uitrekenen. — L i t t e w y r i s e f k e s bi-
rekkenje hwet dat a v e n t û r k e h i m
wol kostje moat. — I n f o e c h b o a r .
 B1RE. 154
ger-y n k o m m e n t s j e en a s i n h e a r
l i b j e , ik k i n n e t b i r e k k e n j e , d a t
d a t g o e d k o m m e kin.
b ì r ê s t i n g , s. berusting.
birêst(j)e, v. acquiescere, berusten. — W y.
s c i l l e m a r y n 'e s a e k b i r ê s t j e . —
Forj. 1893, 18. v. Blom, Bik. 71.
biret', adj. promptus, beraden , vaardig. G.
J. I I , 213. HL b i r ò t , — Sa ú t s l i e p t
en b i r e t as J a p i k I n g b e r t s w i e r ,
b i n n e er n e t f o l i e . Vgl. R ind ï ' . ,
XXII. W. D. Volksleven 1 , 9 1 , v.v. — I n
b i r e t t e k e a r e l , die weet te handelen
a l s ' t tijd is. — Op 't a n t w i r d b i r e t , ge-
vat. — Zie biriede.
b i r e t ' h e i t , b i r e t t e n s , s. (vastberaden-
heid, ld. IV, 179. — I t i s o a n s y n b i -
r e t t e n s to t a n k j e n d a t de k r i t e n e t
o n d e r w e t t e r f o r s û p t is.
b i r i d d e n e a r ' j e , v. bespreken, bepraten.
— Dy m a n k i n 't a l t y d m o a i b i r i d -
d e n e a r j e , m a r a s 't o p d w a e n o a n -
k o m t , is e r n e a t . Zie riddenearje.
biri'de, v. berijden. — I n h y-n z e r b i-
r i d e , een paard oefenen, africhten. Vgl.
hynste(bi)ride.— In b i r i d e n h y n d e r , mak
en handelbaar in het rijden. — W y s c i l l e
i n n i j k e a p (z. d.) b i r i d e . — I n h y n s -
d e r m o a t h w e t b i r i d e n w ê z e e a r 't
m i n 't i n j o n g e y n 'e h a n n e n j o u t .
— I t h y n z e r i s y n a l l e t ú e e h bi-
r i d e n (yn a l l e s i l e n m a k ) .
— De w e i , i t i i s is al b i r i d e n . —
F o a r s i c h t i c h , d ê r is n o c h g j i n bi-
r i d e n p a e d (in glacie). — Debanen
b i r i d e n e n g r i i s . v. Blom, Bik. 70,
— I t l â n b i r i d e , aarde er over bren-
gen. Vgl. dong-, ierd-, modderride.
— D e a d e n s e o e m e n s a b i r i d e , doo-
den maken door zulk woest, onvoorzichtig
rjjden, v. d. M., Suchten 1.
al rijdende afleggen, bereiken. — W y
k i n n e L j o u w e r t wol yn in ûre biri-
d e , te paard, met den wagen of op schaat-
sen. — K i n s t d a t h i e l e e i n w o l bi-
r i d e ? per schaats. Zie vide.
b i r i d e , v. i n : i n h û s , i n t o e r , i n
d a k b i r i d e , overal nazien, om, waarnoo-
dig, herstellingen aan te brengen (timmer-
mansterm). Vgl. neisjen. Zie ride. HL Di
d e sé f ô n a e I d e t i d e n || h e t b i f e a r n ,
bikruest, biriden.
wumkes.nl
lilRI.
b i r i d e r , m. Eng. jockey, berijder, ruiter,
pikeur. — I t h y n d e r en s y n b i r i d e r .
Vgl. hynste[bi)riäer.
b i r i e , b i r i e d , n. deliberatio, consilium,
beraad, overweging, 6. J. I , 71; E , 45. —
Hl. b i r é . — I k s t e a n y e t y n b i r i e d , of
i k m o a r n n e i S n i t a s c i l of n e t , 'k
weet nog niet. Vgl. bistån, l-iif. . . . —
D i t ef d a t op (yn) y e n s b i r i e d h â l -
d e , er zich nog op bedenken, — y n bi-
r i e n i m m e , in overweging. — I n k o a r t
b i r i e d , in g o e d b i r i e d , — en dat
g o e d . — I k h a m y n b i r i e d (by my),
mijn besluit genomen. — I t i s g j i n b i r i e d
w i r d i e h , daar kan men zonder bedenken
toe overgaan, besluiten. — N e i r y p b i -
r i e . — S o n d e r b i r i e d , haastig, verme-
tel. — Hsfr. I I I , 273. Zie ried.
b i r i e d e , v. beraden, bedenken, begin-
nen.' G. J. II, 113. — B i r i e d d y g o e d
e n d e n d e h â n n e n ú t 'e m o u w e. Lex.
322. — B i r i e d d y o e r d i t p l a n . — . . .
h y . . . w o e d e d o a r ú t . M a r h y bi-
r e t t e h i m en k a e m w e r o m , S . K . F . ,
Mearkes, 34. — H. Z., Alm. 12°, 1860. —
S t i e t s t d ê r n o c h t o b i r i e d e n ? beslui-
teloos dralend ?
b i r i e d e , v. berokkenen. — D a t s û p e n
en f r e t t e n h a t d y r i k e m a n i n i e r e
d e a d b i r e t . Lex. 322. Meer alg. bi-
r i e r ( d ) e , z.d. ;•
* b i r i e d s l a g j e , v. beraadslagen. R. ind|
T\, 42'. Zie• riedplachtsje. í
birier(d)e, v. teweeg brengen, — H w e t J
k i n n e dy f l a r d e n fen b e r n y e n a l i a |
l é s t b i r i e r e . Vgl. biroerje, — D y d a t j
o e r b l a e i d e h e t ú s h j i r al d a t d i - |
v e l s k s p i l b i r i e r d , Hsfr. III, 28. |
b i r i e r e , b i r i e d e , v. roerende mengen,!
er door heen roeren. Ook b i r e a r ( d ) e enl
b i r e a r j e , z. d. — M o a l b i r i e r e . VgLì
bislacn. — S j e r p y n ' e b r i j b i r i e r e . —I
Zie riere. j
† b i r i e r d , p.p. geroerd, bewogen, G. J.
I I , 68.
b i r i k , n. bereik. Hsfr. I I , 148. — Ook:;
b i r e e k (o. a. Hl.). — Zie slach.
b i r i k j e , b i r y k j e , v. fumiyare, beroo-
ken. — De k l e d e n (gordijnen) b i n n e al*
h i e l b i r i k k e — De w i d z e b i r i k j e
uitrooken met tooverkruiden van een duivel,
banner. Bijek. 1864, 5. Zie útrikje. i
 B1RI.
b i r i k k e , b i r i k j e , v. attingere, pertin-
gere, beraken, bereiken. — Hy k i n d e
b a l k e k r e k t mei de hân b i r i k k e .
Ook b i r e k e (o. a Hl.) z. d. Zie rikke.
b i r i l j e , v. met gangen, doorloopen in
den grond maken. — De m o l l e n h a d e
h e l e e k e r b i r i l l e . Zie ril(rid).
b i r i m e , b i r y m j e , v. berijmen. — G. Ja-
piks e n Althuysen h a de 150 s a l m e n y n
t F r y s k b i r y m d . — I t h o u l i k is a l
sa . • f a k e n b i r i m e , Hsfr. X, 209.
b i r i m i n g , s. berijming. De â l d e bi-
r i m i n g f e n ' e p s a l m e n . Vgl. salmbiri-
ming.
b i r y m j e , v. met rijm of rijp bedekt wor-
den. — H j a r k l e a n w i e r n e r û c h bi-
r i m e , R. ind T . , 198».
b i r i n g j e , v. met ringvormige vlekken
worden, door vocht. — I t l i n n e n , i t t a -
f e l k l e e d is b i r i n g e . — U s g l ê s k l e -
den, de b e r n e r u f t e n b i n n e b i r i n g e .
b i r ì n , n. beloop, loop. — I t w r â l d s -
b i r i n . Zie biloop.
b i r i n n e , v. beloopen, afleggen, loopende
bereiken, behalen. 6. J. I, 7, 65, 160. —
Dou k i n s t d a t e i n n e t b i r i n n e . —
I k k i n f e n u z e s ôf d e s t ê d y n i n
g o e d û r e b i r i n n e . — Hsfr. III. 157.
Vgl. bigean. — B i r i n t d e w e a z i g e f o e t
e at, d e y e s k i g e n e a t , Burm. Eng. the
sleeping fox catched no poultry. — Salv. 27.
achtervolgen, overrompelen, treffen. —
— I t w e t t e r b i r o a n ús f e n e f t e r e n ,
w y l s t wy f o a r o a n ' t d y k j e n w i e r e n .
N i n l e e d k o e m y b i r i n n e , Salv. 128.
*Fen'e g a l i k e d e a b i r o u n .
samenstemmen, treffen. — D y m a n h e t
n u v e r e b i g r i p e n , m a r dy i t m e i
him b i r i n n e k i n , h e t it o a r s net sa
s l i m . Vgl. roaije.
beloopen, bedragen, ld. I X , 171. — D a t
b i r i n t m e i in-o a r g a n s i n s o m m e .
bespoelen. G. J. I , 81.
b i r i n n e , v. betrekken. — De l o f t b i -
rint. — De f i n s t e r k l e d e n b i n n e fen
'ewiette alhiel biroan, vlekkerig
geworden.
b i r j u c b t , n. bericht, tijding. R. ind T a .,
419». — A. Ysbr. — R. P., Jouwerk. e. a.
G.J. I I , 44: b i r j u c h t i n g e . Hl. b i r ó c h t ,
† b i r ó k s t . — Zie tynge.
b i r j u c h t i g j e , v. recht geven, machtigen.
wumkes.nl
155 BIRO.
— A s j o ' m y d ê r t a b i r j u c h t i g j e wol-
Ie, kin dat wol oangean. — Ta eat
b i r j u c h t i g e w ê z e . R. ind T s ., 52.
u
"oirjuehting, s. inlichting. Vgl. birjucht.
b i r j u c h t s j e , y.judicare, berechten, recht
doen. R. P. in Wiarda. — Us h e i t h a t
de fjuchterij b i r j u c h t e en b i s l j u c h -
te.
"verrichten. — I t w i r k b i r j u c h t s j e , .
Zie forrjuchtsje.
b i r j u c h t s j e , v. berichten, melden. —
Sjoerd h e t my b i r j u c h t e , d a t ik
m o a s t m o a r n i e r t s i e n û r e by hjar-
r es w ê z e .
— Ho s c i l i k d y d a t n o u b i r j u c h t -
s j e ? onderrichten, duidelijk maken. Vgl.
útlizze.
b i r o a i , n. bestek, bigrip, oordeel. —
B i r o a i fen in d i n g ha. — I k h a d e r
g j i n b i r o a i o e r , weet er geen bereke-
ning van te maken. Zie beroaijing. — H y
w i e r s y n b i r o a i k w y t , had een on-
zekeren gang, was dronken. Zie bistjûi:
— H y h e t g j i n b i r o a i , kan niet mik-
ken. Zie biroaije.
b i r o a i d , adj. berooid. — I n b i r o a i d e
h o l l e . Lex. 325. Zie onbìroaiä.
b i r o a i j e , v. treffen. — K i n s t d a t w o l
b i r o a i j e m e i in s t i e n ?
b i r o a i j i n g , s. richting. — H w e r s c o e
d y b r â n w ê z e ? S a h w e t y n 'e b i r o a i -
j i n g fen Wâlds-ein.
raming, schatting. — N e i m y n b i r o a i -
j i n g is d ê r s a h w e t t s i e n s e k s i e d .
— Ik kin der gjin biroaijing oer
meitsje.
b i r o a s k j e , v. beroesten. Zie biruskje.
b i r o e r d , adj. & adv. slecht. — I n bi-
r o e r d e k e a r e l , — in b i r o e r d e boel.
— D e r b i n n e a l t y d I j u e , d y 't i t b i -
r o e r d e w o l o a n w o l . W. D., Op Maeije-
dei, 5. — B i r o e r d y n 'e h û d w ê z e ,
zich onwel gevoelen. — Prov. B i r o e r d
b i s l e i n , sei de û l e , en hy s e a c h syn
e i g e n j o n g e n . — In j o n g e . . h i e in
t i g e p a k bruijenfen syn mem krige;
do sei e r : i k b i n h j i r y n d i t h ù s a l
b i r o e r d e min to p l a k komd.
b i r o e r d l i n g , eg. slecht mensch.
* b i r o e r j e , v. beroeren, verontrusten.
b i r o e r j e , (spr, -rû-ór-), v. uitvoeren,
'klaren', bedisselen. R. P. in Epk. — I k
 BIRO.
koe dat dêr a l l e g e a r r e a e r d i c h y n
e m o a n n e s k y n b i r o e r j e . W. D., Th.
Ulesp.'1, 46. — D a t i k f e n 'e p l e a t s
moast, d a t h e s t o u b i r o e r r e . — Mem
en i k ha d a t t o - g e a r r e s t i l b i r o e r -
r e , om h e i t r i s ú t t o s t r i k e n . —
Zwh. ook b i r o e i j e .
• b i r o e r t e , s. apophxia, beroerte. Halb.
•Matth. VIII, 6. — Vgl. rolbìroerte.
b l r o l j e , v. wikkelen. — IIy b i r o l l e
h i m y n 'e t e k k e n s , Hsfr. IX, 136. - -
Hy b i r o l l e de . . . e a r m yn i n p e a r
. . . k r a n t e n , Hûs-hiem 1889, 303.
b i r o m m e , b i r o m j e , v. beroemen. —
Y e n op e a t b i r o m m e .
b i r o n g j e , v. bevestigen met rongen. —
fig. bewerken, tot stand brengen, v. d. M.,
Moarn-Joun, 16.
bedwingen, beteugelen. — I k s c o e d y
b o l s t j û r i g e j o n g e w o l b e t t e r bi-
r o n g j e.
b i r o o v j e , b i r o v e , v. beroven. G. J. I.
41; II, 9 1 , 97, 106.
b i r o p , n. beroep, bezigheid, bedrijf. G.
J. I , 119. — Op b i r o p p r e e k j e , ergens
een predikbeurt houden op hoop er be-
roepen te worden. — iron. H y h e t o p bi-
r o p p r e k e , van een die naar een'meisje
geweest i s , — h j a h e t i n b i r o p k r i g e ,
schriftelijk aanzoek om verkeering. Vgl.
pmnpierkefrijen. — I n k a n d a t u s s o n d e r
b i r o p , overdr. een meisje zonder minnaar.
Lex. 325. — H y s c i l o p b i r o p p r e e k -
j e, van een werkman m et wit overhemd en
boord, toen het dragen daarvan nog niet zoo
algemeen was.
— Y n b i r o p g e a n , in hooger beroep bij
een rechtbank. Vgl. appelearje.
b i r o p b r i e f , n. & s. Hd. Bestellunysbrief,
brief aan een predikant, waarbij hij het be-
roep naar een gemeente ontvangt, tevens
het schriftelijk bewijs zijner beroeping.
b ì r o p p e , v. roepen tot: benoemen. —
In d o m e n y b i r o p p e . — . . . j o u b i n n e
d e r o p b i r o p p e n , m a s t e r , R. ind T3.,
596'. Zie bineame. — L j e a v e H e a r e ! . . .
d y 't b i l j e a v e ' ú s t o b i r o p p e n || Ta,
d a t s i l l i c h s e l s k i p b o p p e , G.J.1,106.
b i r o p p e , v. zijn roepen aan iemand doen
verstaan. — Dy â l d m a n is sa d ó f , i k
kin him net biroppe.
— fig. D a t is n a e i d , d a t d ' i e n e s t e k
wumkes.nl
156 BIRIT.
k i n d e o a r e n e t b i r o p p e , met lange
steken. Zie roppe. — D e i e n e k r i n t k i n
d e o a r e n e t b i r o p p e , in een krente-
brood, waar niet veel krenten in zitten.
Lex. 325. — W. D., Th. Ulesp3., 34. —
Zie roppe.
b i r o p p e (yen . . . o p ) , v. (zich) beroe-
pen (op). — D o u h o e f s t d y o p W i -
b r e n n e t t o b i r o p p e n , dy w i t e r
ï i e a t fen. — Klaes giet net nei
t s j e r k e ; hy b i r o p t er h i m op, d a t
d a t e r g j i n g o e d e k l e a n h e t , veront-
schuldigt zich daarmede.
in beroep komen. — As i k g j i n g e l y k
k r i j , d e n b i r o p i k m y o p 'e r j u c h t -
b a n k. Zie forroppe.
b i r o p p i n g e , s. beroeping, ambt, bedrijf.
G. J. II, 100. — H y h i e d e b i r o p p i n g e
(het beroep) o a n n o m d (bij ouderen nog).
b i r o u , n. poenitentia, berouw. G. J. II,
107, 110. — B i r o u f e n e a t h a , k r i j e . —
Prov. B i r o u k o m t n e i d e s o n d e . —
Halb., Matth. XXVII, 3. — A. Ysbr. 80.
Schierm. b i r e a u.
b i r o u w ( j ) e , v. berouwen, berouw heb-
ben. G. J. I , 42; I I , 88, 106. Meest r o u -
w e , z. d.
— De â l d m a n woe n e t b i r o u d wir-
d e , w i e r s y n b i g e a r t e , wensehte niet,
dat men na zijn dood rouwkleederen zou
dragen.
b i r o v e , v. Zie biroovje.
b i r t , s. 'beurt'. W. Gr. 17; Wassenb., 24.
Zie beurt.
b i r û g e l j e , v. bemorsen met droge waar;
uit slordigheid iets strooien waar dit niet
behoort. — De f l i e r f e n 't b a k h û s is
a l h i e l m e i si m m e l s b i r û g e l e .
misleiden, bedriegen, benadeelen. — Dy
't i n o a r b i r û g e l j e w o l , b i r û g e l t
h i m s e l s , v. d, V., Bitsj. Wrâld, 24. Ook
b i r û s e l j e , f o r r û s e l j e . Zie rûgelje.
b i r û k e , v. b e r u i k e n . - - D a t w i i f i s sa
f i i s . h j a m o a t a l l e s b i r û k e , besnuf-
felen, e a r ' t s e 't k e a p j e d o a r .
— D i e r e n (koeien, schapen, honden) b i r û -
k e h j a r g e l i k e n s , b i n a m e n d y 't
hjar frjemd binne.
overdr. referre, opnemen. — A s e r 'n ij e'
b e r n op s k o a l e k o m m e , h o k j e d e
o a r e n om h j a r g e a r , h j a i n o a t t e
e a r s t effen b i r û k t wirde.
 BIRU. 157
birûsd., adj. beneveld door een roes. —
Jlei in h e a l b i r û s d e h o l l e , Bijek.
1846. 9.
b i r u s k j e , b i r u s ( t ) j e , v. met roest be-
dekt worden. Ook b i r o a s(t)j e , b i r o s(t)j e.
Zie ruskje,
b i s a k j e , v. bezakken, (dichter wordende)
dalen. — 11 h e a b i s a k k e t h i r d . — N e t
h i r d r i n n e, e a r 't i t i t e n h w e t b i-
s a k k e i s . Lex. 327.
fig. bedaren. — I k h a m y n i i s o p d y
a l t i g e n i d i c h m a k k e || m a r n o u i s
i t a l w e r b i s a k k e , W. D. Utfenh., 67.
Vgl. saksearje.
b i s a k j e , v. bezinken, op den bodem zak-
ken. — I t k o f j e t s j û k b i s a k k e t o p 'e
b o a i m f e n 'e t s j e t t e l . Zie bisinke.
b i s a u d , adj. verbaasd, ontsteld. Zie:
b i s a u w e , b i s a u j e (\V. & ZW.), v. ont-
stellen, bezwijken. — B y d e t y n g e f e n
lij a r s o a n s d e a b i s a u d e d e m e m . —
. . . ' t is om t o b i s a u w e n , R. ind T.3.,
26ã". — Ho F r i e s n e a m o e d b i s a u w e ,
hoe den Fries de moed nooit begaf, G. J.
I, 91.
— Y e n o e r 't i e n of 't o a r b i s a u w e
of d e r f e n b i s a u w e , verbaasd, ontzet
zijn, versteld staan. — H w e t d j ' j o n g e a l
y n 'e m û 1 e n i i i i m e d o a r, d ê r m o a t i k
my o e r b i s a u w e . — I k k r i j d ê r i n
r e k k e n f e n 'e d o k t e r , d ê r b i s a u i k
f e n , zoo hoog is die. — Lex. 328. Ygl.for-
bouwerearje.
bis e a r e , b i s e a r j e , v. kwetsen, verwon-
den. Lex. 835.
— . . . hj a . . . b i s e a r d e n h i m o a n
'e h o l l e , S. K. F., Mark. XII, 4.
— fig. . . . h y w i e r b a n g d a t e r
i m m e n b i s e a r j e s c o e , kwetsen, kren-
ken. R. ind T3., 189*. — G. J. I , 99.
— I k h a m y o a n 'e t û m e b i s e a r d .
— fig. b i s e a r d y n e t ! holl. b r a n d j e
niet (de deur is geverfd, — er ligt vuil)!
— B i s e a r d y d ê r n e t m e i ! breng je
daar niet mee in ongelegenheid. Zie baerne.
b i s e a r i n g , s. vulneratio, verwonding. Ook
%. schade, beschadiging. — I n 1 i 1 k e b i -
s e a r i n g , belangrijke schade, — scheur in
een kleed. Ook b l e s s e a r i n g , z.d.
b i ' s e e n d e , HL adj. bijziende. Zie stelc-
WMer)ieh.
bisef', n. notio, besef, begrip, — ver-
wumkes.nl
BISF.
stand.— B e r n h a n o c h g j i n b i s e f o e r
in h o p e n d i n g e n . — Ik koe d ê r gjin
b i s e f o e r krije. — De s i k e h e t n e a r -
n e g j i n b i s e f f e n , ligt buiten kennis.—
T a b i s e f k o m m e , uit een bezwijming
ontwaken, — tot inzicht komen,
b i s e f f e , v. intelligere, beseffen, begrijpen.
— . . . a s h i m (de arbeider) s y k t e n
tref'fe 1! Of b r e k o a n w i r k h i m
n y p t , g j in-i e n k i n r j u c h t biseffe
|| h w e t d e n s y n lij en i s , S. K. F.,
Earder-Letter, 22. — v. Blom, Bik. 1 1 :
b i s e f j e.
* b i s ê f t i g j e , b i s ê f t s j e , v. Hd. besänf-
tigen, besussen. — R. P., Keapm., 71. Zie
delbêäsje.
b i s e ' g e l j e , v. confii-mare, bezegelen: be-
vestigen. — H y w o e s y n s i z z e n m e i
hird e wirden bisegelje.
— I n s k i p b i s e g e l j e , de zeilen aan-
binden en afnemen, de touwen vastmaken
. . . van een vastgeraakt schip. ld. VIII,
115. Zie bútskij). — D e y n b o e l i s b i s e -
g e l e t r o c l i de k a n t o n r j u c h t e r . Zie
forsejelje.
b i s e i ' f e r j e , v. bedriegen. Ook b i s i f e r -
j e , en b i s l e i f e r j e , z.d.
* b i s e l ' s k i p j e , v. vergezellen, gezelschap
houden. Wl. ld. XVI.
b i s e s ' t e r e , adj. dwaas, zot. Ook b i s j e s -
t e r e. — B i s t b i s e s t e r e ? ben je mal!
b i s e t ' , adj. ingenomen, vervuld (een
plaats). — It is t s j i n w i . r d i c h s l i m , i n
b i s t e a n t o f i n e n : 't is a l l e g e a r r e
sa b i s e t y n 'e w r â l d .
Hd. bfschäftijt, met bezigheden over-
laden. — I k b i n op d i t a m e r i j s a bi-
set, d a t ik kin jou n e t to r e d e n
s t e a n.
— Dy s t o e l , d a t p l a k i s b i s e t , ge-
reserveerd.
— ° N a u b i s e t , bekrompen , gierig, be-
zwaard, benauwd.
— B i s e t t e t i i d , uur van sluiten in
de herberg, Sw. 1892, 70.
b i s e t ' t e , v. bepoten , bebouwen , in 't alg.
plaats innemen of geven. — I n l o a n e m e i
b e a m k e s . . . b i s e t t e . — Dy s t r e e k
is m e i h ú z e n b i s e t . — O f g r o e v e n
groun m o a t mei p l a g g e n (seadden)
b i s e t w i r d e . — ' t L â n ( g r e i d e ) is aer-
d i c h b i s e t , dicht met gras begroeid, —
 BISÉ.
ook: met vee. Vgl. bislein. — I n s t o e l
b i s e t t e , gaan z i t t e n . — D e s t a l l e n m e i
k o u f é b i s e t t e , volzetten. — I k h a p i -
n e y n ' e s i d e , d a t s i t m a r op in l y t s
p l a k j e ; i k k i n 't w o l m e i d e t o m m e
b i s e t t e , bedekken.
D e p i n e b i s e t t e , bezweren. Lex. 395.
Ook betoovering b i s e t t e , en ziekte. — l î s
l y t s e h e t d a u - w j i r m , n o u w o l ús
m o e i k e h a , w y s e i 11e't b i s e t t e l i t t e .
bevestigen, vastzetten. — D e t r i e d b i -
s e t t e , bij 't naaien, — ook bij 't rietdek-
ken: I s ' t b i s e t ? vraagt de rietdekker aan
den 'j e n n a e ij e r' (z. d.), en 't antwoord
i s : b i s e t i s ' t ! - - D e h o e k s t i k k e n (kan-
ten) b i s e t t e , bij 't optassen van hooi op
den wagen of in de schuur. — D e k o u
b i s e t t e h j a r m e i d e p o a t e f t e r 't
s j i l k e a t l i n g , werkte zich vast. — I t
b o a r s t i s d y m a n b i s e t . — De si-
k e n b i s e t t e h i m . S. K. F., Mearkes,
95. — I k w i r d d e b i s e t ' f e n s k a m t e ,
R. P., Keapm. V , I.
in de engte brengen, benauwen, G. J.
I I , 88.
vangen, bemachtigen, bekomen. — I k
h a d y d i e f a l e f t e r s i t t e n , m a r 'k
k o e h i m n e t b i s e t t e . — . . . h o 't
hja Jezus mei list b i s e t t e k o e n e ,
Halb. Matth. XXVI, 4. — D e r h ú s h â l d t
y n ' t b o s k . . . i n . . . wolf, d y ' t a l l e s
f o r i n o a r d e t h w e t er m a r bisette
k i n , Fr. Lêsb. 74. — I k k o e y n h e l e
D r a c h t e n gj.in k l o m p e n b i s e t t e . —
Midden yn'e winter binne e r g j i n
f e r s k e aeijen to b i s e t t e n .
— I t b i s e t t e t s j i n . . . , wedijveren met,
evenaarden. — P a b e k i n s k o a n r í d e ,
m a r t s j i n H o u k e k i n e r 't n e t b i s e t -
t e — N e t i e n fen de o p n e a m d e die-
r e n k i n 't y n d e u g d e n t s j i n ' t e z e l
b i s e t t e , R. P. Jouwerk.
b i s e t t e n , oppressus, bezeten. — I k
w a e r d fen w r y t en s p y t b i s e t t e n .
G. J. I , 32.
b i s e t t i n g , s. bezetting, beklemming,
klem. — I n b i s e t t i n g op i t b o a r s t ,
beklemming in de ademhaling. — D a t
Douwe Galama S y t z a m a s t a t e yn
b i s e t t i n g e n a e m . . . ld. VI, 1 4 — By
't b o s k k r i g e n se d e m o a r d n e r y n ' e
b i s e t t i n g . Vgl- bimnjìng.
wumkes.nl
158 BIST.
b y s f e i n t , m. Fr. espiègle, guit, schalk,
grappenmaker. — W. D., Heam. 3 , 49. — "W.
D., Ulesp.', 5.
Ook: schelm, deugniet. R. ind T a ., 97".
Zie biis. Lex. 326.
b i s i b b e , adj. partu affinis, †amiliaris,
verwant, vermaagschapt. — J a k l e e n
G r e u l t b i n n e m e i (of o a n ) in-o a r bi-
s i b b e : it b i n n e neven.
Fig.° D e b o e r is m e i d e k o u w e k e a -
p e r r j u e b i s i b b e , de laatste is aan den
eerste geld schuldig. Lex. 236. Zie famylje. —
S a w i e m e de k r a n t e n do m e i l i g e n
b i s i b b e . Sw. 1861, 82.
b i s i b j e , v. verwant maken, nauw ver-
eenigen. — 't By n a c h t j i l d t e l l e n of
yn'e s p e g e l sjen b i s i b b e t m e i de
k w e a d e , v. d. V., Bitsj. Wrâld. — I n
b â n . d y 't ús o a n d' i e r d e b i s i b b e t ,
Hsfr. XIV, 105.
bisich(t)', n. bezichtiging.— K e a p j e o p
f r ij b i s i c h(t), koopen zonder de waar te
zien, onder voorbehoud, den koop te kun-
nen breken, als ze bij bezichtiging tegen-
valt. Vgl. gesicht.
bekijks. Zie hisjuch.
bisi'de (in samenstelling), adv. Eng. be-
siäe, ter zijde, aan kant. Alleenstaande: b i-
s i d e n , z.d.
b i s i d e , adv. verborgen , verscholen. Ook
f o r s i d e (mede in de samenstelling), z.d.
— De i e r d a p p e l s s i e t e n y n 'e m o d -
d e r b i s i d e . Hsfr. VI, 9. Vgl. aikebiside.
Zie biskúl.
b i s i d e b e r g j e , v. wegleggen. Vgl. wei-
opbergje. Ook : I k s c i l m y h w e t b i s i -
d e b e r g j e , verwijderen om een dutje te
doen (Wijmbrdl.).
b i s i d e b o a r t s j e , v. Fra.jower cache-cache,
schuilhoekje spelen. Oosth. Tietj. f o r s i d e -
b o a r t s j e . Oostdongdl. ook p y p f o r s i d e
boartsje, p y p k e s k û l b o a r t s j e , pyp-
f o r s y d s j e . Zh. p y p k e b i s k ú l b o r t s j e .
Zoh. w e i k r û p b o a r t s j e . Wijmbrdl. bi-
s k ú l e b o a r t sj e, Koudum ú l b ò r t s j e ,
't Bildt s k ú l t s j e b l i n k s p e u l e . Stadfr.
ferstopperkespeule.
b i s i d e b r i n g e , v. verstoppen. — Dy 't
b y 't t i p e l j e n (z.d.) 't e a r s t h o n d e r t
h e t , m o a t de t i p e l b i s i d e b r i n g e .
Ook f o r s i d e b r i n g e .
b i s i d e g e a n , v. zich verbergen, uit den
 BISI. 159 BISI.
0,
•«•e gaan. — l e n s i k e t d e o a r e n , d y I d y j e u d b i s i f e r j e l i t t e n . Vgl. biseiferje.
't b i s i d e g i e n b i n n e . Ook f o r s i d e - b i s i ' g e , v. uitzijgen, -zijpelen. — D y
g e a n. — G o n g h w e t b i s i d e , d ê r k o m t t r o e h - w i e t e l e k k e n s m o a t t e b u t e n -
in w e i n o a n . d o a r h w e t b i s i g e e a r ' t se y n ' e h û s
b i s i d e h â l d e , v. apart houden. — H â l d o p i t r e k k o m m e . Vgl. útsige.
dit s a l a n g e f k e s b i s i d e . b i s i i j e , Hl. v. benaaien, met zijde be-
verborgen houden. — 't S t i k k o e k e bi- stikken. Lex. 438. — Go a s se l i e t b y i n
s i d e h â l d e , d a t d e b e r n 't n e t s j u g - â l d e s y s t e r f e n s y n m e m i n f y n
cre.— H â l d d y b i s i d e , d ê r k o m t h e i t l i n n e n d o e k o a n ' e r â n n e n b i s i i j e ,
oan. R. ind T a ., 362'.
b i s i d e k r û p e , v. wegkruipen, naar bed b i s i i k , n. bezoek. Hl. b i s e e k . — Ook
o-aan. — De h e a r . . . l a m m e n t e a r r e f o r s i i k . — W y k r i j e h j i r n e t f o l i e
. . . s a f o l i e , d a t e r b i s i d e . . . op b i s i i k . — W y k r i j e h j o e d b i s i i k , ver-
3
bêd k r û p e m o c h t , S. K. F. Mearkes wachten gasten. R. ind ï ., 352*. Vgl. bisite.
17. Ook f or s i d e k r û p e. b i s i i k j e , v. experire, beproeven. Stadfr. b e-
b i s i d e l i z z e , v. ter zijde leggen, afzonde- s o e k e . — I k s c i l ' t b i s i i k j e m a s t e r !
ren , wegleggen (dit ook: op s i d e l i z z e ) , beproeven of ik 't doen kan, E. A. Borger.
— wegleggende verbergen. Dit ook for- — As w y 't n e t b i s i i k j e , w i t t e w y 't
s i d e l i z z e . — J i l d b i s i d e l i z z e , apart n e t (sprkw.). — I t m e i i n o a r b i s i i k j e ,
leggen, wegbergen of verstoppen. Vgl. wei- zien of m e n ' t samen kan vinden, — t s j i n
lizze, opbergje. . . e l k o a r b i s i i k j e , zien wie 't winnen zal.
b i s i d e ( n ) , praep. & adv. bezijden, ter — A s se h i m . . . f r e g e n , h o ' t i t
zijde van, oost- of westwaarts van : B i s i- g i e ? d e n s e i e r : o p f o e t t e n g o e d ,
d e n ús h û s s t e a n t w a g r e a t e b e a m - o p 'e h a n n e n h a 'k i t n o c h n e t b i -
m e n . — J e l s u m l e i t e f k e s b i s i d e n s c j c h t , Forj. 1893, 112/113. - H j a w o e
L j o u w e r t . — O n d e r o a n , b i s i d e n , on- 't n o c h f i e r d e r m e i h i m b i s i i k j e ,
deraan terzijde van het geschrevene, A. Ysbr. geduld met hem hebben , lbid. 115 Vgl. pre-
(1861), IV. Zie biside. bearje.
— B i s i d e n d e w i e r h e i d , niet geheel, onderzoeken — . . . a l l e s b i s i i k j e e n
of in 't geheel niet waar. i t g o e d e b i h â l d e . — Prov. B i s i i k j e n
— B i s i d e n e l k o a r , zij aan zij. Lex. i s ' t n e i s t e r j u c h t . Lex. 337.
337. — D e u n b i s i d e n m y f l e a c h i n zien, ondervinden. — H e s t o u s a f o l i e
f û g e l f e n 't n e s t . — B i s i d e n e l k o a r b i s o c h t , s o a n ? W. Gr., 62.
l a n s l i z z e . Vgl. njunken, nest. b i s i i k j e , v. invisere, bezoeken. — Bi-
b i s i d e s t o p j e , v. wegmoffelen, verstop- s i i k j e ús e k r i s. G. J. 1, 2 0 3 . . . R. ind
pen. Ook f o r s i d e s t o p j e. T2., 140'. Ook f o r s i i k j e , z.d.
b ì s i e d e , v. door koken in hoeveelheid bezoeken met straffen of plagen. — A l l e
verminderen. Zh. met Hl. b i k ô k j e . — d a g e n a l w e r o a n s w i e r a r b e i d sj e ,
P o t - i t e n b i s i e d t g a n s . — koken door d a t b i s i k e t d e l e a , 't lichaam lijdt
iets heen.— S p e k y n ' e r a p e n b i s i e d e . daaronder. G. J. I, 164.
- R. ind T , 395'. — Ook b i s i e r e . Zie ° — met zegeningen. Ibid 1, 191, 192.
siede. b i s i k i n g , s. malum, bezoeking, plaajf,
b i s i e d s j e , v. bezaaien. Halb. Matth. ramp. Lex. 338. — S y k t e n en o n g e m a k -
VIII, 22, 23. — Overdr. Us f i n n e i s bi- k e n , m i s g e w a e c h s , s y k t e o n d e r 't
siedde m e i o n w a e r s f û g e l s . — I t h û s fé, in h û s f o l o n d o g e n s e b e r n . . .
(de vloer) is b i s i e d d e ( l e i t s i e d d e ) d a t e l k f o r o a r i s i n b i s i k i n g . — iron.
m e i p o m p i e r k n i p s e l s f e n 'e b e r n . I t is i n b i s i k i n g , s e i K e e s , e n h y
Zie siedsje. b r i e k s y n k l o m p . Vgl. krús, Ust, lijen.
"bisielj'e, v. bezielen, v. Blom, Bik. 10. b i s y l d , adj. bevaren. — I n b i s y l d
b i s i f e r j e , v. becijferen , berekenen. Vgl. s k i p , bevaren schip, dat men door en door
útsìferje. 'kent'.
Ook: bedriegen. — D o u h e s t d y fen b i s i l e , v. bezeilen, bevaren. — G r e a t e

wumkes.nl
 BISI.
f i e r w i e r g l ê d f o r j i t t e n || H i e h y
n e t d e sé b i s i l e , G. J. I , 74.
zeilende bereiken. — G j i n i e n k o e ú s
b o a t b i s i l e , zoo snel varen, of nabij ko-
men. — H e e c h o a n en S m a l b r ê g g e
n e t i e n r i s b i s i l e , Sprkw., ook titel van
een tooneelstukje van J. Hepk., z. d. — M e i
d y m a n i s g j i n l â n t o b i s i l e n , men
kan niets met hem beginnen.
zwemmende bereiken. Zie sile. G. J. I ,
13.
bisil'je, v. door uitgeven in hoeveelheid
verminderen. — Dy h e a p n ô t i s g a n s
b i s i l Ie. Vgl. forg(j)ilje. Zie si/je.
b i s i n g e l j e , v. omsingelen, belegeren. —
Do w a e r d i t h û s sa b i s i n g e l e , d a t
e r n i m m e n ú t k o m m e k o e , W. D., De
dochter, 8. — T o j o n g e s , j i m m e m o a t -
t e d y g e k k e k e a r e l m e i i n - o a r bi-
singelje.
bisizLke, v. bezinken.— I t k o f j e t s j o k
b i s i n k t y n ' e t s j e t t el. — Us r e i n w e t -
t e r is sa s m o a r c h , d a t m o a t h w e t
s t e a n t o b i s i n k e n . Vgl. bisakje.
b i s i n l s s e l , n. sedimentum, bezinksel, droe-
zem. — S m y t d a t s m o a r c h b i s i n k s e l
m a r wei.
b i s i n n e , v. bezinnen, bedenken. — I k
h a d a t n e t g o e d b i s i n d . — B i s i n dy
goed ear-ste dat o n d e r n i m s t e .
herinneren. — I k k i n m y n e t g o e d
mear bisinne ho't eigenlik wezen
h e t . Vgl. S w . Ì 8 7 8 , 25. — I k m o a t m y
d ê r e a r s t r i s o p b i s i n n e , bedenken,
om het mij te herinneren.
zich anders bedenken. — I k h a m y ( d e r
oer) b i s i n d : 't m o a t n o u m a r o e r g e a n .
Vgl. biriede, büinke.
b i s i p e r j e , v. bezijpelen (Lex. 338), weg-
zijpelen. — I t w e t t e r i s d ê r a l l e -
g e a r r e y n b i s i p e r e . Zie siperje.
b ì s i t , n. possessio, bezit. G. J. 1, 95,
228. — B i s i t is n i n r j u c h t . — O p i t
b i s i t fen in d i n g to s t e a n , B . P .
Keapm. V., 1. — T i g e y n 't b i s i t w ê z e ,
k o m m e , rijk zijn, worden. — D a t s l o t
m e i t a b i h e a r is i n m o a i b i s i t . Zie
bisitting. — Lex. 338.
bisi'te (Dongdl. en Zoh. spr. boesite), s.
Fra. soiree, reception , bezoek, gezelschap, —
bijeenkomst van genoodigde gasten. Ook
f p r s i t e . Schierm. en elders g a s t b o d , z.d.
wumkes.nl
160 "BIS!,
— De m a n y n ' t w e a r d s h û s e n ' t w i i f
op b i s i t e , s a ' n r y k k i n n e t b i s t e a n ,
Lex. 232. Hsfr. V I , 221. — Vgl. barge-.
boere-, famme-, feinte-, †rouljues-, manljues- en
frouljues-bisite, kreambisite. — Vgl. oansit
gearset.
bisiteräj', s. ('t) veel op gezelschap gaan.
— M e i p r o n k j e n en b i s i t e r i j b r o c h t
m a n n i c h - i e n s y n j i l d t o s i i k , Tj. V ,
Sj. de Fries, 124. Zie:
b i s i t e r s d a g e n , pi. dinsdag en donder-
dag, die gewoonlijk uitgekozen worden om
op 'b i s i t e' te gaan, of deze te houden.
b i s y t s j e n , s. verb. 't ontvangen en bezoe-
ken van gezelschappen, — A s p r o n k j e n
en b i s y t s j e n in b i s t e a n j o e c h , den
w i e r d a t w i i f i n b e s t e n . Vgl. Hsfr.
VIII, 119.
b i s i t t e , v. zitten op, zittende bedekken.
— Dy h i n k i n w o l t o a l v e b r i e d a e i -
j ' e n b i s i t t e . — Dy d o e k e n m a s t g e a r
t e a r e en se d e n h w e t b i s i t t e , opge-
vouwen op een stoel leggen en er een poos
op zitten (in plaats van mangelen). — H y
h e t i n f ê s t p l a k y n 'e t s j e r k e , m a r
b i s i t i t n e t f o l i e , zit er niet vaak.
passidsre, bezitten, hebben. — H y b i -
sit gjin r e a d e sint. — . . . al it g o e d
d a t d e w r â l d b i s i t , R. P.. Keapm. V,
1. — A. B., Jounpr., 75. G. J. passim. —
H y b i s i t h û s en s k û r r e , ald. I , 6.
* b i s i t t e n , adj. bezeten.— D e H e i d n e n
b e a r d n e a s d o l b i s i t t e n , G. J. I, 156:
— . . . fen in g r o u w l e - g e a s t b i s i t -
t e n . Ibid, II, 88. — Sprktl.: b e s et en. Vgl. yn.
b i s i t t e r , eg. possessor, bezitter. — Hy
i s b i s i t t e r , hij is rijk, ruim voorzien van
dit of dat. Vgl. bisit. Lex. 339. S a l i c h ia
d e b i s i t t e r , beatus possiäens, gelukkig
die iets in bezit heeft. — A. B,, Jounpr. 60,
74. —
b i s i t t i n g e , s. bezit(ting). G. J. I , 59.
Zie bisit.
" b y s - j a g e r , m, dorpsveldwachter. — De
skoallemasterswierne yn'efoarige
[18de] i e u b y s j a g e r s , W. D., Fr. Lêsb.
23 , noot. Vgl. Mr.. P a n , Dr. woorden en
sprkw., 17. Zie biisjager, -jeijer.
b i s j a g g e l j e , - s j a c h e l j e , v. beschache-
ren, bedriegen. ld. IX, 35. Zie sjaggelje.
bisjen', v. bezien. G. J. II, 72. Hl. b i s e é n .
— 't F é , de m e r k e b i s j e n , bezichtigen.
 BISJ. 161
„-— I t g r i i s t m y a s i k d y g o e d b i s j e n
(sa m e a g e r b i s t e ! ) , T. H. Halb., Alm,
12', 1832. — . . . b i s j u c h t d e k o b b e
m e i de b r u l o p 'e n o a s , R. ind T2., 5'.
— Dou m e i s t dy sels e a r s t wol ris
bisjen, ear-ste op in o ar s m e u l s t e . —
As m i n a l l e d i n g f o a r ú t b i s j e n k o e,
den w i e r r y k - w i r d e n g j i n k i n s t . —
't K i n b i s j e n lij e, 't ziet er goed uit. —
ö û d o p b i s j e n , op zicht, op keur. — I t
b o u w e n f e n s a ' n k e a m m e r k e k i n 'k
for i n b y t s j e b i s j e n , gedaan krijgen.
.— I t e i n b i s j e n , den afloop afwachten.
— W y k i n n e 't e i n b i s j e n , zien't werk
spoedig af. — I t k e a t s e n d û r r e ú s t o
l a n g om d e e i n t o b i s j e n . —• S c o e s t
d a t a l l i n n e b i s j e n k i n n e ? al dat eten
opeten. — K o m , h a j o ' t e k a l w e r b i -
s j o e n ? afgedaan ('twerk, de dagtaak).
— My g r o u w ' l e t a s i k 't n e i bi-
s j o c h , G. J. I , 71.
— I t h e g e r b i s j e n , in hooger beroep
gaan, iron. naar bed gaan. Zie forsiikje.
— I t s c i l t o b i s j e n s t e a n . Zie bi-
åuch,t(sj)e.
Vgl. fé-, gûä-, hûs-, lân-, plak-, pleats-.
pop-, spek-, tsjerkébisjen.
b i s j e s t e r e , adj. Zie bisestere.
b i s j i t t e , v. beschieten, met schieten be-
reiken. — D o u m a - s t i n s w a e r d b i s k e t -
t e n , Fr. Jierb. 1831, 32. — Dy f û g e l i s
t o f i e r , ik k i n h i m n e t b i s j i t t e . —
Dy f a e m i s f o r m y n e t t o b i s j i t t e n ,
niet te 'krijgen',—De k r i i c h b i s j i t n e t
f o l i e , brengt niet veel goeds aan, Burm.
Lex. 340.
*verschieten, besterven. — H j a b i s k e a t
en l e i y n s w i m e a s d e a , G. J. I , 15.
Vgl. ibid 6 1 , 184. — I t s w i r k b i s k e a t
en s l e a t i t e a c h , Salv., 73. Vgl. bislcetten.
bisjuch' (spr. meest bisjóch), n. bekijks.
— H â n s w o a r s t e n op 'e s t o e l h a b b e
' t m e a s t e b i s j u c h . Lex. 340. Vgl. bi-
sich(t), bik-yk.
b i s j u g g e r , eg. kijker. — T a b e s y n
p l e a t s is t o w i n s t , d ê r h a w w e j i s -
t e r a l b i s j u g g e r s w e s t . Vgl. pleats-
Msjugger.
b i s k a e d s j e , v. beschaduwen.—Dy b e a m
k i n ús f i n s t e r k r e k t b i s k a e d s j e .
fig. verhelen. — . . o m s y n o n t r o u w i c h -
h e i t t o b i s k a e d s j e n . G.J. I, 39. Lex. 228.
wumkes.nl
BISKA,
b i s k a e i j e , v. beredderen. — Do d a t
a l l e g e a r r e b i s k a e i d w i e r . . . ld. IV,
136. — B e p p e w o l a l l e s b i s k a e i j e e n
s e t n e a t ú t . Lex. 331.
beschrijden, bestrijken. — S c i 11 e w 3' r i s
s j e n h w a ' t f i e r s t e , de grootste afstand,
b i s k a e i j e k i n ? Vgl. bistrampelje. — Eö-
l u s , h w e t i n fji 1 cl h e s t e b i s k a e i d ,
R. ind T.a 159'.
bedeelen, zorgen voor . . . — S y n f i n-
g e r s - e i n e n w i e r n e . . . t o l a n g om
h i m sels n e t e a r s t to b i s k a e i j e n ,
R. ind T.5, 77".
b i s k a ( e ) m s u m , adj. & adv. pudibundus,
puäendus, schaamachtig, beschamend. — I n
biskamsum fanke. — A s d e â l d e n
h j a r s l j u c h t o a n s t e l l e , d a t is. b i -
s k a e m s u m f o r d e b e r n . Lex. 328.—A.
Ysbr. (1861), 64.
biska(e)msumens, biska(e)msum-
h e i t , pttdicitia, schaamachtigheid, kuische
schaamte. — I t i s . . . i n t e i k en f e n
b i s k a m s u m h e i t by it F r y s k e jong-
f o l k , d a t h j a n e t f rij e f o a r a l l e m a n s
e a g e n , R. ind T.2, 410'. — H j a h i e h i m
w o l o m 'e h a l s f a l i e w o l d , m a r ú t
b i s k a e m s u m e n s l i e t se 't.
b i s k a e t , Tietj. interj. uitgescheiden,
opgehouden ! (van twistenden, vechtenden).
Zie biskieä.
adj. gescheiden, afzonderlijk. — A l l e w i r -
t e l s fen s i p e l g ê r s b i n n e b i s k a e t .
Lex. 331.
b i s k a e v j e , v. Zie Uskave.
b i s k a m j e , v. beschaamd zijn, worden.
— B i s k a m j e dy n e t oer e a r m o e d ,
m a r o e r o n e a r l i k j i l d . Lex. 328. R.
ind T.3, 1*. Hsfr. IV, 245. Zie skamje.
beschamen, beschaamd maken. — God, d y
't d e g o e d e n n e a b i s k a m m e t , Telt.,
Fr. Jierb. 1833, 29.
b i s k a m m e , adj. — H y m a k k e t m y
b i s k a m m e . — L i t my n e t b i s k a m m e
s t e a n , G. J. I , 147.
biskamming-, s. beschaming, schande. —
I n f o ar n a m e-ljues b e r n as d i e f op-
b r o c h t : h w e t in b i s k a m m i n g ! — Hy
t o c h t e e a r e t o b i h e l j e n , m a r 't
d r a e i d e op i n b i s k a m m i n g ú t .
b i s k a v e , v. beschaven — P l a n k e n
b i s k a v e . — Fig. D e w y l d e n y n 'e
f r j e m d t e to b i s k a v e n is t i g e b e s t ,
11
 BISKA. 162
m a r h j i r - b y - o m f a i t e k y e t wol h w e t
t o b i s k a v e n . Ook " b i s k a e v j e .
adj. F en b i s k a v e ( b i s k a e f d e ) m i n -
s k e n s c o e n e m e n o a r s h w e t f o r-
w a c h t s j e , A. B . , Doarpke, 75.
b i s k a v i n g e , s. beschaving, R. ind T.3,
186".
b i s k e a d i g j e , v. nocere, beschadigen.
G. J. I I , 77. — De s t o a r r a h e t de di-
k e n t i g e b i s k e a d i g e . Vgl. skanzearje.
b i s k e i d , n. bescheid, antwoord, bericht.
— VVy h a j i s t e r b i s k e i d h a w n f e n
ús b r o e r , d y 't o n d e r t s j i n s t is. —
H y is d e a , m a r h e t n o c h g j i n bi-
s k e i d , hij weet niet dat hij dood is:
is een suffert, — leidt een plantenleven.
— Hett., Ryinkes, 108. — G o e d of r a er
( k w e a , t s j o e d ) b i s k e i d j a e n , vrien-
delijk of onvriendelijk (norsch, brutaal) ant-
woorden. — G o e d f e n r e d e n e n bi-
s k e i d , wel bespraakt en bescheiden. — Bi-
s k e i d s i z z e , antwoord geven op een bood-
schap. — B i s k e i d d w a e n , op een dronk;
ook: wat mee-eten. — Lex 331. Hl. Alm.
Hulde 224, Roosjen 80, 3. Ook' b i s k i e (d),
z. d.
† b i s k e r d , p.p. beschoren. G. J. 1, 103.
— I t w i e r o a r s m e i ús b i s k e r d ,
Halb., Ruen, 32. — Hulde 38: b e s c h a a r d .
Ook: b i s k e r n . G. J. I , 132, 182. — 't
S i l l i c h l o t . . . || F e n G o d s I j e a f d e
Oer m y b i s k e r n , Telt., Fr. Jierb. 1833.
† b i s k e r i e , Hl. v. beschikken, besluiten.
— . . . j e a h e è b e n 't a l v o a r o a f b i i -
s c h e r r e , Fr. Jierb. 1834, 70. Roosjen, 57.
Hulde, 238: HL alm.
b i s k e r m e r , m. protector, beschermer,
beschutter. Lex. 330. — D y l y t s e b o i
h e t in g o e d e b i s k e r m e r by him.
b i s k e r m i n g , s. protectie, bescherming,
hoede. Lex. 330.
b i s k e r m j e , v. in bescherming nemen
(tegen . . .), R. ind T.2, 118».
b i s k e r n , part. Zie biskerd.
b i s k e u k e , v. bedisselen. — S i e r d is
postrinder wirden, dat h e t n i a s t e r
f o r h i m b i s k e u k t . — Hsfr. V, 115. —
machtig worden. — H w e r h e s t d a t bi-
s k e u k t ? losgekregen. Vgl. opskobbe. Zie
skeuke.
b i s k i e , n. beschikking, bestel. — H j a
f i e l e d e H e a r i s g o e , en s y n b i s k i e
wumkes.nl
BISKI.
n e a t s j o e , Salv. 30. — G o d s b i s k i e , .
Ibid. 117. Zie biskiede.
b i s k i e , ii. regel, gematigdheid, betamelijk-
heid. — A l l e d i n g h e t s y n b i s k i » ,
Burm. — G. J. 1, 168.
bescheidenheid. — As i n h o u n k o m t
t a h e a r e || d e n w i t er b i s k i e n o c h
e a r e , Burm.
b i s k i e d , b i s k i e (Zh.), n. bescheid, ant-
woord. Zie b i s k e i d . — W. D., Heam, 74.
R. ind T. ä , 73.
b i s k i e d (Tietj. en elders), n. quies, Holl.
uitschei: pauze bij 't spelen der kinderen,
vooral bij 't 'krij b o a r t s j e n ' (z. d.), om
adem te scheppen. Ook b i s k i e r en b i -
s k a e t , z. d. — „Effen b i s k i e d f o r
my", r o p t e r i e n , d e n m e i d e j i n g e
d y 't 'i s' (zie wêze) h i m n e t t i k j e . — As
d i s s e f e n ' b i s k i e d ' r o p t , d e n i s 't a l -
g e m i e n , f o r a l l e g e a r r e , sa l a n g
o n t e r w e r r o p t : „'t B i s k i e d is ú t ! "
— Vgl. bikoar. Zie biskiede.
b i s k i e d e , v. bescheiden. — S y n b r o a r . . .
biskaette him op de A l d e s k o u ,
h w e r hy . . . b y l á n s k o m me m o a s t ,
R. ind T, 4191
bepalen. — I t w i e r b i s k a e t ( b i s k i e -
den) o m h e a l w e i t r i j e n , d e n scoe hy
d e r m e i t o g o n g . ld. VÍII, 70. — Op
b i s k i e d e n t i d e n k l o k l i e d e , Ibid. IX,
17.
b i s k i e d e , b i s k i e r e (Dantdl. en hier
en daar elders), pauze kommandeeren, voor
al de meespelers. — I k b i s k i e d e f f e n .
— 't 1 s a l b i s k i e ( r ) d, b i s k a e t . — Ook
in 't alg.: ophouden, eindigen. — B i s k i e d
( b i s k i e r ) ! houd op! schei uit! (met vech-
ten bijv.). Zie biskaet.
afscheiden , afzonderen. Lex. 330. Zie bi-
skaet.
"onderscheiden, onderkennen. — D e r
h i n g e in b o e r d d ê r h w e t op s t i e ,
m a r d a t w i e r sa f o r w e t t e r e , d a t
der n e a t m e a r fen to b i s k i e d e n
w i e r , R. ind T.a, 211". Zie bikenne.
G. J. I , 53.
beschikken. — G o d h e t o e r m y n e t
w o l b i s k a e t , Salv. 115.
arbitrare, beslissen. — . . . t w i s k e n
t r i j e j o n g k e a r e l s w i s t er n e t t o bi-
s k i e d e n , ld. X I I I , 62.
b i s k i e d e n , adj. modestus, bescheiden.—
 BISKL
H j a w i e r w a k k e r e b i s k i e d e n y n 't
o a n k o m m e n , Hsfr. I I , 104. — B i s k i e -
d e n w i n s k , S. K. F . , Earder-Letter, 19.
— M â l j e i k , h j a ' s b i s k i e d e n , 6. J.
I , 33. Zie.biskied.
— E l k s y n b i s k i e d e n , gerechte, toe-
komende, d i e l . — Lyk biskied'ne
r j u c h t , 6 . J. I , 172. Ook b i s k e i d e n .
b i s k i e d e n , b i s k i e ( d e n ) l i k , adv. dui-
delijk , klaar, nadrukkelijk. G, J. I I , 68.
— H y k o e 't b i s k i e d e n klappen
h e a r r e , W. D., Heam, 41. — M e n k i n
de b e r g e n y n ' Í n i o a n n e bi.sk i e d e n -
l i k s j e n . — B i s k i e l i k h e a r d e se
h w e t g e s p ú s , ld. V I I I , 171.
b i s k i e d e n h e ì t , s. bescheidenheid. G. J.
II, 51 , 100, — U t b i s k i e d e n h e i t h â l d -
de e r h i m t o b e k .
b i s k i k , ii. beschikking. — I t i s a l i n
n u v e r b i s k i k , R. ind T.2, 292. Ook bi-
s k i k k i n g , z. d.
— I n b u l t e b i s k i k h a , zich met vele
zaken bemoeien. Lex. 332. Vgl. albiskik.
Vgl. bisiel.
b i s k i k k e , v. beschikken, regelen, G. J.
I I , 114. — Dy a l l e s b i s k i k k e w o l bi-
skik t n e a t . — Oer g a n s t o b i s k i k k e n
h a, in vele zaken mee te beslissen hebben.
— bezorgen, toezenden. G. J. I , 93. — hel-
pen a a n . . . — Dy m a n w i e r f o r l e g e n ,
ik h a b h i m j i l d b i s k i k t . — T e a k e
h a t m j i n f e a r k o u b i s k i k t . Lex. 231.
Zie bisoargje.
b i s k i k k i n g , s. beschikking. — I n b i -
s k i k k i n g fen de H e a r e .
opschik, figuur. Stadfr. f e r s k i n i n g . —
As d a t â l d w i i f y n h j a r m o a r n s -
k l e a n y n d y å l d b r i e d s t o e l sit, d e n
is 't a l i n n u v e r e b i s k i k k i n g , een
wonderlijk figuur. — M e i d a t â l d j a k
bist sa'n r a r e b i s k i k k i n g , Tryn,
sa m a s t d e b û r r e n n e t l a n s . — W.
D., Th. Ulesp. 8 , 11. — Ook b i s k i k .
b i s k i l d e r j e , v. beschilderen, — B i s k i l -
dere g l ê z e n yn á l d e t s j e r k e n .
b i s k i l d ( i g ) i n g (spr. als in 't volgende),
s. beschuldiging. Matth. XII, 10. Zie bi-
tigìng.
b i s k i l d i g j e (behalve o. a. te Hl, Wierum,
Peasens en Moddergat, spr. meest biskuldigje),
v. accusare, beschuldigen. G. J. passim.
Lex. 332. Zie bitügje.
wumkes.nl
163 BISKL
b i s k i m m e l j e , v. mucescere, beschimmelen.
b i s k i m p ( j ) e , v. beschimpen. A. B.,
Doarpke, 21.
b i s k i n e , v. illucere, beschijnen. Lex. 332.
— S a 'n t r o c h-g e m i e n e rakkert
m o a s t e n se y n i n g a t s e t t e , d ê r ' t
g j i n s i n n e of m o a n n e h i m b i s k i n e
k o e . — H y is n e t w i r d i c h d a t de
s i n n e h i m b i s k y n t , van een slecht
mensch. Vgl. biljochtsje.
b i s k i n k e , * b i s k i n k j e (Alth.), *bi-
s k i n z g j e (G. J.), v. beschenken, begiftigen.
b i s k i p p e r j e , v. in orde brengen. — I k
s c i l d a t wol for d y b i s k i p p e r j e ,
dat (zaakje) wel voor je opknappen.
† b i s k i r m e r , m., b i s k i r m i n g , s., b i -
s k i r m j e , v. Hl. Alm. Hulde II, 210, 216.
Zie biskermer. . .
b i s k i t e (triv.), v. beschijten, bemesten,
fig. bedriegen. — De m i g g e n h a d e s p e -
gel b i s k i t e n . — Hy scil de g a l g e
y e t b i s k i t e , Burm. — I k w o e d a t 'k
e r m y f o r b i s k i t e n h i e , in plaats van
wat ik gedaan heb. — I k w o e d a t ' k i t
y n i n b i s k i t e n d o e k j e h i e , het geld dat
die of die bezit, — wat ik nutteloos heb uit-
gegeven. — Hy b i s k y t h i m f e n b i n a u -
d e n s . — B i s k y t d o n d y ! loop heen! —
Prov. I t is i n s l j u c h t e f û g e l , d y 't
syn e i g e n n e s t b i s k y t . — Hy h e t syn
e i g e n n e s t d ê r b i s k i t e n , zijn zaak
bedorven.
— A s t o u i t l â n n e t b i s k y t s t e , bi-
s k y t i t l â n d y , als je je land niet be-
mest, kom je bedrogen uit. R. ind T.*, 41«.
— Hy l e i t i t a l t y d op b i s k i t e n o e r ,
— g i e t a l t y d op b i s k i t e n út. — B e t -
t e r in g o e f r j e o n b i s k i t e n as de m a n
s e l s , Burm. — D y ' t i n o a r b i s k y t , b i -
s k y t o p ' t l é s t h i m s e l s , Burm. — Prov.
M e i f i n e n e n b l i n e n w i r d t m e n 't
m e a s t e b i s k i t e n . — D a u w e o p 'e
r e i n |j j o w t (nimt) i n b i s k i t e n e i n .
Sechje.
b i s k i t e r , eg. bedrieger. — Prov. B i -
s k i t e r s dij e n e t , bedriegers komen niet
vooruit. Lex. 333. — F i n e b i s k i t e r
listige, geslepen — , ook : schijnheilige be-
drieger.
b i s k i t e r j j , s. bedriegerjj. — W a rj e
dy for de k w a k s a l v e r s - a t f e r t i n s j e s ,
h w e n t d a t is b i s k i t e r ij. Vgl. bidroch,
 BISKO. 164
b i s k o a i j e , v. door bedelen verkrijgen.
Vgl. bibiädelje.
b i s k o a i j e , b i s k o e i j e , v. beschoeien. —
D e w a l l e n b i s k o e i j e , met palen en plan-
ken beschutten.
b i s k o a i j i n g , b i s k o e i j n g , v. beschoei-
ing. Ook b i s k o a i s e l (Hsfr. I V , 5).
b i s k o a t t e l j e , v. met grendels afsluiten;
achter grendels sluiten. ld. IX, 173. — I n
ondogense k e a r e l hie him y n'e hûs
biskoattelje litten.
b i s k o f f e l j e , ï. schoffelen, — De t ú n -
paden biskoffelje.
* b i s k ô g e r , c.g. beschouwer. Hsfr. VI, 162.
b i s k ô g j e , b i s k o u w e (dit meest sprk.),
b i s k o u j e , (ZWh. met Hl.), v. beschou-
wen, bezien, bezichtigen. — F a e k a s i t
j o n g h e r t e || d e l j e a f d e a s . . . |!
' t h e e c h s t e b i s k ô g e t , 0. H. S., Forj.
1874, 33. S a b i s k ô g e h e t e r g e l y k .
— In... skilderij... biskôgje,
G. J. I , 69. — v. Blom, Bik. 12, 91. —
B i s k o u nou dy s m o a r g e j o n g e r i s !
Min scoe h i m m e i g j i n t a n g e oan-
t a e s t e . — N o u m o a t j y 's b i s k o u j e !
stel je voor! Zie skôgje.
b i s k o m j e , v. beschuimen. — D e 1 e a-
w e n b i s k o m j e n d , v. Blom, Bik., 108.
— Wyt biskomme wetterweagen.
b i s k o n k e n , adj. ebrius, beschonken,
dronken.
b i s k o n k j e , v. beloopen , met loopen vol-
houden. — S a ' n b e r n k i n i n e i n f e n i n
ûre geans net biskonkje.
b i s ' k o p , m. episcopus, bisschop, v. Blom,
Bik., 46. — Y n 'e W y l g e n b y d e P o a s -
brêggebinnede giêvenfentrijebis-
k o p p e n , soldaten van den bisschop. (1672).
b i s k o p ' p e , v. schoppende beraken. —
H w e t s k o p p e dy j o n g e s d e r t s j i n
'e h i k k e o a n ! U z e s n e t , d y k i n n e 't
net biskoppe.
b i s k o t ' , n. proventus, opbrengst van hooi
of veldgewas. Lex. 340. — A s e r t o-m i n
sinneskyn is, komt er w o l l a n g
s t r i e , m a r g j i n b i s k o t . — De l é s t e
w i e t e j i e r r e n l e v e r e n o p 'e h e g e
k l a i l ã n n e n i n g o e d b i s k o t . Fr. Vlb.
b i s k o t , m, houtbekleeding. — I n h o u -
ten (planken) biskot.
b i s k o u w e , v. beschouwen. Zie biskôgje.
° b i s k r a b e r , m. baardschrapper, —min-
wumkes.nl
BISKE.
achtend voor s k e a r d e r , z. d. — H. S., Fr.
Spr., 32.
b i s k r a ( e ) b j e , v. den baard schrappen ,
scheren. Hsfr. I l , 197. — I n b a e r c h bi-
s k r a b j e , de borstels en haren afschrappen,
bij het slachten.
b i s k r a s s e , v. Eng. to scrath, bekrassen,
met krassen maken. — I t i i s b i s k r a s s e ,
als een sehaatsenrijder 'inhoudt'. Lex. 333.
— B e r n , j i m m e m o a t t e de t a f e l sa
n e t b i s k r a s s e . Ook b i k r a s s e .
b i s k r e a u w e , v. besehreeuwen, beroepen.
Zie biroppe.
b i s k r e p p e , b i s k r i p p e , v. werkende af-
doen, verkrijgen. — I k h a t r i j e l y t s e
b e r n en i n g r e a t h û s , e n m o a t a l l e s
a l l i n n e b i s k r i p p e . — B i s k r i p p e en
b i k l a u w e . — L y k as d è b i j e n h u n i c h
b i s k r e p p e f o r d e w i n t e r , A. B . ,
Jonnpr., 67. Zie slcrippe.
b i s k r i e m e , v. beschreien, beweenen. —
H w e t ha dy b e r n h j a r b e s t e for-
stoarne mem biskriemd. — Biskrie-
me m e i W i b e h j a r l i b b e n s l a n g : hy
k r i g e t n o a i t s a ' n b e s t w i i f w e r . —•
D o u b i s t sa h e i s l i k e b i s k r i e m d om
'e k o p , door schreien vuil in 't gelaat.
b i s k r i u w e , v. beschrijven, volschrijven.
— In b ô g e p o m p i e r b i s k r i u w e .
describere, beschrijven. — L j e a f d e hu-
n i c h s w i e t s t ' b i d r e a u w n e || w i r d t
h j i r y n r y m b i s k r e a u n e , 6 . J. I I ,
62. — Ibid. I I , 107.
| — Min k i n in d i n g folie b e t t e r
I b i p r a t e as b i s k r i u w e .
I — H j i r b i n n e n y n i t h e r t e || d ê r
s t i e t d y n n a m m e b i s k r e a u n , B. ind
T.5, 102'.
schriftelijk bericht geven. — H w e r k i n
j i k j o b i s k r i u w e ? waar ia uw adres?
te weeg brengen. — D y e a n g s t m e
i f e n A g e m a b i s k r i u w t ús h w e t , B.
i ind T.3, 83».
| bij inschrijving een eerste bod doen voor
vastigheden (bij openbaren verkoop). — B a e s
en E v e r t - b o e r b i s k r e a u w e n i n p e a r
p e r s é l e n l â n , Hsfr. IX, 126.
— T a b e s y n y n b o e l is b i s k r e a u n ,
geïnventariseerd om gerechtelijk te worden
verkocht.
b i s k r i u w i n g , s. descriptio, beschrijving.
— H y k o e n e t b i g r i p e d a t er fen
 BISKR.
s a 'n d i n g (in k o m e e t ) e a r n e i n b i-
s k r i u w i n g l é z e n h i e , Hsfr. V i l l . 89.
b i s k r o a r j e , v. met ' s k r o a r j e n ' (z. d.),
winnen, overleggen. — G a b e h e t f en
s y n l i b b e n n e t f o l i e b i s k r o a r r e . Zie
skroarje.
b i s k r o b b i n g , s. berisping. — I n bi-
s k r o b b i n g j a e n , — k r i j e . — Vgl. Sw.
1850, 28. Hsfr. IV, 246, etc. Vgl. skrob-
beariny. Zie :
b i s k r o b j e , v. increpare, berispen, be-
knorren. — S y b i s k r o b b e m y w o l
g a u r i s , H. Z , Ts. Tuwzen, 93.— De á l d -
boer b i s k r o b b e t i t j o n g f o l k d a t s e
sa o e r d w e a l s k n e t w ê z e m o a t t e ,
R. ind T.2, 5'. — R. ind T.2, 6\ — Halb.
Matth. XVII, 18; XVIII, 15, —Prov. Dy 't
i n o a r b i s k r o b j e w o l , m o a t s e l s s u-
v e r , s k j i n , o p ' e h û d w ê z e . Lex. 334.
b i s k r o m l i k , adj. schromelijk. — I n
b i s k r o m l i k e n e l l i n d e . Forj. 1881, 105.
Zie skromelik.
b i s k r o m m e , adj beschroomd. Hsfr. VII,
283. Vgl. onbiskromme.
b i s k û l , n. beschutting, schuilplaats.
— De m i e r e n Ie i n en o n d e r h j a r
b i s k û l , schuinstaand hek, met gras over-
dekt, op het maaiveld. — T w i s k e n i t
b y n t en d e g o l l e w i e r i n moai
b i s k û l , om zich te verstoppen (bij dit spel).
adv. schuil, verscholen.
b i s k û l e , adj. verscholen. — [I t d o a r p ]
sa k û s y n i t g r i e n b i s k û l e , P. J . ,
Nei de stoarm, 67. Forj. 1888, 1.
b i s k û l ( e ) b o a r t s j e , v. verstoppertje-spe-
len. Zie lisiãeboartsje.
b i s k û l g e a n , v., - h â l d e , v., - k r û p e ,
v., l i z z e , v. Zie de Enkelwoorden. Vgl.
bisiäe en samenstellingen.
b i s k û l t s j e in : I n b i s k û 11 s j e m e i t-
s j e , ongevraagd de school verzuimen.
Meer: s k û l t s j e s e t t e . Zie skoaltsje-
skûlje.
b i s k u t t e , v. beschutten. A. B., Doarpke,
42. — O c h , w a e r d d y â l d e h u t t e ||
n e t t r o c h d y b e a m b i s k u t t e , || l i c h t
w a e i d e er g a u om f i e r . — I n s t e v i e h
o a l j e p a k m o a t de f i s k e r m a n t s j i n
w a e r en w y n b i s k u t t e . —• I n â l d e r
kin syn b e r n n e t t s j i n a l l e leed
b i s k u t t e . Zie biskermje.
b i s k u t t e r , eg, hond, die er op gedres-
wumkes.nl
165 BISLA.
seerd (of volgens de volksmeening van na-
ture geschikt) is, om bij de 'lange jacht' een
pas gevangen stuk wild te beschutten, op-
dat het niet door de windhonden verscheurd
worde, voordat de jagers op de plaats aan-
gekomen zijn.
oppasser, bespieder, eg. — I n F r i e z i n n e
is a l l i n n e w o l l o s b i t r o u d : i k h o e f
g j i n b i s k u t t e r b y m y , s e i t h j a , as
i n j a l o e r s k e man o f ã l d e n yn noed,
h j a r d y m e i j a e n wo 11e.
b i s l a b b e r j e , v. inqitinare, bemorsen. Zie
bislanterje.
b i s l a b j e , v. delambere, belikken. Lex.
641. R. ind T>, 8\
b i s l a c h , n. beslag, dat waarmede iets
beslagenis.— I t b i s l a c h f e n i n s k e p p e .
—Houten amers mei earen bislach.
— I n b i b e l m e i s u l v e r en e h e a k k e n
e n b i s l a c h . Lex. 343.
hoefbeslag, de gezamenlijke hoefijzers van
een paard. Ygl. hyns†ebislach.
b i s l a c h , n. beslag , beslaglegging, in-
bezitneming. — I n h o p e n w i t t e d e r
b e t t e r s m e e t o p om i n o a r s y n j i l d
y n b i s l a c h to k r i j e n as h j a r e i g e n
y n b i s l a c h t o h a l d e n , Hsfr. VII, 198.
— H a s t o u dat yn b i s l a c h n o m d ?
het je toegeëigend, 't ingepalmd? — D o u
nimst alle r om t e y n bislach.
— B i s l a c h l i z z e op i m m e n s g o e d ,
op s y n y n k o m m e n , gerechtelijk beslag.
b i s l a c h , n. het (rund)vee. tot een boer-
derij behoorende, zooveel stuks als een boer
op zijn stallen kan plaatsen. — R e a u e n
b i s l a c h . Ook b o e r e b i si a c h . Lex. 243.
b i s l a c h (Oostelijk en in 't Zuiden), n.
Zie bisleek.
b i s l a c h s p ô t , s. Zie bisleekspôt.
b i s l a e n , v. (plaats, ruimte) beslaan, in-
nemen, bedekken. — I n k e n i n g f e n
g r e a t e r i k en b i s l a c h t y n ' t e i n g j i n
t s i e n f o e t r o m t e . Lex. 341/42. G. ,T.
I I , 70.
— 't M e i d e g e k b i s l a e n , schertsen
met . . . , een grappige wending geven aan
('t gesprokene).
b i s l a e n , v. Fra. ferrer, van beslag voor-
zien. — . . . d e b l e s w a e r d b i s l e i n .
Hfìs-hiem, 1893, 90. Vgl. hynstehislaen. —
W y b i n n e b i s l e i n (voor o p b o u n ) , heb-
ben de schaatsen aangebonden. — O p fj o u-
 BISLA.
w e r e n b i s l e i n , van zessen k l a a r , fig.
— I n i e r d a p p e l b u l t b i s l a e n , de
rondom aangebrachte aarde met de spa dicht
en effen slaan.
b i s l a e n , v. Tra. battre, beslaan, klutsen,
'beslag' maken. — M o a l yn s û p e bi-
s l a e n ! Lex, 342.
b i s l a e n , v. Fra. se ternir, bewazemen,
bewalmen. — De g l ê z e n b i s l a g g e a s
'tyn'ehûs waermer isasbûtendoar.
— I t k o p e r g û d b i s l a c h t f e n 'e s â l t e
b a g g e l d e r w a l m . Vgl. oanslaen.
b i s l a e n , v. uitvallen. — G o e d , for-
k e a r d , m i n b i s l a e n . — As d a t g o e d
b i s l a c h t , scil der wol m e a r goedbi-
s l a e n , van een gewaagde onderneming. —
De b o l t s j e s bi n n e f o r k e a r d b i s l e i n .
Vgl. mhbislaen. Vgl. bislanterje, biteare,
ûtfalle, útlotsje, útpakke.
Zh.. Odngdl.: overgaan in, eindigen. — It
kin wêze dat d y hirde wyn bi-
s l a c h t m e i r e i n . Lex 342. — fig. Dy
h e l e r û z j e s c i l w o l m e i s t i l t e bi-
s l a e n . — Us i i s k l u b i s e'k a l m e i
s t i l t e b i s l e i n , heeft opgehouden te be-
staan.
b i s l a n t e r j e , b ì s l i n t e r j e , v. onder het
eten zieh bemorsen. — H y h a t h i m m e i
m o s t e r s t i p , m e i brij b i s l a n t e r e .
fig. bekladden, een smet aanwrijven. Forj.
1893, 124.
— Dat b i s l a n t e r e best, forkeard,
liep goed, niet te best, af (Henndl. & elders.).
bedriegen. — L i t d y n e t b i s l a n t e r j e ,
laat je niet misleiden. Lex. 343.
b i s l a t t e , v. voor het onderhoud ('t uit-
diepen) der slooten zorgen. — I n k a b e l
l â n , in p l e a t s b i s l a t t e .
b i s l e a t s j e , (spr. -sljetsje), v. met slooten
maken. — De h i e r b o e r m o a t s y n l â n
b i s l e a t s j e , ensfh. Lex. 343.
b i s l e e k , (Kleistr. & HL), n. meel beslag.
— B i s l e e k for p a n k o e k e n . — Moal-
l e n b i s l e e k y n 'e b r i j . Lex. 343. Ook:
b i s 1 a c h.
b i s l e e k s - , b i s l a c h ( s ) p o t , s. beslagpot.
— I n t w a-e a r e r e a d s t i e n n e n bi-
s l e e k 8 p o t . Zie let.
b i s l e i f e r j e (WdngdL), v. bedriegen, be-
disselen, vergoelijken. — T r y n w i t d a t
w o l t o b i s l e i f e r j e n , terecht te praten.
b i s l e i n , adj. beslagen, van beslag voor-
wumkes.nl
166 BISLI.
zien. — I n b i s l e i n e s k e p p e . Lex. 342.
b i s l e ' k i c h , adj. niet goed doorgebakken
(van pannekoeken.)
b i s l e ' p e n , adj. Zie bislipe.
b i s l e p e n h e i t , s. geslepenheid. Zie bi-
slipe.
b i s l e u r , n. bezinning, bewustheid , be-
sef. — By s y n b i s l e u r k o m m e . Lex.
343. — D e s i k e is a l s o n d e r b i s l e u r ,
ligt buiten kennis. — I k h i e m a r p a s
safolle b i s l e u r , dat ik wist h w e t
i k d i e , Fr. Volksbl. — D a t ( s û p e n )
d û r r e k ' r e k t s a l a n g a s se h j a r b i -
s l e u r k w y t r e k k e n , Hsfr. VIII, 93. —
D a t f a n k e het nearne gjin bisleur
o e r . Vgl. bilul, binul, bisef.
" b i s l i b b e r j e , v. met slib bemorsen, A. B.,
Doarpke, 26. Ook voor b i s l a n t e r j e , z. d.
b i s l i e p e , v. beslapen. — I n b ê d bi-
sliepe. — In f r o m m i s k e bisliepe.
Halb. Matth. I I , 25. Lex. 343. — I t b e r n
is t i ( e ) z i c h , i t i s n e t g o e d b i s l i e p t ,
Lex. 344.
— Y e n e a r n e o p (oer) b i s l i e p e ,
in beraad, overweging houden, — (betee-
kent meest, dat men niet genegen is op de
zaak in te gaan). — D o u w o l s t e m y m e i
h a n e i d ' E a s t ? N o u . d ê r w o l ' k my
e a r s t w o l r i s op b i s l i e p e . — B i s l i e p e
jo to b e s t e , b i t i n k e jo to b e s t e ,
b i r i e d e j o t o b e s t e , Burm.
b i s l i k j e , v. belikken. Lex. 344. — I n
d i e r b i s l i k k e t syn j o n g e n by de
g e b o a r t e . — D a t i s b i s l i k k e , dat
hebben we weer gehad, genoten, — die zaak
is afgedaan. — D a t i s b i s l i k k e en bi-
s t a e t , || s e i d e m a n , e n h y h i e s y n
w i i f d a e t , || h y h i n g e i t f e l o e r 'e
d o a r || en s o c h t om i n o a r , OudSechje.
— 't M i e i i s b i s l i k k e , w y m o a t t e
de s n i a e k er m a r fen o n t h â l d e .
b i s l i m e r j e , b i s l y m j e , b i s l i m j e , v.
beslijmen, met slijm bezoedelen. — D e
s l a k k e n b i s l i m e r j e de flier. — De
b e a n e , de i e r a p p e l s op i t fjild
b i n n e f e n 'e r e i n t i g e b i s l i ( m ) m e .
Zie bislingerje.
b i s l i m p ( j ) e , b i s l y m p j e , v. dicht en ef-
fen slijken door den regen. — I t l â n , d e
g r e i d e ís m e i de r e i n w e r b i s l i m p t .
Ook : b i s 1 i n k (j) e. Vgl. tichtslymje.
b i s l i n g e r j e , v. bezoedelen. — D e w e i n
 BISLI.
is o p 'e s m o a r g e p ú n d y k a l h e e l bi-
• s 1 i n g e r e . Lex. 344. — I t n ô t w i e r g a n s
b i s l i n g e r e f e n 'e r e i n , Burkery, 19.
fig. bezwalken. G. J. — Ook: b i s l i n -
t e r j e . Vgl. bislanterje,
b i s l i n k ( j ) e , v. slinken, bezakken. —
As d e f r o a s t ú t 'e g r o u n is, b i s l i n k j e
d e p a d e n e n w e g e n g a n . Ook: b i -
sl i m p (j) e.
b i s l y p j e , v. beslijpen, door slijpen een
vorm geven, afslijpen. Lex. 344. — . . . r o u -
we d y a m a n t e n . . . dy . . . i t b i s l y p -
j e n w i r d i c h b i n n e , Forj. 1893, 105. —
B i s l i p e k l o n t s j e s , mooie gladde klon-
tjes. Ook: s l y p s t i e n t s j e s .
— I n b i s l i p e h y n s d e r , k o u , met
fraaie, goed geëvenredigde vormen.
b i s l i p e , geslepen. Lex. 344. — Dy w i n -
k e l m a n is l i k e b i s l i p e as d e k l o n t -
s j e s , dy 't e r f o a r d e g l ê z e n l i z z e n
h e t , slim, oneerlijk.— Ook in goeden zin:
schrander. — F r o u l j u e l i s t i c h en b i -
s l i p e , || w i t e y n 'e n e e d h a s t a l t y d
r i e , W. D. Ald-Nij, 46.
beschaafd, welgemanierd. G. J. I I , 104.
— Ook: b i s l e p e n . —iron. Sa b i s l e p e n
as i n h o u t e n k l o m p , , lomp en ongema-
nierd.
b i s l i t e r j e , b i s l i d e r j e , v. zich met 's 1 i-
t e r ' (z. d.) bevuilen, van koeien.
b i s l j u c h t s j e , v. beslechten, een geschil
bijleggen, G. J. I I , 46. — D a t b i n n e al-
l e g e a r r e d i n g e n , dy foar de R j u c h t -
b a n k b i s l j u c h t e w i r d e n i o a t t e , Hsfr.
VII, 235. — Y n ' e â l d e t i i d w a e r d a l l e
skeel II m e i 't g l e o n e s w i r d bi-
s l j u c h t e , B. W . , Blêdden 24. — ld. IV,
184; XIII, 110; XVIII, 3.
afdoen, eindigen.— D a t w i r k h i e d e r
b i s l j u c h t e . Vgl. v. d. M., Suchten, 66.
— De b r i l l o f t w i e r b i s l j u c h t e , W.
D., Fr. Sang.
b i s l o m m e r (Zoh.), n. beslommering. —
Dêr k i n ' k gjin b i s l o m m e r oer h a ,
mij niet over bekommeren. Alth., 83. — W.
D., Fr. Sang, 28. — Alth. 135.— H e t t ,
Rymkes, 114.
b i s l o m m e r n i s , s. beslommering. — I n
minske h e t al g a n s b i s l o m m e r n i s -
s e n y n ' e w r â l d . Ook: b i s l o m m e r i n g .
b i s l o t , n. goede sluiting.— M y n k n i p -
k e s i t g j i n b i s l o t m e a r y n , sluit niet
wumkes.nl
167 BISMA.
goed meer. — Dy â l d e f o e t s o k k e n s i t
g j i n b i s l o t m e a r y n . — 't I s k r e k t
a s 'k g j i n bislot mear yn myn
1 i c h e m h a , als men door buikloop ver-
zwakt is. Ook: h a s t g j i n b i s l o t m e . a r
y n ' t l i c h e m ? tegen een vraat. — G j i n
( b i ) s l o t m e a r y n ' e m û l e h a , van oude
lieden, die de tanden missen. — (Veelal met
negatie.) — I t b i s l o t ia n o c h g o e d .
Ook " b i s l ú t .
b i s l ú t , n. decretum, consilium, jiroposi-
turn, finis, besluit. G. J. passim.— I n b i -
slút nimme; — t a ' t b i s l ú t kom me,
besluiten, tot een eindresultaat komen. —
I k h a m y n b i s l ú t b y m y . Vgl. biried.
—• T a b i s l ú t m o a t t e w y m a r r i s
s j o n g e . Vgl. eintsjebislút.
— Syn o e r j a s is in d i n g son d e r
b i s l ú t . Zie bislot.
b i s l u t e , v. besluiten, opsluiten, verber-
gen. G. J. passim. — B i s l ú t d y d ô f h û -
d i g e j o n g e y n 't t u r f h o k . — Hja
hawwe Pier mei Tet yn'e k e a m e r
b i s l u t e n . — In l j u r k j e n y n i n k a u
b i s l u t e n , W . D , Blommekr. 16.
besluiten, eindigen, G. J. passim,
bevatten, in zich behelzen. G, J, I, 12.
— H w e t hest fen dyn rike moike
t a nijjier k r i g e ? Sa f o l i e a s 'k y n
myn each b i s l u t e kin. — In b l i k ,
h w e r y n i n w r â l d f o l l o k en s i l l i c h -
h e i t b i s l e t t e n l e i t , v. d. W . , Nfr.
Bloeml.
clecemere, G. J. I , 170; II, 74, — De
R i e h e t b i s l e t t e n . — H w e t God o e r
ú s b i s l e t t e n h e t , A. Ysbr. (1861), 7.
voornemen. — ' k H a b i s l e t t e n , ' k w o l
n e t r i d ê . — W e s s e l [koe] n e t r j u c h t
b i s l u t e . . . om by h j a r to k o m m e n ,
Hûs-Hiem, 1893, 122. Vgl. risselwearje. G.
J. passim.
— B i s l e t t e n w e t t e r , stilstaand wa-
ter , tegenover r i n n e n d w e t t e r , z.d. Ook:
bevroren water in vaarten, enz.; dit meer
t i c h t , z. d. —• I n l a e m , d a t . . . y n
bisletten weide . . . de gêrskes
s k e r r e t , v. BI. Bik., 46. — B i s l e t t e n
t i i d , gesloten voor de jacht en visscherij,
meest f o r b e a n e t i i d .
p.p. b i s l u t e n of b i s l e t t e n , met onder-
scheid van beteekenis. Vgl. de voorb.Zie slute.
b l s m a r r e , v. besmeren, bestrijken. Lex.
 B1SMI.
S45. — . . . b i s m a r s y n h o l l e m e i r û k -
o a l j e . Halb. Matth. VI, 17. Zie smarre.
b i s m i t e , v. met een werptuig bereiken.
— I k k i n d a t n e t b i s m i t e , zoo ver
niet gooien. — H w e t m e n n e t b i r i k k e
kin, moat men bismite.
' — I n i e r a p p e l b u l t b i s m i t e , los
met aarde bedekken. — I n m ú r r e bi-
s m i t e , met kalk. Zie birape.
b i s m ( j ) i r k j e (Westelijk), bevuilen. Lex.
345. Zie bismoarJtje.
b i s m o a r e , v. besmoren, verkroppen. —
. . . w y l s 't se a l l e s y n h j a r (sels)
b i s m o a r d e h w e t h j a r h i n d e r e en
k r i n k t e , Porj. 1893, 130.
b i s m o a r g j e (Oostelijk), b i s m o a r k j e ,
v. bemorsen, vuil maken.— 't I s i n m i n -
n e f û g e l d y 't s y n e i g e n n e s t bi-
s m o a r k e t . — . . . o m dat er b a n g
w i e r , d a t e r s y n n ij e b r o e k m e i d a t
w e t t e r b i s m o a r k j e s c o e , E. ind T. 1 ,
197. Vgl. mede R. ind T.2, 101», 250'.
b i s m o d s ( g ) j e , v. ìnquinare, bezoedelen.
— Dyn l e a r z e n s sjugge der malle
b i s m o d z e út. — . . . m e i . . . s l y k en
. . . m o d d e r b i s m o d s g e w i r d e , Hsfr.
I V , 64. — . ". . t r o e h g j i n o n s u v e r e
n e r t s t o c h t b i s m o d s e , Forj. 1891, 204.
b i s n e u p e , v. bekaken, doorzoeken. —
Hy b i s n e u p t e d a t f r j e m d e ding
w a k k e r , m a r k o e d e r n e t by.
b i s n e u v e l j e (DantdL), v. nasnuffelen. —
K e k k e h i e d e o a n w e n s t o ui a l l e s
y n 'e h û s t o b í s n e u v e l j e n . Zie sneu-
velje.
b i s n i j e , v. Eng. to besnow, besneeuwen,
met sneeuw bedekt worden.
b i s n i j e , v. van rondom afsnijden, om
(iets) den vereisehten vorm te geven, er
snijwerk op maken. — I t f e t s o e n ia n e t
r j u o h t g o e d , d a t m a s t ' y e t h w e t bi-
snije. - - K l o m p e n fen b u t e n b i s n i j e ,
de eerst ruw gevormde klompen verder af-
werken. Ook: er figuren op snijden.
Fig. i n f y n b i s n e i n e t r o a n j e , een
fijn gevormd gelaat. — I n m o a i b i 8 n i e n e
kou.
— 't I s b i s n i j d , toegedeeld, b r e a , d e r
m a s t e mei ta.
— I t b i s n i j t h i m , het loopt vast. —
J i l d ú t j a e n en n e t b a r r e , d a t bi-
snijt him gau. — D a t p r a e t bisnijt
wumkes.nl
168 BISO.
h i m s e 1 m e, spreekt zich zelf tegen. —
Lex. 355, 346. Zie snije.
b i s n i j i n g , s. in: y n ('e) b i s n i j i n g , in
de engte, in de macht. — H j a k r i j e ,
n i m m e , h a w w e , h â l d e h i m (of h j a r )
y n ('e) b i s n i j i n g . — H j a h i e n e d y
k e a r e l n o u a l s a g o e d y n 'e b i s n i j -
i n g , d a t er n e t m e a r o n t k o m m e
k o e . Lex. 345. Ook: b i s n i j e n i s .
b i s n j i t t e , v. bespuiten , besprenkelen ,
bespuwen, beschijten. — De g l ê z e n b i -
s n j i t t e , met de glazespuit. — De b û s -
doek mei âldeklonje bisnjitte. —
Dy k e a r e l b i s n j i t m y d e h e l e f l i e r
m e i t o b a k s f l i b e . — De p r o t t e r dy
i t p l a k k a e t b i s n j i t , R. ind T.2, 68".
bedriegen (Garijp en omstr.) — D e b o e r
h e t h i m fen i n m e r s e k r e a m m e r bi-
s n j i t t e l i t t e n . Lex. 346.
b i s n o e i j e , v. besnoeien. A. B., Doarpke,
2. — B e a m m e n b i s n o e i j e . — I n riii-
westôk, d y ' t t o g r o u i s , m e i ' t m ê s
h w e t b i s n o e i j e . Zie binuttigje. — D e
s e i l e n d e r p l a t by en de h ú s h a l d i n g
b i s n o e i j e , inkrimpen, T. H. H., Fr.
Lêsb., 41.
fig. beschaven. — K o m s t ú t 'e b o s k ?
Dou m a s t y e t g a n s b i s n o e í d w i r d e ,
s c o e 'k s i z z e .
b i s n o t t e r j e (triv.), v. besnotteren. —
H â l d d o c h op fen g û l e n , f a n k e ! d o u
b i s n o t t e r s t dy al heel.
b i s n u f f e l j e , v. besnuffelen. Lex. 346.
Vgl. bisneuvelje. Zie sntiffelje.
b i s n ú s t e r j e , v. min of meer bemorsen.
— S k i ë n g û d b i s n ú s t e r j e . Zie snús-
terich. — David syn heilichheit
w a e r d b i s n ú s t e r e , Hsfr. VII, 139. —
Hy s e a c h er h w e t b i s n ú s t e r e ú t , —
w i e r h w e t b i s n ú s t e r e , dronken.
b i s n u v e , v. besnuffelen, beruiken, be-
spieden.— De kjj k i n n e 't y n k û l e g ê r s
to'n earsten wakker bisnuve.
— E l k o a r b i s n u v e (Westelijk), samen
vrijen, kussen.
— Dy f i n t b i s n ú f t h j i r a l l e s , neemt
alles heimeln'k op.
b i s o a r g e , adj. bezorgd, geborgen , on-
der dak. —• F o r d e k o s t , d e t a k o m s t ,
d' â l d e d e i , s y n l i b b e n b i s o a r g e . —
Vgl. H. S., Bloml. 28.
bìsoargje,v.bezorgen. — T s j e a r d s e o e
 BISO.
d a t p a k j e b y J a n k e - e n - h j a r r e bi-
s o a r g j e.
verschaffen. — H a j y d a t l i n t e k t o
k e a p ? I k h a 't n e t b y m y , m a r i k
k i n 't j o w o l b i s o a r g j e . — . . . d y
oan a l l e g e a r r e sa'n n o f l i k thús-
k o m i n e n b i s o a r g e , Forj. 1891,178. Vgl.
biskilcke. Zie soargje.
b i s o a r j e , v. eig. gaarstoven van spijzen.
Zie soarje. — fig. I m m e n y n ' t s o p b i -
s o a r j e l i t t e , Holl. in zijn eigen vet gaar
laten koken, van iemand, die" een booze
of ontevredene bui heeft. Ook b i s û r j e . —
D a t , de ongerustheid, s e i l w o l w e r bi-
s o a r j e , wel voorbijgaan, R. ind T. a , 196'.
— Y n ' t k w e a a l h i e l b i s o a r r e , ver-
hard, R. W., Blêdden.
b i s o c h t , adj. bezocht, geplaagd, gekweld
met ziekte. — D y m a n i s s l i m b i s o c h t ,
h y h a t d e k a n k e r y n 'e l i p p e . Lex.
238. — . . . m e i d e g o a r r e b i s o c h t ,
Forj. 1893, 109. Zie Usiikje.
b i s o n d e r , adj. & adv. bizonder, zonder-
ling, ongemeen. Hl. b i s û n d e r . Zie by-
sonäer.
b i s o n c ü g j e (yen), v. zich bezondigen:
vergrijpen aan. — A s ' k m y o a n d y bi-
s o n d i g j e w o e , d e n h e l l e ik dy i t
l j o o h t t a d e k o p ú t , Vgl.Forj. 1883,110.
Hy h e t h i m o a n 'e f a e m b i s o n d i g e ,
gravidavit. — Zie bikweadìgje.
b i s o n ' j e , s. Fr. besogne, drukte, werk-
kring. — S a ' n h e l e d e i y n 'e b i s o n j e s
w ê z e , d e n h e t m i n o p 't l é s t y e n s
n o e h t . I k k i n n e t o e r ú t g e a n , 'k
bin I j e a f s t t h ú s yn m y n â l d e bi-
s on j e . Vgl. bisúnje.
b i s o u d e r e , p.p. i n : I t s i e d i s g o e d
b i s o u d e r e , door het op den zolder lig-
gen, of, terwijl het daar lag, niet slechter
geworden.
taisouje, R. ind T., 99\ b i s o u w e , ibid.
122«, v. zich ontzetten. Zie bisauive.
b i s o u j e , v. door zeven (ziften) in hoeveel-
heid verminderen. — D a t h e a p k e r o g g e
is g a n s b i s o u w e .
b i s p a n n e , v. bespannen, met uitgestrekte
vingers en duim beklemmen, meten. Zie
Uklamme.
b i s p a r j e , v. besparen, uitwinnen, over-
leggen. — I n a r b e i d e r k i n n e t f o l i e
oisparje. — Ier en b y t i i d op bêd
wumkes.nl
169 BISP.
g e a n om f j û r e n l j o c h t t o b i s p a r -
j e n . — Dy 't ú t g i e t t o i t e n k i n 't
miei thús bisparje.
— I m m e n i n r e i s b i s p a r j e , er voor
hem heengaan. — Dy 't l y c h t , h w e t
d o c h t d y ? De w i e r h e i t bisparje,
Sechje. — Zie sparje.
b i s p a t t e , v. bespatten. Lex. 346. —
M e i b l o e d b i s p a t , v. Blom, Bik. 61.—•
De w e i n is s m o a r c h en b i s p a t fen
'eweake púndyk.
b i s p e u r e , v. bespeuren, opmerken, vooral:
e a t o a n i m m e n b i s p e u r e . — 'k H i e
al l a n g o a n dy m a n b i s p e u r d , d a t
er o a r s w i e r as o a r s : n o u h e t e r h i m
o p h i n g e . — G. J.: b i s p o a r j e .
b i s p i e l e , v. bespoelen. — D e f l i e r m e i
w e t t e r b i s p i e l e . Lex. 346. Zie spiele.
b i s p i j e , b i s p u i j e , v. bespuwen, G. J.
I , 210. Lex. 348. Zie spije.
b i s p i k e r j e , v. bespijkeren, met spijkers
bevestigen, — beslaan. — Dy â l d d o a r
w o l ú t i n - o a r f a l i e , i k s c i l 'm h w e t
bispikerje. — D e s o a l l e n f e n 'e
skoen bispikerje.
b i s p i k k e l j e , v. bespikkelen. Zie bisprik-
kelje.
b i s p y l j e , v. Fra. jouer de, — å, bespelen.
— M a s t e r b i s p i l e t i t o a r g e l y n 'e
t s j e r k e , hij is organist, hij kan op 't
orgel spelen, hij is bezig op 'torgel te spe-
len. Zie spylje.
b i s p i n n e , v. omspinnen, met spinnen
winnen. — . . . r û o h b i s p o u n y n 't
r e a c h , G. J. I , 82. — M e i l o t s j e n
s c i t t e n i n s i d e b i s p i n n e . Lex. 347.
Zie spinne.
b i s p j e l d s j e , v. met spelden vaststeken.
Zie spjeldsje.
b i s p o a r j e , v. besporen door 't berijden
met wagens. — D e w e i i s b i s p o a r e .
†bespeuren, bemerken, G. J. II, 81. Lex.
347. Zie bispeure.
b i ' s p ó l , Hl, n. Zie byspil.
b i s p o t ' t e , v. bespotten. Lex. 347. Halb.
Matth. XXVII, 31.
b i s p r a e k t , adj. goed ter taal, welspre-
kend.— Us d o m e n y is t i g e b i s p r a e k t .
— Dy l i e p e T r y n i s s a b i s p r a e k t ,
i n h o p e n f r o u l j u e b i n n e n e t for
hjar birekkene.
b í s p r e k , n. bespreking , onderhandeling
 BISP. 1 70
— Ik ha yet gjin faem woun, mar
ik b i n m e i i e n yn b i s p r e k . — W y
b i n n e y n b i s p r e k o e r i n k o u , onder-
handelen over den koop er van.
Te Wirdum: fonds voor de jaarlijksche
uitdeeling van turf en eetwaren uit de op-
brengst van 30 pondematen grasland onder
Wytgaard, vóór pi. m. 300 jaar door twee
vrouwen vermaakt aan de gereformeerde
niet-bedeelde armen, — beadministreerd door
twee notabelen te Wirdum en den op een
na oudsten predikant te Leeuwarden. —
Sy k r i j e h j e r s t m i s ek ú t i t b i s p r e k .
b i s p r e k k e , v. bespreken , beloven , toe-
zeggen. — M y n h e a r h e t K l a e s i n af-
f y s j e b i s p r i t s e n . Vgl. tasizze.
vermaken. — M o i k e h e t m y y n h j a r
testemint i n p l e a t s , boerderij, bi-
s p r i t s e n . Lex. 347. Vgl. R. P. Keapm., 186.
Hsfr. 111,274. —Ygì.tameUye,tatestemintsje.
bestellen. — H y n d e r en w e i n b i s p r e k -
ke, — p l a k k e n b i s p r e k k e , bij een voor-
stelling.— I k b i s p r i e k h j a r , d a t s e i t
f i n s t e r i e p e n l i t t e s o o e , W. Gribb.,
78. Zie Ustelle.
bezweren. — D e t s j i n s t b i s p r e k k e ,
de koorts, door.'t bijgeloof als 't werk van
booze geesten beschouwd, door bezwering
verdrijven. Lex. 347. E. ind. T . , 399»».
— P a r t y s k o a i j e r s en o m r i n d e r s
k i n n e in l i l k e h i e m d o g g e b i s p r e k -
ke, d a t er h j a r g j i n k w e a d o c h t .
— W.D., Volksl. I I , 257. - A. Ysbr. (1861), 91.
b i s p r i e d e (Oostel.), v. adspergere, be-
strooien. — I t l â n m e i d o n g b i s p r i e -
d(sj)e.— I t l i n n e n o p ' e b l e e k b i s p r i e -
d e , besproeien. Zie bisprinsgje. — I t f l e s k
m e i s â l t b i s p r i e d e . Lex. 348. Zie
bistruije.
b i s p r i k k e l j e , v. Eng. to bispeckh, be-
sprikkelen. Vgl. bispìkkelje.
b ì s p r i n g e , v. springende bereiken. —
H a r m e n k o e de o a r e w â l n e t bi-
s p r i n g e.
b i s p r l n k e l j e , v. respergere, besprenkelen.
Lex. 348. H. S. Bloml. 16'.
b i s p r i n s ( g ) j e , v. besprengen. Tietj. bi-
s p r e e n z g j e . — Do s k e p t e e r w e t t e r
en b i s p r i n z d e t r i j e k e a r d e t û k e n .
ld. 1864, 140.
b i s p u i j e , v. bespuwen. Halb. Matth.
XXVII, 30. Zie Uspije.
wumkes.nl
BIST.
b i s p u i t ( s j ) e , v. bespuiten. — Tegen de
spuitgasten: „ J i m m e m e ij e ú s h e a b l o k
e k w o l bispuite, oars r e k k e t dat
ek n o c h y n 'e b r â n . "
b i s t , n. beest. Zie beest.
b i s t a m m e r j e , v. hakkelend uitbrengen.
D e j o n g e w o e d e r om l i g e , m a r
w í s t h a a t n e t , h o 't e r i t b i s t a m -
m e r j e s c o e.
b i s t â n , b i s t a n d , n. in : y n b i s t â n w ê-
z e , s t e a n , twijfelen wat men doen, geloo-
ven moet. — I k b i n y n b i s t â n h w e t
w e i a s ' k o p s c i l . — Hy s t i e t y n bi-
s t â n e ft e r m o a r n n e i s t ê d s c i l a s
net. — M a s t e r scil nou wol m e i dy
w i d d o u t r o u w e , d ê r b i n 'k n e t o e r
y n b i s t â n , daar twijfel ik niet aan. —
D a t i s n e t y n b i s t â n , daar is geen twij-
fel aan. Vgl. biríed, kiif, twivel.
' b i s t â n , b i s t a n d , adj. bestand, gehard,
gesterkt. — D a t t o u i s n e t b i s t â n , niet
sterk genoeg, om i n o k s e t o h a l d e n .
— H j a b i n n e w o l t s j i n i n - o a r bi-
s t â n , opgewassen. — T s j i n ' e k j e l d , i t
l i j e n . . . b i s t â n . — De m e a s t e p a r t
b i n n e t s j i n 'e w e e l d e n e t b i s t â n .
Lex. 349. — I s 't l i c h e m n e t b i s t â n
t s j i n d i s s e l ê s t , v. Blom, Bik. 30.
b i s t a p p e , v. stappende overschrijden. —
Hwa kin dit yn trijen b i s t a p p e ?
> stappende bereiken. — I k k i n L j o u -
w e r t w o l b i s t a p p e . Zie stappe.
b i s t e a n , v. bestaan, in wezen zijn, bljj-
ven. Hl. b i s t a e n . — G o d b i s t e a n d e
s o n d e r e i n , Alth. — G. J. I , 913, 126.
Prov. A l l e g o e d e d i n g e n b i s t e a n y n
t r i j e n . — Hsfr. VII, 120.
een bestaan hebben. — H j a k i n n e f e n
'e b o e r k e r i j s a h w e t b i s t e a n . — Son-
d e r de ú t w r y d s k e n s k o e ús l â n bet-
t e r b i s t e a n a s n o u . Vgl. Hsfr. I I , 213.
stand houden. — H w a s c i l fo a r G o d
b i s t e a n ? — De l j e a g e n k i n f o r d e
wierheit net bistean.
van aard zijn. — H e i t is n e t g j i r r i c h ,
sa b i s t i e t er n e t . — [ o n t o f r e d e n ] . . .
sa b i s t i e t de m i n s k e fen n a t u r e ,
Hsfr. I I , 178. — H. S., Bloml. 34.
— H j a b i s t e a n e l k o a r (yn 't b l o e d ) ,
zijn verwanten , . . . n e t (y n 't b 1 o e d),
zijn geen familie (of alleen familie door
aanhuwelijking). — H y i s m y n (oan-
 BISTE.
t r o u d e ) o m k e , m a r ' b i s t i e t my n e t
y n 't b l o e d . Lex. 348.
b i s t e ä n , v. bestaan, zich verstouten,
vermeten. — H y w o e m y w o l o a n f l e a -
ne, mar doarst it net b i s t e a n . —
Hûs-hiem 1893, 84. — E n m e i i k a l n e t
for h j a r s t j e r r e , || 'k S c i l a l l e s
d o c h f o r h j a r b i s t e a n , Hsfr. VIII, 267.
Vgl. weagje, onderlizzc.
b i s t e a n , n. bestaan, aanwezen. — P a r t y
m i n s k e n l e a u w e y e t o a n 't b i s t e a n
fen s p o e k e n . — Us t a e l , d e t a e l f e n
't h e r t e , i s b o u n o a n ús b i s t e a n ,
Hsfr. VII, 43.
gemoedsbestaan, geaardheid, karakter. —
In g o e d l i k , i n f o r k e a r d , a e k l i k bi-
s t e a n . Lex. 349. — S j o u k i s s a f e n
b i s t e a n (het sa'n b i s t e a n ) , hja wol
I j e a f s t a l l e s h a , en k i n n e a t m i s s e .
— H j a w i e r n e beide kloek enwar-
b e r , || M a r o n g e l y k w i e r h j a r bi-
s t e a n , S. K. P., In Bytsje, 1. — . . . h y
wier o p p a s s e n d en b i s t i n d i c h fen
b i s t e a n , Hsfr. V I I , 98.
bestaanmiddel. — S a ' n w i n k e l . . . k i n
wol r i s in r o m b i s t e a n o p l e v e r j e ,
Hûs-hiem, 1893, 104. Forj. 1389, 123. Hsfr.
II, 17. — H i i n l i p p en j o u w t m í i m i i n
h a l e b i i s t a ° n . Vgl. Eoosjen, 82.
b i s t è a t e , Hl. v. bestorten, bemorsen. —
Dû h e s t d y n s k e n e n s l a p a l w u r he-
i e n d a l b i s t e " t e n . Zie bìstirte.
b i s t e b e u l (-mar t e l der), m., - b r e a , n,
• d o k t e r , m. Zie de Enkelwoorden.
b i s t e e g j e (dit meest), b i s t e e d s j e , v.
besteden, gebruiken. — B i s t e e g j e m e a r
j i l d o a n 't l e a r e n fen 'e b e r n . —G. J.
II, 124.
aanbesteden. — I t h û s (by d e m i n s t e
o a n n i i n m i n g ) b i s t e e g j e . — By d e
rûs b i s t e e d s j e .
in den kost doen. — S y n o m k e h e t
h i m b y ú s (yn 'e k o s t ) b i s t e g e .
als knecht of dienstbode verhuren. — Dy
faem b i s t e g e t h j a r f o r w y k s in h e a l
g o u n e . — . . . d ê r o m b i s t e g e er my
by B a e s H i d d e t o H a g e w i e r , Hûe-
hiem 1893, 93. — S o m m i g e f r o u w e n
• . . w i r d e . . . y n de t i i d fen i t bi-
s t o e g j e n sa y n s k l i k l i k . . . a l h i e l
n u v e r , Hsfr. I I I , 23.
— De I n g e l s k e n en F r & n s k e n b i n -
wumkes.nl
171 BISTE.
n e o a n e l k o a r b i s t e g e , tegen elkan-
der opgewassen, bestand. Lex. 249, 250.
Vgl. oan-, vtbisteegje. Vgl. bistelle.
b i s t e e g s t e r , f. b i s t e ' g e r , m. die dienst-
boden een 'huur' bezorgt.
b i s ' t e f o e r , n. veevoeder.
b i s t e ' g e r , m. die een werk uitbesteedt.
— De b i s t e g e r e n d e o a n n i m m e r
w i e r e n b e i d e o p 't k e r w e i . — Zie
ook 't voor-vorige art.
† b i s t e g e r s - d e i (Grouw), s. dag voor het
vaststellen van het loon, b.v. voor de scheeps-
timmerknechten op 5 Maart (voor 't zomer-),
en op 25 September (voor't winterloon). Op
die dagen werd er niet gewerkt, maar za-
ten de knechten in 't 'schuithuis' om een
groot vuur.
b i s t e g e r s - t i i d , s. tijd voor het besteden
en aannemen van dienstboden. — Om K r y s -
t i i d e n N i j j i e r h i n n e i s 't s a h w e t
bistegerstiid.
b i s t e g i n g , s. besteding, aanbesteding.
— M o a r n is de b i s t e g i n g fen i t h û s .
Vgl. oan-, úíbisteging.
b i s ' t e g û d , n. gedierte, vee. — F i s k e n
o a r l y † s en g r e a t b i s t e g û d , J. S. —
I t b i s t e g û d ú t j e i j e , het vee uit den
stal naar de weide drijven, overdr. gelduit-
geven, R . i n d T . s , 37». Vgl. ibid, 29'. ZiesríW.
Ook als scheldwoord.
b i s t e k ' , n. bestek, ontwerp, plan. — I t
b i s t e k for in h û s m e i t s j e . — B i s t e k
en teken(ing).
berekening, oordeel. — N e i m y n b i -
s t e k k o e s t dy i e r d a p p e l s wol yn dy
koer hâlde. — It b i s t e k meitsje»
de plaats van een schip op den oceaan be-
rekenen. Lex. 350. — I n b o e r h e t n e t
f o l i e b i s t e k o e r i t w i r k op in s k i p .
— M y n b i s t e k i s (ik b i n f e n b i s t e k )
om m o a r n n e i d e s t ê d t o g e a n . — D e r
is g j i n b i s t e k l a n g e r op'e w r â l d t o
m e i t s j e n , R, ind T.2, 192'. — E l k h e t
s y n e i g e n b i s t e k ; f j i r d e l b a e r c h is
s a u n s i d e n s p e k , Sechje. — H y h e t
g j i n b i s t e k f e n p r a t e n . Zie slach.
— Ruerd het b i s t e k op J i t s k e .
— Hja w a e r d e n b o e r en b o e r i n -
n e . . . om't it wiif d ê r it m e a s t e
b i s t e k y n h i e , R. ind T.a, 262*. — Bi-
s t e k k e n en f o a r n i m n a e n s . Vgl. R. P . ,
Keapni., 6.
 BISTE
— A l t y t ú t en ' t w i r k op frjeni-
den stean l i t t e , d a t i s i n f o r k e a r d
bistek.
— D y f a e m h e t g j i n b i s t e k y n 'e
h o l l e , werkt zonder overleg.
afmeting, omvang, ruimte. — I n dea*
k i s t e is al in l y t s b i s t e k for in ke-
n i n g . Lex. 350. — H y f â l d e i t o p y n
i n l y t s b i s t e k , R . i n d T . 2 , 4 1 " . —Ibid. 118'.
gedaante, vorm, fatsoen , houding. — I n
n u v e r b i s t e k , een wanstaltige figuur, —
model. Lex. 350. — I n t e a n b y l d f e n i n
e c h t F r y s k b i s t e k f e n i n f r o u , B.
ind T.2, 38'. Vgl. boerebistek (Ibid 269'). —
D a t it h j a r g r o u s u m spiet, dat koe
'k ú t h j a r h i e l e b i s t e k w o l s j e n ,
Sw. 1851, 37.
b i s t e k j e (Greidhoek),. v. 'stekken' plaat-
sen. — D e h i e r d e r f e n 'e p l e a t s m o a t
s e l s i t l â n b i g r o p j e , . b i h e k j e en b i -
s t e k j e , van veescheidingen voorzien.
b i s t e k ' k e , v. besteken. Lex. 350.— D e
mouwe b i s t e k k e mei spjelden. —
D y n a e d i s l o s g i e n , d y w o l 'k e f f e n
b i s t e k k e , naaien.
— I t m e i in-o a r b i s t e k k e. — B i s t i t -
s e n w i r k , fig. onderbestoken spel. Vgl.
om-, op-, trochstüsen. Zie stekkc.
bistel', n. bestel, bestelling. — D o u
h e s t a l t y t in h o p e n b i s t e l . — Ik ha
fen J a p k e fiif poun s k i e p f l e s k y n
bistel krige.
bistel', n, die veel te 'bestellen' heeft,
overal bevelen wil, in kleinigheden. Vgl.
al-, âld-, wüabistel.
bevel. — B i s t e l e n l ê s t , v. Blom, Bik. 35.
b i s t e l ' g û d , n. bestelgoed (op expeditie-
kantoren).
b i s t e l h û s , n. bestelhuis.
b i s t e l l e , v. bestellen, opdragen, — be-
velen, besteden. — Us m o a l i s o p , wy
n i o a t t e n e d i e h gûd b i s t e l l e . — Myn
w i i f b i s t e l t m a r fen a l l e s , m a r ik
d r a ei f o r 't b i t e l j e n op. — I n f o er-
m a n , — in r e a u b i s t e l l e , — p l a k k e n
b i s t e l l e . Vgl. bisprekke.
— Mem h e t my d e g r o e t e n i s b i -
e t e l d . — D o c h l y k as i k i t dy b i s t e l d
h a . — B i s t e l , bezorg, f o a r a l d e h i e r ,
Hett., Rymkes, 119.
— De â l d m a n h i e i t sa b i s t e l d ,
R, ind T. s , 414»,
wumkes.nl
172 B1STI.
— In h o p e n frouljue bistelle
j i l d oan d i g g e l s en f l a r d e n . — D a t
i s o a n d e r j u c h t e b i s t e l d , meest
iets onaangenaams. — T o r k e a r d b i s t e l d ,
niet goed uitgekomen, niet bij elkaar passend.
— ' t K i n ú s . . . n e t frj e m d t i n k e ,
d a t h j a o a n i n o a r b i s t e l d , verloofd,
r e k k e n . R. ind T.3, 413'.
— Dy w i d d o u k o e h j a r n e t r e d d e ,
d o h é t s e i n t a j i n s t s o c h t , en de
b e r n b y i n o a r b i s t e l d , uitbesteed. —
Y e n b y i m m e n y n 'e k o s t b i s t e l l e .
— Hy h e t h i m b i s t e l d by de b o e r ,
een huur aangenomen. — N o u h a d-i e 'm
o p 'en s k i p b e s t e l d [I D a t l a g op
tij t o w a c h t e n (Sfcadfr.), Hsfr. VII, 93.
— J a n en P i e r b i n n e m e i (oan)
i n - o a r b i s t e l d , zijn partij, tegen elkaar
opgewassen. — I k b i n d e r m e i (oan)
b i s t e l d , 'k heb er de handen vol mee —
Hy is d r o k m e i h i m s e l s b i s t e l d , m e t
zorg voor zijn eigen onderhoud. —Vgl. bisteegje.
"bezopen. — Dy s w i f t is t i g e bi-
s t e l d , Lex. 350.
b i s t e l l i n g , s. bestelling, boodschap. —
. . . dêr k a m e n . . . b o a r g e r d o c h t e r s ,
o m . . . b i s t e l l i n g e n to d w a e n oan
f e i n t e n , d ê r se h w e t m e i iit t o
s t e a n h i e n e , Hsfr. I I I , 19.
b i s t e m e r k , s., -m o a r d s j e n , n. Zie
de Enkel woorden.
b i s t i i v j e , v. bestollen. — I t f e t b i s t i -
v e t om 'e l e p p e l . Ook: b i s t j u r j e .
Zie stiirje.
b i s t i k k e , v. Fra. piqtcer, bestikken, met
naaldwerk versieren. Lex. 351.
b i s t i l j e (HenndL), v. doen bedaren. —
D a t fa in k e k i n s o m s s a b j u s t e r oer-
s t j û r r e i t s j e , d a t se h a s t n e t t o bi-
s t i l j e n is. — D o u m a s t s j e n , d a t s t
h i m h w e t b i s t i l l e s t e . — Y e n bi-
s t i l j e , zich zelven tot bedaren brengen,
zich bedwingen. — H y k i n h i m n e t bi-
s t i l j e . Lex. 351. 6. J. I , 8.
b i s t i m d , adj. bestemd, vast. — A l l e -
d i n g m o a t syn b i s t i m d p l a k ha. —
In b i s t i m d doel.
part. bestemd. — J o u k e e n G e a l e '
k a m e n . . . mei y e t in p e a r oare
f e i n t e n , d y f o r d e ' t j i l l i n g e n ' (z.d.)
b i s t i m d w i e r n e , Hsfr. I I I , 25. Vgl. •
omearre.
 BÏSTÏ.
b i s t i m m i n g , s. bestemming: doel. —
jlin k o m t haat net ta yens bistim-
m i n g , als men gedurig hinderpalen op zijn
we" ontmoet.
b i s t i m p e , v. bestampen. — F e t y n 't
pôt-iten bistimpe.
b i s t i m p e l j e , v. bestempelen. — D a t
b r i e f is o a n b e i d e k a n t e n b i s t i m -
pele. — Hja b i s t i m p e l e n de b o e r
m e i r a r e n a m m e n . — L o l k e , d y 't
m u z y k Ie a r e s c o e , b i s t i m p e l e d e
tenorhoarn mei de n a m m e
k n o a r h o a r n e . Zie stimpelje.
b i s t i n d i c h , adj. stabilis, bedaard, ge-
lijkmatig van aard. — I n h i e l b i s t í n -
dich f e int, R. ind T. a , 204'. — Prov.
S t i l en b i s t i n d i c h , e n d e k n e p e n
y n w i n d i e h . Lex. 351. — I n b i s t i n d i g e
l i b b e n s - w i z e , bedaarde, rustige levens-
wijze, Hsfr. VIII, 101. — B i s t i n d i c h
w a e r , rustig, kalm weer. — F r o u l j u e s
s i n of w a e r of w y n | | H w ê r s i t m e a s t
b i s t i n d i c h s y n ? Sechje. — Op i e r d e
is n e a t b i s t i n d i c h , v. Blom, Bik. 2 1 . —
Vgl. bidaerd, evenredich. Vgl. onbistindich.
b i s t i n d i c h h e i t , s. bedaardheid, gelijk-
matigheid. — Dy j o n g e , d ê r s i t g j i n
b i s t i n d i c h h e i t y n , 't is een woelige,
ongedurige knaap.
b i s t i n d i g e n s , s. bestendigheid. — W i n -
ter dei i i s j o w t in h o p e n w i l l e , m a r
yn 'e h û s n e a t g j i n b i s t i n d i g e n s .
b i s t i p j e , b i s t i p p e , v. met stippen ma-
ken, inz. stippen op kant benaaien. Lex. 351.
— I n f a e m b i s t i p p e , gracidare, be-
zwangeren.
— De m i g g e n h a d e l a m p e a l h e e l
b i s t i p t , cacaverunt.
b i s t i r t e , b i s t o a r t e , v. bestorten. Hl.
bisteilte. — Ik ha my j i s t e r j o u n m e i
s û p e b i s t i r t , W. Gribb., 11. Lex. 351.
Vgl. bipoezje.
b i s t j a l p j e , b i s t j e l p e , v. overstelpen. —
I t b i s t j e l p t h i m y n 't b o a r s t , hij
heeft een brok in de keel. — D e e a n g s t -
me b i s t j a l p e G r e o l t , Fr. Volksblad.
b i s t j e r r e , v. besterven. — I t m i n s t e
is 't b i s t o a r n , gestorven ten gevolge van.
— De s o a n w i e r d e a , en s a i s 't
g o e d a l l e g e a r r e op ' e b e r n s b e r n bi-
stoarn. — In r y k b i s t o a r n e jiffer,
door erfenissen rijk geworden. R. P., Keapm. 7.
173 BISTJ.
— F e n k e l t e b i s t o a r n , bleek van
schrik. — D e w a c h t e r s b i s t o a r e n a s
l i k e n . — Hy b i s t o a r as in k a l k e n
m û r r e . Vgl. Lapek., 6. B. K., 47. Fr.
Jierb. 1830, 81. — D a t s i z z e n i s ( l e i t )
h i m y n 'e m û l e b i s t o a r n , van een ge-
zegde , dat iemand veel bezigt, R. ind T.",
109". — E i , d a t p r a e t b i s t j e r t f e n
s e 1 s w e r , die kwaadsprekerij zal wel dood-
bloeden. — I t i t e n b i s t j e r t m y y n 'e
m û l e , ik kan het niet door de keel krij-
fen gen , van schrik of verdriet.
— D y f e r v e b i s t j e r t m o a i , droogt
mooi op. — I t h e a b i s t j e r t a l , 't ge-
maaide gras verwelkt en verkleurt. — I t
f l e s k m o a t n e i 't s l a c h t sj e n b i -
s t j e r r e , e a r 't i t f o r k o f t w i r d t , eerst
geheel koud worden.
b i s t j i t t e , v. bestooten, treffen. — 't
S p o a r b j u s t e r sin moat p l e a g e oer
p i e a c h b i s t j i t t e , G. J. I , 105.
stootend aanraken, duwend voelen. —
D a t w i i f i s s a f et, m e n k i n g j i n b o n -
k e n b i s t j i t t e . Vgl. A. Ysbr. (1861), 15.
samenstooten. — B i n n e a l d y n o e r -
winst, eare, trvomfen, bút, bistaet
y n d i t l y t s m i e t s j e ? R. P.
— D a t b i s t j i t n e t , dat treft niet, kan
in ons geval niet helpen. Lex. 351.
b i s t j û r , n. gubernatio, moäeramen, be-
stuur. Hl. b i s t i e r . — I t b i s t j û r k w y t
r e i t s j e, over de gewone lichaamsbeweging,
door bedwelming. — D ê r i s g j i n bi-
s t j û r y n ' t s k i p , y n 't h y n d e r , het
schip, het paard laat zich moeilijk sturen.
Ook s t j û r , z. d.
— H y is g a n s ú t 't b i s t j û r . Zie
postuer.
regimen, bestuur, regeering. — H y s i t
m e i y n 't b i s t j û r f e n ' t N u t . — v. Blom,
Bik., 76. Vgl. albistjär; dyks-, earm-, ge-
meinte-, lans-, polder-, stêdsbistjâr.
b i s t j û r d e r , m. rector, moderator, be-
stuurder. — De b a e s en b i s t j û r d e r
f e n d a t s p i l . Hsfr. I I I , 145. R. P., Jou-
werk, 67.
b i s t j û r e , v. vegere, äirigere, moderare,
besturen, G. J. passim. Hl. b i s t i T e . —
E l t s w o l ' t l â n b i s t j û r e en d o k t e r j e .
Lex. 351. — . . . o m a l l e s t o b i s t j u r e n
h w e t yn in b o e r k e r i j ... d i e n w i r d e
moat. — Hwa kin in fekke b i s t j û r e ?
wumkes.nl

B18T.T. 174
— S y n b e r n .... d y Uy bistjùrt, lyk
a s 't i n f a e r t a b i h e a r t , A. Ysbr.,
1861, 96.
verrichten, afdoen. — D e m i e l t i i d
is b i s t j û r d , n o u i n l y t s k n i p p e r k e .
— Us w i r k i s n o u b i s t j û r d , Bur-
kery 20.
. foistjurje, v. stollen, bestollen. — I k
h a b út de n o a s b i e d t , it b l o e d s i t
yn myn b û s d o e k b i s t j u r r e . — I t f et
b i s t j u r r e t y n 'e p a n n e . Vgl. bistiivje.
Zie stjurje.
b i s t k e , n. beestje, in 't bijzonder: koetje.
— H y m e l k t i n b i s t k e t w a . A. Ysbr,,
(1861), 89.
b i s t o a r m j e , v. bestormen, aan-, over-
vallen, G. J., I I , 101.
† b i s t o e l i n g , s. recht van beweiding van
een dijk, dat de aanliggende boeren hebben.
(Eigenl. bezitting, van stoel, zetel, Halb.)
Lex. 351.
b i s t o k e l j e , v. in verdenking, trachten
te brengen. — N o u b i g o u n e r d e m a n
to b i s t o k e l j e n , j a , hy k l a g e him
s e l s o a n b y d e t s j e r k e , Fr. Volksbl.
20/XI, 1881. — Y n s a k e n f e n f r i j e r i j
w i r d t f a e k i n b o e l b i s t o k e l e . Zie
stokelje.
b i s t o p j e , v. toedekken, inwikkelen,
verbergen. G. J, passim. — D e b e r n y n
'e w i d z e , o p b ê d b i s t o p j e . Lex. 352.—
. . . d e i e r a p p e l s y n 'e b u l t . . . bi-
s t o p j e , Forj. 1893, 122/23. — I t f j û r
b i s t o p j e , inrakelen. Vgl. birekke. —
. . . y n 't g r ê f b i s t o p p e , Salv., Fr.
Lêsb., 45. — S k a n i m e s t d y o e r d y n
freeslik o a n s i c h t sels by n a c h t ,
om i t d e n t o b i s t o p j e n , a s i t k w e a
r o m s t b a e n h e t , R. P., Keapman. 144.
— O, do ' k m y n k w e a . . . b i s t o p p e
e n s t i l f o r s w i g e , G, J. I , 130.
b i s t o p j e , v. met stoppen dicht maken.
— Syn h o a z z e n w i e r n e fen o n d e r
t a b o p p e b i s t o p p e , met stopwerk be-
dekt.
b i s t o u w e , v. bestuiven. — M y n s k o e n
binne bistoud fen'emoude.
—- H y i s g a n s b i s t o u d , beschonken.
Vgl. bisnústere.
b i s t r a f f e , b i s t r a f j e , v. bestraffen. —
In frjeon . . . dy m y n k w e a b i s t r a f t ,
Hsfr. II, 249. — D o m e n y b i s t r a f t e h i m
wumkes.nl
»
BISTE.
o e r d a t f o a r n i m m e n , A. Ysbr. (1861)
91. — De b e r n b i s t r a f f e , in den volks-
mond vaak: tuchtigen, slaag geven. —
Lj e a f l i k b i s t r a fj e n d . Van Blom, Bik.
93. A. B., Doarpke, 114.
b i s t r a f f i n g , v. bestraffing, berisping. Zie
bislcrobbing.
b i s t r a m p e l j e , v. Fr. enjamber-, beschrij-
den. — S a ' n l y t s e j o n g e k i n d a t
h y n d e r n e t b i s t r a m p e l j e . — In s l e a t
b i s t r a m p e l j e . Vgl. blskaeve.
gebrekkig loopende bereiken. — M y n
g o n g w i r d t m i n d e r , i k k i n mar
j u s t de t s j e r k e n o c h b i s t r a m p e l j e .
Zie strampelje.
b i s t r i d e , v. bestrijden , tegenspreken,
betwisten (een gevoelen of bewering). —
B e p p e w o l m y b i s t r i d e , d a t d e i e r-
dedraeit; denmoastenwyderom-
me-rs ô f f a l l e , s e í t h j a . Lex. 35. Zie
ontstride.
b i s t r i d e r , v. bestrijder, die bestrijdt, te-
genspreekt. Hsfr. I I , 160.
"bistridich, adj. tegensprekend, twistziek.
Lex. 352. Zie tsjinstt-iäich.
b i s t r i e l j e , v. bestralen. — D y V e n u s :
m e i h j a r g l a n s b i s t r i e l e t . v. Blom,
Bik. 9.
b i s t r i k e , n. bestrijken. — D e m û r r e j
m e i k a l k b i s t r i k e . Ook de dakpannen. ;
Zie panstrike. \
— I t h y n s d e r b i s t r y k t h i m , schaaft j
bij 't loopen den eenen poot met den andere,— ]
door verkeerd hoef beslag. — L j u e , d y 't '
sa n a u b i n n e ( n a u s p o a r e ) b i s t r i k e í
h j a r , bemorsen op een slijkerigen weg hun j
broekspijpen door ze tegen elkander testrij- \
ken. — As i n k o u b e e s t o e r ' e k e a t - J
g l i d e n is, m a k k e t d e w o n d e r d o k t e r !
it mei b i s t r i k e n wer yn ' e h e a k . î
b i s t r i n g e , v. met touw omwinden, bin- í
den. — B i s t r i n g en b y n d y m a r . , h y j
is m â l . — B i s t r i n g dy niteligej
b o l l e . Lex. 353. — I t b e r n w i e r ?
b i s t r i n g e ( b i s t r i n g d ) , door den navel-j
streng, bij de geboorte. Dit gebeurt, vol- i
gens het volksgeloof, als de moeder, zwan- ;
ger zijnde, onder een drooglijn doorloopt,^
of kralen om den hals draagt. Ook b i - i
stringele. j
b i s t r y p j e , v. bestrepen, met strepen ;]
maken of versiei-en, inz. een kleed met;
 BISTR. 175
gtrooken of opzetsels versieren. Lex. 353.
b i s t r u i j e , v. bestrooien. Hl. b i s t r ó " j e .
Lex. 353. — De g l ê d d e s t o e p e m e i
sân, yeske . . . bistruije. — It flesk
m e i s â l t — , i n b o f f e r t , r y s , m e i sû-
kerbistruije.— Hjar hier isbistruid
m e i b l o m m e n , Lieteb., 77. — I n j o n g
p e a r , d a t f e n 't t r o u w e n w e r o m
komt, bistruije.
b i s t r u n e , v. Eng. to stray, heimelijk be-
spieden, beloeren. Lex. 353. — 'k H a d e
f r o u e n M a r ij b i s t r ú n d , sy w i e r n e
y n ' e k e a m e r en i k w i e r o p ' e l i n n e n -
s o u d e r , Hepk., 4. Rotten, 67. Zie at rune.
b i s t r û p e , v. in een strik vangen, ver-
strikken. — I n s n o e k b i s t r û p e , vangen
in een strik van. dun koperdraad. — • Do
g o n g e n d e F a r i s i e u w e n h i n n e en
b i l e i n e n r i e h o 't h j a h i m o n d e r i t
p r a t e n b i s t r û p e s c o e n e , Halb., Matth.
XXII, 15.
b i s t u d e a r j e , v. bestudeeren. I t e v a n -
geelje bistudearje. — Heitbistu-
d e a r r e de k r a n t e
b i s u d e n , adv. meriäiem versus, bezuiden,
ten zuiden van.
b i s u i l i g j e , ï. bezuinigen. Lex. 355.
b i s ú n j e (Zh., Westel.), Fra. besogne, bezig-
heid , werk, omslag, beslommering. —
W i g l e fen A y t a w i e r in m a n fen
g r e a t e en w i c h t i g e b i s ú n j e s . — Ja-
pik w i r d t al â l d , m a r h y i s y e t a l -
t y d y n 'e b i s ú n j e . — I t g i e t y n 'e
s e l d e b i s ú n j e f o a r t , 't is één moeite.
Ook : b i s o n j e , z. d.
bisûrje , v. bezuren, boeten. — De b e r n
m o a t t e de m a l l e f l i n k e n fen de âl-
den b i s û r j e . — W y s c i l l e ú s k w e a -
d w a e n i e n r i s b i s û r j e m o a t t e , Hsfr.
II, 186. — D e e i n b i s û r r e t i t a l , het
eind draagt den last. Burm. — Hûs-hiem,
1893, 94. Zie sûr.
— I t m o a t m a r b i s û r j e y n 't s o p
d ê r 't y n s e a n i s , we zullen maar af-
wachten hoe het zaakje zal loopen. Vgl.
bisoarje.
b i s u s j e , v. besussen. — M e m m o a t
h e i t m a r h w e t b i s u s j e . — Zie delbedsje.
b i s u t e l j e , v. rondventen. — D e Don-
g e r d e l e n m e i t s i i s b i s u t e l j e . Vgl.
àfsutelje.
b i s w a e i j i n g , s. beweging, drukte. — J o u-
wumkes.nl
BISW.
k e h e t in h e l e g r e a t e b i s w a e g i h g j
uitgebreide, drukke zaak, m a r d ê r w i n t
i t , l e a u 'k, n e t n e i . — Dy m a n h e t
e k a l l a n g yn'e b i s w a e i j i n g w e s t ,
in de zaken.
b i s w a r r e , v. bezweren, met eede be-
vestigen of verzekeren. Lex. 354. — Forj.
1892, 57. — H y h e t i t m e i h i r d e w i r -
den b i s w a r d , dat it n e t wier wie.
b i s w a r r i n g , s. eed, bezwering. Hsfr.
I X , 70. — D ê r i s g j i n b i s w a r r i n g t a
n e d i c h : in m a n in m a n , in w i r d
in wird.
b i s w i e r , n. bezwaar, hindernis, last. —
H y h e t g j i n b i s w i e r , niets tot zijn last,
een zorgeloos leven. — M e i i n h ú s f o l
b e r n h e t i t s y n b i s w i e r , a l l e s ep-
t i c h en k r e a s to h a l d e n . — I n wid-
d o u . s o n d e r b i s w i e r fen b e r n k o m t
l i c h t y e t r i s o a n ' e m a n . — I n ho-
pen ljue fine gjin b i s w i e r yn in
Ij e i g e n . Lex. 354.
— D e r l a e i g j i n b i s w i e r op d y
p l e a t s . Vgl. insmering.
b i s w i e r i c h , adj. bezwarend, drukkend,
lastig. Lex. 354. Meer b i s w i e r l i k , z.d.
b i s w i e r i n g , s. moeilijk bezwaar. —
K l a e s d i e n e a t as k l e i j e n o e r de bi-
s w i e r i n g d y ' t e r h i e , Hsfr. VII, 100.
— T r ij e b e r n , d y ' t y e t n e a t w i n n e
k i n n e , d a t is i n b i s w i e r i n g f o r
s a 'n w i d d o u !
— Der l e i t b i s w i e r i n g op d a t
g o e d , hypothecaire schuld, — ook andere
zakeljjke lasten, als: erfdienstbaarheden,
gixmdrenten, enz.
b i s w i e r ( j ) e , v. bezwaren. — H y f o u n
him der net oer b i s w i e r d . — I k f y n
m y b i s w i e r e om f e n w i d d o u w e n en
w e z e n de u t e r s t e p e n j e to n i m m e n .
Lex. 354. — D a t h û s o f l â n is b i s w i e -
r e ( b i s w i e r d ) met hypotheek, of andere
zakelijke lasten. — I t i t e n b i s w i e ( r ) r e t
m y , ligt mij zwaar in de maag. — H j a r
eagen wieren mei slûgens biswie-
r e , Matth. XXII, 43.
b i s w i e r l i k , adj. bezwaarlijk. — S a f ol-
ie h ú s h i e r en s a f o l l e l é s t e n to bi-
t e l j e n , d a t w i r d t my to b i s w i e r l i k .
Ik - m o a t i n o a r h û s h a . — As m e n
l a n g by in-oar b l i u w t , den w i r d t
i t s k i e d e n ho l a n g e r ho b i s w i e r -

BISW. 17((5
l i k e r , Hsfr. VII, 107. — I t s c i l bi-
s w i e r l i k w ê z e o m d e b i d 1 e r ij a 1-
h i e l ú t ' e w e i t o k r i j e n , Ibid. I I , 180.
Vgl. A. Ysbr. 1861 , 92.
b i s w i k e , b i s w y k j e , v. bezwijken, on-
machtig worden. Lex. 354. — Ik biswyk,
biswiik of biswiek (biswykte), bin biswykt,
biswikende , to biswiken. Ik biswykje, b i -
swiik . bin biswykt (biswike). — 11 w a e i-
de my to f o l i e , ik b i n for de r e i s
b i s w y k t . — In h e l e t ó c h , sa'n sek
fol g û d , me scoe der o n d e r b i s w y k -
je. — J o n g e ! h w e t b i f l j u c h s t e yn
sa'n w a e r m t e , d o u s c o e s t e r o n d e r
b i s w i k e . Hsfr. IX, 205.
b i s w y m j e , b i s w i m e , v. bezwijmen, in
zwijm vallen. — J e l t s j e m o a i s l o e c h
d e e a g e n o p || E n ' t â l d e s l o o f b i -
s w i m e , R. ind T. a , 198'. Do w a e r d i k
s a n e a r en b a n g , d a t i k h a s t b i-
s w y m d w i e r . W. Gribb. Zie swime.
b i s w i t , adj. bezweet. — l i s W i b r e n
w i e r b i s w i t e n do h e t er k j e l d s k i -
p e . — B i s w i t t e t r o a n j e . Hsfr. V I I I ,
282.
b i t (W. en Zwh. met Hf.), b y t (Stadfr.
Kollum, Grouw, 't Waterl.), b u t (Zoh. ïietj.
spr. bud), n. bijt, in het ijs gekapte opening.
Lex. 356. — I n f r e m d e e i n y n 't b y t ,
een vreemde in een gezelschap. Vgl. einebit.
b y t , s. Fra. morsure, piqâre, beet. —
D e b y t f e n i n d û m e h o u n i s ge-
fa er l i k . Ook b e e t (z. d.), vooral in de
samenstelling.
b y t , n. Eng. bit, beet. — H y h e t b y t ,
de visch bijt aan 't aas van zijn hengel; fig.
hij heeft goede kans (op voordeel, w i n s t . . . ,
bij een vrijster), ook: hij is dronken. Zie
bij bok. — Prov. D y 't b y t h e t m o a t o p-
h e l j e , Ned. men moet het ijzer smeden als
het heet is. Vgl. beet.
b y t , ook vischaas. — Lex. 356. Vgl. bare-,
bearze-, gromt-, ieltsjebyt.
b y t , s. fragmentum, bete, stukje brok.
— In byt b r e a , bolle. — In byt iten,
boterham. Vgl. flau-, wébyt. — F e n d e
o n b i s o a r g e b y t l i b j e , Ned. uit den pot
van Egypte meeè'ten. — Iin m e n d e bi-
t e n y n ' e m û l e t e l l e , omdat men hem
niets gunt. — D y a p e l s h a w y for. d e
b y t ( k n a p ) , om uit de hand op te eten.
•— B i t e n e n b r o k k e n (van dit of dat).
wumkes.nl
1
BITA.
— Vgl. onder bek. — F o r b e a n e b i t e n
s m e i t s j e b e s t , Hsfr. IX, 263.
— N i n b y t , niets. Lex. 356. — I k t e l i t
n i n b y t . — De w r â l d i s n i n b y t s l i m -
m e r of b e t t e r a s f o a r t û z e n j i e r .
beetje, weinigje. — I n l j e a f l y t s b y t
d a e i , R. P . , Jou werk, 19. Gewoonlijk
b y t s j e , z. d.
b i t a e s t e , b i t a e s t j e , betasten. R. ind
T.s, 116'.
b i t a k e l j e (Zwh.), v. omwoelen, omwin-
den. — D e e i n f e n i t t o u b i t a k e l j e ,
het uiteinde van een touw met dunne koord
omwinden. Lex. 354. Vgl. biwoelje, biwine.
b i t a m j e , v. äecere, betamen. G. J.
I , 194. -— E n s c o e 't n o u d y , b y
Ij o c h t s k y n - d e i , || a s s e d i c h f a e m
b i t a m j e || e n r i n s a ' n f i n t o p s t r j i t -
t e n e i ? Hsfr. V I I , 88. R. ind. T.s, 420'.
A. Ysbr. (1861), 51.
b i t a m l ì k , adj. deceiis, honestus, betame-
lijk, voegzaam.
b i t a n k , n. dank, dankbetuiging. Lex.
362. — I t w i e r w o l i n b i t a n k (bi-
t a n k j e n ) w i r d i c h , de dienst mij bewe-
zen, 't geschenk dat ik kreeg. — I s d y
d a t g j i n b i t a n k w i r d i c h ? tegen een
ondankbare. Zie tank.
b i t a n k j e , n. dank, dankbetuiging. —
H w e t h a 'k f o r m y n g o e d w a e n k r i -
g e ? N e t i e n r i s in b i t a n k j e . — En
n o u r i n t er h i r d f o a r t , k r e k t o ft
er g j i n b i t . a n k j e h a w o l for s y n ta-
w i r d , W. D., Hûs-hiem, 1890, 108. —
I k h i e op dy p l e a t s s k r e a u n , m a r
k r i g e h j o e d i n b i t a n k j e , brief hou-
dende ontslag van-, en dankbetuiging voor
het gedane bod. — H e t d o m e n y 't b i r o p
o a n n o m d ? N é , 't i s i n b i t a n k j e w i r -
d e n . — Ook b i d a n k j e .
b i t a n k j e , v. bedanken. G. J. II, 44, 53,
114. — W y b i t a n k j e d e f r j e o n e n f o r
de l é s t e e a r e , de f o r s t o a r n e oan-
dien. — R i n s k e b i t a n k e hjar m a n
f o r 't l y t s f a m k e , de jonggeborene (Oud
gebruik). — B i n n ' j i m m e e k n o a d g e ?
J a , m a r w y h a b i t a n k e. Vgl. A.
Ysbr. 1861, 71. — F o r i n b i n e a m i n g ,
f o r s y n a m p t b i t a n k j e , niet aannemen,
neerleggen.
b i t a r ' j e , v. beteeren, met teer bestrijken.
Hl. ( b i ) t e r j e . Zie tarje.
 BITÀ.
b i t a r r e , v. verminderen, inkrimpen. —
F o l i e ì t e n b i t a r t t r o c h 't si e d e n .
Lex. 355. — D e h e a b u l t b i t a r t on-
eg a e 1, h y s a k k e t s k e e f . — Vgl.
bilúnje.
— H o i s d a t b i t a r d ? uitgekomen?
Zie biteare.
b y t ' b â n , s. ijzerbeslag op troggen en
kribben, om de dieren (varkens, paarden)
te beletten, dat zij daaraan knagen.
muilband, sterke leeren band met gesp
voor een zeug, die hij 't biggen werpen
kwaadaardig is. — Ook: I n h o u n m e i
i n b y t b â n om..
†bitdammede, s. Hl. bontgoed. Zie
äammede.
b i ' t e , v. bijten, steken. G. J. passim. —
Ik byt, (Kolluml., Aehtk:, Dantdl., Tietj.:
dû bi(t)ste, hi bit), biet (Hl. beet), ha biten,
bitende, to biten. — P a s o p d y h o u n ,
d a t er dy n e t b y t . — T o , j o m o a t t e
ek r i s y n j o u b ô l e ' b i t e , uitnoodigend
tot een gast. — H y h e t n e a t t o i t e n of
to b i t e n . — De s l i e p l ú s k e s b i t e i t
b e r n , iron. — I t w o l h j o e d n e t r j u c h t
b i t e , de visch wil niet aanbijten. — D y
skjirre, dat mês n e t y n ' e h a n n e n ,
a n s t o n s b y t i t d y , waarschuwend tegen
een kind. — Y e t t i k b y t o p i n s e a r
s t e e d . — I n l i b b e n fol fen b i t e n d
s e a r , Hsfr. I I , 112. — Op 'e t o s k e n
b i t e , van pijn, kwaadheid, om zich goed
te houden. — H y b i e t o p 'e t o s k e n a s
i n d e a h i n o p 'e l o a r t e . — H j a w o l l e
n e t o p i n - o a r b i t e , ze ontzien elkaar.
— H j a w o e d ê r n e t o p b i t e , veinsde
het niet te begrijpen. — H j a (of hy) i s
f e n 't h o u n t s j e b i t e n , lichtgeraakt. —
I t k i n d y w o l b i t e , ' t ligt vlak bij je (daar
je om zoekt). Ook: a s 't i n b e k h i e b i e t
i t dy. — 't B y t o p ' e n o n , Leeuw.: 't
b y t o p ' e h a e k , 't komt er op aan, de
zaak is dringend, eischt voorziening. —
I m m e n h w e t y n 't e a r b i t e , heimelijk
in 't oor fluisteren. R. ind T.3, 233-, —
I t g a p p e t m e a r a s 't b y t , 't lijkt meer
dan 't is. — H i e r f e n 'e h o u n d y 't
yen b i t e n h e t op ' e w o u n e l i z z e , d e n
b e t t e r t i t , volksgeloof.—De h o u n d y ' t
yen b i t e n h e t , m o a t y e n ek w e r ge-
ne z e , overdr. voor'haarprjn'neemt men een
borrel om dit gevoel te verdrijven. — Prov.
wumkes.nl
177 BITE.
Twa kwea' h o u n e n b i t e elk o ar net.
— Yens n e i s t e h o u n e n b i t e yen
meast. — M e a g e r e l u z e n (miggen)
b i t e f û l s t . — H w e t b i - b y t s t e o p 'e
n e i l e n ? — H w e t b i b i t e dy m u z e n
d ê r e f t e r 't b i h a n g ? Zie M-. Vgl. bi-,
for-, yn-, oan-,, ôf-, ta-, troch-, útbite; barge-
biten.
b i t e , Smald. s. Zie bytling.
b i t e a r e , v. vouwen, wikkelen, inwikke-
len. — H w e t h e ^ t e d e r y n d a t g r o u
p o m p i e r b i t e a r d ? Bijek. 1893, 14. —
Lex, 34.
in vouwen vallen. D y d o e k b i t e a r t
n e t g o e d , er vallen valsche of verkeerde
plooien in.
afloopen. — B e s t b i t e a r d , s e i s k i p -
per A u k e , it skip forlern, mar it
e a s f e t b i h â l d e n . — 't I s b ê s t b i t e a r d
o a n a l l e k a n t e n , R. ind T.5, 247«. —
D a t s c i l w o l b e t t e r b i t e a r e , Hûs-
Hiem, 1893, 116. Ook b i t a r r e . Vgl. bislaen,
" b i t e b a u , b i t e b o e , s. denkbeeldig we-
zen , dat (volgens het bijgeloof) door gebrom
of geruiseh de menschen voor den mal houdt.
" b i t e b a u j e , v. voor den gek houden.
b i t e ' k e n j e , b i t e i k e n j e , v. beteekenen,
teekenen op. — D o u m a s t d a t b o e k n e t
a l h i e l b i t e k e n j e m e i r e a d k r y t . Zie
tekenje.
— Dy k o u ( d a t k e a l ) is m o a i b i -
t e k e n e, fraai geteekend, heeft een fraai
gevlekte huid.
Fra. signifier, prêdire, être bon à. —•
Hwet scoe d a t sizzen b i t e k e n j e ? —
J o u n s r e a d e k i m en b i t e k e n t d ' o a r e
m o a r n s m o a i w a e r . Vgl. bitsjutte. —
H w e t s c i l d a t b i t e k e n j e ? Fra. à quoi
bon? waar zal dat voor dienen? Lex. 360.
bite'kenisse, biteikenisse, s. betee-
kenis. — H w e t is d ê r d e b i t e k e n i s s e
f e n ? b.v. van een figuur, een op- of bij-
schrift , enz.
b i t e l ' d e i , s. betaaldag. Vgl. rekkenäei.
b i t e l ' d e r , b i t e l i e r , eg. betaler, — I n
goede, in m i n n e b í t e l d e r .
b i ' t e l i c h , b y t l i c h , adj. morsìlìs, bijt-
achtig, geneigd tot bijten. — I n b i t e l i g e
h o u n , — i n b y t l i c h h y n d e r , bijt
naar menschen of paarden, die nabij zijn
kop komen. — I n b y t l i c h f a e m , iron,
die bij het kussen haar tanden laat voe-
12
 BlTE.
len — B i t e l i g e L i e u w e , het sterrebeeld
de Leeuw (in een oude almanak). — G. ,T. II,
72: b y t l i c h , bits, vinnig. — Ook: b i t e -
rich.
b i t e l ' j e , v. betalen, vergelden. — G. J.
passim. — I n g o u n e , i n d û b e l t s j e . . .,
j i l d b i t e l j e . — S k i l d b i t e l j e , vol-
doen. '— I t s t i e t o a n 't w o l l e n n e t a l -
l i n n e || M e n m o a t i t e k b i t e l j e k i n -
me, Hsfr. I I , 107.— B i t e l j e i s a l t y t i t
b o a d s k i p , 't komt maar altijd op betalen
aan, men moet gedurig geld uitgeven. —
H e 1 j e e n b i t e l j e , geld bij de viseh.
— M e n m o a t d' i e n e j i l d j a e n e n d '
o a r e b i t e l j e , als men contant betaalt
kan men gaan bij wie men wil (om te koo-
pen), of: 't is hetzelfde bij wien men gaat. —
L j u e d y ' t hj a r s e l s m o a n j e , b i t e l j e
n o a i t . — H y s c i l b i t e l j e y n t r ij e
t e r m ì n e n : n o u n e t , e n d e n n e t en
n o a i t n e t , iron. van een, die nooit betaalt.
— M e i r e k k e n j e n , (in e i d e t a-pon g)
b i t e l j e , Fra. sans bourse délier, Ned. met
gesloten beurzen. — M e i d e s t i k k e n
b i t e l j e , slaag geven in plaats van geld. —
H ú s h i e r m e i 't â l d b e d s t r i e b i t e l j e ,
de woning verlaten zonder huur te betalen,
en 't oude stroo er in laten. — G o e d f e n
b i t e l j e n w ê z e , gewoon zijn om op tijd
te betalen. — M e i d e d e a d b i t e l j e ,
met den dood bekoopen. — I k se il d y
b i t e l j e , ranselen, tot straf.
b i t e l i e r , eg. betaler. Zie bitelder.
b i t e l l i n g , s. betaling.
b i t e m m e , b i t i m m e , v. betoomen, be-
dwingen. — I n m i n s k e m o a t h i m s e l s ,
s y n d r i f t b i t e m m e k i n n e. — I k k i n
dy o n d o g e n s e j o n g e n e t b i t i m m e .
Vgl. bidemme,
b i t e p p e , v, beplukken. — I n g o l l e
h e a b i t e p p e , 't loshangend hooi er af
trekken. Zie teppe.
b i ' t e r , eg. & s. die of dat bijt. — D a t
h y n d e r is i n b i t e r . Vgl. bytlich, — I n
f û l e b i t e r , heet gebakerde vrjjer. — I n
k w e a b i t e r , die zich de kaas niet van 't
brood laat eten. — B l a f f e r s b i n n e g j i n
b i t e r s . — P a s o p , b e r n , d a t 's i n bi-
t e r , een of ander scherp voor.verp.
— I t b e r n h e t a l b i t e r s , tanden.
— J i m m e m o a t t e liet y n d a t ke-
t i e r g e a n , d ê r b i n n e b i t e r s , pedkuli.
wumkes.nl
178 BITL
* b i t e r s - a r k , n. 't gebit, de tanden. J. S„
14. Zie ark.
b i t e r i c h , adj. Zie bytelich.
b i t e r s - p l a k , n. plaats in het water, waar
veel visch is, en 't dus 'b i t e' wil. Lex. 357.
b i t e r s - w a e r , n. geschikt weer om te
hengelen. — As d e w y n y n ' t S u d e n ,
d e l o f t b i t r i t s e n , e n 't n e t t o k â l d
of t o w a e r m i s , d e n i s 't m o a i bi-
t e r s w a- e r.
b i t e r s - w y n , s. gunstige wind voor 't
vangen van visch met den hengel.
b i t e u ' t e r e , adj. bedremmeld, onthutst.
Stadfr. b e t e u t e r d . — As w y d ê r b y d e
k e n i n g s t i e n e || E n h i e l e n d a l bi-
t e u t ' r e w i e r n e , Tj. V., Sw. 1871 (Ta-
heakke).
' b i t i c ï l t s j e , v, verdichten, hard worden.
— I t f e r s k e b r e a h w e t s t e a n 1 it-
t e om t o b i t i c h t s j e n . Vgl. bilegerje.
— I t p a e d is a e r d i c h b i t i c h t e .
Vgl. bihiräsje.
b i t i c h t s j e , v. Zie bitiigje.
b i t i ' g i n g , s. aantijging , beschuldiging.
R. P., Jouwerk, 34. Zie:
b i t i i g j e , v. Eng. to accuse, beschuldigen,
toedichten. — I m m e n m e i e a t b i t i i g j e ,
te laste leggen. — . . . h y b i t i g e m y
fen fûke-neisj en, i e l r ô v e n en h w a
w i t h w e r m e a r f e n , Hûs-hiem 1893,92.
— H w a b l i u w t o n s k i l d i c h a s i t fol-
d w a e n d e is i m m e n to bitiigjen.
Lex. 365. Ook b i t i c h t s j e .
b i t i i s d , b i t i z e , adj. verward. — De
mich s i t y n ' t r e a o h , d e f û g e l y n ' t
n e t b i t i i s d , — Ei, f o a r t boi! dou
r e k k e s t a l h i e l yn myn j e r n bitize.
— fig. De w r â l d l e i t y n ' t g o e d e n
k w e a b i t i z e . A.B. ; Doarpke, 115. — Y n 'e
s l i e p b i t i i s d ( f o r t i i s d ) . Lex. 265. Ook
bitiesd, bitieze.
b i t i k j e , v. bereiken om 'af te kloppen'
(bjj kinderspelen).
bekloppen, — I n s i k e i t b o a r s t b i -
t i k j e . Zie biklopje.
door tikken op de ruiten iemand een
teeken geven, om te komen. — D ê r g i e t
Lou h i n n e , t i k j e ris oan h i m ! Ik
k i n h i m n e t m e a r b i t i k j e , hjj is reeds
te ver.
b i t i k s e l j e , s. bekappen met een dissel;
fig. bedisselen, R, ind. Ta., 41*. Zie UtsjiXkseìje.
 BITI. 179
b i t i m m e r i n g , s. het betimmerde, het
betimmeren. Vgl. binnenbìtimmering. Zie
bitimmerje.
b i t i m m e r j e , v. betimmeren. —- I k
h a 't g o e d b i t i m m e r e , stevig met spij-
kers vast geslagen. —• I n k e a m e r b i -
t i m m e r j e , van binnen afwerken. — Y e n s
b a r m a n i t l j o e h t b i t i m m e r j e , door
bouwen of verbouwen. Lex. 365. Zie timmerje.
b i ' t i n g , s. knagende insecten (in den grond).
Ook i t i n g . Zie fretting.
'foiting'je, v. bedingen, voorwaarde(n) stel-
len. — (fen d y g e a s t l i k e b o e k j e s )
l i t i k n o u en d e n r i s i e n p r i n t s j e
en d e n b i t i n g j e 'k e r b y . . . m e i â l -
d e r w e t s k e l e t t e r s , Hsfr. I I , 176. Vgl.
tabitingje. — I t e i n i s m y t o f i e r t o
r i n n e n , nou h a ' k in w e i n b i t i n g e .
— W o l s t m e i m y m e r k e - h â l d e ? .Né,
i k b i n b i t i n g e , heb mijn woord al aan
iemand gegeven. Lex. 362.
— I m m e n b i t i n g j e , bjj hem afdingen.
—- Ho m e i s t i t h a , d y e a r m e w i d d o u
sa t o b i t i n g j e n om i n p e a r s i n t e n ?
Zie tingje.
b i t i n g s t , n. & s. conditio, pactum, excep-
tie , beding, voorwaarde. — M e m , m e ij e
w y j o u n o p b l i u w e ? J a , m a r i e n bi-
tingst: net oangean. — S a p e wol
my f o r i n k e a r a l i n h y n d e r l i e n e ,
m a r a l t y d m e i i n h i e l e b o e l bi-
t i n g s t e n . — O p i e n b i t i n g s t . Vgl.
Hsfr. I I , 14.
Ook (bg kinderspelen) voor: b i k o a r, z.d.
b i t l n k e , "bitinse, v. bedenken. — Bi-
tink dat it g r ê f d y w a e h t e t . — Ik
m o a t m y d e r r i s o e r (op) b i t i n k e ,
't in overweging nemen, ook: het mjj trach-
ten te herinneren.
bezinnen, zich anders bezinnen. — H y
soil h i m w o l r i s b i t i n k e , , e a r ' t er
h a n n e n oan syn breahea'r slacht,
Lex. 362. — I t i s g j i n b i t i n k e n w i r -
d i c h . Zie biried. — D ê r h o e f i k m y
n e t o e r t o b i t i n k e n , mjjn besluit staat
reeds vast. — E n m y n w i i f h a t h j a r
b i t o c h t , b i t o c h t . . . Deuntje.
commìnisH, uitdenken, verzinnen. — Lj ea-
g e n s —, f i t e n b i t i n k e . — F l a e j j e n
h e t d e d i v e l b i t o c h t , Lex. 365. —
D e r w i e r 'is i n f e i n t s j e R i n s e , d y
fcoe 't sa m â l b i t i n s e . . . Volksrijmpje,
wumkes.nl
BITI.
— U t e r e - t d t , m y n s a n g is ú t ; i k k i n
n e t m e a r b i t i n k e . . . Oud Deuntje. —
6. J. I , 2, 8, 69.
— Bitink j i m m e dit ris! E.P.,
Keapm. V , I.
•— B i t i n k h w e t d' y n g o e G o d d'on-
w i r d e m i n s k e a l j o u t , G.J.
begiftigen, beweldadigen. — B i t i n k d e
w i d d o u w e n e n w e e s k e s . Lex. 663. —
I m m e n yn syn t e s t e m i n t b i t i n k e .
Vgl. R. ind T3., 94'. — De e a r m e n t o
bitinken |] d ê r o a n h a h j a g j i n
l o e r , Hsfr. V I I I , 279.
"verdenken. — D y m a n j o e c h d y w i d -
d o u i n w i n t e r t a r r i n g , en n o u b i -
t i n k e se h i m , d a t e r g r e a t . m e i
h j a r is. Lex. 363. — Dy s e l s n e t d o g e ,
b i n n e g a u s t r é om i n o a r . t o b i t i n -
k e n , R.P., Jou werk. 9, — H y w a e r d e r
fen b i t o c h t , d a t er h i m sels b i g ê r -
z e m e i d e t s j e r k f o u d i j . Zie fortinke.
b i t i n k e l i k , adj. bedenkelijk. — D y s a e k
is b i t i n k e l i k .
b i t i n k e n , b i t i n s e n , n. meening, begrip,
—• N e i m y n b i t i n k e n w i e r e t i n g e k
a s 't i t d i e s t e . Vgl. R. ind T a 405'.
b i t i n k e n , «bitinsen, s. bedenking, over-
weging, — aanmerking. — I k s c i l i t r i s
yn b i t i n k e n h a l d e , eft dy â l d
b a e r c h i t p l e i t w i r d i c h is of n e t .
— Y n b i t i n s e n n i m m e , G. J. I , 94.
— Nim yn b i t i n s e n dat it dyn mem
is. Lex. 363. — E n m e i d i t b i t i n k e n
g i e t se f i e r d e r , Forj. 1893, 111.
vermoeden, verdenking. — S o n d e r d a t
b a e s k w e a b i t i n k e n op h j a r k r i g e ,
Hsfr. IV, 235. — I k h a d ê r y n ' e k o e r
h w e t f o u n , || d a t h e t m y h w e t b i -
t i n k e n j o u n , W. D., Heam., 9.
gedachte. — M a r d e l j u e h i e n e e k
s a h j a r b i t i n k e n s , Forj. 1893, III. —
D e r h i e 'k s a g a u g j i n b i t i n k e n o p .
b i t i n k i n g , s. gepeins.— I k s i e t sa y n
'e b i t i n k i n g , h w e t m y a l y n m y n
l i b b e n b i - j e g e n e is. — G. J. I I , 68.
b i t i n k s e l , n. verzinsel, verdichtsel, voor-
wendsel, Lex. 363. — M a l l e b i t i n k s e l s ,
W. D„ Oebl. Gl. 34 Ook o p t i n k s e l , z.d.
Vgl. útfynsel.
b ì t i n s ( j ) e , v. b i t i n s e n. n. Zie bUinJce{n).
b i t i p p e l j e , v. beloopen, loopende berei-
ken. Zie Uppélje.
 BYTK.
b y t k e , n. beetje, (een) weinig. R. ind
T.1, 35*. Schierm. b i k e. Zie hyUje.
b y t ' ü n g , n. frenum, toom met de ringen
(of ijzeren plaatjes) waaraan het hoofdstel
en de teugels van paarden, alsmede het
klemketting bevestigd warden. Vgl. Lex. 358.
P. Sch. M.S. 15,
houten toom, met een 'jaaghjn' van bind-
garen, waaraan pijpesteelen en gekleurde
ronde lapjes geregen zijn, en waarmee kin-
deren 'paardjemennen.'
Ook h y n s t e b i t . — Vgl. kjirremjirre-mes-
kenbytling.
b y t l i n g , s. R. ind T.a, 35". Zie platte-
koek.
b i t o c h t , adj. bedacht, gevat. — . . . o p
m i d d e l s b i t o c h t , Hsfr. I I I , 29 — . . .
i k b i n d e r a l t y d o p b i t o c h t om . . .
g r a p k e s en t e l t s j e s o p t e d i s s e n ,
W.D., Tb. Ülesp., 277. — Ho m i e n t Do-
m e n y d a t ? frege M a s t e r , dy d ê r
n e t sa g o e d op b i t o c h t w i e r , Hûs-
hiem 1890, 260. Vgl. fortocht, †orfette.
b i t o e f t , b i t o e v d , adj. slim, geslepen,
doortrapt. Lex. 365. — JEâld d o u i t e n
w é z b i t o e f t , W.D., Nut-nocht 40. — A l
b i n n e j i m m e H o l l a n n e r s n o c h s o k-
ke b i t o e v d e f e i n t e n , sa l i t ik my
n e t f o r r i f e l j e . R. ind T. J , 340*. — Ibid,
115". — Hsfr. VII, 170.
b i t o e f t e n s , b i t o e v d e n s , s. schrander-
heid, geslepenheid, sluwheid. — A s 't op
k n a p p e n s en b i t o e f t e n s o a n k a e m ,
den k o e n e in h e l e boel f e i n t e n . . .
n e t t s j i n [ P i b e ] ú t , W. D,, Th. TJlesp.
b i t o f f e l j e , v. beloopen, loopende afdoen.
Zie toffelje.
b i t o m k j e , b i t û m k j e , n. Eng. tothumb,
met den duim betasten. — D e k e a p m a n
b i t o m k e t de t s i i s , — d e d o k t e r in
f o r b o l g e n ( l i c h e m s ) d i e l . Taalg. IX, 24.
— H y (de k e a p m a n ) w o l s y n p a r r e n
n e t fen in o a r b i t o m k e ha ( h w e n t
d a t j o u t p l a k k e n ) , fig. hij wil niet,
dat een ander zijn meisje kust, zijn vrouw
beduimelen, met duim of vingers bemor-
sen.
b i t o m m e l j e , b i t û m e l j e , v. bedaren
(van de onstuimigheid der jeugd), tot kalm-
te komen. — Dy j o n g k e a r e l s g e a n e r
o a n 'e h o a s b a n n e n t a t r o c h , m a r
h j a s c i l l e m e i d e j i e r r e n w o l bi-
wumkes.nl
180 BITB.
t o m m e l j e . Lex. 367. — H y w i e r n o u
gans b i t o m m e l e , syn l i l k e n s wier
g l ê d o e r . — R. ind T.3, 328".
* b i t o n g e r j e , v. beschieten met donde-
rend geschut. H i e s t n e t o e r d e w e a-
g e n b r o m d en d e I n g e l s m a n b i t o n -
g e r e , R. ind T. s , 89'.
b i t o n j e , v. betonnen, van tonnen (ba-
kens), voorzien. — I n f a r w e t t e r bi-
t o n j e . — De A b t is o e r a l b i t o n n e .
b i t r a c h t s j e , v. betrachten. — Y e n s
plicht bitrachtsje.
b i t r a e p j e , v. betreden: vast treden. —
I t p a e d , d e s n i e i s a l a e r d i c h bi-
t r a p e, door 't betreden geëffend, dicht ge-
worden. — Sw. 1887, 51. — . . d o n g en
o n r a n t . . . foar de d r o m p e l del-
b r u i d en y n d e . . . f o e t l e a s f r e n bi-
t r a p e , Forj. 1893, 106/7.
van koeien, die naast elkaar op stal staan.
— Jei dat bist ris oerein, d a t d y
oare h i m it oer n e t b i t r a p e t .
b i t r a e p j e , b i t r a p p e , v. betrappen, over-
vallen. Lex. 366 — . . . d e o p s j e n n e r
b i t r a p e t de m i t s e l d e r , as er by
f o r s i n s â n yn p l e a t s fen s e m i n t
y n ' e k a l k b r û k t , v. d. M., Hsfr. I V , 26.
— De f a l s k e w e a g e r d y se b i t r a p -
t e n , R., ind TA 29'.
b i t r ê d s j e , v. betreden. — H y k i n d a t
y n i n û r e w o l b i t r ê d s j e , te voet af-
leggen.
met lange gelijkmatige schreden afloo-
pen, om de grootte te bepalen. — I t l â n
b i t r ê d s j e . Vgl. óftrêdsje.
b i t r e k k e , v. bedriegen, beetnemen. —
Dêr scoest my m o a i b i t r e k k e , m a r
d a t i s m i s f e i n t ! Lex. 316. — G e al e
R o m k e s fen S â n l e a n |[ I s e k a l
m o a i b i t r i t s e n || f o r t r i t i c h g o u n e
b û t e r j i l d , Oud liedje. — E n sa w i e r
't d a t P i t e r s y n m a t e n , d y e r s a
f a e k b i t r i t s e n h i e , him ek ris b e e t
n i m m e w o e n e , D, H., Fr. Lésb., 136, —
R, ind T.a, 380'. — v. Blom, Bik. 96. — De
h o k l i n g b o l l e het ien fen'e k e a l l e n
b i t r i t s e n , besprongen. — D e b a e s h e t
de f a e m b i t r i t s e n . . .
in 't nauw brengen. — H o e k t r o c h
o e r m a c h t , n e e d e n sé b i t r i t s e n ,
Fr. Lieteb.
b i t r e k ( k î n g ) , s. appetentia, trek, be-
 BITR.
geerte. — As m y n w i i f n e i d e W a l d e n
m o a t , h e t h j a g j i n b i t r e k op i t e n .
Lex. 367. — Om j o u n ú t t o g e a n , d e r
h a ' k n e t f o l i e b i t r e k k i n g op.
b i t r e k k i n g , s. voorliefde. — H a j y e k
b i t r e k k i n g op d a t b o e k ? J a , 't i s
y e t f e n m y n p a k e , i k s c o e 't g r a e c h
ha wolle.
b y t ' r i n g , s, groote ivoren ring voor kin-
deren, die aan 't tanden krijgen lijden, om
er op te bijten, •— ook om er mee te spe-
len. Daarom ook b o a r t r i n g ,
b i t r i t s e n , adj. betrokken. — D e l o f t
is b i t r i t s e n . Zie biroan.
b i t r o l j e , v. bewikkelen, omwikkelen,
warm inwikkelen.— I t [ s p o e k ] w i e r y n
in l a n g e s w a r t e m a n t e l b i t r o l l e ,
S. K. F., Saunrisom, 7. Ook:
b i t r o l l e m o l l e , p.p. ingewikkeld. Lex.
367. — E. ind. T. s , 35«, 228".
b i t r o m j e , v, door trommelen doen ver-
staan.— Dou k i n s t h i m n e t b i t r o m j e ,
sa d ô f i s er.
b i t r o u , n. vertrouwen. — G o e d , m i n
y n b i t r o u w ê z e . Vgl. kreäyt. —• Y n
b i t r o u j a e n , deponere, in bewaring ge-
ven. Zie biwaer.
b i t r o u d , adj. te vertrouwen. — I t i i s
is n e t b i t r o u d . — S t o e l l e n m a r p a s
b i t r o u d om er op t o g i t t e n . — Bi-
t r o u d f o l k , eerljjke, flinke lieden,waarop
men kan vertrouwen. — I t k ê s s e n i s n e t
b i t r o u d y n ' e s j e a s , men kon het daar-
uit stelen, W. D., Th. Ulesp. 102. —
L y t s e berri b i n n e n e t a l l i n n e bi-
t r o u d . — N e t l o s ( n e t a l l i n n e ) bi-
t r o u d , niet tegen mogelijke ongelukken of
verleiding bestand. — I t i s om f i e r r e n s
n e t b i t r o u d , Sw. 1887, 51.
b i t r o u j e , s. verb. vertrouwen. — I t
b i t r o u j e n g i e t ú t 'e w r â l d . Lex. 367.
Zie bitrouwe.
b i t r o u f l u m , adj. vertrouwend op iemands
eerlijkheid. — H y is n e t b o t t e b i t r o u -
s u m , vertrouwt niet licht iemand. Vgl.
ohbitrousum.
b i t r o u s u m h e i t , s. ('t) vertrouwen (op
iemand). — D e e a r l i k h e i t f e n 'e m i n -
d e r e n e n de b i t r o u s u m h e i d f e n 'e
r i k e n , E. ind T.", 112".
. b i t r o u w e (dit meest), b i t r o u j e , v. fidere,
confidere, vertrouwen. G. J. I , 149. — Bi-
wumkes.nl
181 BYTS.
t r o u , m a r s j u c h op h w a . — . . . w .
h i e h i m to g o e d b i t r o u d op s y n o n t
h â l d , Fr. Lesb., 177. — A s t o u s a b a n g
b i s t e , d o a r i k my . . . n e t op dy bi-
t r o u w e , ¥ . D., Th. Ulesp. 116. — I k
b i t r o u j o u w o l , geloof in nw eerlijk-
heid, bouw op uwe (mij bekende) stilzwij-
gendheid.
deponere. — I k b i t r o u m y n l i n n e n
nachts net bûtendoar. — Iebel
wier h a n d i c h . . . me frou b i t r o u d e
h j a r a l l e d i n g , A. B., Foarl. 37.
b i t r o u w e , v. door huwelijk verkrijgen.
— Hy h e t m e i s y n w i i f t w à b o e r e -
p l e a t s e n b i t r o u d . Lex. 367.
b i t s , adv. bits. — I m m e n b i t s b i -
j e g e n j e . Vgl. fits.
b i t s i c h , adj. & adv., bits, voortvarend,
tuk (op). — In b i t s i c h w i i f , voortvarend
en kort van stof. Ook: bijeenhoudend. Zie
†ûl. — A l l y k i n b i t s i c h , w i r k s u m
m a n || i t h û s t r o c h r y k d o m d o c h t
b i d i j e n , E. W. — A l d a t g e w r o t
en b i t s i c h b o d s j e n , R. ind T. a , 32'.
— B i t s i c h (fûl) o p 't g e w i n , —• b i t -
s i c h e n h e t s i c h op 't w i r k . Lex. 358.
Ook: scherp, nijdig. Zie bits.
— H w e t s t a p t dy l y t s e f a e m d e r
b i t s i c h o e r , vlug en parmantig.
b i t s j a f f e l j e , v. babbelen over . . . —
Hja h e t in k e t i e r s i t t e n , m a r h w e t
se y n d y t i i d b i t s j a f f e l e h e t , d a t
w y t - j y n e t . Ook:
b i t s j a n t e Ij e.
overreden, R. P. in Epk.
b y t s j e n, i n —, (een) weinig, een klein aan-
t a l , of kleine hoeveelheid. Stadfr- b i t s j e.
Schierm. b i k e . Hl. l i k . — I n b y t s j e
môlke, bûter, fûgelsied, — stien-
n e n , h û z e n , enz, — I n b y t s j e fé o a n
' e m e r k , — f o l k y n 'e t s j e r k e . — I n
b y t s j e f o r 't j i l d , weinig naar rato van
den prijs. — I n b y t s j e m i n d e r a s y e n
l é s t , d a t b i k o m t y e n b e s t . — De
h a n d e l seit in bytsje t s j i n w i r d i c h ,
heeft weinig te beteekenen. — I n l j e a f
l y t s b y t s j e , Fra. un tout petit peu. —
G a n s i n b y t s j e , vrij veel, tamelijk erg.
— N e t i n b y t s j e , veel, zeer, erg. —
Prov. A l l e b y t s j e s h e l p e (sei d e
m a n , e n h y p i s s e y n 'e sé). — As 't
i n b y t s j e l i k e t , zoo 't eenigszins moge-
 BITSJ. 182
lijk is. — As de k l o k in b y t s j e
s l a c h t , tusschen 12 en twee uur. — Is
in b y t s j e goed, folie mei n i n kwea.
— H w e t s e i s t e ? Ik siz n e a t . D a t
's in b y t s j e . — F en s t i k j e t a byt-
sje, Fra. de fil en archal.— Ik h a ljea-
ver. in b y t s j e as in b u l t , calemb. —
Dy man is och sa'n b y t s j e , zeer zwak,
ziekelijk. — By b y t s j e s b i t e l j e , in
kleine termijnen. — W y h a h j i r n o c h
m a r in b y t s j e w e n n e , korten tijd. —
In b y t s j e l y n , kort geleden. Vgl. bythe.
bitsjen' (spr. soms bisjen') v.in: b i t s j e n
l i t t e , Fra. laisser aller, -faire, laten be-
gaan , zijn gang laten gaan. G. J. I; 9.
Stadfr. b i t i e n . — L i t d a t b i t s j e n , laat
dat na of ongemoeid. — L i t my b i t s j e n .
laat mjj begaan of met rust. — R. ind T.ä,
3. — Lit d a t maljeijen b i t s j e n . —
Dou l i t s t my mar mei de b e r n bi-
t s j e n , dou s j u c h s t er n e t n e i om.
Lex, 364, 367, Forj, 1883, 7, Vgl. gewir-
de, wêze.
bltsjinder, eg. Zie Utsjinner.
bitsjinje, v. bedienen, waarnemen. G. J.
II, 100,114, — HL b i t a e n j e , b i t ê n j e . —
Omke h e t d a t b a e n t s j e al l a n g bi-
t s j i n n e . — De sé b i t s j i n j e , bevaren.
— Hy i s j u s t e r al b i t s j i n n e , de zieke
is voorzien van de H. Sacramenten der ster-
venden. E. ind T.', 330'. — Hy h i e de
tsiendeise fjildtocht mei bitsjin-
n e , Hsfr. VII, 216. —Dy â l d f e i n t s t e l -
de er oan om my t o b i t s j i n j e n , W .
D., Th. Ulesp. 201. — Hy h e t nou les
y n ' t p a t s j e n h a w n || b y ' n f a n k e
mei in s n o a d f o r s t â n , || Hja koe h i m
fiks b i t s j i n j e , W. D„ Th. Ulesp., 58. - -
Ik ha my goed b i t s j i n n e fen i e r a p -
p e l s m e i k o u w e f l ê s k . Zie tsjinje.
bitsjinner, bltsjinder, eg. bedienaar,
die iemand bedient. — De b i t s j i n d e r s
op in b r i l l o f t , — b i g r a f f e n i s s e . Vgl.
tafeltsjinder.
die een ambt bedient. — In b i t s j i n n e r
fen in a m p t .
bitsjinning, s. officium, bediening. Lex.
363. G. J. II, 100. — Dêr k a m e n wy
by in m a n , dy hie in f ê s t e b i t s j i n -
n i n g oan 'e k o m e e d s j e , W. D., Th. Ule-
sp., 228. — De o p p e r b a z e n [fen 'e
b r â n s p u i t j h i e n e . . . g j i n w i l l e fen
wumkes.nl
BITT.
h j a r b i t s j i n n i n g . Ibid. 259, — [Do-
meny] woe n e t de d r i u w f e a r wêze
d a t . . . [master] fen syn b i t s j i n n i n g
o n t s l e i n w i r d e scoe, Hûs-hiem 1890,
270. Zie affysje.
bitsjoede, (Tietj. hier en daar nog) v,
beduiden. G. J. I, 51. Zie bitsjutte.
bitsjoene, v. betooveren, beheksen. —
't Is k r e k t oft de boel b i t s j o e n d i s ,
i t e i n t n e a t . — Nou s i e d t i t w e t t e r
y e t n e t , i t l i k e t wol b i t s j o e n d . Ook
Stadfr. — Leeuw, b e h e k s e. Lex. 863. Zie
tsjoene.
bìtsjudde (o.a. Barradl., SchoterL, Zwh.),
v. beduiden, Sw. 1862, 25. — Zie bitsjutte.
*bltsjûg(J)e, v. betuigen , betoogen, ver-
zekeren, verklaren, Q. J. passim. Lex. 365.
Hsfr. X, 126. — Th. Ulesp. 3,40. Zie bituge.
bitsjûkselje, bitsjokselje, v. met den
disselbijl bekappen,flg.beschaven. Zie tsjûksel.
bitsjusterje, v. verduisteren. — In de-
mon . . . b i t s j u s t e r e . , . syn k l e a r e
h o l l e , R. ind T.a, 59'». Zie fortsjusterje.
door de duisternis overvallen worden. —
To M a k k u m ha 'k my b i t s j u s t e r j e
l i t t e n , ben ik zoo lang gebleven tot het
donker werd. Lex. 363. Zie binachtsje.
bitsjutte, v. indieare, explicare, signi-
ficare , valere, beduiden, aanwigzen, uitleg-
gen, beteekenen. Stadfr. b e d u d e . — Kin-
ne jo my i t p a e d n e i S p a n n u m ek
b i t s j u t t e ? — B i t s j u t dy e a r m e m a n
it wird fen J e z u s . — De e a r m e n
w i r d t de b l i d e b o a d s k i p b r o c h t :
hwet bit8Jut dat? — Hwet scil dat
s k e l d e n en r a o h e n b i t s j u t t e ? wat
moet dat? Waar is dat goed voor? — Dy
of d a t h e t n e t folie to b i t s j u t t e n .
— . . . dêr scoe 'k it e a r s t y e t r i s
wys w i r d e h w e t i t b i t s j u t t e b o e r
to w e z e n , Fr. Lêsb., 137. Ook b i t s j u d -
de, b i t s j o e d e , z. d.
*bitsjuttenis, s. beteekenis, R. ind. T ',
404*.
bìtsjutting, s. beduiding, beteekenis. Wl.
Lapek. — Ik koe d y j o n g e n e t o n d e r
b i t s j u t t i n g k r i j e , aan 't verstand brengen.
bitter, adj. & adv. amarus, bitter. —
Sa b i t t e r as g a l l e . — B i t t e r e man-
gels. — B i t t e r e m â l k e , b û t e r .
— In b i t t e r l o t of 1 .gen, — in bit-
t e r k r ú s.
 BIÏT.
— B i t t e r e k â l d , k r a p . Ook bit-
t e r l i k . Lex. 358, 577.
— Sûr f o r t s j i n j e en b i t t e r f o r t a r r e ,
nl. in den drank, bittere jenever. Ook wel:
b i t t e r f o r t s j i n j e en b i t t e r f o r t a r r e ,
den is 't a l l e g e a r b i t t e r , dus: geef
me liever een klare!
•bitter, n. bitter, kruiden-aftreksel of
elixer . dat men in sterken drank gebruikt, —
de gebitterde drank zelf. — J e n e v e r mei
b i t t e r . — Hwet d r i n k e j y , k l e a r e
of b i t t e r ? In g l e s k e b i t t e r —. . .
de i e n e n a e m b i t t e r , de o a r e mei
s û k e r . , . elk n e i syn smaelc. Fr.
Lesb. 165. Ook: in b i t t e r t s j e .
bitter-ael've, s. aloë. Dongdl. bitter(e)-
ael. Zie aelve.
bitterblêd, n. soort van kruipend on-
kruid, met ronde zwart gespikkelde blaad-
jes, die een scherp bitteren smaak hebben.
Komt voor op vochtigen, veenaohtigen
grond.
bitter-brandewyn, s,, -jenever, s. bran-
dewijn, jenever met bitter. — In r o m e r
b i t t e r - b r a n d e w y n , -jenever.
bitterens, s. bitterheid, bittere smaak.
— Der is h w e t b i t t e r e n s o a n ,
tin k t my.
bitterfleske, n. karaíje voor 'bitter.'
bitterfles(se), s. flesoh gevuld met bit-
ter-jenever of-brandewijn. — O e b e l e hel-
le de b i t t e r f l e s s e f o ar 't I j o c h t ,
W. D., Th. Ulesp., 125.
bitterje, v. een bitteren borrel drinken,
— ook: dit veel voor een gewoonte hebben.
— De h e a r e n g i e t e n foar i t e n t o b i t -
t e r j e n . — Baes Sjje b i t t e r t s t e v i c h ,
m e a r as goed for h i m is.
bitterke, n. bittertje. — Zie bittertsje.
bitterkoekje, n. 'bitterkoekje', bjj den
banketbakker.
bitterlik, adv. met meer nadruk gebruikt
dan b i t t e r , z, d.
bitternoas, s. bitterneus, roode neus
tengevolge 't gebruik van bittertjes. Zie
jenevernoas.
bittertsje (dit meest), bitterke, n, een
glaasje sterken drank met bitter.
bituge, v. betuigen, betoogen, verklaren,
verzekeren. — Hy b i t u g e syn o n s k i l d ,
— syn t a n k . — Hja h e t my m e i de
hân op 't h e r t b i t u g e , d a t se n e t in
wumkes.nl
183 BIWA.
s i n t m e a r yn 'e hûs hie. Vgl. U-
tsjCigje.
bi-(by-)túltsjes (hier en daar), bitúl-
tjes (Stadfr.), adv. luäicre, in scherts, schert-
senderwíjze. Ook b i t i í n t s j e s . Zie sabeare
Ook: heimelijk, stilletjes. (Zie (to) mûk.
bitûmkje, v. Zie bitomhje.
bitúntsje, v. grond met tuingewassen
beplanten. Lex. 368. Zie tiíntsje.
bitwang, s. bedwang, tucht, G. J. II,
87. — J o n g e s m o a t t e o n d e r b i t w a n g
s t e a n . Lex. 364. — In h y n s t d y ' t goed
y n ' t flêsk s i t yn b i t w a n g to h a l -
d e n , d a t is k e a r e l s w i r k .
bitwing(j)e, v. bedwingen, onder zijn
macht brengen, intoomen. — Yen s e l s ,
yens h e r t s - o a n d r i u w b i t w i n g e . —
. . . hy woe de f a e m t r o u w e , en
. . . h w e t mem d ê r t s j i n sei of d i e ,
hy l i e t him n e t wer b i t w i n g e , W.
D., Th. Ulesp. 279. G. J. 74, II, 69, 74.
Lex. 368. Zie twinge.
bitwiske(n), praep. & adv, tusschen in,
— Dat m i n s k e r o t t e l t oan ien t r i e d
wei, men kin der g j i n w i r d b i t w i s -
ke krije. — De frou en de faem ha
fiif g o u n e b i t w i s k e n e l k o a r , dy
seil de faem ha of n e t , a l n e i ' t se
forfal k r i g e t .
"bhrwe, v. pochen, hoog opgeven van.—
De p o e p e n b i u w e er in b u l t e f e n ,
R. ind T.!, 82'.
biwachtsje, v. wachtende krjjgen, zich
op den hals halen. — Wêz n e t b a n g
f o a r b y to r e i t s j e n , dou b i w a c h -
t e s t n i n s k e a , Wierz. f. M. J. IX.
biwadsje, v. met bloote voeten afdie-
pen. — De s l e a t w i e r net djip, ik
koe 'in b e s t b i w a d s j e . '
met de voeten bemorsen. — De s k j i n n e
flier biwadsje.
dicht treden. J i m m e m o a t t e gjin
f o e t p a e d oer de bou m e i t s j e , ik
wol 't n e t b i w a d d e ha.
biwaechs(j)e, biwaeksje, v. begroeien.
— Mei dit 1 ij e w a e r s c i l l e de h o l l e
s t e d e n yn 'e f i n n e wol h w e t bi-
w a e c h s j e . — R û c h yn 't h i e r b i w o e c h -
sen, — Lex. 369. Zie waechs(J)e.
biwaerje, s. 'bewaaien'. De tonge-r
m o a t biwaerje, o a r s k o m t i t s w i e r
w a e r b i n n e n trjje d a g e n werom(be-
 BIWA.
wering van vele „weerprofeten"). Lex. 370.
Zie forivaeije.
b i w a ( e ) r , n. bewaring, hoede. — Y n b i -
wa(e)r j a e n , — k r i j e , h a w w e , n i m m e .
— verzekerde bewaring. — D a t r o a n
. . . sa f i e r , d a t d e p o l y s j e m a n h i m
. . . y n b i w a e r n a e m e n . . . y n 't
h o - u n e g a t . . . t r e a u , S. K. F., Saun-
ris-om, 19.
b i w a e r j e , s. door ongunstig weer over-
vallen of opgehouden worden. — W y 1 s t
ik b i w a r e w i e r to W a r k u m , t r o f ik
d ê r m y n f r j e o n . Lex. 370.
b i w a e r m j e , v. door opwarmen afnemen
in massa. — I t p o a r s j e i e r d a p p e l s bi-
l y t s e t my, hja b i n n e g a n s bi-
waerme.
b i w â l d , n. macht, geweld, beheer, be-
stuur, bewind, bescherming, 6. J. passim,
Lex 369. — H j a is y n b i w â l d [[ F en 'e
d r o o n i n e - t o o v e r w r â l d v . Blom, Bik. 30,
Zie wâld.
b i w â l d e , s. beheerschen, besturen, in
zijn macht hebben, bewaren, in stand hou-
den, onderhouden, G. J. passim. — E . Was-
senb. I , 169. Lex. 369.
b i w â l j e , v. overstelpen, omringen. —
H w e t s t o a r m - e n om ú s â l j e , 1! ef
h w e t l o k ú s m e i b i w â l j e || ef h w e t
l e e d w y d r a g e ef k r ú s , || s i l l i c h
f i e l e w ' ú s d e n t h ú s . Zie walje.
b i w a l m j e , v. bewalmen, bewazemen.
Zie walmje.
b i w a n d e l j e , b i w a n n e l j e , v. bewan-
delen (fîg.) — . . . i k h a b r e d e n om t o
t i n k e n , d a t s t o u de p a d e n der idel-
h e i t y e t t e b i w a n n e l s t e , W. D., Th.
ülesp., 64. G. J. I I , 89.
" b i w â n l i n g , s. dagelijksch gebruik, om-
gang. Zie wånling.
b i w a p e n j e , v. wapenen, van wapenen
voorzien, Wl. ld.
b i w a r , n. Zie biwaer.
b i w a r j e , v. bewaren, behoeden, behou-
den. Lex. 370,— D y ' t h i m s e l s b i w a r -
ret, 'biwarret gjin rottige apel,
Sw. 1888, 75. — L i t ús s i i k j e ús h e r t
to b i w a r j e n . Hsfr. IV, 33. — M a r
l o k k i c h , d a t i t s t o a r j e b l ê d || Us
m a n n i c h f y t b i w a r r e h e t || F e n ' t
f o l k ú t 'e â l d e t i i d , R. W., Blêdden.
— J y m o a s t e n d o c h s om j o u s w i e r e
wumkes.nl
184 BIWE.
e d e n h i m (de ring) m e a r o n t a j o e n
en b i w a r r e h a , R. P., Keapm. V, 1. —
As G o d m y m a r b i w a r r e t f o r e a r m -
w i r d e n , ik scil my sels wol for ryk-
w i r d e n b i w a r j e , woord der lichtzinnig-
heid. — I t j i l d f e n i n o a r t r o u bi-
w a r j e. — To b i w a r j e n j a e n , in bewaar
geven. Zie biwaer. — G. J.: b i w e a r j e
passim.
b i w a r r e , b i w e a r e (WdngdL, Westh.,
Tietj.), v. bewerken, bewerkstelligen. —
J a p i k h e t b i w e a r d d a t wy o m k e
h j i r m o a r n k r i j e . — Us r i e d s l e d e n
h a s a f o l l e b i w a r d , d a t ús m e r k e ôf-
skaffc w i r d t .
b i w a r t e l j e , v. met een wervel afsluiten.
Zie wartel (warle).
b i w a s k e r s h û z e n , pi. huizen waar, of
waaruit een werkvrouw gewoonlijk de wasch
doet.
b i w a s k j e ( i m m e n ) , v. bewasschen, zijn
kleeren (linnen) wasschen. — B o e r e f e i n -
t e n b i w a s k j e , doen arbeidersvrouwen in
de dorpen. Bijek. 1894, 45. Zie biwringe.
door wasschen al of niet verkleuren
(verschieten). — D a t b o n t g û d b i w a s -
ket m o a i , it f o r k l e u r t gjin spier.
Lex. 370.
b i w a z e m j e , v. bewazemen. — D e g l ê -
zen b i w a z e m j e .
b i w e a r d e r , Tietj. eg. bewerker, die
iets te weeg brengt.
b i w e a r e , v. Zie biwarre.
b i w e a r e , v. beweren.
b i w e e c b l i k , b i w e g e ü k , adj, & adv.
bewegend: roerend, bewogen. — H j a d i e
m e i i n b i w e g e l i k e s t i m m e i n se-
g e n w i n s k . Hsfr. VIII, 26. — A s d o m e -
n y b i w e e c h l i k p r e k e , A. Ysbr. (1808),
60. -
druk, levendig. — I n t i g e b i w e e c h l i k
b e r n . — I n b i w e e c h l i k s k i p k e , zeer
los op 't water liggende. — I k k i n d ú d -
l i k s j e n , i t i s b i w e e c h l i k , het be-
weegt zich.
b i w e g e , v. drijven, aansporen. — H w e t
b i w e e o h t d y m a n om m y a l t y d t o
p l e a g j e n ? — I k w i t n e t h w e t dy
b i w e e c h t , hoe je daar bij komt, — waar-
om je zoo vreemd, dwaas bent.
overhalen, overreden. — H e i t w i e r n e t
t o b i w e g e n om d y a k e n t o w i r d e n .
 BIWE.
in beweging brengen, verwrikken. — H w a
k i n d y p e a l b i w e g e ? Zie forwege.
b i w e g e r e , adj, van binnen bekleed. —
In b i w e g e r e t s j a l k s k i p .
b i w e g e r i n g , s. binnenbekleeding in een
schip.
b i w e g i n g , s. beweging. — D e b o e r
s e t t e syn r ê c h o n d e r de w e i d e h e a ,
mar hy koe der gjin b i w e g i n g yn
krije.
gebaren. — U s d o m e n y p r e k e t i i t ' e
h o l l e , en h e t e r n e t f o l l e b i w e g i n g
by. — H y h e t g a n s i n b i w e g i n g ,
loopt met veel vertoon over straat, is ver-
waand.
— Der wier j o u n s n e t folie biwe-
g i n g y n ' e b û r r e n , vertier, drukte.
menstruatie. — Us f a e m i s w o l g a u
ris n e t al to g o e d ; h j a h e t de b i w e -
g i n g n e t o p 'e t i i d . Vgl. boel, saken.
b i w e i d s j e , v. afweiden. — D e kij k i n -
n e sa of s a ' n g r e a t s t i k b i w e i d s j e .
Lex 371. — Ook: voordeel behalen met de
vetweiderij. — H y h e t n e t f o l i e o a n d y
bisten biweide.
b i w e i n j e , v. Zie Uwenje.
b i w e i t s e r , eg. bewaker. Vgl. sielbeweitser.
b i w e i t s j e , b i w e k j e , v. bewaken. Lex.
371. Epk. 47. —
waken bij. — I k w o e l j e a v e r i n j o n g-
f a e m b i w e k j e a s i n â l d wiif.
b i w e n b e r , adj. bewoonbaar. — 11 h û s
is n e t m e a r b i w e n b e r , bouwvallig.
Zie wenber.
b i w e n j e , v. bewonen. — I n h û s b i -
w e nj e. Zie wenje.
b i w e n n e , v. gewoon worden, gewennen.
— Us f a m k e w o l m i n n e i s k o a l l e ,
m a r 't s c i l w o l b i w e n n e . — I t b i -
w e n t a l m e i 't h y n d e r , d a t s a f o l l e
s p o e k s e a o h . — D y 't y n ' e h e l bi-
w e n d i s , w i t f e n n i n h i m e l t o siz-
zen. Lex. 371.
— N y e k l e a n b i w e n n e t r o e h 't
d r a g e n . Vgl. bidrage. — De nij ô f h i n -
ge d o a r g i e t h w e t s t i i f , m a r d a t
s c i l t r o c h 't g e b r û k w o l b i w e n n e .
b i w e n n e r , eg. bewoner, Fr. Lêsb. 181.
b i w e s t e n , adv. ten westen van. —
H e a l b e a m (Herbayutn) l e i t i n h e a l -
û r e b i w e s t e n P r j e n t s j e r . Ook: o a n
d i s s e of o a n d ' o a r e k a n t .
wumkes.nl
185 BIWI,
b i w i e r j e , v. uitluchten. — B r i n g d a t
muffe gûd b u t e n d o a r , den scil
't w o l h w e t b i w i e r j e . Zie wierje.
door het weer opgehouden worden. Zie
biwaerje.
* b i w i e r j e , v. bewijzen, waar maken.
H. 8. ld.
b i w i i s (Zwh. met Hl., Grouw). Zie biwys.
b i w i i v j e , v. als vrouw in het huwelijk
uiterlijk veranderen. — G e l s k e i s a e r -
d i c h , nog al sterk b i w i v e.
b i w ü z ( g ) j e , b i w i z e , v, bewijzen, be-
toonen. — S j u c h d ê r . . b i w e z e n , h w e t
i k . . . b i w i z e w o e Hsfr. IV, 27. — . .
h w e t k i n in m i n s k e syn s n o a d e n s
b e t t e r b i w i i z g j e , as t o s j e n , d a t
s y n s i z z e n n e í k o m d i s , Forj. 1893,
143. — F r j e o n s k i p , l j e a f d e , trou,
e a r b i e d b i w i i z j e . G. J. passim.
b i w i l l ì g j e , v. toestemmen, goedvinden.
Der (net) yn b i w i l l i g j e . — K l a e s
h e t er y n b i w i l l i g e , om i t p r i i s -
k e a t s e n op syn g r e i d e to h a b b e n .
b i w i n e , s. bewinden" omwinden, bedek-
ken, bekleeden. — D e e a r m y n ' e d o e -
k e n b i w i n e . —. Y n ' t s w a r t b i w o u n ,
in rouwgewaad. G. J. 1, 203.
b i w i n t e r j e , v. overwinteren, door den
winter opgehouden worden. — I t s k i p i s
b i w i n t e r e t o H a r n s . Lex. 372. — D y
't l e t y n 'e t i i d n e i 't A m e l â n r e i s -
g e t , kin der l i c h t ris b i w i n t e r j e .
b i w i r k e r , eg. bewerker, die iets be-
werkt. A. B., Doarpke, 86. — D a t B a u k e
t s j e r k f o u d ôf w i r d e n i s , d ê r i s o n t -
f a n g e r de b i w i r k e r fen. Vgl. wirk-
master.
b i w i r k j e , s. bewerken, bewerkstelligen.
— O m k e h e t b i w i r k e , d a t n e e f ont-
f a n g e r w a e r d . Lex. 372. D a t i m m e n ,
d y . . . in o a r e f t e r ú t a r b e i d s j e e n
him sels op'e foargroun helpe wol,
faek k r e k t it t s j i n d i e l b i w i r k e t ,
d a t s j u g g e w y o a n . . . — W. D. Th.
ülesp. 278. Vgl. G. J. I , 231. — G y s b e r t
J a p i k s h e t t ú l , w i t e n s k i p en k i n s t
y n F r y s k e t a e l b i w i r k e . V g l . G.J.I.231.
Ook b i w i r k m a s t e r j e .
b i w i r t e l j e , b i w o a r t e l j e , v. vastwor-
telen, inwortelen. Meest in het p.p. — Dy
beam sit goed biwirtele. —It isnin
m i n s k e n út to lizzen h o ' t d a t b i w i r -
 BIWY. 186 BIZL
t e l e sit. — I t k w e a s i t a l h e e l y n ' e biwoelje, v. bewinden, omwikkelen.
m i n s k e b i w o a r t e l e . — Us Lys-moi Halb. in Epk. Vgl. bitakelje. Zie woelje.
is b a r e b y g e l o v i c h . Ik wol h j a r biwolke, adj. met wolken bedekt. —.
d a t wol ô f p r a t e , m a r 't s i t dêr sa In b i w o l k e loft.
yn b i w o a r t e l e , dêr is gjin p r a t e n biwolkomje, v. verwelkomen, Wl. ld.
t s j i n . Vgl. bimakke. XVII. Zie forwolkomje.
b i w y s , biwiis, n. bewijs, — Hy h e t biwonderje, biwûnderje, v. bewon-
w o l ' b i w y s for syn sízzen. — Hja deren. — W i e r d a t nou dy p r a c h t en
h e t my vit m a k k e for h o e r en b e e s t , II f o r h e v e n e g r e a t m e || m o a s t d a t
m y n h e a r , en d a t h a 'k noai† west; men b i w û n d e r j e ? Forj. 1885, 33.
dêr woe 'k den wol b i w y s ' f e n ha. — verwonderen. — I t scil my ris bi-
Rechtzaak, Heerenv. 30/111, 1898. w o n d e r j e ho't d a t ú t r i n n e s c i l , Lex.
schuldbewijs, kwitantie. — Dou m a s t 373. Zie †orwonãerje.
n i m m e n j i l d l i e n e (of b i t e l j e ) son- biwrakselje, v. Zie:
der b i w y s to n i m m e n . biwrame, v. met veel inspanning en
blijk, voorbeeld. — Hja s i z z e , i t h e t werkzaamheid tot stand brengen. — J a p i k -
t o - n a c h t f ê r z e n , en der is gjin bi- om h e t doch s a f o l l e b i w r a e m d ,
wys fen iis. Lex. 373. d a t er op syn â l d e dei l i b j e k i n f en
iets nietigs, gerings in zjjn soort. — T o syn eigen. Ook b i r a m e , z. d. Vgl. W-
B o a r n w e r d ha se m a r in foech bi- tcrakselje, biwrotte.
wiis feh in t o e r op'e t s j e r k e . - - Hja biwringe, v. in: b i w a s k j e en bi-
het in b i w y s fen in t a p y t oer de w r i n g e . — Ha jy I j e a f s t skjin lin-
f l i e r , m a r 't is n e t folie b y s o n d e r s . nen oan, || wol ' t d i t wiif m a r brin-
Zie biwyske. ge, || for in b y t s j e s c i l se j o u || bi-
biwìsje (yen), v. vergewissen, verzeke- w a s k j e en b i w r i n g e . Oude Kinderprent,
ren. — Wy m o a t t e ús wol t i g e by Zie wringe.
t i g e b i w i s j e , morgen zeker van de zaak biwrotte, v. door zwaren arbeid bewer-
te zjjn, e a r ' t wy h w e t b i g j i n n e . G. ken, verkrijgen. — De e a r m e m i n s k e n
J. II. 78, 108. Hsfr. III, 36, 78, 108. m o a t t e a l l e s s e l s b i w r o t t e en bi-
W.D., Bûterfet, 8 e. a. w r a m e . — Al h w e t in b o e r b i w r o t ,
b i w y s k e , n. onderhandseh bewijs, in d a t s j o u t er nei syn h e a r , A. B.,
haast geschreven bewijs van ontvangst of Doarpke 86.
overeenkomst. Lex. 278. — H e s t in goe- biwûnderje, v. Zie biwonderje.
de s k i l d b i k e n t e n i s op s e g e l ? Ei †bi'zelje, v. beuzelen. Lex. 341. R. P.
n é , mar sa'n l y t s b i w y s k e . — Non in Epk. 50.
in l y t s b i w y s k e t w i s k e l i b j e n en bizematte, s. (vloer)mat, (stoel)zitting
s t j e r r e n , R. ind T.', 336. Vgl. rispis. van biezen. Zie matte.
een beetje, 'schijntje'. — Wol mefrou bìzepluzer, s. die aan de biezen van
ek m â l k e yn 'e t h é ? nou, in l y t s z\jn stoel trekt en ze zoo zoetjes aan stuk
b i w y s k e . — . . . h w e t s e a n e m o s t e r krabbelt. Ook m a t t e p l u z e r , z. d.
en in b i w y s k e fen fet, Forj. 1893, 114. bizeplúzje, v. aan de biezen van zyn
*biwitenskippe, adj. geleerd. Ook als stoel peuteren. Zie plúzje.
titel: T i g e , h e e e h b e w i t e n s k i p p e bizerij', s. guiterij, schelmerij. Lex. 326.
Hear! - R. ind T.!, 247*. — ld. V, 49.
biwize, v. aanwijzen. — De p o n g l e i t bizeset, s. -stik, n. -streek, s. gui-
der e a r n e , m a r ik k i n 't dy n e t bi- tenstuk, schelmstuk.
wize. — Dy l y t s e k i n n o c h n e t bizich, adj. & adv. guitig, schalk. —
folie p r a t e , m a r hy b i w i i s t a l l e s In f l i n k e f e i n t , in b y t s j e b i z i c h ,
al. Zie wize. Fr. Lêsb. 68. W. D., Th. oars t r o c h g o e d , Salv. 76. — In bi-
Ulesp. passim, e. a. zich g l i m k e . Alm. 12» 1889. — B i z i c h
Ook: bewijzen. Zie biwiizgje. l a e i t s j e . Lex. 326. — In b i z i g e s t r e e k ,
biwoartelje, v. Zie bimrtelje. guitenstuk,

wumkes.nl
 BIZI. 1187
b i z i g e n s , s. guitigheid. — H j a h e t
h w e t f e n h j a r h e i t e b i z i g e n s , iets
van zijn guitigen aard.
b j a l t e , (Bierumen en elders, vooral bij
ouderen), v, bulken, schreeuwen. ld. V I ,
79. Zie halte.
b j e a r (Warns), n. bier. G. J. passim.
Zie bier.
' b j ê r , Sehierm. n. bier. Zie bier.
b j i n d e r , s. boender. Hl. b e e n d e r . Vgl.
aed-, amer-, speakbjinder.
b j i n h o u t , n. boenhout, op den grond
liggend of bevestigd houten bord, om em-
mers en vaten op te boenen, vaak bij de
pomp, dan ook p o m p s t a p . Hl. b e e n -
h o e l t . Ook b a r t e , b a r t s j e , z. d. Ook
bij of over een sloot; dan meer b j i n s t a p .
Zie stap en stalt.
bjlnne, v. boenen, met den boender rei-
nigen. Hl. b é n e . Vgl. aed-, amerbjinne;
bf-, om-, útbjinne. — A. Ysbr. 1808, 57, 59.
Ook b i e n e (Noh. met Schierm. en Z.
Wouden).
bjinstap, n. Zie bjinhout.
bjinten, pi. molìnia coeralea, bentgras,
pionten, op lichten zand- of veengrond was-
sende, als pijpendoorhalers gebruikt.
s. In b o s k j e b j i n t e n . — I n b j i n t
(bjintsje) om de p i i p t r o e h to stek-
ken. Zie (piip)trochstekker.
bjirk, s. betuia album, berk, berkeboom.
Hl. byrk. Ook b j i r k e n b e a m . Lex. 375.
— n. berkenrjjs, -twijg. Ook b j i r k e n r i i s .
bjirk, 8. ijzeren ring tot bevestiging van
een werktuig aan den steel. — B j i r k oan
in g r i p e , l o d d e , f o a r k e , s e i n e . Ook
b j i r p . Lex. 375.
bjirken, adj. van den berkeboom. —
B j i r k e n b i e z e m r i i s . Lex. 375.—'Bjir-
ken b l o k j e s , brandhout. Ook: van ber-
kenhout. — In b j i r k e n stok.
bjirkenbast, s., - b e a m , s., - b l ê d ,
n,, -bosk, s., -riis, n., -roede, s., -stam-
me, s. Zie de Enkelwoorden.
bjirkhoa.nne, m. mannetjes-, - h i n , f.
wijfjeskorhoen. Zie koarhin.
b j i r k w e t t e r , n. sap van den berkeboom.
Volksgeneesmiddel tegen wonden, vroeger
ook tegen 't graveel en andere ziekten der
blaas aangewend; ook om de nageboorte
bij 't vee (zoo noodig) af te drijven.
bjirp (Barradl), s. ijzeren ring. Zie bjirk.
wumkes.nl
BJTJZ.
b j i s k j e , v. bezig zijn, zonder veel uit te
voeren. — A l d e n b o d s j e e n j o n g e n
b j i s k j e m e i , Fr. Volksalm.
b j i s t , s. colostra, biest, de eerste melk
van een koe na het kalven. Hl, b è a s t .
— E a r s t e , o a r d e en t r ê d d e b j i s t .
(Greidh.) O o k e a r s t e - , t w a d e - , t r ê d -
d e m i e l s b j i s t , of b j i s t f e n 't e a r -
s t e , o a r d e , t r e d d e m i e i (Barrad.) Lex.
376.
b j i s t i c h , adj. biestachtig. — D e b o l -
l e n s m e i t s j e b j i s t i c h , als er t e v e e l
onvermengde biest in het deeg gemengd is*
— 't I s 't f j i r d e m i e i , m a r n o c h t o
b j i s t i c h om b y d ' o a r e n a â l k e t o
d w a e n,
bjistpankoek, -strou, s. pannekoek,
waarvoor het beslag met biest bereid is.
Lex. 376.
b j u s t e r , adj. & adv. bijster, wonder,
zeldzaam, vreemd, zonderling. Ook b y s -
t e r . — [In] b j u s t e r f r e a m d d j i e r ,
G. J. I , 16. — B j u s t e r ! i k b a e r n
t r o c h d y n k j e l d , Ibid. 25. — F r e a m d e,
b j u s t r e , w o n d ' r e d i n g e n . Ibid 33.
vervaarlijk, geweldig, groot. — B j u s t e -
r e s k e a , G. J. I , 159.
afschuwelijk. — . . . b j u s t e r e s k e l m -
d i e d , G. J., I I , 75.
— B j u s t e r w a e r , onstuimig weer. —
De b e r n b i n n e sa b j u s t e r , wy krjje
hirde wyn, h a ' k soarch. — I t i e n
of 't o a r of i m m e n b j u s t e r w ê z e ,
missen, verloren hebben. — N o u b i n ' k
ú s h e l e j o n g e b j u s t e r , heb hem uit
het oog verloren. — I k b i n m y n n i l l e
b j u s t e r , die is zoek, — De s l i e p b j u s -
t e r . — I t b o e k j e b j u s t e r , Ned. de plank
mis. Ook : van de wijs, in de war. — 11
s p o a r b j u s t e r , van 't spoor, op den
dwaalweg, in de war. Vgl. spoarbjuster.
G. Jap. I , 19. — v. Blom, 44.
adv. zeer, heel. — B j u s t e r e d o m , for-
legen, frjemd, l i l k , m â l , enz. —
I t is hjoed den b j u s t e r e m y l d ,
R. ind T.«, 81». — G. J. I I , 79; I , 26. —
ZWh. met HL, Kolluml. enStadfr. b y s t e r
ook in de volgende samenstelling.
b j u s t e r b a e r l i k , adv. zonderbaar, zeld-
zaam. — N o u i s 't d e n b j u s t e r b a e r -
l i k e b r y k , W. D. Winterj.
b j u z j e , (Gaasterl.), v. morsen. Zie -poëzie.

BLAB. 188
Lex. 376. Ook knoeien, gebrekkig doen. —
Us J a p k e k i n n o u y n 'e h û s a l h w e t
d w a e n , m a r as ' t o p a r b e i d s j e n oan-
k o m t i s ' t m e a s t b j u z j e n . Vgl. grieme.
blat>be(r), s. slijk. R. P, Jouwerk. 16.
Ook b l a b s , b l a b z e , b r a b z e , z. d.
b l a b b e r i c h , adj. nat en slijkerig. - I t
p a e d, i t l â n i s h j i r r a r e b l a b b e -
r i c h . Ook b l a b z i c h , b r a b z i c h .
b l a b b e r k o e l t s j e (schippersterm), n. lab-
berkoeltje.
b l a b s , b l a b z e (N. en N.Oostel.). Zie
blubber.
b l a e ì (triv.), s. groote mond. — A e i of
dop? — A e i . . . . I k s l a e n ' t d y f o a r
d y n b l a e i . Vgl. blei(ke). Zie blaeijer.
b l a e i b e k (triv), eg. meest f. laffe bab-
belaar(ster). — I k h i e d a t L y s y n f o r -
t r o u w e n s e i n , nou h e t dy b l a e i b e k
d a t w e r o e r k r a n t e. Vgl: blei. Lex. 378.
b l a e j j e , b l a g j e (Oostelijk), v. de tong uit-
steken, hijgen met de tong uit den mond,
van honden, ook van menschen. Vgl. for-,
oerblaeije.
— M i n t ô g e t d a t m e n b l a e i t , W.D.,
Utfenh., 49. — L e a r z e n s p û t s e , d a t
m i n b l a e i t , W. D.. Keapm. Koarts., 1.
belikken. N é j o n k j e , d a t k l û n t s j e ,
d ê r s t o u op om b l a e i d h e s t e , w o l
ik n e t ha.
laffe praatjes hebben, kwaad spreken.
Lex, 377. •— N o u g i e t se d ô e h m e i h i m ,
en e a r s t h e t se sa t i g e o e r h i m
t o b l a e i j e n l e i n . — De f a m m e n
b l a e i d e n h i m . . . e f t e r n e i , R. ind
T.9, 74*.
schreien (vooral' te Hl. en in den Zwh.)
— Bi, f a n k e , b l a e i net l a n g e r : dou
k r i g e s t dyn sin dôeh net.
b l a e i j e r , s. tong, vooral van een hond,
of een koe, (triv.) ook van een mensch. —
D e kij s k e a r d e n m e i h j a r l a n g e
b l a e i j e r s y n 't g ê r s om. Vgl. R. ind
T. s , 361«. — H y s t i e k d e b l a e i j e r
t s j i n my út. — De s i n n e s k y n d e h i m
o p sy n g r e a t e b 1 a e ij e r , als hij in de
kerk zong, W, D., Heam., 46.
mond. — H e s t d e b l a e i j e r a l w e r
o p ? tegen een kind, dat bij de minste aan-
leiding schreit.
eg. laffe babbelaar(ster), die alles over-
vertelt, Lex. 377. Vgl. blei.
wumkes.nl
î
BLAF.
b l a e j j e r i c h , adj. praatziek. — D a t
greate blaeijerige fanke het altyd
de b e k y n b e i d e h a n n e n ,
b l a e m , s. blaam. Lex. 379. — I m m e n
i n b l a e m n e i - j a e n , een smet aanwrijven.
— D ê r 't i e n k e a r d e b l a e m op l e i t ,
d y k i n g j i n g o e d w e r d w a e n . Vgl.
kladde.
b l a e s , s. (water)blaas. — I t l i b b e n i s
i n b l a e s , Holl. zeepbel. Zie bonge. Vgl,
bargeblaes. Ook zwemblaas der visschen.
iron. adem. — I k h a a l g j i n b l a e s
m e a r, ben buiten adem.
sterk gerezen wittebrood. — D a t b ô l e -
g o e d l i k e t g a n s o p 't e a c h , m a r 't
i s b l a e s . Ook b l a e s w e i . Vgl. bûkéblaes.
b l a e s ' - y s t r e m i n t , n. blaasinstrument.
b l a e s p i i p , s. blaaspijp, om het vuur aan
te blazen. Vaak gebruikte men hiervoor
een oude geweerloop, of een hollen vliersten-
gel. Ook: blaasroer, erwtenblazer.
sprekende orgelpijp, tegenover p r o n k -
p i i p , z.d.
b l a e s p o e p , m. rondreizende (Duitsche)
hoornmuzikant.
b l a e s w e i ' , n. wat men (hyperbolisch:)
weg kan blazen. — S a ' n l y t s f l i t t e r k e
b r e a , d a t is m a r i n b l a e s w e i . —•
D a t h e r t e r k e t a b e r n , is i n b l a e s -
w e i (k e). Vgl. blaes.
bla"tpó H tje, Hl. v. blootvoets aan 't strand
in zee omloopen.
b l a f (bij varenslui), s. soep van groene
erwten met aardappels. — L j e a f d e e n
b l a f f o r k l a p p e h j a r s e l s . Lex. 378.
b l a f f e , v. latrare, blaffen. Hl. ook
b l a f j e . — D e h o u n b l a f t . — fig. F e n
h o n g e r b l a f j e , Fra. crier famine.
pochen, zwetsen. — I k s c o e d e r m a r
net t o l û d f e n blaffe.
Vgl. bylje. Vgl. oan-, útblafíe. Lex. 378.
— T s j i n in-o a r b l a f f e , voor de be-
schrijving elkanders taxatie onderling ver-
gelijken , om zoo ongeveer tot éen doel te
komen (bij verkoop van vastigheden). —
b l a f f e r ( t ) , eg. blaffer, bluffer. — Blaf-
fers b i t e n e t , b i n n e gjin biters. —
Hy is o a r s n e a t as i n g r e a t e blaf-
fer. — D e r i s m e a r a s i e n h o u n . d y
b l a f f e r t h j i t . Vgl. blom.
index, klapper, alfabetisch inhoudsregister
op een boek. Ook: boek met berekeningen
 BLAF. 189
van alle mogelijke marktprijzen en gewichts-
hoeveelheden (in den boterhandel). — Oud
boekje, waarin aangegeven vaste regels
aangaande den prijs naar 't gewicht, met
onder- en overwicht, van schoongemaakt
vlas. (Nog bij alle vlashandelaren op 't
platteland in gebruik). — Ook bij houtkoopers
en wagenmakers bekend.
b l a f k j e , v. latrare levìter, zachtjes
blaffen.
b l a g j e (Oostelijk, vooral bij ouderen), v.
Zie blaeije.
b l a i (N. W. vooral), s. blei. Zie blei.
b l a k e r , Hl. & elders, s. blaker. Zie Ueaker.
b l a k ( s t i l ) , adj. doodstil (meest van den
wind, ook van het water). Lex. 379. —
De m o a r n s w i e r i t b l a k , m a r de
o e r d e i s k a e m e r d a Ij e o p , verhief de
wind zich. Lex. 612. —• D ê r o p f o e i d e
w y n , en i t w a e r d b l a k s t i l , S. K. F.,
Mark. IV, 39. Ook b l o k s t i l .
b l a k s t i l t e , s. volkomen windstilte. —
iron.Yn'e f l i e g e n d e b l a k s t i l t e .
b l a k s u m , (bij ouderen nog hier en daar),
s. bliksem. Lex. 395. Halb. Matth. XXIV,
27. Ook als interj. D y b l a k s u m ! s e i
L a r d u s ! (Grouw). Ook b l a k s t i e n .
b l a n d e r j e , Hl. v. pronken, schitteren. —
Het blander(e)st mei dyn níjen
hued.
b l a n k , adj. blank, helder. — S a b l a n k
as s u l v e r . — I n f a e m s a b l a n k a s i n
l e e l j e . — B l a n k f l e s k , goeduitgebloed.
— I t b l a n k e s t i e l , v. Blom, Bik. 49.
— Blanke ( s k i ë r e) i e l , tegenover
s w a r t e i e l , z. d. — B l a n k w e t t e r
(Tersch.), regenwater. Lex. 379. — Dy
b e a n e b i n n e m j to d r e e c h , it blan-
k e f e t s t i e t e r o p (it f e t s t i e t e r
b l a n k op). Lex. 380. — . . . d e p o l d e r s
s t e a n e b l a n k , onder water. Fr. Volksbl.
1879.
— OpsterL: D e r b i n i k j o u b l a n k
f o r , daar sta ik voor in.
f b i a n k , s. m u n t , ter waarde van 6
duiten ( = S3/4 cent). Lex. 380. — D ê r
h a w y ' t e a r s t e oartsen al! D ê r l i z
i k i n b l a n k b y , d e n is 't ín s t û r ,
R. ind. T.3, 271».
b l a n k e n s , s. blankheid, helderheid.
b l â n s , s. glans, kracht. — H y i s y n
g l a n s e n b l â n s . Lex. 380.
wumkes.nl
BLAÜ.
b l â n s , "balans s. Fr. balance, evenwicht.
I t s p a n t o m i t s p i l y n 'e b l â n s , de
zaken in orde, t o h a l d e n . — fìg. I k
k i n dy p r a k k e n e t y n ' e b l â n s b a l -
d e , dien knaap niet in bedwang houden.
Lex. 380. — As h e i t o f m e m e r m i s t ,
is i t s p i l ú t ' e b l â n s .
b l a s t , s. opgeblazenheid, tengevolge van
winden (bij het vee).— D e k o u , i t s k i e p
i s o a n ' e b l a s t , h e t d e b l a s t . Lex 384.
spoedig uitgaande vlam. — D y t u r f
j o w t m a r in b l a s t , m e a r n e a t .
bluf, grootspraak. — I e n f â l d i c h , sou-
t i e r w y n of b l a s t .
opvliegend, driftig persoon. Vgl. bol-
derblast. — Ook bluffer, windmaker. S a 'n
b l a s t ! moaije k l e a n en d j û r e w y n ,
e n d e n b a n k e r o t g e a n . Lex. 384.
de tol, die bij het 'potjekloven' het earst
'afloopt' en daarom in den 'pot' komt, om
tot mikpunt voor de andere te dienen.
Lex. 659.
b l a s t i c h , adj. lijdende aan ' b l a s t . ' — D e
k o u is b l a s t i c h .
blast veroorzakende.— K l a v e r i s b l a s -
t i c h ( f é ) i t e n . — trir. I k y t m y h j o e d
b l a s t i c h , zoo lekker smaakt het mij.
overdreven haastig en voortvarend. — Dy
m a n is al to b l a s t i c h ; hy r i n t h i m
s e l s f o a r b y . Vgl. bluisterich.
driftig, opvliegend. — U s h e i t i s o p
s a 'n s t u i t w o l r i s h w e t b l a s t i c h ,
mar oars n e t k w e a .
hoogmoedig, pralend, grootsprekend. —•
B l a s t i g e Ijue r e i t s j e wol gau ris
y n ' e l y t s e l o e g e . Lex. 384.
b l a s t i g e n s , s. drift, oploopendheid. —
Dou h e s t de b o e l f o r b r u i d m e i d y n
b l a s t i g e n s , hy s c i l nou n e t wer-
k o m m e . Vgl. bluisterigens.
b l a u , adj. blauw. — S a b l a u a s l a e i ,
(pot)lead. — Ik ha m y n e a r m b l a u
s t a e t —, b o n t e n b 1 a u. R. ind T.2,199*. —
In b l a u w e s k i n e r i n n e , k r i j e , — m e i
in b l a u w e b l e s , op in b l a u w e k j e d -
d e (rún) t h ú s k o m m e , b l a u r i n n e
(k r ij e), den zak krijgen bij een meisje. —
B l a u r i n n e , ook in ' t a l g . : teleurgesteld
weg komen. — A l l e s b l a u b l a u l i t t e ,
de zaak laten rusten. — I t k o m t b l a u
ú t . — H y i s d ê r b l a u w e i k o m d , met
scha en schande. — B l a u w e m o l k e
 BLAU. 190
(flut), ook met koud water aangelengde
melk, zoo ook b l a u w e j e n e v e r . — Blau-
we, onware, p r a e t s j e s . — Onder 'e
b l a u w e p a n n e n (laeijen), in de gevan-
genis. — De b l a u w e loft, de onbewolkte
hemel. — B l a u w e loft e n , wolken die
sneeuw, b l a u w e t o n g e r w o l k e n s , die
onweer voorspellen. — I t l â n s t i e t M a u
en m o e d i c h , vol kraehtigen groei. —
B l a u w e F e d d e , de dood, s t i e t om 'e
d o a r s h e r n e , dreigt ieder uur. — 11 w i i f
mei de b l a u w e m o u w e n , zeker nacht-
spook, dichterlijk ook: personificatie van den
nacht. Vgl. R. ind T.a, 260. Lex. 380—'83,
405. Vgl. Wij-, donker-, himels-, koaren-,
moaïblau.
s. Dat is m o a i blau. — I t b l a u
fen 'e f l a g g e is a e r d i c h f o r b l i k t .
— De b l a u w e , de blauwbonte koe of
het blauwgrijze paard.
blauwsel, lakmoes. — Dy w a s k f r o u
d o c h t to folie b l a u yn 't l i n n e n . —
— In b y t s j e b l a u t r o e h d e w i t e r s -
k a l k . Vgl. hoegeltsjeblau, toerheblau.
blau'bekje, v. koude lijden: tot verve-
lens toe ergens staan wachten. — I k k o e d ê r
m a r s t e a n t o b l a u b e k j e n , te wachten,
te kleumen, Lex. 382. Ook klom bekje.
blaublom'ke, n. myosotia palustris, ver-
geet-mjj-nietje.
blaublomkegûd (Odngdl), n. alg. naam
voor verschillende soorten van kruipend on-
kruid.
blau'boekje, n. libel, brochure, gering-
schattend zoo genoemd, ook al is de omslag
niet blauw.
blauboe'zel(d)er, n.; -bont, s. & adj.
- d i m t e r ( k o e k e ) , s. - d r u k t , s. & adj.,
-ferverjj, s., -fervje, v. -fyfskaft, n.
Zie de Enkelwoorden.
blau'gêra, -gears, n. gras van een
blauwgroene kleur, groeiende op 's winters
ondergeloopen land.
blaugèrshea, n. -mi e d e n , pi. Zie de
Enkelwoorden.
blaugon'zer, -gùnzer, s. blauwe brom-
vlieg. Zie blattmich.
blau-yn'ske, n. blauwe waterlibel.
blau'Jaen, s. verb. een blauwtje geven.
S y t s w i e r yn h j a r f l e u r a l t y d g a u
k l e a r m e i b l a u j a e n , nou s i t se yn
'e fodkoer.
wumkes.nl
BLAÜ.
— S c i l l e wy r i s b l a u j a e n ? rooken.
blauje, v. blauwen, blauw maken. —.
God . . . b l a u j e wer dy s w a r t e loft.
Fr. Jierb. 1830, 75. Vgl. ôfblauje.
blauke, n. blauwtje. Hsfr. VI, 91. Ook
voor een blauwbonte koe, en een blauwgrijs
paard. Zie blautsje.
blauklu'ten, pi, blauwe veenkluiten, ge-
droogd als brandstof, in 't N. zeer gewild.
blau'kop, s. gewone aardworm. Lex 495.
— pi. b l a u k o p p e n , aspersjes.
blaukrop'pert, eg. blauwe kropduif. Zie
kroppert.
blaukrû'pers, pi. zekere vroegrijpe aard-
appelsoort.
blau'kùp, s. blauwververskuip.
blaumeal'je, blaumelt', s. chenopodium
album, gewone melde.
blaumen'dei, -moandei (spr. -di), s.
korte poos. — Hy h e t in b l a u m o a n d e i
to P a r y s w e s t , n o u k i n er syn
m o e r s t a e l n e t mear.
— A l l e b l a u m e n d e i s , om een haver-
klap, k o m t dy f i n t hjir, d e n o m ' t ien.
endenom'toar.
blau-mich', s. blauwe bromvlieg. Ook
b l a u g o n z e r . Zie drager.
iron. soldaat, policiedienaar.
blaumies'ke, -mûske, n. parus caeru-
luê, pimpelmees. Ook s t i s e l k o p . Stadfr.
blaumuuske.
blaumod'der, s. fossarum coenum, op
den bodem van vaarten en slooten. — Hy
is ä l h i e l b l a u m o d d e r .
blaumodderich, adj. met 'blauwe mod-
der' op den bodem. — Dy s l e a t is g a n s
blaumodderich.
blaumûts'kes (Idaarddl.) -skoentsjes
(Odugdl), pi. monnikskap. Zie adam en eva.
blaupan'ne, n. schuursel van blauwe
dakpannen. — Us faem e k j i r r e t i t ko-
p e r g û d mei b l a u p a n n e .
adj, met blauwe (dak)pannen. — In blau-
p a n n e h û s , skûrre.
blaurút'sjes, adj. & s. blauw geruit,
blauw geruite stof, Zie rútqes.
blausel, n. blauwsel.
blauself abryk, s. - w e t t e r , n. Zie de
Enkelwoorden.
blauselpot, s, bl&uwselpot. — Mei de
b l a u s e l p o t om fa 11e, een blauwtje
loopen.
 BLAÜ.
b l a u - s y s ' k e , n. parus major, koolmees.
Ook b i j b i t e r en b l o k f i n k .
blaustar'ring, -stjerring, -stjirring,
-Stirns, eg. sterna hirundo, vischdiefje. Zie
stirns.
b l a u s t r e e k t ' , - s t r y p t , adj. & s. blauw-
gestreept, stof met blauwe strepen.
b l a u s w i e ' t e (a p e 1 s), striepeling.
b l a u ' t o p p e n , pi. Zie toppen.
b l a u t s j e , b l a u k e , n. afwijzing, teleur-
stelling. — I n b l a u t s j e r i n n e b y ,
k r i j e f e n i n f a e m . — Dy d r o m p e l -
m a e i j e r t o c h t h j i r it m i e i op to
r i n n e n , m a r 't w i e r i n b l a u t s j e . —
Hsfr. V I , 91.
b l ã u w e j a n ' , s. water- en meelbeslag ,
dat onder gedurig roeren gaar geworden is.
Ook: g l e a n e j a n , g l e a n e w i l t s j e ,
g l e a n e douwe, b r o e i , loaije wive-
kost.
b l a u ( w e ) k r a e r t s j e s , pi. muscari bot-
ryoides, druifhyacinth, in ouderwetsche
bloemtuintjes veel gekweekt. Ook k r a e í -
t s j e-blo m m en.
b l a u w e n s , s. blauwheid. — D a t g û d
s k y n t ú t 'e(n) b l a u w e n s , heeft een
blauwen weerschijn. Lex. 283.
b l a z e , v, blazen. -• Ik blaes, blaesde of
blies (bloes, WonsdL), ha blaesd, blazende,
to blazen. HL b l é z e , b l e e s d e , b l e e s d .
Westel. b l i e z e , z. d. — P o f f e en b l a z e ,
ú t i n g r e a t g a t b l a z e , grootspreken.
— Hja k i n n e my g j i n fear fen ' t g a t
b l a z e , Hd. nkhts machen, ik ben buiten
schot. — B l a e s d o u d y y n 'e b û s e , loop
heen! A. Ysbr. (1861), 3. Vgl. foart-,
oan-, of-, op-, trooh-, út-, weiblaze; bûltsje-,
glês-, hoarnblaze.
blazer, m. die blaast. Vgl.glês-, hoarnblazer.
blaaskaak, grootspreker. — 't I s s a 'n
p o f f e r en b l a z e r . Vgl. pompierblazer.
blazer, s. visschersvaartuig, grooter, meer
zeewaardig, doch minder hooggetopt dan
een aak; te Wierum en Moddergat, ook te
Makkum in gebruik.
b l e a (Dongdln.), adj. timidus, bloode. v.
Blom, Bik., 27, 94. — As d e g j i r g e r t
b i g j i n t t o j a e n en de b l e a ë to s l a e n ,
d e n w i t t e se f e n n i n ú t k e a r e n , Oucl
Sechje. Thans meest b l e u , z. d.
b l e a ' e n s , s, timiditas, blooheid. Meer
alg. b l e u en s.'
wumkes.nl
191 BLEA.
b l e a k e r , s. blaker, waarin men de kaars
zet. Ook b l a k e r en b l e k e r ( b l i k e r ) .
R. ind T.2, 115».
b l e a k e r j e , v. blikkeren, schitteren. —
D ê r b l e a k e r t ús i n m a r y n d ' e a g e n ,
6. J. I , 69. Ook b l a k e r j e , b l e k e r j e,
b l ì k e r j e , R. P. in Epk. 53.
zich bakeren. — De k a t l e i t y n 'e
s i n n e t o b l e a k e r j e n (Leeuwdl. en om-
streken.) Zie beakerje.
b l e a k j e , v. blaken, blinken. Lex. 385.
Zie het voorgaande.
b l e a m a n (in sprkwn.), m. bloodaard. —
't I s m a r i n b l e a m a n s e a n g s t e . Lex.
377. — R j u c h t e b l e a m a n s d ê r (dy)
n e t d o a r e , Alth. 133. — B e t t e r b l e a -
m a n as d e a - m a n .
b l e a r j e (spr. meest bljerje), v. bìaterare,
blaten. — I t t o u k e b l e a r r e t om s y n
l a e m , R. P., Keapman. Ook b l ê t e , z. d.
—• H â l d op f e n b l e a r j e n , b e r n !
schreeuw niet zoo luid. Ook: b 1 o a r j e.
Vgl. bletterje, balte.
b l e a t , b l o a t , n. schapevel, dat van de
wol ontdaan is. Ook: s k i e p p e b l e a t ,
-bloat.
iron. oude kale jas. — I k m o a t m y n
â l d b l o a t m a r w e r o a n ha.
b l e a t , adj. & adv. nudus, bloot, naakt.
—- Mei d e b l e a t e h o l l e . — M e i 't
b l e a t e e a r i z e r o p , zonder 'floddermuts'.
— I t b l e a t e , ongewapend, e a c h . —
De b l e a t e s a b e l . Zie blank. — E a r m
( n e a k e n ) e n b l e a t , van het noodigste
verstoken, van alles beroofd. — I n g r e a t e
s t e a t e n 't g a t b l e a t , Ned. groote pa-
rade en klein garnizoen. — K o fj e m e i 't
b l e a t e g a t , zonder iets er bn'. — I e r d -
a p p e l s m e i t b l e a t e g a t , met enkel
mosterdsaus en weinig of geen vet. — I n
b l e a t e p y l s k i e , een ledige pijisehede.
Lex. 386. Vgl. neaken.
eenvoudig, naar waarheid. — B l e a t ,
al m y n f o r t s j i n s t . — D a t k o s t my
b l e a t t r i t i c h g o u n e . — Dou h o e f s t
o a r s n e t as d ê r e f f e n h i n n e to g e a n ,
e n b l e a t to f r e e g j e n o f . . . . — De
b l e a t e w i e r h e i t. — F r ij e n b l e a t
v. Blom, Bik. 78. — K l e a r e n b l e a t ,
duidelijk en klaar.
s. b l e a t e (de), 't bloote achterst van
een mensch.
 BLEÀ. 19Ö
b l e a t e r i j , s. werkplaats van den vellen-
blooter, vellenblootersaffaire. Ook: f e l l e -
bleaterij-
b l e a t s b o n k e , b l e a t s p o a t s j e , adv.
(triv.). Zie:
b l e a t s f o e t , b l e a t f o e t s , adv. pedibus
nuäis, blootsvoets, met bloote voeten. —
B l e a t s f o e t t r o c h de s l e a t w a d s j e . —
B l e a t f o e t s y n 'e s k o e n .
b l e a t s j e , v. blooten, van de wol ont-
doen. — I n s k i e p p e h û d b l e a t s j e . Ook
b l o a t s j e.
b l e a t s k o n k j e , v. met bloote beenen loo-
pen.
b l e a t s k o n k ( s ) , adv. met (op) bloote bee-
nen. — ( H e a l ) b l e a t s k o n k s w i e t , bloot-
beens, met de bloote beenen (halverwege)
in 't water [gezegd door veenarbeid(st)ers].
— Halb. Quikborne 10.
b l e a t s p o a t s j e , adv. blootsvoets. Zie
bleatsbonke.
b l e b b e n , (Tietj.), pi. Zie Uibben.
b l e b b e r b e i (Zoh.), s. roode bosehbezie.
b l ê d , n. blad, van planten, van een boek,
van een tafel, van een lepel, -spade, zaag,
zeis, sikkel, 'lemmer van een mes (R. ind
T.*, 280<). Hl. b l ò d . — De b e a m m e n
s t e a n e w e r y n ' t b l ê d , in bladerdos.
— F a l i e h w e t h i r d de b l ê d d e n ou
|| d e n k o m t w o l l i e h t d e w i n t e r g a u ,
Skoeralm. 29, IX, 1888. — I n b l ê d p o m -
p i e r , i n b l ê d s t o a r t , s i n k , ensfh. —
De b l ê d d e n fen i n t a n g e , e a r i z e r .
— D e t w a e n t r i t i c h b l ê d d e n , een
spel kaarten, Kees út de Wkt., 12. —
Toalve, minniste blêdden smoke,
als ter sluik een licht pijpje rooken. [Het
tabakrooken was vroeger bij de Doopsge-
zinden schande, Halb. N.O. 153.]
pi. b l ê d d e n , ook b l a d e r e n (Sehierm.
en in enkele zegswijzen.) — H y i s w a k -
k e r y n ' e b l a d e r e n , zeer in zijn nopjes.
— H y l i b b e t f e n 'e b l a d e r e n ( b l ê d -
d e n ) , van zijn renten (of van 't kapitaal.)
H y k o e f e n 'e b l ê d d e n l i b j e s o n d e r
d a t er de b e a m h o e g d e o a n to
d w a e n . — Hy het dêr de b l ê d d e n
f e n , het vruchtgebruik. Zie Lex 386).
Vgl. beam-, (bij samenst.:) beams-, bitter-,
blom-, breake-, kenine-, knikels-, koals-, lau-
rier-, podde-, pompe-, semels-, tobaks-, we-
versblêd; dekbléä; bjirken-, elzen- . . . blêd.)
wumkes.nl
BLED.
Vgl, leppelblêd, seine-, sichteblêd; tafelblêd-
skouderblêd; thé-, prissentearbUd.
b l ê d d i o h , adj. bladerrijk. — ' t W i r d t al
sa b l ê d d i c h y n ' e b o s k , d e n a c h t e -
g a e l k i n m a r k o m m e . — R. ind. T. a , 21<i
in samenst. = . . . van blad, met . .
blad(er)en. v. gl. breed-, smel-, tin-, tsjokblêd-
dich.
b l é d e , Hl. v. bloeden. Yk bleed, dû
blòdtst, hii blòt, blòtte, hè blòt. Zie bliede.
b l e d ' f o l l i n g , s., - f o l s e l , n. bladvulling
(in een boek).
b l ê d g ô u d , n. - s u l v e r , n., - t i n , n.
goud, zilver, tin, tot bladen uitgeslagen of
geplet.
blêdgûd(-spil), n., - i e r d e ( d o n g ,
m o d d e r ) , s., - l ú s , s., Vgl. de Enkel-
woorden.
* b l ê d k e , n. dem. blaadje. Lex. 387.
Zie blêdtsje.
b l ê d l ú s , s., - n e r v e l s , pi. Zie de En-
kelwoorden.
b l ê d p o m p i e r k e , n. papiertje, als lees-
wijzer tusschen de bladen van een boek
gelegd.
b l ê d r â n n e , s. bladrand.
b l e d r e i d , (Leeuwdl., W. en Zwh.) n. blad-
riet. Hl. b l ò d r e i t . Zie leafreid.
b l e d s i d e , s. pagina, bladzijde.
b l ê d s j e , v. bladeren in een boek. Vgl.
om-, trochblêdsje.
in 't blad komen, van boomen. Lex. 387.
Vgl. ôfblêdsje.
b l ê d s t â l l e , s. bladsteel.
b l ê d s t i l , adj. bladstil, van den wind,
zoo stil, dat geen blad zich beweegt. Vgl.
blakstil.
b l e d t s j e , dim. n. blaadje. — D ê r k o m -
m e a l b i e d t s j e s o a n 'e b e a m m e n . —
In b l e d t s j e p o m p i e r , — in b l e d t s j e
út in boek. — I n r o m e r op in bled-
t s j e . — I t l i b b e n o p i n b l e d t s j e , op
een bordje: een best leven. — I n b l e d t s j e
o m k e a r e , een kaartje leggen. — G o e d ,
n e t sa b e s t b y i m m e n y n 't b l e d t s j e
stean. — Ik s t e a n d ê r yn in kwea
b l e d t s j e , niet zoo best aangeschreven.
Skûralm. 7/X, 1879. — I t b l e d t s j e i s
o m t e a r d , de zaak is veranderd.
b l e d t s j e g ù d , n. algemeene naam voor
verschillende soorten van kruipend onkruid >
als: t ú n e r f , b i t t e r b l ê d , enz.
 BLED.
b l e d t s j e - i t e n , s. iron. groente (bij de land-
bewoners, die in den regel niet van groente
houden).
b l e d t s j e s l a e d , n. yeldsalade.
b l e d t s j i e h , adj. bladerig. — B l e d -
t s j i c h h e a , g ê r s , met veel ' b l e d t s j e -
g û d' (z.- d.) er door.
b l é d w i z e r , s. indexpaginarum, bladwijzer.
b l e e k , b l i k k e (Noh.), s. bleek(veld).
Amel. b l e e k t . — I t l i n n e n o p 'e b l e e k
h a, iron. een wit overhemdje voor hebben,
van iemand waar men dit niet van gewoon is.
b l e e k , adj. bleek, kleurloos, verkleurd.
— Sa b l e e k as in w y t l i n g , as in
s k y l f i s k , as in doek. — D y i n k e t i s
sa b l e e k a s p i s s e . Vgl. wijt. Lex. 390.
b l e i , b l a i , eg. cyprinus blicca, bliek,
brasem.
b l e i , f. laf of onnozel vrouwmensch. Gron.
s l e i f . — D y s l j u c h t e (si e a u we) b l e i
w i t n e t h w e t h j a s i z z e of s w i j e
m o a t . Ook: b l e i k e m o e i . Vgl. blaei.
Ook: wilde, manzieke deerne.
b l e i k e , dim. n. kleine 'blei'. — I n
b l e i k e o a n 'e a n g e l h a .
b l e i k e , n. onnoozel, onervaren meisje.—
Nochteren bleike.
— H w e t i n m o a i b l e i k e ! tegen een
kind, dat de tong uitsteekt. Vgl. blaei.
b l e í n , bljjn (Oostel. Wouden), n. balein,
walvischbaard. — B l e i n e n y n i n l y f k e
(corset), y n i n j a k . — D e b l e i n e n f e n
in p a r e plu.
Thans voor alles wat vroeger van balein
gemaakt werd: i z e r e n , s t i e l e n b l e i -
nen. — S p a e n s r e i d e n b l e i n e n yn
i n r i u w e. Lex. 387.
foleinebiter (Stadfr.), s. calopteryx virgo,
glazemaker. Ook: g l ê s d r a g e r , - m a k -
k e r , s k o e s k o a t e r (Molkw., Stav., Hl.)
en p o e p (Barrdl.). Meest h y n s t e - ( p e e r -
de-) en w a r t e b i t e r , z. d.
b l e i n e n , b l i j n e n , adj. van balein ge-
maakt. — I n b l e i n e n s w i p e .
bleintsje, fclijntsje, dim. n. kleine
balein.
n. puistje. — I n f j u r r i c h b l e i n t s j e
op 'e t o n g e , — y n 'e t r o a n j e . Lex. 388.
b l e i s t e r i c h , adj. opzichtig. — S y h ok-
k e b y l d fen in wiif, o n t s j u s k e m o a i
m e i h j a r b l e i s t e r i g e j û p e o a n , R.
ind T.2, 35". Vgl. bluisterich.
wumkes.nl
193 BLEU.
b l e k e n s , s. bleekheid van 't gelaat. —
Dy j o n g e is f ê s t n e t g o e d , s y n b l e -
kens s t e a n ik net,
b l e s , R. bles, langwerpige witte plek op
het voorhoofd van een paard of ander dier.
Tietj. b l i z ( = blììz).
eg. het paard zelf. Zie blêshynder. Vgl. WAK.
iron. wit overhemd voor de borst van een
in 't zwart gekleed persoon. — H y h e t
g a n s i n b l e s . Vgl. beflee.
kaal hoofd. — O n d e r d y f o a r n a m e
m a n n e n s j u c h t m i n al g a u ris ien
m e i in bles.
b l e s , adj. kaal van het voorhoofd af naar
de kruin. — D e I n g e l s k e n b i n n e f o l i e
b l e s . Lex. 385.
b l ê s d , adj. geblest, met een bles. —
I n b l ê s d h y n d e r . Zie bUshymler.
b l è s d , adj. Fra bìessé, gewond. — H y
i s fa H e n , d a t e r d e r i n b i e s d e n o a a
fen het.
b l ê s h y n d e r , - h y n z d e r , - h y n z e r , n.
blespaard. Lex. 388. — H o f i e r l e i t M a n t -
g u m h j i r f e n d i n n e ? || S e i t k e a p -
m a n B e i n t , d ê r m o a t i k h i n n e . \\
'k.Scil d ê r in b r ú n b l ê s h y n d e r hei-
j e , || O o e n d e i ! i k s c i l w e r o m b i-
t e l j e , Oude kinderprent.
b l e s k e , dim. n. biesje, kleine bles. Vgl.
holtsje.
paardje met een bles. Bijek. 1848, 76.
b l e s s e a r d , b l e s s e a r e , pp. Fra. blessé,
gewond.
b l e s s e a r i n g , s.Fra. blessure, wond, overdr.
beschadiging. Zie bisearhig. Ook: b 1 e s-
suer.
b l ê t e , b l ê t s j e , v. blaten.
b l e t t e r g a t , n. babbelaarster. Vgl. biet'
terlamlce.
b l e t t e r j e , v. gedurig blaten, blaten van
een lam. — As d e w a e r l a m k e s (z. d.)
b l e t t e r j e is d e r n o a r d e w y n op t i l .
met trillende stem zingen. — R o e l O t-
t e s b l e t t e r t sa, a s e r ( s a l m ) s j o n g t .
onophoudelijk snappen en babbelen. —
H j a b l e t t e r t f o a r 't â l d e g a t w e i .
Lex. 384, 389. — Ook: luide, onwellevend
vervelend schreien.
b l e t t e r l a m k e , n. Zie waerlamke. Overdr.
babbelzuchtig meisje.
b l e u , adj. bloode. Vgl. blea.
b l e u e n s , s. blooheid. Vgl. bleahis.
13
 BLÊZ.
b l ê ^ j e , v. bles (kaal) worden.
blib(be), blibber, blibze, s. lip. —
De b l i b b e n fen i n p a t r i i s h o u n , —
fen in skylfisk.
Vooral: de onderlip van een paard.
triv. van een mensch. — A k k e l i t d e
blibber hingje, omdat Jildou's jak
n i j m o a d r i g e r is a s h j a r r e s . Lex. 389.
— Prov. H y s j u c h t a s w i e r e r m e i
d e l u l op ' e b l i b s l e i n , beteuterd. —
Vgl. prúl(lippe),
— B l i b z e n o n d e r ' e e a g e n . Vgl.päde.
Ook: de leeren tuit aan een houten
pomp.
blibben, Webben, pi. lellen van een
haan. — I n h o a n n e m e i r e a d e (of
w i t e) e a v s k i l e n e n r e a d e b l i b b e n .
b l i b k e , n. oorlelletje van een mensch
b l i b ( k ) j e , v. de onderlip gedurig bewe-
gen, pruilend de lip laten hangen. — H y
s t i e t to h l i b k j e n as in h y n d e r f o a r
d e h i k k e . — S j u c h , d e l y t s e k i n 't
n e t l a n g e r f o r s w o l g j e , s j u c h ho 't
er b l i b k e t , a n s t o n s b i g j i n t er to
gûlen.
b l i b z e , s. Zie blib(be),
b l i d é n s , b l i j e n s , s. blijheid, doorgaande
opgeruimdheid van geest. Hl. b l î - j e n s . —
De b l i d e n s f e n hj a r w e z e n . Lex. 390.
— H w e t nijs d a t h j a r b l i d e n s f o i -
h e g e , ld. VII, 72.
b l y d ' s M p , s. blijdschap (over 't een of
ander). Lex. 390. — Hj a b r o c h t o e r a l
f r e u g d e e n b l y d s k i p m e i , v. Blom,
Bik. 20.
b l i e d e , v. bloeden. — Ik blied, dou
blie(d)st (ble(t)st), hy bliedt (biet), ik blette,
ha biet, Wiedende, toblieden. — H l . b l é d e ,
Zwh. Stadfr. b l o e d e , z. d. — B l i e d e
a s i n k o u , geweldig bloeden, ook uit den
neus. — De w o u n e b l e t t e , v. Blom, Bik.
71. — B i e t i m m e n t r i j e d r i p p e n ú t
'e n o a s , d e n s c i l e r g a u i e n s t j e r r e .
Volksbijgeloof.
— Om de b e a l g e r i j fen i n s w i f t
m o a t i t h i e l e h û s g e s i n b l i e d e , lij-
den. Lex. 399.
— P a s o p , d a t de a b b e k a t e n d y
net yn'e s k j i r r e krije, h w e n t den
m a s t b l i e d e . — H w e t i m m e n for-
k e a r d s d o c h t , d ê r m o a t er l e t t e r
f a e k om (for) b l i e d e , voor boeten. —
wumkes.nl
194 BLIE.
H y m o a t b l i e d e , geld of geldboete be-
talen. — I n d o e k j e f o r 't b l i e d e n ,
b l i e r , s. blaar. Zoh. b i j i r r e . Zwh.
blirre. — Onwentejowt Mierren. —
Dy't him it g a t b a e r n t m o a t op'e
b l i e r r e n s i t t e . Lex. 390. — D e f e r v e
o p 'e d o a r l u k t o a n b l i e r r e n . — De
s û c h k r i g e o n d e r 't b i g j e n i n b l i e r ,
gedeeltelijke uitzakking der baarmoeder.
Vgl. bloed-, brân-, knijp-, wetterblier.
b l i e r , s. groote witte vlek vóór den kop
eener koe.
eg. de koe zelf; dan ook b l i e r k o p .
b l i e r , adj. & adv. vroolijk, blij, vriende-
lijk uitziende. — I n b l i e r e t r o a n j e , i n
blier wezen; bliere eagen. — In
b l i e r e l a e i t s , v. Blom, Bik., 9. — B l i e r
s j e n , l a e i t s je. — In b l i e r e d e a d e
f o a r s p e l t , d a t er g a u w e r i e n fen
't h û s g e s i n s t j e r r e s c i l . Volksbijge-
loof; ook : een blijk van een zalig uiteinde.
— B l i e r y n ' e kaerfc l i z z e (kaartleg-
sters-term), voorspelt geluk. Hûs-hiem 1889,
271. — M y n f a m k e k i p e t g o l e n
b l i e r || U t h j a r t w a b l a u w e e a g e n ,
R. ind T=, 5».
b l i e r d , adj. met een groote witte vlek
voor den kop. — I n s w a r t b l i e r d e k o u .
b l i e r e a g e , - e a g i c h , adj. vroolijk, vrien-
delijk uit de oogen kijkende. Lex. 390, 821.
b l i e r e n s , s. vroolijkheid, vriendelijkheid
van wezen. — D e b l i e r e n s f e n A u r o -
r e , E ind Tä, 6«.
b l i e r g a t t e n , pi. ronde witte plekken,
luchtbellen, in gaaf zwart ijs.
b l i e r h e r t i c h , adj. blijhartig. opgeruimd.
— W i e r e fr o m m e n s m a k k e t b l i e r -
hertich. — In b l i e r h e r t i c h man-
t s j e , a l t y d g o e d op s k i k .
b l i e r j e \spr. bljirje), v. met blaren wor-
den. — I t b r e a b l i e r r e t , — d e ( f e r v e )
doar blierret, er trekken blaren op.
Lex. 390.
b l i e r j e , v. van welvarendheid glanzen.—
S o u n e n s b l i e r e t op dy wangen,
Hsfr. IX, 47. — H j a r o a n s i c h t b l i e r -
d e f o r iny , v. Blom, Bik. 6, 66. — D e
b l o m k e s b l i e r j e y n t ú n en f j i l d .
Zie blierlcje.
b l i e r k e (spr. bljirke), dim n. kleine
blaar. — I n b l i e r k e o p 'e t o n g e .
b l i e r k j e (spr. bljirkje), v. helder, vroo-
 BLIE. 195
lijk, vriendelijk uitzien, glanzen. Lex: 390.
— I n b l i e r k j e n d w e z e n , van opge-
ruimdheid stralend gelaat. — De f a e m
b l i e r k e e f k e s , do w i s t i k i t o a r e
w o l . — I t f o a r j i e r - s i n t sj e b l i e r k e t
o a n 'e k l e a r e l o f t .
b l i e r k o p ( k o u ) , eg. Zie Uier.
talierread, adj. helderrood. — I n b l i e r -
r e a d e k l e u r , gelaatskleur, — b 1 ier-
r e a d e w a n g e n . Vgl. blijread.
b l i e r r i c h , adj. blarig, met blaren bezet.
— I t b r e a , de k o e k e is b l i e r r i c h . —
Us f o a r d o a r is f ' o r l i n e j i e r o p f è r v e ,
en n o u i s e r a l b l i e r r i c h . — B l i e r -
r i g e b e l r o a s , z.d.
b l i e r s y k t e , s. tongblaar, bij koeien.
* b l i e r s k r a n d e r , adj, opgeruimd en
schrander uitziende. — S y n b l i e r s k r a n -
d e r e e a g e n , R. ind T2, 39 s .
b l i e z e (Westel., Leeuwdl.), v. blazen.
Mlkw. b l i i z e . Zie blaze.
bli', Hl. adj. blijde. Zie Niid.
b l i i d , adj. blijde, verblijd. Hl. b l î . Kou-
duni b l i j . Lex. 389. — S a b l i i d as i n
i n g e l , — as i n b e r n , — a s i n p r o t t e r .
Prov. B l i i d û t , b l i i d t h ú s . — M y n
soan het it p l a k k r i g e , d e r b i n ' k
t i g e b l i i d ta. — I t j o n k j e is b l i i d
mei syn t o p , e n i t f a m k e m e i h j a r
p]oppe, (ook b l i i d f o r . . .) —. . . b l i i d
t a , d a t s t e d e r w e r b i s t e , R. ind T2.,
74 ; . — D ê r b i n 'k n e a t n't b l i i d m e i ,
slecht mee ingenomen.
b l i i d m e i t s j e , v. blij maken. — B e p p e
h e t N y n k e b l i i d m a k k e m e i in sil-
v e r e n e a r m b â n . — Hy m a k k e t him
b l i i d m e i i n d e a d e m o s k , bij voor-
baat en zonder grond.
b l ì i k (Makkum), s. bleekveld. Lex. 891.
Zie bleek.
adj. bleek. Zie bleek.
blij (Zwh. meer), adj. blijde, v. Blom, Bik.
28, 78. Zie bliid. — Bljj h i e r , blond.
R. P. in W. Zie Ijocht.
*blijblau, adj. licht blauw. Wl. ld.
XVII.
b l j j e n s , s. blijheid. — G i e t f r ij e n y n
f rij e n s || E n t r o u w e n y n t r o u , j| I t
i e n e j o w t b l i j e n s , || I t o a r g j i n bi-
r o u . Zie bliäens.
* b l t m i e , s. blijniare, v. Blom, Bik., 45.
— G. J. I, 136.
wumkes.nl
BLIK.
b l i j - , b l i m o e ' d i c l i , adj. blijmoedig.
Hsfr. X I , 35.
b l j j m o e d i g e n s , s. blijmoedigheid.
b l i j r e a d , adj. helder-, licht-rood. — B 1 ij-
reade ierdappels, blijread jurks-
g û d . Vgl. blierread.
b l i j s p i l , n. comoedia, blijspel.
b l i k (Noordel. en Oostel.), b l y k (Westel.,
Zh. met Hl., — Bierumen en Grouw, vooral
bij ouderen), n. blik , meest ijzer tot bladen
uitgeslagen en daarna vertind. Ook: k o -
p e r - en s i n k b l i k . — Iets van geringe
waarde vergelijkt men soms bij: b l i k of
â l d b l i k . Vgl. R. ind T.\ 297.
— F e g e r en b l i k . Hl. F e g e r en
b 1 y k j e n. Zie fûlensblik.
Ook: waschblik.
† b l i k , s. grond, die boven 't water uit-
komt. Lex. 392. Ook b l i k p l a e t , b l i k -
l â n . Zie Joh. W., Naaml., 39'.
b l y k , n. blijk, teeken. Lex. 392. — B l y k
en s k y n . — B l i k e n d w a e n (j a en), blijken.
Ook: bewijs. — l m m e n i n b l y k j a e n
feu to H e n j o w n j i l d .
het kleverige vocht in de spenen van
drachtige koeien, een teeken ( b l y k ) van
drachtig zijn.
b l i k e , v. blijken, zich vertoon en. — It
blykt, bliik (blykte), is blykt, blikende,
to bliken.
b l i k ' e a r s , s. blikaars. Zie blikgat.
b l i k e n , b l i k k e n , adj. blikken, van blik.
— S y n g r e a t e b l i k e n d o a z e , W. D.,
Heamiel 30. — I n b l i k e n d o a s k e , iron.
Ned. kaartenhuisje: licht timmer- of meu-
belwerk. Zie spoennen.— 't I s s a ' n b l i k -
k e n p a n n e , g a u h i e t en g a u k â l d ,
hij is beweeglijk van karakter. Ook: licht
vatbaar voor ongesteldheid. — I n b l i k -
k e n h a i o a z j e , (oud) spinsbekken horloge.
— I n b l i k k e n d û b e l t s j e , afgesleten
dubbeltje. — Lex. 3 9 1 . — Hsfr. I I I , 100.
— I n b l i k e n l û d , schelle stem (van
een man).
b l i k e n s , a. Zie blekens.
b l i k f o l , n. blikvol. — I n b l i k f o l
túch, oanfaechsel.
b l i k g a t , n. blikaars. — Dy m a n r i n t
h i m o m t r i n t i n b l i k g a t h j i r , komt
hier gedurig. Ook b l i k e a r s , b l i k k o n t .
Vgl. brykgat.
b l i k - , b l y k g a t , n. potenitta anserina,
 BLIK.
zílverblad. Ook (iron.): E a r n e w a l d s t e r
k l a v e r , N.holl. Berkhouter klaver. Lex. 391.
b l i k - , b l y k g r û d , n. blikwaren. — P o t -
s k i p p e r s h a w w e ek b l i k g û d to
k e a p . Zie gûã.
b l i k j e , b l y k j e ( n ) , n. blikje, stukje blik,
blikken plaatje of bandje. — I n b l i k j e
oer de k l o m p .
vooral verkorting van fûlensblikje,
z.â.
b l i k j e , n. bleekje, kleine bleek, bleek-
reldje.
b l i k j e ! interj. verzachting van b l i k s e m .
— O, b l i k j e ! d e b r i j s i e d t o e r .
b l i k k e , s. Zie bleek.
b l i k k e , v. bleeken. — I t l i n n e n l e i t
t o b l i k k e n . — Y n 'e M e a r t w o l i t
b e s t b l i k k e , Vgl. foi-, útblikke.
b l i k k e r , m, (linnen)bleeker. Lex. 391.
U. ind T.2, 131".
b l i k k e r i j , s. linnenbleekerij. — T o
L j o u w e r t en t o H u z u m b i n n e g r e a -
te blikkerijen.
b l i k k e r s b . o u n < t s j e ) , s. (n.) bleékers-
hondlje).
b l i k k o e r r e n , pi. manden aan een j n k ,
gevnld met blikwaren om te venten. —
Us p o t s k i p p ê r k o m t h j i r h j o e d m e i
de b l i k k o e r r e n .
b l i l t k o n t (triv.), s. Zie blikgat.
b l i k m a n , m. koopman in blikwaren.
b l i k s , interj. Zie blits.
b l i k s e m , s, fulmen, fulgur, bliksem.
Les. 395. G. J. 1, 222, I I , 73. — v. Blom,
Bik. 11, 73.
* b l i k s e m f j û r (G. J. I , 86), n., * - f l i t s ,
ld. IV, 146), s., — s t r i e l (G. J. I I , 67. —
v. Blom, Bik. 49) s. bliksemvuur, -schicht,
-straal.
b l i k s e m j e , v. fulminare, bliksemen. —
De p a s t o a r , d y t o n g e r t m e i syn
wirden, moat earst b l i k s e m j e mei
s y n e k s i m p e l . — G. J. I , 62; 72.
Vgl. f nart-, weibliksemje.
b l i k s e m s , adj. & adv. verwenscht. — D y
b l i k s e m s e jonge. — Ik scoe der
b l i k s e m s , geweldig, t r o c h r a m e i j e ,
v. Blom, Bik. 90.
blik(s)kater, b l i k s l a ( g ) g e r , blik-
B t i e n ( d e r ) , interj. vloek. — D y b l i k s k a -
ter!
blikskaters, blikslag(g)ers, blik-
wumkes.nl
196 BLYN.
s t i e n ( d e r ) s , interj. drommels! verwenscht!
— Ook. adj. & adv. — Dy b l i k s t i e n s e
j o n g e s, enz. Zie bliksems.
b l i k s l a ( g ) g e r , m. blikslager, blikwer-
ker. — Vgl. ook het vorige art.
b l y n , adj. caecus, blind. Hl. b l y n d .
— In b l y n r n i n s k e is in e a r m mins-
ke. — Sa m o a i j e r - n ô c h : in b l i n e
b o e r s j u c h t e r n e a t f en.
— fig. H o k i n i m m e n sa b l y n wê-
z e , verblind. — B l i n e l i e d s l j u e f e n
b l i n e n . — L j e a f d e i s b l y n . — Im-
m e n b l i n e h y n d e r s f o a r de d o a r
l i e d e , iemand trachten te misleiden. —
In blyn h y n d e r kin der gjin skea
d w a e n , er is niets van waarde in huis. —
In s t i k j e fen b l i n e Douwe s p y l j e ,
slapen gaan. — B l i n e d o b b e l s t i e n n e n ,
met alleen op eene zijde oogen. — B l y n
s m i t e, geen oogen werpen. — B l y n
s p y l j e , soort van dominospel. — B l i n e
d o m i n o ' s - h o u t s j es: i e n - b l y n , twa-
b l y n . . . seis-blyn, dûbel-blyn. —
K l o k - b l y n , h a m m e r - b l y n , bij 't klok-
en hamerspel. — ' t I s b l y n s p i l , kans-
spel, een gewaagde onderneming. — B l i n e
n e a ( r ) r í n g d r i u w e , zich veil geven om
geldelijk gewin (van een vrouw uf meisje).
— B l i n e f r a g e n , vragen waarop de leer-
ling zelf het antwoord moet vinden (in een
eatechesatie- boekje.) Vgl. bâtenfragen,
— I n b l i n e m û r r e , zonder venster;
i n b l y n f i n s t e r , b l i n e d o a r , nage-
bootst. — I n b l i n e s t e i c h , zonder uit-
gang, slop. In Holwerd: k j i r r e - w j i r .
Stadfr. g l o p p e . — I n b l i n e k l i p . —
B l y n l â n , met aarde overdekt grasland.
— B l y n s o p , waarop geen oog vet drijft.
— - B l i n e f i n k e n , een vleeschgerecht.
— D a t i s b l y n , is ongeldig, passeert
niet: bij 't spel (van kinderen.) — I m m e n
b l y n s l a e n , overtreffen in een wedstrijd,
— I k s c i l d y b l y n s i l e , 't van je win-
nen met hardzeilen. Lex. 393, 394. — I m -
men b l y n s l a e n mei b i b e l t e k s t en,
overbluffen. — H j a s l a e n d e m i n s k e n
b l y n m e i i n g r e a t e s t e a t , bedekken
hun armoe onder vertoon van rijkdom. —
Dou s l í p e s t it mes blyn, slijpt
het zoo, dat h e t , in plaats van scherper,
stomper wordt. Vgl. kleur-, sjende-, snie-
sinne-, stôkblyn.
 BLYN.
b l y n , n. blind, vensterluik (vroeger alleen
binnen's huis. anders f i n s t e r ) . Vgl. bfìten-
blyn, sinneblyn.
b l i n d e k a t e r , b l i n d e r (dy), interj. van
verrassing, schrik of verbazing. Hsfr. V I ,
58. Ook a l - d e n - b l i n d e r . Zie al-äen.
b l i n d e r o m , interj. als 't voorgaande.
— D y - b l i n d e r o m ! Lex. 94.
Ook adj. bijzonder. — I n b l i n d e r o m -
men nocht.
b l i n d e r s , adj. & adv. drommels. — D a t
is n o u b l i n d e r s ! h i e 'k d a t w i t e n !
— Dy b l i n d e r s e k w e a j o n g e !
b l y n d o e k , s. blinddoek. Lex, 393. —
Kij, d a t s l y n d e r ï b i n n e , d o c h t m i n
wolinblyndoekfoar.
b l y n d o e k j e , v. blinddoeken, flg. mis-
leiden. Lex. 394. G. J. I , 60. — I k l i t
my n e t m e i moaije p r a e t s j e s b l y n -
d o e k j e . — Vgl. bidoekje.
blyndoek(je)boartsje, v. blindeman- i
netje spelen, bekend kinderspel. | t s j e i s d e r f o a r w e i w a e i d . Vgl. kelder-
* b l y n d s j e , v. blindmaken , de oogen slui-
ten of er iets voor binden. Fr. Alm. 1847, 61.
b l i n e , eg. die blind is. — B l i n e h e t
i n h a z z e f o n g e n , de onhandige heeft
toevallig een gelukje gehad.
b l l n e m a n , m. blindeman. — iron. I n
b l i n e m a n d e e a g e n l í t t r a e p j e , Holl.
zijn grootvader de oogen uittrappen, onver-
hoeds in een hoop drek, stercus, trappen.
Lex. 393.
b l i n e n s , s. caecitas, blindheid. Lex. 394.
" b l y i y e , v. blinddoeken (Lex. 394), blind-
maken , Salv. 107. Zíe blyndoekje.
b l y n k a p e , s. lederen k a p , waarmee de
oogen van een paard, als het in den karn-
molen of voor den dorschrol loopt, worden
bedekt, Lex. 296. — R. P., Jouwerk. 22.
b l ì n k e , v. blinken. — Ik blink, blonk,
ha blonken, blinkende, to blinken. HL
b l y n k e , blaink, bîûnken. — 't I s a l g j i n
g o u d h w e t e r b l i n k t . Lex. 364. v. Blom,
Bik. 3, 51, 95. — iron. I t b l i n k t a s i n
t u r f f e t by n a c h t , a s i n f o r k o a l d e
r o t t e p y l y n ^ d o n k e r , as in f o r l a k t e
(forfêrzene) hou ne k e u t e l yn 'e
moanneskyn. Ook b linkje. Vgl.
gUinme.
b l i n k e , v.— bij 't (spel) ' f o r s i d e b r i n -
g e n ' (z. d.) moeten een of meer, terwijl één
het daarna te zoeken voorwerp verstopt,
wumkes.nl
197 BLIUW.
zich zoolang verwijderen: b l i n k e . Lex. 395.
Vgl. út.
b l i n k e r , s. fijne kamerdoeken muts der
Hl. vrouwen, Roosjen 44.
Op de eilanden: witte, onbegroeide, hooge
duin.
vischtuig, bestaande uit een lepeltje met
aan 't eene einde een h a a k , om op snoek
te visschen.
b l i n k j e (Malik, Waterl.), v. L. en W., 26.
G. J. passim. Zie blinke.
b l i n k j e , n. zwak schijnsel, flauwe glans.
•— I n b l i n k j e o m i n d r i n k j e , een zon-
nestraal tusschen regenwolken door (volks-
meening, dat dit de regen uitlokt). '-— I n
j b l i n k j e f e n 'e d a g e , i n b l i n k j e f o a r
| d e d e a d , — f e n f o r s t â h , tijdens krank-
i zinnigheid. — I n b l i n k j e f e n l i b b e n
! i s e r n o c h o e r . Lex. 394.
\ b l y n t r a e p j e , v. kinderspel, zie aeislaen.
b l y n t s j e , dim. klein blind.— I t b l y n -
blyntsje.
b l y n t s j e s , adv. blindelings, geblinddoekt,
met de oogen dicht, R, P. in Epk. 57. Ook:
b l y n t s j es-w ei. — I k k i n ' t w o l b l y n -
t s j e s - w e i f i n e . Barrdl. b l y n t s j e-e a c h ,
b l y n t s j e-'t-ea ch.
b l y n w e i , adv. blindelings, in den blinde.
— Hy r o u n d e r m a r b l y n w e i op
t a . — fig. Dy â l d f a e m g y n g b l y n -
w e i h j a r û n k t o - m j i t t e , D. H., Baes
Teake, 6.
b l i t s , s. bliksem. — As d e b l i t s , blik-
semsnel, R. in T a ., 339'. — G e a n h i n n e ,
mar kom y n i n ( a s d e ) b l i t s w e r o m ,
in een ommezien.
— D e s p a r k j e n d e b l i t s , ld.
interj. De b l i t s ! — Lex. 385/392. —
B l i t s ! f l j u c h t elk in p y l y n ' t h e r t .
v. BI. Bik. 23. — Ook soms b l i k s .
b l i t s o m , - u m , interj. bliksem, — I d s-
o m , b l i t s o m ! || s e i M a s t e r f e n H i t -
s u m , || d y l ê s t e s t û r || h w e t i s d y
d j û r . De schoolmeester van Hitsum kocht
te veel slokjes bij 'Ids-om' in 'De laatste
stuiver' te Franeker. P. Sch. Sprkw.
b l i u w e , b l i o u w e (Westel. Grouw, Dokk.
Woudstr.), v. blijven. — Ik bliuw(blionw),
bleau, ha of bin bleaun (bliouwn), bliuwen-
d e (bliouwende), to bliuwen (bliouwen). Hl.
b 1 ú w e (de ú zweemt naar i); yk blúw (bliw)
 BLIUW.
yk bliwde (bleew), bli'nd. Stadfr. bliwe,
bleew, blewen.
— Ik m o a t my m a r n e i b l i u w e n
s e 11 e, maar voorstellen , dat ik hier moet
of zal blijven (wonen). — I k l i t h i m b l i u -
w e f o r i t j i n g e e r is. — M y n b r o e r
i s o p sé b l e a u n , verongelukt. — D o c h
i k l i t i t d ê r b y b l i u w e . — G. J. I , 58.
Vgl. it'êze. — Vgl. hi/-, (byn)efter-, nei-, oan-,
ôf-, op-, thús-, út-, weibliuwe.
b l i u w e r , eg. die blijft. — I t is g j i n
b l i u w e r, het kind heeft geen levensvat-
baarheid, Lex. 395. — Ook: de vrijer mag
niet blijven.
— Us m a s t e r i s i n b l i u w e r , h y h a t
d e l e p p e m e i n o m m e n , vertrekt niet weer.
b l i o u w e , v. Zie bliuwe.
b l o a r j e (spr. bloárje), v. blaten. Zie blearje.
— overdr. schimpen-, schelden. — L i t
d e n i n l o m p e r t b l o a r j e s a 't e r w o l ,
Alm. 12».
b l o a r r e , eg. muiskleurige koe. — Als
eigennaam: I n k o u d y b l o a r r e h j i t t e ,
R. ind T.3, 70\ — m. melkmuil, dom, on-
noozel jongmensch, R. ind T.3, 19'.
b l o a r r i c h , adj. dom, onnoozel, jong en
onervaren. — A l l e s w i e r sa f o r g u l d i c h
foar myn j o n g e , b l o a r r i g e e a g e n ,
d a t i k a s b i t s j o e n d l i k e , R. ind T.a,
288'.
b l o a t , s. van de wol ontdane schapen-
huid. Vgl. skieppebloat. Zie bleat.
b l o e d , n. sanguis, bloed. Hl. b l o o w
(ook in de samenstelling). Schierm., Tersch.
b l ú » d . Lex. 396. Wassenb. I , 158, 159,
165. — G o e d e n b l o e d . — I n f a e m ,
i n k l e u r a s m o l k e e n b l o e d . — De
k o u i s o a n 't b l o e d , vooral i n ' t voorjaar
en bij jong vee, dat na schrale voedering
op den stal plotseling in goede weide komt.
Laten is er goed voor.
— It bloed k r û p t d ê r ' t n e t g e a n
kin. — Myn e i g e n f l e s k en b l o e d ,
m y n b e r n . — Prov. O a r b l o e d , o a r
s k a ei.
consanguinitas, verwantschap, familie, af-
komst.— I t n e i s t e b l o e d e r f t i t g o e d .
Stadfr.: w i e s a l i c h wil sterwe,
l a e t et n a e s t e b l o e d erwe. — Goed
en b l o e d e n j e l d a l l y k , [ | d a t is bet-
t e r as e a r m en r y k .
b l o e d , eg. sukkel, stumper. Lex. 399.
wumkes.nl
193 BLOED.
— . . . m a n ! h w e t b i s t i n b l o e d , R.
ind. T.2, 1". — B e a r n O a r d e l f o e t , d y
g o e d e b l o e d , Huwel. krant.
beklagenswaardig mensch. — O c h , d y
e a r m e b l o e d , d a t e r s a 'n s k a n d e
f e n s y n b e r n b i l i b j e m o a t . Vgl. Hsfr.
I I I , 195.
b l o e d d r i p , s., - g j a l p , s., - i e r , s.,
- k l e u r , s., - l o o p , s., - p l a k , -r e a cl, adj.,
n., -s p ij e, v., -s p ij i n g , s., - s t r o o m , s.,
- s t r i e m , s. Zie de Enkelwoorden.
b l o e d e , Zwh. en Stadfr., v. bloeden. —
Ik bloed, dou bloe(d)st, hè bloeden. Zie
blìeäe.
b l o e d f l n , s. bloedzweer. Lex. 397.
b l o e d f r j e o n , eg. consanyuineus, bloed-
verwant. — B y i e n b r o c h t t r o c h i e n
f e n A e g t s j e s b l o e d f rj e o n e n , A.Ysbr.
(1827), titel. — ld. IV, 100. W. D.. Ulesp.
58. Schelt. M. S. 39. G. .1. I I , 64. Zie
sibben.
b l o e d i c h , adj. & adv. hevig, moeilijk,
zwaar. — I n b l o e d i c h w i r k , moeilijk,
zwaar werk. — I n b l o e d i g e n w i r k ,
veel werk. — D a t w i r d t i n b l o e d i g e
r e i s , Hsfr. IV, 37. Lex. 399. — I n b l o e -
d i c h , vervelend, e i n f e a r t , Forj. 1894, 154.
b l o e d j i l d , n. bloedgeld, den arme of
den werkman van zijn loon onthouden, of
onbillijk van hem geëischt. Lex. 397. — E l k
d û b e l t s j e , d a t j i m m e in e a r m e ar-
b e i d e r f e n s y n l e a n ô f g n i b b e l j e (of
h i m t o f o 11 e ô f n i m m e ) is b l o e d j i l d .
met zwaar werken verdiend geld. — S a 'n
l y t s d e i h i e r for s o k l e a b r e k k e n d
w i r k : i t is b l o e d j i l d .
b l o e d k n o a r r e , s. in : H y h e t i n k o p
a s i n b l o e d k n o a r r e , is rood van toorn.
b l o e d k r a e l (spr. bluót-), n. & s. bloed-
koraal. Hl. b l o o w - k r a e l j e. Lex. 397.—
In s l o t s j e fen b l o e d k r a e l . — In
s t r i n g bloed k r a l e n . — Trije s t r i n -
gen reade kleare b l i n k e n d e bloed-
k r a l e n , 'sechje' om zonder haperen uit te
spreken.
b l o e d k r a l e n , adj. van bloedkoraal. —
In b l o e d k r a l e n ring.
b l o e d r i c b (spr. bluód-) , adj. cruentus,
bebloed, met bloed bevlekt. Lex, 399.
met bloed vermengd. — B l o e d r i g e
m â 1 k e.
b l o e d r y k , adj. bloedrijk. — B e r n
 BLOED. 199 BLOK.

m o a t t e s a f o l l e i t e n n e t h a , o a r s sect van een bruine kleur, dat veel op

w i r d e se t o b l o e d r y k . Eman. 8. bloeiende boone-stengels leeft.
rijk aan bloedverwanten. — G o e d r y k , b l o k , n. blok.— I n b e r n a s i n b l o k
b l o e d r y k , wie rijk is, heeft veel verwan- van een zuigeling, flink en krachtig. —
ten. Lex. 398. M e i d e k l o a t e n o a n 't b l o k s i t t e
"bloedriaing, s. geringe, licht bloedende (triv.), in verlegenheid. — B l o k k e n en
wond. Lex. 399. R. P. in Wiarda 56, in s k i v e n n i n b r e k , helpers genoeg. —
Epk. 55. — l m m e n i n b l o e d r i z i n g B l o k e n h a m m e r , zeker kinderspel. —-
s l a e n , L. in W , , 413/14. H o k , s t o k , b l o k , kinderspel op de lei,
b l o e d s û g e r , s. hirudo, bloedzuiger, fig. Holl. tikke, takke, tol. Lex. 400, 401. Vgl,
woekeraar. Lex. 398. (efter)oan-, flesk-, hoek-, hei-, krijs-, pols,
iron. vloo. Zie flie. skiif-, taelje-, toette-, tsiisblok.
eg. canis molossus, bloedhond. — I n b l o k h e a , vierkantig opgetaste
b l o e i , s. bloei. — I t k o a l s i e d , d e hoop. Vgl. heablok.
p a r b e a m s t i e t y n 'e b l o e i . — I n b l o k l â n , verscheidene aan elkaar
— D e f r o u i s y n 'e b l o e i , zwanger. belendende akkers, stukken. — I n h û s m e i
— De k o u h e t (der l e i t ) b l o e i o p i n g o e d b l o k g r o u n d e r b y . Lex. 401.
't j a e r , het jadder is roodachtig, lie bloeije. — I n b l o k h u z e n , in steden of groote
— overdr. Y n 'e b l o e i f e n t l i b b e n . dorpen: een getal aan elkander belendende
b l o e i j e , b l o y e , v. florere, bloeien. — of aan elkander gebouwde huizen. - - I n
G, J. I , 19. — D e b l o m b l o e i t , — Sa b l o k j e o m k u i j e r j e , een straatje om-
l a n g as d e b e a t n b l o e i t k i n e r e k wandelen.
( f r u e h t ) d r a g e . Ook van vrouwen: men- zekere grondmaat, waarnaar uitgegraven
struare. Zie Moei. veen betaald wordt. Lex. 403.
— De u r e n f e n 'e k o u b l o e i j e , zijn b l o k f i n k (Stadfr.), eg. parus major,
roodachtig, bewijs van melkrijkheid. Lex. 400. koolmees. Zie blausyske.
Vgl. Moei. b l o k h ú s , -hÛ3, n. blokhuis , voormalige
— D a t h y n d e r i s o a r s g e e f , m a r gevangenis te Leeuwarden, vroeger een ver-
de i e n e p o a t b l o e i t h w e t , vertoont sterkt kasteel, ter verdediging der stad. Ook
aanleg tot een aderspat. ! te Harlingen en Stavoren, Lex. 401.
I
b l o e i j e , v. oxydeeren. — I n p ô t , i n
b l o k j e , dim. n. klein blok.
g o a t l i n g b l o e i t l i c h t , a s m e n i t e n ,' pi. b l o k j e s , vierkantjes, op doek of ge-
d a t e r y n s e a n i s , d e r y n s t e a n weven stof in bas-relief opgewerkt of door
l i t : b i n a m e n f e t of s û r i t e n . E k andere kleur of weef-dessin uitkomende, en
as se y n l a n g n e t b r û k t b i n n e . zoo ruiten vormende.
— I t w e t t e r b l o e i t , is roodachtig, b l o k j e b r ê g g e , s. brug, bevloerd met
vooral in 't voorjaar, in slooten. vierkante blokjes hard hout.
bloeijerich., adj. oxydeerend, met oxyde b l o k j e d o a z e , s. doos met legprenten op
bedekt. — Yn i n b l o e i j e r i c h g o a t l i n g blokjes, bouwdoos.
moat men gjin i t e n siede. b l o k ( j e ) l e t t e r , s. blokletter, lettervorm,
b l o e i s e l , b l o i s e l (Noorden), n. bloeisel, met aan een kant een blokje, waarmede
de gezamenlijke bloesems van een plant. vrouwen het linnen merken. Vgl. krúskeletter.
Vgl. appelbloeisel. — b l o k l e t t e r s : bij boekdrukkers en
oxyde. Vgl. izer-, koperbloeisel. huisschilders.
b l o e i ( s e l ) k n o p , s. bloesemknop , be- b l o k j e s , pi. kachelhout. Zie kachelblok-
paaldelijk aan een vruchtboom, tegenover : jes. Vgl. goatehlokjes.
blêdknop. b l o k j e ( s ) g û d , n. met 'blokjes'gewevene
b l o e i s e m , b l o i s e m (Noordel.), b l o e s - stof.
s e m (Oostel., Tietj.), s. bloesem, elke bloe- b l o k j e - s k a e f , s. kleine schaaf om den
sem afzonderlijk. Leeuw, b l ò s s u m . Vgl. vlakken kant van hout finaal glad te.schaven.
appel-, beam-, bean-, flear-, ierappelbloeisem. b l o k j e s - m a t t e , s. fijne soort biezen vloer-
b l o e s s e m f r e t t e r , s. schildvleugelig in- i mat, ruitvormig geweven. Zie blokje.

wumkes.nl
 BLOK.
b l o k k i c h , adj. 'geblokt' met 'blokjes',
z. d.
— B1 o k k i g e k n i p , harde knip- of za-
velgrond, die bij het beverken in hoekige
klompen uiteenvalt. Les. 402.
b l o k n o a t , s. vierkante mnzieknoot, zoo-
ítls die gewoonlijk nog in de psalmboeken
afgebeeld wordt.
b l o k - s t e a l , s. grondlaag van takkebos-
sen en stroo, waarop het 'blok' hooi wordt
gezet.
† b l o k s t i k , n. stuk van een boomtronk
tot brandstof aan den haard. Les. 401. Vgl.
(e[ter)oanblok.
b l o m , s. flos, bloem. Hl. b l ó m m e , in
samenst. ook b l o m . — De r o a s i s í n
m o a i j e b l o m , — Prov. M a e ij e k o m t
mei b l o m m e n , mar net mei j i 1 d
(meest is Mei de huurvervaltijd).
— B l o m m e n , dy 't w i n t e r s k o m m e
en s i m m e n g e a u , r i e d vis h w e i ' t
dy b l o m m e n s t e a n .
— overdr. D e b l o m i s f e n h j a r ôf,
zíj is haar eer kwijt.
— I n j o n g e b l o m , jong meisje. — W.
D., Fr. Sang. — R. ind T2., 23".
s. eolleet. — I n s t i k b l o m , bloeiende
klaver. Zie klaverblom.
bloemen voortbrengende (sier)plant. Vgl. de
samenstellingen, als: later-, túntsjebloni, enz.
bloeisel. Vgl. de samenstellingen, als:
flear-, lìa'je-, koetseblom, enz.
— B l o m fen r o g g e n - , w e i t e n m o a l ,
fen swevel.
Als eerste lid der samenstelling Noordel.
en Oostel.: b l o m, elders ook b 1 o m m e, z.d.
B l o m , s. hondennaam. — D e r b i n n e
aiear hounen, dy't Blom hjitte.
b l o m b ê d (-bot, HL), n., - b l ê d , n ,
- b o l , s., - f a e s , s., - k n o p , s., - s i e d (-sie,
Zwh., - s é , Hl.), il., - p ô t ( - p ù t , HL), s. Zie
de Enkelwoorden. Zie blomme.
b l o m d , adj. gebloemd, met bloemen ge-
schilderd of gedrukt. HL b l ó m k e d .
— M o a i b l o m d b i h a n g , behangsel-
papier. — I n b 1 o m d e r ô k , gebloemde
vrouwenrok. — B l o i n d e i e r a p p e l s . Zie
blomme.
b l o m j e (Zwh.), v. bloeien. G. J. 1, 83.
Zie blotukje.
b l o m k e , dim. n. flosculus, bloempje,
bloesempje. Lex, 403. HL b l ó m p j e n . —
wumkes.nl
200 BLOM.
S o k k e b l o m k e s b i n n e m o a i s t se as
p l ô k k e b i n n e . Vgl. apel.
krr.ímig plekje. — D e i e r a p p e l s l i z z e
o p ' e p a n n e m e i i n b l o m k e . Zie blomme.
b l o m ( k e ) b Û t e r , s. grasboter, in den tijd,
dat de weiden met bloeiende bloemen be-
dekt zijn. Ook m a i b û t e r.
b l o m k e d , Hl. adj. gebloemd. — D e
b l o m k e cl e w e n t k e , Roosjen G6. Zie
blomä.
b l o m k e l e t t e r , s. met bloemen versierde
letter, in borduurwerk. Lex. 404.
b l o m k e - n a e j j e , ». borduren. Hsfr. XI, 104.
b l o m k e r , m. bloemkweeker. Lex. 405.
eg. bloemenliefhebber. — Us m e m b y
h j a r l i b b e n s e i j a m k : ik b i n s a ' n
â 1 d e b 1 o m k e r : b l o m m e n d ê r h a 'k
a l l e s for oer.
b i o m k e s i i k j e , v. bloempjes plukken in
't veld, zooals kinderen gaarne doen. — H y
h e t se a l l e fiif n e t , d e r is i e n t o
b l o m k e s i i k j e n , Holl. hjj verhuurt bo-
venkamers, hij ís niet wel bij 't hoofd.
b l o m ( k ) j e , v. florere, bloeien. — D e
f l e a r b l o m k e t ( b l o m m e t ) . — De s t i -
k e l s b i n n e b r o s , m a r a s se b l o m k e
h a w i r d e s e h o u t i e h . Lex. 404.
b l o m k j e , v. bloemen kweeken en ver-
zorgen uit liefhebberij. — B e p p e h e t
w a k k e r n o o h t o a n b l o m k j en.
b l o m k j e , v. een stuk klaverland niet
voor weide gebruiken, maar laten groeien
en bloeien om er zaad van te winnen. Ook
k l a v e r b l o m k j e.
b l o m k o a l , s. brassica botrytis, bloemkool.
b l o m m e , v. i n : De i e r a p p e 1 s b 1 o m-
m e, vertoonen, gaar zijnde, kruimige plek-
jes. Vgl. blomä.
b l o m m e , HL s. bloem. O. J., passim;
— nu nog als l e lid der samenstelling.
blom(me)bak, s,, blommegûd, n.,
b l o m (me) g i e t e r , s. , -k o e r k e, (b 1 o m-
m e m a ' n d e, -m a e n t j e n, HL), n., - k r a n s ,
( b l o m m e k r a ' n s , HL), - r a k j e ( r e k j e ) ,
n., - s t a 11 e (bl o m m e s t e l l e , HL), - s t a n -
d e r , s., - s t o k , s., - t a f e l ( b l o m m e t a f -
fel), s., b l o m m e t i i d , s., b l o m (nie) t ú n ,
s., - t ú n t s j e ( - t ú n t j e n , HL), n. Zie de
Enkelwoorden.
b l o m m e m o a n n e , s. bloeimaand, Mei.
Lex. 404. Vgl. maeinwanne.
b l o m m l c b , adj. bebloemd, bloemrijk. —
 BLOM. 201
De b l o n i m i g e g r ei d e n . Ook: b l o m -
m i g e i e r a p p e l s . Vgl. blomd.
b l o m s u r e ( a p e l s ) , blanke rabauw. Ook
sûre rabau.
b l o m s w i e t e ( a p e l s ) , hollandsche zoete,
goede zoete, kandijzoete. Ook s w i e t e
k a n t s j es. Zie kantsje.
* b l o m t e , n. gebloemte. Lex. 404. G. J.
1, 73. Vgl. blommegûd.
b l o n d e , s. Fra. blonde. — B l o n d e y n
i n k y p s , zooals men ze een 30 jaar ge-
leden droeg.
† b l u f f e d e , Hl. s. zakdoek van Hl. bont-
goed. Les. 405.
b l u i s t e r , s. bloei, glans, luister. — O,
Be si i n g a , o e d e l e s t a t e ! || h o i s
d y n b l u i s t e r s a f o r r o u n , L. in W., 7.
bluist(e)rich, adj. Hd. üppig, weelderig,
bloeiend van planten. Lex. 405.
tierig, lustig, opgewekt. Halb. Wl. Lapek.
luisterrijk, glanzend, schoonschijnend, —
D i n g e n , d y s a b l n i s t ' r i c h b i n n e , |]
k i n n e w o l r i s l i l k f o r r i n n e , ld. V, 60.
los en windig. — B l u i s t r i c h w a e r .
veel geweld makend, van driftige men-
schen, Halb. Ov. Alm. 1836.
opgewonden, wild. — D a t k i n s t (im-
m e r s n e t d w a e n m e i d y n b l u i s t e-
r i g e h o l l e . Dou b i s t a l t y d sa g a u
op 't e i n en d e n s j u c h s t n e a t o a n ,
W.D. Oebl. GL, 35. — B l u i s f r i c h , f û l
en f o a r s s j i t í m m e n o p h j a r o a n ,
met drift en geweld. Hsfr. V I , 109
boos, kwaad, geraakt. — H j a w i e r d e r
b l u i s t e r i c h oer, d a t er h j a r sin n e t
d w a e n w o e.
—Hwet woeste dat i k . . . mei in.,
b l u i s t r i c h swird it t r o c h set, d a t
i k op 'e h e a r e w e i l i b j e a s i n d i e f ?
R. P.
Vgl. blast[er)ich.
b l u s , adj. bluts, 'lens'. — I k b i n b l u s ,
bij 't spel, heb al mijn zakgeld verloren.
— In âld m a n by in j o n g w i i f i s
g a u b l u s . Lex. 406. Vgl. hys, lid, lutes, rut.
† b l u t s e n , pi. huidvlekken bij een menseh.
Lex. 406.
b l u t s e n , pi. deuken. Zie dîik.
b l u z z e r , HL in : I n b 1 u z z e r k r î - j e ,
Woozen. een kleur krijgen. Vgl. kaem.
b o a d e , eg. bode, boodschapper. G. J.
II, 60. Lex. 420.
wumkes.nl
BOAD.
I divulgator, die vrijwillig een nieuwtje uit-
I bazuint. Hl. b ù d d e . — H a j y ' t a l h e a r d ?
J a , wy h a de b o a d e h j i r al h a w n .
I Vgl. foar-, foarjiers-, jobs-, gelolcs-, ongeloks-
j boade.
dienaar. — D e b o a d e f e n 't s t ê d s h û s .
agent, bezorger van een maatschappij of
vereeniging. Vgl. ook brieceboade.
meest: dienstbode. — W y . . . w a e r d e n
f e n ú s f o l k en b o a d e n a c h t e n e a r r e ,
S. K. F . , Earder-Letter 18. Vgl. tsjinst-
boade.
b ó a d e , Hl. s. plank. Zie boerd.
b o a d e l e a n , n. dienstbodenloon.
* b o a d e n , pi. geboden. — I n s é m a n
s o m s o n h j i r m l i k s w e a r t || e n n e i
G o d s w i r d e n o f b o a d e n h e a r t , R.
ind T.2, 1974. Zie gebot.
b o a d e w i m m e l , eg. minachtend: bood-
schaplooper, boodschappenbezorger. W. D.,
Twa Gr. Stikk., 50; Th. Ulesp. 36. —
B o a d e w i m m e l , gedienstige geest, f e n
'e g r y t m a n. Lex. 420.
b o a d s k i p (spr. boád-), n. boodschap. —
Hl. b ò " d s k i p . — H w e r 't d e d i v e l i n
b o a d s k i p het, s t j û r t er in âld wiif
h i n n e . Lex. 420. — D o u h e s t h j i r
g j i n b o a d s k i p , hier niets te maken. —
H y h i e d e r g j i n b o a d s k i p , kwam af-
gewezen , teleurgesteld weerom. — E. ind
T.2, 359'. — I n o a r t s e n s , i n s i n t e s
b o a d s k i p , onbeduidende, dikwijls voorge-
wende boodschap. — O p p a s s e n . , . i s d y n
boadskip.
huishoudelijke benoodigdheden uit den win-
kel gehaald. — . . . i n k o e r f o l b o a d -
s k i p p e n , Forj. 1893.
; b o a d s k i p j e , v. nunciare , boodschappen ,
doen weten. — S a g a u a s ' k w i t h o ' t
is, scil 'kjou boadskipje.
boodschappen doen , waren uit den winkel
halen. — S n j e o n t o j o u n e n , a s d e m a n -
l j u e h j a r w y k j i l d b a r r e , g e a n e de
w y f k e s , y n 'e d o a r p e n , t o b o a d -
s k i p j e n . Lex. 420.
b o a d s k i p k o e r , s. mand voor kleine in-
koopen in den winkel. Meest: slat-, hánlcoer.
b o a d s k i p p e r , m. toevallige boodschap-
per. — H j i r i s d e b o a d s k i p p e r f e n
d a t n ij s.
| b o a d s k i p - r i n d e r , eg. die boodschappen
I bezorgt, bijv. van 't eene dorp naar 't an-
 BOÂD. 202 BOAR.

dere, en daarvan zijn (haar) beroep maakt. boantsjelap (spr. boán-), eg. 'duivels-
Lex. 420. — vaste dienstbode voor het doen toejager'. — D o n m a s t n e t m i e n e , d a t
van boodschappen, in een druk gezin, in i k d y n b o a n t s j e l a p b i n . — I m m e n
een winkel, enz. Lex. 420. for b o a n t s j e l a p r i n n e l i t t e , voor
b o a d s k i p - r i n d e r s - j o n g e , m., - f a n k e , gek laten loopen, om allerlei nietige bood-
u, jongen, meisje om boodschappen te doen, schappen zenden.
loopjongen , loopmeisje. Hsfr. IX , 265. b o a r , s. ferobra, boor. Lex. 409. Vgl.
b o a d s k i p - r i n n e , v. uitgaan voor het «pel-, bùter-, dril-, âîtker-, r/roun-, hea-, izer-,
doen van boodschappen. ìäijn-, modder-, nôyer-, sinter-, skroef-,
f
b o a d t s j e l a p , eg. Wl. ld. Zie boantsjelap. spiker-, terp-, tsiisboar.
b o a i j e m , b o a i m , b o o m , s. fundus, boarch. (spr. boárch), m. sponsor, borg.
bodem van een kuip, pot, ketel, enz. — G. J. I, 210. — Dy b o a r c h w i r d t , j o w t
van een schip ; — ook het schip zelf. v. d. V., de j i l d s j i t t e r de k a e i j e n fen s y n
Overw. k a n t o a r . Lex. 461. — D ê r s t e a n
— I n f e t s j e s o n d e r b o a i j e m , een ( b l i u w , b i n ) 'k d y b o a r c h f o r , dat ver-
vraat. zeker ik je.
— I n b o a i j e m f e t , laag gestold vet b o a r c l l , s. crediet, het uitbergen. Hl.
op vleeschnat. üok: b o a z z e m. b u r c h . — T o b o a r c h , op crediet (in den
— D e b o a ij e m i s e r ú t , van een on- kleinhandel). Lex. 461. — Us w i n k e l is
vruchtbare of niet meer vruchtbare vrouw. o a r s g o e d , m a r m e n h e t t o f o l i e
— De b o e l is d e b o a i m y n s l e i n , b o a r c h , moet te veel uítborgen.
de zaak is voor goed bedorven. —- H j a r b o a r c h , s. burcht, in: De b o a r c h i.
l o k w i r d t d e b o a i m y n s l e i n , Skûr- o n t s e t, die zwarigheid is opgeheven.
alm. 1888, 8/II. — As i m m e n d e r t o b o a r c h b r i e f k e , n. schriftelijk bewijs,
rij j u l a n s g i e t , f y n t e r g a u d e dat men voor iemand borg blijft. — I n
b o a i m f e n 'e p o n g . b o a r c h b r i e f k e f e n 'e ( e a r m ) f o u d en
b o a i j e m l o a s , adj. bodemloos. Lex. 430. f o r d e h ú s h i e r .
boa(i)tS, s. kuip voor karnemelk of wei. boarchsizze (-sprekke), -wirde, v.
Vgl. sûp-, tvaeiboaits. borg worden, zich borg stellen.
° b o a ( i ) t s k e , n. ronde spanen doos voor b o a r d (spr. board), n. etensbord. — G r o u -
het bewaren van vrouwenkleeren. Lex. 430. we b o a r d e n o p 'e r i e h e l , ter versie-
b o a l , m. carnifex, beul, scherprechter. ring van 't vertrek. H e t t , Rymkes 14. Zie
G. J. I , 164. Ook: b o a l l e , Ibid. I , 210; panne.
I I , 92, 100. Vgl. beul. Ook: houten bord. Zie hoera.
† b o a l e , r o a l e , Hl. s. kantwerk op fijn b o a r d (spr. boo'd), Eng. border, boord,
lijnwaad (kamerdoek), waarmede de 'foar- rand, kant. — G. ,T. passim.
fl e c h t er' (z. d.) van boven gesloten werd, b o a r d , s. Fra. col, kraagje, halsboord.
— bij het hoofdtooisel der vrouwen, nog in b o a r d s j e , b o e r d s j e , v. boorden, om--
de 1° helft der 19e eeuw in gebruik. boorden. Lex. 410. Zie omboaräsje.
b o a l - s a l v e , s. beulzalf. B. ind T.2, 11". b o a r d t s j e (spr.-oá-), n. etensbordje, bo-
— 'Master Durk (v. Gorkmn)', de beul, gaf terhambordje. Zie pantsje. Ook: houten
deze zalf voor verrekking en reumatiek. bordje. Zie boerdtsje.
Later te Leeuwarden verkrijgbaar, onder b o a r d t s j e (spr. -óa-), n. halsboordje. —
den naam van: g r i e n e , t r o c h g e a n d e Ook boordje onder om de mouwen. Zie
s a l ve. boerdtsje.
b o a n a k k e r , - e k k e r , - i k k e r , s. ge- b o a r g a t , n. geboord gat. — I t s û e h -
strenge berisping. — H e i t h e t m y d e g a t y n i n p o m p i s i n b o a r g a t .
b o a n e k k e r o p l e z e n oer m y n jild- b o a r g e m a s t e r (spr. -oá-), m. burgemees-
f o r s m i t e n . Lex. 408. Ook: b e a n - é k e r , ter, hoofd van een gemeente. Hl. b ò r g e -
'í. d. Vgl. mannewaer. m e s t e r . Lex. 563.
boantsje in: b o a n t s j e k o m t om b o a r g e m a s t e r s - a m p t , n. ambt van
6 y n l o a n t s j e (Hollandisme). burge meester.

wumkes.nl
 BOAR. 203 BOARS.

b o a r g e m a s t e r s - b û k , s. ronde buik, [ h i m k r i j e , ' k s c i l h i m s n i j e , |! D a t

die iemand goed staat. Ook: i n b û k a s j e r n e t w e r b o a r j e k i n , Oud Sechje.
in b o a r g e m a s t er. b o a r j e , (spr. boarje), v. boren , steken.
b o a r g e m a s t e r s k e , s. burgemeesters- G. J. I , 54, 180. Hl. b ù r j e . — l m m e n
vrouw. i n g a t ( t r o c h d e n o a s ) b o a r j e , na-
b o a r g e r (spr. boár-), b u r g e r , eg. bur- deel toebrengen, in ongelegenheid brengen.
ger. — B o a r g e r s f e n S t a r u m . Lex. Lex. 409. — ' k S c i l d y i n g a t b o a r j e
460. — B o a r g e r s f e n S l e a t , s t e a n o p d ê r s t . n e t i e n h e s t e , mij gevoelig op
i t i s d e i . j| D e h o a r n i s fol s k y t en je wreken.
de r o t t e l i s w e i , || De k o s t e r is g e k b o a r - l e p , s. boorvormige spade voor het
en d e t o e r i s m â l , |j I k w y t n e t ! afgraven van terpen. Vgl. terp-lodde.
h w e t i k r o p p e s a l , Oud rijmpje, toe- b o a r l e r i j (spr. -oá-), s. drinkpartij.
geschreven aan een nachtwacht te Sloten, i b o a r n ' a m e r , s. groote houten emmer om
dien men, toen hij in slaap was gevallen, | het vee te drenken. — In k o p , i n l i i f a s
een poets had gebakken. R. ind T \ 301\ ì i n b o a r n a m er. Lex. 410. Stadfr. b o o n -
— De H a r n z e r b o a r g e r s k o m m e , e m m e r . Hl. b ó n - a m e r . Ook k y n s e n s -
y n 't 1 â n , n o u k r ij e w y o n 1 ij i c hI a m e r , wegens zijn inhoud. Zie Tcijnsen.
w a e r , — zeemeeuwen, die als er onstuimig b o a r n d o b b e , s. gegraven kuil in een
weer op handen is, landwaarts intrekken. weiland tot drenking van het vee. Lex 410.
— B o a r g e r s en b o e r e n . Ook d r i n k e i' s d o b b e. Zie dobbe.
b o a r g e r b i s t e a n , n., -hû s, n., -h ú sh â 1- I bornput, waterbron, fontein. G. J. I, 131.
d i n g , s., - j o n g e , m., - k l e a n , pi. - k o s t , s., Ook b o a r n e.
- l i b b e n , n., - l j u e , pi., - p l i c h t , s., -pot, | b o a r n e , s. bron, fontein, put (put- oí
s., - s k o a l l e , s., - s t â n , s., - m a n , m., bronwater.) v. Blom, Bik 47. G. Jap. I. 167.
m i n s k e , n., -ís) m o a d e , s., - ô f k o m s t e , — Hl. b ó n n e. Vgl. saeä.
s. Zie de Enkelwoorden. b o a r n e , v. d r e n k e n , ' d e koeien op den
b o a r g e r i j , s. burgerij , burgerstand. ! stal water geven. Stadfr. b o o r n e . Zwh.
b o a r g e r l i k , adj. burgerlijk. — I n i met Hl. b ó n n e . — D e k i j , d e k e a l l e n
b o a r g e r l i k b i s t e a n . — S y n b o a r - b o a r n e . Vgl. bargeboarne.
g e r l i k e h a n t e a r r i n g , burgerlijk bedrijf, — Dat wiif b o a r n t h j a r b e r n
ld. I , 164. fiers-en-to folie. — lm men dron-
als een burger. — Dy l j u e k o m m e k e n b o a r n e .
k n a p b o a r g e r l i k f o a r 't l j u e l i t . boarre-, m. Eng. boarcat, kater. Stadfr.
b o a r g e r s - a m e r , s. burgeremmer, tegen- i b o r r e . Zwh. met Hl. b ù r r e . Tietj.: k a -
over: b o a r n - , of m e l k a m er. | t e r . — As d e b o a r r e (overdr. de man)
b o a r g j e (spr. -oá-), v. borgen, op cre- f e n h ù s i s , d e n i s ú s k a t (overdr.: de
diet nemen, geven. Lex. 461. Hl. b u r g j e . I vrouw) s i i k . Lex. 210, 411, 565.
— B o a r g j e en n e a b i t el j e , W. D., taoarrel, b o e r r e l , s. borrel. Zwh. b u r -
Utfenh., 4 3 , Hl. — Dy n i m m e n b o a r - r e l . — I n b o a r r e l y n 'e b e k , in
g e t , n i m m e n s b o a r c h i s , en gj i n : r i b b e y n 'e s e k (triv.). — Vgl. abbelcate-
b o a r g e n for e i g e n s k u l d e n h o e f t , boarrel.
d y l i b b e t s o n d e r s o a r g e n , Skûralm. \ eigenl. bobbel, waterbel. Vgl. bobbel.
1879, 10/XIÍ. b o a r r e l j e , v. borrelen, — borrels drinken.
wachten. — As i t i t e n o p 'e t a f e l b o a r s a l v e , s. zekere soort van zalf.
stiet, k i n n e sokke r o p p i g e j o n g e s b o a r s e l , n. fijne houtdeeltjes ontstaan
n e t l a n g b o a r g j e . — J a n b o a r g e : door boren.
n e t l a n g , m a r j o e c h de l o m p e r t b o a r s - i z e r , n. boorijzer.
d a e 1 k i n d r a e i om s y n e a r e n. b o a r - s k a e f , s. timmermanswerktuig, om
Vgl. óf-, útboargje. de kanten (boorden) glad te schaven.
b o a r j e , v. 'kateren': bespringen. — U s b o a r s - o m ' s l a c h , n. boorkruk.
â l d e k a t h e t j o n g e n k r i g e . || D a t b o a r s t , n. borst. Stadfr. en Zwh. b u s t.
h e t b û r m a n s b o a r r e d i e n . || K i n 'k (u=Hd.ö) Hl. b o s t . — H y h e t i t o p 't

wumkes.nl
 BOARS.
b o a r s t. is verkouden, aamborstig.— I n w y t
b o a r s t, een wit overhemd. — H y s e t g a n s
i n b o a r s t ( k r o p ) , 't i s a l l e g e a r r e
k r o p en b o a r s t , hij is trotsch. — 11 i s
m y t s j i n 't b o a r s t , 't stuit mij tegen
de borst, 't is tegen mijn zin. Vgl. krop.
mamma, vrouwenborst. — I n b e r i l o a n
't b o a r s t h a , een kind zoogen. — Hj a
h e t n e t f o l i e b o a r s t , t a t e , zog. Lex.
411, 412. — H j a r t w a d d e m e m , d y 't
h j a r t o - b o a r s t h a w n h e t en o p f o k -
k e , R. ind T. a , 392''. W. Gribb. 66.
b o a r s t (spr. -oá-), (Zwh., Henndl. en el-
ders), s. fissura, barst, scheur, breuk. W.
C. Lapek. Lex. 413. Hl. b o s t . — Do
w i e r n e se m e i i n b o a r s t klear,
in een oogwenk, R. ind T.2, 29'. — D e
goede dingen komme oerlangsum,
d e k w e a d e m e i i n b o a r s t . Zie barst.
b o a r s t b i e n , n. borstbeen. Lex. 252. Meest
b o a r s t b o n k e , s.
• b o a r s t b r i n g s t e r , f. zoogster, min die
op geregelde tijden (gewoonlijk 4 maal daags)
bij iemand aan huis komt om de jonggebo-
rene te zoogen. Ook t a t e - b r i n g s t e r .
b o a r s t e (spr. -oá-), v. barsten, scheuren,
splijten, breken. G. J. passim. Hl. b o s t e .
— De b r o e k s b â n w i e r m y b o a r s t ,
R. ind T.°, 147". — H y b o a r s t f e n
greatskens. Lex. 412, 583. — As 't
t o n g e r l û d o e r 't r i n w i e t b o a r s t ,
v. Blom, Bik., 7. Vgl. los-, op-, v.tboarste.
Zie barste.
b o a r s t e l (spr. boássel), s. (rug)haar van het
varken. Stadfr. b u s s e l . Hl. b ó s s e l . Vgl.
bargehoarstel.
— overdr. De b o a r s t e l s s t i e n e h i m
o e r e i n , hij was boos, geraakt. — H j a
h i e n e e l k o a r b y d e b o a r s t e l s , wa-
ren aan 't plukharen.
b o a r s t e l , s. schuier, kleerborstel. Vgl.
hier-, hynste-, kachel-, klean-, koue-, neìl-,
skoen-, toskboarstel.
b o a r s t e l f e r v e , s. afkooksel van provin-
ciehout met 'f 1 i e k e s i e d' (z. d.)
b o a r s t e l f e r v j e , v. met 'borstelverf klee-
dingstukken zwart maken: 's w a r t b o a r -
s t e l j e ' . Fr. Wjn. I I I , 155.
b o a r ' s t e l i c h , adj. borstelig. Lex. 412.
— B o a r s t e l i c h b i r d , v. Blom, Bik. 89.
— fig. twistziek, verstoord. Zie stikelich.
. b o a r s t e l j e , v. borstelen , schuieren. Lex.
wumkes.nl
204 BOART.
412. Stadfr. b u s s e l e . Hl. b ó s s e l j e . Vgl.
ùf-, oer-, út-, swartboarstelje.
fig. 'den mantel vegen', hekelen, berispen.
— I k h a w h i m r i s g o e d b o a r s t e l e.
b o a r s t e l m a k k e r , m. borstelmaker.
b o a r s t i c h , adj. met sterk ontwikkelde
borsten. — I n b o a r s t i c h f r o m m i s k e
- - . . . . van borst. Vgl. nearboarstich.
fig. hooghartig, trotsch. — R. ind T'.,
252': b o a s t i c h (volgens de uitspraak).
Vgl. proastich. Lex. 412. Vgl. greatboar-
stich.
b o a r s t j e (spr. -oá-), v. bersten, v. Blom,
Bik., 24. Zie boarste.
b o a r s t k l o n t s j e , pi., n. - k r û d e n ,
- k w a e l , s., - l a p e. Zie de Enkel woorden.
b o a r s t m a k k e r . Zie bûkmakker.
b o a r s t r o k , s. borstrok (vrouwenkleeding-
stuk). — B o e r e f r o u l j u e r i n n e s i m -
m e r s w o l y n 'e b l e a t e b o a r s t r o k ,
ook: . . . y n 'e b o a r s t r o k s m o u w e n ,
zonder bovenkleed.
b o a r t , n. boord, scheepsboord. Schierm.
b u e s . — O a n b o a r t g e a n , scheep gaan.
— naar en in het schip gaan. M. J., 20.
— H e g e r b o a r t , windzijde van het
schip. — H y h â l d t h i m o a n h e g e r
b o a r t , is al dronken. Lex. 410. Vgl.
bak-, stjûrboart.
b o a r t e r , (spr. -oá-), eg. spelend, ook
speelgraag kind, speelmakker. — Us J o u k e
h e t h j o e d b o a r t e r s b y h i n i , kinderen
op visite. — P. ,L, Nei de Stoarm, fi9.
b o a r t e r i j , s. ('t) spelen, gespeel. Vgl.
berneboartcrij.
b o a r t e r s d i n g , n.-, - d o a z e , s., - g û d
( - a r k , - r e a u ) , n., - p l a k , n., - t i i d , s.
Zie de Enkelwoorden.
b o a r t f a e m , f., - f a m k e , n . speelmeisje,
speelnootje. Lex. 414.
b o a r t f e i n t , m. speelmakker. Lex. 414.
b o a r t l a p k e , n. speelbal. — I n g o e d
F r i e s l i t h i m n e t for b o a r t l a p k e
b r û k e . Lex. 414.
b o a r t l i k , - l i c h , adj. speelsch, speelziek,
boertig. Lex. 414. G. J. passim. — M y n
j o n g s t e s u s t e r is n o c h in b o a r t l i k
b e r n , ld. I , 125. — v. Blom, Bik. 20/74.
b o a r t l i k e n s , - l i g e n s , s. speelschheid.
Ook b o a r t l i k h e i t . Lex. 414.
b o a r t - r i n g , s. Zie bgtring.
b o a r t s j e , (spr. -oá-), s. ludere, spelen,
 BOAS. 205
zich vlug en luchtig bewegen, G. J. II, 87,
90, — spelen, boerten, stoeien, Ibid. I, 53.
W. Gribb. 5. — M a s t e r m e i e k g r a e c h
r i s b o a r t s j e , || B o a r t s j e w y t o g e a r -
r e i n h o a r t s j e , v. Blom, Bik. 74. —
Dat famke kin wol mei hjar e i g e n
k a n n e n en f o e t t e n b o a r t s j e , sa
f l e u r i e h is se. Vgl. bljindoek(je)-,fôrsiäe-,
krij(oan)-t sabeareboartsje.
-- D ê r d e b o l l e n b o a r t s j e , m o g g e
d e h o k l i n g e n w o l d o u n s j e . Lex. 414.
E l k h e t s y n p o p d ê r 't e r m e i b o a r -
t e t . Salv., M. S. 13.
s. verb. spel, (het) spelen. — As d e
berneskoen út komme, moat i t
boartsjen ophâlde. — Fen boart-
sjen k o m t j a m k bargebiten.
b o ã S , adj. hevig, onstuimig (van het we-
der). — 11 i s i n b o a s w a e r (Noh. voor-
al; Stadfr.: boos weer. — Kollumerland :
b e u B). — 't I s b o a z e k â 1 d.
— H j a r m e m w i e r i n b o a z e fek-
k e . — B o a s y n ' e m û l e , brutaal tegen-
over ouderen of meerderen. Vgl. mounich.
— Skûralm. 1888, 8/II. — A. Ysbr. (1861),
passim.
boos, toornig. Meer alg. l i i k , z. d.
s. (Dongdln., Zoh.) O n n o a z e l e g r a p p e n
d ê r se i l ús h a r d e r g j i n b o a s y n
f i n e , B. ind T a ., 47. — D a t m e i g j i n
b o a s = is goed, raadzaam. " Zie leivea.
— De r o m t é fen i e r d a p p e l s f o r d e
winter,' dat mei gjin boas.
b o a s , adj. wakker, ijverig. — B o a s
y n 't w i r k . Lex. 462.
tuk op winst. — M y n s e i ! d e n f o r k e a p -
j e j i m m e s o k k e s p i l l e n ek al?
H w e t b i n n e j i m m e b o a s en by de
p i n k e n . ld. IV, 59. Vgl. f ál.
— I n b o a s f a n k e , een flink meisje,
die er durft te wezen. Lex. 462. Ook:
een schrander meisje. Zoo ook: in b o a s
w i i f , Halb. in G. J. 59. — I t b o a s w i i f ,
vroedvrouw. Lex. 423. A. Ysbr. (1861), 6.
Zie goeäfrou.
b o a s d o a r r e n , Zoh. pi. schuurdeuren. Zie
skû(rre)äoaren.
b o a s c t w a e n d e r , m. boosdoener, kwaad-
doener. Ook: * b o a s d i e d e r . G. J. I, 104.
boa.sb.eit, a. boosheid. G. J. passim.
b o a s k (o. a. Grouw enz.), s. verloving,
huweljjk. — De b o a s k y n ' 't l y k i s
wumkes.nl
BOAZ.
b e i d e e v e n r y k . Lex. 415. G. J. passim.
Ook b o a s t(e).
b o a s k e r i j , (Grouw enz.), s. verloving, het
verloven. Lex. 414, — het trouwen. R.
ind T 2 ., 251. N. O. G. J., I, 2. Vgl. trouwerij.
b o a s k j e (nog te Grouw enz.), v. zich ver-
loven , huwen, trouwen. Lex. 414. N. 0. 58.
R. P. in Vr. Fr. X, 28. G. J. passim. Was-
senb. Bijdr. I , 162. Hett., Bymkes, 20.
W. Gribb. 2 3 : b o a s t g j e . Vgl. trouwe.
° b o a s t ( e ) , s. verloving. — I t b o a s t e
k a e m y n d' e a r s t e n a c h t a l k l e a r .
Alm. 12°. G. J. passim. Zie boask.
b o a s t g j e , v. Zie boaskje.
† b o a t , s. halssieraacl der vrouwen, een
met juweelen of andere edelgesteenten bezet
gouden slot, waarmede twee of drie stren-
gen gitten of kralen, ook wel parels, of
soms fijne gouden kettinkjes, gesloten wor-
den , om als halssnoer te dienen. Vgl.
kroantsje.
b o a t , s. & n. boot, open vaartuig. Lex.
356, 415. Ook: stoomboot (dan altijd s.)
Vgl. fé-, kijl-, nacht-, spriet-, roei-, stomboat.
b o a t j i l d , n. geld voor vracht op een
stoomboot.
b o a t s j e , dim. n. bootje, scheepje. Vgl.
mâlkboat(sje).
b o a t s j e f a r r e , v. spelevaren. Lex. 415.
b o a t s j e s e ì l , n. zeil vaneen kleine boot,
zooals men in 't Waterland heeft. R. ind
T.', 410''.
b o a t s j e s i l e , v. in een zeilboot spele-
varen. Lex. 416.
b o a t s , s. romp van een vrouwenhemd.
b o a t s m a n , m. bootsman op een schip.
b o a t t e , Fra. boîte, langwerpig ronde
spanen doos of koffertje, met deksel en heng-
sel soms, nog bij schippers in gebruik voor
het meenemen van mondvoorraad. — Om-
streeks 1850 nog door arme lieden gebruikt,
om het lijk van pasgeborenen in te be-
graven. — Ook voor het bewaren van vrou-
wenkleeren (pelswerk). Zwh. met Hl. b u 11 e.
Zie boa(i)tsìee.
b o a z e (de), n. diabolus, de duivel. —
De b o a z e h i e a l f a e t o p h j a r k r i g e .
Alm. 12°.
b o a z e m , s. rookleiding boven den zolder.
b o a z e m b a l k e , s. de voor of in den
schoorsteenmantel liggende b a l k , waarop
de ' b o a z e m ' rust.
 BOAZ. 206 BODD.
b o a z e m d o a r , s. deur in den ' b o a z e m ' . b o c h t s p r i n g e , v. touwtjespringen, twee
b o a z e m e r - m i e t t e , s. overloopend volle draaien het touw, de ander(en) springt
maat. Vgl. Forj. 1894, 150. (springen). Zie tou-dounsjen.
b o a z e n s , s. wakkerheid, tukheíd op winst. b ó d , n. bed. G. J. passim. Zie bêd.
— Mei b o a z e n s k o m t m e n f i e r s t . b o d (spr. bod), n. Eng. space, bod
Lex. 462. Vgl. boas. ruimte (ook van tijd, geld, enz.), G. J. I
tòorji, vertoorndheid. — M e i b o a z e n s 120. — 11 w e t t e r s t i e t b y ús s a h e e c h
k o m t m e n n e t f i e r . — Meest 1 i 1- op 't h i e m , d é r i s m a r i n h â n b r é
k e n s , z.d. b o d . — D ê r o m l e i n e se i n e a r m e t a k s
b o b b e , b o b b e r t (Stadfr.), m. logge, op a l l e h u z e n e n l a n d e r i j e n . Do
domme jongen. S a 'n b o b b e, n e t ? ! — w i e r d e r b o d , d e e a r m e n f r e g e n
Ook als scheldwoord: dikkop. Zie bobbe- n e t m e a r , m a r h j a e a s k e n o n d e r -
kop. h â l d , R. ind T.a, 201'. — D e r i s n o c h
b o b b e k o p , eg. dikkop, botterik, dom- b o d , voorraad (in 't algemeen). Lex.
kop. Lex. 416. 419.
b o b ' b e l , s. bel, waterbel. R. P . , As — D e r i s n o u b o d o a n 'e d e i , de
jimme, 43. Ook : b r o b b e 1. Vgl. bûl(ch). j dagen zijn nu lang.
borrel-, veldflesch. het uitgevierde gedeelte van een lijn, touw
b o b b e l l e , v. borrelen, opborrelen. — 11 ; of koord.- — B y n m y 't b o d i n s l a c h
w e t t e r b o b b e l t . — H o b b e l j e n d en j om 't liif. Alm. 12°.
b o b b e l j e n d , v. Blom, Bik. Lex. 417. b o d j a e n , vieren. — J o w m e a r b o d ,
Vgl. bítl(g)je. vier de lijn. Ook bij 't vlieger-oplaten: J o w
b o c h e l , b u e h e l (Tietj. en in 't Zuiden), d e d r a e k h w e t b o d .
s. bochel, bult. Lex. 417. toegeven, zich inschikkelijk betoonen. —
eg. bultenaar, gebochelde. S. K. F . , W ê z m a r s a r a z e n a s j y w o l l e , i k
Mearkes, 35. s c i l b o d j a e n , K. P.
b o c h e l j e , v. Zie bokkelje. — I t is in f r o m en e a r l i k m a n ,
b o c h t , s. bocht, kromming. — De Bol- i k s e i l h i m b o d j a e n , tijd geven (om
s e t e r f e a r t h a t 99 b o c h t e n , Sechje. te betalen).
— De b o c h t o m g e a n , overdr. sterven. fìg. botvieren. — . . . h o e r . . . s y n
Forj. 1892. 49. — M e n m o a t m a r y n 'e „ho â l d e r h o g e k k e r " b o d j o e e h ,
b o c h t k i n n e , de huig naar den -wind j Forj. 1893.
weten te hangen. — H y i s b a n g a s e r • b o d , n. geboden prijs. — A l l e bod-
y n 'e b o c h t m o a t , lui. — De b o c h t ', d e n o a n e i n w ê z e , zooveel geboden heb-
o m ' e e a r m t a k k e , de schaapjes op het ben als men k a n , fig. Fra. Ure au bout du
droge. rouleau. Lex. 419. — T w a o a n b o d ,
baai, (zee)boezem. -— De b o c h t f e n twee bieden hetzelfde. Ook: aan de beurt.
Guiné. — I k b i n o a n bod.. — F o r y e n s
b o c h t , s. bij het touwtjespringen. — I n b o d s t e a n , zíjn bod gestand doen, bjj
b o c h t t o u d o u n s j e . — T s j i n 'e b o c h t , verkoop.
daarbij wordt het touw in omgekeerde rich- — H j a k a m e n to loof en t o b ô d ,
ting van de gewone rondgedraaid. Zwh. aan 't loven en bieden.
t s j i n d e r , z.d. Vgl. giselbocht. b o d b r i e f k e , n., inschrijvingsbriefje, in-
— P a k e m o a t m e i y n 'e b o c h t , houdende de geboden som, bij verhuring
moet mee dansen. Lex. 418. met gesloten briefjes van een 'boeren-
— F o r i n o a r y n 'e b o c h t s p r i n - plaats.
g e, in de bres zijn. b o d d e , s. h u t , armelijke woning. Lex.
b o c h t , s. slechte waar. — B o c h t f e n 420. Vr. Fr. X , 368.
g û d . Lex. 418. bewaarplaats van levende visch achter in
b o c h t i c h , adj. bochtig, gebogen. een visschersboot. Vgl. kear. Lex. 421.
b o c h t s j e , v. met een bocht, met boch- b o d d e , s. sleep (voertuig). Vgl. eiäe-,
ten loopen.— De w e i , de f e a r t b o c h t e t . greìdbodde. Zie sleep.

wumkes.nl
 JBODD. 207
t>od(cte)lery s. Fra. boutellerie, botte-
lerij, glazekast, tot berging van porselein-,
glas-, en zilverwerk (in ouderwetsche hui-
zen). Wkm. b û r l e r i j . — D e s t r a f f e o p
in g n a p p e k o k e n f a e m i s in l e g e
b o d d e l e r i j , R. ind T2., 285". — D e r
s t i e n e fjouwer b l e a k e r s n e s t hjar
y n ' e b o d d e l e r i j . Ibid. \\hh.
b o d d e l e r i j , s. slemperij, zweigerij. —
S e t d y d e b o d d e l e r ij en f e n dyn
j o n g e j i e r r e n ú t 'e h o l l e , ld. VI, 64.
Ook b o a r l e r i j , b û r l e r i j .
b o d d e r , eg. arbeider, werkezel. G. J. II,
85. Lex. 423. — O e cl s- o m , d y â 1 d e
t r o u w e b o d d e r , ld.
b o d d e r y , s. werkzaamheid, moeite, ar-
beid. G. J. I l , 111. Lex. 423. Vgl. gebod.
b o d d i n g , s. houten bodem.in een sluis-
kolk, — bodem in een regen watersbak. Ook
veeltijds b o o m .
b o d s j e , v. arbeiden , slooven, zwoegen.
G. ,T. passim. — S a u n j i e r b o d d e t m e n
om i e n g o e d j i e r . Lex. 422.
b o d s j e , v. de over 't land gebrachte
aarde met de ' g r e i d b o d d e ' verdeelen,
fijn werken. Lex. 422. Ook s l y p j e , z.d.
b o d s j e , Hl. v. Zie bklije.
b o e , n. klank, kik. — H y s e i n i n b o e
o f b a, geen enkel woord. Lex. 536. — v.
Blom, Bik. 88.
X H w e t seit it k o u k e ? It seit
b o e . Ook : a m o e , h a m o e, z. d.
b o e b a , m. stuursch, onvriendelijk mensch,
een die weinig spreekt. — I n b o e b a f e n
i n k e a r e l . Vgl. bcibolc.
Ook: zwetser. Vgl. poeha.
b o e c h , s. boeg van een schip. — Fig.
lm m e n d w a r s f o a r de b o e c h kom-
m e , verkeerd aankomen, hinderpalen in
den weg leggen. — I t o p a l l e b o e g e n
b i s i i k j e ; op allerlei wijzen beproeven. —
Op i n o a r b o e c h , andere wijze, R. ind
T.2, 87". — U r e n o e r i n b o e c h , uren
lang, Ibid. 28". — W y h a n o c h i n h e e l
e i n ( s t i k ) f o a r d e b o e c h , nog lang
geen afgedaan werk. —' I t i s i n m i n
s k i p , d a t op n i n i e n fen b e i d e boe-
g e n s i l e w o l . Lex. 540.
boechljeppe (Schierm.), v. touwtje-
springen. Zie bochtspringe.
b o e d d e (Grouw), s. zeshoekige doos voor
't bewaren van lappen. Zie boatte.
wumkes.nl
BOEK.
b o e f , m. boef, guit, schelm. Lex. 423?
— dim. b o e f k e , ook liefkozende: harte-
diefje.
— B o e f k e s p y l j e , oneerlijk spelen, op
oneerlijke wijze geld terughouden. Lex.
423, 539. Barrdl.: f o e f k e s p y Ij e.
b o e f k e , s. brij van boekweitengort. —
Ook: p o e f k e .
b o e i , s. Hd. Boie, boei, ton of ander
voorwerp aan een ketting op het water
drijvende, tot aanwijzing der plaats waar
het uitgeworpen scheepsanker ligt, of een
bank of ondiepte is. Vgl. ankerboei. Lex. 423.
b o e i , s. band, kluister. G. J. I , 111. pi.
b o e ij e n s, hand- of voetboeien. Lex. 423.
Leeuward. b o e i j e m s , b o e i j e m e n . — I t
d o a r p t r o e h b r o c h t w i r d e m e i de
b o e i j e n s o a n , Hsfr. VII, 237.
b o e i , b o e i k e , n. hondennaam.
b o e i , adj. scheef, schuin. Zie boei-om.
scheel. — Hj a s j u c h t g a n s i n b y t s j e
b o e i , W. D., Winterj. 43.
b o e i ! interj. rechtsom! Zie boei-om.
b o e i j e , v. boeien, de boeien aandoen.—
I t s k i p s i t b o e i d , door de ebbe vast.
geraakt. Lex. 423.
b o e i j e , v. de paarden rechts doen wen-
den of zwenken. Lex. 540. Vgl. óf-, om-,
troch-, ì'.tboeije.
— I t k e a l 1 e i t b o e i d , averechts (in
de baarmoeder).
b o e i j e r , s. boeier, pleiziervaartuig. Vgl.
alcsjeboeijer.
boei-orti, adv. rechtsom, bij het mennen
van paarden, — B o e i - o m g e a r p l o e i j e ,
een stuk land met spiraalsgewijze loopende
voren ploegen, waartoe men, op het einde
van den akker komende, de paarden altijd
rechtsom doet wenden.
b o e i s e l , n boord, rand van een schip.
b o e i t , n. boek, boekwerk. G. J. passim.
Hl. b o o k . — I t s p r e k t a s i'n b o e k ,
't is onbetwistbaar. — I n o a r m ams b o e -
k e n b i n n e t s j u s t e r om to l é z e n ,
men weet niet de beweegreden van iemands
handelingen, kent andermans zaken niet.
— Ik scil jou de b o e k e n wol i e p e n
1 i z z e, nauwkeurig vertellen hoe de zaak
in mekaar zit. — T o b o e k s t e a n f o r ,
bekend staan als . . . — By i m m e n y n
't s w a r t e b o e k s t e a n , slecht aange-
schreven.
 BOEK.
bijbel. — K r ij i t b o e k r i s f e n 'e p i a n -
ke, wy s c i í l e in k a p i t t e l léze.
— I n b o e k s k r i u w p o m p i e r . Vgl.
great-, kaerte-, Us-, Hete-, plak-, printe-,
psalm-, rekken-, skriuw-, tsjerke-, ivinkel-
hoek.
b o e k , s. †agus, beuk, beukeboom. Ook
de boomsoort. Hl. b e u k . — B t n n e , b o n -
t e b o e k , Ook b o e k e n - of b o e k e 1-
b e a m. Vgl. hage-, treurboek.
b o e k ' b l ê d , n., - ( e ) b y n d e r , m., -(e)bi-
n e , v. -(e) k a s , s., - ( e ) w r o t t e r , m..,
- f o r k e a p e r , m., - h â l d e , v., - h â l d e r ,
m., - h â l d e r i j , e., - h a n n e l , s., - h í n g e r , s.,
- ( e ) k i s t e , s., * - s k ô g i n g , s., - w i n k e l ,
s. Zie de Enkelwoorden.
b o e k e b â n , s., - d i s k e , n., - d r u k k e r
( p r i n t e r ) , m., - d r u k k e r i j ( p r i n t e rij),
s., - j o a d , m., - k e n n i s , s., - k r e a m , s.,
- m a n , m., - r a k ( r e k ) , n., t a s , s. Zie
de Enkelwoorden.
b o e k e i , s. beukenoot, vrucht van den
beuk. Oudeschoot: b e u k e i .
b o e k e l b e a n i , b e u k e l b e a m (Oude-
schoot.) Zie boek.
b o e k e n , adj. beuken(houten), van beu-
kenhout. — in samenst.: van den beuk;
ook van beuken.
tooekenbeam, s., - b a s t , s., -b 1 ê d,
n., - h a g e , s., - h o u t , n., - s t a m m e , s.,
- s t o b b e , s. Zie de Enkelwoorden.
[Westel. voor de h b o e k e n - , voor b (en
andere lettters) b o e k e-.]
b o e k j e , dim. n. boekje. Hl. b o e k j e n .
— D o m i n y p r e k e t b u t e n 't b o e k j e ,
uit het hoofd. — D a t g i e t b u t e n 't
b o e k j e, buiten den regel. — D a t s t i e t
n e t y n m y n b o e k j e . — ITt i t m â l
b o e k j e p r a t e , ruwe of gemeene taal uit-
slaan. — I n b o e k j e f e n i m m e n ( e a t )
i e p e n d w a e n , — By i e n yn in g o e d
b o e k j e s t e a n , Lex. 4 3 1 , 433. — H y
k i n p r a t e ( l i g e) o ft e r 't ú t i n
b o e kj e l é s t , — praten (liegen) alsof 't
gedrukt staat. Vgl. berne-, fraech-, la ei-,
printeboekje.
boekstaverje, -staberje (R. P.),
b o e k s t a e v j e (v. Blom, Bik. voorr.), v.
spellen (Lex. 433), schrijven, te boek stel-
len. — S c o e 't n e t i n h o p e n b e t t e r
wêze, d a t s t dyn fraech boek kri-
g e s t e en b o e k s t a v e r j e d ê r hwet
wumkes.nl
208 BOEL.
y n ? A. B., Bijek., 1854, 25. — D a t ('t
Evangelie van Mattheus) i s n o u b o e k -
s t a v e r e y n d y n e i g e n s p r a e k , v.
d. M. Ook b o e k s t o a i j e .
* b o e k s t a v e r i n g , - s t o a y i n g , s. spelling.
b o e k w e i t (Noordel. Wonden), s. boek-
weit, ld. I V , 87. Hl. b o o k we et. Zie bok-
weet.
b o e k w e i t e n , adj. (als afz. woord en als
eerste lid der samenstelling:) Zie bolavitten.
b o e l , s. boedel, familiegoed, bezitting,
nalatenschap; verwarde rommel. HL b û ' L
— De b o e l is o p , 't goed is verteerd,
doorgebracht. — Y e n s e i g e n b o e l y n ' t
e f t e r s t b r i n g e, zijne zaken verwaarloozen
— I n r a r e b o e l , zonderlinge, gekke,
verwarde, onrustbarende zaak. — D a t i s ,
w i r d t i n b o e l , lastige zaak. Een en an-
der dikwijls schertsend gebezigd. — H w e t
i s 't o f i t i s i n b o e l m e i B a e i j e (Kek-
k e ) ! Vgl. bgboel.
— H w e t h e t dy m a n s y n w i i f y n
i n b o e l s i t t e l i t t e n , in een ontred-
derde zaak achtergelaten. Lex. 422, 538.
Vgl. ynboèl.
menstruatie. Vgl. saken.
— I n b o e l , menigte, veel. — I n b o e l
j i l d , en n e a genôch. — In boel folk,
i n b y t s j e w i z e n . Lex. 422. Zie bult(e).
b o e l ' b i r è d d e r , m. executeur-testamen-
tair, administrator van een nalatenschap.
b o e l ' g û d , n. & s., publieke verkooping
van huisraad, enz., boedelverkooping. Lex.
422. Hl. b û e l g e . Zwh. b ú l g u d . — H y
w o e . . . b o e l g û d o a n s t e l l e , A. Ysbr.
(1861), 47. — B o e l g û d h â l d e , v. Blom,
Bik., 85. Vgl. boere-, fé-, ekskúsje-, lom-
merts-, maeijeboelgâä.
b o e l g û d d e r , eg. die gaarne 'boelgoe-
den' bezoekt, om er te koopen. - S y t s e
b o e r is i n e a r s t e b o e l g û d d e r .
b o e l g û d ( s ) d e i , s. Gron. boeldag, dag
waarop een 'boelgoed' gehouden wordt. —
Op m a r k e- en b o e l g û d d a g e n i s 't
m y n b e s t e t i i d , A. Ysbr. (1861), 14.
b o e l ' g û d s j e , v. een boedelverkooping
houden. Zh. b ú l g u d s j e . — Vgl. forboel-
gâdsje. — Ook: op 'boelgoeden' iets koopen.
— Ta r e e d r i d e n en b o e l g û d s j e n h e t
elk sinten.
b o e l g û d s t a f e l , s. tafel, waarop bij een
'boelgoed' de 'oproeper' staat. — U s m e m -
 BOEL.
nie l í í f i l r a e h t o p 'e b o e l g ú d s t a f e l !
D a t m o a t net. — Hy k r ì g e t de boel-
g û d s t a f e l f o a r d e d o a r , zijn inboedel
wordt gerechtelijk in 't openbaar verkocht.
Ook: b o e l g û d s b a n k . Zie bank.
b o e l t s j e , n. boeltje, schamel inboedeltje.
— D a t h e l e b o e l t s j e is g j i n t r i j e
g o u n e w i r d i c h , — T r y n Slof is m e i
h j a r s k u r f b o e l t s j e y n 't e a r m h û s
korad. — I t is in b o e l t s j e , sei Roel-
t s j e , m y n d o c h t e r wol de m a n n e t
h a . Zie boel.
b o e n d e r , b o a n d e r , n. deschampia caespi-
tosa, boendergras. Lex. 424, 552. Ook: b j in-
d e r en b o e n d e r g ê r s .
pi. b o e n d e r s = b o e n d e r l â n , z. d.—
W j ha dêr fjouwer niêd b o e n d e r s .
b o e n ' d e r h i c h t e , s. kleine met dit gras
begroeide hoogte; geliefkoosde plekjes voor
den kievit, om er eiers te leggen. — Ook:
bjinderpôle, hounebosk.
b o e n d e r l â n , n. land met boendergras
begroeid. Lex. 424, 552. Ook b o e n d e r s , z.d.
b o e r , m. Hd. Bauer, boer, landbou-
wer, veehouder, hoofd eener boerderij. Ook
als titel, vooral bij zijn dienstbaren. —
De b e s t e b o e r is i n b o e r ú t i n b o e r ,
een boerenzoon. — De b o e r h e t i n a m p t ,
h y m o a t o e r a l w ê z e . Lex. 556. — I n
b o e r m o a t b o e r b l i u w e , Ned. schoen-
maker houd je bij de leest. — H y i s b o e r
b y n a c h t , iron. hij melkt bij nacht hei-
melijk andermans koeien. — Op 'e b o e r
r i n n e of d e b o e r o p g e a n , langs de
boerenhuizen loopen venten of bedelen. —
De b o e r t s j i n j e , als knecht of meid bij
een boer dienen. Vgl. W. D., Volksl. I I ,
293/94.
elkeen van 't platte land (schimpend in
den mond van would-be meer beschaafde
stedelingen). Vgl. âld-, boa-, greid-, heare-
hier-, kouter-, nijboer; turf-, skûteboer.
— I n a c h t k a n t e b o e r , forsch ge-
bouwde , eenigszins lompe man. — D e
a c h t k a n t e b o e r , een beruchte gauwdief
uit de laatste helft der 18e eeuw.
bij het dobbelen om geld, die voor de
anderen werpt, Vgl. W. D., Volksl. I, 363.
pion in het schaakspel, — boer in 't kaart-
spel. Vgl. herten-, klaver-, kontre-, ruten-,
skoppen-, troef boer.
b o e r (Leeuw.), s. ructus, hoorbare op-
wumkes.nl
09 BOER.
risping. Lex. 549/550. — ' G e e v d i e b o e r
' e n s t o e l , als iemand hoorbaar oprispt.
b o e r ' a c h t i c h , adj. & adv. boersch. —
B o e r a c h t i g e minsken. —-Boerach-
tich klaeid.
b o e r d (spr. boe''d), n. Eng. board, bord,
plank. G. J. I , 74. Lex. 424, 425, 560.
Hl. b ó a d e . Zh. b o a r d . Vgl. bôle-, boltsje-,
bûthûs-, dam-, draei-, äriuto-, ein-, hem-,
iis-, kas-, kelders-, mangel-, ski/der-, skoar-
stien-, skriuw(skoalle)-, slyp-, tafel-, tsiis-,
ûle-, úthinff-, wynboerä.
— F en 't b o p p e s t b o e r d , van de
beste, A. Ysbr. (1808), 6. Zie boerdtsje.
pi. b o e r d e n (spr. buódden), ook in de
molenwieken. — I t w a e i t h i r d , d e
m o u n l e n g e a n e f l i n k om s o n d e r
boerden.
het bord, waarop bij verkoopingen het
bod met krijt wordt geschreven. — G u r b e
s y n h û s s c i l e k o p 'e b o e r d e n k o m -
m e, publiek worden geveild. — Hûs-hiem
1895, 55. — W. D., Volksl. I , 273. —
D ê r k a m e n g j i n b o e r d e n o p ú t , nie-
mand deed een bod.
— Dêr scil n e t folie fen to b o e r d e
(b o a r d e) k o m m e , terecht komen. Lex.
425.
b o e r d e (Oosth.), s. boord van een kleed,
strook. Lex. 556. Zie board(e).
boord , k a n t , rand (in 't alg.). G. J. passim.
b o e r ' d e f o l , adj. boordevol. G. J. I, 175.
Ook: b o a r d e f o l .
b o e r d ' l i n t (spr. buód-), n. boordlint,
-band. Ook: b o a r-, b o e r 1 i n t.
b o e r d ' p o m p i e r (spr. buód), n. carton,
bordpapier.
b o e r d s j e (spr. buódzje, Oostel.), v. boor-
den, omboorden. Ook: b o a r d s j e. Vgl. om-
boerdsje.
b o e r d t s j e (spr. buótsje), dim. n. bordje,
plankje. — P e n 't b o p p e s t e b o e r d t s j e ,
Ned. het neusje van den zalm. — D ê r
s c i l l e wy i n b o e r d t s j e f o a r s k o u -
w e ( s j i t t e ) , Ned. een schotje voor schie-
ten, R. ind T. s , 308". Vgl. skoatteltsje. —
H y h e t i t l i b b e n (de w r â l d ) o p i n
b o e r d t s j e , een gemakkelijk, lekker le-
ventje, Hsfr. VII, 99.
schrijf plankje, om het bod op te schrijven,
bij openbaren verkoop van vastigheden. Zie
boerd,
14
 BOER.
lessenaar van den voorzanger, voorlezer
(in de kerk).
Vgl. beds-, biphister- , saei-, tafelboerd-
tsje.
b o e r e (Leeuw.), v. een 'boer' laten. Zie
kropje.
b o e ' r e - a e r d , n., - a r b e i d e r , m . , - a r k ,
n . , - b e r n , n. & pi., - b i d r i u w , n., -bi-
g r a f f e n i s , s. (vgl. vooral W. D., Volksl.
I , 404—424), - b i s i t e , s. (ibid. I, 319), -bi-
s l a e h , n., - b i s t e k , n., - b o e l g û d , n . ,
-bof f e r t , s., - b ô l e s. (A. Ysbr. 1861,46),
- b r u i l o f t , s., - b û t h ú s , n., - d o u n s , s.,
- d o a r p , n., - d o c h t e r , f., - d r a c h t , s.,
- e i n e n , pi. (A. Ysbr. 1861, 10), - f a e m ,
f., - f e i n t , m. , - f o l k , n., - f o t s e , f.,
- ( f r o u ) m í n s k e , n., - h i e m , n., - h û s , n.,
- h û z i n g , s., - k o s t , , s., - l e p p e l , s.,
- l j u e ( - l i u w e ) , p i . , - m i n s k e n , pi.,
- m o a d e . s., - p e a r , n., - p l e a t s , s., - r e a u ,
n . , - s k û r r e , s., - s o a n , m,, - s p u l , n.,
- s t â n , s., - t s i i s , s., - t s j i n s t , s., -wa-
p e n , n., - w e i n , s., - w e n t , s. Zie de
Enkelwoorden.
b o e r e b û t e r , s. boerenboter, tegenover:
w â l d - en k o u m e l k e r s b û t e r en fa-
b r y k s b û t e r , — natuurboter, tegenover
k i n s t b û t e r , z. d.
b o e r e f e l ' , n. iron. in: H y h e t for-
skate boerefellen o p 'e s o u d e r
h i n g j e n , gezegd van een hardvochtigen
landheer, die zijn boeren 'het vel over de
ooren haalt' en ze dan van de 'plaats' drijft.
Vgl. boerestrûper.
b o e r e f e n t ' (Stadfr.), m. boerenknaap ,
jonge man van 't platteland; ook: boeren-
zoon. Maar: i n r i k e b o e r e s e u n .
b o e r e f o r s t â n , n. zooveel verstand (ken-
nis) als een boer gewoonlijk heeft; ook min-
achtend voor: niet veel verstand. — I k
m e i m y n dom(me) boereforstân,
zegt vaak iemand, die niet voor dom wil
doorgaan.
verstand, kennis van boerderjj. — M a s t e r
is t i g e k n a p , m a r h y h e t g j i n b o e -
reforstân.
b o e r e f r y s k ' , n, boerenfriesch, landfriesch,
tegenover stadfriesch. Vgl, †rysk, boersk.
b o e r e h o a t ' s k e , n. minachtend: plompe,
nuchtere boerendeern. R. ind T.a, 416.
b o e r e j o n ' g e , m. boerenknaap ; jongen,
die bij den boer dient.
wumkes.nl
210 BOER.
pi. b o e r ej o n g e s . — B r a n d e w y n m e i
b o e r e j o n g e s , brandewijn met rozijnen.
boerekoal', s., -moes, n. brassica oh-
racea, boerenkool. Achtk.: h e i d e - , l a n g -
of s t r û p m o e s .
b o e r e k o f ' j e , s. warm bier met brande-
wijn, notemuskaat en suiker. W. D., Volksl.,
I,' 348. — Joh. W . , Oud-Nederl.
b o e r e k r y t ' , n. boerenkrijt — R e k k e n -
j e m e i b o e r e k r y t , vroeger veel, thans
nog wel in gebruik; soort van eenvoudige
rekening met streepjes, kruisjes en halve
maantjes.
b o e r e l â n ' , n. (het) platteland. — I k
w e n j e l j e a v e r y n 't b o e r e l â n as y n
'e s t ê d .
boereplof', s.in: m e i in b o e r e p l o f
o e r d e s l e a t l j e a p p e ( s p r i n g e ) , met
den pols in de handen op de sloot toeloopen,
en terwijl men den pols in het water neer-
plompt ,- er over springen.
De ' s k o t s e t r i j e ' (Friesche volksdans)
wordt ook b o e r e p l o f genoemd.
b o e r e s n e i n ' , s. iron. weekmarktdag in
de naastbijgelegen stad.
b o e r e s t r e e k ' , s. dorp of gehucht, een
rij boerenhuizen (ook wel met andere hui-
zen er tusschen), op geringen afstand van
elkander langs den weg. — De P e i n (Op-
einde) i s i n m o a i j e b o e r e s t r e e k .
b o e r e s t r û ' p e r , m. boerenvilder, schraap-
zuchtig landeigenaar. — L â n h e a r r e n ,
dy de b o e r e n it fel oer de n e k k e
h e l j e b i n n e b o e r e s t r û p e r s . — R. ind
T.a, 390\
slager, die zijn vak slecht verstaat (Odngdl.).
b o e ' r e s û p e , s., - t s i i s , s. karnemelk,
kaas, bij den boer zelf bereid.
b o e ' r e t s j i n j e n , s. verb. (het) dienen bij
den boer. — 't I s a l l e g e a r r e b o e r e -
t s j i n j e n , || M a r 't i e n e p l a k a s 't
o a r e , o s e i ! || d a t s k e e l t s a f o l l e a s
n a c h t e n d e i , Fr. Wjn. I , 56.
b o e ' r e w i r k , n. werk bij den boer. —•
K l a e s is n o u w e r y n ' t b o e r e w i r k ,
d a t is b e t t e r for h i m a s k w â n s e l -
jen.
werk aan een boerderij; maken of her-
stellen van boeregereedschap. — D a t i s
i n b e s t e , goedbeklante, s m i t t e r i j , w e i n -
m a k k e r i j : d ê r is i n b u l t b o e r e w i r k
by. Lex. 559.
 BOER.
b o e r i n ' n e (spr. bijna b'rinne), f. vrouw
van een boer; vrouw , hoofd eener boerderij;
weduw van een boer. Ook als titel, waar-
mede zij, vooral door haar dienstbaren of
'gunst'hebbenden , wordt aangesproken. (In
de Dongdln. nog alg.). Vgl. froit. Van
haar sprekende: A t e B o k k e s b o e r i n n e ,
de vrouw van boer A. B., enz. Vgi. âld-
boerinne.
b o e r k e (spr. soms bûr-), n. boer in 't
klein. Ook: i n j o n g b o e r k e , die pas
begint.
b o e r k e r j j ' , s. boerderij; het boerenbe-
drijf. — R. ind T.', XXV». Zwh. b u r k e r i j .
b o e r k j e (spr. buórkje), v. het boerenbe-
drijf uitoefenen. Zh. met Hl. b u r k j e . — I t
b o e r k e t g o e d , — f o a r - , e f t e r ú t , ook
overdr. van alle zaken, die voordeel of
schade afwerpen.
bij den bouwboer: met de pols op den
schouder al loopende 't werk opnemen en
de arbeiders nagaan; bij den greidboer: 't
vee bezien, ook: over koeien praten. — Vgl.
bi-, oerboerkje.
b o e r r e l , s. borrel. Zie boarrel.
b o e r r e l j e , v. borrelen, borrels drinken.
Zie boarrelje.
b o e r s ( k ) , adj. & adv. boersch: Friesch.
— B o e r s ( k ) e b o e k j e s , in 't landfriesch
geschreven. — B o e r s k p r a t e , Friesch
spreken, tegenover s t ê d s ( k ) , z. d. Vgl.
bot-, plat-, plompboersk.
b o e s s r o e n ' ( t s j e ) (spr. buós- of -bus), n.
Eng. gmockfrock, apron , boezeroen , klee-
dingstuk gewoonlijk van bont of gestreept
katoen over 't hemd of den hemdrok gedra-
gen en vooral als werkkiel gebruikt. Vroe-
ger en op het land nòg wel droeg men het
alleen voor de pronk, vooral zondags. Ook
r û m s e k , r o m ( p ) s e k en o e r s t r û p e r .
— In l j o c h t , s t r e e k t , w o l l e n boes-
g r o e n t sj e. — I n w y t b o e s g r o e n (In-
g e l s - h i m d ) . Vgl. baesgroentsje.
b o e t e , s. boete, gerechtelijke boete. Vgl.
breuken. — D e m a n d e a , d e b o e t e d e a ,
de man dood, is de straf voor overtreding
of misdrijf vervallen.
verbetering, berouw. G. J.
b o e t e , v. Hd. bützen, boeten. — H y
m o a t d ê r f o r b o e t e , de schadelijke
gevolgen van zign doen ondervinden. — D ê r
s c i l s t f o r b o e t e , 't zal je berouwen.
wumkes.nl
í 1 BOG.
b o e t e , b o e t s j e , v. herstellen. — N e t -
t e n b o e t s j e . Vgl. tsjettelboetsje.
b o e t f a T ü c h , adj. in de termen vallende
van (gerechtelijke) boete te moeten betalen.
Zie breukfallich.
b o e t s k u l ' d i c h , adj, boetvallig.
b o e ' z e l d e r , n. wollen stof voor boeze-
laars. Vgl. blau-, grauboezelder,
* b o e z m e , s. boezem. — L i t d e w y n
h j a r b o e z m e p a t s j e , v. Blom, Bik., 24.
b o f , interj. Lex. 428. — s. slag, val.
G. J. I, 213.'
b o f , opgezetheid van 't gelaat (ongesteld-
heid). Zie pof.
bofifert, s. struif, 'dikkoek'. Vgl. boer e-
boffert; heniel-, Jcrinte-, sûherboffert. Zie
tsjûkstrou.
tulband (gebak). Lex. 428.
b o f f e r t s j e , pi. poffertje. Zie bol(le)buisje.
b o f f e r t s j e b a k k e , v. poffertjes bakken;
kinderspel: men vormt vochtig zand in een
vingerhoed, pijpekop of zoogenaamde daar-
voor gemaakte zandvormen.
b o f f e r t s j e - p a n n e , s. Zie bol(le)buisje-
panne.
b o f f e r t s p a n n e , s. vorm om een tulband
in te bakken.
b ô g e , s. Hd. Bogen, boog, kromming,
bocht. G. J. passim. — Dy b r ê g e l e i t
m e i i n m o a i j e b ô g e . — H y is o e r d e
b ô g e k o m d , 5 0 jaar geworden (Wierum).
Vgl. eare-, earm-, rein-, spitsbóge.
hand-, schietboog. — P y l e n b ô g e .
Vgl. flitse-, foet-, spanbôge.
— I n b ô g e p o m p i e r , een vel. Lex.
406. Vgl. pljims.
HL prent. Ook: p r i n t e b ô g e .
† b ô ' g e l b i e r , n. boogbier, feest door een
bruidegom gegeven aan buren en vrienden,
die eerebogen voor het bruidspaar hadden
opgericht, Joh. W . , Fr. Volksalm. 1884,
115 en Oud-Ned., 316,
b ô g i c h , adj. bochtig, gebogen. — D y
l a n g e b ô g i g e o k s e h o a r n e n , R. ind
T.', 302.
b ô g j e , v. flecti, een boog, bocht, krom-
ming maken. G. J. I , 108. — D e w e i
b ô g e t , loopt niet bochten. Lex. 407. —
I t d a k b ô g e t , buigt in 't midden door,
verzakt. Vgl. ombôgje. Zie bocht sje.— S t i r t -
f e a r r e n , d y h i m (de haan) o n d e r 't
g e a n b ô g j e n d e o p en d e l g o n g e n ,
 BOL 212
R. ind T. 2 , 9". Ibid. 272''. — D a t h i m d e
r e e k om 'e k o p b ô g e t , Ibid. 283'.
— De kij b ò g j e . Zie battje.
b o i (spr. boái), meest als 'kosewort', in
den voc. gebruikelijk: H o i s ' t , b o i ? —
H w e r s c o e b o i h i n n e ? Lex. 329.
m. Eng. boy, jongen, knaap. R. ind T 3 .
passim. D. H., Uwnk-Lok. — De b o i
w i e r n e t s l i e p r i c h . Ook in (de eigen-
aardig Friesche) samenstelling met een ei-
gennaam. — D ê r o r a j o e c h e r O o b 1 e-
b o i s y n á l d s u l v e r e n h a l o a s j e , R.
ind T.2, 432".
b o i (Westel.), s. bui. Zie bui.
b o i j i c h , adj. buiig. Zie buijkh.
b o i k e , dim. n. jongetje, knaapje. Vgl.
(Wieringer) b a i k e, kind. Lex. 429.
b o i k e , dim. n. Zie buike.
b o k , m. bok, geitenbok. G. J. I, 207,
220. Vgl. sprinijbok, stienbok, Prov. D a t
s p a n t , sei de b o k , en hy m o a s t
l a n i j e , iron. van ingebeelde moeilijkheid.
— I n b o k f e n i n h y n d e r , knol. Lex.
433. — A i d b o k , oude snoeper, vrouwen-
liefhebber. — I n â l d b o k m e i e k y e t
w o l i n g r i e n b l e d t s j e . Zie âldskiep.
Vgl. hoerrebok. — H y h e t d e b o k o a n
't t o u , is dronken. — F e n 'e b o k o p 't
('e) e z e l s t j û r e , van Pontus naar Pilatus.
— Bok, b o k , h o f o l l e h o a r n e n h e s t
o p 'e k o p ? 't bokspel. — (To) b o k
( b o c h t ) s t e a n , in gebukte houding tegen
een boom, -schutting of muur staan, om
iemand die(n) te helpen beklimmen.
diabolus, de duivel (die in de gedaante
van een bok voor de tooverheksen verscheen).
— D e b o k f e n H e r o d u s , R. ind T.3, 3.
— D o u s c i t t e f e n 'e b o k d r o m e , as-
t e t s j i n 't h i l l i g e h ú s k e p í s s e s t , 't
zal je slecht bekomen, als je de priesters
durft te minachten, overdr. . . . als je tegen
de bestaande vooroordeel en durft in te gaan.
onleerzaam kind; onbeleefd mensch. Vgl.
babok. — B o e k e n e n b o k k e n , h o f o l l e
s k o r t i t ? iron. van onwellevende stugge
geleerden. Lex. 434.
b o k ; s. borstbeen van een vogel. Lex.
485. Forj. 1892, 51.
b o k , s. soort vaartuig, met spits toeloo-
penden boeg.
b o k , s. toestel van drie of meer lange
schuinsch staande palen, aan het boven-
wumkes.nl
BOKR.
einde met elkander verbonden, waarin een
takel wordt gehangen om zware lasten te
verzetten, — of een grooten evenaar met
houten schalen voor het wegen van cichorei-
wortelen, enz. — Ook: een houten toestel,
hellend vlak, dienende om iets naar de
hoogte te brengen, o. a. in gebruik bij het
maken van dakpannen.
— D e f o e r m a n k 1 e a u ô p 'e b o k ,
van de diligence. Alm. 12°.
b o k ' - a c h t i c h , adj. onbeleefd, stuursch ,
terugstootend.
bok'achtichheit, -achtigens , s. on-
beleefdheid, stuurschheid. ld. I , 163.
b o k j e , dim. bokje, overdr. foutje.
b o k j e , v. bukken, buigen. G. J. pas-
sim. . Lex. 437. Ook: zwiehten. Zie btike.
b o k ' j e s p r i n g e , v. bok, bok, sta vast!
spelen.
b o k k e , v. eigenl. iemand uit velen als
bok aanwijzen, bij kinderspelen , 't krijger-
tjespel bijv. — De spelers stellen zich in
een kring; een geeft onder 't opzeggen van
een daarbij gebruikelijk rijm, bij iedere
lettergreep respectievelijk een der anderen
een tikje op de borst. Hij (zij), op wie(n)
dit tikje bij de laatste lettergreep valt, moet
het eerst de anderen 'krijgen'. Lex. 435. —
Vgl. W. D., Doaze 49.
b o k k e , voc- of eigennaam voor haan,
ook mansnaam. Lex. 437. — B o k k e i s
i n h o a n n e n a m m e , iron. tegen iemand,
die Bokke heet.
b o k ' k e b a e i , n. soort blauw wollen (klee-
dingjstof. Zie boei.
b o k k e b a e j j e n , adj. van bokkebaai. —
I n b o k k e b a e i j e n r ô k , vrouwenrok van
die stof.
b o k ' k e b a n k j e , n. sehandebankje voor
ongehoorzame of onleerzame kinderen in de
school (vroeger). Ook k a t t e - en s t o f f e l -
b a n k j e.
b o k ' k e b e e s t , n. Zie bakbeest.
b o k ' k e b i r d , n. Fra. barbe de bouc, bok-
kenbaard, sik, ook: bakkebaard. Vgl. bak-
kebirá.
† b o k k e d e , n. Hl. bontgoed, wit, klein
geruit, roode strepen.
b o k k e d e , b l a u , zelfde dessin, strepen
blauw (lichte rouw).
b o k k e d e , b l i i k , doorsneden met stel'
len van 3 dicht bjjeenloopende, in plaats
 BOKKE.
van 5 evenwijdige strepen (zooals het vo-
rige) , rood, door witte strepen geruit. Ook
r a e s p i n n e d e genoemd.
b o k k e h i m d ' , n. vlies op gekookte melk
(veel gebruikte schertsnaam). Lex 43-5.
b o k ' k e h o a r n , s. bokshoorn. — . . .
s k r a b b e b o k k e h o a r n , als geneesmid-
del, R . i n d T2., 93'.
b o k ' k e l e a r , n. leder van bokkenhuid.
b o k k e l j e (Oostel.), v. Zie bûkelje.
b o k k e n , pi. Tesselsche schapen.
b o k k e n , b o k k e m (Westel.), s. bokking,
gerookte haring. — D r o e g e e n w i e t e
bokkens.
— fig. I m m e n b o k k e n s j a e n , schimp-
scheuten . hatelijkheden toevoegen. — Bok-
k e n s s o n d e r k o p p e n l e s t i k n e t , A.
Ysbr. (1861), 66. — B o k k e n s m e i s â l t ,
W. D., ForsL bern, 11. Vgl. snút-, spytbokken.
b o k ' k e n b r i e d e , v. - r i k j e , v., -r i n d e r ,
eg. - s â l t s j e , v., t a m e i t s j e , v. Zie de
E'nkelwoorden.
b o k k e n h a n g , s. bokkingrookenj. — I t
r i k k e t h j i r as y n in ( b ' o k k e n ) h a n g ,
't rookt hier erg. Zie hang.
b o k ' k e p r û k , s. in: d e b o k k e p r û k
op h a , slecht gehumeurd zijn. Hsfr. X I ,
221.
b o k k e r a e m , m. Tesselsche ram.
b o k k e s k i e p , n. (eg.). Tesselsch schaap,
met korte ooren en staart, pi. b o k k e n ,
z.d.
ooischaap op Tessel. Lex. 43.5.
b o k k e s p r o n g , s. bokkenspi-ong: licht-
zinnige , ondoordachte handeling. — M e i t-
sjegjin (kromme) b o k k e s p r o n g e n .
Vgl. butensprong.
b o k k e w e í n , s., - w e í n t s j e , n. bokken-
wagen(tje). Lex. 434.
b o k k i c h , adj. & adv. stuursch, onbeleefd.
Zie bokachtig.
b o k s , Hl. s. boekweitegort als spijs ge-
kookt.
b o k s , s. stoot, bons, botsing.
klap, slag, oorveeg. Lex. 547.
† ' b o k s b o e k e d e , n. Hl. bontgoed, helder
rood, geruit met witte strepen.
b o k s e , s. broekspijp. — I n b r o e k m e i
wide boksen. Hsfr. I I I , 193. — H y
r i n t , d a t h i m d e b o k s e n g û l e , hij
loopt hard. — Prov. E l k i n b o k s e , s e i 't
wiif en h j a n a e m de h e l e b r o e k .
wumkes.nl
213 BOKW.
— I m m e n b y d e b o k s e ( n ) k r i j e , bij de
kladden, aangrijpen uit scherts of in ernst.
— I m m e n e ft e r 'e b o k s e ( n ) a i t t e , ver-
volgen , aandrijven, lastig maken, vooral bij
geldschuld. — Dy i n o a r e f t e r 'e b o k -
se(n) s i t , s t i e t s e l m e n e t s t i l , heeft
zelf ook moeite en last. Lex. 338, 476,
b o k s e , b o k s e n . Gron. boksen: broek,
Fr. Jierb. (1834), 5 , 53. J. S. 14. — A l
d r i p t h j a r i t f e t ek t a d e p i p e n
f en 'e b o k s e n ú t , Roeker . . . Opsterl,
boksems.
— I n l y t s e b o k s e ( m a n ) . Zie broek-
man.
b o k s e , v. heimelijk wegnemen, stelen,
van kleinigheden. Lex 4â0. — D a t d i n g
l e i t s a f o a r d e g r e e p , m e n k i n 't
m a k l i k b o k s e . Vgl. ontbok.se.
b o k s e , v. botsen.— T s j i n i n - o a r o a n
bokse.
boksen, vuistvechten (bij jongeren vooral
gebruikelijk).
b o k s e l ( d ) e r , eg. die ' b o k s e l t ' . Zie"'t
volgende.
b o k s e l j e , v. gehaast en met inspanning
loopen, zonder snel vooruit te komen, zoo-
als oude lieden en kleine kinderen. — L y t s e
R i k e l e is m e i m e m n e i D o k k u m
b o k s e 1 e. Vgl. bibokselje.
b o k ' e k i p p e r , s. die met een bok(schip)
vaart.
b o k ' w e i t (Achtk. Dantdl.), - w i t (Z.O.,
Schoterl.), s. boekweit. Ook b o e k w e i t
(Tietj., Zwh.) e n b o e k w e e t (Op de Klei). —
D a t i s s w i e r e b o k w e e t (zaad). — D ê r
s t i e t i n b o e k w e e t (een enkele halm)
y n 'e i e r a p p e l s . — I n i k k e r b o k -
w e e t . — De b o k w e i t m o a t s i c h t e .
Vgl. fean-, sãnbokweit.
— w y l d e b o e k w e i t , soort winde,
waarvan de bladeren en het zaad veel op
die van de boekweit gelijken, als onkruid
op den akker groeiende.
b o k ' w e i t b o u , s., - b o u w e , v., -dop-
p e n , pi., - f e a n , n., -fjild, n., - i k k e r , s.,
- k e r l , s., - l â n , n., - s i c h t s j e , v., - s o u j e ,
v., -sou w e , s., - s t o p p e l , s., - s t r i e , n.,
- t e r s k e r , m., - t e r s k j e , v., - w y n j e , v.
Zie de Enkehvoorden.
b o k w e i t e n , -•witten, adj. van boek-
weitemeel, ook: van boekweitegort. Vgl.
de volgende:
 BOKW. V14 BOLE.
bokweitenbrjj', s. pap gekookt van melk bolderich, adj. bulderend, spoedig ge-
met boekweitegort. Ook p r e f i t e n (per- reed, geneigd om uit te varen, zijn drift
fy tsje-)brij, g r o b j a k k e n brij (Mlkw.), lucht te geven.
p o p k e b r ij. bolderje, v. bulderen, rommelen, uit-
bokweitengrôt', -groat,n. boekweite- varen.— De wyn b o l d e r t op 'e skoar-
gort , gepelde en gebroken boekweit. s t i e n . — Wy krije s w i e r w a e r , it
hetzelfde gekookt als spijs. Hl. boks. — b o l d e r t al yn 'e f i e r t e . Lex. 444. —
Ook: boekw e t e n j a n k e , p r e f y t , kûl- v. Blom, Bik. 109. — H e i t b o l d e r t wak-
t s j e g r ô t (Dngdln.), g r o b j a k (Zwh.), k e r oer de o e r d w e a l s k e b e r n .
s t r o t s j e k n a p , trij e - p l o f f e n - g e a r , wentelen, rollen als hevig bewogen water.
d r i e - k e e r - p r u t (Leeuw.). — I t w e t t e r b o l d e r t yn 'e syl op.
met meel aangeroerd : b o k w e t e n-p ò t- Lex. 445. Vgl. troch-, útbolãerje.
strou. bol'derkast, s. minachtend voor: bol-
bokweitenmoal', n. boekweitemeel. d e r w e i n , z.d.
bok'weits-telle, s. tijdelijke vloer op het bolder(t), s. scheepsboldert, om de lijn
veld, waar de boekweit gedorscht wordt. van giek of zwaard vast te maken of het
A. B., Doarpke: b o k s w e e t s t e l l e f l i e r . schip vast te leggen.
bol, s. sphaera, globus, bol. Vgl. himel-, bolderwein, - w e e n , s. boeren-huifwa-
ierd-, wrâldbol; fjûr-, lofibol; rollebol; lampe- gen, 'hout op hout', d. L zonder veeren, en
hol; mûtse-, prûkebol; rûgebol; reagcbol. dus aan gedurige schokken en stommelin-
iuber, plantenbol. R. ind T.a, 314. Vgl. gen onderhevig. Vroeger het gewone voer-
leelje-, tulpebol. tuig der boeren, als zij naar de markt re-
caput. — Hol oer b o l , praeceps. — 'k den of en familie uit 'gasten' gingen. Lex.
L e a u , i t s k e e l t j o yn 'e b o l , v. Blom, 445. — Nu nog op Ameland.
Bik., 90. Vgl. hrollebol; losbol. — De (of bol'drager (Oostel.), eg. meest f. Zie
it) bol fen 'e hoed. bôledrager.
m. primus, uitmunter. — Hy wier in bôle, s. wittebrood. Hl. en Stadfr. b 611 e.
bol yn 't l j e p p e n en h i r d r i n n e n . — — F i n e b ô l e , van eerste soort tarwebloem.
v. Blom, Bik., 86. Ook d ú t s k e b ô l e , wanneer de bovenkorst
bol (spr. ból), adj. los, zacht, poezel. — glanzend was gemaakt. — O m s n e i n e
In b o l l e g r o u n . — In b o l l e wyn. — b ô l e , krentebrood met een insnn'ding om
B o l l e w a n g e n . — Sa bol as in spûns. den kant. Lex. 441. — H e a l - e n - h e a l e
Lex. 440. b ô l e , rond brood van tarwe- en rogge-
— In a p e l bol m e i t s j e , door slaan, bloem dooreen gemengd. Vr. Fr. VII, 251.
kloppen sponsachtig maken, zooals kinderen — Sa goed as bôle. — De m o a i s t e
doen. — Hja h a him bol s l e i n , bonten b ô l e n op i t b o e r d t s j e (f o ar 't fin-
blauw geslagen. — J o u k e h e t fa H e n , ster) 1 i z z e, zich op 't voordeeligst voor-
syn k n i b b e l is g â n a in b y t s j e b o l , doen. Lex. 441. — Prov. By b r e k oan
gezwollen. Ook: †bolch, cf. R. P., Vr. b r e a y t men wol r i s bôle. — Vgl.
Fr. 1, 245. Vgl. forbolgen. grou(weiten)-, krinte-, krijs-, krúske-, peas-
bolda'ved (Zwh.), boldou'wet (Bieru- ke-, polder-, sûkerbôle; appel-, bei-, prom-
men), eg. die uitvaart, zjjn drift, toorn in en-bôle; u-eakkebôle.
schelden en razen lucht geeft. Lex. 444. bôle, s. ronde kluit. — In b ô l e bti-
R. ind T.', 708'. t e r , van éen of twee pond. Lex. 441, Vgl.
bol'derbak, s. hortend, stootend rjjtuig. rolle.
Lex. 445. bol'ears (Wdngdl.), cg„ Vr. Fr. IV, 108,
bolderbalkje, v. bulderen. Zie balder- bolearshin', f. R. P. in Epk. 207. Zie bolstirt.
balkje. bô'lebakke, v., - d a e i , n., - k o a r s t e ,
bolderb(l)ast, eg. driftig, oploopend, s., - k r o m , n . & s . , - p l a s s e , s. Zie de
doch juist niet kwaadmeenend persoon, die Enkelwoorden.
spoedig uitvaart. Lex. 445. R. ind T.', bôlebidder, eg. bidder om den broode,
228'. ld. VIII, 157. fijne klaplooper. Ook: k r i n t e b ô l e b i d -

wumkes.nl
 BOLE.
d e r , w a e r m m i e l b i d d e r , -r i n d e r . Zie
breabiädev.
b ô l e b i d d e r j j ' , s. het bidden om den
broode, van een huichelenden klaplooper.
Hsfr. I I I , 54.
b ô T ( e ) b r o g g e , s. - b r o c h j e , n. snee
(rogge)brood met een snee wittebrood er op.
Zie brogge.
b ô l ( e ) d r a g e r , eg. wittebroodvent(st)er,
die met de 'bollekorven' loopt. — K r e a m -
mers en b ô l e d r a g e r s h e a r r e en
w i t t e f o l i e , A. Ysbr. (1861), 3.
b ô l e f r e t t e r s , pi. scheldnaam voor die
van Beetsterzwaag.
b ô l e g û d , - s p u l , n. wittebrood onder el-
ken vorm.
b ó l e k a r r e , s. kar van den broodventer.
b ô l ( e ) k a r r i d e r , m. die met een kar
rijdt om brood te venten.
b ô l e p o t s t r o u , s. wittebroodpap, onder
het koken met meel aangeroerd tot een
stevige massa.
b o l ' g a t (Odngdl.), eg. Zie bolstirt.
b o l ' j a g e r , eg. (Odngdl., waar ook:) b o 1-
r i n d e r , z. d.
b o l j e (spr. bólje), v. teeldriftig zijn , van
koeien (Zh.). Ook gezegd van manzieke
deernen, die gaarne bjj de straat zn'n. Vgl.
dúnje, jachtsje.
stoeien. — F e i n t e n m e j j e g r a e c h r i s
[mei d e fa m m e n] b o l j e e n y n ' t g r i e -
n e h e a o m r o l j e , Fr. alm. 1854, 38. Vgl.
holkbolje.
b o l j e , v. oproerig zjjn. — J a n R a p ia
o a n 't b o l j e n . Lex. 407.
werkstaken. —• D e f e a n a r b e i d e r s
b o l j e . Lex. 451. — De w i r k l j u e b i n n e
o a n 't b o l j e n , Skûralm. 1888, 5/V. Ook:
bol(le)jeiJe.
b o l k e (spr. bblke), Schierm. n. Zie boltsje.
b o l ' k o e r r e n , pi. (witte)broodkorven, ge-
dragen aan een j u k , om wittebrood te ven-
ten. t — M e i d e b o l k o e r r e n r i n n e .
Lex. 442. — Ook: s t u t k o e r r e n .
b o l l e (spr. bblle), Stadfr. s. wittebrood.
Zie bôle.
b o l l e (spr. bolle), m. taurus, bul, stier.
Tersch. b u i l e. — D e b o l l e d e r y n
(yn 'e r e a k ) j e \ j e , in drift verwarring
stichten, een zaak verhinderen. — H y r i n t
d e r op y n (ta) a s i n b o l l e o p ' e r e a k ,
doldriftig, ook van een onberaden huwelijk.
wumkes.nl
215 BOLL.
Lex. 447—'49. — I n k o p a s i n b o l l e
(as i n b o e i ) , van toorn, ook van te veel
drinken. — Vgl. hokling-, inter-, kealle-,
spring-, twinterbolle.
— 't W i r d t a l t y d h w e t , s a g j i n k o u -
w e k e a l , d e n i n b o l l e , wij zullen maar
afwachten wat er van de zaak komt. —
't I s i n b o l l e , een misrekening, verkeerde
uitkomst. Meest ' b o l l e k e a l ' , z. d., —
ongeldige slag of beweging bij het spel, het
' t i p e l j e n ' bijv., of als een tol niet op de
punt loopt.
norsch, lomp, onbeschaafd mensch; wellus-
teling, vrouwenverleider. B. ind T"., 244'. —•
aanvoerder van een troep werkstakers.
dikbuikige bromtol (Tietj.).
b o l ( l e ) , s. overdekte bank aan een zee-
haven , waar schippers en sjouwerlui bij el-
kaar komen om op vracht of werk te wach-
ten , — en oude lui om een praatje te hou-
den, of in zee te kijken. Daarom: l j e a -
g e n b o l (Makkum). Lex. 451.
b ò l l e b e f ' j e , Hl. n. Zie bottebuisje.
b o l ' l e b e k , s. bek van een bul: bullebak
G. J. I , 67.
b o l ' l e b o e r d , n. vierkant plankje, dat
men een kwaden stier vóór den kop bindt,
opdat hy niemand kan zien.
b o l l e b u i s ' j e , - b u i s k e , n. poffertje. Zwh.
b u l l e b u i s j e . Hl. b o l l e b e f j e. Vgl. bof-
fertsje.
b o l l e b u i s ' j e b a k k e , v., - k r e a m ( m e ) ,
s., - p a n n e , s. Zie de Enkelwoorden.
b o l l e - e a r i z e r , n. n'zer voor den voorkop
en met ringen om de horens van den stier
bevestigd, en waaraan het einde van den
ketting vastgemaakt is.
b o l ' l e f e l , n., - f l e s k ( f l e i s ) , n'., - k a m p ,
s., - k e a t l i n g , n., - s p i t , n., - t s j û r , n.
Zie de Enkelwoorden,
b o l l e f r e e d , s. laatste vrjjdag voor Aller-
heiligen. Veel jongelui rjjden dan voor 't
laatst in het seizoen naar de Leeuwarder
weekmarkt. In Bozum en Oosterwierum
wordt dan in de herberg gedanst.
b o l l e h â l d e r , m. houder van een spring-
stier. Vroeger b o l l e m a n , z.d.
b o l l e h o l l e , s. (hier en daar naam voor een:)
langwerpig driek. stukje land. Zie bargekop.
b o l l e h û d , s. stierenhuid. — (Gûd) s a
t s j o k a s i n b o l l e h û d , dik en sterk,
van kleedingstof.
 BOLL. 216
b o l ( l e ) j e i j e , v. 't werk staken, inz. van
veen- en polderwerkers. Lex. 548. Vgl. bolje.
Ook: een koe naar den stier leiden.
b o l l e k e a l , n. stierkalf, fig. nadeelige of
mislukte uitkomst. [Omdat men natuurlijk
liefst koekalveren, voor de melkerij en de
teelt, heeft.] — H y t u i e n d e d e p r i i s t o
w i n n e n , m a r 't i s i n b o l l e k e a l w i r -
d e n . Lex. 447. Vooral ook: een slechte
koop, of een koop, die iemand tegen zijn
zin wordt toegewezen, omdat zijn bod niet
meer door anderen verhoogd wordt.
b o l l e k l o a t e n , pi. kleine koekjes van
suiker met tarwemeel gebakken. Lex. 449.
† b o l l e m a n , m. stadsstierenhouder.
b o l l e - o k s e , s. os, nadat hij eerst als
springstier dienst gedaan heeft. Lex. 449.
b o l l e p y s t , s. bullepees. — P a t r i o t -
s k e b o l l e p y s t , gedroogde aalshuid met
eenige looden kogels er in, een wapen der
Patriotten tegen de Oranjeklanten in 't laatst
der 18e eeuw. Lex. 449.
-— L i p p e n m e i b o l l e p y s t e n om-
s e a m e, iron. bijzonder dikke lippen.
b o l l e p y s t - s m o a r , n. iron. slagen met de
bullepees. R. ind T5., 84". Vgl. ribsmoar.
b o l l e p r e a m , s. groote praam voor 't
vervoer van vee, hooi, stroo, mest, enz. Lex.
450. — F o a r i s f o a r e n e f t e r i s e k
f o a r , s e i de d i v e l , do s i e t er y n i n
bollepream.
† b o l l e s k y t , Stadfr., s. jenever. Honigbije
H , 8, Buma, boerebr. passim. Lex. 450.
b o l l e s t a l , s. s t a l , bijzonder ingericht
voor een stier.
stuurstal in den achtersteven van kleine
vaartuigen, als veer- en trekschepen. Lex.
450.
achterste bank in het kooreinde van ker-
ken. Zij loopt halve-maansgewijze.
b o l l e s t ê d , s. iron.: de stad Hoorn (Noord-
Holl.), wegens haar jaarlijksche stieren-
markt. Lex. 450.
b o l l e s t r e e k , s. bij het ' t i p e l j e n ' (z.
d.): streep op den grond getrokken, op
eenigen afstand van de 'k û 1 e' (z. d.) en
waarbij degene, die den 't i p e 1' (z. d.)
voortslaat, zich plaatst.
b o l l e t o n g e r s d e i (spr. -tonsdy), s. jaar-
ljjksche stierenmarkt te Bolsward op den
laatsten donderdag in October. — B o l l e -
t o n g e r s d e i h â l d e d a t w i e r for de
wumkes.nl
BOLT.
boerefeinten alear: sûpe, dounsje,
f j u c h t s j e.
b o l l i c h (Zh. en Westeî.), adj. teeldriftig
van koeien. Lex. 451. Ook: b o l s k . El-
ders d ú n s k . Ámel. s p e u l s k .
b o l ' r i n d e r , eg. wittebroodvent(st)er, die
met de 'bolkorven' loopt. Ook: b o Ij a g et-
en s t ú t r i n d e r . Voor een vrouw ook
b o l r i n s t e r en s t ú t j a e c h s t e r . Lex. 442.
bol'rottich, adj. ziekelijk aangedaan van
binnen in de knol. — D e i e r a p p e l s
binne bolrottich.
b o l s k , adj. Zie bollich.
b o l s t e r , s. bolster, doppen, zaadhulsel(s).
Hd. Polster. B ê d e n b o l s t e r , bed met
toebehooren.
b o l s t e r i c h , adj. met bolsters of doppen
vermengd.
veerkrachtig, van bedden.
b o l s t e r j e , v. van den bolster ontdoen.
Vgl. opbolsterje. Lex. 443.
b o l ' s t e r j e y e , v. klaverzaad dorschen met
de dorschrol, nadat de afzonderlijke zaad-
hulsels (met hun inhoud) eerst door het
dorschen met vlegels zijn gebroken.
b o l s t i r t , eg. haan of kip, die op de
plaats, waar andere vogels den staart
hebben , met gewone veeren als op. het
overige van het lichaam bedekt is. — I n
b o l s t i r t - h o a n n e , - h i n . — Ook: b o l -
e a r s , b o l g a t en s t û p e r t , z . d. Zoo'n
kip beveiligt, naar 't volksgeloof, tegen rat-
ten. — I n s w a r t e k a t , i n w i t e k o u ,
in b a l s t i r t h i n , d e n g i e t i t de hús-
m a n n e i s y n s i n , Oud sechje.
bolstjû'rich, -stjurrich, -stuterich,
adj. Zie balstjûrich.
b o l t s j e (spr. hier en daar -ô-), n. klein
rond broodje van gebuild roggemeel. Hl.
b ò l t j e n . — G r e a t e en l y t s e b o l -
t s j e s . — Sa g r e a t as in s i n t e s b r i -
tsje. — De m o a i s t e b o l t s j e s foar
't f i n s t e r l i z z e . Vgl. freedsboltsje, (Fr.
Volksaliii. 1889, 97), plaetboltsje, sjerpboltsje.
Lex. 440.
b o l t s j e (spr. -Ó-), dim. n. kleine of jonge
stier. Vgl. Icealhboltsje.
pi. b o l t s j e s , zekere beentjes uit den
poot van een varken.
b o l ' t s j e b o e r d , n. p l a n k , waarop de
bakker de gevormde 'bolletjes' plaatst en
in den oven schiet.
 BOLT.
b o l t s j e d a e i , n. bolletjesdeeg. Zie de
Enkelwoorden.
b o l t s j e d r a e i j e , v. de stukjes deeg on-
der de handen tot 'bolletjes' draaien.
b ô l t s j e f r e t t e r s , pi. scheldnaam voor die
van Drachten.
b o l t s j e k n i p e r , in. schimpend voor bak-
ker (alsof die van elk bolletje wat afknijpt,
en dus te weinig geeft). Vgl. kniperich.
b o l w a n ' g i c h , adj. bolwangig.
† b o l w e r t , Hl. s. belooning aan de 'm e e-
b r i n g e r s ' voor het overbrengen der tij-
ding , dat een schip in 't zicht was, aan de
vrouw van den terugkeerenden buitenvaar-
der gedaan. Lex. 453.
b o l ' w i r k , n. bolwerk. Lex. 442. — S y n
b e r n r i n n e o a n ' t b o l w i r k , hij heeft
geen (wettige) kinderen.
b o l w i r l r j e , v. met een bolwerk voor-
zien , fig. omringen, G, J. I I , 66.
werken, zich inspannen. — D ê r i s g j i n
b o l w i r k j e n t s j i n , daar is niet tegen
op te komen (vooral ook van schepen te-
gen harden wind). — H y k i n d e r n e t
t s j i n b o l w i r k j e , . al zijn inspanning helpt
hem niets. Vgl. bibolwirkje.
b o l w i r k - s l j u c h t s j e , v. de bolwerken
slechten, ontmantelen, — het pad op het
bolwerk effenen, fig. veel op het bolwerk
wandelen, flaneeren. — I n s t u d i n t , dy
syn t i i d m e i s m o k e n , k a e r t s p y l j e n
en b o l w i r k s l j u c h t s j en oan ein
b r o c h t h i e , Wiers. f. M. J., 9.
b o m , s. bom, meest overdr. voor iets
groots: groot glas (sterke drank). — K a s t-
l e i n s k e , j o w m y y e t i n b o m , Skûr-
alm. 1879, 23/11.
'kokkert', speciaal: groote aardappel.
— pi. b o m m e n , ook een soort aardappels.
b o m b a e r ' j e , s. leven, ophef, vertooning,
pralerij. — Dy k e a r e l f o r t e l d e d ê r op
'e m e r k m e i i n h e l e b o e l b o m b a e r -
j e ho b e s t s y n s a l v e w i e r , A. B . ,
Doarpke 107. Vgl. Dr. bombéi-en.
b o m b a m , interj. klanknabootsing van
't klokgelui. Lex, 453. — B o m b a m ||
k l o k k e s a n g || s p y l m a n o e r d e h e i -
de || J a n k e w i e r d e b r e i d e . — Bom-
b a m , d e k l o k d y l ú d t , || w a t d a t
b e d ú d t ? || d e b o e r e n g a e n d e p o o r t
ú t , of: d e k y n d e r k e s g a e n d e s k o o l
ú t , (Stadfr,), Dit zingende beweegt men
wumkes.nl
217 BONG.
een geimproviseerden slinger heen en weer,
om de beweging van een luidende klok na
te bootsen, — om kleine kinderen stil of
bezig te houden.
s. D e d o a r p s k l o k b i l e t 't h o l l e
b o m b a m o e r i t W e t t e r l â n , v.d.M.,
op den dood van E. Halb.
b o m ' b a m j e , v. luiden der klokken. Lex.
453. B. ind T . \ 327",*. Forj. 1888, 2.
b o m - , b o n b i e r k e n , adj. eig. boven zijn
bier, beschonken: luidruchtig, uitgelaten.
b o m e , v. een vaartuig met den boom
voortduwen. Vgl. kloetsje.
b o m ' - i i s , n. boni-ijs. Lex. 454. Zieboomüs:
b o m m e d e a r ' j e , v. 'bombardeeren': luide
kloppen op deur of venster.
"bommel, s. bom (in een vat). Ziedouk.
— De b o m m e l b a r s t l o s , de' zaak
lekt uit, 't verhol ene kwaad komt aan den
dag.
bundel, p a k , op vreemde wijze samenge-
steld of gebonden. — I n n u v e r e b o m m e l
g û d h e t d y . k e a r e l d ê r op 'e r ê c h
hingjen.
b o m m e l , ook trommel, blaas (in spreek-
wijzen). Zie bonge.
b o m m e l (Amel. en Oostel. op de grens
van Gron.), s. stuiter. Zie bakkert.
b o m ' m e l g a t , n. Zie bongelgat.
b o m m e l j e ( f e n ) , v. aanroeren: ter
sprake brengen. — H y h e t d ê r a l f e n
b o i n m e l e , reeds of wel over gesproken. •—
Ik ha al b o m m e l j e n h e a r d , d a t . . . ,
al ter loops, in 't onbepaalde hooren spre-
ken . . . Ook b o n g e 1 j e , z. d.
b o m m e s y n ' , n. bombazijn, katoenen
voeringstof.
b o m ' m e t , s w a r t e, soort van appel.
b o m ' o a l j e , s. boomolie.
b o m ' w o l f l e ) , s. boomwol.
b ò n , HL h. & pi. kind. Zie bern.
b o n (Amel.), s. (in de) war. — 't G ê r n
s i t i n n e b o n . Zie boun.
b o n g e , s. vesica, blaas, pisblaas. Ook:
b o n g e l . Hl. b û n g e . — D a t b e a r t a s
i n f i r t op 'e b o n g e . Zie beare. Vgl.
barge-, koutoe-, s!äeppe-bonge{l). Lex. 454, 553.
†doedelzak. - - L i l l e p y p k e r s b o n g e ,
G. J. I , 1.
— Hy s t i e t by s y n w i r d as de
h a z z e by d e b o n g e ( t r o m m e ) , stoort
zich niets aan zyn beloften. Lex. 454.
 BONG.
water-, etterbuil. Lex. 4.54. — D e b o n g e
boarst Zie bommel.
b o n g e l , s. langwerpig stuk hout of ijzer,
dat men een paard met een ketting onder
aan den voorpoot vast m a a k t , om te belet-
ten , dat het door draven het weiland bederft.
In de Wouden ook als een dwarsstok voor
de borst, aan een halster, om te beletten,
dat het paard tusschen de boomen door over
de sloot springt.
houten kruis voor de borst en aan den
halsband van windhonden, ook van andere
honden, die anders de schapen vervolgen. —
I n b o n g e l o a n ' e f o e t , Ned. een blok
aan 't been. Vroeger als straf voor uitvluch-
tigen of te laat thuiskomenden (in sommige
armhuizen). — flg. als in de volgende voorb.
I n w i d d o u mei in b o n g e l o a n ' e f o e t ,
met een kind. — D y b o n g e l h a b i k
i v i e h o a n ' e f o e t , R. ind T s ., 3281. Lex.
454, 510. — Vr. Fr. 1,39. Vgldwarsbongel.
vod, meest in den pi. — D e b o n g e l s
h i n g j e d a t wiif by de rôk del. —
Vgl. snotbongel.
b o n g e l ( d ) e r , eg. straatsljjper, ledigloo-
per, doeniet. — I n k l i b e r b o n g ' l e r s
m e s t , ld. V, 66. Vgl. ombongelder.
b o n ' g e l g a t , n. slordige, haveloos gekleede
vrouw.— L y s b o n g e l g a t || g j i n h i m d
o m 't g a t || fjj, f jj! h w e t s t j o n k t
d a t . Anders: L y s k e , L y s k e b o n g e l -
g a t || t s i e n j i e r y n 't h o u n e g a t ||
t s i e n j i e r o p w e t t e r e n b r e a || d o
w i e r L y s k e b o n g e l g a t d e a . Seehjes.
Ook: straatsljjpster. Vgl. bongelder.
b o n g e l j e , v. bengelen, slingeren. —
H w e r h e t er d a t k r ú s k e wei, d a t
h i m o p 'e j a s b o n g e l t ? Vgl. bingelje.
slenteren. — De i e n e g e k b o n g e l t
d e o a r e e f t e r n e i . Sw. 1882 . . . — I n
ä l d e n h i e r k n o l f o a r 'e s j e a s j| d a t
b o n g e l e e r s a h w e t h i n n e , R. ind T.5
205". — H w e t b i - b o n g e l s t a l t y d o p
'e s t r j i t t e ? Vgl. U-.
— I k b o n g e l j e h i m n e t w e r n e i 't
g a t , ik loop niet weer naar hem toe om
gehoor te krjjgen.
— Ho g i e t i t y e t t e ' ? I t b o n g e l t
y e t a l , 't gaat zoo zoo, zaohtjesaan, ik
kan er niet erg van pochen. — Dy s a e k
b o n g e l t a l t y d n o c h , de kwestie is nog
steeds hangende,
wumkes.nl
218 BONK.
gedurig over iets spreken, op terugko-
men. — Us h e i t b o n g e l e j i m m e r
f e n s û r s t i p en s k y l f i s - k o p p e n , A.
B. — O a r s s c o e n e ús s k i e d s k r i u -
w e r s d ê r n e t sa fen b o n g e l e h a ,
Hsfr. X I , 102. Vgl. bommetje.
b o n k e , s. os, been. Hl. b û n k e . —.
D ê r s i t t e g j i n b o n k e n y n , 't gaat
gemakkelijk door de keel, van spijs of drank
(iron.). — H w e t n e i j e r o a n 'e b o n k e
h w e t s w i e t e r flesk. — M i n k e a p e t
i t f l e s k om d e b o n k e n , calemb. —
D ê r h o u n , h e s t in b o n k e ! tegen een on-
beleefde, die ' d ê r ! ' zegt voor ' a s j e b l i e f t ' .
— F e n 'e b o n k e n f a l i e , Holl. van de.
graat, vermageren; ook: van de been, door
vermoeidheid. —. D e r b i n n e m e a r h o u -
n e n a s b o n k e n , 't getal liefhebbers is
te groot. Lex. 253, 553. — I n h o u n b y
i n b o n k e k e n g j i n f r j e o n e n , Salv.
M. S., 78. — 't S l a c h t e r s w i i f t s j i n
h j a r m a n : K l a e s , s l a e n T r y n n e bon-
k e n e f k e s s t i k k e n , Skûralm. 1887,25,
VII. — I k s c i l d y d e b o n k e n r o t t e l -
j e , t o r o t t e Ij e n s l a e n (triv.), dreige-
ment. Vgl. fiskbonke; minskebonke ; deads-
bonke; boarst-, heup-, kake-, keppel-, réeh-,
skyn-, skouder-, stútbonke; moarch-, sopbonke;
skinkebonke; walfiskbonke.
pi, b o n k e n , ook: pooten van een dier,
(triv.) ook van een mensch. — I n h y n z e r
m e i o n g e v e b o n k e n . — Ik scil dy
de b o n k e n k n e p p e l j e a s t wer op i t
h i e m k o m s t e ! — T r y n is d r o n k e n
s k e a r my de b o n k e n , s k e a r my de
b e k , T r y n i s g e k , Sechje.
b o n ' k e d o l d e r , n., - d o l l e , v . , - h o k , n.,
- j o a d , m., - s i i k j e , v., -sik e r , eg. Zie de
Enkelwoorden.
b o n k e i , s. opstaande kam van een rad.
Ook: d o l .
b o n k e l j e , v. triv. loopen. — I k b i n
w i r c h , ik bin t w a r i s nei s t ê d ta
b o n k e 1 e. Vgl. poatsje.
b o n ' k e l r ê d , n. bovenrad aan den stand-
aard in een molen. Ook (b o p p es te) s t a n -
d e r r ê d en d o l r ê d .
' b o n ' k e m a n , m. knekelman, de dood.
Forj. 1882, 10. — D e b o n k e m a n k o m t
i e n k e a r g r i f , Skûralm. 1880, 18/IX.
b o n k e p û d e , s. iron. hemd. Vgl. fleiesek.
b o n k e r i c h , adj. Zie bonkich.
 BONK.
† b o n k e s k i p p e r , m. schipper, die er zijn
bestaan van maakte, bij boereplaatsen, been-
deren van gestorven en aldaar begraven vee
op te delven en te verzamelen.
taonkich, adj. ossuosis, beenig, met veel
of groote beenderen. graten. — B o n k i e h
f l e s k . — De s n o e k i s b o n k i e h . Lex.
253. — I n b o n k i g e m a n , i n b o n k i e h
f r o m n j i s , mager en forsch gebouwd. Vgl,
fyn-, groubonkich.
b o n k ' i e r d e , s. bonkaarde, de bovenste
korst van het veen. Lex. 456. Ook b o s k .
b o n k j e , v. de bovenste laag van het veen
afgraven, Lex. 456. Ook b o s k j e .
b o n k ' w i r k , n. Zie bienwìrk.
b ó n n e , Hl. s. bornput. Zie boarndobbe.
b ó n n e , Hl. v. drenken. Zie boarne.
b ò n ' n e b a k j e n , Hl. n. luiermand. Zie
bemekoer.
b ò n n i c h , Hl. adj. kinderachtig. Zie ber-
nich.
b o n s , b o u n s , s. ictus, bons, slag. —
It j o e e h in h i r d e bons. — I m m e n
d e b o n s j a e n , Ned. den zak geven. —
De f a e m j o w t d e f e i n t d e b o n s .
interj. nabootsing van 't geluid van een
slag. Lex. 454.
b ò n s ' b ò n , Hl. n. & pi. kleinkind(eren).
Zie bernsbem.
b o n s g j e , v. bonzen. Eman, 27. Zie:
b o n t j e , b o u n z j e , v. bonzen. — I n
s k e e f , dronken, k e a r e l b o n z e t o p 'e
d o a r r e n om. Lex. 457. — F r y s k b l o e d
. . . b o n z j e t r o c h ú s i e r e n o m , Fr.
Volksl. — G. J. I , 88. •
b o n t (Oostel. in de Woudstr. en Noorde-
lijk, Idaarddl.), b û n t (Westel. en Zw. met
Hl., Dngdln.), adj. bont, twee- of veelkleu-
rig. — S a b o n t a s in e k s t e r . — D e r
w i r d t n i n k o u b o n t n e a m d of d ê r
is in w y t h i e r o a n , Ned. men noemt
geen koe bont of zjj heeft een vlekje. — Bi-
k e n d as d e b o n t e h o u n . — O e r a l
w e n j e a l l y k a s d e b o n t e h o u n , A.
Ysbr. (1861), 1. — P e n b o p p e n b o n t
en f e n o n d e r e n s t r o n t , van buiten op-
geschikt. — H y h e t i t b o n t m a k k e ,
het leeljjk verkorven. Lex, 407, 655. —
Hwot b o n t e r , h w e t w y l d e r , s e i d e
s o l d a e t , en h y s k e a t d e b o e r e -
e i n e n . A. Ysbr. (1861), 10.
— B o n t e b û t e r . — I t b e r n i s al-
wumkes.nl
219 BOOM.
h i e 1 b o n t , door huiduitslag. — Vgl. blau-,
feal-, keakel-, mûs-, read-, swart-, tiger-, wyt-,
bont.
s. bontgoed. — B a s t y n j e s k bont.
Zie agge sotteäe. Vgl. bedde-, tekkenbont. —
Zie bontgûd.
eg. b o n t e , d e , het bonte paard of de
bonte koe. Ook (it) b o n t s j e .
b o n t s j e , n. ook: bont katoentje, lap of
staal.
b o n t e n s , s. bontheid (in kleeding en op-
schik), A. Ysbr. (1861), 10/11. — huiduitslag.
— Dy b o n t e n s f e n d a t b e r n m e i ,
l e a u 'k, g j i n k w e a . Zie bont.
b o n t ' g û d , n. in verschillende kleuren en
dessins gedrukte katoenen kleedingstoffen-
W. D., Heam. 3 , 56. Ook b o n t . — Op de
vraag: H w e t g û d (wat zeg, bedoel je) ?
is 't antwoord wel: B o n t g û d f e n s a u n
s t u r e n d e j e l l e n , ook: b o n t g û d m e i
r ú t s j e s , de j e l l e n t r i j e t ú t s j e s .
iron. bont opgeschikte meisjes. — A s 't
m e r k e is, m o a t t e de f e i n t e n elk
m e i i n s t i k j e b o n t g û d o p 'e k e a -
m e r . — D e r is w o l b o n t g û d o a n 'e
merk.
b o n t k o e r , , s. m a n d , waarin een koop-
vrouw in kleedingstoffen haar waar uitvent.
— Prov. W y m o a t t e r i s s j e n h o ' t y n
'e b o n t k o e r i s , onderzoeken hoe 't met
de zaak geschapen staat.
b o n t w y f k e , n. koopvrouw in bonte ka-
toenen (en andere) kleedingstoffen. Hsfr. IV,
172.
b o n t w i n k e l , s. winkel van hoofdzakelijk
bonte en andere katoenen kleedingstoffen.
A. Ysbr. (1861), 14.
b o o k , Hl. n. boek, dim. b û k j e n .
b o o m (Tietj. Dantdl.), s. (een) gezelschap
veldarbeiders, die gezamenlijk gaan werken
onder toezicht van een werkbaas, ' h o u n e -
b a e s ' . Elders k e p p e l , ook b i n d e.
In Wonsdl.: een gezelschap (6, 8,10) grond-
werkers, die gezamenlijk een stuk werk af-
doen. Vgl, ploech.
b o o m , s partjj. — In b o o m s k u t t e ,
een party schutjassen.
b o o m , s. lange stok om een vaartuig
voort te duwen. Vgl. kloet.
Ook: (afjsluitboom. Zie slútboom.
b o o m (Oostel., Tietj.), bodem s. Zie
boaijetn.
 BOOM.
b o o m - i i s (Tietj.), n. Zie bom-iis.
b o o m - o a l j e , s. boomolie. Zie bomoalje.
b o o m w o l l e , s. boomwol, watten. Zie
bomwoì.
b o p p e , praep. & adv. boven. Gr. J. pas-
sim. — B o p p e o p 'e h e a p , 1 y k a s de
h i n n e i i , die op hun uitwerpselen, terwijl
zij ' op het 'rik' zitten, er telkens meer la-
ten vallen: van een gierigaard. — Dy
onder leit k o m t wol ris boppe.
— Ne at b o p p e de m i e t te. — B a e s
b o p p e b a e s , z.d. — . . . . a l s c i l d e
o n d e r s t e s t i e n b o p p e , fra. coûte que
coûte. Vgl. dêrtoboppe. — F e n b o p p e n ,
van boven (neer). Hl. f a n b ó p p e n en.
— H y t r ú z e l e f e n b o p p e n (del),
plompverloren naar beneden. — Dy d e t r e p -
pen s k j i n m e i t s j e wol m o a t fenbop-
p e n b i g j i n n e . W. D.t Wjn. I, 32.
— F e n b o p p e n , ook: uitwendig. Vgl.
bont. — N e i b o p p e n , naar boven, om-
hoog.
adj. eomp. D e b o p p e r e i n , het hooger
einde, bijv. . . . f e n i n b û t h û s , het ge-
deelte der stallen, dat het- dichtst bij de
woning is. Zie boppest(e).
b o p p e , hoofd-, opper-, in- samenstellin-
gen , z. d.
b o p ' p e b a ( e ) i t s j e , n. - b l i b , e., - b o k s e ,
s., - b r o e k , a., -dr om p e l , s., - g r o u n s.,
g û d , s , - k a k e , s., - k a n t , s., - k l e a n ,
pi., - l a e c h , s., - l e k k e n , n., -liif, n.,
•lof.t, s., - r ô k , s., - s e a l , n., - t o a n , s.,
- t o s k , s. Zie de Enkelwoorden. Zie bop-
peste. •
b o p p e b o a r s t e , - b a r s t e , v. plotseling
opduiken, naar boven komen van een voor-
werp onder water.
b o p p e b o e r â , n. bovenbord (van een mo-
len). Zie icynboerã.
b o p p e d i n g , n. opperkleed, vooral van een
man: buis, j a s . , . — Hsfr. VII, 132°, XIV, 155.
b o p p e d o a r , n. bovendeur; bovenste der
beide halve deuren ( o n d e r - en b o p p e -
d o a r ) , waarmee in ouderwetschc huizen,
arbeiderswoningen en achterhuizen de bui-
tendeuropening gesloten wordt. Lex. 685.
b o p p e - e i n , s. boveneinde,'t bovenlijf van
een mensch. — As H a r k e r e e d r i d e s c i l ,
d e n k i n s y n b o p p e - e i n h i r d e r as
sy n . o n d e r - e i n , e n d e n w o l e r w o l
ris foaroer falie.
wumkes.nl
220 BOPPE.
b o p p e - e i n t s j e , n. iron. kortbeenig per-
soontje , vooral van kinderen. — 't I s s a' n
b o p p e-e i n t s j e.
b o p p e k a p , s. het gedeelte boven de
d r a e c h h o u t e n (z. d.) van het dak eener
boerenschuur.
b o p p e k e a m e r , s. bovenkamer, opka-
mer, bovenzaal eener herberg, overdr. hoofd,
hersenkas. — By f o l i e k e n i n g e n i s d e
b o p p e k e a m e r n e t b i w e n n e . Lex. 458.
b o p p e l â n n e n , pi. hooglanden, vreemde
landen, hooger dan het onze (in 't bijzonder
Duitsohland).
b o p p e l â n n s r , eg. hooglander, Duitscher.
Lex. 458.
bovenlandsch paard.
iron. peäicultis. Verg. ìiollanner.
b o p p e l ê s t , s. bovenlast, het gedeelte van
een scheepslading dat boven het boord uit-
steekt , overdr. zwaar hoofd, vooral door
den drank. — De b o e r k a e m t h ú s m e i
i n s t e v i g e b o p p e l ê s t . Lex. 459.
groot bezwaar, verdriet. — I n l é s t m e i
in b o p p e l ê s t h e t de m a n m e i in slof
w i i f e n ondogense bern.
b o p p e m a s t e r , m. hoofdonderwijzer. Van.
hem sprekende ook: â l d e m a s t e r (waarin
de oorspr. beteekenis van â 1 d, oudste, meer-
dere, nog bewaard schijnt) en g r e a t e m a s -
t e r , tegenover: o n d e r m a s t e r , lytse
ma ster.
*boppenatÚr'lik, adj. bovennatuurlijk.
Hsfr. XI, 224.
b o p ' p e s ê d , adj. meer dan voldaan van
spijs. — I n m i n s k e k i n t r i j e k e a r s ê d :
p r o p s ê d , k r o p s ê d e n b o p p e s ê d . Zie
sêd.
* b o p p e s i n ' n e l i k , adj. bovenzinnelijk, bo-
vennatuurlijk. Hsfr. XIV, 123, 127.
b o p p e s l a c h , s. bovenslag bij het kaat-
sen. Zie keatse.
fig. geluk, 'meevaller'. — D a t 's i n b o p -
peslach, hear!
b o p p e s t , n. ('t) bovenste gedeelte.
(het) bovenste van de melk, room (Henndl).
van een kléediiigsti.k. — l t b o p p e s t
f e n i n j a k , dit zonder de ' s k o a t ' (z. d.)
Ook: i t b o p p e s t f e n in m o n t s t i k .
Zie hippert. — . . . f e n 'e k l o m p . Zie kap.
b o p p e s t e , adj. super, bovenste. — De
boppesteL l a e c h , koarste, kant,
l i p p e , t o s k , r â n n e . [In deverhollanschte
 BOPPË.
schrijftaal vervangt men deze combinaties
vaak door samenstellingen niet b o p p e-,
ook wanneer ze in de spreektaal niet ge-
bruikelijk zijn.] — De b o p p e s t e (kou-
we) s t â 1, de voorste. Vgl. Gron. boven =
(in de) vóoi-(kamer).
adv. uiterst. — H y is i n b o p p e s t e
b e s t e n (dit vaak iron.)
Vgl. opperste, utersle. — G. J. II, 54, 99.
* b o p p e w r â l d s k ' , adj. bovenaardsch. ld.
II, 50.
b ò r , b o t t e , Hl. s. beurt. Zie bar.
borch'-ein, eg. bergeend. Zie berchein.
b o r r e , Stadfr. m. kater. Zie boarre.
b o s , s. Eng. box, bus, kokervormige doos.
Zoh. b u s . — I t s l ú t a s i n b o s , van een
goed passend kleedingstnk, bijv., íìg. van
een redeneering, sluitrede. Lex. 463. Vgl.
briecebos; groat-, kof je-, piper-, slem-, thébos.
klapbus, proppenschieter (kinderspeeltuig).
Lex. 440 , 465. Ook b o s s e r , b o s t e r.
— I n bos f en i n w e i n , busvormige
moerschroef om de wagenas.
b o s , s. groote zweeraehtige uitwas aan
den poot van een paard. Lex. 463. P. Seli.
M. S. 20.
b o s , meer Stadfr. s. zieken- of begrafenis-
fonds. Vgl. fons.
het onderscheidingsteeken van den 'b os-
b o d e', z.d. Lex. 565.
b o s ' b o a d e , Stadfr. m. agent van een
zieken- of begrafenisfonds. Zie †onseman.
b o s j e , b o s ' s j i t t e , v. met een klapbus
schieten (als spet). Lex. 465. Ook b o s-
s e rj e.
b o s j e , v. zeker meisjesspel. Vgl. spjelã-
tsjebossc.
b o s j e , b o s s e , v. op den stoel zittende
met dezen een voor- en achterovergaande
beweging maken. Vgl. hossebosje.
b ó s j e n , Hl. n. Zie boske.
b o s k , s. si/lva, bosch. — I t i s o f t d y
j o n g e ú t 'e b o s k k o m d , op- (gr e at-)
b r o c h t i,s, 't is een ruwe, woeste knaap.
Lex. 404.
n. boomengroep. Vgl. beambosk.
hoop, menigte. G. J. I , passim. — H j
h e t in b o s k b l o m m e n tìtskoerd.
b o s k , n. †asciculus, bundel. — I n b o s k
biezemriis, p e n n e n , s w e v e l p rik-
ken, f i t e r s , lietsjes. . . — In hâl-
d i n g a s i n b o s k w o a r t e l s , onbevalli-
wumkes.nl
M fiOSS.
ge houding. — I n m o a i b o s k h i e r haar-
dos. — I n b o s k b l o m m e n , bouquet,
ruiker. — I n b o s k ( g r u d e ) s t r i e - Lex.
464. Vgl. †odäe-, kladde-, luze-, sti/celbosk.
pi. b o s k e n , in 't weiland, hoog opge-
schoten gras op de plaatsen waar de 'koeie-
hoopen' liggen. Lex. 464. — Ook g e i l -
b o s k , h o u n e b o s k . Vgl. púle.
b o s k (Tietj., Dantdl,, Zoh.), s. bovengrond
van veen. Vgl. bonkierde.
b o s ( k ) ' b e a r , m. boschbeer: lompe, ruwe
kerel; ondeugende knaap. Ook b o s k d i v e l .
b o s k e , n. busje. — I n b o s k e o a n i n
8 1 r i n g k r a l e n , tot sluiting. HL b ó s j e n .
b o s k ' f e a r r e n , pi. boschvarens, alg. naam
voor verschillende soorten van varenplanten
(Zoh.).
b o s k h e a , n. hooi van afgemaaide 'bos-
schen' in het weiland. Zie bosken.
b o s k i c h , adj. boschrijk. — D e S ú d-
h o e k e i s b o s k i c h . Vgl. boskrt/k.
bezet met ' b o s k e n ' (z. d.), die het vee
onaangeroerd laat'. — De f i n n e is b o s -
k i c h . Lex, 464.
taoskje, dim. n. boschje; bosje, bundeltje.
Vgl. jajersboslcje. Zie bosk.
boskje, bosk(je)meane, v. de 'bos-
k e n' (z. d.) in het weiland afmaaien. Vr.
Fr. 34.
b o s k j e , v. samenscholen. — D e p r o t -
ters boskje. — H w e r s a n n e it d e a d e
l y k i s , d ê r s c i l l e de e a r n e n b o s k j e .
Halb. Matth. XXIV, 28. Vgl. gearboskje.
Vgl. hokje, tropje.
b o s k j e (Tietj. Dantdl., Zoh.), v. den bo-
vengrond van het veen afgraven.
b o s k ( j e ) m e a n e , v. Zie boskje.
b o s k j e n , s. verb. houtcultuur. — Us
h e i t . . . h e t f o r s t â n f e n b o s k j e n en
b e a m s n o e i j e n , Hûs-hiem.
b o s k p a e d , - p a , n. pad door of langs
een bosch. Hsfr. VII, 173.
b o s k r y k , adj. boschiijk. Zie boskich.
b o s k r û d , n. buskruit. Zie krûd.
† b o s s e , s. schietgeweer, kanon. — D e
b o s s e f e n S n i t s , B. W. Bledden, 43.
b o s s e , v. Zie bakkertsjiite.
b o s s e r , s. stuiter waarmee men op de
anderen (of ook op knikkers, noten . . .)
schiet. Vgl. äosser.
Ook: proppenschieter. (Grouw, ZWh.) Zie
bos.
 BOSS.
b o s s e r j e (ZWh.), v. Zie bakkertsjitte.
b o s ' s j i t t e , v. Zie bosje.
tooster (Zoh.), s. stuiter, groote stuitknik-
ker. Drachten: b a k k e r t , z. d. Te Kou-
duin : t r a e d . Ook: proppenschieter (Wou-
den). Zie bos.
b o s t e r j e , v. Zie bakkertsjìtte.
b ó s t l a p p e , Hl. s. borstlap. Zie boarstlape.
b o t , eg. platessa flesus, bot. — B o t i s
o k f i s , Stadfr. Sechje. — N o u s c i l d e
b o t g a l d w i r d e , nu z a l ' t aangaan. —
H y t o c h t d ê r d e b o t t o g a l l e n , een
goeden slag te slaan.
toot, adj. onbeschoft. ruw, lomp. — S a
b o t a s i n k o u , k e a l . — B o t y n 't
s i z z e n . — B o t y n 't n i m m e n , te veel
eisenend in 't nemen van betaling of loon.
— B o t en p l o m p f o r s t â n , Hett.
Rymkes 152. — D y n e i g e n b o t t e e n
d o m m e ( l o m p e ) s k u l d i s ' t . — In b o t -
t e n e g e r t ü t , iemand met erg dikke lippen.
G. J. I , 70, 98. — W. Gribb., 40,
stomp. — M e i s y n b o t t e h o t t e f y l -
d e r , mes, k o e d e r n e t t o f o l l e ú t s e t -
t e . Lex. 466.
adj. & ãdv. erg, buitengemeen. — I k b i n
g j i n b o t t e b i m i n d e r fen kofje.
— 't I s b o t ! erg, wonderljjk, bijzonder,
: . . (Achtk. in dezen zin heel veel gebrui-
kelijk). — N e t b o t t e f o l i e . ld. XVIII,
98. — N e t b o t y n o a r d e r , A. B . .
Doarpke, 12. — Vgl. nog A, Ysbr. (1861),
8, 56, 56.
T o b o t , nimius, te erg, te veel. — I t
w i r d t t o b o t , B. ind T.4, 3». — A l l e
b û t e r op i e n s t r o u , d a t is to bot.
— D a t i s t o b o t , je bent al te goed,
mild, vrijgevig — tegen een, van wien men
een present of belooning krijgt.
b o t ' g a l l e , s. ziekte der schapen. Zie botten.
b o t g a l l i c h , adj. aan 'botgal' ljjdende.
Zie galìich.
bot'-ite, v. bot eten, in 't „Sechje' als iron.
antwoord op de vraag: H w e r i s d y ef
dy h i n n e ? Nei L a e k s u m to bot-iten.
[De Laaksumer bot was van ouds bekend
als de beste.]
b o t ' m û l e , eg. botmuil, stommerik. A.
Ysbr. (1838), 70.
b o t s , s. Zie bats.
b o t s , s. ijzeren ächup met gebogen hou-
ten ateel. Zie ballestskeppe.
wumkes.nl
222 BOÎT.
b o t s e n , n. botje, munt of waarde van
'vier duiten' (Leeuw.) of 2'/s ets. Hl. b ó t j e n
Koudum . . . en op 't Bildt b o t s j e. pi.
botse(n)s.
— Al to t i g e , sei M a s t e r H u g o ,
e n b a r d e in F i l i p s g o u n e f o r i n b o t -
sen. — T w a s k e i s e n s is i n o a r t s e n ,
t w a o a r t s e n s is in b o t s e n , t w a bot-
s e n s ia i n s t û r . Dy d a t n e t w i t , d y
h â l d t n e t o e r . Oud Sechje. — B o t s e n
b y b o t s e n l i z z e , botje bij botje leggen.
Lex. 468. Zie lappe. Ook: iron. trouwen
gaan. — Dy m a n s y n p r a e t e n t r ê d -
d e l e i n t m a k k e t m e i in-o a r i n b o t s e n-
— I t i s g j i n b o t s e n w i r d i c h , geen
halven stuiver waard, — 't heeft niets te
beteekenen. Ook van personen (in eerst
verklaarden zin): H y (hja) i s , ensfh. —
Tr' (trije) b o t s es, 7K c e n t . — Y n 't j i e r
f e n t r i j ' b o t s e n s , in de dagen van olim,
ld. III, 169. •— O t û z e n b o t s e s ! inteq.
W. Gribb. 1.
b o t s e n s , b o t s e ( r ) s , adj. van een halven
stuiver. — I n b o t s e n s b o l t s j e .
b o t ' s e n s t i k j e , n. bronzen munt ter waarde
van 2'jí et. Hl. b ó t j e s t i k . Leeuw, v i e r -
duitstukje.
b o t s j e , dim. n. botje, kleine bot.
° b o t s k , adj. stomp, afgestompt. — I t
s k i p r i n t fen foaren b o t s k út.
Les. 466.
b o t ' s t e k k e , v. botsteken, op de Wadden,
wanneer het getij is afgeloopen, in de slen-
ken en geulen bot vangen door ze met een
vork op te pikken.
b o t s t e k k e r , s. soort drietandige vork,
om bot te 'steken'. — Sonis gebruikt men
hiervoor een gewone ijzeren (eet)vork.
b o t t e , HL v. een munt tegen een bouten
beschot werpen, om ze terug te doen sprin-
gen in een op den grond getrokken krin-
getje, waar de spelers de centen, waarom
gespeeld wordt, hebben gezet. Vgl. stuitsje,
spatte. Lex. 499.
b o t t e , Hl. s. Zie harte.
b o t t e , Hl. s. Zie bot:
b ò t ' t e d w a e n , Hl. v. 'beurt doen': bjj-
eenzjjn, een kransje houden. Roosj. 57. Zie
beurt.
b o t t e l i e r ' , m. victualiemeester (op sche-
pen). — I k h a t o l a n g for b o t t e l i e r
f e a r n , om n e t t o w i t t e n , h o 't y n
 BOTT. S !
k e l d e r en k o k e n t a g i e t , weet ge-
noeg hoe 't in de wereld toegaat. Lex. 421.
b o t t e n , pi. trematoda, botten, leverwor-
men, die de galziekte bij schapen veroor-
zaken. Lex. 470.
b o t t e n s , s. stompheid, domheid, lomp-
heid. Zie bot.
b o t t e r , Terscli. s. Urker visseherschuit
met ronden boeg. Lex. 470. Ook b o t t e r -
man.
b o t ' w â u (Wierum, Modderg. Peazens),
n. botwant, vischtuig om bot te vangen.
b o u , b o u w e , s. Zie bau.
b o u , s. bouw, het bouwen van een huis,
de landbouw, het bebouwde land, 't bouw-
land, het verbouwde. - - De b o u s t i e t e r
g o e d f o a r . — De b o u b i s j e n . — G. J.
I , 174. — De t ú n y n ' e b o u b r i n g e , —
h a w w e. Ook fìg. bezwangeren , zwanger
hebben. Vgl. sie(d).— H y i s y n s y n b o u ,
Ned. in zíjn knolletuin, in zijn schik. Lex. 580.
b o u ' b o c r , m. agricola, landbouwer , te-
genover : g r e i d b o e r , z.d.
eg. paard , dat een 'greidboer' gedurende
den zomer voor den hooioogst en het uit-
brengen van den mest van een 'bouwboer'
in bruikleen heeft, door den gebruiker en
zijn volk aldus genoemd. Hûs-hiem 1895,
560. Ook h a e i k e r en o n g e t i d e r , z.d.
b o u ' b o e r k e r i j , s., - g r e p p e l , s., - g r o u n ,
s., -ik k e r (ek er), s., - k a m p , s., - l â n , n.,
p l e a t s , s., - s t r y p , s. Zie de Enkel woord en.
b o u b o e r s - a r k , n. londbouwgereedschap.
b o u f a l ' l i c h , adj. ruinosus, bouwvallig.
Lex. 971. Zie breìcfallich.
b o u ' f e i n t , m. bouwknecht, meesterknecht
op een bouwboerderij. Forj. 1875, 166.
b o u h o e k e , - k a n t , s., landbouwstreek,
vooral het noordelijk gedeelte der Friesche
kleistreken, waar hoofdzakelijk de landbouw
wordt uitgeoefend, tegenover g r e i d h o e k e ,
z. d. Lex. 476. Hsfr. V, 98.
b o u k e , iron. Zie bauíce.
b o u ' k i n s t , s., - m a s t e r , m., - m a t t e r -
j a l e n , pi. Zie de Enkelwoorden.
bou'man(tsje), n. & eg. Motacilla, kwik-
staartje. Ook b o u m a n t s j e - w i p s t i r t
s w e l t s j e - w i p s t i r t en s w e l t s j e - f o a r -
b o a d e. Te Leeuw, s w a e l t s j e w i p ( s t e a r t ) ,
boumannigje, in Dr. — G i e l e b o n m a n ,
M. flava, gele kwikstaart. — Houdt zich
's winters in de rietvelden verscholen, daarom
wumkes.nl
BOUW.
ten onrechte voor een trekvogel gehouden.
Volgens een oud volksgeloof komt het vo-
geltje hier in 't voorjaar tegelijk aan met
den ooievaar, die het op zijn staart mede-
voert. S. K. F., Lijst.
b o u n , n. gezelschap, schare, menigte.
— I n h e l e b o u n . — M e i y n 't b o u n
w ê z e , onder de schare , in 't gezelschap.
— I n b r a v e b o u n f e n b e r n , Alth. —
Vgl. †einte- en fammeboun. — Lex. 304.
*bond, vereeniging. Liet. V. — verbond.
G. J. I , 191, 220. — ld. XII, 51.
† b o u n , s. verwarring. G. J. I, 4. Amel.
b o n , z. d. — D e b i s t e n b i n n e y n 'e
b o u n , de koeien loopen in 't wild, in ver-
warring door elkaar, Halb. N. O., 217.
b o u n e , b û n e (Zwh.), m. lompe, onbe-
leefde vent, norsch mensch. B. ind T a , 343.
* b o u n g e n e a t , m. bondgenoot. R. ind
T2, 312.
b o u n i c h , b o n d i c h , adj. bondig, krach-
tig. — K o a r t en b o u n i c h , kort en
krachtig. — G. J. I , 108, 156; I I , 53. —
Vgl. groun-, oerboiinich.
b o u t , s. bout, spil. Hl. b ó e l t , — Vgl.
splisbout (-izer); tikselbout; toerrebout.
schicht, pijl. G. J. I , 30, 100. Vgl.
pilebout.
b o u t , s. bout. Hl. b ó ° l t . — I n b o u t
flesk. — In b o u t fen in hin. — F o a r -
s t e on e f t e r s t e b o u t , ook van vogels.
— Vgl. keallebout. Lex. 472. — G o e d
h w e t y n 'e b o u t e n h a , sterk, gespierd
zijn.
geliefde, liefje. — L j e a v e b o u t , Hett.,
Rymkes, 20. G. J. passim.
b o u t k e , n. Zie boutsje.
b o u t s j e , n. boutje, spilletje.
b o u t s j e , b o u t k e , dim. n. boutje, klei-
ne bout. — M o a t j ' ek i n b o u t s j e f l e s k
k e a p j e ? schertsend gezegd , terwijl men
een kind al spelende op den rug draagt.
— H w e t bist in ljeaf neaken
b o u t s j e , lief naken kindje.
lieveling. — K o m m a r m y n b o u t k e ,
v. Blom, Bik., 68.
pi. b o u t s j e s , n e a k e n e b o u t s j e s ,
galanthus navalis, sneeuwklokjes. Ook •
n e a k e n e w y f k e s , (Stadfr. n a k en e
m e i s k e s ) , m a e r t e b l o m k e s en l i d e r -
k e s genoemd.
b o u w e , v. bouwen, t i m m e r e n , stichten
 BOUW.
Vgl. hûzje. Vgl. bi-, for-, oan-, útbomve.
zich verlaten, vertrouwen. G. J. passim.
— M e n k i n h û z e n o p h i n i b o u w e , hij
is zeer vertrouwbaar.
bebouwen (van den grond), bebouwen
met... —In ikker bouwe. — Flaechs,
i e r a p p e l s b o u w e . Schierm. b e a u w e .
Vgl. hibouwe. — R. P. Jouwerk, 61. R. ind
T.9, 315».
— 8 é b o u w e , ld. XII, 50.
b o u w e (Amel.), v. Zie bauje.
b o u w e r , m. die het land bebouwt. —
D e i e r a p p e l s g o e d k e a p , d a t i s for
de b r û k e r g o e d , m a r for de b o u w e r
n e t . — R. P. Jouwerk, 67. Ook f o r b o u w e r .
bouwheer, bouwmeester. Vgl. toer-, went-
sjebouwer.
b o u w e r i j ' , s. veld-, akkerbouw. — U s
F r y s l â n k i n d o m"ar i n b y t s j e b o u -
w e r i j h a w n h a w w e . Vgl. R. P., Jou-
werk, 61/63. — As 't m e i d e b o u w e r i j
m i s r i n t , als de oogst mislukt, i s 't m i n
for elk-en-ien.
(het) bouwen, (het) in aanbouw zijnde. —
D e b o u w e r i j f e n 'e t s j e r k e e i n t n e t
folie. — W y k r i g e n (groun) w e t t e r
y n ús b o u w e r i j .
b r a ' b a n d e r , eg. brabantenaar, uit Bra-
bant , of België. Dit ook b e l s .
†Belgiseh 2-centimestuk. Ook h o n t s j e .
b r a b a n s ( k ) e , adj. uit Brabant, of Bel-
gië. — B r a b a n s k e s i n t e n , Belgische
2-centimestukken: Zij hadden de grootte van
onze vroegere koperen centen, werden soms
als zoodanig uitgegeven en aangenomen. —
B r a b a n s ( k e ) k e n i n e n , pi. groot soort
konijnen, hier vroeger in hokken gehouden.
— B r a b a n s k b r e a . Zie brea.
bra e , Hl. n. brood. Zie brea.
b r a e f , adj. braaf, deugdzaam, voortref-
felijk. Hl. b r a e i v . — I n b r a e f m a n .
Lex. 482. — H w e t t i n k t h e i t f e n s o k
i n b r a v e s o a n ? A. Ysbr. (1861), 21.
adv. zeer, terdeeg. — H a m a r b r a e f
p l e z i e r , Burkery. — I k h a b r a e f p i n e
h a w n , s w i t , f o r k â l d e n w e i t , enz.
b r a e k , s. braak. — T s j e f t e mei
b r a e k . Vgl. hâs-, ynbraek; tvochbraek.
b r a e k , b r a k e (Wouden), s. werktuig
om vlas te braken. — O a n 'e b r a k e
s t e a n . Vgl. hou-, slypbraek.
houten of ijzeren stang met handvat, bij
wumkes.nl
224 BRAK.
den koekbakker, om grove koekdeegsôórten
te kneden. Lex. 504.
b r a e k , b r a k e , s. oud vervallen huis.
Lex. 505.—De b r a k k e n f e n ú s k r i i c h s -
folk binne m e a s t âlde b r a k e n , dêr
se a l e a r t i d e n j u s t i t i e yn d i e n e ,
R. ind T.2, 248'.
b r a e k , adj. braak. Lex. 505. — I t l â n
l e i t b r a e k , onbebouwd, nl. bouwland op
de Klei. In dien tijd werd het door her-
haald en diep omploegen als anderszins zoo-
danig bewerkt, dat de vruchtbaar makende
kleideeltjes aan de lucht blootgesteld wer-
den en tot verwering overgingen. — A l e a r
m i e n d e n se d a t i t l â n om 'e s a u n
jier b r a e k lizze m o a s t : it lân
m o a s t d e n r e s t e.
— s. De i e r d w â l i s n o u n e d i c h
o e r d e b r a e k , Burkery. Zie braeklân.
b r a e k ' h o k , n. hok of loods, waarin het
vlas gebraakt wordt.
b r a e k j e (Oostel. en Z.), v. vlas braken.
Ook: b r a k e .
b r a e k j e (als boven), v. overgeven. Zie
spuije.
b r a e k ' k l u t e n , pi. taaie kluiten van
braakliggend land.
b r a e k l â n , n. braak liggend land. Lex.
505. Vgl. braek.
b r a e k ' - r û c h , n. Zie flaechsrûch. Lex.
505.
b r a e k s - w à l ' l e n , s. wallen van braaklig-
gend land. Zie wâï.
— sprkw. J o n g - t r o u d e l j u e m e j j e
d e e a r s t e p e a r j i e r wol o p ' e b r a e k s -
w a l l e n , niet dadelijk in te ruime omstan-
digheden komen. [De ' b r a e k s w a l l e n '
zijn nl. in den regel zeer schrale weide,
omdat zij door de ploegpaarden in den
schafttijd worden afgeweid, en ook het schaap
van den arbeider, volgens 't gebruik, daar
vrij op mag weiden].
iron. opgewarmde restjes, kliekjes (bij den
bouwboer). Vgl. reaks-earzen. — W. D.,
Doaze, 33.
b r a e m (Stadfr. en bij maaiers), s. draad.
Zie tried.
b r a i d , Schierm. n. brood. Zie brea.
b r a k , s. b r a k , speurhond. — H y s l a c h t
e r y n om a s i n b r a k , doet alles zonder
orde of overleg. Lex. 843.
b r a k , adj. met ingedeukten platten neus.
 BRAK. 5 5
— in: d y k o u ( d a t k e a l ) h e t i n m o a i
b r a k kopke. — I t â l d e ras fen Frys-
k e h y n d e r s ig b r a k . Lex. 488.
b r a k , s. barak, kazerne. Zie brake. —
De b r a k t o B u r g u m , uit den Franschen
tgd, later tot arbeiderswoningen vertim-
merd. Qok te Holwerd (in oude geschriften:
Douanebrak genoemd). — Te Hl, naam van
een buurt van enkele huizen.
b r a k , adj. brak, ziltig. — B r a k w e t -
t e r . Lex. 484. Vgl. sâltich.
b r a k e , s. vervallen huis. — . . . d a t d e
b y n t e n fen de â l d e b r a k e er fen
k r e a k e n , R. ind T.a, 326\ Zie braek.
b r a k e , s. vlasbraak. Zie braek.
b r a k e (Noordelijk), v. vlas braken. Zie
braekje. Ook: k o e k e d a e i b r a k e .
b r a k e , v. braak laten liggen. — Op i n
boupleats moat alle jierren instik
lân b r a e k t w i r d e , scil de b o e r syn
s p u l i n o a r d e r h â l d e , Oud gezegde.
b r a k e (Noordelijk), v. braken, overgeven.
Zie braekje. Lex. 484, 504.
b r a k e r , eg. vlasbraker, die vlas braakt.
b r a m b o a s ' , s. rubus iäaeus, framboos;
frambozestruik, dan meest pi.: b r a m b o a -
z e n , dat ook gezegd wordt voor b r a m -
boazebra ndewyn.
b r a m b o a s k e , dim. n. kleine framboos.
n. glaasje brandewijn op frambozen.
bramboa'zebeamke, n. frambozenstruik
als een enkele stengel opgeschoten.
b r a m b o a z e b o s k , n. frambozenstruik,
verscheidene stengels op een gémeensehap-
pelijken wortel. Ook: b r a m b o a z e p ô l e .
b r a m b o a z e b r a n d e w y n , s. brandewijn
op frambozen getrokken. Ook : b r a m-
b o a z e n,
b r a m b o a z e k o e k j e , n. frambozenkoekje.
b r a m s e e l , Hl. n. bramzeil, Roosj., 72.
b r â n , s. brand. G. J. passim. Hl. b r a e n d .
— Dy b a g g e l d e r i s n e t f o l i e b r â n
o a n , wil niet best branden. — D e r s t i e n e
wol h o n d e r t m i n s k e n by de b r â n ,
bij het brandende huis. Vgl. bosk-, heide-
brân.
— D e b r â n d e r y n s t e k k e , een pijp
opsteken. — I t p y p k e y n 'e b r â n . —
H y s k r e a u t m o a r t en b r â n . — Yn
'e b r â n s i t t e , in ongelegenheid. — 't
S t i e t a l l e g e a r y n 'e b r â n , er is over-
vloed van spoedeischend werk. — H y h e t
wumkes.nl
BRÁN.
a l t y d d e b r â n y n 't g a t (liif), is
steeds gehaast.
— I n b r â n y n ' t l i c h e m , koortsach-
tige aandoening van een of ander inwendig
deel. — D e b r â n y n 'e h û d h a , erg
dorstig zijn, vooral na een roes. Ook b r a n t .
— As i m m e n h i m b a e r n d h e t ,
d e n m o a t e r d e w o u n e t i c h t b y 't
fjûr h â l d e , d e n l u k t de b r â n er ú t ,
Volksgeloof.
— b r â n , b r a n t y n 't n o a t , brand
of roest in 't koren, ook in 't gras.
— S k j i n , s i n d l i k a s d e b r â n . Lex.
186.
b r â n - ' a m e r , s. brandemmer.
b r â n b i t , - b u t , n. bijt, om zich bij
brand van water te voorzien. Zie bit. Lex.
356.
b r à n b l i e r , - b l j i r r e , s. brandblaar. Zie
blicr.
b r â n b r i e f , n. & s. brandbrief. — W. D.,
Volksl. I , 93.
maanbrief, sterke aanmaning per brief
tot betaling. Lëx. 187.
b r a n d e r , s. cilindervörmige pot van stort,
om daarin, bij wijze van haardvuur, afval
van vlas (sj u d d e n) of zaagsel te branden.
te Hl. kookketel, om water te koken op
het fornuis.
(het) gedeelte van een petroleumlamp,
waarin de 'kous' zit.
— P a s o p ! i t is i n b r a n d e r ! brand
je niet! Ook van een groote kool vuur in
de stoof.
b r a n d e r i c h , adj. Zie brânnkh.
b r a n ' d e w y n , b r â n n e w y n , s. brande-
wijn. — T j o u w e r p o u n rezinen,
trije poun struisûker, mei in
k w a r t s j e w i t e b r a n d e w y n , Tankb.
Boerez. (1778), 26. Vgl. baerndewijn.
b r a n ' d e w y n s - k o p , s. zilveren kom, om
bij gelegenheid van bruiloften, kraamvisites,
kermis (o. a. Holwerd), ijsvermaak (GaasterL),
brandewijn met rozijnen te gebruiken.
b r a n d e w y n s - l e p p e l , s. zilveren lepel
waarmee men brandewijn met rozijnen ge-
bruikt. Zie geboarteleppel.
b r â n ' d o b b e , s. Zie brânput.
b r â n g e v e l , - m û r r e , s. tusschengevel
of -muur, soms met een ijzeren deur, om
bij brand een gedeelte van het huis af te
schutten. In soliede boerenhuizen maakt die
15
 BBAN. 22 i
muur de grens uit tusschen het eigenlijke
huis en de schuur.
b r â n h e a k , s. brandhaak. Lex. 187.
b r ä n h o u t , n. brandhout. Vgl. barnhout.
b r â l l - i e r , s. brandaar, bedorven zwarte
aar in te veld staande tarwe of haver. Vr.
F r . ' V I I I , 395.
bran-iit'sicll, Hl. kwaadaardig, kefferig.
Roosj. I , 90. Later: b r i n - i d z i e h , thans:
b r ú n-i a cl z i c h.
b r â n - i z e r , n. brandijzer, om stempels of
namen in hout in te branden. Lex. 187.
Vgl. barnizer.
b r a n j e , s. brandstof. — D a t is d j û r e
b r a n j e , s e i d e m a n , en h y l e i d e
fy o e 1 e o p 't f j û r . Ook: b r â n n i n g ,
b r a n t . — Vgl. mnterbranje.
b r â n ( b r a n t ) k a s ( t ) , s. brandkast, brand-
vrije kast.
verzekering tegen brandschade. Ook de
verzekeringsmaatschappij. — De W â l d s -
e i n d e r brânkas(t). — P a s op! s t e k
m y n e t y n 'e b r â n , i k b i n n e t y n 'e
b r â n k a s (t).
b r â n l j e d d e ( r ) , - l e i d e r , s. brandladder.
brânluclxt, s. brandlucht, -reuk.
b r â n m a s t e r , m. brandmeester, opperste
van de brandweer. R. ind T.a, 246'.
b r a n m e r k , n. brandmerk. — S l a e n
docht sear, g i s e l , b r a n m e r k folie
m e a r , Sechje. — S a ' n g i s e l i n g m e i
w o l i n b r a n m e r k o e r h i n n e , een
borrel na zwaar werk. Ook een pijp tabak
na een flinken maaltijd.
b r a n m e r k e , v. brandmerken. Lex. 187.
b r â n m û r r e , s. brandmuur. Zie brângevel.
b r â n n e (Zuidelijk), v. branden. Zie baerne
en barne.
b r a n n e t t e l , s. brandnetel. — H o s t i l -
d e r h o b e t t e r , s e i 't â l d w i i f , e n h j a
si e t m e i 't g a t y n 'e 1 -;.» a n n e t t el s.
Zie barnnettel.
b r â n n e w y n , s. Zie branäewyn.
b r â n n i c l l , adj. branderig. — I n b r â n -
n i g e l o f t , een door brandrook bezwan-
gerde lucht, — i n b r â n n i g e l u c h t ,
branderige reuk. Lex. 188. — I t i t e n
smakket brânnich, als aangebrand.
Ook b r á n d e r i c h .
fig. vurig, heet. — H w e t m o a t d a t
skepsel brânnich enjachtichwêze,
R. ind T.s, 328*. Vgl. brantich.
wumkes.nl
BRAN.
b r â n n i g e n s , s. (het) aangebrand zijn.—
Ik kin der gjin b r â n n i g e n s oan
p r i u w e . Zie brânnich.
"brân-njj', adj. splinternieuw. Lex. 188.
Zie gloednij.
b r â n n i n g (DngdL), s. brandstof. Zie branje.
b r â n n i n g , s. branding der zee. Lex. 188.
Vgl. barning.
b r â n p l a k , n. brandvlek. — I n b r â n -
p l a k y n 't f l i e r k l e e d . Ook: roode vlek,
van een brandwonde overgebleven.
b r â n p l a s t e r , s. pleister voor brandwonden.
b r â n p r i k k e n , pi. sprokkelhout. — I n
dracht brânprikken. Ook: b a r n -
prikken.
b r â n p u t , - d o b b e , s. brandput, langs
den publieken weg, om in geval van brand
water te hebben.
b r â n ( b r a n t ) s a l v e , s. zalf voor brand-
wonden, WJ. Lpk.
b r â n s i n d e l i k , adj. zindelijk als de brand.
b r â n ( b r a n t ) s p u i t , s. brandspuit.
b r â n s p u i t e r s , pi. spuitgasten, (de) brand-
weer. Hûs-hiem 1895, 58.
b r â n ( b r a n t ) s p u i t s h ú s k e , n. brand-
spuitshuisje, waarin de brandspuit bewaard
wordt.
b r â n s p u i t s j e , v. de brandspuit pro-
beeren. W. D., Th. Ulesp.3, 174.
b r â n ( b r a n t ) s p u i t s l a n g e , s. slang aan
een brandspuit.
b r a n t , s. brandstof. — De G a s l à n s k e
(Gaasterlandsche) a r b e i d e r s h e l j e h j a r
h e a l e b r a n t w o l ú t 'e b o s k . Zie
branje.
b r a n t , s. brand , vurigheid , ontsteking.
Zie brân.
b r a n t i c h , adj. branderig, aangebrand;
vurig, heet, ontstoken. Zie brânnich.
b r a n t s j e , dim. n. een weinig beteeke-
nende b r a n d . — O o k : i n b r a n t s j e m e i t -
s j e , 'vuurtjebranden' in 't vrije veld, (ver-
boden) liefhebberij van de jeugd.
bosje takken voor brandstof, ook in 't al-
gemeen zekere hoeveelheid brandstof. —•
W y h a w w e in m o a i b r a n t s j e for
de w i n t e r .
b r á n w a c h t , s. brandwacht. Lex. 485.—
I k s t e a n h j i r o p 'e b r á n w a c h t , Holl.
'te koop', op een plaats waar men ieders
aandacht trekt en veel aanstoot lijdt. —
I n h û s s t i e t o p 'e b r á n w a c h t , aan
 BRAS.
't uiteinde eener straat, waar de wind vrij
spel heeft.
b r a s , s. zilveren of in zilver gevat vrou-
wengereedschap , als : mesje, schaar, naal-
denkoker , speldenkussentje, aan een zilve-
ren gordel of van den rokkeband aan zil-
veren kettingen afhangende. — geschenk van
den vader van een verloofd jonkman aan zijn
schoondochter in spe. Hl. p r a k . Lex. 485.—
Wl. Lpk. — Fr. Jierb. 1834, 8. Vgl. sijdsuher.
b r a s , s. handtaschje.
b r a s (Noordel.), adj. verheugd, in zijn
schik. — Dy j o n g e i s s a b r a s m e i
dy b o k . — Lex. 485. — I k b i n h j i r
e k b j u s t è r e b r a s m e i , R. P., Keapm.
XIV. — Dy w i e r n e n u v e r e b r a s , d a t
se f o r i n s i n t t w a sa'n g r e a t e
t a e i m a n w i n n e k o e n e , W.D., Ulesp., 50.
b r a s , adj. subiratus , offensus, licht ge-
raakt, toornig. Lex. 485. — J a , p r a e t
j i m m e m a r h w e t hi n n e , s e i h y b r a s .
ld. XIV, 34. Zie bros.
b r a s j e , v. in: g a s ( t ) j e n e n b r a s j e n .
— G a s j e n en b r a s j e n h â l d t hy n e t
f e n , A. Tsbr. (1808), 28. Zie gastjen.
b r a s k o e r , s. handkorf, snoepmandje.
Lex. 486.
b r a s k o e r k e , dim.
b r a s p e n n i n g , s. oude .munt ter waarde
van 10 duiten (6.4 et.). Lex. 486. — H y
s p r i n g t as in k e n y n fen in b r a s -
p e n n i n g , als een mager konijn. — T h é
f e n i n b r a s p e n n i n g , A. Ysbr. (1861), 6.
b r a t , n. borat, brat, soort kostbare wol-
len kleedingstof; pronk, opschik. — A l
woe hy h j a r yn s i d e e n b r a t k l a e i j e ,
R. ind. T2., 259". — I n t s j e p p e b r e i d
i s r i n g e n y n 't b r a t , een schoone bruid
is spoedig aangekleed: heeft niet veel opschik
noodig. — D a t ú s ' k e n i n g e n h j a r n e i
h j a r s t e a t y n 't b r a t s t e k k e , R.
ind T.2, 243\ — H w e t b i s t e h j o e d y n ' t
b r a t , fraai gekleed. Lex. 486.
fijn zwart wollen garen, voor dameshand-
werkjes.
b r a t , adj. prat. — Ho b r a t w i e r
m e m , d a t h j a r d o a i t e r in g r y t m a n s -
s o a n k r i g e . Lex. 486. — D o 't h j a m y
n a e m , h o b r a t w i e r 'k m e i d a t wiif,
Hsfr. VII, 251. — D e s t r i i d i s g r e a t ,
elts docht syn best, b y e l t s e w i n -
s t e b r a t , ld. XIV, 188.
wumkes.nl
£227 BREA.
b r a t ' b â n , s. bratten boorlint voor vrou-
wenkleedingstukken.
b r a t t e n , adj. van brat. - I n s w a r t
b r a t t e n o e r l i i f , Roosjen 13.
b r à w s t u e l , Hl. breeuwstoel, laag bankje,
waar de breeuwer op zit, om het 'werk' in
de voegen (van 't schip) te duwen.
Bij overdracht ook: laag bankje in 't al-
gemeen.
« b r a z e m , s. schuim op den mond, bij
vallende ziekte. Lex. 487.
b r a z e m , eg. brama brama, brazem (zoet-
watervisch).
b r e a , n. brood, meer bepaald rogge-
brood, tegenover b ô l e , z. d. Hl. b r a e .
Schierm. b r a i d . Stadfr. b r o a d . — B l e e k
b r e a (bij stedelingen: 1 â n b r e a) laat men
zes uren bakken, b r ú n b r e a ( s t ê d b r e a )
tweemaal zoo lang. Het eerste was vroeger
tevens s û r b r e a , dat is gezuurd of gegist
(ofschoon men ook, zooals thans algemeen,
ongezuurd bleek brood had). Het 'bruine
brood' heette daarom, en thans nog wel
swiet brea. — B r a b a n s k brea. —
S w i t s e r s ( k ) b r e a , van uitgezeefd of ge-
build roggemeel.
— B r e a s l a c h t de h o n g e r dea. —
B û t e r en b r e a e n g r i e n e t s j i i s i s
g o e' h ú s m a n n e - s p i i s , of: d y d a t n e t
s i z z e k i n is g j i n o p r j u c h t e F r i e s ,
of: i s g o e d I n g e l s k e n e k g o e d
F r y s k . — Trije b r e t t e b r u n e brea-
k o a r s t e n (Schibboleth). — H w a b r e a
nóch h e t , s t j e r t n e t fen h o n g e r . —
Der w i r d t o e r a l goed b r e a bakt. —
I t e n b r e a is r i n g e n f o r g e t t e n . —
F o r i t e n b r e a , opgeteerde spaarpennin-
gen. — B r e a m e i b r e a s m a r r e , nutte-
loos werk doen. — H y i s t a b r e a s - e i n ,
heeft alles opgeteerd. Vgl. reapsein. —•
I m m e n h w e t o p s y n b r e a l i z z e , te
last leggen, onrechtvaardig verwijten. —
Hy k r i g e (hja j o e g e n him) op s y n
b r e a d a t . . . , men verweet hem . . . —
E a r n e b r e a f e n i t e n h a , in iets er-
varen zijn. —• J y h a f ê s t b r e a h a w n ,
tegen een 'broodetenden profeet'.
Vgl. bean-, foer-, hynste-, ierappel-, ke-
mìze-, mikke-, simmel-, witebrea; hirdbrea;
hun(n)ingbrea.
— I n h e e l b r e a , 4 , 5 of 6 K.G. we-
gende ; thans alleen brooden van pl.m.
 BREA.
äjí K.G. ofschoon die nog als ' i n h e a l
b r e a ' aangeduid worden. Zie ook fjiräe-
part(sje). •— M a n n i c h s o a r g e t f o r i n
h e e l b r e a , en h e t n ó c h o a n in stik.
Vgl. kant-, mûr-, planlcebrea.
Lex. 478/479. G. J. passim. Wassênb.
Bijdr. I , 142. ff. Gribb. 43.
levensbehoefte, nooddruft. — J o w ás
h j o e d ús d e i s t i c h b r e a , Matth. I I , 11.
— D e i e n e s y n s k e a i s d' o a r e s y n
b r e a , Ned. de een zijn dood is de ander
zijn brood. — I m m e n i t b r e a ú t 'e
m û l e s t a t e , overdr. ook: iemand 'onder-
gang doen' bij een meisje.
b r e a ' - a k t e , s. jacht- of vischacte voor
iemand, die voor zijn dagelijksch brood
jaagt of vischt.
b r e a b a k , s., - b a k k e , v., - b a k k e r ,
m., - b a k k e r i j , s. Zie de Enkelwoorden.
b r e a b i d d e r , m. 'broodbidder': bidder om
den broode. Zie bölebiãder.
breabiterke-, breabiters-aeájen (triv.
& iron.), pi. stercus, ïnenschendrek.
b r e a b i t e r k e - , b r e a b i t e r s n ê s t , n. als
voren. — H y t r a p e y n i n b r e a b i t e r s -
n ê s t . — I k w y t in br e a b i t e r k e n ê s t ,
gezegde van vogelnestje-zoekende jongens,
om mekaar voor den mal te houden. Als
de ander vraagt: H w e r ? is het antwoord :
y n 't h ú s k e .
b r e a - b o e r , m. boer zonder meer vermo-
gen dan zijn gereedschap en beslag vee.
b r e a - d a e i , n. brooddeeg. Zie daei.
b r e a ' d r o n k e n , adj. brooddronken. Lex.
484. — B i s t d r o n k e n ? J a b r e a d r o n -
k e n , 'k beb alleen brood gehad.
b r e a d r o n ' k e n h e i t , s. brooddronkenheid,
dartelheid. G. J. II, 88. Ook b r e a d r o n -
kenens.
b r e a f a b r y k , n. broodfabriek.
b r e a f l s k e r , m. - j a g e r , m. visscher, -ja-
ger om den broode, van beroep.
b r e a f o a r m , s. (rogge)broodvorm , bij den
bakker. Vroeger werd het brood uit de hand
gevormd.
b r e a - f r o u , f. meesteres, vrouw des hui-
zes tegenover haar dienstbaren. A. Ysbr.
(1861), 24.
b r e a g l ê d d i n g , n. soort van grove taai-
taai. Zie gUddìng.
b r e a h e a r ( r e ) , m. werkgever, patroon.
Hsfr. V, 202.
wumkes.nl
. 28 BREA.
† b r e a h o g g e , s. broodmes. R. índ T.2,
117*. Zie breames.
b r e a h o n g e r , - h û n g e r , s. broodhonger,
trek aan brood. — D y n d o c h t e r m o a t
m a r g a u o a n 'e m a n , h j a h e t m e a r
h o n g e r as b r e a h o n g e r . Lex. 480.
b r e a ï c h , adj. naar brood (smakend of
riekend).
b r e a - i t e , v. boterham eten. — K o m ,
s c i l l ' wy b r e a - i t e ?
b r e a - i t e r , eg. broodeter. — K I a e s e n
T r y n ha g a n s in p l o e c h j e b r e a -
i t e r s , kinderen. — Dy p r o f e e t i s i n
brea-iter.
b r e a k a r r e , s. broodkar van bakker of
broodventer. Zie bòlekarre.
b r e a k e , dim. n. broodje. — Verkleinend
voor: (een) brood. — H w e t b i n n e t r i j e
b r e a k es (als bedeeling) f o r s a u n m i n -
s k e n ' ? — I n g e l s e b r e a k e s , biscuits.
"kadetje. I n b r e a k e m e i f l e s k . Alm.
12°, 1882. Zie broadtsje.
b r e a k e s , pi. zaadstokjes van de acorus
calarnus, zwanenbrood. Lex. 850.
Ook die van de groote weegbree, plantago
major, en van enkele anderen, welker aar-
tjes eenigszins den vorm van een broodje heb-
ben. Vgl. ridwers.
b r e a k e b l ê d d e n , pi. plantago lanceo-
latus, smalle weegbree (de geheele plant).
b r e a k l a d d e , - p û d e , s. papier (of pa-
pieren zakje) om een boterham voor onder-
weg of op 't veld in te bewaren.
b r e a k o a r s t e , s., - p l a s s e , s. Zie de
Enkelwoorden.
b r e a k o e r , s. broodmand. — I m m e n
d e b r e a k o e r o m s k o p p e , in zijn brood-
winning benadeelen, hem die ontnemen. —
A. Ysbr. (1861), 67.
b r e a k r a p t e , s. broodsgebrek , hongers-
nood.
b r e a k r o a d e , kruiwagen, waarop de
bakker zijn brood bij de klanten rondbrengt.
b r e a k r o m ( m e l , - k r û m ( e l ) , s. brood-
kruimel. — De b r e a k r o m m e 1 s (-krom-
m e n ) s t e k k e h i m , hij is dartel, weelderig.
b r e a k r o m m ( e l ) i c h , adj. in: De i e r d -
a p p e l s b i n n e b r e a k r o m m e l i c h , als
er donkere ziekelijke deeltjes in zitten, die
op broodkruimels gelijken.
b r e a l i i f , s. 'broodbuik'. Zie ierappelliif.
b r e a - l i p p e , s. vooruitspringende bovenlip
 BREA : 29
van een kind, voor de bakers een teeken,
dat het, grooter wordende, veel van brood
zal houden en in 't algemeen begeerig naar
spijs zíjn, waaruit een lang leven voorspeld
wordt. Lex. 480.
— De b r e a l i p p e h i n g e t h i m , hij
heeft trek aan brood. Zie lippe.
b r e a m e s , n. broodmes. Hsfr. VI, 229.
Vgl. breahogge.
b r e a - n e d i c h , - n o a d i c h , adj. onmisbaar,
— zeer noodig. — D i t of d a t m o a t t e
w y b r e a n e d i c h h a . —• 't I s b r e a -
n o a d i c h , dat dêr yn forsjoen wirdt.
b r e a - n i i d , s. broodnijd, ld. XII, 49.
b r e a - n o c h t e r e n , adj. zonder brood (ont-
bijt) genuttigd te hebben. — I k b i n n o c h
b r é a n o e h t e r e n , heb van morgen nog
niets gegeten.
b r e a p l a n k j e , n. plankje, waarop men
een pas gevormd (deeg)brood legt, om bij 't
neerleggen of verplaatsen het breken te 'voor-
komen. Ook: plankje om brood op te snijden.
b r e a p o n g , - p û d e , s. katoenen of lin-
nen zakje voor boterhammen als teerkost bij
den arbeid op het veld.
b r e a p ô t s t r o u , s. gekruimeld roggebrood,
in water gekookt en met meel aangemengd.
Ook: w e a k k e b r e a . — Ook voor: r o g -
g e n p r i p , z. d.
b r e a p r i k k e , s. kerfstok (van den bak-
ker). Vgl. breastok.
b r e a p û d e , s. Zie breakladde en breapong.
b r e a s e k , s. blauw linnen of katoenen
zak, waarin de bakker op een dorp het
(rogge)brood heeft, dat hij bij de klanten
aan huis brengt.
b r e a s e t t i n g , s. bepaling van 't maximum
van den broodprijs, door 't grietenij- of ge-
meentebestuur. Omstreeks 1850 wettig af-
geschaft , maar nog wel bestaande bij onder-
linge overeenkomst tusschen bakkers.
b r e a s l i t e r , cg.broodverkooper. Zie slìter.
b r e a s p i n e , s. broodkast.
b r e a s t o k , s. Zie breaprikke.
b r e a t i i d , s. tijd van boterham eten, 's
morgens en 's avond.
b r e a t o s k e n , pi. in: g j i n b r e a t o s k e n
h a , geen roggebrood willen eten: een lekker-
bek zijn.
b r e a t r a e p j e , v. het roggebrooddeeg met
de voeten kneden. Thans niet meer in ge-
bruik.
wumkes.nl
BRED.
b r e a t r ô c h , s. baktrog. Zie baktrôch.
b r e a w a g e , - w e a g e , v. broodwegen,
door de 'broodwegers'.
b r e a w a g e r s , - w e a g e r s , pi. broodwe-
gers. Deze kwamen, ten tijde der brood-
zetting , nu en dan den bakker onverwacht
bezoeken om zijn brood te wegen en de deug-
delijkheid er van te onderzoeken. Het wa-
ren de grietman met een paar grietenij-be-
ambten en een veldwachter als bediende
(Slj. en Rj. 1890, 80'), ook wel met een des-
kundige (rustend bakker meestal).
b r e a - w e i n , s. broodwagen, van den bak-
ker. Zie bakkerswein.
b r e a w i n d e r , --winner, eg. kostwinnaar.
b r e a w i n n i n g , s. kostwinning, bestaan.
b r e a - w r o t t e ( r ) , s. groote mond, als ge-
schikt om een groote hoeveelheid brood
(spijs) naar binnen te werken. Lex. 488. Zie
wrotte.
dim.: b r e a w r o t t e r k e , van een kind;
Zie brealippe. — Ook: een stomp topje in
't midden aan de bovenlip.
b r e b i e r ' , m. barbier, vroeger tevens
chirurgijn. Gr. J. I, 85. Later ook alleen
dokter of heelmeester. Zie master. Thans
alleen voor s k e a r b a e s , z.d.
"brebiers'himel, s. 'barbiershemel': be-
zwijming op het zien van bloed, als bij ader-
laten. — D o ' t A k k e h j a r e i g e n b l o e d
s e a c h k a e m se y n 'e b r e b i e r s h i m e l .
Lex. 477.
b r e b i e r s t o k , s. zinnebeeld der genees-
kunst, lange dunne staf, slangsgewijze rood
en wit geverfd, vroeger dienstdoende als uit-
hangteeken voor het huis van een ' b r e b i e r ' ,
z. d. Lex. 478. Nog wel in den Zoh.
b r e b i e r s - w i n k e l , s. barbierswinkel. Lex.
478. Zie skearwinkel.
b r e c h j e , dim. n. brugje, kleine brug.
b r e d e , Hl. v. braden. Zie brieäe.
b r e ' d e n s , s. het breed zijn, uitgebreid-
heid in de breedte. — Om d e b r e d e n î
s c o e 't k a m m e n e t w o l o p d a t p l a k
s t e a n k i n n e . — A s N y n k e e ft e r h e i t
y n 'e w e i n s i t , k i n se n e a t f o a r
h j a r ú t s j e n om d e b r e d e n s f e n s y n
rêch.
— I t g i e t d ê r n e t ú t 'e b r e d e n s ,
de lui hebben 't niet ruim.
b r é ' d o o k , Hl. adj. & adv. vertrouwelijk,
als bneenhoorend. — H e t r b a n e n j i m m e
 BEEED.
d ê r b r é d o o k t ó g a e r e de stréfce
langs.
b r e e d , adj. breed. HL b r é . — I t is
a l l i k e l a n g a s 't b r e e d i s , 't komt
op 't zelfde neer. — I n b r e d e r ê c h h a ,
flg. veel kunnen verdragen. — I n b r e e d
e a r i z e r , z.d — D o u s i t s t d ê r a l i e n
l a n g en t w a b r e e d , op je gemak, alsof,
je'niets te doen hadt. Ook: i k s i t h j i r
al i e n l a n g en t w a b r e e d , tegen mijn
zin te wachten. — L a n g en b r e e d , om-
slachtig, f o r t e l l e . — I t b r e e d s t e is
y e t b i n e f t e r . Zie binefter.
ruim, overvloedig. — Prov. Dy 't b r e e d
h e t , l i t it b r e e d h i n g j e , vaak iron.
van iemand, die zich boven zijn stand voor-
doet. — I t is d e r g j i n b r e e d s p i l ,
die lui hebben 't schraaltjes. — I t g i e t ú t
'e b r e d e f j i r t j i n , men teert maar, alsof
't niet op kan. — 't. R o m e n b r e e d
h a w we.
adv. D ê r h a 'k i t n e t b r e e d o p ,
daar ben 'k niet erg op gesteld. ld. IV, 105.
Lex. 489/90. G. J. I I , 9.
— H e e c h en b r e e d , zwanger. Vgl.
dreech.
b r e e d ' - e a r s , eg. meest f. iemand met een
breed achterst.
b r e e d k o p , s. cirsium lanceolatum , laag
bij den grond blijvende en zich langs de
oppervlakte daarvan uitbreidende distel.
Lex. 490.
b r e e d - r â n ' n i c h , adj. breedgerand. Hsfr.
I , 36.
b r e e d r ê g ' g i c h , adj. met breeden rug.
b r e e d ' s k a e d , adj. • breedgerand. In
b r e e d s k a e d h o e d t s j e , R. ind. T2., 4".,
81".
b r e e d s k o F t i c h , adj. met breede schof-
ten, schouders. — B r e e d s k o f t i g e k e a -
r e l s , R. ind. T8., 2321. Meer
breedskouderich.
b r e e d t e , s. breedte. — A s 't n e t ú t 'e
l i n g t e kin, m o a t it m a r i í t ' e b r e e d -
t e , 't moet er op de eene of andere wijze
komen (de kosten van iets, bijv). Lex. 490.
overvloed. D ê r i s r o m t e en b r e e d t e
fen alles.
b r e e f , Hl. s. brief.
b r e e f k a t e , Hl. s. briefkaart. Ook b r y f -
k a e t , b r e e f k a e t en " b r é v e k a t e .
b r e e m s , s. wesp. Zie brim.t.
wumkes.nl
230 BREGE.
b r e e m s ( k ) , adj. van Breinen of vandaar
uitgevoerd. — B r e e m s e i e r a p p e l s , voor
een halve eeuw hier te lande veel verbouwd.
b r ê g e , s. brug. Hl. b r e g g e ( l a n g -
en k ò t b r e g g e , langs de haven.). Tietj.
b r ì g e . Westel. hier en daar, o. a. Makkum,
b r i g g e . — De b r ê g e ô f d r a e i j e , íig.
het verkeer, onderhoud, of de onderhande-
ling afbreken. — N o u b i n n ' w y o e r d e
g l ê z e n b r ê g e , het moeilijkste te boven.
— Dy 't f l o u t k i n n e t o e r de g l ê z e n
b r ê g e , die jokt kan niet over, maar valt
door de glazen brug (die toegang geeft tot
Luilekkerland), gezegd tegen kinderen. —
O e r d e b r ê g e k o m m e , íig. betalen;
tracteeren, onthalen. — De b o e r e f e i n -
t e n h a b b e d e p o n g o a n 'e b r ê g e
s p i k e r e , hebben hun geld met het ijsver-
maak verteerd. — Lex. 487. Vgl. draei-,
flap-, wipbrêge; spoarbrègc; prikkebrége.
b r ê ' g e b a n k , s. bank aan een brugleu-
ning , in sommige dorpen, — vergaderplaats
van praatlustige dorpsbewoners. Hsfr. V I .
126. Vgl. leugenbank.
b r é g e b i d l e r , m. die bij de brug staat
te bedelen.
pi. b r ê g e b i d l e r s , scheldnaam voor
die van Sloten, Warga en Heeg, R. ind
T-., 329'.
b r é g e b û r r e n , s. buurt bij of rondom
de brug, gedeelte van 't dorp, zoo als te
Dronrijp, Winsum, Oosterwierum. Zie barren.
b r ê g e d r a e i j e r , m. die een draaibrug
bedient.
b r ê g e f l a p ( p e ) , s. 't gedeelte eener val-
brug, dat opgehaald wordt.
b r ê g e h a e d , n. walhoofd van een brug.
b r ê g e j i l d , n. bruggeld , tol van schip-
pers geheven voor de doorvaart. Lex. 489.
b r ê g e m a n , m. brugwachter. Lex. 489.
b r ê g e m a n , m. bruidegom. 6 . J. pas-
sim. Lex. 492. — . . . d e k o e k ú t is d e
b r ê g e m a n . Zie •koekiH.
Ook: b r e u g e m a n , b r u g g e m a n en
breigeman.
b r ê g e m a n s b r o e r , m. bruidsjonker. —
Lex. 493, 522. Het bedienen en begelei-
den van bruidegom en bruid was hot werk
van de broeders en zustors. Waren er geen,
dan kregen andere verwanten of vrienden
en vriendinnen die eer.
b r ê g e m a n s p i i p , s. lange goudsche pijp,
 BREGE.
met strikken en bloemen versierd, voor den
bruidegom om uit te rooken. — In Dantdl.
wordt deze pijp bewaard in een langwerpig
hang-kastje met glazen deurtje, om weer
te worden gebruikt (zoo als men hoopt) op
de koperen, zilveren en gouden bruiloft.
b r ê g e s t i l e n , pi. bruggepijlers. Zie stile.
b r ê g e t o u , n, het touw, waarmee de
'bruggewip' wordt neergetrokken.
b r ê g e w i p , s. het beweegbare op twee
stijlen rustende bovenraam van een val-
brug, waarmee deze wordt opgetrokken.
Lex. 489.
b r ê g e w i p p e r , m. die een 'wipbrug'
bedient.
b r e i d , f. sponsa, bruid. — W y s c i l l e
't w o l s k i k k e , d a t d e b r e i d i n g o e'
s k û t e l k r i g e t , wel zorgen, eere te geven
wie(n) eere toekomt. — O n w i l l i g e b r e i -
d e n is k w e a d o u n s j e n t o l e a r e n ,
Ned. met onwillige honden is 't slecht ha-
zen vangen. — By o a n b a r n d e , zwan-
gere, b r e i d e n p a s s é k l i t s e n , wilde
deernen, a s b r e i d s i s t e r s. — Hj a s i t
d ê r o ft se m e i d e b r e i d k o m d is. . . .
en m e i d e b r ê g g e m a n g e a n ( w e r
f o a r t ) s c i l , zoo maar stil heen , zonder zich
om haar werk te bekommeren.—Lex. 490 —93-.
•Van Blom, Bik., 28. Zie bêd, bal-stien, brat.
b r e i d ' b e r n , pi. breimeisjes, 4eerlingen.
— Ook: b r e i d f a m k e s .
b r e i d d o p k e s , pi. breidopjes, waarin de
einden der breinaalden worden gestoken,
als deze niet gebruikt, of in den zak gedra-
gen worden. Zij zijn gewoonlijk van zilver
(soms goud) en door een elastieken band,
koord of kettinkje verbonden.
b r e i d f a m k e s , pi. Zie breidbem.
b r e i d f r o u , f. die onderricht in het breien
geeft, breimeisjes houdt.
b r e i d - j e r n , n. breigaren.
b r e i d k o e r k e , n. breimandje.
b r e i d n i d l e , - n i l l e , s. groote platte hou-
ten of koperen naald om netten te breien.
Lex. 499.
b r e i d p r i e m , s. Zie brciäspriem.
b r e i d p r i k k e , s. (houten) breipen, om
grof breiwerk op te maken.
b r e i d s f r i s s e l , Hl. bruidsvlecht: hoofd-
tooisel van een bruid. Roosjen 17.
b r e i d s i s t e r , f. bruidsmeisje. Zie bré-
gemansbroer.
wumkes.nl
i I BREIN.
b r e i d s j e (spr. -zje), v. terere, nexere,
breien, weven. Hl. b r è i d j e . — M e n
m o a t p r a t e en b r e i d s j e t a g e l y k . —
Us k a t k i n w o l s p i n n e (wel spinnen,
ook: wol spinnen), m a r d s h o u n k i n
n e t b r e i d s j e (niet breien, ook: netten
breien), calemb.
b r e i d s j e n , s. verb. het breien, breiwerk,
— Us f a m k e g i e t o p 't b r e i d s j e n .
— I t b r e i d s j e n d e l l i z z e , fig. over-
lijden.
Vgl. gatsje-, letter-, naedtsje-, namme-,
rjucht-, sifer-, sîjucht-, streek-, wlrkjebreid-
sje; oan-, òf-breidije; koark(je)-, prikbreiã-
sje; net(te)breidsje. Lex. 499.
b r e i d s - j e f t e , s. bruidsgift, uitzet. ld.
V I , 22.
b r e i d s k e e f (Noordelijk, ook in Henndl.),
- s k i e (W., Z. en Zwh., Smallnd), - s k i ë r (Tiet.,
Opsterl.), - s k j i r r e (Koudum), s. breischede,
welke bij den band van het voorschoot in-
gestoken wordt, om de naald, waarop de
steken gebreid worden, een steunpunt te
geven. — Hl. b r è i d s k é " r e , Stadfr.
b r e i d s k e i d , 't Bildt b r a i s k a e i . — I n
houten, learen, sulveren breid-
s k i e. Niet veel meer gebruikt.
b r e i d s k o a l l e , s. breischool, breiles, door
een onderwijzeres gehouden.
b r e i d s ' k r o a n , s. bruidskroon. v. Blom,
Bik., 28.
b r e i d ( s ) p r i e m , s. breinaald. Lex. 500.
Zie_ priem.
"breid-stop, s. breistop. — I n b r e i d -
s t ò p s e t t e , mazen. Lex. 500.
b r e i d s t r i e n n e n , pi. 'bruidstranen': bran-
dewijn met rozijnen en suiker, waarop de
gelukwenschenden door de bruid onthaald
worden. [Bij de ouden gold het als een
gunstig voorteeken, wanneer de bruid op
den huwelijksdag vele tranen stortte. Hier-
van schijnt de benaming afkomstig.] Lex. 493.
b r e i d t o b k e , n. tobbetje of napje, waar-
in men bij het breien het garenkluwen heeft.
b r e i d w i n k e l , s. huis, waarin door de
vrouw breilessen aan meisjes' worden ge-
geven.
b r e i g e m a n , m. Zie brêgeman.
b r e i l t s j e , Amel. n. klein vaatje in em-
mervorm.
b r e i n , brijn (Oostel. Wouden), n. her-
senen, fig. verstand. — H w e t s c i l d ê r
 BREIN.
i n b r e i n y n s i t t e ! van iemand met een
groot hoofd en niet heel snugger. — I n
k e a r e l m e i b r e i n (yn 'e k o p ) . Vgl.
term. — Bijek., 1846, 10. Lex. 500.
In eigenlijke beteekenis, meest pi.: b r e i -
n e n , b r n ' e n , hersenen van een mensch
of dier. Vgl. harsens.
b r e i n , b r i j n , s. Ned. brem. — S a s â l t
a s b r e i n (as p i k el). Ook: b r e m (Lex.
501/5) en b r i m , Vr. Fr. 1,170. Vgl.• b'reinsâlt.
b r e i n ' k a s , s. hersenkas. — I k h a 't y n
m y n b r e i n k a s , hoofdpijn.
flg. verstand. — Dy j o n g e h e t i n
g o e d e b r e i n k a s . — S. K. F . , Earder-
Letter 9. — S y n b r e i n k a s i s y n ' e w a r ,
hij is niet wel bij 't hoofd.
† b r e i n p a n n e , s. hersenpan. ld. XVI.
Zie harKen(s)panne.
b r e i n r o e r , - r o e r â , adj. woedend kwaad.
Lex. 501. — H y w a e r d k û g e l s k , b r e i n -
r o e r . Forj. 1897,33. — R . P., Jouwerk,16.
b r e i n r o e r i c h . , adj. oproerig, opgewon-
den , luidruchtig.
b r e i n s a l t , adj. erg zout. Zie brein.
b r e k , s. ruptura, breuk, 't Bildt: b r o o k.
— I n b r e k y n 'e m ú r r e , — y n s t i e n -
g û d , gebakken aardewerk. — Gr. J. 1, 78.
Lex. 502. Vgl. skipbrek.
b r e k , s. brok. Nog over in p u n t s j e -
b r e k , z. d.
b r e k , n. litium, gebrek. Schierm. b r a k .
— In d a m p hûs het m a r i e n b r e k :
i t d o o e h n e t . Lex. 502. — R. ind T.9,
364. Hsfr. IV, 181. G. J. I , 5 1 , 68. Vgl. te*.
b r e k , n. ìnäigentia, nood , behoefte. —
I t e n n i n b r e k , eten in overvloed. —
B r e k l i j e , h a w w e , indigere. — B e 11 e r
t o f o l i e a s b r e k , A. Ysbr. (1861), 63.
G. J. I I , 45. — Roeker I I , 13. - H e t t . Bym-
kes 106. In deze beteekenis veel: g e b r e k .
adv. noodig, van noode. — N e a t b r e k
(wêze) a s a l l e s , aan alles behoefte (heb-
ben). — H y i s n e a t b r e k a s a l l e s , ook
van iemand, die om allerlei dingen komt
vragen, zonder ze noodig te hebben. Fr.
Jierb. 1834 , 10. Lex, 502/3.
†breke', s. breuk: boete, waartoe iemand
bij rechterlijk vonnis veroordeeld wordt. —
W y s t e a n e f o r d e b r e k e n , borg voor
de gevolgen, L. in W. 414, — beteekent
meest: de scha of de kosten komen voor onze
rekening. Zie breuken.
wumkes.nl
2; ;2 BRER.
b r e k f a l ' l i c h , adj. bouwvallig, vervallen.
— In b r e k f a l l i c h h û s , m i n s k e .
brek'-izer, n. breekijzer, werktuig van den
metselaar, enz. Wl. Lpk.
b r e k k e , v. breken. Ik brek, briek of
briik (Hl. breek, Zh. bruts), ha britsen (Hl.
bretsen), brekkende, to brekken. — M a r
h o w o l dy m a n h i m w o l m e i t s j e e n
b r e k k e k o e , ofschoon hij bij lange na niet
tegen dien man was opgewassen, S. K. F.,
Mearkes 35. — S l i e p b r e k k e , nachtrust
derven,opofferen. — Dy m a n , d a t m i n s k e
is b r i t s e n , heeft een breuk. — B r e k -
k e n(d) e w a e r , breekbare waar. Vgl. prik-,
takbrekke; yn-, los-, oan-, ôf-, op(iepen)-, to-,
troch-, út-, weïbrekke. — Lex. 501/2. G. J. I,
227: b r e k j e , overigens: b r e k k e .
b r e k k e r , eg. die breekt. — D y s l e a u -
w e f a e m is s a 'n b r e k k e r : h j a knof-
f e l t níy a l l e s h w e t h j a y n ' e h a n n e n
n i m t . Vgl. balke-, iis-, izer-, tak(ke)-, wyn-
brekker.
b r e k l i k , adj. & adv. gebrekkig. — I n
b r e k l i k m i n s k e . — In w e i n m e i in
b r e k l i k t s j a l , ld. V, 156. — B r e k -
l i k o p 'e g o n g , zwak in t loopen, ook:
kreupel. Thans veel: g e b r e k l i k .
b r e k m e (Dongdln,), n. gebrek, behoefte.
Alleen nog i n : B r e k m e o a n m e i h e l -
p e r s , — f o l k , menschen in 't algemeen.
— Joh. W. Dial. 434/35. — D. H., Uwnk-
Lok, 1.
b r e k - ô f , s. weggebrood. — I n s t i k
b r e k ô f t a d e k o fj e. Zie wich.
b r e m , s. in: sa s â l t a s b r e m . Ook
b r e m s â l t . Zie brijn.
B r e m e n , n. de stad Brem en. I k s e i l
d y B r e m e n r i s s j e n l i t t e , schert-
send tegen een jongen die men bij het
hoofd optilt. Ook: k i n s t w o l h ú s w a r -
j e , z.d. — S a w i i s a s 't s t ê d h û s f e n
B r e m e n , Ned. zoo wijs als Salomons kat.
Ook: H y i s s a w i i s a s 't s k y t h i í s f e n
B r e m e n (Grins), d a t foei fen wys-
h e i t om.
b r e m e r h e i d e , s. sarothamnus scoparius,
brem, bezemkruid, in 't wild in de heistre-
ken , en gekweekt als sierplant. Als pisaf-
drijvend en tegen waterzucht gebruikt.
b r é r â n ' n i c h , adj. met breeden rand. —
I n b r é r â n n i g e h o e d , Hsfr. XIII, 78-
Vgl. breedskadioh.
 BRET.
b r e t , n. lastig gehumeurd vrouwspersoon
of kind. — I n n i j s g j i r r i c h b r e t . Vgl.
ûldbret.
b r e t , n. gebroed, gebroedsel. — 't B o r -
g o e n s k g e s p ú s en 't H o l l a n s k b r e t ,
R. W., Fr. Volksalm. 184.3, 140. Ook b r o t
Vgl. njirrèbret.
b r e t , adj. & adv. prat, verwaand; be-
spottelijk, opzichtig, smakeloos. — H w e t
s j u c h t d y f'aem b r e t ! — I n g r i e n
s k o a r t by in g i e l b o p p e s t , h w e t
s t i e t d a t b r e t . Zie brat.
bretael', adj. & adv. brutaal: onbeschoft,
onbeschaamd. — I n b r e t a l e k e a r d e l . —
B r e t a e l l i g e.
uitermate, veel. — B r e t a e l a r b e i d -
sje, — ite.
b r e t a e l t s j e , n. brutale meid.
b r e t a ' l e n s , s. brutaliteit, onbeschoft-
heid.
b r e t s in: n e t f o l i e b r e t s , niet veel-
zaaks, niet veel aangenaams. — Á l l e da-
g e n y n w a e r en w y n m e i de b ô l e -
k o e r t o r i n n e n , d a t is n e t f o l i e
b r e t s . Zie aeps. Lex. 509.-
b r e t s ' k e ( m o e i ) , f. vrouw zonder ener-
gie. — 't I s s a ' n b r e t s k e ( m o e i ) : h j a
sit i j e a f s t m e i in b r i e d e r y n ' e s t o v e
b y d e k o fj e p o t.
b r e u g e m a n , m. Zie brèyeman.
b r e u k , hernia, liesbreuk. Wl. Lpk. —
I n b i k l e m d e b r e u k , hernia strangulata.
— Ik s c i l dy in b r e u k s k o p p e (mei
s a u n t j i n ( s e i s - e n - t r i t i c h ) s k ú f r a ra-
t e n ) , dreigement van een woestaard. —
Kr ij i n b r e u k ! verwensching. — S a
f l u c h a s i n s l a k , d y 't f e n 'e b r e u k
snijd i s , iron. niet heel vlug of snel.
S. K. F., Printsjes.
dim. b r e u k j e . — I t b e r n k r y t h i m
i n b r e u k j e , A. Ysbr. (1861), 16. — Vgl.
macht-, naul-, wetterbreuk.
b r e u k ' b â n , s. bracherium hemiale, breuk-
band.
b r e u k e n , pi. gerechtelijke boete. —
. . . h o n d e r d d a e l d e r s b r e u k e n , R.
ind T.2, 245". Vgl. breken.
b r e u k f a l ' l i o h , adj. boetvallig. Zie boet-
fallich.
b r e u k ' w ì n e , v. een breuk met zwach-
tels omwinden, bevestigen. Wl, Lpk. R.
ind T3, 91",
wumkes.nl
233 BRIED.
b r i e , adj, breed. G. J. passim. — B r i e
g e a n , een grooten staat voeren, Ibid. I ,
72. — Y n 't b r i e , wijd en zijd, Ibid I ,
157.
— Hwet b in n e jimme brie mei
in-o a r , eens, groote maatjes.
s. ook b r é , breedte, in samenstellingen,
als: 1'inger-, f o e t - , h â n - , s t r i e - , t o m -
b r i e of - b r é ; ook: - b r e e d .
b r i e d ' - a e i j e n , pi. broedeieren, kippen-
of eendeneieren, bestemd om te laten uit-
broeden.
b r i e d e , Achtk., Smallnd., s. groote drie-
tandige hooivork. Zie heagripe (-drager).
b r i e d e , v. frigere, torrere, braden, roos-
ten , (6. J. I I , 116), bakken (in de keuken),
heet zijn. G. J. I, 2 1 ; I I , 61. — Ik bried,
dou bretst (briedst), hy bret (briedt), ik
brette (briedde), ha b i e t , briedende, to
brieden. Hl. brede. Yk breed, dû brbtst,
hi bròt, — bròtte, hè bròt. — I n h ú s-
frou m o a t s i e d e en b r i e d e k i n n e . —
Ook: i k k i n m a r s i e d e e n b r i e d e , vuil
ondergoed uitkoken en wassehen. — F i s k ,
flesk, spek, i e r a p p e l s b r i e d e , —
k a s t a n j e s b r i e d e . Vgl. nei-, op-, út-
bricäe; beanbriede. — M y n h e a r r î n g
b r e t h j i r n e t , Ned. 't is hier geen koren
op mijn molen. — H y k r i g e t b r e t f l e s k ,
een brandmerk op den rug, R. P. in Epk.
381. — B r i e d t y n J u l y h e t s i c h d e
s i n n e , || D ê r s c i l m i n y n S e p t i m -
b e r b y w i n n e , Skùralm. 1880, 10,'VII.
— De b r e t t e h o a n n e s p y l j e , een hoo-
gen toon aanslaan.
— Dy â l d m a n s i t d e h e l e d e i t o
b r i e d e n b y d e h i r d . Lex. 52. Vgl.
neilbriede. — I t w i i f s i t o e r d e s t o v e
t o b r i e d e n . Vgl. bretske.
— Itwieroan'ejonkertosjen,
d a t e r s i e d e n d en b r i e d e n d f e n b i n -
n e n w a e r d , brandend, heet van toorn.
Hsfr. I I I , 109. Vgl grim(h)itich. — I t
siedde en b r i e d d e e n r û s d e en
b r û s d e yn syn b o a r s t fen g r i m e en
w r e k , R. W.
b r i e d e , v. iiteubare, broeden, uitbroeden.
G. ,1. passim. — Hl. b r e d e . — Op h i r d e
a e i j e n b r i e d e , geen licht (in de zaak)
zien. — W o l b r e t , s e i J a n F l a p p e r ,
t o a l v e aeijen en t r e t t j i n p i k e n ,
iron. gezegd om een leugenaar te beschamen,
 BR1ED. 234 BRIEV.

— D a t w i i f s i t a l w e r t o b r i e d e n , I s k r i u w t i n g o e d e b r i e f , die kan goed

is zwanger. eten.
— O n g e m a k pediculi, b r i e d e , door — Ook: zendbrief, — De b r i e v e n f e n
onzindelijkheid; — fig. twist veroorzaken. P a u l u s . — I e p e n brief.
baren, voortbrengen. — Fré bret pi. b r i e v e n , in 't alg.: allerlei geschre-
w i l l e d e i o a n d e i , 6. J. I , 174. ven acten of bewijsstukken (documenten), ge-
Fra. couver, denken, peinzen alvorens te denkschriften , enz. — De â l d s t e b r i e -
besluiten. — I k s c o e d ê r m a r r i s m e i v e n h a . Zie âld. Vgl. brân-, hier-, keap-,
b i g j i n n e , j i m m e h a d e r a l l a n g e r - leed-, minne-, rou-, skuld-, trou-, tsjinst-,
n ô c h o e r b r e t . Lex. 509. Vgl. broeije. tcikselbrief; lãnskipsbrieven.
Zie aikebriede. — In brief spjelden.
b r i e d e r , s. braad-, bakvisch. Lex. 510. b r i e f k e , (spr. brjifke), n. briefje, onder-
— R. ind T2, 410'. — Hsfr. XIV, 111, enz. handsch bewijs, 'bon'. Stadfr. en Zwh. b r j f -
Meest in den pi. — I n m o a i s o a d t s j e k e . — D ê r w o l ik d y w o l i n b r i e f -
b r i e d e r s . — dim. b r i e d e r k e . k e f e n j a e n , daar sta ik je voor in, dat
dikke doorgebrande turfkool in de stoot- verzeker ik je. Lex. 512. Ook l e t t e r k e . Vgl.
test onder de voeten. — Y n 't h e r t s j e aprils-, bank-, boarch-, bod-, knip-, lom-
f e n 'e w i n t e r k i n i n f r o m m i s k e w o l mert(s)-, mint-, ôflieders-, pok-, tekstbriefke.
i n g o e d e b r i e d e r f e l e . Vgl. januwaris. b r i e f k j e (spr. brjifkje), v. correspondee-
b r i e d e r , eg. die veel bij den haard of ren, briefwisseling houden. — T e t k e en
over de stoof zit om zich te koesteren; L i s k b r i e f k j e d r o k m e i i n - o a r .
van een vrouw ook b r i e d h i n , z. d. — brieven schrijven. G. J. II, 5 2 . — D i t meer:
Ook: die lang op 't privaat zit. b r i e f s k r i u w e of b r i e v e s k r i u w e , z.d.
b r i e ' d e r s - p a n n e (Westel.), s. braadpan. b r i e f s k r i u w e r , eg. die een brief schrijft.
Zie briedpanne. — Ik b i n in loaije b r i e f s k r i u w e r ,
b r i e d ' h i n , f. broedende hen, kip. Vgl. ik kom er niet licht toe mij aan 't schrijven
Molt. Lex. 510. van een brief te zetten.
triv. vrouw, die veel kinders krijgt, ook b r i e f w i k s e l , s. correspondentie, brief-
die veel over de stoof zit. Vgl. brieder. wisseling.
b r i e d p a n n e (spr. bried- of brjid-.), s. braad- b r i e n i c h , adj. & adv. neerslachtig, be-
pan , gewoonlijk platte grof aarden pan met drukt, droevig. — S i z vis h w e t e r h j o e d
steel. Ook: s t a l p a n n e . Westel. ook b r i e - b a r d i s , h w e r o m C e s a r e r s a b r i e -
d e r s p a n n e . Hl. b r e d e r s - p a n n e , b a k - n i c h ú t s e a c h , R. P., Keapm. 129. — D e
p a n n e . — H y 1 e i t t w i s k e n 't f j û r en. f r o u . . . f o r l i t m e i in b r i e n i c h e a e h
d e b r i e d p a n n e , Ned. tusschen twee vu- a l lij a r g r e a t l o k , d a t s a f o r f l e a c h ,
ren in de aseh. Lex. 510. Vgl. stoel R. P . , Jouwerk, 44. — Lex. 512.
b r i e d p a n t s j e , dim. n. kleine 'braad'pan. — D i t s t i e t e r b r i e n i c h f o a r , laat
Ook s t a l p a n t s j e , z. d. zich erg vreemd aanzien, Hsfr. III, 235. —
b r i e d p a n t s j e - g e s i c h t , n. vollemaans- B r i e n i c h s j e n , ook: verbaasd, onthutst,
gezicht. Scheldnaam. verwilderd uit de oogen zien, Ibid. VI, 88.
3
b r i e d s o a d t s j e , n. visch om te braden ülesp. , 151.
(bakken), zooveel als voor een maal noodig. b r i e ' v e b o e k , n. brievenboek, briefsteller,
Zie soadtsje. Ook b a k s o a d t s j e . waarin modellen voor allerlei soort van
b r i e d s t o e l , s. leuningstoel. Ook p a k e - brieven.
stoel. b r i e v e b o s , s. brievenbus. Zie bos.
b r i e d - s w a n , f. broedende zwaan, overdr. b r i e v e f r a c h t , s. briefport. — [De brie-
dikke, gemakzuchtige vrouw, A. B. Doarpke ven gingen vroeger met de schippers, van-
131/36. Vgl. briedhin, daar: -frachtj.
brief, n. & s. epistola, litterae, brief. 6 . b r i e v e g a e r d e r , m. brievengaarder.
J. passim, in W., 430. Lex. 511/12. Ook brievehûl, -pûdtsje, -sekje, -slûfke,
l e t t e r . — K i n s t ãy b r i e f w o l l é z e ? - t a s ( k e ) , n. briefenveloppe. Ook ko(n)fe(r)t-
dat eten, die boterham wel op? — Dy sje.

wumkes.nl
 BRIEVK i235 BRIJ.
b r i e v e k a e r t , s., - k a e r t s j e , n. Fra. n i c h y n 'e b r ij , ( b r o n ) , in verlegenheid.
carte postale, briefkaart. — D û b e l d e Vgl. prom.
b r i e v e k a e r t , met betaald antwoord. — — De i e r a p p e l s s i e d e o a n b r i j ,
Vgl. kaert(e)brief(ke). Hl. b r é v e k a t e (bij Holl. koken tot moes. — 't I s p a p - o n -
ouderen), b r e e f k a c t , b r e e f k a t e. b r ij , k 1 e a r e p a p-e n-b r ij , als p a p , tot
b r i e v e k a n t o a r , n. postkantoor. pap. Vgl. brij-ich.
b r i e v e k n i p e r , s. brief houder aan den Vgl. molken-, stîpen-, yettik-, waeibrij;
wand. beantye-, boek/witten-, grootten-, hjouweren- ,
b r i e v e l a k , n. brievenlak. moallen-, rizen-, roggen-, sago-, wittenbrij;
b r i e v e - o m b r i n g e r , m. brievenbestel- anijs-, appel-, bargepoatsje-, bier-, fenylje-,
ler. kerse-, krimmetaet-, krintsje-, krúsbei-, pân-
b r i e v e p o m p i e r , n. postpapier. sc-, popkebrij, promme-, rezinebrij.
b r i e v e p o s t , s. brievenpost, †feest- of gastmaal bij gelegenheid van
b r i e v e - r i n d e r , m. postbode. een bruiloft, kraam . . . — T o b r ij b i d d e,
b r i e v e - s e k , s., - t a s , s. brievenzak, -tas, W. Gribb. 76. — I n b r i j j a e n , Ibid. 92.
van den postbode. — I n d r o e g e brij = d r o e g e k r e a m -
brieve-skrift, -skruft, n. brieven- b i s i t e, z. d.
schrift, geschreven schrift. b r i j ' b e k , eg. scheldend voor een, die
b r i e v e s k r i u w e , v. een brief of brieven 'brouwt'. Zie brtj'e.
schrijven. Vgl. brie†kje. b r i j b e k k e n , pi. scheldnaam voor die
b r i e v j e , v. per brief doen weten. Lex. van Workum. R. ind T.!, 329.
512. — iron. een mooi leugentje voor waar- b r i j b û k , -liif, n. dikke buik van 't veel
heid opdisschen. Vgl. oerbrievje. brij eten.
b r i g g e d i e r ' , m. brigadier. —iron. p r i k - brij'e, b r i j k j e , v. brouwen, de letter
k e d i e f. r niet goed kunnen uitspreken. R. P., As
b r i j , s. brij, pap.— R i e r om d e b r i j [| jiemme, 83. Lex. 508.
i k s i t e r b y || en l i t se n o c h for- brjjich, adj. papperig, week als brij. —
b r â n n e . li I s d a t g j i n s k o o f - e n - s k â n - De i e r a p p e l s b i n n e b r j j i c h s e a n . —
n e ? Kinderdeun. — Dy j o u n w i e r d e slijkerig (van den weg).— T r o c h 't f o l i e
b r i j . . . o p s k e p t , R. ind T.2, 24''. — As r e i n e n i s ' t p a e d w e a k e n b r j j i c h .
d e b r i j r é i s m o l t se o p s k e p t w i r - Lex. 508.
de (fig.). — D e b r i j is o p 't h j i t s t as se br-yich p r a t e = b r ij e , z. d.
j u s t o p s k e p t is, 't is eerst een nieuwtje. — b r y - i t e , v. brij eten. Zie onder baerch.
l m m e n y n 'e b r i j b l a z e , vinnig de les b r i j - i t e r s , pi. scheldnaam van het ge-
lezen. — I n s t i k b û t e r y n 'e b r i j , slacht Roorda, Burm. Lex. 507.
een onverwacht voordeeltje. — Dy 't b r i j b r j j k a n n e , s. groote, dikbuikige kan ,
i t e w o l m o a t l e p p e l j e , niets zonder waarin maaiers en 'hooiers' brij meenemen
moeite , Salv. M. S. 65. — 't I s h i m y n naar 't ver van huis gelegen hooiland.
s y n e a r s t e b r i j j o w n t o i t e n , Ned. b r i j k j e , v. Zie brije.
met den paplepel ingegeven. Ook: I t i s b r j j k l o k ; s. tijd voor het avondmaal, veel-
h i m m e i s y n e a r s t e b r i j y n j o w n . — tijds uit brij bestaande (bij den boer). Zie klok.
De brij is o p , i t b e s t f e n 'e d e i is briijkom(kûm), s., - l e p p e l , s., - m a n ,
w e i , schimpend, van klaploopers. — As 't eg. Zie de Enkelwoorden.
b r ij r e i n t 1 i z z e m y n s k û t e 1 s (1 e p- b r i j l e p p e l , s. paplepel.
pels) a l t y t o m k e a r d , — h a w ik g j i n b r i j l e p p e l s , pi. schaatsen met krulijzers
l e p p e l , ik heb altijd ongeluk. — H w e t (Zwh.). Zie krolders.
k i n i t L a mm e r t h e l p e , Ij A l r i n t i t b r i j - o m r i e r e , v. de brij roeren. — I k
l o k h i m n e i V || Al r e i n t i t b r ij a s s i t h j i r a l t o b r i j - o m r i c r e n , bij een
w e t t e r , || D e n is s y n l e p p e l w e i . meisjesspel.
H. S. — As 't b r i j r e i n t k r i g e s t o u b r i j p a n n e , s. papschotel. Zie panne.
d y n p a r t w o l , iron. tegen iemand met b r i j p ô t , s. pappot. — A l t y d b y m e m -
een breedgeranden hoed. — H y s i t da- m e b r ij p o t b 1 i u w e, in 't ouderlijke huis

wumkes.nl
 BRIJ.
E. ind T.2, 8. — D a t p a s t a s d e h i s p e l
o p 'e b r i j p o t . Lex. 507. — S e g e n y n
'e b r i j p o t ! gezegd als de brij overkookt.
b r i j s l a t t e , v. iron. veel brij eten. — De
j o n g e s s i e t e n t o b r ij s l a t t e n . Zie statte.
b r i j s l e e f , s. Zie sleef.
•brik, s. knol, oud paard. — A i d e b r i k .
b r i k , s. brik, vaartuig met twee masten.
b r y k , adj. & adv. scheef, misvormd. —
Sa b r y k a s i n h e s p e l (as i n k r o a d e ) .
— I n b y t s j e b r y k is m i n s k e l y k ,
m a r a l t o b r y k is s k a n d e l y k . —
D e r i s g j i n p ô t sa b r y k , of d e r is
i n d e k s e l l y k , . . . of d ê r p a s t i n
l i d o p , een leelijke of gebrekkige man of
vrouw vindt nog wel iemand om mee te
trouwen.
guitig, vreemd, zonderling. — B r i k e
s e t t e n . — 't B r y k ú t ' s t e l l e . — B r i k e r
as bryk.
bryk'bek, -bonke, - h a k k e , -lob,
-p o a t , -s k a m m e 1, -s k o n k , eg. scheldw.
Zie de Enkelwoorden.
b r i k e n s , s. scheefheid, xnisvormdheid.—
De b r i k e n s w e i k i a e i j e , een wanstal-
tigen lichaamsvorm door kleeden maskeeren.
Zie bryk.
b r y k g a t , n. in: E a r n e i n b r y k g a t
r i n n e , er dikwijls komen. R, ind T. a ,
298a, Lex 512. Ook b l y k g a t , z.d.
b r y k g a t s j e , v. waggelend voortsukkelen.
— H y b r y k g a t t e t n e i h û s , Hsfr. VII,
Vgl. skeanbilje. Zoo ook:
b r y k s k a m m e l j e , - s k o n k j e , v. met
scheeve, kromme beenen loopen. — D ê r
k o m t baes skroar oan b r y k s k a m -
m e l j e n ; h w e t scoe dy w o l l e ?
b r y k s w a e i j e r , m. zonderling, grappige
snaak.
b r i l , 8, conspicillum, bril. Westel. b r u l ,
en bij ouderen elders. Hl. b r i l l e . — H y
h e t d e b r i l o a n ' t t s j o a r , draagt een
lornjet. — T r o c h i n f o r k e a r d e (in pij-
l e k k e n s e ) b r i l s j e n , een zaak verkeerd
beschouwen, ook: Holl. door een donkeren
bril kijken (fig). — T w a j o a d e n w i t e
h w e t in b r i l k o s t e t .
ïatrinae sedile.— De b r i l f e n 't h ú s k e :
húskebril.
prangijzer, neuspranger tot beteugeling
van een onhandelbaar paard. — van daar:
-— J m m e n i n b r i l o p 'e n o a s s e t t e .
wumkes.nl
Ì 6 BR1M.
Ook: iemand zijn vensterlicht of 't uitzicht
benemen, of voor den gek houden. Lex. 528.
— Vgl Tenijpbril.
b r i l , p r i l , adj. blinkend. Zie brille.
bril'hûs, s, bestekamer. — Prov. As j o n -
g e s op m a n l j u e s b r i l h u z e n g e a n e ,
d e n f a l i e se d e r t r o c h .
b r i l j e , v. een bril gebruiken. Lex 529.
— Hl. B r i l l e s t û a l ? — Y k , o y k b r i l -
j e a l l a n g . . . o p 't h i í s j e n . Antwoord
van iemand, die 't geen woord wil hebben,
dat hij al een bril draagt.
b r i l l e , v. Fra. briller, glanzen, schitte-
ren. — Nij k o p e r g û d o a n 't k a m m e -
n e t b r i l l e t m o a i , s t i e t b r i l (pril).
b r i l l e , Hl. v. slaan. Lex. 514.
b r i l l e d o a s , - d o a z e , s. brilledoos. R. ind
T.2, 22".
b r i l ( l e ) g l ê s , n. brilglas.
b r i l l e h û s k e , - h ú s k e , n. brillekoker.
b r i l l e j o a d , m. brillenkoopman. Zie joad.
b r i l l e m a n , m. die geregeld een bril draagt.
b r i l l e s l i p e r , m. brillenslijper.
b r i l l o f t , Wierum, Peazens, Moddergat,
s. bruiloft. Zie bruiloft.
b r i m , s. Zie brein.
b r i m m e , v. 'hemmen', 'hm' zeggen. Lex.
514. — As h e i t m a r e f k e s b r i m t wol-
le de b e r n wol s t i l wêze.
brommen, brullen. Vgl. Epk. 68.— H w e r
b i n ik h j i r ? Y n 'e h e l ! b r i m d e n
a l l e d i v e l s , R. ind T3., 276'. — De
H e a r e b r i m t en de i e r d k l e a t oer
d r o a n t s y n l û d , Salv., Ps. 29.
b r i m s , s. horzel, paardevlieg. — S a fûl
as in b r i m s . — D e r k o m t s o m s wol
in o a r l o c h t w i s k e n de k o u en de
b r i m s . — J a g e t m i n de f e t t e b r i m -
zen w e i , de m e a g e r e k o m m e s t r a k s
w e r . — M o a r n i e r y n 'e k o e l t e , sa
b i t e d y d e b r i m z e n n e t , je krijgt je
zin niet. Lex. 514. — R. ind TV, 18'.
pi. b r i m z e n , scheldnaam voor die van
Buitenpost.
b r i m s k , adj. trotsch, norsch, ongenaak-
baar. R. W,, Blomk., 81.
b r i m s t i c h , adj. & adv. barsch, kortaf.
R. ind T.3, 265'. Wl. ld. XV. — norsch,
knorrig, onhandelbaar. — B r i m s t i c h e n
n o a r t i c h . — J o n g e h e a r k e s , r ô p ik
. . . n e t o e r d w e a l s k en b r i m s t i c h .
D ê r w a e r d e n se y e t t e b r i m s t i g e r
 BRIM.
f e n , ld. I V , 54. — I k k i n b r i m s t i c h
s j e n e n f l a e i j e , A. B., Doarpke, 10. —
B. índ T.3, 3 \
— G j i n h y n s d e r , d a t sa b r i m -
s t i c h w i e r , of i n g o e d p i k e u r w i s t
a l t y d r i e om i t n e i s y n s i n t o l i e -
d e n , W. D., Sokke mear.' 9.
b r i m s t i c h , adj. teel driftig. — D e k o u
is b r i m s t i c h . Lex. 514. Zie dúnsk.
b r i m z i c h , adj. warm en zonnig. —
B r i m z i c h w a e r , Lex. 515.
b r i n g e , v. brengen. — Ik bring, brocht,
ha brocht, bringende, to bringen. Hl.
brynge, ik bryng, bröat•, hè bròat. —
l m m e n e a t b r i n g e. A. Ysbr. 34, 65.
— It fier b r i n g e ; yn o a r d e r , oan
'e m a n , y n 'e r e k k e n , y n 't s i n ,
o a n 't f o r s t â n , o a n 't l j o c h t , i t l â n
op k e a r e n , ) op e k e r s b r i n g e . — De
b e r n op b ê d b r i n g e . — E a t h j i r o f
d ê r o p b r i n g e , 't er aan toe schrijven,
een voorwendsel voor zoeken. — O n t f a n -
ger b r i n g t s y n j i c h t en p o a t s j e op
't r o u w e w a e r . m a r 't k o m t f e n s y n
s û p e n en f r e t t e n .
ter wereld brengen. — De k o u h e t i n
kealtsje brocht.
Vgl. btj-, foar-, foart- , fol-, for-, yn-,
mei-, nei-, oan-, op-, ta-, thús-, út-, wei-,
werombringe.
b r i n g s t , s. aanbreng, vracht, rommel,
onaangename zaak. Lex. 515. — H e l e
b r i n g s t e n b j i s t , W. D., Ulesp.3, 159.—
Hwa scoe g r a e c h in oar syn smoar-
ge b r i n g s t b i r ê d d e w o l l e ? —• D ê r
ha j y d e b r i n g s t , daar hebt ge alles,
den heel en boel. — D i t is m y i n r a r e
b r i n g s t , dêr k o m t m y dy j o n g e
t h ú s , d y h e t o a n 'e m i l t a y n 'e j a r -
resleat sitten.
triv. zwangerschap. — De f a e m is m e i
de b r i n g s t t h ú s k o m cl.
worp (jongen). — T w a l a m m e n y n
ien b r i n g s t .
b r i n k (Stellingw.), s. dorpsplein. Lex. 519.
b r i t s , s. (houten) brits. — iron. I k
g e a n op 'e b r i t s , naar bed.
b r i t s , s. achterste. — I m m e n f o a r
de b r i t s j a e n , voor den broek geven,
— d e b r i t s j a e n = b r i t s e , z. d. —
Lex. 520.
†soort straf bij het koolzaaddorsehen. Zie
wumkes.nl
237 BROD.
Hsfr. X V I , 262. — . . . d e b r i t s o n t -
f a n g e , W. D., Ulesp.3, 150.
b r i t s e , v. iemand, vooral jongens, bij
armen en voeten vasthouden, en dan met
het achterst den grond laten raken, of er
anderen tegen laten schoppen, met de knie
vooral. — K r i t e l y k i n b r i t s t e b o i ,
Lex. 520. — Hsfr. X I , 154. — Ook: voor
den broek geven. Zie brits.
b r i t s e n s k o f ' t i c h , adj. met devoorpooten
afwijkend van de schoften. — De k o u
s t i e t b r i t s e n k o f t i ch. Zie smid-eftich.
b r j i t , b r u t , s. turfbrok. — Stadfr.
b r y t . — T w a b r j i t t e n for in t u r f ,
twee kleintjes voor of in plaats van een
groote. Lex, 519.
b r o a r (bij ouderen, en WesteL), m. —
pi.: b r o a r r e n . Zie broer.
b r o a d t s j e , n. kadetje. Vgl. frânsbroaätsje.
b r o a z e l , s. brok. — B r j i t t e n e n
b r o a z e l s , alles wat in kleine stukjes is.
Ook: b r o s s e l . Lex. 519.
stukjes slataarde.
b r o a z e l i c l l , adj. broos, licht brokke-
lende. — B r o a z e l i g e t u r f .
b r o a z e l j e , v. brokkelen, tot gruis wor-
den. — As d e t u r f , f o a r 't h j a d r o e c h
i s , b i f ê r z e n r e k k e t , b r o a z e l t se t a
mot. — D a t l e k k e n b i g j i n t to broa-
z e l j e n , breekt door slijtage. Vgl. ôfbroazelje.
b r o b b e l (Zuidel.), s. luchtbel op vocht.
Lex. 522/23. — D e b r o b b e l s s t i e n e h i m
o p 'e m u 1 e, het schuim. Zie bras.
b r o b ' b e l b l a z e , v. bellen blazen. Zie bide-
blaze.
b r o b b e l j e , v. opborrelen. — De w i l l e
b r o b b e l t y n 'e r o m e r s . Lex. 522,23.
b r o c h j e , n. boterham. — H y h e t d ê r
i n b r o c h j e o a n , dat zaakje geeft hem
een bestaan. Zie brogge.
b r o d , n. gebroed, v. BI., Bik., 7. Vgl.
slangebrod. (ld. XIV, 28). Zie bret.
b r o d , adj. bebroed, met kuiken. — I t
a e i i s b r o d . Lex. 509. Zie fCd.
b r o d d e l , s. rommel. — D ê r l e i t d e
b r o d d e l . Zie brol. Vgl. bringst, brot.
b r o d ' d e l b o e l , s. Zie broddellape.
b r o d d e l ( d ) e r , eg. broddelaar(ster). —
Prov. I t k i n i n m a s t e r m i s s e , e n i n
b r o d d e l e r a l l e d a g e n . Lex. 523.
b r o d d e l j e , v. broddelen, slecht werk
maken. Lex. 500/23.
 BROi).
b r o d d e l l a p e , s. lap , waarop een meisje
het naaien of 'letternaaien' leert, — brei-
lap, door een beginnende leerlinge gebreid.
Overdr. mislukt werkstuk in 't alg. Dit ook:
b r o d d e l b o e l , b r o d d e l w i r k , n. Lex.
500.
b r o d s k , adj. bvoedsch, tot broeden ge-
neigd. — I n b r o d s k e h i n . Ook van een
oude vrouw op een warme stoof.
broeiíg, van het weder. Lex. 510. Vgl.
broeish, brodzich.
b r o d s k , adj. & adv. norsch, gemelijk.
Lex. 510. Zie bros.
b r o d z e , s. hoop drek (stereus). — I n
weake brodze.
wanstaltige massa. — I t i s i n d o n -
d e r s f r j e m d b r o d z e g û d , R. ind T.ä,
115*. — I n d a r k e r t , pronker, m e i
i n b r o d z e f e n t r i j e d a s s e n om 'e
h a l s . Lex. 523.
— H w e t i s d a t i n b r o d z e , een dikke
meid.
b r o d z i c h , adj. broeiig, drukkend warm.
— S o e l en b r o d z i c h . — I t b r o d z i g e
w a e r is m i n f or d e m o l k e n k e a m er.
Lex. 510. — R. ind T.3, 81". — Sw. 1884,
11. — I t is k o e l en b r o d z i c h , s e i d e
m a n , en h y r o a n m e i b l e a t e f o et-
t e n o p ' t i i s , iron. 't is vinnig koud.
b r o e d , n. broedsel. — F j o u w e r l j i p -
a e ij en y n i e n n e s t i s i n b r o e d . —
Lex. 510, — In b r o e d p i k e n , een broed-
sel kuikens. — Hsfr. VIII, 152. — Vgl. team.
insectenlarven. Vgl. bijebroed.
b r o e d b i j , s. de geslachtloozen onder de
bijen, die met de verzorging van het 'broed'
belast zijn. Ook:
broeder.
b r o e i , s. broeiing. — De i e r a p p e l s
y n ' e b r o e i s e t t e , om te ontkiemen voor
zij gepoot worden. — fig. Y n 'e b r o e i
s i t t e , in verlegenheid. Zie brij en bron. —
Vgl. heábroei. Lex. 511.
Dantdl., Odngdl. nieelspijs. Zie blauwejan.
b r o e i ' b a k , s. broeibak (voor de kweekerij).
b r o e i j e ,* b r o i j e (Westelijk), v. broeien.
Schierm. b r u e i j e . — De l o f t b r o e i t , —
i t h e a broeit. — Der b r o e i t h w e t ,
de lucht 'teekent' onweer, fig. er worden
heimelijk plannen gesmeed.
met heet water begieten. — I n b a e r c h
br o e ij e, om het haar los te maken. — De
wumkes.nl
238 BROEK.
s t r j i t t e b r o e i j e , om de steenen van gras
te zuiveren. — Vgl. for-, troch-, tsiisbroeije.
b r o e y e r (Barradl.), s. Zie broeinettel.
b r o e i j e r i c h , b r o e i j i c h , adj. broeiig.—
I n b r o e i j i g e l u c h t fen b r o e i j e n d
h e a . — B r o e i j i c h h e a , dat gebroeid heeft.
— B r o e i j i c h w a e r , warm drukkend we-
der. Lex 511. Dit meer b r o e i s k .
b r o e i ' k a s ( t ) , s. Fra. serre, broeikas.
b r o e i n e t t e l , in 't N., s. brandnetel.
doove netel, hondsnetel. Ook d o v e b a r n -
n e t t e l (Tietj.), i n g e l t s j e-it e n , w y f k e -
brânnettel (Grouw) en s û c h n e t t e l
(Odngdl. Smallnd). — In de witte Bloesems
' s i t t e A d a m en Kva y n 'e s j e a s ' ,
Lex. 511.
b r o e i s k , adj. Zie broeijich.
b r o e i t o b b e , s. vat, waarin de kaas met
heet water gebroeid wordt.
b r o e i w e t t e r , n. water, waarin de kaas
wordt gebroeid.
b r o e k , s. broek. Hl. b r o o k . — M o a r n s
y n ' e b r o e k , en j o u n s d e r w e r ú t ,
afwisseling geeft vermaak. — I n s k e l m
m o a t s w i j e as i n b r o e k . — I t w i i f
h e t d e b r o e k o a n , de vrouw is de baas.
— A s t d e p o n g o a n 't w i i f o e r d o c h -
s t e , j o u w h j a r d e b r o e k o p 'e k e a p
t a . — J a n F r e a r k s s e i : De b o e r h e t
g j i n b e r n ; hy m o a s t my m a r in
nije b r o e k f o r t s j i n j e l i t t e . — Prov.
Al n j u n k e l y t s e n k o m t S i m e n y n
'e b r o e k (en R i n d e r t ú t 'e p a k k e n ) ,
alle goede dingen komen langzaam. — K l o e k
h á l d t de b r o e k , m a r al to k l o e k
s k o e r t d e b r o e k . Ook: k l o e k h â l d t
d e b r o e k , e n d y ' t s e i b r o c h t 'm w e i .
— l m m e n f o a r d e b r o e k j a e n . —•
H y h e t f o a r d e b r o e k h a w n , geld
verloren met het spel. Ook: h y h e t i t
o a n 'e b r o e k , is het kwijt. — l m m e n
e ft e r d e b r o e k s i t t e , aandrijven, ver-
volgen. — De b e s t e b r o e k w a e r d w e r
o a n t e i n , hij greep nieuwen moed, J. H.,
Baes ï e a k e 7. Vgl. boppe-, onder-, nacht-
broek; kút(e)broek; †rouljues-, manljuesbroelc.
— De h o u t e n b r o e k , iron. de ka-
theder , spreek- of preekstoel.
broek van een vogel (op de kruk, of tus-
schen de netten). Zie broehfâgel.
broek van een paard, om het aandringen
van het rijtuig tegen te gaan.
 BROEK.
broek van een zeil, het onderste loshan-
gende rond afgesneden deel.
pi. b r o e k e n , ook ='broekgordijnen'. Hl.
b r o k e n . — De b r o e k e n ophingje
(Mkw.).
b r o e k , s. de dijen met de achterdeelen
van een koe , schaap, haas . . . — H 3' h e t
d e b r o e k h e e c h o p , van een koe, die
erg mager is.
b r o e k ' f û g e l , s. vogel, die tusschen de
netten van een vogelaar aan een lijn vast-
zit, om andere vogels te lokken.
b r o e k g i r d i n e n , pi. venstergordijnen ,
van boven aaneensluitende, verder in tweeën
gescheiden en van onderen aan weerskanten
aan het venster vastgemaakt. Hsfr. V ,
71. Ook:
b r o e k k l e d e n , pi. Fr. Vbl. no. 1140.
b r o e k l a e p j e , v. een broek lappen, ver-
stellen. — B r o e k l a e p j e en 't j e r n t a -
j a e n , iemand van dienst zijn niet kosten
bovendien.
b r o e k l â n , n. broekland, laag, waterig
land. pi. b r o e k 1 a n n e n.
b r o e k m a n , m. kleine jongen die pas
in den broek is. — L y t s e b r o e k m a n .
Lex. 526.. Ook : sehelvischkuit.
b r o e k s b â n ' , s., -b o k s e, s., -b û s e, s.,
- g a l g e n , pi. Zie de Enkelwooiden.
b r o e k ' s e t t e , v. zich inspannen bij 't
werk, zijn beenen reppen.
b r o e k s - g û d , m. broekstof.
b r o e k - s k i t e r , triv. in. broekschijter,
bange vent.
b r o e r , b r o a r , m. broeder. Schierm.
b r u e r . Hl. b r u e r , pi. b r u e r s . Zh. pi.
brurren. — Dêr ha ' k i n b r o e r oan
f o r l e r n , dat doe ik met tegenzin. Lex. 521.
b r o e r s b e r n ' , n. & p i . , -d o c h t e r , f.,
- m i i c h , m., - s o a n , in., - w i i f , n. Zie
de Enkelwoorden.
b r o e r s d e e l , - p a r t , n. broederlijk erf-
deel. Lex. 522.
b r o g g e (Zoh. en bij ouderen hier en daar),
s. snee roggebrood met boter. Hl. b r u g g e .
I k b i n f o a r d e b r o g g e , nog nuchter.
Vgl. aei-, bak-, ierappel-, sjerp-, tsUsbrogge;
moarn-, jounbrogge of -broekje.
b r o g ' g e p ü d e , s. Hsfr. IX, 152. Ziebrea-
pûde.
b r o g ' g e s m a r d e r , s. 'broodsmeerder': iron.
sabel van een veldwachter of korporaal.
wumkes.nl
2139 BROM,
Hsfr. VII, 258. Vgl. koek- of stromnes, slak-
kestekker.
broije (WesteL), v. Zie broeije.
b r o k , 11. brok.— B i t e n en b r o k k e n ,
kliekjes. Ook spijs in 't alg.: S t i k s t y n 'e
b r o k k e n ' ? iron. verslik je j e ? — M e n a r -
b e i d e t sa w o l f o r . d e r o k a s f o r d e
brok.
— E a t b y b i t e n en b r o k k e n for-
t e l l e , bij stukjes en beetjes.
pi. b r o k k e n , geronnen kaasstof. — D e
m ò l k e dy 'k s i e d e w o e is g e a r s k e t -
t e n , 't i s w a e i en b r o k k e n . Ook be-
paaldelijk: wrongel, om kaas te maken.
b r o k - a e d , s. 'aad' voor het kneden van
de kaasbrokken. Zie aed.
b r o k j e , n. dim. brokje, stukje. In
b r o k j e i t e n , boterhammetje.—In b r o k -
j e i t e , een boterham gebruiken.
b r o k j e , v. de kaasbrokken kneden. Lex.
528.
" b r o k k e l - e a r z i c h , adj. met winden ge-
plaagd. Lex. 528.
b r o k k e l i c h , adj. brokkig, brokkelend.
— W r a k k e t s i i s is al t y d b r o k k e l i c h .
b r o k k e l j e , v. brokkelen.
b r o k m o u n l e , s. brokmolen, voor het
fijnnialen der kaasbrokken. Vinding van den
nieuweren tijd.
b r o k s t i k , n. fragment, brokstuk (bv.
uit een boek.) Ook: dikke meid.
b r o l , s. marktplein (overkruinde binnen-
gracht) te Leeuwarden en te Franeker.
b r o l , s. rommel, allerlei verward door el-
kander liggende zaken. — Do 't e l k o m
s i n e s k a e m g y n g hy m e i de b r o l
f o a r t . Lex. 528. Vgl. boel, bringst, brot.
— H w e t is 't h j i r i n b r o l , wanordelijke
boel. — H w e t h e s t d ê r w e r i n b r o l
o p 'e f'lier. — Ook b r o l l e b o e l .
b r o m b e a r , m. norsch, onvriendelijk mensch,
grompot.
b r o m m e , b r o m j e , v. brommen. D e bij,
— de t o p b r o m t . — Hy b r o m t as in
b e a r , W. D., Skearb. 25. — Op i m m e n
b r o m m e , hem beknorren. — v. Blom,
Bik. 7, 109. —• Salv. Ps. 29.
b r o m m e r , s. die bromt. — K l a e s s y n
t o p i s i n b e s t e b r o m m e r . — D e r is
i n b r o m m e r y n 'e k e a m e r , groote
bromvlieg.
b r o m m e r b e i , s. Stadfr. braambezie, R.
 BROM.
P., Vr. Fr. IV, 308. — Joh. ff., Nov. 1881.
Zie toarn(stikel)bei.
b r o m s t i c h (Zuidel. en Oostel. onbekend),
adj. & adv. trotsch, verwaand. — I n b r o m-
s t i g e k e a r e l . — As i t d e l j u e g o e d
g i e t , w i r d e s e j a m k b r o m s t i c h . Lex.
529. — D e l j e a g e n s t a p t p e r m a n -
t i c h en b r o m s t i c h d e r h i n n e , Hsfr.
VIII, 181. — Ho 't m i n t o p a l s o m s
r i n n e k i n || t r o c h a l t o b r o m s t i c h
s p r e k k e n , Ibid. V, 186.
b r o m / t o p , s. bromtol. Zie top.
b r o o k . Hl. s. Zie broek.
b r o o k ('tBildt), s. †ractura, breuk. ZieireÆ.
b r o s , adj. bros, broos.— B r o s s e t w i e -
b a k k e n . — Sa b r o s a s b r e a , — a s
a e ij e n , ook van kleedingstof.
— It w e t t e r wier danich opset;
i t l â n s t i e b r o s , R. ind T.2, 11*.
— I t w a e r i s b r o s , onstuimig, ver-
anderlijk. — B r o s w ê z e , veel winden
la,ten (iron). Ook: b r o s l i v i c h .
b r o s adj. norsch, ontevreden, verstoord. —
H o s j u c h s t e sa b r o s , T e t k ? R. ind TV,
44". Sw. 1884, B. H., Uwnk—Lok, 13. — S a s-
kemoai seachwol, datFrearkhwet-
t e b r o s s e r w i r d e n w i e r , R . ind T.a, 11''.
b r o s l i ' v l c h , adj. Zie bros.
b r o s s e l , s. R. P. Zie broazel.
b r o s w e i ' , adv. op norschen toon. ld.
VIII, 108. Zie bros.
b r o t , s. boel. — D e r h a j y d e b r o t ,
- in r a r e brot.
b r ò t , HL adj. knorrig, slecht gehumeurd.
— 't A a 1 d , 't oudje, y s s ó b r ò t t j i n-
w b d d i e h. Zie prot.
b r o t , n. gebroed. Forj. 1873, 163. Zie bret.
b r o t s k , adj. & adv. norsch, gemelijk.
Lex. 510. Zie bros.
b r o u , s. i n : Y n 'e b r o u s i t t e , in
verlegenheid. — I k s i t d a n i c h y n 'e
b r o u , i k w i t n e t h o 'k m j r e d d e
se il. Lex. 507/31. Vgl. brij.
b r o u , s. brouwsel. — B a k k e n e n
b r o u w e n . Zie brout(e).
b r o u ' d o e k , s. ijl geweven doek van sterk
linnen, waarin men de kaasbrokken doet,
om ze van de wei te ontdoen.
b r o u h a m m e r , s. breeuwhamer, totkal-
faten van schepen.
b r o u s e l , n. brouwsel, het gebrouwene,
R. ind T>, 338". — I k k i n d a t b r o u s e l
wumkes.nl
240 BRUL
w o l , vermoed wel uit wat bron het komt.
— Dy f e i n t i s e k a l i n r a e r b r o u s e l .
b r o u t ( e ) , s. brouwsel, zooveel als in
eens gebrouwen wordt. — A l l e b a k t e n
en b r o u t e n ( b r o u w e n ) b i s l a g g e n e t
a l l i k e goed.
— D ê r h a j y d e b r o u t , daar heb je
den boel. Vgl. brot.
groote hoeveelheid, vooral van spijs. — I n
b r o u t e i t e n . — Ook: U s k o u j o w t i n
b r o u t m o l k e. — Vgl. baelje.
b r o u t o n n e , s. ton of vat, waarin de
wei, die door den brouwdoek loopt, zich
verzamelt. Lex. 531.
b r o u - t s j e t t e l , s. brouwketel. — I n
b e a n y n 'e b r o u t s j e t t e l , zooveel als
niets. Lex. 530.
b r o u w e , v. bronwen, bier brouwen,
flg. uitwerken, te weeg brengen, veroorza-
ken. — O, d y w i f f e l o t t e r i j b r o u t
s a 'n lij e n , W. D., Hearn, 104. — D ê r
scil raer hwet gear brouwe. Vgl.
broeije. — D a t b r o u d e s a h e e c h , die
twist liep zoo hoog, A. Ysbr. (1861), 49.
b r o u w e , v. slaan, in: g r o u w e e n
b r o u w e . Zie grouwe. Vgl. brouwing.
b r o u w e , v. breeuwen. — I n s k i p
b r o u w e . Lex. 537.
b r o u w e r , s. (bier)brouwer. — D ê r i s
h o n g e r b a k k e r , en t o a r s t b r o u w e r ,
schraalhans keukenmeester. Lex. 163/424.
b r o u w i n g , s. slag, klap. — l u i m e n
in b r o u w i n g j a e n .
fig. nadeel, schade. — H y k r i g e d ê r
y e t i n b r o u w i n g f e n , d y ' t fr ij h w e t
h i r d e r o a n k a e m , H s f r . I , 255.
b r u e d e r , Hl. s. struif. Zie tdkke-panhûh.
b r u e r , Schierm. m. Zie broer.
b r u g g e , HL Zie brogge.
b r u g g e m a n , (Tietj. Dngdl.), m. bruide-
gom. Zie brêgeman.
b r u l , s. brui, allerlei zaken, alles, de
heele boel. — H y w o e d e b r u i o e r j a e n
e n b o e l g û d o a n s t e l l e , A.Ysbr. (1861),47.
— Lit W a e t z e d e n h i s p e l j e , i k k i n
d y b r u i s a n e t o m d r a e i j e , W. Gribb, 6.
— D ê r l e i t d e b r u i , Vr. Fr. I , 90. —
I k w i t e r n e t i n b r u i f e n , heelemaal
niets, W. Gribb., 23. — H y h i e d ê r d e
b r u i f e n , Hsfr. I I , 238. — H y h e t d e
b r u i w e i k r i g e f e n 't h i r d r i d e n , zijn
gezondheid daarbij opgezet. Lex. 553.
 BRUI. 241 BRUL.

b r u i j e , v. slaan, werpen. G. J. I , 52. w o l , pakt het werk goed aan, — doet

Wassenb. Bijdr, I I , 32. HL b r ú e j e . — goed mee. — D a t i s i n k e a r e l , d y ' t
H j i r w e i , o f i k b r u i d y m e i d e s t o e l h i m s e l s w o l b r û k e w o l , zich zelven
o p 'e k o p . — G o f f e b r u i d e m y n niet spaart bij 't werk, zich moeite ge-
k l o m p y n ' e s l e a t . Lex. 532. Vgl. ôf- troosten wil. — S a b i n n e d e m i n s k e n ,
bruije. e n s a m o a t m e n h j a r b r û k e , Roe-
vallen. — De j o n g e b r u i d e f e n 'e ker I I , 15. — Y e n b r û k e , zich gedragen.
b r ê g e óf y n ' e f e a r t . — L i t d e b o e l — M e n m o a t y e n s a h â l d e e n b r û k e ,
n e t b r u i j e . Vgl. del-, ombruije. d a t m e n d e k o p o p s t e k k e do a r .
— B r u i d i v e l s k h a n d i e h f e n m y n Lex. 534. — M e n m o a t y e n b r û k e
h i e m . W. D. Winterj., 166. Vgl. weibruije. 1 i 11 e, gedienstig, inschikkelijk zijn , bil-
— D e k o u b r u i d e t r o c h d e s l e a t , lijk in 't eischen van loon.
ld. IV, 148. — B r u i t o n e i h w e t e a r - b r û k e l (Odngdl. en bij ouderen hier en
d e r f e n ' t b ê d , A. Ysbr. (1808), 36. — daar) adj. ontevreden, verstoord. — Ua
ld. I X , 115. — I e ' n n a c h t o a n 'e s w i e r , l y t s e i s b r û k e l , om 't se g j i n s i n t
d a t m e i h i n n e b r u i j e , is zoo erg niet, h a m e i . — H j a h a w w e h i m t o n e i
t w a i s t o f o l i e . Lex. 532. — M a r a s w e s t e n n o u i s e r h w e t b r û k e l . Zie
d y h w e t y n ' e k r ú n h i e , d e n k o e ' t e r kiezzich.
n u v e r h i n n e b r u i j e , er wonderlijk toe- b r û k m e (nog bij ouderen), n, gebruik.
gaan, R. ind T.3, 147". — l m m e n o m 'e Zie gebrûk.
k o p b r u i j e , lastig vallen, R. P. in Epk., b r û k s u m , adj. bruikbaar, handelbaar.
68. — H w e t b r u i t m y 't r a b j en f e n — I n b r û k s u m m a n , welwillend, in-
'e f r o u 1 j u e ? wat bekommer ik mij daarom? schikkelijk, — i n b r û k s u m h y n d e r ,
Lex. 533. gedwee, — b r û k s u m w a e r , geschikt om
b r u i j e n , s. slaag. — I n w â n b r u i - op 't veld te werken, — b r û k s u m l e a r ,
j e n , een pak slaag. — I t g a t k r i j t lenig leer, — b r û k s u m e g r o u n , goed
f a e k b r u i j e n as d e b o a ze m û l e i t te bewerken bouwgrond. — J i l d i s t i g e
f o r t s j i n n e h e t . — D e r b i n 'k sa b r û k s u m g û d . Vgl. onbrûksum.
b a n g fen as de h o u n fen bruijen. b r u l (Westelijk, Zoh. en elders bij oude-
— I t n e d i c h s t e m o a t f o a r g e a n , s e i ren) , s. Zie bril.
de m a n , e n h y j o e c h s y n j o n g e b r u i l o f t , s.nuptiae, bruiloft. — G r i e n e,
b r u ij e n. s t r i e ë n e , b l i k e n e , k o p e r n e , pos-
b r u j j e r , m. die graag slaat. — Dy k e a - l e i n e n e , s u l v e r n e , g o u d e n b r u i l o f t .
r e l i s i n b r u i j e r e n i n f j u c h t e r . Vgl. Vgl. boerebrulloft. Ook b r i l l o f t .
leivebruyer. — M i n n i s t e b r u i l o f t , het ledigen
— In rare b r u i j e r , ongemanierd van een secreet bij nacht. Lex. 494/98.
mensch. Ook grappenmaker. — I n l o s s e bruilofterij', s. bruiloft houden. Zie brul-
b r u i j e r , losbol. Lex. 533. — Us p a k e loftsjen.
w i e r in m a l l e b r u i j e r , d y ' t a l l e s b r u l ' l o f t e r s , pi. bruiloftsgasten.
m e i de g e k b i s l o e c h . W.D., Th. Ulesp., 2. b r u l l o f t s j e , v. bruiloft vieren. — F e n
"brujjerjj', s. allerlei gedoe, allerhande b r u l l o f t s j e n komt b r u l l o f t s j en
zaken. Lex. 533. van een bruiloft komt een bruiloft. Lex. 498.
b r û k , n. gebruik. — D ê r sa d a e g l i k s secreet leegen.
g j i n b r û k fen d r a n k m a k k e w i r d t , — b r u l l o f t s j e n , s. verb. (het) bruiloft
R. ind T.a, 305». Ook b r û k m e . Tegenw. vieren. Ook b r u i l o f t e r ij.
meest: g e b r û k . b r u i l o f t s - l i e t s j e , n. bruiloftsliedje. Van
b r û k b e r , adj. bruikbaar. Vgl. brûksum. Blom, Bik., 2.
b r û k e , v. gebruiken. — E k b j i n t e n † b r u l l o f t s - p o t , s. pot van grof aarde-
noadich? N é , t a n k j e , w y b r û k e werk met zeven ooren (ringen), waar men
se n o u n e t . — H w e t s c i l l e j o b r û k e , bij bruiloften (soms ook bij 'potverteren'),
i n b i t t e r t s j e of k l e a r e ? — Y e n s nadat men al een poosje pret gemaakt
f o r s t â n b r û k e . — H y b r û k t s y n l e a had, omheen hurkte om, elk met een Ie-
16
wumkes.nl
 DitruiS. 242
pel gewapend, er een gemeenschappelijk
'maal' van brandewijn met rozijnen uit te ge-
bruiken. Ook p i s p o t m e i s a u n e a r e n .
b r ú n , adj. fuscus, bruin. — Sa b r ú n
a s i n b e i . — JB r u n e p i p e r i s d e b e s -
t e , bruinoogige meisjes. — I k h a d e
k o f j e , de t h é b r ú n , gereed. —- Hy is
s a b r ú n , oft e r y n k r i n t e n op-
s t o o f d i s , iron. op zijn zondagsch.
— B r u n e f l o e n y n 't l â n , zekere
plant, die aan hooiland een bruine tint
geeft.
— B r ú n ( f o r b a e r n d ) f e n 'e s i n n e .
adv. P a s o p ! m e m s j u c h t b r ú n »
kijkt donker, Halb. in 6. J. , 57.
Vgl. Ijocht-, ãonkerbrún.
b r ú n , n — D a t i s mo a i b r ú n ,
— d a t b r ú n m e i 'k w o l lij e.
b r u n e (de), (het) bruin(e) paard. — F o a r t
b r u n e ! — S l a c h de b r u n e f o a r de
sjeas. — D a t k i n de b r u n e n e t l û k e
(d ê r m o a t d e s w a r t e b y), die weelde
kunnen we ons niet veroorlooven.
°brún, (N. en W. hier en daar, bij oude-
ren) , s. angina tonsillarus, opzwelling der
amandelen (keelklieren). Lex. 536.
brún'acliticli, - a f t i c h , bruinachtig.
b r ú n b i e r , n. cerevisia ftisea, bruinbier
(vroeger).
b r ú n b l ê s , adj. bruin met bles. — I n
brúnblês hynder.
b r ú n f i s k , s. äelphinus phocaena, bruin-
visch, waarvan het vleesch door de oude
Friezen werd gegeten, Plaatsbeschr., 126.—
IIy s n u f t , b l a e s t as iii b r ú n f i s k .
b r ú n k o p , s. zekere plant in laag hooi-
land groeiende.
b r ú n t s j e , n. brunette, bruinharig meisje,
— bruin paardje, Wl. Lpk.
•— pi. b r ú n t s j e s , zekere aardappel-
Soort. Ook: b r ú n s t a l t sj es. Ook: bruin
gebakken aardappels, en in 't alg. korstjes
van (in de keuken) gebakken spijs.
b r ú n t s j e , n. dwarlwind. Zie ttrjirre. —
D e r is i n b r ú n t s j e y n 'e i e r d a p -
p e l s , zij worden onverwacht en tijdelijk
duurder. — Vgl. gieltsje.
"brûnzerich, adj. garstig, ranzig. —
Greate beane mei brûnzerieh
s m o a r , Hsfr. X , 72. Vgl. sterk.
b r û s , n. spuma, schuim. — I t b r û s
s t i e t d e m a n op 'e m û l e . — B r û s
wumkes.nl
BüFF.
o p 't b i e r . Lex. 53G. — I t g ê r s k o m t
ú t 'e g r o u n a s b r û s .
b r û z e , b r û z j e , v. bruisen , schuimen.
— De m ô l k e , i t b i e r b r û s t . — I t s k i p
b r û s t t r o c h de w e a g e n . — I t s i e d
b r û s t t a d e g r o u n ú t , ontkiemt en wast
snel. — De w y n b r û s t h i r d ú t i t e i s -
t e n , blaast sterk uit het oosten. Lex. 596.
b u c h e l (Tietj.), s. bochel, bult. — Ook bul-
tenaar. Dit ook b u c h e l t s j e , n. Zie bochel.
b u c h e l d e (Tietj.), e g . gebochelde, bulte-
naar. Ook adj. — I n b u c h e l d e m a n .
bûch'-üzge (Warns), v. de sterkte van het
nog buigende ijs beproeven. Ook : t a e i-
i i z j e. Zie soukje.
b û c h s u m , adj. buigzaam. Lex. 540.
b û c h t a n g e , s. buigtang, werktuig van
den smid, koperslager, klokmaker, enz.
b u d (Oostel.), n. bijt (in 't ijs). Zie bit.
b ù d d e , Hl. eg. bode.
b ù d d e n , Hl. pi. geboden, ondertrouw.
— U n d e r 'e b ù d d e n s t a e n .
b û d e , s. buil, (bolle kant van een) deuk.
Hl. b û e d e . — I t b e r n f a i t h i m i n
b û d e f o a r d e h o l l e . Lex. 547. Zwh.
b u d e. Ook: p û d e . — J a n k e e a r i z é r
is f o l d û k e n en b a d e n . Zie äûk.
b u d e l , Stadfr. s. buidel. Vgl. tsjerke-
budel. Zie pong.
b û d e l j e , v. Zie bûlje.
b u ' d e l p e s t , s. iron. geldgebrek.
b u d e l t s j e , n. dim. buideltje, kerkezakje.
b û d i c h , adj. met deuken, vol deuken.
Zie áâkich.
b û d ' s l a e n , v. deuken uit een voorwerp
van metaalblad slaan. — I t e a r i z e r b û d -
s l a e n ( l i t t e ) . — Hsfr. I I , 217.
b û c l , Hl. s. boedel. Zie boel.
b û c l g e , Hl. n. boelgoed. Zie boelgãd.
b û ° l i c h , Hl. adj. rommelig.
b u f f e l , c.g. bos buffelus, buffel, overdr.
onbeschoft menseh. — . . i n o n b i h e i n d e
b u f f e l r - G . J. I I , 94.
buffel, n. duffel, soort wollen kleedingstof.
s. duffelsch buis, — I k t s j u c h m y n
âld buffel hjoed m a r oan.
b u f f e l f e t , - s m o a r , n. het uit Engeland"
ingevoerde vet (waarvan het merk een buf-
fel is). Ook fet-, p o t - , of w i n k e l s m o a r .
b u f f e l j e , v. gretig, veel eten. — D o u
k i n s t h j o e d a e r d i o h b u f f e l j e, n e t ?
Vgl. oanbuffelje.
 BUFF. 243
b u f f e l s ( k ) , adj. duffelsch, van duffel. —
I n buffels(k)e j as.
b û g e , b û g j e , v. flectere, eurvare, bui-
gen. — I t t a e i j e i i s b û e h t f e n 'e
t w a n g . Hûs-hiem 1890, 9.— F e n b û g j e n
f r j e m d en f ij f e n l j e a v e wirden,
waren de oude Friezen. Fr. Volksl.
— B û g e of b a r s t e , buigen of breken.
Lex. 540. — S i n t s e i s û r e h a ' k d e
k n i b b e l s n e t b û g d , niet gezeten, Reis
f. M. J., 19. — Vgl. slachbûgje.
b u g e l , s. beugel: ijzeren ring, waar-
door bij het balspel de bal geworpen
wordt.
— I t k i n n e t t r o c h d e b u g e l , het
mag, betaamt niet. Lex. 540. — M y t i n k t ,
d a t it y e t al t r o c h de b u g e l k i n ,
d a t j i m m e j i m m e d ê r d e n r i s for-
d i v e n t e a r j e , Roeker I I , 13.
O-vormig of driehoekig gebogen twijg,
waarin een strik, om lijsters te vangen.
— De b u g e l f e n i n flitsebôge.
— D a t m i n s k e s i t y n ' e b u g e l , nl.
inet haar (gebrekkig) been. — D o c h d e
b u g e l op i t b l y n .
baggerbeugel. Zie baggerbûgel. Lex. 541.
beugeltasch, vrouwentasch met een zilve-
ren , soms gouden , knipbeugel. — S y d s u 1-
v e r en b u g e l . — D e b u g e l k o m t t o
f a e k l o s , men geeft te veel onnoodig en
ongemerkt uit. Ook b u g e l t a s .
boeg (van een schip). — S y l m a r t a ,
j e i hini de b u g e l m a r yn.
b û g e l j e (Woudsend), v. met den pols-
stok onder een arm door over een sloot
springen. Vgl. bochelje.
b û ' g e l j e j j e , v. jongensspel, waarbij zij
twee en twee met de rechter- en linkerhand
in elkaar op elkaar toeloopen.
b û g e l - s j e a s , s. sjees voor twee paarden,
— die een beugel onder den buik dragen,
waaraan de dissel is bevestigd. Lex. 541.
— Dy t w a k i n n e w o l f o a r d e bû-
g e l s j e a s , in een kwaden zin, van twee
menschen, die goed bij elkaar passen. —
D a t m i n s k e is m e i d e b û g e l s j e a s
ú t , en s e l s i t h y n d e r , zij loopt met
de bollekorven aan een juk.
b u g e l t a s , s. beugeltasch. Zie bugel.
b û g e m i n t ' , s. buiging, strijkage. [Min-
achtend, omdat het niet in den aard der
Friezen ligt om te 'buigen'. Vgl. R. ind
wumkes.nl
BUKD.
2
T. , 61*.] — I n b û g e m i n t meitsje.
Vgl. het volgende.
b û g e m i n t s j e , v. herhaalde buigingen,
strijkages maken. — B û g e m i n t s j e f o a r
de g r e a t e n , d a t k i n dy a e p w o l , en
ás w o l e r n e t t a s p r e k k e .
b û g j e , v. Zie bûge.
b u i , s. bui. — I n m a e r t s k e b u i . —
I n ' d r o e g e b u i , tusschen de buien in.
Vgl. aj)ril(s)-, heil-, maerte-, rein-, snie-,
tong e rb ui.
fig. aanval, opkomen van verandering van
humeur. — I n l i l k e , s t y m s k e , g j i r g e ,
g e k k e , p r a e t s k e bui, — in g o e d e ,
i n r y n s k e b u i . — H o h a b b e j y sa 'n
b i n a u d e n buiV A. Ysbr. (1861), 13. —
De b u i i s y n 't o e r g e a n , de twist be-
gint to bedargn. Ook b o i . Vgl. rite.
b u i j i c h , adj. buiig. — B u i j i c h w a e r .
b u i k e , dim. n. buitje, lichte bui.
b u i s , s. schip om de paling op te halen.
Vgl. ielbuis.
b u i s , s. buis. Zie baeitsje.
b u i s k e , dim. n. buisje.
b u i s k e , n. Fra. jaquette, vrouwenklee-
dingstuk, in plaats van het vroegere jak.
b u i s k e , n. vriendje, maatje. —• I t bi-
nijde de m i n s k e n , d a t de I n g e l -
s k e n en F r a n s k e n s o k k e g r e a t e
b u i s k e s w i e m e . Lex 311.
b u i z e , v. zwabberen. — l t w a e r i s
o u g r y s l i k e m i n , m a r wy s c i l l e d e r
wol t r o c h buize.
b û k , s. buik. G. J. passim. — I n b û k
a s i n b o a r g e m a s t e r . — I t i s o a n 'e
b ú k n e t t o s j e n h w a 't d e m e a s t e
brij i t e n het. — H a n t s j e s kâld,
f o e t s j e s k â l d , p i n e y n 'e b û k , k r û p
b y h e i t en m e m y n 'e h o e k , Kinder-
deun.
— I n b û k f l e s k , de romp van een
geslacht dier, zonder het binnenste. Ook
b û k s t i k . —- De b û k f e n d e h a e i w e i n ,
de inhoudsruimte daarvan, ook f e n i n
s k i p , f l e s s e . . . — Vgl. bealch.
b û k ' b e r j e , B. de bodem van eenboeren-
wagen, Lex. 228. Hl. b û k b a r j e . Ook
b û k d a l i n g , - d e a l i n g (Ferwdl. Don-
gerdln.), - d e a l j e (als voren, Leeuwdl.),
-d e 11 i n g ('t Bildt, Kóudum, waar ook :)
-berje.
b ù k d e l l i n g , s. vloer van 't schip. —
 BUKD. i 14
It f e t s j e y n 'e b û k d e l l i n g rolje.
b û k d e l l i n g e n , - d e a l j e s , pi. losse of
vaste planken, die den vloer van het schip
vormen.
b û k e , voc. jongetje, maatje. — N é ,
bûke! dat krijst net. Vgl. bûke-
w'antsje.
b û k e (y e n), v. bukken, zich bukken.
b û ' k e b l a e s , s. Zie Maes(u-ei).
b û k e l j e , b o k k e l j e (Oostel.), ». in ge-
bukte houding, met den pols onder den arm
door, over een sloot springen. Hl. b û k e -
1 e a r j e . Grouw b o c h e l j e . Woudsend bû-
g e l j e , z. d.
op den vlakken grond springen met een
korten stok, dien men laag aanvat, en er
over heen springt.
in gebukte houding loopen, ld. IV, 149.
— O p ' t h y n d e r b û k e l j e , op de ge-
wone wijze een ongezadeld paard bestijgen.
— Hy is er n u v e r t r o c h b û k e l e ,
vreemd door gescharreld.
b û ' k e m a n , s. - m a n t s j e , n. mannetje,
klein persoon. —• H y w i e r m a r s a ' n
bûkemantsje, dy yen o n d e r de
e a r m t r o c h koe. — L y t s e b û k e m a n !
liefkozend tegen een jongetje.
"bûk'fêst, adj. huwbaar.— M y n d o c h -
t e r is a l b û k f ê s t , h j a t i n k t a l om
t r o u w e n . Lex. 544. Zelden van jongens.
b û k f o l , n. buikvol.— I n b û k f o l i t e n .
Ook l i i f f o l . — I n b û k f o l l i e a , zooveel
als er in een boerenwagen kan.
b û k f o l l i n g , s. buikvulling, eten waarin
weinig voedsel zit.— I e r d a p p e l s i s m a r
bûkfolling.
b û k f o r w i e l , s. lammertjespap, pap van
melk en meel.
b û k g i r l e , s. buikgordel aan een paar-
detuig. Lex 543. Meest b û k r i m e .
b û k i c h , adj. buikig, dik gebuikt. —
I n b û k i c h h e a r s k i p , een zwaarlijvig
man. — I n b û k i g e k a n n e .
b û k j e , v. zwaarlijvig worden. Lex. 544.
b û k j e , b û t s j e , v. beuken, kloppen, slaan.
— S l a en e n b û t s j e ( b û k j e ) . — De
s m i d b û k e t i e r e m o a r n a l o p i t am-
b o l d . Lex. 545/79. — G. J. passim. Vgl.
(de samenst. bij) bûtsje. Vgl. beuke.
b û k l a p e r , m. buiklapper: geneesheer.
— I s d e b û k l a p e r d e a ? wees niet
bang dat je je ziek eet, de dokter leeft
wumkes.nl
BÜLS.
nog, G. J. I , 1. — B û k l a p e r en b r e -
b i e r , R. ind T.2, 229'. Lex. 543.
b û k m a k k e r , m. in: As d e b û k m a k -
k e r k o m t , den k o m t de b o a r s t m a k -
k e r e k , iron. troostwoord voor meisjes ,
die platte borsten hebben. Lex. 543.
b û k r i m e , - r i e m , s. buikriern. Zie bûk-
girle.
b û k s i i k , - s i k i c h , - s i d i c h , adj. beursch,
van peren. Hl. b û k s ê k i c h .
iron. graviäa. zwanger, van een meisje.
b û k s - m i e t t e , s. maat in eten of drinken,
zooveel als iemand daarvan in eens noodig
heeft, of verdragen kan. — E l k m o a t
syn e i g e n b û k s m i e t t e w i t e. Lex.
544. — D o u k r i j s t n e t m e a r , b o i !
dou h e s t a e r d i c h d y n b û k s m i e t t e .
b û k s p e k , n- spek van den buik van het
varken, het dunne benedendeel der 'zijden'.
b û k s p r e k k e , v. buikspreken.
b û k s p r e k k e r , m. buikspreker.
b û k s t i k , n. Zie bûk.
b û k s - w e a r g e a (schertsnaam), eg. echt-
genoot(e). Lex. 544. W. Gribb., 9. — R. ind
Ta., 5 K
b u l , s. buil. R. P. in Wiarda, 27. — Hy
slacht bûlen mei ear-kjessens,
Burm. Vgl. bûd(e).
b û l c h (Tietj.), s. water- of luchtbel. —
pi. b u i g e n . — dim. b û l c h j e .
b û l c h j e b l a z e (Tietj.), v. bellen blazen
(kinderspel). Zie bûltsjeblaze.
b û l ( e ) , s. bel, waterbel. Lex. 548. Zie
bûrl.
b û l e b l a z e , v. bellen blazen. Zie bûl-
tsjeblaze.
b û l g j e (Tietj.), v. borrelen, oprijzen van
bellen. Zie bûrlje.
b û l h o k , n. builhok, in een bakkerjj af-
zonderlijk voor de builkist (vroeger, en niet
algemeen).
b û l j e , v. builen, het meel ziften met den
builmolen. Smallnd. ook wel b û d e l j e . Vgl.
útbûlje.
b û l j e , v. Zie bûrlje.
b û l ' k i s t e , s. builkist, waarin het buil-
toestel is besloten en wordt rondgedraaid,
en bestemd om het uitgezifte meel op te
vangen.
b û l m o u n l e , s. builmolen. Lex. 339.
b û l s e k , s. builzak. Lex. 339. — S a
s c i l l e w y d e b û l s e k n a e i j e || s o u -
 BULS.
d e r n a e d en s o n d e r d r a e d , Kinder-
spel. Zie keattingbrekke.
b û l s o u d e r , s. builzolder, in een bakke-
rij de zolder, waar de builmolen staat en
de meelvoorraad geborgen wordt. Thans
(omdat de builmolen door 't gebruik van
'baalmeel' overbodig is geworden): m o a l -
souder,
b u l t , s. gibba, bochel. — I n b u l t as
i n b e a l k y n s e n , ook titel van een ver-
haal van D. H.
Ook: bultenaar. Zie bochel.
tumulus, tumor, kleine verhevenheid,
uitwas, buil. — I n b u l t op 'e h â n .
— De w e i is m e i h u l t e n e n b u l -
t e n , oneffen.
b u l t , a.acervus, hoop. — De i e r ' a p p e l s
y n 'e b u l t s e t t e , inkuilen, . . . o a n 'e
b u l t s e t t e , op een hoop brengen. Vgl.
dong-, ierappel-, hea-, modder-, malle-, striebidt.
— B u l t e n l a e d t m e n o p 'e w e i n ,
gezegd tegen iemand, die zegt ' i n b u l t '
(veel) te willen hebben. — B y de b u l t ,
in menigte, overvloed. — By b u l t e n , bij
groote hoeveelheden.
— D e b o e l y n 'e b u l t e n j e ij e, in de
war brengen, bederven. Lex. 550.
— I n b u l t ( e ) , veel, velen, tegenover:
in by t s j e , z.d. — W i e m e d e r i n b u l t ?
waren er veel'? was er veel volk? — H y
h e t b y d e b u l t (in b u l t ) , veel geld. —
In b u l t e m i n s k e n , g û d , j i l d . . . —
Jonge, Sjoerd! hwet het Douwe in
b u l t op d y t o s i z z e n h a w n , Skûralm.
1886, 25/111.
b u l t e r i c h , adj. met ' b u l t e n ' , oneffen.
— H u l t e r i c h e n b u l t e r i c h . Lex 551.
b u l t i c h , adj. gibbosus, gebocheld. Lex. 551.
b u l t ' s e k . s. bulzak, bed. — I n b u l t -
s e k s p r i e d e , een bed gereed maken. R.
ind T.2, 247*.
scheepsbed. G. J. I I , 95.
b û l ' ( t s j ) e b l a z e , v. bellen blazen, zoo als
kinderen doen. Ook: De k e a l l e n b û l -
t s j e b l a z e y n 'e t r ô e h om. Vgl. búlch-
jc-, en bróbbelblaze.
b u n e (Zwh), eg. grompot. — I n b u n e
f en i n k e a r e l .
b û n g e , Hl. s. varkensblaas. Zie boiige.
b u n l c h (Zwh.), adj. pruttelig, knorrig.
b u ' n i n g s - p l a n k e , s. dekplank van een
walbesehoeiing.
wumkes.nl
245 liURM.
b û n k e , Hl. s. been, bot. Zie bonke.
b û n k e h o k , Hl. n. knekelhuis. Zie Hen-
tsjekou.
b u n s k j e , v. Zie binsgje.
b û n t , Hl. adj. & s. bont. Zie bont.
b u n t , n. uitwendig teeldeel van een koe.
Zie bint.
b u n t , n. deschampsia caespitosa, buntgras.
b û n z e l , s. stuiter, stuitknikker.
† b û r , eg. buur, gebuur.
"bûr'beilster, f. die met slenteren en
babbelen bij de buren den tijd verbeuzelt.
Lex. 563.
b û r b e r n , n. & pi. buurkind(eren), kin-
deren uit de bebouwde kom van het dorp,
tegenover: b o e r e - of bûtenbûrster
beril.
b û r f a e m , f., - f a n k e , n. - f e i n t , m.,
- j o n g e , m., -w i i f, n. Zie de Enkelwoorden.
b û r f i n n e , s. buurtweide, gemeene weide.
— M i n n e , rin h i n n e , nei de bûrfin-
n e , krij it k e a l t s j e by de s t i r t en
l i t i t d e n w e r r i n n e , Seehje, W. D.,
Doaze, 25.
b û r f o r g a d e r i n g (Schoterl.), s. buurt-
vergadering. Zie barrerekken.
b û r f r o u l j u e , pi. de gezamenlijke ge-
trouwde vrouwen uit de buurt, tegenover
b û r m a n n e n , z.d. Anders b û r w i v e n .
b u r g e r (Tietj., Opsterl. & Stadfr.), eg.
burger. Ook bij G. J. — Ook als lid der
samenstelling. Zie boarger.
b û r j e (o a n), v. tot dezelfde wijk be-
hooren als . . . Vgl. barren.
overdr. D o u b û r r e s t h w e t t o f i e r ,
je neemt meer plaats in dan je toekomt.
b û r l , s. waterbel. Vgl. brabbel, bâl,
bûlch.
b û r l e r y ' (Stadfr.), s. Zie bodäelerij.
b û r l j e , v. borrelen, bellen vormen of
doen opkomen. -•— I t w e t t e r s i e d t d a t
it bûrlet. — M o d d e r s l e a t t e n dy
bûrlje. — De b a r g e n b û r l j e y n
h j a r d r i n k e n om. Vgl. brobbelje, bûlje,
bûlgje.
b û r ' m a n , m. ricinus, buurman. G. J.
I , 67.
pi. b û r m a n'n e n, bij gelegenheid van
een begrafenis. Anders:
b û r m a n l j u e , dat echter weinig gebrui-
kelijk is.
b û r m a s t e r (nog in Odngdl, en elders), m.
 BUKP.
buurt- of wijkmeester, die toezicht houdt
op het richtig waarnemen der verplichtingen
van de buren, de verbeurde boeten int, de
uitgaven regelt, enz. Vgl. bûrren.
b û r p r a e t s j e , n. buurpraatje.
b ù r r e , HL m. kater. Zie boarre.
†taûrre, s. buurt, vlek. — J e z u s n o u
r e i s g e al dy s t ê d d e n e n b û r r e n ,
vlekken, y n i t r o u n , Halb. Matth. IX,
35. Zie barren.
b û r ' r e b e r n , pi. Zie bãrbem.
b û r r e f l n n e , s. Zie bûrfinne.
b ù r r e l , Hl. s. borrel. Zie boarrel.
b û r r e l e e d , n. buurmansleèd. — B û r r e -
l e e d d r a e c h t m a k l i k . Lex. 563.
. b û r r e n , s. buurt, gebuurte. — I e m s-
w â l d e is g j i n d o a r p , m a r in b û r r e n .
kom van het dorp. — De b o a r g e r s
w e n j e y n 'e b û r r e n , d e b o e r e n bu-
t e n . Lex. 561. Vgl. brège-, bûte-, tsjerke-
bûrren.
wijk, deel van een dorp, welks bewoners,
volgens oude usantie, onderling tot zekere
diensten verplicht zijn; met name het waken
bij een zieke en aangelegenheden bij het
overlijden van een der buren (Lex. 561).
Dit noemt men b û r r e p l i c h t .
— I n s l a c h om b û r r e n , een blokje
of een straatje om(wandelen). Roosjen 27.
— De b û r r e n o m s i z z e , de buurt
rondzeggen, dat er een in de buurt over-
leden is. Dit is de ' p l i c h t ' van de twee
naaste buren, van de mannen als de over-
ledene een m a n , van de vrouwen als het
een vrouw is. — In Hl. en Mkw. steeds
door vrouwen.
b û r r e n , pi. buren. — D o u h e s t i n
g e r o p en g e r a e s , d a t b û r r e n en oer-
b û r r e n s t e k k e d e e a r e n op.
b û r r e n m a n , m. Zie bûrrerekken.
b û r r e p l i c h t ' , s. burenplicht. Zie bûrren.
— B û r r e p l i c h t d w a e n . iron. zijn buur-
meisje bezoeken, van een vrijer. Ook van
een m a n , die overspel drijft met een buur-
vrouw. Tietj. b o e r e p l i c h t .
b û r r e r e k k e n , s. jaarlijksche afrekening
der bewoners van een buurt of wijk. " Lex.
562. Op sommige plaatsen nl. wordt door
eiken bewoner, hoofd van 't gezin, een ze-
kere contributie betaald in de algemeene
kas, waaruit de kosten van 'leedzeggen',
afleggen, 'te hof' brengen van een overle-
wumkes.nl
2 6 BÜSA
dene worden betaald. De jaarlijksche afre-
kening , vaststelling der contributie, enz.
wordt bij een ' b û r f o r g a d e r i n g (onder
bestuur van een ' b û r r e n m a n ' ) gedaan.
Te W a r g a : K o p e r m o a n d e i (omdat zij
omstreeks Koppermaandag gehouden werd).
* b û r r e s e l s k i p , n. burengezelsehap, ge-
zelschap van buren. Lapek. 395.
b û r r e w e i d a , s. buurtweide. Ameland
b u r e w e i d e . 't Bildt b u r e w a e i j e . Lex.
363. Zie bûrfinne.
b û r s k i p , s. buurschap, onderling ver-
keer van geburen. — W y k o e n e f o l i e
m e a r w i l l e h a , as wy h w e t m e a r
b û r s k i p m a k k e n , Hsfr. V I , 174.
b û r s t a l t , n. groot ' s t a l t ' (z. d.) ten be-
hoeve van al de bewoners van een buurt of
Klein dorp (op de Klei).
b û r w i i f , n. & f. buurvrouw.
b û s , b û s e , s. zak in een kleedingstuk.
ld. I, 78. Hsfr. VI, 59. Oostdngdl. spr. b û ó s -
s e. Stadfr. en Zwh. b u s e. — Ook: vrou-
wenzak. — I n f a e m , i n f r o m m i s k e o p
'e b û s e s i t t e , steeds bij haar zijn. — I m -
m e n op 'e b û s e s i t t e , om geld lastig
vallen. — D o u m o a s t m y y n 'e b û s
s i t t e , tegen een kind, dat altijd bij de
moeder wil zijn.— K o e k e y n 'e b û s h a ,
gezegd van een meisje of vrouw wie men
gaarne het hof maakt. — R û c h o p 'e
b û s e w ê z e , veel geld in den zak heb-
ben. — l m m e n o p 'e b û s e l i b j e , op
iemands beurs teren, R. ind T.2, 76. — Y n
'e b û s e b l i e z e , veel geld uitgeven. —*
D y n (âlde) b û s e ! of b l a e s (dou) d y
y n 'e b û s e ! loop heen! nu wil je me wat
wijsmaken. — M i n s c o e y e n d e b û s e
ú t s k o e r r e ofútskodsje. — Jy scoene
y e n 't j o n g t a d e b û s ú t j e y e (fen
l a e i t s j e n ) , maken dat ik een miskraam
kreeg, iron. door vrouwen onder vrouwen
gezegd. — 't I s y e t al g o e d , d a t d e
l y t s e n d e g r e a t e n n e t y n 'e b û s e
h o e g e t o k r û p e n , Skûralm. 1881,
5/IX. — Dy k i n s t m a r y n 'e b û s
s t e k k e ! als men iemand een steek onder
water geeft. — De b û s e i s d j i p , 'k heb
geen (of weinig) geld. Ook: I k k i n n e t
m e i d e e a r m t a k k e y n 'e b û s k o m -
m e . Vgl. binne(n)- broeks-, festje-, jas(buis)-,
bûse.
b û s ' a p e l , s. appel, dien men in den zak
 BÜSD.
draagt om nog te doen rijpen, Wiers. f.
MJ., 14.
b û s ' d o e k (spr. boez-, üongdln. buoz-), s.
zakdoek, neusdoek. Lex. 566. Hl. dé sik-
dook.
b û ' s e - p l a t s j e n , s. verb. Zie lotsje.
b û s g a t (spr. boes- of bues-) n. spleet in
een vrouwenrok, om bij den zak te kunnen
komen. HL n i û z e l o c h , m o a z z e g a t ,
Lex. 567.
b u s j e , v. heimelijk wegnemen. Lex 567.
Zie bûskje.
b u s j e , n. Hd. Burschlein, ventje. — I n
jong busje. — In n u v e r busje,
schalk, grappenmaker.
b û s j i l d , n. zakgeld. Lex. 507.
b û s k e , n. vriend, makker. — D y t w a
b i n n e g r e a t e b û s k e s . Lex. 568.
b û s k e , n. zakje in een kleedingstuk. Vgl.
festjebûske.
b û s ( k e ) ' w a e r m , adj. warm door 't in
den zak dragen. — Dy a-p el i s b û s ( k e ) -
waerm.
b û s k j e , v. in den zak steken. — It t i -
z i c h â l d w i i f is b i f ê r z e n yn h j a r
h e r t , s i t op 'e s t o v e f ê s t , h j a r h a n -
n e n d j i p t o b û s k j e n , Cintia Lenige,
M.S. Lex. 367. — Dy a p e l s c i l i k h w e t
b û s k j e e a r 't i k h i m o p y t . — H j a
w i t t e f e n b û s k j e n , geld in hun eigen
zak te moffelen, ld. 1, 20. Vgl. busje.
b û s ' k o a l , s. brassica capitata, buiakool,
witte kool. — D e i n u n i e r b û s k o a l , de
ronde koepel van den toren te Deinum.
b û s t (Tietj. en Oostel.), m. knaap, maat,
vriendje. — De l y t s e b u s t e n . — K o m
b û s t ! Vgl. het volgende.
b û t , m. jongen, kameraad, vooral als voc.
Ook Gron. — S o a , b û t , w i e r s t d ê r ?
— N é , b û t , d a t k r i j s t n e t ! Ook: b u i t .
idioot, of die zich als zoodanig aanstelt.
— B û t m e i d e b o n g e l || t s i e n p o u n
k l o n g e l || t s i e n p o u n s p e k || b û t
m e i de b o n g e l , d y i s g e k , Oud
rijmpje.
b ú t , s. buit, prooi, roof. G. J. I & II.
(Dongdln., aan de zeekust) vondst. Ook:
bezitting. — IIy h e t w o l b ú t . — B e r n
n o c h b ú t . Zie bern.
b û t , s. = b û t h û s, z. d.
b û t ' d o a r (Noordl., Wonsdl., Leeuwdl,)., s.
Zie bâthâsdoar.
wumkes.nl
247 BUTEN.
Soms ook voor b û t e(n) d o a r , z.d.
b û t e (Oostel.', praep. & adv. buiten. —
B û t e o p 't f j i l d , — B û t e l é s t en on-
g e m a k . Maar: B u t e n d e b û r r e n . —
G. J. passim.
B û t e ook in de samenstelling: Oostelijk
Zwh. met Hl. in alle daar bekende woor-
den , die geen adverbia zijn. De enkele uit-
zonderingen zijn hier afzonderlijk opgegeven.
[De uitspraak is echter in een stadium van
overgang, zoodat b û t e reeds min of meer
een archaïsme wordt.] Zie buten.
in den veestal, het ' b û t h ú s ' , z.d. — W y
a s b e r n t s j e s b o a r t e n b û t e , R. ind
T.2, 199.
b u ' t e b o r , Hl. s. licht maal of kleine ver-
snapering door de thuiszittende vrouwen
tusschen het ontbijt en het middagmaal ,
wat bij de ouden geen gewoonte was. Lex.
569. — Ook in 't algemeen een kop koffie,
de koffiepot. Roosjen, 57/90. — Fr. Jierb.
1834, 76. Zie binne(n)beurtsje.
b u t e b o r j e , Hl. v. koffie drinken, uit
koffie drinken gaan. Roosjen 90.
† b û t e d o a r , s. G. J. I , 2. — Halb. N.O.
272. Zie bâtdoar, en bûtenäoar.
b û t e - e a r m e n , pi. bedeelden .ten laste
der burgerlijke arm verzorging.
b û t e f â d , m. armvoogd, armverzorger
van 't burgerlijk armbestuur. Zie earmfâd
b û t e f e a r t , s. vaarwater buiten den pol-
der, waarin het water uit dezen wordt af-
gevoerd.
† b û t e f l i e r , s. de vloer achter de koestal-
len. Halb. N.O. 272. Zie bûthúsflier.
b û t e l o a n e (Tietj., Oostel.), s. buitenlaan.
Zie bûtenleane.
b u t e n , praep. buiten, zonder, uitgezon-
derd.
B u t e n in samenstelling: Westelijk (Bar-
radeel vooral), ín Oostergoo (maar niet ín
alle woorden), Zuidelijk , behalve in den Zoh.
en Zwh. met name HL, — algemeen: in
adverbiale uitdrukkingen, als één woord ge-
schreven. — Een enkele maal: b û t - (o. a,
Oostergoo), — Anders meest: b û t e - , z. d.
b û t e n a e k , s. aak voor 't vervoer van aal
op Londen. Ook voor de vischvangst op
zee. Zie aek.
b û t e n b ì e n s , adv. beentje-over. — Bû-
t e n b i e n s r i d e . Lex. 569.
b û t e ( n ) b i e n t s j e , n. Holl, buitenbeentje,
 BUTEN.
onecht kind, met betrekking tot den vader.
B. ind T.2, 173". Vgl. oerwinling.
b û t e n b l y n , n. vensterluik. Zie blyn (s).
b û t e ( n ) b û r r e n , s. buitenbuurt, buiten
de kom van stad of dorp gelegen. Lex. 569.
b û t e ( n ) b û r s t e r , eg. die buiten de kom
van (maar toch in) het dorp woont. — A s
' t m i n w a e r i s , k o m me d e r n e t folie
b û t e n b û r s t e r s yn ' e t s j e r k e .
— adj. b û t e n b û r s t e r l j u e , frou-
ljue , b e r n .
b û t e n d a t ' , - d i e n , adv. buitendien. —
D o u k o m s t n e t n e i L j o u w ( e r ) t e r mer-
k e ; w y h a ' t t o d r o k . en b û t e n d a t ,
i k w o l 't n e t lije.
b û ' t e n d y k , s. buitendijk, Oude of Sla-
perdijk.
b û t e n ã i k e r s , pi. die buiten den ouden
dijk wonen. — Ook rundvee, door veehande-
laars uit het Waterland zoo genoemd.
b û t e n d y k s , adj. buiten een (polder)dijk
liggend. — A l d e g e a b û t e n d y k s , R. ind
ï. 3 , 144*. — B û t e n d y k s h e a l â n . Lex. 569.
— Ook : (het land) buiten den (ouden) zeedijk.
bÛ'te(n)doar, s. buitendeur. Ook b û t -
d o a r en ú t d o a r .
b û t e n d o a r ' , adv. buitenshuis. Ook ú t
'e h û s ,
b û ' t e ( n ) f a r d e r , m. zeevaarder op de
groote zeeën. Lex. 569/988.
b û t e ( n ) f a r r e , v. op (de groote) zee varen.
Lex. 569/988.
b û t e ( n ) f e a r t , s. scheepvaart op de groote
zeeën. Lex. 569.
b û t e n f o a n t s j e , n. iets waarop men niet
gerekend had, 'meevallertje'. Zie forfaltsje.
b û t e n f r a g e n , pi. in een cathechisatie-
boekje: vragen, waarop de leerling zelf het
antwoord moet zoeken. Vgl. bline (fragen).
b û t e n g a t ' , adv. buitengaats: in vrijheid,
buiten toezicht. — As d e j o n g e s b û t e n -
g a t b i n n e , h e v e se o r n a r i s a l l e
k a t t e k w e a tít.
b û t e n g e w o a n ' , adj. & adv. buitengewoon.
b û ' t e ( n ) k a n t , s. buitenkant. —- O a n 'e
b û t e n k a n t , van buiten, uitwendig.
b û t e n k i s t e , s. zeewering aan de buiten-
zede der hoofdpalenrjj. Zie kiste.
b Û t e ( n ) k l o k , s. dorpstorenklok, tegen-
over huisklok. — Us k l o k h a t a l s l e i n ,
m a r d e b û t e n k l o k h a 'k n e t h e a r d .
Alg. d e g r e a t e k l o k . Zie toerUok.
wumkes.nl
248 BUTEN.
b û t e ( n ) l â n , n. buitenland, land buiten
het vaderland.
b û t e ( n ) l â n , n. land buiten een polder, dat
nagenoeg op dezelfde hoogte ligt als het
boezemwater des winters, en daardoor meer-
malen overstroomd wordt. Vgl. bûtlân.
b û t e n l a n n e r , eg. buitenlander. Zie út-
lander.
b û t e ( n ) l â n s , adv. buitenlands, buiten het
vaderland. — Ý n C h i n a , d a t w i e r . . ,
b û t e n l â n s , R. ind T. a , 301».
b û ' t e ( n ) l â n s ( k ) , adj. afkomstig van land
buitoneen polder gelegen. — B û t e n l â n s k
h e a . Lex. 570.
b û t e n l e a n e , s. laan rondom de gracht
van een buitengoed. Wl. in Lpk. R. ind
T.a, 3". Ook b û t e l o a n e . .
bûte(n)loft, s. buitenlucht. R. ind T.2, 182'.
b û t e ( n ) m û r r e , s. buitenmuur van een
gebouw.
b û t e n p l e a t s , s. buitengoed, landgoed.
Wl. in Lpk. — H o n d e r t t û z e n g o u n e
en i n k r o a d t s j e f o l l y t s j i l d , a s 't
o p is m e a r h e l j e , en A m s t e r d a m
t a in b û t e n p l e a t s . Sechje, als men
aan 't wenschen is.
b û t e n s k o a t t e l j e , v. buitensluiten. —
Ik ha poes j i s t e r j o u n b ü t e n s k o a t -
t e l e . — fig. Hj a s k o u d e r j e , schuwen,
h i m en h y w i r d t r o u n o m b û t e n -
s k o a t t e l e . — Hsfr. I , 269.
b û t e n s l a e n , v. bij het kaatsen een bal
zoo slaan, dat hij buiten het perk terecht
komt. — fig. doorslaan, ijlen, wartaal spre-
ken. Lex. 570.
b û t e n s p r o n g , s. buitensporigheid. —
Mei in l y t s w y k j i l d k i n i m m e n
net folie b û t e n s p r o n g e n meitsje,
Alm. 12» 1897.
b û t e n s t , n. buitenste stof voor een kleed
(zonder de voering). — D y j a s m o a t o p ' e
h e l l i n g : i t b û t e n s t is n o c h g o e d ,
m a r 't f o e r i s y n e i n . — A s m e n ' t
b û t e n s t h e t is m e n n o c h m a r o p 'e
h e l te.
adj. buitenste, vaak in plaats van de sa-
menstelling. — De b û t e n s t e k a n t , de.
buitenkant.
verstafgelegen. — D e s k i e p r i n n e y n
de b û t e n s t e a c h t e .
* b û t e n w e n s t l c h , adj. buitengewoon.
b û t e ( n ) w e t t e r , n. het water buiten
 BUTEN.
een polder; 't zeewater buiten den zeedijk.
Lex. 313/570. — T r i j e t r i e d s b û t e w e t -
t e r , iron. slappe koffie. Vgl. gatwetter.
b û t e ( n ) w i r k , n. buitenwerk aan een
in aanbouw zijnd huis. Ook: werk, niet
in het bestek omschreven. Dit ook b y-
wirk.
b û t e r , s. Eng. butter, boter. Zh. en Schierm.
bu t er. Odngdl. spr. b u o t t e r . Hl. en Stadfr.
butter. — In stik b û t e r y n ' e b r i j ,
een buitenkansje. — H j o e d s c i l d e bû-
t e r j i l d j i l d e , de zaak haar beslag krij-
gen. W. D., Slj. & Rj. 1898, 17, — H y
h e t a l t y d d e b û t e r o p f r e t t e n , hij
is altijd de zondebok. — B û t e r o a n 'e
g a l g e. — Dy b û t e r i s o e r a l o e r 't
fj û r, die waar vindt men overal, R. ind
T.a, 2824. — D e b û t e r i s a l o p 't f j û r ,
de zaak is in werking. — D e b û t e r
ú t r a n e , de zaak ontleden. — H y b r e t
d e b û t e r d e r ú t , haalt er van wat er
van te krijgen i s , — hij leeft er rijkelijk
van. — B û t e r e n b r i j , is w o l m y n
f lij, Sechje. — I s d a t d y n b û t e r ? D e n
meist dyn brea wol droech i t e ,
dan staat het sober met je. — L i t ús d e
b û t e r o p i t e , s a s c i l 't m o a i w a e r
w i r d e . — A l l e s is g j i n b û t e r h w e t
de k o u s k y t , 't is alles geen voordeel.
— S y n k i j m i g e m ô l k e e n s k i t e bû-
t e r , van een boer wien het zeer voordeelig
gaat. — D a t l â n , wei- of hooiland, h e t
in b y t s j e b û t e r . — D y 't n i n b û t e r
barre mei, moat syn brea droeeh
i t e , men moet de tering naar de nering
zetten. — I t r e i n t a l l e g e a r r e b û t e r
en l y t s e b e r n , bij een zoelen regen in
Mei. — I t j a c h t l i t d e b û t e r s j e n ,
het ligt al zeilende zoover op zijde, dat de
bodem zichtbaar is, wat een eer is voor
den zeiler. [Bij een hardzeilpartij pleegt
men een jacht van onderen met bedorven
boter of ander vet te besmeren, om het
beter te doen glijden.] Lex. 572.
Vgl. blomke-, hoeve-, fabrijks-, fet-, gêrs-, hea-,
ìeråappel-, kinst-, klaei-, klút-, maei-, potsje-,
rapé-, skiepke-, skieppe-, stal-, stik-, icâld-
bûter.
b û t e r - a e d , s. inoud, waarin de boter ter
bereiding gekneed wordt. Lex. 572. Zie aed.
taûterba(r)re (spr. soms -ba r de), v. de
boter kneden.
wumkes.nl
9 BÜTER.
b û t e r b l o m , s. ranunculus auricomus, bo-
terbloem.
b û t e r b o a t , s. stoomboot, waarmede de
boter uit Friesland naar Engeland wordt
vervoerd. Alleg. lokk., 38.
b û t e r b o e r d , n. bord, waarop men eenige
ponden boter plaatst, om ze bij de klanten
rond te brengen.
b û t e r b r o c h j e , n. - b r o g g e , s. snee (rog-
gebrood met boter.
b û t e r d i e f , iron. beschuit. — I n b a k
i s in b û t e r d i e f , omdat er veel boter
op gesmeerd moet.
b û t e r d o e k , s. doek waarmee de boter,
die men bij de klanten of ter markt brengt,
bedekt wordt. Ook: doek, om de boter uit
te knijpen. — P l o m p e r t - o m en B o t s j e -
m o a i , dy s c o e n e t o g e a r r e n e i de
m e r k e t a , D ê r k a m e n se o p ' e d y k
e n d e b û t e r f ' o e l y n ' t s l y k : 't m o e i t
my n e t o m ' e b û t e r , m a r o m ' e b û t e r -
d o e k , d y 'k j u s t e r j o u n e m a k k e h a
f e n P l o m p e r t - o m s y n b r o e k . Sechje.
b û t e r d r i p p e n , pi. regendroppels bij zoel
weder in Mei, zeer gewenscht voor den
grasgroei.
b û t e r f a b r y k , n. boterfabriek.
b û t e r f e t , n. botervat. — M a n s h â n
b o p p e e n i k y n 't b û t e r f e t , s e i 't
w i i f . Lex. 575. — M e i 't g a t y n 't bû-
t e r f e t (yn'e b û t e r ) f á l l e , i n ' t bezit van
geld of goed komen, vooral door huwelijk.
b û t e r f e t , n. botervet,— gesmolten boter.
( b û t e r ) f e t m e r k e r , m. ijker der boter-
vaten, Fr. Vbl. 1884, 26/111.
b û t e r f j i r d e r , s. vat, inhoudende 'It ton
(40 K.G.) boter. Lex. 573.
b û t e r û i e , s. Eng. butterfly, soort nacht-
vlinder. Lex. 573.
b û t e r â o t s k e , n. botervlootje. R. ind T.a,
286'.
b û t e r g a t , n, die veel van boter houdt.
— H w e t b i s t o u in b û t e r g a t : dou
m a s t mei in b û t e r k e a p e r t r o u w e .
b û t e r g ê r s , n. paarsch-bruin bloeiende
grassoort. Men zegt dat het eten er van de
melkafscheiding van de koeien bevordert.
Ook b û t e r - r a e i j e n .
b û t e r g i e l e ( i e r a p p e l s ) , zekere vroeg-
rijpe aardappelsoort. — • 't Bildt: b u t t e r -
g é l e , iron. glas bitter jenever.
b û t e r g o a t e , s. boterboor, om de kwali'
 BUTER.
teit der boter in het vat te onderzoeken.
† b û t e r g o u n e , a. munt van 28 stuivers,
omdat de prijs der boter bij guldens van
dit bedrag werd bepaald. Vgl. achtentwein-
tich. Lex. 573.
b û t e r h a i m e l , s. boterhandel.
b û t e r h e i n e , v. de pas gekarnde boter
uit de karnton nemen om ze verder te be-
reiden. R. ind TV, 382'. Ook: b û t e r -
s p a n e, -út h e l j e .
b û t e r h û s , n. verkoophuis van boter.
Lex. 575.
b û t e r i c h , adj. met boter bevlekt; naar
boter riekend, smakend. Lex. 577. — K o m
net mei b û t e r i g e h a n n e n oan myn
s k r i u w e r i j . — H w e t is d a t h e a r l i k e
s û p e n b r i j : i t s m a k k e t sa b û t e r i c h .
— B û t e r i g e s û p e , waarop fijne boter-
deeltjes drijven.
b û t e r j e , v. het zich afscheiden der bo-
ter van de gekarnd wordende room of melk.
— I t w o l n e t b û t e r j e , fig. niet sla-
gen, geen gewenschte uitkomst geven. Lex.
577. — N e a t f o r k e a p j e e n n e a t n e i
't s i n útrjochtsje, dat bûtert
n e t , brengt geen voordeel aan. — Prov,
T s j e r n j e m a r r a e k a s 't n e t b û t e r -
j e wol.
b û t e r j i e r , n. i n : i n g o e d b û t e r j i e r ,
jaar dat veel boter oplevert. Lex. 575.
b û t e r j i l d , n., - k e a p e r , m., - k y n s e n ,
n., - k l e u r s e l , n. Zie de Enkelwoorden.
b û t e r k e r l e n , pi. korreltjes boter, die
onder het karnen te voorschijn komen.
b û t e r k i e m ( m ) e , v. met een stomp mes
herhaaldelijk door een karnsel boter snijden
om ze van de haren te zuiveren.
b û t e r k o e k , s. boterkoek, rond gebak
van meel, boter en suiker.
b û t e r k o p , s. houten vorm, van binnen
met snijwerk, om de boter te vormen voor
den verkoop bij het % of K K.G.
b û t e r k o p ( k ) j e , v, boter vormen. Zie
opkopje.
b û t e r k r û k , s, boterkruik. Zie kruk.
b û t e r l a e d , n. langwerpig vierkante
draagbare doos of kistje met schuifdeksel
of' op ieder einde een klapdeksel, waarin
kleinere boeren hun boter in ponden of
stukken ter markt brengen. Lex. 575.
iron. viool, in een volksrijmpje: . . . ||
D o h i e n ' se y e t i n s p y l m a n b r e k , ||
wumkes.nl
250 BÜTER.
Do h e l l e n h j a s a ' n d r o n k e n g e k ||
Dy s p i l e o p i n b û t e r l a e d || R o u n -
o m t i c h t en n e a r n e i n n a e d .
b û t e r l â n , n. weide, die veel boter op-
levert. — D a t i s i n b e s t s t i k b û t e r -
l â n . Lex. 576.
b û t e r m a k k e r , eg. - m e i t s j e , v.,
- m e r k , s., - p â n t s j e , n., - p i k e l , s. Zie
de Enkelwoorden.
b û t e r n o a s , s. iron. boterkeurder, die
de kwaliteit van een vat boter onderzoekt.
— Ook: K e a p m a n h e t i n b e s t e bû-
t e r n o a s , is een eerste boterproever.
b û t e r p a r , s. Era. beur ré, boterpeer. —
O r i z e b û t e r p a r , grauwe boterpeer. —
w i n t e r b û t e r p a r , winter-beurré.
b û t e r p l a k , n. botervlek, iron. gat in
de kous. — Hy h e t in b û t e r p l a k op
'e h a k k e .
b û t e r p r i n t , - p r o n k e r , s. figuren als
versiering gedrukt op de boter in het vat
of de kruik. Ook: de 'stempel', waarmee
die er op gedrukt worden.
b û t e r r a e n d e r , s. botersmelter, voorliet
smelten van boter op tafel bij den maaltijd.
Ook: b û t e r s n i p .
b û t e r s k a m m e l , s. Zie aed-skammel.
b û t e r s k i p , - s k û t e , s. schuit waarmee
de boter van de markt naar de zeehaven
wordt vervoerd. Lex. 576.
b û t e r s l i d e , s. ijsslede waarop men bo-
ter vervoerde vooral toen in Friesland nog
geen spoorwegen waren.
b û t e r s l y d t e r , m. die een boterslede
voortduwt. Zie slydtcr.
b û t e r s n i p , s. botersmelter. Zie bîiter-
raender.
b û t e r s p a e n , s. boterspaan, spaanlepel.
Lex. 576. Zie:
b û t e r s p a n e , v. de pas gekarnde en als
een losse massa op de karnemelk drijvende
boter met de boterspaan uit de karnton
scheppen. Men gebruikt daartoe ook dik-
wijls een melkzeef. Zie bûterheine.
b û t e r s t i k , pi. langwerpig ronde klomp
boter van pl.m. 2'A K.G. Lex. 576.
b û t e r s t i m p e l , s. houten stempel, waar-
mede een bloem of' andere figuur als versie-
ring op de opgemaakte ponden boter gedrukt
wordt. Ook : de figuur zelve. Vroeger had-
den eigenerfde boeren er een klaver, huur-
boeren er een roset op. Thans bestaat dit

BITTER,
onderscheid niet meer. Vgl. huterpronker
en bûterprint. Lex. 576.
b û t e r t a f e l , s tafel waarop de versche
boter gekneed wordt. Lex. 576.
b û t e r t i n g e l , s. spijkertje om botervaten
mee dicht te slaan.
b û t e r t o n g k j e , n. lekkerbek. Ook in een
volksrijmpje: Ho h y t j o u j o n g k j e ? ||
Bûtertongkje.
b û t e r t o s k e n , pi. de twee bovenste snij-
tanden van den mensch. Lex. 576. Stadfr.
buttertannen.
b û t e r - ú t h e l j e , v. de boter afnemen.
Zie bûterheine.
b û t e r w a e c h , s. boter waag. Zie waech.
t m t e r w ü f , n. boerenvrouw, die in de
stad boter bij ponden ter markt brengt of
aan de huizen verkoopt. Lex. 577.
b û t e w i r k e n , pi. verschansingen. 6 . J.
1 , 80.
b û t e w i r k s , adj. van buiten gemeten.
b û t ' h ú s , n. bovile, koehuis, het afge-
schoten gedeelte van een boerehuis, waar
de stallen zijn. Vroeger afzonderlijk, buiten
het eigenlijke huis. Halb. N.O. — G. J. I ,
2. — Hl. k o o w h ú s , Amel. k o e h ú s , 't
Bildt k o e i h ú s . Vgl. bút, bûte.
b û t h ú s b a l ' k e n (Woudstr.), pi. dwars-
balken in den koestal, waarop de zolder
rust.
b û t h ú s b a n k ' , s. bank in het ' b û t h ú s '
om op te rusten of zittend werk te verrichten.
— ld. I , 77.
b û t h ú s b ê d ' , s. bed(stede) in het koehuis
tegenover de stallen.
b u t h û s d o a r ' (Greidh.), s. deur van het
woonhuis naar 't koehuis. Oostel. Zwh., o.a.
Koudum: de deur van den veestal (het b û t -
hús) naar buiten. Zie bûtdoar.
bûthúsflier', s. vloer van den gang ach-
ter de stalling. Vgl. mjilUng.
b û t ' ( h ú s ) l a m p e , s. Zie baklampe.
b û t h ú s p o m p ' , s. pomp in het koehuis,
tot drenking van het vee.
b û t h ú s s o u ' d e r , s. zolder boven de vee-
stallen. Ook t i l l e ( t i l l i n g ) en k o e sou-
el e r.
b û t l â n , (Zwh. W. Z.), n. Zie bâtelân.
bút'sìikje (spr. ook b û t-), v. langs het
zeestrand zoeken naar aangespoelde voor-
werpen van waarde.
b û t s j e , v. in: r u i l e - b û t s j e . Lex, 579.
wumkes.nl
\
í 51 BYBR.
b û t s j e , v. beuken, slaan , kloppen. G. J.
53. — S l a e n e n b û t s j e . Ook b û k j e ,
z.d. Vgl. hân-, Jrfút-. pôle-, sJcyt-, útbûtsje.
b ú t ' s k i p (spr. ook b û t-) n. schip, als
buit beschouwd, als het nabij een visschers-
dorp strandt; gestrand schip, waarvan dé aan
wal drijvende lading als buit wordt beschouwd.
Zie ld. V11I, 105. — L. i n W . , 336, — Dy
meid miende dat myn h ú s i n b ú t -
s k i p w a e r , zij pakte en sjouwde alles
weg wat haar gading was (Dokkum).
b u t t e , HL langwerpig ronde tobbe met
deksel, bij wijze van koffer. Zie boatte.
b u t t e , Hl. sukkel, stumperd. Zie bût.
b u t t e r , Stadfr. & Hl. s. boter. — F a n
d y b o e r g i e n b u t t e r ! Zie bean.
° b û ' z e - g ( j ) a l p e r i c h , adj. storm- en regen-
achtig. —Bû z e g a l p e r i e h w a e r . Lex. 576.
" b û z e h a p p e r t , s. waterduivel, nikker,
die gezegd wordt aan het water spelende
kinderen naar de diepte te trekken. Lex. 581.
die bij een verkooping het bod opdrijft om
strijk- en verhooggelden te innen, en in 't alg.:
die op sluwe en bedekte wijze op bedrie-
gen uitgaat. Vr. Fr. I , 90.
b û z e m a n , m. spook, hersenschim. G, J,
I I , 115 , schrikbeeld.
"bûaemannerij', s. bedrieglijke, listige
handeling.
b y , (spr. bî of bì-j), praep. bij.
— Eng. by, door. — I t b a r d e . . . d a t
J e z u s . . . h i m d o p e l i e t by J o h a n -
n e s , S. K. F . , Markus, I , 9. G. J. II, 45.
ten. — B y u z e s , j i m m e s , h j a r r e s .
b y ' - a r b e i d s j e , v. bijwerken.
b y b a e n , s. baan voor de toeschouwers
by een hardrijderij.
b y b a k , s. Zie forgaäerbak.
b y b i t e l j e , v. bijbetalen, bijpassen.
b y b l i u w e , v. bijblijven. — I t b e r n
k i n h e i t n e t b y b l i u w e , kan niet mee-
komen.
onthouden. — H w e t m e n a s b e r n
l e a r t b l i u w t y e n â l d b y . Lex. 290.
b y b o e l , s. in: I t w i r d t (of is) i n
b o e l m e i i n b y b o e l , een dubbel lee-
lijko zaak, moest iron.
b y b r i n g e , v. bijbrengen, aanvoeren. —
B i w i z e n , r e d e n b y b r i n g e . Lex 515.
— Rinse kin net folie bybringe,
weet niet te spreken als het op bewijsvoe-
ring aankomt,
 BYD. 252
doen. — I k k i n d a t n e t b y h r i n g e ,
om 't m y n t i i d s a b i s e t is. — As
'k i t b y b r i n g e k i n s c i l 'k i t d w a e n ,
als ik daartoe bij machte ben of er tijd
voor heb.
b y d e r h a n s ( k ) ' , adj. in: i t b y c l e r h a n -
s k e h y n d e r , het bijderhandsche paard.,
's. J o u w d e b y d e r h a n s k e i n t i k j e .
b y d e r h a n t ' , adj. vaardig, vlug, handig.
— D a t f a n k e , i t i s m a r sa'n p j u t ,
m a r h j a k i n f e n a l l e s : h j a is by-
d e r h a n t , d a t siz ik jou.
s. I t is sa'n b y d e r h a n t of b y d e r -
h a n t s j e . Ook b y d e r h a n t e n - i e n .
b y ' d r a e i j e , v. bijdraaien, wenden van
een schip, om een ander te naderen, fig.
toegeven, tot andere gedachten komen. —
Hy wol der nou m e i d e s t i v e h o l l e •
t r o c h , m a r h y s c i l w o l w e r b y-
d r a e i j e . Lex. 246/726.
b y d w a e n , v. bijvoegen, aan toe doen.
— Is d a t a l l e g e a r r e s u v e r wier'?
I k t i n k , h y s c i l d e r w o l h w e t b y- |
d i e n h a . — Prov. iron. B y d w a e n is
e a r l i k , ô f n i m m e n i s s k e l m . Hsfr. VI,
200. Vgl. bymeitsje.
b y - e a c h , n. plek boven de oogen van
een hond.
b y f a l , s. Hd. Beifall, bijval. — D a t
j o e c h g j i n b y f a l , vond geen instemming.
b y f a l l e , v. instemmen met, verdedigen,
(iemands) party opnemen. Lex. 978. — N o u
s j u c h s t i t d e n , h y n d e r ! s ei d e m o 1-
w r o t , — en d e i e r d r o t e n d e y c h e l -
b a e r c h f o e l e n h i m . . . b y , R. P . ,
Jouwerk, 9. Vgl. mei falie, meistemme.
toegeven, handelbaar worden. — H y is
hjoed frijhwet steech, mar moarn
s c i l e r w o l b y f a l l e . Vgl. byäraeije.
b y f a l l e , v. invallen, in 't geheugen ko-
men. — I k h i e d e r o a r s y n l a n g n e t
om t o c h t , m a r i t f o e i m y n o u k r e k t
s a b y . Lex. 256.
b y f e y e , v, bijvegen. — As 't i t e n
d i e n is, m o a t d e f a e m d e k e a m e r
byfeije.
b y f e r v j e , v. plaatsen, waar de verf of-
gegaan is, opnieuw verven.
b y f y k j e , v. door snijden fatsoeneeren.
Zie bysnije.
b y f y l j e , v. een oneffenheid met de vijl
•wegnemen.
wumkes.nl
BYÍEN.
b y f o e c h s e l , n. bijvoegsel, bijblad van
een courant.
b y f o e r , n. krachtvoeder voor het vee.
Ook: k o a r t f o e r en b y s p u l , z. d.
b y g e b o u , n. bijgebouw, aan 't hoofdge-
bouw verbonden.— D a t b y g e b o u b y de
t s j e r k e i s f e n â l d s d e k o s t e r ij.
b y g e l y k s ' , adv. bijvoorbeeld. Verkort ge-
schreven : b.g.
b y ' g e l o v e , n. bijgeloof.
b y g e l o ' v i c h , , adj. bijgeloovig.
b y g e l o ' v i g e n s , adj. bijgeloovigheid, het
bijgeloovig zijn.
b y ' g r o e i j e , v. bijgroeien, groeiende meer
gelijkvormig met het geheel worden. —
De k e a l e p l a k k e n y n 'e g r e i d e b i n -
n e m e i d e r e i n a e r d i c h w e r b y-
g r o e i d . — J i l k e h e t h i m ris in g a t
y n 'e f o a r h o l l e f a l l e n , d a t i s n e t
m o a i w e r by g r o eid.
b y h â l d e , v. bijhouden. — H y r o a n
hird, m a r ik koe him byhâlde. —
— Boeken byhâlde.
aanreiken. — H â l d d y n p a n n e n o c h
ris by, den scil ' k e r n o c h i n s k e p
yn dwaen.
— H y k i n i t n e t b y h â l d e , van een
zieke, die achteruit gaat.
b y h e l p e , v. herstellen wat min of meer
geschonden is, bijwerken. — De f e r v e is
op p l a k k e n h w e t f e n 'e t a f e l ôf,
d a t m o a t b y h o l p e n w i r d e . Lex. 271.
— De d t r i d e n e s t e d e n o a n i n â l d
g e b o u , — in s k û r y n in k l e e d h w e t
byhelpe.
b y h w e n n e a r ' , praep. bijaldien. — „By-
h w e n n e a r d y s i m m e r l i s t e n f e n de
e a r m e n o p 'e Ge a s t a l sa h e e c h
k o m m e , ho m o a t m e n d e n o a n m e i
de w i n t e r l i s t e n ? "
by-ien', adv. bijeen, samen vergaderd.
Lex. 273. — I n b u l t e f o l k w i e r d ê r
b y - i e n . — H w e r 't s a ' n k e p p e l t s j e
f r o u l j u e by-ien b i n n e , dêr w i r d t
h w e t o u k e a k e l e . — Ook: b y - n - i e n .
Vgl. bij-inoav, gear.
b y i e n ' b r i n g e , v. bijeenbrengen, saam-
vergaderen. Lex. 274. — A l d y s t a e l -
t s j e s H y l p e r b û n t (Hl. bontgoed) h e t
D o o m n y (.T.H.Halbertsma) b y i e n b r o c h t .
b y i e n h â l d e , v. bijeenhouden. — G j a l t e
w i i í ' k i n h j a r h ú s h a l d i n g f i k s by-
 BYIEN. 253 BYS.

i e n h â l d e , m a r hj a k i n h j a r s e l s w y f l i n k p o t f o r t a r r e s c i l l e , m o a t -
n e t b y i e n h â l d e , heeft aan haar eigen te wy e a r s t b y l a p p e .
man niet genoeg, calemb. — S y t s k e i s geld bijeenbrengen om een gelag te ma-
i n m i n s k e f e n b y i e n h â l d e n , zij past ken. — L i t e l k h w e t b y l a p p e , en
op de kleintjes. — D e b o e l b y i e n h â l d e , d e n i n f l e s f o l h e l j e . Zie lappe.
niets verwaarloozen of onnut verloren laten — l m m e n d e r b y l a p p e , in ongele-
gaan. genheid brengen. — I k s c i l d e r d y
b y i e n h â l d e n d , adj. bijeenhoudend, spaar- w o l b y l a p p e , h i e d e f j i l t w a c h t e r
zaam. — S u n i c h en b y i e n h â l d e n d . s e i n . Rechtb. Heerenv.
b y i e n h e l j e , v. op een hoop halen, ver- b y l i z z e , v. bijleggen, een schip tegen
gaderen. den wind wenden, naar een ander schip
b y i e n h ú s k j e , v. bij elkander opzetten, toe, of om te ankeren. Lex. 291.
b.v. steenen of turven. Ook: o p h ú z j e . — — J i l d b y l i z z e , verliezen bij den
Zie opstoelje. — Les. 274. koop. — I k k i n w o l r i s i n g o e ' f r j e o n
b y ' k l a u j e , v. met de tuinhark de paden, j i l d om j i l d , tegen den zelfden prijs,
waar die beloopen zijn, weer overharken. oerdwaen; mar jild bylizze, dat
b y k l a u w e , v. inhalen. — W y b i n n e k i n n e t , Fr. Lêsb., 15.
f e n 'e m o a r n t o l e t m e i ' t w i r k b i - — I n s k e e l bylizze.
c-oun, n o u m o a t t e w y d a t b y k l a u - toegeven. — L i z m a r h w e t b y om
we om o p 'e t í i d d i e n t o k r i j e n . f r e d e t o h a l d e n . — Dy 't b y l e i t i s
vergoelijken. — I k s u s s e e n J a n w o e de m i n s t e n e t . Lex. 292.
't b y k l a u w e , m a r h j a g y n g b o a s opleggen. — L i z d y n b o a d e n g j i n
w e i , A. Ysbr. (1808), 19. o n b i l l i k e d i n g e n by. Lex. 292.
b y k o m m e , v. de waarheid, de billijk- — I . n m e n o n k r o m t e b y l i z z e , on-
heid naderen. — As j y n o u y e t i n g o u- recht doen, krenken.
n e b e a n e , d e n s c o e 't I n v e t b y k o m - een voorgevoel hebben. — 11 w i e r
m e. Lex. 283. k r e k t , o ft m y s a b y l e i ( b y m y l a e i )
gebeuren. — L i c h t k o m t e r o p 'e d a t d i t b a r r e s c o e . Vgl. op 'e lea
l e t t e j o u n . . . in f o r f l e i n e f û g e l . lizze.
As d a t b y k o m t g e a n d e n foaral b y l i z z e r , s. bijlegger: t e g e n w i n d . — W y
m e i , Wiers. f. M. J. 22. — H w e t k i n ' t k a m e n m e i in b y l i z z e r b y J a r m u y e n
s o m s a l w o n d e r b y k o m m e , zonderling (Yarmouth). Lex. 292.
samenloopen. — H o i s d a t b y k o m d ' ? b y l j o c h t s j e , v. bijlichten. — L j o c h -
bedenken, verzinnen. — I k w i t n e t h o t s j e r i s b y , d a t i k s j u c h .
se d ê r b y k o m m e e n f o r t e l l e s o k s . b y m e i t s j e , v. herstellen. — Dy s t i k -
— Hy k i n d e r r a e r b y k o m m e . k e n e k a s t m o a t t e j y s a g o e d a s 't
tot zich zelven, tot bezinning komen. — kin mar hwet bymeitsje.
De s i k e , d y f l a u f a l l e n w i e r , k o m t aan toevoegen, vergrooten, opsieren (een
wer by. gerucht, voorval). — D a t G a t s t i g e
b y l a e p j e , v. verstellen. — I n p e a r r a c h t e e n s k e l d e i s w i e r , m a r d a t
â l d e s k o e n , in j u r k h w e t b y l a e p j e . h j a J a n op i t l é s t o a n f l e a c h , d a t
Zwh. b y l a p j e. h e s t er b y m a k k e .
b y l â n s ' , - l a n g s , adv. langs, (rakelings) b y n a m m e , s. bijnaam , scheldnaam.
langs iets heen. Vgl. de samenstellingen. b y p a s s e , v. bijbetalen.
Vgl. doarke-, hûskebylâns. b y r i n d e r , m. bijlooper, meelooper. —•
b y l â n ' s r i n n e , v. zich met de handen I t w i i f i s b a e s en K l a e s i s b y r i n -
aan iets steunende loopen. — I t l y t s o d e r , telt weinig mee. — G r e a t e B e i n t
bern r i n t bylâns. is e i n l i k d e k e a p m a n (yn kij) en
loopen van huis tot huis. — M e i k e a p - " S y t s e is m a r b y r i n d e r .
manskip bylânsrinne. b y s e t t e , v. bijzetten, bij 't spel zijn toe-
b y ' l a p j e , v. Zie bylaepje. leg in den pot zetten; zeil bijzetten. —
b y l a p p e , - l a p j e , v. bijbetalen. — As A l l e s e i l e n b y s e t t e , overdr. al het

wumkes.nl
 BYSI.
mogelijke doen om uiterlijk flink voor den
dag te komen.
— Al d e Ij n e h a w w e n e t f o l i e o m
b y t o s e t t e n , geen kracht om een ziekte
te doorstaan. — H y h e t n e a t om b y
t o s e t t e n , kan geen ziekte doorstaan,
fìg. geen geld om het tekort in zijn zaken
aan te vullen.
— I k h a b y s e t , mijn krachten zijn
afgenomen, ik ben~ mager geworden (door
ziekte). Lex. 336.
— K i n s t m y ek h w e t j i l d b y s e t -
t e ? met wat geld te hulp komen.
b y s i n n e , s. luchtspiegeling, die het
beeld van do zon vertoont. Ook: f r j e m d e
s i n n e.
b y s i t t e r , m. assessor, mederechter in
de oude Friesche Nedergerechten. Lex. 339.
— Deze bestonden ín de grietenijen uit den
grietman en vier bijzitters benevens den
geheimschrijver. Wassenb., Bijdr. 1, 18.
Zie ook Stat. en Ord. van Friesl. 1723, B.
3 , tit. 2, art. 3.
niedeopziener bij den arbeid van het kool-
dorschen, volgens de (quasi oude) Achlumer
Teskloaw (pl.ni. 1820 van P. Scheltema).
— I t i s i n b y s i t t e r , schimpend: een
stilzwijgend persoon in een vergadering.
b y s i t t e r s k e , f. vrouw van een bijzitter.
b y s k i k k e , v. nader schikken, aan ta-
fel gaan.— S k i k h w e t b y , d o u s i t s t e
s a ' n e i n ôf. Lex. 332. — F a n k e, h e s t e
s i n o a n m y , || k r i j d e s t o e l en s k i k
h w e t b y . . . Dansdeuntje.
b y s k r i u w e , v. bijschrijven. Lex. 334.
— Y n 'e w i k e w i r d t a l l e s op in
laei oanteikene, den moat er
it snjeontojouns y n 't b o e k b y -
skriuwe.
b y s l i e p , eg. bedgenoot; f. bjjzit.
b y s l y p j e , v. door slijpen bijwerken.
b y s n i j e , v. door snijden nader tot den
vereischten vorm brengen. — I t f e t s o e n
is n e t r j u c h t g o e d , d a t m a s t y e t
h w e t b y s n i j e . Vgl. byfykje..
b y s p e e t , s. tweede melkstraal, die soms
bij 't melken uit den tepel komt. Vgl.
spriede.
b y s p y l j e , v. i n : h y . o f h j a s p i l e t
n e t s w a k b y , hij of zij kan er wat mee!
doet goed mee (aan . . . wat ook).
b y s p i z e (Stadfr.), s. toespijs. — E a r -
wumkes.nl
254 BYST.
a p p e l s s a t || e n b y s p i z e w a t , Sechje.
Zie byspul.
b y s p r i n g e , v. bijspringen, te hulp- ko-
men. — D a t w i r k is m y t o m a n s k ,
as n i m m e n by b y s p r i n g t , r ê d ik
i t n e t . — Yn t i i d fen n e e d h e a r r e
b û r l j u e e l k o a r by to s p r i n g e n .
b y s p u l , n. bijvak. — D o u w e h e t i t
m e a s t f e n 'e h e r b e r g e , s y n w i n k e l
is m a r in b y s p u l .
bijzaak. — D o u m a s t m a r k o a r t en
b o n d i c h s k r i u w e h w e r 't o p o a n -
k o m t , in h o p e n b y s p u l l e n hoeft
n e t . Vgl. omhalen, franjes.
nevengerecht, toespijs. — S n e i n s h a
w
y b y 't m i d d e i m i e l w o l r i s h w e t
byspil. — . . . h y p l u z e d e i s 18poun
f l e s k o p , b u t e n ' t b y s p u l , Fr. Lêsb., 99.
krachtvoeder (voor het vee.) Vgl. byfoer.
— De b y s p u l l e n k a m e n n o c h ne-
g e r a s 't h e l e k l e e d t s j e .
bystân, bystand, s. bijstand. — De
m a n s i i k en 't w i i f n e t f o l i e w i r -
dich, dêr moat bystand komme
f e n de e a r m e s t e a t . — I t s l o o f b e a
om b y s t â n f e n B o p p e n .
b y s t a n n e r , eg. die bijstaat, helper. Zie
helper.
pi. b y s t a n n e r s , - s t a n d e r s , ook: oog-
getuigen. Lex. 340. Zie omstanders.
b y s t e a n , v. bijstaan, helpen; tegenwoor-
dig zijn bij een bevalling. — Lex. 349. —
M a n n e n s t e a n b y ! — I m m e n by-
s t e a n b y n a c h t en o n t i d e n . . . .
— Y n t i i d f e n n o a d m o a t t e wy
e l k o a r b y s t e a n , Bijek. 1894, 54.
b y s t e a n , v. aandoen, smarten, voorden
geest staan. — As i k i n d e a n i i n s k e
s j u c h , d a t k i n m y w i t h o l a n g by-
s t e a n . — As d e n i t t i n k b y l d d e r b y
k a e m , d a t de Bereis it b e r n l i c h t
w o l d e d e a d i e n h i e , d e n k o e 't
j o u w i i f s a f o l l e wol r i s b y s t e a n ,
d a t se h j a r s o n d h e i t d e r b y op-
s e t t e , Hsfr. I I I , 207.
b y s t e a n , v. geschapen staan. — D a t
s t i e t e r g o e d , — n e t sa s l i m , —
r a e r , mâl, b r y k , b j u s t e r . . . by.—
A l l e s fol-op e n y n 'e e s , d a t s t i e t
e r g o e d by. — D a t s t i e t e r r a e r b y ,
a l l e s s t i k k e n e n s m o a r c h . — As
H o l k e d a t w y s w i r d t s c i l 't e r r a e r
 BYST.
b y s t e a n, zal 't me een tooneel geven ,
Hsfr. IV, 226.
b y s t e k k e r , s. boutje, ruim 1 cM. dik,
dat men bij den ouden Frieschen ploeg, tus-
schen de schalmen van het ' s i l p o u n ' (z. d.)
stak om den gang van den ploeg iets te
wijzigen.
b y t e k e n j e , ?. een gebrekkige of geschon-
den teekening bijwerken.
zich op nieuw verbinden. — U s J a n
h e t for s e i s j i e r b y t e k e n e (onder
t sjinst).
b y t r o c h ' , adv. van voorbij. — D ê r r e k -
k e e r b y t r o c h , hij kreeg er niets van.
— I t is e r g l ê d b y t r o c h , het raakt kant
noch wal.
b y ' t s i o k s e l e , v. door bekappen met den
dissel oneffenheden wegnemen.
b y - û r , n. overtollige tepel aan den uier
van een koe of schaap.
b y w e r p (Odongd.), s. ijzeren ring. Zie
bjirk.
b y w ê z e n , n. bijzijn, tegenwoordigheid.
— H e t D o e k e de boa r ge m a s t e r min-
ne d i n g e n s e i n ? Yn m y n b y w ê z e n
n e t . Hsfr. IX, 265. — I n a e r d i c h m a n
y n 't b y w ê z e n , in den omgang. Lex.
371.
b y w ê z e n d , adj. in 't Prov.: D ê r is
in b y w ê z e n d en in ô f w ê z e n d s i n ,
s e i d e f a e m , van den eenen (vrijer) houdt
men meer in zijn bijzijn, van den anderen
meer in zijn afwezigheid. \
b y w i ' l e n , adv. bij wijlen, nu en dan.
b y ' w i r d , n. spreekwoord. —• F r y s k e
b y w i r d e n , enz. titel van een verzameling
sprkw. in M.S. Lex. 372. Zie sprekmrd.
b y w i r k , n. bijwerk, niet i n ' t bestek op-
genomen. — B a e s h i e 't k e r w e i t o
l e e c h o a n n o m d , m a r 't bywirk
m a k k e 't h i m g o e d . Vgl. bütenwirk.
b y w i z e , v. al lezende de regels met den
vinger aanwijzen (onderwijzers-term).
b y w r i u w e , v, bijwrijven. — I n s t r o e f
p l a k o p 't k a n i m e n e t b y w r i u w e .
c.
Vóór a en U en vóór een medeklinker
(consonant), zie K; — vóór andere letters,
zie S.
wumkes.nl
255 DAEI,
D.
D (spr. "die, dé), de letter D. — K a t
m e i k a t en o a r d e l k a t : h o f o l i e
f o e t t e n h e t i n d i e ? Antw. N e t i e n .
Oud kinderraadsel.
d a , Tersch. adv. toen. Idiot. 11, 13. Zie do.
d a e , Hl. a. & adj. dood. Zie dea, dead.
d a e d , s. factum, facinus, daad: daad
van belang, manhaftig stuk. — D y h e t
i n d a e d d i e n , ook iron. Wassenb. I ,
160/165. Zie dieã.
d a e d , s. beneficium, weldaad. — Dy
f r j e m d l i n g h e t d a d e n oan dy e a r m e
w i d d o u en b e r n t s j e s d i e n . Lex. 601.
d a e d j e , d a D t j e , Hl. v. dooden. Zie
deaäsje.
daedlik, daelk, dalik, adv. statim,
dadelijk, terstond, straks. — I k s c i l i t
a n s t o n s wol dwaen. Né, d a e d l i k ,
s i z i k dy. — I k s c i l d a e l k k o m m e .
— Da e l k a n s t o n s , terstond, spoedig.
Lex. 605.
d a e g ' i z e r , n. voegijzer, werktuig van
den metselaar. Vgl. foechsetter.
d a e g j e , v. met het 'daagijzer' werken,
de voegen aanstreepen.
d a e g j e , v. diescere, dagen , dag worden.
Lex. 609/637. Hl. d ê g j e . — M o a r n i e r
d a g e t i t b y t i i d , moeten wij vroeg op
zijn, Hsfr. XIV, 98. Vgl. opdaegje.
d a e g j e , v. dagen, dagvaarden. — Ira-
m e n f o a r 't R j u c h t d a e g j e . Lex. 609.
R. ind ï. a , XXD. Vgl. fordaegje.
d a e g j e , d a g e , v. provocare, uitdagen.
— I k d a e g j e d y (om m e i m y t o
fjuchtsjen).
† d a e g j e , v. werpen met steentjes of
munten.
d a e g l i k s , d a g e l i k s , adj. & adv. quo-
tidianus, quotidie, dagelijks(ch). Hl. d a i -
geliks. — In i e n f â l d i c h d a g e l i k s
m a n . — Hy w o s k h i m o a r s sa d a e g -
l i k s n e t , R. ind T.a, 2041. — H a b b e
dy l j u e i n g o e d e kostwinning?
Nou, d a g e l i k s w e i , dêr h â l d t it
m e i op. Ook: * d e i l i k s , d e i s t i c h , z. d.
d a e i , n. Hd. Teig, deeg. Lex. 610. — 't
Is a l l e g e a r r e k o e k e fen i e n d a e i ,
Ned. één pot n a t , ook van menschen. Vgl.
bôle-, bôltnje-, brea-, koeke- , twiebaks- . .
daei; sûrdaei.
 DAEl
d a e i ' f e t , adj. zoo vet als deeg (van een
stuk vee).
d a e y e , v. verdragen, doorstaan (van
hitte). ' t B i l d t : d o v e . — I k k i n d y t a n -
g e , — dy brij n e t daeije.
dulden. — I n g o e d b e r n k i n n e t
d a e i j e , d a t er op syn m e m s m e u l d
wirdt. — Ik kin dy ljue n e t daeije.
— Dy k e a r e 1 h i e s a 'n g e s w e t s , i k
k o e , o p 't l é s t n e t m o a r d a e i j e .
d a e i j i c h , adj. deegachtig, niet goed
doorgebakken. Lex. 610.— S a ' n d a e i j i g e
b ô l e , R. ind T.2, 49'.
— Dat wollen gûd, d a t ik útwos-
k e n b i e , f i e l t y e t sa d a e i j i c h , d a t
i s l a n g n ' t d r o e c h . Vgl. joundaeijich.
— I t l i k e t n e t op f r i e z e n : de s t r j i t -
ten b i n n e al to daeijich.
— Dy f e i n t w i e r n i y t o d a e i j i c h ,
h y k a e m h as t n e t f e n 't s t é , hij was lui.
d a e i j i g e n s , s. ongaarheid van (niet goed
doorgebakken) brood. Lex. 610.
d a e i p l a e t e n , pi., - s k a e l j e , s., -sek-
k e n , Hl. Zie de Enkelwoorden.
° d a e k , s. humiditas, vochtigheid. — Y n 'e
d a e k f e n 'e d a u w e lei-t m a n n i c h
de a d e. Lex. 602.
d a e l d e r , s. oude munt van 30 stuivers
(/1.50), thans: de waarde van dien. —
D r i e - n i e l e l f i s 'en d a e l d e r e n 'en
s l u k j e f e u r d e h a e l d e r , Stadfr. Sechje.
schijfje, sneedje. — Snij d y a p e l , d y
w o a r t e l y n d a e l d e r s (of d a e l d e r -
kes). — J o w i t b e r n i n d a e l d e r
k o e k e. Vgl. ap(p)eläaelder.
— In span h y n d e r s mei moaije
d a e l d e r s , appelgrauwe paarden. Lex. 605.
d a e l d e r j e , v. in schijfjes snijden. —
Koalrapen, woartels daelderje.
d a e l d e r j e , v. 'appelen'.— H w e t d a e l -
d e r t d a t h y n z e r m o a i . Vgl. appelje.
d a e i j e , s. dahlia.
d a e l ' j e w o a r - t e l , - w i r t e l , s. dahliabol.
— D e d a e l j e w o a r t e ì s s e t t e , ú t 'e
g r o u n hel je.
d a e m , s. agger, d a m , waterkeering.
Zwh., Hl. d a m . — A s d e h i k k e f e n
'e d a e m i s , r i n n e d e s k i e p y n 't
w y l d , Telt. M. S., 24. — D a m m e n en
h i k p e a l l e n , fig. weerstrevige, onhandel-
bare lui. — A l d e r i k e m o e i k e s b i n n e
g o e d o m d e d û k e l i g e d a m m e n , oude
wumkes.nl
256 DALE.
schulden, f e n s w i f t e n onder hjar
f o l k t o s t o p j e n . Lex. 605. Vgl. dyh-
kist-, pin-, rijd-, sleet-, strykdaem.
— I n d a e m y n ' e m a g e , y n 't 1 i-
c h e m , obstructie.
† d a e m , s. mesthoop. Zie dam.
d a e m , s. dam in het damspel.
d a e m , s. muurpand tusschen twee ven-
sters. Vgl. spegeldaem.
d a e m - o p m e i t s j e , v. de dammen na-
zien en herstellen.
d a e m p e a l (Noordel.), s. Zie dampeal.
d a e m s t e e c h (Noordel.), s. Zie damsteech.
d a e n , s. impressio, kringvormige gele
vochtvlek in linnen. Vgl. biäaend, danich.
d a e r , Schierm. s. deur. Zie doar.
d a e r s d i n t e r , Schierm. s. deurpost.
d a g e , s. dageraad, daglicht. — F o a r d e i
'en f o a r d a g e , Ned. vóór dag en dauw.—
A s d e d a g e f e n ' e l o í ' t g i e t . . . Lex. 609.
schemering. R. ind T s ., 2«. Vgl. moarn-,
joundage.
d a g e l i k s , adj. & adv. Zie daegliks.
d a g e n , pi. Zie dei.
d a g e r e a d , n. morgenrood.
d a g g e l h o u t s j e s , pi. ronde in 't midden
doorboorde houtjes, die met een stokje naar
zeker doel worden geslagen (jongensspel).
Lex. 602. Catalogus Fr. Mus.
d a i f , HL adj. doof. Zie dûf.
d a i g e l i k s , Hl. adj. & adv. Zie dageliks.
d a i l j e (Smallnd.), s. deel, dikke plank.
Zie dealje.
d a k , n. tectum, dak van een huis. Vgl.
húsdak, ôfdak, wohedak,
onderkomen. Vgl. onderdak.
kleeding. — R a k e n d a k h a w w e ,
voedsel en kleeding, het noodige.
— D y f a e m s i t g o e d y n r a k en
d a k , is wel voorzien van onder- en boven-
kleeding. Lex. 611.
— Hy w i k s e l t d a e l k i t b o e r e -
p a k || m e i 'n f i r d i c h f j u c h t e r s r a k
e n d a k . R. W., Blêdden, 26.
d a k ' a k s t e r , - e k s t e r , eg. bonte ekster.
Zie akke.
d a k f l n s t e r , n., - g o a t e , s., - p a n n e ,
s., - r a m t s j e , n. , - s p j i r r e , s. Zie de
Enkelwoorden.
d a ' l e , v. dalen. — D e s i n n e d a e l t .
— De g r a n e n (de g r a e n p r i z e n ) d a l e.
— Prov. D e r b i n n e w o l h e g e r ber-
 DALI. 257
g e n d a e l d , er zijn wel voornamer, rijker
inenschen aan lager wal geraakt. Ook: die
staat, zie toe dat hij niet valle. Lex. 611.
d a l i k , adv. Zie daedlik.
d a l j e , dailje , in : D e r k o m t ( k a e n i
. . . enz.) d a l j e o p , volgt wat op (iets te-
genovergestelds of onaangenaams). ld. IV,
143. Lex. 612.
— D a l j e j a e n , luid zijn ongenoegen
te kennen geven. — A s h e i t m a r d a l j e
j o w t , b i n n e de b e r n g a u s t i l . — Im-
n i e n d a l j e j a e n , een pak slaag. Vgl.
troef.
d a l ( l e ) , n. Hd. Thai, dal, laagte. —
B e r g e en d a l l ' , G. J. I, 220. — 't
B i n n e lij i r a l l e g e a r r e b e r g e n e n
d a l (1) e n , van een oneffen terrein.
d a m , Amel. s. mestvaalt. Vgl. daem.
d a m , s. dam, i n ' t damspel. — T o d a m
w ê z e , 't spel gewonnen hebben , — ook
overdr. Lex. 614. Ook d a e m .
d a m ' b o e r d , n. dambord.
d a m h o u t s j e s , - s t i k k e n ; pi. dansstuk-
ken , -schijven. Lex. 614.
d a m j e , d a m m e , v. op het dambord spe-
len. Lex. 614. Hl. d a m j e .
d a m j e , d a m m e , v. een dam opwerpen.
Lex. 608. — I t p a e d d a m j e , den weg
versperren.
schuld gedeeltelijk afdoen.
dempen. — De d o b b e d a m j e . Lex.
690.— 't I e n e g a t m e i 't o a r e d a m j e ,
fig. geld opnemen om schuld af te doen.
d a m k e , dim. n. kleine dam of afslui-
ting. Vgl. pin- , ivetterdamke.
d a m l e i k j e , v. (na het slatten) de keer-
dammen uitbaggeren.
d a m l i z z e r , - l e g g e r , s. damlegger, balk
aan beide kanten van den dam, om het
uitschieten van aarde te beletten; ook om
er de 'dampalen' aan vast te maken, Lex.
608.
d a m - l j u r k , eg. groot soort leeuwerik (op
de Klei). Vgl. kìaeiljurk.
d a m m e , v. Zie damje.
† d a m m e d e , Hl. n. bontgoed, met rui-
ten als die op een dambord. Vgl. bitdammede.
d a m p , s. rapor, damp, nevel, vochtige
lucht. — D e r i s i n d a m p o e r 't fj i 1 d.
Lex. 612.
d a m p , adj. hitmidus, damp, vochtig. —
D a m p l i n n e n . — I n d a m p h û s . — De
wumkes.nl
DAN.
k l e a n b i n n e m y d a m p f e n 'e d a u w e.
Lex, 612. Dit ook: d a m p i c h , z, d.
d a m p e , v. dampen, uitwazemen. Hl.
d a m p je. — I t l i n n e n d a m p t . Vgl.
I/H- , ùtdampe.
rooken. — D e b o e v e n d a m p e , d a t
men út yens e a g e n n e t sjen kin.
Lex. 612.
Dntdl. haastig, druk loopen. — . . .
d a m p e o m . . . by syn m a t e n to kom-
m e n , S.K.F. Forj. 1892, 137. Vgl. Ô f dampe.
d a m ' p e a l , s. paal of stijl aan elk der
twee zijden van den dam ter bevestiging
van het sluithek. Ook: d a e m p e a 1. Vgl.
hikkepeal.
d a m p e n a , s. dampigheid, vochtigheid.
Lex. 612. — A l l e s w i r d t h j i r y n 'e
h û s s k i m m e l i c h f e n 'e d a m p e n s .
d a m p i c h , adj. nevelig. Lex. 612. — I n
d a m p i g e l o f t . Vgl. damp.
— I n d a m p i c h h y n d e r . Zie dimpich.
d a m p i g e n s , s. nevelachtigheid , vochtig-
heid. Vgl. dampens.
d a m p j e , HL v. Zie dampe.
d a m - s p e g e l , s. lange smalle spiegel, om
tusschen twee vensters op te hangen.
d a m - s p u l , n. damspel. Lex. 614.
d a m - s t e e c h , s. weerbarstig om voort te
gaan, van paarden. — I n d a m s t e e c h
h y n d e r , dat niet over den dam gaan-, de
heemstede of den stal niet verlaten wil, of
soms onder het loopen plotseling steigert en
weigert voort te gaan. Lex. 608.
overdr. M a r d a m s t e e c h w i r d t d e
w i f f e s é , Van Blom, Bik., 45.
stug, hardnekkig. onverzettelijk, van
menschen. R. P . , As jiemme, 8. Ook.:
daemsteech.
d a m - s t i k k e n , pi. Zie damhoutsjes.
d a n , adv. & conj. d a n , —gewoonlijk ge-
schreven : d e n , z.d.
d a n ' g e l g a t , n. - k o n t , f. die veel rond-
slentert. — D a t w i i f r i n t a l t y d o p 'e
b û r r e n o m : i t i s i n e a r s t d a n g e 1-
gat.
d a n g e l j e , v. loopen, slenteren. — I k
k i n m a r d a n g e l j e a l l e d a g e n wer-
oan. — D a t d a n g e l t sa'n h i e l e dei
o p 'e b û r r e n . Vgl. omdangäje.
d a n i c h , adj. met gele kringvor-T.ige
vochtvlekken. — I t l i n n e n i s d a n i c h .
Ook : b i d a e n d. Zie Itiriiige.
17
 DAN. 258
d a n i c h , adj. & adv. duchtig, geweldig,
bijzonder. — D o u h e s t i n d a n i c h p a k
op d y n h û d h a w n . — Hy h e t i t m i n -
s k e p r i z e op i n d a n i g e w i z e , R. ind
T.a, 391». — Dy k e a r e l h e t i n d a n i -
g e n b u l t j i l d . — D a t is d e n d a n i c h ,
zeer bijzonder, — al te erg.
geweldig, zeer. — 11 b e r n h e t d a n i c h
ú t 'e no a s b i e t . — D e m a g e j o k k e
m y d a n i c h , Bijek. 1854, 2 3 . — I t is da-
n i g e k â l d . — Dy f a e m i s d a n i g e
m o a i . Lex. 609.
d a n k b e r , adj. dankbaar. Zie tankber.
d a n ' k e l k o e k j e , n. vleiende dankbetui-
ging. — M a s t e r h e t n e i d e n ij e w e t-
h â l d e r west to m o a i p r a t e n ; dat
w i e r f e n s e l s om in d a n k e l k o e k j e
to dwaen. — Astou dominij in pre-
sintsje b r i n g s t e , Lys, dêr h i n g e t
f'êst e k h w e t o a n . J a , i n d a n k e l -
koekje, o ar s neat.
d a p p e r , adv. dapper, ijverig. — Hy
wart, h â 1 dt h im dapper. Vgl. 1H-
bich.
d a r k e r t , m. fat, pronker. — H w e t i n
d a r k e r t is ús J e t s e , m e i s y n nije
h o e d en m o a i j e k r e a k e r s . Lex 616.
— R. ind T.s, 35'.
d a r ' t e l d o u (Tietj., Dantdl.), eg. gewone
tortel. Ook: de lachduif. Zie toarteldou.
d a r tj e n , in: H y s j o n g t , s p r i n g t ,
r i n t a s i n d a r t j e n . — Sa f l u c h ,
m o a i , s k j i n . . . as in d a r t j e n .
d a s , eg. meles vulgaris, das.
d a s , s. das om den hals. dim. d a s k e.
d a s j e , v. werken niet de daskwast.
d a s k j e (Amel.), v. dorschen, slaan. —
D a s kj e op m a r ! sla maar toe. Lex. 618.
Zie terskje.
d a s ' k w a s t , s. kwast van dassenhaar, bij
ververs in gebruik.
d a s ' r i n g , s. ring tot bevestiging van een
dasje om den hals (vroeger).
d a s s e , Stadfr. v. Zie doxse.
d a s s e - f e l , n., - h i e r , n. Zie de Enkel-
woorden.
d a s - s p j e l d e , s. dasspeld.
d a t , d a t t e , pron. demonstr. ìllud, dat.
Dat h y n d e r het s k o n k e n as
g l ê s . — Dy m a n i s g o e d , m a r d a t
w i i f d o o c h n e t . — K o a l is k o s t ;
w a e r m m o a t m e n s e i t e . Dat stiet
wumkes.nl
DAU.
yn 'e b i b e l , (nl. het woordje d a t ) , Sechje.
— D a t is d a t , dat laat ik daar. — K1 a e s
en T ry n b i n n e dei 1 i s ; hy h e t in
s l o k j e to folie h a w n ; nou d a t is
d a t , m a r h j a is in o n f o r s t â n .
— s. D ê r i s i n d a t o a n , er hapert iets
aan. — u i t t e n en d a t t e n , wissewasjes,
allerlei kleinigheden; complimenten. — A s
m e n h w e t d i 1 1 e n e n d a 1 1 e n y n 'e
w i n k e l k e a p e t , is m e n g a u i n g o u -
n e k w y t . — Dy j i f f e r h e t i n h e l e
b u l t e d i t t e n e n d a t t e n en n e a t y n
'e m e i's e. Lex. 619, 672.
d a t t e voor d a t in nadrukzinnen: H w e t
b o e k w o l s t h a b b e ? d i t t e ? Né, d a t t e !
dat en geen ander.
d a t , pron. relat, quod, hetwelk. — 11
h û s , d a t d ê r o p 'e b o e k e s t i e t . —
Hjar gol wezen, dat nin kwea
t o c h t e , R. ind T.s, 351*. —Ook in samen-
stelling met het pers. voorn. 2" pers. enk.:
d a (t) s t e , d a (t) s t o u.
d a t , pron. indef. quid, het. — E n d a t
l o k d a t m o c h t biel ij e. Fr. Jierb. 1833,
25. — I t i i s d a t is s a m o a i , Sw.
1884, 75.
men. — D a t h i n g e t r e d e n s op.
D a t r y d t n e i f i e r e m i g e n . . . , Sw.
1884, 75.
wat. — D a t m e n n e t s j u c h t h i n -
d e r t yen net.
d a t , conj. ut, dat, opdat. — H y s e i ,
d a t er k o m me scoe. — W y s t e a n e
i e r op, d a t wy m e a r t i i d w i n n e .
— I k b i n s a b l i i d , d a t ! — sa k â l d
d a t ! Ook: i k b i n s a k â l d , d a t f r e e s -
l i k , b j u s t e r , dat men soms ook zegt,
evenals het nog meer volledige: . . . d a t
i t f r e e s l i k , b j u s t e r is.
voor zoo ver. — D a t m e n w i t , h e t
de swift h i m e a r s t d r o n k e n s û p t ,
en do o p h i n g e. Lex. 672.
d a t - s t o u , - s t , - s t e , dat jij.
d a u , s. Zie ãauive,
d a u ' d r u p , -drip, s. dauwdruppel.
d a u j e , v. dauwen. Lex. 610. — iron.
Sa l a n g a s 't s a d a u w e t , hoeeht
i t n e t t o r e i n e n , als het piasregent.
d a u p i e r , s. dauwworm. Zie ãau-wjirm.
d a u - , d o u w e - s t r i k e r , eg. kreupelbeen,
eig. díe gaande de dauw van het gras strjjkt.
Lex. 6i0y'724.
 DAUW. 259
d a u ( w e ) , d o u ( w e ) , s. ros, dauw. —
Mkm. d o g e . Lex. 610. — I t ljochte
g r i e n . . . s k i m e r t t r o c h de t s j o k k e
d a u w e , R. indT. 8 , 5". — De d a u w e g i e t
h i m b o p p e de h o l l e, van een die zicht-
baar uitwazemt.
d a u w e l j e , v. snappen, babbelen, wau-
welen, zeuren. Lex. G20.
liefkozend stoeien en snappen (Zwh.). —
Mei in b e r n d a u w e l j e .
treuzelen (Tietj.). — D ou m a s t n o u n e t
langer dauwelje, mar oanmeitsje.
Verg. omda mvelje.
d a u w i c h , adj. dauwend, bedauwd. —
I t is d a u w i c h o p 't fj i ld. — I t d a u -
w i g e g é r s , v. d. M., Moaije Blommen, 78.
d a u ' w j i r m , s. groote aardworm. Ook
d a u p i e r.
dauwworm, huiduitslag bij kleine kinde-
ren. Lex. 723. — I t h i m d fen i n b e r n ,
dat de d a u w j i r m h e t , m o a t m e n
in n a c h t b u t e n d o a r y n 'e d a u w e
l i z z e , en d e n i t b e r n d a t w i e t e
h i m d o a n d w a e n , d a t s c i l de k w a e l
g e n e ze.
Ook spr. d ó u w j i r m , alsof het'duifworm'
beteekende, en vandaar dat men tot weg-
neming der kwaal de wieg van het lijdende
kind onder een kooi met tortelduiven plaatst.
d a v e r j e , v. daveren, — schudden, weer-
klinken. Lex. 620. — K l i n k d e n en da-
verje f i e r y n i t r o u n , Fr. Volksl.
— F i n e S i p k e sit s n e i n t o j o u n s to
p s a l m es j o n g e n , d a t i t y n ' e p a n n e n
davert.
d a z e , Hl. s. doos. Taalg. IX, 23.
d e , art. Eng. the, de. — D e m o a r n s ,
m o a r n e ; — de j o u n s , j o u n e ; — de
o a r e d e i s , 's morgens, 's avonds, des an-
deren daags.
Na voorzetsels soms afgekort tot 'e. —
F e n 'e m o a r n , o p 'e w e i , enz. — In
enkele uitdrukkingen ' e n , als overblijfsel van
den ouden verbogen vorm d e n of t h e n :
op 'en b a e n , t r o c h 'en b a n k enz. —
Lex. 648.
d e a , d e a d (Oostel. vooral), s. mors,
dood. Hl. d a e. Tersch. d e e d . Schierm.
d a a i d . — Hy is o a n ' e l y t s e d e a t a
w e s t , levensgevaarlijk ziek geweest. —
Hy h e t i t o p 'e d e a d ô f h e l l e , is in
levensgevaar of levensgevaarlijk ziek geweest.
wumkes.nl
DEA(D).
— D a t k r i g e t i n s ê f t e d e a d , loopt op
niets uit. — H y s j u c h t e r ú t a s d e
d e a d fen I p e r e n , — as d e d e a d o p
i t g o e z z e b r i e f , H. S., Ts. tuwz., 216.—
De d e a d s j u c h t h i m ú t 'e e a g e n . —
Hy r i n t m e i de d e a d y n ' e s k o e n . —
D ê r t o c h t ik l i k e m i n om a s o m d e
û r e f e n m y n d e a . — Om 'e d e a d n e t !
om den drommel niet! dat zal niet gebeuren.
d e a (Oostel. alleen predicatief, anders
dáár altijd:) d e a d , adj. Eng. dead, dood.
— 11 b e r n is d e a , — i n d e a(d)
b e r n , doodgeboren. I n d e a ( d ) l y k . —
I n d e a ( d ) d i n g , een lijk. — P a s o p !
a s t d a t g û d o p y t s t e —, a s t t i c h t b y
de f e a r t k o m s t e , w i r d s t in dea
d i n g . — D e a t o w e z e n is n e a t , m a r
d e a to k o m m e n , d a t h â l d t h w e t
yn. —• H j a h a b b e i n f a m k e for de a,
schijnbaar dood, den dood nabij, û t 'e f e a r t
h e l l e . — 11 g i e t om d e a (om d e a -
d e n s), het leven is er mee gemoeid. — D e a
fen s k r i k . — B e t t e r g o e d d e a as
d e a g o e d . — H y is d e a , m a r h y w i t
i t n e t , van een sufí'ert. — W i t t e h w a
't e r d e a i s , Ned. weten, waar Abram
den moster haalt. — I n dea(d) m a n (ook
d e d e a d ) o p 't g o e z z e b r i e f , erg mager
en bleek persoon. — W i n t e r d e i m e i
w a n k e l iis kom me der a l t y d d e a d e
h a l z e n . — Vgl. heal-, hvoan-, skynäea.
— In d e a d e beain.
— Ik w i t er l i k e m i n fen as dy
d e a d e t a f e l . — Hy s e i a l l i k e f o l i e
a s d y d e a d e t a f e l . — Dea(d) g û d k i n
gjin b a e s wêze.
— I n d e a e in f e a r t . — De B l i j e r e
f e a r t r i n t y n 't d o a r p d e a .
— I n d e a ( d ) d o a r p , i n d e a (d) g a t ,
stil, zonder veel vertier. Ook: d e a d s k.
— 't S e i n j e n d l j o c h t is d e a , weg,
verdwenen , Forj. 1885 , 24.
d e a d e , eg. overledene. — M e n k i n
m e i d e d e a d e n n e t h ú s h â l d e , zegt
bijv. een trouwlustige weduw. — N o u h a
wy d e l i b b e n e b y d e d e a d e , de ware
getuige in tegenwoordigheid van den be-
weerder of verteller. — I n b l i e r e (in
m o a i j e) d e a d e . Zie Mier. — I n m o aij e
d e a d e , ook iemand, die veel geld nalaat.
d e a d e , i t , het levenlooze, onbezielde,
It j . Frvsl.
 Í)EA(D).
d e a - , d e a d - , als eerste lid der samen-
stelling bij adjectieven versterkt de betee-
kenis: d e a - b i n a u d , d e a ( d ) - e a r l i k ,
d e a - e a r m , -goed, - i e n f â l d i c h , -mak,
-m a k i i k , - m i n , - s t i l , - w i r c h . Zie de
de Enkelwoorden.
d e a - (spr. ook djê-), d e a d b ê d , n. sterf-
bed.
d e a ' b i t e , v. doodbijten. — Dy g r e a t e
h o u n h e t in l a e r a d e a b i t e n .
— J e n e v e r o p i n s n e e d y n 'e fin-
g e r b y t d e a . — Lex. 628.
d e a - b l e e k , adj. Zie deadsbleek.
d e a - l b l i e d e , v. doodbloeden. — fig. D a t
d i n g s c i l w o l d e a b l i e d e , die (gerucht-
makende) zaak zal wel langzamerhand ver-
geten worden. Lex. 62.
d e a b o n k e n , pi. Zie deadsbiennen.
d e a - b r u i j e , v. doodslaan, door slagen
dooden. — H y k o e d y j o n g e w r a c h -
t i c h wol deabruije.
doodelijk treífen (met een werptuig). Lex.
628.
doodvallen. — H j a is f en b o p p e n
del d eabruid.
d e a d , s. & adj. Zie äea.
d e a ( d ) b a r e , s. dood-, ljjkbaar. Lex.
623. Zie baei:
d e a ( d ) b i d d e r , m. sukkel. Zie deadling.
In de stad: leedaanzegger, aanspreker.
Zie leedbidder, -sizzer.
d e a - d e i , sterfdag. Lex. 623.
d e a ' d e l u c l i t , s. lijklucht.
d e a d e n s , i n : om d e a d e n s , ter dood
toe, tot het uiterste. — H j a f j u c h t s j e
om d e a d e n s . — I t g i e t om d e a d e n s
of om d e a , z. d.
s. doodschheid. Zie deadskens. Lex. 628.
d e a ( d ) f i j â n , eg. doodvijand. Lex. 623.
d e a d l i k , adj. doodelijk: den dood voor-
spellend , zonder teeken van leven (groei) of
werking. Stadfr. met Hl. d ó " d e l ik. — D e
greiden binne deadlik. — It jaer
f e n d y k o u is n o c h s a d e a d l i k . —
I n d e a d l i k e t r o a n j e . Lex. 628. — D e
k l o k l e t d e a d l i k , doodsch, voorspelt
dat er spoedig een begrafenis zal plaats
hebben. Ook: D e r h i n g e t i n d e a d e
o a n 'e k l o k . Vgl. deadsk.
d e a d l i n g , eg. scheldend: droogpruimer,
sukkel. Vgl. deadbidder.
d e a ( d ) ' m a n s f l n g , e r , s. dun langwerpig
wumkes.nl
260 DEAtî.
gebakje, een vinger lang, en bestaande uit
fijn meel, suiker en gebroken amandelen.
Lex. 625. — L j o u w e r t e r d e a cl m a n s-
f i n g e r s . Vgl. dúmke.
d e a d s ' - a n g s t , * - e a n g s t m e , s. doods-
angst. Hûs-hiem 1889, 308. Zie angst.
d e a d s b i e n n e n , pi. doodsbeenderen. Hsfr.
X, 128. Ook: d e a (d s ) b o n k e n .
d e a ( d s ) b l e e k , adj. doodsbleek.
d e a ( d s ) h o l l e , s. doodshoofd.
d e a d s j e , v. dooden. ld. VII, 47. G. J.
I , 95. Hl. † d a e d j e , d a e t j e . Vgl. deije.
d e a d s k , adj. doodsch, stil. — S l e a t
is i n d e a d s k s t e d t s j e . Lex. 628. Vgl.
äea(ä).
doodelijk. G. J. 1, 137. — Vgl. deadlik.
d e a d s k e n s , s. doodschheid, eenzaam-
heid. Lex. 628.
d e a d - s k u l ' d i c h , adj. des doods schuldig.
S. K. F . , Markus XIV, 64.
d e a ' d w a e n , v. dooden. Lex. 628/808.
d e a f a l l e , v. doodvallen.
d e a f e t , n., - k i s t e , s. doodkist. Zie f et.
d e a g e a n , v. Fra. se mourir, den dood
te gemoet gaan. — Dy j o n g e g i e t
d e a , zijn ziekte is ongeneesbaar. — A s
Rein it h i r d r i d e n n e t l i t , giet
er dea.
— D e a g e a n o a n , sterven van. — 'k H a
hjoed in s w i e r e d e i h a w n . Nou
dêr s c i t t ' n e t oan d e a g e a n . — Hy
i s d e a g i e n , dood gebleven. — N o u
g i e t s t d e a ! nu wil ik je dooden! (drei-
gend in scherts, om een ondeugenden jon-
gen bang te maken.).
d e a g j e , v. dagen, dag worden. Zie
daegje.
d e a g r a v e r (spr. soms djê-), m. dood-
graver.
d e a g û d , n. doodsgewaad, lijkkleeding.
Vgl. bier-, leed-, Uzzersgûd.
cleallârx', s. wat aan de uitvaart, begra-
fenis verbonden is. — H y l i t n e t f o 11 e
n e i : de k o s t e n f e n ' e d e a h â n k i n n e
b i t e l l e w i r d e en 't h e t e r o a n .
d e a ' h i m d (spr. soms djê-), n. doodshemd,
lijkkleed. Lex. 624.
d e a h o l l e , s. doodshoofd. — Hy s j u c h t
e r ú t a s i n d e a h o l l e , holoogig. Zie
deadsholle.
d e a h o n g e r j e , v. doodhongeren. — Hsfr.
XIV, 203.
 DEAL
d e a - i t e r , eg. doodeter, nietsdoener; ren-
tenier, die zijn kapitaal langzamerhand op-
teert, in 't vertrouwen dat hij tot aan zijn
dood genoeg heeft. Ook: mestdier. Lex. 624.
d e a j e i j e , v. doodjagen. Zie deariäe.
d e a k e r , d e k e r , d e u k e r , d i k e r , s.
duiker, drommel. — H w e t d e a k e r b i-
t s j u ' t d a t g e b r u i ? wat drommel betee-
kent dat rumoer. Lex. 670.
Ook: de a k e r - i e n 8 e en d e a k e r - o m .
— Dit ook adj. — I n d e a k e r - o m m e n
n o c h t , drommels veel genoegen.
d e a k e r s , adj. drommelsch. — D a t d e a -
kerse fanke! — Deakerse moai,
b e s t , g a u, enz.
interj. I s 't n e t d e a k e r s ?
d e a ' - k i s t e (spr. soms djê-), s. doodkist.
— I n j o n g w i i f is i n â l d m a n s d e a -
k i s t e . Lex. 624.
d e a - k l e e d , n. zwart laken, dat over de
kist gespreid wordt. Ook k i s t e k l e e d .
Lex. 624.
d e a - k l o k , s. doodklok. Lex. 673.
d e a - k o m m e , v. omkomen, den dood vin-
den. — D o u k i n s t w o l d e a k o m m e !
tegen een waaghals. Lex. 628.
d e a k o p , s. gebeeldhouwd doodshoofd.
d e a - l a e i t s j e , v. kapot lachen. Hl. d a e -
lakje. — Men scoe yen d e a l a e i t s j e .
Lex. 628.
d e a l e , d e u l e , interj. drommel, duivel.
— De d e a l e , h w e t is dat• h j i t ! Ook
d e a l e - i e n s e . Lex. 669/671. Ook:
d e a l e k a t e r , en d e a l e-om. Dit ook
adj. drommelsch.
d e a l e s , d e u l e s , adj. & adv. drommelsch.
d e a - l i z z e , v. dooden door er op te lig-
gen, verstikken. — D e s û c h h e t i e n f e n
l i j a r b i g g e n d e a l e i n . Lex. 528.
d e a l j e , s. deel, plank. pi. d e a l j e n ,
d e a l j e s . Lex. 630. Vgl. dong-, kroaddealje.
d e a l s k , adj. duivelsch, drommelsch. Lex.
669. — a. J. ì , 76, 158.
d e a - l u z e n , pi. luizen als voorboden van
den dood. Ook f a e i l u z e n .
d e a - m e a l l e , v. doodmalen: het .tarwe-
meel te sterk malen, zoodat het heet, en
tot bakken ongeschikt wordt.
d e a - m e i t s j e , v. dooden, afmaken (bij 't
knikkeren).
d e a - m i e l , n. begrafenismaal. Ook l e e d -
miei.
wumkes.nl
261 DEAS.
d e a - m o a r d s j e , v. wreedaardig om het
leven brengen, doodmartelen. Lex. 628. —
H j a h a b b e a l b y t û z e n e n de a m o ar-
de. Sw. 1861.
d e a - p a u w e n , pi. doodstuipen. Lex. 624.
d e a - p l a k , n . moedervlek. Lex. 625/691.
d e a r (Henndl.), s. leed, schade, last,
hinder.-- D a t H y l k e m e i d y f a e m op-
s t r i k en g i e t , d ê r s c i l ús s o a n g j i n
d e a r f e n h a . — Us f a n k e h e t for-
l i n e w i k e o a n 'e h a l s t a y n 't b i t
s i t t e n , m a r h j a h e t er g j i n d e a r
fen h a w n .
d e a r e , v. deren: hinderen. — H w e t
men net wit dat d e a r t yen net.
Lex. 647. Vgl. den-e.
d e a r ( e ) n i s s e , s. deernis. — I k s j u c h
dy e a r m e m a n m e i d e a r e n i s s e o a n .
— Lex. 647.
d e a ' - r i d e , v. doodrijden. — De so a n
f e n 'e n i j b o e r h e t d e â l d b l e s d e a -
r i d e n . Vgl. deajeije.
— I n s k i e p d e a r i d e , door overrijden
dooden.
d e a - r i n d e r , - r i n n e r , eg. die (door te
hard vooruit te willen) zijn doel mist, —
te gronde gaat. — H i r d r i n d e r s b i n n e
d e a r i n d e r s , Ned. haastige spoed is zelden
goed.
d e a - r i n n e , v. doodloopen, doodelijk af-
matten. — Dy â l d ma n r i n t h i m d e a ,
overspant zich met loopen. — Dy j o n g e
r i n t d y â l d m a n d e a , loopt zoo hard,
dat die oude man zich moet overspannen om
hem bij te blijven.
— I n g l o p p e , slop, r i n t d e a .
— Dy l a s t e r r i n t g a u d e a . Lex. 628.
d e a r i n n e r , eg. Zie dearinder.
d e a - s i z z e (i m m e n ) , v. onwetende van
iemand vertellen, dat hij dood is, terwijl
hij nog leeft. Volgens 't volksgeloof zou zoo
iemand lang leven. — D a t is d e t r e d d e
k e a r a l , d a t se d y d e a s i z z e : d o u
scist noch l a n g libje. Lex. 629. —
D e a s e i n i s g j i n l i b b e n s e i n , calemb.
d e a - s j i t t e , v. doodschieten.
d e a - s k i t e , y e n , (triv.), v. (zich) dood-
schieten. — S y n â l d en m o c h t e n w o l
w o l l e , d a t e r h i m y n 'e k a k s t o e l
d e a s k i t e n h i e , van iemand die tot niets
deugt.
d e a - s k r e p p e (yen), v. zich dood wer-
 DEAS. 262 DEG.

ken. Lex. 629. — F o r i n s k r i e l d e i h i e r d e a - w o u n e , s. doodwond. — A l l e

wol ik my n e t d c a s k r e p p e . w o n n e n b i n n e g j i n d e a w o u n e n. —
d e a - s k o p , s. doodelijke schop. — I m- 'k H a t s i e n g o u n e m e i s p y 1 j e n f o r-
m e n i n d e as k op j a e n. l e r n , m a r d a t is g j i n d e a w o u n e ,
d e a - s k o p p e , v. doodschoppen. is niet zoo erg.
d e a - s k u l d , s . begrafeniskosten. Vgl.deahíln. d e a - w r a m e , -w r o t t e , v. doodwerken,
doodschnld, halsmisdaad. Lex. 625. doodzwoegen.
d e a - s l a c h , s. doodslag, doodelijke slag. d e e k , s. gedeelte van de bun, dat boven
— I t f o r d r i n k e n f e n s y n i e n n i c h - den bodem van de visscherschuit uitsteekt.
s t e s o a n j o e c h h i m d e d e a s l a c h , Lex. 640/41.
Ned. den genadeslag. Vgl. deastek. d e e l , d i e l , n. deel, gedeelte. — . . .
d e a - s l a e n , v. doodslaan. — I k l i t my d' i v i g e r ê s t e . . . t a s y n d i e l , Forj,
n e t j u A l d e g e a d e a s l a e n , 'k wil in 1885, 24. — N e i i n d e e l j i e r r e n , na
dat nietige dorpje niet verkwijnen, 'k ga eenige jaren. Vgl. part. Lex. 645. — In
daar van daan. Lex. 629. — l m m e n m e i samenstelling saamgetrokken tot 'el. Vgl.
s y n e i g e n w i r d e n d e a s l a e n , in zijn achtstel. ld. I, 8.
eigen rede vangen. Halb. Matth. V, 21. . deelac&'tich, adj. deelachtig. Lex. 646.
d e a - s l i e p , s, doodslaap. d e e l b e r , adj. verdeelbaar. — I e n ha-
d e a - s p a r l j e , - s p a r t ë l j e , v. dood sparte- l o a sj e is a l m i n d e e l b e r .
len. — I t s k i e p h e t h i m y n 'e f û r g e d e e l d e r , eg. die verdeelt, uitdeelt. —
d e a s p a r l e , door dat het zich, op den M e m , m e i ik de d e e l d e r f en d e no-
rug liggende, niet weer kon oprichten. — ten w ê z e ?
H y l a ei o n d e r en s p a r t e l e h i m d e e l ' g o e d , n. te deelen nalatenschap.
d e a. — Fig. Dy r i k e sko.b b e r t h â 1 d- j — D e b e r n h j a r d e e l g o e d w i e n e t
d e o a n m e i p l e i t s j e n , e n l i e t d e • b a r e f o l i e , do de â l d e w e i r e k k e .
b o e r d e a s p a r l j e . Lex. 629. " d e e l j e , v. deelen. R. ind T.s, 26''. Zie dele.
d e a - s t e k , s. doodsteek, genadeslag. — d e e l n i m m e , v. deelnemen, meedoen.
l m m e n d e d e a s t e k j a e n , hem een Lex. 644. — R e i t s e n i m t ek d e e l y n
onherstelbaar verlies of een geknakte ge- ' t n i j e b û t e r f a b r y k .
zondheid berokkenen. — De p o m p i e r - d e e l n i m m e r , eg. deelnemer, die deel-
s p i k k e l a e s j e h e t h i m de d e a s t e k neemt, meedoet, Lex. 644.
j own. — Lex. 625. d e e l - s o m , s. deeling, in de rekenkunde.
d e a - s t e k k e , v. doodsteken. Lex. 629. d e e l s t r e e k , s. deelstreep. — I n b r e a
d e a - s t j e r r e , v. wezenlijk sterven. — b y de d e e l s t r e e k t r o e h b r e k k e .
Do o n t d i e k e n s e , d a t h j a r 1 â n s m a n d e f t i c h , adj. deftig, voornaam. — I t
d e a s t o a r n w i e r , werkelijk dood was. b i n n e d e f t i g e l j u e .
Hsfr. X , 180. — I n d e f t i g e k e p p e l kij.
— De k o u is d e a s t o a r n , een natuur- mooi, schoon uitgedost. — I t is d e r y n
lijken dood gestorven. 'e h û s d e f t i c h , — in d e f t i g e b o e l . —
d e a - s t r a f ( f e ) , s. doodstraf. D e f t i c h y n 'e k l e a n .
d e a - s t r e a m , s. doode getij, tnsschen eb zindelijk, netjes. Vgl. skiteldeftich.
en vloed. — Hy h e t er d e f t i c h fen h a w n ,
d e a - s t r i i d , s. doodstrijd. niet zuinig van langs gehad.
d e a - t r a e p , s. doodelijke trap. — I k se i l d e f ' t i c h h e i t , d e f t i g e n s , s. deftigheid.
d y i n d e a t r a e p j a e n (woeste bedreiging). Zie deftich.
d e a - t r a e p j e , v. dood trappen. — I k l i t d é g e l i k , Hl. adj. deeglijk. — Y n a ° l d e
m y n e t d e a t r a e p j e , niet voor een nul t î d e n h e v e n j e r d é g e l i k g û ° d, m a r
uitkrijten of als zoodanig behandelen. t j i n w ò d d i c h ys 't m a r b l e e s w e i .
d e a - t s j o e n e , v. door beheksen dooden.— Vgl. dewjdsum.
I n t s j o e n s t e r m o a t om 'e s a u i i j i e r d e g e n , s, ensU , degen, zwaard. — Prov.
i e n d e a - t s j o e n e o a r s m o a t se se Is — D e d e g e n i t m e a s t e r j u c h t . Lex.
d e a. Lex. 629. 630.

wumkes.nl
 DEG.
d e g e n , in: f en d e g e n o a n , al weer
aan. — „ L a a t e e n s h o o r e n ' , s e i d e
m a n h e e l p e r n i a n t i c h , e n d o b i-
g o u n i k f e n d e g e n o a n , R. ind T. ,
216". Vgl. dichten.
d e ' g e n s t ô k , s. degenstok.
d e i , s. Kng. da,;/, dag, pi. d a g e n , d e a -
g e n . Workm. d a e i , d e g e n . — F e n d y
d e i e n û r e w i t n i m m e n n e a t , Halb.
Matth. XXIV, 36.
— H j o e d d e d e i , heden, vandaag, —
mo a r n d e d e i , morgen aan den dag.
— De t i i d f e n 'e d e i s i z z e , groeten. —
D e n d e i , d e n w e i , of d e n w e r d e i e n
r i e ( d ) , komt tijd komt raad. — M e i t s j e
d e i e n w e i a l l i k e l a n g , bereken je
taak naar je krachten. — L a n g e d a g e n
m e i t s j e , vele uren per dag werken. —
M e i t s j e f o a r t , de d e i is g j i n j i e r
l a n g , tegen een clraler. — M o a r n k o m t
e r w e r i n d e i . — N e i n ij e w i k e k o m -
me d e r in h i e l e b u l t d a g e n . — Der
k o m m e m e a r d a g e n n e i h j o e d , wat
ge zegt of doet kan je later berouwen. Ook:
wat ik vandaag niet af kan, doe ik later. —
De d e i fen h û s s t e l l e , uitstellen. —•
N e t op i n d e i , werkdag, m a r op i n
s n e i n.
— De â l d e d e i , de ouderdom. —
T r o c h 'en d e i , doorgaans. — B y d e
d e i l a n s , dagelijksch. — D e i ú t d e i yn,
alle dagen weer aan. — Al s y n d a g e n ,
eindelijk. — D ê r k o m t e r a l s y n d a -
gen d o c h oan.
D e f o a r i g e deis. — D e o a r e d e i s ,
den volgenden dag. — Dy d e i s , dien dag.
dageraad, daglicht. — D e d e i i s y e t
n e t o a n 'e l o f t , het daagt nog niet. —
De d e i is f e n 'e l o f t , het is avond. —
iron. Hy k o m t m o a r n s n j u g g e n e n en
t s i e n o n ôf 't b ê d : d e i of g j i n dei.
interj. d e i , (goeden) dag. — D é i y n 't
hûs! — dei j i m m e ! dei a l l e g e a r r e !
— I t is m e i ú s : g o e d d e i , g o e d w e i ,
wij zijn beleefd tegen elkaar, zonder vrien-
den te zijn. Lex. 630/35. — Vgl. âläjiers-, nij-
jiersdei; hjeldei; jierdei; maeijedei; merkcdei;
reis-, rekken-, rest-, rjuchtdei; alden-dei;
Ijochtskyndei. Vgl. dach en daje.
d e i ' b o e k , n. dagboek.
d e i d i e f , m. dagdief. Lex. 636.
deihier', s. dagloon, daggeld.pl. d a g e n -
wumkes.nl
263 DEIS.
h i e r . — B y d e i h i e r a r b e i d s j e , tegen
een vast daggeld. Lex. 636. — I n h û s b y
d e i h i e r s e t t e l i t t e , niet bij aanneming
of begrooting. Zie deihierwirk.
dim. d e i h i e r k e (spr. meest -hjirke).
d e i h i e r ' a r b e i d e r , m. losse werkman bij
den bouwboer, tegenover: f ê st e a r b e i d e r .
d e i h i e r s - f o l k , n. losse werklui bij den
bouwboer.
d e i h i e r w i r k , n. werk waarvoor (men)
per dag betaald wordt, tegenover o a n-
n o m d w i r k, •/.. d.
d e j j e , v. Eng. to death , dooden. Ik dei,
ik daette (deide) , ha daet (deid), deijende,
to deijen. — I n m û s d y ' k d e i d e , Van
Blom, Bik. 61. — Fig. i in m e n m e i s y n
e i g e n w i r d e n d e ij e ( d e a s l a e n ) , tot
zwijgen brengen.— D e r w i e r n i n d e i j e n
o a n , 't was onverstoorbaar ('t genoegen der
eerste huwelijksdagen), 6. J. — D e i d y
s e l s en l i t my l i b j e , gezegde van een
Kleiker of Waterlander, als een Woudtsjer
hem 'd e i' (goeden dag wenscht. De eerste
zegt 'd a c h'. — Lex. 629. Vgl. deadsje.
* d e i l i k s , adv. dagelijks. Lex. 637. —
Hsfr. IV, 1.59. Halb., Matth. VI, 11. Zie
dageliks.
deilis, adj. oneens, in twist. — Sa d e i -
lis as h o u n e n en k a t t e n . — S l a e n d e
d e i l i s . De b r o a r r e n b i n n e d e i l i s
om m o e i k e e r f s k i p . Lex. 638. Vgl.
fjucht- of †jîir-slavhsdeiìis. Vgl. onklear.
d e i ' l i s s k i p , s, verdeeldheid: oneenigheid,
twist. — De f r o u l j u e h a b b e d e i l i s -
s k i p o e r in l i n t . Lex. 638.
dei-ljacht, -ljocht-,- l j u c h t , n. daglicht.
— By d e i l j o c h t k i n i k l é z e , m a r
b y d e l a m p e n e t . Lex. 636.
adj. daghelder, klaar als de dag. Lex 637.
d e i l i e , v. twisten. — B e r n d e i l j e a l
f o l i e m e i in-o a r . Vgl. kreamce.
d e i n z e , v. deinzen: terugstuiten. — D e
weagen deinsden tsjin 'e f o a r -
s t e v e n o a n , d a t i t fo a r o n d e r m e i
ú s s k o d d e. Lex. 638.
* d e i - o a n b r i n g e r , s. zon. Van Blom,
Bik., 50.
d e i s , adv. daags, overdag, per dag, op
een dag in de week, niet op een zondag.
— Joukefortsjinnet deisingoune.
— N a c h t s a r b e i d s j e en d e i s s l i e p e ,
d a t is g j i n l i b b e n . — Sa d e i s is
 DEIS.
G j a l t a l t y d f o a r t , en j o u n s t h ú s .
— D e i s en s n e i n s , dou b i s t a l t y t
a 11 i k e s l o a r c l e r i c h y n 'e k 1 e a n . —
I k h â l d d i s se b r o e k f o r deis,
s n e i n s k i n 'k d e nij e o a n ha. Vgl.
†oräeis.
d e i s ' i t e n , n. dagelijksche kost, tegen-
over s n e i n s - i t e n , z. d. — P a n k o e k e n
m e i b û t e r en s û k e r i s g j i n d e i s -
i t e n for s l j u c h t w e i I j u e .
d e i - s i z z e , v. goeden dag zeggen, monde-
ling groeten. — I k h a g j i n t i i c l , m a r
'k w o e j i m m e d o c h e f k e s d e i s i z z e ,
eventjes komen aanloopen om te groeten.
— A s t b y d e l j u e k o m s t e m a s t ek
deisizze. — J i m m e folk deisizze!
groet uw huísgenooten van mij. Ook d a c h -
s i z z e.
" d e i s i z z e r , s. hoofddeksel (omdat dit bij
't groeten wordt afgenomen). — H w e t h e t
h y i n m o a i j e d e i s i z z e r o p ! A.li.
d e i s ( k ) , adj. dagelijksch, alledaagsch. —
D e i s k e k l e a n . Lex. 637. — * I t d e i s k
g e w r o t e n g e w r a e m , het dagelijksch
zwoegen en sloven. Zie dageliks{k).
d e i s ' - k l e a n , pi. daagscbe kleeren. Lex.
632.
d e i ' s k o a l l e , s. dagschool, tegenover j o u n-
s k o a l l e , z. d. Ook tegenover s n e i n -
s k o a l l e.
* d e i s - r e a , n. morgenrood. Salv. 36. Zie
moamread.
d e i s s t o k k e n , pi. spekstokken. Zie dei-
zen. Lex. 638.
* d e i s t i c h , adj. dagelijksch. Lex. 637.
— It d e i s t i c h b r e a , — h j a r deis-
tich lean, — hjar deistich bidriuw.
Hsfr. V I , 37.
X d e i t e , m. d e i t s j e , n. tata, vader, va-
derlief, v. d. M., Myn Suchten. — ld. V, 89.
WI. ld. XVI.
d e i t ì ì d , s, dag. — B y d e i t ü d , overdag.
Lex. 637. — I t b a r d e n e t b y m o a r n -
t i i d of b y j o u n t i i d , m a r b y d e i -
t ü d . — Ast h w e t ha w o s t e m a s t by
d e i t ü d k o m m e , tegen een bedelaar bij
laten avond.
d e i w a c h t , Hl. s. dagwachtfop een schip).
Roosjen 72,
d e i w i r k , n. dagwerk, dagtaak. — Dy
't d e b o e r i n n e h j a r g e - s c a m e l n e i -
fc o m ni e s c o e , h i e w o l d e i w i r k . Ook:
wumkes.nl
'264 DEKN.
werk waarvoor het daglicht vereischt wordt.
Lex. 637.
d e i z e n , s p e k d e i z e n , pi. Jatten naast
of voor den schoorsteen aan de zolderbalken
gespijkerd om het gerookte spek en vleesch
op te bewaren. — D ê r i s w o l s p e k o p
'e d e i z e n , 't is daar welvaart.
stokken of ijzeren roeden boven. ín den
schoorsteen. Vgl. deisstokken.
d e k , ii. dekkleed. — L i z i n d o k o p
't h y n s d e r . Vgl. hijnste-, rune-, kealle-,
kouwedek.
bedekking. — K a p en d e k . Zie kap.
— Ha j i m m e goed dek oer, b e r n ?
dekens genoeg?
dek, n. scheepsdek. Lex. 640.
d e k ' b a l k e n , pi. scheepsbalken tot on-
dersteuning van het dek.
d e k e r (en afleidingen). Zie deaker, enz.
d e k - t i e a k k e s , pi. ijzeren haken, dooi-
den rietdekker gebruikt.
d e k h y n s t , m. dekhengst. Lex 639-
d e k j i l d , ii, dekgeld.
d e k k e , v. dekken. — Ik dek, diek (dits),
ha ditsen, dekkende, to dekken. —• D e
s k û r r e (mei r e i d ) , i t h û s (mei p a n -
n e n ) , de t o e r (mei 1 aei) d e k k e . —
En d i t s d e t i i d m y ' t h a e d m e i gri-
ze h i e r r e n , Van Blom, Bik., 64.
slaan, kastijden, afrossen. — D e k o p m a r !
sla er maar op los! Vgl. äek-op, òfdekke.
coire, inire, bespringen , van paarden. —
De h y n s t d e k t d e m e r j e . Lex. 639/40.
d e k k e r , m. riet- of pandekker. Lex. 640.
d e k k e r , s. dekking, bespringing. —
J o u n s in d e k k e r , m o a r n s in wek-
k e r . Lex. 659.
d e k k l e e d , n. dekkleed, om de scheeps-
lading of wagenvracht mee te bedekken.
d e k l a e i , n. lei voor het dekken van ge-
bouwen.
d e k - l a t , n. latten om over de dakspan-
ten te spijkeren. — I n b o s k d e k l a t .
d e k 1 a 11 e , een enkele lat.
d e k - l ê s t , s. bovenlast op een schip. Zie
boppelêst.
d e k - l i s t , s. deklijst, bij timmerwerk.
d e k m a n t e l , s. dekmantel: schijn. —
— O n d e r 'e d e k m a n t e l f en g o d s -
t s j i n s t w i r d t folie kwea dien.
d e k - n i d l e , s. deknaald, bij het dekken
met riet of atroo gebruikt.
 DKKO. 265 DELD.

d e k - o p ' , n. ransel, slagen. — Dy t o — I t s e t t e h i m o p e n d e l , hij ge-

B e i t s um k o m t en f e n h o u n t s j e s bi- voelde neiging tot braken. Ook tig.: hij
t r j i n t t o p r a t e n , k i n w o l d e k-op kon dat niet verkroppen.
krije. — I n â 1 d e h o e r en in â 1 d hyn-
d e k ' p l a n k e , s. dekplank, bij timmerwerk. d e r s k e e l t op e n d e l , over 't geheel,
d e k - r e i d , n. phragmaiìs communis, dek- n e t s a f o l l e . Lex. 603. — I k s e a e h
riet. Ook in 't a!g. : riet tot dakbedekking. h i m r i s op e n d e l o a n , staarde hem
d e k s e l , n. deksel. — Prov. D e r is g j i n verwonderd aan.
p ô t s a b r y k , of d e r is i n d e k s e l d e l , s. Fidel, hondennaani. Lex. 643.
l y k . Vgl. pot-, pandeksel. Zie ìid. d e l ' b a r n e , v. tot den grond toe afbran-
kleeding. — Dy e a r m e m i n s k c n ha. den. — I t h e l e h û s i s d e l b a r n d .
gj i n d e k s e l . naar beneden uitslaan. — I t fjûr y n 't
d e k s e l , interj. drommel. — D e k s e l , b r o e i j e n d e h e a i s b y de s t i l e d e l -
hwet bistou twang. —Hwet deksel barnd.
n o c h t a ! — Lex. 642. — It i t e n b a r n t my y n ' e h a l s del.
d e k ' s e l p a n n e , s. pan met bijbehoorend d e l b e d s j e , v. op een hulpbed ter rust
deksel. leggen. — l t f a n k e w a e r d y n 'e s t o in-
d e k s e l s ( k ) , adj. & adv. drommelsch. — fo o a t s l û c h , d o h a 'k se h w e t op 'e
D a t is i n d e k s e l s g e f l j u c h fen dy b a n k d e l b ê d d e .
b e r n . — I t i s d e k s e l s e k â l d . Lex. 612. besussen , tot bedaren brengen. Lex.
d e k - s k a m m e l , s. dekschammel, in ge- 198;'603.
bruik bij het dekken van gebouwen met d e l b e s t ( j ) e , v. rijgende een naad neer-
riet of stroo, en bestaande uit een houten persen. Zie bestjc.
raam, waaraan een kromme ijzeren stang d e l b i n e , v. neertrekken, naar beneden
met punt, die door het dak wordt gestoken. trekken, vastbinden. — I n w e i d e h e a
d e k - s k o b b e n , pi. dikke schooven van d e l b i n e . — D e b y n s t o k op i n w e i d e
gezuiverd stroo tot dakbedekking. Zie sltîk- h e a d e l b i n e .
ijruäcn. zich bedwingen. Lex. 608. Zie ynbine.
d e k - s p i k e r , s. dakspijker. d e l b j i n n e , v. van boven naar boneden
d e k - s t â l , s. afzonderlijke stal voor het afboenen.
dekken van merries. d e l b r i n g e , v. naar beneden brengen.
d e k - s t i k , s. belegstuk tot dekking der Lex. 516. — K l a e s i s op 'e s o u d e r
naden, bij timmerwerk. I d w a e n d e ; s i z , d a t er g a u h w e t
d e k t i ì d , s. tijd (van het jaar) voor het t u r f d e 1 b ï' i n g t.
dekken van merries. d e l b r u j j e , v. neerwerpen. Lex. 603. —
drukste tijd voor den rietdekker. Dou mast alle sm o a r g en s d êr net
d e k t r i e d , n. gegalvaniseerd ijzerdraad l y k b y d e d o a r d e l b r u j j e .
tot bevestiging van riet of stroo als dakbe- neervallen, ü a h o u t e n skoarstien
dekking. Vgl. reap. is d e 1 b r u i d .
d e l , adv. ãeorsum, neder, nederwaarts. d e l b û g e , v. neerbuigen.
Sehierm. d â l . — I.t i t e n w o l n e t d e l , d e l b û k j e , - b o k j e , v. proclinare, neer-
de eetlust is mij benomen. bukken.— O p 'e h e g e w i e r d e l b o k k e ,
— W y m o a t t e d i t s t i k e a r s t d e l 6 , J , I , 75. — Van Blom, Bik. 124.
h a , dit korenveld afgemaaid, Hsfr. III, 72. — d e l d o m p e , v. naar beneden duwen,
D a t w o l n e t y n m y d e l , kan ik moei- stooten. Lex. 710. Zie (lompe.
lijk gelooven. — l t i s e r b y d e l , het is d e l d o n d e r j e , v. neerwerpen, met veel
een leelijke mispas. — H y h e t de fa c m geraas naar beneden vallen. — Us t u r f
t o n e i w e s t , en d a t s a ' n m a n f e n o p 'e « o u d e r i s t o n a c h t d e l d o n d e r e .
o a n s j e n ! d a t is d e r a l h e o l by d e l . d e l ' d r a c h t , s. helling, hellend stroombed.
— Op e n d e l , op en neder. d e l d r a c h ' t l c h , adj. af hellend.
— Op e n d e l r i n n e , heen en weer — D e l d r a c h t i g e f o e 11 e n, zweetvoe-
loopen. — De b û r r e n o p en d e l r i n n e . ten. Lex. 604. Ook elders.

wumkes.nl
 DFJ.D. 266
d e l d r a c h ' t i c h h e i t , s. (hut) hellen, —
(het) naar de laagte afloopen. Zie deldrage.
d e l ' d r a e i j e , v. neerdraaien. — D e l a m -
p e h w e t d e 1 d r a e ij e.
d e l d r a g e , v. naar beneden dragen.
afloopen, doen afloopen. — Us t ú n
d r a e c h t d e l . — De go a t e m o a t n e i
d e b a k t a d e l d r a g e . — De D r a c h -
t e n , dy it w e t t e r , by d e d e l d r a c h -
t i c h h e i t f en 'e g r o u n , f e n de h i e l i t e
n e i d e l i c h t e d e l d r a g e . Van Bioin,
Opkomst v. Drachten 10.
d e l d r i u w e , v. (met den stroom) afdrij-
ven. Lex. 604.
d e l d r u p p e , - d r i p p e , v. neerdruipen.
d e l d û k e , - d û k j e , v. inclinare, neer-
duiken, neerbukken. Lex. 604. — De h o l -
le d e l d û k j e .
nederdalen. 6. J. 1, 76.
d e l - d w a e n , v. neerlaten. —' De p a r a -
p l u , i t g i r d y n , d e (ops t r û p t e ) b ok-
sen d e l d w a e n .
d e l e , d i e l e , v. deelen, verdeelen. —
A l l i k e f o l i e is g o e d t o d e l e n . —
D e s k e e l , d e s k e a d e l e . — 't M o a n -
t s j e . . . d i e l t e k y n d y n o c h t , Jong
Frysl. — Vgl. partsje. Lex. 643.
d e l f a l l e , v. neervallen, neer-, instorten.
— A s 't n't w i e r i s , m e i 'k hj i r d e a
d e l fa 11 e. — Op 'e k n i b b e l s d e l f a l l e .
Halb. Matth. VII, 27. — De r e i n f a i t
del. — — I t hûs f a i t del.
— It r i i s d e b i s l a c h f a i t del.
— F a l m a r d e l ! ga zitten. Lex. 604/
973. R. ind T.2, 324*.
— I t f a i t o p of i t f a i t d e l , hoe
het ook komt. — I t f a i t o p of i t f a i t
d e l , h y k o m t a l t y t t o l e t , . . . al-
t y t s c i l er oer syn p l e i t p r a t e .
d e l f e i j e , v. naar beneden vegen. — I t
s t o f f e n 'e m û r r e d e l f e i j e .
d e l - f l a p p e , v. bij tusschenpoozon neer-
slaan. — De s t j e l p - r e i n i s d e l f l a p t .
Halb. Matth. VII, 25,27. — De r e e k f l a p t
d e l , als de wind op den schoorsteen slaat.
d e l f l e a n n e , v. naar beneden vliegen.
Lex. 604.
haastig naar beneden komen, met geweld
vallen. — De t r a p d e l f l e a n n o n k o m -
m e . — Us s k o a r s t i e n f e n 't h û s
w i r d t s a m i n , d y k i n w o l r i s d e 1-
fleannen komnie.
wumkes.nl
DKLJ.
del-flije, v. neervlijen. — De j o n g f a e m
f 1 ij de i t g e a r t e a r d e g û d k r e a s op
i n s t o e l d e l . — F lij d y d e l ! neem
plaats. Lex. 604. — A l l y k i n l a e m . . .
h i n i d e l f ] ijt, Van Blom, Bik. 46.
d e l g e a n , v. naar beneden gaan. Lex. 604.
— By de l j e d d e r d e l g e a n . — De
d r a e k is y n 't d e l g e a n , de vlieger is
dalende. — I k h a 't y n 't b o a r s t , i t
i t e n g i e t m y se ar del.
d e l g l i d e , v. neerglijden.
d e l g o a j j e , v. neergooien.
d e l g o a t e , s. van het dak afhangende
goot of buis. Lex. C05. — D e d e l g o a t e
l a et i t w e t t e r yn 'e b a k .
d e l h â l d e , v. naar beneden houden. —
H j i r y n 'e t w j i r r e d e p a r e p l u d e l -
h â l d e , oars w a e i t er oer de kop.
bij 't varen: afhouden als er een schip
nadert.
d e l h e a k j e , v. lager haken.
d e l h e l j e , v. neerhalen, naar beneden
halen. — De g l ê s k l e d e n d e l h e l j e ,
neerlaten of afnemen. — T u r f d e l h e l j e .
d e l h i m m e l j e , v. naar beneden vegen
of ragen. — l t s t o f - e n - ' t - g û d , de stof-
boel, h w e t d e l h i m m e l j e . A. Ysbr.
(1808), 65.
d e l h i s e , v. neerhijschen.
d e l h o m p ( j ) e , v. neerstorten. Lex. 604.
Vooral: iemand, die zich te veel aanmatigt,
op ruwe wijze vernederen.
d e l h o u w e , v. afbouwen. I n si a c h t-
b i s t d e l h o u w e . Vgl. ûfhouwe.
d e ' l i n g , d i e l i n g , s. deeling, verdeeling
(inzonderheid van een nalatenschap). Lex.
646, — I n d e l i n g m e i t s j e , overeenko-
men om — en hoe iets te verdeelen, van
buit. Vgl. ld. VHI, 102.
d e l j a e n , v. van boven af aanreiken. —
D o u s t i e t s t n o u d o c h o p 'e l j e d d e r ,
jow m j d a t h o u t efkes del.
Fra. ge mettre vent re à ter re. — H w e t
j o e c h s t d y , het paard, p l a t d e l f o a r
d e s j e a s , Sw. 1875, 81.
bedaren, zich zetten of neerleggen om te
rusten. — M y n b o i k e j a e n d y d e l ,
B. ind T.8, 2'', — De. h i r d e w y n j o w t
h i ni d e 1. Lex. 604. — 11 w a e r j o w t
h i m del. — H y j o e c h h i i n d e l o p ' e
p l a n k e n , ït. ind T.3, 324'. — D y e a r m e
m a n j o e c h h i m y n 'e í ' û l e k j e l d e f-
 DEM.
t e r i n h i k k e d e l , en ia d e r bi-
s w y k t.
— Y e n d ë l j a e n , zich schikken, -onder-
werpen, berusten. — I t is i n g r e a t for-
lies, mar d o u m a s t d y m a r stil
d e r o n d e r d e 1 j a e n. W, D.
d e l - j o u w e n , s. (het) bedaren, tot rust
komen; rustig verblijf. — D a t b e r n d e r
s i t m a r g j i n d e l j o u w e n y n, het (zieke)
kind kan niet tot rust komen, — O m d a t
se t h ú s g j i n r j u e h t e w i l l e en d e l -
jouwen ha, wolle folie ljue g r a e c h
r i s ú t , Hsfr. V í , 34.
d e l - k e i l e , v. neerwerpen. — T o M o l k -
w a r en t o D e i n u m s t e a n e d e hij-
zen e r h i n n e a s se d e r d e l k e i l d
binne.
d e l k i e m m e , v. naar beneden kammen.
— It hier delkiemme.
d e l k l i t s e , v. neerkletsen.
d e l k l i u w e , v. neerklimmen. Lex. 604.
d e l k n i b b e l j e , v. neerknielen.
d e l - k n o f f e l j e , v. onder 't gaan neerval-
len. Ook: i m m e n d e l k n o f f e l j e, iemand
kwaadaardig op den grond werpen.
d e l - k o m m e , v. neerkomen, naar beneden
komen, afkomen. — De t r e p p e n , d e w e i
delkomme. — I n kat komt altyt
op 'e f o e t t e n d e l . — I t k o m t w o l
w e r op 'e f o e t t e n ( p o a t e n ) d e l , in
orde. — D o u k o m s t e h j i r a l m â l d e l ,
op een vreemde manier in huis vallen, —
in een zonderlinge luim aanloopen, A. Ysbr.
(1808), 87. — I t k o m t o p s y n k o p d e l ,
hij wordt voor den schuldige gehouden. —
Dou m a s t e r m a r m e i d e l k o m m e ,
met uw meening, met uw bezwaren voor
den dag komen.
een minderen prijs vragen.
— J y m o a t t e ek r i s d e l k o m m e ,
eens bij ons komen.
d e l l e , s. laagte. — I n p o e l , d ê r j i n -
s e n y n 'e d e l l e , m e i w y l d e l a n t e a r -
n e n . Forj. 1897, 36. Vgl. dal(l)e.
d e l l i n g , s. vlak liggende plankenbetim-
mering. Vgl. bûlcãeìUnj. Lex. 630.
d e l l i t t e , v. neerlaten. — Do d r a e k
d e l l i t t e , den vlieger necriaten.
(iemand) toelaten om naar beneden te ko-
men. Lex. 604. :— De b a k k e r w o e d e
joad net dellitte.
d e l l i z z e , v. neerleggen. — Liz
wumkes.nl
'267 DELlî.
d a t d ê r m a r d e l , 't vereischt geen
dank.
— De h o l l e d e l l i z z e , slapen gaan,
fig. sterven.
— H a n n e P o e p w o l s o l d a e t wir-
de, nou liz ik m y n h o l l e g e r e s t
d e l , iron. nu acht ik mij veilig. — M y n
b e r n b i n n e a l l e g e a r r e to p l a k en
p a s s é goed op; h w e t dat o a n g i e t ,
k i n ik m y n h o l l e g e r e s t d e l l i z z e .
— I t s k e e l d e l l i z z e , een geschil bijleg-
gen. Zie bylizze. — Y e n s p a r t i j d e l l i z -
ze, verslaan, overwinnen. — I k h a h i m
y n t w a r e d e n de 11 e i n , 't van hem ge-
wonnen met hardrijden. — I n h a z z e d e l -
l i z z e , doodschieten. — Lex. 604. — G. J.
I , 70; I I , 72.
d e l l o k j e , v. naar beneden lokken. — D e
hinnen dellokje.
d e l p a e d , n. benedenwaartsch pad. Van
Blom, Bik, 108.
d e l p a r s j e , v. neerpersen. — I t h e a >
d e t s i i s , —• i n n a e d d e l p a r s j e .
d e l p l a k k e , v. (onverschillig) neerzetten,
plaatsen. — I k s c i l d a t g û d — , i n y n
n a m me d e r m a r d e l p l a k k e .
d e l p l o f f e , v. neerploffen, neerplom-
pen.
d e l p o e z j e , nederstorten (van vocht). Wl.
ld. XVI.
d e l r e a g j e , v. naar beneden stooten,
-werpen. — B o k k e . . . r e a g e d e w o a r s -
t e n d e l , Bijek., 1854, 24.
d e l r e i n e , v. neerregenen. — I t n o a t
o p i t f j i l d i s d e l r e i n d , tegen den
grond geregend. — De k j e l d s c i l n o u
wol h w e t d e l r e i n e .
d e l r i d e , v. afrijden. - - De l e a n e d e l -
r i d e n k o m m e.
d e l r i d e , v. door passage naar beneden
werken. — De m o d d e r b u l t i s t r o c h
d e kij a l h i e l d e l r i d e n .
d e l r i n n e , v. afloopen, afvloeien, neerloo-
pen. — I t w e t t e r r i n t b y d e m û r r e
del. — Dou m a s t dy w e i m a r del-
r i n n e , d e n k o m s t er. — De w e i of
d e f l i e r r i n t d e l , loopt af hellend. Lex.
605. - Yn 't d e l r i n n e n f en 'e t e r p
m o a t m i n m e i h y n d o r en w e i n h w e t
t sjinhâlde.
d e l r o l j e , v. rollend naar beneden komen
of' doen komen.
 DELR.
ä e l r o p p e , v. van boven roepen, roepen
dat iemand naar beneden kome.
d e l r u g e l j e , v. naar beneden (doen) vallen,
spreidende of kruimelende naar beneden ko-
men. — De t u r v e n b i u n e rï o i r û g e l e ,
— de- m o d d e r is d e l r û g e l e .
d e l s a e i j e , v. neerstrijken — . . . h y
s e a c h de g e a s t . . . d e 1 s a e ij e n 1 y k
a s i n d o u , Halb. Matth. III, 16.
onverschillig neerwerpen. — S a e i s t d y n
k 1 e a n d ê r op 'e g r o u n d e l ?
d e l - s a k j e , v. neerzakken.
d e l - s e t t e , v. neerzetten.— S e t d y p ò t
d e l . Lex. 605.
(zich) vestigen. — Do e d e se i l h i m t o
Snits d e l s e t t e as i e r ' a p p e l k e a p -
m an.
— I n h e g e w â l , in s t i k l ã n d e l -
s e t t e , lager maken. — I n l o d d e f i e n i - ,
i n f o a r k e s t ô k d e l s e t t e , een houten
steel in een ijzeren werktuig inkorten en
weer bevestigen.
beteugelen. — K i n s t d y o n d o g e n s e
jonge net hwet delsette?
aankomen, afkomen (uit hooger gelegen
streken). — As d e r n o u ú t G r i n z e r -
l à n ek r i s r i d e r s d e l s e t t e n k o m m e ,
Hsfr. XII, 63.
d e l s i c h t s j e , v. (het graan) met de 'zicht'
vellen. — I t n o a t , d a t K l a e s K i n s t
sa knaphandich delsichte hie,
Hsfr. I I I , 72.
d e l s i l i k e , v. neerzinken , ineenzakken ,
bewusteloos neervallen.
d e l s i t t e , v. neerzitten. Lex. 605. — Forj.
1894, 157. — De o p t e a r d e bèdìek-
k e n s of k l e a n o p 'e s t o e l d e l s i t t e .
d e l - s j e n , v. neerzien. — F o l i e ' g r e a -
t e n ' s j u g g e l e e c h op h j a r ' m i n d e -
r e n ' d e l . Lex. 60.5.
d e l - s j i t t e , v. neerschieten, neerploffen.
— De s t e i l e w â l s j i t d e l .
d e l - s k r o b j e , v. van boven naar beneden
afschrobben.
d e l - s l a c h , s. neerslag, (het) neerslaan.—
I t i s g j i n r e i n , m a r d e Is l a c h f e u
'e m i s t . — De d e l s l a ch f en 'e r e e k
d e l - s l a e n , v. neerslaan. — De r e e k
s l a c h t d e l . - - De m i s t s l a c h t d e l ,
wordt stofregen.
afmaaien, -'zichten'. — P i e r i s in b e s t e
s i c h t e r , hy s l a c h t yn in dei h w e t
wumkes.nl
268 DELT.
del. — It m o at te in p e a r g n a p p e
m i e r e n w ê z e , a s se y n i n d e i t rij e
p o u n s m i e t t o delslaen scille. Ook
d e 11 ì z z e.
d e l s m i t e , v. neerwerpen. Lex. 605. —
S t r i e , h e a d e l s m i t e , van den zolder
of den hooiberg. — I t w i r k d e l s m i t e ,
het werk staken, onafgedaan laten liggen.
A. 17. — De m e r k d e l s m i t e , de markt
bederven door onzuivere waar voor geringen
prijs aan den man te brengen. — Overdr.
Dat l i k e t s a ' n k r e a s p e a r , e n h j a
k o m m e sa g n a p f o a r 't I j o c h t , m a r
n o u w i r d t er s e i n , dy f e i n t h e t
s y n b a e s b i s t e l l e n : d a t s m y t de
m e r k a 1 h e e 1 del.
del-SOmpe, v. neerploffen (van een schip, bv.
in het zog van een voorbijvarende stoomboot).
d e l - s p i e l e , v. neerspoelen. - - D e t s j e r -
n e d e l s p i e l e , onder het karnen de karn
van binnen afspoelen met water. — De
f r o u h e t d e t s j e r n e t o f o 11 e d e l -
s p i e l d , gezegd van waterige karnemelk.
— D o k t e r m o a t it i t e n h w e t del-
s p i e l e , nl. met wijn of bier.
neerstroomen.— I t r e i n t , d a t i t w e t -
t e r y n 'e k e a m e r d e 1 s p i e 11. Lex. 605.
d e l s t a p , s. stap, trede naar beneden.
d e l s t e k k e , v. naar beneden afsteken.
— In s l e a t s w a l d e l s t e k k e .
d e l s t j i t t e , v. neerstooten.
d e l - s t o m p e , v. neerstooten. — I t l i d
f e n 'e k i s t e d e l s t o m p e .
d e l s t r i k e , v. neerstrijken. — I t h i e r ,
de m û t s e d e 1 s t r i k e.
— D e f û g e l s s t r i k e op 'e f i n n e
d e l . Vgl. delsaeije.
d e l s t r u i j e , v. neerstrooien.
d e l s t r û p e , in: de b o k s e n , de mou-
w e n d e l s t r û p e , de opgestroopte broeks-
pijpen, mouwen, neerdoen.
d e l t e , s. laagte, lage plaats in bouw-
of weiland. Lex. 646. Vgl. bidelte, saets.
* d e l t o n g e r j e , v. neerdonderen. Lex. 505.
d e l t r a e p j e , v. neertrappen. dichter irap-
pen. — De g r o u n , i t k 1 y n d e l t r a e p j e .
Vgl. delwaãttje.
d e l - t r i u w e , v, necrduwen, -drukken,
verdrukken. Lex. 605. — I t o n t ú c h . . .
t r i u w t i t n o a t d e l . Forj. 1894, 147.
d e l - t r û z e l j e , v. neervallen , neerstorten.
Lex. 605.
 'HELT. 269
d e l - t s j e n , v. afdalen. — Lex. 605.
d e l w a d s j e , v. neer-, dichter trappen.
Zie deltraepje.
d e l w a e j j e , v. door den wind naar be-
neden storten. — I t s k o a r s t i e n b o e r d
is t o n a c h t d e l w a e i d .
d e m m e , v. dempen. — De d o b b e
de mm e. Forj. 1881, 25. Verg. damje.
— D e r is n i n d e m m en o a n d y
b r â n . Lex. 614.
d e m m e n , Tietj., N. 0., Zwh. — G. J. I,
229. Zie dimmen.
d e m m e n h e i t , s. Zie dimmenheit.
d e m p , s. Zie dimp.
d e m p e n , adj. Zie dimpen.
d e m p i c h , adj. Zie dimpich.
d e n (spr. dan), adv. dan. — K o m s t e
s n e i n . N é, d e n k i n 'k n e t . — As 't j i 1 d
op i s , ho d e n ? — D e n e n d e n s c i l ' t
wêze. — B i t i n k Gods e a r m e b e r n ,
d e n s c i l G o d d y b i t i n k e . Lex. 601.
d e n , conj. dan, — hier en daar, (o. a. N.O.,
omstr. van Bergum en een deel van Achtk.)
na den vergrootenden trap. — I k b i n
g r e a t e r d e n h y (him). Alg. is a s , z.d.
d e n n e , s. den(neboom). G. J<- I, 207.
Zie (ook voor de samenstellingen) din.
d e n n e , f e n , adv. van daan. — K û k -
h e r n e b i n i k f e n d e n n e , || T o F e a n -
wâlden wenje m y n â l d e n , Sechje.
Zie dinne.
d e p e (Achtk.), v. (water) putten. Lex. 677.
Zie djippe.
d e p p e , v. iemands hoofd op den grond
drukken , bij jongens-vechterijen. Lex. 679.
dêr, d ê r r e , adv. ibi, daar. Schierm. d i r
(Hulde 11, 184). Amel. d e e r . — D ê r i s
dyn boek. — H w e r is m y n hoed'?
D ê r r e . — D ê r o a n t a . — De b ô g e
kin net ivich spand wêze, — dat
is d ê r o a n t a , m a r d o u m a s t n e t
d r e u t e l j e . Lex. 621. — Prov. D a t i s
d ê r o a n t a , s e i A g e J a e i j e s , en
m e n t h d e w e i n y n 'e s 1 e a t .
adv. waar. — I t h û s d ê r w y y n
wenje.
interj. ziedaar! minder beleefd voor 'as-
jeblieft'. — D ê r h o u n h e s t i n b o n k e ,
bestraffend tegen iemand, die d ê r ! voor
'asjeblieft' zegt.
d e r , e r (spr. d'r, 'r), adv. er. — H w e t
b i n n e d e r (of er) i n g e k k e n y n 'e
wumkes.nl
DKSG.
w r â l d . Lex. 620. — I k w i t w o l , d e r
w i r d t in b o e l r a b b e , d ê r n e a t f e n
o a n is.
† d ê r , pi'on rel. qui, die, dat. Vgl. dy.
d ê r ' b y , adv. daarbij. Alm. 12". 1860.
d ê r m e i , adv. daarmee, terstond. Lex.
621. — I t w i r d t ú s t i i d , i t i s d ê r -
m e i a l v e û r e . — Hsfr. VII, 203.
d ê r n e i , adv. daarna, daarnaar.
d ê r o a n , adv. daaraan, daaraanvolgende.
— Hy t r o u d e de M a e i j e s d ê r o a n . —
P i e r is d e â l d s t e , S a p e o p i e n n e i ,
en d ê r o a n f o l g e t J e t s k e . — G j i n
s n o a d e r g û d a s m i n s k e n en d ê r o a n
d e W â l d t s j e r s , Sprkw.
d ê r o m , adv. daarom. Lex. 622. — E11 s
h w e r o m h e t in d ê r o m . — D ê r o m
i s g j i n r e d e n ! — H j i r o m en d ê r o m ,
om verschillende redenen. — H w e r o m
r i n t s m i d s k e sa f a e k n e i h j a r b û r -
w i i f ? J a , d a t is h j i r o m en d ê r ô m ,
j i l d s a k e n m o a t t e jy t i n k e . — Dêr-
om n e t , evenwel, wel beschouwd. — D ê r -
om n e t , h j a h e t g e l y k .
d ê r o p , adv. daarop.
d e r r e , v. deren, beschadigen, kwaad-
doen. G. J. passim. Salv. 89. Zie deare.
d ê r s a , d ê r s a ' n e , adv. daar. -— H w e r
s a ' n e i s m y n b o e k . — D ê r s a'ne. Lex.
622. — A. Ysbr.'(1861), 10.
d e r t e n , adj. dartel, weelderig, onbezon-
nen. G. J. passim: — D e r t e n l i e t t e ,
dartele vreugd. — M e n n i c h j o n g e n
der ten minske. — D e r t e n e ram-
men. — O d a t b o a s k j e n b û t e rie,
|| D e r t e n w i e r i k , d a t i k 't d i e . —
Lex. 647. —• Van Blom, Bik. 10, 43, 96.
d e r ' t e n h e i t s. dartelheid, onbezonnen-
heid, brooddronkenheid. Zie derten.
d ê r t o b o p p e , adv. daarenboven. — Hett.
Rymkes, 131.
d ê r - t s j i n , adv. daartegen. Lex. 622. —
daarentegen. Halb. Matth. XIH, 23.
d ê r ú t , adv. daaruit.
d è s , n e i , adv. na dezen. — I n w i k e
n e i d e s . S. K. F . , Forj. 1892, 141.
d e s e l ' d e , pron. idem , eadem , dezelfde. —
Altiten d e s e l d e b l i u w e p a s t in
tige man.
d e s g e l i ' k e n , f e n , adv. desgelijks, even-
zoo. — I k w i n s k j e j o u 't b e s t e ! I k
j o u fen d e s g e l i k e n ( f e n ' s g e l i k e n ) .
 ÜESIK. 270
— S i b e h e t in w â n t s j e h a w n , en
a s t o u dy n e t k e t o e n h â l d s t e kri-
g e s t fen d e s g e l i k e n .
d é s l k , Hl. zak in een kleedingstuk.
Roosjen 90.
d é s i k d o o k , Hl. s. zakdoek. Zie bûsdoek.
d e s ' t i i d s , adv. te dien tijde. Vgï.dytiids.
d e s t o , adv. des te. — D e s t o m o a i j e r .
Zie nammersto.
d e u g d , s. beneficium, weldaad, dienstbe-
toon. — I m m e n i n d e u g d d w a e n , een
dienst bewijzen. Lex. 696. — De i e n e
d e u g d is d e o a r e w i r d i c h , Ned. de
eene dienst is den anderen waard. Ook iron.:
loer je mij ik loer je weer.
d e u g d , s. deugd. G. J. passim. — Y e n
t a d e u g d o a n s t e l l e , zich deugdzaam
gedragen. Lex. 720. — Dy m e m w i e r
de d e u g d s e l s . — Prov. De d e u g d y n
'e m i d d e n , s e í de d í v e l , e n h y r o a n
t w i s k e n t w a p a s t o a r e n . — De i e r a p -
p e l s b i n n e g o e d of m i n f e n d e u g d ,
goed of slecht van kwaliteit. — Dy f e i n t
of d y f a e m is g o e d f e n d e u g d , van
onbesproken gedrag. — Dy f e i n t h e t
w o l i n m o a i j e k l e u r , m a r 't i s s y n
d e u g d n e t , hij heeft geen gezond gestel.
— De i e r a p p e l s m o a t t e m e i of
s o n d e r d e u g d fo a r t , overdr. van men-
schen: Hy m o a t m e i of s o n d e r d e u g d
f o a r t , men moet hem maar nemen zooals
hij is '(van een die minder deugdzaam is).
Fra. efficacité, kracht. — D e d e u g d
f e n 'e m e d e c i n e n .
— D a t g û d , die kleedingstof, s i t n e a t
g j i n d e u g d y n, is zeer onsterk. Vgl. dooch.
d e u g d e l i k , adj. deugdelijk, deugdzaam.
G. J. II, 98.
d e u g d s u m , adj. deugdzaam , deugdelijk,
degelijk. - D y b o e r j o e c h m y i n h o m -
pe s p e k : k e a r e l , hwet b i n n e jy
deugdsum! — Deugdsum e ierap-
pels, medesinen. — Dat skelksgûd
is t i g e d e u g d s u m ;
d e u k e r (en afleidingen). Zie de aker, enz.
d e u l e , interj. Zie äeale.
d e u n , adj. karig, zeer zuinig. — K l o e k
en d e u n . Lex. 647.
d e u n , adv, zeer dicht bij, onmiddellijk
bij of aan (iets). — D e t s j i l l e n f e n 'e
w e i n g y n g e n d e u n o p 'e w â l l a n s .
Lex. 648. — Us g r o u n l e i t d e u n o a n
wumkes.nl
DiCH.
d a t s t i k l â n . — D e u n o a n 'e t s j e r k e
o n d e r de o e s d r i p w i e r a l e a r i t p l a k
f o r g û n , d y 't h j a r s e l s t o k o a r t
d i e n h i e ii e.
— H y s i t d e u n o a n i t k a l d e , is
zeer gehecht aan 't koude (geld). Ook: de
e a r e n s i 11 e h i m d e u n (n e i) o a n 'e
h o l l e . Vgl. het vorige art.
d e u n s k , adj. Zie dttnsk.
d e u n t s j e , n. deuntje, wijs. — Hy.
s j o n g t in l u f t i c h d e u n t s j e . — Ik
; h a m e i m y n f a e m f i i f d e u n t s j es
h a w n , een dansje gehad. — I n d e u n -
t s j e frije. — I t is w e r i t â l d e
d e u n t s j e , het oude liedje. — Nou
i s 't w e r in o a r d e u n t s j e , geen pret
maken meer, er moet gewerkt .worden.
d e u n t s j e s , adj. zeer zuinig. — Dy Ij u e
b i n n e . m a r tige deuntsjes, d ê r k i n
g j i n s i n t ôf. Vgl. Hsfr. I I I , 10.
d e z y n ' , n. Fra. douzaine, dozijn. — In
j d e z y n t h é g û d , 12 kopjes met schotel-
tjes. — D y S i p k e , d a t i s my i n k e a -
rel, sokke geane der gjin trettjin
yn i n d e z y n .
] d i , art. Zie de.
' d y a ' k e n , m. diaken, armverzorger der
kerkelijke gemeente. Hl. d i a i k e n . — De
d y a k e n s , het kerkelijk armbestuur.
d y a k e n i j ' , s. (de) diakens, kerkelijk arm-
bestuur. Hl. d i a i k e n î . — B i s t o a n 'e
d y a k e n i j ? tegen iemand die erg zuinig is.
d y a k e n y ' h û s , n. armhuis der kerkelijke
gemeente.
d y a k e n j e , v. het diakenschap waarne-
men. — Us h e i t i s s m i d e n d ê r d y a -
k e n t er h w e t m e i o n d e r ,
d y a ' k e n s h o e d , s. iron. hooge hoed.
d y a k e n s k i p , n. diakenschap. Hsfr. XIII,
147,
d y a k e n s - p o n g k j e , n. kerkezakje. Zie
tsjerkeponglcje.
dì"rje, Hl. v. kwabben. — I t b o n d i ' r -
ret fen fettens.
d i c h e n j e , v. dringend verdoeken. — Hy
i s h j i r f o a r 'e d o a r en dichent
s t e r k om t a g o n g b y j o u , R. P., As
jiemme, Vgl. bidichenje. Ook d i g e n j e e n
diggenje.
d i c h t e , d i c h t s j e v. dichten. — R i i n e
en d i c h t e . — H y k i n d i c h t e , m e n
s e o e e r d e m û t s e (hoed) for l i c h t e
 DICHT. !V71
(i t g a t e r f e n o p 1 i c h t e), iron. Sechje.
verzinnen. — N o u m a k k e s t i t s a
m o a i , d a t ik scoe h a s t s i z z e , d a t s t
o a n 't d i c h t e n b i s t e .
d i c h t e n o a n , f e n , adv. opnieuw. Hsfr.
X, 24. Zie degen.
d i c h t e r , m. poeta, dichter. G. J. 11,62.
d i c h t e r i j ( e ) , s. (het) dichten. — B r u i
de b o e l d e r h i n n e ; d y n d i c h t e r ij e
j o w t d y n o c h g j i n s â l t y n 'e i e r ap-
pels.
d i c h t k u n s t , s. dichtkunst.
d i c h t s j e , v. Zie dichte.
d i d e l d e i n ' t s j e , n. grapje, uitapanninkje.
— I n i n k e l d dict e l d e in t s j e || d ê r o e r
w i e r h y g j i n h o u n . W. D., Mink, 7,
d i d e l d e i n t s j e , v. stoeien. — De s o a n
d y d i d e 1 d e i n t e t m e i cl e fa e m h w e t
h i n n e , Lys bollek., 8. Vgl. omdideldeintsje.
d i d e l j e , v. neuriën.— Noordfr. d i d e l n .
d i d e l o m d e i n t s j e , interj. — D i d e 1 o m-
d i , d i d e l o m d e i n t s j e , Us W a t s e is
sa 'n a e r d i c h f e i n t s j e , Deuntje.
d i ' d e l o m m e , in een kinderrijmpje: R o u n -
te m a e i j e , k a t s j e s a e i j e , d i d e l o m -
me d a e i j e , t s j o e !
d i e , d i e d , s. factum , daad, handeling,
G. J. I , 90. Lex. 808. — R i e en d i e . -
De d i e d op 't w i r d , dictum factum, zoo
gezegd, zoo gedaan. Thans in de sprkt.
ook d a e d .
d i e d e r , eg. dader, die doet, handelt.
G. J. I, 181. — De r i e d e r i s n e t b e t -
t e r a s d e d i e d e r , Lex. 809. (Alle)
r i e d e r s b i n n ' n i n d i e d er s, R. ind. T.a,
91".
dief, eg. dief. -— Hy is i n d i e f y n
s y n e i g e n n e a r r i n g . benadeelt zijn eigen
zaak. — H y h e t a l t y d d e d i e f ' o a n 't
g a t h i n g j e n , meent dat iedereen hem
besteelt. — De l y t s e d i e v e n h i n g e t
men o p , foi de g r e a t e n i m t m e n de
h o e d ôf. — Dy 't k w a l i k n i m t i s i n
d i e f , woordspeling. — D i e f , d i e f , d a n -
ge il M o r g e n s u u s t e h a n g e ]| O v e r -
m o r g e n d e k o p o f s l a e n || D a n k a n
de d i e f w e e r h e n e g a e n . De laatste
twee regels ook: . . . Morgen inne
k i s t e |) D o o d , d o o d b i s t e . Oud Stadfr.
rijmpje. — D ê r is i n d i e f o a n 'e k e r s ,
als de kaars afloopt. Vgl. berne-, bitter-,
hppeltsjcdief.
wumkes.nl
DÎGËR,
d i e l (Woudstr.), n. deel, gedeelte. -Zie
deel.
d i e l e , v. deelen. Zie dele.
d i e r , n. dier. Zie djier.
d i e r a e z ' j e , n. kwaad wijf, brutale meid.
Ook meretrix, ontuchtige vrouw.
d i e r b e r , adv. dierbaar: voortreffelijk,
geweldig. — J y h a b b e sa d i e r b e r p r e -
k e , R. ind Ti-, 70'. — F j o u w e r t i m -
m e r f e i n t e n dy . . . g u l d e n sa d i e r -
b e r , Ibid 80''. Vgl. alderdierberst.
d i e r h e i n e , v. Zie ájirheine.
d i e r l i k , adj. & adv. dierlijk, beestachtig.
— D i e r l i k e n o C h t , Forj. 1893, 176. —
H w e t liawwe d y b e r n in d i e r l i k
g e s k r e a u. — H y s û p t d i e r l i k . Vgl.
alderdierlikst.
d i e r s k u t t e , v. - s k u t t i n g ( e ) . Zie djir-
skutte, -skuttin;;.
d i e ' v e b i n d e , s. dievenbende, diefachtig
volk. Ook: d i e v e p a k , d i e v e t r o e p .
d i e v e l a n t e a r n t s j e , n. dievenlantaarntje.
d i e v e r i j ' , s. diefstal, dieverij.
d i e ' v e w e i n t s j e , n. gevangenwagen. Stad-
fr. d i e v e w a g e n t sj e.
d i e v j e , v. kleinigheden stelen. — M e m ,
dy j o n g e w o l i n k l o n t s j e d i e v j e . —
Pas op! gjin s i n t e n dievje.
d i g e l j e , v. huppelend zich heen en weer
bewegen. — O m d i t e a b e l e b y l d s w e -
v e t en d j o e i t en d i g e l t i n l a n g e
rige fen s k i ë n n e, tsjeppe, en
t r o c h s k i n e n d e w e z e n s , Koopm. Vgl.
dikelje.
d i g e n j e , v. Zie dichenje.
d i g e r , adj. bijeenhoudend, spaarzaam. —
K l o e k en d i g e r . — Mei j o n g e l j u e ,
jonggetrouwden, m o a t i t e r d i g e r b y
lans.
adv. oplettend, nauwlettend, zorgvuldig.
— . . . h a r k e d i g e r t a . Alth. — D i g e r
b i w a r j e , zorgvuldig bewaren. Lex. 650.
d i g e r e n s , d i g e r h e i t , s. spaarzaamheid;
oplettendheid, zorgvuldigheid. Lex. 846. Zie
diger.
d i g e r i c h , adj. schemerend, van de oogen.
— De d i g e r i g e e a g e n , Eng. the dim
eyes, Halb. in Bosworth, preface 71.
d i g e r j e , v. staren, turen. — Ho mi-
k e r j e e n d i g e r j e j y s a ? — H j a di-
g e r e t r o c h d e t w i g e n h i n n e || M a r
dy se s j e n w o e , se a c h se n e t , W. D.
 DIGER, 272 DYKP.

— I t d i g e r t m y , het schemert mij voor d i k , s (koffie)dik. Ook k o f j e t s j o k .

de oogen, ovevdr. het is mij niet duidelijk. d i k , adj. dik. Zie tsjok.
Lex. 650. Ook cl i k er j e . d y k , s. dijk, waterkeering. 6 . J. 1, 21.
d i ' g e r k y k , s. (het) turen, staren. Mkw. Lex. 655. - - I t i i s is s a s t e r k as in
d i v e r k y k — Hy h e t de d i g e r k y k , d y k , zwaar en deugdelijk. — I n f a e m
zit nadenkend te staren, voor zich uit te a s i n d y k , — o ft s e ú t ' e d y k d o l d
kijken. Lex. 650. i s , ferm, stevig. — D a t b r i n g t g j i n
d i g e r k y k j e , v. turen , staren. Lex 650. s e a cl d e n o a n 'e d y k , helpt, baat niet
A. 350. Mkw. d i v e r k y k j e . — D o i n i n y veel, brengt niet veel op, — H y d o l d e
s i e t m e i i n p e a r g r e a t e e a g e n s t i i f r a r e s t i k k e n ú t 'e d y k , hij ging vree-
t o d i g e r k y k j e n , R. in cl. T.a, 44'. selijk te keer. Vgl. binnen-, bâlenäyk-
d i g g e l , s. scherf. — Lex. 651. — D i g - momäe-, polder-, sêäylc.
g e l s m e i t s j e , glas- of aardewerk breken. opgeworpen aardwal als bevreding der
Vgl. glês-, pan-, potdiygél. landen.
d i g ' g e l f j û r , n. St. Elmsvuur; dwaallicht- rijweg. — De f l i e r s j u c h t e r ú t as
je. — D i g g e l f j û r s i t o a n 'e t o p p e n , de d y k , is vuil als een modderweg. —
van de scheepsmasten, R. ind T.s, 89'. — S n i e y n 't s l y k || J o w t b i n n e n t r i j e
11 nij s r o a n a s d i g g e 1 f j û r t r ocli de d a g e n in h i r d e d y k , Sechje. — Mei
b û r r e n , verspreidde zich als een loopend 't r y k op 'e d y k , uitgegaan met alles
vuurtje.— In k w e a ' n a m m e r i n t f o a r t wat men bezit, dat dus niet veel te be-
a s d i g g e l f j û r . Lex. 661/59. duiden heeft. — S a r y k a s d e k e i z e r
Ook: de fosfor-glans van sommige in- op 'e d y k , niets bezittend. — Op 'e d y k
secten in 't donker. r e i t s j e , s i t t e , Ned. op straat, dakloos,
En: de spoedig dovende -kolen van splij- ván alles ontbloot. Vgl. modder-, púndyk;
terige turf. simmerdyk.
d i g g e l g û d , n. porcelein en glaswerk. d y k ' - a r b e i d e r , m. dijk- of wegwerker.
d i g g e l j e , v. in scherven breken, — laten d y k b a e s , m. aannemer van het onder-
vallen. Lex. 651. — Hsfr. XIV, 214. — O, houd of herstel van den dijk. Ook d y k -
h w e t is d y f a e m d ê r o a n 't d i g g e l - m a n , z. d.
j e n ! hja l i t in h i e l e s t e a p e l i t e n s - d y k b o e r , m. boer in 't klein, wiens
p a n n e n o p 'e s t i e i i i i e n f 1 i e r fa 11 e. weide voor 't vee alleen bestaat in 't groen
d i g g e l k a s t , s. porceleinkast. van weg of dijk.
d i g g e n j e , v. Zie dkhenje. d y k d a e m , s. d a m , waarmee men een
d i i c h , Mkw. Zie dort. opening in een dijk vult om mogelijke door-
d j j , s. groei, vooruitgang. — D e r s i t braak te voorkomen.
g j i n dij y n . — D ê r s i t g j in dij y n d y k - e i d s j e , v. een klei-of zand weg door
't l â n , het gras wil er niet voort. — D a t eggen effen maken.
f o l k is t o r j j , d ê r s i t g j i n dij y n , d i k e l j e , v. heen en weer loopen. Lex.
zij komen niet vooruit. Lex. 649. Zie grocde_ 658. Vgl. kattedikeïje.
d j j e , v. groeien , dikker, vetter worden. d i k e r , m. dijkwerker, graver. Lex. 657.
— K ij y n m e a g e r l â n cl ij e n e t . — d i k e r , adv. nauwkeurig, oplettend (in
D a t dijt m y y n , ú t 'e h â n , 't valt het zien van iets).— As e r n o u d y b ô g e
mij mee, tegen. — B a e s d i j d e w o l i n r i s o p i n t i i d d i k e r b i s e a c h , R. P.,
h â n b r é , Holl. hij groeide er iu. Jouwerk., 11. Zie dijer.
gedijen. — 't P o r fa r r e n dij e j o u en d i k e r (en afleidingen). Zie deaker.
j o u b e r n t o g o e d e , R. P. . . -— Prov. d i k e r j e , v. staren, turen. ld. V, 22.
As 't n e t d ij e w o l , b 1 i u w e d e k ij Zie diyerje.
m e a g e r a l r i n n e se o a n 'e b e a l c h d i k e r k y k j e , v. Zie dijerkykje.
t a y n 't g ê r s , Salv. M. S. 63. Vgl. bi-, d i k e r s - k r o a d e , s. soort kruiwagen, door
mei-, óf-, tadije. aard- en dijkwijkers gebruikt. Zie pipe-
d i k , s. dicht opeenstaande bladplantjes yaelt(*je).
in 't weiland. Lex. 651. d y k f o r h i e r i n g , s. verpachting van het

wumkes.nl
 DYKG.
grasgewas aan wegen, vooral op de Klei.
Vgl. bermforhiering.
d y k g a t , n. opening in den dijk, om
met wagens in den polder te kunnen ko-
men. Zij wordt, desnoodig, met op elkaar
liggende vierkante balken gesloten. Lex. 653.
Ook d y k s g a t .
d y k g r a e f , m. voorzitter van het zee-
dijksbestuur.
d y k h û s , - h û s k e , n. arbeidershuis , aan
den voet en aan de landzijde van den zee-
dijk. Lex. 654. — Ook in 't alg. : soortge-
lijk huisje aan den algemeenen weg buiten
het dorp.
d y k j e , v. een dijk (vooral een polderdijk)
opwerpen, verzwaren of herstellen. Lex. 637.
d i k k e d a n s j e , -dinsje, s. (vgl. Fra. deca-
äence), ongelegenheid, twist.— Y n d i k k e -
dansje reitsje.
d i k k e t o n ' , s. ducaton, oude zilveren munt
ter waarde van ƒ3.15. In de omgangspraak :
t r i j e g o u n e (en) t r i j e (drie stuivers).
d i k ' k o p , n. voehtmaat, inhoud van 2
d.L. — In d i k k o p j e n e v e r , b r s n -
d e w y n , y e t t i k . ld. I , 91.
d i k k o p s - g l ê s ' , n. drinkglas, inhoudende
2 d.L.
d i k k o p s - k a n ' t s j e , n. tinnen voehtmaat
van 2 d.L. inhoud, bij drankslijters, tappers
en winkeliers in gebruik.
d y k ' m a n , m. dijkbaas. Ook: wegwerker.
d y k m a s t e r (Zwh.), m. 'dijkbaas'. Zie
äykbaes.
d i k m e l s , adv. dikwijls, in: F a e k en
d i k m e 1 s.
d y k ' p e a l l e n , pi. palen langs en tot be-
scherming van den zeedijk.
palen langs de kruin van den zeedijk, ge-
plaatst op een onderlingen afstand van 100 M.
d y k s ' b i s t j û r , n. dijksbestuur.
†dyks-ea(r)t'flnne, s. deel van den zee-
dijk , tot weide gebruikt. Dijkboek van
Odongdl. 1718, fol. 569. Zie eartfinne.
d i k ' s e k , eg. dikzak , dikkert.
d y k s - f e a r t ' , s. vaart nevens den zeedijk,
— ook langs een rijweg. — R. Z., Willem
en Kees, 6. Vgl. ryd.
d y k s f o e t ' , s. voet van den zeedijk , de
langs den dijk afgesloten grond eraan be-
hoorende. Lex. 655.
d y k s f o l ' m a c h t e n , pi. gezamenlijke leden
van een dijksbestuur.
wumkes.nl
278 DIMM.
d y k s g a t , n. Zie dykgat.
d y k s ' g è r s , n. gras gemaaid van een dijk.
d y k s h â l d ' , n. voet van een zeedijk.
d y k s ' h e a , n. hooi van 'dijkgras' gewonnen.
d y k s h e r ' n e , s. hoek gevormd door een
kromming in den zeedijk, — of rijweg. A.
Ysbr. (1808), 27.
d y k s h i k ' k e , s. hek op een dijk.
d y k ' s k i e p , n. schaap dat aan den dijk
graast, — meest behoorende aan de bewo-
ners der 'dijkhuisjes', of 'scharhuurders'.
d y k ' s k i t e r , eg. soort leeuwerik. Ook:de
gewone kwikstaart.
d y k s k o u j e , v. eendijk schouwen. Lex. 655.
d y k ' s k o u w e r , m. lid van het bestuur,
die den dijk schouwt. R. P. in Wiarda, 319.
d y k - ' s k o u w i n g , s. dijkschouw, het
schouwen van een dijk. Lex. 655. Vgl. skou,
lândei.
d y k s - l ê s t e n , pi. dijksomslag. Zie dyks-
omslach.
d y k s - l o b ' b e , s. voet van een afhellenden
dijk, zich min of meer over den naastlig-
genden grond uitstrekkende, vaak bij een
scherpe bocht in den dijk.
d y k - ' s l j u c h t s j e , v. een klei-of zandweg
effenen.
d y k s - o m ' s l a c h , s. contributie voor het
onderhoud der (polder)dijken.
d y k s - t e a n ' , s. voet van een zacht afhel-
lenden dijk. Stadfr. d y k s f o e t . Lex. 655.
d y k s - w â l ' , s. begroeide kant van den
weg. Vgl. berm.
d y k ' w o a r t e l , s. gele peen.
d y k w o a r t e l s , pi. scheldnaam voor die
van Langweer.
d i l d i c h , adj. & adv. geduldig. Lex. 600.
W. D., Fr. Sang, 69. — Hsfr. VIII, 101.
Meest spr. d u l d i c h , z. d.
d i l d s j e , v. dulden, dragen. Lex. 660.
Meest spr. d u l d s j e , z. d.
d y l g j e , v. delgen, verdelgen. — Dy
t r o c h b r i n g e r m a k k e t sa'n s k i l d e n ,
d a t er for de â l d e n g j i n d y l g j e n
o a n is. — D e r i s n i n d y l g j e n o a n 'e
m û s , de veldmuizen (in 't weiland) zijn niet
te verdelgen. Lex. 660.
d i m m e n , adj. & adv. bedaard, bezadigd,
deemoedig, ootmoedig, zachtmoedig, beschei-
den , zedig. Hl. en Tietj. d e m m e n . — I n
d i m m e n m a n , n i n p o e h o a n n e . Lex.
614. — H w a h i m d i m m e n d e l j o w t ,
18
 DIMM. 274
deemoedig zich in zijn lot schikt, Halb. Vr.
Fr. X, 22. — I t b i t a n k j e n f o r de
s t r a f f e hie p l e a t s yn in d i m m e n e
h â l d i n g , Hsfr. X, 263. — K l a e i d y
k r e a s en d i m m e n , Wiers. f. M. J. no. 3.
— comp. d i m m e n e r , R. ind T.a, 299!.
d i m m e n e n s , d i m m e n h e i t , s. bedaard-
heid , bezadigdheid , zachtmoedigheid, be-
scheidenheid , deemoed, ootmoed. — D a t
g r e a t - h â n s en k o a t e r h j a r d i m m e n -
h e i t g r o e t , G. Jv I , 68. Zie dimmen.
d i m p , s. aamborstigheid bij paarden of
runderen. —Prov. G r o a t en d i m p b r e k -
k e d e k e a p . Lex. 646. Ook: d e m p en
damp.
d i l n p e n , dimpich., adj. aamborstig,
vooral van paarden. — I n d i m pi g e
h y n s t , — i n d i m p i c h h y n d e r . Lex.
614. — I n d i m p i c h b ' o a r s t , Ruen, 28.
— I n d i m p i g e k o u , Schelt. MS., 19.
Ook: d e m p í c h en d a m p i c h .
* d i m s t e r , adj. duister. — D j i p e n
d i m s t e r o n d e r de i e r d e b i s l e t t e n .
Halb. in Bosworth, preface, 68.
D i m t e r , a. de stad Deventer.
adj. van Deventer. — Hl. & Stadfr. Deern-
t e r . — D i m t e r k o e k e , Deventer lange
koek, door geheel Nederland, en in Friesland
vooral in den Greidhoek zeer gewild. — Dy
f a e m is sa k l i e n y n 'e rail, m e n k i n
h j a r m e i in D i m t e r koeke wol
troehslaen. — Lytse Wibren fen
D r y l s t , dy t o A m s t e r d a m y n ' t Doel-
hof to sjen w e s t h e t , w i e r k r e k t in
D i m t e r koeke lang. — It g i e t mei
d e d o m i n i j s as m e i d e D i m t e r k o e -
k e , h j a m o a t t e om í ' i e r r e n s w e i
k o m me. Lex. 660. - - I t g i e t s w i e t w e i
n e i d ' e i n , s e i ' t â l d w i i f , en hja i e t
f e n i n D i m t e r k o e k e . — Prov. DÔr g i e t
i t h i n n e , s e i 't â l d w i i f , e n h j a g y n g
m e i in D i m t e r k o e k e o p b ê d . — Nei-
m a k k e D i m t e r , nagemaakte Deventer
(koek). Vgl. blaudimter. Joure: d j i m t e r
k o e k e . — • D i m t e r b i e r (z. d.). — Sa
t s j o k as D i m t e r b i e r .
d y n , pron. poss. Eng. thine, uw, jou.
Lex. 718.
d ì n , interj. hop, — i n kniedeuntjes-, als:
In-d in-d o a s j e, enz. — R. ind T.1, 257''. —
W. D., Doaze 1, 2.
din, d i n n e b e a m , s. abies, den(neboom).
wumkes.nl
DING.
Meest s p a r ( r e b e a m ) . Gaastlnd. s p e r r e -
(b e am).
din'-appel, s. pijnappel, dennekegel. Vgl.
sparre(sperre)knop.
d i n d e r , interj. donder. — Dy d i n d e r ,
verzachte vloek. Lex. 663. — H w e t d i n -
d e r ! R. P. in Epk. 81. — T o d i n d e r ,
A. B., Doarpke, 13.
d i n d e r j e , v. tremere, schudden, daveren,
dreunen. — I t t o n g e r t , d a t d e g l ê z e n
d i n d e r j e . — De p a n n e n d i n d e r j e op
' e r i c h e l . — De w i f f e s k o s s e din-
d e r t , Hûs-hiem 1890, 10.
hutselen, schommelen. — M e m d i n d e r e
i t fa in k e o p 'e k n i b b e l . Vgl. dintuje.
Lex. 663/782.
. d i n d e r s , interj. [verzachte uitdr. voor]
d o n d e r s , z. d.
Ook adj-, & adv. — D a t i s i n d i n d e r -
se j o n g e . — Dy k e a r e l i s d i n d e r s
byderhant.
d i l l e , v. dijgen, uitzetten. Vgl. útdine.
Zie tine.
d i n e n (Oostel.), d i n e s , pron. Eng. thines,
het jou-we, de jou-we. Stadfr. ook d i n e n t. —
H w a e n s b o e k is d a t ? D i n e s . — D a t
b i n n e m i n e s en d a t b i n n e d i n e s ,
R. indT. s , 98". Lex. 719. — D ê r n e t o a n ,
d a t is m i n e n . H w e t d e k a t (kou)
s k y t is d i n e s ( d i n e n ) , je hebt hier geen
aanspraak op iets. — By of t o d i n e s ,
ten uwent. — M y n b l o m m e n s t e a n sa
t i e r i c h en f r i s , a s e r t o d i n e s w ê z e
k i n n e , ld. IV, 8. Sprkt. meer: b y j i m -
m es.
d i n g , n. Eng. thinij, ding, voorwerp,
zaak. — Hl. d y n g . — Prov. S i z z e n i s
n e a t , m a r d w a e n is i n d i n g . Lex.
661. — D o u m a s t d e b e k h â l d e , en
o a r s s c i l 'k i n r a e r d i n g f e n d y m e i -
t s j e , 'k zal je toetakelen. — A s t b y d e
s l e a t k o m s t e , w i r d s t in d e a ding-
Zie dea.
— I n 1 j e a f d i n g , lief klein meisje. —
l t is m a r s a ' n d i n g , klein ding: meisje,
vrouwtje. — I n m i n , r a e r , l i l k , . . .
d i n g , een leelijke, lastige, onaangename
zaak. — I k w o e w o l o m i n m o a i d i n g ,
dat it net wier wier. — P r a e t je
fen d i n g e n ? ! I k s e i l j o u n o c h o a r s
h w e t f o r t e l l e . — P r a e t je fen din-
g e n ? D w a e n i s i n d i n g , zeggen en
 DINI. 275
doen zijn twee. — H w e t d i n g ? Wat zeg
j e ? — N i n d i n g , Eng. nothing, niets. —
Nin d i n g m e i d e r h a e s t as flieè'n
t o f a n g e n . •-- Om g j i n d i n g , voor niets
ter wereld. - - M y n â l d h o e d i s l a n g e r
gjin d i n g g e l y k ; ik m o a t in o a r e ' n -
i e n li a.
d i n g k j e , dim. n. dingetje, klein voor-
werp; klein meisje, vrouwtje.
d i n i c h , adj. deinend, in deining. — D i-
n i c h w e t t e r . Lex. 662.
d i n i n g , s. deining. — D i n i n g y n 't
w e 11 e r.
d y n j e , v. deinen, in deining zijn, van
de zee. — Lex 662. — De N o a r d sé d y n-
d e e n g r o m d e y e t . || M a r 't n e e d-
w a e r w i e r b i d a r r e , R. ind T.2, 369'.
d i n n e , f e n , adv. van daan. — H w e r
k o m 81 o u f e n d i n n e ? Waar kom je van
daan? van welke plaats ben je afkomstig?
overdr. wat verbeeld je je wel? — F e n
d i n n e g e a n , weggaan, vertrekken (van
een plaats). — H w e r b i s t f e n d i n n e ?
waar ben je geboren? Lex. 663. — Ook
f en d e n n e . Stadfr. f a n d e e n ( d ) .
— D ê r - f e n - d i n n e , vandaar. •-- D o e k e
s i t o n d e r 'e p l a k f en 't w i i f , d ê r -
f e n - d i n n e d a t e r g j i n f i n g e r y n 'e
yeske s t e k k e doar.
d i n ' n e b e a m , s. Zie din. Meest s p a r -
i-ebeam.
d i n n e n h o u t , n. deimehout, hout van den
denneboom.
d i n t s j e , v. hutselen, schommelen. — 11
l y t s e b e r n d i n t s j e . Zie dinderje.
d i p p e , v. doopen (in iets). — D i p d y n
finger yn b a r n d e w y n en s t r y k it
b o p p e d e e a g e n . Lex. 664, 678. Vgl.
stipje.
betten. — I n w o u n e d i p p e . Vgl.
bidippe.
d i p p e , v. (water) putten. Zie djippe. Vgl.
opdippe.
d i p p e , v. nippen. — O a n 't g l ê s d i p -
p e , eventjes proeven, K, ind T.2, 200', 411«.
d i p p e r , adj. naarstig, spaarzaam, nijver,
zindelijk. — D i p p e r e e n s u n i g e l j u e ,
naarstige en spaarzame echtelieden. Lex.
644. — B. ind T,', 70'', 109', 308', 363''.
d i p p e r e n s , s. naarstigheid, nauwlettend-
heid.
dirk, s. toppenant, piekeval (een ra-touw).
wumkes.nl
DIVEL.
d i r k e , v. i n : Ik s c i l d y d i r k e , ik
zou je danken.
d i s , s. verkooptent, bestaande uit een los
houten blad of planken op twee schragen
rustende, veelal met zeildoek overdekt. —
D i s s e n e n k r e a m m en. Lex. 665.
St. Nicolaastafel. — De d i s s e n b i -
s j e n , m et St. Nicolaas de uitstallingen be-
kijken , te Grouw op St. Pieter. Vgl. St.
Pietersdis.
tafel, spijstafel. ld. IV, 181. — H y r e k k e
m e i a l d y g r e a t e h e a r e n o a n 'e d i s .
— As d e m a n n e t f o r t s j i n n e t , k i n
i t w i i f n e a t o p ' e d i s b r i n g e. — R i s
e n d i s . Zie ris.
d i s k e , n. stalletje op een kermis of week-
markt of op het ijs. Vgl. dobbel- koekdiske.
d i s ' k e m a n , m., - w i i f , n. & f., man,
vrouw, die met een stalletje op kermisen
staat. - pi. eg. d i s k e - l j u e .
dis'oarder, s. Fra. désordre, disorde, wan-
orde. — De h e l e b o e l is y n d i s o a r d e r ,
in de war. Ook d u s o a r d e r .
d i s p l e z i e r , n. hinder, verdriet.
d i s s e , d i z z e , pron. dem. deze. Lex.
671,'789. Soms verkort tot d i s : — o m d i s
t i i d . — J i s t e r j o u n o m d i s t i i d , op
dit uur. O in d i s - t i i d f e n ' t j i e r .
d i s t â n s ' j e , s. Fra. distance, afstand. —
I k h â l d de my op in distânsje,
waagde mij niet in de nabijheid, liet mij
niet met de zaak in.
d i t , d i t t e (in nadrukzinnen), pron. dem.
dit. — H w e t h y n d e r m i e n s t e , d i t ?
of d a t ? — D i t t e . Lex. 649/671. — I k
h a b e k y e t d i t en d a t , een en an-
der, t o s i z z e n .
— 8. In d i t e n i n d a t , meest pi. d i t -
t e n e n d a t t e n , kleinigheden van allerlei
soort. — Al k e a p e t m i n m a r h w e t
d i t t e n en d a t t e n , m i n h e t d a l i k
i n g o u n e ú t j o w n . Ook h w e t d i t s j e s
en d a t s j e s , i n d i t s j e e n i n d a t s j e .
d i ' v e k a t e r , interj. duivekater.
d i ' v e k e r , interj. duivekater, veel verkort
tot d i k e r. Ook d e k e r , d e a k e r en
d e u k e r , in dezelfde beteekenis. Zie di-
her, enz.
d i v e k e r s . Zie dikers.
d i v e l , d u v e l m. diabolus, duivel. —
Men m o a t de d i v e l soms to frjeon
h â l d e (goed d w a e n ) , d a t er y e n
 DIVEL 876
gjin k w e a docht. — Divel i s g j i n
f l o k k e n : d e d i v e l is n e t t o g o e d
om n e a m d t o w i r d e n . — A s m e n
oer de d i v e l p r a e t is er o r n a r i s
t i c h t e by. — P a s o p ! of d e d i v e l
s c i l de k e r s h â l d e .
— De d i v e l y n h a , van den duivel be-
zeten zijn, woedend boos zijn. — M e n
m o a t soms h e a l d i v e l , h e a l min-
s k e w é z e , als de drommel te keer gaan om
zich te handhaven. — De i e n e m i n s k e
is s o m s d e o a r e s y n d i v e l . — I t i s i n
f o l k j e f e n 'e d i v e l , s e i U l e s p e g e l ,
d o h i e d er d e k r o a d e f o l k i k k e r t s .
— D ê r k o m t w o l r i s d i v e l b y , er
wordt wel eens bij gevloekt, K. út de Wkt.,
42. — E a r s t w i e r 't: „ L i e f j e , k o m b i n -
n e n " en n o u i s 't: „ D i v e l , k o m e r
ú t", van een paar jonggetrouwden. — H j a . .
h i e n e de d i v e l op i t h i e m s j o e n ,
waren uithuizig, R. ind T.3, 3591.
— De f r y s k e d i v e l . Zie byldhouwer.
— D i v el-y n - ' t - d o a s k e, een duiveltje in
een doosje (bekend stuk speelgoed). — H y
h e t i n g e s i c h t as i n d i v el-y n-'t-
d o a s k e.
interj. (De) d i v e l ! — Om 'e d i v e l n e t !
volstrekt niet.
d i ' v e l b a n d e r , - b a n n e r , m. duivelban-
ner, duivelbezweerder. Lex. 17.5. Meest syn.
met wonderdokter [omdat ziekten en kwalen
wel als 't werk van tooverij of booze geesten
beschouwd werden].
d i v e l b a n d e r i j , s. duivelbannerij, duivel-
bezwering. Hsfr. IX, 73. — onttoovering,
wonderlijke genezing.
d i v e l b a n n e , v. exorcizare, duivelbe-
zweren, onttooveren, genezen.
d i v e l d e i , s. herrie, twist, krakeel. —
Mei dy t w a w i r d t i t ek d i v e l d e i .
a s 't op i n e i n - d é l e n f e n m o e i k e b o e l
g i e t . Lex. 637 567. — I t i s d ê r d i v e l -
d e i , er wordt daar gekeven en gevloekt.
— B e r n , h â l d o p ! of i t w i r d t d i -
v e l d e i , dreigement tegen ondeugende kin-
deren.
d i v e l ( d ) e r i j ' , s. duivelsche handeling,
werking des duivels. ld. II, 16. — D a t i s
k l i n k k l e a r e d i v e l e r i j , R. ind T.a, 361*.
— D ê r ha wy de d i v e l d e r i j al! d ê r
d o n d e r t d e j o n g e f e n 'e s o u d e r .
d i ' v e l d r e k , n. asa foetida, duiveldrek,
wumkes.nl
DIZEN.
bekend volksgeneesmiddel, ook bij 't vee
aangewend.
d i v e l j e , v. vloeken, te keer gaan. —
De b û r r e n i s y n r o e r ! H j i r d i v e l -
j e n , d ê r k l e i j e n , Salv., 99.
d i v e l j e i j e , v. drommels zaniken. — H w e t
lizze j i m m e t o d i v e l j e ij e n , mei
j i m m e ge-eamel.
den duivel willen verdrijven, door klokge-
lui of bezwering (vroeger). Lex. 688.
d i v e l o m , interj. duivel. — O, d i v el o m !
h w e t d o c h ik my d ê r sear.
d i v e l-o m m e n , adj. uitermate, veel, ge-
weldig , hevig. — I n d i v e l-o m m e n j i 1 d.
— Ik h a in d i v e l - o m m e n p i n e yn
d y â l d k i e s . Lex. 671. — H a z z e j e i j e n
d ê r h a 'k i n d i v e l o m m e n n o c h t o a n .
d i v e l s - d e a , s. dood, veroorzaakt door
het zich moedwillig in gevaar begeven. —
D a t g i e t op i n d i v e l s d e a ôf, dat is
een al te gewaagde onderneming. Lex. 667.
d l v e l s ( k ) , adj. & adv. duivelsch, drom-
melsch. — D a t i s i n d i v e l s w i r k . Lex.
668. — Dy b e r n g e a n d e n d i v e l s o a n .
boos, toornig. — H e i t w i e r a l h i e l
d i v e l s , d a t ik by M u r k g y n g .
d i v e l s - k y n , n. duivelskind, deugniet,
ld. IV, 38.
d i v e l s k i n s t e n , pi. duivelskunsten, too-
verij , goochelkunsten [omdat deze, volgens
't oude volksgeloof, niet zonder hulp van den
duivel verricht kunnen worden].
d i v e l s k i n s t e n e r , m. duivelskunstenaar.
d i v e l s - t a n g e , eg. grimmig wijf, helle-
veeg. Lex. 667.
d i v e l - s t e r k , n. soort dichte , sterke ,
blauwe, witgespikkelde stof voor onderklee-
ding. Ook i z e r s t e r k .
d i v e l t s j e , n. duiveltje. — I n p r i n t s j e
m e i i n d i v e l t s j e , scherpe berisping,
straf. Lex. 800.
— L j e a v e d i v e l t s j e s ! (schertsend:)
lieve meisjes, R. ind T.2, 392".
d i v e ( r ) d a e s ' j e , s. tijdverdrijf, uitspanning.
— De t i i d f o r f e e l t h i m , h y h e t e k
n e a t g j i n d i v e(r) d a e s j e. Vgl. fordiven-
äaesje. Ook:
d i v e r s e m i n t ' , Fra. divertissement.
d i ' v e r k y k j e , Mkw. v. Zie digerkyhje.
di'z(en)ich, adj. nebulosus, nevelig. —
D i z e n i c h w a e r , — in d i z i g e loft.
Vgl. tvazich.
 D1ZIG.
d i z i g e n s , s. nevelachtigheid, betrokken-
heid.
d i z z e , pron. Zie disse.
d j a g g e l j e , v. slingeren, wapperen. G.
J. I , 53. Wassenb., Bijdr. II, 39. — De
l i n t e n d j a g g e l j e i t f a m k e o a n 'e
k y p s . — I t s e i l d j a g g e l t y n 'e w y n .
Lex. 672. — N. O., 289.
d j e a r (Mkw., Warns), s. dier, bij schrij-
vers passim. Zie áier.
"djerje, djirje , v. tremere, trillen. Hl.
dìarje. — Djerje fen f e t t i c h h e i t . —
Lex. 70/675.
d j e r r e , s. dooier. Vgl. aeisdjerre.
d j l e r , n. & pi. dier, vee, — passim bij
schrijvers. — As i t d j i e r y n g r i e n e
w e i d e n w i l l e h e t , B. ind T.3, 89". —
I t d j i e r . . . o n t w e i t s t , Van Blom, Bik.,
51. — Ibid. 59.
beslag vee, — zoo nog een enkele maal
bij ouderen. Zie dier.
† d j i e r , n. deern: maagd. Gron. d i e r . —
M y n s w i e t e d j i e r , Van Blom, Bik., 9.
d j i p , adj. diep. Hl. d ê p . Mkw. d j e p .
Opsterl. d j u p . Noordel., Nwh., en in 't
Waterl. j i p . — I n d j i p p e s l e a t , — i n
d j i p p e k a s t , — d j i p y n 'e s l i e p , y n
'e r o u w e , — y n 'e b i t i n k e n ( s t ú d s j e ) ,
— d j i p y n 'e t a c h t i c h , y n 'e n a c h t .
— D j i p s i l e , met sterken wind, door hoog-
gaande golven zeilen.— Hy h a t t o d j i p .
s y l d (to d j i p y n 'e r o m e r s j o e n ) , Ned.
te diep in 't glaasje gekeken. — Dy m a n
s y l t n e t d j i p , zijn verstand of kennis
reikt niet ver. Ook: ' t s i t h i m n e t d j i p .
Ook: l t i s d ê r n e t d j i p p e r , seit
de l o a d s m a n . — D a t is n e t d j i p p e r ,
dat is niet anders. — 't G i e t h i m n e t
d j i p , hij trekt er zich weinig van aan. —
D a t g i e t m j t o d j i p , is mij te geleerd.
— De k o u i s d j i p y n 't b o a r s t ,
ruim van borst.
d j i p , n. diep, kanaal, gracht. Zie Joh.
W., Lpst, 65*.
d j i p j e , v. peilen. Vgl. bi-, ófdjipje. Lex.
677.
djip'lead, n. dieplood, peillood.
d j i p p e , v. (water) scheppen, putten. Ook
d i p p e (Tietj. o. a.) en d e p e (Achtk.) —
H w a d ( j ) i p t n o u w i e t t e , h w a s c i l 't
g l e o n ú t j i t t e ? G. J, — Lex. 677.
d j ì p p e n s , s. Eng. deepnesa, diepheid. —
wumkes.nl
277 DJÜR.
Om d e ' d j i p p e n s f e n 't w e t t e r k o e d
er de g r o u n n e t r i k k e .
d j i p s i n ' n i c h , adj. diepzinnig, ingewik-
keld. — I n d j i p s i n n i c h s p i l , d i n g .
moeilijk te volgen, te begrijpen. — D o-
m i n y is w a k k e r d j i p s i n n i c h y n s y n
p r e e k j e n : f o r s l j u c h t w e i l j u e on-
b i g r y p l i k . — Dou m a s t e n e t sa
d j i p s i n n i c h w i r d e , d e n k i n ik er
n e t m e a r b y , Forj. 1888, 55.
leep. — D o u b i s t m y t o d j i p s i n n i c h ,
te glad af.
d j i p s i n n i g e n s , s. diepzinnigheid. — I k
koe d o m i n y n e t f e t s j e om syn djip-
s i n n i g e n s . Zie djipsinnich.
d j ì p t e , s. diepte, diepe plaats, afgrond.
— H y s o n k y n 'e d j i p t e w e i . Lex. 677
d j i p t i n ' k e n d , adj. diepdenkend.
ergdenkend. — D a t i k m e i d y f a e m
s t i e to p r a t e n , d ê r o m hoeft it gjin
f r y e r i j t w i s k e ús to w e z e n : m a r d o u
b i s t e e k s a d j i p t i n k e n d . Vgl. erch-
tinkend.
in zich zelf gekeerd. — I n d j i p t i n -
kend man.
d j i r ' h e i n e , v. het vee verzorgen. Lex. 674.
Halb. in Vad. Letteroef. (1802), I l , 529.
d j i r h e i n e r s t i i d , s. tijd waarop het vee
verzorgd moet worden.
d j i r j e , v. Zie djerje.
d j i r r e , s. dooier. — W e a k e d j i r r e .
Vgl. aeisdjirre, dùbeldjirre.
d j i r ' s k u t t e t v. de slooten en scheidingen
uitdiepen om het vee in de weide te houden.
d j i r s k u t t i n g , s. verplichting tot het rei-
nigen en uitdiepen der slooten tusschen
graslanden (vroeger bij wettelijk voorschrift
vereischt en geregeld), thans nog bjj over-
eenkomst tusschen eigenaars en gebruikers.
— De h i e r d e r h e t d e d j i r s k u t t i n g
t o h a l d e n , is verplicht het weiland te
bevreden. — D y â l d f e a r t t s j i n n e t
nou o a r s n e t as t a d j i r s k u t t i n g .
Vgl. freding.
bijdrage in de kosten van 't slatten van
vaarten, die tevens tot bevreding van daar-
aan gelegen graslanden dienden. Lex. 674,
d j o e i j e , v. dartelen, joelen. Lex. 681/82,
— Epk. 82. Zíe joeije.
d j u p (Opsterl.), adj. diep. Zie djip.
d j û r , adj. carus, duur. Lex. 665. —
B e t t e r d j û r a s n e t t o k rij e n (to
 DJ DR. 278
k e a p). Ook j û r , mede in de afleidingen.
d j û r , adj. amatus, dier, dierbaar. Wl. ld.
XV. — De o n s k i l d f e n h j a r b e r n i s
de ã l d e n l i k e d j û r as h j a r l i b b e n .
Vgl. Van Blom, Bik., 133. — *Djftr yn-
l j e a f h e i t e l â n , Salv. 47. Forj. 1886,36.
d j û r , s. duur. Hl. d ú 0 r . — Op 'en
d j û r . Meer: d û r en d ú r .
d j û r a ' b e l , adj. & adv. veel geld kostend,
duur uitkomend. — A l l e s f e n i n o a r
d w a e n l i t t e en s e l s d e r b y o m r i n -
n e , d a t is i n d j û r a b e l s p u l . — A l l e
wiken nei Ljouwert sonder der
f o l i e ú t t o s e t t e n , d a t is m y t o
d j û r a b e l . Ook: d u r a b e l .
d j û r e n s , s. hooge prijs. HL d i e r e n s .
— D a t g û d s t i e t my o a r s w o l o a n ,
m a r om 'e d j û r e n s w o l 'k i t n e t ha,
— M a r b i n ik d e n ek f o r b j u s t e r e
m e i d e d j û r e n s ? A. Ysbr. (1861), 12.
• d j Û r h o H i o h , adj. duur en koppig. —
D j û r - h o l l i e h s w i e t , dure, krachtige
wjjn, R. ind ï. a , 303".
d j û r ' j o u w e r , m. 'duurgever': veehande-
laar, die zjjn klanten duur vee aanpraat.
d j û r k e a p , s, dure koop. — D a t w i r d t
in d j û r k e a p .
adj. duurkoop. — G o e d k e a p is f a e k
d j û r k e a p . Lex. 665.
*djûrling, eg. dierbare, lieveling. H. S.,
Fr. Sprk., 102.
*djûrljeaf, adj. dierbaar, innig geliefd.
— Myn d j û r l j e a f h e i t e l â n . ,
d j û r t e (spr, hier en daar dj ù r t e), s,
duurte. — I n t i i d f e n d j û r t e . — I k
s o i l d e d j û r t e n e t y n 'e j e n e v e r
b r i n g e , i k b r û k i t n e t . — De d j û r t e
f e n 'e i e r a p p e l s i s f o r b a k k e r s en
m o a l k e r s gjin skea.
d o , adv. tune, Ulo tempore, toen. HL dê.
Tersch. d a . Stadfr. d o e . Lex. 600. — Do
k a e m e r h j i r . — Do 't e r h j i r w i e r .
— Do e n n o u , voorheen en thans. — Do
e n d o , omstreeks dien tn'd, onbepaald wan-
neer. — Do e n d o b a r d e i t . . . — E n
d o . . . , vervolgens, daarna.
dó''delik, HL adj. & adv. doodsch. •—
D e b a i m s t e e t só d ó ' d e l i k . Ziedeadlik.
d o a l , s. bjj de eendekooien: vjjver, waar
de 'pijpen' in uitloopen. Vgl. koaidobbe.
Lex. 680.
Omstr. Heerenveen: waterkuil in de weide
wumkes.nl
DOAR.
tot drenking van het vee. Zie drinkersävbbe.
Lex. 707.
d o a l h o f , n. Zie doelhôf.
d o a r , s janua, porto, deur, pi. d o ar-
r e n . G. J. passim. Hl. d ò " r , pi. d ù r -
r e n . Schierm. d a er. — l m m e n b y d e
d o a r k e a r e , - ô f s â l t s j e , niet binnen
laten. — D e r i s in w e v e r om 'e d o a r ,
als de lamp donker brandt. — Prov. D e
d o a r í'en ' e d e a d s t i e t a l t y d i e p e n . —
E l t s h e t n ó c h f o a r s y n e i g e n do a r t o
f'e ij e n , Ned. elk heeft genoeg in zijn eigen
tuin te wieden. — I t l e i t n e t f o a r m y n
d o a r , de zaak gaat mij niet aan. — D a t
d o c h t d e d o a r t a , dat is in de zaak be-
slissend, dat zet de kroon op het werk. —
L j o u w e r t l e i t n e t n e s t d e d o a r , nog
al ver hier af. — A c h t e r d e d o a r s t e a n ,
niet meetellen, niet meegerekend worden,
bjj verdeeling van 't een of' ander. — K o m
nou ris foar myn doar to s k i t e n ,
kom nu maar op (bij kaart- of dominospel).
— F o a r d e d o a r s t e a n , te verwachten,
op handen, zijn, te wachten staan. — D ê r
s t i e t ús n o c h h w e t f o a r d e d o a r , —
de w i n t e r s t i e t foar de d o a r . —
N e s t de d o a r , n e i s t e frjeon. — Mei
d e d o a r y n 'e h û s f a l i e . — O a n 'e wi-
n i g e d o a r k o m m e , barsoh afgewezen
worden. — • . d y k l o p p e f o a r i n d ô v e -
m a n s d o a r , A. Ysbr. (1861), 91. — Im-
m e n b i n n e n d o a r n i m m e , in huis op-
nemen, ld. I , 118. — Vgl. ta-doar.
Dikwjjls staat d o a r in den pi., waar het
Holl. den sing. bezigt: — D e f e i n t s t a u
t a d e d o a r r e n ú t , de deur uit, R. ind
T.«, 251. ld. VIII, 170. Om 'e d o a r r e n
s t r d n j e , rond het huis loopen om te be-
spieden, R. ind T.8, 258. — B i n n e n d o a r -
r e n s i t t e , in huis zitten, ld. VIII, 167.
— I m m e n e ft e r 'e d o a r r e n s e t t e , ge-
vangen zetten, D. H., Baes Teake, 2.
d o a r = huis. — W e n n e t d o k t e r
h j i r ? N é , y e t i n d o a r fj i r d e r . —
S j o e r d S o a l en Ale P y p k e r wen-
n e n a l e a r yn W a r k u m d o a r oan
d o a r , W . D , Earder-Letter, 49. (Deze ma-
nier van spreken komt alleen voor in dicht-
bebouwde buurten of massale woningen).
Vgl. ban-, beds-, binnen-, boas-, boppe-, buten-,
bûthiís-, efter-, foar-, gongs-, heafeks-, hoks-,
háske-, kammenets-, kast-, keamers-, kelders-,
 DO AR.
onder-, pei-, sijd-, skûrre-, spyskeamers-, tel-
legongs-, útdoar, of' -doarren.
d o a r , s. durf, moed, in: Do a r h a w w e .
Ook d u r f , z.d.
d o a r ' a f t i c h , adj. stoutmoedig, driest. —
Us b e r n b i n n e n e t sa d o a r a f t i c h .
d o a r ' a l , eg. die alles durft (te wagen of
te ondernemen).
d o a r e (dit meest), d o a r r e (Oostel. Woud-
str.), v. andere, durven. Ik doar, hy doar,
— ik doarst, — ik ha doard, doaien, doarst,
— doa(r)rende, to doa(r)ren. Hl. d û e r e.
Yk dû e r, dû dû e st, hi dû c r; ykdò'st (dù°de),
hè dò'st (dû6d). Stadfr. d e u r e. Ik deur,
dust, hè dust. — Dy n e t d o a r i s g j i n
Fz-ies. — D e r w ê z e d o a r r e , zich weten
te handhaven. In 't Zuiden hier en daar
d u r v e . Lex. 688,717.
d o a r k e (spr. oá), dim. n. deurtje. Vgl.
kachelsdoarke, noarderdoarke.
d o a r k e b y l â n s ' , adv. Zie häskebylåns.
d o a r n (spr. óa), d o a r n e (spr. oá), spina,
dumus, doorn. pi. do a m e n (spr. oá). Zwh.
d b n n e ( n ) . — l m m e n i n d o a r n ú t 'e
f o e t l û k e , uit de verlegenheid redden.
carduus crispus. doorndistel. Lex. 688.
Vgl. stikeì. — Vgl. lykdoam(e). Zie toarne.
d o a r n ' a n g e l (spr. oá), s, reden, oorzaak
(in ongunstigen zin). — D e n i j b o e r w o l
d y g u d s f o r a l l e p r i z e n m i s s e , om
't e r o p 'e r i n w e s t h e t : d a t is d e
d o a m a n g e l . Ook t o a m a n g e l .
d o a r n e t , eg. durfniet. — Dou b i s t a l -
t y t sa'n d o a r n e t .
d o a r p (spr. oá), n. dorp. Lex. 786. Hl,
d o r p . — T s j e r k e en t o e r ( m o a t t e )
m i d d e n y n 't d o a r p ( b l i u w e ) , men
moetde billijkheid betrachten. Ook: ieder
moet zich overeenkomstig zjjn stand kleeden
en gedragen.
d o a r ' p e l (spr. oá), s. drempel in een sluis.
Lex. 687. Zie drompeì.
d o a r p k e , dim. n. dorpje.
d o a r ' - p o s t , s. deurpost. Schierm. d a e r s -
d i n t e r . Zie post. Lex. 687.
d o a r p ' - r j u c h t e r , m, onder de republiek:
dorprechter, door den grietman uit de no-
tabelsten in elk dorp aangesteld. Later, na
de Pransehe revolutie, alleen nog belast met
bepaalde aanzeggingen, in 't bjjzonder tot
oproeping der floreenplichtigen bvj stemmin-
gen. — Daar in lateren tijd de dorps-
wumkes.nl
879 DOBBE.
veldwachters gewoonlijk met dergelijke aan-
zeggingen belast werden, werd de naam
'dorprechter' langzamerhand synoniem met
dien van dorps- of gemeenteveldwaehter.
(Alleen nog bij ouderen bekend.) Vgl. Hsfr.
1, 169. - W. ü., Twa St.
d o a r p s - k l o k , s. dorpsklok.
d o a r p s - l j u e , pi. dorpelingen ; dorpsge-
nooten. ld. IV, 142. — Hsfr. IV, 230.
d o a r p s - t s j e r k e , s. dorpskerk. Zie tsjerke.
d o a r r e , v. durven. Zie doare.
d o a r s - d r o m p e l , s., - h i n g e s., - k a e i ,
s., - k e z y n , n., - k l i n k , s., k r a m , s.,
- k r u k , s., d o a r - s l o t , n , d o a r s - n o a s , s.,
do ar-s p a n t (Hl., Schierm.), s., do a r s - r i n g ,
s. d o a r - s k oa t t e 1, s., - s t i l e, s. Zie de
Enkelwoorden.
d o a r w a ( e ) r d e r (spr. oá), m. deurwaar-
der. — D û b e l t s j e s d o a r w a e r d e r , deur-
waarder bij de belastingen. Leeuw, s t u-
verse d e u r w a e r d e r .
deurwachter. — O e a s t l i k e d o a r w a e r -
d e r , zondagsnaam voor den kerke-deur-
wachter. Zie hounegiselder.
d o a r ' w o l , eg. iemand die wel wat aan-
durft, moed heeft.
d o a s ' f o l (spr. oá), n. doosvol, zooveel als
in een dooa kan, van iets, dat gewoonljjk
daarin gedaan of bewaard wordt: I n d o a s -
f o l t o b a k . Anders ook d o a z e f o l , z.d.
d o a s k e (spr. oá), n. doosje. Hl. d a e s j e n .
Overdr. vrouw of meisje zonder energie.
Ook: In d o a s k e s o n d e r l i d . — I n
s p o e n n e n d o a z e , overdr. onsterk, licht
gebouwd huis. Ook: een zwak persoon. Lex.
620. Vgl. lásjefersdoaske; pipermintdoaske,
pille-, puijerdoaske; snúf(rúkers)doaske.
d o a z e , s. doos. Hl. d a z e . Schierm. en
Stadfr. d e u s . Lex. 620. Vgl. hoedtsje-, pi-
per-, tobaksdoaze.
d o a z e f o l , n. doosvol. — I n d o a z e f o l
â l d e s n y p s n a r e n , ook titel van een
werkje over folklore, van W. D.
d ò ' t e r , Hl. f. dochter. Zie dochter, dim,
dtr'tertjen.
d o b b e (spr. ó), s. kuil, waterkuil.
uitgegraven diepte in zandgrond.
híer en daar ook waterplas, door den re-
gen. Zwh. p u z z e . Zie wetterkítle, -plak.
Vgl. boarn-, drinkers-, hird-, klyn-, koai-,
pokdobbe.
d o b b e d a m j e , v., - f l a g j e , v., - p a e d , n.,
 DOBBE. 2 )
- s l a t t e , v., - s l e a t , s., - s t a l t , n., - w e t
t e r ' , n. Zie de Bnkelwoorden.
d o b b e - i c h , s. rand van een kuil, fig.
rand des grafs. — S a n e i o a n 'e d o b b e -
ich, dat it gjin s t r o f f e l , j e n Iij e
k i n , R. ind T.2, 11". Lex. 689.
d o b b e l (spr. ó), s. dobbel, in: I n h i r d e
d o b b e l , een harden strijd. Ook d o b b e r .
— Jelle leit wakkere min, h y s c i l
i n h i r d e d o b b e l h a , het is tien tegen
een dat hij 't leven behoudt.
d o b b e l d i s k e , n. stalletje, waar gedob-
beld wordt. Zie diske.
d o b b e l e , in een oud rijmpje: S j o u k e
e n A n k e b i n n e i n p e a r , [[ H o b b e l e
d o b b e l e ( b o b b e l e) s m y t se g e a r .
d o b ( b e ) l e r , d o b b e l d e r , eg. dobbelaar,
die dobbelt. Lex. 683. — I t w i r d t i n
d o b b e l d e r , van iemand die gevaarlijk
ziek is.
d o b b e l j e , v. dobbelen. Lex. 683/767. Hl.
d o b b e l j e . — H y d o b b e l t -er o m , het
is twijfelachtig, of hij 't gevaar, de ziekte
te boven zal komen.
d o b b e l s p u l , m. dobbelspel, spel dobbel-
steenen. Lex. 683/767.
kansspel. — S a y n a l l e r h a n d e p o m -
p i e r en o m t o k w a n s el j e n , d a t i s i n
n o e ' d l i k d o b b e l s p u l , i t g i e t d e r on-
d e r a s d e r b o p p e. — L o 11 e r i j , t r o u -
w e n . . . is d o b b e l s p u l .
d o b b e l s t i e n , s. alea, dobbelsteen.
d o b b e l s t i e n t j e s , pi. vierkante blokjes.
— S p e k y n d o b b e l s t i en t s j es snij e,
Léx. 683.
d o b b e r s. Zie dobbel.
d o b b ( e r ) i c h , adj. met kuilen, ingeval-
len. — S y n w a n g e n , e a r en s a b l i e r
e n r e a , || d y l i z z e n o u s a d o b b i c h
en d e a , R. ind T.2, 6". Vgl. pokdobbich.
d o b b e r j e , v. dobberen. Lex. 683. —
I k h a b y t , d e k o a r k d o b b e r t o p en
d e l . — I t l i b b e n f e n 'e i n i n s k e d o b -
b e r t d e r h i n n e , ld. V, 69.
d o b b i c h , adj. Zie dubberkh.
d ô b e r , s. visohtuig. Zie doper.
"dobje, v. een kuil maken. — Hj a
b i n n e d ê r o a n 't d o bj en. Zie dobbe-
slatte. — O n d e r 'e g r o u n d o b j e . Zie
bidobje. Lex. 690.
d o b k e , dim. n. kuiltje. — I n l y t s
d o b k e o p 't t s j e r k h o f ' , i n b u l t e r o m -
wumkes.nl
DODS.
t e y n 'e h û s . Ook iron. gezegd van een,
die, naar men denkt, niet rouwig is over
den dood der wederhelft.
— I n d o b k e y n 'e g r o b b e j a k , kuil-
tje in de opgeschepte spijs, om er vet of
boter in te doen.
— Jn d o b k e y n 't k i n , — d o b k e s
y n 'e w a n g e n . Lex. 689. — Zie kûltsje.
d o b l e r , eg. Zie dobbeler.
d o c h , adv. toch: zoo? waarlijk'? — I k
ha d i s s e r e e d f o r l e r n . Doch'?
— Ki n é, d o c h ' ? dat meenje toch niet'?
— H w e r o m ? Om d o c h , om d o c h
s a , daarom (als men het 'daarom' niet weet
of niet wil zeggen).
— Om d o c h s a , ook: voor den schijn.
— A l l e m o e i t e w i e r om d o c h ,
vergeefsch.
d o c h , d o c h s , conj. toch. — De w e t -
ten b i n n e dochs f o a r t k o m d út it
k w e a s i n e n k w e a d w a e n . R. P., Jou-
werk, 26.
— Den h e s t e o m m e n nou in t r e k
d i e n , d o c h s . A. Ysbr. (1808), 1. — D o u
s c i t t e n o u w o l h w e t n ij s h a b b e ,
d o c h s , ibid. 2.
d o c h t e r , f. film, dochter. 111. d ò " t e r .
— Hwet eare skiedt myn dochter
(lijn w i r d t f e n i n s o l d a e t t h ú s -
b r o c h t ) , lloll. wat eer geschiedt mijn
dochter (zij wandelt niet een officier). —
D o c h t e r s en d e ad e b l e i j e n n i o a t
men net lang biwarje. — Dochters
b i n n e g o e d om ' t j i l d d e d o a r ú t t o
b r i n g e n . — De i e n e h e t s i n o a n 'e
m o e r en d e o a r e o a n 'e d o c h t e r , s a
k o m m e se b e i d e o a n 'e m a n . —
F r i j e om d e m e m , om d e d o c h t e r
t o k r i j en. Lex. 690. dim. dochterke.
d o d , voc. dotje, liefje. — M y n d o d !
d o d (Amol.), d o d d e (Schierm.), s. mest-
kruiwagen. Zie kret.
d o d ( d e ) , n. dut. — Y n 'e d o d d e . Lex.
691. — ld. VI, 46. — Wl. ld. XV.
d o d ' d ( e r ) i c h , adj. slaperig, dommelig.
Lex. 691. Van Blom, Bik., 50. Ook d o d s k .
d o d s j e (spr. ó), v. dutten, dommelen,
knikkebollen. Lex. 691.
mijmeren, peinzen. — G y s b e r t s d o d -
s j e n om f o r s t â n y n b e r n t o b o d s j e n .
Salv. 36. — R . W . , Blomkr. 9. - - l d . IV, 65.
dobberen, slingeren. — A s i k t i n k h o
 D0D8. 181
BI DOEM.

d a t se d o d s j e || h o l o e r b o l y n 't I1 t e r o m , k y k v o o r o m , k y k u w b e i d e
s â l t e s k o m , G. J. I , 77. — Lex. 691/768. |j s i cl e n o m). Onder het zingen van dit
d o d s k , adj. Zie dodderich. rijmpje loopt een der spelende meisjes met
d o d t s j e , ii. Holl. doetje: onnoozel een doekje in de hand om de anderen, die
vrouwmensch. - - I n n u v e r e d o d t s j e , in een kring staan, heen. Zij achter wie
d o d t s j e m o a i . Vgl. doaske, sjoukje, sjut- de eerste het doekje laat neervallen, moet
te, sleauke, tutte. Lex. 801. de andere 'krijgen' voor zij den kring rond
d o d z e , s. doranieling. Hsfr. I , 154. geweest is. Lukt dit dan mag zij op haar
Sw. 1850, 86; Ibid. 1862, 12. Zie dodde. beurt met het doekje loopen. Ook h i n -
d o d z i c h , adj. slaperig, domnielig, loom, t sj e - b i l i z z e. Zie bilizze.
traag. R. P. in Epk. ld. X , 116. Lex. 691. d o e k s p j e l d e , s. doekspeld. — In g o u -
Zie doãderich. d e n , in s u l v e r e n d o e k s p j e l d e .
d o e (meer Stadfr.), adv. toen. Zie do. d o e l , n. doel, mikpunt (bij het schie-
d o e d e l , d o e d e l d o p , f', t r a a g , slordig ten). — R j u c h t o p i t d o e l o a n g e a n .
vrouwmensch. Lex. 691/715.— I n s m o a r - — Dy f e i n t h e t d o e l o p d y r i k e
ge d o e d e l . b o e r e d o c h t e r . Lex. 645. •-— D o e l o p
" d o e d e l j e , v. fluitspelen zonder maat of e a t h â 1 d e , oog op houden. — As d a t
wijs te houden; trillende geluiden doen s o k k e f r e m d e w i r d e n b i n n e k i n
hooren. Lex. 768. i k er n i n d o e l o p h â l d e , Hsfr. X I , 126.
d o e d e l s e k , s. doedelzak. Lex. 768. plan. — I k b i n f e n d o e l o m m o a r n
die den doedelzak blaast. — D e r b i n n e n e i s t ê d t o g e a n . — S c i l l e S i b e e n
t w a d o e d e l s e k k e n foar de d o a r . Minke to-Maeije trouwe? Ja, dat
d o e k , s. doek. Hl. d o o k , dim. d û k - i s 't d o e l a l ; en n o u s e o e n e se
j e n . — I n s i d e n , l i n n e n , k e t o e n en g r a e c h h a , d a t i k d e p l e a t s r o m -
d o e k . — Vgl. ban-, bije-, blyn-, brou-, bits-, m e , m a r s a b i n ' k o a r s n e t f e n d o e l .
bûter-, hals-, Aa»-, hol-, skel-, skitel-, skâtel-, d o e l e , v. doelen, bedoelen. — H w e r
oMslach-, xlinyer-, tsiis-, wriuwerxdoek. d o e l d e er o p , m e i d a t sizzen'? —
d o e k , n. geweven stof, linnen. Hl. d o o k i k h a b a l op j o u d o e l d , ik wou u
(Roosjon 55, 8). Lex. 698/771. — D o e k al betalen, m a r i k h a g j i n j i l d .
f i e r e , zeil voeren, van een schip, R. ind d o e l e , v. dolen, dwalen. — H e a r e,
T.3, 141", — S e t n o u d o e k b y ! zet nu w o l s e n e t f o r l i t t e || d y d o e l e e n
zeilen bij, Ibid. 144'. — D o e k f o a r 'e d e w e i w o l w i t t e .
m e s t ! sei b e s t e f a e r de R u y t e r , nou d o e l e , s. dwaalweg. — Op 'e d o e l e
m o a t d e w e v e r ús h e l p e. — Vgl,- bije-, r e i t s j e , Fr. Volksbl. 1/V111, 1880. — I t
dweil-, fijn-, flagge-, seildoek. b i g r e a t e t m y om j o , d a t j o sa o p
d o e k j e , dim. n. doekje. Tersch. d o k j e , 'e d o e l e b i n n e , W. D., Oebl. GL, 2 8 . —
d o k k e l t j e . — I n d o e k j e f o r 't b l i e - Sw. 1888, 61.
d e n , voorwendsel, uitvlucht,— H y w y n t — M y n k n y f t i s o p 'e d o e l e , te zoek.
er g j i n d o e k j e s o m , zegt ronduit zijn — Do b i b e l i s j i m m e r o p 'e d o e l e ,
meening. Lex. 772. — I k w o e w o l , d a t m a r d e k o a r k e l û k e r is by h o n k ,
'k i t y n i n b i s k i t e n d o e k j e h i e , van nl. bij een drinklustigen dominé. Lex. 691.
geld dat men nutteloos heeft uitgegeven, d o e l h ô f , n. doolhof. — l t d o e l h ô f y n ' t
of van geld, dat deze of' gene bezit. Vgl. a l m e n a k , een vers gedrukt in den vorm
knoopdoekje. van een doolhof, zooals in boerenalmanak-
— 't F o a r 't d o e k j e h a , voor't lapje, ken soms nog voorkomen. Ook: d o a l h o f .
voorden wind. Hsfr. XVI, 268. † d o e l i c h e , Hl. zulke. Zie doese.
d o e k j e b y l e g g e , kinderspel. — D o e k - d o e l s t i e n (hier en daar in de Wouden),
j e b y l e g g e || ('k S a l 't) n i e m a n d s e g - s. grenssteen tussehen de landern'en van ver-
g e ('k D u r s t 't n i e t s e g g e) || K y k a c h - schillfnde eigenaren.
t e r j o u , k y k f o a r j o u || K y k a n † d o e m , s. vonnis, veroordeeling. — Jy
j o u b e i d e s ij d o n I! I t d o e k j e is m y k r j j e a l s t r a f f o a r d a t j y d o e m h a w -
o n t g l i j d e n . (Roordahuizum; K y k a c h - | w e , Halb., Oan Bol., 65.

wumkes.nl
 DOEM. 282
d o e m e , d o e m j e , v. doemen, oordeelen,
veroordeelen. — Ik w i e r s t e r k o a n ' e
j e n e v e r , m a r i k h a se d o e m d en
h e r d o e m d . — Min d o e m d e him t e r
d e a d , ld. I l , 109.
† d o e r b o l , Hl. s. grootbladige duikelaar.
Zie doerrebout.
d o e r j e , v. de zaadpluizen van den dui-
kelaar verzamelen. Lex. 692. Zie toerrebout-
siikje.
d o e r ( r e ) t > o u t , n. typha, duikelaar. Ook:
bet zaadpluis. Meer alg. t o e r r e b o u t ,
z. d. †Hl. d o e r b o l , h e m b o l , z.d. —
Kouduni d o e r r e . Lemmer d o e z e b o l t .
d o e s , Stadfr. eg. lieveling. Lex. 693.
Vooral: hondennaam.
† d o e s e , HLpron. deze, — in: D o e s e d o e -
l i c h e b u t e n ! van hier zulke mensohen!
gezegd tegen lieden, dié men niet in zijn
gezelschap wil dulden. Lex. 693.
d o e z e , s. geestverdooving, donimeling,
sluimering. — Y n 'e d o e z e l i z z e , in
den dommel, bewusteloos liggen. Lex. 694,
— E n y n s a 'n s ê f t e d o e z e l a e i
h y d e h e l e n a c h t , R. ind TV, 400«.
Vgl. soes.
d o e ' z e b o l t , s. Zie doerrebout.
d o e z i c h , adj. duizelig. — D o e z i c h y n
'e h o l l e ,
dommelig, slaperig. Lex. 694. Dit meer
s o e z (e r) i o h.
d o e z j e , v, soezen, dommelen. Lex. 694.
Zie s o e z j e .
d o f (spr. ó), s. som geld. — i k h i e
g a n s in dof to b a r r e n , m a r k r i g e
n e a t . Hsfr. 111, 201. Zie dofke.
d o f (spr. ó), s. dof (op vrouwenkleding-
stukken). - - Ook: rosetje van lint. — I n
dof(ke) oan 'e p e t , als teeken van rouw.
d o f (spr. ó), s. duw, stoot. — I m m e n
i n d o f j a e n , een stoot (met de vuist) toe-
brengen.
d o f (spr. ó), adj. min of meer vochtig,
dof. — D o f w a e r , vochtig, nevelachtig
weer, zonder eenigen wind.
— I n d o f l û d , dof geluid, doffe stem.
Lex. 694.
— I n d o f f e , matte, k l e u r .
d o f , d o o f (Zuid- en Westh.), adj. surdus,
doof. Hl. d a i f . Warns d e a u w . — S a d ô f
a s i n e k s t e r , a s i n k w a r t e l , as in
s n i p , as i n p o t , as in h e i l i n g . —
wumkes.nl
DOGE.
H e a r r e n d e dôf. — H y i s d ô f f o a r 't
e a r , d ê r 't e r n e t m e i h e a r r e w o l , —
d ô f f o a r 't i e n e e a r, Holl. Oost-Indisch doof.
— I n d o v e k o a l , Hl. i n d a e k ò " l -
D o v e b a r n n e t t e l s , z. d.
dor. D o v e p r i k k e n. — D o v e n u-
t e n , b û k e l s . Lex. 694. — D a t l e i m y
g j i n d o v e n u t e n , Holl. geen windeieren.
— De s k o n k e n b i n n e m y dôf, on-
gevoelig. — R. ind T.a, 19'.
d o f f e r t (spr. ó), m. doffer, mannetjesduif.
Lex. 695.
d ô f h û ' d i c h , adj. ongevoelig (voor straf
of vermaning), ongezeglijk. — Hl. d o o w-
h û e d i c h. Stadfr., op 't Bildt en Zwh. d o o f-
h u d i c b . Zoh. d o o f h û d i c h . Nwh. d o u -
h û d i c h . — F o r al dy oan s p r a k e n
w i r d e er e i n l i n g s sa d ô f h û d i c h ,
d a t s y n h e r t e r k â l d b y b l e a u , W.H.,
25. -- Dy j o n g e i s s a d ô f h û d i c h , h y
j o w t om s t r a f n o c h formoanjen.
— H w e n t i t h e r t fen d i t folk is
d ô f h û d i c h w i r d e n , Halb. Matth. XIII,
15. — D ô f h û d i c h l â n , dorre, schrale,
opdankbare grond. Lex. 609.
d o f k e , n. sommetje geld, fooi. — De f a e m
k r i g e i n a e r d i c h d o f k e fen 'e f r o u .
Lex. 695. — J a p i k h i e i n m o a i d o f k e
oan K l a e s to g o e d e fen it gûd,
d a t er h i m l e v e r e hie. — Dêr
s c o e n e se in m o a i d o f k e ô f h e l j e ,
h o p e n s e , Hsfr. V I , 28. — Ook o e f k e ,
t o e f k e. Vgl. dof.
d o f k e , n. rosetje. Zie dof.
d ô f p ô t (spr. soms dô-pot), s. doofpot. Hl.
s m û ' r p ù t . — I n d i n g y n 'e d ô f p o t
s m o a r e, een schandelijke of strafwaardige
zaak bedekt houden. Lex. 619. — O p s t o u -
w e a s i n d ô f p o t , opvliegend zijn. Ook
d o o f p o t en d ô f - t s j e t t e l .
d o f t e n (Kust- en Waterl.), pi. dochten,
roeibanken. Lex. 695.
d ô f ( d o o f ) t S j e t t e l , s. doofpot (bij bakkers).
d o g e (Mkin., ook Oostel. hier en daar),
s. dauw, Zie dau(we).
d o g e , v. deugen. G. J. 1, 73. — Ik
dooch, hy dooch of doocht, — ik docht(e)
(doogde), ha docht (doogd), dogende, to
dogen. — Dy j o n g e w o l n e t d o g e , zich
niet deugdzaam gedragen. — L a n g al h i e
m e n w i t t e n , d a t er n e t rjucht
d o c h t , ld. XVIII, 38.
 DOGE. 283 DOL.

— N e t d o g e , niet goed zijn. — 11 | d o k t e r e s ' s e , f. vrouw die aan de genees-

w a e r d o o c h ( t ) n e t for 't g ê r s . — 1 er- I kunde doet, die voor ongesteldhedën raad
a p p e l s d o g e n e t f o r k l i e r a c h t i g e | weet. — '11 w i i f f e n I e s t r u m ' w i e r
m i n s k e n . — D o o c h i t d ê r n e t b e t - ! in f o r n e a m d e d o k t e r e s s e ; h j a h e t
t e r , d a t j y s a g a u w e r o m k o m m e ? : a l f o l i e l.juo h o l p e n .
E. ind T.2, '211«. Thans ook: gegradueerde vrouwelijke dok-
— G r i e n g û d , onrijp ooft, d o o c h ter. Ook d o k t e r s k e .
net. d o k t e r j e , v. geneesmiddelen gebruiken
— • 11 d o o c h n e t m e i h i m , hij is op voorschrift van een dokter. Lex. 704.
niet recht gezond. — D a t ús e a g e n n e t Ook: M e i h w a d o k t e r j e j o u ? wel-
d o c h t e n , Sw. 1862, 2ô. Lex. 696/768. ken dokter heb-je'?
c t o ' g e n i e t , eg. Hd. Tawjenichts, deug- Verder • de geneeskunst uitoefenen, prac-
niet. Lex. 696. tiseeren.
d o g e n s , adj. gezond. — N e t do g e na — H e i t is m e i m y n s t i k k e n e r e e d
yii 'e h û d , B, ind TA XXV'. o a n 't d o k t e r j e n , doet moeite die weer
d o g g e (spr. ó), eg. dog , waakhond. —• te herstellen. — Vgl. masterje. — Vgl. for-,
Prov. In d o g g e o p s y n e i g e n h i e m omilvkterjt'.
f j u c k t f ù l , Salv. M.S. Vgl. hìemdogye. d o k ' t e r - o m , m. de dokter, gemeenzaam
Lex. 697. van een bepaald dokter, die nog al populair is.
d o g g e , f', groote, losrge deern. d o k t e r s b o e k , n. boek over geneeskunde.
" d o g g e , s. schuilhoek, verborgen plaats, - - W o p k e f e n K û k h e r n e h i e f e n d y
kuil, gat. — H j a k r f i p ' f e n i , a n g s t y n â l d e d o k t er s b o e k e n .
h o m e en d o g g e w e i , Salv. 52. d o k t e r s d r a n k , s., - d r a n k j e , n. medi-
d o g g e r , (spr. ó) eg. die iets doet. R. P., cijndrank, op voorschrift van den dokter.
Keapm. — H y is d o g g e r en l i t t e r , d o k t e r s - f e i n t , m. knecht van den dokter.
bestuurder eener zaak of huishouding. Ook: d o k t e r s - g o n g , - g a n g , s. gang van den
d w u e n d e r . Vgl, iiwi-iiuyijei: dokter (níUir een patiënt). — De r i m p e -
d o i n j e n e e l , s. boterpeer. Lex. 697. Zie n e d o k t e r s g o n g , R. ind T.s, 252, —
bûterpar. D y n g o n g is g j i n d o k t e r s g o n g , kost
d o k , n. dok, scheepsdok. Lex. 702. geen geld, dus: je kunt er gemakkelijk even
† d o k , adj. dusdanig, zulk. - D o k i e n , heengaan.
samengetr. d o k k e n . Lex. 702. •- D o k d o k t e r s g û d , n. medkamenta , door den
h e r t , zulk een hart, Salv. 9. dokter voorgeschrevene medicijnen, onder el-
d o k ( e r ) ì c h , (op de grens van Gron.), ken vorm : drankjes, pillen, poeiers.
adj. nevelachtig. — I n d o k e r i g e 1 o ft. d o k t e r s k e , f. doktersvrouw; vrouwelijke
— D o k i c h w a e r . Lex. 703. dokter. — D y l e a r t t a d o k t e r s k e . Zie
d o k j e , d o k k e , v. betalen, in den zak dokteresse.
tasten. — I k k i n m a r w e r d o k k e , d o k t e r s k i n s t , s. geneeskunde.
moet al weer geld uitgeven. Vgl. of-, op- d o k t e r s - r e k k e n , s. rekening van den
dokke. dokter.
d ò k k e , HL s. kinderpop. — M y n d o k - d o k t e r s - w e i n , s, wagen, waarmee de
k e , mjjn lieveling, R. ind T.a, 74'. dokter naar zijn patiënten rjjdt.
d ò k k e l a p ' j e , Hl. v. kleeren maken voor d o l , adj. dol, onbezonnen, onvoorzich-
een pop. tig. — De b r i m z e n d y m e i t s j e dy
d o k ' k e m a n , voc. lieve jongen. Lex. 700, b i s t e n h a s t d o l , v, d. M., Moaye Blom-
Ook d o e k e m a n . men,78. — W i f w o e m e i d e d o l l e h o l -
d o k k e n , pi. dokken, onder de dakpan- l e |i t a d e w r â l d u t h o l l e b o l l e , G.
nen. J. I, 74.
d o k t e r , m. medio (ÍS , geneesheer, Lex. -- Op 'e d o l l e r û s e r op y n r i n n e ,
704. — I n d o k t e r f o r s o u n e m i n s k e n , zonder nadenken handelen. Lex. 704.
een kok. Vgl. earme-, stèdsdokter; biste-, />'-, † d o l , adv. neder, nederwaarts. A. Ysbr.
hynste-, kouwedokter. 38. G. J., die ook d e l heeft. Zie del.

wumkes.nl
 DOL.
d o l , Amel. s. pet, vooral zonder klep.
Vgl. klots.
d o l , s. dol, roeipen aan een boot. Lex. 704.
d o l ' - a m e r , s. te Wierum en Moddergat:
emmertje ter inhoudsgrootte van p. m. 2 L.
met vaststaand hengsel, in gebruik bij het
delven van wormen voor vischaas, op de
Wadden.
d o l ' b o a r t , n. platboord (van een roeiboot),
waarin de dollen bevestigd zijn. Lex. 705.
d o l b r o e k , s. wijde broek, die de vis-
schersvrouwen over haar gewone kleeren aan-
trekken , als zij wormen (als aas) gaan
delven.
* d o l g j e , v. vulnerare, verwonden. G. J.
I , 12.
d o l - g r i p e , s. drietand met zeer breede
platte punten, om visch-aas te delven.
'dolliol'lich, adj. onberaden, ondoordacht.
Halb. in G. J., 68.
d o l ' h û s , n. dolhuis, gekkenhuis.
d o l j o ' r u m , s. dommel, sluimering. —
Y n ' e d o l j o r u m w ê z e , l i z z e . Lex 705.
Ook d o 11 ej o r u m , - j o r i s .
d o l k , s. zeker gebrek aan den poot van
een paard. Lex. 705.
d o l k , s. pugio, dolk. Lex. 705.
d o l k e , Amel. n. kuiltje, groetje (in wang,
kin of arm). Lex. 706. Zie dobke.
* d o l k j e , v. met een dolk steken. Lex. 705.
d o l ' l t o p , eg. dolkop; driftkop.
d o l l e (spr. ó), v. delven, graven, rooien,
't Bildt d e 1 v e. Vgl. biete-, hea-, ierdap-
pel-, sûkerei-, tejirmdolle; net-, útdolle.
"dolle, s. kuil, groeve, diepte waaruit
veen is gegraven. Lex. 847. Vgl. Joh. W.,
Lijst 69*.
d ó l l e , Hl. s. rust- of vrijplaats bij kin-
derspelen. — Y k b i n o p 'e d ó l l e . Zie
honk. Lex. 707.
d o l l e j o r i s , d o l l e j o r u m , s. dommeling,
sluimering. — As m e n j o u n s o p b e d
y n 'e d o l l e j o r u m r e k k e t , Fr. Jierb.
1835, 87. — H y r i n t y n 'e d o l l e j o r i s ,
suf van 't nachtbraken.
— m. I n d o l l e j o r i s , een onbezonnene.
" d o l l e k e , n. liefkozingswoord: hartje,
schatje. — M y n d o l l e k e ! Lex. 708.
d o l ' m e s , n. mes met stompe punt of zon-
der punt om wormen te delven.
"dolte, s. sloot of kuil, waar aarde is
uitgegraven om den zeedjjk op te hoogen
wumkes.nl
284 DOM.
| of te herstellen. Ook gegraven kanaal. Lex.
707. Vgl. Joh. W., Lijst 69'.
j d o m , adj. Hd. dumm, dom. Odngdl. d û m .
Sa d o m a s i n s û c h , a s ('t e f t e r e i n
fen) i n b a e r c h , — a s i n k e a l , — i n
k o u , — i n k o e k ú t , — i n p o e p . — To
d o m om f o a r d e d i v e l t o d o u n s -
j e n . — J o n g e I j u e , d o m m e l j u e . —.
I t d o m f e a r n s j i e r , van den kinderleef-
tijd. — I n d o m m e s e t , i n d o m s t i k ,
onverstandige daad. — I n d o m b i g r y p ,
dwaze zienswijze. — I n d o m s t i k g û d ,
domme lompe deern.
— Ho k o e s t n o u sa d o m w ê z e en
l i t dy fen dy J o a d b i d r a g e ? — It
d o m s t i s a l f e n m y ôf, gezegde van
iemand, die zich op zijn levenservaring nog
al iets laat voorstaan.
d o m d r y s t ' , adj. Eng. temer ary, doldriest,
dol driftig. — D o m d r y s t a s i n b o l l e .
— Jonges binne faken domdryst,
hj a s j u g g e g j i n g e f a e r e a r 't i t t o
l e t is.
onbeschaamd, ongemanierd.— D a t i s in
malle domdryste jonge,dy rint mar
o a n 'e t a f e l t a , s j u c h t y e n l y k o a n
e n f r e g e t en t w i n g t om a l l e s .
d o m d r y s t e n s , s. doldriestheid , ondoor-
I dachte vermetelheid. — H w a r i n t n o u
i o e r i i s fen i e n n a c h t ! D y n dom-
d r y s t e n s s c i l dy de k r a e c h y e t r i s
k o s t j e.
onbeschaamdheid. — I n h o p e n l j u e
t o a n e h j a r p l o m p e n s t r o c h dom-
d r y s t e n s y n 't f r e e g j e n .
d o m ' h à n s , m. domkop, die zulks vol-
gens zijn stand niet moest zijn. — R i k e
d o m h a n z e n , Hsfr. I , 219.
d o m i n e a r ' j e , v. domino-spelen. Zie do-
minyspylje.
d o ' m i n y , m. dominé, predikant. — Dy
't d e d o m i n y s en d e frouljue
tsjin het scil faek de skinen
s t i e t t e . — Prov. D o m i n y m o a t by 't
f j û r y n 'e h i r d s h e r n e . — I t i s m e i
d e d o m e n y s : d e b û s e t i o h t en d e
h â n o a n 'e h o e d . — M e n s j u c h t d e
d o m e n y s n e t f j i r d e r a s o a n 'e m i l
ta. -- D o m i n y s b i n n e w r i u w p e a l -
l e n , d ê r i t k r i s t e l i k e fé d e r u d i -
g e h û d o a n r o s t . Lex. 708.
— Der g i e t in d o m i n y f o a r b y , —
 DOM.
d o m i n y k o m t e r o a n , gezegd als 't in
een levendig gezelschap een oogenblik stil is.
Ook de bef-lijster en de zwarte loopkever
worden wel d o m i n y genoemd.
d o ' m i n y s - b r i k k e n (Suaw.), pi. domino-
steenen.
d o m i n y s - y n k o m m e n , n. dominéstrac-
tement. Zie dominys-traktemint.
d o m i n y s - j i f f r o u , f. predikantsvrouw.
d o m i n y s - j i l d , n. toelage voor de kinde-
ren van een hervormd predikant. Zie bernejild.
d o m i n y s - h o u t s j e s , pi. domino-steenen,
houtjes of steenen van het domino-spel. Ook
dominysbrikken en do m i n y - s t i e n -
t sj es.
d o m i n y s - k l o n t s j e s , pi. soort fijne-suiker-
kandij (ook in tabletjes), tegen hoest gebruikt.
d o m i n y - s p y l j e , v. domineeren. Ook
d o m i n e a r j e.
d o m i n y - s p u l , n. dominospel (de doos met
de steenen).
d o m i n y s - p y p f ol, n. overvol gestopte pijp
tabak.
d o m i n y s s t e e k , Fra. tricorne, driekan-
tig hoofddeksel, tot in de laatste helft der
19e eeuw nog door de predikanten gedragen.
d o m i n y - s t i e n t s j e s , pi. domino-steenen.
Zie dominys-houtsjes.
d o m i n y - s t i k , n. paterstuk: tusschenrib
(rundvleesch).
d o m i n y s - t r a k t e m i n t , n. traktement van
een dominé, overdr. groot tractement. —
Ds m a s t e r h e t h j i r a m p e r i n do-
minys-traktemint.
d o m ' k o p , eg. domkop.
d o m m e k r a c h t , - k r e f t , s. dommekracht.
d o m ( m ) e n e a r j e , Fra. dominer, den baas
spelen, (al vloekende) te keer gaan. Lex. 709.
Vgl. fordommenearje.
d o m m e n s , s. stupiditas, domheid.
" d o m p , s. duw, stoot. — I m m e n i n
d o m p j a e n . Zie dúst.
"domp, s. zijl. — D e g r i e n d y k s t e r
d o m p , zijl in den Groenen dijk. Meest
d û k e r , z. d.
† d o m p , s. soort tichelsteen. Zie mop.
d o m p e n , pi. vroeger ook (om den vorm):
turven van koemest.
d o m p , s. iets dat groot van stuk is. Zie
dompert.
d o m p e , v. stooten, duwen. — De j o n -
ge d o m p t my. — S e k k e n m e i w o l l e
wumkes.nl
285 DONG.
of m e i f l a e c h s y n 't s k i p t i g e y n
in-o a r d o m p e . Lex. 709/10. Vgl. deldompe.
met den voorsteven diep in de golven val-
len , van een zeilend schip. — 11 j a c h t
d o m p t . Ook j o m p e . Lex. 710.
een dof geluid maken. — H w e t d o m p t
h j i r s a om h û s h i n n e ? — Lex. 613.
d o m p e , v. blusschen. Zie dompje.
d o m p e l ( d ) e r s , pi. secte der Baptisten.
d o m p e l j e , v. dompelen, doopen, door
onderdompeling (bij de Baptisten).
d o m p e r , s. domper om een kaars te
blusschen. — overdr. I t k o m t o n d e r 'e
d o m p e r , het zaakje wordt in den doofpot
gestopt. — De d o o f p o t en d e d o m p e r
r e g e a r r e n l a n g d e w r â l d , H.S.
m. duisterling, die domheid en bijgeloof
bevordert. Lex 612.
d o m p e r , s. stok om aardappels te po-
ten. Vgl. ierappel-setter, keutelstok.
d o m p e r t , s. 'kokkert'. — I n d o m p e r t
f e n i n t u r f , p e a l , k o a l r a e p . Vgl. domp.
d o m p i c h , adj. drukkend, nevelachtig,
vochtig, duister. — D o m p i c h w a e r , —
d o m p i c h en t r y s t , — i n d o m p i c h
h û s , i n d o m p i g e k e a m e r . Lex. 612,
710, 777. — H i m w i e r d e F r y s k e
l o f t t o d o m p i c h , R. ind T.s, 242*.
dof, gedempt. — I n d o m p i c h g e -
r o c h e l , R. ind T.2, 127». — H o dom-
p i c h k l o n k dy t a e l , Ib. 347'. — Vgl.
bidompt.
d o m p j e , d o m p e , v. blusschen, smoren,
fig. doen ophouden, te niet doen. Lex. 512.
G. J. II, 69.
d o m s l i m (spr. dé-o-em-slim), adj. niet
heel snugger (iron.)
d o n d e r , interj. donder (vloek).
d o n d e r k a t e r , interj. als voren.
d o n d e r k a t e r s , d o n d e r s , adj. & adv.
donders, drommelsch. — I t i s i n d o n d e r -
k a t e r s ( d o n d e r s ) t i i d m e i dy o n d o -
gense bern.
d o n g (spr ó), s. Hd. Dung, mest, drek.
Lex. 713. Hl. d û n g . — B r i n g d a t ôf-
f a l m a r op 'e d o n g , op den mesthoop.
Vgl. barge-, hynste-, kouwe-, skieppedong; hea-,
striedong; fierdong.
d o n g b e r j e , s. losse zijschutting, op een
boerenwagen aangebracht om mest te ver-
voeren. Ook d o n g d e a l j e , d o n g p l a n k e
en d o n g a k e t , z. d.
 DONG. 286 DONK.
d o n g b o e r d e n , pi. houten afsluiting tus- j d o n g s k i p , n., - s k i p p e r , m. Zie de
schen 't ruim en 't vooronder, bij 't vervoer i Enkelwoorden.
van mest in schepen. Ook d o n g s k e t . í d o n g s k û t e , s. mestschuit, tot vervoer
d o n g b u i t , s. funietum, mestvaalt. Lex. i van mest (over zee). — D a t p a r e a r r e t
712. Zie skerne. a s i n f l a g g e o p 'e d o n g s k û t e , Ned.
d o n g b u l t s j e , v. de op het land gereden als een vlag.op een modderschuit.
mest. zoo van den wagen laden, dat zij in d o n g s k û t s j e , n. mestschuit voor de bin-
hoopjes, op eenigen afstand van elkander, nenvaart.
komt te liggen. d o n g s l e a t , s. mestsloot. Â. B., Doarpke,
d o n g b u l t s j e , n. hoopje mest, op het 19. Zie jrn'i'esìeat.
land gereden om daarover uit te spreidon. d o n g s l e e p , s. sleep van dwars over elkaar
d ó n g b û t s j e , v.de op het land gebrachte mest geslagen zware latten, om de mest op het
uit elkaar slaan, om ze teverdeelen. Lex. 713. weiland te verdeelen. Lex.713. Vgl. greidbodäe.
d o n g - e i d e , s. eg met houten tanden of d o n g s l y p j e , v. met de mestsleep over
pinnen om de mest over het land te ver- •• 't land gaan. Lex. 713.
spreiden. Lex. 713. d o n g s l j u c h t s j e , - s p r i e d e , v. de mest
d o n g - e i d s j e , s. met de eg den mest op het land uitspreiden.
over het grasland verdeden en fijn werken. d o n g s t e e d , - s t é , n. grondvlakte van de
d o n g d e a l j e , s. mestplank (op een wa- mestvaalt. Ook d o n g p l a k en r û c h s k e r -
gen). Zie domjberje. ; n e s t e a l . Lex. 713.
† d o n g e r p o l s k e , s. soort beuling: i e n ] d o n g s t r u i j e , v. de mest op het land met
roun pansse mei flaesk, koeke, een vork uitspreiden. Vgl. dóngbûtsje.
r e s y n e n . m o a l e n d e o a r s f o l d , Burm. ! d o n g - s w i e t , adj.in: D o n g s w i e t l â n , '
d o n g f a r r e , v., - f l o t s j e, v., - f l o t t e r , ! bouwland, dat gedurig bemest moet worden
m. Zie de Enkelwoorden. ! om vruchtbaar te blijven. Zie swiet.
d o n g g r i p e , s. mestgreep, drietandige d o n g w e i n , s. boerewagen, zoolang die
vork, waarmede men de mest van de vaalt ; tot het rijden van mest gebruikt wordt. —
op den wagen laadt. Lex. 713. Vr. Fr. I, 85. I t â l d w i i f s p o u n oft e r i n d o n g -
d o n g h e a k k e l , s., - h o u w e , s. - j a r r e , | we in op 'e r i n w i e r , sa s n û r r e 't e r
s. Zie de Enkelwoorden. î o e r , Hsfr. XI, 4 6 . — M e i d e d o n g w e i n
d o n g j e , v. mesten, bemesten. — I t l â n o p 'e r i n w è z e (triv.), buikloop hebben.
d o n g j e . — Prov. Dy n e t d o n g e t , dy Vgl. R. ind T.1, 78„
n e t p o n g e t , wie zijn land niet bemest, d o n k e r , d ù n k e r , adj. & adv. donker,
kan niet met voordeel verbouwen. Vgl. biskite. duister. Hl. d o n k e r . — D o n k e r e wo 1-
*It t s j e r k h q f d o n g j e , met lijken, door k e n s , — d o n k e r w a e r . — I t l i k e t
een onbekwaam geneesheer. d o n k e r , — i t s t i e t e r d o n k e r f o a r , de
cacare. — De kij d o n g j e w e a k . — toekomst belooft niet veel goeds.—Prov. A l d e
J e i dy k a t de d o a r ú t , dy w o l h j i r t s j e r k e n . h a w w e d o n k e r e r u t e n .
d o n g j e. Vgl. skite. — D o n k e r e ferve, — d o n k e r hier.
— I t d o n g j e n , stercoratio, het mesten. Hl. d ù n k e r . — H y s j u c h t donker,
Lex. 712. — Vgl. bidongje. treurig; boos. Vgl. brún.
d o n g k a r r e , s., -k r o a d e, s., - l a d e , s. H y k n y p t d e k a t y n 't d o n k e r .
v. Zie de Enkelwoorden. Lex. 782.
d o n g l â n , n. versch gemest land. — Kij d o n k e r , interj. verzachte vloek: donder.
w o l l e n e t b e s t f r e t t e op d o n g l â n . [Misschien saamgetrokken uit: d o n d e k er,
d o n g p l a k , n. Zie dongsteed. d o n d e r k a t e r.]
d o n g p l a n k e , s„ - p r e a m , s., - r i d e d o n k e r s , adj. & adv. donder(soh). Lex.
( - m e n n e ) , v., - s k e r n e ^ s . Zie de Enkel- 711. Zie donders,
woorden. donkerblau, -brún, -giel, -grien,
d o n g s k e t , - s k u t , n. losse houten schut- - r e a d , - s a n g e n . ' a d j . Zie de Enkelwoorden.
ting , bij 't vervoer van mest, op den wagen d o n k e r b o n t , adj. donkerbont, als een
of in een schip. Zie dongberje en dongboeräen. donkere kleur in 't bonte de overhand heeft.

wumkes.nl
 DONZ.
" d o n z e b o u t , voor t o e r r e b o u t , z. d.
— Hsfr. IX, 225.
d o o c h , s. deugd. — D e r s i t g j i n
d o o c h yn. — Lex. 696.
d o o f , adj. doof. Zie dôf.
"doogje (Zuid- en Zwh.), v. deugen. Zie
doge.
d o o i e , Hl. s. doek. Vgl. dêsikäook. Zie doek.
d o o p , s. bapti-imus, doop. Hl. d o o p .
Lex. 610/11, 79.
d o o p b e k k e n , n. - b r i e f k e , n , - b o e k ,
n., - j u r k , a., - h e k , n., - k o l i e k t e , s.,
- m i e i , n., - s e t e l , n., - s n e i n , s., - s p r i e d ,
s., -w e t t e r , n. Zie de Enkelwoorden.
d o o p j e , v. indoopen. Halb. Matth. III, 11.
doopen. — W y w i r d e d o p e , als een
plotseling opkomende regenbui ons treft.
Dit meest d o p e , z. d.
d o o v j e (Zuid- en Zwh.), v. dooven. Zie
dôvje.
d o p , s. dop, schaal, schil. — I t p y k j e
s i t y e t h e a l y n 'e d o p , dat zaakje
is nog maar half gevorderd, men weet
er 't rechte nog niet van. — 11 p y k-
j e h e t t o l a n g y n 'e d o p s i t t e n , de
zaak is te lang onder handen geweest (en
daardoor op niets uitgeloopen). — H y i s
m a r j u s t ú t 'e d o p , komt pas kijken.
Vgl. E. ind T.a, 22". — P a s ú t 'e d o p en
n o u al b o a s k j e . — H e t e r a e i j e n , h y
s c i l w o l d o p p e n m e i t s j e , wat hij
krijgt maakt hij op. — Lex. 714. — Op 'e
d o p p e n s i t t e , - s û g j e , Ned. op zwart
zaad zitten. Vgl. droechte, sân. — H j a
f j u c h t s j e om 'e l e g e d o p p e n , erfge-
namen of crediteuren twisten om een boe-
del, die niets beteekent. Vgl. aei(s)dop;
nútsdop; boekweitdoppen.
deksel, uiterlijk bekleedsel. 6. J. I , 122.
— D o p p e n ( o f d o p k e s ) o p 'e u r e n f e n
in d r a c h t i g e k o u of m e r j e , om het
uitzijpelen der melk te voorkomen. — Vgl.
breiddoppen, pipedop, slakkedop.
— I t s k o u d e r , d e h e u p e ia ú t 'e
d o p , ontwricht. Vgl. potsje.
waslaagje, waarmee de cellen van het
werk der bijen gesloten worden.
oogklep aan den blind kap van een paard.
— overdr. Dy f a e m s j u c h t g o e d h e l -
d e r ú t h j a r d o p p e n , oogen.
d o p , s. doorboorde halve kogel van hout
of been, dienende als knoop , waarmee de
wumkes.nl
2 1 DOÜ.
trekzeelen aan 't gareel (der werkpaarden)
worden verbonden. Lex. Vgl. sylbeage-, oes-
(uis)dop 714/15. Vgl. dopjes.
d o p e , v. baptizare , doopen , een naam
geven. — De r i e d e r s h a b b e d e t s j a l k
R e o n i x a d o o p t . Ook d o o p j e , z. d. Vgl.
omdope.
d o p ' - e a r t e ( n ) , pi. pisum sativum, dop-
erwten.
d o ' p e l i n g , eg. die gedoopt wordt. Lex. 579.
d o p e r , m. die doopt. — J o h a n n e s d e
d o p e r || s y n g a t i s (fen) k o p e r , ||
s y n n o a s is (fen) b l i k . || J o h a n n e s
d e d o p e r b i n ik. Oud rijmpje om iemand ,
die Johannes h e e t , te plagen.
d o p e r , s. eig dobber, doch als zoodanig
meest: k o a r k . Gewoonlijk: lijn, die men
uitwerpt, om op aal te visschen. Ook d ô-
b e r . Vgl. ieldôper.
d ô ' p e r - i e l , s. minste soort aal. Ook r o p -
p e r t ( i e l ) . Lex. 682.
d o p h e i d e , s. erica tetalix, dopheide.
d o p j e , v. van den dop ontdoen. Vgl.
nútdopje.
de 'doppen' van het 'broed' snijden, na
den zwermtijd, om het nazwermen te voor-
komen (ijmkers-term).
in den grond boven den wortel afkappen.
— In b e a m dopje.
veengrond boren om de specie te onder-
zoeken. Vgl. klyndopje.
d o p j e s , adj. met kleine ronde verheven-
heden, in geweven stof. — D o p j e s d o e k e n .
Ook d o p k e s .
d o p k e , i . dopje, rond deksel als van
een naaldenkoker, theebus , enz. Ook: nuni-
merhoutjes van 't kienspel. Lex. 714. Vgl.
perkusjoensdopke. — Ook: I n d o e k m e i
d o p k e s . Zie dopjes.
† d o p k e - s p u l , s. dopjesspel. Ook fin-
g e r h o e d s p u l . Lex. 715.
d o r t , in: D o r t en d i i c h (Mkw.), ex-
press, adv. meer dan genoeg, ruim en breed.
Lex. 717.
d o s , conj. schrijfvorm voor d u s , z. d.
d o s s e (spr. ó), v. stuiteren. Zie bakker-
tsjebosne (-dosse).
d o s s e r , s. stuiter. Zie bakkert.
d ò t , Hl. pron. & conj. dat. Zie dat.
d o u (spr. óu), eg. duif. Hl. d û w e. Stadfr.
dúf, d u w e n . Vgl. hout', toarteldou. —
Hy l i e t i n d o u o e r d e t s j e r k e f l e a -
 DOU. 288
n e , iets op zijn rechten afdingen. Lex. 610,
721, 797. — Dy 't i n d o u h e t s i k e t
om i n k o u w e , die trouwen gaat zoekt
een woning. — O n d e r i m m e n s d o u w e n
s j i t t e , hem door onedele concurentie be-
nadeelen.
d o u (spr. óu), s. duw. — I m m e n i n
d o u o p ' e h û d j a e n . Lex. 724/92. Vgl.
dof.
d o u (spr. óu), pron. pers. Hd. du, jij. Hl.
Oostel. en Schierm. d û. In de samenstelling,
en achter verba: (s)tou of (s)te. W o ( l ) s t o u
of i k ? — H e s t e , heb-je. — A s t o u , a s t e .
— D a t s t o u , h w e t s t o u , etc. Zie over't
gebruik van d o u Halb., Vrije Fr. X.
d o u h û d i c l l (spr. óu), adj. hard, ongevoe-
lig. Zie dôfhúdich.
d o u k , s. deuvik. Lex. 618. — D a t -
s l ú t a s i n d o u k o p 't w e t t e r f e t ,
die redeneering sluit volkomen, ld. XIV, 45.
— Prov. D a t s i t , s e i d e f a e m , e n h j a
h i e i n d o u k y n 't g a t .
tong in een houten fluit.
d o u k e , dim. n. duwtje, stootje. Lex.
724. Vgl. triuwke.
d o u k e , dim. n. duifje.
d o u k g a t , n. deuvikgat. Zie de Enkel-
woorden. Lex. 722.
d o u k j e , v. Hd. dutzen, met d o u of dû
aanspreken. — I t w i e r n e s o k k e g r e a t e
s p i t s e n , d a t se in-o a r d o u k e n , H.
S., Telt., 46. — I t j o w t g j i n p a s d a t d e
s o a n d e h e i t d o u k e t . Lex. 721. Ook
d o u t s j e en d o u w e , z. d.
d o u k j e , n. spitsje van vlierhout op het
einde van den pijl, bij 't boogschieten (als
jongensspel).
† d o u k - s l i k j e , v. de van een bruiloft over-
gebleven spijzen en dranken gebruiken, waar-
toe arme lui werden genoodigd. Lex. 618.
— J. Schelt. Volksgebr. 313. — Hsfr. II, 236.
d o u n s , s. Fra. dnnse, dans. — O a n 'e
d o u n s w ê z e . — D e d o u n s o n t s p r i n g e.
Lex. 713.
d o u n s b a l k e , s dwarsbalk in een wa-
termolen , waarin de spil van den standerd-
balk draait.
d o u n s d e u n t j e , ]>., - f l i e r , s., - j o u n , a.,
- l e s , s., - m a s t e r , m., - s k o a l l e , s. Zie
de Enkel woorden.
d o u n sj e , v. saltare, dansen. Schierm.
d a u n a j e . — As â l d e l j u e d o u n s j e
wumkes.nl
DRACHT.
k o m t a l l e s f e n ' e g r o u n , o p 'e f o et-
t e n n e i , Salv., M. S. 61.
— Der d o u n s j e de k e a l l e n soms
ek r a e r om 't h e a, ze hebben daar
soms erge ruzie. — To P i n k s t e r (S t. J u t -
mis) a s d e k e a l l e n o p 't i i s d o u n s -
j e , te geener tijd, nooit. — As d e m i g -
gen d o u n s j e k r i j e wy b u i j i c h w a e r .
— Op 'e f u s t e n d o u n s j e , iron. aan de
waschtobbe staan.
s. verb. saUatio. — Prov. P i s j e n g i e t
f o ar dounsjen. — S i n t e k l a e s - j o u n
i s d e r d o u n s j e n y n 'e h e r b e r g e . —
E f t e r n e i d o u n s j e n , na afloop bal. —
Vgl. toudounsje. — Lex. 722.
"doutsje (Vr. Fr. IX, 82), d o u w e , v. met
d o u aanspreken. — I m m e n o p 'e k o p
d o u w e , onbeleefd of minachtend tutoyee-
ren [klank-analogie of woordspeling met
d o u w e , duwen.]. Meest d o u k j e , z. d.
d o u w e (meer Stadfr.), v. duwen, een
duw geven. Lex. 724. Zie triuwe.
d o u w e , s. duif. R. ind T.2, 28". Zie dou.
d o u ( w e ) a e i , n., - b e a n , s., d o u w e h o k ,
n. - f l e c h t , s., - k o u w e , s., - m a t t e , s.,
- m e l k e r , n. Zie de Enkel woorden.
d o u w e d r e k , s. duivendrek: iets van
weinig of geen waarde. Zie 't volgende:
d o u w e d r i n k e n , n. duivendrank, -drink-
water : flauwe, krachtelooze drank. — K w a s t
is d o u w e d r i n k e n for in s u p e r .
iets van geringe waarde, dat veronacht-
zaamd wordt.
— D ê r l e i t d y n nije h o e d f o r d o u -
w e d r i n k e n (of d o u w e d r e k ) . Ook:
d o u w e d r i n k e r , eig. duivendrinkbak.
— D a t â l d g e r e i d t o a r k e t om a s
( h i n g e t d ê r for) i n d o u w e d r i n k e r .
Vgl. fordouwedrinke.
d o u w e - s t i e n , s. tuf-of cementsteen. Lex.
724.
d o u - w j i r m , s. Zie dauivjirm.
d ô v e n s , d o v e n s , s. doofheid. Lex. 619.
d ó v j e , d o o v j e , v. dooven. — De t u r f
dôvet. - D e gleone p ú k e l s bigjinne
t o d ô v j e n.
dozyn', n. Zie dezyn.
d r a b ' b e l k o e k , s. bekend gebak van tar-
wemeel, melk en boter. Lex. 472/135.
Bôlseter drabb elkoeken.
d r a c h t , s. zooveel als men in eens dra-
gen k a n , vrachtje. - I n d r a c h t h o u t .
 DËACHf.
— Dy koer wie swier, wy hiene
der mei ús b e i d e n in d r a c h t om.
Lex. 729.
— I n d r a c h t j i l d , veel geld.
dracht, zwangerschap. — D a t w i i f h e t
i n k w e a d e d r a c h t , is altijd gemelijk
en verdrietig als zij zwanger is. Lex. 729.
het bloed, waardoor de vrucht gevoed
wordt. — I t k e a l (als embryo) k r i g e t
d e d r a c h t t r o c h d e n a u l e . Lex. 730.
kleederdracht. — De F r y s k e d r a c h t
m a k k e t i n â l d m i n s k e j o n g . Lex.
729. — D a t i s g j i n d r a c h t f o r ús-
l j u e , dat is een kleeding boven onzen staat.
Vgl. âldtciredracht.
etterdracht, ettering. — De d r a c h t f e n
in s e a r s t e e d . Lex. 730. — I n d r a c h t ,
fontanel, s e 11 e.
d r a c h t i c h , adj. dragend, zwanger, van
schapen.— I t s k i e p is d r a c h t i c h . Lex.
730. Vgl. takomd.
d r a e c h ' b a r t e , s. brugje, dat in den vee-
stal over de ' g r o p p e ' gelegd wordt, als er
een koe kalft. Zie bartsje.
d r a e c h b e r j e , s. draagbaar. Zie berje.
d r a e c h h o u t , n. op de binten rustende
draagbalk, in een boerenschuur.
d r a e c h k l e e d , n. kleed, waarin het op
het veld te dorsehen koolzaad naar het groote
dorsehkleed wordt gedragen. Lex. 730.
d r a e c h s e l , n. afslijtsel van kleeren, dat
zich in de plooien en naden verzamelt.
d r a e c h s t o k k e n , pi. stokken, waarop
men hooi naar den hoop of den wagen draagt.
dra(e)f, s. draf. — Op i n d r a e f , in
een draf, r i n n e . Hsfr. VI, 22;, IX, 255.
— I k m o a t o p 'e d r a e f om i n d o k t e r
t o h e l j e n . Ook d r a f t . Vgl. hountsjedraef.
d r a e i , s. draaibare plank of vonder over
een vaart of wijk.
d r ä e i , s. draai, wending, richting, G. J.
I , 35. — O a n i n d i n g i n d r a e i j a e n ,
aan een zaak een anderen uitleg geven dan
de ware, — een zaak een andere wending
geven. — D ê r m e i k r i g e i t p e t e a r i n
o ar e d r a e i . — S a l m sjonge mei in
d r a e i . — Eman, 4. — De nije d r a e i
f e n I e a r e n , de nieuwe richting in het
onderwijs, R. ind T.2, 37'.
— O a n 'e d r a e i w ê z e , a a n d e n zwier.
— Y e n s d r a e i h a w w e , in zijn schik
zijn, zijn zin hebben.
wumkes.nl
'2í89 DRAEI.
— In d r a e i o a n 'e e a r e n , een oor-
veeg.
— Hja r o a n e n soms mei n u v e r e
d r a e i j e n en s w a e i j e n , Bijek. 1893, 3 4
d r a e i ' b a n k , s. draaibank. — De r j u c h t -
b a n k is e k w o l r i s in d r a e i b a n k .
d r a e i b o a r s t e l , s. borstel op den rug van
een varken, zich in andere richting dan ge-
woonlijk naar den kop toe krommende.
varken met zulke borstels. Lex. 412.
d r a e i b o e r d , n. draaibaar letterbord,
vroeger bij het aanvankelijk leesonderwijs in
gebruik.
draaibord, hazardspel (op kermissen).
d r a e i b r ê g e , s. draaibrug.
d r a e i g a t , n. meisje met trotsch draaien-
den gang. Lex. 727. Vgl. äraeiskûte.
d r a e i h i k j e , n. draaihekje, in een sta-
ketsel of heg, als doorgang voor menschen.
d r a e i h i k k e , s. draaibaar hek op den
dam van een stuk land. Lex. 727.
d r a e i j e , v. draaien, wenden. Schierm.
d r o o i j e . — De r e a p i s n o c h n e t
d r a e i d , fig. de zaak is nog niet aan 't
einde. — K n o p e n d r a e i j e , vloeken. —
[ m u i e n h w e t y n 't e á r d r a e i j e , voor-
liegen. Vgl. reap-, toudraeije. — De w y n
d r a e i t . — De I j e a p d r a e i t o e r d e
w j u k , wendt zich onder 't vliegen telkens
om. - - D a t m i n s k e , d r a e i t o e r 'e
w j u k a s i n I j e a p , zij is een vlug en
levendig vrouwtje. — Dy g r e a t s k e f i n t
d r a e i t en s w a e i t , loopt met zooveel be-
weging, d a t h y m o a t i t h e l e p a e d
a l l i n n e h a . — Lex. 726.
— Prov. I l y d r a e i t m e i a l l e w i n e n .
laveeren. — I t s k i p d r a e i t g o e d . —
De m a r op d r a e i j e .
— D r a e i er m a r n e t o m h i n n e .
V g l . bi-, del-, óf-, op-, troch-, út-, byäraeije.
d r a e i j e r , m. draaier, kunstdraaier.
d r a e i j e r , s. draaikap op een schoorsteen.
Ook w a e i j e r .
eg. die met alle winden draait, de huik
naar den wind laat hangen.
d r a e i j e r i c h , adj. draaierig, duizelig. —•
D r a e i j e r i c h y n 'e h o l l e .
d r a e i j e r j j , s. draaierij, misleiding. —•
M e i d r a e i j e r i j o m g e a n . Vgl. bidraeijerij,
knopedraeijerij.
draeying(e), s. draaiing, wenteling.
Hsfr. X. 242.
19
 DRA.E1. 290
d r a e i - k û l t s j e , n. kuiltje aan de opper-
vlakte van stroomend water.
d r a e ü j o c h t , s. draaiend kustlicht. — 11
d r a e i l j o c h t f e n 't A m e l â n .
d r a e i m o u n l e , s. draaimolen. Zie mal-
inouiûe.
draaikevertje (water-insekt).
'duimen-molen': het om elkander draaien
der duimen.
d r a e i - o a r g e l , n. draaiorgel.
d r a e i - o m ' , s. kruk, als in een handmo-
len, draaiorgel, enz, Hsfr. III, 178; V. 97.
— I n h o u t e n h u t s j e || i n k o p e r e n
k u t s j e |] i n i z e r e n d r a e i - o m y n 't
g a t , i| r i e d r i s h w e t r a e r d i n g is
d a t ? (Antw. I n ko-fj e m o u n i e . ) , Oud
raadsel.
d r a e i ' - p e a l , s. draaipaal, langs trek-
vaarten. Ook r o l p e a l .
d r a e i - s i n t , s. cent voor 't afdraaien van
een vonder voor een schip.
d r a e i s k a m m e l , s. draaibaar gedeelte
aan 't onderstel van een wagen, overdr. be-
wegingstoestel van den mensch. - - I t s i t
m y s a y n 'e d r a e i s k a m . m el.
f. die gebrekkig loopt.
d r a e i s k û t e , f. die trotsch loopt: d r a i -
k et. Zie draikje.
d r a e i t r e e f t , s., - t r e p p e n , s., - w a e r -
1 e, s., -w r i n g e , s. Zie de Enkelwoorden.
d r a e k , s. Hd. Drache, vlieger. — De
d r a e k f l e a n n e l i t t e , iron. met zijn
vrouw uit wandelen gaan. Vgl. flues-, hûs-
ke-, hoepel-, kettingdraek.
d r a e k , s. draak. — S a l i l k , boos,
as in d r a e k . —- H y f l e a c h a s i n
d r a e k de b û r r e s l a n s .
d r a e k ' f l e a n ( n ) e , - o p l i t t e , v. vlieger op-
laten. Koudum: f l i g e r w a e i j e . — De
j o n g e , s b i n n e o a n 't d r a e k f l e a n n e n .
— S c i l l e wy r i s d r a e k f l e a n e (litte)?
d r a e k p l a k k e , v., - s p a n n e , v. Zie de
Enkelwoorden,
d r a e l d e r j c h , adj. dralend. — D a t is
i n d r a e l d e r i g e b o e l , dat vordert lang-
haam. — Dy m a n i s h w e t d r a e l d e -
r i c h ú t f a l l e n , langzaam in al zijn doen.
d r a e m , s. voor en achter in de ver-
schansing van een schip het stuk hout,
waarin het boveneinde van den steven vast
zit.
d r a f k e , n. drafje, korte draf. — O p in
wumkes.nl
DKÀl.
drafke rinne. Vgl. fottel-, sufeldrafl-è.
d r a f k j e , v. in korten draf, op een drafje
loopen. — I t h y n d e r d r af k et. — ld.
I , 104.
d r a f t , s. zie draef.
d r a g e , v. dragen. — Ik draech, droech,
ha droegen, dragende, to dragen. Hl. d r ê g e .
Yk drêch, drooch, heb drynd, Roosjen. Wkm.
d r e a g e , Joh. W., Dial. I , 488- Scbierm.
d r o g e , Hulde II, 166. — K i n s t w o l i n
h e f t l b r e a d r a g e ? iron. een jongen heet
dat te kunnen doen , als men hem, zijn hoofd
tusschen beide handen vattende, van den grond
kan beuren. Zie Breinen. Ook, als hij 't kan
lijden, dat men hem 't dijbeen tusschen
duim en vinger vat, en al knijpende een
heen en weer draaiende beweging maakt.
— I t e n d e g a s t e n en d r a g e n d e gas-
t e n , die van de overgebleven spijzen mee
naar huis nemen. Lex. 729. — l u i m e n
o p 'e h a n n e n d r a g e . — I k h ã l d h i m
d r a g e n d e, wil hem (mijn nalatigen schulde-
naar) niet hard vallen. — Vgl. bi-, foai-,
for-, oan-, óf-, op-, ta-, út-, weidrage.
— De b ea m d r a e c h t, draagt vrucht,
gedragen, in: Y e n h â l d e e n d r a g e .
— D a t i k my sa h â l d e m e i en d r a g e
(my s a h â l d e e n d r a g e m e i ) , R. P.
— D e r fa 11 op s y n h a l d e n e n d r a -
g e n , zijn gedrag, n e a t t o s i z z e n .
d r a g e , v. etteren. — D e w o u n e
d r a e e h t.
d r a g e r , eg. die draagt, — S j i r k s p r o n g
m e i i n w i p op sy n d r a g e r , zijn paard,
ld. I, 77. Vgl. oan-, op-, útdrajer.
pi. d r a g e r s , lijkdragers bjj een begra-
fenis.
wat dient om iets te dragen. Vgl. hea-
drager.
d r a g e r , s. blauwe bromvlieg. Ook b l a u -
g o n z e r , b l a u i n i c h . Lex. 730.
d r a g g e l (Warns), s. aantal, menigte. —
I n d r a g g e l b e r n . Lex. 730.
d r a g g e l , Hl. s. bouwval, wrak. — - D o t
h ú s y s in a ° l d e n d r a g g e l .
d r a g g e l j e , v. slingeren, wapperen. Lex.
730. Zie djaggelje.
wraggelen. — Dy g r o u w e b o e r i n n e
d r a g g e l t a s i n â l d e i n . — H s f r . VI, 146.
d r a i k j e , v. heen en weer draaien, met
trotschen zwier loopen. — S i t d o c h n e t
sa to d r a i k j e n . — D a t sit in h e l e
 DRAK. 291
d e i . . . foar it f i n s t e r h w e t to d r a i -
fcjen, A. B., Doarpke, 130. — H j a d r a i -
k e t d e r w o l sa t r i n t e n h i n n e . —
Dat p y s t is d e n sa t r o c h t r a p e
o - r e a t s k . . . . s n e í n s k o m t s e y n 'e
t s j e r k e d r a i k j e n , Hsfr. I, 174.
— Om i m m e n h i n n e d r a i k j e e n
f l a i k j e , om iets van hem te krijgen of
gedaan te krijgen, zonder het openlijk te
zeggen.
d r a ' k e b ô d , n. - l i n e , s. - t o u , n. touw,
waarmede de vlieger wordt opgelaten.
d r a k e h a s p e l (Stadfr.), - w i i i e , s. has
pel, waarom het touw, waarmede de vlie-
ger wordt opgelaten, gewonden is.
d r a k e s p a n , n. tonw, aan den vlieger
bevestigd. en gespannen een langwerpigen
driehoek vormende, om aan den vlieger in
de lucht een goeden stand te geven.
d r a k e s t i r t , s. staart van den vlieger.
d r a l e , v. dralen, talmen.— D o u m a s t
d ê r n e t m e i d r a l e , spoed met de zaak
maken. Vgl. omdvale. Vgl. neule.
d r a m m e l j e , v. dralen, talmen. Lex. 731.
Vgl. omdrammelje. Zie ärale.
* d r a n g e , v. dringen. — I t b o e r k j e n
spi 1 et yn d y n sin || D a t i s d y n
s i i k j e n , p r a t e n , d r a n g e n , R. ind T.2,
260'.
d r a n k , s. sterke drank. — D e w i i s t e
l j u e f o r s l a e v j e o a n 'e d r a n k : d e Sa-
t a n h e t y n 'e j e n e v e r p i s s e . — D e
f e i n t e n j o u w e d e d r a n k en de f a m -
m e n i t i t e n , nl. bij pretten en gezel-
schappen , vooral bij 't 'kermishouden'.
— Hy h e t i n g o e d e , i n l i l k e
d r a n k o e r h i m . — iron. H y s i k e t i t
n e t y n 'e d r a n k , m a r y n 'e r o m e r .
s])oeling. Zie bij baerch.
medicijndrank. Vgl. doktersdrank. Lex.
739/40.
d r a n k ' b a e r c h , s. met spoeling gemest
varken. — I t (fet) w i e r sa t r j i m m i c h
as s p e k fen i n â l d d r a n k b a e r c h ,
R. ind T.a, 143 \
† d r a n k b o e r , m. boer die zijn koeien of
varkens met spoeling mest. [In den tijd,
toen er in Friesland nog jeneverstokerijen
bestonden.]. Lex. 740.
d r a n k d i v e l , s. drankduivel: zucht naar
sterken drank. — P l e a g e t d e d r a n k -
d i v e l dy w e r î
wumkes.nl
ÜREA.
d r a n k f e t , n. jenever- of brandewijnvat.
d r a n k f e t , adj. vet door 't mesten met
spoeling. Ook: dronken. Zie †et.
d r a n k f l e s k e , n. apothekersfleschje.
d r a n k f l e s s e , s. jenever- of brandewijn-
flesch.
d r a n k f o r k e a p , s. verkoop van sterken
drank.
d r a n k j e , n. medicijndrank. — 6g. D a t
w i e r i n b i t t e r d r a n k j e , een leelijke
pil om te slikken.
d r a n k j e , v. medicijndrank gebruiken.
— M e i f o l i e p i l l e n , d r a n k j e n en
s m a r k j e n k a e m e r s a f i e r . . ., R.
ind T.', 10''.
d r a n k l ê s t e r , m. die gaarne sterken
drank lust.
d r a n k l u c l i t , s. reuk van sterken drank,
d r a n k p r a e t , n. dronkenmans-gezwets.
— L j u e , dy d r a n k p r a e t ha, m e i t -
sje f a e k h j a r e i g e n s k a n d e i e p e n -
b i e r . — Hsfr. XII, 254.
d r a n k s k a m m e l , s. 'schammel', waar een
drankvat op rust.
d r a n k s l i j , adj. begeerig naar sterken
drank. Zie drankswiet.
d r a n k s l i t e r , m. slijter in sterken drank.
d r a n k s p e k , n. spek van een met spoe-
ling gemest varken.
het ziekelijk bolle vleesch van een dronk-
aard. Lex. 740.
d r a n k s p u l , n. zaak, waarin de sterke
drank de hoofdrol speelt.
d r a n k s w i e t , adj, veel van sterken drank
houdend, drankzuchtig.— L j u e , d y 't sel-
skipswiet binne, habbe great káns
d a t se d e r d r a n k s w i e t b y w i r d e .
— Lex. 789. Vgl. drankslij.
d r a n k s w i e t e n s , s, drankzucht.
d r a n k t o n n e , s. spoelington (bij den
'drankboer', z.d., Lex. 740.
d r a n k w i n k e l , s. (drank)slijterij.
d r a v e , * d r a e v j e (R. ind T.!, 120), v.
draven. HL d r a i v e . — R i n n e en d r a -
ve. _— I k m o a t sa'n h e l e d e i r i n n e
e n d r a v e , den heelen dag druk in de weer
zijn. Vgl. bi-, †or-, hìrddrave.
d r a v e r , eg. die draaft. — D a t h y n z e r
is i n b e s t e d r a v e r . Vgl. Mrädraver.
d r é , in: Op y e n s d r é w ê z e . Zie dreef.
d r e a g e , adj. afgeroomd. — D r e a g e
m o l k e. Hl. ó p n ó m d e m ò " l k e n . Stadfr,
 DREA. 29'2
en 't Bildt d r a g e m e l k . Dokkum ook
f l o t e m e l k . — G. J. I, 55, — Ook d r e a g e
f l u t . Zie flut.
d r e a g e , v. Zie drage.
d r e a g j e , v. afroomen. Zie ôfreamje.
d r e a g j e , v. (af)gieten. Vgl. ôfdreagje,
ierappeldreagje. Lex. 733.
*dream, d r e a m e , d r e a m e r , drea-
m e r i c h . Zie droom, enz.
d r e a u k j e , v. op den wal loopende een
vaartuig met een boom voortduwen. Zie
trilkje.
d r e a u w e r t , s. verhindering bij veldar-
beid door regenweer. Ook d r e v e r t . —
' W y h a j i s t e r d e h i e 1 e d e i d r e a u-
wert hawn.
d r e e c h , s. Zie dreef.
d r e e c h , adj. & adv. solìdus, vast, ste-
vig, krachtig, degelijk. — D r e e c h i t e n ,
stevige kost. — D r e e c h w i r k , — i n
d r e e c h k r e w e i , zware, moeilijke of lang-
zaam vorderende arbeid. - — I n d r e e c h
e i n w e i , lange vervelende reisroute. —
I n d r e g e k e a r e l , sterk gebouwde,
krachtige man, ook overdr. flink van ka-
rakter. — I n d r e e c h o p s t e l .
— Beane mei spek lizze d r e e c h ,
y n 'e m a g e.
— I t w y f k e is h e e c h en d r e e c h ,
zwanger. Vgl. breed. Lex. 734.
d r e e c h , adj. in: H e e c h en d r e e c h
(d r o e c h), veilig en wel. Lex. 734. Zie heech.
d r e e f , in: Op y e n s d r e e f w ê z e , in
zijn schik, op zijn gemak, heel wel. Ook
d r é en d r e e c h .
d r e e t , s. in: H y s e i t s k e e t n o c h
d r e e t , spreekt geen woord.
d r ê g e , Hl. v. dragen. Zie drage.
d r ê g e , s. dreg. Stadfr. s o e k e r .
d r e g e n s , s. soliäitas , vastheid, kracht,
degelijkheid. — Yn i t F r y s k e f o l k s i t
wol dregens.
d r e n t e n , adj. fier, lrapsch. R, ind T.s,
'àr>a. Zie trititen.
d r e u n , s. beving, davering, (zang)toon.
G. J. I , 104. — S o k doar-tasmiten
j o w t i n d r e u n t r o c h 't h e l e h û s. —
A l d e m i n s k e n l é z e al folie mei in
d r e u n . — De d r e u n f e n i n d r a e i -
o a r g e l . — Ook: † d r o a n .
d r e u n e , v. dreunen, daveren ; zingen,
Gr. J. I , 69. — I t h e l e h û s d r e u n d e
wumkes.nl
DRlB.
f e n i n s w i e r e t o n g e r si a c h . — As
d e s k û r r e l e e c h i s en d e t s j e r n -
m o u n1 e g i e t , d e n d r e u n t i t h e l e
hûs.
— Bern! jimme moattelézelyk
a s j i m m e p r a t e, n e t sa d r e u n e . Vgl.
opäreune. Ook † d r o a n e, z.d.
d r e u t e l d e r , eg. d r e u ' t e l g a t , n. dreu-
telaar.
d r e u t e l j e , v. dreutelen, talmen, luieren.
Lex. 621, A, 261. Vgl. omdreitíelje.
droppelsgewijze loopen. — De k r a e n
d r e u t e l t . Zie dribbelje.
d r e u t e l t s j e , n. weinigje. — S a f i e r
r i n n e t o s k i e p m e l k e n , e n d a t om
s a'n d r e u t e l t s j e m ô l k e ! -
d r e v e l , s. drevel, om spijkers in 't hout
in te drijven (bij den timmerman). Ook
d r i e u w e 1.
d r e ' v e l h a m m e r , s. hamer met spitse
punt (molenmakerswerktuig).
d r e v e l j e , v. met den drevel spijkers in-
drijven.
d r e v e r t , s. Zie äreauwert.
d r ì ' t s , Hl. s. drek. Zie dritx.
d r i b b e l , in: Op 'e d r i b b e l , op gang.
— K o m , i k m o a t m a r op 'e d r i b b e l ,
o a r s k o m i k e r h j o e d n e t . — De
f a e m h e t o p 'e d r i b b e l w e s t b y
a l l e w i n k e l s l a n s , Hsfr. I , 243.
d r i b b e l d e r , eg. d r i b ' b e l g a t , n. dribbe-
laar(ster), die onophoudelijk heen en weer
dribbelt, A, 520.
tol, die bij 't ronddraaien niet op dezelfde
plaats blijft, maar huppelt en zwaait, door
dat de prop niet juist in 't zwaartepunt staat
of oneffen is. Dit ook :
d r i b b e l(h) a k k e .
d r i b b e l j e , v. dribbelen, onophoudelijk
heen en weer loopen zonder veel uit te voe-
ren. — B e p p e d r i b b e l t de h e l e d e i
i t h û s t r o c h . Lex. 735. Ook = d r i t t e l j e ,
z. d. Vgl. bi-, {,/•-, omdribbelje.
d r i b b e l j e , v. druppelen , druppelend loo-
pen. — De (r e i n w e 11 e r s) b a k d r i b b e l t ,
het water vloeit druppelend in den bak. —
Dy t r e k p o t w o l n e t g o e d s k i n k e ,
dy d r i b b e l t m a r h w e t . — De m ô l k -
k o p n e t sa s k e a n h â l d e ! d e n k i n
't e r w o l ú t d r i b b e l j e . Vgl. dreutelje.
d r i b s , d r i b z e , s. drab, dras; drek . . .
Lex. 786. Meest:
 DR1D.
d r i d z e . — W e a k e d r i d z e . — W. D.,
Winterj., 51.
d r i d z i c h , adj. drabbig, drassig.
d r i d z i g e n s , s. drassigheid.
d r i e l i n g (spr. dri-, drjil-), eg. drieling.
Zie trjilling.
drie'lingstok, s. stok met trekzeelen voor
drie paarden, naast elkander voor een voer-
tuig gespannen. Sch., MS. 17.
d r i f k j e , v. zachtjes drijven, voort-, weg-
drijven. — De kij y n 'e y e s t e r d r i f k j e .
lifter de s k i e p oan drifkje. —
D r i f k j e d y b e r n r i s f e n 't h i e m ôf!
drift, s. d r i f t . — N i n d r i f t , m a r i v e r
en o e r l i z , haast u langzaam. Lex. 750.
hevige beweging, aandrang. — D e r is
d r i f t o a n 'e l o f t , de wolken worden met
kracht door den wind voortgedreven, fig. er is
drukte , geloop , aandrang. — J a , 't b 1 i u w t
en d r i u w t y n 'e d r i f t folhirdich,
G. J. I, 92. Ook cl r u f t .
drift, s. werktuig van den timmerman
om paneeldeuren in elkaar te drijven. —
Losse en f ê s t e d r i f t .
drift, s. het recht om over grondeigendom
vee te drijven. — I k h a r e e d e n d r i f t
oer m y n b û r m a n s l â n .
kudde, die gedreven wordt. — I n d r i f t
skiep.
Ook: weg, dien deze passeert. Vgl. skiep-
peärift.
driftieh, adj. driftig, haastig, voortva-
rend. Ook d r u f t i c h . Zie drift.
d r i f t i e h , adj. teeldriftig (van schapen).
Ook t y l s k .
d r i f t i e h , adj. drijvende, opdrijvende, door
de rijzing van 't water waarin zij liggen.
— De b a l k e n , de s k i p p e n , d e iis-
s k o s s e n w i r d e d r i f t i e h . Lex. 750.
d r i f t i g e n s , s. driftigheid, overijling, haast;
teeldrift (van schapen).
d r i f t ' k o p , eg. oploopend persoon. — I t
is in d r i f t k o p , i n o n f o r s t â n .
*driftme, s. drift, aandrift. Van Blom,
Bik., 65. — G. J. I, 225.
d r i g e , v. dreigen. R. P., Vr. Fr. I , 92.
ld. IV, 29. Zie drivije.
d r i g e m i n t ' , n. dreigement, bedreiging.
— M - i e n s t e d a t i k om d y n d r i g e -
m i n t e n h w e t jow'?
driigje, v. dreigen. — M e n k i n h i m n e t
k we a d e r ( s l i m m e r ) d r i i g j e a s m e i
wumkes.nl
293 DRINK.
d e d e a d , (í. J. II, 115. — D e l o f t , i t
w a e r g l ê s cl r i g e t m e i on w a e r.
voornemens zijn (te gaan). — D r i i g j e
jy s n e i n al f o a r t ? — H y d r i g e t n e i
H y n l j i p p e n , Lex. 736. — Halb. Matth.
XXV, 14.
in beraad staan, weifelen. — D r i i g j e n
en d w a e n b i n n e t w a . — A s t o e r
dy s l e a t w o l s t e , m a s t n e t s a l a n g
driigje, oars t r û z e l s t o p ' t l ê s t n o e h
b y cl e w â 1 d e l . Vgl. drúskje.
d r i l , s. een pak slaag. — De h o u n
krige dril.
d r i l , n. dril, gestold vleeschnat. Zie tril-
ïébil.
drillig vocht. Vgl. kikkertsäril.
d r i l , n. soort kleedingstof.
d r i l , in: Op 'e d r i l , op gang. Zie drib-
bel. Lex. 737.
d r i l ' b o a r , s. drilboor.
d r i l ' b r o e k , n. broek van dril.
d r i l j e , v. het gesponnen garen op klossen
winden ten behoeve van den wever. Ook
t rílje.
d r i l k j e (Zwh.), v. Zie trilkje.
d r i l l e , v. drillen : met de drilboor doorbo-
ren; africhten; kastijden , kwellen. — D e r is
m e i dy j o n g e n e a t to b i g j i n n e n ,
hy m o a t m a r o n d e r t s j i n s t , d ê r
s c i l l e hj a h i m w o l d r i l l e . — Hl. Y k
s o l d i d r i l l e , s t û n k e t ! een pak slaag
geven.
drille, s. spoelwiel van den wever. Lex. 737.
d r i l m a s t e r , m. drilmeester, instructeur
der recruten. — D o u b i s t n o u i n g r e a t e
b a e s , m a r dou s c i l s t e noch dyn
d r i l m a s t e r f i n e , tegen een overmoedige.
Lex. 736.
d r i l s p i e r , s. paal of juffer, waarmee men,
op den wal loopende, een vaartuig voortduwt.
Vgl. trilkers-peal.
d r i l t s j e , Stadfr. s. term bij het bikkelspel.
d r i l t s j e , n. wandelingetje. — I n d r i l -
t s j e c l w a e n , ook om i n ' t voorbijgaan oven
bij iemand te zien. Lex. 737.
d r i n k e , v. Hd. trinken, drinken. Ik drink,
dronk, ha dronken, drinkende, to drinken.
Hl, d r y n k e . Yk drynk, draeink. hè dran-
ken. -•- Vgl, bi-, for-, leech-, ôf-, tadrinke;
kof(j)e-, thédrinke; tatedrinke.
d r i n ' k e l d e a d e , eg. drenkeling, verdron-
kene. Lex. 741.
 DKTNK. 294
d r i n k e l d e u n t s j e , n. drinkliedje. - l l j a
w i e m e ú 11 e a r d y n a l l e r l e i s o a r t e
f'en d r i n k e l d e u n t s j e s , W. H., 7.
d r i n k e n , n. drank. — I t e n e n d r in- ;
k e n , spijs en drank. — G o e d e b r i j i s
i t e n en d r i n k e n f e n b e i d e n . —
W a e r m d r i n k e n , thee of koffie. Lex.
738.
d r i n ' k e n s - k o p , s., -po t s j e, n. -w et-
t e r , n. Zie de Enkelwoorden.
d r i n k e r , cg.potator, drinker, zuiper.—
Prov. I n d r i n k e r s i k e t i n k l i n k e r
m a r i n f r a e t is e i n b a e t . Lex. 739.
— I n b e s t e - , i n m i n n e d r i n k e r , die
goed-, niet goed wil drinken (van kalveren).
d r i n k ( e r s ) d o l ) b e , s. waterkuil in de
weide tot drenking van het vee. Lex. 689. .
Vgl. boarndobbe.
d r i n k g o a t e , s. voor de stallen doorloo-
pende goot, waar de koeien uit drinken.
d r i n k ï i o a r n , s., - j i l d , n . , - p u t , s.,
- s k û t e l t s j e , n., - w e t t e r , n. Zie de En-
kelwoorden.
d r i n ' s f e t , n. oud, lek vaartuig, dat met
pompen boven water moet worden gehouden.
Fr. Vlb. 12/VI, 1881.
d r i n s ' k e a l , n. verdronken kalf. Fr. volks-
alm. 1885, 22.
dr i n t , s. groote fok, die achter den mast
aangeslagen wordt, in plaats van een zeil,
bij harden wind.
D r ì n t , eg. bewoner van Drente; Drentsch
schaap. Lex. 744. Hl. D r e n t . — I k k e n
d y w o l u t t û z e n D r i n t e n , sprkw. —
S m o a r g e d r i n t ! scheldend tegen een
onzindelijk persoon (omdat men in Drente
den naam heeft van niet erg zindelijk te
zjjn). — Sa m a c h t i c h a s d e d r i n t e n
y n 't h o k , zeer talrijk.
drin'te-fel, n. - f l e s k , n. - w o l ( I e ) , s.
Zie de Enkelwoorden.
d r i n t s j e , n. Drentsch schaap. Ook:
Drentsch meisje.
D r i n t s ( k ) , adj. Drentsch. — D r i n t s (k) e
s t u t , —• D r i n t s k e s k i e p .
d r ì n z e , d r i n z ( g ) j e , v. doen verdrinken,
onder water zetten, met water verdrijven.
M u z e n d r i n z e , door water in haar ho-
len te gieten. — I n w a l m l y k a s d e
m i r d e n ô f g i e t a s se ú t 'e h o a l e n
d r i n z g o w i r d e , R. ind T.",268*. — M e i
i n d r i n z d k e a l i s 't w o l t o w e a g -
wumkes.nl
DRYST.
j e n , aan een zoo goed als verloren zaak
is niet veel te bederven. Lcx. 743. Vgl.
; bidrinz(yj)e, màzcdrinzje.
drip , s. yutta, drup(pel). Hl. d r ò p. —
I n d r i p , een weinig, — G j i n d r i p , niets.
De d r i p in d a e l d e r , van iets dat zeer
duur is. — I n d r i p , ook: een borreltje.
Lex. 742. — F e n 'e r e i n y n 'e d r i p .
— De d a g e l i k s e d r i p , het dagelijks
en gedurig inbeuren van een neringdoende;
dagelijksche nering.
pi. d r i p p e n , wat bij droppels wordt in-
genomen. — S û r e d r i p p e n ú t ' t a p t e e k .
Ook: d r u p , mede in de afleidingen.
Vgl. dau-, each-, noasärip; oesdrip; btìter-
drip.
d r i p j e , v. druipen. R. ind T.a, 220. Zie
drippe.
d r i p k e , dim. n. druppeltje, beetje, bor-
reltje. HL d r ò p j e n . Zie drip.
d r i p k j e , v. langzaam druppelen, druipen.
— I t d r i p k e t sa s w i e t w e i f o a r t ,
van een zachten langzaam neervallenden re-
gen. — I n l y t s b y t s j e s a u s m a s t op
it flesk d r i p k j e (litte).
d r i p p e , v. droppelen, druipen, afdruipen,
doen druipen. Hl. d r b p p e . — De g o a t e
d r i p t . — De a p e l s d r i p p e (fen 'e
b e a m ) . — L é s t e n , h w e r o m s w i t en
b l o e d || f e n ús l e a m o a t d r i p p e ,
G. J, I, 57. — De b o e r e n s l o e p e n i e n
f o a r i e n d r i p j e n d e ú t 'e t j e r k e .
Hsfr. V I , 1 9 9 . — D r i p p e n d e w i e t , druip-
nat. —• N o c h t e r e n k e a l l e f l e s k k i n
h i m s e l s n e t d r i p p e . •— Us b e r n
b i n n e sa f i e r , hja k i n n e h j a r s e l s
d r i p p e , in hun eigen onderhoud voorzien.
Zie bidrippe. Lex. 744. Vgl. dripje.
d r i p p e l j e , v. druppelen. Vgl. dribbelje.
d r l p p e r , s. druiper.— As d e m o a n n e
o p i t e i n s t i e t is 't i n d r i p p e r ,
staat de maansikkel rechtop, dan voorspelt
dit regen. Lex. 746.
afgevallen boomvrucht. Vgl, neidripper.
d r y s t , adj. driest, stoutmoedig, verme-
tel. — D e d r y s t e n h a w w e d e w r â l d ,
Ned. oen brutaal mensch behoort de halve
wereld. — N o u 't d e j o n g e m a n h i m
net riede l i t t e wol, b l i u w t syn
d r y s t e y n w i z e n s op s y n e i g e n n o e d ,
R. P., As jiemme, 15. — W ê s m a r g o e d
d r y s t by m y n h e a r ; siz m a r h w e r
 DR VST. 295 ÜRWW.
't op s t i e t . - IJ e d r y 8 t e s k o e n o a n - w o 1 h w e t e r d r i u w t , a s e r b a r g e n
t s j e n , de stoute schoenen aantrekken. j f o a r h e t , hij kent zijn lui.
gerust, vrij. — S t a p m a r d r y s t t a , [ vogels in 't net drijven (vogelaars-term),
d ê r l e i t n e a t y n ' e w e i . Lex. 746. — niet het 'drijfbord' werken (bij het riet-
D a t in e i s t e d r y s t d w a e n . dekken). Vgl. opdriuwe.
Vgl. domdryst. — Dou m a s t n e t s a d r i u w e , mij
d r y s t e n s , s. driestheid , stoutmoedigheid, niet haasten, tot spoed aanzetten. — l t
vrijmoedigheid. Fr. Volksaliu. 1852,63. Zie : d r i u w t n e t , 't heeft geen haast. — Vgl.
dryst. bi-, oaii-, trochdriuice.
d r y s t m O v î ' d i c l l , adj. stoutmoedig, onver- — 11 s k i e p is t o M tl e ij e d r e a u n ,
vaard, vrij. — R e i n s e a c h b y n a c h t | besprongen. Lex. 758,59.
in g r e a t s w a r t d i n g h y i n h i k k e | — Goud- en s u l v e r w i r k d r i u w e .
s t e a n , h y g y n g e r d r y s t in o e d i c h j — K e a p i i u n s k i p d r i u w e . — H y
op t a en — 't w i e r i n â l d h y n s d e r . k i n s y n s a k e n g o e d d r i u w e .
— I k b i n s a d r y s t m o e cl i ch . . ., ik l — W o l Ie hja l a n g e r h j a r niien-
neem de vrijheid . . . s k i p t o g e a r r e d r i u w e , de gemeenschap
d r y s t m o e d i g e n s , s. vrijmoedigheid, on- laten voortduren.
beschroomdheid. — Do 't de k e n i n g i n n e — De j o n g e d r i u w t o p i n b o n g e .
to L j o u w e r t to s p r e k k e n w i e r , h i e — 11 k o m p a s d r i u w t g o e d , draait
D o e d e d e d r y s t m o e d i g e n s om d ê r gemakkelijk (oorspronkelijk dreef het kom-
h i n n e t o g e a n en b j a r s y n b i s w i e - pas op water). — De s i k e d r e a u y n 't
r e n t o s i z z e n. b ê d , in zijn zweet.— De e a r t e d r i u w e
d r y s t ' w e i , adv. stoutelijk, vrijmoediglijk. y n 't f e t . — Us t ú n d r i u w t , staat onder
— De b o e r s e i d r y s t w e i t s j i n l â n - water. — M a n l j u e . . . dy de e a g e n
h e a r r e : Dou b i s t i n b o e r e s t r û p e r . sa h w e t t e d r i u w e , die zoo'n beetje
Lex. 746. j lonken, K. incl T.9, 351'.
d r i t s , s. vochtige drek; wat daarop ge- — Dy d r i u w t m e i i n d r o e g e p l a s -
lijkt. Lex. 74.G. Hl. d r ì " t s . Vgl. driihe. | s e , die zijn zaakjes niet te best kan drijven.
d r i t s e , v. cacare, drijten. — Vgl. ôfdriuwe.
d r i t s i c h , adj. drekkig, slijkerig, vuil. d r i u w e l , s. drevel. Zie drevel.
Lex. 746. Vgl. dridzich. d r i u w e r , in. (vee)drijver. Vgl. barge-,
d r i t t e l j e , v. aanhoudend drek (ontlasting) \ kouice-, skieppedriuwer.
laten vallen als een klein kind, dat diarrhee | die iemand aandrijft, tot spoed aanzet.
heeft. Lex. 747. — I t l y t s e b e r n d r i t - ; — D o u b i s t a 11 y cl s a 'n d r i u w e r .
t e l t i t h e l e p a e d l a n s . Ook d r i b - I doordrijver, ijveraar op politiek of kerke-
b e l j e. líjk gebied.
d r i u w , s. haast. — I s d ê r ! a ' n c l r i u w — I t is i n d r i u w e r , als men door
y n'? heeft dat zoo 'n haast'? — D S r s i t zwakken wind slechts zachtjes kan zeilen
g j i n d r i u w yn d y f a e m , zij is gewoon (schippersterm).
zich niet te haasten, geen spoed te maken s. moerassig gedeelte grasland, zonder
met haar werk. vasten ondergrond.
driuw'b O e r d , n werktuig van den riet- i pi, d r i i i w e r s , ook: hier iii vlotten aan-
dekker, om het riet of stroo op het dak op gevoerde dennebalken.
te drijven om het te effenen. d r i u w e r k e , n. zacht windje, juist sterk
d r i u w e , d r i o u w e (Westel., Grouw, Dokk. genoog om te kunnen zeilen. — D e r is
Wouden), v. drijven, aandrijven, voortdrij- ( w a e i t ) i n Ij e af d r i u w e r k e .
ven. Ik driuw (drionw), dreau, ha dreaun I d r i u w e r k e , n. dríjvertje voor een nacht-
(driouwn), driuwende (driouwende), to driu- J pitje.
wen (driouwen). Hl. d r ú w e ( d r i w e ) . Yk d r i u w e r s - j i l d , n. loon van den veednjver.
dníw (driw), dreew (clriwde), hè drì e nd. d r i u w f e a r , s. drijfveer, flg. beweegreden.
Stadfr. d r i w e , dreew, dréwen. — Kjj, — D a t w i e r de d r i u w f e a r fen syn
bargen, skiep driuwe. — Sjirk wit d w a e n . — Hsfr. X, 301.

wumkes.nl
 DRIUVV. 290 DlíUKCH.

Ook: drijver, aanvoerder. — J a n w i e r ke k i n m e n op w a f f e l k o e k e n d r o a i -

de g r e a t e d r i u w f e a r f e n 't s p i l . j e . — E n h j a p a r t t e n s y n k l e a n en
d r i u w h o u t , n. drijfhout van den kuiper, d r o a i d e n d e r om m e i d o b b e l s t i e n -
om de hoepels vast te slaan. n e n, G. C, Lukas XXIII, 34. — Bij 't bikkel-
(een) drijvend wrakhout. — Y e n o a n spel: D e r om d r o a i j e h w a 't e a r s t
i n d r i u w h o u t f ê s t h â l d e , Ned. zich s c i 1. — Vgl. pikjeäroaije. Zie smite.
aan een stroohalm vastklemmen. † d r o a n , s. Zie dreun.
d r i u w j i l d , i . spring- of dekgeld van † d r o a n e , v, dreunen. — F e n 't d r o a -
schapen). n en f e n t w a o k s en y n 't r e i d , j| H e t
d r i u w k e l j e , v. voor wind of stroom zacht- D r o n r y p k r i g e s y n b i s k e i d , Oud
jes voortdrijven, van drijvende voorwerpen I rijmpje. Zie äreune.
en zwemvogels. — D e w r a k k e n d r i u w - d r o b b e l j e (Westergoo), v. met aaneen-
k e l e n n o u o a n 't s t r â n , L. in W., 455. gesloten beenen en voeten springen. Kou-
— S ê f t k e s d r i u w k e l t d e s w a n y n dum b r o b b e l j e . Zie trobbelje.
'e f i v e r . d r ô c h , s. droom, waan. — I n d r o o m
d r i u w k j e , v. met een zacht koeltje heen i s i n d r ô c h . — S k j i n d a t h e l e p l a n
en weer zeilen. Lex. 749. — W y l s t w y e k a l n e a t o a r s a s in d r ô c h i s , ld.
y n i t b o a t s j e s i t t e |j K i n n e w ' ús IV, 74. Lex. 752. Ook d r o g e .
s a d r i u w k j e l i t t e , ld. I , 160. — S o m s * d r o c l i b y l d , n. drogbeeld. ld. IV, 79.
d r i u w k e i t , het bootje, s ê f t k e s - w e i || d r ò c h j e , n. droomer, traag, onachtzaam
D e r i m e n s l e a u e f t e r n e i , K. ind T. 21 4 . meisje. — I t is s a ' n d r ô c h j e . Ook:
d r i u w l â n , n. drijvend land. Zie driiiw- d r o o c h j e .
tille. — M e i ús d o m i n y b i n n e w y o p d r o e c h , adj. sìccus, cii-iäus, droog. G. J.
d r i u w l â n , hij gaat heen en er is nog passim. Schierm. d r u e c h (Hulde, 11,172).
geen andere beroepen. Lex. 752. — Sa d r o e c h as k o a r k , -hoarn, - h o p ,
d r i u w p ô l e , s. groote met biezen en gras - r y s , - k l a p h o u t . — D r o e c h en t o a r ,
begroeide drijvende, van den oever losge- van sommige levensmiddelen : brood, kaas,
raakte zode. Lex. 752. — Do se n e i j e r enz. — D r o e c h e n s k r o k , van het weer.
o a n 'e w â l k a e m g l i e d e n d e f o a z i - — D r o e c h e n f o r f e e l s u m , van een
g e d r i u w p ô l e n h j a r o n d e r 'e f o et- gesprek. — I n d r o e g e p r a t e r , R. ind
t e n ú t i n - o a r , Hsfr. VI, 70. — Ook: T.3, 254». — I t w i i f s l i e p t d r o e c h , is
d r i u w-, f e a n s o m p e. den leeftjjd van 't kinderkrijgen te boven.
m. overdr. iemand die met alle winden — I t b e r n s l i e p t d r o e c h , slaapt zin-
zeilt, iemand zonder karakter. delijk. — D r o e c h w a e r , zonder regen.
d r i u w p ô l e n , pi. scheldnaam voor die — N i i s r e i n d e 't, n o u is 't w e r
van Woudsend. R. ind T.3, 329'. d r o e c h . — In d r o e g e r i t e (waer),
d r i u w - r a e m , m. springram. eenigen tijd van aanhoudende droogte. —
d r i u w - r ê d , n. drijfwiel. In d r o e g e M a e r t , in w i e t e A p r i l ,
d r i u w - s â n , n. drijfzand. i| D a t g i e t d e h ú s m a n n e i S3-n w i l .
d r i u w - s o m p e , s. Zie äriuu-pôle. j — I k k o e d a t m e i g j i n d r o e g e e a-
d r i u w - t i l l e , s. drijvend eilandje in veen- g e n o a n s j e n . — I t i t e n k ô g e t ïny
plassen. Ook d r i u w l â n . Zie tilh. Lex. 752. d r o e c h y n 'e m û l e .
d r i u w w a n n e , Mkw. s. plek op een hoek — D r o e c h b r e a , - i t e n , zonder vet of
van een moerassig weiland, niet vast ge- boter. — D r o e c h f o e r , droog voeder:
noeg om een mensch te dragen. - I k t r a e p- hooi en stroo. — I k b i n d r o e c h , heb
je troeh in d r i u w w a n n e h i n n e . geen geld. — I n d r o e g e k o u , díe geen
Lex. 752. melk geeft. — I n d r o e g e m i n n e , moe-
d r o a i ' b a k , s. bak voor het werpen met der die geen zog voor haar kind heeft. —
dobbelsteenen. Ook 1 o t b a k. Zie: I n d r o e g e k e a r e l , droogpruimer; leuke
"droajje, v. werpen (vooral met dobbel- spotvogel. — I t g i e t h i m sa d r o e c h
steenen of bikkels). — H w a m o a t e a r s t ôf, hij zegt het zoo droogkomiek. — I n
d r o a ij o'? bij het ganzenspel. — Y n 'e m e r - d r o e c h f o r k l o m m e p r a e t s j e , G. J.

wumkes.nl
 DKOECH. •297
I 53. — Dy f a e m m o a t a l l e s n e i n -
t o j o u n e n m e i d r o e g e l i p p e n (en
k a l d e f o e t t e n ) o p b ê d , zonder bezoek
van een vrijer. — Hy is m a r j u s t
d r o e c h e ft e r d e e a r e n . — I n d r o e g e
l i o a s t . — Vgl. hien-, koark-, moude-, stien-
droech; hoJedroech.
s. H y m e i s y n w i e t e n d r o e c h
w o 1, houdt wel van eten en drinken. Lex. 757.
d r o e c h ' b j i n n e , v. boenen zonder water
te gebruiken (wat nooit gedaan wordt). —
iron. B i s t o a n 't d r o e e h b j i n n en'?
(in den schoonmaaktijd). 't Antwoord op de
spottende vraag is gewoonlijk, dat de vra-
o-er, zoo mogelijk, doornat gegooid wordt.
d r o e c h ' b r e a , m. droogpruimer. — H w e t
i s my d a t i n d r o e c h b r e a .
d r o e c h f o e t s , adj. droogvoets, met droge
voeten. — D r o e c h f o e t s o e r d e s l e a t ,
fìg, schade noch voordeel hebben van een
onderneming.
d r o e c h f r i e z e , v. door de vorst drogen.
— I t w a s k g û d i s o p 'e l i n e d r o e c h -
fêrzen.
d r o e c h h a l s , eg. dronkaard. Lex. 760.
d r o e c h h o k , n. drooghok. Zie hok.
d r o e c h h ú s , n. houten droogloods voor
niet gebruikt vischtuig, te Gaastmeer, Heeg,
Workum.
droeell-ite, - k o a j j e , v. Fra. faire un re-
pa-i de brebis, Holl. een muizenmaaltijd doen,
eten zonder er bij te drinken.
d r o e c l i - l a t t e n , pi. latten, om de wasch
op te drogen.
d r o e c h - l i z z e , v. droogleggen: verschoo-
nen (een zieke). — A l d e S i j k e i s s a m i n :
wy m o a t t e h j a r y n 't e t m e l w o l i n
ke a r of t r ij e d r o e c h 1 iz z e.
— L â n d r o e c h l i z z e , draineeren.
d r o e c h m a k k e r , m. turfdroger. Zie
di'oechmeitsje.
d r o e c h m a k k e r i j ' , s. veenpolder.
d r o e c h ' m e a l l e , v. droogmalen. — I n
p o l d e r d r o e c h m e a 11 e. Ook : — De
raounle m e a l t (rint) h i m d r o e c h .
Zie droechrinne.
d r o e c h m e i t s j e , v. turf drogen, in de
veenen.
d r o e c h m o u n l e , s. handwatermolen voor 't
droogmalen van slooten, plassen. Zie wetter-
skroef.
d r o e c h r a k , - r e k , n. droogrek.
wumkes.nl
DKüEtì.
d r o e c h r i n n e , v. door de wenteling van
het smeersel ontdaan raken. — D e m o u n-
1 e-. i t t s j i l r i n t (him) d r o e c h .
d r o e c h s e l , n. siccatief, wat in de olie-
verf gedaan wordt, om ze spoedig te doen
drogen.
d r o e c h - s k j i r j e , - s k o e r j e , v. droog-
poetsen (keuken-gereedschap).
fìg. een droog koud maal gebruiken. Lex.
760. Vgl. droech-ite.
d r o e c h - s k , j i r d e r s ( - s k o e r d e r s ) - g û d , n.
poetspoeder, om droog te schuren.
d r o e o h s k û r r e , s., - s o u d e r , s., - s t o k -
k e n , pi. Zie de Enkelwoorden.
droechsum, adj. in: D r o e c h s u m
w a e r , drogend weder. Vgl. äruijerswaer.
d r o e c h t e , s. siccetas, ariditas, droogte,
tijd van droogte, het droog zijn. Lex. 759.
— Mei dy o a n h â l d e n d e d r o e c h t e
n e i f o l i e r e i n is d e g r o u n s t r i b -
b i c h w i r d e n . — Y n 'e d r o e c h t e , op
een regenvrije plaats.
— I t s k i p s i t o p 'e d r o e c h t e . —
Op 'e d r o e c h t e s i t t e , fig. Ned. op zwart
zaad.
Wdongd. d r o e c h t m e (R*. P. in Epk.94).
d r o e d e l , d r o e l , s. — M y n l j e a v e ,
l y t s e d r o e l ! Lex. 760. Ook t r o e ( d e ) l ,
t r o e t el(ke).
d r o e f , adj. droef, treurig. — D r o e f on
n e a r is 't y n m y n h e r t e, Forj. 1881,
51. Sprktl. meer d r o f i v i c h , z.d.
d r o e f h e i t , s. droefheid. Meer d r o e v e -
nis.
* d r o e f t m e , s. droefheid. Salv. 29.
d r o e g e n s , s. droogheid. Lex. 7.59. —
De k l a v e r b l ed t sj es k n a p p e f e n
d r o e g e n s . — De p r e a m s k y n t o p ,
krijgt opene naden, f en d r o e g e n s .
d r o e g e r , s. die doet drogen, tijd van
droogte. Zie druijer. Lex. 759.
d r o e ' g e r s - l i n e , s. drooglijn, om wasch-
goed op te drogen.
d r o e g e r s - w a e r , n. Zie druijens-waer.
d r o e g j e , v. drogen. Hl. d r û g j e . —
I m m e n i t g a t d r o e g j e , fig. hem uit
de verlegenheid helpen.
— Do k o u d r o e g j e , niet meer mel-
ken , zoodat zij ophoudt melk te geven.
Lex. 758.
— Yn 'e h o u n s d a g e n k i n 't w o l
r i s in h e l e r i t e oan-ien d r o e g j e ,
 DROES. 298
droog weer blijven. — Vgl. bi-, for-, tju-, óf-,
op-, lìtdroegjc. — Ook d r u ij e , /,. d.
" d r o e s , s. droes (van paarden). Lex. 753.
Zie troes, trudze.
d r o e s , s. droes, drommel. — De d r o e s
en' s y n m o e r se o en e 't n e t b i t i n k e .
Lex. 763.
d r o e v e n i s , s. droefenis, bedroefdheid;
deernis.
d r o e v i c h , adj. droevig, treurig, L. in W.,
15, 29. — Fr. Jierb. 1334, 16: d r o w i c h .
— D r o e v i g e t i d e n. — 't W i e r d r o e -
v i c h n e a r y n 't W e t t e r l â n , B. ind T.a,
195(1.
lastig, onaangenaam. — I n d r o e v i c h
f a n k e, erg ondeugend. — I n d r o e v i c h
k r ú s , l é s t . — Krôdcl e is in d r o e v i c h
m i n o n k r û d . — 't I s i n d r o e v i c h t i i d
(wirk. piel) m e i dy o n d o g e n s e b e r n .
adv. verbazend, uitermate. -— D y j o n g e
i s d r o e v i g e o n d o g e n s , W. D. Rinkelb.
— D a t â l d w i i f is d r o e v i g e r y k . —
Sint is d r o e v i g e s t e r k , en s y n
w i i f d r o e v i g e slof. Zie bidroefd.
"droezich, adj. aan droes of verkoud-
heid lijdend. Lex. 753. Zie troezich.
* d r ô g e , s. droom. Salv. 6. Zie drôch.
d r o g e r , s.droomer, talmer, draler. Lex.
752. Hs.fr. I , 92.
d r ô g e r j j , s. droomerij. Hl. d r ò g g e r i i .
Roosjen 89.
verzinsels. — D a t f a n k e h e t g a n s
f en j i i u m e o p l e z e n , m a r 't s c i l
m e a s t d r ô g è r i j w ê z e , t i n k i k (Zwh.).
d r ô g e r s b o e l , s. dralerij, talmerij, zeur-
partij. — I k s j u e h i t w o l , j i m m e ni e í t -
s j e d e r i n d r ô g e r s b o e l f e n , SI. en
Rj. 219'.
d r ô g j e , v. droomen, slapen, sluimeren.
Gr. J. passim. — De j o n g f a e m d r ô g e t
f en i n g n a p en r y k m a n , — R i k e
I j u e , d y d e i s i t e k i n n e , h w e t se
n a c h t s d r ô g j e, k r e u n j e n o c h . Lex. 752.
wanen. — M i e n e j i m m e d a t de
f r j e m d e n d w a e n s c i l Ie l y k a s se
onthjitte? S t a p e l s l j u c h t , d ê r sa
d r ô g e t , ld. V, 25.
talmen, dralen, Vr. Fr. I. 92. — Uwer-
om d r ô g e t d e J o a d ? N i m d e b o e t e ,
R. P. Keapm. 94. — K o m d r ô g j e n e t !
Ibid. 225.
— H i m d r ô g e t d ê r 't L o a i l e k k e r -
wumkes.nl
DROM.
l â n , hij meent daar 't Luilekkerland te
zullen vinden, O. J. 1, 70.
d r o k , adj. & adv. druk, bezig. G. J. I ,
33, 57. — D r o k k e n j e r r i n g , drukke ne-
ring. — W y b i n n e d r o k o a n 't f o r f ar-
r e n . — Dy t w a j o a d e n h a w w e 't
d r o k m e i in-o a r , zijn samen in druk ge-
sprek. — H w e t b i n n e d y b e r n d r o k ,
luidruchtig. Lex. 753.
† d r o k m e , s. drukte. Zie 't volgende.
d r o k t e , s. drukte, bezigheid. — H w e t
h e t dy m a n a l t y d in d r o k t e , wat
maakt hij zich druk. — P a k e en b e p p e
s c i l Ie ú t f e n l i û s : d a t j o w t h w e t i n
d r o k t e . — Dy h e r b e r g e , w i n k e l ,
s m i d t e r ij . . . h e t n e t f o l i e d r o k t e ,
nering, klanten. — ì l e i t s j e n o u g j i n
d r o k t e , ruzie, twist. — Hj a m e i t s j e
d r o k t e om i n k a l d e i e r a p p e l , om
niets. — H w e t i n d r o k t e o p 'e k e a l -
1 e m e r k , gezegd van allerlei drukke bewe-
ging'
drol (spr. ó), eg. dikkert, vooral een dik,
mollig kindje. — I n l j e a v e l y t s e d r o l .
Ook d r o l t s j e .
d r o l l i c h , adj. dik, mollig, gedrongen.
d r o l t s j e , n. kort en dik persoontje; dik,
mollig kindje. Zie drol.
d r o m e , v. somniare, droomen. Hl. d r ô g -
j e . Roosjen, 84, 89. Noordfr. d r e e m e . —
D a t h i e s t n e t d r o o m d, niet verwacht
of vermoed. Lex. 759. Ook * d r e a m e .
— S t e a n dêr net l a n g e r to dro-
m e n , te talmen.
d r o m e r , eg. cunctator, talmer , draler.
Lex. 755. Ook: suffer.
d r o m e r i c h , adj. droomend: langzaam,
t r a a g , stompzinnig, onachtzaam. Lex. 755.
— D a t b e r n is a l t y d a 11 i k e d r o m e -
rich, men kin him net fierder
k r i j e as m e n h i m s k o p t . — Dy d r o -
m e r i g " k e a r e l m o a s t in kou w e s t
ha.
d r o m m e n , d r o m m e l s , pi. dreumen,
do loshangende draden aan 't einde van een
geweven stuk doek. Lex. 755.
d r o m p e l , s. Urnen, drempel. Hl. d r û r a -
p é 1. Lex. 755. — As d e e l l i n d e o e r
de d r o m p e l k o m t , g i e t de Ijeafde
o p 'e r i n . — De f r i j e r s w a d g j e d ê r
de d r o m p e l n e t s w a r t , het meisje
krijgt geen bezoek van vrjjers. — De d r o m -
 DROM.
p e l is d ê r g l ê d , er komt veel bezoek
van vrijers. Vgl. hoppe-, doars-, onderãrompeì.
d r o m ' p e l m a e g d , f., - m a e i j e r , eg., -sli-
p e r , eg. kleploop(st)er, tafelschuimer. —
Dy h ú s h â 1 d i n g b i s t i e t n e t ; e r r i n-
n e t o f o l i e d r o m p e 1 m a e g d e n . Lex.
755.
d r o n k e n , adj. dronken, Hl. d r û n k e n .
— Sa d r o n k e n a s i n k a k s t o e l . —
Prov. D r o n k e n e l j u e e n l y t s e b e r n
habbe a l t y d in i n g e l by
Lex. 741. — H w e t i m m e n d r o n k e n
docht, moat e r n o c h t e r e n o n t j i l d e
(bitelje). — B e t t e r d r o n k e n as g e k ,
vergoelijkend gebezigd door of jegens iemand,
die zich aan drank te buiten ging. Vgl.
brea-, smoardronken.
duizelig. —• N e t s a y n 'e r o u n t e
maeije, oars wirdst dronken.
d r o n k e n e n s , s. dronkenheid, het dron-
ken zijn.— H y k o e n e t s t e a n f e n d r o n -
k e n e n s , Eman 34.
d r o n k e n l a p , m. dronkaard. Zie sûplap.
d r o n k e n m a n s g e b e t , n. Zie biä(de)-
ìersgebct,
d r o n k e n m a n s p r a e t , n. dronkenmans-
gezwets. - D r o n k e n m a n s p r a e t m a s t
g j i n a c h t s l a e n . Vgl. drankpraet.
onzinnig beweren. — D y n p r a e t i s
d r o n k e n m a n s p r a e t. Vgl. geklcepraet.
d r o n k e n s k i p , s. dronkenschap. Lex. 741.
d r o o m , s. Eng. dream, droom. — H w e t
dy d r o o m b i t s j u t ' ? H w e t s o o e d er
n ei k o m m e a s r e i n e n ra o a i w a e r ' ?
Lex. 754.
* d r o o m j e , v. droomen. Jong. boask, 1,
Zie dromt:
d r o o p , s. ongesteldheid van den uier der
koeien, vooral van weidkoeien. — D e k o u
h e t d e d r o o p y n 't j a e r . Lex. 746/756.
Vr. Fr. I, 233.
Ook: het vocht, dat een aan 'droop' lij-
dende koe door den uier afscheidt.
— iron. F a e m , d o c h d y d o a r t a ,
o a r s k r i g e s t de d r o o p yn 'o t i p -
m û t s o (yn 'e n e k k e ) .
d r o o p j e , v. aan 'droop' lijden.
d r o p , Hl. s. drup(pel). Zie drip.
d r o p e r , f. koe die aan 'droop' lijdt.
s. druiper, zaadvloed.
d r o p ( e r ) i c h , adj. droopend, aan 'droop'
lijdende. — I n d r o p e r i g e k o u . Vr. Er.
299 DRUK.
I , 233. - - D r o p e r i g e m o l k e, melk van
een aan 'droop' lijdende koe. Lex. 756. —
Ook: d r ó p i g e t a t e (z.d.).
d r ò p p e , Hl. v. droppelen. Zie drippe.
d r o s s e , v. loopen, gaan. — D e n k i n s t
n e i 't t i c h t h ú s d r o s s e , Hsfr. VII, 240.
— Vgl. óf- opdrosse. Lex. 757.
° d r o u , adj. lusteloos,traag. — De h j i t -
s i g e n s f e n 'e l é s t e d a g e n m a k k e
a l l e m i n s k e n d r o u en s l o u , Fr. Vbl.
hjar. 4/IX, 1881.
d r o u w e (Dantdl., en elders bij ouderen),
v. dreigen; voornemens zijn. ld. XV, 89.
Sw. 1871. Lex. 756. Zie driigje.
d r u e l k j e , Hl. v. met een schijf rollen.
Roosjen 90.
d r ú f (spr. druev), s. uva, druif. G. Jap.
I 67. — I n s t r ú s d r u v e n .
eitje aan den eierstok van zoogdieren. —
De d r u v e n b i n n e o a n s k e t t e n , de
bevruchting heeft plaats gehad.
knop van een schippersboom; van een
boorkruk. Lex. 764.
d r û g e d e , Hl. adj. gedroogd. — D r û -
gede appels, pro mme n . . .
d r û g j e , HL v. drogen. Zie droegje.
d r u i j e , v. siccare, drogen. — I t w o l
net ris o a n h â l d e n d h w e t druije,
droog weer zijn. — Prov. Dy 't n a c h t s
fisket moat deis n e t t e n druije,
elke daad heeft haar gevolgen. Vgl. droegje.
d r u i ' j e n s - w a e r , n. drogend weer. —
Men h e t t s j i n w i r d i c h h a s t g j i n
clruij e n s - w a e r , m e n k i n 't l i n n e n
n e t d r o e o h k r i j e . Ook d r o e g e r s - en
d r u ij e r s w a e r.
d r u i j e r , s. tijd van droogte, droog weer;
die doet drogen. — De e a s t e w y n i s i n
d r u jj e r.
— As d e m o a n n e o p ' e r ê c h l e i t ,
i s 't i n d r u i j e r , ligt de maansikkel ach-
ter over, dan voorspelt dit droogte. Vgl.
ãroeger.
d r u i j e r i c h , adj. droog (van het weer).—
I n d r u j j e r i g e r i t e , tijd van bestendige
droogte.
d r u k , s. druk. —- I n h a n t s k r i f t y n
d r u k j a e n , doen drukken, uitgeven.
letterdïuk. Lex. 762.— I k k i n d y â l d e
d r u k n e t me ar léze. — F i n e d r u k ,
mot kleine letter. Vgl. krantedruk; mh-
druk.
wumkes.nl
 DRUK.
— E a r s t e , t w a d e , t r e d de d r u k ,
van een boek.
drukkerij. G-. Jap. I. 91.
d r u k , s. druk, smart, ellende. — Y n - ,
û n d e r 'e d r u k s i t t e . G. Jap. passim.
Lex. 762.
d r u k j e , v. Cl. Jap. Halb. in Fr. Jierb.
1834, 26. — Fr. Vbl. 33/11, 1879: d r o k j e .
— Algemeen is:
d r u k k e , v. drukken. — I n b o e k d r u k -
k e . Vgl. printsje, — I n j a k f e r v j e e n
d r u k k e . Zie drukt. Vgl. bi-, óf-, oer-,
trochdrukke.
— 11 d r u k t , als de voorwerpen zich bo-
ven den horizon schijnen te verheffen en als
in de lucht hangen (luchtversehijnsel). Lex.
762, 779. Meer bekend in dezen zin is
t i l l e , z.d.
d r u k k e r i j , s. drukkerij. Ook d r o k k e r ij.
d r u k t , adj. gedrukt,' — met gedrukte
stippels of bloempjes (van katoenen klee-
dingstoffen1. Vgl. blau-, griendrukt.
d r û l j e , v. druilen. Pr. Jierb. 1831, 86.
d r u p en afleidingen, zie drip, enz.
d r û p e (Zuidh.), v. druipen, stuk voor
stuk vallen. — De p a r r e n d r û p e f en 'e
b e a m . Hulde I I , 249. Zie drippe.
d r ú s k j e , v. in beraad staan, weifelen.
— Dy j o n g e s t i e t d e r al to d r ú s k -
j e n , h y s c i l o e r dy s l e a t , m a r 't
k o m t e r n e t o a n t a . Zie driigje.
d r u ' v e b e a m , s. vues, wijnstok. Lex. 764.
d r u v e h ü l , s., - k e r l , s., -sop, n., s t r ú s
(tros), s. Zie de Bnkelwoorden.
d r ú w e ; Hl. v. drijven. Zie äriuwe.
d û (Üostel. Woudstr., Tietj., Schierm., Hl.)
pron. pers. jij. Zie don.
dûbel(d) adj. & adv. dubbel. — M e i
i n d û b e l d e t r i e d (m ei d û b e l d j e r n )
naeije. — . . . mei gjin d û b e l d bait-
sje k l a e i d g e i n .
— D û b e l d e s i l e n Zie dítbdsile. —
In d û b e l d e k a m p reed. — Dûbel-
de goudtsjeblommen. -koublom-
m e n , - a s t e r s , enz. — D û b e l d e j a n -
n e n (j a m m e n), soort aardappels. — D û b e l -
d e d u r k j e p a r . — D û b e l d e m a n t j es-
p a r r e (Hl.), dubbele bargemottepeer. — In
d û b e l d e k e a r e l , een breedgeschouderde
flink gespierde, maar kort ineen gedrongen per-
soon. Wiers. f. M. J. no. 29.—I n d û b e l d f o r-
t s t â o h a . — Dy k e a r e l h e t i n d û b e l d
wumkes.nl
300 DüBEL.
f e l f o a r d e k o p , Ned. een stalen voor-
hoofd. — M e i d û b e l d k r y t s k r i u w e .
— I n d û b e l d e l o f t , dikke, onweer voor-
spellende lucht. — Op 'e d û b e l d e n e k k e
f a l i e , door vallen den nek breken. — Ook:
Op 'e d û b e l d e e a r m , - f o e t , - h â n f a l -
ie. — D û b e l d g e a r t e a r e , dubbel vou-
wen. — iron. Dy m a n is d û b e l d g o e d . . .
as e r m a r g e a r t e a r d w i r d t . — Hj a
is i n d û b e l d m i n s k e a s se m a r
g e a r t e a r d i s , van een vrouw of meisje,
die zich zelve prijst. — D û b e l d b i t e l j e .
— D û b e l d f o r s t e a n , tweeledig opvatten.
— Abbekate-wirden kinne dûbeld
f o r s t i o n w i r d e . — D û b e l d en d w e r s ,
overvloedig, ruimschoots. Lex. 765/66.
— d û b e l d , als 2e lid der samenstelling:
-voudig. Vgl. trije-, fjouwerdíibeld, enz.
d û ' b e l - d j e r r e , - d j i r r e , n. ei met dub-
belen dooier (Lex. 766), fig. schelm , deug-
niet. Fr. Lêsb. 104.
d u b e l ( d ) s n i j e n d , adj. tweesnijdend. —
I n d û b e l d s n i j e n d s l a c h s w i r d , B.K.
— fig. I t f o r t s j i n s t is d ê r d û b e l -
s n i j e n d : h j a h a i n w i n k e l en i n
h e r b e r g e , Ned. het mes snijdt aan twee
kanten.
d û b e l f â l ' d i c h , adj. dubbelhartig, onop-
recht. — S c o e i k d û b e l f â l d i c h w ê z e ?
D a t i s ' t F r y s k e w ê z e n n e t , L. inW.,11.
d û b e l h ã l ' z i c h , adj. Zie dükelhalzich.
d û b e l h e r ' t i c h , adj. dubbelhartig, onop-
recht , valsch. Lex. 766.
d û b e l h e r t i c h h e i t , s. dubbelhartigheid.
G. J. I , 130, II, 62.
dû'belleije , s. leidsel voor twee paarden.
d û b e l l i d ' d i c h , adj. — I n d û b e l l i d -
d i g e k n i e r , een scharnier met dubbele
leden.
met zware sterke ledematen. Lex. 766. R.
ind T.3, 46'', 330'.
d û ' b e l l o o p s , s. adj. met dubbelen loop.
— In d u b b e l l o o p s j a c h t g e w e a r .
d û b e l s i l e , s. trektoestel voor twee paar-
den, Vgl. span sik.
d û b e l s i n ' n i c h , adj. dubbelzinnig. Hsfr.
XI, 145.
d û b e l s k o u ' d r i c b , adj. breed geschou-
derd.
dû'bel-Strjitte, s. dubbele straat. Lex. 766.
d û b e l s t û r , s. dubbele stuiver, dubbel-
tje. Zie dâbeltsje, Lex. 766.
 Dl'BEL. 301
d û b e l t s j e , s. dubbeltje, zilveren munt
ter waarde van 2 stuivers of 10 centen. —
Dy m a n h e t d û b e l t s j e s , is rijk. —
D a t s c i l úy d û b e l t s j e s , veel geld,
k o s t j e . — I t is i n d û b e l t s j e op 'e
k a n t , 't is met die zaak al naar 't uitvalt.
— I n d û b e l t s j e k i n r a e r r o l j e (as
't o p 'e k a n t k o m t), het onverwachte
kan gebeuren. — I n d û b e l t s j e f i n e ,
h-on. door de gladdigheid op weg of straat
of op het ijs vallen.
d û b e l t s j e s , pi. ronde witte plekjes i n ' t
ijs (bevroren luchtbellen), en ronde vlekjes
room op de koffie (schertsend zoo genoemd).
d û b e l t s j e s , adj. van een dubbeltje, een
dubbeltje kostend. — I n d û b e 11 s j e s(e)
b ô l e.
d u c h t e , d u c h t s j e , v. duchten , vreezen.
— D ê r s c o e 'k f o r d u c h t e . — Halb.
Fr. Jierb. 1834, 5. 6. J. I l , 49, 9ô. Vgl.
bidacht(sj)e.
d u c l r t i c h , adj. duchtig, geducht, — Dy
1 o e b i s h e t i n d u c h t i c h p a k h a w n.
Lex. 697.
d ú d l i k , adj. & adv. duidelijk. —- K l e u r
en d ú d l i k . Vgl. bidídlik.
d u e r , Hl. s. duur. Zie äâr.
d u e r e , Hl. s. het eetbare worteleinde van
den duikelaar. Zie sinh.
d u e r e b ó c l t , Hl. s. duikelaar. Zie to:-rre-
hout.
du»re, Hl. v. durven. Zie äoare.
d u i j e , v. licht dorsehen; afgedorscht stroo
uitschudden. Lex. 769. Vr. Fr. I, 234.
duin (Zoh.), n. soort helmgras.
d u i t , s. voormalige kopermunt ter waarde
van 'js stuiver. — Stadfr. v i e r d u i t e n ,
nog altijd voor: een halven stuiver. Bij tim-
merlui : h o u t (w a g e n s k o t) f e n i n d u i t
de t o m m e, bijv. — In spreekwijzen : —
I t j i l d k o m t o p i n d u i t ú t , sluit met
de rekening. — W o l d u i t e n h a, veel geld.
— F û l o p 'e d u i t , tuk op geld. — Im-
m e n op i n d u i t k e n n e , door en door.
Lex. 770. — I n d u i t m ei y n 't p o n k j e
(yn 't s e k j e , y n 'e f y o e l e ) s m i t e
( d w a e n ) , een woordje meespreken.
d u i t e n , pi. hydrocharis morsus ranae,
duitblad (waterplant). S. K. F., Lijst.
d u i t e s , adj. van een duit, een duit kos-
tend. — 't S i t d e r y n a s d u i t e s b i e r ,
vast in 't geheugen. — D a t k i n 'k a s
wumkes.nl
DIJK.
d u i t e s b i e r , glad van buiten. Hûs-hient
1891, 96. — D u i t e s t o u , soort bind- of
paktouw, (de vroegere waarde van) een duit
het vaam kostende.
d u i t ' s j e d i e f , m. schraper. Vgl. duitsjes-
man.
d u i t s j e l i e p , adj. Fra. ûpre au gain, tuk
op geldelijk gewin.
d u i t s j e s - m a n , m. duitendief, schraper.
Vgl. duitsjedief.
d û k , s. deuk. — I n d û k y n 'e h o e d,
y n 't e a r i x e r . Lex. 772. D e dftk o n -
d e r y n i n f l e s s e , tegenover: e i l à n , z.d.
d û k a e t ' , s. voormalige gouden munt, ter
waarde van 5 gulden, thans de waarde van
die. — M e i f r y s k e t r o u en h o l l â n -
ske d u k a t e n k o m t m e n fier.
d û k a ' t e - g o u d , n. fijnste soort goud. —
E a r i z e r s f en d û k a t e g o u d .
d û k d a l ' v e , s. stootpalen bij een brugge-
hoofd, of midden in een dok, bestaande
uit een middeìpaal met drie à vier schoor-
palen.
d û k e , d û k j e , v. duiken. I k d û k , doek,
ha dûkt. — D n k e ii s i n e i n. — S i n n e
en m o a n n e r i z e en d û k j e , G. J. . . .
Lex. 772.
onder een vastgestelden prijs blijven (van
een bod).
— Prov. L e a r d û k e n . — H y k i n
d û k e n o c h s w e m m e, zich niet naar de
omstandigheden schikken.
— Y e n d û k e, bukken , zich bukken.
— Dy do a r i s s a l e e c h , d a t m e n
m o a t y e n d û k e as m e n der yn giet.
— Hy d o e k h i m o m o n d e r ' e b a l k e
t r o c h to kommen.
† d û k e l e , adj. boos, verkeerd. Wl. ld. XVI.
ö. J. I , 102.
d û ' k e l - e i n , eg. duikereend, alg. naam
voor verschillende soorten van duikende wa-
tervogels. — G r e a t e of' b r u n e-, s w a r t e -
en b o n t e d û k e l - e i n . Zie dt'tkei:
d û k e l h a e d , n. rij palen, van de zeedijks-
palen a f i n de zee oploopende, om het slik
tegen te houden en daardoor den dijk meer
te bevestigen. Lex. 773.
d û k e l h a l s , eg. iemand die met voorover
gebogen hals loopt, Lex. 773. Ook j a k -
h a l s (Lemmer).
d û k e l h a l ' z i c h (in 't W. en Z), adj. met
voorover gebogen hals. Lex. 773. — "Wou-
 ÜUK. 302
ter wier . . . net dûkelhalzich, net
b r y k f e n s k o u d e r s , W.D. Silv. Rinkelb,,
73. — . . . s t i e k e r d e h o l l e d û k e l -
h a l z i c h f o a r ú t , R ind T.s, 73''. — Ook
d û k - n e k k ( e r ) i c h . Vgl. äùbelhalzich.
d û k e l i c h (Zwh.), adj. slijkerig, mod-
derig. — I n d û k e l i g e s l e a t , - d a e m ,
- h a r . n e (in een weiland). — Prov. H y h e t
m e n n i c h d û k e l i g e daem o e r w a d de,
fig. met vele moeilijkheden te kampen gehad.
— D û k e l i g e d a m m e n , ook: oude
schulden. — Lex. 773.
— Yr. d y d û k e l i g e t i d e n , troebele
tijden, R. P., Priuwcke XXV: sprekende
van den Spaanschen tijd. Vgl. dûlcele.
d û k e l j e , v. duikelen. — In d û k e i -
j e n d e e i n , ld. I , 90. — 't E i n t s j e ,
d a t y n 't w e t t e r . . . d û k e l t , Van
Blom, Bik. 10. — O e r d e k o p d û k e l -
j e , kopjebuiteien. Vgl. koplcedûkelje. Lex.
773.
d û k e m e r ' t e n s , s. Engelsche carolijn,
zekere appelsoort, vrij zeker naar den Frie-
schen edelman Duco Martena zoo genoemd.
Lex. 774.
d û k e r , s. soort spijker, zonder kop. —
P o u n s - , h e a l p o u n s - , t r i j e f e a r n s - en
f e a r n s - d û k e r s , dus genoemd naar hun
gewicht per 100 stuk.
d û k e r , eg. algemeene naam voor ver-
schillende soorten van duikende watervogels,
als: m a r k o l , s é - e i n , j o l l i n g , enz. Zie
op die woorden. — Lex. 774. Zie ook dûkel-eín.
d û k e r , s. duiker, gemetselde watergang
onder een dijk of weg tusschen twee waters,
om het overvloedige water van het eene in
het andere te doen loopen. Lex. 774.
d û ' k e r b o a r , s. boor, om gaten te boren
voor het inslaan van duikers (spijkers). Zie
dûker.
d û k ( e r ) i c h , adj. gedeukt, met deuken.
d û k e r k e , n. podiceps minor , duikertje.
Ook: i e l - d û k e r k e , l y t s e i e l d û k e r .
d û k e r t , s. vrucht van de spanjanium
ramosum, getakte egelskop. Holl. duiker.
— Ook: de geheele plant.
d û k n e k ' k ( e r ) i c h (Oostelijk), adj. dûkel-
halzich.
d û k r ê ' g i c h , adj. holruggig (van paar-
den). Ook h o l - en s e a l r ê g i c h .
d u l d i c h , adj. & adv. patiens, geduldig.
d u l d s j e , v. dulden, dragen. — I k k i n
wumkes.nl
DUNJ.
s a 'n l i b b e n n e t d u l d s j e . — D u l d -
s j e en d r a g e , dulden en verdragen.
d ú l n , Stadfr. s. duim. Vgl. onderdúmsk.
Zie tomme. Lex. 798.
d û m (OdongdL), adj. dom. Zie dom.
d û m , adj. dol, waanzinnig, onzinnig. —.
Yn syn s t j e r r e n b l i e s t d e S a k s n o c h
d û m en w y l d y n 't t w a d r a c h t s f j û r ,
Van Blom, Bik. 28. — W o a s t e d û m e
h o u n e n , Ibid 92.— I n d û m e h o u n , een
door de watervrees aangetaste hond.
d û m e n s , s. (honds)dolheid.
d ú m k e , n. zeker gebak van fíjn meel,
suiker en amandelen, ongeveer ter lengte
van een duim (vinger). Vgl. deaäemansfinger.
d û m ' k e f r e t t e r s , pi. scheldnaam voor die
van Sneek. R. ind T.ä, 329».
d ú n , n. duin, duinenrij. — De s i n n e
g i e t y n 'e d u n e n , gaat onder. — H y
is y n . ' e d u n e n , hij is verdwaald. Lex.
779/780. Vgl. sân-, sniedän: gêrsdunen.
d û n , adj. gedompeld. Vgl. bi-, oer-, on-
deraan.
d û n (op de grens van Gron.), adj. dronken.
d ú n , n. varkenshaar. Zie bargedân.
d ú n d e r , s. teeldriftige koe. — I n s t i l l e
d ú n d e r.
d u n i c h (Westergoo), adj. teeldriftig, van
koeien. Zie dánsk.
d u n i c h , adj. duinachtig, met duinen.
Lex. 780.
d ú n ' - i e r a p p e l s , pi. duinaardappels. R.
ind T.2, 311«.
d ú n j e , v. teeldriftig zijn, worden; daar
van blijk geven. — Dy k o u k i n f e n e a r -
m o e d n e t d ú n j e , is te schraal gevoed
om teeldriftig te worden. — D e k o n du-
n e t , is teeldriftig, loopt daardoor wild heen
en weer, dringt zich tegen een andere aan
enz.: BI o a r r e . . . d o e k . . . k r o n g . . .
s k o d d e en d u n e , d a t d e o a r e m e i
m o a s t , R. ind T.s, 71".
Ook van manzieke deernen : — Dy f a e m
i s j o u n s a l t y d b y d e s t r e e k (op 'e
strjitte) to dúnjen. Vgl. jachtsje.
— ü o u m a s t n e t s a o p 'e s t o e l om
d ú n j e. Vgl. ride.
— D e d ú n j e n d e d j i p t e , de felbewo-
gen diepe zee. ld. V I , 172.
d û n j e , v. ondergaan, verzinken, te gronde
gaan, onder gedompeld worden. Lex. 779.
— O, G o d , i k d û n j e y n 't w é , Salv.,
 DUNK.
24. — As d u n t s y n s t o e r e k o p y n 't
tromjend pikelsop, h y r i i st mei
g l a n s w e r o p , Ibid 48.
d û n k e r , Hl. donker (van kleur). Zie
donker.
D ú n ' k e r k e n , n. de stad Duinkerken. —
D a t g i e t D u n k e r k e n ú t , gaat verlo-
ren , dood.
† d ú n k e r k e r , s. duinkerker, buitengewoon
dorps-veersehip.
duinkerker: zeeroover (bij zeelieden).
d ú n s â n , n. duinzand , als setmurzand ge-
bruikt. Lex. 780.
d û n s j e , Hl. v. dansen. — U s m e m s e e ,
y k m ò " s t d û n s j e , en y k h e e g i n
d û n s j e n lé : 'd. E n d ê 't y k f o r de
f i u ° l e k ò " m , dê s t o o c h yk r ó c h t
f e k é : , d , Sechje. — Vgl. W. D , Doaze 93.
Zie dounsje.
d ú n s k , ad.j. teeldriftig, van koeien. —
De k o u is d ú n s k , — i n d ú n s k e k o u .
Ook d e u n s k e n d un i eh. Lex. 881.
d ú n s k e n s , s. teekìriftigheid, van koeien.
d ú n s k ' - s l i d e r , - s l i t e r , n. teelvochtvan
koeien. Zie surfer.
d û r , d ú r , s. duur. — D a t i s g j i n
s p u l op 'en d û r , — 't is n e t f e u l a n -
g e d û r , 't houdt geen stand. — Op 'e
l a n g e d û r , na verloop van tijd.— R e s t
of (noch) d û r h a w w e , altijd gehaast
zijn, 't nergens lang kunnen uithouden.
d u r a ' b e l , adj. Zie djârabeì.
dûrje, v. durarc, duren. — D a t d û r r e t
t a 'n t i i c l t a , zal spoedig of onverwacht
een einde nemen. — I k k i n lij i r n e t
d û r j e , 't niet uithouden. — S e a n i t e n
k i n n e t d û r j e , 't gaat spoedig bederven.
d u r k , s. sentina , durk (in een schip).
durk'jepar, s. dirkjespeer, bekende vroeg-
rijpe peersoort. — Ook de boom, — waar-
voor ook d u r k j e p a r(r e) b e a m.
d u r k s - l û k ' , n. luik tot afsluiting van den
ingang der durk. Zie durk.
d û r ' r a k , Hl. & Stadfr. eg. rakker, valsch-
aard, slechtaard (scheldend).
d ú r ( d û r ) s u m , adj. duurzaam.
d u s , conj. & adv. dus, derhalve; aldus.
— D u s e n sa.
d û s , adj. kortzichtig. — H o k o e 'k sa
d û s w ê z e , e n d i e s a'n d o m m e set'?
d u s - o a r d e r , s. wanorde. Zie disoarder.
d ú s t , s. iet lts, slag, duw, stoot, met de
wumkes.nl
803 DWAEL.
! vuist toegebracht. — I m m e n i n d ú s t
j a en. Lex. 093. — I k w o e n e t g r a e c h
i n d ú s t op 'e h û d h a , tig. Ned. niet graag
mijn neus stooten, R. P. Keapni. XX. —
Zoh. ook d û s t.
I d ú s t , ïi. (het fijne) stuifmeel, dat bij het
pellen van garst ontstaat. (Vgl.) Eng. dust.
'. Ook d ú s t m o al. Lex. 693.
Fra. pellicules, 'berg' op het hoofd. — 11
b e r n h e t d ú s t o p 'e h o l l e . Lex. 093/792
Van kinderen ook: á 1 d e g r o i i n .
i Ook in 't haar van varkens, die niet tie-
rig zijn.
d ú s t , n. winter- of zwartgras, dat vooral
in het winterkoren wast. Lex. 693(793.
j d ú s t f û l , adj. vuil, morsig van winter-
i of zwartgras, nl. het land met dit onkruid
I begroeid. R. P. in Epk. Zie:
d ú s t i c h , adj. met winter- of zwartgras
begroeid. — D ú s t i c h l â n . Lex. 793.
d ú s t i c h , adj. Fra. pelüciäeux, met'berg'
bedekt. — I t h o l t s j e f en 't b e r n is
sa d ú s t i c h .
I D ú t s ( k ) , adj. Duitsch. Lex. 794. — I n
Dútse piip, — Dútse broadtsjes.
I d û w e , Hl. v. duwen, voortduwen. Imperf.
• dû c de, part. dûpd. Zie sl-ouwe.
d û w ' s l î d e , Hl. s. schuifslede. Zie skou-
slide.
d û z e , s. bedwelming, geestverdooving.—
H y 1 e i t e r sa y n 'e d û z e h i n n e.
Lex. 791. Vgl. doeze.
\ d û z ( e l ) i c h , adj. duizelig. Lex. 791. Zie
dâzich.
\ d u z ( e l ) i g e n s , s. duizeligheid. Hsfr. XII,
158. Zie dítzijens,
d û z e l j e , v. duizelen, duizelig zijn, -wor-
den. Lex. 791.
I d û z i c h , adj. duizelig, bedwelmd.— Lex.
791. — ld. V, 83. Hsfr. IV, 270. Vgl. doe-
zich.
d û z i g e n s , adj. duizeligheid , bedwelming.
d û z i n g e , s. duizeling. — Ik f i e l d e
n o u en d e n de d û z i n g e n w e r o m
k o m m e n , Td. IX , 177.
i d û z j e , v. in een staat van verdooving,
bewusteloos zijn. Lex. 094 791. — Dy l y t -
s e j o n g e 1 e i t de h e l e ïiiosrii t o
d û z j e n , h y is f ê s t n e t g o e d .
| d w a e l ' g e a s t , eg. die ronddwaalt, nu hier
j dan daar- loopt. Lex. 801. — I n h o p e n
I r i n t e n i e r e n , dy n e t al t o l o a i b i n -
 DWAEL.
h e , w i r d e fen dy e c h t e d w a e l g e a s -
ten.
die geen vaste overtuiging heeft, 't met
eiken prediker, dien hij hoort, op dat oogen-
blik eens is.
die naar het oordeel van andersdenkenden
op het punt van godsdienst dwaalt. Ook
dwaelljocht.
d w a e l j e , Hl. v. dwalen. Lex. 801. Zie
dwale.
d w a e l ' l e a r e , s. dwaalleer. Hsfr. X, 280.
d w a e l l j o c h t s i e . n. dwaallichtje. Vgl.
hipljochtsje.
d w a e l s t j e r ( r e ) , n. planeet, dwaalster. R.P.
d w a e l w e i , s. dwaalweg. — Prov. D y
s j u c h t d a t e r o p í n d w a e l w e i is
en w e r o m k e a r t , h e t in g o e d e r e i s
h a w n . — Op 'e d w a e l w e i w ê z e , het
mis hebben.
d w a e n , v. Engl. to do, doen, verrichten.
Ik doch (dwaen), dou dochste, hy doeht,
wy dogge (dwaen), — ik die (diich, dyng,
dûng), ha dien(d) [stadfr. hè deen(d], dwaen-
de, to dwaen. — Hl. d w a e n. — Yk dwaen,
dû dweist, hi dweit, wi dwa e ne, -yk dee(ch),
hè deend. — l m m e n h w e t d w a e n , aan-
doen , hem kwaad doen. — Prov. D o c h
m y g o e d , i k d o c h d y k w e a , i s 't
âlde sizzen.
— T o w i t e n d w a e n , laten weten.
— H w e t t o d w a e n h a w w e , werk
hebben.
— To d w a e n h a w w e . — H w e t ú s
j o n g e to d w a e n h i e , hy k r i g e h i m
f e n e f t e r e n b e e t e n h e l l e h i m sa
o p 'e g r o u n d e l . — H y h e t i t a l t y d
t o d w a e n m e i j e ij en e n f i s k j e n ,
heeft het daar altijd druk over.
— Pibe h e t Elske ôfskreaun, dêr
h e t s e t i g e m e i t o d w a e n , dat trekt
ze zich erg aan. — H y h i e 't er m e i t o
d w a e n , d a t de frede út syn hûs
f o r j a g e w i r d e a c o e , Hsfr. VII, 147. —
Hy h e t er n e a t o n d e r t o d w a e n ,
trekt er zich niets van aan. — Dy â l d
m a n h e t it mei de f o e t t e n t o d w a e n ,
lijdt aan zijn voeten.
— S e a r d w a e n , pijn doen, fig. grieven,
•— D o u d o c h s t m y s e a r — i k d o c h
my s e a r , — d e h o l l e d o c h t m y s e a r .
H y f o r w y t m y h w e t , d ê r i k f rij f e n
b i n; d a t d o c h t m y sear.
wumkes.nl
Ö04 D\VAEN.
— F e n d w a e n h a w w e , noodig hebben.
— Ho g o e d b i s t o u , o H e i t ! d a t s t o u
:ís a l l e s j o w s t e h w e t w y f e n d w a e n
h a b b e , R. ind T.a, 135.
verkoopen, leveren. — W o l l e j y m y
in p o u n s û k e r dwaenV — A s j y m y
dy d o e k for t r e t t j i n s t u r e n d w a e n
k i n n e , s c i l 'k h i m n i m m e . Skoeralm.
1887,3/1.
— I t is m e i d e â l d m a n d i e n , hij
is overleden. — I t i s m e i ú s d i e n , 't is
met onze vriendschap uit. — As d e g r e a -
t e n m e i d y d i e n h a , je niet meer noo-
dig hebben, k e n n e se d y n e t m e a r .
Lex, 603.
— I n h y n d er-en-w e i n f e n H o l w e r t
nei Dokkum docht twa goune.
— K e k , a s 'k d e k o e r f o r d y
'draech, d a t d o c h t ek h w e t , n e t ?
— D e f i n n e d o c h t g o e d e of m i n n e
f r u c h t . — D a t d o c h t n e a t , doet niets
ter zake.
— D a t er my a l t y d sa m â l oan-
s e a c h , dat die dat ik n e t f a k e r
k a e m . Lex. 802/4.
— D a t wiif s k r o b b e t en d o c h t
sa'n h e l e d e i . — L i t f r j e i n d e n dei-
o p s m e u l e e n d w a e n , W. D., Doaitse 2.
— I t frear d a t i t sa h w e t die.
Vgl. bi-, foar-, for-, mei-, mis-, oan-, oef-,
op-, troch-, út-, weidwaen.
d w a e n , s. verb. — As d w a e n n e t
d o o c h is l i t t e n b e t t e r . — S i z z e n is
n e a t , m a r d w a e n i s i n d i n g , 't
komt op doen aan. — Prov. F e n d w a e n
w i r d t m e n w i i s , s e i d o m i n y , en hy
s m i e t j i f f r o u t a 't o p k e a m e r s f in-
s t e r ú t om lij a r 't f l e a n e n t o l e a r e n .
— G j i n d w a e n m e i h a w o l l e , niet
mee te doen, te maken willen hebben. —
l t i s y e t i e n d w a e n , de toestand is nog
onveranderd. — H w e t s c o e f i e r s t w ê z e ,
fen D o k k u m n e i H o l w e r t o f n e i T e r -
n a e r d ? Nou, d a t is i e n d w a e n . —
De k e n i n g e n b i n n e n o c h j i m m e r y n
i e n d w a e n ! h j a r i n n e m e i in f o k s
o a n 'e 1 o ft er-, en i n l i e u o a n 'e
r j u c h t e r h â n . Lex. 803/804. — D e r i s
gjin d w a e n mei him to h a w w e n ,
niet met hem te handelen of om te gaan.
— H j a d o g g e al h j a r d w a e n om
f e n 'e m i n s k e n s j o e n t e w i ' r d e n ,
 DWAEN. 3Ô5
Halb., Matth. 1XUX, 5. Vgl. goed-, l-wea-,
misdwaen.
d w a e n d e , part, praes. doende , bezig.
— I k b i n d w a e n d e om in s t o v e t o
m e i t sj en. — D a t wy f k e i s a 11y d
d w a e n d e. — K u e r d e n S y t s b i n n e
d e r d r o k m e i d w a e n d e om de b o e l
op t o k r i j en.
— D w a e n d e l j u e , welgestelde men-
selien.
— H w e t is d ê r d w a e n d e ? wat ge-
beurt daar'?
— D w a e n d e-w e i , al doende , langza-
merhand. — M e i p r i u w k j e n wirdt
i in m e n d w a e n i . l e - w e i i n s u p e r .
Vgl. sadiniende. Lex. 805.
d w a e n d e r , eg. uitvoerder. — D w a e n-
d e r en l i t t e r , bestuurder en beheerder.
— Dy w i d d o u lij a r ni a s t e r s f e i n t i s
al h i e l d w a e n d e r en l i t t e r . Lex.
809. Vgl. shepper en skriuwer.
d w a e n l i k , adj. lid. tunlich, doenlijk, mo-
gelijk. — A s 't in y d w a e n l i k i s , s ei 1 'k
j o u h e l p e. — i k s c o e h j o e d op r e i s ,
m a r ' t wíi e r i s s a m i n , d a t i t i s h a s t
net dwaenlik.
d w a e s , adj. dwaas. — D w a z e m i n s -
k e n , d w a z e w i n s k e n , ld. VIII, 43.
d w a l e , v. errare, dwalen. Hl. d w a ° l -
j e. — De g e a s t d w a l e n s j e n , den on-
gelukkigen of ongewenschten afloop van een
zaak voorzien. Vgl. for-, Af-, omdwale. Ygï.doele.
d w a l i n g , s. dwaling. Lex. 801.
d w a r ( r e ) l (spr. soms dwael), s. dwarrel,
kronkel. — In d w a r r e l y n 't h i e r , —
y n 't h o u t . Lex 809. — D y 't i n
d w a r l op 'e h o l l e h e t , k r i g e t i n
r y k w i i f , ld. XIV, 105.
d w a r ( r e ) l i c h , adj. dwarrelend, krom-
dradig. Lex. 810.
d w a r ( r e ) l j e , v. dwarrelen, dwalen. —
De w y n d w a r r e l t h i n n e e n w e r . —
Al d y Ij o c h t e n t r i l j e en d w a r r e l j e
in y f o a r d e e a g e n f en 'e w y n ,
ijlen, ijlhoofdig zijn. — I t w y f k e d w a r -
r e l t . Lex. 809. Zie dwilc.
d w a r ' ( r e ) l p a e d , n. kronkelpad, ook fig.:
A11 y d r i n t d e w r â 1 d i t k r o m m e
d w a r l p a e d , G. J. 1, 102.
d w a r ( r e ) l w y n , s. dwarrelwind. Lex. 810.
Zie twierre.
fig. onstandvastig, veranderlijk persoon.
wumkes.nl
DWER^.
d w a r s , en samenstellingen. Zie dwerg.
d w e a l c h , adj. Zie ihcylch.
d w e i l , d w e i j e l (ook in de samenstel-
ling), s. dweil, voetwisch (ook fig.), slet.pl.
d w e i l e n , d w e i j e l s . Lex. 810. Hl. s l e t ,
— E a r m e s l o v e n . . . dy . . . de d w e i -
l e n f en r i k e l j u e b i n i i e , R. ind T.a,
329. Vgl. foet-, grobbe-, stokdiceil.
d w e i l ' d o e k , - g û d , n. stof voor dweilen.
Lex. 812.
d w e i l e (Zwh.), d w e i l j e , v. dweilen.
Lex. 812. — overdr. I t f l ê s k w a e r d
t r o c l i d e m o s t e r d w e i l e , L. in W, 121.
— Op 'e s t r j i t t e d w e i l j e , slenteren,
van vrouwen en meisjes. — O e r d e s é e n
d w e i l e . g i e r e, R. ind T.3, 242''. Vgl.
of-, op- , omdweilje.
d w e i l s t i k , n. stuk van een dweil. Hsfr.
I I , ál. - - D a t fa n k e h i n g e t om lij a r
f rij e r h i n u e a s in d w e i l s t i k . — I n
d wT e i 1 s t i k f e n i n f r o u m i n s k , vuil,
slordig vrouwspersoon.
d w e i l s t ô k , s. steel van een seheepsdweil
(zwabber). Lex. 812.
d w e i l - t r o c l r w i e t , adj. kletsnat.
d w e l m ( e ) , s. bedwelming, geestverbijste-
ring. — Yn s w i m e e n d w e l m e f a l l e ,
R. P., Prieuwcke, 50. — D i t k o e de f ij-
á n w e i t s j e ú t d o d d e en d w e l m e ,
Ibid. 78. — 6. J. I , 34; I I , 86.
d w e l m j e , v. bedwelmd, verbijsterd zijn
of worden, dwalen. — L i t h y . . . h e i l
en k j e l d t m e 't f j i l d o e r d j o e i j e , li
D e n d w e l m t d e w r â l d en 't l i b b e n
d o d d e t , Salv., 11. — Lex. 813. Vgl. bi-,
omdwehnje.
d w e p e r , eg. dweper, fanatiek menscli.
d w ê r s , (spr. dwès), adj. & adv. dwars,
schuin, scheef. — G. J. passim. HL t w ò s .
— Sa d w ê r s a s i n b a e r c h , — as i n
hispel. — H y f l e a c h mei i n d w ê r s e
s k a m p e r i t h y n z e r f o a r b y , R. ind
T.2, 160. — I t i t e n l e i t (sit) m y d w ê r s
y n 'e m a g e, ligt mij zwaar in de maag.
— fig. D a t ô f s n a u w e n f e n ds j o n -
k e r l e i t (sit) m y d w ê r s y n 'e m a g e,
kan ik moeilijk verkroppen. Lex. 809. —
D w ê r s t sj i n 'e t r i e d. Zie äwêrstried-
d(er)ich. — I m m e n d e f o e t d w ê r s s e t t e .
— M e i d w ê r s e k n e p p e l s s m i t e , dwars-
drijven. — l m m e n d w ê r s e k n e p p e l s
f o a r d e f o e t t e n ( s k i n e n ) s m i t e , on-
20
 invKKs.
rechtvaardige verwijten doen. Vgl. foar-,
oeräwêi's.
onhandelbaar. - - I n d w ê r s m a n .
H w e t b i s t e d w ê r s , m a l l e j o n g e!
W. D., Silv. Rinkelb., 7.
— D w ê r s en f o r k e a r d , -dwêrs
w ê z e ( t s j i n i m m e n ) , knorrig en daar-
door onbillijk.
Ook: (Oostel. en Noordel.) d w a r s .
d w ê r s ' b a l k e , s., -e i n , n., -f e a r t , s.,
- f û r g e , s., - g r e p p e l , s. , - h o u t , n. ,
- h û s , n., - h u z i n g , s., - k l a m p , s., - l a t -
t e , s., - s l e a t , s., - s t r e e k , s., - s t r j i t t e ,
s., - w e i , s. Zie de Enkelwoorden,
d w ê r s b o m m e l j e , v. Zie dich-sbongeljc.
d w ê r s b o n g e l , s. houten kruis aan den •
halsband van honden. Zie Ion gel.
m. bij het koolzaad dorsehevi: die het uit-
gedorschte stroo, eer dit bij den hoop
komt, nog eens terugslaat, opdat de daarin
gebleven korrels op het kleed vallen.
eg. (meest f.) dwarsdrijver. Ook: d w ê r s -
b o n g e l d e r en d w ê r s b a l k e , dit meest
m.
d w ê r s b o n g e l d e r , eg. Zie vorenstaand ,
artikel.
d w ê r s b o n g e l ( d ) e r i j ' , s. (het) dwarsboo-
men, dwarsdrijven, dwarsdrijverij.
d w ê r s ' b o n g e l j e , v. dwarsboomen, dwars- I
drijven. Lex. 811. Ook d w ê r s b o m m e l j e .
d w ê r s d r i u w e , v. dwarsdrijven. Lex. 811.
d w ê r s d r i u w e r , eg. dwarsdrijver. Lex. i
811. — I t is i n â l d d w ê r s d r i u w e r ,
ook van een schip, dat niet bij den wind
wil zeilen. Dit ook d w ê r s l i z z e r .
d w ê r s d r i u w e r i c l l , adj. dwaralrijvend .
wederstrevend, Fr. Lêsb., 101.
d w ê r s d r i u w e r i j ' , s. dwarsdrijverij.
d w ê r s ' - e i d s j e , v. bezaaide akkers over- !
dwars eggen, nadat men dit eerst overlangs j
heeft gedaan. — fig. T s j i n e l k o a r !
d w C r s - e i d sj e , dwarsdrijven, Hsfr. X, 188.
W. D., Silv. Rinkelb., 9. Dit ook d w ê r s - |
e k e r j e.
d w ê r s - e k e r , s. dwarsliggende akker, in
de richting der breedte van een stuk land.
Ook d w a r s-i k k e r. — H y w o l a 11 y d
d w e r s - e k e r o p , altijd dwarsdrijven.
d ' w ê r s - e k e r j e , v. eig. dwarsliggende ak-
kers maken, fig. dwarsdrijven. Vgl. ãicêrs-
eiäsje.
d w ê r s e n s , s. onhandelbaarheid. — As
wumkes.nl
800 DWILE.
m e n d e m i n s t e is d e n ï n o a t m e n
m a r t u i k e , t u i k e s p y l j e : mei dwêr-
s e n s is n e a t t o w i n n e n .
d'wêrsfluit(e), s, dwarsfluit (muziek-in-
strument). — H y h e t d w ê r s f l u i t en
( d w ê r s h i s p e l s ) y n 'e k o p , is slecht
gehumeurd, dwarsdrijft tegen alles.
d w ê r s - f o a r - d e - b e k , n. scherts- of schimp-
naam voor aspergic- en andere boontjes met
de peul gekookt.
d w ê r s f o r k e a r d , adj.& adv. averechtsíeh).
— 't Is m e i h i in a l t y t d w ê r s for-
k e a r d , hij keurt alles af. Vgl. i-juchtfor-
kearä.
d w ê r s h i s p e l , s. dwarsdrijver. Hl. t w ò s -
h a s p e l . Vgl. dwirsfluite.
d w ê r s k o p , eg. dwarshoofd, onhandel-
baar persoon.
d w ê r s k o p j e , v. dwarsboomen, dwars-
drijven (uit stijfhoofdigheid).
d w ê r s l i z z e , v. dwarsliggen,-leggen (van
schepen). — I m m e n d w ê r s l i z z e , te-
genspreken , tegenwerken.
d w ê r s l i z z e r , s. dwarsliggend schip- —
I t is i n d w ê r s l i z z e r , fig. dwarsdrijver,
dwarsdrijvend persoon. Zie dwêrsdriuwer-
d w ê r s - o e r ' , adv. dwarsover, in de rich-
ting der breedte. - D w ê r s - o e r g e a n ,
r i i i n e , oversteken. — As j y d i t s t i k
1 ân dwêrs-oer riiiiie, b i n n e j y g a u
t h ú s.
d w ê r s ' - s k i e , s. dwarsstuk boven aan een
landhek.
d w ê r s - t r i e d ' d ( e r ) i c h , adj. met dwars
I loopende draden of vezels. — D w ê r s t r i e d -
d e r i c h hout.
— I n d w êr st r i e d d c r i c h m a n , een
| dwarsdrijvend, tegenstrevend persoon.
dwêrs-troch', adv. middendoor. —
D w ê r s-t r o c h b r e k k e , in de breedte
doorbreken.
d w ê s t e , d w e s t ( g ) j e , v. restinguere, met
water blusschen. — De b r â n - , i t fj û r
d w e s t e. Lex. 813. — Vgl. úteazje.
Dongdln. ook: lesschen. — De t o a r s t
d w e s t e . — Stadfr., Lemsterl. b l u s se.
d w y l , Zh. adj. duizelig, ijlend.
d w y l c h e n d w e a l c h , Mkw. adj. ver-
bazend , ongemeen, b.v. walgingwekkende
vuilheid. Lex. 819.
d w i l e , s. ijling. — H j a s e i d a t y n
'e d w i l e , ijlende.
 DWILE.
d w i l e , d w y l j e , v, ijlen (in den slaap,
in koorts).
dwalen, ijlend rondzien. - - U w e r li y
mei s y n w y 1 d e o p s p a 1 k e e a g e n
h i n n e d w y l d e , L. in W. 453.
d w i l i c h , adj. ijlend in koorts, ijlhoofdig.
Lex. 814. Vgl. dwyl.
d w i l i c h h e i d , d w i l i g e n s , s. ijlhoofdig-
heid. ld. IX, 178.
d w y l j e , v. Zie dwile.
d w y l ' l j o c h t s j e (Wierum, Peasens, Mod-
dergat), n. dwaallichte. Zie dwaelljochtsje.
† d w y l m û t s e , eg. zotskap, zot, grap-
penmaker. Lex. 814.
d w y l p a e d (Zon.), n. dwaalweg. — Don
b i s t op in d w y l p a e d r e k k e . — S j e n
t a , d a t n i m m e n j i m m e op i n d w y l -
p a e d b r i n g t . Halb. Matth. XXIV, 5.—
d w i r c h m a n ( n e ) k e , n. dwerg, dwergje.
Lex.815.— Pvov. As i n d w i r c h m a n n e -
k e op in h e g e w i e r s t i e t , li e t e r
in h e g e f o e t s k a m m e l , een nietig per-
soontje kan zich wel eens groot wanen,
Schelt., Sprw. 19. — G e a n op i n t u r f
s t e a n , den b i s t fen in d w i r c h m a n -
k e 'i n r e u s w i r d e n.
d y (spr. di of dij), pron. Zie dou en dû.
d y (spr. di of dij), pron. demonstr. die.
Hl. di. — J i f f r o u d y en d y , Holl. juf-
frouw Dinges, W. D., Utfenh., 1860, 43. —
Eenigszins minachtend: H w e t s c o e dy
h j i r w o l l e ? — Dy h a f ê s t ek n e t
l a n g e r a s i n b l a u w e m o a n d e i ar-
beide! — Pen dy-derlingte, great-
t e , h i c h t e , t s j o k t e , w i i d t e . . . onge-
veer zoo lang, groot, hoog, dik, wijd .. .
d y , pron. demonstr. die, hij. — H j a r
h o i dj' w i e r s y n s a u n d e al ú t , R.
ind T.2, 369''.
(al) wie, die. — Dy n e t s t e r k is , m o a t
s l i m w ê z e . — Ook veei d y 't.
d y , pron. re1 at. die, welke.— D e l j u e ,
dy d e r w e n n e n . . . Ook d y 't.
d y a m a n t ' (spr. di of dij), s. & n. dia-
mant.
d y ' t i i d s , adv. destijds, om dien tijd, te
dien tijde. Vgl. destiids.
wumkes.nl
EACII.
E.
E (spr. †ie, é), de letter E.
' e , art. de. Zie de.
e a , adv. ooit. Lex. 10, 819. Zie oa.it.
eatoel, adj. Eng. (Me, voortreffelijk, be-
kwaam.
e a b ( e ) l e n s , e a b e l h e i t , s. Eng. abh-
ness, voortreffelijkheid, bekwaamheid.
e a c h , s. Eng. e.ije, oog. Noordel. ê c h .
Oostel. en Zuidel. e e c h . Hl. en Schierm.
a i c h . — E a g e n as in g r i l , — a s i n f a l k ,
helder. — I k h a ' t f o a r m y n e i g e n
e a g e n s j o e n . — D a t is m e i i n h e a l
e a c h wol to sjen. — In g r e a t e a c h
h a , veel willen hebben. — De e a g e n h o p -
p e op 'e h o l l e h a, van een wildebras (voor-
al: meisje). — De e a g e n k r u s e ì n - o a r ,
hij (zij) ziet scheel. — De e a g e n s i 11 e
i n m i n s k e sa y n 'e h o l l e , d a t e r f e n
h i m ôf s j u c h t , hij ziet het kwaad of de
gebreken in anderen beter dan van zich
zelven. Ook I t e a c h s j u c h t a l t y t
f e n h i m ôf. — F o a r en e f t e r e a g e n
ha. — ü t it e a e h út i t h e r t . - - I n
e a c h y n 't s e i l h â l d e . — De e a g e n
t i c h t k n i p e f o r e a t , iets niet willen
zien, oogluikend toelaten. — I m m e n d e
e a g e n ú t s t e k k e ( - s t r i k e ) , zijn jaloersch-
heid gaande maken, door 't bezit van een of
ander. — D a t b y t m y d e e a g e n ú t , dat
zon ik gaarne lusten, willen h e b b e n . — I m -
men foar e a g e n h â l d e . — Ik h â l d
m y n w i i f f o a r e a g e n , sei de s k i p -
p e r , d o l i e t e r h j a r y n 'e l i n e g e a n ,
w y l s t e r s e l s b y ' t r o e r s t i e , Skoer-
alm. 2/1V, 1888. — Y e n s e a g e n d e k o s t
j a e n . — Y e n de e a g e n ú t 'e h o l l e
s j e n , van verwondering. — D e e a g e n
f o r k l e a r j e , zich verlustigen in 't gezicht
van een bemind voorwerp. — 11 e a c h
w o l si n e s (ek h w e t ) h a . — 11 e a c h i s
g r e a t e r a s 't h e r t ( l ü f , d e m a g e ) ,
als iemand meer spijs meent te kunnen
nuttigen, dan werkelijk het geval is. — On-
d e r f j o u w e r e a g e n . — I k k r i g e ok-
k e r d e i s e a c h op i n h y n d e r , e n d a t
h a 'k k o f t .
— H y h e t in g o e d e a c h o p dy f a e m .
— G-j i n e a c h , of g j i n g o e d e a c h
of k w e a ( s k a l k ) e a c h o p i m m e n of
e a t h a , iemand of iets wantrouwen, er
 E ACH. 308
niet veel goeds van denken. — As d e g r e a -
t e n de l y t s e n f l a e i j e , d ê r h a 'k
gjin goed e ach op.— Der wier h wet
o a n h i m , d ê r se n i n e a c h o p h i e,
dat haar tegenstond, R i n d T2, 114*. — Do
b i g o u n e n se k w e a e a c h t o k r i j e n ,
de .zaak te wantrouwen, Hsfr. III, 37. —
Loaije l j u e s j u c h ik mei n i n g o e d e
e a g e n o a n . — I m m en m e i s k e a n e
e a g e n o a n s j e n . — Oer d a t b e r n bin-
n e i n p e a r k w e a d e e a g e n g i e n , dat
kind is betooverd. — D ê r m o c h t e n n e t
m e a r as t w a p e a r e a g e n oer g e a n ,
nl. over de medicamenten van den duivel-
banner, R. ind T2., 17*. — D e r w a e r d e n
in p e a r eagen o p s k o e r d l of h y
(hj a) s e t t e i n p e a r e a g e n o p ! bij
(zij) zette groote oogen op. — As i n kof-
fe s k j i n m a k k e en h a r p u i z e is,
s j u c h t e r al ú t o a r e e a g e n , heeft
ze een veel behaaglijker aanzien. — Do
se a c h i t d i n g ú t o a r e e a g e n , deed de
zaak zich heel anders voor. — 11 d i n g
m e i n i n e a c h h a , moet geheim blij-
ven. — H j a b i r ê d d e n it sonder
d a t i t e a c h j o e c h , opzien verwekte.—
D a t is o a r s i n g o e d h û s, m a r 't i s
ú t 'e f e r v e , n o u h e t i t g j i n e a c h ,
ziet het er onooglijk uit. Vgl. bigge-, barge-
each; hynste-each; hoime-eagen; ka's-each .
minske-each; trien-each ; katte-eagen; ûls-eagen.
Vgl. Sw. 1880, 77.
oog van een dobbelsteen. — Heg e
e a g e n s m i t e , fig. veel kans hebben. —
Hy h e t t w a e a g e n op J e t s k e smi-
t e n , calemb.
van een schaar of naald. Dit ook o o c h.
— H e a k k e n e n e a g e n , alleen fig. zwa-
righeden , hindernissen. Zie oes (tiis).
oogen van vet. Lex. 60, 62, 820.
e a c h ' - a m ( m ) e r k e , n. iron. groot jenever-
glas, waar men met beide oogen tegelijk in
zien kan.
e a o h - a p p e l ( t s j e ) , s. (n.) oogappel, fig.
lieveling.
e a c h b i g û c h l i n g , s. gezichtsbedrog. ld...
e a c l ï b r a u (Leeuwdl.), s. Eng. eyebrow,
wenkbrauw. Lex. 489. Tietj. Achtk., Bzw.
e e c h b r a u , Smald. e e c h s b r a u , Koudum
e e e h ( s ) b r a u . Odongdl. ê c h b r a u , alwaar
w y n b r a u wimper beteekent. — O o k w y n -
en w i n k b r a u .
wumkes.nl
KAC'H.
e a c h d o k t e r , m. oogarts. Ook e a g e -
d o k t e r.
e a c h d r i p , s. traan. Lex. 820.
e a c h d r i p p e n , pi. oogdroppels, om in
een ziek oog te droppelen.
e a c h f o l , n. (een) weinig. — G j i n e a c h -
fo 1, niets.
e a c h g a t t e n , pi. oogholten, oogkassen.
Ook e a c h h o l t e n . Zie eachlok.
e a c h h i e r , n. (een) ooghaar. Ook e a c h -
t e i s t e r , z.d.
e a c h h o l t e , s. oogkas. Zie eachgatten.
e a c h j e , n. oogje. — D e l y t s e y n 'e
w i d z e s l a c h t d e e a c h j e s op.
— D e r d r i u w t n i n e a c h j e f e t op
i t s o p . Ook e a g e l t s j e .
e a c h k v r a e l , s. oogkwaal,-oogziekte.
e a c h l a p , s. - l e a r , n. oogklep, aan het
hoofdstel van een paard. Lex. 64. Utingdl.
eu elders : ê c h s k r u t e n , pi.
" e a c h l a p e r , s. gezegde of gebaar tot be-
manteling van iemands ware bedoeling.
Lex. 64.
e a c h l i d , n. ooglid. — iron. H y s j u c h t
t s j i n s y n e a c h l i d d e n o a n , of: h y
b i s j u c h t s y n e a c h l i d d e n f en b i n -
n e n , hij slaapt. Lex. 64.
e a c h l i k , adj. ooglijk, behaaglijk voor
het oog. Vgl. hebbich, sjuch. Lex. 65. —
As d e kij f e n d ' i e n e m e r k n e i d e
o a r e f i e r d w i r d e , b i n n e se o p i t
lést net e a c h l i k mear.
e a c h l o a r t e , s. verdikt vocht door de
oogklier afgescheiden. — Ook: s l i e p l o a r -
t e. Vgl. otter , sliep. Lex. 64, 820.
e a c h l o k (spr. jechlok), n. oogholte. —
H y s j u c h t m e i 't l o f t e r e a c h y n 't
r j u c h t e r e a c h l o k , ziet scheel, Bnrm.
e a c h m e r k , n. oogmerk. — Y n ' t e a c h -
m e r k h a , op het oog-, ten doel hebben.
Lex, 44. — D y k l a n t e n h a b i k w o l
t i g e y n 't e a c h m e r k h a w n , R. ind
T.2, 339'. — I k h a b d i t y n m y n e a c h -
m e r k , d a t ik hjir b i n o m d ê r h i n -
n e t o t s . j e n , Ibid. 3395.
* e a c h m i k k e , s. oogdoel, oogmerk.
H j a r e a c h m i k k e i s ú s p l o a i t s j e en
f o r s k o e r r e . R. P . , Prieuweke. — G. J.
I , 217. Zie eachmerk.
e a c l i - o p s l a c h , s. oogopslag, blik. —
Dat b e r n het sa'n f r j e o n l i k e each-
o p s l a c h . — . . h y h i e d e frije e a c h -
 EACH. 309 EALD.
o p s l a c h í'en i m m e n , d y d e r w ê z e — I k j o e c h h i m i n e a c h w i n k , een
do a r , Fr. Volksalm. 1898, 62. — I k teeken met de' oogen. Zie wink.
se a c h m e i d e e a r s t e e a e h o p s l a c h è a d ' b e y e , Hl. s. aardbezie. Zie ierdbei.
w o 1, d a t i k i n b i k e n d e f o a r m y h i e. è ' d e n , Hl. adj. roodkoperen. — E " d e n
— 't W i e r y n i n e a c h o p s l a cli, oogen- a m e r , koperen melkemmer. Zie ear(n)en.
blik, w o l t o s j e n . è a d e r , Hl. adv. eerder. Zie earder.
* e a c h - p i n k j e , v. pinkoogen. Lex. 821. è a d m a n t j e n , Hl. n. aardmannetje, ka-
Zie knyp-eachje. bouter. — Dù l i k e s t d e è " d m a n t j e s
e a c h r ê s t e , v. zitten suffen met de oogen w o l : o p 'e p ù t en i t e t ó g e l y k (tegen
toe (iron.). een kind).
e a c h s a l v e , ». oogzalf. e a ' g e d o k t e r , m. oogarts. Zie eachäok-
* e a c h s - h e r n e , s. ooghoek. — H y s e a c h ter.
B a u k e ú t 'e e a c h s h e r n e n o a n , R. e a g e l j e , v. oogen vertoonen (van vet). —
ind T.2, 116'. Zie hoeke. Sol d a t e k o s t is in k o a l s b l ê d m e i
e a c h s y k t e , s. oogziekte. a c h t e n t a c h t i c h p u t s f o 11 en w e t -
e a c h t e i s t e r , s. oogwimper. ld. IF, 29. t e r , en d ê r i n k j e r s f e n s e i z e n y n ,
Odongdl. w y n b r a u . d e n e a g e l t i t s o p . Lex. 65.
Ook: (een) ooghaar. Zie eachhier. e a g e l t s j e , n. oogje (van vet). — 11
* e a e h w e i d , s. conspectug, rondziende s o p , d a t wy d e r k r ij e, d ê r d r i u w t
blik. — As d e e a c h w e i d o e r d e g r e - n o u su v e r n e t i n e a g e l t s j e f e t op.
v e n g i e t , || H w e r ü l o m e n A n n e Zift eachje.
l i z z e , Salv., 100. Zie: e a ' g e n b l i k , n. Hd. Augenblìck, oogen-
e a c h w e i d i n g , s. (het) rondzien, (het) blik. 6. Ja]). II, passim, Meest o g e n b l i k .
vestigen van den blik op iets dat daartoe Vgl. amerij.
uitlokt. — B e r n y n 'e s k o a l l e m o u t - e a g e n t s j i n n e r , m. oogendienaar. R, ind
t e r, i n e a c h w e i d i n g h a . Lex. 65. — T.2, '210'.
Us f a m k e is n e t g o e d , laj a s i t d e r e a g j e , v. oogen, zien, in de verte zien.
m a r s l e a u h i n n e , en m a k k e t n e a t — God e a g ' t op a l l ' l j u e w i r k en
gjin e a c h w e i d i n g . d w a e n , G. J. Ps. XXXIII, 15. Lex. «5.
ruimte voor 't geziclit, aangenaam ruim — 8 a f i e r m e n e a g j e k o e , R. ind T.3,
uitzicht. R. P. in Epk. 530. — H j a w e n j e 318". — Vgl. nei-, úteagje.
y n i n s t e e c h , d è r h a se n e t f o l i e — D a t g û d e a g e t m o a i , lijkt mooi
e a c h w e i d i n g . — fig. Us l y t s e b o i voor 't oog. — Dy s t e l t sj es o p 't k a m -
s y n f o i ' s t â n i s g o e d , h w - e n t h y k r i - m e n e t e a g j e m o a i . Vgl. toane.
g e t a l s a'n e a c h w e i d i n g , zijn blik ver- blikken , 't in werking brengen van 't oog.
ruimt zich zeer. Vgl. trien-, knypeagje; pûãeagje.
e a c l r w e i d s j e , v. het oog laten weiden, * e a l , adj. edel, edelaardig, voortreffe-
met welbehagen beschouwen. R. P. in Epk. lijk. — Prov. H w e t e a 1 e r h o u t , h w e t
530. b û c h s u m er t w i i c l i . — H w e t j o n g e r
e a e h w e t t e r , n. water ter genezing van f l e s k h w e t e a l e r , van een piepjong
oog-ongemakken. -— M a s t e r B a l t es . . . bruidje. Vgl. edel. Vgl. Lex. 824.
tl y h e t s o k s u p e r b e r e a c h w e t t e r , E a l , S i n t , n. p. m. St, Odolphus, — da-
R. ind T.3. 66''. tum van 12 Juni. Lex. 824. Halb. in Vad.
tranen. — D e r k a e m e a e h w e t t e r . Letteroef'., 1822, I I , 587. — NO., 226.
* e a c h w i e t , n. oognat: tranen. Salv. 51. è ' T b e r i c h , è ' l v e r i c h , Hl. adj. uitgela-
• - U. J. 1, 104. ten , dartel. Zie oerdwealslc.
e a c h w i n k , s. oogwenk. - - M a r w e r - e a l - , i e l - , yïbìj (Zh.), eg. wesp. Ook:
om o ft se o p 't s e l d e s t é || N i n e a c h - i e r d b i j . Zie ealjebij.
w i n k s t i e y n r e s t en f r é , || D a t † e a l c h , Hl. s. ernst, het ernstig trachten.
w i s t se n e t , van Blom, Bik., 57. — — Y n e a 1 c h. Mkw. in ernst. Oudere
M e i i n e a c h w i n k , in een oogenblik. vorm : â 1 c h. Lex. 33.
Lex. 65. è a l d , Hl. s. leeftijd. — J i n t w a b ó n

wumkes.nl
 EALÜ.
b i n n e f a n e e n è a l d , die twee kinderen i
zijn van denzelfden leeftijd.
è a l d e r , è : ' 1 s t , Hl. adj. ouder, oudst, j
Zie aeld.
è a l d e r s , Hl. pi. ouders. — F a n è a l d e r s I
t o t f o r e a l d e r s . Ook: a e l d en.
e a l e n s , ' s . edel(aardig)heid, voortreffelijk-
heid. Wl. ld. XVI.
è a l f d e , è l f t e , Hl. nirai. elfde. Zie àlfte.
e a l g j e , v. letten o p , bemerken. Hl. '
a c l g j e . — I k e a l g j e 't n e t h w e t d e
f r o u l j u e fen my r a b j e . — S i t er in
f e i n t by de d o c h t e r ? Ik h a b him
n e t e a l g e . Lex. 83. — I k e al g e d a t
n e t , E. P. in Vr. Fr. I , 234. — I t w o e
m y n e t e a l g j e , 't wou me niet aan. —
Y e n h w e t e a l g j e , iets opmerken.
zich aantrekken. — H w e n t h j a h i e n e
h j a r i t w o n d e r m e i d.e b r e a ë n n e t
e a l g e , S. K. F., Markus VI, 52. Vgl. er-
yerje.
* e a l j e , v. adelen, edel maken.— D e u g d
e a l e t , Lieteb.
e a l ' j e b y , eg. vespa vulgaris, gemeene
wesp, goudwesp. Ook eal-, 'iel-, i e r d -
en y l b i j . Ook w a p s . S. K. F., Lijst.
è a l k , Hl. elk. Zie elk.
é a l l i k , Hl, eerlijk. Zie earlik.
e a l t s j e s , adj. & adv. dunnetjes, schraal,
armoedig, zacht. — Ealtsjes oerstri-
k e , met een dunne laag (verf) bestrijken.
— 't K o m t d ê r e a l t s j e s om, ze hebben
't niet breed.
— E a l t s j e s a e ij e, zachtjes streelen.
Ook e a m e l t s j e s .
è a l v e n , Hl. num. elf. Zie alt-e.
† è l v e n d e , Hl. elfde. Zie è'ïfde.
è a l v e r i c h , Hl. Zie e a 1 b e r i c h.
è a m ' b ô g e , Hl. s. elleboog, — bij jonge-
ren : i ° r m t a k k e . Zie earmtakke.
eamelachtich, -aftieh, adj. zeurachtig.
Zie eamelich.
ea'melbek, eamel(d)er, eg. zeurkous,
zeurpot. Ook e a m e i g a t , -sek. Lex. 827.
e a m e l ( d ) e r , s. Hd. Ameise, mier. Grouw
p i s - e a m e l e r . Koudum p i s h i m m e l . Op-
sterl. m y c h - h i m m e i e r . Tietj. m y z - j a m -
m e l . Dantdl. m y - a m m e l . — Een groot
soort, de boschmier, heet in den Zoh. s p r o k -
k e l d er.
e a m e l ( d ) e r y ' , s. gezeur, vervelend ge-
praat.
wumkes.nl
310 EANG.
e a ' m e l ( d ) e r s - n ê s t , n. mierennest. ld. I ,
i 8. Opsterl. s p r o k k e n ê s t . — l t i s h j i r
sa fol a s in e a m e l d e r s n ês t , in een
klein vertrek met een talrijk gezin.
e a ' m e l g a t , n. Zie eamelder.
' e a m e l i c h , adj, zeurend, zeurachtig. —
I n e a m e l i c h wiif. Ook e a m e l a c h -
| t i c h . Lex. 16.
e a m e l j e , v. jeuzelen, zeuren. Hl. ê m e i -
je. — Nou h e s t de h e l e d e i oer dy
s t i k k e n e t r e p p o t e a m e 1 e: d e r w i r d t
er n e t h e e l fen. — N o u w i n s k e n
j i m m e w 0 1 , d a t ik j i m m e m a r y n
'e s l i e p e a m e l j e m o c h t e . ld. V, 71.
— I k e a m Ie e r f e n i n e i n l e a s r i g e ,
tot in 't oneindige zou ik er van kunnen
spreken, G. J. I, 68. Lex. 168,27.
'eamelsek, eg., eamelskoalle, m.
e a m e l s m û l , eg. zeurpot, pruttelaar. Lex.
16. — W. D., Twa St., 19.
e a m e l s t e r , e a m e l t s j e - m o e i , f. onbe-
duidende , laffe, vervelende praatster. Ook
eameltutte.
e a m e l t s j e s , adj. dunnetjes, schraaltjes.
— De r o k j e s f e n 'e b e r n ú t i t e a r m -
h û s h i n g j e d e r s a e a m e l t s j e s om.
Zie ealtsjes.
e a m e l t u t t e , f. Zie eamelster.
e a n , s. (het) gedeelte van een zeis, zicht,
dat aan den stok verbonden zit.
†ean, eaun, Hl. avond. Zie Pnt.
e a n d (Noh.), adj. drachtig (van schapen).
11 s k i e p i s e a n d , — E a n d e s k i e p .
Zie ãrachtich. Vgl. eant.
è a n d i c h , Hl. adj. afgunstig.— E a n d i c h
o p i m m e n w ê z e , iemand iets niet gun-
nen. Zie oerginstich.
e a n d s j e , v. lammeren werpen. Ook i n j e.
Vgl. antsje. Zie lamje.
e a n g , adj. anxius, bang, bevreesd. —
H w e r s t e a n e wy m e a r n o e d fen a s
fen i t j i l d ? H w e r b i n n e wy e a n g e r
f e n as d a t t o f o r l i e z e n ? R. ind T*.,
30". Lex. 828. Ook a n g en i n g .
gevoelig. — D e t o s k e n b i n n e my
e a n g.
e a n ' g a t , n. gaatje in den stok van een
zeis, waarin de ' e a n ' (z. d) gestoken wordt.
e a n g e n s , s. anxietas, bangheid, vrees,
ld. XVII. Ook i n g e n s .
e a i i g j e , v. vreezen. — My e a n g e t ,
ik vrees. Lex. 17.
 EANG. 311 EARB.

e a n g s t e (spr. jengste), s. angst, vrees. ker of geleerder dan hij laat blijken. —
Lex. 17.— R. P. Keapm., 143.— Ook e a n g s t - I k w y t d ê r n i n e arren o a n t o n a e i -
in e. Ook veel a n g s t ( m e ) . j e n , doorzie die zaak niet. — I k l i t m y
e a n g s t i c h (spr. veelal jen[g]stich), adj. g j i n e a r en o a n 'e k o p n a e i j e , laat
angstig, bang. Lex. 17 — . . . 't f i s k j e , me niets wijsmaken. Salv. MS., 87. — I n
d a t . • . e a n g s t i c h i t w è 11 e r o n t- s n e e d y n 't e a r h a , beschonken zijn.
s j i t , v. d. M., Moaije Blommen, 79. Lex. 112. 'Vgl. hazze-ear (plant); lod-, stag-
e a n g s t i c h h e i t , s. angst. Zie eangst. ear.
e a n g s t m e , s. angst, vrees. Fr. Voiks- oor aan een pot, enz. — Prov. L y t s e
iilin. 1843, 139, — v. d. W e g , MS. (Nfr. p o t t e n h a w w e e k e a r en. — K o p k e s
Bloeml., 85), — e. a. Meer a n g s t m e . m e i of s o n d e r e a r en. — E a r e n o a n
e a n j e , v. Hd. ahiien, vermoeden , gissen. i n k o e r . — I n t w a - e a r (ig)e p ô t , pot
Wl. ld. XV. • - Forj. 1892, 14. met twee ooren. Lex. 113. — P i s p o t
reppen, spreken (van iets). — As d e r m e i sa u u e a r en. Zie brulloftapot.
f e n f o r n i j i n g of f e n s k j i n m e i t s j en e a r , s. hoiior, eer. Zie ear e.
e a n e w a e r d , ld. IV, 145. e a r (Tietj.), adj. & adv. vroeg. — P a s
e n l e , Hl. s. el. Zie jeune. e a r . — E a r e n b i t i i d , zeer vroeg. Zie ier.
e a n ' p l a e t s j e , n. plaatje aan den zeis- e a r ' t (spr. jet), conj. prins quam, ante-
stok tot bevestiging van de ' e a n ' (z. d.). quam, eer, voordat. — Dy o n d o g e n s e
* e a n s i c h t , n. aangezicht, gelaat. Lex. j o n g e l e a u t i t n e t , e a r 't e r g\j i n
828. Zie aenskht. p a k b r u i j e n h a w n h e t . — E a r 't w y
e a n s k , in : t r ê d d e , f i e r d e . .. e a n s k s w i c h t s j e s c i l l e w y ú s f o r d i g e n j e.
s k i e p , schaap dat drie-, viermaal lamme- e a r ' - a m p t , n. eerambt. G. J. I I , 90.
ren geworpen heeft. e a r ' b â n , s. oorveeg. W. Gr., 52.
è " n s m ê g , e , Hl. eg. gnlzigaard, slok-op. e a r b a n n e n , pi. oorbanden aan een win-
e a n t , adj. drachtig. Ook a n t . Zie eanj. termuts.
— K a n t e s k i e p , ook: jonge schapen. e a r b e l , s. oorbel, oorhanger. — Gou-
R. P., Jouwerk, 50. Vgl. eansk. d e n - , s u l v e r e n e a r b e l l e n . Zie bei.
è a n u t e , Hl. adv. straks, spoedig. Lex. e a r b e r , adj. achtbaar, eerbaar, — I n
828. e a r b e r ïu a n , achtenswaardig , die prijs
e a r , n. En . e«c, oor. Hl. a e r . Sehierm. stelt op zijn goeden naam. — Y e n s â l -
a e i r . — E a r e n a s w a n n e n , groote d e n f o a r e a g e n h â l d e is e a r b e r .
ooren. - - D y 't s y n h o e d , d y e r op 'e — I n e a r b e r f a e m .
h o l l e h e t , n o c h n e t b i t e 11 e h a t , oorbaar. — G o e d m e i k w e a l e a n j e
s i t o a n 'e e a r e n t a y n 'e s k u 1 d. - — i s n e t e a r b e r . — Lex. 825. — Hsfr. XI,
I n e a r 1 i k m a n k i n s y n e a r en s k o d- 133.
s j e , d a t se k l a p pc. — H a r k j e m e i e a r b ( e ) r e n s , s. achtbaarheid, braafheid,
s a u n (p e a r ) e a r e n , met gespannen aan- eerbaarheid. — Zie earber.
dacht. — H a r k j e o f t y e n lij w e t t e r e a r b y c h t , s. oorbiecht, bij de R. K.
(1 ij e m ô 1 k e) y n 't e a r g e 11 e n w i r d t , e a r b i e d , s. eerbied. — As d e b e r n
met genoegen luisteren. — H j a f r e t t e f'or m a s t e r g j i n e a r b i e d h a , d r a e i t
h i m d e e a r e n f e n 'e k o p , de klaploo- i t m e i 't Ie a r e n o p 'e n o n .
pers, — zijn groot aantal kinderen . . . hou- e a r b i e ' d i c h , adj. eerbiedig.
den hem arm. — De e a r en n e i e a t e a r b i e d i g e n s , s. eerbiedigheid. — M e i
h i n g j e l i t t e , wel tot een voorstel ge- a l l e e a r b i e d i g e n s s p r i e k d e e a r -
negen zijn. — I t i e n e e a r y n en 't m e « w a l k e r my n h e a r o a n om i n
o a r e w e r ú t g e a n l i t t e . — Op ì t e a r g a v e.
l i z z c , slapen. -- I m m e n d e e a r en e a r b i e ' d i g j e , v. eerbiedigen. — S a l a n g
w r i u w e , w a s k j e , oorvegen toedienen, as er w e t t e n b i n n e m o a11e d y e a r -
lig. doorhalen, berispen. — I t i s op i n b i e d i g e w i r d e .
•e-i r n e i f i l d , zoo goed als afgedaan. — " e a r ' b i e d i n g , s. eerbewijzing. G. J. II,
H y h e t h w e t e f t e r d e e a r e n . is rij- 93, 94. Meer gebruikelijk:

wumkes.nl
 EARD. 312 EARK.

earbiwizing. e a r e m (Oostei. Wouden en Zwh.), adj.

e a r d - , als eerste lid der samenstelling. arm. Zie ear in.
Zie ierd. e a r e n , adj. koperen, inz. rood-koperen.
e a r d e n , adj. koperen. R. ind T s , 26h. — I n e a r e n t s j e t t e l t s j e . — E a r ' n
Zie earen. a m e r s (sjor. j e n , ook jed'n en jerren), ko-
:l
† è ' r d ' e p l e n , Hl. pi. aardappelen. Zie peren (melk)emmers. Lex. 833. Hl. è d e n
't" rpel. a m e r s.
e a r d e r (spr. jedder), adv. vroeger , eer- e a r e p l i e h t (Dokk. Wouden), s. in: U t
der. HL è a d e r. — Ho ( h w e t ) e a r d e r , eareplieht mei e ft e r 't l y k o a n
h o ( h w e t ) b e t t e r . Zie ear. g e a n , als vriend mee op de begrafenis.
e a r d e r - n ô c h , adv. vroeg genoeg, ook: e a r ' g e t u g e , eg. oorgetuige. — I k h a
even te vroeg. Zie -nóch. — H y k o m t a l - d e r e a c h - e n e a r g e t u g e f e n w e s t ,
t y d e a r d e r-n ô c h , is nooit haastig. 1 heb het gezien en gehoord.
eard'mantsje(Zwh).eardmantke(Amel), I e a r g j i r ' r i c h , adj. op zijn point d'honneur
n. dwergje. Zie ierämantsje. staand, licht in zijn eigenliefde gekwetst.
e a r d s k e (spr. jeske), n. aardmannetje, ambitiosus, eer-, roemzuchtig, G. J. II, 99.
dwerg: klein mannetje. Lex, 830. — R. e a r g r u t s k e n s , s. eerzucht.
ind T.a, 4 3 \ Vgl. (onáer)ierdske. ear'-tioarntsje, n. gehoorbuisje. Zie
e a r e , s. honor, eer. —• Prov. Dy 't s y n hoamtsje.
e a r e f o a r 't R j u c h t h e l j e s c i l , k o m t e a r - i z e r (spr. jer-izer, ook jed-izer, Zwh.:
i t d j û r t o s t e a n . Lex. 924. — Dy d e erizer), n. oorijzer, gouden of zilveren
e a r e h e l l e t f e n 't s t ê d h ú s , || Dy hoofdtooisel der vrouwen, 'de Friesche kap'.
b r i n g t se op i n k r o a d e t h ú s . — F o r - Vgl. Joh. Winkler, Oud Nederl. Halb.,
k e a r d e l j u e d ê r is n e t f o l i e e a r e Overijs. Alm. 1849, 241; 1853, 278. Hl.
o a n t o b i g e a n . — Op s y n e a r e s t e a n , ù r - i z e r . Saterl. a e r - y r s e n .
Fra. sur son point d' honneur. overdr. de hoornen van een koe. — H i e
— D a t is g j i n d w a e n m e i e a r e , d y k o u s a w o l i n g o u d e n as i n s u l -
g j i n k e a r e l , g j i n f r o m m i s m e i e a r e . v e r e n e a r i z e r , fraaie hoornen in plaats
— D y m a n l i t s y n e a r e d ê r m e i liz- van onbevallige, d e n w i e r se m e a r
z e, 't strookt niet met zijn waardigheid. w i r d i e h . — D e k o u i n nij e a r i z e r
— Prov. E a r e b i w a r r e, k o s t e n b i - o p s e t t e , de hoornen 'opknappen', door
s p a r re. het afschrapen der jaarringen , om het dier
virginitas, maagdelijkheid. — Y e n s e a r e jonger te doen schijnen (een bedriegelijk
t o b i h a l d e n i s m a r i n h o p e n s p u l werk in den handel). Wiers. f. M. J. 11.
en g e d o c h , sei de f a e m , ik b i n m a r Vgl. bolle-earizer. Dit ook h o a r n i z e r . —
bliid, d a t ik m i n e s k w y t bin. Lex. 449.
pnäkitia, kuischheid. -— De e a r e f e n e a r j e , v. eeren. Lex. 326. Vgl. achteii-
i n t r o u d wiif. earjí'.
nieuwheid. — H y m a k k e t s y n n i j e e a r j i s t e r (spr. jer'juster), adv. eergisteren.
;
k l e a n s a s m o a r c h . d a t j n i e n e n Hl. è ' r j e s t e r . Vgl. bet-earjister.
a l l e e a r e e n g l a n s d e r ôf is. — e a r k e (spr. jerke), in. woerd, mannetjes-
De b e s t e e a r e i s d e r a l ôf. Ook eend. Zwh. & Stadfr. e r k . ' t B i l d t : e e r k .
van jongelingen en meisjes, die den bloeitijd E a r k es [-n] e n e i n e n . — Lex. 834, 873.
achter den rug hebben. e a r k e , n. dim. van oor: oortje.
In samenstellingen (z.d.) ook e a r . " e a r k e - d r a n k , s. 'eendenwijn', water.
e a ' r e b l y k , n., - b ô g e , s. -grêf, n., -je f t , Vgl. eine-fet.
s. - k r a n s e , s., - l e a n , n., - l i d , n., - m i e i , e a r k e k r û p e r (Wdongdl. spr. jerke-), e a r -
n. - n a m m e , s., - p o a r t e , s., - p o s t , s., k r û p e r (spr. ear- of jer-, ookjerre-), e a r s -
- s k o a t , s. - s t i e n , s., - w a c h t , s., - w y n , k r û p e r (spr. jes-), s. oorworm (insect). Hl.
s., - w i r d , n. Zie de Fnkelwoorden. a e r k r u p e r . Vgl. foarlcestekker.
e a r e m (Oostei. wouden), s. arm. pi. e a - e a r ' k e s s e n , - k j e s s e n , n. oorkussei
r e m s (spr. jerrems). Lex. 114.

wumkes.nl
 EARK. 313 EARM.

e a r k n o p , s. oorknop (oorsieraad). uitgeputte of van natuur onviuchtbare grond.

° e a r l a p , s. oorveeg, oorpeuter. Lex. 114. — P j u c h t s j e a s e a r m e h e l d e n , als
Zie lap. arme ridders.
e a r l a p k e , n. Eng. earlap, oorlelletje. beklagenswaardig, ongelukkig. — I n
e a r l a p ( p ) e n , pi. oorkleppen aan een win- b l y n m i n s k e i s i n e a r m m i n s k e . —
terpet of-muts. Hsfr. III, 76. D a t e a r m e h e r t , sa i e r s y n m e m a l
e a r l i k , adj. & adv. probus, eerlijk. Lex. f o r l e r n . — D e r h a w y 't e a r m e lij en
935. Hl. é'•' 11 i k . — S a e a r 1 i k a s g o u d . a l , het ongeluk, de mislukking.
— Prov. D e r b i n n e in b u l t e a r l i k e pi. e a r m e n , d e , armen, bedeelden door
l j u e , as se g j i n o k k a e z j e h a to s t e l - de armenzorg.
l e n . — D a t g i e t n e t e a r l i k t a , — is e a r m ' b a e s , m. armvader, hoofd vaneen
g j i n e a r l i k s p u l (ook bij vrijerij). — armhuis. Ook : e a r in h û s b a e s.
E a r l i k w i e r , ongelogen. — D a t k i n e a r m b a e s f r o u ' , f. vrouw van den arm-
d e r n e t e a r l i k l a n s , strikt genomen vader. Ook: e a r m h û a f r o u .
niet door den beugel. — D ê r k i n 't n e t e a r m ' b â n (spr. ook jerm-), s. armband.
e a r l i k m e i t a , er is strikt genomen iets Vgl. biddel-earmbân.
te weinig. — D ê r is n e t e a r l i k i n e a r ' m e b r e a , n. brood voor de bedeelden
p o u n , iets minder. — I k f o r s t e a n j o en verpleegden der arinvoogdij. — D e b a k -
n e t e a r l i k , begrijp u niet recht. — E a r - k e r s h a w w e e l k s y n b a r i t e a r m e-
l i k as e a r l i k . . . , strikt genomen . . ., b r e a, de leverantie daarvan.
om de waarheid te zeggen. e a r m e c l y k , s. a r m , t a k , zijtak vanden
e a r l i k e n s , s. eerlijkheid.— B i t r o u op hoofddijk. Lex. 656. 't Bildt a e r m e d y k .
d y m a n s y n e a r l i k e n s m a r n e t t o — Ook: d y k s - e a r m .
folie. e a r m e c l o k t e r , m. gemeente-geneesheer.
e a r ' l i k e r w i z e , adv. eerlijk, zoo 't be- e a r m e d o k t e r j e n , n. (de) armenpraktijk.
hoort, volkomen eerlijk. — D a t is n e t e a r m ( e ) j i l d , n. (v roegere) dorpsomslag
r j u c h t e a r l i k e r w i z e t a g i e n , er ha- ten behoeve dor bedeelden, in sommige ge-
pert iets aan. — W y b i n n e e a r l i k e r - meenten afgescheiden van den gemeente-
w i z e t r o u d , wettig getrouwd, Forj. 1892, omslag.
132. e a r m e k a s , s. armenkas. — H y k r i g e t
e a r m (spr. ook jerm), s. brachUim, arm. ú t 'e e a r m e k a s , bedeeling.
pi. e a r m e n (spr. jermen), e a r m s (spr. e a r m e k e a m e r , s. woning, door het
jerms). Ook: e a r e m , z. d. Mlkw. i e r m . armbestuur aan sommige bedeelden ver-
Hl. i e r e m . — S t e r k y n 'e e a r m e n strekt. —- H j a w e n j e y n i n e a r m e k e a -
w ê z e , fig. een man van geld zijn. — m e r . Ook: d y a k e n ij e-, e a r m f o u d s -
K o a r t of t o k o a r t y n 'e e a r m e n, : w e n t.
te weinig geld (hebben) om zaken van be- vertrek in een armhuis, waar de armen
lang te ondernemen ot' uit te voeren. — I n hun wekelijksclie bedeeling ontvangen,
l a n g e e a r m ha. — De e a r m e n s l o p de gezamenlijke bedeelers.
by 't l i i f d e l h i n g j e l i t t e , moedeloos ' e a r m e l â n n e n , pi. aan de diaconie be-
zijn. — De s 1 a c h om 'e e a r m h a b - j hoorende landerijen.
b e , zijn zaak geldelijk goed kunnen drijven. e a r m e l ê s t e n , pi. Zie cnrmlísten.
— I n s 1 a e h om 'e e a r m(en) h â 1 d e , | e a r m e l e v e r a n s j e , s. leverantie van
niet alles zeggen wat men denkt, --- zich i allerlei waren aan het armbestuur, ten be-
eenig recht voorbehouden (bij een handel). hoeve van bedeelden en verpleegden.
— De e a r m e n f e n i n k r o a d e , f e n ! e a r m e - l y t ' s e , adv. tot armoede, ver-
in h e r j e . In Wdongd. s k j i r r e n . val , in verlegenheid, buiten staat (om
e a r m , adj. pauper, arm. — Sa e a r m \ iets te doen), hulpbehoevend. — W e i m e i
as i n m i e r (de m i e r e n ) , — as i n a l 't ú t w r y d s k e ; || D a t f o r s l y n t
s w e a 1, — as i n 1 ú s , — as ,1 op. — ï ' j u e j i l d en r i e , || 't M a k k e t e a r in e-
I n e a r m (e) m a n , — i n e a r m m i n s- l y t s e , ld. IV, 48. — D e nije g e s a n g e n
k e, ook : arme vrouw. — E a r m 1 â n , I h e t e r 't o p m u n t e , om d e d i v e l

wumkes.nl
 EARM.
e a r m e-1 y t s e t o in e i t s j e n, Bijek. 1846, 34.
— W j b i n n e n o u e a r m e-1 y t s e y n
d a t d i n g , ten achteren, nl. in 't leveren
van goede volksliederen, R. ind T. ! , 36'.
— P a b e is o a r s s a 'n g r e a t e b a e s,
m a r h y h e t i n s w o l l e n e h â n on
m o a t h e l p h a , n o u is e r c a r m c l y t -
s e , hulpbehoevend en gedwee.
e a r ' m e m a s t e r j e n , n. armenpraetijk. —
D o k t o r T. h i e f'en i n s t i k of t r i j e
do a r p e n i t e a r m e-m as t e r j en, Hsfr.
V, 243. Zie eantiedoliterjen.
earme-need, -nedich, adv. zeer noodig.
— Wy b i n n e der e a r m e n e e d oan
t a, wij kunnen er niet langer zonder. —
Hja m o a s t e n it j i l d e a r m e n e d i c h
s e l s b r û k e , 1'orj. 1890, 29.
e a r m e r j u c h t ' , n. recht of vergunning om
kosteloos te procedeeren. Zie akte.
e a r ' m e s k o a l l e , s. kòstelooze school.
e a r m e s t e a t , s. armvoogdij, armwezen.
— I t w i i f i s d e a , en d e m a n f o a r t ,
n o u w i r d e d e b e r n f e n de e a r m e -
s t e a t o n d e r h a l d e n . — H y is o a n 'e
e a r m e s t e a t , armlastig.
e a r m e s t e a t s k i s t e , s. doodkist, door
bet armbestuur aan on- of minvermogenden
verstrekt.
e a r m e s t e a t - s p u l , n. (een) armelijk iets.
— 't Is e a r m e s t e a t s p u l , 't had beter,
royaalder kunnen zijn, 't behoefde niet zoo
armoedig en bekrompen.
† e a r m e t , n. vóor-arondmaaltijd, 'vier-
uurtje'. Ook i e r m e t en o a r m e t. Lex. 834.
e a r m e w i r k , n. werk voor het armbe-
stuur ten behoeve van bedeelden en verpleeg-
den. — De s k o e n m a k k e r s en d e
s k r o a r r e n h a w w e elk lijar bar it
earmewirk.
e a r m f â d , - f o u d , m. armvoogd. Lex. 19.
earmfâdij', s. armvoogdij , de armvoog-
den. Lex. 19.
e a r m ' f a e r , m. Zie earmhûsj'acr.
e a r m f o l , n. avmvol. — In c t i m f o l
h e a, - t u r f . . . enz.
e a r m l i e r ' t i c h , adj. & adv. erbarmelijk,
ellendig, jammerlijk, droevig, bedrukt. —
I t is e a r m h e r t i g e k â l d . — De m e m
k r i e t s a e a r m h e r t i e h b y d e de a d
f e n h j a r b e r n k e . Lex. 19, 833. — Hy
s j u e h t sa e a r m h e r t i e h , — E a r m h e r -
tich wirk, — e a r m h e r t i g e klean.
wumkes.nl
314 EABM.
Vr. Fr, I, 234. — I n e a r m h e r t i g e k e a -
r e l , armzielig, bekrompen, vrekkig.
e a r m h e r t i g e n s , s. armzieligheid, be-
krompenheid, gierigheid. Zie eamìherüch.
e a r m ' h û s , n. armhuis, gesticht voor ar-
menverpleging.
e a r m ( h û s ) f a e r (Holwerd o. a.), m. arm-
vader , hoofd van een armhuis. Vgl. earmbaes.
e a r m h û s f o l k , n. Zie earnih aster.
e a r m ( h û s ) m o e r (Holwerd o.a), f. verzorg-
ster en opzieneres in een armhuis. Vgl.
eaniifroti.
e à r m ï l û s t e r , eg. verpleegde in oen arm-
huis. pi. e a r m h û s t e r s. Ook (i t) e a r m-
h ûsf olk.
e a r m k e (spr. jermke), n. armpje. Hl.
ermpjen. — Hja kuijeren earmke
y n e a r m k e , gearmd, d e l o a n e d e l .
* e a r m k j e , v. omarmen. Htilb. Matth.
XVI, 22.
e a r m k o e r , s. hengselmand. Zie koer.
e a r m l è s t e n , pi. belastingen ten behoeve
der armen. Ook: e a r m e 1 ê s t e n.
e a r m l ê s ' t i c h , adj, armlastig. — As d y
m a n s t j e r t , s c i l dy h t í s h â l d i n g w o l
earmlêstich wirde.
e a r m ' l i k , adj. Zie earmtlik.
e a r m m a n ' , m. stumper. — E k S e a k 1 e,
o c h ! f o e r y n d a t w a e r ; || H w e r s t a u
e r o a r m m a n h i n n e ? R. ind ï. 3 , 369'.
e a r m ' m o e r , f. Zie earmhúsmoer.
e a r m ' m o f , s. armmof, den arm tot bo-
ven den elleboog bedekkende.
e a r m o e d (spr. jer[re]moed), s. armoede,
gebrek. Hl. è" r m û" d c. — (minachtend):
Hy k i n f e n e a r m o e d s j n k e t i e r (de
efterdoai') n e t f i n e , — fen e a r m o e d
n e t s k i te. — E a r m o e d m e i e l l i n d e
om b o e r d e , volslagen armoede, last,
zorg. — M e m h e t i n b u 11 e e a r -
m o e d oer A n k e . dy g i e t n e i E a s t -
Y n j en.
ellende, treurigheid. — 't Is b y u z e s
a 11 eg e a r c a r m o ed : m e m s i i k , d e
f a e m s i i k , en n o u h e t ú s K l a u s d e
s k o n k b r i t s e n . — H w e t in e a r m o e d
m e i ily r e d e n s , d e n b r ek t i t i e n e n
den it o ar der oan.— S j o n g s t e ? J a ,
f e n e a r m o e d (iron.).
ruzie. — E a r m o e d sa eij e, ruziestoken.
e a r m o e ' d i c h (spr. jer[re]moedieh), adj.
armoedig. — Dy m i n s k e n h a w w e 't
 EARM. 315
e a r m o e d i c h , leven in bekrompen om-
standigheden. — I n e a r m o e d i c h s p u l ,
iets in staat van verval. — E a r m o e d i c h
y n 'e k 1 e a n .
— D e i e r a p p e l s (o p 't fj i 1 d) s t e a-
n e e a r m o e d i c h , schraaltjes, niet tierig.
— H wet M t i e t h y d û r e a r m o e d i c h ,
onbeholpen, stumperachtig.
e a r m o e d i g e n s , e a r m o e d i g h e i t , s.
armoedige toestand, armoede. Lex. 20.
e a r ' m o e d - s a e i j e r , eg. ruzie-stoker.
e a r m o e d s j e (spr. -zje), Fra. crier misere,
klagen, jammeren. — S k r i e in e n e n e a r-
m o e d s j e n h e l p t n e t a s m e n y n 't
1 e e c h s i t ; de h a n n e n raoatte ú t-
s t i t s e ii.
— 11 e a r m o e d e t t i e r s a h w e t h i n -
n o , het gaat zoo zoo, zoo goed en zoo kwaad
als 't kan. Vgl. bowjelje. — M a n en wiif',
dy g j i n g o l y k s i n h a , b i n n e f o l i e
o n k l e a r en e a r m o e d s j e s a m e i el-
k o a r f o a r t . Lex. 883.
— Mei folie e a r m o e d s j e n b i n n e
w f t h ú s k o m d , na allerlei last en moeite
onderweg.
e a r m o e d t s j e , n, armoedje, armoedig
boeltje. — W y h a d e r g e n ô c h o a n o m
de m û 1 e i e p e n t o h a l d e n , e n d e n
m o a t t e w y f e u IÍS e a r m o e d t s j e e k
y e t b e l é s t i n g b i t e l j e . — P a b e en
L y s ha in t o a r n t sj e y n A n i s t e i d a m
t a h â l d e n ; n o u b i n n e se m e i h j a r
e a r m o e d t s j e hjir wer komd.
e a r m ( s ) g a t , n. opening in een kleed,
waarin de mouw wordt gezet Lex. 832.
e a r m - s l a c h , s. ruimte om de armen te
bewegen. — Dy f j u e h t s j e w o l , m o a t
e a r m s l a c h h a . Lex. 8 8 2 . - - G e a n h w e t
f en s i d e n , i k h a sa g j i n e a r m s l a c h .
— fìg. H y h e t t o m i n e a r m s l a c h , te
weinig geld om zijn zaken flink te drijven.
e a r m s - l a n g t e , - l i n g t e , s. armslengte.
— Dy l a p e k i n l a n g g j i n r ô k út,
dêr is wol i n e a r m s - l a n g t e to m i n .
e a r m - s t e r k , adj. sterk in de armen. —
B a e s s m i d is i n c a r r a s t e r k c k e a-
r e l . — iron. D o n w i r d s t a l l e d a g e n
e a r m s t e r k e r , vaardiger in 't opnemen
van een vol glas, Tj. V"., Baeije, 90.
e a r m s t e r k e n s , s. kracht, gespierdheid
(in de armen).
e a r m t a k j e , v. onder 't voortgaan de ar-
wumkes.nl
EARN.
men bewegen. — D a t e a r m t a k k e t e r
a 1 n u v e r h i n n e , van een gebrekkig
scha atsrijder, die veel beweging met de ar-
men maakt. — A l h o 't e r s k e a n b i l l e
en e a r m t a k k e , hy k o e h a s t n e t
í ' o a r ú t k o m m e , Hsfr. I, 25. —
e a r m t a k k e , s. elleboog. Hl. i c r m t a k -
k e , bij ouderen: ò : l m b ô g e . 't Bildt ê r m -
tak. Hy kin de e a r m t a k k e wol
o p k r i j e , omhoog brengen , iron. om een
glas op te nemen. Lex. 827, 832, 406. —
I k k i n d e e a r m t a k k e n e t y n 'e b û s e
k r i j e , kan het onmogelijke niet, ook: heb
een leege beurs, liijek. 1849, 44.
e a r m t l i k , adj. & adv. armelijk, sober.
— De b e n i h a g o e d h j a r b r e a , m a r
h e i t e n m e m h a 't e a r m 11 i k. — I n
e a r m t l i k e k l i n t e. — E a r m t l i k y n 'e
k l e a n . Ook e a r m l i k .
è a r m û ° d e , Hl. s. armoede. Zie earmoed.
e a r m w ê z e n , s. verb. (het) arm zijn, arm
te zijn. — E a r m w ê z e n i s s a m i n ,
Bijek. 1849, 49.
e a r m w i r d e n , s. verb. verarmen, (het)
tot armoede vervallen. — M e i dy l j u e
g i e t i t o p e a r m w i r d e n t a . — As ú s
L j e a v e n He ar h i m m a r for e a r m -
w i r d e n b i w a r r c t, for rjkwirden
s ei 1 e r h i m s e 1 s w o l b i w a r j e , van
een lichtzinnigen verkwister.
e a r n , eg, aipiila, arend, adelaar. —
F û l - , y n k l a u w i c h a s i n e a r n , erg
gierig, inhalig. — D a t f a n k e s j u c h t
a s i n e a r n . Lex. '20, 118, 136, 835.
[In Friesl., alleen: llaliäetos albicillu en
Paiìäioii alb., twee geslachten van den zee-
arend, die hier misschien ieder nog door
meer dan een soort vertegenwoordigd zijn.
Plaatsbeschr. — Alb. Naamlijst, e. a.]
overdr. gierigaard, vrek, inhalig mensch. ld.
V , 165. v. d. V., Laiitearne, 35. Ook e a r n t .
e a r n - a m e r (spr. jcn'amer) , s. koperen
melkemmer. Hsfr. V, 163. Zie earen.
e a m e , adv. ergens. Ook: e a r n j e ,
e a r n z j e , e a n z e , o a r n e en o n s j e . Hl.
a'nze.
* e a r n e k l o e r , s. arendsklauw. Salv.,
47. Zie eamskloeren.
e a r n e n , adj. koperen. — In e a r n en
b e k k e n , R. ìnd 'f.2, 278'. Zie earen.
E a r n e w â l d s t e r (spr. jennewâdster), eg.
inwoner van Eernewoude.
 EARN. 316 EARS.

adj. uit of van Eernewoude. — E a r n e - of i n j o n g , b u t e n 't n e s t t o slui-

w â l d s t e r m a t t e n . — iron. E a r n e w â 1 d- t e n . — E a r r e b a r r e , p r i k k e d i e f ||
s t e r k l a v e r , zilverblad. Zie bliky at. — h e t s y 11 fa d e r e n m o e d e r n e t l i e f
E a r n e w â l d s t e r j o n g f o l k , kikvorschen. (Bergum).
e a m i c h , adj. gierig, inhalig, schvaap- e a r ' r e b a r r e b e k k e n , pi. ooievaars-bek-
zuchtig. Lex. 21. — M e a g r e L y s w i e r ken (plantnaam), erodium cicutarium , [In 't
f û l en e a m i c h ; || G o a r j e t s j i n 'e FrJcsch alleen deze. De Holl. naam o o i e -
k l i p p e n o a n , ld. IV, 17. —Bijek. 1852, v a a r s b e k k e n omvat veel meer soorten].
48. S. K. F„ Lijst.
"earnje , v. zeggen , spreken , praten , e a r r e b a r r e b l o m , s. gele lisch-bloem.
met zekeren ernst. ld. VI, 57. Zie bttrchjebìom.
e a r n j e (Smalland, o. a.), adv. ergens. e a r r e b a r r e b r e a , n. acorux calamus,
Zie earne. Holl. zwanenbrood (de plant, ook de vrucht).
e a r n s ' k l o e r e n , pi. adelaarsklauwen. — Vgl. arrebarrebroadtsjes. Ook o a i j e f a e r s -
fig. H y si t y n e a r n s k l o e r e n , in de b r o a d t sj e s.
macht van een woekeraar. Lex. 21. — e a r r e b a r r e n ê s t , n. ooievaarsnest. Stadfï.
Halb., Matth. X I , 12. Vgl. camel-loer. o a ij e f' a e r s n u s t.
e a r n s t (spr. jenst), s. ernst, — l i j LI e a r ' r i n g , s. oorring. Lex. 114. Hl. a e r -
fj u c h t s j e ú t e a r n s t , d a t d e h i e r r e n r y ng.
d e r n e i s t o u w e. — .11 w a e r d â 1 d e e a r s , s. pod ex, anus, aars, achterst; (triv.)
e a r n s t , de zaak werd ernstig. Lex. 77, membrum muliebre. fAls eerste lid der sa-
119, 835. — Hsfr. X I , 196. — Y n à l d e menst. spr. eaz of j e s , naar gelang van
e a r n s t , m y n h e a r ! i k b i n i n h e l p e r den tongval; in sommige woorden overal en
f e n s i k e s o a l e n , R. P., Keapm. Zie altijd het laatste.]. Lex. 21, 826.
àlä. Vgl. ynnioed , iinkeit. e a r s b i h o l p l i k , adj. uiterst gedienstig.
e a r n s t i c h (spr. jensticli) , adj. ernstig. — Y n 'e s t ê d b i n n e k o s t e l i k e , t i g e
Lex. 119. m o a i j e en e a r s b i h o l p l i k e Ij u w e.
afgemeten , deftig, ingetogen. W. tìribb. 38. [Kigenl. e a r t sbi h o l p l i kj.
e a r n z e (Grouw, o. a.), e a r n z j e , adv. † e a r s ' b i l , n. bil. — P r i n s R o b b e r t
ergens. Lex. 2 1 , 836. Zie earne. w i e r i n j i n d e l m a n || I n j i n d e l m a n
è a r p e l , Hl. s. aardappel, pi. ò ' r p e l s . w i e h y II H y h i e i n b r o e k f e n k r i n -
e a r p e u t e r , s. oorpeuter, oorveeg. Hsfr. t e n o a n II I n f e s t f e n r i z e n b r i j .
XIV, 193. II H o a z z e n en s k o e n f e n s t o k f i s k ,
e a r ' r e b a r r e (spr. jerrebarre), eg. ciconia, II I11 m u t s e f e n s u l v e r en g o u d . |
ooievaar. HL en op vele andere plaatsen S y n f a e r d a t w i e r i n s m i d , 1| Dy
o a i j e f a e r , Gaasterl. a r r c b a r r e , Lem- f o e i m e i 't g a t t s j i n 't a m b e l d o a n ,
sterl. beide vormen. Zoh. e i b e r t . • — Prov. |j l t e a r s b i l w i e r út 't l i d , Knie-
Hy b i k l a g e t h i m as d e e a r r e l> a r r e deuntje. W. D., Doaze, II. Lex. 22. Zie bil.
d e p o d , Burin. Lex. 9, 820, 928. — D é r e a r s d r e u t e l , eg. dreutel, klein menscli.
't e a r r e b a r r e 11 n ê s t e 1 j e s t j e r r e g j i n Lex. 22. Vgl. eardsl-e.
k r e a m fr o u w e n , nl. op het dak van een e a r s d w a n g , s. aandrang tot ontlasting.
huis. Vgl. Cd. — I n e a r r e b a r r e (of i n e a r s f e i j e r , - w i s k , s. aarswisch.
b o u m a n t s j e ) o p 'e l o f t e r s i d e o a n - e a r s f u t t e l , eg. aursvoeter, zanddrijver,
s j o e n f o r d' e a r s t e k e a r , d a t m e n [ kuifdiiiìíer (watervogel). Vgl. Lex. 22.
i e n s j u c h t y n 't f o a r j i c r , is i n min-, e a r s g a t , n. aai-sgat. Vgl. nl-i/lijat.
o p 'e rj u c h t e r s i d e o a n s j o e n , in e a r s g e b r e k , n. gedurige, ingebeelde
b e s t t e k e n , v. d. V., Lantearne 42/43. — behoeften of gebreken. — I) o u h e s t a 1-
I n o a r r e b a r r e , s t e a n d e f o r 't e a r s t I t y d i n h o p e n e a r s g e b r e k , altijd over
s j o e n . b i t s j u t s k e a , •— f i e a n e n d e : 't een of ander te klagen. - - f l e s t a l
f o a r d e e l . — D r i u w en d e e a r r e ba r r e n I wtii- e a r s g e b r e k ? wat scheelt er nu
b r i n g e m o a i w a e r m e i . — D e e a r - I weer aan'? Lex. 22. [Eigenl. e a s k - g e b r ek.].
r e b a r r e b i t e l l e t de h i e r m e i i n a e i e a r s k e (spr. jeske), n. ãarsje. — O, he-

wumkes.nl
 EAK8.
d e n H i s k e ! || H w e t h e t d y k a t i n
s t i r l ; || H w e t h e t d a t b e r n in c a r s -
k e , || D a t i s al h i e l o n n u t , Seclije.
Vgl. berne-earxke.
e a r - s k y l , s. uitwendig oorvlies van hoen-
ders. Lex. 114.
e a r s k j e (spr. jeskje), v. dribbelen, dren-
telen. — I t b e r n e a r s k e t m e m n e i .
— De s i l e r e a r s k e t s k e e f n e i h û s.
Vgl. jaskje. Lex. 25.
e a r s - k o e l l i n g , s. iron. nat pak, onge-
wenscht bad. — S y t s h e t i e r e m o a r n
al i n e a r s k o e l l i n g h a w n , hj a h e t
e f k e s y n 'e g r ê f t s i t t e n .
ears'ling (spr. soms jezling), adj. & adv.
verkeerd, averechts(ch). Lex. 25. — I n
e a r s l i n g k e a l , kalf dat het achterste
voor ter wereld komt. — Dy j o n g e p a k t
alles e a r s l i n g oan. — Don h e s t dyn
hoas e a r s l i n g oan. — H i n g j e d a t
b a i t s j e y e t h w e t e a r s l i n g oer de
l i n e , het binnenste buiten, d e n i s i t
g a u d r o e c h . — Men m o a t de h y n -
d e r s n e t e a r s l i n g f o a r de w e i n
s l a e n , een zaak niet verkeerd aanvatten.
— G. J. I , 8. — H y h i e 't a l h i e l b y d'
e a r s l i n g e e i n , Alm. 12°.
e a r s - o p ' g o n g , s. in : A l l e e a r s-o p g o n-
g e n , zoo vaak mogelijk. — H j a w o l
a l l e e a r s - o p g o n g e n m e i , in de kraam,
A. Ysbr., 5. Zie mei.
* e a r s - s k i l i n g , s. ontvelling. Lex. 836.
— R. P. in Epk. 110. Zie sme.rtlape.
e a r s t , adv. eerst. Hl. è " s t of é " s t . —
D y ' t e a r s t k o m t d y 't e a r s t m e a l t .
— K o m s t e n o u e a r s t (e a r s t e [spr.
soms j e s t e]), kom je eerst n u ? Lex. 829.
— De i e r a p p e l b i g o u n y n 't f o a r -
j i e r e a r s t w e r t o k i e m j e n . R. indT. a ,
314''. — S a'n g u d s is e a r s t in h i r d -
draver.
— T o ' n e a r s t e n , in de eerste plaats.
— H w a f r e d e w o l l e , de a b b e k a t e n
t o ' n e a r s t e n n e t . — T o ' n e a r s t en
(spr. te-njesten), in 't begin. Ook: Y n 't
e a r s t - o a n en y n - e a r s t e n . — To'n
e a r s t e n (of y n 't e a r s t - o a n ) w i e r 'k
hjir w a k k e r o n w e n n i c h , m a r nou
n e t m e a r . — F e n e a r s t e n ôf, van 't
begin af. — B i h a n d e l j e h i n i f e n e a r -
s t e n ôf g o e d . W. D. Heam. 35. Lex. 828,
829.
wumkes.nl
317 KART.
e a r s t , e a r s t e , adj. eerst, eerste. —
De e a r s t e s 1 a e li is i n t r ij e-g o u n e
w i r d i e h , 't is beter aan te vallen dan den
aanval af te wachten.
— Y n d e e a r s t e w i k en , j i e r r e n ,
eerstvolgende. --- Y n d ' e a r s t e o p s l a c h ,
vooreerst, in 't eerst.
— In e a r s t e d o g e n e a t , — in ear-
s t e o p p e r t e u r . Zie earts.
s. c a r a t , in het kaatsspel. — T w a e a r -
st e n is i n s p u l .
e a r s t - d e i s , adv. propeäiem, eerstdaags.
e a r s - t e r m (spr. jes-), s. endeldarm.
e a r s t ' f û r g e n , pi. eerste overlangs ge-
ploegde voren om het land in akkers te ver-
deden.
e a r s u c h t , s. eergevoel, — trots, gevoel
van eigenwaarde, beginselvastheid. — T o
greate earsucht b ringt mennich-
i e n t o f a l . — Dy e a r m e l j u e h a y e t
t o f o l i e e a r s u c h t om by d e f o u d e n
oan to k l o p j e n . — D r i u w de ear-
s u c h t n e a sa f i e r , d a t s t g j i n o n g e -
lyk b i k e n n e wost. — Syn e a r s u c h t
w o e n e t 1 ij e , d a t e r s a 'n e a r m e
t s j i n s t b o a d e t r o u d e , — d a t er i t
l â n for m i n d e r j o e c h as f o a r fiif
j i e r . Vgl. R. ind T.9, 264'', 265*.
e a r s u c h ' t i c h , s. eerzuchtig, op zijn 'point
d'honneur' staand , beginselvast. Vgl. R. ind
T.2, 264'', 265''.
e a r s u m , adj. Hd. ehrsam, eerzaam, eer-
baar. — E a r su m e l j u e , achtenswaardige
lieden. — I n e a r s u m w i i f , vrouw van
onbesproken wandel. Halb. Wl. in Lapek.
Lex. 925. — I n e a r s u m e j i f f e r , R. incl
T. : , 30.
vroegere titelnaam , vooral aan landlieden
schrijvende. — O a n de e a r s u m e
(nu nog een enkele maal, maar dan 'eer-
zame'). — Ook op grafzerken.
e a r s û z j e n , n. oorsuizing.
e a r s - w a n g , n. bil. Zie wang.
e a r t (spr. éat, jet), s. erwt, pi. e a r t e
(spr. éate, jette), e a r t e n (spr. jetten, et-
ten). Stadfr. o ' t , o ' t e n . Schierm. pi.
a i t s e . — F e n dy b o e r g j i n e a r t e
( b e a n e , b u t t e r , z. d.). — H y is 't s o p
f e n 'e g r a u w e e a r t e n e t w i r d i e h ,
een nietswaardige. Lex. 837/38. Vgl. hean-,
dop-, haech-, sûkerearte(n); tus-earte(n).
e a r t (spr. jet), n. afval , vooral van eten,
 EART.
inz. veevoeder. Stadfr. o ' t , z. cl.— Prov. De
i e n e s y n e a r t is de o a r e s y n foer.
— H w e t n o u e a r t is, k i n n o c h wo 1
r i s f o e r w i r d e , het thans versmade wordt
misschien later gaarne genomen. Ook van
meisjes en vrouwen. Lex. 836. Odongdl. ook
veel h ú t s j e .
e a r ( t ) , n. gras van land, dat later dan
't gewone hooiland gemaaid wordt. — Lex.
943. Vgl. nei-ea(r)t.
e a r t e , v. overlaten wat men niet lust,
vooral 't vee. Stadfr. o''te. Vgl. ôf-earte.
e a r ' t ( e ) h û l , s. schil van een erwt. Zie hûl.
e a r ' t e p û l e n , pi. peul-erwten , tuin-erw-
ten. Ook s û k e r - e a r t e ( n ) .
(leege) peulen, doppen van erwten.
— B i n n e de e a r t e p û l e n h a s t ryp?
schertsend tegen een kind, terwijl men het
aan het oor trekt. Odongdl. alleen het (oor-
lelletje. — Forj. 1891, 184.
e a r t e p û l j e , v. erwten doppen. Lex. 838.
e a r t e r û p e l j e , v. de rijpe erwten uit den
grond trekken. Vgl. eart-oplûke.
de rijpe peulen van erwten van den sten-
gel plukken. — R. ind T.2, 324'.
e a ( r ) t f l n n e , s. stuk weiland (zie finnë) ,
dat, na een poos voor het vee afgesloten te
zijn geweest, op nieuw beweid, of gemaaid
wordt. Meer alg. (in s t i k ) â 1 d g ê r s .
ear'tiids, adv. eertijds. Lex. 922. Vgl. alear.
e a r t k o e r , s. korf of mand, waarin het
hooi-afval der koeien wordt verzameld.
Wijmbr. o a r t k o e r .
e a r t k r o t » , - m y t , s. erwtekever.
e a ( r ) t l â n , n, grasland, dat na eenigen
tijd niet beweid te zijn geweest, later nog
gemaaid wordt. Lex. 943. Meer â l d g ê r s -
l â n . Vgl. eartfìnue.
e a r t l â n , n. land waarop erwten verbouwd
zijn.
e a r t l ê z e (op cle Klei), - s k i f t e (in de
Wouden), v. erwten uitzoeken (de ongaven
uit de goeden).
e a r t l ú s , s. erwten-bladluis.
e a r t - o p l û k e (Oostel. Wouden), v. de rijpe
erwten uit den grond trekken.
e a r t p o t t e n , pi. scheldnaam voor die van
Bajum. W.D., Doaze, 56.
e a r t - r a n k , s. erwterank.
e a r t r i i s , n. erwtenrijs, in den grond
gestoken, opdat de erwten, zich al groeiende
daaraan vasthechten.
wumkes.nl
818 EASÏ.
e a r t s (spr. vaak éaz), praefix: aarts. —
Veelal e a r s t e . Vgl. v. Blom, Sprk.
e a r t s e t t e , v. erwten poten. Zie nette.
e a ( r ) t s j e , v. afweiden, afvreten.—'t W y l d
f e n 'e h e i d e o n t w i r t e l t h i m , de
wijnstok, e n e a r t e t s y n w e i d e (== ran-
ken, scheuten), G. J. I, 165.
e a r t s o p , n. water, waarin erwten ge-
kookt zijn.
e a r t s o u , n., - s o u w e , s. erwtenzeef. Zie
sou(ice).
e a r t s o u j e , -silje, v. erwten zeven, om
ze van stof enz. te zuiveren.
e a r t s t r i e , n. erwtenstroo, gedroogde
erwtenstengel(s).
e a r t t e r s k j e , v. erwten dorschen.
e a r w i r ' d i c h , - w e a r d i c h , adj. eerwaar-
dig. O. J, I I , 58. — I n â 1 d e a r w i r -
d i c h m a n . Vgl. aehtber, earsum.
e a s ' f e t , n. hoosvat. Hl. a " s f ò t , — Prov.
W o l b i s l e i n , s e i A u k e s k i p p e r, i t
s k i p f o r l e r n , m a r 't e a s f e t b i h â l -
d e n , iron. van iemand, die bij een dwaze
onderneming veel schade lijdt. Lex. 132,
840.
e a s g j e , e a z ( j ) e , v. hoozen, met water
bestorten, — aalt of gier over 't land
spreiden. — Vgl. bi-, oer-, út-, wettereasgje.
(-eazje).
e a s k , s. postulntìo, eisch. — I n e a s k
d w a e n , geld eischen , bij verkoop. Lex.
839. — M o a t P i e r t s i e n d a g e n s i t -
t e ? D a t is d e e a s k , m a r h j a l i t t e
w o l r i s h w e t ô f t i n g j e . — Ook e i s .
e a s k j e , v. postulare, eischen. — Hl.
a^skje. — Prov. E a s k j e n s t i e t f r i j ,
m a r b i e d e n ek. Lex. 26, 123, 839. —
Prov. D e b o e r m o a t f o r s y n b û t e r
e a s k j e , de eisch moet het bod voorafgaan.
— Dy h i m y n 't e a s k j e n for s i n t s j i t
yn 't b a r r e n t o k o a r t , die bij vergis-
sing te weinig eischt, beloopt schade, iron.
gezegd, als iemand veel te veel vraagt.
— To sp r e k k e n . . . a s cle f o a r m
d i t e a s k e t , Nfr. Bloeml., 86.
— I n s l o k , in g l ê s b i e r e a 3 k j e .
Vgl. Icommedearje. —" H y is f o a r 't
R j u c h t e a s k e, gedaagd. Zie dciegje.
°east, n. & s. (het) oost, (de) Oost, Hl. a e s t .
Zie (ook voor de samenstellingen en aflei-
dingen) oast.
è ' s t , Hl. eerst, Zie earst.
 E AST. :)iy EEL.

e a s t e n , n. Oosten. — De w v n i s y n e d e l , adj. iiol>iìis. edel, van adellijke ge-

't e ii s t e 11. boorte. Lex. 037 40.
e a t , pron. iets. Lex. 10, 127. — K a t • • - I n e d e l e p a r , — in e d e l s t i k -
of n e a t'? (raadselspel). - - H y is f e n n e a t j e f l ê s k . — . l o n g f l ê s k is e d e l ,
t a e a t k o m cl. jonge meisjes. Ook gezegd, als een niet meer
eenigszins. — A s 't e a t k i n , als 't jonge man een jonge vrouw trouwt. — E d e l
eenigszins mogelijk is. (moai) w a e r , prachtig, groeizaam weer.
Overigens meest verhollandscht tot i e t , e d e l e n s , e d e l h e i t , s. edelheid, adellijk-
i e t s , z.d. Vgl. hu-et. heid, voortreffelijkheid. -- De e d e l e n s f e n
è ' t e , Hl. erwt. pi. è ' ' t e n . — Dfi l i k - s y n s t a m m e, — e d e l h e i t f e n g e m o e t.
j e e'' t e , kleine dreumes. — H e t in l i k - e d e l i k , adj. aan den adel gelijk, naai-
jeïi è a t e , n i e t ? wat een klein lastig de wijze der adellijken. — E d e l i k , s ei
ding (meisje), niet waai? — Zie ectrt. d e w i n k , zwaan, e n h i e m a r i e n j o n g .
e a z e , v. hoozen. Hl. a c z j e . Zie easgje. Burin. Zie adelik.
— 11 i' e i n t d a t i t e a s t, het regent e ' d e l m a n , in. edelman. — E d e l m a n
dat het giet. b e d e l m a n , — b o k j| K e i z e r , ko-
† e a z e n , Hl. n. ijzeren haardplaat. Roos- n i n g , — k l o k i| D ú s j e s a 1 e a r e í|
jen, 82. F o e c h s e f e a r e |j J a n k n i e r e , J a n
† e a z e n b o a r d , Hl. n. beschilderd hou- k n a r e , J a n k n u s t . D o u b i s t d e b o k .
ten bord, waarmee men 's zomers de haard- — E d e l m a n , b e d e 1 m an, d o k t e r , p a s -
plaat bedekt. Roosjen, 9. t oar, || K r a m e r , k r uij er (of: Ke-
e b ( b e ) , s. eb. — Prov. J i l d is as e b e n n i n g , k e i z e r ) , of f e s i e r , m a j o a r , ||
t ij. 's werelds goed is eb en vloed. Lex.11, 842. B a k k e r , f Ie es h a k k e r , s o l d a e t , a d-
ebje, v. ebben,— I t e b b e t , — i t w et- v o k a e t (Stadfr.) — I k w a s 'en e d e l -
t e r eb b e t . R. P., As jiemme , 45. m a n , i k w a s 'en b e d e 1 m a n, Doe
ê c h (Noordel.). n. oog. Zie each. k o c h t i k m y 'en h e n . . . enz. (Zie
ê c h , s. kant. Zie ich.— Ook: adv. E c h keapman,, 't Bildt. Zie W. D., Doaze. 15.
yn 'e w y n , vlak tegen den wind in. pi. e d e i Ij ue. Lex. 941.
ê c h , adj. eggig. — De t o s k e n b i n n e e d e l m o e ' d i c h , adj. hooghartig. — Hy
my ê c h f en a l d a t s û r e g û d . Ook w i e r t o e d e 1 m o e d i c h om s y n o n g e-
i c h of i g g i c h . Lex. 843. Vgl. ing. l y k t o b i k e n n e n . Lex. 841.
ê c h s k r u t e n (Utingdl. e. e.), pi. oog- Ook: edelmoedig (als in 't Ned.).
kleppen. Zie eachlap. e e c h (Oost-el. en Zuidel.), n. Zie each.
e c h t , adj. <X- adv. echt. — E c h t g o u d , e e c h , n. kant. Zie ich.
s u l v e r , -— e c h t e D i m t e r k o e k e . — ; e e d , n. jusjurandum, eed. — M e i 16
In e e li t e F r y s k e k o u , - - i n e c h t j i e r i n e e d d w a e n , |l M e i 19 j i e r
F r y s k b y n d e r . •—- M y n e c h t e wiif, — | i e n d e a s l a e n (soldaat), 'j| M e i 25 j i e r
in e c h t b e r n . — E c h t s p u l , echte waar, t o s t e m m e n g e a n , || M e i 30 j i e r o p
fig. wel gemeend. — Dy m a n is a l t y d e i g e n f o e t t e n s t e a n , Sechje. — F e n
nuvere frjeonlik, m a r 't is g j i n h o n d e r t e d e n n e t i e n t o h a l d e n
e c h t s p u l , lia 'k s o a r c h . — P â n f e n m a k k e t i n f a l s k e i n d e . — I n f a l s k e
l j e a f d e en e c h t e t r o u , Fr. Jierb. 1833, e e d , meineed. — Lex. 936.37.
25. — 11 is e c h t w i e r , — e c h t m o a i , e e d ' s w a r d e r , eg. die een eed doet.
— e c h t g e m ieïi. — H w e t e c h t ! ty- e e d s w a r r i n g , s. eedzwering. — M e i , . ,
pisch (een verhaal, grap, enz.). — Vgl. on- e e d s w a r r i n g e n b i f ê s t i g e . Alm. 12".
echt. Lex. 13, 844. e e k (in 't Noorden), s. run. Zie ük.
e c h t e n s , s. echtheid. — S j o e r d e w i i f e e k , Stadfr. s. edik, azijn. Zie yettik.
h e t g a n s i n g r e a t b r e e d e a r - i z e r op, e e k j e , v. afgeven , van eikenhout. — 11
m a r for de e c h t e n s d o a r i k n e t h o u t , i t f e t e k e t . Lex. 850. Zie tane.
ynstean. e e l h e i t , s. edelheid. — De e el h e i t ,
e c h t e r (Zoh. en Noordel., o.a. te Hallum), f e n s y n s t a m m e, R. ind ï a ., t>6". Zie
praep. achter. Zie achter. edelens.

wumkes.nl
 EEN. i.20 EFTER.
e e n , Hl. mini. een. Zie ten. e f ' f e n t r e d t s j e , n. afgemeten stap. -_
e e n , Hl. adj. eigen. -- D a t b o o k y s H w e t g i e t d y f a e m m e i in e f f o n-
myn e e n , -• - u r n é n e b o o k . - S y n t r e d t s j e . Ook: H w e t is d a t i n e f f e n -
é n e b o n l e i t i n i m e n i t n e i s t . Zie t r e d t s j e, ingebeeld nufje.
eigen. e f f e n t s j e s , adv. eventjes Ook e v e n -
e e n , Bzw, s. i- n. einde. Zie ein. t sj es. Vgl. efkes.
eg. eend. Zie ein. e f f e t y f ' , adj. k adv. Dra, effedif, en effet,
e e n j e , Bzw. v. eindigen. Zie eiugje. werkelijk, inderdaad. — I n e f f e t i v e k o -
e e ( n ) s , Hl. adv. eens, een keer, -maal. m e e ds j e , Forj. 1892, 125. - I t i s wol
Roosjen 51, 70, 74. Zie (icn)ris. e f f e t y f w i e r . — I t is in g e l o k , d a t
e e n t . Hl. s. einde, — bij verlenging i k n e t e f f e t y f d e a b i n (hij bad dat
e e n d e. - - S k e e n t e n e e n de. Zie ein. maar gedroomd), Alm. 12°, 1860.
effear'(en), n. Era. affaire, zaak, beroep. e f k e s , adv. eventjes. — . . . w y l s t
— Pi'ov. L u i f a n e e n d e r l e i e f f e a r e n , hj a e f k e s b û t e n d o a r w i e r , Alm. 12°,
k a n n e n i e t b y m e k a e r f e k e a r e , 1860. Vgl. effentsjes. Lex. 949.
Stadfr. Zie affear. ter naiiwernood, juist. — H w e t i s e a r -
e f f e n , adj. effen, in 't zelfde vlak liggende. . lik'? De g i s cl p e a l e f k e s f r i j , A . 29.
— G j i n w e a c h j e f o r s t e u r d e || D a t ter dege, zeer. — D é r 't se e f k e s
e f f e n g l ê d p l a k , de zee-oppervlakte, i m â n sk , zeer trotsch, op w i e r .
Forj. 1885, 32. — F r y s l â n l e i t m e a s t j N e t e f k e s , niet weinig. — H j a
e f f e n m e i d e sé. i w i e r n e t e f k e s (meest n e t i n b y t s j e )
— M e i e l k o a r (yn 't) e f f e n w ê z e . p e r m a n t i e h o p hj a r o a n s t e a n d e
E f f e n e r e k k e n s en dy h w e t f a e k , r i k e s t o a i i s o a n .
d a t i8 i n b e s t e s a c k : h w e n t k o a r t e e f l i k , Hl. adj. achterlijk. Zie efterlik.
r e k k e n s j o u w e l a n g e frjeoiien. *eft, adj. echt, oorspronkelijk. Forj. 188?),
— I t is m y om 't e f f e n (Hl. e v e n . ) , 58 e. e.
om liet even. Vgl. Hkefolle, erenfolle. Lex. e f t e r , praep. & adv. achter, achteraan.
15,998. — Zie !t/l: Hl. e f t e r . Schienu. o a f t er, (Hulde I I ,
— I n e f f e n m a n , man van gelijkma- 76). - - H e i t i s e f t e r h û s . — E f t e r
tig karakter. Zie erenredieh. s l i e p e , tig. in slechte conditie zijn. — Ef-
— I n e f f e n e t r o a n j e , bedaard, rus- t e r 'e s i k e n , buiten adem. — H j a w o e -
tig gelaat. n e efter myn jild. — Myn s t a l k e
— E f f e n is s l i m (kwea) t r e f f e n . Ook i s e f t e r , komt achteraan, houdt geen ge-
De w e t f e n e f f e n i s s l i m t o t r e f f e n . lijken tred met zijn mededinger. — Nou
e f f e n , adj. eenkleurig, gelijkmatig van b i n 'k e r e f t e r , nu begrijp ik de zaak.
weefsel. —- E f f e n s w a r t , b 1 a u , r e a d. .. — Hy h e t t o s 1 e a u w e s t , n o u is
van kleedingstoffen. e r d e r e f t e r , nu heeft hij zijn kans
e f f e n , adv. even, een oogenblik. — verkeken. — H y i s a l t y t y n 't e f t e r ,
W a c h t effen. komt steeds achteraan, te laat. — D e k l o k
eens, 'reis. — D a t w o e 'k j o u e f f e n i s e f t e r . — Dy h o u n s i t i v i c h e f t e r
8 i z z e. Ook e v e n. 'e s k i e p . — Dy f e i n t w o l e f t e r dy
e f f e n , in : O m 't e f (e n n e t , volstrekt f a e m . — E r e f t e r k o m m e , het te weten
niet. — H y w i e r om 't e f f e n n e t m a k , komen , — verkrijgen.
ld. IV, 188. — I t w i e r om 't e f f e n n e t — E f t e r 'e p e t ( h o e d ) sj e n , bid-
f o l i e s o n d e r s , Hsfr. III, 18:5. den.
e f f e n e n s , s. effenheid, gelijkheid. — D e — D e s t o k s t i e t e f t e r 'e d o a r , dus:
e f f e n e n s f e n 'e g r o u n . Lex. 948. Zie pas op, hou je goed. — Ook e c h t e r , af-
nljiichtens. t e r en a c h t e r (z. i ) . Lex. 55/56, 857,
e f f e n j e , v. vereffenen (een rekening). - 860/861. Vgl. bi-n-efter.
L i t ús m e i i n - o a r e f f e n j e , d a t is b y e f t e r b a k s ' , adv. achter den rug, ach-
l i b b e n en s t j e r r e n b e s t . Lex. 948. teruit, terug. — H w e t e f t e r b a k s h â l d e ,
Vgl. foreffenje. Zie ìykmeitsje. ook: verzwijgen. — H y h â l d t d e b r i e -

wumkes.nl
 EFTERB. 321
v e n e f t e r b a k s . Lex. 218, 859. — M e i
gafolle m a n e f t e r b a k s w a c h t t e hy
o n g e d i l d i c h n e i de f o l g j e n d e aven-
t . û r e n , R ind T.a, 1191 Ook efter-
b e k e.
adj. achterhoudend. Lex. 218.
eftertaek', adv. achteruit, terug, achter-
over. — E f t e r b e k t o m m e Ij e , achter-
over tuimelen. Lex. 56,218. Vgl. oerbek.
e f t e r b e k s ' , adv. achterbaks, Hsfr. X I I ,
90. Forj. 1875, 165. Zie efterbaks.
e f t e r b e r a s b e r n , n. & pi. achterklein-
kinderen). R. ind T2... 288*.
e f ' t e r b i n e , s. touw, waarmee de 'bind-
stok' op een voer hooi of graan van achte-
ren wordt vastgemaakt. Lex. 57. Smald.
achterban.
e f t e r b l i u w e , v. achterblijven, achter-
aankomen. Zie binefterbliuice.
e f t e r b l i u w e r , eg. die achteraankomt.
Zie neikommeling.
e f t e r b o u t , n. achterbout. Zie bout.
e f t e r b û r r e n , s. achterbuurt. Zie Mr reu.
e f t e r d a k , n, achterdak: achterst. Zie
efterein.
e f t e r d o a r , s. achterdeur. — A s e r t a
de f o a r d o a r y n k o m t , s e a c h i k h i m
g r a e e h t a de e f t e r d o a r w e r ú t g e a n ,
'kzie hem liever gaan dan komen. — I n
efterdoar iepen hâlde. — Jan het
a l t y d y e t i n e f t e r d o a r , in geval van
nood een uitkomst. — I n k o u b y d e ef-
t e r d o a r o a n j a e n , niet aangeven (bij
den ontvanger), Lex. 57, 685. — D e r i s
i e n b y d e e f t e r d o a r , iron. als iemand
hoorbaar een wind laat.
e f t e r - e i n , n. & s. achtereinde, achterst.
— Us h û s s t i e t m e i d e e f t e r e i n
o a n 't w e t t e r . — I k f o e i d ê r o p m y n
efterein. — It efterein f en in
b a e r c h , k o u . Lex. 861. Vgl, efterdak-,
•keäet, -ketier.
e f t e r e n , adv. (altijd voorafgaan dooreen
praep.) . . . . achteren. — F en e f t e r e n
s j u g g e j y m y l é s t , iron. ik kom hier
niet weer. — I k s j u c h h e m l j e a v e r
f e n e f t e r e n a s f e n f o a r e n , liever gaan
dan komen.— Prov. F e n e f t e r e n s j u c h t
m e n de k o u y n 't g a t . — F e n e f t e -
r e n k o m m e , uit het achterhuis — N e i
e f t e r e n ( g e a n ) , naar het achterhuis. Ook:
naar het heimelijk gemak.
wumkes.nl
EFTERY.
e f t e r f e a ( r ) n , n. achterbout, achterkwar-
tier van den uier. Zie fea(r)n.
e f t e r f e k , n. achterste hooi vak in de
schuur. Lex. 859.
e f t e r f l o e d , s. navloed. Hett. Rymkes,
108.
e f t e r f o l g ' j e , v. volgen, nazetten. —
T r o c h in k l o f t b e r n efterfolge,
Hsfr. XII, 89. — . . . yndoarpen...
b y h u z e n o a n 'e w e i w i r d t m e n
faek e f t e r f o l g e fen f i n n i g e kef-
b e k k e n , honden, Ibid II, 262.
e f ' t e r g e v e l , s. achtergevel. Zie gerei.
e f t e r h a l ' d e n ( d ) , adj. achterhoudend, ge-
heimhoudend. — Dy k e a r e l is s a e f-
t e r h a l d e n , d a t er s y n e i g e n w i i f
a l l e s f o r s w i j t . — D y w i d d o u is g r e a t
mei hjar boufeint, mar dêr binne
se t i g e e f t e r h â l d e n d m e i .
e f t e r h â l d e n ( d ) h . e i t , s. achterhoudend-
heid , terughouding. — T w i s k e n m a n en
wiif h e a r t g j i n e f t e r h â l d e n h e i t to
wezen.
efterliear', adv. achterheen. — D ê r
s c o e d e r wol g r a e e h e f t e r h e a r wol-
I e , 't wel willen hebben. — De j o n g e s
m e i t s j e dêr f o r k e a r d w i r k , dêr
m o a t ik ris efkes e f t e r h e a r . —
I k h a d e r e f t e r h e a r w e s t , werk van
gemaakt, moeite om gedaan.
e f t e r h e l ' j e , v. inhalen. — D o u k i n s t
h i m n o c h w o l e f t e r h e l j e . Zie ynhelje.
herhalen. — I k h i e d a t a l i n k e a r
t w a s e i n en i k e f t e r h e l l e i t y e t -
r i s , m a r 't h o l p m y n e a t . — O n d e r
w i t ho f a e k e f t e r h e l j e n fen t a n k -
b e r h e i t en o n t a n k en m e a r s o k k e
w i r d e n , Hsfr. I I , 12. — ld. X, 68.
e f ' t e r h o l l e , s. occiput, achterhoofd.
e f t e r h Û S , n. achterhuis, ruimte achter
in een huis. Lex. 861. Opsterl. en elders
in de Wouden, ook: de veestal.
e f t e r h û s ' , adv. achter het huis op het
erf. — H e i t is e f t e r h û s . — W y h a
efterhûs twa greate eskenbeam-
m e n s t e a n . — O e r d e i s h a w y ef-
t e r h û s de s i n n e .
e f t e r i e n ' , adv. achtereen. Lex. 857. Ook
o a n - i e n ; z. d.
e f t e r y n ' , adv. achterin. — D e s k i p p e r
h e t g a n s f r a c h t e f t e r y n , achter i n ' t
schip. - By i t f j o u w e r s p a n foar
21
 EFTERY. 322 EFTEJIO.

d e ( F r y s k e ) p l o e c h r i n t i e n f en 'e naar achteren. — D a t g e b o u s t i e t iii

hynsders 'efteryn'. b y t s j e e f t e r l i k e r y n ' e r i g e as de
e f t e r y n s k , adj. aan de rechterzijde ach- o a r e h u z e n . Hsfr. XI, 26.
teraankomend , van de vier paarden voor e f t e r l i t t e , adj. achter-, nalaten. — Dy
den ploeg. — I t e f t e r y n s k e h y n d e r . s k û t e b o e r h e t h j i r a l h w e t e f t e r -
Lex. 56. l i t t e n: it d o a r p k i n m a r m e i syn
s. De e f t e r y n s k e . w i i f en b e r n o a n p i e l e .
e f ' t e r j a e r , n. achterste deel van den nier. — Dy t w a h a w w e t s j i n e 1 k o a r
Dy k o u h e t t o m i n e f t e r j a e r . r i d e n , m a r de i e n e l i t de o a r e
e f t e r k e a m e r , s., - k e a m m e r k e , dim. f i e r e f t e r .
n. achterkamer, -kamertje. Lex. 859. e f t e r l i t ' t i c h , adj. nalatig in 't vervullen
' e f t e r k e d e t ' , - k e t i e r ' , n. poäex, achter- van zijn taak of gelofte. — Dy m a n is sa
ste. Zie efterein. bi dr oef de e f t e r l i t t ich , m e n kin
e f t e r k i e z z e n , - k o e z z e n , pi. achter- n e a t o p s y n s i z z e n o a n . — As j y
kiezen. —De e f t e r k o ezz e n s j e n l i t t e , A n k e-b a e s h w e t b i s t e l l e , d e n h a
de tanden laten zien (fig.) Lex. 58. j y ' t wirk y n i e n e n y e t n e t ô f d i e n :
e f t e r k o e ' z i c h , adj. achterkousig. — M e n d e m a n is w o l r i s h w e t e f t e r l i t t i c h.
w i t n e t h w e t m e n o a n d y m a n h e t , Lex. 57. Vgl. sleau.
h y is sa e f t e r k o e z i c h . Stadfr. a c h t e r - e f t e r m e n n e , v. bij het vervoer van mest,
k o u z i c h . Lex. 53, 860. hooi, enz.: van de ladingplaats den 'tusschen-
e f t e r k o m m e , v. achterna komen, ver- menner' toerijden. Zie foar-, twiskenmenne.
volgen. — J o n g e s , p a s o p ' a s j i m m e e f t e r m i d ' d e i , s. namiddag. Hl. e f t e r -
n e t o p h â l d e f en s t i e n t s j e-smi t e n , ra i d d e . —• T e t s c i l i n e f t e r m i d d e i
se il i k j i m m e e f t e r k o m m e . k o m m e om ús t o h e l p e n . Ook: n e i -
— K o m m e j o e f t e r ? in 't achter- m i d d e i. Zie oerdei.
huis. e f t e r m i d ' d e i s l i e p k e , n. middagslaapje.
e f t e r k o m m e r , eg. heksluiter. — I s Lex. 57.
dat j i m m e j o n g s t e ? Ja! Beitske e f ' t e r m i e r , m. de achterste maaier.
i s ús e f t e r k o m m e r . Lex, 59. Vgl. e f t e r m û r r e , s. achtermuur.
efteroankomling, efterrinder. efternei', adv. achterna, -aan, naderhand.
e f t e r k r e t , n. achterkrat. van een boe- Cr. J. 1,8. — H y (hj a) k a e m g a n s i n e i n
renwagen. Lex. 57. Zie krrf. — Smad. e f t e r n e i ( e f t e r o a n ) , ook gezegd van het
ach t e r rek. jongste kind, dat in leeftijd veel van het
e f t e r k û s k l a u w e r , Hl, eg. achterneef of voorgaande verschilt. — E f t e r n e i s e a c h
-nicht in den vierden graad. Zie efterste. e r w o l , d a t e r m i s w e s t h i e . — 11
e f t e r l ê s t , s. achterlast, achterlading in b l y k t e e f t e r n e i d a t it in famke
een schip. - - overdr. Dy m a n f o r t s j i n - w i e r . — L i t d a t n o u m a r , d a t k i n
n e t w o l a e r d i c h , m a r h y h e t s a ' n e f t e r n e i w o l . Lex. 56, 857. — G r i e n e
g r e a t e e f t e r l ê s t , zoo'n groot huisge- e a r t e, d ê r m e i 'k g r a o c h h w e t b r i j
zin. — I n k r ú s m e i i n efterlêst. efternei.
Vgl. boppeUst. Lex. 59. e f t e r n e i - e a g j e , - r i n n e , - r o p p e , -sit-
— E f t e r l ê s t h a w w e , aandrang tot t e , - s j e n , - s k i m p e , v. na-oogen, enz.
ontlasting. Ook Zie de Enkelwoorden.
e f t e r l ê s t i c h wêze. e f t e r o a n ' , adv. achteraan. — H y k o m t
e f t e r l i k , adj. achterlijk. Hl. e f l i k . — a l t y d e f t e r o a n a s 't t r ê d d e l a e m ,
D a t b e r n i s e f t e r l i k (fen g e w a e c h s ) , hij is altijd en overal de laatste, een suk-
ú s J o u k e is a l l i k e â l d , m a r f o l i e kel. — H w e t f a e m h e t G a b e d ê r ef-
m e a r m â n s k. Lex. 57. — ü e f j i 1 d- t e r o a n ? achter zich rijdende op schaatsen.
fruchten binne efterlik mei dy e f t e r o a n ' k o m l i n g , eg. die achteraan
ffl a i t i i d s k j e l d . — I n e f t e r l i k s p u l , komt. Zie efterkommer.
een late boel. Ook: achteruitgaande zaak. e f t e r ( o a n ) r i d e , v. achter een ander rij-
— De k l o k g i e t e f t e r l i k , in 't achter. den (op schaatsen). — S i j k e k i n n e t e ft er-

wumkes.nl
 EFTËRO. 'Ì9JÍ
o a n r i d e , hj a k i n g j i n s t r o o k h u l d e .
e f t e r ( o a n ) r i d e r , eg. die achter een an-
der rijdt (op schaatsen).
e f t e r o a n r i n n e , v. achteraan loopen. —
Dominys h a b b e o ars a l t y d de foar-
g o n g , m a r h j i r b i n n e j y y n 't ef-
t e r o a n r i n n e n , ben je een van de laatsten
in de rij, B. ind T3., 84''.
e f t e r o a n s b l o k , n. zwaar houtblok, stuk
van een boomstam, op den haard achter het
turf vuur. Wl. Lap. Ook e f t e r o a n s t i k .
Zie krysstobbe.
pi. e f t e r o a n s b l o k k e n , iron. groote,
zware klompen.
efteroer', adv. achterover.
efteroerbûge, -falie, - g e a n , -hing-
j e , - s i n i t e , -t om m e l j e , v. Zie de En-
kelwoorden.
e f t e r - ô f , adv. achteraf, afgezonderd, op
een lagere plaats. — W y w e n j e h w e t
e f t e r ô f , niet aan den verkeerweg. — De
e a r m e n s i t t e y n 't K e n i n k r y k f e n
' e h i m e l e n f o a r o a n , en y n K r i s t u s
t s j e r k e op i e r d e e f t e r ô f . Lex. 56,
857,1858.
e f t e r ô f ' g a t , n. klein, afgelegen dorp.
e f t e r ô f h o e k e , s. achterhoek in stad of
dorp; afgelegen oord.
e f t e r ô f p l a k , ' n. plaats achteraan, bijv.
in de kerk; afgelegen, weinig bezochte plek.
e f t e r ô f s e t t e , v. achteruitzetten, achter-
stellen.— W y l s t d e p r i n s e n f e n O r a n -
je t r o c h de o a r e p r o v i n s j e s den ris
e í ' t e r ô f s e t en d e n r i s w e r h i l d i g e
w a e r d e n , E ind T2., 189".
e f t e r ô f s k , adj. achteraf liggend. — E f-
terôfske plakken. — Efterôfsk e
l j u e , die in de kerk achteraf zitten. Lex. 56.
e f t e r ô f ( s ) p l a n k e n , pi. mindere soort
planken.
e f t e r ô f s t e e c h j e , n. steegje in een ach-
terbuurt. Hùs-hiem 1889, 139. Vgl. efter-
omsteechje.
e f t e r o m ' , adv. achterom. — I k s e a e h
n o u en d e n r i s e f t e r o m . — W o l s t
nei R u e r d e s , den m o a s t efterom
g e a n , de f o a r d o a r h a se o p 't s l o t .
efterom', n. achterstraat, achterbuurt.
R. ind Ts., 298.
e f t e r o m ' b o e i j e , v. Zie boeíje.
e f t e r o m p a e d , n. pad achter de buurt
van het dorp omloopend. Hsfr. III, 265.
wumkes.nl
EFTERS.
e f t e r o m s t e e c h j e , n. steegje in een
achterbuurt.
e f t e r o n d e r , n. achteronder (in een schip).
e f t e r o p ' , adv. achterop. — H y s i t ef-
t e r o p , achter op een wagen, of achter
een ander te paard. Lex. 56, 858. — H j a
b i n n e a l h w e t e f t e r o p , achteruitge-
gaan , in een slechten staat, — Dy j o n g e
i s n e t e f t e r o p , heeft goed zijn verstand.
e f t e r o p ' k o m m e , -r i d e, v. iemand (loo-
pende, rijdende) inhalen.
e f t e r o p s ( k ) , adj. aan de linkerzijde ach-
teraankomend, van de vier paarden voor den
ploeg. — I t e f t e r o p s k e h y n d e r . Lex. 56.
e f ' t e r r i d e , v., - r i d e r , eg. Zie efteroan-
riäe , -rider.
e f t e r s i t t e , v. nazetten, vervolgen. —
D e t s j i n d e r s s i t t e d e d i e f e ft er.
— Prov. Dy 't i n o a r e f t e r s i t s t i e t
s e l s n e t s t i l , wie 't een ander moeilijk
maakt heeft zelf ook last. Lex. 59, 861.
R. ind T1., 115''. W.D., Oebl. Glûp., 83.
e f t e r s k i p , n. achterschip, achterste ge-
deelte van een schip. Vgl. efteronder.
achteraankomend schip. — Prov. H y i s
a l t i t e n y n 't e f t e r s k i p , komt altijd
te laat. Lex 59.
e f t e r s l a g g e r , - s t e k k e r , s. p a a l , die
aan de buitenzijde tot bevestiging aan een
damlegger wordt geslagen.
e f t e r s p u l , n. achterwerk, achterdeel.—
D a t h û s is f e n f o a r e n g o e d y n s t e a t ,
m a r 't e f t e r s p u l is t o ' n e i n .
e f t e r s t , adj. superl. achterst. Lex. 861.
— I t s t i e t o p 't e f t e r s t e b l ê d . —•
O a n 'e e f t e r s t e s k o n k l û k e , flink op-
stappen, aanloopen. — W y b i n n e n o c h
sahwet in e f t e r s t e kousklauwe
f a m y l j e , uiterlijke verwanten. Zie e†ter-
kûsldamver. — Veel voor e f t e r - , als l e lid
der samenstelling bij substantieven.
eg. De e f t e r s t e y n 'e r i g e .
e f t e r s t , n. achterst, achterdeel van eenig
voorwerp.— I t e f t e r s t e f o a r , averechts.
Lex. 56, 857, 861.
e f t e r s t a l ' l i c h , adj. achterstallig, onbe-
taald, ld. I, 147.
e f t e r s t a l l l n g e n , s. onbetaalde schulden.
R. ind T2., 208".
† e f t e r s t e e k j e , n. driekant hoofddeksel
met van achteren een punt. R. ind T s .,
215", 265".
 EFTERS.
e f t e r s t e k , s. achtersteek. — M e i i n
e f t e r s t e k naeije.
e f t e r s t e k k e r , s. Zie efterslagger.
e f t e r s t e k - n a e d , s., - n a e d t s j e , n. naad
met een achtersteek genaaid.
e f t e r s t e l , n. achterstel (van een wagen).
e f t e r s t e v e n , s. • pupis, achtersteven.
schertsend : podex, (het) achterste.
e f t e r s t o b e k , adv. rugwaarts, achteruit,
achterover, 't achterste voor. — De w e i n
r i e d e f t e r s t o b e k y n ' e s l e a t : Lex. 859.
— Hy plofte e f t e r s t o b e k o p ' e g r o u n
d e l , ld. I, 185. — E a r s t i n r a e p e n
d a n i n s k a e p en d a n i n k o e , e n
d a n a c h t e r s t o b e k n a de g a l g e toe,
Stadfr. rijmpje. — H y s e t t e s y n n a m -
m e e f t e r s t o b e k (Vgl. spegelskrift).
e f t e r s u s l i n g e n , Hl. T>1. neven of nich-
ten in den tweeden graad.
e f t e r t o c h t (Gron. en elders in Fries-
land a c h t e r d o c h t ) , s. nadenken, overleg,
opmerkzaamheid. — H y h e t g j i n e f t e r -
t o c h t , — dêr sit gjin eftertocht
y n (him). — D o u m e i s t w o l n e i d e
B o a l s e r t e r - (de D o k k u m e r H e g e-)
b r f g e o m for in b o t s e n e f t e r t o c h t ,
iron. tot een achteloos, onnadenkend persoon.
Lex. 59. — R. ind T 2 , 351*.— Vr. Fr. I, 84.
e f t e r t o c b / t i c h , adj. nadenkend, opmerk-
zaam, schrander.
achterdochtig, wantrouwig, R. ind T.', 147 á .
Zie erchtinkend. Ook e f t e r t o c h t l ik. G.
J. I , 39.
e f t e r t r u t l i n g , eg. achterneefs- of nichts-
kind. Halb., Wl. Lap.
e f t e r t s j e l , - t s j i l , n. achterwiel.
e f t e r - t s j e n , v. nazetten. — P o e s t e a c h
d e m û s e f t e r , Hsfr. VI, 37.
e f t e r ú t ' , adv. achteruit. Lex. 57, 858.
— F o a r h a w y m e a s t b o u , m a r ef-
t e r ú t , achter ons huis, i s a l l e s g r e i d e .
— J a n is n e t y n ' e h û s , h y i s n i i s
e f t e r ú t g i e n , de achterdeur uit. — Us
T e a t s k e scil der h j a r wol b y j a e n ,
d y i s n e t e f t e r ú t , welbjj de hand. —
H y k i n n e t e f t e r ú t, heeft geen ontlasting.
e f t e r ú t , n. ruimte achter 't huis: tuintje,
plaats, bleek. Lex. 57, 858.
dim. e f t e r ú t s j e . — I n l y t s e f t e r ú t -
sje ha.
e f t e r ú t ' b o e r k j e , v, achteruitboeren.
Zie boerkje.
wumkes.nl
324 EIBERT.
e f t e r ú t g e a n , v. achteruitgaan. Lex. 57
858. — I t g i e t e f t e r ú t sa h i r d a s
in h y n d e r en w e i n r i d e kin. — It
g i e t e f t e r ú t m e i h i m , met zijn zaken.
Ook: hij wordt zieker.
e f t e r ú t g o n g , s. achteruitgang. — Dy
l j u e h a w w e in w e n t s o n d e r efter-
ú t g o n g , a l l e s m o a t t a de f o a r d o a r
ú t en yn. — De e f t e r ú t g o n g f e n in
hopen saken knoeit deniaetskippij.
e f t e r ú t h â l d e , v. achterhouden, terug-
houden. — J y h i e n e j o u h e l e b r i e f
w o l e f t e r ú t h â l d e k i n n e n . Hsfr. XII,
272. — J o u k e - e n - h j a r f e i n t is f o a r t
dy h i e j i l d eft e r ú t h â l d e n , d a t er
for de b a e s b a r d h i e . — H e t d y n
frjeon hwet oan him, dat net
d o o c h , d e n m a s t d a t n e t for h i m
e f t e r ú t h â l d e en f o r b l o n i m e .
e f t e r ú t l e a r e , v. het geleerde zachtjes-
aan vergeten.
e f t e r ú t s t e l l e , v. achterstellen. — D i n -
g e n f e n h e g e r b i l a n g d e r b y ef t e r -
ú t s t e l l e , Hsfr. VII, '14.
e f t e r w e i , s. weg achter een dorp of
achter een of meer huizen langs loopende.
Hsfr. V, 81, 83.
e g a e l , adj. Fra. égal, gelijkmatig. Ook
i g a e 1. Vgl. evenreäich.
e ' g e l s f o e t , s. door 'roest' aangetaste
paarde voet. De haren boven den hoef staan
dan overeind als de pennen van een egel.
e g e w e a r ' j e (Noordel. en Z.Oostel.), v.
dwarsdrijven. Zie argewearje.
e i , n. & s. ooi, wijfjesschaap, moeder-
schaap. Lex. 870. R. P., Keapm., 17. — G. J.
I, 21.
wijfjeskonijn.
ei, interj. ei, ai, ach. — Üs B a u k s c i l
t r o u w e . E i ! ? Zoo, zoo!? — Uitroep:
E i d a t 's n e t w i e r ! Antw. I n e i i s
i n s k i e p , calemb. — E i k o m ! — In
e i k o m i s i n h i n n e g a t , k e a r i t om
d e n i s 't i n s l i e p m û t s é , calemb. —•
G e a n m e i n e i ús omke-en-hj a r r e . E i
né, dêr h a ' k g j i n sin oan. E i t o ,
doch it mar. — Ei h â l d doch op!
— Bi h w e t b i - m a e l s t e ! — Ei ju!
b i s t n e t w i i s ? — E i d o c h j u ? is
het waar? — G. J. passim.
e ï b e r t , Zoh, eg. Hd. Eiber, ooievaar. —
E i b e r t , e i b e r t , l e k || Ho l a n g i s
 EIBERT. 325 EIGEN.
dy d e b e k ? || S a u n j e l n e e n i n opmerkelijk. — 't I s w o l e i g e n a e r -
f o e t , |1 D e n is e i b e r t s y n b e k n e t d i e h , d a t se y n H o l l â n y e n d a l i k
g o e d . Sechje. Ook . . || S a u n j e l n e a s i n F r i e s k e n n e . — 't I s e i g e n -
e n i n f e a r n , k n i p e r in e i n t s j e a e r d i e h , dat lytse bern altyd
ou, en n a e i 't e r d e n w e r a n , d e n t r o e h 't n a u s t e g a t k r û p e w o l l e .
is d y n b e k w e r 1 i k e l a n g . vreemd, ongerijmd. — I t k i n wier
e i ' b e r t s - n ê s t , n. ooievaarsnest. w ê z e, m a r 't is a l h w e t e i g e n a e r -
e i d e , s. egge. — P l o e c h en e i d e , d i e h , t i n k t my,
overdr. al het noodige tuig. — My n a e k — In e i g e n a e r d i e h gefal, eigen-
is m y n p l o e c h e n e i d e , visschersge- a e r d i g e d r a c h t , t a e l .
zegde. Lex. 870. Vgl. beitel-, fûrge-, hân-, e i ' g e n b a e t , s. eigenbaat. — F r o u l j u e .
leeatt ing eide. abbekaten en e i g e n b a e t , habbe
e i d e b a l k e , s., -k e a 11 i n g, s., -r a (e) m t, f o l l e n y n 't o n l e e c h l a e t , Skoeralm.
n., - s l e e p ( - s l i p e), s., - t i n e, s., - t i p p e , 1886, 11/XI.
v., -w e i n t s j e , n. Zie de Enkel woorden. e i g e n b a k t , adj. zelf gebakken. — Ei-
e i d e r , m. egger, die egt. g e n b a k t brea.
e i d s j e , v. eggen. Hl. e i d j e . Vgl. bi-, e i g e n b i l a n g , n. eigenbelang, zelfzucht.
foar-, oer-, tichteidsje; dijk-, dong-, fûrge- — S e l d s o m h a ' k i n p a t r y o t s j o e n ,
eidsje; dwêrseidsje. d y 't n e t i n h i e r k e e i g e n b i l a n g o p
2
— D ê r "sit d y j o n g e w e r t o e i d - 'e h o l l e h i e . Vgl. R. ind T ., 425".
s j e n , zijn hoofd te krabben. — H y e i d e e i g e n b i l a n g ' s i i k , adj. zelfzuchtig. —
de b o e l r a e r t r o e h in-o a r , haalde G r e i d s m a h â n l e m e i i n e i g e n b i -
alles dooreen. l a n g s i i k d o e l , Forj. 1890, 32.
*fig. hekelen, doorhalen. G. J. II, 50. e i ' g e n b o u d , adj. zelf verbouwd. —
e i g e n , adj. eigen. Schierm. o i n . Hl. E i g e n b o u d e i e r a p p e l s , enz.
e e n of e i g e n (in de beteekenis van: ge- e i g e n d e r , m. Zie eigener.
meenzaam). — Prov. E i g e n h i r d i s e i g e n d i ' v e l s ( k ) , adj. & adv. verduiveld.
j i l d vvird. — Siz m a r t a , w y b i n n e — I k h a i n e i g e n d i v e l s k e n p i n e . —
h j i r o n d e r ús e i g e n f o l k , als leden 't Is e i g e n d i v e l s e k â l d . — Sa e i g e n -
van 't zelfde huisgezin, onder vrienden. — d i v e l s k k i n 'k i t n e t o a h , h a 'k i t
— D e r is m e a r f r j e m d ( m e a r g e l y k ) n e t b i l i b b e .
as e i g e n . — O a n t r o u d is g j i n e i g e n . e i g e n d o m , s. proprietas, eigendom. —
— I k b i n m y n e i g e n m a n , mijn eigen De n i j b o e r s e i g e n d o m m e n binne
meester. — I k w o l m y n e i g e n m a n w ê- a l b i s w i e r d . — H w a h e t e i g e n d o m
ze, sei de b o e r e f e i n t , d ê r o m t r o u d e o a n ' dy h o e d ? — H w e t ik w y t is
e r , woordspeling. Skoeralm. 1881. 12/XI. myn eigendom.
— G o a r j e n en k l e i j e n is de â l d e e i g e n e r , e i g e n d e r , m. dominus, eigenaar,
d e i f o l i e e i g e n . Hl. óók e i g e n . Vgl. Mem, ( g r o n d ) b e z i t t e r . — D e r s c i l w o l i n e i g e n e r
— W y b i n n e a l t y d w a k k e r e ei- om k o m m e , van een gevonden voorwerp.
g e n m e i in-o a r , gemeenzaam. e i g e n - e r f d , adj. eigen erf bezittend. —•
Dy m a n ( d a t d i n g ) i s m y s a e i g e n , I n e i g e n e r f d e b o e r , tegenover h í e r -
dy (dat) h a ' k f ê s t m e a r s j o e n . — b o e r , zd. Vgl. eigenhierd.
Vgl. oneigen. e i g e n - e r f d è , m. stemgerechtigde grond-
— I k s e i y n m y n e i g e n , bjj mij zel- eigenaar, volgens de vroegere Friesche wet-
ven. Sw. 1882. ten. De Fris. regim. forma pag. 42, Teg.
e i g e n a e r ' d i c h , adv. natuurlijk, begrijpe- St. IV, 2. — Statuten etc. v. Friesl. B IV,
lijk. —- E l k f j u e h t for s y n b e l a n g , XIX, art. 58.
d a t is e i g e n a e r d i e h , dat ligt in de e i g e n e r s k e , f. eigenares, grondbezitster.
natuur, in de reden. eigen(h)ierd', adj. eigen grond bezittend,
— D a t in m e m h j a r e i g e n b e r n 't Bildt a i g e n e e r d e — I n e i g e n ( h ) i e r -
y n 't o n g e 1 ok h e l p t , d a t is n e t d e b o e r , die op zijn eigen bezitting boert.
eigenaerdieh. Vgl. eigenerfd.

wumkes.nl
 EIGEN. 326
*eigening, 8. toe-eigening, toewijding.
Salv. Rymkes, Opdracht.
eigerije, v. zich toe-eigenen, bezitnemen
van. — A u k e h e t i t s t e e d fen b e p p e
y n ' e f o r m o a n j e e i g e n e . Vgl. ont-,
ta-eìgenje.
— D a t e i g e n t him n e t w a k k e r ,
dat laat zich niet best assimileeren, klinkt'
of schijnt ongerijmd.
eigen(oan)r e t , adj. zelf vervaardigd. —
E i g e n o a n r e t linnen, — fiifskaft,
waarvoor men de draden zelf gesponnen heeft.
eigensk, egensk, Zwh. adv. vreese-
lij k , schrikkelijk. — I t i s e i g e n s k e kâld.
— I t t o s k l û k e n d o c h t den eige|n-
ske se ar. Lex. 872.
ei'gensklp, in: E i g e n s k i p h a w w e ,
— j a e n, rjjmen, .kloppen'; passen. — D a t
j o w t wol e i g e n s k i p , dat laat zich
hooren, is wel waarschijnlijk. — As de
j o a d l e a u d e , d a t sa'n l o t b r i e f k e
r y k d o m o a n b r i n g e scoe, den hftl-
de er 't, m a r hy wol 't g r a e c h kwyt,
d a t h e t gjin e i g e n s k i p . — As in
& 1 d onsjuch m i n s k e h j a r nei de
njjste m o a d e o p p r o n k e t , d a t j o w t
gjin e i g e n s k i p . — F a n k o e k e n m e i b r ü
efternei, dat jowt gjin eigenskip.
eigenste, adj. zelfde. — Yn d i t ei-
g e n s t e e a g e n b l i k , R in T'., 111'. —
De e i g e n s t e t i m m e r m a n , Ibid. 3341.
eigentlik, adj. eigenlijk. — Eigent-
l i k as e i g e n t l i k , in den grond, wel
beschouwd. Lex. 868.
elgenwiriioh, adj. vrijwillig, eigenmachtig.
— T r y n i s e i g e n w i l l i c h mei d y f e i n t
g i e n , it w a e r d h j a r g e n ô c h Ôfret.
e l k e , dim. n, ooilammetje; jong wüQes-
konjjn.
el'laem, n. ooiJam.
•eilaes, interj. helaas. Hsfr. IV, 29, e.a.
ellân, n, insula, eiland. Lex. 872.
— I t e i l â n yn in f l e s s e , bolle kant
van de 'ziel'.
eilânner, eg. eilander.
— De e i l a n n e r s , in 't bjjzonder: die
van Schiermonnikoog.
— adj, E i l â n n e r b a k k e n , soort seheeps-
beschuit, op Schierm. gebakken (elders na-
gemaakt). Amel. k a e k s e n . — E i l â n -
ner m a t s j e s , vloermatten, op Schierm.
van duinhelm gevlochten.
wumkes.nl
EtN.
ein, s. & n. einde: uiterste deel; uiteinde.
Hl. e ent. Bzw. een. — Hy h e t l j e a f s t
de midden en de b e i d e e i n e n , nl.
alles (voorzich). — Hy s t i e k m a r k r e k t
mei de b e i d e e i n e n t a de b r o e k
ú t , hij was nog maar een kleine jongen.
— Hja scoe 't h i m wol t a de bei-
de e i n e n y n t r i u w e , hem meer spijs en
drank opdringen dan hij nuttigen kan. —
Yens ein (string) fêst h â l d e , zijn be- .
wering volhouden. — D ê r h e s t de loar-
t e by de s k j i n n e e i n , daar sla je den
spijker op den kop. — By de ein h a ,
aan bezig zijn. — It by de ein h a , 't
aan den stok hebben, twist. — I t by de
r j u c h t e ein, — by de f o r k e a r d e
ein h a , gelijk, 't mis hebben. — De
bopper-, heger-, j o n g e r - , leger-, lyt-
ser ein. Zie hoppe, enz. — Vgl. hoppe-, efter-,
foar-, onderein; kop-, stirt-, wrotein. — Dêr
s i t de ein fêst, daar zit de knoop. —
Dêr is gjin ein oan of De ein is
er fen wei, het is niet te zeggen ofte
beschrijven. — Op in (ien) ein s e t t e ,
in rep en roer brengen. — H j a s e t t e n
i t h e l e d o a r p op 'en ein, Alm. 12'.
— Dy riin k i n s k o a n de ein f i n e ,
draaft flink, — Dy n e t op syn affea-
r e n s p a s t scil gau de ein fine. —.
Ut (fen) 'e ein s e t t e , het werk met
kracht beginnen, zich driftig maken. Dit
ook: f e n ' e e i n s k o e r r e . — D a t w i r k
g i e t f l i n k fen 'e ein. — Hy kin net
fen d' ein konime, sammelt te veel eer
hh' begint. — De t w a e i n e n k i n n e el-
k o a r n e t r i k k e , de uitgaven overtreffen
de inkomsten. — I t is oan a l l e ( i g g e n
en) e i n e n ,to k o a r t . — Wy h a b b e
de ein y e t t e n e t , weten niet wat de
uitkomst wezen zal Vgl. fingerseinen.
— Ta'n of to'n e i n , oan ('e) ein, yn'e
e i n , versleten, afgeleefd, vermoeid , ver-
loopen. — De j u r k is oan 'e ein. —
O a r r e h e i t is ftld en to'n ein. — Dy
k e a p m a n is to'n e i n , hy h e t tofol-
le w e a g e . — Ik bin skjin oan ein
fen 't r i n n e n . — De w i k e is oan 'e
ein. — Prov, I t â l d e gûd m o a t e a r s t
oan 'e e i n , sei de j o n g e , en hy l i e t
syn h e i t de k r u k d r a g e . — Ik bin
myn r i e to'n ein,
— Op 't ein fen 'e fûke f a n g t men
 EIN.
de f'isk, de aanhouder wint.— O e r 't e i n
s m i t e , omverwerpen, — G a u o p 't e in,
spoedig verstoord. Ook . . . o p i e n e i n . —
I t e i n s e i l d e l ê s t drage. — It r i n t
m e i h i m o p 't e i n , van een die onherstel-
baar ziek is, • — ook van een , wiens bezit-
tingen verloopen.
— In e i n o a n 'e s a n g m e i t s j e , ein-
digen, doen eindigen.
— I t s t o m p e e i n , podex, 't achterst.
e i n , n. gedeelte, stuk, afstand. — Dy
s t o k is m y t o l a n-g, i k m o a t e r
m a r in e i n ô f s n i j e . — I n e i n w o a r s t ,
ook: een lange worst. — I n e i n k e a r e l ,
groote kerel. — I t i s i n h e e l e i n (to
g e a n ) fen L j o u w e r t n e i G r i n s . —
M a s t e r s k e . . w i e r in e i n j o n g e r . . .
as h j a r s i s t e r , Hsfr, VI, 157. — D a t
h e l e ein m o a t ik fen b u t e n l e a r e ,
w o l t w a bl e d s i d e n .
e i n , adj. eigen. G. J. passim. Nog enkel
in samenstelling soms. Zie eijen.
e i n , eg. anas, eend. Hl. fint. Bzw. e e n ,
éne- (als 1° lid der samenst). — N j û t e
en w y l d e e i n e n . Vgl. berch-,dúìcel-,rop-,
.té- eitr, lok-ein; teaperts-ein; doavps-einen. . .
Lex 878. Zie eine-,
ein'-aei, n. eendenei. — S o k k e e i n -
a e j j e n , s e i d e j o n g e , en h y b r o e h t
de b o e r h y n s t e f i g e n .
* e i n - b e r n e , adj. eigengeboren, eigen,
echt, — H y f e t d i s s ' p o p as e i n b e r n e
d o c h t e r op, G. J. 1, 36. — E i n b e r n e
Friezen, Friezen van Friezen geboren,
ld. I, 25.
e i n b i s l ú t , n. besluit, einde afloop. Halb.
Matth. XIII, 39. Meer e i n t s j e - b i s l ï i t , z.d.
e i n b o e r d , n. eindbord, aan een molen-
wiek. Zie wynboerd.
ein-cleel, n. deel uit een erfenis. G. J.
I, 100.
ein'dele, - d e e l j e , v. (een erfenis) deelen.
— Do d e m i g e n i t h ú s r i e f e n W y p k -
m o a i e i n d e e l d h i e n e , L . i n W., 399.
Lex. 643, R. P., Vr. Fr. I , 284. G. J. I ,
120, II, 104. Ook e i n d i o l e .
ein-deling, - d i e l i n g , H. verdeel ing oener
erfenis, boedelscheiding. Lex 643.
e i n d i g e r , in., e l n d i o h s t e r , f. die iets
ten einde brengt, die iets tot het einde
volhoudt. — „ W i n a is d e o a n l i e d i n g
f e n 't s p u l , van den twist en 't gevecht,
wumkes.nl
327 E1NE.
en do e i n d i c h s t e r e k " . Rechtb. Heeren-
veen. Apr. 1893.
e i n d i g j e , e i n j e , v. eindigen, ophouden,
doen ophouden. Bzw. e e n j e .
e i n d l i k , HL adv. eindelijk.
e i n d o e l , n. einddoel. — I t e i n d o e l
fen al s y n b o d s j o n is in r ê s t i g e
â UI e d e i.
e i n d o m , n. eigendom. G. J. passim.
Zie eigendom.
e i n e , v. vorderen, vooruitgaan. — I t
e i n t a s in 1 ú s o p i n t a r r e k l e e d ,
— a s d e m a n y n 'e n i o a n n e , — as i n
p o d o p 'o k l u t e n , zeer langzaam. —
I t g ê r s m e i m e s s e n ôf t o s n n ' e n
o i n t n e t . Lex. 887, — Prov, Ho h i r d e r
a s 't r e i n t , h o h i r d e r a s 't e i n t .
e i n ' e b i t , n. - b o k , s., - b o u t n., -f e a r ,
s.,-foer, n., - j a c h t , s,, - k o a i , s . , - k o e r , e.,
- k w a e i , s., - n e s t , n., - p y k , s., - p y l k ,
s., -p 1 o m, s., -p o o 1, 8. Zie de Enkelwoorden.
e i n e f e l , n. Fra. chair de poule, kippevel.
— I t e i n e f e l s t i e t h i m o p 'e e a r m ,
van koude of koortsrilling. Ook e i n e k r o a s .
e i n e f e t , n. iron. voor: water in de spijs,
in plaats van vet of boter. Lex. 876. Ook
kikkertsfet.
e i n e f l a ( e ) c h , n. flab, eendekroos. Ook
k i k k e r t s f l a c h , k i k k e r t s k r o a s ( t ) , ei-
n e k r o a s en t e k k e n f l a c h .
e i n ( e ) f ù g e l , eg. eend, eendvogel. —
E l k e s k o a t is g j i n e i n ( e ) f û g e l , elke
poging bereikt niet haar doel. Veelal:
elke coituí is geen kind. — O m t r i n t
(bynei) s j i t m e n g j i n e i n e f û g e l s ,
tegen iemand, die zich beroemt bíyna in
iets geslaagd te zjjn. Zie ein†iì'jeì.
e i n e g ê r s , n. lolium perenne, smeerraai
of muizekoorn (grassoort).
e l n e h o k , n. hok van latwerk om er 's
winters eenden in te vangen.
e i n e k n e p p e l j e , v. (tamme) eenden dood-
knuppelen en stelen. Zie hieppelje.
e i n e k n e p p e l d e r , m, die 's nachts uit-
gaat om bjj oen boerenerf eenden te knup-
pelen en weg te nemen.
e i n e k n e p p e l d e r ! , , pi. scheldnaam voor
die van Woudsend.
e i n e k o a n , s, zeeslakkenhuis. Taalg. IX,
806,
e i n e k o e r k j e , v, eendekorven maken.
Zie lo†tei'je.
 EI NE.
e i n e k r o a s ( t ) , n. eendekroos. Zie eineflach.
Lex. 774,80. — I t e i n e k r o a s s t i e t h i m
o p 'e e a r in. Zie einefeì.
e i n e m e l k e , v. van eenden eieren winnen.
Zie melke.
e i n e p i k e - w a e r , n. zeer zacht weder.
Ook h i n n e p i k e - w a e r . Lex. 440, 880.
Hl. l ò t s e - w é a r .
e ì n e p y l , s. eendekuiken. Zie einepyk.
e i n e p o a t e n , pi. eendepooten. — H â n -
n e n a s e i n e p o a t e n , roode handen, van
koude.
— H w e t s k r i u w s t o u r a e r , 't b i n -
ne a l l e g e a r r e einepoaten, Holl.
hanepooten.
brokken van 'geschifte' ( g e a r s k e t t e n )
melkbrjj. Ook h o a n n e p o a t e n .
e i n e r , m. eigenaar. ld. V, 185. Zie eigener.
e i n e r f d , adj. Zie eigener]'d.
e i n e s j i t t e , v. eenden schieten: stroopen.
— B y n a c h t t o e i n e s j i t t e n g e a n , door
stroopers.
e i n e s j i t t e r , m. eendenstrooper. — H j i r
h a t o - n a c h t w e r e i n e s j i t t e r s om-
s t r ú n d en i n h e l e h e a p n j û t e e i n e n
weikaept.
e i n ' f û g e l , n. eendvogel (als spijs.) —
Einfûgel mei appelsmots.
e i n g j e , v. eindigen. Bzw. e e n j e . Zie
eindigje. Dongdl.: vorderen. Zie eitie.
e i n i c h , adj. minder goed aan de einden.
— M û s k e s , muisjes-aardappels, binne
hast altyd einieh. — Einich lân,
— einich hout.
eindig, wat eens moet eindigen. Hsfr.
XIV, 124.
*ein'ierd, adj. Zie eigenhierã.
*einje, v.toewijden. Salv. Opdracht Rymkes.
e i n k , adj. eigenlijk. Zie eigenlik.
e i n k e , n. eindje. R. ind T2., 280". Zie
eintsje.
e i n l â n , n. (het) eigene land, vaderland.
— E i n l â n s g o e , het goede in ons eigen
land. G. J. I, 231.
* e i n l e a s , adj. & adv. eindeloos, oneindig.
Lex. 886. G. J. passim.
e i n l i k , adv. eigenlijk. — Me h i e a l y n -
s j o e n , d a t wy oan in p e a r flesfol-
l e n e i n l i k n e t n ó c h h i e n e , Eman.,13.
Vgl. eink.
einling(s), adv. eindelijk. Lex. 886. —
E i n l i n g s en t o ' n l é s t e n .
wumkes.nl
328 EKEL.
e i n l i n g ( s ) , adj. op het einde, uiterste.
— I t e i n l i n g e h û s , aan het einde der
straat. — De e i n l i n g s e b a l k e. Ook
e i n l i n g s t , a l l e r e i n l i n g s t . — De
e i n l i n g s t e p e a l l e n , bij de netten van
den vogelaar. — I t ( a l l e r ) e i n l i n g s t e
l i d o a n 'e f i n g e r . Lex. 886.
— E i n l i n g s h o u t , van het einde eener
balk of plank afgezaagd, tegenover l â n s -
h o u t , z.d. Vgl, kophout.
e i n l i n g s , adv. verwoed. — H y f I e a c h
my e i n l i n g s oan, — e i n l i n g s y n ' t
g e s i c h t . Etnan, 15.
e i n ' m e r k , n. merk op het einde vaneen
'bleek' (rogge)brood, — tegenover ' m i d -
d e n i n e r k ' , z.d. Zie brea.
e i n m û r r e , s. muur aan elk der beide
einden van een dwarshuis.
e i n s j i t t e , v. aan het einde der baanden
gang. versnellen. Lex. 887.
e i n s l u t e n , in: B y of y n 't e i n s l u t e n ,
bij slot van rekening. — H j a h a r r e w a r -
r e n w i t h o l a n g , e n b y 't e i n s l u -
ten hâldde y e t e l k s y n s t r i n g f ê s t .
.— S a d w a e n d e k a e m h y e r y n ' t e i n -
s l u t e n y e t a l a e r d i c h m a k l i k ôf,
Hsfr. X , 202. — Ibid. III, 208.
e i n t s j e , dim. n. eendje.
e i n t s j e , dim. n. eindje. — I n e i n t s j e
t o u , — in e i n t s j e k e r s . — I n k a l k e n
e i n t s j e , kort aarden pijpje.— F e n L j o u -
we r t n e i L e k k u m is m a r in l y t s
eintsje to gean.
— H j a h i e n e i n e i n t s j e f e n 't pe-
t e a r n e t h e a r d . Fr. Volksbl. 22/IV, 1883.
e i n ' t s j e b i s l ú t , n. einde, afloop. — I t
e i n t s j e b i s l ú t i s d e d e a d . Lex. 345.—
It e i n t s j e b i s l ú t fen h j a r t s í e r e n
w i e r , d a t ús J e l l e m e i in s t i k k e n e
earm thtískaem.
e i n t s j e k o a r k , s. dobber, in den vorm
van een eendje. Slj. & Rj. 1897, 129'.
* e i n w i r d e , s. eigenwaarde. ld. IV, 78.
† e i n z e , s. landmaat, '/«« van een ponde-
maat. Lex. 769, 889.
e ì n z e r , s. statera, unster. G. J. I , 224
Zie ingster.
e k , conj. ook. Schierm. a i k . — E k s a !
ik wensch u 't zelfde. — S o u n e n s e n 't
b e s t e ! T a n k j e , e k sa. — Ook i k en
y k , z.d.
e k e l (Wjjtgaard en omstr.), s. eikel. Zie ikel.
 EKEN. 329 ELPEN.

e k e n - (N.Westel. en N.Oostel. en Hl.), | elft, eg. alosa vulgaris, elft.

eiken, eike-, als Ie lid der samenstelling of ; e l i n ' d e , s. ellende. Zie ellinde
als adj. Zie ìken. e l i n d i c h , adj. ellendig. Zie ellindich.
e k e n (Westel.), adj. hard, schraal (doch e l k , e l t s , pron. quisque, elk, ieder. Hl.
gespierd).— I n e k e n g r o u n , harde, dorre è" 1 k. Prov. E l k s i n e s , d e n k r i g e t
grond.— I n e k e n k e a r e l , — i n e k e - d e d i v e l n e a t . — E l k h e t n ó c h o a n
n e k j e d d e . — I n e k e n e k o u , die niet s y n e i g e n : zorgen of gebreken.
gemakkelijk vet wordt. Vgl. Mrdgroedich. e l k e n i e n , pron. iedereen. — E l k e n i e n
e k e n h a f t i c h , adj. hardbrokkelig en splij- h e t d e m û l e d e r f o l f e n . — E l k e n -
tend, van aarde. Lex. 850. Zie ìcnippiçh. i e n n e i 't s i n d w a e n , k i n n i m m e n .
e k e r (op de Klei), s. akker. Vgl. bou- — H a j o . h o n d e r t g o u n e f o r m y t o
eker; dwêrs-, kanteker. Ook i k k e r , z.d. l i e n ? N o u , i k b i n o a r s k r a p b y
e k e r , s. aker. Zie aker. jild, m a r dou b i s t ek e l k e n i e n
e k e r i c h , adj. naar eikenhout (riekend). n e t ' — E l k e n i e n w e n n e t t o B l i j e
— H w e t r u k t it hjir ekerich. (Wdongdl), — o p B i r g e r h e i d e (Tietj.),
e k k e l (Stadfr. en hier en daar op de Klei), Sechje.
s. eikel. Zie ikel. e l k ' - f o a r - o a r , adv. elk om strijd, om 't
e k k o a r , e k k o r u m , pron. elkander, zeerst. — E l k - f o a r - o a r w o l d e e a r s t e
ld. I, 14; 85, IV, 86. w ê z e . — ld. IV, 140.
e k s a ' m e n , n. examen. de respectieve personen. — E l k - f o a r -
e k s e r s e a r ( j ) e , v. excerceeren. o a r b r o c h t s y n s t e m út.
e k s e r s y s ' j e , s. excercitie (vande soldaten). e i k m e s , pron. elk, ieder. — T r i j e b a n k -
— It i s i n h e l e e k s e r s y s j e , eenheel j e s f e n h o n d e r t g o u n e e i k m e s . — A s
werk, gedoe. wy e i k m e s • in d û b e l s t ù r j o u w e ,
e k s e r s y s ' j e f j i l d , n. excercitie-veld. Hûs- d e n h a wy 't k l e a r .
hiem 1889, 140. e l k o a r , e l t s j o a r , pron. elkaar, elkan-
e k s e ' t r a , adv. etcetera, en zoo voort. Ook : der. Lex. 905. Ook i n k o a r , m a n k o a r ,
Dy h e l e e k s e t r a , de heele boel of wat m e n o a r , i n-o a r , z.d. Verbogene vorm:
verder annex is. eîkoarren.
e k s i m ' p e l , n. exemplum, voorbeeld. Wl. " e l k u m , pron. elk, iedereen. — N o u r i n t
Lpk. — I k s t e l h i m h j i r t a i n e k s i m - e l k u m a s i n s l e t , G. J. I , 6. — M e i
p e l , ld. XXV, 63. ein j e l n e w i r d ik m e t t e n , dêr ik
e k s k ú s ' , n. Era. excuse, verontschuldi- e l k u m m e i ú t m j i t , Ibid, 32.
diging. el(l)emint', n. element. — H y i s d ê r y n
e k s k ú s ' j e , s., e k s k ú s ' l e - b o e l g û d , n. s y n e l l e m i n t , gevoelt zich daar thuis,
gerechtelijke verkoop. Vgl. boelgûdsbank, op zijn gemak. — H y i s y n s y n e l l e -
-tafel. m i n t , in zijn schik.
e k s p r e s ' , adv. opzettelijk; alleen, uitslui- — Dat w i i f is in ellemint,
tend. een feeks. Vgl. ystremint.
e k s t e r , eg. pica, bonte ekster. — As e l l e n s , pi. zekere soort balken of palen,
m o a r n s i n e k s t e r o p 't h i e m i s , volgende in zwaarte op 'kolders' (z.d.).
k o m t er dy d e i s i n i t e r , — h e t m e n e l ( l ) i n ' d e , s. ellende, last, kruis, klach-
nijs t o w a c h t s j e n , Sechje (Volksbij- ten. Hl. e l l e n d e . — I t i s k l e a r e
geloof). Zie a(e)kster. b a r e e l l i n d e h w e t dy l j u e o n d e r -
e k s t e r s , pi. scheldnaam voor die van f i n e . — B e p p e h e t i n h e l e b u l t e el-
Pietersbierum. l i n d e oer de d j û r e t i d e n en de
e k ' s t e r a e ì , n. eksterei. oerdwealskens.
e k s t e r a e \ j e n , pi. overdr. nietige din- e l ( l ) i n d i c h , adj. ellendig, naar, akelig.
gen. Lex. 139. — I n e l l i n d i g e k e a r o l , akelige vent.
e k s t e u r ' , m. hoofd-politiedienaar ten tijde — I n e l l e n d i c h s p u l , — i n e l l e n d i g e
der grietmannen. Lex. 420. boel.
e l e m i n t ' , n. element. Zie ettemint. e l ' p e n b l e n , n. ebur, elpenbeen, Vgl. ivoar,

wumkes.nl
 ELS. 330 EKCH.

e l s , s. subuia , els. — S a s k e r p a s i n maakte deftigheid, nauwkeurigheid. Lex.

e l s , fig. vinnig. Lex. 903. 920. Zie eptich.
e l s , s. alnus ffluiinosa, els. — Ook el- e r , pron. Hd. er, hij. — S c o e d e r n e t
z e n b e a m . Vgl. wetterels. Lex. 904. k o m m e ? — H y is sa m a n s k n e t a s
" e l t s , pron. elk. Zie elk. e r w o l m i e n t . — Do 't e r t o L j o u w e r t
e l t s j o a r , pron. elkaar. Zie elkoar. k a e i n . — Om 't e r d e f a e tn h a w o e .
" e l t s m e s , pron. Zie eikmes. Lex. 920. — W o l e r e f f e n f o r m j om
e l v e , Zh. n u u . elf. Zie alre. b o a d s k i p ? [Alleen midden in den zin en
e l z e n , adj. van den els. Vgl. de samen- zonder den klemtoon, — anders hy, In
stellingen. sommige streken alloen tìitj. Zie hy.
van elzenhout. Zie elzenhout. e r , adv. er. Zie dir.
e l ' z e n b a s t , s,, - b e a m , s. Zie de Enkel- e r b a r m j e , v. erbarmen.
woorden. e r b a r m ' l i k , adj. & adv. erbarmelijk.
e l z e n b l è d , ii. elzcblad, — volksmiddel te- e r c h , adj. erg. — I t is ( w i r d t ) l a n g e r
gen opene wonden, ook tegen hoofdpijn. a l e r c h : in t s j i n a t f a e m d r a e c h t i n
e l z e n b o s k , s. elzebosch. Zie bosk. g o u d e n h a l o a s j e . Zie slim.
e l z e n h o u t , n. elzehout, op stam staande e r c h , adj. schrander (altijd met negatie).
of als brand- of timmerhout. — Hy is d e e r e h s t e n e t , niet van de
e l z e n ( h o u t e n ) , adj. van elzehout. — snuggersten. - Dy w i e r n e t a l t o e r c h
E1 z e n(h o u t e n) k l o m p e n . en s a h w e t g o e d f o a r h i m h i n n e .
e l z e n p r i k j e , n. afgebroken takje van Bijek. 1877, 4, Vgl. tvje.
den els. — As i ra m e n d e m e l t s t e k t , e r c h , n. erg; nadenken, vermoeden. —
m o í i t e r o p i n e l z e n p r i k j e k a u j e , A l t y d s o n d e r e r c h of t i n k e n , ld. IV, 18.
d e n g i e t i t o e r , Volksgeloof. — I k h i e d e r g j i n e r c h y n , d a t i t al
e l z e n s t a m ( m e ) , s,, - s t o b b e , s,, - t û k e , sa l e t w i e r . — D a t s l e a u f a n k e h e t
s., - w o a r t e l , s. Zie de Enkelwoorden. n e a r n e g j i n e r c h yn, d e s k e l k s a k -
ê m e l i c h , Hl. adj. zeurderig. Zie eamelkh. k e t h j a r f o a r 't l i i f w e i , en h j a
ê m e l j e , Hl. v. zeuren, zaniken, Zie eamelje. s j u e h t i t n e t . — Vgl. euvelmoeä, prakke-
e n (spr. soms in), conj. et, en. saesje.
e n è m , Hl. pron. elkaar. Zie in-oar. — Hy h i e g j i n e r c h yn dy kea--
é n i c h , Hl, adv, eenig. Zie ienich. r e l , begreep zijn verkeerde bedoelingen
é n i c h h e i t , Hl. e. eenigheid. — En ie fa- niet.
h e i t h a M d e , avondmaal houden, Roos- — I k h i e y n d a t s i z z e n y n 't m i n s t
jen, 24. [Ziet op de broederlijke 'eenigheid', g j i n e r c h n e t , bedoelde er niets kwaads
die bij 't avondmaal moet voorzitten]. mee, A. Ysbr., 34.
é n i c h s t e , Hl. adv. eemg(st)e. Zie lenige. e r c h j e , n. in: I t o p in e r e h j e h a ,
e n k o a r , pron. elkaar. Hl. † e n k e r m . er een weetje bij hebbon, er wat op weten
Zie elkoar, te vinden, — 't op zijn gemak, aangenaam
e n s a ' f o a r t h i n n e , adv. enzoovoort. Ver- hebben.
kort ensf h. — Meest (in de sprktl.): | — Hy d o c h t d a t m e i in e r e h j e ,
ensahwethinne. met een verborgen doel. Ook D ê r h e t
e p t i c h , adj. n e t , proper. — K r e a s en e r i n e r c h j e by.
e p t i o h . — I n e p t i c h d i n g , meisje. —• — I n e r c h j e , erg. — H w e t p r o n -
E p t i g e I j u e , Lex. 920. R. ind T", 265'. k e t d a t wiif, n e t ' ? J a , 't is i n e r c h j e .
ld. XV11I, 109. — Fr. Volksalm. 1895, 40. e r c h ' t i n k , s. ergdenkende, ergdenkend
nauwkeurig. — O k k e t e i k e n e o p s y n niunsch.
m e n c a r allos w a k k e r o p t i c h op, - Uo e r c h t i n k , do orgdenkendheid
Ada., 44. (als persoonsverbeelding).
adv. gemaakt deftig. — . . . d y h e e l e r c h t i n k e n , n. ergdenkendheid, achter-
e p t i c h en p r e s i i s s i t t e n g y n g t o | docht. — L i z z e e l t s i t n e i s y n s i n ü t
s m o k e n , R ind T \ 256". e n ui y n e r c h t i n k e n y n 'e j a m k s t e
e p t i g e n s , s. netheid, properheid , ge- f f t l d e n .

wumkes.nl
 ERCfr. 331
e r c h t i n ' k e n d , adj. ergdenkend.
* é r e n , adv. vroeger, voorheen, —passim
bij schrijvers. Zie alear.
erf, IÌ. aren, erf. — I k wol d y k e a r e l
n e t w e r op m y n e r f ha. — H û s en
erf. Lex, 926.
e r f , n. erf (plantnaam). Zie tún-erf.
erf, n. nerf van leder, glans van welge-
daanheid , van vruchtbaarheid, bij dieren
en planten. Ook n e r f . Vgl. ang(el).
e r f , n. geërfde bezitting. Vgl. âlderserf.
e r f d o c h t e r , f. - g o e d , n., - g û d , n.,
-moe i k e, f., - o m k e , m., - p o a r s j e , n. Zie
de Enkelwoorden.
e r f e n i s ( s e ) , s. hereditas, erfenis.
e r f g e n a e m , - n a m m e , - n a m t (Westelijk
vooral), eg. erfgenaam, — Hj a h i e m a r
i e n e r f g e n a m m e en d a t w i e r h j a r
b r o e r s - s o a n , B. ind T s , 73<r.
zoon of dochter. — B a u k e h e t f e n
n a c h t in e r f g e n a e m k r i g e : nou wit
e r e k h w e r 't s y n k a p t a e l b i l â n j e
s c i l , iron. als er niets valt te erven. Lex. 929-
erflik, adj. erfljjk. — I v i c h en e r f l i k ,
immer en altoos, Forj. 1892, 130.
e r f s k i p , n. erfenis, erfdeel; iets dat men
geërfd heeft. — I t i s w a e r om i n erf-
s k i p t o p a r t e n , onstuimig weer, geen
weer om uit te gaan. — Dy s u l v e r e n
k n o t t e is y e t i n e r f s k i p f e n ús
b e p p e . Lex. 930. Dit ook:
e r f s t i k . Vgl. famylje-stik.
e r f s u l v e r , n. geërfd zilverwerk, — M e i
e r f s u l v e r s t r i k e is g o e d for r i n g -
fjûr. Wiers. f. M. J., 13. — E. ind T", 91«.
e r g e r j e , v.' ergeren, aanstoot nemen.
Lex. 117. — Y e n o a n h w e t e r g e r j e .
e r g ( e r j ) e , v. achten, acht geven op, op-
merken, vermoeden. (Eig.: erg in hebben).
— H y e r g e r e d e t s j i n s t , koorts, e a r s t
n e t , m a r 't i s op ' e d e a d n t d r a e i d .
— I t w a e r d fen n i m m e n e r g e r e ,
d a t d a t f a e jj e t e k e n s w i e r n e , —
Dy j o n g e w i d d o u s t i e a l t y d o p ' e
u t k y k as er dêr f o a r b y g y n g , m a r
h y e r g e r e d a t n e t . — ld. VIII, 121.
Hsfr. I, 151. - - Vgl. ealgje.
e r g e r n i e . s e , s. ergenis. Zie:
e r g e w a e s j e , s. ergernis, hinder, verdriet.
afkeer, tegenzin. — Hj a h i e s a 'n e r-
g e w a e s j e fen dy f i n t , hja m o c h t
h i m n e t s j e n . Vgl. argewaesje.
wumkes.nl
ETMEL.
e r g j e , v. achten. Zie ergerje.
e r - i z e r , Zwh. n. oorijzer. Zie earizer.
e r r e m o e c t , Zwh, s. armoede. Zie ear-
moeä.
e r v e , v. erven. Ik erf, erfde, ha erfd,
ervende, to erven. — Hl. e r v j e . Yk ervje,
erve. hè erve. — Stadfr., Tietj., Amel. Ik erf,
urf, ha (hè) urven. Vgl. hi-, oerere(j)e.
e r v e n , pi. heredes, erven, erfgenamen.
Lex. 930. — De e r v e n v a n V e e n . —
K l a e s Doe des e r v e n .
e s ( s e ) , s. S-vormige haak. Zie acht. —
De s a e k i s y n 'e e s , in den h a a k , in
orde. Lex. 934. — Hsfr. VI, 193. — Eman 29.
— D ê r b i n 'k w o l m e i y n 'e e s , in
míjn schik.
e s k , s. esch. Lex. 932. Zie eskenbeam.
e s k e n , adj. van den esch. Vgl. de sa-
menstellingen.
van esschenhout. — I n e s k e n b i l e s t ô k .
— E s k e n a d e n . Vgl. eskenhouten.
e s ' k ( e n b e a m ) , s. fraxinus excelsior, esch,
esscheboom.
e a k e n b l ê d , ìi., - h o u t , »., - s t a m ra e, s.,
- s t o b b e , s., - t û k e , s. Zie de Enkelwoorden.
e s k e n h o u t e n , adj. van esschenhout. Zie
esken.
e s p e l , n. troep, menigte, aantal. — Y n
'e . . . p o a r t e , d ê r 't i n h e e l e s p e l
b o e r e n s t o e , R. ind T3., 726. — Ibid, 466.
veel, een boel. — I n h e e l e s p e l g û d .
Lex. 933.
† e s p e l , n. wjjk of rechtsgebied, waarin
enkele steden verdeeld waren. De burgers
stemden bij espels,
de gewapende burgers uit die wjjk, onder
bevel van een hopman.
e s p e l t s j e , dim. n. troepje. - - S a ' n es-
p e l t s j e h e a r e n . W. D., Seakele, 15.
e s t r i k , s. estrik, gebakken vloersteen.
e s ' t r i k b o e r d t s j e , n. plankje, waarop
de ongebakken estrikken van onder den
vorm worden weggedragen.
e s t r i k k e n , adj. van estrikken. — Es-
t r i k k e n flier.
e t ' m e l , n. etmaal. Lex. 842.
e t ' m e l s - i i s , n. ijs van een etmaal. Vgl.
oardel-etmiehiis (Wiers. f. M. J., 10).
e t ' m e l s - m ô l k e , s. melk, die een etmaal
of korter in den kelder heeft gestaan en
slechts eenmaal afgeroomd is. — T s i i s f e n
e t m e l s m ô l k e , ook;
 EUVEL. 332
e t m e l s t s i i s en s n j e o n t oj o u n s t s i i s
(z. d.).
e u v e l , n. euvel, kwaad, lichaamsgebrek.
Lex. 947.
— E a t e u v e l n i m m e , kwalijk nemen.
Zie ecel.
e u ' v e l m o e d , s. erg. — H y h e t e r g.j i n
e u v e l m o e d y n , geen erg, heeft er niets
onder te doen, — is onverschillig onder 't
geval. Lex. 947. Ook e v e l m o e d . Zie erch.
E v a , n. pr. f. Eva. Zie Adam.
e v a n g e e l j e , n. de leer van Jezus, h t
nieuwe Testament; in 't spraakgebruik: elk
der vier eerste boeken van 't N. T. — 11
m i n n i s t e e v a n g e e l j e , de zendbrief van
Jacobus. — I t (hy) is g j i n e v a n g e e l j e ,
niet vertrouwbaar.
e v e l , n. euvel, kwaad. Lex. 947. — I t
E v e 1, het kwade, de zonde (personificatie).
Salv., 10.
adj. — W ê s n e t e y e l , verdrietig, las-
tig, Fr. Lêsb. 75. — Vgl. euvel.
e v e l s ( k ) , adj. & adv. drommelsch, ge-
weldig. — D a t is i n e v e l s k k e a r e l .
— I t r a b j e n f en 'e f r o u l j u e is i n
evelsk wirk. — Tosk-lûken docht
e v e l s k e s e a r . — I t is e v e l s k e k â l d .
Lex. 947. — W. D., Heam, 33.
e v e l s - k o a l l e , m. aartsdomoor, stommerik.
e v e n , adj. even (van getallen). — E v e n
o f o n , raadselspel. Lex. 948.
e v e n (Hl. en elders), adv. even. — As
't i t f a n k e m a r e v e n oanroerste
g û l t se al. — I k b i n e v e n b y d e
grytman oanwest Zie effen(tsjes).
•— E v e n d j û r , g r e a t , enz. Zie (al)lilce.
e v e n ( d ) e r , s. evenaar: balans van een
weegschaal. Lex. 949.
het lange/hout, dat bij het trektoestel voor
twee paarden, aan het voertuig wordt vast-
gemaakt.
e ' v e n m i n s k e . eg. even-, medemensch,
'naaste'. Lex. 950, - - Dou s e i l s t e d y n
e v e n m i n s k e l j e a f h a b b e . Halb. Matth.
V. 4 3 ; XIX, 19.
e v e n n a c h t , s. dag- en nachtevening.
* e v e n n a c h t s - l i n e , s. evennachtslijn. Zie
hjnje.
e v e n r e ' d i c h , adj. gelijkmatig, ook van
van humeur of karakter, steeds zich zelven
gelijjk blijvend. — E v e n r e d i c h b r e i d -
pj e. Vgl. egael. — H j a w i e r e v e n re- I
wumkes.nl
EZEL.
clich ; m o a r n s i e r e n j o u ns l e t al-
t y d a l l y k f e n s i n n e n , L. in W., 424.
— Op in e v e n r e d i c h m i n s k e k i n
m e n s t e a t m e i t s j e. Lex. 950.
bedaard. — I k se il w o l e v e n r e d i c h
b l i u w e . W. D., Oebl. Gl.. 93. Ook:
e v e n r i e d i c h (B. K., 23).
ê v e n t û r ' (Westelijk), n. avontuur. Zie
aventûr.
ê v e n t û r j e , v. wagen. Zie aventãrje.
e ' v e n w i c h t , n. aequüibrium, evenwicht.
e ' v e r l a s t , n. everlast (zekere geweven
stof).
e v e r l a s t e n , adj. van everlast. — E v e r -
l a s t e n skoen. — In everlasten
b r o e k , b a i t s j e (vroeger).
e v e r t , m. in: Hy h e t e v e r t op 'e
r ê c h , is lui. Ook e v e r t - o m . Lex. 952.
e ' v e t a s s e , Stellingw. eg. hagedis.
† e w e i , Hl. adv. weg. — D o e g e e s t
só f i e r e w e i , Fr. Jierb. 1834, 74. —
Roosjen 69.
e z e l , eg. & n. ezel, fìg. domoor, traag
mensch. — I m m e n f e n 'e b o k o p 'e
e z e l s t j ù r e , van den os op den ezel.
rammelaar (mannetjes-konijn). R. ind T3.,
9'. Zie raem.
schilders-ezel, ook voor een schoolbord.
toestel om hout op te zagen. Dit ook b o k .
e z e l a c h t i c b , adj. ezelachtig, dom, on-
beleefd.
e z e l i n ' n e , f. ezelin. Halb. Matth. XXI,
2, 7.
e z e l i n ' n e - m ô l k e , s. ezelinnemelk.
e z e l j e , v. sloven, zwoegen. Lex 953. —
Men k i n a l t y d m a r e z e l j e , m e n h e t
n o a i t d i e n . — H w e t s c i t t e n o u bi-
e z e l j e ? D o u b i s t o m m e r s r y k , Hsfr.
VI, 3.
e ' z e l s - k y n , n. domoor (scheldend).
e z e l s - r j l i c h t , n. in: E z e l s - r j u c h t en
k o e k ú t s - k â l t || B r i n g e i t f i e r y n
d i s s e w r â l d , Salv., 94.
e z e l s - w i r k , n. zwaar werk, •— F o a r d e
t u r f k a r r e r i n n e to l û k e n , d a t is
ezels wirk.
e z e l w e i n t s j e , n. ezelwagentje.
 FA.
F.
P (spr. effe), de letter F.
f a , s. fa, de vierde noot (toon) op de toon-
ladder , in de muziek.
f a (spr. fà), interj. van afkeer, afkeuring.
Zie {'e.
f a b e l , s. fabel: verzinsel. — A l l e g e a r r e
f a b e l s h e i t e! er is niets vanwaar. Lex.
B. — I k f o r t e l j i m m e g j i n f a b e l s ,
geen onwaarheid. Vgl. âldewivefabels.
" f a b e l g û c b j e s , pi. babbelguigjes. Zie
bab(be)legûchj es.
f a b r y k ' , n. fdbrica, fabriek; ook: ieder
vreemd samenstel. — H w e t n u v e r fa-
b r y k i s d a t ? — 't I s i n r a e r f a b r y k ,
een akelige vent.
— Vgl. brea-, bûter-, gas-, yettik-, moal-,
sjerp-, strie-, súkereifabryk; — deufabryh.
f a b r y k j e , v. meedoen aan fabriekmatige
zuivelbereiding. Forj. 1898 , 50.
f a b r y k s b o e r , m. boer, die aan de fa-
briek levert.
f a b r y k s ' b û t e r , - s û p e , - t s i i s , s. bo-
ter, karnemelk, kaas van de fabriek.
f a b r y k s g û d , n. alle waar, die fabriek-
matig gemaakt wordt.
f a b r y k s - ì e r d a p p e l , s. elke soort aard-
appels, alleen geschikt voor fabrieken, om
er meel, stijfsel, stroop uit te bereiden.
f a b r y k s - t u r f , s. lichte soort lange turf,
hoofdzakelijk voor steen- en dakpannenfa-
brieken, en kalkbrandcrijen.
f a b r i s e a r ' j e , v. fabriceeren, maken.
f â d , m. voogd, beheerder, verzorger. —
G. J. I, 56, 82, 141. Lex. 492, 954.
pi. f a d e n , weesvoogden, armenverzor-
gers.
Meest: f o u d , f o o g d . Vgl. earm-, tsjerk-
fâd.
f â d , adj. Fra. fade, flauw. — I k b i n
w r a m m e l s fâd; ik woe foar 'ekofje
l j e a v e r i n s û p k e b r a n d e w y n . Jon-
gelj. boask, 36. Zie flau.
f a d d e , s. membrum muliebre, vrouwelijk
deel.— H y s e i , i k s e a c h h j a r f a d d e ,
h e a r e w o l ! D a t s c i l ik wol ont-
h a d d e , Liedje 1702. [Misschien f â l d e , va-
gus.]. Lex. 955. Zie fôd.
• f a d e r , m. vader, het Opperwezen. ld.
II, 69. — v. d. M., Myn' suchten, 1.12.
kerkvader. — D e D o a r t s k e f a d e r s ,
wumkes.nl
333 FAEK.
de contra-remonstranten op de Dordtsohe
synode (1618 en '19). Hsfr. XIV, 166.
— De f a d e r f e n 't G a s t h ú s , R
ind T\, 140*. Vgl. earm-, weesfader.
f a ' d e r l â n , n. patria, vaderland. G. J.
passim. ld. II, 47, IV, 74. Hsfr. II, 139,111,
133. A.B., Doarpke, 21. — F o r 't f a d e r - -
l â n w e i , onophoudelijk, maar al door,
'honderd uit'.— P r a t e , s û p e . . . f o r 't
f a d e r l â n wei.
f a ' d e r l a n s l j e a f d e , s. vaderlandsliefde,
ld. I, 103.
f a d e r l i k , adj. vaderlijk, deftig. — Do
joech Hoiteboer disse faderlike
f o r m o a n n i n g , Hsfr. IV, 213. Vgl. Ibid.
VII, 270; XI, 17. G. J. I, 39.
* f a d e r s t ê d , s. vaderstad. — H y h e t
h j i r b o p p e in f a d e r s t ê d . || Dy 't
K r i s t u s h e t t a f r j e o n , W. D., Heam.
fâdjj'e, s. cu.-atela, tutela, voogdij. Lex.
854. — H y s t i e t o n d e r f â d ij.
f a e c b , Zwh. s. veeg, haal met cl^n ve-
ger, pi. f a g e n . Zie feech.
f a e g j e , Zwh. v. vegen. Zie feije.
f a e i , adj. veeg, in gevaar. — De s i k e
o p b ê d en d e f a e i j e d e r f o a r , de laat-
ste soms nader aan den dood dan de eerste.
Lex. 629. — H w a e n s h i e r n e t b a e r n e
w o l is f a e i , — s c i l g a u s t j e r r e , I d ,
XIV, 104. — D o u b i s t y e t n e t f a e i ,
w y h i e n e 't k r e k t o e r d y , je zult
nog niet zoo spoedig sterven: wij hadden 't
net over je (terwijl je ongemerkt in
onze nabijheid was), Volksgeloof. — F a e ij e
t e k e n s , noodlottige voorteekens (den dood
voorspellende). — D ê r h e s t e f a e i w e s t ,
h e a r ! op d y w r a k k e p l a n k e. — D a t
h e t f a e i w e s t , m a r 't i s ' g e l o k k i c h
y e t h e e l b l e a u n , van een breekbaar
voorwerp, dat gevallen is, of dreigde te
vallen.
— De p l a n k e l e i t f a e i . Vgl. wif.
f a e i j e , Wkm. v. vegen. Zie feije.
f a e i ' j e Q û r , n. vagevuur.
f a e i ' - l u z e n , pi. luizen als voorboden van
den dood, zich vertoonende bij een die ge-
vaarlijk ziek is en gezond altn'd vrij van
ongedierte was. Vgl. äealuzen, grê.'rinders.
f a e k , adv. vaak. — F a e k e n d i k m e l s ,
— f a e k e n f o l i e . Ook faken.
f a e k ( s ) , adv. wellicht, misschien. —
F a e k w o l , misschien wel, best mogelijk.
 PAEL.
— G e a n j y f a e k m o a r n ek n e i s t ê d ?
Vgl. altomets, hoarts.
f a e l j e , s. in: l m m e n op s y n f a e l j e
k o m m e , slaig geven.
f a e l ' j e k a n t , adv. faliekant, mis, verkeerd.
— As d a t m a r n e t f a e l j e k a n t út-
k o m t . — Kin ik d è r op o a n ? S o n d e r
faeljekant, hear!
— I k h a f e n a l l e s y n 'e h û s , n o u
h a 'k f e n 't w i n t e r g j i n f a e l j e k a n t ,
geen nood.
f a e r n , f, virgo, maagd, meisje, pi. f a m -
men.Schierm. f a m de. — Hl. f an, fanen.—
Prov. F a e m t o w e z e n i s s a h w e t , m a r
injongwiddou, dathâldthwetyn.
— Yn in e p t i c h f a e m s i t j a m k i n
s l i e r f e n i n w i i f . Vgl. jong-, áläfaem.
— P i e r , dy o p s l û p t e j o n g e , h i e
G-roustermerke ek al in faem,
meisje, minnares. Vgl. fryster. Hollum f a m .
Vgl. frijfaem,
†amula, dienstmeid. — D e f r o u i s i n
b r i e d s w a n , d e f a e m m o a t a l l e s al-
l i n n e d w a e n . — S j o e r d en J e t s k e
d o c h t e r s t i e t y n 't p l a k f e n f a e m ,
k e a r t i n f a e m b u t e n 'do ar, doet te
huis dienstmeidenwerk , maakt een meid on-
noodig. Lex. 957/58. Vgl. beme-, great-,
húsfrou-, koken-, lyts-, tsjinstfaem.
f a e m ' w ê z e n , n. ongehuwde staat (dei-
vrouw), meisjesjaren. Zie famme-tiid.
(het) als meid dienen.
f a e n s e n , n. 1U Liter (alleen oliemaat).
— I n f a e n s e n ( g r i e n e ) o a l j e . Ook in
f e a r n , z.d.
f a e r , m. pater, vader, echter niet als vo-
cativus, noch van eigen; maar alleen van
derden. — De f a e r h â l d t f o l i e f e n
syn soan. — Twa j i e r l e t t e r k a e m
de f a e r fen K e i m p e to s t j e r r e n .
H. Z., Ts. Tuwzen, 184. — Prov. I n g o e d
b e r n , d a t o p 'e f a e r l i k e t . Vgl. heit.
— Verachtelijk: Dy f i n t w o l n e t d o g e .
Nou, de f a e r w i e r ek g j i n b ê s t e n -
i e n . — Dy 't s y n f a e r e n m o e r f o r-
m o a r d e h e t , is y e t t o g o e d f o r . . .
dit of dat werk of bedrijf, dat men lastig
of moeilijk vindt. Vgl. W. D., ütfenh., 40.
Vgl. âldefaer, earm(hûs)faer, weesfaer.
f a e r , Stadfr. m. makker, kameraad,
vriend, met-, reisgezel. — L i t , l i t j ' o p -
w e i t s j e , f a e r , y d r ô g j e , G. Jap I, 69.
wumkes.nl
334 PAK.
Lex. 933. Vgl. N. O. 1, 221. Posth. in Vr.
Pr. I, 235. Vgl. heite.
f a e s , s. vaas. Vgl. blomfaes.
f a e s , s. (de) schuinsch afgeslepen kant
van een beitel, aan een bijl.
f a e s j e , in : P a e s j e h â 1 d e, standhou-
den. — H â l d f a e s j e , d o m i n y , de
l i o u i i s c i l e r ú t , a l w i e r e r f e n 'e
d i v e l , R. in T.2, 213*. — E n r i n t 't r i s
t s j i n 'e s t r e a m , h â l d f a e s j e d o c h ,
Sw. 1850, 54.
— De k n i k k e r t k a e m m e i f a e s j e ,
met vaart, t s j i n 't g l ê s o a n .
f a e s ' p o t , s. gebeeldhouwde of geschil-
d.ïde vaas of bloempot. — P a e s p o t t e n
0 p 'e h a m e ij e p e a 11 e n.
f a e t , s. vat. — F a e t o p i m m e n ha.
R. ind T.2, 57". — H y b i s o c h t om k w e s -
' j e to m e i t s j e n , m a i de o a r e n hie-
n e h i m y n 'e m o t , s a k o e d e r g j i n
f a e t k r i j e . Vgl. †oet.
I beet, vast. — P a e t h â l d e. R. P. Keapm.,
; 131. — E a t f a e t h a w w e , Ibid. 3. — Ho
| f a e k r i k t e h y m y 't h a n k e t a , of
n a e m m y n r o k s e a m f a e t , L. in W., 6.
i f a e t , Hl. s. vaart. Zie feart.
i f à i k . Hl. adj. vaak, dikwijls. Zie faek.
j f a i n k e (hier eii daar), n. meisje, pi. f a i n -
k e s. Zie j'anke.
j f a i t o n n e , s. phaëton, boerenrijtuig op
vier wielen, oorspronkelijk zonder, later met
( k a p , — niet meer in gebruik.
— H y h i e de f a i t o n n e o p , iron. een
hoogen hoed.
f a k , n. vak, bedrijf. — S m i d d e n h a b -
be in b e s t f a k , hj a m e i t s j e fen â l d
i z e r nij. — R i n t e n i e r is o a r s i n
b e s t f a k , m a r i t a r k is sa d j û r . —
Prov. E l k s y n f a k , s e i d e j o n g e
t s j i n d o m i n y , j y b i d d e en ik mol-
1 ef a l m e i t s j e. Vgl. bakkers-, boere-, bou-,
fervers-, kastleins-, kapers-, miiselers-, smiäs-,
timmerfak.
f a k , n. vak, afgeperkte ruimte. Zie fek.
f a k a n s ' j e , s. vakantie, vooral : vrij van
school. — De s k o a l l e b e r n h a f e n 'e
wike fakansje. Zie útslach. — iron.
K l a e s i s y n ' e f a k a n s j e , zijn vrouw is
zwanger.
f a k a n s ' j e - w i k e , s. vakantie-week.
f a k a n t ' (spr. ook fekant), adj. vakant.
Hsfr. XIV, 171. — N i j t s j e r k is f a k a n t ,
 FAK. 335 FALD.

zonder predikant. — Op f a k a n t e - b e u r t f a l , n. gevalligheid, gepastheid. — I t

p r e e k j e , in een vakante gemeente preeken, h e t n i n f a l , d a t â l d e b e p p e n m e i
iron. vrijen met een meisje, dat met een an- d e m a n l j u e h o a l l e f o a l j e. Lex. 972.
der verloofd is. — iron. Me 11e T r y n i s — Dou m a s t dy sin yn it b r i e f
f a k a n t . J a p i k se il d e r s n e i n t o j o u n h w e t f o r o a r j e , d e n h e t i t b e t t e r
de b e u r t w a e r n i m m e . — B e a r n i s f a l .
in d e i t w a fen h û s , nou p r e k e t — In b o e l d r i n k e n d a e l k n e i de
ay.n b û r m a n op 'e f a k a n t e p l e a t s . n i i e l t i i d i s n e t g o e d , 't h e t g j i n
f a k e n , adv. vaak. Zie faek. f a l op 't i t e n ,
f a k e r - n ô c h , adv. vaak, dikwijls genoeg; — H j a h i e t o n i n i m e n f a l . G. J.
te vaak. Zie -nóch. I, 39.
f a k k e l , s. fakkel, toorts, overdr. lan- f a l , n. valluik. Vgl. soudersfal. Lex 972.
taarn, lamp. — H â l d d e f a k k e l r i s hy. j f a l , n. ruimte, waarin iemand staat om
f a k ' k e l - l j o c h t , n , - o p t o c h t , s. Zie de van den wagen opgestoken schooven of hooi
Enkelwoorden. I aan te nemen en hooger 'op te steken.'
f a k s e a r ' j e , v, sarren , tergen, kwellen. f a l , n. diepe plaats in zee. — I t f a l
— D a t w â n b r u i j e n h a s t w o l for- f e n O a r k . Lex. 972.
t s j i n n e : d o u h a s t de h e l e j o u n d y f a l , n. touw, waarmee de zeilen vaneen
f e i n t m a r f a k s e a r r e . — P i e t e r f a k - schip opgehaald en neergelaten worden.
s e a r r e d e h o u n s a l a n g o n t d y h i m Lex. 972. Vgl. flajr/e-, fokke-, jajers-, katte-,
i n t i g e g n a u j o e c h . Vgl. nar je. | Múffoklce-, nokke-, seilsfal.
inspannen, overspannen.— I k k i n m y n *fal, n. geval. ld. passim voor g e f a l , z.d.
swakke holle net mei s t u d e a r j e n f a l b r ê g e , s.' valbrug. Lex. 977. Meest
f a k s e a r j e . — D o u m a s t d a t h y n d e r overdr.: gevaarlijke stellage — S c i l l e d y
n e t to folie f a k s e a r j e . m e i sa'n h i n g d i n g b y d e t o e r o p t o
dringen, op aanhouden. — D e k e n i n g m i t s e l j e n ? D a t is e k i n f a l b r ê g e ,
f a k s e a r r e h j a r s a l a n g , d a t i t h e g e s c o e 'k s i z z e . — I n f a l b r ê g e m e i t -
w i r d e r ú t m o a s t , R. ind T.2, 221". s j e , onhandig opstapelen (bijv. borden, turf).
forceeren, geweld doen. — J e l t s j e - °-fâld., suffix, -maal, -zooveel. Vgl. trije-,.
m o a i h e t h j a r s e a r e s k o n k , d y o a r s fjouwerfáld; niannicJi-.'áhl. Lex. 969. Sprktl.
a e r d i e h b e t t e r e , m e i s k r o b j e n en meer - d û b e l d , z.d.
d w e i l e n wer sa f a k s e a r r e , d a t hja f â l d e , s. vouw, plooi. — De r ô k y n
er n o u w e r a l h i e l t a l e i t . — H y h e t f â l d e n l i z z e , opvouwen. — De m û l e
sa l a n g m e i d a t s l o t o m d r a e i d , d a t y n f â l d e n l û k e , den mond tot een ver-
er i t f a k s e a r r e h e t . achtelijken trek plooien. — overdr. In
f a k s e n , pi. i n : F j u c h t s j e d a t d e m a n , d y ' t o a r s s y n l i b b e n n e t ú t
f a k s e n d e r n e i f l e a n e . Forj. 1892, 133. 'e e a r n s t i g e f â l d e t o k rij e n is, H.
— l m m e n y n 'e f a k s e n s i t t e , r i d e , S., Teltsjes, 30. — D i t f o e i h j i r m o a i
kwellen , tegenwerken. Lex. 997. — B. K., 5. y n 'e f â l d e n , kwam hier goed te pas. —
f a k s e n , pi. fratsen, kuren. — N u v e r e E a t y n 'e j a m k s t e f â l d e s l a e n , bi-
faksen. l i z z e , ten beste opnemen. — Yn 'e f â l -
f a l , s. val. — D a t b e r n k r i g e i n d e n , in orde. — H j a i s w e r y n 'e (âl-
r a r e f a l . Lex. 972. Vgl. smeet. — H o o t - de) f â l d e n , hersteld (van een ziekte of
m o e d k o m t f o a r d e f a l . Vgl. yn-, gemoedsaandoening). — I t w i r k i s y n ' e
útfaì. f â l d e n . Altb., 20. — Burkery, 1 9 . - - U t 'e
daling. — D e r i s i n f a l y n 'e n ôt- f â l d e n , ongesteld, ontsteld. Lex. 968/69.
p r i z e n . — F a l y n 't w e t t e r. G. J. II, 47. Vgl. tear.
toonval (in de muziek), (stem)buiging. — f ã l d e r i c l l , adj. met valsche vouwen en
Dy â l d e b i e r s a l m e n h a w w e s o k k e plooien. — A. B., Doarpke, 47. Vgl. knûke-
m o a i j e f ' a l l e n . — H y h i e i n f a l y n rich.
s y n s t i m m e , i t w i e r i n l u s t , Lapek., f â l d s j e , v. vouwen. Vgl. bi-, †or-, opfâld-
165. sje. Vgl. fodsje. Zie teare.

wumkes.nl
 FALE.
33«
kringelen, van bet water door een daarin
vallend voorwerp. — I t w e t t e r f â l d d e
f i e r , Schelde-Weichsel, 212. Vgl. ringje.
f a l e , Schierm. v. vallen. Zie falie.
fal'hoed, s. valhoed (voor kleine kinderen).
fal-yn', s. inval , i n : 't J s d e r d e s w i e t e
f a l - y n , huis, waar steeds ieder goed ont-
haald wordt. Lex. 975. — De s o e t e n in-
v a l , afgebeeld als een man, op het hoofd
ín een bijenkorf (o. a. op een gevelsteen te
Franeker).
*fal'-yn-'t-goed, eg. erfgenaam. — H i l -
b r a n d is f a l - y n - ' t - g o e d w i r d e n f e n
P i b e - o m , A. Ysbr. (1808), 94.
f a l k , eg. valk (roofvogel),—Hy s j u c h t
a s i n f a l k , ziet scherp, heeft een leven-
digen blik. Zie irikeì.
fallaet', n. vallaat, schutsluis. — Lex.
977. Zie slûs.
fallaets-brêge, s. vallaatsbrug.
f a l l a e t s j i l d , n. geld voor het doorlaten
van een schip door een sluis.
f a l l a e t s m a n , m. sluiswachter. Lapek.,
252. Zie slûswachter.
f a l i e , v. vallen. Ik fal, ik foei, ha (bin)
fallen, fallende, to fallen. Hl. f a l i e . Yk
fal, fa e l, hè fond. Schierm. f a l e . — Prov.
Fallen l e a r t opstean. — Ik kin him
n e t , a l f o e i í k o e r h i m . — I t w et-
t e r f a i t . — De p a d e n b i g j i n n e t o
f a l l e n , op te drogen en begaanbaar te
worden.
— D a t g i r d y n f a i t n e t g o e d , niet
in de juiste plooien. — As t e i t s a s k r i u w -
s t e , 't zoo opstelt, d e n f a i t i t b e t t e r .
Vgl. fal.
— F a l i e o p e a t of i m m e n , iets of
iemand bedillen. — E a r m e I j u e w o l l e
se g r a e c h o p f a l i e . — N o u 't e r
n e a t o p 't g û d w i t t o l e k j e n , f a i t
e r op 'e p r i i s .
— D e r b i n 'k n e t e a r d e r o p f a l l e n ,
ûp bedacht geweest. — ld. IV, 145.
vervallen. - - . . . h w e r t r o c h m e s o m -
mige yn s o k k e n forbjustering
s j n c h t f a l l e n , G. J. II, 92.
voorvallen, gebeuren. — 't I s k r e k t s a
't f a i t . — Of f a i t i t s a , d a t h y m y
n e i s y n L â n f i e r t , G. J. II, 64.
van aard zijn. — D y m a n is t û k , m a r
fait h w e t loai. — R u e r d e T r y n fait
bare nijsgjirrieh.
wumkes.nl
:6
FAMYL.
gevallen, bevallen. — 't M o c h t m y a 1-
t y d w o l f a l i e , Gearspr. 6. Vgl. fìije.
Vgl. bi-, by-, del-, foar-, for-, mei-, oan-
ôf-, ia-, út-, teeifalle; dea-, droech-, hirdfalle.
Lex. 970/74.
f a l i e , s. val. Lex. 972. — I n â l d e r o t
y n 'e f a l i e . Zie âldrot. Vgl. migge-, mirde-,
molle-, muze-, rottefalle.
fal-om', n. bouwvallig huis. — I n â l d
fal-om fen in h ú s k e . — J o u n m o a t
i k n o c h n e i d e f a l o m , naar bed (woord-
speling met Falom, gehucht in Dantdl.).
Hsfr. VII, 103. Vgl. âldfalom.
fals(k), adj. & adv. valsch. — S a f a l s k
a s 't w e t t e r d j i p i s . - - a s ' t s k o m
op ' t w e t t e r . — I n f a l s k e l o e b e s ,
valschaard, — i n f a l s k e n j i r r e , valsch
yrouwmensch. — F a l s k m e i i m m e n om-
gean. — Immen falsk bitiigje.
boos, — I k w i e y n w i n d i c h f a l s k o p
d y k e a r e 1.
nagemaakt, nagebootst. — I n f a l s k e a r -
i z e r , valsch gouden oorijzer. — F a l s k
h i e r , — in f a l s k e a c h , — f a l s k e ku-
t e n . Vgl. opmalcke. — F a l s k e f i n s t e r s ,
— d o a r r e n , b l i n d e vensters, deuren. Zie blyn.
— F a l s k e t e a r e n , plooien die er niet
in hooren. — D a t r i n t f a l s k , niet recht-
lijnig. Lex. 979.
— F a l s k s p y l j e , overdr. overspel ple-
gen, door een gehuwde vrouw.
f a l s ( k ) e n s , s. valschheíd. — M e i f a l s -
k e n s o m g e a n , onoprecht, trouweloos zijn.
f a l s k e r t , eg. valschaard. Hsfr. XII, 260.
Sw. 1863, 2.
f a l s t r y k , - s t r i k e , s. valstrik (flg.) —
I k r e k k e y n 'e f a l s t r i k e , ld. I, 119.
Vgl. /ítke. — A s d y n h â n dy t a i n f a l -
s t r y k i s , S. K. F., Markus IX, 43.
f a m (Hollum op Amel.), f. minnares. Zie/aem.
f a m y l ' j e , s. familie, verwanten. Hl. fe-
mylje. — Neije f a m y l j e , — nter-
l i k e f a m y l j e . Zie folk. - - S a'n w i d e
j a s , d ê r k i n 'k m e i m y n h e l e fa-
m y l j e w o l y n . — Dy k e a r el i s fa-
m y l j e f e n m y , is mij geld schuldig (dat
ik wel niet krijgen zal). — Us d o k t e r
h e t in h e l e b o e l f a m y l j e yn Ame-
r i k a , vroegere patiënten die hem niet be-
taald hebben. — H y h e t f a m y l j e , iron.
ongedierte.
f a m y l ' j e - b i b e l , s. huisbjjbel, waarin de
 FÀMYT,. VI
aeboortcn en sterftcn i n ' t huisgezin (de laat-
sten ook van familieleden in de zijlijn) wer-
den opgeteekend.
f a m y l j e - g e h e i m , n. - k w a e l , s., - s t i k ,
n., - r o m e r , s., - s w a k , n., - w a p e n , n.
Zie de Enkelwoorden.
f a m y l j e s k e i n d e r , eg. die zijn familie
schande aandoet. Zie sheine.
f a m j e , v. vrijen. Vgl. meiäe.
dienstmeiden-werk doen. — U s f a e m
is si i k , n o u m o a t d e f r o u f a m j e .
f a m ' j o n g e s , pi. meisjes, dochters. —
Ho f o l i e j o n g e s h a j y ? T r i j e f a m -
j o n g e s (schertsend: als iemand alleen
dochters heeft). Zie fammejongens.
f a m k e , n. meisje (in de kinderjaren),
ook tegenover j o n g k j e . - • E a r s t i n
f a m k e , g û l d e S j o e r d , is r i k e l j u e s
w i n s k , Hett., Rymkes, 43. Ook : vrijster.—
Hl. f a n t j e n .
f a m ' k e s - b i s i t e , s. bijeenkomst van ge-
noodigde meisjes (kinderen).
f a m k e s - g e k , m. meisjesgek, grootejon-
gen, die gaarne in gezelschap van meisjes
van zijn leeftijd is.
f a m k e s - g e n a d e , s. meisjesgenade. Zie
famme-geiiade.
f a m k e s - j i e r r e n , pi. kinderjaren van een
meisje.
f a m ' m e - b i s i t e , s. bijeenkomst van ge-
noodigde jongedochters.
f a m m e d r a c h t , s. een voor jonge doch-
ters passende kleeding. Zie dracht.
f a m m e - g e k , m. meisjesgek, jongeling,
die aan jongedochters graag het hof maakt.
f a m m e - g e n a d e , ' s. meisjes-genade. —
Een jonkman wordt door een of meer meisjes
uit scherts gedwongen dit woord te zeggen,
als zij hem bij 't stoeien de baas worden.
Ook f r o u 1 j u e s g e n a d e. Onder groote kin-
deren f a m k e s g e n a d e. Jongens alleen
dwingen er elkaar ook wel toe.
f a m m e j o n g e s , pi. meisjes, tegenover
f e i n t e j o n g e s , z. d.
f a m m e m e r k , s. kermis, waar veel jonge
meisjes (vrijsters) naar toe gaan. — P i n k -
s t e r - t rij e t o S n i t s i s i n fa min e-
ïn e r k.
f a m m e ( n ) s b e r n , n. & pi. meisje(s), (on-
gehuwde) dochter(s).— P i e r h e t f j o u w e r
f a m m e(n)sb e r n e n t w a j o n g e s (b e r n).
f a m m e t i i d , s. meisjesjaren. ld. VII, 43.
wumkes.nl
FANIC.
— H j a r f a m m e t i i d is sa l a n g a s
d e 119° p s a l m , van een oude vrijster, die
nog voor jong wil doorgaan. Vgl. faemwêzeii.
f a m m e w i r k , n. werk, geschikt voor meis-
jes ; dienstmeidenwerk.
f a n , s. van, familie-naam. — S o n d e r -
f a n is e k i n f a n , woordspeling. Vgl.
tiriskenfan.
f a n , Hl. & elders, praep. van. Zie feu.
f a n d e l , Stadfr. & 't Bildt, n. vierdedeel
van iets. Zie fearn. Ook: † l n f a n d e l
o a l i e = 2'I'Ü dL. Zie faensen.
f a n d e l j e , v. inzamelen, verzamelen, op-
halen. — E i n e k o e r i' e n f a n d e l j e , bij
de eendenkorven rondgaan om er de eieren
uit te halen, — ook om ze te stelen. Vgl.
opfanäelje; aei-, fûke†anäelje; benifanäelji'.
f a n g , s. vang (in een molen). — D e
m o u n l e g i e t t r o c h de fang.
Onder 't zingen van „De m o u n l e " (een
oud bruiloftslied) trachtten de jongelingen
het licht uit te blazen, waartegen de oude-
ren waakten. Gelukte het hun toch, dan
zong men in 't duister: De m o u n l e i s
t r o c h d e f a n g . Lex. 981.
f a n g , s. vang (van een rund). — O m
to w i t e n ho fet de kou i s , f i e l t
d e k e a p m a n h j a r y n 'e f a n g e n e n
o a n 'e . s k y l , d y op 'e s k i n k e i s i t .
Lex. 982.
f a n g e , v. capere, vangen. Ik fang, fong,
ha fongen († finzen), fangende , to fangen.
Hl. f a n g e . Yk fang, hè fangd († feen-
zen). — H y i s f o a r i e n g a t n e t t o
f a n g e n , níet gemakkelijk te foppen of van
zijn stuk te brengen. — B i g g e n f a n g e ,
—• i n k e a l f a n g e , bij de geboorte. Zie
heine. Lex. 981. — Burkerij 23: f a n g j e .
Hsfr. Ví, 32: imperf. f a n g d e . Ibid XIII,
115: part. f a n g d . (Zoo ook in de sprktl.
hier en daar). Vgl. bi-, óf-, out-, weifange;
barge-, fôle-, †ãgelfange.
f a n g s t , s. captura, vangst. Lex. 982.
f a n j e l i e r ' , s. violier. Ook f i n j e l i e r .
f a n k e , n., zonder pi. meisje. — I n
flink fanke.
Soms in minder gunstigen zin : — S a 'n
g r e a t loai fanke, — in ondogens
fanke. — Dat smoarge fanke! —
Dan nooit f a m k e , z.d.
als voc. gemeenzaam, vertrouwelijk, ook
tegenover ouderen. — K o m , f a n k e , w y
22
 FANT. 338
m o a t t e f o a r t . — E i , f a n k e! d a t i s
d y o n t s k e t t e n . Vgl. hertsje.
f a n t j e n , Hl. n. meisje. Zie famke.
f a n t ' j o m , Tersch. s. Eng. phantom, spook,
waarmee, men ondeugende kinderen zoekt
bang te maken.
f a r b e r , adj. vaarbaar, bevaarbaar. —
De T s j o n g e r w i e r f o a r h i n n e net
f a r b e r , n o u a l . — De G r o u i s w e r
f a r b e r , vrij van ijs. — F a r b e r w a e r ,
goed weer om te varen. — D a t s k i p i s
net mear farber.
f a r d e r , f a r j e r , m. die vaart. Vgl.
binne-, bâtenfarder ; East-Ynjefarder.
f a r e n , s. zekere ongesteldheid. Lapek., 371.
farf- (Oostel., Warns), l e lid der samenst.
verf. Zie †erf-.
f a r f o a r t ' . n . voortvarendheid.— D e r s i t
g j i n (of n e t f o l i e ) f a r f o a r t y n h i m
(hjar). Lex. 988. Ook: f o a r t f a r r e n .
Zie foart. Vgl. forwar.
f a r ' j e n s f o l k , n., - m a n , m. Zie farrens-
folk, -man.
f a r j e r , m. Zie farder.
f a r k ( e l ) j e , v. naviculari, schuitje varen,
spelevaren. Hl. f a r k e Ij e. — Dy f a r k e t ,
k r i g e t w o l r i s i n r e k y n 'e w y n ,
overdr. op den levensweg ondervindt men
soms tegenspoed. Lex. 991.
f a r k e n , n. soort ploegschaaf (timmer-
manswerktuig.)
scheldend: gemeen, laaghartig vrouwsper-
soon.
f a r r e , v. navigare, varen. Ik far, ik foer,
ha (bin) fearn, furrende, to farren. Hl.
f a r r e . Yk far, fadde. hè fè'nd. Tersch.
f e a r e . Lex. 986. — I k b i n d ê r r a e r t o
h e a r r i n g f e a r n , leelijk te pas gekomen.
Vgl. bi-, bitten-, foart-, fvr-, mei-, oer-, op-,
troch-, útfarre.
f a r r e , s. buil of zweer onder de manen
van een paard. Lex. 997.
f a r ' r e n s f o l k , n. varensgezellen, scheeps-
volk. Ook f a r j e n s f o l k .
f a r r e n s m a n , m. varensgezel, zeeman.
Ook f a r j e n s m a n .
far(re)wol', interj. vaarwel!
f a r s k (spr. fask), adj. versch, nieuw, on-
gezouten. Hl. f ò s k . — Sa f a r s k a s bû-
t e r , — as k o e k e , — as m ô l k e , — as
a e i j e n , — a s in n ú t . — F a r s k b r e a,
f a r s k e b ô l e , pasgebakken. — F a r s k
wumkes.nl
PATS.
s â l t . — F a r s k e f i s k . — F a r s k e bti-
t e r , ongezouten. — F a r s k w e t t e r , zoet
water. — F a r s k e a e i j e n , onbebroed.
— As i n b o e r o p i n f a r s k p l a k
k o m t , Hsfr. XIII, 88. — Nije t i d i n g
e n f a r s k e l e u g e n s , gezegd als iemand
met allerlei nieuwtjes van elders thuis komt.
Lex. 961. Leeuw., Grouw, Zuidh. f e r s k .
Vgl. fris.
f a r s k e n s , s. verschheid.
f a r s k j e , v. ontzouten. — S â l t e n f i s k , —
y n l e i n e s n i j b e a n e f a r s k j e , door ze
eenigen tijd in water te leggen.
— A e i j e n f a r s k j e , beproeven of ze zui-
ver, onbebroed zijn. Vgl. aeifarskje. Zie lotterje.
f a r ' t ú c h , n. vaartuig. Ook g e f a e r , z. d.
f a r v e , (Oostel., Warns, Hl., † Koudum),
s. verf. Zie (mede voor de samenstellingen
de afleidingen) ferve.
f a r ' w e t t e r , n. vaarwater. — I t s k i p
s i t f ê s t ; i t w i e r b u t e n 't f a r w e t t e r .
— E l k o a r y n 't f a r w e t t e r sitte.
f a r w o l ' , n. vaarwel, afscheid. — interj.
Zie farrewol.
f a t s o e n ' , n. fatsoen , vorm , gedaante,
model. — D a t d i n g i s g j i n s k i k of
(noch) f a t s o e n o a n . Vgl. het volgende
lid van 't art. — D a t i s i n m o a i , i n
goed — in r a e r f a t s o e n fen in h û s ,
i n k a s t , i n j a s . . . . Ook: D a t h û s
h e t i n g o e d f a t s o e n . Vgl. bistek. -
beleefdheid, uiterlijke vorm. —, M e n
n i o a t y e n s f a t s o e n h â l d e . — Dy k e a -
rel der sit gjin fatsoen yn, — der
i s g j i n s k i k of f a t s o e n o a n , hij is
lomp, onwellevend. — Ikwoedat'k
e r m e i f a t s o e n ôf w i e r .
Voorb. in de dubbele beteekenis van 't
woord, die daar door 't karakter krijgen
van woordspelingen: — I t f a t s o e n k o s -
t e t e k j i l d . — I t f a t s o e n i s d j û r , bi-
n a m m e n b y d e g o u d s m i d . — Lex. 997.
f a t s o e n l i k , adj. & adv. fatsoenlijk,'net-
jes', beleefd. — I n f a t s o e n l i k m a n ,
— minske, — selskip. —Fatsoenlik
h a l d e n en d r a g e n .
— In f a t s o e n l i k a n t w i r d . — Fat-
s o e n l i k y n 'e k l e a n , fatsoenlik
goe'ndei sizze. — L i z d a t i n b y t s j e
f a t s o e n l i k del.
tamelijk, knapjes. — I n f a t s o e n l i k e
b r o g g e , — i n f a t s o e n l i k s t i k y n 'e
 FATS. 339
k r a g e . — In f a t s o e n l i k bod. — lm-
men f a t s o e n l i k de w i e r h e i t sizze.
— D a t s t i k l â n is f a t s o e n l i k g o e d
meand. — F a t s o e n l i k goed yn oar-
d e r , tamelijk welvarend. —Vgl. onfatsoerììk.
f a t s o e n l i k e n s , s. 'netheid', beleefdheid.
— U t f a t s o e n l i k e n s , fatsoens-, beleefd -
heidshalve.
f a t s o e n l i k e r - w i z e , adv. met fatsoen,
fatsoenlijk.
f a t s o e n s ' h a l v e , adv. ter wille van 't
fatsoen, — de beleefdheid. — B a e s S i b e
giet sneins fatsoenshalve nei
t s j e r k e , h o w o l hy d e r n e a t m e i op
het. — F a t s o e n s h a l v e m o a s t ik h i m
de h â n w o l j a e n .
f a z e l j e , Zuidh.v. minnekouten, fluisteren,
praten (van verliefden).
f é , n. vee, rundvee. — D y j o n g e h e t
l i b b e n f é , iron. peäicull, ongedierte, o p 'e
h o l l e . — Vgl. jong-, kouwe-, melk-, wáld-,
weidfé.
f ê , f e a , interj. van afkeuring of afkeer.
— F ê , sa'n g e f l j u c h en sa'n ge-
r e a c h ! R. ind T.2, 22'. Ook fa. Zie f ij.
f è - d e , Hl. num. vierde. Zie †jirde.
fè^deha'1, Hl. num. vierdehalf. Zie fjir-
dehcal.
f è ' d e r , Hl. s. Zie fjirder.
f e a l , adj. vaal, verkleurd (van zwarte of
bruine stoffen). — I n f e a l e k o u . — D e
hoed fen m a s t e r . . . , w a e r d . . . f e a l ,
ld. I, 145.
f e a l ' b o n t , adj. vaalbont. — I n f e a l -
b o n t e k o u . Vgl. mûskleur.
f e a l e n s , s. vaalheid. — O a n d e f e a -
lens fen d a t g û d kin men wol sjen,
d a t i t al l a n g d r o e g e n is.
f e a n , n. veen, veenaarde, veengrond. —
H e e c h en l e e c h fean. — I t k o m t
y n 't f e a n o p g j i n t u r f o a n . — T u r f
y n 't f e a n b r i n g e , iets geven aan iemand
die genoeg daarvan heeft. Lex. 998.
Zuidel. f e e n , ook in de samenstellingen
afleiding.
f e a n ' b a e s ( f e a n t s j e r ) , m., - b o k w i t ,
s., - d o b b e , s., - f a l l a e t ( - s l û s ) . » n. (s.),
• g r o u n , s., - h o e k e ( - s t r e e k ) , s., - k l u -
t e n , pi., - l â n , n., - m o a s , n . , - p e t , s.,
- s o m p e , s., - t i n t e ( t r e k k e r s t i n te), s.
Zie de Enkelwoorden.
f e a n i c h , adj. veenig. — I n f e a n i g e
wumkes.nl
FEA.R.
g r o u n . —- D a t w e t t e r s j u c h t , s m a k -
ket feanich.
f e a n t e , s. uitgeveende plek grond. Hsfr.
VIII, 26.
f e a n t r a p e r , m. turftrapper. Zie traper.
pi. f e a n t r a p e r s , 'turftrappers', groote
klompen, plompe schoenen. Vgl. poepe-,
spikerskoen.
f e a n t s j e (spr. fjentsje), v. veengrond ex-
ploiteeren, turf graven, daarvan zijn beroep
maken. Lex. 1000. Vgl. baggelje.
f e a n t s j e r (spr. fjen-), m. veenboer. Meest
f e a n b a e s.
f e a n t s j e r j j ' (spr. fjen-), s. veenderij.
f é - í , Hl., Wkm. vader. Zie heit.
f e a r , n. Eng. ferry, veer, (het recht van)
beurtvaart. — I t f e a r f e n B u r g u m o p
Ljou wert.
f e a r , s. pluma, veer, pi. f e a r r e n . —
Men s j u e h t o a n 'e f e a r r e n wol
h w e t f û g e l i t i s , den vogel kent men
aan zijn veeren. — M o a i j e f e a r r e n
meitsje moaije. fùgels, het kleed
maakt den ma'n. — I k k i n ú t m y n ei-
g e n f e a r r e n f l e a n e , mij zelven hel-
pen, uit eigen middelen leven. — H j a
kinne him gjin f e a r f e n 't g a t
b l a z e ( h w e n t d y h e t e r n e t ) , hem
niets maken.— F l e a n r i s s o n d e r f e a r -
r e n , begin eens iets zonder geld. — H w a
d y f a m m e n o p 'e s t o e p e f o a r b y g i e t
m o a t in f e a r l i t t e . — I m m e n in
f e a r y n 'e b r o e k (ook y n 't g a t ) s t c k -
k e , iets aangenaams zeggen. — W y n
en f e a r r e n , schijnvertoon, ijdele praal.
— J u w i e l e n e f e a r r e n , bijhethoofd-
tooisel der vrouwen.
— F e a r r e n o a n 'e l o f t , vederwolken.
Lex. 1003. Vgl. wynfearren.
— L i b b e n e f e a r , van levende vogels
(ganzen) geplukt. — G j i n f e a r o f h i e r
s j o e n (jagers-taal).
— In bêd fen d ' a l d e r b ê s t e f e a r ,
W. D., Heam, 11. — H y g i e t a l n e i d e
s k e a r b a e s , m a r m e n w i t n e t eft i t
f e a r as h i e r w i r d e seil. — H e a r
en f e a r . Zie hear. Vgl. goezze-, «wanne-,
fear; moedfear; hoanne-, pauwe-, pennefear;
bargefearren.
f e a r , s. (stalen) veer. — D e k l o k s l a c h t
o p i n f e a r . Vgl. haloazje-, springfear;
driuwfear.
 FEAR. ï 0 FEART.

s. veerkracht.—De f e a r i s e r ú t. Zie lam. f e a ( r ) n , n. vierde deel van een geheel

f e a r , s. 'veer', aan een plank, die in de of van een zeker getal. Hl. f è a n . Stadfr.
'groef van de naastliggende sluit. f a n d e l , z. d. — I n f e a r n k o e k e . —
schroefdraad. I n f e a r n b û t e r , sj e r p . . . "a fB (V« K.G.).
f e a r , adj. gust (van melk vee). — I n — I n f e a r n o a l j e , '/* !•• Ook: f a e n -
f e a r e k o u , — in f e a r s k i e p . — I n sen. — T w a j e l n e en in f e a r n . — I n
k o u , — i n s k i e p f e a r t r o c h m e l k e . f e a r n ( t w i e ) b a k k e n , - l y n k o e k e n , 26.
f e a r , Stadfr., Bildt en in enkele samen- [Men geeft 4 op de 100, dus 1 op de 25 toe.]
stellingen , adj. ver. Vgl. healfearn, -fearntsje; mudde†earn.
f e a r d i c h , adj. & adv. vaardig, flink, — D a t i e n e f e a r n i s b r y k , van
krachtig, welgemaakt (niet gebrekkig). — den uier eener koe. — I n f e a r n k o u w e -
I n f e a r d i g e k e a r e l , — i n f e a r d i g e f 1 ê s k , een vierde van een slachtbeest — . . .
f o t s e , een flinke deern. — I n f e a r d i g e h o i s 't m e i d a t i e n e f e a r n ? Dat
kou. — F e a r d i c h fen lea. s k o u d e r d o o c h n e t , d a t is s k e a n ,
a
— W o a r p , d y f e a r d i c h r i d e k o e , R. ind T. , 252\
2
R. ind T. , 196\ — T o , f e a r d i c h m a r f e a ( r ) n j e , v. vierendeelen. — I n k o u ,
de k l e a n út h e a r ! — F e a r d i c h slachtbeest, f e a r n j e . — I t k e a l m o a t
m e i i n t o u f o r s j o a r r e , ter deeg met f e n 'e k o u f e a r i i e w i r d e , bij moeilijke
een touw vastgesjord, L. in W., 48. — verlossing. — Dy a p e l s m a s t s k i l e e n
D y h e t i t f l e s k a l f e a r d i c h y n 'e f e a r n j e . — overdr. D e b e r n h a w w e
p i k e l s e t , is erg beschonken, Ibid 55. h j a r h e i t f e a r n e, al zijn goed in be-
Vgl omraek. zit genomen of er hem doorgeholpen (bij
gereed. — H e a r ( d ) i c h e n f e a r ( d ) i c h zijn leven). B 166. — D o u f e a r n e s t m y ,
Zie hearäich. Vgl. licht-, reisfearãich. Vgl. zegt een moeder tot haar altijd zogbegeerig
firdich. 'kind. Vgl. poene.
f e a r e , Terscli. v. varen. Zie †arre. f e a ( r ) n s , adv. vierendeels. — F e a r n s
f e a r ' h ú s (spr. soms fjer-), ri. veerhuis, her- d û k e r s (z. d.). die V* f6 per 100 wegen.
berg en bestelhnis voor schippers. Lex. 993. voor een vierde. — D o n k i n s t , n e t
f e a r j e (spr. ook fjerje), v. veerkracht heb- h e a l , n e t f e a r n s t s j i n h i m út.,
ben. — I t ( s t o e l ) k j e s s e n f e a r ( r ) e t Bijek. 1877, 12. Vgl. healfearns; fiiffearns.
goed. — Dat slot fear(r)et net, it fearns-jier', n., - I e a d , n., - p o u n , n.,
i s l a m . — D e â l d e l a t t e b o p p e d e -p û d e, s. Zie de Enkelwoorden.
draeibank fearret net mear. f e a r r e n , adj. van veer, met veer gevuld.
f e a r j e , v. varen, beurtvaart hebben. — — F e a r r e n b o n t . — I n f e a r r e n b ê d .
T e r n a e r d f e a r e t m e i (op) L j o u w e r t . Lex. 1004.
† f e a r j e , HL vuren. Zie †jurje. f e a r ' s k a e f , s. schaaf om een 'veer' aan
f e a r k e (spr. fjerke), n. veertje. een plank te maken (timmergereedschap).
Tietj.: brorntol, die loopende op de hand f e a r s k i p (spr. fjê-skip), n. veersehip.
zacht aanvoelt. f e a r s k i p p e r (spr. fjèskipper), m. veer-
f e a r ' k i k e r (spr. ook fjer-), s. verrekijker. schipper (voor de binnenvaart).
Ook fj e r r e k i k e r. f e a r s k o a n , adj. schoon (mooi) op een
f e a r k r a c h t , - k r ê f t , s. veerkracht. H. afstand gezien (van menschen en zaken),
Z., Ts. Tuws, 118. f e a r s k r o e f , - s k r ú f , s. vaarschroef. Zie
f e a r k r a c h ' t i c h , - k r ê f t i c h , adj. veer- skroef.
krachtig. — D e l o f t i s i n f e a r k r êf- f e a r t , s. vaart, bevaarbaar kanaal; sloot
t i c h d i n g , R. ind T.9, 182». (Baard!.). Zie;üeat. — H l . f a - t . Makk. f ê r t .
f e a r ' m a n (spr. ook fjer-), m. veerman, Lex. 992. Vgl. âld-, bûte-, dwêrs-, mounle-,
veerschipper. Ook: het schip. Lex. 993. op-, sHpfeart.
— Op 'e f e a r m a n g e a n , k r û p e , f e a r t , s. vaart. — I n m o a i j e f e a r t
— d e f e a r m a n o p s i i k j e , naar bed (gong) m e i t s j e , een gang maken (bij
gaan. Ook M e i de (of o p 'e) f e a r m a n laveeren). — H y m a k k e i n h i e l e f e a r t ,
n e i s t r o o b o s , woordspeling. liep uit den koers (van een beschonkene).

wumkes.nl
 FEART. 341 FEGE.
— De f e a r t i s ú t i t s k i p . — D e r is f e e c h , s. veeg. — D o c h b j i r n o c h i n
g j i n f e a r t y n d y m a n , hij is niet voort- f e e c h , met een stoffer, doek, enz. (In
varend. — D a t m o a t s y n f e a r t f l e a n e , deze beteekenis ook f a e c h . )
maar gaan zoo 't wil, — s y n f e a r t g e a n , slag, snede. — I n f e e c h om 'e e a r e n ,
zijn loop hebben. — H y r i n t m e i (fûle) oorveeg. — I n f e e c h m e i 't m e s .
f e a r t , — m e i f e a r t en f o a r s j e . — spoor, streep (door vegen). — D e s m o a r -
D a t se i l sa'n f e a r t n e t f l e a ( n ) n e g e f e g e n d y 't e r y n 't b o e k m a k k e
( n i m t i i e , g e a n , ha). Vgl. hirdäravers-, h i e . Fr. Volksbl. 1883. — De f e r v e r s -
kùtjelsfe:irt, t e i n t j o e c h d y s l e a u w e f a e m , d y 't
f e a r t , s. (scheep)vaart. — D e g r e a t e h i m n e t g e w i r d e l i t t e k o e , i n f e e c h
f e a r t , zeevaart, — d e l y t s e f e a r t , m e i d e k w a s t .
binnenlandsche scheepvaart. — De f e a r t — Mei de a n s j o v i s f a n g e r i j h a ús
s e i t n e t f o l i e , heeft weinig te betee- f i s k e r s f e n 't j i e r i n f e e c h d i e n ,
kenen. — D e r i s i n b u l t e f e a r t , veel geld verdiend.
t r o c h ds d o r p . — I t s k i p is w e r yn verwijt, berisping. — M y n w i i f s c i l
'e f e a r t , weer uitgevaren, overdr. de zaak y e t w o l r i s i n f e e c h m e i k r i j e , d a t
is op gang. — De s i l e r , zeevaarder, i s w y n i n g o e d e b û t e r m e i t s j e , ld. I, 68.
w e r o a n 'e f e a r t , weer gaan varen. — — D e j o n g e dy t o f o l l e y n ' e b e k h i e ,
I n s k i p y n 'e f e a r t l i z z e , geregelde k r i g e f e n d ' â l d m a n i n f e e c h om-
vaart op de een of andere plaats beginnen. r a ek. Lex. 865.
Lex. 992. Vgl. binnen-, bûtenfeart. — M e i (yn) i n f e e c h , in een omme-
f e a r t ' f l a g j e , v. - g r a v e , v., - i e r d e , s. zien.
Zie de Enkelwoorden. f e e l ' j e k a n t , i n : D e f e e î j e k a n t om,
f é - a r t s , m, veearts. Forj. 1897, 47. Zie langs een omweg. — B i s t e f e n L j o u -
fêäokter. w e r t oer B e l t s u m e n ' t B i l n e i H a l -
f e a r t s - e i n ' , s. einde-, ook uitmonding van l u n i r e i s g e ? D a t w i e r de feeîje-
een vaart. k a n t o m , s c o e ' k s i z z e . Ook fig.: met
f e a r t s j e (spr. ook fjètsje), v. een vaart veel omhaal van woorden. — Ook f é l e -
graven. Hsfr. XIII, 33. en fy Ij e k a n t .
f e a r t s j e (spr. ook fjètsje), dim. n. kleine f e e n , Zuidh. n. veen. Zie (ook voor de
vaart; slootje (Baarddl.). samenstellingen en afleidingen) fean.
f e a r t ' s l a t t e , v. een vaart slatten, — uit- f e e n s t e r (Oostel. en in 't Z., ook Hl.) n.
diepen. Zie statte. venster. Ook f e i n s t e r , z.d. Zie finster.
f e a r t s - m o d d e r , s. modder, specie uit f e e s t , n. feslum, feest. — 't I s f e e s t ,
een uitgediepte vaart. Ook f e a r t - i e r d e . iron. ze hebben ruzie. Vgl. jier-, skoal(ïe)feest.
Vgl. slatmoãder. f e e s t ' d e i , s. - f i e r e , v., - j o u n , s. Zie
f e a r t s - w â l ' , s. wal of kant van een vaart. de Enkelwoorden.
Lex. 992. f e e s t l i k , adj. feestelijk:" hartelijk. — I k
f é t i c h , Hl. num. veertig. Zie fjirtich. b i t a n k j o f e e s t l i k , antwoord op een
f é ' t i n , Hl. num. veertien. Zie fjirtjin. onwelkom voorstel of aanbod. Vgl. stich-
f é - b o a t , s. veeboot. telijk.
F e b r e w a e r ' j e ( s ) ) F e b r e w a r i s , s. Fe- f e e t , s. vete, haat, wrok. A 156. — I k
bruari. — De 2e F e b r e w a r i s b i g j i n n e h a n i n f e e t op 'e m i n s k e n , B. ind
3
d e l j u r k e n t o s j o n g e n . Volksmeening. T. , 6*.
— Is F e b r e w a e r j e tajok en s k i ë r , f e - f è t ' j e , Hl. v. hervatten. Zie forfetsje.
|| D e n k r i j ' w e l i c h t i n r e i n i c h f e - f l ò ' w e , Hl. voorjokken. Ziefoarflouwe.
j i e r , Skoeralm. 4,-IÍ, 1886. f é f o k k e , v. - f o k k e r i j , s. Zie de En-
— I n f e b r e w a e r j e , een groote kool kelwoorden.
vuur in de etoof.— Ook j a n e w a e r j e , z.d. f é g e , v. slaan, snijden. —• F e e c h o p
fe - d i k k e , fe-dik'je-mi, Hl. interj. Zie m a r , sla maar raak. Ook: zeg maar eens
†ordikke. flink en scherp de waarheid. — H j a f e g e
f é d o k t e r , m. veearts. Vgl. bistedokter. m a r y n ' t b r e a o ft i t g j i n j i l d k o s -

wumkes.nl
 FEGE.
t e t . — Y e n y n 'e f i n g e r a f e g e , flg.
zich de vingers branden.
— I k s c i l h i m f e g e , zorgen er flink
voordeel van te hebben. Ook: 't mijn par-
tij moeilijk maken (bv. bij hardrijden). —
H j a h a m y a e r d i c h f e e g d , 'gesneden',
een koopwaar te duur aangesmeerd. — H j a
f e g e h i m , laten zich goed betalen, ne-
men grove winst; nemen 't er goed van.
— R a c h e en f e g e , schelden en schimpen.
(Zwh.) Vgl. út fege.
f é g e b a r t (Oostel. en in 't Zuiden), - b e a r t
(Zwh.), - b e u r t (Noh. en in 't midden), f.
helleveeg. ld. IV, 40.
f e g e r , s. veger, werktuig om te vegen.
HL f ê g e r . Vgl. foet†eger, hirdfeger.
fig. voetwisch. — H y i s d ê r d e f e g e r ,
de e a r m e s t a k k e r k i n g j i n g o e d
d w a e n. Vgl. foet†eger.
m. die veegt. Vgl. baenfeger, -feijer.
— I n f e g e r f e n i n k o e l t e , sterke
wind. Lex. 965.
f e i f , Sta'dfr. num. vijf. Zie fiif.
feifje, n. kwartje. Vgl. kwartsje.
f e j j e , v. vegen, wisschen. Ik fei, ik fag(g)e,
ha fage, feijende, to feijen. — Hl. f è j e . Yk
fèj, fegge, hê fsgge. — D e f l i e r f e i j e ,
— y e n om 'e h o l l e feije. — I m m e n
ú t 'e s t r o n t f e i j e , uit geldelijke verle-
genheid helpen. Vgl. oan-, ôf-, vtfeije; baen-,
hea-, sniefeije.
f e i l , adj. venalis, veil. — I t h û s i s
f e i l , te koop. — G e i l e n f e i l , van een
onzedelijk vrouwspersoon. — F e i l j a e n ,
blootgeven, in gevaar stellen.
f e i l e , v. Zie feitje.
f e i l e , v. falen, missen. Ook f a l e. Vgl.
treffe-feile.
f e i l i c h , adj. & adv. tutus, veilig, bevei-
ligd, ongestoord, gerust. — I t s k i p l a e i
f e i l i c h en w o l y n 'e h a v e n . — F e i -
l i c h t s j i n 'e r e i n . — F e i l i c h y n 'e
hûs sitte. — Scoe d a t j i l d by nota-
r i s f e i l i c h w ê z e ? — D a t k i n s t fei-
lich dwaen, — leauwe.
f e i l i g e n s , s. veiligheid, zekerheid. — F o r
de f e i l i g e n s h a se j o u n s by de ha-
ven in l a n t e a r n e b a e r n e n . — For
d e f e i l i g e n s h a 'k f o r m y n j i l d m a r
g r o u n koft.
f e i l ( i ) g j e , v. beveiligen, verzekeren. —
J i l d en g o e d f e i l i g e t n i m m e n for
wumkes.nl
342 FEINT.
d e d e a d . — B i f e l d e n om i t g r ê f t o
f e i l gj e n , Halb. Matth. XXVII, 64/65. Zie
bifeiligje.
f e i l i n g ( e ) , s. veiling, het te koop bieden.
L. in W., 359. — I m m e n y n 'e f e i l i n g
n i m m e, fig. beetnemen.
f e i l ( j ) e , v. veilen, te koop bieden, Vgl.
útfeilje.
f e i l ( j ) e , v. dekken (van eenden en ooie-
vaars.) — De e a r k e f e i l t d e e i n . Lex.
639. Vgl. trêdsje.
f e ì n s t e r (Noordel., Amel.), n. venster,
't Bildt † f a i n s t e r . Zie finster.
f e i n t , m. aäolescens, jongeling, vrijgezel.—
F e i n t e n e n f a m m e n , jongelingen en
jonge dochters. — S i m e n S t y l i s a l s y n
libben feint bleaun, Hsfr. III, 132.
Vgl. áldfeint, bûrfeint, frijfeint, jong†eint;
spylfeint.
amator, vrijer. — F e i n t en fa e m.
famnlus, knecht. — I n â l d e f e i n t ,
een oude knecht. Vgl. boere-, bakkers-,
smids-, timmerfeint, etc; bou-. ounsfeint;
great-, -lyts-, mil†eint; tsjinstfeint; masters-
feint.
— H e i t e f e i n t , m e m m e f e i n t ! va-
ders-, moeders beste jongen.
— In n u v e r , in r a e r , in m â l f e i n t ,
een rare snuiter. Vgl. bijs-, foetfeint. Lex.
79, 762, 957.
Als voc. ook: vriend! H o u , f e i n t ! N é ,
feint!
— H y h e t d e f e i n t e n y n 'e h û s ,
huisbewakers bij een gerechtelijk geinven-
tariseerden boedel. Vgl. ivachtmastersfeinten.
Zie kìuvers. — Oostel. f ij n t. 't Bildt
f a í n t . Hl. f y n t .
f e i n t a c h t i c h , *-haftich, adj. als een
jongeling. — M e n s c o e n e t s i z z e , d a t
dy m a n t r o u d i s ; h y s j u c h t er y e t
sa f e i n t a c h t i c h ú t . — D o u m a s t a l
smoken learë jonge! dat stiet
feintachtich.
'slaafachtig', onedel. — E n e a s S y l v i a s
sei: In e d e l e m û l e h e a r t n e t to
l i g e n , h w e n t d a t is f e i n t h a f t i c h ,
ld. VI, 176.
f e i n ' t e b e r n , n. & pi. jongen(s). Lex.
959, 180.
. f e i n t e b i s i t e , s. bijeenkomst van genoo-
digde jongelingen.
f e ì n t e b o u n , s. gezelschap van jongelingen.
 FEINT.
f e i n t e f o l k , n. jongelingschap. Vgl. jong-
†einte†olk.
f e i n t e h û s , n. knechtswoning (als bij een
molen), pi. f e i n t e h u z e n , bij een steen-
bakkerij.
f e i n t e j i e r r e n , pi. jongelingsjaren.
f e i n t e j o n g e s , pi. jongens, tegenover
f a m m e j o n g e n s, z. d.
f e i n t e l e a n , n. knechtsloon; loon zoo groot
als van een knecht. — Dy g r o u w e j o n g e
f o r t s j i n n e t al in f e i n t e l e a n .
f e i n t e s e t , - s t r e e k , s. guitenstuk.
f e i n t e s t e a t , s. coelibatus, ongehuwde
staat (van mannen). Hsfr. IX, 284. Vgl.
feintwêzen.
f e i n t e t i i d , s. juventus, jongelingsjaren.
Sw. 1875, 20.
f e i n t e w i r k , n. knechtswerk. — B i e -
z e m m e ì t s j e n is by d e b o e r fein-
t e w i r k . Ook: werk voor jongelingen, niet
voor meisjes.
f e i n t k e , f e i n t s j e , n. ventje, aanko-
mendjongeling, knechtje. — I t f e i n t s j e
w o l ! Holl. 't heertje. Vgl. jongfeintsje.
f e i n ' t s j e l o k (spr. -lok), s. wat jongelin-
gen lokt: schertsnaam voor eau-de-Cologne
of ander reukwater.
f e i n t w ê z e n , n. jongelingstaat. — P i b e
h â l d t him nou goed, m a r yn syn
f e i n t w ê z e n h e t e r 't w o l m â l d i e n .
f e i n z e r i j ' , s. veinzerij, geveinsheid. G. J.
I. 27, II, 68. — K o m g j i n f e i n z e r i j ! zeg
maar wat je meent, — ook tegen iemand, die
uit beleefdheid weigert aan te nemen wat hij
wel wenscht te hebben.
f e i n z e r t , eg. veinzaard.
f e ì n z j e , v. veinzen, voorwenden. — I k
w o l d e r n e t om f e i n z j e , er rond voor
uitkomen. — G. J. II, 43, 98, 113.
f e i n z j e r , m. veinzer. Wassenb. Bijdr. 141.
f e i t , n. feit: daadzaak. — I t i s i n f e i t .
Stadfr. ook voor f y t (z.d.) — I n f e i t is
i n g r a p , Sechje.
f é - i t e n , n. kort- of krachtvoeder voor
het vee. Zie byfoer.
f e k , n. vak, afgeperkte ruimte. — I t b o p -
p e s t e—, m i d d e l s t e — , o n d e r s t e f e k
y n i n b o e r e s k ù r r e. — F o a r s t e , m i d -
d e l s t e en e f t e r s t e fek yn in s k i p .
— De b e r n b e r g j e h j a r l a e i e n
b o e k e n y n 't f e k , in de schoolbank. Ook
l a k . — Vgl. heafek; iceinfek.
wumkes.nl
343 FELE.
— I t f e k r o m j e , het veld ruimen, G.
J. I, 27. — W y n r ú t , i n k r û d , d a t
s a u n f e k k e n f o a r ' e w y n s t j o n k t . R.P.
f é k e a p e r , - k e a p r n a n , m. Zie de Enkel-
woorden.
f e k k e , f. feeks. — I n b o a z e f e k k e ,
kwaad wijf. Koudum f i k k e r t . Elders ook
fikke.
f e l , n. pellis, huid. — H y b a r s t ú t
s y n f e l , van gezetheid, üg. van trotsch-
heid. — H y s p r o n g h a s t ú t s y n
fel fen l i l k e n s , — b l y d s k i p . - —
Do 't e r d e k o a r t s h i e w i e r e r f e l
e n b o n k e n , Ned. vel over been. — H y
h e t i t m â l f e l o a n . Zie barge†el. — H j a
h e t i t k o a r t f e l o a n , is kort aange-
bonden. — I m m e n i t f e l o e r d e n e k k e
h e l j e , Holl. over de ooren. Vgl. boer ef el.
M e i 't f e l o e r d e e a g e n l i z z e ,
slapen.
— Dy j o n g e w o l a l t y d m a r o a n 't
f e l h i n g j e , aan de moederborst. — H y
h e t k r a p f e l (fel t o m i n ) , als iemand
een wind laat.
— F e i l e n e n b e l l e n . Zie 6??.
Vgl. de samenstellingen met diernamen.
Vgl. nek†el, flieëfel.
kwaad wijf. Vgl. âld†el,
f e l , adv. erg, vooral i n : N e t f e l l e
w i i s , niet erg verstandig. Van Blom, Bik.,
24. — R. ind. 'T. 2 , 296". — A. Ysbr. (1861),
42. Vgl. bot.
— E n T r y n en U l b e K r e a m e r , d y
d o u n s e n a l s a f e l , Oud Liedje. Zie f til.
f e l e (alleen in den Infinitivus gebruike-
lijk) , v. velen. — H y k i n d e p i n e - , d e
kjeld net fele, — kin net fele, dat
se k w e a f e n s y n â l d e n s i z z e , —
g j i n g e k h e i t fele. — De e a r t e k i n -
n e w o l s i e d e n f e l e , moeten lang koken
eer ze gaar zijn. — I k k i n d y f e i n t n e t
f e l e n o c h d a e i j e . Zie forneare.
f é l e , Hl., Schierm. voelen. Zie f iele.
felearje, v. Fra. faillir, missen, ontbre-
ken.— D a t k o e n o c h m o c h t f e l e a r j e ,
G. J. I, 4. — A s (dy) d a t m a r n e t fe-
l e a r r e t , mislukt. Zie mislearje.
Ook: failliet gaan.
felet'(kleur), s. violet(kleur): rosse paars-
kleur.
felet(tich), adj. violetkleurig: rossig
\ paars.
 FELG. 344
f e l g j e , v. lieht ploegen. Ook: d o n g on-
d e r f e l g j e . Tietj. f j e l g j e . — Vgl. rof-
felje, hútsje.
f e l j e , v. ontvellen, de schil loslaten. —
S a l a n g d e nije i e r a p p e l s felje,
k i n n e se n e t y n p e r t i j ô f l e v e r e
w i r d e . Vgl. forfelje. — D e f e r v e f e l -
l e t , bladert af, a s se o p nij w i e t h o u t
s t r i t s e n is.
f e l ' l e b l e a t e r (b 1 o a t e r), m. -b 1 e a t e r ij,
s., - b l e a t s j e , v., - k e a p e r , in., - m e r k
(-priis), s. - s â l t s j e, v. Zie de Enkelwoorden.
f e l l i c h , adj. vliezig (van vleesch).— F e l -
1 i c h e n b e 11 i c h .
met aanleg om een goed ontwikkelden uier
te krijgen (van jongvee). Zie jarich.
Vgl. koart-, rom†ellich.
f e i l i n g , s. de omgeworpen aarde van el-
ken ploegdoorgang, bij het lichte ploegen.
Vgl. hjerstfellingen. Zie felgje.
f e i l i n g e n , pi. velgen (van een wagenrad).
f e i l i n g e n , pi. landerijen in de Dongdln.
en Ferwdl., vroeger in gemeenschappelijk
gebruik bij de bewoners der dorpen, waar-
onder zij behoorden, zoodat de een het eene,
en een ander het volgend jaar een gelijk
stuk in gebruik had. Lex. 979. Ind. B 27.
Vr. Fr. X, 386. R. P., Jouwerk., 60, v.v.
f e l ' l i n g p l o e i j e , v. een stuk land op
'herfstvellingen' leggen. Zie hjerstfelUng.
f e l s , f e i t (Opsterl.), n. ijzerhoudende
aarde.
f e l t s j e , dim. n. velletje, vliesje. — I t
h i n g e t o a n in f e l t s j e . — Hy h â l d t
w o l f e n i n s a c h t f e l t s j e , een meisje.
— 't I s n e t om i t f e l t s j e , m a r om
i t g e l t s j e , niet om de vrouw maar om
't geld.
f e l z i c h , adj. met een 'fels'laag. — D e
g r o u n is f e l z i o h . Zie fels.
f e - m a ' l e , Hl. voor den mal hebben.
f é ' m a n , o . liefhebber van vee. Zie man.
f é m e r k , s. veemarkt (-plaats). Zie bistemerk.
prijs van het vee. Ook f é p r i i s , -pri-
z e n. — Zie merk.
f e m y l ' j e , Hl. s. familie. Zie famylje.
f e n , praep. Hd. vott, van, door, voor, aan.
Westel. bij ouderen fin, nu veel f a n . Hl.
f a n . — F e n ' e m o a m , van morgen,dezen
morgen; maar : t o-j o u n. — F e n n a c h t ,
ook t o n a c h t . — l u i m e n f e n m j n k i n -
de. — H w c r e r h j i r e n d ê r f e n s y n
wumkes.nl
FERF.
k i n d e, door zijn kennissen, s j o e n w a e r d ,
R. ind T.a, 33o\ — D a t k o m t f e n d y ,
't is jou schuld, je bent er de oorzaak van.
— H w e t is d y b r i j h j i t ! D a t h e t s e f e n
( = door, ook: af) 't f j û r n e t k r i g e , ca-
lemb. — F e n f r e e g j e n w i r d t m e n w i i s .
— F e n g j i n b y t s j e (fen i n b y t s j e
n e t ) f o r f e a r d . — B a n g f e n i m m e n of
h w e t . — Gjin n o e d s t e a n fen ' t j i l d ,
R. ind T.a, 301». — I k k o e d e r n e t
fen o n t k o n i m e . — . . w i e r gjin tin-
k e n f e n , v. d. M., Lângeanne, 20.
Vgl. by, óf, ta (in den zin van 't Holl. van).
f e - n a i m , Hl. adj. voornaam. Zie foarnaem.
f e n d e l e r , m. vaandel-, vlaggedrager.
Zie f indeler.
f e n ' d e r h ã n s k , adj. vanderhandsch, aan
de rechterzijde loopend. — I t f e n d e r h â n s -
k e h y n d e r , tegenover b y d e r h â n s k e , z.d.
s. D e f e n d e r h â n s k e .
f e - n é a r j e , Hl. v. verdragen. Zie forneare.
f e - n é a r j e , Hl. v. fourneeren. — As 't
glesjen l e e c h y s ken w e j i t t e w ó l
r i s f e n é " r j e , ó i l s ? Zie forneare.
f e n y n , n. venenmn, venijn, vergif, fig.
boosheid. — . . . h u n i c h om 'e n i û l e e n
f e n y n y n 't h e r t . — G. J. I , 46; II, 95.
Y n de f r e u g d e b e k e r H D r i p t in
o a r y e n f a e k f e n y n , v. Blom, Bik., 21.
Vgl. âldfenyn, skytfenyn; ivyldfenyn.
ziekte van koeien en varkens.
— I t k â 1 d f e n y n , huidziekte (bij koeien).
f e n i n i c h , adj. venenatus, venijnig, vergif-
tig. — ' S l a n g e n , p o d d e n , s p i n n e n ,
e v e t a s s e n , s w e a l l e n . . . b i n n e fe-
n i n i c h , zegt het volksgeloof.
fig. kwaadaardig. — Sa f e n i n i c h a s
i n s p i n . — I n f e n i n i g e b e k h a , een
boozen mond,
adv. erg, vinnig. — F e n i n i g e l i l k , —
feninige kâld.
f e n t e l , n. vaandel, vlag. Zie findel.
f é - o a n s e t t e , v., - o p k e a p e r , m., -op-
p a s s e r , m., - p e s t , s., - p o k k e n , pî.
- p r e a m , s., - p r i i s , s. Zie de Enkelwoorden.
f e r c l l , s. zware eisch. — I t i s f o r i m -
m e n o p ' e j i e r r e n i n h i e l e f e r c h om
sa 'n e i n t o r i n n e n . — G a n s i n f e r c h
(bä handel).
f e r f a c h t i c h , adj. & adv. naar verf (rie-
kend of smakend). Zie fervich.
f e r f k w a s t , s . , f e r f ( f e r v e ) m e a l l e , v.,
 FKRG.
f e r f m o u n l e , s., - p o t , s., - w i n k e l , s.
Zie de Enkelwoorden.
f e r g j e , s. vergen, dringen, eischen. —
De h e l e d e i s w i e r a r b e i d s j e , e n
y e n d e n n o c h i n h e a l - û r e f i e r om
in b o a d s k i p s t j û r e , d a t is to f o l i e
f e r g e . — Hy w a e r d er w o l op f e r g e
om i t t o s i z z e n . m a r h â l d d e h i m
s t i l . — I m m e n o p i n e e d f o r g j e , dien
van hem vorderen. — I k s e t t e d e k o u
op 110 g o u n e ; i k w a e r d o p 100 fer-
g e , men drong mij ƒ100 te vragen (dan zou
men bieden). — H w e t f en i m m e n f e r g -
j e (om t o d w a e n ) . — As d e n e e d i t
f e r g e , 't vereischte, Sw. 1852, 21. — A,
193. — G. J. I, 98.
tergen, sarren, eig. dwingen om in drift
uit te varen.
f e r m , adj. ferm, flink.
fe-rón', Zuidh., Hl. s. verloop. Zie forrin.
f ê ( r ) s , n. Fra. couplet, poème, vers, gedicht,
rijm. Hl. f ò s. Vgl. boaskfêrs; psalm-, gesang-
fêrs.
f è r s k , adj., f è r s k e n s , s., f ê r s k j e ,
v. Zie farsk, enz.
f ê r s k e , dim. n. versje, gedichtje, rijm-
pje, liedje.
f ê r s ' m j i t t e , s. versmaat.
f e - r ú l j e , Hl. v. verwelken. Zie foruijl(ìc)jc.
f e r v e , s. verf. Ook f a r v e , z.d. Vgl.
boarstelferve; oalje-, wetterferve; grounferve.
f e r ' v e m e a l l e , v. verfmalen. Zie ferf-
mealle.
f e i v e r , m. verver, huisschilder; stoffen-
verver. Vgl. blauferver.
f e r v e r j j ' , s. ververij (het bedrijf, de werk-
plaats). Vgl. blauferverij.
f e r v e r i n ' n e , f. verversvrouw; vrouw aan
't hoofd van een ververij.
f e r ' v e - w r i v r w e , v. verfwrijven.
f e r v l c h , adj. & adv. met verf besmeerd.
— Fervige fingers, — hannen.
naar verf. — I t r u k t , s m a k k e t f e r -
v i c h . Vgl. ferf-achtich.
f e r v j e , v. verven, schilderen; stoffen
verven. Vgl. oer-, óf-, op-, byfervje.
fesant', eg. phasianus, faisant. — G o u d -
en s u l v e r - f e s a n t . [In de bossehen te Bzw.].
f e - s k û e j e , Hl. v. verkleeden. Zie forldarije.
f e - s l e f ' j e , Hl. v. versloffen, verzuimen.
Zie forsleaukje.
f è s t , adj. vast, 3terk. G. J. passim. Hl.
wumkes.nl
I 15 FEST.
f è s t . — S a f ê s t a s i n m û r r e ^ — as in
d y k . — D e f ê s t e g r o u n , vaste aardlaag.
— D a t s t i e t s a f ê s t a s i n h û s , staat
onherroepelijk vast. — D a t i s i n d i n g ,
d a t f ê s t s i t , sei de faem, en hja h i e
d e f e i n t b y de n o a s . — F ê s t y n 'e
s k o e n , — op s y n s t i k s t e a n . — F ê s t
y n 'e Ie a r e . Vgl. marre-, stee(ch)fêst; neil-,
spikcrfèst; bibel-, noatfêst; Mreekfêst; bülc-
fêst; fjârfêst; kiem-, hok-, hotikféxt.
— I n f ê s t p l a k (sit) y n ' e t s j e r k e .
— F ê s t e h û z e n for b ô l r i n d e r s , b i d -
l e r s . . . . — Op f ê s t e d a g e n , w i k e n .
tide-n , bepaalde.
— I n f ê s t (e) f rij e r , — f ê s t e f o r k e a -
ring.
— I n f ê s t e a r b e i d e r (z.d.), — f ê s t
wirk.
— In f ê s t y n k o n i m e n i s f ê s t e
e a r m o e d.
— F ê s t w a e r,. bestendig.
adv. vast, zeker, ongetwijfeld. — D o u
w o e s t m y f ê s t w o l Ie a u we. Tietj.
séker.
0
f é - s t â l , s. bovile, veestal. Zie bûthus,
kouwestâl.
f ê s t ' b i n e , v. vastbinden. Zie bine.
f ê s t e , s. (de) vaste wal. — I k w i e r
b l i i d , d a t ik de f ê s t e w e r hie. — I k
b i t r o u m y b e t t e r o p 'e f ê s t e a s
op i t w e t t e r .
f ê s ' t e l d e i , s. vastendag.
f ê s t e l j o u n ' , s. vastenavond, overdr. feest-
avond. H. S. Teltsjes , 17. — I k h a 't sa
d r o k as de p a n n e op f ê s t e l j o u n
(omdat dan braaf gesmuld werd). Lex. 963.
— F o a r h i n n e w a e r d op in h o p e n
p l a k k e n (o. a. in Schoterland) o p fês-
t e l j o u n y n 'e h e r b e r g e n s p i l e e n
dounse.
f ê s t e ( n ) , s. (de) Vasten. — Lex. 965. —
H y i s y n 'e f ê s t e , s y n w i i f i s ú t f e n -
h û s . Vgl. fakánsje.
f ê s t e n s , s. vastheid; zekerheid. Zie fêst.
f ê s t f e u g e l j e , v. - f i t e r j e , v , - f i s e l j e
(í'izelje), v., -flije, v., - f r i e z e , v., -hâl-
d e , v. Zie de Enkelwoorden.
f ê s t i c h h e i d , s. vastheid, zekerheid R.
ind T.", 181". — Vgl. fêstens.
waarborg. — J i l d ú t s e t t e s o n d e r f o l -
d w a e n d e f ê s t i c h h e i t , is g j i n s a e k ,
Vgl. irìsskhheìt.
 FEST.
f ê s t i c à h e d e n , pi. vastigheden, onroe-
rende goederen.
f ê s t i n g , s. vesting.
f ê s t j e (spr. fêsje), v. vasten. Hl f è s j e .
— D ê r k i n 'k w o l o p w a c h t s j e , m a r
n e t op f ê s t j e , daar valt vooreerst niet
op te rekenen. — W y k i n n e w o l o p
h j a r w a c h t s j e , m a r n e t op h j a r
f ê s t j e , van gasten, die niet op tijd komen.
— L a n g f ê s t j e n is g j i n b r e a s p a r -
j e n , Lex. 962. — 't I s k w e a f ê s t j e n op
i n o a r m a n s d e a d , Burm.
f e s ( t ) j e , n. vest. Hl. f è s j e n . — I n ha-
l o a s j e op 't f ê s t j e . — D a t s i t w e r
e f t e r 't f ê s t j e , is weer op (nl. het maal).
— I r u m e n o p s y n f ê s t j e s p u i i e , harde
waarheden zeggen , hatelijkheden toevoegen.
f e s t j e b û s , n. vestzak. — H y l o n g e r t
o p m y n f e s t j e b û s , hij loopt op mijn zak.
f e s t j e k n o p e n , pi., -k r a e c h , s., -r ê c h , s.
Zie de Enkelwoorden.
f ê s t h e a k j e , v., - k y l j e , v., - k l a m j e ,
v., - k l i n k e , v., - k n o o p j e ( - k n ô t s j e ) , v.
Zie do Enkelwoorden.
f ê s t l â n s h : , adj. van vasten veengrond.
— F ê s t l â n s k e turf.
f ê s t l i z z e , v,, - m e i t s j e , v., - m y r j e ,
v., n e i l j e , v. Zie de Enkelwoorden.
f ê s t n i m m e , v. gevangen nemen, in hech-
tenis nemen. Forj. 1884, 159.
f e - s t ó ' T j e , Hl. (zich) verstouten. Zie for-
stoutsje.
f ê s t p r a t e , v., - r e i t s j e , v , - r i d e , v.,
- r i n n e , v.,- s e t t e , v., - s k r o e v e , v.,-spi-
kerje, v., - s t e a n , v , - s t e k k e , v.,
t r a e p j e , v. Zie de Enkelwoorden.
f e t , n. vat. ö . J. passim. Hl. fòt. —
I t is y e t n e t y n t i e h t e f e t t e n , nog
geen beklonken zaak. A. Ysbr. (1888), 24.
— Vgl. Ibid. (1821), 23. — I t l e g e f e t
r a e s t meast. — It fet j o w t út n e i
' t i t yn het. — Men k i n net m e a r
ú t i n f e t t a e p j e a s d e r y n is. —
H w e t s c i l m e n ú t in l e e c h f e t
t a e p j e ? — Ik w i t wol h w e t b i e r
i k y n 't f e t h a , Ned. wat vleesch ik
in de knip heb. — I k m o a t e k r i s
w i t o h w e t d y m a n y n syn fet
h e t , wat die te zeggen, voor te dragen
heeft. — H w e t y n 't f e t h â l d e , in
petto houden, voor later bewaren. — Dy
kij r i n n u m e i l e g e l e t t e n , uiers. —
wumkes.nl
34 > FET.
Fjouwer folie f e t t e n || K a m e n 't
l â n o e r s e t t e n , || 't I e p e n e f e n on-
d e r (nei o m l e e c h ) , En d o c h r o a n ' t
er n e t út. Is d a t g j i n wonder?
Volksraadsel.
doodkist. Vgl. deafet.
— I n s w a k f e t , iemand met een zwak
lichaam. — I n l e e c h f e t , iemand zon-
der veel kennis, die nog al iets wil betee-
kenen, Vgl. slans{sloi:s)fet.
Vgl. bûter-, drank-, krinte-, molken-, sjip-,
smoarfet; molk-, sûp-, Ketter-, wynfet; turf-
fet; cas-, hânfet;
f e t , n. vat, zekere inboudsmaat. — In
f e t b û t e r = 320 [g (160 K.G.), thans
meest voor 'ĥ vat. Zie fjirder.
— In f e t s û p e = 12 s k e p (liter).
f e t , n. vet. Hl. f e t . — ï t f e t (de fet-
t e w a e r ) i s d j û r , ook: vet vee. — Prov.
't I s a l t y d f e t y n i n o a r m a n s s k û -
t e l . — I t f e t i s f e n 'e t s j e t t e l ('t
sop). — I n k û p e r j j y n 'e g r e i d h o e k e
w i e r f o a r h ì n n e g o e d , m a r 't f e t i s
d e r n o u ôf. — I t f e t (fig. de 'grooten')
w o l a l t y d b o p p e w ê z e (fig. den boven-
toon hebben), b ' i h a l v e n y n 'e P o t m a r -
g e (een water, daar zinken ze). Woord-
speling : p o t m a r g e is ook een soort beu-
ling, waar 't vet door heen gewerkt is). —
I t f e t d r i u w t a l t y d b o p p e , a l i s 't
ek fen in dea houn. — E l t s b e e s t
h e t s y n f e t , iron. gezegd als in spjjs of
drank een doode vlieg of ander insect ge-
vonden wordt. — D a t g i e t e r ú t a s â l d
f e t ( s m o a r ) nl. als dit op het vuur komt.
— I m m e n y n 't f e t (yn 'e t r a e n ) set-
t e , 'opknappen', in 't zonnetje zetten.
— I t f e t o p n i m m e , een borrel nemen,
of de vastgestelde pret houden.
Vgl. bearefet. Zie smoar.
f e t , adj. vet, vettig, smerig. G. J. 1,65,
66, 208. — S a f e t a s b û t e r , — a s s p e k ,
— a s m o d d e r , — a s d a e i , —• a s i n
b a e r c h , — a s i n s l a k . — F e t t e kij,
vetgemeste runderen. — I n f e t t e l o f t ,
onweer voorspellende lucht. — I n f e t t e
t i i d , vette jaren, ook: tijd van smullen.—
S i n t e k l a e s e n k r y s t i i d d e n i s 't i n
f e t t e t i i d . Lex. 990. Vgl. bûter-, daei-,
modder-, smoarfet; spiker-, spring-, tomme†et;
driutkfet.
— I n f e t t e j a s k r a e c h.
 FET. 347 FETW.
—• † l n f e t o a r t s e n , vetmannetje: ko- f e t l o k k e n , pi. vetlokken (aan de koot
peren oortje (geldstukje). van een paard). Zie fiterlokketi.
— F e t of m e a g e r ! dicht bij of ver f e t m e r k e r , m. ijker van botervaten. Vgl.
van het verstopte voorwerp, of van dengene, bûterfetmerker.
die zich verscholen heeft bij het verstoppertje- f e t m e s t e , v. vetmesten. — H j a s c i l l e
en sehuilhoekjespelen. Vgl aikebiside. — d y d ê r f e t m e s t e m e i â l d e k l o m p -
B i s t m e a g e r H y l k e , of b i s t e f e t ? s p i k e r s , 't is daar niet zoo goed als je
|| 'k S e o e d ê r m a r n e t o a n t o a r - denkt.
n e ; || 'Dou f y n s t e d o c h d e s t ê d d e n f e t p a n n e , s. vetpan, pan voor of met
n e t , || D y ' t b o u d b i n n e y n ' e m o a n - vet. Zie panne.
n e. Oude Kinderprent, onder de afbeelding f e t p l a k , n. vetvlek. Zie plak.
van een jongen, door een telescoop kijkende. f e t p o t , s. in : 11 i s d ê r —, i t i s h j o e d
f e t , n. vat, i n : F e t o p i m m e n h a . — f e t p o t , overvloed. — I t i s a l t y d g j i n
Men m o a t d e r op p a s s é , d a t m e n f e t p o t .
g j i n ti ij e k e a r j a s e i t t s j i n i n f e t p o t s j e , n. vetpotje (van een machine).
t s j o e n s t e r , d e n h e t hja g j i n f e t op f e t s j e , n. 'vetje'. — S a ' n b o e r e b r u l -
y e n . W. D., Winterj. 2, 20. — As m e n l o f t i s i n m o a i f e t s j e f o r 't j o n g -
t i n h û d i c h i s h e t d e k j e l d g a u f e t f o l k . — F e t s j e s e n p r e t s j e s . .Ook
o p y e n . Vgl. faet. s e t s j e s en p r e t s j e s .
P e t , voor F e t k e a p e r , z . d. — I t . . . voordeeltje, buitenkansje. — D a t w i e r
s k e e l f e n S k i ë r e n F e t , de twist tus- i n m o a i f e t s j e f o r h j a r , h j a k r i g e
schen de Schieringers en Vetkoopers, Fr, d e i s m e a r a s i n k r o a n .
Volksalm. 1843, 141. f e t s j e , v. Eng. to †etch, vatten, grepen,
f e t b e r , adj. vatbaar. — F e t b e r f o r — H j a f e t t e t m y n h a a , v. Blom,
k j e l d s k y p j e n , s y k t e . — H y w i e r Bik., 106. Vgl. beet-, oanfetsje. — K j e l d
p û r , en for n i n r e d e n f e t b e r . f e t s j e . Zie skypje. — D ê r h a 'k f e n
f e t ' b e r e n s , s. vatbaarheid, aanleg. Zie f e t t e , ongemak, schade van gekregen. —
fetber. D e t o n d e r w o l n e t f e t s j e . Zie finge.
f e t ' l i o a r n , s. - h o a r n t s j e , n. vethoomtje begrijpen. — I k f e t s j e j o u n e t . Vgl.
bij schoenmakers en zeilmakers. bi-, opfetsje.
F e t k e a p e r , m. vetkooper, tegenover " f e t s j e , v. met vet besmeren, vet maken.
S k i e r i n g e r , in de binnenlandsche on- Zie smarre.
lusten gedurende de laatste middeleeuwen. — I t l â n w o l n e t f e t s j e , het vee
f e t k e a p e r , m. handelaar in vette wa- kan er niet vet in worden.
ren , of in vet vee. f e t s j e , n. vaatje. Vgl. poes-, tobfetsje;
'spekkooper'. Zie spekkeaper. moai-, tobaksfetsje.
f e t k o e k j e , Stadfr. n. vetkoekje. Lex. f e t s j e f o l , n. vaatje vol. — I n f e t s j e
996. Zie smoarkoek. f o l i e r d a p p e l s , '/8 H.L. Ook l e p s e n .
f e t l a k , f. smerige, slordige (huis)vrouw. — I n f e t s j e f o l jenever, brande-
f e t l a m p k e , n. olielampje. Sw. 1853, 4. w y n , '/«o H.L.
f e t l a p ( e ) , s. vetlap; smerig persoon. Zie f e t t e n s , s. vetheid. — D a t h y ü á e r
lap(e). a p e l t f e n f e t t e n s . - • v. Blom, Bik., 98.
f e t l e a r , n. vetleder. — It sop e a g e l t fen f e t t e n s .
f e t l e a r e n , adj. vetlederen — F e t l e a - smerigheid. — D a t s m o a r g e f r o m -
ren skoen. m i s g l i n s t e r t f e n f e t t e n s , nl. haar
f e t l e p p e l , s. vetlepel. Zie leppel. kleeding.
f e t l i k , adj. & adv. vettig. Lex. 996. — f e t t i c h , adj. vettig; smerig. Lex 996.
F e t l i k e t s i i s . — De l o f t i s f e t l i k . — f e t w e i â e , s. weide geschikt voor mest-
F e t l i k p r a t e , lijmend, vleierig spreken. vee. — fig. U s d o m i n y g i e t n e i G r i n -
— F e t l i k , niet droog, o n d e r 'e n o a s z e r l â n , d ê r k o m t e r y n 'e f e t w e ì d e ,
(bjj kleine kinderen). Zie fet. d ê r j o u w e se i n s e k g o u n e n m e a r
f e t l i k e n s , s. vettigheid, vetachtigheid. a s h j i r .

wumkes.nl
 FETW.
f e t w e i d e r , m. die vetweidt, vetweiderij
heeft.
eg. weidkoe. — iron. pedieulus. — Dy
j o n g e h e t f e t w e i d e r s o p 'e h o l l e .
f e t w e i d e r i j ' , s. het bedrijf van vetweider.
f e t ' w e i d s j e , v. vetweiderij uitoefenen.
f e u g e l j e , v. bevestigen , vastmaken (met
touwen). Vgl. bifeugelje. Vgl. fleugelje.
aandrijven. — Dy j o n g e w a e r d m a r
t i g e f e u g e l e , tot hard werken gedreven.
Vgl. bi-, oan-, opfeujelje. Vgl. fiterje.
fi»lt, HL n. veld. Zie fjihì.
fyat', interj. fiat, laat het geschieden. —
Nou f y a t d e n ! n e i de d i v e l b a n d e r ,
R ind T a , 16".
— s. De b e r n w o l l e ú t t o r i d e n ,
m a r h e i t w o l d e r g j i n f y a t , goed-
keuring , o p j a e n.
f i ' d e l , s. vedel, viool. Wl. ld. XVH.
f i d e l j e , v. vedelen, op de viool spelen.
† f i e d e , v. en afgeleide vormen. Zie foeäe.
Vgl. fiere.
f i e l , s. geyoel. — B y d e f i e l , op den
tast. — S p i n n e n . . . d a t k o e se b y de
f i e l d w a e n , R. ind T. s , 212«. — Y n 't
t s j u s t e r k i n 'k ús h e l e h û s w o l
t r o e h k o m m e b y de f i e l . — W. D.,
Heam., 36.
— I t l i k e t w o l , d a t er d e r g j i n
f i e l fen h e t , -dat s y n m e m k o a r t -
l y n f o r s t o a r n is. — . . . f i e l f e n e a r ,
v. Blom, Bik., 47. — G. J. passim.
f i e l b e r , adj. voelbaar. Meest: t o f i e -
len.
f i e l e (Zuidel. spr. fjille), v. voelen, tas-
ten, gevoelen. Hl. en Schierm. f é l e . —
De k e a p m a n f i e l t de k o u y n 'e f a n -
g e n . B. 68. — As m e n i n b e r n t o
hôve b r o c h t het, d a t fielt men
l a n g . — Men k i n f i e l e en t a e s t e ,
d a t d y k e a r e l g r o u l i i c h t . Vgl. bifiele.
— s. verb. F o r w i n t d e d e u g d s u m e
jimmer, hwet inkeechnoehlikfie-
l e n i s d a t , A. B., Jounpr. Vgl. foarfielen.
* f i e l i c h , adj. gevoelig. Wl. ld. XV. Zie
gefoelich.
f i e l i n g , s. gevoel. — F i e l i n g fen eí-
g e n w e a r d e , Hsfr. XI, 232. — Fr. Lêsb..
153. — Vgl. fiel. Zio gefoel.
f l e l l e a s , - l o a s , adj. gevoelloos. ld, IV,
184.-- v. Blom, Bik., 33. —A.Ysbr. (1861), 88.
* f i e l s i n , s. tastzin. ld. VII, 187.
wumkes.nl
34 B FIER.
f i e m , n. vadem, lengtemaat (6 voet =
1,6 M.), zooveel als men met zijwaarts
uitgestrekte armen uitmeten kan. — I n
f i e m t o u . — In f i e m h o u t . — I n m i n -
s k e i s sa l a n g a s s y n f i e m , zoo lang
als hij vademen kan. — I t s k e e l t f o et-
t e n e n f i e m e n , het scheelt heel veel.
f i e m , n. steel aan een spade, enz. Vgl.
gripe-, loãdefiem.
f i e m ' h o u t . n. hout, dat bij den vadem
verkocht wordt.
f i e m ( j ) e , v. vademen. — H o f o l l e t o u
i s d e r ? L i t i t ás m a r r i s f i e r n j e ,
't met de armen meten. Zie fiem.
— D e t u r f o p i t f j i l d f i e m j e , meten.
*reiken. — Us e a r e , d y sa f i e r fie-
m e t , R. P., Keapin., 201. — Vgl. bi-, op-
fiernje.
f i e r , adj. & adv. ver, corap. f i e r d e r
(spr. fjidder), superl. f i e r s t (spr. fjist). Hl.
f ì " d e r ' , fìv'st. —• L a n g l y n , fier
f o a r t , w y t a s 't w i e r i s , van een on-
geloofwaardig verhaal. — F i e r f e n h û s ,
h e i n b y s y n s k e a , oud sprkw. — F i e r e
l a n n e n , verafgelegen. — De o n d o g e n s -
h e i t r i n t fier. — Syn e a r m r i k t
f i e r , zijn invloed, gezag. — Hj a r o u n
w o l r i s h w e t t o f i e r m e i in d i n g ,
overdreef wel eens uit hooge ingenomenheid
met iets, Bijek. 1893, 4. — D a t r i n t t o
f i e r . — D a t p r i u w t f i e r , smaakt er
boven uit. — Prov. R i k e l j u e s s y k t e n
en e a r m e l j u e s pankoeken rûke
f i e r . — H y h e t i t f i e r h e l l e , is ge-
vaarlijk ziek geweest. — S m y t d a t m a r
s a f i e r n e t , wees (houd u) maar niet
zoo afkeerig. — H y g i e t n e t f i e r d e r
a s m e n h i m s k o p t , hij is traag, zonder
geestdrift. — Vgl. omfier.
f i e r , Hl. n. vuur. Zie fjûr.
f i e r ' b a n k j e n , Hl. vuurbankje. Zie fjûr-
bankje (-tafeltsje).
f i e r d e i , s. vierdag, gedenkdag. Hsfr.
II, 237.
f i e r d e r - n ô c h , adv. ver genoeg, te ver.
Zie -nóch.
f i e r d e r ( s ) , adv. verder, vervolgens. R.
ind T.a, 254. — D e n w i n s k j e 'k j o u
f i e r d e r s g o e n j o u n . Ook f o a r d e r s, z.d.
f i e r ' d o n g ('Bouwhoek'), s. uit den 'greid-
hoek' aangevoerde zuivere koemest.
f i e r e , v. voeren. Schierni. f é r e. Hl.
 FlER,
f u e r s (imperf) [Hulde II, 166], — S e i 1 f i e r e .
— I m m e n y n 't l e e c h (leed) f i e r e ,
iemands ongeluk bewerken of veroorzaken.
— In g r e a t e s t e a t fiere. — In
s t e i l w i r d f i e r e ( d w a e n ) , het hoogste
woord voeren, zwetsen, pochen. Vgl. oan-,
op-, út-, weifiere.
f i e r e , v. stooten, duwen. — De k a s t -
l e i ii f i e r d e h i m d e d o a r ú t . — M e i
i n r a e m k a e m er d e r o a n e n f i e r d e
h i m oer de kop. — Dou m a s t m y
n e i d e r â n n e f e n 'e f e a r t l i e d e en
e r m y m e i i n o a n r i n y n f i e r e , B.
ind T.a, 66\ Zie oan-, om†iere.
f i e r e , v. voeden , onderhouden. — I m -
m e n for d e k e u t e l ( s t r o n t ) f i e r e
(triv.), voor niets den kost geven.
f i e r j e , v. vieren (een lijn, touw). Itjong.
booak, 14. Zie bod.
f i e r j e , v. vieren (een feest). Hsfr. VIII,
144. — v. Blom, Bik., 89.
f i e r ( j ) e , v. Fra. fêter, vieren, eeren. —
Hj a h e i n d e en f i e r d e de m a n a s i n
k r e a m w i i f , R. ind T. s , 892'. — D a t
wiif wol m a r t i g e f i e r d en t r o a i d
w i r d e. Vgl. troaije.
f i e r j e , Hl. vuren, het nachtvuur (licht)
op een schip ontsteken of laten branden,
† f e a r j e . A 158. Zie †jurje.
f i e r k j e (spr. fjirkje), v. in de verte —,
verlangend uitzien. — M e m f i e r k e i t
p a e d ú t as h j a r b o m h a s t k a e m .
Wdongdl. fjurkje.
— G a b e f j i r k e t n e i 't f o r f o l c h
(der redevoering), K. ind T.a, 29 ; .
f i°r'ina e nde, s. 'vuurmand.' Zie bakerkoei\
fier'-ôf, adv. veraf. — Prov. F i e r - ô f
s o c h t e n t i c h t e by to finen.
f i e r r e n s (altijd voorafgegaan door een
praep.), adv. — H y g i e t om f i e r r e n s ,
ver van huis. — I n g o e d w i i f e n i n
g o e d h y n d e r m o a t m e n n o a i t om
f i e r r e n s s i i k j e . — Hy k o m t fen fier-
r e n s , van ver weg. — D o u ' m a s t m e i
i n l o t t erij-inan m a r h a n n e l j e , d y
s j u c h t dy fen f i e r r e n s al o a n k o m -
men.
— D ê r w o l i k feTi f i e r r e n s g j i n
d w a e n m e i ha. — I t l i k e t e r m y f e n
f i e r r e n s n e t n e i , in de verste verte niet.
f i e r s ' e n - t o , f i e r s - t o , adv. veel te. —
Sa'n k r e a z e k y p s i s f i e r s - t o m o a i
wumkes.nl
•Ì4 ) FÝF.
f o r i n â l d wiif. B 50. — F i e r s ( e n ) -
t o f o l i e , veel te veel.
f i e r t e (spr. fjitte), s. verte. — I k s j u e h
i t w o l y n 'e f i e r t e , op een afstand.
— Y n ' e fierste fierte net.
f i e r w e ' g e n s , adv. uit de verte, van verre.
— H w e t m o a i is m o a t f i e r w e g e n s
k o m m e , o a r s d o o c h t i t n e t . — 6 . J. I
75: f e n f i e r e w e a g e n . — T s j e s k m o a r
s e a c h f e n f i e r e w e a g e n || h o s e
f ê s t f e n l â n óf t e á g e n .
f i e r ' w e i , adv. van verre. Zie bovenstaand
art.
verreweg. — F i e r w e i b e s t , — i t b e s t e .
† f i e t , pi. van f o e t . ld. passim.
f y f , adj. Fra. rif, wakker, waakzaam,
slim, cornp. f i f e r , superl. f y f s t . —
F l u c h en fyf. — H y i s fyf . . . e n
s a d w a e n d e d o c h t er y e t a l g a u
r i s in b o p p e s l a c h . — H j a b i n n e
d e r t i g e fyf o p o m h w e t t o f o r -
t s j i n j en.
f y f ' l e f o a r s , adv. Fra. âe rive force, haas-
tig , plotseling. — H w e r s c i s t o u s a fyf-
lefoars hinne? Ook f i v e l e f o a r s .
Zie hommels.
f y f ' l e f â f e r j j e n , pi. dwaasheden, zothe-
den. v. d. V., Bitsj. Wrâld, 15.
f y f s k a f t (spr. fi'skaft), n. vijfschacht, soort
wollen kleedingstof, waarvoor vroeger de
vrouwen zelf den draad sponnen, en het
lieten weven en verven. Vgl. Uaufyf-
skaff.
f y f s k a f t e n , adj. van vijfschacht. — I n
fyfskaften j a k , skoart, onderbait-
s j e . Sw. 1869, 6.
f y f ' s k a f t s - j e r n , n. uit de hand gespon-
nen 'garen' (draad) tot het weven van vijf-
schacht.
fyfste, fyfte, adj. qtiintus, vijfde.
Zie †üfäe.
f y f t e h e a l ' , dikwijls saamgetrokken t o t :
f y f t e l (spr. meest fi'fel), num. 'vijfdehalf',
vier en een half.
f y f t e h e a ' l e , s. stuk land van 4'/a ponde-
maten.
f y f t e p a r t , n. vijfde deel, een vijfde. Ook
f iif d e p a r t .
f y f t e r l e i , adj. vijfderlei — . . . s y n
r o k k e n , dy er fen fjouwer-, fyfter-
1 ei) e f a t s o e n en k l e u r h a t , A Ysbr,
(1861), 90.
 FYF.
fyftiuh, ram, quinquaginta, vijftig. —
I k b i n a l o a n 'e f o r k e a r d e k a n t
f e n 'e f y f t i c h , over de vijftig jaar.
f y f t i g e r , eg. quinquagenarius, (een) vijf-
tiger.
f y f t j i n , num. quinäecim, vijftien. Hl.
f y f t i n . — Ook f y f t s i e n .
fyftijinâe, adj. vijftiende. Ook fyf-
t s i e n de.
í y f t ( s ) i e ' n e , s. stuk land ter grootte van
15 pondematen.
f i ' g e b e a m , s. fieus, vijgeboom.
f i g e b l ê d d e n , pi. vijgebladeren.
f i g e k o e r , s. Zie figematte.
f i g e l a n t ' , adj. Fr. vigelant, kranig, wak-
ker, flink.
f ì g e l a n ' t e , s. vigilante (rijtuig).
f i g e l e a r ( j ) e , v. bedacht zijn (op). — M e n
m o a t er a l t y d m a r op f i g e l e a r j e ,
h w e r ' t h w e t is t o f a n g e n . — B u e r d
f i g e l e a r r e t d e r a l t y d o p om b y ' t
w i r k t r o e h to r i n n e n .
f i ' g e m a t t e , s. vijgemat, overdr. joko: groo-
te van biezen gevlochten hoed. Ook f i g e -
koer.
f i g e p a r , s. vijgepeer, de vrucht; ook de
boom. Deze ook
f i g e p a r ( r e)beam.
f i g e t o u , n. vijgetouw, uit de schors van
den vijgeboom.
f i i c h , s. ficus, cariea, vijg.
f ü c h ' o a l j e , s. raapolie, waarin vijgen
gebraden zijn. Volksmiddel tegen brand-
wonden. (Sommigen nemen daarvoor ook
'hynstefigen').
fiif, num. guinque, vijf. Stadfr. feif. 't
Bildt f ij f. — H y m i s t i e n f e n 'e f i i f ,
is onnoozel. — W y m o a t t e r i s f i i f h a ,
dansen. — H y h a t i n b u l t f i v e n e n s e i -
z e n ( s a u n e n ) , veel bestel, complimenten.
f i i f d e , adj. vijfde. Zie fyfte.
f ü f ' d e p a r t , adj. vijfde deel, V«- Zie fyf-
tepart.
f i i f d û b e l d , adj. quinquies, vijfvoudig. Zie
äûbelá.
f i i f e n t w e i n t i c h , - t r i t i c h , enz. Zie de
Enkelwoorden.
f ì i f - f e a r n s , adj. 6/4 (oude) el breed, van
ellewaren. — F i i f f e a r n s g û d , — k e -
t o e n , enz.
f i i f f o e t t e n (Noordzeekust), pi. zeesterren.
f i i f k e t i e r s , adj, 6/4 duim dik, — F i i f k e-
wumkes.nl
350 FYK.
t i e r s h o u t , — in f i i f k e t i e r s p l a n k e .
f i i f k r ú s j e n , s. verb. (het) handen vou-
wen , bidden. Zie wohei.
fiif-ris, adv. quinties, vijfmaal.
f ü f s t û r ' s t i k , n. vijfstuiverstuk, kwartje.
Vgl. †eifje.
fzif-û'reklok, s. vijfuursklok, de klok(slag)
van vijven of het luiden om vijf uur. — W y
m o a t t e om de f i i f - û r e k l o k t i n k e ,
d e n i s 't ú s t i i d .
f i i s , adj. vies, walgelijk. — I n f i z e
k e a r e l , — in fiis f r o m m i s , door
onreinheid of vuil lichamelijk ongemak. —•
In fize boel. — I k b i n d e r fiis fen,
het walgt mij. —• D ê r b i n 'k n e t f i i s
f e n , niet afkeerig van, wel toe genegen.
Vgl. fij. — F i i s f e n i m m e n w ê z e ,
afkeerig om met hem (of haar) uit den-
zelfden schotel te eten, of uit hetzelfde kopje
of glas te drinken.
f i i s , adj. preutsch. — H j a b i n n e i n
p a r t sa fiis en f r o e d , h j a w i t t e n e t
h w e t se s i z z e w o l l e , A. Ysbr. (1808), 58.
f ü s ' b i l k j e , v. ronddrentelen tot het ver-
richten van allerlei nietige dingen. — H y
f i i s b i l k e t s a h w e t om.
f i i s n o a s k e , n. nufje, die 'den neus op-
trekt'.
f i i z j e , v. onhoorbaar een wind laten.
suizen, blazen, door 't ontsnappen van
stoom uit een te vuur staande spijsmassa.
B 6, 337. Zie siizje.
f i j , adv. wars, afkeerig. — F ij f e n
t w a n g , H.Z., Te. Tuws. 188. — F e n
g r i n e n b i n i k fij, ld. IV, 16.
— F ij e n f i i s , nuffig en preutsch. Ook
foi. — Vgl. fiis. — Vgl. bij hij.
fij, interj. Fra. /ï,foei. Ook f o i . Vg].fa,fi.
fjjan'dich, f i j a n n i c h , adj. vijandig,ge-
kant tegen . . . — D a t h e t i n f i j a n -
n i c h m a n d i e n , Halb. Matth. XIII, 28.
— De w i e r h e i t f i j a n d i c h , in den mond
der rechtzinnigen: hun leer niet toegedaan.
adv. vijandelijk. — F i j a n n i c h s j e n .
fijant. fjjân, eg. inimicus, adversarim,
vijand, tegenstander. — De b a e r l i k e
f i j â n , de duivel, Lapek. 212. A 750. Lex.
665. — I n f j j a n t f e n d r a n k , — f e n li-
g e n . ..
fijnt (Oostel.), m. Zie feint.
tyìa, tyt, s. fijt, beenvlies-ontsteking aan
een vingerlid.
 FIKE. 351
F i k e , voc. hondennaam: fikje.
f y k j e , v. door snijden fatsoeneeren. —
Ealse s t i e t al wer to fykjen, hy
wol in s k i p fen in âld k l o m p
meitsje.
hakkelen. — D o n m a s t s a n e t y n 't
b r e a f y k j e . Lex. 961. Vgl. hifijkje. Vgl.
†ykselje.
f i k j e , f i k k e , v. vitten. — De f a o m
d ê r j y n o u s a o p f i k . k e . || F o r d y
j o n g fa e m s t e a n i k j o y n , I d . VI, 42.
— D a t w i e r g ú d d ê r de k o m m i z e n
n e a t o p t o f i k k e n h i e n e , niets mee
te maken hadden, Hsfr. VI, 29. — v. d. M ,
Lân-geanne, 46.
f i k k e (Zuidh.), f. feeks. Zie fekke.
f i k k e n (triv.), pi. handen. — As M i e n t
i t j i l d y n 'e f i k k e n h e t , t i n k e r om
d a t s t e 't d e n n e t m a k l i k l o s k r i -
g e s t e . — P a s o p , d a t i k dy n e t on-
d e r 'e f i k k e n k r i j .
f i k k e r , eg. vitter. — Dy 't d ê r h w e t
o e r t o s i z z e n h e t , op aan te merken,
r i n t g e f a e r d a t er for in f i k k e r
h a l d e n w i r d t , Hsfr. V, 144.
f i k k e r i c h , adj. vitterig, vittend.
f i k k e r i j ' , s. vitterij, gezochte aanmerkin-
gen.
fikkerjjj', in: I n m o a i j e , — i n g o e d e
f i k k e r i j , een voordeeligbedrijf, — zaakje.
Ook f l i k k e r i j .
f i k k e r t , f. feeks. Vgl. f ikke.
f y k ' m a s t e r , m. die de fijt geneest. Zie
master.
f i k s , adj. & adv. fiks(ch). — I n f i k s
f r o m m i s , flinke vrouw, meisje. —• F i k s e
h y n s d e r s , Hett. Rymkes, 84. — I n fik-
se h e a p s â n , groote hoop zand. — H y
h e t i t f i k s m e i m y m a k k e , mij zeer
goed beloond, bedeeld. — D a t i s f i k s ,
heel goed, dat staat mij aan. — F i k s
en f e a r d i c h , , gezond en welgemaakt. —
I k s c i l dy r i s f i k s op d y n h û d kom-
m e. Vgl. f eardich, flink.
f y k s e l , n. houtsnijdsel, — afval van iets
dat men snijdende fatsoeneert.
f y k s e l j e , v. met een mes houtsnippers
maken, of al snijdende laten vallen.
f y k s e l s , pi. houtsnippers.
f y k t o a r ' j e , s. victorie, overwinning.
genoegdoening. — I t w i e r f o r f r o u
R y k l e m a in h e l e f y k t o a r j e , h j a r
wumkes.nl
FIMEL.
e i g e n s o a n as d o m i n y to h e a r r e n .
— Hy m o a t altyd fyktoarje
k r a e i j e . — R. ind T.2, 292».
interj. victorie! gewonnen.
f i l d e r , m. vilder, koudslachter, Hsfr. XIII,
288. Vgl. poddefildei: Zie -strûper.
f i l e , s. lima, vijl, — D a t i s d e h o t t e
m e i d e f i l e , twee vinnige partijen tegen-
over elkaar. — . . . . d ê r h a b b e d e
f i l e en d e s e a g e g e a r w e s t , A . Ysbr.
(1861), 42. Vgl. kaei-, sage-, slot-, soed-,
stryk†ile.
f i l e k a e n ' , eg. kwaadaardig mensch, schep-
sel. — I n â l d e n t r o m p e t t e r (paard),
d y s l o e c h a s i n f i l e k a e n , R. ind T.8,
128'. Ook f û l e k a e n .
f i l e m o t ' t e n , adj. bleek. — Hy h e t i n
f i l e m o t t e n f i s el e my. B, 476. Vgl,
skinimelich.
f y U 6 , v. limare, vijlen. — overdr. As
w y f o r s l e i n o a n 't n e e d t o u r i d e e n
f y l j e , R ind T.2, 102».
krassen (op de viool). Ibid. 1905. — Vgl.
hotte-, rinlce-, sage†ylje.
f i l l e , v. villen , overdr. uitzuigen, afper-
sen , uitmergelen. Zie stnìpe.
f y l s e l , n. vn'lsel. Vgl. izer-, koperfylsel.
f i l t , n. Eng. feit, vilt.
f i l t e n , adj. vilten, van vilt.
f y m , f i m e , s. vim.— I n f i m e ( b r â n ) -
h o u t , houtstapel vier voet in 't kwadraat.
— I n f i m e d e k r e i d , 104 bossen. — I n
f i m e r o g g e , 100 schooven. In Gaasterl.
is dit een 'hok' (van 15 schooven). Zie
stùke.
° f i m e l , adj. inhalig, gierig. R. ind TV, 65.
f i ' m e l a c l i t i c h , adj. femelaehtig, kwezel-
achtig. — I k w o l m e i d y f i m e i a c h t i -
ge k e a r e l gjin d w a e n ha.
peuterig. — S o k f i m e l a c h t i c h w i r k ,
d ê r m e i 'k n e t o e r . Vgl. †imelich.
f i m e l ( d ) e r , eg. femelaar, kwezel; —die
beuzelt, — treuzelt.
f i m e l ( d ) e r i j ' , s. gefemel; gebeuzel, ge-
treuzel. Vgl. gefimel.
f i ' m e l g a t , n. treuzelgat. Zie fimeltsje.
f i m e l i c h , adj. femelend, beuzelachtig,
treuzelend. — D a t g i e t í i e r s - e n - t o fi-
m e l i c h mei dy, dêr k o m t d y n e a t
t r o c h d e h a n n e n . Vgl. fimelachtig.
f i m e l j e , v. femelen, kwezelen; peute-
ren; beuzelen. Vgl. omfitnelje.
 FÏMF.L. 352
f i m e l t i i z j e , v. harken: harrewarren over
beuzelingen. — H j a f i m e l t i i z j e dêr
i v i c h y n m e k o a r om.
f i m e l t s j e , n. treuzelaarster. Ook :
f ini e l t s j e-mo ei en f i m e l g a t .
f y n , adj. subtilus, tenuis, fijn, dun, ten-
ger, rank. — Sa f y n a s r e a c h , — a s i n
n i d l e — as l u z e p o a t e n . — In fine
t r i e d , — fyn t o u , — fyn s â n , sied.
— I n fyn b e r n , — in f i n e kou. —
F y n b l a u , zacht b l a u w . — I n f y n l û d ,
pieperige stem.
— F i n e b ô l e , k o e k e . — I n fyn
f e 11 s j e o p 'e t o n g e h a , een fijnproever
zijn.— I n f y n s a e k j e , net, deftig zaakje.
— H y p l u z e t i t f y n ú t , onderscheidt
fijn (in een redevoering). — De f i n e p u n t-
s j e s f e n i n s a e k , de bijzonderheden, de-
tails. — De f y n s t e p u n t s j es g e a n
e r a l h w e t ôf, de grootste helderheid
van verstand of geheugen. — I n f i n e
g r o u n , vruchtbare grond, die met zorg be-
handeld moet worden.
— It lukt fyn, — i t i s f y n k â l d ,
scherp koud.
purus. — F y n g o u d , — s u l v e r .
sagax. — I n f y n f o r s t â n . — F y n b i -
s l i p e , scherpzinnig. — F y n y n l e i n , lis-
tig, geslepen. — Vgl. G. J. II, 92.
simulatus, schijnvroom. — S a f y n a s
p o p p e (po e p e) s t r o n t . — Prov. Mei
stofrein en f i n e l j u e w i r d t m e n
m e a s t b i d r a g e n . Lex. 782. Vgl. bìskite.
schimpend: — De f i n e t s j e r k e , i n
f i n e d o m i n y , van de Chr. Gereformeerden.
f i n e n , ' d e , — inz. de Chr. Gereformeer-
den. Ook bij andere gezindten: die zich
streng aan hun kerkleer houden.
f i n , s. pinna, vin. — I n f i n m e a r a s
i n b e a r s (z. d.) — H y k i n f i n n o c h
f e a r ( f o r ) r e p p e , zijn ledematen niet roe-
ren , bewegen. — Lapek., 399.
8chepbord aan het rad van een stoomboot.
f i n , s. furunculus, vin. Vgl. bloeafin.
finael', adj. & adv. vinnig, pikant, ste-
kelig. — F i n a e l s i z z e n .
geslepen. — I n f i n a l e d o g e n i e t . —
F i n a e l l i g e k i n n e . [ F i n a e l , afgeleid
van f y n , z. d.]
volslagen, volmaakt. — I k b i n f i n a e l
m e i dy j o n g e f o r l e g e n . — D a t d i n g
is f i n a e 1 m a k k e .
wumkes.nl
MG.
f i n a l e n s , s. hatelijkheid. — S e i s t d a t
út finalens?
listigheid, geslepenheid.
f i n â n s j e s , pi. fijn, listig overleg. —
Dy f i n t d ê r s i t t e f i n â n s j e s y n , h i j
is vindingrijk in 't beproeven van middelen
om iets te winnen. — As i m m e n h a s t
n e t w i t h o 't e r i t e n d e b l ì u w e s c i l ,
d e n w i r d e e r f i n â n s j e s s o c h t , ar-
moede zoekt list. [In verband met fyn].
f i n â n s j e s , pi. geldmiddelen.
f i n d e l , n. vaandel, vlag. Ook f e n-
tel.
f i n d e l e r , f i n ' d e l m a n , m. vaandeldra-
ger. —- Bij het koolzaaddorsehen is de jong-
ste 'drager' de f i n d e l m a n . — Ook fen-
deler.
f i n d e l s t o k , s. in den grond gestoken
paal, waaraan de vlag bevestigd wordt (bij
't koolzaaddorsehen).
f y n d e r , eg. vinder, die iets vindt. —•
I t is for d e e a r l i k e f y n d e r , als ie-
mand iets vindt en 't dan houdt (woord-
speling).
f y n ' d o e k , n. fijn linnen. Lex. 698. N. O.
204. Zie doel;.
f y n d o e k s ' d r a g e r , m. reizende Duitsche
koopman, oorspronkelijk in fijn linnen, later
ook in andere kleedingstoffen. Ook (van
zoo iemand sprekende): f y n d o e k s p o e p
en fy n d o e k s r i n d e r. Lex. 698.
f i n e , ï. vinden. Ik fyn, ik foun(d), ik
ha (hê) foun(d), finende, to finen. Hl.
f y n d e , faend, fanden. Stadfr. f i n e , fón,
fónnen. — Prov. F i n e n i s e k w o l . r i s
s t e l l e n , Salv. M. S., 74. — F i n e n i s
h a l d e n , gezegde van een kind, als 't iets
gevonden heeft, 't Antwoord van den ver-
liezer is dan: N é , f i n e n i s o e r j a e n . — •
I k s c i l d y wol f i n e , gelegenheid vin-
den om 't je betaald te zetten, te straffen.
— W y s c i l l e 't w o l m e i in-o a r f i n e .
— H j a k o e n e 't n e t l y k f i n e , niet
eens worden. Vgl. bì-, onder-, útfìne.
f i n e a r j e , v. zuiveren (van edele metalen)
A. 169.
f y n f e l T i e h , adj. zacht mollig van vel.
f i n g e , v. (vuur) vatten, imperf. fong
(fingde), part. fingd. —- D e t o n I e r i s
d a m p , n o u w o l se n e t f i n g e . Vgl.
bifinge.
f i n g e r , s. digitus, vinger. Hl. f y n g e r .
 FlNG.
— Siz h i m d a t r i s (iets onaangenaams)
en h â l d h i m d e f i n g e r y n 'e mû-
le. — H â l d de b o e r e s t r û p e r s de
f i n g e r ú t 'e m û l e . B. 554. — E a t of
i m m e n t r o c h de f i n g e r s sjen. —
Ik k i n oan e l k e f i n g e r wol ien
k r i j e , een vrijer, een meisje. — M e n k i n
g j i n f i n g e r y n ' e y e s k e s t e k k e , Holl.
geen voet dwar3 zetten (of 't wordt opge-
merkt). — As m e n h i m d e f i n g e r
j o w t , n i m t e r g a u de h e l e h â n . —
L a n g e f i n g e r s h a w w e . — I m m e n om
'e ( l y t s e ) f i n g e r w i n e t i n n e . — A s
de f i n g e r s h i m a l l i k e l a n g b i n n e
s c i l e r h i m b e t t e r j e , Burm. — I t is
w o l o p 'e f i n g e r s n e i t o t e l l e n , ge-
makkelijk na te gaan. Vgl. mïl-, ring-,
steun-, wiisfinger.
f i n ' g e r b r e e d , s., - h o a l l i n g , s., -lid, n.,
-mof ( w a n t ) , s., - r i n g , s., - t a e s t e n , pi.
Zie de Enkelwoorden.
f i n g e r h o e d (spr. fingeruod), s. vinger-
hoed.
f i n g e r h o e d d e n , pi. digitalispurpur ea,
vingerhoedskruid.
f i n g e r h o e d f o l , n. Fra. cloigtée, vinger-
hoedyol. Ook n a e i r i n g f o l .
† f i n g e r h o e d s p u l , n. dopjesspel. Met
6 of 8 vingerhoeden wordt, nu met dezen
dan met dien, een balletje bedekt. Die
raadt onder welken vingerhoed het balletje
schuilt, wint den inzet. Vgl. dopkespul.
f i n g e r l i n g , s. ringvinger A. 645.
duim of vinger aan een handschoen. A. 435.
duimeling, tot bedekking van een zieken
of gekwetsten vinger. Vgl. hoalle, slûf.
e!k der twee oogen, waarin het roer van
een schip draait.
f i n g e r s - e i ' n e n , pi. vingertoppen. — I t
g i e t y e n t a de f i n g e r s - e i n e n ú t .
zoo vreeselijk is het. — De f i n g e r s -
e i n e n b i n n e h i m t o k o a r t , hij is
geldelijk niet bij machte om iets te onder-
nemen. — J i l d op f i n g e r s - e i n e n , Fra.
au bout des doigts, geld bij de visch.
>< f i n g k j e , n. dim. vingertje.
f y n h a ' l i c h , adj. met fijnen stengel. —
F y n h a l i c h flaechs.
f i n j e , v. (het land) als weide gebruiken.
B. 144.
f i n k , eg. fringilla, vink. — IJ e t t e r
f i n k e n p l o k e as l e e c h u i t t e n , Burm.
wumkes.nl
Si;53 FINS.
Ygl. berch- (iis)-, blok-, †las-,giel-, skel- (sluch-)
fink; lokfink,
t i n k e l , s. foeniculum, venkel.
f i n ' k e r w e t t e r , n. venkelwater, middel
tegen buikpijn bij kleine kinderen.
f i n k e n , pi. restjes van vleesch of spek
of ook fijn gesneden kopvleesch, enz. met
azijn gestoofd.
— B l i n e f i n k e n , rolletjes spekzwoord
in azijn gezet, om koud, bij de boterham
te gebruiken. Vgl. barge-, koumefinken.
f i n ' l â n , n. weiland, dat niet gemaaid
wordt.
f i n l â n s - h e a , n. hooi van een stuk land,
dat het vorige jaar is beweid.
f y n m o a l i c h , adj. 'fijnmelig'. — F y n -
m o a l i g e i e r a p p e l s.
f i n n e , s. (laag) weiland, dat in den re-
gel niet voor hooiland gebruikt wordt. Lex.
944. HL, Mkw., Zwh. f ó n n e . — M i n n e ,
r i n h i n n e nei j i m b e p p e f i n n e ; krij
i t k e a l t s j e b y de s t i r t e n l i t i t d e n
w e r r i n n e , Sechje. Vgl. bij baerch. —
Dy i s f e n 'e f i n n e op ' e y e s t e r
k o m d , aan lager wal geraakt, R. ind T.3,
392'.
f i n ' n o b l o m ( k e ) [WesteL], bellis peren-
nis, madeliefje. Ook f i n t s j e b l o m , l a m -
k e b l o m en s k i e p p e b l o m , kou(we)-
of k o e b 1 o m.
f i n n e g ê r s , n. weiclegras. L. in W., 263.
f i n n e h e r n e , s. hoek van een weiland.
— Op ú s f i n n e h e r n e l i z z e f j o u w e r
k l e a r l o t t e r e ljeap-aeijen yn ien
n e s t , schibboleth, bij de belegering van
Franeker in 1500.
f i n n i c h , adj. acer, acerbus, vinnig. —
't Is f i n n i c h ( k â l d ) . — I n f i n n i g e
kjeld.
f i n n i s , Mkm, pi. buren. B. 254.
f y n s t , s. vondst. — I n p o t s j e m e i
g o u d s t i k k e n d a t i s for i n s l a t t e r
i n m oa ij e f y n s t .
f i n s t e r , n. venster, raam. — H y s i e t
f o a r 't f i n s t e r .
vensterluik (van buiten). — H e a l e h o u -
t e n f i n s t e r s . Tegenw. meest b l i n e n , z.d.
— I t h i m p e n f i n s t e r , iron. strop. —
T r o c h 't l i i m p e n f i n s t e r s j e n l u o a t -
t e , gehangen worden.
— Don m a s t e r g j i n f i n s t e r s y n
m e i t s j e , niet met dikke naden verstellen.
 FINS. 354 FISK.

fig.: het oog. soort zaaimachine, aldus genoemd wegens

Ook: f e e n s t e r en f e i n s t e r . — Vgl. een beweging daarbij als die van een strijk-
kelders-, souder sfinster. stok.
f i n ' s t e r b a n k , n. vensterbank. — II w e t f y o e ' l e - d o u n s j e , v., - k a e m , s., - k i s t e ,
s c i l l e w y i t e ? — O p b r e t t e f i n s t e r - s., - m u s y k , n., - s k r o e v e n , pi., - s n a r e n ,
b a n k e n , schertsend, als men 't niet wil pi., - s p y l j e , v., - s t o k , s. Zie de Enkel-
zeggen. Ook: h o e p s t o k k e n e n fin- woorden.
sterbanken. f y o e l t s j e , n. kleine viool.
f i n s t e r b l y n , n., - k e z y n , n . , - k l e e d , f i r d g j e , f i r d s j e (spr. fudgje,' fudzje),
n., - r a m t , n., - r o e d e n , pi., - s p o n n i n g , v. vaardig (gereed) maken, toebereiden,
s. Zie de Enkelwoorden. haasten, spoeden; (af)zenden, (af)vaardigen.
° f i n s t e r b l o m , s. colchicum autumnale — Ik m o a t my n e i h û s ta f i r d g j e ,
herfsttijloos. W. Gribb., 2. •— De g o e d w i l l i g e s c i l
f i n ' s t i k , n, stuk grasland, dat voor weide m e n a t t o f i e r f i r d g j e , Burm. — G.
dient, — tegenover m i e d s t i k . A. 251. J. passim.
f i n t , m. vent, 'knaap.' — Hl. f y n t . f i r d i o h (spr. fuddich), adj. vaardig, snel,
— I n a e r d i g e , g o e d e , k r e a z e , s n o a - gereed, geneigd, gewillig. G. J, passim. —•
d e , r a r e , s l û g e , l o a i j e , s m o a r g e > A Lapek. 27, 57. — H. Z., Ts. tuws., 214.
o n d o g e n s e fint. Zie feariich.
fyntrîed'(de)ricli, adj. lïjnvezelig, fjjn- f i r d s j e , v. Zie firdgje.
dradig (van vleesch, tabak.) f i r t (spr. fut), s. veest. — F e n i n n a u
f i n t s j e , n. dim. pasculum, klein stukje e a r s k a e m n e a i n r û m f i r t , Burm.
weiland. f i r t , s. elk voorwerp, dat min is in zijn
f i n t s j e , n. veentje (bekende appelsoort.) soort. — I n f i r t f e n i n d i n g , — m e s ,
f i n t s j e , n. dim. puistje. Vgl. bleintsje. — h a 1 o a s j e.
f i n ' t s j e b e a m , s. 'veentjeboom'. f i r t , s. 'geest', energie. — De f i r t is
f i n t s j e b l o m (Barradl.), s. madeliefje. d e r ú t.
Zie finneblom. kracht (in 't algem.). — K n i k k e ú t 'e
fjrntsjes, adv. listig. — H y h e t i t f i r t , de knikker met den nagel van den
f y n t s j e s o e r l e i n , om d y sa b y 't duim voortschieten.
f o e t s j e to h a w w e n . adem, kracht om te blazen.
— Hja g n y s k e t him fyntsjes út, f i r t e , f i r t s j e , v. veesten.— De l y t s e
spotachtig, Hsfr. X, 115. k e a r t d e g r u t t e , || Dy 't d a t n e t
— I t f r i e s t f y n t s j e s , — i t i s fyn- r i e d e k i n m o a t f i r t e , Oud raadsel. W.
t s j e s k â l d , bij helderen stil winterweer. D. Doaze, 103.
Zie fyn. f i r t e r i c h , adj. nietig, klein, onaanzien-
† f i n z e n , part. gevangen. Zie (ook voor lijk. — I n f i r t e r i c h h ú s k e , — f i r t e -
de samenstellingen en afleidingen) fange, ge- r i c h g û d . Vgl. †ijsterick, skiterieh.
fangen , enz, f i r t s j e , v. veesten. Zie firte.
f y o e l e , s. viool.— S c i l l e w y n e t r i s f i r t s j e , n. dim veestje, fig. kleinigheid,
f o a r d e f y o e l e ? niet 'reis gaan dansen? beetje. Vgl. skeetsje.
— H y s p i l e t n u v e r op 'e f y o e l e , hij f i s e l , s. mortarium, vijzel. Zie fizel.
stelt zich bijster aan, — loopt hard (van een f i s e l j e , v. vjjzelen; winden. Zie fizelje.
paard). N. 0., 42. — H w a h e t d a t e a f y s j e , v. spuiten. — P o f e n p u c h e l
o p 'e f y o e l e s p y l j e n h e a r d ? wie heeft o p m y n b u c h e l , D ê r 't i t b l o e d n e i
het ooit zoo dwaas gehoord? — As 't s a f y s t . H e t t , Ryinkes, 77. Zie fiizje.
m e i de s t r e e k f e n 'e f y o e l e ú t k o m t , f i s k , s. piscis, visch. — Prov. D e a -
als 't zoo te pas komt. — A s t i t w e r d e f i s k e n k i n m e n b e s t f a n g e , dom-
d o c h s t e , d e n w i r d t d y n g a t i n fy- me lui kan men 't gemakkelijkst beet heb-
o e l e en m y n h â n i n s t r y k s t o k , dan ben. —• (Op) s o k k e w e t t e r s ( f a n g t
zal ik je wat voor de broek geven (tegen m e n ) s o k k e f i s k , zoo oorzaak zoo gevolg.
een stout kind.) Vgl. klomp-, basfyoele. Ook: soort zoekt soort. — J i l d ( b û t o r ) b y

wumkes.nl

de fiak. — B i t w i s k e n k o p e n s t i r t
s i t de m e a s t e fisk. — I n e t i k ,
i n m o a t , i n b y t f i s k , als spijs.
Vgl. binne(n)- of swiet-ivetter-, bûte{n)-
of sé†isk; brán-, goud-, plat-, skyl-, wyt-
fisk; stokfisk; sâltefisk; pantsje†isk; wal-
fisk. (Als 2e lid der samenstelling veel spr.
fis).
f i s k ' - a e k , s., - a k t e , s., - a m e r , 3., -bin,
n., - b l a e s , s., - b o d d e , s., - b o n k e , s.,
- b o t t e r , s., - b r o g g e , 8., - d r o e g j e , v.,
- f a n g e , v., - f a n g s t , s., - f i n , s., - g a l l e ,
s., - g l ê s , n., - g r o m , n., - g r o m j e, v.,-y n-
m e i t s j e , v., - y n s â l t s j e , v., -kear(e), n.
(s)., - k e u r d e r , m., - k e u r e , v . , - k e u r ( i n g ) ,
s., - k i u w , s., - k o e r r e n , pi., - k o m , s.,
• k o p , s., - k o t t e r , s., - k r o a d e , s., - k ú t ,
n., - l e p p e l , s., - l o k j e , n., - ô f s l a o h , s.,
- ô f s l a g g e r , m., - p a n n e ( s k û t e l ) , s.,
- r y k j e , v., - s â l t a j e , v.. - s k o b b e n , pi,,
- s k r a ( e ) b j e , v., - s t r û p e , v . , - t a i n e i t s j e ,
v., - t e i l e , v., - w e i n , s., - w i i f , n. Zie
de Enkel woorden.
f i s k b a k , s. platte houten bak, waarin
men viseh zamelt of te koop biedt.
f ì s k b o e l , s. vischrommel. — E ê d d y
f i s k b o e l y n 'e k o k e n h w e t op.
f i s k b o e r , m. Zie fixkjajer.
f ì s k d o e k j e , n. doekje om de gewasschen
visch af te drogen voor men ze bakt.
f ì s k d o n g , s. visehafval, als mest ge-
bruikt.
f y s k e , f. nufje. — F y s k e s f e n f r o u -
l j u e , die voor alles den neus optrekken.
Hsfr. IX., 182. — W. D. Mink, 43. — Ook
fiisnoaske.
f i s k - e a r n , eg. pandion haliaetos, visch-
arend. Zie mm.
f y s k e b e l , eg. verklikker, klikspaan,
B. 337. — Vr. Fr. I I , 96.
f i s ' k e f a n g e r (Westel. en te Grouw), eg.
vischdiefje. Zie blaustarring.
F i s k e n , d e , pi. Pisces, de Visschen
(Sterrebeeld).
f y s k e r , m. verweekelijkt man. B. 210.
f i s k e r , m. piaeator, visscher.
f i s ' k e r l j u e , pi. visscherlui.
f i s k e r m a n , m. visscherman, visaeher van
beroep. B. ind T.', 327*. Ook: (het) vaar-
tuig van den visscher.
f i s k e r s - a r k , n. visehtuig. Zie ark.
f i s k e r s b a e i t s j e , n. hemdrok met twee
wumkes.nl
>5 FYSK.
rijen knoopen en zakjes, ook in plaats vàü
't vest.
f i s k e r s b o a t s j e , n. kleine boot met bun,
veel bij het visschen in de binnenwateren
gebruikt.
f i s k e r s d o a r p , n., - d r a c h t , s. Zie de
Enkelwoorden.
f ì s k ( e r s ) h e a k , s. vischhoek.
f i s k e r s - h i m d , n. blauw of rood baaien
hemd met breeden kraag, dat visscherlui
gewoonlijk dragen.
f i s k e r s - j a s , s. visschersjas.
• f i s k e r - s k o t , n. weer: opkeering in 't
water om visch te vangen. R. ind T. s , 323".
Vgl. tichtsetting.
verlengstuk aan de vleugels van een fuik.
f i s k e r s - m û t s e , s. visschersmuts, van grof
wollen stof.
f i s k e r s - n e t , n. net om visch te vangen.
Vgl. fìsknet.
f i s k e r s - w e n t , s. visscherawoning.
f i s k f e t s j e , n. vaatje, waarin haring of
ansjovis wordt gezouten. Ook f i s k t o n t s j e .
f i s k f l i j e , v. viach in vaatjes vljjen.
f i s k f r e l l e , f. iron. vischvrouw. Sw. 1877,
48.
f i s k h e a k , s. Zie fiskersheak.
f i s k i c h , adj. naar visch (riekend of sma-
kend).
f i s k j a g e r , m. die visch met paard en
wagen uitvent.
oud, mager paard.
f i s k j e , v.piscari, visschen. — Prov. E l k
f i s k e t o p a y n tjj. — 't I s f i s k j e n ef-
t e r 't n e t . — Y n t s j o k , troebel, w e t -
t e r i s 't g o e f i s k j e n , Salv. M. S., 101
Vgl. bot-, hearring-, spier ring fiskje; angel-,
seine-, skeakelfiskje; bi-, ôf'fiskje.
zoeken naar een in 't water gevallen voor-
werp of naar een drenkeling. Vgl. ôf-, op-
fiskje; Mynfiskje;
vorschen. — H j a f i s k e n d e r a l w a k -
k e r n e i , h w a 't d a t b r o u d h i e , m a r
k o e n e 't n e t w y s w i r d e . Sw. 1867, 15;
1877, 48. Vgl. pìnfiskje, útfiskje.
f i s k j e , n. dim. vischje.
f y s k j e , v. pedcre, veesten. A. 176. Zie
fiizje.
f y s k j e , s. nutteloos of onnoodig werk
verrichten. — F i m e l j e e n f y s k j e , Hsfr.
V I , 119. — Y n 'e h ú s o m f y s k j e .
uit nuffigheid het werk niet flink aanpak-
 FYSK.
ken, er den neus voor optrekken. Vgl.
kâlä†yshje.
f y s l ç j e , v. klikken. Vgl. forfyskje. B 337.
f i s k j o n g e , m. jongen, die met visch vent,
f i s k k l o p j e , v. viseh vangen door klop-
pen op het ijs met een stok of ander voor-
werp.
f i s k k o b b e , eg. witte meeuw.
f i s k - k o b b e n , pi. kieuwdeksels.
f i s k k o p , s. vischkop. — A l l e f i s k k o p -
p e n s t i m m e d y m e i , niemand spreekt
je tegen (of je gelijk of ongelijk hebt). Zie
†iskmerk.
f i s k - l e p , s. groote houten lepel met lan-
gen steel, om viseh (spiering) uit het net
in de bakken of manden te scheppen. Dit
werk heet
f i s k - l e p j e , v.
f i s k - l e v e r , s. (schel)vischlever.
f i s k l y n t s j e , n. lijntje om visch aan te
drogen.
f i s k l o ä d s , s. loods voor het (voorloopig)
bergen van visch.
f i s k m a n , m. die met visch vent.
liefhebber van viseh. — Us p a k e i s i n
e a r s t e f i s k m a n . Zie man.
f i s k m e r k , s, vischmarkt, — verkoop en
verkoopplaats van-visch. — D o u h e s t i t
g r e a t s t e g e l y k f e n 'e f i s k m e r k . . .
as er g j i n i e n op i s , — a s t er al-
l i n n e b i s t e . Vgl. fiskkop.
f i s k m e u r d e r , eg. die smakelijk visch
peuzelt.
f i s k u e t , n. net waar men visch in draagt.
Ook: net om visch te vangen. Dan ook:
fiskers-net.
f i s k - ô f f a l , n. ingewanden van visch.
Zie fislcgrom.
f i s k - o t t e r , eg. lutra viägarìs, visch-
otter. Zie otter.
f i s k p a k k e , v. visch in vaatjes pakken.
f i s k - r i u w e , v. visch aan een touwtje (ook
aan een speetje) rijgen om te drogen.
f i s k - s k j i r r e (spr. fiskjirre), s. schaar
om gedroogde viseh te knippen.
f i s k - s p i t s j e , n. speetje om visch te dro-
gen of gedroogde visch aan te rijgen.
f i s k s p i t s j e , v. visch aan een speetje
rijgen.
f i s k t e e f , f. vischwijf, overdr. feeks.
f i s k t o d d e , s. 'sletje' om den vischboel
weg te wisschen.
wumkes.nl
356 FIT.
f i s k t o n g k j e , n. echte vischproever. Vgl.
fiskpriuwer.
f i s k t o n t s j e , n. vischvaatje. Zie †iskfetsje.
f i s k - w â n , n. vischwant.
f i s k w a n n e , s. wan, om de visch (voor-
al spiering) uit het net in te scheppen.
f i s k w e t t e r , n. water om in te visschen,
water, waarin visch gekookt is.
f y s t , s. flatus, veest. — fig. D e fys-
t e n r i s f e n 't g a t j e ij e, een luchtje
scheppen, een wandelingetje doen. — Y n
'e f y s t e n s i t t e , in 't nauw, in verlegen-
heid, Schelde-Weichsel III, 216. Vgl. ûle-
fyst.
f y s t e r , m. zwak, ontzenuwd mensch.
Ind. B. 28. Vgl. kâld†yster.
f y s t e r i c h , adj. van geen of' geringe
waarde. — I n f y s t e r i c h d i n g , A. 159.
Zie firterieh.
f y s t e r k e , n. sissertje (vuurwerk).
f y s t k e , dim. n. veestje, windje. —
H w e r o m s t i e t d e h o a n n e op 'e t o e r
a l t y d m e i d e k o p y n 'e w y n ? Om
syn e i g e n f y s t k e s n e t to r û k e n .
Oud raadsel.
f y t , s. bedrijf, daad. — I n f y t , t r o c h
froulju es-list b i d r e a u n , || W i r d t
y n i n t e l t s j e n ú s b i s k r e a u n , Fr.
Lêsb., 115. — veelal: een slechte daad. —
D i v e l s k e f i t e n . ld. V. 28.
grap, guitenstuk. — D ê r s c i l ' k j o fi-
t e n f e n f or t e i l e. Lapek. 331. — F i -
t e n ú t r j u c h t s j e . A. 513. — I n f y t
b i l i z z e (z d.).
f y t , s. vijt, zweer. Zie f ijk.
f y t , interj. o, ach. A. 174. — F y t !
a l m y n s w i e r r i c h h e i t i s o e r , R. W.,
Blêdden. — F y t ! h w e t m o a s t e n ú s
p o n g e n f o a r h â l d e , Fr., Jierb. 1829, 31.
— F y t ! m y n a r k is s t e l n e , G. J.
I, 32.
f i t e l , s. vedel. Zie †idel.
f i ' t e l d o u n s , s. St. Vitusdans.
f i t e l j e , v. vedelen. Zie †idelje.
f i t e r , s. ligula, veter. —• H y h e t h i e r
a s f i t e r en b a n n e n , sluik haar. B. 513.
— D a t w i e r i n f i t e r y n 'e b r o e k ,
een voordeeltje, meevaller. Ind. B. 28. —
l m m e n i n f i t e r y n 'e b r o e k s t e k k e ,
een pluimpje geven, prijzen. Zie fear. — ld.
IV, 140. — Hsfr. I, 100.
— I t r i n t o a n 'e f i t e r , - komt duur.—
 FIT. 357
I t h e t j o h i r d e r o a n 'e f i t e r l i t -
s e n , meer gekost, a s J a n S m i d , La-
pek., 31.
— Ik ha dêr r a e r to f i t e r west,
ben bedrogen uitgekomen, in ongelegenheid
geraakt, A. Ysbr. (1808), 43.
— I m m e n t o f i t e r h a , voor den gek
hebben; teleurstellen, bedriegen. — Bijek.
1893, 26.-
f i t e r , in: Op 'e f i t e r , uit, op weg,
aan den haal. — H y i s a l t y d o p 'e fi-
t e r om 'e f r o u l j u e . A. 51. — D e b e r n
b í n n e m e i-in-o a r o p 'e f i t e r . — H y
is o p 'e f i t e r g i e n , er van door.
f i t e r , s. triticum repens, kweekgras, in-
zonderheid de wortel dezer plant. Ook
k w i i k . Vgl. t/roede en taeite. Zie fiter-
gêrs , z. d.
f i ' t e r b a e r a e , v. het uitgegraven en op
het land gedroogde kweekgras aldaar ver-
branden.
f i t e r b â n , s. veterband.
f i t e r b u l t , s. hoop kweekgras. Zie bult.
flterdolle, v. kweekgras 'delven', om
den grond van dit onkruid te zuiveren.
f i t e r f û l (Noordelijk), adj. met kweekgras
begroeid. A. 170. Ook: erg gierig.
f i t e r g a t , n. vetergat.
f i t e r g a t , n. woelwater. —- D a t f a n k e
is s a ' n f i t e r g a t , b j a i s g j i n a m e r i j
o p 't s e l d e p l a k .
— Dy f a e m i s i n e a r s t f i t e r g a t ,
a l t y d f o a r t om b y f e i n t e n t o k o m -
m e n . In dezen zin ook: f i t e r h y n s t .
f i t e r g a t s j e , v. vetergaten maken.
f i t e r g a t s - l e t t e r s , pi. gaatjeletters (op
linnen geborduurd). Vgl. byntgatsletters.
f ì t e r g ê r s , n. kweekgras, vooral het bo-
ven den grond staande gedeelte der plant.
f i t e r h e a , n. hooi van kweekgras gewon-
nen.
f i t e r h y n s t , m. wild, onhandelbaar paard,
dat achteruit slaat. B. 260. — R. ind T. a ,
96'. — Hsfr. X, 285.
vrouwenliefhebber. Ook: wilde deern.
Vgl. fitergat.
f i t e r i c h , adj. met kweekgras begroeid. —
F i t e r i e h l â n . A. 317.
f i t e r j e , v. instigare, drijven, aan-, voort-
drijven; drillen, aanzetten. —• I k h a d e
j o n g e n e i j o t a f i t e r e , — I k fyn, d a t
i t j i l d d e f o l k e n n e i e l k o a r t a fi-
wumkes.nl
FIT,
t e r e h e i , R. ind. T.2, 3 K — I n f r o u -
m i n s k e d a t n i n m a n f i t e r j e of n a r -
j e k i n , L. in W., 391. — ld. IV, 17. —
I m m e n t r o c h de m o s t e r f i t e r j e ,
flink aanzetten. Ook: stoeiend of worste-
lend iemand afmatten. Vgl. foart-, oanfìterje.
snellen. — L j u e m e i k r o a d e n , b e r -
n e w e i n e n , d r a e c h b e r j e s , ensf. fi-
t e r e n s o n d e r o p h â l d e n e l k o a r foar-
b y of e f t e r n e i , Sw. 1850, 18. — Hsfr.
VI, 154.
verdragen, doorstaan, volhouden. — D e
â l d e n k o e n e it f i t e r j e , it w i e r n e
Ij u w e m e i y n h â l d e n , ze hadden een
sterk lichaamsgestel, R. ind T.2, 303". —
F e n 't b e s t e f r e t t e e n s û p e , s a f o l i e
a s d e b e a l c h m a r f i t e r j e k i n , Ibid.
313\ — D y n i j e p a s t e r i j w i r d t i n
d j û r g e b o u , m a r de t s j e r k e k i n
't w o l f i t e r j e , kan 't wel betalen.
f i t e r j e , v. Ugare, binden, knevelen. Vgl.
bi-, fêstfiterje.
— fig. D a t d e i v i e h h e i t a l l i n n e
s i e l e n o a n e l t s j o a r f i t e r t , Lapek.,
148. — N e a t f i t e r e h i m o a n i t i e r d -
r y k , Ibid. 429.
f i t e r k n ô t s j e , v. beuzelen, knutselen. —
Mei f i t e r k n ô t s j en g i e t b y h i m de
t i i d o a n e i n , hij verbeuzelt zijn tijd. B.
476. Vgl. flinterknippe.
f i t e r l o k k e n , pi. vetlokken (aan dekoo-
ten van een paard).
sluik neerhangende haarlokken; vodden,
bellen, die iemand bij de kleeren neer-
hangen.
f i t e r p y p k e , n. het beslag op elk der
beide einden van een veter.
f i t e r s i i k j e , v. het uitgedolven kweek-
gras van het land opzoeken.
f i t e r w e a k , adj. slap in de kooten (van
een paard) A. 161.
f i t r y o e l ' , n. vitriool.
f i t s , adj. & adv. bits, vinnig. — D a t
wiif k i n y e n sa fits ô f s n a u w e ,
tuk op winst, gierig. — Dy l j u e b i n -
n e sa b o a s e n f i t s , h j a g u n n e i n
o a r n e a t , en w o l l e l j e a f s t g j i n s i n t
ú t j a e n . Boereschr. I , 23.
schrander. — D a t f a n k e s j u c h t s a
fits út h j a r e a g e n , dy seil w o l g o e d
b y d e p i n k e n w ê z e . J a , d a t is i n
fits fanke.
 FIT.
f i t t e , v., f i t t e r , eg., f i t t e r i c h , adj.
Zie f ikke, enz.
fi & W, Hl. mini. vijf. — F i ' w e n en
s a n e n , (veel) vijven en zessen. Zie fiif.
f i v e r , s. piscina, vijver. Vgl. eìne-, †isk-,
slotviver.
fiVerwetter, n. water uit een vijver.
f izefa'zen, pi. grillen, overdrevene zorg,
onnoodige drukte en bestel. — H w e t scoe
h j a r s k e l e ? F i z e f a z e n oars n e a t .
— Dou h e s t a l t y t fen dy fizefazen;
h w a scoo h j i r kom me to s t e l l e n ?
— Dy t s j i n 'e b o a d e n n e t in h e l e
b o e l g e k e f en f i z e f a z e n h e t , W. D.>
ütfenh., 34.
fizel (N O. en Zwh.), f i s e l , s. vijzel. —
H e i t is y n 'e f i z e l , onder geneeskundige
behandeling. — Hy h i e de m û l e yn
b e i d e h â n n e n , m a r do 't er o p o a n
k a e m s k i e t er yn 'e f i z e l , toonde hjj
zich een lafaard. B. 196, 487. — Hy
s j u c h t oft er yn 'e fizel s k i t e n het,
benauwd en verlegen. — Dou h e s t r a e r
yn 'e fizel s k i t e n , het leelijk ver-
korven,
f i z e l , fisel, s. schroef, om iets op te
vjjzelen. Hsfr. II, 149.
f izelemy' (spr. -mi of -mjj), s. physiono-
mie, gelaat, gelaatsuitdrukking.
f i'zel(f isel)mounle, s. schroef-watermo-
len. B. 826.
fizens, s. viesheid; vuil. — Dêr l e i t
fizens o p ' e s t r j i t t e .
f i z e n s , s. kieskeurigheid, preutschheid,
nuffigheid.
fjal, fjel, n. wiel van een rig- of voer-
tuig, ld. X, 157. Zie tsjel.
flelgje (OosteL), v. Zie felgje.
fjild, n. veld , land, uitgestrektheid, G.
J. passim. Hl. f W t . — Op 't fjild,
buiten. — F j i l d en stêd. — F j i l d ,
w e t t e r , loft o e r t e i n m e i t s j u s t e r
b r ú n , G. J. I, 15. — G a n s in fjild.
— Dou b i s l a c h s t g a n s in f j i l d , je
neemt vrjj wat plaats in. — Hy wol al
to folie fjild b i s l a e n , overdr. een te
groot man zjjn, Burm, — Hwa k i n in
wyld h y n s t i t fjild f o r b i e d e , overdr.
een loszinnigen knaap in bedwang houden,
Burm. — Hy is op g j i n f j i l d e n of
w e g e n t o f i n e n , nergens.
— Yn 't fjild (of i t fjild yn), van
wumkes.nl
35 i FJIRD.
huis (voor zaken, om werk te zoeken, enz.).
— De b o e r is 't fjild y n , o p zjjn land
bezig of om de veldvruchten te gaan zien.
— As de f r o u l j u e â l d wirde g e a n e
de m a n l j u e yn 't f j i l d , naar andere
vrouwen kjjken, B. 151.
— A l l e f r y s k e f a m m e n , dy skut-
t e r s yn 't fjild, te velde, h a b b e , R.
ind T.*, 103. — As man en wiif kib-
j e , b i h â l d t i t wiif me a s t i t fjild.
A. 551. — Ut i t fjild s l e í n , onthutst,
verslagen.
tìüû (Gaasterl., Smalland), n. wiel. Zie
tsjel. •
Qild'-akster, eg. strandkievit. Zie strân-
Ijip.
fjildblom, s. veldbloem.
, fjildfruchten, pi. veldvruchten, veldge-
was. Hsfr. X, 232.
fjildhear, m. veldheer.
fjildhoeden(d), adj. waakzaam in 't
veld (van het wild in den jachttijd). Zie
hoeden(d),
fjild-imerke, n. sprinkhaan (Halb, Matth,
III, 4); veldkrekel. Zie gêrshipper.
Qildlyster, eg. grjjze ljjster.
fjildmosk, eg. passer montanus, veld-
musch.
Qildmûs, eg. veldmuis.
fjildnocht, s. landelijk genoegen, Sw.
1863, 4.
fjìld-oerste, m. veldoverste, veldheer.
Fr. Jierb. 1885. Hsfr. VII, 187.
fjildtocht(e), s. veldtocht. R. ind T.s,
184'; Hsfr. VII, 216.
Qiltwachter, m. veldwachter.
fjirde, adj. quarto, vierde. Hl. fè"de.
Schierm. fj i r r e.
fjirdeheal', adj. vierdehalf (Hl. fè"de-
h a e 1). Meest
f j i r d e l . — F j i r d e l s i n t , -stûr, -jelne.
fjirdehea'le, s. stuk land van 3'/> pon-
demaat. — De kjj r i n n e y n ' e fjirde-
h e a l e.
íjirdel, n. >/t el. Zie fearn.
fjir'del-oer(melk), s. koe, die met een
van de vier tepels half zoo veel melk geeft
als met de andere.
flir'depart, n. vierdedeel. — In fjirde-
p a r t b r e a , de helft van een 'halfbrood',
(rogge)broodje van 1'/» K.G. Dan ook:
fjir(de)partsje.
 FJIRD. 359
fairder, n. '/4 vat of ton. Hl. fè^der.
— In f j i r d e r b û t e r . Zie bûter. — In
fjirder b û t e r k i n op fjouwer aeijen
s t e a n , Seehje. — P o a r 't m e n m e i
h y n s t en s l i d e óp i t iis k o m t ,
m o a t dit e a r s t in f j i r d e r t s j o k
w ê z e, Seehje.
— In fjirder i e r a p p e l s . Zie koer-
fa.
fjir'derlei, adj. vierderlei.
s. zeker suikergebak, banket. M. Jorr., 27.
íjirders-koer, s. korf van 7s H.L. inhoud.
fjirdertsjok, adj. (ijs) zoo dik als een
botervat. — I t iis is f j i r d e r t s j o k . Zie
fjirder.
fjirtich, num. quadraginta, veertig. Hl.
fé"tich. Vgl. ien-, twa-... en fjirtich, enz-
fjir'tichkear, adv. veertigmaal.
fjirtichste, adj. veertigste.
Qirtjln, fjirtsjin (West- en Zwh.), num.
quatuordecim, veertien. Hl. f e s t i n . — I t
g i e t dêr a l t y d út 'e b r e d e f j i r t j i n .
Zie breed.
fjirtjinde, -tsjinde, adj. veertiende.
fjirtsie'ne, s. stuk land van 14 ponde-
maten.
fjouwer, num. quatuor, vier. Hl. fùiwer.
Schierm. f j e a w e r (Conter M. S.). — Ut
'e fjouweren r i n n e , galoppeeren,in een
galop loopen. — Op f j o u w e r e n b i s l e i n ,
onder alle vier pooten van goed hoefbeslag
voorzien (van een paard). Ook fig. Zie bi-
slaen. — F j o u w e r g y n g e n oer 'e w e i ,
|| fjouwer h i n g e n oer 'e w e i , || twa
w i i s d e n de wei, II ien s l e e p t e ef-
t e r n e i . Oud raadsel. Antw. In m e l k e
kou. Vgl. f et (s.).
fjou'werdûbeld, adj. viervoudig. Zie
dûbeld. R. in T.", 72'.
fjouwere, s. stuk land van 4 pondema-
ten.
fjouwer(e)-som. (Noh. vooral), adv. met
zjjn vieren (van menschen of dingen, die bij
elkander behooren).
fjouwerfàld, adv. viervoudig. Zie fjou-
werdûbeld.
*fjouwerfoarst, m. viervorst. Halb.
Matth. XIV, 1.
fjouwerfoettich, adj. viervoetig. —
F j o u w e r f o e t t i g e s û c h d i e r e n , Hefr,
III, 136,
ÍJouwerfûrcb, -fûrge, in: Op fjou-
wumkes.nl
FJUCHT.
w e r f û r c h p l o e g e , op vier voren-breedte
na geploegd.
fjouwerhanne, adj. vierderhande.
fjouwerje, v. galoppeeren (van een paard),
B. 72.
fjouwerjierrich, adj. vierjarig. — In
fjouwerjierrich hynsder. — De
b r u n e h e t yn 't fjouwerjierrich
al t w a p r i z e n woan.
fjouwerkant, n. vierkant afgesloten
ruimte. —• M e i t s j e d a t s t op 't fjou-
w e r k a n t k o m s t e , ga naar bed (binnen
de bedstede). — Myn b r o e r s i t yn 't
f j o u w e r k a n t , is ouderling of diaken.
de vier draagbalken van het dak eener
boerenschuur.
s. vierkante watermolen.
fjouwerkant(ich), adj. & adv. vierkant,
met vier kanten. — I t f j o u w e r k a n t e
g a t , de deuropening. — I m m e n it fjou-
w e r k a n t e gat wize, — fjouwerkant
de d o a r ú t s m i t e , — f j o u w e r k a n -
beetpakke.
— In f j o u w e r k a n t e k e a r e l , -kou,
stevig van bouw en goed geproportioneerd.
— H w e t b i s t o u f j o u w e r k a n t , gezet.
— Hy djjt wol in foet yn 't fjou-
w e r k a n t , hn' groeit er in, het streelt hem.
f jouwerkear, fjouweris, adv, viermaal.
fjouwerlei, adv. vierderlei. — It k i n
op f j o u w e r l e i wizen. Vgl. fjirderìei.
fjouwerskonk, s. wat vier beenen of
pooten heeft.
fjouwerskonke, -skonkich, adj. mei
vier beenen of pooten.
fjouwersprong, s. viersprong, kruis-
punt van twee wegen. Vgl. krúswei.
galop. — Ik t o c h t de j o n g e t r û z e l t
fen 't h y n d e r , i t g y n g yn in fjou-
wersprong.
fjucht'ark, n. oorlogstuig, wapenen.
Zie ark.
fjuchte (Zwh., Noh. bjj ouderen, anders:)
fjuchtsje, v. vechten, strijden Hl. fóch-
te. Tietj., Tersch., Stadfr. f e c h t e , — Hftld
h i m f ê s t , hy wol f j u c h t e , iron. van
een lafaard, die boos wordt.— F j u c h t s j e
en s l a e n .
fjuchter, m. vechter, strijder.
fjuchterij', s. vechterh'. — Jon g e s ,
o p h â l d e fen t s i e r e n ; o a r s w i r d t it
y e t fjuchterjj.
 FJUCHT. ! 0 FJUR.

f j u c h ' t e r s b a e s , m. die gaarne vecht, f j û r b i t e r , f. wellustig vrouwspersoon.

spoedig daarmee klaar is. f j û r b o e t e r , eg. die vuur aanlegt en on-
f j u c h t k r e f t , s. kracht tot strijden. Salv. derhoudt. — Stadfr. f u e r b o e t e r , z.d.
17. — ld. V. 25. f j û r b o e t s j e , v. vuur aanmaken, Lex. 427.
Q u c h t s j e , v. vechten. Zie †jachtc. vuur maken met vuurslag en tonder. Vgl.
f j u c h t ' s l a c h s , in: F j u c h t s l a c h s - d e i - fjûrmettsje, -slaen.
l i s , tot vechtens toe twistende. Meest f j u r d e r i j , s. (het) stoken. — W i n t e r -
fj û r s 1 a e h s-d e i 1 i s. d e i h a w w e in h o p e n b o e r e n de
* f j u c l ï t w i n s t , s. overwinning in den f j u r d e r i j y n ' e t s j e r n h e r n e en s i m -
strijd. Salv. 17, 32. m e r s y n 'e h u t t e .
fjûr, n. vuur, haardvuur, pi. f j u r r e n . f i û r d o b b e , s. kuil naast den haard,
Ook f u e r , z. d. Hl. f i e r . Ook te Wierum dienst doende als doofpot.
bij ouderen. Schierm. f j u e r . — I n f j û r vuurkuil, vuurpoel. H. Z. Ts., Tuws., 132.
as in s t o e l . — By â l d s h i e n e d e l j u e haardkolk. Dit meer h i r d d o b b e , z.d.
w i n t e r s i t f j û r o p 'e h i r d e n sim- vuurkuil (aan den binnenkant van den zee-
m e r s y n 'e f j u r p o t . — As d a t o a n dijk) om den taanketel op te plaatsen (Wie-
'e g o n g k o m t , i s 't: m a n n e n , s k i k ú t , rum en Peasens).
s e i 't â l d w i i f , e n h j a setteinfjùr f j û r f ê s t , adj. vuurvast. — I n f j û r -
o a n fen t w a t u r v e n en in k l i n - f ê s t e m û r r e .
k e r t s t i e n . — Hja b i n n e fjûr en flam, f j û r f r e t t e r , m. 'ijzervreter': oude in 't
verbitterde vijanden, — . . . s o n d e r f j û r vuur geharde krijgsman; stoutmoedig man,
e n f l a m , zonder energie. — F j û r e n R. ind T.2, 51».
f l a m s p u i j e , hevig uitvaren tegen iets. vurig, niet zeer handelbaar paard.
— I m m e n i t f j û r o a n 'e s k i n e n ( t e a n - (een) booze vrouw. — Vgl. fjãrskiter.
n o n ) l i z z e , in 't nauw brengen. — B i n - fjur(fjûr)gûd, n. vuurslag met toebe-
n e j i m m e om f j û r k o m d ? om ruzie hooren.
te maken, Burin. fjûr(f3ur)herne, f j u r h a r n e (Zwh.),
— I t S k y 1 g e r f j ûr, bakenvuur op Tersch. - h u t t e , s. afzonderlijk gebouwtje, om er
— W y l d f j û r , St. Elmusvuur. Vgl. äig- 's zomers te koken, te eten, enz. (bij een
gelfjûr. boerenhuis). Zh. en Grouw f u e r h e r n e .
— F j û r y n 't h o u t , bederf. Vgl. kâld- — Ook s t o o k h o k , s t o o k h u t t e en
fjûr, ringfjûr. h u t t e , z.d.
[Als eerste lid der samenstelling en in af- f j û r h i r d t s j e , n. 'vuurhaardje'. Ook p r e -
geleide vormen fj û r- of fj u r-, naar gelang f y t sj e. Zie hirdtsje.
van het woord of van den tongval. Zuidh. fjûrhjit (ook in den Zwh.), - h y t , adj.
en te Grouw f u e r - , behalve in enkele woor- vuurheet. Zuidh. f u e r h y t.
den, die den alg., regel volgen. Deze zijn fig. verwoed. — I t g o d l e a s s k o m ,
bij elk artikel opgegeven]. f j û r h y t a s w r e d e o n d j i e r , G. J. I, 97.
f j û r ' b a n g , adj. zoo bang als voor vuur. f j u r h o k (ook in den Zwh. en te Grouw),
Zie lang. n. stookhok (bij den boer, ook op schepen).
fjur- (ook te Grouw), f j û r - b a n k j e , Zwh. f j û r i c h , adj. & adv. vurig. Zuidh. fu e-
n. bankje waarop de 'vuurpot' staat. Zuidh. r i e h . — F r i j i k f j û r i c h , h j a is b i f ê r -
fuerbankje. z e n , G. J. I, 33.
f j û r b e k , s. vuurmond, tromp (van een fjurje, v. stoken. — W y k i n n e y n d i s -
kanon). Ind. B. 28. se k e a m e r n e t f j u r j e , geen haardvuur
f j û r b i r e k k e , - b ì s t o p j e , v. vuur inra- stoken.
kelen. Zie de Enkelwoorden. de strandlichten (vuren) ontsteken.
Q û r b i s t o p p e r , s. (schertsend) wollen vuren, schieten. — H y b i g o a n fen
vrouwenrok [omdat deze over de stoof hangt], h i m t o f j u r j e n , fig, zich met kracht te
— K n i l l i s k e en i k k i n n e d e r e a d e verweren, Hsfr. XII, 277. Vgl, oanfjurje.
f j û r b i s t o p p ers y e t t e wol o a n h i r d e , iron. peäere. Vgl. ôffjurje.
Alm. 1779. een brandend gevoel veroorzaken — I t

wumkes.nl
 FJTJR.
s t e e d , de wonde, f j u r r e t . — I t t o n
(als men dit laat vieren) f j u r r e t o a n 'e
b a n n e n . Vgl. fjurrich.
fjurje, s. ongelegenheid. — I t e a r m
s l o o f r e k k e l é s t n o c h t r o c h on-
n o a z e l h e i d y n 'e f j u r j e , A. Ysbr.
(1808), 20.
f j u r k e (ook in den Zwh. en te Grouw), n.
vuurtje. — F j u r k e o a n s e t t e , twist sto-
ken. Zie †jûroansette.
f j û r k i t s e , v. vuurslaan. Zie fjûrslaen.
f j u r k j e , v. vonken schieten, schitteren,
stralen. •— As m e n y n ' t t s j u s t e r m e i
in s t i e l op in f j u r s t i e n s l a c h t , d e n
f j u r k e t d a t . — Mei in b a e r n e n d s t i k
h o u t y n 'e r o u n t e g i s e l j e , d a t w o l
fj u r kj e. — De e a g e n f j u r kj e d y e n
d e n s j u c h s t e n e a t as l j o c h t , M. J.
Wiers., V.
koesteren (bij de bakermand). — T r o c h
al tof o l i e f o e g j e n , f j u r k j e n , i t e n
en d r i n k e n , f o r d j e r r e d e â l d e r s
d e b e r n , A. Ysbr. (1808) 70.
fjurkje (Wdong.), v. Zie †jirkje.
fjûr-, f j u r k o e r (Zwh. en Grouw), s.
'vuurkorf. Ook : f u e r k o e r (dit óok te
Grouw). Hl. f í ' r m a ' n d e . Zie baker(s)-
koer (dit óok Zwh.).
f j û r m e i t s j e , v. vuurslaan, een lucifer
aanstrijken.
f j û r - o a n s e t t e , v. vuur aanleggen, fig.
twiststoken.
f j û r - o a n s e t t e r , eg. vuuraanlegger, fig.
twiststoker, stokebrand.
£jûr(fjur)pyl, s. vuurpijl; bliksemstraal.
— A i d e f j u r p y l , oud paard dat licht
aan den haal gaat.
f j u r p l a e t (ook te Grouw), s. haardplaat.
Zie plaet.
f j u r p o t (ook te Grouw), s. ijzeren pot,
waarin men (vooral 's zomers) vuur stookt
op den haard.
f j û r r e a d , adj. vuurrood, hoog rood. —
Zuidh. f u e r r e a, attribut. en voor een woord
dat met een klinker begint: 1 ' u e r r e a d .
— Ook: g l e o n - r e a d .
f j u r r e n (ook te Grouw), adj. vuren. —
F j u r r e n hout.
fjurrich (ook in den Zh. en te Grouw),
adj. scherp, aan scherpen huiduitslag lijdende.
— F j u r r i c h w e t t e r , uit puisten of huid-
uitslag sijpelende. — F j u r r i c h om 't ge-
wumkes.nl
: 61 FLAB.
s i c h t . — D a t f a n k e is sa f û l , h j a
s e t d a l i k h j a r f j u r r i g e n e i l e n dei-
m a r yn.
— F j u r r i c h h o u t , ongaaf. Wiers. f.
M. J., 7.
f j u r r i g e n s (ook te Grouw), s. scherpte,
huiduitslag. — F j u r r i g e n s om 'e h o l -
l e . — F j u r r i g e n s y n 't b l o e d .
f j û r s k e p p e , s. vuurschop. Zie balckers-
skeppe.
f j û r s k e r p , adj. zeer scherp. R. ind T.a.
280".
f j û r s k i t e r , eg. wild, onhandelbaar, ach-
teruitslaand paard. R ind T. s , 80'.
f j û r s k i t e r s , pi. scheldnaam voor die van
Achlum.
fjûr(fjur)slach, n. vuurslag. Ook fj û r-
s t a e l en f j u r s t i e l .
f3Ûr(fjur)slachs, adj. i n : F j û r s l a c h s -
d ei l i s . Vgl. fjuchtslachs.— H y w i e r d e r
f j û r s l a c h s t s j i n , geweldig tegen, Sw.
1853, 14.
f j û r ( f j u r ) s l a e n , v. vuurslaan (met een
vuurslag). Ook f j û r k i t s e .
f j û r s p í j e , - s p u i j e , v. vuurspuwen (van
een berg). Zuidh. f u e r s p u i j e .
f j û r s p i j e n d , adj. — I n f j û r s p i j e n d e
berch.
f j û r ( f j u r ) s t e e d , n. haardstede. Zuidh.
f u e r s t é . — Ook h i r d s t é ( - s t e e d ) .
fjûr(fjur)stiel, - s t a e l , n. vuurslag. Zuidh.
f u e r s t a e l . Zie fjûrslach.
f j û r s t r a l e n , pi. bliksemstralen.
fjûr(fjur)tontSJe, n. tondeldoos, R. P.
in Epk. 451. Ook: t o h d e r d o a s k e en
tonterpot.
f j û r ( f j u r ) w e i n , f u e r w a g e n , s. ver-
plaatsbare ijzeren vuurhaard.
* f j û r w e i n , s. locomotief. Skoeralm. 18,
XII, 1885.
fjûr(fjur)wirk (ook te Grouw), n. vuur-
werk. G. J. I, 62.
† f l â b ( b e ) , s. oude Gron. en Overijs. munt
ter waarde van 4 stuivers, — de Gron. door
de Staten van Friesland gereduceerd tot 3'/2
stuiver.
Ook: (de zoogenaamde) Emder vier.
f 1 a b b e n , ook: de verhooggelden bij ver-
koop, als zijnde 20 °/°, d. i. 4 stuivers per gul"
den.
f l a b b e r i c h , adj. slap, krachteloos; dril-
lìg. Vr. Fr. X , 400. — Om . . . s y n . . .
 FLAB. 362
a b b e r i c h g e s t e l in s t i p e t o j a e n ,
R. ind T.!, 318". Ook f l a n t e r i c h , z.d.
— F l a b b e r i e h w a e r , vochtig, groei-
zaam weer.
flab'hoed, s. vilten manshoed met bree-
den rand. — Syn g r e a t e r o u n e flab-
h o e d , R. ind'T.v 218*.
f lach, n. f lab, dekenvlag (waterplant).
Ook f l a e c h . VgL eine-, kikkerts-, lekken-
flach.
flach, s. vlag. Ook f l a e c h . Zie †lagge.
flach-gêrs, n. vlotgras. Zie flotgêrs.
flach-izer, n. ijzeren oog aan een stang,
aan 't roer of op het helmhout.
f lachje, s. vlaggetje.
fladderje, v. volitare, fladderen. Zie
flodderje.
fladze, s. lap vel. — Hy snie him in
f l a d z e fen 'e f i n g e r fen o m r a e k .
Ook flodze. VgL larb(e).
verwonding. De j o n g e h i e in h e l e
f l a d z e oan 't w a n g fen 't f a l l e n .
Fr. Volksbl. 15/X, 1882. Zie smertlape.
flaech, n. f lab. Zie flach.
f l a e c h , s. vlag. Zie flach,
flaechs, n. vlas. Oostel. en Zwh.: f 1 a e k s
(ook in de samengestelde en afgeleide woor-
den). — Wy- k i n n e a l l e g e a r r e n e t
s p i n n e , al h i e n e wy it f l a e c h s om
n e t , Burm.
f l a e c h s , i n , — vlassteng. Zie flaechs-
hael.
flaeohs'achtich, adj. vlasachtig.
flaechsbou, s.-bouwe, v. vlasverbouw,
-verbouwen. Zie de Enkelwoorden.
flaechsers, pi. die op het veld bjj den
vhisoog8t werken.
f laechsfrucht, s. het te veld staande
vlas. Zie frucht.
flaechshael, s. vlashalm, -steng. Ook
flaeksherl.
f laechshaeltsjes, dim. pi. scheldnaam
voor die van Oude-Bildtzijl.
flaechshandlér, m. vlashandelaar.
flaechsich, adj. vlassig. Oostel. en Zwh.
flaeksich.
flaechsje, v. vlasoogsten, Hsfr. V, 141.
Oostel. fiaeksje.
flaechskeaper (-k e a p m a n), m.,
-kleed, n., - k n o p , s., -lân, n., - l û k e ,
v. Zie de Enkelwoorden.
flaechsrotsje, v. vlas roten.
wumkes.nl
FLAG.
flaechsrúch, n. afval van gerepeld, ook
van gebraakt vlas. Vgl. braekrúch; knop-
rt'wh.
flaechsrûpel, s.. -rû,pelje, v. -sie(d),
m., -sjudden, pi., -skeaf, s., - s t û k e , s.,
w j û d e , v. Zie de Enkelwoorden.
flaegje (Zwh.), v. 'vlaggen'. Zie flagje.
f laegje, v. niet lang uit denzelfden hoek
waaien. — De wyn f l a g e t .
flaei'bek, flaeikert, eg. lage vleier,
-vleister, pluiuistrijk(st)er. Ook tegen een
kind: L y t s e f l a e i b e k , dan schertsend
flaeíje, v. adulari, vleien. Sehierm
flooije. — F l a e i j e en f l i e m e . —
Flaeije as in fiskwiif.
flaeijefl), flaeijer, s. dorsohvlegel. Zie
fleijel.
flaeijer, eg. vleier, vleister. Zie flaeibek
flaeijerich, adj. & adv. vleierig.
flaeijerij', s. vleierij.
flaeikert, eg. vlei(st)er. Zie flaeibek.
fla(e)ikje, v. subadulari, vleien meteen
belangzuchtig doel.
f laei'panne, f. vleierige (oude) vrouw.
— In â l d f l a e i p a n n e , Hsfr. III, 22.
flaeisum, adj. vleierig. — F l a e i s u m
p r a e t . B. 295. Zie flaeijerich.
— Dat gûd is t i g e f l a e i s u m , van
zachte wollen stof.
flaeitael, s. vleitaal. Hsfr. XIII, 108.
flaeitonge, eg. lage vleier, vleister.
flaejpanse, Hl. eg. lage vlei(st)er. Zie
flaeibek.
f laeks (Oostel., en Westel. hier en daar),
s. vlas. Zie flaechs, enz. (mede voor de hier
niet opgegeven samenstellingen).
f laeks'herl, s. vlashalm. Zie flaechshatl.
flaeksripel, s. - r i p e l j e , v. Zie flaechs-
rûpel, -râpelje.
f l a e k s t e p p e , v. Zie flaechslûke.
f l a e k s w j u d d e , v. Zie flaechswjûde.
flaeije, s. dorschvlegel. R. P. in Epk-
Zie fleijel.
— lm men oer de f l a e i j e s l a e n ,
fig. iemand toesnauwen, dat hij ongehj'k
heeft. Vgl. flarden. Zie snute.
f lage (Zwh.), s. vlag. Zie flagge.
flagerich, adj. ongestadig, onstandvastig
(van den wind). — De wyn is f l a g e r i c h .
f l a g g e , s. vlag. — De f l a g g e w a e g e
l i t t e , veel vertoon en ophef maken. —
Fen i m m e n de f l a g g e waeije l i t t e ,
 FLAG. í 53 FLAN.
op hem afgeven. — Hja l i e t de f l a g g e f l a k , n. oppervlakte. Vgl. teetterflak.
der r a e r oer waejje, had er veel kwaads buikvlak, bodem van een schip.
van te zeggen. f l a k k e n s , s. 'vlakheid', eigenschap van
— In f l a g g e op 'e d o n g w e i n f l a k (adj.) in alle beteekenissen.
(dongskûte, modderpream, stront- f lak'punten, pi. verlengstukken rakende
pre am), Ned. een vlag op een modderschuit. aan den steven (van een schip).
f lag'gebler, n. traetatie, door een hu- flakte, s. vlakte, laagland, dat 's win-
weljjkspaar den 'vlaggers' aangeboden. Zie ters onder water staat. — I t i i s i s a l s a
bier. s t e r k , d a t se op 'e f l a k t e n r i d e .
flaggedoek, n,, - d r a g e r , m., -hier, Vgl. legen. Ameb: de vloeroppervlakte in
s., -knop, s., - l i e t , n., -spreuk, s., -stok, de kamer.
s., -tou, n., - w a p e n , n. Zie de Enkel- — Hy j o w t him y e t n e t op ('e)
woorden. f l a k t e , komt nog niet buiten 's huis, fíg.
flaggeman, m. vlag- of vaandeldrager. past wel op, dat hjj niet te veel los laat.
Zie findélman. — Op 'e f l a k t e , adv. oppervlakkig.
flagger, eg. die de vlag uitsteekt, —hjj — Op 'e f l a k t e b i s j o e n , oppervlakkig
ten wiens huize de vlag uitgestoken is. Zwh. beschouwd.
†lager. flam, s. vlam, vuurvlam. Zie lage.
flagger, m. die een vaavt, gracht, enz. — F j û r en f l a m spufle. Zie fjûr.
van flab en andere planten zuivert. wasem, heete damp. Zie walm.
f l a g g e w i p , s. seinvlag (tyj een hard- vlamvormige witte vlek (bjj koeien). —
draver})'). In f l a m oer 't s k o f t , oer 't kriís, oer
flag(g)ich, adj. met flab bedekt. Vr. Fr. de r ê c h .
X, 407. Zie flach. — F l a m m e n o p h o u t , — yn mo ar-
flagje, v. de vlag uitsteken. Zwh. flaeg- mer.
j e. — H w e t f l a g g e s t o u h j o e d , wat flambou', s. flambouw.
ben je vandaag mooi in de kleeren. Ook flalnlng, eg. Vlaamsche doopsgezinde,
iron, als iemand het hemd uit de broek wegens de vervolging uit Vlaanderen naar
hangt. Friesland uitgeweken. Ind. B. 29.
f l a g j e , v. een water van flab en andere flamje, v. vlammen. Zie Ibgje.
waterplanten zuiveren. Vgl. feartflagje. Zie wasemen. — I t f l a m m e t as in flesk-
heakkelje. t s j e t t e l , as in oune. — I t w i e t e lin-
flak, adj. planus, vlak, effen, plat. — nen f l a m m e t y n ' e s i n n e . Zie walmje.
F l a k lân. — De s t e k k e n l i z z e f l a k vlammen (op iets). — Hja f l a m j e op
yn dy hoas. — Vgl. onflak. de â l d e . s y n j i l d . — Us m a s t e r
flak, adj. ondiep. — De s l e a t t e n f l a m m e t op 'e p o s t fen s i k t a r i s .
s t e a n e to f l a k , zjjn vol modder. — I t — Douwe f l a m m e t op in d o c h t e r
is flak yn T s j û k e m a r , B. 226, 376. fen 'e n\jboer. Vgl. flânzje.
Vgl. skol. met vlammen schilderen. — I k w o l d y
— Dat d a k l e i t to f l a k , is niet'steil k e a m e r g l ê d h o u t f l a m m e ha.
genoeg. flammloh, adj. met vlammen. — F l a m -
— F l a k k e p a n n e n , s k û t e l s . Vgl.plat. m i c h l i n t , — f l a m m i c h hout. — In
f l a k , adj. vlak, juist. — F l a k d ê r f l a r a m i g e kou.
t s j i n o e r , — f l a k foar de wyn, — flanter, s. Holl. 'flater', afhangende lap
De wyn is f l a k n o a r d . — F l a k foar of reep. — De f l a n t e r s h i n g e n er by.
de h o l l e . — B o a r g e m a s t e r , dy f l a k flanterich, adj. week, slap. — Flan-
n e s t f r o e d s m a n Biet, R. ind T.', 218'. t e r i c h flesk, — f l a n t e r i g e s k y l f i s k .
Vgl. lyk. B. ind. T.', 36/. — F l a n t e r i c h gêrs,
flak, adj. handelbaar. — Sa f l a k as vleierig, valsch vriendelijk. W.D., Ulesp.
b61 e. — Hy is t s j i n w i r d i e h sa flak II, 42. — F l a n t e r i g e p r a e t s j e s , laffe,
en n j u e t d a t me h i m om 'e f i n g e r fleemende praat. — Hsfr. XII, 234. Sw.
woelje k i n , R ind T.ä, 46". 1850, 30.

wumkes.nl
 FLAN. 364 FLAR.

•— G r i e n en f l a n t e r i c h , groen, f l a p p e , ineenslaan, ld. X, 58. Vgl. bi-,

'nieuw', erg verliefd. — I n f a e m m o a t gear-, omflappe; fûgelflappe.
n e t t o o a n f a l l i e h en t o f l a n t e r i c h f l a p p e r s , pi. groote platvoeten. Vgl.
wêze. breatrapers.
f l a n t e r j e , v. slenteren. — L a n s d e f l a p r e i n , s. stortregen.
8
t r j i t t e f l a n t e r j e . Vgl. oniflanterje. f l a p s k , adj. & adv. klappend, stortend.
f l a n t e r k e , dim. n. dun sneedje. — I n — F l a p s k e f o e t t e n , breede platte
t i n f l a n t e r k e b r e a , f l ê s k , k o e k e , . paardenhoeven, die bij 't neerzetten klappend
tsiis. op den grond komen. — De r e i n f a i t
Ook : flensje, dan pannekoekje. f l a p s k d e l . A. 158.
f l à n ' z e g a t , n. slordige vrouw. — F l a p s k e e k e r s , aan de kanten hoo-
f l â n z j e , v. flansen: samenflansen.— By ger dan in 't midden. Vgl. ynpânnich. —
in-o a r f l â n z j e . Vgl. gearflánzje. I t l â n i s f l a p s k p l o e g e , wanneer bij
morsen. — I n f û g e l d y 't i n p l a t t e te breede voren de omgeworpen strooken
n e b b e h e t , f l â n z e t l j e a f s t y n wea- aarde te plat liggen; tegenover: f l u c h , z.d.
ze e n w i e t , Hsfr. X, 250. f l a p s k û t e ( l ) , f. babbelaarster, klappei.
vlassen (op). Vgl. babbelskûte.
f l a p , interj. flap. — D e m û s k a e m f l a p s t e k j e , n. Zie flaphekje.
e f k e s o a n 't s p e k , e n f l a p ! d ê r g i e t f l a p s t o e l t s j e , n. vouwstoeltje. Vgl.
e r y n 'e f a l l e . knypskammel(Uje).
f l a p , 8, klep, neerslaand deksel; valluik f l a p t a f e l , s. ouderwetsche tafel met be-
(zie fìaplãk); ophaalbrug (zie flapbrêge). — weegbaar langwerpig rond blad, die ineen-
Zie flappe. geslagen kan worden.
— I n t i g e f l a p r e i n , een stortregen- f l a p t r ô c h , s. trog met klapdeksel. A. 177.
bui. — I n h e l e f l a p w e t t e r k r i g e ' k flap-út', eg. meestf. flapuit,babbelaar(ster).
o e r m y h i n n e . Vgl. flats. Zie gjalp. f l a p ' w y n , s. neerslaande rukwind.
— I n f l a p w y n . Ind. B. 29. Zie wynf lap. f l a r d e , s. flard, vod, prul. — F o d d e n
f l a p ' b a r t e , s. ophaalbruggetje. Zie barte- e n f l a r d e n . — F l a r d e n e n b e l l e n .
f l a p b r ê g e , s. klapbrug, ophaalbrug. S e i l e n , w a n t , m e s t e n , alles....
Ook kortweg: f l a p . r e k k e o a n f l a r d e n , Eolus 64.
f l a p h e k j e , n. schuin-staand hekje, dat lap, windsel. — I n f l a r d e om i n
door zijn eigen zwaarte dichtvalt. Ook f] a p-, s e a r e f i n g e r . — I n s e a r e f l a r d e
k l a p s t e k j e en d r a e i h e k j e . om 'e f i n g e r , iron. als men 't overdrevene
f l a p h o e d t s j e , n. slaghoedje, dopje (op zorg vindt, dat iemand deze verbonden heeft.
een geweer). F l a r d e n , onsterke of ondegelijke waar,
f l a p j ì l d , n. geld voor 't ophalen van een nesterijen. — Dy s k o e n d o g e n e a t ,
klapbrug. it b i n n e flarden. — F r â n s k e Bet
f l a p k a n n e , s. tinnen kan met klapdeksel. d y s k i l l e t o a n || Om h j a r w i r k t o
f l a p k o e r ( k e ) , s. (n). klepmandfje). Vgl. b r i n g e n ; || 't B i n n e h o e d t s j e s f o r
bras-, snobkoer. m e f r o u , || F l a r d e n , d j û r e d i n g e n .
f l a p l û k , n. valluik. Zie flap. Vgl. fal. Oude Kinderprent.
f l a p n e t , n. slag-, valnet (van den "ogel- — l m m e n by de f l a r d e n p a k k e ,
vanger). aangrijpen, — y n 'e f l a r d e n s i t t e , pla-
f l a p p e , s. klep van de broek. — I n gen, kwellen, — o e r d e f l a r d e n s l a e n .
b r o e k m e i i n s m e l l e —, m e i i n (Zie flaelje).
b r e d e f l a p p e . Vgl. broeks†lappe. fig. deugniet. — I n f a l s k e f l a r d e ,
f l a p ( p e ) , ook: neerslaande klap of kl"-~ valsch, ondeugend vrouwspersoon. — F l a r -
Vgl. brêgeflappe. Zie flap. d e n t a b e r n , ondeugende kinderen.
f l a p p e , v. klappen; dichtslaan; neer- f l a r ' d e b e l l e , s. vod , prul, waardeloos
slaan. — D e d o a r f l a p t . — De w y n ding. Zie de Enkelwoorden.
f l a p t , slaat bij rukken neer. — D e r e i n f l a r d e g û d , n. slechte waar. Zie gûd.
f l a p t . Vgl. delflappe. — By in-oar ondeugend volkje. — D a t f l a r d e g û d

wumkes.nl
 FLAR.
h e t my h j i r a l l e s o n d e r s t e b o p p e
skoerd.
f l a r d e r i c h , adj. & adv. nietig, beuzel-
achtig, slecht. —- I n f l a r d e r i c h k r e -
weike.—Dy skoenbinne flarderich
makke.
— Dy f l a r d e r i g e b e r n s t e k k e i n
g r e a t m i n s k e de g i k oan.
— Dy f l a r d e r i g e j o n g e h e t a l i n
s i g a e r y n 'e m û l e . — D a t f l a r d e r i g e
f a n k e h e t f i e r s t o - f o l l e y n 'e m û l e .
f l a r d e r i j ' e n , pi. flarden, prullen; beuze-
lingen.
f l a r d e r j e , f l a r d k j e (Zwh.), v. rafelend
stukgaan (van geweven stoffen). Zie út†lar-
derje.
f l a r d k e (Zwh.), f l a r d t s j e , n. lapje,
snipper, strookje, stukje. — I n f l a r d t s j e
om 'e f i n g e r . — F o d t s j e s en f l a r d -
t s j e s , knipsels van naaiwerk.— I n f o e c h
flardtsje pompier.
f l a ' r e m û s . Hl. eg. vleermuis. Zie †learmús.
f l a r i e (Amel.), s. dorschvlegel.
f l a ' r i e b o o m (Amel.), s. vlierstruik. Zie
flearbeam.
f l a s ' f i n k , eg, frlngilla chloris, groenîing.
f l a t s , 3. hoeveelheid (neerstortend vocht).
Vgl. flots. Zie flap.
f l a u , adj. insult as, flauw, laf. Hl. f l a u w .
— Sa f l a u a s p o t s t r o u , — a s l u z e n .
— Flau iten.
fatuus — I n f l a u w e k e a r e l , f l a u -
w e p r a e t s j e s . Vgl. sleau.
languens, languidus. — I t f l a u w e l i b -
b e n w i r d t i n l é s t , L. in W,, 4. —
Flauwe fisk.
— De l j u e b i n n e h j i r s a f l a u ,
h w e t g o e d s d ê r 't e l k t a m e i h e l p e
m o a t , is h j i r n e t k l e a r t o k r i j e n .
Vgl. sleau.
wee. — I k b i n f l a u , i k m o a t i n
byt iten.
f l a u b â n ' n i c h , adj. niet zwakke, slappe
'banden.' — De k o u i s f l a u b â n n i c h .
Zie bannen.
f l a u ' b y t , s. kleine bete om den honger
te verdrijven. Vgl. wèbyt.
f l a u f a l l e , v. flauwvallen, bezwijmen.
f l a u j e , v. flauwer, zwakker worden. —
De w y n f l a u w e t . Zie falie,
f l a u m o e ' d i c h , adj, flauwhartig,R. ind.
T.', 252».
wumkes.nl
D65 FLEAN.
f l a u ' s k e e t , m. laffe jongen. Ook : I n
f l a u s k e e t fen in j o n g e .
f l a u t e , s. flauwte, onmacht,bezwijming.
Vgl. appelflaute.
f l a u w e n s , s. flauwheid, lafheid, flauw-
hartigheid. — T r o c h f l a u w e n s g i e t
m a n n i e h h û s g e s i n en l â n om s j i p p e .
honger, weeheid.— O m f a l l e f e n f l a u -
w e n s (sprkw).
f l e a ' b y t , s. laster, achterklap. Hsfr.VI,162.
f l e a b i t e r , eg. lasteraar, achterklapper,
ld. II, 47. Zie †UeUter.
f l e a c h , s. vlaag. — I n h i r d e f l e a c h
w y n . B 152. Zie wynfleach.
poos. — D o u h i e s t e i n f l e a c h y n 'e
s t ê d w e n n e . W.Gr., 4. — I k s t o e i n
l a n g f l e a c h en s e a c h d i t s p i l o a n ,
Ibid., 31.
f 1 e a g e n , pi. barensweeën. Vgl. neifleach.
f l e a l ( j ) e , s. dorschvlegel. Zie fleijel.
f l e a n e , f l e a n n e (Oostel), v. volare,
vliegen. — Ik flean (fljuch of fljoch, Zh,
flóch) wy f lean(n)e (of fljugge); ik fleach ;
bin (ha) flein(d); flean(n)ende, to flean(n)en.
— Tietj. ik fljoch, flììch, ha f lijn, fljen-
nende (fligende), to fljennen. — Hl', f 1 ê n e.
Yk f lên, dû f lóchst, hi flöcht; flaich (fiooch),
bin f lynd. Schíerm. f 1 a e ij e, ik fjaeich
(fjuch) hi fjucht; bin fjein. — Tersch.
f j e a n , fjucht, — Makkum f l a e n e .
— Hwet m e n h e g e r fljucht, hwet
m e n l e g e r s a e i t , Burm. — Prov. B e t -
t e r t r o c h 't f j û r t o f l e a n e n a s t o
k r û p e n . Ook: B e t t e r t r o c h f l e i n a s
t r o c h k r û p t , beter met kracht zich door
een moeilijkheid heenslaan dan er zich door
talmen lang mee kwellen. - - l t w i r k
f l j u c h t h j a r t r o c h d e h a n n e n , gaat
haar vlug van de hand. — D ê r f l e a n
i k n e t s a m a l l e h e e c h m e i , dweep
ik niet mee. — H i n n e r i n n e e n w e r o m
f l e a n e , met spoed ergens heen en terug.
— D a t scil sa h i r d n e t f l e a n e ,
zoo'n vaart niet nemen. J i m m e m o a t -
t e sa n e t j a c h t s j e en f l e a n e , b e r n !
— N o u f l e a c h e r d a l i k o p 'e k j e d -
d e , R. ind T. s , 246". Vgl. om-, op-, út-,
weifleâne; draekfleane.
î l e a n e n d , adj. & adv. vliegend; erg. —
F l e a n e n d e h i r d , in vliegende haast,
vaart. — H y i s f l e a n e n ( d e 1 i 1 k ) , erg
boos.
 FLEAN.
— F l e a n e n d e k â l d , — drok.
fleansk (Zwh), adj. vleierig. Zie fluensk.
flear, s. sambucus, vlier. Dongdl. fleur.
Amel. f l a r i e b o o m .
flear'beam, s., - b a s t , s., -beijen, pi.,
b l ê d d e n , pi., - b l o e s s e m , s., -blom, s.,
-bos, s., -bosk, n., - h a g e , s., -hout, n,,
- h o u t e n , adj., -pôle, s., - p r i k k e , s.,
-thé, s., -tûke (-tokke), s. Zie de En-
kel woorden.
flearen, pi. arthritìs, jicht.
flearje, v. bladderen.— It s t r y k i z e r
is n e t w a e r m e r n ô c h en nou flear-
r e t dy s t i s e l sa.
flear'mûc, s, vespertilio, vledermuis. Hl.
f1 a r e m û s.
f lear'mûs-wjukken, pi. overdr. geledin-
gen van een brieventas.
f l e a t , s. vloot. Lapek., 365. E. ind T.s,
308*. Zie float.
flecht, s. volatus, vlucht, (het) vliegen.
Westel. f l j e c h t . — Dêr sit wol f l e c h t
e ft er, van een met kracht voortgeworpen
bal. — Hja is al wer op 'e f l e c h t ,
haar woning uit (van een die niet veel thuis
is). — Loom op 'e f l e c h t met trage,
zware vlucht, (van roofvogels).
afstand tusschen de uiterste randen der
uitgespreide vleugels of wieken. — Dy fû-
g e l h e t in f l e c h t fen w o l f i i f f o e t
— Dy m o u n l e h e t t r i t i c h foet
flecht.
toevloed, aanloop. — D e r i s f l e c h t o p ' e
k o a i, overdr. veel bezoek, vooral van vrjjers.
menigte. — In f l e c h t f û g e l s , — in
h e l e f l e c h t , veel menschen.
groote kooi, volière voor het paren, doen
paren (van vogels). — Us k a n a r j e is yn
e flecht.
— Yn 'e f l e c h t , onder het vliegen. —
S w e a l t s j e s f a n g e h j a r i t e n yn 'e
f l e c h t . — Hy r e a g e yn 'e f l e c h t ,
in zjjn loop, vaart, in p a n n e mei ear-
t e o m f i e r , Hsfr. X, 130.
— Yn 'e f l e c h t , ook: in der haast.
— Nin d i n g yn 'e f l e c h t as f l i e ë n
to f a n g e n . Vgl. hast.
fuga. — Op 'e f l e c h t t s j e n , - - gean,
de f l e c h t n i m m e . — Yn 'e f l e c h t
r è i t s j e , zoekraken.
flecht, s. vlecht. Vgl. hierfheht. Zie
frissel.
wumkes.nl
366 FLEK.
flechtioh, adj. ,vlug', in staat om uit te
vliegen (van jonge vogels). — De j o n g e
d o u w e n w i e r n e f l e c h t i c h op 'e mat-
t e , Reis f. M. J., 2. Vgl. rijp.
begeerig om te paren (van vogels).
geneigd om aan den loop te gaan. —
W e i n r o n n i g e of f l e c h t i g e h y n d e r s ,
K. P., Keapm. XXVI. Vgl. weinflechtich.
voortvluchtig. Hett. Idiot., 188.
vluchtig. ld. ï, 167.
— Dy kou h e t f l e c h t i g e h o a r n e n ,
— in f l e c h t i g e k o p , wyd uiteenstaande
hoornen.
flechtré, adj. gereed om te vliegen,
Salv., 87.
f lechtsje, v. vluchten, vlieden.
f lechtsje, v. paren (van vogels),
doen paren, om vogels te fokken.
— L a n s de s t r j i t t e f l e c h t a j e , bjj
de straat loopen (van jonge meisjes). Vgl.
omflechtsje.
flechtaje, v. vlechten. Ook fleskje.
Vgl. matflechtsje. Zie frisselje.
f l e e , Hl. vloo. Zie file.
f l e e t , s. menigte. — Mei de f l e e t
m e i d w a e n, met de massa meedoen. —
Dy de f l e e t n e t folgje k i n , m o a t
t h ú s b l i u w e , Salv. M. S., 78. Zie flut.
— J i l d by de f l e e t , in overvloed.
fleijel, s. vlegel, dorschvlegel. Vgl.
flaeije, flaeijel, flaeijer, flaelje, flarie,fleále.
Zie swingel.
fleinje, fleinjes, s. flanel. Zie fltnjt.
f leis (Oostel., in 't Z., Grouw, — hier en
daar naast f l ê s k , z.d.), n. vleesch. — De
d i v e l h e t i t f l e i s h a w n , en nou
k o m m e hja mei de b o n k e n by ús
L j e a v e n He a r , zjj hebben in hun jeugd
de wereld gediend, en worden op hun ouden
dag vroom. — Dy 't fleis n e t b i s k r i e m t ,
b i s k r i e m t de b o n k e n , het afsterven
van een nabestaande zal, zoo niet nu, later
toch betreurd worden. Zie (mede voor de
samenstellingen) f l ê s k , enz.
fleizich, adj. vleezig, gevleescht. Zie
flêskich.
f l e k , n. vlek. — I t H e a r r e n f e a n is
in flek. — De J o u w e r is in f l e k , II
De g r y t m a n is in g e k , || W a n t h y
l a e t h o g e b e r g e n m a k e , || Noch-
t a n s k a n hy de h e m e l n i e t r a k e .
Oud Sechje.
 FLEN. î i7
f l e n j e , s, flanel (wollen stof). Ook
fleinje(s).
f l e p k e , n. driekantig hoofddoekje.
f l e s f o l , s. een maatflesch vol. — I n
flesfol j e n e v e r , — b r a n d e w y n . —
Onderscheiden van f l e s s e f o l , z d.
f l ê s k , n. vleeseh. Schierm. f l a e s k .
B. 353. — F l e s k i t e d e K l a i k e r s , d e
Wáldtsjers ite fleis, E n dy d a t
n e t l e a u w e w o l , Dy m o a t m a r g a u
op r e i s , Sechje. — I t f l ê s k l j e a v e r
h a a s d e b o n k e n . Zie hounegeïoo†, —
't I s f o r k o f t f l ê s k , een verloofd meis-
je, — W i t e h w e t f l ê s k m e n y n 'e
k û p e het. — Hy h e t n o c h wol
f l ê s k y n 'e k û p e , huwbare dochters.
Vgl. bolle-, geite-, hynste-, kealle-, kouu-e-
lamme-, slciep†lêslc; pikel-, rike-, sop-, woarst-
flêsk. Zie fleis.
f l ê s k ' - a e d t s j e , n., - b a k j e , n., - b a n k ,
s., - b l o k , e , - b r i e d e , v., - b r o g g e , s.
Zie de Enkelwoorden.
f l e s k e , n. fleschje, karafje. Hl. flès-
j e n . Vgl. bitter-, dranlc†leslce; healfleske.
f l ê s k f e t , n., - k û p e , s. vleeschkuip. —
Hy h e t h i i n o a n 't f l ê s k f e t f o r t i l d ,
een kwaal bij de lichtekooien opgedaan.
f l e s k f o a r k e , s. vleeschvork: ijzeren vork
met langen steel, waarmee men het te roo-
ken vleeseh op de 'spekstokken' in den schoor-
steen brengt.
f l e s k h o u w e r , m. vleesehhouwer. R. F.
in Epk. 233.
f l e s k i c h , adj. vleezig. — F l e s k i c h
s p e k , mager. Vgl. fleizich.
f l ê s k k o a i t s j e (-si e de), v. - p a n n e , s„
- s â l t s j e , v., - s k û t e l , s., - s n i j e , v.,
- s o p , n. Zie de Enkelwoorden.
f l ê s k s e k , s, iron. hemd. Ook fl ei af et.
lichaam. Fr. Lesb., 98.
f l e s k t o n n e , s. vleeschton , overdr. dik-
kert.
f l e s k t s j e t t e l , s. vleeschketel. B. 28.
— Y e n o a n 'e f l e s k t s j e t t e l for-
t u i e, zich ziek eten aan vleeseh.
f l e s s e , s. lagena, cadus, flesch. — 1 n
w i t e f l e s s e , van wit glas, inz. karaf. —
I t b e r n is o a n 'e f l e s s e , zuigfieseh.
fig. moederborst. — D e p o p p e s c i l d e
flesse ris o a n s p r e k k e .
Vgl. bier-, brandewyn(s)-, drank-, yettik-,
lenever-, oalje-, wynf'lesse.
wumkes.nl
FLYB.
f l e s s e f o l , n. zooveel (vloeistof) als in een
flesch (onverschillig van welke grootte) kan.
f l e s s e r a k , n. flesschenrek. Zie rak.
f l e u g e l , s. wimpel van een schip.
deel van een spinnewiel, dat den gesponnen
draad op de klos overbrengt.
— F l e u g e l s f e n i n h a m ei j e .
f l e u g e l j e , v. binden, knevelen. — E.
ind T»., 223». — L. in W., 807. — Fr. Alm.
1847, 64. Zie †eugelje.
f l e u r (Dongd), s. vlier. Zie f har.
f l e u r , s. bloei, tier, opgeruimdheid, wel-
varen. — M i n t s j e e n i k b i n n e b e i d e
y n ú s f l e u r en w y w o l l e ús l e a b r û -
k e , Hsfr. X, 100. — J a n k e i s n o u o a r s
g o e d s o u n , m a r d e r is g j i n f l e u r
y n 't f a n k e . — N o u is ús l j e a v e J u s -
t u s w e i , || de f l e u r f e n 't h ú s g e s i n ,
R. indT. s , 236«.—Do 't J a p i k - e n - h j a r -
r e y n h j a r f l e u r w i e r n e , toen 't hun
goed ging, w a e r d e n se fen e l k - e n - i e n
achtenearre.
— J a p i k k i n syn e k s a m e n m e i
f l e u r d w a e n , met gemak.
f l e u r ì c h , adj. welgedaan, tierig, leven-
dig, opgeruimd. — S a f l e u r i c h a s i n
b | — F l e u r i c h en s o u n . — I n f l e u -
r i c h f a n k e , vroolijk, levenslustig. — I n
f l e u r i c h s i n . — De h a n n e l i s t s j i n -
w i r d i e h n e t f l e u r i c h , niet levendig.
— I n f l e u r i c h d o a r p , welvarend.
— H j a h a f l e u r i c h h j a r b r e a , een
zeer goede kostwinning.
— By 't h i r d s i l e n h e t i t G r o u s t e r
s k i p i t f l e u r i c h w o u n , zonder moeite.
f l e u r j e , v. bloeien, tieren. — Oft w y
fleur je, stige, sinke, w y b i n n e y n ' e
m a c h t f e n G o d , R. ind T.", 235'. —
Vgl. opfleurje.
fle-wiel', n. fluweel. R. ind T.", 11".
Meer gewoon f o r w i e l , z. d.
f l i b e , s. saliva, speeksel, zeever. —
N o c h t e r e n f l i b e (jeju.no), s t r y k t m e n
op s e a r e e a g e n en f o r k l o f t e l i d d e n ,
om se b e t t e r t o m e i t s j e n , — e k o p
w a r t e n , o m e r ôf t o k o m m e n . —
Ook s p u i l j e ) .
f l i b e r i c h , adj. zeeverend, kwijlend. —
Lytse bern kinne bare fliberich
w ê z e y n 't t o s k j e n .
f l y b j e , v. salivare, zeeveren, kwjjlen.
Vgl biflybje.
 FLYB.
f l y b k j e , v. spuwen. — T o b a k k ô g e r s
flybkje jimmeroan.
f l i e , eg. pulex irritans, vloo. HL f l e e .
Zuidh. f l i i c h . — Dy 't m e i h o u n e n
o m g i e t k r i g e t f l i e è ' c , Salv. M. S. 63.
— I n f l i e f o a r i n h a i w e i n (foar i n
w e i d e h e a ) , een zwak persoontje om een
zware vracht te vervoeren. — D e m a n
se il h j a r , zijn dikke vrouw, n e t f o r i n
f l i e j i i 't b ê d f o r l i e z e . — I t j o n g
w i i f k i n h i m , haar man, de f l i e ë n
w o l ô f f a n g e , hem meer dan voldoen,
van buitensporigheid afhouden. — E l k o a r
d e g o u d e n f l i e ë n ô f f a n g e , geld af-
troggelen, R. ind T.a, 31". Ook: elkaar te
slim af zijn. Vgl. ieräflie.
f l i e ' b y t , s. vlooienbeet, fig. laster. Vgl.
fleafojt.
f l i e b i t e r , eg. lasteraar. Vgl. †leab'Uer.
f l i e ( e ) f e l , n. vlooievel/ — H w a h e t i t
k e r w e i k r i g e ? H w e t k e r w e i ? Om
de A l d e h o u m e i f l i e f e l l e n to bi-
h i n g j e n , iron. Sechje.
f l i e j e , v. vlooien vangen. A. 31. — De
h o u n f l i e ë t . Zh. f l i i g j e .
f l i e j e j j e , v. vlooien verdrijven , — vangen-
— Prov. I n w i i f d a t fe.n j i l d t e l l e n
e n f l i e j e i j e n h á l d t , spaarzaam en zin-
delijk is, i s i n b e s t e hûshâldster.
Vgl. R. ind T. s , 322'.
f l i e k e , dim. n. vlootje, kleine vloo.
f l i e k e s i e ( d ) [spr. soms fljirkesied], n.
senten psijllii, vlooienzaad. Ook f l i e s i e d .
Zie boarstelferm.
f l i e m e , v. fleemen. — F l a e i j e en
f H e m e.
f l i e m k j e , v. zoet fleemen. — H w a m e n
k n i b b e l j e n , f l i e m k j e n s j u e h t , || i n
Stânfries s e i t : k o p r j u c h t , Forj.
1882, 20.
f l i e m s k , f l i e n s k , adj. & adv. vleierig,
fleemend. R. ind T. passim. Zie †luensk.
f l i e j p l a k , n. vlek door een vlooien-
beet.
f l i e r , s. vloer. — I n s t i e n n e n f l i e r , —
in h o u t e n f l i e r , planken vloer. — M e m
i s f e n 'e f l i e r , moet het bed houden. —
Prov. As '1 w i i f i s f e n 'e f l i e r , i s d e r
y n 'e h û s g j i n t i e r . B. 459. — F en 'e
f l i e r , ook: dansen. — W y m o a t t e m a r
r i s f e n 'e f l i e r . — D e w i d z e i s o e r
d e f l i e r , er is een kleintje. — I n b u l t e
wumkes.nl
\ FLIK.
o e r d e f l i e r h e l j e , veel werk, zaken
beginnen.
dorschvloer op het veld. Vgl. telle-, terslc-
flier.
f l i e r ' f e r v e , s., - f e r v j e , v., - k l e e d , n.
l a e p j e , v., - p l a n k e n , pi., - p l i n t , s.
- s t i e n , s. Zie de Enkelwoorden.
f l i e r m e i t s j e , v. een droog- of dorsch-
vloer op het veld maken.
f l i e s k y b , s. vlooiendrek.
f l i e z e , Hl. s. vlies. Zie †lues.
f l i g e n d e g e e s t , s. ammonia liquiäa, am-
moniak. Ook f l i i c h - o p .
f l i ' g e r w a e ä j e (Koudum), v. vlieger-opla-
ten. Zie draclcfleane.
f l i i c h (Zuidh), s. vloo. Zie flie.
f l i i c l l , s p a e n s k e . spaansche vlieg (zalf,
-pleister).
f l i i g j e (Zuidh.), v. vlooien vangen. Zie
†lieje.
f i y , n. vlies, velletje (bijv. op gekookte
melk, van een ei). Zie (lues.
f i y , s. gading, smaak, keus. — N o n ,
i s d e r n e t m e a r f e n j o u flij? A.
Ysbr. (1808), 14. — I t d i n g g y n g w o l
n e i h j a r s i n e n f l i j , R. P. — Prov.
B û t e r en b r i j i s w o l m y n flij.
f l i j e , v. vlijen. Vgl. fêst-, gearflìje.
— Y e n n e i i m m e n of e a t f l i j e ,
zich schikken naar iemand of iets.
voegen, passen, gelegen komen. — D a t
s c o e d e j o n g e l j u e b e s t f l i j e , W.
Gr., 16. — A. Ysbr. (1861), 13.
geschikt zijn. — I k m o a t r i s s j e n , h o
d a t ú s l a n n e n s t e a n ; || h w e t s t i k
d i t j i e r nou b e s t ta m i e d e n flijt,
Burkery, 10.
behagen, streelen. — O c h , i n d r e a m
m e i f a e k y e n f l i j e , |j s l i e p o n t w y k t
e n 't l o k f o r s t o u t , Sw. 1851, 31.
slagen, gelukken. — D i t w o e y n 't
e a r s t n e t f l i j e , Alth., 55.
f l i k , s. klap met de vlakke hand. — I n
f l i k f o a r 't g a t , klap voor de billen. —
My s o a r g e t n o u f o r f l i k k e n a l o p
m y n r ê c h e n k o p , Edelman.
dim. f l i k j e . Sw. 1855, 34.
f l i k ' f l o a i j e , v. flikflooien.
f l i k f l o a i j e r , eg. flikflooi(st)er.
f l i k j e , n. chocolade-flikje.
f l i k k e , v. 'flikken' geven. — I m m e n
foar de b i l l e n f l i k k e .
 FLIK.
f l i k k e , v. lappen, herstellen. Vgl. opflikke.
doen. — D a t h e s t h i m g o e d f l i k t ,
— d a t m a s t m y n e t w e r f l i k k e . Zie
lappc.
f l i k ' k e r - a n g e l , s. hengel met blinkende
stukjes blik aan de lijn, om de visschen te
lokken.
f l i k k e r i j ' , s. i n : I n m o a i j e , — i n
b e s t e f l i k k e r ij, een best (winstgevend)
zaakje. Zie fikkerij.
f l i k k e r j e , v. flikkeren, schitteren. —
De s t j e r r e n f l i k k e r j e . — L i p h j a r
e a r i z e r k i n m e n w i t ho f i e r flik-
k e r j e n sjen.
weerlichten. Zie wjerljochtsje.
f l y m , f l i m e , n. lancet, vlijm. Ook 1 i t-
t ersmes.
f l i m i o h , adj. vlijmscherp. R ind T. 5 , 278''.
f l y m j e , v. vlijmen, pijnigen. — I n
frjeon forjit syn w i r d , d a t f l y m t
ús t r o c h i t h e r t e , R ind T.=, 238''.
* f l i m m e r j e , v. blinken, schitteren. —
T w a g r e a t e b l a u w e e a g e n , d ê r in
t r i e n y n f l i m m e r e , R. ind T.B, 257''.
f l y m ' s k e r p , adj. scherp als een vlijm.
Vgl. fjûrskerp.
f l i n e , adj. verleden. — F l i n e w i k e ,
— fline jier. Ook f l é d e n , f l i d e n .
Zie forline.
f l i n k , adj. & adv. flink. — I n f l i n k e
kearel, — flink frommis, flinke
f a e m . — F l i n k e l e a . R. ind T.2, 6'.
— D a t h e s t e f l i n k b i r ê d d e n , knap-
jes , — ook: vlug afgedaan. Vgl. †eardich ,
ferm, fiks.
f l i n k , s. guitenstuk, ondeugend bedrijf.
— Oedse flink wier dêr mei út,
ld. V., 168. Meest:
f l i n k e n , pi. — Dy j o n g e h e t r a r e
f l i n k e n , haalt vreemde dingen uit. Vgl.
oanslagen.
— De m i n s k e n h j a r k w e a d e f l i n -
k e n , ld. IV, 173. — As i n m i n s k e
âld w i r d t , s t j e r r e njunkelytsen
a l l e m a l l e f l i n k e n , verkeerde hebbe-
lijkheden, y n h i m . R. ind. T.3, 276*.
f l i n k e n s , s. flinkheid.
f l i n t , a. pyrites, silex, vuursteen, keisteen.
— De f l i n t s k o u w e , de plaat poetsen.
Meest pi. f l i n t e n , ook: straatkeien en kei-
steenbrokken bij de zeeweringen. — Vgl.
bolflinten. Zie balstien.
wumkes.nl
369 FLIP.
schitterende varsierseltje.3 (gitten, parel-
tjes . . .) op vrouwen- en kinderkleeding. —
L i n t e n e n f I i n t e n , kwikjes en strikjes.
— De b i b el i s i n f r o u l j u e s n a e i -
k o e r k e , elts s i k e t syn g a d i n g er
ú t , de i e n e in l i n t , de o a r e i n
f l i n t . B. 235.
f l i n t , eg. trachinus äraco, pieterman
(vischsoort).
f l i n t e r , s. papilio, vlinder. Vgl. mot-,
nachtflinter.
f l i n t e r s , pi. scheldnaam voor die van
Finkum. W. D., Doaze, 55.
goudstukken. Vgl. reaflinters.
f l i n t e r , s. Eng. flinder, snipper,-papier-
snipper. Meest pi. f l i n t e r s .
f l i n ' t e r - a i k e , n. rlindereitje. Hsfr. XI,
182.
f l i n t e r h ú s k e , n. vlinderhuisje. — H y
s j u c h t de w r á l d o a n for in flin-
t e r h ú s k e , Holl. voor een doedelzak.
overdr. luchtig opgetrokken huis. Holl.
kaartenhuis.
f l i n t e r k e , dim. n. vlindertje, kapelletje.
f l i n t e r k e , n. dun sneedje, schijfje. — I n
t i n f l i n t e r k e b r e a , — w o a r s t . Ook
flit(t)erke.
f l i n t e r k n i p p e , v. beuzelen, zich met.
nutteloos werk bezig houden. — S y n t i i d
mei f l i n t e r k n i p p e n forgrieme.
" f l i n t s j e , v. pluimstrijken. Wl. Lapek.
f l i n t s j e s , pi. schitterende versierseltjes
als garneering op vrouwenkleeding. — J e l
m i e n t , d a t m o a i j e k l e a n || d a t s i d e ,
k a n t en l i n t sj e s , H en g a e s k e s ,
s t r y k j e s , f l i n t s j e s || f o a r d e u g d e n
o n s k u l d g e a n , ld. IV, 154. Zie flint.
f l i n t ' s t i e n , s. vuursteen, keisteen. Zie
flint.
f l i p , s, stukje van 't vlies op gekookte
melk. — D e r d r i u w e f l i p p e n y n 'e
brij.
slip. Zie flippe.
f l i p , s. slag met de vlakke hand. A.
156. Ind. B. 29. Zie flik.
f l i p ' d o e k ( j e ) , s. (n.), f lep, driehoekig
vrouwen- of kinderhoofd- of halsdoekje. Ook
f l i p k e . Zie tipäoek{jé).
f l i p k e , dim. n. tikje. Zie flip.
f l i p ( p e ) , s. slip. — De f l i p p e f en 'e
j a s . Vgl. Mmäsflippe. — Forj. 1892, 135.
Vgl. flip.
24
 FLIP. 370 FLOD.

f l i p p e , v. slaan (met de vlakke hand). f l i t ( t ) e r k e , n. dun sneedje, schijfje, lapje,

— W y l s t er i n b o e r op 't s k o u d e r flensje. — In f l i t t e r k e b r e a . Vgl,
f l i p t e , E. ind TV, 114". †litske. Zie flitter.
f l y t , s. vlijt. — Y e n s f'lyt d w a e n , f l j i r r i n g , s. vliering. L. in W., 165.
zijn best doen. — F l y t j o u t g j í n s k y t , f l j o c h t , f l j u c h t , s. en afleidingen. Zie
a s d e i e l d y o n t g l y d t , visschers- flecht, enz.
spreukje. f l o a t , f. gul, aanvallig meisje, —- inne-
f l i t e , s. vleet, menigte. — W y k r i j e mende vrouw. Hl. flò : "t, hupsch jong-
d e h e l e f l i t e ú t 'e t s j e r k e h j i r f o a r - meisje.
by. — D e r r o a n i n h e 1 e f 1 i t e (min s- f l o a t , s. vloot. — F l o a t h â l d e , niet
k e n) g e a r o m d a t s p u l o a n t o s j e n . de andere schepen tegelijk opzeilen , ld. VIII,
Ook f l e e t en f l o a t , z. d. 105.
f l i t i c h , adj. vlijtig. — F l i t i c h e n w a r - vleet, menigte. — De h e l e f l o a t r o a n
b e r . Sw. 1864,67. n e i t s j e r k e . II. L. Ts. Tuws., 9. Vgl.
f l i t i g e n s , s. vlijt, werkzaamheid. Zie flite. — -By d e f l o a t , in overvloed.
flyt. f l o a t ' a c h t i c h , adj. sukkelachtíg, lobbea-
f l i t s , s. kurk, dobber aan vischnetten, ' achtig. — I n f l o a t a c h t i c h hynder,
meest pi. f l i t s e n . Ook w i i é ' n en h e i n e - dom paard. A. 509.
d ô p e r s . Meer bekend als d r i u w e r s , f l o a t i c h , ao>j. .gul, aanvallig.— In f l o a -
d r i u w k o a r k e n en d o p e r s . t i c h m i n s k e , zonder erg en vriendelijk
f l i t s , s. klets, slag. — I k h a h i m i n tegenover iedereen. — I n f l o a t i g e h o u n ,
t i g e f l i t s j o w n . A. 459. een allemansvriend. — Ook f l o a t s k .
f l i t s , s. telum, pijl, schicht. Lex. 682. — I n f l b ' t i g e n s k è , l t e l d o o k (HL),
f l i t ' s e b ô g e , s. kinderhandboog om met j flink groot.
pijpesteelen te schieten. Kouduin k n i p - f l o d ' - e a r , eg. varken met nederhangende
b ô g e . 'tBildt f l i t s e b o o c h . ooren; scheldend: iemand met groote ooren.
f l i t s j e , v. pijlen afschieten, wonden, door- Ook 1 o d - e a r.
boren, (vliegen) als een pijl. — H y s k e a t , f l o d d e r , f. hupsche vrouw of meisje.
h y f l i t s e p y l om p y l , G. J. 1, 30. — f l o d d e r , s. Zie floädermûtse.
D a t f l i t s e t a s in snij e n d s w i r d ,| f l o d ' d e r g a t , n. slordig gekleede vrouw
t r o c h h e r t en n i e r e n h i n n e , R. ind of meisje. Vgl. †lodderich.
T. ! , 238\ — F o n k e n f l j u g g e f l i t s j e n d f l o d d e r i c h , adj. fladderend, los. —
o m h e e c h , ld. IV, 158. F l o d d e r i c h k l a e i d , met slordig, los om
f l i t s k e , n. lapje , dun afgesneden stukje. 't lijf hangende kleeding, Hsfr. V, 81.
R. ind T.a, 284". — M y l d e n f l o d d e r i c h w a e r . B 351.
f l i t t e n e r j j ' , s. vrouwenversiersel, als lin- — F l o d d e r i c h f e n b u n t (van hoog-
ten , gaas, enz. — J o u w i i f d r o e c h e k draehtige koeien).
f ê s t s t i v e m u t s e n , || of o a r e f i n e f l o d d e r j e (spr. -ó-), v. fladderen. - As
f l i t t e n e r i j , A. B., Doarpke, 48. de e a r s t e b o n t e f l i n t e r s || f l o d d e -
f l i t t e n j e , v. knipselwerk maken van lint, r e n f e n b l o m o p b l o m , L . en W., 32.
gaas, enz. voor vrouwenversiersels, — ook f l o d d e r j e , v. vlotten, slagen. — In
papieren bloemen, enz. Ook f n i t t e l j e . o a r e n t o f i n e n w o e ús n e t r j u c h t
f l i t t e r , s. (dun) sneedje; pannekoekje. f l o d d e r j e , ld. IV, 2. Vgl. flutte.
Leeuw, f 1 u 11 e r. Meest dim. f 1 i 11 e r k e , z.d. f l o d d e r m û t s e , s. floddermuts , kanten
f l i t t e r , in: Op 'e f l i t t e r , Ned. aan muts over 't Friesch oorijzer.
den tril. — D a t w i i f i s i-n h e l e d e i f l o d d e r p r o n k , s. vertoonmakende, ijde-
op 'e f l i t t e r , nu hier dan daar heen. le praal, opschik. — U t h i e m s k e f l o d -
f l i t ' t e r g a t , n. vrouw of meisje, die altijd d e r p r o n k , ld. IV, 15.
rondloopt, f l o d d e r w j u k j e , v. fladderen, f ladder-
f l i t t e r j e , v. druk heen en weer loopen. wieken. R. ind T.3, 63'.
— By d e s o u d e r op en d e l f l i t t e r j e . f l o d s , f l o d z e , s.gnlp, hoeveelheid (brij-
Vgl. bi-, onifUtterje. achtige stof). — I k k r i g e i n f l o d s w e t -

wumkes.nl
 FLOËD.
t e r oer my h i n n e . — In flodze ap-
p e l s m o t s . Halb. in Epk., 324. Ook f l o t s .
f l o e d . s. Eng. f lood, vloed. Vgl. efter-
floed.
f l o e i b e r , adj. liquidus, vloeibaar.
f l o e i j e , T, stroomen. — D e r f l o e i t
f r i j h w e t — of n e t f o l i e w e t t e r , als
de vloed opkomt.
te sterke of veelvuldige menstruatie hebben.
f l o e n , b r u n e , s. Zie fluengêrs.
f l o e r , s. f l o e r r e n , pi. vloersteenen, te-
gels zonder glazuur, in den regel 22 cM.a
groot. Vgl. ouns-, stalfloerren.
f l o e r j e (spr. fluorje), v. vloeren, een
vloer leggen. — H j a s i e t o p ' t h y n d e r
o f t s e d e r o p f l o e r r e w i e r , L. in W,
402.
— I t f i n s t e r b a n k is f l o e r r e , als
bevloerd, m e i d e a d e m i g g e n . — I t
p a e d i s f l o e r r e m e i ô ff a l l e n e b l o e i -
s e l s f e n ' e l i n e b e a m m e n . Vgl. bifloerje;
stal-, strjü†loerje.
f l o e r r i n g , s. scheepsvloer, die diep bin-
nenboords ligt. Vgl. deek.
f l o e ( r ) S , n. rouwfloers. — I n f l o e r s
om 'e h o e d . Zie roufloers.
f l o i t (Westel. , Stadfr.). Zie fluit(e).
f l o k (spr. f l o k ) , s. †locits, vlok. Vgl.
snieflok.
villas, vlok, lok. — I n f l o k h i e r . Vgl.
turfflok. — L o k k e n e n f l o k k e n , al het
lange haar van een paard. B. 28, 225.
overdr. volledige vrouwenkleeding. — D o u
b i s t e k l a e i d sa 't h e a r t . . . i n f r o m -
m i n s k e m e i l o k k e n en f l o k k e n ,
l i n t e n en f l i n t e n , Wiers. f. M. J., 5.
f l o k (spr flók), s. execratio, vloek. Zie
flokmrd.
devotio, kwaad noodlot. — 't I s k r e k t
oft d e f l o k e r op l e i t , wanneer 't ie-
mand bestendig tegenloopt. — O n f r o m
f o r t s j i n n e j i l d , d ê r l e i t de flok op
Vgl. wanaegen.
— De f l o k l e i t e r n o u i e n k e a r
op, nou k i n er g j i n g o e d mear
d w a e n (van een slecht befaamd persoon):
alles wat hij doet, wordt in zijn nadeel
uitgelegd.
— De f l o k o p 'e h a l s k r j j e , van
alles de schuld. — Hl. f l o o k .
f l o k ' b e e s t , -dier, n. geweldige vloeker.
Hl. f l o o k b e e s t .
wumkes.nl
371 PLOT.
f l o k e , Hl. vloeken. Zie flokke.
f l o k e r , Hl. eg. vloeker. Zie f lokker.
f l o k j e , dim. n. vlokje. — I n f l o k j e
hier, — wolle.
sneeuwvlokje. — W i t e f l o k j e s ! w i n -
t e r b l o m k e s ! op i t t o a r r e , k a l d e
f j i l d , Schoeralm. 7,'XII, 1877.
f l o k k e , v. vloeken. Hl. f l o k e . — F l o k -
ke as in k r y c h s h e l t , — r i d d e r , —
k e t t e r , — as i n h i n g e r , — d a t d e lo-
g e d e r n e i g i e t . R. ind T.8, 28".— A l l e
d i v e l s ú t 'e h e l f l o k k e . — F l o k k e e n
s w a r r e . — F l o k k e en k e t t e r m i n -
t s j e . — F l o k k e en d o m m e n e a r j e .
A l l e s b i - f l o k k e . — Vgl. forflokke.
f l o k k e r , eg. die het vloeken tot een ge-
woonte heeft. Hl. f 1 o k e r .
f l o k k i c f c , adj. vlokkig. — F l o k k i g e
turf.
f l o k w i r d , n. vloek, vloekwoord. Hl.
flookwòd. — Lit him mar flokke;
f l o k w i r d e n b i n n e g j i n k a n o n skû-
g e l s , die kunnen mij niet deren.
f lorear'je , v. floreeren , bloeien, gedijen.
Vgl. op†lorearje,
f l o r e e n ' , s. goudgulden (28 stuivers),
werd in 1511 als maatstaf aangenomen bij
de berekening van belasting op de huur-
waarde der landerijen. Zie achtentweintich.
— I t r i n t y n 'e f l o r e n e n . Zie goune.
f l o r e s a n t , adj. florissant. — I n f l o r e -
sa n t e b o e r e h u z i n g , flink , aanzienlijk.
— H y s j u c h t e r f l o r e s a n t ú t , gezond,
welgedaan.
f l o t , 8. vlot. Vgl. balk-, houtflot.
f l o t , adj. vlot, drijvende, vlottend, roe-
rend (van goederen).
f l o t , adj. promptus, vlot, vlug. — I t r o a n
n e t s a f l o t f e n 'e tr^ied. — I n f l o t
f r o m m i n s k , een hupsehe vrouw. — H j a
w i e r b j u s t e r e f l o t , vriendelijk, voorko-
mend, e n l i k e m e i s y n k o m s t e w a k -
k e r o p 't s n j i t , Hsfr. I , 146.
— Y e t s o u ' i î ? ' J a , b e s t , sa f l o t as
't m a r k i n . Zie †luch.
f l o t ' b i e r , n. drinkgelag, na het van sta-
pel loopen van een schip. Lex. 288. — Fr.
Volks-alm. 1884, 115.
f l o t g a l l e , s. zeker koud, pijnloos gezwel
aan de korte gewriehtspeezen van een paar-
depoot. Zie gal.
f l o t g ê r s , n. glyceria fluitans, vlotgras,
 PLOTS.
pi. f l o t g ê r z e n . — Dy f o r s û p t , h â l d t
h i m o a n 'e f l o t g ê r z e n f ê s t , de dren-
keling houdt zich aan een stroohalni vast.
— B y d e f l o t g ê r z e n l a n s , bij 't
walletje, fig. zuinig, bekrompen. R ind Ta.,
70 J . Zie waltsje.
overdr. nekhaar als dit lang is (dus van
vrouwen).
f l o t s , s. gulp. Zie floäs.
f l o t s i c h , adj. drassig; slap, week. Vgl.
†lodderich.
f l o t s j e , v- vlotten, slagen. Vgl. f hitte,
flodderje.
vletten: met een vlet (of praam) vervoe-
ren, lichten. Vgl. dong-, hout-, stien-, turf-
flotsje.
vlijen, opstapelen. Vgl. turf-, hout†lotsje.
Zie loeije.
f l o t s k j e (spr. -ó-), v. waden, plassen. —
Mannieh earm e bodder flotsket
t r o c h d e m o d d e r o p 'e w e i . — Sw.
1852, 55.
f l o t t e r , m. vletter, vletschipper.
f l o u ( k e ) , s. (n.), f l o u s e l , n. jokkentje.
— D a t i s i n f l o u . R. P. in Epk.
f l o u w e , v. jocare,jokken. — D a t flou-
s t e ! dat is niet waar, ook: je schertst ze-
ker.— F e n s i z z e n h e a r r e n f l o u t m e n
't m e a s t , Salv. M. S., 74. — H y f l o u t
d a t m e n 't t a e s t e e n f i e l e k i n , Burin.
f l u c h , adj. & adv. vlug, spoedig. — S a
f l u c h as in l j i p , — as in f û g e l t s j e
d a t k o u h j i t , — a s i n s k y t b i j y n 'e
w i n t e r (iron.). — D e r f l u c h b y w ê z e .
gezond. — G o e d f l u c h , — n e t a l t o
fluch, — n e a t n't fluch.
f l u c h t s j e , v. Zie flechtsje.
f l û e j e , Hl. v. vloeien. — I t w e t t e r
f l û e i t , de vloecl komt op.
f l u e n ' g ê r s , n. cyperus fuscus, bruin ey-
pergras. Zie floen.
f l u e n s k , adj. blatuMens, aäulans, valsch
vleierig. — D y a l t y d s t r y k t e n f l a e i t
m e i f l u e n s k e p r a t e r i j e n , en f a e k
d e w i e r h e i t f a l s k f o r d r a e i t , Hsfr.
XI, 133. — E n w y l s t n i e n p r a e t t e e n
d e n w e r i e t , w a e r d h y sa f l u e n s k
en f l o d d r i c h , d e n p a k t e e r h j a r
r i s e f k e s b e e t , Ibid. V, 58. Ook f l i e n s k
en f l i é m s k .
f l u e n s k e n s , s. gehuichelde vriendelijk-
heid, valsche vleierij. Zie fluensk.
wumkes.nl
372 FLUT.
f l u e s , n. vlies. Hl. f l í e z e . — I n f l u e s
o p i t w e t t e r , — o p 'e m o l k e. Zie f lij.
dun vloei- of overtrekpapier. Ook f l u e s -
pompier.
vellus, vacht , al de wol van een schaap,
nadat die afgeschoren is, — anders r o k , z.d.
f l u e z i c h , adj. vliezig, met een vlies over-
dekt. — F l u e z i c h l â n , grasland dat onder
water gestaan heeft en daarna opgedroogd is.
f l u g g e n s , s. vlugheid (in alle beteeke-
nissen van f l u c h , z.d.).
f l u i t , f l u i t e , s. tibia, fluit. — D a t
g i e t a s i n f l u i t , vaardig en goed. — D y
l e a r z e n s p a s s é m y a s i n f l u i t , pas-
sen mij juist. Vgl. dwêrsfluit.
f l u i t , s. groot schip om hout te halen van
de kust der Oostzee. Lapek., 269. Roosjen, 86.
f l u i t ' b l a z e , - s p y l j e , v. op de fluit bla-
zen , — spelen.
f l u l t e ' h o u t , n. hout waarvan de jongens
fluitjes maken, inz. dat van den lijsterbes-
senboom.
f l u i t s j e , v. fluiten. Hl. f l u i t j e . — D y
wilsters fange wol moat fluitsje
k i n n e , Salv. M. S. 68.
— De w y n f l u i t e t y n ' e t o u w e n . —
Ik fluitsje h w e t yn dyn driigjen.
— H y k i n d e r n e i f l u i t s j e , 't is voor
hem verloren, onbereikbaar.
f l u i t s j e , n. fluitje; stoomfluit. Sw. 1877,
45, — W o l s t d y n f l u i t s j e f o r k e a p j e ?
tegen een, die tot vervelens toe fluit.
f l u t , s. afgeroomde melk. — D r e a g e
f l u t , — overdr. ook: dunne melk, — pap ,
slappe koffie. — T i n n e f l u t f e n m ô l k e ,
— b r i j , — k o f j e.
f l u t , s. een soort koek, te Oldeboorn ge-
bakken. — B o a r n s t e r f l u t , R. ind T.3,
329*. Vgl. oaljeflut.
f l u t , s. schertsend : floddermuts.
f l u t s j e , f l u t s k e , v. scheutje. — I n
flutsje w e t t e r , — môlke. — In flut-
s k e b r a n d e w y n , ook: een glaasje, —
beetje, weinigje (in 't alg.). W. D., Forsl.
bern, 84.
f l u t t e , v. vlotten. — I k t o c h t d ê r
h w e t t o f o r k e a p j e n , m a r 't w o e n e t
f l u t t e . Zie flotsje.
f l u t t e r , Leeuw. s. dunne snede, reep.
Zie flitter.
f l u t t e r i c h , adj. slap, dun. — F l u t i e -
r i g e m ô l k e , — k o f j e , — brij.
 FNAS.
f n a s k j e , v. 'kauwen' (vooral van fruit,
wortels knollen . . .). — B e r n w o l Ie
c r a e c h h w e t h a to f n a s k j e n .
fnasseltsje, fnis(s)eltsje, fnittel-
t s j e , n. (een) weinigje, heel klein stuk.
Vgl. n a s s e l t s j e . . enz.
f n i t t e l j e , v. knutselen. Vgl. †lütenje.
f o a i (spr. -oái-.), interj. foei. Sw. 1856,
42. Zie f ij.
f o a i , s. fooi. Vgl. †oan.
f o a i j e (Oostel. Wouden), v. een drinkge-
lag houden, na gedanen veldarbeid (wieden,
boekweitoogst). Vgl. ôffoaije.
f o a i n t , f o i n t , Schierm. m. jongeling,
knecht. B. 359. Zie feint.
f o a i , adj, dragend (van paarden en var-
kens). — D e m e r j e i s f o a i , — i n f o a l e
s û c h,
f o a l l e , Zuidh. eg. veulen. Zie föle.
foal'tsjeblom., s. Hypochoeris raäìcata,
herfstbloem [Omdat zij gelijkt op de paar-
debloem, doch kleiner is dan deze. Om de-
zelfde reden worden ook- de hondsbloem
(leontoãon autumnalis) en het bitterkruid
(picris hieracioides) zeer waarschijnlijk onder
dezen naam begrepen.].
f o a n , s. fooi. — H e t e r d y i n g o e d e
f o a n j o w n ? Meer gebruikelijk:
f o a n t s j e , dim. — D e r h i n g e t i n
f o a n t s j e o a n of d ê r s i t i n f o a n -
t s j e op. Zie foai.
f o a r (spr. foár), praep. Hd. vor, voor —
Hl. fòr. — Schierm. f e u r . (Hulde II, 166).
— W y ha in b l o m t ú n t s j e foar de
g l ê z e n . — F o a r y e n h â l d e , verzwijgen.
— M o a i f o a r d e h â n , uiterlijk goed,
vriendelijk.
f o a r (spr. fóar), adv. voor. Hl. f o a r . —
F o a r is f o a r en e f t e r is ek f o a r , s e i
de p o e p , en h y h i e in h o e p om 'e
h a l s . Vgl. bij bollcpream.
— H y w i t f o a r (f e n f o a r en) n e t
d a t e r e f t e r (f e n e ft e r e n ) l i b b e t , is
een sukkel, een onbenullige vent. — E i g e n
b e r n ha by in s t i e m o e r a l t y d foar.
— D ê r k o e 'k n e t f o a r ( w ê z e ) , dat kon
ik niet voorzien, niet verhinderen. — D e r
f o a r r e i t s j e , er in loopen, in ongelegen-
heid komen. — F o a r e n n e i , voor en
na. — F o a r e n n e i , steeds, h a w i k m j n
f a m m e n l e a r d o m . . . — Y n 't f o a r ,
vooruit. — W y w i e r n e h i m t o f i e r y n
wumkes.nl
873 FOARB.
't f o a r , Hsfr. IX, 233. — D e k l o k i s (yn
't) f o a r . — D e b a k k e r h e t i n b u l t e
r o g g e y n 't f o a r , in voorraad.
— T o f o a r g e a n o p , steunen op. Vgl.
foar e.
[ F o a r , als Ie lid der samenstelling, spr.
fóar of foár, naar gelang van het woord en
van den tongval.]
foaral' (spr. soms fral), adv. in primis,
praesertim , vooral, inzonderheid. — F o a r a l
en b i l i v e n .
f o a r ' â l d e n , - â l d e r s , pi. majores, voor-
ouders.
f o a r a r b e i d s j e , v. (iemand) met werken
voorgaan, het werk voordoen. Vr. Fr. I, 238.
f o a r b a e t , s. voorzorg.— De f o a r b a e t
i s d e e a r m e g o e d . B. 82.
— Y n 'e f o a r b a e t w ê z e , iemand voor
zijn. Vgl. †oarkâns.
f o a r b â n , s. verhevenheid van schooven
of hooi, waarop de 'bindstok' met het voor-
einde neergetrokken wordt, tegenover e f t e r-
b â n. Ook: voorbindtouw. Zie †oarbine (s).
f o a r b a ' r i c h , - b a ' t i c h , adj. voorbarig.
f o a r b a ' r i g e n s , - b a ' t i g e n s , s. voorbarig-
heid. — F o a r b a r i g e n s s t i e t n i m m e n
moai, mar bern allerminst.
f o a r ' b e a k e n , n. voorteeken. — H e l j e
g a u it h o a r n w i i f , de f o a r b e a k e n s
(van de bevalling) b i n n e d e r al. — A s
de m o u d e sa s t o u t , d a t is in foar-
b e a k e n f en r e i n w e t t e r . Zie foar-
teken.
f o a r b e r n , n. &pl., - d o c h t e r , f., - s o a n ,
m. kind(eren), dochter, zoon uit een vroeger
huwelijk.
f o a r b y l d , n. exemplum, voorbeeld. Lex.
250. — In f o a r b y l d f en f r o m m e n s ,
Hsfr. X, 126.
f o a r b y l d s e l , n. ten voorbeeld gestelde
zedelijke handelwijze of daad. Lex. 250.
f o a r b i n e , v. voorbinden. — I n s l a b b e
f o a r b i n e.
de voorste zijn bij het samenbinden van
korenschooven op het veld.
f o a r b i n e , s. touw, waarmee de 'bind-
stok' op een 'voer' hooi of graan van voren
wordt vastgemaakt, — tegenover e f t e r b i -
n e , z.d. Ook f o a r b â n (Smalland).
f o a r b i r i e d e , v. 'voorbereiden': gereed-
maken. — I n p a k b r u i j e n d ê r k i n s t
d y m a r o p f o a r b i r i e d e , op rekenen.
 FOARB. 374
f o a r b i r l e d i n g , s. voorbereiding, gereed-
making.
f o a r b i t i n g s t , n. voorbeding. ld. VIII,
54. Zie bitinyst.
f o a r b l e e k , s. bleek vóór het huis. Lex. 391.
f o a r b o a d e , s. voorbode. Vgl. uweltsje-
foarboaäe.
f o a r b o a r n e , v. (het vee) een gedeelte
van zijn drinken vooruit geven.
f o a r b r i n g e , v. voorbrengen. — B r i n g
it r e a u ( h y n d e r e n wein) m a r f o a r .
voor den dag komen met, voordragen. —
Dy S j o u k e k i n n u v e r h w e t f o a r -
b r i n g e a s e r o p s y n d r e e f is. —
H i e i k e r s l a e h f e n om . . . s p r e k -
w i r d e n . . . op i n n j u f o l l e m ' e n e a r ,
f o a r t o b r i n g e n , ld. XVIII, 7.
f o a r b r o e k , s. voorbroek. — O m k e . . .
h e l l e d e p o n g a l ú t 'e f o a r b r o e k . . .
o m h j a r i n d o f k e ' y n 'e h â n t o t r i u -
w e n , R, ind T.a, 66*. — I n g r e a t g o u -
den h a l o a s j e k e a t l i n g b o n g e l e h i m
o p 'e f o a r b r o e k o m , Ibid., 265''.
— De f a e m l a k e t a l i s 't o m S t .
P i t e r s f o a r b r o e k , lacht om alles. B.
503.
f o a r b y ' , adv. voorbij, misdeeld. Hl. f e-W.
— Hwagiet dêrhinne? Ikwitn't,
h y is al f o a r b y . — D a t g i e t s y n n o a s
f o a r b y . — H w e t f o a r b y is k e a p j e
g j i n k r e a m e r s . . . — F o a r b y fen
i t e n , 't niet krijgen.
— S a d w a e n d e r e k k e . . . Sij' |] f e n
w i t en f e n f o r s t â n f o r b y , R. W.,
Blêdd., 100. — F o a r b y is n e t m e i ,
niet mee-eten. — J y m o a t t e r i s o a n -
k o m m e as j y f o a r b y b i n n e , d e n
k i n n e j y h w e t k r i j e a s 't o p i s , ca-
lemb.
f o a r b y ' - d r a v e , v., - f a r r e , v., - f l e a n e ,
v., g e a n , v., - g o n g e r , eg. Zie de Enkel-
woorden.
f o a r b y p a r t s j e , v. (iemand) geen of niet
zijn deel geven.
f o a r b y p r a t e , v. overreden. — Y e n s
n o a s (mûle) f o a r b y p r a t e . — G a b e
w o e . . . i t w i r d d w a e n , o m d a t Pi-
b e-o m m e h i m w o l r i s f o a r b y p r a t e
l i e t . Vgl. R. ind T.', 11».
f o a r ' d e e l , - d i e l , n. voordeel, baat, winst.
— D a t dy j o a d my b i s k i t e n h e t ,
d ê r s c i l er g j i n f o a r d e e l f e n h a . —
wumkes.nl
FOARD.
G o e d k e a p t o k e a p j e n is a l t y d g j i n
f o a r d e el. Vgl. pre†yt.
f o a r d e i , s. voormiddag. Lex. 634. —
Op 'e f o a r d e i . A. Ysbr. (1808), 40: Y n . . .
foardei', adv. naar beneden, naar om-
laag. — M e i d e e a g e n s t i l f o a r d e i ,
met neergeslagen oogen. — M e i d e h o l l e
f o a r d e i r i n n e , met gebukten hoofde.
f o a r d e l i c h , adj. voordeelig: voorspoedig,
bezuinigend. — I t b o e r k e t d ê r e k a l
n e t sa b o t t e f o a r d e l i c h . — D a t g û d
knipt foardelich, dêr fait hast
n e a t by wei. — A l l e s op syn f o a r d e -
l i c h s t o e r l i z z e , op het zuinigst. —
Dou g j i n i t e n h j o e d ? D a t is foar-
d e l i c h , dat bespaart wat. Vgl. prefytlik.
f o a r d é l i g e n s , adj. voordeeligheid: be-
zuiniging. —• I k d o c h i t om 'e f o a r -
d é l i g e n s , opdat het minder zal kosten. —
O m ' e f o a r d e l i g e n s hoeft men gjin
j o a d e g û d t o k e a p j e n , omdat goedkoop
duurkoop is.
f o a r d e l ' l û k e , v., - s j e n , v. Zie de En-
kelwoorden.
f o a r d e r j e (spr. -oá-), v. vorderen. Zie
eine; easkje.
f o a r d e r s , adv. voorts, vervolgens. Vgl.
fierder.
f o a r ' - d e - w y n t s j e , n. gunstig windje. ld.
I, 123.
f o a r d o a r , s. voordeur. — K r i g e s t e
g a s t e n (thé d r i n k e r s ) ? dyn f o a r d o a r
s t i e t i e p e n , iron. de klep van je broek
is losgegaan.
foardoar', adv. vóór huis.
f o a r ' d r a g e , v. voordragen. — I n s t i k j e
f o a r d r a g e , reciteeren.
f o a r d r o k t e , s. voorbereidende drukte.
— F o a r d r o k t e fen de o n g e t i i d .
f o a r d w a s n , v, voordoen. — I n s k j i n -
n e s k e l k —, i t b e r n d e s l a b b e f o a r -
d w a en.
— Foardwaen leart neidwaen,
Salv. M. S.
— Y e n g o e d of n e t g o e d f o a r -
d w a e n . — Goed f o a r d w a e n is h e a l
f o r k o f t , gezegd van ter markt gebrachte
of uitgestalde koopwaren, en van huwbare
meisjes.
f o a r d w ê r s ' , adv. op een der einden over-
dwars. — I k b i n d a t s t i k b o u cfk os
f o a r d w ê r s w a d d e . — B. 88.
 FOARE. 3 *o
f o a r e , Zuidh. adv. voor, aan den voor-
kant, voor in huis.— W i e r it b e e s t l e e c h
op 'e f o a r p o a t e n d e n l i e t e n se 't
m e i d e e f t e r p o a t e n s t e a n . . . d ê r 't
de g r o u n . . . l e g e r w i e r a s f o a r e ,
R. ind T.a, XXIX1. — In h o e d m e i i n
g o u d e n g a s p e r f o a r e o p , Ibid 265''.
— D o u (de h o a n n e ) s t o e s t e e r f o a r e
y n , in 't Abé-boek, Ibid 294\ — K o m m e
j y e f f e n f o a r e ? — Zie foav.
foarearst', adv. vooreerst, in de eerste
plaats , voor 's hands.
f o a r ' e i d e , s. eg. kleine egge met stompe
tanden, om het te bezaaien bouwland vooraf
te eggen.
f o a r e i d s j e , v. het land eggen voor het
bezaaid wordt.
f o a r e i n , s. voorste gedeelte, bijv. van
een huis, schip . . . , paard, koe. Hsfr. IV,
86. — v. d. V., Oerw., 150.
Meer bepaald: woonhuis van den boer,
ter onderscheiding van de s k û r r e , die door
den 'hals' aan het eerste verbonden is. Vgl.
foarhuzing.
f o a r e k e r , - i k k e r , s. wendakker, die
dwars voor de andere akkers langs loopt.
Vgl. dwêrs-elcer, wal-ikker. Zie †oarhaed.
f o a r e n , adv. (altijd voorafgegaan door
een praep.). . . . voren.— D e h û z e n b i n -
ne fen f o a r e n t r o c h s t r i n g s m o a i j e r
a s fen e f t e r e n . — fig. D e w y n f e n
f o a r e n krije. — F e n f o a r e n k o m m e ,
van den voorkant, uit het voorhuis. — N e i
f o a r e n g e a n . — F e n t o f o a r e n , vooraf,
vroeger.
— F e n f o a r e n ('t) e i n ôf (op) van vo-
ren af aan. — H y b i g o a n w e r f e n f o a-
r e n - e i n ôf (op) t o f o r t e l l e n . — Amel.
F e n f o a r e n t i i d . Vgl. to-foaren.
f o a r f a e r s , pi. voorvaderen.
f o a r f a l , n. voorval.
f o a r f a l l e , v. voorvallen, gebeuren. —
It m i n s t e h w e t er f o a r f a i t k i n d e
p l a n n e n fen de w i i s t e for-idelje.
Lex. 973.
— S l i n e n en s n o b j e n f a i t h j i r n e t
f o a r , is in ons huis geen gebruik. — D o u
h o e f s t n e t sa to g o b b e r j e n , d e r f a l t
n e a t f o a r , er komt níets buitentijds op
tafel.
f o a r f i e l e n , n. voorgevoel. — I t l i k e t
w o l , d a t de o n t f a n g e r s h j i r a l t y d
wumkes.nl
FOARH.
i n f o a r f i e l e n h a w n h a b b e , d a t se
y n 'e m o a n n e g o a r j e i n o a t t e , R.
ind T.5, 134 (noot). Zie foargefoel
† f o a r f l e c h t e r , s. een aan beide zijden
opene holle cilinder van bordpapier (of pre*
senning), overtrokken met fijn rood laken ,
deel uitmakende van het kapsel der Hl.
vrouwen.
f o a r f l o u w e , v. voorjokken. Hl. f e-flò w e,
f o a r g e a n , v. voorgaan : vooraangaan, een
voorbeeld geven. — A s d e â l d e n d e b e r n
y n 't k w e a f o a r g e a n , d e n w i t m e n
w o l h o 't k o m t .
f o a r g e f o e l (hollandisme), n. voorgevoel.
f o a r g é v e l , s. voorgevel, overdr. neus. —
In g o e d e f o a r g é v e l f o r s i e r t i t h û s .
f o a r g o n g , - g a n g , s. i n : De f o a r -
g o n g h a w w e , bij een begrafenis vooraan-
gaan. — D o m i n y h e t d e f o a r g o n g .
f o a r g o n g e r , - g a n g e r , eg. voorganger.
— F o a r g o n g e r op i n bigraffenis.
— In f o a r g o n g e r fen ' e g e m e i n t e ,
een predikant. — I n f o a r g o n g e r y n 't
g o e d e , — y n 't k w e a , die een goed —,
een slecht vooibseld geeft.
die bij maaien of zichten den nevenman
voorblijft. Vr. Fr. 1, 270. Zie foarmier.
f o a r h a b b e , - h a w w e , v. voorhebben. —
De s m i d h e t i n s k o a t s f e l f o a r .
— I k h a 't g o e d m e i d y f o a r , meen
het goed met je.
— H w e t scoe dy k e a r e l f o a r h a ,
van plan zijn, d y s t r ú n t h j i r al om 'e
do a r r e n .
— Hwa mienst datst foarheste?
je vergeet tegenover wien je staat. — J y
ha de f o r k e a r d e foar.
f o a r h a e d (Greidh), n. vooraanliggende
'dwarsakker'.
(Bouwh.) 'wendakker'. Zie foarikker.
Ook: besehoeide wal.
f o a r h â l d e , v. voorhouden. — I m m e n
f o a r h â l d e , van het noodige voorzien. —
M û l e n , dy a l i n f y f t i c h j i e r i n sou-
ne m a g e f o a r h â l d e n h i e n e , Eman, 9.
te doen geven, dat iemand aan 't werk kan
blijven. — B y 't í e r d a p p e l d o l l e n k i n
ien m a n wol t w a s i k e r s f o a r h â l d e .
voor oogen stellen. — l m m e n d e s w i e r -
r i c h h e d e n fen in saek f o a r h â l d e .
— Ik h a him goed f o a r h â l d e n , dat
e r de f o e t b y d e k û l e h â l d e m o s t .
 FOAEH.
volhouden. — J a n S a p es j o w t s y n
s p u l o e r , h y k i n 't n e t l a n g e r f o a r -
h â 1 d e. — H o s c o e m y n e a r m e k o p
d a t f o a r h â l d e ? W. D., Sokke m.m., 11.
Meer f'o a r in-o a r h â 1 de.
inhebben. — I t h â l d t h w e t f o a r o m
sa'n k e p p e l b o m g r e a t t o b r i n g e n .
Zie ynhâlde.
f o a r h a n u n e r , s. voorhamer van den smid.
f o a r h â n , s. voorhand. — H y s i t o a n
'e f o a r h â n (bij 't kaartspel), fig. heeft de
beste kans.
f o a r h a n ' n e n , adv. ophanden. — I t f o a r -
j i e r is n o u w e r f o a r h a n n e n . — D e r
l i k e in t i g e o n l i j i g e h j e r s t n a c h t
f o a r h a n n e n t o w e z e n , H. Z., Ti. tuws,,
156.
toekomend. — S e i s j i e r , a l l i k e t i t
g a n s a s t f o a r h a n n e n i s , — is y e t
a l g a u o m , Hsfr. VI, '269.
f o a r h i n ' û e , adv. olim, quondam, voorheen.
f o a r ' h o l l e , s. frons, voorhoofd. Hl. fòr-
h a e d . — Hy h e t m a r i e n e a c b y n ' e
f o a r h o l l e , hij ziet niet ver vooruit. B. 480.
f o a r h ú s , n. vóorvertrek, soort van wijde
gang of portaal (ín een boerenhuis).
f o a r h ú s p o m p , s. pomp vóór het huis,
tegenover h û t h ú s p o m p .
f o a r l m z i n g , s. voorste gedeelte of het
woonhuis van den boer, ter onderscheiding
van: de s k û r r e (bij nieuwerwetschehuizen).
Vgl, foarein.
f o a r i c h , adj. vorig. — De f o a r i g e
d e i s , — i t f o a r i g e j i e r s . — Y n 't
f o a r i g e , voorheen, vroeger.
f o a r y n , adv. voorin. Lex. 858.
i. B e f o a r y n , het vóor-bíj-de-handsche
paard. Vgl. foarynslc.
f o a r y n ' g o n g e r , eg. het bij-de-handsche
paard voor den ploeg. Schelt, M. 8.
foar-in-oar, adv. 'voor elkander', in orde.
— N o u h a 'k d e b o e l f o a r- i n-o ar, n o u
k i n 't f o l k w o l k o m m e , alles in huis
geregeld. — De s a k en s t e a n g o e d for-
i n-o a r.
— Hy h e t i t g o e d f o a r - i n - o a r , in
orde, — goed voor zijn oordeel. — H y k i n
't n e t f o a r in-o a r k r i j e , niet klaar krij-
gen, — niet vatten, begrijpen, — n e t f o a r
in-o a r h â l d e , 't loopt hem door, — hij
kan zijn zaken niet recht houden. Vgl.
foarhülde
wumkes.nl
376 FOARK.
— H y k i n 't w ol a e r d i e h f o a r - i n -
o a r k r i j e , klaar krijgen, —aardig verzin-
nen. — M i n s c o e s i z z e , h o k r i j e s e
't f o a r in-o a r .
f o a r y n s k ' , adj. voor aan de rechterzijde
loopend (bij het vierspan voor den ploeg).
— It f o a r y n s k e hynsder.
s. De f o a r y n s k e . Ook de f o a r y n .
[Omdat het vóór-, en in de vore loopt].
f o a r ' j a e n , v. voorgeven. — H y j o e c h
m y 10 p u n t e n f o a r (bij biljarten).
f o a r j i e r (spr. -oá-) , n. voorjaar, lente.
Vgl. maitüã.
foar'jiersberntsje, n. lentekindje:
sneeuwklokje, R. ind T.2, 655,
f o a r j i e r s m o a n n e , s. lentemaand.
f o a r k â n s , s. eerste (meeste) kans. — H y
h e t d e f o a r k â n s , komt het eerst in aan-
merking (bij een benoeming).
— Y n 'e f o a r k â n s w ê z e , alvast heb-
ben (terwijl anderen nog moeten afwachten).
f o a r k a n t , s. voorkant, voorzijde.
f o a r k e , (spr.-oá-), s. furca, vork. Zh.
f u r k e . Stadfr. f u r k . - - S j e n h o 't d e
f o a r k e y n 'e s t o k s i t . — T o f o l l e h e a
op 'e f o a r k e n i m n i e . Vgl. flêsk-, hea-,
itensfoarlce.
— I n f ú l e f o a r k e t a (fen in) w i i f ,
vinnig vrouwspersoon.
foarkeamer, s. - k e a m m e r k e , n.
voorkamer(tje). — H j a f o r h i e r t h j a r
f o a r k e a m m e r k e, is een veil vrouwsper-
soon.
f o a r k e e c h , s. aangeslikte grond vóór den
zeedijk.
f o a r ' k e s m o a r , n. denkbeeldig iets, waar
men een dommen jongen om uitstuurt om
hem voor .gek te laten loopen.
' f o a r k e s t e k k e r , s. oorworm. Zie ear-
(ke)krûper.
f o a r k e s t ô k ' , s. steel van een hooivork.
f o a r k e t i ' n e , s. tand van een vork.
f o a r k ' f o l , n. vorkvol. — I n f o a r k f o l
iten , — hea.
f o a r k j e , v. xnet de vork opgenomen wor-
den. — D a t h e a w o l b e s t f o a r k j e ,
laat zich gemakkelijk met de vork opnemen.
*steken, priemen. — S y n meiwit
f o a r k ' t en s w y p t . . . h i m n e i de
h o l , Salv. 60.
f o a r k l e e d , n. scherm (aan een tooneel).
Hûs-hiem 1889, 149.
 FOARK.
f o a r k o m m e , v. bij de deur of in de
(voor)kamer komen.
f o a r k o m m e , v. voorkomen. — S j u c h
d a t foar to k o m m e n .
f o a r k o m m e n , n. voorkomen, (het) zich
voordoen. — I n g o e d f o a r k o m m e n . —
H w e t in f o a r k o m m en! a i r . — I n foar-
k o m m e n a s i n b o a r g e m a s t e r.
f o a r k r e t , n. voorkrat: zitbankje aan een
boerenwagen.
f o a r l â n , n. voorland: vooruitzicht, toe-
komstig deel als straf. — A s t n e i A m e -
r i k a w o i t e is a r b e i d sj e n d y n f o a r -
lân. — It t i c h t h û s w i r d t yet dyn
f o a r l â n a s t dy n e t b e t t e r s t e .
— Hy k r i g e d a n i c h op s y n foar-
l â n , werd flink doorgehaald, afgeranseld.
— I t w a e i d e r a e r op h j a r f o a r l â n ,
ld. XVIII, 34. Zie lân.
foarlâns', -langs', adv. overlangs voorbij.
— Ik b i n d y i k k e r e f f e n f o a r l â n s
g i e n , tegenover f o a r d w ê r s , z. d.
f o a r ' l ê c h , s. voorste gedeelte van de
uterus eener koe. Zie lêch.
f o a r l ê s t , s. voorlast (van een schip).
f o a r l ê s ' t i c h , adj. naar voren overhellend,
dieper gaand (van een schip).
f o a r ' l e t t e r s , pi. initialen.
f o a r l ê z e , v. voorlezen. — I m m e n h w e t
f o a r l ê z e . — H w e t i s e r f o a r l ê z e n ? in
de kerk.
f o a r l ê z e r , m. voorlezer. — F o a r l ê z e r
y n 'e t s j e r k e.
f o a r l ê z e r s b o e r d t s j e , n. lessenaar van
den voorlezer (in de kerk). Zie boerdtsje.
f o a r l ê z i n g , s. voorlezing, redevoering.
f o a r l y k , s. lijk (touw) aan den voorkant
van een zeil. Zie liken.
f o a r l i k (spr. -oá-), adj. voordeelig, voor-
spoedig (in groei , wasdom, ontwikkeling);
vroeg, vroeg op (zijnde). Hl. f ô l l i k . —
In f o a r l i k b e r n , — foarlik mei
't f o r s t â n . — F o a r l i k e b e a n t s j e s .
— I t i s f o a r l i k f e n 't m a i t i i d , 't
veldgewas staat vroeg in groei.— W y b i n -
n e f o a r l i k m e i 't w i r k . — . . . om i n
û r e of t s i e n . . . i s 't b y d e f o a r l i k -
s t e b o e r e n k o f j o d r i n k e r s t i i d , Hsfr.
XIII, 81.
— D e k l o k i s m o a i f o a r l i k , loopt
wat voor, — tegenover, e f t e r l i k , z. d.
f o a r l i k e n s , s. vroege ontwikkeling; (het)
wumkes.nl
3í 7 FOARM.
vroeg op-, bij de hand-, klaar zijn. Zie foarlik.
f o a r l i z z e , v. voorleggen , vooraanleggen.
— De m o a i s t e w i g g e n foarlizze,
Ned. de mooiste brooden voor 't venster
leggen (fig).
voorstellen. — H y h i e 't h j a r sa m o a i
f o a r l e i n , haar de zaak aannemelijk ge-
maakt, H. Z., Ts. Tuws, 187. — H y h e t
h j a r in o a r e l i k e n i s s e foarlein,
Halb. Matth., XIII, 24.
- Hy b i l o v e d a t er a l l e s g e n e z e
scoe h w e t de k e n i n g him f o a r l e i ,
R. ind T.\ 53».
f o a r l j o c h t s j e , v. voorlichten: met een
licht voorgaan, fig. onderrichten.
f o a r l o o p , s. voorloop, eerste aftreksel van
jenever, brandewijn.
f o a r l o p e r , s. voorlooper (soort schaaf).
f o a r m (spr. -oá-), s. forma, vorm, waar-
in iets gevormd wordt. Hl. f b r m . — D e
f o a r m o p m e i t s j e , y n s l a e n , ú t in-
o a r n i m m e , w e i m e i t s j e (bij 't druk-
ken).
f o a r ' m a n , m. voorganger, die aan 't hoofd
van een stoet gaat. Vgl. foargonger.
— I m m e n op s y n f o a r m a n s e t t e ,
hem tot zijn plicht brengen.
f o a r n i e a n e , v. een stuk land vroeg
maaien om het later te beweiden of nog
eens te maaien.
den nevenman voorgaan met maaien. Vgl.
foarmìer.
f o a r m e n n e , v. bij 't vervoer van mest,
hooi, enz. den vollen wagen van den 'tus-
schenmenner' overnemen en te bestemder
plaatse brengen. Zie cfter-, twishenmenne.
f o a r m e r , m. die de te maken voorwerpen
vormt, (bijv. bij 't tichel- en pannenwerk).
f o a r m i d ' d e i , s. voormiddag.
f o a r m i d ' d e n , in: Y n 't f o a r m i d d e n ,
te midden van eenige personen. — Prov,
I n d o m i n y y n 't f o a r m i d d e n , n o u
i s 't t i i d f e n b i d d e n .
* f o a r ' m i e l s , adv. voormaals. Alth.
f o a r m i e r , m. de voorste (van twee)
maaier(s), tegenover: e f t e r m i e r .
f o a r ' m y n j e , v. het eerst bieden bijeen
publieken verkoop. Vr. Fr. 1, 242.
f o a r m j e (spr. -oá-), v. vormen, bijv. (tichel-
of vloer-) steenen vormen.
* f o a r m o a n n e , s. do eerste maand, Ja-
nuari.
 FOABM.
f o a r m ' r a ( e ) m t , n, vorm, waarin het vor-
men van steenen geschiedt.
f o a r m s n j j e r , m. die houten vormen snijdt
voor 't bakken van taai-taai.
f o a r m t a f e l , s. tafel voor het steenen-
vormen.
f o a r n , eg. leuciscus rutilus, voren (visch).
Vgl. reidfoarn.
f o a r ' n a c h t , s. voornacht.
f o a r n a e m ' , adj. voornaam, aanzienlijk.
Hl. f e - n a i m . — F o a r n a m e I j u e , —
f o a r n a e m s p u l . — De (it) f o a r n a e m -
s t e , de (het) eerste, gewichtigste. — D e u g d
e n f r o m m e n s is 't f o a r n a e m s t e y n
t h o u w e l i k , Lapek. 151. — I t f o a r -
n a e m a t e p l a k o a n t a f e l , Halb. Matth.
XXIII, 6.
f o a r n a ' m e n s , adj. voornaamheid. Zie
foarnaem.
f o a r ' n a m m e , s. voornaam, doopnaam.
f o a r n e i l , s. boutje, waarmee men den
ploeg 'verzet', om dien meer of minder diep-
gang te geven.
f o a r n i m m e , v. voornemen. — Do h y
s o k s f o a r n om d h i e , Halb. Matth. 1, 20.
Ook veel gebruikelijk is: F o a r y e n n i m -
m e. Ik nim foar my, ha foar my nomd, enz.
f o a r n i m m e n , n. voornemen. — M y n
f o a r n i m m e n is om m o a r n n e i L j o u -
w e r t . — S c i l j o u d o c h t e r t o M a e ij e
o a n 'e m a n ? D a t is i t f o a r n i m m e n
( b i n n e de f o a r n i m m ens).
— Ik winskje j i m m e gelok mei
j i m m e fo a r n i m m e n (s), stereotype ge-
lukwensch aan een ondertrouwd paar.
f o a r n t s j e , dim. n. vorentje.
f o a r o a n , adv. vooraan. — H y m o a t
o e r a l f o a r o a n n i e i b y w ê z e , wil overal
bij en een der eersten zijn (bij vetjes en
pretjes, ook bij 't werk, enz.) — Al f o a r -
o a n y n 'e b i b e ! l é z e w y . . . , Sw.
1863, 17.
foaroan'bliuwe, - g e a n , (jen) -jaen,
- l i z z e , - s e t t e , - s i t t e . . . v. Zie de En-
kelwoorden.
f o a r o a r ' d i e l , n. vooroordeel. Hsfr. XIV,
1. — Sw. 1862, 23. Zie tsjinnichheit.
f o a r o e r , adv. pronus, voorover.
foaroerbruije, - b û g e , -falie, -gean,
h â l d e , - h i n g j e , - r i n n e , - s i t t e , -sjit-
t e , - s m i t e , t o m m e l j e , v. Zie de En-
kelwoorden.
wumkes.nl
378 FOARR.
f o a r ' o m , adv. langs den voorkant (van
het huis), — bij de voordeur, — tegenover
e ft e r o m , z d.
f o a r o n ' d e r , vooronder (in een schip),
't woonvertrek van den schipper.
f o a r o p , adv. voorop, -aan. — De f o er-
m a n si t f o a r o p , voor op den wagen —
Dêr k o m m e in k l i b e r s o l d a t e n o a n
mei de t r o m m e f o a r o p .
f o a r o p ' g e a n , v. voorop-, vooraangaan.
f o a r o p g o n g e r , eg. die voorop gaat.
bij het vierspan voor den ploeg, het paard,
dat voor aan de linkerzijde loopt. Schelt.
M. S. Ook I t
f o a r o p s k e h y n d e r of de f o a r op-
is k e).
f o a r p â n , n. voorpand.
dwars-ijzer aan den ploeg, dat het groote
en kleine ijzer samenhoudt.
f o a r p e i l , n. in de veenderijen: stokje,
p.m. 5 dM. lang, om de dikte der te sprei-
den klijnlaag (turfspecie) aan te geven. Op
de verlangde hoogte wordt in het 'peil' een
spijker geslagen. Zie neipeil.
f o a r p l e c h t , s. voorplecht (van een schip).
Kees út de Wkt., 4.
f o a r p l e i n , n. - p o s t , s., - p r e e k j e , v.,
- p r e t , s., - p r o e f , s., - p r i u w e r , eg.,
p r i u w k e , n. Zie de Enkelwoorden.
f o a r p o k , s. het water bevattend vlies, dat
bij het kalven der koeien het eerst te voor-
schijn komt.
f o a r r e h a n d , Mkw. s. rechterhand. —
M a e r a s t e j o l m i s s e n d w e i s t , so l i t
dyn l o a f t e r h a n d n a e t wuite het
d y n f o a r r e h a n d d w e i t. Wassenb. I ,
140.
f o a r r i d e , v. op de baan heen en weer
rijden voor de wedstrijd begint (bij een hard-
draverij).
vooraanrijden , als men, met twee of meer,
die elkander bij de hand vasthouden , achter
elkander schaatsen rijdt. Zie oplizze.
f o a r r i d e r , m. die op schaatsen vooraan
rijdt. — I n h o p e n f r o u l j u e k i n n e
o a r s n e t g o e d r i d e , as h j a m o a t t e
in g o e d e f o a r r i d e r ha.
f o a r r i e ( d ) , s. voorraad. — B y f o a r -
r i e d , bij voorbaat.
f o a r ' r i n g , s. oorspr. het bij de zuivering,
door 'smijten' met schoppen, kringvormig
neergevallen lichte graan en afval, — thans
 FOARR.
ook voor: het uitgewande vóór den wanmolen.
f o a r ' r i n g s , adj. licht, bij de zuivering
uitgevallen. •— F o a r r i n g s e w e e t .
foar'rjuclït (spr. -fóar-), n. voorrecht:
geluk. — D o u h e s t a l i n g r e a t f o a r -
r j u c h t d a t s t e sa'n best man heste,
— d a t s t a l t i t e n sa s o u n b i s t e .
f o a r s (spr. -oá-), adj. & adv. forsch, krach-
tig, geweldig. — I n f o a r s e k e a r e l , —
i n f o a r s l û d , — f o a r s y n 't o a n k o m -
m e n , — f o a r s p r a t e.
f o a r s a n g , s. voorzang, iron, kinderge-
huil. Vgl. foarstik.
f o a r ' s e n s , s. forschheid, kracht, geweld.
Zie foars.
f o a r - s e t s e l , n. het (eigenlijke) vóorkrat
van een boerenwagen (bij 't vervoer van
turf, enz. aangebracht).
f o a r s i c h ' t i c h , adj. pruäens, cantus, voor-
zichtig, behoedzaam. Vgl. hoedend.
f o a r s i c h ' t i g e n s , s. prmlentia, cautela,
voorzichtigheid, behoedzaamheid.
F o a r s i e ' n i c h h e i t , d e , Voorzienigheid.
*foar'siet, eg. antecessor, voorzaat. ld.
IV, 72 e. a.
f o a r s i ' k e r , adv. profecto , voorzeker, ge-
wis. W. Gribb., 40. — G. J. passim.
f o a r ' s i m m e r , s. voorzomer: de laatste da-
gen der lente, die den zomer voorafgaan.
f o a r s i t t e , v. praesidere, voorzitten.
f o a r s î t t e r , m. praeses, voorzitter.
foar'aiz^e, v. vóórzeggen. Ook t o - f o a r -
r e n - s i z z e , z.d.
foarsiz'ze , v. praedicerc, voorzeggen ,
voorspellen.
foarsiz'zing(e), s. voorspelling. Hsfr. IX,
248. — Halb. Matth. XIII, 14.
f o a r s j e (spr. -oá-), s. Fra. foree, kracht,
vaart. Hl. f o s j e . — I t o n d e r s t e f en
't s k i p s k e a t . . . n e i d e b o a i j e m
. . . t a en b o a r r e t r o c h de f e l l e
f o a r s j e d ê r i n . . . g a t y n , H. Z., Tsien
tuws., 103. Ibid. passim. — Do 't i k m e i
f j û r en f o a r s j e s o n g , Minne Jorrits, 36.
—- H y (zekere dichter) s i k e t s y n f o a r -
sje m e a r y n w y n as y n g e d a c h t e n ,
Oan E., 10.
— Yn 't I j o c h t j a e n w i e r a l t y d
m a r d e f o a r s j e , daartoe gevoelde hij al-
tijd aandrang, Sw. 1854, 43. — J i l d y n -
k l a u w e n is by i n h o p e n l j u e m a r
de f o a r s j e , het voorname doel.
wumkes.nl
379 FOARS.
— D e r s i t g j i n f o a r s j e y n dy f i n t ,
geen voortgang. Vgl. †orwar.
foarsjen', v. voorzien. — I t w i e r w o l
t o f o a r s j e n , B 252. Meer: . . . f o a r ú t
t o s j e n.
f o a r ' s j i t t e , v. (geld) voorschieten.
f o a r s j o n g e , v. voorzingen. — S j o n g
my d a t ris f o a r , d a t ik de w i z e l e a r .
Ook t o f o a r e n s j o n g e .
voorzingen, het gezang leiden (in de kerk).
foarsjonger, m. voorzanger in de
kerk), — iron. (in een huishouden met veel
kleine kinderen:) een kind, dat begint
te huilen.
f o a r s k e k k e r , m. bij 't koolzaad dor-
senen : ieder van de twee mannen, die het
koolzaad naar de plek werken, waar de rond-
gaande paarden het uit de peul trappen.
f o a r s k y n , s. vleugje van schijnbaar her-
stel, door opflikkering der laatste levens-
kracht. — I n f o a r s k y n f o a r d e d e a .
Vgl. Minkje.
— To f o a r s k y n k o m m e .
f o a r s k o t , n. (geldelijk) voorschot.
f o a r s k r i f t , - s k r u f t , n. voorschrift, voor-
beeld , schrijfvoorbeeld (in de school).
— E a r n e in f o a r s k r i f t o a n n i m m e .
recept. — I t f o a r s k r i f t f en i n m i d -
d e l , d a t g r i f en o n f e i l b e r i s , Sw.
1852, 9.
f o a r s k r if t en , pi. reglementen, instruc-
tiën. — H j i r s t e a n e d e f o a r s k r i f t e n ,
d ê r 't wy ú s o a n t o h a l d e n h a .
f o a r s k r i u w e , v. voorschrijven (om na te
schrijven); wetten , lessen, ter op- of navol-
ging stellen; een recept schrijven. — l m -
m e n de w e t f o a r s k r i u w e , wetten
stellen, bevelen.
f o a r s l a c h , s. voorslag (van de klok),
eerste slag (bij het smeden, dorschen.)
voorstel. — l m m e n i n foarslach
d w a e n. Vgl. útsteì.
f o a r s l a c h t e , n. voorgeslacht. Passim
bij schrijvers.
f o a r s l a e n , v. voorslaan, een vóorslagge-
ven (van de klok), meer slagen doen dan het
aangewezen uurcijfer, het eerst slaan (bij
smeden, dorschen . . .).
voorstellen. — I m m e n h w e t foar-
slaen.
f o a r s m a e k , s. voorsmaak.
f o a r s m i t e , v. voorwerpen. — A s i k i n
 FOARS.
k o u op i e n k e a r al in w e i d e h e a
f o a r s m y t , Tj. V., Sjouke, 38.
voorstellen. — I k s c i l h j a r m y n p l a n
riu f o a r s m i t e .
tegenvoeren. — I n r j u c h t s i n n i c h ge-
r e f o r m e a r d e s c o e my l i c h t foar-
s m i t e . . ., Hsfr. XII, 275.
f o a r s n j j e , v. voorsnijden. Vr. Fr. I,
244.
f o a r s p e g e l j e , v. voorspiegelen. R. ind
T.a, 115*.
† f o a r s p e l d o o k , Hl. s. borstdoek der vrou-
wen. Roosjen, 14.
f o a r s p j e l d e r , s. voorspelddoekfje), kin-
derslabbetje.
f o a r s p o e k , n. voorspook, voorgespook.
R. P., Keapm., 159. Zie foart(s)jirmcrìj.
f o a r s p r a e k , s. patronus, patrocinium ,
voorspraak. — I m m e n s foarspraek
w ê z e , — f o a r s p r a e k ha.
f o a r s p r e k k e , v. tot voorspraak zijn, in
't gelijk stellen, verdedigen. — As S a p e
de b e r n b i k i b b e t , s p r e k t T r y n se
fo ar.
f o a r s p r e k k e r , eg. die een ander voor-
spreekt. Vgl. foarspraek.
f o a r s p u l , n. prolusio, voorspel.
voorste gedeelte van een gebouw, wagen,
enz.
f o a r s p u l t s j e , n. voorspelletje. — . . . i n
f o a r s p u l t s j e f e n 't h o u l i k , R. ind T. s ,
413«.
f o a r s t (spr. -oà-), m. princeps, vorst. —
F o a r s t n e k r o a n , vorstenkroon, vorste-
lijke kroon, H. Z., Ts. tuws., 236. — I t
f o a r s t n e r j u c h t . R. P — F o a r 31-
n e t e a m m e n , vorstengeslachten , Salv., 1.
f o a r s t , adj. superl. voorst, eerst. — I t
f o a r s t e h û s , het eerste van een rij, of
meest naar voren staande. — I t f o a r s t e
b l ê d y n in b o e k . — De f o a r s t e
h e l t e f e n d e 13 e i e u . Vgl. earst.
Veel in plaats van f o ar- als Ie lid der
samenstelling: — I n f o a r s t e b o u t (z. d),
de f o a r s t e p o a t e n .
— F o a r s t o p 'e b a e n , den meedinger
vooruit (bij harddraverijen, hardrijderijen).
— Hy is a l t y d P y t s j e d e f o a r s t e .
f o a r s t , n. voorste deel. — I n nij
f o a r s t y n i n j a k of i n r ô k s e t t e .
f o a r s t , s. vorst (van het dak).
f o a r s t e n , pi. vorstpannen.
wumkes.nl
380 FOART,
f o a r s t , n. 'barenswater'. — I t f o a r s t
r i n t ôf, het barenswater ontvloeit. Vgl.
foarpôk.
f o a r s t a n d e r , eg. voorstander. ld. IV, 78.
f o a r s t a p , s. voorstap, eerste stap. — D e
f o a r s t a p h a w w e , vooraan gaan. — De
arbeiders gyngen tweintige-som
n e i de b o a r g e m a s t e r en G e a l e h i e
de f o a r s t a p .
— De f o a r s t a p n i m m e , fig. het initia-
tief nemen. Hsfr. VII, 218. — H j a n a e m
de f o a r s t a p en M i n k e f o l g e h j a r ,
Bijek. 1891, 45.
f o a r s t e a n , v. voorstaan. — Y e n f o a r -
s t e a n l i t t e o p , zich beroemen op (iets).
— I t s t i e t m y f o a r , ik meen mij te
herinneren. — D ê r s t i e t m y w o l h w e t
fen foar,
— l m m e n f o a r s t e a n , zijn partij op-
nemen. — As 't e r o p o a n k o m t s t i e t
in s t i e m o e r h j a r e i g e n b e r n f o a r .
— Elk moat syn eigen k o s t w i n n i n g
f o a r s t e a n , Fr. Lêsb., 18.
f o a r s t ê d , s. voorstad.—De S k r â n s i s
s a h w e t in f o a r s t ê d fen L j o u w e r t .
f o a r s t e l (spr. foássel), n. voorste gedeelte
van den ouderwetschen ploeg.
f o a r s t e l , n. propositum, voorstel. Vgl.
útstel.
f o a r s t e l l e , v. voorstellen. — l m in e n
h w e t f o a r s t e l l e , een voorstel doen.
— Y e n f o a r s t e l l e , zich voorstellen,
denken, meenen. — D o u m a s t d y n e t
f o a r s t e l l e L y s , d a t s t i n nij h o e d -
tsje krigeste.
— Dy j o n g e d ê r s t e l l e se h j a r
g a n s f e n f o a r , beloven ze zich veel van.
— Ik kin der my n e a t m e a r fen
f o a r s t e l l e , mij niets meer van herinneren.
f o a r ' s t e n d o m , n.principatus, vorstendom.
f o a r s t i k , n. voorstuk. — As d a t i t
f o ars tik is, h w e t scil den it nei-
s t i k w ê z e , iron. bij kinderkrakeel of -ge-
huil.
f o a r s t i n ' n e , f. vorstin.
f o a r t (spr. foát), adv. voort, weg. Oostel.
Wouden f u ó t . Stadfr. enZuidh. f u t . Tersch.
f o r d . — D e k i s t e i s f o a r t , weggebracht.
— I e l k e i s f o a r t , weggegaan, — m y n
k a e i is f o a r t , verloren geraakt.
— D ê r h i e se m e i f o a r t m o a t t e n ,
aan moeten sterven, A. Ysbr. (1808), 45.
 FOARÍA.
terstond. — G e a n n e i d o k t e r e n s i z
d a t e r f o a r t k o m m e m o a t . Ook f o a r t
(en)dalik. — F o a r t s t i e h y s y n l e a r -
l i n g e n o a n om o a n b o a r t t o g e a n ,
Halb., Matth. XIV, 22.
— F o a r t t o ' n e a r s t e n , — y n ie-
n e n , oogenblikkelijk.
onmiddelijk. — W y w e n , j e f o a r t b y
de b û r r e n .
— M a r f o a r t e n m a r w e i , maar al
door.
interj. vooruit, uit den weg. — F o a r t ,
guds! — F o a r t mar! wy k i n n e nou
net langer wachtsje. — Foart ris!
d o u s t i e t s t my y n ' e w e i . — F o a r t
g i e t h i r d e r ! wederwoord tegen iemand,
die h o u ! zegt.
s. voortvarendheid. — D e r i s (sit) f o a r t
of g j i n f o a r t y n d y m a n .
— De f o a r t i s d e r ú t , ook van stof-
fen : de pit is er uit. Zie †irt.
f o a r t ' a r b e i d s j e , v. voortwerken, het
werk voortzetten.
f o a r t b a l j e , v. van een plaats verdrijven.
f o a r t b a n n e , v. wegbannen.
f o a r t b o e r k j e , v. voortboeren, het boe-
renbedrijf voortzetten, de boerderij aanhou-
den. Sw. 1852. 60.
f o a r t b o k s e l j e , v. druk voortloopen, zon-
der veel te vorderen. Zie bokseìje.
f o a r t b r i n g e , v. wegbrengen. — D e
apels foartbringe.
voortbrengen , verwekken. — B e r n f o a r t -
b r i n g e . — De o a r l o c h b r i n g t g o e d
en k w e a f o a r t . Lex. 516.
f o a r t b r i n g s e l , n. voortbrengsel. H. Z,
Ts. tuws., 147.
f o a r t b r u y e , v. wegwerpen. — B r u j
dy â l d e s k o e n m a r f o a r t .
wegloopen. — D o u m a s t n e t f o a r t -
bruije, hjir b l i u w e !
f o a r t d r i f k j e , v. voortdrijven; wegdrij-
ven. Zie drifkje.
f o a r t d r i u w e , - d r i u w k j e , v. wegdrij-
ven. — I t i e n e s w i r d f e n ú s s k i p i s
l o s r e k k e en f o a r t d r e a u n .
voort-, aandrijven. — De j o n g e h e t d e
b a r g e n f o a r t d r e a u n . — Aa i k P i e r
n e t f o a r t d r e a u n h i e , tot spoed aange-
maand, d e n w i e r e r t o l e t b y ' t s p o a r
koind.
f o a r - t e a m , n. voorgeslacht.
wumkes.nl
381 FOÅRM.
f o a r t é k e n , n. voorteeken. — I n r i n g
om 'e m o a n n e i s i n f o a r t é k e n f e n
r e i n . Vgl. foarbeaken.
f o a r t f a r r e , v. voortvaren, wegvaren,
doorgaan. — D e s k i p p e r s b ì n n e k r e k t -
sa f o a r t f e a r n . — W y t i n k e . . . m e i
ú s w i r k f o a r t t o f a r r e n , Hsfr. X, 207.
— Sw. 1865, 38. — R u e r d m o a t s a m a r
f o a r t f a r r e , maar aanhouden, d e n s c i l
er g a u e a r m wêze.
f o a r t f i e r e , v. voortduwen. Zie fiere.
— I k h a h i m g a u f o a r t f i e r d , met
een zoet praatje afgescheept.
uitvoeren. — D e r w i r d e t s j i n w i r d i c h
gans ierappels foartfierd.
f o a r t f i t e r j e , s. voortzweepen, voort-,
aandrijven. — U l b e w o e n e t n e i s k o a l -
le, m a r ik ha h i m al f o a r t f i t e r e .
— Sa f i t e r e de m i n n e my f o a r t n e i
m y n f a e m , T. R. D., Fr. Sankjes, 10.
f o a r t f l e a n ( n ) e , v. wegvliegen.
f o a r t f l e c h ' t i c h , adj. voortvluchtig.
f o a r t ' g e a n , v. voortgaan; weggaan.
f o a r t g o n g , s. voortgang. Lex. 461. Zuidh.
& Stadfr. f u t g a n g . — D e r i s g j i n
f o a r t g o n g y n 't s p u l , de zaak vordert
niet. — De f o a r t g o n g f e n d e for-
l j o c h t i n g e n b i s k a v i n g . R. ind T.1,
230.
opgang. — As n i m m e n m e a r m e i d y
n ij e m o a d e n o p h e l a s i k , d e n h a b -
b e se n i n f o a r t g o n g , Boereschr.
f o a r t h e l j e , v. verhalen (een schip).
f o a r t b e l p e , v. voorthelpen , vooruithel-
pen. — D o u m a s t m y g a u f o a r t h e l p e ,
o a r s k o m i k n e t o p 'e t i i d k l e a r . —•
I m m e n yn ' e w r â l d f o a r t h e l p e .
f o a r t h i n n e , v. voortaan. Vgl. ensafoart-
hinne. Zie foartoan.
f o a r t i i d , s. voortijd, vroegere tijd.— I n
f o r h a e l ú t 'e f o a r t i i d . — Y n 'e f o a r -
t i i d g y n g e n f o l i e d i n g e n o a r s as
nou.
f o a r t i i d (spr. veeltn'ds foa'tiid), adv. voor-
af, vooruit. — I k h a 't f o a r t i i d a l
sein. — Hy m o a s t f o a r t i i d o p p a s t
ha. — I k h i e m y n h o e d t s j e f o a r t i i d
opmeitsje litten,
f o a r t j a e n , y e n , v. weggaan, zich voort-
spoeden. A. Ysbr. (1808) 61. — A s i k d y
r i e d e scil d e n m a s t dy f o a r t j a e n ,
oars komst by neare n a c h t thús.
 FOARÏ.T.
f o a r t j e j j e , v. wegjagen. H.Z., Ts. tuws., 29.
met spoed wegrijden, — voortrijden.
f o a r t k e i l e , v. wegsmijten.
f o a r t k e u t e l j e , v. voortsukkelen (met
loopen).
f o a r t k o m m e , v. voortkomen, vooruit-
komen. — J a p i k r i n t g a n s k w e l s , h y
kin net hird foartkomme.
zich met loopen spoeden. — To, d o u
m a s t nou foartkomme.' — Kom
f o a r t , j ù!
geboren worden, ontstaan. — U t d y t w a
dogenieten scil wol net folie
g o e d s f o a r t k o m m e . — U t in l y t s e
m i s s e t k i n soms in g r e a t lijeii
foartkomme.
f o a r t m e i t s j e , v. spoed maken met het
werk. — A s w y h w e t f o a r t m e i t s j e ,
d e n k i n n e w y 't b y s e i s û r e d i e n h a .
Ook o a n m e i t s j e , z.d.
f o a r t o a n , adv. voortaan. Vgl. foarthinne.
f o a r ' t o a n e , v. voordoen, laten zien hoe
iets gedaan moet worden.
f o a r t o a n ' - s t j ù r e , v. (iemand, die om
iets vraagt) met een weigering heenzenden.
— D a t w i e r n e b e s t e ljue, dêr w a e r d
n o a i t in e a r m m i n s k e f o a r t o a n -
s t j û r d . - - Us b e r n h o e g e b y o m k e
om n e a t t o k o m m e n , h j a w i r d e a l -
t y d f o a r t o a n s t j û r d . -^- Ook: F en 'e
hân stjûre.
f o a r t p a n d e r j e , v. voortwandelen. Zie
pander je.
f o a r t p r a t e , v. overreden om te vertrek-
ken, — heen te gaan.
voortvertellen. — D o u m a s t d ê r n e t
f e n f o a r t p r a t e , het niet verder vertellen.
doorpraten. — H y p r a e t m a r s o n d e r
o p h â l d e n foart.
f o a r t r e i t s j e , v. vertrekken. — W y
w i e r n e n e t i e r s l a c h s , om a c h t û r e
b i n n e wy e a r s t f o a r t r e k k e .
zoek raken. — M y n h o r l o a z j e k a i k e
is f o a r t r e k k e .
f o a r t r i d e , v. doorrijden; rijdende ver-
trekken.
f o a r t r i n n e , v. doorioopen, wegloopen.
f o a r t r o l j e , v. voortrollen. Zie rolje.
f o a r t s e t t e , v. voortzetten, vervolgen. —
H y w i e r sa f o r a l t e r e a r r e , d a t e r
n e a t n i n s i n o a n 't f o a r t s e t t e n f e n
s y n r e i s h i e , H.Z., Ts,, tuws., 165.
wumkes.nl
382 FOARTS.
verder gaan, ontwikkelen. — I t s e t
nou a e r d i c h f o a r t , mei d i t moaije
w a e r , nl. het veldgewas. — As m e n i n
f i n g e r , d y 't s w o l l e w o l , y n 'e h j i t t e
t h é h â l d t , den set er n e t foart.
— In k e a l f o a r t s e t t e , opkweeken.
— Dy i s 't f o a r t s e t t e n n e t w i r d i c h ,
iron. van een zwak, ziekelijk jong kindje.
f o a r t s e t t e r , eg. kalf, dat men houdt om
het op te kweeken.
f o a r t s i l e , v. voortzeilen.
f o a r t s i z z e , v. voortzeggen . verder ver-
tellen. — E n d a t t e I k e i s h n s r i e m
f o a r t s e i n by de J o a d e n o a n de d e i
f e n h j o e d t a , Halb., Matth. XXVIII, 15.
f o a r t s j a g g e l j e , v. voortdrentelen. H. Z.,
Ts. tuws., 127. Zie sjaggelje.
f o a r t s j e l l e n , - t s j i l l e n , pi. voorwielen.
Meer: f o a r s t e t s j e l l e n . Zie foarst.
f o a r t s j e r k e , s. kerkportaal. Ook p e i -
k e a m e r, r û m.
— As d e b e r n n e i t s j e r k e s c i l l e
h â l d t h e i t f o a r t s j e r k e , iron. geeft hjj
ze een vermaning mee.
f o a r t ( s ) j i r m e r i j , s. geheimzinnige gelui-
den , die iets wat gebeuren zal, aankondigen
(volgens 't bijgeloof).
f o a r t s k e i n e , v. afschepen, (ergens) heen-
zenden. — H i d d e s e t t e h i m h j i r h j o e d
nei b l i u w e n , mar ik ha h i m foart-
s k e i n d . — De b e r n w a e r d e n foart-
s k e i n d om i n h e a l b r e a l o s t o k r i j e n ,
sonder sinten.
f o a r t s k i k k e , v. (iemand) behulpzaam
zijn om voor vertrek klaar te komen. — I t
f o l k f o a r t s k i k k e om n e i 't w i r k — ,
de b e r n om n e i s k o a l l e t o g e a n .
f o a r t s k o f f e l j e , v. 'voortschuifelen', on-
achtzaam voortloopen.
f o a r t s k o n k j e , v. voortgaan. Zie slconìcje.
f o a r t s l a e n , v. voortslaan. — De b a l
f oartslaen.
groeien, aankomen, — D e r k o m m e
pankoeken, de b o k w e e t is g o e d
f o a r t s l e i n . B. 323.
f o a r t s o a l j e , v. voortslingeren, met kracht
voortwerpen.
voortzeulen. — Zie soalje.
f o a r t s t e r k j e , v. sterken, versterken. —
De b e r n y n 't k w e a foartsterkje,
in 't kwade stijven, A. Ysbr. (1808), 32.
— In s a e k m e i f o a r t s t e r k j e , h e l p e n
 FOABTS. 383
bevorderen. — D a t (begrip) o n d e r d e
m i n s k e n o a n to k w e e k j e n en f o a r t
t o s t e r k j e n , Sw. 1869, 12.
— . . . t r o c h 't f o a r t s t e r k j e n f e n
de o n g e r j u c h t i c h h e i t s c i l d e l j e a f -
d e i n b u l t e b i k o e l j e , Halb., Matth.
XXIV, 12.
f o a r t s t j û r e , v. afzenden ; wegzenden. —
In b r i e f f o a r t s t j û r e . — I n f a e m
f o a r t s t j û r e , uit den dienst zenden.
f o a r t s t r i k e , v. zich wegspoeden, — uit de
voeten maken. — K l a e s i s h i r d f o a r t -
s t r i t s e n , om 't e r g j i n l o e r o a n 't
e a r t l êz e n h i e.
fo a r t s w i k k e , v. wegslingeren.
f o a r t t e i j e , v. aanhouden te dooien. —
As 't s a f o a r t t e i t h a w y g a u w e r
iepen wet ter.
f o a r t t y l j e , v. voortteelen.
f o a r t t r a e p j e , - t r ê d s j e , v. voortwan-
delen. Zie traepje.
f o a r t t r o a y e , - t r ú n j e , v. met zachten
aandrang tot heengaan bewegen.
f o a r t t s j e n , v. vertrekken, wegreizen. —
Hja den de k e n i n g b e a r d haw-
w e n d e b i n n e f o a r t t e i n , Halb., Matth.
II, 9.
f o a r t w ê z e n , n. afzijn, afwezigheid. —
Yn s y n f o a r t w ê z e n . Hsfr. XI, 66.
f ç a r t w r a m e , -w r o 11 e, v. voortzwoegen.
f o a r ú t ' , adv. vooruit, vooraf, voor. —
Ho 't m e n b o d d e t en s k r e p t , m e n
k o m t n i n b y t f o a r ú t . — I k h a 't d y
f o a r ú t a l s e i n , d a t i t sa k o m m e
scoe. — Dou h e s t h w e t ( b y h i m )
f o a r ú t , een streepje voor. — H j a h e t
a l h w e t f o a r ú t , van' een zwangere bruid,
f o a r ú t ' a r b e i d s j e , v. i n ' t voor werken;
zich voortwerken; voortstreven. — S ci 1 de
g e a s t f o a r ú t-arb e i d s j e , d ê r h e a r t
d e f o l i e f rij d o m t a , Skoeralm. 6/IX, 1886.
Vgl. het volgende.
f o a r ú t b o e r k j e , v. met voordeel het boe-
rebedrijf uitoefenen.
overdr. Dy j o n g e l j u e b o e r k j e a l
aerclich foarút, alle j i e r r e n h w e t
n i j s , elk jaar een kind.
voor het huwelijk (bij zijn bruid) een kind
verwekken. Ook f o a r ú t a r b e i d s j e.
f o a r ú t g e a n , v. vooruitgaan, eerder gaan.
— G e a n dou m a r f o a r ú t , ik k o m i i e i .
vorderen, gedijen, in welstand —, beter-
wumkes.nl
FOCHT.
schap toenemen. — G i e t fionike ek
h w e t f o a r ú t yn ' t r e k k e n j e n , mas-
t e r ? — 't I s S i m e n y n k o a r t e j i e r -
r e n sa f o l i e f o a r ú t g i e n , d a t er
f e n a r b e i d e r b o e r w í r d e n is. — De
nije d o k t e r f o l d o c h t O e k e best,
h j a k i n n o n s k o a n w i t e , d a t se
f o a r ú t g i e t.
f o a r ú t g o n g , s. voortgang, vooruitgang,
aanwinst, beterschap. Zie foarútgean.
f o a r ú t s j e n , v. proviäere, vooruitzien.
f o a r ú t s k r e p p e , v. vooruit werken; door
werken stoffelijk vooruitgaan. Zie skreppe.
f o a r ú t s p r i n g e , v. uitspringen, naar vo-
reu komen (van een gebouw, muur, enz.).
f o a r ú t s t j û r e , v. vooruitzenden.
f o a r ' w e i d s j e , v. (grasland) een korten
tijd beweiden, om het later te maaien, —
ook om er later gras- of klaverzaad van te
winnen. Vr. Fr. I, 244.
f o a r w e i ' d w a e n , v. afdoen. — D e s k e l k
f o a r w e i d w a e n , tegenover: f o a r d w a e n .
f o a r w e i k o m m e , v. ontkomen. — I k
koe d ê r n e t f o a r w e i k o m m e , — der
w i e r gjin f o a r w e i k o m m e n oan.
f o a r , w e r d , n. voorwaarde. — - O p sa'n
f o a r w e r d , in dier voege. — G o e d e f o a r -
w e r d e n b r e k k e a l l e s t r i i d . Ind. B.
Zie bitingst.
f o ar w i n t a r , s.. overgang tot den winter.
Sw. 1852, 11.
f o a r w i r d , n. voorwoord, inleidend woord.
f o a z i c h , adj. voos. — F o a z i g e (ook
pelzige) r a p e n , — foazich hea,
waar de pit uit is. — F o a z i g e d r i u w -
p ò l e n , Hsfr. VI, 70.
f o c l i t e , s. 'vocht, nat, drank. — D e r
m o a t n o c h h w e t f o c h t e o p 'e i e r -
a p p e l s , o a r s b a e r n e se oan. — J o w
my n o c h h w e t f o c h t e by m y n b r e a .
D e r f a i t g a n s f o c h t e , regen. — De
w y n s j i t ú t en d e r f a i t f o c h t e , s e i
d e f a e m , do s i e t s e t o p i s j e n , e n h j a
b l a e s d e r i s ôf, Sechje.
f o c h t e , Hl, v. vechten. Zie †juckte.
f o c h t ì c h , adj. nattig, vochtig.
f o c h t ' m i e t t e , s. vochtmaat.
f o c h t s j e , n. regenbuitje. — I n m o a i
f o c h t s j e , verkwikkende regen.
f o c h t s j e , v. bevochten. — I t s t r y k -
g ú d f o c h t s j e . Zie yndampe. Vgl. hi-, yn-
fochtxje.
 FOD. •M
f o d d e , s. vod, lomp, prul. — F o d d e n
en f l a r d e n , — f o d d e n en b e l l e n ,
nietswaardige dingen. — H y r i n t y n fod-
d e n e n f'1 a r d e n , is in lompen gekleed.
armelijke plunje. — H i p h w e t ( w i n t e r )
m e i d y n w y n , w a e i n e t b y d e fod-
d e n y n , Sw. 1852, 84.
—• I n i m e n e f t e r 'e f o d d e n s i t t e ,
't hem lastig maken, gerechtelijk vervolgen
(om betaling).
— Y n 'e f o d d e n s l a e n , vuurslaan in
de tondeldoos.
— Hl. Dn l i k ( j e ) f ó d ( d e ) ! jij kleine
prul (tegen een kind). Zie †larde.
f o d ' d e b a k , s., - b o e l , s., - g û d , n., -joad,
m., - k a r r e , s., - k e a p e r , m., -k e a p -
in a n , m., - k r e a m , s., - p a k h ú s , n., -sek,
s., - s i i k j e , v., - s i k e r , eg., - s k í f t e , v.,
- s k i f t e r eg. Zie de Enkelwoorden.
f o d d e b o s k , s. bos lompen of lorren;
slordig of in lompen gekleed persoon. —
T r y n , dy s l e a u w e t u t t e , het gjin-
iens f o r s t â n fen b e r n k l a e i j en, hjar
l y t s f a n k e is s u v e r i n f o d d e b o s k .
— Forj. 1890, 36.
f o d d e r i c h , adj. slordig, in lompen; niets-
waardig. — F o d d e r i c h k l a e i d . — I n
fodderich ding.
gefrommeld. — T i n k h w e t o m d y n
k l e a n , d a t se n e t f o d d e r i c h w i r d e .
Vgl. fálderich.
f o d d e r l j e n , pi. Fra. bibélots, nesterijen.
— D a t w i i f k e a p e t i t h û s fol a l l e r -
h a n n e dj û r e f o d d e r i j e n . — G. J. II, 99.
f o d d i c h , adj. ondegelijk. — De fod-
d i g e p l u n j e s d ê r 't w y ú s y n k l a e i j e ,
L. in W., 292.
— F o d d i c h g ê r s , geil en slap opge-
groeid gras, — f o d d i c h h e a , van dat
gras gewonnen.
f o d ' k o e r , s. voddemand. — T n 'e fod-
k o e r r e i t s j e , ongetrouwd blijven. — As
d e f a m m e n a c h t e n t w e i n t i c h (tri-
t i c h ) j i e r b i n n e k o m m e s e y n 'e fqd-
k o e r ; as dy o m s k o d d e w i r d t kom-
m e se w e r b o p p e . — H. S., Tel'tjes, 28.
f o d s ì c h , adj. gefrommeld.
nietig, nietswaardig. — I n f o d s i c h
ding.
f o d s j e , v. kreuken, frommelen. — By-
i n - o a r f o d s j e , ineenfrommelen. Vgl. in-,
gearfodsje.
wumkes.nl
POEF.
f o d s j e , v. fotumelen, sollen. — O h w e t
l i t dy f a e m h j a r s w i e t fodsje. —
De j o n g e f o d d e t m e i d e k a t .
" f o d - s k o e r j e , een uitbrander geven. Ind.
B. 32.
f o d s k o a r r i n g , s. uitbrander. Hsfr. VII,
106. Vgl. útskoerring.
f o d t s j e , n. vodje, lapje, klein stukje.
— Men kin him wol yn in f o d t s j e
b i t e a r e , f ig. wel om den vinger winden.
— In fodtsje pompier.
f o e c h , s. voeg (tusschen de steenen van
metselwerk). — M e i (yn) m i e t t e n en
f o e g e n, met voegzame matigheid.
— Y n 'e f o e g e n , in zijn behoorlijken
toestand. — T r o c h d y b l i u w t a l l e s
r j u c h t en y n 'e f o e g e n , R. W. Blêdd.,
6. — I t r i n t ú t 'e f o e g e n , 't loopt de
spuigaten uit (fig.) — U t 'e f o e g e n f e n
b l i i d s k i p . Vgl. skroecen.
wat voegt, past, betaamt. — Dj û r e
e a r e is ú s f o e c h n e t , Halb., Oan E.,
66. — I t i s ú s f o e c h t o s wij e n ,
Hsfr. XIII., 255. — I t i s (jowt) n i n
foech d a t in t r o u d m a n yn ' t h o l s t
fen'e n a c h t moai o a n s k e t t e n thús-
k o m t.
f o e c h , adj. tamelijk klein, jong. — I n
foech f a m k e , in foege j o n g e . —
I n f o e c h e i n t s j e p l a n k e. — I n f o e c h
ú t s t a p k e , Sw. 1877, 42. — I n f o e c h
h e a l û r e ( g e a n s ) , Lapek., 42. — I n f o e c h
b r i e f k e , H. Z., Ts. Tuws, 189.
— En d i t b i n n e y e t m a r f o e g e
s t e a l t s j e s út h j a r k r e a m , hj a w i t
y e t t e o a r s ú t t o s t a Ij e n , Alm. 1847,19.
— H y i s m a r f o e c h y n o a r d e r , ta-
melijk ongesteld. Vgl. onfoech.
f o e c h b o e r d t s j e , m., - i z e r , n., - k a l k ,
s., - p a s s e r , s., - s e t t e , v., - s e t t e r , m.&
s., - s n i j e , v. - s n i j e r , m. & s. Zie de En-
kelwoorden.
f o e c h s u m , adj. voegzaam.
f o e c h s u m h e i t , s voegzaamheid. Wl.
ld. XVI.
f o e d e , v. voeden. — M i n n e i e r a p -
p e l s foede n e t folie.
f o e d s e l , v. voedsel. — D a t i t e n s i t
wol f o e d s e l yn.
f o e d s u m , v. voedzaam.
f o e f , s. g r a p , list. — As m e n y n ' e
g e l e g e n h e i t i s o m r i s i n f o e i ' t o bi-
 FOEF. 385
o-j i n n e n , d e n m o a t m e n der by
w êz e , ld. V I , 82. — I k wy t d e r w o 1
i n f o e f o p , h o 't w y G u r b e r i s y n
'e f a l i e k r i j e s c i l l e .
f o e í k e , s. n. grapje.
f o e f k e , s. n. fooitje. Zie äoflce.
f o e g j e , v. voegen (met het voegijzer).
Vgl. ynfoegje.
voegen , schikken , begeven (tot). • — D e â 1-
den t r o c h al t o f o l i e to f o e g j e n . . .
f o r d j e r r e d e b e r n , A. Ysbr. (1808), 67.
— . . . i k b i n s o m s l i l t s e r-n ô c h ,
d a t de b o a d e n h j a r n e t m e a r f o e g -
j e, zich niet beter schikken (naar de kin-
deren) , Ibid. idem. — A s 'k m y t a 6 o cl
en g o d s t s j i n s t f o e g j e , G. -T. I, 155.
gelegen, te pas, te stade komen. — I k
scoe j o op s l a c h wol b i t e l j e , m a r
't f o e g e t m y nije w i k e b e t t e r . —
De w y n f o e g e h i m b e s t , G. J. II, 75.
— Al i s 't g o e d k e a p , as 't y e n n e t
f o e g e t , h e t m e n 't d o c h t o d j û r .
— M e i ' t i e n of't oar foege wêze,
mee gediend zijn. — ' t i k d y n a e m ,
s l j u c h t e fa e m , w í e r s t e dêr mei
f o e g e ? G. J. I, 3.
f o e r , s. n. voering. — D a t b a i t s j e i s
o a r s y e t g o e d , m a r 't f o e r i s to'n
ein.
— Dou p r o p k i n s t wol yn sa'n
k e a r e l t a foer.
f o e r , s. i . voer, wagenvracht. Schierm.
f u e r (Hulde II, 184). — I n f o e r d o n g .
Vgl, iveinfol. — I n f o e r h e a . Vgl. reed,
weide. Oostel. en Zwb. dit alleen van
hooi.
— I n f o e r n ô t , in Gaasterl. 60 schoo-
v e n . — As 't g o e d s j i t j o w t i n f o e r
i n s e k ( = s/« H.L.). — I n f o e r r e i d ,
60 bossen.
f o e r , s. n. voeder. — I n f o e r , portie,
zooveel haver en boonen als men een paard op
eens geeft. — W o l i k d y r i s i n f o e r
j a e n ? slagen. — D a t h y n s d e r s i t g o e d
op 't f o e r , is wel doorvoed. Ook van
menschen.
— F û g e l s o p 't f o e r b r i n g e , pas
gevangen vogels gewennen, dat zij, in de
kooi komende, willen eten. — D e f û g e l
is op 't f o e r . Vgl. by- koartfoer.
[ F o e r , als l e lettergreep in samenstel-
lingen en afleidingen, spp. fùór].
wumkes.nl
FOER.
f o e r d e r , s. m. (de knecht) die het vee
voedert. Vgl. †oerlcnecìit, -masler
foer'feint, s. m. eig. voerknecht, doch
als zoodanig niet gebruikelijk.
levensonderhoud. — F i i f h o n d e r t k r o a -
n e n l u w i k . . ., i n f o e r f i n t . . . a s
de â l d e l í d d e n de t s j i n s t l a m wie-
r e n , R. P. As jiemme, 33.
f o e r j e , v. voederen. — I t fé f o e r j e .
Zie dieríieine. — l m m e n t r o c h 't r i b
f o e r j e , schraal te eten geven. — De
s û c h f o e r r e t , zoogt (op dit oogenblik)
haar biggen. Vgl. bi-, oan-, óf-, opfoerje.
f o e r j e (spr. fùórje), v. voeren (een klee-
dingstuk).
f o e r j o u n , s. avond-voertijd (voor bet vee).
Burkerij, 26.
— I k (de boerenzoon of knecht) h a j o u n
f o e r j o u n , moet van avond het vee ver-
zorgen , heb geen vrijen zondagavond.
f o e r ' k a t o e n (spr. foer-), s. n. katoenen
stof voor voering.
f o e r k e , dim. n. kleine portie haver en
boonen voor een paard. — F r i e z e n , w o l '
jimme ek in foerke || ú t m y n
F r y s k e hj ou w e r k o e r k e ? R, P. Jou-
werk., 5.
f o e r k i s t e , s. voederkist, voor paarden-
voeder. Vgl. hjouwerJciste.
f o e r k n e c h t , - m a s t e r , s. m. Zíe foerder.
f o e r k o e r k e , s. n. voedermandje. Zie
hjoiiwerJcoerlce.
f o e r l e k k e n , s. n. voerlaken , drieschacht,
half wollen stof, waarvoor de vrouwen zelf
den draad sponnen, behalve de schering.
f o e r l e k k e n s , adj. van voerlaken. — I n
f o e r l e k k e n se b r o e k , — foerlek-
kens baeitsje.
f o e r m a n , s. m. voerman, koetsier;
paard- en rijtuigverhuurder. Zh. f u r m a n.
f o e r m a n d e r i j ' , s. passagiers- en goede-
renvervoer , verhuur van paard- en rijtuig.
f o e r ' m a n j e , v. wagenmennen; het be-
drijf van 'voerman' uitoefenen.
f o e r m a n s - f e i n t , s. m., - h y n ( s ) d e r , s.
n., - r e a u ( s p u l ) , s. n., - w e i n , s. Zie de
Enkelwoorden.
f o e r r e , s. schede. Zie slie.
f o e r r e n , s,pi. diepe wagenaporen.--De
f o e r r e n o p 'e d y k s l j u c h t s j e .
f o e r r e r s k l e a n , s. pi. kleeren die men
aantrekt als men 't vee voedert.
25
 FOER. 386 FOET.

f o e r r e r s t i i d , s. voedertijd. Zwh. fur- ú t g i e n , die zaak is te niet gegaan. —

r e s t i i d. Zie †oertüä. W y g e a n t a f o e t t e n ú t , achteruit,
f o e r r i n g , s. voerir.g(stof). Zie foer. Zh. worden arm. — T a f o e t t e n ú t , ook:
f u r r i n g , z. d. versleten. — D a t g i e t sa f i e r a s 't
f o e r t i j d , s. tijd van voedering voor het f o e t t e n h e t , duurt tot een tijd. — D a t
vee. Ook: di e r h e i n e r s t i i d . d i n g h e t f o e t t e n k r i g e , is weg,
f o e t , s. voet, pi', f o e t t e n . Hl. & Zh. ontvreemd.
f u t t e n , z.d. Schierm. f o t t e n . Stadfr. — Op dy f o e t k i n d a t g e a n , — w o l
futen. — Dat b e r n wit vet net d a t 'k d a t o n d e r n i m m e. — II â 1 d cl y f o e t ,
i t f o e t t e n h e t , probeert nog niet om te sa s c i t t e w o l d o u n s j e n l e a r e . Burm.
staan. — P a s m a r o p d a t s t i t p l a t — I m m e n f o e t j a en. Holl. 'houvast'
f e n 'e f o e t t e n o n d e r h â l d s t e , d e n geven, gelegenheid om iets te doen wat hjj
f a l s t n e t , tegen iemand die (door de glad- wel wou. — H y % v o e s p u l s i i k j e , m a r
heid) dreigt te vallen. — fig. K o m , i k k o e g j i n f o e t k rij e. Vgl. faet, — D e
s c i 1 j o u y e t r i s y n s k i n k e: j y k i n n e h o u n e n k r i g e n f o e t , vonden een spoor
op i e n f o e t n e t g e a n , tegen een gast. (op de jacht).
— Sy n foet s t i e t onder alle m a n s — De f o e t f e n i n s t a n l a m p e , —
t a f e l , hij moet van alleman leven. — M e i fen i n t a f e l (met één voet), — f e n 'e
d e f o r k e a r d e f o e t (e a r s f) f e n 't b é d s é d y k , f e n i n h e i p e a l , enz.
k o m m e , knorrig opstaan. — De f o e t t e n — F o e t , zekere maat = 3 d.M. — E l k e
ú t s k o d s j e , dansen. — De f o e t t e n ût- m i n s k e h e t t w a f o e t g r o u n , Sechje.
s t e k k e , overdr. sterven. — S t e k d y n [ F o e t , als l e lettergreep in samenstel-
f o e t t e n n e t f i e r d e r ú t a s d e t e k - lingen en afleidingen spr. fûót].
k e n s l a n g b i n n e , spring niet verder f o e t ' a n g e l , s. voetangel.
dan de pols lang is. — I t s p a n t om d e — Pas op! hjir lizze f o e t a n g e l s ,
f o e t t e n o n d e r 't l i i f t o h a l d e n , iron. stercus, merda, drek, vuil.
zich staande te houden. — De f o e t t e n f o e t t a a n k j e , s, n. voetbankje, -schabel.
k r e k t w e r o n d e r 't l i i f , ook: pas her- f o e t d w e i l , s. dweil als voetwisch voor
steld uit een ziekte. — F e n 'e f o e t t e n een buitendeur. Zie foet fei.
reitsje. — Onder foetten reitsje, f o e t e a r ' j e , v. voeteeren, te voet gaan.
fig. ziek worden. Sw. 1852, 7. — M e i t w a f o e t f a l , s. knieval.—In f o e t f a l ( f o a r
f o e t t e n y n i e n h o a s , in verlegenheid. i m m e n ) d w a e n,
— Men m o a t foar y e n s f o e t t e n sjen, f o e t f e i , s. voetwisch (ook fig).
steeds op zijn hoede zijn, Salv. MS. f o e t f e i n t , m. voetknecbt: snaak, grap-
— Op k a l d e f o e t t e n s t e a n , gezegd penmaker. — I n n u v e r e — , i n r a r e
van wintergraan, koolzaad, dat tengevolge f o e t f e i n t .
van natten grond en koud weer niet gedijt, f o e t f o l k , s. n. voetvolk, soldaten te voet.
fig. niets op zak hebben. — I n s p u l f e n — H y r e k k e o n d e r ' t f o e t f o l k , schert-
k a l d e f o e t t e n , van weinig beteekenis. send : onder den voet. — M y n d a s i s o n-
— Hy s t a p t o e r d e f o e t , beentje-over, d e r 't f o e t f o l k r e k k e , ligt vertrapt op
is beschonken. — F o e t b y s t i k h â l d e . den grond, ook: is verloren.
— De f o e t b y d e k û l e h â l d e , bij het f o e t g o n g e r , s. eg. voetganger. Zh. fut-
t i p el j e n (z.d.), fig. oppassend zijn. - Im- g a n g er.
m e n d e f o e t t e n f e ij e , om een fooi te f o e t g û d , s. n. schoeisel.
krijgen van iemand die voor 't eerst den f o e t i n g (AmeL), s. fondament.
drempel van een nieuw gebouw overschrijdt. f o e t k a n t s j e , s. n. kruikje als voeten-
Ook bij 't koolzaaddorschen. Oud gebruik, warmer.
Vgl. geande-, steandefoet. f o e t k ( j ) e s s e n , s. n. beddekussen, dat
— D a t h e t f o e t t e n y n 'e g r o u n men 's nachts boven de dekens op de voeten
(yn 't g a t ) , voeten in de aarde. — G o e d heeft.
o p f o e t t e n s t e a n , goed gesteld (van een f o e t l e a s t , s. voetprent. — H y k i n n e t
brief, opstel).— D a t s p u l i s t a f o e t t e n ú t 'e foe t l c a s t e n k o m m e , is traag in

wumkes.nl
 POET. 387
't loopen. — D o u b r i n g s t h w e t w e i .
H w e t d e n ? D y n f o e t l e a s t e n (schert-
send). — I k w o e n e t g r a e c l i y n s y n
f o e t l e a s t e n s t e a n , Holl. in zijn schoe-
nen. Vgl. foetprint. Zie least.
f o e t l i n g , s. onderste gedeelte van kou-
sen, sokken. — Vgl. hoasfoetling.
bij 't breien: het gedeelte van de voetbe-
dekking, dat bij den hiel en de wreef
begint.
f o e t p a e d , - p a , s. n. voetpad. Vg].gong-
paed.
f o e t p ô k , s. geboortevlies (bij het vee).
f o e t p r i n t , s. voetpreut. Zie foetleast.
f o e t r e i s ( k e ) , s. (n.) voetreislje). Sw.
1855, 3.
f o e t s e k , s. voetzak.
f o e t s i k e r , -sûsjer, s. voetzoeker (vuur-
werk).
f o e t s j e , dim. n. voetje. — F o e t s j e
f o a r f o e t s j e . — l m m e n b y 't f o e t -
sje h a , beetnemen, bedriegen. — I n w y t
f o e t s j e by i m m e n ha. — It b e s t e
foetsje m o a t foar.
f o e t s k a m m e l , s. voetschabel, voetbank.
Halb., Matth. V, 25.
f o e t s k e t , s. n. houten wand aan 't voe-
teneinde eener bedstede.
f o e t s k r a b b e r , s. voetkrabber, bij de
buitendeur.
f o e t s o k , s. voetsok, korte kous (over de
eigenlijke kous in de klompen gedragen). —
D a t w i i f t r o l l e t m e i h j a r m a n om
as m e i i n â l d f o e t s o k . A 421. — D a t
s m a k k e t a s á l d e f o e t s o k k e n , van
slappen, onsmakelijken drank. — D a t s n r j t
as â l d e f o e t s o k k e n , van gras dat zich
slecht laat maaien. — Vgl. hoassok.
f o e t s t a p , s. schrede. Hl. f u t s t e p . Zie
stap. Ook: voetprent.
f o e t t e n - e i n , s. s. voeteneinde (van een
bedstede, enz). HL f u t m e n - e e n d.
f o e t t i n g , s. benedenste steenen van een
steenglooiing. Ook : steenen dijkje , kapje.
f o e t w â d d e n , s. pi. sporen van natte
voeten op den vloer.
f o e t w â d s j e , v. met bloote beenen in
ondiep water loopen (Koudum b l è t p o a t -
sje); 'treden', bij ht*. zwemmen.
met natte voeten op den vloer loopen.
f o e f r w a s k j e , v. de voeten wasschen.
f o i , interj. foei Hl. fùi. Zie fij.
wumkes.nl
FOL.
f o k , s. fok (op een schip). Hl. f ò k k e .
Vgl. Múffolc.
stuk land van driehoekigen vorm. — I n
s k e a n e fok.
bril. — De f o k o p s e t t e .
f o k , s. aanfok. — D a t k e a l t s j e is
g o e d f o r de fok.
f o k ' f é , f o k g ú d , s. n. vee geschikt om
aan te fokken.
f o k h y n s t , s. m. fokhengst.
f o k j e , v. eig. de fok hijschen. B 250.
fig. een bril dragen. — I t is n o c h o n-
foege best mei myn e a g e n , 'khoech
n o c h n e t t o f o k j e n.
f o k j e , s. n. fok(je). — F o a r 't f o k j e
s i l e by s t o a r m w a e r .
f o k j e , f o k k e , v. fokken , vee fokken.
Vgl. oan-, opfokke.
f o k ' k e f a l , s. n. fokkeval. Zie fal. Vgl.
klúffokkefal..
f o k k e l i n e , s. fokkeschoot.
f o k k é l o e t e , s. fokkestok, stok met haak-
je , waarmee bij het voor den wind zeilen
de fok te loefwaart wordt gezet.
f o k k e m è s t , s. fokkemast.
f o k k e s k o a t , s. fokkeschoot. Zie skoat.
f o k m e r j e , s. fokmerrie; (triv.) vrouw,
die weinig uitvoert en veel kinderen krijgt.
f o k r a e m , m. fokram.
f o k s ( e ) [spr. ó], s. eg. vulpen, vos. — I n
f o k s l i t h i m n e t l i c h t k r i j e , Salv., M.
S., 81. — As de f o k s d o m i n y i s , m e i
de b o e r syn g o e z z e n wol n e i g e a n ,
Salv., MS., 61. — A l d e f o k s e n b i n n e
k w e a t o f a n g e n , Burm. — H y w o l d e
f o k s n e t b í t e , Burm. — A l d e f o k s e n
w i r d e e k w o l f i n z e n , Burm.
f o k ' s e f e l (-hûd), s. n. (s)., - h o a l e , s.
- j a c h t , 3., - k l i m ( - s t a p , - t r a p ) , s.,
- s p r o n g , s., - s t i r t , s. Zie de Enkel woor-
den.
f o k s e l j e , v. loopen, draven.— D y r ú n
f o k s e l e nu ver de w e i l a n s as er los
w i e r , R. ind T.a, 287ä.
f o k s e m i e l (Stellingw.), s. n. jagers-maal-
tijd in de herberg, na gehouden vossejacht.
f o l , adj. plenus, vol. — S a f o l a s i n
a e i , — as in e a m e l e r s n ê s t , — o a n
'e h a l s (oan b o p p en) t a f o l , oververza-
digd, ook fig.: overkropt. — O e r r i n n e n -
de fol. — Oan e k o p t a fol. — D e
a m e r ie fol. — D e l o f t i s f o l , staat
 POL. • !8 FOLH.
2
haar regen. — I t tij i s f o l . — I t w e t t e r n a m m e w i e r f o l d w a e n d e , R. ind T .,
i s f o l , het (binnen)water staat hoog. — 314".
F o a r d e f o l i e t u u c h s i l e , alle zei- f o l d w a n i n g , s. voldoening. Hsfr. XIII,
len op hebben. — I t m o e d w a c r d h i m 254.
f o l , overstelpt. — E l k h e t d e m û l e f ô l e , s. eg. veulen. Hl. f ù l l e . Amel.
d e r f o l f e n , van een gerucht of nieuwtje. f o al. Zuidel. f o a l l e . — I n f i l d e —,
— G r a p p e n d ê r , s i t e r f o l f e n . - - g l e a n e —, w i t e f ô l e , — in fôle
I m m e n f o r f o l o a n s j e n , voor een ge- s o i i d e r k o p , hier en daar als spookver-
aeten man houden. Vgl. acd-, ammer-, bak-, schijningen bij nacht gezien. Volksbijgeloof.
fet-, koer-, Ujettelfol; bek(je)-, fingerhoeä-, — I n f ô l e o n d e r 'e n o a s h a , mucus.
hún-, mûlfol. — Vgl. roun-, sljuchtfol. f ô ' l e b l o m , s. hondsbloem. Meest fòl-
tol, Hl. s. n. vel, huid. Zie fel. t s j e - en f o a l l e b l o m , z.d.
f o l b l o e ' d i c h , adj. volbloedig. f ô l e d o m ' , adj. zoo dom als een veulen,
f o l b l o e d i g e n s , s. volbloedigheid. aartsdom.
f o l b r i n g e , v. perficere, volbrengen — . . . f ò ' l e f a n g e , v. veulens winnen en aan-
d a t i t g o e d e b e e s t d a t w i r k a l fol- fokken. — Hy p i e l t m e i f ô l e f a n g e n .
b r o e h t h i e , Hsfr. I, 130. — N e i d a t Zie fanje. Ook f o a l k j e en f ô l t s j e .
hy al s j n r e i s g j e n f o l b r o e h t het, f ô l e j a c h t , s. verlossing eener merrie —
G. J. II, 90. overdr. H j a w o l m e i op 'e f ô l e j a c h t ,
— D a t i k h j o e d m y n s a u n t i c h s t e bij de verlossing eener vrouw tegenwoordig
j i e r d e i f o l b r o e h t h a . — Dy k n a - zijn, Schelt., MS. Dit meer h a z z e j a c h t .
pen . . . f o l b r i n g e de a m p t e n m a r † f ô l e j a c h t , s. rij van zilveren veulens op
g e m i e n , Hsfr. IX, 61. een lederen gordel, gelijk men eertijds in
— D e n h a ' k m y n w i n s k f o l b r o e h t , Frieland droeg. — L a n s d e r i m e i n
is aan mijn wensch voldaan, A. B., Doarp- f ô l e j a c h t , G. J. I, 51.
k e , 31. f ô l e m e r k ( e ) , s. veulenmarkt. — De
— H w e t m e n o n t h y t m o a t m e n F r j e n t s j e r t e r f ô l e m e r k , jaarlijksche
e k f o l b r i n g e . — Y e n s p l i c h t fol- paardenmark (op 20 October) te Franeker.
bringe. f ô l e t i i d , s. tijd van 't veulenwerpen. W.
f o l d e d i c h , adj. gul, vrijgevig, mild. — Gribb., 8.
Hja w i r d e a l t y d a l l i k e f o l d e d i c h f o l f o e t t i c h , adj. volvoetig (van men-
b i h â n l e , Bijek. 1893, 61. — Dy g o e d e schen), als de voetzool overal plat, zonder
f o l d e d i g e m e m (de Natuur), Hsfr holte is, — een gebrek, waardoor iemand
f o l d é d l c h h e i t , f o l d é d i g e n s , s. gul- voor lange voetreizen ongeschikt is.
heid, mildheid, vrijgevigheid. — N e i f o l - van paarden: met weinig hoef, door uit-
ie m e a r as t û z e n j i e r . . . j o w t e l k zetting en bolheid van den voet, waardoor
y e t e a r e o a n S i n te-K l a es en s y n het dier niet zonder pijn op de steenen kan
f o l d ç d i c h h e i t , Hsfr. III, 271. loopen.
f o l ' d w a e n , v. complere, implere, vullen, f o l g e r , s. deksel van een kaasvat.
aanvullen. f o l g e r , s. eg. volger, die iemand volgt.
f o l d w a e n ' , v. solvere, satisfacere, vol- Vgl. nei-, opfólger.
doen, betalen. — I m m e n f o l d w a e n . — f o l g j e (spr. -ó-), v. volgen — . . . e n h y
Skulden foldwaen. o p s t e a n d e f o l g e h i m , Halb., Matth.
pìacere, bevallen. — De n i j e f a e m fol- IX, 9.
d o c h t ús g o e d . — Dy d o m i n y h e t — I t l y k f o l g j e , deelnemen aan een
m y s k o a n f o l d i e n , zijn prediking is mij begrafenisplechtigheid.
best bevallen. — D a t m o a t f o l g j e, is het natuurlijk,
s.verb. H w e t t a y e n s f o l d w a e n h a , het onvermijdelijk gevolg. — As d e k e a -
tot zijn dienst. — H y h e t a l l e s t a s y n r e l a l l e s f o r s û p t , r e k k e t d e h ú s -
f o l d w a e n , niets ontbreekt hem. h â l d i n g y n 't lij e n , d a t m o a t f o l g -
f o l d w a e n d e , adj. voldoende. — N e i j e . — Vgl. nei-, opfolgje.
Ue d e u g d w a e r d n e t f o l i e f r e g e , d e f o l ' l l â l d e , v. volhouden. — I k r e k k e

wumkes.nl
 FOLH.
e f t e r 'e s i k e n e n k o e 't r i n n e n n e t
m e a r f o l h â l d e . — In g i k h â l d t f o l ,
in w i z e jo wt ta.
aanhouden. — D e s i k e m o a t m e i y n -
n i m u i e n f o l h â l d e o n t e r b e t t e r is.
afhouden. — I k s c o e i n b y t s j e fol-
h â l d e , i t s e i l s l a c h t , bij 't laveeren.
f o l h a n ' d i c h , - h â n n i c h , adj. volhandig.
— Ik h a 't s a f o l h a n d i c h t s j i n w i r -
d i c h , d a t i k h a g j i n û r e l i n s . Vgl.
bânn ìch.
vol, gevuld (van geweven stof). — D a t
is f i k s f o l h a n d i c h g û d .
de handen vol gevend. Vgl.:
f o l h a n d i g e r - n ô c h . ' — De b l a u k e s
(paarden) b i n n e m y f o l h a n d i g e r - n ô c h ,
geven mij werk genoeg om ze in toom te
ìiouden, R. ind T.a, 12\
f ô l i k , Hl. adj. 'voorlijk'. — I n f ô l i k
b ò n . Zie †oarlik.
f o l j e , v. vullen. —• H o n d e r t l y t s e
d i n g e n n i m t e r t o b a t e om s y n
p o n g t o f o l j e n , R. ind T.2, 269''. — I s
d e m a g e j i m m e r f o l i e |j d a t j o w t
s t o m p e n s y n 'e h o l l e , Hsfr. I V , 16.
f ô l j e , f o a l j e , v. werpen van paarden.
— De m e r j e f ô l e t ( f o a l l e t ) . Zie smite.
f o l k (spr. -ó-), s. n. familie, bloedverwan-
ten. — S y n s i b s t e f o l k , naaste familie,
Sw. 1882, 22. — W y b i n n e f o l k (fen
i n - o a r ) . Vr. Fr. I, 237. — D a t K l a e s 01-
ferts folk d ê r h a ' k i t m i n o p stean.
ouders. — I k w o e o a r s s o l d a e t w i r -
d e , m a r ús f o l k i s d e r t s . j i n . — I k
m o a t h j o e d h ú s w a r j e , sei de f a e m ,
ús f o l k (de lui waar ze bij dient) i s d e r
op ú t .
dienstbaren. — D a t b i n n e b e s t e l j u e
for 't f o l k , — i t f o l k h e t i t d ê r b e s t .
lieden, menschen (in 't algemeen.) — D e r
w i e r f e n 'e m o a r n a e r d i c h folk
y n 'e t s j e r k e . — B i l l e r t e n W a b ,
Koster en L o l k i s a l i e n f o l k ,
lui van een soort, de een niet beter dan
de ander, Burm. — S o k f o l k m o a t
sokke d o m i n y s h a , sei de b o a l ,
en h y w a e r d p r e k e r t o Belum,
Burm. — F o l k h a w w e , bezoek. — I t
f o l k b y de l i u e , vrienden bij vrienden,
Á. Ysbr. (1808), 2. — I t f o l k w o l b y d e
l i u w ê z e , waar menschen zijn komen
licht meer. Ook: I t f o l k k o m t b y d e
wumkes.nl
389 FOLL.
l i u , gezegd als men bezoekers heeft, en
er onverwacht meer komen. Vgl. arbeiders-,
boere-, skippcrsfolk; foet-, hgnstefolk; jong-,
jongfeinte†olk.
[ F o l k (als collectivum) heeft een pron.
poss. in den pi. bij zich: — I t e a r m e
f o l k h j a r g r e a t s t f o r t i e r , R. ind. T.2,
381»].
— F o l k ! of f o l k y n ! is er iemand (in
huis)? roep aan de deur, bij iemand waar
men een boodschap heeft. — Op S j o u k e
syn f o l k - r o p p e n k a e m B o u w e f o a r .
— D e i , f o l k ( j e ) ! Dag, samen!
volk, natie. — I t I n g e l s k e f o l k . —
Dy K o l l u m e r s w e a c h s t e r s d a t i s i n
nu ver folk.
fol'kerjUCht, s. n. volkenrecht. R. ind.
T.2, 435'-.
f o l k j e , f o l t s e n , s. n. volkje. — 111 y t s e
( j o n g e ) f o l k j e , de kinderen. — I t i s i n
f o l k j e f e n 'e d í v e l , s e i I T I e s p e g e l ,
do h i e d e r i n k r o a d e f o l k i k k e r t s .
f o l k j e , v. veulens bij fokken. — Dy
m e r j e wol ik mei folkje.
f o l k o m ' m e n h e i t , s. volkomenheid, Hsfr.
II, 260. ••-. _ _
* f o l k - r i e m , adv. van volk tot volk-, 'o%_
alle volken. — S a r i p e t folkriem
d e u g d s s i e d ús w r â l d y n 't r o u n ,
R. P., Keapm. X. Vgl. húsriem.
f o l k ' r y k , adj. populosus, volkrijk.
f o l k s ' - a e r d , s., - a l m e n a k , s. n., -bi-
l a n g , s. n., - b l ê d , s. n., - d i c h t e r , s.
m., - d r a c h t , s., - d r a n k , s., - f e e s t , s.n.,
- f r j e o n , s. m., - l i e d e r , s. m., - l i e t , s.
n., - p a r t i j , s., - s t a m me, s., - t a e l , s.
Zie de Enkelwoorden.
f o l i e (spr. -ó-), adj. & adv. veel. HL f ú l e .
— Prov. F o l i e r y d t m e n o p i n w e i n .
Vgl. bult. — Prov. Dy f o l i e s e i t m o a t
f o l i e w i e r m e i t s j e . — F o l i e (en) n e t
g e n ô c l ) , veel (was) niet genoeg. — H j a
s k o l d h i m út for s u p e r , l o a i k e r t ,
d w ê r s k o p . . . folie n e t genôch. —
Sa f o l l e ( s ) t o b e t t e r , des te beter.
Zie nammers. Vgl. {al)likefolle.
veeltijds, dikwijls — J a n en J o u k e b i n -
n e f o l i e b y i n - o a r . — I n a k o a l m as-
t e r , d y y n 'e w â n l i n g f o l i e m as t e r
H a n p l a k n e a m d w a e r d , H. Z., Ts.
tuws., 11.
f o l l e n s , %. plenitas, volheid. — T r o c b
 FOLL. 390 FONK.

de f o l l e n s fen de k o p r o a n d e r is l a n g y e t n i n f o l s l e i n e kou. —
h w e t w e t t e r ú t . — M e n k i n y e n F o l s l e i n r y p , E. ind. T.3, 39.
h j i r n e t o m k e a r e om 'e f o l l e n s . f o l s t e a n ' , v. volstaan.— D ê r k i n m e n
omdat het hier zoo vol is van menschen of m e i f o l s t e a n , mee toe.
goederen, die niet op hun plaats zijn. Hier- f o l s t r s k t , adv. bepaald, zeker. — H j a
voor ook f o l l i c h h e i t . m i en d e n f o l s t r e k t , d a t it k o a r t -
f o l ' l e r h a n n e , adj. velerhande. G. J. I, 208. h a k k e w i e r , R ind T. a , 150'. — Vgl. «ò-
f o l l e r l e i , adj. velerlei, ld. IV, 73. slút, perfoarst.
foller-nôch', adj. vol genoeg, te vol. f o l t a l l i c h , adj. voltallig, Sw. 1870, 15.
Zie -noch. f o l t e , f o l t m e , s. volte, volheid. R. P.
f o l l e t i i d s , adv. veeltijds, vaak. f o l t ô ' g e , adj. voldragen.
f o l l i c h h e i t , s. ophooping van allerlei f o l t ô g ' j e , v. voltooien, ld. IX, 188.
voorwerpen. — To k e a p j e n h w e t m e n * f o l t s , s. n. Zie folk.
net nedieh het j o w t mar follich- * f o l t s e n , s. n. Zie folkje.
h e i t y n 'e h û s en l e g e n s y n 'e p o n g . f o l t s j e (spr. -ò-), dim. n. veulen. Ook
Vgl. follens. f o a l t sj e.
folli'vich, adj. opgeblazen. — I k b i n f ô l t s j e , v. veulens fokken.
h i e l t y d sa f o l l i v i c h , d a t i t e n w o l f o l t s j e b l o m , s. hondsbloem. Zie foalle-
er n e t yn. blom.
f o l l i v i g e n a , s. last van 'vollijvigheid' f o î t s j e n ' , v. voltrekken, voltooien.— D a t
hebbend. dit prachtige g eb o u . , . n o c h m e a r
f o l ' m a c h t , s. volmacht. f o 11 e i n w i'r d t , Meindeits, Volle gelok, 10.
s. m. gevolmachtigde. Vgl. äyksfolmachten. f o l ú t , adv. voluit, ten volle. — D e
f o l m a c h t i e h . adj. gevolmachtigd. n a m m e f o l ú t , voornaam met familie-
f o l m a k ' k e , adj. volmaakt, Halb., Matth. naam. — F o l ú t i n j i e r , een vol jaar.
V, 48. — S i b r e n w i e r a l f o l ú t t r i j e en f j i r -
* f o l m a k k e n i s , s. volmaaktheid. ld. IX, 1. t i c h j i e r , Hûs-hiem 1889, 269.
* f o l m e i t s i n g , s. volmaking. Sw. 1859, 83. f o l w o e c h s e n , - w o e k s e n , adj. adultus,
f o l m o u n i c h h e i t , s. algeheele meerder- volwassen.
jarigheid.— M a r a s d e b e r n t s j e s s t o a - j f o m m e l j e , v. Eng. tofamble, fommelen,
r e n f o a r h j a r f ol m o u n i c h h e i t , d e n ', betasten. Lex. 364.
w a e r d h j a r o m k e e r f g e n a e m , L. in i frommelen, wikkelen. Vgl. hifommelje.
W., 16. f o n d e m i n t , s. n. fondament (van een ge-
f o h n û l i c h , adv. in: F o l m û l i c h p r a - bouw) Ameland f o e t i n g .
t e, onduidelijk. aars (van een mensch). — F i n e y n 't
* f o l n o e g e , adj. ten volle vergenoegd. f o n d e m i n t .
Fr. Jierb. 1830, 29. f o n d e r , s. vonder, loopplank met of zon-
f o l o p , s. volop. — H y s i t , l i b b e t y n der leuning over een sloot of wijk.
'e f o l o p , heeft van alles overvloed. * f o n d s j e , v. in effecten of staatspapieren
adv. As iin m e n i t f o l o p h e t —., fol- speculeeren of handelen. R. ind T.a, 32".
o p k r i j e k i n d e n is k l e i j e n s o n d e . f o n k , s. scintìlla, vonk. Hl. f u n k e.
f o l s e l , n. vulsel, vulling. — F o l s e l e n Vgl. sprank. — Prov. S m i d s b e r n b i n -
t w i s k e n l i n n e n (bij kleermakers). — Dei- n e d e f o n k e n w o l w e n d , — F o n k
g i e t t o f o l i e o a n f o l s e l en t w i s k e n - j a e n , driftig worden, in drift opstuiven.
l i n n e n w e i , ovei'dr. wordt te veel aan Vgl lonte. — As d e f o n k e n , lusten,
kleinigheden verspild. Vgl. bWdfolsel. hartstochten, d e r ú t b i n n e , d e n b l i u w t
f o l s k a n d l i k , adj. zeer schandelijk. — e r n o c h a l t y d i n p l e s i e r k e o e r ,
F o l s k a n d l i k , d a t i k i t s i z z e m o a t , R. ind T.2, 350'. — I k b i n t a s o k k e
ld. I, 21. f o n k e n n e t w e n d , Burm.
f o l s l e i n , -slijn, adj. & adv. volkomen. f o n k e l j e , v. vonkelen, fonkelen. —
Hl. f ó l s l y n d . — I t s p u l w i e r y e t t e . . . i n f l i k k e r j en de l o g e .. . . d y
n e t f o l s l e i n , Hsfr. VI, 184. — I n r i e r h i m f o n k e l j e n d e nei alle kan-

wumkes.nl
 rONK. 391 FORB,

t e n ú t s p r a e t t e , H, Z,, Ts. tuws., 133. I k e a r f or a n tw i r d s j e m o a t t e host

— De e a g e n f o n k e l j e h i r a . d y n w i i f t r a m t e a r r es t e . Hsfr. I V ,
f o n k j e , dira. n. vonkje. — F e n i n l y t s | 116.
f o ii k j e k o m t w o 1 in g r e a t fj û r (eigenl. ì vooral ook: verduren. — M y n l e a h a
en fig.), Burm. — I n l y t s f o n k j e k i n f e n 't s i m m e r h w e t t o f o r a n t w i r d -
i t d w a e n , nl. brand veroorzaken. — J o n - í s j e n h a w n , met zwaar werken. — Dy
g e s d e r m o a• t i n f o n k j e y n s i 11 e , j w e in h e t h w e t t o f or a n tw i r d s j en
vernuft, schranderheid. m e i s a'n s w i e r e f r a c h t.
— Dêr sit in (forkeard) f o n k j e yn, f o r - a r ( r e ) b e i d s j e , y e n , v. (*ich) over-
streken. — D a t h y n d e r d ê r s i t i n werken. — Hy p a s t o p d a t e r h i m
f o n k j e y n , 't is niet geheel mak. n e t f o a r a r b e i d e t , hij is lui.
f o n k j e , v. vonken, vonken schieten. — verwerken. — Dy m o d d e r h e a p m o a t
— It fjûr f o n k e t . f o r a r b e i d e w i r d e.
f ó n n e , Zwh,, Mkw., Hl. s. weiland. Vgl. verkeerd werken. — D e r h a 'k m y for-
molk-,, weidfónne. Zie finne. a r b e i d e , d a t h i e 'k o a r s d w a e n
f o n n i s , s. n. vonnis, rechterlijke uitspraak. in o a t t e n .
f o n s , f û n s , s. n. fonds: verzekering, zie- f o r - a s t e r e a r j e , v. Fra. assurer, verzeke-
ken- of begrafenisfonds. Vgl. dea-, fé-, si- ren {in alle beteekenissen).
kefons. f o r - a v e ( n ) s e a r j e , v. in wanorde maken,
f o n t e , s. vont, doopvont. — S a g r e a t doorbrengen. — D e b o e l f o r a v e n s e a r -
as de B a e i j u m e r f o n t e , gezegd van een je-, — s y n j i l d —, g o e d f o r a v e n s e a r -
zeer groote drinkkom. — De doopvont in ] » • — Dou m a s t d y n e t to f o l i e for-
de kerk te Bajum was in geheel Friesland a t e c y a r j e, doo{- te veel inspanning on-
bekend. Tijdens de kerkhervorming buiten gesteldheid op den hals halen.
gebruik gesteld en op het kerkhof begraven, -" forba-febelje, v. •'vèrbabbelen. — De
is zij later toevallig weer opgedolven, en i t iid- îor>b a b b e 1 j e.
wordt thans in 't Friesch Museum te Leeu- overbabbelen, .(-zich) voorbij praten. — 't
warden bewaard. I e n of 't o-a r' f o r b a b b e' 1'j e , — y e n
f o r , praep. Hd. für, voor. f o r b a b b e l j e . Vgl. forbekje.
for- (spr. fer- voor een klinker, anders f o r b a ( e ) r n e , - b r á n n e , v. verbranden.
fe- [e toonloos]), onscheidbaar voorpartikel, j Hl. f e - b a n n e , eok voor: (zich) branden:'
ver-, be-, her-, mis-, over- . . . Y k h è m i f e b a n d û e n 'e k a g g e l . —
f o r - a b b e k a e t s j e , v. zijn geld met pro- F o r b a e r n d f e n 'e s i n n e , gebruind.
cedeeren verliezen. — H y h e t s y n j i l d Zie ba(é)rne, bránne.
f o r a b b e k a t e . Vgl. forpleitsje. f o r b a e s d , adj. & adv. verbaasd. —
f o r - a c h t i n g , s. contemtio,- verachting. II w e t s j u c h t d y m a n f o r b a e s d , ver-
G. J. II, 79. wonderd, onthutst.
f o r a c h t l i k , adv. verachtelijk, minach- verbazend. — D e r is i n f o r b a e s d e n
tend. — H y s e i d a t s a f o r a c h t l i k . s n i e f a l l e n , verbazend veel, — I t is
Meest f o r a c h t s u m , z.d. forbaesde kâld.
f o r a o h t s j e , v. contemnere, verachten. f o r b a k e r j e , v. te veel bakeren, —koes-
f o r a c h t s u m , adj. & adv. verachtelijk, teren. — Dy j o n g e is t h ú s a l h i e l for-
minachtend. — I m m e n f o r a c h t s u m bi- b a k e r e , n o u is 't s a 'n k l o m s k e e t .
j e g e n j e , met minachting. - - I t for- f o r b a k k e , v. verbakken, bakkende ver-
a c h t s u m s t e j û k , R. P., MS,, 7, —Hsfr, j bruiken. — B a e s F o k k e f o r b a k t a l l e
X, 73, j w i k e n in h e a l l é s t r o g g e .
f o r a f f r o n t e a r j e , v. (iemand) affrontee- f o r b a l d e r e , adj. verbulderd, ontsteld,
ren : hoonen , beleedigen , smaden. verschrikt. — I k w i e r a 1 h e e 1 f o r b a l -
f o r à l d e r j e , f o r â l d s j e , v. verouderen. d e r e f e n d y k e a r el s y n b o t o a n-
f o r a l t e r e a r r e , adj. Fra. altéré, ontsteld. k o m m e n , barsche bejegening.
ï o r a n t w i r d s j e , v. verantwoorden. Hl. f o r b a l j e , v. verdrijven, verstoren, ver-
f e r a n t w ò d j e . — D o u s c i t t e 't i e n - bannen. — De e i n e n f o r b a l j e , ze van

wumkes.nl
 FORB. 392
't nest j a g e n , zoodat ze er niet terug
keeren. — D a t n e s t j e is f o r b a l l e ,
eig. de (broedende of leggende) vogels.
— F e i n t en f a e m f or b a l j e , vrijende
gelieven storen.
— K i n n ' j y m y e k s i z z e o ft d e h a r -
t o c h s d o c h t e r m e i h j a r h e i t for-
b a l l e i s ? R. P., As jiemuie, 7.
f o r b â n , f o r b a n d , s. n. verband. —
S t i e n n e n y n 't f o r b â n l i z z e , bij 't
metselen. Vgl. krásforbûn. — B e a m m e n ,
p l a n t e n y n 't f o r b â n s e t t e .
— In f o r b a n d lizze. — D a t h û s
s i t g o e d y n 't f o r b a n d , n.1. de onder-
deelen.
— 11 i e n e s t i e t m e i 't o a r e y n
f o r b a n d , 't is oorzaak en gevolg.
f o r b a r g j e , v. vermorsen, verkwisten.—
Syn f o r t s j i n n e l e a n f o r b a r g j e en
f o r w y l d j e i j e , Hsfr. XI, 229,
f o r b a r r e , v. verbeuren.
f o r b a s t e r j e , v. degenerave, verbasteren.
Vgl. basterje.
f o r b a z e , v. stupescere, verbaasd worden.
— Elk stoe forbaesd dit oanto
s j e n en i k f o r b a e s d e l e t t e r , A. B.,
Doarpke, 107.
f o r b a z i n g , s. verbazing. — Hy for-
ma k k e him mei Jetske-moei hjar
f o r b a z i n g , Fr. Volksbl. 28, XI, 1882.
f o r b e a n , adj. verboden. Hl. f e - b è " d e n .
— F o r b e a n e t i i d , waarin het verboden
is eieren te zoeken, gesloten jacht en visch-
tijd. — F o r b e a n f i s k t u u c h . — Hy
f i s k e t y n f o r b e a n w e t t e r , fig. gaat
bij de vrouw van een ander.
f o r b ê d s j e , v. verbedden. Hl. f e-b ò dj e.
— In s i k e f o r b ê d s j e .
f o r b e e l d i n g (spr. soms fer-béling), s. ver-
beelding , waan, inbeelding. — Prov. F o r -
b e e l d i n g is s l i m m e r a s d e t r ê d -
d e i s k o a r t s . — I k w i e r y n 'e f o r -
b e e l d i n g . . . . — Dy f i n t h e t g a n s
i n f o r b e e l d i n g (fen h i m sels).
f o r b e e l d ( s j ) e , v. verbeelden, voorstel-
len. — D a t forbeeldet him in
m o u n l e (to w e z e n ) , die figuur of af-
beelding.
— Y e n f o r b e e l d s j e , meenen, wanen,
zich inbeelden. — I k f o r b e e l d e m y ,
d a t 'k i e n o a n 'e d o a r h e a r d e . —
Pier Simons forbeeldet h i m in
wumkes.nl
FORB.
h i e l e t h e o r e t i c u s t o w e z e n , Hsfr.
VII, 134. — D a t f a n k e f o r b e e l d ( e ) t
h j a r f r i j h w e t , heeft een hoogen dunk
van zich zelve.
f o r b e k j e , v. overbabbelen. Zie forbab-
belje.
f o r b e r g j e , v. verbergen. — M i d s o p
't r o m m e f j i l d k i n m e n y e n n e a r n e
f o r b e r g j e . — D e f a e m m o a s t y n 'e
k r e a m , d a t w o e se f o r h j a r m e m
f o r b e r g j o. Zie bergje.
f o r b e t ' t e r h û s , n. verbeterhuis; krank-
zinnigengesticht.
f o r b e t t e r i n g , v. verbetering. — Prov.
Alle foroaring is g j i n f o r b e t t e -
ring.
f o r b e t t e r j e , v. cmcnäare, corrigcre, ver-
beteren.
— Y e n f o r b e t t e r j e , zich verbeteren,
zijn toestand verbeteren. — I k b l i u w m a r
s t i l yn m y n â l d e t s j i n s t , sa l a n g
i k g j i n k á n s s j u c h om m y t o for-
b e t t e r j en.
f o r b i d d e , v. flectere, verbidden. — H y
wier net to f o r b i d d e n .
f o r b i e d e , v. verbieden. Hl. f e - b ê d e .
— l m m e n (hwet) f o r b i e d e . — K i n s t
d y j o n g e (dat) e k r i s f o r b i e d e ? —
l m m e n s y n h û s —, h i e m f o r b i e d e .
f o r b i n e , v. verbinden. Hl. f e - b y n d e .
— T w a p l a n k e n mei in l a t t e oan
in-o a r f o r b i n e . — W a e r d n o a i t d y
t a e i j e b â n f o r b r i t s e n , || d y ' t F r i e -
z e n o a n h j a r l â n f o r b o u n , Lapek.,
226.
anders binden, herbinden. — D e re-
dens forbine.
f o r b i t e , v. verbijten: door bijten bescha-
digen ; afweiden. Vgl. onforbiten.
f o r b i t t e r j e , v. verbitteren. — l m m e n
it libben forbitterje.
f o r b j u s t e r e , adj. dwalend, in een dwa-
ling. — J y b i n n e f o r b j u s t e r e (yn 'e
f o r b j u s t e r i n g ) , . — O, H e a r e g e a n
n e t y n 't g e r j u c h t m e i d y n f o r b j u s -
t e r e l a m k e , Salv., 116.
f o r b j u s t e r i n g , s. dwaling, vergissing.
G. J. II, 69, 92.
f o r b j u s t e r j e , v. misleiden, van 't spoor
brengen. — De d i e v e n h i e n e h j a r
f o e t l e a s t e n y n 'e s n i e w e r w e i -
m a k k e om d e l j u e t o f o r b j u s t e r -
 FORB. î 3
j e n . — I n b e r n f o r b j us t e r j e, zijn
aandacht afleiden, op iets anders vestigen
(om een verkeerde begeerte tegen te gaan).
f o r b l i d i n g , s. gauäiv.m, verblijding.
f o r b l i i d s j e , v. verblijden. Sw. 1853,23.
f o r b l i k j e , f o r b l i k k e , v. verkleuren, van
kleur verschieten. — D a t i s i n s t i k j e
g ú d , d a t n e t f o r b l i k k e s c i l , fig.
meisje of vrouw met een gezond gestel en
degelijk karakter, W. D., Ulesp., 137.
— In goed F r i e s f o r b l i k t for
n e a t o f n i m m e n as er yn s y n r j u e h t
i s , weet van wankelen noch wijken.
f o r b l i n e , f o r b l y n j e , v. verblinden. —
I m m e n d e e a g e n f o r b l y n j e , fig. een
rad voor de oogen draaien. — Sw. 1852, 21.
f o r b l i u w , s. n. verblijfplaats, woning.—
It p l a k dêr de l i e p e k e n i n g i n n e
h j a r f o r b l i u w h i e , Hsfr. X, 169.
f o r b l o m j e , f o r b l o m m e , v. verbloemen.
Hsfr. XI, 90.
f o r b o a r n e , v. door te veel drenken on-
gesteld maken. — De k e a l l e n f o r b o a r -
ne. — H â l d o p f e n d r i n k e n , j o n g e !
d o u f o r b o a r n s t dy.
f o r b o a r t s j e , v. verspelen, verdartelen.
— Hy h e t s y n j o n g e j i e r r e n for-
b . o a r t e , en n o u i s 't i n w e i s m i t e r .
f o r b o d , s. ii. verbod. R. ind T.2, 59'.
f o r b o d s j e , v. (zich) overwerken. Zie boãsje.
f o r b o e l g o e d s j e , v. roerende goederen
publiek en bij opbod verkoopen.
f o r b o f f e , v. door strenge bejegening suf
maken. — I k w o l m y n b e r n n e t f o r -
boft ha.
f o r b o l g e n (spr. -ó-), adj. dik, gezwollen
(een lichaamsdeel, door ontsteking of ver-
zwering.) Vgl. bo'.
f o r b o l g e n e n s , f o r b o l g e n h e i t , s. ge-
zwollenheid.
f o r b o u n , s. n. verbond. — I t nije for-
b o u n , het nieuwe verbond, Halb., Matth.
XXV, 28.
ook pp. van f o r b i n e .
f o r b o u w e , v. verbouwen. — I n h û s
forbouwe. — I e r a p p e l s forbouwe.
Dit meest b o u w e z.d. R. ind T.2, 316':
f o r b o u j e.
f o r b o u w e r e a r j e , v. verbouwereeren,
verschrikken, onsteld —, onthutst worden. —
Ek s c i l l e j i m m e h e a r r e f e n o a r l o c h
en g e r u c h t e n fen o a r l o c h : p a s o p ,
wumkes.nl
FORB.
dat j i m m e den net forbouwerearje,
Halb., Matth. XXIV, 6.
f o r b o u w e r e a r r e , adj. ontsteld, ver-
schrikt.
f o r b o u w e r e a r r i n g e , s. ontsteltenis. R.
ind T.8, 341".
f o r b r a k e , f o r b r a e k j e , v, door vlasbra-
ken zich overwerken. — D y m a n s j u c h t
e r m i n ú t , h y h e t h i m f e n 't w i n t e r
forbr aekt.
f o r b r á n n e , v. Zie forbaerne.
f o r b r a s j e , v. verbrassen. Sw. 1884, 51.
— A l l e s f o r g a s t j e en f o r b r a s j e .
Zie forgastje.
f o r b r e e d s j e , v. verbreeden, breeder
maken.—De wei—, it p a e d f o r b r e e d -
sj e. — Halb., Matth. XXII, 5.
f o r b r e i d s j e , v. breiende verwerken. —
H j a f o r b r e i d e t d e i s wol in r e a f
jern.
f o r b r e i d s j e , v. verbreiden.
f o r b r e k k e , v. verbreken.
— I n f o r b r i t s e n g e m o e t , L. in
W., 26.
wijzigen, veranderen. — Y e n s t a e l for-
b r e k k e , Sw. 1852, 23.
— Y e n f o r b r e k k e , zich geweld aan-
doen, bedwingen. — Dy f a e m g i e t o a r s
k w e l s , m a r h j a f o r b r e k t h j a r t i g e,
om niet kreupel te schijnen. — De h e i t
w i e r a l s a f o r b û k e , m a r h y for-
b r i e k h i m om s y n s o a n t r e a s t y n
to s p r e k k e n .
f o r b r i e d e , v. door braden (bakken) be-
derven. — Dou m a s t i t f l e s k — , i t f et—,
de i e r a p p e l s n e t f o r b r i e d e l i t t e .
— D a t f l e s k f o r b r e t g a n s , slinkt
door 't braden.
— D a t w i i f f o r b r i e d t h j a r o p 'e
s t o v e . Vgl. †orbrotije. Zie briede.
f o r b r i n g e , v. transfer re, overbrengen.
— De p r e e k s t o e l f o r b r i n g e , naar
een andere plaats in de kerk, Hsfr. XIII, 284.
— Dy l j u e n i o a t t e f o r f a r r e , n o u
m o a t dy s i k e m a n ek f o r b r o c h t
wirde.
f o r b r i s e l j e , f o r b r i z e l j e , v. verbrijse-
len. R. ind T2., 340'.
f o r b r o a z e l j e , v. verbrokkelen. Sw. 1853,
86. Zie broazelje.
f o r b r o d d e l j e , v. verbroddelen. Lex. 523,
Zwh. f o r b r o b b e l j e.
 FORB. 394
f o r b r o e i j e , v. verbroeien. — B i f ê r z e n
i e r a p p e l s en f o v b r o e i d e i e r a p p e l s
p r i u w e a l l y k . Sw. 1862, 42. — Y e n
1'orbi'o e ij e . zich te veel koesteren.
f o r b r o k k e l j e , v. verbrokkelen. Vgl.
forbroazelje.
f o r b r o u w e , v. verin-eeuwen. — Y n d y
n a e d k i n s t wol in h i e l b o s k w i r k
f o r b r o u we.
overbreeuwen. — Us s k i p m o a t t o
m a i t i i d o p 'e h e l l i n g en a ì h i e l for-
broud wirde.
f o r b r o u w e , v. verbrouwen, brouwende
verbruiken.
f o r b r u i d , adj. verbruid. — D e b o e l is
f o r b r u i d , de zaak is door verkeerde be-
handeling bedorven.
adv. valäe, rehemcnter , erg, in hooge mate.
— F o r b r u i d e k â l d , — t s j u s t e r . — De
â ld m a n is f o r b r u i d e g e k o p s y n
f a e m . Lex. 534.
f o r b r u i j e , v. verbruien. — Dy 't i t b y
de he ar en f o r b r u i t k i n g j i n g o e d
m e a r d w a e n . — Dou f o r b r u i s t hjir
de b o e l : ik w o e S y t s r i s ú t s t r i k e ,
en n o u f í a p s t o u d a t er út.
— I k h a w h i m sa b i d d e n d a t e r
n e i m o e i k e ta g e a n scoe, m a r hy
f o r b r u i t i t , hij geeft er den brui van.
weggooien, verkwisten. — L i t i n o a r
m a r p r o n k j e en j i l d f o r b r u i j e , Hsfr.
IX, 154. — H y h i e s y n f a e r s k a p t a e i
f o r b r u i d , Ibid I, 41.
f o r b r û k , s. n. verbruik.
f o r b r û k e , v. verbruiken.
f o r b r u l l o f t s j e , v. met bruiloft houden
verteren.
p.p. f o r b r u i l of t e , 'op' van het bruiloft
houden. — H y w i e r a l h e e l f o r b r u l -
lofte.
f o r b û g e , v. verbuigen. Alth., 4G0: for-
bûgje.
f o r b û k e , adj. onthutst, verslagen. Sw.
1881, 53.
f o r b û k j e , v. verbeuken, verslaan; ter
neder slaan, bedroeven, doen ontstellen. 6.
Jap I, 133, 229. — N í n i e r d s k e s o a r g e
en s n i e r t f o r b û k e t m y n h e r t . Sw,
1855, 62. Vgl. Ibid 1881. 53". — 't P r o n k -
b y l d G o d s s t i e t s e l s f o r b û k e , Salv.,
3. — M e n m o a t n e t t o g a u f o r b û k e
w ê z e , moedeloos zijn. Salv, MS., 87. Vgl.
wumkes.nl
FORD.
I Lex. 547. — De s t a l f o r b û k j e , 't bij
I iemand vevkerven, zich in ongenade bren-
gen. — Ook: f o r b u t s j e . Lex. 580. R. P.
| in Epk., 127.
f o r b û t s j e , v. verruilen. Meer o m b û t -
! s j e , z. d.
i f o r d a n g e l j e , v. verslenteren. — De
t i i d f o r d a n g e l j e . Zie dangelje.
f o r d e a l d , interj. verduiveld,
adj, & adv. erg, geweldig,
fordedigje, fordeegje, fordegenje,
v. verdedigen. Ook f o r d i g e n j e .
f o r d e e g n e r , s. m. verdediger.
f o r d e i s , adv. niet naar wensch, minder
goed. — I k d i e i n o m g o n g f o r d e e a r -
m e o , m a r do g y n g i t m y b y d e r i -
ken fordeis.
f o r d e k , s. n. kapwagen, Sw. 1881, 27.
Vgl. hapwfin.
scheepsdek.
f o r d e k , adv. verdekt, bedektelijk. — H y
s p i 1 e t f o r d e k (b ij 't kaartspel: kloppen),
fig. werkt in 't geheim iets uit. — Hy
b l í u w t f o r d e k , achter de schermen.
! f o r d e k s e l d , adv. verdrommeid. — F o r -
d e k s e l d e l i l k , — in f o r d e k s e l d e
\ r a r e boel.
; f o r d e k t , adj. overdekt. — I n f o r d e k-
I t e w e i n . Zie fordek.
\ f o r d é l e , v. verdelen. Ook fordiele.
f o r d e r ' f e l i k , adj. bedorven. Vgl. Uder†lik.
j f o r d i d e l d e i n t s j e , v. verbeuzelen. — De
tiid fordideldeintsje.
f o r d i e l e , v. verdcelen. Zie fordéle.
f o r d i f f e n d e a r j e , y e n , v. Fra. se dé-
fendre, zich verdedigen.
f o r d i g e n j e , v, verdedigen. Zie fordedigje.
f o r d i g g e l j e , v. dilapidare, verkwisten,
; doorbrengen.
j f o r d i i g n e r , s. m. verdediger. Sw. 1870,
í 24. Zie fordeegner.
f o r d i j d , adj. verwenscht. — F o r d i j d e
'. b r y k . B 454. — Ook interj. W o l , for-
f o r d y e , ook f o r d i k j e , v. verzeggen (om
; te doen). — I k f o r d i j ( f o r d i k j e ) i t .
f o r d i k j e , f o r d i k k e , interj. van verba-
zing, blijdschap. — F o r d i k j e ! d e n k r i j
| 'k i t l i i f d e i s o p 'e l e a s t , dagelijks
| volop te eten, A. B., Doarpke, 82. — Ook
j f o r d i k j e — , f o r d i k k e my. Hl. fe-
i u i k k e (-m i).
 FORD.
f o r d y l g e r , s. m. verdelger. Sw. 1863, 12.
f o r d y l g j e , v. verdelgen, uitroeien (on-
kruid, ongedierte). — F i t e r y n 't l â n is
h a s t n e t t o f e r d y l g j e n . — De ï n û s
is sa t s j o k y n 'e g r e i d e n , d e r is
hast gjin f o r d y l g j e n oan.
f o r d i n g e l j e , v. (laten) slingeren, te zoek
brengen, verkwisten. — U y n b e s t e k 1 e a n
l i z z e op ' e s t o e l l e n t o f o r d i n g e 1 j e n .
— I t j i l d v e r d i n g e l j e , nutteloos uit-
geven.
f o r d i s t r u w e a r j e , v. destruare, sloopen,
vernielen. — D a t â l d s l o t m e i b o s k
en a l l e s w i r d t f o r d i s t r u w e a r r e . —
It j o n g f o l k h e t t o - n a c h t ús t ú n g ú d
f o r d i s t r u we a r r e .
f o r d i v e n d a e s j e , s. Fra. dirert'ssement,
vermaak, uitspanning, verstrooiing.
f o r d i v e n d e a r j e , y e n , v. Fra. se dí-
vertir, zich vermaken, ontspannen, ver-
strooien.
f o r d j e r , s. n. verderf, die 't bederft, die
iets bederft. — Dy j o n g e , d a t f a n k e
is s i n 1 y t s f o r d j e r , voert erg katte-
kwaad uit. Ook f o r d erf. Zwh. f o r d u r f .
f o r d j e r j e (Mlkw.), v. verjaren. Zie †or-
jierje.
f o r d j e r r e , v. bederven, verderven. Ik
fordjer, fordoar (Schierm. foi-duer) ha for-
doarn, fordurven (Schierm. fordúern), for-
djerrende, to fordjerren. G. J. 1, 56. —
F o r d o a r n e a e i j e n , bedorven eieren. —
De w e i is f en 'e r e i n a l h w o t for-
d o a r n . — I t h y n z e r f o r d o a r n , de
k a r r e y n s t i k k e n A. Ysbr. 1808, 40.
— I e n s o a n en dy f o r d o a r n . — H a
'k i t w e r f o r d o a r n ? verkorven? Schel-
de-Weichs. III, 155.
f o r d j i p j e , v. verdiepen. — I n f e a r t
of si e a t f o r d j i p j e .
overdr. Y e n e a r n e y n fordjipje,
Sw. 1853. 43.
f o r d j i p p i n g , s. verdieping. — . . . i n
g e b o u s o n d e r f o r d j i p p i n g , fig. iemand
met weinig verstand, Hsfr. VI, 196. —
Dèr s i t t e f o r d j i p p i n g s yn dy jon-
g e , goede geestvermogens.
f o r d o a r n e n s , f o r d o a r i i h e i t , s. verdor-
venheid, bedorvenheid.
f o r d o b b e l j e , v. verdubbelen: met dob-
belen verspelen. R. ind T2., 79'.
om iets laten dobbelen, verloten.
wumkes.nl
395 FORD.
f o r d o d s j e , v. dommelende doorbrengen.
— De t i i d f o r d o d s j e .
— Y n 't l e e d f o r d o d s j e , versuffen.
f o r d o k t e r j e , v. verdokteren. Zie for-
masterje.
f o r d o m d (vloekwoord), interj. verdoemd.
adj. & adv. verwenscht.— I n f o r d o m d
s p u l , — f o r d o m d e o n d o g e n s.
f o r d o m m e , v. verdommen, verzeggen.—
I k f o r t l o m i t s a w y t as s û p e , R. ind.
T., XXV'.
f o r d o m m e n e a r j e , v. dilapidare, door-
brengen. — 't J i l d f o r d o m m e n e a r j e .
f o r d o m m e n i s , s. verdoemenis.
— I m i i i e n h w e t o p s y n f o r d o m-
m e n i s [corpus) j a en.
f o r d o m p e l d , interj. ('t is) verzegd. —
F ordompeld! as hy w e r in g o e d
w i r d f en m y k r i g e t .
adj. & adv. — Dy f or do m p e l d e f i n t ,
— fordom p e l d e ts jus ter.
f o r d o u w e (spr. -óu-), v. verduwen: ver-
teren , verkroppen. — S w a k k e m a g e n
k i n n e nin g r i e n t e fordouwe. —
De g r e a t s k e n s fen d y k e a l e j o n -
kers kin ik n e t fordouwe.
f o r d o u w e d r i n k e , v. bederven, vergaan.
— D a t l e i t d ê r to f o r d o u w e d r i n k e n ,
buiten 's huis aan weer en wind blootge-
steld. Vgl. douwedrinhen.
f o r d ô v j e , v. verdooven ; verdorren. Zie
äôrje.
f o r d r a c h , v. in: M e i f o r d r a c h , met
beleid, — overleg, geleidelijk. — A l l e s k i n ,
a s 't m e i f o r d r a c h g i e t , zegswijze. —
I t k e a l m o a t er m e i f o r d r a c h út.
13. 410. — D a t s t e k w i e r o a n 'e i e n e
k a n t wol h e l t e l e g e r as o a n de
o a r e , s a 't de l a t t e n m e i f o r d r a c h
a l 1 y t s e r e n 1 y t s e r w a e r d e n , Hsfr.
IV, 22. — R. ind T.2, 182'.
f o d r a e c h s u m , tolerans, adj. verdraagzaam.
f o r d r a e c h s u m e n s , s. verdraagzaamheid.
f o r d r a e i j e , v. verdraaien. — I t s l o t
i s f o r d r a e i d , door draaien bedorven.
— I m m e n s wirden fordraeije. —
De s k a m m e l f o r d r a e i j e , het heupge-
wricht verzwikken. — I t s p u l s t i e t
f o r d r a e i d , de zaak is in de war.
verzeggen. — I k f o r d r a e i i t , wil 't
niet doen. — 't Is f o r d r a e i d , d a t i k
d a t d w a e n wol.
 FORD.
f o r d r a g e , v. verdragen: dragende ver-
plaatsen. — Dy s t i e n k i n 'k n e t for-
drage.
zich dragende overspannen. — Y e n o a n
' t i e n of 't o a r f o r d r a g e .
verdraagzaamheid oefenen. — M e n m o a t
h j i r h w e t f o r d r a g e , o a r s kin de
frede net bistean.
f o r d r a v e , v. verdraven. — I n p r i i s
f o r d r a v e . Zie (ook voor andere beteeke-
nissen) †orhirädrave.
f o r d r i n k e , v. verdrinken. — H j a w i e r
y n 'e m a r f o r d r o n k e n , R. ind T.2, 199'.
— fig. I n p a r t y b i n n e a l f o r d r o n -
k e n e a r 't se w e t t e r s j o e n h a , jong
al bedorven.
— Dat jild h a w ik f o r d r o n k e n yn
b a e r n e w y n en b i e r , W. Gribb., 57. —
B e t t e r i t j i l d as d e m a n f o r d r o n -
k e n , R. ind T.8, 79'.
— H y h e t h i m y n 'e h a e i j i n g o a n
k a l d e s û p e f o r d r o n k e n , is door 't
overmatig gebruik daarvan ziek geworden.
f o r d r i n s g j e , v. onder water zetten, doen
verdrinken. (Bij schrijvers vaak verkeerd voor
f o r d r i n k e , als intransitivum) lìsärinsgje.
f o r d r i u w e , v. verdrijven. — P i n e for-
d r i u w e . — I n ( r e i n w e t t e r s ) b a k for-
d r i u w e , losgraven en in 't water drij-
vende verplaatsen.
f o r d r o e g j e , v. verdrogen, verdorren. —
D e k e a l l e n f o r d r o e g j e y n 'e kij a s
hja s ü k wirde. — Yen fordroegje,
droge kleeren aantrekken, als men nat ge-
worden is. — I n b e r n for d r o e g j e , een
droge luier onderdoen. Ook fordruije.
f o r d r ô g j e , f o r d r o m e , v. verdroomen,
peinzende of suilende doorbrengen (den tijd).
f o r d r u i j e , v. verdrogen. Zie fordroegje.
f o r d r u k k e , v. verdrukken.
f o r d r u k k i n g , v. verdrukking, lijden.
— Hy s i t r a e r y n 'e f o r d r u k k i n g ,
in den druk (door overlast, ziekte, enz.).
f o r d û b e l j e , v. duplicare, verdubbelen.
— As e r y n i n h û s i e n s t j e r t w i r d t
de s p e g e l b i h i n g e , oars f o r d û b e l t
i t , en d e n k o m t er g a u w e r in
d e a d e. Volksgeloof.
f o r d ú d l i k j e , v. verduidelijken.
f o r d u l d i c h , adj. geduldig.
f o r d u l d i g e n s , s. geduld.
í o r d ú n j e , v. door teeldriftigo bewegin-
wumkes.nl
396 FORE.
gen de sluitspieren verrekken (van koeien).
— De kij f o r d ú n j e d e b a n n e n . Zie
bannen.
f o r d û r j e , v. verduren, dulden, verdra-
gen. — H j a k o e s a ' n l e e d n e t for-
dûrje.
uitduren. — B l o m m e n d y d e t i i d
f o r d û r j e . Hsfr. VIII, 136. — P i e r k i n
J a p k e w o l f o r d û r j e , zal zoo lang wel
leven als zij. — D a t a r k s c i l i n y n l i b -
b e n w o l ( f o r ) d û r j e , kan ik levenslang
dienst van hebben.
f o r d ú t s e , v. mededeelen, vertellen. —
D a t s c i l 'k j o u f o r d ú t s e . — H w a h e t
dy d a t f o r d ú t s t ?
verduidelijken. — I k f e t s j e d y s a e k
n e t . D e n s o i l ik 'in j o u r i s f o r d ú t s e .
f o r d w a e l j e , v. verdwalen. R. ind T. s ,
XXVI F'. Zie foräwale.
f o r d w a e n , v. verdoen, vernietigen, ver-
kwisten. — De H e a r e s c i l d e g o d l e a -
z e n f e n d' i e r d e f o r d w a e n . — Y e n
s e l s f o r d w a e u , zelfmoord plegen, R. ind
T% 222".
— De f r o u l j u e f o r d w a n e i n b u l t e
j i l d oan d i g g e l s en f l a r d e n .
f o r d w a l e , v. verdwalen.
f o r d w i n e , v. verdwijnen.
* f o r - e a l e , adj. verliefd.
* f o r - e a l j e , v. verlieven. — Op i n f a e m
f o r e a l j e . — H i m f re t de d e a d , h w a
w i f en l e f o p f r à n s - b o e r s k noas-
t a e l w i i f s f o r e a l e t , Salv., 33.
f o r - e a l j e , v. veredelen. Hsfr. VI, 38.
Zie foredelje.
f o r - e a m e l j e , v. verbabbelen. — W i t
h w e t w i r d t dêr o n d e r dy s l i e r e n
t a f r o u l j u e f o r e a m e l e . Zie eamelje.
f o r - e a r d e r , eg. venerator, eultor, ver-
eerder.
f o r - e a r i n g , s. vereering, geschenk.
dim. f o r - e a r i n k j e .
f o r - e a r j e , v. vereeren, schenken. — M a r
i t is f o r g e e s , d a t h j a m y f o r e a r j e
Halb. Matth. XV, 9. — I k s c i l , s p r i e k
G o d , o a n j i m m e 't 1 â n K a n a ä n f o r-
e a r j e , Alth. 402.
f o r - e a r m j e , v. verarmen, armer worden.
Koudum f o r-e r m j e.
verbleeken, verkleuren. — L i n t op i n
h o e d f o r e a r m t g a u . Vgl. †orblikke.
f o r - e a r ( r e ) m o e d s j e , v. verarmen. —
 FÖRE.
Hy s j u c h t e r s a f or e a r r e m o ed o út.
— S y n t i i d f o r e a r r e m o e d s j e . met
klagen doorbrengen.
f o r - e a s k , s. n. vereischte. WL ld. XV.
f o r - e a s k j e , v. vereischen, vorderen. —
T r i j e s o a n n e n y n 'e b û r k e r i j t o s e t -
ten, dêr w i r d t gans ta for-easke. —
M e a n e n d a t f o r e a s k e t d r e g e, sou-
ne k e a r e l s .
f o r - e d e l j e , v. veredelen. R. ind T.a, 201.
f o r e f f e n j e , v. vereffenen. Ook for-
e v e n j e . Zie lykmeitsje.
for-efterje, v. verachteren, achteruitgaan.
f o r - e k e r j e , v. de akkers bij het ploegen
een vorenbreedte verleggen.
f o r f a l , s. n. verval. — H y n l j i p p e n is
yn f o r f a l . — F o r f a l fen k r e f t e n .
— By d a t f a l l a e t i s g r e a t f o r f a l
fen w e t t e r .
f o r f a l , s. n. toevallige winst. Zie for-
fait sje.
fooien (van dienstboden). — De f e i l e n
fen 'e m a i l a m m e n , d y 't s t j e r r e ,
b i n n e it forfal for de t s j i n s t j o n g e .
f o r f a l l e , v. vervallen. — I t h û s , — d e
m a n f o r f a i t . — S y n b o e l is f o r f a l -
l e n , zijn zaak is te niet gegaan.
— Y n 'e h â n n e n f e n b i s k i t e r s —,
yn s k u l d e n — , t a e a r m o e d f o r f a l l e .
f o r f a l l i c h , adj. vervallen. — I n f o r -
fallich âld man. — Dat hûs w i r d t
bare forfallich.
f o r f a l s k j e , v. vervalschen.
f o r f a l t s j e , dim. n. vervalletje, onverwacht
voordeeltje, ook iron. — E a l s e i s m e i
de w i e t e k r o s t h ú s k o m d : i n m o a i
f o r f a l t s j e for de f a e m .
forfarderjj', s. (het) verhuizen. Zie for-
farre.
f o r f a r d e r s - , f o r f a r r e n s d e i , s. dag
van 't verhuizen, in Friesland 12 Mei. Zie
Maeije.
f o r f a r r e , v. vervaren: verhuizen.
van een plaats naar een andere varen.
aan vracht betalen, met varen verliezen.
f o r f a r r e n s d e i , s. Zie forfardersdel.
f o r f a r s l ç j e , v. ververschen, van frisch
water voorzien. — D e g o u d f i s k e n y n
't g l ês f o r f a r s k j e.
f o r f e a r d , adj.vervaard. — I k b i n n e t
f e n d y f o r f e a r d , niet bang voor je.
f o r f e a r j e (spr. fe-fjerje), v. ruien (van
wumkes.nl
397 FORF.
vogels), iron. kaal worden; rafelen (van ge-
weven stof); bouwvallig worden.
f o r f e e l j e , f o r f e l e , v. vervelen. R. ind.
T.3, 141.
f o r f e e l s u m , adj. vervelend, lang val-
lend. — S i t t e t o w a c h t s j e n is a l t y d
forfeelsum. — In f o r f e e l s u m e reis.
f o r f e e l s u m e n s , s. verveling. Forj. 1882,
73.
f o r f é l e , v. vervelen.
f o r f é l e n d , adj. vervelend: lastig, onaan-
genaam. — F o r f é l e n d w i r k , — p r a e t .
— In f o r f e l e n d e k e a r e l .
f o r f e l j e , v. vervellen.
f o r f e t s j e , v. hervatten. Hl. f e - f e t s j e .
— J y m o a t t e 't r i s f o r f e t s j e , maar
eens weer komen. — F o r f e t s j e w y lis
t o c h t , Sw. 1863, 55.
hernemen. — H w a 't i k b i n en h w e t
i k w o l ? f o r f e t t e H a n s , Fori. 1882, 180.
f o r f i e r , s. n. vervoer.
fOrfiere, v. vervoeren, van een plaats
naar een andere voeren.
f o r f i j e , v. detestari, verfoeien. — . . .
d i n g e n . . . d y 't e r l e t t e r y n s y n
h e r t t i g e f o r f i j d e , Hsfr. XIII, 161.
f o r f y k j e , v. door snijden bederven. Zie
fyhje.
forf i r d i g j e , v. vervaardigen; bereiden;
bespoedigen. G. J. passim.
f o r f y s k e r , eg. verklikker — C a s c a
. . . d y n i n f a l s k e f o r f y s k e r i s , R.
P., Eeapm., 139.
f o r f y s k j e , v. verklikken, verklappen.
A. 176. — D a t p o a r r e t a f a n k e for-
fyske, dat Tryn Bont dêr west
h i e , A. Ysbr. (1808), 38.
f o r f i t e r j e (Akkrum), v. verbeuzelen, ver-
kwisten.
f o r f i t e r k n ô t s j e , v. verbeuzelen, met
nutteloos werk doorbrengen (den tijd). Zie
fiterknôtsje.
f o r f j u r j e , v. vervuren. — De w o u n e —,
it h o u t forfjurret.
f o r f l a u j e , v. verflauwen.
forf l e a n ( n ) e , v. vervliegen, heenvliegen
(-3poeden); vliegende verdwalen; verdampen.
— Injierisgauforflein. — Infor-
f l e i n e f û g e l , fig. een kermisvrijer, die
nog geen meisje heeft. Wiers. f. M. J., 22.
— R û k e r s g û d f o r f l j u c h t , a s 't n e t
y n in b i s l e t t e n f l e s k e is. — D a t
 FORF.
f a n k e h e t hjvir o p 't i i s f o r f l e i n ,
zoo druk schaatsen gereden, dat zij er on-
gesteld van is.
forf l i k t , adj. & adv. drommelseh erg.
— ì'orflikte kâld. — It scil der
f o r f l i k t op o a n k o m me.
forf l o k k e , v. vervloeken , vloeken tegen
(iemand). — I m m e n f o r f l o k k e en f o i -
w i n s k j e.
forf l o k t , adj. vervloekt. — De for-
f l o k t e l i u e , het vervloekte volk, Altli.,
422.
f o r f l o t s k j e , v. fletseK maken. — M e i
d a t g e f l j u c h ú t d e y es t e r w i r d t
i t g ê r s h j i r a l h e e l f o r f l o t s k e . B.
399.
f o r f o a r d e r i n g , v. vordering, voortgang.
Ook b i f o a r d e r i n g , z.d.
f o r f o a r d e r j e , v. vorderen, voortgaan.
Ook b i f o a r d e r j e , z.d.
vervolgen. — W y m o a t t e ú s r e i s e k
r i s f o r f o a r d e r j e , o a r s k o m me w y
n e t to p l a k .
f o r f ö d s j e , v. verf(r)ommelen. Zie foäsje.
f o r f o e g j e , y e n , v. zich vervoegen, —
wenden tot iemand voor een zaak. — Y e n
b y i m m e n for 't i e n of 't o a r for-
f o e g j e.
f o r f o l c h , s. n. vervolg. — Y n 't for-
folch.
gevolg. — D ê r i s g j i n f o r f o l c h op
k o m d , die zaak had verder geen gevolg,
er kwam niets van.
f o r f o l g i n g , s. vervolging. Hsfr. XIII, 214.
f o r f o l g j e , v. persequi, vervolgen. Halb.,
Matth. V, 12; XXIII, 35.
f o r f o l l e , v. vervullen, G. J. II, 105. —
v. Blom, Bik., 135.
f o r f ó n d , Hl. pp. vervallen. À. 180.
f o r f r â n s k j e , v. zich of iets naar Fran-
sche wijze vormen.
f o r f r e a m d s j e , v. vervreemden. R. ind.
T.a, 335».
f o r f r e t t e (triv.), v. opeten. — A l l e s
f o r s û p e en f o r f r e t t e .
te veel vreten. — I t s k i e p , de b a e r c h
. . . h e t h i m f o r f r e t t e n . Ook triv.) van
menschen: zich overeten.
vretende schenden, — bederven.— fig. Is
i e n s d e l i b b e n s b l o m f o r s k e t t e n ||
en t r o c h d e t i i d h j a r b l o e i s el h i e l
f o r f r e t t e n , H. Z., Ts. tuws., 197.
wumkes.nl
.393 FORG.
| f o r f r i e z e , v. door vriezen bederven. —-
i De i e r a p p e l s b i n n e y n 'e b u l t for-
f ê r z e n . — Sw. 1858, 31.
' f o r f r i s k j e , v. verfrissehen. H. Z., Ts.
tuws., 248.
f o r f r y s k j e , v. uit een andere taal in 't
Friesch overbrengen. - • F o r f r y s k j e n
h j i r , f o r f r y s k j e n d ê r , || f o r f r y s k -
j e n k i n n o u e l t s ; ]' m a r w o l l ' j i m
w i i s d w a e n , f e i n t e n h a r k . ' || for-
f r y s k j e d e n j i m se I s , T. R. D.
f o r f r o i n m e l j e , v. verfrommelen, ver-
kreukelen.
f o r f ú l d , adv. fel, erg, zeer. — F o r f ú l -
d e l i l k , — k â l d , — m â l . Sw. 1859,63.
f o r g a d e r b a k , s. vergaderbak. Zie for-
gearbak.
f o r g a n k e l i k , adj. bedervend. — I n
| f o r g a n k e l i j k e l u c h t , stank.
f o r g a p j e , y e n , v. zich vergapen (op).—
Sije for g a p p e h i m o p M i n k e k a p -
t a e l , m a r d a t f o e i t i g e ôf. — H y
f o r g a p p e t h i m op i n d e a d e m o s k ,
rekent op iets, dat hij niet zal krijgen.
f o r g a r b a k (Zwh,), s. vergaderbak. Zie
forgearbak.
f o r g a r j e , v. Zie forgearje.
f o r g a s ( t ) j e , v. vergasten. Sw. 1856,83.
met gastmalen doorbrengen (geld). — De
b o e l for g a s (t) j e e n f o r b r a s j e (z.d.)
f o r g e a n , v. vergaan. — De w i z e r s
f e n 'e k l o k f o r g e a n e , gaan verder. —
I t s k i p is f o r g i e n , verongelukt.
— De d o n g f o r g i e t y n 'e g r o u n ,
verteert. — D e r is i n l o n g e y n 't for-
g e a n (sprkw.), het stinkt hier. — I k for-
g e a n f e n p i n e y n 'e m û l e .
overgaan. — H e a r r e n e n s j e n for-
g i e t y e n b y s a 'n s p u l - ú t j a e n . —
11 i t e n f o r g i e t m y , de eetlust gaat mij
over (bij het zien of hooren van iets min-
der aangenaams aan tafel).
— It f o r g o n g my d ê r t i g e m i n ,
i k f o r l e a r h a s t a l l e s h w e t ik h i e ,
Sw. 1852, 6. — S a is 't d e i e r a p p e l e k
f o r g o n g e n , zoo is is 't diar ook mee ge-
gaan, R. ind. T.s, 213''.
f o r g e a r b a k , s. bak, waarin het water
uit de dakgoot loopt voor het door de buis
I in den regenbak komt. Ook b y b a k , for-
í g a d e r b a k , f o r g a r b a k en f o r g e a r -
I r es b a k .
 FORG. 399
f o r g e a r j e , v. vergaderen.
opsparen. — In (moai) f o r g e a r r e
s t û r , Holl. een opgepot centje. — Ook
f o r g a r j e. Zie gearje.
f o r g e a r j e f t s j e , v. geld bijeenleggen en
o-ezamenlijk feestelijk verteren. Hulde II,
257. Zie gearjefte.
f o r g e a r r e s l b a k , s. vergaderbak. Zie
forgearbak.
f o r g e a r r i n g v. vergadering, bijeenkomst.
f o r g e e s , adj. & adv. vergeefs(ch); om
niet. — I k h a d a t f o r g e e s k r i g e ,
er niets voor betaald.
— H y r i n t f o r g e e s n e t sa f a e k n e i
m o i k e t a, niet zonder doel. Vgl. om- 'e-nocht.
— Dat kin dér f o r g e e s efkes
s t e a n , zonder iemand te hinderen. Vgl.
onforhinderä.
nutteloos, vruchteloos. — D a t is for-
g e e s w i r k ( w i r k f o r g e e s ) , nuttelooze
moeite, — I k h a d a t f o r g e e s m a k k e ,
't doet geen nut. — D e r k a m e n f i i f j
(vingers) f o r g e e s en t w a (oogen) s e a - ;
g e n e r o p , spottend: als iemand in 't |
grijpen van iets verhinderd wordt.
X f o r g e e s k e , s. n. een verdekt gehouden
prentje dat de kameraadjes f o r g e e s (om
niet) mogen kijken. Vgl. spjeldtsje-bikijk.
f o r g e i j e , v. uitjouwen, bespotten.
f o r g e i j i n g , s. uitjouwing, bespotting. —
D ê r t r o c h h a b b e h j a e k , k r e k t as
a l e a r de m i n n i s t e n , folie onfor-
tsjinne forfolging en forgeijing
út t o s t e a n , Hsfr. X I I , 214.
f o r g e l i k e n i s s e , s. gelijkenis, vergelij-
king. — By f o r g e l i k e n i s s e , bij ma-
nier van spreken. Meer b y g e 1 y k s. —
I k h a s a 'n h o n g e r a s i n b e e s t .
F ij s a ' n r a r e f o r g e l i k e n i s s e .
f o r g e l y k j e , v. vergelijken. Sw. 1860,45.
forgif, s. n. vergif.
f o r g i f t i c h , adj. vergiftig.
f o r g i n n e , v. misgunnen.
— I t i s h i m (hjar) n e t t o f o r g i n -
n e n , niet om jaloersch op te zijn.
f o r g i s , s. n. vergis. — By f o r g i s , R.
ind T.=, 894'. Zie forsin.
f o r g i s j e , v, vergissen. G. J. I, 66. Zie
†orsinne.
f o r g l i m m e , v. glimmende vergaan (van
een kool vuur), fig. van liofdevuur. Sw.
1865, 56.
wumkes.nl
FORG.
f o r g n a u w e , v. verknagen, fig. (iemand)
door bijtende schimp kwetsen. —. F o r -
g n a u w e en f o r g r a u w e .
f o r g n i s j e , f o r g n i s s e , v. (eigenlijk:
vernissen), versieren, opschikken. — L y t s
f o r s t â n m e i f o l i e j i l d . . . is i n b e d
f en s é f t f o r w i e l , p o a r p e r r e a d for-
g n i s s e , ld. I V , 95.
— Y e n f o r g n i s s e , zich tooien. —
v. Blom, Bik., 62. Vgl. opgnìsse.
f o r g o a d i n g , s. vergoding.
f o r g o a d s j e , v. vergoden , Hsfr. XIV, 123.
f o r g o e d i n g ( e ) , s. vergoeding, Sw. 1855,
44. Vgl. síeaforgosãiiij.
f o r g o e d s j e , v. vergoeden.
f o r g o n g e n , adj. verleden, verloopen. —
F o r g o n g e n e w i k e , ld. XIII, 183. —
Yn 'e f o r g o n g e n i e u , in de vorige eeuw.
Fr. Alm. 1847, 28.
f o r g o n g e n h e i t , s. (het) verledene. Sw.
1863, 3.
f o r g o n k e i i k , adj. vergankelijk. — Al-
l e s y n 'e w r â l d is f o r g o n k e i i k . —
F o r g o n k e i i k , i d e l g o e d , Hsfr. VII, 80.
[ vergaande: beweegbaar. — Dy w a e c h -
s e n b y l d e n b i n n e a l l e g e a r r e for-
gonkeiik.
f o r g r a u j e , f o r g r a u w e , v. grauwend
bejegenen. — l m m e n f o r g r a u w e e n
f or s n a u w e. Vgl. forgnauwe,
f o r g r a v e , v. vergraven.
f o r g r e a t ' g l ê s , s.n. vergrootglas. — Prov.
As i m m e n 1 i 1 k is b i n n e s y n e a g e n
f o r g r e a t g l ê z e n , schijnen andermans fou-
ten hem grooter dan zij zijn.
f o r g r e a t i n g , s. vergrooting. — By for-
g r e a t i n g , hyperbolisch. — I n r o m e r
sa g r e a t as de T s j û k e - m a r , s e i t
m e n b y f o r g r e a t i n g . — Prov. B y
f o r g r e a t i n g w i r d t in k o u in g r e a t
beest.
f o r g r e a t s j e , v. vergrooten: grooter ma-
ken, fig. overdreven voorstellen. — In
h y n s te-e a c h f o r g r e a t e t , d ê r o m is
in h y n d e r b a n g fen in m i n s k e ,
Sechje.
— I t w i e r in s t i e n , i k s e i l ' t n e t
f o r g r e a t s j e . . . sa g r e a t w o l as dy
k r i n t e b ô l e , Lapek., 335.
f o r g r i e m e . v. vermorsen. — J i l d for-
g r i e r n e , nutteloos uitgeven.
vernielen, vernietigen. — S c o e m e n
 FORG. 400
sa'n dogeniet net forgrieme? —
M e n s c o e y e n s e l s f o r g r i e m e (fen
l i l k e n s ) . — Ruen, 5. — A. Ysbr. (1898), 34.
f o r g r ì i z j e , v. vergrijzen. Hsfr. II, 36.
f o r g r i m ( m ) e n d , adj. grimmig, boos. —
F o r g r i r n e n d e l i l k . Vgl. alder-foi-gi-i-
men(d)íít.
f o r g r i n e , v. verkniezen. — F o r g r i n e
en f o r k w i n e . — I k scoe my m a r n e t
om dy f a e m f o r g r i n e , d e r b i n n e
m e a r.
f o r g r y p , s. n. vergrijp , misgreep. — Prov.
In l y t s l ' o r g r y p , in h o p e n lést.
f o r g r i p e , v. vergrijpen.— H y h e t h i m
f o r g r y p t oan syn baze jild.
f o r g r o e i d , adj. krom, gebocheld. Zie
forwoechsen.
forgroeije, v. groeiende veranderen. —
J o n g e d i e r e n f o r g r o e i j e y n 't op-
w a e c h s j en.
groeiende zich herstellen. — D e w o u n e
s c i l w o l f o r g r o e i j e. Vgl. higroeije.
krom groeien. — D a t b e r n — , dy b e a m
f o r g r o e i t a l h e e l . Vgl. foncaechsje.
f o r g û c h e l j e , v. misleiden, bedriegen.
Zie bigûchelje.
f o r g u l d e r , s. va. ìnaurator, vergulder.
f o r g u l d i c h , adj. glanzend, verrukkelijk.
— De m o a i j e r i k e k e a m e r . . . . i t
b l i n k e n d e h ú s r i e , i t s u l v e r y n 'e
p o r s l e i n k a s t , a l l e s w i e r sa forgul-
d i c h f o a r r n y n j o n g e b l o a r r i g e e a-
g e n , d a t i k a s b i t s j o e n d l i k e , R.
ind. T. a , 288'.
f o r g u l d ( s e l ) , s. n. inauritura, verguldsel.
f o r g u l d s j e , v. vergulden, pp. f o r g u 1 d e,
fig. verheugd. — O c h , h w e t ' w i e r d a t
m i n s k e f o r g u l d e d o 'k h j a r r i s o p -
90 0 h t e . — I k h a h j a r i n i n o a i j e d o e k
j o w n , d ê r i s se w a k k e r m e i for-
gulde.
f o r h a e l , s. n. narratio, verhaal. H. Z.,
Ts. tuws., 195. Hl. t o l Ie. Koudum t e i l e.
Vgl. reisforhael.
navraag, naricht, bericht. — D e r k o m t
n e a t g j i n f o r h a e l o p ús b r i e f . —
I k h a 't a l h j i r en d ê r b i k e n d m a k -
k e , d a t i k dy d o a z e foun h a , m a r
d ê r is y e t t e g j i n f o r h a e l op k o m d .
Vgl. forfokh.
f o r h a e l , in: Op y e n s f o r h a e l k o m -
m e, reconralescere, proxjierari, herstellen
wumkes.nl
FORH.
(uit een ziekte), zijn verlies te boven komen,
bekomen (van den schrik, de ontsteltenis).
— F o r h a e l h a op i m m e n of h w e t ,
schadeloosstelling, vergoeding van iemand,
of voor iets kunnen krijgen.
f o r h a e l t s j e , dim. n. verhaaltje, vertelling.
f o r h a ( e ) s t i g j e , f o r h a ( e ) s t j e , v. (zich) erg
haasten. — D o u h o e f s t d y n e t t o for-
h a e s t i g j e n , d e r is n o c h t i i d b i h â l -
den. — Ik ha my h w e t f o r h a e s t e ,
e n s a d w a e n d e o p 't l é s t n o c h i n
boadskip forgetten,
f o r h a g e l j e , v. door hagelslag bederven,
— vernield worden. — De fj i l d f r u c h -
ten binne forhagele.
f o r h a k s t û k j e , - s t ì k j e , v. veranderen,
doen. — W y h i e n e g a n s t o f o r h a k -
s t û k j e n, ook: te bespreken. — As (of)
m y n s t i k g o e d e r - n ô c h is en n e t t o
l a n g m o a t t e jy w i t t e , oars scil
ik it h w e t f o r h a k s t û k j e .
f o r h â l d e , v. als inzet geren, verwedden,
verpanden. — I k f o r h â l d e r m y n t r o a n
op, d a t s t e hjar nin fraech d w a e n
k i n s t e , of . . . H. Z., Ts. tuws. — I k
do a r d e r w o l i n m o a i d i n g o p for-
h â l d e , d a t s t e 't l i i c h s t e , Hsfr. IV,
285. Vgl. Ibid. III, 80; X, 74.
volhouden, uithouden. — W y h a b b e
't d ê r l a n g f o r h â l d e n , zjjn er tot laat
in den avond gebleven. — E p k j e n e n
h j a r r e f o r h â l d e 't e k y e t a l , bhj-
ven nog al lang op dezelfde plaats wonen.
— Y e n f o r h â l d e , zich staande houden,
tegenhouden. — De w e i w i e r g l y s t e -
r i c h en r o a n s k e a n , s a k o e d er h í m
n e t f o r h â l d e en k a e m t o f a l l e n . —
By w i n i c h w a e r k i n n e d e m i g g e n
h j a r sa n e t f o r h â l d e . B. 153.
— N o u 't d y s a f o l l e j i l d b e a n
w i r d t , — m o a s t dy n e t f o r h â l d e ,
te lang (den eisch) volhouden.
een gedwongen houding bewaren. — I k
si e t y n 'e w e i n n e s t i n f a n k e m e i
in s e a r e eariu, dêr m o c h t ik net
o a n k o m m e ; d ê r t r o c h n i o a s t i k my
sa f o r h â l d e , d a t ik d e r s t u f f e n bin.
f o r h a n b û k j e , v. zich dooi- te sterk han-
den slaan bezeeren. Zie hanbãkjc.
f o r h a n d l i n g , f o r h â n l i n g , s. verhande-
ling. G. J. passim.
forhandelje, forhannelje, v. verhan-
 FORH.
delen, in den handel omzetten; bespreken.
G. X I I , 65.
f o r h â n s e l j e , v. verhanselen, verronselen.
— F o r h â n s e l j e en f o r k w â n s e l j e .
f o r h a s t ( i g ) j e , v. 'verhaasten'. Zie for-
ìiaestigje.
f o r h e a k j e , v. verhaken. — fíg. D e
d o a r r e n m o a t t e a l t o m e t s r i s f o r-
h e a k k e w i r d e , er moet nu en clan eens
verandering komen, Halb., Oan E.
veranderen, verbeteren. — I n d i n g ,
zaak, toestand, f o r h e a k j e , Sw. 1864,22.
een vergissing in 't spreken herstellen. —
Hy f o r s n a p t e b i m e f k e s , d a t f i e l d e
e r s e l s e k , do f o r h e a k k e e r ' t g a u
h w e t.
verdagen, uitstellen. — • I n b i s i t e —,
i n g e a r k o m s t e f o r h e a k j e . Vgl. for-
stdie.
f o r h e a r , s. n. verhoor. — Y n ' t f o r h e a r
n i m m e , — f o a r 't f o r h e a r k o m i n e .
f o r h e a r d , adj. & adv. verbaasd, ver-
schrikt. — I t b a r d e n o u , a s J e z u s
d i s s e w i r d e n út h i e , d a t de s k a r e n
f o r h e a r d s t i e n e f e n s y n Ie a r e,
Halb., Matth. VII, 28,— H y s e a c h for-
h e a r d op d o 't s y n h e i t h i m b i t r a p e .
f o r l i e a r d e n s , f o r h e a r d h e i t , s. ver-
bazing, ontsteltenis, Hsfr. 1, 240; ld. II, 41.
f o r h e a r l i k j e , v. verheerlijken. — H j a
f o r h e a r l i k e n ek de God I s r a ë l s ,
Halb., Matth. XV, 31. — H y w i e r d ê r
d a n i e h m e i f o r h e a r l i k e , in zijn schik,
vereerd.
f o r h e a r ( r ) e , v. exauäire , verhooren. —
I m m e n s b e a f o r h e ar(r) e. — H a b b e
y 't s ê f t m o e d i c h h e r t s y n w i n s k
' f o r h e a r d ? G. J. I , 99.
overhooren. — I m m e n i t l e k s o m for-
h e ar re.
f o r h e a r ( r ) i n g , s. escauäito, verhooring
(van gebeden, wenschen).
f o r h 3 e c h - j i l d , s. n. verhooggeld. Zie for-
hegers-jild.
f o r h e e g j e , v. verhoogen. — I m m e n s
lean forheegje. — Immen forheeg-
j e, bevorderen (tot een hoogere klasse, —
op school). — I n h û s —, i n s t i k l â n
f o r h e e g j e , het daarop gedane bod ver-
hoogen.
f o r h e e l j e , v. verhelen, verbergen, ge-
heimhouden.
wumkes.nl
401 FORH.
f o r h e f f e , f o r h e f j e , v. verheffen. — Y e n
o p 't i e n of 't o a r f o r h e f f e , zich op
iets beroemen. — I m m e n f o r h e f f e , hem
prijzen. R. ind T.2, 307''.
f o r h e f t i c h , adj. & adv. heftig, hevig,
onstuimig, luide. — H y s l o e c h f o r h e f -
t i c h m e i d e f u s t o p 'e t a f e l , —
s p r o n g f o r h e f t i c h o e r e i n . — Mei i n
f o r h e f t i g e s t i m m e , ld. II, 18.
f o r h e f t i g e n s , s. heftigheid, herigheid,
onstuimigheid, drift. — H y k a e m dei-
mei sa'n f o r h e f t i g e n s o a n r i n n e n ,
d a t hy f l e a c h my h a s t oer de kop.
f o r h e g e r s - j i l d , s. n. verhooggeld, toege-
kend aan den verhooger van een anders bod
bij een publieke verkooping. Vgl. forheech-
jilä.
f o r h e i s t e r j e , v. dooreen halen, in wan-
orde brengen , bederven.
pp. f o r h e i s t e r e. — De s t o a r m w y n
k n a k k e ' t r o a z e b e a m k e en n a e m d e
m o a i s t e p r o n k h i m w e i . D ê r s t i e 't
f o r h e i s t r e , t r û r ì e h h i n n e , v. Blom,
Bik,, 71.
ontsteld, ontdaan. — F o r h e i s t e r e e n
f o r h e a r d , Schelde--Weichsel, 111,166,—
H y w i e r sa f o r h e i s t e r e en s y k h e l l e
s w i e r , Ibid. 172*.
f o r h e l j e , v. narrare, verhalen, vertellen.
verhalen, van ligplaats veranderen (een
schip).
— D i t of d a t o p i m m e n f o r h . e l -
j e , iemand voor iets verantwoordelijk stel-
len. — R o p i k h j i r p a s t o a r n e t b y ,
|| i t w i e r f o r h e l l e o p m y , R. ind
T.2, 94«.
— H y f o r h e l l e t i t o p h a n n e n en
f o e t t e n , doet moeite om staande te bljj-
ven, ook fig. A. 763.
herstellen. — Prov. H y f o r h e l l e t h i m
a s d e h o a n n e y n 'e w a e i b o a t s . Vr.
Fr., 241.
— Hy h e t i t s l i m f o r h e l l e (fier
h e l l e ) , is tot stervens toe ziek geweest.
A. 253.
(op nieuw) in hevigheid toenemen, aan-
wakkeren. — I t w a e r , onweer, f o r h e l -
l e t h i m w e r. — De w y n f o r h e 11 e t
h i m.
f o r h e l p , s.n. herstel. — D w a e n h w e t
j y k i n n e t a f o r h e l p fen al d i t l e e d ,
R. P., Keapm., 139.
26
 FORH.
f o r h e l p e , v. verhelpen, herstellen. La-
pek., 189.
f o r h e m l e r s - k l a e n , Hl. (nog bij oude-
ren), s. pi. Zie †orklaeijersMean.
f o r h i e r d e r , s. m. verhuurder. Vgl. hier-
baes.
f o r h i e r e , v. locare, verhuren, verpachten.
— Y e n f o r h i e r e , een huur (dienst-
betrekking) aannemen. Zie bisteegje.
f o r h i e r i n g , s. verhuring, verpachting.
— S n j e o n t o j o u n is y n 'e S w a n for-
h i e r i n g f e n 'e t s j e r k e l â n n en. Vgl.
lân-, pìak-, sit†orhiering.
f o r h l e r j e (spr. forhjirje), v. verharen.
van haar verwisselen.
f o r h i m m e l e r s - k l e a n , s. pi. Zie for-
Iclaeijerslclean.
f o r h i m m e l j e , y e n , v. zich opknappen,
wasschen en nettere kleeren aantrekken.
terecht praten. Zie bihimmelje.
f o r h i n d e r i n g , s. verhindering, belet. —
Ik krige forhin dering, d ê r o m k o e
'k n e t k o m m e . — As d e r g j i n f or-
h i n d e r i n g k o m t s c i l 'k j o u m o a r n
ris opsiikje.
f o r h i n d e r j e , v. verhinderen, beletten.
f o r h i n g j e , v. verhangen. — D e s p e g e l
f o r h i n g j e , op- een andere plaats hangen.
— I t s k i e p h e t h i m f o r h i n g e , aan 't
touw waar het aan vast zat. — H y h e t
h i m o a n i n f o r k e a r d f r o m m i s for-
h i n g e , is ongelukkig getrouwd.
f o r h y n s t j e , v. door te veel beweiding
met paarden, daarvoor tijdelijk verder on-
geschikt worden (door den niest dezer die-
ren). — I t l â n is f o r h y n s t e . A. 656.
Vgl. hynstich.
f o r h i p p e , v. stikken, in uitdrukkingen
als: — D o u k i n s t o m m y n p a r t for-
hippe.
— F o r h í p y n 'e m o s t e r s t i p ! (ver-
wensching). Zie hip en hippe.
f o r l ü r d d r a v e , v. verharddraven, bij
wedrennen verkwisten. — Us b o e r h e t
wol p r i z e n h e l l e , m a r ek g a n s j i l d
f o r h i r d d r a e f d.
— In prris f o r h i r d d r a v e (litte),
er om laten rijden.
— It h y n d e r het him forhird-
d r a e f d , is door harddraven bedorven. Vgl.
fordrave.
f o r h i r d r i d e , v. verhardrijden. — D e r
wumkes.nl
02 FORH.
scil h o u n d e r t goune f o r h i r d r i d e n
w i r d e.
— J o u k e h e t in s t e r k e k e a r e l
west, mar hy het him forhirdri-
d e n , n o u k i n er n e a t m e a r d w a e n .
Zie hirdride.
f o r h i r d s i l e , v. verhardzeilen. — A g e
h e t in m o a i k a p t a e l t s j e f o r h i r d -
s y 1 d, verspild door aan hardzeilpartijen
mee te doen.
f o r h i r d s j e , v. verharden. — I t h e r t
f o r h i r d s j e . G. J. I , 228.
verharden, ongevoelig worden (voor iets).
Zie bihirdsje.
f o r h o a l e n , adj. verholen, verborgen. —
Prov. D e r b l i u w t g j i n m o a r t f o r h o a -
l e n , gezegd als een of ander geheim uitlekt.
— I n f o r h o a l e n h e r n t s j e , b.v. in een
zolderbalk, om geld te bewaren (vroeger.) —
Halb. Matth., VI, 6; X, 26. — R. ind. T.ä, 290*.
f o r h o a s j e (Zh. spr. for-ösje, Tietj, for-
woás-je), f o r h o a s s e l j e , v. verworden, be-
derven. — De b o e l f o r h o a s ( s e l ) j e l i t -
t e . — I t i t e n w i r d t f o r h o a s s e l e ; ||
s o m s is 't l a n g n e t g e a r , || s â l t of
f l a u a s l u z e n || op 'e t i i d n e t k l e a r ,
Bijek. 1893, 45.
f o r h o e d s j e , v. verhoeden.
f o r h o e r k j e , v. verhoeren.
f o r h o l l a n s k j e , v. verhollandschen, naar
hollandschen trant veranderen, zich daar
naar vormen.
— It F r y s k forhollanskje.
— F o r h o l l a n s k e F r i e z e n , Sw. 1852,
23.
f o r h o n g e r j e , f o r h û n g e r j e , v. verhon-
geren.
f o r h o o p , s. n. hoop, verwachting. —
F o r h o o p h a w w e o p 't i e n o f ' t o a r .
f o r h o o p j e , v. met grond hopen, ver-
wachten, (ì. J. I I , 47.
f o r h o u n e l o a r t s j e (spr. -loátsje), v. ver-
ongelukken, ten onder gaan. — W o l ' k d y
efkes t h ú g b r i n g e , f a e m ? Dou b i s t
to g o e d om o n d e r w e i s to forhou-
n e l o a r t s j e n . — In h o p e n forhoune-
loartsje omdat hjar de'breakrom-
m e l s s t e k k e . Lex. 480. — R. ind. T3.,
228". — Vgl. fortut-earzje.
f o r h û d d û k j e (Zwh.), v. verdrukken, ver-
ongelijken. — Ik l i t m y n e t f o r h û d -
dûkje.
 FORH. 4' 13 FORK.

f o r h û d s j e , v. overdr. van kleeren of on- Ook: presentje. — D a t w i e r i n i n o a i

dergoed verwisselen.— Odongdl. f o r s k i l e . f o r j a e ( r ) t s j e f o r. h i m .
— De j o n g k e a r e l m o a s t f o r h û d e f o r j e f f e n i s , f o r j i f f e n i s , s. vergiffenis.
w i r d e , Hûs-hiem 1891, 88, 90, Hsfr. XIV, 190/81.
f o r h ú n j e , v. hoonen, bespotten. f o r j e i j e , v. verdrijven, wegdrijven. — I n
f o h ú s ( h . û s ) h i m m e l i e , v. zich te veel in- g o e d l â n h e a r r e s c i l i n g o e d b o e r
spannen of koude vatten bij de schoonmaak. n e t l i c h t f o r j e i j e , de huur opzeggen.
— Ik bin' a l h e e l f o r h ú s h i m m ele. * f o r j e l d s j e , v. verouderen, R. W , Blêdd.,
f o r h u t s e l j e , v. verhutselen. — 11 b ê d 98. Zie forâldsje.
hwet forhutselje. f o r j i e r d e i , s. dies natalis, verjaardag.
f o r h ú z j e , f o r h û z j e , v. verhuizen. Zie Meest j i e r d e i , z.d.
forfarre. fig. sterven. G. J. I, 122. Ook: f o r j i e r j e , v. verjaren, jarig worden.
met huis- of huizen bouwen of verbouwen door verloop van jaren krachteloos, on-
geld verspillen. — I k h a m e a r j i l d f o r - geldig worden. — De s t r a f , d e s k u l d
h u z e a s i k o a r s y n 't s i n h i e . R. i s f o r j i e r r e . —• S y n r j u c h t i s f o r -
P. in Epk. Zie húzje. jierre. — Liend gûd forjierret by
f o r - i d e l t ú t s j e , v. verkwisten. — . . . i n o ar.
de b o e r . . . m o a s t y e t a l m e a r j a e n , f o r j i e r r i n g (forjirring), s. verjaring van
d a t d e g r e a t e n h w e t m e a r f o r i d e l - schuld, enz.
t ú t s j e , A. Ysbr. (1808), 19. f o r j i e t t e , v. diffunäere, effandere, vergie-
f o r i e n i g i n g , s. vereeniging. Hsfr. XIII,- ten. — B l o e d —, t r i e n n e n f o r j i e t t e '
66. - A. B., Daarpke. — De A l d e g e a s t e r k l o k is s k o e r d ,
f o r i e n i g j é , v. vereenigen, — D e r k i n d y s c i l f o r g e t t e n w i r d e . Vgl. om-
'k m y w o l o f n e t m e i f o r i e n i g j é , al jiette.
of niet mee instemmen. f o r j i l d e , v. vergelden, R. ind T. a , 23 ! ,
f o r i e n j e , v. vereenen. G. J. I, 8,81. 265*. — Halb. Matth. VI, 4.
for-iez(j)e, v. (zich) overeten. — D o n f o r j i t , s.n. vergetelheid. — Yn 't f o r j i t
h e s t d y f o r i e z d , d ê r f e n i s d y n m a - w ê z e , — r e i t s j e . Zie forjitten.
g e o e r s t j ú r. Zie oeriez(j)e. f o r j i t b o e k , s. n. Zie †orjittelboek.
f o r - i t e , v. consumere, verbruiken (van f o r j i t l i k e n s , s. vergeetachtigheid.
eetbare waar). — U s i e l m o a t n e i l n - f o r j i t t e , v. oblívisci, vergeten. Hl. f e-
g e l â n , F r y s l â n k i n s y n i e l n e t j e t t e . — I k h a —, of i t i s m y f o r g e t -
f o r i t e . — D o u w e b r û k t s y n o m k e t e n , al naar dat het voorwerp concreet of
l â n ; o m k e i s b y h i m y n 'e k o s t e n abstract is. — I k b i n f o r g e t t e n , voor-
f o r y t d e l â n s h i e r , heeft daarvoor het bijgegaan.
onderhoud. s. verb. — Y n 't f o r j i t t e n (forjit)
— Y e n f o r i t e , zich de maag overladen. r e i t s j e , vergeten worden.
— I n t s j o k ' r i n t e n i e r , d y h i m for- forjittel-, f o r j i t t e r s b o e k , s. n. ver-
i t e n h i e , ld. II, 55, geetboek. — Y n 't forjittersboek
f o r - i v i g j e , v. vereeuwigen. s k r i u w e , — r e i t s j e . Ook f o r j i t b o e k .
f o r j a e n , v. vergeven, vergiffenis schen- f o r j o u w i n g , s. vergeving. — F o r j o u -
ken. — H w a dy k w e a d i e n h e t for- w i n g f e n s o n d e n , Halb., Matth. XXVI,
j o w t n e t . A. 595. 28.
begeven. — I n a m p t of b i t s j i n n i n g ' f o r k a e p m o m m e , adj. gemaskerd, ver-
f o r j a e n . Vgl. bijaen. momd.
vergiftigen. — As i k d r a n k k r i j is 't f o r k â l d e n , adj. verkouden. — In g o e d
k r e k t o ft i k f o ' r j o w n b i n . F r i e s i s a l t y d f o r k â l d e i f , Sechje. —
bederven. -— D e b a e n f o r j a e n , door I t s p u l i s f o r k â l d e n , de zaak staat
er vuil op te werpen. A. 180. — De k a e r t verkeerd, loopt mis, is verloren. —• Hsfr. IX,
is f o r j o w n , fig. de zaak is bedorven, het .171.
mooie is er af. — F o r k â l d e n e p o a s k e n , stekelbaars.
forjae(r)tSJe, a. n. pretje, uitspanninkje. Ook s n o t r ì g e p o a s k e n .

wumkes.nl
 FORK. < )4
s. pi. f o r k â l d e n s (Zwh.), verkoudheid.
Zie
f o r k â l d e n h e i t , s. verkoudheid.
f o r k â l d s j e , v. verkouden, fig. verflau-
wen. — De f r j e o n s k i p r e k k e t o a n 't
f o r k â l d s j e n , G. J. I , 92.
f o r k ä l d s j e n , s. n. (de) verkoudheid. —
S i i k o a n f o r k â l d s j e n , erg verkouden.
— 't F o r k â l d s j e n s l o e p y n 't b o a r s t ,
d e k i c h j e s w a e r d e n h o a s t , Salv., 25.
f o r k a l k j e , v. verkalken.
f o r k a n k e r j e , v. verkankeren. ld. I ,
152. — Dy â l d a p p e l b e a m i s a l h e e l
f o r k a n k e r e , vervuurd.
f o r k a r k j e , v. met de aardkar vervoeren.
— In h e a p m o d d e r forkarkje.
f o r k ä s j e , v. verkassen.
f o r k e a p , f o r k e e p , s. verkoop, aftrek
van koopwaren, debiet.
f o r k e a p e r , s. eg. die iets verkoopt.
f o r k e a p i n g , s. (openbare) verkoop van
vastigheden of goederen.
f o r k e a p j e , f o r k e e p j e , v. verkoopen.
— M e n k i n h i m f o r k e a p j e en ô f l e -
v e r j e d ê r 't e r b y i s , zoo vast slaapt hij,
of: hij is een sul. Ook, als iemand de taal
van 't land niet verstaat.
— Y e n f o r k e a p j e , als plaatsvervan-
ger voor den militairen dienst.
f o r k e a p m a n j e , y e n , v. door koophan-
del arm worden. — H y h e t h i m for-
keapmanne.
f o r k e a r d , adj. verkeerd. — H y h e t d e
h o a z z e n f o r k e a r d o a n , omgekeerd,
ook: averechts. Vgl. dwêrsforkeard. — D e
f o r k e a r d e k a n t , de onrechte, de keer-
zijde. Vgl. onrjuchte. — D e f o r k e a r d e
b r o e k o a n h a , een met ledige zakken,
geen geld op zak hebben. — O a n 't for-
k e a r d e k a n t o a r k o m m e , niet terecht
zijn, den verkeerde voorhebben. — 11 k o m t
f o r k e a r d ú t , niet goed. — H y d o c h t
alles forkeard.
slecht. — D y m a n Ì3 n e t sa f o r k e a r d .
•— D a t w i e r n e t s a f o r k e a r d , wel
goed, raadzaam, wenschelijk. — H y h e t
i n f o r k e a r " d s t e e d y n 'e h o l l e , hij
deugt niet, ook: is slecht gehumeurd.
— D w ê r s en f o r k e a r d , l i l k en
f o r k e a r d , knorrig en onhandelbaar. —
M e i d e f o r k e a r d e f o e t ('t e a r s t ) f e n
' t b ê d k o m m e , knorrig opstaan.
wumkes.nl
FORK.
— I t i s i n f o r k e a r d e n , i n for-
k e a r d e n - i e n , een slechte. — B e s t e i e r -
a p p e l s ! j y f i n e d e r n e t in f o r k e a r -
de n-ien yn. — Dy j o n g e d a t is i n
f o r k e a r d e n-ien. — l i s d o m i n y i s i n
f o r k e a r d e n , niet zuiver in de leer.
f o r k e a r d e n s , s. slechtheid. — Is d a t i n
g o e d f e i n t ? N o u , i k h a n o a i t for-
k e a r d e n s f e n h i m h e a r d , of: i k h a
fen syn f o r k e a r d e n s n o a i t h e a r d .
f o r k e a r e , v. verblijven, wonen. — H j a
h i e i n t i i d l a n g y n 'e s t ê d f o r k e a r d .
— I t i s h j i r w o l t o f o r k e a r e n , aan-
genaam wonen of verblijven.
— D e r i s m e i d y l j u e n e t t o for-
k e a r e n , niet om te gaan.
f o r k e a r i n g , s. verkeer, omgang. —
H y i s i n b e s t m a n y n 'e f o r k e a r i n g .
vrijage. — D y t w a h a f o r k e a r i n g
(mei i n - o a r ) .
f o r k e a t s e , v. verkaatsen. — T o F r j e n -
t s j e r s c i l l e se 200 g o u n e f o r k e a t s e
litte.
— Hy h e t syn h â n f o r k e a t s t .
f o r k e l ' j e , f o r k j e l j e , v. verschrikken.
A. 336.
f o r k e t t e r j e , v. verketteren.
f o r k i e s l i k , adj. verkieslijk.
f o r k i e z e , v. verkiezen, uitkiezen. —
D o c h m a r s a 't j y f o r k i e z e , handel
naar goedvinden.
f o r k i e z i n g , s. verkiezing, keus. — K a s t -
l e i n w ê z e , d a t w i e m y n l é s t e for-
k i e z i n g . — W o l l e j y h j i r s i t t e of
d ê r ? —• D ê r h a 'k g j i n f o r k i e z i n g
yn. — Ik woe h a , J a p k e scoe thiís
b l i u w e , m a r d a t is de f o r k i e z i n g
n e t , dat verkiest zij niet te doen.
verkiezing van volksvertegenwoordigers. —
De f o r k i e z i n g e n b i n n e n o u h w e t
se w ê z e m o a t t e , R. ind T.2, 423*.
f o r k i n d i g j e , v. verkondigen. Halb.,
Matth. XXIV, 14. Zie forkondigje.
f o r k i r t e (Stadfr., Zwh.), v. verkorten.
Zie forkoarte.
f o r k j e l d s j e , v. door koude ongesteld
worden. — O m ' t G o a s s e a l h e e l for-
1 ij cl e n f o r k j e l d e w i e r , r e k k e e r . . .
s i i k , L. in W . , 484.
f o r k j e l j e , v. verschrikken. Zie forkelje.
f o r k l a e j j e , v. verkleeden. — Y e n for-
k l a e i j e , andere, betere kleeren aantrek-
 FORK.
ken. — R e i t s e , s c i t d y n o u e k r i s
f o r k l a e i j e ? D a l i k k o m i n e de gas-
t e n en d e n b i s t o u n e t k l e a r , Hsfr.
V I , 194. Vgl. forMmmelje, forstrâpe.
pp. f o r k l a e i d , verkleed. — S l j u c h t
f o r k l a e i d , iets beter gekleed dan gedu-
rende den arbeid.
vermomd. — S e i s f e n s y n k i n d e ,
f o r k l a e i d a s d i v e l s , R. ind T.a, 276'.
— Hsfr. X I , 250.
f o r k l a e y e r s - k e a m m e r k e , s. n. Meed-
kamertje achter het tooneel.
f o r k l a e i j e r s - k l e a n , pi. kleederen iets
beter dan het werkpak. Ook: tìtrinders-
k l e a n . Vgl. forhimlersklean.
vermomming, tooneelkleeding. Fr. Vbl.
1882.
f o r k l a p j e , f o r k l a p p e , v. verklappen,
verklikken, verraden. — D o u m a s t m y
n e t f o r k l a p j e , Fr, Vbl. 1881. — S c o e n e
wy f o r k l a p t w ê z e ? Lapek., 311.
f o r k l e a r j e (spr. -kljerje, Noh. -klearje),
v. klaar, helder maken. — I t g l ê s for-
k l e a r j e , door afwissehen. — D e e a g e n
f o r k l e a r j e . Zie each.
explicare, verklaren, uitleggen, ophelde-
ren. — F o r k l e a r j e n d e n o t e n , R. P.,
As jiemuie, titelbl.
declarare. — F o l i e s w i e r e t o c h t e n
h a b b e ús f o a r â l d e r s ú t s t i e n , e a r
't se f o r frij f o c h t e n e F r i e z e n for-
k l e a r j e b i n n e , Alm. 1676.
betuigen. — D a t k i n i k d y e a r l i k
forkl e ar je.
f o r k l e i j e , v. aanklagen. — I k t i n k
d a t h j i r w o l i n R j u c h t y n 'e s t ê d
is, dêr ik dy . . . o a n f o r k l e i j e k i n ,
W. Gribb., 32. — A s b a r m a n s y n h i n -
nen net fêst h â l d e w o l , f o r k l e i ik
him by de b o a r g e m a s t e r .
f o r k l e t s e , v. verbabbelen. Zie kletse.
f o r k l i e m e , v. verbeuzelen (den tijd). —
D o u b i s t i w i c h o a n 't h i m n i e l j e n e n
g r i e m e n , dyn h e l e t i i d f o r k l i e m s t e .
vermorsen. — I t i t e n f o r k l i e m e .
f o r k l ì k k e , v. äeferri, verklikken.
f o r k l i k k e r , s. eg. die iets verklikt. — De
f o r k l i k k e r s s l i e p e n o a i t . — De hea-
r e n , aanzienlijken, h a w w e h j a r for-
klikkers sonder dat men d e r e r c h
yn h e t , laten zich wel eens heimelijk
overbrengen wat het volk doet en zegt.
wumkes.nl
405 FORK.
— S t i l l e f o r k l i k k e r , geheime poli-
tie-beambte.
s. dier of voorwerp, waardoor iets aan den
dag komt. — Dy h o u n — , d y i e p e n -
s t e a n d e d o a r . . . wier de forklik-
ker.
f o r k l i k k e r t s j e , - k e , s. n. spionnetje
(aan een vensterraam).
f o r k l o f f e , v. verstuiken, verzwikken. —
De h â n —, d e f o e t f o r k l o f f e . — U s
beppe p i e l d e wol mei knoffelbân-
n e n , as, ik my ris f o r k l o f t hie,
Lapek., 60. Ook f o r k l o s s e . Vgl. for-
kno†felje.
f o r k l o m j e , f o r k l û m j e , v. torpescere,
verkleumen. — H y y t d a t e r s w i t e n
a r b e i d e t d a t e r f o r k l o n i n i e t , houdt
meer van eten dan van werken.
— I t l â n i s f o r k l o m m e , heeft te
lang onder water gestaan-
fig. verarmen. — D y m i n n e g r e i d -
pleats docht altyd tofolie hier,
d e i e n e b o e r e ft e r d e o a r e f o r k l o m -
m e t dêr.
— Forklomme praetsjes, flauw,
onbeduidend (Zwh.). G. J, I , 53.
f o r k l o m n r i n g , s. verkleuming. Meest
b i k l o m m i n g , z.d.
f o r k l o s s e , verstuiken. Zie f orkloffe.
vertimmeren. — D a t â l d s t e k , d ê r
k i n 'k a l l e j i e r r e n m a r i n h e a p
h o u t en s p i k e r s o a n f o r k l o s s e .
f o r k l û m j e , v. Zie forklomje.
f o r k n i e z e , v. verkniezen. — I t l i b b e n
f o r k n i e z e . — Dy f a e m h i m s a g e -
t r o u , || f o r k n i e s t f e n l e e d e n r o u ,
R. ind. T.a, 236'.
f o r k n i p p e , v. door knippen een anderen
vorm geven, door knippen bederven.
f o r k n i p p e , v. in vertrouwen meedéelen.
— H j a h i e 't h i m a l f o r k n i p t h w e t
e r g e a n d e w i e r , Hsfr. X , 95. — H y
s c i l 't j o u f ê s t w o l r i s f o r k n i p t h a
h w e r 't e r 't j i l d h i e , Ibid. 109.
f o r k n o e j j e , v. verknoeien: onklaar ma-
ken; verbeuzelen (den tijd).
f o r k n o f f e l j e , v. verstuiken, verzwikken.
— De n i j b o e r s f a e m h i e h j a r f o e t
o p 't b j i n s t a p f o r k n o f f e l e , Forj. 1892,
141.
f o r k n o l l e , v. in vertrouwen meedéelen.
— Aent seil mei syn h ú s h â l d s t e r
 FORK.
t r o u w e , d a t m o a s t ik j i m m e wol
e f f e n f o r k n o l l e . Vgl. fornije.
f o rk n o t sj e , v. verbinden. — M y n l i b -
b e n b l i u w t o a n d y f o r k n ô t t e , Fr.
Jierb. 1840, 33. — H w e r e a r n e b i n -
ne dy s k j i n n e w i r d e n , dy m j o a n
j o u f o r k n ô t t e n ? 6 . J. I, 43. — D e ge-
hoarsumheit f o r k n ô t t e t my ta dit
s t r ' i n g e b i f e l f e n m y n h e i t , Ibid 40.
f o r k n û k ( e l ) j e , f o r k n û k e r j e , v. ver-
kreuk(el)en. Hsfr. XII, 92. — W. D., Twa
S i , 23.
f o r k o a j j e , - k ô g j e , - k o u j e , v. door
kauwen verdrijven. — P i n e y n 'e h o l l e
f o r k ô g j e : in d r o e g e b a k opite. —
Myn b a e s d r a e i d e m e i de m a l e ,
k r e k t o ft e r i n s t i k of s e i s r y k s -
d a e l d e r s e f t e r 'e k i e z z e n s i t t e n h i e ,
d y 't e r d e r w e i h e l j e w o e ; m a r i t
f o r k ô g e d o c h g a n s i n b y t s j e , Hsfr.
VII, 197.
f o r k o a i t s j e , - k o k j e , v. verkoken. —
I t w e t t e r f o r k ô k e i Vgl. forsiede.
f o r k o a r t ( s j ) e , v. korten, verkorten. —
D e t i i d f o r k o a r t s j e , H. Z., Ts. tuws.,
166. — Y e n s l i b b e n f o r k o a r t e . Vgl.
forkirte.
î o r k o e l j e , v. verkoelen.
f o r k ô g j e , v. Zie †orkoaije.
f o r k o m m e , v. i n : E r o p f o r k o m m e ,
vooruitgaan, tot beteren staat komen. R.
ind T.3, 398'. — iron. H y f o r k o m t e r o p
l y k as d e p o d o p 'e k l u t e n , — a s
d e k a t o p n ú t s d o p p e n , dus niet naar
wensch.
f o r k o m m e , v. bederven, vergaan, om-
komen. — As m e n n e t o p y e n s s p u l -
l e n p a s t , f o r k o m t i t i e n e e f t e r 't
o a r e . — F o r k o m m e y n 'e s m o a r g e n s ,
in 't vuil omkomen. — H y i s f o r k o m d
y n o n d o g e n s h e i t , Vgl. oerkomme.
f o r k o m m e , v. afspringen, niet door-
gaan. — Y n t e h i e a l r i s d r i i g d o m
nei him ta, mar dat wier e k w e r
f o r k o m d , K. A., 129.
f o r k o m m e , v. steunen, rekenen op iets.
— As d e â l d e n t o g o e d l i k b i n n e ,
d ê r f o r k o m m e d e b e r n op. — N y n k e
w o l a l l e m o a r n e n n e i b e p p e om i n
b a k , d ê r i s se o p f o r k a e m .
f o r k o m m e l i n g , s. eg. die in 't kwade
verhard is. Zie oerkommeling.
wumkes.nl
406 FORK.
f o r k o m m e r j e , v. van kommer vergaan.
L. in W . , 20.
f o r k o n c l i g j e , v. verkondigen. — 1 1
evangeelje forkondigje. Ook f o r -
k i n d i g j e en f o r k u n d i g j e .
f o r k o n k e l j e , v. heimelijk verspreken.
— As T e t e n L y s b y i n-o a r k o m m e ,
d e n w i r d t er h w e t f o r k o n k e l e .
f o r k o p ( k ) j e , v. vormende verwerken bij
de boterbereiding. — ü s m e m h i e h a s t
al in f j i r d e r b û t e r f o r k o p k e . Zie
kopkje.
f o r k r a n t s j e , v. overbabbelen, rondver-
tellen. — L e a u s t o u h w e t s a 'n â l d e
r a t t e l s k û t e f o r k r a n t e t ? O. S i , 72.
Ook: o e r k r a n t s j e , z. d.
f o r k r ê f t s j e , v. verkrachten. G. J. I, 90.
f o r k r i j e , v. verkrijgen , gedaan krijgen.
— M e i m o e i t e h e t se fen m y n wiif
f o r k r i g e . d a t s e 't b e r n h â l d e k o e ,
Sw. 1882, 33.
f o r k r i n g e , v. verdringen. — . . . d a t
de g r e a t e l j u e e l k o a r d êr f o r k r i n -
g e s c i l l e o m . . . , R. P., Keapm., 159.
— H o 't se (de Friesche taal) n o c h
hjoeddeis... forkrongen enefter-
ú t s t a e t w i r d t , ld. IV, 79.
f o r k r o a d s j e , v. verkruien, naar eene
andere plaats kruien.
trekken, verhuizen. — H j a f o r k r o a d -
s j e n e i o a r e g r i t e n ij en of e k w o l
nei Amerika.
f o r k r o i n m e l j e , f o r k r û m e l j e , v. ver-
kruimelen. — I n s t i k b ô l e f o r k r o m -
m e l j e . — Prov. Dy h i m s e l s f o r k r o m -
m e l t w i r d t f e n 'e h i n n e n o p f r e t -
t e n . A. 2.
bij kleine gedeelten verspillen. — M e i
aller h a n n e o n n u t t e dingen wier
't b y t s j e d a t e r f e n s y n h e i t u r v e n
(erfd) h i e g a u f o r k r o m m e l e.
f o r k r o p j e , v. verkroppen, verduwen,
verdragen. Sw. 1862, 19. — Meinderts.
Volle gel., 9.
f o r k r u i j e , v. (den molen) naar den wind
richten. Zie hruije.
f o r k u n d i g j e , v. verkondigen. Halb.,
Matth. XII, 18. Zie forkondigje.
f o r k w â n s e l j e , v. verkwanselen.
f o r k w a t t e l j e , v. verkladden, (het papier)
door slecht schrijven bederven. Zie kwaUelje.
f o r k w i k k e , v. verkwikken. — Y e n s
 FORK.
e a g e n f o r k w i k k e b y 't s j e n f e n i n
j o n g f a e m . Zie †orklearje.
f o r k w i k k i n g ( e ) , s. verkwikking. — I n
p a n t s j e f o l t h é is m o a r n s in h e l e
f o r k w i k k i n g e . — R. ind T.s, 293'.
f o r k w i k l i k , adj. verkwikkend. — I n
forkwiklik reintsje.
f o r k w i n e , v. verkwijnen.
f o r k w i s t i n g , s. verkwisting.
f o r k w i s t j e , v. verkwisten. — . . . h w a
n e t . . . f o r g e a r r e t dy f o r k w i s t e t ,
Halb-, Matth. XII, 30,
f o r l a k , s. n. lakverf. Vgl. †uer†orlalc.
f o r l a k k e , v. verlakken. — B l i k g û d
forlakke.
p.p. f o r l a k t . — I n f o r l a k t e t h è -
stove, — forlakte learzeris.
f ig. beetnemen, foppen , bedriegen.
f o r l a k k e r , s. m. verlakker van blikwerk,
enz.
— P a s o p ! dy k e a r e l is i n f o r l a k -
k e r , fig. guit, bedrieger.
f o r l a m j e , v. verlammen, lam worden,
H. Z., Ts. tuws., 148. — Hsfr. VIII, 108.
f o r l a m m i n g , s. %>aralijsis, verlamming.
f o r l a n g j e , v. verlengen. — I t l i b b e n
f o r l a n g j e , Hsfr. X, 4. Ook f o r l i n g ( j ) e .
f o r l a n g j e , v. verlangen, haken.
( f o r ) l a n g s t , s.n. verlangen.— H j a h i e
a l t y d g r e a t f o r l a n g s t om b y m j t o
w e z e n , W. Gribb., 51.
f o r l e a g e n j e , f o r l e u g e n j e , v. wat op
den mouw spelden. — I m m e n f o r l e a -
g e n j e . Ook: I m m e n h w e t f o a r - ( t o -
f o a r e n ) l e a g e n j e . Vgl. forlige.
f o r l e a r e , v. leeren. — J i l d f o r l e a r e ,
uitgeven om iets te leeren.
door gebrek aan voortdurende oefening de
vaardigheid tot iets verliezen. — H y h e t
it s k r i u w e n f o r l e a r d : — it s k r i u -
wen is h i m f o r l e a r d .
— I k scil dy d a t l i e t f o r l e a r e ,
v. Blom, Bik., 22. Zie ùfleare.
†forleasje , v. verschalken , verkloeken.
Halb. in G. J.
f o r l e c h j e , s. n. voorwendsel. A. 432. Zíe
biîechje.
f o r l e e g j e , v. verlagen. — D e g r o u n
f o r l e e g j e . — I m m e n y n r a n g for-
leegje.
' o r l e g e n , v. verlegen, ten einde raad.
— Wês mar net yn n o e d o e r S a e p ,
wumkes.nl
407 FORL,
as d y f o r l e g e n i s , d e n s t i e t i t n e t
r o m . — I n f o r l e g e n e b o e l , —- for-
l e g e n s p u l , — w i r k , toestand, waar-
voor men geen raad weet.
f o r l e g e n h e i t , s. verlegenheid. — Y n
forlegenheit sitte.
f o r l e s k j e , v. verdunnen, aanlengen
(van een scherp vocht).
f o r l e t , in: F o r l e t h a f e n ' h w e t ' of
i m m e n , noodig hebben, behoefte hebben
aan , . .
last. — F o r l e t f e n p i n e y n 'e m û l e
(Stellingw.).
f o r l e t , s. n. belet, verhindering, opont-
houd. — I k h i e a l e a r d e r t h ú s w e s t ,
m a r ik k r i g e f o r l e t .
f o r l e t s j e , f o r l e t t e , v. ophouden. Wl.
Lapek. — I n k a m m e r a e t forlette
h i m h w e t , R. ind T.2, 81».
f o r l ï b j e , v. overleven. — M o a i k e i s
d e a . . . ús b e r n t s j e s ek. I k h a se
a l l e g e a r r e f o r l i b b e , Lapek., 295. —
A. Ysbr. (1808). — Vgl. oerlibje.
f o r l i c h t s j e , v. levare. , sublevare , ver-
lichten, lichter maken.
lichter worden, verminderen. — O p d a t
d y n s m e r t e f o r l i c h t e t , G, J. I , 41.
Zie Kcht(s)je.
f o r l i d e n , adj. verleden. Hl. f e - l î d e n .
— F o r l i d e n s n e i n , ld. I I , 22. Vgl.
†orline.
f o r l i e d , s. n. verleiding. — I t f o r l i e c l
i s g r e a t f o r i n m i n s k e . — Y n 't for-
l i e d r e i t s j e . Vgl. forlieding.
f o r l i e d e , v. verleiden.
f o r l i e d ( e ) l i k , adj. & adv. verleidelijk.
R. ind. T.a, 312'.
f o r l i e d e r , s. eg. verleid(st)er.
f o r l i e d i n g , s. verleiding. Halb., Matth.
XIII, 22.
f o r l i e s , s. n. verlies.
f o r l ì e z e , v. perdere, verliezen. — Ik
forlies, forlear, ha forlern (Wierum for-
larn , Nes in Wdongdl. forlôn). Hl. fe-lêze,
felaes, felond. Koudum: forlerne; ik for-
lern , enz.
f o r l i e z e r , s. eg. die (het spel of den
wedstrijd) verliest.
f o r l i g e , v. door liegen misleiden. —
I m m e n f o r l i g e . Vgl. forleagenje.
f o r l i j e , v. door ontbering verzwakken,
versukkelen. — I k b i n ú t 'e r a k k e n ,
 FOKL.
3
i k b i n a l h e e l f o r l i j d , R. ind T. , 147*.
— T i m p e is y n g r e a t e e a r m o e d
f o r l i t e n f o r s t o a r n , A. Ysbr. (1808),
92. — H y s j u c h t e r n e t ú t a s in for-
lijd m i n s k e , iron. welgedaan.
f o r l i k i n g ( e ) , s. vergelijking. R. ind T.3,
28". Sprkt. f o r g e l i k i n g .
f o r l y k j e , v. vergelijken. — D e n s c i l
i t k e n i n g r y k f e n d e h i m e l e n for-
l i k e w i r d e by t s i e n fammen...
Halb., Matth. XXV, 1. — R. ind, T.3, 74.
— G. ,1. II, 113. Sprktl. f o r g e l y k j e .
f o r l y n , pp. geleden. — I t i s a l i n
m o a i s e t s j e f o r l y n . Ook: l y n .
f o r l i n e , adj. verleden. — F o r l i n e j i e r .
Ygl. †orliden.
f o r l i n g ( j ) e , v. verlengen, langer maken.
Ook: f o r l a n g j e .
f o r l y t s j e , v. verkleinen, kleiner maken.
— R a e r nijs w i r d t b y 't o e r f o r t el-
len trochstrings net forlytse.
f o r l i t t e , v. verlaten. — D ê r f o r l i t i k
m y o p , daar reken — , vertrouw ik op.
f o r l i z z e , v. verleggen, op een andere
plaats leggen.
— I n w e i —, i n p a e d f o r l i z z e , een
andere richting geven.
— Dy k o u h e t i t k e a l f o r l e i n ,
ontijdig ter wereld gebracht. Vgl. †orsmite.
f o r l i z z e , v. verdraaien, door een ver-
keerde ligging (in den slaap). — De n e k k e ,
de h â n f o r l i z z e . — T e n f o r l i z z e ,
door te laat opstaan tijd verzuimen.
door te lang liggen bederven. — D a t g û d
h e t h i m f o r l e i n , it g i e t út in-oar
a s b r e a , van geweven stoffen.
f o r l j e a f d , adj. amatorius, verliefd. R.
ind T"., 411«.
f o r l j e a v j e , v. verlieven.
f o r l j o c h t , adj. verlicht.— I t b i s k a e f -
de folk fen ds f o r l j o c h t e i e r d e ,
v. d. Zw., 52. — D a t i n h o p e n f e n 'e
m o a n n e f o l i e f o r l j o c h t e r b i n n e as
d y o p i e r d e b l i u w e , H.Z., Ts. tuws., 122.
f o r l j o c h t i n g , s. verlichting.
f o r l j o c h t s j e , v. illuminare, illustrare,
verlichten.
forloaikje, forloaiterje, forluiterje,
v. verluieren, (den tijd) in luiheid doorbren-
gen. Hsfr. X, 207.
f o r l o e g j e , f o r l o e i j e , v. verstapelen. —
T u r f — , h e a f o r l o e i j e . Zie loegje,
wumkes.nl
408 FORM.
forlof, s. n. verlof. — D e s o l d a t e n
b i n n e t h ú s m e i g r e a t forlof.
f o r l o k j e , v. verlokken , verleiden.
f o r l o o f d , adj. verloofd.
f o r l o o v j e , v. despondere, verloven. Jong
boosk, 40; zich verloven. R. ind. T.3, 7".
Vgl. boaskje.
f o r l o s b o a r t s j e , v. zeker kinderspel.
f o r l o s p e a l , s. paal, waar de kinderen
samenkomen voor 't 'verlosspel'.
f o r l o s s e , v. líberare, verlossen. Halb.
& (T, J,: foi'1 o s j e .
bij 't touwtje-springen: aflossen (iemand
die 't touw mee draait).
f o r l o s s e r , s. m. verlosser (ook bij 't'ver-
losspel') , — die een ander aflost (bij 't
touwtjespringen).
f o r l o s s i n g , s. verlossing. H. Z., Ts. tuws.,
126. — G. J. I I , 78.
f o r l a t s j e , v. sorte dividere, verloten.
f o r l o t t i n g , s. verloting. Zie lotsjen.
f o r l u c h t s j e , v. luchten. — I n k e a n i e r
f o r l u c h t s j e . Zie wierje.
f o r l u f t i g j e , y e n , v. zich verluchtígen:
een luchtje scheppen, zich opwekking be-
zorgen.
f o r l û k e , v. vertrekken, van zijn plaats
trekken. — D e t a f e l h w e t f o r l û k e .
— H j a (de Engelschen) s l a n e h j a r
b r a n d y en w h i s k e y t r o c h . . . s o n -
d e r . i n e a c h t o f o r l ù k o n , R. ind. T. 3 ,
301*.
"forlusterje, v. zich verlustigen. Ind.
B. 31.
f ò r m , Hl. s. vorm. Zie foarm.
f o r m a e k , s. n. vermaak. Meinderts,
Volle gelok, 2. Hl. f e - m a i k . Zie †or-
meits.
f o r m a e r d , adj. vermaard — A i d D o k -
k u m i s e n b l i u w t f o r m a e r d , R. ind.
T.2, 247".,
adv. opzienbarend , ongemeen. WL Lapek.
— Formaerde bryk, buitengewoon
vreemd, R. ind. T.3, 44".
f o r m a l e , v. vermallen , verbeuzelen. —
De t i i d f o r m a l e . Vgl. formállcje.
foppen. — S a 'n b o e r k i n n e w y
s t e d t s j e r s l i c h t f o r m a l e , K. ind.
T.a, 49'.
overhalen, bedriegen. — D e f a m m e n
l i t t e h j a r f o r m a l e m e i in j a k en in
m o a i p r a e t s j e . A. 512.
 FORM.
f o r m â l k j e , v. verkwisten. — Dy h j a r
â l d e r s g û d f o r m â l k j e , E. P.
feestelijk verteren. — Op 'e r e k k e n d e i
. . . s c i l alle boete . . .formâlke
w i r d e m e i h o a r n e n en l û d r u f t i -
g e n s , Teskloaw (Hsfr. XVI, 261).
f o r m â l t j i r ( g ) j e , v. door malligheid doen
te loor gaan. — H w e t j i m m e b y d o m i -
n y l e a r e . . . w i r d t o n d e r w e i s a 11 e-
g e a r r e f or m â l tj i r g e , onder scherts en
jokkernij vergeten, Hsfr. VIII, 29.
f o r m a n j e , s. Zie formoanje.
f o r m a n j e , y e n , v. zich vermannen, moed
vatten. A. Ysbr. (1803), 25. — K. P., de
Stoarm (M.S.), 4.
formarmichf â l d i g j e , v. vermenigvuldi-
gen. Sw. 1863, 11.
f o r m a s k j e , v. verkwisten , doorbrengen.
— Alde m o e i k e m o c h t him wol
j i l d b y a e t t e , h y f o r m a s k e 't s a g a u
as e r 't h i e .
f o r m a s t e r j e , v. verdokteren — . . . i n
from m i s k e . . . dy . . . al h j a r g o e d
f o r m a s t e r e h i e , S. K. I 1 ., Markus V,
25/26. Vgl. fordokterje.
f o r m e a g e r j e , f o r m ê g e r j e , v. maces-
cere, vermageren.
f o r m e a n e , y e n , v. door te veel maaien
ongesteld worden. Vr. Fr. 1, 242.
f o r m e a r d e r j e , v. augere, vermeerderen.
f o r m e i d s j e , v. vermeien, verlustigen.
— De g r e a t e M a s t e r fen N a t u e r
f o r m e i d e t h j o e d s y n b e r n , R. ind.
T.a, 374'. — Fr. Jierb. 1834, 64.
f o r m e i j e , v. vermogen. — I n m i n s k e
forniei i n b u l t e a s er wol.
f o r m e i t s , s. n. vermaak. Vgl. formaek.
f o r m e i t s e l i k , adj. vermakelijk. Eman, 14.
f o r m e i t s e n , s. n. vermaak, genoegen.
R. P., As jiemme, 9.
f o r m e i t s j e , v. vermaken, anders maken.
Hl. f e - n i e i k j e . — I n k l e e d f o r m e i t -
sje.
— P i n n e n f o r m e i t s j e , (ganze)pennen
versnijden. Vgl. pinformeitsje.
— Y e n f o r m e i t s j e , zich vermaken,
verlustigen. — I n m i n s k e k i n h i m a l
m e i i n b y t s j e f o r m e i t s j e , s e i 't
b i d l e r s - w i i f , d o h i e se i n s t i k b ô l e
m e i s a l r a . — R e i n w e t t e r k i n ûs n e t
m e a r f o r m e i t s j e , het heeft al meer
dan genoeg geregend.
wumkes.nl
409 FORM.
f o r m e n n i n g , Hl. s. Zie formoanje.
f o r m e r k e , v. een ander merk geven.
f o r m e r k j e , v. met kermishouden ver-
teren. — I k h a a l m y n b û s j i l d for-
Dierke,
— Ho n o u P i b e ? F o r m e r k e , h e i -
t e ? op van het kermishouden, R. ind T. a ,
91*.
* f o r m e t t e n , adj. vermetel. Wl. ld. XVI.
f o r m i d d e n , s. n. Zie foarmidden.
f o r m y e , v. vermijden.
f o r m i n d e r j e , v. verminderen. — D e
t u r f op 'e s o u d e r f o r m i n d e r t h i r d ,
de turfhoop wordt kleiner. Zie mìnderje.
— Y e n f o r m i n d e r j e , in mindere
conditie komen, 'zakken'. — A s b a e s
b a k k e r h j i r w e i g i e t k i n er h i m
gau forminderje.
f o r m i n g e , v. vermengen. Zie minge.
f o r m y n j e , v. iets anders mijnen of hoo-
ger mijnen dan men bedoelde (bij een ver-
koop.)
f o r m i t s e l j e , v. metselende verwerken.
— S t i e n n e n —, k a l k f o r m i t s e l j e .
f o r m y t s j e , v. vermijten, door mijt be-
derven. — D a t s t i k t s i i s i s a l h e e l
f o r u i i t e.
f o r m j e l l e , v. vermalen. Zie mjelle.
f o r m j u k s j e , v. vermorsen. — J i l d
f o r m j u k s j e , — t i i d f o r m j u k s j e . Vgl.
formotxje.
f o r m o a n j e , v. vermanen.— I n d e a d e
f o r m o a n j e , de schim van een doode doen
verdwijnen (oud volksgeloof).
f o r m o a n j e , f o r m a n j e , s. kerkgebouw
der Doopsgezinden. Hl. f e r - m e n n i n g .
Stadfr. en Bildtsch f e r m a n i n g .
f o r m o a n n i n g , s. vermaning, waarschu-
wing.
f o r m o a r d s j e , v. vermoorden. HL fe-
m ò d s j e.
f o r m o a r s e l j e , v. vermorselen. HZ., Ts.
tuws., 126.
f o r m o a r v j e , v. vermurven. Vgl. †or-
murrje.
f o r m o a s j e (spr. -oá-), v. muf worden.
— I t g r ô t formoasset.
f o r m o d d e r j e , v. tot stof worden, ver-
gaan. — D a t f a m k e . . . d y l u s t , d y
g l o a r j e fen m y n h û s , for m o d d e r t
y n h j a r k l u s , doodkist, graf, R. ind
T.3, 235^.
 FORM. 410
f o r m o e d e n s , f o r m o e d i n g s , s. pi. ver-
moedens. — K w e a f o r m o e d e n s , ver-
denking. — H j a h i e n e k w e a f o r m o e -
d i n g s op h j a r f e i n t , d a t d y h j a r
b i s t i e l , Sw. 1869, 43.
f o r m o e d s j e , v. vermoeden. Zie eane.
f o r m o e d s o e n e , v. reconHUare, verzoe-
nen. — H j a b i n n e w e r f o r m o e d -
s o e n d, zijn weer vrienden geworden , Vr.
Fr, I , 247, — De â l d e g r y t m a n h i e
sa f o l i e m e i C l a r e o p , d a t it l i k e
oft e r i t o n r j u c h t , d a t e r h j a r o a n -
dien hie, wer formoedsoene woe
m e i f r j e o n l i k e n s , R. ind T.a, 420».
f o r m o e d s o e n i n g , s. verzoening, bevre-
diging.
f o r m o e z j e , v. vermorsen. — J i l d - ,
t i i d f o r m o e z j e . Zie moezje.
f o r m o f f e l j e , f o r m o g g e l j e , v. weg-
moffelen. B. 201. — B. K., 4.
f o r m ô g ( e l ) j e , v. vermolmen. — De e i n -
l i n g s k e b a l k e is f o r m ô g e l e . Lex.
886. — F o r m ô g ' l e d o a r r e n , v. d. V.
Rymkes , 30. — F o r m ô g ' l e f i g e n , La-
pek. , 28. — F o r m ô g'1 e p 1 a s se, schedel,
Ibid. 20. — B o n k e n f o r m ô g j e , ld. X ,
28. — I n â l d f o r m ô g e t a f e l , Hsfr.
XII.
f o r m o g e n , s. n. vermogen, macht.— I k
s c i l j o u h e l p e sa f o l i e as y n m y n
f o r m o g e n is.
pi. f o r m o g e n s , kracht. — I k h a s i i k
w e s t , e n n o u b i n 'k w e r b e t t e r ,
mar ' k h a noch gjin formogens. —
Mei de â l d e d e i w i r d e de formo-
g e n s m i n d e r , de krachten, ook: het be-
gripsvermogen.
f o r m o t s j e (spr. -ò-), v. door de mot ver-
teerd worden, vergaan. — I z e r f o r r u s -
k e t , s t i e n n e n f o r b r o k k e l j e, l e k k e n
f o r m o t t e t , ld. X, 27.
f o r m o t s j e (spr. -ó-), v. vermorsen. Zie
motsje.
f o r m u r v j e , v. vermurven, tot zachtheid
bewegen. — I m r o e n s y n h i r d s i n for-
m u r v j e , R. ind T.3, 420'.
f o r n a c h t s j e , v. vernachten, overnach-
ten. — W y w o e n e g r a e c h b y j o u for-
n a c h t s j e , H. Z., Ts. tuws., 61. — As
wy m a r net o n d e r ' e b l e a t e h i m e l
h o e v e t o f o r n a c h t s j e n , Ibid. 62. Ook:
o e r n a c h t s j e . Vgl. binachtsje.
wumkes.nl
FORN.
f o r n a u j e , v. vernauwen, versmallen. —
In daem fornauje.
f o r n e a m d , v. beroemd, vermaard. —
Dy d o k t e r is w i i d f o r n e a m d .
befaamd, berucht. — Dy k e a r e l i s
h w e t s l i m (net sa best) f o r n e a m d ,
staat in een slechten reuk.
f o r n e a m e , v. een kind naar iemand
noemen, dit zijn naam geven. — I k b i n
a l t r i j e k e a r f o r n e a m d . Vgl. bineaine.
f o r n e a r e , v. verdragen. Hl. f e - n é " r j e .
— I k k i n d e k j e l d —, i t s k i m p e n o p
'e d o m i n y s n e t f o r n e a r e . — M y n
p o n g k i n 't n e t f o r n e a r e , ik kan er
geen geld voor uitgeven.
f o r n e a r e , v. Fra. foumir, vullen, aan-
vullen. — De k o f j e k a n n e —, d e g l ê s -
kes noch ris forneare.
f o r n e a t i g j e , v. vernietigen. Sprktl. for-
n i e t i g j e , z. d.
f o r n e d e r j e , v. vernederen. — De J o n -
ker . . . o m d a t hy him sels forne-
dere hie yn syn j o n g e j i e r r e n ,
w a e r d . . . in f o r s t â n n i c h en goed-
h e r t i c h r e g i n t , R. ind T. a , 420'.
— I m m e n f o r n e d e r j e , hem met ge-
ringschatting , minachtend behandelen of
bejegenen.
p. praes. f o r n e d e r j e n d , geringschat-
tend, minachtend.
f o r n e i l j e , v. vernagelen (een paard), de
nagels te diep in den hoef slaan.
f o r n ê s t j e , y- een ander nest betrekken,
fig. verhuizen. Q. J. 1, 81.
f o r n e u l j e , v. talmende verbeuzelen (den
tijd). Zie neulje.
f o r n i e l d e r , s. eg. die vernielt, stukmaakt.
— Dy f o r n i e l d e r t a k a t , A. Ysbr.
(1808), 50.—Sw. 1863, 14: f o r n i e l e r s , pi.
f o r n i e l e , v. vernielen, stuk maken.
— Y e n s e l s f o r n i e l e , door te veel in-
spanning zijn gezondheid bederven. — - I n
h o p e n fen dy j o n g e h i r d r i d e r s for-
n i e l e h j a r sels.
f o r n i e l i n g , s. vernieling.
* f o r n i e l i n g s f o a r s t , s. m. (de) dood. R.
ind. T.ä, 237*.
f o r n i e l s u c h t , s. zucht om alles stuk
te maken. — Dy j o n g e d ê r s i t s a ' n
f o r n i e l s u c h t yn.
f o r n y e , v. novare, renovare, vernieuwen.
G. J. I , 117, 162.
 PORN.
f o r n i j e , v. herinneren, in gedachten
brengen. — I k h a b h i m r i s f o r nijd
h w e t e r o a n ú s h e i t d i e n h e t . A. 180.
iemands geheugen te hulp komen. Halb.
in Epk., 140.
als nieuws meedeelen. — K e k m o a t
Rienkje h w e t fornije: Heit het gau
s y n n i o u n l e k l e a r ! ld. V, 148.
verwijten, berispen over. — U l b e G e p -
ke d o a r s t m j k o a r t s fornije, d a t it
a l h e e l m i s f o r m y w i e r , d a t i k sa-
folle t i i d to s i i k j e n b r o c h t mei
h i m m e i j e n en o p s k i k k e n , A. Ysbr.
(1808), 59.
f o r n i j i n g , s. vernieuwing. Hsfr. X I I ,
209.
f o r n i m , s, n. neuswijs meisje. Vgl. âld-
fornitn.
f o r n i m m e , v. vernemen. — H e s t e k
h w e t f o r n o m d ? vernomen, bemerkt. —
Ik ha n e a t f o r n o m d , der n e a t fen
f o r n o m d , van vernomen, gehoord.
— I k b r û k g û d f o r 't h o a s t j e n ,
m a r k i n n e t f o r n i m m e , niet merken,
d a t it h e l p t .
— N e i i m m e n —, of n e i ' t i e n o f ' t
o a r f o r n i m m e , informeeren, onderzoek
doen.
f o r n í m s t i c l l , adj, vernuftig, vindingrijk.
— H y is f o r n i m s t i c h om h w e t t o
m e i t s j e n , iets dat kunstzin verraadt. —
E i n l i n g s k a e m de f o r n i m s t i g e Tu-
b a l k a ï n o p 'e p r o p p e n , R. ind.'T. 3 , 28 í .
f o r n i m s t i g e n s , s. vernuft, schranderheid.
f o r n i p t , adv. erg. — I t i s f o r n i p t e
k â l d . Halb. in Epk., 311.
f o r n o e g e , adj. vergenoegd , tevreden. —
. . . f o r n o e g e m e i i n - o a r , Alth., 74. —
W o l l e y f o r n o e g e l i b j e , G. J. I , 62.
f o r n o e g e n , s, n., f o m o e g i n g , s. verge-
noeging, genoegen. — N i n d i n g k o e
h i m f o r n o e g i n g j a e n , Alth., 74.
f o r n o e g j e , v. vergenoegen. — H y k i n
him m e i in b y t s j e f o r n o e g j e .
— Dou b i s t n e t g a u to f o r n o e g -
jen.
voldoen, betalen — As m e n y e n s
skul.de a s k e r s m a r f o r n o e g j e kin.
f o r n o e i j e , v. genoegen geven, vermaken.
— I k b i n o e r g e t t e n mei a l ' t j i n g e
h j i r f o r n o e i j e k i n . G. J. I. 72.
f o r n o e i j e n , s. n, genoegen, vermaak. —
wumkes.nl
411 FORP.
I s y n 'e w r â l d f o r n o e i j e n e a r n e , i t
i s o p 't f j i l d , G. J. 1, 70. Ook f o r n o e i .
— G. J. — B. W , Blêdd. — ld.
f o r n u i s , s. n. fornuis, (uit gewoonte van
vroeger) soms nog voor : kookkachel, ook
fornuis k achel.
f o r o a n g e n a m j e , v. veraangenamen.
f o r o a r d e l e , f o r o a r d e e l j e , v. veroor-
deelen.
f o r o a r j e , v. veranderen, anders maken,
— worden. — I t . f a t s o e n f e n i n d i n g
h w e t f o r o a r j e . — T i d e n en m i n s k e n
f o r o a r j e , — it w a e r wol f o r o a r j e .
— Prov. N e a t f o r o a r e t f a k e r as
f r o u l j u e e n s k e r m m a n t s j e s.
— Y e n f o r o a r j e , zich veranderen, —
beteren, bekeeren; een anderen dienst zoe-
ken; een andere dienstbode nemen.
van kleur verschieten, ontstellen. — H y
f o r o a r e d e r f e n . lnd. B. 31.
— Hy f o r o a r e h i m d e r n e t om,
trok er zich niets van" aan. *
f o r o a r l i k , adj. veranderlijk (van het
weder). Alm. 1779.
f o r o a r s a e k j e , v. veroorzaken. H. Z,, Ts.
tuws. — G. J. I, 4 1 , 44.
f o r o a r t s j e (spr. -oá-), v. uit kieskeurig-
heid gedeelten van spijs ongebruikt laten.
— B e r n f o r o a r t s j e f a e k m e a r as se
o p i t e . Vgl. earte.
f o r o n g e l y k j e , v. verongelijken, onrecht-
vaardig behandelen.— K l a e s m i e n t d a t
er f o r o n g e l i k e w i r d t as se h i m
gjin tsjerkfoud meitsje.
f o r o n g e l o k j e , v. verongelukken.
f o r p a k k e , v. verpakken, anders inpak-
ken.
zich wegpakken.— H j a s e i , i k m o a s t
s k i e l i k f o r p a k k e , A. Ysbr. (1808), 24.
— Eorpak jimme út myn eagen,
Ibid. 26.
f o r p a n g e l j e , v. verkwanselen, ruilen
tegen iets anders. Zie pangelje.
f o r p â n j e , v. oppignerare, verpanden.
Hsfr. I I , 171. Vgl. †orsette.
f o r p a n k o e k b a k k e , v. met pannekoek-
bakken verbruiken, fig. verspillen , verkwis-
ten. — A s t d y n i n o a l f o r p a n k o e k -
b a k s t e , r e k k e s t o a n 'e b i d d e l s e k ,
Skoeralm. 4/II, 1877. Meer alg.:
f o r p a n k o e k j e . — H y h e t s y n b o e 1-
tsje forpankoeke.
 FORP. 412 FORR.

f o r p a r t s j e , v. verdeelen, zoodat er niets f o r p l i c h t ( s j ) e , v. verplichten. — D o u

meer overig is. Hl. f e - p a t s j e . — I k h a b i s t i t f o r p l i c h t e o m f o r d y n b e r n
y e t n e a t , m e m . K o m s t d ê r n o u m e i op to k o m m e n . — G j i n i e n k i n my
o a n , n o u 'k a l l e s f o r p a r t e h a ? Vgl. d ê r t a f o r p l i c h t sj e , 't mij als plicht
ompartsje. opleggen. — I k h â l d m y f o r p l i c h t e ,
f o r p a t s e , v. (kleinigheden) verkoopen, G. J. II, 70.
van de hand doen. f o r p o a r j e , Mkw. v. de school verzuimen.
f o r p e g e l j e , v. uitmeten bij kleine hoe- Zíe sTcoaltsjeskiìlje,
veelheden. — I n m i n g e l t s j e m ô l k e i s f o r p o a t t e r j e , v. verpeuteren, bederven.
g a u f o r p e g e l e , ld. IV, 22. Zie pegel. f o r p o a z j e , v. verpoozen, uitrusten , af-
f o r p ê s t j e , v. verpesten. Sw. 1869. lossen. — I k m o a t my r i s e f f e n for-
f o r p i e l e , v. met knutselen, ook niet p o a z j e , van den arbeid rusten. — W o l
beuzelingen doorbrengen (den tijd). — I k i k _dy e f k e s f o r p o a z j e ? aflossen bij 't
h a d e h e l e j o u n f o r p i e l d o m d a t werk. Zie poazje.
d i n g j u o a r d e r t o k rij en. — H j i r f o r p o f f e , v. verzeggen, niet willen. —
w e r t i i d f o r p i e l e , d a t g o n g ús h a s t I k d o c h i t n e t , h e a r ! i k f o r p o f i t .
t o g r o u , ld. X , 88. f o r p o n g j e , v. door slecht naaien of
f o r p i k e l j e , v. verpekelen, tot pekel stoppen bederven. Zie ptmgje.
worden. — I n r e i n b u i d e a r t niy n e t ; f o r p r a t e , v. bespreken, afspreken. —
i k b i n n e t f e n s â l t , i k s c i l n e t for- I k h a m e i L y k l e f o r p r a e t , d a t s t o u
pikelje. moarn mei him ride scoeste. —
f o r p i m p e l j e , v. drinken, verdrinken.— P i e r en d o u h a w w e e l k o a r f o r-
D e r w i r d t y n i n j i e r a l g a n s j e n e - k e a r d b i g r y p t , m a r i k s c i l 't w o l
v e r f o r p i m p e l e . — Y e n s j i l d f o r p i m - m e i h i m f o r p r a t e , in orde praten.
p e Ij e. Zie pimpelje. — Y e n f o r p r a t e , zijn mond voorbij
f o r p y p b j e , v. rookende verbruiken, — praten.
doorbrengen. — H e s t d a t h e l e d o a s f o l f o r p r i u w e , f o r p r j o u w e , v. verproeven,
t o b a k a l w e r f o r p y p k e ? — De t i i d verdrinken. — T a b e h e t y n s y n l i b b e n
f o r p y p k j e. Zie pyplcje. al g a n s j i l d f o r p r e a u n .
f o r p j i s k j e , v. verbeuzelen (den tijd). f o r p r o n k j e , v. aan onnoodigen opschik
f o r p l a k k e , v. verplakken, plakkende verkwisten. — A s d e m a n i t f o r s û p t
verbruiken. — S t i s e l f o r p l a k k e . en 't w i i f i t f o r p r o n k e t , d e n g i e t
met 'plakken' doorbrengen, zoek maken i t h i r d f o r k e a r d .
(tijd). — S y n t i i d y n 'e h e r b e r g e for- f o r p r o n s e l j e , v. verfrommelen. Zie for-
p l a k k e . — I k h a j i s t e r b y G e a l e s ronsclje.
de h e l e j o u n f o r p l a k t . f o r p r o p j e , v. met een prop afsluiten,
(iemand) 'aansmeeren', aanplakken.— I k dichtstoppen. L. ind W., 48.
scil sjen, d a t ik h i m d a t gûd wer verwerpen, verstooten. — U s en ús af-
f o r p l a k . — M a s t e r w o e s y n d o c h t e r f e a r s t a e l f o r h ú n d , f o r s t a e t , for-
w o l o a n d y b o e r e s o a n f o r p l a k k e . p r o p p e , G. J. I, 231.
f o r p l a n t s j e , v. verplanten. — As i n f o r p r o t s j e , v. bederven , verkerven. —
â l d b e a m f o r p l a n t e w i r d t , k i n er Ik h a b it d e a l s f o r p r o t t e , en dom
w o l r i s g a u s t j e r r e , fig. van oude men- en l i l t s f o r b r u i d , Oude Alm.
schen, die na lang ergens gewoond te heb- f o r p r û m k j e , v. pruimende verbruiken
hen, verhuizen. (tabak). Zie prûnxkje.
f o r p l e i t s j e , v. verpleiten, met pleiten f o r p u t s k j e , v. opdrinken van groote
verliezen. Zie pleitsje. hoeveelheden, eigenlijk: bij putsen vol. Zie
f o r p l e t s j e , v. verpletten. R. P., Far- puts. — W y h a m e i i n - o a r w o l i n
wol, 6. — G. J. I, 98. a i n m e r f o l w e t t e r f o r p u t s k e , s a 'n
f o r p l e t t e r j e , v. verpletteren. t o a r s t h i e n e w y . Sw. 1857, 39: for-
fQrplichting, s. obligatio, verplichting. p o a s k j e.
— F o r p l i c h t i n g ha oan i m m e n . f o r r a b j e , v. kwaadsprekende verbreiden, —

wumkes.nl
 FORR.
den tijd doorbrengen. — U s a r b e i d e r s
wiif f o r r a b b e t a l l e r h a n n e d i n g e n
y n ' e b û r r e n , A. Ysbr. (1808), 19. —
De t i i d f o r r a b j e , Hsfr. V I , 124.
f o r r a n e , v. versmelten, omsmelten. —
I t is g j i n g o n g b e r j i l d ; n i m m e n
scil d e r j i l d for j a e n as de goud-
s m i d , d y k i n 't f o r r a n e , Hsfr. V, 6.
wegsmelten. — F r y s k e e d e l l j u e , d y
hjar parkeminten forrotsje en
h j a r t i t e l s s l i e p e l i e t e n , om s w i e t -
s j e s - w e i y n 'e b o a r g e r s t â n t o for-
r a n e n , R. ind T.2, 85".
f o r r a n t s j e , v. verbabbelen. Zie rantsje.
— De t i i d f o r r a n t s j e .
f o r r a s k j e , v. verrassen, v. Blom, Bik., 58.
† f o r r e a s t , Mkw. adj. verrast. B. 254.
f o r r ê d d e n , adj. ontredderd.
† f o r r ê d s j e , Mkw. v. verrassen. B. 254.
f o r r ê d s j e , v. opene naden krijgen (van
kuipwerk). — 'k B i n s a 't d y f e t t e n
binne, forrêdde t r o c h de s i n n e ,
Alth. 213. — F o r r ê d d e s k i p , v. d. V.
Oerw., 46. — 't I s k i e k t a s t ' f o r r ê d d e
b i s t e , sa d r i n k s t e . — Vgl. opskine.
f o r r e i s g j e , v. verreizen, reizende verte-
ren. — J i l d f o r r e i s g j e .
wegreizen, fig. sterven. G. J. II, 72.
— F o r r e i s g e w ê z e , vermoeid, 'op' van
de reis.
f o r r e k k e , v. verrekken. — . . . M y n
s k o u d e r i s f o r r i t s e n , L. in W , 67.
Ook f o r r u k k e , z.d.
sterven. — F o r r e k ! val dood. — F o r -
r e k y n 'e m o a l p û d e , d e n komst
b i p o e n ' e r e y n 'e h e l , ruwe verwen-
sching.
f o r r e k k e n j e , v. verrekenen. — Jy
h o e g e my d i t g û d n e t t o b i t e l j e n ;
wy k i n n e 't w o l m e i in-o a r for-
r e k k e n j e . — Y e n f o r r e k k e n j e , ver-
keerd —, misrekenen.
f o r r e p p e , y e n , v. (zich) bewegen. —
— B l i u w d ê r s t i l s t e a n , en foi-rep
d y n e t . — I k k i n ïny n e t f o r r e p p e
n o c h f o r r o e r e , niet roeren noch bewegen.
f o r r i d e , v. verrijden. — Y n 'e f oer-
in a n s - w e i n m o a s t i k s a n n s t u r e n
forride.
om een prijs laten rijden, ook op het ijs.
Vgl. forhirdride.
—- Y e n f o r r i d e , zijn lichaam sloopen
wumkes.nl
413 FORR.
of afmatten door schaatsenrijden. Ook: een
verkeerden weg oprijden.
f o r r i d s j e , v. doorwroeten, met loopgan-
gen ondermijnen. — I t l â n i s f o r r i d d e
f e n d e m o l . Zie ridsje.
f o r r i e ( d ) , s. n. proditio, verraad. G. J.
I , 58, 61.
Mkw. belet. — W i e r d e r ek f o r r i e ?
f o r r i e d e , v. prodere, verraden.
(met opzet of uit onkunde iemand) ver-
keerd raden. — I k h a m y f o r r i e d e l i t -
t e n , aan verkeerden raad gehoor gegeven.
f o r r i e d e r , m. eg. verrader, die (iemand)
verkeerd raadt.
f o r r i e d e r i j , s. verraderij, verraad. —
H j i r s k û l e t f o r r i e d e r i j o n d e r , er is
of wordt heimelijk in ons nadeel gewerkt.
f o r r i e d e r l i k , adj. verraderlik.
f o r r i f e l j e , v. verrijfelen: misleiden, be-
driegen.
f o r r i i z j e , f o r r i z e , v. verrijzen , opstaan.
— In t o a r r e r o m p dy l e i t m e n d e n
y h 't g r ê f , m a r s c i l ek w e r f o r r i i z -
j e , Alth., 91. — N o u , J o z e f ú t 'e s l i e p
f o r r i i z j e n d e , d i e l y k as d e s H e a r e n
y n g e l h i m o p l e i n h i e , Halb., Matth.
I , 24.
f o r r i i z j e , f o r r i z e , v. door te sterk rij-
zen bederven (van gebak). W. D., Utfenh., 39.
— S c o e s t dêr ek ris yn f o r r i z e
k i n n e ? is je dat ook te veel, te machtig
(die spijs, dat werk) ?
f o r r i k j e , f o r r y k j e , v. door den rook
bederven, vuil worden. — I t g û d f o r r i k -
k e t —, d e g e r d i n e n f o r r i k j e h j i r
y n 'e k e a m e r . — O n t i t w i i f h j a r
forrikke holle bûtendoar stiek,
Forj. 1893.
f o r r y k j e , v. verrijken, rijk(er) maken.
— Y e n f o r r y k j e , zich verrijken. — D ê r
k i n 'k m y n e t f o l i e m e i f o r r y k j e ,
mee bevoordeelcn.
f o r r i n , s, n. verloop. — N e i f o r r i n
f e n t i i d . — I t f o r r i n f e n 't w e t t e r ,
het wegloopen daarvan.
f o r r i n n e , v. verloopen, loopende door-
brengen. — I k f o r r i n i n h e l e b o e l
tiid.
loopende verslijten. — I k f o r r i n m e a r
oan ' e s k o e n a s i k o a n ' e s i e l e w i n ,
met naar de kerk te gaan als die ver af is.
— F a e k as b e r n e s k o e n forrinne,
 FORR.
d a t se (de b l o m k e s ) n e t t o p l o a i t -
s e n b i n n e , Oude Kinderprent.
— Y e n f o r r i n n e, een verkeerden weg vol-
gen ; door loopen zijn gezondheid benadeelen.
afloopen (van tijd). — . . . i k l e a u d a t
m y n û r e , mijn laatste uur, h a s t for-
r o a n i s , R. ind. T.a, 346'.
— Ho k i n d e t i i d f o r r i n n e , hoe
kan alles door verloop van tijd veranderen,
G. J. L , 11.
— I t i s h i m a l h e e l f o r r o á n , hij is
aan lager wal geraakt.
— I t m o l k e n i s f o r r o a n , t e veel ge-
ronnen.
f o r r i n n e w e a r j e , v. ruineeren: vernie-
len , bederven. — J o n g e s , j i m m e r u o a t -
te yn'e t ú n alles n e t f o r r i n n e w e a r -
je. — De b o e l f o r r i n n e w e a r j e l i t t e ,
verwaarloozen. — S y n s a k e n binne
f o r r . i n n e w e a r r e , verloopen.
. f o r r i s s k r i n k e l j e , v. als prijs geven voor
het verst springen zonder pols over den vlak-
ken grond. — De h o s p e s s c i l b e t -
o e r m o a r n i n s u l v e r h e f t e m é s for-
r i s s k r i n k e l j e l i t t e , Boerevr. 6. Zie
risskrinkelje.
f o r r i z e , v. verrijzen. Zie forriizje.
f o r r i z e n i s ( s e ) , s. resurrectio , verrijzenis,
opstanding. Halb., Matth. XXII, passim.
f o r r j u c h t s j e , v. verrichten. Vgl. út-
rjuchtsje.
f o r r o a i d , adj. berooid, katterig. Ook:
biroaid.
f o r r o a l j e , f o r r u i l j e , v. verruilen.
f o r r o a s ( s e l ) j e , f o r r o e s s e l j e , v. verhoe-
telen. Zie †orhoasselje.
f o r r o a s ( t ) j e , v. verroesten. Vgl. †or-
ruskje, forrustje. Zie roas(t)je.
f o r r o e r ( j ) e , v. verroeren, bewegen.
f o r r o m f e l j e , v. Eng. to ruffle, doen
rimpelen, kreuken. H. in Epk. 386. R. ind
T.ä, 212*.: f o r r o n f e l j e .
f o r r o m j e , v. verruimen , ruimer (lichter)
maken. — I t g e ' m o e t f o r r o m j e .
een ruimer bestaan geven. — D a t j i l d
f o r r o m m e sa f o l i e , d a t h j a h j a r
nou a e r d i c h r e d d e koe. — Y e n f o r -
r o m j e, zich een ruimer bestaan verschaffen.
Zie romje en ontromje,
íorrommìng, s. verruiming, verlichting.
— F o r r o m m i n g j a e n , verlichting ge-
ven; een ruimer bestaan geven. dim.
wumkes.nl
414 FORS.
f or ro m m i n k j e.
f o r r o n f e l j e , v. Zie forromfelje.
f o r r o n s e l j e , v. door schudden uit de
plooien brengen (een kleed). Vgl. forpron-
selje. B. 380.
f o r r o n s e l j e , v. verronselen. — H y for-
r o n s e l e h i m n e i E a s t - y n j e n , R. ind
T.a, 210*.
verkwanselen. — N o u w a e r d i k (een
paard) o a n s k u l d f o r r o n s e l e o a n i n
F r y s k e k o u w e k e a p m a n , Ibid. 130".
Ook: f o r r â n s e l j e . Zoh.
f o r r o p j e , f o r r o p p e (spr. -ròp-), v. uit
elkaar plukken, verscheuren. Zie ropje.
f o r r o p p e (spr. -róp-), v. naar elders be-
roepen (een predikant). — I t w i e r y n ' e
n e i s i m m e r . . . d a t dy d o m i n y fen
A. . . . f'o r r o p p e n w a e r d , ld. X , 178.
f o r r o s s e , v. verkoopen , verkwanselen.
Forj. 1892, 135. Ook: verruilen. — I k h a
m y n s u l v e r e n h a l o a s j e o a n in nik-
k e l e n f o r r o s t . Zie rosse.
f o r r o t s j e , v. verrotten. — D e f r u c h -
t e n m o a t t e o p 't f j i l d f o r r o t s j e , bij
aanhoudend nat weder. — fig. H y i s n e t
f o r r o t t e a l s t j o n k t er h w e t , niet
zoo dom als hij lijkt.
f o r r o t t i n g , s. verrotting.
f o r r û g e l j e , v. verstrooien en daardoor
verloren gaan. Zie rûgelje.
f o r r u k k e , v. verrekken. Zie †orrelcke.
f o r r û s d , adj. berooid. — F o r r û s d en
f o r r e i s g e , Ind. B, 32. Vgl. forroaid.
f o r r u s k j e , f o r r u s t j e , v. verroesten.
Vgl. forroastje.
f o r s a e k j e , f o r s a k e , v. verzaken, ver-
loochenen. Halb. Matth. X, 33; XVI, 35.
— Hsfr. V I , 101.
f o r s a k e r , s. m. verzaker. Vgl. taelfor-
saker (ld. I., 24).
f o r s a m m e l j e , v. verzamelen. R. P. in
Epk., 437.
f o r s ê f t g j e , f o r s ê f t s j e , v. verzachten.
Hsfr. VÍI, 13. — G. J. passim.
f o r s e g e l j e , v. Zie forsigelje.
f o r ä e l s k i p j e , v. comitare, vergezellen.
Alth., 377. — G. J. I I , 95, 105. Vgl. lisel-
skipje.
f o r s e t , s. n. verzet, tegenweer. —
K n i b l e , b û g d f o a r w r â l d en m i n s -
k e , i s f o r s e t t s j i n 't h e e c h s t bi-
w â l d , Sw. 1884, 7.
 ÏOBS.
f o r s e t , 8. n. verhaal. — Y n 't f o r s e t
k o m m e , op zijn verhaal komen. — W y
b i n n e a e r d i c h y n 't f o r s e t , in goe-
den doen. — D a t b e a m k e i s a e r d i c h
y n 't f o r s e t , aan 't groeien. — U t i t
f o r s e t r e i t s j e , van streek.
f o r s e t s j e , dim. n. genot, pleizier uit-
spanning. — M e n m o a t n o u e n d e n
r i s in f o r s e t s j e ha.
f o r s e t t e , v. verzetten, verplaatsen, ver-
poten, verplanten. — B e a m m en —, p l a n -
t e n f o r s e t t e . Zie forplantsje.
terechtzetten. — De m û t s e f o r s e t -
t e, het hoofdtooisel in orde maken.
— De s i n n e n f o r s e t t e , afleiding
zoeken.
verstellen. — I n b r o e k —, i n b a i t s j e
forsette.
oppignerare, beleenen, verpanden (van
roerende goederen).
— I k f o r s e t m y n h o l l e d e r on-
d e r , Lapek., 217. Vgl. forhûlde.
doen ontstellen, van zijn stuk brengen. —
H w e t w o l h i m h j i r f o r s e t t e ? v.d.V.,
Bynikes, 16. — H y is n e t t o f o r s e t -
t e n , onverzettelijk.
f o r s i d e , adv. verborgen, verscholen. Zie
(mede voor de samenstellingen) biside, enz.
† f o r s i d s j e , f o r s y d s j e , v. heengaan,
verdwijnen. — H j a i s f o r s i d d e , dood.—
De H y n l i p p e r d r a c h t i s a l h e e l ú t
K o l d u m f o r s i d d e . A. 668. — Halb. in
Epk. 143.
f o r s i e d e , v. verkoken. Zie stede.
f o r s i e d s j e , v. uitzaaien. — De b o e r
h e t in h e a l l i p p e n r o g g e f o r s i e d d e .
Ook i j t s i e d s j e .
— I n b y t s j e j i l d is g a u f o r s i e d -
d e, uitgegeven voor verschillende zaken;
verspild. Vgl. forsilje.
f o r s î e r , f e s i e r , s. n, visier. — I m m e n
of h w e t y n 't f o r s i e r h a b b e , — h â l -
d e, — k r ij e, in 't oog.
f o r s l e r ( j ) e , v, omare, versieren, op-
smukken.
†ingere, verzinnen, verdichten, — K i n
me w o l b j u s t e r e r s k e l m d i e d e for-
s i e r j e ? 6. J. I I , 75. — Do 't K r y n i t
p l a n g o e d f o r s i e r d h i e , Sw. 1853, 14.
f o r s i g e , f o r s i i g j e , v. wegzijgen. — D y
greide moat grippele wirde, oars
m o a t it r e i n w e t t e r d e r yn f o r s i g e .
wumkes.nl
415 FORS.
— De t r i e n n e n f e u ú s frj e o n ê h e r -
t e n b i n n ' nou f o r s i g e en f o r r ' o a n ,
B. ind T.a, 59".
uitzijgen , opdrogen. Zie bisige.
f o r s i g e l j e , v. verzegelen, overdr. beves-
tigen, vastmaken. — H a s t ' de d o a r , —
i t t o u g o e d f o r s i g e l e ? — Ook veel
fors egelje.
f o r s i i g j e , v. Zie forsige.
f o r s i i k , s. n. verzoek. — A d z e r s for-
s i i k w a e r d m e i in f r j e o n l i k a n d e r t
o a n n o m d , Sw. 1861, 36.
bezoek. — Do B a u k f o r s i i k k r i g e
f e n i n â l d e m o i k e , B. ind T.a, 112*.
aanzoek. — De f a e m h i e n o c h
noait gjin forsiik hawn.
f o r s i i k j e , v. verzoeken, het (een) ver-
zoek doen. R. ind T.2, 53'.
bezoeken. Halb. Matth. XXV, 39.
beproeven. — I t h e g e r f o r s i i k j e . Zie
bisiikje.
f o r s i k e r i n g , s. verzekering.
f o r s i k e r j e , v. verzekeren.
f o r s i k i n g , s. verzoeking, bekoring. —•
W e i t s j e en b i d , d a t j i m m e n e t y n
'e f o r s i k i n g r e i t s j e , Halb., Matth.
XXVI, 41. Schierm. f u r s j u e k i n g e (Hulde
II, 168).
f o r s i l e , v. verzeilen. — T i i d e n j i l d
f o i' s i 1 e. Zie forhiräsile.
— H w e r scoe J o u k e f o r s y l d wê-
z e ? beland, terecht gekomen. — R. ind
T.a, 70'. — Forj. 1892, 128.
— H j e r s t en w i n t e r w i e r ' n for-
s i l e , E. W , Blêc.d.
f o r s i l j e , f o r s j i l j e , v. zeevende ver-
strooien en daardoor verloren doen gaan.
verstrooien (in 't alg.), verstrooid worden.
— De d i g g e l s f e n 't p o r s l e i n , d y
h j i r oer de g r o u n f o r s i l l e l i z z e ,
ld. VII, 124. — S a f o r s i l l e n d y m â l -
d o g g e r s y n k o a r t e t i i d , Sw. 1869, 10.
overdr. bij kleine hoeveelheden uitgeven;
verkwisten. — l t j i l d is f o r s i l l e .
f o r s i n , s. n. vergissing. — I t s l i m s t e
forsin is: by forsin to t r o u w e n ,
Skoeralm. 13/11, 1888. — Prov. I n for-
s i n i s b e t t e r as i n f o r t a e s t . Zie
forsinne. dim.:
f o r s i n t sj e.
f o r s i n k e , v. verzinken. — A s 't n't
w i e r i s m e i 'k h j i r y n 'o g r o u n
 FORS.
f o r s i n k e - , volksuitdrukking (als sterke
bevestiging). — Y n r o u forsonken,
R. ind T.1, 345''.
f o r s i n n e , v. vergissen. — Prov. B e t t e r
f o r s i n d as f o r t a e s t . . . f o a r a l y n
i n o a r m a n s b û s e . — F o r s i n n e n is
n i o g e l i k , sei de m a n , t s j i n ' t w i i f ,
do h i e d e r de f a e m p a t t e .
f o r s i n n e , v, verzinnen. — I k k o e 't n e t
forsinne, h w e t it b i t s j u t t e scoe,
W. Gribb., 40. — D o u m a s t d y e a r s t
g o e d f o r s i n n e , wel bedenken wat u te
doen staat. Zie bitinJce.
f o r s i n n i n g ( e ) , s. vergissing. R. ind T.3,
311«. Zie †orsin.
f O r s i t t e , v. verzitten. — Y e n s t i i d
f o r s i t t e , een goede kans laten voorbij-
gaan.
— Y e n f o r s i t t e , door te lang blijven
zitten te laat komen; door werkeloosheid
oî onverschilligheid een gelegenheid laten
voorbijgaan.
— J i l d f o r s i t t e , voor een zitplaats
betalen.
— I m m e n f o r s i t t e , langer zitten dan
hij. — D o u h e s t ú s j i s t e r j o u n y n 't
w e a r d s h û s f o r s i t t e n. B. 205. Dit
niet alg.
f o r s i z e , v. 'versissen', verdampen van
water in 't vuur. V. d. Zw., 8.
f o r s i z z e , v. verzeggen. — I t i s w o l
forsein, d a t ik it doch. — F o r s i z
n e a t a s d y n n o a s ô f t o b i t e n (sprkw.),
Salv. M. S.
f o r s i z z e , v. toezeggen, beloven (aan
iemand). — D a t k i n n e j y n e t k r i j e ,
d a t is a l f o r s e i n .
f o r s j e n ' , y e n , v. mis zien. — H j a li-
k e n f o a r 't u t e r l i k e s a o p í n - o a r ,
d a t m e n y e n w o l op h j a r r e n for-
s j e n k o e , dat men den een voor den
ander zou kunnen aanzien, Forj. 1891 , 78.
Y e n o p i m m e n f o r s j e n , ook: zich in
iemand vergissen. — D o u h e s t d y l i l k
o p d y k o u f o r s j o e n , haar te hoog ge-
schat en te duur betaald.
— I t o p i m m e n f o r s j o e n h a , een
goed oog op iemand hebben (bijv. op een
meisje), ook: het op iemand gemunt heb-
ben.
f o r s j ü j e , v. Zie forssilje.
f o r s j i t , s. n. verschot. — B a e s h e t
wumkes.nl
416 FORS.
g o e d f o r s j i t f en s k o e n , is daarin goed
gesorteerd.
f o r s j i t t e , v. verschieten. — N o a t for-
s j i t t e , koren verschieten (om het te luch-
ten).
— D ê r f o r s j i t i n s t j e r r e , R. ind
T.3, XXIU".
van kleur verschieten. Vgl. †orbliklce.
— H y f o r s j i t e r y n , krijgt iets (van
spijs of drank) in de verkeerde keel, fig.
blijft in zijn werk of voornemen steken.
Prov. — H y l i e t s y n k r û d f o r s k e t -
t e n , is zijn beste krachten kwijt.
f o r s j o n g e , v. in: s k o a l l e - f o r s j o n g e ,
z. d.
f o r s j o r j e , v. vastsjorren. R. ind T.a, 2471.
f o r s k a e i j e , v. ontaarden, verbasteren.
Zie síaei.
f o r s k a e t , s, n. dicersitas, copia, ver-
scheidenheid, verschot.
f o r s k a t e , adj. verscheidene, vele. —
F o r s k a t e d i n g e n , — ljue.
f o r s k e e l , f o r s k i l . s . n. geschil; verschil.
f o r s k é l e , f o r s k i l l e , v. verschillen, on-
derscheiden zijn (van . . .). — D ê r y n for-
s k e e l de e r f o l i e f e n s y n b r o e r . —
D a t k i n my n e a t f o r s k é l e , is mij
onverschillig.
f o r s k é l i c h , adj. verschillend, tot geschil
leidend. — . . . f o r s k e 1 i c h a e r d, Alth. 25.
f o r s k i e d e n , s. n. (het) verscheiden , over-
lijden. Hsfr. X, 162.
f o r s k i e p j e (spr. -skjipje), v. als weide
ongeschikt worden door den mest der scha-
pen. L. in W. 411. Vgl. skieppich.
f o r s k i l , s. n. Zie forskeel.
f o r s k i l l e , v. Zie forskéle.
f o r s k i l l i c h , adj. verschillend , onderschei-
den. — I n b u l t e f o r s k i l l i g e g r a n e n
e n f r u e h t e n , R. ind T.3, 313'.
f o r s k i m m e l j e , v. verschimmelen. — Us
f r o u s c i l y n 'e h û s n e t f o r s k i m -
m e l j e , zij gaat veel uit. B. 506. Zie skimmelje.
f o r s k i n e , v. apparere, verschijnen, te
voorschijn komen.
prodìre.— H j i r of d ê r f o r s k i n e , zich
vertoonen, er komen. — H y m o a s t b y
de g r y t m a n f o r s k i n e .
— M o z e s en E l i j a s forskynden
(oan) h j a r , Halb. Matt. XVII, 3.
verkleuren, van kleur verschieten (door
den invloed van 't licht).
 FORS.
afsteken, niet bij elkaar passen. — D i t
r e a d p a s t net by d a t , it f o r s k y n t
er t o f o l i e by. — L u t s k e e n h j a r
s i s t e r f o r s k i n e g a n s b y in-o a r , d e
i e n e s a i e n f â l d i c h y n 'e k l e a n e n
de o a r e s a o n b i d i o h y n ' e p r o n k .
f o r s k i n i n g ( e ) , s. verschijning. — D e f o r-
s k i n i n g e fen de s o a n fen de mins-
k e , Halb., Matth. XXIV, 27, 37.
— In nuvere forskining. Zie 't
volgende.
f o r s k y n s e l , s. n. phaenomenon, verschijn-
sel. Zie skynsel.
ostentum, iets vreemds, — zonderlings;
vreemd opgeschikt persoon. Dit ook: for-
s k i n i n g , z. d.
f o r s k i t e (triv.), v. nutteloos —, aan nut-
telooze dingen uitgeven. — J i 1 d (o a n 't
i e n e of 't o a r e ) f o r s k i t e .
f o r s k j i n j e , v. verschoonen , van linnen-
goed verwisselen. R. ind T.2, 67".
f o r s k j i n n i n g , s. linnengoed, ondergoed.
— Hja b i n n e sa d e a - e a r m , d a t h j a
h a h ast g j i n f o r s k j i n n i n g me ar.
f o r s k j i r j e , v. Zie †orskoerje.
f o r s k o d s j e , v. verschudden.
— N i n t i i d s c i l h i m f e n 't g o e'
f o r s k o d s j e , aftrekken, verwijderen, Gr.
J. I , 126.
f o r s k o e i j e , Hl. v. verkleeden.
f o r s k o e r j e , v. verschuren, ook van bui-
tengronden, wat de zeegaten voor de sche-
pen onbruikbaar maakt. Ind. B. 32. Ook
forskjirje, forskurje.
f o r s k o e r r e , v. verscheuren. — I n for-
s k o e r d e b o e l , een verdeelde en versnip-
perde nalatenschap van roerende en onroe-
rende goederen. — As d y â l d b o e r k o m t
t o s t j e r r e n s c i l 't d ê r i n f o r s k o e r d e
boel wirde.
f o r s k o e r r e n d , adj. & adv. verscheu-
rend.— F o r s k o e r r e n d e l . i l k , woedend
boos.
f o r s k o e r r i n g , s. verdeeling —, versnippe-
ring eener nalatenschap. — D a t j o w t d ê r
in h e l e f o r s k o e r r i n g .
f o r s k o m m e l j e , v. versehommelen, —
schommelende verplaatsen. Zie skommelje.
f o r s k o p p e , v. verschoppen. — Y e n s
f o r t ú n f o r s k o p p e , zijn geluk met voe-
ten treden. — I m m e n f o r s k o p p e , ruw
en wreed behandelen.
wumkes.nl
417 FORS.
f o r s k o p p e l i n g , s. eg. verschoppeling.
Vgl. forskoveling.
f o r s k o u w e , v. verschuiven, fig. uitstellen.
f o r s k o v e l i n g , s. eg. verschoveling.
f o r s k r e p p e , v. Zie forskrippe.
f o r s k r i e l j e , v. verdorren. G. J. I, 123:
f o r skr e alje.
f o r s k r i k j e , f o r s k r i k k e , v. verschrik-
ken ; verschrikt worden, — maken.
f o r s k r i k k e , v. verspringen, oversprin-
gen. — I t is f o r s k r i k t , verschoten,
uit zijn plaats gegaan of gedreven. — I t
f o r s k r i k t i n d e i , de datum (van een
volgend jaar) springt een dag over. Zie
skrikke.
f o r s k r i p p e , - s k r e p p e , v. (zich) te veel
schrap zetten , (zich) overwerken. Zie skrippe.
f o r s k r o e j j e , v. verschroeien.
f o r s k r o k j e , v. verdrogen, uitdrogen,
dorst of honger lijden. - - I t l â n , — d e
blommen binne forskrokke troch
d e s i n n e . — . . . f e n . . . d r a n k for-
s k r o k k e , R. ind T.J, 277«. — Dy f o r -
s k r o k k e b e r n i t e h j a r to s k a n d e ,
Ibid. 318'.
forskromfelje, forskrommelje, for-
s k r o n f e l j e , v. verschrompelen. Hsfr. VI,
19. — R. ind T.2, 6', 59", 143*.
f o r s k r o u w e , adj. rillend, huiverig (van
koude). R. ind T.8, 196'. Vgl. skrousk.
f o r s k û l , s. n. schuilplaats, toevluchtsoord.
— A i d F r y s l â n h e t f e n â l d s 't for-
s k û l fen F r y s k e h e l d e n west.
adv. schuil, verscholen. Zie (mede voor de
samenstellingen) biskid.
f o r s k û l e t i o a r t s j e , v. verstoppertje spe-
len. Zie (bi-Jforsiäeboartsje.
f o r s k û l j e , v. verschuilen. R, ind T.a,
405". — Sw. 1852, 41. Zie skiVje.
f o r s k u r j e , v. Zie forskoerje.
f o r s l a c h , s. n. verslag, mededeeling, be-
richt. — D ê r h a ' k n e a f o r s l a c h f e n
h a w n , Sw. 1354, 8.
f o r s l a e n , v. verslaan. — De f i j a n t
f orslaen.
— I n s t i k i z e r f o r s l a e n , doorslaan
een anderen vorm geven. — I n s p i k e r
f o r s l a e n , op een andere plaats slaan.
— D e t o a r s t f o r s l a e n , lesschen.
krachteloos worden. — De k o a r k
m o a t op 'e f l e s s e , o a r s f o r s l a c h t d e
d r a n k . — D e y e t t i k is f o r s l e i n .
27
 FORS.
— E r y n f o r s l a e n , verslagen, moede-
loos worden onder 't geval, vertwijfelen.
— I t w i i f f o r s l o e c h o a n 'e d r a n k ,
Sw. 1864, 26.
f o r s l a e v j e , v. verslaven. — D e m a n
ia o a n 'e d r a n k f o r s l a ve. — E. ind. T.2,
312«.
f o r s l a m p a m p j e , v. versleinpen, door-
brengen. — H y f o r s û p t e en f o r s l a m -
p a m p e a l l e s h w e t er m a r los kríje
k o e , Sw. 1857, 40.
nutteloos verloren doen gaan. — De m a n
k o e n e t s j e n , d a t er h w e t f o r s l o f f e
of f o r s l a m p a m p e w a e r d . Sw. 1855,8.
f o r s l e a u k j e , v. uit slofheid verzuimen.
— N o u h e s t i t w e r f o r s l e a u k e om
d ê r h i n n e to g e a n .
verwaarloozen. — De b o e l f o r s l e a u k j e
(litte).
f o r s l e i n , adj. verslagen. — I t m i n s k e
s t o e d e r f e n f o r s l e i n , do 't d y k e a p -
man sei, d a t hja him b i s t e l l e n hie.
— A. Ysbr. (1808), 19. - • R. ind T.3, 10'.
f o r s l e i n h e i t , s. verslagenheid. G. J. II,
73 e. a,
f o r s l i e p e , v. verslapen. — Y e n s t i i d
f o r s l i e p e , slapende doorbrengen.
— Y e n f o r s l i e p e , over den gewonen
tijd slapen, te laat opstaan om op tijd te
komen.
f o r s l i n e , v. verslinden. — B i s y t a j e n
en h e r b e r c h - r i n n e n (for)slynt in
h o p e n j i l d . Zie sline.
f o r s l i n g e r j e , v. verslingeren. — D e
b o e l f o r s l i n g e r j e l i t t e , laten slinge-
ren en verloren gaan. Zie slingerje.
veraf komen wonen. Bijek. 1894, 34. —
S y t s k e is a l h e e l n e i d e n H a e c h for-
s l i n g e r e . — Dy b e r n f e n D o e d e s
b i n n e d a n i c h f o r s l i n g e r e , op verren
afstand van elkaar komen wonen.
— F o r s l i n g e r e b e r n , verspreide (pa-
pieren) kinderen, titel van een werkje van
W. D.
- - O p 't i e n o f ' t o a r f o r s l i n g e r e ,
verlekkerd, er aan verslaafd. — Op in f a e m
f o r s l i n g e r e , verliefd.
— Dy i s f o r s l i n g e r e , verloren, ten
onder gegaan.
f o r s l i t e , v. verslijten. — I t f o r l i e s
f e n s i b b e n k i n m e i 'e t i i d f o r s l i -
t e , m a r n e t f o r j i t t e . Zie sîite.
wumkes.nl
418 FORS.
f o r s l o e r e , v. versloffen, verzuimen. Vgl.
het volgende:
f o r s l o f j e , v. verwaarloozen. — De h ú s .
h â l d i n g forslofje litte.
verzuimen, nalaten. — D o u s e o e s t a l
l a n g ris nei G j a l t w e s t ha, m a r
d o u f o r s l o f f e s t s o k k e d i n g e n al-
t y d. Vgl. forsleaukje.
f o r s l o n z j e , f o r s l û n z j e , v. verslonzen.
— D e k l e a n f o r s l o n z j e . — Prov. I n
slonzer forslonzet m e a r y n i n jier
as i n p r o n k e r f o r p r o n k e t .
f o r s l o p j e , v. verslappen, verzwakken.
— W a e r m d r i n k e n f o r s l o p p e t de
m a g e. — D a t o m g o a r j e n forslop-
p e t i n m i n s k e t i g e.
f o r s m a c h t s j e , v. versmachten. — G. J.
I , 152, 209.
f o r s m a d e , f o r s m a e d s j e , v. versma-
den, verachten. G. J. I, 167; II, 66.
— T o , j y m o a t t e ús n e t f o r s m a d e ,
niet bedanken voor de aangeboden verver-
sching.
f o r s m a e d l i k , adv. smadelijk, verachte-
lijk.
f o r s m e j j e , v. versmeden : smedende ver-
bruiken, door smeden een anderen vorm geven.
f o r a m e l j e , v, versmallen, smaller maken.
f o r s m e u l e , v. versmeulen, wegsmeulen.
f o r s m i t e , v. versmijten, smijtende ver-
plaatsen. — I n h e a p s t i e n n e n f o r -
s m i t e . — Y e n f o r s m i t e , zich vergooien.
afwerpen. G. J. I , 139.
verwerpen. — H y w i e r f o r h ú n d , for-
s m a e d , f o r s m i t e n , Ibid. 132.
ontijdig (jongen) werpen. — De k o u h e t
it k e a l forsiniten.
— J i l d f o r s m i t e (of w e i s m i t e), geld
vergooien, verkwisten.
— I k se i l 't f o r s m i t e , in hooger be-
roep gaan.
f o r s m y t l i n g , f o r s m i t e l i n g , s. eg. ver-
worpene , verworpeling. Vgl. weismiter.
f o r s m o a r g j e , f o r s m o a r k j e , v. ver-
vuilen , vuil worden, door vervuiling beder-
ven. — De b o e l s c o e g a u f o r s m o a r g -
j e as e r n e t o p 'e t i i d h i m m e l e
w a e r d . — A. Ysbr. (1808), 34.
f o r s m o a r ( j ) e , v. versmoren. G. J. I , 60.
f o r s m o k e , f o r s m o o k j e , v. verrooken ,
oprooken. —- T o b a k f o r s m o k e , — j i l d
oan sigaren forsmoke.
 FORS.
f o r s n a p p e , v. versnappen, verspreken.
— H y f or s n a p t e hiin", zeide iets, dat
hij had willen of moeten zwijgen.
f o r s n a u w e , v. steeds afsnauwen, — toe-
snauwen. — I m m e n f o r s n a u w e .
f o r s n a u w e r , s. eg. die iemand steeds
snauwend bejegent. — D e f o r s n a u w e r s
en ú t s û g e r s í'en 'e g e r i n g e k l a s s e ,
Hsfr. I , 275.
f o r s n y e , v. versnijden. — I n h e a l b r e a
i s g a u f or s n i j d ( f o r s n i e n ) , snijdende
verbruikt.
— D r a n k f o r s n i j e , vermengen, aan-
lengen. — Zie snìje.
forsnotoje, v. versnoepen. — I n h o p e n
b e r n f o r s n o b j e f i e r s t o f o l l e sin-
t e n . — fig. H y h e t s y n l é s t e o a r t s e n
f o r s n o b b e , zijn laatste hulp- of redmid-
del uitgeput. — H y h e t s y n o a r t s e n
f o r s n o b b e , ook: zich aan een vrouw
verbonden, zoodat — al berouwt hem dit
— hij niet terug kan.
f o r s o a l j e (spr. soms -oá-), v. verzolen,
van nieuwe zolen voorzien (schoeisel).
f o r s o a r g e r , s. eg. verzorger.
f o r s o a r g j e , v. verzorgen. Zie soargje.
f o r s o a r j e , v. zacht suizende verdam-
pen. — I t t h é w e t t e r is f o r s o a r r e .
Zie soarje.
verdorren , verdrogen. — I t b l i d e g r i e n
fen d y n l i b b e n , d a t n o u y n ' e t ú n
forso a r r e 1 eit.
verkwijnen. — D è r t r o c h k a e m k r i -
g e l h e i t en w i r k n o c h t t o f o r s o a r -
j e n b y 't o e r b i l ê s t e f o l k , ld. V, 67.
— G. J. 1, 80.
f o r s o m j e , f o r s û m j e , v. neglìgere, ver-
zuimen, nalaten. — D e t s j e r k e w ol 'k
n e t om 'e m e r k e f o r s o m j e . — Dy
k o u h e t i n k e a 1 f o r s o m m e, heeft een
jaar niet gedragen.
f o r s p i e l e , v. wegspoelen. — I k h a w i n
f o n k h j i r y n 'e k i e l , || 't w i r d t t i i d
d a t ik h i m r i s f o r s p i e l , R. ind. T.a, 253<I.
Vgl. (lelspiele.
— I t i t e n f o r s p i e l e , te veel drinken
na den maaltijd.
* f o r s p y e r , 8. m. verspieder. Alth. 274,
280.
f o r s p i j e , f o r s p u i j e , v. verspuwen, ver-
achten , verafschuwen. — . . . t o M o l k -
w a r r e n , d ê r 't e l k h i m f o r s p e i , L.
wumkes.nl
419 FORS.
in W., 451. — H y i s b y e l k f o r s p e i n ,
in minachting.
bekend, ruchtbaar (in goeden zin). — S y n
k u n d e w i e r g a u f o r s p e i n , Sw. 1856,
28.
f o r s p i j i n g , s. verachting. — D e p r e -
tester seach h j a r . . . oan mei eagen
f e n d e d j i p s t e f o r s p i j i n g , L. in W.,
374.
f o r s p i j s e l , ?. (het) verafschuwde. — I t
f o r s p i j s e l f e n d e fo'r wo a s t i n g e , Halb.
Matth, XXIV, 15. Vgl. útspijsel.
f o r s p y l j e , v. verspelen, verliezen. G.
J. I, 12. — Prov. T i i d f o r s p y l j e i s
j i l d f o r s p y l j e , tijdverlies is geldverlies.
f o r s p l i s s e , v. versplitsen , splitsende ver-
werken , er door heen werken (touw). Zie
splisse,
f o r s p o a r , in: F o r s p o a r k r i j e o p . . . ,
op het spoor komen van . . . A. 80.
f o r s p r e k k e , v. verwenschen , uitschel-
den , beschimpen. — I n p a r t i j f o r s p r i e -
k e n i n a s t e r d a t er sa s t j o n k e n d e
s l û c h w i e r , ld. IV, 144. — F o r s p r e k
l û d e n l i l k s o k k e n , d y 't f o r d y
s t â n - y n-'e-w eij e n b i n n e , R. P. Jouwerk.,
27/28.
f o r s p r e k k e , v. bespreken, afspreken. —
D ê r o m b i n i k h j i r b y j o k o m d om
m e i in-o a r r i s t o f o r s p r e k k e n , W.
Gribb., 15. Zie †orprate.
f o r s p r i e d e , v. verspreiden. Sw. 1856,43.
f o r s p r i e d i n g , s. verspreiding. Forj. 1882.
120. — Sw. .1869, 17.
f o r s p u i j e , v. Zie forspije.
f o r s t a l , s. n. oude landmaat = V» ponde-
maat.
f o r s t â l j e , v. verstallen , (het vee) van den
eenen stal naar den anderen overbrengen.
f o r s t â l j e , f o r s t â l l e , v. verstellen, an-
ders stellen. — H y f o r h e l l e i n s t i k j e ,
d a t er ris l é z e n h i e en f o r s t â l d e
't h w e t , d a t i t i n o a r o a n s j e n k r i -
g e , H.Z., Ts. tuws., 10. Vgl. stâlle.
veranderen. — F o r s t â l j e . . . m y n
. . h e r t , to 'nnij c r e t û r e , G . J . I ,
211.
verstellen (een kleed). Vgl. †orsette.
f o r s t â n , s. n. verstand. — D u r k i s
t s j e r k f o u d o m 't er l â n h e t , || N o u
m i e n t elk d a t Durk f o r s t â n het,
R. W., Blommekr., 23.
 FORS. 420
— F o a r 't f o r s t â n h a , begrijpen, —
i n d i n g g a u f o a r 't f o r s t â n ha,
vlug van bevatting zijn.
— Dy â l d m a n i s s a s t a f , m e n k i n
h i m h a s t n e t y n 't f o r s t â n k r i j e ,
aan 't verstand brengen.
- - I k w i e r e k y n d a t f o r s t â n . in
die meening, A, Ysbr, (1808), 7.
— W y h a 't d r o k h a w n m e i h i m -
m e Ij e n , i t l â n s i e t o n d e r 't o n t ú o h ,
m a r wij k r i j e 't n o u y n 't f o r s t â n ,
worden het onkruid de baas.
— M e i f o r s t â n , met beleid, overleg.
— F o a r 't f o r s t â n g r e a t , lichamelijk
beter ontwikkeld dan verstandelijk; zich
groot wanen zonder verstandig te zijn.
f o r s t â m ü c h , adj. & adv. verstandig, met
verstand, — beleid. G. J. passim. — De
forstânnige is h a e s t n ó c h s e i n ,
een goed verstaander heeft maar een half
woord noodig, Burm.
forstânnichheit, forstânnigens, s.
verstandigheid: bedaard nadenken, beleid.
— I n d i n g m e i f o r s t â n n i g e n s oer-
lizze, — mei f o r s t â n n i c h h e i t to
w i r k g e a n . — ld. I , 15.
† f o r s t e a l j e , v. verduren. R. P. in Epk.,
445. — D y s k i e p p e h o e d e r s y n t o c h t e,
hartstocht, liefdevuur, is f e n i t f a t s o e n
as m i n e s . Mar m i n e s b i g j i n t yn
m y n o u a 1 t o f o r s t e a l j e n , R. P., As
jìeme, 37.
f o r s t e a n , v. verstaan , kennen. — H y
f o r s t i e t g o e d syn h a n t w i r k . — Dou
f o r s t i e t s t d y o m m e r s o p 'e n a c h t -
m u z y k , R. ind T, a , 408'. — Dy h i m i t
l i g e n s a m a s t e r l i k f o r s t o e , Ibid.130''.
— Dy m a n p r a e t s a o n d ú d l i k , i k
kin him hast net forstean.
— Soks f o r s t e a n ik n e t fen dy,
wil ik mij van u niet laten zeggen. — H y
w o l g j i n r e d e n f o r s t e a n , zich niet
laten overreden.
f o r s t e a n , v. verstaan: door staan verlo-
ren doen gaan. — M y n h o r l o a z j e h e t
i n g o u n e y n 'e l o m m e r t forstien,
door verpanding aan rente gekost. B. 247.
— De w e in f o r s t i e t h i m , bederft
door het staan. B. 350.
f o r s t e a n , v. uitstaan, weerstaan , tegen-
houden. — De â l d m a n k o e d y h o m p
fen de k e a r e l h a s t n e t f o r s t e a n ,
wumkes.nl
FORS.
zich daarbij nauwelijks staande houden. —i
B. 307. — D e s e k m e i a p e l s r e k k e b y
de w â l d e l en k r i g e s a f o l l e f o a r s j e ,
d a t S j e r p k o e 't n e t f o r s t e a n , h y
g y n g m e i b y d e w â l d e l , Hsfr. I , 26.
f o r s t e a n b e r , adj. verstaanbaar. — Dy
b e r n g e a n e sa h e i s l i k o a n , d a t m e n
k i n g j i n f o r s t e a n b e r w i r d m e i in-
o a r p r a t e.
f o r s t e k k e , v. versteken, verbergen. —
H j a r o a n y n 'e b i n n e n s t e s k û l h e r -
n e n fen ' t b o s k , t i n s e n d e d a t h j a r
l j e a v e r t him dêr f o r s t i t s e n hie,
G. J. I, 42.
f o r s t e l d , adj. ontsteld, verbaasd. — E n
d e s k a r e n s t i e n e f o r s t e l d , Halb.,
Matth. XII, 23.
f o r s t e r k i n g , s. versterking. — M o a r n s
in a e i t a f o r s t e r k i n g is i n b e s t
d i n g for i n s w a k m i n s k e .
f o r s t e r k j e , v. versterken.
f o r s t e u r e , v. verstoren. Zie forsteurje.
f o r s t e u r i n g , s. verstoring, stoornis. —
Y n 't i e n e s a w o l a s y n ' t o a r e w i e r
f o r s t e u r i n g k o m d , R. Z., 17. — N i m -
mem scoe f o r s t e u r i n g b r i n g e yn
'e r e s t f e n d e l y t s e l i j e r , Sw. 1856,25.
f o r s t e u r ( j ) e , v. verstoren, storen. —
F o r s t e u r j e m y n e t ! H. Z., Ts. tuws., 227.
f o r s t i e n j e (spr. -stjinje), v. versteenen.
R. ind T.a, 117*.
f o r s t i i v j e , v. verstijven, stijf worden. —
Hy w i e r a l h i e l f o r s t i v e feu ' e k j e l d .
f o r s t i v e r j e , f o r s t j u r j e , v. verstijven,
stollen. — F o r s t i v e r e . , . b l o e d , ge-
ronnen bloed, A. Ysbr. (1808), 46.
f o r s t j e r ' , s.n. versterf, overlijden.—By
f o r s t j e r f e n 't w i i f s c o e n e d e b e r n
by in m o i k e fen h j a r r e s .
f o r s t j e r r e , v. sterven, overlijden. — D e
fa e r w i e r a l f o r s t o a r n d o G o s s e
y e t m a r i n l y t s e b o i w i e r . — Ook
veel: H y ( h j a ) k a e m ( w i e r k o m d ) t o
f o r s t j e r r en.
f o r s t j e r r e n , s. verb. obitus, het sterven,
overlijden.
f o r s t j i t t e , v. verstooten. Zie stjitte.
f o r s t j o n k e , v. verstinken. — W y for-
s t j o n k e n o u y n 'e h û s m e i d e n o a s
y n 't f j û r .
f o r s t j u r j e , v. verstijven, stollen. Zie
stjurje.
 FORS.
f o r s t o m m e , v. verstommen.
förstoraming', s. verstomming. R. ind
T.s, 117*.
f o r s t o m p e , v. wegduwen, -stooten; ver-
stouten.
f o r s t o m p j e , v. verstompen, stomp wor-
den, stomp maken. — I t f o r s t â n f o r -
s t o m p e t m e i de j i e r r e n .
f o r s t o p j e , v. verstoppen.— De l o f t — ,
de p ü p —, i t h y n d e r i s f o r s t o p p e .
wegstoppen, verbergen. ld. XVIII, 34.
Lapek., 135.
— I n b ê d f o r s t o p j e , anders stoppen,
de veeren uit een oud bed in een nieuw
hulsel stoppen.
f o r s t o u w e , v. verstuiven. — 11 s â n
f o r s t o u t f e n 'e w y n . — D e d u n en
op 'e e i l â n n e n w i r d e m e i h e l m b i -
p l a n t e f o r 't f o r s t o u w e n .
f o r s t r e k k e , v. strekken, veroorzaken.
— 't F o r s t r e k t m a r t a i n p r a e t -
s j e , 't had geen bijzondere bedoeling. —
D a t f o r s t r e k t h i m (lij ar) t a ' n e a r e,
doet hem (haar) eer aan.
— 't F o r s t r e k t s a f o l i e p r a e t , geeft
zooveel stof tot praten , Burm.
f o r s t r i k e , v. in: T o f o r s t r i k e n h a ,
te doen hebben. — As d e w i n t e r k a e m ,
den hie Sjouke faek n e t folie to
f o r s t r i k e n , Hsfr. VIII, 232.
f o r s t r i k e , v. verstrijken, (over) strijkende
verbruiken. — D a t â l d s k e t , d ê r h a ' k
in h e l e b u l t t a r o p f o r s t r i t s e n .
verloopen, voorbijgaan. — B n g a u w e r
as d y w i n s k s j u c h t m e n d e b e s t e
t i i d f o r s t r i k e n , Sw. 1855, 58. — Da-
l i k is i n d e i f o r s t r i t s e n . — Ibid. 18,
50, 80.
f o r s t r i k j e , v. verstrikken, in een strik
vangen, fig. misleiden. —• I t s t i e t d y
n e t m o a i , in g o e d , i e n f â l d i c h m a n
t o f o r s t r i k j e n . A. 551. <
f o r s t r u j j e , v. verstrooien. Alth., 301. Zie
struije.
f o r s t r û p e , v. verkleeden. — I k s c i 1
my h w e t f o r s t r û p e , betere Weeren aan-
trekken. Vgl. forhimmelje, forshile.
f o r s t û k j e , v. verstuiken. — A s i m m e n
i n h â n of f o e t f o r s t û k e t , ld. XIV, 106,
f o r s u c h t i n g , s. verzuchting.
f o r s u c h t s j e , v. verzuchten, zuchtende
verkwijnen. — D o u m a s t d y n e t a l h e e l
wumkes.nl
421 FORS.
f o r g r i n e en f o r s u c h t s j e , je niet aan
naargeestigheid overgeven.
f o r s u i s k j e , v. berooid worden. — Sa'n
h e l e d e i y n ' e s t ê d om p a n d e r j e , e n
m e a r b r û k e as men w e n d i s , d ê r
f o r s u i s k e t in m i n s k e fen. — W y
ha to-nacht t i g e b r u l l o f t e , non
b i n n e wy f o r s u i s k e . Ook
f o r s u k k e l j e , v. 'op', afgemat worden,
van 't prethouden, — van 't reizen, — van
werken bij nacht.
f o r s û m j e , v. Zie foraomje.
f o r s û p e , v. verzuipen, verdrinken. —
T r y n G e a l e s h i n i s f o r s û p t , W. D.,
Nut-Nocht, 144. — J o n g e k a t t e n for-
s û p e , doen verdrinken.
— J i l d f o r s û p e , aan sterken drank
uitgeven. — I n f o r s û p t l i c h e m , be-
dorven door drankmisbruik.
f o r s ù p e d r i n k e , y e n , v, te veel karne-
melk drinken.
f o r s û r j e , v. verzuren.
f o r s u t e r j e , v. morsig, onooglijk worden.
— Y e n s g û d f o r s u t e r t sa as m e n
i n h e l e d e i y n r e i n i c h w a e r o m-
s w a b b e t.
van streek raken. —• I k b i n a l h e e l
f o r s u t e r e f e n 't r e i s g j e n , — f e n 't
m e r k e h â l d e n . Vgl. forsukkelje.
f o r s û z j e , v. versoezen, zorgeloos door-
brengen. — . . . l i j a r t i i d . . . s o n d e r
s o a r g e n f o r s û z j e , R. P.
f o r s w a k j e , v. verzwakken, zwakker
worden, — maken. G. J. 1, 44 e. a.
verflauwen. — S y n m o e d f o r s w a k k e t .
f o r s w e v e , v. verdwijnen, sterven; met
de noorderzon vertrekken.
f o r s w i e r ( j ) e , v. verzwieren. — J i l d —,
t i i d f o r s w i e r j e . — Sw. 1859, 80.
f o r s w i e r j e , v. verzwaren, zwaarder ma-
ken. — D e i t i g e r s f o r s w i e r j e d e
w i c h t e n a s se d y t o l i c h t b i f i n e .
Vgl. sivierje.
f o r s w i e t s j e , v. verzoeten, veraangena-
men. R. ind T.s, 32». — G. J. I, 24, 39.
f o r s w y e , v. reticere, verzwijgen. Hsfr.
I, 156; X , 59, — G. J. I , 39, 130.
f o r s w i m e l j e , v. verzwijmelen, verzwin-
den, verdwijnen. G, J. I 116.
f o r s w i n e , v. verzwinden; op raken. —
I t b o e r k e t n e t s a b e s t , en h w e t
men yet bidijt kin gau forswine.
 FORS. 42'2
— D e b o e l f o r s w i n e l i t t e , laten be-
derven , door verwaarloozing.
f o r s w i n k j e , v. verzwenken : verzwinden,
verdwijnen. — I n g a u f o r s w i n k j e n d e
r i i k , G. J. I I , 110.
f o r s w o l g j e , v. verzwelgen, doorslikken,
fig. verkroppen. — F o r s w o l g e t r o c h d e
s é , R. ind T.3, 67*. — De g o a t e k o e 't
w e t t e r n e t f o r s w o l g j e , bij sterken
regen liep de goot over. — H y k o e 't
h a s t n e t f o r s w o l g j e , een te groote brok
of teug, fig. de beleediging, 't onrecht.
f o r s w o l l e , v. verzweren. — Hj a r b e i -
d e b o a r s t e n w i e m e f o r s w o l cl, Sw.
1882, 33.
f o r t a e p j e , v. vertappen, uittappen. —
I n s l o k f o r t a e p j e , een borrel verkoo-
pen. —- D ê r y n d a t s û p h i í s k e w i r d t
i n b o e l d r a n k f o r t a p e . — fig. D e
p r e f e s t e r hie . . . syn b i e r f o r t a p e ,
men wou niet meer van hem gediend zijn,
Lapek., 86.
f o r t a e s t , s. n. misgreep. Vgl. forsin.
— B y f o r t a e s t , bij vergissing, s m i e t
e r i n g o u d e n r i d e r o p 'e t a f e l , R.
ind. T.s, 393'.
f o r t a e s t e , v. een verkeerden greep doen ,
bij vergissing naar iets grijpen, of naar iets
ongeoorloofds grijpen. — D e g o e d e f o r-
grypt h i m , de k w e a d e fortaest
h i m , Burm.
f o r t a l e , v. vertalen, uit een taal in een
andere overzetten. Zie oersette.
verklaren, uitleggen. — I k f e t s j e d a t
n e t , dou m a s t it my ris f o r t a l e .
— A. B., Doarpke, 54.
— Ik scil him dêr ris oer f o r t a l e ,
onderhouden, aanspreken.
— Hy t e a c h de d r y s t e s k o e n r i s
o a n om m o e i k e t o f o r t a l e n , om met
haar te spreken. W. D. Nut-Nocht. 60.
f o r t a r j e , v. aan teer verstrijken. Zie tarje.
f o r t a r r e , v. (geld) verteren. Burkerij,
28. — Jong. boosk 32: f o r t a r j e . Ho-
folle ha wy f o r t a r r e ?
verzwinden , oplossen. —• D e 1 o f t w i e r
n i i s g l e i , m a r n o u i s 't a l l e g e a r r e
w e r f o r t a r d. — S â l t f o r t a r t y n
w e t t e r . Schierm. f o r t o r r e , pp. for-
t o r d . G. J. f o r t e a r r e , f o r t e r r e .
f o r t a r r i n g , s. consumatio , vertering. Sw.
1863, 25.
wumkes.nl
FORT.
f o r t e a n e , v. vertoonen. Passim bij
schrijvers. Sprkt. f o r t o a n e , z. d.
f o r t e a n i n g , s. thans fortoaning,
z.d.
f o r t e i s t e r j e , v. door heen en weer be-
wegen beschadigen. — De b e a m m e n
b i n n e f o r t e i s t e r o f o n 'o w y n . A. 605.
Zie teisterjc.
f o r t e l l e , v. vertellen. HL, Schierm. for-
tolle.
f o r t e l l e , y e n , v. zich vertellen, verkeerd
tellen. — I k h a m y f o r t e l d , j y h a i n
g o u n e to m i n k r i g e . — T u r f s u t e -
l e r s f o r t e l l e h j a r w o l r i s , m a r al-
t y d y n h j a r e i g e n f o a r de el.
f o r t e l l e r , s. eg. verteller. H. Z., Ts. tuws.,
195. Sprt. f o r t e l d e r .
f o r t e l t s j e , s. n. vertellinkje. R. ind T.2,
210'.
f o r t e r r e , v. Zie fortarre.
f o r t e u t s j e , v. verbabbelen (den tijd);
overbab'belen (nieuws). Zie teutsje.
f o r t i c h e l j e , v. door een laag onder den
bovengrond weg te graven den grond lager
maken. — I n s t i k l â n fortichelje
(Dantdl., TietjdL). Zie Uchelje.
f o r t i e r ( i n g ) , s. n. levendigheid. — O p
i n d o a r p is sa f o l i e f o r t i e r i n g n e t
a s y n 'e s t ê d .
uitspanning. — De b e r n m o a t t e h w e t
f o r t i e r ( i n g ) h a , K. A., 79.— I t k o a i k -
j e n en d e f i s k e r i j e || w i e r 't e a r m e
f o l k h j a r g r e a t s t f o r t i e r , R., indT. ! ,
381". — I n b l o m t ú n t s j e d ê r h i e se
h w e t f o r t i e r i n g m e i , Hsfr. I, 233.
f o r t i e r i n k j e , dim. n. uitspanninkje.
f o r t i i g j e , v. verkwijnen. R. ind T2., 199 } ;
412«.
f o r t i i z j e , v. verwarren. — I t l ì b b e n
s i t e r y n f o r t i z e , gezegd als een hoog-
bejaard persoon van een ernstige ziekte her-
stelt. Zie bitiizje.
f o r t i l l e , v. opbeuren en verplaatsen.
— Y e n f o r t i l l e , zich door iets zwaars
op te beuren ongemak berokkenen. — H y
h e t h i m o a n 'e r o m e r f o r t i l d , iron.
is beverig door drankmisbruik. — H y l i e t
h i m f o r t i l d o a n 't f l e s k f c t , z.d.
f o r t i m m e r i n g , s. vertimmering.
f o r t i m m e r j e , v. vertimmeren. — I n
h û s f o r t i m m e r j e , — j i 1 d. f o r t i m-
m e r j e , geld aan timmerwerk besteden.
 FORT.
f o r t i n j e , v. vertinnen. — I n k o p e r e n
c-oatling fortinje.
f o r t i n j e , v. verdunnen, dunnen, uitdun-
nen. — De m ô l k e f o r t i n j e , aanlengen.
— I t h i e r h w e t f o r t i n j e . — Dy kli-
b e r f o l k i s a l g a n s f o r t i n n e , gedund.
f o r t i n k e , v. verdenken, verdenking (op
iemand) hebben.
— I k h i e d ê r g j í n for t i n k e n o p ,
was daar niet op bedacht, had daar niet
op gerekend. Hsfr. VII, 29. Zie bitinken.
f o r t i n s e l , s. n. vertinsel.
f o r t y s k j e , v. zweepende vernielen, be-
derven. — De s t o a r m w y n h e t de
b e a m m e n f o r t y s k e . — overdr. D e
b l o m h j i r f o r t y s k e , for de i e r d e
f o r l e r n , fl b l o e i t b o p p e w e r h e a r -
l i k en m o a i , Sw. 1864, 53.
f o r t i z e , v. Zie fortüzje.
f o r t o a l j e , v.verleppen,verflensen.—Al is
s y n l i b b e n s b l o m f o r t o a l l e , Alth., 79.
f o r t o a n e , v. vertoonen. — K u n s t e n
f o r t o a n e . — H j a w i t t e h a s t n e t ho
b r y k se 't f o r t o a n e s c i l l e , hoe vreemd
ze zich zullen voordoen, van pronkzuchtigen,
ook van kermisgrappenmakers. Vgl. forteane.
fortoaning', s. spectaculum , osíentatio,
vertooning, vertoon. — I n m o a i j e —, nu-
v e r e — , b r i k e —-, d r o e v i g e f o r t o a -
n i n g . — G a n s f o r t o a n i n g , vertoon,
m e i t s j e . Vgl. forteaning.
f o r t o a r j e (spr. -oá-), v. verdorren. —
I t b l o m k e f o r t o a r r e t . — Dy h e a l
f o r t o a r r e s t a k k e r , half uitgedroogde
sukkel, A. B., Doarpke, 116. — D e r w i e r
in m a n , dy in f o r t o a r r e h â n h i e ,
Halb., Matth. X I I , 10. — De s w o l m for-
t o a r r e t , als de ontsteking ophoudt. Zuidh.
fortorkje.
f o r t o a r k j e , v. verstrooien, omkomen.
— A c h t t j i n fen ns e i n e p i k e n b i n n e
f o r t o a r k e . B. 6.
f o r t o a r s t j e , v. van dorst versmachten,
omkomen. R. ind T.3, 304".
f o r t o a v j e , v. Zie fortoevje.
f o r t o c h t , adj. verdacht, bedacht. — D ê r
w i e r 'k n e t o p f o r t o c h t , dacht daar
niet aan. Vgl. onforíocht.
f o r t o e v j e , v. vertoeven, (ergens) blijven.
Zie toetje.
f o r t ô g j e , v. verdragen: van een plaats
naar een andere dragen. Zie tvgje.
wumkes.nl
423 FORT.
f ig. wegsiepen, bekoren. — I n f a n k e
as i n l o g e || . . . d y 't a l l e m a n for-
t ô g e , R. ind TV, 200".
f o r t o k j e , v. verleiden, — . . . m e a r -
m i n n e n , dy h a b b e f o l i e o n n o a z e l e
g e s e l l e n mei hjar s j o n g e n fortok-
k e , R. ind T.3, 141«.
aftrekken.— . , . d o c h s , . . k o e n e e d
n o c h d e a h j a r o a i t f o r t o k j e || f e n
de a c h t i n g f o r d i t â l d e l â n , R. ind
T.2, 381».
f o r t o k k e r , s. eg. verleider. — A l l e
f o r t o k k e r s t a i t k w e a , Halb., Matth.
XIII, 41.
f o r t o l k j e , v. oververtellen. Halb. in G.
J.2, 64. — T r y n f o r t o l k e g a u i t nijs
o a n d a t m i n s k e , Hsfr. X, 95.
f o r t o l l e , HL, Schierm. v. Zie fortdie.
f o r t r a e p j e , v. vertrappen, vertreden.
— By w i e t h j e r s t w a e r fortraepje
de kij f a e k m e a r a s se op-i t e .
f ig. verdrukken, onderdrukken.
— Y e n f o r t r a e p j e , zich vertreden.
f o r t r a p e r , s. eg. vertrapper, f ig. onder-
drukker. — Sw, 1863, 11.
f o r t r e a s t i n g ( e ) , s. vertroosting. Sw.
1881, 14, G. J. passim.
f o r t r e a s t j e , v. vertroosten. Hsfr. XI,
58. G. J. passim.
f o r t r è d s j e , v. vertreden. — I t (bloempje)
w i r d t f o r t r a p é en f o r t r ê d d e n , R.
ind T . \ 55". — G. J. 1, 136.
f o r t r e k , s. n. afreis. — H y s t i e t o p
f o r t r e k . — I n l a n g f o r t r e k , trage
of vertraagde reis. — F e n L j o u w e r t
n e i B o i s e r t m e i 't l û k s k i p , dat
scil in l a n g f o r t r e k j a e n . — M a s t
dat allegearre noch dwaen earst'
dy k l a e i s t e , d e n w i r d t i t i n l a n g
fortrek.
f o r t r e k , s. n. conclave, vertrek, kamer.
f o r t r e t l i k , adj. verdrietelijk, vervelend.
— D a t i v i g e s k r i u w e n is g r i f in
h e i s l i k f o r t r e t l i k w i r k . — Hsfr. X,
208. Vgl. fortrietlik.
f o r t r e t t e , v. verdrieten, vervelen. —
— P a k e b i s p e u r d e op 't l é s t h w e t
p r a e t ú s b e i d e 1 i û e h i e n e, . . . i t
b i g o u n h í m g a u t o f o r t r e t t e n , H.Z.,
Ts. tuws., 91/92. Vgl. fortriette.
f o r t r ï b e l j e , v. mislukken. — Y n t e
f o r h e l l e . . . d a t s y n i e r a p p e l s for-
 FORT.
t r i b e l e w i e r e n , R. ind T.2, 200''. — I n
f or t r i b e l e p a n k o e k , overdr. een ver-
broddekl stuk werk.
f o r t r i e t , s. n. verdriet, smart, gemoeds-
kwelling. — I k h a i n b u l t e f o r t r i e t
o a n d y s e a r e f i n g e r . — Dy j o n g e
d o c h t s y n â l d e n in b u l t e f o r t r i e t
o a n . — I s J u n i , m e a s t a l k â l d en
w i e t , d e h ú s m a n k r i g e t r j u e for-
t r i e t , Skoeralm. 15/VÍ, 1887.
f o r t r i e t l i k , v. verdrietig, verdrietend,
lastig. — I n f o r t r i e t l i k b i s t e a n , —
f o r t r i e t l i k w i r k , — in f o r t r i e t l i k e
p i n e. Vgl. fortretlik.
f o r t r i e t t e , v. verdrieten, verdriet doen;
vervelen, lastig vallen. Vgl. fortrette.
f o r t r i u w e , v.' aan kant doen, achteraf-
zetten, verstouten.— As d e e a r en a m e r s
oanret binne w i r d e de h o u t e n e
fortreaun. — F o r t r e a u n e bern. —
G. J. I, 142.
f o r t r o l j e , v. verfonfaaien. — D o u
b i e t s t . . . 't b l o m t ' f e n 'e s t a l ; d a t
s m i e t s t y n 'e h i c h t e of f o r t r o l l e s t
s a m â l , íd. I , 166.
—• Dy 't m i n s k e r j u c h t f o r t r o l l e t ,
geweld aandoet, R. P., Prieuwcke, 36.
f o r t r o p j e , v. wegstoppen, verbergen. —
fig. O m p o l s k e f e n i t h e g e , s â 11 e
w e t t e r , || f o r t r o p p e op i n t e r p of
s t i n s |! h i e n ' d' â l d e F r i e z e n , y n de
w r â l d n e t b e t t e r , R. ind 'f.9, 61 5 .
forti'OU, M I . vertrouwen. R. P., Keapm.,
8. — Y n 't f o r t r o u w ê z e , het vertrouwen
genieten (in geldzaken). Verg. bitrou.
f o r t r o u j e , v. passim bij schrijvers. Zie
fortrouwe.
f o r t r o u l i k , adj. Zie fortrouwelik.
* f o r t r o i m t s j e , v. vertrouwen.—'k F o r -
t r o u n t s j e o p ú s H e a r e , Alth,, 274.
Zie fortrouwe.
f o r t r o u w e , v. vertrouwen. Schierm. for-
t r e a u we.
f o r t r o u ( w e ) l i k , adj. vertrouwelijk; ver-
trouwend , Hsfr. XIV, 4.
f o r t r o u w e n , s. n. vertrouwen. — Dy
m a n i s w o l ( n e t f o l i e ) y n 't f o r t r o u -
w e n , heeft wel (geen) krediet. Ook for-
t r o u. Vgl. bitrou.
f o r t s j e n ' , v. proficiacì, vertrekken. G. J.
passim.
s. n. vertrek, heengaan. R. P.
wumkes.nl
424 FORT.
f o r t s j i n s t , s. verdienste, dagloon, winst.
— J e l k e w i e r h j i t o p 'e f o r t s j i n s t i
d ê r o i n a r b e i d e e r f û l , — De w i n -
kellíû nimme hjir tofolle for-
t s j i n s t f e n h j a r w a r e n , Hsfr. XIV, 28.
f o r t s j i n s t e n , pi. werkloonen. — De
f o r t s j i n s t e n fen in a r b e i d e r b i n n e
s kriel.
f o r t ( s ) j i r m j e , v. verkwijnen. — L i c h t
d a t er yn dy o n f r j e o n l i k e o a r de
f o r t s j i r m e i s , ld. XVIII, 40. — De
i d e l h e d e n fen d i s s e d e i f o r t s j i r m j e
a s d e t i n k - o a n - m y k e s y n 'e m i e d e n .
R. ind T.a, 56'. — H j a r k l e a r h e i t (die
van de kaars) i s h j a r f o r t s j i r m j e n , G.
J. II, 110.
f o r t s j o a r j e , f o r t s j u r j e , v. op een an-
dere plaats aan het tuierfcouw vastzetten.
— I n s k i e p f o r t s j o a r j e . Warns for-
s j o a r j - e . Vgl. tsjoarje.
f o r t s j o c h , f o r t s j u c h , s. n. vertrek, af-
reis. G. J. I , 39, I I , 75.
vertrek: toevlucht. G. J. I, 146, 157, 213.
— Alth., 377.
f o r t s j u r j e , v. Zie fortsjoarje.
f o r t s j u s t e r i n g 1 , s. eclipsis, verduistering.
Vgl. klipsis.
f o r t s j u s t e r j e , v. verduisteren, duister—,
donker maken.
f o r t s j u t s k j e , v. traducere, exponere, ver-
talen , verklaren. Halb. Matth. I , 23. Zie
foräúts(kj)e.
f o r t ú n , s. n. fortuin, geluk, voordeel. —
It f o r t ú n het him' nea net mei
w e s t . . . — Dou m a s t dyn f o r t ú n
m a r s i i k j e , je maar zien te redden. —
— Dêr sjuch ik gjin f o r t ú n yn,
geen voordeel. — H y h e t s y n f o r t ú n
m e i d e f o e t s k o p t , zijn eigen belang —
verwaarloosd.
f o r t ú n l i k , adj. gelukkig, door de fortuin
begunstigd. Vgl. onfortúnUk.
f o r t ú n t s j e , dim. n. voordeeltje, buiten-
kansje.
f o r t u t - e a r z j e , v. verworden, omkomen.
— D a t s l e a u w e w i i f l i t a l l e s for-
t u t e a r z j e . — Y n 't w i e t e j i e r 1825
b i n n e a l l e s p o e k e n f or t u t e a r z e ,
ld, XIII, 40.
f o r t u t e n , in : F o r t u t e n d w a e n , uit-
werking, n u t , voordeel. — De p i l l e n d y
' k y n n o m d ha, h a w w e wol (neat
 FORT.
<rjin) f o r t u t en d i e n . — F r j e o n , i t
d o c h t dy g j i n f o r t u t e n , l e i s t e dy
op w i t n i s ú t , ld. IV, 65.
f o r t w i e r j e , v. verdwarrelen, wegdwar-
relen; verdwijnen. Epkem., 149. Zie hoierje.
f o r t w i e r r i n g e , s. verdwarreling, heen
en weer dwarreling. — f ig. F o r t w i e r r i n -
„ e d e s g e a s t e s , weifeling, onzekerheid
des gemoeds. G. J. I I , 100.
forfrwiveling, s. vertwijfeling. H. Z., Ts.
tuws., 131, - G. J. I , 76.
f o r t w i v e l j e , v. vertwijfelen. G. J. II, 89.
f o r w a c h t i n g , s. verwachting. — D ê r
h a 'k n e t f o l i e f o r w a c h t i n g f e n ,
daar reken ik niet veel op, stel ik mij niet
veel van voor.
f o r w a c h t s j e , v. afwachten , verwachten.
— Don m a s t m a r f o r w a c h t s j e h w e t
dy o e r k o m t , onthoud je dag, ik zal je
vinden.
wachten op. — I t i e n e o n g e l o k f o r -
w a c h t e t i t o a r e n e t , Burm. — D o u
m a s t m y h w e t f o r w a c h t s j e , even
op mij wachten.
f o r w â d s j e , v. vertreden. — F o r w â d -
de t r o c h 't h o a r s , door het ros vertre-
den, ld, I, 15, 49.
f o r w a e c h s j e , f o r w a e k s j e , v. ver-
wassen, verkeerd —, krom wassen, pp. for-
w o e c h s e n , miswassen, gebocheld. — D a t
j o l i k j e f o r w a e c h s t , groeit krom.
f o r w a e j j e , v. verwaaien, door den wind
verspreid worden. — M y n f o r w a e i d e
p y l k e n en b o g e n , R. ind T.3, 156''. —
D e s k i p p e r s l i z z e f o r w a e i d , hebben
de eerste de beste ligplaats aan den wral opge-
zocht, wegens den storm. — F o r w a e i d e
t o n g e r , door den wind verspreide onweers-
wolken , als het eigenlijke onweer al over is.
f o r w a e k s j e , v. Zie forwaechsje.
f o r w a ( e ) r j e , v. verweeren, door den in-
vloed van het weer bederven. — 11 b u t e n -
ste fen in h e a b u l t f o r w a r e t o n d e r
'e b l e a t e l o f t . — F o r w a r e ( f i n s t e r - )
r u t e n.
f o r w a e r m j e , v. verwarmen. Sw. 1860,
45. — B i s t f o r k l o m m e ? h j i r ! i n h j i t
pântsjefol kofje, d a t f o r w a e r m e t
it g e m o e t h w e t .
f o r w a r , s. n. (het zich) verweren. — Hy
die nin f o r w a r .
— Der sit gjin f o r w a r yn dy m a n ,
wumkes.nl
25 FORW.
geen energie, hij is afkeerig van inspanning.
f o r w a r r e , f o r w e r r e , y e n , v. zich
verweren. — Prov. M e n m o a t y e n op
syn t i i d f o r w a r r e , o a r s b i t e de
h o u n e n y e n , Salv. MS., 88.
f o r w e a k j e , v. verweeken. pp. f o r w e a -
k e , fig. verweekelijkt. — D a t f o l k . . .
d a t n e t f o r w j e a l d e , f o r w e a k e en
w i r c h , m a r h i r d as s t i e l w i e , R.
W., Blêdd., 25.
* f o r w e a n d , adj. arroyans, verwaand.
R. ind TV, 273'.
f o r w e d s j e , v. verwedden. — D ê r for-
w e d s j e 'k m y n k o p o p ! Zie u-eänje.
f o r w e e c h l i k , adj. beweegbaar. Vgl.
onforwecchlik.
† f o r w e e n d , adj. verweekelijkt, door
weelde bedorven, ontzenuwd. — D e for-
w e e n d e b e r n f e n S t a r u m , Lapek.,
204. — I n f o r w e e n d b e r n . . . d a t
s y n s i n t u g e n o e r p r i k k e l e h e t , R.
ind T.2, 314».
f o r w e g e , v. bewegen, roeren. — I k
koe my n e t f o r w e g e . — N i n l i p k e s
f o r w e g e , Sw. 1864, 53.
f o r w e i d s j e , v. verweiden, in een ande-
re weide brengen. — De kij f o r w e i d s j e .
— H y f o r w e i d e t s y n fé, iron. als
iemand zijn hoofd krabt. — overdr. U s
dorniny foldocht m a r rnatich. Nou,
hy scil wol ris f o r w e i d e w i r d e ,
naar elders beroepen.
(het land) door te lang of te veel bewei-
den , of omdat het niet voor weide geschikt
is, bederven.
f o r w e n j e , v. verwonen. — I k f o r w e n -
je h j i r t o f o l l e h i e r n e i m y n sin.
f o r w e t t e r j e , v. verwateren, door water
of vocht bederven. — I t h o u t i s f o r w e t -
tere.
f o r w e z e l i n g , s. eg. verwezene; diep ter-
neer geslagen —, wanhopig mensch. — D o u
s t i e t s t d ê r as in f o r w e z e l i n g .
f o r w e z e n , adj. terneergeslagen, wanho-
pig. — 'k W i t n e t h w e t i k m o a t bi-
g j i n n e , 'k r i n d e r d e i s f o r w e z e n
h i n n e , W. D., Boeresj., 55. — J o l d e r t
s t o e y e t s t i l f o r w e z e n , B. K., 64.
f o r w e z e n h e i t , s. neerslachtigheid, wan-
hoop. — H j a j o w c h h j a r a l h e e l o e r
o a n 'e d r o e v e n i s . . . op 'e d e i f e n
'e b i g r a f f e n i s s e , e n s o k k e d a g e n
 FORW.
f e n d o f f e for w e z e n h e i t f o l g e n d e r
m e a r , Hsfr. XIII, 50.
f o r w j d e r i n g , s. verwijdering.
f o r w i d e r j e , v. verwijderen. — As d e
â l d e n dea b i n n e , f o r w i d e r t it twis-
k e n d e b e r n , komt er verwijdering tus-
schen hen. — M e i d e b e r n ís 't a l
f o r w i d e r e , zij voelen den band der bloed-
verwantschap reeds niet meer.
f o r w i e l , s. n. fluweel. — D ê r l e i s t e
a s y n s i d e e n f o r w i e l , op een zacht
bed.
f o r w i e l e n , adj. fluweelen, van fluweel.
— In p e a r f o r w i e l e n e mouwen,
losse armmouwen, bij een kleed met korte
mouwen gedragen, ff, Gribb., 20. — De
f o r w i e l e n e l a p e , de r y n s k e t a p e ,
de h e g e s t e a t , m e i t s j e Fryslân
b l e a t , Burm. — overdr. I n h ú s f r o u
m e i i n f o r w i e l e n e t o n g e , die van
lekker eten houdt, n i m t f o l i e .
.xforwielen-himdtsje, s. n. soort slak-
kenhuiaje.
f o r w i e r j e (spr. -wjirje), v. verweeren.
VgL forwaerje. Zie toierje.
f o r w i i z g j e , v. verwijzen, veroordeelen.
G. J. I , 42. Zie forwize.
f o r w i k s e l i n g , s. verwisseling.
f o r w i k s e l j e , v. verwisselen, wisselen.
— I k h a g j i n w i r d in ei h i m f o r w i k -
s e I e, niet met hem gesproken. Zie wikselje.
f o r w y l d e r j e , v. verwilderen.
f o r w y l d j e y e , v. in dartelheid doorbren-
gen.— S y n f o r t s j i n n e j i l d f o r b a r g -
j e en f o r w y l d j e ij e, Hsfr. X, 229.
f o r w y l d s j e , v. wild worden. — F o r -
w y l d e k i j , G. J. I, 79.
f o r w y l g j e , f o r w y l j e , f o r w y l k j e , v.
verwelken. — I n f o r w y l g e b l o m , Hsfr.
VIII, 278. — F o r w y l g e l e a t , R. P.,
Prieuwcke, 37.— De r o a s . . . s y n b l ê d
f a i t ôf f o r w i l e e n b i s t o a r n , H. Z.,
Ts. tuws., 197.
f o r w i n ' , s. n. het verwinnen,— te boven
komen. — D e r i s g j i n f o r w i n op. —
R u e r d s y n k w a e l d ê r i s g j i n for-
w i n o p , is ongeneeslijk.
foi'Wine, v. verbinden, een schoon wind-
sel om doen. — I n s e a r e h â n f o r w i n e.
— Do w o u n e n f e n 't m i n s k e h e r t
wieren t r o c h de h o p e forwoun,
W.D., Twa St., 278. Vgl. bernforwine.
wumkes.nl
4'26 FORW.
f o r w i n n e , v. verwinnen, te boven ko-
men. — I n s y k t e f o r w i n n e , gelukki»
te boven komen. — Us f a n k e h e t de
m û z e l s f o r w o a n . —• I k h a d e k r i i c h
f o r w o a n , Eman, 88.
— Scil ik dy den n o a i t f o r w i n n e ,
s w i e t e t ú t , h o 't ik m y w a r . Alth., 19.
f o r w i n n e r , s. m. verwinnaar, overwin-
naar. — H w e t g r u t t e k r y c h s h e l t e n
f o r w i n n e r w i e r d y n e t ! Meinderts,
Volle gelok, 6. — G. J. I , 43.
f o r w i n s k j e , v. venvenschen. — I m m e n
f o r f l o k k e en f o r w i n s k j e .
f o r w i r d e , v. verworden, bederven. —
De l o f t (die eerst 0]Aelderde) f o r w i r d t
a 1 h e e 1 w e r, betrekt weer met dichte re-
genwolken. Henndl. en elders.
f o r w i r g j e , v. verworgen. ld. I , 182.
Zie wirgje.
îorwis', adv. voorwaar, gewis. Hsfr.
XI, 10.
f o r w i s j e , v. verzekeren, bevestigen. —
De s a e k i s m y k r e k t s a f o r t e l d ,
m e a r k i n 'k n e t f o r w i s j e , Sw. 1857,
89. Vgl. biicisje.
f o r w y t , s. n. verwijt. Vgl. forwiting.
f o r w i t e , v. verwijten. — E l k o a r w y t
en s w a r t f o r w i t e , allerlei leelijks toe-
voegen.
f o r w i t i n g , s. verwijt, pi. for w i t i n g a ,
f o r w i t i n g en. Vgl. forwyt.
f o r w i z e , v. verwijzen, heenwijzen. —
D o m i n y f o r w i i s d e de m a n n e i mem-
ter, d ê r k o e d er k l e a r k o m m e .
veroordeelen. — . . . t e r d e a f o r w i z e ,
Halb., Matth. XX, 1 8 . — As God m y for-
w i i s t om d y (de winter) n o c h t o bi-
l i b j e n , R. ind T.3, 87J. Vgl. †oriviisgje.
f o r w j e a l d s j e , v. door weelde bederven.
— G. J. 1, 129. — R. W . , Blêdd., 25.
f o r w o a s t , f o r w o e s t (dit sprktl.), adj.
& adv. woest, verwoed.— Dy f o r w o a s t e
m o a r d n e r s . R. ind T.\ 240«. — Hy
s l o e c h sa f o r w o e s t yn dy m a n n e n
o m , d a t se n e t w i s t e n h w e r ' t se
h j a r b e r g j e se o e n e.
— I t is f o r w o e s t , — f o r w o e s t e
m â l , verbazend.
f o r w o a s t e l j e , f o r w o e s t e l j e , v. ver-
nielen. - • De w i r t e l f e n 't g ê r s is
t r o c h d e m u z e n f or w o a s t e l e . B. 262.
Vgl. forhoasselje.
 FORW.
f o r w o a s t ( g ) j e , f o r w o e s t ( g ) j e , v. ver-
woesten.
verworden. — I t g û d forwoastet
t r o c h de rein.
f o r w o a s t i n g ( e ) , f o r w o e s t i n g ( e ) , s. ver-
woesting. L. ind W., 78. — Alth., 322.
f o r w o a s t l i n g , f o r w o e s t l i n g , s. eg.
woesteling, woestaard.
f o r w o e d e n d , adj. & adv. woedend, ver-
woed.
f o r w o e s t , en afleidingen. Zie forwoast.
f o r w o l k o m j e , v. verwelkomen , G. J. I ,
229. — Alth., 38.
f o r w o l l e , v. 't weg willen hebben. —
Dy 't f o r w o l , d y f o r w i r d t i t , díe
niet wil zorgen voor zijn geld of goed, dien
zal het licht ontgaan, Burm.
f o r w o n d e r j e , f o r w û n d e r j e , v. ver-
wonderen. — Y e n f o r w o n d e r j e , zich
verwonderen.
f o r w o u n j e , v. vulnerare, verwonden.
f o r w r i g g e l j e , v. aanhoudend verwrikken.
f o r w r i g j e , f o r w r i k k e , v. verwrikken.
— N e t t o f o r w r i k k e n n o c h t o for-
w e g e n , van iets dat zeer vast staat of zit.
Zie wrikke.
f o r w r i n g e , v, verwringen, wringende
verdraaien.
f o r w u l f t , s. n. gewelf, verhemelte. —
It f o r w u l f t y n 'e t s j e r k e , — y n i n
bakkers-oun.
palatum. — I t f o r w u l f t y n 'e m û l e .
— Zie wuift.
f ò s j e , Hl. s. Zie foarsje.
f ò s k , Hl. adj. veraeh. Zie fêrsl:
f ò t , HL n. s. vat. Zie fet.
f o t (spr. -ó-), s. cunnus, vrouwelijk teel-
lid. Ook: fots(e).
f o t s e , s. f. deern, meid. — I n f e a r d i -
ge, f l i n k e , s t e r k e , — in o n d o g e n s e ,
b r u t a l e fotse.
f o t s e l j e (triv.), v. eene vrouw bekennen,
beslapen.
f o t s e n , adj. voddig, nietig, onbedui-
dend. — I n f o t s e n h û n c l e r t g o u n e ,
R., ind T.2, G44. — I n f o t s e n e i n t s j e
t o n . Ook:
í'o t s i c h.
f o t t e l j e (spr. -cj-), v. vlug en met korte
stapjes loopen. — W y l s 't K a r d o e s h i m
. . . e f t e r n e i f o t t ë l e , Hsfr. VII, 257.
Vgl. bl-, neifotteljc.
wumkes.nl
27 FRAECH.
f o t t e n , Schierm. s. pi. voeten. Zie †oet.
f o u d , s. eg. voogd. Zie fâä.
f o u d ' w ê z e n , s. n. voogdschap, het voogd
zijn.
f o u n d e a r ' j e , v. fondeeren, grondvesten.
G. J.
f o u n d e a r r i n g e , s. fondeering, grond-
vesting. Hall)., Matth. X1II, 35.
founemint', s. n. fondament. Zie f'ondemint.
f o u n l i n g , s. eg. vondeling. Hsfr. VIII,
181, 247.
overdr. gevonden voorwerp.
f r a c l l t , s. vracht, vrachtloon. — Ik b i n
m e i d e s k i p p e r f e a r n , m a r 'k h a
de f r a c h t y e t n e t b i t e l l e .
— I e r a p p e l s in s k i p p e r m e i j a e n
t o f r a c h t , om tot eiken prijs en tegen
vergoeding van vrachtloon te verkoopen.
lading. — I n f r a c h t d o n g , i e r a p e l s ,
s â n , t u r f , enz. — H y h e t d e f r a c h t
3r n , overdr., hij is dronken.
hoop, menigte, — I n f r a c h t g û d , —
b ern.
f r a c h t ' f a r r e , v. tegen vrachtloon goe-
deren vervoeren.
f r a c l ï t k e , f r a c h t s j e , dim n. vrachtje.
— A l l e f r a c h t k e s l i c h t e , sei de
s k i p p e r , en hy b r u i d e syn w i i f o e r
b o a r t , Forj. 1873, 81.
f r a c h t s k i p p e r , s. m. vrachtschipper,
vrachtvaarder.
f r a e c h , s. vraag. — H w e t h e s t f o r
dy p i i p j o w n ? D a t is f o r d y i n
f r a e c h en for m y i n we e t s j e , als
men een. vraag niet wil beantwoorden.
pi. f r a g e n , de inhoud van een catechis-
mus (bij het godsdienst-onderwijs). — De
f r a g e n (eig. de antwoorden) o p s i z z e.
vraag, tegenover: aanbod. — A l d e i e r -
a p p e l s , d ê r i s w o l (gjin) f r a e c h n e i .
— Vgl. freech.
f r a e c h ' b o e k , s. n. vraagboek, leerboekje,
catechismus (bij het godsdienstonderwijs).
f r a e c h ( f r a g e ) l e a r e , v. catechiseeren.
— U s d o m i n y f r a g e l e a r t , Hsfr. IX,
60. — De b e r n g e a n e t o f r a e c h l e a -
r en.
s. verb. cathechisatio. — De j o n g e is n e i
't f r a e c h l e a r e n . Ook: n e i d e f r a e c k -
t s j e r k e , of
f r a e c h l e a r d e r s t s j e r k e , naar de kerk
ter catechisatie.
 FBAECH.
f r a e o h t é k e n , s. n. vraagteeken. [?].
f r a e i , adj. fraai. — D a t is s a i n o a i ,
ea f r a e i , s a l j e a f l i k as i t m o g ( m e i
= kan), G. J. 1, 4.
wel, flink. — Dy k i n h i m s a f r a e i
b i h e l p e m e i s y n w i i f , W. Gribb., 5.
— Spij f r a e i y n 'e h a n n e n , Ibid. 56.
— Halb. in Epk., 158.
f r a e t , s. eg. vraat. — D e r w i r d e g j i n
f r a t e n g e b o a r e n , m a r wol m a k k e ,
het veel eten wordt een gewoonte.
f r a k , adj. geil, welig. — F r a k g ê r s ,
— n o a t , — i n f r a k k e g r o u n . — De
k o a l s t i e t f r a k , groeit ongemeen welig.
— D e k l i n k (utriculus) f e n d e k o u
w i r d t f r a k . — I n f r a k k e , broedsche,
hin.
handelbaar. — T o n e i w i e r k e a p m a n
n u v e r e f r a k , en d i e syn w i i f h j a r
s i n , W. D., Heam., 17.— L a k e n f r a k ,
vleiend vriendelijk, uiterst gedienstig. Vgl.
†lalc.
f r a n j e , s. franje (aan een kleed of gor-
dijn).
f r a n j e s , pi. omhaal. — T s j i n a l l e r -
h a n n e l j u e h j a r f r j e o n l i k h â l d e en
n e a t g j i n f r a n j e s h a , W. D., Utfenh.,
34. — F r e a m d e f r a n j e s , uitheemsche,
onfriesche gebruiken in leefwijze en om-
gang.
vreemde, ziekelijke inbeeldingen. — Do-
m i n y woe h i m dy b e g a n g e l as f r a n -
j e s ú t 'e h o l l e p r a t e , R. ind T.2, 333'.
— Ibid. 97«.
f r â n s b r o a d ' t s j e , s. n. kadetje. Zie hroad-
tsje.
f r â n s k , s. n. Fransch, de Fransehe taal.
— D a t i s F r â n s k , daar komt niets
van in. — I k f o r s t e a n g j i n F r â n s k ,
wil uw dubbelzinnige taal niet begrijpen. —
adj. F r â n s k e g e k h e i d , malligheid. —
Mei al dy f r â n s k e g e k h e i d ! — ik
moat nei myn wirk.
F r â n s k ' m a n , s. m. een Franschman, de
Franschen.
overdr. een flesch Fransehe wijn. — W y
s l o e g e n i n F r â n s k m a n d e m û t s e ôf
e n d r o n k e n e n p r a e 11 e n o a n fj o u-
w e r û r e t a , Lapek., 414.
f r a t ' s e m a k k e r , s. m. grappenmaker.
Sw. 1866, 32.
f r a t s e n , s. pi. fratsen, kuren, grappen.
wumkes.nl
428 FREED.
f r e d e , f r e e d , s. vrede, rust. — L i t rny
e a r s t m e i f r e d e n , rustig, ongestoord,
ite. — L i t my m a r s t j e r r e m e i freed,
A. Ysbr. (1808), 39. — L i e t e n d y j o u
m e i f r e e d ? ongemoeid, Alm. 1779. —
N o u , w i n s k j e ik j i m m e de f r e d e ,
het beste (bij 't verlaten van een gezelschap).
interj. O, f r e d e ! — F r e d e en g j i n
e i n ! — L j e a v e f r e d e ! uitroepen van
verwondering.
f r e ' d e m a k k e r , s. m. vredestichter. —
Sillich de f r e d e m a k k e r s , Halb.,
Matth. V, 9.
wat iemand tevreden stelt. — D e j o n g e
i s sa l i l k a s i n b a e r c h , m a r m e m
h e t t a g e l o k in f r e d e m a k k e r , hja
jowt him i t b o a r s t .
f r e d e r j u c h t e r , s. m. vrederechter. —
Vroeger een lagere rechter, in 1848 ver-
vangen door den k a n t o n r j u c h t e r .
f r e d i c h , adj. & adv. rustig, ongestoord.
—• J a n K l a e s s e n w i e f r e d i c h , h y
s l o e c h s e l s g j i n l û d , H.Z., Ts. tuws.,
143. — M e n k i n n e t f r e d i c h i t e om
dy t w i n g e r i g e b e r n . — De ondo-
g e n s e j o n g e s o p 'e b û r r e n l i t t e de
minsken net fredich rinne.
f r e d i g e n s , s. kalmte, rust. — De fre-
d i g e n s f e n 'e s n e i n t o m o a r n , — f e n
in m o a i j e s i m m e r j o u n .
f r e d i g j e , v. Zie freedsje.
f r e d i n g , s. omheining, afsluiting (in 't
alg. om te beletten, dat het vee uit het
land loope, of op het bouwland of erf kome).
— Forj. 1891, 63.
f r e ' d i n g p e a l l e n , s. pi. in den grond
geslagen palen, als gedeelte van de om-
heining.
f r e d i n g s l e a t t e n , s. pi. slooten om wei-
land , om het vee er in te houden. In zoo
verre zjj ook als grens dienen: s k i e d i n g -
sleatten.
f r e e , s. Zie frede.
f r e e c h , f r e g e , s. Zíe fraech.
*freech'-al (spr. freeg'al), s. eg. vraagal.
f r e e d , s. Zie frede.
f r e e d , s. dies veneris, vrijdag. —• As
o p i n f r e e d s k e a r s 1 i p e r s k o m m e,
w o l i t r e i n e , Sechje. — N e t o p i n
d e i , n e t op in s n e i n , h o n e a r wier
d a t ? Antw. Op i n f r e e d , Sechje. —
G o e d e f r e e d , goede vrjjdag.
 FRÈED.
f r e e d l i k , adj. vreedzaam.— I n f r e e d -
l i k f r o r a m a n , H. Z., Sw. 1858, 16.
f r e e d s j e , f r e d i g j e , v. omheinen (lan-
derijen of erf). Vgl. bi-, ôffreedsje, -fredigje.
f r e e d s u m , adj. vreedzaam, rustig.
f r e e d s ' - w a e r , s. n. 'vrijdags-weer'. —
Sok f r e e d s - w a e r , sok s n e i n s - w a e r ,
volksmeening.
f r e e d s - w i r k , s. n. huishoudelijk werk,
als begin van den wekelijkschen schoonmaak
op Zaterdag.
f r e e d t o j o u n ' , -t o m i d'd e i , -t o m o a r n',
- t o n a c h t , s. vrijdagavond, -middag, -mor-
gen, -nacht. Ook: f r e d e - j o u n e , -mid-
d e i, -m o a r n e, - n a c h t .
f r e e g j e , v. vragen. Hl. f r é j e . Yk
fréje, frigge, hè frigge. — I t f r e e g j e n
is f r i j , e n 't w e g e r j e n d e r by. —
F r e e g j e n e i d e k i n d i g e w e i , naar 't
geen men wel weet, — om te vernemen
wat een ander er van zegt.
euphem. voor: bedelen.
Vgl. i-ì-, yn-, oan-, útfreegje. — Bjj G. J.
somtijds ook f r e j e . Ook: frij e, f r e i j e .
f r e e s l i k , adj. & adv. vreeseljjk.
f r e e s t e r , s. f. Zie fryster.
f r e e t (triv.), s. mond. — H â l d d y n
f r e e t . — P a s o p ! of i k si a c h d y f o a r
d y n f r e e t . Zie fret.
f r e e z j e , v. Zie freze.
f r e g e r , s. eg. vrager.
verzoeker, bedelaar. — H o m e a r l j e a f -
d e j e f t e n , ho m e a r f r e g e r s d e r op-
k o m m e.
frelle , s. f. freule , adellijke jonkvrouw.
Hsfr. I V , 142.
f r e l ' l e s y k t e , s. ingebeelde ziekte eener
jonge dame. — H j a h i e s a ' n s o a r t e f e n
frel'lesykte, hja wier a l t y d siik
en n o a i t d e a . Hsfr. X , 116.
f r e t , n. & eg. mustela furo, fret.
f r e t (triv.), s. mond. Vgl. freet. Gear-
spr., 14. — W. Gr., 7.
eten, lekkernij. — I n h o p e n f r o u l j u e
h a w w e a l l e s f o r d e f r e t o e r . Vgl.
fretterij.
f r e t ' b o a r , s. n. fretboor, handboortje.
f r e t h a l s , f r e t h â n s , s. eg. vraat. ld.
IV, 21.
f r e t k o a r t s , s. wolfshonger (ziekte). —
't I s o f s t d e f r e t k o a r t s h e s t e , tegen
een die niet te verzadigen is.
wumkes.nl
429 FRET.
f r e t m e r k e , s. schimpend: jaarmarkt op
een klein dorp, waar men zich slechts met
eten en drinken kan vermaken.
f r e t ' m o t , s. vretende mot. Burkerij, 31.
Vgl. razene mot.
f r e t - o p ' , s. eg. opvreter. — K r e k t a s
hja s o n d e r i t e n l i b j e k o e n e en ik
i n f r e t - o p w i e r , W. D., Ulesp.3, 45.
f r e t ' s e k , s. eg. vreetzak. — U s T s j a l
is s a ' n l y t s e f r e t s e k , h j a k i n a l l e s
w o l op.
triv. maag. — Prov. M a n e n w i i f i s
i e n l i i f en t w a f r e t s e k k e n .
f r e t t e , v. vreten (van dieren), onmatig,
gulzig eten (van menschen). — Ik fret,
friet, ha fretten , frettende, to fretten. —•
F r e t t e as ín wolf. — M a c h t i c h f r e t
f û l , gezamenlijk eten doet gretig toetasten.
fig. veel nemen, verslinden. — B y f û l e
kjeld fret i t turf.
vreten (van bijtende stoffen).
Vgl. bi-, for-, yn-, óf-, op-, troch-, wei-
frette.
f r e t t e - e a g e n , pi. oogen van een fret;
fig. vinnige, boosaardige oogen. — U t h w e t
f r e t t e - en f j û r g l e o n e e a g e n Cice-
r o s j j u c h t . E. P,
f r e t t e r , s. eg. vreter, vraat. — S a ' n
g r e a t e fretter astou ien biste ha
'k n o a i t e a r d e r s j o e n .
die tusschentijds —, of veel lekkernijen eet.
— De k û p e r i s i n s u p e r , e n s y n
w i i f is i n f r e t t e r ; i s d a t b e t t e r ?
Sechje. W. D., Doaze, 27.
f r e t t e r i c b , adj. vraatzuchtig; snoeplus-
tig. — ï r y n h e t f e n d y m a l l e f r e t -
t e r i g e b e r n , dy b i n n e n e t t i e r d as
de m û l e n e t g i e t .
f r e t t e r i j ' , s. snoeperij, smullerij. — B y
R i c h t - e n - h j a r r e is a l t y d f r e t t e r i j
o p 'n b a en. — Dy l i û e f o r m o e z j e t o -
f o l l e o a n 'e l e k k e r e f r e t t e r i j .
bederf in planten door knagende insecten.
— F r e t t e r j j y n 'e k o a l , — y n 'e b e a -
n e . Vgl. fretting.
f r e t ' ( t e r s ) d a g e n , s. pi. eerste dagen na
de bevalling, als wanneer door de bezoekers
veel gegeten en gedronken wordt.
f r e t t i n g , s. verzwering. Vgl. bienfretting.
— F r e t t i n g y n 'e g r o u n , knagende
insecten (onder den grond).
— triv. D e f r e t t i n g y n 'e b e k e n
 FlttîUG. 430 FRIJ.

d e t a r r i n g y n ' e m a g e , woordspeling. frijerij', s. vrijage, verkeering. Hsfr.

f r e u g d e , s. vreugd. G. J., I, 56. — D o u XII, 253.
w i e r s t as b e r n , as f e i n t m y n f r e u g - frij'ers-f o e t t e n , s. pi. i n : O p frij e r s-
d e en h o p e , v. Blom, Bik., 64. f o e t t e n g e a n . — Hy g i e t n o c h op
f r e u g d i c h , adj. verheugd. ld. I, 142. f r ij e r s f o e 11 e n , is nog jonggezel, nog
f r e z e , v. vreezen, duchten. — Vroeger ongetrouwd en vrij.
ook onpers.: My f r e e s t s a f o r f o r t r i e t , f r i j e r s - t i i d , s. de tijd der huwbare jeugd.
Gearspr., 20. — My f r e e s t for h i r d e f r i j f a e m ' , s. f., f r i j f e i n t , s. m. jon-
w y n , Burkerij, 15. Ook: f r e e z j e . gedochter, jonggezel (vrij = niet gehuwd of
f r e z e , s. vrees. — I m m e n y n 'e f r e z e verloofd).
h a ( h â l d e ) , — o n d e r 'e f r e z e s i t t e , f r i j g e s e l ' , s. m. vrijgezel, ongehuwde
onder bedwang. Zie frees. jonge man. Zoh., Tietj. f r é g e s e l .
F r i e s , s. eg. Fries , inwoner van Friesland. kostganger, commensaal.
Vgl. âläfries ; stânfries ; noarä-, oast-, west- f r i j g e s e l ' j e , v. als ongetrouwde bij een
fries. ander als commensaal inwonen. Tietj. en
f r i e z e , v. rjelare, vriezen. — It friest, elders f r é g e s e l j e .
frear (freas), het fêrzen, scil frieze, friezende, frÜ'hâlde, v. vrijhouden. — De b a en
to friezen. — F r i e z e , d a t i t o n g e l t , — f r ij h â 1 d e, die aan den wedstrijd op schaat-
k n a p t . — I t f r i e s t h y n s t e - i i s (z. d.), sen niet meedoen, er af houden.
Priezin'ne , s. f. Friezin , Friesche vrouw. — I m m e n f r ij h â 1 d e, kosten van ver-
frij, adj. vrij, onafhankelijk, HL f r i . tering, enz. voor hem betalen.
vrijmoedig. — F r i j y n 't p r a e t . f r i j h e i t , s. vrijheid, onafhankelijkheid.
— adv. I k m e i d a t frij s i z z e of Vgl. frijdom.
d w a e n , niemand kan mij zulks beletten. f r j j i c h h e i t , s. vrijheid van handelen,
geoorloofd, veroorloofd. — F r e e g j en i s vergunning tot iets. — I m m e n w o l d o c h
frij. — I t f i s k j e n is o e r a l n e t frij. g r a e c h s y n f r i j i c h h e i d h a , en b y
s. vrijheid, verlof. — H y h i e i n b u l t e G o f f e en h j a r r e s m o c h t i k gjin
f r i j , kon veel naar eigen goeddunken doen f i n g e r y n 'e y e s k e s t e k k e . — J e l k e
of laten. — I m m e n f r ij j a e n om 't i e n e h i e m y f r i j i c h h e i t j o w n , om g û d o p
of ' t o a r t o d w a e n . — De b e r n h a s y n s o u d e r t o b r i n g e n . Zie frij(s.).
frij f e n s k o a l l e . — H y n i m t t o f o l l e f r i j j a e n , v. permissie geven.
f r i j , veroorlooft zich te veel. — D o u h e s t f r i j k a e r t , s. kosteloos toegangsbewijs.
d ê r g j i n frij t a , het staat u niet vrij kaart waarmee men bij 't spel nog een
dat te doen. slag kan halen, als al de andere troeven
f r y ' d o m , s. vrijheid, onafhankelijkheid. gespeeld zijn.
— D e â l d e F r i e z e n w i e m e f r i j ; || f r i j l o t s j e , v. vrijloten van den krijgs-
f o r de f r i j d o m f j u c h t e w y , Lapek., dienst.
260. f r i j m e i t s j e , v. vrijmaken. — A s f e n
vrijstelling. — F r i j d o m f e n b i l ê s t i n g . t w a broerren de â l d s t e onder
frjje , v. vrijen, minnekoozen; verkeeren. t s j i n s t g i e t , d e n m a k k e t d y s y n
— H y f r i j t m e i de f a e m , kust en lief- b r o e r frij.
koost haar. — H y f r i j t om (of n e i ) d y frjjmit'sel(d)er, s. m. vrijmetselaar.
f a e m , bezoekt haar geregeld als minnaar. f r j j ' p l e i t s j e , v. vrijpleiten.
— Om 't i e n e of 't o a r f rij e, vleien f r y p o s ' t i c h , adj. vrijpostig.
om iets te krijgen. frij'reitsje, v. vrijkomen.
f r i j e n s , s. vrijheid, vrijmoedigheid. Zie frijsin'nieh, adj. liberalis , vrijzinnig.
frij (in alle bçteekenissen). Vgl. onfrijens. f r i j s i n ' n i g e n s , s. liberalitas, vrijzinnig-
frjjer, s. in. vrijer, minnaar. Hl. f r i - e r . heid.
— I n f a e m dy h j a r h o a s b â n wei- f r i j ' s k e r m j e , y e n , v. zich verweren.—
b r i n g t , f o r l i e s t h j a r frij e r ; vandaar: L i t h j a r m a r r i n n e , h j a k i n h j a r
D o u f o r l i e s t d y n f r i j e r , schertsend: de w o l f rij s k e rraj e.
kouseband. f r j j s k i t e r , 9- kort buisje of jasje.

wumkes.nl
 FR!,!, ii i
frijsnein', s. vrije zondag, waarop een
dienstbare van 't werk vrij is, en desverkie-
zende kan uitgaan. — Forj. 1870.
frjj'sjprekke, v, vrijspreken, voor on-
schuldig verklaren.
f r i j s t e a n , v. vrijstaan.
ff j j s t e l l i n g , s. vrijstelling (van den krijgs-
dienst).
f r y - ú t , adj. & adv. vrijmoedig, onom-
wonden.— F r i j - ú t y e n s m i e n i n g s i z z e .
f r i j w a r j e , v. vrijwaren. S\v. 1852, 18.
f r i j w i r i i c l l , adj. vrijwillig. Hl. fri-wol-
l i c h (Roosjen 52, 67).
frijwil'liger, s. m. volontarius (miles), vrij-
williger, die vrijwillig dienst neemt als sol-
daat.
f r i k k e d i l ' , s. frikkedel, gehaktballen
(vleeschspijs).
f r i k ' k o , s . i n : D e h e l e f r i k k ö , den
heelen boel. Ook: f r i k en f r i k k e .
f r i s ( k ) , adj. Fra. †rais, frisch, versch. —•
'Fris w e t t e r .
koel. — F r i s w a e r , — i n f r i s s e w y n .
gezond. — I k b i n s a f r i s a s i n n ú t .
nieuw, ander. — F o r d i s s e w e r i n
f r i s s e , troostwoord tot een vrijer, die door
zijn meisje is afgewezen. — J o w m j in
f r i s g l ê s , een schoon glas.
welgemaakt. — F r i s s e l e a . — H y h e t
s y n s o u n e f r i s s e l e a , heeft geen li-
chaamsgebreken. — Dy f a e m g i e t l a n g
n e t f r i s , is in 't oogloopend kreupel.
f r y s k , adj. Friesch.— I n f r y s k b o e k ,
— de f r y s k e t a e l , — i t f r y s k e f o l k .
Vgl. boerefrysk.
f r y s ' k e b o e r s ( k ) , adj. boerenfriesch. —
In a l m e n a k m e i f r y s k e b o e r s k lé-
z e n , met Friesche lectuur.
f r y s k e n s , s. (het) frieschaardige, ken-
merkend Friesche. — D y a l t y d l j e a f s t
ú t h i e m s k e k l e a n en f r j e m d e flar-
den t o a i j e w o l l e . . . d y h a n i n frys-
k e n s y n 'e h o l l e , ld. IV, 168.
f r y s k s i n ' n i c h , adj. Friesch van zin. —
Hwa F r y s l â n s t a e l f o r a c h t e t h e t
n o a i t f r y s k s i n n i c h w e s t , Hsfr. III, 34.
f r i s l i n g , s. vlechtwerk van biezen aan
den staart der koeien, waarom het leer
sluit van het touw, waarmee de staart op-
gehouden wordt, opdat zij bij het liggen
der koe op den stal, niet in de mestgoot
kan neerhangen. B. 398. Ook:
wumkes.nl
FR.JEMD.
f r i s s e l , s t i r t f r i s s el. Henndl.
f r i s s e l , s. vlecht. — As d e h y n s d e r s
op 'e s t a l f e n 'e n a c h t m e r j e p l e a g e
w i r d e , h a w w e se m o a r n s f r i s s e l s
y n 'e m o a n n e n , Bijgeloof. Ook †lecht.
f r i s s e l j e , v. vlechten. Ook f r u s s e l j e
en f l e e h t s j e .
f r i s ' s e l r n a t t e , s. matzak (soort baalzak),
die de greidbocren uitrafelen om er s t i r t -
f r i s s e l s (z. d.) van te maken. Henndl.
f r i s s e l s n o e r , s. n. haarvlecht der HL
meisjes. Roosjen, 12.
f r i s s e n s , s. frischheid, in alle beteeke-
nissen van f r i s , z. d.
f r y s t e r , s. f. vrijster, minnares , jonge-
dochter. Vgl. faem.
f r y s ' t e r h i m d , Hl. s. n. hemd voor meis-
jes , van keurig benaaid linnen met lange
mouwen en opzetsel, — aan den linker bo-
venkant vastgemaakt.
f r j e m d , f r e a m d (G. J.), adj. & adv. Hd.
fremä, vreemd, uitheemsch, uitlandsch. —
Sa f r j e m d y n J e r u z a l i m as 't g û l
y n 'e n e e d s t a l . B. 500.
— In frjemde h o a n n e op'e m a t t e ,
een minnaar bij eene getrouwde vrouw. ld.
IV, 161. — I n f r j e m d e e i n y n 't b i t
(z. d.). — F r j e m d e b e r n , eens ander-
mans kinderen.
van andere maagschap. — I n g r a e d
u t e r l i k e r a s p o e r f r j e m d , iron. hee-
lemaal geen familie. — H y i s n i m m e n
f i" j e m d , lijkt in geaardheid op zijn vader
of moeder. — F r j e m d w i r d t n o a i t
g j i n e i g e n , een familielid trekt steeds
het meest aan.
— In f r j e m d s t a e l t s j e fen g ú d ,
zeldzaam, ongewoon.
— I t is a l t y d f r j e m d m e i h i i n ,
zonderling. — F r j e m d op t a k el e, won-
derlijk gekleed.
f r j e m d e n s , s. (het) vreemde, — bijzon-
dere, — zeldzame. — D e f r j e m d e n s
f e n 't g e f a l .
f r j e m d ' l â n , s, n. buitenland, land buiten
het vaderland. Salv., 34.
f r j e m d l i n g , s. eg. Hd. Fremdling, vreem-
deling.
f r j e m d l i n g s k i p , s. peregrinitas, vreem-
delingschap.
f r j e m d s i n , s. zucht naar het uitheem-
sehe.
 FRJEMD. 432 FROSK.

f r j e m d s u c h ' t i o h , adj. met zucht voor 't f r o a s t ' w a e r , s. n. vriezend weer. Meer
uitheemsehe. — F r j e m d s u c h t i g e s k y n - alg. f r o a s t i c h w a e r .
f r i e z e n , ld. I V , 14. f r o e d , adj. verstandig, goedaardig, ze-
f r j e m d t e , s. Hd. Fremäe, vreemde plaats, dig, braaf. — B e s t e f r o e d e l i û e f e n
vreemd land. — Y n 'e f r j e m d t e, in den d e â 1 d e s t y 1, M. Jorrits, 5. — H j a
vreemde. h e t i n f r o m m e , f r o e d e s i n , R. ind
f r j e o n , s. m. Hd. Freund, vriend.—Men T.a, 6. — I n f r o e d b e r n , goedig kind.
l i e n t y e n s f r j e o n , m e n m o a n n e t — H j a is s a h w e t g o e d f r o e d h i n n e
y e n s f i j a n t , Burm.— J i l d j o w t f r j e o - goedaardig en niet erg snugger.
n e n , Salv. MS., 83. f r o e d e n s , s. wijsheid, goedheid.
familie. — F r j e o n e n f e n f r j e o n s - f r o e d s i n ' n i c h , adj. verstandig, recht-
w e g e n , familie van aangetrouwde fami- schapen. — . . . f r o e d s i n n i g e s t e a t s -
lie. — Vgl. on-, goe'-, kwea'frjeon. l i û , Sw. 1870, 6.
f r j e o n d i n ' n e , s. f. vriendin. f r o e d s ' m a n , s. m. vroedman, lid van het
f r j e o n ' h â l d e n d , adj. de vriendschap on- stedelijk bestuur (vroeger).
derhoudend. — F r j e o n h â l d e n d e l i û e . f r o e d s m a n s k e , s. f. vrouw van den vroed-
frjeonli-k, adj. vriendelijk, beleefd. man. R. ind T.2, 217".
f r j e o n l i k e n s , s. vriendelijkheid, beleefd- ° f r o e n ' t s j e ( m o e r ) , s. f. eigenwijze vrouw
heid. of meisje. Ind. B 33.
f r j e o n p r a t e , v. als vrienden samen keu- f r o m , adj. vroom. — I n f r o m m i n s -
velen. — I k s i e t b y M e l l e - e n - h j a r r e k e m e r k t o p G o d , G. J. I , 46. — I n
t o f r j e o n p r a t e n . — Sw. 1858, 41. f r o m m a n , — w i i f , (in den mond der-
ft-jeonskip, s. vriendschap. — De rechtzinnigen:) een waarachtig bekeerde.
f r j e o n s k i p m o a t n e t fen i e n k a n t eerlijk, oprecht. — H j a r w e z e n f r o m
g e a n , Salv. MS., 68. en s l j u c h t , G. J. I , 17. — I k m i e n d e
— F r j e o n s k i p h â l d e , als vrienden d a t ik in f r o m m a n b y d e h â n h i e ,
met elkaar omgaan. Burm. — H y (hja) s j u c h t s a f r o m a s
f r j e o n s p r e k k e , v. i n : K o m m e t o a p p e l s m o t s , volksgezegde. Vgl. onfrotn.
f r j e o n s p r e k k e n , wat komen praten, — I t b e s t e e n f r o m s t e (van spijs),
even een bezoek brengen. het beste, uitgezochtste.
f r o a l i k , adj. vroolijk. f r o m m e l j e , v. frommelen. — H y f r o m -
f r o a l i k e n s , s. vroolijkheid. mele it b r i e f gau yn in-oar.
f r o a s k , f r o s k , eg. Hd. Frosch, vorsch, — Y n 'e b û s e f r o m m e l j e , met de
kikvorsoh. — D e r b i n n e s a f o l i e h e a - hand in den zak woelen.
r e n o a n 't n i i g j e n , s e i d e f r o a s k , f r o m m e n s , s. vroomheid, braafheid.
e n l a e i o n d e r d e e i d e , Burm. — S e t Vgl. on-, skyn†rommens
i n f r o a s k o p 'e s t o e l , h y I j e a p t f r o m m i c h h e i t , s. vroomheid. — H i e 'k
w e r y n 'e p o e l , Ibid. J o p s g e d u l d en f r o m m i c h h e i t , den
f r o a s t , s. Hd. Frost, vorst. — Y n J a - k r i g e 'k e k h e l p , Lapek., 37.
n u w a e r j e de f r o a s t h w e t strang, f r o n s e l j e , v. fronsen (het voorhoofd). —
d a t i s f o r d e l â n b o u f e n b i l a n g , De e a c h b r a u f r o n s 1 et, v. Blom, Bik., 44.
Skoeralni. 9/1, 1886. — F r o a s t y n 'e i e r - f r o n t , s. n. front. — H y d o a r w o l f o a r : '
a p p e l s , — y n 'e t e a n n e n . Halb. in 't f r o n t k o m m e , naar voren komen (ook •
Epk., 157. fig.). — H y m a k k e t (het) g a n s i n
f r o a s t i c h , adj. vorstig, vriezend. — f r o n t , treedt als een man van aanzien of
F r o a s t i c h w a e r , — i n f r o a s t i g e gewicht op.
l o f t , die vorst teekent. f r o s k , s. eg. Zie froask.
* f r o a s t - s l y m , s. i n : - H y s e t t e i n f r o s k , s. deel van den paardehoef, het '
h o n d e r t k o e r r e n ( i e r a p p e l s ) o p s y n gevoelige deel van den voet, gedekt door
l â n o n d e r í n f i k s e w i n t e r h û d , f o r den harden hoef. — Dy g u d s i s k r e - .
d e f r o a s t s l y m b û t e n o e d , Fr. Alm. p e l , h y h e t i n i e p e n f r o s k . — Hy .
1847, 11. I h e t h i m (het paard) de f r o s k e r tífcj

wumkes.nl
 FROtí.
1 a " e i Machteloos gereden , Schelt., MS.
Ook f r o a s k .
f r o u , s. f. Hd. Frau, meesteres, vrouw
des huizes.
juffrouw, mevrouw. — Us S y t s i s n o u
in h e l e frou w i r d e n .
vrouw, echtgenoote, hollandisme voor
wüf, a.d.
f r o u ' f o l k , s. n. (de) vrouwen , tegenover
m a n f o Ik.
*froulik, adj. †eminus, vrouwelijk. —
P r o u l i k e i d e l h e i t , Hsfr. VII, 19. —
F r o u l i k e g a s t e n , Sw. 1863, 5.
f r o u l i û (spr. froalje, ook frôlje), s. pi. vrou-
wen, de vrouwen in 't alg. HL f r o u -
l e ë d . Schierm. f r e a u j u u d . — Prov. D e r
b i n n e m e a r f r o u l i û as t s j e r k e n ,
als men een niet kan krijgen, dan voor die
wel een ander (troostwoord). — . . . g j i n
m â l d e r g û d as f r o u l i û , m e n k i n
d e r n e t m e i o e r w e i en m e n kin
d e r n e t b u t e n , Bijek. 1891, 55.
f r o u ' l i û s - b i s i t e , s, bijeenkomst van ge-
noodigde vrouwen. Zie bisite.
frouliûs-f l ê s k , s . n . in: Hy h e t w o l
—, of g j i n f r o u l i u s - f l ê s k o a n h i m ,
houdt wel of niet van vrouwen.
f r o u l i û s - f o l k , s. n. de vrouwen , het vrou-
welijk geslacht. — D a s t o u sa f e n ' t b o a s k
en f e n 't f r o u l i û s f o l k ô f j o w c h s t e ,
op het huwelijk en de vrouwen smaaldet,
ld. XIII, 125.
f r o u l i û s - g a k , s. m. vrouwenliefhebber.
f r o u l i Û S - g e n a d e , s. Zie fammegenade.
f r o u l i û s - g r i d s e n , s. pi. vrouwenkuren.
R. ind. T.a, 116'.
f r o u l i û s - g û d , s. n. (schertsend of min-
achtend:) vrouwvolk. — D a t f r o u l i û s -
g û d k i n n o a i t r i s k o a r t om 'e
h o e k e , kort een zaak afdoen , W. D.,
Maeijedei, 10.
f r o u l i û s - g û d , s. n. vrouwenbenoodigd-
heden, alles wat bij vrouwen in gebruik is:
kleeren , sieraden , enz.
f r o u l i û s - k l e a n , s. pi. vrouwenkleeren.
f r o u l i û s - l û d , s. n. vrouwenstem, stem
als van een vrouw. — I n k e a r e l m e i
in f r o u l i û s l û d .
f r o u l i û s - s k r o a r , s. f. naaister. Zie skroar.
f r o u l i û s - s l o k , s. - s l o k j e , s. n. vrou-
wenslokje. — M e e d m e i b r a n d e w y n e r
t r o c h i s i n s w i e t f r o u l i û s s l o k j e.
wumkes.nl
433 FTJG.
f r o u l i û s - w i r k , s. n. vrouwenwerk.
f r o u m i n s ( k e ) [spr. f r o m ' i n i s ( k e ) ] , s.n.
vrouw, vrouwspersoon. — I n fr om m i n s
a s i n l o g e , knap en goed gebouwd, —
a s i n l e e l j e , schoon en blozend, — a s
i n s t i n s , groot en zwaar, forsch gebouwd.
f r o u s k , adj. vrouwziek. — As b a e s i n
slokje h a w n liet, w i r d t er f r o u s k
en d e n k i n e r d e f a e m n e t g e w i r d e
litte.
veel van zijn vrouw houdend. Halb. in
Epk., 157. Niet alg.
f r o u w e , s. f. aanzienlijke, adellijke vrouw.
Vgl. gea-, lânfrouwe.
f r u c h t , s. fructus, vrucht.
pomum, boomvrucht. Vgl. ucamfrucht.
fruæ, veldvrucht, graan, enz. Vgl. †laechs-
rogge-, ueitfrucht.
Hl. f r u c h s t (Hulde, 236).
f r u c h t ' b e a m , s. vruchtboom, ooftbooin.
f r u c h t b e r , adj. †ecmidus, †ertilis, vrucht-
baar.
f r u c h t b e r e n s , s. fecunditas, vruchtbaar-
heid.
f r u c h t g e b r û k , s.n. ususfructus, vrucht-
gebruik.
f r u s s e l , Zoh. s. Zie frissel.
f r u s s e l j e , Zoh. v. vlechten. Alth., 5 ,
121. Zie †risselje.
f u e r (Zuidh., Grouw, hier en daar Wes-
telijk) , s. n. vuur. Zie fjûr.
f u e r , f j û r , s. n. turf hoop. — I n f u e r
(fjûr) t u r f (20 turven hoog en 10 voet
breed). ï e g . S i , 59.
f u e r b a n k j e , Zuidh. s. n. Zie fjurbanhje.
f u e r b o e t e r , Stadfr. s. in. de vuuraan-
legger op de Kanselarij te Leeuwarden (vroe-
ger). Zie fjûrboeter.
f u e r h e r n e (Zuidh., Grouw), s. Zie fjãr-
herne.
f u e r h y t , Zuidh. adj. Zie fjârhjit.
f u e r k o e r , s. Zie fjârkoer.
f u e r r e a , Zuidh. adj. Zie fjûrreaä.
f u e r s t a e l , Zuidh. s. n. Zie fjûr stiel.
f u e r s t é , Zuidh. s. n. Zie fjûrsteed.
f û g e l , s. eg. avis, vogel. Schierm. f j o e 1,
Stadfr. f e u g e l . — De f û g e l s o e r 't
n e t f l e a n e l i t t e , fig. niet van de ge-
legenheid profiteeren.
— I n l i c h t e f û g e l , losbol of loszin-
nige deern. — J o u k e i s in l i c h t e fû-
g e l , Hsfr. X I , 56. — H o w o l S t y n n e t
28
 FUG. 434 FOL.
a s i n l i c h t e f û g e l h j a r e a r e f o r — Y n 'e f û k e r i n n e , fig. in den vaì
j i l d w e i s m i e t , ld. IX, 121. loopen.
— I n g o u d e n f û g e l , een ducaat. — f û ' k e f a n d e l j e , v. bij de uitgezette fuiken
De m a n i n f û g e l , ieder (der aanwezi- rondgaan om er de visch uit te halen. —
gen) een borrel. — J o w m y i n f û g e l , Prov. As i m m e n s y n s n e i n a k l e a n
een kus. — A l l e f û g e l s f l e a n e , een o a n h e t , p a s t f û k e f a n d e l j e n h i n i
pandspel, W. D., Doaze , 83. n e t , Salv., MS., 61.
Vgl. ein(e)-, roof-, rop-, sé-, sjongfûgeì. f û k e f i s k j e , v. met fuiken visschen.
f û ' g e l a e i , - a i k e , s. n. vogelei(tje). f û k e p o t , Tietj. s. rommelpot.
f û g e l b o k , s. borstbeen van een vogel. f û k e s t ô k , f û k s t o k , s. staak, die in
Zie bok. — R e a d e p l a k k e n op 'e fû- den bodem v a n ' t vischwater wordt gestoken,
g e l b o k k e n f o a r , j o w e in f o a r w i n - om de fuik aan vast te leggen. — Prov.
t e r ; s i t t e s e e f t e r , d a t j o w t i n n e i - As i t tij f o r r i n t m o a t m e n de fûk-
winter; blanke bokken foarspelle stokken forsette.
ús i e p e n e w i n t e r s , v. d. V., Bitsj. f û k ' - o p h o e p j e , v. de hoepels in de fui-
Wrâld, 41. ken zetten. A, 18.
f û g e l d o n g , s. vogelmest, guano. f û l , adj. vuil, onrein. — S t j o n k e n d e
f û g e l e r , s. m. vogelaar. a m m e , fûl en k w e a , G. J. I , 54. —
f û g e l - e r f , s. n. vogelkruid, hoenderbeet. God w o l . . . n e t , d a t . . . f û l i s en
Zie erf. t s j o e , R. W., Blkr., 37.
* f û g e l f a e i , adj. vogelvrij, buiten de be- — I t l â n i s f û l , R. P. Vgl. dást-, ƒ»-
scherming der wet. G. J. I., 99. terfûl.
f û g e l f a e i - f o r k l e a r r i n g e , s. vogel- — F û l e a e i j e n , bebroede eieren. — I t
vrijverklaring. R. P., Keapm., 208. a e i i s sa f û l a s i n 1 o a r t e . Zie aei.
f û g e l f a n g e r , s.m., - f a n g e r i j , s . , - f a n g s t , — F û l f l ê s k , dood vleesch (in een wond),
B. Zie de Enkelwoorden. vinnig, bits. — F û l y n 'e m û 1 e , R. P.
f û g e l f é , s. n. tam gevogelte, hoenders, in Epk. — F û l r e k k e f û l , Burm. —
eenden, enz. Burkerij , 25. Myn b e r n . . . b i n n e a l l e g e a r r e fûl,
f û g e l f l a p , s., - f l a p p e , v., - f l a p p e r , vijandig gezind, o p d i s s e m a n , W. D.,
s. m., - f o k k e r i j , s. Zie de Enkelwoorden. Oeble Gl., 58.
f û g e l g û d , s. n. gevogelte, (de) vogels. vehemens, fel. — I n f û l e k j e l d . —•
f û g e l - i t e n , s, n. (zang)vogelvoeder, M e i f û l e f o a r s j e . — Hy s k o p t e fûl
f û g e l j e , v. vogelvangen. t s j i n 'e do a r o a n .
f û g e l k o a i , s. eendenkooi. Zie koal. gierig. — Sa f û l a s i n e a r n , — a s
f û g e L k o u ( w e ) , s. vogelkooi. Zie komve. in f o a r k e , — a s i n s k j i r r e .
f û g e l l i e t , s. n. vogelgezang. W. D., Ut tuk op winst. — F û l o p 't f o r t s j i n s t .
en Thüs, 85. streng, nauwlettend. — I t t s j e r n j e n
f û g e l l o o p , s. groote kooi, voor pas ge- e n de t s i z e r i j d ê r s e a c h e r f û l o p
vangen vogels, om ze langzamerhand aan t a , Bijek. 1891, 15. — Dy m a n is n e t
de opsluiting te gewennen. f û l g e n ô c h ; i t f o l k , dienstpersoneel,
f û g e l m e l k e , - m e l t s j e , v. gevogelte hou- r i n t m e i h i m w e i .
den , om de eiers, enz. — Prov. De i e n e h o u n w i r d t m e i
fÛgelnestCje), s. n., - n e t , s. n., - p o a t , d' o a r e f û l , kwaadaardig; concurentie
s
s., - p r i n t , s. n., - s a n g , s., - s i e d , s. n., leidt tot onedel winstbejag. R. ind. T. , 433'.
- s t r o n t , s. Zie de Enkelwoorden. f û l b a n ' d i c h , - b â n n i c h , adj. & adv. ve-
* f ü g e l t ( e ) , s. n. gevogelte. hemens, krachtig, hevig, geweldig. — Do
f u i , Hl. s. afscheid. Fr. Alm. 1847, 71. | j o w c h d e h o s p e s h i m i n f û l b a n d i g e
f u j j e , Hl. v. afscheid nemen. Roosjen, 93. j o p s t o p p e r , ld. VIII, 156. — M a s t e r
f û k e , s. nassa, fuik, vischfuik. — A l l e h i e a l t o f û l b a n d i c h l e t , Ibid. IV,
f û k e n m o a t t e t o w e t t e r . — Y e n s 141.
f û k e n g o e d t o w e t t e r h a , goede maat- fûl'bart, - b e a r t , s. f. vinnig —, gierig:
regelen tot zn'n voordeel hebben genomen. vrouwspersoon.

wumkes.nl
 FÜL.
f û l b e k j e , v. vuile —, ook; lasterlijke taal
uiten. A. Ysbr. (1808), 59.
f ù l e , HL adj. veel. Zie folie.
† f û l e , s. klip. — H y í s op 'e f û l e bi-
r o a n , op de klip geloopen, heeft schip-
breuk geleden, Burm., S. Lex. 324.
f û l e i n ' d i c h , s. zeer fel, geweldig. Vgl.
fúlbandich.
f û l e n s , s. n. vuil, vuilheid. — fig. W y
b r i n g e h j a r i e n r i s y n 'e w i k e n e i
t s j e r k e , en d e n m o a t d e d o m i n y
d e r a l l e f ù l e n s y n i e n h e a l - û r e ôf-
s k r o b j e , L. in W , 221.
vuilnis, compost.— I n f r a c h t f û l e n s ,
om o e r ' t l â n t o b r i n g e n .
onkruid. — I t f û l e n s h e t d e b l o m -
t ú n g l ê d b i d o a r n , Hsfr. V., 30.
nageboorte (van het vee). — I t k o a r t
f û l e n s , 't wit vuil, deel van de nageboorte,
dat is blijven zitten. — Zie ongans.
f û l e n s , s. felheid, hevigheid, vinnigheid,
kwaadaardigheid, tukheid (op winst), gie-
righeid. Zie fûl.
f û ' l e n s b l i k j e , - b l y k j e , s. n. stof blikje,
om het vloerstof in op te nemen. O o k t ú c h -
b l i k j e . Zie blikje.
f û l ' f r e t ' t e n d , adj. fel bijtend. — F û l -
f r e t t e n d g û d . Zie frette.
— adv. F û l f r e t t e n d e g j i r c h , schraap-
zuchtig. Vgl. ynfrettenä.
f u l p , s. n. fulp, waarvan de Hl. meisjes
schoenen droegen. Roosjen , 15.
f û l s t r e a m e n d , adj. fel stroomend, ld. 1,170.
f û l ' t ù t , s. eg. vuilbek, lasteraar. G. J. I ,
98. — Salv., 15.
f û l t û t s j e , v. vuilbekken , lasteren. G. J.
I, 167, 190.
f û n k e , Hl. s. vonk. Zie fonh.
f u r , s. etterend gezwel onder de manen
en tusschen de ooren van een paard. B. 245.
f u r g e , Zuidh. s. Zie fúrge.
f u r j e , Zuidh. v. voederen; voeren (een
kleed). Zie 'foefje.
f u r r i n g , Zuidh. s. voering. — Hy h e t
f u r r i n g y n 't b a i t s j e , is welgesteld.
Zie foerring.
f u s t , s. pugnus, vuist. — D a t t r e f t
(past) as in f u s t y n 't e a c h , niet ge-
lukkig, komt slecht van pas. — Op 'e fus-
t e n b l a z e , hevig uitvaren. — M e i t s j e
r i s i n f u s t a s j y g j i n h â n h a , men
kan het onmogelijke niet.
wumkes.nl
431
;5 FUT.
— Hy h e t i t h y n s d e r oer de f u s t
m e n d , boven zijn kracht laten loopen. —•
D a t r i n t m y o e r d e f u s t , is mij te
machtig. — I k m o a t . . . s i z z e , d o u
b i s t m y . . . o e r d e f u s t , de baas, je
overtreft me in bekwaamheid, A. Ysbr. 58.
— F o a r d e f u s t o p , voor de greep weg.
— F o a r d e f u s t w e i f o r k e a p j e , zon-
der uit te zoeken of te sorteeren.
— H â n f o a r d e f u s t , ridderlijk, eer-
lijk. — D a t i s n e t h â n f o a r d e f u s t
t a g i e n . Ook veel: h â n f o a r í'oet.
f û s t e r , s. soort van steenenbeer, inden
haard aangebracht.
f ù s t i c h , adj. met stevige knuisten of kno-
ken. •— I n f û s t i g e k e a r e l , i n fùs-
tich keal, — koubeest.
fig. zwaar, moeilijk. — D a t i s m y t o
f û s tich.
f û s ( t ) j e , dim. n. vuistje, knuistje. —
Dêr n e t oan m e i d y n l y t s e fûst-
j e s (tegen een kind).
f û s ( t ) j e , T. vechten, plukharen.
f û s t ' k e - s p y l j e , v. vechten. Ook: han-
den geven.
f û s ( t ) k i e , v. de hand drukken. — M e i
i m m e n f û s t k j e , iemand de hand druk-
ken. — W y f u s t k e n b y 't ô f s k i e d ,
gaven elkander bij 't afscheid de hand.
f u t e n , Stadfr. s. pi. voeten.
f û t e r j e , v. iemand bekibbelen.
f u t ' g a n g e r , Zuidh. s. eg. voetganger. Zie
foetgonger.
f u t m e n - e e n d , Hl. s. n. voeteneinde. Zie
foettenein.
f u t s e l j e , v. snuffelen, zoeken. — I k
moat . . . myn koer iepen meitsje,
d a t ik n e t l a n g h o e f to f u t s e l j e n
a s i k b y d e d o k t e r b i n , W. Oribb., 22.
f u t s t e p , Hl. s. voetstap. Zie foetstap.
f u t t e n , Zuidh., Hl. s. pi. voeten. — N e t
m e i t w a f u t t e n y n i e n h ô s , geen twee
dingen te gelijk. Zie foet, pi. foetten.
 GAB.
O.
G- (spr. gie, gé, aan het begin van een
woord eenigszins hard, zweemende naar een
zachte k), s. de letter G.
g a b b e l i c h , adj. & adv. hakkelend, on-
effen. — G a b b e l i c h m e a n e . B. 417.
g a b e l , Noh. s. Zie gaffel.
g a b j e , v. pochen. — G û l e n e n g a b -
j e n s e t t e n i n m e r k , geschreeuw en
gepoch doet niets af.
klappeien. Fr. Jierb. 1834, 7. — Vgl.
gysgdbje.
g a d i n g , 8. gading. — W y m e i ï s j e
g j i n g a d i n g o a n 'e p l e a t s , wenschen
die niet te huren of te koopen. — G a d i n g
o a n d i t of d a t m e i t s j e , ook: genegen
zijn het te bezitten. — H y m a k k e t ga-
d i n g o a n P i e r e d o c h t e r . — Y e n s ga-
d i n g f i n e , hetgeen men zoekt of wenscht.
Vgl. Halb., Mattff. XXVI, 60.
g a ' d i n g m a k k e r s , s. pi. gegadigden. —
De s n i i d t e r i j h e t j i s t e r j o u n o p 'e
boerden west, mar d e r w i e r n e n e t
folie g a d i n g m a k k e r s .
g a e d l i k , adj. & adv. geschikt. — I k h a
t s j i n w i r d i c h heel gaedlik soarte
(turfì o n d e r 't h e a , W. D., Winterj., 20.
— D a t l â n l e i t g a e d l i k om t o b r û -
k e n by m y n p l e a t s . — G a e d l i k wen-
j e , Sw. 1869, 3.
g a e i , s . in: B û t e g a e i , — f e n 'e g a e i ,
vanstreek, onbedachtzaam. — M a r E g g e !
B r o a r , y b i n n e d e r t e n , en b û t e
g a e i , G. J. 1 , 6 5 . — E n a l b i n i k s a
f i e r n e t b û t e g a e i , d a t i k 't m y
w i r d i g j e . . . om f en . . . j o u . . . for-
o a n g e n a m m e t o w i r d e n , Ibid. II, 48.
g a e i , s. luide uitroep, schreeuw. Fr. Wjn.
1861, 6. Vgl. geije.
G a e i ' o m - e n - h j a r , iron. de Joden. Wl.
Lapek.
g a e i , s. spleet, eig. ondiepe groef in een
lichaam. A. 194. — G l e i a s s p e k of
s t r o e f m e i g a l e n (van een neus), Bijek.
1850, 31.
dunne, los geweefde of versletene streep in
linnen of andere stof.
aardlaag. — D e g r o u n r i n t m e i g a -
l e n . Vgl. bank.
g a e l j e , s. myrìcagale, gagel (plantnaam).
g a e l ' j e t û k e n , s. pi. gageltakken. —
wumkes.nl
4 ; GAL.
G a e l j e t û k e n y n 't b e d s t r i e , (volks)*
middel tegen vlooien.
g a e r , Noh. s. schuine lap of strook. Zie
gear.
g a e r , adj. & adv. geheel, gansch. —
De g a r e d e i . — I k w i t e r g a e r n e a t
fen.
g a e s , s. n. gaas, luchtig geweven stof.
Vgl. izergaes.
gazen gordijntje. Fr. Jierb. 1834, 72.
— I n g a e s f o a r d e h o l l e , een voile.
Vgl. miggenetsje.
g a e s k e , dim. n. gazen lap of doekje.
— I t i s i n g a e s k e , m e n k i n 't t r o c h -
I j o c h t s j e , van dunne, weinig degelijke
geweven stof.
g a e s t , s. geest. G. J. passim. Thans
ge a s t , g e e s t , z.d.
g a e z j e , s. gage, soldij, dienstloon. Ook
g a e z j e in i n t .
deel, portie. — D o u h e s t d y n g a e z j e,
n e t ? tegen een kind als 't om meer eten
vraagt.
g a e z j e m i n t ' , s. n. Zie gaezje.
g a f f e l , s. gaííel, tweetandige vork, bij
't koolzaaddorschen in gebruik. Dongdln.
g a b e l . —• 't Bildt g a v e l .
gaffelvormig gesneden boomtak om er bij
't zeisscherpen den zeisboom op te doen steu-
nen. — Henndl. en omstr. h a r s t ô k.
hout boven aan een zeil om dit vorm te
geven, en om het op te trekken.
opgesperde mond. Vgl. waffel.
g a f f e l j e , v. gapen, den mond opsperren,
zijn kaken roeren, schransen. Lex. 2.59. A 27.
g a l g e , s. patibuhtm, galg. — D e g a l g e
f o a r b y s t e l l e , stelen met overleg om
buiten 't bereik der strafwet te blijven. B.
494. — D e r b i n n e b e t t e r o a n 'e g a l -
g e f o r d r o e g e , van een doortraptensluwen
schurk. — 't I s b û t e r o a n 'e g a l g e . —»
H y s j u c h t e r ú t o f t e r f e n 'e g a l g e
fa 11 e n i s , haveloos.
Bij 't koolzaaddorschen: paal met horizon-
taal dwarshout, waaraan de zeef hangt.
g a l g e , s. Fra. bretel, draagband aan een
mansbroek. — I n p e a r g a l g e n , elk af-
zonderlijk, — aan elkander zittend meestal:
in g a l g e .
g a l ' g e b â n , s. sterke geweven bonte band-"
soort, uitsluitend voor mans-draagbanden.
g a l g e b â n n e n , pi. de gedeelten band aan
 GAL.
e en paar draagbanden, ter onderscheiding
van de g a l g e l e a r e n . Hûs-hiein 1889,146.
g a l g e k n o p e n , s. pi. (de) knoopen aan een
niansbroek, waaraan de bretels bevestigd
worden.
g a l g e l a p e r s , s. pi. scheldnaam voor die
van Leeuwarden. Vgl. E. ind T.2, 329'.
g a l g e l e a r , s. n. het lederen gedeelte, met
knoopsgat, aan elk der beide uit-einden
eener draagband (bretel), pi. g a l g e l e a r e n .
g a l g e m i e l , s. n. laatste maaltijd aan een
ter dood veroordeelde verstrekt, overdr. 't
laatste voedsel gegeven aan een dier, vóór
't geslacht wordt, — N o u , k o a r s , d i t
is d y n g a l g e m i e i . — iron. 't laatste
maal, dat men bij iemand geniet, of 't
laatste, dat men in huis heeft. — D i t i s
d y n g a l g e m i e i , T r y n ! n l . i n h e t dienst-
huis, dat zij gaat verlaten. — D i t i s n o u
ús g a l g e m i e l ; a s e r n e t g a u h w e t
f o r t s j i n n e w i r d t , k i n n e w j de s t o k
m a r y n 'e h a l s t r i u w e , werkmansbu-
mor.
g a l i c h , adj. met galen. Zie gael.— Ook:
De g r o u n i s g a l i c h , met verschillende
aardlagen. Vgl. bankerich.
† g a l i k , adj. snel, haastig, plotseling. —
F e n 'e g a l i k e d e a b i r o a n , onverwacht,
plotseling gestorven.
g a l j e , v. gallen, een visch van de gal
ontdoen. — De b o t i s g a l l e , fig. het
werk is verricht, Tj. V., Baeije, III. —
Prov. H y s c i l d e b o t g a l j e , hoopt een
voordeeltje te behalen.
— I t h y n s d e r g a l l e t , heeft gallen.
Zie gallen..
g â l j e , v. huilen, schreien, weenen. G. J.
passim. Hl. g e a l j e . — E a g e n d y g û z -
j e en g â l j e , Halb. N.O., 209. — 't I s
fier f e n l a e i t s j e n , s e i d e b r e i d , en
g y n g g â l j e n ( d e ) t o b ê d , Burm. Zie
gûle.
g a l ' k o a r t s , s. galkoorts.
g â l l e , s. fel, bilis, gal. G. J, passim. —
Y e n s g â l l e út spij e, fig. zich lucht ge-
ven in schelden en schimpen. — D ê r s i t
g j i n g a l l e y n , geen kwaad, •— geen
energie. — Vgl. bot-, wettergûlle.
*gallefel, s. n. kwaadstichtende tong. —
't O e r h u n i c h d g a l l e f e l , G. J., 111.
g a l l e g ê r z e n , s. pi. soort gras, dat de
watergal' bij schapen veroorzaakt.
wumkes.nl
437 GANS.
g a l l e n , s. pi. gallen (bij paarden). —
S p a t t e n e n g a l l e n , fig. zedelijke ge-
breken. B. 478
g a l l e n , s. pi. maden of larven, die de
galziekte bij schapen veroorzaken, lever-
wormen.
g a l l i c h , adj. biliosus, galachtig, galziek,
— Sa g a l l i c h as in pod. — I t s k i e p
i s g a l l i c h . — D e l o f t i s g a l l i c h , met
regenwolken bezet. A. 206.
fig. minachtend: H w e t r e k k e t m y d y
g a l l i g e f i n t ? — H w e t j o w i k om d y
gallige fretmerke?
g a l l i g e n s , s. galachtigheid, galziekte.
g a l m . s. galm. Vgl. neigalm.
g a l m j e , v. boare, sonare, galmen. —
D o m i n y G r i p i u s g a l m e y n 'e t s j e r k e
n o c h al f o l i e f e n 'e w i r k e n f e n 'e
b a r m h e r t i c h h e i t , R. ind T. s , 70«. —
O n d e r s y n g a l m j e n f a e k t r i Ij e s y n
l e k e n , Forj. 1882, 152. — G a l m j e n d
s j o n g e . ld. XV, 127.
g a l p , s. gulp. Lex. 376. Zie gjalp.
g a m e l , adj. schamel, armoedig, — Ga-
m e l y n 'e k l e a n . B. P. in Wiarda.
g a m m e l , adj. ziekelijk, sukkelend. —
G a m m e l e l i û e m o a t t e m e i d a t on-
lijige w a e r t h t í s b l i u w e . — Dat
s t i e t er h w e t g a m m e l b y , s j n c h t
e r g a m m e l ú t , ongunstig.
g a n i ' m e l a c l l t i c h , adj. licht, maar voort-
durend ongesteld. — I k b i n d e h e l e t i i d
sa h w e t g a m m e l a c h t i c h .
g a m ( m e ) l e n s , s. ziekelijkheid, voortdu-
rende (lichte) ongesteldheid. Sw. 1856, 63.
g a m ( m e ) l i c h , adj. ziekelijk, sukkelend.
— Us g o e' hear, âld, gamlich
mantsje, hie earst podegra . . .
ld. VIII, 17.
g a m m e l j e , v. sukkelen, voortdurend on-
gesteld zijn. Vgl. omgammelje.
g a n g , Zuidh. s. gang. Zíe gong.
g a n s , Westel. s. eg. gans. Zie goes.
g a n s , s. totum, (het) geheel, (de) hoeveel-
heid, (het) vele. — N i m m e de g i n s t f o r
d e g a n s , let niet op de waarde van 't
geschenk, maar op de goede meening, Burm,
Zie ginst.
g a n s , adv. veel, vrijwat. — H y h e t
gans kaptael, - jild. — Wy ha
g a n s in ein to r i n n e n . — I k w a e r d
g a n s k j e l , W. Gribb., 46. — Hy i s
 GANS.
g a n s in k e a r e l . — D a t h e t g a n s
k o s t e . — G a n s i n b y t s j e , vrij veel. —
H y i s g a n s g j i n k e a r e l , een deugniet.
g â n s k , adj. gansch, geheel. — De g â n -
8 k e d e i . Ook :
g â n s k e l i k e . Vgl. goägãnske(like).
g â n ' z e b r i e f , s. n. ganzebord. Zie gotz-
zebrie†.
g â n z j e , v. op het ganzebord spelen.
g a p , s. g a a p , (het) gapen, geeuwen. —
I k h a d e g a p . Vgl. hongergap.
— T r y n s t i e t a l t y d op 'e g a p , te
gapen, uit te zien.
g a p e r , Stadfr. s. gaper, als uithangtee-
ken voor een apotheek.
g a p j e , v. gapen , geeuwen. Hl. g a s p j e .
den mond openen. G a p j e a s i n p r o t -
t e r , — as in oun. — E l k m o a t g a p j e ,
s o i l e r b i t e . niets zonder moeite. —
G a p j e n i s g j i n b i t e n , pochen is geen
doen, dreigen geen aanvallen, Salv,, MS.,
76. — M e n k i n t s j i n i n o u n net
g a p j e , men kan 't onmogelijke niet. —
D a t m i e i is w o l g a p j e n w i r d i c h ,
W.D., ülesp., 109.
— N e i d e s i k e n g a p j e , naar adem
snakken.
staren, turen (eig. met open mond). —
H w e t s t i e t s t d ê r w e r to g a p j e n ?
— I n b o e r e f e i n t g a p p e b y 't s t ê d s -
h û s o p , Skoeralm.lO.V, 1886. Yg\.g{n)ìis-
gapje.
g a p p e r , s. eg. die staat te gapen , uit
te zien om te bespieden.
g a p p e r i c h , adj. geeuwerig. — Dy 't
g a p p e r i c h is m o a t o p b ê d g e a n .
g a p p e r i g e n s , s. geeuwzucht. — I k h a
l é s t fen g a p p e r i g e n s , moet telkens
geeuwen.
g a p p e r t , s. gaper, wijd geopende muil,
fig. de verzwelgende zee, Salv., 74. — Sw.
1853, 83.
g a p s , s. greep, handvol. A. 224. Vgl. gasp.
g a p s k , adj. voor nieuwsgierige oogen
zichtbaar.— S o n d e r g e r d y n t s j e s f o a r
d e g l ê z e n i s 't s a g a p s k . — W y
s i t t e h j i r s a g a p s k , Holl.'te koop': te kijk.
g a p s k e n s , s. (het) voor ieder te kijk zit-
ten. — I k m e i n e t o e r s a ' n g a p s k e n s .
g a p ' s t o k , s. eg. gaapstok, die met open
mond naar iets staat te kijken.
— Hy soil hjoed gapstokken
wumkes.nl
438 GAST.
k e a p j e , hij gaat naar een boeldag om te
kijken, niet om te koopen.
g a r i c h , Dongdln. adj. geerend, schuins-
loopend. Zie gearich.
g a r j e , v. garen. Zie gearje.
g a r r e , s. in. gent, mannetjes-gans. Vgl.
goarre.
g a r s t , s. gerst, meest k o a r n , z. d.
(mede voor de samenstellingen).
g a r v e , Zoh. s. garf, schoof, 't Bildt
g e r f (†). Zie skeaf.
bos stroo. Schelt., MS., 5. Zie grude.
g a s , s. n. lichtgas.
g a s ' f a b r y k , s. n., - k a c h e l , s. -kom-
f o a r , s., - k r o a n , s. - l j o c h t , s. n. Zie de
Enkelwoorden.
g a s ' - o a l j e , s. Stadfr. petroleum.
g a s p , s. fibiila, gesp. Vgl. sJcoengasp.
g a s p , s. zooveel als men tusschen de gevou-
wen ( g e a r g a s p e ) handen kan bevatten. —
I n g a s p k o a r t f o e r f o r i t fé, i n g a s p
b a r g e - i t e n . Iets anders dan g a p s , z. d.
g a s p j e , v. fibulare, gespen, met een
gesp vastmaken. Vgl. †êst-, los-, -om, tichtgaspje.
g a s p j e , Hl. v. gapen. A. 225. Zie gapje.
g a s p ' s k o e n , s. pi. gespschoenen, schoe-
nen met gespen, zooals die vroeger alge-
meen (en thans nog hier en daar) door mannen
in Friesland gedragen werden.
g a s t , s. eg. convica, gast, genoodigde
(ter maaltijd). — I n g a s t n i m t i n g a s t
m e i , een genoodigde mag iemand mee-
brengen. — O n g e n o e g e g a s t e n s e t
m e n b y d e d o a r , Sprkw. — I t e n d e . . .
en d r a g e n d e g a s t e n . Zie ärage. —•
L a n g e g a s t e n , s tj o n k e n d e g a s t e n ,
langblijvende gasten zijn onaangenaam. —
U t t o g a s t g e a n , uit gasten gaan. —
T o (of op 'e) g a s t g e a n , smullen, fig.
zijn hart ophalen.
g a s t ' b ô d , s. n. vriendenmaal 'kraamvi-
site'. — As i k y n ' e k r e a m k o m e n i t
g a s t b ô d j o w , d e n s c i l se w o l k o m -
m e , A. Ysbr. (1861), 57.
Schierm.: gezelschap van genoodigde ge-
huwde lieden.
g a s t e r e a r ' j e , v. gastereeren, lekker eten
en drinken. E. ind T.a, 395'. — Sw. 1856, 47.
g a s t f r i j ' h e i t , s. gastvrijheid. — D e âl-
d e f r y s k e g a s t f r i j h e i t , Hsfr. XIV, 62.
g a s t ' h e a r r e , s. m. hospes, convüator,
gastheer.
 GAST. 439
g a s t h û s , s. n. gasthuis, armhuis der ker-
kelijke gemeente. Vgl. äyakenijhûs.
proveniershuis. — Hy h e t de k o s t y n
't g a s t h û s , hij is provenier; overdr. heeft
een lui en lekker leventje.
g a s t ' h ú s b o e r , s. m., - m a n t s j e , s.n.,
- l i û , s. pi-, - p l e a t s , s., - w y f k e , s.n. Zie
de Enkelwoorden.
g a s t ( j ) e , v. uit gasten gaan, of gasten
ontvangen. — A l l e d a g e n g a s t j e en
b i s y t s j e . H.Z., Ts. tuws., 174.
lekker eten en drinken. — G a s t j e e n
b r a s j e , smullen en brassen, A. Ysbr. (1861),
27.
g a s t m i e l , s. n. gastmaal; kraammaal.
lekker maal, — eten. — B e s t e n i j e
g r i e n e e a r t e en d ê r i n e i n t s j e
w o a r s t y n b i s e a n , d a t is b y m y i n
gastmiel.
g a t , s. n. foramen, gat, opening. G. J.
I , 51. — I t g a t f e n 'e d o a r , deurope-
ning. — l m m e n i t g a t fen 'e d o a r
(ook: i t f j o u w e r k a n t e g a t ) w i z e ,
iemand de deur wijzen. Vgl. boar-, doulc-,
çjoats-, hinne-, yl-, slot-, spikergat.
gemaakte opening in een kleed. Vgl.
byni-, bits-, earms-, fiter-, knoopsgat.
— fig. De b o e l t r o c h 't g a t s j e n ,
spioneeren. — D a t i s b y ' t g a t ôf, op
het kantje af.
— U t in h e e c h ( g r e a t ) g a t b l i e z e , i
s p r e k k e , pochen en zwetsen. — H j a j
s j o n g e út i t h e e c h s t e g a t , luidkeels, i
Vgl. kielsgat; eachsgat; switgat.
opening door verslijting in een kleed. —
By de g a t t e n t i c h t , iron. met gaten,
stukken. — I n g a t y n 'e b r o e k , door
slijtage. (Ook: D e r m o a t i n nij g a t
y n 'e b r o e k , moet van achteren versteld).
Vgl. mot-, slijtgat.
— fig. D a t is i n l a p e b i s i d e n 't
g a t , of — b y 't g a t d e l , fig. een lee-
lijke fout, schandelijke mispas.
— W y ha m e i de s t o a r m g a t t e n
yn 't h û s k r i g e . — D e r s k o e r r e g a t -
t e n y n 'e l o f t , er komen openingen in
de dichtbewolkte lucht.
— fig. I n g a t y n 'e d e i si i e p e, —
in g a t y n 'e n a c h t o p s i t t e .
zeegat. — I t A m e l a n d e r g a t , zee-
engte tusschen Ameland en Terschelling. —
Vgl. bûtengatr ségat,
wumkes.nl
GAT.
vulnus, openo wond. — D y j o n g e h e t
h i m i n g a t y n 'e h o l l e f a l l e n . —
fig. H y k r i g e i n g a t y n 'e k o p f e n
't b a n k e r o t fen syn broer. — I k
s j u c h dy n o c h r i s in (raer) g a t y n
'e k o p , voorzie dat je nog eens een onge-
luk krijgt, dat het je slecht zal vergaan.
g a t , uitholling. — D e r b i n n e g a t t e n
y n d y w e i . Vgl.jarre-, sân-, sink-, spoargat,
catnim , hol, slechte verblijfplaats, — Y n
' t f e a n en op 'e h e i d e w e n j e d e l i û
s o m s y n g a t t e n y n 'e g r o u n . — H y
i s f o a r i e n g a t n e t t o f a n g e n , weet
altijd een uitweg (fig). Vgl. molle-, múzegat.
— H y g i e t i n r a e r g a t y n , zal in de
gevangenis te recht komen. Vgl. hounegát.
— I n g a t f e n i n w e n t , bekrompen wo-
ning. — I n g a t f e n i n s t ê d , — d o a r p ,
Vgl. efterôfgat.
clunis, achterste, zitdeelen. —• I n g a t
a s i n w a s k t o b b e , dik en breed ach-
terst (vooral van een vrouw). — I n b l e a t
g a t is 't w a p e n f e n T o p p e n h u z e n ,
Sechje. — I t i s h i m d k e r o e r 't g a t
n e t , van een preutsch meisje. — D a t s k i e p
m o a t m a r m e i 't g a t y n 'e h i c h t e ,
geslacht, aan den haak. — Dy 't i n g a t
h e t m o a t i n s i t s i i k j e , ieder neme
plaats (gezegd als er een gezelschap ergens
bijeen komt). Vgl. blik-, brij-, brykgat.
— fig. M e i 't g a t o p ' t j i l d s i t t e , met
angstige bezorgdheid zijn schatten bewaken.
— W i t e o p h w e t g a t m e n s i t , weten
waar men aan toe is. — I t d i n g s i t o p
't g a t , er is geen voortgang in. — D e
s k i e p p e l i a n d e l s i t op 't g a t , staat
stil. — Y n 't g a t h i n g j e , tegenstribbe-
len, aarzelen. — I n r o u n — , of gj i n s i t -
t e n d g a t h a , níet lang stil kunnen zit-
ten. — A l l e s om 't g a t h i n g j e , aan
fraaie kleeding besteden. — I t g a t e r ú t
s k o e r r e , zich aan een zaak onttrekken.
— I m m e n b y 't g a t o p h e l j e , iemand
belasteren. — I m m e n h w e t f e n 't g a t
s e 11 e, afzetten, af borgen en niet betalen.
— D a t s c i l h i m f e n ' t g a t g e a n , dat
verlies zal hij niet gemakkelijk overheen
kunnen. — Y e n d e s k o n k e n ú t i t g a t
r i n n e , zich met loopen erg vermoeien. —
I t g a t yn b e i d e h a n n e n n i m m e ,
zich haasten om weg te komen (vooral om een
nieuwtje over te brengen). — I n o ar i t g a t
 GAT. 440
l i e n e en s e l s t r o c h d e r i b b e n (ter-
m e n ) s k i t e , iets uitleenen, en daardoor
zich zelf moeten behelpen. — H y h e t i t
gatfol drank, — skuld, — lnzen...
enz. — W y • k r ij e i n g a t f o 1 s n i e.
poäex, aars. — A1 e a r w i e r 't b e k t a,
g a t i e p e n , e n n o u i s 't b e k i e p e n
g a t t a , van iemand die zwakker is ge-
worden. [Een krachtig man , tegen den wind
in schaatsrijdende, houdt den mond dicht,
een zwak man hijgt naar adem]. Vgl. skyt-
ffat. — Ky h e t i t g a t t a k n y p t , fig.
is gestorven.
anus muliebris, vrouwelijk deel. — I n
g e l d g a t , onvruchtbare vrouw. — Prov.
In h o e r l e k k e t h j a r e i g e n g a t n e t ,
overdr. niemand laakt zijn eigen waar. —
M e i 't g a t o p 'e r i n , manziek, trouw-
lustig. Vgl. hjityat.
g a t ' l i k k e r , Stadfr. s. eg. gatlikker, hie-
lenlikker. — I n g o c h u m e g a t ì i k k e r .
— H y i s i n g a t l i k k e r f e n 'e f o a r -
n a m e liû.
g a t m e i t s e , v. gaten m a k e n . bv. om
aardappelen of boonen in te poten. Dongdln.
Zie gatsje (v.)
g a t p e a l l e n , s. pi. platte in den grond
staande paaltjes met gaten, behoorende bij
de netten van den vogelvanger.
g a t s j e , dim. n. gaatje,
g a t s j e s , pi. holle kanten van de bik-
kels. Als die naar boven moeten liggen'
speelt men: ' g a t s j e s ' . Stadfr. g a 11 e r s.
g a t s j e , v. veter-, rijggaten maken in
een (vrouwen)kleed. B. 258.
gaten maken om aardappels in te poten.
Dit ook g a t m e i t s e .
g a t s j e b r e i d s j e , v. open-werkjebreien.
g a t s j e d o n g j e , v. bij het poten van aard-
appelen , om den mest uit te sparen, dezen in
de gaten doen, waarin de aardappels ge-
legd worden.
g a t s j e k n o o p , s. knoop met gaatjes er
i n , om bij het vastnaaien den draad door
te steken.
g a t s j e l i e p , adj. bedreven in het steken
van een draad, enz. door een gaatje (meest
schertsend gebezigd). — B y 't r i n g r i d e n
m o a t men g a t s j e l i e p wêze.
g a t s j e p a n n e , s. vergiettest. — H y (hja)
i s n e t op 'e g a t s j e p a n n e s â l t e , niet
dom en onnoozeJ. Halb., in Epk., 161.
wumkes.nl
GAVE.
fig. verkwistende huisvrouw. — D a t w i i f
is in g a t s j e p a n n e .
— I m m e n (een onnoozele) ú t s t j û r e
om d e t i c ì i t e g a t s j e p a n n e , om hem
voor den gek te houden (Aprilgrap), W. D.
Doaze, 89. — Ook:
g a t s j e p e t i e l l e , s. gatenplateel. Fr.Volks-
alm. 1884, 45.
g a t s j e p r i e m , s. puntig werktuig om rijg-
gaten te maken.
g a t s j e s l e e f , s. schuimspaan , sehuimle-
pel.
g a t t e r s , s. pi. Zie gatsje(s).
g a t t i c h , adj. met g a t e n , kuilen. —
Gattíge ryddiken.
g a t w e t t e r , s. n. water waarmee een klein
kind is gereinigd; schimpend: slappe koffie
of thee.
g a u , adj. & adv. gauw. Hl. g a a n
(Hulde I I , 220).— A s t m e i w o s t e m a a t
g a u w ê z e . — Dy f a e m i s h w e t oer-
l a n g s u m g a u , traag in haar werk. —
Prov. H o g a u w e r h y w i l h o l a t e r hy
s i l (Stadfr.), haast u langzaam, haastige
spoed is zelden goed.
— G a u r i s , dikwijls. — I k k o m w o l
g a u r i s b y J a n k e.
vlug van begrip, schrander. G. J. I, 90,
91. —• I n g a u w e k e a r e l .
g a u ' d i e f , s. m. gauwdief.
g a u d i e v e n , pi. roovers (in kinder- of
volksprookjes).
g a u - e n - s w i e t , s. schertsnaam voor: boere-
wafels, wentelteefjes. Ook b o e r e w a f f e l -
k o e k e n en b r e t t e h o u n s f o t s j e s , z.d.
g a u l e , Mkw. s. soort linnenrek. A. 212.
g a u w e , v. gapen, begapen. Jong Fryal.,
110. Zie gouwe.
g a u w e n s , s. gauwigheid. — Y n 'e g a u -
wens hwet dwaen.
— M e i g a u w e n s , weldra, binnenkort.
vlugheid, vlugheid van begrip.
g a u w i c h h e i t , s. handigheid (in ongun-
tigen zin).— D a t is s a ' n g a u w i c h h e i d
om d y k o a r t f e n 't w i r k ôf t o m e i t -
sjen. — Mei sa'n g a u w i c h h e i d gnob-
b e T r y n i n p e a r a p e l s ú t 'e k o e r .
g a v e , s. äonum, gave, gift, aalmoes.
R. ind T.2, 398". — G i f t e n e n g a v e n .
facultas, begaafdheid. G. J. passim. Voor-
a l : gaaf van welsprekendheid. — Dy do- 1
m i n y h e t moaije gaven.
 GAVE.
routine, slag. — G a v e o m m e i 't i e n
of 't o a r of m e i i m m e n om t o g e a n .
Dy f a e m h e t g j i n g a v e n , weet het
een vrijer in 'haar bijzijn niet aangenaam
te maken.
g a v e l , Dongdln. s. Zie gaffel.
g a v e l s , s. pi. kevels, tandvleeseh.
g a z e n , adj. van gaas. — I n g a z e n
gerdyntsje.
g e a , s. n. dorp, buurt. G. J. passim.—
In g e a is in d o a r p m e i s y n o m k r i -
t e , Fr. Volksbl. 1876, no. 2.
— S j i r y n 't g e a , hier in 't dorp.
[Overigens nog alleen als eindwoord in dorps-
namen, b.v. A l d e g e a , N i j e g e a , G o a í n -
gea].
g e a ( d e ) , s. sui similis, (weder)gade. G.
J. I , 83, 226. Vgl. tvergea.
g e - a e i , s. n. geaai, gestreel. Sw. 1853, 7.
g e a ' f e i n t , s. m,, - f o l k , s.n., -frou(we),
s.f. Zie de Enkelwoorden.
g e - a k s e l , s.n. oppositie, tegenwerking,
tegenstand; tegenspraak. — H j i r m e i i s
nou al d a t g e - a k s e l t s j i n it n u t
fen 't j i l d d e m û l e s t o p p e , R. ind
T.a, 31«.
g e a l , g e a l e , s.cg. nachtegaal, —voluit,
n a c h t e g e a l , z. d.'—- ld. I V , 80; X I I I ,
106. — Sw. 1877, 66.
† g e a l e a s , adj. gadeloos. G. J. 1, 73, 200.
g e a l i b b e n , s. n. landleven, dorpsleven,
ld. 1, 45.
g e a l i û , s. dorpelingen, dorpsgenooten.
Forj. 1874, 136. - Sw. 1855, 58.
g e a l l e , Hl. v. huilen, schreien. Roosjen,
66. Zie gûle.
g e a l t s j e , dim. n. nachtegaaltje. WI. ld.
g e a m a n , s. m. dorpeling, dorpsgenoot.
G. J. 1, 64.
g e a n , v. ir e, gaan. — Ik gean, dou
gjitste, hy gjit, wy geane; ik gong, ik
bin gien (gongen), geande, to gean. —
Dantdl.: ik gea, hi gjit; ik gie, bin gien.
Veenw.: ik gong, ik gong, ik bin gien.
— Tietj.: ik gjin, ik gong, bin gong. —
Dongdl : ik gon, goun of gie, wy gonne,
gounen of giene. — Zuidh. (Lemsterl.): ik
gean, gong, bin góngd. — Zoh. ik gean,
hy giet, ik gyng, bin gien. — Hl. g a e n ,
— yk gaen, dû geeste, wi gane; ik gieng
of geeng, bin ginzen (dit ook bij G. J.),
Roosjen. — Schierm. g a a i n , ik gaai, hi
wumkes.nl
441 GEAE.
gie, wi gaaie; yk ging, enz. (Hulde I I , 165,
e. v.). — Prov. I t s c i l w o l g e a n , s e i
't w i i f , a s 't m a r b i g j i n t t o g e a n ,
en h j a r b e r n h i e m a r i e n s k o n k . —
Y s c i l l e er g e a n d e w o l i e r - e n ó c h
k o m m e, zoo voortgaande het einde wel
vinden (fig), Burin. — De g e a n d e e n
k o m m e n d e man. — Mei g e a n d e wei-
n e n h a e i j e , met drie wagens, waarmee
men elkaar toerijdt. Zie f oar-, e†ter- en
twiskenmenne. — H o g i e t i t ? hoe vaai
j e ? iron. antw.: O p 'e f o e t t e n g o e d ,
op 'e b a n n e n h a 'k i t y e t n e t b i -
socht. — Der g e a n e r a r e p r a e t s j e s ,
loopen leelijke geruchten. — I k b i n s a -
h w e t g e a n d e e n s t e a n d e , 't gaat
maar zoo zoo, 'k ben niet recht ziek en
niet recht gezond. — I t d i n g g i e t e n
s t i e t y e t t e , houdt zich met moeite
staande. —• D e n m o a t i k b y m y n
d o a r p s l i û f o r i n s k e l m g e a n , door-
g a a n , Hsfr. VI, 230. — H y g i e t e r f o r ,
d a t e r f û l o p 'e d u i t i s , hij heeft den
n a a m , dat hij erg op het geld ziet, Sw.
1892, 82. — G e a n d e r e i t s j e , in wer-
king , op gang komen. — I m m e n g e a n d e
m e i t s j e , boos maken. — H w e t g i e t
d ê r om t a (om h e a r , om w e i ) ? wat is
daar gaande, wat gebeurt daar ? — D a t
g i e t s a l a n g a s 't f o e t t e n h e t , duurt
tot een tijd.
Vgl. bi-, f oar-, †oart-, for-, mei-, nei-, oan-,
oer-, óf-, troch-, út-, weigean; dea-, los-,
roun- . . . gean.
g e a n d e f o e t , adv. te voet gaande. —
Ik n a e m de r e i s o a n geandefoet
nei Ljouwert.
g e a n d e - w e i , adv. gaandeweg, langza-
merhand.
g e a n n e , s. vermaak, vreugd, G. J. I ,
150, 210. Vgl. lãngeanne.
g e a r , s. geer, schuine lap of strook, —
schuinsch loopende akker. — H e l e g e a -
r e n , aan beide einden — h e a l e g e a r e n ,
aan 't eene einde schuinsch uitloopende ak-
kers. Dongdln. g a e r.
g e a r , adj. coctus, gaar, gaargekookt of
-gebakken. — S a g e a r a s b û t e r , —•
as p r o t . — I t b r e a is g e a r . — G e a r
i t e n t y n t n e t ú t , G. J. I , 1. — fig.
G e a r f o r d e k o e k , uitgeslapen, schran-
der. — ' I n g e a r e k e a r e l .
 GEAR.
— D a t g û d , die stof, i s s u v e r g e a r ,
vergaan, Vgl. bûtergear , healgear.
g e a r , adv. (te) gader, bijeen, samen,
ineen, gevouwen. Zie de samenstellin-
gen.
— Om (of t o) g e a r w ê z e , mee te werk,
doende. — N o u b i n n e w y d e r om g e a r
ho me de b l i n e de e a g e n ú t to
s k o e r r e n h e t , aan 't beraadslagen over
iets wat nergens toe dienen kan, Burm. —
I k lia m e i T a b e om d y m û s k o o
g e a r w e s t , aan 't onderhandelen geweest,
m a r w y k o e n e 't n e t r o a i j e , 't niet
eens worden. — D y b e m s i t t e d e r om
g e a r , zijn aan 't kibbelen, h w a 't d e
g r e a t s t e p a r ren ha scil.
— O e r (to) g e a r , mee te werk. — As
s a 'n f r e t t e r o e r i n s k i n k e t o g e a r
k o m t , d e n b l i u w t er n e t f o l i e oer.
— As t w a o e r i e n g e a r s i t t e , hem |
kwellen, met hem vechten, d e n i n o a i
dy i e n e it f o r l i e z e . — Ik scoe d a t
al dien h a , m a r koe der n e t oer
g e a r k o m m e , niet aan toe komen.
g e a r ' b i n e , v. samenbinden.
g e a r b o s k j e , v. zich verzamelen. G. J.,
I , 102, 203. Zie boskje.
g e a r ' b r i e f , s. n. huwelijks-contract. W.
Gribb., 18.
g e a r b r i n g e , v. samen-, bijeenbrengen.
g e a r d e , s. peilroede (der schippers). — ]
W y h a h j i r de f o l i e g e a r d e , zooveel
voeten diepte als op den peilstok zijn uit-
gemeten.
g e a r d e , s. Hd. Gerä, gard. Vgl. gjiräe.
g e a r d w a e n , v. dichtknoopen. -haken.—
D e j a s —, it j a k g e a r d w a e n . Hsfr.
IV, 199.
— De h a n n e n g e a r d w a e n , vouwen: !
bidden. Ook g e a r n i m m e .
g e a r - e k e r s , s. pi. geerende akkers. Zie ,
gear je.
g e a r f ã l d s j e , -f a l l e , - f a n d e l je, - f l â n z - i
j e , - f l a p p e , -flije, - f o d s j e-, f r i s s e l j e , i
- f r o n s el j e , v. Zie de Enkelwoorden.
g e a r f ü r g e , s. langs de einden der ak-
kers loopende voor.
g e a r g a s p j e , - g r i e m e , v. Zie de En-
kelwoorden.
g e a r h â l d , s. n. hulp, steun. — W y |
h a b b e g e a r h â l d o a n e l k o a r . Vgl. |
oanhâlã. (Holl. stel aan mekaar.)
wumkes.nl
442 GEAR.
g e a r h â l d e , v. tezamen-, bijeenhouden.
Zie de Enkelwoorden.
g e a r h â l d e n d , adj. bijeenhoudend, spaar-
zaam.
g e a r h â l d e r , s. eg. die bijeenhoudt. —
Dy â l d m a n w i r d t f e n s y n g r e a t e
b e r n n e t f o l i e t e l d , m a r hy is d o c h
y e t d e g e a r h â l d e r , de band van 't fa-
milieleven tusschen hen.
— P i er-om w i e r i n g e a r h â l d e r ,
m a r syn e r f g e n a m e n m e i t s j e troch-
s l a c h v u 't j i l d .
gearhelje, -himmelje, -hingje,
-h o k j e , T. Zie de Enkelwoorden.
g e a r i c h , adj. met geeren , schuinsoh loo-
pend.
g e a r j e , v. geeren, schuinsch loopen. —
I t l â n g e a r e t , als de akkers niet even
lang zijn. A. 194. — I t l i n n e n g e a r e t ,
loopt'niet rechtdradig.
g e a r j e (epr. gjerje), v. garen. Ook: g a r -
j e en g e r j e . Vgl. bi-, opgearje.
g e a r j e f t ( e ) , -jift(e), s. 'pot', hetbijeen-
! leggen van geld, om gezamenlijk feestelijk
te verteren, oorspr. vóorbruiloft, waar de
ongehuwde vrienden en vriendinnen van 't
bruidspaar hun huwelijksgeschenken samen-
brachten.
overdr. het bijeengekomen gezelschap op
de bruiloft of de partij.
g e a r k e a p j e , v. (allerlei dingen) aan-
koopen. — . . . h w a w i t l i w e t se n e t
g e a r k e a p e t , A. Ysbr. (1808), 28. .
g e a r k e a r d , pp. (tegen elkaar) gekeerd, ;
— opgezet. — Hj a w i e r e n t s j i n e l k -
o a r g e a r k e a r d , leefden in onmin.
g e a r k e p p e l j e , v. - k l i e m e . v . , - k o m -
m e , v., - k o m s t , s., - k r i e l e , v., -kr o a s k -
j e , v., - l a ( e ) p j e , v. Zie de Enkelwoorden.
! g e a r l a p e , s. geer(lap) in een vrouwen-
hemd.
\ g e a r l e g e r , s. n. vergadering. R. ind T.9, ;
110''. — Halb. Matth. XX, 57. '
† g e a r l i e d , s. vergadering van landlie-
! den in de dorpskerk, waartoe ze door klok-
gelui werden opgeroepen. A. 220. — M e i
l y t s e k l o k k e n i s h a a t g e ar l i e d l e t .
g e a r l i e d e , v. door klokgelui ter verga-
i dering bijeenroepen.
g e a r l i z z e , v., - l û k e , v., - m e i t s j e ,
v., - m j u k s e l , s. n., m j u k s j e , v. Zie
I de Enkelwoorden. I
w
GEAR.
g e a r n l m m e , v. bijeennemcn, ineenslaan,
vouwen. — De h a n n e n g e a r n i m m e ,
bidden. — N o u , i k m o a t d e h a n n e n
CTearnimme, van verwondering, verba-
z inc ineenslaan, A. Ysbr. (1808), 56. —
Jíen seoe de h a n n e n d e r for g e a r -
j j i u i m e , voor iemand (een schoon meisje
bijv.) of iets, dat bewondering afdwingt.
g e a r p a k k e , -r a n e , -r i e r e , -r i m e ,
- r i n g j e , - r i n n e , - r i p p e , - r i u w e , v.
Zie de Enkelwoorden.
g e a r r j u c h t (Stiens), s. n. feestmaal, b.v.
bij gelegenheid eener bruiloft. Eig. g e a r-
j u f t . Zie gearje†t.
g e a r r o l j e , - r û g e l j e , v. Zie de Enkel-
woorden.
g e a r s (spr. gjes), Noh., en elders bij ou-
deren, s. n._ gras. Zie (mede voor de samenst.)
gêrs, enz.
g e a r s e t , s. n. gezelschap van genoodig-
den. H. S., Telt,, 32, 34. — Wl. ld. XVI.
g e a r s e t t e , v. samenvoegen , de deelen
(stukken) van een (gebroken) voorwerp in
elkaar zetten (of bijeenvoegen). — I n s t i k -
k e n k o p k e g e a r s e t t e , met kit of lijm.
— In g e s i c h t f en â l d e f o d d e n g e a r -
s e t , iron. een pruilend gelaat.
samenpakken. — De l o f t s e t g e a r , de
wolken pakken zich saam. — A l l e on-
d u c h t e n , ziektestoffen, s e t t e h j a r y n
dy se a r e s k o n k g e a r .
stremmen. Zie gearsjitte.
g e a r s e t t e r s g û d . , s. n. Hd. Kitt, lijm,
kleefstof. Hsfr. I I , 171.
g e a r s j i t t e , v. runnen, stremmen (van
melk). Ook: g e a r s e t t e .
(geld) bijeenleggen voor 't een of ander
doel.
g e a r s k r o m f e l j e , v. ineenschrompelen.
Zie slcrom†elje.
g e a r s l a c h , s. n. melk en room dooreen
gemengd. — G e a r s l a c h t s j e r n j e , room
en ongeroomde melk door elkander karnen.
g e a r s l a e n , v. ineenslaan. — Om 't g a t
g e a r s l a e n , leelijk opbreken, — zwanger-
schap ten gevolge hebben (verboden om-
gaifg).
g e a r s m i t e , v. bijeenwerpen, — doen
paren. W. D., Doaze, 91.
g e a r s p a n n e , v. samenspannen.
g e a r s p a n n i n g , s. samenspanning. Hsfr.
IV, 58. — E. P., Keapm., 144. — G. J. II, 70.
wumkes.nl
i. ,3 GEB.
g e a r s p r a e k , s. samenspraak. ld. X ,
4 1 , e. a.
g e a r s t a l , s. n. samenstel, toestel. Hsfr.
XI, 104.
g e a r s t a l l e , v. samenstellen. Hsfr. XI,
103. — Forj. 1881, 187.
g e a r s t a l l i n g , s. samenstelling.
g e a r s t a p p e , v. zich vereenigen —, de
handen ineenslaan voor een of ander doel.
Hsfr. I , 73.
g e a r s t o k e l e r , s. eg. samenzweerder. Fr.
Nijsb. 1865, 21.
g e a r s t o k e l e r s - k l i b b e , s. (de) saamge-
zworenen. Idem als boven.
g e a r t e a r e , - t e i l e , - t r i u w e , v. Zie
de Enkelwoorden.
G e a r t s j e - m o e i , n. pr. f. Geertje-moei,
in sprkwr., als: Sa g o e d a s G e a r t s j e -
m o e i , hja koft in g r o u b ô l e e n i e t
h i m s e l s op. — interj. O, g o e d e G e a r t -
sje-moei! ik w i t de t i i d n e t t o nea-
m e n h o n e a r i k f o r 't l é s t w o a r s t
p r e a u n h a , Bijek., 1893, 14.
g e a r - t s j e n , v. bijeentrekken, verzamelen.
G. J. I, 206.
g e a s t , s. spiritus , ingenium , genius ,
geest. Sprtl. g e e s t , z. d.
g e a s t ( e ) l i k , adj'. geestelijk : kerkelijk ,
godsdienstig. — G e a s t e l i k e b o e k j e s ,
— geastelike lieten, sangen. —
G e a s t l i k e n b e e s t l i k , (z. d.)
G. J. I, 103; II, 47.
g e a s t i c h , adj. lepidus, geestig.
g e a s t i g e n s , s. geestigheid.
* g e a s t - o p t o c h t m e , s. geestverrukking.
G. J. I, 159.
* g e a s t s w i e t , adj. * - w i l l e , s. Zie de
Enkelwoorden.
g e a t e , s. vlaag, bui. Zie goat.
g e a t e , s. goot, buis. G. J. II, 105. Zie
goate.
g e a - t s j e r k e , s. dorpskerk, (de) kerk van
het dorp.
g e b a b b e l , s. n. Zie bahbelje.
g e b a f f e l , s. n. Zie baffelje.
g e b a k , s. n. Zie baklce.
g e b â l t , s. n. Zie bâlte.
g e b e a l c h , s. n. Zie bealgje.
g e b e a r , s. n. Fra. réerimination, ge-
schreeuw, misbaar. Vgl. loftgebear (W. D.,
Heam. ; 51).
pi. g e b e a r e n , schrikbarende geluiden.
 GEB.
Hsfr. X, 78. Dit ook g e b e a r d e n , ge-
b e a r t e n . Wl. ld. XV.
g e b e a r d e n , g e b e a r t e n , s. pi. gesticu-
laties, gebaren. R. ind T.2, 337*. Vgl. voor-
gaand artikel.
g e b e k , s. n. Zie bekje.
g e b e t ' , s. n, preces, precatio, gebed. G.
J. I , 122. — R o g g e n e p r i p p e r t h a w
i k I j e a v e r a s i t l a n g e g e b e t , Holl.
een kort gebed en een lange braadworst.
— H y i s b u t e n 't g e b e t , uitgesloten ,
heeft er geen deel aan.
g e b e t k e (R.indT.*, 235), meer g e b e t s j e ,
dim. n. gebedje. — I t g e b e t s j e o p s i z z e ,
een van buiten geleerd gebedje opzeggen,
voor en na 't eten, bij 't naar bed gaan
(doen kinderen).
g e b i e d , s. n. gebied. G. J. II, 99: g e -
biede.
het bieden. Zie Mede.
g e b i e d e , v. gebieden. G. J. II, 92.
g e b i k , s. n. Zie bikje.
g e b y l , s. n. Zie bylje.
g e b i n g e l , s. n. Zie bingelje.
g e b y t , s. n. Zie bite.
g e b y t , g e b i t , s. n. dentes, gebit.
g e b j â l t , s. n. Zie gebâlt.
g e b l a d d e r , s. n. gebabbel, gesnap. A. 102.
g e b l a e i , s. n. Zie blaeije.
g e b l a f , s. n. Zie blaffe.
g e b l e a r , s. n. Zie blearje.
g e b l i n k , s. n. Zie Uinke.
g e b o a r e n , pp. geboren, hollandisme
voor b e r n e , z. d. Vgl. earstgehoaren (pas-
geboren).
g e b o a r t e , s. natales, geboorte, het ter
wereld komen. Vgl. berte.
g e b o a r t e d e i , s. dies natalis, geboorte-
dag. Wl. Lapek.
g e b o a r t e l e p p e l , s. zilveren lepel, die
een kind bij zijn geboorte gegeven wordt.
R. ind T.2, 59{.
g e b o a r t e p l e a t s (-plak), s. (s. n.), - s t é d ,
s. Zie de Enkelwoorden.
g e b o d , g e b o t (spr. -ò-), s. n. praecep-
tum, jussum, gebod. G. J. I, 193. pi. ge-
b o a d e n . — D e t s i e n g e b o a d e n , iron.
de tien vingers,
— D e g e b o a d e n s o a n j a e n , zich in
ondertrouw laten opnemen, — o n d e r 'e
g e b o a d e n s s t e a n , in ondertrouw opge-
nomen zijn. — Prov. B e t t e r t o t r o u -
wumkes.nl
444 GED.
í w e n as to b a r n e n , s e i de P a s t o a r
! f e n Y s b r e e h t u r n . en h y j o w c h d e
g e b o a d e n s h w e t to let oan. — It
e a r s t e — , i t t w a d e g e b o d , eerste,
tweede huwelijksafkondiging.
g e b o d (spr. -ó-), s. n. gesloof, gezwoeg.
Zie bodsje.
g e b o l d e r , s. n. gebulder, het tegen
iemand uitvaren. Zie boläerje.
g e b o u , s. n. aedes, (een) gebouw.
g e b o u d , adj. goed gebouwd, krachtig.—
In g e b o u d e k e a r e l .
g e b r e k , s. n. vitium, gebrek, ondeugd.
G. J. I , 68; I I , 105, 106. — N i m m e n
s j u c h t s y n e i n g e b r e k , Burin.
indijentia, gebrek, behoefte,armoede. Ziebrek.
g e b r e k l i k , adj. & adv. inops, vitiosus,
gebrekkig. Zie brekìik.
g e b r i e d , s. n. Zie briede.
g e b r u i , s. n. Zie bruije.
g e b r û k , s. n. usus, mos, consuetudo, ge-
bruik , inz. dagelijksch gebruik. — G. J. 12,
151. — I n r e i n t s j e m i s k o m t n e t as
't e r m a r g j i n g e b r û k f e n i n a k k e t ,
niet aanhoudend regent. Zie brùk(me).
g e b t s j e , Hl. v. schreien.
g e b û t s , s. n. gebeuk, geklop.
g e d a c h t e n , s. ca-jitatio, gedachte. Vgl.
tinken, bitinken. — fig. I n s k i p a s i n ge-
d a c h t e n , zoo schoon als men zich denken
| k a n , R. ind T.2, 1401
j g e d a c l i t e n i s ( s ) e , s. memoria, gedach-
tenis. Halb., Matth. XXXIII, 3. — Sw.
1863, 65.
g e d a e b t i e b , adv. memor, gedachtig. B.
ind T.2, 396".
g e d a m e s e a r d , adj. gedamasceerd: fraai
geteekend. — I n g e d a m e s e e r d e kou,
g e d a n g e l , s. n. Zie äangelje. _j
g e d a u w e l , s. n. Zie dauwelje.
g e d i n d e r , s. n. Zie dinäerje. ,
g e d i p t , adv. streng, ernstig. — I k h a b ?
i t h i m g e d i p t s e i n , hard de waarheid -j
gezegd. j
— H y g y n g om 'e h o e k e , m a r ik J
koe him yet k r e k t g e d i p t nimnie, ,
nog zien wie hij was. j
g e d y t s , Hl. s. n. heerschzuchtig kind. 1
Roosjen, 91. |
g e d o c l i , s. n. gedoe. — I k w o l g j i n I
g e d o e h m e i dy k e a r e l h a , niets met j
hem te doen hebben. Ook: I
 ÖED. i IS
g e d o e n t e , s. n. bedrijf. — BI ij s p u l
yn t w a g e d o e n t e n .
overdr. menstruatie. Zie saken.
g e d o d , s. n. Zie doäsje.
gedO-teter, s. n. Zie dokterje.
g e d o m p , s. n. Zie dompe.
g e d r a e f , s. n. Zie drave.
g e d r a m m e l , s. n. Zie drammelje.
g e d r a n g , s. n. gedrang, drang. — Y n
't g e d r a n g f e n 't f o l k . — W j w i e -
r e n d o y e t n e t y n 't g e d r a n g , on-
der den drang der levensomstandigheden.
(het) kleine, saamgedrongene. — I t t e a r
en l y t s g e d r a n g , de teere jonge zaad-
korreltjes in de koolzaadplant, Sw, 1864,66,
g e d r e u t e l , s. n. Zie dreutelje.
g e d r e v e n , adj. solidus, groot, zwaar.
— Wy fongen dèr flink fjouwer
g e d r e v e n e f i s k e n , R. ind T.2, 145". —
I n g e d r e v e n b o l l e p y s t , Ibid. 149''.
g e d r i b b e l , s. n. Zie dribbelje.
g e d r i i c h , s. n. Zie driigje.
g e d r i t t e l , s. n. Zie drittelje.
g e d r i u w , s. n. Zie driuwe.
g e d r u l ( t s j e ) , s. n. kort ineen gedrongen,
gebocheld persoontje. — S a 'n l y t s ge-
d r u l fen in fint. — Ik k i n dy wol
ha, don b i s t o m m e r s m a r a a ' n g e -
drultsje.
g e d u e r i c h , adj. durabilis, duurzaam.
Lex. 692.
g e d u e r i g e n ( a l l e ) , adv. identidem, ge-
durig , telkens. — In b i d l e r d y 't i n
s k e i s e n fen dy k r i g e t k o m t (alle)
g e d u e r i g e n v e r . Lex. 692. Ook
geduerich-oan.
g e d ú n , s. n. Zie dúnje.
g e d w a e l , s. n. Zie äwale.
g e d w a r r e l , s. n. Zie äivarrelje.
g e d w e i l , s. n. Zie dweilje.
g e d w y l , s. n. Zie äwylje.
g e - e a m e l , s. n. Zie eamelje.
g e - e a r m o e d , s. n. Zie earmoedsje.
g e - e a s , s. n. Zie eaze
g e e f , adj. solidus, integer, sospes, gaaf,
zonder gebreken. — S a g e e f a s i n i k e l .
— In r y g l e t o s k e n , g e e f as k r y t ,
E. ind. T.3, 5. — I n g e v e s k û t e , dege-
lijk vaartuig. — I n g e v e k e u t e l , sterk,
gezond. — Dy f i n t i s n e t g e e f , heeft
een zwak gestel. — I k f i e l m y n e t g e e f ,
een weinig ongesteld.
wumkes.nl
GËÎ1.
g e e l , adj. geel. Zie giet.
geeUhier', s. n. pezen (in rundvleesch).
Ook t a e i h i e r , k a t t e h i e r , z. d.
g e e l l e e l ' j e , s. gele lelie.
g e e l - o ' k e r , s. ochra, gele oker, berggeel.
g e e l - o k e r j e , v. met gele oker verven,
— kleuren.
g e e s t , s. Zie geast.
g e e s t , s. geestdrijver, verkondiger van
een stelsel. — D a t i s i n f r j e m d e g e e s t ,
— i n d w a e l g e e s t , z. d. — Prov. A l l e
g e e s t e n m o a t m e n n e t l e a u w e (Burm).,
gelooft niet een iegelijken geest. I Joh.
I V , 1.
g e f a e r , s. n. gevaarte, vaartuig. — I k
b i n h j i r k a e m m e i m y n e i g e n ge-
faer.
g e f a e r , s. n. periculum, gevaar. — D a t
h e t g j i n g e f a e r , — 't h e t e r g j i n
g e f a e r f e n , geen nood, 't zal niet ge-
beuren. — D a t l i j t g e f a e r , daar is niet
veel kans op, het staat twijfelachtig.
g e f a e r l i l c , adj. in gevaar. — D o u b i s t
gefaerlik.
gevaar opleverend. — I n g e f a e r l i k e
s t e g e r . — I n g e f a e r l i k s p u l , gewaagde
onderneming. Vgl, noedlik.
onzeker. — 't I s a l g e f a e r l i k d a t
er n o c h k o m t .
g e f a l , s. n. casus, geval. — Y n a l l e
g e f a l l e n , in allen gevalle. — B y g e f a l ,
misschien, wellicht.
ontmoeting, bejegening. — I k h a r i s
in gefal hawn . . .
g e f a l l i c h , adv. bij toeval. — H y k a e m
g e f a l l i c h b y m y . Zie tafallich.
g e f a l l i c h h e i t , s. welgevallen, behagen.
— Y n ' t i e n of ' t o a r g e f a l l i e h h e i t
ha. — 'k H i e g j i n r j u e h t g e f a l l i e h -
h e i t y n dy faem.
— Nei al i t s w i e t en de d r o k t e
hie in p a n t s j e f o l t h é wol gefal-
l i e h h e i t , Hûs-hiem 1839, 333.— I e r a p -
p e l s m e i s j e r p , d a t j o w t g j i n ge-
f a l l i e h h e i t , dat valt niet. Zie f al.
g e f e i n s , s. n. geveins. Zie feinzje.
g e f l m e l , s. n. Zie fimelje.
g e f i t e l , s. n. Zie fitelje.
g e f i t e r , s. n. Zie fiterje.
g e f j u c h t , s. n. pugna, praeliutn, gevecht,
— het vechten.
g e f l a e i , s. n. Zie flaeye.
 GEP.
g e f l e a n , g e f l j u c h , s. n. Zie †leane.
g e f l i t t e r , s. n. Zie †litterje.
g e f n i t t e l , s. n. Zie †nittelje.
g e f r e e c h , s. n. Zie f reeg je.
g e f r j j , s. n. Zie †rije.
g e f û s k , s. n. Zie fãskje.
g e f û t e r , s. n. Zie fûterje.
g e g a p , s. n. Zie gapje.
g e g e i , s. n. Zie geije.
g e g i e r , s. n. Zie giere.
g e g i ( g ) g e l , s. n. Zie gi(g)gelje.
g e g y s g o b , s. n. Zie gysgobje.
g e g n i i s , s. n. Zie gnize.
g e g o t a , s. 11. Zie gobje.
g e g o b b e r , s. n. Zie gobberje.
g e g o n s , g e g û n s , s. n. Zie gonzje.
g e g o u , s. n. Zie gouive.
g e g r â n s , s. n. Zie grânzje.
g e g r y n , s. n. Zie grine.
g e g r u t , s. n. Zie grãtsje.
g e g û c h e l , s. n. Zie gûchelje.
g e g û l , s. n. Zie giäe.
g e g û n s , s. n. Zie gegons.
g e h a f f e l , s. n. Zie haffelje.
g e h a g e l , s. n. Zie hagelje.
g e h a k k e t a k , s. n. Zie haklcetakje.
g e h a l t e , s. n. voedingskracht, degelijk-
heid , deugdelijkheid. — D a t b r e a , — d a t
g û d s i t n e t f o l i e g e h a l t e yn.
g e h a r s e n s k r a b , s.n. Zie harsenskra[e)bje.
gehaspel, gehespel, gehispel, s. n.
gehaspel.
g e h e i m , adj. geheimhoudend. — H j a
b i n n e d ê r w a k k e r g e h e i m , achter-
houdend, m e i . — D a t i s i n g e h e i m
s p u l , een zaak die men geheim houdt.
g e h e i m , s.n. hollandisme: g e h e i m . — I t
g e h e i m y n 'e b ô l k o e r , W. D., Winterj.,
133. — Yn 't g e h e i m , heimelijk in ver-
trouwen. — Dy b o e r e d o c h t e r w i e r y n
't g e h e i m g r e a t m e i d e f e i n t , knecht.
— H j a f o r t e l d e d a t y n 't g e h e i m . —
D ê r w a e r d y n 't g e h e i m o n d e r s t o -
k e 1 e, de zaak werd heimelijk tegengewerkt.
g e h e i m i l i s , s. n. hollandism e: mt/ste-
rium, arcanum, geheimenis. — De g e h e i m -
n i s s e n f e n i t k e n i n k r y k f e n 'e h i -
m e l e n , Halb., Matth. XIII, 11.
g e h e i s t e r , s. n. Zie heisterje.
g e h e u k e r , s. n. Zie heuJcerje.
g e h i n g e l , s. n. geluier, geslenter.
g e h o a r , s. n. gehoor.
wumkes.nl
446 GEI.
g e h o a s t , s. n. gehoest. Zie hoastje.
g e h û c h , s. n. geheugen. Zie onthåld.
g e h û c h n i s , s. n, heugenis. G. J. I, 231.
g e h u c h t , s. ïi. hollandisme: gehucht.
g e h u i l , s. n. gejuich. Zie huilje.
g e h u t s e l , s. n. gehutsel, geschommel,
beweging. ld. XV, 46. — Hsfr. IV, 147.
g e i , adj. dartel, losbandig. — I n m a n -
m i n s k e . . . m e a r as de f r o u l j u e . . .
f o r k e a r t onder . . . wyld en gei,
Sw. 1863, 6.
g e - i g g e w e a r . s. n. tegenspraak, gehas-
pel. Zie iggewearje.
g e i j e , v. geien, de zeilen trekken (in-
korten).
g e i j e , v. exlamare, schreeuwen, gieren.
— H j a g e i j e i t ú t f e n n o c h t . — De
û l e n â l j e en g e i j e , Jong Frysl., 249.—
H w e t g û l t e n g e i t en s k û r t d e w y n ,
ld. XIV, 64.
pochen, ophef maken. — H j a g e i j e in
b u l t e f e n H ô l l â n , Halb. in Vad. Let-
teroef. 1822, I I , 630.
g e i l , adj. salax, geil. — De i e r a p p e l
w o l n i n f é r s k e d o n g o p 'e k o p h a ,
d e n m a k k e s t i t l o f t o g e i l , R. ind
T.2, 314". — I n g e i l e g r o u n , vette
grond. — G e i l e g ê r s p l a k k e n y n 'e
g r e i d e , waar de mest der koeien is blij-
ven liggen en 't gras hoog opgeschoten. —
D e l o f t i s g e i l , als bij stil zomerweer
de lucht voorteekens van onweer vertoont.
— G e i l e r e i n d r i p p e n , dikke niet tal-
rijk vallende regendroppels bij zacht weer.
Vgl. bûterdrippen.
kenteekenen van teeldrift of voldragend-
heid vertoonende (van het uitwendig teel-
deel bij dieren).
libiäinosus. — I n g e i l f r o n i m i s . —
G e i l en f e i l . Zie feil.
vettig. — G e i l s p e k . Vgl. ylei.
— I n g e i l e g o u n e , een blinkende
gulden. — D a t h e t m y i n g e i l e gou-
ne k o s t e .
g e i l e n s , g e i l t e , s. salaeitas, libido, geil-
heid. Zie geil.
— G e i l e n s ( g e i l t e ) f e n 'e l o f t .
g e i t , 8. f. capra, geit.
g e i ' t e f l ê s k , s.n., - h i e r , s.n., - h o k , s.
ii., - m o l k e, s. Zie de Enkel woorden.
g e i z e n , g e i z e n i c h , g e i z i c h , adj. geel-
bleek, ziekelijk (van gelaatskleur). — I
 GEJ.
o e i z e n e k l e u r . — D o u s j u c h s t e r sa
g e i z ( e n ) i c h en t s j o u w e r i c h i'it, d a t
i t e i n b i s l ú t s c i l d e d e a d w o l w ê-
z e , B. ind T.e, 54".
— G e i z i c h s p e k , zeer vet en niet blank.
g e j a c h t , s. n. Zie jachty'e.
g e j a m m e r , s. n. Zie jammer je.
g e j e i , s. n. Zje jeije.
g e j o e l , s. n. Zie joele.
g e k , g i k , s. eg. gek, dwaas, zot. —
I e n g e k m a k k e t m e a r , dwaas voordoen
vindt navolging. — A l l e m a n s g e k h e t
n í n b r o k . Zie alUmansgek.
— l m m e n de g e k o a n s t e k k e , hem
bespotten. Zie gek-oanstekke. — I n d i n g
m e i de g e k b i s l a e n , schertsend ver-
goelijken. — D e g e k m e i i m m e n h a ,
met iemand den draak steken, — hem min-
achten, niet met hem te doen willen heb-
ben. — D ê r h a 'k d e g e k m e i , daar
lach ik wat om, dat dreigement deert me
niet. — U t 'e g e k , in scherts.
Vgl. berne-, †amkes-, frouliûs-, heite-, mem-
megek.
schoorsteenkap. — I n h o p e n l i û l y k -
j e de g e k k e n o p 'e s k o a r s t i e n , h j a
draeije mei a l l e winen. Hsfr. IX,
166.
— adj. M e n m o a t t i i d h a om g e k t o
w i r d e n , oud mal gaat bovenal. — As i n
minske gek w i r d t k o m t it him
e a r s t y n 'e h o l l e o a n , gezegd als
iemand iets dwaas of bespottelijks doet of
zegt. - G e k k e l i û s k u r e n , w i z e
l i ú s d w a e n , dwaasheden van wijze lieden
gaan wel eens voor wijsheid door.
verzot (op), — B e p p e i s s a g e k m e i
ús f a m k e , d a t h j a b i d j e r t h j a r y n
'e g r o u n . Vgl. mál. — G e k om g r i e n
g û d , — om f r o u l i û ; o m m e r k j e n ,
j e ij e n, enz.
g e k a u , s. n. gekauw. — overdr. F ij,
s a ' n g e k a u en g e w e a r k a u , gehaspel,
gezeur.
g e k ' ( g i k ) d w a e n , s. verb. (het) dwaas,
bespottelijk doen. — D a t p l i e h t e a l e a r
de s t r a f f e t o w e z e n , f o r k w e a d w a e n
en g i k d w a e n , ld. V, 172. — M i n s k e
w a n d w a e n , g i k d w a e n , b y t s j e wi-
t e n , d a t w i e r m y n g e s k r i u w , daar-
over schreef ik, Ibid. I , 189. Vgl. mal-
•dwaen.
wumkes.nl
447 GEK:.
g e k e t t e r , g e k e t t e r m i n t , s. n. getier,
gevloek, gescheld. Zie kettermintsje.
g e k ( h ) a f t i c h , adj. gekachtig. — I n g ek-
a f t i g e k e a r e l , — g e k-a f t i g e p r a e t -
sj e s.
g e k h e i t , s. dwaasheid, malligheid. -
A l l e g e a r r e g e k h e i t , niets waard! —
niets van aan!
scherts, jokkernij. — D o u m a s t m y n
s i z z e n n e t k w e a o p n i m m e , 't w i e r
m a r g e k h e i t . — G e k h e i t is g e k h e i t ,
m a r f j û r y n 'e b r o e k is g j i n g e k -
h e i d , schertsende sprkw. — U t g e k h e i t ,
in scherts. — Bûte(n) —, s o n d e r g e k h e i d ,
in ernst. — D a t is g r e a t e g e k h e i d ,
dwaasheid, al te dwaas.
gekita, s. n. gekijf, gekibbel. Zie kibje.
g e k i f , g e k j i f , s. n. gekef. Zie kifje.
g e k j e , s. n. gekje. — Sa 'n l y t s g e k -
j e , kleine guit.
g e k j e , v. gekken, mallen, boerten,
schertsen. Meer:
g e k ' - j e i j e , v. Ook g r a p j e i j e , z. d.
gekjeijerij', v. scherts, boert, jok. G. J.
II, 64.
g e k j i f , s. n. Zie gekif.
g e k j i r m , s. n. Zie kjirmje.
g e k k e h û s , s. n. gekkenhuis, krankzin-
nigen-gesticht.
g e k k e n s , s. zotheid, dwaasheid, krank-
zinnigheid. — Dy g e k k e n s , gekheid, r i n t
t o f i e r . — Dy f a e m w i t h j a r g e k -
k e n s g j i n e i n , haar uitgelatenheid, —•
manzucht.
g e k k e p r a e t , s. n. mallepraat.
g e k k e r i j ' , s. scherts, spotternij. A. Ysbr.
(1808), 28.
g e k ' k e s p u l , s. n. malle boel. — D y
f r i j e r i j fen P i e r en T e t is i n g e k k e -
s p u l , d e n i s ' t w e r út, e n d e n w e r o a n .
g e k l a p ' p e r , s. n. Zie klapperje.
g e k l e i , s. n. Zie läeije.
g e k l i e m , s. n. Zie klieme.
g e k l i k , adj. schertsend, boertend. — D e
f e i n t e n om 'e h i r d w i k s e l j e m a n -
n i c h g e k l i k w i r d , Bijek. 1848, 79.
zot, dwaas. — Dy h j a r s a g e k l i k
o a n s t e l d e n , Sw. 1871, 10.
g e k l i k ' k e r , s. n. (wapen)gekletter. ld.
I , 23. — H w e t h e t d y d o a r i n ge-
k l i k k e r , de gesloten deur beweegt zich
in de sponning, door den wind.
 GEK.
g e k l i n s g , s. n. Zie Iclinsgje.
g e k l o n g e l , s. n. Zie klongelje.
g e k l o s , s. n. Zie klosse.
g e k n a r s , s. n. Zie knars(j)e.
g e k ' o a n s t e k k e n , s- verb. bespotting,
spotternij. — I t g e k o a n s t e k k e n f e n
'e b y s f e i n t e n , d ê r m o a t m e n y e n
n e t o a n s t e u r e. — E a r s t o n t h j i t t e
e n d e n w e r n e t w o l l e , d a t is g e k -
o a n s t e k k e n , beleedigend teleurstellen.
g e k - o a n s t e k k e r , s. eg. spotboef, die
gaarne anderen bespot, of' voor den mal
houdt. — I n e i g e n w i z e g e k o a n s t e k -
k e r , neuswijze spotter.
g e k o a n s t e k k e r y ' , s. spotternij, bespot-
ting van anderen. Sw. 1852, 62.
g e k o a r , s. n. Zie Icoarje.
g e k o c h e l , s. n. Zie kochelje.
g e k ô k , s. n. Zie kokje.
g e k o p ( k ) , s. n. Zie kop(k\je.
g e k r a s , s. n. Zie krasse.
g e k r e a k , s. n. Zie kreakje.
g e k r e a u , s. n. Zie kreamce.
g e k r i b e l , s. n. Zie kribelje.
g e k r i e l , s. n. Zie kriel(j)e.
g e k r i m m e n e a r , s. n. Zie krimmenearje.
g e k r i n g , s. n. Zie kringe.
g e k r i u w e l , s. n. Zie kriuwelje.
g e k r o a n , s. n. Zie kroanje.
g e k r ô k , s. n. Zie krôkje.
g e k r o m m e l , s. n. Zie krommelje.
g e k s - k a p e , s. zotskap.— H j a h a b b e
him de g e k s k a p e al mei o a n t e i n ,
Burm.
g e k w a k k e l , s. n. Zie kwakkelje.
g e k w a t t e l , s. n. Zie kwattelje.
g e k w e a k , s. n. Zie kweakje.
g e k w e a s , s. n. Zie kweazje.
g e k w y n , s. n. Zie kicine.
g e k - w i r d e n , s. verb. het gek worden. — 11
i s om g e k - w i r d e n t o d w a e n , 't is om
zijn verstand te verliezen. — D o u h e s t
g j i n g e f a e r fen g e k - w i r d e n , h w e n t
d o u b i s t i t a l , als iemand zieh dwaas
aanstelt of een dwaasheid doet.
g e l a c h , s. n. symboìa, gelach, vertering.
— De f o r k e a p e r f e n i n k o u j o w c h
i n s e c h s t e h e a l y n 't g e l a c h , oud
gebruik. Sch., MS., 29. — I t g e l a c h bi-
t e l j e (eig. en fig). — I n h i r d g e l a c h .
Vgl. laech.
g e l a e g j e , v. vertering maken, veel bier,
wumkes.nl
448 GEL.
wijn of sterken drank drinken. Vgl. bier-
wyngelaegjen (G. J. 1, 67).
g e l a e i t s , g e l a e k , s. n. Zie laeitsje.
g e l d , g j e l d , adj. sterilis, ledig, on-
vruchtbaar, onbevrucht.— I n g e l d e k o n ,
— b a e r c h , — in g e l d s k i e p . — G e l d e
a e ij e n . — Prov. 't S c i l w o l ' t i e n of
' t o a r w i r d e , in g e l d a e i o f i n d e a
p y k , in elk geval niets.
— G e l d e i e r e n , ledige aren, inz. de
avena sterilis (vloghaver), groeiende o. a. op
het Vrouwezand en 't Roode Klif bij Sta-
veren.
— G e l d e b e a r s , hombaars.
g e l d , i n : G e l d en w y l d , rijp en groen,
oud en jong. — H j a h e l j e g e l d en
w y l d o p , halen allerlei soort menschen
aan. — I t j o w t n i n p a s d a t w y l d e n
g e l d i t k o m t t o w i t t e n , Fr. Volksbl.
27/11, 1881.
g e l d e r i j , s. porticus, overdekte zuilen-
gang. Halb., Matth. XXVI, 69.
g e l e a r d , doctus, eruditus, geleerd. R.
ind T. s , 371
g e l e a r d e , s. m. geleerde. Wl. Lapek.
g e l e a r d e n s , a. geleerdheid.
* g e l e a u w e (Warms, Halb.), s. n. Zie
gelove.
g e l e g e n , adj. & adv. hollandisme: oppor-
tunus, gelegen, gepast, geschikt. — I n
goed g e l e g e n e dei. — I t k o m t my
h j o e d n e t g e l e g e n o m . . . — I t ia
m a r sa g e l e g e n , zoo gesteld, — Y e n
o a n d i t of d a t g e l e g e n l i z z e , be-
langstelling toonen in iets, zich er mee be-
moeien.
g e l e g e n h e i t , s. hollandisme: occasio, ge-
legenheid. G. J. passim.
gedoetje, 't huis met zijn deelen en om-
geving, Fra. êtres. — J i m m e h a h j i r i n
moaijegelegenheit.
g e l i i c h , s. n. gelieg. Zie lige.
g e l y k , adv. in: G e l y k h a w w e , Fra.
avoir raison. — J y h a g e l y k , m a r j y :
l i g e 't n o c h , gezegd als iemand ongeljjk .
heeft, en dit niet wil toegeven. — G e l y k
k r i j e , in 't gelijk gesteld worden. — Ge-
l y k j a e n , gelijk geven. — Vgl. ongelijk.
— Y n 't g e l y k , tegelijk. ld. IX, 177.
Vgl. tagelyk.
g e l i k e n s , adj. gelijke. — I k w o e w o l ,
d a t ik s a 'n g e l i k e n s , net zoo een, ^
 GEL.
krije koe. - J o u k e h e t in g e l i k e n s e
top as S i b r e n .
s. wedergade, evenbeeld. — S y n g e l i -
ld e n s is d e r n e t , nog zoo een bestaat niet
(in goeden en kwaden zin).
g e l i n g j e , v. Hd. gelingen, gelukken. G.
J. 1, 124.
g e l j e a v e n , s. n. gelieven. Zie biljeaten.
g e i l e , Hl. v. schreien. Zie gûle.
g e l o a i t e r , g e l u i t e r , s. n. geluier. Zie
loaiterje, luiterje.
( g e ) l o k , s. n. fortuna, geluk. Zuidh. g e -
l u k . Zie lok.
( g e ) l o k ' b i e n t s j e , s. n. Zie lokbientsje.
g e l o k f a l , s. n. gelukkig toeval.
( g e ) l o k k i c h , adj. gelukkig. Zie lokkich.
g e l o k r a e k ' , in: B y g e l o k r a e k , door
een gelukkig toeval.
( g e ) l o k ' s p i n t s j e , s. n. Zie lokspintsje.
g e l o n g e r , s. n. Zie longerje.
g e l o o f , g e l o v e , s. n. hollandisrae: geloof,
religie. Vgl. geleauwe.
(het) gelooven.— De a p o s t e l s se ij en
t s j i n d e H e a r e : F o r m e a r d e r j e ús
i t g e l o v e , Colm., Luk. XVII, 8. — A s t
i t n e t I e a u w e w o s t e , i k k i n d y 't
geloof n e t j a e n . — Dêr m o a t in
g o e d g e l o o f b y , als 't zal helpen, —
als men 't voor waar wil aannemen.
g e l o v e , v. i n : D e r o a n g e l o v e , het
ontgelden, er van langs krijgen. — Us
baerch scil der hjoed oan g e l o v e ,
geslacht worden. — I k h a w i n g r o u
snoek f o n g e n , dy scil d e r s n e i n
o a n g e l o v e , dan zullen we hem oppeu-
zelen. — D o u s c i t e r o a n g e l o v e , het
betalen, slaag krijgen, enz.
g e l ú d , g e l û d , s. n. geluid, pi. g e l u -
t e n (hollandisme). R. ind T*., 119*. Vgl. lîiä.
g e l u i t e r , s. n. Zie geloaiter.
g e l u k , s. n. getrek, (het) trekken, ruk-
ken. Hafr. I, 117. Zie lûke.
g e l ú s t e r , s. n. Zie luster je.
g e m a e k , s. n. opbrengst, winst, wat
men mét boeren wint. — D e b o u b o e r
h e t y n 't f o a r j i e r f o l i e ú t g a v e n e n
gj i n g e m a e k .
g e m a e l , s.n. gezeur, gehaspel; last,drukte.
— H â l d d o c h o p m e i s a 'n g e m a e l !
— D ê r k i n 'k g j i n g e m a e l m e i h a .
g e m a k , s. n. commodum, gemak. G. J.
I I , 89, 90. — G e m a k f o a r e a r e , s e i
wumkes.nl
449 GEM'.
de f a e m , en g y n g op p a t e r s b ê d
l i z z e n , Burin. — M e i g e m a k , s e i Gof-
fe R o o r d a , e n k r i g e in f u s t y n 't
e a c h , Burm. — H y n i m t i t op s y n
g e m a k , maakt het zich gemakkelijk.
latrina, heimelijk gemak. — H y g i e t
f e n d e b a k n e i 't g e m a k , verwijdert
zich terstond na den eten om naar zekere
plaats te gaan.
g e m â l k , s. n. Zie mâlkje.
g e m a s t e r , s. n. gedokter. — G e i n as-
t e r en g e p l a s t e r .
g e m e i n t e , s. gemeente (in alle beteeke-
nissen).
g e m e i n ' t e h û s , s. n. gemeentehuis.
g e m e i n t e r i e ( d ) , s. gemeenteraad.
g e m e k k e r , s. n. Zie mekkerje.
g e m i e n , adj. gemeen, algemeen. — D e
g e m i e n e m a n , hominis privati, vulgus.
— Yn 't g e m i e n , over 't algemeen.
adversus, malus. —-Dy m a n l e i t w a k -
k e r g e m i e n , bedenkelijk ziek.
abjectus, vilis, humilus. — I n g e m i e n e
k e a r e l . — I t s t i e t J a p g e m i e n , sa'n
f e i n t as Sibe b l a u to j a e n .
— G e m i e n w i r k , slecht uitgevoerd,
gebrekkig.
affabilis, gemeenzaam, vriendelijk jegens
'minderen'. — I t s t i e t f o a r n a m e l i û
k n a p as hja w a k k e r g e m i e n b i n n e .
g e m i e n e n s , s. gemeenheid, slechtheid,
lage handelwijze. — S a ' n g e m i e n e n s
h i e 'k n e t f e n h i m f o r w a c h t e .
g e r n i e n l i k , adv. gemeenlijk. G. J. I , 66.
g e m i e n s k i p , s. gemeenschap, omgang.
— Hja h â l d e gjin g e m i e n s k i p mei
e 1 k o a r.
g e m i e n s u m , adj. familiaris, gemeen-
zaam , Triendelijk in den omgang. — Ge-
miensum mei in-oar.
g e m i e n t e , s. gemeente. G. J. II, 100.
— Alth., 363. Zie gemeinte.
g e m i e n t e , s. op den grond getrokken
streep bij 't 'tipel'spel, centen-gooien, kaat-
sen. Zie mient.
g e m j u k s , s. n. Zíe mjuksje.
g e m o a n , s. n. Zie moanje.
g e m o a r d , s. n. Zie moardsje.
g e m o a r n , interj. Zie goemoarn.
g e m o a r t , s. n. Zie moartsje.
g e m o e d , g e m o e t , s. n. gemoed. — I t
w i e r t s j i n h j a r g e m o e t y n , tegen
29
 GEN.
haar zin, Baes Teake, 7. — H y h e t h w e t
o p s y n g e m o e d , heeft iets op zijn hart. —
Dy f a e m h e t fr ij h w e t op h j a r ge-
m o e d , iron. is van boven dik gekleed of
opzichtig versierd. — S y t s k e h e t hj a r
sin n e t k r i g e , n o u p r ú l t it ge m o e t ,
zij is ontevreden. — A s 'k n e i m y n g e -
in o e t t o w i r k g y n g . ., mij niet bedwong.
g e n a d e , s. dementia, genade. G. J. pas-
sim. — As m e n f e n i n o a r s y n g e n a -
de ó f h i n g e t is m e n ek al lést, —
Prov. G j i n g e n a d e , s e i D o e k e , n e i
tsjerke moatik.
g e n a ' d e b r e a , s. n. genadebrood. —Prov.
Genadebrea het hirde koarsten,
â l d e l i û k i n n e 't n e t b i t e.
g e n a d e j e f t e , s. genadegift. G. J. I, 192.
g e n a d i c h , adj. genadig. G. J. I , 161.
Vgl. ongenadìch. — Halb., Wl. Lapek.: g e-
nedich.
g e n a m t , s. eg. naamgenoot, petekind.
g e n a r , s. n. Zie nar je.
g e n e a r ( j ) e , Hd. nähren, v. onderhouden.
— F e n Gods g a v e n scil me b e i d e
l i i f e n si el e g e n e a r j e , ld. IV, 120.
geneeren, vergenoegen. — I k h a ' t j u s t
n e t roin, m a r ik k i n d e r my wol
m e i g e n e a r j e . — W y m o a t t e ús h j i r
m a r h w e t g e n e a r j e , behelpen.
g e n e a t , s. eg. Zie genoat.
g e n e a u n ' , interj. goeden avond. Tankb.
Boeres., 27. Zie goejoun.
. g e n e d e , s. genade. R. ind T.2, 117'',
169". Zie genade.
g e n e d i c l l , adj. genadig. R. ind T.a, 150",
823*. — ld. X I I I , 45. Zie genaäich.
g e n e e d , s. Zie genood.
g e n e e s ' b l ê d d e n , s. pi. zekere plant.
g e n e e s d r a n k , s. geneeskrachtige drank.
g e n e e s l i k , adj.geneeslijk.Vgl. ongeneeslik.
g e n e e s m a s t e r , s. n. geneesmeester. —
Prov. S a c h t e g e n e e s m a s t e r s m e i t -
sje s t j o n k e n d e w o u n e n .
g e n e u l , s. n. Zie neulje.
g e n e u t e l , s. n. gezeur, vervelend ge-
babbel. A. 476.
g e n e z e , g e n ê z e , v. genezen, heelen.
— Ik genees (genês), geneesde (genêsde),
ha (bin) genezen (genezen).
g e n e z i n g ( e ) , g e n ê z i n g ( e ) , s. genezing.
g e n i e r ' , s. m . gaardenier, moestuinbou-
wer.
wumkes.nl
450 GEP.
landbouwer, bouwboer, die geen paardea
houdt en geen 'stroovruchten' verbouwt.
g e n i e r k e r (spr. soms genjirker), g, m_
gaardenier. Vgl. vorenstaand artikel.
g e n i e r k e r i j ' , s. moeskweekerij, tuinbouw,
liet bedrijf van gaardenier.
g e n i e r k e r i j - s p u l t s j e , s. n. klein boer-
derijtje van een gaardenier.
g e n i e r k j e , v. het bedrijf van gaardenier
uitoefenen.
g e n i e r s ' - l â n , s. n. bouwland, dat voor
een zeker aantal jaren aan gaardeniers ver-
huurd wordt.
g e n i e t , s. n. genot. — O m d a t e r dêr
f o l i e g e n i e t f e n h i e , veel van haar
genoot, A. Ysbr. (1808), 46. — Passim bjj
anderen.
g e n i e t s j e , v. genieten. Ik geniet, ge-
noat, ha genoaten. — I k h a h j o e d n o c h
n e a t g e n o a t e n , gebruikt van spijs of
drank. — T a n k j o f o r 't g e n o a t e n e ,
j'y m o a t t e d e s k e a r i s w e r o m h e l j e ,
afscheidswoord, na afloop van een vrouwen-
visite.
g e n i f e l , s. n. Zie nifelje.
g e n y p , y n 't, adv. in 't geniep, in 't
geheim , tersluik. Vgl. tomûk.
g e n y t , s. n. Zie nytsje.
g e n o a d , s. nood, gevaar. — Dy m e i
God f a r r e h a b b e g j i n g e n o a d . A.
215. — I t h e t e r g j i n g e n o a d f e n ,
dat is of gebeurt niet zoo. Dongdl. g e n e e d .
g e n o a d , s. n. genood. Zie noaäsje.
g e n o a t , £. eg. genoot (in samenstellin-
gen, z. d.). Ook g e n e a t .
( g e ) n ô c h , adv. genoeg. — Prov. Ge-
n ô c h l e i t op 't t s j e r k h ô f , m a r h y
w o l n o c h j e r n h w e t h a , de mensch
heeft nooit genoeg naar zijn zin.
g e n o k k e r , s.n. (het) geluid van een veu-
len, — ook van een bok, lam. Dit ook ge-
mekker.
getik.— I t g e n o k k e r f e n 't k l o k j e ,
Fr. Volksalm. 1847, 178. Zie nokkerje.
g e n u t , s. n. nuttigheid, gerijf, dienst.
— H y h e t d ê r i n b u l t e g e n u t fen.
Ook g e n o t . Vgl. nut.
g e p a t , s. n. Zie patsje (v.).
g e p e a s g , g e p e a s k , s. n. Zie peasgje,
peaskje.
g e p l a s t e r , s. n. gepleister: geheelmees-
ter. Zie gemanter.
 Ö£P.
g e p o a n , s. n. Zie poanne.
g e p o a r , s. n. Zie poarje.
g e p o a t t e r , s. n. Zie poatterje.
g e p o e l l e m o e l , s. n. getater. — I t ge-
s t i m r a e r e n g e p o e 11 e m û 1 f e n d e
l y t s e b e r n t s j e s , Hsfr. I l , 274.
g e p o e n , s. n. Zie poene.
g e p o f , s. n. Zie poffe.
g e p o l s k , s. n. Zie polskje.
g e p o n g , 9. n. Zie pongje.
g e p r a e t , s. n. Zie prate.
g e p r a k k e s e a r , s. n. Zie prakkesearje.
g e p r a m p e a s , s. n. geplaag, 'gekwel.
v. Blom, Bik., 100.
g e p r e e k , s. n. Zie preekje.
g e p r e s , s. n. Zie pres je.
g e p r y k , s. n. Zie prykje.
g e p r i u w , s. n. Zie priuice.
g e p r o t t e l , s. n. Zie protteìje.
g e p u s t , s. n. Zie puste.
g e r a t ) , s. n. Zie rabje.
g e r a c l i , s. n. Zie rache.
g e r a e i , s. n. geschreeuw. Sw. 1877, 55.
g e r a k , .s. n. toereikende (levens)behoefte.
— Ik ha m j n g e r a k fen k o s t en
klean. — Hy k r i g e t net h e a l syn
g e r a k , maar half het noodige voedsel, de
noodige verzorging. Vgl. rak.
g e r a m m e l , s. n. Zie vammelje.
g e r a m t e , s. n. sceletus, geraamte.
g e r a n t , s. n. Zie rantsje.
g e r d y n ' , s. n. gordijn. Vgì.bêds-, hoppe-,
broek-, glês-, ondergerdyn. Zie kleed.
g e r e a c h j S . n. Zie reagje.
g e r e i , s. n. gerei, gereedschappen, be-
noodigheden.
g e r e i d , s. n. paardetuig. Vgl. bel-, hyn-
stegcreid.
g e r e i s , interj. Zie goereis.
g e r e i s ( g ) , s. n. het reizen. Zie reisgje.
g e r e k , s. n. gerek. Zie rekke. Ook voor
g e r a k , z. d.
g e r e s t , adj. & adv. quietus, securus,
gerust. G. J. passim. Schierm. g e r o s t (H.
Conter, MS.). Vgl. ongerést.
g e r ê s t e n s , s. n. gerustheid.
g e r e u t e l , s. n. Zie reutelje.
g e r i d d e n e a r , s. n. Zie riddenearje.
g e r i e d , s. n. Zie riede.
g e r i e r , s. n. Zie riere.
g e r y f l i k , adj. commodus, ad ueitm aptus,
gemakkelijk, geschikt.
wumkes.nl
451 GËRS.
— I n ge ry f l i k f r o n i m i n s k e , mere-
trix.
g e r ü f , s. n. gerijf, dienst, nut. — M e m
h e t in b u l t e g e r i i f fen h j a r fam-
k e . — Prov. I t g e r i i f i s b e t t e r a s
d e p r o n k , het nuttige gaat voor het
fraaie. A. 28. Vgl. ongeriif.
g e r i i v j e , g e r i v e , v. dienstbewijzen, tot
nut en gemak zijn. — S i p k e g e r i i f d e
w o l r i s i min e n m e i j i l d , Skoeralm.
5/X, 1887.
g e r i n , s. n. Zie ritme.
g e r i n g , adj. & adv. gering.
g e r i s , s. n. Zie risse.
g e r i s s e l , s. n. Zie risselje.
g e r j u c h t , s. n. gericht.
(de) rechterlijke macht; rechtbank. Hl.
g e r o c h t.
g e r j u c h t , s. n. gerecht bij den maaltijd. —
Foarby m e i n e a t d e r t a , d e n h a w y
t w a g e r j u c h t e n en g j i n o m s l a c h ,
iron. zegsw.
g e r j u c h t i c h b e i t , s. n. justitia, gerech-
tigheid. — I t s p u l m o a t s y n g e r j u c h -
t i c h h e i t h a , de zaak moet naar eisch
haar beslag hebben.
g e r j u c h t i c h l i e i t , s. gebied, grond, die
bij iemand in eigendom of gebruik is. —•
N i m m e n m e i op m y n g e r j u c h t i c h -
l i e i t k o m m e a s i k i t n e t 1 ij e w o l .
g e r m , s. (een) weinig geachte visch. —
Prov, D e r r i n t w o l i n g e r m o n d e r d e
h 1 e ij e n, onder kinderen uit éen gezin wil
wel eens een deugniet zijn. A. 28.
g e r o c l i e l , s. n. gereutel van een stervende.
E. ind T.a, 117».
g e r ó c h t , Hl. s. n. gerecht. Zie gerjucht.
g e r o c h t (Alth.), g e r o f t ( e ) , s. n. fama,
gerucht.
g e r o p , s. ii. Zie roppe.
g e r o s , s. n. Zie rosse.
g ê r s (spr. gêrz), s. n. gramen, gras. —
Prov. M e n m o a t g j i n g ê r s o n d e r y e n s
f o e t t e n w a e c h s j e l i t t e , Salv., MS., 88,
— Der g j i n g ê r s oer w a e c h s j e l i t t e ,
dadelijk er werk van maken. — I t g ê r s
is d e r a l o e r w o e c h s e n , de zaak k
reeds vergeten. Vgl. barge-, blan-, fiter-
harde-, jarregêrs.
g ê r s ' - a n j e l i e r , s. gras-anjelier.
g ê r s b û t e r , s. grasboter.
g è r s d u n e n , s. pi. 'grasduinen'. — D a t
 GEKS.
g i e t y n 'e g ê r s d u n e n , dat loopt verkeerd.
† g ê r s f a l l i c h , adj. Zie gnodäol.
g ê r s ' h i p p e r , g é r s - i m e r k e , s. graskre-
kel, veldkrekel. — S j o n g e d e g ê r s h i p -
p e r s y n A p r i l , II d e n i s d e m a i t i i d
g a u o p t i l , Skoeralm. 13/IV, 1888. Ook
gêrswipper.
g e r s k e , dim. n. grasscheutje, grassprietje.
g ê r s k e a l , s. n. kalf, dat groenvoer krijgt,
weidkalf, tegenover s û p k e a l , z.d.
g e r s k j e , v. grazen, gras eten. — De
r a e m b i g o u n s w i e t m e i de s k i e p to
g e r s k j e n , W. D., Neiswyljen, 25. Ook
gêrzje.
stalvoederen met gras in den voorwinter.
g ê r s - k r o a d e , s. gewone holle kruiwa-
gen , waarop voor meer inhoudsruimte een
raam van latten, — om versch gemaaid
gras voor stalvoedering naar huis te brengen.
g ê r s - k r û p e r , s. lacerta agilis, groene
hagedis.
g ê r s - m e a û e , v. grasmaaien (in den hof,
op de bleek),
* G ê r s - m o a n n e , s. grasmaand, April.
g ê r s - p o e p , s. m. Duitsche grasmaaier,
hanneke-maaier. A. B., Doarpke, 16.
g ê r s - p ô l e , s. -r a e i , s. n. Zie de En-
kelwoorden.
g ê r s - s n i j e , v. gras afsnijden.
g ê r s - s n S j e r , s, eg. die gras snijdt.
— s. D a t s e i n t s j e —, d a t m ê s i s i n
beste gêrssnijer.
g ê r a - s p r ú t s j e , s. n. grasspruitje, gras-
scheutje.
g ê r s t i c h (spr. gêstich), adj. rancidus, gar-
stig. —=- G ê r s t i c h s p e k , — g ê r s t i g e
e k i n k e. Vgl. trang.
g ê r s t i g e n s , s. rancor, garstigheid. Vgl.
trangens.
g ê r s - w a e r , s. n. weer bevorderlijk voor
den grasgroei.
g ê r s - w e i n , s. vierwielige handwagen van
Open latwerk voor 't dagelijks thuis halen
Van versch gemaaid gras voor paardevoeder.
g ê r s - w i p p e r , s. Zie gêrs'hipper.
g è r s w j i r m , s. grasworm: aardworm in
graslanden.
g ê r s - w o a r t e l , -'wirtel, s. wortel(s) van
het gras. — S a ' n r e i n t s j e f o r k w i k t
w o l h w e t , m a r 't k o m t n e t o a n 'e
g ê r s - w o a r t e l , dringt niet door tot den
wortel van 't gras.
wumkes.nl
452 GES.
g ê r ' z i n g (eig. grazing), Ainel. s. koe-
weide. Zie skar.
g ê r z j e , v. met gras begroeien (wei- of
hooiland). — 't B i g j i n t a l m o a i t o g ê r z - -
j e n . — Vgl. gerskje.
g e s a e c h , g e s e a c h , s. n. gezaag, zie
saegje.
g e s a n g , s. n. gezang, het zingen.
kerkgezang, buiten de psalmen. — De nije
g e s a n g e n , de Evangelische gezangen in
de Herv. kerk. Thans vooral: de vervolg-
bundel ervan. Vgl. sang.
g e s a n g e r , s. n. Zie sangerje.
g e s a n t , s. eg. gezant, boodschapper. —
Ha jy m y n g e s a n t n e t by jo h a w n ?
Sw. 1871, 51. Ook g e s e n t . G. J.
g e s a n t s k ì p , s. n. legatio, gezantschap,
ld. XIV.
g e s e a c h , s. n. Zie gesaech.
g e s e a l , s. n. Zie sealje.
g e s e a m , s. n. Zie seamje.
g e s e a m e l , s. n. Zie seameìje.
g e s e i n t e , s. n. gezantschap. ld. IX, 115.
— G. J. I I , 114: voor het Fra. ambassade.
— v. Blom, Bik,, 44: g e s e i n t e n , pi. ge-
zanten.
g e s e t , adj. gesteld. — Op i n d i n g
g e s e t w ê z e , op gesteld zijn.
regelvast, ook in kleinigheden, er op ge-
steld om 't juist zoo en niet anders te wil-
len hebben. Vgl. gestipt, sinnich.
g e s e t h e i t , s. eigenaardigheid, waar-
door iemand 't juist zoo en niet anders wil
hebben. — Us o m k e w o l o a r s g j i n
b r e a h a as fen R u e r d b a k k e r , dat
i s s a ' n g e s e t h e i t f e n d' â l d m a n .
g e s i c h t , s. n. visus, gezicht, het ver-
mogen om te zien. G. J. I I , 106.
visum, hetgeen men ziet. — I n m o a i
g e s i c h t , bijv. een landelijk tooneel.
•cultus, facies, aangezicht, gelaat. Vgl.
oansicht.
g e s ü c h , s. n. Zie sige.
g e s i i s , s. n. Zie siizje.
g e s j o n g , 8. n. Zie sjonge.
g e s k a e i , s. n. beweging, drukte. — (
F o l i e g e s k a e i e n n e a t y n 'e m e r s e , .
veel geschreeuw en weinig wol. Zie skaeije. ;
g e s k a t t e r , s. n. Zie slcatterje. i
g e s k e t t e r , s. n. Zie sketterje. \
g e s k e u k , s. n. Zie skeulce. ^
g e s k i e d e , v. hollandisme: geschieden. —
 GES.
It geskiedt, geskaette (geskiedde), is geskaet
(ueskied), geskiedende, to geskieden. — . . .
as myn sin . . . n e t geskiede mei,
d o c h d o u d e n s a s t e w o t t e , A. Ysbr.
(1861), 62. — H w e t d ê r g e s k a e t w i e r
jiet e r n e t f o r h e l l e , R. ind T.ä, 17'.—
Der g e s k i e d t d y n e a t g j i n l e e d , er
wordt je geen leed (onrecht) aangedaan. —
As se B o a t e n o u g j i n t s j e r k f o u d
m e i t s j e , g e s k i e d t h i m g j i n l y k (vaak
iron.). Zie barre.
g e s k i n k , s. n. äonum, munus, geschenk,
ld. XV, 124. Vgl. prezint.
g e s k y t , s. n. gesehijt. Zie skite.
bestel, complimenten. — D a t m i n s k e
h e t i n h o p e n g e s k y t , is veeleischend.
V<*]. geskaei.
g e s k o e r , s. n. Zie skoerre.
g e s k o f f e l , s. n. Zie sko†felje.
g e s k o m m e l , s. n. Zie skommelje.
g e s k o p , s. n. Zie skoppe.
g e s k o u , s. n. Zie skouwe.
g e s k r a s , s. n. Zie skrasse.
g e s k r e a u , s. n. Zie skreauwe.
g e s k r e p , s. n. Zie skreppe.
g e s k r i e m , s. n. Zie skrieme.
g e s k r i u w , s. n. Zie skriuwe.
g e s k r o b , s. n. Zie skrobje.
g e s k r o e i , s. n. gesloof, moeite.— M e n
h e t i n h o p e n g e s k r o e i om d e b e r n
g r e a t t o k r i j e n . B. 272. — As m e n
mei al d a t g e s k r o e i n e t h w e t m e a r
fortsjinje se i l a s i n b o e r e-ar b e i -
d e r . . . d e n s c o e m e n 't o m m e r s l j e a -
v e r f o r d o m m e , Hsfr. XIV, 31.
g e s m a r , s. n, Zie smarre.
g e s m e i , s. n. Zie smetje.
g e s m j i r k , s. n. gemors. A. 685.
g e s m o e s , Stadfr. s. n. heimelijk gefluister.
g e s n a u , s. n. Zie snauwe.
g e s n e t t e r , s. n. Zie snetterje.
g e s n o b , s. n. Zie snobje.
g e s n ú f , s. n. Zie snuve.
g e s o b , s. ïi. Zie söbje.
g e s o n t h e i t , s. hollandisme : saiütas, ge-
zondheid.
g e s o u n , adj. holìandisme: saìuber, ge-
zond. — G e s o u n i t e n , — g e s o u n e
l u c h t . Zie soun.
g e s p r e k , s. n. grootspraak, gepoch. —•
Sa'n g e s p r e k f e n y e n s e i g e n b ê s t e n s
en k n a p p e n s s t i e t H i k . Zie sprekke.
wumkes.nl
453 GET.
— M e i i m m e n yn g e s p r e k w ê z e ,
in onderhandeling. Zie bisprek.
g e s p u i , s. n. gespuw. Zie spuije.
g e s p ú s , s. n. gedruisch, gerucht. —
D o u w e w a e r d al g a u w e k k e r fen
d a t g e s p ú s , Hsfr. XIII, 235.
g ê s t , s. ferment mn, gist.
g e s t â l , s. n. Zie stâlle.
g ê s t e r i c h , adj. gistend. — G ê s t e r i g e
d r a n k , B. P., As jiemme, 38.
naar gist (smakend). — D y b ô l e s m a k -
k e t g ê s t e r i c h (nei d e g ê s t ) . Vgl.
W. D., Utfenh., 43.
g e s t y m , s. n. Zie stymje.
g e s t i n , s. n. Zie stinne.
g e s t i p t , adj. nauwgezet. Zie geset.
adv. stiptelijk.
g ê s t j e , v. gisten. Hsfr. I, 138.
g ê s t k o e r , s. draagkorf voor het rond-
brengen van gist aan de bakkers. — M e i
de g ê s t k o e r r i n n e .
g e s t o k e l , s, n. Zie stokelje.
g e s t o m m e l , s. n. Zie stommelje.
g e s t o o k , s. n. Zie stoke.
g ê s t p a n k o e k e n , s. pi. gerezen panne-
koeken. Ook g ê s t s t r o u .
g e s t r e a k , s. n. Zie streakje.
g e s t r y k , s. n. Zie strike.
g ê s t - r i n d e r , s. ra. die gist rondbrengt
of vent.
g e s t r o f f e l , s. n. Zie stroffelje.
g e s t r ú n , s. n. Zie strune.
g ê s t - s t r o u , s. Zie gêstpankoeken.
g e s t ú n , s. Zie stúnje.
g e s û s , s. Zie sûzje.
g e s w a b b e r , s. n. Zie swabberje.
g e s w a r , s. n. Zie swarre.
g e s w i n d , in: Y n i n g e s w i n d , in
een oogenblik.
g e s w o a r e n , g e s w o e r e n , adj. & adv.
gezworen, onveranderlijk , vast. — G e s w o a-
r ene ka mm e r a t e n . — Men koe dêr
g e s w o a r e n e l t s e j o u n s a 'n t r o p k e
b o e r e n y n 'e g e l a c h k e a m e r f i n e .
g e t e i s t e r , s. n. Zie teisterje.
g e t e u t , s. ïi. Zie teutsje.
g e t i i s , s. n. Zie tiìzje.
g e t i p e l , s. n. Zie tipelje.
g e t y s p e l , s. n. Zie tyspelje.
g e t j i r m , s. n. Zie tjirmje.
g e t o a i , g e t ô c h , s. n. Zie toaije, tôgje.
g e t o e t , s. n. Zie toetsje.
 GET. 454
g e t o f f e l , s. n. Zie toffelje.
g e t o m k , s. n. Zie tomkje.
g e t o m m e l , s. n. Zie tommelje.
g e t o n g e r , s. n. Zie tougerje.
g e t o p , s. n. Zie topje, toppe.
g e t o u , s. n. gehassebas , gekibbel, gezanik.
g e t r a e p , s. n. Zie traepje.
g e t r i u w , s. n. Zie trhuve.
g e t r o a i , s. n. Zie troaije.
g e t r o b b e l , s. n. Zie trobbelje.
g e t r o e t e l , s. n. Zie troctelje.
g e t r u e r , g. n. Zie truerje.
g e t r ú n , s. n. Zie trune.
g e t s i e r , s. n. Zie tsiere.
g e t s j a f f e l , s. n. Zie t.yaffelje.
g e t s j a n t e l , s. n. Zie tsjantelje.
g e t s j e t t e r , s. n. Zie ty'etterje.
g e t s j i r m , s. n. Zie tyirmjc.
g e t s j i s p e l , s. n. Zie tsjispelje.
g e t s j i t t e r , s. n. Zie tsjitterje.
g e t s j o e n , s. n. Zie tsjoene.
g e t s j o t t e l , s. n. Zie tsjottdje.
g e t s j o t t e r , s. n. Zie tsjotterje.
g e t s j o u , s. n. Zie tsjouwe.
g e t s j o u s t e r , s. n. Zie tsjousterje.
g e t ú c h s k r i f t , s. n. getuigschrift.
g e t u g e , v. getuigen. — s. Zie getuuch.
g e t u g e n i s , s. getuigenis.
g e t u t , s. n. Zie tútsje.
g e t u u c h , g e t u g e , s. eg. getuige. Vgl.
cach-, eargetuge.
g e v e l , s. columen, gevel (van een huis),
fig. neus. Vgl. e†ter-, foargerel.
g é v e l t s j e , dim. n. — I n s p a e n s k
g é v e l t s j e , boven de goot van den muur
uitstekende.
g é v e n s , s. integrltas, gaafheid, onge-
schondenheid ; gezondheid, lichaamskracht.
Zie geef.
g e w a c h , s. n. gedruisch, gerucht, rucht-
baarheid.
g e w â d , s. n. Zie u-ádsje.
g e w a e c h s , s. n. gewas, veldgewas.
uitwas. — I n g e w a e c h s o p ' e h o l l e , —
o p ' e r e c h . . . — Sprtl. g e w a s .
g e w a e r ' w i r d e , v. gewaar worden; te
weten komen, ondervinden, ervaren. —
H y s c i l 't o p 't l é s t w o l g e w a e r w i r-
d e , het einde draagt den last. Ook w y s -
w i r d e , z. d.
g e w a f f e l , s. n. Zie wa†felje.
g e w a g g e l , s. n. Zie waggelje.
wumkes.nl
GKW.
g e w a n t , s. n. gewaad. Hsfr. XV, 182.
g e w a n t , adj. Hd. gewant, stevig, sterk
— In g e w a n t e k e a r e l , — in g e w a n t
f r o m m i s , — h y n s d e r , enz. — R, p
As jiemme, 124.
g e w a p p e r , s. n. Zie wappei-je.
g e w e a n (Veenw., o. a.), s. n. gejammer,
gekerm. Vgl. gewein.
g e w e a r , s. n. (schiet)gcweer. Oudtijds:
wapen in 't alg. Zoo bij G. J. Vgl. hant-
jachtgewear.
g e w e a r d , adj. sterk, krachtig. — I n
gewearde kearel, — ingewearde
r i í n . Vgl. gewant.
g e w e a r ' k o e g e l , s., - k o l f , s . , - l o o p , s.,
- m a k k e r , s. in. Zie de Enkelwoorden.
g e w e i d , s. n. geweid. Zie weidsje.
g e w e i d , Hl. s. n. gewaad. Roosjen, 13.
— Halb. g o w ij t.
g e w e i n , s. n. pijnlijk gekreun. R. ind
T.a, 1176. Zie weinje.
g e w e i t s , g e w e k , s. n. gewaak. Zie
weitstje.
g e w e k e n n i m m e, expr. verb. staande
houden, aanspreken. — I k s c o e y n ' e h û s ,
m a r de f r o u n a e m my by de d o a r
g e w e k e n e n s e i : d e r n e t y n ! A. 193.
— P a b e n a e m m y o p 'e b û r r e n ge-
w e k e n en f r e g e oft i k m o a r n ek
nei stêd gyng.
g e w e l d i c h , adj. & adv. geweldig, mach-
tig, hevig. — Dy k e a r e l i s a l t y d l i k e
g e w e l d i c h , spreekt en doet als macht-
hebbende. — I n g e w e l d i g e s l a c h , —
b u i , — i n g e w e l d i g e n p i n e. — I t
d o c h t my g e w e l d i g e sear.
g e w e l t , s. n. geweld, macht, gezag,
hevigheid. — Prov. Dy i t g e w e l t h e t
d y b r û k t i t , de macht- of gezaghebbende
iaat zich gelden. — I n b u l t g e w e l t en
d e b û s e p l a t , W.D., Doaze, 124. — M e i
a l l e g e w e l t , uit alle macht.
leven, rumoer, herrie. — H è , b e r n ,
h w e t m e i t s j e j i m m e in g e w e l t ! —
Net sa'n g e w e l t h j i r ! — In H b b e n
f en w o n d e r e n g e w e l t .
— I n g r e a t g e w e l t of g a n s i n ge-
w e l t , geweldenaar, die veel machtsver-
toon m a a k t , zonder veel te beteekenen.
Mkw. g e w o 11. Vgl. bìwâld.
g e w e l t ' h a b b e r , s. m. macht-, gezag-
hebbende.
 (ÌEW. 455
g e w e l t m a k k e r , s. eg. îevenmaker, ru-
eiemaker.
g e w e n t , g e w i n t , s. n. stuk, uitgestrekt-
heid. — I n g e w e n t l â n , afgesloten en
in zijn grenzen bepaald stuk land, waarvan
er drie of meer een kabel uitmaken. II. P.
; n Vr. Fr. II, 101. — T w a , t r i j e . . . ge-
w-ent en l â n f i e r d e r , zóó wordt dik-
wijls een afstand aangeduid.
g e w e n t e , s. gewoonte. E. ind T.2, 213''.
Zie gewoante.
g e w e t e n , s. n. hollandisme : conscientia,
o-eweten. — I k h a g j i n s i n t op m y n
o- e w e t e n, niets op zak. Zie gewisse.
g e w i c h t , s. ii. gewicht, de zwaarte van
iets.— D a t is i n g e w i c h t , — g a n s i n
o- e w i c h t , een zwaar voorwerp. Vgl. barge-
gewich t.
g e w i e r , s. n. weersgesteldheid , het weer
zoo als het zich gedurende korter of langer
tijd opeenvolgend vertoont. — I n f o a r l i k
g e w i e r , gunstig voor den vroegen groei
der veldvruchten. — In b e s t —, i n m i n
o- e w i e r, voortdurend gunstig of ongunstig
voor den landbouw. — I s J a n u w a e r j e
m i s t i c h e n s k i ë r , d a t j o w t b y 't
i n a i t i i d i n w i e t g e w i e r , Skoeralm. 6/1,
1887.
g e w i k s t , adj. k n a p , schrander, uitge-
slapen. — I n g e w i k s t e k e a r e l .
sterk, groot, zwaar. — I n g e w i k s t e i n
p e a 1, — i n g e w i k s t e i z e r e n b o u t .
g e w i l l i c h , adj. & adv. voluntarius, gewillig.
g e w i l l i g e n s , s. gewilligheid.
g e w i m e l , s. n. Zie wimelje.
g e w i m e r , s. n. Zie wimerje.
g e w i m m e l , s. n. Zie wimmelje.
g e w i n , s. n. wat men met arbeid of
bedrijf verdient. — D o d i t p e a r t o ge a r
s c o e i t e , || en h j a h i e n e g j i n ge-
w i n , G. J. I, 5.
— W y b i n n e a l m o a i o a n (yn) 't
g e w i n , we zijn reeds a a n ' t oververdienen;
ook: de dagen beginnen al aardig te len-
gen , het gaat al spoedig het voorjaar te
gemoet.
— Hy i s o a n (yn) 't g e w i n , de zieke
is aan de winnende hand.
g e w y n , s. n. Zie mine.
g e w y n d e r , s. n. Zie wynäerje.
g e w i n s k , s. n. Zie tcinskje.
g e w i n t , s. n. Zie gewent.
wumkes.nl
GYB.
g e w i r d e , v. in: G e w i r d e l i t t e , Fra.
laisser faire, laisser aller, laten geworden,
begaan. — L i t m y g e w i r d e , laat mij
begaan, — met rust, ongemoeid. — B a es
k o e d e f a e m n e t g e w i r d e l i t t e , haar
niet ongemoeid laten. — L i t d a t g e w i r -
d e , laat dat na. Vgl. bitsjen.
g e w i s s e , s. n. conscientia, geweten. —
Hondertreis winske s e n o a i t t s j i n
h j a r g e w i s s e p r a e t t o l u b b e n , A.
Ysbr. (1808), 92. Thans meer g e w e t e n , z. d.
g e w o a n t e , s. hollandisme: gewoonte. Vgl.
ongewoante. Zie wenst.
g e w o e p s t , adj. stevig, sterk. — I n ge-
w o e p s t e i n k e a r e l . — I n p e a r ge-
w o e p s t e s k o t s p i k e r s , Eman, 13. Vgl.
gewikst.
g e w o l t , Zwh. s. n. Zie gcwelt.
g e w r a e m , s. n. Zie wraine.
g e w r a k s e l , s. n. Zie wrakselje.
g e w r i n s g , s. n. Zie ivrinsgje.
g e w r i u w , s. ïi. Zie wriuwe.
g e w r o t , s. n. Zie wrotte.
g i b , s. eg. columba livia, veld vluchter,
wilde duif. — scheldend: grijsaard.
g i b b e n , pi. scheldnaam voor die van
Marrum , W. D., Doaze , 55.
g i b , g i p , s. eg. belone vulgaris, geep
(zekere zeevisch). — De e a r m e L a e k s u -
m e r f i s k e r m a n yt in s t i k j e d r o e g e
g i p o p syii b r e a .
g i b ' b e f l e c h t , s. duiventil, waarin men
wilde duiven laat nestelen en broeden, met het
oog op geldelijk gewin. Ook d o u w e f l c c h t .
g i b b i c h , adj. grijsachtig.
g i b e l j e , v. giegelen. — L a e i t s j e n e n
g i b e l j e n , R. ind TA 320''.
g i b e l k e s , g i b e l t s j e s , s. pi. zotte ge-
baarden , grimassen. — . . . h y m a k k e . . .
m a l l e g i b e l k e s , R. ind T. 2 , 53".
— J a n S t e e n m a k k e wol ris h w e t
r a r e g i b e l t s j e s , buitensporigheden, Hsfr.
IV, 93.
g y b j e , v. de giek van het bezaanzeil
overhalen, doen zwenken. B. 305.
wapperen van het zeil bij het wenden.
— F r e e d s g e a n e de H y n l i p p e r
s k i p p e r s o p 'e k l o k s l a c h ôf, m a r
t i i s d e i s k i n d a t mei h j a r wol ris
g y bj e , wordt het wel eens wat later.
gijpen, gapen, naar adem snakken , ziel-
togen.

GYCH. 456
g y c h e m , s. n. denkbeeldig land in den
vreemde. — H y g i e t n e i g y c h e m (om
n i j e n u t e n ) , om zeep, dood.— E n y e t t e
r e k k e 'tfrije F r y s l â n n e i gychem,
ging het te gronde, ld. V, 87.
g i d z e , s. m. dux, gids. 6. J. II, 87.
g i e b l é k e n , Mkw. s. pi. dorpsbleeken,
de ruimten tusschen de huizen, waar de
huismoeders bleekten. A. 18.
griel, g e e l , adj. flavus, vulíus, geel. —
Sa g i e l a s g o u d , — a s s a f f r a e n , a s
i n t e r m (bijv. van linnen, gelaatskleur), —
a s w a e e h s . — G i e l f o r b a r n d f e n 'e
s i n n e . — D e g i e l e s y k t e , icterns, geel-
zucht. Vgl. bùter-, goudgiel.
s. (het) geel, de gele kleur.
dooier van een ei. Vgl. read.
g i e l ' b e k , g i e l b i r d , s. n. vlasbaard. R.
ind T.3, 22».
g i e l b o a r s t j e , s. eg. geelborstje (vogel).
g i e l e g o u , s. eg. oriolus galbula, wiele-
waal, goudmerel.
pi. dim. g i e l e g o u k e s voor: goudstuk-
ken, goudgeld. Hsfr. I X , 143.
* g i e l e g o u j e , v. zingen als een wiele-
waal. Forj. 1877, 114.
g i e l e n s , s. geelheid. — D a t g û d s j u c h t
h w e t ú t ' e n g i e l e n s , die stof heeft een
gelen tint.
g i e l f i n k , s. eg. emberiza citrinella, geel-
gors, gerstekneu.
g i e l g o e r d e , s. appelhorde, geheime berg-
plaats, bijv. in 't hooi, om er ooft in te
bewaren tot het geel geworden is. — overdr.
I n d i n g y n 'e g i e l g o e r d e d w a e n ,
voor later bewaren.
g i e l j e , v. geel worden. — De a p e l s
gielje litte.
g i e l t s j e , g i l t s j e , s. n, stijging van den
marktprijs door tijdelijke sterke vraag. —
D e r i s o p d i t s t u i t i n g i e l t s j e y n 'e
f e i l e n , Hûs-hiem 1891, 116. — I t g i e l -
t s j e is d e r ú t , Ibid, 120. Ook l o o p k e ,
rintsje, oprintsje.
g i e l t s j e , s. n. gouden oorijzer. — K o in,
T e t h e t ek in g i e l t s j e op k r i g e ,
spijtig, benijdend: heeft haar zilveren oorijzer
met een gouden verwisseld.
g i e r , s. draai, zwaai. — H y w i e r s k e e f ,
n a e m i n g i e r e n s k e a t y n 'e f e a r t .
— Hy s l i n g e r e er a l n a v e t h i n n e
e n m a k k e m a n n i c h g i e r , L. ind W.,
wumkes.nl
1
GIIZ.
463. — H y n i i n t d e g i e r h j i r h i n n e
wendt zich hier heen, A. B . , Doarpke, 70
— H y m a k k e t n u v e r e g i e r e n . Vo-i,
gaar.
g i e r e , v. slingeren , zwaaien, wenden. —
M a r e i n l i n g s s e t e r 't o p i n g i e r e n
de s t r j i t t e w a e r d to s m e l , en f a i t
. . . p l o m p y n 'e d w ê r s f e a r t d e l , L.'
in W., 463. — I n m a n m o a t s w i e r e en
s w a l k j e t r o c h G o d s w i d e w r â l d , en
o e r d e s é e n d w e i l e, g i e r e , Ibid. 28.
g i e r e , v. gieren , schreeuwen, schreien.
— 't N o a r d w e s t e n , de noordwestenwind
g i e r t en b r o m t . — H j a g i e r d e n it
ú t f e n w i l l e . — G i e r t r i e n n e n frij,
g i e r , g i e r m y n e a g e n r o u , Alth., 87.
g i e r ' s e k , s. eg. gierigaard, vrek. R. p.
Prieuwcke, 98. — G. J. I, 151; II, 92.
g i e s ' 8. pi. ganzen. Zie goes.
g j e s , s. i n : I m m e n y n 'e g i e s n i n i m e ,
schertsend omsingelen, in den kring nemen;
voor den mal houden.
° g i e t e l , adj. (volgens Epk., misschien:)
ras verdwijnende. — G i e t e l a s d e d a u ,
Edelm., 3.
g i e t e r , s. (tuin)gieter.
G i e t e r s f o l k , s, n. (de) Giethoornschen, in
Friesland wonende veenwerkers, oorspr. uit
Giethoorn (Overijs.). Sw. 1856, 12.
g i e z ( j ) e , v. gutsen, stroomen. — It
b l o e d d a t g i e z d e f e n o m h e e c h , de
N i l e k l e u r d e r e a d , Sw. 1872, 69.
g i f (Leeuw.), adj. boos.
g i ( g ) g e l j e , v. giggelen, giegelen. — Do
S a s k e dy b û r l e n s e a e h , l a k e hja
gigeljende, wyld, lûd enougryslik,
R. ind T.3, 328'.
dwingen. — E i , j o w d a t b e r n i n s t i k -
je k o e k e ; hja h â l d t doch n e t e a r -
d e r op f e n g í g e l j e n .
— G i g e l j e en g a u j e , aanhoudend be-
delen.
snateren van ganzen.
g i i ^ j e , v. spotlachen. — L i t g i i z j e
h w a sa w o l , i k s j o n g op â l d l â n s
g r o u n f e n â l d l â n s f o l k en b e r n ,
Salv., 45. — De f e i n t g o b b e t (onder het
bidden) e f t e r ' e h o e d w e i . . . g ì i z j e n d e
t s j i n B a u k , R. ind. T. s , 5''.
— Mem . . . g i z e t mei h j a r pop,
lacht en schertst, Ibid. 2 \
— H y g i z e t a s d e d i v e l t s j i n 'e
 GIIZ.
d e i , niet van harte, Burm. Vgl. gysgobje.
g i i z j e , v. rondgieren. — De h j e r s t-
w y n s r i z e t om úa â l d e t o e r , v. d. M.,
Jlyn Suchten, 90. — L i t d e l i b b e n s -
s t o a r m e n om ú s g i i z j e , Hsfr. IV, 24.
g i k , s. & adj. Zie (mede voor de samen-
stellingen) gek, enz.
g y k , s. giek, spriet van het groote zeil.
g y l , i n : 't I s g y l om g o a r r e , ook
g û l om g o a r r e , en g o e s o m g o a r r e ,
lood om oud ijzer.
g y l , s. vlaag, bui (van't humeur). A. 208.
— O a n 'e g y l , aan den zwier.
g i l d , s. n. gild: vereeniging van vak- of
standgenooten, gezelschap. — H e d s e is
h i m i n t o g e r i n g m a n om m e i h i m
yn 't g i l d t o w e z e n , Hsfr. XÎV, 33.
Te Grouw en elders: bunrtvereeniging
tot onderlinge hulp bij ziekte of sterfgeval.
g y l d , s. eigen volk, vrienden en geburen.
— Op d y b r u i l o f t f l e a c h g y l d e n
w y l d y n , bekenden en vreemden. Vgl.
geld en wyld.
g i l ' d e b a e r , s. lijkbaar aan een bepaald
gild behoorende, met schilderwerk en op-
schriften (o. a. nog te Staveren, Workum en
Makkum bewaard).
g i n , adj. geen. Wl. Lapek. Zie gjin.
g i n d e i , interj. goeden dag. G. J. I , 4 ,
92. Nog bij ouderen in de Wouden. Ook
g e n d e i.
g i n d e r , adj. geener. — T o g i n d e r t i i d.
— Hy k o m t foar g i n d e r t i i d n e t
w e r , blijft lang uit. Ook g j i n d e r.
g i n ' d e r h a n n e , - l e i , adj. geenerhande,
geenerlei. Ook g j i n d e r h a n n e , - l e i .
g y n ' g a n g , n. gingang (zekere katoenen
kleedingstof). [ginggang, Maleisch: gestreept].
De stof komt uit O. I., doch wordt in Enge-
land nagemaakt.
g y n g a n g e n , adj. gingangen. — H j a r
nije g y n g a n g e n b o p p e r o k , W. D.,
Twa St., 103.
ging'berwirtel, -woartel, s. radix zin-
giberis, gember(wortel). R. ind T2., 268''.
g i n n a c h t ' , interj. goeden nacht. G. J. II,
75, en bij ouderen in de Wouden. Ook g e-
nacht.
g i n n e , v. Fra. défricher, cntamer, ont-
ginnen, opbreken, aanbijten. — De g r o u n
g i n n e . — D e kij k i n n e d e g r i e n e
s t i k e l s , — d e h o u n dy g r o u b o n k e
wumkes.nl
457 GIS.
n e t g i n n e — Hy k i n syn inemme
g o e d n e t g i n n e , kan nog niet aan de
nalatenschap komen. R. P. in Epk., 172.
— H y k o e h i m n e t g i n n e , niet over-
halen (bijv. tot het sluiten van een overeen-
komst), R. P. in Wiarda, 156.
g i n n e (spr. gunne), v. gunnen. — B o e r
J a k l e g i n t syn b o a d e n h a s t gjin
i t e n . — I m m e n it l j o c h t y n ' e e a g e n
n e t g i n n e , een ergen hekel aan iemand
hebben.
— I t l â n i s g i n d , toegewezen, o a n
de h e e c h s t e b i e d e r ; it f e a r t s l a t t e n
o a n de l e e e h s t e y n s k r i u w e r .
Vgl. forginne.
g i n s y a e n ' , s. n. gentiaan, gentiaan-bitter
of aftreksel op jenever.— I n g l e s k e g i n -
syaen.
g i n s t (spr. gunst of geunst), s. gratia, fa-
vor, gunst. — B y i m m e n y n 'e g i n s t
s t e a n , — ú t 'e g i n s t r e i t s j e .
klandizie. — I k h a g i n s t f e n d y b o e r ,
hij is een klant van mij, mijn begunstiger.
— Immens ginst kwyt reitsje,
hem als klant verliezen.
— Myn g i n s t , ljeave g i n s t , g o e d e
g i n s t ( n o c h t a ) ! uitroepen van verbazing
of verwondering.
g i n s t ' g e n e a t , s. eg. gunstgenoot.
g i n s t i c h , adj. gunstig. G. J. e. a.
† g i n t , s. eg. gent, mannetjesgans. — H y
b l i e s t a s i n g i n t , Telt, MS.
g i p , s. eg. Zie gib.
SyP i s- Í3ÜP : kuur, invallende dwaze luim.
— Krijst wer in g y p ?
girl (spr. gul), s. gordel, leeren riem. Vgl.
bûkgirl. Zie riem.
g i r s e l j e (spr. gusselje), v. aansporen, aan-
drijven tot werken. — I n n i i n s k e k i n
yn syn j o n g e j i e r r e n n e t to f o l i e
g i r s e l e w i r d e . Ook g o a r s e l j e.
g i r z e l j e , v. snijdend knersen. Ind. B. 37°.
Vgl. girzje.
g i r z e m j e , v. horrere, gruwen, ijzen. G.
J. I , 105.
g i r z j e , g y r z y e , v. wonden met het kner-
sende , krijschende staal. 6. J. — M e i i n
s w i r d g i r z e t m y m y n fijan. — H y
g i r z e t i t in ês t r o c h d e h a n n e n , hij
haalt het mes door de handen dat het knerst.
Ook g i r z e l j e . Zie kriizje.
g i s , s. gis, gissing. — By d e g i s
 GISEL.
'm i e 11 e n i m m e, op het oog. — B y d e
g i s as s k i s , altemet, menigmaal, B. P. |
in Epk., 171.
g i ' s e l b o c h t , s. snelle ronddraaiing van I
het touw bij het touwtjespringen. Zie bocht, I
g i s e l d r a e f , s. snelle loop, — Op i n |
g i s e l d r a e f r i n u e , vliegensvlug.
g i s e l ( i n g ) , s. geeseling. — Hy h e t in |
g i s e 1 e n i n b r â n m e r k h a wn , fig. hij |
heeft door dat aangenomen werk of dien I
handel veel schade geleden.
— Y n g i s e l en g e a r r e f i s k j e , in
compagnie (visscherssprkw.). R.P. in Epk., 172.
g i s e l j e , v. geeselen. — H y h e t d ê r i n
h o u n g i s e l j e n s j o e n , fig. schroomt
daar te komen.
— Yn 't r o u n g i s e l j e , met groote
snelheid ronddraaien of doen draaien.
flikkeren, schitteren van 't licht op een
kabbelend watervlak.
g i s e l p e a l , s. geeselpaal. — Dy j o n g e
í s s a t r o c h-o n d o g e n s , d y v a e c h s t
for d e g i s e l p e a l op. Thans: . . . f o r 't
t i ch t h ú s .
g i s e l r o e d e , s. †lagellum, geeseli-oede,
geesel.
g i s e l s t i r t s j e , v. kwispelstaarten. Vgl.
wifelstirtsje.
g i s e l t o p . s . drijftol. — H y (hja) f l j u c h t
y n 't r o u n a s i n g i s e l t o p , is zeer
vlug in zijn (haar) bewegingen.
g i s e l t o u , s. n. dun, maar dicht gedraaid
touw (bij 't touwtjespringen).
g y s g a b j e , - g o b j e , v. ginnegappen. Ook
g(n)iisgapje.
g i s j e , v. gissen. — W y o a r d e e Ij e el-
k o a r m a r by g i s j e n , e n g i s j e n k i n
m i s j e . Vgl. †orgisje.
g i s s i n g , s. gissing.
g y s t e n , adj. & adv. haastig, driftig. —
H y s t i e t g y s t e n o p , B, ind T.3, 286*. —
N o u , n o u sa g y s t e n n e t , d o u b i s t
sa g a u op 'e t e a n t r a p e, Ibid. 326'.
— I n g y s t e n f a n k e, wild, onberaden
in haar doen, Hl. dartel. Roosjen, 91.
g i t , s. n. gagath.es, git,
s. voorwn. — G i t t e n y n 't g o u cl, in goud
gevatte gitten koralen, vrouwen-halssieraad.
g i t s w a r t , adj. gitzwart.
g i t t e , adj. zwart als git, — G i 11 e e b b'n e
d o p p e n , G. J. 1, 48. Zie gitswart.
g i u w e , v. hollen, vliegen. Wl. Lapek. •
wumkes.nl
45* GLAEI.
1
— It h y n s d e r g i u w d e er op 't lést
sa m â 1 t r o c h , d a t e l k g r a e e h r o ra-
I t e m e i t s j e w o e . Lapek,, 319.
g i u w h o n g e r , s. geeuwhonger. Ookgeau-
h o n g e r . Vgl kreiipelsjuckt.
g i z e l i n g , s. gijzeling. — H y s m i e t
! h i m y n 'e g i z e l i n g t a h y s y n s k i l d
b i t e l l e h i e , Halb., Matth. XVIII, 30.
g y z j e , g j i z j e , v. doen krijschen, knarsen.
Zie girzje.
g j a l d , Zoh. en Mkw. adj. Zie geld.
g j a l p , s. gulp, — I n g j a l p w e t t e r .
-— overdr. S o k k e d o m i n j s . . . s m i t e
y e n d e w i e r h e i t m e i g j a l p en op 'e
h Û d.
kreet, uitroep. — De m e m j o w c h i n
g j a l p do 't i t b e r n y n 't w e t t e r foei.
— M e i g j a l p en s j o n g e , Wiers. f,
M. J., 6. — Vgl. feest-, Ijeafde-, útgjalp. —.
G, J,: g j e a l p .
g j a l p , g j e a l p , adj. & adv. gulpend,snel,
krachtig. — I n g j e a l p e s t r o o m , G. J,
I , 109. — H w e n n e a r i t û n k ús 't
g j e a l p s t o e r s t j o l p t , 't geweldigst, als
gulpende overstort, Ibid. 104.
g j a l p ( j ) e , g j e a l p j e , v. gulpen, gutsen,
stroomen,
! schreeuwen, galmen. — G. J. e. a. passim.
g j e l d , Oostel. adj. Zie geld.
g j i n , adj. & adv, geen, niet. — Gj i n rn ins-
k e , g j i n i e n , niemand. — G j i n g û d s ,
geen mensehen. — As d e r g j i n g û d s
w i e r e n d y h i m h e 1 p e w o e n e, W. D.,
Heam., 2. — G j i n i e n r i s , niet eenmaal,
niet eens. — I k h a d y d a t g j i n i e n r i a
s e i n , m a r wol t s i e n r i s . — Hwer
s c o e s t d o u n o c h t o a n ha'? D o u h e a t
: gjin i e n r i s n o c h t oan dounsjen.
j Ook g i n en n i n , z. d.
g j i r d e , s. gard, een twijg of rijs, vooral
om vee aan te drijven.
gjir(ri)ch, adj. avarus, gierig.
g j i r r i c h h e i t , g j i r ( r i ) g e n s , s. gierigheid.
— D e g j i r r i g e n s b i d r a e c h t de wys-
heit.
g j i r ( r i ) g e r t , s. eg. gierigaard.
g l a e j j e , v. valsch, weerzinwekkend vleien.
g l a e i j e n , adj. valsch vriendelijk. —-
H w e t i s se g l a e i j e n en f r j e o n l i k !
d e n j o w t se de b e r n i n a p e l , d e n i n
s t i k k o e k e, A. Ysbr. (1808), 45, Vgl.
glaeijerìch.
 GLAEI.
g l a e i j e n s , s. overdrevene, weerzinwek-
kende voorkomendheid.
g l a e i j e r i c h , adj. Zie glaeijen.
g l a e i j e r i g e n s , s. Zie glaeijens.
g l a n d i c h , adj. & adv. gloeiend, heet. —
In g l a n d i g e s t i e n . — D a t i t e n , d y
k o fj e is sa g l a n d i c h , te heet om zoo
te gebruiken.
vurig, ontstoken. — Dy f û l e p û k e l s
s t e a n sa g l a n d i c h .
— overdr. Dy f a e m is g l a n d i c h ,
g l a n d i g e h j i t , manziek,— H y s j u c h t
sa g l a n d i c h , met gloeiende blikken. Ook:
g l a n d r i c h , glunder, wellustig. Forj. 1893,
171. Vgl. gleon.
g l a n s , s. glans, luister. — De g l a n s
is d e r ôf, het mooie. — E a l s e h e t d e
p 1- i i s w o a n m e i g l a n s , — m e i a l l e
g l a n s en e a r e , — m e i g l a n s en
g l o a r j e.
g l a n s , s. vernis. — F e i k e h e t h w e t
g l a n s f en ' e - f er v e r h e l l e om ús
s t o e l l e n h w e t op t o s t r i k en.
g l â n s g l e o n , adj. glans-glorend (van de
zon). G. J. I , 136.
g l â n s g l o a r j e , v. glansrijk schitteren. G.
J. I, passim.
g l â n s - w i r k , s. n. voortreffelijk, schitte-
rend werk. G. J. Voorr.2.
g l â n z ( g ) j e , v. vernissen. — De s t o e l -
len g 1 â n z (g) j e.
g l â n z ( g ) j e , g l â n z i g j e , v. glanzen , blin-
ken , schitteren. — D e s t j e r r e n g l a n -
zig en m e i e i n d e l o a z e p r a c h t ,
XIII, 7.
g l ê d , adj. glad, glanzend, eft'en. — Sa
glêd as in s p e g e l , — as in i k e l .
— Sa g l ê d a s d e f i s k e r s y n k a t ,
glanzend van gezondheid, welgedaanheid.
— G l ê d d e k i j , W. D., Doaitse. — G l ê d
en t i e r i c h .
— I n g l ê d d e w i d d o u , een weduwe
zonder kinderen.
gemakkelijk. — D a t g i e t s a g l ê d a s
in k l o n t s j e, als van een leien dakje. —
D a t s i t h i m n e t g l ê d , dat zal hem niet,
of niet gemakkelijk gelukken. — G l ê d
f en 'e t r i e d .
— I n g l ê d d e k o e l t e , flinke bries,
waarmee men vaardig zeilt.
— G n e p p e v g l ê d , netjes gekleed. G.
J. 1, 64.
459 GLKI.
• glad, glibberig. — Dy g r a u w e-e a r t e
w i e r n e g o e d g l ê d o m 'e h o 11 e , zeer
1
vet (woordspeling). — S a g l ê d a s i n
i i e l b y de s t i r t , niet gemakkelijk te grij-
I pen of vast to houden. — De s t r j i t t e
—, de w e i i s sa g l ê d a s i n t i n n e n
| p a n n e , — a s t i n , glad door de vorst.—
| S a g l ê d as s j i p p e , — a s s n o t t e ,
glibberig door de vocht, nattigheid.
— De s t o ep e (dr om p e l ) is d ê r g l ê d ,
er is veel aanloop van vrijers.
adv. ganscli, geheel, volmaakt. — G l ê d
mis, — forkeard, — glêd bidoarn.
— 11 is g l ê d w a e r m. — I k b in d e r
g l ê d m e i o a n , — g l ê d ôf, met de zaak
verlegen.
g l ê d d e n s , g l ê d t e , s. gladheid, glans,
glibberigheid. Zie tjlkl.
g l ê d ' d i n g (Grouw), s.n. grof Sintnikolaas-
gebak in allerlei figuren, gladgemaakt niet
lijm. Zie taeiäing.
g l ê d - e a r ' z i c h , adj. gemakkelijk van ont-
lasting. — I n b u l t e b û t e r i t e , d ê r
w i r d t m e n g l ê d e a r z i c h feu.
ongedurig, niet lang op een plaats zittend.
g l è d ' h o u t , s. n. likhout (van den schoen-
maker).
g l ê d h o u t , adj. met bruine houtkleur-
vlammeii. — I k w o l d y k e a m e r g l ê d -
h o u t f e r v e h a.
g l ê d h o u t f l a m j e , v. met bruine hout-
kleur-vlainmen schilderen.
g l ê d m a n g e l , s, gladmangel, voor 't man-
ld. gelen van linnengoed. Vr. Fr. I I , 103.
g l ê d s j e , v. glad maken. — I t l i n n e n
g l é d s j e , met den 'gladsteen'.
g l ê d s t i e n , s. gladsteen, een ronde gla-
zen steen, van onderen afgeplat, in 't mid-
den eenigszins hol, van boven bolrond, om
daarmee het linnen glad te strijken (vroeger).
g l ê d t e , s. gladheid (van weg of straat).
g l e e d , s. het glijden. — M e i m e k o ar-
r e n op 'e g l e e d , op schaatsen, H. Z. —
Op 'e g l e e d , aan het glijden, fig. op gang,
vlot. — F e u 'e g l e e d , van streek, niet
vlottend.
g l e i , adj. geil, vettig; glimmend. — G l e i
s p e k . — G1 e ij e i e r a p p e l s , zonder
kruim — G l e i j e w o l k e n s , — i n g l e i j e
l o f t , witte onweerswolken, — d a a r m e e be-
zette lucht. — De g l e i j e s i n n e , helder
schijnende zon. — I n g l e i fr om ra is
wumkes.nl
 GLEI. 460
wellustig. Ook: weerzinwekkend vleierig.
— I n g l e i j e s w o l m , glimmende van
spanning.
g l e i ' b a k k e r , s. m. bakker van verglaasd
aardewerk.
g l e ï b a k k e r y , s. fabriek van verglaasd
aardewerk. H. in Epk.. 173.
g l e i ' b a k k e r s g û d , s. n. verglaasd grof
aardewerk.
g l e y e n s , s. vettigheid, glanzigheid; ge-
huichelde vriendelijkheid. Zie glei,
g l e o n (spr. glean, gleaun), adj. & adv.
gloeiend. — G l e o n i z e r . — G l e o n e
yeske. — Wy scille gau hwet gleon
w e t t e r h a b b e , een kopje thee gebruiken.
A. Ysbr (1861), 41. — G l e o n e D o u w e ,
— J a n , — W i l t s j e , iron. meel in ko-
kend water geroerd tot het gaar is.
fig. G l e o n f e n l i l k e n s , — g l e o n
s j e n , gloeiende blikken werpen (bijv. in
drift), groote oogen opzetten (van verbazing),
ook: groote oogen hebben. — H w e t s j u c h s t
m y g l e o n o a n . — H j a l a k e t f o l i e en
s j u c h t h w e t g l e o n , wellustig, W. D.,
Boeresj., 48.
— D a t de i e n e f a e k n et sjen m e i ,
d ê r is de o a r e wol r i s p û r g l e o n
o m, erg begeerig n a a r , H.Z., Tsien tuws.,
170. — S i v e r t w i e r y e t m a r i n b e u -
k e r , d o w i e r e r a l g l e o n op f a r -
r e n , sterk verlangend om te gaan varen.
ontstoken. — G l e o n e p û k e l s .
blinkend, schitterend, opzichtig, hoogge-
kleurd. — G l e o n e k n o p e n , gladde uni-
form-knoopen. — M e i s t i e n k e s g l e o n
a s s t r a l e n , R. ind T.s, Õh. — S a 'n j a k
w o l 'k n e t h a , d a t g û d i s m y f i e r s
t o g l e o n . — W. D., Winterj. 1876, 172.
— Gleone linten.
g l e o n e n s , s, gloed, hitte, verhitheid. Zie
gleon.
g l e o n h j i t , adj. gloeiend heet. — G l e o n -
h j i t t e brij.
g l e o n ( j ) e , g l e o n z j e , v. gloeien, schit-
teren. — I t ï ' j u c h t e r w a n g g l e o n t m y
( = ik word geprezen), — i t 1 o ft e r w a n g
g l e o n t m y ( = men spreekt kwaad van mij).
— De f j û r f a r v e d y s a g l e o n e t op
C a e s a r s; r n f o a r h o l l e , R. P . , Keapm.,
128. Vgl. <)lánz(ri)jc.
g l e o n ' k o p , s. eg. die met gloeiende blik-
ken uitziet.
wumkes.nl
GLEZ.
g l e o n k o p p e n , pi. scheldnaam voor die
van Veenwouden. W. D., Doaze, 55.
g l e o n t e , s. gloed: vuurspranken. — Mem
en b e r n t s j e s s i t t e r o u n g e a r by
h w e t g l e o n t e om ' e h i r d , Bijek. 1847
27.
g l ê s , s. n. glas (stofii.), glasruit, drinkglas,
pi. g l è z e n . Vgl. bier-, drinkglês.
[Als eerste lid der samenstelling spr. g l ê z ] .
g l ê s ' b l a z e r , s. m. glasblazer.
g l ê s d i g g e l , s. glasscherf.
g l é s d o e k , s. n. vitrage, stof voor glas-
gordijnen , — pi. voorwn. g l ê s d o e k e n .
g l é s d r a g e r , s. m. reizende glazemaker
of -venter.
g l ê s d r a g e r s , pi. scheldnaam voor die
van Rottevalle. W, D., Doaze, 55.
g l ê s f i n s t e r , s. n. venster met glazen,
glasraam. — A l d e t s j e r k e n h a b b e
t s j u s t e r e g l ê s f i n s t e r s , fig. oude lie-
den hebben slechte oogen. Burm.
g l ê s g û d , s. n. glaswaren. Zie gûd.
g l ê s h i k k e , s. rek van den glazemaker, om
vensterglas op te dragen. Henndl. en omstr.
g l e s k e , dim. n. glasruitje, kijkglaasje,
drinkglaasje, fleschje. Vgl. drankjìeske (ook
voor: medicijnfleschje).
g l è s k e r (Wommels), s. m. glazemaker.
g l è s k l e e d , s. n. venstergordijn. Zie kleed.
g l ê s m a k k e r , s. m. glazemaker.
g l ê s p o r s l e i n , s. n. glasporselein. — P a s
o p ! í k d r a e c h g l ê s p o r s l e i n , voorzich-
tig dus (gezegde van een zwangere vrouw).
g l è s - r o e d e n , s. pi. gordijnroeden, ook:
raamroeden, waar de ruiten in gezet worden.
g l ê s - r u t e n , s. pi. glasruiten. — H w e t
s c i l l e dy n o c h o a n g l ê s r u t e n kost-
j e, gezegd als in een huis veel aanloop van
vrijers om de dochters is.
g l è s s n i j e , v. vensterglas snijden, om het
passend te maken.
g l ê s s n i j e r . s. glassnijder, diamant.
g l ê s - w a s k e r , s. m. glazewasscher,—s.
glazespuit.
g l ê s - w a s k e r j j ' , s. glazenwassclierij, in de
steden.
g l ê s ' - w a s k j e , v. de glazen wasschen.
g l ê s - w e i n , s. wagen met glaswaren, als
apothckers-í'leschjes enz., zooals vroeger nit
Duitschland naar hier kwamen.
g l è ' z e b i t e r , s. glazemaker, juffertje (in-
sec t). Zie ivartebitcr.
 GLEZ.
g l ê z e n , adj. glazen, van glas. — I n g l ê -
z e n w e in. Zie
g l ê z e w e i n , s. rijtuig met glazen.
g l ê z i c h , adj. glazig, glasachtig. — G l ê -
z i g e i e r a p p e l s . Vgl. izìch.
g l i d e , v. glijden. — Ik glyd, hy glydt
(Dantdl. hi glidt), ik glied, ha gliden, gli-
dende, to gliden. — I t g l i d t a l (Dantdl.),
het gaat a l , de zaak vordert. Vgl. baen-
tsjegliäe; for-, útglide.
g l i d e r i c h , adj. glad, gemakkelijk glij-
dende. R. P. in Epk. 175.
glibberig. — I t p a e d i s h j i r g l i -
d e r i c h , m e n m o a t m a r op s t e a n
p a s s é . Vgl. glysterich.
g l i e r , adj. blinkend, doorschijnend; klaar,
hel. — G l i e r s p e k . — I n g l i e r e l o f t .
— De g l i e r e b l i k s e m , Salv. 19. Vgl.
glei.
g l i e r j e (spr. gljirje), v. lucescere, blinken,
stralen, doorschijnen. — I t b i g j i n t t o
g l i e r j e n , de zon breekt door. Vgl. op-
glierje.
g l i e r ( j ) e , v. glijden. — N o a i t w e r
g l i e r e , n o a i t wer swiere mei ik
m e i d y o e r 'e b a e n , Jong Frjsl., 41.
g l i e r k j e , v. zacht glijden. — 't L i e t ,
o sa n i o a i ! g l i e r k e t s ú n t s j e s o e r 't
w i e t , Jong FrysL, 129.
g l i m , s. nitor, splendor , glans, gloed. —
De g l i m l e i t y e t o p d y h o e d . A. 215.
— O r o e k ! h w e t g l i m l e i t d e r op
d y n f e a r r e n , Alm. 12». 1830.
g l i m , s. n. gloeistof, meestal bestaande
in doorgebrand houtzaagsel of boekweitdop-
pen, gebruikt in voetstoven, vroeger in 't aan-
stekerskomfoor.
g l i m ' h o u t , s. n. tot ontbinding overgaand
hout, dat in 't donker een phosforisch licht
geeft. Ook g l i m m e r h o u t .
g l i m k e , s. n. glimlachje. — D e r k i n
g j i n g l i m k e m e i h i m ôf, hij ziet nooit
eens recht vriendelijk.
g l i m k e r , s. eg. die glimlacht. — I t i s
s a ' n l y t s e g l i m k e r (van een kind).
g l i m k j e , v. zacht glimmen (van vuur).
H.Z., Ts. tuws, 140.
subridere, glimlachen.
g l ì m l a e i t s , s. glimlach.
g l i m m e , v. ìgnescere, glimmen. Ik glim,
glimde (glom), ha glimd (glommen), glim-
mende, to glimmen. — H y g l i m d e a s i n
wumkes.nl
461 GÍ,ÔD.
e a r k e, R. ind T,=, 201'. — I t g l i m t
as s i d e. — Vgl. oan- trochglimme.
g l i m ' m e r l i o u t , s. n. Zie glimhout.
g l i m p o t , s. ijzeren haardpot met gloei-
stof. Zie glim.
g l i m p o t s j e , s. n. komfoor met gloeistof,
onder de koí'fiekan of om de pijp aan te
steken.
g l i n s t e r j e , v. glinsteren, schitteren , blin-
ken.
g l i n z i c h , adj. geil (van vet of spek). Vgl.
glei.
g l i s p e r i c h , adj. glibberig. Zie glysterich.
g l i s p e r j e , v. uitglijden bij het gaan. A.
222. Zie glysterje.
g l y s t e r i c h , g ü s t e r i c h , adj. glibberig,
glad. — D e d y k i s g l i s t e r i c h f e n 'e
r e i n , Hsfr. V , 162.
g l y s t e r j e , g l i s t e r j e , v. uitglijden. Vgl.
glisperje.
g l i t e r j e , HL v. Zie glêäsje.
g l i t e r s t i e n , Hl. s. Zie glêdstien.
g l o a d , adj. goedig, sulachtig. — H y i s
sa g l o a d , d a t in j o n g e h i m w o l b i -
j e u z e l j e k i n , R. ind T. s , 49'. — G l o a d e,
onnoazele stakkers.
g l o a d s k e , s, n. gloeiende kool vuur in de
stoof. Halb. in Epk., 175. Zie gloarje
g l o a y e , v. glooien.
g l o a i w a l , s. Fra. talus, glooiende, af-
hellende wal een er vaart of sloot. Hsfr. VII,
116.
g l o a r , s. gloor, glans; glorie, roem, eer.
G- 3. passim.
g l o a r , HL adj. zich laf verliefd aanstel-
lend (van een vrijend paar). Halb. in G. J.,
194.
g l o a r j e , s. glorie, roem. G. J. e. a. passim.
— H y h e t de g l o a r j e a l y n ' e h o l l e ,
waant reeds beroemd, geëerd te zijn, Burm.
g l o a r j e , s. gloeiende kool. —- I n g o e d e
g l o a r j e y n 'e s t o v e . Vgl. gloadske,
gloerkert.
warmte. — I n g l ê s b r a n d e w y n j o w t
de g l o a r j e fen b i n n e n .
g l o a r j e , s. speeksel, zeever. — D e
g l o a r j e r i n t h i m t a d e m û l e út.
g l o a r j e , v. gloren , schitteren. Zie gloerje.
g l o a t s k e , Mkw. s. de plaats in den haard
voor het 'staanijzer'. Zie stan-izer. A. 198.
g l ó d , Hl. adj. glad. Zie glêd.
g l o d z e , s. geul voor het aflloopen van
 GLOED. 462 GLÜP.
!
water, of in het bouwland gemaakt, b.v. glûpende, to glûpen. — H y g l û p t e y n
bij het graven van cichoreiwortelen (W, 'e s t a l . - - De e k s t e r . . . g l o e p f e n
Dongdl.) Vgl. gïuäze. i b e a m t a b e a m , B. ind T.2, 19".
g l o e d ( e ) , s. gloed, glans. loeren. — H o e d s j e d y f o r l i û e , - dy
g l o e d e , g l o e r r e , s. gloeiend turf kolen- 't o n d e r 'e h o e d w e i g l û p e , A. 759.
gruis, uit den bakkers-oven. — K o e s t r i n - — E n h w e t h j a g l û p t e of h w e t h j a
g e b y d e g l o e d e . R. indT. 3 , 103«. Bildt: s e a c h , || i k w i e r h j a r n e a n e t ú t i t
gloor. | e a c h , B. ind T.3, 1*.
g l o e ' d e ( g l o e r r e ) b a k , s. langwerpige ijze- g l û p e , s. houten wieg. — De p o p p e
ren bak voor gloed' uit den oven. Vroeger: y n 'e g l û p e , L. in W., 386.
bij den bakker, totverwarming in den haard, g l û p ' - e a g j e , v. gluipen, arglistig uit de
thans: in de bakkerij om op te koken. oogen zien.
g l o e d e s k e p p e , s. bakkersschop. Zie bak- g l û p e n d , adj. sluipend, slippend. — I n
Icersskeppe. g l û p e n d e s e t , sluwe streek. — Glû-
g l o e d n i j , adj. gloednieuw. ; p e ml w e t t e r , 'baarwater', dat de aan-
g l o e r j e (spr. gluorje), v. gloren, gloeien. staande bevalling voorafgaat.
— Ho 't s o m s d e o u n e k b a r n t e n erg. — Dy l i û s i t t e y n g l û p e n d e
g l o e r r e t , Hsfr. VII, 26. i e a r m o e d . — I t is g l û p e n d e k â l d , —
g l o e r k e r ( t ) , s. gloeiende kool in de stoof. j h y is g l û p e n d e y n k l a u s k , — d ê r
— H e t ( b e p p e ) i n g 1 o e r k e r y n 'e j b i n 'k g l û p e n d e b a n g f e n .
s t o o f , ij h j a b i g j i n t w e i op t o lifa- g l û p e r i c h , adj. gluiperig, — valseh. —
j e n , Bijek. 1848, 79. Zie gloarje. H y s j u c h t a l t y d sa g l û p e r i c h o m
g l o e r k j e , v. zacht gloren, glimmen. — h i m h i n n e. — H y k a e m m y s a g l û -
N y n k e r i e k d e s t e a l h w e t o p , d y p e r i c h o e r 't m a t ,
't y n h j a r s t o v e g l o e r k e , ld. I, 18. g l û p e r ( t ) , s. eg. gluiper , sluwerd, die
Vgl. opgloerkje. iemand heimelijk lagen legt.
g l o e r r e , s. Zie gloede. lichte koortsrilling. — I k b i n d e h e l e
g l o e r ' r e b a k , s. Zie gïoed(e)bak. t i i d b i n n e n k o a r t s i c h , d e n h a ' k fen
g l o e z e , s. kool vuur (in de stoof). Ook d y g 1 û p e r s.
k 1 o e z e en g 1 u d z e. g l û p i c h , adj. & adv. glurend, loos, gui-
g l o p (verkorte uitspr. van gelop), s. galop. tig (uitkijkend). — L a k e s t m y f r j e o n -
— D a t w i e r o p i n g 1 o p s t r j i 11 e y n , l i k j e s o a n m e i g l û p i g e f r e e g j e n d e
s t r j i t t e ú t , B. ind T.a, 80*. e a g e n , G o d s i n g e l l a k e m y t a , R.
g l o p j e (verk. uitspr. van gelopje), v. ga- ind T.3, 102". — I n g l û p i c h g e s i c h t
loppeeren. A. 210. Ook g a l o p p e a r j e . s e t t e , Fr. Alm. 1846, 16. — H y s e a c h
Zie †jouwerje. d e h e a r e n g l û p i c h o a n , Bijek. 1848,8.
g l o p p e , s. slop, blinde steeg. g l û p k e , v. sluipertje, in: I n g l û p k e
afgeschoten ruimte. — I n g l o p p e on- m e i t sj e , zich steelsgewijs ergens heen be-
d e r 't b ê d . — I k w i e r y n 't h e a b l ok geven. L. in W . , 461,
y n sa 'n g l o p p e k r û p t d ê r 't s e 't h e a g l û p k e , dim. n. houten w-iegje. Zie glûpe (s.)
ú t s p l i t h i e n e , W. D., Th. Ulesp., 15. g l û p k o a r t s , s. sluipkoorts. Zie binne-
g l o p p e , s. houten wieg. Zie glûpe. | koarts.
g l o r e a r ' j e , v. in glorie toenemen, beroemd \ * g l û p k û l e , s. bedekte —, verborgen kuil.
worden. — D i t d i e m y n n a m m e k l a n g G. J. I, 2Ö2.
d e w r â l d r o u n o m g 1 o r e a r j e n , G. J. I , g l û p s k , adj. valseh van karakter. — In
86. — M y n e a r e g l o r e a r r e t , Ibid. 106. g l û p s k e m a k k e r , Sw. 1869, 76.
g l u d z e , s. Zie gloeze. g l û p s k e n s , s. arglist, valschheid.
g l u d z e , s. geul. — W j b i n n e y n 'e g l û p s t i r t s j e n d , adj. sluipstaartend, stil-
g l u d z e , dagelijks bezig met het oprapen letjes. — De h o u n g y n g e r g l û p s t i r t -
van gerooide cichorei-wortelen. Zie glodze. s j e n d o p ôf, overdr. ook van een, die
g l û p e , v. gluipen , sluipen , slippen. Ik eenigszins beschaamd en stilletjes afdruipt.
glüp, ik gloep (glûpte), bin glûpen (glûpt), Ook s l ù p s t i r t s j e n d .

wumkes.nl
 GLFP. 463
g l û p w e g e n , s. pi. sluipwegen. Wl. ld.
XV.
g l û r e a g j e , v. glurende blikken, — zien.
g l û r j e , v. gluren.
g l û r k j e , v. met aandacht gluren.
gnataje, v. knagen. ld. VIII, 139.
g n a f f e l j e , v. knabbelen. — M e m s i e t
to k o a l snij en en- s m i e t d e b e r n i n
s t r û k t a ; d y g n a f f el en . . . d ê r o p
om. Vr. VoIksbL Vgl. haffelje.
g n a p , adj. & adv. knap. — I n g n a p
f r o in m i s , een schoone vrouw. — N e t i n
f a e m sa g n a p a s T e t k e , 6 . J. I , 12.
— Dy j a s s t i e t h i m g n a p , netjes.
— . . . k l a e i j i n g g n a p e n h i m m e l . Sw.
1873, 3C.
eerlijk, braaf. — S e i s t o u d a t s t e i n
g n a p p e k e a r e 1 b i s t e , en d o n b i-
s k y t s t i n o ar'?
bekwaam, ervaren. — D i n g e n d y de
gn a p s t e e n w i i s t e 1 iú e w o l r i s t o
s l i m b i n n e , Sw. 1808, 24. — G n a p p e
d i c h t e r s , Sw. 1854, 40.
— D a t h e s t e r i s g n a p , knaphandig,
op r e d d e n . — G n a p , m a n ! bravo! wel
gedaan.
— I t w a e i d e g n a p , er woei een gun-
stig koeltje. — Ook dikwijls k n a p , mede
in de afleidingen en samenstellingen. Vgl.
ongnap.
g n a p h a n ' d i c h , adv. knaphandig, vlug.
— Dat wirk gyng him gnaphan-
d i c h ô f.
g n a p p e n s , s. knapheid, schoonheid, net-
heid; braafheid; bekwaamheid. Zie gnap.
gnau"we , v. rodere , knauwen , knagen.
Vgl. bi-, for-, ù†gnauice.
g n a u w e l j e , v. knauwelen, knabbelen.
g n i b b e l j e , v. gnibbelen. — De m û s
h e t o a n 'e t a i i s g n i b b e l e . — H y w o l
er a l t y d h w e t ôf' g n i b b e l j e , afhou-
den, afdingen (van het loon of den prijs).
Vgl. bignibbelje.
— H y g n i b b e l t , is niet eerlijk, dief-
achtig. Vgl. gnobje.
g n i b j e , v. knabbelen. Ook g n i p p p e .
g n i d s j e , v. knijpen, (iemand) een vin-
nige, gevoelige kneep geven. Ook g n j i d s j e .
g n i e r d s j e , g n i r d s j e , v. knitteren. —
I t s â n g n i e r d e t m y t w i s k e n de
tosken.
— I t d a e i g n i e r d e t my t w i s k e n
wumkes.nl
GNOAR.
de f i n g e r s t r o e h , als het gekneed wordt.
krijschen, krijschend spreken.
g n i e r j e , g n j i r j e , v. krauwen met de
tanden. — De l i j n s i l e i s g n i e r j e e 1-
k o a r y n 'e n e k k e.
gniffelje , v. hollandisme : gniffelen. Forj.
1874, 49.
g n i i s b e k , s. eg. meest f. lachebek. —
S l e a u w e g n i i s b e k k e n f en f a m i n e n
— Dy g r e a t e s l e a u w e j o n g e i s i n
malle gniisbek.
g n i i s g a p j e , - g o b j e , v. ginnegappen.
Zie ggsjabje.
g n i p p e , v, met de tanden afknabbelen.
A. 19(5. Zie gnibje.
g n y p s k , adj. 'geniepig', slinkseh. —
Gn y p sk e streken.
g n y s k e , s. n. grimlachje. — I n s p i t i c h
g n y s k e , ld. XV, 191.
g n y s k j e , v. grimlachen.
g n i z e , v. grijnslachen, smadelijk, spot-
achtig lachen, — H â l d ely s t i l , h j a
g n i z e o in d y ii m u l l e n s . — Dy b ï e ij e n
f e n f a m in e n s i 11 e a l t y d f o a r d e
g 1 êz e n e l k c n i e n e f t e r n e i t o g n i z e n.
grijnzen, een leelijk gezicht trekken. —
II y g n i i s t a s d e d i v e 1 t s j i n 'e s i n-
n e , — a s d e (Spa e n s k e) d i v e 1 — ,
as S i m e n en A k k e k a t f o a r 't g o a t s -
g a t . — Hy g n i i s t e r r a e r t s j i n o a n ,
tegen 't werk, waar hij geen zin in heeft,
de bovenlip optrekken, van mannetjes-díe-
ren, als zij bij een teeldriftig wijfje worden
toegelaten.
gapen. — De n a e d g n i i s t , als hij los-
gegaan is.
leelijk bij elkaar afsteken. — As m e n
â l d e k l e a n bij n ij e t a g e l y k o a n h e t
g n i i s t ( l a k e t ) i t i e n e om 't o a r e .
Vgl. bi-, oan-, útgnize; kâldgnize.
g n i z e r , s. eg. meest m. die gaarne alles
en ieder belacht. Vgl. gniisbek.
g n i z e r i o h , adj. steeds geneigd om te grim-
lachen of te spotlachen.— Dy g n i z e r i g e
S i b e k i n 'k n e t f é l e ; 't is k r e k t o ft
er y e n a l t y d ú t g n i i s t .
g n o a r j e , v. knorren, morren. — G n o a r -
j e as i n b a e r c h . — H y g n o a r r e t
o e r 't i t e n , mort daar over. Vgl. bi-
gnoarje.
g n o a r ' p o t , s.cg. knorrepot. — D y 't i n
g n o a r p o t t r o u t om s y n s p a r p o t , f o r -
 GNOAR. 464 GO AR.

l i e s t d e s p a r p o t en h â l d t de g n o a r - nen. — D a t â l d w i i f i s o e r a l b y t o
p o t , Skûralm. 14/111 1877. g n u v e n . Vgl. bi-, ôf gnuve.
g n o a r r i c h , adj. knorrig, ontevreden. g n ú z j e , v. snuffelen.— I t j o n g f é haf-
g n o b , s. n. zekere zeer kleine mugjes, f e i t e n g n u z e t y n ' e l i z e n , Svv. 1853, 32.
verder: allerlei dingen, die in hun'soort klein g o a , s. n. gou, landschap, gewest. — O e r
zijn. — G n o b f e n i e r a p p e l s , te klein e l k s t ê d , o e r g o a e n g e a , G . J . 1,59.
voor den handel. — T a b e e n L y s h a w - — G e a , g o a e n l â n n e n , Ibid. 25. Vgl. J.
w e i n h û s f o l b e r n , e n 't i s a l l e g e a r W , Lijst v. Eigenn.
f e n d a t g n o b , kleuters. Vgl. gnod. Zie g o a i , s. slag, gang, in uitdrukkingen,
hriel. als: Hy h i e f e n 't h a n t w i r k f i k s de
gierig, inhalig volk. A. 612. g o a i , Hsfr. Vil], 33. — . . . n o u . . . w i e r
'schuim', volksheffe. Vgl. skûm, sprot. 't j o n g f o l k o a n 'e g o a i , met schaatsen-
scheldnaam voor die van de Valoni (ge- rijden, R. ind T.3, 195': — G e a n d y n
hucht in Dantdl.). g o a i m a r , ga heen, ga je gang. Vgl. swé.
g n o b b e r , s. eg. die gedurig kleinigheden g o a i j e n , g o a i k e s , interj. van verwonde-
steelt. ring: — H e a r e g o a i j e n ( g o a i k e s ) ! Reis
g n o b b e r i c h , adj. diefachtig. — As f. M. J. Tietj. g o ij e.
tsjinstboaden gnobberich binne, (Volgens Halb. van: goden, godekens, de
k i n n e se g j i n w e i d e h â l d e . Roomsche heiligenbeelden. Zie Geuselied.
g n o b b e r i g e n s , s. diefachtigheid. I , 51).
g n o b b e r i j ' , s. dieverij van kleinigheden. † g o a l l e , s. m. guil. Zie gûl.
g n o b j e , v. (bij voortduring) kleinigheden g o a n n e (Alm. 1778), meer g o a n t , in-
ontvreemden. — D y f a e t n m o a t f o a r t ; terj. van verwondering. — G o a n t n o c h
h j a k i n 't g n o b j e n n e t l i t t e . — D e t a , Hsfr. IV, 122. Vgl. goaijen.
bern gnobje parren y n o a r r e h e í t e g o a r , adj. goor, bedorven, zuur door gis-
hôf. ting. — G o a r i t e n , bedorven spijs. —
g n o b s k , adj. kort afgerond. — G n o b - Go a r e m o l k e. — I n g o a r e s t u t , overdr.
s k e iel. schimpend voor: bakkersknecht. — G o a r
g n o d , s. n. klein goedje: mugjes, enz. Ook: g ê r s .
waterplanten , slakkenhuisjes. Zie gnob. onfrisch, verlept, vuil. — I n g o a r ge-
g n o d , adv. geheel (in slechten zin). —- s i c h t , verlept gelaat. — I n g o a r e k e a -
D e f i n g e r w i e r d e r g n o d ôf. — r e l , vieze, liederlijke vent. — I n g o a r e
D y m i n s k e n h a b b e i n s o a n d ê r s e b o e l , smerige boel, rommel. — Goar
g n o d m e i f o r l e g e n b i n n e , Hsfr. X I . p r a e t , vuile, onkiesche taal.
187. — H y w i e r g n o d b i d o a r n , Sw. guur. — K â l d e n g o a r (van het weder),
1852, 49. Vgl. glêd. Alth., 134.
— I t l â n s t i e t g n o d o n d e r , juist on- g o a r e n s , s. gisting, zuurheid; moisig-
der water. Ook g n o d s . Vgl. splis, oerdoun. heid, vuilheid; guurheid. Zie goar.
(A. 206.) g o a r j e (spr. -oá-), v. sukkelen, ziekehjk
g n o d d o l , adv. plat tegen den grond. zijn. Vgl. omgoarje.
Vgl. gêrsfallkh. kommerlijk leven (uit armoede of gierig-
g n o d s j e , v. knagen , van rondom af kna- heid). — W y h a b b e l a n g e r n ô c h g o a r -
gen. Vgl. bignodsje. r e , w y m o a t t e 't e r m a r r i s h w e t
3
g n o d s k e , s. n. trunculus, membrum mu- r o m m e r f e n n i m m e , R. ind. T. , 66'.—
tïlatum, stompje, en bij nitbr.: afgebroken Hsfr. VIII, 148. — M e a g r e L y s w i e
stukje, brok. f û l e n e a r n i c h , g o a r j e t s j i n 'e k l i p -
g n o d z e , s. brok, vooral ook: klomp, kluit. p e n o a n , ld. I V , 17. Vgl. bigoarje.
•— D o u m a s t m a r i n f i k s e g n o d z e g o a r r e , s. eg. gierigaard. — G j i r r i g e
Btopferve yn d a t g a t t r i u w e . Vgl. g o a r r e , die uit gierigheid armelijk leeft,
ìclobbe, klodde, Tenoarre. G. J. I I , 99.
g n u v e , v. loeren, gluren. — H j a g n u - j g o a r r e , s. heerschende ongesteldheid,
v e n j j s g j i r r i c h t r o c h d e f i n s t e r b l i - ' koorts.— O m g e a n d e g o a r r e n e n k w a -

wumkes.nl
 GOAE. 403
l e n , Sw. 1853, 6. — F e n d e g o a r r e ú t -
r i d e n , door de koorts uitgeput, Halb., L. bl.
g o a r r e , s. gent, ook: merrie. R. P., Jou-
werk., 51/52. — G û l o m g o a r r e . Zie
garre.
g o a r r i c h , adj. overdreven spaarzaam, gie-
rig. — I n g o a r r i c h â l d k e a r e l .
bekrompen. — I n g o a r r i c h l e a n .
g o a r r i c h , adj. ziekelijk, sukkelend.
— I n g o a r r i g e t i i d ( r i t e ) , gedurende
welken vele mensehen ongesteld zijn.
— K â l d e n g o a r r i c h w a e r , koud en
guur, licht ongesteldheid verooorzakend weer.
Alm. 1676.
g o a r r i n g , s. gording: van binnen tegen
de spanten van een huis- of schuurdak,— bark-
houten in een schip, — dwarshouten tot ver-
binding aan de landzijde van de zeedijkspalen.
g o a r s , Mtw. s. n. gras. — P é e d y n
in i m m e n , h j a is s o a g r i e n a s g o a r s ,
kus je moeder, ze is verzot op je (gezegde
van een meisje tegen een jonkman, die haar
wil kussen).
g o a r s e l j e , v, drillen, africhten. Vgl.
girselje.
g o a r t i c h (í-pr. -oá-), adj. gortig, aan pa-
relziekte lijdende. — De k o u —, i t s k i e p
is g o a r t i c h . — De b a e r c h i s g o a r -
t i c h , iron. in den mond van den varken-
slachter: de boer is karig met jenever, —
tracteert den slager niet genoeg, als deze
een varken voor hem slacht.
g o a r t i c h , adj. slecht. — H y h e t i t
g o a r t i c h m a k k e . Ook van iemand, die
een meisje bezwangerd heeft.
g o a r t i c h h e i t , g o a r t i g e n s , s. cachezia iu-
bereulosa , gortigheid , parelziekte. Vgl, groat.
g o a r t i c h j e , s. n. gortige koe.
g o a t , s. scheut. — I n g o a t m ô 1 k e .
g o a t e , s. goot, aan een huis, ook langs
of in een voetpad. Dongdln. g o a t t e , z.d.
stortbui. Vgl. rein-, tongergoate.
g o a ' t e - a k s e , - t s j û k s e l , s. dissel om een
te maken goot uit te hollen.
g o a t ' g a t (spr.- oá-, Dongdln.), s. n. goot-
gat. Zie goatsgat.
g o a t l i n g (spr. -oá-), s. n. geelkoperen kook-
ketel. dim.:
g o a t l i n k j e , aker.
g o a t s g a t , s. n. gootgat. — De b o e l
t r o c h 't g o a t s g a t j e ij e , verkwisten,
door slordigheid verloren laten gaan. — H j a
wumkes.nl
GOD,
is f o a r 't g o a t s g a t s i t t e n b í e á u n ,
oude vrijster geworden. Vgl. goatgat.
g o a t s j e , dim. n. gootje, kleine goot,
houten gootje. Zie gonte.
gegraven greppeltje, gootje in de straat,
enz. Zie goatte.
g o a t s j e , dim. n. scheutje. — I n g o a t -
s j e w e t t e r , m ô l k e , enz.
g o a t s k a e f , s. gootschanf.
g o a t s t i e n , s. gootsteen.
g o a t t e (Dongdln. e. elders), s. goot, grep-
pel. Vgl. goate.
Tietj. alleen : greppel, steenen goot, an-
ders g o a t e , z.d. Vgl. ikkergoatte.
g o b b e r j e , v. reikhalzen, hunkeren. —
I t h o u n t s j e g o b b e r t o p i n b o n k e.
— Don h o e f s t op d a t b a e n t s j e n e t
t o g o b b e r j e n . Ook gobje.
g o b j e , v. lachen, schertsen, jokken. —
E n d a t l a k e t , d j o e i t en g o b b e t , ld.
V, 14S. Vgl. güsgobje. Zie gabje.
verlangen, hunkeren. Zie gobberje.
g o c h e m (spr. (oo-), adj. slim, geslepen.
— In f i n t , dy f i k s g o c h e m w i e r en
de s t e d e l i k e r i e d s l i û y e t al r i s
h w e t o a n p r a t e k o e , ld. L, 158. — I n
g o c h e m e r ô t, een slimme vent.
g o c h e m e r t , s. eg. slimmert, leepert.
G o d , s. m. Deus, God.,
g o d ( d e ) l i k , adj. divinus, goddelijk.
— De h e l e g o d l i k e d e i , den gan-
schen dag. — D ê r i s g j i n g o d l i k e r i e
t a! daar weet ik in 't geheel geen raad mee.
g o d d o a r ' j e , g o d d o a s ' j e , interj. bast-
aardvloek.
g o d g ã n ' s k e ( l i k ) , adj. gansch, geheel.
— De g o d g â n s k e l i k e d e i m o a t m e
m a r e z e l j e . — De g o d g â n s k e j o u n
l e i t d a t f r o m m i s to e a mei jen.
g o d ' g e l e a r d e , s. m. godgeleerde. G. J.
II, 104.
g o d i n ' n e „ s. f. godin.
g o d l o a s ' , adj. & adv. goddeloos. — W y
h a b b e i n g o d l o a z e n a r b e i d , veel
moeilijk werk, m e i d y d y k h a w n . —
I t is hjoed g o d l o a z e k â l d .
— G o d l o a z e o n d o g e n s . e r g ondeu-
gend.
g o d l o a s ' h e i t , g o d l o a z e n s , s. godde-
loosheid, ondeugendheid (minder sterk dan
in 't Hollandsch).
g o d l o a z l ì n g , s. eg. deugniet. — L y t s e
30
 GOD.
g o d l o a z l i n g e n , ondeugende kinderen,
Forj. 1893, 176.
g o d s ' f r e z e , s. godsvrucht. G. J. I, 61.
g o d s i l ' l i c h , adj. godzalig.
g o d s i l l i g e n s , s. godzaligheid.
g o d s k o a ' r e l t s j e , - k r o m ' m e l t s j e , s. n.
korreltje, kruimeltje, beetje.— D y g j i r g e
k e a r e l h e t g j i n g o d s k o a r e l t s j e for
i n o a r o e r . — 'k M o a t r i s s j e n o f t i k
ek n o c h in g o d s k o a r e l t s j e f o r t s j in-
j e kin. — Ik ha hjoed noch gjin
godskrommeltsje iten hawn.
g o d s ' t s j i n s t , s. religie, godsdienst. L.
in W., 375.
g o d s t s j i n ' s t i c h , adj. godsdienstig. L. in
W., 375.
g o d s t s j i n s t i g e n s , s. godsdienstigheid.
g o d t a n k ' , interj. goddank. Halb. Wl. Lpk.
g o e d , adj. & adv. bonus, bene, goed, wel.
Zuidh. g o e i . Hl. g o o, g o o d (Eoosj. 73).
Schierm. g u e d , b o t t e r , b a s t (Hulde II,
170, 172). — D y n w i r k is g o e d . — W y
h a b y u z e s i n g o e d e s m i d . — Dy j o n -
g e i s n o u a l g o e d f o r h i m s e l s , in
staat om voor zich zelf te zorgen. — G o e d f o r
y e n s e l s , ook: zelfzuchtig, meer voor zich
zelf dan voor anderen over hebbend. — Prov.
D y t o g o e d f o r i n o a r i s , is n e t g o e d
f o r h i m s e l s . — I n g o e d l i b b e n , een
leven zonder gebrek of moeite. — 11 g o e d
h a fen i t e n en d r i n k e n . — I t er
g o e d f e n n i m m e , onbekrompen van het
zijne l e v e n . — D a t is s a g o e d s a t s j o e d
(k w e a'), er ís zoo veel tegen als voor. —
I k bin l a n g g o e d , m a r ik k i n ek
wol lilk. — Ik w i e r fen'emoarn
o a r s a l w e r g o e d o e r h i m , niet meer
boos o p h e m , A.'Ysbr. (1808), 39. öók g o e d
o p . . . ,— . . . h w e t i s de H e a r e d o c h
g o e d o p ú s , goed, goedgunstig voor ons,
ld. II, 71. — D a t k o m t n e t g o e d , kan
niet goed gaan, ook : die rekening sluit niet.
— D a t k i n 'k n e t g o e d k r i j e , niet rij-
men, niet billijk vinden. — H y k o e 't l a i t -
s j e n n e t g o e d l i t t e . — Sa g o e d as
'k i t w i t , — a s 't m y f o a r s t i e t , —
a s 'k i t s j o e n h a , als ik 't wel h e b , —
mij wel herinner, — goed gezien heb. . .
— I k b i n l a n g n e t g o e d , niet gezond.
— D y m a n i s n e t g o e d m e i de h o l -
1 e, niet wel bij 't hoofd. — Ook veel g o e.
Zie better, best.
wumkes.nl
466 GOEü.
goedaardig. — H y is s a g o e d a s e i
h e e c h is,— s a g o e d a s b ô l e , — a s koe-
k e . — H y i s g o e d sa l a n g h i m g j i n
k w e a m o e t , niet zoo goedaardig als men
wel meent. — M e i g o e d f o l k i s 't g o e d
d w a e n , s e i de k o s t e r , en t e a c h t f a
L j e a v e F r o u de r ô k út.
braaf. — D e g o e d e m o a t i t w o l ris
mei de t s j o e d e o n t j i l d e .
goeddoende, milddadig. — Dy m i n s k e n
b i n n e t i g e g o e d f o r d e e a r in en.
g o e d e , i t , het goede, geluk, welvaart.
G. J. I I , 44,105. — M i n k i n f e n 't g o e d e
w o l t o f o l i e k r i j e , overdaad schaadt.
In den mond der rechtzinnig gereformeer-
den: de godsdienst. — H y i s t i g e f o r 't
g o e d e . — O e r 't g o e d e p r a t e. — I k
w i n s k j e jo it goede yn a l l e opsieh-
t e n , het beste naar lichaam en ziel (wensch
bij 't afscheid).
g o e d , s. n. goede handelingen. — Us
g o e d en k w e a k o m t ú s w e r t h ú s ,
goed en kwaad loont zich zelven.
g o e d , s. n. goed, bezitting. — J i l d en
g o e d . — Prov. G j i n g o e d , g j i n n o e d .
— Prov. Dy 't g o e d h e t , h e t e k n o e d ,
sei de b o e r , e n h y f o r l e a r i n noch-
t e r e n l a e m . — Y n 't g o e d f a l i e , door
huwelijk in 't bezit komen. W. D.. De boel
bitsj., 39.
g o e d ' d o g g e r , - d w a e n d e r , s. eg. die
het goede doet, weldoener, E. ind T s , 175»
g o e d d w a e n , v. goeddoen, het goede doen.
weldoen. - - Prov. G o e d d w a e n w i r d t
f a e k m e i s t a n k l e a n n e . — Dêr is
g j i n g o e d d w a e n o a n , weldoen baat daar
niet, — H y w o l g j i n g o e d d w a e n h a ,
wijst alle hulp en raad eigenzinnig af.
g o e d e n s , s. goedheid. — Us p r i n s is
de g o e d e n s s e l s , Meinderts, Volle gel.,
10. — D y 't n e t w o l m e i g o e d e n s
m o a t m e i t w a n g . — Prov. M e n k i n
m e i g o e d e n s m e a r w i r d e as m e i
1 i 1 k e n s , Ned. men vangt meer vliegen
met honig dan met azijn.
•welwillendheid. — I k l i t S i p k e en
h j a r oer m y n l â n g e a n ; d a t is m y n
g o e d e n s ; h w e n t hja ha dêr gjin
p a e d . Hiervoor ook g o e d i c h h e i t , z.d.
g o e d e r b ê s t , ú t , adv. uit bestwil, met
een goed doel.
g o e d e r g - e m i e n s ' , adv. eendrachtig. —
 GOED.
Dat giet allegearre goederge-
n i i e n s en f r e d i c h m e i i n o a r t a ,
Blaum. kr. 1, 16.
g o e d e r j o w s k ' , adj. goedgeefsch, mild,
niilddadig,
g o e d e r j o w s k e n s , is. goedgeefschheid,
mildheid, milddadigheid. Sw. 1872, 53.
g o e d e r l a e k s ' , adj. lacherig. — Us J e l -
ke is b j u s t e r e g o e d e r l a e k s , as er
g o e d o a n 't l a e i t s j e n r e k k e t k i n
er h a s t n e t w e r o p h â l d e .
g o e d e r - n ô c h , adv. goed genoeg. — S a
i s 't g o e d e r - n ô c h .
vrij goedaardig.— H y is o a r s g o e d e r -
nôch.
g o e d ' f i n e n , s. u. goedvinden.
g o e d f r o u (spr. -U0-), s. f. vroedvrouw. Ook
g o e d wiif.
g o e d h e i t , s. goedheid.
interj. — G r e a t e g o e d h e i t , h w e t i s
dit in r a r e boel.
g o e d i c h h e i t , s. welwillendheid. — I k
b i n n e a t o a n d y f o r p l i c h t e , a s ik
d i t n o u y n s k i k i s 't m y n g o e d i c h -
h e i t . Vgl. goedens.
— Y n 'e g o e d i c h h e i t ! in vredesnaam.
— W o l i t (het zaadje) n e t o p k o m m e ,
y n 'e g o e d i c h h e i t , d e n i s 't w e i , R.
ind. T3., 177*.
g o e ' d i e d , s. weldaad, G. J. I, 117.
g o e d i e ' d i c h , adj. weldadig, G. J. I, 118.
g o e d ' k a r r e , v. goedkeuren.
g o e d k a r r i n g , s. goedkeuring.
g o e d k e a p ' (spr. - u o - ) , g o e i k e e p (Zuidh.),
adj. goedkoop.—Sa g o e d k e a p as b r e a .
— G o e d k e a p is f i e r f e n h û s . — D ê r
k o m t e r n e t g o e d k e a p ôf, dat zal
hem duur te staan komen (ook fig.).
g o e d l i k (spr. -U0-), adj. goedig, goedaardig.
g o e d l i k e n s , s. goedigheid, goedaardig-
heid.
g o e d m i e ' n e n d , adj. welmeenend.
g o e d ' r y k , adj. rijk aan goederen, be-
middeld. — Vgl. bloedryk.
g o e d s i z z e , v. goedspreken: zich borg-
stellen. — S y t s e h e t i n s t i k l â n h i e r d
en s y n h e i t h e t g o e d s e i n f o r d e
hier.
g o e d s i z z i n g , s. (het) borgblijven. — Dok-
t e r woe de m a n n e t h e l p e s o n d e r
g o e d s i z z i n g fen de e a r m f o u d e n .
g o e d s j e , v. ('t iemand) naar den zin
wumkes.nl
467 ÖOËS.
doen, — maken. — I k k i n i t d y á ô c h n e t
g o e d s j e . A 201. — L y k w o l s h a w i k
m y r i s t o s k r e p s e t om ' t j i m m e
a l l e g e a r r e t o g o e d s j e n , R. ind. Ta.,
26". Vgl. forgoedsje.
g o e d s k i k s , adv. goedschiks. — D a t l i t
ik n e t g o e d s k i k s ta. Doch i t d e n
m a r k w e a s k i k s , v. d. S t , Keapm.
Rouke, 11.
— H j a w i e r n e g o e d s k i k s m e i in-
o a r , Hsfr. XIII, 234.
g o e d - s k o u j e , v. (het geziene) goedkeuren.
— M i e n s t e d a t i k a l l e s m a r go.ed-
s k o u j e w o l ? — R. ind T-\, 181*.
g o e d t i n k e n , s. n. goeddunken. — H y
docht m a r nei syn eigen g o e d t i n -
k e n , handelt eigendunkelijk.
g o e d w i T l i c h , adj. goedwillig. — As t e
nou g o e d w i l l i c h d o c h s t e h w e t ik
dy s i z , d e n k r i g e s t j o u n h w e t f e n
my.
welwillend. — H y m o a s t f o r s y n
g o e d w i l l i c h h e l p e n nou ek in goe
b i l e a n i n g h a , Cuperus, 22.
g o e d w i l l i c h h e i t , g o e d - w i l ü g e n s , s.
goedwilligheid; welwillendheid. — ld. IV,
72; XV, 60. Zie goedwillich.
g o e f e , Hl. s. rommelpot.
g o e f j e , Hl. v. op den rommelpot spelen.
g o e i , Zuidh. adj. & adv. goed. Zie goed.
g o e i k e e p , Zuidh. adj. goedkoop. Zie
goedkeap.
g o e i s j e , v. drenzen; weenen, schreien.
A. 914. Zie gâzje.
g o e m a n ' , s. m. de goede man, de stumper
(als appositum). — R i t s k e , g o e m a n , h e t
de o a r d e d e i s k o a r t s .
g o e m o a r , - m o e r , s. f. het goede mensch.
- • S a s k e-m o e i , g o e m o e r , b i g o u n a l
g a u mei h j a r Pibe-om to d o k t e r -
j e n , Lapek., 30.
g o e m o a r n ' , - n a c h t , interj. goeden mor-
gen , -nacht!
g o e n d e ì ' , - j o u n , interj. goedendag, -avond!
g o e r e i s ' , interj. goede reis!
g o e r e i s ' - p a t s j e , s. n. afscheidskus. ld.
I, 79.
g o e r l e g o a r (spr. guollegoar), s. n. slappe,
weinig voedzame spijs. — G r a u w e e a r t e
of b e a n e h e l p e m e a r a s d a t g o e r -
l e g o a r , bv. schrale soep, waterig» kool,
A. B., Doarpke, 46.

GOER. 468
g o e r < r e ) l j e , v. gorgelen. — G û d f e n
d o k t e r om to g o e r r e l j e n .
g o e s , s. eg. & f. anser, gans, pi. g i e s ,
of g o e z z e n . Westel. g a n s , g a n z e n . —
Sehierm. g u e s , g o e z e n . — W y l d e of
s k i e r e g o e s , — Prov. 'k W o e d a t 'k
d ê r o a n h i n g e , s e i S j a m m e , en h y
s e a c h in k e p p e l g i e s f l e a n e n . —
Dy 't g j i n g o e s k r i j e k i n , n i o a t
h i m m e i in e i n f û g e l b i h e l p e . — L i t
hy dy m e r a k e l s de g i e s w y s m e i t -
s j e , 't is niet te gelooven wat hij vertelt.
g o e s k e (spr. -uo-), dim. n. gansje. Zuidh.:
g u s k e , bepaaldelijk een wijfjesgans. —
Guske en g a r r e n .
g o e s ' - l â n , s. n. ganzenweide.
g o e s - l ù k e n , s. verb. ganzetrekken, voor-
malig volksvermaak.— D a t m e r k e f j u c h t -
s j e n f e n a l e a r , I| k a t k n e p p e l j e n ,
goes-lûken, dat wierne nochten,
d y k i n n ' w 3- |] n o u s i k e r n e t m e a r
b r û k e , A. B., Doarpke, 67. Ook: g o e s -
d e-k o p - ô f s k o e r r e .
g o e s - p i n n i n g , s. go^penning. Zie hân-,
etîkelpìnnìncf.
g o e z ' z e - a e i , s 11. ganzenei. — I t g o e z ze-
il e i f l e a n e l i t t e o m i t m o s k-a e i t o
f a n g e n , een groot voordeel laten glippen
om een gering te verkrijgen, — spaarzaam,
gierig zjjn op kleinigheden, en meer ver-
waarloo-en dan men behoudt.
g o e z z e b l o m , s. ganzenbloern. Fr. Jierb.
1883,9. — W i t e g o e z z e b l o m , Chry-
santhemum leucanthemum, — g i e l e g o e z -
I t e b l o m , C. segetum.
g o e z z e b o k , s. borstbeen van een gans.
Zie üwífc.
g o e z s s e b r ì e f , s. n. ganzebord. Ook gân-
toébrief.
g o e s s z e f e a r , s. (een) ganzeveder; ganze-
veer. — I n s e k fol g o e z z e f e a r .
g o e z z e f e a r r e n , adj. van ganzeveer. —
In g o e z z e f e a r r e n bêd.
g o e z a e f l e c h t , s. (een) vlucht ganzen.
Lieteb. V.
g o e s s z e g a t , s. n. schimpend: vrouw met
een d i k , rond achterste.
g o e z z e l i a g e l , s. hagel om ganzen te schie-
ten.
g o e z z e k j i t t e , s. ganzendrek. Zie hjitte.
g o e z z e l e v e r , s., - l o t s j e n , s.n, Zie de
Enkelwoorden.
wumkes.nl
n
GONG.
g o e z z e m e l k e , v. ganzen houden om
voordeel.
g o e z z e p y l k , s., - p l o m , s. Zie de fin,-
kelwoorden.
g o e z z e r o e r , s. n. roer, om ganzen te
schieten.
g o e z z e t y s k e r i j ' , s. handel in ganzen.
Vgl. tyskje.
g o f f e , s. m. lomperd, domoor. — D a t ig
m y sa'n g o f f e . A. 593. Ook o l f e r t . Vgl.
het volgende:
g o f f e r t , s. eg. zwaar en grof gebouwd
inensch. — I n g r e a t e g o f f e r t , groote,
zware, lompe kerel.
g o f k e , s. eg. iemand, die steeds wil eten,
wien nooit een versnapering te onpas komt.
g o k k e (Sybrandahuis), s. luik in het dak
eener boerenschuur boven het hooi. Zie
húskiste.
g o l , adj. g u l , goedhartig, mild, blijmoe-
dig. — G o l e n g o e d . — D y g o l l e , ge-
noeglijke, t i i d f o r j i t i k n e t .
g o l , g o l l e , Wierum, s. gul, kleine kabel-
jauw.
g o l , s. n.. g o l l e (Kleistr. alleen dit), s.
afdeeling, vak in een boerenschuur. — I n
s k û r r e m e i t w a —, t r ij e — of fjou-
wer gollen.
het in een vak opgetaste hooi. — G e a n
e f f e n o p i t g o l om h e a d e l t o s m i -
t e n . Vgl. hea†eTc.
g o l h e r ' t i c h , adj. gulhartig. G. J. Voorr.
g o l h e r t i e h h e i t , g o l h e r t i g e n s , s. gul-
hartigheid.
g o l l e , s. Zie goh
g o l l e l e i d e r , s. ladder om op het hooi
in de schuur te komen. Zie tyntljerre.
g o l l e p l o a i t s j e , v. bet in de schuur op-
getaste hooi aan de buitenzijde netheidshalve
effenen, door de uitstekende halmen weg te
plukken.
g o l - s k j i r r e , s. 'hooischaar', denkbeeldig
werktuig, waar men een onnoozele om uit-
stuurt om hem voor den mal te houden. Vgl.
heaskjìrre.
g o m , s. gom.
g o m j e , v. met gom beatrijken.
g o n m i e l a s t y k ' , s. elastieke-gom, gutta-
percha.
g o m ' w e t t e r , s, n, oplossing van gom in
water.
g o n g (spr. -Ö-), s. g a n g , wjjae waarop
 GONG. 469 GOUD.

iemand gaat. — S w a k , s w i e r , b r e k l i k g o n g h o u t , s.n, plank, vonder over een sloot,

op 'e g o n g . — D a t h y n s d e r h e t i n g o n g p a e d , s. n. gaanpad, voetpad.
n o m m e 1 e g o n g , loopt niet edelen zwier. g o n g s d o a r , s. gangdeur, binnendeur aan
loop. reis. — In g o n g h i n n e e n w e r , : het einde eener gang in een huis. Vgl. Uìie-
heen en terug. Vgl. dohtersgong, omgang. ' gonysdoar.
— D e g o n g f e n ' t j i e r , de loop desjaars. i g o n n e , v. Zoh. aanbijten, enz. Zie tjinne.
vaart, snelheid. — D a t s k i p s y l t n e t I g o n s , g ù n s , s. snelle g a n g , vaart. —
b e s t , dêr sit to m i n g o n g yn. — I n g o e d e g o n s r i d e , op schaatsen. E.
I n g o n g m e i t s j e , het schip wenden. — ind T3,, 393". — . . s a 'n r ú n . . . dy fr jj-
D e r is g j i n g o n g y n 't w i r k , het vor- h w e t i n g o n s r o a n , Ibid. 287's.
dert niet. — De f e i n t e n ha f e n n a c h t o a n
wolkendrift. — D e r i s g o n g y n 'e , 'e g û n s w e s t , aan den zwier.
1 o ft. — G o n g o e r 'e m o a n n e. Zie drift. g o n z e l j e , g û n z e l j e , v. aanhoudend zacht
wat in één gang gedragen wordt. — I n | gonzen. - - Me h e a r d e n i n f l i n t e r of
g o n g w e t t e i ' , m o l k e, twee emmers-vol, j in i e h . . . g o n z e 1 j e n o e r 'e p o e l , R.
aan een juk, door één persoon gedragen.— I ind Ta., 2 1 ' .
I n g o n g i e r a p p e 1 s , zooveel als men g o n z e r , g û n z e r , s. bromvlieg. Vgl.
bij 't aardappelrooien in eens naar den hoop, bhtugonzer.
of in twee korven tegelijk draagt. Dongdlii. X I n b e s t e —, i n m oaij e g o n z e r ,
Vr. Fr. I I , 114. priktol, die goed gonst.
— De g o n g f e n 't h û s , — f e u 'e g o n z i c h , g ù n z i c h , adj. gonzend. — G o n-
k o u w e s t â 1. Vgl. mjil-, tellegong. z i g e m i g g e n , ld. VI, 55.
In den Zuidh. ook g a n g (mede in de sa g o n z j e , g û n z j e , v. gonzen. — Prov.
menstellingen). H w e t is i n m i e h dy n e t g o n z e t ?
g o n g b e r , adj. begaanbaar. — I n g o n g - brommend neuriën. — D o u s j o n g s t e n
h e r p a e d . Hsfr. I , 183. g û n z e s t sa 'n h e l e d e i .
gangbaar. — D e â l d e s i n t e n b i i i n e zeuren. — De m o e r en d e d o c h t e r
net m ea r gongber. g û n z j e , m j s a ' n h e l e d e i om 'e k o p .
gaanbaar, gaande. — M e i fj o u w e r j i e r mompelen. — H e t d e p a s t o a r o e r
w i e 't p l a n e t a r i u m (van E. Eisinga) s y n b i e r w e s t ? D ê r h a se f e n g o n z e .
g o n g b e r , Hsfr. I I , 244. snorren. — H y f o r o a r e h i m y n i n
— I t s p u l i s g o n g b e r , het werk is â l d w i i f (zwarte tor) e n g o n z e , t r o c h
aan den gang, de zaak is in werking. i e n f e n 'e p y p g a t s j e s y n 'e t o e r , o p
g o n g ' b o a r d , s. n. gangboord. v. d. V., i t t s j e r k h ô f d e l , Forj. 1882, 137.
Oerw., 122. g o n z j e n , g û n z j e n , s. verb. gegons.
" g o n g b r ê g e , s. brug, alleen voor voet- g o p p e r j e , v. A. 198. Zie gobberje.
gangers bestemd. Ind. B. 38. g o s ' l i n g a ' s - r i n g e n e t t e n , s. pi. reinette-
"gongefje, v. ambulare, wandelen. A. 599. court-pendu, appelsoort. Waarschijnlijk door
g o n g e l s t o k , s. gaanstok, wandelstok, den Frieschen edelman Goslinga uit Frankrijk
reisstaf. Vgl. hûnstok. G. J. 1, 67: g o n g - naar hier' overgebracht.
s t ô k . dim.: g o u d , s. n. aurum, goud. Hl. g o l d (A
g o n g e l s t o k j e(n). — M e i ' t g o n g e l - 211), Sehierm. g e u l d . (Hulde II, 170).
s t o k j e n y n 'e h à n || g y n g i k r i s ', —- L i û e d y 't g o u d , een gouden oor-
t r o c h i t b o e r e l á n , Bijek., 1848, 3. | ijzer, op 'e h o l l e d r a g e , m o a t t e g j i n
g o n g e r , s. eg. (voet)ganger. — D e r i - k o p e r , kopermunt, y n 't p o n g k j e , ker-
d e r k o m t d e g o n g e r b i n n e , haalt den kezakje , d w a e n.
wandelaar in, G. J. 1, 10. — Ik h a dy sa l j e a f , ik s e o e dy
landlooper, zwerver. Ibid. 164. wol yn g o u d b i s l a e n .
rondwarende geest. — H j a j e i j e . . . as g o u d ' d o b b e , s. goudbron. Wl. Lapek.
s p o e k e n en g o n g e r s y n ' t n a e h t l i k e g o u d e n , adj. gouden, van goud. — In
s p i l , Sw. 1871, 24'25. Vgl. foar-, ìân- , g o u d e n e a r í z e r , z.d. — Dy f i n t w o e
Uddich-, tsjerkgonger, 'k n e t (ta 'n m a n ) h a , a l s k i e t e r g o n -

wumkes.nl
 GOUD.
dene potten mei draeide earen. —
Prov. D a t s c i l i n g o u d e n k e a t l i n g
w i r d e of i n i z e r e n , van een gewaagde
onderneming. Bijek., 1893, 23. — I t i s
n o u d y n g o u d e n û r e , het gunstige
oogenblik om iets te doen of te onderne-
men, vooral: de leertijd der jeugd. — M y n
g o u d e n e, mijn dierbare. Alm. 12°. 1820.
— G. J. I, 9: g o u ' n e . — M y n g o u ' n e
Roaits.
g o u d ' f i n l - , s. eg. pyrrhula vidgaris, goud-
vink.
g o u d - f i s k , s. cyprinus auratus, goudvisch.
g o u d g o u n e , s. goudgulden. Vgl. acht-
entweintich.
g o u d - i n g e l t s j e , s. n. chrysomela polia,
goudhaantje (insect).
g o u d j i l d , s. n. goudgeld.
g o u d s m i d , 8. m. uurifex, goudsmid.
g o u d s t i k j e , s. n. goudstuk, gouden munt.
g o u d t s j e b l o m , s. calendula o†ficinalis,
goudsbloem.
g o u j e , v- Zie gouwe.
g o u n e (spr. gûne of goone), s. gulden,
zivermunt ter waarde van 100 ets. — Dy
w i t t e w o l ho d j û r i t j i l d i s , m o a t
i n g o u n e l i e n e , Salv. MS., 49. Vgl.
bûter-, goud-, keizersgoune.
g o u n e , adj. bij G. J. voor g o u d n e . Zie
gouden.
g o u n e s , g o u n s , adj. een gulden kostend.
— In goun(e)s k l o n t s j e b ô l e by de
bakker bistelle.
g o u n s , s., g o u n z e r , s., g o u n z j e , v.
Zie gons, enz.
g o u w e , v. gapen, begapen. - Gouwe
en g o b j e . — Dou h o e fat m y s a n e t
n e i d e b e k t o g o u w e n . A. 589.
hunkeren. — G o u w e om i n k r y s t -
k o e k e , Burm. 20. Ook g o u j e . - . . . e r
o p g o u j e om i n f r o m m i s k e l y k a s
o a r e f r o u l i û t o w i r d e n , R. P., As
jiemme, 109.
g o v e r t , s. rondedans met beurtelings een
jongen of een meisje in den kring, die een der
anderen bij zich halen. Zie W. D., Doaze , 67.
g o v e r t s j e , v. 'rozemeien', in een kring
ronddansen, onder het zingen van een daar-
bij gebruikelijk liedje. Zie govert.
g r a b ' b e d a e i j e , v. wegkapen. — Y n
w i e r h e i t s k o a i d e n se, en foei er
h j i r of d ê r h w e t t o g r a b b e d a e i j e n ,
wumkes.nl
70 GRAM.
d a t l i e t e n se e k n e t s t e a n , R. ind
T. s , 366«. Vgl. grape.
g r a b b e l , s. i n : T o of o p 'e g r a b b e l
s m i t e , te grabbel gooien. —• Leeuwdl.
y n 'e g r a b b e l . . . — S i n t e n —, a p e l s
o p 'e g r a b b e l s m i t e . — Prov. M e n k i n
a l l e d a g e n g j i n k n i e s - e a r wêze>
s e i d e b o e r , en h y s m i e t i n d u i t
t o g r a b b e l , W. D., Doaze, 127.
— fig. Y e n s e a r e t o g r a b b e l s m i t e »
zich door iets onbetamelijks in opspraak
brengen.
Wiers. f. M. J., 16: U t t o g r a b b e l e
smite.
g r a b b e l j e , v. grabbelen, zoekende tas-
ten. — D e â l d m a n g r a b b e l e y n 't
b e d s t e e d o m , en h e l l e d ê r in p o n g
ú t , Hsfr. VI, 3.
g r a e c h , adj. avidus, graag, begeerig. —
Prov. Is d e i e n e t r a e c h d e o a r e i s
graech. — Dêr bin'k net g r a e c h nei.
— D e k e a p l i û o a n 'e b e u r s w i e r n e
j i s t e r n e t g r a e c h , kooplustig. — I n
g r a g e m a g e , goeden eetlust. — G r a g e
w a e r , gewild.
adv. libenter, gaarne. — D a t w o e 'k n e t
graech.
g r a e c h t ( m ) e , g r a g e n s , s. graagte.
Zie graech.
g r a e d , g r a e t , s. ruggegraat van een
visch. Vgl. fiskbonke.
— F e n 'e g r a e t f a l i e , vermageren.
g r a e d , s. graad (van hitte of koude);
graad (van bloedverwantschap.)
schroefdraad.
g r a e f , s. m. comes, graaf. G. J. L, 4.
Vgl. dykgraef.
g r a e f , Tietj. s. n. graf. Zie grêf.
g r a e f s k i p , s. n. cotnitatus, graafschap.
g r a e j j e , v. schreien, krjjten. Alm. 12°.
Vgl. grine.
g r a e n , s. n. holl.sme : frumentum, graan,
koren. Zie nôt (mede voor de samenstellingen).
g r a e n ' r a s p , s. soort korenzeef.
g r a e t , Hl. adj. groot. comp. g r a t t e r .
g r a f t , Oostel. s. gracht. Zie grêft.
g r a g e n s , s. graagte. Vgl. graecht(m)e.
g r a i c h , Hl. adj. graag. Zie graech.
g r a m , s. n. grom, i n : H a m e n g r a m .
Zie ham.
g r a m , adj. warsch, zat. — H y l i k e t
s y n j i l d g r a m t o w e z e n , verkwist bet.
 GRAM.
— Scoe men yens l i b b e n n e t g r a m
w i r d e ? bij veel verdriet of teleurstelling.
g r a m m i ' t i c h , adj. toornig, vertoornd. A.
Ysbr. (1808), 51. Zie grimmitich.
g r â n (Dongdln., Zuidh.), s. n. kleine of
gebroken sehelpjes, 'huisjes' van kleine week-
dieren , als alikruiken, enz.
g r a n d e , s. competente portie van eten
of drinken. — D i t s t i k b r e a i s d y n
g r a n d e . — Hy h e l l e t syn g r a n d e op,
zijn gewone wekelijksehe aalmoes. — l m -
m e n g r a n d e j a e n , slaag.
g r ã n n e (Dongdln.), s. wei-vel. Zie draeì-
waerle.
g r a n t , s. n. grint: grof meel. Vgl. grou-
moal, slachmoal.
g r a n t , s. teeken, blijk (van iets), — G j i n
g r a n t f e n l i b b e n , Forj. 1893, 107. —
H y j o w c h g j i n g r a n t f e n h i m , niet
het minste geluid.
g r a n t i c h , adj. gemelijk. — K u r e n h i e d
e r y n 'e h o l l e , g n o a r r i c h , g r a n t ì e h ,
s o m m e s k w e a , Alth., 52.
g r â n z e r i c h , adj. grommend, grimmend.
— I n g r â n z e r i c h l û d , door den neus
klinkend stemgeluid. — Dy m a n —, d a t '
wiif p r a e t g r â n z e r i c h . — I n g r â n - \
z e r i g e j o n g e , in g r â n z e r i c h f a n k e ,
huilerig, drenzend kind.
g r â r u y e , v. grommen, grimmen. — De
k a t s i e t e ft e r do k a c h e l t o g r â n z -
j e n en to b l a z e n , Vr. Volksbl. — Do
se d e b e a r s a g r o u w e l i k g r â n z j e n
h e a r d e , ld. VI, 191.
— Myn wiif s j u o h t as in r i n g e
b a e r c h , en g r â n z e t i e r e n l e t , v.
d. M.
— T r o c h _ d e n o a s g r â n z j e , Fra.
nasaier. - Bijek. 1847, 44.
g r a p , s. grap, klucht. — De g r a p p e n
b i n n e 't j i l d w i r d i c h , d e n h e t m e n
't s j e n f o r g e e s , van iets bespotteliiks.
— D ê r h a 'k n e t f o l i e g r a p o a n ,
't staat mjj niet aan. — U t 'e g r a p , in
scherts. — I n g r a p i s in g r a p , s e i
O e g e , en hy k i t e l e syn w i i f m e i
de h e a f o a r k e .
dim. g r a p k e.
g r a p e , v. grijpen, pakken, stelen. — D e r
't h w e t t o g r i p e n en t o g r a p e n f a i t
is h y d e r b y , J, S. Vgl. bigrape.
g r a p ' j e j j e , v. schertsen. — E in t e k r i m -
wumkes.nl
471 GREAT.
m e n e a r r e n e t , h y g r a p j a g e , Forj.
1893, 113. Vgl. gekjeije,
g r a p ( p e ) m a k k e r , s. eg. grappenmaker.
g r a p p ì c h , adj. grappig, kluchtig. —
In g r a p p i g e k e a r e l . — T w a g r a p -
p i g e s t i k k e n , vroolijke verhalen (titel
van een werkje van W. D.). — G r a p p i g e
n a m m e n f o r i t e n e n d r i n k e n , W.
D., Doaze, 33.
g r a u , adj. grauw, grijs. — G r a u w e
h y n s d e r s w i r d e g a u w y t , Sch., MS.,
32. Vgl. appelgrau.
g r a u , adv. norsch, grimmig. — G r a u
e n s t o e r i m m e n o a n g r y m j e , G. J. L,
222.
g r a u , s. bits —, barsch woord. — H j a
s e i m e i i n g r a u : b r i n g 't mj har-
r e n , A. Ysbr. (1808), 2 0 . — M e i i n g r a u
en i n s n a u i m m e n ô f r j u c h t s j e, met
grof bescheid wegzenden.
g r a u , s. n. hekel, haat. — I t g r a u op
i m m e n h a , tegen hem ingenomen —, ver-
bitterd op hem zijn. — P i b e - o m m e h i e
. . . i t g r a u o p 'e s t u d i n t , L-apek., 261.
g r a u ' - s n a u , adj. ruw , onstuimig (van het
weer). — I t i s g r a u s n a u b û t e n d o a r .
— s. I t l â n m o a t g r a u s n a u h a ,
't weiland heeft behoefte aan regen.
í g r a u t s j e r t , s. grauwtje, 'grauwert', iets
dat er grauw uitziet. Vgl. -kert, -tsjert ach-
ter adjectiven.
in 't bijz. grauwe gors, emberiza milia-
rìa.
g r a u w e , v. afsnauwen. — D a t w i i f
d o c h t n e a t as op d y b e r n to g r a u -
w e n , ze met ruwe en bittere woorden be-
kijven. — G r a u w e e n s n a ú w e , ruw en
bits bejegenen , bestraffen. Vgl. for-, òj'grauwe.
g r a u w e , in: D e g r i z e g i e t m y o e r
d e g r a u w e . Vgl. grouwe.
g r a v e , v. foäire, graven. Ik graef, groef
(graefde), ha groeven, gravende, to graven.
fig. woelen. — D a t e a r n i g e w i i f
g r a e f t a l t y d y n 't j i l d om. Vgl. W-,
for-, óf-, troch-, útgrave.
g r a v e r , s. m. graver, die graaft. Vgl.
dea-, turf graver.
g r a v e r s s k e p p e , s. veengraversschop.
gravìn'ne, s. f. gravin.
g r e a t , adj. Eng. great, groot, comp.
g r e a t e r , superl. g r e a t s t . Meer alg. in
de sprktl. g r e u t ( g r u t ) , ook g r e a u t
 GREAT. 4' '2 GREAT.

g r u t t e , — g r u t t e r , g r u t s t . Warns: g r e a t - e a r z j e , v. den grooten heer uit-

g r e e t , g r i t t e r , g r i t s t . Schierm. g r et, hangen. B 148.
g r e t t e r , g r e t s t (Hnlde II, 172), volgens g r e a t e l i k s , adv. grootelijks. G. J. passim.
Gonter, MS.: g o a t , g o t t e r , g o t s t . Hl. g r e a t e - l i û , s. pi. (de) voornamen, aan-
g r a e t . — I n g r e a t h û s , — i n g r e a t e zienlijken. — Prov. G r e a t e - l i û s s y k t e n
t s j e r k e , — s k û t e . — D e g r e a t e d o a r - en e a r n i e l i û s p a n k o e k e n r a k e f i e r .
r e n , gevangenisdeuren. Hsfr. XIII, 234.— — I n g r e a t e l i û s (ook r i k e l i û s )
G r e a t e l i û e , rijke of aanzienlijke lieden. w i n s k i s t w a j o n g e s en t w a f a m -
— As de b e r n a l l e g e a r r e g r e a t , k e s to h a w w e n . — G r e a t e - l i û s sok,
volwassen, b i n n e d e n b i n n e h e i t e n etiquette, complimenten.
m e m ál de liû. — i n g r e a t w i r d g r e a t e - l i û s b e r n „ s. eg. sing. & pi. kin-
d w a e n , roemen, pochen. G. J. passim.— d(eren) der aanzienlijken.
Dy l i û b i n n e w a k k e r e g r e a t , hoog- g r e a t e - l i û s f a e m , s. í'. heeren dienst-
moedig, voeren een grooten staat. — M e m meid.
i s g r e a t , trotsch, o p l i j a r f e a r d i g e g r e a t e n s , s. grootte. — M e i t s j e m y
j o n g e . — D ê r b i n i k g r e a t o p , draag i n k i s t e f e n 'e s e l d e g r e a t e n s a s
ik roem op.— Y n 't g r e a t , bovenmate, d i s s e , m a r s t e r k e r . — G e a 1 e e n
buitengewoon, — H w e t i s d a t m i n s k e S i b e b i n n e f e n 'e s e l d e â l d e n s , m a r
f o l d é d i c h , d a t is ( a l h e e l ) y n ' t g r e a t . s k e l e g a n s y n g r e a t e n s .
— Hja forwonderen hjar y n 't giootheid, trots. — Us w e t h â l d e r m e i
g r e a t , grootelijks, Vr. Volksbl. 31/111, 83. a l s y n g r e a t e n s i s e k a l y n ' e l y t -
— H j a b i n n e w a k k e r e g r e a t m e i se l o e g e , hy is s y n k a p t a a l k w y t .
in-o a r , zij zijn dikke vrienden. — I t is g r e a t f a e m , s. f., - f e i n t , s. m. eerste
g r e a t w i r k m e i h j a r r e n , zij gaan in- . meid, — knecht bij den boer.
tiem met elkaar om. Ook: zij hebben druk- g r e a t h ã n s , s. ra. 'de groote hansen', de
ke verkeering (van minnenden). — D y w i d - aanzienlijken (schimpend). G. .J. I, 88, 214.
d o n is g r e a t m e i h j a r f e i n t . — g r e a t h e ï t , s. grootheid. — D e g r e a t -
P i b e h e t g j i n n o c h t o a n s y n w i i f , h e i d , de 'grooten', aanzienlijken.
d è r o m ia e r g r e a t m e i d e f a e m , trots. Vgl. greatens.
houdt verboden omgang met haar. — D a t g r e a t h e r ' t i c h , adj. hooghartig, hoog-
w i i f is g r e a t m e i o a r e m â n l i û , moedig, trotsch.
pleegt overspel. greathertiehheit, greathertigens.s.
— I n g r e a t e n of g r e a t e n - i e n , een hooghartigheid, hoogmoed , trots.
groot voorwerp. — F o l i e l y t s k e s m e i t - g r e a t m e , s. grootheid. — G o d s g r e a t -
s j e i n g r e a t e n (-ien). m e , R. P., Prieuwcke, 48. — 'k F o r a c h t -
— W y b i n n e n e t r y k , m a r a l t y d sje m y n a d e l , m y n g r e a t m e , as ik
s o n n , d a t i s i n g r e a t e n - i e n , een R i n s k e n e t k r i j , ld. I , 147.
groote troost, grooi voorrecht. g r e a t m e i t s j e , v. grootbrengen. Vgl.
g r e a t b i w i t t e n s k i p p e , adj. zeergeleerde great-, opbrìnge.
(als titel). G. J. II, 55. g r e a t s k (spr. grutsk), adj. & adv. trotsch.
g r e a t ' b r i n g e , v. grootbrengen, opvoe- Stadfr. g r o o t s k . — S a g r e a t s k a s i n
den. — S a u n b e r n g r e a t t o b r i n g e n , p a u , — b a r s t e n d e , y n f a m e g r e a t s k ,
d ê r h e a r t h w e t t a . — D y l i û b r i n - erg trotsch. — D ê r b i n 'k n e t g r e a t s k
g e h j a r b e r n g r e a t for ' t t i c h t h á s , o p , niet mee ingenomen, niet mee gediend. —•
— f o r d e h e l , voeden ze op in godde- Sa 'n n e e f d ê r b i n ' k n e t g r e a t s k op.
loosheid. — G r e a t s k p r a t e, de stadstaai — , geen
* g r e a t d i e ' d i e h , adj. grootdadig, groot- landfriesch spreken. Hûs-hiem , 1889 , 153.
machtig. G. J. passim. g r e a t s k e n s (spr. grutskens), s. trotsch-
g r e a t d w a e n , s. verb. (het) zieh groot —, heid. — Us d o m e n y d ê r s i t g j i n
voornaam voordoen. — A l d a t g r e a t - g r e a t s k e n s y n , hij is zeer gemeenzaam.
d w a e n j o w t n i n b y t ; e a r m o e d is — D y o n d e r m a s t e r b a r s t o m i r i e S
faek d'ein. fen g r e a t s k e n s .

wumkes.nl
 GREAT. 47 ì
g r e a t s k e r t (spr. grutskert), s. eg. trotsch-
aard, hoogmoedig menseh. ld. V, 189, —
Hsfr. XIV, 187.
g r e a t s k i p p e r , s. m. die met een groot
schip, buiten de provincie vaart.
g r e a t ' s p r e k k e , v. grootspreken, pochen.
g r e a t s p r e k k e r , s. eg. grootspreker,
pocher, tì. J. II, 112.
g r e a t s p r e k k e r j j , s. grootspraak, ge-
poeh. Sw. 1860, 44; 1861, 7.
g r e a u ' k o e k , s. kaankoek, koek van uit-
geperste kanen (hondenvoeder).
g r e a u w e n , g r e v e n , g r i u w e n , s. pi.
kanen, vaste deelen (eelweefsel) van dierlijk
vet, die na smelting overblijven. Vgl. bai-
ge-, hpistegreauwen.
g r e b l i n g , s. n. soort kookvat. Schelt., MS.,
42. Zie grobbeling.
g r e e f , g r e v e , s. in. graaf. Passim bij
schrijvers. Zie yraef.
g r e e f , s., — pi. g r e v e n . Zie greauu-eii.
g r ê f , s. n. graf. — Prov. R y k y n 'e
w i d z e , e a r m y n 't g r ê f , rijk geboren,
arm gestorven. — D e r r i n t i e n o e r m y n
g r ê f , gezegd wanneer men zonder bekende
oorzaak rilt (bijgeloof). Hl. g r o af, g r o f
(Roosjen). Tietj. g r a e f , pi. g r a v e n .
g r ê f m a k k e r , s. m . , - s k r i f t , s. n., - s t é ,
s. n., - s t i e n , s. Zie de Enkelwoorden.
g r ê f t , s. gracht. Tietj. g r aft, — H o l l e
g r ê f t , diep genoeg voor de scheepvaart.
Vgl. slot-, stèdsgrêft.
* g r ê f t û t , s. grafmuil, grafopening G,
J. I , 210.
g r ê f w j û d e , v. grafwieden, wieden tus-
schen de steenen (klinkers op 't plat),
waarmee sommige kerkhoven geplaveid zijn,
ook: de afzonderlijke graven ooglijk houden.
g r ê f w j û d e r s - j i l d , s. n. wiedloon, door
de eigenaars der graven te betalen.
g r e i d ' b l o m , s. weidebloem Sw. 1883, 7.
g r e i d b o d d e , s. slede ter fijnmaking dei-
op het weiland uitgestrooide mest of klei- '.
aarde.
g r e i d b o e r , s. m. veehouder, die enkel
grasland in gebruik heeft en van veeteelt
en zuivelbereiding zijn bestaan heeft, — te-
genover: b o u b o e r , z. d.
g r e i d b o e r k e r y , s. 'greid'boerderij.
g r e i d e , s. grasland. Tersch., Amel. g r ie.
Vgl. greiälân.
g r e i d ' - e k e r , - i k k e r , s. weideakker, ak-
wumkes.nl
GRID.
ker van een weiland, veelal breeder dan
bouwakkers. Zon. k e a r.
g r e i d b o e k e , s. het gedeelte der Frie-
sehe kleistreken, waar veeteelt en zuivel-
bereiding hoofdzaak is.
g r e i d l â n , s. n. grasland.
g r e i d p l e a t s , s. boerenplaats, waarbij en-
kel graslanden behooren.
g r e i d r ô l l e , s. zware houten rol om het
grasland te effenen. Zie rulle.
g r e i d s t i k , s. n. stuk grasland.
g r e i n , g r j j u , s. n. kamelot, stof van
geiten- of kemelshaar met zijde of wol door-
gewerkt.
g r e i n e n , adj. van grein. — I n g r e i -
n e n r ô k , vroeger behoorende bij het pronk-
gewaad der Friesche vrouw.
g r e i n e n , g r j j n e n , adj. greenen. — G r e i -
nen hout.
g r e n a e t , g a r n a e t , g a r n a e r t , s. gar-
naal.
g r e n a t e n , pi. scheldnaam voor die van
Dokkum.
g r e n d e l i n g , s. grondeling (vischsoort).
g r e p p e l , g r i p p e l , s. greppel in wei- of
bouwland voor afwatering.
g r e p p e l j e , g r i p p e l j e , v. greppels in
weiland graven of uitdiepen.
g r e p p e l s e a d d e n , s. pi. greppelzooden,
bij het greppeldelven uit het weiland ge-
stoken.
g r e u t , g r e a u t , adj. groot. Zie great.
g r é v e l , s. nietige kleinigheid. — N i n
g r e v e l , niets, niet het geringste, niet in
't minst. — D e r i s g j i n g r e v e l k j e l d ,
't is zacht weer. dim.:
g r e v e l t s j e . — I n Ij e a f l y t s g r e -
v e l t s j e . — D e r is n i n g r e v e l t s j e
f en w i e r , niets van aan.
g r e v i n ' n e , s. f. gravin. Hsfr. I, 10;
II, 85.
† g r è z e l j e , v. rollen. — I k w i t w o l
h w e r d y k l o a t g r e z e l t , Burm.
g r i ' b u s , s. kot, hol.— L y t s e s ù p h ú s -
k e s e n g r û z i g e g r i b u s s e n , d ê r 't
for i n d u i t m e n n i e h b l i n e ne ar r i n g
i l i e a u n w i r d t , L. in W., 220. — I t j i l d
i s n e i de g r i b u s , weg, verkwist, ver-
spild.
g r i d z e n , s. pi. grillen, kuren, grimassen.
— De l é s t e k e n i n g f e n I n g l â n h i e
ek a l n u v e r e g r i l l z e n y n 'e k o p , R.
 GKIE.
a
ind T ., 281'. — H a n s w o a r s t e n , d y n u-
v e r e g r i d z e n m e i t s j e , Ibid. 228''. Vgl.
†rouHûsgriäzen. Ook g r i t s e n , z. cl.
g r i e , Terscta., Amel. s. grasland. Zie greide.
g r i e m e , v. morsen, knoeien. — N e t
m e i 't i t e n g r i e m e , b e r n . — D a t i s
gjin arbeidsjen datstou dochste,
d a t i s m a r g r i e m e n . — T r o c h e 1-
k o a r g r i e m e , poespas maken. — W e t -
t e r y n 'e m ô l k e g r i e m e , ze met water
vervalsenen.
g r i e m e r , s. eg. die morst, — knoeit.
g r i e m e r i c h , adj. bemorst, morsig. —
I t g-lês i s o p d a t p l a k s a g r i e m e -
rich. — Dat g r i e m e r i g e wiif scoe
men mei gjin t a n g e o a n t a e s t e . —
— G r i e m e r i c h a r b e i d s j e , onzindelijk
werken, — knoeien. Ook
g r i e m i ch. — D ê r (in de kazerne) i s i t
s a g r i e m i e h en n e a r , d a t de s o l -
d a e t s i t d ê r g j i n m i n ú t l a n g e r as
e r m o a t , R. ind T 3 ., 298'.
g r i e m l a p , s. eg. morslap, overdr. mor-
sige vrouw, morsig kind.
g r i e m m a n k , s. n. mengelmoes, poespas.
— I n g r i e m m a n k f e n w i r t e l s en
g r ó t t r o c h in-o a r .
gemengd ras. — D a t s k i e p is i n
g r i e m m a n k f e n F r y s k en D r i n t s k .
gemengde t a a l . — G r i e m m a n k p r a t e.
graanafval van allerlei soort door elkaar.
gemengd groenvoeder voor het vee.
mengelingen, mengelwerk in boeken.
g r ì e m m a n k e , adj.gemengd. — G r i e m -
m a n k e b l o e d f e n h e a l D ú t s k en
h e a l F r y s k , R. ind IV, 86".
g r i e m m a n k j e , v. dooreenmengen (wat
niet door elkaar hoort), dooreenhaspelen. —
Dy k e a r e l p r a e t i n n u v e r e t a e l , h y
g r i e m m a n k e t a l l e s t r o c h in-o a r .
g r i e n , adj. viridus, groen. — S a g r i e n
as g ê r s . — I t h y n s d e r f l e a c h sa
h i r d , d a t it w a e r d m j g r i e n en
b l a u f'oar d e e a g e n . — G r i e n e e a r -
t e , groene erwten, erwtensoep. — G r i e n e
t s i i s (echte of nagemaakte) Zwitsersche
kaas. — G r i e n e d y k , met gras begroeide
dijk (waterkeering). — G r i e n j i l cl, —
g r i e n e r i n t e , inkomsten uit de opbrengst
van landerijen. — G r i e n g û d , onrijp ooft.
groen , verliefd.— H y (hja) i s sa g r i e n ,
•— g r i e n m e i i n - o a r . — l i û r m a n
wumkes.nl
474 GRIEN.
p l a k t h i m o a n 'e g r i e n e s i d e f e n
'e f a e m , R. ind T'., 288'. — I n g r i e n
p a t s j e , Sw. 1860, 87. — I n g r i e n e r i t e ,
verliefde bui. — J u r j e n k r i j t i n g r i e n e
r i t e || M a r B e i t s k e w o l n e t f e n h i m
w i t e , Oude kinderprent.
— I t n e t g r i e n h a o p . . . , bang
voor zijn. — M e i i n o n m a k h y n s d e r
t o r i d e n , d ê r h a 'k i t n e t g r i e n
op. — Y n 'e K n i p e h i e n i m m e n 't
g r i e n o p h i m (op zekeren verdachten
schavuit), Sw. 1854, 8.
— I n g r i e n e j o n g e , onervaren, aan-
komend jongeling. — I n g r i e n e s t ê d -
m a n , onbekend met de zeden en gebruiken
op het land.
— G r i e n e h a n t s j e m i e r e n , pas uit
Dnitschland aangekomen grasmaaiers.
g r i e n , s. n. de groene kleur. — D a t
is m o a i g r i en.
pascuum, groene weide. — 't G r i e n
f o l d j i e r , vee, G. J. I., 74.
verliefdheid. — Prov. A i d g r i e n m â l
grien.
Vgl. donker-, Ijochtgrien.
g r i e n ' a c h t i c h , -aftich, adj. groenachtig.
g r i e n e n s , s. ciriditas, immaturitas, im-
perita juvenilis, het groen zijn (de groene
kleur); onrijpheid , onervarenheid, ook : ver-
liefdheid. Zie grien.
g r i e n j e , v. groen worden.— Do b e a m -
m e n —, d e l â n n e n g r i e n j e . — S i n t -
P i t e r s-d e i d e n g r i e n e t d e w e i , R.
ind T., 257'.
G r i e n l â n , s. n. p. Groenland. H. Z., Ts.
tuws., 137.
grien'lânsfarder, -farjer, s. m. groen-
landsvaarder, walvischvaarder. H. Z., Ts.
tuws., 148. Ook
s. het schip. R. ind ï 2 ., 222'.
g r i e n t e , s. groente, moeskruiden, —• bij
de landbewoners, die weinig groente als
toespijs eten, meest: soepgroente, als peter-
selie, enz. — J o n g e g r i e n t e , overdr.
aankomende jonge meisjes, bakvischjes. —
Nou, h w e t is d e r in g r i e n t e o a n
'e m e r k , fig. gezegd van uiterlijk betoon
van liefde of genegenheid.
— Hwet b i n n e hja dêr y n ' e grien-
t e, overdr. wat een schik hebben ze. —
Nije g r i e n t e , pas aangekomen Duitsche
grasmaaiers, R. ind T.3, 284".
 GRIEN. 4175
g r i e n ' ( t e ) - m e r k , g., g r i e n t e s o p , s. n.,
- t ú n , s. Zie de Enkelwoorden.
g r i e n ' w i i f , s. n. olitrix, . groenvrouw,
groenteverkoopster.
g r i f , s. n. griffel, schrijfstift voor de lei.
g r i f , adj. & adv. grif, zeker. — I n p e a r
g r i f f e s k e a l j e n , nauwkeurig wegende,
Hsfr. XII, 150. — Us h o u n e g i s e l d e r
is t i g e g r i f o p 'e k l o k , zorgt dat het
torenuurwerk steeds geregeld gaat. — I k
b i n d e r n e t g r i f o p , niet zeker van. —
I t i s g r i f w i e r , stellig waar.
g r i f k e , dim. n. grifje, stukje griffel.
g r i i s , i n : I t is i n g r i i s , 't is af-
schuwelijk , deerniswaardig, jammer. — 't
I s in g r i i s s a 't d y j o n g e s m e i d y
p r o t t e r s o m t n o a r d s j e . — 't S c o e i n
g r i i s w ê z e , as dy j o n g e by de b o e r
t s j i n j e m o a s t , Hsfr. VIII, 2. — schert-
send : — ' t l s s u v e r i n g r i i s , d a t s a ' n
f l i n k j o n g fa e m g j i n f rij e r h e t .
g r i i s , adj. grijs. — S a g r i i s a s i n
d o f f e r t (dou). — H y k r i g e t i n g r i i s
h i e r , fig. ergert zich diep, is inwendig
boos. — De j o n g e l i û w i r d e g r i i s (ván
de kou), Alm. 1676.
*— D e a d s g r i z e g r ê f t û t , G.J.I,
210.
g r i i s ' - a c h t i i c l i , - a f t i c h , adj. grijsachtig.
g r i i s d a d i c f i (Wierum), adj. met afgrij-
zen vervuld. — D ê r w i r d i k g r i i s d a -
d i c h fen.
g r i i s h a d e d , Hl. adj. grijshoofdig.
griis-i'tich, adj. afkeerig van een of an-
dere spijs, of voeder. — M y n h y n d e r i s
n e t g r i i s - i t i c h , neemt alle soort voer,
dat ik het geef. A. 206; B. 97. Zie tier.
g r i i z j e , v. grijs worden.
G r y k , s. eg. Griek, inwoner van Grie-
kenland. R. ind TV, 161«.
g r y k , s. m. gierigaard. — S y t s e-o ni
k r i g e de n a m m e , d a t er in e a r s t e
g r y k w i e r , Sw. 1871 Vgl. alågryk.
g r i k i c h , adj. Fra. avare, vrekkig.
g r y k s k , adj. grieksch, — vreemd.
s. onverstaanbare taal. Sw. 1884, 47.
g r i l , adj. hel, schitterend.— I n g r i l l e
l a m p e , hel brandend. — D a t I j o e h t e
g û d , kleedingstof, s t i e t m y t o g r i l .
— De l o f t i s s a g r i l , helder, w y k r i j e
foarearst yet gjin rein.
s. K l e a r a s i n g r i l . Zje klear.
wumkes.nl
GRIM.
g r i l , s. grilling, rilling, huivering. — I k
k r i g e i n g r i l o e r 'e I e a . B. 414.
adj. rillend. — I t g i e t m y s a h w e t
gril troch d e l e a , k r e k t o f t i k m i n
of m e a r d e k o a r t s h a .
huiveringwekkend. — F e n d e A l d e h o u
ôf o p i t t s j e r k h ô f d e l i s i n g r i l
g e s i c h t , B. 220.
schuw, wild. — Dy m a n s e a c h s a g r i l ,
hy is f ê s t n e t g o e d m e i de h o l l e .
Vgl. skril.
g r i l j e , v. grillen, rillen , huiveren.
g r i l k l e a r , adj. volkomen klaar, helder.
— I t g r i l k l e a r e b l a u w e f e n 'e l o f t ,
Sw. 1882, 55.
g r i l l i c h , adj. huiverend, rillend. A. 194.
g r i l t s j e , dim. ii. lichte rilling. — D e r
g y n g my in l y t s g r i l t s j e oer de
lea,
wolkje, rimpeltje. — G j i n g r i l t s j e o a n
'e l o f t , — y n 't i i s .
vonkje (fig). — D e r s i t y e t w o l i n
g r i l t s j e f r o u l i û s f 1 êsk yn dy âld-
f e i n t . — Us J a p i k d ê r s i t in g r i l -
t s j e d i c h t k i n s t yn.
g r i m , s. n. ingewand (vooral van visch).
Zie grom.
g r i m e , adj. grimmig, vergramd. — . . .
g r i m e o a n s i c h t , G. J. I , 200. — Ibid.
passim. — D e g r i m e d e a d , Sw. 1866, 73.
vervaarlijk, beangstigend. — T o c h t ,
I j e a v e , 't h j i r d y a l t o g r i m e e n
s t r ú s ? Sw. 1856, 61.
— adv. S k i ë n d e d e a d y e n g r i m e
o a n k i k e t , G. J. I, 76. — H j a l o k e t
g r i m e , Ibid. 33.
s. grimmigheid, toorn. — H o u n s g r i -
m e w y k t f o r i n b o n k e , Salv. MS., 77.
monster. — H w e t g r i m e b r o c h t j o u
t o w r â l d ? G. J. I., 22.
g r i ' m e f o l , adv. boos, vergramd. — G r i -
m e f o l h e i s t e r t de w y n m e i d y n
k l e a n , ld. VI, 168.
g r i m e l i c h , adj. gespikkeld, gevlekt, veel-
kleurig. — I n w i d e j a s f e n g r i m e l i c h
g û d , Hsfr. IX, 82. — I n g r i m e l i g e
1 o ft. Vgl. molkerich.
— D o u b i s t g r i m e l i c h om 'e h o l l e
Vgl. grûzich. Ook:
g r i m e r i c h , g r i m i c h (van de lucht).
g r i m e r y ' , s. spokerij, bangmakerij, G,
J. II, 63,
 GRIM. •176 GRYP.

g r i ' m e t o s k , g r y m t o s k , s. 'grimtand', g r i n i c h , laat ik liever aan pruttelaars

schrik- of vreesaanjagend iets. — M a n n i c h - over, R. ind T.a. 6'. — D a t g r i n i c h g e -
i e n f i e l t s o m s k r a p j i i d s y n g r i - j e a m e l , ontevreden gezeur, Ibid. 112'. —
m e t o s k , J. S. G r i n e r i e h w a e r , somber, onaangenaam
g r y m ' g r a m , adj. bleek, ziekelijk (ge- ! weer. Vgl. manl-elyk. — G r y n d e r i g e
laatskleur). — I n g r y m g r a m m e k l e u r . \ b e r i l , huilerige, drenzende kinderen.
g r i m j e , v. Zie growj,: g r i n e , v. klagen, mopperen. — Dy 't
g r y m j e , v. betrekken. — D e 1 oft g r i - j e a r d e r g r y n t a s 't n e d i c h i s , g r y n t
m e t , voorspelt regen. Vgl. mòìkje. \ a l t y d n i e a r a s n e d i c h i s , Skoeralm.
g r y m j e , v. grimmen .grimmig, vergramd 2 VI, 1877.
zijn. j boa re, (klaaglijk) loeien. — M a i t i i d s
g r i ( m ) m e l j e , v. wriemelen , — wemelen, g r i n e e n b â 11 e d e kij o p 'e s t a l ,
— De s t r j i t t e g r i m m e i e f en f e in- j omdat zij naar de weide verlangen. — P r o v
t e n en f a m m e n , R. ind T,3, 163''. | In g r i n e n d e kou k r i g e t h w e t , in
g r i m m i c h , adj. grimmig, Halb., JMatth. s t i 1 s w ij e n d e n e a t.
VIII, 28. ! Fra. pli'nniicher, drenzen. — De b o i
g r i m m i ' t i c h , adj. k adv. gramstorig, g r y n t om 't m e m h i m g j i n a p e l j a e n
kwaadaardig, toornig, verbitterd. -— . . . I w o 1. Ook
g r i m m i t i c h o e r s o k d w a e n . Hsf'r. j g r i n n e (om het rijm). — S t i n n e en
1 , 7 . — . . . H e r o d a s . . . w a e r d . . . g r i n n e , stenen en klagen. A. 66û.
s w i d e g r i m m i t i c h , Halb. Matth. I I , g r i n s , s. g r e n s . p l . g r i n z e n . Zie swette.
16. — I n g r i m m i t i g e k e a r e l . — G r i m - g r i n t , s. grint(steeneu). Ook g r y n .
. I g r i n t s j e , v. met grint plaveien. Zie bi-
m i t i c h s t i k e l s t e k k e . hatelijk tergen. grintyc.
Skoeralm. 16;V, 1877. Vgl. grammitich.
g r i n ' z e b e a m , v. draagstok, door twee
g r i m m i t i g e n s , s. gramstorigheid, gram-
mannen, elk met een einde op den schou-
schap , wrevel. — 11 y k r i g e i n k l e u r j
der , gedragen om een gevuld vat (o. a.
f e n g r i m m i t i g e n s , R. Z., 16. j
bier) te vervoeren, zooals de 'bierdragers'
g r y m s k , adj. grimmig, vergramd. —
vroeger.
Juw laei y n s t j e r r e n s-n e e d , d o
g r i n z e r , s. eg-, inwoner der stad of provin-
H a e i t s e b y h i m k a e m , en m e i in
cie Groningen; in laatsbedoelde beteekenis
g r y m s k p e t e a r s y n j il cl fen h i m
ook g r i n z e r - of' g r i n s l â n n e r , z. d.
b i j e a r r e , R. W . , Blomk., 2.5. — M y n
g r i n z e r , adj. Groninger, uit de stad of
g r y m s k b i s l ú t , ld. I I , 111.
provincie Groningen. — G r i n z e r k o e k e.
g r y m t o s k , s. fig. de dood. Salv., 28. —
— G r i n z e r w i t e , soort aardappelen. Ook
W. H., Teltsj. e. a. Vgl. grimetosl:
g r y n , s. n. grint. Vgl. hù†-, litngryn r û g e w i t e . — G r i n z e r g o u d , iron.
g r y n , s. gemelijk, knorrig menseh. — valsch goud, koper. — I n e a r - i z e r f e n
De fa e r , d y â l d e g r y n , W. Gribb., 9. G r i n z e r g o u d . zei men vroeger, toen in
g r y n ' b e k , s. eg. knorrepot. — Y b i n n e Groningerland veel valsch gouden oorijzers
1 o k k e 1 n a m m e r s i n â 1 d g r y n b e k , i werden gedragen, in Friesland slechts bij uit-
W. Gribb., 14. ' j zondering. — G r i n z e r g r a u , soort klee-
g r y n d e r , g r i n e r , s. eg. gemelijk, norsch I dingstof van zwarte schapenwol, in Gronin-
menseh. — De g r y n d e r k i n n e t l i j e , gen geweven. Zie sMeppegrim.
d a t d e s i n n e y n 't w e t t e r s k y n t , g r i n ' z e r g r a u w e n , adj. van 'Groninger
ergert zich, dat het een ander goed gaat. grauw'. — In p e a r g r i n z e r g r a u w e n
3
— I n â l d e g r y n d e r , Hsfr. XIV, 34. s k e r t e l d o e k e n , R. ind T. , 394\
drenzend kind. — D a t f a n k e —, d y g r i n z ( e r ) l â n n e r , s. eg. inwoner der pro-
j o n g e i s s a 'D g r y n d e r . vincie Groningen.
g r y n d e r i e h , grin(er)icli, adj. gemelijk, s. schip uit die provincie. — A g e b r i n g t
knorrig. — I n g r i n i g e k e a r el. A, 214. in g r e a t g r i n z e r l â n n e r m e i o e r d e
— S o k k e g r i n e r i g e l i û , Hsfr. VII, 119. m a r , Hùs-hiem 1889, 263.
— A l t y d t o l e k j e n is m y d o c h t o i g r y P , s- griep» influenza.

wumkes.nl
 GRIPE. 477
g r i p e , v. grijpen. — Ik g r y p , ik griip
of griep (grypte), ha grypt, gripende, to
gripen. Vgl. bi-, for-, oangripe.
g r i p e , g r i p p e , s. greep: ijzeren vork
met 3 of 4 platte of ronde tanden en korten
houten steel, voor verschillend landbouwge-
brnik. Vgl. dong-, hea-, ierdappeì-, sûkcreìgripc.
gripebjirk', s., -fiein(-stòk), s. n. ís),
-j e 11, 8., -t i n e , s. Zie de Enkelwoorden.
g r y p ' f ù g e l , s. eg. 'grijpvogel', chauliodes
strepera, krakeend, roeper. Ook e a s t e i r . en
r o p-e i n .
overdr. diefachtig, hebzuchtig mensc'i.
* g r y p k l o e r , s. grijpklauw. — D e a d s
g r y p k l o e r e n , G. J., I I , 70.
g r y p m a n , s. m. Zie grytman.
g r i p p e , s. Zie gripe.
g r i p p e l , s. Zie greppel.
g r i p ' p e l d o l l e , v. greppels graven of uit-
diepen. Burkerij, •>.
g r i p p e l j e , v. Zie greppel/e.
g r y p s j e s , s. pi. (dwaze) begrippen. —
F r j e a m d e g r y p s j e s , d y 't j i m m e ú t
r o m a n s - b o e k e n h e l j e , v, d. St., Keapm.
Rouke, 12. Vgl. grysjes.
g r i s e l ( t s j e ) , s. n. Zie grissel(tsje).
g r y s j e s , s. pi. dwaasheden. Sw. 1363,
8. — H y h e t n u v e r e g r y s j e s , zotte
bewegingen, Slj. en Rj., 211'.
g r y s l i k , Hl. adj. & adv. vreeseîijk, ijse-
lijk. — I n g r y s l i k m i s b a e r , R. ind
T ä ., 3401. — D a t d i e m y g r y s l i k e se a r ,
Ibid. 90*. Zie ougryslik.
g r i s s e l ( t s j e ) , s. n. zeer klein stukje,
uiterst kleine hoeveelheid. — I n g r i s s e l -
t s j e g o u d , ld. I , 17.5. — I n l y t s g r i s -
s e l t s j e f j û r y n 'e s t o v e , Hsfr. VI, 195.
— N i n g r i s s e 1, niets, niet het minste.
Ook g r i s e l ( t s j e ) , g r i z e l ( t s j e ) , en
gristel(tsje).
g r i t e n y ' ( e ) , s. grietenij, landdistrict,
thans: landelijke gemeente. Zie gemeinte.
g r i t e n y ' h û s , s. n. grietenijhuis, thans:
gemeentehuis.
g r i t e n y r i e d , s, bestuur eener grietenij,
thans: gemeenteraad.
g r y t ' m a n , s. m. grietman, hoofd eener
grietenij. Volks-uitspr. meest g r y p m a n .
g r i t s e n , s, pi. kuren, grillen. — S y t s -
ke k r i g e do w e r g r i t s e n , n e t i n
w i r d h a s t w a e r d er s p r i t s e n , ld.
V, 60.
wumkes.nl
GROAT.
dwaze begrippen, ongerijmdheden. — D a t
e r y e t s a f o l i e n u v e r e g r i t s e n on-
d e r 't f o l k l e a u d w i r d e , v. d. V., Bitsj.
Wrâld, 19.
grappen, zotte vertooningen, kunsten.
Hsfr. IX, 81. Vgl. j7rid.se».
g r i t s ì c h , adj. & adv. grappig, kluchtig.
— Allerhanne g r i t sig e b i weg i ng e n
m e i k n i k k e n , s k o d h o 1 j e n , f o a r-
o e r f a l l en en w e r o e r e i n r i z e n , W.
D., Doaze, 44. — W o n d e r e , g r i t s i g e
s t i k j e s k o e d e r f o r h e l j e , Hsfr. II, 278.
— G r i t s i g e s n a k e n , Ibid. IX, 59. —
D a t p a k j e d a t h ì m sa g r i t s i c h s t i e ,
Ibid I I I , 47.
grillig, nukkig.
g r i z e , v, ijzen , rillen , gruwen , afkeer
hebben. — I k g r i i s d e r f e n a s i k o p
s a 'n g r o u w e s l a k t r a e p j e . — J o n k e
is n e t g o e d , h y g r i i s t f e n 't i t e n .
doen ijzen , — rillen , met afschuw —, angst
vervullen. — K i k k e r t s g r i z e m y . —
I t g r i i s t my a s i k d y s a o e r d a t
t i n n e iis r i n n e n sjuch. — Hj o e d
scil hy in g y s l i n g h a , d a t g r i i s t
m y s a , ld. IV, 45.
deren. — I t g r i i s t m y o m 't b e r n
d a t j y 't s a g û 1 e 1 i 11e.
— My g r i i s t , ik vrees. — My g r i i s t
f o r d i z z e n a c h t , Edelman, 6.— R. AV.,
Blêdd., 67: g r i i z j e .
g r i z e , s. ijzing, rilling, huivering. — H y
b i g o u n sa a k e l i k to j a m m e r j e n ,
d a t i m m e u d y 't h e a r d e , d e g r i z e
t r o e h d e l e a g y n g , Bijek., 1 8 7 7 , 5 3 .
afgrijzen. — H e s t o u d ê r s a 'n g r i z e
y n om sa 'n s l a k o p 'e h û d t o t r a e p -
j e n ? Eman, 17. Zie griis.
— De g r i z e g i e t m y o e r d e g r o u -
w e, een huivering vaart mij door de leden.
g r i z e l ( t s j e ) , s, n. Zie grissel(tsje).
g r i z e n s , s. grijsheid.
g r j i n t , s. n. grient, mandemakerstwijg.
g r o a t , g r ó t , s. n. gort, gepelde garst.
— I t g r o a t i s k l e a r , fig. de zaak is
rijp, de tijd is daar. — I k t o c h t , w y
scilie hjir it groat gau g e a r krije,
spoedig twist krijgen.
— De f a e m h e t t o f o l l e g r o a t
i t e n , is zwanger. — Prov. S t o a t e r s e
g r o a t w o l e k w o l t i n e , iron. gravida
esse.
 GROAÏ. 4Ï8
— G r û m m e l t dy 't l i i f of h e s t
g r o a t i t e n ? tegen een pruttelaar.— A s
m e n g r o a t i t e n h e t , r i n n e de bin-
n e n y e n e ft e m e i , Sechje.
interj. grut! — L j e a v e g r o a t ! Ook
g r o a t s j em o ei, g o e d e g r o a t s j e m o e i!
Vgl. boekweiten-, hjouwerengroat.
parel-, knobbelziekte (van het vee). —
G r o a t en d i m p (z. d.). Zie goartichheit.
g r o a t ' b o s , s. busje, om gort in den thee-
ketel gaar te koken voor ontbijt of versterking.
g r o a t l m s , s.n. werkplaats van den grutter.
g r o a t m a k k e r , s. m. grutter. Zie moalker.
g r o a t m a k k e r i j ' , s. gruttersbedríjf, -werk-
plaats. Zie moalkerij.
g r o a t ' m o u n l e , s. gruttersmolen. Hsfr. I ,
149.
g r o a t s e k , s. gortzak, overdr. lichaam.
g r o a t s j e m o e i , interj. Zie groat.
g r o a t s - k e r l e n , s. pi. gortkorrels. — De
g r o a t s k e r l e n s t e k k e h i m , ook d e
h j o u w e r k e r l e n , b r e a k r o m m e l s (z.d.).
g r o a t ( s ) n i o a l , s. n. gortmeel, gersten-
meel (zonder den bolster gemalen , anders :
koarnmoal). — Hja het g r o a t s m o a l
y n h j a r h o a l , van een zwangere weduw,
Burm.
g r o a t s o p , 9. n. gortsoep.
g r o a t ( s ) w e t t e r , s. n. gortwater, aftrek-
sel van gort. — G r o a t s w e t t e r d r i n k e
ta forsterking.
g r o a t t e n b r i j ' , s. gortepap , gort met melk
of karnemelk tot een een brij gekookt. Vgl.
molken-, sãpengroattenbrij.
g r o b ' b e j a k , Zuidh. s. boekweitegort,
gepelde en gebroken boekweit. Mkw. g r o b -
j e k. Zie bokweitengroat.
g r o b b ( e l ) i c h , adj. morsig, onooglijk, ha-
veloos. — Hy s e a e h e r f o r i n k e n i n g s -
d o k t e r h w e t g r o b b e l i c h ú t , R. ind
T.2, 53'.
g r o b b e l i n g , s.n. 'goteling' zonder rand,
met ijzeren hoepel op pooten. B. 176. Ook
grebling.
g r o b b e l j e , Zwh. met Hl. v. wasschen.
— Y e n om 'e h o l l e —, d e h a n n e n
g r o b b e l j e . Vgl. Halb., Matth. XV, 2. —
D e i e r d a p p e l s g r o b b e l j e , ze in een
emmer met water, al polsende met een be-
zem of luiwagen, reinigen. Vgl. roffelje.
g r o b b e r t , s. m. morsig, haveloos persoon;
onbeschoft mensch; knorrepot.
wumkes.nl
GROL,
g r o b b i c h , adj. Zie grobbelich.
g r o b j e , v. knorren, berispen. — H w e n t
k o m s t e j o u n s r i s l e t n e i h û s , || h w e t
f y n s t e d e n d e r b i n n e n ? || O, H e a r e !
g r o b j e n b y d e r ûs || en fro u l i û l i l k
a s s p i n n e n , Sw. 1865, 51.
g r o e b e l t s j e , s. n. sluipertje. — I n g r o e -
b e l t s j e m e i t s j e , de school verzuimen.
A. 218. Zie skoaltsje-skûlje.
g r o e d ( e ) , s. groei, groeikraeht, wasdom.
— D e r is n i n g r o e d y n d a t b e r n .
— M e i 't s k r i e l e w a e r is d e r g j i n
g r o e d e y n 't g ê r s.
g r o e d e , s. alles bedekkend onkruid, inz.
kweekgras. Zie fiter. Vgl. oergroeåe.
g r o e d e , s. cicatrix, litteeken.
g r o e d s j e , v. groeien, snel aangroeiende
zich verspreiden (van onkruid).
g r o e f , s. sponning. - • F e a r r e n en
g r o e v e n , aan vloer- of zolderplanken.
g r o e f s k a e f , s. schaaf om een sponning
aan een plank te maken.
g r o e i , s. groei, groeikraeht. — D e kij
h a w w e 't l â n ú t 'e g r o e i f r e t t e n ,
den graswortel te veel aangedaan. A. 33.
aanwas, vermeerdering. — J o w úa
g r o e i y n t a n k o p t a n k , geef dat on-
ze dankbaarheid steeds vermeerderc, G. J.
I, 173.
g r o e j j e , g r o i j e , v. groeien, dikker wor-
den, in omvang toenemen. Schierm. g r e u y e.
— H y g r o e i t as i n b a e r c h , — B e r n
m o a t t e f en 't i t e n w a e c h s j e en
g r o e ij e. — f ig. H y g r o e i t y n i n o a r e -
m i n i f o r t r i e t . Vgl. dije. Vgl. bi-, for-,
oan-, trochgroeije.
groet, groete, groetenis(se), s.groet,
begroeting. — I m m e n d e g r o e t e n i s
d w a e n , hem van iemand Í roeten, een
groet brengen.
— I m m e n í n g r o e t e n i s j a e n , aan-
vallen, kwetsen. — De b e a r w o e e k da-
l i k o p h i m l o s , en s c o e h i m i n
tige groet(enisse) jaen m e i syn
k l o e r e n , ld. V I , 190.
g r o e t s j e , v. groeten. — I k s c i l h i m
g r o e t s j e , ik zal hem bedanken, dat zal
hij niet van mij gedaan krijgen.
g r o f , Schierm. s. n. graf. Zie grêf.
g r o j j e , Westel. v. groeien. Zie groeije.
g r o i j e , v. lollen, zacht, onduidelijk spre-
ken of zingen. — M a s t e r s l a c h t m e i
 GROM. 479
i n s t i m f o a r k e o p 'o t a f e l , h a r k e t
d ê r n e i en g r o l l e t : U t , m i , s o l , u t !
Tj. V., Trou-Ontrou.
snuffelen. — A s b e r n m o c h t e r a l n u -
v e r e g r a e c h r i s o p 'e w r â l d k a e r t
o m g r o l j e . Vgl. H. Z., Ts. tuws., 136.
g r o m , s. n. ingewand van vogels of vis-
schen. Ook g r a m en g r i m .
droesem, bezinksel. — D o u m a s t d a t
w e t t e r n e t o p d r i n k e , 't i s a l l e g e a r -
r e g r o m . Vgl. kofjeyrom.
g r o m j e , v. vogels of viäschen van het
ingewand ontdoen. Ook g r i m j e .
troebel maken. Zie grommelje.
g r o m j e , v. grommen. — De b o e r s t i e
b r i m s t i c h o p en t r a p e g r o m j e n d e
de k e a m e r ú t , Sw. 1858, 46.
rommelen (van den donder), — Salv., 2.
— Vgl. grommelje.
g r o m m e l i c h , adj. pruttelig, knorrig. —
Nou is J u r j e n de h e l e d e i g r o m m e -
l i c h , Tj. V., Sjouke, 59.
troebel.— I t w e t t e r is g r o m m e l i c h .
Ook g r o i n m i c b .
g r o m m e l j e , v. rommelen, bulderen. —
't G r o m m e l j e n a s de t o n g e r w o l k e n ,
G. J. I, 211. — S û z j e n d e en g r o m -
m e l j e n d e f l e a g e n j y (de wind) o p ,
Halb., Oan E.
pruttelen, mopperen. — H w e t g r o m -
m e l j e d y d e t e r m e n , wat lig je te
knorren, te pruttelen.
troebel maken. — N e t s a g r o m ( m e l ) -
j e , bijv. bij koffieschenken.
g r o m ' m e l p o t , - s e k , s. eg. knorrepot.
Hsfr. V i n , 148.
g r o m m ì c h , adj. knorrig; troebel. Zie
grommelich.
g r o m ' p o t , s. eg. Zíe s/rommelpot.
g r o m s o p , s. n. grondsap, droesem. Zie
grounsop.
g r o p j e , v. greppelen. Zie greppelje.
g r o p p e , s. greppel in het land (Zoh.),
in den koestal, tot afvoer van den mest,
stalgrup. — Prov. H y k o m t a s ' t k e a l
y n 'e g r o p p e l e i t , fig. te l a a t , als men
zijn hulp niet meer noodig heeft.
g r o p ' p e d w e i l , s. denkbeeldig voorwerp,
waar men een onnoozele om uitzendt om
hem voor den mal te houden.
g r o p p e m j i l l ì n g , s. Zie mjilling.
g r o u , adj. & adv. grof. — G r o u m o a l ,
wumkes.nl
GROUN.
— g r o u w e t s i i s, - g r o u g û d, grovO
stof.
— G r o u y n d i e d e n , f y n yn w i r d e n ,
d ê r is 't n e t l a n g b y t o h i r d e n ,
Skoeralm. 24/VII, 1877. — D a t is t o
g r o u , te erg, te veel. Vgl. hot. — H y is
f'en 'e g r o u w e r e i n , onbeschaafd, Burm.
grof, dik, ruim. — F o r d a t h o k k e -
ling j o w ik grou t r i t i c h goune. —
Hy f o r t s j i n n e t grou j i l d , — d a t
w i r k j o w t in gr o u w e f o r t s j i n s t . —
Sa b y den b r u i ! In g r o u w e g o u n e ?
Reis f. M. J., 25. — I k b i n g r o u f j i r t i c h
jier.
dik (van 't menschelijk lichaam , ook van
een bol- of rolvormig in de lengte uitgestrekt
voorwerp). — I n g r o u w e k e a r e l , i n
grou wiif, — g r o u we e a r m e n , —
s k o n k e n. — I n g r o u w e r ô 11 e p o m -
p i e r , — in g r o u w e t û k e . — Ik bin
s a g r o u a s i n t y k , — a s i n p o d , van
veel eten, ook: opgeblazen. — D a t w i i f
r i n t e k a l w e r m e i 't g r o u l i i f , zij is
zwanger. — I n k o a r t e g r o u w e , korte,
doch niet lichte ongesteldheid. Vgl. tsjok.
g r o u b a l ' k e , s. -bynt, s.n. dwarsliggende
balk, die de stijlen van 't gebint in een
boerenschuur veieenigt. Ook h e a - , s k û r r e -
b a l k e n (pi.). Zie bynt.
g r o u b l o e d i c h , adj. ruw en grof, on-
beschaafd. — D i s s e t w a w i e r e n s o m s
g r o u b l o e d i g e s k e p s e l s , dy l e a g e n
en f l o k t e n e n s w a r d e n d a t h j a r d e
h i e r r e n o e r e i n s t i e n e , R. ind T2.,
140 .
g r o u b ò l e , s. wittebrood van tweede
soort gebuild tarweuieel, oorspr. rond, later
langwerpig. Ook g r o u w e i t e n - b ô l e.
g r o u b o n k i c h , adj. grof gebouwd, zwaar
van beenderen. Zie bonkich.
g r o u j o n g e , s. m. opgeschoten knaap,
aankomend jongeling.
g r o u l i k , adj. Zie grouwelik.
g r o u m o a l , s. n. grint, grofmeel. liegrant.
g r o u n , s. grond, bodem. — Schierm.
g r ù w n . Hl. g r o e n d (Roosjen 59). — D e r
f a i t h w e t o p 'e g r o u n , op den vloer.
Vgl. bon-, †ean-, klai-, sângroun.
— Stille wetters hawwe djippe
g r o u n e n , Burm. — I k f í e l g r o u n ,
den bodem van 't water, fig. ik ben verza-
digd.
 GROUN. 480
grondbeginsel. — I n m a n s y n g r o u n ,
Skoeralm, 13/IV, 1888.
— Dy ilominy h e t wol g a v e n , m a r
g j i n g o e d e g r o u n e n . hij is niet zuiver
in de leer.
grondkleur: oorspronkelijke kleur, helder-
heid. — D a t l i n n e n i s g j i n g r o u n
y n t o k r i j e n , kan niet helder gewasschen
worden. Ook: D e r s i t i n g r o u n y n ,
(dat linnen) is niet helder (eig. aardkleurig).
g r o u n ' - a e r d , s. grondaard.— I t i s h j i r
i n g o e d e g r o u n a e r d , een vruchtbare
bodem.
g r o u n b y t . s. n. (schertsend:) het onder-
duiken van den dobber, doordat een plantje
den vischhoek vat. — H e s t b y t ? Ja
grounbyt.
g r o u n d e a r ' j e , v. gronden, grondvesten.
G. J. I , 90.
g r o u n ( e ) l e a s , adj. grondeloos. G. J. I, 47.
g r o u n ' f e r v e , s. grondverf, grondkleur
(op hout).
g r o u n i c h , adj. troebel. — I t s a e d s -
w e t t e r is g r o u n i c h .
vaal, aardkleurig (door onzindelijkheid).
Grounich l i n n e n , niet helder, —
g r o u n i c h om 't g e s i c h t , niet schoon.
— D e l o f t i s g r o u n i c h , grijs, grauw.
— Míidhoun s m a k k e t g r o u n i c h .
heeft een grond-, moddersmaak.
fig. op goeden grond steunende , wel door-
dacht , — of uit goeden grond voortkomende.
Vgl. hertsjromiich.
— G r o u n i c h w i e r , ('t is) werkelijk
waar (sterke bevestiging).
g r o u n - ü s , s. n. grondijs. — I t g r o u n -
i i s s j i t , als bij hevigen wind en felle
vorst het schijnbaar onder de oppervlakte
gevormde ijs schijnt te komen opdrijven.
g r o u n j e , v. troebel maken, — worden.
Vgl. omjrounje.
den bodem van een water met de voeten
bereiken, zonder met het hoofd er onder te
komen. Vgl. bigrounje. Zie bìãjipje.
peilen, ook fig.: doorgronden, (zich) gron-
den , steunen.
g r o u n l ê s t e n , s. pi. grondbelasting.
g r o u n l i z z m g e , s. fundatìo, grondlegging,
grondvesting. — E r v j e i t k e n i n g r y k
d a t j i i n m e fen de g r o u n l i z z i n g e
f e n 'e w r â l d t a t o c h t i s , Halb., Matth.
XX, 34.
wumkes.nl
GROÜYV.
g r o u n r i n t e , s. grondrente, als bezwaar
op vastigheden of landerijen, door den ei-
genaar te betalen.
g r o u n s k o d d i n g , s. grondschudding: aard-
beving. Halb., Matth. XXVIII, 2.
g r o u n s o p , s. n. grondsa-p, droesem. —
I t g r o u n s o p is for de g o d l o a z e n ,
schertsend: bij 't inschenken van het laat-
ste (veelal troebele) vocht uit ketel of f lesch.
Vgl. gromsop.
g r o u n w e t , s. constitiitio, grondwet.
g r o u n w e t ' t i c h , adj. grondwettig. Hsfr.
XIV, 150.
g r o u n ' w o e l d e r , s. zeker werktuig om
den bouwgrond los te woelen. Ind. B. 40.
g r o u s u m , adj. k adv. gruwzaam, gru-
welijk. — G r o u s u m f l o k t e d y m a n ,
ld. II, 83.
erg. — 't I s g r o u s u m e k â 1 d.
zwaar (in verband m et g r o u , grof). —
It is g r o u s u m w i r k , in w i i f h w e t
ú t 'e h o l l e t o p r a t e n . B. 289.
g r o u t e , g r o u t m e , s. dikte. omvang.
— H y w o a n y n 'e g r o u t e s a n e t o a n
a s y n 'e l a n g t e, nam minder toe in om-
vang dan in lengte, Hsfr. V, 155. Ook
grouirens.
groTi-'ûr, s. koe met dikke tepels. Tj.V.,
Sjouke 9G
g r o u w e . Zie grize (s.).
g r o u w e i ' t e n , - ' w i t t e n , adj. van grof
tarwemeel. — G r o u w e i t e n b ô l e , ver-
kort g r o u b ô l e , z. d.
Ook als kleur: I n g r o u w e i t e n (meest
w e i t e n ) h i n . Zie weiten.
g r o u w e l , s. gruwel. — I t i s in g r i i s
en i n g r o u w e l , ijselijk, gruwelijk, R.
ind T.a, XXUR
g r o u ' w e l d i e d , s. gruweldaad, G. J. II, 79.
g r o u w é l ì c l i , adj. grof, buitensporig,
overdadig. — J y m o a t t e dy j o n g e s a -
f o l l e n e t j a e n , d a t is a l to g r o u -
w é l i c h . '— H y d o c h t i t s a g r o u w é -
l i c h , d a t i t r o a i t n e t , hij leeft buiten-
sporig verkwistend, — uit onwelvoeglijke
taal. — Bijek. 1893, 7.
g r o u C w e ^ i k , adj. gruwelijk, erg. — D e
g r o u w e 1 i k s t e g ef o 1 g e n , L. in W, 292.
'grOU'Welje, v. gruwelen aanrichten, G.
J. I, 19.
g r o u w e l j e , v. vreezen, zeer angstig zijn. —
H y g r o u w e l t t o f o r l i e z e n , G. J. 1,90.
 GttotîW.
— My g r o u w e l t a s i k 't n e i b i-
s j u c h , || d a t i k k o a r t s f en m y s el-
m e l í t f l j u c h , Ibid. I , 71.
* g r o u ' w e l k ã l t , ». gruweltaal, G. J.
* g r o u w e l p a e d , s. n. gruwelpad, pad
der zonde. G. J., I, 107.
g r o u w e l s t i k , s. n. gruwelstuk, gruwel-
daad. L. in W„ 18.
g r o u w e n s , s. dikte, omvang. — D a t
m i n s k e , die vrouw, h e t l é s t f e n h j a r
g r o u w e n s , zwaarlijvigheid. Vgl. groute.
grofheid. — Dy f i n t i s g o e d y n 't
w i r k , m a r om syn r o u w e n s en grou-
w e n s m e i 'k h i m n e t l i j e . — Zie grou.
g r o u w i t t e n , adj. Zie gromveiten.
g r o u w j e , v. gruwen. — L i û, d y g r i i z-
j e e n g r o u w j e s c o e n e o e r 't k w e a ,
Fr. Wjn., 1861, 81.
vreezen. — G r o u w j e n d e g r i p e t o
w i r d e n , G. J. I I , 93.
g r o u w l e , voor g r o u w e l - (in samenstel-
ling), adj. gruwelijk, vreeselijk, erg. G. J.
passim.
g r o u w o l l e n , adj. van ruwe wol, gemen-
geld bruin en grijs van kleur. — I n g r o u -
w o l l e n s k e l k . Vgl. skieppegrauieen.
g r u d d e n (Koudum), s. pi. grasperken
met zeer fijn gras, als schapenweide gebruikt.
A. 196; B. 300.
g r i l d e , s. bos stroo. Mkw. g r u t e. R.
ind T. J , 2 1 2 ' : g r u z e . Vgl. skobbe.
g r ú d s j e , v. stroo tot bossen binden.
g r u d s j e , v. 7Ae grúzje.
g r u e l j e , Hl. v. het aangezicht en de han-
den wasschen, Roosj., 91. Vgl. grobbelje.
g r ú s , s. n. gruis. — D e p o t f o e l y n
g r ú s e n e l l e m i n t e n . Vgl. gruzeleminten.
— Y n g r ú s e n g r o m , heelemaal tot gruis ,
— in stukken. Vgl. klûntsje-, nagel-, thégrús.
g r ú s - , g r û s - a e r ' d i c h (spr. grúz-, grûz-),
adj. graag, niet kieskeurig in eten of drin-
ken, — tegenover t i e r en g r i i s - i t i c h .
g r ú s k e , s. n. graisdeeltje, inz. stukje
kandij. — I k m e i g r a e e h i n g r ú s k e
y n 'e t h é .
g r u t e , Mkw. s. Zie gruäe.
g r u t e n , s. pi. waarschijnlijk om het rijm
voor: 'groeten', complimenten. — I n o a r
d o c h t d e g r u t e n en h j a d e f o r t u -
t e n , een ander maakt de complimenten, zij
neemt de belangen waar (van een flinke
huisvrouw).
wumkes.nl
4?i nncïï.
g r ú t s j e , v. fluisteren, heimelijk gewag
ïrjaken (van iets). — I k h a d e r g r u t sj e n
fen h e a r d , — d é r w i r d t fen g r u t e ,
d a t A b c o a n 't w i i f g e i l .
g r u t s k , adj. Zie greatsk.
g r u w e l , g r u ' w e l t s j e - b r ü , s. Pra. bonil-
ìie äe gruau, pap van gort en krenten,
in bessensap of wijn met water gekookt.
Elders p r o t m o e s . Stfr. g e s o n t h e i t s -
brij.
g r u z e , s. Zie gruäe.
g r u z e l e m i n t e n , s. pi. gruis van een ver-
brijzeld voorwerp. — De b e r n h a d y â l d
s t i e n n e n t s j e t t e l yn gruzelemin-
ten smiten.
g r û z ( e l ) i c b , adj. groezelig, morsig, on-
zindelijk. — D o ü b i s t e s a g r û z e l i c h
om 'e h o l l e , d o u m e i s t åy w o l r i s
w a s k j e . — Dy d o e k l í k e t sa g r û -
zich. — I t s j u c h t e r d ê r y n ' e hûs
m a r g r û z i c h út.
morsend, in vuil snuffelend, — wentelend.
— Grûzige b a r g e n groeije best,
volksmeening. fig. van een mensch, vooral
kinderen. Zie baerch.
g r u z e l s , s. pi. gruisdeelen.
g r u z e l t s j e , s. n. gruisje, beetje. Ook
gris(s)eltsje, g r i z e l t s j e .
g r û ' z e m o e s , s. n. mengelmoes, poespas,
gemengde, weinig aanlokkelijke spijs.
g r ù z e m o e z i c l l , adj. dooreen gemorst.
g r û z e m o e z j e , v. dooreen morsen.
g r û z i c h , adj. groezelig. Zie grûzelich.
g r û z i g e n s , s. groezeligheid.
g r ú z j e , g r ú z j e , v. morsen. — I t b e r n
g r u z e t y n 't i t e n om. — I n o n b i h e l p
fen in a r b e i d e r s - w i i f g r u z e der yn
d y b o e l om.
— Dyliûegruzendersafredich
h i n n e, leefden er zoo stil, zorgeloos heen ,
R. ind T. s , 94'.
g û c h , s. schimp, spot. G. J. I , 72, 166.
— Hja s c i l l e him oan de h e i d e n e n
o e r j a e n om h i m de g û c h o a n t o
s t e k k e n . Halb., Matth. XX, 19.
g û ' c h e l - a f t i c h , adj. begoochelend, be-
tooverend. — D a t b o a s e n g û c h e l af-
t i e h ï i î o a i s l a c h t e (de vrouwen), Hsfr.
V I I , 139.
g û ' c h e l ' b y l d , s. n. phantasmogorie, too-
verbeeld.
g û c h e l ( d ) e r , s. m. goochelaar.
31
 GUCH.
g û c h e l ( d ) e r i j ' , s. goochelarij , bedrog,
valschheid. G. J. I, 101.
g û ' c h e l l l â n s , s. m. goochelaar, kunsten-
maker. — . . . g û e h e l h â n z e n , d y d e
m o u w e n o p s t r û p e a s se b i g j i n n e ,
R. ind T. s , 17».
g û c h e l j e , v. goochelen , tooveren, f ig.
foppen, bedriegen. G. J. I I , 112. Vgl. bi-
†orgûchelje.
* g û c h e l s k y n , s. schijnbedrog. G. J. II,
64.
g û c h e l s p u l , s. n. kermistent, waarin voor-
stellingen in de goochelkunst of gymnasti-
sche toeren gegeven worden. — D e r s t i e t
e k i n g û c h e l s p u l o p 'e m e r k e.
goochelarij, schijnvertooning. — Prov.
S j e n f o a r e a g e n is g j i n g û c h e l s p u l ,
wat men duidelijk ziet, valt niet te looche-
nen.
g û c h e l w e i n , s. woonwagen, waarin
rondtrekkende kunstenmakers verblijf hou-
den, Vgl. spuìleivein.
g û c h e r , s. eg. spotter. Sw. 1863, 16.
g û c h h à n s , s. m. spotter. ld. V, 73.
g û c h j e , v. spotten, schimpen. — Bi-
w a r j e inyn n a m me for it . . . gûch-
j e n . . . f e n M o m u s , G. J. I I , 50. — L i t
d e s t i v e w i t n i s g û c h j e , || b y d e
b e r n f o r m e i t s i k m y , ld. V, 151.
g û c h j e , ¥. verlangend naar zien. — . . .
d a t g û c h j e n f e n l j e a f n e i l j e a f , G.
J. I I , 61. —• De s k i e n h e i t d o c h i s 't
w y t d ê r e l k o p g û c h t en m i e r k e t ,
B. W. . . .
g û d (spr guod of gud), s. n. goederen,
waren, dingen van allerlei aard. — H w e t
h e t dy k e a p m a n in g û d yn syn win-
k e l . — G û d f e n d o k t e r , geneesmidde-
len. Vgl. aptekers-, doktersgûd.
kleedingstoffen, kleeren. — M o a i g û d
f o r i n j a k . Vgl. bont-, jaksgûd, enz. —•
Dy w y l d e b e r n k i n n e g j i n s k i k l i k
g û d o a n h a . Vgl. berne-, f amices-, †rou-
liûs-, jonges-, lizzers-. mânliûsgûd; rûkersgûd.
vee. Vgl. biste-, fûgel-, jonggûd.
— I t r o u n e g û d , het geld.
— R a e r g û d o p j a e n , onzuivere of
bedorven stoffen uit het lichaam opgeven,
fig. uitvaren, schelden, onbehoorlijke taal uit-
ülaan. — 8 ê s t — , m i n g û d , beste —, slech-
te waar. — S m o a r c h g û d , vuiligheid, ook:
gemeen goedje. — l u b b e n g û d , knagend
wumkes.nl
32 GUL.
ongedierte , als : houtkevertjes , wormen in
appels, boonen, enz.; diertjes in regen-
water; vooral levend onrein (pedicuK.).
g û d , g û d s , pron. eenige, sommige. Ook
gûdden, gûn, gûns. Tersch. g o e d s .
Stadfr. g o e n s . — D e r w i e m e g û d , d y
seijen Y n s e w i e r to n a c h t w e ì t e i n .
— Hja n o a d g e n dêr g û d s út to
s p r e k k e n , W. D. Nut en Nocht, 103. —
G û d s f e n 't g e m i e n s t e s l a c h , lieden
van de slechtste soort, W.D., In Utfenh., 43.
— Ik sit hjir to a n g e l f i s k j e n . Ha
j y a l g û n (gûns) f o n g e n ? — Ik
h a f o r l e t fen y e t t i k , h a j y ek g û d ?
— H y s c o e m y g û d m e i n i m m e (nl.
snuif), A. Ysbr. (1808), 2.
— K l e a n en g û d , kleeren en zoo, —
h ú s r i e en gûd.
g u d s , s. guts, holle beitel (timmermans-
werktuig).
g u d s , s.cg. paard. — I n f l i n k e g u d s ,
— âlde guds.
g u d ' z e g i s e l d e r , s. m. paardenhandelaar.
Schelt. MS., 24.
g u d ' z e g i s e l j e , v. in de paarden rond-
slaan, door een paai denhandelaar op de
markt.
g u d z e t y s k e r , s. m., - t y s k j e , v. Zie
hynstetysker, -tyskje.
g u i l t s j e , s. n. geultje, tot afvoer van
water. B. 17.
g u i t , s. in sprkwn., als: De g u i t e r
f e n h a , den slag beet hebben, de vaar-
digheid om (iets) te doen. — H y h e t d e
g u i t a l , het gaat a l , de moeilijkheid —,
het moeilijkste is te boven. Vgl. goai.
g u l , adj. baar, onvermengd, mul (van zand).
— . . . dy . . . s i n n e b a r n d e op i t
g u l l e s â n , R. ind T.3, 2231. — . . . d i t
l â n , . . d a t o p h e l l e is út g u l l e sé,
Ibid. 381". — I n g u l r o m e r f o l b a r n -
d e w y n.
g û l , s. Hd. Gaul, paard. — Prov. I n
jowne gûl sjucht men net yn'e mûl.
oud, mager paard , knol. — I n K o l l u m e r -
s w e a c h s t e r t a i i s w e i n m e i in g û l
fen t r i j e g o u n e e r f o a r , L. in W, 345-
— S a f r e a m d a s i n g û l y n 'e n e e d -
s t a l , zoo vreemd in de plaats waar men
woont als een paard in den hoefstal.
— G û l om g o a r r e , net eender, oud
lood om oud jjzer. ld. X , 17.
 GUL.
g û l , s. gil, schreeuw. — I t m i n s k e
j o w c h i n g û l f e n h j a r d o s e 't
seach Vgl. útgûl.
g û l ' b e k , s. eg. huilebalk, schreeuwleelijk
(van kinderen).
g û l d e r i c h , adj. licht schreiend. — I n
g û d e r i c h bern.
g û l e , v. huilen, schreeuwen. — H j a g û l -
d e f e n l i l k e n s . — Prov. M e n n i o a t
n e t g û l e e a r 't m e n s l e i n w i r d t , fig.
niet jammeren eer de nood komt. —• D e
w y n g û l t t r o c h de s k o a r s t i e n , —
d e û l e n g û l e , — d e h o u n g û l t . Vgl.
spoékgûle.
schreien. — H j a k o e 't g û l e n n e t
l i t t e , as se o e r h j a r f o r l i e s t o c h t e .
— G û l e fen b l y d s k i p .
g u l f , g u l f t , s. gulp, spleet, dim. g u l f -
j e. — In b r o e k m e i i n g u l f , R. ind.
T.s, 218', 219'. Vgl. gulp.
g u l k , Hl. & Mkw. adj. & adv. netjes,
fraai. — D a t s t e t g u l k . A. 212. — In
g u l k e b3*nge. . . . Lex. 309. Zie bynge.
g u l l ì n g , s. Fra. pepin doré, guldeling.
g u l p , s. Zie gulf.
g u l p , s . holl.sme voor g j a l p (z. d.). Hsfr.
X, 131.
g u l p ' b r o e k , s. broek met een gulp.
g u l t s j e s . Hl. adv. omstreeks, nagenoeg.
A. 198. — G u l t s j e s i n p a a r u r e n e e r
't d e k o k s k a f t e , Hulde II, 192. — Gul-
t s j e s y n 't S ú d - o a s t e n , Ibid. 204.
g u l z i c h , adj. & adv. gulzig. — G n l z i c h
i t e , — g u l z i c h s w o l g j e , K. ú. d.
Wâldk., 53.
g u n s t , volgens de meest gewone uitspr.,
ook bij G. J., die op slechts twee plaatsen
g i n s t heeft. Zie ginst.
g û n z j e , v. Zie gonzje.
g u r e , v. naar een doel zien. Zie hure.
g u s t , adj. gust, onbevrucht. Vgl. geld, f ear.
g ú t , s. eg, guit, snaak, ook : bedrieger,
deugniet. G. J. passim. — De i e n e i s d e
g ú t en de o a r e de f l a p - ú t , wat de een
ontwerpt voert de ander uit of maakt het
openbaar.
g ú t - a c h t i c h , adj. guitachtig, snaaksch.
g u t s e , v. gutsen , stroomen.
g ú t s j e , dim. n. guitje, kleine guit. Alth.
55. — W. Gribb, 85.
g ú t s j e , v. den guit —, den boef spelen.
G. J. 7, 58, 169.
wumkes.nl
483 HAB.
g û z j e , v. huilen, schreien, schreeuwen.—
G û z j e e n g â l j e , schreeuwen en gillen.
lï.
H (spr. ha), s. de letter H.
h a b b e , h a w w e , v. habere, possidere,
hebben. Zuidh. h e b b e. Stadfr. h e w w e.
— Ik h a b , haw (voor een klinker) of h a ,
dou heste of dû haste, hy het of hi h a t ;
jimme habbe of hawwe, ook: ha of hê; ik
hie (hied), wy hiene; ik ha hawn ofhawnd;
habbende (hawwende), to habben (hawwen).
Schierm. h a w w e , h e w w e (A. 230), ik
hew, hev (Hulde II), wi hewwe (Ibid. 167),
hoawende (Ibid). — Dy ' t j i l d e n s o u n d -
h e i t h e t , i s e r m a r s k o a n o a n t a . —•
In â l d e p r e e k is n i n h a b b e n wir-
d i c h , 't bezitten niet waard. — I t i s o m
h a b b e n en h a l d e n t o d w a e n , 't eigen-
belang gaat bij de meesten voor. — 11 i s
m e i h i m h a b b e , h a p p e , h â l d e , hij
is erg gierig en inhalig. — Prov. H a b b e n
is h a b b e n en krij en is d e k i n s t . —
Prov. B e t t e r to h a b b e n , a s t o k r i j en.
— A l y e n s h a b b e n e n d w a e n , al
iemands bezittingen en zaken van beroep of
nering. Halb. Mattb. XXIV, 47; XXV, 14.
— D a t ha wy w e r h a w n , h w e t wy
m e a r k r i j e h a w y t a , na afloop van
een pretje. — N o u h a w y 't ( w a e r ) y e t
n e t h a w n , nu zal 't onweer nog eens goed
losbreken, meest fig. van herrie , soms iron.:
nu krijgen wij 't eerst.
— Hy m a k k e , r i n s t e n e t , sa hes-
t e n e t , d a t e r f e n 't h i e m k a e m ,
Alm. 12°, 1854.
— H w e t h a w y h j i r ? wat is hier te
doen? — H w e t s c i l l e w y n o u h a ? nu
beleven? wat zal hier gebeuren? — N o u
s c i l 't h a w w e , gebeuren, beginnen.
— It oer ' t i e n o f ' t o a r o f i m m e n
h a , over iets of iemand spreken. — D o-
m i n y h i e 't f e n 'e m o a r n o e r d e for-
l e r n e s o a n . — I n p a r t y h a w w e 't
a l t y d o e r in o a r en f o r j i t t e h j a r
s e l s.
— I m m e n h a w w e k i n n e , in 't vech-
ten iemand de baas zijn. — A s t o u d y
W â l d t s j e r s net h a w w e k i n s t e , scil
 JÎAÛ.
i k d y h e l p e . A. 554. — I m m e n m e i
't i e n of 't o a r h a w w e k i n n e , met iets
kunnen plagen, kwellen.
• - It ien o f ' t oar net h a w w e kin-
n e , niet kunnen verdragen. — B r u n e
b e a n t s j e s m e i 'k w o l , m a r i k k i n se
n e t h a . — fig. I k k i n n e t h a , d a t s t
s a ' n k w e a f e n d a t m i n s k e s e i s t e, •—
d a t dy k e a r e l s y n h o u n sa b r u i t .
— Dat minske kin neat ha, ofhja
r e k k e t f e n h j a r s a k e n , kan niet tegen
buitengewone opwinding, wordt spoedig ze-
nuwachtig.
— I t i e n of 't o a r h a w o l l e , iets
begeeren , verlangen, vorderen. Ook : be-
weren , meenen. — De k r o n i k e n w o l l e
h a , d a t er yn â l d e t i d e n by S t a r u m
y n 't R e a k l i f i n b a r n e n d e p u t w e s t
h a t . — D e S a d d u s i e u w e n , d y 't h a
w o l l e , d a t e r g j i n ops t â n n i n g e is,
Colm., Lukas X X , 27. — B y d a t m y n
laein in s k i e p k e w i e r , woe ' k h a ,
s c o e 'k m e l k e k i n n e , Sw. 1873, 61.
— Ik woe h a , dou scoest mei dyn
se ar e f i n g e r ris n e i d o k t e r g e a n ,
ik acht dat raadzaam, wenschelijk.
— E l k h e t a l h w e t , ieder heeft zijn
kruis, zijn zorgen en zwarigheden.
— P i e r m o a t g a n s (jild) f e n T a b e
h a , heeft vrijwat geld van hem te vor-
deren.
foppen, bedriegen, beetnemen. — D ê r
h a 'k h i m r i s m o a i h a w n , voor den
mal gehouden. — D o u t o c h t s t m j d a t
h y n s d e r for g e e f to f o r k e a p j e n ,
m a r s a s c i l s t m y n e t h a . — Dy 't
f'j û r e n f 1 a m m e s p i j t , in toorn uitvaart,
h e t h i m s e l s m e a r a s s y n fijân. A.
760. — Dy 't m i j e n i s (by d e i t e n s t a -
f e l , — by de fa m m e n ) , h e t h i m s e l s
meast.
— H o s c o e d e r d a t h a ? doen. — H y
h i e 't s a , ging zóó te werk.
Voorts als hulpww. bij de verba.
bab'be-, hawwegek, s. eg. die gaarne
alles aanneemt. — J o w 't m y raar ge-
r e s t , i k b i n s a ' n h a b b e g e k , ik sla
niets af. — D o u b i s t s a ' n l y t s e h a b -
b e g e k , kleine albegeer (tegen een kind).
h a b y t ' , s. n. bastaardw. Fra. habit, in:
K n a p , h i m m e i , s u t e r i c h . . . y n 't
h a b y t , k n a p , net, slordig. . . gekleed.
wumkes.nl
4!=84 HAËD.
b a b o e s ' , interj. bastaardw. Fra. à vous,
dat geldt u : op je gezondheid (bij 't elkaar
toedrinken). R. ind T.2, 84«; 373*.
h a b ' s u c h t , s. hebzucht: begeerte tot iets
wat men niet behoeft. — D r a n k i s e i -
g e n t ] y k n e t l e k k e r , m a r 't p i m p e l -
j e n is in h a b s u c h t fen in p a r t y
minsken.
h a b s u c h t i c l l , adj. hebzuchtig. Hsfr. XII,
274.
h a c h e l j e , v. kauwen, 'bikken'. Vgl.:
h a c h - h a c h , s. in de uitdrukking: I k
h â l d fen goed h w e t for de hach-
h a c h , voor de 'kauw', 'k houd van een goed
voorziene tafel.
h a c h j e , s. n. †rustulum, stukje, beetje.
Vgl. hufkc.
h a c h j e , s. n. dapper, vermetel ventje,
durfal, ook: losbol (Ind. B. 41), twistzoe-
ker (Vr. Fr. VIII , 241).
— Dêr k o e s t it h a c h j e wol r i s by
y n s k e t t e n h a , dat had je het leven kun-
nen kosten.
h a c h ( s ) t i i â , s. hoogtijd. Halb., Matth.
XVI, 5. Zie heechtüd.
h a d i c h , adj. voor vol gerekend wordende.
— I n h a d i c h (f ol h a d i c h ) k o u , rund
met volledige horens, een volwassen koe.
— D a t b i s t i s h a d i c h , wordt voor
een vol aandeel den eigenaar aangerekend,
als het met anderen in een gemeene weide
(meenschar) loopt.
h a e , Hl. s. n. hooi. Zie hea.
h a e c h , s. hagedoorn, heg. Zie hage. —
H y g i e t t r o c h d o a r n e n h a e c h , door
dik en dun , door linnen en wol heen B 273.
lange rij turven of gevormde steenen, op-
gezet om te drogen.
lange, smalle overgebleven veenstreek, in
de uitgeveende plassen.
h a e c h ' - e a r t e n , pi. soort witte erwten.
h a e c h k l o k j e , s. n. convolvulus sepiuvn,
haagwínde. Zie spoelceblom.
h a e c h k n i p p e , - s k e a r e , v., - s k j i r r e ,
s., - s n o e i j e , v. Zie de Enkelwoorden.
h a e d , s. n. caput, Eng. head. Oudfr. h a-
v e d , hoofd. — Al d i t s d e t i i d m y 't
h a e d m e i g r i z e h i e r r e n , v. Blom,Bik.
64. Zie holle.
— I t S t a i w e r s k e h a e d , oorspr. het
kapsel der meisjes 'te Stavoren, later ook te
Hl. voor meisjes van 6—15 jaar. Roosjen, 12/13.
 HAED.
opperhoofd, vorst. G. J. passim. — I t
h a e d f e n d e d i v e l s , Halb. Matth. XII,
24. — I t h a e d d e r t s j e r k e , de paus,
ld. XV, 77. Vgl. legerhaed.
het getande dwarshout boven aan de hooi-
hark.
bovengedeelte van een pomp, waar de
zwengel op rust.
hoofdworteltronk, nioeder.stam. — T w i -
g e n ú t r o a n ú t i t â l d e h a e d . B. 257.
havenhoofd; — buitenhoofd in zee: dub-
bele rij paalwerk, van binnen aangevuld met
steenen. Vgl. brêge-, tillehaed.
opgehoogde slootwal. Vgl. u-alhaeã. Zie
†oarhaed.
bakenpaal in meren.
geheele koeweide in een 'meensehar'. —
Hokkelingen wirde rekkene twa
f o r i e n h a e d , elk voor een halve koe-
weide. Zie hadich.
in den Zwh.: landmaat: 1 h a e d = 9
e i n s o n of %. pondemaat; 2 h a e d = 1
m ê d.
h a e d ' b a l k e , s. hoofdbalk, in een molen.
h a e d b i g j i n s e l , s. n. hoofdbeginsel. Sw.
1863, 82.
h a e d b i s t j û r , s. n. hoofd-, opperbestuur.
Hsfr. II, 63; XI, 112.
h a e d d o a r p , s. n. hoofddorp, hoofdplaats
eenerplatte-landsgemeente. Fr. Volksbl. 1882.
h a e d d o e l , s. n. hoofddoel. Hsfr. IV,
259. Fr. Volksbl. 1882.
* h a e d - e a r s t ê f , s. schepter. (i. J. 1, 226.
h a e d - e i n , Hl. s. n. hoofdeinde. Zie hol-
len-ein.
h a e d k e r t i e r , s. n. hoofdkwartier. Sw.
1863, 71.
h a e d k e s s e n , Hl. s. n. hoofdkussen. Zie
holkessen.
h a e d l â n , s. n. voornaamste land, hoofd-
landstreek. Wl. ld. XV.
h a e d l i n g , s. m. oudtijds hoofd eener ste-
delijke regeering, hoofdeling. — De h a e d-
l i n g e n f e n 't f o l k , ld. XIII, 112.
" h a e d l j o c h t , s. n. hoofdlicht, 'het groo-
te licht' (zon of maan). — H a e d l j o c h t
o e r d e s t j e r r e n , G. J. I , 56; 186.
h a e d m a n , s. m. hoofdman. G.J. 11,116.
— Hsfr. 11, 140; I X , 199.
* h a e d n a m m e , s. substantivum , zelfstan-
dig naamwoord. H. S., Spraakl., 69. Vgl.
hacdwird.
wumkes.nl
485 HAEI.
h a e d p e a l , s. paal in de hoofdpalenri)
der zeewering.
h a e d p l e a t s , s. hoofdplaats. Hsfr. X I ,
89. — v. Blom, Bik., 19.
h a e d p r ê s t e r , s. m. over-, opperpriester.
Halb., Matth. passim.
h a e d r e j i n t , s. m. hoofdregent, opper-
regeerder. Salv., 14. — G. J. I . 221.
h a e d s a e k , s. hoofdzaak. Hsfr. X , 210,
— Sw. 1864, 10. — A. B., Doarpke, 90.
b a e d s e a r , s. n. hoofdpijn; hoofdzeer. Ind.
B. 180. Vgl. Tcweasear.
h a e d s y k t m e , s. ziekte van het huofd.
.1. S.
h a e d s k e a r j e , v. plukharen, vechten. —
11 g y n g e r o p i n h a e d s k e a r j e n, op
een vechten man tegen man. A. 553.
h a e d s k i p , s. n. opperheerschappij. B. K.,
56. Vgl. wrâldhaedskip. (R. W., Blêdd., 12).
h a e d s o n d e , s. hoofdzonde. Hsfr. VII, 140.
h a e d s t a l , - s t e l , s. n. hoofdstel (van het
paardetuig). Hsfr. V , 33. — H. Z., Teltsj., 80.
Vgl. hoofstal.
* h a e d s t ê f , s. rijksstaf, schepter. Salv.
14, 53. G. J.: h a e d s t o k .
h a e d s t i k , s. n. hoofdstuk (in een boek).
Vgl. kapittel.
h a e d w e i , s. hoofdweg, groote weg. Sw.
1860, 47. Zie kearewei.
* l i a e d w i r d , s. n. zelfstandig naamwoord,
ld. IV, 96. Vgl. haednamme.
h a e d w i r k , s. n. hoofdwerk; buitenhoofd
(op het strand).
h a e g j e , v. place re, behagen, bev.i.len.
Vgl. sinnigje.
h a e i , s. eg. squalus, haai. •— H y i s f o r
d e h a e i j e n , verloren.
h a e i (Schierm. en als l c lid der samen-
stelling), s, n. hooi. Zie kea.
h a e i ' f o l k , s. n. lieden, die in den hooi-
oogst werken. Ook h a i k e r s . Zie onge-
tiders.
h a e i j e , v. hooien, hooi-oogsten. Zie on-
getüdsje.
moer bepaald: het hooi in de schuur rij-
den. Vgl. heainenne.
— I k in o a t a l l e s b y i n-o a r h a e ij e,
overdr. alles wat ik behoef van elders bijeen-
halen.
Vgl. bi-, oanhaeije.
X h a e i ' j e m a e j j e , v. ronddraaien. Zie
ronntemaeije.
 HAEI.
h a e i j e r , h a i k e r , s. eg. die in den
hooioogst werkt. Zie ongeMder.
h a e j j i n g ( e ) , s. hooiing, hooioogst. — W y
b i n n e y n 'e h a e i j i n g , met den hooi-
oogst bezig. Zie ongetiid.
h a e i l â n , s. n. hooiland.
H a e i m o a n n e , s. hooimaand, de maand
Juli.
h a e i s t i k , s. n, stuk hooiland. Vgl. miede.
h a ( e ) i t i i d , s. tijd van den hooioogst. Zie
ongetiid.
h a ( e ) i w e i n , s. gewone boerenwagen, die
ook in den hooioogst gebruikt wordt.
h a e k j e , h a k e , v. haken (vrouwen-hand-
werk).
h a e k ' j e r n , s. n. haakkatoen.
h a e k p i n t s j e , s. n. haakpen.
h a e l , s. n. ijzeren schoorsteenhaak, met
verplaatsbaar onderstuk, om pot of ketel hoo-
ger of lager boven 't haardvuur te hangen.
h a e l , a. h a a l , trek (met de pen). —
S o n d e r f o l i e h a l e n en k r o l l e n , zon-
der eenige versiering, eenvoudig. Vgl. del-,
om-, opkoel.
— H y h e t d ê r i n h a e l d i e n , een
mooi voordeeltje behaald.
— Op 'e h a e l g e a n , aan den h a a l ,
R. ind T.2, XXII''.
— Op 'e h a e l k o m m e , op zjjn verhaal
komen; herstellen uit een ziekte, stoífelijken
achteruitgang of verlies te boven komen.
— H y h e t d ê r g j i n h a e l , geen tier,
geen genoegen. — I k h a n e t f o l i e h a e l
y n 'e h û s ; d ê r b i n n e d i n g e n d y 't
m y p l e a g j e , Hsfr. V I I I , 27. — J. v. d.
S., 59. — D ê r s i t g j i n h a e l y n d a t
b e r n , — y n d y b e a m , geen tier, groei,
leven.
h a e l , s. h a l m , stengel, inz. vlasstengel.
Vgl. †laechshael.
h a e l t s j e , dim.n. haaltje, trekje, (vlas)-
halmpje. Zie hael.
h a ( e ) m , s. veulenvlies.— As d e m e r j e
smiten het, b r i n g t men de haem
y n i n h e g e b e a m , d e n w i r d t de f ô l e
i n h e g e s t a p p e r , volksgeloof.ld.XIV, 107.
h a e r , s. n. (haar), in eenjongensrijmpje,
waarbij de een den ander in het haar grijpt
en vraagt: H a e r o f f o s'? Antw. L i t l o s .
h a ( e ) s t , s. haast, spoed. — M e i s a u n
(ook m e i t s i e n , m e i t û z e n ) h a ( e ) s t e n ,
met den meest mogelijken spoed.
wumkes.nl
486 HAGE.
h a e s t , adv. haast. Burm., 9. Zie hast.
h a ( e ) s t i c h , adj. haastig, haast hebbend,
gehaast. — I k b i n h a e s t i c h , h w e n t i k
m o a t o p ' t s p o a r . — Prov. H a e s t i g e
M i r t e n w i e r i n t r e k s k i p p e r , iron.
[trekschippers hebben zelden haastj. — K1 a e s
wol h a , ik sci 1 him j i l d f o a r s j i t t e ,
m a r d ê r b i n 'k n e t h a e s t i c h m e i ,
dat doe ik zoo dadelijk niet.
driftig. — I n h a e s t i c h m a n , driftig,
oploopend. — M a s t e r w a e r d h a e s t i c h
op 'e j o n g e s .
h a ( e ) s t j e , v. (zich) haasten, spoeden, —
tot spoed aanmanen, — aandrijven. — D o u
m a s t m y n e t h a e s t j e . Vgl. forhaestje.
l i a e t , s. haat. — N e t ú t h a e t o f n i i d ,
m a r om e i g e n p r o f y t , alleen uit eigen
belang.
h a e t l i k , adj. hatelijk.
h a e t l i k e n s , h a e t l i k h e i t , s, hatelijkheid.
h a e t s j e , v, haten , afkeerig zijn van,
h a e t s k , adj. hatend , haatdragend.
h a f f e l (triv.), s. wafel, in de bet. van
mond. Zie waffel.
h a f f e l b e k , s. eg. wauwelaar.
h a f f e l e r y , s. wauwelarij, gewauwel.
h a f f e l j e , v. ongemanierd eten. — H w e t
h a f f e l s t r a e r y n 'e b r i j o m , j o n g e .
knabbelen, knauwelen. — I t h y n s d e r
h a f f e l t o p 'e t e a m . — D e kij h a f f e l j e
o p i t s t r i e om.
mommelen, fig. hakkelen, stotteren. —
Hy h a f f e l e d e r a l h w e t op o m , m a r
't r j u c h t e w o e d e r n e t s i z z e . — Y n
'e w i r d e n h a f f e l j e .
h a f t i c h , adj. eigen, — van aard, natuur,
karakter. — S y n e i n e h e r t e t e l d e h i m
d e s w a k h e d e n , d e r (dy) i t h a f t i c h
w i e r n e , ld. I X , 56. — H j a w i e r s à
h a f t i c h , d a t se l j e a v e r h i e , d a t
e r t w a , t r i j e m â n l i û m e i h j a r om
s k o e r d e n a s i e n , Hsfr. I V , 173.
h a g e , s. h a a g , heg. — I n h a g e om
h û s , als omheining. — I n h u l s t e n , — i n
h o e k e n h a g e . Vgl. haech.
hagedoorn , meidoorn. — I n s k e r p e
h a g e , heg van hagedoorn-struiken. Ook:
de struik, een doorn.
h a ' g e b e a m , s. stamhagedoorn.
h a g e b e i j e n , s. pi. hagedoorn-bessen,
-vruchten. Ook m o a l b e i j e n en s m o a r -
b e ij e n,
 HAGE.
h a g e b l o m , s. hagedoorn-bloesem.
h a g e b o e k , s. haagbeuk, heggebeuk, bij-
zondere soort beuk voor het aanleggen van
heggen.
h a g e b o s k , s. n. hagedoornstruik , de ge-
zamenlijke uitloopers van een hoofdwortel.
Zie bosk.
h a g e d i s , s. hagedis. Zie gêrskrûper.
overdr. vinnig meisje.
h a g e d o a r n , s. hagedoorn: stok vaneen
hagedoorn. — D ê r h e s t i n m o a i j e g o n -
g e l s t o k . J a , d a t is in h a g e d o a r n .
Ook h a g e s t o k .
h a g e k l o k j e , s. n. haagwinde.
h a g e l , s. grando, hagel. — De a p e l s
s t o u w e as h a g e l en s i e d f e n ' e b e a m -
m e n m e i d y h i r d e w y n . Zie (mede
voor de samenstellingen) heil.
h a g e l h i r d , adj. zoo hard ais (jacht)ha-
gel. Zíe hird.
* h a g e l i k , adj. behaaglijk. ld. IX, 50.
h ä g e l j e , v. hagelen. Vgl. forhageljc. Zie
heilje.
h a g e l k e r l , s. hagelkorrel.
h a g e l s , adj. toornig, erg boos. — I k
bin hagels.'
— 11 g o n g e r h a g e l s t r o c h , het
ging er geweldig toe. Vgl. koegels.
h a g e l s e k , - t a s , s. hageltasch.
h a g e l s t o a r m , s. storm met hagel.
h a ' g e l t a s , s. Zie hagelsek.
h a g e r , s. m. die (aan een steenfabriek)
de' gevormde steenen, of (in do veenen) tur-
ven in hagen (rijen) zet.
h a g e s t o k , s. Zie hagedoarn.
h a g e t û k e , s. hagedoorn-tak, vooral:
bloeiende tak. — I n h a g e t û k e y n i n
flesse m e i wet t e r s t i e t yn e kea-
m e r to p r o n k .
h a h a ' ! interj. van blijdschap. — Do
s p r i e k de k e n i n g K a e r l : h a h a ! d a t
lân is m y n ! E n l a k e . . . Oude sage.
zoo, zoo! ei! — H a h a ! b i s t d ê r ?
w i e r 't d y d ê r om t o d w a e n ? Dit
meest: a h a !
hai-, als Ie lid in samenstellingen. Zie haei.
h a i k e r , s. eg. Zie haeijer.
h a i l j e - t r a w a i l j e , adv. met haastigen
spoed. — D a t w i e r h a i Ij e t r a w a i l j e
d e s e i l e n o p , en d e h a v e n ú t . B. 320.
† h a i n t s , adj. deftig. — H w e t b i s t e in
h a i n t s e h e a r e , Burni.
wumkes.nl
487 HAK.
h a k , s. eg. brekebeen. Zie hakkenkruk.
— H a k s i k e t s y n g e m a k , waarschijn-
lijk : soort zoekt soort. Burm. Vgl. hakmak.
b a k , s. lust, trek, zin. — I k h a n i n
h a k op i n â l d w i i f m e i j i l d . B . 270.
h a k , interj. pak aan! — D a t w i e r
h a k , gegrepen, aangepakt (ook van vech-
ten).
h a k , s. ictus, hak. — I n h a k m e i d e
b i l e. Zie kap.
h a k ' b l o k , s. n. Zie houblok.
h a k e , v. Zie haekje.
h a k e , v. haken, bij het graven van ka-
nalen elke schop aarde overreiken door een
werkman aan den naastvolgende, enz.
h a k j e , dim. n. hieltje, nokje. Zie hakke.
h a k j e , v. hakken.
spitten. — De t ú n h a k j e .
h a k j e , v. wegloopen. — I k s c i l d y
h w e t h a k j e ! ik zou je danken, dat doe
ik niet.
h a k ' j e b l o m , s. tropaeolum. majus, Oost-
indische kers. — Ook: h a r t s j e b l o m ,
ljippetop, kivitskop, tuskom.
h a k k e , s. calx, talus, hak, hiel. —•
H a k k e n o p n i m m e , vlug loopen; vluch-
ten, Ned. de hielen lichten. Hiervoor ook:
hakken op s p y l j e . — l m m e n de
h a k k e n s j e n l i t t e , van iemand weg-
loopen , zich van hem afwenden. — N e t fol-
i e —, n e a t om 'e h a k k e n h a , wei-
nig —, niets te beteekenen hebben. — Hj a
n i m t it f o a r de t e a n n e n op en s e t
i t e f t e r d e h a k k e n w e r d e l , vaneen
achtelooze, zonder overleg werkende vrouw.
— I k k i n g j i n h a k k e w y k j e , geen
oogenblik van huis weg.— l u i m e n o p h a k -
k e n en t e a n n e n n e i g e a n , nauwlet-
tend bespieden.— l m m e n n e i op 'e h a k -
k e n w é z e, dicht op de hielen zijn (bij
een wedloop of vervolging). — De h a k k e n
y n 'e g r o u n s e t t e , flink loopen, fig.
zich schrap zetten, Sw. 1892. 71. — H y
s l a c h t o p 'e h a k k e n , — k i n o p 'e
h a k k e n s 1 a e n , hij is onafhankelijk , nie-
mand kan hem deren. — De m o e d g i e t
him y n 'e h a k k e n s i t t e n , zinkt hem
in de schoenen. — De fa m m en n e i d e
h a k k e n s j e n , de meisjes met verliefde
blikken naoogen.
— De h a k k e en de lytsehakke,
bij 't kousenbreien.
 HAK.
staart van het scheepsroer.
't achterste gedeelte van een ouderwet-
schen ploeg, — waar bij het zwenken de
voet op gezet wordt, een verlengstuk van de
sleepbalk. Forj. 1882, 140.
het nokje aan een pijpekop. — De fa d e r
f e n 't g a s t h ú s h a r k e s a o a n d a c h -
tich, dat him d e f l i b e b y d e h a k k e
f e n 'e p ü p d e l r o a n , R. ind T.2, 144*.—
H a k k e n o n d e r 'e s k o e n , enz. —
Vgl. knoffelhakke. ski/thakke.
h a k ' k e b â n t s j e , s. n. bandje aan een
soort van kinderschoen, met dezen uit éen
stuk.
h a k k e b i t e r , s. eg. canicula, kleine hond,
die de menschen keffende naloopt en in de
hielen wil bijten. Ind. B. 41.
kinderspeeltuig, bestaande in een wieltje
aan een stok, dat men over den grond schuift.
h a k k e b o e r d t s j e , s. n. laarzeknecht. Ook
learzetrekker.
h a k k e í j r t ' s j e , s. n. Hsfr. VII, 128. —
Fr. Alm. 1847, 63. Zie akkefysje.
h a k k e l , s. ruwe kerf ín hout, schaard
in een mes, enz., — ongelijkmatige insnij-
ding van de zeis op het grasveld.
Vgl. takke, skird.
h a k k e l i c h , adj. Fra. ébréché, met 'hak-
kels'. Vgl. hakselich, gabbelich.
l i a k k e l j e , v. hakkelen: ruwe kerven of
schaarden veroorzaken , met galen snijden of
maaien. Zie hakselje.
stotteren, radbraken (een taal). Zie haf-
felje.
h a k k e n k r u k , s. eg. brekebeen. — I n
h a k k e n k r u k f e n i n r i d e r , gebrekkige
schaatsrijder. A. 767.
beunhaas, kladschrijver. — K n o f f e l -
s k o n k e n , h a k k e n k r u k k e n , skoffel-
h â n z e n o p 'e F r y s k e skriuwers-
b a e n . Vgl. knoffelhakke, en de in dit citaat
genoemde synoniemen.
h a k k e r , s. m. spitter, die den grond
omspit, omgraaft.
h a k k e t a k j e , v. hakketeeren, kibbelen,
krakeelen. — H a s p e l j e e n h a k k e t a k -
j e . Hsfr. IX. 32. Ook
h a k k e t e a r ' j e . R. ind T.2, 80".
h a k ' l a p e , s. aohtevlap aan een schoen.
Wassenb. I. 38.
h a k l e a r , s. n. hakleder (aan een schaats).
h a k m a k , s. n. poespas.
wumkes.nl
it i HALD.
patois. — S n i t s e r h a k m a k , R ind
T.3, 425'. Vgl. griemmank.
slecht volk. — A l l e r h a n n e h a k m a k
f e n f o l k . Vgl. sprot.
h a k m e s , s. n. hakmes, voor 't hakken
van vleesch. Vgl. kwykmes.
h a k s e l , s. n. haksel, fijn gehakt stroo.
h a k ' s e l b a n k , s. bank met hakmes om
stroo tot haksel te maken. Ook s n i j b a n k .
h a k s e l i c h , adj. Zie hakkelich.
h a k s e l j e , v. hakkelen, haksel maken,
iets fijn hakken, b.v. groenten of kruiderijen.
Hûs-hiem 1892, 148.
ongelijkmatig hakken of snijden. — Y n
't b r e a h a k s e l j e . Vgl. bi-, of-, troch-
hakselje.
h a k s i n e , s. Hd. Achilles sehne, (de) hiel-
pees.
h a k s k j i r r e , s. hakkelende schaar.
h a k s t a p p e n , s.pi. voetstappen, in: lui-
men a l l e h a k s t a p p e n e f t e r n e i rin-
n e, overal op den voet volgen.
h a k s t r i e , s. n. stroo voor haksel.
h a k t o u , s. n. haktouw, (uit armoede) in
plaats van een hakleer, aan een schaats.
h a l a ' , interj. Zie ala.
h a l b a s t ' , s. n. albast. Zie albast.
l l ã l d , s. n. steun, houvast. — M û r w i r k
s o n d e r s t i p e of h à l d , R. W . , Blêdd.,
75. — I k h i e g j i n h â l d n i e a r o a n 't
h y n d e r , kon het niet meer in bedwang
houden.
waarborg, verzekerdheid. — De t i i d he-
g e t e n t a d e w i n t e r h a 'k g j i n h â l d ,
ben ik niet van 't noodige voorzien of ver- -
zekerd. — fig. Dy k e a r e l h e t m e n ,
g j i n h â l d o a n , men kan niet op hem
rekenen.
ophouden, einde, stilstand. — H j a r
hearsksucht hie nin k e a r , nin
h â l d , e a r 't f rij e f r y s k e nekke
w i e , R. P.
— H y w a e r d m e i e r t i i d s a for-
d r a e c h s u m , d a t e r n e t i e n f e n ús
a l l e g e a r r e h â l d o a n h e t , hem daarin
evenaart. Oude alm.
— H â l d e n b o e i , links en rechts, bij
hot tweespan voor een voertuig.
h ã l d e , v. Eng. to hold , houden. — Ik
hâld, ik hâldde (houd), haw halden (hou-
den), hâldende, to halden. Hl. h a a l d e .
Yk haald, healde, hev heulden. Zoh. hpuJ-
 HALD.
d e , huid, hulden. — M e i w e t t e r i g e
stisel n e t p l a k k e , dat h â l d t doch
net. — Dat kin gjin t o u w e n h â l d e ,
daar zijn de sterkste touwen niet voor bere-
kend, fig. een weelderig of verkwistend le-
ven is niet vol te houden.
— D a t i i s k i n n e t h à l d e , is niet
sterk genoeg om er op te gaan.
— A s t e 't n e t m i s s e w o s t e , m a s t
i t m a r h à l d e . — H y is (in m a n ) f en
h a l d e n , een gierigaard.
nemen, koopen. — D i t g û d s c i l 'k
m a r h â 1 de. — 'k H â 1 d i n b ô 1 e ú t 'e
k o e r , v. d. M.
— Dy l i û k i n n e g j i n b o a d e n h à l -
d e . — H y k i n g j i n p l a k (of w e i d e )
h â l d e , blijft nooit lang in een dienst.
gelden, geldig zijn. — M e i L u b b e r t
o n d e r 'e h â n b o a s k e , il D a t h â l d t
n e t , d a t m e i y n r j u c h t e n n e t bi-
s t e a n , Alm. 12». 1820. — D a t h â l d t of
h â l d t n e t (geldt of geldt niet), ook bij
kinderspelen.
— D a t i s h a l d e n , aangenomen (een
weddingschap, beding). Hsfr. I I I , 80. —
D ê r h â l d í k m y o a n , daar sta ik op.
— H y k i n 't n e t (f o a r in-o ar) h â l d e ,
zijn zaken niet recht, — n i e t gaande houden.
opnemen (tegen), wedijveren (met), —
S a p e k i n 't t s j i n R o nik e w o l h â l -
d e . . . m e i r i d e n , y n ' t w i r k , enz.
— T o h a l d e n j a e n , tot beseheid ge-
ven , verwijten. — I s 't a l w e r m i s ' ?
j o w c h m e n h i m t o h a l d e n , ld. IV, 9.
—• D e r w a e r d h i m t o h â l d e n j o w n ,
d a t e r 't g o e d f e n s y n b e r n o p m a k -
k e h i e . B. 23. - - T o h a l d e n k r i j e ,
— I t o p i m m e n h â l d e , iemand van .
iets verdenken. — H j a k l a g e n 't m y h o
't s e m e i t s j o e n e n o a n h e l l e w i e m e ,
en n e a m d e n i n s t i k t w a d ê r 't se 't
o p h a l d e n , A. Ysbr. (1808), 24.
— F en 't i e n of 't o a r of f en i m -
m e n hâlde.
— I t m e i i n-o a r h â l d e , 't eens zijn ,
't voor elkaar opnemen ; verkeering of' ver-
boden omgang met elkaar hebben.
— Y e n h â l d e , zich houden, gedragen.
— Y n s y n fei n t e j i e r r e n w i e r D u r k
t i g e 1 o s, m a r n o u h ù 1 d t er h i m
goed. — Dat j a k h â l d t him goed,
blijft lang goed.
wumkes.nl
489 HALO.
— I k h â l d m y d e l e a w i r c h , — (de
r ê c h ) yn s t i k k e n , ben in angst, dat het
verkeerd afloopen zal.
— s. verb. H a b b e n e n h a l d e n (zie
habbe), — h a l d e n en d r a g e n tyÃedrage).
Vgl. bi-, bij-, foar-, fol-, for-, ffi'ar-, yn-,
ôf-, oan-, ont-, úthâlde; tahãlde.
h â 1 d e n d , p. praes. Vgl. frjeonhâldend.
l l à l d e r , s. eg. houder, die iets houdt, er
op na houdt. — D a t i s y n h â l d e r s h â n
( h a n n e n ) , in verzekerd bezit. — Dy m a n
wol yen g r a e c h j i l d foarsjitte,
m a r p a s t o p , d a t e r yn h â l d e r s h â n
b 1 i u w t , dat hij gewaarborgd is voor ruime
winst.
leuning aan een vonder.
penhouder. Vgl. pinnehâlder.
Vgl. bi-, oan-, gearhâlder ; hynstehâlder.
l i â l d f è s t ' , s. n. houvast (eig. en fig). Zie
hâld.
l l à l d - o a n , h ú s k e f e n , huis van ver-
dachten naam, waar jongelieden, bijv. dienst-
boden van beiderlei kunne samenkomen, om
kennis te maken of bijeen te zijn.
h á l d - o m , adv. links-om (bij het mennen
van paarden); tegenover b o e i-o m , z. d.
't Bildt h a p-o m.
h a l e , s. (vlas)stengel. Zie hael.
h a l e , v. tieren, gezond zijn. — I t b e r n
w o l n e t h a l e , B. P. in Epk. 194.
h a l i c h , adj. tierig. Wl. ld. XVII. — D a t
b e r n is n e t r j u c h t h a l i c h , — de
f r u c h t e n b i n n e n e t h a l i c h mei de
d r o e c h t e [Meest met ontkenning.].
h a l l i c h , s. — p l . h a l l i g e n , kleine onbe-
duinde en onbedijkte eilandjes aan de Noord-
friesche kust, — overblijfselen van door de
zee verzwolgen land, waar de bewoners
nog Friesch spreken. ld. XII. — Sw. 1871,
26/27.
h a l l ú n ' , interj. onraad, houd den dief!
— H a l l ú n ! h a l l ú n ! d ê r b i n n e die-
v e n y n 'e t ú n , kinderspel.
halo', interj. op, voorwaarts! (jagersroep,
om de honden aan te sporen).
h a l o a z j e , ». n, horloge, zakuurwerk.
- - I n (wyld) h o l o a z j e y n 't b e d s t é ,
het tikken van het houtkevertje, — voor-
spelt een sterfgeval (bijgeloof).
h a l o a z ' j e t m s e , s. - b û s k e , s. n., - k a i -
k e , s. n., - k a s t , s., - k e a t t i n g , s. n. Zie
: de Eiikelwoüi'den,
 HALO. 490 HAM.

h a l o a z j e m a k k e r , s. m. horlogemaker. | h a l s b â n , s. halsband (van een hond,

h a l s , s. collum, hals. — I n s t r i n g g i t - schaap, enz.).— fig. Us d o m i n y h e t i n •
t e n y n g o u d om 'e h a l s . — P o e z j e g o u d e n h â l s b â n , is huisvriend bij de
n e t m e i d e m ô l k e , o a r s k r i g e s t aanzienlijken in de gemeente. Lex. 305.
m e m o a n 'e h a l s , wordt moeder boos op — P e i n j u m e r h a l s b â n , oude ringdijk
je. — H y f o e i h a l s o e r de k o p , 't waardoor de lage landen tegen het zeewater
onderste boven, y n 'e s 1 e a t. — S o 1 k e-] beveiligd werden. Zie J. W., NaamL, op Ping-
b o e r s c i l h a l s o e r de k o p , plotseling, ! jum.
m e i d e f a e m t r o u w e . — Om ('e) h a l s ; h a l s t o r e k k e n , s. verb. gevaarlijk werk,
k o m m e , g e a n , r e i t s j e , om het leven fig. gewaagde onderneming.
komen , te gronde gaan , geruïneerd worden. h a l s b r e k k e r , s. wat iemand 'den hals
— D ê r is n e a t om 'e h a l s , niets ver- I breekt': in 't verderf stort, ruïneert. — D e
loren. — Prov. D e r is g j i n k o u om 'e b a k k e r i j w i r d t f o r T s j a l k e i n h a l s -
h a l s , s e i B e i t s e - b o e r , do h i e d e r b r e k k e r .
s y n w i i f f o r l e r n . — Om 'e h a l s , b r i n - h a l s b r e k k e r y ' , s. gevaarlijk werk, ge-
g e . W. Gribb., 56. — H y h e t i t m e i waagd spel.
d e h a l s h e l l e , met levensgevaar vol- h a l s b û g j e , v. buigingen maken met den
bracht , Burm. — De h a l s w e a g j e , het I langen hals, van sommige dieren. — D e
leven. • e a r r e b a r r e s t i e to h a l s b û g j e n en
het hoogste, het uiterste. — Ho g y n g 't to k l a p p e r j e n , v. Blom, Bik., 173.
h j o e d m e i de i e r a p p e l p r i z e n ? T w a - h a l s d o e k , s. halsdoek.
e n - t w e i n t i c h s t u r e n , d a t w i e r de h a l s - e a g j e , v. reikhalzend uitzien. A 389.
h a l s , de hoogste prijs, dien men kon be- h a l s e m , s. n. halsboord van een hemd.
dingen. Vgl. himdshalsem.
— D e h a l s f e n i n f l e s s e . Vgl. fles- ; h a l s f û r g e , s. voor, die tusschen den
sehals. — . . . f e n i n f y o e l e . ; dwarsakker aan het einde van een bouw-
het ronde gedeelte van de molenas. land , en de overlangsche akkers gelegen is.
het gedeelte van een boerenhuis tusschen h a l s - j o k , s. n. breede riem of hennipzeel,
het voorhuis en de schuur, van buiten be- bij het ploegen met vier paarden over de
schouwd. halzen van het achterste tweespan gelegd
hals van een zei!. en tegen het afglijden bij het zwenken, aan
engte of vernauwde uitmonding van een ' het trektuig der voorpaarden bevestigd.
meer. h a l s k e a t t i n g , s.n. halsketting, van goud
guttur. keel, eigenl. 't inwendige van den of zilver, als sierraad aan het zakhorloge
hals. — P i n e y n 'e h a l s h a . — D ê r gedragen, omstreeks het midden der 19°
w a e i d e m y n e t f o l i e y n ' e h a l s , ik eeuw.
kreeg daar weinig te eten of' te drinken. — ijzeren ketting met beugel, dat een paard
M a s t e r l e i s y n p o s t d e l , h w e n t d e | in den hoefstal over den hals wordt gelegd.
klokstouwen bigoannen h i m d e I h a l s k l a u , s. beugel en ketting om hals
h a l s ú t t o h i n g j e n , ld. IV, 14. — H y en nek eener koe op stal. A 635.
h e t it, m y op h a l s e n k i e l f o r b e a n , h a l s k n o a r r e , s. halskwab (der runde-
streng verboden. — Dy f i n t s e i t n e a t , ren) , strot (bij den mensch).
m e n m o a t h i m d e w i r d e n ú t 'e h a l s h a l t e r , s. de bovenaarde van laagveen.
h e l j e . — l u i m e n d e s o n d e t a d e h a l s Octrooi Veenpolder 1855, 7. Zie bosk.
ú t h e l j e , driftig maken, en zoodoende nood- h a l ú n ' , s. Zie alún.
zaken om uit te varen. h a l z j e , v. halzen: een vaartuig voor den
s. eg. Fra. hère, sukkel. — E a r m e h a l s . j wind omwenden. — Prov. I t i s b e t t e r
— D r o n k e n e h a l z e n . Hsfr. VI, 269. Vgl. h a l ze a s k r a b b e , Ned. beter ten halve
fret-, sûphah. — D e a d e h a l z e n . Zie rlea. gekeerd dan ten heele gedwaald.
h a l s ' b a l k e , s. dwarsbalk in den kap van h a m , h a m m e , s. veulenvlies. Zie haem.
i
een molen, onder den steen, waarin de ! h a m , s. in : M e i h a m e n g r a m o p -
bals van de as draait. i t e , Ned. met huid en haar verslinden. Ook

wumkes.nl
 HAM.
in ei h o m en g r o m . Zie hom. — I t
s i e d s i l j e f e n 'e h a m en d e g r a m ,
van alle onzuiverheden. Hulde I I , 252.
h a m b o a i ' , s. hobo (blaas-instrument).
h a m b o a i k j e , v. op de hobo spelen. R.
ind T.3, 141'.
h a m e i ' , h a m e i j e , s. hek tot afsluiting
van een boerenerf of landhuis. of van land
aan den openbaren weg. Vgl. icringe.
h a m e ì j e p e a l l e n , s.pl. hekpalen. Ziehamei.
h a m m e , s. haam. Zie beage.
h a m m e (Warns), s. ham. Ook bij G. J.
I , 1. Vgl. spekhamme. Zie skinke.
† h a m m e l , h o m m e l , s. soort speeltuig.
Nav. 1881, 280. Ook N o a r d s k e b a l k e .
Zie balke.
h a m m e r , s. matteus, hamer, bepaalde-
lijk: ijzeren hamer. — H o u t e n h a m m er,
altijd met het adjectivum. — De h o u t e n
h a m m e r s l y p j e , luieren bij zijn werk,
vooral van timmerlieden.
— H w e t n a m m e r i s d a t ? wat drom-
mel . . .
Vgl. foar, bil-, hant-, har-, smiäshammer.
h a m m e r j e , v. hameren, kloppen met
den hamer.
h a m ' m e r s l a c h , s. slag met den hamer.
s. n. hamerslag: ijzerdeeltjes, die bij 't
smeden wegspatten.
— H w e t h a m m e r ( s l a e h ) ! Zie hammer.
h a m o e ' , interj. nabootsing van 't geluid
der koeien. Vgl. amoe.
h â n , s. manus, hand. Hl. h a a n d , pi
henden. — H a n n e n as slaeijen'
groote, lompe handen. — I k h a m a r i e n
p e a r h a n n e n , kan niet alles tegelijk doen.
— It m e i de h a n n e n fortsjinje,
met de handen werken voor zijn brood. —
Ik kin gjin h â n foar e a g e n sjen
(schertsend ook : f o a r 't g a t ) , het is pikdon-
ker. — N ij s m e i d e w a e r m e h á n o e r -
b r i n g e , onmiddelijk, terstond. — Prov.
De w i n n e n d e h â n i s m y l d .
— De h a n n e n ú t s t e k k e , werken,
— de h a n n e n n e i i m m e n ú t s t e k k e ,
iemand aangrijpen. — H a n n e n o a n 'e
p l o e c h s l a e n , het werk aanpakken. —
M e i (1c i e n e h â n y n b a r r e , m e i d e
o a r e w e r ú t j a e n , het pas ontvangen
geld dadelijk weer moeten uitgeven. —
Hy kin syn t r o u w e h a n n e n net
b a l d e , is niet eerlijk. —- I m m e n ' h w e t
wumkes.nl
491 HAN.
ú t 'e h a n n e n b r i n g e , — a r b e i d s j e ,
schade of verlies berokkenen. — H y k o e
de h a n n e n n e t t h ú s h â l d e , greep
' iemand aan, — kon een ander het zijne niet
laten houden. — M e i om k e a r d e (of for-
k e a r d e ) h a n n e n s t e a n , onbeholpen zijn.
— I m m e n de h a n n e n s t o p j e , Fra.
j graisser la patte, omkoopen. — 11 w i r k
i flj uc h t h i n i —, w o l h i m n e t t r o o h de
hannen, — i t j i l d fljucht hinitroch
de h a n n e n . — I m m e n t r o c h d e , h a n -
n e n g e a n l i t t e , afranselen. Ook: I n
| faem t r o c h de h a n n e n g e a n l i f t e ,
I met haar stoeien. — I t i e n o f ' t o a r b y
h a n n e n h a , met iets bezig zijn. — H w e t
om 'e h a n n e n h a , geld voor noodzake-
lijke uitgaven. — I t s t i e t h i m n a u o p
'e h a n n e n , hij heeft geen ruime inkomsten,
moet zuinig leven. — I t f o e i ú t 'e h a n -
n e n , het viel tegen. ld. IV, 245. - - H y
j o w t s y n h a n n e n h j e l j o u n , denkt
niet meer te werken. — As j y g j i n h â n
h a , k i n n e j y g j i n f û s t m e i t s j e . Zie
fust. — H â n f o a r h â n g ê r s s n i j e , met
een mes. — I t l e i t f o a r d e h a n , voor
het grijpen, 't is begrijpelijk, ligt in de
reden. — D a t is m y o e r d e h â n , —
o e r d e f u s t (z. d.). — O e r d e h â n
s l e i n , verkocht, van de hand gedaan. —
H w e t o a n 'e h â n h a , verkeering. —
H w e t is d ê r o a n 'e h â n ? wat gebeurt
daar? wat is daar te doen? By d e r
h â n , — f e n d e r h â n , links of rechts
van den ploegmenner. — By d e h â n op-
b r i n g e , een kind met pap of melk groot-
brengen , niet zoogen (ook een l a m , uit de
hand met melk opbrengen). — U t e r
i h â n f o r k e a p j e , — f o r h i e r e , onder-
| hands. — U t 'e h â n o p i t e , rauw. —
! O a n 'e w i n n e n d e h â n . aan de beter-
| hand, herstellende. — I t K e n i n g r y k
f e n d e h i m e l e n is o p h â n , ophan-
den, nabij, Halb. Matth. III, 2.
— In goede h â n fen s k r i u w e n .
fen b ú t e r m e i t s j e n , fen r e e d s l y p -
j e n , enz. — Y e n s h â n s e t t e , iets met
! zijn naam onderteekenen. — De k w e a d e
h â n , de booze hand, betoovering. Sw.
; 1858, 22.
— X De m o a i j e h â n , de rechterhand.
Vgl. berne-, mânshân-; lofter-, rjuchterhân;
deahâit,
 HANA.
[ H â n - als l e lid der samenstelling komt
ook meermalen voor als h a n t-, z. d.]
h â n ' - a n g e l , s. gewone (visch)hengel, te-
genover: l o o p - of' s e t - a n g e l .
h â n - a p p e l , s. handappel, tafelappel.
h a n b a k j e , v. met handslag loven en bie-
den, den koop met handslag bezegelen , zooals
in den veehandel. Ook h a n t s j e b a k k e
(Burkerij 6).
h a n b r é , - b r i e , s. n. handbreed(te). R.
ind T.2, 227*. — G. J. I , 11.
h a n b û k j e , - b û t s j e , v. met beide han-
den sterk en herhaaldelijk in de zijden slaan
om zich te verwarmen.
h a n d , interj.houd op, rust! (roep van den
opzichter bij de zeeweringen, bij het hijschen,
heien . . ., terwijl hij de hand opsteekt).
h a n d é d i c h , adj. schuldig, medeplichtig.
— H a n d é d i c h o a n 'e m o a r t . Lex. 809.
h a n d e l , h â n n e l , s. handel, koophandel.
— H a n d e l en w a n d e l .
h a n d e l i n g , h â n ( n e ) l i n g , s. handeling,
handelwijze.
verhandeling, G. J. II, 54.
h a n d e l j e , h â n ( n e ) l j e , v. handelen,
handel drijven.
behandelen, hanteeren. G. J. I, pasäim.
h a n ' d e l s ( h à n n e l s ) m a n , s. m. (veehan-
delaar, koopman. Winterj. 1861, 92. — pi.
-liû.
h a n d e l ( h á n n e l ) s p u l , s.n. handelszaak,
al wat tot den handel behoort. — H y h i e
n i n f o r s t â n f e n h a n d e l s p u l , Fr. Win-
terj. I I I , 99.
h a n d e l s ( h â n n e l s ) w a e r , s. handelswaar,
koopwaar. A. B., Doarpke 78.
h a n d e l ( h â n n e l ) w i z e , s. manier van
doen. — D a t is g j i n h â n n e l w i z e ge-
lyk.
han'dersket(vervormduit. h o a r n d i e r -
s k e t ) , s.n. koeschutting op stal. Zie kou-
wexkel.
h a n d i c h , adj. & adv. handig, — I n
h a n d i g e k e a r e l , j o n g e , — in h a n -
d i c h f r o m m i s , f a n k e. — D e â l d e
b o a r r e k l a d d e h a n d i c h op i t s k û r-
i- e t e k.
vlug. — S a r e i t sj e wy h ancl i c h
m e i 't n e s tj en o p s t e l , Sw. 1858, 16.
h a n d i g j e , v. handen, van de hand gaan.
— It naeijen h a n d i c h t h j a r sa
s k o a n , zij kan er flink mee terecht, Sw.
wumkes.nl
192 HANK.
1855, 30. — I t h a n d i c h t m y s a n e t ,
ik kan in die houding niet werken.
— I n w i i f s a as h i m d a t b e s t h a n -
d i g e t , voegt, ld. V , 23.
h â n f e t , s. n. handvatsel, greep.— A l l e
d i n g e n h a w w e t w a h â n f e t t e n . Vgl.
oanfetsel.
J h â n f e t , s. n. handvat, om water of
karnemelk op te scheppen,
i h â n f o l , s. n. handvol, zoo veel men in
de hand kan houden, met de hand omvat-
ten. — I n h â n f o l s â l t , r e i d , f l a e c h s .
pi. h â n f o 11 e n.
h a n g , s. h a n g , een hout, ijzer of ander
voorwerp om iets aan op te hangen. — I t
f l e s k , d a t o a n 'e h a n g i s , K. ind T.a,
254*. — I t w i i f h e t i t l i n n e n o p 'e
h a n g , de wasch opgehangen om te dro-
gen. Vgl. bokkenhang.
deurhengsel. Zie hinge.
h a n ' g e l g a t , s. n. & eg. iemand die steeds
1
„omhangt", luiert (zie omhingje),
\ oude grompot, zeurkous. W. Gribb. 4.
h a n g e l g a t s j e , v. zaniken , grommen ,
i kijven. — W i i f ! l i t d y n h a n g e l g a t -
s j e n . Ho r a e s t d o u s a a s i n f i r t y n
'e b o n g e ? W. Gribb., 4.
h a n g e r , s. holl.sme: hangplant, aan den
zolder in een pot opgehangen. — Vgl. boek-
hanger.
h a n g ' i z e r , s.n. hangijzer, hangtreeft bo-
j ven het vuur. — I t i s i n h a n g i z e r o m
o a n t o g e a n , 't is een hachelijke, kritieke
toestand.
I h a n g k j i z z e n , - t o s k e n (vermoedelijk ver-
; vormd uit h a r n - k j i z z e n , - t o s k e n ) , s. pi.
hoektanden.
' h â n h â l d e , v. handhaven. — W y m o a t -
• t e e l k o a r h â n h â l d e , Burm.
; h â n - i z e r , s. n. handijzer, gloeiend ijzer,
oudtijds bij de godsoordeelen gebruikelijk.
h a n k â l d , adj. zoo koud, dat de handen
er gevoelig door aangedaan worden (van het
weer).
h â n k a r r e , s. handkar, handwagen. Zie
skonkavre.
h â n k a t s j e , s. n. handmofje. Zie katsjt'.
h a n k e , s. n. vleinaam voor een veulen.
\ h a n k e , dim. n. Zie hantsje.
I h â n k i k e r , s. eg. die iemand op de han-
: den kijkt, hem bij 't werk gadeslaat, zonder
zelf wat te doen.
 ItANlC.
h â n k l a p , s. klap met de hand. Ook:
een klap op de hand. Zie hânplak.
h â n k o e r , s. hengselmand. Zie hingelkoer.
h â n k o e r k e , dim. n. boterhammenmandje
voor schoolkinderen. Ook s k o a l l e k o e r k e .
h â n l i n g , s. handel, negotie. — H e t e r
't h y n s d e r y n 'e h â n l i n g ? te verkoo-
pen? Jong. boosk, 16. — H y h i e j i m -
m e r h w e t y n 'e h â n l i n g , Sw. 1870, 8.
h â n l o a i t s e r , s. eg. chiromantes, hand-
kijker, die uit de hand iemands toekomst
voorspelt. L. bl.
h â n - m a n g e l , s. ouderwetsche linnenman-
gel. Ook s t o k m a n g e l . Zie mangel.
h â n m a s t e r , s. m. chirurgus,heelmeester.
G. J. I I , 86.
h a n ' n e b y n d e r , s. eg. die iemand de han-
den bindt: iemands zorg aldoor noodig heeft.
— Dou b i s t my i n l y t s e h a n n e b y n -
d e r , zegt eene moeder tegen haar kind.
h a n n e - f r e t ' ( t e r ) , s. eg. die veel eet. Vgl.
frethãns.
h â n n e l , s. Zie handel (mede voor de sa-
menstellingen en afleidingen).
*hanneplaster, iron. voor h â n p l a k ,
z. d. A. B., Doarpke, 36.
h a n n e w i r k , s. n. handenwerk, handen-
arbeid.
h â n p a r , s. handpeer, tafelpeer.
h â n p l a k , s. handplak, strafwerktuig, voor-
heen in de scholen gebruikelijk. Zie plak.
slag met de handplak.
h a n s , s. m. schimpend: kerel, kwant,
snaak, vent, knaap. - - I n g r e a t e h a n s ,
rijk, aanzienlijk persoon. Hsfr. V I , 98. — De
g r e a t e h a n z e n , ld. I I , 87.— Hsfr. XIII,
79. — S k r i e l e h a n z e n , kale heeren.
H.Z., Ts. tuws. voor: langbeenige muggen.
— F r j e m d e h a n z e n , Hsfr. X I , 167. —
N u v e r e h a n z e n , Ibid. I I , 203. — R o p -
p i g e h a n z e n , ld. I , 137. — J o n g e
h a n z e n , Hsfr. IV, 223. Vgl. fret-, great-,
güch-, gûchel-, rop-, skraeb-, skrielhâns.
h â n ' s a g e , - s e a g e , s. handzaag (timmer-
gereedschap).
h â n s e l , s. n. handvat, hengsel. — I t
h â n s e l fen in f y f t i c h p o u n s w i c h t ,
Hsfr. IX, 258. — I t h â n s e l f e n 'e k i s t e ,
Ibid. I I I , 256.
h â n s - j a e n , v. tracteeren, door iemand
die voor 't eerst in een gezelschap opge-
nomen, toegelaten of aanwezig is. — H e a t
wumkes.nl
m IIANT.
! w o l r i s e a r d e r sj o en h o 't k o u k e a l -
jen gyng? Né. N o u , d e n m a s t e k
hâns-jaen.
h â n s k r o b b e r , s. heideschrobber, be-
zempje zonder steel, om vaatwerk te boenen.
i h â n s k r o b b e r , h o a n s k r o b b e r , s. eg.
circus rufus, bruine kuikendief.
overdr. iron. commies der rijksbelasting.
h â n s k r o b b e r m a k k e r , s. eg. die 'hand-
schrobbers' maakt.
h â n s k r o b b e r s - l â n , i t , s. n. Kollumer-
zwaag en Z waag westeinde, waar vooral ve-
len zich met het maken en rondventen van
I heideschrobbers bezig houden. Fr. Volksbl.
h a n s k r o b b e r s - l i û , s. pi. venters met
handschrobbers.
h â n s k r o b b e r s - w i i f , s. n. vrouw die
! met handschrobbers vent.
!
h â n - s l a e i , s. pavieida, straat-stamper.
Zie strjitstamper.
h â n s o p ' , s. m. hansworst. ld. V, 176.
ruim overkleed, behoorende bij 't nachtge-
| waad van kinderen.
j h â n ' s p e a k e , s. handspaak, in gebruik
; bij 't omwentelen der braadspil (op schepen).
j h à n s p i k e r , s. handspijker, tamelijk groote
I soort spijker.
| h â n s u m , adj. manutraitabilis ,commodus,
\ handzaam. — I n h â n s u m a r k j e , gemak-
I keiijk te hanteeren werktuigje. — H â n -
s u m w a e r , meegaand weer.
| tractabilis, handelbaar, toeschietelijk. —
I Dy m a n b o l d e r e e a r s t t i g e , m a r
h y w a e r d o p 't l é s t d o c h h w e t h â n -
8urn e r . — I n m o a i h â n s u m man,
welwillend, minzaam. ld. VIII, 108. Vgl.
brûlesum.
manu promptus, behendig. Zie handich.
h â n - s w i k , s. haverklap. — D o u l a -
k e s t om i n h â n - s w i k . A. 784.
h â n s - w o a r s t ' , s. m. hansworst, zotte
vent.
h â n s - w o a r s t e r i j ' , s. hansworsterij, pron-
| kerij in kleeding of manieren. Bijek. 1849, 52.
h a n t a e s t , s. Fr coup de main, hand-
reiking. — I n h a n t a e s t f o r i m m e n
d w a e n , hem een handje helpen, kleine
bezigheid voor hem verrichten. — N e t b a n g
| w ê z e f o r i n h a n t a e s t w i r k , een wei-
I nig meer werk of moeite.
j — I m m e n op h a n t a e s t e n hwet
! o n t h j i t t e , op handslag beloven. ld. 1,29.
 HÄNT.
h a n t a e s t e n , s. pi. sporen of afdrukken
van onzindelijke handen op zindelijke voor-
werpen.— D e r s t e a n e s m o a r g e h a n -
t a e s t e n op d a t s k i e n n e lekken.
Ook f i n g e r t a e s t e n .
handgrepen. — H y h e t d e h a n t a e s -
t e n f e n 't s k i p p e r j e n a l g o e d b e e t .
h a n t e a r ' j e , v. manu tractare, hanteeren..
Mkw. h a n t e e r e n . — D a t i z e r i s h j i t ,
i k k i n it sa n e t h a n t e a r j e . — D a t
k i n g j n h a n t e a r j e n f e l e , is te teer
of te zwak om het te behandelen.
h a n t e a r r i n g , s. hanteering, bedrijf. —
I n k a p t ei n fen 'e s k u t t e r s , d y 't
syn b o a r g e r l i k e h a n t e a r r i n g wer
o p f e t t e h i e , ld. I , 164.
h a n ' t e i k e n i n g , s. handteekening, naam-
teekening. Fr. Wjn., 54.
h a n t ' - e i n , s. n. manubrium, handeinde,
greep, handvatsel.
bij het 'koekslingeren' het einde der koek,
dat men bij 't wegslingeren in de hand houdt.
Zie koekslingerje.
hantgau, hantsjegau, adj. vlug —,
altijd gereed om iets aan te grijpen of in
de hand te nemen. — D a t b e r n is s a
h a n t g a u , d a t i k m o a t m a r op p a s s e.
— Dy f a e m , dienstbode, i s h a n t g a u ,
diefachtig.
h a n t g e w e a r , s. n. benoodigd gereed-
schap. — As m e n b y 't w i r k y e n s h a n t -
g e w e a r n e t h e t , i s 't m a r g r i e m e n .
h a n t g r e p e n , s. pi. slag, technische vaar-
digheid. — H y h e t d e h a n t g r e p e n fen
't t i m m e r j e n a l a e r d i c h b e e t .
h a n t h a m m e r , s. handhamer; bij den
grofsmid een hamer, die met één hand ge-
hanteerd wordt, ter onderscheiding van den
voorhamer, die twee handen vereischt.
h a n t h a v e n j e , v. handhaven.
( h ) a n t y k s n i j e r , s. m. antieksnijder,
beeldsnijder in hout. R. P., Jouwerk, 11.
h a n t j i l d , s n. handgeld.
h a n t l a n g e r , a. eg. handlanger, helper.
Hsfr. VIII, 122,
h a n t l a n g ( j ) e , v. de behulpzame hand
bieden, helpen (bij het werk.) — Us â l d -
s t e f a m k e k i n m e m al aerdich
h a n t l a n g j e y n 'e h ú s h â l d i n g .
h a n t - r e k k e n ( s ) , s. (pi.) handreiking,
hulp , bijstand , verzorging. - • I m m e n
a a n t r e k k e n dwaen. — Lytse bern
wumkes.nl
494 HANT.
i moatte o p ' e t i i d hjar h a n t r e k k e n
1
h a . — iron. Dy f a e m k r i g e t h j a r h a n t -
i r e k k e n s n e t o p ' e t i i d , nl. van vrijers.
† h â n - t r i u w , s. handdruk. Gl. J., I, 216.
h a n t s e n , s. pi. lussen aan de randen
van een stuk ongebleekt linnen, om het
| daaraan op de bleek uit te spannen. —
h a n t s j e , h a n k e , dim. n, handje. —
H a n t s j e b y h a n t s j e , hand aan hand.
— H a n t s j e ú t ! i k beding eenige ruimte
I voor mijn hand (bij het knikkeren, als de
i knikker te dicht bij een muur ligt). N é,
h a n t s j e y n , laat daar liggen.
— I t w i n k e l w i i f h e t e r in h a n -
, t s j e f e n om h w e t k r a p t o m i e t t e n
, e n t o w e a g e n.
— De j o n g e f o r k e a p e de b û t e r
o p s y n e i g e n h a n t s j e , Ned. op zijn
eigen houtje.
— J a n k e . . . h i e n e a t o a n 't h a n -
t s j e , geen verkeering, Fr. Volksbl. 60/111,
I 1884.
— I k h a s y n h a n t s j e , zijn naamtee-
:
kening als bewijsstuk.
h a n t s j e , v. behandelen, mee omgaan.
'• — I n s t i k e l b a e r c h l i t h i m b e t t e r
h a n t s j e a s i n k w e a w i i f , R. ind T.,
295 5 .
h a n t ' s j e b a k k e , v. Zie hanbnlcje.
h a n t s j e f o l , s. n. handjevol, (een) weinig.
— I k h a w oan sa'n h a n t s j e f o l spi-
k e r s n e t g e n ô c h . — In h a n t s j e f o l
f a b e l s , eenige fabelen, R. P.. Jouwerk., 8.
— Dy m a n k i n n e t f o l i e ú t 'e w e i
s e t t e , h y is o m m e r s m a r i n h a n -
t s j e f o l , een nietig, klein kereltje.
h a n t s j e g a u , s. eg. bijdehandje, 'hand-
gauw' kind. — D a t f a n k e (dy j o n g e ) is
:
sa'n h a n t s j e g a u .
— adj. H y s t e l t n e t , m a r i s h w e t
' h a n t s j e g a u (iron). Zie hantgau.
í h a n t s j e m i e r , s. m. hannekemaaier, Duit-
I sche grasmaaier.
i H a n t s j e p i k ' , s. m, de duivel.
{ h a n ' t s j e p l a k k e , v. kinderspel: handje-
plak , -klap. Zie W. D., Doaze 4.
hr.ndslaan. R. P. in Epk., 355. Zie han-
bakje.
H a n t s j e p l u s ' , s. denkbeeldig, schrikaan-
jagend wezen, dat zich in korenvelden heet
op te houden en met een kruiwagen loopt.
— P a s op! r i n n e t t r o c h de r o g g e ,
 HA NT.
b e r n ! d e n k r i g e t H a n t s j e p l u s j im-
va e. — Ook: A s t e s t o u t b i s t e h e l j e
ik H a n t s j e p l u s . — It f e e s t fen Han-
t s j e p l u s . Zie W. D., Doaze, 48.
h a n ' - t s j e t t e l , s. groote, cilindervormige,
roodkoperen kookketel; buiten Friesland bij
de boeren 'aker' genoemd.
h a n t ' w i r k , s. n. handwerk.
h a n t w i r k s m a n , s. m. handswerkman,
pi. - l i û .
h a n t w i r k s - m i n s k e n , s. pi. (de) hand-
werk8stand.
h a n t w i z e r , h â n w i z e r , s. handwijzer.
h â n w a s k j e , v. de handen wassehen.
h a n w a s k e r s k o m , - k û m , s. waschkom.
h â n w e t t e r , s. n. handwater, gelijkenis.
— Jou t ú n f r u c h t e n s t e a n e nioai,
b û r m a n ! mines ha der gjin hân-
w e t t e r b y , kunnen er niet mee in ver-
gelijking komen.
h â n z e l j e , v. zich opschikken. — D y
h i e f e n f a m k e ôf p r o n k e e n h â n -
z e l e f e n w o n d e r , A. Ysbr. (1808), 101.
h a p , s. h a p , bete. — I n h a p i t e n .
begeerte, lust. — H j a h i e n e t o f o l i e
h a p o p d a t s p e k , Hsfr. X , 185. — Do
' t e r in j o n g e w i e r , h i e d er al h a p
om o p sé t o f a r r e n , Ibid. I I , 151.
— In h a p en in s n a p .
interj. H a p ! s e i d e p o e s .
h a p , h o p , roepnaam voor: paard.
h a p e r i n g , s. hapering, stottering.
h a p e r j e , v. haperen, ontbreken. — 11
h a p e r t him o a n j i l d . — Dêr h a p e r t
h w e t o a n , er scheelt iets a a n , er ia iets
niet in den haak.
stotteren, hakkelen. — I n s p r e u k j e
sonder h a p e r j e n opsizze.
h a p j e , v. happen. G. J. 1, 98. Zie happe.
h a p k e , dim. n. hapje. — I n h a p k e
b r e a . — I n h a p k e o e r d e t e a m , hap
gras, door een werkpaard genomen met den
toom in den bek, overdr. Fra. la verre de
Vétrier, Holl. een glaasje op den valreep.
X h a p p e , h o p p e , s. paard. — S j u c h
r i s h w e t i n m o a i j e h a p p e . Vgl. hap-
peflésk.
h a p p e , v. happen, bijten.
h a p ' p e f l ê s k , s. n. schimpend of schert-
send : paardevleesch, bij verkorting h a p p e .
— In stikje h a p p e , dêr kin men
h e e c h fen s t a p p e .
wumkes.nl
49J HAR
h a p p e r t (triv.), s. mond. — M e n k r i j t
d ê r n e a t y n 'e h a p p e r t , niets te eten.
G. J. I , 33.
h a p p i c h , adj. & adv. begeerig. — S o k -
ke jon ges b i n n e h a p p i c h nei iten.
- - H a p p i c h n e i ' t j i l d , hebzuchtig. —
De k e a p l i û b i n n e n e t h a p p i c h op
â l d e i e r a p p e l s , koopen ze niet gaarne.
— De d e a d w o l 't al b i s i t t e , || h y
t a e s t m a r h a p p i c h t a , Alth., 91.
h a p s k e a r , s. f. naaister, die haar werk
verknipt.
h a p - s k e a r , s. oogenblik, nietigheid. —
Do 't e r e a r m w i e r k a e m e r om i n
h a p s k e a r , elk oogenblik , b y m y ; n o u
't e r j i l d h e t n e t . A, 286. — I t g i e t
o m i n h a p s k e a r , zij twisten om een on-
beduidende oorzaak.
h a p - s k e a r e , v. i n : I t g i e t o p i n
h a p a k e a r e n , ieder beijvert zich om 't
meeste te krijgen, bijv, bij den maaltn'd,
als er weinig op tafel is, bij 't verdeelen
eener geringe nalatenschap.
h a p w a e r m (Holwerd), adj. mondwarm,
van pas warm. — Y t d e b r i j m a r g a u
o p , se is y e t h a p w a e r m .
h a r , pron. pers. haar. Zie hjar.
h a r , s. n. aanbeeldje aan het haarijzer.
h a r , voc. Zie harre.
h a r b a r g e (Ferwdl., Dongdln., bij oude-
ren), s. herberg. Zie herberye.
h a r d e , h a r r e ( g ê r s ) , s. n. hardgras. —
F i n e h a r d e , een bijzondere soort van kort
hardgras. B. 37, 153. — Vr. 'Fr. 202.
h a r d e r , s. m.pastor, herder. Halb., Matth.
XXVI, 31. Zie hoeder.
h a r e n , in: Op h a r e n e n s n a r e n ôf,
op het nippertje. — I t w i e r o p h a r e n
en s n a r e n ôf, d a t 'k e r k o u r a e k o e ,
— Om e i n l i n g b y h a r e n en s n a r e n ,
met de uiterste moeite, d o k t e r y n 'e
r j u c h t e n to w i r d e n .
h a r ' g û d , s. n. haartuig, gereedschap om
zeizen te scherpen, haarspit met haarhamer.
h a r h a m m e r , s. haarhamer, waarmee
men zeisen scherpt.
h a r j e , v. haren, de zeis met den hamer
scherpen. — E f t e r ú t h a r j e , fig. met
allerlei nuttelooze bedrijvigheid zijn zaken
achteruit werken.
— F l o k k e en h a r j e , vloeken en
harrewarren.
 ÎÎARK. 49ÍÌ HARP.

h a r k , i n : Op 'e h a r k s t e a n . hei- den) , l i o a r n e (Zoh.), s. afzonderlijke hoek

melijk staan luisteren. Zie harkje. (in plaatsnamen. Zie J. W., Lijst van Eigenna-
interj. hoor! — H a r k ! h a r k ! s e i d o v e men). — H o e k e n e n h a r n e n ( h e r n e n ) ,
J a p i k , d e r r i n t i n m û s o p h o a s - verholen hoekjes in een vertrek of gebouw. —
f o e t l i n g e n de sou der lans. j As d e j o n g e s b i s i d e - b o a r t s j e , k r û p e
h a r k e , s. hooihark. se y n a l l e h o e k e n e n h e r n e n . —
de sterrebeelden Gordel en zwaard van S i b b e l i s n e t k r a s e n s k j i n . By
Orion vereenigd. — Zie riuwe. h j a r y n 'e h û s l i k e t i t h w e t f o a r
h a r k e - h a e d ' , s. n. deel van den hooihark, 't e a c h , m a r y n 'e h o e k e n e n h e r -
waarin de steel en de tanden vastzitten. Zie n e n d o o c h i t n e t . Vgl. fjâr-tsjernherue.
haed. h a r n t o s k , s. hoektand. R. P.
h a r k e n i e l ' , s. n. uitbouwing met venster h a r n t s e n , s. pi. Zie hantsen. — U t 'e
boven de goot van het huisdak. Ook s p a e n s - h a r n t s e n r e i t s j e , ongesteld door ver-
ge veltsje. moeienis, W . D , Twa Stikken. 280. — M e n
h a r k e r , s. eg. luisteraar, toehoorder. — r i n t y e n ' t g a t ú t ' e h a r n t s e n . Henndl.
Prov. A s d e r i n p r a t e r i s , m o a t e r — Elders: . . . . ú t ' e h e a k k e n , —
e k i n h a r k e r w ê z e . — D e h a r k e r s û t 'e h i n g e n .
o p i t B o a l s w e r t e r N u t , R. ind T2, 37. h a r n t s j e , h e r n t s j e , s. n. hoekje, klein
h a r k e r i ' z e n , s. pi. (de) rijzen of teenen vertrek.
aan den hooihark. in een ouderwetsch boerenhuis: het gan-
h a r k e s t ô k , s. steel van den hooihark getje , dat de voorkamer met de 'keuken' ver-
h a r k e t i n e n , s. pi. tanden van den hooi- bindt.
hark. h a r - o p ' , interj. kreet om de paarden bij
h ã r k j e , v. Hd. hörchen, luisteren. — een wedren aan te drijven.
H a r k j e m e i s a u n p e a r e a r e n , aan- h a r ' p a e d , s. n. 'haarpad', scherpe kant
dachtig, — o f t y e n lij w e t t e r y n d' van de zeis, met den haarhamer bewerkt.
e a r e n g e t t e n w a e r d , met welgevallen. h a r p e , h e r p e , s. sambuca, harp. G. J.
— R a e r f e n o p h a r k j e , met bevreem- passim.
ding vernemen. Vgl. bi-, «ƒ*-, úlharkje. h a r ' p ( e ) l û d , s. n. harptonen. JongFrysl.,
h a r k j e , v. harken, met de hark bijeen- | 170.
halen, bv. hooi. Vgl. gear-, oanharkje. h a r p j e , v. harpspelen. G. J. I., 140,194.
h a r ' m ( e ) l i n g , s. eg. mustela erminea, Ook h a r p s l a e n . Ibid 1, 162.
groote wezel, die 's winters spierwit is. Zie h a r p o e n ' , s. harpoen, werpspies. R. ind
tceesling. T. s , 1465.
harmenhar'kes-par, s. peersoort. R. ind — H e a r o e d e en h a r p o e n . B. 560.
T.*, 91". Zie heapìôkker.
h a r m e r o a l ' j e , s. Haarlemmerolie (bekend h a r p o e n j e , v. harpoenen, met de har-
geneesmiddel). poen werpen.
h a r n a s , s. n. armatura, harnas. G. J. I , * h a r p s j o n g m a s t e r , s. m. harpspeler,
30. — H o p a s t d y d a t h a r n a s ? Burm. die bij de harp zingt: de psalmist üavid.
overdr. triv. kleeren. — H j a m o a s t e n G. J. Ì , 190.
him i t h i e l e h a r n a s . . . oan b a l d e h a r p ' s l a e n , v. Zie harpje.
l i t t e , s a k a e m e r y n 'e b j i r r e . Forj. h a r p s n a e r , s. harpsnaar.
1893, 128. — I k s e i l d y o p d y n h a r - h a r p s p u l , s. n. (het) speeltuig de harp.
n a s j a e n . je afranselen. — H j a r h a r p s p u l h i n g e o a n 't w y l -
paardetuig. — A s i t h y n d e r y n 't g e b e a m t. G. J. I, 94.
f o l i e h a r n a s s t i e t e n er n i n s i l e h a r p u l s , s. n. harpuis, kooksel van lijn-
h i n g e t , d e n f l j u c h t de w e i n y n olie met hars, om den mast en ander hout-
f l a r d e n as e r o p ' e r i n g i e t . B. 296. werk op schepen mee te bestrijken. Volks-
h a r n ' b o e r d , s. n. vuurscherm in den hoek middel tegen brandwonden.
van den haard. Ook h e r n b o e r d . Zie skerm. h a r p u i s k w a s t , s. kwast om mee te har-
h a r n e (Zwh.), h e r n e (Tietj., Oostel. Wou- puizen.

wumkes.nl
 HARP. 497
h a r p u i z j e , v. harpuizen, met harpuis be-
strijken.
h a r r e , s. duim van een deurhengsel. —
H y t r a p e d e d o a r ú t 'e h a r r e n . —
De h û d is m y vit 'e h a r r e n , ik heb
mij overwerkt. Vgl. harntsen.
h a r r e , s. bovendeel van het haar, waar-
op men de zeis scherpt. Zie harring.
h a r r e , interj. roep aan de honden, als
men op de lange jacht een haas merkt.
Vgl. ar(re).
h a r r e n , adv. hier, hierheen, herwaarts.
— Kom h a r r e n , — j i m m e m o u t t e
g a u h a r r e n k o m m e , om t o i t e n .
h a r ' r e w a r j e , v. harrewarren.
h a r r i c h , adj. teel driftig (van een haas).
h a r r i n g , s. n. aambeeldje van het haar-
(spit). — B a e s s m i d j o w c h h e e c h o p
fen syn . . . . harring-forstiel jen,
Hsfr. I , 146. Vgl. har{re).
h a r s , s. n. resina, hars. — H y h e t
g j i n h a r s o p 'e s n a r e n , weet geen vol-
doende redenen voor zijn stellingen bij te
brengen.
h a r s e n s , h e r s e n s , s. pi. cerebrum,(de)
hersenen, meest overdr.: hoofd. — I k w y t
n e t h o 't e r 't y n 'e h e r s e n s k r i j t .
— Is ' t d y y n ' e h e r s e n s s l e i n ? Zie
brein (dit meer voor: hersenen, als substantie).
h a r ' s e n s k r a ( e ) b 1 e , v. hersensloven, zich
denkende afmatten. — H y h e r s e n s k r a b -
b e t (er) n a c h t e n d e i (oer), h o 't e r
syn s k i l d e n l y k krije scil.
harrewarren, treiteren. — Dy b e r n l i z -
z e a l t y d ( t s j i n in-oar) t o h e r s e n -
skraebjen.
h a r s i c h , adj. harsachtig, kleverig. — I t
g r o a t i s h a r s i c h , Holl. glazig, - • als ze
niet geheel gaar is. — I t r u k t h j i r h a r -
s i c h , naar hars.
h a r ' s p i t , s. n. haarwerktuig om de zeis
te scherpen, eigenl. alleen het onderste
gedeelte, het spit dat men in den grond
slaat. Zie harring.
h a r s t ( e ) , s. runderharst, lendenstuk van
de koe.
h a r s t o k , s. gaffelvormige stok, waarop
de zeisboom , bij het haren, rust. Ook p o e-
p e s t o k. Zie gaffel.
h a r t , s. n. cervns, hert.
h a r t , h a r t e , s. n. cor, hart. Zie (mede voor
de afleidingen en samenstellingen) hert, enz.
wumkes.nl
HAVE.
h a r t e , v. in: H a r t e e n t a r t e , hevig
twisten. — I t gyng d ê r w a k k e r o p i n
h a r t e n en t a r t e n .
h a r ' t e k a m p , s. hertenkamp, hertenpark.
h a r t o c h , s, m. dux, hertog. R. P., As
jiemme 15, e. v.
h a s k e , dim. n. haasje.
h a s p e l , h e s p e l , h i s p e l , s. haspel, ga-
renwinder. Vgl. drakehaspel. — H y h e t
f r i j h w e t o p 'e h a s p e l , vele zaakjes te
beredderen.
fig. stoethaspel. •— D ê r b i s t o u o m-
m e r s m a r i n h a s p e l b y , bij hem (of
haar) vergeleken, ben je maar dom en on-
noozel.
kibbelaar. Vgl. äwêrshaspel.
h a s p e l j e , h e s p e l j e , h i s p e l j e , v. has-
pelen , garen winden, f ig. kibbelen, twisten.
haspeltsje , hespeltsje , hispeltsje ,
dim. n. kleine haspel. — fig. D a t b e r n
i s m y s a ' n l y t s h a s p e l t s j e , lastig,
weerstrevend kind.
h a s p e l t s j e (vervormd uit e s p e l t s j e ,
z. d.), dim. n. troepje. — In h a s p e l t s j e
j o n g f o l k . A. 188.
h a s ' s e b a s s e , v. hassebassen, vinnig kij-
ven. Hsfr. IV, 106.
h a s t , s. haast. Zie haest.
h a s t , adv. bijna. — Dy m a n s c o e
h a s t dea r e k k e ha. — Ik ha h a s t
o a n L j o u w e r t t a w e s t . —• D a t k i n
h a s t n e t . — Prov. H a s t is h e a l .
weldra, aanstaande. — B a e s , k r i j 'k
m y n n ij e j a s e k h a s t r i s ? — D a t
seil h a s t wol wirde.
h a s t i c h , adj. Zie haestich.
h a s t i g e n s , s. haastigheid. ld. XV, 16.
Zie haestigens.
h a s tj e , v. haasten. Zie haestje.
h a t e r , s. eg. hater, vijand. — I k b i n
in h a t e r fen d e i l i s s k i p .
h a t i c h , adj. vijandig, verbitterd op. —
l m m e n h a t i c h w ê z e . B. 88. Vgl. haetlik.
h a u k , s. eg. astur palumbarius, havik.
— Prov. M e i l é g e h a n n e n is 't k w e a
h a u k e n fangen.
h a v e , s. bona, res familiaris, have, be-
zitting. — H a v e e n g o e d . Vgl. habben
en halden.
— L i b b e n e h a v e , veebezitting.
h a v e l o a s , adj. sordidatus, squalidus ,
haveloos. Lex. 788. — D y h i m n e t o a n
32
 HAVEN. 498 HÊ.

d' o p r j u e h t e n s h â l d t , || h y k o m t h a z z e h o u n , s. eg. hazewind. Vgl. wyn-

f a e k h a v e l o a s t r o c h d e w r â l d , Sw. houn.
1856, 37. h a z z e j a c h t , s. hazenjacht, jacht op hazen.
— De b o e l l e i t e r h a v e l o a s h i n - — overdr. M y n w i i f i s o p 'e h a z z e -
n e , onopgeredderd (in of om huis). j a c h t , bij een bevalling behulpzaam. Ook:
h a v e n , s. portas, haven. Hl. h a i v e n . zoekt op het hoofd der kinderen naar le-
dorpsopvaart. — De J o a r w e r t e r —, vend onrein (pediculi).
d e G r o u s t e r h a v e n , — de h a v e n f e n h a z z e j a g e r , - j e y e r , s. m. die op ha-
E a s t e r e i n . A. 228. zen jaagt. R. ind T.2, 390*.
— H y i s y n b i h â l d e n h a v e n , goed h a z z e j e j j e , v. Zie hazzeboartsje.
aangekomen, het gevaar te boven. — 11 h a z z e k l e u r d , adj. haaskleurig. — I n
i s y n b i h â l d e n h a v e n , ik heb het bin- h a z z e k l e u r d e k e n y n .
nen, ingecasseerd. h a z z e k o a l , s. boerenkool.
h a v e n , in: P r a t e o e r h a v e n e n h a z z e k o m m e r , s. kommer: hazendrek.
s t a v e n , over koetjes en kalfjes. A. 277. Zie kommer. ~^
h a ' v e n h a e d , s. n. havenhoofd. R . P . , h a z z e l e g e r , s. n. leger van ete^ haas.
Keapm., 2. Zie haed. Zie leger.
h a v e n j e , v. reinigen, in orde brengen. h a z z e l i e ' r e , v. in : H a z z e l i e r e n g e a n ,
— D e b e r n h a v e n j e , ze wassehen, rei- het hazenpad kiezen.
nigen. — De b o e l y n ' e h û s m o a t r i s h a z ' z e l i p p e , s. hazenlip, gespleten lip.
h a v e n e w i r d e . Vgl. hoffenje. h a z z e m i e l , s. n. maal met een haas als
h a v e r j j ' , s. jactura, äamnum, zeesohade, hoofdschotel.
schade. E. ind T.2, 286{. — A l t y d m e i h a z z e m û l e , s. hazenmond, mond met
't f o r s t â n d e r b y || k r i j s t e 't m i n - gespleten bovenlip (van een menach).
s t e h a v e r i j , H. S., Teltsj. Ook a v e r i j . h a z ( z e ) n ú t , s. hazelnoot.
h a v e r j j ' g û d , s. n. goederen of koopwa- h a z ( z e ) n u t e t > e a m , s. hazelaar, hazel-
ren, die door zeesohade geleden hebben, of notenstruik.
van een gestrand schip. — H a v e r i j g û d h a z z e p l o m , - p l û m , s. in jagerstaai:
f e n i n s t r â n n e s k i p , L. in W . , 340. staart van een haas,
ha'war', interj. Fra. Hens, tenez, ziedaar, h a z z e p r i n t , s. n. voetprent(en) — , spoor
neem aan. 't Bildt h a w e e r . — H a w a r ! van een haas (hazen).
dêr k o m t dy s k o b b e r t fen in kea- h a z z e s l i e p , s. lichte slaap. — I t b e r n
r e l wer oan. — H a w a r ! d ê r l e i t de h e t in h a z z e s l i e p , d e r k i n n e a t wê-
b o e l . — H a w a r , d ê r is d e b i l e . k r n ' ze of i t s l a c h t d e e a g e n w e r op. —
h i m n o u o a n . Ook a w a r . D e h a z z e s l i e p h a . w w e , schertsend:
h a w w e , v. hebben. Zie habbe, wakker liggen in plaats van te slapen, b.v.
h a z z e , s. eg. lepiäus timidus, haas. Hl. van een kind in de wieg.
h e z z e . — De â 1 d e h a z z e n t s j u g g e h a z z e s p r o n g , s. hazesprong, beentje uit
d e k l o m p e n ú t , loopen zeer snel. den poot van een haas, dat men voor pijp-
hazevleesoh. — W y s c i l l e h a z z e i t e . uithaler gebruikt.
— K o l l u m e r h a z z e , iron. (een) kat. h a z z e s t r i k ( - s t r y k ) , - s t r û p , s. hazen-
— H a z z e - e n - h o u n ( b o a r t s j e ) , jon- strik,
gensspel, waarbij eenigen als hazen door de h a z z e s t r i k j e ( - s t r y k j e ) , v, hazen in een
anderen als honden vervolgd worden. Ook strik trachten te vangen.
h a z z e b o a r t s j e en h a z z e j e \ j e , v. h a z z e s t r û p e , v. een haas of hazen villen.
haasje spelen. h a z z e s t r û p e r , s. m. hazenviller.
h a z ' z e b o n k j e , s. n. hazebeentje, gebe- h ê , interj. ach, o, foei. — H ê , h w e t
zigd als sigarenpijpje. docht dy hân my sear. — H ê . h w e t
h a z z e - e a r , s, n. hazen-oor (plantn.). i n s l a c h , welk een hevige donderslag.—
h a z z e f e l , s. n. hazevel. Hûs-hiem 1891, H ê , h w e t f o r f e e l t i t m y h j i r . —
115. H ê , h w e t s t j o n k t d a t ! — Dou m a s t
h a z z e h o a l e , s. hazenhol. g j i n ' h ê ' s i z z e e a r 't er d y i n fû-

wumkes.nl
 HÈ. 499
g e l o p ' e n o a s s k y t , niet al te vies KÎjn,
ook : niet te spoedig zuchten.
h ê , aiv. niet-waar? is het niet zoo? —
D a t is m o a i , h ê ? Ook gespeld: h e n ,
h i n íspr. met den neus-klank), wat bliefje?
wat zeg je ? — In dezen zin is 'h ê' onbeleefd.
h e a , interj. h é , wel. — H e a , h w e t
in m o a i j a k h e s t o u oan! — Hea
n o c h t a ! wel, wel! weizoo!
— O c h h e a ( n o c h t a ) ! och arm. Ook:
heden.
h e a , s. n. foenum , hooi. Hl. h a e. Schierm.
en als Ie lid der samenstelling in sommige
woorden h a e i , z.d. —• D e f a m m e n n i j
h e a j a e n , ze in 't hooiland do kleeren
daarmee volstoppen, wat de jongens al
stoeiend trachten te doen. — H y i s o a n
't h e a t a , ligt op den oever des doods.
(Een lijk werd oudtijds op hooi gelegd). —
I t h i n g e t e r om a s w i e t h e a om 'e
s k û t e , de kleeren hangen slordig om 't
lijf. — De f a e m h i n g e t om h j a r f rij e r
h i n n e a s w i e t h e a om 'e s k û t e ,
houdt hem innig omhelst. — By d e i s i t
i k (een waakhond) o a n 't k j e t t i n g f ê s t ,
by n a c h t . . . d e n m o a t ik strune
om h û s e n h e a , Oude kinderprent. Zie
heat:
[ H e a , als Ie lid der samenstelling spr.
h e a - of h j ê-, naar gelang van het woord
of den tongval.]
h e a ' b a l k e n , s. pi.'hooibalken'. Zie grou-
baüce,
h e a b e r c h , s. 'hooiarke', toestel met be-
weegbare k a p , die tusschen vier in den grond
staande palen kan op- en neerschuiven, en
waaronder het hooi opgetast wordt.
h e a b l o k , s, n. hooimijt. — L i û d y f e n
't g r e a t e h e a b l o k i t e , rijksambtenaren,
Hsfr. X I , 102. Vgl. ieslok.
h e a b o a r , s. boor om te onderzoeken of
het hooi ook te ei-g broeit.
h e a b r i e d e , s. groote drie- of viertandige
vork, waarmee men het hooi aan oppers
draagt. Zie briede (s.). Vgl. Slj. en Rj. 1899,
193. Ook h e a d r a g e r , h e a g r i p e .
h e a b r o e i j e n , s. verb. hooibroei. — D e r
i s i n b o e r e h u z i n g ô f b a e r n d f e n 't
heabroeijen.
h e a b û t e r , s. boter van op stal met hooi
gevoederde koeien, tegenover g ê r s b û t e r ,
z. d.
wumkes.nl
HEAK.
h e a d a e m , s. dam als wagenpad naar
en van hooilanden.
h e a d o l l e , v. graven in den hooihoop,
als men voor te sterken broei vreest.
h e a ' d o n g , s. mest van koeien, die en-
kel met hooi gevoederd zijn. Vgl. fierdong.
h e a d r a g e , v. het hooi aan den hoop
brengen met een vork, of op stokken, door
twee mannen gedragen.
h e a d r a g e r , s. m. die het hooi aan den
hoop draagt.
W.dongdl.: drietandige hooigreep, om het
hooi aan oppers te dragen. — T r i j e - t i n e
h e a d r a g e r . Zie heabriede.
h e a f a l , s. n. val in den hooihoop. Zie
†al.
h e a f e k , s. n. vak of open ruimte in de
schuur, waartoe een deur in het koehuis
toegang geeft, en waarin het hooi, voor da-
gelijksch gebruik van den hoop neergewor-
pen wordt.
h e a f e k s - d o a r , s. deur van het hooivak.
Zie voorgaand art.
h e a f o a r k e , s. hooivork.
h e a g e , s. h e g , haag. R. ind T.9, 174'.
Zie haech, hoge.
h e a g ê r s , s. n. gras, bestemd om er hooi
van te winnen. Ind. B. 34.
h e a g o l , s. n., - g o U e , s. bergplaats voor
't hooi, in de schuur. Zie gol.
h e a g o n g , s. hooitijd. — Y n 'e h e a -
g o n g . Schelt. MS., 4.
h e a g r i p e , s. hooigreep. Zie heabriede.
h e a h a g e , h e a l â n s h a g e , s. strook onver-
graven grond in uitgebaggerd veenland, tot
hooiwinning dienende. Zie haech, hage.
h e a h a r p o e n , s. hooiplukker. Zie hea-
tûke.
h e a h o a l l e , s. ruimte in een hooivak,
waar hooi uitgestoken is. Vgl. gloppe.
h e a k (spr. ook hêk), s. haak, pi. h e a k-
k e n (spr. hjekken of hekken). — H e a k -
k e n e n o e z e n , haken en oogen (aan
vrouwenkleeren), fig. allerlei geopperde be-
zwaren. — O a n 'e h e a k s l a e n , fig. ver-
teren, verkwisten. — D e i e n e k l a u t
t o f o l l e n e i h i m , de o a r e s l a c h t it
o a n 'e h e a k , ld. I , 73.
— Y n 'e h e a k , haaksch, fig. in orde.
Vgl. es. — D a t s p u l i s n e t y n 'e h e a k ,
die zaak is niet in orde. — U t 'e h e a k ;
niet haaksch, niet recht gezond.
 HEAK.
h e a k k e n , ook kalkachtige schilfers aan
de kiezen van oude paarden.
— I n b o a z e h e a k , vinnig, kwaad wijf,
A. Ysbr. (1808), 44. — A l d e h e a k , oude
feeks, Tj. V., Baeije, 140. Vgl. âld-,helheale.
Vgl. fiskers-, †lêsk-, pjuk-, put-, skippers-
heak; tvinkelheak; ta-heakke.
h e a - k e a r e , v. 't op het land liggende
hooi keeren, om het geheel te laten drogen.
h e a k j e , dim. n. haakje. Vgl. bearzeheakje.
h e a k j e , v. haken, fig. haperen, oneenig-
heid krijgen. — D ê r h e a k k e t i t , daar
zit de knoop. — W y k r i j e ' t . . . n e t
i e n s . . , i t s t i l w o l h e a k j e . — De
b a e s en ik h e a k j e w o l r i s , — i t
h e a k k e t w o l r i s m e i ús.
h e a k j e , voor hake(z.d.). Hsfr. XIV, 134.
h e a k k e l (spr hjekkel, ook: hekkei), s.
werktuig met platte ijzeren tanden en recht-
hoekig omgebogen greep, welke aan een
steel bevestigd is. Vgl. dong-, sleatheakkel.
h e a k ' k e l b u l t , - p ô l e , s. op den kant van
het water liggend hoopje waterplanten, enz.
met den ' h e a k k e l ' daaruit opgehaald. Vr.
Fr. III, 216.
h e a k k e l ( d ) e r (spr. hjekkelder, ook: hek-
kelder), s. m. die de slooten, enz. van wa-
terplanten reinigt.
die den mest in hoopjes van den wagen
op het land haalt.
h e a k k e l h û â , s. ineengegroeide water-
planten, die een laag aan de oppervlakte
vormen, en met den ' h e a k k e l ' verwijderd
worden.
h e a k k e l j e (spr. hjekkelje, ook: hekkelje),
v. de slooten van waterplanten reinigen met
den ,h e a k k e 1', — den mest van den wagen op
het land halen. Vgl. útheakelje; äongheakkelje.
h e a k k e l p ô l e , s. Zie heahkelbult.
h e a k k e l s e a d d e n , s. pi. zooden, van
de kanten afgestoken, bij 't h e a k k e l -
j e n , z. d.
h e a - k r o k , - k r o p , s. n. fijn hooiafval
en zaad, dat van de opgebruikte hooimijt
blijft liggen. Vgl. heasied.
h e a k s ( k ) , adj. haaksch, rechthoekig.
h e a k ' s t o k (spr. hekstok), Tietj. s. schaats-
rjjdersstok, met aan het einde een ijzeren
haakje. Elders p j u k , p j u k s t o k , - h e a k ,
z. d.
h e a k w i r k , s. n. 'haakwerk' der polder-
werkers. Zie hake,
wumkes.nl
500 HEAL.
h e a l , adj. & adv. half. Hl. h a el. Schierm.
h a i l . — I m m e n h e a l (of p a r t ) s t e a n ,
voor de helft deelnemen, — de helft der
risico op zich nemen. — N e t h e a l , voor:
in 't geheel niet. — D a t h y n d e r w o l 'k
net h e a l misse. — Klaes woe Saep
t a w i i f h a , m a r hj a w o l n e t h e a l .
Ook: n e t h e a l e n n e t f e a n s . — Vgl.
oarde-, tredäe-, †jirde- . . . heal. Zie healle.
h e a - l â n , s. n. hooiland. B. 406. Meer
algemeen: h a ( e ) i l â n .
h e a l â n s h a g e , s. Zie heahage.
h e a l b a k ' k e n , adj. halfbakken. — H e a l -
b a k k e n w i r k is g j i n w i r k . — H e a l -
b a k k e n F r i e z e n , geen Friezen in hun
hart. ld. I I , 21. Vgl. healslachtich.
h e a l b e k k e n , - b e k k i c h , adj. gebrekkig
sprekende of gebrekkig een taal sprekende.
Hsfr. X , 31. — H e a l b e k k i g e p o e p , R.
ind T.a, 301 noot. Zie healmûlich.
h e a l b i z i c h , adj. halfsleten, gebruikt.—
Healbizige klean, — skoen. —Heal-
b i z i g e f a m m e n , oude vrijsters, of daar
iets aan los is. Ook h e a l s l i t e n .
h e a l b r e a ' , s. n. roggebrood van 2X KG.
Heele brooden van 5 KG. had men vroeger,
nu niet meer.
h e a l ' b r o e r (spr. hjel-), s. m., - s i s t e r ,
s. f. halfbroeder, -zuster.
h e a l d e a , adj. halfdood. — H e a l d e a
f e n 't r i n n e n , — y e n h e a l d e a ar-
b e i d s j e.
h e a - l e p ( p e ) , - l o d d e , s. scherpe spade,
om het hooi van de dicht ineengepakte win-
termijt af te steken. Ook voor 't 'hooidelven'
gebruikt (zie headolle.). Ook h e a s p l i t t e r
en s p l i t l e p p e
h e a l f a e n s e n (spr. hjel-), s. n. oliemaat,
gelijk van inhoud met h e a l f e a n t s j e , z. d.
h e a l f e a n (spr. hjel-), s. n. '/» oude el,
ook '/« pond.
h e a l f e a n t ' s j e (spr. hjel-), s. n. vocht-
maatje voor sterken drank en azjjn, 14 f lesch
= 1 d.L. Ook: een glas van dien inhoud,
— de inhoud zelf.
— It healfeantsje hinget him,
de neusdrup.
b e a l f o e t (spr. hjel-), s. (een) halve voet
(lengte).
h e a l g e ar', adj. halfgaar. Zie healnôch.
h e a l g o u n e (spr. hjel-), s. muntstukje of
waarde van een halven gulden.
 HEAL.
h e a l g o u n s t i k ( j e ) , s. n. halve gulden-
stukke). Fr. Wjn. I I I , 72.
h e a l j e l n e (spr. hjel-), s. (eenì halve el.
h e a l j i e r (spr. hjel-), s. n. semestrium,
half jaar. Vgl. nimmer-, ivinterhealjier.
h e a l j i e r s ' - j o n g e , s. m. jongen, die ge-
durende het zomerhalfjaar bij een bouwboer
in dienst is. — S j o e r d t s j i n n e b y
d e b o e r f o r h e a l j i e r s j o n g e , Hsfr.
V I I I , 3.
h e a l k a n n e (spr. hjel-), s. 'haalkan': hoe-
veelheid van 2 I . — I n healkanne
m ô l k e is s a f o l l e as t w a m i n g e l e n .
B. 272.
h e a l k e , s. n. Zie healtsje.
h e a l k y n s e n (spr. hjel-), s.n. % ton =
10 K.G. (boter). Ook: vaatje van dien inhoud.
— I n h e a l k y n s e n i e r a p p e l s , si-
p e l s , w i r t e l s , , , = Va H.L.
h e a l k y n s e n s - k o e r , s. m a n d , inhou-
dende V, H.L.
h e a l ( l ) e , t o , adv. ten halve. — I k w o l
't n e t t o h e a l l e d i e n h a , m a r g o e d .
— I k b i n t o h é l e e n t o h e a l e , heb
te veel om de zaak (affaire, bedrijf) op te
geven , en te weinig om flink door te zetten
— I n s k i e p t o h e a l l e (of om 'e h e i -
te) h a , 't onderhouden voor de helft van
't 'gewin' (wol, lammeren). — Zoo ook:
i e r a p p e l - , f l a e c h s l â n to h e a l e . —
H y h e t h i n n e n t o h e a l e , iron. hij
voert niets uit en men weet niet waar hij
van leeft.
h e a l m o u w e n , s. pi, moremouwen.
gebakken steenen buizen. A 438.
h e a l m û l i c h , adj. stamelend. — H e a l -
m û l i c h b e r n e p r a e t , Fr. Alni. 1847, 23.
—• . . . l j e a f , h e a l m û l i c h p r a e t , L.
in W . , 6.
h e a l n ô c h , adj. halfgaar gekookt of ge-
bakken. — H e a l n ô g e b e a n t s j e s , Hsfr,
I X , 247. - fig. katterig, onwel. — Ook:
h e a l g e a r , z. d.
h e a - l o d d e , s. Zie healeppe.
h e a l - ô f , adv. half zoo veel. — D a t e in
b â n is to l a n g , heal-ôf is g e n ô c h . —
In d a e l d e r for dy b r i l ? Heal-ôf
roait better.
h e a l p o u n (spr. hjel-), s. n. (een) half
pond.
h e a l p o u n s , adj. van een half pond. —
In h e a l p o u n s wicht.
wumkes.nl
501 HEAL.
h e a l s i b , adj. uiterlijk verwant. A. 481.
Zie sib.
h e a l s i d i c h , adj. doorgezakt (van een ei).
— D a t a e i i s h e a l s i d i c h , de dooier is
doorgezakt. Ook i e n s i d i c h , z. d.
h e a l - s l a c h t i c h , adj. van gemengd of ge-
kruist ras.
— In h e a l s l a c h t i g e k e a p m a n , —
d o k t e r , — d i c h t e r enz., een beunhaas,
peuteraar in 't vak.
h e a l s l i t e n , adj. half sleten, gebruikt.
Zie healbizich.
l i e a l s t e k , s. soort strik of knoop in een
touw (bij schippers). B. ind T. 3 , 146'.
— I n l i e a l s t e k h a k j e , den grond ter
diepte van een halve spadeblad-lengte om-
spitten. — I n h e a l s t e k m o d d e r , laag
aarde ter dikte van een halve spade-blad
lengte. — M i n l â n , d e r s i t g j i n h e a l -
s t e k g o e d e i e r d e op.
h e a l s t i k , s. n. halve snede. Vgl. sydstik.
— I n h e a l s t i k b ù t e r , een kluit bo-
ter van 1 K.G.
h e a l t , Hl. s. bovenste plank van een
walbeschoeiing.
h e a l t o m m e , - t û m e , s. (een) halve (oude)
duim.
h e a l t o m s , - t û m s , adj. van een halven
duim dikte (oude maat). — H e a l t o m s
h o u t , plankhout van die dikte.
h e a l t r o c í i , adv. gehalveerd. — Dy g r ou-
we a p e l m o a t m a r h e a l t r o e h , in twee
gelijke stukken gesneden.
de helft van iets. — I n k o e r f o l p a r -
r e n is m y t o f o l i e , h e a l t r o e h is ge-
n ô c h . Vgl. heal-ôf.
h e a l t s j e , h e a l k e , s. n. halfje, halve
cent.
h e a l û r e (spr. hjel-), s. half uur.
— Hy k r i g e t in s l j u c h t e h e a l û r e ,
bui van uitgelatenheid.
h e a l ' w e i (spr. hjel-, ook hel-), adv. half-
weg. — I k w e n j e t w i s k e n S n i t s e n
N i j l ã n , s a h w e t k r e k t op h e a l w e i ,
Sw. 1869, 3. — H y k a e m m y o p h e a l -
w e i t o m i e t t e , fig. vergoedde mij de
helft der gemaakte kosten. — D y f a e m
wol de f e i n t e n w o l g r a e c h op h e a l -
w e i k o m m e , zij is te aanmoedigend.
— H e a l w e i - i e n e n , - t w a ë n , -trij-
e n . . . ., halfeen , -twee, -drie, enz.
h e a l w i i s ' , adj. & adv. stompzinnig, zot,
 HEAL. 502 HEAR.

gek. — I n h e a l w i ' i s m i n s k e , idioot. h e a p s e n (G-. J. passim) en h e a p s k e .

Ook: een zich dwaas aanstellende. — H e a l - R. ind. T.2, 69«, 73«,
w i z e s t r e k e n , zotte kuren. — H e a l - h e a - p l o k j e , v. met den 'hooiplukker'
w i i s p r a e t , laf gebabbel. — D a t s t i e t hooi uit den hoop halen. Zie 't volgende.
s a h e a l w i i s , staat zoo gek. — I n h e a l - h e a - p l o k k e r , s. ijzer met weerhaak om
w i i s g e r i n , doelloos geloop. — D a t hooi uit den hoop te halen.
s m a k k e t s a h e a l w i i s , niet zoo 't be- h e a p - s t e e d , s. n. in den bouwhoek: plek
hoort. — I n h e a 1 w i z e (b a k k e r s) o u n , in 't korenveld, waar tot in 't voorjaar een
niet voldoende verhit. aardappelhoop is geweest. — Op 'e h e a p -
h e a l w y n , s. halfwind. — H e a l w y n s t e d e n b o u t m e g r e a t e b e a n e ; e k
s i l e . Vgl. syäivyn. — Mei d y m a n k i n w o l k o a l .
m e n w o l h e a l w y n s i l e , hij is wel- in de veenen: plek waar de turf op hoo-
willend , handelbaar. pen gezet wordt.
h e a l w o e c h s e n , adj. half volwassen. 6. h e a p - s w i e t , adj. zoetachtig (van aardap-
J. I , 1. pelen) tengevolge lichte broeiing in den dicht
h e a m e l , adv. schuchter, angstig. — E n met aarde bedekten hoop, als bewaarplaats
do n o u b û r m a n h e a m e l s e a c h . . . d a t op het veld. Vgl. bultswiet, mjiUTc.
W â t s e e k a l o a n 't r i n n e n t e a c h , h e a r , s. m. heer, man van stand of aan-
do w a e r d e r y e t b i n a u d e r , Sw. 1854, zien. — Prov. M e n k i n w o l i e n r i s
13. tsjiû in h e a r t a r r e , m a r a l t y d net.
h e a ' m i e l , s. n. maal van pannekoeken, — H y h i e 't d ê r a s in h e a r , — s a
waarop de boer na afloop van den hooi- g o e d , h y h o e f d e e r g j i n h e a r for
oogst zijn werkvolk onthaalt. — I t h e a - t o w e z e n , hij had daar een best leventje.
m i e l b y G e a l e - b o e r , titel van. een — H a j y 't r e t ? As i n h e a r , h e a r !
werkje van W. D. (Vgl. d.). Ook o n g e - 'k heb 't er met glans afgebracht.
tiders-miel. meester, gebieder. — 't Y s f o r m i e a k
h e a m y t (spr. hjê-), s. n. hooimijt (insect). i n b e s t e n h e a r (Hl), Roosj., 59. — Prov.
h e a n , adj. schraal, mager, spichtig. — S t r a n g e h e a r e n r e g e a r j e n e t l a n g ,
D e s t ê d l i û n i m m e j i f f e r s b l e e k e n ook: van strenge w i n t e r s . — N i j e h e a r e n ,
h e a n f o r k a r b y f l i n k e , s o u n e fot- nije w e t t e n . — Y e n h e a r m e i t s j e ,
s e n , W. D., Yens w i r d , 4 . — I n h e a n e Fra. s' érìger en maître. — H y h e t h i m
k o u , niet tierig. — D a t i s h e a n g û d , d ê r h e a r f e n m a k k e , zich meester van
spichtig veldgewas. gemaakt, 't zich toegeëigend.
h e a n e n , s. pi. juncus conglomeratus, klei- bezitter. — H y h e t (fen) s y n j i l d n e t
ne waterbies. l a n g h e a r w e s t , h y l a p t e 't e r g a u
h e a - o p p e r , s. hooi-opper. Zie opper. t r o c h . — Vgl. brea-, húshear, lánhearre.
h e a p , s. cumulus, hoop. — I n h e a p h e a r , s.'n. heir, leger, alleen in: I t
m o d d e r . — Prov. D e d i v e l s k y t a l - h e a r o e r s j e n . — A s m a s t e r f o a r 't
t y d o p 'e g r e a t e h e a p , de rijken krij- b o e r d t s j e s t i e k o e d e r a e r d i c h i t
gen altijd de meeste voordeelen. — I t w i r d t h e a r , de vergadering in de kerk, o e r s j e n ,
o a n 'e h e a p g a r r e , zij sparen al door Hsfr. X I , 48.
hun inkomsten op. — O p 'e h e a p t a , h e a r , s. n. herfstdraden. — As 't h e a r
op den koop toe, bovendien. d y o m 'e f o e t t e n r i n t , e n m o a r n s
menigte. — I n h e a p m i n s k e n , — o f j o u n s d e s k o e n b i s p i n t . Prognos-
f o l k . — O e r d e h e a p , over 't geheel, tic Zie hjersttriedden.
b i n n e d e m i n s k e n n e t s a k w e a as h e a r , s. n. Oud-fr. h e r en h e e r , pilus
't w o l l i k e t . — Vgl. oerheap. haar, nog over i n : Y n h e a r e n f e a r ,
hea-parse, s. hooipers. eig. in 'haar en veer', voor: vee en pluim -
h e a p j e , v. hoopen, ophoopen. G. J. I , gedierte [oudtijds de voornaamste bezitting],
66, 68. — H e a p j e n d e (ook o p l o e g e n e ) overdr. in ongerepten, volledigen toestand.
f o 1, tot boven den rand. Lex. 1003. — D e p a k e i s d e a , m a r
h e a p k e , dim n. hoopje, troepje. Ook o a r s i s a l l e s y e t y n s y n h e a r e n

wumkes.nl
 HEAR.
fear. — Hja sie ten g n a p yn h e a r
e n f e a r , hadden al het noodige van huis-
raad, enz. R. ind T.3, 252".
— I t g i e t j a m k h e a r om h e a r ,
oog om oog en tand om tand, R. P. Jou-
werk., 60.
h e a r , s. n. omtrek, omgeving. — W y
h a se h j i r om 't h e a r a l f i e r s t o
t s j o k , A. Ysbr. (1808), 25. — O m h û s en
h e a r , om huis en aanbehooren , huis en hof.
Zie ook hea.
h e a r ' a c h t i c h , adj. & adv. heerachtig. —
I n h e a r a c h t i o h m a n , eenigszins als een
heer uitziend. — H e a r a c h t i c h k l a e i d .
Ook h e a r i c h .
h e a r d , s. n. kwadernaat. Zie rûgebol.
h e a r d e i , s. audiëntie, 'gehoordag.' ld.
X V , 118.
h e a r d i c h , in: H e a r d i c h e n f e a r -
d i c h , gezond, goed en wel— . . . b l i i d . . .
d a t s e de p r i n s h e a r d i c h e n f e a r -
d i c h w e r s e a g e n , Hsfr. X I I I , 3.
H e a r e , s. m. Heer, God.
h e a r e , v. prikkelen (in de keel). — D e
s k e r p e h o u t r e e k h e a r t m y y n 'e
h â l e (kiel).
h e a r e , v. i n : H e a r d of k e a r d . —
H w e r s c o e h y (of d a t ) h e a r d of k e a r d
w ê z e ? gestoven of gevlogen zijn. Vgl.
Hsfr. VI, 264..
h e a r e , Noh. v. hooren, behooren. Zie
hearre.
h e a r e a k , s. hooirook, ook: hooischelf.
Zie reak.
h e a r e b a e i , s. heerebaai (tabak.)
h e a r e b o e r , s. m. heerboer.
h e a - r e e d , s. wagenpad in 't hooiland.
Vgl. headaem.
h e a r e f e i n t ' , s. m. heerenknecht.
h e a ' r e h o u t (Achtk. en omstr.), s. n. eol-
lect. heerenhout, uitgezocht best brandhout,
bestemd voor aanzienlijken. — De môl-
k e t s j e t t e l hin.ge b o p p e in fjûrke
f e h h e a r e h o u t , Slj. en Rj. 1899, 186.
h e a r e k l e a n , s. pi. heerenkleeding. Hsfr.
I X , 158.
h e a r e s p u l , s. n. heerenhuis, landhuis, —
heerenrijtuig.
h e a r e w e i n , s. heerenrijtuig, equipage.
Forj. 1890, 15.
h e a r g e n , h e a r k e n , interj. Heerken,
Lievenheertje. — H e a r g e n , h w e t b i s t
wumkes.nl
503 HEAR.
m o a i , Hsfr. VI, 146. — O, h e a r g e n !
h w e r s c i l i t h i n n e ? Fr. Wjn. 1861, 14.
— Och h e a r g e n , h w e t in e l l i n d e ,
Hsfr. XI, 285. Ook h e a r r i n g e n en h e a -
rink.
h e a r i c h , adj. heerachtig. Sw. 1871, 18.
Zie hearachtich.
h e a r i c h , adj. met veenrook of eenigzins
benauwende , prikkelende dampen bezwan-
gerd. — De l o f t i s h e a r i c h .
h e a r i c h , adj gehoorzaam, gewillig. —
M y n t s j e k a e m , t r o c h d a t hja han-
d i c h en h e a r i c h w i e r , t i g e y n 'e
g i n s t f e n 'e f r o u , v. d. V. — W o l
b l e a u se h e a r i c h e n o n d e r d i e n i c h ,
Dez.
cijnsbaar, onderhoorig. Wl. ld. XV.
h e a r i n g e n , h e a r i n k , interj. Zie hear-
gen.
h e a r k e , a. n. heertje- W.D., Losse St.,
103.
— X Us L j e a v e n H e a r k e , het kind
Jezus.
h e a r ' k r e f t , s. legermacht. Gr. J. passim.
h e a r l i k , adj & adv. heerlijk.— I n h e a r -
l i k e i n t s j e l i b b e n . —. I t s o p s m a k -
ket hearlik. — H e a r l i k waer.
h e a r l i k e n s , s. (het) heerlijke, aangename.
h e a r l i k h e i t , s. splendor, heerlijkheid.
h e a - r o e d e , s, hooiroede, lange ijzeren
roede met weerhaak, om den graad van
hooibroei te onderzoeken.
h e a r o e d s j e , v. met de hooiroede naar
den hooibroei onderzoeken. Zie roedsje.
h e a r - o m , s. m. heer-oom, R. K. geeste-
lijke, — kluizenaar. G. J. I, 35.
h e a r r e , v. audire, hooren. Noh. h e a r e .
Zh. j e r r e . Zwh. h e r r e . Schierm. h e a r e ,
imperf. h e a r s e . — Prov. D y n e t h e a r r e
wol m o a t fiele. — It h e a r r e n der
t a d w a e n , stilzwijgend toeluisteren. —•
Ik m e i der g j i n p r a e t fen h e a r r e ,
mag er niet van hooren. •— I k m e i h i m
h e a r r e n o c h s j e n , kan hem niet uit-
staan. Vgl. for-, oan-, ta-, úthcarre.
decere, behooren, betamen. — D a t h e a r t
s a (net).
pertinere, behooren, toebehooren, thuis
hooren. — H y h e a r t o a n d e . . . t s j e r -
k e , is lid van de . . . gemeente. — D a t
h û s h e a r t o a n 'e t s j e r k e , is kerke-
ln'k eigendom. — Dy m a n h e a r t t o
 HEAR. 504
G o u t u m t h ú s . — Dou h e a r s t h j i r
n e t , 't is hier je plaats niet.
h e a r r e m y t ' , s. m. heremiet, kluizenaar.
— H y 1 i b b e t a s i n h e a r r e m y t , be-
krompen en eenzelvig.
Ook: gierigaard.
h e a r ( r e ) w e i , s. oorspr. ria militaris,
heirweg; thans : openbare weg.
h e a r ( r ) i c h , adj. gehoorig. -~ . . . h w er-
om t i 1 s t o tì s 1 û d . . . s a h e a r i ' i c h
o e r f j i l d en h ú s , R. ind T.3, 21'. Zie
Jwary hoarich.
l i e a r r i n g , s. haring. Stadfr. h e a r i n g .
— Rop gjin l i e a r r i n g e a r s t e s e y n
't n e t h e s t e . — H y r o p t a l f e n h e a -
r f r j i n g e n , en h j a b i n n e y e t y n 'e
s é , hij verheugt zich reeds in iets wat on-
zeker is. Ook woordspelend: H e a r i n g e n
b i n n e y n 'e s é , als iemand h e a r g e n !
zegt. — M y n l i e a r r i n g b r e t h j i r n e t ,
Holl. mijn molentje maalt hier niet (fig.).
Vgl. pan-, pikelhearing. •• .
h e a r ' r i n g j a g e r , s. m. did";' met paard en
wagen rijdende, panharing vent.
h e a r r l n g s l y n d e r , s. eg. iyãiceps cris-
tatus, fuut, kroonduiker, gróoíe aalduiker
(watervogel op de Friesehe nieren).
l i e a r s k i p , s. n. heerschap, heer. H.Z.,
Tsien tuws., 220.
meester. — >S y n h e a r s k i p h â 1 d d e i n
b u l t e f en h i i n .
h e a r s k i p p i j ' , s. heerschappij.— H e a r -
s k i p p i j f i e r e wol in m i n s k e g r a e c h ;
d ê r o m h e t in b i d l e r in h o u n .
h e a r s k j e , v. heerschen. Vgl. bihearskje.
h e a r s k s ( j ) u c h t e , s. heerschzucht. R. ind
T.s, 178".
h e a r s k s u c h t i g , adj. heerschzuchtig.
h e a r t s j e , s. n. heertje, pronkertje. —
I n h e a r t s j e m e i i n s t o k j e en m o a i j e
wanten.
loszinnig jongmensch. — D o m i n y s J a n
is in h e a r t s j e , d o u m e i s t dy w o l
for him h o e d s j e , f a n k e .
— T e a d e is n o u k l i r k by n o t a r i s ,
n o u i s e r 't h e a r t s j e , kan hij fatsoen-
lijk leven.
h e a s , adj. raucus, heeseh.
h e a - s i e d (spr. hjê-), s. n. graszaad.
h e a - s k o d d e r , -tiezer, s. hooisehud-
der (landbouwwerktuig van den nieuweren
tijd).
wumkes.nl
HEDEN.
h e a - s k o d s j e , v. hooischudden , met den
hooischudder werken.
l i e a - s k û r r e , s. hooischuur.
h e a - s l e e p , s. slede, waarop hooi in het
land vervoerd wordt.
hea-SOUder, s. hooizolder, zolder voor
hooiberging, bij paardenhouders.
h e a - s p i n e , s. overdr. voor : hooibergplaats.
— De k ij m o a t t e y n 't l â n , h w e n t
d e h e a s p i n e i s h a s t l e e c h . Zie spitte.
h e a - s p l i t t e , v. booi niet de hooispade
lossteken van den hoop.
h e a - s p l i t t e r , s. hooispade. Zie healeppe.
h e a - t e r s k j e , v. hooidorschen: vergeefsche
moeite , — nutteloos werk doen. Vgl. stien-
saegje.
h e a t i e m e , - t i m e , s. Zie tieme.
h e a - t i n t e , s. maaierstent. Ook in i e d-
t i n t e.
.•* h e a - t ú c h , s. n. stof — , afval van hooi.
Zie túch.
. . h e a - t û k e , s. hooiroede, harpoenvormig
werktuig om snel een opening in een broeien-
den hooihoop te maken. Vgl. heaharpoen,
h e a w e i , s. hooiwagenpad in de maden.
h e a w y l p , s. eg. limosa rufa, ro sse
grutto, Vr. Fr. 1866, 3 , 8 . Ook r e a d e
s k r i,e s genoemd. Zie skries.
h e a w i n n i n g e , s. hooioogst. R. ind T.2,
209'.
heaTVipper, s. Hd. Heuschrecke, veld-
krekel. Zie gêrshipper.
h e a z e n s , b e a z i c h h e i t , s. heeschheid.
h e b b e (Zwh.), v. hebben. HL h e b b e ,
ik heb (L. bl.) of héeb (Roosjen), ook
h i e b e, part. p. heand. Zie hábbe.
h e b b i c h , adj. hebbelijk, ooglijk , k n a p ,
zindelijk. — F e n b i n n e n y n d y w e n t
s e a c h it er ek n e t b o t t e h e b b i c h
ú t , Hsfr. XII, 37. — S y n k l e a n w i e r n e
n e t nij, m a r d o c h h e b b i c h . — Nou
b i n 'k i n h e b b i c h m a n , Alm. 12°, 1863.
— Nou s j u c h s t er w e r h w e t heb-
b i c h ú t , tegen iemand, die zich gewas-
schen en netjes aangekleed heeft.
h e b b i g e n s , s. netheid, aantrekkelijkheid
(meest met een negatie). — D ê r i s n e t
folie h e b b i g e n s oan.
h e c h t , adj. solidus, stevig. — I n h e c h t
l i d m a n , krachtig en gezond voor ziin
jaren.
h e d e n , inteq'. wel, wel zoo! — H e d e n !
 HEECH.
b i s t ö u d ê r ? — H e d e n noch ta. —
O c h h e d e n ! och arm. — O c h h e d e n
(noch ta), h w e t s i t d a t m i n s k e yn
't lij en. Vgl. hea.
h e e c h , adj. alt uu, hoog. HL h a i c h .
Schierm. h e i c h . Small. en omstr. h e u c h .
— In h e e c h h û s , — in h e g e toer. —
De g r e a t e n s i t t e op 'e h o g e r e i n ,
op de eereplaatsen. — H e e c h y n 't N o a r -
d e n . — De w y n i s h e e c h , noordelijk.—
H e e c h e n d r e e c h (z. d.). — D a t m o a t
d e h e g e w e i m a r o p , in rechten wor-
den uitgemaakt. — I t h e g e r b i s i i k j e ,
appeleeren in rechten, schertsend : naar bed
gaan. — D a t l o i t (sit) my h e e c h , dat
trek ik mij erg aan. — 't G i e t o e r d e
h e g e s k o e n , fig. 't loopt de spuigaten
uit. — I n h e e c h w i r d d w a e n . — H e e c h
p r a t e, Hollandsch spreken, Hsfr. X I I , 90.
— B y h e e c h en l e e c h s w a r r e , —
o n t h j i t t e , Holl. bij kris en kras.
h e e c h , s. hooggelegen land (bodem.) —Dy
m a n w e n n e n o u y n 't l e e c h e n h i e
f o a r h i n n e o p 't h e e c h w e n n e . — By
't h e e c h o p , opwaarts, — tegen groote
lui teren. — H e e c h en l e e c h , hoogte
en laagte. — J a p i k i s f o r i n t r e d d e
p a r t oer h e e c h en l e e c h e i g e n e r
f e n d y p l e a t s , voor een derde deel van
het onverdeeld geheel der waarde. — H e e c h
e n 1 e e e h , ook: aanzienlijken en geringen.
— H y w i t m e i h e e c h e n l e e c h om
t o g e a n , verstaat zijn wereld.
h e e c h ' a c h t e r , s. eg. die (iemand) hoog-
acht. Sw. 1870, 17.
h e e c h a c h t i n g e , s. hoogachting. — I m-
m e n h e e c h a c h t i n g e t a d r a g e . — Dy
m a n is by a l l e l i û y n h e e c h a c h -
tinge.
h e e c h a c h t s j e , v. hoogachten.
h e e c h b o a r ' s t i c h , adj. hooghartig, hoog-
moedig. H.Z., Tsien tuws., 114.
h e e c h f e a n s t e r s , s. pi. die van O. Stel-
lingwerfs hooge veenen.
h e e c h g e l e a r d ' , adj. hoog-, zeergeleerd.
G. J.
h e e c h h e i t , s. hoogheid. G. J. passim.
— S y n H e e c h h e i t , de prins. lbid. 1,89.
h e e c h h e r ' t i c h , adj. hooghartig. Hsfr.
X I I , 177.
h e e c h h e r t i g e n s , s. hooghartigheid. Sw.
1867, 17.
wumkes.nl
505 HEECH.
h e e c h h o u t ' , s. n. smalle, vaste brug
voor voetgangers, zoo hoog dat de schepen
er onder door kunnen varen.
h e e c h ' j i l d , s. n. verhooggeld. B. 16. Zie
forheechjild.
l i e e c h l â n , s. n. hooggelegen land.
— lm men út it h e e c h l â n , uit
Duitschland.
h e e c h l â n n e r , s. m. Duitscher, boeren-
arbeider uit Westfalen en aangrenzende stre-
ken , zooals jaarlijks velen in Friesland
plachten te komen. Lex. 448. Vgl. hoppe-
lânner.
h e e c h l i e t , s. n. (het) Hooglied.— K o m ,
út it heechliet, net út J e r e m y a s ,
een vroolijk lied, geen klaagliederen. A. 270.
h e e c h l i k , adv. zeer, grootelijks. — I k
t a n k j o u h e e c h l i k , ben ühoogst dank-
baar , W. D., Twa St., 168. Ook: daar be-
dank ik voor, 'k wij er niet van weten.
h e e o h l j e a p ' p e n d , adj. hoogdravend, hoog-
gaand, geleerd. — H e e c h Ij e a p p e n d e
h o e k s t o a i j i n g e , G. J.
h e e c h ' m o e d , s. hoogmoed. G. J. passim.
— J i m m e s c i l l e y e t fen h e e c h m o e d
f o r g e a n , s e i p a s t o a r , do T r y n K l o s
m e i n i j e k l o m p e n o a n y n 'e t s j e r k e
k a e m. Ook h o o f m o e d.
h e e c h n o k k e n , s. pi. soort hooiwagens ,
op de Klei in gebruik. A. 417. Zie klaiurein.
h e e c h - o p ' , adj. hoog opstaand. — Sa 'n
h e e c h - o p p e p e t w o l 'k n e t h a . —
De f e i n t h i e i n h e e c h - o p p e k o e r o p
'e r ê c h , W. D., De dochter, 33.
h e e c h - o p s k o n k e , adj. hoogbeeníg. —
I n h e e c h - o p s k o n k e e a r r e b a r , Hsfr.
I I I , 122.
h e e c h ' s e t t e , v. hooghouden. —• T r o c h
a l l e t i d e n h i n n e w a e r d e n d e frou-
l i û b y d e F r i e z e n h e e c h s e t , Sw.
1863.
— Dy f e i n t w i r d t d ê r t i g e h e e c h
s e t , met bijzondere egards ontvangen.
h e e c h s k a t t e , v. hoogschatten, hoog-
achten. Sw. 1863, 4.
h e e c h s k e e p s ( k ) ' , adj. grootscheepsch. —
I n h o p e n fen dy k e a l e stêdliû
habbe alles mar w a k k e r beech-
s k e e p s ( k ) , om h w e t t o l y k j e n .
h e e c h s k o u ' d e r i c h , adj. hoog van schou-
ders.
h e e c h ' s t a p p e r , s. eg. paard, dat bij 't
 HEECH.
loopen de poot en hoog opheft, fig. iemand,
die een hoogen dunk van zich zelven heeft.
v. d. St., Pronkskens.
h e e c h s t e a t ' l i k , adj. van hoogen staat.
— Dat b i n n e h e e o h s t e a t l i k e mins-
ken.
adv. grootstaats. — H j a l i b j e t i g e
heechsteatlik.
h e e c h s t o p ' p e l i c h , adj. met lange, dun-
ne pooten. — S a ' n h e e e h s t o p p e l i c h
b i s t (een windhond) r i n t h i r d . A. 222.
h e e c h t e , s. verhevenheid. Zie hichte.
h e e c h ' t ü d , s. hoogtijd, kerkelijke feest-
dagen.
h e e c h w i r ' d e , s. hoogwaardigheid. —
W r â l d s k e h e e c h w i r d e of s t e a t , 6 .
J. I , 132.
h e e c h w i r d e , h e e c h w i r d i c h . a d j . 'hoog-
waardig', van hooge waarde. — W r â 1 d s
h e e c h w i r d s t e p â n , G. J. I I , 18. —
H y h â l d t h e e c h w i r d i c h 't r j u c h t ,
Ibid. 195.
h e e g j e , v. (ver)hoogen, hooger worden ,
vorderen. — H j a w i e r n e t f e n g l a n s
o n t b l e a t || m a r d e d e u g d e n f e n h j a r
y n b o a r s t | h e e g ' n e m e a r h j a r as
h j a r s t e a t , v. Blom, Bik., 20. — De w y n
h e g e t , wordt noordelijker. — De t i i d
h e g e t , het seizoen vordert. — E l k e h û s
of s t a m w i e r i n r y k o p h i m s e l s . . .
e n j o w c h o a n 'e w i r d e n i n k l a n g ,
dy o a r e hús g e s i n n e n wer
h e g e n e of Ie g e n e , R.P., Keapm., XVII,
— H e e g j e n d e en l e e g j e n d e l û d e n ,
rijzende en dalende geluiden, R, P., Prieuweke,
XIII.
verhoogen, opbieden, bij publieke verkoo-
ping. — H y h e g e t s o n d e r d a t e r
b e a n w i r d t , spilt m e e r g e l d dan noodig
is om iets te krijgen. —Vgl. for-, oan-, opheegje.
h e e l , h i e l , h e u l , adj. totus, geheel.
Hl. h i e l . — D e h e l e d e i . — D e h e l e
w r â 1 d, alle .menschen, iedereen. — H e e l
e n d a l , geheel en al. — U t i t h e l e
h o u t , uit éen stuk (hout), massief. — I n
s k i l d e r i j f e n i n f a r t ú c h en t i o h t
a s i n h e e l h o u t , R. ind T.a, 140'.
integer, gaaf, ongeschonden. — D a t h e t
h e e l w e s t , is gebroken. — M e i d e h e l e
h û d, heelshuids , zonder schade. — W y t s e
h e t in b a n k e r o t s l e i n , m a r ik b i n
d e r m e i d e h e l e h û d ôf r e k k e , —
wumkes.nl
S06 HEF.
IIy k i n g j i n h o l l e (gjin kop) h e e l
h â l d e , wordt overal geplaagd en bespot.
Forj. 1892, 163.
genezen.— I t s t e e d , de wond, i s w e r
heel.
adv. heel, zeer. — H e e l m o a i w i e r .
— I n h e l e b e s t e n , een zeer braaf menseh,
— een uitnemend voorwerp.
h e e l d e r , s. eg. heler. — De h e e 1 d e r e n
de s t e l d e r b i n n e a l l i k e s k i l d i c h .
h e e l h o u t s j e , s. n. (een) gaaf stukje hout.
— Der m o a t in h e e l h o u t s j e yn
(woordspeling), die twist moet worden bij-
gelegd. B. 542. Ook h i e l h o u t s j e .
h e e l j e , v. heelen, genezen. G. J. pas-
sim. Ook veel h i e l j e , z. d.
h e e l s u r n , adj. spoedig heelend.— H e e l -
s u m f l ê s k , dat bij verwonding spoedig
heelt. Ook h i e l j e n d .
h e e l s u m e n s , s. heelbaarheid, genees-
baarheid (van een vleesehwond).
h e e v j e , h e v e , v. eig. heffen, (zich) ver-
heffen, rijzen. — E l t s e b o a r s t h e e f d e
him heger, eltse polsslach tikke
h i r d e r , R ind T.a, 119s.
iemand op den rug liggend bij armen en
beenen vasthoudende op en neer bewegen,
jongensspel.
op een kleed liggende omhoog werpen en
weer opvangen (als bij 't koolzaaddorschen
vroeger.). — Dy o p ' t k o a l k l e e d k o m t
hwet . m o a t h i m h e e v j e l i t t e , fig. die zich
tot iets verbindt, moet ook de moeilh'khe-
den ondervinden. Salv. MS., 66.
h e e v - o p ' j e , v. op en neer wippen. — I e n-
r i s s i e t e r m e i i n o a r e j o n g e op i n
w i p b a n k j e t o h e e v - o p j e n , Fi. Alm.
1864, 35.
h e f t , s. n. hecht, greep aan een mes, enz.
— I t h e f t y n 'e h a n n e n h a , de macht.
D y d e p o n g h e t , dy h e t i t h e f t y n
'e h â n , d i e betaalt beveelt.— D y ' t i t h e f t
y n 'e h a n n e n h e t d y s n i j t . — I m m e n
i t h e f t y n 'e h a n n e n j a e n , Fra. donner
carte hlanche, volmacht geven. Vgl. mêshe†t.
h e f t i c h , adj. & adv. heftig, met verhef-
fing van (stem). — M e i i n heftige
I s t i m m e . Vgl. forheftich.
| luid, driftig, met geweld. — N e t sa hef-
tich!
h e f t i g e n s , s. hevigheid, drift, verhef-
! f ing. Zie heftich.
 HEF.
h e f t s j e , v. hechten, aanhechten, — I k
m a k k e l i n i c h in p e a r w j u k k e n fen
b o e r d p o m p i e r , en h e f t e s e o a n 'e
r ê c h . Vgl. Fr. Alm. 1847, 53. --De
s p i k e r w o l n e t h e f t s j e yn d a t rot-
t i g e h o u t . Zie hâläe.
h e g e p r e s ' t e r , - p r y s t e r , s. ra. hooge-
priester. G. .1. 1, 175.
h e ' g e r - e i n , s. de hoogere stand. — L i û
f e n d e h e g e r - e i n , de 'grooten'.
h e g e r h â n , s. hoogerhand. — A l l e s
w i r d t ús fen h e g e r h â n . van God,
t a s t j û r d . — D e r k a e m o a r d e r fen
h e g e r h â n , van de hooge regeering.
h e g e w e i ' , s. hooge weg. Zie wei.
h e i , interj. van vreugd en genoegen, (G.
J. I, 8), van smadelijke verwijt (Ibid. I, 62),
van bewondering. — B o p n i n h e i e a r -
s t e o e r b i s t e , verheug u niet te spoedig,
Burm.
Vgl. hy, hui.
h e i , a. heitoestel. — W y b i n n e d e i s
o a n 'e h e i , aan 't heien. — W y m o a t t e
m a r w e r o a n 'e h e i , met alle macht aan
't werk.
h e i , s. drift, opgewondenheid. — Yn 'e
h j i t t e hei.
— M e i i n h e i e n i n b e i , raptim cap-
tìm, haastig, snel.
h e i ' b e i , s. f. wild meisje, vrouw die altijd
gehaast en daardoor onnauwkeurig in haar
werk is.
h e i b e i ' j i c h , adj. overhaast en onnauw-
keurig bij 't werk. — S a k e L y s w o l i k
n e t h a t o h ú s h i m m e l j e n , dy f l j u c h t
my f i e r s to h e i b e i j i c h oer ' t w i r k
hinne.
onordelijk , onopgeredderd. — 11 w i i f
ú t f l e a n e en t h ú s de f a m m e n b a e s ,
den l e i t it er h e i b e i j i c h h i n n e .
h e i d e , s. heideveld, -grond, heide in
massa, (een) heideplant. Vgl dopheide.
h e i ' d e b a r m k e , s. n. cannabina flaviros-
tris, fratertje. Ook h e i d e r o b y n t s j e .
h e i d e b a r n e , v. heide branden, om den
grond voor boekweit-verbouw geschikt te
maken.
h e i d e b e i , s. vaccinum myrtillis, heide-
bes, blauwbes.
h e i d e b i e z e m , s. heibezem , bezem van
heide.
h e i d e b i k k e r s , s. pi. scheldnaam voor
wumkes.nl
50'7 HEIL.
die van Gaasterland, R. ind T. ! , 328*.
h e i d e b j i n d e r , s. heideboender. Zie Mn-
shrobber.
h e i d e b o s k , s. n. (een) bos heide.
h e i d e b r a s , HL s. eg. wildebras. Roos-
j e n , 91.
h e i d e f j i l d , s. n. heideveld.
h e i d e h u t t e , s. woonhut op de heide.
Zie huite.
H e i ' d e l b e r c h , s. n. de stad Heidelberg. —
Earst nei H e i d e l b e r o h , den nei
M a e c h d e n b o a r c h , eerst den Heidelberg-
schen Catechismus langs gepreekt, dan trou-
wen , heette het vroeger van een predikant.
h e i d e n , s. eg. heiden, Zigeuner.— H e i -
d e n s en s k j i r r e s l i p e r s . — D e d o a r
t a , d e h e i d e n s k o m m e , pas op, dat
wij niet bespied of beluisterd worden, Burm.
— D e h e i d e n s b i k e a r e , de heide-
nen. — H j a l i b j e a s h e i d e n s e n T u r -
k e n , —• b r i n g e h j a r b e r n o p a s h e i -
d e n s en T u r k e n , zonder godsdienst.
h e i d e n s ( k ) , adj. heidensch, naar de
wijze der heidenen: ruw, woest. — 11 g i e t
d e r h e i d e n s t r o e h , van herrie, gekijf,
getier. — I n h e í d e n s k g e w e l t , vreese-
lflk rumoer, woest getier.
h e i d e n s k i p , s. n. heidendom. Halb. in
Epk.
zekere woeste gronden. A. 30 e. e. in 't
MS. Zie J. W . , Naaml. op dit woord.
h e i ' d e n s - m o e s , s. n. Achtk. boerenkool.
h e i d e n s p o a t t e n , s. pi. aarden of me-
talen potten uit den voortijd, in de veenen
gevonden. B. 293.
h e i d e p l a g g e n , s. pi. heidezooden.
h e i d e p l e a t s k e , dim. n. boerderijtje op
de heide. A. B., Doarpke, 47.
h e i d e r o b y n ( t s j e ) , (s.) n. zeker zang-
vogeltje. Zie heidebarmhe.
h e i d e r o b y n , s. eg. scheldend voor: hei-
debewoner.
h e i d t s j e r , s. eg. heidebewoner.
h e i j e , v. heien, palen in den grond drij-
ven met de hei.
h e i l , s. grando, hagel.
h e i l , in: H e i l om s e i l , geweldig (als
het kletterend geraas van hagelsteenen op
staande zeilen, bij sterken wind). — D a t
s k o e r t e r f e n 't j i e r h e i l om s e i l
t r o c h , Halb., Oan E., 1.
h e i l , s. n. salus, heil. — D w ê r s e l i û
 HEIL.
w o l l e a l t y d t s j i n 't h e i l y n , tegen
't algemeen ala nuttig geachte opkomen. —
I k s j u c h d ê r n e t f o l i e h e i l y n , 'k zie
de nuttigheid van die onderneming niet in,
verwacht er geen voordeel van.
h e i l , s. n. heul, toevlucht, troost. — A s
men y e n s h e i l s i i k j e m o a t by de
earmfouden, d e n is 't n e t f o l i e
m e a r . — H y f o u n d ê r g j i n h e i l , niet
het gewenschte, werd daar niet minzaam
ontvangen.
h e i l a , h y l a , h i l l a , interj. heidaar! —
H y l a ! r ô p e r , w y l s 't e r t s j i n ' e d o a r
o a n s k o e p , ld. XV, 159.
hola. — H e i l a , f e i n t ! n e t o a n d y
f a e m , d a t i s f o r k o f t f l e s k . Ook h o u la.
Ook: f o l k ! z. d. Vgl. huila.
h e i l b u i , -tooi, s, hagelbui. Halb., Oan
E., 38. Ook
h e i l f l e a c h , s.
h e i l i c h , adj. heilig. Gr. J. passim, — I t
is de h e i l i g e w i e r h e i d , — h e i l i c h
w i e r , zeker, ontwijfelbaar waar. — D ê r
b i n 'k h e i l i c h f e n o e r t u e g d , het
staat bij mij vast.
— H e i l i c h h ú s k e, bidkapel, iron. her-
berg aan den weg. — H y k i n g j i n h e i -
lich húske foarby komme sonder
to offerjen.
h e ì l ì c h d o m , s. n. heiligdom. O. J.
h e ì l i c h h e i t , s. heiligheid, (i. 3.
h e l l i n g , s. kinderprent, oorspr. heiligen-
prent. Mkw. m i e l k e d e , h e i i g e . Warns :
h e l g e . Smalland. b i e l d .
h e i l ' j a c h t , s. hageljacht.
h e i l j e , v. hagelen. G. J. I , 70. Hl.
h e e l j e . Warns h i l j e .
h e i l s k j i n , adj. hagelwit, zuiver schoon.
h e i l s t ì e n , s. hagelsteen. Hl. h e e l -
s t e e n . B. 274.
h e i l s u m , adj. heilzaam. Hsfr. XII, 159.
h e i m e l i k , adj. & adv. heimelijk.
h e i m w é , s. n. holl.isme voor o n w e n -
n e , l â n s y k t e , z. d.
h e i n , adv. prope, dichtbij, nabij. — H y
k o m t m y n hûs n e t hein. — F i e r fen
h û s , hein by syn skea. — f i e r en
h e i n , heinde en ver.
— H e i n n o c h (of) o r u t r i n t , bij lange
n a — , op verre na niet. — I n m a n h e t
h e i n of o m t r i n t i t g e d u l d f e n i n
f r o u m i n s k e n e t . — Ook: h e i n n o c h
wumkes.nl
508 HEIT.
(ofte) n e i , h y n o f t e n e i en h i n n e
noch nei.
— Y n d e h e i n s t e k e a p w ê z e , er
't slechtst aan toe zijn, aan 't kortste eind
trekken.
h e ì n e , v. opvangen. — De b a l h e i n e.
— S i e d h e i n e , zaad winnen,— w e t t e r
h e i n e, het uit een dakgoot loopend regen-
water opvangen in een emmer, enz. — fig.
De s t i e t t e n J i e i n e , zich naar iemands
luimen schikken. — l m m e n h e i n e e n
s l a e n , (Ö.Z. Tsien tuws., 2), naar den zin
praten, — h e i n e e n f a n g e , idem, —
h e i n e en f i e r e , oppassen en koesteren,
— b y d e t o m m e h e i n e , (R. ind TV,
292), mondjes maat geven, sober bedeelen.
h e i ' n e b a l , s. kaatsbal.
h e i n e b a l - b o a r t s j e , h e i n e b a l j e , v.
met den kaatsbal spelen. Vgl. W. D., Doaze,
17; Fr. Volksl. I, 249.
h e i ' p e a l , s. ingeheide paal, vooral aan de
zeewering.
h e i s a , interj. ei, ho, ho! — . . . f e n
h e i s a , geweldig, van belang.
h e i s l i k , adj. & adv. ijselijk, vreeselijk,
afschuwelijk, in ergengraad. — S a 'n s 1 a c h -
fji 1 d m e i d e a d e n m o a t a l i n h e i s -
l i k g e s i c h t w ê z e . — Dy T e a d e m e i
s y n s m o a r g e p r a e t s j e s is i n h e i s -
like kearel. — I n h e i s l i k e n p i n e .
— Heislike ondogens, — smoarch,
— k â l d , ensfh.
h e i s l i k e n s , h e i s l i k h e i t , s. iets erg
onaangenaams, — leelijks . . . — I t i s a l
in h e i s l i k h e i t .
h e i s t e r , s. voor: heester. R. ind T.3, 1747-
h e i s t e r , h e i s ' t e r í j i l â , - g a t , s. eg. woe-
lig kind, vooral: meisje.
h e i s t e r i c h , adj. woelig, druk. — I t i s
sa'n h e i s t e r i c h d i n g , dat f a n k e ,
h j a is n o a i t r i s s t i l , en h e l l e t al-
les oeral.
h e i s t e r j e , v. woelen, alles van zijn plaats
halen, daarom ook voor: huis schoonen. —
W y b i n n e o a n 't h e i s t e r j e n , zijn met
den schoonmaak bezig. Vgl. hjersthimmeljen.
Vgl. bi-, for-, ont-, útheisterje,
h e i t , s. m. pater, vader. G. J. passim.—
't Bildt h a i t . Hl., Work. en elders: f e a r .
— (Us) h e i t e s o a n , mijn persoontje. —
D ê r r e k k e h e i t e s o a n d o y n 'e m o d -
d e r s l e a t , Hett., Rymkes, 136.
 HEIT. 509
X H e i t e h a n t s j e , de rechterhand.
h e i t e , s. m. voc. jongen, m a a t , kame-
raad. — T o ! d o u m a s t m y n o u t o
w i l l e wêze. Né, h e i t e ! — H a r k r i s ,
h e i t e ! ik gean m o a r n nei S n i t s ,
h e i t e . — T o g a n , h e i t e ! Vgl. âlde en
hoi
h e i ' t e g e k , s. eg. (een) kind dat veel van
zijn vader houdt en liefst altijd bij hem is.
— H y (hja) i s s a ' n l y t s e h e i t e g e k .
* h e i t e l â n , s. n. patria, vaderland. Zie
faderlân.
h e i t s j e , s. n. vadertje, vaderlief. Lieteb.
VI. — H y i s y e t m a r h e i t s j e , — g j i n
h e i t , schertsend van iemand, wiens eerst-
geborene een meisje is, zoo lang hij nog
geen jongen heeft.
h e i ' w i r k , s. n. heiwerk
h e k , s. n. hek tot afsluiting van een erf.
Ook h e k k e . Zie hiklce.
doophek. — Y n 't h e k s i t t e . Zie fjou-
werkant.
h e k e l , s. hekel. — I n h e k e l o a n 't
i e n o f ' t o a r of o a n i in in en h a . Meer
m i e r , wj e r a k s el.
h e k s ( e ) , s. f. tooverheks, ondeugend meis-
j e , boosaardige vrouw. — I n k w e a h e k s ,
Burm.
h e k s e , v. heksen, tooveren, goochelen.
— In s k i p p e r m o a t n e d i c h tousplit-
t e k i n n e . Nou, d a t is g j i n h e k s e n ,
w o l ? 't is door ieder te leeren. — Ook h e k-
s e w i r k.
h e k ' s e b ì l e , s. aakse, groote zware hak-
bijl. — fig. H y s l a c h t e r m e i d e
h e k s e b i l e y n , zegt plomp zijn meening.
Ook h a k s e b i l e .
h e k s e r i j ' , s. tooverij, goochelkunsten. —
Dy g û c h e l d e r s d o g g e s o m s s o k k e
n n v e r e d i n g e n , d a t is g r i f h e k s e r i j .
h e k ' s e - r i n g e n , s. pi. heksekringen, kring-
vormige plekken in weiland, waar het gras
weliger wast en van donkerder kleur is
dan daar buiten, 't Volksgeloof beschouwt
dit als 't werk van heksen. Vgl. tsjernpaed.
h e k - s k û t e , s. groote tjalk, vooral van
achteren met hooge boorden. Sw. 1883, 7.
h e l , s. tnfemus, (de) hel. — Prov. Dy
't y n 'e h e l w e n d is, w y t f e n 'e h i m e l
n é a t , overdr. wie steeds in armoede leefde
gevoelt geen behoefte aan de weelde der
rjjken. — I m m e n d e h e l h j i t s t o k e ,
wumkes.nl
HELJ.
't hem erg benauwd maken. — I n s t i k
b a r n h o u t f o r d e h e 1, goddeloos mensch.
Fra. cale, ruimte in een schip onder den
vloer van 't vooronder.
bergplaats voor sintels onder den koelbak
in een smederij.
h e l d , h e l t , s. m. held. B. ind T.3, 69«.
h e i d e i , s. feestdag. G. J. Zie hjeldei.
h e l d e r , s. n. halster. R. P., Jouwerk.
Meer alg. h e l t e r , z. d.
h e l d e r , adj. & adv. clarus, lucidus, hel-
der. — H e l d e r w a e r . — I k w o l 't
l i n n e n t i g e h e l d e r h a , zuiver wit.
— S a h e l d e r a s i n b i j , vlug en ge-
zond. — B i n n e j i m m e allegearre
y e t h e l d e r ? monter, gezond.
— I n h e l d e r m i n s k e , wakkere, flin-
ke vrouw. W Gribb., 47.
— H e l d e r o p s l a e n , krachtig toeslaan.
— H e l d e r o p s j o n g e . — Dy d o m i n y
h e t in moaije h e l d e r e s t i m m e .
h e l d e r e n s , s. helderheid, zuiverheid,
wakkerheid. Zie helder.
h e l d e r - o p ( s ) k e , s. n. levendige, flinke
vrouw of meisje.
h e l d o a r , Hl. s. halve deur, de onder-
deur. Elders o n d e r d o a r , z. d.
h é l e n s , s. heelheid, gaafheid, onge-
schondenheid. Zie heel.
h e l g e , Warns, s. kinderprent. Zie heiling.
— Dou sa'n greafcen R o d g e r yn
'e h e l g e , groote, forsch gebouwde man, e n
h j a s a ' n l y t s j i f f e r k e , L. in W., 422.
h e l ' h e a k , s. helhaak, werktuig der hel. —
D i v e l s h e l h e a k , lastige, (vooral oude)
kijfachtige vrouw. Zie heak.
h e l h o u n , s. helhond, booswicht.
h e l j e , v. halen. — B o i , h e l j e m y n
h o e d . — H e l j e e n b i t e l j e , het gekochte
dadelijk betalen.
— B e r n h e l j e . Zie hem.
— H e l j e m e i de p i n , trekken, krul-
letters maken, los uit de hand.
— D ê r ís h e l j e n o a n 'e k l i n k , daar
is wat te halen. — D ê r i s h e l j e n m e i
o a n 'e k l i n k , daar is moeite aan vast.
— I t m e i d e h a n n e n h e l j e , met
handenarbeid verdienen.
— A s S j o u k h i n i m e l j e s c i l , i s 't
m e i h e l j e n en s k o e r r e n ô f m a k k e ,
maakt zij veel drukte en beweging.
— Immen der onder troch helje,
 HELJ. 5 10
bedriegen, oplichten, E. P., Jouwerk.. 53.
— D e r om h i n n e h e l j e , niet rond
voor de zaak uitkomen.
— I t is m e i w i i s p r a t e n n e t t o
h e l j e n , niet te verkrijgen.
— H y h e t i t f i e r — , o p 'e d e a d
ôf h e l l e , is van een zware, bijna doode-
lijke ziekte opgekomen.
h e l j e , v. hellen, op zij liggen , over zij
gaan. — I t w i e r i n n e a r e , t s j u s t e r e
n a c h t , en i t s k i p d a t h e l l e s a , K.
ind T.', 223". Vgl. bi-, foi-, gear-, oan-,weihelje.
h e l j o u i l , en samenstellingen. Zie hjel-
joun, e. v.
*hel'ledot»be, s. hellepoel. Halb., Wl.
Lapek.
h e l l e f e e c h , s. f. helleveeg , kwaad vrouw-
menseh.
h e l l e f jûr, s. n. 't helsche vuur. ld. IV, 114.
h e l l e h o u t s j e , s. n. duiveltje, kleine deug-
niet. A. 673.
h e l l e k r o a d e , s. 'hellekruiwagen', de
chais; toen deze in de laatste helft der 18e
eeuw bij de Friesche landlieden in gebruik
k w a m , werd zij aldus door ernstige lieden
afkeurend genoemd. Fr. Volksalm. 1852, 60.
h e l l e r , s. eg. heler. — H e l l e r e n s t e l -
l e r h a b b e a l l i k e g o e d d e e l , de he-
ler is zoo goed als de steler, Burni.
h e l l i c h , adj. helsch: woedend. — I k
svier s a h e l l i c h , d a t i k h i m d e h o u k
w o l op s y n r a m t j a e n w o e , Bijek.
1877, 28.
helling', s. helling, hellend vlak. — S c i 1
in wei goed w ê z e , den m o a t e r m e i
in b y t s j e h e l l i n g n e i b e i d e s i d e n
sahwet delrinne.
scheepshelling, seheepstimmerwerf. — I t
s k i p f e n 'e h e l l i n g b r i n g e , van sta-
pel laten loopen. — As 't s k i p f e n ' e h e l -
l i n g g i e t , m o a t it ek in n a m m e h a ,
overdr. het kind moet een naam hebben. —
I k m o a t o p 'e h e l l i n g , mijn schip moet
hersteld worden. — overdr. I k b i n h w e t
g a m m e l , i k m o a t r i s o p 'e h e l l i n g ,
wat rust nemen en den dokter raadplegen.
— Dy â l d j a s m o a t r i s op ' e h e l -
l i n g . Vgl. shùtheïling.
h e l ' l i n g b a e s , s. m. scheepstimmerman.
Ook s k û t m a k k e r .
h e l l i n g j e , v. een schip op de werf laten
herstellen. B. 218.
wumkes.nl
HELS.
h e l m , s. galea, (krijgs)helm; vliesje om het
hoofd van een kind, bij de geboorte. — H y
is m e i in h e l m to w r â l d k o r n d ,
met een helm geboren.
h e l m , s. kracht, groeikracht, stevigheid.
— D e r is g j i n h e l m y n 'e g r e i d e , —
y n 't w a e r , geen groeikracht in de weide,
— het weer is niet gunstig voor den groei. —
Mei d a t m y l d e w a e r k o m t er g j i n
h e l m y n ' e b û t e r , geen stevigheid, vast-
heid, R. ind T.a, 81».
h e l m , s. n helm, duingras. Zie dán.
— Ho t r o t s b i n d y n d u n e n , h o
w y t is d y n s â n , h o g r i e n b i n d y n
h e l m e n , m y n j e a f S k y l g e r l â n , Tersch.
Sw. 1855, 74.
h e l m , s. kop van het roer.
h e l m ' h o u t , s. n. roerpen.
h e l p , s. eg. auxiliator, helper.
auxiUum, hulp. — I k k i n 't a l l i n n e
n e t r e d d e , i k m o a t i n h e l p — of i k
m o a t h e l p ha.
— D o m i n y h e t ús syn h e l p en r i e
t a s e i n , Bijekoer 1893, 25.
h e l p ' b a k k e r , s. m. bakkersknecht, die
geen vasten dienst heeft, maar nu bjj den
een, dan bij den ander als helper werkzaam is.
h e l p b r ê g e , s. noodbrug.
h e l p e , v. helpen. Ik help , ik holp, ha
(bin) holpen, helpende, to helpen. H l . h e a l -
p e of h e a l p j e , haelp (Roosj. 51). — I k
k i n 't n e t h e l p e , kan 't niet helpen,
't is mijn schuld niet. — H y k i n ' t n e t
h e l p e , d a t de o a r l o c h s a l a n g d û r -
r e t , - h i j heeft het kruit niet uitgevonden.
— H w a n e t to r i e d e n i s , is n e t to
h e l p e n , Burm. Vgl. bi-, for-, op-, byhelpe.
Ook h e l p j e.
h e l p e r , s. eg. helper. Zie help.
h e l p f e a r ' d ì g e n s , s. hulpvaardigheid. Sw.
1856, 9.
" h e l p j e , v. helpen. R. ind T.2, 10°; 284».
Salv., 99. Zie helpe.
h e l p ' p r é k e r , s. m. hulpprediker.
h e l s d o a r ' , s. helledeur. — D a t j i l d h a
'k f o a r d e h e l s d o a r ( r e n ) w e i h e l j e
m o a t t e n . met de grootste moeite en last
binnen gekregen. — P o e h a ! e n g j i n e i n . .
k o m t d e h e l s d o a r i e p e n ? R. ind ï.*,
296*.
h e l s k , adj. helsch. — H w e t m e i t s j e
d y b e r n i n h e l s k l i b b e n . G.J.: h o l s k .
 HELT. 51
h e l t , s. m. heros, held. — Zie hdd.
h e l ( t ) 6 , s. dimidium, dimidia pars, helft.
— Prov. I n g o e d F r i e s b i e d t d e h e l t ,
de helft van den gevraagden prijs. — I n
s t i k l â n om 'e h e l t e ( h e a l e ) b o u w e ,
voor de helft van den opbrengst.
— K o m r i s o p 'e h e l t ! uitdaging tot
vechten. — I m m e n o p 'e h e l t t o m j i t t e
k o m m e , voor de helft in de kosten van iets
deelen, f ig. in zijn wenschen tegemoet komen.
— M y n o a r e h e l t e , mijn gade. —
L j e a v e h e l t , lieve gade, G. J. I , 39.
— H e l t e m e a r , nog eens zooveel, ook:
veel meer. — I t is y n I n g e l â n h e l t e
k â l d e r a s y n I e r l â n , veel kouder.
h e l ' t e ã i e d , s. - h i s t o a r j e , s., - m o e d ,
s. Zie de Enkelwoorden.
h e l t e r , s. n. halster. — I n h y n s d e r
y n 't l o s s e h e l t e r ô f l e v e r j e , alleen
met den halster, niet opgetuigd, overdr. van
een bruid, die van haar ouders geen huwe-
lijksgiffc meekrijgt.
— I t h e l t e r l í t s t r û p e , zich aan den
dienst van een al te strengen meester ont-
trekken , — aan den zwier gaan. — I m -
m e n i t h e l t e r ú t s t r û p e , 't vel over
de ooren halen. — I t w i i f s i t y n 't h e l -
t e r , loopt met een doek om den mond. —
H y (hja) r i n t y n 't h e l t e r , zit onder
den dwang van een ander. Vr. Fr. IV, 96.
h e l t e r j e , v. een paard den halster aan-
doen. — overdr. H j a i s s a l a n g f e n t û t ,
d a t m e n h j a r w o l h e l t e r j e s o o e , zij
heeft zooveel praats, dat men haar den mond
wel diende te snoeren, Telt., MS. Vgl. U-
helterje.
h e l t e - r o m , s., - s t i k , e. n. Zie de En-
kelwoorden.
† h e m ' b o l l e n , Hl. s. pi. typha latifolia.
soort duikelaar (waterplant). Zie toerrebout.
h e r ' b e r c h , h e r b e r g e , h a r b a r g e , s.
herberg. — K o a r t o p 'e w e i e n l a n g
y n 'e h e r b e r g e , vlug reizen en in de
herberg den tijd weer verbeuzelen. — v. Blom,
Bik., 112.
h e r b e r c h j e , dim. n. kroegje. Zíe sûp-
hûske.
her'berchpraet, a. n., -rinder s.m.,
- r i n n e , v., - s w i e t , adj. Zie de Enkel-
woorden.
h e r b e r g j e , v. herbergen, nachtverblijf
geven.
wumkes.nl
HERT.
kroegloopen. Vgl. herberchrinne.
het bedrijf van herbergier uitoefenen.
"herber'te, s. wedergeboorte. Halb., Matth.
XX, 28.
h e r j e , s. hoogloopende twist. — H j a
k r i g e n in hei-je fen b i l a n g .
— D a t w i e r d ê r i n h e r j e , een war-
boel met twist en gekijf.
— I n h e r j e f e n 't g e r j u c h t , strenge
terechtwijzing — , veroordeeling van 't ge.
recht. H. S., Teltsj., 72.
h e r k j e , v. voor h a r k j e , hooren, luis-
teren , Gr. J.
† h e r n ' b o e r d , s. n. scherm in den hoek
van den haard. Zie sJcerm.
h e r n b o e r d t s j e , dim. n. plankje om iets
op te zetten, in den hoek van een vertrek.
Ook h o e k b o e r d t s j e .
h e r n ( e ) , s. hoek, afgesloten deel gronds,
klein vertrekje. Ook h a r n e , z. d. — H o e -
k e n e n h e m e n , Vgl hirds-, tsjernheme.
— T o h e r n , te huis, naar huis. —
Strak, noekjes! komt m e m m e mei
i t e n t o h e r n , Salv., 87. Vgl. Ibid. passim.
dim.:
hernke, herntsje.
h e r s e n s , s. pi. en afleidingen, zie harsens.
h e r t , h e r t e , s. n. cor, animus, mens, cogi-
tatio, hart. G. J. passim. Ook h a r t . — D a t
b i n n e gûd mei t w a m a g e n en gjin
h e r t , zelfzuchtige, liefdelooze lui; schertsend
(zeggen de meisjes 't) van jongens, die nooit
uit vrijen gaan, — De k j e l d s l a c h t
h j a r om 't h e r t , zij bezwijmt van de felle
kou, — S o u n f e n h e r t e n , inwendig ge-
zond , maar met uitwendige ongemakken
gekweld. — I t h e r t r i s k j e l m e i t s j e ,
een 'verschrikkertje' nemen. — I m m e n
i t h e r t ú t i t l i i f t i n g j e , zooveel moge-
lijk afdingen. — I t h e r t ú t i t l i i f k o a r -
j e , erg overgeven, braken. •— Y n 't h e r t
(ook y n 't g a t ) f o r k l o m m e .
— I t h e r t y n 'e p o m p , de hartklep,
't zuigtoestel. Vgl, ammerke.
— I t h e r t f e n i n b e a m , de kern,
het merg, — f e n b e a n t s j e s , hetkiempje.
— Ierdappels mei minne h e r t e n ,
slecht van binnen. — I n h e r t f e n s û r e
brokken yn'etsiis.
hartvormig voorwerp, hartvormige figuur.
— K n i p h e r t e n fen w y t p o m p i e r en
p l a k d y o p 'e s k r i u w b o e k e n , ala
 HERT.
etiquet. — H e r t e n y n 'e f i n s t e r s , —
b 1 i n e n , hartvormige openingen.
zuigeling. — I t l j e a v e h e r t k r y t f e n
f o r t r i e t . — Ook d e h e r t e , h a r t e :
W o l hy de h a r t e r i s s j e n ?
h e r ' t e f l ê s k , s. n. hartevleesch. — Y t
n i n h e r t e f l ê s k , mest u niet ten koste
van 't zweet en bloed van anderen, woord-
speling met h a r t e fl ê s k , hertenvleesch.
Halb. in Epk., 201.
h e r t e g r o u n , s. ('s) harten grond.
h e r t e k e n n e r , s. eg. hartenkenner. Hsfr.
IV, 59.
h e r t e k o l k , s. Zie hertkoìk.
h e r t ( e ) l e a s , adj. harteloos, mat, moede-
loos. G. J. I I , 95.
wee, flauw. — H j a i s h w e t h e r t l e a s ,
h j a s c o e wol g r a e c h in s t i k b r e a
m e i m a r g e o p i t e , Schelt., MS., 41.
Ook h e r t l a u .
h e r t e l e e d , s.n. harte)eed, hartsverdriet.
h e r t e n - j a n k , Mkw. s. innig zielsverlan-
gen. B. 45.
h e r t e - n j u e , s. hartelust, hartsvernoegen.
R. W.
h e r t e r k e , s. n. stumpertje, arm, zwak
of teer kindje. — I n h e r t e r k e f e n i n
b e r n t s j e , d a t a l g a u s t o a r , Hsfr.
VIII, 287.
h e r t e s t e l l e r , s. eg. hartedief. G. J. I, 34.
h e r t ( f o r ) s t e r k i n g , s. hartsterking, ver-
kwikking.
h e r t f r o m , adj. vroom* van harte. G. J.
I , 192.
h e r t g r o u ' n i c h , - g r o u n l i k , adj. hart-
grondig. — S a h e r t g r o u n l i k en y n l i k
f o r t r o u w e n d hie hja nea b i d d e n ,
Sw. 1859, 28.
h e r t i c h , adj. moedig, krachtig, gezond
en bezield met lust voor zijn werk. —
Ik bin tsjinwirdich neat n ' t h e r -
tich.
dor en saploos van binnen, van gedroogde
appelen, enz.
h e r t - í e r , s. hartader. R. ind T.2, 37".
h e r t k l o p j e n , s. verb. hartklopping(en).
— F o l i e s t e r k e t h é e n k o f j e d r i n k e,
k i n h e r t k l o p j e n . . , to w e i b r i n g e ,
Hsfr. XII, 158. Ook:
h e r t k l o p p i n g , s.
h e r t k o ì k , s. hartkuil, het binnenste van
het hart. — R e o n t s w a l d e ú t h e r t e -
wumkes.nl
512 HERT.
k o l k i n t r i e n n e - g j a l p . G. J. I , 15.
Vgl. Bijek., 1859, 78.
in de volkstaal: het zichtbare kuiltje tus-
schen den hals en de borst.
h e r t k w a e l , s. hartkwaal.
h e r t l a p e , s. eg. hartlap, lieveling; lief-
ste minnaar, Alth., 62. dim.:
h e r t l a p k e . R. ind T. s , 260'. Sw. 186,
63.
h e r t l a u , adj. wee, flauw. — I k b i n
sa h e r t l a u , j o w my in b y t i t e n .
overdr. flauwhartig , koel, onverschillig.
W, D. Fr. Sang, 48. Ook:
h e r t l e a s . Zie herteleas.
h e r t l i k , adj. hartig. — H e r t l i k i t e n ,
— h e r t l i k e tsiis, — in h e r t l i k b y t ,
een hartige boterham (met vleesch of visch
er op).
hartelijk. — I n h e r t l i k w i r d .
levendig, wakker, lustig. — D a t h y n s -
d e r is n e t h e r t l i k . Vgl. hertich.
h e r t l i k e n s , s. hartigheid, hartelijkheid,
levendigheid. Zie hertlik.
h e r t p r i e m k j e n d , adj. hartdoorborend.
Sw. 1871, 48.
h e r t s e , v. imperat. hoor, luister! G. J.
1 , 1 , 2 Zie harkje.
h e r t s e a r , s. n. hartzeer, verdriet, erger-
nis.— S i j k e is m e i d e f e i n t n e i L j o u -
w e r t e r m e r k e , d ê r h e t L y s in frees-
l i k e n h e r t s e a r fen.
h e r t s e a r i c h , adj. hartgrievend, hart-
zeer —, verdriet veroorzakend. — W y 1 s 't
oaren ride moat Pibe thúsbliuwe ,
d a t is al h e r t s e a r i c h for h i m .
h e r t s j e , s. n. voc. mea tu, hartje, mijn
waarde, melieve (tegen vrouwen en meisjes).
Zie hert.
h e r t s j e b l o m , s. een der vele namen van
de Oost-Indische kers.
h e r t s l a c h , s. n. hart en aanhangende
deelen van een geslacht dier.
— M y n h e r t s l a c h , mijn dierbare, mijn
levenslust. Sw. 1857, 57.
h e r t s n j u e , s. hartsgenoegen, -vernoegen.
Zie njue,
h e r t s - o a n d r i u w , s. drang des harten.
Fr. Alm. 1846, 7.
h e r t s t e k k e r i c h , adj. hartgrievend. Vgl.
hertsearich.
h e r t s t o c h t ( m ) e , s. hartstocht. G. J. e. a.
h e r t s w i l l e , s. hartsgenoegen. G.J. II, 85.
 HERT. 513
h e r t t o s k o e r r e n d , adj.hartverscheurend.
Sw. 1864, 38.
h e r t w e t t e r , s. n.liqttorgastricus, maag-
water. Zie wêwetter.
h e s p e l , s. haspel. Zie haspel.
l i e s p e l j e , v. Zie haspelje.
h e s t i c h , Hl. adj. haastig: driftig, toornig.
Zie hastinh.
h e t , pron. indef. w a t , iets. G. J. (Ook Hl.).
Zie hicet.
h e t , Zh. art. & pron. pers. het. Zie it.
h e t s i c h , adj. & adv. ardens, fervens,
heet, verhit, verhittend, vurig. — De s i n -
n e s k y n d e h e t s i c h , Hsfr. X I I I , 62. —
. . . h e t s i c h w i e r dy â l d e m a n , hy
d r o n k m a r f ê r s k e s û p e , R. ind T.2,
202". — B i t s i c h en h e t s i c h . Zie bitsich.
h e t s j e , s. n. poosje v. Blom, Bik., 88.
Zie hoartsje.
h e u c h , in: T s j i n h e u c h en m e u c h ,
met tegenzin.
h e u g e l , s. Zie heuvel.
h e u k e r , s. eg. sukkelaar, die een arme-
lijk leven heeft. R. ind T.a, 197".
h e u k e r a c h t i c h , - a f t i c h , adj. behoeftig,
kommerlijk. — S y n h e u k e r a f t i c h lifa-
b e n , R. ind TV, 51". Vgl. heukerieh.
h e u ' k e r e r s - l i b b e n , s. n. beholpen loven.
R. ind T.2, 51".
h e u k e r i e h , adj. beholpen, behelpend. —
I n h e u k e r i e h 1 i b b e n . Zie heukerachtieh.
h e u k e r j e , v. zich behelpen.
als verkleumd bij den haard zitten. Vgl.
omheukerje.
h e u l , s. n. heul. Zie heil.
h e u l , Achtk., Smalland. voor h e e l , z. d.
h e u l e , h e u l j e , v. heulen, 't met elkan-
der eens zijn, tegen een ander. — M e i in-
oar heule.
h e u l j e , v. heelen. Zie heelje.
h e u m e ü n k j e , s. n. klein mensch, —
teer, zwak kind. Zie hummelinkje.
h e u n e , Tietj. v. hoonen, spottend tergen.
Zie hune.
h e u p ( 6 ) , s. eoxa, heup.
h e u p ( e ) b o n k e , s. heuijbeen, heupge-
wrieht.
h e u v e l , h e u g e l , s. 'hevel', schoorsteen-
haak, om den pot of ketel boven 't haard-
vuur op te hangen , — met twee getande in
elkaar sluitende houten schijven, die men
op en neer kan schuiven. Vgl. hael.
wumkes.nl
HIEM.
h e u v e l , s. collis, heuvel. 6. J. I , 139.
Zie bevch.
h e u v é l j e , v. bekijven, berispen. — D e
f a e m m o a s t h e u v e l e w i r d e , Hsfr.
XII, 86. Vgl. útheuvelje.
h e u v é l j e , v. hevelen, optrekken. — P e a 1-
l e n ú t 'e g r o u n h e u v é l j e . A. 317. Zie
icage.
h e u v e r i c h , adj. wanordelijk — A s de
frou d e n út it bêd k a e m , den l a e i
a l l e s er sa h e u v e r i c h h i n n e , d a t
i t m i n s k e b i s a u d e f e n d y b o e l , R.
ind -T.", 128'-.
h e v e , v. Zie heeije.
h e v e l s k , Hl. adj. & adv. Zie evelsk.
h e ' v e t i l l e , s. drijftil, krag. Zie tule.
h e z z e , Hl. s. eg. haas. — H e w w e h i r
den t a n k b i g i n z e n [ | b l y n d e h e t i n
hezze f i n z e n , hebben wij hier dank be-
haald, dan is 't bij toeval. Zie hazze.
h y (spr. dikw. hij), pron. pers. hij. Vgl. er.
s. m. mannetjes-vogel: bv. kievit. — I s 't
i n h y of i n s y ? Ook van menschen:
een man of eene vrouw.
h i b b i c h , adj. knapjos zwaar. — D a t i s
h i b b i c h , m e n h o t e r i n t i l o a n . A.
I 260. B. 22.
k n a p , ooglijk. Hfr. I , 59. Zie hebbieh.
h i b b i c h h e i t , h i b b i g e n s , s. zwaarte:
knapheid, netheid. Zie hibbich.
h i c h t e , h u c h t e , s. hoogte. — Us J e l -
k e w i r d t i n h e l e h i c h t e , krijgt een
flinke lichaamslengte.
h i e l , Dantdl. Achtk. Kolluml. adj. heel,
geheel. Zie heel.
h i e l j e (spr. hjilje), v. heelen, genezen.
Zie heelje.
h i e l ' t y d , - t i t e n , adv. steeds, gedurig,
telkens. — I k h a d e r h i e l t y d o a r s o e r
t o c h t , Fr. Wjn. III, 31. — I t â l d m i n s -
ke s o c h t h i e l t y d h j a r b r u l l e d o a s ,
d ê r 1 y t s e II a r k e m e i b o a r t e , w e r
op. Vgl. Sw. 1856, 23. — I k s t j û r h i i n
a l t y d foart, mar hy k o m t h i e l t y d
a l w e r . Ook d e h i e l t i i d .
h i e m , s. n. afgesloten, omtuind of met
een sloot omringd erf. Ygl.boere-, hûs-,moun-
lehiem.
h i e m , adj. eigen — D a t is h i m h i e m
of h y h e t d a t h i e m , hij heeft dat over
zich, dat is zijne gewoonte.
— E a r n e h i e m w ê z e , eigen of thuis
33
 HIBBÍ.
zjjn. — B y ú s b û r m a n W â t s e m ô l k -
t a p e r . . . w i e r n e se (die twee knapen)
w a k k e r e h i e m , R. ind. T„ 97*.
gewoon, menigvuldig. — Ho h i e m d a t
w a n b e t e l j e n w o l i s , Fr. Wnj. 1861,
86. — L o u h e t d a t b i t t e r j e n a l f i e r s
t o h i e m , — Y n d y t i i d w i e r 't f r y s k
l é z e n a l sa f o l i e h i e m e r w i r d e n ,
Hsfr. XII, 59. Vgl. jamk.
h i e m ' d o g g e , s, eg. heemhond, hofhond.
Zie ãogge.
overdr. iemand die nooit uitgaat.
h i e m f ê s t , adj. niet van 't heem gaand.
— I n h i e m f ê s t e d o g g e . Halb. in Epk.,
204. — Dy h o u n e n b i n n e n e t h i e m -
f ê s t , Hsfr. VII, 222. Ook van menschen:
niet van uitgaan houdend. ld. V, 7. — Sw.
1872, 25.
h i e m h o u n , s. eg heemhond, niet bepaald
een dog. A. 384.
h ì e m í n g ( e ) , s. heemstede, (het) heem. A.
384. Vgl. hiemsteed.
h i e m s d a e m , s., - h i k k e , s., - h o u t , s.
n. Zie de Enkelwoorden.
h i e m s i l k , adj. gekweld door heimwee.
— Ik kin yn H o l l â n n e t a e r d s j e ,
ik bin suver h i e m s i i k .
h i e m s t e e d , s.n. heemstede.
h i e r , s. huur, pacht-, huurovereenkomst.
— I n hfts —, i n b o e r e p l e a t s y n ' e
h i e r h a , — S e k k e n , p r e a m m e n , ensfh.
op 'e h i e r g e a n l i t t e , voor kort ge-
bruik verhuren.
huur, dienstbetrekking. — Y n 'e l a n g e
h i e r ( t s j i n s t ) g e a n , gaan trouwen.
huurtn'd. --> De h i e r g i e t y n m e i
M a e ii e.
huurpenningen, dienstbodenloon.— H i e r
b i t e l j e . — D e f e i n t , knecht, h e t s y n
híer bard.
Vgl. hûs-, lånsMer; deihier.
h i e r , s. n. (een) h a a r , het hoofdhaar, haar
in 't algem., pi. h i e r r e n (spr. hjirren). —
H y h e t g j i n g o e d h i e r o p 'e h o l l e
er is niets goeds aan hem, — i n w y 1 d
h i e r y n ' e n e k k e , hij is loszinnig. — H y
n i i e n t e r g j i n h i e r f e n , meent er niets
van. — G j i n h i e r o p m y n h o l l e d y ' t
e r om t i n k t , ik denk aan niets minder
dan daaraan.— I t r o u t ( m o e i t ) h i m sa-
f o l i e a s e r h i e r r e n o p 'e h o l l e h e t .
•— Op i n h i e r ôf, juist, nauwkeurig, zui-
wumkes.nl
514 HIER.
ver. — Op i n h i e r Ôf k i n m i n g j i n
h o n d e r d poun weage. — Hy wit d a t
o p i n h i e r Ôf. — G j i n h i e r m i n d e r ,
niets minder. — Prov. I k s j u c h o p g j i n
h i e r a s 'k i n h o u n s k e a r .
— P a k m a r t a , m a r m y n e t y n 't
h i e r , schertsend: tast maar toe (big den
maaltijd). — E l k o a r i t h i e r l í t k j i m -
m e, f ig. vechten; hekelen , doorhalen. —
Immen ithierút(deeagen) strike,
fig. iets laten zien, dat zjjn jaloersohheid
verwekt. A. Ysbr. — H i e r o p 'e t o s k e n
h a , manmoedig zjjn. Sw. 1859, 79, — B y
't h i e r , in menigte, overvloed. — D ê r i s
h i e r o a n 'e k n i k k e r t , die lui hebben
geld. — W i t t e w o l l e , h w e t h i e r d e r
o a n s i t , welk karakter'iemand heeft.
— H i e r mei h i e r , en f e a r m e i f e a r ,
hazen met honden, vogels met valken van-
gen. Jachtbepaling der oude Edelen.
Vgl. polke-, ponnyhìer; taeihier; poddehiei:
Vgl. de samenst. met diernamen.
h i e r ' b a e s , s. m. verhuurder van een huis.
h ì e r ' b a l , s, haarbal, soms in de maag van
een rund.
h i e r b â n , s, haarband.
h i e r b i t e l j e n , s. verb. huurbetaling. —
As wy o p h i e r b i t e l j e n p a s s é , s e i l
l â n h e a r r e ús n e t f o r j e i j e .
h i e r b o a r s t e l , s. haarborstel.
h i e r b o e r , s. m. huurboer, die een land-
hoeve in huur heeft. Sw. 1864, 3 ; 1883, 41.
Meest h i e r d e b o e r .
h i e r b r i e f , s. (n). huurcontract A. 773. Ook
hiersetel.
b i e r d e r , s. eg. die een huis of landerijen
in huur heeft.
h i e r e , v. huren, in huur nemen. — I n
p l e a t s —, i n h û s —, l â n •—, i n r é a u
hiere. — In h i e r d h û s , — in h i e r d e
p l e a t s , — i n h i e r d e b o e r . Zie hier-
boer. Vgl. for-, ynhiere.
h i e r f y n , adj. & adv. haarfijn, fig. nauw-
keurig. — I m m e n h i e r f y n a l l e s ú t -
lizze.
h i e r f l e c h t , - f r i s s e l , s. haarvlecht.
h i e r f l e c h t s j e , - f r i s s e l j e , v. 't haar
vlechten.
h i e r i n g , s. (het) huren.— Dy b o e r s i t
o p i n h e g e h i e r i n g , heeft hoog gehuurd
een hooge pachtsom te betalen , Hsfr. III, 68.
— H w e t i n h e g e h i e r i n g , Ibid. 1,70.
 HlËR. 515
h i e r j e (spr. hjirje), v. in kleur van haar
overeenkomen. — T w a h y n a d e r s f o a r
in r y d t ú c h m o a t t e h w e t by in-oar
h j i r j e . — fig. H j a i n h e l e j i f f e r . . .
en h y k l e a r e b a r e b o e r : d a t h i e r -
r e t n e t r j u c h t , die voegen niet goed bjj
elkaar, W. D., Yena wird, 8. — K l a e s i n
b o t t e r o u w e f i n t , S y t s k e t i g e ep-
t i c h en s é d i c h o p b r o c h t : d at h i e r -
ret net.
— De b û t e r h i e r j e , de paa gekarnde
en gekneede boter met een bot mes van
de koeieharen zuiveren.
Vgl. for-, ôfhierje.
h i e r k a e m , s. haarkam.
h i e r k i e m m e , v. 't haar kammen.
h i e r k n l p p e , v. het haar anjjden, korten
met de achaar. — AH h y s k e a r d e n h i e r -
k n i p t i a , d e n i s 't w o l i n k r e a z e
k e a r e l (iron.).
h l e r k n i p p e r , s. m. haarsnijder. —
S k e a r d e r en h i e r k n i p p e r .
h i e r k n o l , a. huurknol, oud huurpaard.
R. ind T.9, 205".
h i e r k r o l , s. haarkrul. Wl. Lapek. Zie krol,
h i e r l o k , s. haarlok. Zie lok.
† h i e r m j e , v. verdragen , uitstaan , we-
derstaan. — I k k i n d e k j e l d net
h i e r m j e . A. 268.
— Wilieh, heal libbenleas leit
de t i í n b l o m ; o a n h â l d e n d e h j i t m e
h i e r m e t h j a r t i e r , houdt haar groei
tegen, ld. IV, 166. Vgl. onhiermlyk.
h i e r n a e d , s. discrimen, haarseheiding.
h i e r n e t s j e , s. n. netje om 't haar op te
houden.
h i e r o a l j e , s. haarolie.
h i e r p l e a t s , s. gehuurde landhoeve, pacht-
hoeve. Meest h i e r d e p l e a t s .
h i e r r i c h , adj. harig, met haren. — H i er-
rige b û t e r . — In k o u w e k e a p e r m o a t
in kyl o a n h a , o a r s w i r d e syn k l e a n
al to h i e r r i c h .
Vgl. rûch-, tinhierrivh; stikelhierrich.
h i e r s - e i n e n , s. pi. haartoppen. — I t
swit'briek m j ta alle hierseinen
ú t , R. ind T'., 90'.
h i e r - s e t e l , s. huurcontract.
h i e r s - l i û , k. pi. huurslui, huurders.
h i e r - s l o t , s. n. gouden halsslot met b aar-
werk. Sw. 1864, 56.
h i e r s - m a n , s. m. huurder, iemand die
wumkes.nl
HIK.
iets wenscht te huren.— I k h a b i n h i e r s -
m a n om m y n p l e a t s ( l â n , h û s ) h a w n .
h i e r s p j e l d e , s. haarspeld,
h i e r s p u l , s. n. huurrjjtuig; pachthoeve.
Meest h i e r d s p u l .
h i e r a p u l ( l e n ) , s.n. (pi), haarversiersel'en
der vrouwen.
h i e r t e p p e , v. zich een haar uittrekken,
om een koop of ruil te bezegelen (onder
kinderen). — ü y h i e r t e p t h e t k i n n e t
w e r o m , den koop of ruil niet breken.
h i e r w o a r t e l , - w i r t e l , s. haarwortel.
h i f k j e , v. op de hand wegen. — H i f k j e
dy s t i e n r i s , s c o e d y g j i n t w e i n -
tich poun weage? Ookhiftsje.
opbeuren. — D a t l y t a e k i s t j e w i e r
d o c h sa s w i e r , d a t dy j o n g e k o e
't l a n g n e t h i f k j e . Zie iille.
fig. toetsen, beproeven. — Do w a e r d
J e z u s f e n d e g e a s t w e i l a e t y n 'e
w o e s t i n e om h i f k e t o w i r d e n f e n
-e d i v e l , Halb., Matth. IV, 1. — De
domenys hifke, mar follen to
l i c h t a c h t e , titel van een hekelschrift
(1840).
polsen. — I k w o e A t s e h Û s w o l k e a p -
j e , 'k h a w h i m e k a l r i s h i f k e ,
m a r h y i s m y t o s w i e r o p 'e h â n ,
zijn eisch is mij te hoog. — Vgl. tantsje,
lotterje.
h i f t s j e , v. op de hand wegen, opbeuren
om de zwaarte te beproeven. Vgl. hifkje.
h y , interj. voort! vooruit! roep, waar-
mee men vee aandrijft.
hei! heidaar! Ook h y l a en h i l l a . Vgl.
hui.
h j j , adv. in: S a h ij s a f i j , gauw heen
en weer. —• H y i s s a hij s a f ij, wat hij
nu bewondert, laakt hij morgen.
h i k , s. singultus, hik. — H y h e t d e
h i k , of d e h i k s l a c h t h i m . Ook h i k -
k e b i k.
h i k , h e k , h o k , interj. naar 't h e k !
roep waarmee men schapen naar 't hek
drijft, om daar gemolken te worden. Vgl.
hik-oan.
h y k e , s. n. mannetjes-kievit. Ook hy, z.d.
h i k ' h a k j e , v. hassebassen, twisten.
h i k j e , v. doorbreken, doen uitkomen. —
I t a e i i s o a n ' t h i k j e n , op het punt van
te breken en 't kuiken te doen uitkomen.
Ook: beweegt zich, in het water liggende,
 HIK.
tot het met het stompe eind naar boven
drijft. Dit ook h i k k e 1 j e.
overdr. ter wereld brengen. — 11 n ê s t
d ê r m y n f o a r â l d e n y n h i k k e en
t e i n b i n n e , R. ind T2., 10'. — G. J. I ,
217.
h i k j e , v. ademen, leven. — De sé m e i
't j i n g e e r y n d j o e i t en h i k k e t , G.
J. I , 110.
singultare, hikken, den hik hebben.
nokken, snikken. — K r i t e n d e e n h i k -
j e n d e s e i e r : O c h , m a s t e r , i k s c i l 't
s i k e r n e t w e r d w a e n . Vgl. Sw. 1852,
66; 1868, 36. — H y k o e g j i n w i r d sou-
d e r h i k j e n ú t s p r e k k e , Hsfr. III, 46.
hijgen, snakken. — ' H y h i k k e n e i d e
s i k en. Fr. Volksbl. 1881. Vgl. hikkerje.
haken: twist geven. — 't I s i v i c h h i k -
j e n en t s i e r e n m e i J e l t e e n s y n w i i f .
h i k j e , h e k j e , dim. n. hekje. Zie hek,
hikke.
h i k k e , h e k ( k e ) , s. (n.). hek. — I n
p e a l m e i in p r i k k e is in W â l d -
m a n s h i k k e , Seehje. — I n h o l l â n -
s k e h i k k e , soort draaihek. Vr. Fr. IV,
98. - - Prov. As d e h i k k e f e n 'e d a e m
i s , r i n n e d e s k i e p y n ' t w y l d . — De
hikken binne forhinge, earst wier
i k b a e s en n o u i s m v n w i i f i t
- ,
Schelt, Sprkw. — Vgl. draei-, pin-, sethikke.
h i k k e b i k , s. hik. Zie hik. — Dy 't
e a r s t s e i t fen h i k k e b i k , scil d i t ha.
I k (de spreker) h a 't e a r s t s e i n , dus
krijgt niemand h e t , kinderaardigheid, em
anderen te foppen.
— H i k k e b i k , s l a c h s t o u my, ik
s l a c h dy. A 761.
h i k k e b i k j e , v. hikken, den hik hebben.
h i k ' k e b i t e r , s. eg. paard, dat de ge-
woonte heeft in het land aan de hekken te
knabbelen. Schelt. MS. 30.
h ì k k e l , s. pecten, hekel, werktuig met
scherpe punten, tot zuivering van gebraakt
vlas of hennip.
— I m m e n o e r de h i k k e i h e l j e ,
fig. hekelen, gispen (in zijn afwezigheid).
Ook I m m e n o e r d e h i k k e l rinne
l i t t e . Skoeralm. 24/XII, 1890. Vgl. f laechs-,
himphikkel.
Ook: voor h e a k k e l , z. d.
h i k k e l j e , v. vlas of hennip hekelen. — fig.
I in m e n h i k k e l j e , doorhalen, berispen.
wumkes.nl
5: 6 HIL.
Ook voor: h e a k k e l j e , z. d.
Zie ook hikje.
h i k k e p e a l , s. hekpaal. Zie hikspeal,
h i k k e r d e w i k , adv. zoo, zoo, weinig sche-
lende. — I t w i e r h i k k e r d e w i k o f h y
w i e r in p r o a i des S a t a n s w i r d e n ,
BI. Kr. I, 3. Vgl. wikkerdewik.
h i k k e r j e , v. stamelen, stotteren. — F e n
. . . f e n . . . Gerben Sytses, hikke-
r e T e a d e , Sw. 1869, 42. — Ook hikkelje.
hikkende spreken (als een stervende). Sw.
1885, 40. Zie ook hikje.
h i k k e s l u t e r , s. eg. heksluiter: de laat-
ste man van een gezelschap (dat een door
een hek afgesloten erf verlaat), fig. 't laat-
ste kind. Ook heksluter.
h i k k e s p r i n g e r , s. eg. die over hekken
springt, fig. wild meisje. Schelt. MS., 34.
h i k - o a n ' , interj. naar 't hek! tegen scha-
pen; Zie hik.
h i k ( s ) p e a l , s.hekpaal. — As L y s h w e t
nijs w i t , d e n f o r t e l t s e 't n e t o a n
hikpeallen, s a l a n g der minsken
b i n n e . Ook h i k k e p e a l . Vgl. dampeal.
h i l d e , s. hulde. — H i l d e b r i n g e.
genegenheid, hulp , trouw, bescherming.
G. J. I , 112. — I m m e n d e h i l d e o p -
sizze.
— De h i l d e y n h a w w e , de genegen-
heid (van iemand) hebben. —• H y s c i l d ê r
n e t f o l i e h i l d e f i n e , Halb. in Epk. 206.
Vgl. heil, heul. Vgl. hirnelhilde.
h i l d e , s. koezolder. Zie kouwesouder.
h i l d i g j e , v. huldigen. R. ind. T'., 189'.
Sw. 1856, 56. —Halb., Matth. I I , 2,11. Vgl.
ynhildigje.
h i l j e , v. heelen, genezen Vr. Fr. IV, 101.
Zie hielje.
hiljoun , en afleidingen, zie hjeljoun.
* h y l k , s. n. huwelijk.
* h y l k s - p v m t e n , s.pl. huwelijksvoorwaar-
den. R. ind T.2, 86».
h i l l a , interj. Zie hij.
h i l l i c h , adj. & adv. heilig. — I t w i r d
en G o d is t o h i l l i c h om 't o p s t i e n -
n e n t o b i k j e n , Lapek., 430. Zie heilich.
h i l l i c h d o m , s. n. heiligdom. ld. IV, 124.
Zie heilichäom. .
h i l l i g e n , h e i l i g e n , s. pi. heiligen. —
Alle hilligen m o a t t e hjar waechs
h a , Fra. à tout seigneur toitte honneur, eere
wien eere toekomt!
 HIL.
h i l l i g j e , T. heiligen. — H w e t i s m e a r
d e j e f t e of i t a l t e r , d a t d e j e f t e
h i l l i c h t ? Halb., Matth. XXIII, 19.
h i l l i k , s. n. huwelijk. Sw. 1857, 58.
h i l l i k j e , v. trouwen, in 't huwelijk treden.
h i l l i k s t e a t , s. huwelijkstaat, echtestaat.
Hsfr. I V , 52.
h i m , pron. pers. hem, ook voor: zich,
behalve n a : men.
h i m d , s. n. hemd. — Prov. I t h i m d i s
neijer as de r o k . — It h i m d sit h i m
n e i o a n 't g a t , hij is krenterig, gierig.
— I m m e n i t h i m d f e n 't g a t fr e e g -
j e, onbescheiden alles uitvragen. — Y n 't
h i m d b i b i t e n , angstig, in zorg, Bijek.
1852, 32. Ook: Yn 't ì y t s h i m d . — Vgl.
oerhimd, rawolkimd; bol-kehimä.
h i m d k e , h i m d t s j e , dim. n. — I t i s
in s i d e n h i m d k e , fig. een zeer zwak,
ziekelijk kindje, ook: een erg nuft'ig meisje.
Vgl. oerhimdke en bernehimätsje.
h i m d ' r o k , s. hemdrok. Zie onderbaitxje.
h i m d s h a l s e m , s. hemdsboord. — Ook
-kraech, -opsetsel.
h i m d s k n o p e n , s. pi. hemdsknoopen; spe-
ciaal : gouden knoopen aan den hemdsboord,
boven den halsdoek zichtbaar; vroeger in
gebruik.
h i m d s - m o u w e n , s. pi. hemdsmouwen. —
H e a l e h i m d s m o u w e n , korte, tot den
elleboog reikende.
h i m d s - o p s e t s e l , s. n. hemdsboord. R.
ind T.3, 81".
h i m e , i n : E ft e r d e h i m - e , buiten
adem. Zie hymje. Vgl. sike.
h i m e l (spr. veel: hemel), s. coelum, he-
mel, pi. h i m e l e n . — . . . d e i n g e l s
f e n d e h i m e l e n , Halb. Matth. XXIV,
36. — I t k e n i n g r y k f e n 'e h i m e l e n ,
Ibid. XI, 12. — Ook him m e i .
h i ' m e l f e a r t s d e i , s. hemelvaartsdag.
h i m e l h e e c h , adj. hemelhoog. — H i m e l -
hege bergen.
h i m e l h e i t , s. m. hemelvader, hemelsche
vader. v. d. M., Myn suchten, 106. — Sw.
1852, 17: h i m m e l h e i t .
h i m e l h i l d e , s. bescherming des hemels.
G. J. I I , 104. Zie hilde.
h i m e l i n k j e , s. n. kleine knaap. R. ind
T. s , 222". Zie hummelinhje.
h i m e l l o f , s. n. sedum telepheum, smeer-
wortel, St. Janskruid. Tietj. h e m e l s l o t .
wumkes.nl
517 HIM.
himelnochfc, s., -o a r d e , s., -po a r t e ,
s. Zie de Enkelwoorden.
h i m e l r o e d e , s. hemelroede, straffende
roede des hemels. G. J. 1, 59.
staart van een komeet, de komeet zelve.
R. P. in Epk., 206.
h i m e l s b l a u , adj. hemelsblauw.
h i m e l s h i c h t e , s. 'hemelshoogte'. — D o u
m é i s t h e e c h s p r i n g e of l e e o h , a l
s p r i n g s t ek in h i m e l s h i c h t e , it
h e l p t d y n e a t.
h i m e l s ( k ) , adj. hemelsch.—De h i m e l -
s k e s i l l i c h h e i t , Lapek. 263.
h i m e l s - t e i k e n , s. n. hemelteeken, tee-
ken van den dieremriem.
h i m e l s t r e e k , s., - w u i f t , s. n. Zie de
Enkelwoorden.
h i m e r k e , Zh. s. n. heempje, huiskrekéltje.
Zie imerke.
h i m j e , Hl. v. zoomen. — I n d o o k h i m j e.
B. 160.
h y m j e , v. hijgen. — H y m j e a s i n
b a e r c h , — as in w y n h o u n . Ook
hjimje.
h i m k e l i n t , Hl. s. n. wit band, dat door
't haar gevlochten wordt. Roosjen, 12.
h i m m e l , s. hemel. Zie himel.
l u m m e l , adj. & adv. net, ordelijk, zin-
delijk. — H i m m e l e n s k j i n . — I n h i m -
m e l w i i f. — H i m m e l k 1 a e i d, ld. IV,
128. — I t b o e k j e s j u c h t e r t i g e h i m -
m e l ú t , ld. X, 156. — De h i m m e l e
t o e r , Ibid. IV, 137. — H y k i n d a t h i m -
m e l d w a e n, netjes uitvoeren.
— H i m m e l w a e r , mooi, droog weer.
— I n h i m m e l s t i k k o e k e (Hsfr. IV,
18), — i n h i m m e l e p i 11 e b r e a (W. D.,
Heam, 30), schertsend: een groot stuk. —•
I t i t e n s m a k k e t my m o a i h i m m e l .
h i m m e l e , Amel. v. Zie himmelje.
h i m m e l j e , v. reinigen, schoonmaken.
Vgl. hjersl- hâshimmelje.
— I k s c i l d y r i s h i m m e l j e , overdr.
afrossen, slaag geven.
— Hy k i n a e r d i c h h w e t h i m m e l j e ,
flink wat eten. — Do d e t r e d de fl es-
se w y n e k h i m m e l e w i e r , leeg ge-
dronken. L. in W., 393. Vgl. bihimmelje.
h i m m e l s t e r , s. f. werkvrouw, schoon-
maakster. Alleg. lokkioh, 53.
h i m p , s. cannabas sativa, hennip.
h i m p e , h y m p e , s. homp. — I n h i m -
 HIM. 518 HING.
p e b r e a , t ö i i s , s p e k . . . Zie hompe. ús n e t m e a r h i n d e r d w a e n , Hsfr.
h i m p e n , adj. van hennip gemaakt. — IX, 93.
l m in e n t r o c h 't h i m p e n finster hindernis, beletsel. — H y m o a s t i n
s j e n l i t t e , iron. ophangen, M. Jorrits, 23. n ij e s k û r r e h a , m a r . . . d ê r s i e t i n
h i m p e n , adj. fijn gebouwd, tenger. — h i n d e r foar: . . .Syn bûse woe d a t
I n h i m p e n f a n k e . — I n l i c h t , h i m - l a n g n e t lij e, Hsfr. II, 106 — H y h i e
p e n m a n t s j e , Slj. en Rj., 92". net folie j i l d , m a r dat die nin hin-
— I n h i m p e n h ú s k e , — s k i p k e , d e r , Sw. 1966, 53.
klein en netjes. h y n d e r , s. eg. paard. Schierm. h y n j e r
h y m p ' h a m p , s. trekhamer van molen- (Hulde II, 170). Tersch. h o r s e . Zie hynsder.
makers , bestaande uit een klos aan een dub- h i n d e r j e , v. hinderen , verhinderen, be-
bele lat, om de wiekehekken in de roede letten, kwellen. — I t h i n d e r t m y s a ,
te rukken. d a t s t o u net mei dyn mem k i n s t e .
opeenhooping van ongelijksoortige voor- — L i t d e b e r n t s j e s t a , e n h i n d e r -
werpen, die wegens hun vorm zich niet tot j e h j a r r e n n e t om b y m y t o k o m -
een vasten stapel laten samenvljjen, en dus m e n , Halb., Matth. X I X , 1 4 . — I n g o u -
gemakkelijk uiteen vallen, bv. een verhuis- n e w e i t o j a e n h i n d e r t i n r i k e n e a t .
boel hoog opgeladen op een boerenwagen. h i n d e r l ì k , adj. hinderljjk, lastig, onaan-
— P a s o p ! d a t w i r d t i n h y m p h a m p . genaam.
— I n h y m p h a i n p - h â l d f ê s t , vreemde h i n ' d e r p e a l , s. obstaculum, hinderpaal,
stoet (een bok en eenige menschen achter beletsel, ld. 1,157. Sw. 1856, 50.
elkaar, door tooverkracht verbonden), in h i n e , s. f. hinde, wijíjeshert. Hl. Alm.
een Friesch kindersprookje. W. D , Volksl. h i n g e , s. (deur)bengsel.
II, 57. h i n g e n , pi. ook: de bovenste haakvor-
h i m p ' h i k k e l , s., - h i k k e l ( d ) e r , s. eg-, mige deelen der kaakbeenderen.
- h i k k e l j e , v. Zie de Enkelwoorden. h i n ' g e l j a e r , s. n. groot, slap neerhan-
h i m p k e , dim. n. hoinpje. Zie hìtnpe. gend jadder eener koe.
— In h i m p k e b r e a , — tiid. triv. ook van de borsten eener vrouw.
h i m ( p ) k e s i e , Zh. s. n. hennipzaad. Zie h i n g e l j e , v. 'hangelen'. — H i n g e l j e
himpsieä. e n b i n g e l j e , hangende heen en weer
h i m ( p ) s e l , s. n, hennipzeel, draag- of bewegen.
trekzeel van hennip gevlochten. Zie beage. luierende leunen. — Hj a h i n g e l e n
h i m p s i e ä , s. n. hennipzaad. Vgl. him{p)- t s j i n 'e l e n i n g f e n 'e b r ê g e o a n ,
kesie- Forj. 1874, 136, — Vgl. omhingelje.
h i m s , Hl. s. zoom van een hoofd- of zak- h i n g e l k o e r , s. hengselmand.
doek. A. 260. hingellampe, s. hanglamp.
h i n , interj. zie! — H i n i ' s , zie eens, kjjk hingelmatte, s. hangmat.
eenB. — H i n d ê r r i s , Jong Frysl.; 65. — h i n g e l m o u w e , s. f. slordige vrouw of
Halb., Matth. passim.: h e n . meisje.
h i n , s. f. hen, kip.— I n h i n i s 't s i n , h i n g e l s l o t , s. n. hangslot.
m a r g j i n g e w i n , kippen houdt men h i n g e l w o l k e n ( s ) , s. pi. stapelwolken.
voor liefhebberij, niet om voordeel. Ook: h i n g e r , s. m. henker, beul. — T s i e r e —,
H i n n e n om 't s i n , en 't s k i t e n i s 't flokke a s h i n g e r s , krakeelen —, vloe-
g e w i n . — I n t r o u h i n l e i t s y n a e j j e n ken als soldaten, die (zooalg oudtijds) de na-
t h ú s . — De w i i s t e h i n n e n l i z z e d e latenschap van door hen opgehangen krijgs-
a e j j e n w o l r i s b u t e n 't n e s t , preut- gevangenen verdeelen.
sche nufjes verliezen wel eens haar eer. — h i n g e r , s. hangplant; oorhanger, oorbel.
H y s l a c h t er y n om a s m a l l e J a n Vgl. boekehinger.
y n 'e h i n n e n . h ì n g e r ì c h , adj. lusteloos. — D a t f a n -
h i n d e r , s. n. hinder, kwelling, last. — k e i s s a h i n g e r i c h , h j a is f ê s t n e t
I k h a d e r s a ' n h i n d e r f e n , d a t P i e r a l t o g o e d (yn o a r d e r ) .
ç a n 'e d r a n k i s - D y s n a e k . . . s c i l b i n g ' h o a r n t s j e , s. n. een meer dan de

wumkes.nl
 HING.
andere neerwaarts gebogen hoorn eener koe.
— Dy k o u h e t in h i n g h o a r n t s j e ,
de koe zelve, — B o a t e h e t d a t h i n g -
h o a r n t s j e oan Sytse forkoft.
h i n g j e , v. peitâere, hangen. — Ik hing-
je , hung (hinge), haw hongen (hinge of
hinzen), hingjende, to hingjen. — 11 h i n-
g e t e r r a e r b y , de kleeren hangen hem
(haar) slordig om 't lijf. — H y h i n g e t
o a n 'e b a s t , is veeg als een geteisterd
boompje. — De. l o f t h i n g e t (nei r e i n ) ,
't wil regenen. — Y n ' t g a t h i n g j e , tegen-
stribbelen, aarzelen. — I t h i n g e t e r
s w i e r y n , 't valt zeer moeilijk (om iets
tot stand te krijgen), — O.an 'e w â l h i n g -
j e, niet kunnen afvaren, overdr. slecht met
zijn zaken staan. — S y n h e r t h i n g e o a n
d a t b e r n , hij had dat kind innig lief. —
l m m e n y n 'e m û l e h i n g j e , onophou-
delijk tegenspreken. Sw. 1861, 84. — I k
h a d ê r l a n g t s j i n o a n h i n g e , kon
daar niet gemakkelijk toe komen.
— Ik bin wol fínzen, m a r noch
n e t h i n z e n , gevangen maar niet gehan-
gen, sei S j o e r d B e y m a , Schelt. Sprkw.
I I , 23. — Om s k i l d e n w i r d t nina-
m e n h i n g e , Salv., MS., 94. —Prov. Dy
't k a r h e t l i t h i m n e t h i n g j e .
— Dy 't h i n g j e n w e n d is d o c h t
it n e t m e a r sear. — D a t wiif h e t
sa f o l i e s i n o a n j i l d - Ä t j a e n a s i n
d i e f o a n 't h i n g j e n . — I t i s t w i s -
k e n h i n g j e n e n w i e r j e n (z. d.),
h i n g k l o k , s. hangklok.
h i n g s e l , s. n. hengsel. Zie hinge en hånsel.
> h j r n k e , s. m. paardje.
h i n ' k e l b o e r d , s. n. hinkhoutje bjj het
hinkspel. Ook k r y t h i n k e r s - en h i n l c -
( e r s ) h o u t s j e . — Zwh. h i n k e l h o u t s j e .
h i n k e l ( d ) e p i n k , s. eg. kreupel mensch.
Vgl. ook W. D., Fr. Volksl., 247.
h i n k e l j e , v. hinkelen. Vr. Fr, I V , 307.
— R. P., Keapm., 63.
h i n k e l p a r k , s. n. hinkperk.
h i n k e l s p i l , s. n. hinkspel. W. D., Fr.
Volksl., 244/245.
h i n k h O U t ( s j e ) , s. n. Zie hinkelboerd.
h i n k j e , v. hinken. — N i m m e n h i n -
k e t o a n i n o a r m a n s s e a r , Salv., MS.,
93. Vgl. kryt-, parkhinkje.
h i n n e , voor h i n , hen, kip. W. Gribb. 6.
h i n n e , adv. been. Hl. h e n n e . Schierm.
wumkes.nl
519 HÍNN-E.
h o n n e (B. 354) of h o a n n e (Hulde II,. 166).
— R i n h i n n e , loop heen. — De m i n s k e
w i t n e t h w e r 't er w e i k o m t e n
h w e r 't e r h i n n e g i e t . — D e r m e i
h i n n e g e a n , aan de ziekte sterven. —
D o u n e i h û s , i k o p e n h i n n e , opstaan
en verder gaan, G. J. 1, 12.
— Om S n i t s h i n n e , in de omstreken
van Sneek. —- Om t o a l f û r e h i n n e , om-
streeks 12 uren. — Om d e t i i d f e n T a -
c i t u s h i n n e w e n n e n de F r i e z e n en
de C h a u c h e n n e s t e l k o a r . — O m ' e
d a e l d e r h i n n e , ongeveer een daalder
(kostend). — H i n n e o f o m t r i n t , — h i n -
n e o f t e n e i . Zie hein.
— W y k o m m e in h e e l ein h i n n e ,
zijn ver op weg, naderen het einde. — W y
h a 't w i r k f i e r h i n n e — , i n s t i k h i n -
n e d i e n , bijna geheel af. — Dy j o n g e i s
s a f i e r h i n n e , zoover op jaren gevorderd,
d a t hy krigxet sin o a n o a r e l i û s
b e r n . — I t is l a n g e r s a f i e r h i n n e ,
al zoo ver gekomen, d a t d e b e r n w i z e r
b i n n e as de âlden.
— H i n n e en w e r , heen en weer, ver-
anderlijk. — H i n n e e n w e r a s d e w y n ,
— a s i n f û g e l (Forj. 1888, 138), wispel-
turig.
h i n ' ( n 3 ) - a e i , s. n. hoenderei, kippenei,
h i n n e b e a m , s. Zie hinnerik.
h i n n e b e i , voor: framboos. Vr. Fr. IV, 308.
h i n n e f l i e , s., - f o e r , s. n. Zie de En-
kelwoorden.
h i n n e g a t , s. n. opening in den muv.: tot
in- en uitgang voor do hoenders. Forj.
1882, 135. '
h i n n e g e a n , v. heengaan, vertrekken, te
werk gaan. —• I k s e i l h i n n e g e a n en
g e a n h i n n e , ik zal overgaan tot vertrek-
ken. — D o n m a s t h i n n e g e a n e n s t o p -
j e d y n s t i k k e n e h o a z z e n . Lex. 261.
h i n n e h o k , s. n. hoenderhok.
h i n n e - i t e n , s. n. kippenvoer. — I k h a w
it b e r n n i i s in b a k j o w n, m a r d ê r
h e t s.e h i n n e - i t e n f e n m a k k e , ze
heeft die verkruimeld. — D e r i s o p r o e r
y n 't h i n n e - i t e n , onbeduidende persoon-
tjes of kinderen zijn luidruchtig twistende.
h i n n e k j i t t e , s. hoenderdrek. — H y s e i l
y e t y n 'e h i n n e k j i t t e fordrinse,
Burin. — Yn D r i n t w a s k j e se i t l i n -
n e n m e i h i n n e k j i t t e , Seehje.-
 HINNE.
h i n n e k l e e d , s. n. lijkwade. Leeuw, h e n -
n e k 1 e e cl. Zie bierkhed.
h i n n e k o e r , s. korf voor de kippen om
er eieren in te leggen.-
wildmand, om kippen ter markt te bren-
gen.
h i n n e k o m m e n , s.n. heenkomen.— i l y
h e t g j i n h i n n e k o m m e n , geen te-huis,
geen woning. -— I n g o e d h i n n e k o m -
m e n s i i k j e , een schuilplaats.
h i n n e l e i d e r , -1( j ) e d d e r ; s. kippentrap-
je voor de hoender.?, om in- en uit het nacht-
hok te komen, Vgl. hínnetreppen.
kleine ladder om het nachthok der kippen
boven den veestal te bereiken. — M e i i n
h i n n e l e i d e r o p ' t h y n d e r g e a n , moet
iemand, die niet op een paard kan sprin-
gen, iron. sechje.
h i n n e l o o p , s. kíppenren, langwerpig hok
van latwerk of ijzergaas.
h i n n e m a t t e , s. kippennachthok, bij de
boeren ter hoogte van den koezolder.
h ì n n e m e l k e , - m e l t s j e , v. de kippen-
eieren telkens op een na uit het nest halen,
waardoor zij er telkens weer bijleggen; ook:
kippen houden om de eiers.
hiimei.aelker.ij, - m e l t s e r j j , s. (het)
houden van kippen om 't eier-gewin. lì. ind
T.a, 207".
h i n n e n è s t , s. n. kippenest. H.S., Teltsj.,22.
h i n n e p y k , s. hoenderkuiken. — D o u
m a s t e r m e i o a n p i e l e l y k a s 't â l d -
w i i f m e i d e h ì n n e p i k e n , waarvan het
oude hoen was gestorven, — H y í s ú s
L j e a v e n H e a r s h i n n e p y k , een ge-
lukskind.
h i r m e p y k s - g e s i c h t , s. n. bedremmeld,
verlegen gezicht. Slj. en Ej. 1890, 406«.
h i n n e p y k s - w a e r , s. n. zeer zacht, aan-
genaam weer. Ook e i n e p y k s - w a e r .
h i n n e r e i s , s. heenreis. •— H j a h i e n e
y n 'e h i n n e r e i s g o e d w a e v h a w n,
ld, IV, 138.
h i n n e r i k , s, n. Eng. hen-roost, stok voor
de hoenders om op te zitten. Vgl. Mnnebeum.
h i n n e s t j e l p , s. verplaatsbaar, dakvor-
mig, getralied hok voor een klokhen met
kiekens.
kleine stulp of' boerenwoning. Zie $tjelp.
h í n n e t r e p p e n , s. kippentrapje. — D o u
m e i s t de h í n n e t r e p p e n wol mei-
n i m m e , iron. tegen een klein ventje, die
wumkes.nl
520 HYNS.
naar een lang meisje uit vrijen gaat. Vgl.
hinneleider.
h i n n e t s j e n , v. heentrekken, zich ergens
heen begeven. Sw. 1856, 52. Zie t/jen.
l l i n n i p , e. Zie himp.
h i n n i p - p ô l e , s. (een) dot hennipwatten.
— I n h i n n i p - p ô l e om o p 'e m a g e t o
] i z z e n . lì. 345.
h i n - p ô l e , s. plek in een meer, waar lisch
en andere waterplanten dooreen groeien.
A. 605.
h y n s d e r , s.n. paard. — D e h y n s d e r s
í'et en d e m a n m e a g e r , het paard vet
en de man mager (van overdreven paarden.'
liefhebbers). — De b o s t e h y n s d e r s w i r -
d e o p 'e s t a l s o c h t , f'ig. een goode bruid
zoekt men ín 't ouderlijke huis, niot op ker-
missen, enz. W. D., Doaze, 1.30. — M e n
m o u t g j i n j o w n e h y n s d e r s y n 'o b e k
s j e n , Ned. een gegeven paard ziet men
niot in den bek. — As d e â 1 d e h y n s d e r s
n e t y n 'e h í m e l k o m m e , d e n k o m t
ús d o m i n y d e r t o m i n s t e n n e t , s e i
J a n k-m oi. — I n h y n s d e r , d a t i o n r i s
o p ' e r i n w e s t h e t , k i n 't l i c h t r i s
w e t l a p p e , Skoeralm. 23/IV, 1885. — D e
h y n s d e r s forkeard (earsling) foar
de w e i n s l a e n , een zaak verkeerd onder-
nemen. — Hy b o u n i t d e a d e h y n s d e r
f ê s t , nam voorzorgen toen het te laat was.
Vgl. arbeiders-, koets-, ryä-, tsjernhytisder;
hobbelhynsder. Ook h y n d e r , h y n a e r .
h y n s t , s. m. hengst. — I n h y n s t f o r
t o r i d e n , een dekhengst. A. 559. —
H y h e t d e h y n s t e k w e r f e n 'e s t a l
l a e t , overdr. zijn vrouw is weer zwanger.
— De h y n s t f e n ' e s t â l ô f l i e d e , fig.
het mes trekken om te vechten, G. J. I ,
53. Op het hecht was veelal een paard ge-
beeldhouwd.
eg. paard. — B e t t e r i n b l i n e h y n . i t
a s i n l e o e h h e l t e r . — H y n s t en s l i -
do. — H y n s t e- voor h y n s d e r als l s lid
der samenstelling.
h y n ' s t e - a ( p ) p e l s , s. pi. paardevijgen.—
Prov. Do j o n g e m i e r e n , maaiers, b i n -
n e f o l i o h y n s t e - a p u l s y n 'o w e i ,
overdr. een onbedreven werkman heeft veel-
malen hindernissen.
h y n s t e b a l k e n , s. pi. balken boven de
ruif der paarden.
h y n s t e b e a n , s. paardenboon. — H o n -
 HYNS. 521 HYNS.
g e r mak k et rie h y n s t e b e a n e s w i e t , hynstegereid, s. n. paardentuig. zj e
Salv. MS., 77. gereid.
hynstebier, s. n. jaarlijksche afrekening h y n s t e g r e a u w e n , s. pi. kanen uit paar-
van een hengstenhouder met de eigenaars devet (hondenvoeder).
der gedekte merries, — omdat vroeger bij hynstehâlder, s. m. hengste(n)houder,
die gelegenheid op bier getvacteerd werd. houder van een of meer dekhengsten.
Zie bier. liynstehâlderij', s. (het) houden van dek-
hynstebislaen, v. een paard beslaan, hengsten , als winst-bedrijf.
— van hoef beslag voorzien. hyn'stehánnel, s., - h à n n e l e r , s. m.,
hynstebiter, s. glazemaker (insect). Zie - h â n n e l j e , v. Zie de Enkelwoorden.
wartebiter. h y n s t e h a r k e , s. harkvormige kam om
hynstebyt(ling), s. n. paardebit. Zie de manen van een paard uit te kammen.
bylling. hynstehea, s. n. hooi voor paardenvoeder.
hynsteblom, s, taraxaeum offieinale, hynstellier, s. n. paardenhaar.
paardenbloom. hynsteliierren, adj. van paardenhaar. —
hynsteboarstel, s. paardeborste.. In b y n » t e h i e r r e n kjessen.
liynsteboartsje, -menne, v. paardje- hynsteholle, s. paardekop. — I I w e t
spelen. Zie hynstejeìje. m i e n s t e , d a t ik út in h y n s t e h o l l e
hynsteboer, s. m. hengste(n)houder. p c t e a r j e ? iets vertel, dat ik verzonnen
hynstebrea, s, n. paardebrood, in 't bij- heb. Biivm. Zie hynstekop.
zonder: voerbrood voor (boere-werk)paarden, hynste-iis, s. n. ijs sterk genoeg om een
van door elkaar gemalen rogge, boonen, paard te dragen. —• I t f r i e s t h y n s t e -
groene erwten, enz. — H j e r s t i n e s yn 'e iis. R. ind. T1., 195': h y n s t e r - i i s .
t i i d f e n 't p 1 o e ij e n 1 i 11 e de b o u b o e- hynste-izer, s. n. hoefïjzer van een paard.
ren h y n s t e b r e a bakke. Hsfr. X, 181.
hynstebrims, s. oestrus egui, paarden- hynste-jeije, v. paardjespelen, — om
vlieg, horzel. een harddraverij te verbeelden (jongansspel).
h y n s t e d o k t e r , s. m. paardenarts. Vgl. hijnsteboartsje, -menne.
hynstedong, s. paarde(n)mest. R. ind T.s, i hynstekamp, s. stuk weigrond voor
129''. paarden. A. 539.
hynste-each, s. n. paarden-oog. — I n hynstekeuring, s. paardenkeuring.
h y n s t e - e a c h f o r g r e a t e t . Zie forgreat- h y n s t e k i e s , s. paardekies. — In hyn-
ftje. s t e k i e s yn 'e b û s e d r a g e is in mid-
hynstefüch, s. paardevijg. Forj. 1873, 83. del for p i n e yn 'e m û l e , volksgeloof.
hynstef ilder, s. m. paardenviller. Hsfr. hynstekop, s. paardekop. — By de
VIII, 261. Zie hynstestrüper. h a e i j i n g e m o a t t e wy folk g e n ô e h
hynstefLêsk, s. n. paardevleeseh. Sw. ha, mei oard'el m a n en in h y n s t e -
1850, 7. kop kin 't net. — J i l d h a 'k n e t , en
hynstefoer, s.n, paardenvoeder. — Hy ik k i n 't n e t út in h y n s t e k o p sûg-
is in d i v e l , howol er nin h y n s t e - je. — Hy h e t fêst in b u l t e l é z e n ;
foer k r i g e t , Sprkw. hy koe d a t a l l e ge ar re (wat hij weet)
hynstefôle, s. m. hengstovoulen. — I t n e t út in h y n s t e k o p sûgje.
is in h y n s t e f ô l e , een niet naar wensch h y n s t e k o p p e n , ook: zeker soort groote
uitgevallen iets. Vgl. bolkkeal. zure appels. Ook s k i e p p e k o p p e n .
hynstefolk, s. n. paardonvolk, ruiterij, hynstekrêbbe, s. paardekrib, vaste voe-
ld. XV, 80, e.a. derbak in den stal, — verplaatsbare vooder-
hynsteforstân, s. n. ('t) verstand dat een bak voor paarden, bij herbergen.
paard beeft. hynstekreft, s. paardekracht, kracht
verstand, kennis van paarden. — Ik ha als van een paard. — Hy l o e k o a n i t
to min h y n s t e f o r s t â n , om for m j tou mei h y n s t e k r e f t .
se Is h y n d e r s to k e a p j e n . — R. ind hynstelân, a. n. paardeweide. B. 406.
Ta., 128'. moeielijk te bewerken bouwland op de

wumkes.nl
 HYNS.
Klei, omdat daar veel paardekracht toe ver-
eischt wordt. — D a t i s w r e e d l â n , n e t ?
J a , 't i s h y n s t e l â n . Dongdln.
h y n s t e l e a r , s. n. paardeleer, leder van
paardenhuiden. — Ho k i n i m m e n s o k
h y n s t e l e a r op i t f l ê s k b a k j e d w a e n ' ?
(eig. met zulk taai vleeseh venten), overdr.
zoo iets mals debiteeren.
h j m s t e l e j j e , s., -Ij i r r e , s. Zie deEn-
kelwoorden.
h y n s t e l o n g e n , s. pi. overdr. sterke lon-
gen. — Hy (een onvermoeide hardrijder)
s k y n t h y n s t e l o n g e n yn 'o h û d t o
h a b b e n , M. M. in Hepk. Adv.
h y n s t e m a r k e , - m e r k e , s. puarden-
markt.
h y n s t e m e n n e , v. een paard of paarden
besturen. Ook: jongensspel. Zie kijMtejeyc.
h y n s t e m i d d e i , s. middernacht. L. en W ,
397.
h y n s t e m i d d e i , s. n. paardenmiddel reen
voor een mensch te krachtig werkend (ge-
neesmiddel.
h y n s t e m o a n n e n , s. pi. paardemanen;
ook: zekere grassoort.
l i y n s t e p ô l e , s. welig opgeschoten gras-
bundel op de plek der uitwerpselen van een
paard.
h y n s t e p r e s s e r , s. m. africhter van paar-
den.
flink ruiter. — Dy h e t m y f o r h e l l e ,
d a t ús k e n i n g i n e a r s t e h y n s t e -
p r e s s e r w i e r , R. ind T.a, 382'.
— In h y n s t e p r e s s e r fen in from-
m i s k e, vastberadene, manhafte vrouw. B.
122.
h y n s t e r i b , s. n. paardenruif. Zie rib.
h y n s t e r ì d e , v. paardrijden.
b y n s t e r i d e r , s. m. paardrijder, ruiter.—
In s e c h s t e h e a l m e i in h y n s t e r i d e r ,
oude munt, waarop een ruiter was afge-
beeld, — ter waarde van 5'/i stuiver.
— Silveren knopen mei bynste-
r i d e r s, aan den hemdrok. Zie baitsjeknopen.
h y n s t e r o s s e r , s. m. paardenhandelaar ,
-kwanselaar. Vgl. hi/nstdi/sker.
h y n s t e s k e t , s. n. zijsclmtting van een
paardestal. Hsfr. IX, 258.
h y n s t e s l ì d e , s. slede, om door een paard
te worden getrokken, arreslede. R. ind T.*,
129». — Sw. 1863, 40.
h y n s t e s m o a r , s. n. paard evet.
wumkes.nl
522 HIP.
h y n s t e s n i j e r , s. in. castratoi- equorum,
hengstensnijder.
h y n s t s s p i l , s. n. paardenspel, circus.
Vgl. l-êddespü.
h y n s t e s t â l , s. paarde(n)stal.
h y n s t e s t i r t , s. paardestaart. — De
F r a n s m a n m e i s y n b l i k en m û t s e ,
helm, m e i d e h y n s t e s t i r t , W. D., Twa
Stikk., 6.
h y n s t e s t r û p e r , s. m. paardenviller. Ook
hynstef ilder.
h y n s t e s t r û p e r s , pi. scheldnaam voor
die van Kollmnerzwaag, W. D., Doaze, 55.
h y n s t e s t r û p e r s - g û d , - r e a u , s. n. slecht
—, gebrekkig tuig, - - gereedschap.
Ook wel voor: (een) geschonden drinkvat
(glas, kopje . . .), omdat daar vroeger in
herbergen paardenvillers wel mee bediend
werden.
h y n s t e s w i t , s. n. paardezweet. — H y n -
s t es w i t is i n (fol ks) raid d e l om g.jin
f 1 i e ë n t o k r ij e n.
h y n s t e t e a m , s., - t e k , s. n., - t e u g e l ,
s., t y s k e r , s. m., - t y s k e r i j s., t y s k j e ,
v., - t o s k e n , s. pi., - t u u c h , s. n., - w â d ,
s. n., - w i r k , s. n. Zie de Enkel woorden.
h y n s t e w o a r t e l , s. soort gele peen.
h y n s t i c h , adj. teeldriftig als een hengst.
— overdr. B i s t o n s a h y n s t i c h , d a t -
s t e b y d e f a n i m e n r i n s t e ? W. Grib., 4.
h y n s t i c h , adj. door veel uitwerpselen
van paarden voor koeieweide ongeschikt. —
I t l â n is h y n s t i c h .
h y n s t i c h , adv. trotsch, fier als een hengst.
H y n s t i c h r i n n e . B. 11.
h i n t s j e , dim. n. hoentje, hennetje. —
S o k k e w i z e h i n t s j e s , overdr. eigen-
wijze meisjes, Hsfr. XI, 165.
h i n ' t s j e b ì l i z z e , v. zeker kinderspel. Zie
bilizze.
h y n z e r , s. n, paard. Zie hynsäer.
h i p , s. kleine sprong in de hoogte. — M e i
in h i p o e r d e s t r e e k . — M e i i n h i p
op 't h y n s d e r s p r i n g e. — D e h i n
w i p t m e i i n h i p op 't r i k .
— I k s t i c o p 'e h i p —, o p h i p e n
s p r o n g , gereed, op het p u n t , om d e r
ú t t o g e a n . — M e i i n h i p en i n w i p
o a n 't w i r k . Zie hippe.
— 't Is o p 'e h i p , op den nipper —
't Is o p 'e h i p , d a t i t f o l k n e i t s j e r -
ke b i g j i n t to r i n n e n .
 HIP.
hip, s. (het) opheffen van den kop, bn'v.
van een kalf,- om onder het drinken adem
te scheppen. — By de t r ê d d e h i p m o a t
men de a m e r t o b e k - l û k e , o a r s krijt
i t k e a l t o folie.
interj. tegen een paard, opdat het den
kop opheffe.
hip, s. eg. kreupel mensch. — H w e t
m a n k e h i p h i e s t o u dêr by d y ? Ook
hip-op-'e-tean.
h y p , adj. lijdend aan hypochondrie. — H y
is h w e t h y p , zwaarmoedig. A. 253.
h y p , s. houw, snede. — In h y p oer 'e
n o a s , fig. een scherpe of beleedigende uit-
drukking tegen iemand, Bjjek. 1847, 7. —
't Is a l t y d h y p h a p o p s y n k o p ,
hjj is altijd de zondebok, wordt altijd be-
keven.
hip e , s. dikke snede, homp. — In h i p e
b r e a , — Ij ir re. . . Ook hympo.
hap: afgescheurd stuk. — Der m i s t in
h e l e h i p e út dy skelk.
hipj e , v. hippen, huppelen. — 11 h i p-
p e t en t r i p p e t , het (paard) huppelt en
trippelt, G. J. 1, 88.
— fig. Op 't w e z e n h i p p e t de hi-
m e l l a e i t s , Salv., 9. Zie hippe.
hipke, dim. n. ondeelbaar oogenblik. —
H e t de k l o k al s l e i n ? Né, m a r 't
is op 't h i p k e , d a t er s l a e n moat.
— Hy k a e m noch op 't h i p k e , nog
op 't laatste oogenblik. — Hy k o m t h j i r
om 't h i p k e , zeer dikwijls.
*hipljeap , s. (het) huppelend springen :
k e a l l e h i p l j e a p , Salv., 2.
hip'ljoohtsje, s. n. dwaallichtje. v. d. V.,
Bitsj. wrâld, 8.
hippe, v. huppen, huppelen. Zie kipje.
Ook: kreupelen. — Hja h i p t e sa 'n
bytsje.
den kop oplichten. — I t b i s t s û p t to
s t j e l p i c h , l i t i t efkes h i p p e . Zie hip.
het glas opheffen, een teugje nemen. —
L i t te wy wer r i s h i p p e . Vr. Fr., 303.
poozen, even rusten; — Nou m o a t t e
wy efkes h i p p e .
de toegediende hoeveelheid spijs of genees-
middelen voor een poos verminderen. Zie
lichte.
hippe, v. treffen. — Mei in h o p e n
l i û is 't n a u to h i p p e n , moeilijk te
treffen, 't is hun niet gauw naar den zin te
wumkes.nl
I 3 HIED.
maken. — As d a t sa n a u h i p t , zoo
nauw steekt.
— Hy is nau to h i p p e n , lichtgeraakt.
hippelewipje, v. springen als een konjjn.
G. J. 1, 207.
kwispelen. — De e i l a m m e n w y l s ' t
se . . . m e i de w i t e s t i r t k e s h i p p e l e -
wipje f en n o c h t , R. ind. T., 174".
golvende voorwaarts stuwen. — 't W i e t
. . . h i p p e l e w i p p e him FliesTÍût t a ,
Salv., 71.
hippelje, v. huppelen. — Prov. I n e k-
ster kin it .hippeljen net lit te,
Salv. MS., 82.
hippentripkes, s. pi. peäeeuli, woeker-
insecten. B. 378. Ook h i p p e n t r i p p e n
B. ind. Ts., 103".
hippentrippe, s. f. kreupele vrouw. Ind.
45. — Vgl. 't voorgaand art.
hippert, s. springer, springend insect, inz.
vloo.
hippert, s. fluitje , van den bast van den
lijsterbessenboom of uit den stengel van een
paardenbloem of doovenetel gemaakt.
bovenstuk van een pijperoer; mondstukje
voor een aarden pjjp.
hippertsje, s. dwaallichtje. Zie hip-
Ijochtsje.
hipplanke, s. hipplank, schuinsch lig-
gende plank, door welker veerkracht, na
een hip of kleine sprong daarop, men op
het paard leert springen.
hips, adj. Zie hups.
hir, adv. Zwh. hier. B. 347. Elders hjir.
hird (spr. hud, — Wierum, Peasena,
Moddergat: hid), s. Eng. hearth, haard.
Stadfr. heerd. Tersch. h o a r d . — E in
h i r d is goud w i r d , Burm.
hird, adj. duvus, hard. Schierm. h e r s .
Tersch. hord. — Sa h i r d as in b i k k e l ,
— as g l ê s , — as h a g e l , — as in
stien . . . — Hirde turf, — hird hout.
hardvochtig, ongevoelig, gestreng, ruw.
— In h i r d m i n s k e , meedoogenlooze. —
H e i t woe h i m h i r d k a l d e , m a r do
se meinme k i s t e t i c h t s k r o e f d e n bi-
goun er t o k r i t e n . — In h i r d wird.
— H i r d w a e r , ruw ween
— Hird oer y e n s e l s , moedig in 't
verdragen van pijn of smart.
— I t h i r d e w i r d , het hooge woord,
m o a s t er út.
 HIRD. 524 HIRD.

dapper, moedig.— H â l d d y h i r d ! W. dat meedoet aan wedrennen. — Prov. I n

Gribb., 15. — I n h i r d m a n o p i n w e a k h y n s d e r y n 'e s t a p h e l l e t i n h i r d -
t s i i s, dapper als er geen gevaar is. d r a v e r w o l y n , de aanhouder wint.
hevig, geweldig, krachtig, snel. — I n liefhebber van wedrennen. — I k b i n
h i r d e s l a c h , — i n h i r d e k o a r t s . — j h el e n d a l g j i n h i r d d r a v e r .
D a t k o m t h i r d o a n , (die slag) treft ge- h i r d d r a v e r s , pi. iron. paardenboonen,
weldig, (die ziekte) is van hevigen aard. — als spijs voor menschen. W, D., Doaze, 33.
H i r d e w y n , sterke wind. — . . . (hja) h i r d e , v. harden , verdragen, uitstaan ,
r ô p e n , d a t i t b y G j a l t en h j a r h i r - dulden. — I k k i n 't n e t h i r d e , de koude
d e w y n w i e r , dat de vrouw haar beval- niet verdragen. — D e r b i n n e a l w o n -
ling naderde, H. S., Teltsj., 38. — Prov. d e r l i k e m i n s k e n ; s e i t m e n h j a r d e
H i r d t s j i n h i r d , s e i d e d i v e l , en h y w i e r h e i t , h j a k i n n e 't n e t h i r d e ,
s k i e t t s j i n 'g t o n g e r . — I m m e n d y A. Ysbr. (1808), 20. — I t w i e r d ê r y n
't i t h i r d en h e e c h s i z z e k i n , die een d y k e a m e r f o l m i n s k e n n e t t o h i r -
krachtige, ernstige taal voert, H. S., Teltsj., de n f e n 'e n e a r e n s .
12. uit-, volhouden.;—Nou e a r s t i n g o e d
—: Om h i r d s t r i n n e . — D e r ( = dy) m i e i , d e n k i n s t i t h j o e d w o l h i r d e .
i t s t e r k s t e h y n s d o r h e t k i n h i r d s t — Hy k o e 't b y m e m m e b r i j p o t n e t
f o a r ú t k o m m e , ld. I , 184. — E a r s t h i r d e . — H j a k i n n e 't n e t s o n d e r
l i k e 't d a t i t h i r d w è z c s c o e , met in-o a r h i r d e . — J a n k o e 't n e t l i d -
kracht zou worden tot stand gebracht. — d i c h h ' i r d e , W. D., Nut-nocht, 101.
D a t m o a t h i r d o p h â l d e , noodzakelijk l l i r d e n s , s. hardheid |in alle beteeke-
en spoedig een einde nemen. nissen van h i r d (adj.), z. dj.
h i r d ' - a e r d , s. eg. hardvochtig mensch , h i r d e r , s. eg. gehard, moedig persoon,
wreedaard. G. J. I I , 77. altijd iron.— Dy b e r n f e n S e t s k e b i n -
h i r d b a e r c h , s. haardveger, 'haardvar- n e ek h i r d e r s , hebben geen moed, zijn
ken'. Ook h i r d f e g e r . te zwak om veel door te staan. — I n h i r -
vuil uitziende, ruig behaarde kerel. — D e d e r y n 'e k o e l t e , een 'held', zonder
â l d h i r d b a e r c h f e n H e a r b e a m , won- kracht en moed.
derdokter van Herbaijum (uit het begin der h i r d f e g e r , s. haardveger. Hsfr. VII, 131.
19» eeuw). R. ind T.s, 16«. — R.. ind T.a, 408*: h i r d f e i j e r , fig. voor
Ook: iemand, die tegen weer en wind ge- kat. — Vgl. hirdbaerch.
hard is. h i r d f l a r d e , s. haardwisch.
h i r d b a k j e , s. n. langwerpig, hardge- h i r d g r o e ' d i c h , adj. traag groeiende, —
bakken broodje. niet spoedig vet wordende. — Dy k o u is
h i r d b a k t , adj. hard gebakken. — I n h i r d g r o e d i c h .
h i r d b a k t e bôle. — H i r d b a k t e thé- h i r d ' g û d , s. n. haardstel: tang, asch-
p a n t s j e s , A. Ysbr. (1808), 26. schop, doofpot . . . Ind. 8. 45.
h i r d d o b b e , s. haardkolk, aschkuil onder h í r d h â l d e r , s. eg. die aan-, volhoudt;
den haard. — I t s k r e a u t ( s k r e i t ) o a n zijn wil of verlangen niet opgeeft. — . . . J y
'e h i r d d o b b e , schertsend: 't ís treurig. b i n n e í n h í r d h â l d e r , i k m e i ( = wil)
h i r d d r a g e n d , adj. haatdragend. Fr. j o n s i n n o u r i s d w a e n , W, Gribb., 16.
Volksbl. 15/TI, 1879. Vgl. hoekhákler.
h i r d d r a v e , v. harddraven , wedloopen h i r d h â n ' n i c h , adj. hardhandig. — Dy
(van paarden). — D a t h y n s d e r k i n w o l f a e m (dienstmeid) is m y t o h i r d h â n -
h w e t h i r d d r a v e . — I n h i e r d e b o e r n i c h , breekt mij te veel wat zij in han-
m o a t n e t b i g j i n n e to h i r d d r a v e ^ den neemt. — Dy f a e m (vrijster) i s m y
zich niet met harddraverij afgeven, — S y n t o h i r d h â n n i o h , te onzacht in 't lief-
h e l e s p u l h i r d d r a e f t n e i d e m o a n - koozen.
n e , met zijn liefhebberij voor wedrennen hirdhear'(r)ich, adj. hardhoorend, iet-
zal hij zich ruïneeren, Bjjek. 1859, 61. wat doof.
h i r d d r a v e r , s. eg. harddraver, paard, h i r d h e r ' t i c h , adj. hardvochtig.

wumkes.nl
 HIRD.
h i r d h e r t i g e n s , s. hardvochtigheid. Forj.
1882, 10.
h i r d l i o e p j e , v. hoepelen om het hardst.
Zie hoepjeije.
h i r d h o l l e , s. 'hardhoofd'. — T g l e h i r d -
h o l l e , de Ram (teeken in den dierenriem).
Oude âlm.
h i r d i c h h e i t , s. hardigheid, iets hards.
— M y n s k o n k is o a r s h w e t b e t t e r ,
m a r der sit yet h w e t h i r d i c h h e i t
yn, d a t doocht net.
hardheid des harten. G. J. I I , 67.
hirdli'vich, adj. hardlijvig.
h i r d l i v i c h h e i t , h i r d l i v i g e n s , s. hard-
lijvigheid. R. ind T.s, 1135.
h i r d r e a d , adj. hardrood, hoogrood. —
S y t s k e h e t s o k h i r d r e a d l i n t o p 'e
k y p s , d a t m e i 'k n e t l i j e .
— H i r d r e a d-r i k k e rierreljirre,
Frieseh schibbolet.
— s. H i r d r e a d y n 'e w a n g e n i s
wol r i s in t e k e n fen t a r r i n g a c h -
tigens.
h i r d ' r i d e , v. hardrijden, op schaatsen om
een prijs rijden. •— J e t s e k a s t l e i n w o l
hirdride litte.
— s. verb. I t i s h j o e d h i r d r i d e n t o
. . ., hardrijderij.
h i r d r i d e r , s. eg. hardrijd(st)er, die bij
een hardrijderij om den prijs meedingt. —
Prov. As 't f o a r d e w y n g i e t i s e l k
i n h i r d r i d e r , Salv., MS., 61.
h i r d r i d e r i j ' , s. hardrijderij, wedloop op
schaatsen.
h i r d ' r i d e r s b a e n , s., - d e i , s., p r i i s ,
s. Zie de Enkelwoorden.
h i r d r i k k e , adj. hard —, sterk gerookt. —
Hirdrikke ljirre.
h i r d r i n d e r , s. ra. hardlooper, die bij een
wedloop meedoet. — Prov. H i r d r i n d e r s
b i n n e d e a r i n d e r s , Holl. hardlooperszijn
doodkoopers, haastige spoed is zelden goed,
hirdrinderij', s. (het) hardloopen, wed-
strijd in 't snelìoopen.
h i r d ' r i n n e , v. hardloopen, een wedloop
houden. — I t h i r d r i n n e n i s m y for-
l e a r d , ik l e a r nou it s u n i c h r i n n e n ,
schertsend, in den mond van een oud man.
l i i r d s h e r ' n e , - h o e ' k e , s. hoek van den
haard.
h i r d s y l d e r ü ' , s. hardzeilpartîj, zeilwed-
strijd. H. S., Teltsj., 45.
wumkes.nl
52;!5 HIS.
h i r d ' s y l d e r s d e i , s. dag, waarop een hard-
zeilpartîj wordt gehouden. H. S., Teltsje, 45.
h i r d s i l e , v. hardzeilen, om 't snelst zei-
len om een prijs.
h i r d s j e (spr. hudzje), v. harden. — S t i e l
hirdsje.
— Bern moatte hirdsjen leare,
gehard worden, zich aan ontberingen, ver-
moeienis, enz. gewennen. Vgl. bi-, forhirâsje.
h i r d s k e r m , s. haardscherm. Zie skerm.
h i r d - s t a n k , s. reuk van den haard, het
naar den haard rieken van iemand, die al-
tijd daarbij zit, fig. sufheid. B. 138.
h i r d s t é , - s t e e d , s. n. haardstede: plaats
van den haard. Hsfr. X , 102.
h i r d t e , s. hardheid (van den grond).
verharding. — D e h i r d t e f e n b i n n e n
m a k k e t t r o ch w o e c h s en e i e r a p p e l s
o n - y t b e r . — I n h i r d t e y n 't b ê d ,
saamgepakte veerenmassa. — I n h i r d t e
y n i n f r o u l j u e s - b o a r s t , in de borst
eener zoogende vrouw. Vgl. hiräens.
h i r d t s j e , s. n. los, ijzeren vuurhaardje.
Ook p r e f y t s j e , z. d. Vgl. †jûrhirätsje.
h i r d w e n ' n i c h , adj. moeilijk zieh aan
verandering van woonplaats kunnende ge-
wennen. Halb. in Epk., 208.
h i r t , s. hort, poos. v. Blom , Bik., 89.
Zie hoart.
h i r t s j e , dim. n. poosje. — Om i n h i r t -
s j e , elk oogenblik. Zie hoartzje.
h y s , s. (het) hijschen. — D a t i s i n h e l e
h y s , zwaar hijschen, een zwaar te hijschen
last.
h y s , h i ' s a , interj. om een hond aan te
hitsen.
h y s ' b i e n , s. n. heupbeen van een varken.
R. P., Vr. Fr. VIII, 252.
h i s e , h y s j e , v. hijschen. — I t s e i l t o
h e e c h h i s e , fig. een te grooten staat
voeren.
volhouden, verdragen , te boven komen.
— Pier kin s k o a n ride, mar hy
k i n 't n e t t s j i n J a n h y s j e . — Vgl.
ophise.
h y s j e , v. hitsen: h y s ! roepen tegen een
hond. Vgl. oanhysje.
† h i s k e , s. n. gezin, familie. Wl. ld. XVI.
h l s p , h y s p , s. eg. eend, meestal in den
vocativus om eenden te roepen. — R. P.,
Vr. Fr. VIII, 253.
h i s p e l , s. haspel. — I t f l j j t a s i n i n
 ms. 52Ô fíJlR.
h i s p e l o p 'e w a r m o e s p o t , Burm. Zie h j o r s t of h o a s t . Schierm. h i r s t (Hulde
haspel. I I , 182). Tersch. h e r a t Stadfr. h a ( r ) a t
h i s p e l j e , v. haspelen. Zie haspeìje. en h e (r) s t.
h i B ' p e l p r i k k e n , s. pi. haspelapijlen. — h j e r s t ' b û t e r , s. herfst-grasboter.
I n s e k m e i h i s p e l p i i k k e n , overdr. h j e r s t d e i , s. (een) herfstdag, herfsttjjd.
mager, beenig vrouwspersoon. B. 107. — I t is h j e r s t d e i , m e n k i n sa n e t
h y s t , voor h y n s t , z. d. B. 332. m e a r b û t e n d o a r f o r k e a r e a s y n 'e
h i s t o a r j e , s. historia, geschiedenis. — s i i n n i e r.
D a t w i e m y i n h i s t o a r j e , drukte, h j e r s t d e i s , adv. in den herfst. — H j e r s t -
beweging van menschen, d o 't d y â l d deis h e t men al g a u r i s onljjich
k e a r e l m e i sa'n g n a p j o n g f a e m w a e r,
troude. h j e r s t f e l l i n g e n , - f û r g e n , s. pi. inden
h y t , s. n. bevel, Zie hjit. herfst geploegde voren, — I t l â n l e i t o p
h y t , adj. heet Zie hjit. h j e r s t f e l l i n g e n , - f û r g e n , gedurende
h i t e , v. heeten, noemen; gebieden. — den winter, zooals 't in den herfst voor 't
Ik h y t , i k h i e t , h a h i t e n , hitende, tohiten. laatst geploegd is. Ook h j e r s t w â l .
Zie hjitte. h j e r s t h i m m e l j e i i , s. verb. herfstschoon-
h j a (spr.jà), pron. pers. zij. Hier e n d a a r maak, lichte schoonmaak in den herfst. Zie
sy. — H j a s i z z e , z;j zeggen: men zegt. húshimmelje.
h j a r (spr. h a r , jar), verbogen vorm van h j e r s t i c h , adj. herfstig, als in den herfst.
het pron. pers. h j a , — in het meerv. veel- — H j e r s t i c h waer. — It w i r d t hjer-
al h j a r r e n , haar, hun, zich. Schierm. s t i c h y n 't f j i l d .
hor. — H j a h e t h j a r h a s t oan wet- —De hynsders binne hjerstich,
t e r s k r i e m d . — R o m m e r t e n h j a r - lijden door den invloed van het weer in den
r e , R. en meer, die met hem zijn. — J o u - herfst: zweeten spoedig en zjjn ras vermoeid.
t e - e n - h j a r , J. en de zijnen, of: J. en — As de f a m m e n t r i t i c h b i n n e
zijn vrouw. — H j a h a b b e h j a r b e s t w i r d e se h j e r s t i c h , ze zn'n dan niet
h a l d e n . — I e n f en h j a r r e n , een van meer zoo levenslustig als vroeger.
haar of hen. h j e r s t j o u n , s. herfstavond.
h j a r , pron. poss. sing. & pi. haar, hun. h j e r s t k a t , s. eg. kat in den herfst ge-
Hl. j e r , j e r r e (Hulde II, 220, 226. Roos- boren. Vgl. stoppellcat.
jen 6 1 , 88). G. J. h e r . h e r r e e n j e a r m . h j e r s t k e a l , s. n. kalf in den herfst ge-
— H j a r h û s , haar of hun huis. — H j a r - boren. — H y h e t i n l i i f a s i n h j e r s t -
r e s, de (het) hare, de (het) hunne, — B y k e a l , is zwaarlijvig door onmatig drinken.
of t o h j a r r e s , ten harent, ten hunnent. h j e r s t m e r k e , s. najaarsmarkt, -kermis.
— I e n f en h j a r r e n , een der haren of h j e r s t m i s , adv. in den herfsttijd. Hl.
hunnen. h e e r s t m i s (Hulde I I , 190).
b j e l d e i ' , s. 'heilige dag', een kerkelijke h j e r s t m o a n n e , s. herfstmaand: Septem-
feestdag. — overdr. W y k r i j e h j o e d ber.
f o l k , i k s c i l h j e l d e i m e i t s j e , het h j e r s t m o a r n , s. (een) herfstmorgen.
werk laten rusten. h j e r s t t s i i s , s. herfstkaas', die niet dor
h j e l j o u n , s. rusttijd, na geëindigde dag- en droog wordt.
taak. — I t i s (wy ha) h j e l j o u n , wij h j e r s t w a e r , s. n. herfstweer, weer als
hebben van daag met werken gedaan. — in den herfst. — I t i s s u v e r h j e r s t -
W y h a h j e l j o u n k r i g e , zijn door onzen w a e r , nat en guur.
werkgever afgedankt. — I m m e n h j e l - h j e r s t w â l , s. Zie hjerstfellingen.
j o u n j a e n , den arbeid opzeggen. h j i d d e , s. heede, afval van gebraakt
h j e l j o u n s - t i i d , s., - u r e n , s.,pl. Zie de vlas. Ook spr. h j i r r e .
Enkelwoorden. h j i d d e n , adj. van heede.— H j i d d e n e
h j e l t , s. kilt. Zie jelt. f o e t s o k k e n , Hsfr. VI, 2.
h j e r s t (spr. hjest), s. herfst. Hl. h e e r s t h j i r , h j i r r e , adv. Mc, hier. Hl. en Zwh.
(Hulde I I , 194) of h e e r s t (Roosjen). Mkw. h i r (Roosj., 74).— H j i r o a n t a , tot hier-

wumkes.nl
 HJIR.
toe. — H w e r b i s t e ? — I k b i n h j i r r e .
h j i r s a , adv. hoein loco, juist hier. — H w e r
w o l s t dy s p i k e r s l e i n h a ? H j i r s a .
— H j i r s a , gebiedend: kom hier! hier,
neem aan!
h j i r s a n n e , adv. hier ter plaatse. —
H j i r s a n n e h e t in hûs stien,
h j i t , s. n. gebod, bevel. — I t g i e t n e i
G o d s h j i t en r i e , Fr. Jierb. I I , 65. —
W i b r e n k r i g e .hjit, d a t er to-fjilde
m o a s t e , Sw, 1878, 75. Ook h y t .
h j i t , adj. heet. — S a h j i t a s f j û r . —
Prov. D e b r i j is n o a i t h j i t t e r a s p a s
f'en 't f j û r . — I k l i e t i t s t e a n , i t
w i e r m y t o h j i t , fig. te duur om te
koopen of te huren. — I n h j i t t e n d e i ,
fig. dag van moeite en inspanning.
— 11 h y n s d e r i s h j i t , vurig. — Y e n
h j i t m e i t s j e , zich driftig maken, Sw,
1871, 4. — . . . h y w a e r d h j i t n o c h
k â l d , bleef onverstoorbaar, H. S., Teltsj.,
56. — G a u h j i t en g a u k l l d l y k a s
i n b l i k e n t s j e t t e l , spoedig op te win-
den en even spoedig weer verflauwend.
— H j i t o p 't i e n of 't o i r , begeerig
naar, verzot op iets.
— S a h j i t a s i n h o l d e r , wellustig.
Vgl. fjàr-, f/leonhjit. Ook h y t .
hjitffolgje, v. irritare, tergen, sarren.
— Hy h j i t f o l g e my sa l a n g , d a t ik
divelsk waerd,
h j i t h o l l e , s. eg. heethoofd, driftkop. ld.
I I , 57.
h j i t h o l l i c h , adj. heethoofdig, driftig, op-
vliegend.
b j i t m e , s. hitte. In Westdongdl. nog bij
ouderen. Passim bij schrijvers. Vgl. hjitte.
h j i t s j e , v. heeten, heet maken, hitte
geven. — De o u n h j i t s j e . — Dy m i n n e
t u r f h j i t t e t n e a t . Ook h y t s j e .
h j i t t e , s. hitte. Vgl. hjitme.
h j i t t e , v. heeten, noemen, genaamd wor-
den. — W y F r i e z e n h j i t t e in s h e r i f
in g r y t m a n . — Ho h j i t s t o u ? I k h j i t
(fen) . E a b e . — I t h j i t , d a t J e l k e d y
r i n g s t e l l e n h e t . Ook h i t e.
h j i t t e , v. heeten: gebieden, bevelen. —
I k h a b o i h j i t t e n om n e t o p ' e s l e a t s -
w â l t o k o m m e n , A. 268. — H o u , j o n k -
j e ! h w a h e t d y d a t h j i t t e n ? dat mag
je niet doen. — U s f r o u k i n w o l h j i t t e
en g e b i e d e , bevelen geven, m a r s e l s
wumkes.nl
527 HJOU.
! d o c h t se n e a t . — I k h a h i m g e a n
h j i t t e n , hem bevolen heen te gaan, uit
mijn dienst ontslagen. Vgl. onthjitte.
s. verb. h j i t t e n , bevelen, wil. — I k
w o l f e n d y g j i n h j i t t e n h a , geen be-
velen ontvangen. — H w a i t h j i t t e n
d o c h t f e n m y n H e i t d y y n 'e h i m e -
l e n i s , Halb., Matth. XII, 50. Ook h i t e.
h j i t t e n s , s. (graad van) hitte; drift, vu-
righeid. Zie hjit.
h j i t t i n g , s. (het) heeten, zeggen. — D a t
hûs wier n e t p l u s fen s p o e k e r n ' ,
w i e r d e hj i 1 1 i n g , heette het, Hsfr. IX ,
80. — De h j i t t i n g i s , het plan is, d a t
F r o u k d e b o e r h a s o i l , — De h j i t -
t i n g , het voornemen, i s d a t i t h j o e d
wêze soil.
h j o e d , adv. heden, vandaag. Zuidh.
h j o e i . Schierm. j u e d . — I t i s h j o e d
d e h e l e d e i s n e i n , wjj kunnen er dus
ons genot van nemen.— H j o e d i s h j o e d ,
m a r m o a m is in o n b i g r y p l i k e d e i ,
men weet niet wat de dag van morgen bren-
gen zal, Schelt. Sprkw. I I , 45. — H y i s
n e t f e n h j o e d of j i s t e r (z. d.). — K o m
ik h j o e d n e t , den k o m ik m o a m ,
van een trage.
— H j o e d in w i k e , heden vóór of over
acht dagen. — H j o e d d e d e i , nog heden,
vandaag nog, — heden ten dage, Halb.,
Matth., XXVIII, 8 . . — H j o e d - m o a r n e ,
heden morgen. A. Ysbr. (1808), 38.
h j o e d d e i s , adv. hedendaags, heden ten
dage. —• H j o e d d e i s l e i t d e w r â l d om-
k e a r e yn' k l e a r ' d ú b e l h e r t i c h h e i d ,
G. J. I I , 62. .
h j o e d d e i s k , adj. hedendaagsch. — De
hjoeddeiske moade.
† h j o e d i c h , adj.huidig.—De h j o e d i g e
d e i . Lex. 633.
h j o u w ( e ) , s. soort schepnet, (verboden)
vischtuig.
h j o u w e r , s. avena, haver. Zuidh. h a v e r
(mede in de samenstelling). — I k k e n h i m
en syn folk fen h j o u w e r t a g r o a t .
— De h j o u w e r i s d e r ú t , hij is zijn
beste kracht kwijt. — L a n g e h j o u w e r ,
lange haver, iron. zweepslagen. — F o e r -
manshynsders wirde jamk mei
lange hjouwer foerre.
h j o u w e r ( e n ) g r o a t ' , s. n.havergort, ge-
pelde en gebroken haver.
 BJôtf.
— O, hj ou w e r e n g r o a t ! interj. van
verbazing.
h j o u w e r e n g r o a t t e n , adj. van haver-
gort. — H j o u w e r e n g r o a t t e n b r i j .
h j o u ' w e r f r u c h t , s. te veld staande ha-
ver. Zie frucht.
h j o u w e r k e r l , ÍS. haverkorrel. — De
h j o u w e r k e r l e n s t e k k e h i m , van een
dartel, goed gevoed paard. Vgl. breakrommels.
h j o u w e r k i s t e , s., - k o e r k e , s. n., -skeaf,
s., s l û k , s. n., - s n y l , s., - s t o p p e l , s.,
- s t r i e , s. & n. Zie de Enkelwoorden.
h o , interj. hoe, wel. — H o ! s c i l ú s hi-
m e l s k H a e d h j i r y n J e r u z e l i m ri-
d e ? G. J . ' I , 2. — Do 'k y n ' e k o k e n
k a e m , h o ! d ê r w i e r s o k k e n r i d fen
f e i n t e n . . . Ibid. 1.
h o , adv. hoe.
h o a d e n , Hl. s. pi. de twee bovenste kast-
jes in een k e e f t (z. d.). B. 208. Vgl. hoerde.
h o a i t e k o e k e , s. Zie hoiteflip.
† h o a l , s. heul, hulp, troost. L. in W . ,
456. — 6 . J. I , 160; 210. Zie heul.
h o a l , s.n., h o a l e , h o a l l e , s . h o l . — l m -
m e n d y 't l j e a f s t a l l e s y n 't h o a l
k l a u t , alles naar 2ich toehaalt en in huis
opstapelt.
— Dy k a t h e t j o n g e n y n i n h o a l e
o n d e r in d a m l e g g e r . — P o a i sit
s a ' n h e l e d e i y n 'e h o a l e . overdr. bin-
nenshuis.
h o a l i n g , h o a l l i n g , h o l l i n g , s. duim-of
vingerling, ter bedekking van een zweren-
den vinger. Ook s l û f , z. d.
h o a l j e , v. hullen, verbergen. Epk., 209.
h o a lj e , v. schateren , luidruchtig roepen,
juichen. — I t h o a l j e n e n j o e l j e n f e n
d i s s e o e r d w e a l s k e j o n g w i v e n , R.
ind T. ! , 352". Vgl. huiìje.
h o a l ' l e f o a l j e , v. Fra. folûtrer, dartelen,
joelen, schateren. B. ind ï. a , 2 5 ' , 2Õ7".
[Van h o a l j e , z. cl. en f o a l j e , folen, il-
luäere].
h o a l l i n g , s. Zie hoaling.
h o a n ' m o s k , s. eg. wouw, kiekenclief. R.
P., Keapm., 220. Zie hoanskrobber.
h o a n n e , s. m. gallus, haan. Zwh. h a n -
n e , h b n n e . — De b r e t t e h o a n n e
s p y l j e , zich veel aanmatigen, als macht-
hebbende optreden. — Prov. As d e h o a n -
ne in aei l e i t , k r a e n ' e de h i n n e n ,
dus: nooit, — I t k i n g j i n h o a n n e l j j e .
wumkes.nl
Ì528 HOAîî.
ik heb de hoeve zoo hoog gepacht, dat ik
de schade zelfs van een haan te verliezen
niet kan lijden, of: ik kan er geen haan op
toegeven (wat vroeger wel gebruikelijk was).
— By d e h o a n n e w ê z e of b l i u w e ,
bij 't begin, niet verder komen. Zie hoan-
neboek. — De r e a d e h o a n n e o p i t h û s
s e 11 e, Ned. den rooden haan laten kraaien.
— Der k r a e i t gjin h o a n n e nei. —
Syn h o a n n e m o a t , a l t y d kening
k r a e i j e . — 't Is i n h o a n n e , een vin-
nig , kwaadaardig ding (vrouw, meisje). —
Vgl. poehoanne.
haan van een vuurwapen, — weerhaan.
Vgl. waerhoanne.
h o a n n e b a l k e n , s. pi. hanebalken (van
het dak).
h o a n n e b i t e r , s. eg. wouw, kiekendief.
Ook h o a n m o s k . Zie hoanskrobber.
l i o a n n e b o e k , ä. n. kinderleerboek (vroe-
ger), waarvan op de Ie bladzijde een haan
was afgebeeld.
h o a n n e g e k r a e i , s. n. hanengekraai. Zie
hoannelcraeijen.
h o a n n e k a e m , s. hanekam: kam van een
baan; plantnaam; gemetselde vensterboog,
bovenste rollaag, —• ook: aan de opstaande
zijden van een spitsen gevel.
h o a n n e k l o a t s j e s , s. pi. ficaria ranun-
culoides, speenkruid. Zie kikkertsblom.
h o a n n e k r a e i j e n , s. n. hanengekraai.
h o a n n e m a t t e , voor h i n n e m a t t e , z.d.
Schelt. MS., 56.
h o a n n e p o a t , s. hanepoot: poot van een
haan.
ancmone. nemorom, hanevoet (plantnaam).
h o a n n e p o a t e n , pi. ook: slecht ge-
schreven letters, Fra. pieds de mouche.
kaasbvokken in geschifte melk. W. D.,
Doaze, 3.5. Vgl. einepoaten.
Op een schip: ij?,ers, waaraan de schijf-
blokken voor 't ophr.len van zeil en fok ge-
haakt zijn.
ijzeren stijlen onder een schoorsteenbord.
* h o a n n e s a n g , s. Fra. chant du coq, ha-
negekraai.
h o a n n e s p o a r , s. hanespoor.
h o a n n e s t a p , s. hanetred, kleine afstand.
— Wy w e n j e m a r in h o a n n e s t a p
f e n 'e b û r r e n ôf. — De d a g e n b i -
g j i n n o to l i n g e n : a l l e d a g e n in
hoannestap.
 HOAN.
h o a n n e s t i m , s. 'hanestem' : het stem-
recht was vroeger verbonden aan 't bezit
van een 'hoornleger'. Bij verkoop van een
boerenplaats behield men daarom vaak het
'hoornleger', doch 'verhuurde' dit voor 'ecu-
wig' aan den kooper , soms wel voor een paar
jonge hanen.
h o a n n e t r ê d , s. hanetred. A. 107.
kiempje in het ei. Vgl. tredseJ.
h o a n n i c l i , adj. & adv. hanig, geil als een
haan.
vinnig, boos.
h o a n n i c h h e i t , h o a n n i g e n s , s. geil-
heid; toorn, drift. R. ind T.a, 292".
h o a n t s , h o a n t s j e , s. eg. tringa pugnax,
kemphaan. Koudum h ö n t k , — O n d e r d e
h o a n t s e n ú t b r e t, opvliegend, vechtlustig.
— Hja f l e a g e n e l k o a r a s h o a n t s e n
yn 'e k a e m , vochten als kemphanen.
overdr. bits, vinnig meisje.
h o a n t s e n , pi. bijnaam voor de studen-
ten der voormalige Franeker hoogeschool,
wegens hun vreemde , altijd wisselende klee-
ding en leefwijze. Vgl. R. ind T2., 343/344.
h o a n ' t s e p ô l e , s. plek waar kemphanen
verblijf houden, meest door water omringd.
h o a n t s e r i d , s. n. plaats, meestal een wei-
nig boven 't omringende land uitstekende,
waar , in den broeitijd, de kemphanen zich
verzamelen. Zie rid.
h o a r , h o a r i c h , adj. gehoorig, bijv. in
een vertrek. Ook: — De l o f t i s h o a -
r i c h , bij stil, helder weer.
h o a r j e , v. luisteren (naar een bevel of
verzoek, om er aan te voldoen).— Hy w o l
n e t n e i h i m h o a r j e , hem niet gehoor-
zamen. — D i s s e k e u n i n g f e n N a p e l s
h o a r r e t n e i m y n b r o e r s f o r s i i k , R.
1'., de Stoarm.
h o a r i e (spr. hoarrel), Zuidh. s. windvlaag.
— I n h i r d e h o a r i e . A. 258; B. 237.
h o a r l i c h , adj. bij vlagen waaiende. B. 237.
h o a r l j e , v. met vlagen, rukken waaien.
h o a r n , s. hoorn. pi. h o a r n en (spr.-oá-).
Sehierin. h u e r n e. — Prov. K w e a k i j ,
l y t s e h o a r n en. Ook L i l k e kij h a
koarte hoarnen, overdr. kwaadaar-
dige lieden hebben weinig macht. — D e
h o a r n e n y n 'e w â l s t e k k e , koppig
tegenstreven, dwarsboomende verijdelen (een
plan). — Op 'e h o a r n e n n i m m e , door-
brengen , verkwisten.
wumkes.nl
529 HOARN.
— 11 w i if m e i h o a r n e n (op 'e k o p ) ,
de vroedvrouw. Vgl. hoarnwü†.
— As A p r i l b 1 a e s t o p 'e h o a r n ,
den s t i e t it g o e d f o r h e a e n k o a r n .
Vgl. drink-, f et-, inket-, krûdhoarn; St. Stef-
fenshoarn.
— 11 m â l y n 't h o a r n k r ij e , een
verkeerde bui krijgen. — H a j y 't s a y n
; 't h o a r n ? is dat uw voornemen? bedoe-
ling?
Ook s. n. als stofnaam.
i |Als 1* lid der samenstelling spr. hoà(r)nl.
h o a r n ' b e e s t , - b i s t , s. n. hoornbeest:
rund. A. 898.
h o a r n b y , s. hoornaar, soort horzel.
h o a r n b o a r d , Mkw. s. n. scherm, in den
hoek van den haard. A. 18.
† h o a r n b r ê g e , s. brug (te Dronrijp) waar-
\ over rundvee gedreven werd. B. 99.
h o a r n d i e r s k e t (spr. handersket) , s. n.
'koeschutting'. Zie komceslcet.
h o a r n d o l , adj. hoorndol. Zie hoamsiik.
h o a r n e , s. horne, hoek. Zie heme.
h o a r n e d e , adj. gehoornd.
s. n. soort Hl. bontgoed. Lex. 851.
h o a r n e n , adj. hoornen, van hoorn ge-
: maakt. — I n h o a r n e n b o p p e s t f e n i n
p i p e-m on t s t i k .
h o a r n f é , s. n. hoornvee. A. 898.
h o a r n - i z e r , s. n. hoornijzer, waaraan het
touw of de ketting van een getuierden stier
j verbonden is.
h o a r n k e t t i n g , s. n. ketting aan de hoor-
nen van een koe gebonden, en waaraan
een touw om het dier op stal vast te zetten.
h o a r n l e g e r , s. n. boerenheem- of huis-
i stede, — ook als er vroeger een boerenhuis
op gestaan heeft. R. ind T.s, 382". Vgl. hús-
steed.
h o a r n m o e i , - m o e r , s. f. vroedvrouw.
A. Ysbr. (1808), 5. — Kpk., 156. Ook h o a r n -
wiif. Zie goedfrou.
h o a r n s e - w e i n t s j e , s. n. weeldewagentje
met hoornvormige knoppen op het achter-
krat (vroeger, bij de Woudboeren). Slj. en
Rj. 1899, 195".
h o a m s i i k , adj. kolderig. — D e k o u i s
h o a r n s i i k . — I n h o a m s i i k l a e r n . B.
312. Ook h o a r n d o l .
overdr. ongeduldig, knorrig. — D e f r o u
is de h e l e m o a r n s a h o a r n s i i k , d e r
is g j i n h û s m e i h j a r t o h a l d e n .
34
 HOARN. 530 HOAZ.

h o a r n s p u l , s. n. (de) horens van een dier. Vgl. poepehoas ; wetterhoas.

— Dathoarnspulop'ekop, dêrhet h o a s ' b á n (spr. hoáz-), s. kouseband. —
sa'n h a r t i n d r a c h t o a n , s c o e m e n Prov. I k k i n w o l f l e a n e , s e i B o t s j e -
s i z z e. m o e i , en h j a t r a p e o p 'e h o a s b â n .
hoorntuig: touw, ketting. — As 't y e n o n d e r d e h o a s b â n j o k -
hoarntOU, s. n. touw om de horens eener k e t w o l i t r e i n e , Sechje. — 11 y g i e t
koe gebonden, om het dier te leiden. — e r o a n 'e h o a s b a n n e n t a t r o c h , leeft
P i e r w o l m y n m û s b o n t e k e a p j e : erg losbandig en verkwistend.
w y b i n n e a k k e d e a r r e , o p 't h o a r n - h o a s t a l ê d , s. n. Zie hoechbléd.
t o u n e i , schertsend. [Volgens usantie be- h o a s d r a g e r , s. m. Duitsche kousenventer
taalt de kooper dit]. — Ook : touw aan het (vroeger). W. D., A. Ysbr., 41. Ook h o as-
'hoornketting'. p o e p en h o a z z e f é l i n g .
h o a r n t s j e , s. n. hoorntje, kleine hoorn; h o a s ' f o e t l i n g , s. voet van de kous. —
hoornen voorwerp. Vgl. earhoarntsje. Op h o a s f o e t l i n g e n g e a n , Holl. op
h o a r n w i i f , s. n. vroedvrouw. kousevoeten. — I e n o p h o a s f o e t l i n g e n
h o a r r e , h o e r r e , interj. roep om var- g e a n l i t t e , onhoorbaar een wind laten.
kens voort te drijven. - - Hy is e f k e s op h o a s f o e t l i n g e n
h o a r s , s. n. Eng.Aor.se, paard, G. ,T. e. a. n e i B a l k , doet een middagslaapje.
Terseh. h o r s . adj. & adv. h o a s f oe t'1 i n g . — B i s t
h o a r t (spr. -oá-), s. hort, ruk. — H y a l w e r h o a s f o e t l i n g ? t s j u c h de
s k o e r d e my t w a k i e z z e n yn ien k l o m p e n oan.
h o a r t ú t , E. ind T.2, 90". h o a s k , adj. & adv. affabuis, heusch, be-
poos, wijl. — I n h o a r t n e i M a e ij e leefd, vriendelijk, gunstig, getrouw. — M y n
s t i e a l l e s y n 'e b l o e i . h o a s k e l e z e r s , R. P. — 'k H e l j e i n
dim. h o a r t s j e . — Ook h i r t , h i r t s j e . s a n g k j e n o p f en 't m o s k j e n , h o a s k ,
h o a r t e , v. horten, rukken. — . . . o a n j i e n f â l d i c h , F r i e s n c f r j e o n , v. d. V.
'e d o a r r e n h o a r t e , W.D., Piaetst., 142. | — Alth., 75. — Salv. 31, 36. — H o a s k
— l m m e n y n 'e b e k h o a r t e fig. be- e n t r o u .
rispend in de rede vallen. h o a s k e (spr. -oá-), dim. n. kousje. —
h o a r t ' - e n - s t o a t (spr. hoáttenstoát), s. f. L y t s e b e r n e h o a s k e s. Vgl. bernehoaske;
die slordig en onhandig werkt. Vgl. hoattel- pishoaske.
stoat. h o a s ' k e p i s s e r , s. f. schertsend: jongge-
h o a r t e r i c h , adj. & adv. hortend. — H o a r- boren meisje. Ook p i s h o a s k e .
t e r i c h en s t o a t t e r i c h , Forj. 1889, 138. h o a s p o e p , s. m. Zie hoasdrager.
— 11 w i e r s a h w e t h o a r t e r i c h w i r k , I h o a s s t o p j e , v. kousen stoppen. — H j a
't werk ging bij horten en stooten. — H o a r - h o a s s t o p p e . . . f o r d e b o e r , Bijek.
t e r i g e s t o a r m e n , stormen met rukwin- 1859 , 50. Zie stojy'e.
den , Fr. Volksalm. 1849, .16. — H o a r t e - h o a s t (spr. -oá-), s. tussis, hoest. — Vgl.
r i c h p r a t e. keallehoast; kinkhoast.
h o a r ' w â l (Wonsdl., BarradL), s. wal van h o a s t j e , v. tussirc , hoesten. — Se i n e
bagger-aarde op den kant eener sloot of j y h w e t of m o a s t e n j y h o a s t j e ? iron.
vaart. Zie slatwâl. als iemand een wind laat. — I k s c i l d y
h o a s , s. kous. — U e h o a s is ô f b r e i d e , h w e t h o a s t j e ! ik wou nog liever!
overdr. dat werk is af, — de zaak is tot h o a t s k e , h o t s k e , s. f. slof, onnoozel
een goed einde gebracht. — D a t s c i l w o l vrouwmensch. — H w e t i s m y d a t i n
w e r y n 'e h o a s g e a r s a k j e , daar zal r a r e , s l e a u w e h o a t s k e . Vgl. loäske.
wel niet verder van komen.— M e n m o a t h o a t ' t e l s t o a t , s. m. ongedurig, lichtge-
n e t m e i h o a z z e n en s k o e n o e r y e n raakt, oploopend, bulderend man. Ind. B.
h i n n e g e a n l i t t e , zich niet alles laten 47. W. D., Silv. Rinkeb. 3 , 2. Vgl. hoart-en-
welgevallen. stoat.
— O a n b r e i d e h o a z z e n , scheldnaam l i o a z i c h , adj. met wind- en waterhozen
voor die van Ureterp. R. ind T." 329". bezet. — I n h o a z i g e l o f t .

wumkes.nl
 HOAZ. 531
h o a z ' z e f e l i n g , s. ra. kousenventer uit
Westfalen. Zie hoasdvager.
h o b b e l (spr. -ó-), s. bolle oneffenheid.
— I t i i s i s lij i r fol h o b b e l s . A. '252.
— I t .spul is yn 'e h o b b e l , in 't on-
gereede. — I n d i n g y n 'e h o b b e l b r i n -
g e , — j e ij e, een zaak in de war sturen.
Vgl. bulten. — Y n 'e h o b b e l r i n n e , in
verwarring raken, Hsfr. V I , 83.
h o b ' b e l d r a f k e , s. n. sukkeldrafje. Vr.Fr.
IV, 310. Vgl. mtehlrafke.
h o b b e l h y n ( s ) d e r , s. n. hobbelpaard.
Stadfr. h u p p e l p e e r t .
h o b b e l i c h , adj. hobbelig, oneffen. — I n
h o b b e l i g e wei.
l i o b b e l j e , v. hobbelen: op een hobbel-
paard rijden.
dobberen. — De j a c h t k e s h o b b e l j e
w a k k e r y n d y h o l l e in a r. B. 403.
h o d l e , Mkw. s. p i t , kern in een peul of
bolster. Wassenb. I, 168.
h o e c h , h o e f , s. hoef, paardehoef.
h o e c h - , h o e f b a k , s. bak voor 't ge-
reedschap van den hoefsinid.
hoech'-, hoef- of h o o f b l ê d , s. n. tu«-
siliige farfura , groot hoefblad , paddebladen,
dokkebladen. Noordel. ook h o a s b l ê d .
Tictj. p o d d e b l è d d en.
h o e c h - , h o e f i z e r , s. n. hoefijzer. — Zie
•her.
h o e c h - , h o e f l e a s t , s., - n e i l , s., -si a c h ,
s. Zie de Enkelwoorden.
h o e c h - , h o e f s t i m p e l , s. hoefatempel,
werktuig van den hoefsinid om gaten in de
hoefijzers te maken.
h o e d , s. hoed. pi. h o e d d e n . — In
h o e d is for s e i s dingen goed.
Sechje. Zie W . D , In Doaze, 3 1 . — F r o u l i û
m o a t t e s e l s o a n 't s p r i n g e n o e r 'e
h o e d , d a t i s 't g e b r ù k , nl. op een brui-
loft, ld. 3 , III, 72. — I k s p r o n g h a s t
o e r d e h o e d , van uitgelaten blijdschap,
Kees u. d. Wkt., 86. — I m m e n o n d e r
'e h o e d b i f l a p p e (z. d.). — I t s k i l t
liiin o n d e r 'e h o e d , 't scheelt hem in den
bol. A. 248. Vgl. striehoeã.
oude inhoudsmaat. — I n h o e d s m i d s -
k o a l = 11,7268 HL. — I n h o e d m i t s e l -
k a l k = 9,712 HL. Octr. Veersch. Holw. 1658.
h o e d d e , s. Zie hoerde.
h o e d ' d e m a k k e r , s. m. hoedenmaker,
hoedenfabrikant.
wumkes.nl
HOED.
h o e d d e w i n k e l , s. hoedenwinkel,hoedcn-
magazijn.
h o e d ( e ) , s. hoede. G. J. passim. — I n
d i n g op y e n s h o e d en no e d n i m m e ,
voor zijn rekening en risico.
h o e d e , s. bewaarplaats voor appels. Was-
senb. 1, 43 : h u d d e . Zie hoerde.
h o e d e , v. hoeden. Zie hoedsje.
h o e d e n ( d ) , adj. & adv. behoedzaam,
voorzichtig, omzichtig. — H y t i l d e d e
w r i n e h o e d e n d . . . o p , L. in ff, 353.
— Y t l i k e w i e m e w o l sa h o e d e n d ,
d a t se h i m e f k e s h i f k e n , naar hem
informeerden , Ibid., 421. — D a t d e s t e a t s-
l i û h o e d e n b i n n e y n 't j i l d - ú t j a e n ,
Hsfr. XIII, 27.
h o e d e r , s. m. hoeder, behoeder , bescher-
mer, G. J. passim. Vgl. hihoeder.
herder. Vgl. xkieppehoeder.
h o e d i n g , s. hoeding: oppassing, verzor-
ging. — G o e d f o e r , t r o u w e h o e d i n g
en o a n h â l d e n d e r e s t m o a s t m y ge-
n e z e , Sw. 1872 , 53.
h o e d ' - i n g e l , s. m. beschermengel. Hsfr.
XIII , 42.
h o e d n i i d d e l , s. n. voorbehoedmiddel, voor
zorgsmaatregel. Hsfr. I I , 55.
h o e d ( s j ) e , v. hoeden, behoeden , bescher-
men. — H o e d sj e e n n o e d s j e, oppassen
en verzorgen, R. ind T.2, 367'.
bewaken. — H o e d s j e my a s A r g u s ,
R. P., Keapni.
verhoeden. — I k k o e a l l e s n e t h o e d -
s j e , niet op mijn hoede zijn voor alle mo-
gelijke ongevallen Fr. Volksbl. 1881. — D ê r
h i e d e r h i m n e t f o r h o e d , zich niet
voor gewacht, dat had hij niet voorzien,
Hsfr. XIV, 72.
h o e d s j e , v. bergen, verbergen. — (It
j i l d ) h o e d s j e y n â l d e fo e t s o k k e n ,
enz. Zie hoerdsje.
h o e d t s j e , dim. n. hoedje, kleine hoed,
vrouwenhoed. Zh. h u d t s j e . — H y w i e r
sa b a n g , me k o e n e h i m wol o n d e r
i n h o e d t s j e b i f l a p p e . — Vgl. Icyps.
h o e d ' t s j e b a l j e , v. 'hoedjebal'spelen (kin-
derspel).
h o e d t s j e l i c h t e , v. den hoed afnemen ,
uit kruipende beleefdheid of onderdanigheid.
— N e t j y k j e o f j o u k j e , en n e t h o e d -
t s j e l i c h t e , B. 233.
h o e d t s j e l i c h t e r , s. m. die uit overdre-
 HOED.
vene beleefdheid of onderdanigheid vaak den !
hoed afneemt.
h o e d t s j e m a k s t e r , s. f. die vrouwen-
hoeden maakt. Ook k y p k e nl a k k e r.
h o e d t s j e m e i t s j e , v. vrouwenhoeden ma-
ken. — Us K e k k e g i e t o p 't h o e d-
t s j e m e i t sj en.
h o e f , s. en samenstellingen, zie hoech , enz.
h o e g e , v. hoeven, behoeven. Zie ìioere.
h o e i , interj. van angst of afgrijzen. —
H o e i! de g r i z e r o a n m y' o e r d e
g r o u w e , R. ind T3., 151".
h o e k , s. anrjiäus, hoek.
hamus, visehhoek. Zie heák.
h o e k ' b o e r d t s j e , s. n. hoekplankje in een
vertrek, om iets op te zetten. Hsfr. VI, 252.
h o e k e , s. hoek van een vertrek, van
oen straat, enz. Hl. h o o k , h o k e , Roosj.,
69. Schierm. hj u k k e n (pi.), Hulde If, 167.
— l m m e n d e fj o uw e r ho e k e n f e n 'e
k e a m e r s j e n l i t t e , worstelende heen
en weer duwen waar men wil.
— U t 'e h o e k e k o m m e , onbekrompen
zijn i n ' t geven of uitgeven voor zeker doel,—
onbewimpeld met zijn meening naar voren
komen.
homp, brok. — I n h o e k e t s i i s .
( h ) o e k e t a a k ' k e , - d a k k e , interj. bij 't
opheffen van een kind. Ook h o u z e b a k e
en o e z e b a k k e .
h o e k f i n s t e r , s. n. hoekvenster.
h o e k h ã l d e , v. standhouden, volharden,
aanhouden. — I n r j u c h t e F r i e s i s h y ,
d y 't h o e k h â l d t a l l e t i d e n , Forj.1883, '.
46. — J o u k j e w o e m a r h a , h e i t s e o e
d e r h i r i n e , en h j a h â l d e m a r h o e k .
— Bijek. 1877, 33. — ff. D., Fr. Sang, 62.
h o e k h ú s , - h û s , s. n. hoekhuis.
h o e k i c h , adj. hoekig, met hoeken.
h o e k j e , s. n. hoekje. — G e a n d ê r m a r
y n 't h o e k j e s i t t e n .
stukje, brokje. — I n h o e k j e b r e a , :
t s i i s , k o e k e . . . — in h o e k j e t ú n , .
— g r o u ii.
h o e k m a n , s. m. de man in of op een
hoek zittende (in gezelschap). R. ind T.ä,
254.
h o e k s l e p e r , s. dakspar, loopende van
het uiterste nokpunt naar den hoek van den
muur, waarop het dak rust.
h o e k s p y n , - s p i n e , s. hoekspinde, hoek-
buffet. Zie spine,
wumkes.nl
532 H OER.
h o e k s p y n t s j e , s. n, hangend hoekkastje.
h o e k s t i e n , s. Iioeksteen.
h o e p , s. hoepel. - D ê r is g j i n e i n
oaii, s e i d e m a n , en h y h i e in h o e p
om 'e h a l s . — In g o u de n h o ep , d y 't
om h i e l F r y s l â n l e i t , de zeedijken. —
, L i t ús de h o e p e n b y i n - o a r s m i t e .
Zie lappen.
h o e p ' h o u t , s. n. hout voor hoepels.
h o e p j e , v. hoepelen, met den hoepel spe-
len. Vgl. ìiirdhoepje.
h o e p j e i j e , v. hoepelen , den hoepel voort-
drijven.
h o e p n e t , s. n. vischnet om een hoepel
aan een stok bevestigd.
h o e p r ô k , s. hoepelrok. Sw. 1863, 45;
1867, 13. — Hsfr. VIII, 181.
h o e p s l a n g e , s. volgens 't volksgeloof:
slang die met den staart in den muil zich
als een hoepel voortbeweegt.
h o e p s t o k , s. stokje om den hoepel voort
te drijven.— H o e p s t o k k e n e n f i n s t e r -
b a n k e n (z. d.). W. D., In Doaze, 34.
h o e r , s. f. meretrix, hoer. — I n h o e r
a s in h y n d e r . — I k w i r d n o a i t l i l k ,
as h j a m o a t t e m y ú t s k e l d e fen
h o e r, schertsend gezegde van een goedbloed
pi. h o e r r e n . Zh. h u r r e n.
h o e r d e , s. horde: elk van teenen of rijs-
werk geinaakte schutting of omheining,
zooals de ingang van de kom eener eenden-
kooi.
Op de Tieke (Smalland): een van teenen
gevlochten koeschutting.
horreum, bewaarplaats, bergplaats. Zie
apelhoerde. Vgl. hoede, hoedde, hitdde.
h o e r d e r , s. eg. die íets bewaart of op-
legt, Vr. Fr. IV, 314.
h o e r d s j e , v. bewaren, opleggen. —
A p e l s h o e r d s j e . Vr. Fr. IV, 314.
geld oppotten. R. P., As jiemme, 33.
h o e r k e r , s. m. hoereerder. Vr. Fr. IV,
314 Zie hoerrejager.
h o e r k e r j j ' , s. hoererij. Halb., Matth. XV,
19. Zh. h u r k e r i j .
h o e r k j e , v. hoereeren. Zh. h u r k j e . —
| H o e r k j e a s in w e t t e r r o t .
schertsend : zijn pijp aan díe van een ander
aansteken.
, van plantensoorten: door vermenging een
,' nieuwe variëteit voortbrengen.
i h o e r ' r e t a a e s , s. m. hoerenwaard.
 HOER
h ö e r r e b e r n , - k y n , s. n. hoerekind, on-
echt kind.
h o e r r e b o e l , s. onzedelijke boel. — By
J e t se k a s t l c i n i s 't in h o e r r e b o e l .
h o e r r e b o k , s. m. hoereerder, hoerlooper.
h o e r r e d r a c h t , s. hoerenkleeding, overdr.
opzichtige kleeding.
h o e r r e h ú s , s. n. hoerhuis, bordeel. —
H y docht goed noch k w e a , h y k o m t
yn t s j e r k e nocli h o e r r e h ú s .
h o e r r e j a g e r , - j e i j e r , s. m. hoerlooper.
h o e r r e j e i j e , v. hoerloopon.
h o e r r e k l e a n , s. pi. hoerenkleeding, op-
zichtige kleeding. Vgl. hoerredracht.
h o e r r e k n i p , s. (geheim) hoerhuis.
h o e r r e k w y n , s. n. kween : een van nature
onvruchtbare koe. Zie ku-pi.
ï i o e t t e l j e , v. schudden, schommelen. L.B1.
h o e v e , v. hoeven, behoeven. — H y h o e f t
g j i n j i l d , hij is 't niet noodig, — 't is
niet raadzaam, dat hij 't krijgt. — H y
h o e f t n e t n e i S n i t s e r-m e r k , dan zou
't maar verkeerd met hem gaan. — Hy
h o e f t n e a t f e n m y (to h a w w e n ) ,
'k ben hem niets schuldig. — Sc o en w y
ek m e a r t u r f h a mo a 11 e ? N é, d a t
h o e f t n e t, 't is niet noodig. — Ook h o e g e.
h o e z e b a k e , interj. Zie hoekebalice.
hôf, s. n. boomgaard, tuin. Ook: de ge-
heele omgeving van een huis. — Om h ú s
e n hôf'. — Vgl. appelhof.
kerkhof, begraafplaats. — Prov. H e Ij e n
en b r i n g e n k o s t e t j i l d , s e i T r y n ,
hj a h i e t r e 1 1 j i n b e r n h a w n e n d ê r
s a u n f e n t o hôf. — P i b e i s e k d e a,
h y k o m t ï u o a r n o p 't h ô f , — b y
w i r d t m o a r n t o h ô f (of o p 't hôf)
b r o c h t.
hof, s. n. aula , vorstelijk hof.
h ô f ' d o u , s. eg. houtduif. Zie houtdou.
h o f e a r ' d i c h , -firdich, adj. hoovaardig.
h o f e a r d i c h h e i t , h o f e a r d i g e n s , s. hoo-
vaardigbeid.
h o f ' f e i n t , s. m. bediende aan 't hof van
een vorst. ld. lf, 171.
h o f f e n j e , v. exercere, oefenen, drillen.
Vgl. horshoffenje (G. J.).
kastijden. -— H j o e d k w e a . , m o a r n
g o e d is 't lij i r ; h â l d m o e d ! G o d
h o f f ' n e t ú s ; 't g i e t sa n e i h û s , R.
P., Pr., 59. — I k s c i 1 dy h o ff e nj e , 'k zal
je mores leeren.
wumkes.nl
533 HOK.
doorhalen, hekelen. — H y s c i l a l t y d
f e n d e i o n e of d e o a r e b i n i d e , bi-
r a b b e l e of . . . h o f f e n e w i r d e , Alth.
schoonmaken, reinigen. —- I) e b e r n hof-
f e n j e . —- De kij b i n n e n e d i c h hof-
f e n e en s t i r t w o s k e n t o w i r d e n , R.
ind T.ä, 427-'. — I n s l a c h t b i s t h o f f e n j e,
van huid en ingewanden ontdoen.
h o f f e n j e , Amel. v. (het vee) vastzetten ter
voorkoming van schade aan de bouwlanden.
Dit is ieder op aanzegging verplicht. Regiem.
1856, art. 17.
h o f g e k , s. m. hofnar. R. P.
h o f h â l d i n g , s. hofhouding, hofstaat (van
vorsten), overdr. groote staat, rijke levens-
wijze. — I t is d ê r g a n s i n h o f h â l -
ding, dat scil hwet nimme.
h o f h e a r , s. m. hoveling. Skoeralm. 31/1,
1887.
h ô f h o u n , s. eg. hofhond, — om huis en
heem te bewaken.
h o f k e r , s. m. olitor, hovenier, tuinbou-
wer.
h o f k j e , v. hovenieren. Zie ook ho†sjonge.
h o f k o m , s. n. boonenkruid. Zie beankrúd.
h o f l i k , adj. hoffelijk, beleefd. R. ind T.a,
390'.
l i o f l i k e n s , s. hoffelijkheid.
h o f l i n g e n , s. pi. hovelingen. R. ind. T.3,
19C-.
h o f m a n , s., h o f m a n s d r i p p e n , s. pi.
liquor anodijnus Hoffmannii, — aether sul-
phuricus ctim alcohole.
h o f p r e k e r , s. m. hofprediker.
iron. predikant, die veel de 'grooten' be-
zoekt. B 546. Hiervoor ook h o f s j o n g e r ,
z. d. A. 262.
h o f s j o n g e , v. stroopen in een boomgaard
of tuin. Ook h o f k j e .
h o f s j o n g e r , s. eg. silvia hortensis, tuin-
fluiter (zekere zangvogel).
stvooper in een boomgaard of tuin.
h o f s t ê d , s. hofstad, residentie.
† h o g g e , Mkw. s. mes. G. J. passim. Vgl.
breahogije.
h o i t e f lip', s. soort stroopkoek. — H a r n-
z e r h o i t e f l i p , R. indT=., 329'' [Naar een
bakker te Harlingen, die ze 't eerst be-
reidde.]
h o k , s. n. cavea, hok, kot. Schierm.
h e u k (Hulde I I , 176) of h o o k . — D e r
k i n n e in b u l t e m a k k e skiep yn
 HOK. 534 HOL.

i e n h o k . . . m a r y e t m e a r w y 1 d e , die 's zondags in 't ' h o k j e ' (doophek) zit-

h w e n t d y s p r i n g e op in-o ar. — H y ten.
h e t in b a e r ch o p 't h o k , mest een h o k k e l i n g s b o l l e , s.m. stier in zijn eerste
varken. — Hy l e i t op 't h o k , heeft een levens-jaar.
lui en lekker leven. — N o u k o m m e d e h o k ' k e l i n g - s k a r , s. n. Zie skar.
k e a l l e n ú t i t h o k , overdr. nu lekt het h o k k e n , s. pi. hurken. Zie haken.
geheim uit, — komt de ware reden aan h o k k e r , pron. welk, watvoor. — II o k-
den dag. Vgl. harye-, eine-, hinne-,lioune-, ke- k e r p a e d is 't r j u c h t e ? — H o k k e r ,
uìne-, kealle-, skieppehok: braek-, fjâr-, turfhok. d a t w i r d t f o a r ô f b i . s p r i t s e n , W. D.,
rechte ruit (blok) op kleedingstof. - - I i o n t - In Doaze, 46. Zie hok.
g û d m e i h o k k e n , geblokt bontgoed. — i ( h ) o k k e r d e i s ' , adv. laatstdaags, onlangs.
W. D., Heam., ;Ì7. ( h ) o k k e r j i e r s , adv. voor eenige jaren.
op het land tegen elkander opgezette ko- ( h ) o k k e r j o u n s , -m o a r n s , - n a c h t s ,
rensehooven om te drogen. — De r o g g e - s n e i n s , adv. laatst-avonds, -'s morgens,
s t i e t yn h o k k e n . Zie «tiìke. -'s nachts, onlangs op een avond, enz.
intevj. h o k ! h o k ! roep om schapen op- ( h ) o k k e r w y k s , adv. vóór eenige weken.
of weg te jagen. Vgl. Ziek. j h o k ' l i z z e r , s. eg. mestdier, overdr. die
h o k (spr.-ó-), pron. welk, hoedanig, wat- lui en lekker leeft.
voor. -— H o k b r e a y t s t o u ? - - H o k h o k s e (spr. -Ó-), s. knie-oksel.
f o r i n m a n is d a t ? — H o k f'or w e i h o k ' s e f l a p p e r , s. iron. mansrok, lange
n o u y n t o s l a e i i ? ld. IX, 9. -— H e s t jas. Korj. 1881.
al sjoen h o k k e moaije b l o m m e n | h o k s k i e p , s. n. schaap, dat steeds in 't
wy h a? í hok blijft. Ook pi.
h o k ' f é , s. n. vee , dat in een hok gehou- h ô l (spr. ook: hòl), adj. hol, in alle be-
den wordt. Halb.. Wl. Lpk. teekenissen. — In h o l l e s l e a t , diepe sloot.
h o k f è s t , adj. aan het hok gehecht of — H o l l e p a n n e n , diepe borden , soepbor-
gewend (van dieren). den. — I t g o n g h ô l , onstuimig, van zei-
overdr. veel en liefst tehuis blijvend. ! len met een holle zee, overdr. van twist. —
h o k f i s k , s. voor: nuchteren-kalfsvleesch. B i g j i n n e j i m m e a 1 t o p 1 o k h i e r j e n ?
Ook > S k r a n z e r s l o k f i s k (z.d.). Ho g y n g d a t sa h ô l ? A. Ysbr. (1808),
h o k j e , dim. n. hokje. Vgl. hounehokje. 4:1. — J y h a w w e i t h o l s t e w e 11 e r
h o k j e , v. in een hok sluiten. — Il e h a w n , zijt het grootste gevaar te boven,
s k i e p h o k j e , ,ze 's winters in den stal hebt de crisis doorstaan (tegen een zieke).
brengen. — De k o u i-e i n e n , lokeenden, • h o l , s. hel. G. J. e. a. Zie hel.
ho kj e. h o l ' b á n (hól-), s. hoofd-, haarband. Zie
als man en vrouw samen buiten echt le- hierbãn.
ven. Stadfr. h o k k e . h ô l b â n ' n i c h , adj. (van koeien) met inge-
— By in-o a r h o k j e , zich verzamelen, zonken 'banden' (sluitspieren). Zie bannen.
bij elkander voegen. Vgl. gent-hokje. -— D e — De k o u i s h ô l b a n n i c h .
b e i' n h o k k e n a 11 e g e a r r e o in m a s t e r \ h ô l ' b e a l e h , s. die een groot, hol lichaam
h i n n e. heeft. — I n â l d e h ô l b e a l c h f e n i n
korenschooven in hokken zetten. k o u , Hsfr. V, 142.
h o k j e , v. blijven steken. — D a t h o k - h ô l b o l ' l i c h , adj. mager en onooglijk,
k e t d ê r, de zaak wordt tegengehouden, met hoekige vormen (van een rund).
verhinderd. — H y k o e n e t m e a r s i z z e ; h o l b r e k k e n , s. verb. Zie hoHebrekken.
s y u s t i m i n c h o k k e , Fr. Volksbl. 291V , h o l d e r (spr. -ó-), s. aardhoimuel (insect).
188:}. Vgl. stukje, Am el. h u r k . — I n h o l d e r s o n d e r g a t ,
h o k k e , Stadfr. v. Hd. hoeken , samenleven overdr. voorwerp met onevenredige deelen,
van man en vrouw buiten echt. Ook h u i z e . — waaraan een voornaam deel ontbreekt om
h o k k e l i n g , s. n. eenjarige koe, pink. bevallig te zijn. — I n t o e r s o n d e r t s j e r -
Vgl. keallehoklimj. k e , d a t s t i e t k e a 1 , d a t is in h o l d e r
h o k k e l i n g e n , pi. iron. kerkeraadsleden, ; s o n d e r g a t .

wumkes.nl
 HOL. 535 HOL.

h o l ' d e r d e b o l d e r , adv. holderdebolder. h o l j e - b o l j e , v. hevig golven, van de zee.

— II y i o 11 e h o l d e r d e b o l d e r b y de i R. P., Keapm. V.
t r e p p e n d e l . — 't I s e r a l h o l d e r d e - h o l k e , dim. n. hoofdje. R. ind T. Zie
b o l d e r , in verwarring , wanorde , Burm. holtsje.
— Alles leit holderdebolder troeh ; h o l k ê s s e n , - k j ê s s e n . s. n. hoofdkussen.
in-o a r . — Vgl. W. D., In Doaze, 103. H o l l a n d e r , H o l l â n n e r , s. eg. Hollan-
s. bulderaar, bulderbast. Ook: de wind, der , die uit de provincie Holland afkomstig is.
in een kinderraadsel. W. D., In Doaze, 105. boerenhuis of -schuur, naar Hollandsch mo-
h o l d e r e b o l d e r i c h , adj. bulderend, schreeu- del gebouwd.
wend , tierend. Vr. Fr. VIII, 205. Vgl. holde- j H o l l â n s k , adj. Hollandsch, uit Holland,
rich. de Hollandsche (Nederlandsche) taal.
h o l d e r e b o l d e r j e , v. bulderen, schreeu- h o l l e (spr. -ó-), s. caput, hoofd. Hl. h a e d .
wen , tieren. Vr. Fr. VIII, 205. Mkw. h ac. — 11 s t i e t i m m e n n e t f o a r
h o l ' d e r h ú s k e , s. n. hommelhuisje, overdr. d e h o l l e s k r e a u n , wat hij voor kwaads
kleine woning. Vr. Fr. VIII, 205. Vgì. f/in- heeft bedreven. — Hy is n e t g o e d m e i d e
terhùskc. h o l l e , niet goed bij't hoofd. — H y h e t i t
h o l d e r i c l i , adj. brommend. — I I c l d e - w a k k e r y n 'e h o l l e , zware hoofdpijn.
r i c h e n b o l d e r i c h , Hsfr. V I , 175. Zie ' — De h o l l e is 't r o er f e n 't s k i p ,
holdere-bMerich. : is 't hoofd onwel, men heeft geen lust. —
h o l d e r j e , v. hommeien, gonzen, brom- I n h o l l e a s i n e i n e k o e r , een (zieke-
men. — De w y n b o l d e r t en b o l d e r t . lijk aangedaan) hoofd, in doeken gewonden.
— 11 j a h o l d e r t e r a l l e s ú t , babbelt Wiers. f. M. J., 12. — N e i i m m e n s h o l -
er zonder nadenken been. A. 250. ! I e p r a t e, naar zijn zin. A. Ysbr. (1808),
h o l d e r s - n ê s t , s. n. hommelnest. — Yn 20. — D a t is k r e k t n e i ú s h o l l . e , ld.
in h o l d e r s n ê s t o m r i e r e , Ned. zijn IV, l o l . - - D e h o l l e d e r by s k o e r r e ,
hand in een wespennest steken (fig.) A. 767. onder moeilijke omstandigheden zooveel mo-
h o l d e r t (spr. -ó-), s. gedaan werk. — gelijk moedhouden. — I n f o r k e a r d s t e e d
H a w w e j i m m e al holdert'? y n 'e h o l l e h a , een knorrige bui. — De
pause, rusttijd. — E f f e n h o l d e r t h â l - s k o e n m a k k e r m o a t d e s k o e n n e i
de. Ook o p s j e . de f o e t t e n m i e t t e e n n e i d e h o l l e
h o l d o e k , s. hoofddoek der vrouwen vaak m e i t sj e , ze de klanten naar den zin ma-
over de tipmuts, ook wel over't oorijzer (vroe- ken. — M e i i n n o f l i k e h o l l e , welge-
ger). Koudum k a p ( p e l ) d o e k . moed. H. Z., Ts. tuws., 184.
h o l d o e k j e , s. n. driehoekig, rood- of h o l ' l e b o l j e , v. met het hoofd naar bene-
blauwbont hoofddoekje over de ondermuts den vallen, tuimelen, zich neerstorten. Lex.
gespeld (vroeger). Vr. Fr. V I I I , 208. 446.
h o l d o l , adj. duizelig, verward i n ' t hoofd. onbesuisd zich tot iets begeven. G. J. I, 74.
— Hè, b e r n , me scoe h o l d o l w i r d e \ h o l ( l e ) b r e k k e n , s.n. hoofdbreken.— I n
f e n j i m m c g e s k r e a u. ; g r e a t e h ú s h â l d i n g en in d r o k k e
h ô l g a t t ' i e h , adj. (van rundvee) laag van w i n k e l , d a t j o w t f o r in f r o m m i s k e
achteren, lager dan van voren. — H ô l - i n h o p e n h o l b r e k k e n . —Sw. 1856,45.
g a t t i c h fé. h o l l e k ê s s e n , - k j ê s s e n , s. n. Zie hol-
h o l g û d , s. n. (het) oorijzer. — I n g o u - kêssen,
d e n h o 1 g ù d. Wiers. f. M. J. h o l l e n - e i n , s. n. hoofdeinde eener bed-
hoofd. — D a t w i i f — , d a t f a n k e d ê r stede, enz. — I n l y k w i r d t m e i 't h o l -
s i t i n h o l g û d o p , zij is erg koppig. Ook l e n - e i n n e i 't w e s t e n y n ' t g r ê f ' s e t .
h o 1 s t i k , -w i r k, i h ô l l e n s , s. holheid. Sw. 1866, 58.
llOlje, v. Holl. bollen: naar den zin zijn. ! h o l l e p l a s s e , s. hoofdschedel. Hsfr. I I ,
— I t h o l l e t h i m n e t . Vgl. sinnigje. 51. Zie plasse.
h o l j e , v. in: H o l j e en b o l j e , hol en h o l l e s i e r , s. n. hoofdsiersel. Test. v. Gr. W.
bol bewogen worden, slingeren. R. P. in h o l l e w i r k , s. n. werk met het hoofd:
Epk., 212. ; studie, nadenken. — S t u d e a r j e n i s g j i n

wumkes.nl
 HOL. 536 HON.

leab r e k k e n d w i r k , m ar h o l l e w i r k h o m ( m e ) l e s , h o m m e l s , adj. in twist,

í ' o r e a s k e t ek in man. twistend, boos. — 11 is cl ê r h o m m e 1 e s.
†hollich, adj. suncttts, heilig-. Zie heilich- A. 258 , 549. — As II e p k e d a t w i s t e ,
h o l l i c h , adj. hoofdig, stijf hoofdig, cuph. i t s c o e h o m 1 e s w i r d e , e r zou hevige
voor: k o p p i c h , z. d. ruzie komen, W.B., A Ysbr., 4.— I t g i e t
h o l l ú s , s. hoofdluis. Ook k o p 1 ú s. e r h o m m e 1 s t r o ch. R. P. in Wiarda, 270.
h o l o g r a e f ' , s. olografisch testament, eigen- — M e n s c o e h o m m e l s w i r d e , erg
handig geschreven uiterste wil. R. ind T.2, boos, toornig. Vr. Fr. VIII, 241.
9.3''. h o m m e l s , adv. plotseling, onverwacht.
h o l p , s. hulp. G. J. — Salv. Zie help. — H o m m e l s ú t 'e t s j i n s t r e i t s j e .
h ô l p â n ' n e , s. diepe, grof aarden pan voor — 11 k a e m m y h o m m e l s oer.
keukengebruik. h o m m e r , s. Hd. hmnmer, groote zee-
h o l p e , v., h o l p e r , s. eg., h o l p f i i - kreeft. — S o m s k a m e n e r k r a b b e n
d i c h , adj., h o l p i e a s , adj., enz. Zie e n h o m m e r s . . . e n a l s o k r e a u , R.
helpe, enz. ind T.2, 1414.
h ô l r i d i c h , adj. met holten of laagten. h o m m e r t s , s. hommer (aan den scheeps-
— H ô l r i d i c h l â n . fí. 248. rnast).
h o l s k , adj. helsk. L. in W., 102. Zie h o m p , s. stoot, duw, bons. — I m m e n
helsk, i n h o m ] ) j a e n . — De j o n g e f Ie a c h
h o l s t e r s , Amel. s. pi. holsblokken, klom- p a r d o e s t s j i n 'e b e a m o a n en k r i g e
pen. — H o u t e n h o l s t e r s , ld. I , 119. — i n h o m p , d a t e r w e r o m s t u i t e. —
Elders: muilen met houten zolen. Hiervoor I n h o m p o n d e r d e t w e i n t i c h g o u n e ,
meest t o f f e l k l o m p e n . een eind onder de 20 gld., R. ind T2., 255*.
h o l s t i e n , s. Eng. hcadstone, grafzerk, Vgl. stiet.
die alleen het hoofdeinde van 't graf be- h o m p e , s. homp, groote brok. — I n
dekt : 'halve steen'. h o m p e b r e a , t s i i s , s p e k . Vgl. himpe,
h o l s t i k , s. n. (het) hoofd van een mensch. — hipe.
D a t h o l s t i k s i e t op i n e d e l e s n i e - h o m ' p e l e s t o m p , s. eg. hompelvoet: die
w i t e h a l s , L. in W. 395; 437. — I k een kreupelenden , strompelenden gang heeft.
h a w in b u l t e l é s t fen m y n h o l s t i k , h o m p e l j e , v. hompelen. Zie ook hompje.
veel hoofdpijn. h o m p ( j ) e , v. stooten, duwen. — De
koppig meisje. Vgl. kopstilc. b e r i l h o m p j e e l k o a r y n 'e s k o a l l e .
h o l t e , s. catum, cola, holte. — Do h o l - A. 262. — H y h o m p e m y o a n , gaf mij
t e f e n 'e h â n . heimelijk een duw, om mij op iets opmerk-
h o l t s j e , s. n. hoofdje. — D e r si t e k a l zaam te maken.
i n h o l t s j e o p ús J e l t e m a n , hij kan kreupelen, met wankelen tred gaan. —
zich ook al koppig toonen. líijek. 1859, 14. II o ra pj e e n . s t o m p j e —, h o m p e en
hol'wirk, s. n. (het) hoofd, ook als de l o m p e , kreupelend , strompelend gaan.
zetel van 't verstand.— J a p i k s t a p t y e t • Hiervoor ook h o m p e l j e .
a e r d i c h f é s t en h â l d t i t h o l w i r k h o m p k e , s. n. hompje; stootje, duwtje.
f i k s r j u c h t o p , Sw. 1882. 23. — J i m - Zie homp, hompe.
m e r l i c h t e r w a c r d i t h o l w i r k fen h o n d e r t , h t m d e r t , num. centiim, hon-
ús l i û e , zij werden ijlhoofdig van den derd. Schierin. h ú n d e r t. — H o n d e r t
drank, Sw. 1866. 72. — Dy j o n g e h e t g o u n e is i n l a n g e r i g e , veel geld.
í n g o e d h o l w i r k , goede geestvermogens. — I t r i n t y n 'e h o n d e r t en , 't beloopt
h o m , s. (visch)hom. — I n p i k e l h e ar- bedraagt honderden (guldens).
r i n g r n e i h o m en g r o m o p i t e . Ook honderdtal. — H w e t j i 1 d t i t h o n d e r t
m e i h a m en g r a m . h e a r r i n g e n ? — B a g g e l e r s , ensfh.
h o m e i ' ( j e ) , s. afsluithek. Zie hameije. k i n m e n k e a p j e b y 't h o n d e r t . —
h o m m e l , s. verwarring. — I t i s d ê r y n 11 g r e a t h o n d e r t , 120 stuks , — i t 1 y t s
'e h o m m e l , in de war, men is daar in h o n d e r t , 100 stuks. Vr. Fr. IV 313. Zie
twist. A. 549. V g l : ! tal.

wumkes.nl
 HON.
— I t r i n t y n 't h o n d e r t , in de war, j
't plan valt in duigen. — De k l o k s l a c h t
y n 't h o n d e r t (om). ld. IV, 144. — H j a
r i n n o —, d a t f l j u c h t n i â l y n 't h o n -
d e r t om, zonder orde of regel.
h o n d e r t s t e , h u n d e r t s t e , adj. (liet of
de) honderdste.
s. honderste (deel). Dit ook
h o n d e r t s t e p a r t , s. n.
h o n e a r , adv. wanneer. — H o n e a r s c i l
er k o m me'? Zie hwennear.
h o n g e r , h û n g e r (ook te Hl. enSchierm.),
s. famcs, honger. — I k h a sa 'n h o n g e r
as i n p o e p , — as i n • s 1 a 11 e r , — as
i n b e e s t , — as i n h y n d e r , een ergen
honger. — H y h e t a l t y d d e h o n g e r
y n 'e h a l s , goeden eetlust, fig. begeerte,
behoefte aan geld. Vgl. bi-ea-, yeauhonger.
h o n ' g e r b â l j e , v. hongerlijden. R. ind 'f.2,
367*.
h o n g e r d e a d , s. hongerdood.
h o n g e r i c h , adj. hongerig, goeden eet-
lust hebbende. — N o u k i n s t t s j i n i n
h o n g e r i c h p o e p w o l f ê s t j e , schert-
send : als iemand pas goed gegeten heeft.
appetens. — D e k o m m i z e n b i n n e h o n -
g e r i c h , bëgeerig om fraudes te zoeken. ;
h o n g e r j e , v. esurire, hongeren, begeer-
te hebben. Halb., Matth. XXV, 37. — (Ik
sjuch) de w y l d e d j i e r w i i d g a p j e n d
n e i ú s h o n g e r j e n , G. J. 1, 62.
h o n g e r l a p j e , v. vasten, hongerlijden.
h o n g e r l a p p e r , s. eg. hongerlijder. Hsfr.
VII, 160.
h o n g e r l e a n , s. n. hongerloon, gering werk-
loon.
h o n g e r l i j e r , s. eg. hongerlijder: die met
een sober inkomen rond moet.
h o n g e r p ô l e , s. (een) weiland, waarop
de dieren, die daar grazen, geen voldoende
voedsel kunnen vinden. — Dy kij r i n n e
op i n h o n g e r p ô l e .
( h } o n g e r s m a n , s. m. Hongaar, inz. rei-
zende Hongaarsche kwakzalver (jeneverolie-
koop), zooals vroeger in ons land kwamen.
h o n g e r s - n e e d , s. hongersnood.
h o n k , s. huis, woonstetle, (het) tehuis.
— E l k g y n g nei syn honk. — Ik kin
n e t b e s t f en h o n k . — By h o n k
b í i u w e . — De â 1 d e h o n k , het oude ,
',eve vaderland, ld. V, 67. — B r i e k i ra-
m e n . . . . e a r m of s k o n k || m e n
wumkes.nl
537 HOP.
b r o c h t it û n k by J o a s t to h o n k ,
schreef het aan den duivel toe, H. W., Blêdd.
— Fr. Alm. 1846. 19.
vrijplaats (bij 't krijgertje-spelen). — h e r
is h o n k , wie ijzer aanraakt, mag men
niet aftikken. Zie tikje.
h o n k e , s. voc. zacht terechtwijzend tot
een onnadenkende vrouw. — D a t s c o e 'k
n e t t i n k e , h o n k e . — Och h o n k e , de
t i i d h e t w j u k k e n o a n , R. inn T.2, 197*.
h o n k ' w e n j e , s. vaste woning, veilig ver-
blijf.
h o n n e - . Zie hounc-.
h o n t , h û n t , s. in. stoere k n a a p , vent,
kerel. — I n g e w a n t e h o n t . — Dou
w i e r s t e in b a 1 o a r i g e n h o n t , N.
Ruen, 17.
h o n t ' o m ( m e n ) , h û n t o r n ( m e n ) , adj.
'hondsch': uitermate (veel, groot, enz.). —
í t is in h o n t o m m e n e i n to g e a n ,
een lang, vermoeiend eind weegs. Lex. 171.
h o o f ' b l ê d , s. n. Zie hoechblêd.
h o o f m o e d , s. Zie keeehmoeä.
h o o f s t a l , s. n. Zie haeästä.
; h o o p , h o p e , s. spes, hoop. — De h o o p
is de m o a i s t e m u s y k f e n 't f o r t r i e t .
— Op h o p e , in de hoop.
h o o p j e , v. sperare, hopen. — D ê r s c o e
m e n 't b e s t e f e n h o o p j e , 't is te wen-
schen, dat het niet gebeurt, —- dat dat ge-
rucht niet waar is.
h o o p s t o o p s , Amel. adv. onverwachts.
— Hy is h o o p s t o o p s s t u r v e n .
h o p , h o p p e , s. n. inham van een meer.
— 11 W i k e 1 d e r h o p , inham van het
Slotermeer. Vgl. houthop.
h o p , s. humulus lupuhis, hop. Ook on-
der den weinig bepalenden naam van w y n -
N e 1 s bekend , als zijnde een slingerplant bij
uitnemendheid.
h o p , voc. roepnaam voor paard. Zie hoppe.
h o p e n , in, veel, velen. - - In h o p e n l i û .
— In h o p e n m i e n e , d a t ú s b o e r
g j i r r i c h is. Vgl. (in)parti/.
— I n h o p e n t i i d , — t i d e n , veel-
tijds, dikwijls. — I n h o p e n j i l d , — i n
h o p e n l é s t , — s p u l , — d r o k t e. . . .
h o p p e , s. paard. Zie ook happe.
h o p p e , s. meerboezem. Zie hop.
y h o p ' p e j e i j e , v. paardjerijden op moe-
ders schoot, op vaders knie , of op een stok-
paard.
 HOK. 538
harddravertje-spelen. Zie hynstejeije.
h o r é m u s , adv. Zie oerêmus.
h o r k a e n ' , s. orkaan. ld. passim. Zie or-
kaen.
horloa'^je, s. n. Zie haloazje.
h o r n , h o r n e , s. en samenstellingen, zie
hoarne.
h o r s e , Terseh. s. eg. paard. Zie fn/nsäer.
h o s i e n , Hl. s. n. vierkante, beschilderde
doos met schuifdeksel.
naar onderen spits uitloopend kammen-
doosje met klapdeksel en aan den wand op-
gehangen. B. 208.
h o s k , adj. passim bij G. J. in afwisseling
met h o a s k , z. d.
h o s k , adj. reprobatus, t/expectim, veracht,
miskend. — II y i s i l ê r l i o s k , wordt daar
ongaarne gezien, — geduld. — D ê r 1. a w
ik al w e s t , sei de s t u d i n t , m a r
d ê r b i n 'k h o s k , R. ind T.2, 82". - • I n
p r o f e e t i l n e s r n e h o s k a s y n sy n
e i g e n l â n e n h û s , Halb., Matth. XIII,
57. — W.D., In Dtfenh., 1 1 . — W y h a b b e
h j i r g j i n h o s k , niemand der huisgenoo-
ten mag hier de zondebok zijn.
Bij kinderspelen: H y is h o s k , kan voor
't oogenblik niet meedoen, omdat men
slechts met een oneven getal speelt. — Bildt.
H y is ' t h o n d t s i e .
h o s p e s , s. m. hospes, herbergier. ld. IV,
6. e. a.
í i o s s e , Hl. v. stooten, duwen, schudden.
— Dû m a s t m i s o n e t h o s s e .
hOS'sebOS, s. stille knip, hoerehuis.
h o s s e b o s j e , - b o s s e , v. hossebossen:
zich beurtelings voor- en achterwaarts be-
wegen met den stoel, waarop men zit. —
— I n b e r n h o s s e b o s j e , met een kind
op den schoot de boven omschrevene bewe-
ging maken. — Ook: het op de knie rijden.
— As h e i t e h y n s d e r s (vaders knieën)
h w e t w i r c h b i n n e f en 't f e l l e h o s -
s e b o s s e n , I t j . Frysl., 4. — H w e t m e i
e 1 k o a r om h o s s c b o s s e , stoeien, vrijen.
h o s s e r , Hl. s. gezang, waarbij een om
een tafel zittend gezelschap elkaar bij de
handen houdt en deze zoo saamgevat om-
hoog steekt. A. 852. — Halb. in Epk.. 214.
h o t s j e , v. wetten, slijpen op den wet-
steen, overdr. scherpen (de zinnen). — M e n
k i n o p 't f j i l d e k 't s i n n ó c h h o t s j e ,
G. J. 1, 70. — H w e r o p h o t s j e d e 1 i û e
wumkes.nl
HOÜK.
h j a r s i n n e n ' ? O p 't j i l d , R. ind T.2, 82'.
h o t s k e , s. f. dom, slordig vrouwmBnsch.
Zie hoatsíce.
h o t t e , s. wetsteen. - M e n k i n i n h o t-
t e s a w o 1 s i e d e, d a t i t s o p g o e d i s.
(Vgl. bij balstien).— overdr. D e h o t t e m e i
d e f i l e , twee vinnige lieden met elkaar
in strijd.
h o t ' t e f y l j e , v. haspelen, dwarsdrijven.
nauw afdingen, — het meest mogelijke
voordeel trachten te verkrijgen. — 11 g i e t
op i n h o t t e fy Ij o n , hevig kibbelen om
't mijn en dijn.
llOU (spr. -óu-), interj. ho ! sta ! tegen een
paard.
— H o u , R e a m n i e r , f r j e o n , wacht
mij even, Li. J. I , 60. — H o u , h e i t e !
d a t g i e t f o r k e a i ' d , houd op. — H o u
r i s h w e t, bedwing u , dat gaat zoo niet.
h o u , s. houw. — I n h o u m e i d e b i l e.
— I n n ij e h o u y n 't se a r , fig. nieuwe
ramp bij een vroegere, die men nog niet te
boven is, R, W., Blêdd., 45.
Fra. coup de dents, knauw. — T a ei
f l ê s k —, b e a n t s j e s n e t t o g o e d
we a k s e a n m o a 11 e m a r i n h o u m e a r
h a , maar wat meer dan anders gekauwd
worden.
h o u , Zuidh. s. n. hof, tuin.
h o u , s. voor- of achterwand van een
schuurdak. — F o a r s t e en e ft e r s t e
h on. Ook h o v e.
h o u , adj. gunstig, toegenegen. — I m-
n i e n h o u e n t r o u w ê z e.
h o u , s. Zie houk.
h o u ' b l o k , s. n. hakblok, vooral: koekhak-
blok. — Hy r e i s g e t o p m e r k e n m e i
't h o u bl o k.
h o u b r a e k , - b r a k e , s. houten vlasbraak.
h o u b r a e k j e , - b r a k e , v. vlasbraken op
de houten braak, ruw braken.
h o u c l o u , s. eg. Zie houtãou.
h o u k , h o u k e , h o u k e r , s. houweel,
werktuig om den grond los te woelen en van
onkruid te zuiveren. Ook h o u , h o u w e r .
Doniawerst. en onistr. ook voor h e a k -
k o l , •/,. d.
h o u k - e n - a n s k , s. Gemini, de Tweelin-
gen (in een oude alm.). A. 34.
h o u k e r , s. eg. die niet het houweel den
grond bewerkt. Ook voor h e a k k e 1 d e r, •/,. ...
h o u k j e , v. met het houweel den grond
 HOUK. 539
bewerken. In 't Zuiden ook voor h e a k-
k e l j e , z. d.
h o u k ' m o d d e r , s. met den slathaak op-
gehaalde modder uit slooten, enz.
h o u k o e k e , s. hakkoek, zoogenaamde
'lange lappen' voor het koekhakken op ker-
missen.
h o u k w â l , .s. met den slathaak opgehaalde
modder, op den kant der vaart of sloot.
h o u l i k , s. n. huwelijk.
* h o u ' l i k s b e a g e , s. huwelijks-gareel. —
Dy o a r s n e t w o l a s w y 1 d p l e z i e r . . .
d y i ) a s t d e h o u l i k s b e a g e n e t , Hsfr.
Il", 283.
h o u l i k s - j o k , s. n. huwelijksjuk.Hsfr.il,
284.
l i o u l i k s l ê s t e n , s. pi. huwelijkslasten.
Hsfr. ir, 284.
h o u m a n h o u , Hl. s. vastenavond. Fr.
Jierb. 1834, 69.
h o u m a n h o u j e , Hl. v. vastenavond vie-
ren. B. 276.
h o u n , s. eg. & m. canis, hond. Stadfr.
h o n. — In h o u n s û n cl e r s t i r t , een
ding, waaraan iets ontbreekt, of zonder be-
valligheid. — I n h o u n j n 'e t s j e r k e ,
een onwelkome, een verschoveling. Vgl.
ìwsk. — H y do o e h de h o u n y n 't g a t
—, y n 'e p o t n e t , hij is een deugniet.
— I k b i n d y n h o u n n e t , wil niet
als een hond door je behandeld of bejegend
worden. — Dy 't l é s t k o m t b i t e d e
h o u n e n , waarschuwend tot kinderen, die
te laat komen, Salv., MS., 65. — 't 1 s
k w e a â 1 d e b o n n e n b y 1 j e n t o 1 e a-
r en. — Dy 't i n h o u n s m i t e w o l
f y n t l i c h t i n s t i e n (stok). — M e n
m o a t b y 1 j e m e i de h o u n e n d ê r 't
men m e i y n ' e b o s k i s . — Komt men
oer de h o u n d e n k o m t m e n oer de
s t i i - t . — l m m e n a s in h o u n ô f g r a u-
w e , — b i h a n n e l j e , ruw en barsch be-
jegenen, behandelen. — As h o u n e n k a t
l i b j e , in gedurigen twist. — l m m e n ú t -
n i e i t s j e of't e r f o a r d e h ö u n e n f o u n
i s, gemeen uitschelden. — D ê r b i n "k g j i n
h o u n o e r , — y n, vrijgevig genoeg in
dat opzicht, n.ì. om iets toe te staan of weg
te schenken. — P a s o p , d a t dy d e h o u n
(kat) n e t k r i g e t , tegen een kieskeurig
nufje.
— (triv.). Sj u e h d e h o u n y n 't g a t d e n '
wumkes.nl
HOUN.
s j u c h s t b l a u w e p r o m m e n , berisping
wegens onbescheiden nieuwsgierigheid. —
Zie ook bite, bylje, †i'ä, giselje.
h o u n , ook: gedeelte van 't onderstel van
een hooiwagen. Vgl. koarthout.
Vgl, hazze-, minle-,molle-, mop-, kar-, luk-,
skepers-, taks-, wijnhoun.
h o u n e b a e s (spr. hon'ne-, hûne-), s. m.
meesterknecht, b.v, op een tichel werk. Ook
t a s k e r.
in de veenderijen: die voor den verveener
het werk bestuurt.
iemand, die veldarbeid (wieden, vlastrek-
ken) van de boeven aanneemt, en daarvoor
volk in zijn dienst heeft. Ook k e p p e 1 b a e s.
h o u n e b e i j e n , s. pi. bessen —, vruchten
van het bitterzoet. Ook van den hondsboom.
h o u n e b e i s - l l O U t , s.n. rhamus †'ranguia,
hondsboom. Veel in 't Z.O., waar men van
het twijg mandewerk maakt. S. K. F., Lijst.
h o u n e b e i - s t â l ( l e n ) , s. n. (pi.) solanum
dulcamara, bitterzoet, groeiende in de slooten.
h o u n e b y l j e n , s. verb. hondengeblaf, -ge-
huil. — D a t h o u n e b y l j e n s a n e i b y
y e n s f i n s t e r , b i t s j u t t r o c h s t r i n gs
n e t f o l i e g o e d s (bijgeloof). — Vgl. spoek-
gûlc.
h o u n e b r e a , s. n. hondenbrood.
h o u n e d o k t e r , s. m. hondenarts. R. ind
T,2, 93''.
h o u n e f r e t t e r s , «. pi. scheldnaam voor die
van Berlikum. R. ind T.2, 329'.
h o u n e g a t , s. n. arrestanten-hok, vroeger
op de dorpen onder in den toren, in de ste-
den onder-het stadhuis.
honden-aars. — 11 w e t s i t e r t o F r j e n -
t s j c r b o p p e 't h o u n e g a t " ? Antw. I n
s t i r t (woordspeling).
h o u n e g e l o v e , s. n. 'hondengeloof'. — H y
h e t in h o u n e g e l o v e : i t f l e s k Ijea-
v e r as d e b o n k e n , wenscht vóór alles
het h i e r goed te hebben.
h o u n e g i s e l ( d ) e r , s. m. Eng. äog-wìiip-
per, churchbeadle , hondenslager : kerkdeur-
wachter. Zie äoanca.errfer.
h o u n e g i s e l ( d ) e r s - b a n k j e , s. n. zitplaats
van den hondenslager, afzonderlijk in een
kerkbank dicht bij de deur.
h o u n e h i e r , s. n. hondenhaar. — D ê r
s c i 1 't h o u n e h i e r (ook h o u n e s t r o n t)
snij e, 't zal daar straks hevigen twist ge-
ven.
 HOUN. 540
h o u n e h o k , s. n. hondehok. dim.:
h o u n c h o k j e ín), iron. ook voor: hooge
hoed.
h o u n e k a l m e i , s. gedroogde witte hon-
dendrek (middel voor ontstoken oogen).
h o u n n e k a r r e , s. hondenkar, vrachtkar ,
door honden getrokken. Hsfr. X, 164.
h o u n e k a r r i d e r , s. m. vrachtrijder met
de hondenkar.
h o u n e k j i t t e , s. hondcndrek. — I n h o u-
n e k j i t t e , een hondekeutel, ff. Gribb.,48. i
h o u n e l i b b e n , s. n. hondenleven, leven '
als van een hond, kommerlijk of behelperig
leven. — E a r m e l i û h a i n h o u n e l i b -
b e n . — De t i t n m e r f e i n t en m e i in-
0 a r y n sa 'n k e e t h a e i n 1 i k i n h o u-
n e 1 i b b e n.
Ook: leven vol twist en gekijf. Vr. Fr.
IV, 314.
h o u n e l o a r t e , s. hondekeutel.
h o u n e m i ( e ) z e l , - m i e z e , s. zweer aan
den vinger, rondom den nagelwortel.
h o u n e p l a k , - p l e i n , s. n. rond plaveisel
op het boerenerf, waarop de heemhond aan
een tamelijk langen ketting rondloopt. B. 22.
Ook
h o u n e p ô l e , - t e r p . s. Lex. 606.
h o u n e s t a n k , s.aethusa cijnapium, honds-
peterselie. Zuidh. s t j o n k h o a r n en.
h o u n e s t r o n t , s. hondcndrek. Zie ook
hounehier.
h o u n e t e r p , s. Zie hotaiepteìn.
h o u n e t o n g e , s. hondetong.
cynotilosxum offkinale, hondstoiig (plant).
h o u n e w a c h t , s. hondewacht (op een
schip), van 12-—4 uur 's nachts, K. ind T."',
3564.
h o u n e w e i n , s. hondeíiihvagen, -kar.
h o u n e w i n s k j e n , ». verb. (het) wenschen
van een hond — Prov. I t k o m t n e t
f e n 't h o u n e w i n s kj e n , d a t i t k e a 1
s t j e r t , afgunst kan ons niet deren , als God
met ons is.
h o u n e w i p p e r s , .<••. pi. scheldnaam voor |
die van ïìinsumageest.
h o u n e v v i p p e r i j ' , s. 'hondenwipperij.' —
G e a s t m ei* lio u n c w i p p e r ij, voormalig
volksverinaak te Rinsumageest. Zie ff, 1)., Fr.
Volksl. I, 317.
h o u n i c l l , adv. als een hond (riekend). - -
Dy j o n g e r u k t h o u n i c h . L. bl.
h o u n j e , v. op ruzie of straf uitloopen, i
wumkes.nl
MOUT.
slecht gaan, onstuimig worden. — I t w o l
h o u n j e , ze willen vechten. A. 2Õ1. — As
't r i s op i n h o u n j e n g y n g , 't eens heel
erg liep, K. 1\. Jouwcrk., 55. --- I t se il
d ê r f o r h i m h o u n j e , verkeerd voor hem
af'loopen, hij zal gestraft worden. Vr. Fr.
IV, 311. — D a u w e op 'e r e i n . i t w i e r
w o l h o u n j e , onstuimig worden. — Y e n
o p j a e n as 't h o u n e t , zich opbeuren als
't slecht gaat, ld. IV, 184. — I k l i t m y
n e t h o u n j e , niet als een hond behandelen,
— ik ben vrijgevig.
h o u n s ' d a g e n , s. pi. Eng. doy-dayx , honds-
dagen (van 19 Juli — 19 Augustus).—Bin-
n e de h o u n s d a g e n d r o e c h e n k 1 e a r,
d a t b i t e i k e n t i n f o a r cl é 1 i c h j i e r ,
Skoeralm. 19 V I I , 1887.
h o u n s f o t ' s j e , u i . teeldeel van een teef.
— B r e 11 e h o u n s f o t s j e s, pi. boerewa-
fels, wentelteefjes. Vgl. ijau-en-swiet.
h o u n s k , adj. & adv. hondsch: onheusch,
: verachtelijk. — S a ' n h o u risk e b i h â n -
l i n g h a w ik n e t o a n dy f o r t s j i n n e .
— J o u k e-b a e s k i n d e f e i n t e n s a
h o u n s k ô f s n a u w e.
h o u n t s j e , dim. n. hondje.— H y (hja) is
f en ' t ' h o u n t s j e b i t e n , liehtgeraakt,
fat-, nufachtig.
h o u n t s j e s , pi. scheldnaam voor die van
Peasens, ook voor die van Berlikum.
h o u n t s j e ' d r a e f , s. Kng. do'j-trot, sukkel-
draf. — R i n n e op i n h o u n t sj e d r a e f'.
Vgl. sittehlraef.
h o u t , s. n. ìitjnitni, hout. Hl. h o o i t . —
Vgl. baru-, heaiY-, kap-, moksd-, lui-, tim-
merhout.
(een) hout. Vgl. hrelhout, hoarthout, recds-
hnuteii.
vonder, brugje. Vgl. heechhont.
h o u t e n , pi. borden aan de molenwieken.
— ì)e m o u n l en k uij e r j e ni e i d e hou-
t e n . draaien zonder zeilen (bij sterken wind).
Vgl. ivynhiH'Vtlen.
h o u t ' a k s t e i ' , - e k s t e r , «. eg. ytimihis
i/hinihiríinì, houtekster. Ook w á l d - oí will-
ek s t e r.
l l O U t b a e s , s. m. handelaar in hakhout,
die te veld staand hakhout koopt en laat
verwerken, om het aan schippers weer af
te zetten.
h o u t d o u , s. eg. coliimba palumbit*, hout-
duif. Ook hou- en h ó f d o u .
 HOUT.
h o u t e n , adj. van hout. — I n h o u t e n
h ú s k e , - k 1 o m p, enz. — f ig. A l l e s s t i e t
h i m a l l i k e h o u t e n , onhandig, links.
h o u t e n - n a p s ' m a n , s. m. ventor met hou-
ten nappen, enz. Ook
h o u t e n n a p s p o e p , s. m.
liOUt(er)ich, adj. houtachtig, hardvoze-
lig (van rapen, wortelen). Vgl. stol-kerich.
h o u t h o p , s. n. inham van oen vaart of ri-
vier, waar het hout voor een zaagmolon, enz.
in drijft. Zie hopipé).
h o u t i c h , adj. houtachtig. Zie hmtterich.
h O U t k e a p e r , s. m. houthandelaar.
h o u t k l a m p ( e ) , s. deel van de Friesche
kaaspers.
h o u t k r o b , s. tercdolbjni, houtworm, hout-
kevertje.
h o u t m o u n l e , s. houtzaagmolen.
h o u t m o u n l e r , s. m. houtzaagmolenaar.
h o u t r e e k , -riik, s. rook van brandend
of smeulend hout. — Ho b i t t e r i s d e
h o u t r i i k , Burin.
h o u t r û p , s. cossuf! ìigniperda , houtrups.
h o u t s j e , s. n. houtje. — I n h o u t s j e
(ook i n s p o e n t s j e ) d e r o n d e r s t e k k e ,
den twist aanvuren. — Op y e n s e i g e n
h o u t s j e , op eigen gezag, eigenmachtig.
— F en 't h o u t s j e , R. Kath. — M y n
h o u t s j e , mijn. hartje, lieveling. A. 2G7.
— Dy j o n g e d a t is i n h o u t s j e , een
hachje. Vgl. hellehoutsje.
Vgl. äam-, domenyshoiitsje.
h o u t s j e , v. hout hakken en tot brandhout
verwerken.
brandhout voor den winter op zolder bren-
gen. — Hl. h o o l t s j e .
h o u t s j e r , s. m. houthakker, bosehwerker.
h o u t s k o a l , s. houtskool. — M e i k r y t
en h o u t s k o a l b i s k r i u w e , iets nauw-
keurig aanduiden.
h o u t - S t e k , s. n. pakhuis van timmerhout.
h o u t s t e k b a e s , s. m. handelaar in tim-
merhout.
h o u t t y k , s. klein insect in het hout.
h o u t t r i e d d e n , s. pi. houtvezels.
h o u t w a l , s. met houtgewas beplante wal
of dijk rondom een stuk land, — vooral op
de zandgronden.
h o u t w e i n , s. wagen om timmerhout op
te vervoeren , dim.:
h o u t w e in t s j e. B. 28.
h o u t w j i r m , s. tevedo, houtworm.
wumkes.nl
541 HÜD,
h o u w e , h o u w e r , s houweel. Vgl. íaJk-,
l-nnlho)iìn'(r). Zie hou!:.
h o u w e , v. houwen, hakken. — M e i de
s t o m p e l> i 1 e d e r y n h o u w e , grof en
bar uitvaren. — l m m e n o e r de s n u t e
h o u w e , bits in de rede vallen, hem op on-
beleefde wijze zeggen, dat hij ongeluk heeft.
h o u w e , s. in: De f o l i e h o u w e , over-
vloed.
h o u w e l i k , s. n. huwelijk. Zie houlik.
h o u w e r , s. houwer, slagzwaard. R. ind.
T,-, 1191.
houweel. Zie houwe (s.).
h o v e , s. Zie hou.
h o v e l i n g , s. m. hoveling. Ilsfr. II, 19,
h o v i n g , s. boomgaard. — H û s m e i ho-
ving.
h û c h , s. huig. — As y e n d e h û c h h i n-
g e t , d e n m o a t i m m e n op 'e l o f t e r -
e a n n b o p p e-o a n w r i u w e , of k r ek t
it middelste h i e r ú t 'e d w a r l
b o p p e op 'e h o l l e ú 11 û k e , d e n g i e t
i t o e r , volksgeloof. — I m m e n f en 'e
h û c h 1 i c h t e , van de huig lichten (ook f ig.).
— De h û c h e r n e i h i n g j e l i t t e ,
de huik naar (den wind) laten hangen.
h ú c h e l j e , v. huichelen.
h ú c h j e , s.n. schraal, achterlijk, ongewoon
klein kind of persoon. Vr. Fr. VIII, 247.
h ú c h n i s , s. heugenis. Alm. 12°, 1840. —
Fr. Alm 1846, 62. e. a.
h u c h t e , Sn.alland , Opsterl. s. hoogte. Zie
hìchîc.
h u c h t s j e , v. in altum struere-, opstape-
len. Zie loegje.
h ù d , s. huid, vel. — I n h y n z e r ú t 'e
h û d h e 1 j e , villen , — H j a s i t n e t y n
in g o e d e h û d , steekt niet in een goed
vel: is ziekelijk. — M e i h û d en h i e r
o p i t e.
lichaam. — Dou m a s t d e h û d e r o p
l i z z e , je met de borst op (de zaak, het
werk) toeleggen. — I m m e n op 'e h û d
k o m m e , — h w e t op 'e h û d j a e n ,
slaag geven, lastig vallen om iets. — I m -
m e n h w e t op 'e h û d h â l d e , op het hart
drukken.
sehilletje van peulvruchten. — Dy b e a n -
t s j e s h a t s j o k k e h û d e n , nl. gekookt
zijnde.
vlies in 't algem. — D e r l e i t i n h û d
o e r 't w e t t e r .
 flÜD. 542
h u d e p o t , s. eg. gierigaard, vrek, Mak-
kinga.
h û d i c h , adj. met e e n . . . huid. Vgl. tin-,
tsjokhädich. — De b o l t s j e s b i n n e hû-
d i c h , met een taaie korst.
h ú d t s j e , v. de bovenlaag van den bouw-
grond l o s w o e l e n . — H ú d t e l â n , aldus be-
werkt bouwland.
h u f , s. n. slagen. — H u t ' k r i j e, — ira-
m e n h u f j a e n.
h u f f e , s. homp , brok. — I n l i u f f e b r e a ,
t s . i i s . — dim. h u f k e , ook voor: 'hapje',
borreltje.
h u f f e , v. rerberare, slaan, afrossen, —
ook: snauwen. Vr. Fr. VIII, 246.
reinigen. Zie hoffenje.
opeten. — S c o e s t d a t h u f f e k i n n c ?
h u f t i c h , adj. huiverig, rillend; schichtig,
Passim in MS. A. & B.
h ú g j e , v. heugen.— I k b i n n o u â l d ;
hwet f o ar fyfticli j i o r b a r d e h n g e t
m y b e 11 e r a s j i s t e r.
h u i , interj. hei! hoor eens! roep om iemand
staande te houden, of om iemand, die ons
niet ziet, te beduiden, dat hij tot ons moet
komen. Ook h u i l a.
Ook: roep om vee aan te drijven.
h u i j e , v. jouwen. Vgl. úthuije.
h u j j i c h , adj. schichtig (van koeien en
paarden.) Vgl. shoftich.
h u i l a , interj. Zie hui.
h u i l j e , Dongdln. v. joelen , juicl 1 en , B. P.,
Keapm., passim.
Ook: spottende toejuichen.
h û k ' - e a r z j e , v. neerhurken , op de hurken
zitten (te drukken). - - Dy h i n k i n n e t
lizze: dy sit m a r to h û k e a r z j e n .
h û k e n , s. pi. hurken. — Op 'e h û k e n
s i 11 e , gehurkt.
h û l , h ú l , s. pel, schil (van peul- en bes-
vruchten. Vgl. hean-, heije-, druvehítl.
h û l , h û l e n , zaaddoppen. — H û l f en
k o a I s i e d is b e s t k e a 11 e s t r u ij e n. Vgl.
koalsiedhCd.
scheldnaam voor die van Hl. R. ind ï. 2 ,
329''.
h û l , ook: hulsel in 't alg. Vgl. rûpeliûl
(Wl. Iduna).
"hulderich, adj. Zie hulterich.
h u l k , s. Amel. groote schelphoorn uit de
Middellandsche of de Indische zee. Vgl. sé-
barchje.
wumkes.nl
HUN.
h u l k e , s. slechte, armelijke woning. Vr.
Fr. VIII, 246. — B. P., Keapm., 26.
h u l s ( t ) , s. ilex aqiiifoìium , hulst.
h u l t e n , s. pi. holten , holle oneffenheden.
— I t l â n i s m e i h u l t e n en b u l t e n ,
met hoogten en laagten, oneffen.
h u l t ( e ) r i c h . adj. oneffen door hollighe-
den. — De g r o u n i s h j i r h u l t e r i c h
en h u l t e r i c h . B. 345. — De h u l t e -
r i g e w e i , v. d. M., 't tsjoede, 99.
h u m m e l , hummeling, -inkje, hum-
m e l k e , - t s j e , s. n. klein persoontje, kind,
dat klein is voor zijn jaren. — S i j k e h e t
i n f a m k e k r i g e , m a r 't i s s a 'n h u m -
m e l i n k j e , d a t it k i n wol yn in hou-
t e n k l o m p . Ook h eu m e l i n k j e.
Ook voor het jong van een dier.
h ú n , s. hoon: smaad. Vgl. beun.
h ú n d e r , s. eg. die gaarne anderen tergt,
sart.
h û n d e r t , en afleidingen, zie hondert.
h u n e , v. Zie hún je.
h u n i c h , h u n i n g , s. mei, honig. — I k
h ã l d n e t f en 'e b i j e k o e r , d e h u n i e h
is m y t o s w i e t , fig. ik houd niet van
vleiers. — Dy 't h u n i c h h a w o l m o a t
i t s t e k k e n f en 'e b i j e n f e l e k i n n e ,
Salv. MS., 71. Ook h u n n i c h , h u n n i n g .
hu'nìchbij , s. honigbij, werkbij , overdr.
nijvere werkman.
h u n i c h b l o m , s. lanittm album, (de) witte-
doovenetel.
— overdr. M o a i A n k e , i e n k e a r s a ' n
h u n i c h b l o m , lieftallig meisje, Hsfr. VII.
250. — B. ind T.3, 21*.
† h u n i c h d o p p e , s. honigraat. 7Ae hunieh-
skiif.
h u n i c h k w a s t , s. honigkwast, vleierij.
— Mei de h u n i c h k w a s t o m g e a n . —
In l i o p e n in i n s k e n w o 11 e g r a e c h
m e i d e h u n i c h k w a s t om 'e m û l e
s t r i t s e n w i r d e . Vgl. sjerpkicast.
h û n i e h m û l k e , s n. zoet mondje, lief meis-
j e , R. W.
h u n i c h p a r s e , s. honigpers.
h u m c û s e a m , s. n. honigzeem, zachte maag-
denhonig. Dr. E., Quikborn , 29. — (ì. J. I, 190.
h u n n i c h - s k i i f , s. (een) honigraat. Vgl.
hunichdoppe. Zie icirk.
† h u n i c h s w e r m , s. n. honigzeem. —
H e r t s w i e t , h i m e 1 s k h u n i c h s w e r in ,
G. J. I , 197.
 HUN. 543 HÜS.
h u n i c h s w i e t , adj. honigzoet. — M y n overdr. purgeeren tot bevordering der ge-
h u n i c h s w i e t e , mijn hartsbeminde. Intl. zondheid.
B. 49'. h ú s h i m m e l j e n , s. verb. huisschoonmaak.
h ú n j e , h u n e , v. honen: sarren, tergen h ú s h i m m e l s t e r , s. f. werkvrouw voor
(met aanhoudenden spot). Ook h e u n e . de jaarlijksche huisschoonmaak.
h u n n e n , s. pi. hoofden of wallen bij de h ú s h i n , s. f. domiseda , huisvrouw die zel-
doorvaart van een meer in een ander. B. 20. den uitgaat, dim. h ú s h i n t s j e . — F r o u l i û
h û n t , s. m. Zie kont. b i n n e l j e a v e , b e u z i g e h ú s h i n t s j e s.
h u p s , adj. gezond, w e l v a r e n d . — B i n n e meisje, dat aan geenerlei uitspanning deel-
j i m n i o n o c h h u p s ? — I k b i n a e r - neemt. Ook h ú s k a t s j e .
d i c h l i u p s . Ook h i p s . h ú s k , h û s k , adj. aan huis gehecht, liefst
h u r k , s. f. lomp, onbehouwen vrouw- thuiszittend. — H ú s k e r w i r d e , allengs
menscli. — fn o n f a t s o e n l i k e h u r k . minder uitgaan.
h u r k , Amel. s. hommel. Zie holder. huiselijk. — H j a s i e t e n d ê r s a h ú s k
h û s , s. n. domus, huis. pi. h û z e n , lin- b y in-o a r .
z e n . Zuidh. h ú s , h u z c n . — W y m o at- eigen, thuis.— Hy k o m t d ê r g a u r i s
t e s j e n , d a t wy h û s f i n e , ons haas- e n s a d w a e n d e is e r d ê r a l m o a i
ten om thuis te komen, H. Z., Ts. tuws., h ú s k , Scheide-Weichsel I I I , 212.
17. — 11 g i e t m e i 't 1 e a r e n f e n ú s h û s k , h o a s k , adj. gunstig gezind , toege-
A n k e h o p p e de h u z e n , boven verwach- negen, houw en trouw. — W y h a b b e ús
ting. — De d e i f c n h û s s t e l l e , den p o t e s t a t e n , p r i n s e n o f s t ê d h â1d e r s
dag, waarop men iets zal doen , telkens uit- h û s k e n t r o u w e s t , B. K., 15.
stellen. h ú s k a t s j e , s. n. Zie húshin.
h û s , ook: de opgezette turven in den h ú s k e , h û s k e , s. n. huisje, klein huis.
haard. Zie húslce. Vgl. flinter-, holdevháske; leachthAske:
het vaststaande benedengedeelte van een — H ú s k e h â l d e , beurt om beurt naar
kapmolen. elkander toegaan, om gezellig bijeen te zijn ,
Vgl. boen-, hoppe-, heare-, motniìe-, onder-, zooals de jongedochters op Terschelling 's
tol-, wi'inh ás. winteravond» doen.
(het) huisje van de weegschaal. — L y k latrina, heimelijk gemak. — Dy 't y n 't
y n 't h û s , de evenaar (is) in 't huisje. Ook h ú s k e s j u c h t k r i g e t s e a r e e a g e n ,
h ú s k e, z. d. Sechje.
[Als l e lid der samenstelling h ú s - of hûs.). — In h ú s k e t u r f , zes lange turven (in
h ú s ' - , h û s b a e s , s. m. huisbaas , verhuur- den bakkers-oven) zóó op elkaar gelegd, dat
der van een huis, in betrekking tot den zíj gemakkelijk kunnen verbranden. Zie hûs.
huurder. — I n h ú s k e b i k k e l s , een spel bikkels.
h ú s b i s i i k , s. n., - b i s i k i n g , s. huisbezoek Ook: huisje van de balans. Zie hûs.
(van een predikant in zijn gemeente). Zie — X Y n h e i t e h ú s k e , tusschen vaders
omgong. knieën.
h ú s b o u , s., - b r a e k , s., - f a d e r , s. m., h û s k e b y l a n s ' , adv. van huis tot huis. —
- f a e m , s. f., - f e s t i n g , s., - f o l , s. n., — II ú s k e b y 1 â n s g e a n o in j i 1 d o p t o
-frou, s. f., - f r o u f a e m , s. f., - g e n o a t , h e l j e n . — H y g y n g m e i d a t n i j s h ú s -
s. eg., -ge s i n , s. n., - h a l d e r , s. eg., h ú s - k e b y 13, n s, vertelde het de heelc buurt langs.
h â l d e r s - f a e m , s. f., - j i l d , s . n., h ú s h á l - h ú s ' k e b o u ' W e , v. een huisje bouwen voor
d i n g , s., - h â l d s t e r , s. f., - h e a r r e , s.m., een jong paar. Vgl. E. ind T.a, 367".
- h i e r , s. Vgl. de Enkelwoorden. h ú s k e b o u w e , v. zeker kinderspel. Ook
h ú s h i m m e l e r s - d r a n k j e , s. n. overdr. t o e r k e b o u w e , i e n-e n-t w e i n t i g j e.
purgeerdrankje. R. ind T.a, 10". h ú s k e b r i l , s. bril van 't heimelijk gemak.
h ú s h i m m e l e r s - t i i â , s tijd voor de jaar- h ú s k e d o n g , s., - g û d , s. n. secreet-mest.
lijksche schoonmaak. — Dr e a m e n f en . . . h ú s k e g û d bi-
h ú s h i m m e l j e , v. de groote, jaarlijksche t s j u t j i l d b a r r e n , v. d.V., Bitsj. Wrâld, 38.
schoonmaak doen. h ú s k e g a t , s. n. beerput.

wumkes.nl
 HÜS.
h ú s k e l e e g j e , v., - l e g e r , s. m. - n e e d ,
(-noad), s. Zie de Enkelwoorden.
h ú s k i s t e , s. luik in het dak eener boe-
rensclmui' voor luchtverversching. Ook rii'k-
k i s t e. Vgl. fjokke.
h ú s k j e , h û s k j e , v. opzetten, opbouwen.
— I t f j û r b y in-o a r h ú s k . j e , de turven
in den haard bijeenzetten. Vgl. ophúskje,
-húzje.
wonen, in huis zijn bij iemand. — Kam-
m e n d y by g o e ' l i û h ú s k j e , W. Cìribb.,
46.
l l ú s k u n d i g ' j e , v. een vergadering, enz.
aanzeggen aan de huizon der f'loreenplieh-
tigen (vroeger), thans : aanzeggen bij de no-
tabelen , voor het opnemen en afsluiten der
kerkvoogdij rekening.
h ú s l i n g , s. n. liet gat van de bijl, waai-
de steel in zit. Vgl. hìhhúsling.
h ú s l o k , s. n. sempercicum tectonini, huis-
look.
h ú s m a n , s. m. welgestelde boer, — te-
genover k o a t e r b o e r , z. d.
h ú s m a n j e , v. huishouden. — H y h ú s -
m a n n e mei in m o a i j i c r r i c h faem,
K.A., 47.
verblijf houden. — Dy l i û m o a t t e m e i
h j a r s e c h s t j i n n en y n i n l y t s for-
trek húsmanje. — Dat e r t o m i n s t e n
h j o e d d e d e i t ù z e n t s j o e n s t e r s on-
d e r ús h ú s m a n j e , v. d. V., Bits.j. Wrâld,
117.
h ú s m i d d e l , s,n. huismiddel, dim.:
h ú s m i d d e 11 sj e.
h ú s - n o c h t , s. huiselijk genoegen. ld. IV, 85.
h ú s n o m m e r , - n û m e r , s. n. huisnom-
mer.
h ú s p a n n e , s. dakpan.
h ú s p l e a c h , - p l e a g e , s. f. huisplaag.
kwaad wijf. H. S., Teltj., 56.
h ú s r i e , s.n. huisraad. Tietj. h ú s r é . —
I n r a e r s t i k h ú s r i e , leelijk meubel (ook
overdr.).
'draagsel', in de kleeren. Zie draechsel.
vuil in de plooien der handen van kleine
kinderen. A. 272.
h ú s r i e m , adv. huis aan huis, van huis
tot huis. — D e m û z e 1 s b i n n e d ó r hiís-
r i e m . — Hj a f o r t el Ie h ú s r i e m , d a t
ús b o a r g e m a s t e r t r o u w e scil. —
Vgl. Halb., Matth. IX, 26.
h u s s e , s. kleine eendenkooi, waterkom
wumkes.nl
544 HWA.
met hoornen omgeven, waarin men eenden
vangt, A. 266.
h ú s s i ' d e , s. zijde van het huis. — O n-
i d e r w i 1 e s g ìfìp t H â n s d e o a r e h ú s-
j s i d e o m , E S , Teltsj., 24.
h ú s ' s i t t e n ( d ) , adj. gevestigd. - • H ú s -
'• si t t e n e l i û , die een vaste woning heb-
ì ben, ergens metterwoon gevestigd zijn. —
Ook: thuis/ittende. Vgl. hiemfést.
l l ú s s t a l , s. huisstede, plek gronds, waar-
op piin huis kan gebouwd worden, of ge-
I staan heeft. Thans meer:
| h ú s s t é , - S t e e d , s.n. A. B., Doarpke, 16,
h ú s s w e a l , s. eg. hirnndo rustica, huis-
zwaluw.
h ú s t e k , s. n. huisbedekking van riet of
stroo. H. Z., Ts. tuws., 129. Zie tel:
h ú s - h û s w a r j e , v. thuis blijven om het
huis te bewaken. — D y ' t ú t s t e a n k i n ,
d a t m e n h i m b y d' e a r e n o p t i l t , k i n
h ú s w a r j e , Sechje.
h û s w e a e h , s. wand, muur van een huis.
— De e a r s t e s i m m e r f û g e l is i n â l d -
w i i f y n 'e s i n n e, o n d e r 'e h ú s w e a c h,
• Burin. Zie weech.
l i ú s - w i r k , s. n. huiswerk (der vrouwen).
Bijek. 1859, 4.
h u t j e , Schierni. s. m. vogelvanger.
h u t s e l , in: Op 'e h u t s e l , op weg,loo-
pende. — I k b i n a l f o l i e op 'e h u t -
: s e l . Ook h u t t e l .
; h u t s e l j e , v. hutselen , schudden, aanhou-
| dend bewegen. — Op 'e s t o e l op en d e l
' h u t s e Ij e, W. D., In Doaze, 80. Vgl. U-,
• forhutseìje.
h ú t s j e , Odongdl. v. overlaten. Zie eavte _
huts'-pot, s. stukjes versch varkcnsvleesch.
Noh. h i t s p o à t .
; h u t t e , s. hut. Vgl. fjûr- (stook)-, heide-
hutte.
h u t t e l . Zie hutsel.
h u v e r i c h , adj. huiverig.
! h u z i n g , s. huizing: boerenhuizing.
h ú z j e , h û z j e , v. (een) huis bouwen , ver-
of herbouwen. — H ú z j e n is p o n g 1 ú z j e n,
s e i de s k r o a r , e n h y t i m m e r e i n
d o a r , iron.
j huizen, huisvesten, huishouden.
• buiten huwelijk als getrouwd leven. Zie
hokje.
h w a , proii. wie , wien. — H w a is d e r ?
- - II w a w y t h o f o 11 e '? — 11 w a m i n s k e
 nWAT. 545 HWET.

k i n d é r j i l d f o r r i e d e ' ? -- H w a si- b û s d o e k h a 'k d ê r d e 11 e i n. H w e r s a'?

n en of' h w ae(n)8 is d a t ? — H w a ? y n h w e r s a n ' n e , adv. waar, waar ergens.
1
b o e k of h w a e n 3 b o e k ? — H w e r s a n 11 e l e i t .! u t r y p ? — J e 11 e
iemand. — [3 d e r h w a ' ? is daar iemand w e n n e t n o u y n D r i n t ; li w e r s a n n e
(in huis, — bij de deun'? •— Is e r a l w e r d a t w y t i k n e t 1 y k.
n e t hwa"? ld. IV, 10. — G e a n 11 ei de h w e t , h w a t , pron. wat, wat voor. —
d o a r, d e r k 1 o p p e t li w a , K. P. — I) e r H w e t m a n -•-, h w-et g û d is d a t ?
is w i s h w a f e n ds y n 't w e t t e r : iets, eenig(e). •— H j o e d h w e t . m o a r n
b l e a u n , Hsfr. VIII, 118. ! 11 e a t , Burm. — II w e t p i r r e n , -— h w e t
er, eenige. — B i s t o a n 't t o a r 11 b e i - j i 1 d , h w e t t h é , — h w e t s w i e t s, eenige
si i k j e n , en b e s t al h w a foun'? Vgl. peren, — eenig geld, (wat) thee, — iets
gûd. zoets.
h w a t , pron. Zie hu-et. adv. hoe. — H w e t l a k e en g o b b e i k
h w e n n e a r ' , adv. wanneer. Vgl. bi/nwcn- m e i lij a r . K ind TV, 21'. •— H w e t g a u -
near. w e 1* h w e t 1 j e a v e r
h w e n t , conj. want, h w e t f o r ' n ' , pron. wat voor een. welke
l i w e r , adv. waar. Schievm. w i r (Hulde (ervan bedoelt ge)? — H w e t f e r ' n w o l s t
11, 182). Hl. w u r (Roo-sj., 51). h a ? — h w e t f o r ' n m i e n s t e ? welke van
hwer-earne, -earnje, -earnsje (-ons- de aanwezige gelijksoortige voorwerpen.
j e ) , adv. waar ergens. h w e t t e , adv. wat zeg j e ? — N o u ,
h w e r ' s a , adv. waar, waar dat'?— Dy 11 l i w e t t e ? is het niet zoo ?

wumkes.nl