New Media Production Q&A

1
www.digitalknowledge.pl








New Media Production
Q&A


Prawo
autorskie w
multimediach
Piotr Maczuga
Wojciech Benicewicz


New Media Production Q&A
2
www.digitalknowledge.pl







Witamy!
Oddajemy w wasze rce seri opracowanych pyta i odpowiedzi, ktre pady podczas naszych
kwietniowych webinariw. Mamy nadziej, e materiay te przydadz wam si do czego i e mio
wspominacie spotkania z nami.
Pozostamy w kontakcie: studio@obserwatorium.pl, /22/ 314 14 94
Wojciech Benicewicz, szef studio
Piotr Maczuga, meneder





Ten utwr jest dostpny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Uycie
niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Midzynarodowe.

pl.newmediaproduction.eu


New Media Production Q&A
3
www.digitalknowledge.pl




Marta pyta: Czy wy wypadku animacji - gdy jedna osoba
napisaa scenariusz a druga zrobia motion design - to zasada
wspautorstwa te ma zastosowanie?
My odpowiadamy: Tak, w przypadku animacji zarwno scenarzysta, jak i osoba wykonujca motion
design mog by uznane za autorw, a nie tylko wykonawcw, jeeli ich praca miaa charakter
twrczy.
Oczywicie wiele zaley od tego, jak duy wkad mia animator. W sytuacji, gdy otrzyma on wszystkie
materiay gotowe, a scenariusz zawiera szczegowo rozpisany storyboard, moemy pokusi si o
stwierdzenie, e motion design ograniczy si jedynie do operowania programem i nie byo w tym
adnej pracy twrczej jedynie przeoenie na jzyk animacji tego, co stworzy scenarzysta i rysownik.
Sprawa jest trudna do jednoznacznego okrelenia, bo nie wiemy, jaki by realny wkad kadej z osb,
ale z dowiadczenia wiem, e animator rzadko ogranicza si jedynie do wykonywania polece ze
scenariusza, bez wasnego wkadu.
Klaudia pyta: Powiedziae, e autor ma prawo decydowania
do pierwszej publikacji. Czy w takim razie Klient z ktrym
podpisuj umow moe zada zapisu o tym, e to on (na
zlecenie ktrego dziaam) bdzie pierwszy decydowa o
pierwszej publikacji?
My odpowiadamy: Moe. I bardzo czsto tak jest. Oczywicie musi si to znale w umowie midzy
wami. Zapis w ustawie, ktry mwi o prawie pierwszego udostpnienia dotyczy sytuacji, gdy umowa
jeszcze tego nie reguluje (np. nie ma adnej umowy).
Marta pyta: A co z ghoswriterami?
My odpowiadamy: Autorskie prawa osobiste s niezbywalne. Nawet jeli autor chce, nie moe
sprzeda autorstwa swojego utworu. Ghostwriter w rzeczywistoci sprzedaje wic co, czego sprzeda
nie moe, wic tylko od dobrej woli obu stron zaley czy transakcja si powiedzie. Oczywicie
zazwyczaj wszystkim zainteresowanym zaley na tym, aby duch zosta duchem. Jeli jednak duch si
ujawni, to co najwyej moe mie problem z Urzdem Skarbowym, jeli nie odprowadzi podatku do
takiej transakcji. Problem z tytuu praw autorskich moe mie za to osoba, ktra nabya autorstwo i
nielegalnie podpisywaa si pod nieswoim dzieem. Przy czym szkodliwo takiego wystpku jest na
tyle znikoma, e oprcz skandalu, raczej nic takiej osobie nie grozi.
1. Prawo autorskie


New Media Production Q&A
4
www.digitalknowledge.pl
Tomasz pyta: Czy jak nagram audiobooka, czytajc ksik
innego autora, to czy mam moliwo dystrybucji jego czy nie?
My odpowiadamy: Przed rozpowszechnieniem naley mie zgod waciciela praw do utworu
pierwotnego bezwzgldnie. Zazwyczaj prawa majtkowe do ju wydanej ksiki s w gestii wydawcy
(ktry je naby od autora), ale nie zawsze. Audiobook to wci mao popularna forma, wic wydawca
mg nie zakupi praw lub pozyska licencji na wydanie ksiki wanie na tym polu eksploatacji. Autor,
czy waciciel praw, moe nimi rozporzdza osobno dla kadego pola eksploatacji. Jeli
zaproponujemy mu uczciw umow, to niewykluczone, e chtnie udzieli nam licencji lub przekae
prawa. Bez zgody jednak nic nie moemy zrobi.
Warto te pamita, e udzielone licencje nie trwaj wiecznie, a zgoda dotyczy rozpowszechniania.
Jeli wic nagrasz 1000 pyt CD z takim materiaem, to nie liczy si kiedy je nagrae, tylko kiedy je
rozpowszechniasz. Po zakoczeniu okresu licencjonowania nie moesz ich ju rozpowszechnia, nawet
jeli zalegaj ci na magazynie, gotowe do dystrybucji. Trzeba wic pilnowa terminw i w razie
koniecznoci przedua umowy.
Naley te pamita, e umowy i licencje dotycz tylko konkretnych pl eksploatacji. Jeli wic
pozyskamy prawa do wydania audiobooka w jzyku polskim, to nie oznacza to automatycznie, e
mamy rwnie prawo wyda go w przyszoci w innych jzykach. To inne pole eksploatacji i wymaga
osobnej umowy.
Joanna pyta: Jakie warunki trzeba speni, aby wstawi legalnie
teledysk na YouTube dla promocji swojej osoby (firma
wideofilmujca) uywajc do tego teledysku jakiego znanego
utworu? Czy o pozwolenie trzeba napisa do danego zespou?
My odpowiadamy: Zdaniem Ministra Kultury, waciwym adresem bdzie Stowarzyszenia Autorw
ZAiKS. To wanie oni pobieraj opaty za wykorzystywanie utworw, a nastpnie dziel si nimi z
twrcami (w przypadku utworw muzycznych). Nie jest powiedziane, e zesp ma prawo do
rozporzdzania autorskimi prawami majtkowymi. Moliwe, e przekaza je producentowi i
zainkasowa z tego tytuu jak kwot. Nie wiemy te jak wyglda rzeczywiste autorstwo. Moemy
ustali w miar atwo kto napisa muzyk, kto sowa, ale ju aranacja i inne elementy pracy twrczej
mog by nieczytelne. Nie wiemy te w jakich proporcjach autorzy chcieliby si podzieli zyskiem.
Dlatego wanie reprezentuje ich ZAiKS, bo normalnie trudno byoby zapanowa nad chaosem. Droga
na skrty (dogadanie si z autorem) moe nas w rezultacie kosztowa sporo pienidzy i nerww, bo
nawet jeli mu zapacimy, ZAiKS moe zapuka do naszych drzwi, jako legalny reprezentant interesw
autora, namaszczony do tej roli przez samego Ministra Kultury.
Pozostaje kwestia, ktra wszystkich interesuje, czyli: ile to bdzie kosztowao. Mona poczyta o tym,
znale tabele stawek i rozpracowa procedury pod tym linkiem: http://www.zaiks.org.pl/81,23. W
razie wtpliwoci ZAiKS na pewno pomoe.
Reasumujc wic: to ZAiKS moe nam udzieli zgody (w imieniu autora lub autorw) i udzieli pisemnej
licencji na wykorzystanie na danym polu eksploatacji i przy danych warunkach. Opaty, ktre z tego
tytuu wniesiemy, to tzw. tantiemy.


New Media Production Q&A
5
www.digitalknowledge.pl
Joanna pyta: Czy w moim filmie mog pokaza fragment filmu
innego autora (oczywicie wskazujc kto jest autorem tego
fragmentu)?
My odpowiadamy: Tak, jeli posiadasz zgod autora. Podanie autorstwa nie jest tosame z jego zgod.
S te zakresy tzw. dozwolonego uytku, m.in. prawo do cytatu. Musisz jednak zastanowi si czy
wykorzystany przez ciebie fragment to naprawd cytat czy moe co wicej. Nie ma maksymalnej
dugoci cytatu. O wszystkim decyduje kontekst. Cytat moe by uzasadniony jedynie: wyjanieniem,
analiz krytyczn, nauczaniem czy prawami gatunku twrczoci (np. parodyci czsto wykorzystuj
fragmenty utworw, aby mc je sparodiowa). Zawsze jednak, jak to w cytacie, istnieje obowizek
podania autora i rda.
Uwaga, czstym bdem przy cytowaniu w wideo (popeniaj go rwnie stacje telewizyjne) jest
podanie informacji: rdo: YouTube. To kompletna bzdura. To tak, jakby piszc prac magistersk,
podaa w przypisach informacj: rdo: biblioteka.
Aleksandra pyta: Czy zdjcia wrzucone do Internetu mog
wykorzysta np.: do prezentacji w pracy, jako to kartki
witecznej dla klientw? Pytanie 2 - jak si upewni e filmik
wrzucony na YouTube mog wykorzysta?
My odpowiadamy: Musisz mie zgod autora na wykorzystanie takich zdj. Jeli nie ma jej opisanej
(np. w formie licencji Creative Commons), to uznaje si, e autor nie udzieli zgody. W takim przypadku
trzeba j uzyska. W Internecie mona znale biblioteki z darmowymi zdjciami (uwaga, czsto w
takich wypadkach trzeba poda autora i rdo takiego zdjcia; darmowy, nie oznacza, e bez adnych
warunkw). Sam fakt tego, e kto umieszcza co w Internecie nie stanowi o tym, e godzi si, aby to
wykorzystywa poza oczywistym kontekstem przegldania tego w Internecie, tak jak zostao
pierwotnie przez autora opublikowane.
Pytanie drugie: zaley do czego wykorzysta? Autor umieszczajcy filmik na YouTube godzi si z tym,
e uytkownicy YouTube bd go ogldali. Jeli filmik pozwala na osadzenie go na innej stronie w
odtwarzaczu YouTube (autor moe zablokowa tak opcj), to te uznaje si, e autor si na to zgodzi,
bo to jedna z funkcjonalnoci YouTube. Problem polega jednak na tym, e mona domniemywa, e
autor nie zgodzi si na wykorzystywanie jego filmiku w celach komercyjnych nieobjtych dozwolonym
uytkiem. I w takim przypadku jeli na przykad umiecimy w swoim szkoleniu dotyczcym sprzeday
scenk sprzedaow innego autora bez jego zgody, ma on pene prawo zada od nas zaprzestania
rozpowszechniania tego nagrania (nawet jeli bdzie to odtwarzacz z YouTube), a w razie niecisoci
bdzie trzeba mu zapaci tantiemy. Obecnie coraz czciej si zdarza, e autorzy popularnych
materiaw wsppracuj z kancelariami prawniczymi, ktre niemal z automatu wystawiaj faktury.
Mona rnie ocenia takie dziaanie, ale jest skuteczne, bo wiele osb woli zapaci, ni si sdzi
cywilnie.


New Media Production Q&A
6
www.digitalknowledge.pl
Andrzej pyta: Jeli wstawimy swoje wideo z podkadem
muzycznym znanej gwiazdy, co czsto ma miejsce na YouTube,
jak to si mieci w prawie?
My odpowiadamy: Andrzeju, jeli nie masz na to licencji (ponownie kania si ZAiKS) to amiesz prawo.
Anna pyta: Czy eby nagra cover potrzebna jest zgoda autora
utworu?
My odpowiadamy: Nagrywa moesz. Problem rozpoczyna si, gdy chcesz to nagranie (lub publiczne
wykonanie) rozpowszechni. Pytanie jest, wbrew pozorom, dosy skomplikowane. Przede wszystkim
rozpowszechnianie utworu, ktrego autorem jest kto inny wie si z obowizkiem wynagrodzenia dla
tej osoby. Nale jej si po prostu tantiemy.
Oczywicie, gdy utwr grany na prbach zespou czy nagrywamy pyt tylko dla siebie i w rozumieniu
prawa, nie rozpowszechniamy jej, to paci nie musimy. Jeli jednak wystpujemy na koncercie czy te
wydajemy utwr na pycie potrzeba jest licencja od ZAiKS. W przypadku koncertw zdarza si tak, e
to organizatorzy zaatwiaj wszystkie te sprawy i wykonawca nie musi si niczym martwi, ale jest to
bardziej wyjtek, ni regua.
Napisaem, e sprawa jest skomplikowana z wanego powodu. Moe si zdarzy tak, e wykonawca,
mimo opacenia licencji w ZAiKS, dokona drastycznych przerbek utworu, zinterpretuje go na tylko
twrczo, e powstanie co na ksztat opracowania (czyli nowy utwr na podstawie utworu
pierwotnego) to sytuacja si znacznie skomplikuje. Po pierwsze: ustawa nie reguluje, gdzie koczy si
utwr, a zaczyna opracowanie. Innymi sowy nie ma adnych twardych wskanikw. Jeli wic
powstanie opracowanie, to zgodnie z ustaw potrzebna jest zgodna autora utworu pierwotnego na
wykorzystywanie utworw zalenych. Problem polega na tym, e ZAiKS (przynajmniej formalnie) nie
reguluje praw zalenych, wic naleaoby si zgosi do samego autora i u niego uzyska zgod, co
moe by trudne.
Jako twrcy opracowania, sami stajemy si autorami, nie tylko wykonawcami, i nam z tego tytuu
rwnie bdzie przysugiwao wynagrodzenie z tytuu tantiem. Przy duej trudnoci w ocenie co jest
coverem, a co opracowaniem, oraz przy ogromnych moliwociach aranacji, jakie daje dzisiejsza
elektronika i wspczesne instrumenty, sprawa moe by naprawd trudna.
Swego czasu wypowiedziao si na ten temat nawet samo ZAiKS (cho formalnie nie ma do tego
umocowania) i uznao, e dziaalno twrcy znanego jako Cezik jest w rzeczywistoci jedynie
wykonywaniem cudzych utworw. To oczywista bzdura i wie to kady, widzia (sysza) prace Cezika,
ale bzdura ta wygodna jest dla kadego. Cezik nie musi uzyskiwa zgody autorw, wystarczy mu
licencja z ZAiKS, a ZAiKS nie musi si martwi o ewentualne wypacanie mu tantiem, bo nie jest
autorem, a jedynie wykonawc.
Ostatnia sprawa, to wiadomo tego, e cytujc ustaw autor ma prawo do nienaruszalnoci
treci i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania. Przygotowujc cover nie moemy wic
zupenie wypaczy sensu utworu pierwotnego.


New Media Production Q&A
7
www.digitalknowledge.pl
Andrzej pyta: Czy umieszczajc swoje video na YouTube,
jednoznacznie daje wszystkim prawo do jego kopiowania na
swoje profile, czy w inne miejsca?
My odpowiadamy: Gdy, jako twrca, umieszczam film na YouTube, automatycznie udzielam YouTube
specyficznej licencji, ktra pozwala tej firmie na korzystanie z treci, jej rozpowszechnianie,
opracowywanie w jej ramach utworw zalenych, a nawet udzielania sublicencji podmiotom trzecim.
Moe mie to zwizek ze specyficzn dziaalnoci YouTube. Gdybym nie udzieli tej licencji, to
YouTube nie mogoby rozpowszechnia mojego nagrania. Oczywicie, jak to bywa z wielkimi
korporacjami, mona si zastanawia, gdzie koczy si udzielona licencja, czyli co YouTube (a
formalnie Google) moe z tym zrobi? Te same wtpliwoci nurtuj przecie te uytkownikw
Facebooka i innych spoecznoci, ktre roszcz sobie prawa do przetwarzania naszych danych i treci,
ktre umieszczamy. Myl, e czas pokae.
Wracajc do tematu. Umieszczajc film na YouTube udzielam te licencji kademu uytkownikowi tego
serwisu licencji na korzystanie z treci w ramach serwisu YouTube i w ramach jego funkcjonalnoci.
Dotyczy to m.in. wykorzystywania linkw do tego wideo, umieszczania odtwarzacza na swoich
stronach. Licencja nie daje natomiast prawa do tego, aby te utwory dowolnie wykorzystywa
komercyjnie. Do tego w dalszym cigu potrzebna jest zgoda autora.
Problem polega na tym, e gdy umieszczam film i go publikuj, to mog si spodziewa, e kto go
obejrzy, skomentuje, moe wrzuci linka do tego filmu na Facebooka. To normalna sprawa, dlatego
YouTube wymaga, aby w zakresie swojej usugi udzieli licencji automatycznie.
Uytkownik wykorzystujcy mj film, tak naprawd wykorzystuje Usug YouTube. Nie moe tego
robi do celw komercyjnych z tego powodu, e w tej Usudze zagniedony jest cudzy utwr. A
prawdziwy problem polega na tym, e bardzo wiele treci jest umieszczanych nielegalnie (np. nagrania
z audycji telewizyjnych), a czsto sami autorzy nie maj wiadomoci tego czy co umieszczaj legalnie
czy nie. Roboty YouTube automatycznie wyapuj takie niecisoci, ale skuteczno jest niewielka i
czsto si myl. YouTube jest wic cigle dzikim zachodem.
Odpowiadajc wprost: jeli nie chcesz, aby Twj utwr by wywietlany poza YouTube, to w
ustawieniach filmu na YouTube moesz zaznaczy tak opcj. Uytkownicy YouTube bd go mogli
uytkowa tylko w granicach w jakich dziaa YouTube, czyli darmowe przegldanie w ich serwisie.
Jakiekolwiek zgrywanie wideo z YouTube za pomoc specjalnych wtyczek do przegldarek nie jest
trudne, ale jest niezgodne z licencj YouTube i regulaminem tego serwisu.
Marcin pyta: Jakie warunki musz zosta spenione, aby w
sposb legalny umieszcza w intranecie, np. filmiki z YouTuba
lub fragmenty filmw penometraowych?
My odpowiadamy: W przypadku filmikw z YouTube trzeba zastanowi si na jakiej licencji zostay
opisane przez autora. Ma on do wyboru standardow licencj YouTube lub licencj Creative
Commons. Obie one pozwalaj na troch inny zakres dozwolonego uytku. W obu przypadkach jednak
ewentualnie publikowanie utworu odbywa si poprzez umieszczenie odtwarzacza lub linku do filmu.
Pod adnym pozorem nie wolno nam zgrywa filmw z YouTube i zamieszcza ich jako pliki lub z
uyciem wasnego odtwarzacza.


New Media Production Q&A
8
www.digitalknowledge.pl
Mona pomyle o prawie do cytatu, natomiast, jak pisaem wczeniej, prawo to moe by
wykorzystane tylko w okrelonych warunkach (art. 29 upapp): wolno przytacza w utworach
stanowicych samoistn cao urywki rozpowszechnionych utworw lub drobne utwory w caoci, w
zakresie uzasadnionym wyjanianiem, analiz krytyczn, nauczaniem lub prawami gatunku
twrczoci. Korzystania z prawa do cytatu zawsze wymaga podania autora i rda.
Kolejna sprawa: nawet jeli korzystamy z dozwolonego uytku, to (art. 35 upapp): dozwolony uytek
nie moe narusza normalnego korzystania z utworu lub godzi w suszne interesy twrcy. Tutaj
trzeba zachowa zdrowy rozsdek.
Ostatnia sprawa dotyczy przykrego faktu, e na YouTube czsto znajduj si materiay, ktre nie
powinny by tam publikowane, czyli bez zgody autorw i osb, ktrych wizerunki zostay utrwalone.
Moe si wic to skoczy przykro, rwnie dla osoby publikujcej te materiay w intranecie.
Ewa pyta: Czy jest okrelony czas, dugo utworu, ktry
mona opublikowa bez uzyskania prawa?
My odpowiadamy: Nie, dugo utworu nie ma znaczenia. Nie ma te znaczenia jak dugi fragment
zacytujemy. Liczy si tylko i wycznie kontekst, ktry podaem w poprzednim pytaniu.
Sylwia pyta: Czy podczas realizacji zdj lub filmu w siedzibie
firmy naley mie zgod kadego z filmowanych pracownikw
wykonujcych swoj prac?
My odpowiadamy: Zgody powinien zapewni pracodawca, bowiem to on formalnie jest producentem
filmu (zamawia go, paci za niego, decyduje o caoci). Dobrze, eby byo to poruszone w umowie,
poniewa obecnie nie kada osoba przebywajca w firmie w ramach penionych obowizkw bdzie
miaa umow o prac. Ustawa mwi, e prawa autorskie majtkowe za utwory wykonane w ramach
stosunku pracy nale do pracodawcy. Reasumujc, najbezpieczniej bdzie, jeli to pracodawca
zapewni zgod na wykorzystanie wizerunku i uycia praw autorskich czy pokrewnych.
Piotr pyta: Jeli zrobi zdjcie sztuki jakiego obrazu, np.
zdjcie obrazu Malczewskiego w muzeum, to co w takim
wypadku? Czy komu za to musze paci? Skoro jest to dzieo
publicznie udostpnione i kady moe je obejrze ?
My odpowiadamy: Kady moe je obejrze w ramach swoistej licencji udzielonej przez muzeum czy
galeri. Jeli obraz jest chroniony (nie mino penych 70 lat od mierci twrcy, np. Picasso), to jego
dzieo jest chronione, co oznacza konieczno zgody autora na rozpowszechnianie. Przy czym samo
robienie zdjcia nie jest zakazane. Zakazane jest np. robienie reprodukcji. To, e obraz jest wystawiony
publicznie, oznacza, e jest rozpowszechniany na pewnej licencji, ktra mnie, jako odbiorcy umoliwia
jego ogldanie, ale ju nie rozpowszechnianie dalej w jakiejkolwiek formie, np. pocztwek czy tapet na
ekran telefonu.
Jeli mino70 lat, tak jak w przypadku Jacka Malczewskiego, to utwr trafia do domeny publicznej.
Moemy wic robi zdjcia, a nawet dokonywa reprodukcji tych obrazw (np. w formie aplikacji na


New Media Production Q&A
9
www.digitalknowledge.pl
tablet z serii Najwiksze dziea symbolizmu). Trzeba pamita o obowizku opacenia Funduszu
Promocji Twrczoci, ale to inny temat, ni zgoda na wykorzystanie.
Oczywicie, muzea i galerie robi wszystko, eby ten stan rzeczy nie zaistnia, bo nie jest to w ich
interesie. Powody s rne. Od twierdzenia, e fotografowanie szkodzi eksponatom, przez obawy, e
fotografujcy przeszkadza innym zwiedzajcym, ktrzy zapacili za bilet, skoczywszy na rzekomym
naruszeniu autorskich praw osobistych. Jeli bowiem zrobimy kiepskie zdjcie i reprodukcja, ktra w
jego rezultacie powstanie, wypaczy dzieo (kolory, optyka, wiato itd.), to spadkobiercy twrcy,
ostatecznie Skarb Pastwa, mog mie z tego tytuu pewne uwagi. Jest to jednak dosy wtpliwa
argumentacja, bo przecie nie musi tak by, e akurat twoje zdjcie bdzie fatalne. Nie powinno si w
zwizku z tym a priori uznawa, e zakaz fotografowania jest najlepszym rodkiem prewencyjnym.
Z drugiej strony rozumiem obawy osb chronicych sztuk (nie myli z osobami chronicymi
zarabianie na sztuce). Do tej pory konserwatorzy zabytkw dokumentacj fotograficzn (t oficjaln)
wykonuj na normalnych bonach fotograficznych. Fotografia cyfrowa jest zbyt niedoskonaa. Za 100 i
200 lat ich nastpcy, ktrzy bd si mierzy z odwieeniem obrazw Malczewskiego musz
wiedzie, jak ten obraz wyglda w oryginale. W czasach rzeczywistoci cyfrowej, gdy wszystko
przetwarzamy wielokrotnie szybciej, ni jestemy w stanie przyj, moe si to wydawa kuriozalne,
ale ma pewien sens.
Abstrahujc jednak od ideologii, wszelkie zakazy fotografowania dzie sztuki s arbitralne (we Francji
walczy z tym organizacja Orsay Commons, w odpowiedzi na zakaz Muse dOrsay dotyczcy
fotografowania eksponowanych tam obrazw czymkolwiek, wczajc w to smartfony). Nawet jeli
muzealnicy powouj si na dobro sztuki, to zakaza fotografowania nie mog, cho to robi. Bdc
gospodarzami w muzeum sami ustanawiaj reguy, cho niekoniecznie zgodnie z prawem.
Sfotografowany obraz moemy wic wykorzystywa w ramach dozwolonego uytku (np. prywatnie), a
jeli mino 70 lat od mierci twrcy i trafi on do domeny publicznej rwnie komercyjnie,
uwzgldniajc opaty na Fundusz Promocji Twrczoci.
Anna pyta: Czy w podrczniku szkolnym mona wykorzysta
okadk ksiki, np. powieci dla dzieci? Z jednej strony cel
informacyjny, z drugiej - podrczniki s rdem dochodu
wydawcy.
My odpowiadamy: Podrcznik szkolny nie peni celu informacyjnego. To jak najbardziej komercyjny
produkt, cho oczywicie grupa docelowa i kontekst jego uycia jest specyficzny. Oczywicie
rozumiem, e w samym podrczniku pokazanie okadek innych ksiek moe speni cel informacyjny,
ale z punktu widzenia prawa autorskiego niewiele to zmienia.
Fragmenty cudzych utworw (a nawet cao, w przypadku utworw krtkich) mona wykorzystywa
bez zgody w ramach dozwolonego uytku. W przypadku takiego podrcznika najbliej bdzie do prawa
do cytatu, jednak bardzo trudno mi zaoy, e cytowanie okadki suy czemu innemu, ni cel
ilustracyjny. No chyba, e w podrczniku analizujemy czy recenzujemy okadk, ale to si raczej rzadko
zdarza. Skoro wic nie cytat i nie analiza krytyczna, to na uycie okadki trzeba mie zgod wydawcy,
szczeglnie, e na projekt okadki moe skada si wiele drobniejszych utworw. Kto inny moe by
autorem zdjcia czy ilustracji z okadki, a kto inny samego projektu.


New Media Production Q&A
10
www.digitalknowledge.pl
Dobra wiadomo jest taka, e wydawcy bardzo czsto godz si na nieodpatne wykorzystanie
okadek, bo to im suy. Sami przygotowuj materiay do publikacji, m.in. okadki i opisy, bo w ten
sposb w wikszej iloci e-ksigarni moe si znale ich ksika.
Ewa pyta: W jakich warunkach mona posugiwa si
(publikowa) symbol marki w Internecie? Zwaszcza na social
media
My odpowiadamy: To reguluje ustawa prawo wasnoci przemysowej, a nie prawo autorskie, jednak
jest to temat blisko zwizany. Ze znaku towarowego (logotypu) moesz korzysta, jeli prowadzisz
sprzeda produktw czy usug firmy, do ktrej ten znak naley. Jest to niezbdne do normalnego
eksponowania produktw, ulotek, tworzenia ofert dla klientw itd.
W innym wypadach zasadniczo trzeba mie zgod, jeli znak jest zastrzeony. Wiele korporacji z
rozpoznawalnym znakiem bardzo szczegowo reguluje to na swoich stronach. Tak robi choby Skype
czy YouTube. W niektrych aspektach mog wic by nieco bardziej pobaliwe, ni prawo, ale w
zdecydowanej wikszoci firmy bardzo pilnuj swojego znaku i maj sporo do powiedzenia w tej
sprawie.
W wikszoci sytuacji nikt nie robi sobie z tego wiele. Oczywicie jeli nie naruszysz renomy firmy, a ja
sam znam niewiele przypadkw, gdy kto stara si o zgod. Gdyby sztywno trzyma si litery prawa, to
doszoby pewnie do jakiej tragedii, bo miem twierdzi, e wikszo znakw jest wykorzystywana nie
do koca zgodnie z wol ich wacicieli.
Skoro piszesz o social media, to wemy na tapet taki znak jak Facebook. Projektujemy przecie ulotki,
strony www, stopki maili i bardzo chtnie doklejamy gdzie popadnie wszelkie znaki kojarzone z tym
serwisem, cznie z kciukiem Lubi to. Czy susznie? Facebook, jako waciciel tych zarejestrowanych
znakw, bardzo dokadnie reguluje zasady ich uycia: https://www.facebookbrand.com/. Facebook nie
yczy sobie, aby odmienia jego nazw przez przypadki czy pisa z maej litery. Wszystkich zasad jest
kilkadziesit. Wemy pod uwag, e to tylko jedna z wielu marek. A kada firma ustala wasne reguy,
ktre nie mog narusza prawa w zakresie dozwolonego uytku, ale czsto balansuj na krawdzi.
Joanna pyta: Czy jeli nagrywam materia osobicie na czyje
prywatne zlecenie, a do czci montau dodaje znan muzyk
do teledyskw. Czy mog odda zmontowany materia danej
osobie do uytku osobistego bez zgody na wykorzystanie
muzyki w czci filmu?
My odpowiadamy: Tak, bo w takim przypadku nie mwimy o rozpowszechnieniu tego publicznie i jest
to dozwolony uytek, np. robisz takie wideo w ramach pamitki czy prezentu dla kogo bliskiego.



New Media Production Q&A
11
www.digitalknowledge.pl
Jadwiga pyta: Jak wyglda sprawa z ochron baz danych np.
bibliograficznych, gdzie cz jest opracowaniem, ale bywa te
potrzeba stworzenia streszczenia, sw kluczowych w kilku
jzykach. Bibliograf wykonuje te prace w ramach swoich
obowizkw subowych (praca w bibliotece).
My odpowiadamy: Bazy takie s chronione, jeli zawieraj wkad twrczy, czyli speniaj cechy utworu.
Ustawa w art. 3 podaje: Zbiory, antologie, wybory, bazy danych speniajce cechy utworu s
przedmiotem prawa autorskiego, nawet jeeli zawieraj niechronione materiay, o ile przyjty w nich
dobr, ukad lub zestawienie ma twrczy charakter, bez uszczerbku dla praw do wykorzystanych
utworw.
Bibliotekarz wykonujcy te prac w ramach obowizkw subowych automatycznie przekazuje
autorskie prawa majtkowe do takiego utworu na swojego pracodawc. Ten ma dwa lata na
rozpowszechnienie tej pracy, a jeli tego nie zrobi, pracownik moe wyznaczy mu ostateczny termin.
Jeli si nie dogadaj, to prawa wracaj do pracownika. Oczywicie w takim wypadki
rozpowszechnienie wcale nie musi by publikacj dla tysicy odbiorcw. Czasem robi si zestawienia,
ktre trafiaj do szuflady, ale mona uzna, e zostay wykorzystane zgodnie z ich przeznaczeniem,
jeli takie miao by, a tym samym rozpowszechnione.
Krzysztof pyta: Jeeli zaprojektowaem medal na duy bieg i
ten projekt zosta rozpowszechniony bez umowy przez
organizatora biegu na stronie biegu i Facebooku - jakie mam
prawo?
My odpowiadamy: Jeli organizator nie zawar z tob umowy, to wykorzysta twoje dzieo bez twojej
zgody. Roszcze moesz dochodzi na drodze cywilnej. Zanim to zrobisz zastanw si jak doszo do
tego, e zostae autorem oficjalnego medalu biegu? Znam sytuacje, gdy organizator ogasza konkurs
na projekt medalu, a uczestnicy, godzc si na regulamin, przekazuj mu autorskie prawa majtkowe,
cho rzadko czytaj ten regulamin szczegowo.
Jeli nic takiego nie miao miejsce, a midzy wami nie ma korespondencji czy innych dowodw, e
organizator naby licencj na wykorzystanie tego projektu, to na pewno nie moe on dowie, e tak
byo. O ile licencja moe by ustna lub w pewnym stopniu dorozumiana (np. w dogadalicie si w
mailach), tak umowa o przekazania musi mie koniecznie form pisemn.
Ewentualn wysoko roszcze z ktrymi moesz wystpi pomoe ustali dowolna kancelaria
specjalizujca si w prawie cywilnym. Ma tu znaczenie ranga imprezy i kilka innych czynnikw. W
takich wypadkach strony czsto dochodz do porozumienia, aby nie traci czasu i pienidzy na
procesy. Moe w ramach ugody bdzie rozsdnie porozumie si tak, e na przysz edycj biegu
rwnie ty zaprojektujesz medal, tym razem z nalen zapat i wymienieniem ci na stronie imprezy
jako autora medalu. Taka promocja moe mie wikszy sens.