You are on page 1of 49

Balano e Perspectivas

Lon Trotsky
1906
Primeira Edio: .... Fonte: Grupo Livre de Estudos Marxistas Revolucionrios Enviado por: Alexandre Linares T!L de: Fernando A. S. Arajo

"ndice
Prefcio da edi o russa de !"!" #ntrodu o $ap%tulo # & Particularidades do desenvolvi'ento (ist)rico da Rssia $ap%tulo ## & $idades e capital $ap%tulo ### * !+,"&!,-,&!"./ $ap%tulo #0 & A revolu o e o proletariado $ap%tulo 0 & Proletariado no poder e o ca'pesinato $ap%tulo 0# & 1 re2i'e proletrio $ap%tulo 0## & As pre'issas do socialis'o $ap%tulo 0### & 3' 2overno operrio na Rssia e o socialis'o $ap%tulo #4 & A revolu o e a Europa

Balano e Perspectivas
Lon Trotsky Prefcio da edi o russa de !"!" 5re'lin6 !7 de Maro de !"!" 1 carter da revolu o russa foi a 8uest o funda'ental e' rela o 9 8ual6 consoante a resposta 8ue a ela dava'6 rea2rupara'&se as diversas tend:ncias ideol)2icas e as or2ani;a<es pol%ticas do 'ovi'ento revolucionrio russo. Esta 8uest o provocou s=rios desacordos no seio do pr)prio 'ovi'ento social&de'ocrata 8uando os aconteci'entos viera' dar a ela u' alcance prtico. A partir de !".-6 estas diver2:ncias condu;ira' 9 for'a o de duas tend:ncias funda'entais> o 'enc(evis'o e o ?olc(evis'o. 1 ponto de vista dos 'enc(evi8ues era o de 8ue a nossa revolu o seria u'a revolu o ?ur2uesa6 8ue condu;iria natural'ente 9 transfer:ncia do poder para a

?ur2uesia6 criando assi' as condi<es de u' re2i'e parla'entar ?ur2u:s. 1s ?olc(evi8ues6 pelo contrrio6 'es'o recon(ecendo 8ue a futura revolu o teria inevitavel'ente u' carter ?ur2u:s6 apontava' co'o tarefa da revolu o a instaura o de u'a rep?lica de'ocrtica por 'eio da ditadura do proletariado e do ca'pesinato. A anlise social dos 'enc(evi8ues era extre'a'ente superficial e redu;ia&se essencial'ente a 2rosseiras analo2ias (ist)ricas6 '=todo t%pico dos filisteus @cultosA. Be' o fato de o desenvolvi'ento do capitalis'o russo ter criado vrias contradi<es nos seus dois p)los6 s) deixando u' insi2nificante lu2ar 9 de'ocracia ?ur2uesa6 ne' a experi:ncia dos ulteriores aconteci'entos6 pudera' afastar os 'enc(evi8ues da sua ?usca incansvel de u'a de'ocracia @real@ 8ue se colocaria 9 frente da @na o@ e daria u' 8uadro parla'entar6 tanto 8uanto poss%vel de'ocrtico6 ao desenvolvi'ento do capitalis'o. 1s 'enc(evi8ues esforava'&se6 se'pre e e' toda a parte6 por desco?rir sinais do desenvolvi'ento da de'ocracia ?ur2uesa e6 onde n o os encontrava'6 inventava'&nos. Exa2erava' a i'portCncia da 'ais pe8uena declara o ou 'anifesta o @de'ocrtica@6 en8uanto su?esti'ava' as foras do proletariado e as perspectivas 8ue se a?ria' 9s lutas operrias. 3sava' de u' tal fanatis'o ao desco?rir a dire o ?ur2uesa de'ocrtica 8ue 2arantiria este 8uadro ?ur2u:s @le2%ti'o@ desi2nado 9 revolu o russa6 acreditava' eles6 pelas leis da (ist)ria6 8ue durante a pr)pria revolu o6 co'o n o era vis%vel nen(u'a dire o ?ur2uesa de'ocrtica6 os 'enc(evi8ues encarre2ara'&se6 co' 'aior ou 'enor :xito6 de assu'ir eles pr)prios essa fun o. De'ocratas pe8ueno&?ur2ueses6 co'pleta'ente desprovidos de ideolo2ia socialista6 de prepara o 'arxista e de orienta o de classe6 n o teria' natural'ente podido6 nas condi<es da revolu o russa6 a2ir de 'odo diferente dos 'enc(evi8ues no papel de partido @diri2ente@ da revolu o de Fevereiro. Mas a total aus:ncia de ?ase s=ria para u'a de'ocracia ?ur2uesa fa; ent o sentir os seus efeitos 9 sua custaE n o fi;era' 'ais do 8ue so?reviver a si 'es'os e fora' eli'inados pela luta de classes no oitavo ':s da revolu o. 1 ?olc(evis'o6 pelo contrrio6 n o tin(a a '%ni'a confiana no poder e nas foras de u'a de'ocracia ?ur2uesa revolucionria na Rssia. Recon(eceu6 desde o pri'eiro instante6 a i'portCncia decisiva da classe operria na futura revolu oE 'as6 8uanto ao pro2ra'a da revolu o6 os ?olc(evi8ues co'eara' por o li'itar 9 satisfa o dos interesses dos 'il(<es e 'il(<es de ca'poneses6 se' e contra os 8uais a revolu o n o poderia ser levada a ca?o pelo proletariado. F por isso 8ue eles recon(ecia' Gnessa alturaH u' carter de'ocrtico ?ur2u:s 9 revolu o. Bo 8ue se refere 9 aprecia o das foras internas da revolu o e das suas perspectivas6 o autor6 nesta =poca6 n o aderia a u'a ne' a outra das principais tend:ncias do 'ovi'ento operrio russo. 1 ponto de vista 8ue ele ent o defendia pode ser exposto da se2uinte 'aneira> a revolu o6 8ue co'ear co'o u'a revolu o ?ur2uesa 8uanto 9s suas pri'eiras tarefas6 depressa levar as classes (ostis a afrontare'&se e n o poder conse2uir a vit)ria final se n o transferir o poder para a nica classe capa; de se colocar 9 ca?ea das 'assas opri'idas6 o proletariado. 3'a ve; no poder6 este n o s) n o 8uerer6 'as n o poder li'itar&se 9 execu o de u' pro2ra'a de'ocrtico ?ur2u:sE s) poder levar a revolu o a ?o' ter'o se a revolu o russa se transfor'ar nu'a revolu o do proletariado europeu. 1 pro2ra'a de'ocrtico ?ur2u:s da revolu o ser ent o ultrapassado6 ao 'es'o te'po 8ue as suas li'ita<es nacionais e a do'ina o pol%tica te'porria da classe operria se desenvolver o nu'a ditadura socialista prolon2ada. Mas se a Europa se conserva6 a contra&revolu o ?ur2uesa n o tolerar o 2overno das classes exploradas na Rssia6 e lanar o pa%s para trs & ?astante para al=' de u'a rep?lica de'ocrtica operria e ca'ponesa. Assi'6 u'a ve; to'ado o poder6 o proletariado n o poder per'anecer nos li'ites da de'ocracia ?ur2uesa> ter 8ue adotar a tctica da revolu o per'anente6 8uer di;er6 ultrapassar as ?arreiras entre pro2ra'a '%ni'o e pro2ra'a 'xi'o da social&de'ocracia6 reali;ar refor'as sociais se'pre 'ais radicais6 e procurar u' apoio direto e i'ediato na revolu o na Europa 1cidental. Esta = a posi o desenvolvida e ar2u'entada na presente o?ra6 8ue foi escrita e' !".-&!".I.

Defendendo constante'ente o ponto de vista da revolu o per'anente durante os 8uin;e anos 8ue se se2uira'6 o autor en2anou&se6 contudo6 na sua aprecia o das fac<es concorrentes da social& de'ocracia. $o'o u'a e outra partia' do ponto de vista da revolu o ?ur2uesa6 o autor pensava 8ue as diver2:ncias existentes entre a'?as n o devia' ser t o profundas 8ue justificasse' u'a cis o. Ao 'es'o te'po6 esperava 8ue o curso ulterior dos aconteci'entos de'onstrasse co' clare;a6 por u' lado6 a fra2ilidade e insi2nificCncia da de'ocracia ?ur2uesa russa6 por outro6 a i'possi?ilidade o?jetiva de o proletariado se li'itar 9 execu o de u' pro2ra'a de'ocrtico. E pensava 8ue as diver2:ncias entre fra<es perderia' ent o todo o seu funda'ento. Per'anecendo fora das duas fac<es durante o per%odo da e'i2ra o6 o autor n o apreciava co'pleta'ente a i'portCncia do fato 8ue6 na realidade6 a partir do desacordo entre ?olc(evi8ues e 'enc(evi8ues6 fa;ia rea2rupar6 de u' lado6 revolucionrios inflex%veis6 do outro6 ele'entos 8ue desli;ava' para o oportunis'o e para a concilia o. Juando estalou a revolu o de !"!+6 o partido ?olc(evi8ue constitu%a u'a or2ani;a o forte'ente centrali;ada6 onde se encontrava' os 'el(ores ele'entos dos tra?al(adores avanados e dos intelectuais revolucionrios. E6 ap)s al2u'as lutas internas6 adotou se' rodeios u'a tctica diri2ida e' dire o 9 ditadura socialista da classe operria6 e' plena (ar'onia co' toda a situa o internacional e co' as rela<es de classe na Rssia. Juanto 9 fac o 'enc(evi8ue6 esta tin(a a'adurecido o suficiente nessa altura6 co'o j se disse6 para estar apta a assu'ir as tarefas da de'ocracia ?ur2uesa. Apresentando ao p?lico u'a reedi o deste livro6 o autor n o deseja s) expor os princ%pios te)ricos 8ue l(e per'itira'6 a ele e a outros ca'aradas 8ue se 'antivera' durante 'uito te'po fora do partido ?olc(evi8ue6 juntar a sua sorte 9 sorte do partido no in%cio de !"!+ & u' 'otivo pessoal co'o esse n o seria suficiente para justificar esta reedi o & 'as ta'?=' rele'?rar a partir de 8ue anlise social e (ist)rica das foras 'otri;es da revolu o russa foi tirada a conclus o6 'uito te'po antes de a ditadura do proletariado se tornar u' fato consu'ado6 de 8ue a revolu o russa podia e devia desi2nar co'o tarefa a con8uista do poder pela classe operria. Jue nos seja reeditar se' altera o a ?roc(ura escrita e' !".I e conce?ida nos seus traos essenciais e' !".-6 = u'a prova suficiente de 8ue a teoria 'arxista n o est do lado dos sucedCneos 'enc(evi8ues da de'ocracia ?ur2uesa6 'as si' do lado do partido 8ue transpKs para a realidade a ditadura da classe operria. A prova final da teoria = a experi:ncia. 1s aconteci'entos nos 8uais participa'os atual'ente6 o '=todo 8ue se2ui'os 8uando neles participa'os6 fora' previstos nas suas lin(as funda'entais ( 8uin;e anos> eis a prova irrefutvel de 8ue n)s aplica'os correta'ente a teoria 'arxista. E' ap:ndice6 reprodu;i'os u' arti2o pu?licado e' !+ de 1utu?ro de !"!/ no jornal Bac(= Slovo de Paris so? o t%tulo> A luta pelo poder. Este arti2o tin(a u' fi' pol:'ico e criticava a @$arta@ pro2ra'tica diri2ida aos @ca'aradas na Rssia@ pelos diri2entes 'enc(evi8ues. B)s tira'os a conclus o de 8ue o desenvolvi'ento das rela<es de classes durante os de; anos 8ue se tin(a' se2uido 9 revolu o de !"./ tin(a' tornado ainda 'ais ilus)rias as esperanas dos 'enc(evi8ues nu'a de'ocracia ?ur2uesa6 e 8ue6 'anifesta'ente6 a sorte da revolu o russa6 estava 'ais do 8ue nunca li2ada 9 ditadura do proletariado... F necessrio ser&se verdadeira'ente i'?ecil para6 ap)s a ?atal(a de id=ias 8ue eclodiu 'uitos anos antes da revolu o6 falar do @aventureiris'o@ da revolu o de 1utu?roL Juando se fala da atitude dos 'enc(evi8ues relativa'ente 9 revolu o6 n o se pode deixar de 'encionar a de2eneresc:ncia 'enc(evi8ue de 5autsMi6 8ue encontra a2ora nas @teorias@ de Martov6 Dan e Ns=r=telli a express o da sua pr)pria decad:ncia te)rica e pol%tica. Depois de 1utu?ro de !"!+6 sou?e'os de 5autsMi 8ue6 e'?ora a con8uista do poder pol%tico pela classe operria devesse ser ol(ada co'o a 'iss o (ist)rica do partido social&de'ocrata6 pois 8ue o partido co'unista russo n o conse2uira c(e2ar ao poder pela porta especial e de acordo co' o (orrio fixado por 5autsMi6 a rep?lica dos Sovietes devia ser entre2ue6 para ser corri2ida6 a 5erensMi6 Ns=r=telli e Nc(ernov. As cr%ticas reacionrias e pedantes de 5autsMi devia' ter surpreendido particular'ente os ca'aradas 8ue vivera' co' os ol(os a?ertos o per%odo da pri'eira revolu o russa e 8ue lera' os arti2os

escritos por ele e' !"./&!".I. Bessa altura 5autsMi O n o se' sofrer a influ:ncia ?en=fica de Rosa Luxe'?ur2o O co'preendia e recon(ecia plena'ente 8ue a revolu o russa n o podia aca?ar nu'a rep?lica de'ocrtica ?ur2uesa6 'as 8ue devia inevitavel'ente condu;ir 9 ditadura do proletariado6 e' virtude do n%vel atin2ido pela luta de classes no pr)prio pa%s6 e pela situa o internacional do capitalis'o. 5autsMi falava a?erta'ente de u' 2overno operrio6 co' 'aioria social&de'ocrata. Ele ne' se8uer son(ava e' fa;er depender o curso real da luta de classes6 das co'?ina<es 'utveis e superficiais da de'ocracia pol%tica. Besta altura6 5autsMi co'preendia 8ue a revolu o co'earia por despertar6 pela pri'eira ve;6 os nu'erosos 'il(<es de ca'poneses e de pe8ueno&?ur2ueses das cidades6 e isto n o de u'a s) ve;6 'as 2radual'ente6 de tal 'odo 8ue6 8uando a luta entre o proletariado e a ?ur2uesia capitalista atin2isse o seu ponto cul'inante6 as 2randes 'assas ca'ponesas estaria' ainda nu' n%vel 'uito pri'itivo de desenvolvi'ento pol%tico e daria' os seus votos aos partidos pol%ticos inter'edirias6 8ue s) refletiria' o atraso e os preconceitos da classe ca'ponesa. 5autsMi co'preendia ent o 8ue o proletariado6 condu;ido pela pr)pria l)2ica da revolu o 9 to'ada do poder6 n o podia adiar indefinida'ente esta tarefa6 por8ue tal a?ne2a o s) faria preparar o terreno para a contra& revolu o. 5autsMi co'preendia ent o 8ue6 ap)s ter con8uistado o poder pela sua a o revolucionria6 o proletariado n o faria depender o destino da revolu o6 a todo o 'o'ento6 do (u'or instvel da fac o 'enos acordada6 'enos consciente das 'assas6 'as 8ue6 pelo contrrio6 faria do poder pol%tico concentrado nas suas ' os u' poderoso aparel(o para a educa o e or2ani;a o destas 'es'as 'assas i2norantes e atrasadas. 5autsMi co'preendia ent o 8ue 8ualificar a revolu o russa de revolu o ?ur2uesa e6 por isso 'es'o6 li'itar as suas tarefas6 si2nificaria n o co'preender nada do 8ue se passava no 'undo. $o' os 'arxistas revolucionrios russos e polacos6 recon(ecia co' ra; o 8ue a to'ada do poder pelo proletariado russo antes do proletariado europeu6 f&lo&ia utili;ar a sua situa o de classe do'inante6 n o para a?andonar as suas posi<es rapida'ente 9 ?ur2uesia6 'as para conceder u'a ajuda poderosa 9 revolu o proletria na Europa e no 'undo inteiro. E6 n o 'ais do 8ue n)s6 5autsMi n o fa;ia depender toda esta perspectiva de enver2adura 'undial6 i'pre2nada do esp%rito da doutrina 'arxista6 da 8uest o de sa?er co'o e por 8ue' votaria' os ca'poneses e' Bove'?ro e De;e'?ro de !"!+6 nas elei<es da Asse'?l=ia constituinte. E a2ora6 8uando as perspectivas es8ue'ati;adas ( 8uin;e anos se tornara' u'a realidade6 5autsMi recusa u' certificado de nasci'ento 9 revolu o russa so? pretexto de 8ue o seu nasci'ento n o foi devida'ente inscrito nos re2istros pol%ticos da de'ocracia ?ur2uesa. Jue atitude surpreendenteL Jue incr%vel de2rada o do 'arxis'oL Pode&se di;er co' toda a justia 8ue a de2eneresc:ncia da ## #nternacional encontrou6 neste jul2a'ento de filisteu6 e'itido por u' dos seus 'aiores te)ricos so?re a revolu o russa6 u'a express o ainda 'ais 'onstruosa do 8ue no voto dos cr=ditos de 2uerra de - de A2osto de !"!-. Durante de;enas de anos6 5autsMi defendeu e desenvolveu as id=ias da revolu o social. E a2ora 8ue esta revolu o se tornou u'a realidade6 5autsMi ?ate e' retirada6 aterrori;ado6 diante do poder dos sovietes na Rssia6 e to'a u'a atitude (ostil co' rela o ao poderoso 'ovi'ento do proletariado ale' o. 5autsMi parece a8uele po?re 'estre&escola6 8ue6 depois de ter6 durante 'uitos anos6 descrito a Pri'avera aos seus alunos entre as 8uatro paredes da sua sala de aula cuidadosa'ente calafetada6 se decide enfi'6 no final da sua carreira6 a sair ao ar livre e6 n o recon(ecendo a Pri'avera6 fica furioso & e esfora&se por de'onstrar 8ue a Pri'avera6 depois de 'uito considerar6 n o = a Pri'avera6 'as u'a 2rande desorde' da nature;a6 e' contradi o co' todas as leis da (ist)ria natural. F 'es'o 'uito ?o' 8ue os tra?al(adores escute' as vo;es da Pri'avera 'ais cedo do 8ue as dos pedantes 'ais autori;adosL Juanto a n)s6 disc%pulos de Marx6 continua'os convencidos6 co'o os tra?al(adores ale' es6 8ue a Pri'avera da revolu o foi executada e' pleno acordo co' as leis da nature;a social6 assi' co'o co' as da teoria 'arxista6 por8ue o 'arxis'o n o = u' rel)2io supra&(ist)rico6 'as antes u'a

anlise social das vias e dos 'eios do processo (ist)rico6 tal co'o se desenrola na realidade. Reprodu;i o texto e' duas o?ras & a de !".I e a de !"!/ & se' nen(u'a altera o. Nive de in%cio a inten o de juntar ao texto notas 8ue o atuali;asse' 'as6 depois de as ter relido6 desisti. Por8ue6 se 8uisesse entrar e' por'enores6 teria 8ue duplicar a extens o deste livro6 para o 8ue 'e falta te'po a2oraE alis6 u'a o?ra de @dois andares@ daria 'uito 8ue fa;er ao leitor. Al=' disto6 o 8ue = ainda 'ais i'portante6 considero 8ue o desenvolvi'ento das id=ias 8ue a% se encontra'6 se aproxi'a' 'uito6 nas suas ra'ifica<es principais6 das condi<es da nossa =poca6 e o leitor 8ue tiver o tra?al(o de estudar este livro de 'aneira aprofundada6 conse2uir facil'ente co'pletar o exposto co' a ajuda dos fatos tirados da experi:ncia da revolu o atual.

Balano e Perspectivas
Lon Trotsky #ntrodu o A revolu o 8ue se produ;iu na Rssia constituiu u'a surpresa para todo o 'undo6 exceto para os social&de'ocratas. 1 'arxis'o6 desde ( 'uito te'po tin(a previsto 8ue a revolu o russa sairia inevitavel'ente do conflito entre o desenvolvi'ento do capitalis'o e as foras do a?solutis'o ossificado. 1 'arxis'o apreciou antecipada'ente o carter social da futura revolu o russa. $(a'ando a esta revolu o u'a revolu o ?ur2uesa6 o 'arxis'o su?lin(ou 8ue as tarefas o?jetivas i'ediatas da revolu o consistia' e' criar @condi<es nor'ais para o desenvolvi'ento da sociedade ?ur2uesa to'ada co'o u' todo@. Foi de'onstrado6 a ponto de tornar 8ual8uer discuss o ou nova prova inteis6 8ue o 'arxis'o tin(a ra; o e' tudo isto. Mas os 'arxistas deve' a2ora enfrentar u'a tarefa de nature;a diferente> = necessrio6 analisando o 'ecanis'o interno da revolu o6 desco?rir as possi?ilidades 8ue ela apresenta no seu desenvolvi'ento. Seria u' erro estpido contentar'o&nos e' identificar a nossa revolu o co' os aconteci'entos de !+,"&!+"P ou de !,-,. As analo2ias (ist)ricas de 8ue vive e se ali'enta o li?eralis'o n o pode' su?stituir a anlise social. A revolu o russa reveste u' carter a?soluta'ente especial6 8ue resulta da tend:ncia particular de todo o nosso desenvolvi'ento (ist)rico e social6 e a?re&nos perspectivas (ist)ricas a?soluta'ente novas.

Lon Trotsky $ap%tulo # & Particularidades do desenvolvi'ento (ist)rico da Rssia Se co'parar'os o desenvolvi'ento social da Rssia co' o dos outros pa%ses da Europa & a2rupando estes lti'os nu' 'es'o cap%tulo6 do ponto de vista do 8ue ( de co'u' na sua (ist)ria6 e 8ue o distin2ue da (ist)ria da Rssia &6 podere'os di;er 8ue a principal caracter%stica do desenvolvi'ento social da Rssia s o a lentid o e o seu carter pri'itivo. B o insistire'os a8ui nas causas naturais deste carter pri'itivo6 'as o fato6 e' si6 = indu?itvel> a vida social russa edificou&se so?re as 'ais po?res e as 'ais pri'itivas ?ases econK'icas.

1 'arxis'o ensina 8ue o desenvolvi'ento das foras produtivas deter'ina o processo (ist)rico& social. A for'a o das corpora<es econK'icas6 das classes e dos estados s) = poss%vel 8uando este desenvolvi'ento atin2e u' certo n%vel. A diferencia o e' classes e e' estados6 8ue = deter'inada pelo desenvolvi'ento da divis o do tra?al(o e pela cria o de fun<es sociais 'ais especiali;adas6 sup<e 8ue a parte da popula o 8ue = e'pre2ada na produ o 'aterial i'ediata produ; u' so?reproduto co' rela o ao 8ue conso'eE = s) apropriando&se deste so?reproduto 8ue pode' elevar&se e to'ar for'a as classes n o&produtoras. Al=' disso6 a divis o do tra?al(o entre as classes produtoras s) = poss%vel 8uando a a2ricultura atin2e u' 2rau de desenvolvi'ento suficiente para poder asse2urar o a?asteci'ento e' produtos a2r%colas da popula o n o a2r%cola. Estas proposi<es funda'entais do desenvolvi'ento social tin(a' j sido for'uladas clara'ente por Ada' S'it(. F por isto6 e'?ora o per%odo de Bov2orod da nossa Qist)ria coincida co' o in%cio da #dade M=dia na Europa6 8ue a lentid o do desenvolvi'ento econK'ico6 resultante das condi<es naturais e (ist)ricas Gsitua o 2eo2rfica 'enos favorvel6 popula o dispersaH6 n o podia deixar de travar o processo de for'a o das classes e de l(e dar u' carter 'ais pri'itivo. F dif%cil di;er 8ue for'a teria to'ado o desenvolvi'ento social da Rssia so? a exclusiva influ:ncia das suas tend:ncias internas se se tivesse 'antido isolada. Rasta di;er 8ue isso n o aconteceu. Mas a vida social russa6 edificada so?re deter'inados funda'entos econK'icos internos6 n o deixou de sofrer a influ:ncia e 'es'o a press o do 'eio exterior (ist)rico&social. Juando esta or2ani;a o social e estatal6 no decurso da sua for'a o6 entrou e' conflito co' outras or2ani;a<es vi;in(as6 o carter pri'itivo das rela<es econK'icas e o desenvolvi'ento co'parativa'ente elevado dos seus adversrios to'ou u' papel decisivo no processo 8ue da% resultou. 1 Estado russo6 nascido so?re u'a ?ase econK'ica pri'itiva6 entrou e' rela<es e e' conflito co' or2ani;a<es estatais constru%das so?re funda'entos 'ais elevados e 'ais estveis. Duas possi?ilidades se a?ria' ent o> ou o Estado russo sucu'?iria nesta luta6 co'o a Qorda de 1uro na luta contra o Estado 'oscovita6 ou a elas se juntaria no desenvolvi'ento das rela<es econK'icas6 e a?sorveria 'uito 'ais foras vitais do 8ue se tivesse ficado isolado. 1ra6 a econo'ia da Rssia encontrava&se j suficiente'ente desenvolvida par i'pedir 8ue se produ;isse a pri'eira eventualidade. 1 Estado n o se afundou6 'as co'eou a crescer so? a terr%vel press o das foras econK'icas. Assi'6 e'?ora a Rssia estivesse rodeada de ini'i2os por todos os lados6 n o era a8ui ainda 8ue residia o fator principal. De fato6 isso aplicar&se&ia a 8ual8uer outro pa%s da Europa6 excetuando talve; a #n2laterra. Mas6 na luta pela exist:ncia 8ue sustentava' uns contra os outros6 estes Estados dependia' de ?ases econK'icas 'ais ou 'enos id:nticas e o seu desenvolvi'ento econK'ico n o se encontrava6 portanto6 su?'etido a u'a press o exterior t o poderosa. A luta contra os Nrtaros da $ri'=ia e os Nrtaros Bo2aS exi2iu os 'aiores esforosE 'as6 natural'ente6 n o t o 2randes co'o os 8ue exi2iu a 2uerra dos $e' Anos entre a Frana e a #n2laterra. B o fora' os Nrtaros 8ue o?ri2ara' a vel(a Rssia a introdu;ir as ar'as de fo2o e criar os re2i'entos per'anentes de StreltsTE ne' fora' eles 8ue6 'ais tarde6 a o?ri2ara' a for'ar u'a cavalaria no?re e foras de infantaria6 'as a press o exercida pela LituCnia6 pela PolKnia e pela Su=cia. Esta press o exercida por u'a parte da Europa ocidental levou o Estado Russo a a?sorver u'a fra o excepcional'ente elevada do so?reproduto6 isto =6 a viver 9 custa das classes privile2iadas e' via de constitui o6 o 8ue retardou ainda 'ais o desenvolvi'ento. Mas isto n o = tudo. 1 Estado6 fundado so?re o @produto necessrio@ do ca'pon:s6 privou&o da sua su?sist:ncia6 levando&o a fu2ir da terra6 na 8ual ainda n o tin(a tido te'po de se esta?elecer6 e assi' foi travado o cresci'ento da popula o e o desenvolvi'ento das foras produtivas. Desta 'aneira6 9 'edida 8ue o Estado a?sorvia u'a parte desproporcionada do so?reproduto6 entravava a diferencia o6 j de si lenta6 entre os estadosE e na 'edida e' 8ue retirava u'a parte i'portante do produto necessrio6

destru%a as pr)prias ?ases da produ o pri'itiva das 8uais dependia. Mas6 para poder existir6 funcionar6 e6 antes de tudo e por conse8U:ncia6 apropriar&se da parte do produto social 8ue l(e era necessrio6 o Estado necessitava de u'a or2ani;a o (ierr8uica dos estados. F por isto 8ue6 'inando os seus pr)prios funda'entos econK'icos6 o Estado esforava&se6 ao 'es'o te'po6 atrav=s de 'edidas 2overna'entais6 por acelerar o desenvolvi'ento6 e & co'o 8ual8uer outro Estado & por aproveitar&se do desenvolvi'ento dos @estados@. MiliuMov6 (istoriador da cultura russa6 v: a8ui u' contraste a?soluto co' a (ist)ria da Europa ocidental. Mas n o = assi'. A 'onar8uia dos Estados da #dade M=dia6 8ue se tornou u' re2i'e de a?solutis'o ?urocrtico6 era u'a for'a de Estado destinada 9 consolida o de interesses e de rela<es sociais deter'inadas. Mas esta for'a de Estado6 u'a ve; desenvolvida6 tin(a os seus interesses pr)prios Gos da dinastia6 da corte6 da ?urocraciaH 8ue entrava' e' conflito6 n o s) co' os interesses dos estados inferiores6 'as ta'?=' co' os estados 'ais elevados. 1s estados do'inantes6 8ue constitu%a' o ta?i8ue6 social'ente indispensvel6 entre as 'assas do povo e a or2ani;a o do Estado6 exercia' press o so?re esta lti'a e fa;ia' dos seus pr)prios interesses o contedo da atividade prtica do Estado. $ontudo6 o poder de Estado6 co'o fora independente6 considerava ta'?=' do seu pr)prio ponto de vista os interesses dos estados 'ais elevados e resistia 9s suas aspira<es e tentava su?'et:&los. A (ist)ria real das rela<es entre o Estado e os estados desenvolveu&se ao lon2o das lin(as resultantes6 deter'inadas pela rela o das foras. Foi u' processo funda'ental'ente id:ntico 8ue se desenrolou na Rssia. 1 Estado esforou&se por utili;ar o desenvolvi'ento dos 2rupos econK'icos a fi' de o su?ordinar aos seus pr)prios interesses especiali;ados6 financeiros e 'ilitares. 1s 2rupos econK'icos6 do'inantes6 por seu lado6 esforava'&se6 ao lon2o do seu desenvolvi'ento6 por utili;ar o Estado para consolidar as suas vanta2ens so? a for'a de privil=2ios de estados. A resultante deste jo2o das foras sociais foi ?astante 'ais favorvel ao poder de Estado6 do 8ue na Europa ocidental. A troca de servios6 9 custa das 'assas tra?al(adoras6 entre o poder de Estado e os 2rupos sociais superiores6 8ue encontra a sua express o na distri?ui o dos direitos e das o?ri2a<es6 dos encar2os e dos privil=2ios6 era6 na Rssia6 'enos vantajosa para a no?re;a e para o clero do 8ue nas 'onar8uias 'edievais europ=ias. #sto est fora de dvida. Mas exa2era&se consideravel'ente e perde&se todo o sentido das propor<es 8uando se sustenta6 co'o fa; MiliuMov6 8ue teria' sido os @estados@ no 1cidente 8ue criara' o Estado6 'as na Rssia6 pelo contrrio6 foi o Estado 8ue criou os @estados@ no seu pr)prio interesse. 1s estados n o pode' ser criados pela a o do Estado6 pela lei. Antes 8ue este ou a8uele 2rupo social possa6 co' a ajuda do poder de Estado6 to'ar a for'a de u' estado privile2iado6 deve ter&se desenvolvido econo'ica'ente co' todas as suas vanta2ens sociais. 1s estados n o pode' ser fa?ricados de acordo co' u'a (ierar8uia pr=&esta?elecida ou 9 orde' da Le2i o de Qonra. 1 poder de Estado s) pode apoiar6 co' todos os seus recursos6 o processo econK'ico ele'entar 8ue d ori2e' a for'a<es econK'icas 'ais elevadas. V o disse'os aci'a> o Estado russo consu'ia u'a por o co'parativa'ente 2rande das foras da na o6 entravando assi' o processo de cristali;a o social6 'as este processo era&l(e necessrio para os seus pr)prios o?jetivos. Era pois natural 8ue6 so? a influ:ncia e a press o do 'eio ocidental 'ais diferenciado6 press o trans'itida pela or2ani;a o 'ilitar&estatal6 o Estado6 por sua ve;6 se esforasse por acelerar o desenvolvi'ento da diferencia o social so?re funda'entos econK'icos pri'itivos. Al=' do 'ais6 era natural 8ue o Estado6 constran2ido pela fra8ue;a das for'a<es econK'ico& sociais6 a recorrer a u' tal @forar@ do seu desenvolvi'ento6 tivesse tentado utili;ar o poder preponderante ad8uirido no exerc%cio do seu papel de tutor para diri2ir para seu proveito o

desenvolvi'ento das classes elevadas. Mas 8uando o Estado pretendia o?ter 'aiores resultados nesta via6 deparava ent o co' a sua pr)pria fran8ue;a6 co' o carter pri'itivo da sua pr)pria or2ani;a o6 8ue era deter'inado6 sa?e'o&lo6 por u'a estrutura social pri'itiva. Assi'6 o Estado russo6 constru%do so?re o funda'ento da econo'ia russa6 foi lanado para a frente pela press o exercida so?re ele pelos seus vi;in(os6 os Estados a'i2os e so?retudo os Estados ini'i2os 8ue se tin(a' for'ado e' pa%ses econo'ica'ente 'ais desenvolvidos. A partir de u' certo 'o'ento6 so?retudo desde o fi' do s=culo 40##6 o Estado procura por todos os 'eios acelerar a evolu o econK'ica natural. Bovos ra'os do artesanato6 '8uinas e atelieres6 produ o e' 2rande escala6 capital6 parece' ser de al2u' 'odo enxertos artificiais na rvore da econo'ia natural. 1 capitalis'o aparece co'o criado pelo Estado. Deste ponto de vista6 poder&se& 'es'o di;er 8ue toda a econo'ia russa = u'a cria o artificial do Estado6 8ue ela foi enxertada artificial'ente na rvore natural da i2norCncia nacional. $o'o a econo'ia russa6 o pensa'ento russo desenvolveu&se so? a press o direta do pensa'ento 'ais avanado e da econo'ia 'ais desenvolvida do 1cidente. Ao carter de @econo'ia natural@ da econo'ia russa correspondia u' desenvolvi'ento 'ed%ocre do co'=rcio externo> foi pois essencial'ente so? a =2ide do Estado 8ue se encontrara' colocadas as rela<es co' os outros pa%ses6 e a influ:ncia destes 'anifestou&se nu'a luta encarniada pela exist:ncia do Estado antes de encontrar a sua express o nu'a co'peti o econK'ica direta. Foi por inter'=dio do Estado 8ue as econo'ias ocidentais influenciara' a econo'ia russa. A fi' de poder so?reviver no 'eio de pa%ses (ostis e 'el(or ar'ados6 a Rssia viu&se constran2ida a construir f?ricas6 a or2ani;ar escolas navais6 a editar 'anuais so?re a arte das fortifica<es6 etc. Mas se o curso 2eral da econo'ia interna deste i'enso pa%s n o tivesse sido nesta dire o6 se o desenvolvi'ento das condi<es econK'icas n o tivesse criado a necessidade da ci:ncia pura e aplicada6 todos os esforos do Estado teria' sido v os. A econo'ia nacional 8ue6 pelo seu pr)prio 'ovi'ento6 tendia a transfor'ar&se6 n o respondia sen o a 'edidas 2overna'entais 8ue correspondia' 9s suas pr)prias tend:ncias6 e s) na 'edida e' 8ue elas l(es correspondia'. A (ist)ria da indstria russa6 do siste'a 'onetrio russo e do cr=dito do Estado russo constitui a 'el(or de'onstra o poss%vel da juste;a deste ponto de vista. @A 'aior parte dos ra'os industriais G'etalur2ia6 refinarias de acar6 petr)leo6 destilarias6 a pr)pria indstria t:xtilH6 escreve o professor. Mend=l=ev6 nasceu so? a influ:ncia direta de 'edidas 2overna'entais6 por ve;es 'es'o co' a ajuda de i'portantes su?s%dios do 2overno6 'as so?retudo 2raas ao fato de o 2overno adotar se'pre6 consciente'ente6 u'a pol%tica protecionista. So? o reinado de Alexandre6 o 2overno inscreveu a?erta'ente esta pol%tica na sua ?andeira. Aceitando se' reservas aplicar 9 Rssia os princ%pios do protecionis'o6 os c%rculos 2overna'entais 'ostrara' ser 'ais avanados do 8ue o conjunto das nossas classes educadas@. 1 douto pane2irista do protecionis'o industrial es8uece&se de acrescentar 8ue a pol%tica do 2overno n o era de 'aneira nen(u'a 2uiada pela preocupa o de desenvolver as foras da indstria6 'as por considera<es fiscais e6 por outro lado6 'ilitares e t=cnicas. Foi por isto 8ue a pol%tica protecionista se encontrou ?astantes ve;es e' oposi o n o s) co' os interesses funda'entais do desenvolvi'ento industrial6 'as ta'?=' co' os interesses privados dos vrios 2rupos de (o'ens de ne2)cios. Foi assi' 8ue os proprietrios de fia<es de al2od o declarava' a?erta'ente 8ue @s o 'antidos os direitos elevados so?re o al2od o6 n o para encorajar a sua cultura6 'as exclusiva'ente no interesse do fisco@. De i2ual 'odo6 8uando da @cria o@ dos estados6 o 2overno prosse2uia antes de tudo a reali;a o dos o?jetivos do Estado6 e6 ao @i'plantar@ a indstria6 a sua principal preocupa o era' as exi2:ncias do Nesouro. $ontudo6 n o existe nen(u'a dvida de 8ue6 para a transplanta o do siste'a de produ o das f?ricas no solo russo6 o papel da autocracia n o foi 'enor. Bo 'o'ento e' 8ue a sociedade ?ur2uesa6 8ue se desenvolvia6 co'eou a sentir a necessidade de

institui<es pol%ticas se'el(antes 9s dos pa%ses ocidentais6 a autocracia dispun(a de toda a fora 'aterial dos Estados europeus. Ela repousava so?re u' aparel(o ?urocrtico centrali;ado6 se' nen(u'a utilidade para esta?elecer novas rela<es6 'as apto a despender u'a 2rande ener2ia na execu o de repress<es siste'ticas. A i'ensid o do pa%s tin(a sido superada 2raas ao tel=2rafo6 8ue d confiana aos atos da ad'inistra o e asse2ura u'a unifor'idade relativa e rapide; na execu o das suas decis<es Ge' 'at=ria de repress oH. 1s ca'in(os de ferro per'itia' 9 autocracia transportar rapida'ente as suas foras ar'adas de u' extre'o ao outro do pa%s. 1s 2overnos da Europa pr=&revolucionria n o con(ecera' o ca'in(o de ferro ne' o tel=2rafo. 1 ex=rcito de 8ue o a?solutis'o dispun(a era colossal e6 se ele se revelou inefica; nas s=rias provas da 2uerra contra o jap o6 era ?astante efica; para do'inar no interior. Be' o 2overno da Frana anterior 9 2rande Revolu o6 ne' 'es'o o de !,-,6 con(ecera' al2o de se'el(ante ao ex=rcito russo de (oje. Su?'etendo o pa%s a u'a extre'a explora o atrav=s dos seus aparel(os 'ilitar e fiscal6 o 2overno elevou o 'ontante do seu ora'ento anual at= ao enor'e n'ero de dois 'il 'il(<es de ru?los. Sustentado pelo seu ex=rcito e pelo ora'ento6 o 2overno da autocracia fe; da Rolsa europ=ia o seu 'inistro das finanas6 de tal 'aneira 8ue o contri?uinte russo se tornou o seu tri?utrio se' esperana. Foi nestas condi<es 8ue6 nos dois lti'os dec:nios do S=culo. 4#46 o 2overno russo pKde aparecer ao 'undo co'o u'a or2ani;a o colossal6 'ilitar6 ?urocrtica6 fiscal e ?olseira6 co' u' poder invenc%vel. 1 poderio financeiro e 'ilitar da 'onar8uia a?soluta n o assustou e n o ofuscou so'ente a ?ur2uesia europ=ia6 'as ta'?=' o li?eralis'o russo6 8ue perdeu toda a confiana na possi?ilidade de o?ter satisfa o nu'a prova a?erta de fora co' o a?solutis'o. Bo poderio 'ilitar e financeiro do a?solutis'o parecia excluir 8ual8uer oportunidade6 e'?ora '%ni'a6 de u'a revolu o russa. Mas a realidade veio a 'ostrar exata'ente o contrrio. Juanto 'ais u' 2overno = centrali;ado6 tanto 'ais = independente da sociedade e 'ais cedo se torna u'a or2ani;a o autocrtica6 colocada aci'a da sociedade. Juanto 'ais vastos s o os recursos financeiros e 'ilitares de u'a tal or2ani;a o6 'ais te'po e 'ais frutuosa'ente pode continuar a sua luta pela exist:ncia. 1 Estado centrali;ado6 co' u' ora'ento de dois 'il 'il(<es de ru?los6 a sua d%vida de oito 'il 'il(<es e o seu ex=rcito de nu'erosos 'il(<es de (o'ens ar'ados6 podia continuar a existir ?astante te'po depois de ter deixado de satisfa;er 9s necessidades 'ais ele'entares do desenvolvi'ento socialE n o s) 9s necessidades 'ais ele'entares do desenvolvi'ento socialE n o s) 9s necessidades da ad'inistra o interna6 'as at= 9s de se2urana 'ilitar6 para as 8uais tin(a sido for'ado na sua ori2e'. Juanto 'ais te'po se 'antin(a u' tal estado de coisas6 'aior se tornava a contradi o entre as necessidades do desenvolvi'ento econK'ico e cultural e a pol%tica do 2overno6 cuja in=rcia tin(a atin2ido o 'xi'o. Depois do per%odo das 2randes refor'as de re'endos6 8ue6 lon2e de eli'inare' as contradi<es6 as fi;era' ressaltar pela pri'eira ve; co' u'a particular clare;a6 tornou&se psicolo2ica'ente ainda 'ais i'poss%vel o 2overno to'ar6 pelo seu pr)prio 'ovi'ento6 o ca'in(o do parla'entaris'o. A situa o s) oferecia 9 sociedade u'a nica sa%da para as contradi<es existentes> a acu'ula o6 na caldeira do a?solutis'o6 de u'a 8uantidade suficiente de vapor para a fa;er explodir. Assi'6 o poder ad'inistrativo6 'ilitar e financeiro do a?solutis'o6 8ue se devia 'anter6 apesar do desenvolvi'ento social6 ?astante lon2e6 co'o pensava' os li?erais6 de excluir a possi?ilidade de u'a revolu o6 j n o deixava outra sa%daE al=' disso6 a revolu o estaria destinada desde a ori2e'6 a to'ar u' carter tanto 'ais radical 8uanto 'ais profundo era o a?is'o 8ue separava o a?solutis'o da na o. 1 'arxis'o russo pode sentir&se or2ul(oso por ter sido o nico a explicar a dire o deste desenvolvi'ento e a predi;er as suas for'as 2erais6 en8uanto os li?erais se 'ovia' no @praticis'o@ 'ais ut)pico e os narodniMi revolucionrios vivia' de fantas'a2orias e

acreditava' e' 'ila2res. Nodo o desenvolvi'ento social anterior tornava a revolu o inevitvel. Juais era' pois as foras 'otri;es desta revolu oW

Lon Trotsky $ap%tulo ## & $idades e capital As cidades russas s o u' produto ?astante recente da (ist)riaE 'ais precisa'ente6 u' produto dos lti'os dec:nios. Bo fi' do reinado de Pedro #6 no pri'eiro 8uarto do s=culo. 40###6 a popula o ur?ana representava u' pouco 'ais de P7,.... pessoas6 isto = PX da popula o total do pa%s. Bo fi' do 'es'o s=culo6 atin2ia o n'ero de !.P.!....6 isto =6 -6!X da popula o total. E' !,!76 a popula o ur?ana elevava&se a !.I/P.... pessoas6 ou -6-X do total. E' 'eados do S=culo. 4#46 n o ultrapassava ainda o n'ero de P.-,7.... pessoas6 +6,X do total. Por fi'6 o lti'o recensea'ento6 e' !,"+6 avaliava a popula o das cidades e' !I.7,".... pessoas6 aproxi'ada'ente !PX da popula o total. Se n)s considerar'os a cidade n o s) co'o u'a unidade ad'inistrativa6 'as co'o u'a for'a o econK'ico&social6 ser&nos& necessrio ad'itir 8ue os n'eros citados n o representa' u' 8uadro exato do desenvolvi'ento ur?ano> a (ist)ria do Estado russo 'ostra&nos nu'erosos exe'plos e' 8ue cartas de foral fora' dadas ou retiradas 9s cidades por causas 8ue nada tin(a' a ver co' u'a aprecia o cient%fica. Estes n'eros n o 'ostra' 'enos clara'ente a insi2nificCncia das cidades da Rssia anterior 9 refor'a6 e o seu cresci'ento fe?ril durante a lti'a d=cada. Se2undo os clculos de MiMailovsMi6 de !,,/ a !,"+6 a popula o das cidades au'entara de PP6,.XE au'entou pois duas ve;es 'ais depressa do 8ue a popula o russa no total6 cujo cresci'ento era de !/67/X6 e cerca de tr:s ve;es 'ais depressa do 8ue a popula o rural6 !76+X. Se l(e acrescentar'os as vilas e a2lo'erados industriais6 a rapide; de cresci'ento da popula o ur?ana Gentenda&se toda a popula o n o a2r%colaH torna&se ainda 'ais clara. Entretanto6 as 'odernas cidades russas n o difere' so'ente das anti2as pelo n'ero dos seus (a?itantes6 'as ta'?=' pelo seu tipo social> s o centros co'erciais e industriais. A 'aior parte das nossas anti2as cidades n o dese'pen(ava6 pratica'ente6 nen(u' papel econK'icoE era' centros 'ilitares e ad'inistrativos ou fortale;asE os seus (a?itantes era'6 so? esta ou a8uela for'a6 funcionrios do Estado e vivia' 9 custa do Nesouro p?licoE a cidade era6 no 2eral6 u' centro ad'inistrativo6 'ilitar e fiscal. Por outro lado6 se outros6 n o funcionrios6 por 'otivos de se2urana6 residia' na rea da cidade ou nos seus arredores6 isso n o os i'pedia de continuar a exercer os seus of%cios a2r%colas. A 'aior cidade da anti2a Rssia6 Moscou6 era6 se2undo MiliuMov6 unica'ente @u' palcio real@E u'a parte considervel da popula o estava li2ada 9 corte6 de u'a ou de outra 'aneira6 co'o 'e'?ros da co'itiva do so?erano6 2uardas ou criados. Se2undo o recensea'ento de !+.!6 e' cada !I.... c(efes de fa'%lia6 'ais de +....6 isto =6 --X do total6 era' lavradores ou artes os6 e 'es'o estes vivia' na depend:ncia do Estado e tra?al(ava' para o palcio. Dos restantes "....6 !./.. pertencia' ao clero6 os outros 9 ca'ada social diri2ente. Assi'6 as cidades russas6 co'o as cidades dos re2i'es de despotis'o asitico6 contraria'ente 9s cidades artesanais e 'ercantis da #dade M=dia europ=ia6 era' so'ente consu'idoras. Besse 'es'o te'po6 as cidades ocidentais esta?elecia' e' princ%pio6 co' 'el(or ou pior resultado6 8ue os artes os n o tin(a' o direito de residir nas aldeiasE as cidades russas nunca tentara' atin2ir tais o?jetivos. 1nde estava'6 pois6 as 'anufaturas e as ocupa<es artesanaisW Bo ca'po6 li2adas 9 a2ricultura.

E' virtude do fraco n%vel econK'ico e dos i'postos elevados do Estado6 n o pKde constituir&se 8ual8uer acu'ula o de ri8ue;a ne' instituir&se 8ual8uer divis o social do tra?al(o. Ao ver o 'ais curto correspondia' )cios invernais 'ais lon2os do 8ue no ocidente. Bestas condi<es6 a 'anufatura nunca se separou da a2ricultura ne' se concentrou nas cidadesE continuou no ca'po6 co'o ocupa o auxiliar6 ao lado da a2ricultura. Juando6 na se2unda 'etade do s=culo. 4#46 a indstria capitalista co'eou a desenvolver&se lar2a'ente6 n o encontrou 9 sua frente 8ual8uer artesanato ur?ano6 'as s) pe8uenos artes os de aldeia. @Para u' 'il( o e 'eio6 no 'xi'o6 de operrios de f?rica 8ue ( na Rssia6 n o ( 'enos de 8uatro 'il(<es de ca'poneses ocupados e' tra?al(os ao do'ic%lio nas suas pr)prias aldeias e 8ue continua' ao 'es'o te'po a exercer a sua ocupa o de a2ricultor. Eis a classe da 8ual sa%ra' as f?ricas europ=ias6 'as 8ue6 e' 2rau al2u'6 participou no esta?eleci'ento das f?ricas russas@. Re' entendido 8ue o ulterior cresci'ento da popula o e da sua produtividade lanou as ?ases da divis o social do tra?al(o6 o 8ue se aplica ta'?=' natural'ente ao artesanato ur?ano. Mas foi a 2rande indstria capitalista 8ue se apropriou destas ?ases6 2raas 9 press o econK'ica dos pa%ses avanados6 se ?e' 8ue os of%cios das cidades n o tivesse' te'po de se desenvolver. 1s 8uatro 'il(<es de artes os rurais constitu%ra' a ca'ada social cujos 'e'?ros6 na Europa6 for'ara' o ncleo da popula o das cidades6 entrara' nas corpora<es co'o 'estres ou co'o co'pan(eiros6 e fora' e' se2uida6 cada ve; 'ais6 irradiados das corpora<es. Durante a 2rande Revolu o6 foi precisa'ente a classe dos artes os 8ue for'ou o ncleo da popula o dos ?airros 'ais revolucionrios de Paris. Este fato & a insi2nificCncia do nosso artesanato ur?ano & teve enor'es conse8U:ncias para a revolu o russa. 1 trao econK'ico essencial da cidade 'oderna = transfor'ar as 'at=rias pri'as fornecidas pelo ca'po. F por isso 8ue6 para a cidade6 as condi<es de transporte s o decisivas. S) os ca'in(os de ferro est o aptos a alar2ar suficiente'ente as fontes de a?asteci'ento para 8ue as 'assas (u'anas possa' concentrar&se nas cidades. E = o cresci'ento da 2rande indstria 8ue torna necessria a concentra o da popula o. Bu'a cidade 'oderna6 pelo 'enos nu'a cidade de al2u'a i'portCncia econK'ica e pol%tica6 = a classe dos tra?al(adores assalariados6 forte'ente diferenciada do resto dos cidad os6 8ue constitui o ncleo da popula o. E foi esta classe6 ainda descon(ecida6 no essencial6 durante a Revolu o francesa6 a destinada a to'ar o papel decisivo na revolu o russa. 1 siste'a industrial n o se contenta e' colocar o proletariado no pri'eiro plano6 corta ta'?=' as asas 9 de'ocracia ?ur2uesa. Por8ue esta6 8uando das revolu<es precedentes6 tin(a&se apoiado na pe8uena ?ur2uesia das cidades> artes os6 pe8uenos co'erciantes6 etc. 3' outro 'otivo do papel excepcional dese'pen(ado pelo proletariado = 8ue o capital russo =6 e' 2randes propor<es6 de ori2e' estran2eira. Foi por esta ra; o6 se2undo 5autsMi6 8ue o proletariado cresceu ?astante 'ais e' n'ero6 fora e influ:ncia 8ue o li?eralis'o ?ur2u:s. $o'o j disse'os 'ais aci'a6 o capitalis'o n o se desenvolveu na Rssia a partir do siste'a artesanal. Reali;ou a con8uista do pa%s6 tendo por detrs dele o desenvolvi'ento econK'ico de toda a Europa e tendo adiante dele6 por concorrente i'ediato6 o artes o alde o i'potente ou o artes o ur?ano 'iservel6 e6 co'o reservat)rio de fora de tra?al(o6 o ca'pesinato6 redu;ido e' /.X 9 'endicidade. 1 a?solutis'o contri?uiu de diversas 'aneiras para colocar o pa%s so? o ju2o do capitalis'o. E' pri'eiro lu2ar6 fe; do ca'pon:s russo u' tri?utrio das Rolsas do 'undo inteiro. A falta de capitais no pa%s e a constante necessidade de din(eiro por parte do 2overno criara' u' terreno favorvel 9 conclus o de e'pr=sti'os estran2eiros usurrios. Do reinado de $atarina ## ao 'inist=rio de Yitte e Dournovo6 os ?an8ueiros de A'sterd 6 de Londres6 de Rerli' e de Paris procurara' siste'atica'ente transfor'ar a autocracia nu'a colossal especula o ?olseira. 3'a parte considervel dos pretensos investi'entos @internos@6 isto =6 investi'entos levados a ca?o pelas institui<es de cr=dito do pr)prio pa%s6 n o se distin2uia de 8ual8uer 'aneira dos

investi'entos estran2eiros6 por8ue era'6 na realidade6 co?ertos por capitalistas estran2eiros. 1 a?solutis'o6 8ue tin(a proletari;ado e pauperi;ado o ca'pesinato6 co?rindo&o de i'postos6 transfor'ou os 'il(<es da Rolsa europ=ia e' soldados e e' navios de 2uerra6 e' pris<es e e' ca'in(os de ferro. A 'aior parte destas despesas era6 do ponto de vista econK'ico6 a?soluta'ente i'produtiva. 3'a enor'e fra o do produto nacional partia6 so? a for'a de lucros6 para o estran2eiro6 onde enri8uecia e reforava a aristocracia financeira europ=ia. Assi'6 os capitalistas financeiros europeus6 cuja influ:ncia pol%tica6 nos pa%ses de re2i'e parla'entar6 n o cessou de au'entar durante os de; lti'os anos e deixou para trs a dos capitalistas co'erciais e industriais6 fi;era' do 2overno c;arista o seu vassaloE 'as n o podia' ne' 8ueria' tornar&se parte inte2rante da oposi o ?ur2uesa no interior das fronteiras russas. #nspirava'&se6 nas suas si'patias e nas suas antipatias6 e' princ%pios esta?elecidos pelos ?an8ueiros (olandeses Qopp e $a. 8uando for'ulava' as condi<es do e'pr=sti'o concedido ao c;ar Paulo e' !+",> @1s juros deve' ser pa2os se' 8ual8uer considera o co' as circunstCncias pol%ticas@. A Rolsa europ=ia estava 'es'o direta'ente interessada no suporte do a?solutis'o6 por8ue nen(u' outro 2overno poderia 2arantir u'a tal taxa de lucro usurrio. Mas o capital europeu n o penetrava s) na Rssia pelo canal dos e'pr=sti'os de Estado. As so'as de din(eiro cujo pa2a'ento a?sorvia u'a ?oa parte do ora'ento do Estado russo6 re2ressava ao territ)rio russo so? a for'a de capital co'ercial e industrial6 atra%do pelas ri8ue;as naturais intactas do pa%s6 e especial'ente pelas foras de tra?al(o de operrios desor2ani;ados 8ue estava' ainda lon2e de ad8uirir o (?ito de resistir ao capital. 1 lti'o per%odo do @?oo'@ industrial russo de !,"P&!".7 foi ta'?=' u' per%odo de i'i2ra o acelerada do capital europeu. Assi'6 foi u' capital 8ue6 co'o no passado6 continuava lar2a'ente europeu6 e cujo poder pol%tico tin(a o seu lu2ar nos parla'entos franc:s e ?el2a6 8ue 'o?ili;ou a classe operria na Rssia. Redu;indo ao estado de escravatura econK'ica este pa%s atrasado6 o capital europeu fa;ia os seus principais ra'os de produ o e os seus principais 'eios de co'unica o ultrapassar toda u'a s=rie de etapas t=cnicas e econK'icas inter'edirias6 pelas 8uais tin(a' sido foradas a passar nos seus pa%ses de ori2e'E 'as 8uanto 'enos nu'erosos fora' os o?stculos 8ue encontrou na via da do'ina o econK'ica6 tanto 'ais insi2nificante se revelou o seu papel pol%tico. A ?ur2uesia europ=ia saiu do terceiro Estado da #dade M=dia. E' no'e dos interesses do povo6 8ue ela desejava explorar6 levou o estandarte do protesto contra a pil(a2e' e a viol:ncia exercidas pelos dois pri'eiros estados. A 'onar8uia dos estados da #dade M=dia6 no curso da sua transfor'a o e' a?solutis'o ?urocrtico6 apoiou&se so?re a popula o das cidades e' luta contra as pretens<es do clero e da no?re;a. A ?ur2uesia aproveitou&se desta situa o para a sua pr)pria eleva o pol%tica. Assi'6 o a?solutis'o ?urocrtico e a classe capitalista desenvolvera'&se si'ultanea'ente e 8uando6 e' !+,"6 entrara' e' conflito6 a ?ur2uesia 'ostrou 8ue tin(a toda a na o por detrs de si. 1 a?solutis'o russo desenvolveu&se so? a press o direta dos Estados ocidentais. $opiou os seus '=todos de 2overno e a sua ad'inistra o6 'uito antes 8ue as condi<es econK'icas internas per'itisse' a u'a ?ur2uesia capitalista elevar&se. Bu'a =poca e' 8ue as cidades russas s) representava' ainda u' papel econK'ico a?soluta'ente insi2nificante6 o a?solutis'o russo dispun(a j de u' for'idvel ex=rcito per'anente6 de u' aparel(o fiscal e ?urocrtico centrali;ado6 e j estava irre'ediavel'ente endividado co' rela o aos ?an8ueiros europeus. 1 capital ocidental irro'peu co' a coopera o direta do a?solutis'o e transfor'ou e' poucos anos u' 2rande n'ero de cidades arcaicas e' centros co'erciais e industriaisE criou 'es'o6 nu' curto lapso de te'po6 novas cidades co'erciais e industriais e' lu2ares at= a% a?soluta'ente desa?itados. Este capital apareceu fre8Uente'ente so? a for'a de 2randes co'pan(ias por a<es ao

portador. Durante os de; anos do @?oo'@ industrial de !,"P&!".76 o total do capital por a<es au'entou de dois ?il(<es de ru?los6 en8uanto6 de !,/- a !,"76 s) tin(a au'entado de ".. 'il(<es. 1 proletariado encontrou&se i'ediata'ente concentrado e' 'assas enor'es6 en8uanto s) existia u'a ?ur2uesia nu'erica'ente 'uito fraca6 isolada do povo6 se'i&estran2eira6 se' tradi<es (ist)ricas6 e unica'ente inspirada pela sede de lucro.

Lon Trotsky $ap%tulo ### & !+,"&!,-,&!"./ A Qist)ria n o se repete. Ser conveniente co'parar&se ainda e se'pre a Revolu o Russa co' a 2rande Revolu o Francesa 'as nunca se pode fa;er da pri'eira u'a repeti o da se2unda. 1 s=culo 4#4 n o passou e' v o. 1 ano de !,-, difere j 'uito de !+,". $o'paradas 9 2rande revolu o6 as revolu<es prussiana e austr%aca surpreende' pela sua insi2nificCncia. Bu' sentido6 tivera' lu2ar 'uito cedo6 e noutro sentido6 'uito tarde. F necessrio 9 sociedade ?ur2uesa u' 2i2antesco desenvolvi'ento de foras para re2ular radical'ente as suas contas co' os sen(ores do passadoE isto s) = poss%vel pela fora da na o unCni'e6 lanando&se contra o despotis'o feudal6 ou por u' a'plo desenvolvi'ento da luta de classes no seio da na o e' luta pela sua e'ancipa o. Bo pri'eiro caso6 8ue se reali;ou e' !+,"&!+"P6 a ener2ia nacional6 co'pri'ida pela vi2orosa resist:ncia da anti2a orde'6 dispendeu&se inteira'ente na luta contra a rea oE no se2undo caso6 8ue ainda n o se produ;iu na (ist)ria6 e 8ue6 neste 'o'ento considera'os so'ente co'o u'a possi?ilidade6 = u'a 2uerra de classe intestina6 no seio da na o ?ur2uesa6 8ue produ; a ener2ia efetiva'ente necessria para triunfar das foras o?scuras da Qist)ria. A dura luta interior a?sorve u'a 2rande 8uantidade de ener2ia6 priva a ?ur2uesia da possi?ilidade de to'ar o papel de diri2ente6 e'purra o seu adversrio6 o proletariado6 para o pri'eiro plano6 d& l(e de; anos de experi:ncia nu' ':s6 coloca&o 9 ca?ea das tarefas e estende&l(e6 estreita'ente apertadas6 as r=deas do poder. Esta classe resoluta6 i2norando as dvidas6 d u' poderoso i'pulso aos aconteci'entos. 3'a revolu o pode ser levada a ca?o por u'a na o 8ue se asse'el(a a u' le o preparando&se a saltar6 ou por u'a na o 8ue6 no decurso da luta6 se divide de 'aneira decisiva6 a fi' de li?ertar a sua 'el(or parte para o cu'pri'ento das tarefas 8ue = incapa; de cu'prir co'o u' todo. Encontra'&se a8ui dois conjuntos opostos de condi<es (ist)ricas 8ue6 na sua for'a pura6 s) constitue'6 natural'ente6 u'a oposi o l)2ica. Beste caso6 co'o fre8Uente'ente6 o 'eio ter'o = a pior das solu<es. Mas foi este 'eio ter'o 8ue teve lu2ar e' !,-,. 0i'os6 no per%odo (er)ico da Qist)ria da Frana6 u'a ?ur2uesia esclarecida e ativa6 ainda inconsciente das contradi<es 8ue co'portava a sua pr)pria posi o6 a 8ue' a Qist)ria tin(a i'posto a tarefa de diri2ir a luta por u'a orde' nova6 n o s) contra as institui<es caducas e' Frana6 'as ta'?=' contra as foras reacionrias de toda a Europa. $o'o conse8U:ncia6 a ?ur2uesia considerava&se e' todas as suas fra<es6 co'o o c(efe da na o6 juntava as 'assas para a luta6 dava&l(es palavras de orde' e ditava&l(es u'a ttica para o co'?ate. A de'ocracia ci'entava co' u'a ideolo2ia pol%tica a unidade da na o. 1 povo Gpe8ueno&

?ur2ueses das cidades6 ca'poneses e operriosH ele2ia ?ur2ueses co'o deputadosE e as instru<es dadas a estes deputados pelos seus constituintes era' escritas na lin2ua2e' de u'a ?ur2uesia 8ue to'ava consci:ncia do seu papel de Messias. Durante a pr)pria revolu o6 os anta2onis'os de classes revelara'&seE 'as su?sistiu o poder de in=rcia na luta revolucionria para varrer do ca'in(o os ele'entos 'ais conservadores da ?ur2uesia. Ben(u'a ca'ada foi rejeitada antes de ter trans'itido a sua ener2ia 9 ca'ada 8ue a se2uiu. A na o prosse2uiu co'o u' todo a luta pelos seus o?jetivos6 co' '=todos 'ais precisos e 'ais resolutos. 3'a ve; 8ue as ca'adas superiores da ?ur2uesia rica6 ro'pendo co' o ncleo da na o 8ue tin(a entrado no 'ovi'ento6 se fora' aliar a Lu%s 40#6 as reivindica<es de'ocrticas da na o passara' a ser diri2idas contra esta ?ur2uesia6 e isto condu;iu ao sufr2io universal e 9 rep?lica co'o a for'a l)2ica6 inevitvel6 da de'ocracia. A 2rande Revolu o foi verdadeira'ente u'a revolu o nacional. E ainda 'ais a luta 'undial da ?ur2uesia pela do'ina o6 pelo poder6 por u'a vit)ria total6 encontrou neste contexto nacional a sua express o clssica. 1 ter'o @jaco?inis'o@ = atual'ente u'a express o pejorativa na ?oca de todos os s?ios li?erais. 1 )dio da ?ur2uesia contra a revolu o6 o seu )dio pelas 'assas6 o seu )dio pela fora e pela 2rande;a da Qist)ria 8ue se fa; na rua6 concentra&se neste 2rito de 'edo e de indi2na o> @F jaco?inis'oL@. B)s6 o ex=rcito 'undial do co'unis'o6 re2ula'os6 de ( 'uito6 as nossas contas co' o jaco?inis'o. Nodo o 'ovi'ento proletrio internacional atual for'ou&se e reforou&se na luta contra as tradi<es do jaco?inis'o6 su?'ete'os as suas teorias 9 cr%tica6 denuncia'os os seus li'ites (ist)ricos6 o seu carter social'ente contradit)rio e ut)pico6 a sua fraseolo2ia6 ro'pe'os co' as suas tradi<es6 8ue6 durante dec:nios6 tin(a' sido ol(ados co'o a (erana sa2rada da revolu o. Mas n)s defende'os o jaco?inis'o contra os ata8ues6 as calnias6 as injrias estpidas do li?eralis'o an:'ico. A ?ur2uesia traiu ver2on(osa'ente todas as tradi<es da sua juventude (ist)rica e os seus atuais 'ercenrios desonra' os t'ulos dos seus antepassados e despre;a' as cin;as dos seus ideais. 1 proletariado to'ou so? a sua prote o a (onra do passado revolucionrio da ?ur2uesia. 1 proletariado6 por 'ais radical'ente 8ue possa ter ro'pido na prtica co' as tradi<es revolucionrias da ?ur2uesia6 preserva&as pelo 'enos co'o u'a (erana sa2rada6 (erana de 2randes paix<es de (ero%s'o e de iniciativa6 e o seu cora o ?ate e' un%ssono co' as palavras e atos da $onven o jaco?ina. 1 8ue = 8ue tornou o li?eralis'o atraente sen o as tradi<es da 2rande Revolu o FrancesaW Juando = 8ue a de'ocracia ?ur2uesa atin2iu u' tal cu'e e ilu'inou u'a tal c(a'a no cora o do povo sen o durante o per%odo da de'ocracia jaco?ina6 @sans&culotte@6 terrorista6 ro?espierrista6 de !+"PW 1 8ue = 8ue6 a n o ser o jaco?inis'o6 tornou e torna ainda poss%vel 9s 'uitas variedades do radicalis'o ?ur2u:s6 'anter so? a sua influ:ncia a es'a2adora 'aioria do povo e 'es'o do proletariado franc:s6 nu'a =poca e' 8ue6 na Ale'an(a e na Zustria6 o radicalis'o ?ur2u:s ter'inou a sua ?reve (ist)ria na 'es8uin(e; e na ver2on(aW 1 8u:6 sen o a atra o do jaco?inis'o6 co' a sua ideolo2ia pol%tica a?strata6 o seu culto da rep?lica sa2rada6 as suas declara<es triunfantes6 8ue6 ainda (oje6 ali'enta' os radicais e os radicais&socialistas franceses6 co'o $le'enceau6 Millerand6 Rriand e Rour2eois6 e todos esses pol%ticos 8ue sa?e'6 t o ?e' co'o os junMers de Guil(er'e ##6 i'perador pela 2raa de Deus6 defender os funda'entos da sociedade ?ur2uesaW Ele s o desesperada'ente invejados pelos de'ocratas ?ur2ueses dos outros pa%ses e6 contudo6 n o se priva' de lanar calnias so?re a fonte das suas vanta2ens pol%ticas> o (er)ico jaco?inis'o. Mes'o ap)s tantas esperanas desiludidas6 o jaco?inis'o continua6 co' a sua tradi o na 'e')ria do povo.

1 proletariado expri'iu o seu futuro durante 'uito te'po na lin2ua2e' de passado. E' !,-.6 'eio s=culo depois do 2overno da Montan(a6 oito anos antes das jornadas de Vun(o de !,-,6 Qeine visitou vrias oficinas nos arredores de Saint&Marcel6 e o?servou o 8ue lia' os operrios6 @a parte 'ais s das classes inferiores@. @A% encontrei@6 escreveu ele nu' jornal ale' o6 @nas edi<es de vinte c:nti'os6 vrios discursos de Ro?espierre assi' co'o ?roc(uras de MaratE a Qist)ria da Revolu o de $a?et6 os re'o8ues perniciosos de $or'enin6 os livros de Ruonarotti6 de Ra?euf e a $onspira o dos #2uais6 tudo produ<es 8ue exalava' u' odor a san2ue. 3' dos frutos desta se'ente = 8ue6 'ais cedo ou 'ais tarde6 corre&se o risco de aparecer u'a rep?lica e' Frana@. E' !,-,6 a ?ur2uesia era j incapa; de dese'pen(ar u' tal papel. Ela n o 8ueria ne' podia e'preender a li8uida o revolucionria do siste'a social 8ue l(e ?arrava o ca'in(o do poder. Sa?e'os a2ora por8ue = 8ue isto era assi'. 1 seu o?jetivo & e ela tin(a perfeita consci:ncia disso & era introdu;ir no vel(o siste'a as 2arantias necessrias6 n o 9 sua do'ina o pol%tica6 'as a u'a partil(a do poder co' as foras do passado. Nal era a sa?edoria 'es8uin(a da ?ur2uesia francesa6 instru%da pela experi:ncia6 corro'pida pela trai o6 a'edrontada pelos seus 'alo2ros. Ela n o se 'ostrou s) incapa; de condu;ir as 'assas ao assalto da vel(a orde'6 apoiou&se nesta orde' para 'el(or fa;er recuar as 'assas 8ue a pressionava'. A ?ur2uesia francesa conse2uiu levar a ?o' ter'o a sua 2rande Revolu o. A sua consci:ncia era a consci:ncia da sociedade6 e nen(u'a institui o podia ser instaurada se' ter pri'eiro passado pela sua consci:ncia en8uanto o?jetivo a reali;ar6 en8uanto pro?le'a para a sua i'a2ina o pol%tica. Recorria 'uitas ve;es a atitudes teatrais a fi' de dissi'ular perante si 'es'a6 os li'ites do seu pr)prio 'undo ?ur2u:s O 'as ia para a frente. A ?ur2uesia ale' 6 desde o princ%pio6 ?e' lon2e de fa;er a revolu o6 dissociou&se dela. A sua consci:ncia diri2ia&se contra as condi<es o?jetivas da sua pr)pria do'ina o. A revolu o n o podia ser feita por ela6 'as s) contra ela. As institui<es de'ocrticas representava'6 no seu esp%rito6 n o u' o?jetivo pelo 8ual co'?atesse6 'as u'a a'eaa para o seu ?e'&estar. Era necessria6 e' !,-,6 u'a classe apta a diri2ir os aconteci'entos se' a ?ur2uesia6 u'a classe pronta6 n o s) a coa2ir a ?ur2uesia a ir para a frente6 'as ta'?='6 no 'o'ento decisivo6 a dese'?araar o terreno do seu cadver pol%tico. Be' a pe8uena ?ur2uesia ne' o ca'pesinato poderia' preenc(er esta tarefa. A pe8uena ?ur2uesia ur?ana n o era s) (ostil ao re2i'e da v=spera6 co'o ao de a'an( . Ainda 'er2ul(ada e' rela<es 'edievais6 'as j incapa; de resistir 9 @livre@ indstria6 'antendo ainda a sua supre'acia nas cidades6 'as cedendo j terreno perante a '=dia e a 2rande ?ur2uesia apodrecida por preconceitos6 atordoada pelo tu'ulto dos aconteci'entos6 explorada e exploradora6 vora; e i'potente na sua voracidade6 a pe8uena ?ur2uesia desa'parada n o podia controlar os for'idveis aconteci'entos do dia. 1 ca'pesinato encontrava&se6 ainda 'ais6 co'pleta'ente privado de iniciativa pol%tica. Acorrentado durante s=culos6 'iservel e furi?undo6 sofrendo si'ultanea'ente todos os aspectos da anti2a explora o e de todos os da nova6 o ca'pesinato constituiu6 nu'a certa =poca6 u' vasto reservat)rio de foras revolucionriasE 'as6 desor2ani;ado6 disse'inado6 isolado dos centros nervosos da pol%tica e da cultura 8ue s o as cidades6 'er2ul(ado nu' estado de estupor6 li'itado no seu (ori;onte aos confins das respectivas aldeias6 indiferente a tudo o 8ue a cidade pensava6 o ca'pon:s n o podia representar o papel de fora diri2ente. Lo2o 8ue se via li?erto do fardo das o?ri2a<es feudais6 o ca'pesinato apa;i2uava&se e 'ostrava u'a ne2ra in2ratid o co' rela o 9s cidades 8ue se tin(a' ?atido pelos seus direitos. 1s ca'poneses e'ancipados tornava'&se fanticos da @orde'@. Aos intelectuais de'ocratas faltava a fora de u'a classe. Durante certo te'po6 este 2rupo fi;era u'a esp=cie de corte pol%tica 9 sua ir' 'ais vel(a6 a ?ur2uesia li?eral6 depois a?andonara&a no instante cr%tico para revelar a sua pr)pria fra8ue;a. De?atia&se e' contradi<es n o resolvidas e espal(ava a sua pr)pria confus o onde 8uer 8ue fosse.

1 proletariado era de'asiado fracoE faltava&l(e or2ani;a o6 experi:ncia e con(eci'ento. 1 capitalis'o desenvolvera&se o suficiente para tornar necessria a a?oli o das anti2as rela<es feudais6 'as n o o ?astante para colocar e' pri'eiro plano6 co'o fora pol%tica decisiva6 a classe operria6 nascida das novas rela<es industriais. Mes'o no 8uadro nacional da Ale'an(a6 o anta2onis'o entre o proletariado e a ?ur2uesia tin(a ido ?astante lon2e para 8ue esta pudesse assu'ir se' te'or o papel de diri2ente da na o6 e n o o ?astante para per'itir 8ue o proletariado o assu'isse. Evidente'ente6 o conflito 8ue se desenrolava no interior da revolu o preparava o proletariado para a independ:ncia pol%tica6 'as6 ao 'es'o te'po6 enfra8uecendo a ener2ia e a unidade da a o6 provocava u' est=ril disp:ndio de ener2ias e o o?ri2ava a revolu o a 'arcar passo6 ap)s os seus pri'eiros :xitos6 para6 final'ente6 ?ater e' retirada so? os 2olpes da rea o. F na Zustria 8ue o carter inaca?ado e inco'pleto6 revestido pelas rela<es pol%ticas neste per%odo da revolu o6 aparece da 'aneira 'ais clara e 'ais tr2ica. 1 proletariado de 0iena deu provas6 e' !,-,6 de u' ad'irvel (ero%s'o e de u'a ener2ia ines2otvel. Movido por u' confuso instinto de classe6 faltando&l(e u'a concep o 2eral dos o?jetivos da luta6 tateando de u'a palavra de orde' para outra6 lanou&se se'pre de novo no co'?ate. $oisa ?astante notvel6 a dire o do proletariado passou pelas ' os dos estudantes6 o nico 2rupo de'ocrtico ativo 8ue6 e' virtude da sua pr)pria atividade6 desfrutava de u'a 2rande influ:ncia so?re as 'assas e6 por conse2uinte6 so?re os aconteci'entos. Se' a 'enor dvida6 os estudantes sa?ia' ?ater&se corajosa'ente nas ?arricadas e fraterni;ar (onrosa'ente co' os operrios6 'as era' a?soluta'ente incapa;es de diri2ir os pro2ressos de u'a revolu o 8ue l(es tin(a entre2ado a @ditadura@ da rua. 1 proletariado6 desprovido de or2ani;a o6 de experi:ncia pol%tica e de u'a dire o independente6 se2uida os estudantes. A cada fase cr%tica dos aconteci'entos6 os operrios oferecia' aos @sen(ores 8ue tra?al(ava' co' a ca?ea@ a ajuda dos @8ue tra?al(ava' co' as ' os@. 1s estudantes6 tanto c(a'ava' os operrios ao co'?ate6 co'o l(es ?arrava' os ca'in(os de acesso dos arredores para a cidade. Por ve;es6 servia'&se da sua autoridade pol%tica6 apoiando&se ao 'es'o te'po nas ar'as da sua le2i o acad:'ica6 para proi?ir os operrios de avanare' co' as suas pr)prias reivindica<es independentes. Esta = u'a for'a clara e clssica de ditadura revolucionria ?e' intencionada so?re o proletariado. A 8ue condu;ira'6 pois6 estas rela<es sociaisW A isto> e' 7I de Maio6 8uando os operrios de 0iena6 respondendo ao apelo dos estudantes6 se preparara' para resistir ao desar'a'ento da sua le2i oE 8uando toda a popula o da capital6 co?rindo toda a cidade de ?arricadas6 deu provas de u'a notvel ener2ia e se apoderou de 0ienaE 8uando toda a Zustria se aliou e 0iena e' ar'as e a 'onar8uia fu2iu e se desvaneceuE 8uando6 so? press o do povo6 as lti'as tropas fora' retiradas da capitalE 8uando o 2overno da Zustria se de'itiu se' desi2nar sucessor && n o se encontrou 8ual8uer fora pol%tica para to'ar o le'eL A ?ur2uesia li?eral recusou&se a to'ar u' poder 8ue tin(a sido con8uistado por tais processos de arruaceirosE ela s) son(ava co' a volta do i'perador6 8ue se tin(a refu2iado no Nirol. 1s operrios tin(a' ?astante ?ravura para vencer a rea o6 'as n o ?astante or2ani;a o ne' consci:ncia para ocupar o seu lu2ar. Existia u' poderoso 'ovi'ento operrio6 'as a luta de classe proletria6 co' os seus o?jetivos pol%ticos precisos6 n o estava ainda suficiente'ente desenvolvida. 1 proletariado era incapa; de to'ar o le'e6 n o podia cu'prir esta 2rande tarefa (ist)rica6 e os de'ocratas ?ur2ueses6 co'o acontece fre8Uente'ente6 es8uivava'&se no 'o'ento decisivo. 1?ri2ar estes desertores a cu'prir as suas o?ri2a<es n o teria exi2ido do proletariado 'enos ener2ia e 'aturidade do 8ue as necessrias para esta?elecer u' 2overno operrio provis)rio. A conse8U:ncia de tudo isto foi u'a situa o da 8ual u' conte'porCneo poderia di;er co' pertin:ncia> @A rep?lica esta?eleceu&se e' 0iena 'as6 infeli;'ente6 nin2u=' se aperce?eu disso@. Esta rep?lica6 da 8ual nin2u=' se aperce?eu6 a?andonou a cena por u' lon2o per%odo6 deixando lu2ar aos Qa?s?ur2os. 3'a ocasi o fal(ada rara'ente volta a encontrar&se.

Da experi:ncia das revolu<es (n2ara e ale' 6 Lassalle tirou a conclus o de 8ue6 de ora avante6 as revolu<es s) poderia' apoiar&se na luta de classe do proletariado. Eis o 8ue ele escreveu a Marx6 nu'a carta datada de 7- de 1utu?ro de !,-"> @A Qun2ria tin(a 'ais possi?ilidades de condu;ir a sua luta a u'a sa%da vitoriosa do 8ue 8ual8uer outro pa%s. #sto6 entre outras ra;<es6 por8ue neste pa%s o partido n o estava dividido ne' exposto a violentos conflitos6 co'o na Europa ocidentalE e por8ue a% a revolu o to'ou6 e' lar2a 'edida6 a for'a de u'a luta pela independ:ncia nacional. Bo entanto6 a Qun2ria foi vencida6 e vencida precisa'ente e' virtude da trai o do partido nacional. @Estes aconteci'entos e a (ist)ria da Ale'an(a e' !,-,&!,-" leva'&'e a concluir 8ue nen(u'a revolu o poder vencer na Europa se n o se afir'ar pura'ente socialista desde o in%cio. Ben(u'a luta poder ser vitoriosa se as 8uest<es sociais s) entrare' co'o u' ele'ento va2o e ficare' para trs6 ou se for condu;ida so? a ?andeira do renasci'ento nacional e da rep?lica ?ur2uesa@. B o nos de'orare'os a criticar estas conclus<es de'asiado cate2)ricas. 1 8ue6 todavia6 se encontra fora de dvida6 = 8ue6 desde 'eados do S=culo. 4#46 o pro?le'a da e'ancipa o pol%tica n o podia ser resolvido por u'a tctica de press o6 co'?inada e unCni'e6 de toda a na o. S) u'a tctica independente do proletariado6 encontrando na sua posi o de classe6 e s) na sua posi o de classe6 as foras necessrias para a luta6 poderia asse2urar a vit)ria da revolu o. A classe operria russa de !".I difere e' a?soluto dos operrios vienenses de !,-,. A 'el(or prova disso = a apari o6 e' toda a Rssia6 de sovietes de deputados operrios. B o se tratava a8ui de or2ani;a<es conspirativas preparadas previa'ente6 co' o fi' de asse2urare'6 no 'o'ento da revolta6 a to'ada do poder pelos operrios. B o. 1s sovietes era' )r2 os criados6 de 'aneira or2ani;ada6 pelas pr)prias 'assas6 co' o fi' de coordenare' as suas lutas revolucionrias. E estes sovietes6 eleitos pelas 'assas e responsveis perante elas6 s o incontestveis institui<es de'ocrticas6 fa;endo a 'ais resoluta pol%tica de classe no esp%rito do socialis'o revolucionrio. As particularidades sociais da Rssia s o especial'ente 'ais evidentes na 8uest o do ar'a'ento da na o. A pri'eira reivindica o e a pri'eira con8uista de todas as revolu<es6 e' !+," e e' !,-,6 e' Paris6 e' todos os Estados de #tlia6 e' 0iena e e' Rerli'6 foi a for'a o de u'a 'il%cia6 a 2uarda nacional. E' !,-,6 toda a oposi o ?ur2uesa6 'es'o os seus ele'entos 'ais 'oderados6 exi2iu a for'a o de u'a 2uarda nacional6 isto =6 o ar'a'ento das classes possidentes e @educadas@6 e isto n o s) para defender as li?erdades con8uistadas6 ou 'el(or6 suscept%veis de sere' concedidas6 contra 2olpes de Estado vindos de ci'a6 'as ta'?=' para prote2er a propriedade privada ?ur2uesa dos assaltos do proletariado. @1 #talianos co'preendera' 'uito ?e' 8ue u'a 'il%cia civil ar'ada tornaria i'poss%vel a exist:ncia ulterior do a?solutis'o. Al=' disso6 esta 'il%cia era6 para as classes possidentes6 u'a 2arantia contra u'a eventual anar8uia e 8uais8uer desordens vindas de ?aixo@. E a rea o no poder6 n o dispondo de ?astantes tropas no centro das opera<es para aca?ar co' a @anar8uia@6 isto =6 co' as 'assas revolucionrias6 ar'ou a ?ur2uesia. 1 a?solutis'o co'eou por autori;ar os ?ur2ueses a redu;ir e a pacificar os tra?al(adores6 depois desar'ou e pacificou os ?ur2ueses. Ba Rssia6 a reivindica o de u'a 'il%cia n o encontrou nen(u' eco no seio dos partidos ?ur2ueses. 1s li?erais n o pode' deixar de co'preender 8ual = a si2nifica o verdadeira da 8uest o das ar'asE o a?solutis'o deu&l(es al2u'as li<es a este respeito. Mas eles co'preende' ta'?=' 8ue = a?soluta'ente i'poss%vel criar u'a 'il%cia na Rssia fora do proletariado ou contra ele. 1s operrios russos n o se parece' co' os operrios de !,-,6 8ue enc(ia' os ?olsos de pedras e se ar'ava' co' enxadas6 en8uanto os co'erciantes6 os estudantes e os advo2ados tra;ia' u' 'os8uete real ao o'?ro e u'a espada 9 cintura. Ar'ar a revolu o6 na Rssia6 si2nifica6 e' pri'eiro lu2ar e antes de tudo6 ar'ar os operrios. 1s li?erais6 8ue o sa?e' e 8ue t:' 'edo disso6 renunciara' e' a?soluto 9 'il%cia. Eles adotara'

'es'o esta posi o se' co'?ater o a?solutis'o6 exata'ente co'o o ?ur2u:s N(iers entre2ou Paris e a Frana a Ris'arcM6 si'ples'ente para n o ser o?ri2ado a ar'ar os operrios. Bo 'anifesto da coli2a o de'ocrtico&li?eral6 Djivele2ov6 discutindo a possi?ilidade de revolu<es6 di; 'uito justa'ente 8ue @a pr)pria sociedade deve estar pronta6 8uando o 'o'ento c(e2ar6 para defender a sua constitui o@. Mas co'o esta afir'a o te' por conclus o l)2ica a reivindica o do ar'a'ento do povo6 o fil)sofo li?eral considera necessrio acrescentar 8ue n o = @preciso 8ue esteja' todos ar'ados@6 para i'pedir 8ual8uer 2olpe de Estado. Rasta 8ue a sociedade esteja pronta a resistir6 'as de 8ue 'aneira n o o di;. Se 8ual8uer conclus o pode ser tirada de tudo isto6 = 8ue6 no cora o dos nossos de'ocratas6 o 'edo do proletariado e' ar'as = 'ais fortes 8ue o da soldadesca da autocracia. F por isso 8ue a tarefa do ar'a'ento da revolu o pesa co' todo o seu peso so?re os o'?ros do proletariado. A 'il%cia civil6 reivindica o de classe da ?ur2uesia e' !,-,6 foi6 na Rssia6 desde o princ%pio6 a reivindica o do ar'a'ento do povo e antes de tudo do proletariado. A sorte da revolu o russa foi jo2ada nesta 8uest o. Lon Trotsky $ap%tulo #0 & A revolu o e o proletariado A revolu o = u'a prova de fora a?erta entre as foras sociais e' luta pelo poder. 1 Estado n o = u' fi' e' si6 = unica'ente u'a '8uina nas ' os das foras sociais do'inantes. $o'o 8ual8uer '8uina6 te' os seus 'ecanis'os> u' 'ecanis'o 'otor6 u' 'ecanis'o de trans'iss o e u' 'ecanis'o de execu o. A fora 'otri; do Estado = o interesse da classeE o 'ecanis'o 'otor = a a2ita o6 a i'prensa6 a propa2anda pela #2reja e pela Escola6 os partidos6 os co'%cios na rua6 as peti<es e as revoltasE o 'ecanis'o de trans'iss o = a or2ani;a o le2islativa dos interesses de casta6 de dinastia6 de estado ou de classe6 8ue se apresenta' co'o a vontade de Deus Ga?solutis'oH ou a vontade da na o Gparla'entaris'oHE final'ente6 o 'ecanis'o executivo = a ad'inistra o co' a sua pol%tica6 os tri?unais co' as suas pris<es6 e o ex=rcito. 1 Estado n o = u' fi' e' si6 'as u' 'eio extre'a'ente poderoso de or2ani;ar6 de desor2ani;ar e de reor2ani;ar as rela<es sociais. $onsoante 8ue' o controla6 pode ser u'a poderosa alavanca para a revolu o6 ou u' instru'ento de 8ue se serve o 2overno para or2ani;ar a esta2na o. Jual8uer partido pol%tico di2no deste no'e luta para con8uistar o poder pol%tico e colocar assi' o Estado ao servio da classe cujos interesses expri'e. A social&de'ocracia6 partido do proletariado6 luta natural'ente pela do'ina o pol%tica da classe operria. 1 proletariado cresce e refora&se co' o cresci'ento do capitalis'o. Beste sentido6 o desenvolvi'ento do capitalis'o = ta'?=' o desenvolvi'ento do proletariado no sentido da sua ditadura. Mas o dia e a (ora e' 8ue o poder passar para as ' os da classe operria depende' direta'ente6 n o do n%vel atin2ido pelas foras produtivas6 'as das rela<es na luta de classes6 da situa o internacional e de u' certo n'ero de fatores su?jetivos> tradi<es6 iniciativa6 co'?atividade dos operrios. F poss%vel 8ue os operrios con8uiste' o poder nu' pa%s econo'ica'ente atrasado antes de o con8uistare' nu' pa%s avanado. E' !,+!6 os operrios to'ara' deli?erada'ente o poder na cidade pe8ueno&?ur2uesa de ParisE s) por dois 'eses6 = verdade6 'as6 nos centros in2leses ou a'ericanos do 2rande capitalis'o6 os tra?al(adores nunca tivera' o poder6 'es'o por u'a (ora6 nas suas ' os. #'a2inar 8ue a ditadura do proletariado depende6 de al2u' 'odo auto'atica'ente6

do desenvolvi'ento e dos recursos t=cnicos de u' pa%s6 = tirar u'a conclus o falsa de u' 'aterialis'o @econK'ico@ si'plificado at= ao a?surdo. Este ponto de vista nada te' a ver co' o 'arxis'o. Ba nossa opini o6 a revolu o russa criar condi<es favorveis 9 passa2e' do poder para as ' os dos operrios O e6 se a revolu o prevalecer6 = o 8ue se reali;ar co' efeito O antes 8ue os pol%ticos do li?eralis'o ?ur2u:s ten(a' tido a possi?ilidade de poder 'ostrar plena'ente a prova do seu talento para 2overnar. Ao fa;er o ?alano da revolu o e da contra&revolu o de !,-,&!,-" para o jornal a'ericano The Tribune6 Marx escreveu> @Bo seu desenvolvi'ento social e pol%tico6 a classe operria est t o atrasada na Ale'an(a co' rela o 9 de #n2laterra e 9 da Frana co'o a ?ur2uesia ale' co' as destes pa%ses. Nal 'estre6 tal disc%pulo. A evolu o das condi<es de exist:ncia para u'a classe proletria nu'erosa6 forte6 concentrada e inteli2ente 'arc(a a par co' o desenvolvi'ento das condi<es de exist:ncia du'a classe ?ur2uesa nu'erosa6 rica6 concentrada e poderosa. 1 'ovi'ento operrio nunca = independente6 nunca possui u' carter exclusiva'ente proletrio antes 8ue as diferentes fra<es da ?ur2uesia6 e so?retudo a sua fra o 'ais pro2ressiva6 os 2randes industriais6 n o ten(a' con8uistado o poder pol%tico e transfor'ado o Estado de acordo co' as suas necessidades. F ent o 8ue o inevitvel conflito entre patr<es e operrios se torna e'inente e j n o pode ser adiado@. Esta cita o = provavel'ente fa'iliar ao leitor6 por8ue os 'arxistas t:' a?usado de textos se'el(antes nos lti'os te'pos. Ela foi utili;ada co'o u' ar2u'ento irrefutvel contra a id=ia de u' 2overno da classe operria na Rssia. @Nal 'estre6 tal disc%pulo@. Se a ?ur2uesia capitalista n o = ainda ?astante forte para to'ar o poder6 di;e' eles6 ent o = ainda 'enos poss%vel esta?elecer u'a de'ocracia operria6 isto = a do'ina o pol%tica do proletariado. 1 'arxis'o = antes de tudo u' '=todo de anlise O de anlise6 n o de textos6 'as de rela<es sociais. Ser verdade 8ue na Rssia a fra8ue;a do li?eralis'o capitalista si2nifica inevitavel'ente a fra8ue;a do 'ovi'ento operrioW Ser verdade6 para a Rssia6 8ue n o pode (aver 'ovi'ento operrio independente antes 8ue a ?ur2uesia ten(a con8uistado o poderW Rasta colocar estas 8uest<es para ver 8ue for'alis'o se' esperana se dissi'ula por trs das tentativas feitas para transfor'ar u'a o?serva o6 (istorica'ente relativa6 nu' axio'a supra&(ist)rico. Durante o per%odo do @?oo'@ industrial6 o desenvolvi'ento da indstria tin(a to'ado na Rssia u' carter @a'ericano@E 'as6 do ponto de vista das suas di'ens<es atuais6 a indstria russa est na infCncia6 se se co'parar co' a dos Estados 3nidos. $inco 'il(<es de pessoas & !I6IX da popula o ocupada na econo'ia & est o e'pen(adas na indstria6 na RssiaE nos Estados 3nidos6 os n'eros correspondentes seria' seis 'il(<es> 7767X. Estes n'eros ainda nos di;e' relativa'ente pouco6 'as torna'&se elo8Uentes se nos le'?ra'os 8ue a popula o russa e a'ericana6 = necessrio o?servar 8ue6 e' !"..6 as f?ricas a'ericanas produ;ira' 'ercadorias nu' total de 7/ ?ili<es de ru?los6 en8uanto no 'es'o per%odo6 as f?ricas russas produ;ia' 'enos de 7 ?ili<es e 'eio de ru?losL B o ( dvida 8ue o n'ero6 a concentra o6 a cultura e a i'portCncia pol%tica dos operrios industriais depende' do 2rau de desenvolvi'ento da indstria capitalista. Mas esta depend:ncia n o = direta. Entre as foras produtivas de u' pa%s e a fora pol%tica das suas classes interfere'6 seja 8ual for o 'o'ento6 diversos fatores pol%ticos e sociais co' u' carter nacional ou internacional6 8ue 'odifica' ou por ve;es altera' co'pleta'ente a express o pol%tica das rela<es econK'icas. E'?ora as foras produtivas dos Estados 3nidos seja' de; ve;es superiores 9s da Rssia6 n o = 'enos verdadeiro 8ue o papel pol%tico do proletariado russo6 a sua influ:ncia so?re a pol%tica do pa%s e a sua possi?ilidade de influir na pol%tica 'undial nu' futuro pr)xi'o s o inco'paravel'ente 'aiores do 8ue acontece co' o proletariado dos Estados 3nidos. Bu'a o?ra recente so?re o proletariado a'ericano6 5autsMi su?lin(a 8ue n o ( rela o direta entre o poder pol%tico do proletariado ou da ?ur2uesia6 por u' lado6 e o n%vel de desenvolvi'ento do

capitalis'o6 por outro. @Existe' dois Estados@6 escreve ele6 @8ue est o e' contraste a?soluto u' co' o outro. Bo pri'eiro6 u' dos ele'entos do 'odo de produ o capitalista desenvolveu&se des'esurada'ente co' rela o ao desenvolvi'ento de conjunto deste 'odo de produ oE no se2undo6 o 'es'o acontece6 'as trata&se de ele'entos diferentesE na A'=rica6 este ele'ento = a classe capitalista6 na Rssia6 = o proletariado. B o ( pa%s e' 8ue seja 'ais acertado falar de ditadura do capital do 8ue na A'=ricaE 'as e' parte al2u'a ad8uiriu o proletariado tanta i'portCncia co'o na Rssia. Esta i'portCncia vai au'entar e au'entar se' dvida al2u'a6 por8ue s) recente'ente este pa%s co'eou a to'ar parte na luta de classes e l(e deixou al2u' ca'po livre@. Su?lin(ando 8ue6 nu'a certa 'edida6 a Ale'an(a pode aprender na Rssia so?re o seu pr)prio futuro6 5autsMi prosse2ue> @F verdadeira'ente extraordinrio 8ue o proletariado russo nos possa 'ostrar o nosso futuro6 na 'edida e' 8ue este encontra a sua express o6 n o no 2rau de desenvolvi'ento do capital6 'as no protesto da classe operria. 1 fato de a Rssia ser o 'ais atrasado dos Estados do 'undo capitalista poderia parecer contradi;er a concep o 'aterialista da Qist)ria se2undo a 8ual o desenvolvi'ento econK'ico = a ?ase do desenvolvi'ento pol%tico. Mas6 na realidade6 s) se contradi; a caricatura da concep o 'aterialista da (ist)ria dos seus adversrios e dos seus cr%ticos 8ue nela 'ais n o v:e' do 8ue u' es8ue'a estereotipado e n o u' '=todo de pes8uisa@. Reco'enda'os particular'ente o estudo destas lin(as aos nossos 'arxistas russos 8ue su?stitue' a anlise independente das rela<es sociais por dedu<es feitas a partir de textos escol(idos para podere' servir e' todas as circunstCncias da vida. Bin2u=' 'ais co'pro'ete o 'arxis'o do 8ue estes 'arxistas. Assi'6 do ponto de vista econK'ico e se2undo 5autsMi6 a Rssia encontra&se nu' n%vel inferior de desenvolvi'ento do capitalis'oE do ponto de vista pol%tico6 te' u'a ?ur2uesia capitalista insi2nificante e u' poderoso proletariado revolucionrio. Da8ui resulta 8ue @a luta pelos interesses de toda a Rssia se tornou o destino da nica classe forte atual'ente existente no pa%s> o proletariado industrialE = por isso 8ue o proletariado industrial te' u'a enor'e i'portCncia pol%ticaE = por isso 8ue a luta para li?ertar a Rssia da carcaa do a?solutis'o 8ue a a?afa6 se transfor'ou nu' sin2ular co'?ate entre o a?solutis'o e o proletariado industrial6 u' co'?ate sin2ular ao 8ual os ca'poneses pode' dar u'a ajuda considervel6 e'?ora nele n o possa' to'ar u' papel diri2ente@. Ser 8ue tudo isto n o nos autori;a a concluir 8ue6 na Rssia6 o @disc%pulo@ to'ar o poder antes do @'estre@W Pode (aver duas for'as de oti'is'o pol%tico. Pode'os6 nu'a situa o revolucionria6 exa2erar as nossas foras e as nossas vanta2ens e e'preender a reali;a o de tarefas 8ue n o corresponde' 9 rela o de foras. Por outro lado6 =&nos poss%vel fixar6 co' oti'is'o6 li'ites 9s nossas tarefas revolucionrias6 e'?ora seja'os inevitavel'ente condu;idos6 pela l)2ica da nossa posi o6 a ultrapassar estes li'ites. Afir'ando 8ue a nossa revolu o = ?ur2uesa nos seus o?jetivos e6 por conse8U:ncia6 nos seus resultados inevitveis6 fixa'&se li'ites a todos os pro?le'as 8ue levanta esta revolu oE 'as isto 8uer di;er 8ue se fec(a' os ol(os perante o fato de o autor principal nesta revolu o ?ur2uesa ser o proletariado6 8ue todo o curso da revolu o e'purra para o poder. Poder&se&ia ent o ar2u'entar di;endo 8ue6 no 8uadro de u'a revolu o ?ur2uesa6 a do'ina o pol%tica do proletariado ser si'ples'ente u' epis)dio passa2eiroE seria es8uecer 8ue6 u'a ve; 8ue o proletariado ten(a o poder nas ' os6 n o o ceder se' opor u'a resist:ncia desesperadaE este poder s) poder ser&l(e su?tra%do pela fora das ar'as. Poder&se&ia i2ual'ente ar2u'entar sustentado 8ue as condi<es sociais da Rssia n o se encontra' ainda 'aduras para u'a econo'ia socialistaE = necessrio6 no entanto6 considerar 8ue o

proletariado6 u'a ve; no poder6 ser inevitavel'ente pressionado6 pela pr)pria l)2ica da sua posi o6 a instalar u'a 2est o estatal da indstria. A f)r'ula sociol)2ica 2eral revolu o ?ur2uesa n o resolve de 'aneira nen(u'a os pro?le'as tticos e pol%ticos6 as contradi<es e as dificuldades levantadas pelo 'ecanis'o de u'a revolu o ?ur2uesa deter'inada. Bo final do s=culo 40###6 no 8uadro de u'a revolu o ?ur2uesa cuja tarefa era esta?elecer a do'ina o do capital6 a ditadura dos @sans&culottes@ revelou&se poss%vel. Este n o foi u' epis)dio passa2eiroE esta ditadura 'arcou todo o s=culo se2uinte6 e'?ora ten(a rapida'ente fracassado contra as ?arreiras da revolu o francesa6 8ue a li'itava' de todos os lados. Bo princ%pio do s=culo 446 nu'a revolu o cujas tarefas o?jetivas diretas s o i2ual'ente ?ur2uesas6 e'er2e6 co'o a perspectiva de u' futuro pr)xi'o6 a do'ina o pol%tica inevitvel6 ou pelo 'enos provvel6 do proletariado. E este sa?er asse2urar 8ue a sua do'ina o n o seja6 co'o espera' al2uns filisteus realistas6 u' si'ples epis)dio. Mas n)s pode'os desde j colocar a 8uest o> ser inevitvel 8ue a ditadura proletria ten(a de fracassar contra as ?arreiras da revolu o ?ur2uesa6 ou ser poss%vel 8ue6 nas atuais condi<es (ist)ricas 'undiais6 ela possa desco?rir u'a perspectiva de vit)ria despedaando tais ?arreirasW S o 'eras 8uest<es de ttica 8ue se coloca' 9 nossa frente> devere'os6 9 'edida 8ue a revolu o se aproxi'a desta etapa6 preparar consciente'ente u' 2overno da classe operria6 ou ser&nos& necessrio considerar6 neste estdio6 o poder pol%tico co' u'a infelicidade 8ue a revolu o ?ur2uesa est pronta a i'por aos tra?al(adores e 8ue seria 'el(or evitarW Re' poder%a'os aplicar a n)s 'es'os a frase do pol%tico @realista@ 0oll'ar so?re os co''unards de !,+!> @E' ve; de to'ar o poder6 seria 'el(or 8ue fosse' dor'ir...@. Lon Trotsky $ap%tulo 0 & Proletariado no poder e o ca'pesinato Se a revolu o trouxer u'a vit)ria decisiva6 o poder passar para a classe 8ue to'ar o papel diri2ente na luta6 por outros ter'os6 a classe operria. Di2a'os j 8ue isto n o exclui de 'aneira nen(u'a a entrada no 2overno dos representantes revolucionrios dos 2rupos sociais n o proletrios. Estes pode' e deve' estar no 2overno> u'a pol%tica s o?ri2ar o proletariado a c(a'ar ao poder os diri2entes influentes da pe8uena ?ur2uesia das cidades6 dos intelectuais e dos ca'pesinato. Nodo o pro?le'a reside nisto> 8ue' deter'inara o contedo da pol%tica 2overna'ental6 8ue' for'ar no seu seio u'a 'aioria estvelW 3'a coisa ser os representantes das ca'adas de'ocrticas do povo entrare' nu' 2overno de 'aioria operria6 outra ser6 co'pleta'ente diferente6 os representantes do proletariado participare' nu' 2overno de'ocrtico ?ur2u:s caracter%stico6 no 8ual to'a'6 'ais ou 'enos6 u' papel de ref=ns. A pol%tica da ?ur2uesia capitalista li?eral6 co' todas as suas (esita<es6 recuos e trai<es6 = perfeita'ente deter'inada. A pol%tica do proletariado = ainda 'ais deter'inada e aca?ada. Mas a dos intelectuais6 e' virtude do seu carter social inter'edirio e da sua elasticidade pol%tica> a do ca'pesinato6 e' virtude da sua diversidade social6 da posi o inter'ediria 8ue ocupa6 e do seu carter pri'itivoE a da pe8uena ?ur2uesia das cidades6 e' virtude6 u'a ve; ainda6 da sua falta de carter6 da posi o inter'ediria 8ue ocupa e da co'pleta aus:ncia de tradi<es pol%ticas6 & a pol%tica destes tr:s 2rupos sociais = a?soluta'ente indeter'inada6 infor'e6 rica de possi?ilidades diversas6 portanto de surpresas. 3' 2overno de'ocrtico revolucionrio se' representantes do proletariado = u'a concep o desprovida de sentido. Rasta 8ue procure'os i'a2inar u' tal 2overno para disso nos

aperce?er'os. Recusando&se a participar no 2overno6 os social&de'ocratas tornaria' u' 2overno revolucionrio a?soluta'ente i'poss%velE e ta'?=' u'a tal atitude da sua parte e8uivaleria a u'a trai o. Mas = s) co'o fora do'inante e diri2ente 8ue a participa o do proletariado = alta'ente provvel e per'itida e' princ%pio. F poss%vel6 natural'ente6 descrever u' tal 2overno co'o sendo a ditadura do proletariado e do ca'pesinato ou a ditadura do proletariado6 do ca'pesinato e da @intelli2entsia@6 ou 'es'o nu' 2overno de coli2a o da classe operria e da pe8uena ?ur2uesia. Seja co'o for6 a 8uest o n o deixa de se poder colocar> 8ue' exercer a (e2e'onia no seio do pr)prio 2overno6 e6 por seu inter'=dio6 no pa%sW Falando de u' 2overno operrio6 responde'os6 por isso 'es'o6 8ue a (e2e'onia dever pertencer 9 classe operria. A $onven o Bacional6 )r2 o da ditadura jaco?ina6 n o era exclusiva'ente co'posta por jaco?inos. Mais ainda6 os jaco?inos constitu%a' u'a 'inoriaE 'as a influ:ncia dos @sans&culottes@ fora do recinto da $onven o e a necessidade de adotar u'a pol%tica resoluta para salvar o pa%s6 fi;era' cair o poder nas ' os dos jaco?inos. Se6 na sua for'a6 a $onven o6 co'posta de jaco?inos6 2irondinos6 e desse vasto centro (esitante 8ue se c(a'ava o pCntano6 representava a na o6 na sua ess:ncia era u'a ditadura dos jaco?inos. Juando fala'os de u' 2overno operrio6 o 8ue te'os e' vista = u' 2overno no seio do 8ual os representantes da classe operria do'ina' e diri2e'. 1 proletariado n o poder sen o alar2ar a ?ase da revolu o afi' de consolidar o seu poder. S) 8uando a van2uarda da revolu o6 o proletariado das cidades6 estiver no 2overno do Estado6 nu'erosos sectores das 'assas tra?al(adoras6 no'eada'ente no ca'po6 entrar o na revolu o e or2ani;ar&se& o politica'ente. A a2ita o e a or2ani;a o revolucionrias poder o ent o ?eneficiar da ajuda do Estado. 1 poder le2islativo tornar&se& u'a poderosa alavanca para revolucionar as 'assas. A nature;a das rela<es sociais (ist)ricas6 8ue fe; cair todo o peso da revolu o ?ur2uesa so?re os o'?ros do proletariado6 n o colocar s) o 2overno operrio diante de for'idveis dificuldades6 'as asse2urar&l(e& ta'?=' o ?enef%cio de inesti'veis vanta2ens. Nodas as rela<es entre o proletariado e o ca'pesinato ser o6 co' isso6 afetadas. Ap)s a derrotada do a?solutis'o6 nas revolu<es de !+,"&!+"P e de !,-,6 cou?e aos ele'entos 'ais 'oderados da ?ur2uesia ficare' co' o poder6 e foi esta lti'a classe 8ue e'ancipou o ca'pesinato Gde 8ue 'aneira6 = outra 8uest oH6 antes 8ue a de'ocracia revolucionria rece?esse o poder6 ou estivesse 'es'o pronta para o rece?er. 1 ca'pesinato6 u'a ve; e'ancipado6 perdeu todo o interesse pelas tarefas pol%ticas das @pessoas das cidades@6 por outras palavras6 pelo ulterior desenvolvi'ento da revolu o6 e6 tornado a pedra an2ular da @orde'@6 traiu a revolu o a favor da rea o6 so? a for'a de cesaris'o ou do anti2o re2i'e a?solutista. A revolu o russa n o poder Ge por u' lon2o per%odo6 n o 8uererH esta?elecer 8ual8uer esp=cie de orde' constitucional ?ur2uesa suscept%vel de resolver os pro?le'as 'ais ele'entares da de'ocracia. Nodos os esforos @esclarecidos@ de ?urocratas refor'adores 9 Yitte ou 9 Stolipin s o redu;idos a nada pela luta 8ue s o forados a condu;ir pela sua pr)pria exist:ncia. F por isso 8ue o destino dos interesses revolucionrios 'ais ele'entares do ca'pesinato O 'es'o do ca'pesinato to'ado co'o u' todo6 co'o estado O depende do destino da revolu o6 portanto o destino do proletariado. 1 proletariado no poder ser6 aos ol(os dos ca'poneses6 a classe 8ue os ter e'ancipado. A do'ina o do proletariado n o si2nificar si'ples'ente a i2ualdade de'ocrtica6 o direito de se 2overnar a si pr)prio livre'ente6 a transfer:ncia do fardo dos i'postos para os o'?ros das classes ricas6 a dissolu o do ex=rcito per'anente e o ar'a'ento do povo6 a a?oli o dos i'postos do clero6 'as ta'?=' o recon(eci'ento de todas as transfor'a<es revolucionrias Gexpropria<esH levadas a ca?o pelos ca'poneses nas pr)prias rela<es sociais. 1 proletariado far destas transfor'a<es o ponto de partida para novas 'edidas do Estado na a2ricultura. Bestas condi<es6 o ca'pesinato russo6 no curso da pri'eira fase6 a 'ais dif%cil6 da revolu o6 n o

ter6 e' todo o caso6 'enos interesse na 'anuten o do re2i'e proletrio6 da de'ocracia operria6 8uanto tin(a o ca'pesinato franc:s na 'anuten o do re2i'e 'ilitar de Bapole o Ronaparte6 8ue 2arantia aos novos proprietrios6 pela fora das ?aionetas6 a inviola?ilidade das suas possess<es. E isto si2nifica 8ue o or2anis'o representativo da na o6 convocado so? a dire o de u' proletariado 8ue se ter asse2urado do apoio do ca'pesinato6 nada 'ais ser do 8ue u'a roupa2e' de'ocrtica para o reino do proletariado. Mas n o ser poss%vel 8ue o ca'pesinato se dese'?arace do proletariado e to'e o seu lu2arW B o6 isso n o = poss%vel. Noda a experi:ncia (ist)rica fala contra tal (ip)tese. A experi:ncia (ist)rica 'ostra 8ue o ca'pesinato = a?soluta'ente incapa; de assu'ir u' papel pol%tico independente. A (ist)ria do capitalis'o = a (ist)ria da su?ordina o do $a'po 9 cidade. 1 desenvolvi'ento das cidades europ=ias6 c(e2ado a u' estdio deter'inado6 tornou i'poss%vel a persist:ncia das rela<es feudais na a2ricultura. Mas o ca'po ja'ais produ;iu u'a classe suscept%vel de levar a ca?o a tarefa revolucionria de a?olir o feudalis'o. A cidade6 8ue su?ordinava a a2ricultura ao capital6 criou u'a fora revolucionria 8ue con8uistou a (e2e'onia pol%tica so?re o ca'po6 e estendeu ao ca'po a revolu o no estado e nas rela<es de propriedade. E6 prosse2uindo a (ist)ria o seu curso6 o ca'po caiu final'ente na escravatura econK'ica do capital6 e o ca'pesinato na escravatura pol%tica dos partidos capitalistas. Estes partidos ressuscitara' a feudalis'o no 8uadro da pol%tica parla'entar6 fa;endo do ca'pesinato u'a coutada para as suas ?atidas eleitorais. $o' os seus i'postos e o seu 'ilitaris'o6 o 'oderno Estado ?ur2u:s lanou o ca'pon:s nas 2arras do usurrio6 e6 co' os seus sacerdotes6 as suas escolas e a corrup o da vida 'ilitar6 fe; do ca'pon:s a v%ti'a de u'a pol%tica de usurrios. A ?ur2uesia russa a?andonar ao proletariado a totalidade das posi<es da revolu oE a?andonar& l(e& ta'?=' a (e2e'onia revolucionria so?re os ca'ponesesE nada 'ais restar ao ca'pesinato6 na situa o 8ue resultar da transfer:ncia do poder para o proletariado6 sen o aliar&se ao re2i'e da de'ocracia operria. E se o n o fi;er co' u' 2rau de consci:ncia 'ais elevado do 8ue 8uando se alia6 co'o = (?ito6 aos partidos ?ur2ueses6 isso ter pouca i'portCncia. En8uanto u' partido ?ur2u:s6 8ue disp<e dos sufr2ios dos ca'poneses6 se apressa a usar o poder para iludir e ?urlar estes lti'os e deixa6 se as coisas corre' 'al6 o seu lu2ar a u' outro partido capitalista6 O o proletariado6 apoiando&se no ca'pesinato6 'o?ili;ar todas as suas foras para elevar o n%vel cultural do ca'po e desenvolver a consci:ncia pol%tica do ca'pesinato. Do 8ue j disse'os6 resulta clara'ente o 8ue pensa'os de u'a @ditadura do proletariado e do ca'pesinato@. A 8uest o n o reside e' sa?er se considera'os 8ue u'a tal for'a de coopera o pol%tica = ad'iss%vel e' princ%pio6 se a deseja'os ou n o. B)s pensa'os 8ue ela = irreali;vel6 pelo 'enos nu' sentido direto e i'ediatoE de fato6 u'a tal coli2a o pressup<e 8ue u' dos partidos ?ur2ueses existentes ten(a o ca'pesinato so? a sua influ:ncia6 ou 8ue o ca'pesinato ten(a criado u' poderoso partido independenteE 'as n)s esfora'os&nos precisa'ente por de'onstrar 8ue ne' u'a ne' outra destas eventualidades = reali;vel. Lon Trotsky $ap%tulo 0# & 1 re2i'e proletrio 1 proletariado s) poder ter acesso ao poder apoiando&se nu' levanta'ento e dentro de u' entusias'o nacional. Entrar no 2overno co'o representante revolucionrio da na o6 co'o o seu diri2ente recon(ecido na luta contra o a?solutis'o e a ?ar?rie feudal. Entretanto6 ao to'ar o poder6 o proletariado a?rir u'a nova =poca6 u'a =poca de le2isla o revolucionria6 de pol%tica positiva e6 deste ponto de vista6 n o pode de 'aneira nen(u'a ter asse2urada a conserva o do papel de porta&vo; recon(ecido da vontade da na o.

Evidente'ente6 as pri'eiras 'edidas to'adas pelo proletariado para varrer as cavalarias de Zu2ias do anti2o re2i'e e expulsar os seus (a?itantes6 encontrar o o apoio ativo de toda a na o6 a despeito do 8ue possa' di;er6 so?re o carter tena; de certos preconceitos nas 'assas6 os eunucos li?erais. Esta li'pe;a pol%tica ser co'pletada por u'a reor2ani;a o de'ocrtica de todas as rela<es sociais e estatais. 1 2overno operrio ser o?ri2ado por press<es diretas e reivindica<es populares a intervir de 'aneira decisiva e' tudo e e' toda a parte... A sua pri'eira tarefa consistir e' expulsar do ex=rcito e da ad'inistra o todos a8ueles 8ue t:' san2ue nas ' os e6 licenciar ou dispersar os re2i'entos 8ue 'ais cri'es co'etera' contra o povo. #sto dever ser levado a ca?o nos pri'eiros dias da revolu o6 antes 8ue seja poss%vel introdu;ir o siste'a da ele2i?ilidade e da responsa?ilidade dos funcionrios e de or2ani;ar u'a 'il%cia nacional. Mas isto n o = tudo. A de'ocracia operria ser i'ediata'ente colocada perante a 8uest o da dura o do dia de tra?al(o6 perante a 8uest o a2rria e perante o pro?le'a do dese'pre2o. 3'a coisa = clara. $o' cada dia 8ue passe6 a pol%tica do proletariado no poder aprofundar&se&6 e o seu carter de classe afir'ar&se& de 'aneira cada ve; 'ais resoluta. Ao 'es'o te'po ro'per&se& o os laos do proletariado co' a na o6 a desinte2ra o do ca'pesinato co'o classe revestir u'a for'a pol%tica6 e o anta2onis'o entre os diversos sectores 8ue a co'p<e' crescer 9 'edida 8ue a pol%tica do 2overno operrio se defina e deixe de ser u'a pol%tica de'ocrtica no sentido 2eral do ter'o6 para se tornar u'a pol%tica de classe. A aus:ncia6 tanto entre os ca'poneses co'o entre os intelectuais6 de tradi<es ?ur2uesas e individualistas acu'uladas6 co'o de preconceitos contra o proletariado6 facilitar6 evidente'ente6 o acesso ao poder deste lti'oE no entanto6 = necessrio n o es8uecer 8ue esta aus:ncia de preconceitos n o = fruto de 'aturidade social e de carter. A8ui nada existe 8ue seja suscept%vel de fornecer6 para u'a pol%tica proletria coerente e ativa6 u'a ?ase na 8ual se possa confiar. Nodo o ca'pesinato sustentar a a?oli o do feudalis'o6 por8ue = ele 8ue suporta o fardo. Ba sua 2rande 'aioria6 apoiar a instaura o de u' i'posto pro2ressivo so?re a renda. Mas u'a le2isla o destinada a prote2er os proletrios a2r%colas n o desfrutar da si'patia ativa da 'aioria dos ca'ponesesE 'ais ainda6 encontrar decerto a oposi o de u'a 'inoria. 1 proletariado ser o?ri2ado a levar a luta de classe 9 aldeia e a destruir6 desta 'aneira6 a co'unidade de interesses 8ue existe incontestavel'ente entre os ca'poneses6 e'?ora e' li'ites 'uito 'ais estreitos. #'ediata'ente ap)s a to'ada do poder6 o proletariado ter de procurar o apoio nos anta2onis'os entre a aldeia po?re e a aldeia rica6 assi' co'o entre o proletariado a2r%cola e a ?ur2uesia a2r%cola. A (etero2eneidade do ca'pesinato criar dificuldades 9 aplica o de u'a pol%tica proletria e di'inuir&l(e& ?aseE 'as o 2rau insuficiente6 atin2ido pela diferencia o de classe do ca'pesinato6 criar o?stculos 9 introdu o no seu seio de u'a luta de classe desenvolvida so?re a 8ual o proletariado se possa apoiar. 1 carter atrasado do ca'pesinato ser no futuro u'a fonte de o?stculos para a classe operria. 1 desCni'o do ca'pesinato6 a sua passividade pol%tica =6 'ais ainda6 a oposi o ativa das suas ca'adas superiores n o poder o deixar de influenciar u'a parte dos intelectuais e da pe8uena ?ur2uesia das cidades. Assi'6 8uanto 'ais a pol%tica do proletariado no poder se 'ostrar precisa e resoluta6 'ais o terreno di'inuir e se tornar peri2oso so? os seus passos. Nudo isto = extre'a'ente provvel e at= 'es'o inevitvel... 1s dois principais aspectos da pol%tica do proletariado 8ue suscitar o a oposi o dos seus aliados s o o coletivis'o e o internacionalis'o. 1 carter atrasado e pe8ueno&?ur2u:s do ca'pesinato6 a estreite;a rural das suas visitas6 o seu afasta'ento dos laos e das o?edi:ncias da pol%tica 'undial6 ser o fonte de terr%veis dificuldades na via da pol%tica revolucionria do proletariado no poder. #'a2inar 8ue o papel do social&de'ocratas consistir e' entrar pri'eiro nu' 2overno provis)rio6 diri2i&lo durante o per%odo das refor'as de'ocrticas revolucionrias6 lutar para l(es dar u' carter

a?soluta'ente radical6 apoiando&se6 para esse fi'6 so?re o proletariado or2ani;ado e6 e' se2uida6 u'a ve; inteira'ente reali;ado o pro2ra'a de'ocrtico6 deixar o edif%cio 8ue ter sido constru%do para ceder o lu2ar aos partidos ?ur2ueses e passar para a oposi o6 a?rindo assi' u' per%odo de parla'entaris'o6 = considerar a coisa de u' 'odo suscept%vel de co'pro'eter a pr)pria id=ia de u' 2overno operrio. B o por8ue u'a tal atitude seja inad'iss%vel @e' princ%pio@ O colocar a 8uest o nesta for'a a?strata n o te' sentido O 'as por8ue = a?soluta'ente irreal6 por8ue = utopis'o da pior esp=cie> utopis'o filisteu&revolucionrio. Eis por8u:> Durante o per%odo e' 8ue o poder pertence 9 ?ur2uesia6 a divis o do nosso pro2ra'a e' pro2ra'a 'xi'o e pro2ra'a '%ni'o reveste u' si2nificado profundo e funda'ental de princ%pio. 1 pr)prio fato de a ?ur2uesia estar no poder eli'ina do pro2ra'a '%ni'o todas as reivindica<es 8ue s o inco'pat%veis co' a propriedade privada dos 'eios de produ o. Estas reivindica<es for'a' o contedo de u'a revolu o socialista e pressup<e' a ditadura do proletariado. Mas a divis o e' pro2ra'a 'xi'o e pro2ra'a '%ni'o perde todo o si2nificado6 tanto e' princ%pio co'o na prtica6 desde 8ue o poder esteja nas ' os de u' 2overno revolucionrio de 'aioria socialista. 3' 2overno proletrio n o pode e' caso al2u' fixar&se e' tais li'ites. $onsidere'os a 8uest o do dia de tra?al(o de oito (oras. $o'o se sa?e6 esta reivindica o n o est de 'odo al2u' e' contradi o co' a exist:ncia de rela<es capitalistasE = por isso 8ue ela constitui u' dos pontos do pro2ra'a '%ni'o da social&de'ocracia. Mas supon(a'os 8ue esta 'edida entra efetiva'ente e' vi2or durante u' per%odo revolucionrio6 per%odo e' 8ue as paix<es de classe s o exacer?adasE n o ( dvida 8ue provocaria u'a resist:ncia or2ani;ada e resoluta dos capitalistas6 8ue to'aria por exe'plo a for'a de locM&out e o encerra'ento de f?ricas. $entenas de 'il(ares de tra?al(adores seria' lanados para a rua. Jue deveria fa;er o 2overnoW Por 'uito radical 8ue pudesse ser6 u' 2overno ?ur2u:s deixaria c(e2ar as coisas a tal ponto6 por8ue6 perante o encerra'ento das f?ricas6 sentir&se&ia i'potente6 seria o?ri2ado a ?ater e' retirada6 o dia de tra?al(o n o seria aplicado e a indi2na o dos tra?al(adores seria repri'ida. Pelo contrrio6 so? a do'ina o do proletariado6 a entrada e' vi2or do dia de tra?al(o de oito (oras teria outras conse8U:ncias. 3' 2overno 8ue6 contraria'ente aos li?erais6 n o procurasse to'ar o papel de inter'edirio @i'parcial@ da de'ocracia ?ur2uesaE 8ue procurasse apoiar&se6 n o so?re o capital6 'as so?re o proletariado6 n o veria6 no encerra'ento das f?ricas6 u'a desculpa para au'entar o dia de tra?al(o. Para u' 2overno operrio6 n o (averia sen o u'a sa%da> expropriar as f?ricas encerradas e or2ani;ar a produ o so?re u'a ?ase socialista. Pode&se natural'ente racionar da se2uinte 'aneira> supon(a'os 8ue o 2overno operrio6 fiel ao seu pro2ra'a6 decreta o dia de tra?al(o de oito (orasE se a resist:ncia 8ue o capital opuser n o puder ser ultrapassada no 8uadro de u' pro2ra'a de'ocrtico fundado so?re a preserva o da propriedade privada6 os social&de'ocratas de'itir&se& o e c(a'ar o o proletariado. 3'a tal solu o seria talve; una para o 2rupo cujos 'e'?ros for'aria' o 2overnoE n o seria una para o proletariado6 ne' para o desenvolvi'ento da revolu o. A situa o seria i2ual6 ap)s a de'iss o dos social&de'ocratas6 98uela 8ue existia antes6 8uando tin(a' sido o?ri2ados a assu'ir o poder. E fu2ir perante a oposi o or2ani;ada do capital seria u'a trai o 'ais 2rave 8ue recusar to'ar o poder na etapa precedente. Seria real'ente ?e' 'el(or para a classe operria n o entrar no 2overno do 8ue entrar e 'ostrar depois a sua pr)pria fra8ue;a e sair. $onsidere'os u' outro exe'plo. 1 proletariado no poder ter de recorrer 9s 'edidas 'ais en=r2icas para resolver o pro?le'a do dese'pre2o6 por8ue = evidente 8ue os representantes dos operrios no 2overno n o poder o responder 9s reivindica<es dos dese'pre2ados ar2u'entando co' o carter ?ur2u:s da revolu o. Mas se o 2overno e'preender o apoio aos dese'pre2ados O e pouco i'porta 8ual a 'aneira O isto si2nifica u'a altera o i'ediata e su?stancial da rea o entre as foras econK'icas e' favor

do proletariado. 1s capitalistas 8ue se ap)ia' se'pre na exist:ncia de u' ex=rcito de reserva de tra?al(adores para opri'ir os operrios6 sentir&se&ia' redu;idos 9 i'pot:ncia econK'ica no 'o'ento e' 8ue o 2overno revolucionrio os redu;isse 9 i'pot:ncia pol%tica. E'preendendo o apoio aos dese'pre2ados6 o 2overno apoiar ta'?=' os 2revistas. Se faltar a este dever6 'inar i'ediata e irrevo2avel'ente a sua pr)pria exist:ncia. S) restar ent o aos capitalistas o recurso ao locM&out6 isto =6 ao encerra'ento das f?ricas. F evidente 8ue os e'presrios pode' resistir 'uito 'ais te'po do 8ue os operrios co' a para2e' da produ o e por isso u' 2overno operrio s) poder ter u'a resposta a u' locM&out 2eral> a expropria o das f?ricas6 e a introdu o6 pelo 'enos nas 'aiores6 da produ o estatal ou co'unal. Pro?le'as anlo2os colocar&se& o na a2ricultura6 pelo si'ples fato da expropria o da terra. F a?soluta'ente i'poss%vel conce?er 8ue u' 2overno proletrio6 depois de ter expropriado os proprietrios onde a produ o se fa;ia e' 2rande escala6 os divida e' parcelas para pKr 9 venda e fa;er explorar por pe8uenos produtores. A via nica neste do'%nio6 = a or2ani;a o da produ o cooperativa6 so? o controle das co'unas ou direta'ente do Estado. Mas esta via = 8ue condu; ao socialis'o. Nudo isto de'onstra se' a'?i2Uidade 8ue seria i'poss%vel aos social&de'ocratas entrar nu' 2overno revolucionrio6 co'pro'etendo&se ao 'es'o te'po perante os operrios6 se' a?andonare' o pro2ra'a '%ni'o e6 relativa'ente aos ?ur2ueses6 se' o ultrapassare'. 3' tal co'pro'eti'ento ?ilateral n o poderia de for'a al2u'a ser 'antido. Do si'ples fato de os representantes do proletariado entrare' no 2overno6 n o a t%tulo de ref=ns i'potentes6 'as co'o fora diri2ente6 desaparece a fronteira entre pro2ra'a '%ni'o e pro2ra'a 'xi'oE isto 8uer di;er 8ue o coletivis'o coloca&se na orde' do dia. At= onde ir o proletariado por esta viaW #sso depende da rela o das foras6 'as nunca das inten<es pri'itivas do partido proletrio. F por isso 8ue n o se pode falar de n o sei 8ue for'a especial de ditadura do proletariado na revolu o ?ur2uesa6 de u'a ditadura de'ocrtica do proletariado6 ou de u'a ditadura do proletariado e do ca'pesinato. A classe operria s) pode preservar o carter da sua ditadura6 n o renunciando a ultrapassar os li'ites do pro2ra'a de'ocrtico. Noda a ilus o neste aspecto seria fatal e co'pro'eteria desde o in%cio a social&de'ocracia. 3'a ve; 8ue o proletariado ten(a to'ado o poder6 lutar por este poder at= ao fi'. E se = verdade 8ue6 nesta luta para 'anter e consolidar o seu poder6 ter 8ue recorrer6 especial'ente no ca'po6 9 ar'a da a2ita o e da or2ani;a o6 n o poder deixar de recorrer ta'?=' 9 outra ar'a 8ue constitui para ele a pol%tica coletivista. 1 coletivis'o n o ser apenas a nica via pela 8ual o partido no poder poder avanar na posi o 8ue ser a sua6 'as ta'?=' o 'eio de defender esta posi o co' o apoio do proletariado. A nossa i'prensa @pro2ressista@ lanou u' 2rito unCni'e de indi2na o6 lo2o 8ue foi for'ulada pela pri'eira ve;6 na i'prensa socialista6 a id=ia de revolu o per'anente O u'a id=ia 8ue li2ava a li8uida o do a?solutis'o e da feudalidade a u'a revolu o socialista6 atrav=s de conflitos sociais crescentes6 de levanta'entos nas novas ca'adas das 'assas6 de ata8ues incessantes condu;idos pelo proletariado contra os privil=2ios pol%ticos e econK'icos das classes diri2entes. @1(L@6 2ritava' eles6 @n)s j suporta'os 'uitas coisas6 'as n o tolerare'os isto. A revolu o se poder recorrer a 'edidas excepcionais. 1 o?jetivo do 'ovi'ento de e'ancipa o n o = tornar a revolu o per'anente6 'as condu;i&la o 'ais depressa poss%vel a u'a situa o le2al@6 etc. 1s representantes 'ais radicais desta 'es'a de'ocracia n o se arrisca'6 por seu lado6 a to'ar u'a posi o contra a revolu o6 'es'o do ponto de vista de @:xitos@ constitucionais j ad8uiridos. Aos seus ol(os6 esse cretinis'o parla'entar 8ue precede a apari o do pr)prio parla'ento6 n o constitui u'a ar'a suficiente na luta contra a revolu o proletria. F u'a outra via 8ue escol(e'6 to'a' posi o funda'entando&se6 n o so?re a lei6 'as so?re o 8ue eles considera' co'o fatos O so?re as @possi?ilidades@ (ist)ricas6 so?re o @realis'o@ pol%tico e6 e' lti'a instCncia6 so?re o @'arxis'o@. E por8ue n oW 1 piedoso ?ur2u:s de 0ene;a6 AntKnio6 disse&o 'uito justa'ente> @1

dia?o pode citar as Escrituras para as suas necessidades@ GS(aMespeare6 1 'ercador de 0ene;aH. Estes de'ocratas radicais n o ol(a' s) co'o fantstica a id=ia de u' 2overno operrio na Rssia6 eles ne2a' i2ual'ente 8ue u'a revolu o socialista seja poss%vel na Europa6 e' todo o pr)xi'o per%odo (ist)rico> @As pre'issas da revolu o@6 di;e' eles6 @n o s o ainda vis%veis@. Ser verdadeW Evidente'ente6 a 8uest o n o se p<e e' fixar u'a data li'ite para a revolu o socialistaE 'as = necessrio fa;er ressaltar a perspectiva (ist)rica verdadeira. Lon Trotsky $ap%tulo 0## & As pre'issas do socialis'o 1 'arxis'o fe; do socialis'o u'a ci:nciaE 'ais isto n o i'pede 8ue certos @'arxistas@ faa' do 'arxis'o u'a utopia. RoiMov6 ar2u'entando contra o pro2ra'a de sociali;a o e de coopera o6 apresenta da se2uinte 'aneira as @pre'issas necessrias da sociedade futura6 fir'e'ente esta?elecidas por Marx@> @As pre'issas o?jetivas 'ateriais est o j reali;adasW Elas suportaria' u' n%vel t=cnico suficiente para redu;ir ao '%ni'o o ')?il do 2an(o pessoal e o desejo de din(eiro GWH6 do esforo pessoal6 da e'presa e do risco6 e 8ue colocaria6 por conse8U:ncia6 a produ o social e' pri'eiro plano. 3' tal pro2resso da t=cnica est estreita'ente 2irado a u'a do'ina o 8uase co'pleta GLH da produ o e' 2rande escala e' todos GLH os ra'os da econo'ia. V se atin2iu este estadoW At= 'es'o as pre'issas su?jetivas6 psicol)2icas6 co'o u' desenvolvi'ento suficiente6 no seio do proletariado6 da consci:ncia de classe at= ao 2rau necessrio para reali;ar a unidade espiritual da 2rande 'aioria do povo6 'es'o esta consci:ncia falta. B)s con(ece'os associa<es de produtores6 co'o na Frana as fa'osas vidrarias de Al?i e diversas associa<es a2r%colas e6 todavia6 a experi:ncia francesa 'ostra 'el(or 8ue nen(u'a outra6 8ue as pr)prias condi<es 8ue existe'6 nu' pa%s t o avanado6 n o est o suficiente'ente desenvolvidas para 8ue predo'ine a coopera o. Estas e'presas s o apenas de u' ta'an(o '=dio6 o seu n%vel t=cnico n o ultrapassa o das e'presas capitalistas vul2aresE ?e' lon2e de estar e' pri'eiro plano do desenvolvi'ento industrial6 de o diri2ir6 e' elas n o atin2e' 'ais do 8ue u'a '=dia 'odesta. S) 8uando a experi:ncia das associa<es individuais de produtores indicar 8ue t:' u' papel diri2ente na vida econK'ica6 poder ent o di;er&se 8ue se est pr)xi'o de u' novo siste'a6 poder&se& ent o estar se2uro de as condi<es necessrias 9 sua exist:ncia tere' sido reali;adas@. $o' todo o respeito devido 9s ?oas inten<es de RoiMov6 deve'os recon(ecer co' des2osto 8ue rara'ente nos = dado encontrar u'a tal confus o a prop)sito do 8ue se c(a'a as pre'issas do socialis'o6 at= 'es'o na literatura ?ur2uesa. Ser&nos& necessrio exa'inar co' u' certo por'enor esta confus o6 se n o por RoiMov6 pelo 'enos pela i'portCncia do pro?le'a posto. RoiMov declara 8ue n o atin2i'os ainda @u' 2rau de desenvolvi'ento t=cnico suficiente para redu;ir ao '%ni'o o ')?il do 2an(o pessoal e o desejo do din(eiro GWH6 do esforo pessoal6 da e'presa e do risco6 e 8ue colocaria6 por conse8U:ncia6 a produ o social e' pri'eiro plano@. F ?astante dif%cil co'preender o 8ue si2nifica esta passa2e'. 1 8ue RoiMov 8uer di;er6 aparente'ente6 =6 e' pri'eiro lu2ar6 8ue a t=cnica 'oderna n o eli'inou ainda suficiente'ente a ' o de o?ra (u'ana da indstria6 e' se2undo lu2ar6 8ue esta eli'ina o suporia a @do'ina o@ 8uase co'pleta das 2randes e'presas de Estado @e' todos os ra'os da econo'ia@ e6 por conse8U:ncia6 a proletari;a o 8uase co'pleta da popula o do pa%s inteiro. Nais s o as duas pre'issas do socialis'o @fir'e'ente esta?elecidas por Marx@. Nente'os i'a2inar o funciona'ento das rela<es capitalistas6 tais co'o6 se2undo RoiMov6 o

socialis'o as encontrar no seu advento. @A do'ina o 8uase co'pleta da produ o e' 2rande escala e' todos os ra'os da indstria@6 isto si2nifica6 so? o capitalis'o6 j o disse'os6 a proletari;a o de todos os pe8uenos e '=dios produtores6 tanto na a2ricultura co'o na indstria6 isto =6 a transfor'a o de toda a popula o e' proletrios. Mas a do'ina o co'pleta do 'a8uinis'o nestas 2randes e'presas levaria a redu;ir ao '%ni'o o e'pre2o da fora (u'ana de tra?al(oE por conse8U:ncia6 a es'a2adora 'aioria da popula o do pa%s O di2a'os ".X O seria transfor'ada nu' ex=rcito de reserva vivendo a expensas do Estado nos asilos para os po?res. B)s di;e'os ".X 'as nada nos i'pede de ser'os l)2icos e i'a2inar'os u' estado de coisas no 8ual a totalidade da produ o consistiria nu' nico 'ecanis'o auto'tico6 pertencendo a u' nico cartel e n o tendo necessidade6 co'o tra?al(o vivo6 sen o de u' nico oran2otan2o 8ualificado. Reside a%6 sa?e'o&lo6 a teoria ?ril(ante e plena de l)2ica do professor Nu2an&RaranovsMi. Bestas condi<es6 a @produ o social@ n o est s) e' @pri'eiro plano@6 ocupa todo o terrenoE e6 al=' disso6 o consu'o = ta'?=' natural'ente sociali;ado6 pois 8ue toda a na o6 exceto os !.X 8ue possue' o trust6 viver dos fundos p?licos nos asilos. Assi' por trs de RoiMov6 aparece o rosto sorridente e fa'iliar de Nu2an&RaranovsMi. 1 socialis'o pode fa;er a2ora a sua entrada. A popula o e'er2e dos asilos e expropria o 2rupo dos expropriadores. Bunca 'ais a revolu o ne' a ditadura do proletariado s o evidente'ente necessrias. 1 se2undo sinal da 'aturidade de u' pa%s para o socialis'o =6 se2undo RoiMov6 a possi?ilidade de predo'inar a produ o cooperativa. Mes'o e' Frana a cooperativa vidreira de Al?i n o est a u' n%vel 'ais elevado do 8ue 8ual8uer outra e'presa capitalista. A produ o socialista s) se tornar poss%vel 8uando as cooperativas estivere' @no pri'eiro plano do desenvolvi'ento industrial@ e o @diri2ire'@. Noda a ar2u'enta o est de pernas para o ar. Se as cooperativas n o pode' to'ar o co'ando do desenvolvi'ento industrial6 n o = por8ue este n o ten(a ido ?astante lon2e6 = por8ue foi 'uito lon2e. Se' dvida al2u'a6 o desenvolvi'ento econK'ico lana as ?ases da coopera o6 'as de 8ue esp=cie de coopera oW Se se refere 9 coopera o capitalista6 fundada so?re o tra?al(o assalariado6 ent o cada f?rica oferece&nos o 8uadro de u'a tal coopera o. E a i'portCncia desta coopera o au'enta cada ve; 'ais co' o desenvolvi'ento da t=cnica. Mas co'o = 8ue o desenvolvi'ento capitalista pode colocar as cooperativas @no pri'eiro plano da indstria@W So?re 8ue se funda'enta RoiMov para esperar 8ue cooperativas possa' prevalecer so?re os cart=is e os trusts6 e to'ar o seu lu2ar 9 ca?ea do desenvolvi'ento industrialW F evidente 8ue6 se isso acontecesse6 'ais n o restaria ent o 9s cooperativas do 8ue expropriar auto'atica'ente todas as e'presas capitalistas6 depois redu;ir suficiente'ente o dia de tra?al(o para poder dar tra?al(o a todos os cidad os6 e re2ular o 'ontante da produ o dos diversos ra'os6 de 'aneira a evitar as crises. As caracter%sticas principais do socialis'o estaria' ent o reali;adas. E ent o si'6 = claro 8ue ne' a revolu o ne' a ditadura da classe operria seria' 'ais necessrias. A terceira pre'issa = de orde' psicol)2ica> = necessrio 8ue @a consci:ncia de classe do proletariado esteja suficiente'ente desenvolvida para reali;ar a unidade espiritual da 2rande 'aioria da popula o@ no seio do proletariado social&de'ocrata. RoiMov sup<e evidente'ente 8ue o capitalis'o6 transfor'ando os pe8uenos produtores e' proletrios6 e a 'assa dos proletrios e' ex=rcito de reserva do tra?al(o6 dar 9 social&de'ocracia a possi?ilidade de unir e esclarecer espiritual'ente @a 2rande 'aioria@ G".XWH do povo. F u'a eventualidade t o i'poss%vel no 'undo da ?ar?rie capitalista co'o a do'ina o das cooperativas no 8uadro da co'peti o capitalista. Mas6 ?e' entendido6 se isso fosse reali;vel6 a @2rande 'aioria@ da na o6 unida e' consci:ncia e e' esp%rito6 n o (esitaria e' a?ater os poucos 'a2natas do capital e or2ani;aria6 se' revolu o ne' ditadura6 u'a econo'ia socialista. 3'a 8uest o se pode pKr ent o. RoiMov considera Marx co'o o seu 'estre. 1ra Marx6 8ue aca?ava de indicar as @pre'issas essenciais do socialis'o@ no seu Manifesto $o'unista6 considerava a revolu o de !,-, co'o o pr)lo2o i'ediato da revolu o socialista. B o = necessrio6 evidente'ente6 'uita perspiccia para constatar6 sessenta anos depois6 8ue Marx se en2anou> o

'undo capitalista ainda existe. Mas co'o = poss%vel 8ue Marx ten(a co'etido precisa'ente este erroW B o se aperce?eu ele 8ue as 2randes e'presas do'inava' ainda todos os ra'os da indstriaE 8ue as cooperativas de produtores n o estava' ainda 9 ca?ea das 2randes e'presasE 8ue a 'aioria do povo n o estava ainda unida na ?ase das id=ias expostas no Manifesto $o'unistaW Se 'es'o (oje6 v:'o&lo ?e'6 tudo isto ainda n o se reali;ou6 co'o = poss%vel 8ue Marx n o se ten(a sido6 e' !,-,6 sen o u' jove' utopistaL E'?ora RoiMov n o faa parte a?soluta'ente dos cr%ticos de Marx6 eli'ina contudo do n'ero das pre'issas essenciais do socialis'o a revolu o proletria. Mas RoiMov n o fe; sen o expri'ir6 i'pelindo&as at= 9s suas lti'as conse8U:ncias6 concep<es e divide'6 nas duas tend:ncias do nosso partido6 nu'erosos 'arxistasE = por isso 8ue interessa exa'inar os funda'entos principais e 'etodol)2icos dos erros 8ue co'eteu. 1?serve'os de passa2e' 8ue a ar2u'enta o de RoiMov6 fundada so?re o destino das cooperativas6 l(e = pr)pria. Bunca encontra'os e' parte al2u'a socialistas 8ue acreditasse'6 si'ultanea'ente6 8ue a concentra o da produ o e a proletari;a o do povo pro2redisse' de 'odo si'ples e irresist%vel6 e 8ue as cooperativas de produ o ad8uirisse' u' papel do'inante antes da revolu o proletria. F 'uito 'ais dif%cil reunir a reali;a o destas duas pre'issas na evolu o econK'ica do 8ue na ca?ea de u' indiv%duoE e'?ora este lti'o ponto nos ten(a6 at= (oje6 parecido i'poss%vel. Passe'os a2ora a u' exa'e de duas outras @pre'issas@ 8ue constitue' as conjecturas 'ais espal(adas. B o ( dvida 8ue a concentra o da produ o6 o desenvolvi'ento da t=cnica e a eleva o da consci:ncia das 'assas s o as pre'issas essenciais do socialis'o. Mas estes processos produ;e'& se si'ultanea'enteE n o se refora' apenas u' ao outro6 'as ta'?=' retarda'&se e li'ita'&se 'utua'ente. $ada u' destes processos6 a u' n%vel superior6 exi2e u' certo desenvolvi'ento de u' deles6 a u' n%vel inferior. Mas o seu desenvolvi'ento co'pleto6 para cada u'6 = inco'pat%vel co' o dos outros. 1 desenvolvi'ento da t=cnica encontra incontestavel'ente o seu li'ite ideal nu' 'ecanis'o auto'tico nico6 extraindo as 'at=rias pri'as do seio da nature;a e dispondo&as aos p=s do (o'e' so? a for'a de o?jetos de consu'o aca?ados. Se a exist:ncia do siste'a capitalista n o fosse li'itada pelas rela<es de classe 8ue co'porta e a luta revolucionria 8ue da% resulta6 ter%a'os al2u'as ra;<es para ad'itir 8ue a t=cnica6 aproxi'ando&se6 no 8uadro do siste'a capitalista6 do ideal do 'ecanis'o auto'tico nico6 a?oliria auto'atica'ente6 por isso 'es'o6 o capitalis'o. A concentra o da produ o 8ue resulta das leis da concorr:ncia te' u'a tend:ncia inerente para proletari;ar toda a popula o. #solando esta tend:ncia6 ter%a'os ra; o e' supor 8ue o capitalis'o co'pletaria a sua o?ra at= ao fi'6 se o processo de proletari;a o n o fosse interro'pido por u'a revolu oE 'as = isso 8ue acontecer inevitavel'ente6 nu'a rela o de foras deter'inada6 'uito antes 8ue o capitalis'o ten(a transfor'ado a 'aior parte da na o e' ex=rcito de reserva6 encerrado e' casernas&pris<es. Se' dvida al2u'a 8ue6 por fi'6 2raas 9 experi:ncia das lutas 8uotidianas e aos esforos conscientes dos partidos socialistas6 a consci:ncia pro2ride 2radual'enteE se isolar'os este processo6 pode'os se2uir pela i'a2ina o o desenvolvi'ento at= 8ue a 'aior parte do povo pertena aos sindicatos e 9s or2ani;a<es pol%ticas e esteja unida por u' esp%rito de solidariedade e pelo recon(eci'ento de u' o?jetivo nico. Se este processo pudesse real'ente ter lu2ar 8uantitativa'ente se' ser afetado 8ualitativa'ente6 o socialis'o poderia6 nu' dado 'o'ento do s=culo 44# ou 44##6 ser reali;ado pacifica'ente por u' @ato civil@ consciente e unCni'e. Mas toda a 8uest o = 8ue os processos 8ue constitue' as pre'issas (ist)ricas do socialis'o n o se desenvolve' isolada'ente u'as das outras6 'as li'ita'&se 'utual'ente> lo2o 8ue atin2e' u' certo ponto6 8ue depende de nu'erosas circunstCncias6 'as est e' todo o caso 'uito afastado do

seu li'ite 'ate'tico6 sofre' u'a 'odifica o 8ualitativaE a sua co'?ina o co'plexa ori2ina ent o o fenK'eno a 8ue n)s c(a'a'os revolu o social. $o'ece'os pelo processo 'encionado e' lti'o lu2ar> o processo da consci:ncia. Este pro2resso reali;a&se6 sa?e'o&lo 'uito ?e'6 n o nas acade'ias onde se reteria o proletariado artificial'ente por cin8Uenta6 ce' ou 8uin(entos anos6 'as no curso da pr)pria vida6 8ue os operrios na sociedade capitalista con(ece' so? todos os seus aspectos6 so?re a ?ase de u'a luta de classes de todos os 'o'entos. 1 pro2resso da consci:ncia do proletariado transfor'a a luta de classe6 torna&a 'ais profunda e volta&se cada ve; 'ais e' dire o ao seu o?jetivo6 o 8ual6 por sua ve;6 i'plica u'a rea o correspondente por parte da classe do'inante. A luta do proletariado contra a ?ur2uesia atin2ir o seu desenlace 'uito antes de as 2randes e'presas co'eare' a do'inar todos os ra'os da indstria. Al=' disso6 = natural'ente verdadeiro 8ue o pro2resso da consci:ncia depende do cresci'ento nu'=rico do proletariado6 e 8ue a ditadura do proletariado pressup<e 8ue este se torne suficiente'ente nu'eroso para levar de vencida a resist:ncia da contra&revolu o ?ur2uesa. Mas isso n o si2nifica a?soluta'ente 8ue @a 2rande 'aioria@ da popula o se deva tornar proletria6 ne' a 2rande 'aioria do proletariado consciente'ente socialista. F claro 8ue o ex=rcito consciente'ente revolucionrio do proletariado deve ser 'ais forte do 8ue o ex=rcito contra& revolucionrio do capital6 en8uanto 8ue as ca'adas inter'edirias da popula o6 duvidosas ou indiferentes6 deve' estar nu'a situa o tal 8ue o re2i'e da ditadura do proletariado as lance para o lado da revolu o e' ve; de as entre2ar aos seus ini'i2osE eis 8ue a pol%tica proletria deve to'ar e' considera o natural e consciente'ente. E6 tudo isto6 por sua ve;6 pressup<e a (e2e'onia da indstria so?re a a2ricultura e a do'ina o da cidade so?re o ca'po. 0a'os a2ora e'preender o exa'e das pre'issas do socialis'o na orde' decrescente de 2eneralidade6 e na orde' crescente de co'plexidade. !. 1 socialis'o n o = s) u'a 8uest o de i2ualdade na distri?ui o6 'as ta'?=' de planifica o na produ o. 1 socialis'o6 isto =6 a produ o cooperativa e' 2rande escala s) = poss%vel 8uando o desenvolvi'ento das foras produtivas = suficiente para 8ue as 2randes e'presas seja' 'ais produtivas do 8ue as pe8uenas. Juanto 'ais as 2randes e'presas ultrapassare' as pe8uenas6 isto =6 'ais desenvolvida estiver a t=cnica6 'ais vantajosa6 do ponto de vista econK'ico se torna a produ o sociali;adaE 'ais elevado6 por conse2uinte6 deve ser o n%vel da cultura de toda a popula o6 e' conse8U:ncia da i2ualdade na distri?ui o fundada so?re a planifica o da produ o. Esta pri'eira pre'issa o?jetiva do socialis'o existe desde ( 'uito te'po> desde 8ue a divis o social do tra?al(o condu;iu 9 divis o 'anufatureira do tra?al(o. Existe nu'a escala ainda 'aior desde 8ue a 'anufatura deu lu2ar6 na f?rica ao 'a8uinis'o. As 2randes e'presas tornara'&se se'pre 'ais vantajosas> a sua sociali;a o teria enri8uecido se'pre 'uito a sociedade. F claro 8ue6 se todas as oficinas artesanais se tivesse' tornado propriedade coletiva dos artes os6 eles n o tin(a' enri8uecido ne' 'ais u' tost oE pelo contrrio6 a transfor'a o das 'anufaturas e' propriedade coletiva dos tra?al(adores parcelares6 co'o a passa2e' das f?ricas para as ' os dos operrios 8ue a% est o e'pre2ados O ou6 'ais exata'ente6 a passa2e' de todos os 'eios da 2rande produ o industrial para as ' os de toda a popula o O elevaria incontestavel'ente o n%vel de vida do povoE e isto tanto 'ais 8uanto 'ais elevado fosse o est2io atin2ido pela produ o e' 2rande escala. $ita&se fre8Uente'ente6 na literatura socialista6 o exe'plo do deputado in2l:s6 Rellers 8ue6 e' !I"I6 u' s=culo antes da conspira o de Ra?euf6 su?'eteu ao Parla'ento u' projeto de sociedades cooperativas provendo cada u'a inteira'ente 9s suas necessidades. Se2undo Rellers6 estas cooperativas de produ o devia' co'por&se de du;entas a tre;entas pessoas. B o pode'os discutir a8ui esta teseE alis n o = necessria para o 8ue nos propo'osE o 8ue nos i'porta = 8ue6 desde o fi'

do s=culo 40##6 a econo'ia coletiva6 'es'o conce?ida e' 2rupos de ce'6 du;entas6 tre;entas6 ou 8uin(entas pessoas6 era considerada co'o vantajosa do ponto de vista da produ o. Bos co'eos do s=culo 4#46 Fourier apresentou os planos dos seus @falanst=rios@6 associa o de produtores&consu'idores contando cada u'a de duas a tr:s 'il pessoas. 1s clculos de Fourier nunca ?ril(ara' pela sua exatid oE 'as6 e' todo o caso6 inspirando&se no desenvolvi'ento das 'anufaturas da sua =poca6 deu 9s suas co'unidades econK'icas u'a ?ase ?astante 'ais lar2a do 8ue no outro exe'plo citado. F todavia claro 8ue6 tanto as associa<es de Vo(n Rellers co'o os falanst=rios de Fourier se aproxi'ara' ?astante 'ais6 pela sua nature;a6 das co'unas econK'icas livres co' as 8uais son(a' os anar8uistas6 e cujo carter ut)pico n o est li2ado 9 sua @i'possi?ilidade@ ou ao fato de sere' @contra a nature;a@ O as co'unas co'unistas da A'=rica provara' 8ue era' poss%veis O6 'as por8ue est o atrasadas ce' ou du;entos anos co' rela o ao desenvolvi'ento da econo'ia. Por u' lado6 o desenvolvi'ento da divis o social do tra?al(o6 do 'a8uinis'o por outro6 fa;e' co' 8ue seja o Estado o nico or2anis'o cooperativo 8ue pode utili;ar as vanta2ens da produ o coletiva e' 2rande escala. Al=' disso6 tanto por causas econK'icas co'o pol%ticas6 a produ o socialista n o pode confinar&se aos li'ites dos estados individuais. Bo final do lti'o s=culo6 u' socialista ale' o 8ue n o partil(ava o ponto de vista 'arxista6 Atlanticus6 calculou as vanta2ens econK'icas 8ue resultaria' da aplica o da econo'ia socialista a u'a unidade co'o a Ale'an(a Atlanticus n o se distin2uia6 de 'odo al2u'6 pelos seus ras2os de i'a2ina o. As suas id=ias 'ovia'&se 2eral'ente no c%rculo da rotina econK'ica do capitalis'o. Fundava os seus ar2u'entos e' o?ras autori;adas de a2rKno'os e en2en(eiros 'odernos. #sto n o enfra8ueceu a sua ar2u'enta o6 = antes pelo contrrio o seu lado forte6 por8ue evita assi' cair nu' oti'is'o injustificado. Atlanticus c(e2a se'pre 9 se2uinte conclus o> co' u'a or2ani;a o socialista conveniente da econo'ia6 apelando para os recursos t=cnicos dos 'eados do s=culo 4#46 a renda dos tra?al(adores poderia ser duplicada ou triplicada6 en8uanto 8ue o dia de tra?al(o di'inuiria para 'etade. B o pense'os entretanto 8ue foi Atlanticus o pri'eiro a 'ostrar a superioridade econK'ica do socialis'o. A produtividade do tra?al(o nas 2randes e'presas6 por u' lado6 as crises econK'icas a su?lin(are' a necessidade de u'a planifica o da produ o6 por outro6 constitu%ra' provas ?astante 'ais convincentes da necessidade do socialis'o do 8ue Atlanticus co' a sua conta?ilidade. Neve6 por='6 o '=rito de ter passado para n'eros6 aproxi'ada'ente6 esta superioridade. Do 8ue precede6 pode'os concluir 8ue o ulterior cresci'ento da pot:ncia t=cnica do (o'e' tornar o socialis'o se'pre 'ais vantajosoE 8ue as pre'issas t=cnicas suficientes da produ o coletiva j existe' ( ce' ou du;entos anosE e 8ue na (ora atual6 n o = s) no plano nacional 8ue o socialis'o apresenta u'a superioridade t=cnica6 'as ta'?=' O e esta superioridade = colossal O 9 escala 'undial. Entretanto6 n o ?asta apenas a superioridade t=cnica do socialis'o para asse2urar a sua reali;a o. B o foi so? u'a for'a socialista6 'as so? u'a for'a capitalista 8ue6 no decurso dos s=culos 40### e 4#46 se 'anifestou a superioridade da produ o e' 2rande escala. Be' os projetos de Rellers6 ne' os de Fourier fora' aplicados. Por8u:W Por8ue n o existia'6 na sua =poca6 foras sociais aptas a aplic&los e prontas a fa;:&lo. 7. Passa'os a2ora das pre'issas t=cnico&produtivas do socialis'o 9s pre'issas s)cio&econK'icas. Se nos refer%sse'os a8ui6 n o a u'a sociedade dilacerada pelo anta2onis'o das classes6 'as a u'a co'unidade (o'o2:nea 8ue escol(esse consciente'ente a for'a da sua econo'ia6 os clculos de Atlanticus seria'6 se' dvida al2u'a6 a?soluta'ente suficientes para 8ue se e'preendesse a constru o do socialis'o. F6 alis6 so? este Cn2ulo 8ue Atlanticus6 pertencendo a u' tipo de socialistas a?soluta'ente vul2ar6 considerava a sua o?ra. 1ra6 na (ora atual6 = unica'ente nos li'ites dos ne2)cios privados de u'a

s) pessoa ou de u'a co'pan(ia 8ue este ponto de vista encontra a sua aplica o. F se'pre co' toda a ra; o 8ue se espera ver os proprietrios das e'presas aceitar u' projeto 8ual8uer de refor'a econK'ica6 co'o a introdu o de novas '8uinas6 de novas 'at=rias pri'as6 de u' novo 'odo de or2ani;a o do tra?al(o6 ou de u' novo siste'a de re'unera o6 sendo unica'ente necessrio 8ue se possa 'ostrar 8ue este projeto apresenta u'a vanta2e' co'ercial. Mas6 tratando&se da econo'ia de toda a sociedade6 isso n o ?asta. A8ui6 interesses opostos entra' e' conflito. 1 8ue = vantajoso para u'6 = desvantajoso para outro. 1 e2o%s'o de u'a classe n o se op<e s) ao de u'a outra classeE = i2ual'ente pernicioso para toda a co'unidade. Por conse2uinte6 para 8ue o socialis'o possa ser reali;ado6 = necessrio 8ue6 entre as classes anta2Knicas da sociedade capitalista6 exista u'a fora social 8ue ten(a interesse6 pelo fato da sua situa o o?jetiva6 e' o reali;ar6 8ue seja ?astante poderosa para poder levar de vencida a resist:ncia dos interesses (ostis. 3' dos '=ritos essenciais do socialis'o cient%fico = ter desco?erto teorica'ente essa fora social no proletariado6 de ter 'ostrado 8ue esta classe6 8ue se desenvolve inevitavel'ente co' o capitalis'o6 s) pode encontrar a salva o no socialis'o e 8ue a doutrina do socialis'o n o pode6 co' o te'po6 deixar de se tornar a ideolo2ia do proletariado. F pois fcil co'preender o enor'e passo atrs 8ue d Atlanticus ao afir'ar 8ue6 u'a ve; de'onstrado 8ue @transferindo os 'eios de produ o para o Estado6 se pode n o s) asse2urar o ?e' estar 2eral6 'as redu;ir o dia de tra?al(o6 torna&se indiferente sa?er se a teoria da concentra o do capital e do desapareci'ento das classes inter'=dias est ou n o confir'ada@. Se2undo Atlanticus6 desde 8ue ten(a' sido de'onstradas as vanta2ens do socialis'o6 @n o serve para nada repousar nas esperanas 8ue se p<e' no fetic(e do desenvolvi'ento econK'ico6 = necessrio fa;er investi2a<es extensas e e'preender GLH u'a prepara o a'pla e co'pleta da passa2e' da produ o privada 9 produ o estatal ou social@. Juando critica a ttica pura'ente oposicionista dos social&de'ocratas e su2ere 8ue se @e'preenda@ i'ediata'ente a prepara o da passa2e' para o socialis'o6 Atlanticus es8uece 8ue os social& de'ocratas n o possue' ainda o poder necessrio6 e 8ue Guil(er'e ##6 Rulo[ e a 'aioria do Reic(sta2 ale' o6 e'?ora tendo o poder nas suas ' os6 n o t:' a 'enor inten o de introdu;ir o socialis'o. 1s planos socialistas de Atlanticus n o s o6 para os Qo(en;ollern6 'ais convincentes do 8ue era'6 para os Rour?ons da Restaura o6 os planos de Fourier6 n o o?stante o fato de este lti'o encontrar u' funda'ento para as suas utopias pol%ticas na i'a2ina o apaixonada 8ue 'ostrava no do'%nio da teoria econK'ica6 en8uanto Atlanticus fundava a sua pol%tica6 n o 'enos ut)pica6 nu'a convincente conta?ilidade de 'erceeiro6 de u'a so?riedade de filisteu. Jual o n%vel 8ue deve atin2ir a diferencia o social para 8ue possa ser reali;ada a se2unda pre'issa do socialis'oW Por outros ter'os6 8ual deve ser o peso nu'=rico relativo do proletariadoW Deve constituir 'etade6 dois teros6 nove d=ci'os da popula oW Seria u'a e'presa total'ente desesperada tentar definir6 de 'aneira pura'ente arit'=tica6 os li'ites desta se2unda pre'issa do socialis'o. Para tentar u'a tal es8ue'ati;a o6 seria necessrio6 e' pri'eiro lu2ar6 sa?er exata'ente 8ue' se deve incluir na cate2oria do @proletariado@. Ser necessrio incluir a% a vasta classe dos se'i&proletrios6 dos se'i&ca'ponesesW Ser necessrio incluir as 'assas de reversa do proletariado industrial6 8ue6 por u' lado6 se funda' no proletariado parasitrio dos 'endi2os e dos ladr<es6 e por outro6 enc(e' as ruas das cidades co'o pe8uenos co'erciantes representando6 co' rela o ao siste'a econK'ico to'a' no seu conjunto6 u' papel de parasitasW Eis u' pro?le'a 8ue n o = nada si'ples. A i'portCncia do proletariado depende inteira'ente do papel 8ue to'a na produ o e' 2rande escala. Ba sua luta pela do'ina o pol%tica6 a ?ur2uesia ap)ia&se no poder econK'ico. Antes de se apoderar do poder pol%tico6 concentra os 'eios de produ o nas suas ' os. F isso 8ue deter'ina o seu peso espec%fico na sociedade. 1 proletariado6 a despeito de todas as fantas'a2orias dos

cooperativistas6 continuar desprovido dos 'eios de produ o en8uanto a revolu o socialista n o se tornar u'a realidade. 1s 'eios de produ o pertence' 9 ?ur2uesia6 'as = ele o nico 8ue os pode pKr e' 'ovi'ento> da8ui resulta a sua fora social. Do ponto de vista da ?ur2uesia6 o proletariado = pois u' 'eio de produ o 8ue6 e' conjunto6 n o constitui 'ais do 8ue u' 'ecanis'o unificado. Mas o proletariado = a nica parte do 'ecanis'o 8ue n o = auto'tica e6 apesar de todos os esforos6 n o pode ser redu;ido 9 condi o de autK'ato. A sua situa o d ao proletariado o poder de suspender 9 vontade6 parcial ou total'ente6 o pr)prio funciona'ento da econo'ia da sociedade6 por 2reves parciais ou pela 2reve 2eral. Se2ue&se 8ue a i'portCncia do proletariado O suposta nu'erica'ente i'utvel O cresce na propor o da i'portCncia das foras produtivas 8ue p<e e' 'ovi'entoE 8uer di;er 8ue u' proletrio de u'a 2rande f?rica =6 e' i2ualdade de circunstCncias6 u'a 2rande;a social 'ais elevada do 8ue u' operrio artesanal6 e u' operrio da cidade u'a 2rande;a 'ais elevada do 8ue u' operrio do ca'po. Por outras palavras6 o papel pol%tico do proletariado = tanto 'ais i'portante 8uanto 'ais a produ o e' 2rande escala do'inar a pe8uena produ o6 a indstria do'inar a a2ricultura6 a cidade do'inar o ca'po. $onsidere'os a (ist)ria da Ale'an(a ou da #n2laterra na =poca e' 8ue o proletariado destes pa%ses for'ava a 'es'a fra o da na o 8ue o proletariado for'a (oje na Rssia> vere'os 8ue n o s) n o representava 'as ta'?=' a sua i'portCncia o?jetiva n o l(e per'itia representar6 u' papel co'parvel ao 8ue representa6 na (ora atual6 o proletariado russo. 1 'es'o acontece6 j o vi'os6 co' o papel das cidades. Juando6 co'o = atual'ente o caso da Rssia6 a popula o das cidades n o era na Ale'an(a 'ais de !/X da de todo o pa%s6 era ini'a2invel ver as cidades ale' es to'are'6 na vida econK'ica e pol%tica do pa%s6 o papel 8ue to'a' (oje as cidades russas. A concentra o nas cidades de 2randes institui<es industriais e co'erciais6 a li2a o esta?elecida pelos ca'in(os de ferro entre as cidades e as prov%ncias6 dera' 9s nossas cidades u'a i'portCncia 8ue excede de lon2e a 8ue resulta apenas do n'ero dos seus (a?itantesE a sua i'portCncia au'entou 'uit%ssi'o 'ais do 8ue o n'ero da sua popula o6 en8uanto o au'ento desta6 por sua ve;6 ultrapassou o cresci'ento natural da popula o de todo o pa%s. Ba #tlia6 e' !,-,6 o n'ero de tra?al(adores artes os O proletrios e 'estres independentes e' conjunto O elevava&se a !/X da popula o6 isto =6 tanto 8uanto os artes os e os proletrios e' conjunto6 na Rssia6 na (ora atual. Mas o seu papel era inco'paravel'ente 'ais restrito do 8ue o papel representado na Rssia pelo proletariado industrial 'oderno. F pois intil O deve a2ora ser evidente O o esforo de definir previa'ente 8ual a produ o da popula o total 8ue deve pertencer ao proletariado no 'o'ento da con8uista do poder pol%tico. Dare'os al2uns n'eros ?rutos 8ue indica' 8ual =6 na (ora atual6 a i'portCncia nu'=rica relativa do proletariado dos pa%ses avanados. Ba Ale'an(a6 e' !,"/6 a popula o ativa6 n o co'preendendo o ex=rcito6 os funcionrios e as pessoas se' profiss o definida6 era de 7. 'il(<es e 'eio de pessoas6 das 8uais do;e 'il(<es e 'eio de proletrios Gassalariados industriais6 assalariados a2r%colas e criadosHE o n'ero de operrios6 industriais ou a2r%colas6 era de !.6+/ 'il(<es. Dos , 'il(<es restantes6 'uitos era' na realidade ta'?=' proletrios6 co'o os operrios a do'ic%lio e os 'e'?ros da fa'%lia 8ue tra?al(ava' co' eles6 etc. 1 n'ero de assalariados na a2ricultura6 to'ada 9 parte6 era de /6+/ 'il(<es. A popula o a2r%cola constitu%a PIX de toda a popula o do pa%s. Estes n'eros6 repeti'o&lo6 s o de !,"/. 1s on;e anos posteriores trouxera' incontestavel'ente u'a enor'e 'udana no sentido de u' au'ento da rela o entre a popula o ur?ana e a popula o a2r%cola G8ue6 e' !,,76 constitu%a -7X do totalH6 da rela o entre o proletariado industrial e o proletariado a2r%cola6 e6 final'ente6 do total do capital produtivo por operrio industrial. Mas ?asta' os n'eros de !,"/ para 'ostrar 8ue o proletariado ale' o constitui ( 'uito te'po j a fora produtiva do'inante do pa%s. A R=l2ica6 co' a sua popula o de + 'il(<es de (a?itantes6 = u' pa%s pura'ente industrial. E' cada !.. pessoas 8ue t:' u'a ocupa o6 -! pertence' 9 indstria no sentido estrito do ter'o6 e s) 7! 9 a2ricultura. E' cada P 'il(<es de pessoas6 e' n'eros redondos6 8ue exerce' u' of%cio

lucrativo6 cerca de !6, 'il(<es6 portanto I.X6 s o proletrios. Este n'ero torna&se&ia 'ais expressivo se acrescentsse'os ao proletariado6 forte'ente diferenciado6 os ele'entos sociais 8ue l(e s o pr)xi'os6 os pretensos produtores @independentes@ G8ue6 independentes do capital s) na for'a6 l(e est o na realidade acorrentadosH6 os pe8uenos funcionrios6 os soldados6 etc. Mas o pri'eiro lu2ar6 8uanto 9 industriali;a o da econo'ia e 9 proletari;a o da popula o6 pertence incontestavel'ente 9 #n2laterra. E' !".!6 o n'ero de pessoas e'pre2adas na a2ricultura6 na explora o das florestas e na pesca era6 neste pa%s6 de 76P 'il(<esE na indstria6 co'=rcio e transportes6 de !76/ 'il(<es. 0e'os 8ue6 nos principais pa%ses da Europa6 a popula o das cidades ultrapassa e' n'ero a dos ca'pos. Nodavia a sua preponderCncia n o est li2ada so'ente 9 'assa de foras produtivas 8ue constitui6 'as ta'?=' 9 8ualidade dos ele'entos 8ue a co'p<e'. A cidade atrai os ele'entos 'ais en=r2icos6 'ais capa;es e 'ais inteli2entes do ca'po. #sto = dif%cil de provar por estat%sticas6 e'?ora o exa'e da co'posi o de idades da popula o ur?ana6 co'parada co' a da popula o rural6 fornea u'a prova indireta. Este lti'o fato te' u'a si2nifica o pr)pria. Ba Ale'an(a6 calculou&se 8ue (avia e' !,"I6 , 'il(<es de pessoas e'pre2adas na a2ricultura e , 'il(<es na indstria. Mas6 se se dividir a popula o por 2rupos de idade6 v:&se 8ue a a2ricultura contava6 entre !- e -. anos6 u' 'il( o de pessoas vlidas a 'enos do 8ue a indstria. S o pois @os vel(os e os jovens@ 8ue continua'6 so?retudo6 no ca'po. Nudo isto nos leva a concluir 8ue a evolu o econK'ica O o cresci'ento da indstria6 das 2randes e'presas6 das cidades6 do proletariado e' 2eral e do proletariado industrial e' particular O j preparou o terreno6 n o s) para a luta do proletariado pelo poder pol%tico6 'as ta'?=' para a con8uista deste poder. P.$(e2a'os a2ora 9 terceira pre'issa do socialis'o> a ditadura do proletariado. F no plano pol%tico 8ue as pre'issas su?jetivas do socialis'o se associa' 9s suas pre'issas o?jetivas. E' certas condi<es s)cio&econK'icas precisas6 u'a classe adota consciente'ente u' o?jetivo deter'inado> a con8uista do poder pol%ticoE ela une as suas foras6 avalia a fora do ini'i2o e aprecia a situa o. Mes'o nesta terceira esfera6 no entanto6 o proletariado n o = a?soluta'ente livre. Al=' dos fatores su?jetivos O a consci:ncia6 a prepara o e a iniciativa6 cujo desenvolvi'ento t:' ta'?=' a sua l)2ica pr)pria O o proletariado6 na execu o da sua pol%tica6 c(oca&se co' u' certo n'ero de fatores o?jetivos6 co'o a pol%tica das classes do'inantes e as institui<es estatais existentes Gtais co'o o ex=rcito6 as escolas de classe6 a #2reja de Estado6 as rela<es internacionais6 etc.H. 1cupe'o&nos6 e' pri'eiro lu2ar6 das condi<es su?jetivas> o 2rau de prepara o do proletariado para a revolu o socialista. B o ?asta natural'ente 8ue6 'edida pelo padr o da t=cnica6 a econo'ia socialista se ten(a tornado vantajosa do ponto de vista da produtividade do tra?al(o social. V n o ?asta 8ue a diferencia o social fundada so?re esta t=cnica ten(a criado u' proletariado 8ue e' virtude do seu n'ero e do seu papel econK'ico6 seja a classe principal6 e ten(a o?jetiva'ente interesse no socialis'o. F necessrio6 al=' disso6 8ue esta classe esteja consciente dos seus interesses o?jetivosE = necessrio 8ue ela co'preenda 8ue n o existe sa%da para ela fora do socialis'oE = necessrio 8ue ela se una nu' ex=rcito ?astante poderoso para con8uistar6 nu'a luta a?erta6 o poder pol%tico. Seria estpido6 na (ora atual6 ne2ar a necessidade de o proletariado se preparar para u'a tal tarefa. S) os ?lan8uistas 9 anti2a pode' esperar a vit)ria da iniciativa de or2ani;a<es conspirativas estruturadas independente'ente das 'assasE no p)lo oposto6 s) os anar8uistas poderia' esperar u'a explos o espontCnea das 'assas6 u'a explos o ele'entar6 u'a explos o 8ue nin2u=' poder di;er co'o aca?a. 1s social&de'ocratas fala' da con8uista do poder co'o u'a a o consciente de u'a classe revolucionria. Mas 'uitos ide)lo2os socialistas Gide)lo2os no pior sentido do ter'o> o de (o'ens 8ue inverte' tudoH fala' e' preparar o proletariado para o socialis'o no sentido de o re2enerar 'oral'ente> o proletariado6 a pr)pria Qu'anidade e' 2eral6 deveria' pri'eira'ente li?ertar&se da sua vel(a

nature;a e2o%sta6 o altru%s'o deveria do'inar a vida social6 etc. $o'o esta'os ainda ?astante lon2e de u' tal estado de coisas6 e co'o a nature;a (u'ana 'uda 'uito lenta'ente6 eis o socialis'o adiado por vrios s=culos. 3' tal ponto de vista parece provavel'ente 'uito realista e evolucionista6 etc.6 'as =6 de fato6 superficial e 'orali;ante. Ad'ite&se 8ue u'a psicolo2ia socialista se deve desenvolver antes do advento do socialis'oE por outros ter'os6 8ue = poss%vel6 para as 'assas6 ad8uirir u'a psicolo2ia socialista so? o capitalis'o. Ser necessrio a8ui n o confundir o esforo consciente e' dire o ao socialis'o co' u'a psicolo2ia socialista. Esta lti'a sup<e a aus:ncia de 'otiva<es e2o%stas na vida econK'icaE en8uanto 8ue6 se o proletariado aspira ao socialis'o e luta pelo socialis'o6 isto resulta da sua psicolo2ia de classe. Seja 8ual for o n'ero de pontos co'uns 8ue possa (aver entre a psicolo2ia de classe do proletariado e a psicolo2ia socialista se' classe6 u' profundo a?is'o n o deixa de as separar. A luta condu;ida e' co'u' contra a explora o cria 'a2n%ficas 'anifesta<es de idealis'o6 de solidariedade e de sacrif%cio6 'as6 ao 'es'o te'po6 a luta pela exist:ncia individual6 o a?is'o se'pre 'edon(o da po?re;a6 a diferencia o nas fileiras dos pr)prios tra?al(adores6 a press o exercida de ?aixo pelas 'assas i2norantes e a influ:ncia corruptora dos partidos ?ur2ueses n o per'ite' 8ue estas 'anifesta<es 'a2n%ficas se desenvolva' plena'ente. Nodavia e'?ora continue e2o%sta e filisteu6 e se' ultrapassar e' @valor (u'ano@ o representante '=dio das classes ?ur2uesas6 o operrio '=dio sa?e por experi:ncia 8ue as suas necessidades e os seus desejos naturais 'ais si'ples s) poder o ser satisfeitos so?re as ru%nas do siste'a capitalista. 1s idealistas exalta' a lon2%n8ua 2era o futura 8ue se tornar di2na do socialis'o exata'ente co'o os crist os exalta' as pri'eiras co'unidades crist s. Fosse 8ual fosse a psicolo2ia dos pri'eiros adeptos do cristianis'o Ge os Atos dos Ap)stolos relata' casos de rou?o da propriedade co'u'H6 e' todo o caso6 8uando se co'eou a expandir6 o cristianis'o n o s) fal(ou nos seus esforos para re2enerar as al'as de toda a popula o6 'as ele pr)prio de2enerou6 tornando&se 'aterialista e ?urocrticoE a prtica da instru o fraterna de u' crist o por outro crist o cedeu lu2ar ao papis'o6 a 'endicidade errante ao parasitis'o 'onacalE e' su'a6 a cristandade6 lon2e de su?'eter&se&l(esE n o foi o fruto das atitudes insuficientes ou da avide; dos Pais da #2reja6 'as si' das leis inexorveis 8ue fa;e' depender a psicolo2ia (u'ana das condi<es da vida social e do tra?al(o socialE os Pais da #2reja n o fi;era' sen o de'onstrar esta depend:ncia nas suas pessoas. Se o socialis'o tivesse por fi' criar u'a nova nature;a (u'ana nos li'ites da anti2a sociedade6 nada 'ais seria do 8ue u'a nova edi o das vel(as utopias 'orali;antes. 1 socialis'o n o te' por fi' criar u'a psicolo2ia socialista co'o pre'issa do socialis'o6 'as si' criar as condi<es de vida socialista co'o pre'issas de u'a psicolo2ia socialista. Lon Trotsky $ap%tulo 0### & 3' 2overno operrio na Rssia e o socialis'o Mostra'os 8ue as pre'issas o?jetivas de u'a revolu o socialista j fora' reali;adas pelo desenvolvi'ento econK'ico dos pa%ses capitalistas avanados. Mas 8ue podere'os di;er6 no 8ue respeita 9 RssiaW Acaso6 podere'os esperar 8ue a passa2e' do poder para as ' os do proletariado russo seja o in%cio da transfor'a o da nossa econo'ia nacional nu'a econo'ia socialistaW Responde'os a esta 8uest o ( u' ano6 nu' arti2o 8ue foi su?'etido6 nos )r2 os das duas fac<es do nosso partido6 ao fo2o cru;ado de u'a severa cr%tica. Di;%a'os n)s> @A classe operria n o esperava 'ila2res da $o'una@6 di;&nos Marx. V n o deve'os (oje esperar

'ila2res i'ediatos da ditadura do proletariado. 1 poder pol%tico n o = todo&poderoso. Seria a?surdo acreditar 8ue ?asta ao proletariado6 para su?stituir o capitalis'o pelo socialis'o6 to'ar o poder e fa;er e' se2uida al2uns decretos. 3' siste'a econK'ico n o = o produto de 'edidas to'adas pelo 2overno. Nudo 8uanto o proletariado pode fa;er = utili;ar co' toda a ener2ia poss%vel o poder pol%tico para facilitar e encurtar o ca'in(o 8ue condu; a evolu o econK'ica para o coletivis'o. @1 proletariado co'ear pelas refor'as 8ue fi2ura' na8uilo a 8ue c(a'a' o pro2ra'a '%ni'oE e a pr)pria l)2ica da sua posi o o?ri2&los& a passar direta'ente para 'edidas coletivistasA. @A introdu o do dia de oito (oras e de u' i'posto so?re a renda rapida'ente pro2ressiva ser co'parativa'ente fcil6 e'?ora o centro de 2ravidade n o resida na outor2a dos @atos@6 'as na or2ani;a o da sua reali;a o na prtica. Mas a principal dificuldade O e = a8ui 8ue se situa a passa2e' ao coletivis'o O residir na or2ani;a o6 pelo Estado6 da produ o nas f?ricas 8ue ten(a' sido fec(adas pelos seus proprietrios e' resposta 9 outor2a destes atos. Decretar u'a lei para a?olir o direito de (erana e colocar esta lei e' prtica ser6 co'parativa'ente6 u'a tarefa fcil. As (eranas so? for'a de capital&din(eiro n o e'?araa' decerto o proletariado6 ne' pesar o na sua econo'ia. Mas6 para preenc(er a fun o de (erdeiro da terra ou do capital industrial6 o Estado operrio te' de estar pronto a e'preender a or2ani;a o da produ o socialA. @Poder&se& di;er a 'es'a coisa6 'as nu' 2rau superior6 da expropria o O co' ou se' indeni;a o. A expropria o co' indeni;a o seria politica'ente vantajosa6 'as financeira'ente dif%cil6 en8uanto a expropria o se' indeni;a o seria financeira'ente vantajosa6 'as politica'ente dif%cil. Mas ser na or2ani;a o da produ o 8ue se ir o encontrar as 'aiores dificuldades. Repeti'os> u' 2overno do proletariado n o = u' 2overno capa; de fa;er 'ila2resA. @A sociali;a o da produ o co'ear nos ra'os da indstria e' 8ue ela apresenta 'enores dificuldades. Bo pri'eiro per%odo6 a produ o sociali;ada ser li'itada a u' certo n'ero de osis6 li2ados 9s e'presas privadas pelas leis da circula o de 'ercadorias. Juanto 'ais se estender o do'%nio da produ o social e 'ais evidentes se tornare' as suas vanta2ens6 'ais s)lido se sentir o novo re2i'e pol%tico e 'ais resolutas se tornar o as 'edidas econK'icas ulteriores do proletariado. Poder apoiar&se Ge apoiar&se&H6 para to'ar estas 'edidas6 n o s) nas foras produtivas nacionais6 'as ta'?=' na t=cnica do 'undo inteiro6 exata'ente co'o6 na sua pol%tica revolucionria6 n o se apoiar so'ente na sua experi:ncia das rela<es de classes no seu pa%s 'as ta'?=' e' toda a experi:ncia (ist)rica do proletariado internacional@. A do'ina o pol%tica do proletariado = inco'pat%vel co' a sua escravatura econK'ica. Seja 8ual for a ?andeira pol%tica so? a 8ual o proletariado ten(a ascendido ao poder6 ele ser o?ri2ado a to'ar o ca'in(o de u'a pol%tica socialista. Seria o 'xi'o do utopis'o pensar 8ue o proletariado6 depois de ter ascendido 9 do'ina o pol%tica atrav=s do 'ecanis'o interno de u'a revolu o ?ur2uesa6 possa6 ainda 8ue o deseje6 li'itar a sua 'iss o a criar as condi<es de'ocrticas e repu?licanas da do'ina o social da ?ur2uesia. Mes'o 8ue seja te'porria6 a do'ina o pol%tica do proletariado enfra8uecer nu' 2rau extre'o a resist:ncia do capital6 8ue te' constante'ente necessidade do apoio do Estado6 e far i'pulsionar nu' surto 2i2antesco a luta econK'ica do proletariado. 1s operrios n o poder o deixar de recla'ar o apoio do 2overno revolucionrio para os 2revistas6 e u' 2overno 8ue se ap)ia nos operrios n o poder recus&lo. Mas isto ter co'o conse8U:ncia anular os efeitos da exist:ncia dos operrios6 n o s) no terreno pol%tico6 'as ta'?=' no terreno econK'icoE redu;ir a u' Estado de fic o a propriedade privada dos 'eios de produ o. Estas conse8U:ncias sociais e econK'icas6 inevitveis na ditadura do proletariado6 'anifestar&se& o 'uito cedo6 'uito antes de estar ter'inada a de'ocrati;a o do siste'a pol%tico. $ai a ?arreira entre o pro2ra'a '%ni'o e o pro2ra'a 'xi'o lo2o 8ue o proletariado to'a o poder. 1 pri'eiro pro?le'a 8ue o re2i'e proletrio ter de a?ordar lo2o 8ue c(e2ue ao poder6 = a 8uest o a2rria6 9 8ual est li2ada a sorte das 2randes 'assas da popula o russa. Ba solu o desta 8uest o6 co'o na de todas as outras6 o proletariado to'ar por 2uia o o?jetivo funda'ental da sua pol%tica

econK'ica> dispor de u' do'%nio t o vasto 8uanto poss%vel para or2ani;ar u'a econo'ia socialista. Entretanto6 esta pol%tica a2r%cola6 tanto na sua for'a co'o no rit'o da sua prtica6 ter de ser deter'inada e' fun o dos recursos 'ateriais de 8ue o proletariado dispon(a6 assi' co'o pelo desejo de n o lanar poss%veis aliados nas fileiras da contra&revolu o. A 8uest o a2rria6 isto =6 a 8uest o da sorte da a2ricultura tal co'o se coloca e' ter'os de rela<es sociais6 n o se redu;6 ?e' entendido6 9 8uest o da terra6 isto =6 9s for'as da propriedade da terra. Mas n o ( dvida al2u'a 8ue a solu o tra;ida ao pro?le'a6 e'?ora n o decida a evolu o da a2ricultura6 decidir pelo 'enos a pol%tica a2rria do proletariado> por outras palavras6 o 8ue o re2i'e proletrio far da terra deve estar inti'a'ente li2ado 9 sua atitude e' 2eral co' rela o ao curso e 9s necessidades do desenvolvi'ento da a2ricultura. F por esta ra; o 8ue a 8uest o da terra ocupa o pri'eiro lu2ar. 3'a solu o do pro?le'a da terra 9 8ual os social&revolucionrios dera' u'a popularidade 8ue est lon2e de ser irreprovvel6 = a sociali;a o de toda a terra. Eis u' ter'o 8ue6 u'a ve; dese'?araado da sua 'arca ou patente6 europ=ia6 nada 'ais si2nifica do 8ue a @i2ualdade no e'pre2o da terra@ ou a @redistri?ui o ne2ra@. 1 pro2ra'a da i2ual redistri?ui o da terra sup<e pois a expropria o de toda a terra6 n o s) da terra 8ue pertence a proprietrios privados e' 2eral ou a ca'poneses proprietrios6 'as ta'?=' da terra co'unitria. Se nos le'?rar'os 8ue a expropria o deve ser u' dos pri'eiros atos do novo re2i'e6 isto =6 nu' 'o'ento e' 8ue as rela<es da econo'ia 'ercantil e capitalista s o ainda co'pleta'ente do'inantes6 tere'os de constatar 8ue os ca'poneses seria' Gou 'el(or6 pensaria' serH as pri'eiras @v%ti'as@ da expropria oE se nos le'?rar'os 8ue6 durante vrias d=cadas6 o ca'pon:s pa2ou o i'posto 8ue tornaria sua propriedade a terra 8ue l(e foi desi2nada e' partil(aE se nos le'?rar'os 8ue al2uns dos nossos ca'poneses 'ais a?astados ad8uirira' vastas extens<es de terra fa;endo incontestavel'ente sacrif%cios considerveis6 sacrif%cios consentidos por u'a 2era o 8ue ainda viveE podere'os facil'ente i'a2inar a for'idvel resist:ncia 8ue provocaria a tentativa de transfor'ar e' propriedade estatal as terras co'unitrias e as 8ue pertence' a pe8uenos proprietrios. Ao a2ir desta 'aneira6 o novo re2i'e co'earia por levantar no ca'pesinato u'a enor'e oposi o contra ele. E por 8ue ra; o deveria' as terras co'unitrias e as dos pe8uenos proprietrios ser transfor'adas e' propriedade do EstadoW A fi' de as tornar dispon%veis6 de 8ual8uer 'aneira6 para a sua explora o econK'ica6 @i2ual@ por todos os a2ricultores6 co'preendendo os atuais ca'poneses se' terra e os tra?al(adores a2r%colas. Assi'6 do ponto de vista econK'ico6 o novo re2i'e nada 2an(aria co' a expropria o dos pe8uenos proprietrios e das terras co'unitrias6 por8ue6 ap)s a redistri?ui o6 as terras estatais ou p?licas seria' cultivadas co'o terras privadasE e6 do ponto de vista pol%tico6 o novo re2i'e co'eteria u' erro 2rosseiro6 por8ue levantaria i'ediata'ente a 'assa do ca'pesinato contra o proletariado das cidades6 ca?ea da pol%tica revolucionria. Al=' disso6 u'a distri?ui o i2ual das terras sup<e 8ue o e'pre2o de ' o de o?ra assalariada ser proi?ida por lei. 1ra6 a a?oli o do tra?al(o assalariado pode e deve ser u'a conse8U:ncia das refor'as econK'icas6 'as n o previa'ente travada por 'eios jur%dicos. B o ?asta proi?ir aos proprietrios a2r%colas capitalistas o e'pre2o de ' o de o?ra assalariada6 = necessrio antes asse2urar aos cultivadores se' terra u'a exist:ncia racional do ponto de vista social e econK'ico. So? a =2ide da i2ualdade no uso da terra6 proi?ir o e'pre2o de ' o de o?ra assalariada si2nificaria6 por u' lado6 o?ri2ar os cultivadores se' terra a instalar&se e' parcelas '%ni'as6 por outro lado6 o?ri2ar o 2overno a fornecer&l(es os instru'entos e os fundos necessrios 9 sua produ o6 social'ente irracional. $o'preende&se ?e' 8ue o proletariado6 8uando intervier na or2ani;a o da a2ricultura6 n o co'ear por li2ar aos seus dispersos pedaos de terra cultivadores dispersos6 'as por fa;er explorar as 2randes propriedades pelo Estado ou pelas co'unas. S) 8uando a sociali;a o da

produ o estiver ?e' fir'e = 8ue o processo da sociali;a o poder avanar6 no sentido da interdi o do tra?al(o assalariado. A pe8uena 2ranja capitalista tornar&se&9 ent o i'poss%velE 'as o 'es'o n o acontecer 9s pe8uenas explora<es 8ue vive' e' econo'ia 'ais ou 'enos fec(ada6 cuja expropria o n o entra de 'odo al2u' nos planos do proletariado socialista. E' todo o caso6 n o pode'os e'preender a aplica o de u' pro2ra'a de distri?ui o i2ual 8ue6 por u' lado6 co'porta u'a expropria o se' o?jeto6 pura'ente for'al6 dos pe8uenos proprietrios6 e por outro6 provoca o e'parcela'ento co'pleto das 2randes propriedades. Esta pol%tica6 8ue n o passa de desperd%cio6 do ponto de vista econK'ico6 s) poderia ter u' ')?il ulterior ut)pico e reacionrioE aci'a de tudo6 s) serviria para enfra8uecer politica'ente o partido revolucionrio. At= 8ue ponto pode a pol%tica socialista da classe operria ser aplicada 9s condi<es econK'icas da RssiaW Existe u'a coisa 8ue pode'os di;er co' certe;a> encontrar&se& 'ais depressa perante o?stculos pol%ticos do 8ue perante o atraso t=cnico do pa%s. Se' o apoio estatal direto do proletariado europeu6 a classe operria russa n o poder 'anter&se no poder e transfor'ar a sua do'ina o te'porria e' ditadura socialista durvel. So?re isto6 dvida al2u'a = per'itida. Mas ta'?=' n o ( dvida nen(u'a de 8ue u'a revolu o socialista no ocidente tornar&nos& direta'ente capa;es de transfor'ar a do'ina o te'porria da classe operria nu'a ditadura socialista. E' !".-6 5autsMi6 ao discutir as perspectivas do desenvolvi'ento social e ao avaliar as possi?ilidades de u'a pr)xi'a revolu o na Rssia6 escreveu> @Ba Rssia6 a revolu o n o pode condu;ir i'ediata'ente a u' re2i'e socialista. As condi<es econK'icas do pa%s est o lon2e de estar 'aduras para isso@. Mas a revolu o russa daria certa'ente u' poderoso i'pulso ao 'ovi'ento proletrio no resto da Europa6 e as lutas 8ue da% resultaria' poderia' 'uito ?e' levar ao poder o proletariado ale' o. @Nal resultado@6 continuava 5autsMi6 @dever ter lar2a influ:ncia e' toda a Europa. Dever condu;ir 9 do'ina o pol%tica do proletariado na Europa ocidental6 dar ao proletariado da Europa oriental a possi?ilidade de encurtar as etapas do seu desenvolvi'ento e6 copiando o exe'plo da Ale'an(a6 instaurar artificial'ente institui<es socialistas. A sociedade n o pode6 na sua totalidade6 saltar artificial'ente nen(u'a das etapas do seu desenvolvi'ento6 'as al2u'as das suas partes constituintes pode' acelerar o seu desenvolvi'ento6 por8ue n o t:' de suportar o fardo de tradi<es 8ue os pa%ses 'ais anti2os carre2a'. #sto pode acontecer6 'as6 co'o j disse'os6 deixa'os a8ui o do'%nio do inevitvel para se entrar no poss%vel6 e pode acontecer 8ue as coisas se passe' de outro 'odo@. Estas lin(as fora' escritas pelo te)rico social&de'ocrata ale' o u' 'o'ento e' 8ue exa'inava se u'a revolu o estalaria pri'eiro na Rssia ou no 1cidente. Depois6 o proletariado russo revelou u'a fora colossal e ultrapassou as esperanas 'ais oti'istas dos social&de'ocratas russos. 1 curso da revolu o russa foi deter'inado6 pelo 'enos nos seus traos funda'entais. 1 8ue pertencia ao do'%nio do poss%vel dois ou tr:s anos antes6 aproxi'ou&se do provvel e6 tudo o indica6 est 'uito pr)xi'o de se tornar inevitvel. Lon Trotsky $ap%tulo #4 & A Revolu o e a Europa E' Vun(o de !"./ escrev%a'os> @Mais de 'eio s=culo se passou depois de !,-,6 'ais de 'eio s=culo de incessantes con8uistas do

capitalis'o no 'undo inteiroE 'ais de 'eio s=culo durante o 8ual a ?ur2uesia 'anifestou a sua sede de'ente de u'a do'ina o pela 8ual n o (esita e' se ?ater fero;'ente. @$o'o u' (o'e' 8ue6 procurando o 'ovi'ento perp=tuo6 encontra o?stculos ap)s o?stculos6 e acu'ula '8uinas so?re '8uinas para os ultrapassar6 a ?ur2uesia 'odificou e reconstruiu o seu aparel(o de Estado evitando u' conflito @extra&le2al@ co' as foras 8ue l(e s o (ostis. Mas6 assi' co'o o nosso investi2ador aca?a u' dia por deparar co' o inultrapassvel o?stculo da lei da conserva o da ener2ia6 assi' a ?ur2uesia ir deparar final'ente co' u' lti'o o?stculo para ela inultrapassvel> os anta2onis'os de classe6 8ue condu;ir o inevitavel'ente ao conflito. @$riando laos entre todos os pa%ses pelo 'odo de produ o e pelo co'=rcio6 o capitalis'o fe; do 'undo inteiro u' or2anis'o nico6 econK'ico e pol%tico. Assi' co'o o 'oderno siste'a de cr=dito li2a 'il(ares de e'presas atrav=s de laos indivis%veis e d ao capital u'a inacreditvel 'o?ilidade6 8ue per'ite evitar 'uitas pe8uenas fal:ncias6 'as =6 ao 'es'o te'po6 a causa da a'plitude se' precedentes das crises econK'icas 2erais6 assi' ta'?=' os esforos econK'icos e pol%ticos do capitalis'o6 o seu 'ercado 'undial6 o seu siste'a de 'onstruosas d%vidas de Estado6 os a2rupa'entos pol%ticos de na<es 8ue rene' todas as foras da rea o nu'a esp=cie de truste 'undial O n o s) resistira' a todas as crises pol%ticas individuais6 'as ta'?=' preparara' as ?ases de u'a crise social de u'a extens o inaudita. @Recalcando todos os sinto'as da doena 9 superf%cie6 iludindo todas as dificuldades6 adiando a solu o dos pro?le'as 'aiores da pol%tica interna e internacional6 a ?ur2uesia aca?ou por adiar o desenlaceE 'as6 por isso 'es'o6 preparou u'a li8uida o radical do seu papel6 9 escala 'undial. Apressou&se a unir&se a todas as foras reacionrias6 se' se preocupar co' a sua ori2e'. 1 papa e o sult o n o s o os seus a'i2os 'enores. A nica ra; o 8ue a i'pediu de esta?elecer laos de a'i;ade co' o i'perador da $(ina6 foi por8ue ele n o representa fora al2u'a. Era ?astante 'ais proveitoso para a ?ur2uesia pil(ar o seu territ)rio do 8ue conserv&lo ao eu servio6 pa2ando&l(e as suas rendas pelas fun<es de pol%cia. 0e'os pois 8ue a ?ur2uesia fe; depender lar2a'ente a esta?ilidade do seu siste'a de Estados da precria esta?ilidade dos ?aluartes pr=&capitalistas da rea o. #sto d aos aconteci'entos 8ue atual'ente decorre'6 u' carter internacional6 e a?re lar2os (ori;ontes. A e'ancipa o pol%tica da Rssia so? a dire o da classe operria elevar esta classe a cu'es (ist)ricos descon(ecidos at= esse dia6 e dela faa a iniciadora da li8uida o do capitalis'o 'undial6 da 8ual a (ist)ria reali;ou todas as condi<es o?jetivas@. Se o proletariado russo6 tendo ascendido te'poraria'ente ao poder6 n o levar a revolu o6 por sua pr)pria iniciativa6 a territ)rio europeu6 ser o?ri2ado a fa;:&lo pelas foras da rea o feudal& ?ur2uesa europ=ia. Ser natural'ente intil6 na (ora atual6 deter'inar os '=todos 8ue e'pre2ar a revolu o russa para se lanar ao assalto da vel(a Europa capitalista. Estes '=todos poder o ser perfeita'ente i'previstos. No'e'os a PolKnia co'o exe'plo dos laos entre a Leste revolucionrio e o 1cidente revolucionrio6 entendendo&se 8ue se trata 'ais de u'a ilustra o do nosso ponto de vista 8ue de u'a verdadeira previs o. 1 triunfo da revolu o na Rssia si2nificar a vit)ria inevitvel da revolu o na PolKnia. B o = dif%cil i'a2inar 8ue a exist:ncia de u' re2i'e revolucionrio nas de; prov%ncias da PolKnia russa dever condu;ir a u'a revolta da Gali;ia e da PosnCnia. 1s 2overnos dos Qo(en;ollern e dos Qa?s?ur2s responder o enviando foras 'ilitares para a fronteira polaca para6 e' se2uida6 a atravessar e es'a2ar o seu ini'i2o no seu verdadeiro centro> 0ars)via. F a?soluta'ente evidente 8ue a revolu o russa n o poder deixar a sua van2uarda ocidental nas ' os da soldadesca austro& prussiana. 3'a 2uerra contra os 2overnos de Guil(er'e ## e de Francisco Vos= tornar&se&6 nestas condi<es6 u' ato de autodefesa por parte do 2overno revolucionrio russo. Jue atitude adotar ent o o proletariado da Zustria e da Ale'an(aW F evidente 8ue n o poderia ficar passivo en8uanto os ex=rcitos destes dois pa%ses condu;e' u'a cru;ada contra&revolucionria. 3'a 2uerra entre a Ale'an(a feudal&?ur2uessa e a Rssia revolucionria condu;ir inevitavel'ente a u'a revolu o proletria na Ale'an(a. A 8ue' esta afir'a o possa parecer de'asiado cate2)rica6 respondendo

pedindo&l(e 8ue procure o aconteci'ento (ist)rico 8ue teria 'ais possi?ilidades de levar os operrios ale' es e os reacionrios ale' es a u'a prova a?erta de fora. Juando o nosso 'inist=rio de 1utu?ro decretou i'prevista'ente a lei 'arcial na PolKnia6 espal(ou&se u' ru'or a?soluta'ente plaus%vel se2undo o 8ual esta 'edida teria sido to'ada por instru<es vindas direta'ente de Rerli'. Ba v=spera da dispers o da Du'a6 os jornais 2overna'entais pu?licara' infor'a<es6 apresentando&as co'o a'eaas6 a respeito das ne2ocia<es e' curso entre os 2overnos de Rerli' e de 0iena6 so?re a eventualidade de u'a interven o ar'ada nos ne2)cios internos da Rssia6 co' o fi' de redu;ir a sedi o. Ben(u'a esp=cie de des'entido oficial pKde enfra8uecer o c(o8ue provocado por estas infor'a<es. Era claro 8ue6 nos palcios de tr:s pa%ses vi;in(os6 se preparava u'a san2renta vin2ana contra& revolucionria. Poderia' as coisas ser de outro 'odoW Poderia' as 'onar8uias se'i&feudais dos pa%ses vi;in(os ficar passivas en8uanto as c(a'as da revolu o 8uei'ava' as fronteiras do seus reinosW E'?ora esteja ainda lon2e de ter con8uistado a vit)ria6 a revolu o russa teve j os seus efeitos na Gali;ia atrav=s da PolKnia. @Jue' teria podido prever6 ( u' ano O afir'ou Das;insMi e' Maio lti'o6 na confer:ncia de Lvov do partido social&de'ocrata O o 8ue se passa neste 'o'ento na Gali;iaW Este 2rande 'ovi'ento ca'pon:s deixou estupefata a Zustria inteira. \?ara; ele2eu u' social&de'ocrata para o lu2ar de vice&pre?oste do consel(o re2ional. $a'poneses pu?lica' u' jornal socialista revolucionrio destinado aos ca'poneses6 intitulado A Randeira 0er'el(a6 reali;a'&se 2randes co'%cios de ca'poneses de perto de P..... pessoas6 'anifesta<es atravessa' as aldeias da Gali;ia6 outrora t o cal'as e apticas6 ?randindo ?andeiras ver'el(as e cantando (inos revolucionrios. @Jue acontecer 8uando o anncio da nacionali;a o do solo vier da Rssia e atin2ir estes ca'poneses 'iserveisW@. Q 'ais de dois anos6 no decurso de u'a discuss o co' o socialista polaco Lu;nia6 5autsMi apontou 8ue a Rssia n o deve ser j considerada co'o u'a 2ril(eta li2ada aos p=s da PolKnia6 ne' a PolKnia co'o u'a testa de ponta oriental da Europa revolucionria cravada co'o un(a nas estepes da ?ar?rie 'oscovita. Se a revolu o russa se desenvolver e conse2uir a vit)ria6 a 8uest o polaca6 se2undo 5autsMi6 @encontrar a sua acuidade6 'as n o no sentido 8ue pensa Lu;nia. A sua ponta diri2ir&se& n o contra a Rssia6 'as contra a Zustria e a Ale'an(a e6 se a PolKnia serve a causa da revolu o6 o seu dever ser6 n o defender a revolu o contra a Rssia6 'as estend:&la 9 Zustria e 9 Ale'an(a@. Esta profecia est ?e' 'ais perto de se reali;ar do 8ue 5autsMi o poderia pensar. Mas u'a PolKnia revolucionria n o = o nico ponto de partida poss%vel para u'a revolu o na Europa. V indica'os 8ue a ?ur2uesia se a?steve siste'atica'ente de resolver 'uitas 8uest<es co'plexas e 2raves6 tanto e' pol%tica interna co'o externa. 1s 2overnos ?ur2ueses colocara' enor'es 'assas de (o'ens so? as ar'as6 'as s o no entanto incapa;es de dese'?araar os n)s enredados da pol%tica internacional. S) u' 2overno 8ue ten(a o apoio da na o cujos interesses vitais esteja' e' jo2o6 ou ainda u' 2overno 8ue sinta o c( o fu2ir so? os seus p=s e seja inspirado pela cora2e' do desespero6 pode lanar para o co'?ate centenas e 'il(ares de (o'ens. Bas 'odernas condi<es de cultura pol%tica6 de ci:ncia 'ilitar6 de sufr2io universal e de servio 'ilitar o?ri2at)rio6 s) u'a profunda confiana ou u' aventureiris'o insensato pode lanar duas na<es para u' conflito. Ba 2uerra franco&prussiana de !,+.6 (avia6 de u' lado6 Ris'arcM6 8ue co'?atia pela prussiani;a o da Ale'an(a6 o 8ue6 e' lti'a conse8U:ncia6 si2nificava a unidade nacional6 necessidade ele'entar recon(ecida por todos os ale' esE do outro lado o 2overno de Bapole o ###6 insolente6 i'potente6 despre;ado pela na o6 pronto a lanar ' o de 8ual8uer aventura suscept%vel de l(e asse2urar 'ais do;e 'eses de exist:ncia. A 'es'a divis o de pap=is condu;iu 9 2uerra russo&japonesa. Qavia6 de u'a lado6 o 2overno do MiMado6 ao 8ual6 at= esse dia6 nen(u' proletariado revolucionrio se opun(a6 8ue lutava pela do'ina o do capital japon:s no Extre'o&

1riente6 do outro u' 2overno autocrtico 8ue tin(a feito a sua =poca e se esforava por fa;er es8uecer as derrotas sofridas no interior por vit)rias no exterior. Bos vel(os pa%ses capitalistas n o ( reivindica<es @nacionais@6 isto =6 reivindica<es da sociedade ?ur2uesa na sua totalidade6 das 8uais a ?ur2uesia diri2ente se possa tornar a 2uardi . 1s 2overnos da Frana6 da #n2laterra6 da Ale'an(a e da Zustria s o incapa;es de condu;ir 2uerras nacionais. 1s interesses vitais das 'assas6 os interesses das nacionalidades opri'idas6 a pol%tica interna ?r?ara de u' pa%s vi;in(o6 j n o s o suscept%veis de levar u' s) 2overno ?ur2u:s a fa;er u'a 2uerra 8ue pudesse ter u' carter li?ertador6 portanto nacional. Por outro lado ainda6 os interesses dos larpios capitalistas6 8ue condu;e'6 de te'pos a te'pos6 este ou a8uele 2overno a entrar e' conflito e a 'ostrar a sua fora ao 'undo6 n o pode' suscitar 8ual8uer resposta das 'assas. E = por isto 8ue a ?ur2uesia n o pode6 ou n o 8uer6 procla'ar6 ne' condu;ir6 2uerras nacionais. E a 8ue condu;e' as 2uerras anti&nacionais 'odernas6 = o 8ue se pode ver das duas experi:ncias recentes> na Zfrica do Sul e no Extre'o&1riente. A severa derrota sofrida pelos conservadores i'perialistas na #n2laterra n o = devida6 e' lti'a anlise6 9s li<es da 2uerra contra os Roers. 3'a conse8U:ncia ?astante 'ais i'portante e 'ais a'eaadora da pol%tica do proletariado ?ritCnico 8ue6 depois de ter co'eado6 avanar co' ?otas de sete l=2uas. Juanto 9s conse8U:ncias da 2uerra russo&japonesa6 s o6 para o 2overno de S o Peters?ur2o6 suficiente'ente con(ecidas para 8ue seja necessrio ocupar&nos delas. Mas6 independente'ente destas duas experi:ncias6 desde o 'o'ento e' 8ue o proletariado europeu co'eou a levantar&se pelas suas pr)prias foras6 os 2overnos europeus6 recusara'&se se'pre a coloc&lo perante a alternativa da 2uerra ou da revolu o. F precisa'ente por8ue te'e' a revolta do proletariado 8ue os partidos ?ur2ueses s o o?ri2ados6 no pr)prio 'o'ento e' 8ue vota' so'as 'onstruosas para as despesas 'ilitares6 a fa;er declara<es solenes a favor da pa;6 a son(ar co' tri?unais internacionais de ar?itra2e' e 'es'o co' a or2ani;a o dos Estados 3nidos da Europa. Estas piedosas declara<es n o pode'6 natural'ente6 a?olir os anta2onis'os entre Estados6 ne' os conflitos ar'ados. A pa; ar'ada 8ue se instaurou na Europa ap)s a 2uerra franco&prussiana estava fundada nu' e8uil%?rio de foras 8ue n o supun(a so'ente a inviola?ilidade da Nur8uia6 a partil(a da PolKnia e a salva2uarda da Zustria O esse 'anto de Arle8ui' etno2rfico O 'as ta'?=' o suporte do a?solutis'o russo6 ar'ado at= aos dentes6 nas suas fun<es de pol%cia da rea o europ=ia. A 2uerra russo&japonesa deu u' severo 2olpe neste siste'a6 'antido artificial'ente6 no 8ual a autocracia ocupava u'a posi o de pri'eiro plano. A Rssia desapareceu por uns te'pos do pretenso concerto das pot:ncias. 1 e8uil%?rio entre as pot:ncias estava destru%do. Por outro lado6 as vit)rias japonesas excitava' os instintos a2ressivos da ?ur2uesia capitalista6 especial'ente nas Rolsas6 8ue representa' u' i'portante papel na pol%tica conte'porCnea. A possi?ilidade de u'a 2uerra e' territ)rio europeu au'entou consideravel'ente. $onflitos a'adurece' por todo o lado6 e se6 at= ao presente6 pudera' ser re2ulados por 'eios diplo'ticos6 n o (6 entretanto6 8ual8uer 2arantia de 8ue estes 'eios possa' su?sistir durante 'uito te'po. Mas u'a 2uerra europ=ia si2nifica inevitavel'ente u'a revolu o europ=ia. Durante a 2uerra russo&japonesa6 o partido socialista franc:s declarou 8ue6 se o 2overno franc:s interviesse e' favor da autocracia6 c(a'aria o proletariado a to'ar as 'edidas 'ais resolutas6 incluindo a revolta. E' Maro de !".I6 lo2o 8ue o conflito franco&ale' o e' Marrocos atin2iu o seu ponto cul'inante6 o ?ureau socialista internacional resolveu6 na eventualidade de u'a a'eaa de 2uerra @deter'inar os '=todos de a o 'ais vantajosos para todos os partidos socialistas da #nternacional e para toda a classe operria or2ani;ada6 a fi' de i'pedir a 2uerra ou de l(e pKr co?ro@. Batural'ente6 n o era 'ais do 8ue u'a resolu o. F necessria u'a 2uerra para pKr a prova a sua si2nifica o real6 'as a ?ur2uesia te' toda a ra; o e' evitar se'el(ante prova. Bo entanto6 infeli;'ente para a ?ur2uesia6 a l)2ica das rela<es internacionais = 'ais forte do 8ue a l)2ica da diplo'acia.

A ?ancarrota do Estado russo6 8uer seja o resultado da continua o da 2est o dos ne2)cios pela ?urocracia6 8uer seja declarada por u' 2overno revolucionrio 8ue recuse pa2ar os pecados do anti2o re2i'e6 ter na Frana terr%veis conse8U:ncias. 1s radicais6 8ue 'ant:' neste 'o'ento os destinos pol%ticos da Frana nas suas ' os6 assu'ira'6 ao to'ar o poder6 todas as fun<es de prote o dos interesses do capital. F por isto 8ue ( toda a ra; o e' ad'itir 8ue a crise financeira resultante da ?ancarrota russa se repercutir direta'ente e' Frana6 e to'ar a% a for'a de u'a a2uda crise pol%tica6 8ue s) pode aca?ar co' a passa2e' do poder para as ' os do proletariado. De u'a for'a ou de outra6 seja por inter'=dio de u'a revolu o na PolKnia6 ou pelas conse8U:ncias de u'a 2uerra europ=ia6 ou pelos efeitos da ?ancarrota do Estado russo6 a revolu o atravessar a fronteira e penetrar nos territ)rios da vel(a Europa capitalista. Mas6 e'?ora se' a press o de aconteci'entos exteriores co'o u'a 2uerra ou u'a ?ancarrota6 a revolu o pode produ;ir&se nu' futuro pr)xi'o6 so? o efeito do extre'o a2rava'ento da luta das classes e' 8ual8uer pa%s da Europa. B o estare'os for'ular a8ui (ip)teses so?re a 8uest o de sa?er 8ual ser o pri'eiro pa%s a to'ar o ca'in(o da revolu o6 'as u'a coisa = certa> = 8ue6 no lti'o per%odo e e' todos os pa%ses europeus6 as contradi<es entre as classes atin2ira' u'a alto 2rau de intensidade. 1 cresci'ento colossal da social&de'ocracia ale' 6 no 8uadro de u'a constitui o se'i& a?solutista6 condu;ir o proletariado a u'a luta a?erta contra a 'onar8uia se'i&feudal6 co'o u'a necessidade inelutvel. A 8uest o de u'a 2rande 2uerra6 co'o 'eio de resist:ncia a u' 2olpe de Estado pol%tico6 tornou&se6 no lti'o ano6 u'a 8uest o central na vida pol%tica do proletariado ale' o. E' Frana6 a passa2e' do poder para os radicais deixa ao proletariado as ' o inteira'ente livres6 as 'es'as ' os 8ue6 desde ( 'uito te'po6 estava' li2adas pela coopera o co' os partidos ?ur2ueses na luta contra o nacionalis'o e o clericalis'o. 1 partido socialista6 rico das i'ortais tradi<es de 8uatro revolu<es6 e a ?ur2uesia conservadora6 8ue se dissi'ula so? a 'scara do radicalis'o6 est o a frente. E' #n2laterra6 onde6 durante u' s=culo6 os dois partidos ?ur2ueses jo2ara' re2ular'ente o jo2o da ?scula do parla'entaris'o6 o proletariado6 so? a influ:ncia de toda u'a s=rie de fatores6 aca?a justa'ente de to'ar o ca'in(o da separa o pol%tica. En8uanto na Ale'an(a este processo levou duas d=cadas6 a classe operria in2lesa6 8ue possui poderosos sindicatos e = rica e' experi:ncias no do'%nio das lutas econK'icas6 pode6 e' al2uns saltos6 juntar& se ao ex=rcito do socialis'o continental. A revolu o russa exerce u'a influ:ncia enor'e so?re o proletariado europeu. B o contente e' destruir o a?solutis'o russo6 fora principal da rea o europ=ia6 ela criar6 na consci:ncia e no (u'or do proletariado europeu6 as pre'issas necessrias da revolu o. A fun o dos partidos operrios era e = a de revolucionar a consci:ncia da classe operria6 assi' co'o o desenvolvi'ento do capitalis'o revolucionou as rela<es sociais. Mas o tra?al(o de a2ita o e de or2ani;a o nas fileiras do proletariado te' a sua in=rcia interna. 1s partidos socialistas europeus O especial'ente o 'aior6 a social&de'ocracia ale' O desenvolvera' o seu conservadoris'o na 'es'a propor o e' 8ue as 2randes 'assas a?raara' o socialis'o6 e isto tanto 'ais 8uanto estas 'assas se tornara' 'ais or2ani;adas e disciplinadas. Por conse2uinte6 a social&de'ocrata6 or2ani;a o 8ue a?raa a experi:ncia pol%tica do proletariado6 pode6 nu' certo 'o'ento6 tornar&se u' o?stculo direto ao desenvolvi'ento do conflito a?erto entre os operrios e a rea o ?ur2uesa. Por outros ter'os6 o conservadoris'o do socialis'o propa2andista nos partidos proletrios pode6 nu' dado 'o'ento6 travar o proletariado na luta direta pelo poder. Mas a for'idvel influ:ncia exercida pela revolu o russa 'ostra 8ue esta influ:ncia destruir a rotina e o conservadoris'o de partido e colocar na orde' do dia a 8uest o de u'a prova de fora a?erta entre o proletariado e a rea o capitalista. A luta pelo sufr2io universal tornou&se encarniada na Zustria6 e' Saxe e na Prssia6 so? a influ:ncia direta das 2reves de 1utu?ro na Rssia. A revolu o no Leste injetar no proletariado ocidental o seu idealis'o revolucionrio e acordar o desejo de @falar russo@ co' o ini'i2o. Se o proletariado russo se encontrar no poder6 'es'o 8ue seja apenas e' conse8U:ncia de

u' 'o'entCneo concurso de circunstCncias na nossa revolu o ?ur2uesa6 encontrar a (ostilidade or2ani;ada da rea o 'undial e encontrar6 por outro lado6 o proletariado 'undial pronto a dar&l(e o seu apoio or2ani;ado. Deixada co' os seus pr)prios recursos6 a classe operria russa ser inevitavel'ente es'a2ada pela contra&revolu o desde 8ue o ca'pesinato se afaste delaE s) ter a possi?ilidade de li2ar a sorte do seu poder pol%tico e6 por conse8U:ncia6 a sorte de toda a revolu o russa6 9 da revolu o socialista na EuropaE lanar na ?alana da luta de classes de todo o 'undo capitalista o enor'e peso pol%tico e estatal 8ue l(e ter dado u' 'o'entCneo concurso de circunstCncias na revolu o ?ur2uesa russa. Nendo o poder de Estado nas suas ' os6 os operrios russos6 co' a contra&revolu o atrs deles6 lanar o aos seus ca'aradas do 'undo inteiro o vel(o 2rito de uni o 8ue ser desta ve; u' apelo 9 luta final> Proletrios de todos os pa%ses6 uni&vos. #n%cio da p2ina

Por #$e os !ar%istas se &p'em ao Terrorismo (ndivid$al


Leo Trotsky
)ovem*ro de 1911
Primeira Edio: Bove'?ro !"!! no Der 5a'pf6 'ensrio te)rico da Social De'ocracia Austr%aca. Fonte: .......... Trad$o de: ........ Transcrio de: ................... T!L de: Fernando A. S. Arajo6 jun(o 7../. +ireitos de ,eprod$o: Marxists #nternet Arc(ive G'arxists.or2H6 7../. A c)pia ou distri?ui o deste docu'ento = livre e indefinida'ente 2arantida nos ter'os da GB3 Free Docu'entation License. Bossos ini'i2os de classe t:' o costu'e de 8ueixar&se de nosso terroris'o. Eles 2ostaria' de por o r)tulo de terroris'o a todas as a<es do proletariado diri2idas contra os interesses do ini'i2o de classe. Para eles6 o '=todo principal de terroris'o = a 2reve. A a'eaa de u'a 2reve6 a or2ani;a o de pi8uetes de 2reve6 o ?oicote econK'ico a u' patr o super explorador6 o ?oicote 'oral a u' traidor de nossas pr)prias filas> tudo isso e 'uito 'ais = 8ualificado de terroris'o. Se por terroris'o se entende 8ual8uer coisa 8ue ate'ori;e o prejudi8ue o ini'i2o6 ent o a luta de classes n o = outra coisa sen o terroris'o. E o nico 8ue resta considerar = se os pol%ticos ?ur2ueses t:' o direito de procla'ar sua indi2na o 'oral acerca do terroris'o proletrio6 8uando todo seu aparato estatal6 co' suas leis6 pol%cia e ex=rcito n o = sen o u' instru'ento do terror capitalista. Bo entanto6 deve'os assinalar 8ue 8uando nos jo2a' na cara o terroris'o6 trata'6 ainda 8ue ne' se'pre de for'a consciente6 de dar&l(e a esta palavra u'a sentido 'ais estrito6 'enos indireto. Por exe'plo6 a destrui o das '8uinas por parte dos tra?al(adores = terroris'o neste sentido estrito do ter'o. A 'orte de u' patr o6 a a'eaa de incendiar u'a f?rica ou 'atar o seu dono6 o atentado a ' o ar'ada contra u' 'inistro> todos estes s o atos terroristas no sentido estrito do ter'o. B o

o?stante6 8ual8uer u' 8ue con(ea a verdadeira nature;a da social&de'ocracia internacional deve sa?er 8ue ela te' se colocado e' oposi o da 'aneira 'ais irreconcilivel a esta classe de terroris'o. Por 8ueW 1 @terror@ 'ediante a a'eaa ou a a o 2revista = patri'Knio dos operrios industriais ou a2r%colas. 1 si2nificado social de u'a 2reve depende6 e' pri'eiro lu2ar6 do ta'an(o da e'presa ou ra'o da indstria afetadaE e' se2undo lu2ar6 do 2rau de or2ani;a o6 disciplina e disposi o para a a o dos operrios 8ue participa'. #sto = certo tanto e' u'a 2reve econK'ica ou pol%tica. Se2ue sendo o '=todo de luta 8ue sur2e direta'ente do lu2ar 8ue na sociedade 'oderna ocupa o proletariado no processo de produ o. Para desenvolver&se6 o siste'a capitalista re8uer u'a superestrutura parla'entar. Por=' ao n o poder confinar o proletariado e' u' 2ueto pol%tico6 deve per'itir cedo ou tarde6 sua participa o no parla'ento. Bas elei<es se expressa o carter de 'assa do proletariado e seu n%vel de desenvolvi'ento pol%tico6 8ualidades deter'inadas por seu papel social6 so?retudo por seu papel na produ o. Do 'es'o 'odo 8ue nu'a 2reve6 nas elei<es o '=todo6 o?jetivos e resultado da luta depende' do papel social e da fora do proletariado co'o classe. So'ente os operrios pode' fa;er 2reve. 1s artes os arruinados pela f?rica6 os ca'poneses cuja 2ua envenena a f?rica6 os lu'pen&proletrios e' ?usca de u' ?o' ?oti'6 pode' destruir as '8uinas6 incendiar a f?rica ou assassinar o dono. So'ente a classe operria consciente e or2ani;ada pode enviar u'a forte representa o ao parla'ento para cuidar dos interesses proletrios. Bo entanto6 para assassinar a u' funcionrio do 2overno n o = necessrio contar co' as 'assas or2ani;adas. A receita para fa?ricar explosivos = acess%vel a todo o 'undo6 e 8ual8uer u' pode conse2uir u'a pistola. Bo pri'eiro caso6 ( u'a luta social6 cujos '=todos e vias se desprende' da nature;a da orde' social i'peranteE no se2undo6 u'a rea o pura'ente 'ecCnica 8ue = id:ntica e' todo o 'undo6 desde a $(ina at= a Frana> assassinatos6 explos<es6 etc.6 por=' total'ente in)cua e' rela o ao siste'a social. 3'a 2reve6 inclusive u'a 'odesta6 te' conse8U:ncias sociais> fortaleci'ento da auto&confiana dos operrios6 cresci'ento do sindicato6 e6 co' n o pouca fre8U:ncia6 u'a 'el(ora na tecnolo2ia produtiva. 1 assassinato do dono da f?rica provoca apenas efeitos policiais6 ou u'a troca de proprietrio desprovida de toda si2nifica o social. Para 8ue u' atentado terrorista6 'es'o u' 8ue o?ten(a @:xito@6 crie confus o na classe do'inante6 depende da situa o pol%tica concreta. Seja co'o for6 a confus o ter vida curtaE o estado capitalista n o se ?aseia e' 'inistros de estado e n o = eli'inado co' o desapareci'ento deles. As classes a 8ue serve' se'pre encontrar o pessoas para su?stitu%&losE o 'ecanis'o per'anece intacto e e' funciona'ento. Nodavia6 a desorde' 8ue produ; u' atentado terrorista nas filas da classe operria = 'uito 'ais profunda. Se para alcanar os o?jetivos ?asta ar'ar&se co' u'a pistola6 para 8ue serve esforar&se na luta de classesW Se u' pouco de p)lvora e u' pedao de c(u'?o ?asta' para perfurar a ca?ea de u' ini'i2o6 8ue necessidade ( de or2ani;ar a classeW Se te' sentido aterrori;ar os altos funcionrios co' o ru%do das explos<es6 8ue necessidade ( de u' partidoW Para 8ue fa;er passeatas6 a2ita o de 'assas6 elei<es6 se = t o fcil alvejar u' 'inistro desde a 2aleria do parla'entoW Para n)s o terror individual = inad'iss%vel precisa'ente por8ue ape8uena o papel das 'assas e' sua pr)pria consci:ncia6 as fa; aceitar sua i'pot:ncia e volta seus ol(os e esperanas para o 2rande vin2ador e li?ertador 8ue al2u' dia vir cu'prir sua 'iss o. 1s profetas anar8uistas da @propa2anda pelos fatos@ pode' falar at= pelos cotovelos so?re a influ:ncia esti'ulante 8ue exerce' os atos terroristas so?re as 'assas. As considera<es te)ricas e a experi:ncia pol%tica de'onstra' o contrrio. Juanto 'ais @efetivos@ fore' os atos terroristas6

8uanto 'aior for seu i'pacto6 8uanto 'ais se concentra a aten o das 'assas so?re eles6 'ais se redu; o interesse das 'assas por eles 6 'ais se redu; o interesse das 'assas e' or2ani;ar&se e educar&se. Por=' a fu'aa da explos o se dissipa6 o pCnico desaparece6 u' sucessor ocupa o lu2ar do 'inistro assassinado6 a vida volta 9 sua vel(a rotina6 a roda da explora o capitalista 2ira co'o antes> s) a repress o policial se torna 'ais selva2e' e a?erta. 1 resultado = 8ue o lu2ar das esperanas renovadas e da excita o artificial'ente provocada ve' a ser ocupado pela desilus o e a apatia. 1s esforos da rea o para por fi' 9s 2reves e ao 'ovi'ento operrio de 'assas te' cul'inado6 2eral'ente6 se'pre e e' todas as partes6 no fracasso. A sociedade capitalista necessita u' proletariado ativo6 ')vel e inteli2enteE n o pode6 portanto6 ter o proletariado co' os p=s e ' o atados por 'uito te'po. Por outro lado6 a @propa2anda pelos fatos@ dos anar8uistas te' de'onstrado cada ve; 'ais 8ue o estado = 'uito 'ais rico e' 'eios de destrui o f%sica e repress o 'ecCnica 8ue todos os 2rupos terroristas juntos. Se assi' =6 o 8ue acontece co' a revolu oW Fica ne2ada ou i'possi?ilitadaW De 'aneira nen(u'a. A revolu o n o = u'a si'ples so'a de 'eios 'ecCnicos. A revolu o so'ente pode sur2ir da intensifica o da luta de classes6 sua vit)ria e 2arantida so'ente pela fun o social do proletariado. A 2reve pol%tica de 'assas6 a insurrei o ar'ada6 a con8uista do poder estatalE tudo est deter'inado pelo 2rau de desenvolvi'ento da produ o6 a aliena o das foras de classe6 o peso social do proletariado e6 por lti'o6 pela co'posi o social do ex=rcito6 posto 8ue s o as foras ar'adas o fator 8ue decide o pro?le'a do poder no 'o'ento da revolu o. A social&de'ocracia = ?astante realista para n o descon(ecer a revolu o 8ue est sur2indo das circunstCncias (ist)ricas atuaisE pelo contrrio6 vai ao encontro da revolu o co' os ol(os ?e' a?ertos. Por='6 diferente'ente dos anar8uistas e e' luta a?erta co' eles6 a social&de'ocracia rec(aa todos os '=todos e 'eios cujo o?jetivo seja forar o desenvolvi'ento da sociedade artificial'ente e su?stituir a insuficiente fora revolucionria do proletariado co' prepara<es 8u%'icas. Antes de elevar&se 9 cate2oria de '=todo para a luta pol%tica6 o terroris'o fa; sua apari o so? a for'a de ato individual de vin2ana. Assi' foi na Rssia6 ptria do terroris'o. 1 aoita'ento dos presos pol%ticos levara' 0era \asulic( a expressar o senti'ento de indi2na o 2eral co' u' atentado contra o 2eneral Nrepov. Seu exe'plo repercutiu entre a intelectualidade revolucionria6 desprovidas do apoio das 'assas. 1 8ue co'eou co'o u' ato de vin2ana perpetrado e' for'a inconsciente foi elevado a todo u' siste'a e' !,+"&!,,!. As ondas de atentados anar8uistas na Europa 1cidental e A'=rica do Borte se'pre se produ;e' depois de al2u'a atrocidade co'etida pelo 2overno> fu;ila'entos de 2revistas ou execu<es de opositores pol%ticos. A fonte psicol)2ica 'ais i'portante do terroris'o = se'pre o senti'ento de vin2ana 8ue ?usca u'a vlvula de escape. B o ( necessidade de insistir 8ue a social&de'ocracia nada te' a ver co' esses 'oralistas a soldo6 8ue6 e' resposta a 8ual8uer ato terrorista6 fala' so'ente do @valor a?soluto@ da vida (u'ana. S o os 'es'os 8ue e' outras ocasi<es6 e' no'e de outros valores a?solutos6 por exe'plo6 a (onra nacional ou o prest%2io do 'onarca est o dispostos a levar 'il(<es de pessoas ao inferno da 2uerra. Qoje6 seu (er)i nacional = o 'inistro 8ue d a orde' de a?rir fo2o contra os operrios desar'ados6 e' no'e do sa2rado direito 9 propriedade privadaE a'an( 6 8uando a ' o desesperada do operrio dese'pre2ado cerre o pun(o ou se apodere de u'a ar'a6 falar o sandices so?re o inad'iss%vel 8ue = a viol:ncia e' 8ual8uer de suas for'as. Di2a' o 8ue di2a' os eunucos e fariseus 'orais6 o senti'ento de vin2ana te' seus direitos. Fala 'uito ?e' a favor da 'oral da classe operria a n o conte'pla o indiferente do 8ue ocorre neste6 o 'el(or dos 'undos poss%veis. B o extin2uir o insatisfeito desejo proletrio de vin2ana6 'as6 pelo contrrio6 aviv&lo u'a e outra ve;6 aprofund&lo6 diri2i&lo contra a verdadeira causa da injustia e a ?aixe;a (u'anas> essa = a tarefa da social&de'ocracia. Bos opo'os aos atentados terroristas por8ue a vin2ana individual n o nos satisfa;. A conta 8ue

nos deve pa2ar o siste'a capitalista = de'asiado elevada para ser apresentada a u' funcionrio c(a'ado 'inistro. Aprender a considerar os cri'es contra a (u'anidade6 todas as (u'il(a<es a 8ue se v:e' su?'etidos o corpo e o esp%rito (u'anos co'o excresc:ncias e express<es do siste'a social i'perante6 para e'pen(ar todas nossas ener2ias e' u'a luta coletiva contra este siste'a> essa = a causa na 8ual o ardente desejo de vin2ana pode encontrar sua 'aior satisfa o 'oral Le o NrotsMi 1-.9/1900 #nicial'ente pr)xi'o dos 'enc(evi8ues e e' se2uida ?olc(evi8ue. $o'o $o'issrio de Guerra diri2iu o Ex=rcito 0er'el(o 9 vit)ria na 2uerra civil russa e so?re a invas o i'perialista da Russa Sovi=tica. Ajudou a criar e diri2iu a 1posi o de Es8uerda a Stalin. Desenvolveu a teoria da Revolu o Per'anente e fundou a -] #nternacional. Atual'ente est o dispon%veis e' Portu2u:s as se2uintes o?ras> !".! !".I !".+ !"!! & Bov !"!I & Mar !"!" & A?r !"7! !"77 & Fev !"77 & Mai !"77 & Set !"7P !"7- & A?r !"7- & Set !"7/ & De; !"7, & De; !"7" & Fev !"7" & Mai !"7" & Vun !"7" & Bov !"7" !"P. !"P. & Van !"P. & A?r !"P. & Mai !"P. & Mai !"P. & Set 1ti'is'o e Pessi'is'o So?re o S=culo 44 e Muitas 1utras $oisas Ralano e Perspectivas A Revolu o de !"./ Gprefcio 9 edi o russaH Por 8ue os Marxistas se 1p<e' ao Nerroris'o #ndividual Sauda<es a Fran; Me(rin2 e Rosa Luxe'?ur2o A 3ni o Fraternal das Rep?licas Sovi=ticas Ba Escala da Qist)ria 3niversal Aten o 9 Neoria Sa?er Militar e Marxis'o 1 Futuris'o Juest<es do Modo de 0ida Lenine As Li<es de 1utu?ro A Prote o das M es e a Luta Pela Eleva o do B%vel $ultural 1 Marxis'o e a Rela o entre Revolu o Proletria e Revolu o $a'ponesa 1 Nriunfo de Estaline ^Nexto e' Gale2o_ A Revolu o Desfi2urada ^Nexto e' Gale2o_ Mais u'a ve; so?re Rrandler e N(al(ei'er ^Nexto e' Gale2o_ A Revolu o Per'anente Retorno ao PartidoW 1 Suic%dio de MaiaMovsMT 1 `Nerceiro Per%odoA dos Erros da #nternacional $o'unista A Palavra de 1rde' da Asse'?l=ia Bacional na $(ina 1 Jue F o $entris'o Narefas e Peri2os da Revolu o na andia 1 Peri2o Fascista Paira So?re a Ale'an(a

!"P. !"P! !"P! & Mar !"P! & Bov !"P! & Bov !"P7 & Bov !"P- & 1ut !"P/ !"P/ & A?r !"P/ & Bov !"PI & Van !"PI & Mar !"PI & Vul !"PI !"PI !"PI !"P+ !"P+ & 1ut !"P+ & Bov !"P+ & Bov !"P, !"P, !"P, & Set !"P, & Set !"P" & A?r !"P" & A?r !"P" & Vun !"P" & Vul !"P" & Vul !"P" & A2o !"P" & Set !"P" & Set !"P" & 1ut !"P" & 1ut !"P" & 1ut !"P" & 1ut

Qist)ria da Revolu o Russa 1 Jue = 3'a Situa o Revolucionria A Juest o da 3nidade Sindical ^Nexto e' Gale2o_ Est na Ale'an(a a $(ave da Situa o Mundial 1 3lti'atis'o Rurocrtico 1 Jue Foi a Revolu o de 1utu?ro Aonde 0ai a FranaW As Fra<es e a Juarta #nternacional 1 Pro?le'a Bacional e as Narefas do Partido Proletrio 1 Jue = u' `Vornal de MassasAW A Nrai o do @Partido 1perrio de 3nifica o Marxista@ Espan(ol A Frana na Encru;il(ada 1s Estados 3nidos Ap)s a $rise de !"7" Revolu o Nra%da & $apitulo / Moral e Revolu o Menc(evis'o e Rolc(evis'o na Espan(a Estalinis'o e Rolc(evis'o ". Anos do Manifesto $o'unista 3'a 0e; Mais> A 3ni o Sovi=tica e Sua Defesa 3' Estado B o 1perrio e B o Rur2u:s $arta 9 Vuventude Discurso Gravado para $onfer:ncia de Funda o da #0 #nternacional 1 Pro2ra'a de Nransi o Entrevista de Leon NrotsMT a Mateo Fossa A Juesto' 3craniana ^Nexto e' Gale2o_ 1 Marxis'o e' Bosso Ne'po Moralistas e Sicofantas $ontra o Marxis'o $arta aos Nra?al(adores da andia A #ndepend:ncia da 3crCnia e a $onfus o Sectria 1s Feudalistas De'ocrticos e a #ndepend:ncia da 3crCnia $arta a Va'es P. $annon A 3RSS na Guerra $arta a S(er'an StanleT G.,b!.b!"P"H Bova'ente e u'a 0e; Mais6 So?re a Bature;a da 3RSS 1 Referedu' e o $entralis'o De'ocrtico $arta a S(er'an StanleT G77b!.b!"P"H

!"P" & 1ut !"P" & Bov !"P" & De; !"P" & De; !"P" & De; !"P" & De; !"P" & De; !"P" & De; !"-. & Van !"-. & Van !"-. & Van !"-. & Van !"-. & Van !"-. & Van !"-. & Van !"-. & Van !"-. & Van !"-. & Van !"-. & Van !"-. & Van !"-. & Fev !"-. & Fev !"-. & Fev !"-. & Fev !"-. & Fev !"-. & Fev !"-. & Fev !"-. & Mar !"-. & A?r !"-. & A?r !"-. & A?r !"-. & A?r !"-. & Mai !"-. & Mai !"-. & Vun !"-. & A2o

$arta a Va'es P. $annon G7,b!.b!"P"H $arta a Max S(ac(t'an $arta a Va'es P. $annon 3'a 1posi o Pe8ueno&Rur2uesa no Socialist YorMers PartT $arta a Vo(n G. Yri2(t $arta a Max S(ac(t'an $arta 9 Maioria do $o'it: Bacional Gpri'eira cartaH $arta 9 Maioria do $o'it: Bacional Gse2unda cartaH $arta 9 Maioria do $o'it: Bacional Gterceira cartaH $arta 9 Maioria do $o'it: Bacional G8uarta cartaH $arta a Vosep( Qansen $arta A?erta ao $a'arada Rurn(a' $arta a Va'es P. $annon $arta a Farrell Do?s $arta a Vo(n G. Yri2(t $arta a Va'es P. $annon $arta a Yillia' F. Yarde $arta a Vosep( Qansen De u' Arran( o6 ao Peri2o de Gan2rena $arta a Martin A?ern $arta a Al?ert Gold'an & !.b.7b!"-. $arta a Al?ert Gold'an & !"b.7b!"-. De 0olta ao PartidoL $i:ncia e Estilo $arta a Va'es P. $annon Nesta'ento $arta a Vosep( Qansen $arta a Farrell Do??s & .-b.Pb!"-. $arta a Farrell Do??s & .-b.-b!"-. $arta a Farrell Do??s & !Ib.-b!"-. 1s Moralistas Pe8ueno&Rur2ueses e o Partido Proletrio Ralano dos Aconteci'entos Filandeses $arta a Va'es P. $annon Manifesto da #0 #nternacional So?re a Guerra #'perialista e a Revolu o Proletria Mundial $arta a A?ert Gold'an So?re o Partido @1perrio@

!"-. & A2o !"-. & A2o !"-. & A2o !"-. !"-.

$arta a Al?ert Gold'an $arta a $(ris Andre[s $lasse & Partido * Dire o 1 Qo'e' B o 0ive S) de Pol%tica 1s Sindicatos na Fpoca da Decad:ncia #'perialista

Seja u' 0oluntrioL Se voc: deseja cola?orar co' a constru o desta ?i?lioteca6 ou deseja iniciar u'a nova ?i?lioteca para u' autor cujo tra?al(o contri?ui de al2u'a 'aneira para a co'preens o do Marxis'o6 entre e' contato conosco. & See 'ore at> (ttp>bb[[[.'arxists.or2bportu2uesbtrotsMTbindex.(t'cst(as(.A1j#-+AP.dpuf

You might also like