Podgorica, 09. oktobra 2013.

godine
Prof. dr DUKO LUI
EVROKOD 3:
Proraun elinih konstrukcija
ININJERSKA KOMORA CRNE GORE
Informativni seminar o Eurokodovima
Sadraj
Uvod
Struktura EN 1993
Eurokod 3 dio 1-1
Proraun presjeka i elemenata
Zategnuti elementi
Pritisnuti elementi - izvijanje
Elementi izloeni savijanju
Elementi izloeni smicanju
Interakcija dejstava
Bono-torziono izvijanje
Zakljuak
UVOD
Eurokodove sainjava 10 dijelova sa oko 5000 strana i
1281 NOP-om
Eurokod 3 ili EN 1993 obrauje projektovanje
elinih konstrukcija
Sadri est dijelova sa 1281 stranom i 377 NOP-a
EN 1993-1-1:General rules and rules for buildings
Eurokod 3 - Dio 1-1: Opta pravila i pravila za zgrade
Pravila za nosivost i stabilnost
Pravila za projektovanje
konstrukcija zgrada
EN 1993-1-2: Structural fire design
Eurokod 3 - Dio 1-2: Projektovanje konstrukcija na
dejstvo poara
EN1993-1-3: Supplementary rules for cold formed
members and sheeting
Eurokod 3 - Dio 1-3: Dodatna pravila za hladno
oblikovane elemente i limove
EN1993-1-4: Supplementary rules for stainless steels
Eurokod 3 - Dio 1-4: Dodatna pravila za nerajue elike
EN1993-1-5: Plated structural elements (in-plane loaded)
Eurokod 3 - Dio 1-5: Ploasti konstruktivni elementi
EN1993-1-6: Strength and stability of shells
Eurokod 3 - Dio 1-6: vrstoa i stabilnost ljuski
EN1993-1-7: Plated structural elements
(transversely loaded)
Eurokod 3 - Dio 1-7: Ploaste konstrukcije
optereene izvan ravni
EN 1993-1-8: Design of joints
Eurokod 3 - Dio 1-8: Projektovanje veza
EN 1993-1-9: Fatigue
Eurokod 3 - Dio 1-9: Zamor
EN 1993-1-10: Material toughness and through-
thickness properties
Eurokod 3 - Dio 1-10: ilavost materijala i svojstva
po debljini
EN1993-1-11: Design of
structures with tension elements
Eurokod 3 - Dio 1-11:
Projektovanje konstrukcija sa
zategnutim elementima
EN1993-1-12: Additional rules
for the extension of EN 1993 up
to steel grades S700
Eurokod 3 - Dio 1-12: Dodatna
pravila za proirenje primjene EN
1993 na vrste elika do S 700
EN1993-2: Steel bridges
Eurokod 3 - Dio 2: elini mostovi
EN1993-3-1: Towers and Masts
Eurokod 3 - Dio 3-1: Tornjevi, jarboli i dimnjaci -
Tornjevi i jarboli
EN1993-3-2: Chimneys
Eurokod 3 - Dio 3-2: Tornjevi, jarboli i dimnjaci -
Dimnjaci
EN1993-4-1:Silos
Eurokod 3 - Dio 4-1: Silosi
EN1993-4-2: Tanks
Eurokod 3 - Dio 4-2: Rezervoari
EN1993-4-3:Pipelines
Eurokod 3 - Dio 4-3: Cjevovodi
EN1993-5: Piling
Eurokod 3 - Dio 5: ipovi
EN1993-6: Crane supporting structures
Eurokod 3 - Dio 6: Kranske staze
Sadraj EN 1993-1-1
Poglavlje 1: Opte odredbe,
Poglavlje 2: Osnove prorauna,
Poglavlje 3: Materijali,
Poglavlje 4: Trajnost,
Poglavlje 5: Analiza konstrukcije,
Poglavlje 6: Granina stanja nosivosti,
Poglavlje 7: Granina stanja upotrebljivosti,
Aneks A: Metoda 1 - Koeficijenti interakcije k
ij
Aneks B: Metoda 2 - Koeficijenti interakcije k
ij
Aneks AB: Dodatne odredbe za proraun,
Aneks BB: Izvijanje elemenata konstrukcija zgrada.
Pratei standardi
Ovi standardi su obavezujueg karaktera!
Odnose se na:
izradu i montau,
antikorozionu zatitu,
konstrukcione elike,
tolerancije i tehnike uslove isporuke
vrue valjanih i hladno oblikovanih
profila.
Nacionalni parametri
Eurokod definie odredbe u kojima je
doputen nacionalni izbor odreenih
parametara.
Ovi parametri treba da se definiu u
odgovarajuim Nacionalnim aneksima.
U ovom standardu ima ukupno 25
odredbi u kojima se doputa nacionani
izbor!
Nacionalni izbor se ostvaruje:
usvajanjem numerikih vrednosti koeficijenata i
graninih vrednosti parametara koji se koriste pri
proraunu;
izborom metode prorauna kada Eurokod daje
alternativu;
izborom koeficijenata imperfekcije i krivih izvijanja (na
primjer za bono-torziono izvijanje),
definisanjem polja primjene odreenog postupka
prorauna;
definisanjem vrsta elika i nekih njegovih svojstava;
definisanjem doputenih vrijednosti deformacija,
Poglavlje 1: Opte odredbe
Uvodne odredbe,
Definicije,
Oznake.
Poglavlje 2: Osnove prorauna
Osnovni zahtjevi
Osnovni principi prorauna prema
graninim stanjima
Parcijalni koeficijenti
Proraun na osnovu rezultata ispitivanja
Poglavlje 3: Materijali
Vrste elika;
Standardi za vrue valjane i hladno
oblikovane proizvode;
Oznaavanje;
Svojstva materijala (f
u
i f
y
);
Konstante materijala (E, G, i
t
).
Poglavlje 4: Trajnost
Trajnost je detaljnije obraena u
Evrokodu 0 i EN 1090: "Izvoenje
elinih konstrukcija - Tehniki zahtjevi.
Faktori od uticaja: korozija i zamor
materijala;
Navedeni su elementi odnosno
konstrukcije u zgradarstvu kod kojih je
neophodna kontrola nosivosti na zamor.
Poglavlje 5: Analiza konstrukcije
Globalna analiza (elastina, plastina, I
reda i II reda);
Imperfecije (lokalne i globalne);
Modeliranje veza (polukontinualno);
Klasifikacija poprenih presjeka (etiri
klase poprenih preseka; efektivni
presjek i ir leg efekti - EN 1993-1-5).
Poglavlje 6:
Granina stanja nosivosti
Najobimnije i najznaajnije poglavlje!
Proraun nosivosti poprenih presjeka
(zatezanje, pritisak, savijanje, smicanje,
torzija, kombinovana naprezanja);
Proraun nosivosti elemenata (izvijanje,
bono-torziono izvijanje, ekscentrian
pritisak);
Viedjelni elementi.
Poglavlje 7:
Granina stanja upotrebljivosti
Opta naela su data u EC0,
Deformacije;
Vibracije;
Doputene vrijednosti se mogu
definisati u Nacionalnom aneksu!
Prua se mogunost da investitor utie
na doputene vrijednosti!
Zategnuti elementi
Kontrola nosivosti poprenog presjeka:
0 , 1
,
<
Rd t
Ed
N
N
N
Ed
proraunska vrijednost aksijalne sile,
N
t,Rd
proraunska nosivost poprenog presjeka na
zatezanje.
Proraunska nosivost poprenog
presjeka na zatezanje

=
=
=
2
,
0
,
,
9 , 0
min
M
u net
Rd u
M
y
Rd pl
Rd t
f A
N
Af
N
N

N
pl,Rd
proraunska plastina nosivost bruto preseka,
N
u,Rd
granina proraunska nosivost neto preseka,
A povrina poprenog preseka,
f
y
granica razvlaenja,
A
net
neto povrina poprenog preseka,
f
u
vrstoa na zatezanje,
M0
i
M2
parcijalni koeficijenti.
Granina nosivost neto presjeka N
u,Rd
nije
a priori mjerodavna za dimenzionisanje!
Ako je kod elika S235 i S275 slabljenje
preseka manje od oko 10%, merodavna je
plastina nosivost bruto poprenog preseka
N
pl,Rd
!
Ako element nije oslabljen rupama za
spojna sredstva: N
t,Rd
= N
pl,Rd
.
Pritisnuti elementi
Kontrola nosivosti poprenog presjeka;
Konrola nosivosti elementa na izvijanje;
Kontrola nosivosti poprenog
presjeka
N
Ed
proraunska vrednost sile pritiska,
N
c,Rd
proraunska nosivost poprenog presjeka na
dejstvo pritiska
0 , 1
,
<
Rd c
Ed
N
N
Proraunska nosivost poprenog
presjeka na dejstvo pritiska
A bruto povrina poprenog presjeka,
A
eff
povrina efektivnog presjeka,
f
y
granica razvlaenja,
M0
parcijalni koeficijent.
0
,
M
y
Rd c
Af
N

=
0
,
M
y eff
Rd c
f A
N

=
Za presjeke kase 1, 2 i 3 Za presjeke klase 4
Kontrola nosivosti pritisnutog
elementa na izvijanje
N
Ed
proraunska vrednost sile pritiska,
N
b,Rd
proraunska nosivost pritisnutog elementa na
izvijanje
0 , 1
,
<
Rd b
Ed
N
N
Proraunska nosivost pritisnutog
elementa na izvijanje
1
,
M
y
Rd b
f A
N

_
=
1
,
M
y eff
Rd b
f A
N

_
=
Za presjeke kase 1, 2 i 3 Za presjeke klase 4
koeficijent redukcije za izvijanje,
A bruto povrina poprenog presjeka,
A
eff
povrina efektivnog presjeka,
f
y
granica razvlaenja,
M1
parcijalni koeficijent.
Razliiti modeli izvijanja
Fleksiono Torziono Torziono-fleksiono
Relativna vitkost za fleksiono
izvijanje
N
cr
elastina kritina sila za fleksiono izvijanje,
i poluprenik inercije,
L
cr
duina izvijanja,
1
vitkost na granici razvlaenja
1
1
i
i
i
L
N
Af
cr
cr
y
= =
1
/
i
i
A A
i
L
N
f A
eff
cr
cr
y eff
= =
Za presjeke kase 1, 2 i 3 Za presjeke klase 4
c t i 9 , 93 /
1
= =
y
f E
Koeficijent redukcije c
2 2
1
i u u
_
+
=

2
) 2 , 0 ( 1 5 , 0 i i o u + + =
Kriva izvijanja a
0
a b c d
Koeficijent imperfekcije o 0,13 0,21 0,34 0,49 0,76
Elementi optereeni savijanjem -
nosai
Potrebne kontrole graninih stanja nosivosti:
Nosivost poprenog presjeka na dejstvo
momenta savijanja;
Nosivost poprenog presjeka na smicanje;
Nosivost poprenog presjeka na interaktivno
dejstvo savijanja i smicanja;
Nosivost elementa na bono-torziono
izvijanje.
Kontrola nosivost poprenog
presjeka na dejstvo momenta
M
Ed
proraunska vrednost momenta savijanja,
M
c,Rd
proraunski moment nosivosti poprenog presjeka.
0 , 1
,
<
Rd c
Ed
M
M
Proraunska vrednost momenta
nosivosti poprenog presjeka
W
pl
plastini otporni moment poprenog presjeka,
W
el,min
minimalan elastini otporni moment poprenog presjeka,
W
eff,min
minimalan elastini otporni moment efektivnog presjeka.
0
, ,
M
y pl
Rd pl Rd c
f W
M M

= =
0
min ,
, ,
M
y el
Rd el Rd c
f W
M M

= =
0
min ,
,
M
y eff
Rd c
f W
M

=
za klase 1 i 2
za klasu 3
za klasu 4
Kontrola nosivosti poprenog
presjeka na smicanje
V
Ed
proraunska vrednost sile smicanja,
V
c,Rd
proraunska nosivost poprenog presjeka na
smicanje.
0 , 1
,
<
Rd c
Ed
V
V
Plastina proraunska nosivost
poprenog presjeka na smicanje
A
v
povrina smicanja koja zavisi od oblika
poprenog presjeka i pravca smiue sile.
f
y
granica razvlaenja,
M0
parcijalni koeficijent.
,
0
,
3 /
M
y v
Rd pl
f A
V

=
Povrina smicanja
Tip poprenog preseka
Av,z Av,y
,
f w f
t r t bt A 2 2 + +
ali ne manje od
w
t h j
f
bt 2
,
f w f
t r t bt A + + 2
f
bt 2
, h b Ah + / , h b Ab + /
,
w w
t h L j ,
w w
t h A L
A
t / 2 A
A povrina poprenog preseka, tf debljina noice,
b irina profila, tw debljina rebra,
h visina profila, r poluprenik zaobljenja,
d visina rebra, j parametar iz EN 1993-1-5.
Kontrola elastine nosivosti
presjeka na smicanje
Ed
proraunska vrednost napona smicanja,
V
Ed
proraunska vrednost sile smicanja,
S statiki moment inercije posmatranog dela
poprenog presjeka,
I moment inercije poprenog presjeka,
t debljina posmatranog dela presjeka (rebra).
0 , 1
) 3 /(
0
<
M y
Ed
f
t
t I
S V
Ed
Ed

= t
Interakcija savijanja i smicanja
y y
f y
f y
f y,red = (1-)f y
f y,red
2
,
1
2
|
|

=
Rd pl
Ed
V
V

Redukovani plastini moment

nosivosti za simetrine I presjeke
t
w
debljina rebra,
A
w
povrina rebra (A
w
= t
w
h
w
),
W
pl,y
plastini otporni moment za savijanje oko y-y ose.
Kontrola nosivosti poprenog preseka:
0
2
, , ,
4
M
y
w
w
y pl Rd V y
f
t
A
W M

=
Rd c y Rd V y
M M
, , , ,
<
ali
0 1,
, ,

Rd V y
Ed
M
M
Bono torziono izvijanje
Predviena su tri postupka prorauna:
opti postupak,
postupak za valjane I presjeke i
ekvivalentne zavarene presjeke,
uproeni postupak za bono pridrane
grede u zgradarstvu.
Kontrola nosivosti elementa na
bono-torziono izvijanje
M
Ed
proraunska vrednost momenta savijanja,
M
b,Rd
proraunska nosivost elementa na bono-
torziono izvijanje.
1
,
<
Rd b
Ed
M
M
Proraunska nosivost elementa na
bono-torziono izvijanje
LT
koeficijent redukcije,
W
y
=W
pl,y
za preseke klase 1 i 2,
W
y
=W
el,y
za preseke klase 3,
W
y
=W
eff,y
za preseke klase 4.
1
,
M
y
y LT Rd b
f
W M

_ =
Koeficijent redukcije opti sluaj
M
cr
elastinan kritian moment bono-torzionog izvijanja,
LT
koeficijent imperfekcije za odgovarajuu krivu izvijanja
2 2
1
LT LT LT
LT
i u u
_
+
=
0 , 1 <
LT
_

2
) 2 , 0 ( 1 5 , 0
LT LT LT LT
i i o u + + =
cr
y y
LT
M
f W
= i
ali
relativna vitkost za bono-torziono izvijanje
Koeficijent redukcije I preseci
2 2
1
LT LT LT
LT
i | u u
_
+
=

<
<
2
1
0 , 1
LT
LT
LT
i
_
_

2
0 ,
) ( 1 5 , 0
LT LT LT LT LT
i | i i o u + + =
4 , 0
0 ,
=
LT
i 75 0, = |
ali
Preporuene vrijednosti
parametara!
Krive izvijanja za opti sluaj i za
sluaj I presjeka
Primjer 1: Kontinualni nosa kontrola
nosivosti poprenih presjeka
g
p1
p2
kN/m 0 , 12 = g kN/m 5 , 7 = p
S 235
0 , 2 300 / = = L
dop
o cm
JUS IPE300 EC3 IPE270
Primer 2: Greda sa prepustima interakcija
savijana i smicanja
JUS IPE650 EC3 IPE450
g
G G
g = 5,0 kN/m G = 750 kN S 235
Primer 3: Prosta greda bono-torziono
izvijanje
JUS IPE300 EC3 IPE300
g=4,0 kN/m
p=4,0 kN/m
kN/m 0 , 4 = g kN/m 0 , 4 = p
S 235
Zakljuak
Eurokod 3 je sveobuhvatan savremen propis
zasnovan na najnovijim saznanjima iz oblasti
elinih konstrukcija;
Nai vaei propisi su, u veoj ili manjoj meri,
konzervativni i nedoreeni u odnosu na EC3;
EC 3 je veoma obiman i zahtjevan standard koji
podrazumijeva duge i zametne proraune kod
kojih se od ininjera trai naroita panja i
posveenost;
Za uspjeno projektovanje pomou EC 3
preporuuje se upotreba odgovarajuih softvera,
pri emu se podrazumijeva potpuno
razumijevanje kodova i mogunost pune
kontrole tanosti rezultata prorauna;
Zakljuak
Da bi se uspjeno projektovala konstrukcija
zgrade potrebno je ukljuiti EN 1993-1-3, EN
1993-1-5 i EN 1993-1-8
Nacionalni aneksi;
Pratei standardi.