Professional Documents
Culture Documents
Uun amenzu
:
:
.
. .2
.
- .
.
.
-
.
-
"
"
:
/ : .
/ : .
.
/ : 3
/ : .
/ : . .
- .
: .
( )
( )
( )
"
"
7
.)
Lexique religieux berbre et nologie: un essai de
)
(
:
:
Lemani n Lquran Lavim s :
.
teqbaylit
:
:
.
. .
-
.
-
.
9
.
-
- -
...
10
.
11
12
Tazwara:
Bismi Allah ad nebdu ad nfesser, asb akken nezmer, kra
di layat d-inezlen, ma yella anda nessexer, ne$ neccev ne ter
sta$fir Llah a yiwen, ttxil-k tebbet-a$ lajar, A bu ccan muqqer,
lanaya d ke imi-tt-neqqen, mne-a$ deg ubrid n cce, fell-ak
ay nettkal, efk-a$ lbaer, mel-a$ ayen ielen, tebbet-a$ deg
ubrid n Nnbi ahar, iqaden, yenoer, nekk d wid i d-isellen, efka$ laqel d bar, oel-a$ seg wid ivuen(1)
Icegga-a$-d Rebbi sebanu Nnbi fell-as taallit n Rebbi
d slam-is d rrama i txelqit merra, akken ad isuffe$ libad si lam
$er tafat, akken da$en ad isebgen abrid n leq, u yewwi-d yid-s
Lquran lmuoiza u d rrama s$ur Rebbi Lalamin i imdanen
merra. ef ay-agi yewwi-d ad d nesiwev tabrat i d-yewwi Nnbi
fell-as taallit n Rebbi d slam-is i wid ur nfehhem ara tutlayt n
tarabt, tutlayt s wacu i d-yusa Lquran Lkarim, ay-agi ad yili s
usuqqel n Lquran $er tutlayin nniven, u deg-sent tamazi$t. d
wagi i d iswi nne$ di leqdic agi imi nsemma: Lemani n Lquran
Lavim s teqbaylit.
Sebba i d-a$-yessawven $er uxeddim-agi d lexa n leqdic am
wagi, d ayen i a$-yerran ad nessefhem awal n Rebbi s teqbaylit,
akken ad d-nessebgen da$en d akken taqbaylit tezmer ad
tesuqqel Lquran, d$a s uxeddim agi ad nesban nnur d tafat
yelan di Lquran awal n Rebbi azza wa oalla.
D$a deg ubrid agi nezmer ad d-nebder leqdic i dyessawev: Kamal Nayt Zerrad deg uxeddim ines i wumi
isemma: Lexique religieux berbre et nologie: un essai de
traduction partielle du coran, leqdic da$en i d-yessawev
Ramvan At Manur d Lao Muemmed Tayeb d Ccix Meyan
1
13
Tasuta: gnration.
-yenna-t-id ebdellah, voir : Kamal Nait Zerrad : Lexique religieux berbre : Un essai de
traduction partielle, Milano, 1998, p13.
1
14
15
Tasuret n Lfatia:
)" ( : :-1
"
1 1 : - 2
.81 2002
17
.99 :-2
1 1 : :-3
.60 2001
" " : -4
18
: :) ( - 1
." :
-*
:) " ( - 2
- :
: : -
" :
.101
19
)32-32 (
Rebbi iwelleh lebd-is
Muqqer lberhan-is
Lmumen ifhem ira-t
I ixleq Llah i lmelk-is
Win yettun ccan-is
Ad yettwattu anda-tt tifrat?
.102 101 01 : :- 1
20
-2
.25 1
21
assen
)6:; (
A wid yesan Ddin deg wul nwen
Ad yawev leb$i nwen
er loennet i d abrid nwen.(1)
Ma d ( )d win tewse rrema-s taxelqit-is merra, ama d
laraq nsen ama d sebbat n temict nsen, ama d lxirat nsen,
ifa-agi tewwev ama d lmumen, ama d lkafer, d ale i yella
(lebd ivuen) ne$ d lebd n dir, ay-agi merra si rrema n Rebbi
azza wa oalla, muqqer lfevl-is,ziz ccan-is, $ef ay-agi yusa-d di
ladit i d-yessawev Ibn Maoa $ef Abi Hurayra yenna: Yenna-d
Rasul Llah fell-as taallit n Rebbi d slam-is: "Win ur nevlib Rebbi
ad yerfu fell-as"(2).
Win yewaoen ad yessuter
Rebbi kulci izmer-as
Lexzen-is yezga yemer
Yeur d larba aas(3)
."
):5 (Yenna Ibn Qayim Loawziya: Muqelt $er rrema n
Rebbi azza wa oalla, s rrema-s icegge-a$-d Rrusul, wwin-d
tiktabin, ksen-a$-d si lam, neffe$ $er tafat, wwin-d tamusni,
yeuqet loehl deg ne$, nedder$el yu$al nettwali, nedda deg
webrid iweqmen, abrid yessufu$en, s rrema n Rebbi lalamin
yecreq-d yiij, ival-d wagur, igga-d iv d wass, yessa-a$-d lqaa
nteddu fell-as, yerna yegga-tt d leqrar i win yedren iac deg-s, i
win yemmuten tejme-it, s rrema-s yegga-d asigna, yerna
yefka-a$-d lxir aas, ma d rrema-s yegga-tt d ifa si ifat n
libad akken ad ttemyeramen, s rrema-s ara yefu fell-a$, s
rrema-s yegga di lqaa win yesan d win ixuen, d win yellan
aziz d wayev medlulen, d win yesan tazmert d wayev i wumi
tettwakkes, ay-agi merra si rrema n Rebbi azza wa oalla(1).
)78 (. Ma d (
)d ass n tagara (ass n tnekra) ma d lmana n () d
Rebbi i ikesben ass-nni, ass n tu$alin n libad $er win i tenixelqen tikelt tamenzut, ass n tu$alin nsen $er Rebbi lalamin,
yenna Rebbi deg wawal-is ) 6; (
, yenna-d da$en
)8= (Yenna Abu
Hurayra $ef ayen i d-yenna Nnbi fell-as taallit n Rebbi d slam-is
:"Ad yeef Rebbi lqaa, wa ad yernu igenni seg uyeffus, d$a ad
yini: Nek i d lmalik, anda-ten lmuluk n lqaa? anda-ten
imeqranen? anda-ten wid yetkebren?" (1) ass-nni ulac win ara dyekken nnig n saya n Rebbi lalamin.
Llah wed-s di ifa-s
Tefkiv-a$ Ddin yis-numen
D rrema-k i a$-d-ittwalin
etq-a$ a llah i wudem-ik(2)
.69 1 -3
24
)=5-<> (Ma d
lmana n laya wigi d wid ibud Rebbi
lalaminam lanbiya d cuhada d wid ivuen(1)
);5 (
d asuter da$en i Rebbi lalamin, lmena-s: A Rebbi
ur a$-tegg araseg wid iff$en i webrid, wigi d Nnaara
(imasiiyen) imi ebden Rebbi akken ur d-yenni ara ccra, d$a
f$en
. 26 1 -2
26
d asuter i Rebbi lalamin akken ad d-yerr $ef ti$ri n libad-is i tyessutren, yenna Ibn Hurayra: Yella Rasul Llah fell-as taallit n
Rebbi d slam-is mkul mi ara i$er
ad yini "Amin" alama yesla-d win yellan deffir(1). Yerna yenna
Nnbi fell-as taallit n Rebbi d slam-is$ef ayen i d-yessawev Abu
Hurayra? "Ma yenna limam Amin inet-d yid-s Amin, ma d win i tid-yennan akked d lmalayka deg yiwen n lweqt ad as-yefu
Rebbi ayen ieddan si ddnub i ixdem(2) .
A bab n lberhan meqqer
Hdu-a$-d anda ma nal
D ke i d bab n lamer
D ke ara ijebren lewal
Qed-a$ a Llah ur nettmal
Ad nevme rriva-inek(3)
) ( :) ( :-1
.) "" " ( :
:) ( :- 2
"
."
"
-3
) (
."
28
ad d-yini
yenna-d
ma
"lebd-iw
iyi
-1 : () ( )
:
:
: :
:
: :
:
:
: .
29
Tasuret Nnaba
Yenna Rebbi deg wawal-is :
11,47
30
31
.462 3 : : -1
30 -2
.05 1984
32
.):( ) 9( ) 8( ) 7(
Ibda-d Rebbi awal-is s usteqsi (
) mbad
itbe-it-id s lhewl , lmana n wawal-agi
lmana-s: ar d-at-issinen, ar d-at-ren d
asaged s$ur Rebbi lalamin d akken ay-agi ad ivru wa ass nni
(ass n lqiyama) d laq, $ef ay-agi it-id iwekked i tiket tis snat.
Yenna Lao Sid* $ef ass-nni:
Laxart lwac-is me$bun
Iwer latab uekka
A ura ara ivrun
Izerman tiwekka
A ier lebd amcum
Yawm lisab ad irwu larqa
Ibiben n Rebbi ad njun
Wid nni ibren i-uekka
Imi id- ihder Rebbi $ef wass lqiyama di tazwara, iwef-d tazmartis d wamek ixleq taxelqit imi id-yenna: );(
.3803 1985 11 6 -1
34
)76 (.Di layat ara d-iteddun ibeggen-d Rebbi
lalat n medden d$a yenna ma d awal (
)
) 69( ) 68(
)6;( ) 6:(
.3 30 - 1
.19 30 - 2
36
)9>-9= (D ayen ara yeooen lqaa ad d-tefk
im$i
(1)
)66-65-> (Mbad yenna
Rebbi:
)6=( ) 6<(
)75( ) 6>( Yenna
Rebbi $ef ass n tnekra lmana-s: ass n
tnekra (ass n lqiyama) ad yili di lweqt-is, ur s-yettzad Rebbi ur s.26 30 -1
38
)659 (Ma d sebba imi i sisemma Rebbi ( ) axaer ass nni d ass deg ara
issemgarad ger txelqit-is, yenna Lao Sid:
Yawm lisab ikker war$u
Wi ixedmen kra ad t-ixelle.
.31 30 -1
.591 3 -2
39
)(1
nsen wa ad mbiwlen
wawal-is:
( )65<-65;-65:
Mbad yusa-d wawal $ef imezda$ n oahennama d imezda$ n
(loennet, yenna-d Rebbi deg wawal-is: )76
( )77 ( )78
( )79 ( )7: (; )7
(< )7 (= )7 (> )7
()85
-1 15 30 .8
-2 .592
40
(1)
41
n oahennam, si tamuvi d rria ines ur zmiren ara ad tswen(1)ihi, lamim akw d l$assaq ad asen-d-yernu ala timer$iwt
d teqrat. ibeggen-d Rebbi d akken ay-agi sebba
uxeddim nsen di ddunit, $ef ay-agi ioaz-iten Rebbi s wanect-agi.
Yenna Lao Sid :
Tecel tmes teddaqdiq
Libad s daxel ines
I yu$en ura twa$it
Fiel ma kan-awen
.3025 4 -2
43
tidayin
sut
yedmaren
yemden,
ad
ilint
(2)
. Mbad yenna
Yerna yenna:
Tabburt n loennet ad t- llin
S lmesk lember ineres
Lmalayka ass-en ad as-d-zin
Ad faren s lala ines
Imed Rebbi lalamin
Zi$ di ddunit itebbes*
Di taggara n tsuret yenna Rebbi lalamin:
) 77(
) 78(
) " ( *
"
45
) 79(
)01(
lmana-s: win imelken
taxelqit, ad ixdem akken ib$a, ma d lmana n (
mxalafen imusnawen $ef wawal (), llan wid idyennan: d lerwa n libad, wiyav nnan: d libad, wiyav nnan: d
lmalayka, ma d aqa seg-sen nnan: iqed-d yis Oibril fell-as
slam, ma d lmana n laya ass nni ad
ibed Oibril fell-as slam d lmalayka nniven, ad ggen lefuf d
leqder i Rebbi lalamin
lmana-s: ass nni ulac win ara ihevren ala win iwumi igga Rebbi
cfaa, wa ad ineq s leq, axaer ass nni d ass n tidett(1),yenna Nnbi
fell-as taallit n Rebbi d slam-is: ulac win ara ihevren ala
Rrusul(2),yusa-d di ladit d akken Nnbi Muemmed fell-as taallit n
Rebbi d slam-is, d netta i d bab n cfaa,yenna yiwen umedyaz $ef
.497 3 -1
" " : -2
47
48
yini: awi yufan lli$ d akal (1) yak nnan : di ndama i yeziz limer,
yenna Lao Sid:
Yawm lisab ikker war$u
Wi ixedmen kra ad ixelle
Lai ibda alummu
Lamana ula id ikkes
Ifna-t imei ad iru
Mi ifuraq loennet s tmes
.26 30 15 -1
50
Tasuret n Aariq
Yenna Rebbi deg wawal-is:
Yenna Rebbi deg wawal-is:
) 1(
) 3(
)2(
. )4(
Tbeddu tsuret-agi s tgallit n Rebbi sebanu s igenni akked d
lmana-s itri i
yetri i wumi qqaren ariq
: .352 6 1998 1
- - :
) ( "
" :
2 - Mi ara d-nini dagi ittru maci lmana-s ulac-it deg uzal, amana ur d-yettbin ara si
tafat n yiij
52
Rebbisebanu:
awal iqed Muemmed fell
as taallit n Rebbi d slam-is, lmana-s: a lukan ad telmev d acu
i d itri agi? D win yesan azal d ameqran, $ef ay agi i d-yeggul
Rebbi sebanu s yis, itri agi d win yesan tafat teqwa.
Tagara agi ufan-d imusnawen d akken llan kra n yetran i
meqqren $ef yiij, d wid itezzin i yiman nsen aas n tikal di taniya
(), d annect a i ten-yettaooan xeddmen-d less icuban i
ut n tefvist(1), $ef aya i s-semman imusnawen tifvisin
muqqren ) ( ibeggen-dlilm d akken itri agi
ixeddem-d kra n lemwaji i ifellun kra yellan deg ubrid nsent, $ef
annect-a nezmer ad nefhem i wacu i t-id-yewef azza wa oalla
(2)
s:
Tusa-d laya tis reba akken ad d-terr lejwab $ef tgallit n Rebbi
sebanu, tagallit i d-ittbegginen d akken yal tanefsit i d-yexleq
Rebbi yegga-as lmalaykat ara yessebibiren fell-as, d wid
yettarun kra n umeslay ne$ kra n wayen yexdem
: -1
.http://www.jb.man.ac.uk/~pulsar/Education /Sounds/sounds.html
.) ( www.55a.net : -2
53
54
agi, akken ad ren da$en tazmert-is, iawed-d Ibn Abi atim $ef
akrima d akken laya agi:
tusa-d $ef
yiwen n wergaz isem-is Abu Al acad i inekren ayen i d-yenna
Rrasul fell-as taallilt nRebbi d slam-is, wagi d win i wumi yefka
Rebbi tazmert, amana ur tt-issexdem ara deg wayen ilaqen,
yezga ittzuxxu s-yis, wa ad yeawal i l$aci s tezmert-is, ad ibed
$ef yiwet n trekna wa asen-yeqqer win izemren ad iyi-dyeswexxer fell-as ad as-fke$ ayen yeb$a, yettu d akken di
nnema n Rebbi i yettidir, d ayen i t-yeooan yestehzay $ef
Rrasul fell-as taallit n Rebbi d slam-is, yeqqar i lqum-is:
Muemmed yeskiddib, ad d-yeqqar llan 19 n lmalayek, wigi d
wid i yesan tazmert ttasan tibbura n oihennama, ihi, ooi$
awen-d tesa, ooet-iyi-d 10 i nekkini.(1) ihi, argaz agi yettu d
akken win i izemren ad d-yexleq amdan seg wamman ()
mebla ccek yezmer ad t-id-yer $er tudert mbad mi ara yemmet.
Ihi, ibeggen-d azza wa oalla di Lquran amek i d-yexleq
amdan, wa ad d-naf annect-a deg waas n tsurtin, d$a di tsuretagi ibeggen-a$-d d akken amdan yettwaxleq-d di tazwara s
waman n wergaz uqbel mi ara mlalen akked waman n tmeut:
: " :
.
55
di
laya-agi
aman
wargaz
maci
aman
Ma yella d imusnawen n zik walan-tt s tmu$li nniven, nnan-d d
akken Rebbi di laya agi iqsed-d aman n wergaz akked tmeut
asmi ara mlilen, $as akken nesbeggen-d di tazwara d akken
aman i d-iqsed dagi d aman n wergaz, ur nezmir ara ad
nesse$lev wid n zik axaar tamusni sima t-tteddu $er zdat, rnu
$er wannect-a tamusni zik nni ur teliq ara $er wayen u$ur i
teleq tura.
56
) 11(
Mbad yenna Rebbi deg wawal-is:
) 14( ) 13(
) 12(
) 16(
57
aman $er lqaa, akken i nera iij d win yettaooan aman ad furen
wa ad u$alen d asigna i yettu$alen mbad d ageffur, rnu $ef
annect-a d ayen i yettarran tafat ur nelhi ara, akken ur dtkeem ara $er lqaa, iggul-d da$en s lqaa deg wawalis: iqsed-d dagi lqaa i a$-d-yettaken lxir s
wayes i nettici, s tgallit-agi ines ibeggen-a$-d d akken Lquran i
d-yersen $ef Nnbi Muemmed fell-as taallit n Rebbi d slam-is d
awal iean
d awal n Rebbi i d-yettbegginen
abrid n leq d ubrid n lbael. Mbadibeggen-d Rebbi d akken
Lquran d win i-issuf$en libad si lam, d$a yenna-d
15
:
:-1
: .354 2003
: .
: :) (
58
59
" :
2: -
2007 139 : (:)
" " ( ).
60
Tasuret n L$aciya:
Yenna Rebbi deg wawal-is
id-yersen i wakken ad
azza
wa
:
16
-6 1
62
ihi,
.327 24 : -
.294 : -
)(
" :" :
")(
63
Ihi,
(1)
ad d-
1
)(7 3 :
: .632 1981 -1402
: -2
.03 22
535 3 -3
64
)2(
ma
1
.330
-
. -
.357 3 -
2
3
.357 3 -4
.535 -5
65
yesserway. ef ay agi yenna-d azza wa oalla:
nniven)36 (. Si tamat nniven ad a$ yessebgan Rebbi sebanu liala n- imezda$ n loennet, u yennad fell-asen :
Ihi,imezda$ n
loennet, d wigad y tt-feooioen wudmawen nsen s nnur n eliman
nsen, iferen s wayen I sen d-yefka Rebbi si lxir-is ameqran, imi
wigi d lmumnin ixedmen lxir di ddunit seg wul d nniya yefan,
yernu ddan d webrid n aa n Rebbi sebanu, $ef wayagi, yefka
asen Rebbi azza wa oalla amekkan yelhan ur ttafen ara xir-is u
. : -1
. -2
66
yereq iten s loennet layen, ulac ayen ara ten ixaen degs(1).Yenna-d Lao Sid deg way agi:
Loennet leraq-is meqrit
Ur yettcib, ur iherrem
Ihi, lxir-agi i sen-yefka Rebbi di loennet d ameqran aas, $ef
ay-agi, ibder-d kra seg-s di layat-agi: (2)
slam
-
:da$en iheggad
i-imezda$ n loennet
-2
67
abbas:
:da$en
s.
.535 3
-1
. 2
68
anwarzemaktoobblog.com:22 ) ( -1
11:47 / 2010
69
anwarzemaktoobblog.com:22 ) ( -2
www.mzayan.com :( ) -3
.12:55/ 2004/12/04
. -4
70
sebanu $ef igenni, d wamek i t-yerfed s ufella n lqaa d$a innad: Ass agi llan aas imusnawen i inudan u
mazal adttnadin ad fehmen amek i tt-yebna s ifa nni? Irfed-itt
mebla tigejda, ne$ igga yas tigejda lamana ur nezmir ara ad
tent-nwali? Imi I d-yenna sebanu di laya nniven is- icuban:
)1 (
$ef ay-agi dehcen
yerna teyren. Ihi, seg imusnawen i d-ifkan tamu$li nsen di
temsalt-agi ad naf: Aabuni id-yennan deg wannec-agi d akken
71
Rebbi sebanu yebna-tt terfed $ef lqaa, tbed s lqedra ines, ulac
s ani tsenned am akka n ttwali deg-s mebla tigejda, d annect-agi
i d-yessebganen lqedra n uxellaq azza wa oalla,(1) ma yella d
imusnawen n wass-a ad ttwalin d akken llant tgejda i ifen igenni,
lamana xfant (twafrent) imi ttwaxedment s wayen i tent-yeooan
ad ilint s ura-nni.(2)
Ihi wigad-agi xas fkan-d tamusni nsen deg wannect-agi lamana
ala Rebbi sebanu i iran lbavna-s.
Da$enni Ihder-d Rebbi azza wa oalla $ef idurar d wamek I tenisebded $ef lqaa, mi d-yenna sebanu ,
ad d-naf dagi d akken Rebbi s likma ines ixleq-iten bedden
akken ad fen tagnit n lqaa si tergigit, waken ur tettmal ara s
wigad yellan s ufella-s, ma yella di musnawen i nnand di
temsaltagi: )3(
-
: : - 1
3-islam.blogspot.comloum
- : : 2
3islam.blogspot.comloum
-3
.www-nawa fithna.net:
72
idurar
Walit aar-is
Da$enni ssawven deg useggas 1969 ad d-sbegnen d akken
lqaa-agi $ef wacu ara nleu t-ttarrik s ufella n tegnit (lqaa)
nniven i yellan s wadda n lqaa i deg i nettici u semman-as
imusnawen (
) imi tagnit i yellan s wadda ur
tesli ara i tudert $ef ay-agi idurar-agi d nutni i d tigejda i ifen
lqaa i waken ur tettargigi ara (ur tettembiwil ara) (1) u Rebbi
azza wa oalla yenna-d annect-agi di laya nniven i s-icuban: .
Lmena-s : tagnit (laqa)yefsin d aldun si lamu:
. -1
73
)7- 6 (
Mebad yenna-d
Rebbi sebanu Di laya i d-iteddun
Ad a$ d-ihedder $ef lqaa amek i tt-yessedel yerna issewse-itt
u yerra-tt d tagnit i iselen i temict n txelqit-is u tesa lxir yal
ass)1(
Ihi, annect-agi n lxir merra i d-yebder Rebbi sebanu di layat-agi
yevra-d s leb$i ines akked lqedra ines, wa ad d-naf dagi Al Alusi
yenna-d d akken likma seg wayen i d-yebder Rebbi azza wa
oalla di layat-agi, imi lquran mi d-yers di tmurt n waraben, llan
ttgaooan (ad ralen) s waas s anda ara afen aman d lecic,
yerna acen ttwaezlen (beden) $ef l$aci, $ef annect-agi amdan
mi ara yessebed $ef temdint ad yers leqel-is wa ad iwali ayen i
s d-yezzin seg wayen yesne ufus n bab n lqedra.)2) lamana
lkufar imi emqen yerna ugin ad amnen, inna-as Rebbi azza
wa oalla i Nnbi-ines fell-as taallit n Rebbi d slam-is: :
Ihi, inna-yas i nnbi- ynes xdem ayen
tzemrev, nesiten rnu smektitten, ma yella ur ak d-slan ara ur
tecliev ara deg-sen imi ur tezmirev ara ad ten-tehduv s ssif i
.306 30 -1
.537 3 : -2
74
waken ad amnen, yerna imi keini d imcegge lwajeb-ik ad tentnesev ma yella winna yefen di lkefr-ines ad t-ixelle Rebbi s
lehlak ameqran di tmes n oahennama wa ad yeteb deg-s i
lebda. Inna-d Lqurubi deg wayagi mi d-yenna Rebbi sebanu
( ) latab amuqran, imi ixelliten di ddunit s la d fad
akked lebs.(1)Wigad-agi ixedmen akken i sen-yehwa di ddunit
yiwen wass ad mmten wa ad u$alen s afus n win i ten-ixelqen, d
netta wed-s ara ten iasben di laxart nsen $ef wayen xedmen
di ddunit.
Azal n tsurett n L$aciya:
Inna-d Nnbi Muemmed fell-as taallit n Rebbi d slam-is d
akken win ara ye$ren tasurett-agi n L$aciya ad t-iaseb Rebbi
azza wa oalla s liser(2).
537 : -1
2
"
" : .366 75
Tasuret n Lbalad
Yenna Rebbi deg wawal-is:
76
lamana mxalafen imusnawen-agi mi d-ttawaden $ef
anwa d-rsent, d$a nnan-d kra seg-sen belli qedent-d yiwen
isem-is (Abu Al Acaddayn Bnu Kilda Aloumai* (
) lebd-agi ssira-ines ur telhi ara imi ietteb iman-is s
waas, ay$er, imi yesa tazmert u yettzuxxu s yis zdat l$aci,
: 352 30 77
ters-d $ef
sebanu:
yiwen isem-is (Larit Bnu amir Bnu Nawfal) (
) argaz-agi yesa dnubat, d$a iru ad icawer Nnbi fell-as
taallit n Rebbi d slam-is akken ad t-iciwer $ef annect-agi wa ad
yekkes dnub $ef yiman-is, yenna-yas Nnbi belli tlaq-as tkeffart,
imi lebd-agi ur yesi ara aI iman yefan deg wul-is yewwet-d di
Ddin n al islam u ihedder belli idrimen-is merra ruen deg
ueddeq d tkuffarin segmi ikcem deg-s)2(
Lemani n tsuret n Lbalad:
Yenna-d Rebbi
deg wawal-is:
Lbalad d isem s wayes tettwasemma tsuret-agi, u yeqsed-d
Rebbi azza wa oalla s yis Mekka lmukarrama, tamurt n
Muemmed fell-as taallit n Rebbi d slam-is, Rebbi sebanu
iggul s yis di tazwara n tsuret-agi u yenna-d sebanu:
1
:
.544
2
:
:
.243
78
akken ad inebbeh taxelqit-is s wazal-is muqqren $urs,)1) u tamurt-agi ismenyaf-itt $ef waas (anger) n tmura nniven
u yesbeggen-d annect-agi s tmekkant i s-yefka, yerna tu$al d
amkan n lqubla ad d-ttruun $er-s leonas merra akken ad
xedmen lefriva n Lio. af ay agi Rebbi sebanu yerra-tt d
tamurt n lerma d tezdeg d lamaniwakken ad ren yedawen n
Nnbi nne$ Muemmed fell-as taallit n Rebbi d slam-is belli win
ara t-ivurren di tmurt-agi atan ad yesu ddnub d ameqran, imi
wigad-agi iuan Rebbi seg At Qurayc n Mekka ermen $ef
yiman nsen d akken ur ttvurrun ara ula d lebhayem nsen di
tmurt-agi n lerma lamana taddan $ef win i asen-iqerben imi i
t-id-icegge Rebbi akken ad ten-yehdus abrid n leqq.2
Yenna-d Rebbi sebanu :
isbeggen-a$-d
Rebbi azza wa oalla di laya-agi amek i yessuli lemqam n Nnbi
ines Muemmed fell-as taallit n Rebbi d slam-is di tmurt-agi I
deg i d-ilul, yerna ikerrem-it ass ideg i d-yu$al $ur-s (ass n lfet)
mi yeldi tibbura n Mekka s yisem n al islam, yenna-d yiwen
umedyaz fell-as:
A Rrsul fell-ak nettmeddi
Iubb-ik Rebbi ucbi
A Rrsul Muemmed a lexiyar
I temi-s armi muqqer
D ke i d ttsaad lwali
Merfu leqder-ik yuli
D Al Islam i d tikli-s
U yexva i udennes.
s babat-
1
: 640 :
.
.640 : -2
80
.544 -1
544 3 -1
81
)12(
deg wannect-agi
Mbad yesmektay-a$-d Rebbi sebanu s nayem muqren i a$ dyefka akken ad nefhem wa ad ner azal-is. Yenna-d azza wa
. -2
.354 : -3
82
umata: ib$a Rebbi sebanu ad d-yesmekti libad-is s lxir i asend-yefka akken ad tcekren. Mbad yenna-d sebanu
.641 -(1)
.621 1 1
83
-(2)
nni, (imi asuffe$ usurdi deg wass nni ur ineffe ara tazmert n
bnadem))1(
Ad d-naf Rebbi azza wa oalla ibder-d di tsurett-agi wigad $ef i
tlaq fell-asen ssadaqa-agi. Inna-d
-
Lmena-s: lmumnin nsse d wigad i isnen
abrid n lxir u leun $ef aa n Rebbi s fa n wulawen, $ef
ay agi nnan-d imusnawen n Ddin laya-agi la $ d-tessebgan
belli aat ur neffent ara ma yella ulac aliman n e, yerna
ad ttemwean ger-asen s ber d rrema, dagi ad d-naf
yiwen n ladit n Rrasul fell-as taallit n Rebbi d slam-is, innad di lmana n wawl-is: (wigad isan rrema deg wulawen, ad
ten-yerem bab n rrema, ihi, remet wid yellan deg lqaa,
ad ken-yerem win yellan deg igenwan
(3)
Wigad-adi yesan
545 3 : -1
. -2
.642 -3
85
Ma
d slam-is: (win ara ye$ren La uqsimu bi hada lbaladi-tasurettagi- ad s-yefk Rebbi laman si l$evb-is asmi ara tennger
ddunit)).2(
. -1
" : .642 -2
."
86
Tasuret n Ccams:
Yenna Rebbi deg wawal-is:
)0(
) 7(
) 2( ) 0(
) 7(
5(
)
) 6(
.)8(
Iggul-d Rebbi azza wa oalla di tazwara s yiij ara d-icerqen wa
ad tili tafat-is teqwa, ma di laya tis snat
iggul-d
Rebbi azza wa oalla s waggur mi ara d-yetbe tafat n yiij mi ara
te$li, tagallit-agi n Rebbi sebanu d tagallit s tziri n waggur,
akken nera, aggur d win i imugen (
) seg yeblaven i yexsin,
yettawi-d tafat-is seg yiij, rnu ibeggen-d lilm d akken iblaven-is
$elben lemer n lqaa, d annect-agi i d-ittbegginen d akken d
aggur i d-ittwaxelqen uqbel n lqaa, $ef aya-agi Rebbi azza wa
oalla iggul-d s wayen i d-yexleq d amenzu seg txelqit-is:
A yul $ef Rebbi sebbe
Seban-k a Rebbi Lali
88
89
akken i d-yenna Rebbiazza wa oalla deg awal-is:
)11-10 (
Ma di laya tis xemsa, yenna Rebi azza wa oalla
dagi iggul-dRebbi sebanu s igennid lebni-ines igerrzen, lukan
ad nerr ddhen-nne$ ad d-naf ayen i yellan deg-s : iij akked
yetran i s-d-yezzin, wigi akk fen imukan i ten-iwulmen seban
Llah ala netta i izemren i wannect-a, nnan-d imusnawen d
yettu$al-d $ef
akken asekkil ( )mi d yenna:
Rebbi sebanu, imi d netta i d axellaq; lmana-s : igenni d win itixelqen.
Di laya tis setta yenna Rebbi sebanu:
Mbad yenna-dRebbi sebnu:
tusa-d tgallitn Rebbi sebanu dagi s tnefsit n lebd i dyexleq yerna kra ur tt-ixu, ibeggen-as-d abrid n lxir d wubrid n
ccer, yefka-as-d i lebd laqel s wacu ara imeyyez ger wayen
yelhan d wayen ur nelhi, inna-d Rebbisebanu deg wawalis:)01 (yefka-as-d Rebbi leb$i ; ma
90
yeb$a ad yili d anekkar n lxir ne$ d win ara icekkren nnayem i sd-yefka Rebbi sebanu.
Mbad yenna Rebbi sebanu:
) 9(
)01(
lmana-s: d akken tanefsit yelhan d tin yeddan deg
wubrid n Rebbi; ihi, ibeccer-it s lxir ara idumen di laxart. Yeggul
da$en d akken tanefsit ur nelhi d lexsara ara taf di laxart, akka
ad d-naf d akken Rebbi sebanu yefka-a$-d lemtel $ef yiwen
wegdud i yef$en i wubrid n Rebbi, rnan kufren s wayen i sen-dyewwi Nnbi nsen, wigi d lqum n Tamud i d-yebder Rebbi di
tsuret-agi, akken ad a$-d-isbeggen amek ara ioazi wid i t-iuan,
nnan imezwura:
Yerbe win ixedmen Ddin-is
Taallit yerna lacur
Loumua d wass n lexmis
Yettelli $ef Nnbi nne$ arur
Mi ara yemlil d lefayel-is
Ad yicbi wudem-is yettnur
Alil-ik a lebd unis
Lxir loiha-s yeqqur
Ye$leb azrem s ssem-is
Ma iqureb-ik-id ad k-ivur
Ccian yezga deg wawal-is
91
) 02(
.)04(
) 03(
Tamud d yiwen n wegdud i d-yusan mbad n wugdud n ad,
wwin isem-agi si jedd-nsen amezwaru abir Bnu Sam Bnu Nu
() , agdud agi zed$en di lior *d amkan gar
Lioaz d Tabuk, lqum agi d widak i if$en i ubrid n Rebbi, ur uminen
ara s Nnbi ale i sen-d-yewwin ayen ara ten-inefen, nnan-as:
ke d amdan i $-icuban, akken ad ner d akken d tidett ayen $ef
wacu i tettmeslayev a ale awi-a$-d lberhan i d-yettbegginen
tidett n lehdur-ik, yenna Rebbi $ef ayen i-s nnan:
)154 (agdud n
Tamud d wid yesnen ad bnun ixxamen s wublav, $ef annect-a
Rebbi sebanu yefka-asen-d lberhan i ssutren*,d$a yessufe$-d
yiwet n tel$emt seg yiwen wublav i$usan, isema-as Rebbi azza
1-D ayen i d-newwi s$ur lexwan.
* D amkan i yesan xilla idurar ttwaneoren deg-s ixxamen n wugdud n Tamud, yezgad umkan agi di Lmamlaka Ssaudiya deg ugafa n Temdint Lmunawwara
*
sutren s$ur ala akken ad-asen-d isuffe$ tal$emt seg yiwen n wuru u$ur wehhan.
92
93
)48 (
D$a jemen-d lqum nsen $ef yiwen n wawal ilaq ad temmet
tel$emt agi ihi teben-tt eggben-tt deg uvar, d$a te$li $er
lqaa, yuzzel $ur-s Qudar Bnu Salif ) ( yewwet-itt s
ujenwi tu$was yiwet n tikelt akken ad tesfiq mmi-s s wayen i tyettraoun ma yella yeqqim dinna, uzlen-d $ur-s s-ijenwiyen
nsen, yal yiwen ansa i tt-yekkat armi i tessuffe$ tarwit, ma yella
d mmi-s nni, mi yesla i isu$an n yemma-s yerwel s adrar anda i
isu$ tlata n tikal, llan wid i d-yennan d akken al$em agi amecu
yella ideu i Rebbi sebanu, $ef annect a iwed iten Nnbi ale
s latab n Rebbi mi ara eddin tlata wussan, mi d-yewwev wass
94
*Axaer lqum n ale llan tassan latab n Rebbi melmi ara d yawev. ef way-agi
yettusemma ass n tessast
1-D ayen i d-newwi s$ur lexwan.
95
:- 1
.92-84 2009
" :) ( : 384 6 : : -2
."
)( : 145 :-3
) ( (
.)
96
Tasuret n Llayl
Yenna Rebbi deg wawal-is :
.3921 6 -1
.569 3 -2
99
yenna-d Rebbi d akken nedre$-ken, nni$awen, meslaye$-awen $ef tmes tecel d deqdiq, aeooaou ines
d win yesser$ayen.
yenna-asen-d d akken xas ur ttcukkut ara, ay agi ixdemit i wudem n Rebbi, imi nessen Abu Bakr ediq, d abib n Nnbi
fell-as taallit n Rebbi d slam-is, d yiwen n lebd lmumen,
ixeddem ala ayen yelhan, d imi i d-yenna Rebbi ay agi ixdem-it i
wudem n Rebbi i wakken da$en ad yefre Rebbi s wayen i
yexdem, d imi i d-yenna Rebbi di taggara: lebd i
ixeddmen akka ad s-yefk Rebbi di laxert ayen ara t-yesfaren.
Ay agi d lwed n Rebbi d win ur nettxalaf ara lwed, akka i dyeooa Rebbi ddunit, win ixedmen kra ad yaf, ama d lxir ama d
cce.Yenna Ccix Muend Ulusin:
Ad nel Rebbi ad a$-yafu ef ayen i d a$-yenha ad nfell
Leram yuwi-d ad s-nenfu Limmer di a$-yewjid laqel
Ayen nexdem ad yennulfu
105
Tasuret n Lbayyina
Yenna Rebbi deg wawal-is:
106
imezwura-agi
imi
d-icegge
Rebbi
tiktabin
mxalafen diDdin-nsen.
3. Ddin yiwen, lsas-is iban am tafat.
4. Wid ikufren mbad mi d-yusa Nnbi fell-as taallit n Rebbi
d slam-is, yenna-d Rebbi fell-asen wigi d ccer n txelqit,
ma d wid yumnen yis, yenna fell-asn: wigi d lexyer n
txelqit.
Lemaani n tsuret n Lbayyina:
Yenna Rebbi deg wawal-is :
)2( ) 1(
) 3(
) 4(
.)5("
:Iqsev-d Rebbi s imawlan n
tektabin) ( Lyahud d Nnaara, ma d lmucrikun )(
d wid iebden al awtan ( )d times seg waraben d laoam*.
Yenna Muoahed fell-asen: lmana-s: ad ooen ayagi ebden-rnu ay-agi d lbael- alama tusa-ten-id lmana-s:
Lquran illan d tidett ifan(1). Di laya-agi ur d-yebdir ara Rebbi
azza wa oalla d acu ara ooen, amana nnan-d imusnawen
iqed-d lkufr d ccirk i ggan i Rebbi bab n txelqit. ef ay-agi iuqet
lefsed akw d lam di lqaa, alarmi d-yusa win ixter Rebbi akken
ad yili d imcegge i txelqit merra. ef ay-agi i d-tusa laya mbad,
akken ad issefhem d acu d lmana n ( )imi id-yenna Rebbi
lalamin ( ) iqsed-d Mummed fell-as
.3135 4 -1
108
- Qasi Ben Vif Llah, seg At Braham, yemmut deg useggas n 1950.
-Tassadit Yacine, Posie berbre et identit, Qasi Udifella, Hraut des Ath
deg-s awal $ef txelqit d wayen illan d laq(1).Iwef-d Rebbi awalis, yenna fell-as(16- 13 )
nwen
laq(2),
ay-agi
skaddben-t
Lyahud
Nnaara.Ibder-d Rebbi dagi Lyahud d Nnaara, axaer ran ayagi, amana fren-t(3), rnan mxalafen gar-asen. Yusa-d di ladit:
bvan Lyahud $ef 71 trebbuya, rnan bvan Nnaara $ef 72
trebbuya, wa ad tebvu lumma inu $ef 73 trebbuya. tirebbuyaagi akk $er tmes, ala yiwet, nnan: Anwa-ten a Rasul Llah?
Yenna: Wid yellan deg webrid-iw d webrid wwin aaba
yinu(4). Mbad yenna Rebbi lalamin
.263 30 15 : -1
.567 3 -2
. -3
"
: -4
:
" :
110
)31 (. Ma d
( )lmana-s: ad ilin di lmilla n el Islam, ad ooen ccirk, ad
ebden Rebbi yiwen. ad sebibren $ef tallit
nsen ad rnun ad muden zakat i wid imi tlaq. Nnan
imusnawen: di laya-agi ibder-d snat agi n libadat $ef wazal i
sant. lmana-s: D tagi i d lmilla i iddan d webrid
iweqmen d webrid n wab, ebden Rebbi yiwen, ur s ggin ara
acrik, rnan ooan ayen illan d ccirk akw d lkufran, rnan ullen,
rnan mudden zakat, d tagi i d laqida iean, akka ad yesu
bnadem al iman, s wannec agi i d-yumer Rebbi imezwura seg
Lyahud d Nnaara.
Mbad ibder-d Rebbi loaza n yal yiwen seg wid ikufren d wid
yumnen, d$a yenna:
) 6(
.3952 30 6 : -1
111
) 7(
.
Ibder-d Rebbi di tazwara wid ikufren d wayen ara ten-ya$en, d$a
yenna
32 : -1
.49 1981 1
112
) " ( : -2
"
.51 "
113
.485 -1
2
: :
: .485 .
114
" :) ( : -1
.)
(
115
Tasuret n Ladiyat
Yenna Rebbi deg wawal-is:
Asentel n tsuret :
Tasuret n Ladiyat ters-d di Mekka, tettmeslay-d $ef
iewdiwen n yegrawliwen (imjuhad) mi ara teddun deg ubrid n
Rebbi, u mi ara tt$iren xellfen-d ut d ameqqran, lad$a mi ara
kkaten s lewafer-nsen id$a$en, d$a ad d-ttafgen yifeiwjen di
lqaa, yerna ad d-yekker u$ebbar ad yettafeg $er yigenni
alamma ur tettwaliv uma d kra.
116
.592 3 : -1
117
118
.3958 6 -1
.593 3 : -2
119
$ef cci. Imi d-yebder Rebbi akk ifat agi i yesa yenna-d di laya
i d-iteddun iwakken ad t-yessaged :
Rebbi sebanu ifka-d asteqsi, lamena ur t-id-yefki ara iwakken
ad yalem ayadra amdan yewwi-d s lexbar s wayen ara yevrun
yid-s, ihi asteqsi agi d tuzzma i wemdan, yefka-t-id iwakken ad
s-yini aqla-k-id telmev s wayen ara yevrun di taggara n tudertik, lamena temmdev, Rebbi sebanu yeb$a ad d-yini ay
amdan su tudert-ik wezzilet, ad d-yas wass ad tu$alev $uri,
asmi akken ara d-yeffe$ wayen yellan di lqaa n lmuta, yal yiwen
ad ier ayen yexdem, ma dlxir ad t-yaf, ma d ayen nniven ad tyaf.Ay-agi ibeggen-it-id Rebbi deg wawal-is mi
d-yenna :
deg-s, iwakken
122
.594 3 : -1
123
Tasuret n Ttakatur
Yenna Rebbi deg wawal-is:
124
.594 3 -2
125
deg wawal-is
)7<-7; (kra i yellan deg-s ad fnun ala Rebbi ara dyeqqimen. Ihi, Rebbi issexdem awal ( )u lmena-s : ( zyara)
acku amdan mi ara yekcem s aekka ur yett$imi ara deg-s i
lebda, ad t-id izur d zyara kan, imi amviq ara yeef wemdan i
lebda d loennet ne$ d oihenama (1), am akken Rebbi ur a$-dyessken ara deg wacu i ssugguten, ayen akkeni issedhan
imdanen $ef webrid n Rebbi, ur t-id-yebdir ara yenna-d kan
(tedham d usugget), ur neri ara ay$er ur t-id-yebdir ara, ahat ur
t-id-yebdir ara axaer ur yesi ara azal, ne$ ur t-id-yebdir ara imi
Rebbi iqsed yakk kra issedhun amdan $ef webrid n Rebbi, ama
d cci, ama d idrimen, ama d tafellat d wuu, ne$ d tussna ara
t-isbaden $ef webrid n Rebbi, ne$ axeddim ur t-nesseqrab ara
$er Rebbi, ayen akk ara t-yessettun ass n taggara2. Yenna Lao
Sid deg wawal-is:
Ruen libad di rrugda
: : -1
.575 1978 :
.576 -2
126
.664 4 -1
:) ( :-
. :
129
AbuBakr eddiq akked umar Bnu Lxaab ad yervu Rebbi fellasen yesteqsa-ten: d acu iken-id-yessuff$en seg yixxamen
nwen lawan-agi, nnan-as d la. Yenna-asen: ula d nekk, aeq
win akken tanefsit-iw deg ufus-is ar d ayen i ken-id-yessuff$en
iyi-d-yessuff$en, kker-t fell-awen. D$a kkren yid-s, iru $er yiwen
n wergaz seg al anar ( )mana ur t-ufin ara deg wexxam,
mi ten-id-twala tmeut-is tenna-asen: anuf yiss-wen, d$a
yesteqsa-tt Nnbi $ef wergaz-is tenna-as: iru ad d-yagem aman.
Mi i d-yusa wergaz-nni yewwi-asen-d lxir, yenna-asen: et,
yerna yezla-asen ixef, an, swan, d$a yezzi Nnbi $er-sen
yenna-asen: Aeq winna akken tanefsit-iw deg ufus-is ar ad
tettwasteqsim $ef lxir agi ass n taggara, imi yessufe$-iken-id la
seg yixxamen nwen ur tu$alem ara almi d-tufam lxir agi(1). Am
akken i d-yeka Abu Hurayra ad yervu Rebbi fell-as $ef Nnbi d
akken yenna: serset i wakken ad txedmem ayen yelhan d
) ( :) ( :-1
: : :
.
:) ( :
:) ( .
: :
. :)(
:) (
.
130
:) ( ) ( : -1
.
.)(
131
Tasuret n Lhumaza
Yenna Rebbi deg wawal-is:
132
yenna Rrabi
.535 30 -1
.675 3 -
133
yenna-d abari di
lmena n layat-agi: la ietteb acal n wedrim i ijme mebla ma
ixemmem ad ieddeq si cci ines i ime$ban i udem n Rebbi (1). I$il
s wayen yekseb ara idum di ddunit-agi i lebda, yenna-d deg
wannect-agi Nnbi fell-as taallit n Rebbi d slam-is: ilaq ad terev
ay amdan d akken cca sebba-ines d lemala n yedrimen, wa
annet-agi da$en sebba-ines d snat n lewayeo:
Laoa tamezwarut: win i t$urr ddunit s ccbaa ines wa
ad yeb$u i lebda ad yawev $er wayen yeb$a s yedrimen-is.
Ma yella d tis snat: winna iemmlen ad iwali aas n
yedrimen $er rrif-is, xas akken yera ur ten-yewao ara sya $er
zdat(2), ifa-agi n medden, yenna-d fell-as Lao Sid:
Ad yettgalla ad yeskiddib
El wayl ( )yenna-d aar Bnu Yasar fell-as: d asif di oihennama, lukan ad d-rsen
fell-as idurar, ad fsin si lamu ines.
*
581 3 :-
. -2
.342 1985 4
134
Nnan da$en(1):
A win yettelhan deg ujme di cci
Yenwa ad s-qqimen di ddunit i lebda
Mbad yenna Rebbi deg wawal-is:
izzwer-
tmes
oahennama
isemma-as
Bab
lqedra
135
. : -1
.675 :-
429 : -3
. -4
.581 3 : -5
136
.191 2 30 12 :
. -
: 430 :-
1
2
3
137
Tasuret n Lmaun:
Yenna Rebbi deg wawal-is:
.3384 30 : -1
139
566-565 : -1
. : -2
. -3
-4
140
3
" " :) (
:141
Qeven ibardan n ma
Ggan-d leqyud i tnefsit
Wi ddan d Llah ad t-isemne
Cedda add-tegri talwit(1)
.112 -2
.565 -3
142
yifen wagi d win i wumi yeldi ufus-is, yettmuddu seg wayen yesa i
ugellil, yettarab $ef ugujil, wigi yenna-d Rebbi fell-asen:
.3165 4 -1
586 3 -2
.586 3 -3
143
taallit,
ur
tt-zullen
ara
di
lweqt-is(3)
Nnan-d
" " :) ( : -3
144
Ifevvel loamua
Isnet-a$-d tafat-is
Leowama ad d-sawalen
D waman yettazalen
.681 3 -1
amdan
Ay-agi
yelhan,
yenha-d
axeddim
nsen
Rebbifell-as,
merra
yenna
yiwen
umedyaz(3)
Iban ubrid a lmumen
Abrid n ttuba malum
Ulac ed ur nessin
Iij ed ma ad at-i$um
I yelhan yezga yettban
Ayen n dir d amezgun
)042 (Nnan-d da$en
imusnawen: ilaq ad nessemgired ger snat n ifat ( )d
(), lmunafiq ( )d win i d-yesebganen lIman, ma d ul-is
ur yumin ara, yeur d lkufr, ma d ( )d win i d-yesebganen
ayen ur nelli deg wul-is, ne$ ayen ur yexdim s fa n wul-is, $af
115 : -1
.568 : -2
: " " : )( : -1
"" :
*
.) " (
147
( )yenna: d
.682-681 3 -2
.115 -3
148
)156 (Yenna
yiwen umusnaw: mazal libad di lxir skud ur ebsen zzakat d
wayen relen medden ger-asen u skud ssebibiren $ef ddikr
()
Azal tesa tsuret n Lmaun:
Yenna Rrasul fell-as tazallit n Rebbi d slam-is: "win ye$ran
") " () ( : -1
149
Tasuret n Lkawtar
Yenna Rebbi deg wawal-is:
: .91 2012
150
: -1
: " :) ( : .248 30
:
)(
151
. :
152
umbad
isteqsa-a$-d ma yella tesnem d acu d lkawtar,nenna-as : Rrasul
d Rebbi i ielmen, inna: d asif di loennet yewed-iyi-d Rebbi s
yis, deg-s lxir d ameqran, d tamda i-deg ara swen lumma inu ass
n tagara, wa ad ttwamenen fell-as kra deg-sen ad as-ini$ a
Rebbi wigi si lumma inu, wa ad d-yini: ur teriv ara d acu
)1u Rebbi ifevvel Nnbi fell-as ( ixedmen
taallit n Rebbi d slam-is, imi d netta i d bab n cfaa * ass n
tagara, qqaren imezwura:
lat $ef Rrsul lmedkur
Muemmed Nnbi Lxatem
Ifevvel-it Rebbi l$afur
-1 : : 3 .588 :
( )" : ( )
: :
:
: :
:
:
:
" ( ).
*
: "
(" :)
:
.389
153
.678 4 : : -2
") ( " : :
154
.106 -1
.447 6 : : -2
" :)(
:
."
: .158 2007 : -3
:
" :)( :) (
."
155
Tasuret n El Ixlas
Yenna Rebbi deg wawal-is
El Ixlas: lmana-s mi ara yabed bnadem Rebbi, ur s-iteg ara acrik, d netta id bab n
ddunit d laxart, d-yiwen ulac win yellan nnig-s, d-ayen ay-eooen tanefsit ad tefu geras d-win it-ixelqen, lmana-s da$en: mi ar yexdem bnadem lxir i wudem n Rebbi, d
lfariva ne$ d taawu ( )am taallit, d iyam, d lio, d sadaqa
156
.595 3 -1
Wigi d Lyahud akked Nnaara.
595 3 : -2
157
:) ( " : "" : -1
") (
.693 3 :
Iskaddeb isa fell-as slam lbael agi, yenna Rebbi deg wawal-is $ef ayen i d-yenna
isa
Rebbi.
- el awtan (): d ayen ennen s ifassen nsen, ama s uru ne$ s tala$t, ne$ s us$ar,
qqaren nettqerrib yissen $er Rebbi, yenna Rebbi $ef ayen qqaren di:(8
""
.596 3 : -2
158
Seban win ixelqen tignaw
Ixleq-itent-id s ttevbi
Icebbe-itent-id s yetran
D yiij mi-d yettlemmi(2)
159
)02 ) (.
- Rebbi yiwen ur yisi mmi-s, tewao-it txelqit, ur yewao
yiwen, yenna Rebbi deg wawal-is:
)91 (
Waed lewid a Rebbi
A win ixelqen ineqqen
Ibna ddunit di$allen
Isqqef-itt melba asalas(1)
Imi i d-yehver Rebbi di tazwara $ef ttewid ( )iwekked-d
di laya tis snat d akken ur yewao yiwen, ma d
taxelqit merra tewao-it, $ef ay-agi ayen iwaren maci d
bnadem ma yeooa Rebbi, amana ayen yugaren aya mi ara-$)2(
160
Si bnadem lasi
Mi yeteooeb deg iman-is
D Rebbi mi ara d-yesteqsi
Ye$leb llusi
Win yewwet iedda lqecc-is.
Ma d lmana n : win qesden libad, d netta i-ikemlen
di lxir-is, d netta i ikemlen di tmusni-s, d netta i ikemlen di kulci,
d netta i d ameqran, ur d-yekki ed nnig-s, d netta i d Rebbi
yiwen, ur yelli ed am lemtel-is, nnan imusnawen: amad
( )d win ur newao yiwen, d win yewao yal yiwen, d netta i
ittwaqeden di yal timsal, d netta i-tealab txelqit (1),
Ixleq lebur s zyada
Ief-it leq s lfevl-is ur yen$il
Ixleq igenwan i seba
Ur sen-yewqim tagejdit wala awil(2)
Yerna yenna Ibn QayyimEloawziya di lmana n wawal-is(3)
Rebbi netta i d amad
1
2
Djellaoui,
Les
genres
traditionnels
de
la
posie
: 3
.38 2007 1
161
)91 (. D$a laya-agi
d lejwab i wid merra iiggan darya i Rebbi, am Lyahud
imi nnan uzayr ( )d mmi-s n Rebbi, d Naara* ( )imi
n elaliha (( )ababat, mmi-s, drru lqudus) tlata n elaliha-agi metlen Rebbi, lmana-s:
163
ababat d Rebbi, mmi-s d Rebbi, rru lqudus d Rebbi, tlala-agi merra ttmetilen yiwen n
Rebbi, $af ay-agi semman-as laqida yettwabnan $af tlata, yibel way-agi, yenna Rebbi
deg wawal-i:
" lmana-s: nekini d lebd am kunwi, $af ay-agi abed-t win iyiixelqen, d win iken-ixelqen, ebdet Rebbi n libad, Rebbi inu, d Rebbi nwen. $ef ay-agi
yenna Rebbi fell-asen:
"
"
.36 : -1
164
" ) ( : -1
) " (
" : -2
.) " (
" :) ( ) ( : 3
.) " ( :
4
) " ( :
"
165
) ( ) ( : -2
: :) ( ( )
" ( :)(
.)
166
") " ( ) ( : -1
: :
.) " (
" :) ( : -2
: "
Tasuret n El Falaq
Yenna Rebbi deg wawal-is:
)(. Ttusemman-t (
) d ttewaya s$ur Rebbi Lalamin i
Nnbi Muamed fell-as taallit n Rebbi d slam-is, akked d
d lbir i wumi qqaren: Lbir n Derwan (
1 -1
.347 1983
169
3195-3194 4 :-1
170
ara iru lam nyiv (1).ba deg-s tafat d laman, $ef ayagi ilaq ad
nsemmi s yis si yal ccer d lada ara ya$en amdan.
Ma d lmana n wawal yeqsed-d taxelqit merra,
ama d imdanen ne$ d cwaen ne$ d lebhayem ne$ davu, $ef
ayagi lmana n laya: semmi sikra i deg ara d-yekk seg-s
ccer.Nnan imusnawen n tutlayt $ef wawal ( )yeqsed-d yis kra n
ccer ara yilin diddunit d laxart wa ara d-yekken si txelqit ala
Lmalayka d Lanbiya d loennet, wigi merra ur d-itek seg-sen
ccer. Yessawev-d Abu Dawud di ssunan ines $efabd Llah Ben
umer yenna? Yilla Rrasul mkul mi ara yeqsed tamurt nniven,
d$a mi arat-ya$ yiv yeqqar? A tamurt,Rebbi d Rebbi inem d
Llah, ad semmi$ Rebbi si ccer-im, d ccer yellan deg-m, d ccer
yettwaxelqen deg-m, d ccer ileun fell-am, ad semmi$ Rebbi
segyizem, dtebrekt dwezrem d tifiraqest d wayen ikem-ized$en
d wayen yurwen, d wayen yurew. (2). af ay-agi yumer Rebbi
Nnbi d lmumnin akken ad semmin syisem-is si ccer n txelqit-is,
akken ad d-yegri lxir-is.D Rebbi i ixelqen taxelqit, u yezmer ad ttiwelleh $er wanda yella ala lxir-is, wa ad-iru ccer-is.
.599 -1
" :)( : : -2
"
171
(4)
:-2
3
"
:) ( :)( : .) " (
.3196 4 : -4
172
mi
ara
nwint
lesur
usuvu
di
(2)
. Yerna
tyersa.
.3196 4 -3
4
1985 11 6
: 4007
173
:) ( : -1
. :""
3196 4 : -2
174
) " " (( - 2
.)
.85 -3
175
Wi iwaoen ad yessuter
Ur yizmir ed ad as-yemer
Ma d lmana n laya
semmi si ccer n win
iesden, yettmenin ccer i gma-s, yettasem si lxir is-yefka Rebbi
aza wa oalla. Yeqqar-d Rebbi $ef wid isan am ifa-agi n lesed:
1
" :)( -2
.) " (
176
) :9 (yenna
abari (): af ay-agi yumer Rebbi Nnbi fell-as taallit n
Rebbi d slam-is akken ad-isemmi siccer nkra n win it-i$ullen si
lxir is-yegga Rebbi, alad$a llan segsen lyahud (1).Lased
lmana-s: ma tkarhev ayen yilhan igma-k adternuv ad t-$ulev si
lxir is-yefka Rebbi aza wa oalla. Dayenara d-iggen tismin n dir,
ay agi d leram, yugi-t Rebbi, axaar tigi merra d ifat n cian,
yeqqar Ccix Muend U Lusin:(2)
Win iqesden win nebbed
er loiha n Rebbi i-ijebbed
Ad itixer i lesed
Akked uzegged
Akked dusemmegred
Ar a kan ay tteint lawayed
af ay-agi yumer Rebbi aza wa oalla libad-is akken adooen
ifat-agi am: lesed, lbe$v d tismin, axaar tigi merra d leram,
yeqqar-d Nnbi fell-as taallit n Rebbi d slam-is? ur tkemem
.354 30 : Mouloud Mammeri, Inna-yas Cix Muend, Chikh Mohand a dit, p143.
177
) " ( : 2
.) " (
2
" :) (
)( :
.) " (
Tasuret n Nnas
Yenna Rebbi deg wawal-is:
181
1
2
(3)
3198 3 : -2
: " " : -3
" "
182
2
"
)( : .) ( ."
183
)676 (, yenna lao Sid deg
wawal-is:
Yewar iblis d lbala
Imi Sidna Adam ye$wi-t
Zik di loennet i yella
Di nayem imete-it
Yesuffe$-it-id s tila
.") " ( -1
.601 3 -2
184
(
);:-;6. D wagi i d awal i-yenna ccian i Rebbi lalamin deg
wayen it-yewed $ef bnadem. Yessawev-d Abu Said El Xudri,
yenna: sli$ Rrasul fell-as taallit n Rebbi d slam-is, yeqqer:
yeggul iblis i Rebbi, yenna? Ad $wi$ bnadem wa ad tssegrirebe$ skud mazal tirwiin deg-sen, yerra-as Rebbi, yenna)as? Skud alaben lafu ad asen- fu$(1
" ( ).
185
(
)667 Ilaq ad ier bnadem akken ccwaen n lins ugaren
ccwaen n loin, ccian n loin iteffer s el istiada ( (ur
yezmir ara i wulawen yumnen, ulawen idekren Rebbi, ma d
ccian n el ins yett$urru bnadem, yessegririb-it, yettawi-t $er
wayen $ef i d-yenha Rebbi, yenna Rebbi deg wawal-is:
(
)6; . Yenna-d el imam Amad $ef ayen i d-yessawev Abu
Dar, yenna: qesde$ Rasul Llah fella-s taallit n Rebbi d slam-is,
ufi$-t di loama, d$a qqime$, yenna: "A Aba Dar, ma tulev ?"
nni$-as: ala, yenna: "Kker al" yenna: kre$ ule$, mbad
qqime$, d$a yenna: "A Aba Dar semmi Rebbi si ccwaen n el
ins d loin" yenna: a Rasul Llah ula d el ins san ccwaen?
yenna: "Anam"(1) $ef ay-agi ddewla n ccian d ce akked d
) ( :
: 186
( <)66=-66
. af ay
" : :
" : "
" " : : :
"" ( (.
( )" :
-1 : ( ) :
: :
: " ( ).
-Yenna t-id Si Chrif, Chaine II, Ramadhan 2011.
187
)77 (. af
ay-agi yesselmed Rebbi azza wa oalla i Nnbi fell-as taallit n
Rebbi d slam-is amek ara isemmi s Rebbi si ccwaen n el ins d
loin, u d ay-agi i d-yusan di tsuret Nnas ().
- Ibid.
189
A bnadem di Rebbi ef
af txelqit yezga d aesssas
Anda teqed ur tettnegdam
Rebbi iureb fell-as (1)
Azal tesa tsuret n El Falaq d Nnas:
af uqba ben amer yenna: mugre$ Rasul Llah fell-as
taallit n Rebbi d slam-is, fe$ afus-is nni$-as amek ara yenou el
mumen a Rasul Llah? Yenna? A uqba zem imi-k, qim deg
uxxam-ik, ttru $ef wayen txedmen yixer yenna? yu$al imugeriyi-d Rasul Llah fell-as taallit n Rebbi d slam-is, yeef afus-iw
yenna? A uqba Ben amer ma ad ak-slmede$ tlata lexyer n
tsurtin i igga Rebbi di Ttawrat d AI Inoil d abur d Lquran
lavim? yenna? Anam a Rasul Llah, d$a ye$ra-yi-d: (
-1 : : ( ) :
" : " :
( ) " :
" : : : "
" " :
" : :
( ) : " :
" ( ).
-2 : ( ) ( )
).
191
Ti$bula
1. S tutlayt n Tarabt
-1 .
-2 : 1
.1983
-3 :
30 15 110
.2001
:-------------------- -4
30 1 1984
-5 :
04 /01
.2002
-6 :
2.2009
-7
4
( ).
192
-8 -
1
.2007
-9 :
.2012
-10
22
(.).
-11 :
6
1 .1998
-12
15
.2003
-13 1
( .).
-14 : 6 11
.1985
193
-15 :
4 :
.1985
:
-16
: :
.1978
-17 :
( .).
-18
: 1
2007 .
:
-19
:
) ).
-20
:
32 1 1981 .
-21
: 30
.1984 :
194
-22 :
03 01 )).
:------------- -23 3 1 10
( .).
-24 3 1
7 .1981
-25 :
.30
-26
. 4
.1985
-27 : :
.2003
2. S tutlayt n teqbaylit :
1- Mohamed Djellaoui, Les genres traditionnels de la
posie Kabyle (Tiwsatin timensayin n tmedyazt
taqbaylit) HCA, 2007
195
2- Mouloud
Mammeri,
- www.mzayan.com
- Anwarzemaktoobblog.com.
196
A$awas
Tazwara: ................................................................................................. 13
Tasuret n Lfatia: ................................................................................... 16
Tasuret Nnaba ........................................................................................ 30
Tasuret n Aariq ..................................................................................... 51
Tasuret n L$aciya ................................................................................... 61
Tasuret n Lbalad ....................................................................................... 76
Tasuret n Ccams ....................................................................................... 87
Tasuret n Llayl .......................................................................................... 97
Tasuret n Lbayyina .................................................................................. 106
Tasuret n Ladiyat................................................................................... 116
Tasuret n Ttakatur .................................................................................. 124
Tasuret n Lhumaza.................................................................................. 132
Tasuret n Lmaun ................................................................................... 139
Tasuret n Lkawtar ................................................................................... 151
Tasuret n El Ixlas ..................................................................................... 157
Tasuret n El Falaq ................................................................................... 169
Tasuret n Nnas ....................................................................................... 181
Ti$bula .................................................................................................. 193
A$awas ................................................................................................. 198
197
198