NARTH Practice Guidelines In Polish

Zalecenia praktyki klinicznej w leczeniu niechcianych skonnoci i zachowa homoseksualnych 1)

Narodowe Stowarzyszenie Na Rzecz Badania i Terapii Homoseksualizmu (NARTH) Zesp Roboczy do Spraw Zalece Praktyki Klinicznej w Leczeniu Niechcianych Skonnoci i Zachowa Homoseksualnych 2) Salt Lake City, Utah

Wstp Interwencja kliniczna w przypadku osb pragncych zmieni swoje niechciane skonnoci i zachowania homoseksualne jest tematem niezwykle kontrowersyjnym. W rodowisku socjopolitycznym, jakie obecnie dominuje w organizacjach zajmujcych si zdrowiem psychicznym (Cummings, ODonahue, & Cummings, 2009; Redding, 2001; Wright & Cummings, 2005), osoby, ktre poszukuj i/ lub dowiadczaj poprawy funkcjonowania sfery heteroseksualnej z pomoc psychoterapii mog spotka si z marginalizacj lub deprecjonowaniem dowiadczanej zmiany. Jednym z powodw tej marginalizacji jest wzrastajca liczba rezolucji, stanowisk i zalece, produkowanych przez profesjonalne stowarzyszenia psychologiczne, a odno szcych si do podej terapeutycznych wobec orientacji seksualnej (np. Amerykaskie Towarzystwo Psychologiczne, 2000, 2009). Dokumenty te zawieraj wiele przydatnych informacji, ktre powinny by znane klinicystom, s jednak ograniczone z powodu braku rnorodnych spojrze na zagadnienie (Yarhouse, 2009). Zwaszcza za, czsto wydaj si by sporzdzone przez stronnicze gremia, ktrych czonkowie nie podzielaj celw, wartoci czy pogldw wielu klientw, ktrzy poszukuj pomocy w kierunku zmiany niechcianego pocigu do wasnej pci i towarzyszcych im uczu, fantazji i zachowa. Celem tego dokumentu jest dostarczenie zalece naukowych i terapeutycznych klinicystom, ktrzy afirmuj prawo klientw do poszukiwania zmiany niechcianych skonnoci i zachowa homoseksualnych. Konkretne cele tych zalece s dwojakie: 1). rozpowszechnia praktyk zawodow, ktra daje jak najwicej pozytywnych wynikw i zmniejsza potencja szkody wyrzdzanej klientom szukajcym interwencji ukierunkowanej na zmian niechcianych skonnoci i zachowa wobec tej samej pci oraz 2) zapewni informacje, ktre koryguj stereotypy i bdne charakterystyki interwencji ukierunkowanych na zmian i tych, ktrzy tej zmiany poszukuj. Samo prawo klienta do poszukiwania interwencji ukierunkowa nej na zmian jest wci kwestionowane w rodowiskach zajmujcych si zdrowiem psychicznym (Amerykaskie Towarzystwo Psychologiczne, 2009; Kaplan et al., 2009; Yarhouse & Throckmorton, 2001, 2002). W rezultacie Zarzd i Naukowy Komitet Doradczy Narodowego Stowarzyszenia na Rzecz Badania i Terapii Homoseksualizmu (NARTH) uzna, e stworzenie zalece dla klinicystw przez klinicystw, ktrzy uprawiaj takie praktyki jest pilnie potrzebne. Aby powsta ten dokument, stworzono grup robocz do spraw zalece praktyki klinicznej. Wstpny szkic dokumentu zosta przesany do recenzji do zarzdu NARTH i czonkw stowarzyszenia prowadzcych praktyk

zawodow, rozwaono wszelkie opinie zwrotne i o ile wnosiy co do dokumentu, wczono je do ostatecznej wersji zalece. Termin: zalecenia odnosi si do stwierdze, ktre sugeruj lub rekomenduj klinicystom konkretne zawodowe zachowania, starania i postpowanie. Zalecenia rni si od standardw tym, e te ostatnie s obowizkowe i moe im towarzyszy mechanizm egzekwowania. Zalecenia za s w zamiarze aspiracyjne i ukierunkowane na uatwienie trwaego systematycznego rozwoju zawodowego i zapewnienie wysokiego poziomu praktyki zawodowej klinicystw. Poniewa zalecenia co do prowadzenia praktyki nie s obowizkowe, wyczerpujce i nie daj si zastosowa do kadej sytuacji zawodowej i klinicznej, winny by stosowane, by uzupeni akceptowane zasady psychoterapii, nie w ich zastpstwie. Zalecenia nakrelone w tym dokumencie nie maj suy za standard opieki klinicznej. Zamiast tego maj odzwierciedla aktualny stan wiedzy w praktyce psychoterapeutycznej z klientami majcymi pocig do wasnej pci, ktrzy pragn zmniejszy funkcjonowanie homoseksualne i/ lub zwikszy funkcjonowanie heteroseksualne. Zalecenia te podzielone s na trzy sekcje: (a) postawy wobec klientw poszukujcych zmiany, (b) zalecenia co do terapii oraz c) edukacja.

Postawy wobec klientw poszukujcych zmiany

Zalecenie 1. Zachcamy klinicystw, by uznali zoono oraz ograniczenia w wiedzy na temat etiologii pocigu do wasnej pci.. Standardowa opinia panujca wrd behawiorystw gosi, e przyczyny ludzkiego zachowania s wieloczynnikowe (Rutter, 2006). Panuje take oglna zgoda, e etiologia homoseksualizmu jest wieloczynnikowa (np. Gallagher, McFalls, & Vreeland, 1993; Otis & Skinner, 2004), poniewa istniej powody, sprawiajce, e niektre osoby postrzegaj pocig do wasnej pci i zachowania z nim zwizane jako niechciane (por. Guideline 3). Przez lata pojawiay si przerne teorie dotyczce etiologii. Stosowano wiele rozmaitych podej do interwencji. Rne podejcia teoretyczne dotyczce rde pocigu do wasnej pci czsto wykorzystywano gdy konkretne podejcie okazywao si adekwatne doprowadzajc doradc, terapeut lub klienta do konkretnego wniosku dotyczcego tego, co spowodowao ow skonno. Najsilniejszym korelatem dorosej orientacji homoseksualnej z dziecistwem jest kliniczne

zaburzenie tosamoci pciowej (GID Gender Identity Disorder), ktre byo kojarzone z nastpujcym po nim homoseksualizmem w 50% i wicej przypadkw w badaniach longitudilanych (np. Zucker & Bradley, 1995). Jednake rzadkie wystpowanie w peni rozwinitego GID wrd osb dowiadczajcych pocigu wobec wasnej pci oznacza, e to wyjanienie prawdopodobnie stosuje si do mniejszoci przypadkw, cho by moe bardziej powszechne mog by utajone problemy z tosamoci pciow. Badania socjologiczne nie dowiody, eby jakikolwiek czynnik rodowiskowy, rodzinny czy spoeczny by czynnikiem dominujcym w powstawaniu pocigu wobec wasnej pci dla wikszoci gejw bd lesbijek. Gruntowna praca Bella, Weinberga i Hammersmitha (1981) uwzgldniaa wszystkie znane w tamtym czasie czynniki i dowodzia, e kady z nich moe by jedynie odpowiedzialny liczbowo za niewielki uamek przypadkw. Zostao to potwierdzone w pracy Van Wyka i Geista (1984). Badania biologiczne nie wskazuj na jedn dominujc przyczyn, przeciwnie: wikszo wpyww bya liczbowo niewielka, cho wiele indywidualnych korelacji byo znaczc ych statystycznie (Bogaert, 2007; James, 2006; Lalumiere, Blanchard, & Zucker, 2000; Martin & Nguyen, 2004; Meyer-Bahlburg, Dolezal, Baker, & New, 2008; Rahman, Kumari, & Wilson, 2003). Stopie zgodnoci orientacji seksualnej w przypadku blinit jest rezu ltatem wielorakich wpyww, znanych badaczom bd nie, a badania nad blinitami sugeruj, e wielorakie reakcje indywidualne dominuj w nieoczekiwanie wysokim stopniu (Bailey, Dunne, & Martin, 2000; Bearman & Bruckner, 2002; Hershberger, 1997; Langstrom, Rahman, Carlstrom, & Lichtenstein, 2008; Santtila et al., 2008). Klinicyci musz zatem traktowa powanie opowieci klienta i nie nakada na klientw adnych konkretnych teorii etiologicznych, nawet jeli day si one jasno stosowa w innych przypadkac h. Z drugiej strony klient moe z powodw psychologicznych zaprzecza zdarzeniom lub procesom, ktre s dla klinicystw oczywistymi przypadkami; w takich sytuacjach uzasadnione moe by zajcie si t spraw z klientem. Naley znale rwnowag pomidzy traktowaniem opowieci klienta bardzo powanie, a zachowywaniem obiektywnoci terapeutycznej. Wane, aby konsultowa si z innymi specjalistami i zwiksza zrozumienie poprzez zestawianie wpyww, ktre klienci uznali za istotne. Cho prawdopodobnie nie znajdziemy adnych znaczco dominujcych czynnikw, wiadomo ju o kilku obszarach zdarze, zagadnie, ktre potencjalnie prowadz do pocigu do wasnej pci, i powizanych z nimi zachowa. Podane s poniej w przypadkowej kolejnoci lista nie jest zamknita: wykorzystywanie seksualne (James, 2005; Wilson & Widom, 2010), relacje z rodzicami

(Francis, 2008), relacje z rwienikami tej samej pci (Bem, 1996), solidarno polityczna (Rosenbluth, 1997; Whisman, 1996), oraz atypowe psychiczne oraz fizyczne/ biologiczne cechy pciowe (Zucker & Bradley, 1995). W odkrywaniu etiologii pocigu do wasnej pci u kadego konkretnego klienta konieczna jest swoboda decyzji, co sugeruje fakt, e najwaniejsze organizacje zajmujce si zdrowiem psychicznym traktuj temat etiologii wymijajco (Amerykaskie Towarzystwo Psychologiczne, 2008a). Jednake szerok ale ujednolicon interpretacj tych zrnicowanych wpyww znale mona w pogldzie, ktry gosi, e skonno i zachowania homoseksualne mona postrzega jako adaptacj rozwojow do niesprzyjajcego rodowiska biologicznego i/lub psychospoecznego, by moe w poczeniu ze sab i poredni predyspozycj genetyczn. 3). Adaptacja taka i wynikajcy z niej pocig do wasnej pci mog niepokoi niektrych ludzi, poniewa godz w ich wartoci i/lub poniewa wynikajce z niej zachowania mog naraa ich na chorob psychiczn i fizyczn (por. Zalecenie 7 i 11). Wziwszy pod uwag zoono tego tematu, klinicyci, ktrzy pracuj z klientami, dowiadczajcymi niechcianych skonnoci i zachowa homoseksualnych musz tym bardziej troszczy si o i zabiega o dostarczanie danych do bada, zgodnie z zachowaniem zwyczajowej poufnoci. Tego rodzaju wkad pomgby wszystkim poszerzy wiedz o etiologii pocigu do wasnej pci i zwizanych z nim zachowa. Zalecenie 2: Zachcamy klinicystw, by zrozumieli w jaki sposb ich wartoci, postawy oraz wiedza na temat homoseksualizmu wpywa na ich ocen oraz interwencj terapeutyczn wobec klientw, dowiadczajcych niechcianych skonnoci i zachowa homoseksualnych.

Kiedy poszczeglne osoby zaczynaj uczszcza na psychoterapi i wyraaj sprzeczne uczucia, myli lub wartoci dotyczce dowiadczanego pocigu do wasnej pci (lub jakiejkolwiek innej kwestii), klinicyci w kontakcie z tymi klientami spogldaj przez pryzmat wasnych wartoci i uprzedze. Wartoci i skonnoci klinicystw pomagaj okreli teorie, techniki i postawy stosowane, by pomc tym klientom w badaniu ich problemu (Jones, 1994; Meehl, 1993; Midgley, 1992; ODonohue, 1989; Redding, 2001). Profesjonalne organizacje zajmujce si zdrowiem psychicznym zawary w przeszoci t zasad w zaleceniach dotyczcych etyki uprawiania zawodu. Wzywaj one klinicystw do tego, by byli wiadomi swoich wasnych systemw przekona, wartoci, potrzeb i ogranicze, i tego jak czynniki te wpywaj na ich prac (np. Amerykaskie Towarzystwo Terapii Maestw i Rodziny 2001; Amerykaskie Towarzystwo Psychologiczne, 2002). Ostatnio zachca si klinicystw by rozsdnie

oceniali sytuacj i podejmowali rodki zaradcze, by upewni si, e ich potencjalne uprzedzenia, granice ich kompetencji i ograniczenia w ich biegoci nie prowadz do niesprawiedliwych praktyk i nie zezwalaj na nie (Amerykaskie Towarzystwo Psychologiczne, 2002, Zasady Etyczne, Zasada D, pp. 10621063). Organizacje zajmujce si zdrowiem psychicznym przyznaj rwnie, e seksualno i religijno s istotnymi aspektami osobowoci (Amerykaskie Towarzystwo Psychologiczne 2008b), a klinicystw zachca si, by byli tego wiadomi i szanowali rnice kulturowe i indywidualne, wczajc w to te, ktre odnosz si do religii i orientacji seksualnej, kiedy pracuj z klientami, dla ktrych te sfery ycia s szczeglnie istotne (Amerykaskie Towarzystwo Psychologiczne, 2002; por. Zalecenie 3). Klient, ktrego problemem jest potrzeba wyjanienia sprzecznych postaw wobec pocigu do wasnej pci przedstawia sob mikrokosmos konfliktw moralnych, prawnych i psychologicznych odnoszcych si do homoseksualizmu w naszym spoeczestwie. Klinicyci musz by wiadomi tego, e w ujciu historycznym, pocig do tej samej pci i zwizane z nim zachowania byy postrzegane w kategoriach moralnych (grzech) przez teologw i wieckich, jako problem natury prawnej (przestpstwo) przez prawodawcw, a dopiero pniej jako zjawisko psychologiczne (zaburzenie psychiczne) przez klinicystw i innych (Katz, 1976). Pocig do wasnej pci i zwizane z nim zachowania byy i w zdecydowanie mniejszym stopniu nadal s postrzegane i odbierane w naszej kulturze jako upadek moralny wymagajcy osdzenia (Gallup, 1998; Schmalz, 1993); czyny przestpcze wymagajce postpowania sdowego (Posner & Silbaugh, 1996; Rubenstein, 1996); zachowania wymagajce stygmatyzowania i dyskryminacji (Rubenstein, 1996; Eskridge & Hunter, 1997); i do roku 1974 zaburzenia te same w sobie musiay by leczone (Amerykaskie Towarzystwo Psychiatryczne, 1972). Kilka ostatnich dziesicioleci przynioso znaczce zmiany w ocenie moralnej, statusie prawnym i psychologicznym opisie homoseksualizmu. Zmiana w opisie zostaa odzwierciedlona w roku 1973, kiedy Amerykaskie Towarzystwo Psychiatryczne usuno homoseksualizm jako stan patologiczny z DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders klasyfikacja zaburze psychicznych APA). W tamtym czasie zaczto rwnie kwestionowa zasadno, efektywno i etyczno interwencji ukierunkowanych na zmian. To z kolei doprowadzio do sytuacji, w ktrej wikszo organizacji zajmujcych si zdrowiem psychicznym stwierdza, e orientacja homoseksualna i/ lub pocig do wasnej pci nigdy nie mog by poddane modyfikacji (np. Amerykaskie Towarzystwo Psychologiczne, 2000, 2008a). Ta postawa, wycznej afirmacji tosamoci gejowskiej, zakada, e oczekiwanym i zalecanym optymalnym efektem terapii klient w ambiwalentnych wobec swojego pocigu do wasnej pci jest wyksztacenie i osignicie akceptacji

ich seksualnych pragnie i identyfikacja z nimi. Klinicyci, ktrzy wci prowadz doradztwo zorientowane na zmian, wierz, e zmiana jest moliwa i dostpna dla wielu wysoce zmotywowanych klientw, ktrzy pragn zmniejszy swj pocig do wasnej pci, rozwin i wzmocni pocig do przeciwnej pci i identyfikacj heteroseksualn lub osign stabilno w yciu opartym na abstynencji (Byrd & Nicolosi, 2002; NARTH, 2009). Inni klinicyci mog utosamia si z obiema tymi postawami. Kiedy doradzaj klientowi z ambiwalentnym stosunkiem do pocigu do wasnej pci, postrzegaj zarwno cele zmiany jak i cele postawy afirmatywnej jako moliwe i etyczne, nie przyznajc adnej z nich wycznej wartoci (Throckmorton & Yarhouse, 2006). Kiedy klinicyci zajmuj si kwesti oceny, wiadomej zgody i wyznaczania celw, musz rozway zoono orientacji seksualnej i jej rozwj (por. Zalecenie nr 1). Wielu socjologw podziela pogld interakcjonistyczny, e orientacja seksualna ksztatuje si dla wikszoci ludzi poprzez zoon interakcj czynnikw biologicznych, psychologicznych i spoecznych (por. Zalecenie nr 1) Nie ma zgody co do tego, jak najlepiej mierzy orientacj seksualn i co stanowi jej nadrzdny wymiar. Czy s to skonnoci, zachowania, fantazje, identyfikacja czy jakie poczenie tych elementw (Kinnish, Strassberg, & Turner, 2005; Moradi, Mohr, Worthington, & Fassinger, 2009; Sell, 1997; Throckmorton & Yarhouse, 2006). Prowadzi to do dalszych problemw z ocen czstoci wystpowania i pomiarem wiarygodnoci orientacji seksualnej (Byne, 1995; Laumann, Gagnon, Michael, & Michaels, 1994; Stein, 1999). Co wicej, po grudniu 1973, kiedy homoseksualizm jako taki nie by ju ujmowany w kategoriach zaburzenia, badania zwizane z moliwoci zmiany niechcianego pocigu do wasnej pci stay si duo mniej powszechne w literaturze przedmiotu. (Jones & Yarhouse, 2007). Rozwaajc powysze, lklinicyciwinni take rozway pewne konkretne potencjalne uprzedzenia, na jakie mog si natkn, kiedy zaczn bada sprawy klientw. Klinicyci, ktrzy zasadniczo przyjli postaw afirmacji homoseksualizmu wydaj si skupia na literaturze badawczej, ktra podkrela brak rnicy w patologii pomidzy osobami dowiadczajcymi pogigu do wasnej pci, a reszt populacji na badaniach, ktre przypisuj rnice midzy tymi dwoma populacjami zinternalizowanej homofobii i zewntrznym stresorom (Gonsiorek,1991). Mog ignorowa moliwe znaczenie etiologiczne czynnikw spoecznych i rozwojowych, takich jak czste wystpowanie wykorzystywania seksualnego w w dziecistwie, szczeglnie u mczyzn (Eskin,

Kaynak-Demir, & Demir, 2005; Fields, Malebranche, & Feist-Price, 2008; James, 2005; Stoddard, Dibble, & Fineman, 2009; Tomeo, Templer, Anderson, & Kotler, 2001; Wilson & Widom, 2010). Mog take podkrela ograniczenia metodologiczne w literaturze badawczej, ktre wskazuj na moliw skuteczno interwencji prowadzcych do zmiany (Amerykaski e Towarzystwo Psychologiczne, 2009; Gonsiorek, 1991), cho wydaje si, e nie ma adnego zadowalajcego sposobu pomiaru orientacji seksualnej (lub jej zmiany) w literaturze (Jones & Yarhouse, 2007; Moradi et al, 2009). Prawdopodobnie odrzuc badania nad psychodynamik i inne teorie, ktre mog by uyte we wspieraniu interwencji prowadzcych do zmiany powoujc si na ograniczenia metodologiczne ignorujc fakt, e warto tych studiw, cho nie jest imponujca wedug wspczesnych standardw, bya mimo to stanem bada i bya wystarczajco dobra, by zasuy na publikacj w szanowanych pismach branowych. Co wicej, wczesne studia, ktre wspieray moliwo zmiany porwnywalne s do innych studiw dotyczcych homoseksualizmu w literaturze tamtego okresu, ktre wci ciesz si powaaniem (Jones & Yarhouse, 2007) i cytowane s bezkrytycznie we wspczesnych dyskusjach o terapii zorientowanej na zmian (por. Amerykaskie Towarzystwo Psychologiczne, 2009), prawdopodobnie dlatego e wspieraj faworyzowany socjopolityczny punkt widzenia. Co wicej, klinicyci majcy siln postaw afirmujc homoseksualizm mog skania si ku podkrelaniu literatury klinicznej, ktra opisuje przykady szkody takiej jak rozczarowanie z powodu nieosignicia cakowitej reorientacji seksualnej w toku terapii zorientowanej na zmian i mog zadecydowa, e prowadzenie takiej terapii jest w oczywisty sposb nieetyczne lub szkodliwe (Gonsiorek, 2004; Murphy, 1992; Tozer & McClanahan, 1999; Worthington, 2004). Mog podtrzymywa ten pogld, kiedy klienci otwarcie mwi, e chc zmieni swoj niechcian skonno i zachowania homoseksualne (Gonsiorek, 2004). Klinicyci ci mog wierzy, e klienci nie s w stanie ustanowi realistycznych celw dla samych siebie ani nie potrafi podj w peni dobrowolnej decyzji, by rozwin swj potencja heteroseksualny, zakadajc, e klienci chc si zmieni tylko dlatego, e byli uciskani i dyskryminowani przez spoeczestwo (Tozer & McClanahan, 1999). Mog ignorowa prawd, e wielu klientw, ktrzy pragn poszukiwa moliwoci zmiany, dowiadcza znaczcego konfliktu pomidzy przekonaniami religijnymi, a skonnoci do tej samej pci (Beckstead & Morrow, 2004; Haldeman, 1994, 2004; Yarhouse & Tan, 2004), i ta przynaleno religijna moe by najbardziej staym aspektem tosamoci klienta (Johnson, 1995; Koening, 1993). Niektrzy klinicyci uznawali nawet, e zgoda na pomoc klientowi w rozwiniciu potencjau heteroseksualnego jest analogiczna do zgody na pomoc anorektykowi w dalszym odchudzaniu (Gree n, 2003). Mog skania si do opowiedzenia si za niezmiennoci orientacji seksualnej, opierajc ten wniosek pozostajcy przedwczesnym

wnioskiem - na niepotwierdzonych badaniach biologicznych (Garnets & Peplau, 2001; James, 2005; Stein, 1999; Yarhouse & Throckmorton, 2002). Uprzedzenia mog mie wpyw na klinicystw rwnie w innym sensie. Klinicyci, ktrzy praktykuj przede wszystkim podejcie zorientowane na zmian niechcianego pocigu do wasnej pci mog nadinterpretowa prawdopodobiestwo i zakres prawdopodobnej zmiany, nadmiernie upraszczajc lub przeceniajc proces zmiany zgodnie z ich preferowan (czsto psychodynamiczn) teori. Mog nie powica wystarczajcej uwagi wyjtkowoci dowiadcze konkretnego klienta dotyczcych zainteresowania/pobudzenia/ wzorcw zachowa zwizanych z t sam lub przeciwn pci i mog nie docenia moliwej szkody terapeutycznej mogcej wynika z tego rodzaju nadmiernych uproszcze (Buxton, 2004), takiej jak powodowanie, e klienci czuj si niezrozumieni i przedstawieni w niewaciwym wietle (Beckstead, 2001; Haldeman, 2002; Shildo & Schroeder, 2002; Shildo, Schroeder, & Drescher, 2001). Mog czu pokus, by ignorowa fakt, e tylko mniejszo klientw z niechcian skonnoci do tej samej pci osiga cakowit zmian na rzecz zdolnoci do heteroseksualizmu i funkcjonowania w nim, cho staj wobec potnych sankcji spoecznych przez cae swoje ycie (Green, 2003). Klinicyci zorientowani na zmian mog take skania si ku temu, by ignorowa badania dotyczce efektu presji spoecznych i zinternalizowanych postaw spoecznych wobec homoseksualizmu jako moliwych czynnikw przyczyniajcych si do objaww wystpujcych u klienta (DiPlacido, 1998; Maylon, 1982; Mays & Cochran, 2001; Meyer & Dean, 1998; Shildo, 1994). Mog take bagatelizowa badania sugerujce, e homoseksualni mczyni i kobiety, ktrzy komunikuj niszy poziom zinternalizowanej homofobii na og maj mniej powizanych z ni problemw (Meyer & Dean, 1998). Niektrzy klinicyci, ktrzy praktykuj przede wszystkim interwencj ukierunkowan na zmian mog automatycznie zakada, e presja zewntrzna, by odej od niechcianego pocigu do wasnej pci jest zbiena z systemem wartoci klienta i powinna by uszanowana, i mog z tego powodu zaniedba g bsze badanie tych kwestii (Green, 2003; por. Zalecenie 8). Niektrzy z tych klinicystw mog sugerowa klientom, e zmiana w niechcianym pocigu do wasnej pci byaby potencjalnym uwolnieniem od stanu patologicznego, podczas gdy bardziej pomocne byoby postrzeganie tego jako problemu klinicznego (Engelhardt, 1996) szczeglnie u klientw, ktrzy skaniaj si ku przyjciu tosamoci gejowskiej i ktrzy uwaaj, e

koncentrowanie si na patologii niczemu nie pomaga (Liddle,1996) lub moe by szkodliwe Shildo & Schroeder, 2002), lub dla klientw, ktrzy stali si bezbronni przez powtarzajce si, traumatyczne antygejowskie dowiadczenia (Haldeman, 2002). S take uprzedzenia, ktre wpywaj zarwno na afirmujcych homoseksualizm jak i zorientowanych na zmian klinicystw. Obie te grupy zwaszcza jeeli s aktywnie zaangaowani w debat kulturow wok moralnych, prawnych i psychologicznych aspektw homoseksual izmu w spoeczestwie mog odrzuci potrzeb odsyania klientw do innych specjalistw. Moe to by ryzykowne zwaszcza kiedy, w czasie procesu ustalania celw, staje si jasne, e wartoci wyznawane przez doradc stoj w wyranym konflikcie z celami kli enta (Haldeman, 2004; Liszez & Yarhouse, 2005). Moe istnie konieczno odesania klienta do kogo innego, jeli klinicysta nie jest w stanie identyfikowa si z tosamoci zakorzenion w religii (Throckmorton & Welton, 2005) lub z mniej monogamicznymi seksualnie normami znaczcej czci kultury gejowskiej (Bepko & Johnson, 2000; Bonello & Cross, 2010; Laumann i in., 1994; Martell & Prince, 2005; Mercer, Hart, Johnson, & Cassell, 2009; Prestage i in., 2008; Shernoff, 1999, 2006; Spitalnick & McNair, 2005). Klinicysta moe uzna za niedopuszczalne rwnie to, eby odsya klientw do potrzebnej spoecznoci wspierajacej, ktrej wartoci klinicysta nie akceptuje (Yarhouse & Brooke, 2005). Klinicyci, ktrzy przyjmuj od pocztku pozycj bardziej elastyczn ni afirmujc homoseksualizm lub zorientowan na zmian z mniejszym prawdopodobiestwem bd pozostawa pod wpywem tego rodzaju uprzedze podczas wstpnej fazy oceny, wiadomej zgody i wyznaczania celw (Throckmorton & Yarhouse, 2006). Mimo to terapeu ci tacy mog mie tendencj, by czeka za dugo, aby zachci klienta, by wyszed z kontemplacyjnej ambiwalencji, w ten sposb tracc moliwo pomocy klientowi w eksperymentowaniu z nowymi zachowaniami, postawami i adaptacjami (Buxton, 2004). Moe by to spowodowane sprzecznymi uczuciami klinicysty wzgldem moliwoci zmiany lub tym, e klinicysta nie jest w stanie w peni utosami si z seksualnym systemem wartoci subkultur gejowskich lub konserwatywnie religijnych (Bepko & Johnson, 2000; Rosik, 2003a). Klinicyci, ktrzy nie oferuj wycznie interwencji zorientowanych na zmian mog nie docenia w peni dowiadczenia klinicystw, ktrzy czsto praktykuj efektywne przymierze terapeutyczne i przekonuj si, e moe ono zaistnie jedynie wwczas, gdy z arwno doradca jak i klient postrzegaj niechcian pocig do wasnej pci z podobnej perspektywy wartociujcej. Z tego punktu widzenia ich bardziej elastyczna postawa w podchodzeniu do potrzeb terapeutycznych w

przypadku zarwno klientw szukajcych zmiany jak i afirmujcych swj homoseksualizm moe osabi si przymierza terapeutycznego i pozostawi klienta z poczuciem niecakowitego zrozumienia i niepenego wsparcia (Nicolosi, Byrd, & Potts, 2000; Rosik, 2003a, 2003b). Poza powyszymi kwestiami, klinicyci zarwno afirmujcy homoseksualizm jak i zorientowani na zmian, pracujc z nastolatkami mog potrzebowa zachowania dodatkowej ostronoci; na tym etapie rozwojowym dowiadczenie identyfikacji seksualnej jest bardziej pynne i nastolatki mog uznawa za nieprzydatn presj na rozwizanie tej sytuacji (Cates, 2007; McConaghy, 1993; Remafedi, Resnick, Blum, & Harris, 1992; Savin-Williams, 2005; por. Zalecenie 9). Wielu klinicystw zajmujcych si zdrowiem psychicznym pozostaje w konflikcie dotyczcym tego, jak najlepiej pomaga pacjentom, ktrzy zaczynaj psychoterapi, wyraajc sprzeczne uczucia, myli lub wartoci dotyczce skonnoci i zachowa wobec tej samej pci. Poniewa pogldy konserwatywne i tradycyjne s obecnie niedostatecznie reprezentowane wrd psychiatrw (Redding, 2001), istnieje powane ryzyko, e reakcja doradcy na klienta, ktry skania si ku zmianie, bdzie negatywna. Z tego powodu istotne jest, aby klinicycizapoznali si z penym wachlarzem opcji terapeutycznych dla klientw, kt rzy dowiadczaj konfliktw tosamoci religijnej i seksualnej, w tym z moliwociami, ktre uprawomocniaj decyzj klienta, by rozwija potencja heteroseksualny (Beckstead & Morrow, 2004; Haldeman, 2004; Rosik, 2003a; Throckmorton & Yarhouse, 2006). Zaleca si, eby klinicyci rozwayli te opcje jako cz rozwanej, etycznej praktyki. Zalecenie 3: Zachcamy klinicystw by szanowali warto przekona religijnych swych klientw i powstrzymywali si od dokonywania lekcewacych zaoe co do motywacji stojcej za poszukiwaniem interwencji terapeutycznej sucej zmianie.

Badania pokazuj, e wikszo ludzi, ktrzy przychodz do klinicystw dowiadczajc niechcianego pocigu wobec wasnej pci motywowana jest czciowo przez gboko zakorzenione wartoci religijne (Jones & Yarhouse, 2007; Nicolosi et al., 2000; Spitzer, 2003). Jednake badana konsekwentnie wskazuj, e klinicyci zajmujcy si zdrowiem psychicznym s mniej religijni ni og populacji w kilku wymiarach partycypacji i przekonania (Bergin & Jensen, 1990; Delaney, Miller, & Bisono, 2007; Neeleman & King, 1993). Brak znajomoci przekona religijnych i oglnie pojmowanych wartoci zwaszcza tych bliskich klientowi moe negatywnie wpywa na tok i rezultat interwencji w przypadku klientw, ktrych wiara motywuje denie do zmiany homoseksualnych skonnoci i zachowa. Poszanowanie religii jako wyrazu

rnorodnoci w psychologii podkrela potrzeb zwrcenia uwagi na to ryzyko (Benoit, 2005; Buxton, 2004; Yarhouse & Burkett, 2002; Yarhouse & VanOrman, 1999). Motywacje religijne nie powinny by wyczone z analizy w psychoterapii, ale klinicyci musz by niezwykle ostroni w patologizacji wartoci religijnych, ktre mog doprowadzi klienta do prb zmiany niechcianych skonnoci i zachowa ho moseksualnych. Brak konserwatystw i osb religijnych pord klinicystw zajmujcych si zdrowiem psychicznym w porwnaniu z ogln populacj (Delaney et al., 2007; Redding, 2001) sugeruje znaczce niebezpieczestwo tego, e klinicyci le zinterpretuj lub nie doceni motywacji klientw religijnych i konserwatywnych. Jednym ze sposobw, w jaki to si manifestuje jest sytuacja, kiedy przekonania religijne, ktre motywuj klientw, by zmienili swj niechciany pocig do wasnej pci, s zbyt szybko i jednakowo szufladkowane jako zinternalizowana homofobia (tak jak u Hereka, Gillisa, & Cogana, 2009). Rnice w wartociach moralnych pomidzy terapeutami, doradcami i ich religijnie identyfikujcymi si klientami dotyczce seksualnoci mog atwo sta si obiekt em klinicznego podejrzenia z milczcym i niewaciwym zaoeniem, e wartoci doradcy s lepsze ni wartoci klienta i powinny przewaa (Haidt & Hersh, 2001; Kendler, 1999; Miller, 2001; ODonahue & Caselles, 2005; Rosik, 2003a, 2003b, 2007a, 2007b). Klinicyci mog odnie korzy dziki badaniu tego, jak rol odgrywa podobiestwo wiatopogldw zwaszcza w odniesieniu do epistemologii moralnej w ich postawach wobec klientw, ktrzy prosz o pomoc w rozwiniciu swojego potencjau heteroseksualnego. Na przykad w rnych kulturach wyrnia si pi obszarw troski moralnej: 1) troska o cierpienie innych; 2) troska dotyczca niesprawiedliwego traktowania, nierwnoci i sprawiedliwoci; 3) troski zwizane z obowizkami wobec przynalenoci do grupy (t akie jak identyfikacja religijna); 4) troski zwizane ze wspyciem spoecznym i szacunkiem dla tradycji i autorytetu i 5) troski zwizane z fizyczn i duchow czystoci i tym, co wite (Graham, Haidt, & Nosek, 2009; Haidt & Graham, 2007, 2009; McAdams et al., 2008). Pierwsze dwa obszary skupiaj si na jednostce jako centrum wartoci moralnej, i za cel stawiaj sobie bezporedni ochron jednostki i uczenie szacunku dla praw indywidualnych, Pozostae trzy obszary podkrelaj warto grup i instytucji w przypisywaniu jednostkom rl i obowizkw dla dobra spoeczestwa. Badanie Haidta i jego wsppracownikw (2001, 2007, 2009) pokazao, e konserwatyci maj tendencj, by uywa wszystkich piciu obszarw w swoim myleniu moralnym, podczas gdy liberaowie maj tendencj, by opiera si w wikszym stopniu na pierwszych dwch troskach. Rnice mog prowadzi liberaw do niezrozumienia kwestii moralnych konserwatystw w

wikszym stopniu ni konserwatyci mog bdnie postrzega troski liberaw. Co wicej, problemy moralne konserwatywnych jednostek zwizane z lojalnoci wobec grupy, szacunkiem dla autorytetu i tradycji i czystoci/ witoci zwykle s odrzucane przez liberalne jednostki ( w tym wielu psychiatrw) ktre w istocie uznaj te problemy za niemoralne, jeeli wydaj si one pozostawa w konflikcie z ich wasnym podkrelaniem szkody, praw i sprawiedliwoci. Pena szacunku wiadomo takich rnic moe przyczyni si do powstania pozytywnego rodowiska terapeutycznego dla klientw, ktrzy z powodw religijnych lub innych pobudek moralnych d do zmiany niechcianych skonnoci i zachowa homoseksualnych. Innym sposobem marginalizacji przekona religijnych w oglnej praktyce psychologicznej jest cakowite oddzielanie psychologii i religii poczytywanie powodowanych religi prb psychoterapeutycznych, w celu zmiany skonnoci i zachowa homoseksualnych za zasadniczo religijne denia, ktre nie maj miejsca w opartej na naukowych podstawach praktyce klinicznej (Amerykaskie Towarzystwo Psychologiczne, 2009; Silverstein, 2003). Perspektywa taka stwarza wyran lini demarkacyjn, ktra jest niedopuszczalna, jeli wzi pod uwag ogromn zbieno midzy psychologi i religi w ich filozoficznych i antropologicznych obszarach badawczych, takich jak teorie ludzkiej natury (Auger, 2004; Bain, Kashima, & Haslam, 2006; Jones, 1994; ODonahue, 1989). Ta perspektywa moe take reprezentowa pewien stopie psychologicznej naiwnoci lub zawodowej pychy, poniewa empiryczne metody psychologii zawieraj w asne wrodzone wartoci i pozostaj take pod wpywem zaoe badaczy (Fife & Whiting, 2007; Slife, 2006, 2008; Slife & Reber, 2009). Metody te nie s neutralne teologicznie ani filozoficznie, ani nie daj moliwoci, by badania prowadzone byy bez popeniania bdw interpretacyjnych pewnego rodzaju zwaszcza w przypadku badania tematw wartociujcych, takich jak interwencje zorientowane na zmian. Przeciwnie, zakorzenione tradycje religijne i teologiczne nie s pozbawione pewnego stopnia obiektywnego i empirycznego uprawomocnienia; gdy nie ulegay korupcji wadzy, byy wane i poyteczne dla zrozumienia i ukierunkowania zachowa ludzkich przez setki, jeli nie tysice lat (Stark, 2005). Stanowisko zawodowe, ktre wspiera dialog pomidzy religi i psychologi jest preferowane bardziej ni stanowisko, ktre sytuuje je w opozycji wzgldem siebie, aby umieci pewne religijnie umotywowane cele terapeutyczne poza obszarem praktyki zdrowia psychicznego (Gregory, Pomerantz, Pettibone, & Segrist, 2008). Zachca si wic klinicystw, aby posugiwali si wgldem zaczerpnitym z nauk spoecznych, aby informowa i prowadzi praktyk kliniczn zamiast hamowa j i zakazywa jej z klientami o przekonaniach religinych, ktrzy d do interwencji ukierunkowanej na zmian.

Zalecenie 4: Zachcamy klinicystw, by szanowali godno i prawo do samookrelenia wszystkich swoich klientw, wczajc w to ludzi poszukujcych moliwoci zmiany niechcianych homoseksualnych skonnoci i zachowa.

Zawodowi psychiatrzy uznaj ogln zasad etyczn autonomii jednostki i jej prawa do samostanowienia np. Zasada E: Poszanowanie dla praw czowieka i godnoci ludzkiej; Amerykaskie Towarzystwo Psychologiczne, 2002). Zachca si klinicystw, by unikali spogldania na osoby, ktre pragn zmieni niechciany pocig do wasnej pci, orientacj seksualn albo tosamo seksualn jako na wyjtki od tej oglnej zasady etycznej. Klinicyci staraj si rwnie postrzega swoich klientw jako w peni zdolnych do denia do samostanowienia i reagowania w autonomiczny sposb na rdo ich napicia (Byrd, 2008). W zgodnoci z t postaw, klinicyci dziaaj w sposb etyczny i ludzki, i zapewniaj klientom pomoc wysokiej jakoci, przez to e szanuj prawo klienta do samostanowienia i autonomii, kiedy klient poszukuje interwencji prowadzcych do zmiany niechcianej skonnoci i zachowa homoseksualnych (Benoit, 2005). Skoncentrowanie si na samostanowieniu i autonomii nie wynosi tego wzgldu etycznego ponad inne kwestie, jeli chodzi o zapewnienie interwencji skierowanych na zmian. (Amerykaskie Towarzystwo Psychologiczne, 2009). Jednake ta kwestia etyczna czsto podkrelana jest w literaturze ukierunkowanej na zmian, wanie dlatego e jest to wskazwka etyczna najbardziej bezporednio zagroona przez zawodowe ograniczenia, jakie mog by naoone na tego typu opiek. Ograniczanie samostanowienia klienta, pragncego dy do interwencji skierowanej na zmian na podstawie braku skutecznoci empirycznej takiej interwencji, nawet jeeli jest suszne, powinno gwoli sprawiedliwoci powstrzyma klinicystw take przed wieloma innymi eksperymentalnymi i niepotwierdzonymi sposobami leczenia, ktre s obecnie praktykowane. Podobnie, ograniczanie autonomii klienta nie wydaje si by uwarunkowane przez potencjaln szkod, jak wyrzdzi mog interwencje ukierunkowanych na zmian. adna szkoda nie zostaa jednoznacznie przypisana takim interwencjom w oglnoci (Amerykaskie Towarzystwo Psychologiczne, 2009), a szkoda potencjalna moe by atwo zaegnana poprzez stosowne rodki zaradcze, takie jak proponowane w poniszych zaleceniach. Klienci rozpoczynaj terapi wyznajc wartoci, ktre odpowiadaj za ich cele terapeutyczne. Wartoci te, bez wzgldu na to czy s religijne czy osobiste, mog prowadzi jednostki d o poszukiwania interwencji prowadzcych do zmiany niechcianych skonnoci i zachowa homoseksualnych. W zaoeniach terapii klinicyci szanuj autonomi i prawo do samostanowienia

klientw, ktrzy poszukuj interwencji prowadzcych do zmiany niechcianej skonnoci i zachowa homoseksualnych, jak i prawa klientw, ktrzy nie pragn takich interwencji. Zachca si klinicystw, by powstrzymali si od przekonywania klientw, by wybierali interwencje, ktre s przeciwne ich osobistym wartociom (Amerykaskie To warzystwo Psychologiczne 2008a; Haldeman, 2004). Praktycy wspieraj zasad, e jednostki s w stanie dokona wasnego wyboru w odpowiedzi na pocig do wasnej pci i promowa autonomi i samostanowienie przez: (a) uznanie prawa lub pragnienia klienta, by szuka interwencji zwizanej z niechcian skonnoci i zachowaniami seksualnymi; (b) odkrywanie dlaczego te skonnoci i zachowania powoduj u klienta napicie (Jones & Yarhouse, 2007); (c) zajmowanie si presjami kulturowymi i politycznymi dotyczcymi wyboru w odpowiedzi na pocig do wasnej pci; (d) dyskutowanie dostpnego wachlarza profesjonalnych terapii i rodkw zaradczych (Jones & Yarhouse, 2007); (e) dostarczanie zrozumiaych informacji na temat badania wynikw leczenia zwizanego z interwencjam i ukierunkowanymi na zmian (NARTH, 2009); i (f) uzyskiwanie wiadomej zgody na terapi (Rosik, 2003a; Yarhouse, 1998a; por. Zalecenie 5). Konflikty wartoci z szersz kultur s bardziej prawdopodobne u klientw, ktrzy opowiadaj si za interwencjami afirmujcymi homoseksualizm. Jednake bardziej socjopolitycznie liberalny i wiecki wiatopogld licencjonowanych klinicystw podnosi prawdopodobiestwo, e konflikt wartoci w warunkach klinicznych z wikszym prawdopodobiestwem pojawi si u klientw, ktrzy d do interwencji ukierunkowanej na zmian. Poszanowanie autonomii i samostanowienia klienta przez klinicyst moe przej szczegln prb, kiedy pracuje si z ludmi zgaszajcymi niechciane skonnoci i zachowania homoseksualne. Klinicyci ryzykuj naruszenie prawa klienta do autonomii i samostanowienia, kiedy prbuj odmwi klientowi okazji do zaangaowania si w interwencje prowadzce do zmiany, postrzegaj klienta jako niezdolnego do dokonywania wyborw pord moliwoci interwencji bd zatajaj informacj o penym wachlarzu moliwoci terapeutycznych. Takie pogwacenia praw klientw mog naraa klienta na szkod (Byrd, 2008).

Zalecenia terapeutyczne
Zalecenie 5: Zachcamy klinicystw, by na samym pocztku terapii przekazali klientom rzet elne informacje o procesie zmiany oraz interwencjach terapeutycznych, w stopniu wystarczajcym do wyraenia wiadomej zgody na terapi.

Klinicyci wszystkich profesji zajmujcych si zdrowiem psychicznym zapewniaj klientom wyraenie poinformowanej, wiadomej zgody na pocztku terapii (np., Amerykaskie Towarzystwo Psychologiczne, 2002, Standardy Etyczne 3.10 & 10.01; Amerykaskie Towarzystwo Terapii Maestw i Rodziny 2001, Standard Etyczny 1.2; Narodowe Stowarzyszenie Pracownikw Socjalnych, 2000). Etyc znie rzecz biorc ci, ktrzy su klientom zmagajcym si z niechcianymi skonnociami i zachowaniami seksualnymi bd jakimikolwiek kwestiami psychologicznymi, behawioralnymi czy relacyjnymi oferuj waciw informacj zarwno o procesie zmiany jak i o rodzajach i prawdopodobiestwie wystpienia moliwych zmian. Odpowiednia wiadoma zgoda jest istotn czci terapeutycznego czynienia dobra i nieszkodzenia przez ktre klinicyci winni stara si przynosi korzy tym, z ktrymi pracuj i troszczy si, by nie wyrzdza im szkody . [i] dy do ochrony dobra i praw tych, z ktrymi maj kontakt na stopie zawodowej (Amerykaskie Towarzystwo Psychologiczne, 2002, Zasada Oglna A, str. 1062). wiadoma zgoda zachca take do klinicznej kompetencji i wyraa j, a przez ni klinicyci powinni wiadczy usugi... tylko w tych obszarach i w takiej populacji, jaka mieci si w obszarach ich kompetencji. Klinicyci informuj swoich klientw o klinicznych: edukacji, szkoleniu, praktykach dyplomowych, konsultacji, studiach lub dowiadczeniu zawodowym ktrym zawdziczaj swoje kompetencje (Amerykaskie Towarzystwo Psychologiczne, 2002, Standard Etyczny 2.01, str. 1063). Od 1973 homoseksualizm sam w sobie nie jest ju formalnie uznawany za patologi (Amerykaskie Towarzystwo Psychiatryczne 1973; Amerykaskie Towarzystwo Psychologiczne, 1975). Ale napicie zwizane z orientacj seksualn jest nadal diagnozowalnym, leczonym stanem chorobowym skategoryzowanym jako Zaburzenie Seksualne Niewyspecyfikowane Gdzie Indziej (Amerykaskie Towarzystwo Psychiatryczne, 2000), i niektre przypadki niechcianego pocigu do wasnej pci mog podpada pod t kategori. Jak przyznaj nawet uczeni identyfikujcy si ze wiatopogldem gejowskim, kwestie rozwojowe, ktre przyczyniaj si do napicia danej osoby zwizanego z jej/jego orientacj seksualn, s wanymi tematami bada (Morin & Rothblum, 1991). Jest to prawdziwe rwnie wtedy, kiedy rozwaamy interwencj w przypadku niechcianej skonnoci i zachowania homoseksualnego. W przeciwiestwie do obecnych postaw wyraanych

wprost lub nie w mediach zawodowych i laickich, bez wzgldu na patologi, trendy kulturowe lub biec retoryk polityczn, kwestie zwizane ze zdrowiem psychicznym homoseksualistw pozostaj znaczce klinicznie i, jak wszystkimi innymi, musi zajmowa si nimi kompetentny klinicysta (Monachello, 2006, str. 56). Klinicyci, ktrzy pomagaj klientom zaniepokojonym ich skonnoci i zachowaniem homoseksualnym s odpowiedzialni pod wzgldem etycznym, szanuj c godno i warto wszystkich ludzi i prawa jednostek do... samostanowienia (Amerykaskie Towarzystwo Psychologiczne, 2002, Zasady Oglne, Zasada E, str. 1063). Kiedy klinicyci pomagaj klientom rozwiza niechciane skonnoci i zachowania homoseksua lne, s wiadomi, e zjawiska homoseksualizmu mskiego i eskiego, i zwizanej z nimi koncepcji orientacji seksualnej - pci kulturowej osb, ktre pocigaj kogo seksualnie i /lub w sferze uczu i do ktrych dana osoba czuje mio i/lub pobudzenie s eksualne nie s jednoznacznie zdefiniowanymi, ustalonymi, odrbnymi i jednowymiarowymi konstruktami (Weinrich & Klein, 2002; Worthington & Reynolds, 2009). To jak dana osoba postrzega swoj orientacj seksualn lub jak deklaruje, moe lub nie by spjne z jej rzeczywistymi zachowaniami, mylami lub fantazjami seksualnymi (Schneider, Brown, & Glassgold, 2002). Co wicej, reakcje klientw na niechciane dowiadczenia dotyczce tej samej pci mog by zrnicowane: od obsesyjnego niepokoju, e oni sami lub zaleny od nich czonek rodziny - mog rozwin pocig wobec wasnej pci do odczuwania takich skonnoci, ale nie pozwolenia sobie nigdy dziaa na ich podstawie, wreszcie do zaspokojenia ich jednokrotnie, okazjonalnie, zwyczajowo czy nawet naogowo. Klinicyci bd ocenia natur prawdziwych dowiadcze ich klientw dotyczcych niechcianych uczu, myli i zachowa zwizanych z t sam pci jako cz informowania klientw o moliwych rezultatach terapii i rozwija bd wzajemny, uzgodniony plan inter wencji. Tego rodzaju ocena bada bdzie moliw obecno wielu wspwystpujcych trudnoci: medycznych, psychologicznych, behawioralnych i relacyjnych, ktre przyczyniaj si i/ lub mog by konsekwencjami niechcianych przez klienta skonnoci i zachowa homoseksualnych. (por Zalecenie 9) Klinicyci bd ocenia take natur zaangaowania ich klientw w sfer duchow i religijn oraz motywacje, jakie za tym stoj, by szanowa prawa swoich klientw, ich godno i potrzeb samostanowienia (por. Zalecenia 3 a nd 4). Stosowne skierowania do specjalistw z pokrewnych dziedzin: medycznej, psychiatrycznej i/ lub pasterskiej mog by waciwym skadnikiem wiadomej zgody i wyznaczania celw (por. Zalecenie 8). Kiedy rozmawiamy o moliwociach zmiany, wane jest, by wyjani, e jak w przypadku jakiegokolwiek intensywnego toku interwencji osignicie znaczcej zmiany/zmian niechcianego

pocigu do wasnej pci i/lub zachowa homoseksualnych wymaga odpowiedniej motywacji, cikiej pracy i cierpliwoci, bez adnej gwarancji sukcesu (Haldeman, 1991, 1994, 2001). Ale kiedy dyskutujemy o moliwoci skutecznych zmian, podnosi na duchu fakt, e w literaturze klinicznej i naukowej odnotowano przypadki skutecznej interwencji przez ostatnie 125 lat. Od koca XIX wieku do pocztku XXI odnotowano ponad 150 przypadkw skutecznej zmiany/ zmian w skonnoci, myli, fantazji i/lub zachowa z homoseksualnych na heteroseksualne (Byrd & Nicolosi, 2002; NARTH, 2009; Throckmorton, 2002). Lista nie jest zamknita, a raporty o zmianie s zrnicowanej wielkoci/ od studiw przypadku pojedynczych klientw do studiw grupowych, w ktrych mamy do czynienia z setkami klientw. Zrnicowane wzorce terapeutyczne, jakich uywano obejmuj psychoanaliz (Bieber, Dain, Dince, Drellich, & Grand, 1962; MacIntosh, 1994) oraz podejcia eksperymentalne i psychodynamiczne (Berger, 1994; Nicolosi, 2009); hipnoz; terapie behawioralne oraz kognitywne (Bancroft, 1974; Birk, Huddleston, Miller, & Cohler, 1971; Throckmorton, 1998); terapie seksem (Masters & Johnson, 1979; Pomeroy, 1972; Schwartz & Masters, 1984); terapie grupowe; interwencje o podou religijnym (Jones & Yarhouse, 2007); i rozmaite kombinacje terapii (Karten & Wade, 2010), oraz inne. Nie wywiedziona z teorii, nieoczekiwana zmiana zostaa take odnotowana w reakcji na leki psychotropowe i uszkodzenie mzgu (Golwyn & Sevlie, 1993; Jawad, Sidebothams, Sequira, & Jamil, 2009). Pewna ilo meta -analiz pokazaa, e zamierzona zmiana w uczuciach i zachowaniach jest realistycznym celem dla wielu os b z niechcianymi skonnociami do tej samej pci (Byrd & Nicolosi, 2002; Clippinger, 1974; James, 1978; Jones & Yarhouse, 2000). W NARTH (2009) znajdziemy wyczerpujc list raportw dla kadego wzorca. Dowiedziono, e adne z podej do terapii jakiegokolwiek niepokojcego symptomu w tym niechcianej skonnoci i zachowa homoseksualnych nie uzdalnia klienta do spenienia wszystkich jego celw terapeutycznych. Literatura kliniczna i naukowa a do tej chwili pokazaa potencja do zmiany w zrnicowan ym stopniu. Wielu ale nie wszystkich klientw byo albo obserwowanych przez swoich terapeutw albo samodzielnie zgaszali, e dowiadczyli podanej zmiany w orientacji seksualnej i zwizanych z ni wystpujcych objaww (NARTH, 2009). Klienci, ktrzy mwi o znaczcym przejciu i/lub ktrzy s diagnozowani jako ci, ktrzy dokonali znaczcego przejcia od homoseksualnej do heteroseksualnej skonnoci, percepcji, fantazji i zachowania czsto przeywaj na nowo uczucia zwizane z t sam pci lub maj dotyczce jej myli, cho na mniej intensywnym poziomie ni przed interwencj. Mog rzecz jasna by wyjtki. Nawet jeli klienci nie osigaj wszystkiego na co mieli nadziej, kiedy zaczynali terapi, wielu

zgasza satysfakcj z tego, co osignli (Nic olosi i in., 2000, 2008; Spitzer, 2003), i niektrzy klienci, ktrzy opisuj swoje dowiadczenia w terapii jako szkodliwe mog take opisywa dowiadczenia te jako pomocne (Shildo & Schroeder, 2002). Tak jak w przypadku terapii w oglnoci (Lambert & Ogles, 2004), udokumentowanemu sukcesowi w interwencji czsto towarzyszy w czasie terapii lub po niej - swego rodzaju recydywa typu kompulsywnego lub naogowego zaburzenia, lub zaburze o innym charakterze wspwystpujcych z niechcianymi skonnociami do tej samej pci (por. Zalecenie 6 and 10). Krytycy literatury naukowej i klinicznej dokumentujcej skuteczne wyniki leczenia lub brak takowych susznie wskazuj brak prawdziwie randomizowanych bada wynikw leczenia (Amerykaskie Towarzystwo Psychologiczne, 2009). Inn krytyk literatury jest brak jasnej definicji terminw takich jak: orientacja seksualna, homoseksualizm, heteroseksualizm oraz zmiana. Jak wczeniej zauwaono, prowadzi si duo mniej bada skupiajcych si na rozwoju pocigu do wasnej pci i podejmowanych w zwizku z nimi interwencjach, poczynajc od decyzji Amerykaskiego Towarzystwo Psychiatrycznego w 1973 r., by nie diagnozowa ju homoseksualizmu jako choroby psychicznej. Tego rodzaju krytycyzm nie neguje faktu e przez wicej ni stulecie dowody kliniczne i naukowe nieustannie pokazyway, e niechciane skonnoci i zachowania homoseksualne czsto daj si wyleczy i klienci, ktrzy poszukuj interwencji nie s niezmiennie krzywdzeni otrzymywan interwencj. Znaczca liczba ludzi, ktrzy poszukiwali pomocy u profesjonalistw reprezentujcych zrnicowane paradygmaty teoretyczne i podejcia psychoterapeutyczne zmniejszya czsto i si pocigu do wasnej pci, zredukowaa lub wyeliminowaa zachowania homoseksualne i wzmocnia dowiadczenie skonnoci heteroseksualnych (Nicolosi i in., 2000; Spitzer, 2003). Podczas gdy niektrzy klienci mog mwi o zmianie tylko w tosamoci swojej orientacji seksualnej okrelajc si jako eks-gejw bez towarzyszcej zmiany kierunku lub intensywnoci skonnoci seksualnych (Amerykaskie Towarzystwo Psychologiczne, 2009) badanie odnotowuje wystpowanie zmiany w zachowaniach, skonnociach i fantazjach powizanych z orientacj seksualn per se (Jones & Yarhouse, 2007; Spitzer, 2003). Poniewa kwestia zmiany w tosamoci orientacji seksualnej a zmiany orientacji seksualnej jest z definicji zoona i nie nadaje si do dychotomii albo -albo, klinicystow zachca si, by byli tego wiadomi, nie za przyjmowali podejcie wszystko albo nic. Wtpliwoci, czy da si zmieni skonnoci i zachowanie homoseksualne powstay po czci z powodu dezercji zasad psychologicznych i klinicznych na rzecz bada socjologicznych. To stwarza

znaczcy problem metodologiczny. Tradycyjne terapie psychologiczne powstay w dziedzinie nauki, w ktrej indywidualna zmiana bya monitorowana i interpretowana, i uznawana za wskazwk, w jaki sposb mona poprawi terapi. Zmiana, ktra bya dla klienta satysfakcjonujca, bya tu kryterium. Jednake w sytuacji (zwizanej z wi eloma interwencjami), w ktrej mniejszo klientw dowiadcza znaczcej zmiany, niektrzy dowiadczaj zmiany minimalnej, a niektrzy wcale, faszywa socjologiczna rednia powiedziaaby, e terapia nie dziaa. Aby zilustrowa ten punkt, wyobramy sobie interwencj, ktra pomaga tylko 10% klientw, ale dla tych 10% odnosi ona znakomite efekty. Interwencja zawodzi w pozostaych 90% przypadkw. Socjologiczna rednia wszystkich tych przypadkw wskazywaaby, e interwencja nie ma w ogle adnych efektw. Konkluzja ta jest faszywa i zaniedbuje tradycyjny prymat jednostki. By moe wielu z tych, ktrzy utrzymuj, e zmiana jest niemoliwa, nie potrafi zmieni samych siebie zakadaj wic, e ich dowiadczenie jest dowiadczeniem wszystkich dcych do zmiany. Byoby to niewaciwe rozumowanie, ale moe ono wspiera prby organizacji zawodowych, ktre wprost lub porednio dyskredytuj interwencje skierowane na zmian albo w inny sposb zniechcaj do ich stosowania (Amerykaskie Towarzystwo Psychologiczne, 20 09). Lambert & Ogles (2004) zauwayli, e pomaganie innym w walce z depresj, nieadekwatnoci, niepokojem i konfliktami wewntrznymi, jak rwnie pomoc w stworzeniu dziaajcych zwizkw i penych znaczenia kierunkw w ich yciu, moe by wielce uatw ione w relacji terapeutycznej charakteryzujcej si zaufaniem, ciepem, zrozumieniem, akceptacj, agodnoci i ludzk mdroci (s. 180181). Tak jak w przypadku terapii wszystkich wystpujcych objaww, z ktrymi zgasza si pacjent, zapewnienie satysfakcjonujcej wiadomej zgody, kiedy rozpoczyna si terapi tych, ktrzy pragn zmieni niechciane skonnoci i zachowania homoseksualne, jest nie tylko etyczne, ale mona oczekiwa, e uatwi rozwj bardziej efektywnej relacji terapeutycznej. Zalecenie 6: Zachcamy klinicystw, by wykorzystywali akceptowane podejcia psychologiczne do interwencji terapeutycznych, minimalizujce ryzyko szkody dla klienta dowiadczajcego niechcianych skonnoci homoseksualnych.

Kady doradca stosuje podejcia psychoterapeutyczne, po ktrych mona susznie oczekiwa, e zaoferuj klientom pomoc w radzeniu sobie z wystpujcymi u nich problemami (korzyci) i pozwol unikn lub pomog zminimalizowa potencjaln szkod (nieszkodzenie). Profesjonalni klinicyci, ktrzy pracuj z klientami, by zaradzi niechcianym skonnociom i zachowaniom

homoseksualnym uczeni s jednego lub wicej podej teoretycznych i technik stosowanych w danym momencie wrd specjalistw zajmujcych si zdrowiem psychicznym. Klinicyci stosuj akceptowane podejcia psychologiczne, by pomaga klientom zajmowa si czstymi, wspwystpujcymi problemami, w tym depresj, niepokojem, wstydem, nierozwizanym napiciem wywodzcym si z rodziny pochodzenia, wykorzystywaniem seksualnym i emocjonalnym, trudnociami w relacjach, brakiem asertywnoci oraz kompulsywnymi i naogowymi nawykami. Klinicyci poszukuj take superwizji i dodatkowego szkolenia zgodnie z potrzebami ich klientw i ze ciek rozwoju zawodowego (por. Zalecenie 11). Krytycy sugeruj, e jednym z moliwych efektw doradztwa osobom z niechcian skonnoci do tej samej pci jest rozwj negatywnej postawy wobec homoseksualizmu lub homoseksualistw (np., Haldeman, 1991, 1994). Ta ostrono zwizana z potencjaln szkod lub krytyk zgaszanej szkody musi by zrozumiana w kontekcie kadego procesu terapeutycznego. Interwencja taka czsto prowadzi klienta do wikszej wiadomoci depresji, niepokoju i innych emocji pochodzcych z niedawnej lub odlegej przeszoci. Na krtk met, gdy klientom pomaga si praktykowa wstrzemiliwo seksualn lub inn (np. od naduywania substancji), klienci mog dowiadczy wzrostu swego uczucia depresji, niepokoju i innych problemw. Wzrost nieprzyjemnych uczu moe nie by oznak szkody, ale okazj by zaj si uczuciami, ktre wczeniej byy przytpione przez zachowania zmieniajce nastrj (takie jak gratyfikacja seksualna), uywanie substancji (takich jak alkohol lub narkotyki) lub innych parafernaliw (takich jak pornografia). Klienci, ktrzy zakoczyli jakkolwiek terapi zanim skutecznie zaradzili ukrytym problemom emocjonalnym lub kompulsywnym wzorcom zachowa, bd si bez wtpienia czuli gorzej ni kiedy zaczynali terapi. Podobnie, w zalenoci od stopnia, w jakim osoby ze skonnociami homoseksualnymi angauj si w przymus seksualny lub dowiadczaj trudnoci psychologicznych i relacyjnych, czste powracanie do dawnych zwyczajw moe sta si realnym zagroeniem podobnie jak w przypadku leczenia klientw naduywajcych substancji lub z innymi naogami. Oglnie rzecz biorc wykazano, e interwencje dce do zmiany niechcianych skonnoci i zachowa homoseksualnych pomogy pewnej liczbie klientw i nie wykazano, e s one niezmiennie szkodliwe (Throckmorton, 1998, 2002). Nawet autorzy sprzeciwiajcy si w wyrany sposb takiej interwencji i ostrzegajcy, e moe ona by szkodliwa, mimo wszystko przyznaj, e nie zawsze taka jest. (Haldeman, 2001; Schroeder & Shildo, 2002; Shildo & Schroeder, 2002). Nawet klienci rozczarowani tym, e nie udao im si zmieni myli, uczu, fantazji i/ lub

zachowania w takim stopniu, w jakim chcieliby, mwili o satysfakcji ze zmian, jakie osignli i postrzegaj proces doradczy jako przynajmniej w pewnym stopniu pomocny (np., Nicolosi i in., 2000; Shildo & Schroeder, 2002; Spitzer, 2003; Throckmorton, 2002). O ile niezadowolenie klienta jest moliw i niefortunn konsekwencj terapii, nie jest ono samo w sobie szkodliwe i moe by zminimalizowane przez odpowiedzialn praktyk waciwej i uzyskanej w odpowiedniej porze wiadomej zgody (por. Zalecenie 5). Bez wzgldu na orientacj teoretyczn lub metod terapeutyczn, pewne pogorszenie psychologiczne lub interpersonalne, lub inne negatywne konsekwencje wydaj si by nieuniknione dla niewielkiego odsetka klientw, szczeglnie tych, ktrzy rozpoczynaj terapi z ostrym wyjciowym poziomem zaburzenia takim jak pograniczne zaburzenie osobowoci (Lambert & Ogles, 2004, p. 177). Klienci, ktrzy dowiadczaj znaczcego negatywnego przeciwprzeniesienia albo ktrych terapeuci nie traktuj z wystarczajc empati, lub nie doceniaj powagi ich problemu mog take by naraeni na wiksze ryzyko pogorszenia stanu zdrowia (Mohr, 1995). Wreszcie, w wietle obecnych bada i etyki zawodowej, niektre interwencje prowadzce do zmiany niechcianych skonnoci i zachowa homoseksualnych nie s polecane. Wymienia si pord nich terapi szokow i inne techniki awersyjne, tak zwane terapie ponownego rodzicielstwa (re-birthing) i wymuszone formy modlitw religijnych. Oglnie rzecz biorc, badania prowadzone do dnia dzisiejszego wykazay, e klienci biorcy udzia w wysikach, by zmieni niechciane skonnoci i zachowania homoseksualne nie s niezmiennie skrzywdzeni przez takie praktyki. Nie wykazano, e jakiekolwiek konsekwencje negatywne przypisywane dowiadczaniu interwencji ukierunkowanych na zmian przewaaj nad korzyciami, jakie deklaruj ci, ktrzy stwierdzili, e interwencje im pomogy. Zalecenie 7: Zachcamy klinicystw, by zaznajomili si z problemami psychologicznymi i behawioralnymi, ktre czsto towarzysz skonnociom homoseksualnym, a take by oferowali waciwe usugi terapeutyczne, pomagajce klientom poradzi sobie z tymi skonnociami, lub odsyali w miejsca, gdzie usugi takie s wiadczone. Zdecydowanie zachca si klinicystw prowadzcych terapi klientw z niechcianymi skonnociami i zachowaniami homoseksualnymi, eby dokonywali kompletnej oceny, ktra zawiera szczegow histori i badanie. Klinicyci winni by szczeglnie wyczuleni na moliwo wystpienia powizanych zaburze psychicznych. Studia nad miertelnoci z powodu chorb psychicznych dorosych deklarujcych posiadanie partnera tej samej pci, cho czsto ograniczone

przez niepeny materia badawczy, brak kontroli i/lub nieokrelon ciek przyczynow, konsekwentnie sugeruj, e lesbijki, geje i osoby biseksualne mog dowiadcza wyszego ryzyka wystpienia pewnych zaburze psychicznych ni doroli heteroseksualici (Cochran & Mays, 2009; King et al., 2008). Cochran, Sullivan, and Mays (2003) odkryli, e mczyni homo- i biseksualni wykazuj wysz czsto wystpowania depresji, atakw paniki i napicia psychologicznego ni mczyni heteroseksualni; lesbijki i kobiety biseksualne wykazuj czstsze wystpowanie zespou lku uoglnionego (General Anxiety Disorder) ni kobiety heteroseksualne w tym samym studium. To nadmierne ryzyko wspwystpowania psychopatologii musi pozostawa w wiadomoci klinicysty, kiedy pracuje z osobami, ktre zgaszaj pocig do wasnej pci, chciany lub niechciany. Kluczow spraw w ochronie zdrowia jest ocena ryzyka i zarzdzanie ryzykiem; a jeli posugiwalibymy si terminami dotyczcymi zdrowia psychicznego: wane, by oceni ryzyko samouszkodzenia lub samobjstwa. Badanie wykazao silne powizanie midzy ryzykiem samobjstwa a skonnociami i zachowaniami homoseksualnymi (Eskin i in., 2005; King i in., 2008; Ploderl & Fartacek, 2005; Remafedi, French, Story, Resnick, & Blum, 1998). Dane z Narodowej Ankiety o miertelnoci z Powodu Chorb Towarzyszcych pokazay, e ludzie majcy partnerw tej samej pci maj w zwizku z tym wiksze szanse dowiadczenia objaww psychiatrycznych i samobjczych w porwnaniu z ich rwienikami - heteroseksualistami (Gilman et al., 2001). Odkrycie to jest spjne ze studiami dotyczcymi zarwno m odych ludzi (Russell & Joyner, 2001) jak i dorosych (Remafedi et al., 1998). Uczucia samobjcze mog nie by wycznym rezultatem uprzedzenia czy presji spoecznej; nawet w Holandii, kraju o wzgldnie tolerancyjnej postawie wobec homoseksualizmu, mczyni o skonnociach i zachowaniach homoseksualnych s naraeni na duo wysze ryzyko zachowa samobjczych ni mczyni heteroseksualni (de Graaf, Sandfort, & ten Have, 2006). Uzalenienie od seksu czsto wspwystpuje z zachowaniami homoseksualnymi (D odge i in., 2008; Guigliamo, 2006; Kelly, Bimbi, Nanin, Izienicki, & Parsons, 2009; Parsons i in., 2008; Quadland & Shattls, 1987). Zamiast korzysta z seksu jako auto -afirmujcego rda fizycznej przyjemnoci, uzaleniony nauczy si czerpa z seksu uwo lnienie z blu, wzmocnienie lub uwolnienie od stresu (Carnes, 1992, s. 34). Ten typ uzalenienia czsto ma korzenie w dziecistwie i modoci; a 60% ludzi, ktrzy poszukuj terapii uzalenienia od seksu byo wykorzystywanych seksualnie, zanim osignli doroso (Griffin-Shelley, 1997). Klienci ze skonnociami homoseksualnymi czsto rwnie zgaszaj inne zachowania naogowe, wczajc w to patologiczny hazard (Granta & Potenzab, 2006) i uzalenienie od lekw przepisanych, zakazanych i spod lady. Dogbna historia winna zawiera ocen tych i innych powszechnie

spotykanych zachowa naogowych. Osoby zgaszajce skonnoci i zachowania homoseksualne wydaj si rwnie cierpie z powodu czstszego wystpowania wykorzystywania seksualnego. (Doll, Joy, Bart holow, & Harrison, 1992; Eskin et al., 2005; Paul, Catania, Pollack, & Stall, 2001; Tomeo et al., 2001; Wilson & Widom, 2010). Terapeuci musz wic bezwzgldnie wymaga penej, szczegowej historii od kadego klienta. Klinicyci winni dokona caociowej oceny, by zbada wystpowanie aktywnej psychopatologii; musz take zadba o to, by nie praktykowa w obszarze klinicznym, w ktrym nie s kompetentni (Amerykaskie Towarzystwo Psychologiczne, 2002). Jeeli wykryto aktywn psychopatologi, powinna by poddana konsultacjom multidyscyplinarnym lub klient winien by odesany do waciwych specjalistw, kiedy jest to klinicznie uzasadnione (por. Zalecenie 11). Zalecenie 8: Zachcamy klinicystw, by brali pod uwag naciski kulturowe, religijne i rodzinne, z ktrymi zmagaj si klienci dowiadczajcy niechcianych skonnoci homoseksualnych.

Presja spoeczna otaczajca ludzi z niechcianymi skonnociami do tej samej pci nie moe by lekcewaona. Interwencj kliniczn wzbogaci szczegowa ocena rozlicznych rodowisk, skd wywodz si ci klienci i postaw normatywnych wzgldem homoseksualizmu znajdywanych w kadym otoczeniu. Jednym z dominujcych obszarw jest kultura, ktra zawiera w sobie dziedzictwo narodowociowe i zrnicowane perspektywy na homoseksualizm, wsplne dla danej narodowoci. Na przykad: klienci wywodzcy si ze rodowisk afroamerykaskich lub latynoamerykaskich czsto yj w spoecznociach posiadajcych tradycyjny i bardziej jednoznacznie negatywny pogld na homoseksualizm. (Greene, 1998; Herek & Gonzalez-Rivera, 2006; Martinez & Sullivan, 1998; Schulte & Battle, 2004; Vincent, Peterson, & Parrott, 2009). Innym krytycznym wymiarem jest rodowisko religijne tych klientw, poniewa wielu tych, ktrzy szukaj interwencji majcych zmieni niechciane skonnoci i zachowania homoseksualne czsto wywodzi si ze spoecznoci o konserwatywnych przekonaniach (Haldeman, 2002, 2004; Nicolosi i in., 2000; Rosik, 2003a; Schulte & Battle, 2004; Spitzer, 2003). Wikszo tych osb przyjo uprzednio struktur wartoci wywodzc si z ich rodowisk religijnych, ktre uznaj zachowanie

homoseksualne za niemoralne. Niektrzy klienci o konserwatywnie religijnych pogldach wzroli syszc, potpienie homoseksualizmu z ust autorytetw religijnych, ktre mog - albo wydaje si, e mog nie wykazywa wspczucia dla ich zmaga. Trzecim wymiarem wartym dokadnej ewaluacji jest kontekst rodzinny klientw (Yarhouse, 1998b). Postawa rodzicw i heteroseksualnych maonkw wobec klientw ze skonnociami homoseksualnymi jest czynnikiem, ktry z duym prawdopodobiestwem moe wywiera najbardziej bezporedni wpyw na sposb mylenia tych, ktrzy szukaj zmiany. To, w jakim stopniu klienci ujawnili swj niechciany pocig do wasnej pci czonkom rodziny bdzie rwnie wpywa na jasno pogldu klientw, jak ich najblisi mog zareagowa. Klienci mog odbiera zrnicowane komunikaty od czonkw rodziny, od afirmacji homoseksualizmu po pen mioci niezgod, do jawnego odrzucenia i dystansu (Freedman, 2008). Wpywy tosamoci narodowej i religijnej mog przeplata si z kwestiami rodzinnymi, intensyfikujc wskutek tego poczucie niechci do uznania, odkrywania i poszukiwania terapii niechcianego pocigu do wasnej pci. Wanym czynnikiem jest blisko tych kontekst w dla klienta. Klienci wywodzcy si bezporednio ze rodowiska nieafirmujcego mog nie powica swojej decyzji, by poszukiwa zmiany, tyle samo refleksji, co klienci, ktrzy zgaszaj, e kiedy yli z tosamoci homoseksualn, ale teraz pragn jej zmi any. Wczesna ocena tych kontekstw jest wana w okrelaniu na ile klient moe by gotw na interwencje zorientowane na zmian. Klienci z rodowisk narodowociowych, religijnych i rodzinnych, ktre nie afirmuj homoseksualizmu musz by oceniani ostronie, by upewni si, e dziaaj w sposb rozsdny i oparty na samostanowieniu, kiedy poszukuj interwencji. Ten rodek ostronoci nie ma podkrela, jak utrzymywali niektrzy (Davison, 2001; Murphy, 1992), e klienci z tych rodowisk nigdy nie s w stanie autonomicznie wkracza w terapi, gdy przywieca im cel prbowania zmiany niechcianych skonnoci i zachowa homoseksualnych. Ale podczas gdy ludzie podejmuj wolne i racjonalne wybory, by identyfikowa si z wartociami moralnymi i kodeksem moralnego prowadzenia si w zakresie ekspresji seksualnej - nieodcznymi w kontekstach nieafirmujcych homoseksualizmu (Yarhouse & Burkett, 2002), nie mona zakada, e zawsze o to chodzi. Zatem kluczowe jest, by odkrywa z klientami postawy i przekonania wzgldem skonnoci i zachowa homoseksualnych, ktre przewaaj w ich konkretnej sytuacji rodzinnej i kulturowej jako cz ewaluacji wymiaru, w jakim prawdziwie uznaj za swoj decyzj, by dy do zmiany.

Zalecenie 9: Zachcamy klinicystw, by rozeznawali szczeglne trudnoci i ryzyko, na ktre wystawieni s modzi ludzie dowiadczajcy pocigu do wasnej pci.

Badanie sugeruje, e w 50% populacji, pierwsze skonnoci do tej samej lub przeciwnej pci pojawiy si zanim dziecko skoczyo 10 lat (Hamer, Hu, Magnuso n, Hu, & Pattatucci, 1993; Whitam & Mathy, 1986) ale istnieje niezwykle szeroki zakres wiekowy, podczas ktrego te pierwsze skonnoci zamanifestoway si. Niektre osoby s nadal zasadniczo aseksualne a do pnego okresu nastoletniego, na przekr wysoce seksualizowanemu klimatowi kulturalnemu Zachodu. Nawet jeeli pojawiaj si dowiadczenia homoseksualne, mog one nie by miarodajne. Neurologia wczajc w to mzg wci rozwija si przez okres dojrzewania (Sisk & Zehr, 2005), wic nastolatkom na og brakuje dojrzaego osdu, cho osigaj lub s blisko osignicia szczytu formy fizycznej w pnym okresie nastoletnim. Wielu powica pny okres nastoletni na odkrywanie tego, jakie mog istnie dla nich moliwoci dojrzewania, a nastpnie wyt worzenie tosamoci za spraw eksperymentowania z szerokim wachlarzem dowiadcze. W tym czasie zwykle pojawia si inicjacja seksualna (Floyd & Bakeman, 2006). Dojrzae oszacowanie ryzyka nie odpowiada rzeczywistoci w okresie dojrzewania. Nastolatki maj tendencj do niedoceniania znanych im ryzyk i przeceniania moliwoci ryzyk odlegych. Ryzyko HIV jest wyranie niedoceniane przez ludzi dojrzaych, ale ocena ryzyka u ludzi w wieku dojrzewania jest jeszcze mniej realistyczna, cho prawdopodobiestwo e zostan zakaeni jest niewiele mniejsze ni u dorosych (Lock & Steiner, 1999). Niestety, nastolatki mog take niechtnie sucha informacji o takich ryzykach. Co za tym idzie odpowiedzialni klinicyci zaoferuj modziey bardziej bezporednie prowadzenie ni dojrzalszym klientom, zwaszcza, kiedy ocena ryzyka przez klienta jest nierealistyczna. Ten typ prowadzenia moe wiza si mocniej ni w przypadku dojrzaego klienta - z mentoringiem lub klinicysta moe odesa klienta do kogo, kto moe by dla niego mentorem. Badania statystyczne pokazuj, e modzie w wieku dojrzewania bierze udzia w istotnych eksperymentach seksualnych, z ktrych wikszo nie znajduje kontynuacji w dorosym yciu zatem te rodzaje eksperymentw mog by uznawane za dal ekie od ostatecznych (Laumann i in., 1994). Zmiany rozmaitych rodzajw eksperymentw wci maj miejsce, nawet w dorosoci (Kinnish i in., 2005). Co za tym idzie, modzie w wieku dojrzewania moe przedwczenie zdecydowa, e ma konkretn orientacj seksualn i std winna by ostrzegana przed wyciganiem

pochopnych wnioskw. Bardzo znaczna cz modych kobiet czuje si najlepiej bez atki, jak jest kategoria orientacji seksualnej (Diamond, 2008); przeciwnie: mog sysze, e jeli bd mie siln motywacj, zmiana moe by atwiejsza podczas wieku dojrzewania ni w czasie dorosoci. Kadego roku okoo 42% modych ludzi naraonych jest zgodnie z ich wol lub wbrew ich woli na pornografi internetow; w cigu kilku lat stykaj si z ni niemal wsz yscy (Wolok, Ybarra, Mitchell, & Finkelhor, 2007), zatem rezultaty pornografii winny by monitorowane. W efekcie tego modzie moe przyjmowa dosy nierealistyczne ideay i nawet wyciga niepoprawne wnioski; na przykad kompulsywne lub naogowe stosowanie pornografii gejowskiej doprowadzi moe mod osob do zaoenia, e jest homoseksualna, podczas gdy czuje tylko przymus gratyfikacji seksualnej lub jest od niej uzaleniona. Badanie pokazuje, e modzi ludzie, ktrzy wycigaj wnioski dotyczce swojej seksualnoci i ktrzy s przeraeni ich przeczuwanymi konsekwencjami, naraeni s na najwysze ryzyko samobjstwa bezporednio przed tym, zanim ujawni komukolwiek swj sekret (Paul i in., 2002). Terapeuci winni by szczeglnie wiadomi kruchoci takich klientw, ktrzy czsto nie maj wsparcia spoecznego. Ryzyko samobjstwa wrd modziey ze skonnociami homosesualnymi zmniejsza si o 20% wraz z kadym rokiem zwoki w okrelaniu siebie samych jako gejw (Remafedi, Farrow, & Deisher, 1991). Chocia poczenia przyczynowe nie s jasne, rozwan rzecz jest, zachca nastolatki, by czekay jaki czas i dojrzay zanim okrel siebie samych gejami. Klinicyci winni take starannie rozway, czy ujawnianie zmagania klienta niewiadomej rodzinie i przyjacioom ley w najlepszym interesie klienta (Rosario, Schrimshaw, & Hunter, 2009; por. Zalecenie 8). Wielu, ktrzy ujawniaj swj homoseksualizm nieyczliwej rodzinie, wchodzi w szeregi bezdomnych i staj wobec ryzyka uywania narkotykw, prostytucji i przem ocy (Tyler, Whitbeck, Hoyt, & Cauce, 2004). Reakcje rwienikw w tym wieku mog by brutalne brutalno czsto osiga swj szczyt w latach modzieczych, prawdopodobnie dlatego, e nastolatki maj mniej empatii ni osoby modsze lub starsze od nich. Brutalno moe rwnie si pojawia, poniewa wci istnieje intensywna presja ze strony rwienikw, by dostosowa si do stereotypowych rl pciowych w okresie dojrzewania. Istnieje due prawdopodobiestwo, e modzie mska bdzie mwi o odrzuceniu i dyskryminacji ze strony innych duo czciej ni mode kobiety (Hershberger & DAugelli, 1995). Odrzucenie takie bywa raczej postrzegane ni rzeczywiste, ale moe realnie wpywa na klientw. Literatura

sugeruje, e w niektrych przypadkach, emocjonalny i unikajcy styl radzenia sobie mog uzasadnia postrzegane odrzucenie duo bardziej ni rzeczywiste okolicznoci (Sandfort, Bakker, Schellevis, & Vanwesenbeeck, 2009). Mdrze zatem jest bada styl radzenia sobie danej jednostki. Wspwystpowanie standardowych zaburze, sklasyfikowanych w DSM jest duo wysze u takich klientw ni u pozostaych (Fergusson, Horwood, & Beautrais, 1999), wic klienci powinni by sprawdzani, midzy innymi, pod ktem naduywania substancji (Sandfort, de Graaf, Bijl, & Schnabel, 2001; Trocki, Drabble, & Midanik, 2009), zachowania antyspoecznego (Fergusson et al., 1999), depresji (Cochran i in., 2003), kompulsywnoci (Dodge et al., 2008), i pogranicznego zaburzenia osobowoci (Sandfort i in., 2001).

Edukacja Zalecenie 10: Zachcamy klinicystw by dokonywali stosownych wysikw w celu zapoznania si z osigniciami medycyny, psychologii, oraz moliwociami duchowymi i religijnymi, ktre mog by wsparciem dla klientw poszukujcych zmiany.

Niechciane skonnoci i zachowania homoseksualne czsto wspwystpuj z formalnie diagnozowalnymi lub w inny sposb ewidentnymi trudnociami medycznymi, psychologicznymi, behawioralnymi i relacyjnymi (por. Zalecenie 7). Klinicyci winni wic podj sensowny wysiek, aby zapozna si z istotnymi podejciami terapeutycznymi stosowanymi w stosownych obszarach trudnoci. Wane, by klinicyci byli na bieco z psychologi zdrowia i powizanymi kwestiami zdrowia behawioralnego i odsyali klientw do specjalistw, kiedy opieka wykracza poza ich zakres praktyki. Te kwestie zdrowotne zawieraj ale nie s ograniczone do niej wymienionych nastpujce kwestie: jak poprawi oglne zwyczaje zdrowotne (takie jak dieta, wiczenia, odpoczynek i sen); jak uywa odpowiednich lekw psychotropowych i zrozumie ich interaktywn efektywno z psychoterapi; sposoby na popraw zgodnoci z wytycznymi lekarskimi i okrelenie, kiedy zalecana jest czciowa i pena hospitalizacja (Creer, Holroyd, Glasgow, & Smith, 2004; Thase & Jindal, 2004). Zajmowanie si wspwystpujcymi u klienta trudnociami medycznymi lub psychiatrycznymi moe czasami by waniejsze, anieli pomoc klientom w rozwizywaniu niechcianych skonnoci i zachowa homoseksualnych; opieka psychologiczna moe sta si wanym wsparciem, by uzdolni

klientw do przestrzegania innych zalece medycznych. Innym razem leczenie trudnoci medycznych lub psychiatrycznych moe uzdolni klientw do bardziej efektywnego angaowania si w interwencje psychologiczne i duchowe. Dodatkowe interwencje wspomagajce mog zawiera odwoanie klienta do psychoedukacji (takiej jak doradztwo indywidualne lub grupowe w przypadku nauywania substancji) lub na terapi maesk, rodzinn, grupow lub do grupy wsparcia rwieniczego, gdzie klienci potrzebuj skorzysta z rel acji terapeutycznych i interakcji grupowej i s w stanie czerpa z nich korzyci. Odsyanie klientw do innych specjalistw moe take pomc klientom odnie sukces w radzenu sobie ze wspwystpujcym wykorzystywaniem seksualnym, naduywaniem substancji, zaburzeniami ywienia lub innymi zachowaniami kompulsywnymi lub naogowymi (Lambert & Ogles, 2004). Rodzice, ktrzy s zatroskani o dzieci z zaburzeniami tosamoci pciowej lub niechcianymi skonnociami homoseksualnymi mog by odesani na edukacj rodzicw i terapi rodzinn (Lundy & Rekers, 1995; Rekers, 1995; Zucker & Bradley, 1995). Zachca si klinicystw, by byli przygotowani na odsyanie klientw do innych profesjonalistw zajmujcych si zdrowiem psychicznym, aby klienci mogli otrzyma podstawow, sekwencyjn, alternatywn, podstawow lub wspomagajc pomoc medyczn lub psychologiczn w odpowiednim czasie. Co wicej, klinicyci sucy klientom, ktrzy d do rozwizania niechcianych skonnoci i zachowa homoseksualnych, winni by take przygotowani, by zaoferowa klientom opiek pastoraln, sprawowan przez nich samych lub kogo innego. Przekonania i praktyki religijne lub duchowe, i interakcje spoeczne mog zapewnia motywacj i wsparcie dla zmian, ktrych pragnie klient (por. Zalecenie 3 i 4). Klinicyci powinni zatem podj rozsdny wysiek, by oceni przekonania religijne, wartoci moralne i praktyki duchowe swoich klientw i by przygotowanymi, by wesprze klientw w eksploatowaniu stosownych zasobw natury duchowej i religijnej, by osignli zamierzone zmiany (Richards & Bergin, 2000). Klinicyci winni rozsdnie uznawa, e oglnie rzecz biorc religia moe przynosi korzyci zdrowiu psychologicznemu i w relacjach midzyludzkich, e zdrowsze wydaj si by uwewntrznione sposoby okazywania religijnoci i klienci, ktrzy s bardziej poboni wydaj si by bardziej skonni, by preferowa i obdarza zaufaniem klinicystw o podobnych wierzeniach i wartociach (Gregory i in., 2008; Richards & Bergin, 2005, s. 307). Podobnie, uywa nie duchowych lub inspirowanych religijnie rodkw pomocniczych takich jak modlitwa, przebaczenie, medytacja i grupy dwunastu krokw oparte na zasadach duchowych okazay si efektywne terapeutycznie jako cz interwencji klinicznej lub jej wsparcie (Benso n, 1996; Enright &

Fitzgibbons, 2000; Richards & Bergin, 2004, 2005). Badania nad klientami z niechcianymi skonnociami i zachowaniami homoseksualnymi, ktrzy posugiwali si wsparciem duchowym, aktywnoci religijn i doradztwem pastoralnym bez wzgldu na to, czy by to dodatek do psychoterapii czy dziao si to w oderwaniu od niej donosz o pozytywnych rezultatach (Jones & Yarhouse, 2007). Nawet jeli klienci nie zmienili si, jak zamierzali, niektrzy twierdzili, e proces i tak by pomocny. Doniesienia te pojawiay si nawet w badaniach zaprojektowanych tak, by uzyska raport o niepowodzeniu interwencji, szkodzie lub niezadowoleniu z wysikw o podou religijnym prowadzcych do zmiany (Shildo & Schroeder, 2002). W badaniach zaprojektowanych z intencj przekazania raportu o sukcesie lub satysfakcji klientw z udziau, pojawiao si zdecydowanie wicej przychylnych opinii (Nicolosi i in.., 2000, 2008; Spitzer, 2003). Im bardziej rygorystycznie badanie zostao zaprojektowane, tym bardziej wyranie rezultaty pokazyway, e duchowe/ religijne/ pastoralne postawy doradcze same w sobie byy w stanie zmniejszy lub wyeliminowa niechciane skonnoci i zachowania homoseksualne (Jones & Yarhouse, 2007; Yarhouse, Burkett, & Kreeft, 2002). Zalecenie 11: Zachcamy klinicystw, by poszerzali swoj wiedz i znajomo literatury wanej dla klientw poszukujcych zmiany, aby kontynuowali edukacj, szkolenia, superwizje i konsultacje, dziki ktrym udoskonal sw prac kliniczn w tym obszarze.

Literatura dotyczca homoseksualizmu jest na pierwszy rzut oka dziedzin nauki jak kada inna, cho moe by postrzegana jako taka, w ktrej nieco wicej si dzieje, poniewa niemal codziennie przybywa nowych prac. Ten punkt widzenia jest jednak zwodniczy: pocig do wasnej pci nie jest wyizolowan jednostk kliniczn. Pojawia si z ni bardzo szerokie zrnicowanie uwarunkowa (zaburze), zatem terapeuci musz posiada znaczn wiedz na ich temat lub przynajmniej by w stanie bez trudu je rozpozna i skierowa klientw do innych specjalistw, jeeli to konieczne (por. Zalecenie 7). To znaczco zwiksza odpowiedzialno klinicystw, by byli na bieco z literatur przedmiotu. Badania zasadniczo ukazuj, e ludzie zgaszajcy skonnoci i zachowania homoseksualne (s tudia dotycz gwnie mczyzn) cechuj si znacznie wyszym wystpowaniem patologii ni populacja generalna. Spjno tych odkry rwnoway do pewnego stopnia ograniczenia metodologiczne. Rnice w czstoci wystpowania zostay zgoszone/ mog by wywnio skowane w kilku

obszarach: samobjczego ryzyka podczas seksu bez zabezpieczenia (van Kesteren, Hospers, & Kok, 2007); przemocy (Coxell, King, Mezey, & Gordon, 1999; Owen & Burke, 2004); zachowa antyspoecznych (Fergusson i in., 1999); naduywania substanc ji (Rhodes, McCoy, Wilkin, & Wolfson, 2009; Sandfort i in., 2001; Trocki i in., 2009); zachowa samobjczych (de Graaf i in., 2006; King i in., 2008); wikszej liczby partnerw seksualnych (Laumann i in., 1994; Mercer i in., 2009; Rhodes i in., 2009); dewiacji seksualnych lub tak zwanym fistingu (Crosby & Mettey, 2004); uprawianiu patnego seksu (Schrimshaw i in., 2006); uzalenieniu od seksu (Dodge, Reece, Cole, & Sandfort, 2004; Parsons i in., 2008; Satinsky i in., 2008); zaburze osobowoci (Zubenko, Geo rge, Soloff, & Schulz, 1987); i psychopatologii (Sandfort i in., 2001). Trudno znale grup o podobnej liczebnoci w spoeczestwie z tak intensywn i zrnicowan wspwystpujc patologi. Mona przyj, e wiele z tych cech wystpuje z okoo trzykrotnie wiksz czstoci ni w populacji generalnej, czasami duo czciej. Przegld jakiejkolwiek medycznej bazy danych pokazuje, e nadal istnieje duo wicej artykuw generalnie dziesi razy wicej - dotyczcych stanw chorobowych wspwystpujcych z homoseksualizmem ni artykuw ograniczonych do samego homoseksualizmu. Nie wystarczy zatem czyta o samym homoseksualizmie, lecz wane jest, by czyta duo wicej powizanych artykuw i skorzysta z wiedzy, jak dostarczaj te materiay. Odwoania do HIV s czste w literaturze i jest do prawdopodobne, e ta dolegliwo bdzie wspwystpowa z zachowaniami zwizanymi z t sam pci. Nawet jeeli zakaenie HIV jest pod kontrol, wystpowanie rozmaitych nowotworw u pacjentw z AIDS jest okoo dwadziecia razy czstsze ni w populacji oglnej (Galceran i in., 2007). Terapeuta moe take spotka si z klientami, ktrzy maj tego typu potrzeby medyczne i bdzie musia zaj si stosownymi kwestiami terapeutycznymi. Interwencja psychoterapeutyczna w kierunku niechcianej skonnoci i zachowa homoseksualnych jest kontrowersyjna na sposb, ktry w dzisiejszych czasach rzadko dowiadczany jest w przypadku innych stanw chorobowych. W rezultacie klinicyci staj wobec ryzyka nieoczekiwanych konsekwencji prawnych (Hermann & Herlihy, 2006), zajmuj si bardziej zoon terapi i wykazuj wysz ni przecitna potrzeb pozostawania na bieco z badaniami ze swojej dziedziny. Musz te by wiadomi ostatnich implikacji badawczych i dobrych praktyk. Ten rodzaj interwencji jest take wyjtkowo zoony. Klinicyci musz zrozumie konsekwencje, jakie dla psychiki klienta ma towarzyszcy stan chorobowy lub dowiadczanie silnego odrzucenia z

powodu postaw wobec homoseksualizmu. Odmiany doradztwa zorientowanego na zmian s liczne i nie istnieje konsensus co do najlepszego podejcia. Wymaga to, by klinicyci byli wiadomi innych strategii interwencyjnych i podejcia teoretycznego oraz by byli gotowi przyj poyteczne wgldy i techniki, z sukcesem stosowane w przeszoci (por. Zalecenie 6). Oprcz tego istnieje znaczca rnorodno dowiadcze wrd klientw (Otis & Skinner, 2004), co wymaga wikszej biegoci w reagowaniu ze strony klinicysty i wikszej znajomoci literatury badawczej. Dua cz literatury dotyczcej homoseksualizmu zagroona jest nieistotnoci, poniewa powizana jest z aspektami politycznymi tego tematu. Przypomnienie o znaczcej literaturze obejmuje wiele rozlegych dziedzin nauki, w tym genetyk, fizjologi, socjologi, antropologi miasta i psychoterapi. Z tego powodu klinicyci musz stara si zlokalizowa istotny materia w niesychanie zrnicowanych dziedzinach nauki. Klinicyci musz te by przygotowani na fakt, e klienci czsto czytaj ten sam materia i chc o nim dyskutowa. Prawd opodobnie warto, by klienci korzystali z serwisu internetowego takiego jak PubMed ktry bdzie ich powiadamia, kiedy istotny nowy materia zostanie opublikowany. Wydarzenia skupione na tych tematach takie jak seminaria i konferencje s duo waniejsze ni zwykle, poniewa interwencje zorientowane na zmian niechcianych skonnoci i zachowa homoseksualnych nie s tak szeroko znane i praktykowane jak poradnictwo w innych dolegliwociach; w rezultacie waniejsza staje si tu konsultacja kolegialna. Wreszcie, oczywist rzecz jest, e klinicyci musz stara si pozostawa na bieco z oglnie pojtymi dyscyplinami psychologicznymi, z towarzyszc im potrzeb cigej edukacji.

Zastosowania i wnioski Zalecenia te zostay stworzone dla wielorakich celw i idealnym byoby, gdyby miay wiele zastosowa. Po pierwsze, zalecenia te maj odpowiada na potrzeby klinicystw i zapewnia konkretny przewodnik, jaki oferuj dowiadczeni klinicyci kolegom, ktrzy obecnie praktykuj interwencje ukierunkowane na zmian niechcianych skonnoci i zachowa homoseksualnych lub rozwaaj to. Zalecenia te, same w sobie, wspieraj doskonao w praktyce ktra jeli przestrzega si wskazwek winna ograniczy ryzyko szkody i zwiksza prawdopodobiestwo pozytywnych wynikw terapii dla klientw poszukujcych konkretnej, mierzalnej zmiany. Zalecenia su take edukowaniu klinicystw przez zapewnianie punktu wejciowego w te aspekty

literatury zawodowej, ktre mog nie by dostatecznie opisane przez oglnonarodowe towarzystwa zajmujce si zdrowiem psychicznym. Po wtre, zalecenia te informuj odbiorcw ktrzy otrzymuj interwencj terapeutyczn celem zmiany niechcianych skonnoci i zachowa homoseksualnych lub j rozwaaj. Zapewniaj one szerokie ramy odniesienia, ktre pomagaj klientom okreli, czy usugi kliniczne, jakie otrzymuj, zapewniane s w wystarczajco profesjonalny i etyczny sposb. Odbiorcy interwencji zorientowanej na zmian mog uzna za wartociowe dyskutowanie tych zalece ze swymi terapeutami. Rozmowa o nich na wczesnym etapie terapii jako cz procesu wiadomej zgody moe uatwi planowanie zarwno celw krtko, jak i dugoterminowych. Okresowo i pod koniec terapii, klinicyci mog take stosowa te zalecenia, by ocenia postp terapeutyczny, ktry zosta dokonany przez klientw, podsumowywa i renegocjowa wszelkie pozostae cele. Zgodnie z wszystkimi podejciami do opieki psychologicznej przy jakimkolwiek problemie, najbardziej efektywne przymierze terapeutyczne pojawia si wtedy, kiedy wystpuje pocztkowa i ciga jasno celw i zamierze, ktre podzielaj klienci pragncy zmiany i ich terapeuci. Spoeczne, naukowe i medyczne informacje dostpne w tych zaleceniach mog take posuy odbiorcom, kiedy oceniaj korzyci i ryzyko szukania interwencji prowadzcej do zmiany zestawiajc je z podejciami terapeutycznymi, ktre potwierdzaj lub przyjmuj tosamo gejowsk lub lesbijsk. W ten sposb zalecenia mog przyczyni si do bardziej wiadomego i autonomicznego procesu podejmowania decyzji przez k lientw, ktrzy chc wiedzie, jakie podejcie kliniczne o ile w ogle pragn zastosowa dla swych niechcianych skonnoci i zachowa homoseksualnych. Wreszcie, zalecenia mog uatwi wywaon i wiadom dyskusj o interwencji ukierunkowanej na zmian stowarzyszeniom zajmujcym si zdrowiem psychicznym i instytucjom organizujcym podyplomowe programy szkoleniowe. Zalecenia uzupeniaj istniejc literatur zawodow dotyczc opieki psychologicznej dla osb z niechcianymi skonnociami i zachowaniami homoseksualnymi przez to, e nie lekcewa interwencji ukierunkowanej na zmian. Zalecenia mog w ten sposb zachci wicej osb w stowarzyszeniach i na uniwersytetach, by zaangaoway si w wartociowy dialog, edukacj i badania dotyczce miejsca, jakie interwencje tego typu maj w szeregu reakcji terapeutycznych na niechciane skonnoci i zachowania homoseksualne. Zalecenia mog rwnie zapewni zainteresowanym terapeutom i studentom moliwo zdobycia

wiedzy o praktykach zawodowych odpowiedzialnych, zorientowanych na zmian klinicystw. Stowarzyszenia zajmujce si zdrowiem psychicznym podkrelay znaczenie autonomii klienta i samookrelenia w otoczeniu terapeutycznym, ktre szanuje rnorodno. Ten szacunek dla rnorodnoci winien obligowa klinicystw, by przywizywali tyle samo znaczenia do przekona religijnych i wartoci tradycyjnych co do tosamoci seksualnej (Benoit, 2005). We wspczesnym zakresie praktyki psychologicznej, naley to szczeglnie podkreli w odniesieniu do wyborw jakie podejmuj klienci co do sposobu traktowania ich niechcianych skonnoci i zachowa homoseksualnych. Gdy terapia prowadzona jest w sposb spjny z tymi zaleceniami, interwencja ukierunkowana na zmian zasuguje na to, by oferowa j klientom, ktrzy jej poszukuj .

Przypisy 1 Zalecenia te przyjte zostay przez Zarzd Narodowego Stowarzyszenia na rzecz Terapii i Badania Homoseksualizmu 25 padziernika 2008, przejrzane i potwierdzone przed publikacj. 2 Zalecenia te zostay stworzone przez Zesp Roboczy do Praktycznych Zalece NARTH (PGTF). Prezesem PGTF by dr Chrisopher H. Rosik (Link Care Center/ Fresno Pacific University). Do zespou PGTF naleeli: dr Marc Dillworth (niezalena praktyka,, Bradenton, FL); mgr Floyd Godfrey, L.P.C. - Licencjonowany Doradca Zawodowy Licensed Professional Counselor (Family Strategies & Coaching, LLC, Mesa, AZ); dr Paul Miller D.M.H., M.R.C.* (ABEO, Belfast, Northern Ireland); mgr David Pickup (Thomas Aquinas Psychological Clinic, Encino, CA); dr Paul Popper.* (niezalena praktyka, San Francisco, CA); oraz dr Philip Sutton* (niezalena praktyka, South Bend, IN). Inni, ktrzy przyczynili do powstania tych zalece to dr A. Dean Byrd, M.P.H. (University of Utah, Salt Lake City, UT);dr Neil Whitehead* (badacz, Lower Hutt, New Zealand); oraz dr David Wood.* (LDS Family Services, Chicago, IL). Osoby, ktre wniosy zasadniczy wkad w powstanie zalece oznaczone s gwiazdk. Proby o kopie zalece winny by adresowane do Narodowego Stowarzyszenia na Rzecz Terapii i Badania Homoseksualizmu, 307 West 200 South Suite 3001, Salt Lake City, Ut 84101; mog by zamwione telefonicznie 1-888-364-4744 lub online za porednictwem http://narth.com 3 Przykad takiej predyspozycji genetycznej pojawia si, kiedy dziewczyna poprzez swoje dziedzictwo genetyczne jest atrakcyjna dla chopcw i std istnieje wiksze prawdopodobiestwo, e zajdzie w ci jako nastolatka. Jest to efekt saby i nie bezporedni, poniewa w zadecydowanie

o tym, czy wczenie zacznie wspy, angauje wiele innych czynn ikw kulturowych i sytuacyjnych, i wpywy te zwykle dominuj.

Bibliografia.
American Association for Marriage and Family Therapy. (2001). Code of ethics. Washington, DC. American Psychiatric Association. (1972). Diagnostic and statistical manual (DSM-II) (2nd ed.). Baltimore, MD. American Psychiatric Association. (1973). Diagnostic and statistical manual (DSM-II) (2nd ed., 6th printing). Baltimore, MD. American Psychiatric Association. (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM-IV) (4th ed., text rev.). Washington, DC. American Psychological Association. (1975). Minutes of the council of representatives. American Psychologist, 30, 633. American Psychological Association. (2000). Guidelines for psychotherapy with lesbian, gay, and bisexual clients. American Psychologist, 55, 14401451. American Psychological Association. (2002). Ethical principles of psychologists and code of conduct. American Psychologist, 57, 10601073. American Psychological Association. (2008a). Answers to your questions for a better understanding of sexual orientation and homosexuality. Washington, DC. online: http://www.apa.org/topics/sorientation.pdf American Psychological Association. (2008b). Resolution on religious, religion-related and/or religion-derived prejudice. American Psychologist, 63, 431434. American Psychological Association. (2009). Report of the task force on appropriate therapeutic responses to sexual orientation. Washington, DC. Auger, R. W. (2004).What we dont know CAN hurt us: Mental health clinicians implicit assumptions about human nature. Journal of Mental Health Counseling, 26, 1324. Bailey, J. M., Dunne, M. P., & Martin, N. G. (2000). Genetic and environmental influences on sexual orientation and its correlates in an Australian twin sample. Journal of Personality and Social Psychology, 78, 524536. Bain, P. G., Kashima, Y., & Haslam, N. (2006). Conceptual beliefs about human values and their implications: Human nature beliefs predict value importance, value trade-offs, and responses to value-laden rhetoric. Journal of Personality and Social Psychology, 91, 351367. Bancroft, J. (1974). Deviant sexual behaviour: Modification and assessment. Oxford, England: Clarendon. Bearman, P. S., & Bruckner, H. (2002). Opposite-sex twins and adolescent same-sex attraction. American Journal of Sociology, 107, 11791205. Beckstead, A. L. (2001). Cures versus choices: Agendas in sexual reorientation therapy. Journal of Gay and Lesbian Psychotherapy, 5, 87115. Beckstead, A. L., & Morrow, S. L. (2004). Mormon clients experiences of conversion therapy: The need for a new treatment approach. Consulting Psychologist, 32, 651690. Bell, A. P., Weinberg, M. S., & Hammersmith, S. K. (1981). Sexual Preference: Its development in men and women. Bloomington, IN: Indiana University Press. Bem, D. J. (1996). Exotic become erotic: A developmental theory of sexual orientation. Psychological Review, 103, 320325. Benoit, M. (2005). Conflict between religious commitment and same-sex attraction: Possibilities for a virtuous response. Ethics and Behavior, 15, 309325. Benson, H. (1996). Timeless healing: The power and biology of belief. New York, NY: Scribner. Bepko, C., & Johnson, T. (2000). Gay and lesbian couples in therapy: Perspectives for the contemporary family therapist. Journal of Marital and Family Therapy, 26, 409419. Berger, J. (1994). The psychotherapeutic treatment of male homosexuality. American Journal of Psychotherapy, 48, 251261. Bergin, A. E., & Jensen, J. P. (1990). Religiosity of psychotherapists: A national survey. Psychotherapy, 27, 37. Bieber, I., Dain, H., Dince, P., Drellich, M., & Grand, H. (1962). Homosexuality: A psychoanalytic study. New York, NY: Basic Books. Birk, L., Huddleston, W., Miller, E., & Cohler, B. (1971). Avoidance conditioning for homosexuality. Archives of General Psychiatry, 25, 314323. Bogaert, A. F. (2007). Extreme right-handedness, older brothers, and sexual orientation in men. Neuropsychology, 21, 141148. Bonello, K., & Cross, M. C. (2010). Gay monogamy: I love you but I cant have sex with only you. Journal of Homosexuality, 57, 117139. Buxton, M. S. (2004). Ethical treatment for people who present with unwanted homoerotic attractions: Guidelines for therapists. BYU Counseling and Career Center. online: http://www.narth.com/docs/buxton.html Byne, W. (1995). Science and belief: Psychobiological research on sexual orientation. Journal of Homosexuality, 28,

303344. Byne, W., & Parsons, B. (1993). Human sexual orientation: The biologic theories reappraised. Archives of General Psychiatry, 50, 228239. Byrd, A. D. (2008). Former APA president supports NARTHs mission statement, assails APAs intolerance of differing views. online: http://www.narth.com/docs/perloff.html Byrd, A. D., & Nicolosi, J. (2002). A meta-analytic review of treatment of homosexuality. Psychological Reports, 90, 11391152. Carnes, P. (1992). Dont call it love. New York, NY: Bantam Doubleday Dell Publishing Group. Cates, J. A. (2007). Identity in crisis: spirituality and homosexuality in adolescence. Child and Adolescent Social Work Journal, 24, 369383. Clippinger, J. A. (1974). Homosexuality can be cured. Corrective and Social Psychiatry and Journal of Behavioral Technology, Methods, and Therapy, 20, 1528. Cochran, S. D., & Mays, V. M. (2009). Burden of psychiatric morbidity among lesbian, gay, and bisexual individuals in the California Quality of Life Survey. Journal of Abnormal Psychology, 118, 647658. 46 Cochran, S. D., Sullivan, J. G., & Mays, V. M. (2003). Prevalence of mental disorders, psychological distress, and mental health services use among lesbian, gay, and bisexual adults in the United States. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 71, 5361. Coxell, A., King, M., Mezey, G., & Gordon, D. (1999, March 27). Lifetime prevalence, characteristics, and associated problems of non-consensual sex in men: Cross sectional survey. British Medical Journal, 318, 846850. Creer, T. L., Holroyd, K. A., Glasgow, R. E., & Smith, T. W. (2004). Health psychology. In M. J. Lambert (Ed.), Bergin and Garfields handbook of psychotherapy and behavior change (5th ed., pp. 697742). New York, NY: Wiley. Crosby, R., & Mettey, A. (2004). A descriptive analysis of HIV risk behavior among men having sex with men attending a large sex resort. Journal of Acquired Immune Deficiency Syndrome, 37, 14961499. Cummings, N., ODonohue, W., & Cummings, J. (2009). Psychologys war on religion. Phoeniz, AZ: Zeig, Tucker, & Theisen. Davison, G. C. (2001). Conceptual and ethical issues in therapy for the psychological problems of gay men, lesbians, and bisexuals. Journal of Clinical Psychology, 57, 695704. de Graaf, R., Sandfort, T. G. M., & ten Have, M. (2006). Suicidality and sexual orientation: Differences between men and women in a general population-based sample from the Netherlands. Archives of Sexual Behavior, 35, 253262. Delaney, H. D., Miller, W. R., & Bisono, A. M. (2007). Religiosity and spirituality among psychologists: a survey of clinician members of the American Psychological Association. Professional Psychology: Research and Practice, 38, 538546. Diamond, L. M. (2008). Female bisexuality from adolescence to adulthood: Results from a 10-year longitudinal study. Developmental Psychology, 44, 514. DiPlacido, J. (1998). Minority stress among lesbians, gay men, and bisexuals. In G. H. Hereck (Ed.), Stigma and sexual orientation: understanding prejudice against lesbians, gay men and bisexuals (pp. 138159). Thousand Oaks, CA: Sage. Dodge, B., Reece, M., Cole, S. L., & Sandfort, T. G. M. (2004). Serial compulsivity among heterosexual college students. Journal of Sex Research, 41, 343350. Dodge, B., Reece, M., Herbenick, D., Fisher, C., Satinsky, S., & Stupiansky, N. (2008, August 1). Relations between sexually transmitted infection diagnosis and sexual compulsivity in a community-based sample of men who have sex with men (MSM). Sexually Transmitted Infections, 84, 324327. Doll, L. S., Joy, D., Bartholows, B. N., & Harrison, J. S. (1992). Self-reported childhood and adolescent sexual abuse among adult homosexual and bisexual men. Child Abuse and Neglect, 16, 855864. Engelhardt, H. T., Jr. (1996). The foundations of bioethics (2nd ed.). New York, NY: Oxford University Press. Enright, R. D., & Fitzgibbons, R. P. (2000). Helping clients forgive. Washington, DC: American Psychological Association. Eskin, M., Kaynak-Demir, H., & Demir, S. (2005). Same-sex sexual orientation, childhood sexual abuse, and suicidal behavior in university students in Turkey. Archives of Sexual Behavior, 34, 185195. Eskridge, W., Jr., & Hunter, N. (Eds.) (1997). Sexuality, gender and the law. Westbury, NY: Foundation Press. Fergusson, D. M., Horwood, L. J., & Beautrais, A. L. (1999). Is sexual orientation related to mental health problems and suicidality in young people? Archives of General Psychiatry, 56, 876880. Fields, S. D., Malebranche, D., & Feist-Price, S. (2008). Childhood sexual abuse in black men who have sex with men: Results from three qualitative studies. Cultural Diversity and Ethnic Minority Psychology, 14, 385390. Fife, S. T., & Whiting, J. B. (2007).Values in family therapy practice and research: An invitation for reflection. Contemporary Family Therapy, 29, 7186. Floyd, F. J., & Bakeman, R. (2006). Coming-out across the life course: Implications of age and historical context. Archives of Sexual Behavior, 35, 287296. Francis, A. M. (2008). Family and sexual orientation: The family-demographic correlates of homosexuality in men and women. Journal of Sex Research, 45, 371377. Freedman, L. (2008). Accepting the unacceptable: Religious parents and adult gay and lesbian children. Families in Society, 89, 237244. Galceran, J., Marcos-Gragera, R., Soler, M., Romaguera, A., Ameijide, A., . . . Casabona, J. (2007). Cancer incidence in

AIDS patients in Catalonia, Spain. European Journal of Cancer, 43, 10851091. Gallagher, B. J., McFalls, J. A., & Vreeland, C. N. (1993). Preliminary results from a national survey of psychiatrists concerning the etiology of male homosexuality. Psychology: A Journal of Human Behavior, 30, 13. Gallup, G., Jr. (1998). The Gallup poll: Public opinion 1997. Wilmington, DE: Scholarly Resources. Garnets, L. D., & Peplau, L. A. (2001). A new paradigm for womens sexual orientation: Implications for therapy. Women and Therapy, 24, 111121. Gilman, S. E., Cochran, S. D., Mays, V. M., Hughes, M., Ostrow, D., & Kessler, R. C. (2001). Risk of psychiatric disorders among individuals reporting same-sex sexual partners in the national comorbidity survey. American Journal of Public Health, 91, 933939. Golwyn, D. H., & Sevlie, C. P. (1993). Adventitious change in homosexual behavior during treatment of social phobia with phenelzine [Letter to the editor]. Journal of Clinical Psychiatry, 54, 3940. Gonsiorek, J. C. (1991). The empirical basis for the demise of the illness model of homosexuality. In J. C. Gonsiorek & J. D. Weinrich (Eds.), Homosexuality: Research implications for public policy (pp. 115136). Thousand Oaks, CA: Sage. Gonsiorek, J. C. (2004). Reflections from the conversion therapy battlefield. The Counseling Psychologist, 32, 750 759. Graham, J., Haidt, J., & Nosek, B. A. (2009). Liberals and conservatives rely on different sets of moral foundations. Journal of Personality and Social Psychology, 96, 10291046. Granta, J. E., & Potenzab, M. N. (2006). Sexual orientation of men with pathological gambling: Prevalence and psychiatric comorbidity in a treatment-seeking sample. Comprehensive Psychiatry, 47, 515518. Green, R. J. (2003). When therapists do not want their clients to be homosexual: A response to Rosiks article. Journal of Marriage and Family Therapy, 29, 3140. Greene, B. (1998). Family, ethnic identity, and sexual orientation: African American lesbians and gay men. In C. J. Patterson & A. R. DAugelli (Eds.), Lesbian, gay, and bisexual identities in families: Psychological perspectives (pp. 4052). New York, NY: Oxford University Press. Gregory, C., Pomerantz, A. M., Pettibone, J. C., & Segrist, D. J. (2008). The effect of psychologists disclosure of personal religious background on prospective clients. Mental Health, Religion, and Culture, 11, 369373. Griffin-Shelley, E. (1997). Sex and love: Addiction, treatment, and recovery. Westport, CT: Praeger. Guigliamo, J. (2006). Out of control sexual behavior: A qualitative investigation. Sexual Addiction and Compulsivity, 13, 361375. Haidt, J., & Graham, J. (2007). When morality opposes justice: Conservatives have moral intuitions that liberals may not recognize. Social Justice Research, 20, 98116. Haidt, J., & Graham, J. (2009). Planet of the Durkheimians, where community, authority, and sacredness are foundations of morality. In J. Jost, A. C. Kay, & H. Thorisdottir (Eds.), Social and psychological bases of ideology and system justification (pp. 371401). New York, NY: Oxford University Press. Haidt, J., & Hersh, M. A. (2001). Sexual morality: The cultures and emotions of conservatives and liberals. Journal of Applied Social Psychology, 31, 191221. Haldeman, D. C. (1991). Sexual orientation conversion therapy for gay men and lesbians: A scientific examination. In J. C. Gonsiorek & J. D. Weinrich (Eds.), Homosexuality: Research implications for public policy (pp. 149160). Newbury Park, CA: Sage. Haldeman, D. C. (1994). The practice and ethics of sexual orientation conversion therapy. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 62, 221227. Haldeman, D. C. (2001). Therapeutic antidotes: Helping gay and bisexual men recover from conversion therapies. In A. Shildo, M. Schroeder, & J. Drescher (Eds.), Sexual conversion therapy: Ethical, clinical, and research perspectives (pp. 117 130). Binghamton, NY: Haworth. Haldeman, D. C. (2002). Gay rights, patient rights: The implications of sexual orientation conversion therapy. Professional Psychology: Research and Practice, 33, 260264. Haldeman, D. C. (2004). When sexual and religious orientation collide: Considerations in working with conflicted same-sex attracted male clients. Counseling Psychologist, 32, 691715. Hamer, D. H., Hu, S., Magnuson, V. L., Hu, N., & Pattatucci, A. M. L. (1993). A linkage between DNA markers on the X-chromosome and male sexual orientation. Science, 261, 321327. Herek, G. M., Gillis, J. R., & Cogan, J. C. (2009). Internalized stigma among sexual minority adults: Insights from a social science perspective. Journal of Counseling Psychology, 56, 3243. Herek, G. M., & Gonzalez-Rivera, M. (2006). Attitudes toward homosexuality among U.S. residents of Mexican descent. Journal of Sex Research, 43, 122135. Hermann, M. A., & Herlihy, B. R. (2006). Legal and ethical implications of refusing to counsel homosexual clients. Journal of Counseling and Development, 84, 414418. Hershberger, S. L. (1997). A twin registry study of male and female sexual orientation. Journal of Sex Research, 34, 212222. Hershberger, S. L., & DAugelli, A. R. (1995). The impact o f victimization in the mental health and suicidality of lesbian gay and bisexual youths. Developmental Psychology, 31, 6574. James, E. C. (1978). Treatment of homosexuality: A reanalysis and synthesis of outcome studies (niepublikowana dysertacja doktorska). Brigham Young University, Provo, UT.

James, W. H. (2005). Two hypotheses on the causes of male homosexuality and paedophilia. Journal of Biosocial Science, 38, 745761. Jawad, S., Sidebothams, C., Sequira, R., & Jamil, N. (2009). Case report [Letter to the editor]. Journal of Neuropsychiatry and Clinical Neuroscience, 21, 354. Johnson, T. R. (1995). The significance of religion for aging well. American Behavioral Scientist, 39, 186208. Jones, S. L. (1994). A constructive relationship for religion with the science and profession of psychology. American Psychologist, 49, 184199. Jones, S. L., & Yarhouse, M. A. (2000), Homosexuality: The use of scientific research in the churchs moral debate. Downers Grove, IL: InterVarsity Press. Jones, S. L., & Yarhouse, M. A. (2007) Ex-gays?: A longitudinal study of religiously mediated change in sexual orientation. Downers Grove, IL: InterVarsity Press. Kaplan, D. M., Kocet, M. M., Cottone, R. R., Glosoff, H. L., Miranti, J. G., . . . Tarvydas, V. M. (2009, March). New mandates and imperatives in the revised ACA Code of Ethics. Journal of Counseling and Development, 87, 241252. Karten, E. Y., & Wade, J. C. (2010). Sexual orientation changes efforts in men: A client perspective. Journal of Mens Studies, 18, 84102. Katz, J. (1976). Gay American history: Lesbians and gay men in the U.S.A. New York, NY: Crowell. Kelly, B. C., Bimbi, D. S., Nanin, J. E., Izienicki, H., & Parsons, J. T. (2009). Sexual compulsivity and sexual behaviors among gay and bisexual men and lesbian and bisexual women. Journal of Sex Research, 46, 301308. Kendler, H. H. (1999). The role of value in the world of psychology. American Psychologist, 54, 828835. King, M., Semlyen, J., Tai, S. S., Killaspy, H., Osborn, D., Popelyuk, D., Nazareth, I. (2008, August). A systematic review of mental disorder, suicide, and deliberate self harm in lesbian, gay, and bisexual people. BMC Psychiatrity, 8, Special Section pp. 117. online: http://www.biomedcentral.com/1471-244X/8/70 Kinnish, K. K., Strassberg, D. S., & Turner, C. W. (2005). Sex differences in the flexibility of sexual orientation: A multidimensional retrospective assessment. Archives of Sexual Behavior, 34, 175183. Koening, H. G. (1993). Religion and aging. Reviews in Clinical Gerontology, 3, 195203. Lalumiere, M. L., Blanchard, R., & Zucker, K. L. (2000). Sexual orientation and handedness in men and women: A meta-analysis. Psychological Bulletin, 126, 575592. Lambert, M. J., & Ogles, B. M. (2004). The efficacy and effectiveness of psychotherapy. In M. J. Lambert (Ed.), Bergin and Garfields handbook of psychotherapy and behavior change, (5th ed., pp. 139193). New York, NY: Wiley. Langstrom, N., Rahman, Q., Carlstrom, E., & Lichtenstein, P. (2008). Genetic and environmental effects on same-sex sexual behavior: A population study of twins in Sweden. Archives of Sexual Behavior. online: http://dx.doi. org/10.1007/s10508-008-9386-1 Laumann, E. O., Gagnon, J. H., Michael, R. T., & Michaels, S. (1994). The social organization of sexuality. Chicago, IL: University of Chicago Press. Liddle, B. J. (1996). Therapist sexual orientation, gender, and counseling practices as they relate to ratings of helpfulness by gay and lesbian clients. Journal of Counseling Psychology, 43, 394401. Liszez, A. M., & Yarhouse, M. A. (2005). Same-sex attraction: A survey regarding client- directed treatment goals. Psychotherapy: Theory, Research, Practice, Training, 42, 111115. Lock, J., & Steiner, H. (1999). Gay, lesbian, and bisexual youth risks for emotional, physical, and social problems: Results from a community-based survey. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 38, 297304. Lundy, M. S., & Rekers, G.A. (1995). Homosexuality in adolescence: Interventions and ethical considerations. In G. A. Rekers (Ed.), Handbook of child and adolescent sexual problems (pp. 341377). New York, NY: Lexington Books. MacIntosh, H. (1994). Attitudes and experiences of psychoanalysis in analyzing homosexual patients. Journal of the American Psychoanalytic Association, 42, 11831207. Martell, C. R., & Prince, S. E. (2005). Treating infidelity in same-sex couples. Journal of Clinical Psychology, 61, 14291438. Martin, J. T., & Nguyen, D. H. (2004). Anthropometric analysis of homosexuals and heterosexuals: Implications for early hormone exposure. Hormones and Behavior, 45, 3139. Martinez, D. G., & Sullivan, S. C. (1998). African American gay men and lesbians: Examining the complexity of gay identity development. Journal of Human Behavior in the Social Environment, 1, 243264. Masters, W., & Johnson, V. (1979). Homosexuality in perspective. Boston, MA: Little, Brown. Maylon, A. K. (1982). Psychotherapeutic implications of internalized homophobia in gay men. In J. C. Gonsiorek (Ed.), Homosexuality and psychotherapy: A practitioners handbook of affirmative models (pp. 5969). New York, NY: Haworth. Mays, V. M., & Cochran, S. D. (2001). Mental health correlates of perceived discrimination among lesbians, gay, and bisexual adults in the United States. American Journal of Public Health, 91, 18691876. McAdams, D. P., Albaugh, M., Farber, E., Daniels, J., Logan, R. L., & Olson, B. (2008). Family metaphors and moral intuitions: How conservatives and liberals narrate their lives. Journal of Personality and

Social Psychology, 95, 978990. McConaghy, N. (1993). Sexual behavior: Problems and management. New York, NY: Plenum. Meehl, P. E. (1993). Philosophy of science: Help or hindrance. Psychological Reports, 72, 702734. Mercer, C. H., Hart, G. J., Johnson, A. M., & Cassell, J. A. (2009). Behaviorally bisexual men as a bridge population for HIV and sexually transmitted infections? Evidence from a national probability survey. International Journal of STD and AIDS, 20, 8794. Meyer, I. H., & Dean, L. (1998). Internalized homophobia, intimacy and sexual behavior among gay and bisexual men. In G. M. Herek (Ed.), Stigma and sexual orientation: Understanding prejudice against lesbians, gay men, and bisexuals (pp. 160186). Thousand Oaks, CA: Sage. Meyer-Bahlburg, H. F., Dolezal, C., Baker, S. W., & New, M. I. (2008). Sexual orientation in women with classical or non-classical congenital adrenal hyperplasia as a function of degree of prenatal androgen excess. Archives of Sexual Behavior, 37, 8599. Midgley, M. (1992). Science and salvation: A modern myth and its meaning. London, England: Rutledge. Miller, R. B. (2001). Scientific vs. clinical-based knowledge in psychology: A concealed moral conflict. American Journal of Psychotherapy, 55, 344356. Mohr, D. C. (1995). Negative outcome in psychotherapy: A critical review. Clinical Psychology: Science and Practice, 2, 127. Monachello, R. J. (2006). The father and son relationship in homosexual identity development: A phenomenological study (niepublikowana dysertacja doktorska). St. Marys Universit y, San Antonio, TX. Moradi, B., Mohr, J. J., Worthington, R. L., & Fassinger, R. E. (2009). Counseling psychology research on sexual (orientation) minority issues: Conceptual and methodological challenges and opportunities. Journal of Counseling Psychology, 56(1), 522. Morin, G., & Rothblum, G. (1991). Removing the stigma: Fifteen years of progress. American Psychologist, 46, 947949. Murphy, T. F. (1992). Redirecting sexual orientation: Techniques and justifications. Journal of Sex Research, 29, 501523. National Association for Research and Therapy of Homosexuality (NARTH) Scientific Advisory Committee. (2009). What research shows: NARTHs response to the APA claims on homosexuality. Journal of Human Sexuality, 1, 1121. National Association of Social Workers. (2000). Code of ethics of the National Association of Social Workers. Washington, DC. Neeleman, J., & King, M. B. (1993). Psychiatrists religious attitudes in relation to their clinical practice: A survey of 231 psychiatrists. Acta Psychiatrica Scandinavica, 88, 420424. Nicolosi, J. (2009). Shame and attachment loss: The practical work of reparative therapy. Downers Grove, IL: InterVarsity Press. Nicolosi, J., Byrd, A. D., & Potts, R. W. (2000). Retrospective self-reports of changes in homosexual orientation: A consumer survey of conversion therapy clients. Psychological Reports, 86, 10711088. Nicolosi, J., Byrd, A. D., & Potts, R. W. (2008). Clients perceptions of how reorientation therapy and self-help can promote change in sexual orientation. Psychological Reports, 102, 328. ODonahue, W. T. (1989). The (even) bolder model: The clinical psychologist as metaphysician-scientist-practitioner. American Psychologist, 44, 14601468. ODonahue, W. T., & Caselles, C. E. (2005). Homophobia: Conceptual, definitional, and value issues. In R. H. Wright & N. A. Cummings (Eds.), Destructive trends in mental health: The well-intentioned path to harm (pp. 6583). New York, NY: Routledge. Otis, M. D., & Skinner, W. F. (2004). An exploratory study of differences in views of factors affecting sexual orientation for a sample of lesbians and gay men. Psychological Reports, 94, 11731179. Owen, S., & Burke, T. W. (2004). An exploration of the prevalence of domestic violence in same-sex relationships. Psychological Reports, 95, 129132. Parsons, J. T., Kelly, B. C., Bimbi, D. S., DiMaria, L., Wainberg, M. L., & Morgenstern, J. (2008). Explanations for the origins of sexual compulsivity among gay and bisexual men. Archives of Sexual Behavior, 37, 817826. Paul, J. P., Catania, J., Pollack, L., Moskowitz, J., Canchola, J., . . . Mills, T. (2002). Suicide attempts among gay and bisexual men: Lifetime prevalence and antecedents. American Journal of Public Health, 92, 13381345. Paul, J. P., Catania, J., Pollack, L., & Stall, R. (2001). Understanding childhood sexual abuse as a predictor of sexual risk-taking among men who have sex with men: The urban mens health study. Child Abuse and Neglect, 25, 557584. Ploderl, M., & Fartacek, R. (2005). Suicidality and associated risk factors among lesbian, gay, and bisexual compared to heterosexual Austrian adults. Suicide and Life- Threatening Behavior, 35, 661670. Pomeroy, W. B. (1972). Dr. Kinsey and the institute for sex research. New York, NY: Harper & Row. Posner, R. A. (1992). Sex and reason. Cambridge, MA: Harvard University Press. Posner, R. A., & Silbaugh, K. B. (1996). A guide to sex laws in the United States. Chicago, IL: University of Chicago Press. Prestage, G., Jin, F., J., Zablotska, I., Grulich, A., Imrie, J., . . . Kaldor, J. (2008). Trends in agreements between regular partners among gay men in Sydney, Melbourne

and Brisbane, Australia. AIDS Behavior, 12, 513520. Quadland, M. C., & Shattls, W. D. (1987). AIDS, sexuality, and sexual control. Journal of Homosexuality, 14, 277298. Rahman, Q., Kumari, V., & Wilson, G. D. (2003). Sexual orientation-related differences in prepulse inhibition of the human startle response. Behavioral Neuroscience, 117, 10961102. Redding, R. E. (2001). Sociopolitical diversity in psychology. American Psychologist, 56, 205215. Rekers, G. A. (1995). Assessment and treatment methods of gender identity disorder and transvestism. In G. A. Rekers (Ed.), Handbook of child and adolescent sexual problems (pp. 272289). New York, NY: Lexington Books. Remafedi, G., Farrow, J., & Deisher, R. (1991). Risk factors for attempted suicide in gay and bisexual youth. Pediatrics, 87, 869875. Remafedi, G., French, S., Story, M., Resnick, M., & Blum, R. (1998). The relationship between suicide risk and sexual orientation: Results of a population-based study. American Journal of Public Health, 88, 5760. Remafedi, G., Resnick, M., Blum, R., & Harris, L. (1992). Demography of sexual orientation in adolescents. Pediatrics, 89, 714722. Rhodes, S. D., McCoy, T. P., Wilkin, A. M., & Wolfson, M. (2009). Behavioral risk disparities in a random sample of self-identifying gay and non-gay male university students. Journal of Homosexuality, 56, 10831100. Richards, P. S., & Bergin, A. E. (2000). Handbook of psychotherapy and religious diversity. Washington, DC: American Psychological Association. Richards, P. S., & Bergin, A. E. (2004). Casebook for a spiritual strategy in counseling and psychotherapy. Washington, DC: American Psychological Association. Richards, P. S. & Bergin, A. E. (2005). Spiritual strategy for counseling and Psychotherapy (2nd ed.). Washington, DC: American Psychological Association. Rosario, M., Schrimshaw, E. W., & Hunter, J. (2009). Disclosure of sexual orientation and subsequent substance use and abuse among lesbian, gay, and bisexual youths: Critical role of disclosure reactions. Psychology of Addictive Behavior, 23, 175184. Rosenbluth, S. (1997). Is sexual orientation a matter of choice? Psychology of Women Quarterly, 21, 595610. Rosik, C. H. (2003a). Motivational, ethical, and epistemological foundations in the treatment of unwanted homoerotic attraction. Journal of Marital and Family Therapy, 29, 1328. Rosik, C. H. (2003b). When therapists do not acknowledge their moral values: Greens response as a case study. Journal of Marital and Family Therapy, 29, 3945. Rosik, C. H. (2007a). Ideological concerns in the operationalization of homophobia, Part 1: An analysis of Hereks ATLG-R scale. Journal of Theology and Psychology, 35, 132144. Rosik, C. H. (2007b). Ideological concerns in the operationalization of homophobia, Part 2: The need for interpretive sensitivity with conservatively religious persons. Journal of Psychology and Theology, 35, 145152. Rubenstein, W. (Ed.) (1996). Cases and materials on sexual orientation and the law (2nd ed.). St. Paul, MN: West. Russell, S. T., & Joyner, K. (2001). Adolescent sexual orientation and suicide risk: Evidence from a national study. American Journal of Public Health, 91, 1276 1281. Rutter, M. (2006). Genes and behavior. Malden, MD: Blackwell. Sandfort, T. G., Bakker, F., Schellevis, F., & Vanwesenbeeck, I. (2009). Coping styles as mediator of sexual orientation-related health differences. Archives of Sexual Behavior, 38, 253263. Sandfort, T. G. M., de Graaf, R., Bijl, R. V., & Schnabel, P. (2001). Same-sex sexual behavior and psychiatric disorders. Archives of General Psychiatry, 58, 8591. Santtila, P., Sandnabba, N. K., Harlaar, N., Varjonen, M., Alanko, K., & von der Pahlen, B. (2008). Potential for homosexual response is prevalent and genetic. Biological Psychology, 77, 102105. Satinsky, S., Fisher, C., Stupiansky, N., Dodge, B., Alexander, A., Herbenick, D., & Reece, M. (2008, July). Sexual compulsivity among men in a decentralized MSM community of the Midwestern United States. AIDS Patient Care and STDs, 22(7), 553560. Savin-Williams, R. (2005). The new gay teenager. Cambridge, MA: Harvard University Press. Schmalz, J. (1993, March 5). Poll finds even split on homosexualitys cause. New York Times, p. A14. Schneider, M. S., Brown, L. S, & Glassgold, J. M. (2002). Implementing the resolution on appropriate therapeutic responses to sexual orientation: A guide for the perplexed. Professional Psychology: Research and Practice, 33, 265 276. Schrimshaw, E., Rosario, M., Meyer-Bahlburg, H., Scharf-Matlick, A., Langstrom, N., & Hanson, R. K. (2006). Testretest reliability of self-reported sexual behavior, sexual orientation, and psychosexual milestones among gay, lesbian, and bisexual youths: High rates of sexual behavior in the general population: Correlates and predictors. Archives of Sexual Behavior, 35, 225234. Schroeder, M., & Shildo, A., (2002). Ethical issues in sexual orientation conversion therapies. In A. Shildo, M. Schroeder, & J. Drescher (Eds.), Sexual conversion therapy: Ethical, clinical, and research perspectives (pp. 131166). New York, NY: Haworth. Schulte, L. J., & Battle, J. (2004). The relative importance of ethnicity and religion in predicting attitudes toward gays and lesbians. Journal of Homosexuality, 47, 127141. Schwartz, M. F., & Masters, W. H. (1984). The Masters and Johnson treatment program for dissatisfied homosexual men. American Journal of Psychiatry, 141, 173181. Sell, R. L (1997). Defining and measuring sexual orientation: A review. Archives of Sexual Behavior, 26, 643658.

Shernoff, M. (1999). Monogamy and gay men. Family Networker, 23, 6371. Shernoff, M. (2006). Negotiated nonmonogamy and male couples. Family Process, 45, 407418. Shildo, A. (1994). Internalized homophobia: Conceptual and empirical issues in measurement. In R. J. Green & G. M. Herek (Eds.), Lesbian and gay psychology: Theory, research, and clinical applications (pp. 176205). Thousand Oaks, CA; Sage. Shildo, A., & Schroeder, M. (2002). Changing sexual orientat ion: A consumers report. Professional Psychology: Research and Practice, 33, 249259. Shildo, A., Schroeder, M. & Drescher, J. (Eds.). (2001). Sexual conversion therapy: Ethical, clinical and research perspectives. New York, NY: Haworth. Silverstein, C. (2003). The religious conversion of homosexuals: Subject selection is the voir dire of psychological research. Journal of Gay and Lesbian Psychotherapy, 7, 3153. Sisk, C. L., & Zehr, J. L. (2005). Pubertal hormones organize the adolescent brain and behavior. Frontiers of Neuroendocrinology, 26, 163174. Slife, B. D. (2006). Are psychologys main methods biased against the worldview of many religious people? Journal of Psychology and Theology, 34, 217231. Slife, B. D. (2008). A primer of the values implicit in counseling research methods. Counseling and Values, 53, 721. Slife, B. D., & Reber, J. S. (2009). Is there a pervasive implicit bias against theism in psychology? Journal of Theoretical and Philosophical Psychology, 29, 6379. Spitalnick, J., & McNair, L. D. (2005). Couples therapy with gay and lesbian clients: An analysis of important clinical issues. Journal of Sex and Marital Therapy, 31, 4356. Spitzer, R. L. (2003). Can some gay men and lesbians change their sexual orientation? 200 participants reporting a change from homosexual to heterosexual orientation. Archives of Sexual Behavior, 32, 403 417. Stark, R. (2005). The victory of reason: How Christianity led to freedom, capitalism, and western success. New York, NY: Random House. Stein, E. (1999). The mismeasure of desire: The science, theory and ethics of sexual orientation. London, England: Oxford University Press. Stoddard, J. P., Dibble, S. L., & Fineman, N. (2009). Sexual and physical abuse: A comparison between lesbians and their heterosexual sisters. Journal of Homosexuality, 56, 407420. Thase, M. E., & Jindal, R. D. (2004). Combining psychotherapy and psychopharmacology for treatment of mental disorders. In M. J. Lambert (Ed.), Bergin and Garfields handbook of psychotherapy and behavior change (5th ed., pp. 743766). New York, NY: Wiley. Throckmorton, W. (1998). Attempts to modify sexual orientation: A review of outcome literature and ethical issues. Journal of Mental Health Counseling, 20, 283304. Throckmorton, W. (2002). Initial empirical and clinical findings concerning the change process for ex-gays. Professional Psychology: Research and Practice, 33, 242248. Throckmorton, W., & Welton, G. (2005). Counseling practices as they relate to ratings of helpfulness by consumers of sexual reorientation therapy. Journal of Psychology and Christianity, 24, 332342. Throckmorton, W., & Yarhouse, M. A. (2006). Sexual identity therapy: Practice guidelines for managing sexual identity conflicts. online: http://www. drthrockmorton.com/article.asp?id=187 Tomeo, M. E., Templer, D. L., Anderson, S., & Kotler, D. (2001). Comparative data of childhood and adolescent molestation in heterosexual and homosexual persons. Archives of Sexual Behavior, 30, 535541. Tozer, E. E., & McClanahan, M. K. (1999). Treating the purple menace: Ethical considerations of conversion therapy and affirmative alternatives. Counseling Psychologist, 27, 722742. Trocki, K. F., Drabble, L. A., & Midanik, L. T. (2009). Tobacco, marijuana, and sensation seeking: Comparisons across gay, lesbian, bisexual, and heterosexual groups. Psychology of Addictive Behaviors, 23, 620631. Tyler, K. A., Whitbeck, L. B., Hoyt, D. R., & Cauce, A. M. (2004). Risk factors for sexual victimization among male and female homeless and runaway youth. Journal of Interpersonal Violence, 19, 503520. van Kesteren, N. M., Hospers, H. J., & Kok, G. (2007). Sexual risk behavior among HIV- positive men who have sex with men: A literature review. Patient Education and Counseling, 65, 520. Van Wyk, P. H., & Geist, C. S. (1984). Psychosocial development of heterosexual, bisexual, and homosexual behavior. Archives of Sexual Behavior, 13, 505544. Vincent, W., Peterson, J. L., & Parrott, D. J. (2009). Differences in African American and white womens attitudes toward lesbians and gay men. Sex Roles, 61, 599606. Weinrich, J. D., & Klein, F. (2002). Bi-gay, bi-straight, and bi-bi: Three bisexual subgroups identified using cluster analysis of the Klein Sexual Orientation Grid. Journal of Bisexuality, 2, 109140. Whisman, V. (1996). Queer by choice: Lesbians, gay men, and the politics of identity. New York, NY: Routledge. Whitam, F. L., & Mathy, R. M. (1986). Male homosexuality in four societies: Brazil, Guatemala, the Philippines, and the United States. New York, NY: Praeger. Wilson, H. W., & Widom, C. S. (2010). Does physical abuse, sexual abuse, or neglect in childhood increase the likelihood of same-sex sexual relationships and cohabitation? A prospective 30-year follow up. Archives of Sexual Behavior, 39, 6374. Wolok, J., Ybarra, M. L., Mitchell, K., & Finkelhor, D. (2007). Current research knowledge about adolescent

victimization via the Internet. Adolescent Medicine: State of the Art Reviews, 18, 325341. Worthington, R. L. (2004). Sexual identity, sexual orientation, religious identity, and change: Is it possible to depolarize the debate? Counseling Psychologist, 32, 741749. Worthington, R. L., & Reynolds, A. L. (2009). Within-group differences in sexual orientation and identity. Journal of Counseling Psychology, 56, 4455. Wright, R. H., & Cummings, N. A. (Eds.). (2005). Destructive trends in mental health: The well-intentioned path to harm. New York, NY: Routledge. Yarhouse, M. A. (1998a). When clients seek treatment for same-sex attraction: Ethical issues in the right to choose debate. Psychotherapy, 35, 234259. Yarhouse, M. A. (1998b). When families present with concerns about an adolescents experience of same -sex attraction. American Journal of Family Therapy, 26, 321330. Yarhouse, M. A. (2009). The battle regarding sexuality. In N. Cummings, W. ODonohue, & J. Cummings (Eds.), Psychologys war on religion (pp. 6393). Phoenix, AZ: Zeig, Tucker, & Theisen. Yarhouse, M. A., & Brooke, H. L. (2005). Running a sexual identity therapy group. Poster presented at the annual convention of the American Psychological Association, Washington, DC. Yarhouse, M. A., & Burkett, L. A. (2002). An inclusive response to LGB and conservative religious persons: The case of same-sex attraction and behavior. Professional Psychology: Research and Practice, 33, 235241. Yarhouse, M. A., Burkett, L. A., & Kreeft, E. M. (2002). Paraprofessional Christian ministries for sexual behavior and same-sex identity conflicts. Journal of Psychology and Theology, 30, 209227. Yarhouse, M. A., & Tan, E. S. N. (2004). Sexual identity synthesis: Attributions, meaning making, and the search for congruence. Lanham, MD: University Press of America. Yarhouse, M. A., & Throckmorton, W. (2001). Ethical issues in attempts to ban reorientation therapies. In P. A. Bigaler (Chair), Clinical issues and ethical concerns regarding attempts to change sexual orientation: An update. Paper presented at the Annual Meeting of the American Psychiatric Association, New Orleans, LA. Yarhouse, M. A., & Throckmorton, W. (2002). Ethical issues in attempts to ban reorientation therapies. Psychotherapy: Theory, Research, Practice, Training, 39, 6675. Yarhouse, M. A., & VanOrman, B. T. (1999). When psychologists work with religious clients: Applications of the general principles of ethical conduct. Professional Psychology: Research and Practice, 30, 557562. Zubenko, G. S., George, A. W., Soloff, P. H., & Schulz, P. (1987). Sexual practices among patients with borderline personality disorder. American Journal of Psychiatry, 144, 748752. Zucker, K. J., & Bradley, S. J. (1995). Gender Identity Disorder and psychosexual problems in children and adolescents. New York, NY: Guilford.