You are on page 1of 10

I.E.S. STA. MARA DE CARRIZO http://ficus.pntic.mec.

es/vmad0017/
1

3 ESO. FORMULACIN Y NOMENCLATURA DE QUMICA INORGNICA VOLVER A WEB

1.- IDEAS GENERALES
La Qumica es una ciencia que posee un lenguaje propio, nico e internacional.
Para representar de forma abreviada los tomos de un elemento qumico, se utilizan los smbolos (H, O,
Na, Fe, N, Ni...).
Para representar las molculas se utilizan las frmulas. (H
2
O, NH
3
, H
2
SO
4
...).

Nmero de oxidacin
Est relacionado con la capacidad de combinacin de un elemento qumico con respecto a otros elementos,
cuando forman entre s diferentes compuestos. Coincide con la carga que tendra el tomo si todos los enlaces
fueran inicos. Algunos elementos pueden tener ms de un n de oxidacin.

Cmo escribir un compuesto?
- Al escribir la frmula de un compuesto se debe colocar el elemento de n de oxidacin positivo a la
izquierda u el de n de oxidacin negativo a la derecha, aunque al nombrarlos se hace en orden inverso.
- Para formular un compuesto se intercambian los nmeros de oxidacin de los diferentes tomos, grupos o
iones, colocndolos como subndices y simplificndolos, teniendo en cuenta que el nmero 1 no se escribe y que en
la frmula final deben quedar nmeros enteros.
- La suma de los nmeros de oxidacin de los elementos de un compuesto, multiplicados por los respectivos
subndices, debe ser cero.

Cmo nombrar un compuesto?
Las normas de formulacin qumica han evolucionado desde su aparicin en la poca de Lavoisier. En la
actualidad existen tres criterios de uso simultneo:

Nomenclatura sistemtica
Se basa en las normas de la IUPAC (Unin internacional de Qumica Pura y Aplicada). Utiliza prefijos de
origen griego (mono, di, tri, tetra, penta, hexa...) para indicar las proporciones en qu se encuentran los elementos en
una frmula qumica. (El prefijo mono puede suprimirse). De esta forma, el Ti
2
S
3
es el trisulfuro de dititanio.

Nomenclatura tradicional
Tomando como base una raz, relativa al nombre del elemento, utiliza una serie de prefijos y sufijos para
caracterizar al compuesto qumico. El Cl
2
O
7
es el xido perclrico.

Nomenclatura de Stock
Su referencia fundamental es el uso mediante nmeros romanos entre parntesis de la valencia o nmero de
oxidacin del elemento que entra a formar parte de un compuesto qumico. HgO es xido de mercurio(II).

2.- NMEROS DE OXIDACIN MS FRECUENTES
Metales: (presentan n de oxidacin siempre positivos):
+ 1 + 2 + 3 +1 y +2 +1 y +3 +2 y +3 +2 y +4
Li
Na
K
Rb
Cs
Fr

Ag
Be
Mg
Ca
Sr
Ba
Ra

Zn
Cd
B
Al
Bi
Cu
Hg

Au Fe
Co
Ni
Cr
Mn

Sn
Pb
Pt
Pd


No metales: (Pueden presentar n de oxidacin positivos o negativos).
Grupo 4 A Grupo 5 A Grupo 6 A Grupo 7 A
H +1 y 1 -4 C +2, +4
Si +4
N +1,+3,+5
-3 P
As +3
Sb +5
Bi

O
-2 S +2
Se +4
Te +6
F
Cl +1
-1 Br +3
I +5
+7

I.E.S. STA. MARA DE CARRIZO http://ficus.pntic.mec.es/vmad0017/
2
3.- ESQUEMA DE FORMULACIN GENERAL

COMPUESTOS BINARIOS: Con Hidrgeno Hidruros metlicos
Hidruros no metlicos
Hidruros voltiles

Con Oxgeno xidos metlicos
xidos no metlicos
Perxidos

Combinaciones binarias de metal con no metal: Sales binarias


COMPUESTOS TERNARIOS: Hidrxidos
Oxcidos
Oxisales


4.- FORMULACIN Y NOMENCLATURA DE LOS COMPUESTOS QUMICOS

1.- Compuestos binarios del hidrgeno: HIDRUROS
Son las combinaciones del elemento hidrgeno con otro elemento. Dependiendo de la naturaleza de este
ltimo elemento, existen dos tipos de hidruros:

1.a.- HIDRUROS de un metal: El hidrgeno acta con n de oxidacin -1 y el metal tiene siempre n de
oxidacin positivo.
En la nomenclatura tradicional el nombre es hidruro del metal con los sufijos -oso e -ico para el menor y el
mayor n de oxidacin respectivamente.
En la nomenclatura de Stock se denominan hidruro del metal, indicando su n de oxidacin entre parntesis
en nmeros romanos.
En la nomenclatura sistemtica, se emplean los prefijos mono, di, tri, tetra... delante de la palabra hidruro
para indicar el n de tomos de hidrgeno que entran a formar parte del compuesto.
Ejemplo N. tradicional N. de Stock N. Sistemtica
LiH Hidruro de litio Hidruro de litio Hidruro de litio
CaH
2
Hidruro de calcio Hidruro de calcio Dihidruro de calcio
CoH
2
Hidruro cobaltoso Hidruro de cobalto(II) Dihidruro de cobalto
CoH
3
Hidruro cobltico Hidruro de cobalto(III) Trihidruro de cobalto


1.b.- Hidruros de un elemento no metlico: El hidrgeno acta con n de oxidacin +1.
En la nomenclatura tradicional los hidruros de los elementos de los grupos 6A y 7A se denominan
hidrcidos y se nombran empleando la palabra cido seguida de la raz del no metal y la terminacin -hdrico. Se
emplea esta denominacin siempre que el hidruro est en disolucin acuosa, pues es cuando aparecen sus
propiedades cidas.
En la nomenclatura sistemtica, se coloca el sufijo -uro a la raz del no metal seguido de de hidrgeno.
Para algunos hidruros, se siguen utilizando los nombres tradicionales: H
2
O, agua.
Ejemplo N. tradicional en disolucin acuosa N. Sistemtica
H
2
F
2
cido fluorhdrico Fluoruro de hidrgeno
HCl cido clorhdrico Cloruro de hidrgeno
HBr cido bromhdrico Bromuro de hidrgeno
HI cido yodhdrico Yoduro de hidrgeno
H
2
S cido sulfhdrico Sulfuro de hidrgeno
H
2
Se cido selenhdrico Seleniuro de hidrgeno
H
2
Te cido telurhdrico Teluro de hidrgeno

Hidruros voltiles:
I.E.S. STA. MARA DE CARRIZO http://ficus.pntic.mec.es/vmad0017/
3
Ejemplo N. Tradicional N. Sistemtica
NH
3
Amonaco Trihidruro de nitrgeno
PH
3
Fosfina o Fosfamina Trihidruro de fsforo
AsH
3
Arsina o Arsenamina Trihidruro de arsnico
CH
4
Metano Tetrahidruro de carbono
SiH
4
Silano Tetrahidruro de silicio


2.- Compuestos binarios del oxgeno:

2. a.- XIDOS El oxgeno acta con n de oxidacin -2. Existen dos tipos:

2. a.1.- xidos de un metal:
Ejemplo N. Tradicional N. de Stock N. Sistemtica
Li
2
O xido de litio xido de litio xido de dilitio
SnO xido estannoso xido de estao(II) xido de estao
SnO
2
xido estnnico xido de estao(IV) Dixido de estao
Al
2
O
3
xido de aluminio xido de aluminio Trixido de dialuminio


2. a.2.- xidos de un no metal:
La nomenclatura de Stock y sistemtica es igual que en los xidos metlicos. En la nomenclatura tradicional,
puesto que hay elementos que pueden actuar con cuatro nmeros de oxidacin, el sistema de prefijos y sufijos es el
siguiente:
Prefijo Sufijo
hipo- -oso
Nmero de oxidacin de menor a mayor ----- -oso
----- -ico
per- -ico
En el caso de tres nmeros de oxidacin, se utilizan las tres primeras combinaciones y en el caso de slo dos
nmeros de oxidacin no se emplea el sistema de prefijos.
Ejemplo N. Tradicional N. de Stock N. Sistemtica
Cl
2
O xido hipocloroso xido de cloro(I) xido de dicloro
Cl
2
O
3
xido cloroso xido de cloro(III) Trixido de dicloro
Cl
2
O
5
xido clrico xido de cloro(V) Pentaxido de dicloro
Cl
2
O
7
xido perclrico xido de cloro(VII) Heptaxido de dicloro
SO xido hiposulfuroso xido de azufre(II) Monxido de azufre
SO
2
xido sulfuroso xido de azufre(IV) Dixido de azufre
SO
3
xido sulfrico xido de azufre(VI) Trixido de azufre

2.b.- Otros tipos de combinaciones binarias con el oxgeno: PERXIDOS
Son combinaciones de un metal o del hidrgeno con el grupo peroxo, O
2
2-
.
Se nombran, anteponiendo el prefijo per- al nombre del xido.
H
2
O
2
Perxido de hidrgeno (Agua oxigenada)
Na
2
O
2
Perxido de sodio
CaO
2
Perxido de calcio
CuO
2
Perxido de cobre(II)
Al escribir las frmulas de los perxidos no se pueden simplificar.


I.E.S. STA. MARA DE CARRIZO http://ficus.pntic.mec.es/vmad0017/
4
3.a.- Combinaciones binarias de un metal con un no metal: SALESNEUTRAS
El metal, que acta con n de oxidacin positivo se escribe a la izquierda y el no metal, con n de oxidacin
negativo, a la derecha. El no metal se nombra usando la terminacin -uro.
Ejemplo N. Tradicional N. de Stock N. Sistemtica
FeCl
2
Cloruro ferroso Cloruro de hierro(II) Dicloruro de hierro
FeCl
3
Cloruro frrico Cloruro de hierro(III) Tricloruro de hierro
KBr Bromuro de potasio Bromuro de potasio Bromuro de potasio
PbS Sulfuro plumboso Sulfuro de plomo(II) Sulfuro de plomo
PbS
2
Sulfuro plmbico Sulfuro de plomo(IV) Disulfuro de plomo

3.b.- Combinaciones binarias de no metal con no metal: SALES VOLTILES
El no metal ms electronegativo se coloca a la derecha:
PCl
3
: tricloruro de fsforo SF
6
: Hexafluoruro de azufre
PCl
5
: pentacloruro de fsforo CCl
4
: Tetracloruro de carbono


4.- HIDRXIDOS
Son compuestos formados por la unin de un metal con el in hidroxilo OH
-
. Dicho in, acta en su conjunto
con un n de oxidacin igual a -1.
Ejemplo N. Tradicional N. de Stock N. Sistemtica
LiOH Hidrxido de litio Hidrxido de litio Hidrxido de litio
Co(OH)
2
Hidrxido cobaltoso Hidrxido de cobalto(II) Dihidrxido de cobalto
Co(OH)
3
Hidrxido cobltico Hidrxido de cobalto(III) Trihidrxido de cobalto
Zn(OH)
2
Hidrxido de cinc Hidrxido de cinc Dihidrxido de cinc
NH
4
OH Hidrxido de amonio Hidrxido de amonio Hidrxido de amonio


5.- CIDOS OXCIDOS
Tienen de frmula general H
a
X
b
O
c
donde X es un no metal o un metal de transicin como el Cr o el Mn.
Para formularlos, se puede suponer que se produce la reaccin: xido de un no metal + H
2
O = Oxcido
La nomenclatura tradicional es, en este caso, la ms utilizada y en ella se emplea el mismo sistema de
prefijos y sufijos que en los xidos no metlicos, de forma que:
Ejemplo N. Tradicional
N
2
O
3
+ H
2
O = HNO
2
(despus de simplificar) cido nitroso
N
2
O
5
+ H
2
O = HNO
3
(despus de simplificar) cido ntrico
SO
2
+ H
2
O = H
2
SO
3
cido sulfuroso
SO
3
+ H
2
O = H
2
SO
4
cido sulfrico
CO
2
+ H
2
O = H
2
CO
3
cido carbnico
Cl
2
O + H
2
O = HClO (despus de simplificar) cido hipocloroso
Cl
2
O
3
+ H2O = HClO
2
(despus de simplificar) cido cloroso
Cl
2
O
5
+ H
2
O = HClO
3
(despus de simplificar) cido clrico
Cl
2
O
7
+ H
2
O = HClO
4
(despus de simplificar) cido perclrico
CrO
3
+ H
2
O = H
2
CrO
4
cido crmico
MnO
3
+ H
2
O = H
2
MnO
4
cido mangnico
Mn
2
O
7
+ H
2
O = HMnO
4
(despus de simplificar) cido permangnico

Existen otros tipos de cidos oxcidos en cuya formacin interviene ms de una molcula de agua, tales como:
H
4
SiO
4
cido silcico
I.E.S. STA. MARA DE CARRIZO http://ficus.pntic.mec.es/vmad0017/
5
H
3
PO
4
cido fosfrico

6.- OXISALES
Resultan de sustituir, total o parcialmente los hidrgenos de un cido oxcido por metales.
En la nomenclatura tradicional, se parte del cido del que proviene la sal, cambiando el sufijo -oso por -ito y
el -ico por -ato, de forma que:

cido Sal
-oso se sustituye por -ito
-ico se sustituye por -ato

La nomenclatura de Stock es idntica a la tradicional pero indicando el n de oxidacin del metal entre
parntesis y es la ms utilizada en la bibliografa cientfica.
Ejemplo N. Tradicional N. de Stock
NaNO
2
Nitrito sdico Nitrito de sodio
Fe(NO
2
)
2
Nitrito ferroso Nitrito de hierro(II)
Au(NO
3
)
3
Nitrato arico Nitrato de oro(III)
K
2
SO
3
Sulfito potsico Sulfito de potasio
CuSO
4
Sulfato cprico Sulfato de cobre(II)
Ni
2
(SO
4
)
3
Sulfato niqulico Sulfato de nquel(III)
FeCO
3
Carbonato ferroso Carbonato de hierro(II)
Fe
2
(CO
3
)
3
Carbonato frrico Carbonato de hierro(III)
KClO
3
Clorato potsico Clorato de potasio
Ca
3
(PO
4
)
2
Fosfato clcico Fosfato de calcio

EJERCICIOS
Completa la siguiente tabla:
Frmula N. Tradicional N. de Stock N. Sistemtica
BeH
2

Dixido de plomo
cido cloroso
Yoduro de plata
xido de nitrgeno(I)
Al(OH)
3

Sulfato de cobre(II)
Cloruro de hidrgeno
HBrO
3

I
2
O
7

cido sulfhdrico
Pentaxido de divanadio
Sulfuro de platino(IV)
Hidrxido platnico

I.E.S. STA. MARA DE CARRIZO http://ficus.pntic.mec.es/vmad0017/
6
EJERCICIOS DE FORMULACIN: COMPUESTOS CON HIDRGENO

Compuesto N. Tradicional N. Stock N. Sistemtica
FrH
Hidruro de bario
Hidruro de cromo(II)
Trihidruro de cromo
Monohidruro de cobre
Hidruro cprico
Hidruro de plata
PbH
4

Hidruro plumboso
Hidruro de oro(III)
Monohidruro de oro
cido fluorhdrico XXXXXXXXXXXX
H
2
S XXXXXXXXXXXX
XXXXXXXXXXXX Trihidruro de nitrgeno
CH
4
XXXXXXXXXXXX
Fosfina XXXXXXXXXXXX
XXXXXXXXXXXX Yoduro de hidrgeno
H
2
Te XXXXXXXXXXXX
SiH
4
XXXXXXXXXXXX
CdH
2
XXXXXXXXXXXX
Hidruro de cesio
Hidruro de bario
Monohidruro de mercurio
Tetrahidruro de estao
Hidruro de plata
Hidruro paladioso
SrH
2

RbH
cido selenhdrico XXXXXXXXXXXX
XXXXXXXXXXXX Trihidruro de arsnico
ZnH
2

Hidruro niqulico
Hidruro de niquel(II)
Trihidruro de hierro
MnH
2

Hidruro potsico
Hidruro de litio
Trihidruro de boro
H
2
F
2

I.E.S. STA. MARA DE CARRIZO http://ficus.pntic.mec.es/vmad0017/
7
EJERCICIOS DE FORMULACIN: COMPUESTOS CON OXGENO

Compuesto N. Tradicional N. Stock N. Sistemtica
K
2
O
xido de magnesio
xido de cromo(II)
Trixido de dicromo
SnO
xido estnnico
xido de cobre(I)
Monxido de cobre
FeO
xido frrico
xido de cloro(I)
Trixido de dicloro
Cl
2
O
5

xido perclrico
xido de bromo(I)
Br
2
O
3

xido brmico
xido de bromo(VII)
Trixido de diyodo
I
2
O
5

xido hiposulfuroso
xido de azufre(IV)
Trixido de azufre
SeO
2

xido selnico
xido de selenio(I)
Trixido de dinitrgeno
N
2
O
5

xido fosforoso
xido de fsforo(V)
Monxido de carbono
CO
2

xido de silicio
xido de yodo(VII)
Trixido de teluro
CdO
xido de plata
xido de paladio(IV)
Monxido de paladio
Rb
2
O
I.E.S. STA. MARA DE CARRIZO http://ficus.pntic.mec.es/vmad0017/
8
EJERCICIOS DE FORMULACIN: SALES E HIDRXIDOS

Compuesto N. Tradicional N. Stock N. Sistemtica
1.- LiF
2.- Teluro cuproso
3.- Teluro de cobre(II)
4.- Dicloruro de berilio
5.- NiSe
6.- Seleniuro niqueloso
7.- Bromuro de boro
8.- Monosulfuro de platino
9.- PtS
2

10.- Yoduro de cinc
11.- Yoduro de estao(II)
12.- Monofluoruro de oro
13.- AuF
3

14.- Cloruro de estroncio
15.- Teluro de estao(IV)
16.- xxxxxxxxxxxxxxxxx Tetracloruro de carbono
17.- PF
3
xxxxxxxxxxxxxxxx
18.- xxxxxxxxxxxxxxxx Fluoruro de fsforo(V)
19.- xxxxxxxxxxxxxxxx Hexafluoruro de azufre
20.- CS
2
xxxxxxxxxxxxxxxx
21.- Hidrxido de bismuto
22.- Hidrxido de plomo(II)
23.- Tetrahidrxido de plomo
24.- Ba(OH)
2

25.- Hidrxido de cesio
26.- Hidrxido de hierro(II)
27.- Trihidrxido de hierro
28.- Pd(OH)
4

29.- Hidrxido de francio
30.- Hidrxido de radio
31.- Monosulfuro de cadmio
32.- HgBr
33.- Teluro de plata
34.- Hidrxido de paladio(II)
35.- Dibromuro de mercurio
36.- Co(OH)
2

37.- Seleniuro de magnesio
38.- Hidrxido de cobalto(III)
39.- Tetrafluoruro de silicio
I.E.S. STA. MARA DE CARRIZO http://ficus.pntic.mec.es/vmad0017/
9
3 ESO. EJERCICIOS DE FORMULACIN

Compuesto N. Tradicional N. Stock N. Sistemtica
1.- BiH
3

2.- Hidruro plmbico
3.- Cloruro de platino(I)
4.- Hg(OH)
2

5.- H
2
Se
6.- HNO
2

7.- Heptaxido De diyodo
8.- cido perydico
9.- Bromuro de cinc
10.- cido telurhdrico
11.- Teluro de cesio
12.- SO
2

13.- Hidruro cobaltoso
14.- Fluoruro de hidrgeno
15.- xido nitroso
16.- Hidruro de oro(I)
17.- cido brmico
18.- Au
2
O
3

19.- xido de nitrgeno(V)
20.- xido sulfuroso
21.- Tetrahidrxido de estao
22.- HBr
23.- Hidruro de plata
24.- xido de azufre(VI)
25.- SnH
2

26.- cido yodhdrico
27.- Yoduro plmbico
28.- Estibina
29.- Monxido de azufre
30.- xido de yodo(V)
31.- Monxido de carbono
32.- Seleniuro de estroncio
33.- Hidruro de arsnico3
34.- cido ntrico
35.- CO
2

36.- Metano
37.- Hidruro de francio
38.- Trihidruro de fsforo
39.- xido de silicio
40.- NH
3
41.- HClO
2

42.- Dihidruro de cobalto
I.E.S. STA. MARA DE CARRIZO http://ficus.pntic.mec.es/vmad0017/
10
3 ESO. EJERCICIOS DE FORMULACIN.

1.- Hidruro de francio 1.- LiH
2.- Dihidruro de radio 2.- BeH
2

3.- Hidruro de oro(I) 3.- AlH
3

4.- Hidruro de oro(III) 4.- CH
4

5.- Hidruro plmbico 5.- PH
3

6.- Yoduro de hidrgeno 6.- H
2
S
7.- Teluro de hidrgeno 7.- HF
8.- cido bromhdrico 8.- Na
2
O
9.- Arsina 9.- MgO
10.- Tetrahidruro de silicio 10.-CrO
11.- Amoniaco 11.-Cr
2
O
3

12.- xido estannoso 12.- SnO
13.- xido estnnico 13.-SnO
2

14.- xido de plomo(II) 14.- CO
15.- xido de dicesio 15.- CO
2

16.- Monxido de hierro 16.- SiO
2
17.- Trixido de dihierro 17.- P
2
O
18.- Hidrxido de bario 18.- P
2
O
3

19.- Dihidrxido de cromo 19.- P
2
O
3

20.- Trihidrxido de cromo 20.- SO
21.- Hidrxido de platino(IV) 21.- SO
2

22.- Hidrxido de platino(II) 22.- SO
3

23.- Hidrxido mercurioso 23.- I
2
O
24.- Hidrxido mercrico 24.- I
2
O
3

25.- Fluoruro de plata 25.- I
2
O
5

26.- Fluoruro niqueloso 26.- I
2
O
7

27.- Fluoruro niqulico 27.- CuOH
28.- Sulfuro de oro(I) 28.- Cu(OH)
2

29.- Sulfuro de oro(III) 29.- Au(OH)
3

30.- Diseleniuro de plomo 30.- Pb(OH)
4

31.- xido hiponitroso 31.- KF
32.- xido nitroso 32.- CaF
2

33.- xido ntrico 33.- Cu
2
S
34.- xido ntrico 34.- CuS
35.- cido ntrico 35.- Al
2
S
3

36.- xido hiposulfuroso 36.- PtSe
37.- xido sulfuroso 37.- PtSe
2

38.- xido sulfrico 38.- HMnO
4

39.- cido hiposulfuroso 39.- H
2
MnO
4

40.- cido sulfuroso 40.- HBrO
41.- cido sulfrico 41.- HBrO
2

42.- xido hipocloroso 42.- HBrO
3

43.- xido cloroso 43.- HBrO
4

44.- xido clrico 44.- H
2
CO
3

45.- xido perclrico 45.- HNO
46.- cido hipocloroso 46.- HNO
2

47.- cido cloroso 47.- HNO
3

48.- cido clrico 48.- H
2
SO
3

49.- cido perclrico 49.- H
2
SO
4

50.- Monxido de carbono 50.- SiH
4

You might also like