Professional Documents
Culture Documents
2
12
9
3
10
1
Ngành Ngọc Lan
• Mục tiêu học tập:
– Trinh bày được đặc điểm, vai trò và một số
đại diện làm thuốc của các họ chính trong
các phân lớp:
• Ngọc lan,
• Hoàng liên,
• Cẩm chướng,
• Sổ
Phân lớp Ngọc Lan (Magnoliidae)
• Hä Håi (Illiciaceae)
– C©y gç nhá.
– Hoa: Các bộ phận nhiều
– Qu¶ tô gåm nhiÒu ®¹i.
– C©y håi (Illicium verum Hook. f.).
Hä Hå tiªu (Piperaccae)
• ®Æc ®iÓm chung:
–D¹ng sèng: C©y th¶o hay c©y leo. L¸
®¬n, mäc so le.
–Hoa: TrÇn, ®¬n tÝnh hay lìng tÝnh
–Qu¶ h¹ch nhá, h¹t cã néi nhò bét
–®Æc ®iÓm kh¸c thêng (®èi víi c©y hai
l¸ mÇm): Cã c¸c bã m¹ch xÕp r¶i r¸c
trong th©n.
Hä Hå tiªu (Piperaccae)
• Vai trò:
– Gia vị: Hå tiªu (Piper nigrum L.)
– Ăn trầu: TrÇu kh«ng (Piper betle L.)
– Làm thuốc:
• L¸ lèt (P. lolot DC.), v.v...
Ph©n líp Hoµng liªn
(Ranunculidae)
• Gåm c¸c c©y th¶o, thô phÊn
nhê s©u bä, ®Ýnh no·n trung
t©m, c©y mÇm cong.
Ranunculidae
TT Bé Hä
1 Hoµng liªn Menispermaceae
2 Ranunculaceae
3 Hoµng liªn gai
4 A phiÕn Papaveraceae
Hä tiÕt dª (Menispermaceae)
•®Æc ®iÓm chung:
•D¹ng sèng: D©y leo,
•L¸: ®¬n, nguyªn, so le, hinh khiªn
•Hoa nhá, ®¬n tÝnh kh¸c gèc
•Hoa ®ùc: 3-6 nhÞ
•Hoa c¸i: 3 (-) l¸ no·n
•K3+3 C3+3 A3-6G0
•K3+3 C3+3 A0 G3
•Qu¶ vµ h¹t:
•Qu¶ mäng hay h¹ch; H¹t hinh thËn
Hä tiÕt dª (Menispermaceae)
• Đa d¹ng:
•ThÕ giíi: 70 chi, 450 loµi, ph©n bè
vïng nhiÖt ®íi, cËn nhiÖt ®íi.
•ViÖt Nam: 18 chi, 40 loµi.
Hä tiÕt dª (Menispermaceae)
•Vai trß:
•Lµm thuèc
Hä tiÕt dª (Menispermaceae)
• Lµm thuèc
– Vµng ®¾ng (Coscinium fenestratum)
– Hoµng ®»ng (Fibraurea tinctoria)
– Binh v«i (Stephania spp.)
– D©y kÝ ninh (Tinospora crispa)
– D©y ®au x¬ng (Tinospora tomentosa)
– Cñ giã (Tinospora capillipes)
– Phßng kû (Stephania tetrandra S. Moore )
Hä Hoµng liªn
(Ranunculaceae)
• ĐÆc ®iÓm chung:
•D¹ng sèng: C©y cá hay d©y leo
•L¸: ®¬n hay kÐp, ®èi hay so le, cã bÑ
•Côm hoa: ®¬n ®éc hay thµnh chïm, cê
•Hoa: XÕp xo¾n vßng, nhÞ vµ nhuþ nhiÒu,
rêi
•K4-5C5A∞G3- ∞
•Qu¶ vµ h¹t: Qu¶ tô
Hä Hoµng liªn
(Ranunculaceae)
• Đa d¹ng:
•ThÕ giíi: 45 chi, 2,000 loµi, ph©n bè
vïng «n ®íi
•ViÖt Nam: 10 chi, 30 loµi
Hä Hoµng liªn (Ranunculaceae)
• Vai trß:
– Làm cảnh
– Độc
– Lµm thuèc
Hä Hoµng liªn (Ranunculaceae)
• Lµm thuèc:
–¤ ®Çu (Aconitum spp.)
–Méc th«ng (Clematis spp.)
–Hoµng liªn ch©n gµ (Coptis chinensis)
Hä Hoµng liªn gai
(Hoµng méc, M· hå) -Berberidaceae
TT Bé Hä
• ®a d¹ng:
– ThÕ giíi: 350 chi, 3,000 loµi, ph©n bè toµn
cÇu.
– ViÖt Nam: 6 chi, 20 loµi.
Hä C¶i (Brassicaceae - Cruciferae)
• Vai trß:
– Rau ăn: C¶i canh, Su hµo, Sóp l¬, B¾p c¶i,
C¶i xoong, C¶i cñ, vv.
– Lµm thuèc:
• C¶i canh (Brassica alba): B¹ch giíi tö
• C¶i cñ (Raphanus sativus): La bÆc tö
• C¶i xoong (Nasturtium officinale)
Hä B«ng (Malvaceae)
• ®Æc ®iÓm chung:
– D¹ng sèng: C©y th¶o, c©y bôi, c©y gç.
– L¸: Ьn, so le, cã l¸ kÌm.
– Côm hoa: Ьn ®éc hay côm xim.
– Hoa: Cã ®µi phô, 5 ®µi, 5 c¸nh hoa rêi.
• Bé nhÞ mét bã, bao phÊn 1 «, h¹t phÊn cã gai.
• Bé nhuþ 5- nhiÒu l¸ no·n dÝnh liÒn, bÇu trªn.
• K3-5C5A∞G(5-∞)
– Qu¶ vµ h¹t: Qu¶ nang, mäng; H¹t cã ph«i cong.
– Gi¶i phÉu: TÕ bµo/ tói tiÕt chÊt nhÇy, cã sîi libe.
Hä B«ng (Malvaceae)
• ®a d¹ng:
– ThÕ giíi: 90 chi, 1570 spp, ph©n bè chñ yÕu
vïng nhiÖt ®íi.
– ViÖt Nam: 17 chi, 65 loµi.
Hä B«ng (Malvaceae)
• Vai trß:
– C©y c¶nh: D©m bôt, Phï dung
– Rau: ®Ëu b¾p
– Gi¶i kh¸t: Bôp dÊm
– H¬ng liÖu: V«ng vang
– LÊy sîi: Tra lµm chiÕu, b«ng
– Lµm thuèc:
• S©m bè chÝnh (Hibiscus sagittifolius Kurz.);
• Cèi xay (Abutilon indicum)
• KÐ hoa vµng (Sida rhombifolia L.)
Hä D©u l»m (Moraceae)
• ®Æc ®iÓm chung:
– D¹ng sèng: ®a d¹ng (c©y gç, c©y bôi, c©y th¶o, leo), cã
nhùa mñ tr¾ng, cã khi cã rÔ phô.
– L¸: ®¬n, so le, cã l¸ kÌm bäc lÊy chåi.
– Côm hoa: Chïm, b«ng, t¸n, ®Çu hoÆc lâm hinh qu¶
gioi.
– Hoa: Nhá, ®¬n tÝnh, cïng/kh¸c gèc
• Hoa ®ùc: MÉu 4, 4 nhÞ ®èi diÖn víi l¸ ®µi.
• Hoa c¸i: G2, bÇu trªn hoÆc díi 1 «, 1 no·n.
• K4C0A4, K4C0AG(2)
– Qu¶ vµ h¹t: Qu¶ kÐp.
Hä D©u l»m (Moraceae)
• ®a d¹ng:
– ThÕ giíi: 60 chi, 1550 loµi, ph©n bè nhiÖt ®íi,
cËn nhiÖt ®íi, «n ®íi.
– ViÖt Nam: 11 chi, 10 loµi. Chi Ficus lín nhÊt.
Hä D©u l»m (Moraceae)
• Vai trß:
– ăn qu¶: MÝt c¸c lo¹i, chay, sung, v¶
– BiÓu tîng: ®Ò, ®a, si
– Lµm thuèc:
• Má qu¹ (Maclura cochinchinensis (Lour.) Corn.),
• D©u t»m (Morus alba L.);
• Díng (Broussonetia papyrifera)
• MÝt (Artocarpus heterophyllus)
• Tr©u cæ (Ficus pumila)
– C©y ®éc:
• Sui (Antiaris toxicaria)
Hä thÇu dÇu (Euphorbiaceae)
• ®Æc ®iÓm chung:
– D¹ng sèng: RÊt ®a d¹ng, nhiÒu loµi cã nhùa
mñ tr¾ng.
– L¸: ®a d¹ng, so le; phiÕn l¸ cã thÓ tiªu gi¶m
hay rông hÕt (những c©y sèng trong vïng
kh« h¹n), L¸ kÌm cã khi biÕn thµnh gai.
• Cã tuyÕn mËt ngoµi hoa.
– Côm hoa: Phøc t¹p, cã c¶ d¹ng hinh chÐn
(cyathium).
Hä thÇu dÇu (Euphorbiaceae)
• ®Æc ®iÓm chung:
– Hoa: ĐÒu, ®¬n tÝnh, cïng/kh¸c gèc; 5 l¸ ®µi
hoÆc kh«ng; 5 c¸nh hoa hay kh«ng.
• Hoa ®ùc: Bé nhÞ cã 1- nhiÒu nhÞ rêi nhau hay
dÝnh liÒn, cã bÇu lÐp trong hoa ®ùc.
• Hoa c¸i: G(3), bÇu trªn 3 «, mçi « chøa 1 hoÆc 2
no·n.
– Qu¶ nang më ra 3 m¶nh vá. H¹t thêng cã
mång, nhiÒu loµi cã néi nhò dÇu.
Hä thÇu dÇu (Euphorbiaceae)
• ®a d¹ng:
– ThÕ giíi: 290 chi, 7500 loµi. Ph©n bè nhiÖt ®íi vµ
cËn nhiÖt ®íi.
– ViÖt Nam: 69 chi, 425 loµi.
– ®îc chia thµnh 4 ph©n hä:
• Phyllanthoideae: Kh«ng cã nhùa mñ, mçi « 2 no·n
• Crotonoideae: Cã nhùa mñ, mçi « mét no·n
• Acaphyphoideae: Cã nhùa mñ , mçi « mét no·n
• Euphorbioideae: Cã nhùa mñ , mçi « mét no·n
Hä thÇu dÇu (Euphorbiaceae)
• Vai trß:
– C©y c¶nh: Tr¹ng nguyªn, x¬ng r¾n,
– L¬ng thùc: S¾n
– LÊy dÇu: TrÈu, Lai, Tung, Dầu mè
– Cao su
– Rau: Rau ngãt
– C©y ®éc: Han gµ, Ba ®Ëu.
Hä thÇu dÇu (Euphorbiaceae)
• Vai trß:
– C©y thuèc:
• Ba ®Ëu (Croton tiglium L.)
• Khæ s©m (C. tonkmensis Gagnep.)
• Cá sa l¸ to (Euphorbia hirta L.)
• Cá sa l¸ nhá (E. thymifolia L
• ThÇu dÇu (Ricinus communis L.)
• PhÌn ®en (Phyllanthus reticulata)
• Ch㠮Πr ng ca (Phyllanthus spp.)
Phân lớp hoa hồng (Rosidae)
• Đặc điểm chung:
– Cây gỗ, cỏ.
– Hoa đều tiến tới không đều, mẫu 5, thích
nghi với lối thụ phấn nhờ sâu bọ.
– Đính noãn trung trụ, mép.
Ph©n líp hoa hång (Rosidae)
TT Bé Hä
1 Hoa hång Rosaceae
2 Sim Myrtaceae
3 ®Ëu Fabaceae
4 Nh©n s©m Apiaceae
Araliaceae
5 Cam Rutaceae
Hä Hoa hång (Rosaceae)
• ®Æc ®iÓm chung:
•D¹ng sèng: C©y gç, bôi, cỏ.
•L¸: ®¬n, kÐp, so le, cã l¸ kÌm
•Côm hoa: ®¬n ®éc, chïm, xim.
•Hoa: Lìng tÝnh, ®Òu, mÉu 5. ®Õ hoa ph¼ng, låi
hoÆc lâm hinh chÐn.
•Bé nhÞ: thêng nhiÒu, cã khi chØ cã 5 hoÆc 10.
•Bé nhuþ: nhiÒu l¸ no·n rêi, 2-5 l¸ no·n dÝnh liÒn, 1 l¸
no·n, BÇu trªn hoÆc díi.
•K5C5A5-10-∞G(2-5)-∞
•Qu¶: Qu¶ ®ãng, ®¹i, mäng kiÓu t¸o hay qu¶ h¹ch.
Hä Hoa hång (Rosaceae)
• ®a d¹ng:
– ThÕ giíi: Gåm 4 ph©n hä, 115 chi, 3000
loµi; ph©n bè toµn cÇu, chñ yÕu B¾c b¸n cÇu
– ViÖt Nam: 20 chi, 130 loµi.
– 4 ph©n hä:
• MËn (Prunoideae): G1
• T¸o t©y (Maloideae): G2-5, qu¶ mäng kiÓu t¸o
• Thuû bia (Spiraeoideae): G5
• Hoa hång (Rosoideae): G∞
Hä Hoa hång (Rosaceae)
• Vai trß:
– Qu¶: M¬, MËn, ®µo, D©u t©y
– C©y c¶nh: Hoa hång (Rosa chinensis Jacq.)
– Lµm thuèc:
• S¬n tra, Chua ch¸t (Docynia.indica (Wall.)
Decne), qu¶ dïng lµm thuèc
• ®µo (Prunus persica)
• Kim anh (Rosa laevigata)
• M©m x«i (Rubus alcaefolius)
• M¬ (Prunus mume Sieb. et Zucc)
Hä sim (Myrtaceae)
• ®Æc ®iÓm chung:
• D¹ng sèng: C©y gç, bôi
• L¸: ®¬n, nguyªn, ®èi (vßng, so le), g©n vÊn hîp.
• Côm hoa: Xim, chïm, Ýt khi ®¬n ®éc
• Hoa: ®Òu, lìng tÝnh, mÉu 4-5
• Bé nhÞ: nhiÒu, rêi, thß.
• Bé nhuþ: G(2-3), bÇu díi/nöa díi, thêng 2-5 «, 1 vßi nhôy,
®Ýnh no·n trung trôc, Ýt khi ®Ýnh no·n bªn.
• K4-5C4-5A∞G(2-3)
• Qu¶ vµ h¹t: Mäng (h¹ch, nang)
• Gi¶i phÉu: Cã tói tiÕt tinh dÇu.
Hä sim (Myrtaceae)
• ®a d¹ng:
– ThÕ giíi: 100 chi, 3000 loµi; ph©n bè nhiÖt ®íi vµ
cËn nhiÖt ®íi, ®Æc biÖt Australia.
– ViÖt Nam: 15 chi, 100 loµi.
Hä sim (Myrtaceae)
• Vai trß:
•C©y qu¶: æi, Sim
•C«ng nghiÖp: B¹ch ®µn
•Tinh dầu: Khuynh diệp, Bạch đàn, v.v...
•Thuèc:
•Sim (Rhodomyrtus tomentosa)
•Trµm (Melaleuca leucadendra L.)
• ®inh h¬ng (Syzygium aromalicum (L.)
Men . et Perry
•B¹ch ®µn (Eucalyptus sp)
Hä ®Ëu (Fabaceae = Leguminosae)
• ®Æc ®iÓm chung:
– D¹ng sèng: C©y gç, bôi, cỏ.
– L¸: ®¬n, kÐp l«ng chim/ch©n vÞt, cã l¸ kÌm.
– Côm hoa: B«ng, chïm, khèi hinh cÇu.
– Hoa: ®Òu, ®èi xøng hai bªn, mÉu 5; c¸nh hoa
rêi nhau hoÆc dÝnh nhau mét phÇn.
• NhÞ 10 hoÆc nhiÒu.
• 1 l¸ no·n, ®Ýnh no·n bªn, bÇu trªn.
• K5C5A5-10-∞G1
– Qu¶ vµ h¹t: Qu¶ lo¹i ®Ëu. H¹t kh«ng cã néi
nhò hoÆc cã néi nhò ®¬n gi¶n.
Hä ®Ëu (Fabaceae = Leguminosae)
• ®a d¹ng:
– ThÕ giíi: 3 ph©n hä, 590 chi, 14,200 loµi; ph©n
bè toµn cÇu.
– ViÖt Nam: 130 chi, 650 loµi.
• 3 ph©n hä
– Trinh n (Mimosoideae): A∞, tiÒn khai van
– Vang (Caesalpinioideae): A10, tiÒn khai thia
– ®Ëu (Faboideae): A9+1, tiÒn khai cê
Hä ®Ëu (Fabaceae = Leguminosae)
• Vai trß:
–C¶i t¹o ®Êt
–Thùc phÈm: C¸c lo¹i ®Ëu
–Nhuém: Chµm
–Gç: Lim
Hä ®Ëu (Fabaceae = Leguminosae)
• Lµm thuèc:
– ®Ëu v¸n tr¾ng (Lablab purpureus)
– Ba chÏ (Desmodium cephalotes)
– Bå kÕt (Gleditsia australis)
– S¾n d©y (Pueraria montana)
– HoÌ (Styphnolobium japonicum)
– Keo dËu (Leucaena glauca)
– ®ång tiÒn (Desmodium styracifolium)
– C©y t« méc (Caesalpinia sappan L)
– Th¶o quyÕt minh (Cassia tora L.)
– XÊu hæ (Mimosa pudica)
– Cam th¶o d©y (Abrus precaturius L.)
– V«ng nen (Erythrica variegata L.)
Hä CÇn (Hoa t¸n) (Apiaceae)
• ®Æc ®iÓm chung:
– D¹ng sèng: C©y cỏ, th©n cã khÝa däc
– L¸: ®¬n, xÎ s©u, cã khi hinh sîi, cã bÑ
– Côm hoa: T¸n kÐp, gåm 3-6 t¸n ®¬n
– Hoa: MÉu 5: K5 hinh sîi; C5, gÇn ®Òu
• 5 nhÞ, bao phÊn nhá gÇn nh trßn.
• Bé nhuþ 2 l¸ no·n, gèc vßi dÝnh trªn 2 ®Üa tuyÕn mËt;
vßi nhuþ m¶nh, cho·i ra hai bªn
• K5C5A5G(2)
– Qu¶ vµ h¹t: Qu¶ ®ãng ®«i
Hä CÇn (Apiaceae)
• ®a d¹ng:
– ThÕ giíi: 300 chi, 3000 loµi; ph©n bè chñ
yÕu «n ®íi.
– ViÖt Nam: 20 chi, 30 loµi.
Hä CÇn (Apiaceae)
• Vai trß:
– Rau vµ gia vÞ: Rau mïi, Mïi tµu, Cµ rèt, Thia lµ, CÇn
t©y, vv.
– Thuèc:
• Rau m¸ (Centella asiatica Urb.)
• B¹ch chØ (Angelica dahurica (Fisch.)Benth.et Hook.)
• TiÒn hå (A. decursivaFranh.et Savat.)
• Xuyªn khung
• ®¬ng quy
• ®éc ho¹t
• TiÓu håi
Hä nh©n s©m (Araliaceae)
• ®Æc ®iÓm chung:
– Gièng hä CÇn.
– Kh¸c hä CÇn:
• D¹ng sèng ®a d¹ng h¬n (gç, bôi, cá)
• Côm hoa: Chïm t¸n
• Hoa: G(2-5)
• Qu¶: Mäng
Hä nh©n s©m (Araliaceae)
• Vai trß:
– C©y c¶nh
– Lµm thuèc:
• Nh©n s©m (Panax ginseng C.A.Mey)
• Tam thÊt (Panax notoginseng Wall.)
• ®inh lang (Polyscias fruticosa Harms)
• S©m vò diÖp (Panax bipinnatifidus)
• S©m ViÖt Nam (Panax Vietnamensis)
• Ngò gia bi gai (Acanthopan· tr oliatis (L.) Merr.)
• Ngò gia bi ch©n chim (Schefflera leucantha)
• ®u ®ñ rõng (Trevesia palmata)
Hä Cam (Rutaceae)
• ®Æc ®iÓm chung:
– D¹ng sèng: C©y gç, bôi, bôi leo; Th©n cã nhiÒu gai do
cµnh biÕn ®æi.
– L¸: ®¬n, hoÆc kÐp,
– Côm hoa: Chïm kÐp, xim.
– Hoa mÉu 4 – 5
• Bé nhÞ nhiÒu, xÕp hai vßng, ngoµi ®Üa tuyÕn mËt.
• Bé nhuþ 8-12 l¸ no·n; ®Ýnh no·n trung trô, vßi nhuþ
lín, ®Çu nhuþ ph¸t triÓn.
• K4-5C4-5A8-10-∞G(4-5-20)
– Qu¶ mäng lo¹i cam, nang, h¹ch.
– Gi¶i phÉu: Tói tiÕt tinh dÇu: Soi l¸.
Hä Cam (Rutaceae)
• ®a d¹ng:
– ThÕ giíi: 150 chi, 1600 loµi; ph©n bè ë nhiÖt ®íi,
«n ®íi.
– ViÖt Nam: 30 chi, 110 loµi.
Hä Cam (Rutaceae)
• Vai trß:
– Qu¶: Cam, Chanh, Bëi, QuÝt, vv.
– Gia vÞ: QuÊt hång bi, SÎn, vv.
– Tinh dầu
– Thuèc:
• Hoµng b¸ (Phellodendron chinense )
• Ng« thï (Euodia rutaecarpa)
• Xuyªn tiªu (Zanthoxylum nitidum)
• Bëi (Citrus grandis osbeck)
• ChØ thùc (Citrus Aurantium L.)
• Quýt (C. deliciosa)
• V¬ng tïng
Ph©n líp B¹c hµ (Lamiidae)
• Môc tªu häc tËp:
– M« t¶ ®îc ®Æc ®iÓm (viÕt, vÏ),
– Trình bµy ®îc vai trß, vµ
– Nªu tªn mét sè ®¹i diÖn lµm thuèc cña c¸c
hä:
• M· tiÒn, Cµ phª, Tróc ®µo, Thiªn lý,
Nhµi, Cµ, ¤ r«, Hoa mâm chã, B¹c hµ,
Cá roi ngùa.
Ph©n líp B¹c hµ (Lamiidae)
• ®Æc ®iÓm chung nhÊt:
– Hoa 4 vßng
– C¸nh hoa dÝnh nhau (hîp)
– BÇu cã 2 l¸ no·n
Ph©n líp B¹c hµ (Lamiidae)
TT Bé Hä
1 Long ®ëm Rubiaceae
Loganiaceae
2 Apocynaceae
3 Asclepiadaceae
4 Cµ Solanaceae
5 Hoa mâm chã Scrophulariaceae
6 Acanthaceae
7 Bạc hà B¹c hµ
8 Cá roi ngùa
Hä Cµ phª (Rubiaceae)
• ®Æc ®iÓm chung:
– D¹ng sèng: ®a d¹ng
– L¸: ®Æc biÖt: ®¬n, nguyªn, ®èi, l¸ kÌm chung
– Côm hoa: Xim ë ngän cµnh
– Hoa: ®Òu, lìng tÝnh, mÉu 4-5
• Bé nhÞ: ®Ýnh vµo häng èng trµng.
• Bé nhuþ 2 l¸ no·n liÒn, bÇu díi hai «.
• K4-5C(4-5)A4-5G(2)
– Qu¶: H¹ch, nang, qu¶ kÐp.
Hä Cµ phª (Rubiaceae)
• ®a d¹ng:
– ThÕ giíi: 450 chi, 7000 loµi; ph©n bè nhiÖt ®íi, cËn
nhiÖt ®íi, «n ®íi.
– ViÖt Nam: 40 chi, 430 loµi.
Hä Cµ phª (Rubiaceae)
• Vai trß:
– Thøc uèng: Cµ phª c¸c lo¹i:
• Cµ phª chÌ (Coffea arabica L.)
• Cµ phª vèi (Coffea canephora Pierre)
• Cµ phª mÝt (Coffea excelsa A. Chev)
– C¶nh: Báng nÎ
– Thuèc:
• Ba kÝch (Morinda officinalis)
• C©u ®»ng (Uncaria macrophylla Wall. in Roxb.)
• Canh ki na (Cinchona pupescens Vahl)
• Dµnh dµnh (Gardenia florida L.)
• M¬ tam thÓ (Paederia foetida L.)
• Nhµu (Morinda citrifolia)
• D¹ cÈm (Hedyotis capitellata)
Họ Mã tiền (Loganiaceae)
• ®a d¹ng:
– 40/800. Ph©n bè chñ yÕu vïng «n ®íi nói cao. VN
cã 5 chi víi kho¶ng 10 loµi.
– 6 loµi lµm thuèc:
• ®¼ng s©m
• C¸t c¸nh