You are on page 1of 8

Textos latinos II

USOS DEL ABLATIVO SEGN LA SINTAXIS TRADICIONAL

Valor fundamental

Usos derivados del valor separativo

El ablativo sirve para indicar diversos tipos de complementos circunstanciales. La sintaxis historicista clasificaba los usos del ablativo de acuerdo con los tres casos del indoeuropeo que supuestamente se fundieron en el ablativo latino: ablativo (separativo), instrumental y locativo. Del locativo quedan algunos restos en latn. Lugar de El complemento de lugar de donde se expresa en latn con ablativo con o sin preposicin; sin preposicin con los nombres de ciudad y donde con domus. El resto se expresa con ablativo precedido de las preposiciones a / ab, e / ex, de. En poesa se prescinde con frecuencia de la preposicin: Roma legati Carthaginem venerunt (Np., Hann., 7, 6),"Vinieron embajadores de Roma a Cartago. Copias castris/e castris educere,"hacer salir a las tropas del campamento. Domo profugus (Liv., 1, 1, 4), "Exiliado de su patria". Tambin incluyen las gramticas en el ablativo separativo el ablativo que indica el tiempo desde el cual (a puero). Nobili genere natus: nacido de noble cuna. Origen Se construyen con este tipo de ablativos algunos verbos y adjetivos: los que significan carecer, estar privado de, etc. y los complementarios de estos (causativos con respecto a los anteriores): privar librar, etc. y los que significan alejar, retirar, separar, etc., Servitute aliquem liberare: liberar a alguien de la esclavitud. Magno me metu liberabis (Cic., Cat., 1, 10), Me liberars de un gran miedo. N.B. Ntese que tanto estos verbos como sus opuestos (los que significan llenar y similares) se construyen con ablativo. Pero estos ltimos lo hacen con un ablativo instrumental. Como complemento de substantivos puede indicar la materia Uso adnominal (tambin los verbos que significan fabricar pueden llevar este complemento): del Pocula ex auro: copas de oro. ablativo separativo Se construyen con este tipo de ablativo los adjetivos que expresan las ideas correspondientes a los verbos del apartado anterior: es decir, los que expresan idea de alejamiento o privacin: orbus, solutus, viduatus, purus, profugus, etc. Robustus animus omni est liber cura et angore (Cic., Fin., 1, 49), "Un espritu slido est libre de toda preocupacin e inquietud. Separacin

Usos del ablativo

Agente de El agente cuando se trata de nombre de persona se expresa en latn con a / ab + ablativo: persona Nostri a duce et a Fortuna deserebantur (Cs., B.G.., 5, 34, 2), Los nuestros eran abandonados por su general y por la fortuna. Una serie de verbos llevan su primer complemento en ablativo. Son verbos como utor (servirse de), fruor (disfrutar de), fungor (cumplir con), potior (apoderarse de), opus est (hacer falta). Victoria uti nescis (Liv., 22, 51, 4), "No sabes servirte de la victoria. Algunos verbos transitivos llevan su segundo complemento en ablativo: Sol cuncta sua luce complet (Cic., Rep., 6, 17), "El sol llena todo con su luz. Tambin se expresan en ablativo diversos tipos de complementos circunstanciales: modo, causa, compaa, que pueden reducirse fcilmente al valor instrumental: Caesaris adventu, "A causa de la llegada de Csar / con la llegada de Csar Ferire gladio: "herir con la espada / a espada. Dente lupus, cornu taurus petit (Hor., Sat., 2, 1, 52): El lobo ataca con los dientes, el toro con los cuernos. Agente de Segn la gramtica tradicional el complemento agente inanimado de un verbo pasivo se pone en ablativo sin preposicin. Sin embargo, el cosa agente inanimado no se diferencia lingsticamente en latn de un complemento circunstancial de causa o modo (un instrumental normal). Vi victa vis (Cic., Mil., 30), "La violencia vencida con / por la violencia. Emi virginem triginta minis (Pl., Curc., 343-344), "He comprado una Precio doncella por treinte minas. Ablativo El lugar por donde se pasa se expresa en latn habitualmente con per + prosecu- acusativo. Puede emplearse el ablativo con nombres que indican vas de comunicacin (es decir, lugares por donde habitualmente tivo se pasa), como via, itinere, flumine, ponte, etc. Aurelia via profectus est (Cic., Cat., 2, 6), Se march por la via aurelia. La cuestin Quanto tempore? se responde en ablativo: Tiempo Troiam decem annis ceperunt: Conquistaron Troya en diez utilizado aos. para hacer algo Ablativo Tambin se usa el ablativo para indicar cuanto una persona u objeto es superior, inferior, etc. a otra cosa. Tambin para indicar el tiempo medida, cantidad o antes o despus: Multo praestare: aventajar en mucho diferencia Tribus diebus ante / post: tres das antes / despus Ablativo instrumental (de modo, compaa, causa, etc.)
2

Usos del ablativo derivados del valor instrumental-sociativo

Textos latinos II

El segundo trmino de la comparacin se expresa en latn con quam + el 2 trmino en el mismo caso que el 1. Pero tambin puede expresarse en ablativo: Luce sunt clariora nobis tua consilia omnia (Cic., Cat., 1, 6), Todos tus consejos son para nosotros ms claros que la luz. Consilia clariora quam lux, consejos ms claros que la luz. El ablativo comparativo aparece en muchas gramticas como derivado del separativo, pero los estudios ms serios muestran que derivaba del valor instrumental y que en un principio debi existir una diferencia de sentido entre los dos giros comparativos que hemos visto: el de quam y el de ablativo comparativo. Con el tiempo ambos terminaron por utilizarse de forma indiferenciada, pero originalmente el ablativo comparativo estaba restringido a una serie de contextos muy determinados, como: Expresiones hechas del tipo candidior nive (ms blanco que la nieve); altior monte (ms alto que un monte), etc. Expresiones negativas o interrogaciones de sentido negativo: Nemo me miserior: nadie es ms desgraciado que yo. Quis me miserior?: Quin hay ms desgraciado que yo? Expresiones hechas del tipo celerius opinione: ms rpido de lo que se pensaba. Con plus y minus: plus triginta annis: ms de treinta aos Para indicar los lmites a que se restringe una afirmacin. Puede completar a substantivos, adjetivos o a verbos (los que significan aventajar, superar): Natione gallus: Galo de nacimiento. Nomine Cacus: Caco de nombre Doctrina Graeci nos superant: Los griegos nos superan en erudicin. Llevan este tipo de ablativo los adjetivos que indican: Abundancia: especialmente en poca postclsica y en competencia con el genitivo. Sentimiento: laetus, maestus, superbus, etc. Se trata de un ablativo que completa no al verbo, sino a un substantivo. Segn Tesnire se tratara de un ablativo que se convertido por una traslacin lingstica en funcionalmente adjetivo. Rivaliza con el genitivo de cualidad y puede completar naturalmente al verbo Sum: Nero fuit valetudine prospera (Suet., Ner., 51, 1), Nern fue de excelente salud. De lugar en donde La situacin en el espacio o en el tiempo se expresa en latn en ablativo con la preposicin in. Los nombres de ciudades y algunos y de tiempo (ablativo locativo) nombres comunes indican, sin embargo, el lugar en donde con locativo (Romae), salvo cuando no pueden tenerlo. Complemento adnominal Ablativo de cualidad Con adjetivos Abl. de limitacin Ablativo comparativo
3

Usos del ablativo

Athenis: en Atenas. Erat in Gallia ulteriore legio una (Cs., B.G., 1, 7, 2), "Haba en la Galia ulterior una sola legin. N.B. La preposicin suele ser omitida en poesa. Pero este tipo de giros da lugar entonces a ambigedades, pues en muchos casos no sabemos si se trata de ablativos de lugar en donde o prosecutivos. Tambin el tiempo puede ser indicado por el ablativo: Veniet mense proximo: vendr el prximo mes. La medida puede expresarse en latn en ablativo tanto respecto al espacio como al tiempo. Rivaliza entonces con el acusativo de extensin. Los manuales de sintaxis de carcter historicista consideran este ablativo como un uso abusivo del ablativo locativo. Puede expresar igualmente la duracin de la accin verbal: Pericles quadraginta annis praefuit Athenis (Cic., de Orat., 3, 138), "Pericles estuvo al frente de Atenas durante cuarenta aos. Milibus passuum sex a Caesaris castris consedit (Cs., B.G., 1, 48, 1), "Se instal a seis miles de pasos [a seis millas] del campamento de Csar. Ablativo absoluto El ablativo absoluto es considerado por algunos lingistas como derivado del valor instrumental, mientras que otros ven en l una neutralizacin de los tres valores originales del ablativo. Segn la sintaxis tradicional el ablativo absoluto equivaldra a una oracin subordinada circunstancial en la que tanto el sujeto como el predicado iran en ablativo. Este anlisis es inaceptable desde el punto de vista lingstico. Otros lingistas niegan el carcter especfico de este ablativo, afirmando que el ablativo slo tiene un valor: el de complemento circunstancial. En cualquier caso es obvio que esta construccin guarda estrecha relacin con los usos del participio del tipo ab urbe condita. El segundo elemento del ablativo absoluto puede ser: Un participio: de perfecto: se traduce por el participio castellano: His rebus confectis: acabadas estas cosas. de presente: se traduce en castellano por gerundio: Pythagoras, Superbo regnante, in Italiam venit (Cic., Tusc., 1, 38), "Pitgoras vino a Italia reinando Tarquino el soberbio / en la poca del reinado de Tarquino el soberbio. Un substantivo o un adjetivo. Este tipo era explicado a veces por las gramticas ms tradicionales como un giro similar a los anteriores pero en el que faltara el participio por no existir en latn participio de sum. Tal explicacin es obviamente innecesaria. Se traduce en castellano con el gerundio de ser: O fortunatam natam me consule Romam! (Quint., 9, 4, 41).

Textos latinos II

Ejercicios Ablativo separativo e instrumental 1. Tarquinius Collatinus non solum consulatu se abdicavit (consulatu abiit), sed etiam, ut civium animos omni sollicitudine liberaret (levaret, exsolveret), (ex) urbe cessit. 2. Quamquam milites Caesaris complures iam dies frumento carebant et omnibus fere rebus ad vivendum necessariis nudi (orbi) erant, tamen nulla vox virtute populi Romani aut prioribus victoriis indigna ex eis est audita. 3. Quam miserum erat Dionysio, cum divitiis abundaret (circumflueret) domusque eius pretiosissima supellectile completa (referta) esset, carere consuetudine amicorum omnique sermone familiari! 4. Semper longe diversus fui ab improbitate inimicorum, qui omnibus honoribus me deiecerunt ac ne nunc quidem (ab) iniuriis desistunt; iniuste igitur moriens beatior sum eis, qui vita me privant. 5. Hominum vita plurimum distat a victu bestiarum. 6. Tibi extorta est ista sica de manibus. 7. Si hoc est vitium, eo me non carere confiteor. 8. Quaeres a nobis cur tantopere hoc homine delectemur. 9. Magnum dolorem accepi ex morte Trebonii. 10. Auditus semper patet, eius enim sensu etiam dormientes egemus. 11. Ne mente quidem recte uti possumus multo cibo et potione repleti. 12. Hectorem vita victor spoliavit Achilles. 13. Me aegritudo non solum somno privabat, sed ne vigilare quidem sine summo dolore patiebatur. 14. M. Aquilius vulnus in capite ab hostium duce acceperat. 15. Fortuna eripuit hunc virum ex hostium telis. 16. Semper boni assiduique domini villa abundat porco, haedo, agno, gallina, lacte, caseo, melle. 17. Nulla pars vitae vacare officio potest. 18. Scythae plaustris pro domibus utuntur, lacte et melle vescuntur. 19. Scythae non multum frumento, sed maximam partem pecore, lacte, melle vivebant atque equorum etiam carne et lacte vescebantur; lanae vestisque usum ignorabant; sed ut a frigoris vi corpora tutarentur, pellibus ferinis utebantur; nam venatione maxime delectabantur et non modo minoribus, sed etiam maioribus feris potiri studebant. 20. Auctoritate tua nobis opus est et consilio et etiam gratia. 21. Nihil opus est simulatione et fallaciis. 22. Apollo Iove natus est et Latona. 23. Celsae graviore casu decidunt turres. 24. Omnes capite demisso terram, intuebantur. 25. Cornibus tauri, apri
5

Usos del ablativo

dentibus, morsu leones se tutantur. 26. Philippus, Macedonum rex, gloria superatus a filio, facilitate et humanitate superior fuit. 27. Tu me et alios prudentia vincis. 28. Priusquam incipias, consulto et, ubi consulueris, mature facto opus est. 29. Agesilaus erat pede claudus. 30. Multo sanguine ac vulneribus ea Poenis victoria stetit. 31. Anus Tarquinium interrogavit num sex reliquos libros eodem pretio vellet emere. 32. Virorum antiquitatis fortissimorum longe illustrissimus est Alexander, magni patris filius multo maior, natione Macedo, eruditione et studiis Atheniensis, prudentia, fortitudine, fortuna bellica non minus insignis quam comitate, liberalitate, humanitate. 33. Scipio cognomine Africanus cum magna spe votisque civium in Hispaniam profectus est. 34. Galli munitionibus silentio relictis maxima (cum) celeritate subito impetum fecerunt in legionarios castrorum in munitione occupatos; qui summa (cum) virtute (fortissime) se defenderunt nullo ordine, nullo imperio; multi etiam nudo capite pugnaverunt, quod tempus galeas induendi eos defecerat. 35. P. Cornelius Scipio consul, cum Massiliam pervenisset castris ad Rodani ostium positis magna cum admiratione accepit Hannibalem iam Pyrenaeis montibus magno cum exercitu superatis per regiones Galliae meridianas singulari (cum) celeritate et nullo fere negotio iter fecisse. Ablativo y dativo agente 1. Actaeon a suis canibus dilaceratus est. 2. Romulus et Remus a lupa nutriti sunt. 3. Non est consentaneum, qui invictum se a labore praestiterit, eum vinci a voluptate. 4. Animus occupatur ab iracundia. 5. Cupiditates a ratione retinentur. 6. Civitates Siciliae a tyrannis subactae sunt. 7. Caesar statuit sibi Rhenum esse transeundum. 8. Cum iis est vobis, milites, pugnandum, quos terra marique priore bello vicistis. 9. Sophocles a filiis in iudicium vocatus est. 8. Erat ei vivendum latronum ritu. 9. Apud Pythagoram discipulis quinque annis tacendum erat. Ablativo comparativo 1. Ex Homero centum exscripsi versus, quibus meliores reperire non potui. 2. Solem e mundo tollere videntur, qui ex vita tollunt amicitiam, qua nihil ab dis immortalibus melius habemus, nihil iucundius. 3.
6

Textos latinos II

Certa pax melior est sperata victoria. 4. Nihil est virtute amabilius. 5. Quid est in homine, ratione divinius? 6. Quid hoc victore moderatius esse potest? 7. Miserius stultitia quid possumus dicere? 8. Nihil te uno sol indignius vidit. 9. Tuam vitam mea salute potiorem duco. 10. Qui nihil habet in vita iucundius vita, is cum virtute vitam non potest colere. 11. Latius opinione malum disseminatum est. 12. Animi virtutes ex ratione gignuntur, qua nihil est in homine divinius. 13. Mater omnium bonarum artium sapientia est, qua nihil a diis praestabilius hominum vitae datum est. 14. Ne offeramus nos periculis sine causa, quo esse nihil potest stultius. 15. Non ego cum Dionysii vita, qua taetrius excogitare nihil possum, Platonis vitam comparabo. 16. Catilina initio non amplius duobus milibus hominum habuit. 17. Eo die caesi sunt Romanis minus quadringentis. 18. Inter hostium agmen et nostrum non amplius quinque milibus passuum intererat. 19. Nostri amplius horis quattuor fortissime pugnaverunt. 20. Tota Graecia nemo Socrate sapientior fuit. Complementos de lugar 1. Orestes, filius Agamemnonis, interemit insidiis Pyrrhum, Delphis, inter altaria Apollinis. 2. Cogitandum est tibi Romaene et domi tuae, an Mytilenis aut Rhodi malis vivere. 3. Cicero meus in Formiano erat, Terentia et Tullia Romae. 4. Corvi modo humi residebant modo se pennis levabant. 5. Caesar Massiliam in Galliarum urbem, pervenit. 6. Pompeius, his rebus cognitis quae erant ad Corfinium gestae, Luceria proficiscitur Canusium atque inde Brundusium. 7. Cum praetextatus etiam tum Archias esset, Luculli eum domum suam receperunt. 8. Cimon, Cyprum cum ducentis navibus missus, in oppido Citio mortuus est. Complementos de tiempo 1. Dies et noctes, tanquam avis, mare prospecto: evolare cupio. 2. Vixit annos bis centum. 3. Alcibiades annos circiter quadraginta quinque natus diem obiit supremum. 4. Decessit Philipus septem et quadraginta annos natus. 5. Sunt bestiolae quaedam, quae unum diem vivunt: ex iis igitur bestiolis, quae hora octava mortua est, provecta aetate mortua est. 6. Die constituta Orgetorix omnem suam familiam coegit. 7. Cornua

Usos del ablativo

cervi, omnibus annis, veris tempore amittunt. 8. Uno die inter duos reges coeptum est atque patratum bellum. 9. Caesar discedens post diem septimum sese reversurum confirmat. Complementos de lugar y de tiempo 1. Regnatum est Romae annos ducentos quadraginta quatuor. 2. Fuit Arganthonius quidam Gadibus, qui octoginta regnavit annos, centum viginti vixit. 3. Diodotus stoicus caecus multos annos domi nostrae vixit. 4. Dico te nocte venisse in M. Laecae domum. 5. Cum Teanum venissem, C. Messius mihi dixit Caesarem iter habere Capuam et eo ipso die mansurum Aeserniae. Itaque Cales processi. At cum Calibus essem, adfertur litterarum tuarum exemplum. 6. Cum minime exspectarem, venit ad me Caninius mane. 7. Postero die Hannibal in agrum Sidicinum pervenit: ibi diem unum populando moratus est. 8. Persius decessit in praediis suis anno aetatis tricesimo. 9. Post aliquos menses homo occisus est.

You might also like