You are on page 1of 244

EN LA ENCRUCIJADA

CONFLICTO Y CULTURA POLTICA


EN EL MEDELLN DE LOS NOVENTA
ANA MARA JARAMILLO ARBELEZ
RAMIRO DE J. CEBALLOS MELGUIZO
MARTA INS VILLA MARTNEZ
2
IrImorn ouIcIon
junIo l998
IuIfnn
UororncIon !ogIon
UnIIo 55
o
4ll0
ToI 2l6 68 22 A.A. 6?l46
MouoIIn UoIombIn
Socrofnrn uo CobIorno MunIcInI
Uonfro AumInIsfrnfIvo !n AIujnrrn
InIncIo MunIcInI UnIIo 44 52l65 Iso 3 Of. 309
ToIofono 385532l385530l MouoIIn
Irogrnmn nrn In !oInsorcIon !ou uo SoIIunrIunu SocInI
UnIIo 39 23l8 ToI IIX 369 0l 69
Inx 33? ?l 06
Snnfnfo uo Iogofn UoIombIn
ISI 9589626564
IuIforn !uz IIIy UnrvnjnI C.
Isono o ImrosIon Irogon !fun.
Inrn osfn ubIIcncIon In UororncIon !ogIon rocIbo
oI noyo uo Agro AccIon AIomnnn
3
UOTIIO
UAIT!!O !O
MII!! IU!!UIJAAS
I S! HISTO!IA SOUIA! Y IO!TIUA
ACI!CA I !A CI!A CO!OMIIAA ........................................................ 29
MII!! C!ICIMIITO !!IAO Y I!ACMITACI................................ 32
C!ISIS I! MOI!O T!AICIOA! I COT!O!
Y C!ICIITI IO!A!IZACI SOCIA! ........................................................... 34
I! IVO!CIO IT!I !A CI!A Y !A IO!TICA ........................................... 39
!A ISIC!!IA Y !AS IO!MAS I II!ITA!!A...................................... 42
!A C!ISIS I !OS OCHITAS ...................................................................... 46
UAIT!!O OS
AUTO!IS !IUIITIS I! UOI!IUTO A!MAO
CIISIS I !OS C!!IOS A!MAOS ............................................................ 5?
!ns bnnuns .............................................................................................. 5?
!ns mIIIcIns ............................................................................................. 60
!OS !IVOS !!MIOS.................................................................................. 6?
Innuns y combos hoy ............................................................................. 68
!ns Innuns ......................................................................................... 69
!os combos ........................................................................................ ?3
!ns mIIIcIns ncfunIos ............................................................................... 80
Su InsorcIon on Ins comunIunuos ........................................................ 85
!ImIozn socInI o njusfIcInmIonfo ouInr .......................................... 86
I!ISITAUI................................................................................................. ?
IT!O!UUI ................................................................................................. 9
4
Injo oI mnnfo uo In sosochn .............................................................. 88
MIIIcIns con vocncIon socInI ............................................................... 92
!ns nrouos oyon... y hnbInn ............................................................... 94
SI Ins mIIIcIns no nos cuIunn onfoncos quIon`.................................... 95
Aufouofonsns comunIfnrIns..................................................................... 9?
!os ofocfos uo In comofoncIn ............................................................ 99
!n uofonsn uo In comunIunu.............................................................. l00
uovos gunruIns bnrrInIos..................................................................... l0l
COC!!SIOIS ........................................................................................ l06
C!A!OS AIXOS
UAIT!!O T!IS
MIIAUIOIS I! UOI!IUTO
!A AMIIST!ACI M!ICIIA!
S! ITI!VICI I I! COI!ICTO ......................................................... ll5
!n sogurIunu y In convIvoncIn on oI Inn
uo uosnrroIIo uo MouoIIn ll995l99? ................................................... ll6
AIgunns InIcInfIvns uo ncIfIcncIon ....................................................... l20
InInnco uo gosfIon on mnforIn uo sogurIunu ......................................... l26
MIIACI CIVI! I I! COI!ICTO......................................................... l28
OrgnnIzncIonos socInIos comunIfnrIns y OCs bnrrInIos ....................... l32
!os crIforIos...................................................................................... l32
!os rocouImIonfos .......................................................................... l34
!n cnso uo nogocIncIon con mIIIcIns .................................................... l36
!n IgIosIn. Sncoruofos uo hnchn y mnchofo ......................................... l39
!os InfInnuoros uo In Inz ..................................................................... l44
COC!!SIOIS ........................................................................................ l5l
UAIT!!O U!AT!O
!A IO!TIUA S! !II!ISITATIVIA
Y S!S !II!ISITAUIOIS
I! COCIJO I MII!! !IVAS !II!ISITACIOIS
Y VIIJOS MOOS I ACCI IO!TICA ...................................................... l58
!n rorosonfnfIvIunu socInI uo Ios concojnIos........................................ l58
!os rorosonfnuos... !nn oIfIcn nuforroforIun` ............................. l59
!orosonfnr nI bnrrIo, n Ios socforos ouInros.............................. l59
!os uoI mouIo fnmbIon nocosIfnn rorosonfncIon........................... l62
!orosonfnr nI nrfIuo ................................................................... l63
!nn nuovn cInvo oIfIcn rorosonfnr nmIgos ................................ l65
5
Uomo Ios rorosonfnn`
uovns osfrnfogIns uo InformouIncIon............................................... l6?
II ofocfo uo In oIImInncIon uo Ios nuxIIIos
uovos cIIonfoIIsmos` .................................................................. l68
Yo gosfIono, fu gosfIonns... nuovns conjugncIonos oIfIcns ........... l?0
IoIfIcn nI monuuoo !n InvIsIbIIIzncIon uo In cIuunu ..................... l?2
!os concojnIos nnfo oI osojo ................................................................ l?4
!AS O!CAIZACIOIS SOCIA!IS
!IVAS ITI!MIIACIOIS IO!TICAS ..................................................... l?9
!n rorosonfncIon uo In rosoncIn osfnfnI .............................................. l?9
!ns vonfnjns uo In oIIgrosIunu ............................................................. l8l
uovns roIncIonos con oI Isfnuo........................................................... l83
o Ins omnnnuns y Ios nuxIIIos n In gosfIon uo royocfos .................... l84
!n cInvo uo su gosfIon hncor nmIgos .................................................... l86
IoIfIcn buonn y oIfIcn mnIn ............................................................... l88
Su roIncIon con In cIuunu ...................................................................... l9l
COC!!SIOIS ........................................................................................ l93
UAIT!!O UIUO
UOI!IUTO, UI!A Y IO!TIUA
!OS IMACIA!IOS !!IAOS
I! COI!ICTO ......................................................................................... 20l
!n urogn uofonnnfo uo In confIIcfIvIunu urbnnn.................................... 204
!n mozcIn oI ofro snfnnIznuo ................................................................ 20?
!n nusoncIn uo nuforIunu y uo unn jusfIcIn ofIcnz .................................. 2l2
!n sogurIunu rIvnun............................................................................. 2l?
!n orcocIon uo Ios gruos nrmnuos ................................................... 220
!A CI!A ............................................................................................... 224
!n forrIforIo frngmonfnuo..................................................................... 225
uovns socInbIIIunuos .......................................................................... 229
II oso uoI osfIgmn ofrns mnrcns uo In cIuunu ..................................... 232
!n Imngon uo In cIuunu ......................................................................... 236
!A IO!TICA............................................................................................. 238
COC!!SIOIS ........................................................................................ 242
III!IOC!AIA
?
I!ISITACI
II foxfo quo hoy so ubIIcn os oI rosuIfnuo uo In Inbor uo Invos
fIgncIon ronIIznun uurnnfo oI orouo l996l998 or oI oquIo uo
InvosfIgncIon uo In UororncIon !ogIon. IIIo rorosonfn un nvnn
co on In consfruccIon uo unn Inon uo InvosfIgncIon sobro cIuunu
y confIIcfo quo so InIcIo on In rosonfo uocnun con In ronIIzncIon
uo ofrns InvosfIgncIonos roforIuns n fomns como oI nnrcofrnfIco,
ncforos uo Ins vIoIoncIns urbnnns y sobro In cIuunu mIsmn.
!os Infogrnnfos uoI oquIo uo InvosfIgncIon quoromos hncor
un roconocImIonfo n In Junfn IrocfIvn uo In UororncIon or In
confInnzn quo uoosIfo on nosofros nrn In ronIIzncIon uo osfo
frnbnjo y n In coInborncIon quo nos brInunron Ios Infogrnnfos uo
Ios rogrnmns uo In UororncIon, orochos Humnnos, Juvonfuu,
osnrroIIo y n In Inbor uo nsosorn n cnrgo uo In rofosorn o In
vosfIgnuorn Mnrn Torosn !rIbo.
8
Isfo frnbnjo no hubIorn sIuo osIbIo IIovnrIo n cnbo sIn In go
norosn confrIbucIon uo orgnnIzncIonos y Iuoros socInIos, sn
coruofos, concojnIos, funcIonnrIos uoI Isfnuo o Infogrnnfos uo
gruos nrmnuos comromofIuos con uIvorsos rocosos uo con
vIvoncIn bnrrInI.
IgunImonfo nos fuoron uo muchn ufIIIunu Ins crfIcns y sugo
roncIns hochns or nrfo uo ofros InvosfIgnuoros como IrnncIs
co CufIorroz, MnurIcIo Cnrcn, Ionvonfurn o Sousn Snnfos y
nnIoI Iocnuf, onfro ofros.
o ofrn nrfo, quoromos hncor un roconocImIonfo nI noyo
quo nos brInuo UoIcIoncIns con In nrobncIon uoI royocfo uo
InvosfIgncIon quo fuo somofIuo n su consIuorncIon y con oI oor
funo cumIImIonfo con Ios comromIsos nuquIrIuos nrn In cofI
nnncIncIon uo In rosonfo InvosfIgncIon.
9
IT!O!UUI
II objofIvo confrnI uo In rosonfo InvosfIgncIon uouo sor In
forrofnuo como un osfuorzo or fomnrIo oI uIso n In vIun oI
fIcn uo In cIuunu uo MouoIIn. Isfn fnron, InoIuuIbIo on cunIquIor
socIounu, so nsumo n monuuo como uosIIoguo uo furoros oI
nnnfos nuosfro roosIfo vn on unn uIroccIon ouosfn quoromos
norfnr n In consfruccIon uo horrnmIonfns nnnIfIcns nrn oI uo
bnfo cIuununno on forno n nuosfrn ronIIunu or unn vn mns n
cIonfo osfo os, mouInnfo In sujocIon n In uIscIIInn quo suono In
nfoncIon n Ios hochos y su nnnIIsIs y uoscrIcIon oscruuIosos.
Isfn InfrouuccIon un cuonfn uo Ios crIforIos foorIcos quo hnn
guInuo nuosfrn nroxImncIon n In robIomnfIcn objofo uo uos
crIcIon y nnnIIsIs. IgunImonfo, nIuuImos on oIIn n ofros uofnIIos
quo son uo rIgurosn moncIon on osfos cnsos In mofouoIogn, In
uoIImIfncIon uo Ins fuonfos y, or suuosfo, unn snfosIs nrofnun
uoI confonIuo uo Ios cnfuIos.
l0
!n foorn
!n robIomnfIcn nborunun movIIIzn or Io monos fros nuuos
concofunIos n Ios cunIos nos vnmos n roforIr or sonrnuo son
oIIos In nocIon uo cuIfurn oIfIcn, In roIncIon confIIcfooIfIcn y
In Iuon uo mouIncIon.
C!!T!!A IO!TICA
II rIncIIo foorIco bnsIco on quo so fununmonfn In rosonfo
InvosfIgncIon hn sIuo oxrosnuo or AInIn TournIno on Ios sI
guIonfos formInos 1a a1n su1a1 es 1a /ase ue 1us un1ex1us
en gue e11a se ex1esa
l
. o obsfnnfo, In nccIon socInI numIfo or
Io monos uos mouos uo nroxImncIon n snbor sogun so focnIIco
In IogIcn uo In nccIon uosuo Ios comononfos osfrnfogIcos uoI
ncfor y uosuo Ios fncforos oxfornos quo In uoformInnn, o sogun so
nfIonun n Ios sIsfomns uo rncIonnIIzncIon gIobnI quo In rosIuon,
os uocIr, n Ios vnIoros, IuooIogns y orIonfncIonos normnfIvns. !os
Infonfos uo rouucIr uno nI ofro son mns frocuonfos on Ins cIon
cIns socInIos quo Ios Infonfos uo concIIInrIos. !n orsocfIvn uo
nnnIIsIs uosuo In ofIcn uo In cuIfurn oIfIcn rofonuo sor un
onfoquo InfogrnI y concIIInuor.
!n nocIon uo cuIfurn oIfIcn suono, uos, no soIo oI onfoquo
uoI confoxfo y uoI nnnIIsIs osfrnfogIco sIno fnmbIon oI comonon
fo uo In normnfIvIunu socInI. Uomo cnfogorn nnnIfIcn nunfn
hncIn osos Iugnros InformouIos o Inforfnsos onfro InuIvIuuos,
socIounu y Isfnuo, on uonuo os osIbIo cnfnr In uImonsIon uo
unn sIfuncIon socInI unun, quo nrn nuosfro cnso sorn In ovoIu
cIon rocIonfo uo In confIIcfIvIunu urbnnn y sus concomIfnncIns o
ImIIcncIonos socIooIfIcns.
l. TO!!AII, AInIn. !o rofour uo I'ncfour. Inrs Inynru, l984, . l09
ll
UuIfurn oIfIcn no so rouuco nqu n vnrInbIo subjofIvn uo Io
oIfIco, son quo so In onfIonun como oI conjunfo uo mouoIos uo
rorosonfncIon roforIuos n In vIun oIfIcn, como Io hnco oI nrn
uIgmn uo u11u1a 1+1a uo AImonu y Vorbn
2
, son quo so In In
forrofo como mouoIos monfnIos uoformInnnfos uo In nuoIo o
IfIcn y nun osIrIfunI uo Ins socIounuos
3
.
!nn ocIon nIfornnfIvn nrn onfonuor In cuIfurn oIfIcn os In
quo so sIfun on oI cruco uo In nccIon y Ins InforrofncIonos sImbo
IIcns uo In nccIon. osuo nII os osIbIo conjunfnr Ins nccIonos
uofInIuns or oI confoxfo y Ins osfrnfogIns con Ios uIforonfos son
fIuos quo orfnn Ios ngonfos y hnsfn Ins coIocfIvIunuos n Ins quo
orfonocon. So frnfn uo unn mounIIunu uo nnnIIsIs hormonoufIco
quo nIIcnuo n In oIfIcn, osocInImonfo n Ins socIounuos com
Iojns, InuIo IInmn 1u1111a 1una1aua
4
y quo fomn su InsIrn
cIon uo In nnfrooIogn cuIfurnIIsfn, concrofnmonfo uo In Infor
rofncIon somIofIcn uo In cuIfurn uo UIIfforu Coorfz
5
.
II nnnIIsIs ns omronuIuo, nunquo no rofonuo In vorIfIcncIon
concIuyonfo, no os Inmuno n In crfIcn y buscn In objofIvIunu.
Auomns uo In uoscrIcIon ormIfo nvnnznr hncIn In Inforrofn
cIon, uos In roforoncIn nI sonfIuo IIovn n In comronsIon uoI juo
go uo Ios ncforos socInIos, uo Ins roIncIonos uo Ios ncforos y uoI
funcIonnmIonfo uo Ins InsfIfucIonos.
Inrn ImIomonfnr osfo nnnIIsIs os rocIso uoIImIfnr Io mojor
osIbIo In cInso uo rorosonfncIonos quo confIgurnn oI nmbIfo uo
2. A!MO, CnbrIoI y Vorbn, SIunoy. Tho UIvIc UuIfuro. IoIIfIcnI nffIfuuos nnu
uomocrncy In fIvo nnfIons. Iosfon, l965.
3. UnfnIognnso on osfo sonfIuo muchos osfuuIos sobro oI cnrncfor nncIonnI, sobro In
IuonfIunu y, on nnfrooIogn, foun unn frnuIcIon confrnun on In concocIon uo In
cuIfurn como couIgo sImboIIco subynconfo, como Iongunjo.
4. IAII, I. y Hormof, C. IoIfIcn Uomnrnun. MoxIco Ionuo uo UuIfurn IconomIcn,
l99l.
5. CII!TZ, UIIfforu. !n InforrofncIon uo Ins cuIfurns. InrcoIonn, CouIsn, l990.
l2
Io oIfIco, uos uo Io confrnrIo In orsocfIvn cuIfurnI so fornn
osforII sI fouo Io cuIfurnI os oIfIco, onfoncos nnun uo Io oIfIco
sorn roInmonfo cuIfurnI.
II concofo quo osfnbIoco oI frnnsIfo onfro In objofIvIunu y In
subjofIvIunu on oIfIcn os, sIn uuun, oI concofo uo IogIfImIunu
6
.
ObvInmonfo hny quo fIoxIbIIIznr In oosIcIon subjofIvIunu/objofI
vIunu y comronuor osfn uIfImn como rocosos uo crIsfnIIzncIon,
fomornIos y rovorsIbIos, uo rncfIcns y vnIoros, mns quo como
InsfnncIns fIjns y, sobro fouo, unIuIroccIonnIos.
II concofo uo IogIfImIunu o IogIfImncIon so rofIoro fnnfo n Ins
rncfIcns uoIIbornuns fonuIonfos n hncor nnfurnI In uomInncIon,
or nrfo uo un gruo uomInnnfo, como n In osfrucfurn uo vnIo
ros, hnbIfos y cosfumbros quo confIgurnn, nrn un cIorfo congIo
mornuo socInI, In nnfurnIIunu o normnIIunu uo In obouIoncIn n
unn nuforIunu Io mIsmo quo In frnnsIgoncIn o no con un uoformI
nnuo oruonnmIonfo juruIcooIfIco.
As, oI unIvorso subjofIvo nuscrIfo InmouInfnmonfo n In oIfI
cn, nunquo bIon ourn osfnr InfIuIuo or rorosonfncIonos uo
foun nuoIo lroIIgIosns, nrfsfIcns, ofc. uouo uoIImIfnrso bnjo In
nocIon uo mornI ubIIcn. !n mornI ubIIcn os oI nombro gonorIco
quo unmos nI conjunfo uo vnIoros y rncfIcns confrnuns nIrouo
uor uo In soIucIon coIocfIvn uo robIomns bnsIcos uo nuforIunu,
jusfIcIn, nz, jornrqun y rorosonfncIon uo Inforosos.
II confrnmIonfo uo In uImonsIon cuIfurnI uo Io oIfIco on for
no n In nocIon uo mornI ubIIcn oxIgo uo fouos mouos unn mnI
mn ncInrncIon. Anfo fouo, oI cnrncfor objofIvo uo In mornI rnuIcn
on quo In gonfo ncfun conformo n vnIoros quo fIonon vIgoncIn nrn
6. Inrn unn oxIIcIfncIon uo Ios nsos quo conIIovnn uosuo Io cuIfurnI hnsfn In
IogIfImIunu n frnvos uo In uoIImIfncIon uoI oruon mornI y In obouIoncIn, vonso IAII,
I. y Hormof, C., O, UIf., . ?0 y ss.
l3
oIIn, uosfo quo In movIIIznn or consIguIonfo uIchos vnIoros, o
sIsfomns uo vnIoros, oxIgon un Iugnr on Ins oxIIcncIonos hIsforI
co socIoIogIcns
?
.
!n mornI ubIIcn sorn onfoncos oI conjunfo uo rouos uo vnIo
ros lmuchns vocos confrnuosfos quo unn sonfIuo n Ins conuuc
fns nrfIcuInros, onIonuoIns on roIncIon con Ins oxIgoncIns so
cInIos. Uomo fnI, osfos sIsfomns, nnfos quo onfonuorso corrocfn
monfo como conjunfos uo normns, ovnIunbIos or comnrncIon
con nrnmofros unIvorsnIos, so Ios comronuo como rnsgos Inso
nrnbIos uo unns uoformInnuns corrIonfos uo ncfIvIunu. Is ns
como Ios vnIoros n Ios quo hncomos nIusIon con In Iuon uo mornI
ubIIcn no son juIcIos uo vnIor sIno, mns bIon, orIonfncIonos uo
In rncfIcn socInI, cuyn osfrucfurn nyuunn n rovoInr.
In consocuoncIn, In rncIonnIIunu uo Ins sIfuncIonos osfuuInuns
uosuo osfn orsocfIvn so comronuorn como uns1s1en1a
1an11a ue 1a a1n un una s11ua1n ) una nane1a 1a
/11ua1 ue 1ae1 1as usas
8
. Isfo sIgnIfIcn quo no hny uIsfnncIn
onfro hochos y vnIoros, sIno quo In nccIon mnnIfIosfn formns uo
vIun quo son InmouInfnmonfo nufns mornIos.
!n mornI os unn uImonsIon osocfIcn uo In nccIon humnnn quo
so mnnIfIosfn on rncfIcns y quo no uouo IuonfIfIcnrso nI on
conuucfns nIsInuns y monos nun on juIcIos nIsInuos, sIno on sIs
fomns hnbIfunIos uo roIncIon. !n mornI os un Iongunjo, un uIscur
so, oro uoonuo uo hochos mnforInIos, uo mnnorn quo su oxII
cIfncIon oxIgo osfuuIos uo sIfuncIon. !n osfuuIo uo sIfuncIon
onurn on ovIuoncIn osns frnmns vnIornfIvns, osns Ioyos quo unn
su cnrncfor nI nmbIfo ubIIco, n In frnmIfncIon uo Ios nsunfos quo
?. !n cnrncforIzncIon rngmnfIcn uo In mornI, nI mouo como oIIn sorn objofo uo In
socIoIogn omrIcn, In hncomos nqu sIguIonuo Ins consIuorncIonos uo Iornnnuo
IscnInnfo, on su obrn UIuununnos ImngInnrIos. MoxIco. UoIogIo uo MoxIco, l992.
8. IbIu, . 30.
l4
nfnnon n fouos o n conjunfos uo InuIvIuuos on un cIorfo osncIo
socInI, on un fIomo uoformInnuo
9
.
Isfn orsocfIvn, quo Infogrn sIn nbsoIufIznr In vnrInbIo subjo
fIvn uo In oIfIcn, os nsImIInbIo fnmbIon n Io quo Irunnor IInmn
In Infrnosfrucfurn cofIuInnn uo In oIfIcn, 1a uns11u1n u1a
11a ue 1u u1111u unu un1+e1su s1n/11u... gue nu+111za
une1en1as ue un1ens1n e 1uen1111a1n...
l0
. Ior suuos
fo, uIchn Infrnosfrucfurn os fnmbIon In bnso uoI oruon consfIfu
cIonnI, on oI sonfIuo uo quo os on Ins uIforonfos rncfIcns y rufI
nns cofIuInnns uonuo so vnn souImonfnnuo Ios uIsonos socInIos y
oIfIcos uo Ins InsfIfucIonos.
!n nfoncIon uIrIgIun hncIn osfos Iugnros uoI nconfocor oIfIco
no buscn, uos, fnn soIo Ins mnnIfosfncIonos uIscursIvns y sImbo
IIcns uo Io oIfIco sIno fnmbIon In rou uo nccIonos y su rncIonn
IIunu roIn. In sumn, hny quo mnnfonor oI vncuIo onfro rncIo
nnIIzncIon y rncIonnIIunu oIfIcns, osfo os, onfro Ios mofIvos
InsfrumonfnIos y osfrnfogIcos quo InsIrnn In nccIon socInI, oI
confoxfo on oI quo so sIfunn y oI nmbIfo uo Ios uIscursos, smbo
Ios y rorosonfncIonos quo confIgurnn oI sonfIuo uo Ins frnmns uo
nccIon.
9. II foxfo uo IscnInnfo os, rocIsnmonfo, un osfuuIo uo sIfuncIon, con cnrncfor mucho
mns hIsforIco quo oI nuosfro, y so roono mosfrnr como oI royocfo IIbornI uo
Isfnuo uo Ios IIbornIos moxIcnnos uoI sIgIo XIX osfnbn on confrnuIccIon con In
nocosIunu uoI confroI oIfIco uoI forrIforIo, oI quo soIo orn osIbIo usnnuo Ios
mocnnIsmos InformnIos, os uocIr, In oIfIcn rofnnn ronImonfo oxIsfonfo, bnsnun on
unn mornI fofnImonfo uIsfInfn uo In mornI cvIcn uoI IIbornIIsmo mouorno.
l0. I!!I!, J. !ns cIoncIns socInIos y oI fomn uo In cuIfurn ofns nrn unn ngonun
uo InvosfIgncIon. In Cnrcn UnncIInI, . lcom.. UuIfurn y osoIfIcn. II uobnfo
sobro In mouornIunu on AmorIcn !nfInn. MoxIco Uonsojo ncIonnI nrn In UuIfurn y
Ins Arfos, l995. gs. 396l.
l5
I! COI!ICTO Y !A IO!TICA
!ns socIounuos no son nuncn uro ncuoruo nI urn uIscoruIn.
Son sIomro unn ocuncIon onfro nmbns fonsIonos unn fuorzn quo
fIonuo n In cohosIon, quo gonorn cooorncIon uosInforosnun, y
ofrn quo fIonuo n In uIsgrogncIon, quo gonorn In nogncIon oxngo
rnun uo In cooorncIon cuyo oxfromo IogIco os In surosIon fsI
cn uoI ofro. As, on un oxfromo osfn oI IuonI normnfIvo suromo
uo unn comunIunu uo osrIfus lKnnf y on ofro In guorrn uo fo
uos confrn fouos, oxfromo cuyn ronIIunu fnmoco hn sIuo osfu
Inun nI sIquIorn or Hobbos, oI grnn monfor uo In boIIcosIunu uoI
osfnuo uo nnfurnIozn, uos Io quo nnroco on oI nroxIsmo uo In
nnnrqun os mns bIon unn conuIcIon uo oxfromn IncorfIuumbro y
mIouo, y no In mnfnnzn uosonfronnun, Iuon quo nIogn fnnfo In
nnfurnIozn uoI confIIcfo socInI, cunnfo In nrmonn Ionn osfuIn
unn ufon mns o monos sobrohumnnn o surnhIsforIcn.
!o quo nos Inforosn uo mouo osocInI nqu os cnrncforIznr oI
confIIcfo como nccIon socInI quo movIIIzn unn uImonsIon oIfI
cn. In fnI sonfIuo, os rocIso uofInIr oI confIIcfo como un como
nonfo normnI uo In cooxIsfoncIn socInI y onfonuor quo Io quo so
cuosfIonn os oI nIvoI quo uouo y uobo foIornrso y or onuo In
oconomn uo su frnmIfncIon or roforoncIn n Ios cosfos, no soIo
on sonfIuo mnforInI sIno fnmbIon mornI y socInI.
II confIIcfo os, on osfos formInos, oI nombro gonorIco nrn
nIuuIr n In formn no cooornfIvn uo In nccIon socInI. Ioro no
sIomro osfn no cooorncIon ImIIcn vIoIoncIn y, on fnI sonfIuo,
In confIIcfIvIunu os unn mounIIunu mucho mns nmIIn uo nccIon
socInI quo oI onfronfnmIonfo nI quo subynco In vIoIoncIn.
ormnImonfo, bnjo Ios nrnmofros uo orgnnIzncIon uo Ins so
cIounuos mouornns, oI confIIcfo so es11una uo mouo quo ormn
nozcn fuorn uo Ios ImIfos uo In confronfncIon vIoIonfn onfro nr
fos. II Isfnuo, n frnvos uoI nnrnfo uo jusfIcIn InsfIfucIonnI, so
l6
yorguo como In ngoncIn gosfIonnuorn confrnI uoI confIIcfo. o
obsfnnfo, nuncn hn IIognuo n sor In unIcn y no sIomro os sufIcIon
fomonfo ofIcnz. !n socIounu cuonfn, or s mIsmn, con un sInnu
moro uo rncfIcns, InsfIfucIonos y mocnnIsmos quo rovIonon,
noufrnIIznn y rosuoIvon confIIcfos.
!n nguuIzncIon uo Ios confIIcfos, quo suoIo rovocnr In Irru
cIon uo In vIoIoncIn on unn socIounu, no os In consocuoncIn mo
cnnIcn uo In InofIcncIn uoI nnrnfo uo jusfIcIn formnI. Ioro, on
cunIquIor cnso, InuIcn In quIobrn uo Ins ngoncIns y mocnnIsmos
quo mnnfIonon Ios onfronfnmIonfos uonfro uo cIorfos nrnmofros
uo nogocIncIon y frnmIfncIon ncfIcns, IncIuIun In jusfIcIn osfn
fnI. o so frnfn, sIn ombnrgo, uo unn roIncIon IInonI uo cnusnIIunu,
sIno, mns bIon, uo unn comIojn nrfIcuIncIon uo rocosos, uo
Ionfo frngunuo, quo so rofronIImonfnn onfro s.
II confIIcfo os un InuIcnuor uo In oIfIcn or cunnfo fIono In
vIrfuu uo Iovnnfnr cuosfIonos oIfIcns como fnIos. In ofocfo, In
mnnorn como so oxrosnn Ins muIfIIos fncofns uo In confIIcfIvI
unu socInI ormIfo onInznr In cuosfIon uoI uIsono InsfIfucIonnI uo
Io oIfIco con rncfIcns InsfIfuyonfos, IncIuso cunnuo fnIos rnc
fIcns so sIfunn on In frnnjn uo In confIIcfIvIunu vIoIonfn, In cunI os
nrn nIgunos unn uImonsIon rooIfIcn
ll
.
II robIomn ncorcn uo In uIforoncIn onfro cuosfIonos uo oII
cn y cuosfIonos roInmonfo oIfIcns hnbrn uo onfonuorso on
foncos or roforoncIn nI nIvoI quo nIcnncon on oI oruon uo Ios
nsunfos ubIIcos, no or In fIIcIunu mIsmn uo Ios ovonfos. !o
mIsmo sucouo con cunIquIor onfronfnmIonfo socInI su nuoIo o
ll. Isfn uIsfIncIon os mns nconfunun on quIonos onfIonuon In oIfIcn como oruon
InsfIfucIonnIIznuo, gonornImonfo uomocrnfIco y IIbornI. uosfrn Iuon uo Io oIfIco,
mns oncnuznun on In formInoIogn socIoIogIcn, ongIobn no soIo In oIfIcn formnIIznun
y osfnbIocIun sIno nuomns su conuonsncIon socInI, su InsfnurncIon n nrfIr uo Ins
rncfIcns socInIos.
l?
IfIcn os mns unn cuosfIon uo grnuo quo uo nnfurnIozn. Inrn nuos
fro cnso os cInro como nIgunos confIIcfos, cuyn mnforIn so suoIo
fIIfIcnr uo oruInnrIo on formInos uo uoIIncuoncIn comun, nsu
mon on In cIuunu un cnrncfor oIfIco bIon son orquo In formn
uo onfronfnrIos so fornn on nsunfo uo uobnfo ubIIco, bIon or
quo Ins nrfos comIonznn n uofInIrso como uofonsorns uo Inforo
sos ubIIcos nogocInn nuomns uo combnfIrso y comIonznn n sI
funrso como ncforos quo so oncuonfrnn on In Inon uo uocIsIonos
oIfIcns.
In snfosIs, In orsocfIvn nqu nsumIun ImIIcn In no nsIgnn
cIon n rIorI uo In conuIcIon oIfIcn nrn Ios ncforos socInIos on
vIrfuu uoI crIforIo uo quo foun confIIcfIvIunu comorfn, sogun oI
grnuo, un robIomn oIfIco. o ofro Inuo, In roIncIon onfro con
fIIcfo y cuIfurn oIfIcn so comronuorn on Ios sIguIonfos formI
nos founs Ins nccIonos socInIos on Ins quo nfIorn unn roIncIon uo
nuoIo oIfIcn y quo IncIuyon nquoIIns quo so nrfIcuInn como
rocosos uo rosoIucIon y gosfIon uo confIIcfos, onon on ovIuon
cIn osfrnfogIns y sonfIuos quo orfonocon nI nIvoI uo Ios cImIon
fos uoI oruon oIfIco. In osfns rncfIcns so rovoInn Ins rncIonn
IIunuos or mouIo uo Ios cunIos Ios ngonfos socInIos so unn un
fIo uo oruon, os uocIr, ouIfIcnn Io oIfIco
l2
.
!n mnnorn como funcIonnn osfns rncfIcns y sus sonfIuos ox
rosnn Ins formns uo orgnnIzncIon uo unn socIounu y sus cnrnc
forsfIcns nrfIcuInuns uo cIuununnn, Isfnuo, oruon socInI, ofc.
unn cuonfn, on sumn, uo In formn como so osfrucfurn unn uofor
mInnun vIun nsocInfIvn, ormIfIonuo fIIfIcnr Ios mouos como so
nroInn socInImonfo cnfogorns bnsIcns uo In oIfIcn quo son n
l2. !n uIsfIncIon onfro rncIonnIIunu y rncIonnIIzncIon, Io mIsmo quo In Iuon uo unn
corrosonuoncIn onfro In mIcroconfIIcfIvIunu y oI oruon InsfIfucIonnI In homos
fomnuo uo IrnncIsco CufIorroz Snnn on CosfIon uo confIIcfos on onfornos
furbuIonfos. II cnso UoIombInno. In UonfIIcfo y Uonfoxfo. Snnfnfo uo Iogofn,
InsfIfufo Sor uo InvosfIgncIonos y Torcor Munuo IuIforos, l99?.
l8
su voz ojos uo In cuIfurn oIfIcn In jornrqun, oI bIon comun, In
nuforIunu, oI oruon, In Ioy, ofc.
!A MIIACI
Infro Ins nccIonos on Ins quo so ono uo mnnIfIosfo unn cun
IIunu oIfIcn, quo fIonon or fnnfo sIgnIfIcnuo y nIcnnco oIfI
cos, osfn In nccIon mouInuorn. II formIno mouIncIon orfonoco n
In socIoIogn juruIcn. Uon oI so suoIo nombrnr un fIo osocInI
uo soIucIon uo uIsufns quo, confrnrInmonfo n Io quo os usunI on
Ios frIbunnIos, so funun on un osfuorzo or onconfrnr un comro
mIso on oI quo cnun unn uo Ins nrfos coun nIgo y rocIbn nIgo. II
mouoIo fIco uo soIucIon uo confIIcfos on Ios sIsfomns juruIcos
formnIos os oI uo In au)uu1a11u, quo consIsfo on quo unn forcorn
nrfo, noufrnI y con ouor sobro Ios ofros, uocIuo conformo nI
crIforIo uo fouo o nnun. Inrn sor mns rocIsos, In au)uu1a11u os
un crIforIo uo jusfIcIn on oI quo In consIuorncIon uo gnnnuoros o
oruouoros rosocfo uo Io uIsufnuo no fIono roIovnncIn nIgunn.
In cIorfos cnsos osn au)uu1a11u uouo unr Iugnr n unn busquoun
uoIIbornun uo oquIunu onfro Ins nrfos uIsufnnfos on roIncIon
con oI bIon on forno nI cunI osfnn onfronfnuns oro no os osfo oI
cnso fIco nI un crIforIo consfnnfo uoI juoz. Ior oI confrnrIo, In
mouIncIon os unn busquoun uo un formIno mouIo quo ImIIquo In
nboIIcIon uo In unun voncouorvoncIuo.
II hocho uo quo rovnIozcn In mouIncIon on un osconnrIo unuo
uouo sor oI rofIojo, on un confoxfo IognI, uo osfuInuos cuIfurn
Ios mns nmIIos uouo osfnr roIncIonnuo con oI fIo uo vncuIos
socInIos quo rovnIocon onfro Ins nrfos quo onfrnn on uIsufn
fInnImonfo, In mouIncIon uouo rosuIfnr uoI hocho uo quo In for
corn nrfo o oI juoz Ioruo oI ouor uo Imonor su uocIsIon, sIfun
cIon quo os roIn uo socIounuos oco osfrucfurnuns uonuo unn
IurnIIunu uo gruos, cunsI gruos y rouos so uIsfrIbuyon oI o
l9
uor y uonuo, or consIguIonfo, oI ouor confrnI os muy uobII o
osfn nusonfo
l3
.
In osfo sonfIuo gonorIco uouo onsnrso onfoncos quo In no
gocIncIon, oI rognfoo y uomns rocouImIonfos mns o monos uI
rocfos onfro Ins nrfos uIsufnnfos son fouos formns uo mouIn
cIon. SIn ombnrgo, Io quo so hn Imuosfo como sonfIuo uomInnn
fo uoI concofo uo mouIncIon no os fnnfo oI hocho uo quo cnIIfI
quo nrrogIos mns o monos uIrocfos, no mouInuos or un forcoro
noufrnI formnIIznuo, sIno oI cnrncfor no coorcIfIvo, no vIoIonfo y
no nrbIfrnrIo quo uouon fonor Ios nrrogIos uo uIsufns. In osn
mouIun no ournn sor consIuornuns como rncfIcns uo mouIn
cIon muchns nogocIncIonos.
!o quo osfn on juogo on In uIsfIncIon au)uu1a11uneu1a11u
no os onfoncos oI roI uo unn forcorn nrfo, noufrnI, ouorosn y
formnImonfo IrrorochnbIo, sIno unn cIorfn cunIIunu uo Ins soIu
cIonos ununs n Ins uIsufns os uocIr, nnfos quo oI crIforIo formnI
uo In jusfIcIn, In mouIncIon rovo Ins consocuoncIns socInIos y In
osfnbIIIunu uo Ins soIucIonos Iogrnuns on oI rocoso.
II nugo rocIonfo uo Ios rocouImIonfos InformnIos uo rosoIu
cIon uo confIIcfos nbro fnmbIon on ofro nIvoI oI uobnfo sobro In
mouIncIon. Sobro osfo nrfIcuInr bnsfo sonnInr Ins uos osIcIonos
quo usunImonfo rovnIocon on roIncIon con oI sonfIuo uo In mo
uIncIon y uo In jusfIcIn InformnI on gonornI nrn unos so frnfn uo
unn oIfIcn uo uoscongosfIon uo Ios frIbunnIos y quo, on oI fon
uo, obouoco n un roncomouo uo Ins osfrucfurns uo ouor n In Iuz
uo Ios nuovos rofos uo In uomInncIon. Inrn ofros, on In mouIn
cIon, y on gonornI on In InformnIIzncIon uo In jusfIcIn, so jugnrn
fnmbIon In osIbIIIunu uo roconsfruccIon uoI fojIuo socInI mo
uInnfo In croncIon uo osncIos quo uovuoIvon n In socIounu cIvII
l3. Inrn un nnnIIsIs uofnIInuo uoI concofo uo mouIncIon vor n Snnfos, Ionvonfurn.
Townru n ow Uommon Sonso. !oufIougo. ow York, l995, . 240 y ss.
20
su cnncIunu uo InforvoncIon on nsunfos uo nuoIo cofIuInnn,
fnmIIInr, vocInnI, ofc. y quo n In osfro sIrvon como Insfrumonfos
nrn In consoIIuncIon uo In uomocrncIn. Son cunI fuoro su sIgnI
fIcncIon uIfImn, fnI como vIono sIonuo ImIomonfnun on muchos
nsos In mouIncIon osoo osfns cnrncforsfIcns on rImor Iugnr,
so omIon on confIIcfos uo fIo InuIvIuunI y, on monor mouIun,
on cnsos coIocfIvos on sogunuo formIno Ios confIIcfos quo suo
Ion sor objofo suyo oxcIuyon Ios uo nuoIo onnI, consfIfucIonnI
y uo oruon ubIIco y on forcor Iugnr, os muy cInrn on fnIos cnsos
In nnfurnIozn ImnrcInI uo In forcorn nrfo.
!os confIIcfos n Ios cunIos hnromos roforoncIn on In rosonfo
InvosfIgncIon son, cnsI on su fofnIIunu, ouosfos n Ios nnforIoros.
TIonon unn uImonsIon coIocfIvn uosombocnn gonornImonfo on
nsunfos fIcos uo jusfIcIn onnI y son, on su grnn mnyorn, oco
mouInbIos on Io quo rosocfn n In osIbIIIunu uo quo un forcoro
uoun mnnfonor In noufrnIIunu y nI mIsmo fIomo In cnncIunu
uo roonor nrrogIos quo sonn ncnfnuos or Ios uIsufnnfos.
Ior fnIos mofIvos, Ins mouIncIonos uoI confIIcfo n Ins quo nIu
uIromos ournn onfonuorso como InformouIncIonos, nogocIncIo
nos y frnnsnccIonos, nnfos quo como mouIncIonos roInmonfo
uIchns. SIn ombnrgo, Io quo juzgnmos orfInonfo no os fnnfo so
nnInr In InnuocuncIon uo un concofo quo no obsfnnfo ufIIIznmos
sIno ncInrnr oI Iugnr foorIco hncIn uonuo nos roconuucIrn In cn
rncforIzncIon uo In confIIcfIvIunu n In quo nIuuIromos y cuyo rns
go uomInnnfo os In uo uosborunr sIomro oI rogIsfro uo Io juruI
co o InvoIucrnr Ios oruonos mns vnsfos uo Io socInI, Io oIfIco y
Io cuIfurnI.
In osfns cIrcunsfnncIns, Ins mouIncIonos uoI confIIcfo nnro
cornn como osfrnfogIns uo roconsfruccIon uoI oruon socInI nnfos
quo como un conjunfo uo rocouImIonfos uo nrrogIos uo uIsu
fns. SI so Ioyoson ns nnrocornn sIomro o InuofocfIbIomonfo
como mouIncIonos mns o monos frusfrnuns. !o quo on vorunu
2l
rovoInn son Ins uIvorsns rosuosfns uo In socIounu fronfo n Ios
confIIcfos rosuosfns on Ins quo, or ofrn nrfo, In socIounu
mnnIfIosfn Ios rnsgos cnrncforsfIcos uo su vIun ubIIcn y como
fnIos consfIfuyon nrfo Imorfnnfo uo nuosfrn nroxImncIon n In
cuIfurn oIfIcn.
!n nofodoIogn
o conformIunu con oI onfoquo foorIco uoscrIfo homos nuo
fnuo unn mofouoIogn cunIIfnfIvn bnsnun on oI uso un fnnfo mo
uIfIcnuo uoI uonomInnuo mofouo uo cnso nmIInuo. Isfo mofouo
fuo uosnrroIInuo or In nnfrooIogn cuIfurnI nngIosnjonn, uo
uonuo hn nsnuo n In socIoIogn. Su cnrncforsfIcn osoncInI con
sIsfo on quo oono n In gonornIIzncIon osIfIvIsfn or In cnnfIunu
y or In unIformnIIzncIon uo Ins obsorvncIonos In gonornIIzncIon
or In cnIIunu y or In ojomInrIunu. Isfo sIgnIfIcn quo so fomn
un cnso o un numoro oquono uo cnsos quo ojomIIfIquon Ios
rnsgos mns Imorfnnfos uo Ins oconomns InfornccIonnIos uo Ios
uIforonfos ncforos nrfcIos uo unn rncfIcn socInI unun, uo
mnnorn quo, n nrfIr uo su uoscrIcIon uofnIInun, uounn osfnbIo
corso vncuIos nnnIfIcos con ofrns rncfIcns o ncforos on un
mIsmo confoxfo o on confoxfos uIforonfos, o Ir uonsIfIcnnuo In
uoscrIcIon y nvnnznnuo or mouIncIonos mns comIojns hncIn
osfrucfurns uo nnfurnIozn mncro oxIIcnfIvn
l4
.
II uso quo homos hocho uo uIcho mofouo hn sIuo un oco
hoforouoxo. In rImor Iugnr, homos consfruIuo Ios cnsos no
como unn uoscrIcIon omrIcn sImIo sIno como unn uoscrI
cIon osfIIIznun quo so ncorcn un fnnfo n In consfruccIon uo un
mouoIo fIco. In oI cnso uo Ios ncforos nrmnuos os cInro osfo
l4. !nn oxosIcIon mns uofnIInun uo osfo mofouo, y quo soguImos nosofros, so oncuonfrn
on Snnfos, Ionvonfurn. Isfnuo, uorocho y Iuchns socInIos. Snnfnfo uo Iogofn, I!SA,
l99l, .99 y ss.
22
rocouImIonfo so consfruyo un roInfo uo Ins mIIIcIns, or ojom
Io, con bnso on unfos omrIcos, oro oxfrnuos uo uIvorsns
ngruncIonos. Ahorn bIon, Ios cnsos nrocIornn sor fIoIogns,
oro no Io son or In soncIIIn rnzon uo quo no ngofnn oI unIvorso
uo ncforos o ovonfos y no buscnn rImoruInImonfo cInsIfIcnrIos
conformo n osquomns. In sogunuo Iugnr, hny un mnnojo uoIIbo
rnunmonfo Inxo uo cooruonnuns quo, nI monos on nnfrooIogn,
son uocIsIvns nrn In mofouoIogn uoI cnso nmIInuo, onfro oIIns
oI osncIo, Ins IuonfIunuos o IncIuso nIgunos comononfos uo sus
uIscursos y rncfIcns.
In forcor Iugnr, Ins uoscrIcIonos no soIo fIonon on cuonfn nc
foros sIno fnmbIon rocosos, como on Ios cnsos uoI Uoncojo Mu
nIcInI y Ins orgnnIzncIonos socInIos comunIfnrIns. Isfo os Im
orfnnfo uo sonnInr orquo nqu onfrnn on juogo mns oIomonfos
concofunIos quo so Infogrnn uosuo nrrIbn, or ns uocIrIo, n ofoc
fos uo orfIInr In ouIfIcncIon uoscrIfIvn omrIcn.
oIInIfncIon y fuonfos
II crIforIo comnrnfIvo hn guInuo In soIoccIon uo Ios uIforon
fos socforos uonuo so ronIIzo oI frnbnjo uo cnmo so oscogIoron
fros osconnrIos bnrrInIos, cnun uno con cnrncforsfIcns osocfI
cns uosuo oI unfo uo vIsfn urbnnsfIco y socIooconomIco. TnIos
osconnrIos uouon cnrncforIznrso sInfofIcnmonfo uoI sIguIonfo
mouo oI rImoro, orfonocIonfo n In comunn confrorIonfnI, os un
socfor uo rocIonfo IncororncIon nI ormofro urbnno ll992
rovnIocon nII conuIcIonos bnsfnnfo rocnrIns on formInos osn
cInIos y socIooconomIcos. !ns osfrucfurns orgnnIznfIvns uo fIo
socInI son muy ocns y rogIsfrn In rosoncIn uo vnrIos gruos uo
mIIIcIns y unn bnnun fuorfo.
II sogunuo socfor orfonoco n In comunn noroccIuonfnI son
bnrrIos fununuos hncIn Ios nnos 60 y ?0, consfruIuos muchos
23
mouInnfo Innos uoI InsfIfufo uo UrouIfo TorrIforInI I.U.T., on
uonuo hubo rosoncIn uo obIncIon obrorn, nI confrnrIo uoI soc
for nnforIor uonuo hn rouomInnuo In oconomn InformnI. Son
bnrrIos mojor uIsfrIbuIuos, con monos uIfIcuIfnuos foogrnfIcns,
mojoros sorvIcIos uo frnnsorfo, snIuu, morcnuoo, ofc. Toun In
zonn rosonfn un cunuro uo orgnnIzncIonos socInIos bnsfnnfo
nufrIuo y osfrucfurnuo y rogIsfrn In rosoncIn uo bnnuns nrmnuns
uo fouo fIo y soIo un oquono rouucfo mIIIcInno hncIn In orIfo
rIn.
!n forcorn zonn os II IobInuo, uonuo rouomInnn bnrrIos uo
cInso nIfn frnuIcIonnI y omorgonfo cuyn robIomnfIcn yn no os In
uo In rocnrIounu socInI y oconomIcn oro s In uo InsogurIunu,
uosconfInnzn y uIscrImInncIon, como voromos on uofnIIo.
Ioro, nnrfo uo osfos osncIos urbnnos uo fIo bnrrInI, homos
hocho fnmbIon un soguImIonfo nI Uoncojo MunIcInI on cunnfo
osconnrIo uo In oIfIcn. As mIsmo nborunmos nsocfos uo In
gosfIon uo In ncfunI numInIsfrncIon munIcInI nuIcIonnImonfo
homos consfruIuo un cnso nIrououor uo ncforos socInIos oI cunI,
como os obvIo, nos sIfun on osncIos no rouucfIbIos n Ios yn
moncIonnuos.
Auomns uo Ios bnrrIos nIuuIuos so ronIIzo frnbnjo uo cnmo on
ofros socforos, uo mouo mns ocnsIonnI y nrn nsunfos mns un
funIos, fouo con mIrns n obfonor un nnornmn rorosonfnfIvo quo
uoun mnnIfosfnr, nrn uocIrIo con unn nnnIogn mouIcn, oI cun
uro sInfomnfIco mns comIofo osIbIo uo In cIuunu. Is cInro,
uos, quo In InfoncIon so uIrIgo hncIn In cIuunu como un fouo,
nunquo so hnbIn uosuo Iugnros osocfIcos cuyn uoIImIfncIon so
orIonfn or oI rIncIIo mofouIco uo In rorosonfnfIvIunu.
!n obsorvncIon y oI soguImIonfo uo ncforos on Ios confoxfos
moncIonnuos so hn hocho fununmonfnImonfo con bnso on onfro
vIsfns on rofunuIunu, In mnyorn uo Ins cunIos son consocuon
24
cIns o uorIvncIonos uo unn roIncIon mns comIojn y osfrochn
quo IncIuyo vIsIfns InformnIos, convorsncIonos grunIos y, on go
nornI, un ncorcnmIonfo nI ncfor lIuor bnrrInI, ncfor nrmnuo, o
bInuoros, concojnIos cuyn confInnzn hn sIuo nocosnrIo Ir gnnnn
uo como conuIcIon rovIn nrn nuosfro ncorcnmIonfo n cIorfns
zonns y osconnrIos. SIn ombnrgo, os nocosnrIo sonnInr quo on
ocnsIonos In InformncIon hubo uo obfonorso uo mouo mns InuI
rocfo.
!ns fuonfos socununrIns IncIuyon ronsn y uocumonfos vnrIos,
roIncIonnuos fouos uo mnnorns muIfIIos y uIvorsns con nuosfro
objofo uo InvosfIgncIon. Unbo uosfncnr In consuIfn uo Ins ncfns
uoI Uoncojo MunIcInI, unn fuonfo oco oxIornun oro ufII nrn
obfonor un conocImIonfo nI uofnIIo uo su noI como InsfnncIn
uo rorosonfncIon oIfIcn.
In roIncIon con oI orouo soIoccIonnuo, l9?5l995, os uoI
cnso sonnInr quo oI uosnrroIIo uo In InvosfIgncIon uoformIno un
onfnsIs on un suborouo l988l996, unuos Ios cnmbIos quo so
rouucon on Ios ncforos y on Ins nuovns uInnmIcns uoI confIIcfo
y In nnrIcIon uo nuovns formns uo mouIncIon uoI mIsmo.
II fono gonornI uoI foxfo osfn mnrcnuo or Io quo quIzn son In
cnrncforsfIcn mns sInguInr uo In InvosfIgncIon, osfo os, In voIun
fnu oxIcIfn uo quo Ios ncforos oxroson on su roIo Iongunjo In
mnyor nrfo osIbIo uo confonIuos orfInonfos.
!n osfrucfurn doI foxfo
In oI rImor cnfuIo so Infonfn unn confoxfunIIzncIon hIsforI
cn n frnvos uo In romIsIon n cIorfos rocosos uoI nconfocor socInI
y oIfIco uo MouoIIn quo so sIfunn on unn orsocfIvn uo mns
Inrgn uurncIon. Su roosIfo os nmbIonfnr Ins uoscrIcIonos sub
sIguIonfos uo In confIIcfIvIunu y uo In vIun oIfIcn y socInI on
gonornI.
25
II sogunuo cnfuIo roconsfruyo un comononfo sIgnIfIcnfIvo
uoI confIIcfo nrmnuo rocIonfo uo In cIuunu. Inrn fnI roosIfo so
uoscrIbo, on rImor Iugnr, oI orIgon y frnyocforIn uo uos gruos
nrmnuos gonorIcos Ins bnnuns y Ins mIIIcIns, oInbornnuo nIgunns
hIofosIs sobro su cnrncfor, IogIfImIunu y orIonfncIon. In sogun
uo formIno so uoscrIbon Ins nuovns uInnmIcns uo gruos nrmn
uos nsocInuos con Ios uos fIos nnforIoros y con bnso on In cons
fruccIon uo cunfro cnsos rorosonfnfIvos.
II cnfuIo forcoro, In mouIncIon uoI confIIcfo, nborun In oI
fIcn uo sogurIunu uo In nIcnIun uurnnfo oI orouo l995l99?, Io
mIsmo quo Ins InforvoncIonos mouInuorns uo In socIounu cIvII. In
osfn sogunun InforvoncIon mouInuorn so uIscrImInnn cunfro cn
sos uo mouIncIon cIvII on oI confIIcfo.
II cunrfo cnfuIo os, mofouoIogIcnmonfo, oI mns hoforouoxo.
AII so rofonuo cnIIbrnr In oIfIcn nunfnnuo hncIn Ios Iugnros
uonuo so rogIsfrn con mnyor cInrIunu oI InforcnmbIo onfro Io
socInI y Io oIfIco. II nnnIIsIs uo In oIfIcn rocIonfo uoI Uoncojo
MunIcInI y uo Ins uInnmIcns rocIonfos uo In orgnnIzncIon socInI
comunIfnrIn uouon concobIrso como un Infonfo uo ojomIIfIcnr
oI rumbo, oI fono y oI orfII uo In oIfIcn on In cIuunu. !os uos
cnsos rofonuon sor rorosonfnfIvos uoI fonomono gonornI uo Io
oIfIco y uo nII su uorocho mofouoIogIco n sor concobIuos como
cnsos.
II cnfuIo quInfo consfIfuyo un ojorcIcIo uo oruonnmIonfo y
nnnIIsIs uo foIcos urbnnos uo nnfurnIozn sImboIIcn y quo son
sInfomnfIcos on roIncIon con nuosfrn vIun oIfIcn. !os homos
cInsIfIcnuo on fros grnnuos gruos oI confIIcfo, In cIuunu y In o
IfIcn. II oruon uouo onfonuorso soIo como oxouIonfo hours
fIco oI Iocfor ourn concobIr ofrn cInsIfIcncIon osIbIo oro Ios
confonIuos hnn uo Inforosnr or s mIsmos como nofns urns uo
In sInfonn socInI urbnnn uo MouoIIn.
2?
!O
UAIT!!O
MII!!
IU!!UIJAAS
I S! HISTO!IA
SOUIA! Y IO!TIUA
29
A nrfIr uo mouInuos uoI sIgIo XX MouoIIn comonzo n oxorI
monfnr unn sorIo uo cnmbIos quo frnsfocnron uofInIfIvnmonfo su
oruonnmIonfo frnuIcIonnI nrn unr Iugnr n In consfruccIon uo unn
nuovn cIuunu con unn mnyor uIvorsIunu urbnnn, socInI y cuIfurnI.
In osfo cnfuIo so hnrn nIusIon n nIgunns uo Ins mns Imorfnn
fos frnnsformncIonos quo hnn fonIuo IncIuoncIn on In confIIcfIvI
unu y, on gonornI, on oI uosfIno oIfIco uo In urbo. Uomonznmos
con unn brovo sombInnzn on forno nI confoxfo urbnno nncIonnI y
nos roforImos Iuogo nI crocImIonfo y frngmonfncIon urbnnos, nI
mouoIo frnuIcIonnI uo confroI socInI, nI uIvorcIo onfro In cIuunu
y In oIfIcn, n In InsogurIunu rocIonfo y n In crIsIs uo Ios nnos
ochonfn.
AUI!UA I !A UI!A UO!OMIIAA
!n cIuunu coIombInnn rosonfn uos rnsgos uIforoncInIos con
roIncIon nI cunuro InfInonmorIcnno on rImor Iugnr, rosonfn
unn rou urbnnn mns oxfonuIun
l
y, on sogunuo Iugnr, omorgo n
l. IA!AUIOS, Mnrco. Infro In IogIfImIunu y In vIoIoncIn. UoIombIn l8?5l994. Snnfnfo
uo Iogofn ormn, s.f. . 309. Ior Io uomns, In fonuoncIn hncIn In conconfrncIon uo
obIncIon on Iogofn os hoy un rocoso uofocfnuo y roconocIuo. Vonso MInIsforIo
uo osnrroIIo IconomIco. UIuunuos y cIuununnn. !n oIfIcn urbnnn uoI snIfo socInI.
Snnfnfo uo Iogofn, l995. . l25l26.
30
nrfIr uo un rocoso mucho mns frnumnfIco y vIoIonfo quo on
ofros nsos
2
. II crocImIonfo uo In cIuunu coIombInnn hn sIuo,
como on Ios uomns nsos uo In rogIon InfInonmorIcnnn, oI ro
uucfo uoI oxouo mnsIvo uo cnmosInos quo so uosInznron uo Ins
nrons rurnIos hncIn Ins cnbocorns urbnnns uosuo rIncIIos uoI
sIgIo XX nfrnuos or Ios horIzonfos uo rogroso quo so nbrnn on
Ins cIuunuos con In mouornIzncIon y In osornnzn uo mojoros
conuIcIonos uo vIun oro so frnfo uo un fonomono Ionfo, mouo
rnuo y grnuunI. A nrfIr uo In uocnun uoI cunronfn cnmbIn oI rIf
mo, oI voIumon y In InfonsIunu, n rnz uo Ins vIoIoncIns quo so
uosnfnron on oI cnmo, gonornnuoso un vorunuoro nIuu cnmosI
no sobro Ins cIuunuos quo on oscnsns uos uocnuns InvIrfIo In ro
orcIon uo In obIncIon urbnnn con rosocfo n In rurnI
3
, forno
mnyorIfnrIn In obIncIon rurnI uo Ins urbos y uIsIoco sus osfruc
furns on un fonomono quo confInun hoy uoformInnnuo In vIun
urbnnn nncIonnI, n osnr uo quo Ios rIfmos uo crocImIonfo osfnn
bnjnnuo yn
4
.
urnnfo Ins uocnuns uo l950 y l960 In obIncIon urbnnn so
frIIIco. !ns cIuunuos crocIoron on un 95 y 98 mouInnfo un ro
coso uo nufoconsfruccIon IIognI quo rorosonfn In confInuncIon
on In urbo uo In Iuchn cnmosInn or In fIorrn. In osfo sonfIuo
uouo uocIrso quo oI robIomn urbnno on UoIombIn, sIonuo oso
cfIco y uIforonfo, os fnmbIon un robIomn ngrnrIo
5
.
II crocImIonfo uo In cIuunu coIombInnn uouo cnrncforIznrso
2. AI!I!I CISIT, Jncquos. !n cIuunu coIombInnn. SIgIo XIX y sIgIo XX. Snnfnfo uo
Iogofn Innco IouInr, l992. . ?89.
3. !n roorcIon uo rurnIos uo orIgon, on In cIuunu, os hoy uIfcII uo osfnbIocor. In
cnmbIo, In conconfrncIon urbnnn, con rosocfo nI fofnI, so fnsn, sogun unfos uoI
conso uo l993, on oI oruon uoI ?4. Vonso InIncIos M., o. cIf., . 300.
4. MIISTI!IO I ISA!!O!!O IUOMIUO, o. cIf., . l0?.
5. IOTI!O, InbIo. !n cIuunu coIombInnn. MouoIIn Auforos AnfIoquonos, l99l. .
l05 y l60. VoI. 58.
3l
onfoncos como oxnnsIon uosInfogrnun
6
. Is unn formncIon osn
cInI quo gonorn unn foroz oInrIzncIon y on uonuo In Iuchn uos
IgunI or oI suoIo y oI morcnuo uo In vIvIonun hnn rovocnuo unn
urbnnIzncIon sIgnnun or In oxcIusIon socInI y In frngouIn ocoIo
gIcn.
A nrfIr uo osfns romIsns uo In gonosIs vIoIonfn, frnumnfIcn y
oxcIuyonfo so sIguon Ins uomns cnrncforsfIcns. Trns oI robIomn
uoI suoIo y uoI focho, confIgurnuoros bnsIcos uoI uorocho n In
cIuunu, osfnn Ios nsocInuos nI nn, oI frnbnjo, In cuIfurn y In IIbor
fnu, uomnnuns uo IncIusIon socInI y roconocImIonfo socInI y o
IfIco quo hnn nuquIrIuo roonuornncIn on In cIuunu. Isfns hnn
sIuo vIsfns como unn nmonnzn or Ins oIIfos y soIo hnn ouIuo sor
nfonuIuns uo mnnorn rocnrIn y uIforoncInI or un Isfnuo uobII y
on buonn mouIun uosborunuo or osfn robIomnfIcn. II rosuIfn
uo hnn sIuo cIuunuos InformnIIznuns y mnrcnuns or un uIvorcIo
onfro 1+11as y u11s, mnnIfIosfo on unn oscnsn nrfIcIncIon o
IfIcn, InsogurIunu y uofIcIonfo numInIsfrncIon. Son, como nfIrmn
Hornnnuo Comoz Iuonun 1uuaues 1anues en sen11uu 11s1u
e1u eguenas en su sen11uu u1111u
?
.
Isfo uosoncuonfro onfro cIuunu mouornn y mouornIunu socInI
y oIfIcn, ormIfo onfonuor In onfromozcIn uo oIomonfos roIos
uo In mofrooII mouornn con Io uobIorIno y In nnfurnIozn uo unn
confIIcfIvIunu urbnnn quo gunrun roIncIon con Ins fonsIonos quo
rosuIfnn uo In uIfIcuIfnu nrn hncor comnfIbIo oI Iognuo roIo
uo In frnuIcIon con In ncofncIon uo Io nuovo y Io uIforonfo.
6. AI!I!I CISIT, o.cIf, . 6l0. A nrfIr uo osfn formn uo oxnnsIon os quo so gonorn
unn cIuunu Inmonsn oro rocnrIn quo oI nufor, fomnnuo In nnnIogn uo In rofocIuunu
uo Mumforu, IInmn rofooIIs lIbIu., . 595. Is In vIsIon quo oI roIo !ovISfrnuss
fuvo sobro Ins cIuunuos InfInonmorIcnnns on gonornI y quo consIgno on TrIsfos
TroIcos.
?. CMIZ I!IA, Hornnnuo. Incfo coIocfIvo y gobornnbIIIunu on In cIuunu
UoIombInnn. In !ovIsfn Ioro, o. 25, uIcIombro uo l994, g. 44.
32
MII!! U!IUIMIITO !!IAO
Y I!ACMITAUI
!ns frnnsformncIonos uo In cIuunu on In rImorn mIfnu uoI sI
gIo XX rosonuon n In ufon uo rogroso quo fuo ncogIun uo mn
norn onfusInsfn or unn ujnnfo oIIfo IocnI, omrosnrInI y comor
cInI quo Infrouujo mojorns nofnbIos on oI oquInmIonfo urbnno y
on In InnIfIcncIon uo su crocImIonfo. SIn ombnrgo, osfn fIobro
mouornIznuorn bonofIcIo, nnfo fouo, n nIgunos socforos uouIcn
uos n nogocIos uo comrn vonfn uo fIorrn so hIzo nuomns n cosfn
uoI nrrnsnmIonfo uoI nfrImonIo hIsforIco uo In cIuunu y uo In
sogrogncIon uo cIorfos osncIos uo consfruccIon uo unn osIbIo
cuIfurn cIfnuInn quo oscnnbn nI confroI mornI y socInI ojorcIuo
or In IgIosIn y Ins nuforIunuos cIvIIos.
Inrn In sogunun mIfnu uo sIgIo, osfn ufon hIzo crIsIs nnfo In
omorgoncIn uo unn nuovn cIuunu surgIun uo In consfruccIon uo
numorosos bnrrIos 11a1as o uo 1n+as1n. !ns oxrosIonos con
quo so uonomInnron osfos bnrrIos ovIuoncInn In vnIorncIon quo
so fonn fronfo n Ins nuovns gonorncIonos uo mIgrnnfos quo IIogn
bnn n In cIuunu ornn unn nmonnzn socInI y un fncfor uo uosoruon
urbnno
8
. !o cIorfo os quo su mnsIvn rosoncIn on In cIuunu no
ImIIco In rufurn con unn suuosfn nrmonn y homogonoIunu
sIno, mns bIon, In nconfuncIon uo In uIvorsIunu y In confIIcfIvIunu
yn oxIsfonfos, ovIuoncInbIos on socforos frnuIcIonnImonfo consI
uornuos mnrgInnIos y hnbIfnuos or gonfos uo oscnsos rocursos
como CunynquII y ofrns orIforIns o bnrrIos uo oxfrnmuros.
!n cIuunu so hIzo mns uIvorsn con oI rocoso uo oxnnsIon
hncIn oI suroccIuonfo, mouInnfo In consfruccIon uo bnrrIos y ur
8. In l95l MouoIIn fonn 358.l89 hnbIfnnfos on l964, ??2.88? y on l9?3 l.0?l.252. Vor
oI cunuro UrocImIonfo uo In obIncIon on MouoIIn. In MouoIIn on cIfrns. MouoIIn,
IInnoncIon, l9?5.
33
bnnIzncIonos uosfInnuos n socforos mouIos, InconfIvnuos or Ins
numInIsfrncIonos munIcInIos con In nuocuncIon uo forronos y In
consfruccIon uo vns. Inrn In uocnun uoI ochonfn so rogIsfro ofrn
oxIosIon urbnnn on II IobInuo con oI nrrIbo uo unn nuovn cInso
omorgonfo, rouucfo uoI nogocIo uoI nnrcofrnfIco.
Isfn consIuornbIo frnnsformncIon urbnnsfIcn uo In cIuunu on
soIo fros uocnuns l960l980 frnnscurrIo on nrnIoIo con un
ovIuonfo uoforIoro uo Ios osncIos ubIIcos, mnnIfIosfo on oI nbnn
uono uoI confro hIsforIco uo In cIuunu, oI cunI, hnsfn mouInuos uo
sIgIo, hnbn jugnuo un Imorfnnfo noI sImboIIco como roforonfo
comun uo IuonfIunu nrn Ios hnbIfnnfos uo MouoIIn. !n rocoso
sImIInr so rosonfo on nIgunos bnrrIos ouInros frnuIcIonnIos
con oI cIorro uo fonfros y hoInuorns quo hnbnn jugnuo fnmbIon un
noI uosfncnuo on In socInIIzncIon uo Ios jovonos. AIgunos uo
osfos Iugnros fuoron roomInznuos or osfnbIocImIonfos comor
cInIos o nuovns urbnnIzncIonos. Isfo vnco uo Io ubIIco on Ios
bnrrIos ouInros mns rocIonfos so hn comonsnuo con In sobro
ufIIIzncIon uo Ins cnIIos quo, nuomns uo sor Iugnr uo frnnsIfo, so
hnn convorfIuo on osncIos ImrovIsnuos uo socInIIzncIon.
Uon In gonornIIzncIon uo uIforonfos formns y ncforos uo vIoIon
cIn on In cIuunu so nconfunrn unn fonuoncIn uo roIIoguo hncIn Io
rIvnuo quo hn uosvnIorIznuo nun mns Io ubIIco y Io hn nsIgnnuo
mnyor ImorfnncIn n In busquoun uo sogurIunu on oI onforno In
mouInfo nI cunI so orfonoco. II confroI uo forrIforIos cnun voz
mns oquonos or nrfo uo ncforos nrmnuos on nIgunos socforos
uo In cIuunu, hn fonIuo un Imncfo nofnbIo on In frngmonfncIon
uo Ios bnrrIos y on unn mnyor rIvnfIzncIon uo In vIun cIfnuInn,
ununs Ins rosfrIccIonos Imuosfns nI IIbro frnnsIfo o In rohIbI
cIon uo In rosoncIn uo orsonns o InsfIfucIonos cnfnIognuns
como InuosonbIos.
Ior su nrfo, oI Isfnuo hn frngmonfnuo fnmbIon In cIuunu con
In uIvIsIon on comunns y zonns, con oI roosIfo uo mojornr In
34
gosfIon
9
. IIIo so hn hocho obouocIonuo unos crIforIos focnIcos
quo hnn uojnuo uo Inuo In consIuorncIon uo ofrns vnrInbIos uo
fIo cuIfurnI y socInI, gonornnuo con oIIo uIvIsIonos o unIonos
nrfIfIcInIos.
SIn ombnrgo, osfo rocoso uo frngmonfncIon no hn conIIovnuo
In oruIun fofnI uo sonfIuo uo orfononcIn n In cIuunu. IrouomInn
unn Imngon osIfIvn uo MouoIIn como un mouoIo uo cIuunu
mouornn y rogrosIsfn, oso n fouos Ios rIosgos quo sus hnbIfnn
fos uobon oncnrnr nrn ouor sobrovIvIr on oIIn.
U!ISIS I! MOI!O T!AIUIOA!
I UOT!O! Y U!IUIITI
IO!A!IZAUI SOUIA!
osuo Ins rImorns uocnuns uo osfo sIgIo In IgIosIn y Ios om
rosnrIos usIoron fouo su omono on oI uIsono y nIIcncIon uo
unns osfrnfogIns uo confroI socInI uIrIgIuns hncIn Ins rImorns
gonorncIonos obrorns. In Ins fnbrIcns fuoron ImInnfnuos unos
uIsosIfIvos uIscIIInnrIos quo, sogun Io hnco nofnr nnIoI
Iocnuf, nu 1u+1e1un a1ann en e1 nunuu u1 1a 1u1na nu
1us nean1snus a1a es1a/1ee1 una u1s111na ue 11a/a)u se
us1e1un en 1e1a1n un 1u 1e111usu, 1as1a e1 un1u ue 1ae1 ue
1as en1esas una ese1e ue unun1uau 1e111usa su1
ene11s
l0
.
!n ofIcncIn uo osfo mouoIo no uoonun soIo uo Io quo uuIorn
9. In l963 mouInnfo oI ncuoruo o. 52 In cIuunu so uIvIuIo on 6 comunns. In l98?
mouInnfo oI ncuoruo o. 54 so ngrognron 3 comunns y so osfnbIocIo In uIvIsIon or
zonns. Vor nrnnjo, CIorIn. MouoIIn on zonns lmnns. MouoIIn, UororncIon !ogIon,
l992.
l0. IIUA!T, nnIoI. IroIogo nI foxfo uo Arnngo, !uz CnbrIoIn. Mujor, roIIgIon o InuusfrIn,
InbrIcnfo l923l982. MouoIIn, !nIvorsIunu uo AnfIoquIn, l99l.
35
nconfocor uonfro sIno fnmbIon fuorn uo Ins fnbrIcns, on In cIuunu.
Ior oIIo so frnbnjo on In croncIon uo unn rou uo orgnnIzncIonos
nrn In snnn ufIIIzncIon uoI fIomo IIbro, In uIvuIgncIon uo Ios
vnIoros crIsfInnos on Ins fnmIIIns y In ronIIzncIon uo cnmnnns uo
consurn confrn fouo fIo uo osocfncuIos o ncfIvIunuos ubIIcns
cnIIfIcnuns como confrnrIns n In mornI y buonns cosfumbros.
Auomns, so usIoron on rncfIcn uIvorsos mocnnIsmos nrn In
sogrogncIon socInI y osncInI uo gruos consIuornuos orfnuoros
uo Ins uosvIncIonos vngos, rosfIfufns, jugnuoros y bobouoros,
onfro ofros
ll
.
!n frngIIIunu uo osfo mouoIo so uso on ovIuoncIn uosuo In
rImorn mIfnu uo sIgIo con In gonornIIznun ncofncIon uo unn
uobIo mornI, y con In rosIsfoncIn ofrocIun or Ios socforos objofo
uo osfIgmnfIzncIon. Ioso n Ios osfuorzos uo In IgIosIn y uo In oIIfo
IocnI or mornIIznr y confroInr, MouoIIn ocuo sIomro un Iugnr
uosfncnuo on Ins cIfrns roInfIvns n rosfIfucIon, consumo uo bo
bIuns nIcohoIIcns y obIncIon cnrcoInrIn
l2
.
In In sogunun mIfnu uoI sIgIo In crIsIs uo osfo mouoIo uo con
froI nIcnnzo oxfromos no rovIsfos con In oxnnsIon uo Ins IInmn
uns zunas ue 1u1e1an1a, In omorgoncIn uo In uoIIncuoncIn orgn
nIznun, unn frocuonfo noIncIon nI soborno uo In nuforIunuos y
Ios a)us1es ue uen1as or nrfo uo uIvorsos socforos socInIos
nrn gnrnnfIznr In uofonsn uo sus Inforosos nrfIcuInros.
!n nusoncIn uo un ncfor ubIIco con oI ouor sufIcIonfo nrn
Imonor oruon y nuforIunu confrIbuyo n cronr unn sonsncIon uo
cnos quo hn sIuo comonsnun con In busquoun frngmonfnrIn uo
ll. Sobro Ios rnsgos uo osfo mouoIo uo confroI on Ios nIboros uoI sIgIo, vor Mnyor Morn,
AIborfo. IfIcn y rouucfIvIunu on AnfIoquIn. IromIos ncIonnIos UoIcuIfurn. Snnfnfo
uo Iogofn, l995, gs 5495. Iogofn Torcor Munuo, l984. Y ArchIIn oIrn, MnurIcIo.
UuIfurn o IuonfIunu obrorn. Snnfnfo uo Iogofn UIII, l993.
l2. !IYIS, UnfnIInn. Asocfos uo In vIun socInI y cofIuInnn on MouoIIn l890l930. Snnfn
Io uo Iogofn, IromIos ncIonnIos uo UoIcuIfurn, l996, gs l54l69 2l22l5.
36
ocIonos uo consfruccIon uo un oruon mornI y socInI uonuo so
combInn In noIncIon n formns uo confroI frnuIcIonnI y un ncnfn
mIonfo soIocfIvo n cIorfns normns o InsfIfucIonos IognIos oncnr
gnuns uo numInIsfrnr jusfIcIn.
Ahorn bIon, In oruIun uo ofIcncIn on oI confroI socInI y mornI
uo In obIncIon so rouujo on nrnIoIo con unn uIsmInucIon uo
Ins osIbIIIunuos uo IncIusIon on In vIun oconomIcn. In In rImo
rn mIfnu uo sIgIo founvn orn osIbIo obfonor, or nrfo uo socfo
ros mouIos y ouInros, un omIoo on Ins InuusfrIns o on InsfIfu
cIonos uoI Isfnuo. SIn ombnrgo, In cnncIunu uo In cIuunu nrn
rosonuor n Ins oxocfnfIvns uo omIoo or nrfo uo unn obIn
cIon on confInuo numonfo fuoron cnun voz monoros.
A nrfIr uo In uocnun uoI sosonfn so rouuco un numonfo uo In
oconomn InformnI nnfo In ImosIbIIIunu uo obfonor un omIoo
on Ios socforos frnuIcIonnIos uo In oconomn y un nmbIonfo uo
oInrIzncIon unun In IncnncIunu uoI Isfnuo y Ios gruos uo o
uor IocnI nrn snfIsfncor Ins uomnnuns uo Ins mnsns urbnnns y
ofrocor nIfornnfIvns uo nsconso oconomIco y socInI. As mIsmo
Ios nrfIuos oIfIcos Ioruon cnncIunu nrn rorosonfnr y frn
mIfnr Ios Inforosos uo Ins mnyorns cIuununnns, formnImonfo
bonofIcInrIns uo un oruon uomocrnfIco, oro ronImonfo somofI
uns n unn fuorfo sogrogncIon y oxcIusIon quo on MouoIIn nIcnn
znn nIgunos uo Ios nuIcos comnrnfIvnmonfo mns oIovnuos uo
UoIombIn
l3
.
As y fouo Ios rocIon IIognuos n In cIuunu hnn Iogrnuo unn
nrcInI InfogrncIon n In vIun urbnnn. In rIncIIo Ins nuforIunuos
IocnIos rocurrIoron n Ins mouIuns uo fuorzn uosnIojos y frnsInuos
l3. Infro l986 y l992 oI orconfnjo uo obIncIon or uobnjo uo In Inon uo obrozn on
MouoIIn y su ron MofrooIIfnnn osfuvo or oncImn uoI romouIo rogIsfrnuo nrn
Ins sIofo cIuunuos mns Imorfnnfos. !o mIsmo ocurro con Ins fnsns uo uosomIoo y
on oI coofIcIonfo uo conconfrncIon uoI Ingroso. Vor IInn uo uosnrroIIo uo MouoIIn
l995l99?. MouoIIn, AIcnIun, l996, gs 66 y 6?.
3?
forzosos omoro, In consoIIuncIon uo Ios bnrrIos uo InvnsIon
conuujo n In nuocIon uo ofrns mouIuns quo fnvorocIoron su In
fogrncIon n In frnmn urbnnn oIIns fuoron rIncInImonfo In nm
IIncIon uoI ormofro urbnno lon l963, In InsfnIncIon uo sorvI
cIos bnsIcos uomIcIIInrIos, In nvImonfncIon uo vns, nIgunos
royocfos uo vIvIonun y In consfruccIon uo oscuoIns y confros uo
snIuu
l4
.
!ns ofrns vns uo IncIusIon osfuvIoron ununs or Ins vncuIos
onfro Ios nuovos obInuoros con In IgIosIn y Ios nrfIuos oIfI
cos. As, numorosos nrrocos ouIfIcnron con In nyuun uo sus fIo
Ios Ins rImorns IgIosIns quo sIrvIoron muchns vocos como con
fros uo nsIsfoncIn nrn Ios mns obros Ios oIfIcos consfruyo
ron sus rouos uo InfIuoncIn conformo n mocnnIsmos frnuIcIonn
Ios
l5
Ios cunIos no fonurnn yn In mIsmn ofIcncIn sobro nuovns go
norncIonos urbnnns hIjns uo Ios rImoros mIgrnnfos, formnuns on
un mouIo socInI on uonuo nuovos osfIIos uo vIun y In cuIfurn uo
mnsns Ios IIovnrnn n uosmnrcnrso, rImoro uo In oIfIcn frnuIcIo
nnI y Iuogo uo foun oIfIcn.
In Ios sofonfns y ochonfns confInunron Ins mIgrncIonos y so
rouujo oI obInmIonfo uo zonns uo nIfo rIosgo gooIogIco y grnn
rocnrIounu osncInI. Isfo mofIvo nuovns nmIIncIonos uoI or
mofro urbnno l98l y l992. SIn ombnrgo, In IncIusIon uo os
l4. In roIncIon con Ins oIfIcns uo osncIo urbnno y uosnrroIIo on MouoIIn uurnnfo oI
rosonfo sIgIo, oI Inn roguInuor uoI osncIo urbnno, In InnoncIon, In oIfIcn
forrIforInI, uo nsonfnmIonfos, rohnbIIIfncIon y obrns vInIos, vonso nrnnjo, CIorIn y
VIIIn, Mnrfn. Infro Iucos y sombrns IsncIos y oIfIcns urbnnns on MouoIIn.
UororncIon !ogIon. MouoIIn, l99?.
l5. !n osfuuIo ormonorIznuo sobro nrfIuos oIfIcos on oI osconnrIo bnrrInI uosuo
mouInuos uoI sIgIo hnsfn Ios 90`s, quo IncIuyo nnnIIsIs uo Ins JAU, Ins JA! y Ios comIfos
bnrrInIos, nI IgunI quo In sucosIvn frngmonfncIon y uobIIIfnmIonfo uo Ios gruos
frnuIcIonnIos, so oncuonfrn on VIIIogns, !ucoIIy. IrnccIonos y cIIonfoIns. !os nrfIuos
oIfIcos on MouoIIn. MouoIIn UororncIon !ogIon, l994. IsocInImonfo oI cnfuIo
VI IrosoncIn nrfIuIsfn on Ios bnrrIos uo In cIuunu.
38
fos nuovos obInuoros soIo cubro sorvIcIos snnIfnrIos bnsIcos y
vns. Ahorn bIon, cunnuo so cron quo oI rocoso mIgrnforIo focn
bn n su fIn, so rouuco In nguuIzncIon uo In guorrn on Ios uos
uIfImos nnos y so hnn roInIcInuo Ins InvnsIonos, uo mouo quo In
cIuunu hn vuoIfo n soorfnr unn rosIon uo crocImIonfo quo nIojn
In osornnzn uo unn IncIusIon InfogrnI nrn Ios na11nauus frn
uIcIonnIos uo Ins orIforIns
l6
.
In In ncfunIIunu In conformncIon socInI uo Ios bnrrIos ouIn
ros, quo son In mnyorn, rofIojn Ios ImIfos on Ins osIbIIIunuos uo
In IncIusIon un 68.9 uo In obIncIon corrosonuo n Ios osfrnfos
mouIobnjo y bnjo, con Ingrosos quo so uorIvnn uo In oconomn
InformnI
l?
. Aunquo sus conuIcIonos uo vIun son mojoros quo Ins
uo ofros gruos uo mnrgInnuos quo vIvon on cIuunuos con mnyo
ros uofIcIoncIns on In rosfncIon uo sorvIcIos ubIIcos, omoorn
ron Ios nIvoIos uo hncInnmIonfo y numonfnron Ios nuIcos uo
uosomIoo
l8
.
!o quo so hn rouucIuo onfoncos, on osfn sogunun mIfnu uo
sIgIo, os un uobIo movImIonfo quo hn nguuIznuo Ins confrnuIccIo
nos socInIos or un Inuo, unn consIuornbIo nmIIncIon uo In uo
mnnun or rocursos y roconocImIonfo socInI y oIfIco or oI
l6. SIn uuun Ins mIgrncIonos n MouoIIn hnn numonfnuo on Ios uos uIfImos nnos or
ofocfo uo In vIoIoncIn on oI uonrfnmonfo. AIgunos nuovos bnrrIos uo InvnsIon so
obsorvnn, conformnuos or uosInznuos rIncInImonfo. SIn ombnrgo, no hny
InformncIon oxhnusfIvn sobro oI fonomono, uIfcII uo suyo uo rnsfronr. !o uIfImo
sobro uosInznuos on AnfIoquIn uouo vorso on IquIo uo InvosfIgncIon VIoIoncIn
y uorocho humnnIfnrIo on AnfIoquIn. HncIn uonuo vn UoIombIn` !nn mIrnun uosuo
AnfIoquIn. MouoIIn I.I.U., l996. Vonso nuomns ron uo uorochos humnnos y soIucIon
uo confIIcfos. osInznuos Infornos on AnfIoquIn. MouoIIn I.I.U., l995. s.
l?. Socrofnrn uo IIonosfnr SocInI, Inor, UororncIon !ogIon. IngnosfIco SocInI uo
MouoIIn. MouoIIn, AIcnIun l996, ngs. ?0?l.
l8. Inrn l994 oI romouIo uo uonsIunu uo hnbIfnnfos or km
2
on In zonn nororIonfnI os
uo unos 30.000 hnbIfnnfos mIonfrns quo on In zonn uo II IobInuo os uo 5.000. Vor oI
mnn uonsIunu uo obIncIon or comunns. In nrnnjo, CIorIn y VIIIn, Mnrfn Inos.
O. UIf.
39
ofro, un cIorro uo Ios cnnnIos frnuIcIonnIos uo nsconso y unn
oruIun uo ofIcncIn uo Ios mocnnIsmos uo confroI frnuIcIonnI quo
hn roIcInuo In busquoun uo ocIonos uo IncIusIon quo no oncn
jnn on oI mouoIo uo InuusfrInIIzncIon nI on oI fnn nnhoInuo roo
sIfo uo mornIIzncIon uo Ins cosfumbros.
I! IVO!UIO IT!I
!A UI!A Y !A IO!TIUA
Isfo foIco so nborunrn soguIunmonfo uosuo In InjoroncIn quo
ncforos coIocfIvos rorosonfnfIvos uo In vIun socInI y oIfIcn hnn
fonIuo fronfo n In consfruccIon uo Io ubIIco. Uomo so vorn, In
oIIfo, In cInso oIfIcn y oI mIsmo Isfnuo hnn fonIuo IncIuoncIn on
In rIvnfIzncIon uo Io ubIIco y on In consfruccIon uo unn vIsIon
nognfIvn fronfo n In oIfIcn y Ios oIfIcos, fncforos quo fnmbIon
oxIIcnn In crIsIs ncfunI uo In cIuunu.
In In rImorn mIfnu uo sIgIo In oIIfo IocnI osfnbIocIo un mono
oIIo uo rorosonfncIon uo Io ubIIco on In cIuunu unun su cnn
cIunu uo InjoroncIn on In InnoncIon urbnnn y on In nuocIon uo
un osrIfu cvIco or nrfo uo sus hnbIfnnfos. II Isfnuo orn con
sIuornuo como un goronfo quo uobn fnvorocor sus royocfos y In
uofonsn uo sus Inforosos
l9
. IIIo oxIIcn or quo oI InforvoncIo
nIsmo uo Isfnuo on In cIuunu on oI orouo on moncIon fuo un
nsunfo fonuo y IImIfnuo n In InvorsIon on cIorfos cnmos roInfI
vos n In consfruccIon uo obrns uo Infrnosfrucfurn y In nfoncIon n
uomnnuns bnsIcns uo In obIncIon.
!n oIIfo IocnI fnmbIon so oncnrgo uo romovor unn vIsIon no
gnfIvn fronfo n In oIfIcn. !n nrfIcIncIon ouInr on oIfIcn
l9. IOTI!O, Iornnnuo. MouoIIn l890l950. HIsforIn urbnnn y juogo uo Inforosos.
MouoIIn, !nIvorsIunu uo AnfIoquIn, l996, . 62.
40
suscIfnbn nrfIcuInr rosquomor, como Io ovIuoncInn Ins orIonfn
cIonos ImnrfIuns n Ins orgnnIzncIonos cvIcns on Ios bnrrIos nrn
quo soIo so ocunrnn uo Io cvIco y nrn quo nsumIornn In nrfI
cIncIon oIfIcn soIo como nrfIcIncIon oIocfornI.
II fomor nnfo unn oIIfIzncIon uo In 1e/e u1/ana so ncrocon
fo con Ios uIsfurbIos uoI 9 uo nbrII on MouoIIn, Ios cunIos, nun
quo no fuvIoron In uImonsIon uoI Iogofnzo, cnusnron unn rofun
un ImrosIon onfro In oIIfo nnfIoquonn y Ios nrfIuos frnuIcIonn
Ios, on osocInI oI InrfIuo Uonsorvnuor. A In osfro so Imuso
unn fonuoncIn rngmnfIcn confrnrIn n nrrIosgnr on In oIIfIzncIon
uo unn mnsn consIuornun como rocIIvo n In nnnrqun.
Ironfo n Ios oIfIcos so croo unn ncfIfuu uo uosconfInnzn or
consIuornrIos como nrfo uo unn burocrncIn oco monos quo
InufII. Ior oIIo so onsnbn quo onfIunuos como oI Uoncojo MunI
cInI uobnn osfnr conformnuns or rofosIonnIos y no or oI
fIcos. Hnsfn In uocnun uo l950 In SocIounu uo Mojorns IubIIcns
fuvo unn nofnbIo InjoroncIn on oI nombrnmIonfo uo concojnIos.
Isfn sIfuncIon omozo n vnrInr n nrfIr uo Ios sosonfns con oI
nsconso uo unn nuovn cInso oIfIcn conformnun or oIfIcos
rovonIonfos uo uIvorsos munIcIIos uoI uonrfnmonfo y uo ox
frnccIon mouIn y ouInr. Ioro su orfII no Ios fornnbn uIgnos uo
confInnzn nrn unn oIIfo quo, on Iugnr uo rocurrIr n sus sorvIcIos
uo mouIncIon, roforn ncuuIr n InsfnncIns uoI gobIorno confrnI.
!n rufurn uo osfos vncuIos no fuo obsfncuIo nrn quo Ios
oIfIcos uosIognrnn su InIcInfIvn fonuIonfo n conquIsfnr unn
mnsn uo nuhoronfos on In cIuunu, mouInnfo oI sIsfomn uo Infor
cnmbIo uo vofos or fnvoros con socforos uo cInso mouIn y ou
Inr. Ioro oI IncumIImIonfo uo Ins romosns y Ios robIomns uo
corrucIon ncnrronron un mnyor uosrosfIgIo uoI ojorcIcIo uo In
oIfIcn y uoI noI uo Ios oIfIcos. Isfo nnornmn so nguuIzn
con Ins uonuncIns sobro onrIquocImIonfo IIcIfo, Ins uIsufns on
4l
fro jofos oIfIcos y In consIguIonfo nnrIcIon uo nuovns frnccIo
nos onfronfnuns on uurn comofoncIn or oI confroI uo Ins mnsns
uo oIocforos.
In roIncIon con oI Isfnuo, nunquo os cIorfo quo n nrfIr uoI
Ironfo ncIonnI so formuInn oIfIcns uo InforvoncIon on Ios
robIomns urbnnos, no so Iogrnn mnyoros nvnncos on In cons
fruccIon uo unn Imngon osIfIvn como gnrnnfo uoI Inforos ubII
co. In oIIo fIono quo vor In rosIon rIvnfIznuorn ojorcIun or Ios
nrfIuos oIfIcos nI somofor n Ins rogIns uoI ronrfo burocrnfIco
Ios Infonfos uo mouornIzncIon y uo rncIonnIIzncIon uoI gnsfo
ubIIco, Io mIsmo quo oI rouomInIo uo unn vIsIon nfornnIIsfn,
quo rofuorzn In Iuon uoI Isfnuo como rovoouor uo sorvIcIos
bnsIcos, y In uosnfoncIon n roformns uo vIfnI ImorfnncIn nrn su
InforvoncIon on Ins confIIcfIvIunuos quo osfnIInn on In cIuunu,
como unn oorfunn y ofIcnz roformn n In jusfIcIn, In mouornIzn
cIon uo In oIIcn y uo ofrns InsfnncIns oncnrgnuns uo In sogurI
unu cIuununnn
20
.
II rochnzo nI Isfnuo fnmbIon fuo un rnsgo cnrncforsfIco uo
Ios movImIonfos socInIos y uo Ins orgnnIzncIonos uo IzquIorun
quo Irrumon on In cIuunu. !n roIvInuIcncIon uo unn nufonomn
fofnI fronfo nI Isfnuo y Ios nrfIuos oIfIcos frnuIcIonnIos so
consfIfuyo on un smboIo uo consocuoncIn on In uofonsn uo Info
rosos ouInros. Imoro, oI confroI ojorcIuo sobro orgnnIzncIo
nos y movImIonfos con In Iuon uo quo uobnn sorvIr uo corrons uo
frnnsmIsIon uo Ins orIonfncIonos ImnrfIuns or In uIrIgoncIn uo
Ins orgnnIzncIonos uo IzquIorun
2l
uomuosfrn oI nrrnIgo uo unn vI
20. IIJA!AO, Ann Mnrn. II forfnIocImIonfo soIocfIvo uoI Isfnuo uurnnfo oI Ironfo
ncIonnI. In !ovIsfn UonfrovorsIn. Sogunun Ifnn. o. l69, novIombro uo l996,
gs l035.
2l. A!UHI!A II!A, MnurIcIo. !fon nrmnun` oosIcIon oIfIcn y movImIonfos
socInIos uurnnfo oI Ironfo ncIonnI. In !ovIsfn UonfrovorsIn, Sogunun Iocn, o.
l68, . 45.
42
sIon InsfrumonfnIIsfn, con ofocfos nognfIvos on In vnIorncIon uo
In oIfIcn.
In Ins uocnuns uo Ios sofonfns y ochonfns In crIsIs uo Ios ncfo
ros oIfIcos so ngrnvn nun mns. I Ins orgnnIzncIonos nI Ios
movImIonfos socInIos uuIoron oscnnr n In crIsIs uo IogIfImIunu
quo nfocfo n Ios nrfIuos frnuIcIonnIos y jofos cIIonfoIIsfns or Ins
uIvIsIonos Infornns y In IncnncIunu nrn ngoncInr In rorosonfn
cIon uo Ins nsIrncIonos uo nuovns gonorncIonos mns uosoncnn
fnuns uo Ins ufons uo IzquIorun. Ior nnnuIuurn, oI rIvIIogIo
oforgnuo n In nccIon nrmnun conuujo nI nbnnuono uo Ins cIuun
uos o nI uosmnnfoInmIonfo uo sus fronfos uo frnbnjo onfro socfo
ros obroros, osfuuInnfIIos y bnrrInIos.
!A ISIC!!IA Y
!AS IO!MAS I II!ITA!!A
!os Iogros obfonIuos or Ios gobIornos uo !Iorns Unmnrgo y
uo VnIoncIn on oI oxformInIo uo Ios uIfImos focos uo rosIsfoncIn
bnnuoIorn on uIvorsns zonns uoI ns n comIonzos uo Ios sosonfns
fuoron vnIornuos como un vIcforIn uofInIfIvn confrn In vIoIoncIn.
Ioro on Ins cIuunuos hIzo su nnrIcIon In uoIIncuoncIn orgnnIzn
un, bnnuns uo nfrncnuoros y socuosfrnuoros, quo nuquIrIoron ro
nombro or In ofIcncIn on su nccIonnr.
!os nvnncos uo In uoIIncuoncIn on In cIuunu gonornron unn
ronccIon uo nInrmn or nrfo uo In oIIfo IocnI y Ins nuforIunuos,
quIonos yn uosuo Ios sosonfns consIuornbnn n MouoIIn como In
cIuunu mns Insogurn y uosrofogIun. Inrn onfronfnr osfos robIo
mns so rocInmo uoI gobIorno confrnI, unn InforvoncIon mns ofI
cnz uo In oIIcn y uo In jusfIcIn nrn oI cnsfIgo uo Ios uoIIncuon
fos, oro fnIos oxocfnfIvns no fuoron snfIsfochns.
!n nncIonnIIzncIon uo In oIIcn, mouIun nuofnun or oI rI
43
mor gobIorno uoI Ironfo ncIonnI, no confo con In ncofncIon uo
Ins nuforIunuos y oIIfos IocnIos, uos so uosconfInbn uo In Imnr
cInIIunu y honosfIunu uo Ios ngonfos y uofocfIvos rovonIonfos uo
ofrns rogIonos y uo In ofIcncIn uo roformns romovIuns or oI
gobIorno confrnI. Sobro osfo onfonuIuo so ofo or In croncIon uo
unn InsfnncIn roIn somofIun nI confroI uo Ins nuforIunuos Iocn
Ios oI onrfnmonfo AumInIsfrnfIvo uo SogurIunu y UonfroI, fun
unuo on l966 con oI roosIfo uo confrIbuIr nI rosfnbIocImIonfo
uoI oruon y oI combnfo n In uoIIncuoncIn.
AI IgunI quo Io nconfocIuo con Ins uomns InsfnncIns quo fun
cIonnbnn on In cIuunu oIIcn, ns, I2, so hIcIoron frocuonfos Ins
quojns or nbusos uo nuforIunu y robIomns uo corrucIon, Io
cunI IIovo n In nuocIon uo mouIuns nrn su mouornIzncIon sIn
Iogrnr onuoroznr oI rumbo uo In InsfIfucIon. Anfo oI oscnnunIo
quo so rouujo or oI confroI ojorcIuo or InbIo Iscobnr sobro
oI OU onrfnmonfo uo Oruon UIuununno uo InvIgnuo osfn
onfIunu fuo uIsuoIfn on l990 or oI gobIorno uo Uosnr CnvIrIn,
nunquo sIn In nnuoncIn uo Ins nuforIunuos munIcInIos.
In l96? y on concorunncIn con In oIfIcn uoI gobIorno uo
CuIIIormo !oon VnIoncIn
22
so Io nosfo n In croncIon uo gruos uo
nufouofonsn confrn In uoIIncuoncIn y so croo un cnfuIo uo In
IInmnun ofonsn UIvII, consfIfuIun con oI roosIfo uo coInbornr
con founs nquoIIns cnmnnns uosfInnuns n In Iuchn confrn oI uo
IIfo
23
.
urnnfo oI gobIorno uo !Iorns !osfroo so confInuo con In
romocIon uo osfos gruos uo nufouofonsn. MouInnfo oI uocrofo
l.355 uo l9?0 so nuforIzo n In IoIIcn ncIonnI nrn fomonfnr Ins
22. AIgunns uo Ins normns confonIuns on oso uocrofo so surImIoron on oI gobIorno uo
VIrgIIIo Inrco, uos son ufIIIznuns or gruos nrnmIIIfnros nrn unrso un fununmonfo
IognI. Vor nI rosocfo IInIr, IIsn. !ns fuorzns nrmnuns. !nn mIrnun cIvII. Iogofn
UIII, l993. . l60.
23. !n uofonsn cIvII so nbro nso. In II UoIombInno, mnyo 22 uo l985 . 3.
44
ngruncIonos quo Ios mornuoros orgnnIznrnn voIunfnrInmonfo
nrn In vIgIInncIn y rofoccIon uo In vocInunu. TnmbIon so roco
monuo quo sus Infogrnnfos fuornn orsonns Iuonons y honosfns y
so nuforIzo n Ins Junfns uo AccIon UomunnI y uo ofonsn UIvII
nrn quo rosfnrnn sorvIcIos uo vIgIInncIn on sus socforos
24
.
Isfns InIcInfIvns fuoron bIon rocIbIuns on bnrrIos ouInros
nfocfnuos or oI numonfo uo nfrncos y robos. !ns Junfns uo Ac
cIon UomunnI, grncIns n Ios vncuIos osfnbIocIuos con oIfIcos y
funcIonnrIos osfnfnIos, frnmIfnron soIIcIfuuos nrn rocIbIr onfro
nnmIonfo con mIrns n In conformncIon uo comIfos uo vIgIInncIn
25
.
SoIo on confnuos cnsos rocIbIoron rosuosfn oorfunn. IgunI
nconfocIo con Ins uomnnuns quo so hIcIoron nrn In InsfnIncIon
uo uosfos uo oIIcn oro osfn onfIunu, sogun Ins oIfIcns osfn
bIocIuns, rosunfnmonfo soIo uobn gnrnnfIznr In vIun, honrn y
bIonos uo Ios roIofnrIos y hnbIfnnfos uo Ins IInmnuns zonns ro
sIuoncInIos. Auomns, In vIgIInncIn uo Ios bnrrIos ouInros so uI
fIcuIfnbn or In nusoncIn uo cnIIos nvImonfnuns.
Ioso n fouo, In fIgurn uoI Insocfor uo IoIIcn Iogrn fonor nIgu
nos mnrgonos uo IogIfImIunu, n uosocho uo In InofIcncIn on In
soIucIon uo Ios nsunfos n su cnrgo y oI uosconfonfo uo muchos
uo oIIos or su bnjn romunorncIon o oI rocnrgo on Ins funcIonos.
In Ios novonfn, y uobIuo n Ins nuovns uIsosIcIonos confomIn
uns on In Ioy 60 uo l995 nrn roguInr su funcIonnmIonfo, Ins Ins
occIonos uo IoIIcn hnn oruIuo cnncIunu uo InjoroncIn on In
rosoIucIon uo confIIcfos uo In vIun bnrrInI, quo nhorn son como
foncIn uo ofrns InsfnncIns uo concIIIncIon.
24. ocrofo o. l355 uo l9?0. In InrIo OfIcInI, so. 4 uo l9?0 . ?39.
25. !n uomnnun uo rosoncIn oIIcInI os un hocho sIgnIfIcnfIvo, no obsfnnfo oI
uosrosfIgIo uo osfn InsfIfucIon on In oocn uo In vIoIoncIn, Ios nfrooIIos comofIuos
confrn Ios obInuoros nrn ImouIr su InsfnInmIonfo on In cIuunu y In osforIor crIsIs
uo corrucIon on In oocn uoI nnrcofrnfIco.
45
Anfo In nusoncIn uo nuforIunu, Ios obInuoros rocurrIoron nI
omIoo uo Ios mofouos uo vIgIInncIn nronuIuos on Ins zonns uo
vIoIoncIn y n unn osocIo uo jusfIcIn ouInr ruuImonfnrIn quo
IncIuyo nI comIonzo oI nnIonmIonfo y In oxuIsIon uo mnIhocho
ros y quo Iuogo so frnnsformnrn on njusfIcInmIonfo sumnrIo.
Inrn fInnIos uo Ios sosonfns nnrocon on In cIuunu Ios oscun
uronos uo In muorfo, nrn oI oxformInIo uo nquoIIos uoIIncuonfos
quo snInn uo In cnrcoI uo IoIInvIsfn or fnIfn uo ruobns. Isfo
hocho no cnuso mnyor nInrmn nI fnmoco InvosfIgncIonos nrn
osfnbIocor Ios rosonsnbIos. Isfn rncfIcn uo In IInmnun 11n1e
za fnmbIon hn fonIuo ocurroncIn on ofrns cIuunuos uoI ns y so
uIrIgo confrn gruos socInIos consIuornuos como uese1a/1es. In
Ios ochonfns surgon nuovos gruos uo oxformInIo, rIncInImon
fo on Ins cIuunuos uo MouoIIn y UnII, con oI nfrocInIo uoI nnrco
frnfIco, como oI M.A.S Muorfo n Socuosfrnuoros, nI quo so Io
nfrIbuyon Ins muorfos uo Iuoros uo In !nIon InfrIofIcn y uo ro
fosoros y osfuuInnfos uo In !nIvorsIunu uo AnfIoquIn. Isfns ngru
ncIonos coIncIuon on In Iuon uo rocuorncIon uo unn cIuunu IIm
In, IIbro uo gonfos InuosonbIos homosoxunIos, rosfIfufns, mon
uIgos, urognuIcfos y fnmbIon ncfIvIsfns uo IzquIorun
26
.
II roconocImIonfo uo In InsogurIunu como unn nmonnzn nrn
uIvorsos socforos uo In obIncIon roIcIo In nuocIon uo mocn
nIsmos uo nufouofonsn romovIuos uosuo Io socInI y con un uo
bII Infonfo uo roguIncIon or nrfo uoI Isfnuo. SIn ombnrgo, osfo
fIo uo rosoncIn rouujo un ofocfo confrnrIo nI quo so osornbn
numonfo Ios nIvoIos uo IIogIfImIunu uoI Isfnuo nnfo su InofIcncIn
como nuforIunu y nnfo oI uosborunmIonfo uo unns formns uo
nufouofonsn on Ins quo so Imono In Iuon uoI oxformInIo uo founs
nquoIIns orsonns n Ins cunIos so consIuorn InuosonbIos. Touo
26. !OJAS, UnrIos Iuunruo. !n vIoIoncIn IInmnun IImIozn socInI. Snnfnfo uo Iogofn,
UIno, l994 y Unmncho, Ivnro y Cuzmnn, Ivnro. O. UIf, ngs. l69l?3.
46
oIIo confrIbuyo n cronr un nmbIonfo roIcIo nrn oI nccIonnr uo
nuovos ncforos nrmnuos
!A U!ISIS I !OS OUHITAS
!n sIfuncIon uo confIIcfIvIunu urbnnn on MouoIIn onfro on un
orouo uo frnncn nguuIzncIon n mouInuos uo Ios nnos ochonfns
y coIncIuIo con In consoIIuncIon uoI nnrcofrnfIco y con oI fIn uoI
orouo uo foIornncIn quo Io ormIfIo uosnrroIInrso sIn uosnfnr
Ins vIoIoncIns quo Iuogo Io osfnrnn nsocInuns
2?
.
!n crIsIs uo rouucfos bnsIcos uo In ngroInuusfrIn, In mInorn
y oI comorcIo fncIIIfnron In consoIIuncIon uo uIvorsos nucIoos
mnfIosos
28
. In AnfIoquIn, oI nsconso uoI cnrfoI uo MouoIIn no
soIo coIncIuIo con In crIsIs uo In InuusfrIn foxfII sIno fnmbIon con
unn crIsIs osfrucfurnI mns nguun nun uoI royocfo oconomIco y
ofIco cuIfurnI uo In oIIfo IocnI frnuIcIonnI. IIIo fnvorocIo In cnfn
cIon uo un cIorfo cnIfnI humnno cnIIfIcnuo on Ios nogocIos y
vncnnfo, Io mIsmo quo uoI muy moncIonnuo ofhos monofnrIsfn uo
Ios nnfIoquonos
29
.
II nugo uoI cnrfoI uo MouoIIn fuo un fncfor uoformInnnfo on In
frnnsformncIon uoI nnornmn uo In crImInnIIunu urbnnn, uos
2?. Aunquo comnrfImos In fosIs uo quo oI nnrcofrnfIco on s mIsmo os vIoIonfo, fnmbIon
os vorunu quo osfo cnrncfor so nconfun cunnuo so omIoznn n romor Ios noxos quo
mnnfuvIoron Ios nnrcos con Ios ngonfos ofIcInIos, on oI orouo uoI rosIuonfo Turbny,
sobro fouo.
28. Sogun oI InvosfIgnuor nro Iofnncur osfos nucIoos mnfIosos fuoron Uosfn AfInnfIcn,
crIsIs uoI nIgouon VnIIo, crIsIs uo In InuusfrIn nzucnrorn zonn confrnI, Ioyncn y
zonn osmornIuforn y zonn IImfrofo con VonozuoIn, cnun uoI rocIo uoI IoIvnr.
Iofnncur, nro Cnrcn, Mnrfn. UonfrnbnnuIsfns, mnrImboros y mnfIosos. !nn
hIsforIn socInI uo In mnfIn. Snnfnfo uo Iogofn, Torcor Munuo IuIforos, l994, ngs.
43??.
29. !nn oxosIcIon uo In gonosIs uoI nnrcofrnfIco on un confoxfo fomornI quo nbnrcn
sus orgonos on In uocnun uo Ios ?0`s so oncuonfrn on SnInznr, AIonso y JnrnmIIIo,
Ann Mnrn. SubcuIfurns uoI nnrcofrnfIco. Snnfnfo uo Iogofn UIII, l992.
4?
roIcIn In omorgoncIn uo nuovos ncforos uo vIoIoncIn, sIcnrIos y
bnnuns, y In gonornIIzncIon uo Ins muorfos vIoIonfns, fncfor quo
consngrn ronfo n MouoIIn como In cIuunu mns vIoIonfn uoI
munuo. Isfns muorfos fIonon uos cnrncforsfIcns confrnIos oI uso
uo nrmns uo fuogo y oI fIo mns comun uo vcfImns jovonos uo
soxo mnscuIIno
30
.
Uon oI nnrcofrnfIco In uoIIncuoncIn Iogro mnyoros nIvoIos uo
orgnnIzncIon y uo ofIcIoncIn nI uIsonor uo un sofIsfIcnuo nrmn
monfo, orsonnI cnncIfnuo y osocInIIzncIon on cIorfo fIo uo
uoIIfos nIfnmonfo ronfnbIos, como oI robo uo vohcuIos y Ios so
cuosfros, mounIIunuos on Ins quo MouoIIn hn rogIsfrnuo nuIcos
oIovnuos. !os nvnncos uo In uoIIncuoncIn comun fIonon un grnn
Imncfo sobro ofrns mounIIunuos uoIIcfIvns quo nrn ouor sub
sIsfIr hnn fonIuo quo nuofnr Ins formns uo oorncIon on rouos,
como os oI cnso uo Ios robos y nfrncos on Ins cnIIos. TnI voz or
oIIo on MouoIIn oI fonomono uoIIncuoncInI Iogrn nuquIrIr unn
uImonsIon mns coIocfIvn y orgnnIznun, Io cunI mnrcn unn uIforon
cIn con ofrns cIuunuos uoI ns nfocfnuns or unn uoIIncuoncIn
mns uIfusn.
In Ios bnrrIos ouInros In InsorcIon uoI nnrcofrnfIco ncnrron
In frnnsformncIon uo numorosns gnIInuns uo bnrrIo on ouorosns
bnnuns uoIIncuoncInIos, un nofnbIo Incromonfo uoI consumo uo
urogns y uo Ios homIcIuIos nI IgunI quo un nmbIonfo uo zozobrn
nnfo In frocuonfo ocurroncIn uo muorfos, bnIncorns y mnsncros.
Isfn sIfuncIon uIfIoro, con mucho, uo Io nconfocIuo on In mIsmn
uocnun on In cIuunu uo UnII, uos nII Ios hochos uo vIoIoncIn
osfuvIoron on roIncIon con oI onfronfnmIonfo onfro oI ojorcIfo y
oI Ml9, y Iuogo con Ins ncfIvIunuos uo uIvorsos gruos uo I1n1e
30. 1n l979, en eue111n, e1 40" ue 1us 1un11u1us se une11an un a1na ue 1ueu.
1n l9oo e1a ue1 70" ) en l99o 1enus 11eauu a 111as ue1 oo", en es1a Senana
San1a 11eanus a1 92" ue 1un11u1us un a1na ue 1ueu. Iorsonoro MunIcInI uo
MouoIIn on oxosIcIon nnfo oI Uoncojo. Acfn o. 23, juIIo 9 uo l996 gs 464?.
48
za. II cnrfoI uoI VnIIo, nunquo fnmbIon rocurrIo nI nsosInnfo, Io
hIzo uo mnnorn mns soIocfIvn y sIn quo oIIo ImIIcnrn un rocIufn
mIonfo mnsIvo uo sIcnrIos on Ios bnrrIos ouInros uo UnII
3l
.
In Ios ochonfns, on In zonn mns oxcIusIvn uo MouoIIn, II
IobInuo, oI nnrcofrnfIco Iogro unn rosoncIn IgunImonfo uoformI
nnnfo nI convorfIrso on uno uo Ios Iugnros uo rosIuoncIn uo 1a/1u
1su/a1 y uo muchns nu1as ) 11ague1us. So uIo Iugnr n un ro
coso uo mozcIn onfro In nuovn cInso omorgonfo y Ios rIcos frnuI
cIonnIos quo fnvorocIo In vIncuIncIon uo en1es ue /1en nI nogo
cIo uo In urogn, unn rongncIon uoI consumo uo cocnnn y oI uo
forIoro on Ins conuIcIonos uo sogurIunu nI hncor uo II IobInuo
un Iugnr vuInornbIo n Ios nfonfnuos forrorIsfns, Ins mnsncros y Ios
nfrooIIos uo Ins nuforIunuos.
Uon fouo, oI nugo uo Ins vIoIoncIns on MouoIIn no fuvo como
unIco rosonsnbIo nI nnrcofrnfIco. osuo l980 so nsIsfo n unn
oscnInun uoI confIIcfo nrmnuo con In rosoncIn uo nuovos gruos
nrnmIIIfnros, bnnuns, mIIIcIns y nufouofonsns. IIIo hn confrIbuI
uo n In gonornIIzncIon uo Ins vIoIoncIns y, on sumn, n unn grnn
roIIforncIon uo ncforos con movIIos uIvorsos on uonuo so borrnn
Ins fronforns uo Io oIfIco, Io socInI y Io uoIIcfIvo
32
.
In osfns conuIcIonos no os uo oxfrnnnr oI ngrnvnmIonfo uo In
sonsncIon uo fomor y uosconfInnzn or nrfo uo In obIncIon, Io
cunI hn mofIvnuo un nofnbIo rofuorzo uo In fonuoncIn uo In socIo
unu n rovoor sus roIns soIucIonos n Ios robIomns uo Insogu
rIunu. In MouoIIn osfn fonuoncIn hn fonIuo un mnyor uosnrroIIo
quo on ofrns cIuunuos uoI ns.
Ior nrfo uo Ins numInIsfrncIonos IocnIos so confInuo on Ios
ochonfns con In romocIon uo comIfos uo sogurIunu on Ios bn
3l. UAMAUHO, Ivnro y Cuzmnn, Ivnro. O. cIf, ngs. 6?85.
32. !n nnnIIsIs uo In vIoIoncIn nncIonnI on osfn orsocfIvn os oI quo ronIIzn nnIoI Iocnuf.
Vonso Iocnuf, nnIoI. Irosonfo, nsnuo y fufuro uo In vIoIoncIn. In !ovIsfn AnnIIsIs
IoIfIco. Iogofn, III!I, !.., o. 30 lIno.Abr./l99? ngs. 336.
49
rrIos, ojomIo uo oIIo fuo In numInIsfrncIon uo Iornnruo Cuorrn,
quIon nuomns oxIuIo un uocrofo nrn rogInmonfnr osfos gruos,
y Iuogo Ivnro !rIbo on l985, quIon on cnIIunu uo nIcnIuo croo oI
Ionuo MofrooIIfnno uo SogurIunu lMofrosogurIunu quo ro
muovo In conformncIon uo comIfos uo sogurIunu on Ios bnrrIos
33
.
In Ios novonfns In InnovncIon mns oIomIcn os In uoI gobornn
uor Ivnro !rIbo con In croncIon uo Ins UonvIvIr quo, nunquo on
rIncIIo fuoron onsnuns nrn Ins zonns rurnIos, so hnn romo
vIuo on In cIuunu. II nuovo confoxfo on oI cunI nnrocon uosvIr
fun su cnrncfor nufouofonsIvo y Ins InscrIbo uo IIono on In uInnmI
cn uo In confronfncIon nrmnun.
Ior su nrfo In oIIcn ImuIsn In croncIon uo comIfos comunI
fnrIos uo fIo bnrrInI nrn noynr su Inbor, oro no nroco hnbor
Iogrnuo concIfnr un nmIIo rosnIuo cIuununno. Is osIbIo quo
on oIIo hnyn fonIuo quo vor oI nIcnnco IImIfnuo uo osfns InIcInfI
vns y Ios mnrgonos uo uosconfInnzn quo nun rovnIocon fronfo n
In oIIcn
34
.
Ior nrfo uoI Isfnuo so hnn hocho uIvorsos Infonfos or com
romofor n In obIncIon on unn ncfIvIunu uo nufouofonsn y uo
noyo n In Inbor uo Ins nuforIunuos formnImonfo osfnbIocIuns.
InrnIoIo n oIIo so obsorvn un nugo uo nIfornnfIvns gosfIonnuns or
gruos socInIos, mnnIfIosfn on In croncIon uo orgnnIzncIonos
comunIfnrIns nufouofonsIvns, sIonuo su oxrosIon mns uosfncn
un Ins mIIIcIns, nrrnIgnuns on Ios bnrrIos ouInros oro con nI
voIos uo ncofncIon socInI como so uso uo rosonfo con oI ro
coso uo nogocIncIon on l994.
Ofrn vnrInnfo uo nufouofonsn os In quo so concrofn on In cron
cIon uo un ojorcIfo uo vIgIInnfos rIvnuos y on In consfruccIon uo
33. UomIfo nrn Ios bnrrIos romuovo MofrosogurIunu. In II UoIombInno, junIo l uo
l985 . l5b.
34. !oy 62 uo l992 y oI ncuoruo o. 48 uo l995.
50
urbnnIzncIonos corrnuns nrn rofogorso uo Ins nmonnzns rovo
nIonfos uoI oxforIor. In nIgunns zonns uo rosIuoncIn uo cInso nIfn
so nuvIorfo In nnrIcIon uo unn osocIo uo cIuunu uonfro uo In
cIuunu, quo so nsomojn n Ins ronIIzncIonos urbnnsfIcns uo Ios
gruos uo oIIfo on cIuunuos norfonmorIcnnns, nrfIcuInrmonfo on
!os ngoIos
35
.
o osfn suorfo, MouoIIn so hn convorfIuo on unn uo Ins cIuun
uos mns sobrovIgIInuns. Auomns, con In nnrIcIon uo unn grnn
vnrIounu uo ncforos nrmnuos so hn hocho uo In oforfn uo sorvI
cIos uo rofoccIon ofrn fuonfo uo Ingrosos. Aunquo osfo os unn
cnrncforsfIcn comun n muchns cIuunuos uoI munuo, Io nrfIcu
Inr on MouoIIn sorn In vnrIounu uo oforfns uonfro y nI mnrgon uo
In IognIIunu. !o nrnuojIco os quo Ios cosfos uo InvorsIon on so
gurIunu, ncuuIonuo n ngonfos nrfIcuInros, no gonornn unn ofIcn
cIn ngrognun uo Ios sIsfomns uo rofoccIon on su conjunfo, sIno
quo roorcIonnn soIucIonos nrcInIos quo on nuoInnfo uouon
fonor ofocfos mns nognfIvos quo osIfIvos sobro In cIuunu
36
.
II nnornmn uoscrIfo hnsfn oI momonfo no un cuonfn uo In
oxIsfoncIn uo unn cIuunu or comIofo sInguInr on oI cnmo uo
In InsogurIunu y Ins vIoIoncIns nnfos or oI confrnrIo, on buonn
nrfo rofIojn Ios robIomns quo on In ncfunIIunu omIoznn n sor
objofo uo roocuncIon n nIvoI munuInI. In un rocIonfo bnInnco
sobro In InsogurIunu urbnnn or nrfo uo Ins ncIonos !nIuns so
uosfncn unn fonuoncIn nI numonfo uoI crImon vIoIonfo on Ins cIu
unuos, un Incromonfo uo Ios uoIIfos confrn In roIounu no soIo
on Ios socforos uo nIfos Ingrosos sIno fnmbIon on Ins nrons uo
bnjos Ingrosos y unn frnnsformncIon uo In osncInIIunu urbnnn
35. AVIIS, MIko. UIfy of qunrfz` IxcnvnfIng fho fufuro In !os AngoIos. VInfngo Iooks,
ow York, l992.
36. !ATIOII, !uIs. IfIcn, vIoIoncIn y sogurIunu cIuununnn. Incuonfro uo rofIoxIon.
WnshIngfon, fobroro uo l996 locumonfo uo consuIfn. . l?.
5l
con In croncIon uo oncInvos forfIfIcnuos y rofIro uo Ins cnIIos, Io
mIsmo quo un sen11n1en1u ue 1nseu11uau gue ene1a uesun
11anza, 1n1u1e1an1a, 1e111u ue 1us 1nu1+1uuus ue 1a +1ua unu
n11a11a ) 1ea1unes +1u1en1as
3?
.
!ns nuovns formns uo vIoIoncIn urbnnn nrocon fonor como
oIomonfo comun unn rufurn uoI consonso n nIvoIos mIcro y
mncro socInI, Io cunI hn cronuo un nmbIonfo roIcIo nrn oI
uosnrroIIo uo guorrns cIvIIos on In cIuunu quo ovocnn Ins guorrns
frIbnIos y quo surgon como unn nIfornnfIvn n Ios uosgnrrnmIonfos
quo hnn rovocnuo Ins uInnmIcns rovnIocIonfos uo rIvnfIzncIon
uo Io ubIIco
38
. In UoIombIn In orsocfIvn uo guorrn cIvII ImII
cn un ngrnvnmIonfo uo Ios fonomonos uo vIoIoncIn yn rosonfos
uo suyo on Ins cIuunuos.
!n rouIccIon uoI oscrIfor !mborfo Ico sobro oI nuvonImIon
fo uo unn nuovn Iunu MouIn on Ins cIuunuos, su/u1+1u1uas en
una se11e ue su/s1s1enas au1nunus un n1111as ne1ena11as
) aun1n1s11a1n au1nuna ue 1a )us111a
39
, hn omoznuo n
hncorso ronIIunu nunquo no soIo on nIgunns Iugnros uo Iuron y
orfonmorIcn sIno fnmbIon y quIzn con mnyor cruuozn on cIuun
uos uoI IInmnuo forcor munuo, como on MouoIIn.
o osfo mouo, ournmos uocIr quo In fonuoncIn munuInI hnco
uoI cnso uo MouoIIn uno onfro ofros oro In formn nrfIcuInr
como so hnn onfroInznuo Ios fncforos uo crIsIs n Ios cunIos homos
hocho nIusIon, Io mIsmo quo oI confoxfo nncIonnI uo guorrn Io
convIorfon on un cnso bnsfnnfo nguuo uo uososfrucfurncIon y
uosoruon urbnnos.
3?. ncIonos !nIuns. UrImon urbnno y vIoIoncIn. In !n munuo on rocoso uo
urbnnIzncIon. Informo munuInI sobro nsonfnmIonfos humnnos l996. Snnfnfo uo
Iogofn, Torcor Munuo IuIforos, l996, gs 259264.
38. I!CAO, MnnuoI. UonfInos InbIIos In guorrn cIvII onfro InuIvIuuo y socIounu.
InrcoIonn, ocumonfo, l994.
39. IUO, !mborfo. !n nuovn Iunu MouIn. MnurIu, AIInnzn IuIforInI, l9?4, ngs. 934.
53
OS
UAIT!!O
AUTO!IS !IUIITIS
I! UOI!IUTO
A!MAO
55
A nrfIr uo l985 oI homIcIuIo so convIorfo on In rImorn cnusn
uo muorfo on In cIuunu y uosuo l984 Ins muorfos vIoIonfns, nI
IgunI quo ofros uoIIfos, onfrnn on unn osIrnI nIcIsfn vorunuorn
monfo nInrmnnfo. !n fnsn uo homIcIuIos vIono on rogrosIvo uos
conso on Ios uIfImos nnos oro founvn rogIsfrn nIvoIos fnn oIovn
uos quo jusfIfIcnn consIuornr In sIfuncIon como uo omorgoncIn
socInI. lVonnso nnoxos sobro In osfnusfIcn uo Ins muorfos vIoIon
fns on MouoIIn l98ll996, nI fInnI uoI cnfuIo.
ofrns uo osfos nuIcos uo vIoIoncIn, Ios cunIos nuomns uoI
homIcIuIo IncIuyon unn sorIo uo ovonfos uoIIcfIvos conoxos, oxIs
fo unn gnmn uo ngonfos y uo fuorzns movIIIznuorns nccIonnuns
or Inforosos uo uIvorsn nuoIo. Muchos uo osfos ngonfos son
uofInIfIvnmonfo oscuros o InnborunbIos. os roforImos n gruos
nrmnuos uo nnrIcIon osornuIcn y roonfInn, como Ios gruos
uo IImIozn socInI, oro fnmbIon n ofros quo consfIfuyon oquo
nos ojorcIfos rIvnuos nI sorvIcIo uo nrfIcuInros y cuyo nccIonnr
osfn sogurnmonfo rovocnnuo un numoro Imorfnnfo uo muorfos
vIoIonfns y uoIIfos on In cIuunu. TnmbIon son ngonfos oscuros uo
vIoIoncIn ncforos InuIvIuunIIznuos rosonsnbIos uo hochos vIo
Ionfos nunquo sIn noxos con nIngunn orgnnIzncIon uoIIcfIvn.
!os ncforos uo Ios quo nos ocunmos lbnnuns, mIIIcIns,
nufouofonsns comunIfnrIns no son cIorfnmonfo Ios rosonsnbIos
uo foun In vIoIoncIn y In crImInnIIunu. Tnmoco son fofnImonfo
56
frnnsnronfos y nsoquIbIos, oro su nrfIcuInr ubIcncIon on unn
frnnjn ImIfo onfro guorrn y nz, IognIIunu o IIognIIunu, Ios con
vIorfo on sujofos mouInnnmonfo nborunbIos n frnvos uo Ios cun
Ios so rovoIn, on grnn mouIun, In nnfurnIozn uo Ios confIIcfos ur
bnnos y su sIgnIfIcncIon socInI. In ofocfo, son gruos quo vohI
cuInn unn cIorfn vIoIoncIn socInIIznnfo o socInIIznuorn y cuyn
nuoIo grunI y nfInIunuos con Io oIfIco Ios convIorfo on InuIcn
uoros uo Imorfnnfos rnsgos uo In socInbIIIunu y uo In cuIfurn
oIfIcn urbnnns.
!ns roIncIonos uo nIInnzn o onfronfnmIonfo onfro uIchos gru
os son confInuns o ImrouocIbIos, Io cunI no ormIfo osfnbIocor
gonornIIzncIonos sobro quIonos son Ios nmIgos y Ios onomIgos.
UunIquIorn uouo sor oI nIInuo y cunIquIorn oI onomIgo In oII
cn, Ins bnnuns, In fIscnIn, ofc., sIomro y cunnuo oIIo uoun sor
uo ufIIIunu nrn gnrnnfIznr oI confroI sobro oI forrIforIo y oI ncco
so n Ios rocursos nocosnrIos nrn ouor oornr
l
. Touos, on cnm
bIo, combInnn rocursos IognIos o IIognIos uo mnnorn InuIscrImI
nnun.
II nborunjo uoI confIIcfo nrmnuo rocIonfo, uosuo In ofIcn uo
ncforos uIrocfos y rorosonfnfIvos, so ofocfun n confInuncIon uo
In sIguIonfo mnnorn unn rImorn nrfo oxIorn oI orIgon hIsforI
co uo uos gruos gonorIcos bnnuns y mIIIcIns. !nn sogunun nr
fo uofnIIn Ins rocIonfos uInnmIcns uo Ios gruos nrmnuos mouInn
fo In consfruccIon uo cunfro cnsos quo ojomIIfIcnn, n nuosfro
mouo uo vor, rnsgos uocIsIvos uo osfo fIo uo confIIcfIvIunu, nI
IgunI quo roforonfos omrIcos nrn oI nnnIIsIs uo su Imncfo
socIocuIfurnI.
l. In oI frnbnjo ronIIznuo, homos snbIuo uo nIInnzns onfro bnnuns onomIgns nrn
onfronfnr un gruo uo mIIIcIns uo ojorcIfo con bnnuns nrn goIonr mIIIcIns fnmbIon
so hnbIn uo nIInnzns uo oIIcn con mIIIcIns nrn goIonr zonns uo IIIos ofro fIo uo
nIInnzns fnmbIon son osIbIos or ojomIo, nIInnzns uo ojorcIfo con mIIIcIn uo
mIIIcIns con bnnuns y uo mIIIcIns con nrnmIIIfnros nrn goIonr ofrns mIIIcIns.
5?
CIISIS I !OS C!!IOS A!MAOS
!nn nroxImncIon uIncronIcn n osfos ncforos os InuIsonsnbIo
nrn comronuor su nnfurnIozn, su ovoIucIon y sus uInnmIcns
ncfunIos. !n busquoun uo sus orgonos nos sIfun, sIn uuun, on Ins
uocnuns nsnuns fronfo n uos robIomns crucInIos In onfronIzn
cIon uoI nnrcofrnfIco y oI roInnfonmIonfo uoI mouoIo uo roson
cIn guorrIIIorn on In cIuunu. Ambos rocosos, onfrocruznuos, nos
ormIfon sIfunr n bnnuns y mIIIcIns on In orsocfIvn uo sus uos
nrroIIos, frnnsformncIonos o hIbrIuncIonos. Ior suuosfo quo on
In gonosIs y ovoIucIon uoI confIIcfo y on In uInnmIcn y frnnsfor
mncIon uo Ios ngonfos InfIuyon fnmbIon Ios rocosos osfrucfurn
Ios quo onmnrcnn oI uovonIr uo In socIounu, nI IgunI quo cIorfn
uInnmIcn Infornn y Ios roIos rocosos uo onfronfnmIonfo onfro
gruos.
!ns bnndns
In In uocnun uoI sofonfn In roIncIon onfro Ios yn oxorImonfn
uos confrnbnnuIsfns, quo fonnn n !rnbn como su confro uo oo
rncIonos, y Ios nuovos gruos uouIcnuos nI nogocIo uo In cocn
nn, hnco osIbIo In rnIun consoIIuncIon uoI nnrcofrnfIco, quo
rocIufn n gruos o orsonns vIncuInuns n In uoIIncuoncIn comun,
quIonos so InIcInn on oI nogocIo sIrvIonuo uo nu1as, s1a11us o
11ague1us. Ior ofrn nrfo, on Ios nnos ochonfns so nconfun In
crIsIs uoI mouoIo uo rosoncIn guorrIIIorn on In cIuunu, rovocn
uo on nrfo or oI uosoncnnfo uo unn nuovn gonorncIon uo mIII
fnnfos uo IzquIorun con Ios rIncIIos IuooIogIcos, In Inon oIfI
cn y In orIonfncIon uoI frnbnjo urbnno. So rouucon numorosns
uosorcIonos uo Ins orgnnIzncIonos uo IzquIorun y so conformnn
oquonos nucIoos quo nsumon como rIorIunu oI frnbnjo mIIIfnr,
oI cunI Infonfnn fInnncInr mouInnfo In ronIIzncIon uo socuosfros,
58
nfrncos y 1ues con oI nnrcofrnfIco. So cronn ns roIncIonos fIuI
uns onfro nIgunos ncfIvIsfns uo IzquIorun y nnrcofrnfIcnnfos.
o IgunI formn, oI nnrcofrnfIco Iogrn osfnbIocor noxos con Ins
bnnuns uo uoIIncuoncIn comun quo yn uosuo In uocnun uoI soson
fn oornbnn on In cIuunu y quo nuomns fonnn nIgunos vncuIos
con rouos uoIIncuoncInIos on cIuunuos norfonmorIcnnns
2
. !n nn
rIcIon uo un nuovo nogocIo, mucho mns ronfnbIo quo Ios socuos
fros y nfrncos, fnvoroco oI rocIufnmIonfo uo nfrncnuoros, socuos
frnuoros y mnIovos uo bnrrIo nrn oI nnrcofrnfIco. AIgunos uo
oIIos conformnrnn Iuogo un socfor mouIo uo cnos con nIgunns
osIbIIIunuos uo oorncIon InuoonuIonfo nunquo sIomro con oI
osfrIcfo confroI ojorcIuo or oI a11n, InbIo Iscobnr
3
.
Inrn In uocnun uoI ochonfn so omIozn n hnbInr uo un nuovo
fonomono, oI uo Ins bnnuns juvonIIos, quo Irrumon on Ios bnrrIos
ouInros uo In cIuunu. In osfns bnnuns, conocIuns fnmbIon
como a11auas, orn frocuonfo oI consumo uo mnrIhunnn y In ron
IIzncIon uo nIgunos uoIIfos monoros nfrncos y robos. Isfo roco
so coIncIuo con In conformncIon uo gruos uo sIcnrIos quo om
Ioznn n oornr nI sorvIcIo uoI nnrcofrnfIco os oI cnso uo In bnn
un uo 1us 111sus on Arnnjuoz y uo 1a 1anaua on IoIIo.
TnmbIon on osfo cnso so rouujo In mozcIn onfro uoIIncuoncIn
juvonII y nnrcofrnfIco, quo unrn Iugnr n unn gonornIIzncIon uoI
sIcnrInfo y n In frnnsformncIon uo muchns bnrrns y gnIInuns juvo
nIIos on omrosns uoI crImon nIfnmonfo uofnuns y osocInIIznuns.
2. JA!AMI!!O, Ann Mnrn. MnrgInnIIunu y uoIIncuoncIn on oI MouoIIn rocIonfo. Infro
Io ImngInnrIo y Io ronI. In SomInnrIo ncforos urbnnos y royocfos uo cIuunu.
MouoIIn, UororncIon !ogIon, l994, gs 25.
3. !n buon ojomIo uo oIIo os !nmon Unchnco, un uoIIncuonfo uoI bnrrIo AnfIoquIn
uo Ios nnos sosonfns quo Iogrn un uosfncnuo Iugnr como cno uoI nogocIo uo In
cocnnn. Vor nI rosocfo n SnInznr, AIonso y UnrvnjnI, !uz IIIy. !n gonosIs uo Ios
InvIsIbIos. !oInfos sobro In sogunun fununcIon uo MouoIIn. Snnfnfo uo Iogofn
Irogrnmn or In Inz, l996, gs ?59?.
59
Oornron on Ins zonns uoI norfo, zonns ouInros, oro fnmbIon
on munIcIIos uoI ron MofrooIIfnnn como InvIgnuo, !n Isfro
IIn y IoIIo
4
. II nnrcofrnfIco fnmbIon so convIorfo on un nfrncfIvo
IrrosIsfIbIo nrn jovonos uo cInso nIfn quo so vIncuInn nI nogocIo
uoI frnfIco uo urogns, nI Invnuo uo uoInros y, uo mnnorn InuIrocfn,
n frnvos uo nIInnzns mnfrImonInIos y nogocIos on comun
5
.
AI Inuo uo Ins /anuas uu1as, o uo u111na, so vn cronnuo un
cIrcuIfo muy comIojo quo IncIuyo ofrns bnnuns uouIcnuns n
ncfIvIunuos uoIIncuoncInIos como robo uo vohcuIos y socuos
fros, y In roIIforncIon uo /anuas /1anuas o uo 1111a1us, con
formnuns or jovonos quo so uouIcnn n uoIInquIr uonfro uo sus
bnrrIos uo orIgon. Isfo gonorn grnvos robIomns uo InsogurIunu,
quo n su voz uosoncnuonnn In gonornIIzncIon uo In IInmnun 11n
1eza su1a1 n cnrgo uo ofros gruos nrmnuos.
Uon In roIIforncIon uo Ins bnnuns so hncon mns frocuonfos Ios
IncIuonfos y comofoncIns onfro unns y ofrns. Isfo gonorn muIfI
Ios onfronfnmIonfos y In subsocuonfo frngmonfncIon quo con
vIorfo oI fonomono uo bnnuns on un robIomn uo confornos uIfu
sos uobIuo n Ios consfnnfos cnmbIos on su comosIcIon. Uon
rnzon, un funcIonnrIo uo In IIscnIn hn sonnInuo quo Ins bnnuns
son como In mouusn mIfoIogIcn oI oxformInIo o uosnrfIcuIncIon
uo unn nroco gonornr In nnrIcIon uo ofrns. A osfn concIusIon hn
IIognuo uosuos uo Ios ocos rosuIfnuos obfonIuos on In orsocu
cIon confrn bnnuns quo oornn on In cIuunu
6
.
4. II sIcnrInfo, como un mouoIo uo morcnuo uoI uoIIfo, hn sIuo uoscrIfo or OrfIz, UnrIos
MIguoI, on II sIcnrInfo on MouoIIn onfro In vIoIoncIn oIfIcn y oI crImon orgnnIznuo. !ovIsfn
AnnIIsIs IoIfIco. umoro l4, Snnfnfo uo Iogofn, soocf l990, .62.
5. In In mnyor nrfo uo Ios nnnIIsIs quo so hnn hocho sobro oI nnrcofrnfIco on MouoIIn
foun In nfoncIon so hn voIcnuo sobro Ios bnrrIos ouInros uo In cIuunu uojnnuo uo
Inuo In consIuorncIon uo Ios noxos quo so onfrofojIoron con jovonos y nuuIfos uo In
oIIfo IocnI. In oI cnfuIo sobro obInuoros so uofnIInrn osfo con bnso on Ios
fosfImonIos rocogIuos.
6. InfrovIsfn con funcIonnrIo uo In IIscnIn. InfrovIsfn V 0l4.
60
!n muorfo uo InbIo Iscobnr, sI bIon os cIorfo quo rouuco In
uosnrfIcuIncIon uo In ouorosn rou quo oornbn n su sorvIcIo, no
ImIIco In uosnnrIcIon uo Ins bnnuns sIno unn mnyor frngmonfn
cIon uo Ins mIsmns. SobrosnIon hoy nIgunns bnnuns IIgnuns n
rouos uo uoIIncuoncIn comun, nIfnmonfo rofosIonnIIznuns y quo
son Ins quo so hnn nrfIcuInuo nI nnrcofrnfIco. !no uo Ios cnsos
mns rorosonfnfIvos os In /anua ue 1a 1e11aza quo oorn on
MnnrIquo y fIono un nmIIo rnuIo uo nccIon quo comronuo n
MouoIIn y vnrIos munIcIIos uoI ron MofrooIIfnnn. AI Inuo uo
oIIns so sIfun unn nmIIo fojIuo uo /anuas /1anuas con un fuorfo
sonfIuo uo orfononcIn n sus bnrrIos y con nIgunn cnncIunu
oornfIvn. Is rocIsnmonfo on osfo fIo uo bnnuns uonuo so hnn
gonornuo frnnsformncIonos quo sornn objofo uo un nnnIIsIs mns
nrfIcuInrIznuo.
Iuouo sosfonorso, on snfosIs, quo Ins bnnuns uoIIncuoncInIos
hnn sobrovIvIuo n In romocIonnun vIcforIn sobro oI cnrfoI uo Ins
urogns on MouoIIn, n cuyo cnIor oIIns nncIoron hoy on un, sIn
ombnrgo, oI fonomono uo bnnuns no fIono In mIsmn noforIounu
quo fuvIoron Ins bnnuns uoI nnrcofrnfIco. IInnIIznnuo In uocnun
uoI ochonfn oI nnornmn uo gruos nrmnuos so comIojIzn nun
mns con In nnrIcIon uo Ins mIIIcIns, un nuovo fIo uo ncfor uoI
quo nos ocunromos n confInuncIon.
!ns nIIIcIns
Uon oI nombro uo mIIIcIns so nIuuo n un vnrInuo mosnIco uo
gruos nrmnuos quo nnrocIoron on MouoIIn, y on ofrns cIuun
uos, n fInnIos uo In uocnun nsnun. !ns mIIIcIns son un ncfor com
Iojo unn mIxfurn on In quo confIuyon Iuons y conuucfns oIfI
cns, osquomns uo socInIIzncIon, Inforosos nrfIcuInros vnrInuos y
rnsgos uo nuosfrn IuonfIunu socIo cuIfurnI.
!n gonosIs uo Ins mIIIcIns on MouoIIn so InscrIbo on oI rocoso
6l
uo oxnnsIon uo In vIoIoncIn uoIIncuoncInI, osocInImonfo on Ins
zonns ouInros uoI norfo y coIncIuo con oI orouo mns crfIco
quo vIvIo In cIuunu, os uocIr, Ios uIfImos nnos uo In uocnun uo Ios
ochonfn.
o nfIrmnmos quo Ins mIIIcIns sonn un robIomn uo urn uoIIn
cuoncIn oro s quo oI /anu1ua)e uo Ios bnrrIos ouInros os oI
quo Ios roorcIonn oI nIcho socInI on oI quo nncon y oI quo Ios
fncIIIfn In nuocIon uo un mouoIo socInI uo InsorcIon quo Ios or
mIfIrn hncor Io quo no uuIoron, on uocnuns, ronIIznr Ins coIuIns y
comnnuos urbnnos uo Ins guorrIIIns.
!n rou cnusnI ImIIcnun on In gosfncIon uo Ins mIIIcIns IncIuyo
rocosos uo mns Inrgn uurncIon, nnrfo uoI yn moncIonnuo uo
uoIIncuonfIzncIon, uoI cunI oI nnrcofrnfIco os oI uofonnnfo. Isfos
rocosos osfnn roforIuos nI robIomn osfrucfurnI uo In mnrgI
nnIIunu socInI y In osfIgmnfIzncIon on mouIo uo In cunI surgon
osfos bnrrIos. TIonon fnmbIon quo vor con robIomns uo oruon
socIo oIfIco y cuIfurnI, on osocInI con Ios rocosos uo IncIuon
cIn uo In IzquIorun guorrIIIorn, or un Inuo, y con Ios cnmbIos
rofunuos y frnumnfIcos uo In socInIIzncIon urbnnn uonfro uo Ios
cunIos so sIfun In crIsIs uo Ins InsfIfucIonos frnuIcIonnIos lIgIosIn,
fnmIIIn, oscuoIn y In omorgoncIn uo In cuIfurn uo Ios mouIos
mnsIvos.
o or nznr surgon Ins mIIIcIns on In nororIonfnI, In zonn mns
uosnfonuIun or oI Isfnuo on Ins uocnuns uoI sosonfn y sofonfn y
fnmbIon In zonn mns osfIgmnfIznun or rnzonos oIfIcns, uos so
frnfn uo bnrrIos con frnuIcIon IIbornI gnIfnnIsfn y uo IzquIorun or
In oxIsfoncIn uo roconocIuos Iugnros uo rosfIfucIon, combnfIuos
como oIconfros uo oruIcIon y rofugIo uo uoIIncuonfos y or In
funcIon quo so Io nsIgnn on cunnfo sIfIo uo roubIcncIon uo gonfos
uosnIojnuns uo ofros Iugnros uo In cIuunu. A fouo oIIo so sumn, on
In uocnun uoI ochonfn, un nuovo fncfor uo osfIgmnfIzncIon oI sor
62
una uesensa ue s1a11us, sogun In curIosn oxrosIon uo un mI
IIcInno.
!ns mIIIcIns fIonon un nnfocouonfo rocIonfo on orgnnIzncIonos
uo nufouofonsn surgIuns n mouInuos uo In uocnun uoI ochonfn. !n
ojomIo uo oIIo os In ngruncIon conocIun como 1us 1au1us,
quo uouo consIuornrso un mouoIo uoI osInbon quo IIgn /anu1ua
)e con n1111anauu. AII so unn cIfn ox Infogrnnfos uoI Ml9 y jo
vonos quo nrfIcInn uo Ios cnmnmonfos uo nz uoI Ml9 y uoI
IjorcIfo IouInr uo !IborncIon I.I.! quo so InsfnInn on Ios bn
rrIos IouInr l y 2 y VIIInfInn n fInnIos uo l984, mIonfrns so nogo
cInbn In roInsorcIon con oI Isfnuo, InIcInfIvn uoI rosIuonfo IoII
snrIo Iofnncur. In osfo gruo os mns vIsIbIo oI rogrnmn uo oII
mInnr sIsfomnfIcnmonfo uoIIncuonfos monoros quo e)e11an on oI
InforIor uo Ios bnrrIos, nI IgunI quo urognuIcfos.
!ns mIIIcIns fnmbIon son uoosIfnrIns uo In oxorIoncIn uo
bnnuns uo uoIIncuoncIn comun con nrrnIgo on In zonn nororIon
fnI y quo cumInn con In funcIon uo rofogor Ios bnrrIos. So
conocon nuomns nnfocouonfos uo vongnuoros nnonImos, en1e
sa11us InuoonuIonfos uo In IImIozn socInI, nIgunos uo Ios cun
Ios ongrosnrnn Ins mIIIcIns o so voIvornn gosforos uo nuovos gru
os o sucursnIos mIIIcInnns. II cnso uo vor, uo Ins MIIIcIns
IouInros lM.I/I.I, os rovoInuor n osfo rosocfo. Su hIsforIn so
rocron on oI IIbro 1a Unes1s ue 1us 1n+1s1/1es
?
. o osfos orso
nnjos, jusfIcIoros rIvnuos, soIIfnrIos o cooornuos, homos cono
cIuo su oxIsfoncIn on Ios bnrrIos MnnrIquo, VIIInfInn, VIIIn uoI
Socorro, II TrIunfo, UnsfIIIn y oI l3 uo ovIombro.
Is buono moncIonnr fnmbIon oI hocho uo quo Ins nccIonos uo
Ios oscunuronos uo In muorfo y gruos uo IImIozn quo vonnn
oornnuo on In cIuunu uosuo fInnIos uo In uocnun uoI sosonfn y
?. SA!AZA!, AIonso y ofros. O. cIf.
63
quo cobrnn In vIun uo numorosos uIrIgonfos y sImnfIznnfos uo Iz
quIorun cronn un nmbIonfo fnvornbIo nI ojorcIcIo uo In jusfIcIn or
mnno roIn on In cunI so Insorfn oI royocfo mIIIcInno.
Sogurnmonfo oI bonofIcIo osfrnfogIco uo osfn rncfIcn uo IIm
Iozn so hIzo onfoncos roconocIbIo osfos gruos nuquIrIoron
mnyor movIIIunu Iogrnron unn ncofncIon mns nbIorfn uo In o
bIncIon, confroI forrIforInI y muIfIIIcncIon uo Ins osIbIIIunuos
uo cnmufInjo y ocuIfnmIonfo uoI onomIgo ofIcInI In oIIcn.
A osfn osfrnfogIn nufouofonsIvn, quo os rosuosfn n Ios roco
sos uo uoIIncuonfIzncIon uo Ios bnrrIos, so sumn un rocoso uo
onfronnmIonfo boIIco y nuocfrInnmIonfo quo romuovon Ios cnm
nmonfos uo nz ImuIsnuos or oI Ml9. Uunnuo osfos cnmn
monfos so Iovnnfnn, nIgunos uo Ios jovonos rocIufnuos so nIIsfnn
on In guorrIIIn, oro In mnyorn so Incorornn n Ins bnnuns oxIs
fonfos o formnn ofrns. In nmbos cnsos un comononfo uo oII
fIzncIon vn onofrnnuo on Ins bnnuns.
AI fIomo quo osfo sucoun, uo Ios nuovos nucIoos uo IzquIor
un quo oornbnn uo mnnorn InuoonuIonfo con roIncIon n Ins
orgnnIzncIonos guorrIIIorns surgon Ios Iuoros quo Iuogo confor
mnn Ins mIIIcIns, osocfIcnmonfo Ins MIIIcIns IouInros uoI Iuo
bIo y nrn oI IuobIo M.I/I.I. SIn ombnrgo, !ns MIIIcIns uoI VnIIo
uo Aburrn M.I.V.A, quo surgon InmouInfnmonfo uosuos uo Ins
MIIIcIns uoI IuobIo y nrn oI IuobIo, son In oxrosIon uo unn
voIunfnu conscIonfo or nrfo uo In guorrIIIn uo coInr oI mouoIo
mIIIcInno. Ioro Iuogo osfns mIIIcIns so sonrnn uo In uIroccIon uoI
IjorcIfo uo !IborncIon ncIonnI I.!. o InIcInn unn vIun roIn.
In l99l Ins mIIIcIns so unn n conocor Ionnmonfo on In cIuunu.
!ns gonfos so sorronunn nnfo oI osocfncuIo uo unos jovonos
oncnuchnuos y nrmnuos quo nnunbnn on Ios mouIos uo comunI
cncIon rocInmnnuoso n s mIsmos como oI ouor nrmnuo uo Ios
bnrrIos.
64
o mnnorn monos ubIIcn yn Ins gonfos conocnn uo su oxIs
foncIn como gruos quo nrocnn uIsuosfos n oxformInnr uoIIn
cuonfos y urognuIcfos. Sus rocouImIonfos fIcos ornn conocI
uos y comonfnuos on Ios bnrrIos. Su rosoncIn on un nuovo forrI
forIo so nnuncInbn con In nnrIcIon uo IIsfns nogrns on Ins quo so
nmonnznbn uo muorfo n cIorfos InuIvIuuos uoI Iugnr, o con In
rosoncIn uIrocfn uo nfruIIoros nocfurnos fronznuos on onfron
fnmIonfos nrmnuos con Ins bnnuns.
!n oxnnsIon uo Ins mIIIcIns on oI VnIIo uo Aburrn os rnIun y
confunuonfo, nunquo hny Iugnros uonuo no uouon onfrnr y son
rooIIuos or Ins bnnuns
8
. SIn ombnrgo, yn so hnbn cronuo sufI
cIonfo nInrmn, nI unfo quo oI nIcnIuo Junn Comoz y oI gobornn
uor CIIborfo Ichovorry uocIuon confncfnr nIgunos Iuoros on
l990 con oI fIn uo roonorIos In uosmovIIIzncIon.
So frnfn uo convorsncIonos socrofns quo no Iogrnn crIsfnIIznr
orquo In mngnIfuu y oI cnrncfor uoI robIomn Io convorfn on un
nsunfo uo oIfIcn nncIonnI y Ios mnnunfnrIos IocnIos osfnbnn
mnnInfnuos con rosocfo n Ins uocIsIonos quo oI nsunfo uomnn
unbn.
!n nuovn cnrfn oIfIcn uo l99l os, on uofInIfIvn, In quo uosojn
oI cnmIno nrn unn soIucIon nogocInun con Ins mIIIcIns. o obs
fnnfo, Ios gruos nrmnuos quo oI gobIorno roconoco como ncfo
ros oIfIcos, bonofIcInrIos uo osIbIos soIucIonos nogocInuns,
son Ios guorrIIIoros, y Ios mIIIcInnos nuucnn quo no ornn guorrI
IIoros.
Ioro oI rosIuonfo Uosnr CnvIrIn snbn uo In uIfcII sIfuncIon on
In quo so onconfrnbn MouoIIn. In unn cnrfn oI gobornnuor CII
8. Isfo os oI cnso uoI bnrrIo Arnnjuoz on In nororIonfnI, confroInuo or Ins bnnuns uoI
nnrcofrnfIco y uoI socfor uo Snnfn !Ifn, IImfrofo con Ios bnrrIos IouInr l y 2,
confroInuos or unn ouorosn bnnun uo uoIIncuoncIn comun. o IgunI formn so
conoco In rosIsfoncIn quo Ins bnnuns y Ios roIos obInuoros Ios ousIoron on In
zonn noroccIuonfnI.
65
borfo Ichovorry Io Iuo nyuun y Io hnbIn uo In nmonnzn comunIs
fn quo so cIorno sobro In cIuunu, uos nunquo uIco snbor quo Ins
mIIIcIns son nufouofonsns, fomo quo sornn cnfnuns ronfo or
Ins guorrIIIns
9
. AIgunos hnbInbnn uo un numoro suorIor n Ios fros
mII mIIIcInnos nI fInnI no rosuIfnron sor fnnfos
l0
. !os ncuoruos uo
uosmovIIIzncIon uo nIgunos gruos guorrIIIoros yn Ibnn on mnr
chn como consocuoncIn uo In oIfIcn uo nz uo Uosnr CnvIrIn.
!ns mIIIcIns, onfro fnnfo, nfronfnn robIomns Infornos muchos
mIIIcInnos, IncIuyonuo nIgunos uIrocfIvos, son cnfurnuos. !ns
ngruncIonos omIoznn n fonor robIomns uo corrucIon, mu
chos mIIIcInnos comIonznn n uoIInquIr, Io cunI uosuo oI unfo uo
vIsfn mIIIcInno sIgnIfIcnbn, nnfo fouo, comofor IIcIfos on rocurn
uo bonofIcIos nrfIcuInros. AuIcIonnImonfo, nI fIomo quo so ox
nnunn, so frngmonfnbnn y Ios confIIcfos onfro bnnuos ornn cro
cIonfos.
In osfns conuIcIonos no os sorronuonfo quo Ins mIIIcIns hn
ynn quorIuo nogocInr y oI CobIorno fnmbIon. Auomns, osfns uo
bIoron nrocor nI gobIorno un movImIonfo monos rocnIcIfrnnfo
quo In guorrIIIn y quo ourn sor ufIIIznuo como bnnuorn uo InuuI
goncIn osfnfnI, como rongnnun uoI Inn gubornnmonfnI uo nz.
II gobIorno uo CnvIrIn so oncuonfrn fnmbIon nnfo oI frncnso uo
Ins convorsncIonos con In UooruInnuorn CuorrIIIorn. !o convIono
onfoncos fncIIIfnr In nogocIncIon con Ins mIIIcIns y oI MInIsfro uo
ofonsn Io onrosfrnrn n In guorrIIIn su fnIfn uo voIunfnu y Io mos
frnrn oI ojomIo uo Ios mIIIcInnos. !n Uonsojorn IrosIuoncInI
nrn MouoIIn jugo fnmbIon un Imorfnnfo noI on oI ImuIso n
uIchn nogocIncIon y junfo con In nIcnIun romocIono oI rocoso
9. Unrfn uoI gobornnuor CIIborfo Ichovorry nI rosIuonfo uo In roubIIcn, Uosnr CnvIrIn.
MouoIIn, 5 uo fobroro uo l99l. Inso uo unfos, UororncIon !ogIon.
l0. Sogun Ios unfos sumInIsfrnuos or In OfIcInn uo !oInsorcIon nrn AnfIoquIn, oI
numoro uo mIIIcInnos uosmovIIIznuos fuo nIrououor uo soIscIonfos.
66
uo nogocIncIon como un cnso oxcocIonnI uo frnfnmIonfo uo In
confIIcfIvIunu urbnnn.
Ambos bnnuos omIoznn Ios ronrnfIvos. II Isfnuo comIon
zn IncIuyonuo n Ins mIIIcIns on In IIsfn uo ncforos oIfIcos. !n Ioy
l04 uo uIcIombro uo l993 consngrn bonofIcIos juruIcos nrn oIIns
oro Io hnco uo mouo nmbIguo, uos oI ffuIo fros, quo rogInmon
fn Ios InuuIfos on cnso uo uoIIfos oIfIcos, no Ins moncIonn. Isfo
cron InconvonIonfos. o ofro Inuo, In uofInIcIon uo uoIIfos oIfI
cos nII consIgnnun so nuocun muy oco n Ios uoIIfos uo quo so
ncusnbn n In mnyorn uo mIIIcInnos
ll
.
!ns convorsncIonos con Ins mIIIcIns so InIcInn on un socfor
nIounno n In cIuunu, IInmnuo MouIn !unn, corcn nI corrogImIonfo
uo Snnfn IIonn, Iugnr quo un oI nombro nI rocoso. AII comIon
znn Ios uInIogos n rIncIIos uo l994 In mosn uo nogocInuoros In
Infogrnn uoIognuos uoI gobIorno nncIonnI, uoI gobIorno IocnI, Ins
mIIIcIns y un fufor mornI uoI rocoso, Monsonor Hocfor InbIo
Honno.
A Ins nogocIncIonos concurron Ins MIIIcIns IouInros monos
un socfor uIsIuonfo quo no uInIogn, un socfor oquono uo Ins
MIIIcIns IouInros uoI VnIIo uo Aburrn oI gruoso uo osfns mIIIcIns
so uno n Ins nogocIncIonos uoI IjorcIfo uo !IborncIon ncIonnI
I.!. y so uosmovIIIzn como nrfo uo In UorrIonfo uo !onovn
cIon SocInIIsfn U.!.S n Ins uos nnforIoros so sumn un socfor IIn
mnuo MIIIcIns MofrooIIfnnns, oI monos numoroso, uIsIuoncIn uo
Ins M.I.V.A.
osuos uo vnrIos mosos uo forcojoo so IIogn n un ncuoruo quo
confIono, on soIs unfos, oI comromIso uoI gobIorno nrn In
uosmovIIIzncIon uo Ins mIIIcIns InvorsIon socInI on Ins comunns,
normnIIzncIon uo In vIun cIuununnn, rogrnmn uo roInsorcIon,
ll. !oy l04 uo l993. InrIo OfIcInI. Snnfnfo uo Iogofn, 23 uo uIcIombro uo l994.
6?
bonofIcIos juruIcos, rogrnmn uo rofoccIon y fnvornbIIIunu o
IfIcn.
II 26 uo mnyo uo l994 so fIrmnn Ios ncuoruos. !os gobIornos
IocnI y nncIonnI so comromofon n cumIIr con Ins conuIcIonos
yn moncIonnuns y Ios mIIIcInnos n uosmovIIIznrso y onfrognr Ins
nrmns.
Trns un soguImIonfo n osfo rocoso uo nogocIncIon ouomos
nfIrmnr quo oI rocoso uo eu1a 1una no Iogro noufrnIIznr o
uofonor In uInnmIcn mIIIcInnn, uoI mIsmo mouo quo fnmoco In
uorrofn uo InbIo Iscobnr sIgnIfIco In noufrnIIzncIon uo Ins bnn
uns.
!OS !IVOS !!MIOS
Innuns y MIIIcIns vIonon oxorImonfnnuo Inforosnnfos frnns
formncIonos. Anfo fouo In uIforoncIncIon Infornn uo osfns ngru
ncIonos, Ins cunIos hnn crocIuo, nunquo on confInun frngmonfn
cIon o hIbrIuncIon, un como rosuIfnuo In roIIforncIon uo gruos
quo so uIforoncInn cnun voz mns onfro s, nI fIomo quo so nsImI
Inn on sus formns uo nccIon, on su comosIcIon, ofc.
!os cunfro cnsos quo so uofnIInrnn soguIunmonfo, nnfos quo
rofonuor consfIfuIr unn fIoIogn quo nbnrquo fouo oI fonomono
uo oxrosIonos nrmnuns, Infonfn ojomIIfIcnr, mouInnfo In cons
fruccIon uo osfos cunuros uoscrIfIvos, Ios rnsgos comunos y Ins
uIforoncIns orfInonfos roIns uo osfos ncforos, uobIunmonfo
cnrncforIznuos on In rImorn nrfo uo osfo cnfuIo. II cnso uo Ins
bnnuns so rosfn n unn subuIvIsIon onfro bnnuns y combos oI
cnso uo Ios mIIIcInnos so uosngrogn conformo n unn sorIo uo rns
gos cnrncforsfIcos IuonfIfIcnuoros Ios uos uIfImos cnsos, nufo
uofonsns comunIfnrIns y nuovos gunruIns bnrrInIos uoscrIbon Ios
rnsgos nrfIcuInros uo uos fIos uo gruos nrmnuos cuyo orIgon
68
so hnIIn on Ios rocosos uo uIforoncIncIon o hIbrIuncIon uo bnn
uns y mIIIcIns.
!n hIofosIs gun nrn IIusfrnr y nnnIIznr osfo rocoso os In
sIguIonfo Ios nnos rocIonfos hnn mosfrnuo, on roIncIon con oI
ncfor mIIIcInno, un rocoso uo oxnnsIon, oro cnun voz mns
hncIn In orIforIn, y no soIo on formInos osncInIos sIno nuomns
socInIos. Isfo InuIcn quo Ins mIIIcIns, on cunnfo ncforos oIfIcos
boIIgornnfos, so hnn Iuo ues11nenuu. A Ins bnnuns, or su Inuo, Ios
vIono sucouIonuo nIgo somojnnfo, osfo os, quo so muIfIIIcnn,
oro cnun voz mns on unn cIorfn orIforIn uoI morcnuo uoIIcfIvo,
rocoso quo so uouo onfonuor fnmbIon como un a/1anuan1en
1u, oI cunI uIsmInuyo su orfII uoIIcfIvo y nconfun ofros rnsgos uo
osfo mouoIo uo socInIIzncIon nrmnun.
!ns mIIIcIns fIonuon ns n rocnor on un mouoIo uo ncfuncIon
mns nufouofonsIvo, ormonbIo n In uoIIncuonfIzncIon y mns cor
cnno n un cIorfo fIo uo rofocfornuo comunIfnrIo uo corfo nsIs
foncInI. !ns bnnuns osfnrnn nbocnuns, or su nrfo, n roforznr su
InsorcIon socInI, n mouIfIcnr sus cosfumbros ogoconfrIcns uosn
rroIInnuo formns comunIfnrIns uo nccIon y ovoIucIonnrnn hncIn
unn zonn uo nronfosco con Ins mIIIcIns. !ns uIroccIonos uo osfns
hIbrIuncIonos son, sogurnmonfo, mns vnrInuns y hnbrnn uo ro
uucIr ofros fIos uo ngruncIonos, mns o monos ofmorns, sogun
Ins cIrcunsfnncIns.
Inndns y conbos hoy
!n IogIcn quo rosIuo In uIvorsIunu uo Ins bnnuns surgo uo Ins
fuorzns quo fIonuon n oInrIznr n Ios gruos on roIncIon con su
cnncIunu oconomIcn y IogsfIcn. !n uIforoncIn onfro u111nas y
1111a1us, os uocIr, onfro gruos bIon roIncIonnuos y con un
nIvoI oconomIco nIfo y Ios gruos uo muchnchos quo uoIInquon
soIo on sus zonns nIuuo n osfo fncfor
l2
. Ioro no soIo oI comor
69
fnmIonfo oconomIco conuIcIonn Ins cnrncforsfIcns uo osfo fIo
uo ngruncIonos. TnmbIon nsocfos roforIuos nI fIo uo roIncIon
quo osfnbIocon con ofros gruos, oI bnrrIo y In cIuunu mIsmn,
InuIcnn cIorfns vnrIncIonos quo ormIfon or Ios monos Innfonr
un nnornmn mucho mns comIojo quo In sImIo uIvIsIon onfro
uoIIncuoncIn comun y orgnnIznun, cnrncforIznuo or Ins muIfI
Ios InfornccIonos y frnnsnccIonos onfro oIIos, Ios Infogrnnfos uo
Ins bnnuns, y oI mouIo on oI quo ncfunn. !n subuIvIsIon onfro
bnnuns y combos nos hn ormIfIuo ngrunr nIgunos nsocfos
uIforoncInIos vonmos
!AS IAAS
!nn rImorn cnrncforsfIcn uo osfo fIo uo gruos os su co
noxIon con grnnuos rouos uoIIcfIvns roIncIonnuns rIncInImon
fo con Ins IInmnuns u111nas uoI nnrcofrnfIco. !nn voz uosnrfIcu
Inuo oI cnrfoI uo MouoIIn un grnn numoro uo oIIns fuoron uosnc
fIvnuns oro ofrns confInunn funcIonnnuo. SobrosnIo onfro oIIns
In uo !a Je11aza. Sogun In InformncIon obfonIun, sI bIon su bnso
uo oorncIonos so ubIcn on In zonn nororIonfnI, oI nsIonfo forrIfo
rInI no os uoformInnnfo. So frnfn mns bIon uo unn 1eu ue 111us
quo so oxfIonuo or muchos bnrrIos uo In cIuunu y quo so ncfIvn
o uosncfIvn sogun oI 11a/a)u quo so Io oncomIonuo. Sogun un
fosfImonIo, oIIos juognn con osn uobIo conuIcIon cunnuo Ios
IInmnn y Ios ngnn uo 1a u111na son uoIIncuoncIn orgnnIznun,
oro cunnuo no hny nnun quo hncor on 1a u111na, son uoIIncuon
fos comunos.
Ioro, nuomns uo osfos un11a1us, oI ouor uo osfn bnnun con
l2. II nnornmn uo frngmonfncIon uo osfos gruos on MouoIIn os, sogun un osfuuIo
rocIonfo, bnsfnnfo nrfIcuInr con rosocfo n ofrns cIuunuos uoI ns. Vor Ioroz, Iogo
Mojn, Mnrcos !nuI. o cnIIos, nrchos, gnIInuns y oscuoIns. Iogofn, UIno, l996,
gs ??ll3.
?0
l3. MIombro uo unn bnnun. IxInfogrnnfo uoI cnrfoI uo MouoIIn. InfrovIsfn OU0l8.
l4. IbIu.
sIsfo on un vorunuoro confroI sobro oI morcnuo uoIIcfIvo. IIIos
hnn monooIIznuo unn sorIo uo ncfIvIunuos uo Ins cunIos so nu
frnn un grnn numoro uo bnnuns quo no osfnbnn roIncIonnuns uI
rocfnmonfo nI con oI cnrfoI nI con osfn bnnun on nrfIcuInr. Uomo
rouucfo uo oIIo
1a ue11nuen1a unun nu ueue 1u/a1 a11us nu ueue
seues11a1 nu ueue 1u/a1, u1gue s1 `1a u111na ue1 a11e1`
se ua uen1a, 1us e)eu1an 1us nanuan a na1a1 )a 11enen
un 1e1u e1u 1us ue11nuen1es gue nane)an e1 a11e1 ue
eue111n s1 ueuen seues11a1, s1 ueuen 1u/a1 a11us, s1
ueuen 1ae1 1u gue 1es ua 1a ana, nau1e ueue ue11ngu11,
s1u e11us
l3
.
!os quo no orfonocon n osfns rouos hnn Infonfnuo ovnuIr osfo
monooIIo nmIInnuo su rnuIo uo nccIon hncIn ofrns cIuunuos
uonuo no oxIsfo osfo confroI y hny monos vIgIInncIn
eue111n )a se a1en1 )a 1us `1eue1a1es` se u1e1un uen1a
nu es `1a +ue11a` en1unes )a 1us ese1an ) 1us e1s1uen
) 1us `1eue1a1es` 1us uen u1 ue11s ) 1es uan es /a1a nu
ese1an a gue 1u/en n1 naua... en1unes )a as1 1uuu e1
nunuu es1 +1a)anuu a u1s11n1as 1uuaues es1n `11e
11anuu` en u11as 1uuaues se +an a1a 1uu1, se +an a1a
1e1e11a, se +an a1a u11as 1uuaues gue es1n a1nauas,
gue sun 11angu11as, gue nu unuen e1 s1s1ena ) ue a11 se
+1enen u1eauus
l4
.
In ofro nIvoI onconfrnmos bnnuns quo, nunquo InuoonuIon
fos uoI cnrfoI uo MouoIIn y sus ofIcInns, hnn Iogrnuo, or ofrns
vns, un buon osIcIonnmIonfo on oI morcnuo uoIIcfIvo y unn
cnncIunu oconomIcn Imorfnnfo quo Ios uIforoncIn uoI sogunuo
?l
gruo, oI uo Ios combos, or sor 1a1uuus o osfnr bIon 1an1auus.
SI bIon InuIvIuunImonfo oxrosnn un sonfIuo uo orfononcIn nI
bnrrIo bnsfnnfo fuorfo, osfo no so roIncIonn nocosnrInmonfo con
quo nII so oncuonfron sus bnsos uo oorncIon. Isfns bnnuns fun
cIonnn mns bIon con oI sonfIuo uo rouos uo nmIgos, uo 1an111as
uo IIIos, uIsfrIbuIuos or In cIuunu y quo so junfnn uo mouo
unfunI nrn nsunfos uo frnbnjo, sIn mnyoros orfononcIns n jofn
furns InuIvIuunIos y uonuo rouomInn mns un IIuornzgo oforgnuo
or oI osIcIonnmIonfo on In osfrucfurn uo roIncIonos, oI cunI
IncIuyo vncuIos con Ios orgnnIsmos uo sogurIunu
l5
.
IxIsfon nuomns unn sorIo uo couIgos quo uIforoncInn su nccIo
nnr uoI uo Ios uomns. !os mIombros uo osfo fIo uo bnnuns, or
Io gonornI, no consumon urogn, no uoIInquon y no oscnnunIIznn
oI roIo socfor son Ios nanes sorIos. Ioro oI osfnfus oconomI
co no oforgn or s mIsmo osfo rnngo mornI. !os uoIIncuonfos on
In uocnun nsnun fuoron mucho mns rocIIvos n In a1a1+ane11a.
Iuo In oocn on In quo un cIorfo snuromo uo Juan11u .11nana
so nouoro uo In uoIIncuoncIn uo In cIuunu. Ioro unn nuovn ncfI
fuu fronfo nI bnrrIo o IncIuso on In roIncIon con Ios su1us so hn
convorfIuo on smboIo uo osfnfus y nrnmofro quo mnrcn In uIfo
roncIn onfro sor un ane11u o un a1a1+n
l6
.
IIIos no comnrfon In orsocfIvn uo un bnrrIo nnnrquIznuo,
sonnInuo or In oIIcn y uonuo no os osIbIo IIognr on fnxI o
Iogrnr quo Ios vohcuIos ronrfIuoros surfnn Ins fIonuns. o mouo
quo, sIn osfnr Inforosnuos on nsumIr oI roI uo )us111e1us, so uo
cInrnn fnmbIon onomIgos uo In uoIIncuoncIn onuogonn.
II njusfIcInmIonfo uo uoIIncuonfos monoros fuo mucho
mns cnrncforsfIco uo Ins bnnuns vIncuInuns con oI cnrfoI
l5. Sogun oI mIsmo fosfImonIo, 1us aen1es, ues, esus 1u/an a1e)u e11us nu 1u/an un 1uuu
nunuu, 1u/an un en1e gue unuen,... e1u 1u/an a1e)u. IbIu.
l6. IbIu.
?2
uo MouoIIn. !n jovon uo uno uo osfos bnrrIos uoscrIbo ns
osfo rocoso Ios quo osfnbnn vIncuInuos con Io uoI cnrfoI,
osn gonfo s fonn uo fouo sus buonos cnrros, sus buonns
'mofrns`, uo fouo, uos, oIognnfomonfo onfoncos n osn
gonfo yn no Io gusfnbn In 'gnmInorn` o son, Io quo oIIos
hncnn nnfos, yn no Ios gusfnbn, Ios gusfnbn orn 'gnnnr or
Io nIfo`, 'hncor cnmoIIos uuros`, uo mIIIonos on nuoInnfo y
como or nqu on oI bnrrIo Ios oInuos robnbnn ns... on
foncos omoznron fuo n ncnbnr hnsfn con oI hIjuoufn
l?
.
Ior oso Innfonn In rohIbIcIon oxIcIfn uo uosnrroIInr ncfIvI
unuos quo fIonunn n ues+a1u11za1 oI bnrrIo nusu11us nu 1enus
e1n111uu gue +enan a +aanunuea1 e1 /a111u, esu nu 1u 1enus
e1n111uu
l8
.
!n gonfo uoI bnrrIo snbo quo oIIos ronIIznn ncfIvIunuos uu1as
uo uoIIncuoncIn y on oso rnuIcn fnmbIon grnn nrfo uoI rosofo
quo Ios rofosnn sIn ombnrgo, oIIos rofIoron soguIr hnbIfnnuo oI
bnrrIo como obInuoros comunos y no InvoIucrnr n sus vocInos
on sus rouos )u un en1e ue u1 agu1 as1 nuna sa11a a
`ane11a1`, a n1 nau1e en 1a +1ua ueue ue11 gue ne 1a +1s1u
un `11e11u` en 1a nanu, )ans... n1 gue ne 1a +1s1u 1u/anuu...
)ans.
o osfo mouo, nos onconfrnmos rosumIbIomonfo nnfo un
rocoso uo InvIsIbIIIzncIon socInI uoI grnn uoIIncuonfo, Io cunI
ImIuo fnmbIon un ncorcnmIonfo mnyor n sus rncfIcns y IogIcns
uo nccIon. Ioro osfo, on s mIsmo, consfIfuyo yn uno uo Ios InuI
cnuoros uo Ins frnnsformncIonos ocurrIuns on su mouo uo ro
soncIn socInI.
l?. MIombro uo unn Innun. Zonn confrorIonfnI. InfrovIsfn UO!005.
l8. IbIu.
?3
!OS COMIOS
AI Inuo uo Ins u111nas y uo Ios uoIIncuonfos uu1us, In mnyorn
uo Ios cunIos fIonuon n nquIofnrso un fnnfo n mouIun quo so osfn
bIIIznn oconomIcnmonfo, so sIfun unn frnnjn InformouIn quo ro
uno Ios IInmnuos combos. In oIIos uouo hnIInrso fnmbIon nIgun
uoIIncuonfo mnyor o bIon roIncIonnuo, oro In normn os quo Ios
consfIfuynn uoIIncuonfos uo bnjo orfII, cuyn cnncIunu uoIIcfIvn
IIogn nI robo uo mofos, ocnsIonnImonfo uo cnrros, nI nsnIfo n cIor
fos nogocIos y nI robo cnIIojoro.
In osfos gruos os mns uocIsIvo oI nsIonfo forrIforInI. Sus
a11es o Iugnros uo rounIon, quo uouon sor unn ncorn, unn
osquInn o unn mnngn, consfIfuyon su rIncInI roforonfo uo Iuon
fIunu y uo orfononcIn nI gruo oI Infogrnnfo uo uno uo osfos
combos uoscrIbo ns su uInnmIcn
1se es e1 a11e ue 1n1e1a1n nusu11us 11eanus ) nus
1n1e1anus, a 1una1 na111uana, a nu1es1a1 1a en1e
unu s1en1e, e1u es un a11e en e1 gue es1anus
a11... 1ese1anuu a1 +e1nu
l9
.
II numoro uo Infogrnnfos y su cnncIunu oconomIcn u oorn
fIvn uofIno on grnn mouIun su forrIforInIIunu onfro mns combos
hnyn, monor os su osncIo uo movIIIunu. As, nrn muchos uo
oIIos, Ios nrchos y uos o fros cunurns n su nIrououor son oI osn
cIo uoI quo cofIuInnnmonfo hncon uso
20
.
AIgunos uo Ios a1e1us frnbnjnn unos ocos osfuuInn In
mnyorn son fomrnnos uosorforos uo In oscuoIn. o Ios un/us
omorgon nIgunos uoIIncuonfos uo ronombro. Ioro Io quo os hoy
l9. Infogrnnfo uo un combo. InfrovIsfn OU020.
20. !n jovon nos uocn nuna ne 1a us1auu sa111 1e e+11auu 1e1a1unes un u11as
e1sunas /ue u11us /a111us1, u1 esu n1snu, u1 nu sa111 ue1 /a111u. InfrovIsfn
UO!005.
?4
un Iugnr comun onfro osfos muchnchos os oI roconocImIonfo uo
quo on In cnrrorn uo IIIo os mns fncII es11e11a1se
2l
quo u1una1
22
.
o onfro osfos muchnchos so rouuco cIorfo rocIufnmIonfo
or nrfo uo In uoIIncuoncIn mnyor oro In gonornIIunu os quo
muchos uo Ios uoIIncuonfos mns osnuos so hnIIon n monuuo
nsouInuos or jovonos uesen1eauus quo buscnn Io quo so cono
co como anua, osfo os, In vIncuIncIon n nIgunn +ue11a
23
quo Ios
sIrvn nrn 1u/a1 11nu1a
24
y cnmbInr uo vIun, sI u1ean
25
.
II sonfIuo uo orfononcIn nI un/u os bnsfnnfo fuorfo y on oIIo
IncIuon fnnfo Ins roIncIonos uo nmIsfnu y uo vocInunu como Ins
comIIcIunuos cronuns on forno n In ncfIvIunu uoIIcfIvn roIn
monfo. !os IIuornzgos so confIgurnn on grnn mouIun uo ncuoruo
nI fIo uo roIncIonos y confncfos quo so osfnbIozcnn con ofros
un/us mns uuros quo oIIos
26
sIn ombnrgo, osfo no so rofIojn on
unn jornrqun Infornn muy uofInIun. SI bIon hny un osrIfu uo
gruo, un crIforIo InuIvIuunI on su IogIcn uo roIncIon y ncfuncIon
nroco fonor oso fnmbIon. Sogun uno uo Ios fosfImonIos, n In
horn uo uIsfrIbuIr Ins gnnnncIns uo unn nccIon ronIIznun conjun
fnmonfo no oxIsfo un crIforIo corornfIvo or oI confrnrIo,
Unun quIon mnnojn su oconomn... cnun quIon so comrn
Io uo oI, so comrn su 'fIorro` o so comrn su mofo o oI vorn
Io quo quIorn hncor con su Infn, oI so In gnno oI n noso
fros no nos fIono quo unr nnun.... cnun quIon hnco su vIun,
uos... cnun quIon hnco Io quo quIorn
2?
.
2l. Irncnsnr.
22. !ogrnr oxIfo on un nogocIo.
23. ogocIo uoIIcfIvo.
24. Mosfrnr cnncIunu y vnIor.
25. CoIonr os snIIr nIroso on un robo o cruco.
26. So obsorvn unn sImIIIfuu con Io quo nconfoco on ofrns cIuunuos uoI ns con In
uonomInnuns nnuIIIns. Vor Ioroz, Iogo, O. UIf, g 8084
2?. InfrovIsfn UO! 005.
?5
Isfos un/us hnn uojnuo uo sor oI nIcho socInI uo Ios a1a1
+anes u1 nees1uau, como ourn IInmnrso n Ios 1111a1us
hnn uosIognuo unn sorIo uo rncfIcns nuovns, on Ins quo sobro
snIo su voIcnmIonfo hncIn oI confroI forrIforInI, su roocuncIon
or In sogurIunu y In vIsIbIIIzncIon uo cIorfns conuucfns comunI
fnrIns, quo son mucho mns ovIuonfos on oI ncfor mIIIcInno, oro
quo no osfnn nusonfos on Ios jovonos uo Ios un/us, y consfIfu
yon un fInnco or oI quo so orcIbon sus nrocIuos.
In sus IogIcns uo nccIon y on Ios couIgos uo comorfnmIonfo
hnn IncIuIuo oI vnIor uoI rosofo nI bnrrIo como oI rIncInI ojo
uo su nccIon y smboIo uo uIforoncIncIon con Ios 1111a1us on
su crIforIo, s1 a unu 1e us1a 1u/a1 u 1ae1 a1una u11a usa,
unu )a sa/e gue es u1 /as1an1e, nu u1 agu1 en e1 n1snu /a
111u
28
. VIoInr osfn rogIn ImIcIfn so convIorfo on muchos cnsos
on cnusn uo grnnuos confronfncIonos nrmnuns onfro un/us y oI
cnsfIgo nrn oI Infrncfor IIogn hnsfn In muorfo, nun cunnuo osfo
son mIombro uoI mIsmo gruo ns, s1 1e 1ua a unu /na1a11u1,
1e 1ua 1ae11u, u1gue es gue a11 es1 1a +1ua ue unu ) 1a a1a
/1a ue1 /a111u
29
. Ioro sI bIon osfo nuovo couIgo hn gonornuo unn
cIorfn az 1e1111u11a1, ofro uo sus ofocfos, nocIvo nrn oI conjun
fo uo In cIuunu, hn sIuo oI uosInznmIonfo forrIforInI uoI uoIIfo
cuyos InuIcnuoros mnyoros, robo y homIcIuIo, so hnn frnsInunuo
hncIn cIorfos Iugnros, on osocInI nI confro
30
.
!n mnyorn uo Ios Infogrnnfos uo osfos gruos son consumIuo
ros nsIuuos uo In mnrIhunnn consIuornn quo osfo hnco nrfo uo
Ins ocIonos uo vIun InuIvIuunI y or fnnfo rochnznn uo mnnorn
fnjnnfo Ins ncfIvIunuos uo IImIozn socInI uIrIgIuns hncIn Ios uro
28. IbIu.
29. InfrovIsfn OU 020.
30. Sogun unfos uo ocyoI, onfro onoro y junIo uo l995 oI 55 uo Ios homIcIuIos on
MouoIIn ocurrIoron on In comunn uo !n UnnuoInrIn. Vonso Uoncojo uo MouoIIn.
Acfn ?9. JuIIo l8 uo l995. . ?3 y ss.
?6
gnuIcfos, y ronIIznun or uIforonfos gruos, on osocInI Ins mIII
cIns. So orcIbo onfoncos unn ncfIfuu mns ormIsIvn, roforIun n In
IIborfnu uo consumo, sIomro y cunnuo osfo no Inuuzcn n ronII
znr ofrns ncfIvIunuos quo nfocfon oI bIonosfnr uo In comunIunu.
So frnfn, sogun un fosfImonIo, uo quo aua gu1en agu1 1aa 1u
gue gu1e1a `111e` su +11u, e1u nu 1e 1aa na1 a nau1e nu se
ne1a un 1a en1e 11a/a)e a1a su +11u
3l
.
SIguIonuo osfo crIforIo, nIgunos uo osfos un/us hnn rohIbI
uo n sus mIombros y n Ins uomns orsonns uoI bnrrIo oI consumo
uo In /azua
32
y Ins 1u1es
33
. Y os quo osfns, nI confrnrIo uo In
mnrIhunnn, osfnn nsocInuns nrn oIIos con oI uosoruon, oI cnos y
oI uosconfroI fofnI. UnsI fouos rocuorunn, or ojomIo, In oocn
on quo on su bnrrIo so comonzo n consumIr bnzucn y oI uosoruon
quo osfo gonoro
1su 1us un1a 1ean1nauus ) u1 esu e1a gue esus e1auus
a 1uua 1u1a un anas ue seu11 111anuu ue esu ) u1 1uuu
na1a/an ) 1u/a/an a ua1gu1e1 e1suna... 1u gue 1ue1a, 1u
gue 1ue1a un 1a1 ue unseu11 1a1a a`seu11 1unanuu
34
.
!o mIsmo hn ocurrIuo con Ins 1u1es sogun osfo fosfImonIo,
esu uesun11u1 e1 /a111u. Ior fnnfo, como unn mouIun quo or
mIfn consorvnr In frnnquIIIunu uoI bnrrIo so hn fomnuo In uocIsIon
uo 1u11/11 1as 1ueuas o quo In gonfo anue en a11nes.
o osfn nu1na11za1n fnmbIon hnco nrfo In roguIncIon so
bro Ios Iugnros y Ins horns uoI consumo. A osnr uo quo no osfnn
uo ncuoruo con In osfIgmnfIzncIon quo so hn hocho uo Ios consu
mIuoros, ncofnn como ofrn uo Ins normns uo convIvoncIn no sor
uomnsInuo vIsIbIos, y, sobro fouo, no unr mnI ojomIo n Ins nuo
3l. InfrovIsfn UO! 005.
32. Inso uo cocn.
33. SIcofroIco quo fomo su nombro uoI InbornforIo quo In rouuco !n !ocho.
34. InfrovIsfn UO! 005.
??
vns gonorncIonos uno uo oIIos nos uocn s1 )u ne es1u) 11a/an
uu agu1, ue1an1e ue unus n1nus, esu es1 na1 1e1u ) ua1gu1e1a
ne 1u +a a 1e1u1a1 en1unes ese1u gue 1 se +a)a ) ne 1u
1unu
35
.
Ior ofro Inuo, on osfo rocoso so hn rovnIunuo oso 1uus uo no
fufuro quo IuonfIfIco n In cIuunu uurnnfo Ios nnos ochonfns. !nn
ncfIfuu uIforonfo nnfo In vIun y In muorfo vn hncIonuo cnrrorn
onfro Ios jovonos, quIonos nhorn cnIIbrnn mns uofonIunmonfo oI
oIIgro y vnIornn mns In vIun. !nn uo Ins consocuoncIns InmouIn
fns uo osfn rovnIuncIon os oI rochnzo uo muchos n mnfnr or uI
noro, Io quo hnbn cnrncforIznuo nI sIcnrInfo. In In bnso uo osfns
frnnsformncIonos hny uos fonomonos crucInIos oI uno os In ro
sIon uo Ins cIrcunsfnncIns, os uocIr, oI hocho cInro uo quo oI no
gocIo uoI uoIIfo so fornn cnun voz mns uIfcII oI ofro os unn oso
cIo uo roconfIgurncIon Infornn uo vnIoros quo nrfo uoI roconocI
mIonfo uo Ios nuovos jovonos uoI crcuIo vIcIoso y fnfIgnnfo uo In
vIoIoncIn. IIIo fIono mucho quo vor con In concIoncIn quo vn
nuquIrIonuo In nuovn gonorncIon uoI hocho uo quo su gonorncIon
nnforIor, fnmIIInros y a1e1us, uo vorunu nu na1e1un a` sen1
11a
36
y In mnyorn osfnn muorfos. II sIguIonfo fosfImonIo os bns
fnnfo InuIcnfIvo uo osfn nuovn sIfuncIon
Yn osfnmos vIonuo quo osfo no os unn formn uo vIvIr
sIomro uno snbo quo uo osfo Io unIco quo uouo osornr
os formInnr on unn sIIIn uo ruouns o muorfo... onfoncos yn
muchos fIonon hIjos, osfnn omoznnuo n fonor un suono,
no quo oI suono os fonor un 'fIorro`, como unos 'cnrroIocos`,
sIno quo yn os fonor In vIsIon uo un fufuro, uo quo ouo
mos vIvIr, uo quo ouomos uIsfrufnr uo muchns cosns quo
no homos vIvIuo... uno nnfos uocn hny quo consoguIr
35. InfrovIsfn OU020
36. Isfn oxrosIon hnco roforoncIn nI conocIuo IIbro uo AIonso SnInznr, o nncImos n`
somIIIn. UIno. Snnfnfo uo Iogofn, l990.
?8
Infn, uojnr n In cuchn bIon y uos quo mo mnfon, quo
mo oguon un fIro, sI mI cuchn osfn bIon... oro uno yn
uosuos omIozn n vor y n nforrnrso n In vIun y n uIsfru
fnr uoI 'nsoo`... !no omIozn n vor Ins oxocfnfIvns oI
cnnsnncIo uo Ins nrmns, uo fnnfn vIoIoncIn n foun horn
mns bIon uno quIoro como formnr unn fnmIIIn, fonor un
fufuro, nronuor uo fouo, como In mIsmn gonfo, fonor yn
unn vIun como normnI, mns sunvo, mns uoscnnsnun
3?
.
Y os quo muchos uo osfos gruos, nuomns uo Ios rIosgos ro
Ios uoI munuo uoIIcfIvo, hnn asauu unn oIon n muorfo con
ofros, bnnuns o mIIIcIns, Io cunI nconfun In sonsncIon uo osfnr
vIvIonuo sIomro on mouIo uo unn guorrn quo muy ocns vocos
uouon gnnnr. Aunquo fInnImonfo In mnyorn uo osfos jovonos
roconocon no snbor oxncfnmonfo In cnusn uo osfos confIIcfos o
IncIuso nfIrmnn quo muchos uo oIIos hnn omoznuo or un s1n
1e 1unu1, on mouIo uo In confronfncIon so vnn sumnnuo rnzo
nos como unn uouun orsonnI, In ngrosIon or nrfo uo un Info
grnnfo uoI ofro bnnuo o In ugnn or oI confroI uoI forrIforIo.
In Ios socforos uonuo hny rosoncIn mIIIcInnn In IogIcn uoI
confIIcfo nroco sor mns cInrn. !os un/us, or su ncfIvIunu
uoIIcfIvn y or oI consumo uo urogns, so hnn convorfIuo on oI
rIncInI onomIgo uo Ins mIIIcIns. Is ns como uno uo osfos gru
os, Infonfnnuo uofonuorso, n s mIsmos y n In gonfo uo su bnrrIo,
uIsonn unn sorIo uo osfrnfogIns uo confronfncIon onfro oIIns, nIgo
nnronfomonfo InusunI como os In unIon con ofrn bnnun con
cuyos mIombros InIcInImonfo hnbn uIsufns, nrn nfncnr conjun
fnmonfo n Ins mIIIcIns consIuornuns como un enen1u unun.
AIgo sImIInr ocurro con rosocfo nI ojorcIfo n osnr uo quo Ios
muchnchos uIcon hnbor sIuo objofo uo mnIfrnfos y ngrosIonos uo
su nrfo, combnfon oI mIsmo onomIgo y oIIo jusfIfIcn cIorfns ro
3?. InfrovIsfn UO!005.
?9
IncIonos uo uue1a1n e1 e)111u u1 1e11a 1azn `1e 11ene 1a
na1a` a 1us n1111anus u1 se1 a11e ue 1a ue11111a ) us1eu sa/e
gue 1us a/us a +ees u1en /uenu, unue es1n 1us n1111anus
) unu gu +ea, +a)a a`111/a, +ea, a11, esus sun
38
.
!n uImonsIon quo hn nuquIrIuo osfo fIo uo confronfncIon hn
nfInnznuo, on In uInnmIcn uo nIgunos uo osfos un/us, In funcIon
uo vIgIInncIn on oI mIsmo bnrrIo. Sogun Io oxrosnn, 1a) gue
u1ua1 nu s1u 1a +1ua ue unu s1nu ue nu1as e1sunas gue sun
ue1 /a111u ) u1ua1 ue gue nu 1us +enan a a11ue11a1, ue gue nu
aa/en un 1a 1an111a u as1
39
. o In ofIcncIn uo osfn nccIon so
uosronuo In IogIfImIunu y rosnIuo quo uIcon fonor uo In gonfo
uo su bnrrIo, nsunfo vIfnI nrn In subsIsfoncIn on mouIo uo In
guorrn u1 esu es gue nusu11us nu nus 1enus aa/auu s1 e1
/a111u nu 1u gu1s1e1a a unu, 1na1u u1 seu1u gue agu1 )a
nau1e e1a naua... nus nan1eu11an en1na 1a 1e) ) au)a11an
ese 1uu /1as n1111as1 a1a gue nus aa/a1a
40
.
Ioro on muchns ocnsIonos osfo roconocImIonfo hn gonornuo
nuovns uomnnuns uo In obIncIon. Uon frocuoncIn sus vocInos
ncuuon n oIIos nrn quo Inforcounn on In rosoIucIon uo nIgun
robIomn fnmIIInr o vocInnI y, nunquo su objofIvo no os oI uo
nsumIr osfo noI, oIIo rnfIfIcn In oxIsfoncIn uo un nmbIonfo ro
IcIo n In nsuncIon uo un orfII quo no soIo combInn Io uoIIcfIvo
con Io socInI sIno quo susfonfn, on osfn hIbrIuncIon, sus nIvoIos
uo IogIfImIunu.
!n +ua1n su1a1 uo Ios IIIos nuncn hn osfnuo nusonfo, soIo
quo un osquomn uo royoccIon comunIfnrIn omorgo cunnuo Ins
conuIcIonos oxfornns Io roIcInn, InuIcnnuo sobro fouo hnsfn
uonuo os socInImonfo nofnsfo orcIbIr osfos gruos nrmnuos
38. IbIu
39. IbIu.
40. IbIu.
80
bnjo In ofIcn urnmonfo oIIcInI y rorosIvn, quo on MouoIIn hn
mosfrnuo su frncnso rofunuo. Auomns, os sobro osfns conuIcIo
nos uo osIbIIIunu sobro Ins quo uoscnnsnn rogrnmns uo Infor
voncIon y mouIncIon ImuIsnuos uosuo In numInIsfrncIon munI
cInI, Io mIsmo quo uosuo ofrns InsfnncIns uo In socIounu.
!ns nIIIcIns ncfunIos
II rocoso uo nogocIncIon uo l994 so concIbIo como unn
ngonun nrn In roInsorcIon uo osfos gruos n In vIun cIvII. In uI
cIombro uo l996 cunnuo so IIquIun In cooornfIvn uo vIgIInncIn
lUoosorcom so uouo consIuornr quo uIcho rocoso hn con
cIuuo.
!ns nrfos quo confonn oI ncuoruo con Ins mIIIcIns ornn Ins
sIguIonfos In oI rImor unfo, In roInsorcIon socInI on Ins comu
nns. Sobro osfo nrfIcuInr In numInIsfrncIon rosonfo bnInncos
nnfo oI Uoncojo MunIcInI quo nfosfIgunn su cumIImIonfo. o
obsfnnfo, so uonuncIo quo In mnyorn uo Ios obrns romofIuns
osfnbnn yn IncIuuns on oI Inn nnunI uo InvorsIonos fnmbIon so
uonuncIo oI hocho uo quo oI munIcIIo no uIo oI crouIfo ubIIco
n Ins mIIIcIns como romoforns uo Ins mIsmns
4l
y nIgunos Iuoros
bnrrInIos sonnInron quo Ios mIIIcInnos rocInmnbnn como suyns
obrns quo ornn nrfo uo In Iuchn uo Ios movImIonfos cvIcos
42
.
In oI sogunuo unfo, oI IInmnuo royocfo uo normnIIzncIon uo
In vIun cIuununnn, fuo oI quo rouujo mnyoros uoIoros uo cnbozn
n fouo oI munuo. Uomronun In croncIon uo nucIoos uo vIun cIu
ununnn, quo no fuo osIbIo ImIomonfnr, y In cooornfIvn uo vI
gIInncIn 1uuse1un.
4l. Sobro osfo nrfIcuInr uobomos In InformncIon n vocoros nuforIznuos uo In OfIcInn
uo !oInsorcIon nrn AnfIoquIn. TnmbIon fuo uo ufIIIunu In InformncIon confonIun on
ncfns uoI Uoncojo MunIcInI quo unn cuonfn uoI bnInnco quo so hIzo on osfn InsfnncIn
sobro Ios rosuIfnuos uo Ios ncuoruos.
42. InfrovIsfn con Iuor cvIco. MouoIIn, UororncIon !ogIon, ngosfo uo l995.
8l
!n cooornfIvn so formo con In Iuon uo IIovnr n cnbo un Inn
uo convIvoncIn y sogurIunu. So omIoo n 350 mIIIcInnos on 5 so
uos uo In zonn, ubIcnuns on Ios bnrrIos uonuo fonnn InfIuoncIn
como gruos on nrmns.
!os orgnnIsmos uo sogurIunu osornbnn con oIIo osfnbIocor
unn osocIo uo vncuIo con osfos bnrrIos, uonuo no fuvIoron nc
coso IogfImo or mucho fIomo. QuIsIoron frnbnjnr nI Inuo uo Ios
mIIIcInnos nrn 1e1nse11a1se on In comunIunu. Sobro osfos Info
rosos comunos, on junIo uo l994 so cron In cooornfIvn. AI oco
fIomo comIonznn Ios Ios nfrooIIos n In comunIunu oxcosos uo
nuforIunu comIsIon uo uoIIfos or nrfo uo Ios cooornuos on
fronfnmIonfos onfro oIIos y onfro nquoIIos y In oIIcn.
!ns quojns uo Ios obInuoros no so hIcIoron osornr
43
In ros
uosfn uo Ios mIIIcInnos IncIuyo rofnIIncIonos confrn Iuoros y
orsonns uo Ios bnrrIos. II rosuIfnuo fuo un oscnnunIo quo ro
uujo In sonsncIon uo quo oI rocoso uo nogocIncIon hnbn sIuo un
frncnso.
II cnfuIo uo Uoosorcom fuo ronImonfo un cnfuIo ncIngo on
oI rocoso uo mIIIcIns Ios muorfos on osfo Inso, fuoron mns uo
cIon osfo y ofros robIomns roInfIvos nI mnnojo uo In onfIunu IIo
vnron n quo so rousIorn su IIquIuncIon, quo so rouujo on no
vIombro uo l996.
!n vorunu os quo Ios mIIIcInnos, osocInImonfo Ios cooorn
uos, so guena1un nnfo sus comunIunuos. Infro Ios mofIvos or
Ios cunIos sucouo osfo onsnmos quo uobon moncIonnrso Ios
oxcosos confrn In obIncIon, on rImor Iugnr. Ioro curIosnmonfo
Ios oxcosos oxIsfnn nnfos fnmbIon, Io quo sucouo os quo nhorn
osfos nbusos so vuoIvon InfoIornbIos, uos In mIIIcIn so orcIbo
43. Ioro sobro uorochos humnnos, bnrrIo IouInr l y 2. SofIombro uo l994. MouoIIn,
Inso uo unfos. UororncIon !ogIon.
82
como unn InsfIfucIon ofIcInI lunIformnun, con vohcuIos ofIcIn
Ios y so Io nsocIn con oI Isfnuo.
Ofro fncfor uo uosIogIfImncIon Io consfIfuyo oI hocho uo quo
ofros ncforos nrmnuos Io uIsufnn oI morcnuo uo In sogurIunu,
con Ios mIsmos rocursos y con nIgunns vonfnjns nuIcIonnIos, or
ojomIo, oI no cnsfIgo uoI consumo uo urogns y monos confroI
sobro oI comorfnmIonfo mornI uo Ins orsonns or nrfo uo Ins
bnnuns.
IIIos mIsmos Ioruon vocncIon comunIfnrIn, como nos Io ro
fIoro unn orsonn uo In zonn quo nfIrmn como osfos muchnchos
ornn mns uIIIgonfos y sorvIcInIos nnfos y como nhorn son InuIfo
ronfos nnfo muchos robIomns
44
.
Auomns, cunnuo Ios mIIIcInnos so hncon ubIIcos, sus onomI
gos lIIIos orsoguIuos, uouuos uo IIIos muorfos, oIIcn, ojorcI
fo y mIIIcInnos no roInsorfnuos Ios ncorrnInn confrn s mIsmos.
AI hncorso fnn vuInornbIos or fuorzn so uobon hncor mns rocn
fnuos y rovonIuos, os uocIr, ogosfns.
In oI ImngInnrIo uo muchn gonfo In nogocIncIon nrocIo unn
onfrogn ns Io rogonnbnn Ios ofros mIIIcInnos, uo mouo quo so
Ios vo fnmbIon, on nrfo, como frnIuoros y saus.
II forcor unfo, oI roInfIvo n In roInsorcIon socInI roInmonfo
uIchn, quo IncIun rogrnmns uo omIoo, noyo oconomIco, co
mIsIon ovnIunuorn, onfro ofros, onconfro uIfIcuIfnuos sImIInros.
IsocInImonfo Ios rogrnmns uo omIoo y romocIon uo cooo
rnfIvns o mIcroomrosns no funcIonnron In voouurn y ncomn
nnmIonfo nI rocoso on gonornI mosfro uoscooruInncIon y nogII
goncIn or nrfo uoI Isfnuo y uo ofros ngonfos socInIos convocn
uos.
44. InfrovIsfn V 00.
83
II cunrfo unfo, quo IncIun Ios bonofIcIos juruIcos, uouo
consIuornrso unn bnfnIIn fnvornbIo n Ios mIIIcInnos, cunnuo so
consIuornn Ios Iogros obfonIuos, osocInImonfo nrn Ios mIII
cInnos oncnrcoInuos nI momonfo uo Ios ncuoruos.
!os unfos quInfo y soxfo, oI rogrnmn uo rofoccIon oIIcInI
nrn Ios jofos mIIIcInnos y oI cnfuIo uo In fnvornbIIIunu oIfIcn
rosocfIvnmonfo no ormIfon sncnr concIusIonos osIfIvns. !os
hochos son confunuonfos fuoron nsosInnuos vnrIos uo Ios jofos,
IncIuyonuo nI mns cnrIsmnfIco, Hormnn Uorron, oI comnnunnfo
1a/1u Ua11a, uo un Inuo uo ofro Inuo, In romocIon uo un mo
vImIonfo oIfIco quouo nrnIIznun frns oI frncnso oIocfornI uo Ios
mIIIcInnos on Ins oIoccIonos uo ocfubro uo l99?.
II rocoso uo roInsorcIon consfIfuyo nrn Ios uomns gruos
uo mIIIcIns, guorrIIIorns o InuoonuIonfos, un oIomonfo Imorfnn
fo uo uIforoncIncIon
45
. SI bIon so roconoco on Ins mIIIcIns quo so
roInsorfnron oI orIgon uo In rouosfn mIIIcInnn, mIrnn con roco
Io Ios rosuIfnuos uo In nogocIncIon, In cunI orcIbon como unn
uoformncIon, unn onfrogn o unn oquIvocncIon.
osuo onfoncos hnsfn hoy oI fonomono mIIIcInno vIvo un ro
coso sImuIfnnoo uo oxnnsIon y frngmonfncIon. !n rImorn so hn
unuo hncIn bnrrIos orIforIcos, nunquo os rocIso nnofnr quo on
su orIgon fnmbIon on Ios bnrrIos orIforIcos fuvIoron mnyor uo
mInIo y IogIfImIunu. SIn ombnrgo, on sus InIcIos, hIcIoron roson
cIn on bnrrIos mns confrIcos y on sIfIos osfrnfogIcos confrnIos
como Ins Inzns uo morcnuo. !n oxnnsIon osforIor n In nogo
cIncIon os yn roInmonfo hncIn Ios suburbIos y on osn mouIun
hnn oruIuo Imncfo y vIsIbIIIunu on In cIuunu.
45. II oIomonfo quo mns so uosfncn os quo hnynn nsnuo uo In cInnuosfInIunu n ncfunr
bnjo oI nmnro y In rofoccIon uoI gobIorno. In osfo coIncIuon con muchos
obInuoros nrn quIonos In IIognIIunu, osfnr nI mnrgon uo In Ioy y oonorso nI Isfnuo
son Ios rIncInIos comononfos uo Io quo uonomInnn, con cIorfn nosfnIgIn, como
In vorunuorn mIIIcIn.
84
!n frngmonfncIon os un rocoso uo subuIvIsIon crocIonfo quo
InvoIucrn fnnfo n Ins mIIIcIns quo so roInsorfnron como n Ins ngru
ncIonos quo ormnnocIoron nI mnrgon uo osfo rocoso. IIIo so
un como consocuoncIn uo uIsufns Infornns quo rosonuon n muy
uIvorsos mofIvos onfro oIIos sobrosnIon In Iuchn or oI confroI
uo forrIforIos, Ios IIuornzgos y oI fIo uo nIInnzns n osfnbIocor con
ofros ncforos nrmnuos
46
. In oI cnso uo Ins mIIIcIns roInsorfnuns
uomuosfrn oI frncnso uo In fonfnfIvn uo mufun coInborncIon uo Ins
mIIIcIns nnronfomonfo IuonfIfIcnuns on un royocfo comun. In
Ios hochos, cnun gruo uo mIIIcIns sIguo Iuchnnuo n su mnnorn
or consoIIunrso como oI gruo uomInnnfo o Imonor sus ro
Ins conuIcIonos n Ios uomns.
o conformIunu con Io nnforIor fonomos hoy grnn uIvorsIunu
y hoforogonoIunu fnnfo on Ins uonomInncIonos uo Ios gruos
como on Ios nIvoIos uo rochnzo o ncofncIon quo oncuonfrnn
onfro Ios obInuoros. A osnr uo In rosIsfoncIn uo cnun gruo n
IuonfIfIcnrso con ofros on In IuooIogn quo uofIonuon o on In nn
furnIozn quo so nfrIbuyon, onfro fouos cIrcuInn uIscursos y rnc
fIcns sImIInros.
SIn uuun, su rIncInI fuonfo uo IogIfImIunu rnuIcn on In sogu
rIunu quo brInunn y on Ios sorvIcIos socInIos quo rosfnn, nnfos
quo on In sImnfn or su Imngon uo roboIuos oIfIcos In cunI, on
nIgunn mouIun, fnmbIon royocfnn cunnuo Iogrnn hncor unn In
bor rosoIIfIsfn, mouInnfo In uIsfrIbucIon uo rongnnun Ios
boIofInos 11 1111anu y In romocIon uo ovonfos y rounIonos.
Isfn osIbIIIunu, sIn ombnrgo, fuo mucho mns uocIsIvn on sus
orgonos hoy so ngofnn mns on uofonuorso, orquo son nfncnuns
or fouos Inuos y sobro oIIns osnn yn Ins Imngonos nognfIvns uoI
46. !n nnornmn uo Ins uIvIsIonos quo so rouucon hnsfn oI momonfo uo In nogocIncIon
so oncuonfrn on JnrnmIIIo, Ann Mnrn. MIIIcIns IouInros onfro In guorrn y In nz.
MouoIIn, UororncIon !ogIon, l994.
85
nccIonnr nsnuo uo muchos gruos. Isfo so onfIonuo fnmbIon on
oI sonfIuo uo quo Ins nuforIunuos y In oInIon ubIIcn mnnojnn
unn vIsIon osforoofInun uo Ins mIIIcIns
4?
. Ioro oI fncfor rIncInI
rocIonfo os, sIn uuun, In nrromofIun nrnmIIIfnr confrn oIIns, quo
so InscrIbo uo fouos mouos on Ios rocosos nncIonnIos uo nguuI
zncIon uo In guorrn. SoguIunmonfo uofnIInromos Ios rnsgos cnrnc
forsfIcos quo uofInon hoy or hoy nI ncfor mIIIcInno.
S! ISI!CI I !AS COM!IAIS
!os bnrrIos osfuuInuos on Ins zonn confro, nororIonfnI y noroc
cIuonfnI cuonfnn con un nnfocouonfo sImIInr In rosoncIn uo
uoIIncuoncIn comun u orgnnIznun, uoI mIsmo bnrrIo o uo socfo
ros vocInos. AI IgunI quo on Ios rImoros fIomos, Ins mIIIcIns so
Insorfnn on un nmbIonfo uo InsogurIunu quo uofIno uo mnnorn
nufomnfIcn sus onomIgos mns uIrocfos, Ios uoIIncuonfos, y su
mofn InmouInfn Iogrnr In frnnquIIIunu y sogurIunu uoI bnrrIo.
Aunquo Ins mIIIcIns surgIuns on In zonn nororIonfnI uouon sor
consIuornuns on su rImorn ofnn como un fonomono onuogono,
unun In rnIun IncororncIon uo hnbIfnnfos nI royocfo, oncnbo
znuo or orsonnjos como 1a/1u Ua11a o 1u1u, In hIsforIn ro
cIonfo on Ios bnrrIos soIoccIonnuos nos hnbIn uo unn ImInnfn
cIon uosuo nfuorn. !ns mIIIcIns no nncon on oI bnrrIo, Ins mIIIcIns
IIognn. Y su IIognun so consfIfuyo on unn mnrcn fununmonfnI on
In momorIn uo In obIncIon. !n obInuor uoI bnrrIo IoIon AIfn
vIsfn rocuorun
1ue un uun1nu u1 1a nanana esu 1ue 1a nu+euau en e1 /a
111u 11ea1un enau1auus e 111e1un unu una un+ua1u11a
u un a1u u/11u ) esu se 11en e1 n1snu u1a na1a1un a Jen1a,
4?. Inrn Ins fuorzns uo sogurIunu fouos son guorrIIIoros. Inrn In oIIcn, oI ns y In IIscnIn
1uuus sun 111us.
86
unu ue 1us na1us ue1 /a111u, ) 1u na1a1un u/11anen1e unu
a1a uenus11a1 gue 1a/1an 11eauu
48
.
In Ins nochos sIguIonfos rocorrIoron Ins cnIIos oncnuchnuos
y orfnnuo sus nrmns onfrnron n nIgunns cnsns n ouIr Informn
cIon y roquIsnron Ios jovonos quo hnbIfunImonfo so ubIcnn on Ins
osquInns. !n gonfo oxorImonfo unn sonsncIon uo oxfrnnozn,
mIouo y, fInnImonfo, cIorfn conformIunu nI vor Ios rImoros ro
suIfnuos uo In Inbor uo 11n1eza su1a1. !os hnbIfnnfos uoscono
con, on su mnyorn, In conoxIon con royocfos oIfIcos o mIIIfn
ros IncIuso Ios cuosfn uIfIcuIfnu IuonfIfIcnr como so IInmnn y sI
son o no uo Ios mIsmos quo ncfunn on ofros bnrrIos uo In cIuunu.
SoIo snbon quo son mIIIcInnos.
Aunquo Ins mIIIcIns so vnn comonofrnnuo oco n oco con In
vIun uInrIn uoI bnrrIo, nsocfos como In ormnnonfo rofncIon uo
sus Infogrnnfos o IncIuso oI quo so mnnfongnn sIomro on In cInn
uosfInIunu, cron un fIo uo InsorcIon uIforonfo nI oxorImonfnuo
or Ins rImorns mIIIcIns. A osnr uo quo con oI fIomo nIgunns
orsonns uoI bnrrIo so Incorornn n sus fIIns, osfns confInunn
fonIonuo un cIorfo cnrncfor uo oxfornnIIunu.
!IMIIIZA SOCIA! O AJ!STICIAMIITO IOI!!A!
!n mnyor nrfo uo Ios gruos uo mIIIcIns, IncIuso Ins Inuoon
uIonfos, so uofInon como unn orgnnIzncIon oIfIco mIIIfnr cuyo
objofIvo os rouucIr frnnsformncIonos osfrucfurnIos on oI ns y
nvnnznr on In fomn uoI ouor nrn oI uobIo. II Isfnuo y sus
fuorzns rorosIvns sIguon sIonuo consIuornuns como onomIgos n
combnfIr. In consonnncIn con oIIo hnn ronIIznuo nIgunns nccIo
nos uo cnrncfor forrorIsfn como In coIocncIon uo bombns on Iugn
ros ubIIcos y nfonfnuos confrn nI ojorcIfo o In oIIcn.
48. InfrovIsfn con gruo uo Iuoros. HnbIfnnfos uo un socfor uo InfIuoncIn mIIIcInnn.
InfrovIsfn coIocfIvn. V008
8?
SIn ombnrgo, In nccIon uo Ins mIIIcIns, InscrIfns como yn so hn
uIcho on nmbIonfos uo suromn InsogurIunu, Ins IIovnn n rIvIIo
gInr ofro fIo uo onomIgos uo cnrncfor mns uomosfIco. TnI os oI
cnso uo Ios +11usus, quo so hnn convorfIuo on onomIgos uo rI
mor oruon, yn quo, fnI y como Io oxrosn un mIIIcInno, a 1a 1u1a
ue 1a +e1uau, e1 gue es +11usu es a11aauu1 aungue nu 1u/en en
e1 n1snu /a111u, 1u/an en u11as a11es en1unes ue 1uuas na
ne1as sun 1au1unes.
!n uourncIon uoI bnrrIo uo osfo fIo uo orsonnjos hn concon
frnuo grnn nrfo uo In nccIon uo Ins mIIIcIns. Inrn oIIo suoIon
consfruIr IIsfns con In InformncIon quo In gonfo sumInIsfrn o In
cIuso nIgunos Innfonn quo Ios nsosInnfos lo njusfIcInmIonfos so
hnn hocho n soIIcIfuu hnsfn uo Ins mIsmns mnuros uo Ios vIcIosos
o IIIos
49
. AIgunns vocos osfo so hnco uo mnnorn ubIIcn, nnfo Ios
ojos uo foun In obIncIon on ofrns ocnsIonos, sImIomonfo nn
roco oI muorfo on nIgun sIfIo uoI mIsmo bnrrIo y nII Ins rogunfns
sobro su nuforn sobrnn
50
.
Sogun Ios fosfImonIos rocogIuos, Ins Inboros uo InjoroncIn,
InfImIuncIon y muorfo so hnn oxfonuIuo, on nIgunos bnrrIos, n
fouos nquoIIos orfnuoros uo conuucfns Incorrocfns n Ios mnIos
nuros, mnIos hIjos, mnIos vocInos y hnsfn n Ios homosoxunIos
In muchns ocnsIonos Ios nsosInnfos osfnn rocouIuos or unn o
vnrIns nuvorfoncIns uo Ios mIIIcInnos o IncIuso unns cunnfns
muorfos so hnn ovIfnuo grncIns nI cumIImIonfo uo comromIsos
49. Isfo os un nrgumonfo bnsfnnfo rocurronfo on oI uIscurso uo Ios mIIIcInnos, cunnuo oxIIcnn
In corrosonuoncIn uo osfn nccIon con Ins nocosIunuos y oxocfnfIvns uo In comunIunu.
Sogun roInfn un mIIIcInno 1as1a 1as nans ue 1us e1auus gue 1a/1a gue na1a1 nus
1ua/an gue nus ues1111anus ue e11us.
50. Is Imorfnnfo rosnIfnr como, n frnvos uo osfns nccIonos, Iugnros osocfIcos uo Ios bnrrIos
hnn nuquIrIuo nuovns Imronfns. IsncIos frnuIcIonnIos uo socInIIzncIon so hnn convorfIuo
on Iugnros uo muorfo. !os Infogrnnfos uo un comIfo uoorfIvo rocuorunn como, uanuu 1as
n1111as eneza1un un e1 ex1e1n1n1u 1a an1a se +u1+1 1a nu1ue se +u1+1 1a 1u1a
esu a11. InfrovIsfn V008
88
uo corroccIon. In ofrns ocnsIonos oI cnsfIgo os In oxuIsIon uoI
bnrrIo sI no so corrIgo so fIono quo Ir y sI no Io hnco, nh s, vIono
In muorfo
5l
.
A fouo osfo os n Io quo In gonfo hn IInmnuo 11n1eza su1a1,
conocIun nnos nfrns n nrfIr uo In nccIon uo gruos como .nu1
u1 eue111n, uouIcnuo n mnfnr rosfIfufns, monuIgos y vIcIosos.
Ioro nrn Ios mIIIcInnos, unuo quo uIcon suscrIbIr un royocfo
oIfIco rovoIucIonnrIo, osfn ncfIvIunu so InscrIbo on In osfrnfogIn
uoI a)us111an1en1u uu1a1, uo muorfos InovIfnbIos on cunI
quIor guorrn, uo muorfos on combnfo, como sonnIn un mIIIcIn
no.
Ior osfn vn, Ins mIIIcIns Io ImrImon un cnrncfor consorvnuor
y nuforIfnrIo n su orsocfIvn oIfIcn. Ioro uo osfo mouo so hnn
nrfIcuInuo con unn nocIon uoI oruon y oI buon comorfnmIonfo
bnsfnnfo nrrnIgnun on nuosfrn cuIfurn. II fosfImonIo uo un obIn
uor un cunnfn uo oIIo
Hoy somos unn comunIunu nmonnznun y yo Io voo bIon
no uouo hnbor Inuronos, nfrncnuoros no uouo hnbor
vIcIosos, y oI quo so fumn oI vIcIo Io fonurn quo hncor or
nIIn osconuIuo... oro fouos snbomos quo fonomos quo
mnnojnrnos bIon
52
.
IAJO I! MATO I !A SOSIICHA
!ns mIIIcIns so hnn InsfnInuo on un nmbIonfo uo uosconfInnzn,
on oI cunI fouos uouon sor sosochosos y/o ofoncInIos onomI
gos. Isfo oxIIcn or quo, fonIonuo como objofIvo In uofonsn uoI
5l. !no uo Ios onfrovIsfnuos cuonfn quo un na11uu gue e1a nu) 1use1u en su asa ) 11ea/a
/u11a1u a 1u11a1 a 1a nu)e1, ues nu, nu 1u na1a1un, e1u 11ea1un ) 1u un1en11za1un
us1eu 11ene gue se1 un e)en1u en 1a 1an111a ) s1 nu, us1eu 11ene gue a/111se ue agu1, ues
agu1 nu nees11anus an11su1a1es. !uor uo orgnnIzncIon bnrrInI. InfrovIsfn OU 0l2.
52. IbIu.
89
uobIo, Ins orgnnIzncIonos socInIos, quo so suono son un osn
cIo rIvIIogInuo uo In rorosonfncIon uo osos Inforosos uoI uo
bIo, hnn osfnuo somofIuns nI mIsmo rogImon uo vIgIInncIn y con
froI, gonornnuo on nIgunos cnsos su uosnnrIcIon. AI mIsmo fIom
o Ins mIIIcIns so uocInrnn ImuIsorns uo In orgnnIzncIon ouInr
y romoforns uo nccIonos coIocfIvns quo vnn uosuo In vIgIInncIn
y oI confroI hnsfn Ins ncfIvIunuos uoorfIvns, cuIfurnIos o IncIuso
ocIosInIos
53
.
Son muchos Ios fosfImonIos uo Infogrnnfos uo orgnnIzncIonos
bnrrInIos quo hnn osfnuo somofIuos n osfrIcfns mouIuns uo fIscn
IIzncIon or nrfo uo Ins mIIIcIns. osuo In IIognun uo Ins mIIIcIns,
Iuoros uo osfns orgnnIzncIonos hnn uobIuo oxIIcnr uo mnnorn
ormonorIznun sus objofIvos, uosfInnfnrIos, formns uo fInnncIn
cIon y, uo mnnorn nrfIcuInr, oI fIo uo roIncIonos con InsfnncIns
gubornnmonfnIos. UunIquIor royocfo n ronIIznr uobo sor nuforI
znuo rImoro or Ins mIIIcIns. IIIo hn unuo Iugnr n un sInnumoro
uo nogocIncIonos monuuns y cofIuInnns sobro Ios osncIos n ufI
IIznr, oI ubIIco nI cunI vn uIrIgIun In nccIon y Ios fIomos y mo
uos uo fInnncIncIon uo Ins ncfIvIunuos. In ofrns nInbrns, oquo
nos ncuoruos quo Infonfnn uIsfrIbuIr Ios rocursos y osIbIIIunuos
uo frnbnjo onfro fouos.
Ioro osfos ncfos son muy frngIIos. VnrIos nsocfos IncIuon on
oIIo !n rImor fncfor os oI Incromonfo uo In comofoncIn or Ios
rocursos quo gonorn In rosoncIn mIIIcInnn y quo Io cIorrn osI
bIIIunuos n Ins orgnnIzncIonos comunIfnrIns. !no uo nuosfros
onfrovIsfnuos comonfn nI rosocfo
Uunnuo osfnbnmos hncIonuo un frnbnjo nII lon oI bn
rrIo fuImos n un nogocIo n ouIr unn confrIbucIon nrn
53. Sogun un fosfImonIo, on un bnrrIo, on oI cunI founvn no hny cnIIIn nI sncoruofo
nsIgnnuo, Ios mIIIcInnos so oncnrgnn uo IIovnr, cnun quInco uns, un curn nrroco
nrn quo coIobro In mIsn. InfrovIsfn con Iuor bnrrInI. Iromofor uo orgnnIzncIonos
uoorfIvns. InfrovIsfn UO! 0l0.
90
unn ncfIvIunu quo fonnmos nosofros con Ios nInos y nos
uIjoron no, nosofros no Io unmos Infn sIno n Ins mIII
cIns osoron quo vongnn n vor sI uojnn quo Ios uomos
Infn n usfouos... osfn sIfuncIon mofIvo cIorfo fomor on Ios
mIIIcInnos uo quo nosofros osfuvIornmos IuIonuo Infn
y osfuvIornmos, uo ronfo, quIfnnuoIos morcnuo n
oIIos
54
.
Ofro fncfor n fonor on cuonfn os In ormnnonfo rofncIon uo Ios
mnnuos mIIIcInnos osfo hnco quo, nrn Ins orgnnIzncIonos socIn
Ios, son cnun voz mns InfnngIbIo su InforIocufor y, nIgo oor, quo
cunnuo IIogn nIguIon nuovo so uobnn roInIcInr Ios confncfos. !os
rosuIfnuos uo osfns convorsncIonos uoonuon, mns quo uo orIon
fncIonos cInrns, uoI cnrncfor y orsonnIIunu uo quIon osfo nI fron
fo.
In forcor formIno, In rohIbIcIon oxIcIfn uo nIgunos gruos
mIIIcInnos uo ronIIznr cunIquIor fIo uo gosfIon uo rocursos con
InsfIfucIonos uoI Isfnuo hn IIovnuo n muchns orgnnIzncIonos n su
uosnnrIcIon or In fnIfn fsIcn uo rocursos
55
.
IInnImonfo, oI ncoso uo uIsfInfns fuorzns on Ios socforos uon
uo ncfunn Ins mIIIcIns hn gonornuo unn mnyor cInnuosfInIzncIon
y oI rofuorzo uo Ins mouIuns uo sogurIunu nrn ovnuIr In ncfIvIunu
uo InfoIIgoncIn ronIIznun or Ins nuforIunuos y oI nfnquo uo Ios
nrnmIIIfnros. In osfo confoxfo Ins orgnnIzncIonos socInIos om
oznron n sor vIsfns como cnnnIos ofoncInIos uo InfIIfrncIon uoI
onomIgo n oIIo rosonuo unn ncfIfuu vIgIInnfo quo nconfun In
sosochn sobro oIIns
56
. o osfo confroI fnmoco oscnnn Ios ro
54. InfrovIsfn UoIocfIvn V008
55. !n nuquIsIcIon uo rocursos n frnvos uo In gosfIon uo royocfos con onfIunuos osfnfnIos
os un cnmIno quo hnn omoznuo n frnnsIfnr Ins orgnnIzncIonos bnrrInIos. Ioro osfn
nIfornnfIvn vn on confrnvn uo Ins orIonfncIonos mIIIcInnns.
56. In un comunIcnuo rocIonfo uo Ins MIIIcIns IouInros, roforIuo n In IIognun uoI
nrnmIIIfnrIsmo, hnbInn uo Ins osIbIos nIInnzns uo Ios `a1as` con orgnnIzncIonos y
9l
IIgIosos. In uno uo Ios bnrrIos, Ios TosfIgos uo Johovn fuoron
nmonnznuos or Ins mIIIcIns sI confInunbnn rouIcnnuo cnsn n
cnsn como Io vonnn hncIonuo uosuo hnco nnos. Sogun oIIos, osfn
ourn sor orfocfnmonfo unn ncfIvIunu uo InfoIIgoncIn on su
confrn. !os TosfIgos uo Johovn InforusIoron unn TufoIn n Ins
mIIIcIns, oro so fuvIoron quo Ir n rouIcnr n ofro Inuo
5?
.
AIgo sImIInr hn ocurrIuo con Ios oIfIcos. osuo su IIognun,
Ins mIIIcIns hnn rohIbIuo oxIcIfnmonfo cunIquIor ncfIvIunu
oIfIcn roIncIonnun con Ios nrfIuos frnuIcIonnIos o IncIuso uo
IzquIorun, cnso uo In !nIon InfrIofIcn y uoI Ml9. In nIgunos bn
rrIos nmonnznn n In obIncIon quo vofo y uosfruyon Ios uosfos
uo vofncIon. o ofro Inuo, hnn ojorcIuo un confroI nbsoIufo sobro
In rosoncIn uo InsfIfucIonos osfnfnIos. In sus uIscursos Innugu
rnIos, on Ios voInnfos y on Ins chnrIns osornuIcns quo fIonon con
In gonfo oxIIcnn oI surgImIonfo uo osfns oxrosIonos nrmnuns
como rosuosfn nI nbnnuono y n In nusoncIn uoI Isfnuo on Ios
socforos mns nocosIfnuos. Ioro oIIos sIguon rosonfnnuo rosIs
foncIns n osfn rosoncIn, on rnzon uo su roIn sogurIunu. 111us
1e1aza/an 1a 1esen1a ) 1a 1e1a1n un ua1gu1e1 1ns111u1n
es1a1a1 seun e11us, s1as +en1an a 1ea11za1 1n1e11en1a..., uIco
un Infogrnnfo uo unn orgnnIzncIon bnrrInI
58
.
Touns osfns nccIonos hnn fonIuo un ofocfo uosnrfIcuInuor uoI
fojIuo socInI. In muchos bnrrIos, orgnnIzncIonos uo grnn frnyoc
forIn como In nccIon comunnI, Ios gruos cuIfurnIos y uoorfIvos,
Iuoros ln quIonos cnIIfIcnn uo snos y or fnnfo uo In nocosIunu uo roforznr Ins
mouIuns comunIfnrIns uo sogurIunu. IoIofn II MIIIcInno. rgnno InformnfIvo uoI
IIoquo IouInr MIIIcInno. MouoIIn, nbrII uo l99?.
5?. o os muy usunI onconfrnr osfo fIo uo rocouImIonfos on confrn uo Ins mIIIcIns. o
hocho, un jovon uocn 1uuus une1en a11ue11us, 1a u11e1en1a es1 en gue us1eu a
un u111a u a un su1uauu 1u ueue uenun1a1 e1u a un n1111anu nu 1u
uenun1a unu an1e gu1n. InfrovIsfn con jovonos uo uIforonfos bnrrIos uo In
zonn confrorIonfnI. InfrovIsfn coIocfIvn. UO!009.
58. InfrovIsfn coIocfIvn. V008
92
Ios gruos juvonIIos y hnsfn Ios somIIIoros InfnnfIIos, hnn sucum
bIuo nnfo osfo confroI.
InrnuojIcnmonfo, on Ios bnrrIos uonuo Ins mIIIcIns oncuonfrnn
unn cnroncIn o uobII conformncIon uoI fojIuo socInI fomonfnn In
consfruccIon uo orgnnIzncIonos y uo nccIonos coIocfIvns nIrouo
uor uo uIvorsos fomns. AII su convocnforIn socInI os mucho mns
ofIcnz y or fnnfo su nccIon cubro ofros nmbIfos mucho mns
nmIIos quo oI osfrIcfnmonfo mIIIfnr.
MI!ICIAS CO VOCACI SOCIA!
!ns mIIIcIns no soIo ronIIznn ncfIvIunuos uo vIgIInncIn y IImIo
zn socInI. AIgunns uo oIIns consorvnn rnsgos uo osn Imngon mfI
cn uo !obIn Hoous con quo fuoron IuonfIfIcnuns on sus rImoros
fIomos. Inrn muchn gonfo Ios mIIIcInnos son osos jovonos jusfI
cIoros quo, nuomns uo rofogorIos uo mnIonnfos, Ios nyuunn on
muIfIIos osncIos uo In vIun cofIuInnn, uomosfrnnuo ns su com
romIso y ocIon uocIuIun or Ios socforos mns obros uo In
obIncIon. Inconfrnmos nqu unn mIIIcIn con un cInro orfII nsIs
foncInI.
!osonuIonuo n soIIcIfuuos uo In gonfo, Ins mIIIcIns fnmbIon
hnn fonIuo InjoroncIn on confIIcfos roIncIonnuos con uosnvonon
cIns uo nuoIo fnmIIInr o vocInnI, quo con frocuoncIn uosborunn
oI nmbIfo rIvnuo nrn convorfIrso on un nsunfo uo uomInIo u
bIIco on Ios bnrrIos. o ncuoruo con oI cnso, osfnbIocon unos
ncuoruos onfro Ins nrfos on ofrns ocnsIonos hnn rocomonunuo
n Ins nrfos ncuuIr n UomIsnrns uo InmIIIn o IIonosfnr InmIIInr.
Uomo yn so hn uIcho, on cnsos grnvos hnn omIonuo fnmbIon
nqu mouIuns uo fuorzn como In nmonnzn, oI uosfIorro o oI nsosI
nnfo.
Ofro rongIon Imorfnnfo uo su nccIonnr fIono quo vor con In
rocoIoccIon uo fonuos onfro In gonfo, n frnvos uo ncfIvIunuos
93
comunIfnrIns, nrn In ronIIzncIon uo uIvorsos fIos uo obrns uos
uo comrnr unn formuIn mouIcn o rognInr oI morcnuo nrn unn
fnmIIIn, hnsfn ngnr oI onfIorro uo nIguIon. !no uo Ios mIIIcInnos
onfrovIsfnuos uosfncn In ncogIun quo hnn fonIuo Ins rouosfns
quo hnn hocho nrn In conformncIon uo unos comIfos uo cunurn
con oI objofo uo ronIIznr bIngos o vonuor omnnnuns, nrn roco
gor uInoro y rosfnr nIgunn nyuun uo omorgoncIn n orsonns on
formns o n Ins mns nocosIfnuns uoI bnrrIo. IorIouIcnmonfo Ins mI
IIcIns convocnn n rounIonos nrn Informnr sobro Ins ncfIvIunuos
uo cnun comIfo
59
.
Is sorronuonfo In ImorfnncIn quo unn cnsI fouos n In IImIo
zn fsIcn uoI bnrrIo, n sus conuIcIonos hIgIonIcns y ornnmonfnIos.
Uon frocuoncIn romuovon cnmnnns uo nsoo y IImIozn con Ios
jovonos y nInos bnrrIuo uo cnIIos, rocoIoccIon uo bnsurns, corfo
uo cosou nuornnuo uo Ins cnIIos on oocn uocombrInn y oInbo
rncIon uo nIgunos murnIos uonuo cnsI sIomro sobrosnIo In Imn
gon uoI Uho Cuovnrn con nIgunn frnso coIobro. In ofrns ocnsIo
nos In ronIIzncIon uo nIgunn uo osfns ncfIvIunuos os sImIomonfo
In formn uo cnsfIgo or nIgun mnI comorfnmIonfo. !nns mnuros,
or ojomIo, rofIoron comIncIuns como Ios mIIIcInnos sncnbnn
y onnn n bnrror Ins cnIIos n sus hIjos cunnuo Ios sorronunn
jugnnuo on Ins nagu1n11as
60
.
In cIorfos socforos, uonuo ronIIznn unn ncfIvIunu ormnnonfo
uo coInuurn, ncomnnnn nI borrnchIfo hnsfn su cnsn cuIunn oI
uosInznmIonfo uo In sonorn hnsfn quo fomn oI bus cunnuo no
nns nmnnoco o romuovon convIfos nrn In ronrncIon uo In cnsn
uo nIgun vocIno, como hn sIuo cosfumbro onfro Ios hnbIfnnfos uo
Ios bnrrIos ouInros.
59. TosfImonIo uo jovon mIIIcInno. InfrovIsfn UO! 00lb
60. Juogos mocnnIcos uo nznr.
94
Is osfo, jusfnmonfo, oI Iugnr uonuo mnyoros comofoncIns on
cuonfrnn hoy Ins mIIIcIns. Uomo voromos Iuogo, cnsI founs osfns
nccIonos son ronIIznuns hoy or ofros ncforos nrmnuos, como Ins
bnnuns o Ins nufouofonsns comunIfnrIns, on quIonos fnmbIon so
orcIbo un uosIIznmIonfo hncIn Io socInI y oI ofrocImIonfo uo In
sogurIunu como oI unfnI bnsIco uo IogIfImncIon uonfro uo Ins
comunIunuos.
!AS IA!IIS OYI... Y HAI!A
Uunnuo In uosconfInnzn so InsfnIn como un comononfo or
mnnonfo uoI onforno socInI, no os convonIonfo hnbInr uomnsIn
uo, nI onsnr on voz nIfn. Vor, or y cnIInr so convIorfo on In con
sIgnn mns Imorfnnfo nrn ouor sobrovIvIr on confoxfos como
osfos. Y os quo oI nungIo ouInr uo quo 1as a1eues u)en os nII
unn vorunu quo In gonfo consfnfn fouos Ios uns y quo Imono,
como snnn mouIun uo sobrovIvoncIn, oI sIIoncIo. !o quo In gonfo
hn Iuo uoscubrIonuo, nuomns, os quo Ins nrouos fnmbIon hnbInn.
In numorosns ocnsIonos, y uosuos uo uoformInnuos nconfocI
mIonfos, Ins mIIIcIns o sus confrnuIcforos hncon ncInrncIonos,
nuvorfoncIns, uonuncIns o nmonnzns n frnvos uo InscrIcIonos
quo nnrocon on Ins nrouos.
Ior ojomIo, frns In uosnnrIcIon uo un jovon, nI nrocor sIn
cnusn rnzonnbIo, Ins mIIIcIns nnuncInron on Ins nrouos y muros
^u, nusu11us nu 1u uesaa1e1nus, rosonuIonuo con oIIo n
rumoros n frnvos uo Ios cunIos so Ios rosonsnbIIIznbn uoI hocho.
In ofrn ocnsIon, on cnmbIo, nsosInnron un mnosfro quIon, sogun
oIIos, fonn uomnsInuos noxos con oI gobIorno. II Iofroro on osfn
oorfunIunu fuo 1u1 u11u1u ) u1 1n1u1nan1e ue 1a 11sa
11a.
TnmbIon sus onomIgos omIonn oI mIsmo mouIo nrn onvInr sus
monsnjos In Ios bnrrIos vocInos, uonuo os vox ouII oI rochnzo n
In nccIon mIIIcInnn, os frocuonfo onconfrnr Infns como un n111
95
1anu ueue se1 1u an1u, 1u +e1nu u 1u ases1nu n1a1u. A Io cunI
Ins mIIIcIns rosonuon con ofrns uoI fIo nu gue1enus saus n1
u111as n1 a1an1111a1es
6l
.
o osfo mouo, n frnvos uo Ins nrouos, Ios hnbIfnnfos uo osfos
bnrrIos so onfornn on sIIoncIo uo Ios vnIvonos uo In guorrn y uo In
nnrIcIon uo nuovos onomIgos, no soIo nrn Ios mIIIcInnos, sIno
fnmbIon nrn oIIos como hnbIfnnfos uo un socfor mIIIcInno.
SI !AS MI!ICIAS O OS C!IA ITOCIS Q!II
Isfo yn so vIno n comonor uosuos uo quo onfro In mI
IIcIn, quo yn comonznron n IImInr oI bnrrIo uosuo nh
comonzo In frnnquIIIunu on oI bnrrIo
62
.
II confrnsfo onfro oI nnfos y oI uosuos uo Ins mIIIcIns os ovI
uonfo. !n mnyorn uo osfos bnrrIos hnn nsnuo uo un osfnuo uo
zozobrn y uosrofoccIon n uno uo roInfIvn frnnquIIIunu, or Io
monos on roIncIon con In ngrosIon ormnnonfo uo bnnuns y I
IIos, oro, sobro fouo, uo uoIIncuonfos monoros. !n ofIcncIn uo In
nccIon uo In mIIIcIn, on formInos uo ofrocor sogurIunu n In obIn
cIon, confInun mnnfonIonuo nIvoIos nIfos uo roconocImIonfo y
rosofo. A frnvos uo su nccIonnr oIIns hnn gonornuo un cIorfo
oruonnmIonfo Insfnurnn rogIns uo comorfnmIonfo y unn jornr
qun on In quo oIIos son In mnxImn nuforIunu.
II forrono InIcInI nrn su InsorcIon on Ios bnrrIos ouInros so
Io uIsufnron con Ins bnnuns y Ios IIIos, no roInmonfo con oI
Isfnuo, quo fIgurn, no obsfnnfo, como su mnxImo confonuor
IuooIogIco y oIfIco. Y os quo, sI bIon no ouomos hnbInr uo
mnnorn gonornIIznun uo In nusoncIn uoI Isfnuo sIno mns bIon uo
unns formns uIforoncInuns y hoforogonons uo rosoncIn osfnfnI,
6l. IbIu.
62. TosfImonIo uo Infogrnnfo uo un gruo uo mujoros. Socfor uo InfIuoncIn mIIIcInnn.
InfrovIsfn coIocfIvn. UO! 006.
96
Io quo s os cIorfo os quo In grnn mnyorn uo Ios bnrrIos ouInros
on In cIuunu hnn roscInuIuo uo In fuorzn ubIIcn y uo Ins nuforI
unuos juuIcInIos como roforonfos uo roguIncIon uo Ios confIIcfos,
grnnuos y oquonos.
Uon Ins mIIIcIns, muchos bnrrIos uojnron uo sor forrono uo
nnuIo
1uanuu esa en1e nu ex1s11a, uanuu n1 s1gu1e1a se u1a
1a/1a1 ue esas u1an1za1unes, a111 se uu111an 1u/us ) a
nusu11us u1n nus 1u1e1a... a11 11ea/a 1a
u111a, en11a/a ) +u1+1a ) sa11a e11us nu a+e11ua/an 1a
en1e u1 a11 `111anuu +11u` en 1as esgu1nas ) +1enuu a +e1
a gu1n 1u/a/an e1 ne1au11u... a nusu11us nu nus 1u1e
1a nau1e, nusu11us +1+1anus, ne)u1 u11u, a 1a ue11+a
63
.
Ioro Ins mIIIcIns, como oI Isfnuo, hnn oruIuo oco n oco
osfo monooIIo uo In sogurIunu. In Ios nnos rocIonfos nnrocon
ofros ncforos y oforfns quo gonornn nuovns y mns uIfcIIos conuI
cIonos uo comofoncIn nufouofonsns, bnnuns quo cuIunn oI bn
rrIo, comIfos uo vIgIInncIn comunIfnrIn, cooornfIvns uo vIgIInn
cIn rIvnun y nrnmIIIfnros. Uomo sI osfo fuorn oco, nIgunns
mIIIcIns uonuncInn In oxIsfoncIn uo bnnuns quo nuofnn oI nom
bro uo mIIIcIns y uo nIgunns uo sus rncfIcns como unn formn uo
gnnnr roconocImIonfo nnfo sus comunIunuos 111us u1s11azauus
ue n1111as, uIcon, oro quo uIsfnn rofununmonfo uo In +e1ua
ue1a n1111a.
In sumn, como bIon Io oxrosnbn uo mnnorn IronIcn un obIn
uor, uo In fnIfn uo sogurIunu on In quo so onconfrnbnn hnco nIgu
nos nnos, hnn nsnuo n unn sIfuncIon uo sobrovIgIInncIn 1u)
es1anus sue1u1uauus su/e 1a u111a, a11u11a e1 e)111u, nus
+1s11an 1us a1an1111a1es ) 1aen 1unuas 1us n1111anus
64
.
63. InfrovIsfn OU 0l2.
64. InfrovIsfn V 008.
9?
Aufodofonsns conunIfnrIns
1u1 agu1 aua ua1 u1ua 1u su)u. Isfn frnso orfonoco n un
obInuor uo In zonn, cooruInnuor uo un gruo quo so uofIno ox
IcIfnmonfo como nufouofonsn. Sunus una au1uue1ensa gue
au)a 1us 1uesus u1an1za11+us ue1 /a111u, nu 1unu+1enuu 1a
ue11a s1nu 1e1us ue ue1ensa u1e11+a...
65
.
II gruo osfn conformnuo rIncInImonfo or jovonos y fIono
su nsIonfo uosuo rIncIIos uo Ios nnos 90 on In zonn noroccIuon
fnI. ncIoron como un comnnuo nrmnuo IIgnuo nI IjorcIfo uo
!IborncIon ncIonnI uonomInnuo Uomnnuos uo !osIsfoncIn Io
uInr U.!.I. AI comIonzo ronIIznron IImIozn confrn uoIIncuon
fos y nuofnron unn oIfIcn oxnnsIonIsfn, on Io cunI concorun
bnn orfocfnmonfo con Ins rncfIcns uo Ios gruos mIIIcInnos yn
oxIsfonfos on In cIuunu. SIn ombnrgo, onfro sus uIrIgonfos no
oxIsfn In InfoncIon uocInrnun uo convorfIrso on mIIIcIns quornn
romor con In Iuon uo IImIozn y romovor mns nmIInmonfo un
frnbnjo oIfIco y socInI. As quo In rImorn fnso, on In quo ncfun
ron como mIIIcIns, on nrfo so jusfIfIcnbn como unn mnnorn uo
nbrIrso un Iugnr uonuo royocfnr oI frnbnjo y como unn nocosI
unu nnfo oI nugo uo In uoIIncuoncIn.
!nIunmonfo sus Infogrnnfos fuoron roomInznuos or ofrns
gonorncIonos uo jovonos quo Io hnn unuo nuovns cnrncforsfIcns
nI gruo y nI frnbnjo quo ronIIznn. Isfos nuovos jovonos no cuon
fnn yn con In InfIuoncIn uoI movImIonfo osfuuInnfII y uo In IzquIor
un crocIoron on un nmbIonfo roIcIo n un mnyor confncfo con
Ins nrmns, In mnrIhunnn, y unn cIorfn roforIcn quo hnbIn uo Ios uo
rochos humnnos, In nrfIcIncIon, In uomocrncIn y In nz. Isfo
ormIfo Inforrofnr on cIorfn mouIun Ins fonsIonos ormnnonfos
onfro oIIos on forno nI oso osocfIco quo uoborn unrso nI frnbn
jo mIIIfnr o nI comunIfnrIo.
65. Infogrnnfo uo nufouofonsn. InfrovIsfn OU 0l6.
98
In unn y ofrn osIcIon oI crIforIo os cInro uofonuor su forrIfo
rIo, no ormIfIr quo ofros so vnynn n unr oruonos nII y mnnfonor
In nuforIunu y oI roconocImIonfo gnnnuo on oI socfor. Ior oIIo,
nunquo no ronIIznn unn ncfIvIunu uo coInuurn, s mnnfIonon unn
ncfIfuu y unns osfrnfogIns ormnnonfos uo vIgIInncIn confIosnn
quo no usnn Ins nrmns nrn njusfIcInr, oro fnmoco uouon
ormIfIr quo so Ignoro quo Ins fIonon, uos oIIo fnmbIon hnco
nrfo uo In uofonsn, or vn uIsunsIvn. In cnso uo robos, or
ojomIo, nunquo nIgunns orsonns uoI bnrrIo oInon quo uobo
rnn mnfnr n Ios Inuronos no Io hnn hocho Ins nrmns soIo son om
Ionuns como osfrnfogIn nrn gnrnnfIznr oI rosofo y ncnfnmIonfo
uo sus oruonos. Sogun ofro Infogrnnfo uoI gruo, on cnso uo ro
bos
Homos cnfurnuo n Ios Inuronos so hnn norronuo so hn
hnbInuo con In fnmIIIn y so Ios hn oxIIcnuo cunIos son
nuosfrns conuIcIonos uo rosofo hncIn oI bnrrIo
66
.
Hnn sufrIuo nfnquos nrmnuos uIrocfos uo ofros gruos y, on
cIorfn formn, su rosuosfn hn sorvIuo nrn gnnnr rosofo y nrn
quo ofros gruos uo In zonn, nnfos ronuonfos, quIornn uInIognr
sobro oI confIIcfo. In osfos cnsos so ncfIvn In osfrucfurn mIIIfnr,
Io cunI Ios ormIfo roforznr oI crIforIo uo quo 1as a1nas s1u
es1n es a1a a1ua1 a 1a ue1ens1+a.
Is frocuonfo quo rocIbnn uomnnuns uo InforvoncIon on nsun
fos vocInnIos o fnmIIInros. In osfos cnsos no quIoron InvoIucrnr
so, o InforvIonon como nmIgnbIos comonouoros, oro Infonfnn
uo orsunuIr n In gonfo nrn quo uso Ins vns formnIos y, on fouo
cnso, nrn quo no convIorfnn on ubIIcos Ios robIomns rIvnuos.
Isfn Inbor uo vIgIInncIn os combInnun con su frnbnjo on uIvor
sns orgnnIzncIonos socInIos como In nccIon comunnI y Ios gruos
juvonIIos, Io mIsmo quo con oI ImuIso n cIorfns ncfIvIunuos ouu
66. IbIu.
99
cnfIvns, rocronfIvns, ofc. Auomns, uIfImnmonfo hnn osfnbIocIuo
roIncIonos con In numInIsfrncIon munIcInI y osfnn nronuIonuo
n gosfIonnr rocursos nrn In ronIIzncIon uo sus royocfos.
!OS IIICTOS I !A COMIITICIA
In Ios uIfImos nnos hny un nuovo fncfor quo hn cnmbInuo
rnuIcnImonfo In sIfuncIon con rosocfo n Ios InIcIos uo su nccIo
nnr hnn numonfnuo Ins comofoncIns. In oI rImor orouo oI
onomIgo orn cInro Ios uoIIncuonfos. Hoy so oncuonfrnn rouonuos
uo mIIIcIns, mIIIcIns roInsorfnuns, bnnuns y Ins uonomInnuns
nnfImIIIcIns. Unun uno uo oIIos sIgnIfIcn unn nmonnzn nrn oI
confroI uoI forrIforIo. Ioro, nI mIsmo fIomo, oIIos son onomIgos
nrn Ios uomns gruos. !ns mIIIcIns croon quo son IIIos Ios I
IIos croon quo son mIIIcIns. Y osfn mIsmn Imngon os In quo oIIos
hnn consfruIuo on roIncIon con Ios ofros. AI rogunfnrsoIos or
Ins uIforoncIns o sImIIIfuuos quo orcIbon onfro Ios mIIIcInnos y
Ios IIIos, uno uo Ios mIombros uoI gruo rosonuo
Is quo Ios IIIos hnn hocho uo mIIIcIns on Ios bnrrIos y Io
hnn nronuIuo n Ins mIIIcIns cuIunn oI bnrrIo, vIgIInn y
ojocufnn nI mnn quo so Ios forcIo, nI mnn quo osfn onco
chInnnuo oI bnrrIo... hny IIIos quo hncon oI frnbnjo uo Ins
mIIIcIns oro fnmbIon hny mIIIcIns quo hncon oI frnbnjo
uo In uoIIncuoncIn
6?
.
Sogun oIIos Innfonn, os In mIsmn gonfo In quo soIIcIfn oI no
yo nrmnuo cunnuo so nIognn n InforvonIr on nIgun confIIcfo, on
osocInI uo nuoIo fnmIIInr o vocInnI, In gonfo Ios nmonnzn con
ncuuIr n ofros ncforos nrmnuos, cosn quo oIIos Inforrofnn como
uosIonIfnu uo In comunIunu. As quo, on un nmbIonfo on oI quo oI
gruo no osfn soguro uo In fIuoIIunu uo sus bnsos y osfns uo su
ofIcncIn como rofocforos, y uonuo hny sobrooforfn uo sogurI
6?. IbIu.
l00
unu, su unIcn snIIun os mnnfonor Ins nrmns y no ronuncInr n In
Imngon uo rofocforos y gunruInnos, uo Io confrnrIo so corro oI
rIosgo uo uosnnrocor como gruo.
!A IIISA I !A COM!IA
Sus orsocfIvns hncIn oI fufuro so hnIInn on osfn oncrucIjnun
croon quo no os osIbIo uosnrmnrso oro fnmoco comnrfon oI
quo In gonfo so nrmo uoI fouo, uos conocon Io oIIgroso quo os
oI uojnrso gnnnr or In IogIcn uo Ins nrmns InsIsfon on nosfnrIo
n In nz, oro fIonon quo sorfonr sIfuncIonos uo guorrn.
!o quo, or nhorn, Ios nroco unn snIIun os ImIomonfnr unn
oIfIcn uo uofonsn comunIfnrIn quo consIsfIrn on cronr unn
monfnIIunu uo vIgIInncIn onfro In gonfo, gue aua ua1 u1ue 1u
su)u y osfo nfonfo n Ios movImIonfos uoI bnrrIo osfnbIocor nIgu
nns nInrmns uosnrroIInr un Inn nrn ubIIcIfnr Ios oIIgros y Ins
nmonnzns, usnnuo Ios mouIos mnsIvos o ImIomonfnr unn rou uo
comunIcncIon vocInnI. Touo osfo ovIfnrn, sogun oIIos, osfnbIocor
oI sIsfomn uo coInuurn, fnn uIfunuIuo or fouo oI socfor, uos
/as1a un 1a su1a 1esen1a gue 1a en1e 1aa ) s1 sueue a1u,
se `asa 1a /u1a` ) se uenun1a e1 1e1u gue uu11a
68
.
IIIos vIgIInn or nhorn oI bnrrIo In oIIcn snbo quo fIonon
nrmns oro osfo no os un ImouImonfo nrn quo oI gruo soIIcIfo
In rosoncIn uo In oIIcn y foorIcnmonfo, nunquo con uosconfInn
zn, In noyo. Is ns como
So osfn Iogrnnuo quo con Ios comIfos uo cunurn oIIos mIs
mos so rosfon vIgIInncIn y uonuncIon Ios hochos nnormn
Ios quo so rosonfnn... so rocomIonun onfoncos quo nnfo un
hocho sosochoso IInmon n In oIIcn
69
.
68. IbIu.
69. IbIu.
l0l
Ior uIfImo, no oncuonfrnn oxfrnno nI IncomnfIbIo con su
ncfIvIunu como gruo In uofonsn uo In cIvIIIunu, uo In uomocrn
cIn, uo Ios uorochos humnnos y uo In jusfIcIn uoI Isfnuo. !snn Ins
vns InsfIfucIonnIos nrn nuquIrIr rocursos y sorvIr n sus comunI
unuos y fIonon on sus Innos In nrfIcIncIon oIfIcn, nrn Io cunI
Infonfnn romovor gruos o Iuons nIfornnfIvns, no frnuIcIonnIos y
no cIIonfoIIsfns.
uovos gunrdIns bnrrInIos
!n oquono socfor uo In zonn noroccIuonfnI, frnuIcIonnImonfo
oIIgroso y a11en1e, os or osfos uns oI forrIforIo uo nccIon uo
un gruo uo jovonos quo combInnn con bnsfnnfo uosonfnuo nc
cIonos IognIos y nccIonos quo no oncnjnn muy bIon on Ios crIfo
rIos uo In IognIIunu. II socfor so hn conocIuo como forrIforIo uo
IIIos. VnrIos uo Ios ncfunIos Infogrnnfos uoI gruo fIonon frnyoc
forIn uoIIcfIvn y osIbIomonfo ojorcon, on nrnIoIo con In ncfIvI
unu comunIfnrIn, ofros ofIcIos InconfosnbIos.
In nnos nnforIoros oI socfor so cnrncforIzo or In rosoncIn uo
unn bnnun fuorfo, con un nombro rosofnbIo on In zonn, Inzos y
vncuIos con ofrns bnnuns fuorfos uo In cIuunu. Sus Infogrnnfos
robnbnn n Ios mIsmos vocInos, n Ios nogocIos, n Ios cnrros surfI
uoros uo gnsoosns, Iocho o nbnrrofos y n Ios busos y fnxIsfns. A
osfn sIfuncIon, quo yn orn sufIcIonfomonfo grnvo nrn oI socfor,
so sumo In confronfncIon con ofrns bnnuns vocInns or oI confroI
uo forrIforIos. II rosuIfnuo uo osfn guorrn fuo, nnfurnImonfo, In
InsfnurncIon uo un nmbIonfo ormnnonfo uo mIouo, InsogurIunu
y zozobrn In muorfo uo muchos uo Ios Infogrnnfos uo osfos gru
os y uo obInuoros quo nnun fonnn quo vor con oI confIIcfo y,
osocInImonfo, In osfIgmnfIzncIon uoI bnrrIo como un Iugnr oII
groso. o osn oocn Ios jovonos ncfunIos hnbInn uo hnborso gn
nnuo una ue11a gue nu e1a ue unu.
l02
VnrIos uo Ios Iuoros uo osfo onfronfnmIonfo onfro bnnuns fuo
ron nsosInnuos y ofros oncnrcoInuos or osfn vn fuo mongunnuo
In nguuozn uoI onfronfnmIonfo. o obsfnnfo, oI osfIgmn uo osfo
socfor confInuo y, sIguIonuo osfo rnsfro, IIognron Ins mIIIcIns.
So frnfnbn uo nfruIIoros uo Uoosorcom, uo mIIIcIns IognIIzn
uns on oI ncfo uo l994. II rochnzo n Ios mIIIcInnos fuo vIscornI
or nrfo uo In gonfo uoI bnrrIo, uos, nunquo nhorn Ins mIIIcIns
no vInIornn on Inn uo oxformInIo, fonnn uo fouos mouos In
Imngon uo sor onomIgos uo Ios IIIos, nInbrn osfn quo on oI con
foxfo uo roIncIon con Ios mIIIcInnos fIono un sIgnIfIcnuo nmbIvn
Ionfo yn quo nrron or IgunI nI sIcnrIo, nI Inuron o nI mnrI
hunnoro. Hubo nIgunos connfos uo rosIsfoncIn orgnnIznun n Ios
mIIIcInnos oro muy ronfo, como ofocfo uo un ncfo ronIIznuo
onfro osfns y ofrns bnnuns uoI socfor, so rofIrnron uoI bnrrIo. Iso
ovIfo, sogun oIIos, gue 1u/1e1a gue saa11us a /a1a.
!os jovonos uo osfo gruo, nunquo no hncnn nrfo uIrocfn uoI
ncfo, so sumnron n osfo rocoso y nuofnron Ios crIforIos nII
osfIuInuos, onfro Ios cunIos so IncIun no ronIIznr ncfIvIunuos
uoIIcfIvns on Ios bnrrIos, no InvnsIon uo forrIforIos, cuIunr oI
bnrrIo mouInnfo coInuurn y ormIso nrn cIrcuInr IIbromonfo or
Ios uIforonfos bnrrIos uo In zonn.
In osfns cIrcunsfnncIns Ios jovonos consIuornron quo orn Im
orfnnfo gnnnr un nuovo IIuornzgo y, mouInnfo ncfIvIunuos comu
nIfnrIns, cnmbInr In Imngon uoI socfor. Su nccIon como gruo
comonzo con In ronIIzncIon uo ncfIvIunuos uo nsoo, orquo us1e
ues sa/en nos uIcon gue unu /a111enuu se ana 1a en1e, on Io
cunI coIncIuon con ofros gruos lmIIIcInnos y bnnuns quo hnn
hocho uo fnIos ncfIvIunuos unn uo Ins rIncInIos fuonfos uo IogI
fImncIon uo su nccIonnr on Ios bnrrIos.
Ofrn uo sus ncfIvIunuos rIncInIos os In uo In coInuurn, con Io
quo so onon n fono con unn fonuoncIn fuorfo on oI socfor hncIn
l03
osfo fIo uo vIgIInncIn rIvnun. Sogun su roInfo
1us +e1nus a1euanus )a es1a/an u1an1zauus unu e1a
uu1es... en1unes se 1uusu ue gue s1 nusu11us 1an/1n
nus 1/anus a u1an1za1, en1unes 1an/1n ue/1anus e
1a1 ) s1 nu, se 1/an a +en11 e1auu1es ue u11u 1auu a1a
a
?0
.
o osfo mouo, coInr, cuIunr oI bnrrIo, so rosonfn como In
nuovn oxIgoncIn uoI mouIo. Inrn oIIo consuIfnron n In comunIunu
n frnvos uo un IognbIo uonuo so ofrocn un nquofo uo sorvIcIos
comunIfnrIos, IncIuIun In coInuurn
?l
. osuos uo obfonor unn
rosuosfn nfIrmnfIvn n su ofrocImIonfo or nrfo uo In mnyorn uo
Ins fnmIIIns y comorcInnfos uoI socfor, osfn ncfIvIunu omozo n
uosnrroIInrso on Ins nochos, nunquo hny fnmbIon un convonIo
fncIfo nrn cuIunr oI socfor on fouo momonfo.
AIgunos uo oIIos roconocon ufIIIznr nrmns nrn uosnrroIInr
osfn Inbor, nunquo soIo son on cnsos oxfromos. !n oIIcn snbo uo
osfn ncfIvIunu, uosfo quo cunnuo vnn or nII von n Ios coInuoros
ronunnuo oro no nsn nnun. SoIo uos vocos Ios hnn Incnufnuo
Ins nrmns ofrns fnnfns hnn nogocInuo con oIIos. Ioro In mnyorn
uo Ins vocos, 1us u111as se 1aen 1us ue 1a +1s1a u1ua
?2
.
AI Inuo uo osfn Inbor uo vIgIInncIn rosfnn sorvIcIos ocnsIonn
Ios vnrIos, como nyuunr n sncnr un onformo uo In cnsn, nrnr un
?0. Infogrnnfo uoI gruo. Zonn noroccIuonfnI. InfrovIsfn coIocfIvn OU0l0.
?l. II IognbIo fonn In sIguIonfo InscrIcIon gue1enus 1n+11a1 a 1uua 1a unun1uau
ue1 se1u1 a a1111a1 ue 1a Tn1n ) ue1 1an/1u gue gue1enus /11nua11es en 1us
s1u1en1es ase1us .seu ) 1e11a)e, 1111an1a, 1e1ea1n ) u11u1a. 1a1a es1u
es neesa11u gue nus u1a/u1en un una uu1a senana1 ue 5o00 a1a u1a/u1a1
un 1us +111an1es gue es1n 1es1anuu e1 se1+11u.
?2. !n InforvoncIon uoI ConornI AIfrouo SnIgnuo, on un uobnfo ronIIznuo on oI Uoncojo
uo MouoIIn, rnfIfIcn osfn nfIrmncIon. Sogun oI, 1a) an11uau ue e1auu1es en 1us
/a111us, e1u sun 11a1as`. ^u 1us 1euenus u1gue nu es1anus su1u1unanuu
naua es1anus 1eanuu un un1111u ) en neu1u ue 1uuu nus es1n a)uuanuu a
1es1a1 un se1+11u. Acfn o. 254. MouoIIn, ngosfo 9 uo l996, . 83.
l04
fnxI, ncomnnnr borrnchos, ofc
?3
. Uon In ncfIvIunu uo rocIcInjo
buscnn fnmbIon nIgunns fInnnzns y Ios rocorrIuos uo Ios uomIn
gos sIrvon n ofocfos uo rocnuunr In cuofn or vIgIInncIn y oI mn
forInI uo uoshocho.
Auomns uo In combInncIon uo ncfIvIunuos uo fIo uoorfIvo,
cuIfurnI o uo vIgIInncIn os Imorfnnfo uosfncnr nIgunos couIgos
quo rIgon su nccIonnr
!osofo n Ios fronforns bnrrInIos !os ImIfos uoI bnrrIo
son fnmbIon Ios ImIfos uo Io quo nrn oIIos os ormIfIuo o rohI
bIuo. IIonsnn quo Io quo Ios uIforoncIn uo ofros gruos os quo
oIIos ncofnn n fouo oI munuo on su zonn ... agu1 nu se u1s11
n1na n1 a1 +11usu n1 a1 1au1n n1 a1 1unusexua1... u1 gu
u1gue 1uuus 1enenus ue1e1u a +1+11, s1en1e ) uanuu unu
sea u11e1u osfo os, quo no enu11ne su roIo bnrrIo robnnuo
on oI
?4
. Ior fnnfo, In romIsn bnsIcn fronfo nI robo os quo In Infn
uobo buscnrso, oro uonuo oIIn osfn, os uocIr, no on oI roIo
socfor sIno uonuo Ios rIcos. !oconocon quo osfo gonorn un uos
InznmIonfo uoI robIomn uo sogurIunu oro su uIvIsn uo sonfI
uo comun os quo cnun socfor uobo cuIunrso n s mIsmo as1
unu nusu11us es1anus u1uanuu u1 agu1, 1a uens en1e 1an
/1n ueue u1ua1 u1 a11. In osfo nsocfo roconocon oI vnIor
osIfIvo uo Ins mIIIcIns, on uonuo oIIns Imonon oI rosofo on oI
socfor uonuo no son mIIIcInnos Ios quo cuIunn, hnbrnn uo cuIunr
ofros, uo nII quo In Iuon quo fIonon sobro In cIuunu os quo 1uuu
/a111u 11ene, a 1a 11na1, su 1u1a 1e1a1a
?5
.
o InforvoncIon on confIIcfos orsonnIos !n obIncIon n
monuuo uomnnun su InforvoncIon on oI frnfnmIonfo n confIIcfos
?3. IuonfIcns ncfIvIunuos fuoron uoscrIfns or obInuoros uo un socfor corcnno nI quo
vonImos nIuuIonuo, oro ronIIznuns or Ins mIIIcIns.
?4. InfrovIsfn OU0l0.
?5. IbIu.
l05
uIvorsos y orsonnIos. Ioro, on osfo nsocfo, oIIos son mns rnuI
cnIos quo Ios nnforIoros snbon quo no son nI Ioy nI jusfIcIn y ro
conocon Io comIIcnuo quo os ojorcorIn. Ior fnnfo hny unn rohI
bIcIon oxIcIfn uo InforvonIr on osfos nsunfos. SIn ombnrgo, ro
conocon quo osfo crIforIo os uno uo Ios mns uIfcIIos uo mnnfo
nor ununs Ins consfnnfos uomnnuns uo In obIncIon.
IrohIbIcIon doI consuno do Ins rochos o In oxorIoncIn
con Ios oxcosos uo In urogn y sus InuosonbIos consocuoncIns
nronuIoron quo oIIo Ios uouo cronr /1unas Infornns y convor
fIrIos on bInnco fncII uo sus onomIgos. Ior oso no ormIfon oI
consumo uo Ins 1ueuas uos snbon quo un jovon bnjo Ios ofocfos
uo osfn urogn uouo vIoInr Ins normns uo convIvoncIn.
Hnsfn nhorn no hnn onconfrnuo grnnuos uIfIcuIfnuos. Sus ors
ocfIvns son nmIInr oI frnbnjo socInI, buscnr nsosorn juruIcn
nrn nronuor n oInbornr y gosfIonnr royocfos con oI Isfnuo y
ns hncorso n unn souo roIn. !ocIonfomonfo so hnn InvoIucrnuo
on un movImIonfo oIfIco comunIfnrIo como nrfcIos uo unn
IIsfn n Ins Junfns AumInIsfrnuorns !ocnIos.
l06
UOU!!SIOIS
II rImor nsunfo uIgno uo consIuorncIon os oI roInfIvo n In
roIIforncIon uo gruos on nrmns, quo InuIcn unn ovIuonfo uosos
frucfurncIon uo In socIounu oro nnfos quo In roIIforncIon mIs
mn, su formn socInI uo oxIsfoncIn so convIorfo on oI mns crfIco
InuIcnuor uoI fIo uo uesua111zan1en1u ue1 ue1u su/e1anu
?6
.
!Ignuo n osfo nsunfo osfn nuomns In nfomIzncIon uo Ios roIos
gruos y In oruIun uo foun osIbIIIunu uo nrfIcuIncIonos mnyo
ros quo frnscIonunn In osfrucfurn uo In oquonn horun. InrocIorn
como sI oI uosfroznuo no fuorn soIo oI cuoro sobornno, on cunn
fo ncfor mncroosfnfnI y confro oxcIusIvo uo IogIfImIunu oIfIcn,
sIno fnmbIon Ins roIns sobornnns nrcInIos quo so osfnbIocon
uo mouo nrnsIfnrIo y snfoIIfnI con rosocfo nI ncfor osfnfnI con
frnI.
!o quo so consfIfuyo n mouo uo IogIcn Inmnnonfo uo In confIIc
fIvIunu grunI quo homos uoscrIfo os onfoncos unn osocIo uo
InoIucfnbIo uInsorn uo In socInbIIIunu, quo rouuco oI frnsvnso
uo Ios Inforosos y mofIvos uo In confronfncIon socInI gonornun,
uosuo In socIounu como orgnno Infogrnuo, hncIn In na1u1a1eza,
on cunnfo osconnrIo quo so consfIfuyo on In Iuchn mIsmn on for
no n cInusuIns oIomonfnIos uo fIo oIfIco y uo fIo socInI.
!n formn uo oxIsfoncIn socInI n In quo homos hocho roforoncIn
fIono quo vor con In comIojIzncIon uo Ins frnnsnccIonos y con In
consocuonfo uIfumInncIon uo Ins frnuIcIonnIos fronforns onfro Io
IognI y Io IIognI.
So confIgurnn ns unn sorIo uo Iuchns n rImorn vIsfn confrn
osfnfnIos quo, on vorunu, no fIonon oso cnrncfor, uos Ios ncforos
nnfIosfnfnIos cnsI sIomro formInnn convIrfIonuoso on ngonfos
InvoIunfnrIos n frnvos uo Ios cunIos so oxfIonuon rnsgos muy
?6. C!TII!!IZ, IrnncIsco. O. UIf, . 82.
l0?
nuforIfnrIos uoI ouor osfnfnI quo so oxrosnn, or ojomIo, mo
uInnfo Ins rncfIcns uo IImIozn socInI y mouInnfo In ImosIcIon
uo oquonos osnrfnnIsmos orIforIcos y mIcroosfnuos nbso
IufIsfns uo nuoIo mornI on Ios bnrrIos. As, oI Isfnuo nuforIfnrIo
y uosIogIfImnuo quo so combnfo so oxfIonuo n Ins zonns orIfo
rIcns on In fIgurn uo sus roIos onomIgos, cronnuo unn orosIon
nuIcIonnI on osfns zonns, uo suyo oxcIuIuns.
In sogunuo Iugnr, y uorIvnuo uo Io nnforIor, Ios confIIcfos ns
ngoncInuos yn no oxrosnn nfIunmonfo unn Iuchn socInI orIonfn
un hncIn Ins roIvInuIcncIonos quo oI concofo uo InsorcIon socInI
rorosonfn y so hnn fornnuo mns bIon confIIcfos boIIcos uo bnjn
InfonsIunu on Ios quo so uIsufn cIorfnmonfo oI confroI uo bIonos
o InfIuoncIns, IncIuIuos bIonos oIfIcos bnsIcos como In jusfIcIn y
oI confroI uo forrIforIos, oro on uonuo In vnrInbIo uo rorosonfn
cIon uo Inforosos socInIos o IuonIos oIfIcos so fornn cnun voz
mns cInrnmonfo un nsunfo nuforroforIuo Ios rorosonfnuos son
sIomro Ios roIos gruos quo uIcon rorosonfnr Inforosos co
munos n cIorfos socforos socInIos o n fouo oI uobIo. Isfo nroco
sor un rnsgo gonornI uo In vIoIoncIn coIombInnn, quo hn convorfI
uo on boIIcosIunu roconfrncfunI IncIuso Ios confIIcfos roInfIvos n
Ins Iuchns or frnnsformncIonos oIfIcns uomocrnfIznnfos, quo
so InscrIbIrnn uonfro uo In IogIcn uoI confrnfo socInI.
Isfn novounu Io quo hn rouucIuo os In oIovncIon uo In InufI
IIunu uo In roIn vIoIoncIn, uos, nunquo nIngunn vIoIoncIn os
ufII y monos nun jusfIfIcnbIo on osfos formInos, Io quo fuo unn voz
un confIIcfo boIIco jnIonnuo or In ufon, un cIorfo uosgnrrnrso
on os uoI fufuro, hoy so consfIfuyo on onfronfnmIonfo uo rofn
gunruIn quo rouuco uosnngro hncIn oI nsnuo, hncIn oI osfnuo
rosocInI y roconfrncfunI.
Ahorn bIon, rosocfo n In connofncIon quo fIono oI fonomono
nqu uoscrIfo, on formInos uo cuIfurn oIfIcn, vnIo In onn hncor
osfns brovos consIuorncIonos
l08
In rImor Iugnr, osfn osocIo uo uIsorsIon muIfIformo uo Ios
roforonfos uo nuforIunu vn on confrnvn uo cunIquIor orsocfIvn
uo consfruccIon uo un ofhos uomocrnfIco. !os ojomIos vIsfos
uojnn bIon cInro como Io quo so gosfIonn uo mouo InformnI y In
formn quo nsumo uIchn gosfIon, on Iugnr uo romocIonnr vnIoros
omnncInforIos, unn roIncIon n mouos mns bIon nuforIfnrIos y n
rocouImIonfos InsfrumonfnIIznuoros quo nguuIznn Ins conuIcIo
nos uo cooxIsfoncIn on In cIuunu.
In sogunuo formIno, oI Imncfo uososfrucfurnnfo uo osfo Iu
rnIIsmo uo oruonos souuoIognIos y souuooIfIcos os uIforon
cInI oro nqu Io uosfncnbIo os como Ins furbuIoncIns uosnfnuns
gonornn mnyor rocnrIounu on Ios socforos y orsonns mns vuI
nornbIos.
In gonornI, os oIovnusImo oI rocIo quo ngnn fouos Ios cIu
ununnos on formInos uo confInnzn on In Ioy, vnIor rofrIbufIvo uo
In uIscIIInn urbnnn y oxocfnfIvns osIfIvns on roIncIon con oI
rosofo uo Ins InsfIfucIonos y uo In normnfIvIunu cvIcn on gono
rnI. !o quo so vn oxfonuIonuo oIIgrosnmonfo os, on Iugnr uo In
nocosnrIn confInnzn on In noufrnIIunu, ImnrcInIIunu y jusfIcIn uo
Ins InsfIfucIonos, unn osocIo uo uIvIsn soIvnfIcn quo Imono oI
crIforIo sosgnunmonfo InuIvIuunIIsfn uoI s1+ese gu1en ueua.
Isfn IogIcn, como Io homos InsInunuo mns nrrIbn, fnvoroco uIvor
snmonfo y no fouos uouon consIuornrso sus vcfImns oro oI
royocfo ofIco y oIfIco uo cunIquIor socIounu rofrocouo sIn
uuun sogun oIIn nvnnzn.
o ofro Inuo, hny quo onfonuor osfns mounIIunuos uo uosor
uon, InIcInfIvns rIvnfIznnfos uo In jusfIcIn, monooIIos uo oquo
nos forrIforIos y omrosns oconomIcns IIognIos, no bnjo In ofIcn
sImIIsfn quo fIonuo n vIncuInrIos con un mouoIo ofIcocuIfurnI
orvorso quo Io gonornrn uIrocfnmonfo, sIno quo Io quo nnroco
cInrnmonfo nqu os mns bIon unn cIorfn vIrfuu oxnnsIvn uo osfns
rncfIcns sogun unn IogIcn quo ncomoun, orvIorfo y cron vnIoros
l09
uo mnnorn muy vnrInun. Muchns vocos hny rosIonos oxfornns
fnn ImorIosns quo Ins rncfIcns quo gonornn so InscrIbon on unn
uInnmIcn uo rosuosfns or oncImn uoI bIon y uoI mnI nos rofo
rImos n momonfos on Ios quo, or ojomIo, In obIncIon rocurro
n In nufouofonsn, ncosnun or sIfuncIonos ImIfos uo InsogurIunu.
!o quo nroco Ioorso onfro Inons on foun osfn uososfruc
furncIon os unn fonuoncIn muy fuorfo uo movIIIunu socInI quo,
soguro, no hn sIuo oncnusnun or unn cIuunu y, on gonornI, or
un ns quo hn uojnuo on In osfncnun Ins oxocfnfIvns uo grnnuos
gruos obIncIonnIos. !ns soIucIonos, or onuo, fIonon quo nrfIr
uo un IInmnuo n In socIounu on gonornI, nrn quo so roIonson Ios
rumbos y In uIroccIon quo so Io vIono unnuo n In cooxIsfoncIn
socInI. o or oIIo uouon uoscnIIfIcnrso Ins soIucIonos uo omor
goncIn y In rouosfns oungogIcns s on cnmbIo Ins vIsIonos
ofIcIonfIsfns, mIoos y rorosIvns quo uo mnnorn IrrosonsnbIo
suoIon Ioor osfos robIomns urbnnos como uosborunmIonfos
mnIIgnos y no como Io quo on vorunu son sIfuncIonos ImIfos n
Ins quo so von nbocnuns Ins comunIunuos quo quounn IIbrnuns n
sus roIns fuorzns, rocIsnmonfo on cIrcunsfnncIns on Ins cun
Ios fnIos fuorzns cnrocon uo ouor cohosIvo uobIuo n Ins uInnmI
cns uososfrucfurnnfos uo In socIounu mnyor on In quo so InscrI
bon.
ll0
I!ISITACI C!IICA
1T1^J1 1ea11anen1u ue 1s1uu1us 111n1nu11us e 1uen1111a1n
/111J1/11.
11anea1n e11uu111ana
/1ea11anen1u ue .n11s1s 1s1au1s11u1
IVO!!CI I !A TASA I!!TA A!A!, !MI!O I CASOS
Y IO!CITAJI I VA!IACI I !A MO!TA!IA VIO!ITA,
OC!!!IOS I MII!!
II!OO l98l l996
INDI- AO
CADOR 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996
TASA
BRUTA 11.8 11.7 11.6 13.2 16.2 18.1 19.8 25.6 29.2 36.8 43.2 38.2 33.2 30.8 26.9 24.7
NUMERO
DE CASOS 1627 1655 1682 1957 2453 2807 3132 4128 4785 6166 7376 6638 6301 5671 5003 4676
% DE
VARIACION * - 1.7 1.6 16.3 25.3 14.4 11.6 31.8 15.9 28.9 19.6 -10.0 -5.1 -10.0 -11.8 -6.5
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
30.0
35.0
40.0
45.0
11.8 11.7 11.6
13.2
16.2
18.1
19.8
25.6
29.2
36.8
43.2
38.2
33.2
30.8
26.9
24.7
1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996
T
A
S
A

P
O
R

D
I
E
Z

M
I
L

H
B
T
E
S
AO
lll
1T1^J1 1ea11anen1u ue 1s1uu1us 111n1nu11us e 1uen1111a1n
/111J1/11.
11anea1n e11uu111ana
/1ea11anen1u ue .n11s1s 1s1au1s11u1
AO
Sexo 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996
Masculino 848 893 871 1129 1611 1940 2269 3175 3856 5155 6158 5388 5122 4467 3856 3555
Femenino 57 55 38 64 87 95 127 175 203 295 437 446 426 320 273 278
Se Ignora - - - - - - - - - - - - - - - -
Total 905 948 909 1193 1698 2035 2396 3350 4059 5450 6595 5834 5548 4787 4129 3833
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996
T
A
S
A

X

D
I
E
Z

M
I
L

H
A
B
.
AO
MASCULINO FEMENINO
I!ISITACI C!IICA
IVO!!CI I! !MI!O I HOMICIIOS A!A!IS
OC!!!IOS I MII!!, SIC! SIXO
II!OO l98l l996
ll2
Zona Ao
1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996
1 7.8 8.1 10.1 12.6 18.0 21.3 24.0 31.1 38.0 50.9 51.2 42.8 33.7 26.6 24.0 23.4
2 7.4 8.4 7.4 10.1 11.6 13.6 13.8 21.4 25.8 34.8 47.7 38.6 35.3 31.4 23.3 22.8
3 21.5 18.1 20.0 21.8 26.4 28.5 32.7 43.1 43.1 61.1 75.1 76.1 75.5 64.0 56.1 44.5
4 5.6 8.2 8.0 8.1 8.0 12.2 11.5 14.5 18.2 21.7 25.7 21.0 19.1 19.0 18.4 16.3
5 22.9 26.5 21.2 17.6 16.3 14.9 24.2 23.5 22.0 25.4 24.1 20.5 20.1 14.7 16.7 16.0
6 9.5 11.1 11.9 12.4 14.9 13.5 14.7 20.6 23.7 25.3 35.8 32.9 25.3 20.1 17.5 19.6
Total 11.8 11.7 11.6 13.2 16.2 18.1 19.8 25.6 29.2 36.8 43.2 38.2 33.2 30.3 27.3 25.0
0.0
10.0
20.0
30.0
40.0
50.0
60.0
70.0
80.0
1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996
T
A
S
A

X

D
I
E
Z

M
I
L

H
B
T
E
S
AO
1 Nor-Oriental 2 Nor-Occidental 3 Centro-Oriental
4 Centro-Occidental 5 Sur-Oriental 6 Sur-Occidental
1T1^J1 1ea11anen1u ue 1s1uu1us 111n1nu11us e 1uen1111a1n
/111J1/11.
11anea1n e11uu111ana
/1ea11anen1u ue .n11s1s 1s1au1s11u1
I!ISITACI C!IICA
IVO!!CI I !AS TASAS A!A!IS I MO!TA!IA VIO!ITA
I MII!! SIC! ZOA I OC!!!ICIA
II!OO l98l l996
ll3
T!IS
UAIT!!O
MIIAUIOIS
I! UOI!IUTO
ll5
II confIIcfo socInI y oIfIco on In cIuunu uo MouoIIn, on Ios
nnos rocIonfos, so hn Iuo convIrfIonuo on mofIvo uo roocun
cIon y on objofo uo InforvoncIon, no soIo uosuo oI gobIorno IocnI
sIno uosuo uIvorsns InsfnncIns uo In socIounu cIvII.
Injo In Iuon uo mouIncIon homos Infonfnuo rounIr Ins rouos
fns uo nborunjo o InforvoncIon uo nIgunns uo Ins mnnIfosfncIonos
mns nguuns uo uIchn confIIcfIvIunu. Isfo nborunjo rosonfn unn
uobIo fncofn, uosuo oI unfo uo vIsfn uo In ngoncIn mouInuorn.
Sogun osfo crIforIo nnnIfIco mIrnromos, on rImor Iugnr, Ins ro
uosfns uoI gobIorno IocnI roIncIonnuns con oI fomn y quo so Ins
crIbon uonfro uo In oIfIcn uo sogurIunu uo In AIcnIun.
In sogunun InsfnncIn, voromos cunfro ojomIos uo mouIncIon
omronuIun or ncforos socInIos on oIIn so uoscrIbon uIvorsns
oxorIoncIns quo son rorosonfnfIvns uo Ins IogIcns y Ins InfoncIo
nnIIunuos con Ins cunIos In socIounu cIvII so movIIIzn nnfo oI con
fIIcfo.
!A AMIIST!AUI M!IUIIA!
S! ITI!VIUI I I! UOI!IUTO
!o quo consIuornromos nqu rosocfo uo osfo mouo uo mouIn
cIon sorn, on Io fununmonfnI, Ins oIfIcns uo In numInIsfrncIon
munIcInI nIrououor uo oIIns ourn vorso como onfrn on juogo In
InsfnncIn osfnfnI munIcInI, Io mIsmo quo oI Iugnr y nIcnnco uo
osfns oIfIcns fronfo n Ios confIIcfos urbnnos nqu consIuornuos.
ll6
l. !uIs AIfrouo !nmos Ioforo, nIcnIuo uo MouoIIn on oI orouo l992l995, os
consIuornuo como rIncInI rorosonfnnfo uo osfo crIforIo. Uon su rouosfn uo
CoroncIn IsfrnfogIcn In Iuon uo mnnojnr In cIuunu como unn omrosn, con nIfos
nIvoIos uo ronfnbIIIunu, so coIoco como roforonfo uo unn nIcnIun oxIfosn.
osnforfunnunmonfo, nuncn so cInrIfIco In uIforoncIn onfro oI mnnojo uo unn omrosn
quo fIono un nfnn IucrnfIvo y unn InsfIfucIon ubIIcn, cuyn ronfnbIIIunu uobo sor
socInI. o obsfnnfo, osfn rouosfn fomn fuorzn como oI mouoIo ofImo uo In
gosfIon ubIIcn on In cIuunu y on oI ns. Vonso nuomns, AIcnIun uo MouoIIn. IInn
uo uosnrroIIo, MouoIIn l995l99?. MouoIIn l996. Ings. l05ll3.
!n mouo uo uoIImIfnr oI nsunfo os confrnr In nfoncIon on oI
orIouo l995l99?, on In numInIsfrncIon uoI nIcnIuo SorgIo nrnn
jo, nrn obsorvnr como so InscrIbon osfos royocfos uo Inforvon
cIon on oI mnrco uo su oIfIcn gIobnI uo sogurIunu, y osfn, n su
voz, uonfro uoI Inn uo uosnrroIIo. Is uo nuvorfIr quo In orfInon
cIn uo uIchn uoIImIfncIon so jusfIfIcn or oI hocho uo quo os on
osfo orouo uonuo so consoIIunn Ios royocfos uo InforvoncIon
on Ios confIIcfos n Ios cunIos ouomos roforIrnos como royoc
fos uo InformouIncIon nI roIo fIomo, os fnmbIon on osfn nu
mInIsfrncIon uonuo oI robIomn uo In sogurIunu so vuoIvo fnn
crucInI quo so fornn on un nsunfo uo rImor oruon oIfIco. !n
roIn cnmnnn oIocfornI uoI nIcnIuo so forjo sobro oI Iomn 1un
seu11uau 1a/1 seu11uau, hnbIun cuonfn uo quo In InsogurIunu
y In vIoIoncIn ornn, nrn In oInIon ubIIcn uo In cIuunu, oI ro
bIomn confrnI.
!n sogurIdnd y In convIvoncIn on oI Inn
do dosnrroIIo do ModoIIn l995l99?
Ior mouIo uoI ncuoruo l9, uo junIo 2? uo l995, oI Uoncojo
MunIcInI nuofn IognImonfo oI Inn uo uosnrroIIo sobro Ios II
nonmIonfos uoI rogrnmn uo gobIorno uoI nIcnIuo oIocfo SorgIo
nrnnjo Ioroz. In osfo rogrnmn oI nIcnIuo roconoco su voIun
fnu uo confInunr con oI crIforIo goroncInI uo numInIsfrncIon quo
Imuso su nnfocosor AIfrouo !nmos
l
.
ll?
o so snbo muy bIon, or Io nII sonnInuo, quo sIgnIfIcn 111e
11u e1en1a1. Yn on oI Inn uo uosnrroIIo, foxfo nuofnuo uos
uos uo Ins rovIsIonos corrosonuIonfos, so InuIcn con mns cInrI
unu quo so frnfn
1e nane)a1 una une1n ue 1uuau en1uaua a 1a
une1111+1uau, 1a 1n1e1na1una11za1n ) 1a nuue1n1za
1n, 1uuu 1u ua1 1egu1e1e un suu11e en e1 ne)u1an1en1u
ue 1a a11uau ue +1ua ) un nue+u esguena ue u/e1na/1
11uau, sus1en1auu en 1a uesen11a11za1n ) e1 11ue1azu
una111uu. 1e1u n11anuu 1a1a e1 1u1u1u, so sIguo nfIr
mnnuo Iuogo on oI IInn es neesa11u 1eunue1 gue ue/e
nus 1ea11za1 1anues es1ue1zus a1a a1enue1 1u 1e1a1una
uu un 1a seu11uau, e1 en1eu ) 1a 1n+e1s1n su1a1, ese
1a1nen1e en euua1n
2
.
As formuInun, In InsIrncIon uo In oIfIcn munIcInI cInrn
monfo suboruInn Io socInI nI crIforIo uo In comofIfIvIunu.
o obsfnnfo Ios rIncIIos InsIrnuoros uocInrnuos, so uofInon
fros rIorIunuos bnsIcns, unu 1as nees1uaues ns sen11uas ue
1a unun1uau In sogurIunu, oI omIoo y In InvorsIon socInI
3
. So
gun uIchns rIorIunuos Ios IInonmIonfos gonornIos uo oIfIcn
sornn
: Iuscnr In sogurIunu y In convIvoncIn cIuununnn
: Incromonfnr In InvorsIon socInI
: IorfnIocor In ouucncIon
: ImuIsnr oI omIoo
Touo oIIo Infogrn In IInmnun osfrnfogIn uo uosnrroIIo socInI. II
mouo uo a11anza1 es1us u/)e11+us ) ua11es e1nanen1a en e1
neu1anu ) 1a1u 1azu
4
, sorn oIovnr In rouucfIvIunu urbnnn y
2. IbIu. Ing. l39
3. IbIu. Ing. l40
4. IbIu. Ing. l4l
ll8
roIcInr In mouornIzncIon oconomIcn uo In cIuunu. A oIIo so
orIonfn In sogunun osfrnfogIn uoI Inn, In osfrnfogIn uo uosnrroIIo
fsIco osncInI uo In rouucfIvIunu urbnnn, Io mIsmo quo In forco
rn, In osfrnfogIn uo uosnrroIIo InsfIfucIonnI.
Aqu In cuosfIon nroco InvorfIrso y Io socInI nsumIr unn fofnI
rIorIunu, uos Ins osfrnfogIns sogunun y forcorn so onfonuornn
como Insfrumonfos nrn a11anza1 In rImorn. o conformIunu
con osfos rIncIIos y su rIorIunu, oI Inn so roono fros fIos
uo objofIvos socInIos, uo uosnrroIIo fsIco osncInI, mouIo nm
bIonfo y rouucfIvIunu urbnnn y uo gobornnbIIIunu, uosnrroIIo
InsfIfucIonnI y nrfIcIncIon.
II rImor objofIvo socInI os oI uo sogurIunu y convIvoncIn cIu
ununnn Io sIguon Ios uo bIonosfnr socInI, ouucncIon y cuIfurn,
uoorfo y rocroncIon, y vIvIonun
5
.
II objofIvo uo sogurIunu y convIvoncIn cIuununnn so uosn
grogn on Ios sIguIonfos rouucIr Ins fnsns uo crImInnIIunu, rorI
mIr oI uoIIfo n corfo Inzo, rovonIr oI uoIIfo n mouInno y Inrgo
Inzo, 1ea1 nean1snus 1ea1es a1a 1a un+1+en1a a111a,
rouucIr Ios mnrgonos uo ImunIunu, 1u11a1 1a su1u1n a1
11a ue un1111us, aunana1 1us 1uesus ue 1e1nse11n gue
se ene1en y romovor In cuIfurn uo In convIvoncIn y In foIornn
cIn
6
.
!os objofIvos rosnIfnuos on In IIsfn nnforIor son oI mnrco uo
cInrnfIvo on oI cunI so InsIrn oI rogrnmn uo In OfIcInn uo Aso
sorn uo Inz y UonvIvoncIn y ofros rogrnmns uo monor roIIovo n
Ios quo nIuuIromos Iuogo.
o conformIunu con In nnforIor uosngrogncIon uoI objofIvo
socInI uo In sogurIunu y In convIvoncIn cIuununnn so royocfnn
Ins osfrnfogIns sIguIonfos mouornIznr Ios orgnnIsmos uo sogurI
5. IbIu. Ings. l45l48
6. IbIu. Ing. l45
ll9
unu, concrofnr con Ins InsfnncIns nncIonnIos mocnnIsmos nrn
mojornr In jusfIcIn, numonfo y uofncIon uo oquIos nrn fncIIIfnr
Inboros uo InfoIIgoncIn, ncfIvnr In rou socInI uo sogurIunu y con
vIvoncIn con rogrnmns uIrIgIuos n In obIncIon mns vuInornbIo,
gonornr omIoo y oIfIcns uIrIgIuns n unn mojor uIsfrIbucIon uoI
Ingroso, forfnIocor mocnnIsmos uo soIucIon ncfIcn uo confIIc
fos, rogrnmn uo uosnrmo confInuo y mnsIvo, ovnIunr Ios rogrn
mns uo roInsorcIon on In cIuunu, forfnIocor In concIIIncIon y Ios
confros uo concIIIncIon, y cronr oI mnrco juruIco nrn oI rogrn
mn uo rocurnuoros comunIfnrIos
?
.
II Inn rovo, on Io roInfIvo n osfos objofIvos socInIos, uos
1anues 1ns11unen1us quo son Ins CoroncIns SocInIos y In Aso
sorn uo Inz y UonvIvoncIn
8
.
!ns rImorns son, so uIco, oI Insfrumonfo rIncInI uo gosfIon
nrn oI Iogro uo Ios objofIvos on oI nron socInI y frnbnjnn funun
monfnImonfo con In rou uo sogurIunu socInI y convIvoncIn, un
1u1naua u1 1u1anas ) 1u)e1us u1111uus a 1us 1uus ue
u/1a1n ns u/1e ) +u1ne1a/1e
9
. Isfn rou InvoIucrn on su
rogrnmn Ios uo In !ou uo SoIIunrIunu SocInI ncIonnI quo so ojo
cufnn n frnvos uo In numInIsfrncIon munIcInI y con cofInnn
cIncIon uo In mIsmn.
Ior su nrfo, In Asosorn uo Inz y UonvIvoncIn hnbn sIuo cron
un on l993 como Insfrumonfo uo In nIcnIun nrn nrfIcInr on Ins
nogocIncIonos con In mIIIcIns, In UorrIonfo uo !onovncIon SocIn
IIsfn y on nIgunos ncfos con bnnuns on oI bnrrIo AnfIoquIn. 1s
/.1 un egu1u ue 11a/a)u gue /usa 1unu+e1 1a un+1+en1a
1uuauana au11anuu a 1a uns11u1n ue una u1111a ue su
1u1n a111a ue un1111us
l0
.
?. IbIu.
8. IbIu. Ings. l?5l?6.
9. IbIu. Ing. l?5.
l0. IbIu. Ing. l?6.
l20
Anfos uo onfrnr n uofnIInr Ios rogrnmns uo InformouIncIon uoI
Isfnuo IocnI convIono nuvorfIr quo hny nmbIguounu on In roIn
formuIncIon uo In oIfIcn uo uosnrroIIo socInI quo so quIoro co
Iocnr como rIorIfnrIn. Isfn nmbIguounu os uo suyo rovoInuorn,
nunquo Io fununmonfnI, como so vorn n confInuncIon, os quo oI
roIo gobIorno IocnI no uIsono uo grnn cnncIunu uo mouIfIcn
cIon uo Ios fonomonos quo on oI uIngnosfIco socInI uo In cIuunu
so fIIfIcnron como cnusn uo In confIIcfIvIunu y quo son fouos
oxrosIonos uo InoquIunu socInI
ll
. Auomns, Ins nccIonos omron
uIuns on ronIIunu rIvIIogInn nsunfos quo no cnbrn consIuornr
como uo oIfIcn socInI, fnIos como In InvorsIon on oquIos nrn
roforznr In sogurIunu, ofc.
AIgunns InIcInfIvns do ncIfIcncIon
In oI rosuuosfo uo InvorsIonos In Asosorn uo Inz y UonvI
voncIn cuonfn con unn nsIgnncIon uo l.000 mIIIonos uo osos
nnunIos, quo so InscrIbon on oI rosuuosfo uo MofrosogurIunu,
Io mIsmo quo oI rogrnmn 11ua a1a Juuus, quo cuonfn con ro
cursos uoI oruon uo l50 mIIIonos uo osos nI nno
l2
.
!o quo fuorn on In numInIsfrncIon nnforIor unn consojorn, on
In ncfunI so convIorfo on unn ofIcInn InuoonuIonfo con souo y
rocursos roIos. osuo nII so Infonfn nIIcnr n Ins bnnuns In Iuon
uo InforvoncIon or vn nogocInun, con oI roosIfo uo noufrnII
znr sus ncfIvIunuos uoIIcfIvns y onfronfnmIonfos mufuos.
!ns nccIonos uo osfn ofIcInn osfnn InsIrnuns, uo mouo oxI
cIfo y conscIonfo, or In Iuon uo In jusfIcIn nIfornnfIvn o InformnI.
Su uIrocfor concIbo oI rogrnmn como unn oIfIcn uo omorgon
cIn quo Infonfn rosonuor n In crIsIs uo In jusfIcIn y n su conso
ll. IbIu. Ings. 5l l00.
l2. !os unfos oxncfos sobro InvorsIonos on fouos Ios rogrnmns on l996 osfnn on AIcnIun
uo MouoIIn. Informo uo CosfIon uo un frnbnjo on oquIo, MouoIIn l99?.
l2l
cuoncIn InmouInfn In ImunIunu. Auomns, so InsIrn on Ios vnIo
ros cIvIIIsfns roIos uo un Isfnuo uo uorocho quo uobo rocuo
rnrso, uos, sogun sus roIns nInbrns, nuosfro Isfnuo hn oIvI
unuo In rncfIcn uoI mnnojo ncfIco uo Ios confIIcfos
l3
.
Tros son Ios momonfos on Ios quo so uIvIuo oI Inn oornfIvo
uo In OfIcInn uo Asosorn uo Inz y UonvIvoncIn
l4
oI rImoro, os oI
roconocImIonfo y ncorcnmIonfo n Ios ncforos on confIIcfo, nI
IgunI quo In InformouIncIon onfro oIIos oI sogunuo, os un ncom
nnnmIonfo quo IncIuyo rocosos uo roouucncIon y nIgunos nuxI
IIos oconomIcos oI forcoro, os oI momonfo roInfIvo n unn osocIo
uo roInsorcIon o IncororncIon n In socIounu y quo so uonomInn
1a111us ue 1un+1+en1a. Isfo os un momonfo suromnmonfo
comIIcnuo, uos so frnfn uo Iogrnr In uosncfIvncIon Ionn uo Ios
royocfos non snncfos uo Ios jovonos y su roconuuccIon ormn
nonfo hncIn In IognIIunu. Ioro In uouun socInI quo so fIono con
osfos gruos obIncIonnIos os onormo y no so uouo ngnr con
oxIguns nrfIuns uo uInoro, nI con rogrnmns uo omorgoncIn. !os
jovonos rocInmnn soIucIonos uo omIoo y ouucncIon nrn Ios
cunIos In cIuunu y nun oI ns no osfnn ronrnuos.
Aunquo os ImosIbIo osfnbIocor Ios unfos oxncfos roInfIvos n
jovonos en a1nas, su numoro os sufIcIonfomonfo grnnuo como
nrn fonor oxocfnfIvns ofImIsfns on roIncIon con Ios nIcnncos
socInIos uocIsIvos uo osfo rogrnmn, cuyo rosuuosfo nnunI os
oxIguo con rosocfo n Ins mofns quo so roono. Auomns, com
nrnnuoIo con oI rosuuosfo uo ofros rogrnmns quo nfIonuon
ofrns robIomnfIcns on In cIuunu os rouucIuo, sobro fouo cunnuo
so Ionsn on In rIorIunu quo fIono on oI Inn uo uosnrroIIo oI
nsunfo uo In sogurIunu y uo In convIvoncIn. Uomo ojomIo soIn
l3. InfrovIsfn con oI uIrocfor uo In ofIcInn uo Asosorn uo Inz y UonvIvoncIn. InfrovIsfn
V 002.
l4. !n uoscrIcIon uo objofIvos y osfrnfogIns uo In ofIcInn so hnIInn on oI foIIofo AIcnIun
uo MouoIIn. Asosorn uo Inz y UonvIvoncIn. MouoIIn, l996, . 8l0
l22
monfo, comnronso osfns cIfrns oI InsfIfufo MI !o, on soIo osfu
uIos y uIsonos sobro robIomnfIcn uoI ro MouoIIn, InvIrfIo on
l996 In sumn uo l.?82 mIIIonos uo osos y on sonsIbIIIzncIon
nmbIonfnI y aunanan1en1u su1a1 a u/1as 11s1as ) un1us
1111us ue gue/1auas, l.482 mIIIonos. Mofronrquos, on gosfIon
socInI, rocronfIvn y humnnn losfo so onfonuorn on oI sonfIuo uo
quo no so consfruyoron nuovos nrquos gnsfo 2.656 mIIIonos.
Tnn soIo como nufn uo comnrncIon, oI Inrquo uo Snn Anfo
nIo cosfo mns uo 9.500 mIIIonos uo osos In ronovncIon urbnnn
IInzn UvIcn uo UIsnoros so royocfn n un cosfo uo l8.000 mIIIo
nos. !os cosfos uoI Mofro son mns uIfcIIos uo usnr como formI
nos uo confrnsfo, oro bnsfo soIo rocorunr quo In uouun oxfornn
y nncIonnI or su concofo os uo l.?69 mIIIonos uo uoInros
l5
.
Isfo, nrn no hnbInr uo Ins InvorsIonos uuuosns, roforIuns n In
rIorIunu o orfInoncIn uo cIorfns obrns mIIIonnrIns como oI
IouIovnru uo Junn, oI uonfo uo In Mncnronn y oI royocfo uo
foIoforIco.
Isfo os sufIcIonfo nrn onuornr oI vorunuoro sonfIuo, nIcnn
co y ImIfos uo unn oIfIcn uo InforvoncIon ncfIcn uo Ios con
fIIcfos boIIcos on In cIuunu, Ios quo fIIfIcnn, sogun oI roIo Inn
uo gobIorno y uo uosnrroIIo, uno uo Ios robIomns mns urgonfos
uo In cIuunu oI uo In sogurIunu.
As uos, oI rogrnmn uo In OfIcInn uo Asosorn uo Inz y Uon
vIvoncIn, como foun In oIfIcn socInI uo In nIcnIun, rovoIn un
grnn uosbnInnco onfro Ios roosIfos uocInrnuos y Ins mouIuns
ofocfIvnmonfo nuofnuns. o ofro Inuo, oI funcIonnmIonfo mIsmo
uo uIcho rogrnmn os crIfIcnuo, sobro fouo uosuo oI concojo mu
nIcInI, on rnzon uo quo hn funcIonnuo como unn osocIo uo nI
cnIun nrnIoIn nrn In nz, os uocIr, como unn InsfIfucIon quo,
l5. !os unfos moncIonnuos hnn sIuo fomnuos uoI Informo uo CosfIon uo In AIcnIun
roforoncInuo on In nofn l2.
l23
oso n fonor rosonsnbIIIunuos uo gobIorno y uo Isfnuo, funcIo
nn nI mnrgon uo In osfrucfurn confrnI uoI munIcIIo. AIgunos con
cojnIos so rofIoron n osfo robIomn on formInos uo quo In ncfunI
numInIsfrncIon osfnrn mnnojnnuo nsunfos crucInIos uo nz como
sI so frnfnrn uo unn subconfrnfncIon con nrfIcuInros.
A osfn sIfuncIon osfn nsocInuo fnmbIon un cIorfo uosoncuon
fro on oI mnnojo uo In sogurIunu y In convIvoncIn on In cIuunu su
couo quo, unun In conuIcIon uo osfn ofIcInn, no os fncII unr un mn
nojo cooruInnuo n Ios Innos uo InforvoncIon y mouIncIon y so
rosonfnn consfnnfomonfo rocos, IncumIImIonfos y uomorns
quo ImIuon In ngIIIunu nocosnrIn on muchos uo osfos cnsos.
AuIcIonnImonfo, In coInborncIon uo Ins uomns InsfnncIns oncnr
gnuns uo In sogurIunu no nroco muy vInbIo y so rosonfnn or
fnnfo muchns uIfIcuIfnuos or ojomIo con In fIscnIn, quo hnco
soguImIonfo oIIcInI n muchos jovonos n Ios cunIos, or In vn uo
In OfIcInn uo Asosorn uo Inz y UonvIvoncIn, so Ios osfn unnuo un
frnfo uIsfInfo.
II Iugnr uo osfo rogrnmn uo mouIncIon on oI orgnnIgrnmn uoI
munIcIIo comorfn nuomns uIfIcuIfnuos on cunnfo n Ins roson
snbIIIunuos oIfIcns quo os osIbIo uomnnunr uo sus ojocuforos,
nI IgunI quo uIfIcuIfnuos roIncIonnuns con oI Iugnr robIomnfIco
quo so cron cunnuo, como Io sonnIn su roIo uIrocfor, oI so con
vIorfo on Isfnuo nrn Ios gruos con Ios cunIos so nogocIn, oro
nnfo Ins nuforIunuos confrnIos nroco osfnr mns on In sIfuncIon uo
un nrfIcuInr. As, oI rogrnmn ormnnoco on un vorunuoro IIm
bo oIfIco, frns Io cunI so ocuIfn, nnfo fouo, unn mnnorn romo
uInI, cIrcunsfnncInI y oco cohoronfo uo onfronfnr oI robIomn uo
In convIvoncIn. SIn ombnrgo, como oIfIcn uo sogurIunu os oIo
gInbIo on cunnfo consfIfuyo unn nIfornnfIvn n In urn rorosIon.
!n oIfIcn munIcInI orIonfnun n In nz y n In convIvoncIn no
so rouuco, or suuosfo, n osfo rogrnmn. HncIn osfo objofIvo so
l24
orIonfnn fnmbIon rogrnmns uo Ins socrofnrns uo CobIorno, uo
osnrroIIo UomunIfnrIo y uo IIonosfnr SocInI, onfro ofrns
l6
.
osuo In Socrofnrn uo CobIorno so uosnrroIInn rouosfns
quo nunfnn hncIn In confIIcfIvIunu, oro on formInos rovonfI
vos, n frnvos uo rogrnmns ouucnfIvos como oI uo Ios Uonsojos
uo UonvIvoncIn IsfuuInnfII y Ios Iromoforos y Cosforos uo Inz
l?
.
!n Socrofnrn uo IIonosfnr SocInI, or ojomIo, cooruInn oI
rogrnmn 11ua a1a Juuus. Su nombro os un Iomn sImIo y cn
IfnI on unn cIuunu uonuo so hn hocho oxouIfn In muorfo nrn
cunIquIorn. Su objofIvo fununmonfnI os ncorcnr In oIIcn n Ios
jovonos uo Ios bnrrIos. ncIo uo In concIoncIn uoI uosrosfIgIo
gnIonnfo uo osfo orgnnIsmo uo sogurIunu, comromofIuo, rI
moro, con oI uoIIfo on cnIIunu uo comIIco, y Iuogo con In roro
sIon brufnI y cIogn uo quo fuoron objofo Ios bnrrIos ouInros uo
In cIuunu.
Isfo rogrnmn IncIuyo rocosos uo cnncIfncIon y sonsIbIIIzn
cIon uo In oIIcn y oI ncorcnmIonfo n Ios jovonos uo Ios bnrrIos
n frnvos uo In fIgurn uo romoforos. Isfos, sInguInrmonfo, son jo
vonos muy corcnnos n Ios confIIcfos, uos son obInuoros uo bn
rrIos con muy buon IIuornzgo onfro Ios suyos y nIgunns vocos con
hIsforIn uo mIIIfnncIn ncfIvn on Ins confronfncIonos. Isfo rnsgo,
sIn uuun, os unn uo Ins forfnIozns uoI rogrnmn, uos os In IInvo
nrn onfrnr on confncfo, ouIfIcnnfo or cIorfo, con Ios jovonos
mns InvoIucrnuos on Ins guorrns. Uomo yn so InuIco, es un 1u
1ana un /a)1s1nu 1esuues1u, gue +a aue1aznuuse u1a a
u1a, un1u1ne se aue1azan 1as us1/111uaues ue 1a az en una
1uuau ne11ua en una u1nn1a ue ue11a nqu homos usnuo
Ins nInbrns foxfunIos uo su uIrocforn OIgn !ucn JImonoz, quIon
hoy vo con roocuncIon oI fufuro nrn snIIuns cIvIIIsfns y nc
l6. Informo uo CosfIon l.996. Ings. 55,46,5?.
l?. Informo uo CosfIon, l996, O. cIf. Ing. 4?.
l25
fIcns n Ios confIIcfos on In cIuunu, onfro Ins quo so uosfncn oI ro
grnmn 11ua a1a 1uuus, con sus romoforos, Ios sImnfIcnmonfo
IInmnuos 1au11nes ue 1a az
l8
.
!ns InforvoncIonos mouInuorns romovIuns or In numInIsfrn
cIon munIcInI, osocInImonfo Ins uo In OfIcInn uo Asosorn uo
Inz y UonvIvoncIn y VIun nrn Touos, no IncIuyon In Iuon uoI uos
nrmo y no son fnmoco unn nogocIncIon roInmonfo uIchn on
fro Isfnuo y ncforos UonfrnosfnfnIos. Inrocon mns bIon rogrn
mns uo nsIsfoncIn quo Infonfnn uosnrmnr Ios osrIfus, ofrocor nI
fornnfIvns uo InsorcIon socInI y Iogrnr, or osfn vn, In noufrnIIzn
cIon uo Ins nrmns. Son un comIomonfo n Ins oIfIcns rorosIvns,
quo sIguon forfnIocIonuoso
l9
y mosfrnnuo nuomns su InofIcncIn
oro, nuIcIonnImonfo, muosfrnn como oI Isfnuo fIono quo nogo
cInr In nz y In convIvoncIn, Io quo os, on rIncIIo, nnormnI on
unn uomocrncIn, como bIon Io sonnInrn oI uIrocfor uo In OfIcInn
uo Asosorn uo Inz y UonvIvoncIn, Junn CuIIIormo SouIvoun, on
sus InforvoncIonos nnfo oI Uoncojo
20
.
UonvIono fnmbIon nnofnr quo sI bIon osfns socrofnrns y on
gonornI Ios rogrnmns quo so nrfIcuInn n In osfrnfogIn uo uosnrro
IIo socInI, y or fnnfo n In oIfIcn uo nz y convIvoncIn, mnnojnn
un rosuuosfo suorIor n Ios uomns, oI gruoso uoI rosuuosfo
2l
munIcInI so mnnojn n frnvos uo InsfIfucIonos uosconfrnIIznuns y,
or Io fnnfo, In voIunfnu socInI uoI Inn uo gobIorno chocn fron
fnImonfo con In oscnsn mnnIobrnbIIIunu rosuuosfnI. !n osIbI
IIunu uo roorIonfnr Ins InvorsIonos osfn IImIfnun or In roor
cIon uo Ios cnIfnIos uIsonIbIos or nrfo uo In numInIsfrncIon
l8. !n uoscrIcIon uoI rogrnmn os fomnun, onfro ofrns fuonfos, uo In onfrovIsfn con In
uIrocforn uoI rogrnmn. InfrovIsfn V 004.
l9. Informo uo CosfIon, l996, Ings. 63 y 64.
20. Acfn uoI Uoncojo . l4, fob. l uo l995, Ing. ?0 y Acfn / 25, fob. l8 uo l995, Ing. 30.
2l. !n uIsfrIbucIon uoI rosuuosfo nrn oI orouo l995l99? on oI Inn uo uosnrroIIo.
O. UIf. Ings. 2l42l8.
l26
confrnI y or Ins rosonsnbIIIunuos fIjns n Ins quo uIcho rosu
uosfo uobo rosonuor
22
.
InInnco do gosfIon on nnforIn do sogurIdnd
!ocIonfomonfo In voouurn nI Inn uo uosnrroIIo ubIIco un
Informo sobro oI bnInnco uo gosfIon on mnforIn uo sogurIunu, uoI
cunI oxfrncfnmos Ios sIguIonfos unfos roIovnnfos nrn nuosfro
nnnIIsIs
23

: !os rosuIfnuos on nccIonos uo uosnrmo cIvII hnn sIuo nognfIvos,


uos Ios homIcIuIos or nrmn uo fuogo nIcnnznron oI 85 uoI fofnI
on l996 y uoI 9l on oI rImor frImosfro uo l99?
24
.
: !os nIvoIos uo crImInnIIunu numonfnron uurnnfo osfn numInIsfrn
cIon. Ior ojomIo Ios homIcIuIos, quo vonnn on uosconso uosuo
l99l, rovIrfIoron osn fonuoncIn y nsnron uo 3.98l on l995 n 4.449
on l996 oro fnmbIon hnn numonfnuo uoIIfos como In oxforsIon, oI
hurfo uo vohcuIos, In Irnforn forrosfro y oI hurfo bnncnrIo
25
.
: II gnsfo on sogurIunu hn osfnuo focnIIznuo on soIucIonos focnoIo
gIcns, sIn quo hnyn cnncIunu nrn nrovochnr uIchos mouIos. So
gun oI Informo, on l996 oI 65.8 uo Ins InvorsIonos fuo on oquIos
o ImIomonfos nrn Ios orgnnIsmos uo sogurIunu y romouInnuo
l99? os uoI 46.5
26
.
22. MIonfrns oI Inn uo InvorsIonos fIono un vnIor uo un bIIIon soIscIonfos froInfn y sIofo mII
cunfrocIonfos novonfn y cunfro mIIIonos ll63?.494 mIIIonos Ios rocursos uo In
numInIsfrncIon confrnI son uo 508. ??l mIIIonos. Isfo os, un 3l. IInn uo uosnrroIIo. O. UIf.
Ing. l33.
23. Informo uo Voouurn nI IInn uo osnrroIIo o. 2, ngosfo uo l99?. Mns uo voInfo
orgnnIzncIonos fIrmnn osfo Informo. In nuoInnfo nos roforIromos n oI como Informo
uo Voouurn.
24. Informo uo Voouurn, Ings. 5.
25. II robo uo mofos nso uo 2.?l? on l995 n 3.095 on l996 oI robo uo nufos nso on oI
mIsmo Inso uo 2.?28 n 2.962 In Irnforn forrosfro, uo 596 n 6l4 cnsos y oI hurfo
bnncnrIo, uo l00 n ll6 cnsos. IbIu, Ings. 6.
26. IbIu, Ings. l2. Vonso nuomns In nofn 24.
l2?
: !os rocursos uo In numInIsfrncIon juuIcInI nrocornn unr rovnIon
cIn n Ios Inforosos oconomIcos nnfos quo n uorochos fununmonfnIos
vuInornuos, como In vIun. As, nrn InvosfIgnr uoIIfos confrn In vIun,
In cIuunu uIsono uo 3 unIunuos conformnuns or 36 fIscnIos, mIon
frns quo nrn InvosfIgncIonos roIncIonnuns con uoIIfos confrn oI
nfrImonIo so cuonfn con l0 unIunuos conformnuns or l93 fIscn
Ios
2?
.
: Hny cnsI unn fofnI nusoncIn uo un sIsfomn nrn In nfoncIon uoI
monor Infrncfor. SoIo so cuonfn con 2 nIborguos nrn nfonuor n 200
monoros, cunnuo so roconoco on oI roIo uIngnosfIco gubornn
monfnI ly muchns ofrns fuonfos fnmbIon Io rovoInn quo oI ?0 uo
Ios uoIIfos, nroxImnunmonfo, Ios comofon monoros onfro Ios l4 y
Ios l8 nnos uo ounu. AuIcIonnImonfo, In numInIsfrncIon so roonn
romovor In rouuccIon uo In ImufnbIIIunu n l4 nnos, Io quo fnmo
co nyuunrn uos oI hncInnmIonfo cnrcoInrIo on IoIInvIsfn, quo os In
cnrcoI rIncInI uo MouoIIn os nInrmnnfo, yn quo fIono cnncIunu
nrn l.800 rosos y hoy nsnn uo 5.l36 Ios rocIusos on osfo onnI
28
.
: II Informo so rofIoro nognfIvnmonfo fnmbIon n Ios rogrnmns nrn
ImuIsnr In cuIfurn uo In cIvIIIunu y uo In convIvoncIn, nI IgunI quo
n Ios rogrnmns uo romocIon uo In nrfIcIncIon cIuununnn on
nsunfos uo sogurIunu
29
. In osfo uIfImo unfo so uIco quo Ios mocn
nIsmos uo nrfIcIncIon royocfnuos on In Ioy 62 uo l993 no so
cronron. Isfo coIncIuo con In roIfornun uonuncIn on oI Uoncojo
sobro In no ImIomonfncIon uoI ncuoruo 48 uo l995 quo fonn Iuon
fIco roosIfo.
: IInnImonfo, oI Informo hnbIn uo In fnIfn uo IIuornzgo y concorfncIon
uo In nIcnIun nrn nfronfnr oI robIomn uo sogurIunu on In cIuunu
30
.
So roconoco, sIn ombnrgo, quo In sogurIunu os unn mnforIn cnsI on
su fofnIIunu uoI oruon nncIonnI lojorcIfo, oIIcn, jusfIcIn y onIfon
2?. IbIu, Ings. 3l. In osfo oI Informo coIncIuo con Io oxuosfo or oI Iorsonoro MunIcInI
uo MouoIIn nnfo oI Uoncojo Acfn 23l, O cIf, Ings. 44 y 45.
28. IbIu, Ings. l0.
29. IbIu, Ings. l2 y l3.
30. IbIu, Ings. 8.
l28
cInrns son InsfnncIns uo oso oruon. Uon fouo, In sIfuncIon nmorI
fnrn quo oI nIcnIuo so usIorn nI fronfo uo In sIfuncIon y mosfrnrn
mnyor nrovochnmIonfo uo sus osIbIIIunuos uo InjoroncIn on osfo
unfo. A osfns uobIIIunuos so nfrIbuyo fnmbIon oI hocho uo quo In
gobornncIon, or su cuonfn y confrn In voIunfnu uo In roIn nIcnI
un, hnyn romovIuo In croncIon uo Ios gruos 1un+1+11 on In cIu
unu. II uocumonfo quo osfnmos cIfnnuo uocInrn quo fnIos gruos
son IIognIos on In cIuunu, uos su nombro mIsmo nIuuo n quo son
uue1a11+as rurnIos
3l
. Hnsfn oI mos uo nbrII uo l99? so conocn In
oxIsfoncIn uo l0 uo osfos gruos on MouoIIn
32
.
In snfosIs, In oIfIcn uo sogurIunu, nz y convIvoncIn, fnn
uosfncnun on oI Inn uo gobIorno munIcInI, no os uosnrroIInun
on In rncfIcn, como so muosfrn on oI nnnIIsIs uo Ios uos rogrn
mns uo InforvoncIon mouInuorn on oI confIIcfo y como Io InuIcn
oI bnInnco sobro sogurIunu. II Isfnuo IocnI so conuuco fronfo n
osfns mnforIns uo mouo Incohoronfo, uos nI fIomo quo rIvIIo
gIn unn roforIcn uomocrnfIcn fronfo nI confIIcfo y fronfo nI gobIor
no uo In cIuunu on gonornI, sus nccIonos sIguon mosfrnnuo como
orsIsfo un mouo frnuIcIonnImonfo rorosIvo uo Inforrofnr In
robIomnfIcn uo In sogurIunu nI IgunI quo un mouo uo onfonuor oI
mnnojo uo In cIuunu bnsfnnfo ronIuo con su sonfIuo socInI.
MIIAUI UIVI! I I! UOI!IUTO
!n ormnnoncIn uo un crocIuo numoro uo orgnnIzncIonos bn
rrInIos o uo InsfIfucIonos quo uosnrroIInn unn Inbor socInI con Ins
comunIunuos, on mouIo uo Ios confIIcfos quo hnn nfocfnuo In
cIuunu, so rosonfn, n rImorn vIsfn, como ofrn uo Ins nrnuojns
uo MouoIIn. In ofocfo, In uIfIcuIfnu nrn rosoIvor confIIcfos In
3l. Vonnso Ins osIcIonos nognfIvns uoI SocrofnrIo uo CobIorno, Jorgo !uIs ConznIoz
Honkor, rosonfnuns nI Uoncojo MunIcInI Acfn 23l, O. cIf, Ings. 33 y 55.
32. AnfIoquIn, Ios ncforos uo In confronfncIon. In II UoIombInno, l3 uo nbrII uo l99?,
Ings. 6A.
l29
fororsonnIos sIn rocurrIr n In ngrosIon, In oxIsfoncIn uo muIfIIos
y uIvorsos onfronfnmIonfos nrmnuos y oI consfnnfo nmbIonfo uo
InsogurIunu on quo so uobnfo In cIuunu, son oI confoxfo on oI cunI
osfns orgnnIzncIonos socInIos hnn ncfunuo uosuo hnco nIgun
fIomo. Muchns IncIuso osfuvIoron n unfo uo uosnnrocor uos
uos uo In muorfo uo nIgunos uo sus Infogrnnfos, uo In nmonnzn
ormnnonfo, uo Ios robos confInunuos o uo In fsIcn ImosIbIII
unu uo convocnr n In obIncIon nrn sus ncfIvIunuos comunIfn
rIns. !n rImorn ronccIon uo muchns uo oIIns nnfo osfn sIfuncIon
fuo oncorrnrso o uosncfIvnr In orgnnIzncIon como unn formn uo
rofoccIon.
SIn ombnrgo, oco so uomornron on roconocor oI ofocfo con
frnrouuconfo quo oun fonor osfn ncfIfuu yn quo con oIIo con
frIbunn uo mnnorn InuIrocfn n numonfnr oI nmbIonfo uo nnIco
on In vIun uo osfos bnrrIos. Auomns, Ios Infogrnnfos uo osfns or
gnnIzncIonos, hnbIfnnfos ue 1uua 1a +1ua uo Ios bnrrIos, so oncon
frnbnn nocosnrInmonfo InscrIfos on rouos vocInnIos, fnmIIInros o
uo nmIsfnu con Ios muchnchos InvoIucrnuos on Ios confIIcfos
nrmnuos
33
. TnI voz or oso uocIuIoron nbocnr oI confIIcfo como
unn uo sus osfrnfogIns uo frnbnjo, o como Io oxrosnn nIgunos uo
oIIos, so frnfnbn uo onfonuor quo nu uu1anus 11a/a)a1 s1u un
1us /uenus, gue 1a/1a gue 11a/a)a1 1an/1n un 1us na1us
34
.
o ofro Inuo, muchns uo Ins orgnnIzncIonos hnn ofnuo or un
frnbnjo ouucnfIvo on forno n Ios uorochos humnnos, oI rosofo
or In vIun y In uomocrncIn y or confrIbuIr nI mojornmIonfo uoI
cIImn uo convIvoncIn uo sus bnrrIos. Isfos roosIfos InsfIfucIo
33. Sogun oI fosfImonIo uo uno uo osfos Iuoros uanuu enezanus 1a 1e1a1n, )u
nu1u una usa uanuu )u es1u+e en 1a u1ua, nu1us ue 1us nanes gue ne
unu1e1un ) en a1un nunen1u +1+1e1un usas unn1u, s1u1e1un +1+us, en1unes
1a/1a )a un 1eeuen1e. TosfImonIo uo Iuor bnrrInI y romofor uo ncfos onfro
bnnuns on su socfor. InfrovIsfn OU00l.
34. InfrovIsfn OU 00l.
l30
nnIos hnn IncIuIuo on oI roI quo uosuo hnco nIgun fIomo uocIuIo
ron uosomonnr y quo Ins hn convorfIuo on mouInuorns uo Ios
confIIcfos nrmnuos quo so unn on su onforno. Sogun uno uo osfos
Iuoros
Se 11a1a ue 1eneu1a1 1as usas e1u nusu11us nu 1u 1ae
nus u1gue seanus )us111a n1 u1gue seanus 1us au1es
ue es1u s1n1enen1e 1enus 11a1auu ue 1ea1 una u11u1a
u1s11n1a, una u11u1a gue u1a gue en 1a zuna ue/e 1a/e1
unus n1n1nus 111e11us ue 1ese1u ) 1enus 11a1auu ue 11e
+a1 es1u 1as1a 1u ns 1u1unuu
Jo
.
!no uo Ios ofocfos mns roIovnnfos uoI confIIcfo nrmnuo nrn
oI nccIonnr uo osfns orgnnIzncIonos os In consfruccIon uo forrIfo
rInIIunuos mnrcnuns y uofInIuns or In guorrn. !n rosfrIccIon uo
In cIrcuIncIon y on nIgunos cnsos In rohIbIcIon oxIcIfn uo uos
Inznrso or uIvorsos socforos uoI bnrrIo hnn gonornuo vorunuo
rns bnrrorns, fnmbIon sImboIIcns y sIcoIogIcns, on oI conjunfo uo
In obIncIon. Ior osfo, nrohonuor Ins forrIforInIIunuos consfruI
uns on Ios confIIcfos os uno uo Ios rocursos InuIsonsnbIos nrn
confInunr uosnrroIInnuo sus ncfIvIunuos. !nn uo osfns Iuoros
cuonfn, or ojomIo, como nI convocnr n unn somnnn cuIfurnI, se
1n1en1a/an 1ae1 unas a11+1uaues en 1a a11e ue a/a)u ) u11as
en 1a a11e ue a111/a, uunue 1us nu1a1us uu1e1an a1111
a1 s1n nees1uau ue 1uza1 11un1e1as
36
. !n ofrn osfrnfogIn hn
sIuo, or oI confrnrIo, convocnr n ncfIvIunuos quo oxIjnn frnsn
snr osfns fronforns y so convIorfnn on oorfunIunu uo oncuonfro
y roconocImIonfo uo In uIforoncIn. !n IIsfn nqu os InnumornbIo
somnnns or In nz, fornoos uo fufboI, fosfIvnIos, bnIIos, cnmoo
nnfos uoorfIvos, ofc., on Ios quo fouos ovnIunn como osIfIvo oI
35. IbIu.
36. InfrovIsfn OU 00?.
l3l
quo so hnynn ouIuo consfruIr, nunquo son momonfnnonmonfo,
ofrns forrIforInIIunuos
Uunnuo hncomos Ins ncfIvIunuos uo InfogrncIon como Ios
vuooconcIorfos, Ios juogos muIfIIos, Ios nsoos, ofc.,
nosofros nos mofomos or foun In zonn y no nsn nbsoIu
fnmonfo nnun... homos Iogrnuo uomosfrnr quo Ins bnrrorns
no son cIorfns, sIno quo oso os un mocnnIsmo mns uo
rosIon
3?
.
Sogun nIgunos fosfImonIos, Ins orgnnIzncIonos so oncuonfrnn
con uomnnuns uo Ios mIsmos mIombros uo gruos nrmnuos
nrn nrfIcInr on ncfIvIunuos n Ins quo so convocn nI conjunfo
uo In obIncIon lsomnnns cuIfurnIos, bnznros o fnbInuos on
cIorfo sonfIuo fIonon concIoncIn uo In oxcIusIon n In quo sus
roIns ncfIvIunuos uoIIcfIvns Ios hn confInnuo. SI bIon oIIo Im
IIcn on muchns ocnsIonos uuIIcnr rocursos y osfuorzos, osfo
os jusfnmonfo In oorfunIunu nrn InIcInr unn roIncIon quo on
muchos cnsos un como rosuIfnuo In ronIIzncIon uo ncfos uo no
ngrosIon.
!o nnforIor os vnIIuo no soIo nrn Ins orgnnIzncIonos bnrrInIos
uo fIo comunIfnrIo. TnmbIon In IgIosIn, Ins InsfIfucIonos ouucn
fIvns, Ins nccIonos comunnIos, Ios gruos cuIfurnIos y uoorfIvos,
onfro ofros, fIonon quo onfronfnr sIfuncIonos sImIInros y, n su voz,
juognn un Imorfnnfo noI como mouInuoros y romoforos uo
ncfos uo convIvoncIn. A confInuncIon uofnIInromos cunfro fIos
uo oxorIoncIns, ngoncInuns or uIvorsos ncforos, quo IIusfrnn y
ojomIIfIcnn fnnfo Ins IogIcns uo In confIIcfIvIunu como Ins uIvor
sns orsocfIvns quo nsumon Ins fonfnfIvns cIvIIos or uunes11
a1, noufrnIIznr y rosoIvor osfos confIIcfos.
3?. InfrovIsfn UO! 002.
l32
OrgnnIzncIonos socInIos conunIfnrIns
y OCs bnrrInIos
In bnrrIos como MnnrIquo, AnfIoquIn, VIIInfInn, Arnnjuoz, on
fro ofros, so hnn IIovnuo n cnbo uIvorsns oxorIoncIns uo mouIn
cIon romovIuns or orgnnIzncIonos comunIfnrIns y OC's
bnrrInIos, con rosuIfnuos y cnrncforsfIcns uIforonfos. !ocIonfo
monfo, orgnnIzncIonos uo In zonn noroccIuonfnI uo MouoIIn hnn
sIuo nrffIcos uo ncfos uo no ngrosIon onfro gruos nrmnuos, n
nrfIr uo Ios cunIos so gonorn unn uIsfonsIon uoI confIIcfo, nIgu
nns osIbIIIunuos uo InfogrncIon socInI uo osfos jovonos n sus
comunIunuos y roIncIonos uIforoncInuns con oI Isfnuo.
o Ios uIvorsos rocosos uosnrroIInuos on osfn orsocfIvn
ouomos uosfncnr nIgunns consfnnfos on cunnfo n Ios crIforIos y
rocouImIonfos uo osfo fIo uo mouIncIon, Ios cunIos, osfnmos
soguros, rofIojnn momonfos y rnsgos uocIsIvos comunos n mu
chos ofros quo so vIonon ronIIznnuo on ofrns zonns uo In cIuunu.
!OS C!ITI!IOS
II rosofo mufuo os In rImorn rogIn uo oro nusu11us 1us 1es
e1anus a e11us ) e11us a nusu11us
Jo
. Isfo ImIIcn quo Ins orgn
nIzncIonos socInIos no onfrnn juzgnnuo o crImInnIIznnuo sus nc
cIonos y quo Ins bnnuns no vnn n ronIIznr nIngun fIo uo nccIon
quo nfocfo oI frnbnjo comunIfnrIo. Sogun oI fosfImonIo uo uno uo
osfos Iuoros, nusu11us nu 1n1e1+en1nus en 1u ns n1n1nu 1a
1a e1 as11u ue gu1enes a1a e11us sun 1n11a1u1es ue sus 1e)es,
ues 1e1n1na11anus s1enuu a11e ue1 un1111u
39
.
II sogunuo unfo os rosofnr oI bnrrIo no robnr, no nfrncnr,
no mnfnr nII. So frnfn uo +enue1 1a 1uea uo In uovnIuncIon quo
38. IbIu.
39. InforvoncIon uo Iuor bnrrInI on oI Incuonfro !ogIonnI uo Inz y TrnfnmIonfo uo
UonfIIcfos. InsfIfufo IouInr uo UnncIfncIon. MouoIIn, l996, . 44.
l33
sufrIrn oI bnrrIo sI uonfro uo oI so ronIIznn osfo fIo uo ncfIvIun
uos uoIIcfIvns osfo rovocnrn quo hnsfn nII no subnn Ios fnxIs,
Ios coIocfIvos, Ios cnrros ronrfIuoros y, on cnmbIo, so nconfuo In
vIgIInncIn uo In fuorzn ubIIcn
40
. In In mouIun on quo osfo fIo uo
ncfos so hn nmIInuo, Ios muchnchos uo Ins bnnuns hnn Incor
ornuo oI rosofo nI bnrrIo como un crIforIo nrn su nccIon y
como un smboIo uo osfnfus. ojnr uo robnr on su socfor un ros
fIgIo y roconocImIonfo nI confrnrIo, robnr, nfrncnr o mnfnr nII,
os sInonImo uo 1111a1e11a... ue an1ne11a.
!oIncIonnuo con Io nnforIor, osfn oI rosofo nI forrIforIo quo
cnun uno uo Ios gruos mnnojn. Inrn fouos os cInro quo, nuomns
uo roncIIIns orsonnIos, oI nsunfo uoI uomInIo forrIforInI os unn
uo Ins rIncInIos fuonfos uo confIIcfo. Quororso nouornr uo un
forrIforIo mnnojnuo or ofro o Imonor nII sus rogIns os uocInrnr
In guorrn. Ior osfo, hncor un comromIso uo no rofonuor gnnnr
nuovos forrIforIos os unn nrfo crucInI uoI ncfo. Isfo nuomns
fIono como ofocfo In 11/1e 11u1a1n uo In obIncIon quo gonfo
uo un socfor uoun frnnsIfnr frnnquIInmonfo or ofro os uno uo
Ios ofocfos mns fnngIbIos uo osfos rocosos
4l
.
II rosofo n In nInbrn os ofro uo Ios crIforIos confrnIos. QuIo
nos cumIon osfo noI uo mouIncIon vnn uo un Inuo n ofro, uo
un gruo n ofro, a1a/1eanuu cnun uno uo osfos unfos. In osfo
sonfIuo, nsumon Io quo uonfro uo Ins Ioyos Infornns uo osfos gru
os nroco fonor un vnIor osocInI nunquo no InquobrnnfnbIo oI
40. Sogun In oxrosIon uo uno uo Ios Iuoros, 1enus `1uzauu` nu1u su/1e 1a 1uea ue
gue en e1 /a111u nu ue/e 1a/e1 nue11us u1 gu u1gue se ue+a1ua e1 /a111u nu
+1enen 1us 1ax1s n1 1us a11us 1ea111uu1es 1a 1nse1n ) 1a u111a en1ezan a
`)uue1` a 1uuu e1 nunuu gu se ues+a1u11za 1as 1u1euaues, 1a en1e. InfrovIsfn
OU 00l.
4l. !n nsocfo InuIcnfIvo uo In ImorfnncIn uo Io forrIforInI on osfos ncfos os oI nombro
mIsmo quo hnn nuofnuo nIgunos uo osfos rogrnmns bnrrIos sIn fronforns, gruos
sIn fronforns, fronforns uo convIvoncIn o fronforns uo nz, onfro ofros.
l34
vnIor uo In nInbrn omonnun. Isfo oxIIcn or quo on cnsI nIn
gunn uo Ins oxorIoncIns uo Ins quo homos fonIuo conocImIonfo
hny un uocumonfo oscrIfo quo formnIIco Ios ncfos. As como In
nInbrn os un nsocfo confrnI on oI orIgon uo Ios confIIcfos, fnm
bIon Io os on In ronIIzncIon uo osfos ncuoruos
42
.
!n crIforIo mns os oI uo roIncIonnrso con fouos Ios ncforos
nrmnuos. Auomns, hncorIo uo mnnorn nbIorfn y cInrn, Io cunI no
quIoro uocIr ubIIcIfnun. UnsI fouos mnnIfIosfnn uosconfInnzn
rosocfo n In uIfusIon uo osfos ncfos or Ios mouIos mnsIvos. In
su concofo, osfo os oI rImor nso nrn quo comIoncon n uosnn
furnIIznrso, on In mouIun on quo omIozn n Imorfnr mns oI rofn
gonIsmo quo Io quo ronImonfo so osfn hncIonuo. SIn ombnrgo,
fnmoco son ncfos cInnuosfInos quo Ios ojos uo muchns orso
nns osfon uosfos sobro oIIos os nIgo quo sIrvo como unn osfrn
fogIn InformnI nrn vIgIInr oI cumIImIonfo uo Ios ncuoruos.
Ior uIfImo, os cInrn cIorfn rosIsfoncIn n In InforvoncIon uoI
Isfnuo. Sogun osfos Iuoros, osfo soIo uobo sor un gnrnnfo ocono
mIco uo Ins ofnns osforIoros uo Ios ncfos n oI so soIIcIfn no
yo oconomIco nrn In cnncIfncIon y nrn Ios royocfos uo gono
rncIon uo omIoo. Is uo nnofnr quo, on osfo unfo, hny unn Imn
gon bnsfnnfo uovnIunun uo Io quo hn sIuo oI rocoso uo nogocIn
cIon con Ins mIIIcIns y In Iuon uo quo oI gobIorno fnnfo n nIvoI
nncIonnI como IocnI hn IncumIIuo Ios ncuoruos. o nh In uocI
sIon uo quo sonn oIIos y In roIn comunIunu Ios quo IIuoron os
fos ncfos, y no InsfnncIns gubornnmonfnIos.
!OS I!OCIIMIITOS
Uomo yn so hn uIcho, In roIncIon InIcInI onfro Ios ncforos nr
mnuos y Ios Iuoros uo Ins orgnnIzncIonos socInIos so uosronuo
42. Muchos uo Ios fosfImonIos quo homos onconfrnuo hncon roforoncIn nI noI uo In
hnbInuurn, uoI rumor y uo Ios chIsmos on oI orIgon y uosnrroIIo uo muchns uo osfns
uIsufns onfro gruos nrmnuos.
l35
on grnn mouIun uoI sImIo hocho uo hnbIfnr oI mIsmo bnrrIo y on
nIgunos cnsos uo orfonocor n rouos vocInnIos o fnmIIInros comu
nos. o obsfnnfo, In roIn nnfurnIozn uo osfos gruos y In oII
grosIunu n In quo son nsocInuos, hnn gonornuo uIsfnncInmIonfos,
rochnzos y rosquomoros. Ior fnnfo, os nocosnrIo rocronr o rofor
znr un cIImn uo confInnzn onfro oIIos, quo ormIfn oI InIcIo uo
osfos rocosos.
IosforIormonfo, vIono unn fnso on uonuo so ofroco n Ios jovo
nos nuovns osIbIIIunuos uo InfogrncIon socInI. So ronIIznn con
oIIos jornnuns uo rocroncIon, uo nufoosfImn, uo InfogrncIon con
Ios jovonos uo Ios uomns gruos o onfro oIIos mIsmos. So frnfn uo
rocobrnr, mouInnfo osfns ncfIvIunuos, oI vnIor uoI InuIvIuuo y
brInunr nuovns osIbIIIunuos uo crocImIonfo orsonnI.
!n sIguIonfo ofnn consIsfo on cnncIfnr nrn oI omIoo y cons
fruIr con oIIos royocfos rouucfIvos. Isfo nrfo uo In Iuon uo
quo, frns osfos confIIcfos, hny onormos uofIcIoncIns on cunnfo n
In cnIIunu uo vIun grnnuos uIfIcuIfnuos on su InsorcIon socInI, on
osocInI on nsocfos como In ouucncIon y oI omIoo. SIn ombnr
go, os nqu uonuo osfos ncfos muosfrnn mnyor frngIIIunu. So
corro oI rIosgo uo gonornr uomnsInuns oxocfnfIvns quo soIo oI
Isfnuo y cnmbIos rofunuos on In osfrucfurn socInI y rouucfIvn
ournn snfIsfncor.
In snfosIs, osfns orgnnIzncIonos cumIon un noI uo mouIn
cIon on In uIsfonsIon uo Ios confIIcfos. Ioro uo nIngunn mnnorn
oIIns focnn nsocfos como oI uosnrmo, In confronfncIon o rohI
bIcIon uo ncfIvIunuos uoIIcfIvns quo, fouos snbon, Ios muchnchos
o Ios ncfnnfos sIguon hncIonuo or fuorn uoI bnrrIo.
Ior oso fIonon cInro quo In unIcn osIbIIIunu uo gnrnnfIznr In
confInuIunu uo osfos ncfos y sobro fouo quo Ios ncforos on con
fIIcfo vnynn nuquIrIonuo unn vIsIon uo cIuunu y socIounu, os quo
so frnbnjo nrnIoInmonfo on rocuornr In crouIbIIIunu on Ins Ins
l36
fnncIns juuIcInIos y on In consfruccIon uo nuovos osncIos uo
rosoIucIon uo confIIcfos, cronnuo nuovns InsfIfucIonnIIunuos ju
uIcInIos lcnsns uo jusfIcIn, confros uo concIIIncIon, ofc..
!n cnso do nogocIncIon con nIIIcIns
!os rocosos nnforIormonfo uoscrIfos so hnn ronIIznuo oso
cInImonfo con Ins bnnuns. Muchns uo Ins orgnnIzncIonos quo
homos IInmnuo mouInuorns oncuonfrnn mnyoros osIbIIIunuos
uo InfornccIon con osfo ncfor. !ns mIIIcIns on cnmbIo rosuIfnn sor
nrn oIIos un ncfor monos uInfnno, mns InnrohonsIbIo.
o obsfnnfo, fnmbIon homos onconfrnuo nqu oxorIoncIns Im
orfnnfos, yn no roforIuns n In mouIncIon nrn In ronIIzncIon uo
ncfos, sIno mns bIon n In nogocIncIon onfro In orgnnIzncIon, oI
gruo nrmnuo y In comunIunu, con oI fIn uo osfnbIocor unns m
nImns rogIns uo juogo y uo convIvoncIn. o oIIo un cuonfn In
oxorIoncIn uo un osfnbIocImIonfo ouucnfIvo ubIcnuo on unn
zonn uo InfIuoncIn mIIIcInnn
43
.
!n unfo confrnI on In ngonun uo Ins mIIIcIns os fonor oI con
froI sobro fouos y cnun uno uo Ios movImIonfos ronIIznuos on oI
socfor quo uomInnn. IIuIonuo cuonfn sobro Ins ncfIvIunuos quo
ronIIznbnn, quIonos Ins ImuIsnbnn y sus objofIvos, osfnbIocIoron
oI rImor confncfo con In InsfIfucIon ouucnfIvn quo homos fomn
uo como cnso rorosonfnfIvo. !ns uIrocfIvns uoI coIogIo yn snbnn
uo In rosoncIn mIIIcInnn nII y uoI confroI quo ronIIznbnn sobro oI
conjunfo uo In obIncIon, osocInImonfo con Ios jovonos. IIIos
ornn oI ouor ronI uoI bnrrIo.
TonIonuo on cuonfn osfn consIuorncIon uocIuIoron buscnr, n
frnvos uo Iuoros comunIfnrIos, un oncuonfro uIrocfo con Ios
43. uosfro frnbnjo no rofunuIzn sobro Ins ImIIcncIonos uoI confIIcfo nrmnuo on Ins
InsfIfucIonos ouucnfIvns. Ioro os ovIuonfo quo osfo os uno uo Ios osncIos quo uo
mnnorn uIrocfn ourn IIusfrnr Ios ofocfos uo osfn furbuIoncIn.
l3?
mIIIcInnos nrn Iogrnr un onfonuImIonfo quo Ios ormIfIorn n
unos y ofros frnbnjnr on oI socfor. osuos uo onor on comun
Ins orsocfIvns socInIos y oIfIcns uo cnun quIon, sus oncuon
fros y uIforoncIns, uofInIoron Io quo sorn unn rImorn rogIn no
onfrnr n roquIsnr nI coIogIo sIn In nuforIzncIon uo Ins uIrocfIvns y
rosofnr In vIun uo Ios muchnchos urognuIcfos quo hncnn nrfo
uoI osfnbIocImIonfo ouucnfIvo
111nus una 1usu1a un e11us gue nus 1ese1a1an 1us
e1aus gue 11a1an u1ua, u sea, gue s1 enun11a/an un
e1au gue 11a1a u1ua, 11s1u, gue se 1a ueun1sa1an, e1u
gue a1 e1au nu 1e 111e1an naua ) gue nus 1u 11a)e1an
u11e1anen1e
44
.
IIIos, or su nrfo, rosofnrnn sus nccIonos y onurnn Ins
InsfnIncIonos uoI coIogIo n su uIsosIcIon. In ofrns nInbrns,
oIIos fnmbIon osfnrnn convocnuos nrn Ins uIvorsns ncfIvIunuos
quo oI coIogIo royocfnbn hncIn oI conjunfo uo In comunIunu.
Uon nIgunos nIumnos uoI coIogIo, o con nuros uo muchnchos
quo hnbnn muorfo n mnnos uo Ins mIIIcIns, so gonornron fonsIo
nos. SIn ombnrgo, Ins uIrocfIvns so rnfIfIcnron on oI rIncIIo uo
quo oI osfnbIocImIonfo osfnbn nbIorfo nrn foun In comunIunu y
quo Ios mIIIcInnos hncnn nrfo uo oIIn. Isfos ncuoruos so hIcIo
ron rImoro uo nInbrn y Iuogo or oscrIfo.
Aunquo con rocnucIonos InIcInIos uo nrfo y nrfo, nmbos Ios
rosofnron. Hnsfn nqu Ins cosns Ibnn bIon. Ioro Ins roIncIonos so
rosquobrnjnron oI un on quo Ins mIIIcIns nsosInnron n un nIumno
uoI coIogIo sogun cuonfnn Ios mnosfros, nI jovon Io ncusnbnn uo
sau, ue 1n1u1nan1e uo Ins bnnuns
11 e1au 1en1a una nu+1a ) 1a 1en1a en e1 1auu uunue es
1a/an 1as n1111as, en1unes se 1a/1a 11)auu un 11n11e,
44. Mnosfro uo InsfIfucIon ouucnfIvn quIon hn uosnrroIInuo, uo mnnorn sImuIfnnon,
Inboros uo mouIncIon con bnnuns y mIIIcIns. InfrovIsfn OU 0l3.
l38
una 11un1e1a gue nu uu1an asa1 1us ue1 se1u1 ue a/a)u,
gue nu es se1u1 n1111anu e1u e1 nu1a1u 1/a ) +1s1
1a/a 1a e1aua ) un u1a 1u u1e1un ) 1u na1a1un
45
.
!n rImorn ronccIon uo Ins uIrocfIvns fuo buscnr n Ios mIII
cInnos nrn ouIrIos oxIIcncIon. Ioro no fuo osIbIo osfnbIocor
confncfo. A osnr uo quo hnbnn ncorunuo quo oI coIogIo fonurn
on cuonfn n Ios mIIIcInnos nrn ronIIznr cunIquIor ncfIvIunu, osfu
uInnfos y rofosoros uocIuIoron ronIIznr unn mnrchn rofosfnnuo
or oI ncfo, sIn consuIfnrIos. Isfn so ronIIzo or fouo oI bnrrIo.
1ea11zanus una na11a u1 1a +1ua. J 1us a1unnus,
uanuu es1/anus asanuu u1 e1 uau1aue1u /gue es una
zuna ue un11u1 ue 1as n1111as1, 111a/an 1as uns1nas,
as1... uesan11auus
4o
.
Irn In rImorn rofosfn nbIorfn quo so hncn or fouo oI soc
for confrn unn nccIon uo osfo fIo. !os mIIIcInnos, InuIgnnuos or
osfn rofosfn y orquo so hnbn IncumIIuo oI ncfo uo confnr
con oIIos, buscnron n Ios cooruInnuoros nrn rocInmnr or Io
sucouIuo. !os mIIIcInnos roconocIoron oI orror n mouIns y nuujo
ron quo Ios rosonsnbIos hnbnn sIuo mIIIcIns quo oornbnn on
ofro socfor, oro so comromofIoron n ronIIznr Ios corrocfIvos
nocosnrIos. SIn ombnrgo, nmbns nrfos ronfIrmnron quo no so
frnfnbn uo cnsfIgnr mnfnnuo n ofrn orsonn, sIno uo coIocnr uo
nuovo oI crIforIo uoI rosofo n In vIun como ojo uo cunIquIor nc
cIon. o osfo mouo rohIcIoron sus ncuoruos uo rosofo mufuo.
!ocIonfomonfo osfo bnrrIo hn sIuo objofo uo consfnnfos hosfI
gnmIonfos or nrfo uo orgnnIsmos uo sogurIunu y uo gruos
nrnmIIIfnros. Isfn InsfIfucIon ouucnfIvn hn sIuo sonnInun como
nIInun uo Ins mIIIcIns hn rocIbIuo nmonnzns nnonImns hnn uofo
45. IbIu.
46. TosfImonIo uo unn mnosfrn uo In mIsmn InsfIfucIon. InfrovIsfn V003
l39
nIuo y nsosInnuo n vnrIos uo sus osfuuInnfos, ncusnuos uo sor
mIIIcInnos.
II ojomIo nos sIrvo nrn IIusfrnr, uo un Inuo, In nocosIunu uo
consfnnfos frnnsnccIonos como un roquIsIfo InuIsonsnbIo nrn
ouor mnnfonorso on oI mouIo y, uo ofro, Ins uIfIcuIfnuos quo
ofroco un confoxfo como osfo nrn mnnfonor unn osIcIon uo
forcorn sI onfnbInn roIncIonos con oI Isfnuo son vIsfns como
Informnnfos or Ins mIIIcIns sI ocurro Io confrnrIo, como on osfo
cnso, son sonnInuns como fosfnforros uo In guorrIIIn y or fnnfo
nsnn n sor objofo uo foun In uomonIzncIon consnbIun.
!n IgIosIn. Sncordofos do hnchn y nnchofo
II confoxfo uo confIIcfIvIunu urbnnn y uo comofoncIn uo
ouoros nrmnuos on Ios nmbIfos bnrrInIos fnmbIon hn obIIgnuo n
In IgIosIn n jugnr un nuovo roI socInI. !n conoxIon con osns nuo
vns ronIIunuos urbnnns y nIgunns vocos In ovIuonfo nmonnzn nrn
sus vIuns o nrn In uo sus foIIgrosos IIovnn n muchos sncoruofos
n Infonfnr mouInr on Ios confIIcfos uo sus bnrrIos buscnnuo mo
jornr oI cIImn uo convIvoncIn. Ioro no so frnfn fnn soIo uo unn
ronccIon n sIfuncIonos uIfcIIos nrn Ins nuforIunuos ocIosInIos
nsumIr como unn uo Ins orsocfIvns uo frnbnjo In InforvoncIon
on Ios confIIcfos urbnnos no os mns quo oI uosnrroIIo uo In uoc
frInn socInI uo In IgIosIn, quo hnco roforoncIn n In nIIcncIon uo Ios
rIncIIos fununmonfnIos uo nmor, jusfIcIn y soIIunrIunu socInI
4?
.
AsumIr osfn orIonfncIon hn ImIIcnuo nrn muchos unn rofIoxIon
on forno n su ocIon nsfornI. So frnfn, sogun uno uo Ios fosfImo
nIos, uo +1+11 e1 e+ane11u ne11uu un 1a en1e... a11a11u a 1a
4?. InfrovIsfn con Monsonor CuIIIormo Vogn. Irocfor uo In soccIon uo VIun, JusfIcIn y
Inz uo In InsfornI SocInI uo MouoIIn. InfrovIsfn V005. Ioro Ios sncoruofos ns
comromofIuos son roorcIonnImonfo ocos. !n mnyorn sIguo Inforrofnnuo oI
ovnngoIIo uo ofrn mnnorn son Ios curns uo mIsn y oIIn.
l40
+1ua e1 sae1uu1e 11ene gue en/a11a1se un 1a unun1uau s1
gu1e1e en1enue1 su 1e +1+1ua en u/1as
48
.
AIgunos uo Ios sncoruofos quo fIonon su rnuIo uo nccIon on Ios
bnrrIos osfuuInuos hnn fomnuo In InIcInfIvn uo InforvonIr on Ios
confIIcfos, n vocos on comnnn uo orgnnIzncIonos socInIos o uo
Iuoros comunIfnrIos. Isfo ImIIcn unn roIncIon con jovonos on
muchos sonfIuos mnrgInnuos uo In vIun socInI y on no ocos
cnsos uo In mIsmn nccIon uo In IgIosIn. Sogun Io oxrosnbn un
sncoruofo
Ju nu ueuu gue1e1 su1anen1e a 1as +1e)11as ue 1a 1e1n
ue a11a u ue 1a Uua1u1a Sa1aua ue1 1u1azn u a1 1uu
)u+en11, u1gue sun 1us sanus, nu es1us u11us nu sun 1us
sanus e1u sun e1sunas ue1 /a111u ) gu1e1u una1111 un
e11us 1a +1ua
49
.
II ubIIco nI cunI osfnn rIncInImonfo uIrIgIuns sus nccIonos
son jovonos Infogrnnfos uo Ins bnnuns. In sus bnrrIos fnmbIon
osfnn Ins mIIIcIns oro Ios sncoruofos, nI IgunI quo Ins orgnnIzn
cIonos socInIos, oncuonfrnn nII monos osIbIIIunuos uo confnc
fo.
Tnmoco osfo ncfor mouInuor cuonfn con un uoformInnuo
Inn uo nccIon. So frnfn mns bIon uo guInrso or Ins conuIcIonos
osocfIcns uoI bnrrIo, or su hIsforIn rocIonfo y Ins cnrncforsfI
cns uo Ios gruos. Inrn roIncIonnrso on un rImor momonfo con
Ios jovonos Infogrnnfos uo Ins bnnuns omIonn vnrIns osfrnfogIns
hncorso nmIgos uo oIIos n frnvos uo sus hormnnos, uo Ins mnmns
o uo Ins novIns frocuonfnr Ios Iugnros quo oIIos frocuonfnn /a1
1es1 omIonr su Iongunjo, y ronIIznr ncfIvIunuos IIfurgIcns quo
obouozcnn n sus roIos couIgos.
48. Sncoruofo uo In zonn noroccIuonfnI. ImuIsor uo ncfos onfro bnnuns. InfrovIsfn
OU 003.
49. IbIu.
l4l
!no uo Ios sncoruofos onfrovIsfnuos, on cunnfo IIogo nI bn
rrIo, conocouor uo In fo quo osfos muchnchos hnn mnnIfosfnuo
hncIn Mnrn AuxIIInuorn, comro osfnmns nrn cnun uno uo
oIIos y fuo orsonnImonfo n onfrognrsoIns. o osfo mouo Insfnuro
un rImor uonfo uo comunIcncIon con oIIos, nI roconocor un
couIgo quo Ios orn comun. Isfn uImonsIon uo In roIIgIosIunu os
Incorornun Iuogo como nrfo uo unn osfrnfogIn ormnnonfo uo
comunIcncIon y osncIo uo rofIoxIon onfro oIIos
50
.
Ofro ronIIzn con oIIos Io quo oI uonomInn In n1sa a1e1a un
ncfo oco rogIuo or Ios cnnonos formnIos uo In IIfurgIn quo
Se e1e/1a un 1a 1n1en1n ue ae1a1 un ugu11u a 1us
1nu 1uus gue 1a) en e1 se1u1, en una an1a ue 1u1/u1
unun ) u111en1e e1 e1auu u11ee a 1a u1a /1a
nan1, e1 1au ue na111uana, a1a an/1a1, un e1 ueseu
ue ue)a11u. 1s un 1enua)e un uu u1s11n1u
5l
.
Is nrfo fununmonfnI uoI rocoso ronIIznr frnbnjos uo sonsIbI
IIzncIon quo ormIfnn uoscubrIr In nrfo humnnn, sonsIbIo y frn
gII uo osfos muchnchos. Touos Ios sncoruofos, sIn oxcocIon, fIo
non on sus roInfos oI rocuoruo uo momonfos osocInIos on Ios quo
nquoIIos muchnchos quo IIovnn un sInnumoro uo muorfos n sus
osnIuns, quo nfrncnn, quo robnn on Ios bnrrIos vocInos, muos
frnn fnmbIon su onormo frngIIIunu y sobro fouo, In soIounu on In
quo vIvon.
osuos uo osfo ncorcnmIonfo InIcInI, on oI quo so sonuon In
voIunfnu uo ronIIznr un nIfo n Ios onfronfnmIonfos nrmnuos, Ios
sncoruofos rocouon n In croncIon uo osncIos uo oncuonfro
onfro bnnuns, con oI objofIvo uo roIcInr unns nufns nrn quo
coson, uonfro uo cIorfos formInos, Ins confronfncIonos onfro
50. IbIu.
5l. InforvoncIon uo sncoruofo uo In zonn confrorIonfnI on oI Incuonfro !ogIonnI uo Inz y
TrnfnmIonfo uo UonfIIcfos. InsfIfufo IouInr uo UnncIfncIon. MouoIIn, l996, . 53.
l42
oIIos. Inrn osfo so ronIIznn rounIonos, convIvoncIns, fnIIoros o
cnmoonnfos uo fufboI. A nrfIr uo osfos oncuonfros so uouo
rofIoxIonnr o Infonfnr uovoInr oI or quo uo Ins confronfncIonos.
In In mnyorn uo Ios cnsos Ios mIsmos ncforos InvoIucrnuos uos
conocon In rnzon uo oIIo. O so IIogn n In concIusIon uo quo uofrns
uo Ins grnnuos guorrns onfro socforos, gruos o bnrrIos y uo
muchns muorfos, Io quo hny os unn mIrnun fon, un comonfnrIo o
un oncuonfro orsonnI InsIgnIfIcnnfo. Ior osfo, nrn Ios sncoruo
fos, roIcInr osncIos uo rofIoxIon on Ios quo Ios muchnchos
mIsmos ovIuoncIon In IrrncIonnIIunu uo In guorrn os un oIomonfo
fununmonfnI uo su rouosfn.
Inrn In mnyorn uo osfos sncoruofos Ins ncfIvIunuos uoIIcfIvns
no fIonon fnnfo quo vor con quo Ios jovonos sonn buonos o mnIos,
uo or s, sIno con In fnIfn uo oorfunIunuos on In vIun. Is or
osfo quo so hn IIognuo nI uIsono uo osfrnfogIns uo cnncIfncIon y
nI monfnjo uo nIgunns mIcroomrosns. Ioro, uo nuovo, nqu so
oncuonfrn oI unfo mns vuInornbIo uo osfos rocosos. A osnr uo
quo so hnn unuo nIgunos noyos or nrfo uo InsfornI SocInI o uo
nIgunns InsfnncIns gubornnmonfnIos, In rogIn gonornI os In uIfIcuI
fnu nrn rosonuor n Ins oxocfnfIvns cronuns, sobro fouo cunn
uo oIIns fIonon quo vor con ouucncIon y omIoo. AIgunos hnn
Infonfnuo oI monfnjo uo mIcroomrosns como nnnuorns, mnr
quoforns, ofc. SIn ombnrgo, unun In fnIfn uo noyo oconomIco y
In oscnsn oforfn uo cnncIfncIon on nsunfos numInIsfrnfIvos, rn
Iunmonfo frncnsnn.
Inrn fouos os cInro quo so frnfn uo ncfos, no uo nogocIncIon
o onfrogn uo nrmns. !os sncoruofos coIncIuon on In sosochn uo
quo oIIos no hnn uojnuo uo ronIIznr ncfIvIunuos uoIIcfIvns or fuo
rn uoI bnrrIo
52
. o mnnorn ImIcIfn, nIgunns vocos so consIonfon
52. Sogun uno uo osfos fosfImonIos, a e11us 1es uue1e e1 /a111u... 1us u11us /a111us nu 1es
1nu11a. InfrovIsfn OU003.
l43
ncfIvIunuos nrmnuns, on osocInI, formns nrfIcuInros uo vIgIInn
cIn. Sogun Io oxrosnbn uno uo Ios sncoruofos, su rosoncIn, nr
mnun o no, os un fncfor uo sogurIunu nrn sus vocInos.
"1us nu1a1us, u1e Sun nu) gue11uus u1gue ue11en
uen e1 /a111u nu ue)an gue 1a)a 1au1unes gue 1u/en en e1
/a111u e1u +an a 1u/a1 a u11us /a111us, en1unes esu 1es
a1an11za a e11us ns 1ese1u
53
.
Ofros consIuornn quo osfn sIfuncIon os unn nmonnzn ofoncInI
nrn Ios rocosos 1ua1gu1e1a gue 1ena un a1na es u1gue
es1 u1sues1u a usa11a en un nunen1u ue1e1n1nauu, nfIrmnbn
un sncoruofo
54
. Ior oso, nunquo In IgIosIn como fnI no noyn ro
uosfns como Ins uo coInuurns, quo so hnn ImuIsnuo on muchos
uo osfos bnrrIos, nIgunos sncoruofos consIuornn quo fnmoco os
vInbIo coIocnr como conuIcIon nrn Ios ncfos In uoI uosnrmo.
A osnr uo quo so vnIornn on formn osIfIvn Ios ofocfos uo
osfos ncuoruos on formInos uo unn frnnquIIIunu fomornI on oI
bnrrIo, fnmbIon so roconoco su frngIIIunu, or Ins uIfIcuIfnuos on
IIovnr n cnbo un rocoso InfogrnI uo nIfornnfIvns quo IncIuynn oI
comononfo oconomIco, y or ofro, orquo bnsfn con quo uno
soIo uocIun romor oI ncuoruo quo mnfo n nIguIon comromofI
uo on oI ncfo, nrn quo osfo frncnso. IncIuso, nIgunos uo osfos
jovonos, uosuos uo vnrIos Infonfos uo uInIogo y ncorcnmIonfo,
no von on osfo mns quo unn osIbIIIunu nrn roconocor mojor nI
onomIgo y or fnnfo unn osfrnfogIn quo sIrvo nrn su forfnIocI
mIonfo on In guorrn.
Ior Io vIsfo, In IgIosIn fnmbIon juogn su noI on In busquoun
53. Sncoruofo uo In zonn confrorIonfnI. ImuIsor uo rocosos uo ncfos onfro bnnuns y
mIIIcIns. InfrovIsfn UO!004.
54. Inrn oI, 1a +111an1a, s1 es a1naua na1u, ) s1 es uesa1naua, eu1. Sncoruofo uo
In zonn noroccIuonfnI. Coronfo SocInI uo In mIsmn zonn. InfrovIsfn OU 004.
l44
uo soIucIonos nIfornnfIvns n Ios confIIcfos uo In cIuunu. Ioro, uo
nuovo, su Imncfo so InscrIbo on un confoxfo on oI quo uIfcII
monfo su nccIon os sIgnIfIcnfIvn nrn rovorfIr oI ofocfo uo frncfu
rns rofununs on In socIounu y on oI Isfnuo.
!os nfInndoros do In nz
Inrn comIofnr osfo cunuro uo Ins InformouIncIonos socInIos
nos roforIromos n Io quo homos uonomInnuo a11nauu1es ue 1a
az. So frnfn uo Iuoros romoforos uo uIvorsns InIcInfIvns quo
vnn uosuo In ronIIzncIon uo ncfos onfro gruos nrmnuos hnsfn In
InforvoncIon on confIIcfos vocInnIos. SI bIon os osIbIo onconfrnr
vnrIos ojomIos uo osfo fIo uo mouIncIon, IIusfrnromos osfo cnso
n nrfIr uo In hIsforIn sInguInr uo un jovon quo vIono nsumIonuo,
uosuo hnco nIgun fIomo, oI roI uo 1unu1u1 ue az. !n formn
nrfIcuInr como on sus uIscursos y rncfIcns so nnuunn oIomon
fos uo unn roforIcn uo In convIvoncIn y In frnfornIunu con un Imn
gInnrIo guorroro y boIIcoso, hncon uo osfo un ojomIo bnsfnnfo
sIgnIfIcnfIvo uoI confInuo onfro In nz y In guorrn ImIcIfo on Ins
IogIcns uoI confIIcfo y uo In mouIncIon mIsmn.
!n momorIn uo unn ue11a 1e1euaua mnrcn on grnn mouIun In
frnyocforIn uo osfo jovon su InfnncIn frnnscurrIo on mouIo uo
Imngonos uo unn guorrn quo, nunquo con cnrncforsfIcns uIforon
fos n Io quo osforIormonfo hn vIsfo o vIvIuo, so convIrfIo nrn oI
y Ios uomns nInos uo su gonorncIon, on un roforonfo InoIuuIbIo.
So frnfn uo Io quo oI IInmn In +1e)a ua1u1a nfrncnuoros n cuchI
IIo, consumIuoros nsIuuos uo mnrIhunnn, y Iuogo uo bnzucn, y
rofngonIsfns uo confInuns oIons cnIIojorns.
Son cosns quo quounn mnrcnuns on uno... oIIos ornn como
Ios uoIos... oIIos hnbInbnn con uno y yo mo ncuoruo quo
mo uocnn snbo quo hombro` on osfn vIun mnfo oI rImo
l45
ro y fongn un hIjo y yn con oso so InmorfnIIzn
55
.
Uon osfns IoccIonos y on mouIo uo osfo nmbIonfo, oI hoy ro
mofor uo ncfos uo convIvoncIn, so vIo uosuo muy fomrnnn
ounu InvoIucrnuo on ncfIvIunuos uoIIcfIvns y hncIonuo nrfo nc
fIvn uo un gruo nrmnuo. AII nronuIo oI mnnojo uo nrmns, Ins
osfrnfogIns y In IogIcn uo In guorrn y uo osfo mouo gnno rocono
cImIonfo con Ios hnbIfnnfos uo su bnrrIo.
Touo oI munuo snbo quo yo fuI muy confIIcfIvo on oso
fIomo ornn somIIIoros uo sIcnrIos y IIIos, o son, soIo
robnbnmos y mnfnbnmos or Infn, oro no hnbn unn
concocIon oIfIcn nI unn IuooIogn nI unn rnzon uo sor
sImIomonfo unn obrozn muy grnnuo y unn moun, or
quo oso fuo mns quo fouo moun n Ins oInuns Ios gusfnbnn
ornn Ios muchnchos quo fonnmos un fIorro, unn mofo,
buonn ron y buon fIomo nrn uouIcnrIos n oIIns onfon
cos hnbn quo onfrnr on In moun nrn consoguIr novIn
56
.
Ironfo osfo cIcIo uo su vIun so ngofo. In nIgun momonfo vIo
con horror como fouos sus nmIgos, Ios uo su gonorncIon, hnbnn
muorfo. A osfns nIfurns yn hnbn fonIuo nIgunn oxorIoncIn on In
cnrcoI y, sobro fouo, hnbn comrobnuo In grnn frngIIIunu uoI
suono uoI rogroso y uo osfnbIIIunu oconomIcn snIIo uo In cIuunu
como unn formn uo ovnuIr Ios corcos uo In guorrn. TIomo uos
uos, cunnuo rogroso, muchns cosns hnbnn cnmbInuo oI confIIc
fo nrmnuo sogun mnrcnnuo Ins nochos y Ios uns uoI bnrrIo oro
yn Ios ncforos y In mnnorn como osfo so uosonvoIvn ornn uIforon
fos In uIsufn so unbn onfro gruos uo mIIIcIns. !o cIorfo os quo,
uosuo su rogroso, yn osfo jovon hnbn fomnuo In uoformInncIon
uo vIvIr ofrn vIun, y uo jugnr ofro roI on su bnrrIo.
osnrroIInnuo uIvorsns ncfIvIunuos como In romocIon uo
55. InfrovIsfn OU 0l4.
56. InfrovIsfn V 00?.
l46
gruos juvonIIos, In ronIIzncIon uo fIosfns uocombrInns, cnmn
nns ocoIogIcns uo roforosfncIon, sIombrn uo nrboIos y rocoIoc
cIon uo bnsurns, gnno uo nuovo IIuornzgo oro, sogun sus nIn
brns, un 11ue1azu /uenu quo so sInfofIzn on In sIguIonfo Iuon
.s1 unu 1nu11e1anen1e )u 11e gue 1uuus se 1u11e1an, 1n
u11e1anen1e 1us ueuu enue1eza1 a 1uuus
5?
.
SIguIonuo osfo cnmIno, osfnbIocIo roIncIonos con uIforonfos
InsfnncIns uo In numInIsfrncIon munIcInI y con Ios uIvorsos nc
foros nrmnuos uoI bnrrIo. !n Iuon orn obfonor rocursos nrn oI
uosnrroIIo uo Ins ncfIvIunuos comunIfnrIns ns, n osnr uo quo
fonn uouuns con In jusfIcIn, IIogo hnsfn Ins roIns uorfns uo In
numInIsfrncIon.
1n1unes )a uanuu 1u1 a 1a aun1n1s11a1n a eu11 1e
u1sus a1a una usa, a1a 1a u11a, a1a 1as un+1+en1as,
a1a 1us e1aus, a1a 1as 11es1as ue 1us n1nus, a1a 1us
ne1auus ue u11en/1e, a11 ne 1ue1un unu1enuu.
Isfo roconocImIonfo conuujo Iuogo n su roIncIon con un ro
grnmn munIcInI quo so Innfonbn, jusfnmonfo, In romocIon uo
ncfos uo convIvoncIn onfro Ios gruos nrmnuos y oI ncorcnmIon
fo uo In oIIcn n In obIncIon cIvII. Yn con un rosnIuo InsfIfucIo
nnI su noI como mouInuor uo Ios confIIcfos on Ios bnrrIos nu
quIrIo nuovns uImonsIonos.
!nn uo sus funcIonos os In uo sor InformouInrIo on In ronIIzn
cIon uo ncfos uo no ngrosIon onfro Ios gruos nrmnuos. TonIon
uo on cuonfn In cnnfIunu uo ouoros quo hoy so onfronfnn on su
bnrrIo
58
, su noI hn consIsfIuo mns quo on fncIIIfnr oI uosnrmo,
5?. IbIu.
58. As uoscrIbo oI su onforno . 1a) se1s su//1ugues ue n1111as, unu ue e11us
un1an1nauu ue a1an1111a11snu, u11u ue e11us un1an1nauu ue ue11nuen1a
unun u1gue )a sun 111anen1e 111us... ) es1anus 1uueauus ue uus ue 1as
u111nas ns 1anues ue 111us gue 1a) en 1a 1uuau... en1unes es nu) u11111 unu
e)e1e1 agu1 un un11u1 ue un+1+en1a 1enu. IbIu.
l4?
on cronr un mnImo oruon n frnvos uoI osfnbIocImIonfo uo rogIns
uo juogo quo ormIfnn, rIncInImonfo, uofonuor n In obIncIon
quo no osfn vIncuInun on oI confIIcfo.
.1 un1enzu se u1sa1a/an as1 unu 1ue1a ) a 1a 1u1a
gue 1ue1a )a en neu1u ue1 1uesu, 11e+/anus nusu11us
u1 a11 se1s neses, 1e1/1nus 1a 11ne1a 11anaua ne u1
)e1un 11as gue +anus a /a)a1 a a1en1a1 e1 a11e, ne
1an a 1us n1nus a1a u11a a11e. / sea, )a eneza1un a
1una1 en uen1a 1a unun1uau, gue e11us nu 1en1an u1
gu nu111
59
.
In Iugnr uo nogocInr In nz o IncIuso In uojncIon uo nrmns, osfo
jovon rocnIcn In Iuon uo neu1a1 e1 u1uen uosuo osfn orsocfI
vn, n osnr uo quo os bnsfnnfo crfIco con oI orfII ncfunI uo Ins
mIIIcIns, roIvInuIcn su rosoncIn InIcInI on Ins comunIunuos, or
quo
1un 1a n1111a a1 nenus se +1+1a s1u /a)u una 1e1a, gue
e1a 1a ue 1a n1111a an1es e1a /a)u 1a 1e1a ue es1a uau1a
ue agu1, 1a ue ns a111/a, 1a ue ns a11 ) unu nu sa/1a
a gu1n 1ae11e asu
60
.
Su noI como mouInuor os uos oI uo roIcInr un cIorfo
oruon on mouIo uoI confIIcfo. Ior oso, nnfos quo consfruIr In nz,
Io quo Infonfn os norfnr n In convIvoncIn sogun oI
1a az es 1a a1na a/su1u1a uunue 1uuu e1 nunuu gu1e1e
a 1uuu e1 nunuu, ) 1a un+1+en1a es un esa1u uunue
11a1en ue ae1a1se 1uuus un sus u11e1en1as... 1a1a n1
esa es 1a u11e1en1a en11e az ) un+1+en1a ) 1eu gue es
ns 1nu11an1e 1a un+1+en1a, nu ne us1a nu1u 1a
az u1gue se11a un nunuu ue 1u1u1as uunue 1uuus u11en
59. IbIu.
60. IbIu.
l48
a1a uunue 1us nue+en, ne us1a ns 1a en1e ues1e11a
) u1sues1a a 1a/1a1 sus u11e1en1as
6l
.
Ahorn bIon, ofro nmbIfo uo su InformouIncIon os oI uo Ios con
fIIcfos vocInnIos o InfrnfnmIIInros. A nrfIr uo su roconocIuo IIuo
rnzgo, uo In nuforIunu quo Io confIoro su nsnuo como nrfcIo
uoI confIIcfo y su vocncIon uo nz ncfunI, vIono cumIIonuo fun
cIonos on In rosoIucIon uo confIIcfos quo, aungue 11+auus,
ueuen un+e1111se en un 1u/1ena ue u1uen u/11u. Sogun su
fosfImonIo .n1es esa e1a 1a 1un1n ue 1a n1111a ) )a 1a es1u)
1a1enuu )u a e11us nu 1es us1a/a a11e1a1 esus 1u/1enas ) a
n1 1anuu ne us1a nu1u e1u s1 es ne)u1 a11e1a11us un
e11anuu gue un un 11e11u en 1a nanu. As, on oI osncIo uo In
mIcroconfIIcfIvIunu bnrrInI, hn consfruIuo foun unn rou uo Infor
mouInrIos, sogun oI aa11auus en 1esu1u1n ue un1111us, quo
uIsufnn uo osfo mouo oI noI roguInuor uoI Isfnuo y In IogIfImI
unu quo nnfos osfn mIsmn Inbor Io conforn n Ins mIIIcIns.
o founs formns, y on mouIo uo In nufocomInconcIn or oI
IIuornzgo gnnnuo, osfo jovon hn comonznuo n hncor nrfo fnm
bIon uo oso cnmo uo comofoncIns. !os mIIIcInnos Io hnn or
mIfIuo ronIIznr osfo fIo uo ncfIvIunuos, oro cuIunn con coIo quo
oIIo no InforfIorn con sus Inforosos oconomIcos
62
1us n1111a
nus eneza1un a +e1 gue )u es1a/a 1unanuu un 1u1aun1snu
nu) 1anue ) ne 1/an a saa1 ue1 /a111u 1an/1n u1 esu
63
.
!os nrnmIIIfnros, or su nrfo, Io von como mIIIcInno 1us
a1an1111a1es 1een gue 1uuus 1us gue +1+1nus u1 agu1 sunus
n1111anus ) gue 1us 11ue1es unun11a11us sunus 11ue1es n111
1a1es 1an/1n
64
. o uno y ofro Inuo vIonon nmonnzns, rosIonos,
6l. IbIu.
62. Sogun su fosfImonIo, 1us 1u/1enas ns 1anues sun 1us eunn1us, u1 e)en1u,
uanuu +us us e1 esa1u ue1 u11u ) enezs a u/1a1 a 1as 11enuas, esu )a es un
1u/1ena 1anue. IbIu.
63. IbIu.
l49
sonnInmIonfos, quo uomuosfrnn unn voz mns Ins uIfIcuIfnuos nrn
ojorcor un noI uo forcorn on mouIo uoI confIIcfo.
!ns huoIIns uo su nsnuo no so hnn borrnuo uoI fouo y nrn oI
osfo rorosonfn cIorfns vonfnjns snbo muy bIon quo on In oIIgro
sIunu quo Io cnrncforIzo nnos nfrns fnmbIon rnuIcn oI rosofo, In
nuforIunu quo ojorco sobro ofros jovonos y In roIncIon en11e 1ua
1es con Ios mIombros uo Ios gruos nrmnuos. Hn cnmbInuo Ins
nrmns or Ins nInbrns oro Ionsn quo Ins rImorns son un ro
curso sIomro uIsonIbIo n fnvor uo mnIos o buonos IuonIos
Muchns vocos uonuo hny fnnfn uIscoruIn y fnnfn cosn, Ins
nrmns fIonon quo oxIsfIr como nrn gnrnnfIznr un oquI
fo In sogurIunu uo In gonfo Ins nrmns uo gonfo quo nmo
mucho n Ios uomns, nrn quo no so vnynn n uosborunr
oro onfoncos n oso hny quo nIImonfnrIo con nufogosfIon
comunIfnrIn, orquo sI no, formInn uno con Ins nrmns,
con oI ouIo y formInn uno hncIonuo Ins cosns confrn Ins
quo osfn Iuchnnuo Iuchnnuo confrn In InjusfIcIn formInn
uno hncIonuoso Injusfo
65
.
As uos, roconoco hnbor hocho uso uo Ins nrmns a1a 1a
e1se 1ese1a1 o como un mocnnIsmo rovonfIvo nnfo osIbIos
nfnquos orquo, n osnr uo fouo, Ios enen1us s1en1e ex1s
1en. o founs formns osfo os un rocurso oxfromo on Io quo vor
unuornmonfo InsIsfo nnfo Ins comunIunuos os on Ins bonunuos uoI
uInIogo y oI frnbnjo soIIunrIo. Auomns, nIgo n su fnvor os quo on
oI mouIo fnmbIon so hn Iuo gonornIIznnuo oI vnIor uo osfo fIo uo
IIuornzgo hnsfn se 1an 1eauu 1u/es ue 1ans a11eueuu1 ue 1us
11ue1es unun11a11us.
A osnr uo su frnyocforIn rocIonfo, sIguo fonIonuo cuonfns
64. IbIu.
65. IbIu.
l50
onuIonfos con In jusfIcIn, oro so nIogn n vor on oI sIsfomn cnr
coInrIo un mocnnIsmo quo ronImonfo roonun or In rohnbIIIfn
cIon y In socInIIzncIon.
!no cnmbIn, fouo munuo fIono voIunfnu nrn cnmbInr,
Ios oInos cnmbInn, so oIImInnn Ins vongnnzns y fouo oso,
oro yo uIgo quo In oor vongnnzn quo oxIsfo confrn Ios
hombros os oI sIsfomn cnrcoInrIo y In formn uo uIcfnr Io
yos
66
.
Ior oso so sumn n Ins uIforonfos rouosfns quo so hnn vonIuo
ronIIznnuo on In cIuunu, on oI sonfIuo uo ImuIsnr cnsns uo In jusfIcIn
on uonuo son osIbIo ngnr or Ios orroros rosfnnuo un sorvIcIo n
In comunIunu o Infogrnnuoso nuovnmonfo n In socIounu.
66. InfrovIsfn OU 0l4.
l5l
UOU!!SIOIS
Ior Io quo rosocfn nI rImor cnso, oI uo In numInIsfrncIon
munIcInI, uIrnso quo, on cunnfo InsfnncIn mouInuorn uo In con
fIIcfIvIunu urbnnn nqu nnnIIznun, rovoIn no soInmonfo In uobIII
unu osfrucfurnI uoI Isfnuo rosocfo uo In gosfIon uo In uomocrn
cIn IocnI, sIno fnmbIon In uosroorcIon onfro In roforIcn uo Ios
rIncIIos uocInrnfIvos y Ios rosuIfnuos concrofos uo Ins oIfIcns
ImIomonfnuns.
II rogrnmn uo gobIorno vIsunIIzn In InforvoncIon uo uIchn
confIIcfIvIunu uosuo unos rosuuosfos uo gosfIon socInI uomo
crnfIcn, oro, como so muosfrn or Io nII uIcho, Ins IImIfncIonos
rosuuosfnIos y In roIn oorncIonnIIzncIon uo Ins osfrnfogIns,
on vorunu rIvIIogInn un frnfnmIonfo rorosIvo y burocrnfIco, on
fnnfo quo In mouIncIon uomocrnfIcn roInmonfo uIchn, quo so
fununrn on unn oIfIcn socInI ofocfIvn y on unn InforvoncIon mo
uInuorn fonuIonfo n In ncIfIcncIon y n In nogocIncIon con Ios nr
mnuos, so quoun soIo on uocInrncIonos, y, mns nun, so Insfrumon
fnIIzn como uIscurso y como mocnnIsmo sImboIIco uos n oso
quounn rouucIuns founs Ins romosns IncIuIuns on oI rogrnmn
uo gobIorno y on oI Inn uo uosnrroIIo cunnuo so Ins confrnsfn
con Ins mouIuns nuofnuns ronImonfo y con Ins nsIgnncIonos
rosuuosfnIos.
As, uos, Io mnImo quo sugIoro In formn como so osfn onfron
fnnuo oI robIomn uo In vIoIoncIn y In InsogurIunu on MouoIIn, os
quo oI Isfnuo IocnI so conuuco como un Isfnuo uIsorsor uoI
confIIcfo, con Io cunI so quIoro sIgnIfIcnr quo no so nsumo un
comromIso uo ncfunr nnfo oI como In oxrosIon uo un robIomn
uo InfogrncIon y uo jusfIcIn socInI, no obsfnnfo quo on uIchos for
mInos so Io uIcfnmIno n In horn uoI uIngnosfIco. Ior consIguIon
fo, no os uo oxfrnnnr In bnjn cnncIunu uo frnnsformnr sus Inuo
sonbIos mnnIfosfncIonos, cunnuo In oIfIcn quo Io onfronfn osfn
sIgnnun or In nmbIguounu.
In cunnfo n In mouIncIon socInI, Ins oxorIoncIns nnnIIznuns
uojnn frnsIucIr oI noI osIfIvo uo osfns InIcInfIvns romovIuns
uosuo In socIounu cIvII on In roconsfruccIon uoI fojIuo socInI, on
In InsfnurncIon uo cnnnIos uo comunIcncIon onfro Ios gruos nr
mnuos, oI Isfnuo y Ios obInuoros, y on unn cIorfn 1eu1a1n uo
In guorrn. Ioro fnmbIon su onormo frngIIIunu on In mouIun on quo
so onfronfnn con un robIomn crucInI In rocnrIounu, Incohoron
cIn y frngmonfncIon uo Ins oIfIcns socInIos y uo sogurIunu uoI
Isfnuo.
Inrn muchns uo osfns orgnnIzncIonos, Iuoros o InsfIfucIonos,
uosuos uoI /uun uo Ios ncfos y uo In +1111na quo so unn nIgu
nos funcIonnrIos ubIIcos, vIonon grnnuos onurIns o IncIuso oI
frncnso. Isfo, bnsIcnmonfo, or In fnIfn uo comromIso y noyo
ronIos, sobro fouo on oI cnmo uo nIfornnfIvns oconomIcns nrn
Ios jovonos y sus comunIunuos. Isfn sIfuncIon corroborn In Iuon
uo quo, uofInIfIvnmonfo, oI Isfnuo soIo nfIonuo con ronfIfuu Ins
zonns y Ins orsonns quo or su oIIgrosIunu nmonnznn In frnn
quIIIunu gonornI. Uunnuo osfos rocosos nsnn uo Ins ncfIvIunuos
uo InfogrncIon, sonsIbIIIzncIon y consfruccIon uo rouosfns n In
concrocIon uo Ins mIsmns, In sIfuncIon fIonuo n snIrsoIos uo Ins
mnnos n sus romoforos.
Ior oso muchos uo osfos rocosos frncnsnn nI no fonor oforfns
sorIns quo ormIfnn ofocfIvnmonfo n osfos jovonos mojornr sus
conuIcIonos uo vIun y sus osIbIIIunuos ronIos uo InfogrncIon
socInI nI oco fIomo oI rocurso uo Ins nrmns y In crImInnIIunu
nnroco nrn oIIos como unIcn osIbIIIunu uo subsIsfoncIn
6?
.
6?. !os ImuIsoros uo vnrIos rocosos uo nz ronIIznuos on ofrns zonns uo In cIuunu,
como oI cnso uo In confrorIonfnI o In suroccIuonfnI, hnn oxrosnuo on uIforonfos
oorfunIunuos su roocuncIon or In roncfIvncIon uo Ios gruos nrmnuos quo nnfos
nrfIcInron uo osfos rocosos sogun sus fosfImonIos, nuovns oforfns nrmnuns como
o ofro Inuo, onconfrnmos In vuInornbIIIunu uo osfos ncfos
con rosocfo n Ins uocIsIonos y voIunfnu uo Ios cnbocIIIns uo Ios
gruos. In muchns ocnsIonos son oIIos, uosuo In cnrcoI, Ios quo
unn In oruon uo ronIIznr Ios ncfos o Ios quo Ios romon uoon
uIonuo uo Ins cIrcunsfnncIns. Isfo os un fncfor nnronfomonfo
oxforno n Ios rocosos oro uofInIfIvo on In uurnbIIIunu quo uo
unn fonor. Ior oso, nIgunos uo osfos mouInuoros combInnn su
frnbnjo on oI bnrrIo con unn nsIsfoncIn n Ios Iuoros uo Ios com
bos quo so oncuonfrnn on In cnrcoI. SI bIon osfo hn unuo rosuIfn
uos osIfIvos on In mouIun on quo, on ofocfo, Iogrnn sumnr voIun
fnuos on forno n Ios ncfos, so sonnIn uIchn sIfuncIon como ofro
uo Ios unfos uo mnyor frngIIIunu.
Auomns, no hny Ionn corrosonuoncIn uo osfos rocosos con
Ins oIfIcns uo sogurIunu. !os muchnchos con quIonos so ronII
znn osfns nccIonos fIonon con frocuoncIn Imorfnnfos uouuns con
InsfnncIns juuIcInIos. Ioro, fnnfo Ios muchnchos como Ios mouIn
uoros mIsmos, so rosIsfon n vor on In cnrcoI unn orsocfIvn vn
IIun uo rosocInIIzncIon o InfogrncIon. o nh quo so romuovnn
rouosfns como Ins cnsns uo jusfIcIn comunIfnrIn, o In nogocIn
cIon uo onns con Ios Infogrnnfos uo bnnuns quo so InscrIbnn on
ncfos uo nz, ronIIznuos conjunfnmonfo con In Asosorn uo Inz
y UonvIvoncIn.
Aunquo osfos ncfos roorfnn, on In mnyorn uo Ios cnsos, un
mojornmIonfo on oI cIImn uo convIvoncIn on Ios bnrrIos, hnn
onconfrnuo nIgunns ronccIonos confrnrIns uo Ios mIsmos obIn
uoros, quIonos von on osfo unn osIbIIIunu mns uo forfnIocImIon
fo uo Ios gruos nrmnuos. Isfn rosIsfoncIn so oxrosn fnmbIon on
socforos oIfIcos y on nIgunos funcIonnrIos. oI socfor rIvnuo
Ins uo Ios nrnmIIIfnros brInunn n osfos jovonos In osfnbIIIunu oconomIcn quo no so
Iogro n frnvos uo Ios ncfos. In In noroccIuonfnI no os fnn ovIuonfo osfn sIfuncIon,
oro os unn uo Ins nmonnzns osIbIos n Ios rocosos.
l54
so hnbIn consfnnfomonfo como uoI grnn nusonfo, oro fouo oI
munuo roconoco quo os nocosnrIo su concurso.
Iournmos uocIr, on snfosIs, quo Ins nccIonos ncIfIcnuorns uo
osfos ncforos socInIos quounn sonsIbIomonfo rouucIuns, nrfIcu
Innuoso, uo mouo InvoIunfnrIo, n In mIsmn IogIcn con In quo In
forvIono oI Isfnuo on osfns confIIcfIvIunuos, os uocIr, on formI
nos romouInIos, coyunfurnIos y uIsorsoros.
Ioro fnmbIon os nocosnrIo uosfncnr oI Inuo osIfIvo uo foun
osfn movIIIzncIon socInI, In cunI hn ImouIuo quo oI robIomn uo
In confIIcfIvIunu nuquIorn roorcIonos mucho mnyoros nI ro
Io fIomo founs osfns nccIonos confrIbuyon n quo oI confIIcfo,
quo or s mIsmo uIsgrogn, so convIorfn on Insfrumonfo uo ngIu
fInncIon, uInIogo y oncuonfro cIvIIIznuo.
Is Inforosnnfo obsorvnr como fnmbIon oI ncfor socInI so
hIbrIun on oI sonfIuo uo quo so njusfn uo mouo bnsfnnfo rngmn
fIco n Ins conuIcIonos uo un nccIonnr on uonuo mns quo ruuon
cIn os nocosnrIn unn cIorfn uosIs uo mImofIsmo y juogo osfrnfogI
co nrn no corror rIosgos morfnIos. Uomo bIon Io muosfrn oI uI
fImo cnso uo mouIncIon, no so frnfn uo uobIo mornI nI uo un ns
conuIonfo subjofIvo nfocfo n In boIIcosIunu, nI uo nnun or oI os
fIIo. !ns conuIcIonos quo so uoscrIbon InuIcnn con sufIcIonfo
uofnIIo como osfos son fIomos y Iugnros uonuo osn uIfumInn
cIon uo fronforns Imono unos couIgos quo, mIrnuos nI mnrgon
uoI confoxfo, nrocornn oxnbrufos.
l55
U!AT!O
UAIT!!O
!A IO!TIUA
S! !II!ISITATIVIA
Y S!S
!II!ISITAUIOIS
l5?
II objofIvo rocIso on osfo cnfuIo os In uoscrIcIon y nnnIIsIs
uo nIgunos fonomonos cInvos quo so sIfunn on In Inforfnso onfro
In socIounu y In oIfIcn, os uocIr, on oI Iugnr uo frnnsIfo uonuo Io
oIfIco so soIIuIfIcn como InsfnncIn formnI uo rorosonfncIon uo
Inforosos socInIos y uonuo In socIounu so movIIIzn on os uo unn
nrfIcuIncIon uIrIgIun uo su ngoncIn rorosonfnfIvn so rofonuo
ovnIunr oI cnrncfor uo In rorosonfncIon oIfIcn, os uocIr, oI
mouo como Ios Inforosos socInIos son frnmIfnuos or Ios roro
sonfnnfos oIocfos. Auomns, Infonfnmos Inungnr or Ins roroson
fncIonos on cunnfo ImngInnrIos y sonfIuos n frnvos uo Ios cunIos
Ios ncforos unn cuonfn uo sus rncfIcns, Inforrofnn In oIfIcn y
su roIo noI como rorosonfnnfos uo Io socInI. Ambos nsoc
fos, rorosonfnfIvIunu y rorosonfncIon, son nborunuos como
comononfos consfIfufIvos uo nuosfrn cuIfurn oIfIcn.
Inrn uIcho roosIfo homos focnIIznuo, on rImor Iugnr, oI
Uoncojo MunIcInI, uonuo In oIfIcn gunrun unn roIncIon mns
corcnnn con su funcIon fununmonfnI, osfo os, con In rorosonfn
cIon uo Io socInI. AI roIo fIomo In orgnnIzncIon socInI comu
nIfnrIn, on cunnfo Infonfn unn coborfurn mns gIobnI uo Ios Inforo
sos socInIos y or onuo nsumo uImonsIonos oIfIcns, so convIor
fo on un osncIo uo conuonsncIon oIfIcn on uonuo os osIbIo
obsorvnr fonuoncIns y ocuIInrIunuos nfInonfos n In cuIfurn oI
fIcn.
Ambos cnsos son rorosonfnfIvos uo fonuoncIns quo nunfnn
on In uIroccIon uo roconfIgurncIonos y ormnnoncIns uo Ins rnc
fIcns y cosfumbros oIfIcns rorosonfnn, or ojomInrIunu, Ios
mouos como sucouo, so ojorco y so consfruyo In oIfIcn on In cIu
unu.
l58
I! UOUIJO I MII!!
!IVAS !II!ISITAUIOIS
Y VIIJOS MOOS I AUUI IO!TIUA
II Uoncojo os uofInIuo or In Ioy como unn u1u1a1n au
n1n1s11a11+a ue e1e1n uu1a1 cuyns funcIonos fIonon quo
vor, onfro ofrns cosns, con In rogInmonfncIon y rosfncIon uo sor
vIcIos n cnrgo uoI munIcIIo, In nuocIon uo Innos y rogrnmns
uo uosnrroIIo, In nrobncIon uoI rosuuosfo munIcInI, In oIoc
cIon uoI orsonoro y uoI confrnIor, In rogInmonfncIon uo usos uoI
suoIo y In uoformInncIon uo In osfrucfurn y rosonsnbIIIunu uo Ins
uIvorsns uoonuoncIns munIcInIos
l
. Auomns uo osfn funcIon uo
conumInIsfrnuoros uo In munIcInIIunu, oI concojo y sus ouIIos
fIonon oI cnrncfor uo rorosonfnnfos uo Io socInI nnfo In numInIs
frncIon munIcInI vocoros o InformouInrIos uo uIvorsos Inforosos
y voIunfnuos uo In socIounu.
TonIonuo on cuonfn osfn uobIo nnfurnIozn uoI concojo nuosfrn
InungncIon fIono quo vor nnfo fouo con uos robIomns on rImor
Iugnr, on quo sonfIuo son Ios concojnIos 1e1esen1an1es ue 1u
su1a1` y on sogunuo Iugnr, como orcIbon In oIfIcn y sus ro
Ins rncfIcns como concojnIos`
!n rorosonfnfIvIdnd socInI do Ios ConcojnIos
II uosconfrnmIonfo uo In oIfIcn, osfo os, oI uobIIIfnmIonfo uoI
Iugnr confrnI quo ocunbn como ojo uo In orgnnIzncIon socInI os
uno uo Ios rIncInIos InuIcnuoros uo Ins frnnsformncIonos uo Ins
socIounuos confomornnons
2
. Ioro sI bIon os cIorfo quo oI uos
l. !ogInmonfo Inforno uoI Uoncojo uo MouoIIn. Acuoruo l6, juIIo l3 uo l994. Cncofn
OfIcInI. Ano VII, l4l. MouoIIn, juIIo l4 uo l994.
2. !IUHI!, orborf. Ior quo In oIfIcn yn no os Io quo fuo` !ovIsfn Ioro 29.
Ioro or UoIombIn. Snnfnfo uo Iogofn, mnyo uo l99l, Igs. l3 y ss.
l59
confrnmIonfo uouo Ioorso como uobIIIfnmIonfo on Ios nsos
confrnIos o uosnrroIInuos, on AmorIcn !nfInn y on UoIombIn on
nrfIcuInr, uIcho uosconfrnmIonfo os cnsI consfIfufIvo uo nuosfrn
hIsforIn oIfIcn y obouoco n un uofIcIf uo consoIIuncIon uo unn
uomocrncIn fuorfo, nnfos quo n su uobIIIfnmIonfo. Ior suuosfo,
Ios cnmbIos on Ins uos uIfImns uocnuns on In rogIon, Ins oIfIcns
uo njusfo osfrucfurnI quo buscnn ncomounr In oconomn nI nuovo
mouoIo uo morcnuos IIbros y gIobnIIznuos, suonon un uobIIIfn
mIonfo nuIcIonnI uo Ios frnuIcIonnImonfo rocnrIos oruonnmIon
fos uomocrnfIcos. !nn mnnIfosfncIon uo osfo uosconfrnmIonfo
fIono quo vor con oI Iugnr uo Io socInI on In oIfIcn, os uocIr, con
In formn on quo In oIfIcn rorosonfn ofocfIvnmonfo o no Io so
cInI.
!n formn uo IIusfrnr osfn cuosfIon on oI nmbIfo uoI concojo nos
sIfun fronfo n In mnnorn como Ios roIos concojnIos onfIonuon
y ojorcon su roI on fnnfo rorosonfnnfos oIfIcos uo In cIuunun
nn. A quIonos rorosonfnn Ios concojnIos` y como rorosonfnn
osfos Inforosos`
!OS !II!ISITAOS... !A IO!TICA A!TO!!III!IA
Iournmos uIvIuIr on cunfro fIos In comunIunu n In quo Ios
concojnIos uonomInnn sus 1e1esen1auus Ios bnrrIos ouInros,
Ios socforos mouIos y nIfos, Ios nrfIuos y Ios nmIgos.
!II!ISITA! A! IA!!IO, A !OS SICTO!IS IOI!!A!IS
!n rosoncIn uo concojnIos uo osfrnfo mouIo y ouInr nroco
sor unn uo Ins rIncInIos frnnsformncIonos ocurrIuns on oI con
cojo on Ios nnos novonfn
3
. !os rorosonfnnfos uo In oIIfo hnn fo
3. Sobro Ins frnnsformncIonos on In comosIcIon uoI Uoncojo uo MouoIIn on Ins uos
uIfImns uocnuns, vonso VIIIogns, !ucoIIy. IrnccIonos y cIIonfoIns. !os nrfIuos
oIfIcos on MouoIIn. l9?4l992. UororncIon !ogIon. MouoIIn, l994. InouIfo.
l60
nIuo quo comnrfIr oI rocInfo con Iuoros, gonornImonfo uo ox
frnccIon ouInr, cuyn cnrrorn oIfIcn os fncIImonfo uoIInonbIo
uo sor Iuoros uo orgnnIzncIonos socInIos lcomIfos uoorfIvos,
gruos juvonIIos, junfns uo nccIon comunnI nsnron n sor Info
grnnfos uo nIgun comIfo uo nrfIuo quo Ios romocIono oIfIcn
monfo on osncIos como oI uo Ins Junfns AumInIsfrnuorns !ocn
Ios cnsI fouos oIIos, nnfos uo sor concojnIos, fuvIoron su rImorn
oxorIoncIn oIocfornI on osfo osncIo. Y, uo nh, cunnuo so uuo
uosnrroIInr unn gosfIon oxIfosn, obfuvIoron oI noyo uo sus nr
fIuos nrn Innznrso nI Uoncojo.
osuo onfoncos ocunn un Iugnr on osfo rocInfo, rocnIcnnuo,
como rIncInI vnIor, In oxfrnccIon ouInr y or fnnfo In cnIIunu
uo rorosonfnnfos uo Ios bnrrIos ouInros. II fosfImonIo uo un
concojnI ns Io InuIcn
Tn an/1u 1an/1n 1nu11an1e gue 1a) en es1e 1une)u,
ne a1ee a n1, es gue es1 un1u1nauu u1 una se11e ue
e1sunas gue sunus ue 1us /a111us... 1u) 1a) un 1uu ue
une)a1es gue sunus as1 1uuus 1u1nauus en 1us /a111us,
) uu11anus as1 ue11 gue 11ne1u gue une)a1es sunus
11ue1es ue /a111u
4
.
o osfo mouo oI Uoncojo so convIorfo on unn 111/una on uon
uo Ins roIvInuIcncIonos y rouosfns uo osfn 1uuau uu1a1 nu
quIoron voz n frnvos uo concojnIos quo, or rovonIr uo nII mIs
mo, croon cnfnr orfocfnmonfo sus IogIcns y nocosIunuos. Y nII,
on sus nees1uaues, os uonuo oncuonfrnn oI soorfo uo su Infn
formn oIfIcn y uo su noI socInI, yn quo sun /a111us gue 11e
nen 1uuus 1us 1u/1enas a11 es1 e1 u1su1su nu nees11a unu
ns, naua u1s11n1u a esu es s1n1un1za1se un esas nees1uaues
ue 1a en1e
5
.
4. InfrovIsfn UJ 008.
5. IbIu.
l6l
Su conuIcIon y corcnnn con Io ouInr os Io quo, on su con
cofo, Ios uIforoncIn uo Ios ofros oIfIcos, quIonos, IgunI quo
oIIos, ncuuon n Ios socforos ouInros, oro soIo on buscn uo
oIocforos. Aunquo cnsI fouos Ios concojnIos so rofIornn n bnrrIos
ouInros concrofos como su rIncInI bnso oIocfornI, Ios quo
hnn nncIuo y vIvIuo nII so consIuornn sus +e1uaue1us 1e1esen
1an1es.
Ofros concojnIos, nunquo so sIonfon vocoros uo Ios Inforosos y
roIvInuIcncIonos ouInros, no consIuornn quo nII osfo su bnso
oIocfornI. Inrn oIIos, sI bIon Ios mnrcos IognIos y consfIfucIonn
Ios uoI ns hnn gonornuo cnmbIos on oI nccIonnr oIfIco, In
cuIfurn oIfIcn uo Ios socforos ouInros no so hn mouIfIcnuo.
Isfos sIguon vIonuo on In oIfIcn y on Ios oIfIcos un mouIo
nrn obfonor bonofIcIos no Imorfn n quo rocIo s1en1e se
+enuen a1 ne)u1 us1u1, uIco ofro concojnI, y ngrogn
Touo cnnuIunfo quo so rosonfn n Ins oIoccIonos y hnco
fouo su frnbnjo on oI socfor ouInr frncnsn... Ios nrfIuos
frnuIcIonnIos no hnn nronuIuo unn cosn y os quo osfn
gonfo uo osfos bnrrIos, yn su vofo Io fIonon nrn oI morcn
uo y Io vonuon Io vonuon or un morcnuo, or unn romo
sn uo uosfo Io vonuon or unn bocn Io vonuon or un
oquono nuxIIIo
6
.
!orosonfnr n Ios socforos ouInros nuquIoro unn uobIo con
nofncIon uo un Inuo, cunnuo so hn sIuo Iuor uo un bnrrIo ou
Inr, oIIo nroco InuIcnr unn 1e1esen1a1n au1n11a uoI uobIo
uosfo quo so orfonoco n oI uo ofro, cunnuo In rorosonfncIon
os soInmonfo oIocfornI, gonorn sosochns quo so hnbrn ofrocIuo
n cnmbIo uo osfo noyo` quo fIo uo InforcnmbIo InuIcnrn osfn
rorosonfncIon` o cunIquIor mouo, on In roforIcn uo unos y
ofros concojnIos, In rorosonfncIon uo osfos socforos os nrn
6. InfrovIsfn UJ 005.
l62
oIIos fuonfo uo su IogIfImIunu y muosfrn fohncIonfo uo quo, on
ofocfo, hny un sonfIuo socInI on su nccIonnr oIfIco.
!OS I! MIIO TAMIII ICISITA !II!ISITACI
A osnr uo In roomInoncIn uo osfn Imngon ouInr uo In ro
rosonfncIon socInI ofros uIscursos InsInunn nuovos roforonfos.
In oI uIfImo fIomo nIgunos concojnIos so hnn oncnrgnuo uo
uofonuor In Iuon uo In nocosIunu uo unn rorosonfncIon oxIcIfn
uo Ios socforos nIfos y mouIos on osfo osconnrIo. So frnfn, sogun
oIIos, uo roconocor quo nII, sI bIon hny un mojor nIvoI uo vIun quo
on muchos uo Ios bnrrIos ouInros uo In cIuunu, oxIsfon ofro
fIo uo robIomns y uomnnuns quo roquIoron nfoncIon gubornn
monfnI.
Inrn un concojnI, or ojomIo, osfo os Io quo jusfnmonfo suco
uo con oI socfor uo II IobInuo, nI cunI rorosonfn. In oI concojo
so hn cronuo In Iuon uo quo 11 1u/1auu es una unun1uau gue
111anen1e 11ene 1uuus sus 1u/1enas 1esue11us, gue nu 1e
gu1e1e n1nun 11u ue a)uua n1 n1nun 11u ue u1a/u1a1n
u1 a11e ue1 nun111u
?
. o nh quo nrn fomns como oI uo In
rogInmonfncIon uo osfnbIocImIonfos nocfurnos, oI osncIo ubII
co o In vnIorIzncIon, quo normnImonfo son Ios nsunfos mns ro
bIomnfIcos on osfos socforos, so rocInmo In mIsmn nfoncIon quo
so uomnnun nrn nsunfos como ouucncIon, omIoo o snIuu on Ios
socforos ouInros
8
. So frnfn onfoncos uo Innfonr cInrnmonfo
ofro fIo uo Inforosos y rorosonfncIonos.
?. InfrovIsfn UJ 002.
8. AI IgunI quo oI concojnI, Ios roIos hnbIfnnfos uo II IobInuo hnn rocInmnuo In
rosoncIn uo In numInIsfrncIon on su socfor. !Inmn In nfoncIon como oI nrgumonfo
rIncInI uo osfn rocInmncIon os In oxIsfoncIn, nII fnmbIon, uo socforos quo so ubIcnn
on Ios osfrnfos 2 y 3, os uocIr, quo uouon sor consIuornuos como socforos ouInros.
o nuovo so rosonfn Io ouInr como oI nrgumonfo uo mnyor oso nrn jusfIfIcnr In
rosoncIn osfnfnI. Vonso Acfn 292, novIombro l6 uo l996. SosIon IsocInI ronIIznun
on II IobInuo.
l63
Ju ne 1e en1uauu nu1u u1 ese 1auu, ue 11a1a1 ue 1e
1esen1a1 unus 1n1e1eses /1us ue 11 1u/1auu1 ) 1e es1auu
11a/a)anuu 1us 1n1e1eses ue1 se1u1 11+auu 1an/1n... 1eu
gue en 1a neu1ua en gue 1u1enus +1nu1a1 a1 se1u1 11
+auu en 1us 1uesus ue nane)u ue 1a 1uuau es1a 1uuau
ue un +ue1u u1s11n1u
9
.
Isfn roIncIon onfro oI concojo y oI socfor rIvnuo consfIfuyo,
on In mIsmn orsocfIvn, ofro mnfIz uo osfo fIo uo rorosonfn
cIon. IIIo so nrfIcuIn con In yn moncIonnun corrIonfo quo oxnIfn
como mouoIo uo gosfIon ubIIcn In numInIsfrncIon omrosnrInI.
osuo osfo unfo uo vIsfn soIo sI on oI rocInfo uoI concojo osfu
vIornn rorosonfnuns 1as 1ue1zas +1+as ue1 a1s como Ins uo
fIno uno uo Ios concojnIos, osfo os, un une)a1 u1 1us 1nuus
111a1es, un une)a1 u1 1us une11an1es, un une)a1 u1 1us
1en1us ue 1a 1uuu1n
l0
, so ourn hnbInr uo unn +e1uaue1a
rorosonfncIon socInI y uo In nrfIcuIncIon ronI uo Io ubIIco y Io
rIvnuo.
o founs mnnorns Io quo nroco consfnfnrso or osfn vn os
unn uIvorsIfIcncIon uo In rorosonfncIon socInI uoI concojo. Inrn
uojIcnmonfo, nunquo hny unn mnyor nrfIcIncIon uo concojnIos
uo orIgon ouInr, so un Io quo nIgunos IInmnn un cnmbIo uo
osfrnfo on In bnso oIocfornI uo Ios nrfIuos y, or fnnfo, on In
comunIunu uo 1e1esen1auus
ll
.
!II!ISITA! A! IA!TIO
II rosnIuo uo un nrfIuo oIfIco os, nrn cnsI fouos Io conco
jnIos, unn conuIcIon InuIsonsnbIo nrn ouor nIcnnznr unn curuI
9. InfrovIsfn UJ 002.
l0. InfrovIsfn UJ 004.
ll. !n concojnI uoscrIbo ns osfo rocoso 1a na)u11a ue +u1us /ue1 u11e1u11u1
es1u+1e1un uu1an1e lo anus en 1us es11a1us 2 ) J. 1ueu, 1u/u un ues1azan1en1u
e1e1u1a1... nus us1nus en 1a .n11a ) 1en1anus )a es11a1us J, 4, ) o. InfrovIsfn
UJ006.
l64
on oI concojo. SIn In mnquInnrIn y Ios rocursos uo quo uIsono un
nrfIuo, uIfcIImonfo so ourn nrfIcInr con nIgun oxIfo on oI
uobnfo oIocfornI. Is or osfo quo, nuomns uo rorosonfnr n unos
oIocforos concrofos, so fIono In rosonsnbIIIunu uo rorosonfnr nI
nrfIuo o gruo oIfIco quo Io hnyn rosnIunuo. AfIrmncIonos
como Ju nu 1enu 1u)e1u 1nu1+1uua1... )u su) un 1u)e1u
ue1 egu1u u1111u
l2
, o 11 asun1u es gue ese es un 1esa1uu u1
1e1anen1e ue1 u11e1u11u, nu es una /ase e1e1u1a1 e1suna1...
sun +u1us a1 u11e1u11u 11/e1a1 )a1an1111s1a
l3
, InuIcnn osfo fIo
uo nuscrIcIon nrfIuIsfn uo Ios concojnIos.
Ioro, on quo consIsfo osfo rosnIuo` Auomns uo In fInnncIn
cIon uo In cnmnnn so frnfn uo ncfIvnr rouos oIfIcns, rovInmon
fo consfIfuIuns, on funcIon uoI uobnfo oIocfornI. Sogun In uoscrI
cIon ronIIznun or uno uo Ios concojnIos
1n aua /a111u e1 a111uu u1111u 11ene un un11 usua1
nen1e ese un11 es ue un )u/11auu ue1 nun111u, gue 1u
+1nu1 un a1gue 1ae nu1us anus es un senu1 gue
aa/a1un ue u1ua1 es una e1suna gue 11ene gue +e1 un
1a u1111a, nas uas +ees un 1a unun1uau en1unes
unu 11ene en 1us /a111us unas 1an111as gue 1e 1aen unas
1eun1unes ) a111 e1 u1su1su es u1111u se 1a/1a ue1 a111
uu s1 es e1 11/e1a1 u e1 unse1+auu1, se 1n+uan sus an11
uus 1u1us...
l4
.
A osnr uo quo muchos uo oIIos Innfonn cInrnmonfo oI nnquI
IosnmIonfo uo osfn formn uo nccIon oIfIcn y quo, como voromos
Iuogo, so onsnynn nuovns osfrnfogIns uo gosfIon y roIncIon con
sus 1e1esen1auus, Io cIorfo os quo osfn mnquInnrIn os In quo
gnrnnfIzn In mnyorn uo Ins vocos oI nccoso n Ios orgnnIsmos
ubIIcos.
l2. InfrovIsfn UJ 00l.
l3. InfrovIsfn UJ 006.
l4. InfrovIsfn UJ 00?.
l65
!n orfononcIn nI nrfIuo no osfn conuIcIonnun or nIngun
fIo uo nuhosIon IuooIogIcn. Inrn cnsI fouos oIIos Io quo sIgnIfIcn
on formInos IuooIogIcos o rogrnmnfIcos sor mIIIfnnfo uoI nrfI
uo IIbornI, consorvnuor o uo IzquIorun, os unn roforoncIn cnun voz
mns uIfusn
l5
. Ioro, nunquo oxIsfn grnn hoforogonoIunu y movIII
unu uo Ins osfurns oIfIcns on oI InforIor uoI concojo Io quo s
so corrosonuo con In orfononcIn nrfIunrIn os In nrfIcIncIon
on In burocrncIn numInIsfrnfIvn uoI munIcIIo. A osfo rosocfo so
nnIn un concojnI
1us a111uus en 1a 1uuau ue eue111n sun nun1une1as
ana1gu1zauas, a1en1es ue 1ueas, a1en1es ue 111usu11a,
a1en1es ue 1u1ana se nue+en en 1un1n ue sus 1n1e
1eses, 1unuanen1a1nen1e /u1u111us ) ue 1a a1111a
1n gue 11enen en 1a aun1n1s11a1n
l6
.
o osfo mouo, In funcIon uo rorosonfnr nI nrfIuo quoun Ins
crIfn on oI mIsmo confoxfo uo nmbIvnIoncIn y uunIIunuos so
ncofn su vocorn nunquo no so son oxncfnmonfo oI confonIuo
uo Io quo so rorosonfn. Ioro, or sobro fouo, so InsfrumonfnIIzn
oI nrfIuo como uIsosIfIvo uo nsconso oIfIco y no so rosonuo
IuooIogIcnmonfo or oI. Isfo os Io quo un oI fono gonornI uo In
oIfIcn nrfIuIsfn on UoIombIn so nIogn In oIfIcn uo nrfIuo y
so ufIIIzn nI nrfIuo, uo mnnorn quo so hnco unn oIfIcn nrfIuIs
fn vorgonznnfo o Inconsocuonfo.
!A !IVA C!AVI IO!TICA !II!ISITA! AMICOS
Isfo vncInmIonfo uoI confonIuo IuooIogIco uo Ios nrfIuos, quo
sugIoro unn cInrn uIsoIucIon uo In fIgurn mIsmn uoI nrfIuo uon
l5. Uomo ojomIo uo oIIo un concojnI uIco Ju 1eu gue 1a u1111a gue )u 1au es una
u1111a ns ue uue1a11+1snu ) ns eua11a gue 1ea1nen1e ue a111uu, a esa1
ue gue e11enezu a1 1u11usu 111e1u11u ^a1una1 1unse1+auu1. InfrovIsfn UJ
004.
l6. InfrovIsfn UJ 005.
l66
fro uoI osocfro oIfIco, so un uo mnnorn sImuIfnnon con In
omorgoncIn uo nuovns rouos oIfIcns rogIuns yn no or crIforIos
uo nuhosIon IuooIogIcn sIno or roIncIonos uo nmIsfnu, fIuIuns y
movIIos.
A osfn fIgurn no soIo rocurron Ios movImIonfos o concojnIos
uonomInnuos a11e1na11+us como Ios uo In AIInnzn omocrnfIcn
Ml9 AMl9 o In !nIon InfrIofIcn, quIonos uo mnnorn oxIcIfn
hnn Infonfnuo convocnr n socforos nmIIos uo In obIncIon, sIno
quo fnmbIon Ios oIfIcos Iuoros uo nrfIuos frnuIcIonnIos fuor
fos ncuuon n osfn fIgurn como un nuovo mouo uo nccIon y, sobro
fouo, uo rorosonfncIon oIfIcn. Sogun In oxrosIon uo un con
cojnI, ^usu11us nu 1enenus es11u1u1a u1111a, 1enenus an1
us
l?
.
Isfos Inzos uo nmIsfnu consfIfuyon unn nuovn osfrnfogIn nrn
oI nccIonnr oIfIco. VnIo mns fonor uno o uos buonos nmIgos quo
uIoz o voInfo mIIIfnnfos uo In vIojn gunruIn. Isfo Ios ormIfo
ormonr nuovos nmbIonfos, snIfnr bnrrorns orIgIuns osIbIomon
fo bnjo In ofIcn uoI nrfIuo, o Io quo nIgunos IInmnn 1ea1 u1
n1n 1uuauana In cunI, nunquo un oco uIfusn o InfnngIbIo, so
corrosonuorn mns con Ios nuovos rumbos uo In oIfIcn con
fomornnon.
!o quo so frngun ns, on In oInIon uo nIgunos concojnIos, os
unn rorosonfncIon oIfIcn uIsgrognun y uosnrfIcuInun sIn ros
onsnbIIIunuos y sIn InforIocucIon con Io socInI, fnmbIon uo suyo
frngmonfnuo. !n concojnI Inforrofn uo osfo mouo In sIfuncIon
.1 nu 1a/e1 ese 1e)1uu 1us une)a1es 11eanus a1 une)u
s1n un sen11uu ue e11enen1a a naua aua unu 11ea un
su un1u ue +1s1a e1suna1 ) un nun1n ue e1e1u1es gue
se +an ue11s e1u gue n1 s1gu1e1a sa/en u1 gu unus
l?. InfrovIsfn UJ 004.
l6?
+an u1 e1 ues1u, u11us +an u1 1a a)uua a1a e1 u1e1u,
u11us +an u1 nu s gu, e1u a1 11na1 e1 111e11u gue nue+e
a 1a en1e a +u1a1 es ns /1en e1 ue 1a an1s1au )u +u1u u1
n1 an1u. 1n1unes esu 1ae gue 1as e1sunas gue es1n
en esas 1ns1an1as sean 1u1a1nen1e 111esunsa/1es, u1gue
nu 11enen gue 1esunue11e a nau1e, nu 11enen un1un1su
u1111u ue11n1uu...
l8
.
!n frngmonfncIon uoI fojIuo socInI sIn uuun so rofIojn on In
rorosonfncIon oIfIcn y ourn Inforrofnrso como su confrn
nrfo. In ofocfo, In rorosonfnfIvIunu uo In oIfIcn so funun on In
1ue11e a1ea1n ue 1as uenanuas 1u+en1en1es ue 1us 1nu1+1
uuus ) ue se1u1es ue 1a +1ua su1a1 nu) u1+e1sa
l9
. Isfn ngro
gncIon nunfn hncIn In consfruccIon uo Inforosos comunos n foun
In socIounu nnfos quo hncIn cunIquIor cohosIon fomornI on for
no n Inforosos nrfIcuInros. Uunnuo os osfn In IogIcn quo uomInn,
Io quo so confIgurn os unn oIfIcn nuforroforIun, on nuosfro cnso,
un concojo quo no formInn rorosonfnnuo mns quo n Ios gruos
uo oIocforos quo Io sosfIonon sobro In bnso uo unos Inforosos nr
fIcuInros y con unn muy bnjn oxrosIon uo Inforosos coIocfIvos
vIncuInuos n In cIuunu y n In socIounu on gonornI.
CMO !OS !II!ISITA
!IVAS IST!ATICIAS I ITI!MIIACI
II fIo uo roIncIon quo Ios concojnIos osfnbIocon con sus ro
rosonfnuos ormIfo un mnyor ncorcnmIonfo n osfo noI uo In
formouIncIon. !nn voz uoscrIfo n quIon rorosonfnn Ios concojn
Ios, In rogunfn sIguIonfo os como Ios rorosonfnn` quo roIn
cIonos osfnbIocon con oIIos`
l8. InfrovIsfn UJ 006.
l9. TO!!AII, AInIn. Quo os In omocrncIn` Ionuo uo UuIfurn IconomIcn, MoxIco
l99?, . ?9.
l68
I! IIICTO I !A I!IMIACI I !OS A!XI!IOS
!IVOS C!IITI!ISMOS
II fIo uo roIncIon osfnbIocIun onfro oIfIcos y oIocforos so hn
frnnsformnuo, sIn uuun nIgunn, on Ios uIfImos nnos y oIIo fIono
mucho quo vor con In oIImInncIon uo Ios nuxIIIos. !os nrfIuos
oIfIcos onconfrnron on oI rocoso uo oxnnsIon uo In cIuunu uo
Ios nnos sosonfns y sofonfns y, on osfos nuovos obInuoros urbn
nos, Ios InmIgrnnfos, un nuovo cnuunI oIocfornI. II mouoIo uo
bonofIconcIn quo cnrncforIzo oI ojorcIcIo uo In oIfIcn uurnnfo In
rImorn mIfnu uo osfo sIgIo so frnnsformo on un mouoIo cIIon
foIIsfn bnsnuo on oI InforcnmbIo uo fnvoros rocIbIr nuxIIIos nrn
In uofncIon uo Ios bnrrIos rocIon formnuos, vIncuInr n nIguIon
como omIonuo uonfro uo In numInIsfrncIon munIcInI o conco
uor unn bocn nrn osfuuInr, fouo n cnmbIo uo vofos. A osnr uo
In uosIgunIunu uo osfo InforcnmbIo, Ios oIfIcos so convIrfIoron
on InformouInrIos orvorsos or cIorfo onfro In numInIsfrncIon
y Ios obInuoros on vohcuIo InuIsonsnbIo nrn nccouor n Ios
bonofIcIos uoI Isfnuo y nrn In nrfIcuIncIon uo muchos socforos
n In uInnmIcn urbnnn
20
.
Isfo mouo uo roIncIon o InforcnmbIo onfro Ios oIfIcos y sus
oIocforos so vo nbocnuo n Imorfnnfos frnnsformncIonos uosuos
uo quo In nuovn UonsfIfucIon oIImIno Ios nuxIIIos. A nrfIr uo on
foncos In formn uo hncor oIfIcn nrn Ios concojnIos cnmbIo.
Sogun uno uo oIIos
...1us u1111us )a nu nane)anus /eas, n1 aux111us, n1
ues1us, ese an/1u es 1e11u esa nu es una 11us1n, n1 un
enanu, en1unes )u 1ensu gue a nusu11us nus 1u a1u
ns u11111 u1gue 1a nue+a ua u1111a es ns un11
20. Sobro oI noI uo Ios nrfIuos on In consfruccIon uoI fojIuo socInI uo In cIuunu, vonso
VIIIogns, !ucoIIy. O. UIf. Y nrnnjo CIorIn. MouoIIn on Zonns. Monogrnfns.
UororncIon !ogIon. MouoIIn, l992.
l69
aua, es ns 111 1ae1 u1111a uanuu unu ueue 11 a
1ea1111 ues1us, u /eas, u aux111us, )a nu
2l
.
o nh In ImorfnncIn quo so Io oforgn n In UonsfIfucIon uo
l99l. Ioro sI yn no hny nuxIIIos nrn ronrfIr, onfoncos quo so
ofroco` Irouosfns, roIncIonos, omIoos, bocns, obrns nrn oI
bnrrIo... cunIquIor cosn, oro oI oIfIco osfnrn sIomro nnfo In
obIIgncIon uo ofrocor nIgo n cnmbIo uoI noyo quo rocIbo osfnrn
obIIgnuo n rosonuor, uo nIgun mouo, n unn uomnnun cnun voz
mns frngmonfnun.
o so hnn oIImInnuo Ins rncfIcns cIIonfoIIsfns oro s so
uIvorsIfIcnn Ios mouos y objofos uoI InforcnmbIo. SIguIonuo In
IogIcn uoI morcnuo, In oforfn os fnn vnrInun como Ins mIsmns
uomnnuns uoI oIocfornuo. So frnfn onfoncos uo fonor mnyor cn
ncIunu nrn snfIsfncor In uomnnun uoI ofro. !no uo Ios ouIIos
comonfn
.1 une)u +1ene 1a en1e a uenanua1 ues1us, a uenan
ua1 usas nu) un1e1as ) en1unes 1 /e1 une)a11 1es
unue a esu... 1a) +a11us une)a1es gue 11enen 1uues1as
nu) a1e1uas ) se u1su1an un ne1auu en 1us /a111us...
1a) u11us une)a1es gue 1uunen usas u1s11n1as, gue
/usan ns a1 es11unauu1, /usan 1as asu1a1unes, 1as
u1an1za1unes... ) a11 es1 u11u ne1auu
22
.
!o quo osfn sucouIonuo os onfoncos In frnnsformncIon uoI
nuxIIIo on ofrns mounIIunuos uo InforcnmbIo. !n oIfIcn ormn
noco uonfro uoI mIsmo osquomn uo InforcnmbIo oforgnr usas,
1a+u1es n cnmbIo uo vofos oIIo cooxIsfo con ofrns rncfIcns y
uIscursos quo roInfIvIznn oI noI uoI oIfIco y sugIoron nuovns
InformouIncIonos nos roforImos, on nrfIcuInr, nI noI uo Ins
2l. InfrovIsfn UJ 008
22. InfrovIsfn UJ 006
l?0
orgnnIzncIonos socInIos bnrrInIos, nhorn con un roI cInro uo mo
uIncIon socInI y oIfIcn.
YO CISTIOO, T! CISTIOAS... !IVAS COJ!CACIOIS IO!TICAS
Ues11una1 os uofInIuo on oI uIccIonnrIo uo In Iongun osnnoIn
como 1ae1 u111en1as unuuen1es a1 1u1u ue un neu1u u
ue un ueseu ua1gu1e1a. Isfn nInbrn, rocIonfomonfo Incororn
un nI nrgof uo oIfIcos, Iuoros socInIos y goronfos, so hn convor
fIuo on oI nuovo ImornfIvo uo In nccIon ubIIcn. Aronuor n
es11una1, convorfIrso on es11unauu1 o consfruIr rouosfns
es11una/1es, nroco sor InuIsonsnbIo, osocInImonfo sI so fIono
on cuonfn quo so nrfIcIn uo un nmbIonfo uo morcnuo y como
foncIn. Tnnfo concojnIos como oIocforos so oncuonfrnn nnfo osfn
mIsmn oxIgoncIn.
IIImInnuos Ios nuxIIIos, y on oI mnrco uo nuovos osncIos uo
nrfIcIncIon cIuununnn, a1enue1 a es11una1 Ins rouosfns y
uomnnuns uo Ins comunIunuos nnfo In numInIsfrncIon munIcInI
os un nsocfo cInvo on In formn uo hncor oIfIcn, Io cunI Innfon
un nuovo roI on In roIncIon concojnI comunIunu so frnfn uo nyu
unr n gosfIonnr y uo roIncIonnrso con gonfo quo fIono cnncIunu
uo gosfIon. !n concojnI uoscrIbo ns osfn roIncIon
1uanuu en un /a111u 1a en1e ne 1an1ea un 1u/1ena,
nu1na1nen1e )u nu 1e u1u gue +ena a 1a u111na s1nu gue
)u +u) a11, un una un1s1n ue 1un1una11us. 1n1unes
+u) a1 s111u ) 11an11u ) /usu 1a a1111a1n e1u /usu
1a a1111a1n ue 1a en1e nu 1e 1au 1us nanuauus a 1a
en1e s1nu gue 1es u1u /uenu, es1u 1u 1aenus en11e us1e
ues ) nusu11us
23
.
Auomns uo nsumIr un nuovo noI so frnfn fnmbIon uo gonornr
nuovns ncfIfuuos on Ins comunIunuos, ncosfumbrnuns como os
23. InfrovIsfn UJ 005.
l?l
fnn n roIncIonnrso con Ios oIfIcos y funcIonnrIos, no on cunnfo
sorvIuoros ubIIcos, sIno como bonofncforos. Is or osfo quo, on
nInbrns uo ofro concojnI . 1a en1e 1a) gue nus11a11e u11us
esguenas ) e1 ns 1nu11an1e es gue sean e11us 1us gue 1aan
1a es11n ) unu 1es aunana en e11u
24
.
In osfo mnrco so InscrIbo oI noI uoI concojnI mouInuor uo In
gosfIon, o Io quo nIgunos hnn uonomInnuo, a11nauu1es ue 1u
su1a1. II uosconocImIonfo quo In gonfo fIono uo In numInIsfrn
cIon munIcInI y In convIccIon uo quo soIo fonIonuo nmIgos nII
os osIbIo Iogrnr gosfIonnr nIgunn uomnnun oxIIcn on grnn mo
uIun osfo nuovo noI uo Ios concojnIos. Sogun Io oxrosn uno uo
oIIos
^u ue/e11a se1, e1u unu 1ae esa neu1a1n, u sea, unu
aunana en 11ne1 1ua1, u1gue 1a en1e 1ensa gue es
nu) u11111 11ea1 /a 1a aun1n1s11a1n1... en1unes u1e
1enenus gue /usa1 e1 au)u agu1 a1a uue1 11ea1
25
.
In ofrns nInbrns, os oI uosconocImIonfo uo In mocnnIcn y
funcIonnmIonfo Inforno uo In numInIsfrncIon or nrfo uo Ins
comunIunuos Io quo oxIIcn osfn funcIon mouInuorn uoI concojnI
quo, or oI confrnrIo, snbo orfocfnmonfo uonuo y como so ncco
uo n Ios rocursos uo In munIcInIIunu.
o founs formns, on In gosfIon so oncuonfrn un nuovo fIo uo
roIncIon uo Ios concojnIos con sus oIocforos. Muchos uo oIIos
hnbInn uo In ImorfnncIn uo cnncIfnr n Ios Iuoros y orgnnIzncIo
nos quo consfIfuyon In bnso rIncInI uo su oIocfornuo nrn quo
nuquIornn mnyoros hnbIIIunuos on osfo sonfIuo, yn quo In mocn
nIcn hn cnmbInuo. Ahorn no so frnfn soIo uo eu11 Ins uomnnuns
y rouosfns uobon sor rosonfnuns 1n1anen1e n frnvos uo
24. InfrovIsfn UJ 00l.
25. InfrovIsfn UJ 00l.
l?2
royocfos royocfos quo, como so hn Innfonuo, oI concojnI nyu
unrn n es11una1.
Inrn ofros, osfo noyo n In gosfIon uo royocfos no fIono noco
snrInmonfo unn roIncIon con Io oIocfornI. SI bIon so roconoco quo
hny unn formn rouomInnnfo uo nccIon oIfIcn oIIo no obouoco
nI roosIfo uo snfIsfncor n un oIocfornuo osocfIco n1 exe
11en1a, 1as1a a1u1a, es 1a ue gue 1ua1 1e es11unu 1u)e1us a
1a en1e n1a gue a 1a en1e gue nu es n1a uIco uno uo Ios con
cojnIos
26
, cuosfIonnnuo oI uosInznmIonfo quo so hn unuo uo Ios
nuxIIIos n Ios royocfos, y quo so hnn convorfIuo on unn nuovn
formn uo cIIonfoIIsmo.
InrnuojIcnmonfo, fnmbIon os on osfo cnmo uo In gosfIon uon
uo Ios concojnIos oncuonfrnn un nIvoI mnyor uo comofoncIns, on
In mouIun on quo cnun voz so Infroyocfn mns on Ins orsocfIvns
y Innos uo Ins orgnnIzncIonos socInIos nuquIrIr osfn cnncIunu.
Is uocIr, nronuor n gosfIonnr sIn In nocosIunu uo In mouIncIon
uo Ios concojnIos y fonor unn roIncIon mns uIrocfn con oI Isfnuo.
IO!TICA A! MI!IO. !A IVISIII!IZACI I !A CI!A
AI concojo so IIogn nrn hnbInr n nombro uo, InuoonuIonfo
monfo uo In formn como, on ofocfo, osfo so IIovo n cnbo. !oson
uor n su oIocfornuo, son quIon son, os unn uo Ins rImorns roocu
ncIonos uoI concojnI. Isfo so uobo rofIojnr on Ios uobnfos on Ios
quo so nrfIcIn, on Ios royocfos uo ncuoruo quo so roonon y,
sobro fouo, on In nrobncIon uoI rosuuosfo munIcInI, quo os
Io quo Ios ormIfo mnnIobrnr nrn In gosfIon uo rouosfns oso
cfIcns uo sus oIocforos. Ior oso, uIco uno uo Ios concojnIos
1a1a n1 e1 +u1u es un nanua1u gue 1e ua a unu 1a unu
n1uau ) unu es1 1e1esen1anuu, nu a 1a unun1uau en
ene1a1 a1a es1e e1e1u s1nu gue unu es1 1e1esen1anuu
26. InfrovIsfn UJ 003.
l?3
es a sus e1e1u1es ) )u 1e 1e1u un es1ue1zu nu) 1anue
en 11a1a1 ue 1eue1 a1 nenus 1as 1ngu1e1uues ue n1s e1e
1u1es
2?
.
Mnnfonor In rorosonfncIon uo Ios oIocforos ImIIcn onfoncos
ngIIIunu on In frnmIfncIon uo sus uomnnuns y osfns, or Io gono
rnI, fIonon quo vor con nsunfos unfunIos uoI bnrrIo o uoI gromIo.
II concojnI rosonuo ns n unns uomnnuns osocfIcns quo Io
ImIuon n oI y n sus oIocforos consfruIr rouosfns uo mnyor
nIcnnco nrn oI conjunfo uo In cIuunu.
... 1a en1e auue a es1a 1ns1an1a a +e1 nu su1u1una
sus 1u/1enas en1unes ese aunanan1en1u a 1a unu
n1uau 1e ue)a a unu nu) uu esa1u a1a 1us 1anues
ue/a1es ue 1uuau, ) a1a unu auen11a1se ) es1uu1a1 en
/uena 1u1na esus 1enas ) 1ae11e au11es a 1a 1uuau
28
.
!n oIfIcn quoun nfrnnun on unn rou uo frnnsnccIonos y no
gocIncIonos nI monuuoo uonuo In cIuunu nuncn rosuIfn como
sumn uo founs oIIns. Ior suuosfo quo so frnfn uo unn Imngon uo
cIuunu frngmonfnun uonuo os cnsI ImosIbIo onsnr on rouos
fns quo ImIIquon unn vIsIon gIobnI o InfogrnI uo In mIsmn. Hny
quIonos Ionsnn quo os nqu uonuo rosIuo jusfnmonfo uno uo Ios
mnyoros rofos uo osfn InsfnncIn oIfIcn y, or fnnfo, uoI quohn
cor oIfIco uo Ios concojnIos onsnr on funcIon uo In cIuunu y
no uo sus nrcoIns. !no uo Ios ouIIos, nI hncor un bnInnco uo su
gosfIon, osocInImonfo on funcIon uo Ins roIncIonos con Ios oIoc
foros, hnbIfnnfos uo su bnrrIo, Innfon
1a 1naen s1 an/1a es us1/1e gue unu n1snu 1a an
/1e, e1u 1an/1n 1a unun1uau an/1a 1a 1naen... )u
)a su) une)a1 ue eue111n ) unu 1a1 ese es un u1nen
s1unan1en1u nue+u 1a) gue a1enue1 1a 1u/1en11a ue
2?. InfrovIsfn UJ 002.
28. InfrovIsfn UJ 00l.
l?4
1uua una 1uuau... e11us n1snus /sus +e1nus1 1u 1eunu
en...
29
.
!n uIsyunfIvn onfro sor soInmonfo InformouInrIos uo cIorfos
Inforosos uo Ios oIocforos o sor on vorunu rorosonfnnfos uo In
cIuununnn nnfo oI gobIorno munIcInI, so convIorfo on unn uo Ins
fonsIonos rIncInIos uo osfo osconnrIo. HncIn uonuo so IncIIno
In bnInnzn uofInIrn on grnn mouIun In osIbIIIunu uo quo In oI
fIcn nII, mns quo un Insfrumonfo nrn In obfoncIon uo bonofIcIos
nrfIcuInros, son un cnmIno nrn In consfruccIon uo cIuunu y
cIuununnn. !o quo os soguro nuomns os quo In roforoncIn n In
cIuunu os un Iugnr comun y, como objofo uo rosunfn roocun
cIon o uo InIcInfIvns oIfIcns so mnnfIono y so jusfIfIcn como
Insfrumonfo roforIco Io quo osfn roforIcn nombrn, or cIorfo,
froIozn con founs Ins IImIfnnfos osfrucfurnIos y cuIfurnIos quo
homos uoscrIfo y quo hncon uo osfo osconnrIo un ojomIo fIco
uo Ins nmbIguounuos uo nuosfrn oIfIcn.
!os concojnIos nnfo oI osojo
AI IgunI quo on ofros nmbIfos uo In cIuunu y uosuo ofros ncforos
socInIos, on oI consojo oI onuuIo oscIIn onfro unn Imngon uogrn
unun uo In oIfIcn y Ios oIfIcos y In roIvInuIcncIon uo unn u11
11a /uena, sInfonIznun con Ios Inforosos ubIIcos uo In cIuunu.
!n oxouIcIon uo In nuovn Unrfn UonsfIfucIonnI os sonnInun
or cnsI fouos Ios ouIIos como oI hocho mns Imorfnnfo on In vIun
oIfIcn uoI ns. Sogun Io oxrosnn, muchns uo sus uIsosIcIonos
Infrouujoron cnmbIos Imorfnnfos on oI mouo uo onfonuor y nsu
mIr In oIfIcn. !no uo Ios ofocfos fnngIbIos fIono quo vor con oI
cnmbIo on In comosIcIon uoI concojo. !os nnos novonfn hnn vIs
fo nsnr or osfo rocInfo nuovos rosfros, mns jovonos, rovonIon
29. InfrovIsfn UJ 008.
l?5
fos uo socforos mouIos y bnjos o uo movImIonfos uo IzquIorun
rocIon Incorornuos n In IognIIunu. !os ofros, Iuoros uo mnquInn
rIns oIfIcns frnuIcIonnIos, uobon convIvIr con osfns nuovns go
norncIonos. Ioro osfn ronovncIon uo orsonnjos no so frnuuco on
formns nuovns uo nccIon oIfIcn. !nIunmonfo fouos nsImIInn
Ios vIcIos y Ins frIquInuoIns roIns uoI munuo oIfIco. Inrnuo
jIcnmonfo, osfn os unn mIrnun on In quo, cnsI sIn oxcocIon, coIn
cIuon fouos Ios concojnIos, uo mouo quo unn nrfo confrnI uo su
roforIcn os fomnr uIsfnncIn crfIcn uo In formn frnuIcIonnI uo
hncor oIfIcn. AI rosocfo un concojnI uIco
...1u) en e1 1une)u unu ueue ue11 nu 1a) 1e1esen1a
1n ue 1a u11a1gu1a. 1a) unus se1u1es neu1us, e1u una
1esen1a nu) 11n11aua 1a na)u1 unus11n 1u) ue1
1une)u es ue se1u1es uu1a1es ) neu1us... e1 1e1u 1ea1
es gue 1a) nue+as 11u1as, 1a) nue+as a1as, 1a) en1e
)u+en, e1u s1uen un 1us n1snus +11us ue 1us +1e)us
a1gues 11au11una1es, u1gue sun su 1e1u1a, sun 1u
uu1u ue esa +1e)a nagu1na11a
30
.
VIojn mnquInnrIn quo gonoro unn formn uo hncor y onfonuor In
oIfIcn no soIo on Ios oIfIcos mIsmos, sIno on In obIncIon. In
ofrns nInbrns, osncIos y rncfIcns como Ins uoI concojo y Ios
concojnIos son oI rofIojo uo unn cuIfurn oIfIcn Imornnfo nquo
IIn quo Inforrofn In oIfIcn como un mouIo nrn obfonor bono
fIcIos nrfIcuInros y nnun mns.
TnI voz or oIIo Ios concojnIos roconocon sor orfnuoros uo
unn Imngon socInI quo roIncIonn In oIfIcn con In corrucIon y nI
oIfIco con rncfIcns corrufns. In formInos IronIcos un conco
jnI hncn osfn rofIoxIon
... e1 ues1es111u ue 1a 1ase u1111a es a/su1u1u a1u1en
unen1a/a en es1us u1as gue une1 unu en 1a 1u)a ue +1ua
30. InfrovIsfn UJ 005.
l?6
gue 1a/1a s1uu une)a1 ue eue111n nu e1a 1u ne)u1 ) se1
une)a1 ue eue111n, ue +e1uau, nu es 1u ne)u1 u1gue unu
11ene una 1naen, a unu 1u 111uan ese es un u1111u ) ue
un u1111u es1n ensanuu gue es un 1au1n
3l
.
A roforznr osfn Imngon confrIbuyon muchns vocos Ins oscnsns
ronIIzncIonos uoI Uoncojo uo MouoIIn. Isfo os, su InofIcncIn y
oscnsn IncIuoncIn on Ios nsunfos crucInIos uo In cIuunu. !n nfon
cIon n uomnnuns unfunIos uo In obIncIon hn gonornuo oI oIvIuo
uo In cIuunu como In uosfInnfnrIn rIncInI uo sus nccIonos. Ioro
oI ofro oIomonfo os oI oscnso mnrgon uo mnnIobrn quo, sogun
muchos uo Ios concojnIos, fIono ronImonfo oI osconnrIo uoI Uon
cojo.
...11 une)u nu es un aun1n1s11auu1 s1nu gue e1 1une)u
ueue na1a1 au1as e1u en es1e 11nen gue nusu11us
+1+1nus 1us uue1es aun1n1s11a11+us es1n 1unuanen1a1
nen1e en e1 e)eu11+u 1as us1/111uaues nues11as sun us1
/111uaues ue u1a/u1a1n a1a 1a /uena na11a ue 1a
aun1n1s11a1n, e1u nu sun us1/111uaues ue ue1s1n
32
.
!n buon ojomIo uo oIIo os In IncIuoncIn on nsunfos osocInI
monfo robIomnfIcos o Imorfnnfos nrn In cIuunu como oI uo In
confIIcfIvIunu urbnnn. !os concojnIos, como Ins orgnnIzncIonos
socInIos y Ios obInuoros uo Ios bnrrIos, ovnIunn uo unn formn
nrfIcuInr oI Imncfo quo osfo hn fonIuo on su nccIonnr oIfIco.
Inrn In mnyorn uo oIIos oI confIIcfo, mnnIfIosfo osocInImonfo on
In rosoncIn uo muIfIIos ncforos nrmnuos on Ios bnrrIos, hn go
nornuo mnyoros confroIos con rosocfo n su rosoncIn on Ins
comunIunuos
^usu11us sa/enus gue en 1a 1uuau ue eue111n ) en nu
uus nun111us, a1a uue1 11 a 1ae1 u1111a 1a) gue
3l. InfrovIsfn UJ 002.
32. InfrovIsfn UJ 003.
l??
eu11 e1n1su, )us1anen1e a 1us nu1a1us ue 1us /a
111us
33
.
Isfo os cInro sI fonomos on cuonfn quo uosuo sus uocInrncIo
nos oIfIcns oI rIncInI onomIgo uo uno uo Ios ncforos nrmnuos,
Ins mIIIcIns, os oI Isfnuo y sus rorosonfnnfos uo In cInso oIfIcn.
Son numorosns Ins oxorIoncIns on osfo sonfIuo, quo vnn uosuo
oI nsosInnfo uo oIfIcos hnsfn In rohIbIcIon oxIcIfn uo uosn
rroIInr cunIquIor fIo uo ncfIvIunu con oIIos, IncIuIun In ronIIzn
cIon uo Ins mIsmns oIoccIonos.
Aunquo oI ofocfo mns vIsIbIo uo osfos confroIos nrmnuos uo
uo hnbor sIuo In ImosIbIIIunu uo IIognr n nIgunos socforos uo In
cIuunu on Ios quo osfos gruos son oI ouor y In nuforIunu ronIos,
con oI fIomo Io quo nroco hnbor ocurrIuo os In oxfonsIon uo
muIfIIos formns uo frnnsnccIon y nogocIncIon con oIIos. Sogun
uno uo Ios ouIIos oxrosn
!n cIuunu so osfn ncosfumbrnnuo oIIgrosnmonfo n hn
cor In oIfIcn on mouIo uoI confIIcfo onfoncos cunnuo In
gonfo Iuo ormIso nrn Ir hncIonuo In cnmnnn, so vuoI
von nIInuos Ios gruos nrmnuos.... hncon uo nIgunn mnno
rn vonfn uoI uorocho nrn IIognr n unn zonn.... Io ofro uo Io
quo yo osfoy convoncIuo os quo ufIIIznn lIos oIfIcos oI
confIIcfo on bonofIcIo uo su oIfIcn nrn ovIfnr quo ofros
ncforos fongnn rosoncIn on un socfor uoformInnuo... oI
confIIcfo so ufIIIzn como horrnmIonfn
34
.
II confIIcfo so convIorfo no soIo on mouInfIznuor uo In nccIon
socInI sIno fnmbIon uo In nccIon oIfIcn. TnmbIon so vnIorn uo
mnnorn osIfIvn In nroxImncIon quo hn hocho oI concojo n uIcho
fomn, on cunnfo quo ormIfo vIsIumbrnr nIgunns frnnsformncIo
nos Imorfnnfos on oI mouo uo Inforrofnr In confIIcfIvIunu urbn
33. InfrovIsfn UJ 008.
34. InfrovIsfn UJ 003.
l?8
nn, ns osfo no so hnyn rofIojnuo uIrocfnmonfo on su nccIonnr. So
hnbIn onfoncos uoI frncnso uo In mIrnun oxcIusIvnmonfo rorosI
vn uoI nsunfo uo In vIoIoncIn uo consfruIr oIfIcns socInIos Info
grnIos nrn oI conjunfo uo In obIncIon, quo ncfuon uo mnnorn
rovonfIvn uo In nocosIunu uo InvorfIr In monfnIIunu quo n Io
Inrgo uo In hIsforIn uo In cIuunu hn rIvIIogInuo In InvorsIon on
grnnuos obrns fsIcns y no on In cnIIunu uo vIun uo In gonfo, on fIn,
rouosfns quo Infonfnn nsumIr uo mnnorn mns cInrn In comIo
jIunu uoI fomn.
Ioro In fnIfn uo comofoncIns numInIsfrnfIvns nrn IncIuIr ronI
monfo on osfo nsunfo uojnn In sonsncIon uo quo so ronIIznn uobn
fos, uIscusIonos y royocfos uo ncuoruo quo, on uofInIfIvn, no
focnn nsocfos fununmonfnIos y mucho monos IncIuon on oI rum
bo uo Ins oIfIcns. SI bIon or un Inuo osfo osconnrIo uouo osfnr
mouInuo or ncfIfuuos o Inforosos quo ImouIrnn un nnnIIsIs n
fonuo uo Ins robIomnfIcns uo In cIuunu, Ins comofoncIns y o
sIbIIIunuos uo IncIuoncIn no soIo uoI Uoncojo sIno uo In munIcI
nIIunu mIsmn, son bnsfnnfo IImIfnuns on gonornI.
Aun ns cnsI fouos Ios concojnIos oxrosnn In vnIorncIon uoI
osncIo uoI concojo y su roI como rorosonfnnfo uo Ios Inforosos
uo In socIounu. .1u1a gu1en ns e1a es1 ue 1a en1e es e1
une)a1, uIco uno uo oIIos
35
. In ofrns nInbrns, osfo osncIo ro
rosonfn In osIbIIIunu uo ncorcnr In numInIsfrncIon n In socIounu
n frnvos uo In InformouIncIon uo Ios oIfIcos, o uo In gosfIon uo
Ins orgnnIzncIonos socInIos.
1s e1 esena11u ns 1u11u a1a en1enue1se un 1uuas
1as s11ua1unes ue eue111n, es e1 esena11u uesue uunue se
ueuen 11an11a1 nu uas ue 1as su1u1unes gue 1a unu
n1uau 1e1ana ), su/1e 1uuu, es e1 esena11u uenu111u
35. InfrovIsfn UJ 008.
l?9
u1 exe1en1a ) e1 ena1auu ue 11)a1 1as au1as ue u1a
n1za1n ue 1a nun11a11uau.
Is un osncIo formnImonfo uomocrnfIco y un Iugnr rIvIIogIn
uo nrn unr bnfnIIns uomocrnfIznnfos oro, or Io vIsfo hnsfn
nqu, os cInro quo oI osfuorzo or frnnsformnr In oIfIcn on In
cIuunu, y on oI concojo on nrfIcuInr, onfronfn rofos vorunuorn
monfo grnnuos nrn oI fufuro. IvIuonfomonfo, nIgunns frnnsfor
mncIonos so InsInunn on oI sonfIuo quo oxIgo unn rncfIcn uomo
crnfIcn uo In oIfIcn. o obsfnnfo, In nofn uomInnnfo sIguo sIon
uo In nrcoIncIon uo Ios Inforosos quo rorosonfnn y In nusoncIn
uo unns rouosfns quo ngIufInon Inforosos comunos.
!AS O!CAIZAUIOIS SOUIA!IS
!IVAS ITI!MIIAUIOIS IO!TIUAS
!n roIncIon uo In obIncIon y Ins orgnnIzncIonos socInIos con
oI Isfnuo hn sIuo frocuonfomonfo mouInfIznun or Ios nrfIuos
oIfIcos Ios concojnIos son un ojomIo uo oIIo. Hoy os osIbIo
vIsIumbrnr cIorfos cnmbIos on Ins orgnnIzncIonos socInIos n frn
vos uo Ios cunIos uouo confIgurnrso unn fonuoncIn hncIn unn
nuovn InformouIncIon oIfIcn. Ichn fonuoncIn so oxrosn fun
unmonfnImonfo on In consfruccIon uo roIncIonos mns uIrocfns
con Ins InsfnncIns numInIsfrnfIvns y on In muIfIIIcncIon uo osco
nnrIos uo frnnsnccIon y frnmIfncIon uo Inforosos. oscrIbIromos
soguIunmonfo nIgunos uo Ios foIcos InuIcnfIvos uo osfn frnnsfor
mncIon.
!n rorosonfncIon do In rosoncIn osfnfnI
!n roIncIon quo Ios hnbIfnnfos y Ins orgnnIzncIonos socInIos
fojon con In numInIsfrncIon munIcInI os uno uo Ios nsocfos
l80
confrnIos nrn comronuor Ins uInnmIcns uo In vIun urbnnn
36
. In
Ios nnos rocIonfos, uno uo Ios cnmbIos mns sIgnIfIcnfIvos on In
monfnIIunu y mouo uo gosfIon uo Ins orgnnIzncIonos socInIos fIo
no quo vor, jusfnmonfo, con oI fIo uo roIncIon y rorosonfncIon
quo hnn osfnbIocIuo con uIvorsns InsfnncIns gubornnmonfnIos.
!n Iuon uo In ausen1a ue 1s1auu on cunnfo susfonfo uo Ins
roIvInuIcncIonos uo grnn nrfo uo Ins orgnnIzncIonos socInIos,
omIozn n sor, rocIonfomonfo, unn nfIrmncIon InsufIcIonfo y nr
cInI. In In zonn noroccIuonfnI, or ojomIo, osfo os uno uo Ios
rosuIfnuos uoI rouIngnosfIco ronIIznuo como nrfo uoI rocoso
uo oInborncIon uoI Inn uo uosnrroIIo zonnI
3?
.
!nn mIrnun hIsforIcn n In conformncIon uo osfos bnrrIos muos
frn nI Isfnuo como uno uo Ios rIncInIos ngonfos urbnnos on In
mouIun on quo ImuIso nII Imorfnnfos royocfos uo vIvIonun
nrn obroros o royocfos vInIos quo conocfnron osfos socforos,
nnronfomonfo nIsInuos, con oI confro uo In cIuunu. Sogun osfo
osfuuIo, on osfo rImor orouo Ios hnbIfnnfos conuyuvnron con
Ins oIfIcns osfnfnIos, rIncInImonfo n frnvos uo Ios rogrnmns
uo nufogosfIon ImuIsnuos or Ins nccIonos comunnIos ns, su
roIncIon con oI Isfnuo osfnbn mnrcnun or nccIonos uo cooorn
cIon on unos fronfos y uo confronfncIon on ofros, cunnuo Ins
uomnnuns uo InvorsIon no ornn snfIsfochns.
In Ios ochonfns oI bnInnco os oI uo unn nccIon uofIcIfnrIn uoI
Isfnuo on cunnfo nI cubrImIonfo uo uomnnuns on snIuu, ouucn
36. Isfn mIrnun os In quo ormIfo un ncorcnmIonfo nI concofo uo Io ubIIco oI ofro
oIomonfo os oI uo Ins roIncIonos osfnbIocIuns or fuorn uo Ins InsfnncIns
gubornnmonfnIos lroIncIonos uo vocInunu, con Io cunI so unrn cuonfn uoI nmbIfo
uo Io rIvnuo on Ins uInnmIcns urbnnns. Vonso VoInsquoz, InbIo. UIuunu y
nrfIcIncIon. !nIvorsIunu uoI VnIIo. SnnfIngo uo UnII, l996. I. 4964.
3?. !n comunn uo hoy, hncIn In zonn uosonun or un royocfo coIocfIvo uo cIuunu. IInn
zonnI uo osnrroIIo InrfIcInfIvo. Zonn oroccIuonfnI uo MouoIIn. AufouIngnosfIco
cunIIfnfIvo y cnIIfIcnuo. MouoIIn, sofIombro uo l996. I. 22.
l8l
cIon y frnnsorfo y or oIIo In confronfncIon n oIfIcns osfnfnIos
y oI uosnrroIIo uo Iuchns roIvInuIcnfIvns uofInIoron In nnfurnIozn
uo osfn roIncIon.
o ncuoruo con osfo rocoso nIgunns orgnnIzncIonos socInIos
uo In noroccIuonfnI IuonfIfIcnn In rouomInnncIn uo unn ncfIfuu
uo nufonomn o InuoonuoncIn. o obsfnnfo, so orcIbo hoy nor
furn y unn mnyor uIsonIbIIIunu nrn nrfIcInr on rogrnmns
gubornnmonfnIos. oI mIsmo mouo so hnco roforoncIn n unn vn
IorncIon osIfIvn uo In rosoncIn uo InsfIfucIonos ubIIcns y rI
vnuns, on grnn mouIun como ofocfo uo In cnncIunu uo gosfIon uo
sus Iuoros
38
.
Irocosos como osfos ormIfon rofunuIznr y rovnIunr In or
cocIon uoI Isfnuo on Iugnr uo soguIr uonuncInnuo unn ausen
1a e1 se, so IuonfIfIcnn formns uIforoncInuns uo rosoncIn osfn
fnI, Io cunI, uo fouos mouos, no ocuIfn In InoquIunu y Ios uosoquI
IIbrIos on In InvorsIon gubornnmonfnI y mns bIon comIojIzn oI
nnnIIsIs y Innfon nuovos rofos on cunnfo nI fIo uo roIncIon con
oI Isfnuo.
!ns vonfnjns do In oIIgrosIdnd
!n Iuon uo quo oI Isfnuo ncfun con mnyor ronfIfuu on zonns
mnrcnuns or In vIoIoncIn os bnsfnnfo roIfornun on Ins rofIoxIonos
uo osfns orgnnIzncIonos y consfIfuyo ofro uo Ios rosuIfnuos nrro
jnuos on su bnInnco sobro Ins InforvoncIonos gubornnmonfnIos on
Ios bnrrIos ouInros uo In cIuunu.
Sogun nIgunos uo osfos Iuoros, cunnuo In numInIsfrncIon uo
cIuIo n11a1 hncIn Ios socforos ouInros, so hIzo uo mnnorn
nrcInIIznun y frngmonfnun. Irogrnmns como eue111n s1 11ene
^u11e, ImuIsnuo or Junn Comoz Mnrfnoz uurnnfo In rImorn
38. IbIu, . 42.
l82
nIcnIun ouInr, y Ins nccIonos uoI gobIorno IocnI y nncIonnI
osforIoros n In uocInrnforIn uo ImorgoncIn SocInI ll990, unn
buonn cuonfn uo oIIo. UnsI fouos Ios rocursos so uIrIgIoron n In
zonn nororIonfnI, como quorIonuo borrnr In cuIn or Ios muchos
nnos uo nbnnuono y oxcIusIon n In quo hnbn osfnuo somofIun
osfn nrfo uo In cIuunu. Ofrns zonns, como In confrorIonfnI o In
noroccIuonfnI, fuoron Ignornuns, no orquo nII no so rosonfnrnn
onormos uosoquIIIbrIos socInIos, sIno orquo no nrocnn sor fnn
oIIgrosns. SIn ombnrgo, como so uomosfro Iuogo, fnmbIon nII,
como on muchns ofrns nrfos uo In cIuunu, so Incubnron fncforos
uofonnnfos uo In mIsmn vIoIoncIn.
SI on In nororIonfnI fuo oI fonomono uo Ins mIIIcIns oI quo Io
gro IInmnr In nfoncIon uoI gobIorno y nun uo socforos rIvnuos,
on In noroccIuonfnI hn sIuo rocIonfomonfo oI uo Ins bnnuns. A
frnvos uo rogrnmns como oI uo .sesu11a ue 1az ) 1un+1+en1a
u 11ua a1a Juuus so hnn cnfnuo rocursos uo In numInIsfrncIon
munIcInI no soIo nrn Ios gruos on confIIcfo sIno nrn Ins co
munIunuos, Io cunI no uojn uo sor nrnuojIco nrocIorn quo In
vIoIoncIn no soIo os unn formn uo vIsIbIIIzncIon socInI sIno un
rocurso quo, nnfo oI Isfnuo, ofroco grnnuos vonfnjns.
Is uo nnofnr quo on osfn obsorvncIon Ins orgnnIzncIonos socIn
Ios coIncIuon no soIo con Ios gruos nrmnuos, nIgunos uo Ios
cunIos jusfIfIcnn oI omIoo uo Ins nrmns como oI unIco mocnnIs
mo nrn IInmnr In nfoncIon uoI Isfnuo, sIno con In mnnorn como
Ios mIsmos rorosonfnnfos uo In cInso oIfIcn, Ios concojnIos,
oxIIcnn or quo oI Isfnuo ncfun, nunquo uo mnnorn romouInI,
frngmonfnun y fnrun on Ins comunIunuos uonuo In rosoncIn uo
Ios gruos nrmnuos Ins hnn hocho vIsIbIos nnfo Ios ojos uo In
numInIsfrncIon y or quo so nbnnuonn n ofros socforos quo no
ncusnn osfos nIvoIos uo oIIgrosIunu, nunquo sus robIomns y
nocosIunuos sonn sImIInros.
l83
uovns roIncIonos con oI Isfndo
In Ios novonfn In nrobncIon uo unn nuovn Unrfn UonsfIfucIo
nnI y on osocInI Ios fomns roforIuos n Ios osncIos uo nrfIcIn
cIon cIuununnn y In croncIon uo unn sorIo uo InsfIfucIonos ubIcn
uns or fuorn uo In osfrucfurn uo In numInIsfrncIon munIcInI, ro
IcInn un mnyor ncorcnmIonfo IsfnuoorgnnIzncIonos socInIos.
Isfo rocoso, quo nIgunos foorIcos uonomInnn como uo 1n1u1na
11za1n ue 1a u1111a, osfo os, unn monor uIsfnncIn onfro In o
IfIcn y In socIounu
39
, consfIfuyo ofro uo Ios rnsgos Imorfnnfos on
In consfruccIon uo nuovns formns uo rorosonfncIon y uo roIncIon.
urnnfo mucho fIomo Ios obInuoros hnn IuonfIfIcnuo nI
Isfnuo con InsfnncIns como Obrns IubIIcns, osnrroIIo UomunI
fnrIo o Imrosns IubIIcns uo MouoIIn. Iournmos uocIr quo
hncIn oIIns onfocnn Ios mnyoros osfuorzos on ro uo In consocu
cIon uo rocursos lnuomns uoI Uoncojo uo MouoIIn y on uonuo
os osIbIo ubIcnr Ins mns Imorfnnfos cIIonfoIns oIfIcns on oI
sonfIuo uoI InforcnmbIo uo InvorsIon or vofos. Ioro on oI uIfImo
fIomo, sI bIon osfns so consorvnn como InsfnncIns con Ins cun
Ios so gosfIonnn nIgunos rocursos, nnrocon ofrns InsfIfucIonos
rorosonfnfIvns uo un nuovo fIo uo roIncIonos. os roforImos on
nrfIcuInr n orgnnIsmos quo no hncon nrfo uo In osfrucfurn uo In
numInIsfrncIon munIcInI, como In Uonsojorn IrosIuoncInI nrn
AnfIoquIn, II InsfIfufo MI !o y oI IrImou.
o ncuoruo con oI bnInnco ronIIznuo or Ins orgnnIzncIonos,
on Ins roIncIonos con osfns InsfIfucIonos so hnn vonIuo frngunn
uo on Ios uIfImos fIomos nuovns ncfIfuuos, fnnfo uosuo Ios fun
cIonnrIos como uosuo Ins mIsmns orgnnIzncIonos socInIos. !n
mounIIunu uo fInnncIncIon uo 1u)e1us sen111a, ImuIsnun on
Ios InIcIos uo In Uonsojorn IrosIuoncInI nrn MouoIIn, obIIgo n
39. !IUHI!, orborf. Ior quo In oIfIcn yn no os Io quo fuo` !ovIsfn Ioro 29.
Snnfnfo uo Iogofn, Ioro or UoIombIn, l996, . l3.
l84
Ins orgnnIzncIonos n mojornr su cnncIunu nrn In oInborncIon uo
rouosfns y gosfIon uo rocursos. !o quo so nogocInbn nII, mns
quo obrns unfunIos, ornn rouosfns uo uosnrroIIo comunIfnrIo
uo mouInno Inzo. !os funcIonnrIos ubIIcos, or su nrfo, fIonon
quo roconocor n Ins orgnnIzncIonos socInIos como InforIocuforns
vnIIuns on In mouIun on quo Innfonn nuovns mounIIunuos uo mo
uIncIon y rorosonfncIon on Ins roIncIonos IsfnuoUomunIunu.
SIn ombnrgo, osfn os soIo unn fonuoncIn fnvornbIo quo cooxIs
fo con In ormnnoncIn uo unn ncfIfuu nfornnIIsfn y cIIonfoIIsfn
on In mnyorn uo funcIonnrIos Ios Iuoros, or su nrfo, sogun oI
fosfImonIo uo uno uo oIIos, 1uua+1a 1enenus 1a nen1a11uau ue
gue +anus uunue e1 1un1una11u u/11u es a eu11 un 1a+u1, a
nenu1a11e gue nus 1aa un 1a+u111u a1a e1 /a111u
40
.
o nh quo, nrn osfns orgnnIzncIonos socInIos, hoy son Imor
fnnfo fnnfo mojornr In cnncIunu uo gosfIon como consfruIr unn
rou uo nmIgos o nurInos oIfIcos quo rosnIuon y a11nen sus
rouosfns on In numInIsfrncIon munIcInI.
o Ins onnnndns y Ios nuxIIIos
n In gosfIon do royocfos
!n grnn mnyorn uo osfos bnrrIos fuoron consfruIuos con In
nrfIcIncIon ncfIvn uo sus obInuoros, quIonos InvIrfIoron no
soIo fIomo y frnbnjo sIno fnmbIon rocursos oconomIcos nrn In
ronIIzncIon uo obrns como oI ncuouucfo, oI nIcnnfnrIIInuo, In os
cuoIn, In IgIosIn o In nvImonfncIon uo cnIIos
4l
. InIIos, fosfIvnIos,
rIfns, vonfns uo omnnnuns, fuoron nIgunns uo Ins ncfIvIunuos
ofocfununs or Ins orgnnIzncIonos socInIos con oI fIn uo rocoIoc
40. InfrovIsfn con Iuor bnrrInI. Zonn noroccIuonfnI. InfrovIsfn OU 005.
4l. !ns HIsforIns uo bnrrIo oscrIfns or Ios mIsmos obInuoros nrn oI concurso IscrIbn
In HIsforIn uo su InrrIo romovIuo or In Socrofnrn uo osnrroIIo UomunIfnrIo, unn
buonn cuonfn uo osfo.
l85
fnr fonuos nrn In ronIIzncIon uo osfns obrns. !n ofrn fuonfo ornn
Ios nuxIIIos oforgnuos or nIgunos oIfIcos o In nsIgnncIon uo
rosuuosfos osocfIcos n frnvos uo Ins Socrofnrns uo Obrns
IubIIcns o osnrroIIo UomunIfnrIo. In In zonn UonfrorIonfnI, or
ojomIo, osfo so Iogrnbn n frnvos uo In InformouIncIon uo Iuoros
oIfIcos, quIonos consogunn rocursos n cnmbIo uo vofos on In
oocn uo oIoccIonos. OrgnnIzncIonos como Ins Junfns uo AccIon
UomunnI fuoron coofnuns on su mnyorn or rouos cIIonfoIIsfns
uo Ios nrfIuos frnuIcIonnIos y or osfn vn consIguIoron muchos
uo Ios rocursos nocosnrIos nrn In ronIIzncIon uo obrns cuyo cos
fo no orn osIbIo cubrIr n frnvos uo Ins ncfIvIunuos comunIfnrIns
yn moncIonnuns. In In oroccIuonfnI, on cnmbIo, rouomIno unn
ncfIfuu uo rosIon y Iuchn socInI como vn nrn gnrnnfIznr In In
vorsIon on In zonn.
Ioro on uno y ofro cnso Ins osfrnfogIns uo gosfIon uo rocursos
nrn su frnbnjo comunIfnrIo cnmbInron on Ios nnos novonfn, on
osocInI uosuos uo nrobnun In nuovn Unrfn UonsfIfucIonnI y
frns In oIImInncIon formnI uo Ios nuxIIIos. SI bIon on nIgunos
bnrrIos ouInros sIguon vIgonfos roIvInuIcncIonos roInfIvns nI
mojornmIonfo fsIco y nI oquInmIonfo urbnno, on gonornI oI fomn
uo In Infrnosfrucfurn yn no os movIIIznuor como Io fuo on Ios
rImoros nnos uo formncIon uo osfos bnrrIos. Hoy Ios rIncInIos
robIomns uo In obIncIon fIonon quo vor con nsunfos como uos
omIoo, Ingrosos, snIuu o InsogurIunu, Ios cunIos uoonuon mu
cho mns uo In InforvoncIon uoI gobIorno confrnI y or suuosfo
uo vnrInbIos mncrooconomIcns, quo uo Ins orgnnIzncIonos socIn
Ios, orquo oIIns oco IncIuon on osfos nmbIfos.
Ior fnnfo, In nccIon uo osfns orgnnIzncIonos so uIrIgo hncIn
nsunfos socIocuIfurnIos, uo convIvoncIn, ouucncIon y uoorfo, y
on osfo mnrco so InscrIbo In gosfIon uo rocursos y In roIncIon con
oI Isfnuo. In osfo sonfIuo, es11una1 1u)e1us so convIorfo on oI
nuovo mouo uo consocucIon uo rocursos con In numInIsfrncIon
l86
munIcInI. Isfo roquIoro un ojorcIcIo mnImo uo InnoncIon uo
sus rouosfns y cnncIunu uo numInIsfrncIon uo Ios rocursos
nsIgnnuos nrn fnI fIn, Io cunI gonorn frnnsformncIonos on sus
rncfIcns. Uomo Io oxrosn uno uo osfos Iuoros, an1es se /us
a/an 1us 1eu1sus e1a unu nenu1us, a1u111a )a ue a1una
nane1a nus 1enenus gue ne1e1 uen11u ue esa u11u1a ue 1u)e
1us
42
.
Uonocor In numInIsfrncIon munIcInI, Ins funcIonos y oI rosu
uosfo uo cnun unn uo Ins Socrofnrns, oI IInn uo InvorsIonos
nrobnuo or oI Uoncojo MunIcInI y hnsfn Ins roforoncIns or
sonnIos uo Ios concojnIos, so fornn ns on un rocurso InuIsonsn
bIo. So frnfn uo a1enue1 a ana1se e1 u1azn ue esa en1e,
a1enue1 a +enue1 e1 1u)e1u, a +enue1 su 1uea, a es11una1 )a
en u11e1u
43
.
!n cInvo do su gosfIon hncor nnIgos
Isfn nuovn formn uo consocucIon uo rocursos roquIoro, uo un
Inuo, snbor hncor royocfos, y uo ofro, nronuor n gosfIonnrIos o
a11na11us, osfo os, snbor n quIon so rosonfn, cunnuo y, sobro
fouo, consfruIr unn rou uo an1us fnvornbIo n Ios mIsmos ro
sonfnr oI royocfo n concojnIos uo fuorzns oIfIcns uIforonfos
IIonnr Ins bnrrns uoI Uoncojo InvIfnrIos nI bnrrIo, oro sIn com
romoforso oIfIcnmonfo con nInguno como orgnnIzncIon, nun
quo os ncofnbIo quo orsonns con unn frnuIcIon oIfIcn uofInI
un omIoon fnmbIon sus mocnnIsmos como nrfcIos uo unn rou
roInmonfo oIfIcn. Sogun uno uo Ios fosfImonIos, os frocuonfo
onfro Ins orgnnIzncIonos socInIos osfnbIocor roIncIonos con con
cojnIos y Iuoros oIfIcos yn quo, o son uoI bnrrIo o son conocI
uos uo nIguno uo Ios mIombros uo In orgnnIzncIon
42. InfrovIsfn OU 005.
43. IbIu.
l8?
1n1unes se 1n+11a a +e1 ue gu nane1a nus ueuen u
1a/u1a1 esu s1, nusu11us 1es ue1nus gue nu e11eneenus
a n1nun a111uu ) gue e1 1e1u ue gue nus +a)an a u1a
/u1a1 nu s1n111a gue nus 1uen1111guenus un e11us n1 gue
1u) u nanana 1es +anus a 1esa1ua1
44
.
Is osfn ofrn uo Ins osfurns nuofnuns hoy or Ins orgnnIzn
cIonos socInIos In nogncIon uo cunIquIor nuhosIon oIfIcn nrfI
uIsfn yn quo, sogun Io oxrosnn, s1 unu )a se 1uen1111a un un
a111uu u1111u, ues )a 1u +an a sena1a1 ) en1unes )a +a a
ne1na1 1a u1a/u1a1n
45
. Isfn nfIrmncIon so consfIfuyo on un
Iugnr comun onfro Iuoros y obInuoros y oxrosn bnsfnnfo bIon
oI concofo quo nII so hn consfruIuo uo In oIfIcn In oIfIcn
como mouIo nrn consoguIr rocursos, oro sIn nIngunn roforon
cIn IuooIogIcn.
o osfo mouo, In rou cIIonfoIIsfn uo nurInos oIfIcos so vn
frnnsformnnuo on rou uo nmIgos, Io cunI no nsn or unn IuonfI
fIcncIon o nuhosIon nrfIunrIn. osuo osfo unfo uo vIsfn ourn
hnbInrso uo unn uosoIIfIzncIon uo su gosfIon oro, nrn nIgunos
uo oIIos, so frnfn sImIomonfo uo unn osfrnfogIn nocosnrIn nrn
consoguIr rocursos y uo In osIbIIIunu uo uomosfrnr y forfnIocor
su nufonomn, uosfn n ruobn jusfnmonfo on In roIncIon coyun
furnI con uIvorsos ncforos oIfIcos. Sus orsocfIvns son, uos,
Ins uo roIncIonnrso con fouo oI munuo sIn oruor su nufonomn,
un 1uesu gue nan11ene un n1+e1 ue 1nueenuen1a ) au1unu
n1a e1u gue nan11ene 1e1a1unes un 1uuu e1 nunuu
46
.
A nIvoI uoI IIuornzgo socInI so vIonon consfruyonuo uIscursos
y rncfIcns ncoruos con un nmbIonfo uo morcnuo, no soIo or In
44. !uor bnrrInI. UooruInnuor uo unn orgnnIzncIon uoorfIvn y mIombro uoI Uoncojo
MunIcInI uo Juvonfuu. InfrovIsfn OU 002.
45. IbIu.
46. InfrovIsfn con Iuor bnrrInI. Zonn noroccIuonfnI. InfrovIsfn OU 005.
l88
Iuon uo +enue1 Ins rouosfns y royocfos sIno orquo osfns so
InscrIbon uonfro uo In comofoncIn roIn uoI morcnuo. Ior fnn
fo, In cnncIunu y osIbIIIunu uo nccouor n Ios rocursos ubIIcos
osfn uofInIun mns or Ins IogIcns roIns uoI morcnuo y monos
or In oIfIcn, Io quo oxIgIrn, nnfo fouo, mojornr In cnncIunu uo
gosfIon oconomIcn y numInIsfrnfIvn uo Ins orgnnIzncIonos comu
nIfnrIns.
IoIfIcn buonn y oIfIcn nnIn
!n roIncIon uo In oIfIcn con In corrucIon, In monfIrn, oI robo
y oI oorfunIsmo os sIn uuun In rImorn Imngon quo so oncuonfrn
nI Inungnr or oI sIgnIfIcnuo quo nrn Ios Iuoros socInIos fIono
osfn nInbrn. Ioro no soIo oIIos fIonon osfn mIrnun fnmbIon In
obIncIon comun y corrIonfo hn consfruIuo unn Imngon nognfIvn
uo In oIfIcn. Is or osfo quo, on rImorn InsfnncIn, Ios Iuoros
socInIos so rosIsfon n nsocInr su nccIon con unn uImonsIon oI
fIcn. Sogun oIIos, cunnuo osfo ocurro so Ioruo oI sonfIuo comu
nIfnrIo, so uosnnfurnIIzn oI frnbnjo
1enus 11a1auu s1en1e ue e+11a1 esu, u1gue e1 u1a gue
esu sueua as1 gue se11a en 1e11a nane1a se1u11za1nus
un 1a en1e en 1a 1u1a unun1uau... esu s1 nus en1e11a
11a unu 1u)e1u unun11a11u
4?
.
Imoro, fnmoco os osIbIo roscInuIr fofnImonfo uo In oI
fIcn. o mnnorn sImuIfnnon so nfIrmn In nocosIunu uo rocurrIr n
oIIn como vohcuIo quo osIbIIIfn oI nccoso n cIorfos rocursos.
osuo osfo unfo uo vIsfn, fnmbIon In nccIon uo Ins orgnnIzncIo
nos quo Iogrnn InvorsIon osfnfnI sIn nocosIunu uo nrfIcInr on Ios
nrfIuos oIfIcos y sIn IIovnr n cnbo nIngun fIo uo ncfIvIunu
oIocfornI os onfonuIun on uIfImns como unn nccIon oIfIcn. Uon
4?. InfrovIsfn OU 00l.
l89
o sIn vofos so consIguon cosns y osfn nroco sor nrn fouos In
funcIon mns cInrn con In quo so IuonfIfIcn In nccIon oIfIcn.
In consocuoncIn, comIonzn n cIrcuInr unn rovnIorncIon uo Io
oIfIco como nIgo quo, nunquo os mnIo, nroco sor un na1 nee
sa11u. Ioro In oIfIcn quIzns ourn sor buonn, uoonuIonuo uo
como so onfIonun y Ios objofIvos quo orsIgn. Ior ojomIo, sI os
unn nccIon oncnmInnun nI /1en ue 1a unun1uau y no nI /ene11
1u a111u1a1, onfoncos so osfnrn hnbInnuo uo In oIfIcn buonn.
o ncuoruo con osfn mIrnun nos onconfrnmos con ofrn osIbIII
unu uo onfonuor nI oIfIco yn no soIo sorn oI Inuron, oI chnnfn
jIsfn, oI corrufo, sIno fnmbIon oI mouInuor onfro Ins comunIun
uos y oI Isfnuo nrn nogocInr cIorfns uomnnuns. Sogun Io oxro
snbn uno uo osfos Iuoros, so frnfn uo onfonuor nI oIfIco como
un neu1auu1 a1a unseu11 usas un e1 1s1auu, a1a /usa1
1eu1sus... )a nu unu e1 gue 1une1e gue 1a1 un uen1e s1nu
unu un 1n1e11uu1u1 un e1 1s1auu
48
.
osuo osfn orsocfIvn so vnIIun no soIo roIncIonnrso con Ios
oIfIcos frnuIcIonnIos, sIno forjnr IIuornzgos comunIfnrIos cnn
cos uo ocunr InsfnncIns uo uocIsIon oIfIcn InsfIfucIonnI. A frn
vos uo oIIos so buscnrn unn roIncIon uIrocfn onfro Ins comunIun
uos y oI Isfnuo, sIn In InformouIncIon uo Ios nrfIuos oIfIcos
^usu11us nu es1anus 1a1enuu un 1uesu u)un1u1a1 en 1us
e11uuus e1e1u1a1es, n1 1anuu es1anus uns11u)enuu una
1uues1a uesue a1ue1a, s1nu gue es1anus uns11u)enuu una
1uues1a agu1 n1snu, /usanuu aua u1a gue 1a)a ns
a1111a1n ue 1a en1e, gue 1a)a ns unsensu un 1as u1
an1za1unes ) /usanuu gue u)a1 1a neu1a1n se 1aa ue
nane1a u11e1a ue 1as unun1uaues un e1 1s1auu, nu un 1a
neu1a1n u11e1a ue 1us a111uus u1111us
49
.
48. InfrovIsfn UO! 002.
49. InfrovIsfn OU 00l.
l90
In osfo sonfIuo, con oI ImuIso n rouosfns como Ins Junfns
AumInIsfrnuorns !ocnIos, oI Uonsojo MunIcInI uo Juvonfuu o oI
Uonsojo uo AncInnos Io quo so buscn os quo rorosonfon uIrocfn
monfo Ios Inforosos uo Ins comunIunuos, y no Ins osfrucfurns
nrfIuIsfns
50
. o obsfnnfo, Ins oxorIoncIns uosnrroIInuns on osfn
uIroccIon ovIuoncInn Ins onormos uIsfnncIns quo hny onfro oI frn
bnjo comunIfnrIo y su oxrosIon on oI nmbIfo uo In oIfIcn oIoc
fornI. !n grnn nrnuojn os quo In IInmnun u1111a /uena no Iogrn
consfruIr un cnuunI oIocfornI roIo, quo frnnsformo su oInIon
on vofos y or osfn vn Iogro uIsufnr Ios osncIos uo uocIsIon n
Ios rorosonfnnfos uo In oIfIcn mnIn. MIrnun ns, quoun uosfn
on uuun fnmbIon In rorosonfnfIvIunu uo osfns orgnnIzncIonos
con rosocfo n Ins comunIunuos quo uIcon rorosonfnr. II roro
sonfnnfo uo unn Junfn AumInIsfrnuorn !ocnI uoscrIbo osfn sIfun
cIon uoI sIguIonfo mouo
1n 11n1nus e1e1u1a1es, un 1as unun1uaues, nu 1a)
n1nuna 1e1esen1a1n u1gue, u1nus1u as1, un n1en
/1u ue 1a Jun1a .un1n1s11auu1a 1ua1 saa gu1n1en1us,
se1s1en1us, u1u1en1us u n11 +u1us ) una ununa ue es
1as 11ene un u1en1a1 e1e1u1a1 ue +e1n1e u 11e1n1a n11
+u1us... en1unes u1 es 1a 1e1esen1a1n 1ea1
5l
.
Is cInro quo osfos Iuoros socInIos osfnn cronnuo un uosInzn
mIonfo on cunnfo n Ins formns uo mouIncIon oIfIcn In fonuon
cIn os In uo roscInuIr uo Ios nrfIuos oIfIcos y onfnbInr roIncIo
nos mns uIrocfns con oI Isfnuo. o osfn formn, nsIsfImos n un
fonomono uo nuforrorosonfncIon on oI quo In oIfIcn y In nrfI
cIncIon fIonuon n corornfIvIznrso
52
.
50. InfrovIsfn OU 005.
5l. InfrovIsfn OU 00l.
52. VI!SQ!IZ, InbIo. O. UIf, . l86.
l9l
Su roIncIon con In cIudnd
Ior quo nrfIcIn In gonfo` Ior quo so orgnnIzn` Isfn os unn
uo Ins rofIoxIonos uo mnyor ImorfnncIn y orfInoncIn nrn com
ronuor oI cnrncfor uo Ins orgnnIzncIonos socInIos y su IncIuon
cIn on oI nmbIfo oIfIco. o ncuoruo con Io oxrosnuo or nIgu
nos uo osfos Iuoros, In gonfo so orgnnIzn y uocIuo nrfIcInr, on
Io fununmonfnI, orquo osfo Ios fncIIIfn In soIucIon uo nIgunn
nocosIunu nrfIcuInr, In cunI so cIrcunscrIbo gonornImonfo n su
onforno InmouInfo, In cunurn o oI bnrrIo
53
. Infoncos, os uIfcII
onconfrnr on Ins roIvInuIcncIonos y rouosfns uo osfns orgnnIzn
cIonos socInIos nfIsbos uo unn mIrnun mns gIobnI sobro In cIuunu.
IIIns, nI IgunI quo Ios nrfIuos oIfIcos, consfruyon como ojo uo
su nccIon In nogocIncIon uo nsocfos unfunIos. Inroco sor quo
cunnuo In nrfIcIncIon frnscIonuo Ios Inforosos InuIvIuunIos y so
onfocn hncIn nsunfos coIocfIvos Ioruo cnncIunu uo convocnfo
rIn osfo, sogun Io oxIIcn InbIo VoInsquoz, obouoco n quo uan
1u ns 1us 1nu1+1uuus aa111en 1a us1/111uau ue u/1ene1 a1u
a1a s1 a 11a+s ue 1a u1an1za1n, 1an1u ns se 1n1enen1a1
1a us1/111uau ue gue 1us 1nu1es ue a1111a1n se e1e+en
54
.
!n consocuoncIn uo Io nnforIor os oI uosuIbujnmIonfo uo In cIu
unu como nmbIfo uo Ins roocuncIonos ubIIcns y, sobro fouo,
como objofo uoI nccIonnr oIfIco, os uocIr, In rouomInnncIn uo
un onsnmIonfo y unn nccIon frngmonfnuns quo formInnn nognn
uo In cIuunu.
Imoro, on oI uIfImo fIomo uIvorsns oxorIoncIns on Ins zo
nns nororIonfnI, confrorIonfnI y noroccIuonfnI unn cuonfn uo unn
orsocfIvn zonnI, quo comIonzn rImoro con In consfruccIon uo
cooruInnuorns comunnIos con rorosonfncIon uo uIvorsns orgn
53. Isfo fIo uo nrfIcIncIon, cuyo ojo os oI frnmIfo uo Inforosos nrfIcuInros,
corrosonuo n Io quo so uonomInn nrfIcIncIon comunIfnrIn In nrfIcIncIon socInI,
or oI confrnrIo, osfnrn cIrcunscrIfn n Inforosos mns gonornIos, ubIIcos. IbIu, . ?9.
54. IbIu.
l92
nIzncIonos lorgnnIzncIonos uo sogunuo grnuo y, rocIonfomonfo,
con oI InIcIo uo uIvorsos rocosos uo oInborncIon uo Innos zonn
Ios. !no uo Ios rofos confrnIos uo osfn rouosfn uo InnoncIon
os Iogrnr unn mIrnun uo zonn quo frnscIonun, nunquo no obvIo, Ios
nsocfos unfunIos n nIvoI bnrrInI. !nn uo Ins ImuIsorns uo osfn
rouosfn on In zonn noroccIuonfnI, Innfon
1un 1a a1111a1n en e1 1uesu ue1 1an ue uesa11u11u
ensanus 1u)e1a1nus unu un /a111u, unu zuna nu1
u1uen1a1 ) unu 1uuau... es ua1 unu una +1s1n uesue
1a nees1uau ue ensa1nus nu su1anen1e unu /a111u, u
uau1a, s1nu ns unu gue sunus a11e ue una 1uuau...
1ae1 a11e ue 1a 1una ue ue1s1unes gue nus un1e1nen a
n1+e1 ue 1a zuna ) ue 1a 1uuau
55
.
II ofro comononfo Imorfnnfo uo osfn rouosfn os In ro
yoccIon oIfIcn y ubIIcn uo Ins orgnnIzncIonos y In cunIIfIcncIon
uo sus roIncIonos con oI Isfnuo 1n 1a neu1ua en gue es1anus
1uun1enuu una ne1uuu1u1a ue 1anea1n zuna1, es1anus 11
1anuu una 11nea ue 11a/a)u ue 1anea1n ue 1a 1uuau
56
.
SI bIon osfn os unn rouosfn quo nonns comIonzn n uosnrro
IInrso, In norfurn uo Ins orgnnIzncIonos socInIos nrn ImuIsnrIn
o ImIomonfnrIn nroco osboznr cnmbIos no soIo on cunnfo n su
orfII y royoccIon ubIIcn sIno on su formn uo onfonuor y roIn
cIonnrso con oI conjunfo uo In cIuunu.
o osfo mouo, Ins formns uo rorosonfncIon y roIncIon con oI
Isfnuo, nuovns osfrnfogIns uo gosfIon uo rocursos y oI Infonfo or
fonor unn royoccIon ubIIcn hncIn oI conjunfo uo In cIuunu,
consfIfuyon Ios rIncInIos rnsgos uo In confIgurncIon uo unn
nuovn InformouIncIon oIfIcn nIrououor uo Ins orgnnIzncIonos
socInIos comunIfnrIns.
55. !uor bnrrInI. ImuIsorn uoI IInn uo osnrroIIo on In zonn noroccIuonfnI, InfrovIsfn OU 00?.
56. IbIu.
l93
UOU!!SIOIS
Isfn rosonfncIon uo Ins uInnmIcns rocIonfos uo Io oIfIco y
Io socInI nos sugIoron, nrn oI cnso uoI Uoncojo, Ins sIguIonfos
consIuorncIonos fInnIos
!n rImorn, fIono quo vor con oI hocho uo quo so osfn on un
orouo uo frnnsformncIon, quo unfn uoI nno l99l y quo so orIon
fn on In uIroccIon uo unn mnyor norfurn uo osfos osncIos oI
fIcos hncIn socforos mns nmIIos uo In obIncIon. SIn ombnrgo,
Io quo fnmbIon uouo obsorvnrso os In bnjn uImonsIon uo osfns
frnnsformncIonos, In noufrnIIzncIon uo sus nIcnncos or In Inor
cIn uo In oIfIcn frnuIcIonnI y or Ins conuIcIonos hIsforIcns vI
gonfos.
!n nuovn consfIfucIon nnroco como un Insfrumonfo orIonfn
uo hncIn In frnnsformncIon uomocrnfIcn uo In socIounu, y on nr
fIcuInr uo In oIfIcn, frns oI ubIIco roconocImIonfo uo Ins grnn
uos InoquIunuos y oI mnnojo oxcIuyonfo, cIIonfoIIznuo y nnfIuo
mocrnfIco uo Ios osncIos uo uocIsIon oIfIcn. Ioro, y nqu osfn
In nrnuojn, osfn norfurn coIncIuo con In nuocIon uo un mouo
Io nooIIbornI uo gosfIon quo rIvIIogIn n Ios ngonfos oconomIcos
rosocfo uo Ios oIfIcos Io cunI oquIvnIo n unn corrosonuIonfo
oruIun uo cnncIunu uo uocIsIon oIfIcn or nrfo uo Ins Insfnn
cIns numInIsfrnfIvns uo oIoccIon ouInr.
So rouuco onfoncos unn rovnIorncIon uo In oIfIcn on formI
nos uo romocIon uo In nrfIcIncIon cIuununnn on Ios osncIos
uo uocIsIon oro osfos osncIos so vnn noufrnIIznnuo cnun voz
mns nI unfo uo no fonor mnyor IncIuoncIn on Ios rocosos uocI
sorIos quo ournn rouucIr frnnsformncIonos osfrucfurnIos. As,
uos, frns uocnuns y hnsfn sIgIos uo mnnojo IufocrnfIco y gnmo
nnIsfIco uo In oIfIcn on UoIombIn, Ios osncIos oIfIcos co
mIonznn n hncorso nsoquIbIos n Ins cInsos mouIns y ouInros,
l94
oro jusfo nII uonuo In oIfIcn no fIono mnyor vnIor socInI uo
frnnsformncIon y cunnuo yn no nroco sor Io quo fuo.
!n sogunun obsorvncIon os In sIguIonfo oI concojo os unn In
fnformn oIfIcn uonuo Ios concojnIos uouon romocIonnrso y
royocfnrso como oIfIcos uo cnrrorn. o mouo quo, n cnmbIo
uo osfos bonofIcIos, oI concojo uosnrroIIn unn rufInn uo cogosfIon
munIcInI on In quo, como so vIo cInrnmonfo, so frnfn uo mnnfo
nor In crouIbIIIunu y In snfIsfnccIon uo Ios oIocforos n frnvos uo
un sInnumoro uo oquonos fnvoros, Ios cunIos, mnI quo bIon,
ormIfon In confInuIunu uo uIcho osncIo oIfIco.
In forcor Iugnr, os rocIso nnofnr quo In movIIIzncIon socInI
quo so gonorn on forno n In rorosonfncIon on oI concojo muosfrn
In grnn uosngrogncIon uo Ins uomnnuns cIuununnns y In formn
frngmonfnrIn y nrfIcuInrIsfn on quo so fIonuo n rocInmnr uoI
concojo nIgo ns como Ins rofrIbucIonos n quo un Iugnr In nrfIcI
ncIon. !n oxrosIon cofIuInnn uo fnI fonomono os oI uosfIIo uo
gonfos or Ins ofIcInns uo Ios concojnIos, orfnnuo n vocos InuI
vIuunImonfo In mns InsoIIfn IIsfn uo ofIforIos, rocInmos, soIIcIfu
uos uo nyuun, ofc. o soIo no oxIsfon nrfIcuInuns uomnnuns uo In
socIounu cIvII sIno quo fnmoco In oforfn IuooIogIcn uo Ios oI
fIcos osfn osfrucfurnun. !o quo Ins uIvorsns fuorzns oIfIcns so
IncIInnn n ofrocor n Ios oIocforos son mns bIon Ins romosns uo
cIorfns robonuns bIon nrn Ios bnrrIos, bIon nrn socforos gro
mInIos. As, un cIrcuIfo uo Inforosos nrfIcuInros vn uofInIonuo
Ios comromIsos uo Ios concojnIos, nI fIomo quo In cIuunu no
nnroco como rosuIfnuo uo In sumnforIn uo Ins mIsmns. In osfns
cIrcunsfnncIns oI uIscurso oIfIco quo ngIufInnrn In voIunfnu
cIuununnn on forno n Inforosos comunos n In cIuunu so quoun sIn
quIon Io rorosonfo y socInImonfo sIn quIon Io uomnnuo.
In cunrfo Iugnr, como bIon uuo obsorvnrso on In uoscrIcIon
uo osfo osconnrIo, nII cooxIsfon unn sorIo uo rncfIcns y uIscur
l95
sos, muchns vocos confrnuIcforIos onfro s, quo ormIfo n Ios
concojnIos mnnIobrnr on un confoxfo mnrcnuo or In frngmonfn
cIon y In hIbrIuncIon. As, Ios concojnIos so nuIosfrnn on un cIorfo
mnnojo cIIonfoIIsfn, nronuon n uonIgrnr uo In mnIn oIfIcn o
Incorornn on sus rncfIcns, osfrnfogIns roIncIonnuns con In nr
fIcIncIon cIuununnn y nuovns formns uo gosfIon uo Io socInI y
on osfn combInncIon oco orfouoxn rnuIcn on grnn mouIun su
osIbIIIunu uo mnnfonorso on un morcnuo on oI quo cnun voz so
uIvorsIfIcnn mns Ins uomnnuns uoI oIocfornuo.
o ofro Inuo, n osnr uoI uosrosfIgIo uo Ios oIfIcos, Ios con
cojnIos sIguon sIonuo, nrn un socfor Imorfnnfo uo In obIncIon,
oI unIco cnnnI nrn nccouor n Ios rocursos uoI Isfnuo. In osfo
sonfIuo so convIorfon, mns quo on mouInuoros on In consfruccIon
uo Io ubIIco, on frnmIfnuoros uo Inforosos nrfIcuInros y on osfo
rocoso, quo mnrcn y corroborn oI nIojnmIonfo uo In oIfIcn y sus
rorosonfnnfos uoI nmbIfo uoI Inforos ubIIco, rnuIcn nrnuojIcn
monfo su ofrn fuonfo uo IogIfImIunu.
IInnImonfo, Io quo sorn In funcIon oIfIcn confrnI uoI conco
jo sor In vocorn uo In cIuunu nnfo In numInIsfrncIon, nnufrngn on
Ins muIfIIos rufInns n Ins quo un Iugnr In obIIgncIon cIIonfoIIsfn
quo so confrno con quIonos, n In osfro, uofInon In confInuIunu uo
Ios cnrgos uo rorosonfncIon. Muy coyunfurnImonfo oI concojo
fomn Ins bnnuorns uo In cIuunu, uoI Inforos uo In cIuunu, y on fnIos
ocnsIonos so vo como In oIfIcn uouo sor ngIufInnnfo y uouo
ofocfIvnmonfo unr sonfIuo coIocfIvo n Inforosos nrfIcuInros.
Ioro fnIos ocnsIonos son mns bIon foIIcos nznros, como oI cnso
uo In uocIsIon sobro In rIvnfIzncIon uo Imrosns IubIIcns uo
MouoIIn, y no oI objofo orsIsfonfo y roforoncInI uo Ins busquo
uns uoI Uoncojo uo MouoIIn.
In Io quo rosocfn n In roconfIgurncIon y royoccIon oIfIcns
uo In orgnnIzncIon socInI, osfo rocorrIuo nos ormIfo rnfIfIcnr
l96
nuosfrn hIofosIs InIcInI on oI sonfIuo uo In confIgurncIon uo unn
fonuoncIn roforIun n In consfruccIon uo un nuovo fIo uo mouIn
cIon onfro oI Isfnuo y In comunIunu, IIuornuo or Ins orgnnIzn
cIonos socInIos comunIfnrIns. Iormns nuovns uo roIncIon con oI
Isfnuo y Ios nrfIuos oIfIcos vnn unnuo Iugnr fnmbIon n In
frnnsformncIon uo ImngInnrIos oIfIcos quo nhorn rougnnn
or unn nogocIncIon uIrocfn uo Ios Inforosos uo Ins comunIunuos
on Ios uIvorsos osncIos uo In oIfIcn formnI. Ior osfn vn Ios
nrfIuos oIfIcos fIonuon n sor uosInznuos or Ins orgnnIzncIo
nos socInIos on su noI frnuIcIonnI uo InformouIncIon, orIonfnuo
hncIn In frnmIfncIon uo uomnnuns y rouosfns uo osfns comunI
unuos fronfo n In numInIsfrncIon munIcInI.
o obsfnnfo, osfos rocosos, quo bIon ournn sugorIr un cn
mIno hncIn In uomocrnfIzncIon oIfIcn ronI, so InscrIbon on un
confoxfo quo IImIfn y roInfIvIzn sus vorunuoros nIcnncos. Isfns
orgnnIzncIonos socInIos, roncIns or mucho fIomo n cunIquIor
fIo uo roIncIon con oI Isfnuo, no hnn consfruIuo nun un Iongun
jo nuovo quo Ios ormIfn frnnsIfnr or oI cnmIno uo In oIfIcn
InsfIfucIonnI sIn cnor on Ins frnmns uo In oIIfIquorn. In oI cnm
o oIocfornI, or ojomIo, muchns uo oIIns frncnsnn on oI Infonfo
uo hncor unn u1111a /uena y quounn nfrnnuns on Ins mIsmns
osfrnfogIns omIonuns or Ios nrfIuos frnuIcIonnIos romosns n
cnmbIo uo vofos, rognIos, comofoncIns uosIonIos, ofc.
In ofrns nInbrns, oIIns so InscrIbon on In mIsmn IogIcn quo
hnsfn nhorn hn uofInIuo In nccIon oIfIcn como un mocnnIsmo uo
InforcnmbIo uo bonofIcIos nrfIcuInros. !ns comunIunuos quo
rorosonfnn, cunnuo uocIuon noynrIos oIocfornImonfo, osornn
uo oIIos Io mIsmo quo uo cunIquIor oIfIco quo Ios sIrvnn nrn
gosfIonnr sus Inforosos y rosoIvor sus nocosIunuos nrfIcuInros.
As, on osfo nmbIfo, nI IgunI quo on oI cnso uoI concojo, rovnIoco
unn rorosonfncIon y unn roIncIon con In cIuunu y In oIfIcn,
fnmbIon frngmonfnuns.
l9?
AIgunns orgnnIzncIonos uo Ins obsorvnuns fIonon cIorfnmonfo
muchn IogIfImIunu on sus bnrrIos, oro oIIo no so frnuuco on un
noyo oIfIco n sus Iuoros y cunnuo fnI noyo so InsInun, Ins
oxocfnfIvns on forno n osos IIuornzgos osfnn nfrnvosnuns or In
Iuon frnuIcIonnI uo usnr oI ouor obfonIuo on bonofIcIo uoI bnrrIo
o uo Ins orsonns nIIognuns n In orgnnIzncIon. Isfo, quo no os uoI
fouo InjusfIfIcnuo, rovoIn In uIfIcuIfnu confrnI uo royoccIon o
IfIcn uo Ins orgnnIzncIonos, osfo os, quo In consfruccIon uo bnsos
oIfIcns oxIgo In oInborncIon uo Inforosos comunos, ubIIcos, y
no soIo In ngIufInncIon uo nrfIcuInros on forno n un objofIvo
nrfIcuInr.
!n oIfIcn uo corfo rorosonfnfIvo consfIfuyo nrn In orgnnI
zncIon socInI unn osocIo uo fonfncIon nnfo In frngmonfncIon uo
Ios nrfIuos y Ins oforfns uo In uomocrncIn nrfIcInfIvn. Ioro nI
Infonfnr convorfIrso on frnmIfnuoros uIrocfos suoIon oIvIunr In
conuIcIon cInvo quo su sosfonIbIIIunu y cohoroncIn uoscnnsn on
Ins bnsos socInIos y on In forfnIozn oIfIcn uo Ins mIsmns, In cunI
soIo rosuIfn uoI hocho uo quo In socIounu mIsmn so nufo oforguo
Io oIfIco os uocIr, quo oInboro, on unn orsocfIvn comun y
ubIIcn, Ios sonfIuos uo sus Inforosos y Ins formns ubIIcns uo su
frnmIfncIon.
A osnr uo oIIo os sIgnIfIcnfIvo oI hocho uo quo, n frnvos uo
osfns nuovns InformouIncIonos, so vIsIumbron osIbIIIunuos uo
rosIgnIfIcncIon y rouImonsIonnmIonfo uo In oIfIcn on cunnfo
formn uo consfruccIon uo Io ubIIco y uo Ios Inforosos gonornIos
uo In cIuunu y In cIuununnn, Io cunI no uoonuo oxcIusIvnmonfo
uo Ins roIns orgnnIzncIonos oIIo uoonuorn fnmbIon uo In ro
In roosfrucfurncIon oIfIcn uo In socIounu y oI Isfnuo y, sobro
fouo, uo quo Ios osncIos uo nrfIcIncIon cIuununnn frnscIonunn
uo In consuIfn cIuununnn, hncIn unn ronI IncIuoncIn on In cons
fruccIon uo oIfIcns ubIIcns quo, ofocfIvnmonfo, oxroson Ios
uIforonfos Inforosos uo In socIounu.
l98
In snfosIs, fnnfo on oI concojo como on Ins orgnnIzncIonos
socInIos Io quo so obsorvn os unn muIfIIIcncIon uo Ios osncIos
y mocnnIsmos uo frnmIfncIon uo Ins uomnnuns socInIos, uIvorsI
fIcncIon uo Ins formns uo roIncIon onfro ncforos socInIos y oI
Isfnuo uo un Inuo, y uo Ios ncforos oIfIcos y In obIncIon uo
ofro. In quo mouIun osfns nuovns uInnmIcns uounn nunfnr n
rocosos uo roconfIgurncIon uo Io oIfIco, quoun como un Info
rrognnfo nbIorfo oro Io quo s ouomos nvonfurnr como nfIrmn
cIon os quo osfns nuovns uInnmIcns oxrosnn unos rnsgos cnrnc
forsfIcos uo nuosfrns socInbIIIunuos In nogocIncIon y In frnnsnc
cIon ormnnonfos como formns uo InforcnmbIo socInI y oIfIco,
y In onormo uobIIIunu nrn forjnr un osncIo ubIIco nmIIo,
nbIorfo nI uobnfo uomocrnfIco y quo uoun susfonfnr Iuchns fnm
bIon uomocrnfIcns or Inforosos coIocfIvos.
l99
UIUO
UAIT!!O
UOI!IUTO, UI!A
Y IO!TIUA
!OS IMACIA!IOS
!!IAOS
20l
!ns rorosonfncIonos quo Ios obInuoros urbnnos consfruyon,
son ofrn Iozn fununmonfnI uo nuosfrn mIrnun n In confIIcfIvIunu
urbnnn y n In cuIfurn oIfIcn on In cIuunu uo MouoIIn. So frnfn on
osfo cnfuIo uo Inungnr or Ins formns como Ios obInuoros uo
Ios uIforonfos bnrrIos n Ios quo homos hocho moncIon, Infornc
funn mouInnfo rncfIcns, uIscursos o InforcnmbIos sImboIIcos,
con oI confIIcfo, In cIuunu y In oIfIcn.
In osfos ImngInnrIos y uIscursos so Insmnn fnmbIon Ios InuI
cnuoros uo In consfruccIon uo In oIfIcn, Io mIsmo quo Ios mo
uos sInguInros como so vIvoncInn Ios confIIcfos y so hnbIfn In
cIuunu.
I! UOI!IUTO
1s1u an1es e1a nu) /uenu, uanuu nu ex1s11an 1us un
1111us, u1gue un 1a 11eaua ue 1us un1111us 11e e1 n1e
uu, e1 1e11u1... )a unu nu uu1a sa111 a1ue1a... en1unes se
1ue uananuu nu1u e1 /a111u
l
.
Sogun oI InvosfIgnuor nnIoI Iocnuf, uno uo Ios rnsgos uo In
socIounu coIombInnn os In oxIsfoncIn uo unn momorIn sogun In
cunI Ins roIncIonos socInIos y oIfIcns hnn osfnuo uosuo sIomro
rogIuns or In vIoIoncIn on consocuoncIn so In nsumo como nIgo
nnfurnI n In socIounu y or fnnfo In cnncIunu uo sorrosn fronfo
n oIIn os cnun voz monor
2
. Iuos bIon, on In InungncIon ronIIznun
l. Jovon mIIIcInno. Zonn confrorIonfnI. InfrovIsfn UO! ln.
2. IIUA!T, nnIoI. O. UIf.
202
con hnbIfnnfos uo bnrrIos ubIcnuos on Ins zonns noroccIuonfnI,
confrorIonfnI y surorIonfnI uo MouoIIn, In oxIsfoncIn uo osfo Imn
gInnrIo os orfocfnmonfo consfnfnbIo.
!n +1u1en1a, como normnImonfo so uonomInn nI confIIcfo
quo nuquIoro unn uImonsIon ubIIcn y boIIcn, so Incororn cnsI
uo mnnorn ormnnonfo n In momorIn y oxorIoncIn urbnnns uo
Ios hnbIfnnfos uo In cIuunu, osfnbIocIonuo unn mnrcn quo uofIno
Ins fomornIIunuos uo In vIun con mnyor o monor oxncfIfuu y n
vocos con vnIorncIonos uIforonfos on cunnfo n su sIgnIfIcncIon,
Ios obInuoros consfruyon sus nnrrncIonos y orcocIonos uo In
cIuunu on forno n Ins uas ue az u ue ue11a nrn nIgunos fuo
In vIoIoncIn nnforIor In mns cruonfn y or fnnfo nhorn so vIvo
mojor nrn ofros, or oI confrnrIo, In vIoIoncIn uo nhorn os mns
gonornIIznun o IrrncIonnI.
Inrn muchos uo Ios fununuoros uo Ios bnrrIos ouInros cons
fruIuos on In uocnun uoI sosonfn, InmIgrnnfos rurnIos quo vIvIo
ron on cnrno roIn In oxorIoncIn uo In vIoIoncIn oIfIcn uo
mouInuos uo sIgIo, n osnr uo Ios osIbIos mnfIcos y vnrIncIonos
uoI confIIcfo, onfro osn oocn y In uo nhorn hny un hIIo conuuc
for . n1 ne a1ee gue +1u1en1a 1a ex1s11uu nu1a ) s1en
1e... 1a 11ne1a 1ue una +1u1en1a nu) 1u111/1e, nu) n1euusa
) a1u1a 1an/1n 1enenus n1euu, uIco uno uo Ios obInuoros
onfrovIsfnuos
3
.
Inrn Ios mns jovonos, nquoIIos quo soIo fIonon vngns roforon
cIns uoI confIIcfo oIfIco uo Ios cIncuonfns, In vIoIoncIn quo Ios
hn focnuo vIvIr uosuo Ios ochonfns hnsfn nhorn fIono fnmbIon
muchns formns uo ormnnoncIn y confInuIunu
1n e1 /a111u s1en1e se 1an +1+1uu esus 1uesus ue +1u
1en1a gue sun ns u nenus 1eu11en1es, u sea, 1a) una
3. IobInuor uo In zonn noroccIuonfnI. InfrovIsfn OU 009.
203
/anua, uu1a 1nu u se1s neses ) se aa/a u 1a aa/an )
1a) un e11uuu ue a1na ue l0 neses u un anu ) uesus
+ue1+e ) aa1ee u11a /anua...
4
.
Infro Ios hnbIfnnfos mns nnfIguos uoI socfor uo II IobInuo no
onconfrnmos un sonfIuo muy cInro nrn Io quo hnn IInmnuo In
+1u1en1a ue an1es oro s so IuonfIfIcn oI momonfo on oI quo
sogun oIIos so uosnfn In confIIcfIvIunu y uosuo nII so fojo In con
fInuIunu hnsfn hoy. So frnfn uoI 11enu ue 1a/1u 1su/a1, cunnuo
oI gobIorno Io uocInro In guorrn nI cnrfoI uo MouoIIn y Ios hnbI
fnnfos uo osfo socfor suIoron, n frnvos uo Ios nfonfnuos forrorIs
fns n ouIfIcIos y osfnbIocImIonfos ubIIcos, quo oIIos fnmbIon
hncnn nrfo uo In guorrn. !nn sonorn rocuorun osfn oocn como
e1 11enu ns uu1u gue 1e 1en1uu en oo anus ue +1ua gue )u
1enu
5
. Inrn unn jovon quo vIvIo su InfnncIn on mouIo uo osn
guorrn, osfn soncIIInmonfo so hn roIongnuo con formns uIsfInfns
hnsfn hoy
...1us sa11s a 1a a11e ) es1s aaua ue1 sus1u u1gue +an
a ensa1 gue 1u a 11ene 1a1a ) en1unes 1e +an a se
ues11a1... a 1uua 1u1a es1s ensanuu gue 1e +an a 1u/a1
e1 a11u... ueue gue )a nu 1a)a /un/as, e1a1uus ) 1uuas
esas usas, e1u es 1a n1sna +1u1en1a ) e1 n1snu n1euu,
1a n1sna 1ne111uun/1e, 1a n1sna zuzu/1a...
6
.
As, no soIo so fIono In sonsncIon uo quo un un In vIoIoncIn
IIogo, sIno quo IIogo nrn quounrso. In Ios uIscursos uo Ios obIn
uoros so oncuonfrnn Ios rogIsfros quo unn cuonfn uo Ins oxIIcn
cIonos cnusnIos uoI confIIcfo, uo su mIrnun fronfo n Ios ncforos
quo hnn InforvonIuo uo mnnorn rofngonIcn on oIIos y uo sus
ofocfos on oI onforno InmouInfo y on In cIuunu.
4. !uor bnrrInI. Zonn confrorIonfnI. InfrovIsfn UO! 002.
5. HnbIfnnfo uoI bnrrIo II IobInuo. Zonn surorIonfnI. InfrovIsfn II 003.
6. Jovon hnbIfnnfo uo II IobInuo. Zonn surorIonfnI. InfrovIsfn II 00?.
204
!n drogn dofonnnfo
do In confIIcfIvIdnd urbnnn
Inrn muchos uo Ios hnbIfnnfos uo bnrrIos ouInros oI consu
mo uo urogns, osocInImonfo oI bnzuco y Ins rochos, hn sIuo unn
uo Ins rIncInIos cnusns uo Ios confIIcfos quo uosuo Ios nnos
ochonfns nzofnn sus bnrrIos. II consumo uo mnrIhunnn, on cnm
bIo, no fuo consIuornuo on rIncIIo como un fncfor uo oIIgro
nrn In frnnquIIIunu uo Ios bnrrIos. Sogun Io roInfn un obInuor
...11 uen1u ue1 +11usu en 1a ua ue nusu11us e1a e1 ue1
+11usu gue 11a/a)a/a ) gue nu uu1a eu111e 1a1a a nau1e
u1gue se ua/a uen1a 1a u11a en1e, en1unes 1en1a gue
11a/a)a1. 1n ese 11enu nusu11us, 1a a11aua ue +11usus,
1eu1anus 1uuus 1us 1uesus gue se a11u)a/an en 1as /asu
1as ue 1as asas, 1us e1/anus en us1a1es ) un esu nus
unseu1anus 1a 1a1a a1a 1a na111uana
?
.
Inrn Ios uo II IobInuo In nocIon uo consumo no os fnn robIo
mnfIcn, oro on cnmbIo s Io os In uoI frnfIco y In uoI nnrco
frnfIcnnfo, gonornuor, sogun oIIos, uoI cnos y In vIoIoncIn.
Inrn Ios rImoros fuo In combInncIon uo In urogn con In o
brozn Io quo ncfuo como uofonnnfo uo In confIIcfIvIunu nrn Ios
ofros fuo jusfnmonfo Io confrnrIo, os uocIr, In mozcIn uo In urogn
con In oxcosIvn rIquozn on mnnos uo gonfo s1n 1ase.
1a +en1a ue +11u 1ue 1u gue uan 1uuu, uIco unn hnbIfnnfo
uo un bnrrIo ouInr
8
. IIIn roInfn como, cunnuo so omozo n go
nornIIznr oI consumo uo In bnzucn y so cronron oxonuIos nrn
su vonfn on nIgunns zonns uoI bnrrIo, robIomns quo nuncn nnfos
so hnbnn unuo comonznron n hncor nrfo uoI uInrIo vIvIr. 1es
us ue gue eneza1un a +enue1 +11u 1as1a 1us zaa1us se 1us
?. HnbIfnnfo uo In zonn confroorIonfnI. InfrovIsfn UO! 003.
8. Infogrnnfo uo gruo uo mujoros. Zonn confrorIonfnI. InfrovIsfn UO! 006.
205
gu11a/an a una, roInfn
9
, sonnInnuo quo no so frnfn soIo uoI con
sumo, sIno uo Io quo osfo gonorn n su nIrououor.
Trnfnnuoso uo gonfo obro, gonornImonfo vngos y uosomIon
uos sIn cnncIunu oconomIcn nrn mnnfonor oI consumo, robnr
n Ios vocInos, nfrncnr Ins fIonuns, Ios busos, Ios cnrros ronrfIuo
ros o Ios fnxIs so convIrfIo on oI unIco rocurso osIbIo nrn con
soguIr In urogn. SI bIon osfo so hIzo on un comIonzo uo mouo
a11esana1, os uocIr, mouInnfo nrmns bInncns, ronfo oI crcuIo so
voIvIo mns comIojo e11us unenza1un unu unus 1uus ue
)+enes, uesus 1ue1un 111anuu +11u, ) )a uesus ue1 +11u +1
n1e1un 1us 11e11us ) 1as a1nas ) 1uuu esu, roInfn un jovon
l0
. o
osfo mouo so InIcIo unn Inrgn cnuonn on In quo In urogn orn oI
rImor osInbon uo nh sIguIoron robos, nrmns y osforIormonfo
gruos quo Infonfnron confroInr un forrIforIo y un morcnuo.
Inrn Ios hnbIfnnfos uo II IobInuo In roIncIon uo In urogn con
oI confIIcfo fnmbIon os cnusnI, oro uo nuovo n Io quo so nIuuo os
n sus ofocfos coInfornIos In oruIun uo vnIoros mornIos y ofIcos,
In nmbIcIon uosmouIun y In rovnIoncIn uoI uInoro como rIncI
Io rocfor uo In vIun. Sogun uno uo Ios fosfImonIos
...1nuuua/1enen1e es1a su1euau 1a su111uu 1an1u un e1
1ennenu ue1 na1u1111u gue as1 1uuas 1as 1an111as 1an
s1uu 1uauas u1 una nue11e u u1gue a un 11)u se 1e
11as1ua1un 1us +a1u1es ) se ne11 u1gue a1u1en sa11
1n+u1u1auu ue a1una nane1a... 1uuus 1enus s1uu 1ua
uus u1 es1e 1ennenu ) 1uuus 1enus sen11uu e1 uu1u1 ue 1a
nue11e gue 1a ene1auu 1a u1ua
ll
.
!n urogn nnroco on osfo cnso como uosoncnuonnnfo uo unn
uoscomosIcIon socInI uo In cunI muy ocos osfuvIoron oxonfos.
9. IbIu.
l0. InfrovIsfn UO! ln.
ll. InfrovIsfn II 00?.
206
Hoy muchos Ionsnn quo osfos vncuIos Ios hIcIoron oruor n
muchos, jovonos y nuuIfos, oI sonfIuo uo su vorunuorn cnfogorn
y rocouoncIn. Iorquo no soIo so frnfo uo unn nmbIcIon uosmo
uIun uo rIquozn sIno fnmbIon uoI frnsfocnmIonfo uo vnIoros, uo
comorfnmIonfos, uo cuIfurns.
1e 1uuas nane1as 1a 1e1en1a gueu ) 1a 1e1en1a 1a
1un en1e unu ue1 n1snu n1+e1 su1ueunn1u ue unu,
nu1a 1ase neu1a ) neu1a a11a 1e1un esus +a1u1es ) sun
1us gue as1 es1n aa/anuu un es1u, gue a11en ue1 u1ne
1u, 1a 1en1sa es e1 u1ne1u
l2
.
o ofro Inuo, como nrfo uo osfn mIsmn cnuonn uo In urogn,
onconfrnmos In omorgoncIn uo Io quo so hn IInmnuo 11n1eza
su1a1, osfo os, In oIImInncIon uo Ios vIcIosos y uo fouos nquoIIos
consIuornuos como orfnuoros uo unn conuucfn uosvInun. 1a
nen1a/1enen1e, a1a /1en u a1a na1, 1ue1un aa1e1enuu
nue11us u1 a11... unu nu sa/1a gu1n...
l3
ns so oxIIcn oI nn
cIgunmIonfo uo osfo rImor momonfo uo confIIcfIvIunu con In
nnrIcIon uo orsonns o gruos )us111e1us quo uo osn formn
Imonnn In frnnquIIIunu on oI bnrrIo.
1n1eza 1a en1e a gue)a1se ue gue es1n 1u/anuu en1un
es a1u1en se 1una 1a )us111a u1 su 1u1a nanu en
1unes 1ensan gue 1a en1e gue es na1a es 1a gue 111a
+11u... esu se 1ue ex1enu1enuu... ) en1unes unenza1un
1ue a a)us111a1 a 1a n1sna en1e, a a)us111a1 a 1uuus 1us
+11usus...
l4
.
!n IImIozn, Infroyocfnun como uno uo Ios vnIoros y uo Ins
rncfIcns confrnIos uo In cuIfurn nnfIoquonn, nuquIoro nrn osfos
obInuoros y nrn In cIuunu on gonornI unn nuovn sIgnIfIcncIon y
l2. HnbIfnnfo uo II IobInuo. Zonn surorIonfnI. InfrovIsfn II 002.
l3. HnbIfnnfo uo un socfor uo InfIuoncIn mIIIcInnn. InfrovIsfn OU 0l2.
l4. InfrovIsfn UO! 003.
20?
un Iugnr rIvIIogInuo on Ins IogIcns y rorosonfncIonos uo In con
fIIcfIvIunu urbnnn. Aunquo or momonfos so orcIbo unn cIorfn
comInconcIn con uIchn rncfIcn, on osocInI or sus ofocfos
vIsIbIos on In 11angu111uau 1enu1a1 ue1 /a111u, fnmbIon hny
quo sonnInr ofrn osfurn quo cuosfIonn sorInmonfo In nsocIncIon
uoI consumo uo nIucInogonos con conuucfns uoIIcfIvns. !n Iuor
bnrrInI, or ojomIo, rofIrIonuoso n In rncfIcn quo on osfo sonfI
uo hnn IIovnuo n cnbo Ios mIIIcInnos, oxrosn
1a1a n1, 1us +11usus nu sun una anenaza... en e1 se1u1
uunue )u +1+u 1a) nu1us nu1a1us gue sun +11usus,
e1u nu sun e111usus... )u 1eu gue 1us n1111anus s1
exae1an, su/1e 1uuu u1gue e11us u1en gue 1us +11usus
sun un na1 e)en1u... 1a/11a gue +e1 gu es ns na1 e)en
1u, s1 anua1 na1anuu u anua1 1unanuu
l5
.
o obsfnnfo, In Iuon uo quo oI consumIuor uo nIucInogonos os
orfnuor uo conuucfns uoIIcfIvns, y or fnnfo uno uo Ios rIncI
nIos gonornuoros uo In vIoIoncIn urbnnn, os bnsfnnfo gonornIIzn
un on nuosfrn socIounu. A frnvos uo In crImInnIIzncIon uoI nuIcfo
so ocuIfn sIn uuun In comIojIunu uo ncforos y cnusnIos uoI con
fIIcfo urbnno sogun osfo, bnsfnrn oIImInnr n Ios vIcIosos nrn
omoznr n romor In cnuonn.
!n nozcIn oI ofro snfnnIzndo
Ofrn uo Ins nocIonos con Ins cunIos so oxIIcn In confIIcfIvIunu
urbnnn fIono quo vor con In oruIun uo In homogonoIunu quo
susfonfnbn In oxIsfoncIn uo unn comunIunu orIgInnrIn. os rofo
rImos n In Iuon sogun In cunI os oI ofro, oI quo IIogn uo nfuorn, oI
quo Inuuco oI cnos y or fnnfo os oI gonornuor uoI confIIcfo. In
nIgunn mouIun osfo so roIncIonn con Ins urogns on oI sonfIuo uo
l5. InfrovIsfn UO! 002.
208
quo sornn orsonns njonns Ins quo Infrouucon osfo na1 n sus
bnrrIos. In ofros cnsos so frnfn sImIomonfo uo quo In conuIcIon
uo oxfornnIIunu os, uo or s, sosochosn y uIgnn uo uosconfInn
zn.
A In Imngon uoI rImor momonfo uo fununcIon y consfruccIon
uo Ios bnrrIos so oono uo mnnorn fnjnnfo nquoIIn on In cunI Ios
u11us IIognn n InvnuIr su osncIo. Isfo fuo Io quo, sogun Ios fos
fImonIos, sucouIo on uno uo Ios bnrrIos osfuuInuos cunnuo, oco
uosuos uo fununuo, so croo un bnrrIo confIguo n frnvos uo Invn
sIon sus nuovos vocInos hnbrnn sIuo Ios orfnuoros uo unn so
rIo uo conuucfns quo romIoron con In nrmonn InIcInI
.11 eneza1un 1us 1u/1enas en es1us /a111us uesue a11
unenz a 1a/e1 nue11us... enez a uu1111 1u gue 1en1a
gue ua1se 1a en1e a 1u/a1 a11aa/an a111 se en11a/an a
1as asas... en1unes 1a en1e gue nu es1a/a ensenaua a gue
1e asa1a esu se enez a u1an1za1 a1a ue1enue1se... ue
a11 enez a ene1a1se 1a +1u1en1a
l6
.
In ofro bnrrIo uo InvnsIon Io quo ocurrIo fuo mns bIon un
rocoso uo movIIIunu Infornn rovocnun or In vonfn uo Iofos
ronIIznun or nIgunos uo Ios rImoros Invnsoros
11 11ne1 anu se +1+1 nu) /uenu, nu1a 11angu111uau
aun uanuu esus 1an1us e1an 1an na1us, unu uu1n1a
11angu11u ues nu 11a1a/an ue 11 a 1u/a11e a unu 1as u
gu11as usas gue 1en1a u a1u as1 e1u en1unes 1ue sa11en
uu esa 11ne1a en1e gue 1n+au1nus nu1us unane1us
1ue1un sa11enuu, 1/an +enu1enuu e 1/a en11anuu u11u 11u
ue en1e
l?
.
In oI socfor uo II IobInuo ocurro nIgo sImIInr. Sus mns nnfI
guos obInuoros rocuorunn con nosfnIgIn In oocn on quo Ins
l6. InfrovIsfn UO! 003.
l?. InfrovIsfn OU 0l2.
209
nnfIguns fIncns uo rocroo, omIonuns or In gonfo mns rIcn uo
MouoIIn soIo Ios fInos uo somnnn o on oocns uocombrInns,
comonznron n Iofonrso, unnuo nso n In consfruccIon uo nuovos
bnrrIos ocunuos or gonfos uo cInso mouIn o or fnmIIIns uo
oIIfo quo hnbnn uocIuIuo uojnr oI confro uo In cIuunu. TnmbIon
nII, nunquo nIrououor uo nocosIunuos uIsfInfns, so cronron Inzos
uo vocInunu quo rIgIoron or muchos nnos In vIun bnrrInI. Isfo os
nrn oIIos oso rImor momonfo IuIIco y nrmonIco.
II cnos IIogo omoznnuo In uocnun uoI ochonfn, cunnuo Ios
mnfIosos, Ios nuovos rIcos uo In cIuunu, uocIuIoron vIvIr on osfo
socfor. AuquIrIoron fIorrns, ouIfIcIos, fIncns y cnsns, fouo or cI
frns oxorbIfnnfos y uo osfo mouo comrnron fnmbIon oI ffuIo uo
nuovos uuonos uo II IobInuo. Infoncos, )a nu 1anus 1us ue 11
1u/1auu s1nu gue )a e1a ue 1uuas a11es gue 1a en1e es1a/a +1
n1enuu, ) 1us na11usus gue 1a/1an un1auu 1u1euaues 1an
ues, 1an/1n se gue11an n1ne11za1 uen11u ue 11 1u/1auu
l8
.
SIn ombnrgo, In oxfrnnozn nnfo osfn mozcIn soIo so un osfo
rIormonfo, orquo Io quo hubo on osfos rImoros nnos fuo In
comInconcIn cnsI gonornIIznun con Ios bonofIcIos quo roorfnbn
osfo nuovo vocInunrIo. Sogun oI roInfo uo unn uo sus nnfIguns
hnbIfnnfos
^us +1nus 1uueauus ue 1uua 1ase ue +1nu1us un 1a
na11a nu1a en1e es1a/a 1e11z ) nu su1anen1e 1us uue
nus ue 1a 11e11a 1an/1n e1 uuenu ue1 a1nan ue nue/1es,
e1 gue u1sena/a, e1 ueu1auu1
l9
.
Touo osfo gonoro In confnmInncIon In mImofIzncIon uo unos
con ofros, In mozcIn.
1ue uanuu se un1an1n 1a n1sna 1ase nues11a, u1
gue uen11u ue 1us 1uus su1a1es s1en1e 1a/1a e1 an/1
l8. InfrovIsfn II 00l.
l9. IbIu.
2l0
1usu u e1 gue 1en1a e1 un1a1u un e1 1uu ue 1a/1u 1s
u/a1 u e1 gue 1e 1a/1a 1e1u 1us neu1us u e1 gue 1u 1a/1a
1u1e1uu... uen11u ue es1as 1an111as u1zgue /uenas, s1en
1e ue 1un1u aa1e1a e1 11)u gue ue a1una 1u1na se
enez a +1nu1a1 un 1a na11a u1 a1u, u1 an/11n u
u1 1u gue 1ue1a
20
.
Ioro osfos vncuIos no fuoron oxcIusIvnmonfo comorcInIos.
A mouIun quo nsnbn oI fIomo comonznron n comnrfIr con
oIIos Ins fIosfns, Ios coIogIos, Ios confros comorcInIos, Ios cIubos,
nI unfo quo nrn muchos jovonos 1u 1n e1a anua1 un na
11usus.
1u1gue 1a/1a u1e1us en 1us gue 1ua1 es1uu1a/an na
11usus ) en1e nu) /1en ) u1gue 1us na11usus e1an una
nuua, es1a1 un na11usus e1a una nuua u1gue e1a an
ua1 en Ju)u1a e1a gue e1 na11usu 1e 1ea1a1a 1ua, en1un
es nu1as e1auas /1en aungue 1u+1e1an nu1as usas
en 1a asa, se 1ue1un a +1+11 un e11us, se asa1un
2l
.
AI mnfIoso so Io oun IuonfIfIcnr or su mnnorn uo hnbInr, uo
vosfIr, or Io quo consumn, or Ios Iugnros quo vIsIfnbn. !o roo
cunnfo fuo cunnuo Ios 11)us ue 1ase so comorfnron uo mnnorn
IuonfIcn
Ju nu s s1 1us 11gu11us 1an/1n 1e1n1na/an ue na
11usus u gu, e1u 1an/1n 1e1n1na/an un 1a n1sna a
111uu ) 1u n1snu... unu gue u1an 1n1a ue na1usus s1n
se1 na1usus ) s1n 1ene1 nees1uau se un1a/an una
o00 ) e1a unu u1s11aza1se ue s1a11u, unu una. J unus
se gueua/an en e1 u1s11az ) u11us s1, se +u1+1an na1us
22
.
20. IbIu.
2l. HnbIfnnfo uo II IobInuo. InfrovIsfn II 005.
22. IbIu.
2ll
A frnvos uo osfos vncuIos Ios mnfIosos so fuoron fIIfrnnuo y
muchns orsonns /1en sIrvIoron uo vohcuIo nrn obfonor Infor
mncIon sobro In gonfo osfn fuo ofrn uo Ins fncofns uoI confIIcfo
cunnuo eneza1un 1us nu1a1us ue 1a 1ase ue unu a ue11
gu1n 1en1a uen1as, gu1n 1en1a 1a1a, a gu1n uu1an seues
11a1
23
.
Isfo, sumnuo n Ios ofocfos uo In guorrn confrn oI cnrfoI uo Mo
uoIIn, uno uo cuyos oIconfros fuo rocIsnmonfo II IobInuo, y n
In crImInnIIzncIon uo cunIquIor fIo uo noxo con oI nnrcofrnfIco
on Ios nnos rocIonfos, IIovn n muchos uo sus hnbIfnnfos n Infonfnr
uoshncor Ios vncuIos. Is ns quo
. 1a en1e unu gue )a 1e unenza1un a es1u1/a1 1us na
11usus u1gue uunue 1a/1a na11usus 1a/1a /a1ae1a... en
1unes )a 1uuu nunuu unu gue u1)u a uunue 11ean es a
a1na1 11ue1 ) a a1na1 e1 uesu1uen... en1unes gue se
gueuen e11us en sus u1su1eas ) +ena 1aanus nusu11us
nues11as u1su1eas 1n1unes se enez a 1ae1 esu su
1anen1e en11a/an un a1n, 1us gue e1 uuenu gu1s1e1a
en11a1 ) ene1a1nen1e nu en11a/an na11usus...
24
.
A osnr uo osfos Infonfos or rocuornr unn cIorfn Inuoon
uoncIn y uo quo socInImonfo so ovIuoncInron Ios ofocfos ornIcIo
sos uo In uobIo mornI uo unn socIounu quo ubIIcnmonfo rouuIn
y crImInnIIzn oI frnfIco uo urogns, oro quo uo mnnorn soforrnun
usufrucfun Ins onormos gnnnncIns oconomIcns quo gonorn, n
osnr uo oIIo, Ios vncuIos confInunn. !os mnfIosos sIguon sIonuo
Ios ofros, Ios quo fIonon uInoro oro no cInso. Ioro osfnn nh,
onfro oIIos... yn In mozcIn so hn rouucIuo. Ior fnnfo, nu 1a)
nane1a ue ex1u111us 1au1a1nen1e ue 1us s111us gue +us 11e
23. InfrovIsfn II 00l.
24. InfrovIsfn II 005.
2l2
uen1s, ue 1a en1e gue +us 11euen1s, ue 1u nunuu... nu, nu
1a) nane1a, 1ens gue un+1+11 un e11us
25
.
!n nusoncIn do nuforIdnd y do unn jusfIcIn ofIcnz
SI Ins InsfIfucIonos IognImonfo consfIfuIuns nrn uofonuor y
cuIunr n In obIncIon cumIIornn osfo noI Ios confIIcfos urbn
nos no hnbrnn nuquIrIuo osfns uImonsIonos. Isfn nfIrmncIon,
quo os yn vox ouII on nuosfro ns, os ofro uo Ios foIcos uosuo
Ios cunIos Ios obInuoros oxIIcnn y so rorosonfnn Ins uInnmI
cns y IogIcns uo In confIIcfIvIunu urbnnn.
II mIouo, In InfrnnquIIIunu y In zozobrn so hnn InsfnInuo como
sonfImIonfos cofIuInnos on In formn uo vIvIr In cIuunu. Y uo osfo,
sogun muchos obInuoros, fnmbIon os rosonsnbIo oI Isfnuo,
uosfo quo sI on nIgun sonfIuo so consfnfn su onormo uobIIIunu o
InofIcncIn os jusfnmonfo on su noI como rofocfor uo Ios cIu
ununnos, n frnvos uo In fuorzn ubIIcn y uo Ios orgnnIsmos juuI
cInIos. A roosIfo, un Iuor bnrrInI uocn
1a )us111a ue agu1 es ugu11a, /1en ugu11a se ue)a un
1a1 u1 ua1gu1e1 uese1u11u ue /111e1e. 1u1 esu, 1u) en
u1a, 1a 1e) es 1a u1a/1e ue gue nu1a en1e na1e a u11a,
u1gue e11a n1sna se ena1a ue ua11e 1azunes a 1a
en1e
26
.
Uon fouo y osfo mnrcnuo oscofIcIsmo fronfo n In nccIon uo In
jusfIcIn, un numoro Imorfnnfo uo hnbIfnnfos uo osfos bnrrIos
confInun rocurrIonuo con nIgunn frocuoncIn n Ins InsoccIonos
uo oIIcn, n Ins comIsnrns uo fnmIIIn, n ofIcInns uo concIIIncIon,
nrn quo Inforvongnn on In soIucIon uo nIgunos confIIcfos. Sogun
un funcIonnrIo onfrovIsfnuo, osfo rocurso so ufIIIzn con oI roo
25. InfrovIsfn II 00?.
26. InfrovIsfn UO! 00?.
2l3
sIfo uo oscuunrso on oI rocouImIonfo IognI nrn jusfIfIcnr ofrns
nIfornnfIvns
Ju 1enu un 1u/1ena un +us, en1unes ne u1u en sa
1uu... +u) a 1a 1nse1n, unu una gue)a ) uesus +u)
) 1e a11u1eu... aua +ez se nues11a gue se es1n uuanuu
1as 1nse1unes, 1as un1sa11as ) 1uuas esas ues11unes,
e1u unu u1e 1a en1e gu1e1e u1a1ua1, ) gu1e1e ne)u1a1,
e1u s1 +us n11s 1as es1au1s11as ue 1us 1un11u1us, aua
u1a 1a) ns 1un11u1us, aua u1a 1a) ns 1u11us, en1un
es nu ana11zanus es1as es1au1s11as u un11au1
1n
2?
.
Ironfo nI noI uo In oIIcn In vIsIon os rouomInnnfomonfo
nognfIvn unun su nusoncIn on Ios momonfos on quo mns so roquIo
ron sus sorvIcIos. Sogun oI roInfo uo unn sonorn, hnbIfnnfo uo un
bnrrIo ouInr
1a u111a u1 agu1 nu nus s11+e a1a naua u1 esu nus
u11us n1snus 1u+1nus gue ensa1 en ue1enue1nus, u1gue
a 1a u111a 1a 11ananus ) 1a 11ananus ) naua. 1ae ns
u nenus un nes es1u+u /a)anuu 1a en1e ue a111/a a1a
a e1an lo, a1nauus, a a1aa1nus, /usanuu a gu1n
ua11e ) nusu11us 11ananus a 1a u111a ), aa1e1 ^u
aa1e1
28
.
Ioro osfn Imngon no soIo so rofIoro n su nusoncIn sIno fnmbIon
n unn rosoncIn rorosIvn quo so mnnIfIosfn on nIInnnmIonfos,
bnfIuns y nccIonos uo uosnIojo uo gonfos quo Invnuon nuovos
forronos. TnmbIon so nsocIn con robIomns uo corrucIon so
bornos or nrfo uo Ios roIofnrIos uo oxonuIos uo urogn, Ios
fnmosos 1ues con Ins bnnuns y oI nogocIo uo Ins nrmns.
2?. IbIu.
28. InfrovIsfn OU 0l?.
2l4
In Ios bnrrIos uonuo hny unn cInrn InfIuoncIn mIIIcInnn sus
vocInos uosconfnn rofununmonfo uoI ojorcIfo y In oIIcn, yn no
soIo orquo no ncuuon n sus IInmnuos sIno orquo, sogun sus
hnbIfnnfos, cunnuo Io hncon ovIuoncInn unn cInrn nrcInIIunu so
nInn con Ins bnnuns vocInns
1a1a aa/a1 un 1us n1111anus ) un 1uua 1a en1e gue
+1+a en e1 se1u1 1uuus uus, e)111u ) u111a, au)an esa
en1e /a 1as /anuas1 ) nuna 1n+es11an ) nuna 1eun
1an naua, s1nu gue 11ean u11enuu us1eues sun 1us na1us
) agu1 1uuu e1 nunuu es n1111anu
29
.
o obsfnnfo, nIgunos orcIbon cIorfos cnmbIos, nI monos on In
oIIcn, on cunnfo nI fIo uo roIncIon y uo nuforIunu ojorcIun,
osocInImonfo con Ios jovonos. Sogun sus roInfos a1u1a 11enen
ne)u1es nuua1es nuomns, sI oIIos nfrooIInn n In obIncIon oxIs
fo In osIbIIIunu uo uonuncInrIos y uo quo sufrnn nIgun cnsfIgo,
cosn quo no ocurro con ofros ncforos nrmnuos, como Ins mIIIcIns
or ojomIo, fronfo n Ins cunIos, nnfo unn ngrosIon, nnun so uo
uo hncor
30
.
Aunquo so consfnfn unn mnyor rosoncIn uo In oIIcn on Ios
bnrrIos ouInros, In ofIcncIn uo uIcho confroI os bnsfnnfo oscnsn
y oIIo fIono quo vor uo mnnorn uIrocfn con sus uIfIcuIfnuos uo
nccoso y mnnojo uoI forrIforIo. TnI y como Io roInfn unn sonorn
T111nanen1e s1 1a 1a/1uu 1esen1a ue 1a u111a, e1u
unu es1u 11ene 1an1us 11nunes ) 1eu+eus, gue nu 1us
unue s1nu una gue se 11 u1 agu1, un u111a asa u1
e1 a11e)n ) nu se ua uen1a gue es1u ex1s1e u1
agu1... en1unes s1 1us u111as en11an u1 agu1, 1us ue 1a
/anua es1n 11nuuse u1 a11 a1ue1a... en1unes esu es 1u
gue 1es 1a uauu 11u1a
3l
.
29. InfrovIsfn UO! 006.
30. InfrovIsfn coIocfIvn n jovonos uo In zonn confrorIonfnI. UO! 009.
3l. InfrovIsfn UO! 003.
2l5
Aunquo so croo quo on Ios socforos quo osoon mnyoros rocur
sos oconomIcos In rosoncIn uo Ios orgnnIsmos oIIcInIos ourn
sor mns ofIcIonfo, Io quo onconfrnmos on nuosfrn InungnforIn on
II IobInuo os quo nII In gonfo sIonfo oxncfnmonfo In mIsmn uos
rofoccIon y, or fnnfo, IncrouuIIunu y uosconfInnzn fronfo n Ins
nuforIunuos u1 agu1 nu se +e u111a... 1u1 agu1 nu ns 1a)
1a seu11uau 11+aua uIco unn uo sus hnbIfnnfos
32
.
!n nusoncIn uo unn nuforIunu ImnrcInI y frnnsnronfo os oI
InconfIvo nrn In consfruccIon uo unn monfnIIunu quo cron uIvor
sns formns uo rosIsfoncIn n In IognIIunu y n In InsfIfucIonnIIunu,
unnuo Iugnr n unn sorIo uo rncfIcns y frnnsnccIonos onfro Io
IognI y Io IIognI quo ormIfon onfonuor fnmbIon Ins IogIcns y or
cocIonos uo In confIIcfIvIunu urbnnn.
In osfn uIroccIon oxIIcn uno uo Ios obInuoros consuIfnuos
In nuhosIon uo nIgunos bnrrIos n Ins mIIIcIns. Sogun oI, In gonfo
uo osfos socforos so muovo consfnnfomonfo on un nmbIonfo uon
uo rImn In IIognIIunu ^u 11enen 1u1euau ue 1a 11e11a nu 11e
nen 1ea11zaua su uns11u1n sun 11a/a)auu1es 1n1u1na1es...
ua1gu1e1 u11a usa gue se nues11a uen11u ue1 na1u 11ea1 )
gue aa1en1enen1e 1us ue11enua unu gue es /1en 1e1/1ua
33
.
Ofrn Iuon sImIInr oxrosn un hnbIfnnfo uo un socfor uo nufo
uofonsns, nrn quIon In cInnuosfInIunu y oI osfnr fuorn uo In Iogn
IIunu consfIfuyon In vorunuorn nnfurnIozn uo cunIquIor orgnnIzn
cIon quo so uIgn uofonsorn uo Ios Inforosos uo In comunIunu.
AIuuIonuo n In osIbIIIunu uo IognIIznr sus sIsfomns uo vIgIInncIn,
n In Iuz uo rouosfns como oI sIsfomn uo vIgIInncIn comunIfnrIn
ImuIsnun ncfunImonfo or In nIcnIun, Innfon
1a s1uu un1u/auu gue 1u 1anues11nu es s1en1e 1u ne
32. InfrovIsfn II 00l.
33. InfrovIsfn UO! 002.
2l6
)u1... 1ea, 1a/1enus en 1a1a /1ana 1u gue )a +1ene a a
11u1na1 1a u111a se uana, u1gue se u11une 1uuu u1
gue uunue se ne1e e1 u/1e1nu, se u11une esu 1u sa/e
1uuu nunuu n1en11as 1a usa es1 nane)aua u1 e1 ue
/1u, es1 /1en. 1n1unes a1a gu +anus a uana1 e1 s1s
1ena
J4
.
o osfn formn, In IIognIIunu so orIgo como un vnIor fununmon
fnI quo un cuonfn no uoI IncumIImIonfo uo Ins Ioyos sIno uo unn
osoncIn vorunuornmonfo rorosonfnfIvn uo Ios Inforosos ouIn
ros. Aun ns In roforoncIn n In IognIIunu, n Ins InsfIfucIonos y n Ins
Ioyos so mnnfIono uo mnnorn sImuIfnnon con muIfIIos frnnsnc
cIonos y nogocIncIonos con Io IIognI.
!n Insocfor onfrovIsfnuo roconoco como on un bnrrIo on oI
quo Ins mIIIcIns so hnbnn consfIfuIuo on unn nuforIunu ronI, In
InfornccIon con oIIns orn InovIfnbIo y so convorfn muchns vocos
on oI rIncInI fncfor uo conccIon nrn oI cumIImIonfo uo nIgu
nns uo Ins uIsosIcIonos omnnnuns uosuo In InsoccIon
u1as +ees a11e1a/an 1as usas nu un 1nse1n
s1nu un n1111as... s1 un 1a 1nse1n nu se un11a 1u
gue se 1es u1uena/a, en1unes 1a n1111a u1 1u ene1a1
en11a/a a u111n11 ese un1111u
35
.
!nos nnos uosuos consIuorn quo Ins InsoccIonos hnn oruI
uo su cnncIunu roguInuorn In oruIun uo funcIonos quo Io or
mIfnn snncIonnr uoIIfos roIncIonnuos con In convIvoncIn bnrrInI,
n frnvos uo mouIuns como oI cobro uo muIfns o In uofoncIon,
convIorfon n osfns InsfnncIns on un osncIo uo rorosonfncIon
mornmonfo formnI sIn nIngunn cnncIunu uo IncIuoncIn on Ios
confIIcfos, grnnuos o oquonos.
34. InfrovIsfn coIocfIvn. OU 0l?.
35. Insocfor uo un bnrrIo uo In zonn noroccIuonfnI. InfrovIsfn OU 006.
2l?
!n sogurIdnd rIvndn
!n uosconfInnzn fronfo n Ins nuforIunuos y In confInun Insogu
rIunu y uosrofoccIon gonornron como rosuosfn on cnsI foun In
cIuunu In busquoun uo uIforonfos mocnnIsmos uo uofonsn y vIgI
InncIn, Io quo hn unuo Iugnr n muIfIIos formns rIvnuns uo sogu
rIunu
36
. osuo osfn orsocfIvn, fnI y como Io oxrosn unn uo
nuosfrns onfrovIsfnuns, on osfn cIuunu ...1uuus es1anus 11eanuu
a ese un1u ue se1 a1an1111a1es u1gue s1 a n1 1a au1u11uau
nu ne au)a, nu ne ue11enue, en1unes )u ne 1enu gue ue1en
ue1, )u n1sna
3?
. SIguIonuo osfn IogIcn, In gonfo ovnIun Ios uIfo
ronfos mocnnIsmos consfruIuos nrn onfronfnr In InsogurIunu.
In uno uo Ios bnrrIos osfuuInuos, uonuo so hn cronuo un gru
o uo nufouofonsn, uno uo sus hnbIfnnfos Innfon
.gu1 1u/u una ua en gue s1 unu sa11a a 1a esgu1na e1a
un a11au nu uu1an 1as nu)e1es sa111 a 1una1 e1 /us
1en1anu u1gue se 1as 11e+a/an ) 1as +1u1a/an... en1unes
esu 1ue 1u1nanuu una nen1a11uau en 1us nu1a1us ue
gue nu uu1anus e1n1111 esu
38
.
o osfo cnso, nos Inforosn rosnIfnr In nrfIcIncIon uo In mnyo
rn uo sus vocInos on Io quo oIIos hnn uonomInnuo +111an1a
unun11a11a, cuyo rIncInI ojo os In comunIcncIon onfro In gon
fo cunnuo nIgo ocurro y In uofonsn nrmnun on Ios cnsos on quo
hny Infonfos or confroInr oI forrIforIo uo nrfo uo ofro gruo
nrmnuo. In ofro bnrrIo so cuonfn como 1a seu11uau 1a e)e1e 1a
n1sna en1e, ) ns a n1+e1 1e1e1n1u, ns a n1+e1 unu ue
es1a1 en un1a1u unus un u11us ) esus gu1nes sun, ue un
ue sa11e1un, gu es1n 1a1enuu u1 agu1
39
.
36. A unn concIusIon sImIInr so IIogn on oI osfuuIo uo MIrInn JImono o IsmnoI !oIunn.
!ns sombrns nrbIfrnrIns. !A!, Iogofn, l996, .88 y ss.
3?. InfrovIsfn II 002.
38. InfrovIsfn OU 00?.
39. InfrovIsfn UO! 002.
2l8
II ofro sIsfomn, bnsfnnfo uIfunuIuo o ImIomonfnuo or mIII
cIns, bnnuns, comnnns uo vIgIInncIn IognIos o sImIomonfo or
nrfIcuInros, os oI uo In coInuurn, osfo os, In vIgIInncIn uo Ins
cnIIos osocInImonfo uurnnfo In nocho y or In cunI so cobrn.
Inrn Ios hnbIfnnfos uo un socfor mIIIcInno, nsouInuo ormnnon
fomonfo or bnnuns uo bnrrIos vocInos
1u) en u1a a us1eu nu 1u a11aan n1 a n1nun a11u...
111anen1e esu /1a e1auu11a1 1u 1una1un unu un 11a
/a)u, u1gue nu 11enen naua ns gu 1ae1... e11us es1n
a1a a111/a ) a1a a/a)u... en es1e nunen1u e11us nu an
uan a1nauus... e11us n1snus sun ue u1 agu1, 1uuu e1 nun
uu 1us unue, en1unes ue esu ueenue 1a 1a11a ue 1us
s/auus ) 1us uun1nus...
40
.
Y sI osfo ocurro on Ios bnrrIos ouInros, on un socfor como II
IobInuo In vIgIInncIn y In ImIomonfncIon uo osfrIcfns mouIuns
uo sogurIunu os Io quo gnrnnfIzn nIgun nIvoI uo frnnquIIIunu. !os
uos rocursos mns omIonuos son confrnfnr comnnns uo vIgIInn
cIn rIvnun y hncorso n Innos comIofos uo soguros.
In cunnfo n Ios sIsfomns uo vIgIInncIn, osfos vnn uosuo oI cIr
cuIfo corrnuo uo f.v., nInrmns, vIgIInncIn nrmnun y orros, hnsfn
oI osfnbIocImIonfo uo unns osfrIcfns mouIuns uo confroI sobro oI
nccoso n Ins vIvIonuns. As, uos, In sogurIunu consfIfuyo, on
nInbrns uo un numInIsfrnuor uo roIounu rnz, In rIncInI oxI
goncIn uo Ios coroIofnrIos o InquIIInos 1e1a1 u1gue e1 u1u
1e1a11u es1 /1en a1enu1uu ) gue es1 seu1u, es n1 11n1a1
1un1n
4l
.
!o quo nos Inforosn rosnIfnr on roIncIon con osfos uIsosIfIvos
uo vIgIInncIn os oI ofocfo quo fIonon on In vIun cofIuInnn uo In
gonfo sogun oI roInfo uo unn jovon
40. InfrovIsfn UO! 003.
4l. Coronfo uo comnnn numInIsfrnuorn uo roIounu rnz. InfrovIsfn II 006.
2l9
1as1a 1a1 un1u 11ea e1 un11u1 gue unu nu ueue eu11
naua a uun1111u u1gue es e111usu... u1gue 1e en1e
zan a 1eguea1 en1ezan a ua1se uen1a... 1a) asas gue
1as1a 11enen a+as ue seu11uau, ue11as se1e1as, ue1
1as uu11as u1 s1 asa a1una usa uue1se unu ene
11a1... nu1as ue 1as asas 11enen a1e1as'
42
.
II ofro rocurso os oI uo Ins comnnns uo soguros 1us seu1us
se +u1+1e1un un a111u1u ue 11ne1a nees1uau, uIco unn uo
nuosfrns onfrovIsfnuns, y ngrogn
Ju 1eu gue 1us seu1us 1an 1en1uu una 1un1n nu) 1n
u11an1e a1a 11ena1 un ugu11u e1 1uesu ue +1u1en1a,
u1gue una an1es ue1enu1a 1u gue 1en1a u1gue sa/1a gue
1u 1/a a e1ue1 a1u1a 1e +an a gu11a1 e1 a11u ) una an1es
es +ea, +ena 11+ese1u, gu ns nees11a 1u1 gu
1u1gue unu sa/e gue 1a unan1a ue seu1us 1e aa 1uuu...
en1unes )u 1eu gue se 1a gu11auu un ugu11u ese n1euu
) )u 1eu gue 1us 1au1unes 1an/1n sa/en esu ) u11n
a1... 1u/nunus esu gue esa +1e)a 11ene 1uuu aseu1auu
43
.
o ofro Inuo, In uosconfInnzn so hn convorfIuo on ofro mocn
nIsmo uo rofoccIon. osconfInnzn uoI quo osfn nI Inuo, uoI quo
IIogn, uoI quo Ios InforoIn, ns son uo su roIn 1ase. Ior oso,
nrn In gonfo uo II IobInuo, on nrfIcuInr, osfo so hn convorfIuo
on un mocnnIsmo confrnI uo suorvIvoncIn. SI so frnfn or ojom
Io uo In vonfn uo unn roIounu, In InformncIon orsonnI sobro
oI cIIonfo os un roquIsIfo InoIuuIbIo Ju nu ueuu ne1e1 en1e
1a1a... 1enu gue +enue1 a una e1suna gue n1 1an111a sea...
11ene gue se1 sue1unu1uu ae111uu, u11en, a1a1e11s11as ue
unu11an1en1u su1a1, ue a1u1u1, ue /u11a, nune1u ue 11)us.
42. InfrovIsfn II 00l. Is uo nnofnr quo In ImInnfncIon uo osfos sIsfomns fuo romovIun
or Ios nnrcofrnfIcnnfos quo buscnbnn con oIIo gnrnnfIznr nI mnxImo su roIn
rofoccIon y In uo sus fnmIIIns.
43. IbIu.
220
Y In uosconfInnzn so nconfun nun mns cunnuo so frnfn uo In roIn
cIon con gonfo uo osfrnfos socInIos mns bnjos. o Ins omIonuns
uomosfIcns, or ojomIo, uIco In mIsmn onfrovIsfnun /)a1 unu
su1e1a unue +1+en ) sus an1easauus, unu a1a 1u1ee1se
u1gue 1a) +ees gue nu1us ue 1us seues11us 1ue1un 1us n1s
nus 1u1e1es, 1us n1snus 11a/a)auu1es ue 1as asas 1us gue a
sa/an 1us ua1us en1unes unu s1 11ene gue sa/e1 nu) /1en ue
gu1n se 1uuea
44
.
InrfIcuInrmonfo vIsIbIo on osfo socfor, In uosconfInnzn so vuoI
vo un comononfo cnun voz mns gonornIIznuo uo In conuucfn uo
fouos Ios cIuununnos y In sogurIunu os In rIncInI uomnnun uo
Ios hnbIfnnfos uo MouoIIn. Inrn unr rosuosfn n osfn nocosIunu
no soIo so ngnn grnnuos sumns uo uInoro... fnmbIon so hIofocn
uo muchns formns In IIborfnu.
!n orcocIon do Ios gruos nrnndos
!os hnbIfnnfos uo Ios bnrrIos ouInros hnn consfruIuo uosuo
su InfornccIon cofIuInnn, unn Imngon uo Ios ncforos uoI confIIcfo
boIIco on In quo so combInnn vnIorncIonos y ncfIfuuos confrnuIc
forIns mIouo, numIrncIon, confInnzn, rocoIo, ncofncIon y rochn
zo. IIIo os InuIcnfIvo uo In sIguIonfo nmbIvnIoncIn no so quIoro
osfnr uoI fouo sujofo n Ins conuIcIonos Imuosfns or oIIos, oro
fnmoco so osfn uIsuosfo n roscInuIr uo sus sorvIcIos y mu
chns vocos no hny ocIon uo oscogor.
!n nsombrosn combInncIon uo rncfIcns, onfro uoIIcfIvns y
socInIos, ImIuo cnfnIognr Ios gruos nrmnuos sImIomonfo
como mnIos o buonos... orquo son fouo n In voz. !n oforfn uo
sogurIunu, quo cnun uno uo oIIos hn Incorornuo, oxIIcn on buo
nn mouIun Ios nIvoIos uo IogIfImIunu quo fIonon on su socfor uo
uomInIo y oI rouuIo on Ios socforos vocInos. Ioro osfn IogIfImI
44. IbIu.
22l
unu no InuIcn, uo nIngunn mnnorn, nuhosIon n founs y cnun unn
uo sus rncfIcns... !os obInuoros snbon muy bIon quo sus com
orfnmIonfos son confrnuIcforIos o quo mIonfrns on su bnrrIo
brInunn nIgunn rofoccIon nnuIo snbo Io quo hncon on oI rosfo uo
In cIuunu. Isfn os, or ojomIo, In orcocIon fronfo n Ios bnnuns
quo vIonon ronIIznnuo funcIonos uo coInuurn sogun uno uo Ios
fosfImonIos
.n1es e1an 1as a11auas... 1a a11aua ue 1u1anu... ) e1an ue
uus u 11es uau1as uesus 1a/1a/an ue 1a /anua a1u1a
1a/1an ue 1us nu1a1us, nu1a1us gue se un1unuen
unus sun 1au1unes, u11us sun en1e gue u1uan su 1u1a
zuna e1u a1 ue111e gue u1uan su 1u1a zuna nu es gue
sean /uenus, u1gue e11us u1uan 1u ue e11us e1u +an )
1aen 1e1u11as a u11as a11es
45
.
Inrn unn sonorn uo unn zonn mIIIcInnn, bnsfnnfo crfIcn con oI
cobro uo Imuosfos o oI oxformInIo uo fouos Ios vIcIosos, Ios
mIIIcInnos no son mnIos uoI fouo
Tnu +e a 1us nu1a1us ) 11enen sus usas /uenas, unu
se1es 1unanus gue sun... 1a) unus gue 11a/a)an en 1a 1e
u1e1n ue /asu1as ueue se1 una 1u1na ue +111a1... esu
es una es11a1e1a ue e11us 1e11u, e1u gu 1aen Ua
nan en1e ) 11a/a)an
46
.
Ofro oIomonfo quo IInmn ouorosnmonfo In nfoncIon os In
movIIIunu uo Ios gruos. II confroI uo unn zonn or nrfo uo un
gruo uurn muy oco osfo un cuonfn uo In IogIcn mIsmn uo Ios
confIIcfos, cIrcunscrIfn on muchos cnsos nI forcojoo ormnnonfo
or gnnnr oI confroI sobro un oquono forrIforIo. Ior osfo, uIco
un obInuor, 1a az gue se ua en 1us /a111us es 11ans11u11a,
45. InfrovIsfn OU 006.
46. InfrovIsfn UO! 003.
222
n1en11as se uesu1an1za un 1uu ) se unsu11ua 1anues11na
nen1e un nue+u 1uu
4?
.
nun osfn movIIIunu, unn cInvo uo subsIsfoncIn on mouIo uoI
confIIcfo os no confronfnrIos uIrocfnmonfo oro fnmoco InvoIu
crnrso uoI fouo. !o quo so ovIuoncIn nqu, nrn muchos, os In
nbsoIufn ImosIbIIIunu uo In noufrnIIunu se ueue se1 1na1
1a1 e1u nu neu11a1 uIco un Iuor
48
, nuvIrfIonuo como no so uobo
ofnr or nInguno uo Ios bnnuos on confronfncIon, oro fnmo
co nognr In nocosnrIn IncIuoncIn uoI confIIcfo on fouos Ios obIn
uoros. Ofros hnbIfnnfos uo In zonn confrorIonfnI coIncIuon con
osfn osIcIon y In uoscrIbon ns
...1e un nunen1u a u11u se 1u1nan unus aa11unes ) en
uus u 11es senanas )a sun u11us 1us gue u1en 11a+e nus
+a a u1a/u1a1 a1a 1a e1a11a... agu1 +1enen n1nus ue
u1u anus, 1uan 1a ue11a ) +an a u1a/u1a1 1u) un 1a
e1aua... en1unes u1 gu 1a su/1e+1+1uu unu 1u1gue
1a es1auu a11, nu ne11uu en esu, s1nu a1ue111a
49
.
Ioro In ocIon uo sImnfIznr o no muchns vocos no os voIun
fnrIn nrn muchos hnbIfnnfos uo socforos on confIIcfo osfnr on
mouIo uoI fuogo os sImIomonfo urnmnfIco. !nns sonorns nos
cuonfnn como
111us /1us ue 1a /anua1 +en1an a 1u/a1 u1 a ) en1unes
unu 1a n1111a nu es1 ue aue1uu un gue e11us a11aguen
u 1u/en u u)an a su1a1, en1unes esa es 1a u1ensa ue
e11us en1unes )a uen a na1a1 a 1us e1auus sanus
u1zgue a u1enue1 1as n1111as. J a 1as n1111as gu 1es
+a a uu1e1 .1 gue 1e uue1e es a unu
50
.
4?. IbIu.
48. InfrovIsfn OU 0l2.
49. InfrovIsfn UO! 003.
50. InfrovIsfn coIocfIvn UO! 006.
223
Ahorn, fronfo n In vnIorncIon uo sus nccIonos, os cInro oI roco
nocImIonfo uoI bonofIcIo quo hnn frnuo nI bnrrIo on oI sonfIuo uo
quo, n frnvos uoI cuIunuo uo Ins zonns, unos y ofros hnn roor
cIonnuo unn roInfIvn frnnquIIIunu y sogurIunu or Io monos hns
fn quo ofro gruo quIorn fomnrso oI ouor nII.
1a) /a111us gue es1n 1u1a1nen1e a 1a ue11+a ) es1e e1a
unu ue e11us na1a/an uus a111, ua11u a111, u11u a111... gue
a11aa1un e1 a11u ue 1a aseusa a111, e1 ue1 1uu1a1e a111...
) ue 1un1u 1ue 1unanuu un 11u u1gue agu1 1an ue)auu
ue a11aa1 a 1us 1ax1s1as ) a 1us +e11u1us exenueuu1es ue
aseusa, 1an/1n a 1us gue +enuen un111e11a, 1u gue 1ae
gue 1a) unus nu1a1us gue es1n u1an1zauus ) gue se
1an unu gue 1esunsa/111zauu ue1 /a111u... en1unes s1
1a se1+1uu 1a u1an1za1n
5l
.
Isfo roconocImIonfo nI gruo nrmnuo os mucho mnyor cunn
uo osfn conformnuo or jovonos quo hnn nsnuo foun su vIun on
oI mIsmo bnrrIo y cunnuo, nuomns, su hogomonn no hn sIuo
uosfn on cuosfIon or nIngun ofro gruo. In osfns conuIcIonos
Iogrnn un nIfo nIvoI uo roconocImIonfo uos so vo on oIIos In
unIcn nIfornnfIvn nrn rofogorso uo ofros ngonfos uo vIoIoncIn
quo nmonnznn uosuo nfuorn. As, su rIncInI fuonfo uo IogIfImI
unu os gnrnnfIznr In sogurIunu, IncIuso n cosfn uo muIfIIos ros
frIccIonos y uoI mIouo, uo founs mnnorns rosonfo.
Ioro, n mouIun quo on nIgunos socforos In gonfo comIonzn n
nsumIr or su roIn cuonfn funcIonos uo vIgIInncIn, oI monoo
IIo ojorcIuo or osfos gruos fnmbIon os rochnznuo y uo nIgun
mouo so omIozn n roscInuIr uo oIIos. II sIguIonfo fosfImonIo
ormIfo IuonfIfIcnr In ovoIucIon uo nIgunos uo osfos rnsgos.
1uanuu 1a n1111a unenz 1ue una au1uue1ensa ) 1a ue
1ensa, an1e 1a 1e) ) an1e 1uuu nunuu, es 1e111na e1u esu
5l. HnbIfnnfos uo bnrrIo on oI quo oornn l6 bnnuns. InfrovIsfn coIocfIvn. OU 009.
224
se 1a uanauu nu1u u1gue, au)nuuse en esu, en 1as
n1111as se 1an 1n11111auu ua1gu1e1 an11uau ue ue11n
uen1es, ue u1111us u11u1us a nane)a1 esu... en1unes
)a 1a n1111a nu es 1a n1111a 1ea1, unu 1a ue11111a nu es
1a 1ea1 ue11111a ) 1a au1uue1ensa nu es 1a 1ea1 au1uue1en
sa )a esu nu es 1u n1snu... 1a 1ea1 n1111a es 1a gue su1e
ue1 1anues11n1snu ) +a en 1u ue1 ue/1u. Ju s1 es1u) ue
aue1uu un esas n1111as
52
.
!os nsocfos uoscrIfos on osfo nnrfnuo unn cuonfn uo Ins
muIfIIos formns uo InfornccIon uo Ios hnbIfnnfos con oI confIIc
fo. Mns quo unn roIncIon unvocn, Io quo so oncuonfrn os un ro
coso sImuIfnnoo uo rofronIImonfncIon mouInnfo In nuocIon uo
mocnnIsmos rIvnuos uo sogurIunu y In roIIforncIon uo roforIcns
on forno n Ins cnusns, ofocfos y ncforos uIrocfos uoI mIsmo.
!A UI!A
1s1a 11e11a, s1n +1u1en1a, 1enu11a u1 a11 uus n11 gu1
n1en1us u 11es n11 n111unes ue 1a/11an1es, +1+1enuu 1uuus
en eue111n 1uuu nunuu se +enu11a a +1+11 agu1... u1gue,
+a)a us1eu uunue +a)a, eue111n es eue111n
53
.
In Ins roIncIonos quo Ios obInuoros urbnnos consfruyon con
In cIuunu fnmbIon os osIbIo cnfnr uIvorsns rorosonfncIonos
socInIos. Muchns uo oIIns osfnn mnrcnuns or fomornIIunuos
quo nos hnbInn uo unn ovoIucIon onfro oI MouoIIn uo nyor y oI uo
hoy y unn cuonfn uo un nmIIo osocfro uo vnIorncIonos y or
cocIonos sobro osfns frnnsformncIonos. Ior oso, nI Inungnr or
Ins formns como so roIncIonnn osfos obInuoros urbnnos con In
cIuunu, or oI ofocfo uo Ios confIIcfos on Ins osIbIIIunuos uo uso
52. InfrovIsfn coIocfIvn. OU 0l?.
53. InfrovIsfn OU Ol8.
225
y uIsfrufo uoI osncIo urbnno, y or Ins frnnsformncIonos on Ios
fIos uo vncuIos y roIncIon socInI Infonfnmos unn voz mns hncor
vIsIbIo, n frnvos uoI roInfo uo Ios obInuoros, In mnnorn como hoy
so vIvo y so Ionsn In cIuunu.
!n forrIforIo frngnonfndo
!nn uo Ins frnnsformncIonos mns Imorfnnfos uo In cIuunu on
Ios uIfImos nnos, ofocfo uoI confIIcfo urbnno, so roIncIonn con In
InsfnurncIon uo muIfIIos ouoros bnsnuos on oI confroI forrIfo
rInI In IogIcn uo muchos uo Ios ncfunIos confIIcfos gIrn on forno
n In ugnn or oI confroI uo un osncIo uoformInnuo y, or fnnfo,
or osoor sus rocursos oconomIcos y oI rosnIuo uo sus hnbIfnn
fos. Uomo consocuoncIn uo oIIo so Insfnurnn fronforns quo ImI
uon In IIbro cIrcuIncIon y IIovnn n Ios hnbIfnnfos n usnr orcIonos
cnun voz mns oquonns uo su onforno y uo In cIuunu so rouuco
IgunImonfo oI uobIIIfnmIonfo uo In nocIon uo bnrrIo como rofo
ronfo uo IuonfIunu forrIforInI
54
.
II fosfImonIo uoI Iuor uo unn nufouofonsn, ubIcnun on In zonn
noroccIuonfnI, os bnsfnnfo IIusfrnfIvo uo Io quo sIgnIfIcn, on osfos
cnsos, oI confroI uo un forrIforIo y Io quo oxIIcn oI Infonfo uo
muchos ofros gruos quo Ios rouonn lmIIIcIns, bnnuns, nnfImIII
cIns or ana1se osfo osncIo.
1s gue es1e se1u1 es un1u neu1u en11e ua1gu1e1 a11e...
en1unes +1ene a se1 e1 en11u ue 1uuu, en1unes 1uuu nun
uu nees11a es1e en11u a1a asa1 11/1enen1e... en1unes
e1 gue uun1ne es1e se1u1 +1ene a uun1na1 e1 1es1u ue 1as
54. In VIIInfInn or ojomIo oI confroI ojorcIuo or Ins bnnuns rouujo unn frngmonfncIon
uoI bnrrIo on Ios socforos uo In Iourn, In oscuoIn, In cnIIIn, In forro, Ins oscnIns y In
IIborfnu. Vor Mnrn VIcforIn Znnfn. !nn omn uo jnbon. UororncIon !ogIon,
l994. ng. l5
226
zunas... 1s1e es e1 un1u es11a11u u1 agu1 uu11e ue
1uuu es1u es 1u gue es x1u en .n11a
55
.
In sIfuncIon confrnrIn so oncuonfrnn Ios hnbIfnnfos uo un
bnrrIo uo InfIuoncIn mIIIcInnn, on uonuo oI uomInIo uoI Iugnr
osfrnfogIco uo cIrcuIncIon osfn on ouor uo sus vocInos y onomI
gos Ins bnnuns. Isfn os In unIcn snIIun quo fIono oI bnrrIo y or
fnnfo oI frnnsIfo or nII os InuIsonsnbIo nrn oI uosInznmIonfo
hncIn oI confro. o osfn mnnorn, oI confroI uo osfo osncIo os In
rIncInI nrmn quo osoon Ios mIombros uo In bnnun on confrn
uo Ins mIIIcIns y uo Ios hnbIfnnfos uo osfo socfor
1unu nu 1enenus u11a sa11ua, es1anus es unu en una
11s1n... agu1 es1anus un1e1anen1e ene11auus...
1unue agu1 1u+11anus s1gu1e1a u11u uesen/u1e11an1en1u
1a s11ua1n ue nusu11us se11a u11a, e1u unu u1 a11
/a)anus ) su/1nus...
56
.
In ofros cnsos osfn forrIforInIIunu no osfn mnrcnun fnnfo or
Ios confIIcfos onfro gruos nrmnuos como or In connofncIon uo
cIorfos Iugnros uo ncuoruo con sus usos. Is oI cnso uo nIgunos
sIfIos vIncuInuos osocInImonfo con In urogn, oI nIcohoI, In vn
gnncIn y unn sorIo uo rncfIcns y orsonns quo no son bIon vIsfns
or In obIncIon ue /1en, n Ios quo so un oI nombro uo Uua)a
gu11
5?
.
1s gue 1us 111us sun 1us gue nu 1aen s1nu u1sa1a1 ) 1u
na1 na111uana en 1as a11es, gue es 1u gue nu se ue/e
1ae1 ese 11es esgu1nas se +ue1+e un Uua)agu11 1us s/a
55. InfrovIsfn OU 0l?.
56. InfrovIsfn coIocfIvn UO! 006.
5?. Is bnsfnnfo sIgnIfIcnfIvo oI quo osfos sIfIos sonn uonomInnuos rocIsnmonfo con oI
nombro uo CunynquII, bnrrIo uo In cIuunu nsocInuo uosuo hnco mucho fIomo n Io
foo, mnI oIIonfo y oIIgroso, oro nuomns, on forno nI cunI so onsnynron muIfIIos
formns uo snnonmIonfo nrocIuo nI quo rouIcnn muchos uo osfos gruos nrmnuos
on In ncfunIIunu.
22?
uu u1 1a nu1e esu sun u1 a11 111auus en 1as a11es un
esus 11e11us, )uanuu uauus u )uanuu 1en1s ) 1unanuu
na111uana en 1a n11au ue 1a a11e... esu es unu un Uua
)agu11 uus
58
.
Is uo rosnIfnr quo osfn IuonfIfIcncIon uoI uoforIoro uoI socfor
con unn ua)agu111za1n no os oxcIusIvn uo hnbIfnnfos uo Ios
bnrrIos ouInros. !nn ImrosIon sImIInr hnn fonIuo Ios hnbIfnn
fos uo nIgunos bnrrIos rosIuoncInIos IocnIIznuos on oI confro hIs
forIco uo II IobInuo, nfocfnuos or In oxfonsIon uo In IInmnun
zonn rosn. In un uobnfo ronIIznuo on oI Uoncojo uo MouoIIn
sobro Ios robIomns uo osfo bnrrIo, un obInuor oxrosnbn
1us 1a/11an1es ue1 u/1auu 1es nan11es1anus nues11a
1u1unua ues11us1n, u1gue nu 1an 1e1u n1nuna 1a/u1
ue /ene111u en nues11a unun1uau, ) en an/1u nus 1e
nus +1s1u e1)uu1auus u1 e1 a1n uesa1u1auu ue 1as au
1u11uaues a1a 11ena1 11 1u/1auu ue an11nas ) ue /e/eue
1us ue aua1u1en1e, en 1u1na 1a1 gue )a uuenus ue11 gue
es1 un1e1anen1e ua)agu111zauu
59
.
In ofros cnsos, In consfruccIon uo fronforns osfn nsocInun n
uIvorsos rocosos uo sogrogncIon socIoosncInI on Ios bnrrIos.
!ns nocIonos uoI a111/a y oI a/a)u, or ojomIo, fIonon frocuon
fomonfo connofncIonos uo cInso. !n oxrosIon n1en11as unu +a
su/1enuu +a /a)anuu, InuIcn on Ios socforos ouInros rocosos
uo nsconso socInI lcunnuo so bnjn un oco mns uo In monfnnn
hncIn oI confro o uogrnuncIon y obrozn lcunnuo so oncnrnmnn
mns on In monfnnn hncIn In orIforIn
60
. In forno n osfns cnfogo
rns so consfruyon fnmbIon uIforonfos forrIforInIIunuos. Is co
58. InfrovIsfn UO! 00l.
59. Uoncojo uo MouoIIn. Acfn 292. MouoIIn. ovIombro l6 uo l996, . 2l.
60. SorIn buono oxIornr mns osfn comnrncIon n sImIo vIsfn ournmos uocIr quo on
Ios socforos nIfos uo II IobInuo sucouo oxncfnmonfo Io confrnrIo subIr, vIvIr on Ios
suburbIos o fuorn uo In cIuunu, os sInonImo uo osfnfus.
228
mun or ojomIo quo 1us ue a111/a soIo frnnsIfon or unos osn
cIos y quo nrn 1us ue a/a)u sonn rosorvnuos Iugnros uo mnyor
oxcIusIvIunu. In un bnrrIo uo In zonn confrorIonfnI so hn formn
uo, on forno n unn cnIIo, unn curIosn forrIforInIIunu vonmos
1a a11e1a 2J 11ene unas 11un1e1as nu) na1auas ue 1a
2J a1a a/a)u e1a un 1uesu ue u1/an1za1n unsu11ua
uu ) ue 1a 2J 1a1a a111/a e1a 1uuu en 1n+as1n... en ese
un1u 1a/1a una aegu1a gue auens e1a un ana1 nu)
an1u gue nu e1a 111 ue 1uza1, en1unes 1a en1e gue
+1+1a en 11na1, gue e1a ue 1a aegu1a a1a a/a)u, an1na
/an 1uuus u1 e1 1auu 1zgu1e1uu ) 1us gue e1an ue1 J1ee ue
^u+1en/1e, ue 1a aegu1a 1a1a a111/a, an1na/an u1 e1
1auu ue1e1u. Ja uns11u1ua 1a a11e 1a en1e ue1 11na1 s1
ue an1nanuu u1 e1 1auu 1zgu1e1uu ) 1us ue a111/a u1
e1 1auu ue1e1u es nu) u11111 1ae1 gue 1a en1e an1ne
u1 un 1auu ) u1 e1 u11u... en1unes unu gue 1uuu 1u na1u
es a1 1auu ue1e1u ) 1uuu 1u /uenu es a1 1auu 1zgu1e1uu
6l
.
In II IobInuo, or su nrfo, son ofrns Ins IogIcns n frnvos uo
Ins cunIos osfns fronforns mnrcnn oI uso socInI uoI osncIo. In
muchos Iugnros uo II IobInuo, como oI socfor uo MIrnvnIIo uon
uo rosIun InbIo Iscobnr, In cIrcuIncIon osfnbn IIfornImonfo vo
unun nrn oI quo sImIomonfo quIsIorn nsnr or nII esu a11 e1a
una ue+a, a11 nu se ne11a nau1e, uIco unn jovon rosIuonfo uoI
mIsmo bnrrIo
62
. Auomns In mIsmn morfoIogn uoI osncIo, oI fIo
uo urbnnIzncIonos corrnuns y In InoxIsfoncIn uo vns quo comunI
quon Ios socforos onfro s, hnn gonornuo unn cnnfIunu uo bnrro
rns quo ImIuon oI frnnsIfo y In IIbro cIrcuIncIon uo In cIuunu
63
.
6l. InfrovIsfn UO! 002.
62. InfrovIsfn II 005.
63. Is uo nnofnr quo oI fonomono uo rIvnfIzncIon uoI osncIo ubIIco n frnvos uo In
consfruccIon uo urbnnIzncIonos corrnuns os cnun voz mns gonornIIznuo, IncIuso on
Ios bnrrIos ouInros. Inrn sus mornuoros osfn os unn nIfornnfIvn nrn rofogorso
uo In InsogurIunu oro oI ofocfo on cunnfo nI osncIo cIuununno os IgunI on uno y
ofro Inuo In rIvnfIzncIon uoI osncIo ubIIco y In guofIfIcncIon uo In cIuunu.
229
Sogun uno uo Ios fosfImonIos, Io quo ImrosIonn n Ios oxfrnnjo
ros cunnuo vIsIfnn II IobInuo, nnfos quo su boIIozn y ovIuonfo
conforf, os oI hocho uo quo osfo oncorrnuo or vnIIns, cuIunuo or
vIgIInnfos y orros y quo on muIfIfuu uo oquonos nvIsos so Ion
1u1euau 11+aua, u111en1e e1111a, e11u /1a+u u nu ase
64
.
TnmbIon numonfnron Ios Iugnros consIuornuos como Insogu
ros on Ios bnrrIos n Ios sIfIos nIounnos n Ins quobrnuns sIn cnnn
IIznr lcnnnuns y cnIIos o nsnuIzos cnronfos uo IIumInncIon noc
furnn, so sumnn, on nnos rocIonfos, Ios nIrououoros uo Ins oscuo
Ins, nfrIos uo IgIosIns, IocnIos comorcInIos y cnnchns uoorfIvns.
IIIo hn hocho quo oI sonfImIonfo uo InsogurIunu so ncrocIonfo
onfro oI comun uo Ins gonfos.
o osfo mouo, In ImosIbIIIunu uo In IIbro cIrcuIncIon so con
vIorfo on un obsfncuIo nrn nrohonuor In cIuunu y on unn uo Ins
rIncInIos frnnsformncIonos uo In vIun urbnnn es gue )u 1e
ue1uu en n1 ua gue unu sa11a u1 1uuas a11es ) nuna a
sa/a naua )a a1u1a nu... s1 unu asa a1 u11u 1auu )a 1u na1an
u1gue es ue es1e se1u1
65
.
uovns socInbIIIdndos
II nnfos y oI nhorn uIvIuon uo mnnorn fnjnnfo Ins orcocIonos
quo Ios obInuoros urbnnos fIonon uo Ins roIncIonos socInIos
consfruIuns on su onforno mns InmouInfo, oI bnrrIo.
Touos rocuorunn con nosfnIgIn oI fIomo uo In fununcIon uoI
bnrrIo Ins hIsforIns buonns y mnIns comnrfIuns con sus vocInos
Ios noxos uo nmIsfnu, fnmIIInros y nfocfIvos quo Ios unIoron. Ioro
uo nquoIIn oocn hnsfn hoy, muchns cosns so frnnsformnron. !os
Inzos vocInnIos cnmbInron y on oIIo muchos rocosos hnn InfIuI
uo. !n uosconfInnzn, oI mIouo y In InsogurIunu so hnn InsfnInuo
64. InfrovIsfn II 00l.
65. InfrovIsfn OU 0l?.
230
rovocnnuo cnmbIos on In mnnorn uo roIncIonnrso con Ios ofros
y con oI osncIo. AIgunos rocnIcnn como no soIo hnn uojnuo uo
usnr osncIos or In connofncIon quo osfos nuquIrIoron, sIno quo
so rouucon fnmbIon Ins horns on Ins cunIos so uouo osfnr on Ios
osncIos ubIIcos uoI bnrrIo IgunImonfo In nocho hn sIuo osfIg
mnfIznun y confroInun.
S1 us1eu +1ene u1 a uesus ue 1as nue+e u nue+e ) neu1a
ue 1a nu1e es u11111 enun11a1 en1e, u en1e a1aua en una
esgu1na u en una 11enua )a nu, ) esu e1a 1u ns /un11u gue
1en1a es1u nus 1eun1anus 1uuus ue )+enes en 1a a11e ) ue a11
a111anus 1uuus a 1ea11111us 1as1a 1as asas
66
.
!os osncIos uo roIncIon y socInIIzncIon so rouucon y osfo
uouo Ioorso uosuo Ios uIforonfos rocosos quo fIonon Iugnr on In
cIuunu on Ios uIfImos nnos. Inrn In gonfo uo II IobInuo, or
ojomIo, uo nuovo os In omorgoncIn uoI nnrcofrnfIco y oI nnrco
frnfIcnnfo Io quo mns oso hn fonIuo on Ins frnnsformncIonos
ocurrIuns on cunnfo nI fIo uo roIncIon vocInnI.
1s gue esas us1un/1es, u1 e)en1u ue /a111u, ue 11e+a11e
1a 1u11a a1 +e1nu nue+u, ue 11 a unue11u, ) us1eu gu1n
es, /1en+en1uu a1 /a111u, e1., esu se 1un1 uanuu
enez a 11ea1 e1 na1u1111u e1u1nus 1uuu un1a1u
un 1us +e1nus ue)anus ue sa/e1 gu1n es1a/a +1+1enuu
a1 1auu. . gu1n +enu1e1un 1a asa ue a111, gu1n un1 e1
1u1e ue a11 ) nau1e se 11e a 1e1a1una1 un nau1e n1 a
1eun1a11e )a nu se uu1an 1ae1 esas usas
6?
.
!n roIncIon vocInnI so quIobrn onfoncos or ofocfo uo In uos
confInnzn
68
. Auomns, on Ins nuovns formns uo socInbIIIunu urbn
66. InfrovIsfn UO! 003.
6?. InfrovIsfn II 00?.
68. UunIquIor InfornccIon con Ios vocInos uouo uosombocnr on confIIcfos
InfororsonnIos or fnnfo, ovIfnr osfo confncfo os consIuornun como unn mouIun
rovonfIvn. Vonso MIrInn JImono, O. UIf., 899l
23l
nn quo so vnn forjnnuo InfIuyon Ios cnmbIos on oI nIvoI uo vIun uo
sus hnbIfnnfos. Inrn Ins gonfos uo Ios bnrrIos ouInros oI rogro
so mnforInI, Iouo n frnvos uo un mojornmIonfo sIgnIfIcnfIvo uo
oquInmIonfo y sorvIcIos ubIIcos, os unn uo Ins muosfrns fohn
cIonfos uo quo so hn nvnnznuo osIfIvnmonfo n frnvos uo oIIo so
roInfn unn hIsforIn mnrcnun or Imorfnnfos Iuchns coIocfIvns on
ro uo Iogrnr mnyor bIonosfnr Ins nocosIunuos fuoron uos un
ojo Imorfnnfo uo unIon onfro sus vocInos. SIn ombnrgo, osfns
hnn cnmbInuo y nhorn hncon roforoncIn n nsunfos como oI om
Ioo o In ouucncIon, fronfo n Ios cunIos In cnncIunu uo IncIuon
cIn uo In Inbor comunIfnrIn os bnsfnnfo rouucIun... )a nu 1ene
nus gue 1u1a1 u1 naua /na1e11a11, un1anen1e 1a) gue 1u
1a1 u1 1a en1e
69
, uIco uno uo Ios onfrovIsfnuos. osuo osfn
orsocfIvn, In unIon on forno n In consocucIon uo objofIvos co
munIfnrIos fnngIbIos uojn uo sor un roforonfo confrnI on forno nI
cunI nnuunr roIncIonos vocInnIos.
Uon fouo, oI roforonfo uoI bnrrIo sIguo sIonuo Imorfnnfo. o
Ins orsonns onfrovIsfnuns cnsI founs oInnn quo su bnrrIo os oI
unIco Iugnr uonuo oncuonfrnn sogurIunu y, sobro fouo, roconocI
mIonfo uo nh quo nrn In grnn mnyorn, In sImIo Iuon uo vIvIr on
ofro bnrrIo os soncIIInmonfo forrorfIcn
...1unue unu se 11 a11 11ene gue nu111, u1gue s1 unu
se +a a1a u11as a11es nu 1u unuen, en1unes +a a +1+11
1u n1snu, 1u +an a ues1aza1 ue a11 es1e ue unue +en
u1, u1 gu, 1u e1a11an ue u11u /a111u, gu1n sa/e
ue gu a1ana se1, en an/1u unu u1 agu1 )a sa/e gue
ague1 n1n11u es ue 1u1anu, ue e1anu...
?0
.
Aunquo on II IobInuo oI bnrrIo no os fnn uoformInnnfo on In
consfruccIon uo sus rouos socInIos, n In horn uo onsnr on nIfor
69. InfrovIsfn coIocfIvn. OU 009.
?0. InfrovIsfn UO! 003.
232
nnfIvns quo ormIfnn roconsfruIr oI fojIuo socInI osfn nocIon n
roco sor bnsfnnfo sIgnIfIcnfIvn on nInbrns uo unn jovon, os quo
1a en1e anua u111nanen1e un anas ue /a111u y nrn oIIo so
ovocn In Imngon uo uno uo Ios socforos mns frnuIcIonnIos, uonuo
so hnn consorvnuo osncIos y roIncIonos fIcnmonfo bnrrInIos
como In fIofn uoI bus, In IgIosIn o In fIonun. In oI uIfImo fIomo
muchos jovonos vnn nII y +an es a 1a 11enu11a ue 1a senu1a a
une1 1u11a ) a sen1a1se en un 1angue gue 1a) uesue uunue se
+e 1uua 1a 1uuau ) a 1ae1 una 1ua1a... )u 1eu gue 1an/1n 1a
en1e /usa esu
?l
.
II oso doI osfIgnn ofrns nnrcns do In cIudnd
o soIo oI forrIforIo os mnrcnuo sImboIIcnmonfo fnmbIon Ios
gruos socInIos y In gonfo nuquIoron Imronfns n frnvos uo Ins
cunIos son nombrnuos or Ios ofros mouInnfo In onuncIncIon uo
cnrncforsfIcns sInguInros. Is osfo Io quo so uonomInn osfIgmns.
Y, In vorunu son uIchn, MouoIIn osfn IIonn uo oIIos.
QuIzns oI ojomIo mns confunuonfo son Io ocurrIuo uosuo fI
nnIos uo Ios nnos ochonfn con In comunn nororIonfnI. A nrfIr uoI
fonomono uoI nnrcofrnfIco, oI sIcnrInfo y Ins mIIIcIns, osfn zonn
so hIzo vIsIbIo nrn oI rosfo uo In cIuunu y uoI ns. Ioco n oco
In nInbrn ununa, quo InuIcnbn unn uIvIsIon oIfIconumInIs
frnfIvn uo foun In cIuunu, y nu1u11en1e quo orn ofro uo sus unfos
cnruInnIos, fuoron uosojnuos uo osfos sIgnIfIcnuos y omoznron
n sor uo mnnorn cnsI oxcIusIvn sInonImos uo obrozn, muorfo y
vIoIoncIn. As, 1as ununas uojnron uo sor founs Ins zonns uo In
cIuunu, y oI nu11e fuo, soncIIInmonfo, Io oor. o osfn mnnorn so
nombro uonfro y fuorn uo MouoIIn n unn obIncIon quo no obs
fnnfo nuocor muchos robIomns, osfos no Io ornn oxcIusIvos y,
or oI confrnrIo, hnbnn InvnuIuo cnun rIncon uo In cIuunu. Ioro
?l. InfrovIsfn II 005.
233
Io mns grnvo os quo uo osfn formn so osfIgmnfIznbn n unn obIn
cIon quo, nI osfnbn foun InvoIucrnun on Ios confIIcfos, nI fnIos
confIIcfos so rouucnn n muorfo y vIoIoncIn. osuo osfn oocn
nrn cunIquIorn uo sus hnbIfnnfos, y osocInImonfo nrn Ios jovo
nos, uocIr quo vIvon on oI norfo hn sIuo su mns fnfnI cnrfn uo ro
sonfncIon. In osfo sonfIuo, unn sonorn uIco
1u1 gu se1 gue u1 e1 1e1u ue nen1una1 /a111us u
u1a1es, ununas ) es1u as1, u1s11n1nan ) sena1an 1an1u
a 1us )+enes u1 gu... u1 e1 1e1u ue ue11 +1+1nus
en 1a1 /a111u, )a 1a en1e u1e es gue us1eues sun ue 1a1
un/u u1 gu u1 e1 1e1u ue )u ue11 +1+u en /nun/1e
ue1 /a111u1, en1unes unu se 11ene gue a+e1unza1
?2
.
o soIo oIIos hnn sIuo osfIgmnfIznuos. !o quo nrrojn osfn Inun
gncIon con Ios obInuoros uo osfos fros socforos uo In cIuunu os
quo fouos so sIonfon osfIgmnfIznuos, oro fnmbIon, quo soIo n frn
vos uoI osfIgmn son cnncos uo nombrnr n Ios ofros.
!n cnso ojomInrIznnfo fuo Io sucouIuo on oI socfor uo II
IobInuo n nrfIr uo In omorgoncIn socInI uoI nnrcofrnfIcnnfo. Sus
hnbIfnnfos, on oI frnnscurso uo In convIvoncIn uInrIn con oIIos,
nronuIoron n IuonfIfIcnrIos, n uIforoncInrIos uoI rosfo uo In hu
mnnIunu, cosn quo no orn ronImonfo uIfcII es unu s1 1u+1e1an
e1 1e11e111u agu1, u1e unn uo nuosfrns onfrovIsfnuns sonnInnuo
so In fronfo, y ngrogn
Ju nu s s1 es e1 nu111auu, 1a u1uu1a gue uen, 1a us
1u1a ue1 ue1u, 1a +e1u1uau ue1 a11u, e1 eu exa11auu u1
1a uses1n ue /1enes na1e11a1es, e1 11u ue )u)as, e1 11u
ue nuna, 1s1a, a111/1s1a, se1e1a11a un anas ue 1a
1a... e1u us1eu u1s11nue una na11usa ) un na11usu a 1a
1eua... 1a1u gue 1a) 11)us ue 11us 1an/1n, na1a
?2. InfrovIsfn coIocfIvn OU 009.
234
11u11us gue 11enen ese 11u ue unu11an1en1u, u1gue 1a
un1an1na1n 1a s1uu nu) ene1a1
?3
.
Inrn un nrquIfocfo, Ins mnrcns uoI nnrcofrnfIcnnfo ornn ofrns
oI fIo uo consfruccIon quo ronIIznbn y oI fIo uo mnforInIos
omIonuos 1a us1en1a1n, 1n1us1+e 1as1a e1 na1 us1u, e1 ue
11u1e, 1ue1un a1a1e11s11as 1an nu1u11as gue unu uu1a ua1se
uen1a ue gu 1u1euaues e1an ue1 na1u1111u, u1 1as +e1)as,
1us e11an1en1us gue 11enen a /ase ue exae1a1 1a ueu1a1n,
ue une1 na1e11a1es us1usus en 1uuas a11es...
?4
. Touo osfo
uofInn oI 111u na11usu y osfn Imngon sIrvIo uo mouoIo nrn
ImIfnr cunnuo oI nnrcofrnfIco orn nsumIuo con comInconcIn or
osfns cInsos, o bIon nrn uIforoncInrso cunnuo IIogo su snfn
nIzncIon. Hoy, uIcon Ios onfrovIsfnuos, Ios mnfIosos hnn nronuI
uo oI vnIor uo In uIscrocIon y uo nIgunn mnnorn hnn cnmbInuo sus
mounIos, oro oI osfIgmn sIguo nh, sonnInnuoIos, nombrnnuoIos.
!os hnbIfnnfos uo ofro bnrrIo so ubIcnn on oI Iugnr confrnrIo,
on oI uoI osfIgmnfIznuo. II sonnInmIonfo quo Ios mIombros uo
bnnuns y Ins fuorzns oIIcInIos hnn hocho uo osfo como un socfor
mIIIcInno hn rovocnuo unn cIorfn comIIcIunu uo In socIounu on
gonornI con Ios nfrooIIos y ncosos n Ios quo son somofIuos, no
soIo Ios mIIIcInnos, sIno foun In obIncIon y osocInImonfo Ios
jovonos. Is fnI oI ofocfo uo osfo osfIgmn quo fInnImonfo fouos
formInnn sosochnnuo hnsfn uo s mIsmos. sorn quo uo vorunu
fouos somos mIIIcInnos` Isfn nroco sor In rogunfn quo fouos so
hncon cunnuo, uo founs formns, nunquo no Io son, son frnfnuos
como fnIos. !n mnuro uo uno uo osfos jovonos uoscrIbo ns In
sIfuncIon uo sus hIjos
1n es1e nunen1u e1 1u/1ena ns 1a+e gue )u +eu agu1
es 1an1u e1auu gue 1u+u gue ue)a1 e1 u1e1u, 1an1u e1a
?3. InfrovIsfn II 00l.
?4. HnbIfnnfo uo II IobInuo, socIo uo comnnn consfrucforn. InfrovIsfn II 004.
235
uu gue nu ueue 11a/a)a1 sun e1auus gue nu sun n111
1anus gue nu se ne1en un nau1e, e1u gu ns +an a
1ae1 +u1+e1se n1111anus, u1gue ue 1uuas nane1as es
1n en 1a u11a, nu ueuen 11a/a)a1, nu ueuen es1uu1a1
en1unes gu ns se 1es ua, u11n ues es 1u n1snu, se1
n1111anu u nu se11u
?5
.
!nn sIfuncIon sImIInr uoscrIbo un hnbIfnnfo uo un socfor uo nufo
uofonsns. Sogun su fosfImonIo, Ios jovonos uo nII son cnfnIognuos,
uoonuo uo quIon mIro, como IIIos o como mIIIcInnos. Ioro oIIos no
son nI Io uno nI Io ofro sImIomonfo son jovonos quo quIoron snIIr
nuoInnfo, oro quo, or oI moro hocho uo vIvIr nII, yn son orfnuoros
uo un osfIgmn quo Ios cIorrn muchns uorfns.
1su se 1esen1a ns un 1us nu1a1us e1 nu1a1u es1
ana11auu en su asa ) nu ueue sa111 a1a un 11a/a)u,
u11111 u 1nus1/1e sa111 a1a e1 es1uu1u, 1a n1sna usa
1u) en u1a e1 nu1a1u es1 1a+auu... )a 1u ue1 u1ne1u
111 se aa/ 1us nu1a1us gue es1a/an un1auus ue esa
+a1na )a se aa/a1un 1an/1n. 1e1u gu asa ue 1a
)u+en1uu nu se ueue u1ua1 a 11a/a)a1 u1gue es1 u1s
11n1naua, en1unes es1a an11uau ue )+enes se 11enan 1a
a/eza ue usas, ue ua1a1as ) sun 1esa 111
?6
.
Sogun ofro jovon, Iuor uo orgnnIzncIonos bnrrInIos, Io quo In
gonfo uo ofros bnrrIos y uo In cIuunu on gonornI no onfIonuo os
quo
S1n1enen1e +1+1nus a11 ) sunus a11e ue 1a +1ua ue1 /a
111u ) nus 1ua un+1+11 un e1 1u/1ena e1u 1a en1e
en1eza a ene1a11za1 ) a ue11 gue 1uuus sunus +1u1en1us
) )u nu 1eu gue 1uuus seanus +1u1en1us.
?5. InfrovIsfn coIocfIvn UO! 006.
?6. InfrovIsfn coIocfIvn. OU 0l?.
236
Is nIrououor uo osfns mnrcns quo so consfruyo unn mIrnun
fronfo nI ofro, nI quo sIomro so Io onuIIgnn mnyoros nIvoIos uo
oIIgrosIunu o uoscomosIcIon. MIonfrns muchn gonfo uo II Io
bInuo sIguo nIImonfnnuo unn Imngon quo conuonn n Ios socforos
ouInros como oIIgrosos y rosonsnbIos uo In vIoIoncIn quo
vIvo In cIuunu, uosfo quo, sa/enus gue en u11us s111us ue 1a
1uuau ex1s1en unas /anuas gue es1n nu1u11zauas, gue es1n
a1nauas, gue ueuen 11ea1 a 1ea1 un1111us
??
, nrn muchos
obInuoros uo bnrrIos ouInros Io oor son oIIos, 1us 11us ue
1a 1uuau
. n1 ne us1a 1uuu /ue 1a 1uuau1 nenus 1a en1e 11a...
esa en1e es nu) 1aua. 1sa en1e 1u ueue n11a1 a unu
u1 en1na... esus 11)ueu1as esuen es1us /a111us... )u
1e 1uu u1 a11, u1gue )u 11a/a)a/a 1a1enuu enues1as )
esu 1e 111an a unu 1a ue11a u 1e un1es1an a unu /1en 1eu
) 1u n11an as1... u1 en1na ue1 1un/1u
?8
.
!n Inngon do In cIudnd
Uomo yn vnrIos osfuuIos Io hnn uomosfrnuo, n osnr uo Ios
nIfos nuIcos uo vIoIoncIn y uo quo oIIo nocosnrInmonfo os unn
muosfrn uo In rocnrIounu uo In vIun on In cIuunu, nI rogunfnr n
In gonfo or In oInIon quo Ios moroco su cIuunu, Io quo sobrosnIo
nuovnmonfo son founs sus vIrfuuos
?9
gu11en1e e1 uesen1eu uI
con unos gu11en1e 1a 1nseu11uau uIcon ofros aa/en un 1a
u1ua, an11en 1a euua1n... cnun uno uo Ios onfrovIsfnuos
??. InfrovIsfn II 002.
?8. InfrovIsfn coIocfIvn. UO! 009.
?9. !nn oncuosfn ronIIznun or oI IInn IsfrnfogIco uo MouoIIn nrrojn rosuIfnuos
sImIInros so sonnInn nsunfos uo sogurIunu y convIvoncIn como Ios mns roocunnfos
oro osfo no IncIuo on In vnIorncIon nIfnmonfo osIfIvn uo In cIuunu y sus hnbIfnnfos.
Vor IInn IsfrnfogIco uo MouoIIn y oI ron MofrooIIfnnn. !osuIfnuos uo Incuosfn
UIuununnn. MouoIIn, novIombro uo l996.
23?
mnnIfosfo nIgun robIomn, oI cunI, uo founs formns no Io Imoun
consIuornr n MouoIIn como In cIuunu mns Imorfnnfo, In mns
bonIfn y In mns nmnbIo.
Obrns fsIcns como oI Mofro y Ios uonfos vInIos InsfIfucIonos
como Ins Imrosns IubIIcns uo MouoIIn y hnsfn Ios nImnconos
IxIfo, nrocon rouucIr on In monfnIIunu uo Ios obInuoros urbn
nos oI oncnmIonfo uo sus robIomns y oI nfInnznmIonfo uo un
osrIfu cvIco quo hnbIn uoI sonfIuo uo orfononcIn n In cIuunu
80
.
Ioro, nI fIomo quo osfo ocurro, Ins rncfIcns uo oncorrn
mIonfo on oI oquono osncIo y oI uosconocImIonfo quo cnun uno
uIjo fonor uo Ios osncIos quo frnscIonuon su onforno mns Inmo
uInfo son, uosuo ofrn orsocfIvn, unn nogncIon o uesu1/an1
za1n uo In cIuunu
8l
. II fosfImonIo uo unn jovon uo II IobInuo
os bnsfnnfo IIusfrnfIvo nI rosocfo rofIrIonuoso n In orcocIon
quo fIono uo su roIn gonorncIon, oIIn uIco
1u1 1u gue se ua unu uen1a, nu +an n1 a1 en11u, nu 1u
unuen ) 1as ununas 1anuu es 1u gue se +e u1 e1
nu111e1u )u 1eu gue e1 nx1nu un1a1u gue ueue 1ene1
una e1suna ue 11 1u/1auu un 1a ununa es gue 1a n1na
gue 1aa e1 aseu u gue a1an1a, +1+a a11 ) gue 1e uen1e,
e1u ue a11 a gue unu +ea unu un 1n1e1s ue a11e ue 1as
e1sunas u1 unue1 esa u11a a11e ue 1a 1uuau, nu
82
.
II mIouo y In InsogurIunu son Ins rnzonos quo muchos oxo
non nrn oxIIcnr osfn fnIfn uo roIncIon con ofros socforos uIfo
80. MIfo urIfIcnuor, os In oxrosIon omIonun or InbIo VoInsquoz nrn uofInIr oI
rocoso n frnvos uoI cunI no soIo so ovnuo In ronIIunu robIomnfIcn, sIno quo so
consfruyo unn Imngon uo In cIuunu boIIn quo ncfun, on ofocfo, como oIomonfo
Infogrnuor uo In socIounu. Vor VoInsquoz, InbIo. O. UIf. . 89.
8l. IA!II!O, Josus Mnrfn. InnmIcns urbnnns uo In cuIfurn. In !n cIuunu, osncIo,
cuIfurn mouos uo vIun. onrfnmonfo uo AnfrooIogn, AsocIncIon uo AnfrooIogos
ogrosnuos, !. uo A. MouoIIn, junIo uo l994. I. 50.
82. InfrovIsfn II 005.
238
ronfos nI Iugnr uonuo so vIvo, so osfuuIn o so frnbnjn y son fnm
bIon Ins quo hnn IIovnuo n muchn gonfo n fomnr In uocIsIon uo Irso
uo MouoIIn. In ofocfo, on oI uIfImo fIomo so consfnfn In fonuon
cIn n un nuovo uosInznmIonfo uo In oIIfo, hncIn In zonn uoI OrIon
fo, !Ionogro on nrfIcuInr. So buscn onconfrnr nII In frnnquIIIunu
hnco mucho rnfo oruIun. II suono os un1a1 euazus ue 11e
11a uunue se uu1e1an uns11u11 as1 unu 1uuaue1as uunue
1uuus 1u1anus an1us ) uunue uuanus es1a1 /1en ) uunue
uuanus uns11u11 unu un 1u1u1u a1nn1u ) anenu
83
.
In Ins orcocIonos y on In roIncIon uo Ios hnbIfnnfos con In
cIuunu os noforIo oI ofocfo uo In confIIcfIvIunu on cunnfo nI fIo
uo socInbIIIunuos y Ios usos uoI osncIo urbnno. II mouo uo on
snrIn y hnbIfnrIn so hn frnnsformnuo oro so orcIbon fnmbIon
hIIos uo confInuIunu quo ormIfon concIuIr quo, mns nIIn uo un
fonomono coyunfurnI y nrfIcuInr, nos onconfrnmos nnfo roco
sos quo cnrncforIznn In cIuunu confomornnon on su frngmonfn
rIounu, sInguInrIunu y unIvorsnIIunu.
!A IO!TIUA
. 1us u1111us 1a) gue u1111za11us, nu ue)a1 gue nus u11
11en, gue es 1u gue 1aen e11us un nusu11us
84
.
!n Imngon quo Ios obInuoros consfruyon on forno n In oIfI
cn coIncIuo bnsfnnfo con Io oxuosfo or Iuoros socInIos, ncfo
ros nrmnuos y Ios roIos oIfIcos.
In rImor Iugnr, onconfrnmos unn rorosonfncIon uo In oIfI
cn roIncIonnun con In corrucIon, In monfIrn y oI robo unu +e
gue 1us u1111us en 1ea11uau nu sun naua, uenau1a ) naua
ns, nu sun s1nu a1a/1as, uIco unn uo nuosfrns onfrovIsfnuns,
83. InfrovIsfn II 00l.
84. InfrovIsfn UO! 003.
239
sInfofIznnuo con oIIo unn Imngon bnsfnnfo gonornIIznun onfro In
gonfo
85
.
Ofros rocuorunn con oxncfIfuu oI fIo uo rncfIcn y uo 1a+u1es
quo Ios oIfIcos, vInIornn uo uonuo vInIornn, Ios hIcIoron n cnm
bIo uo vofos. II robIomn osfn on quo osfns rncfIcns y rouos
cIIonfoIIsfns yn no funcIonnn uo In mIsmn mnnorn. !no uo Ios
onfrovIsfnuos, roconocIuo Iuor oIfIco uo In zonn, orcIbo ns
osfns frnnsformncIonos.
11 1uu n1u sun 1us an1us a 1us gue ueua u1a/u
1a11es... en u11u 11enu uue a)uua1 a nu1us au1es ue
1an111a gue en11a1un a 11a/a)a1, u1 neu1u ue 1a u1111a
e1u 1u) nu se ueue un1une1e1 unu un nau1e, u1gue
unu a1u1a 1us ues1us nu sun u1111us, s1nu gue sun u1
a11e1a, unu u1e 1a en1e, un+ua1u11a... en1unes a
1a gu 1e u1e unu a 1a en1e gue +u1e u1 1u1anu gue nus
+a a u1ua1 esu sun nen111as
86
.
A uosocho uo osfos cnmbIos, sI nrn nIgo sIguo sIrvIonuo In
oIfIcn os nrn obfonor cosns uo oIIn. Ior oso In Iuon uo quo n Ios
oIfIcos hny quo ufIIIznrIos os ofrn uo Ins quo gun In roIncIon uo
Ios obInuoros con Ios oIfIcos. !no uo oIIos comonfnbn
Ju nu +u1u, e1u en1unes s1 ne 1ua )u s1 +u1u s1 nus
1aen un a1gue11u, ne uns1u l0 lo ) +u) ) +u1u a11
) aenas )a ne u1an1en esu, u1+1uese ue u1111a. Tnu
nu +a a +u1a1 u1gue es1e +a a se1+11 u u1gue agu1 +a a
se1+11 unu nu +u1a u1 esu unu +u1a u1 a1un /ene111u
e1 90" ue 1a u/1a1n gue +u1a 1u 1ae u1gue +a ananuu
a1u, e1u u1 a11nu, nu, nau1e
8?
.
85. IbIu.
86. InfrovIsfn coIocfIvn. OU 009.
8?. InfrovIsfn coIocfIvn. OU 0l?.
240
Ofrn oInIon os In quo rougnn or rovnIorIznr oI osconnrIo
oIfIco n frnvos uo In nrfIcIncIon uo uIforonfos socforos o Info
rosos on In numInIsfrncIon ubIIcn. Isfo os Io quo mnnIfIosfnn
nIgunns gonfos uo II IobInuo quIonos, confrnrIo n Io quo comun
monfo so Ionsn, fnmbIon so hnn sonfIuo ufIIIznuns o Ignornuns
or In numInIsfrncIon munIcInI cunnuo so frnfn uo gosfIonnr sus
uomnnuns y roIvInuIcncIonos. Sogun cuonfn In romoforn uo un
comIfo cvIco
Tnu unu 1a/11an1e es un e1u a 1a 1zgu1e1ua, u sea, e11us
/usan e1 au)u ue 1us 1a/11an1es ) nusu11us 1enus es1auu
en 1uuas 1as 1eun1unes gue gu1e1as, e1u unu 1a/11an1es
nu 1enus 1en1uu eu... 1u gue nanua agu1 es e1 a11a1, u
sea, 1a a11e eunn1a ) 1u u11u nu 1es 1nu11a. 1us 1a
/11an1es ) 1a unun1uau unu unun1uau sunus un e1u
a 1a 1zgu1e1ua
88
.
o nh quo, sI como nIgunos In onfIonuon, 1a u1111a es e1 a11e
ue u/e1na1, na1 u /1en uo Io quo so frnfn os uo noynr n In gonfo
uoI mIsmo bnrrIo, uo su roIo gruo, quo rorosonfo sus Inforo
sos nrn quo osfo nII o Infonfo nIgo bIon uIfcII hncor unn u1111a
/uena, orquo
!nn cosn os quo oI uobIo hngn uso uIzquo uo Ios uorochos
osfnbIocIuos consfIfucIonnImonfo nrn quo uno uo nuosfro
roIo rnngo, uo nuosfrn roIn osfIro vnyn n unn cor
orncIon y uoun rorosonfnr n Ios uoI bnrrIo, y ofrn cosn
os onsnr quo so osfn vofnnuo or un oIfIco, or un con
cojnI o or cunIosquIor oIfIco o oIIfIquoro quo no nc
fun... oI oIfIco oIIfIquoro hn oruIuo oI noyo uo Ios
bnrrIos
89
.
88. InfrovIsfn II 002.
89. InfrovIsfn coIocfIvn. OU 009.
24l
As so onfIonuo In nIfn vnIorncIon on quo son fonIuos Ios oI
fIcos quo, nun sIonuo uo nrfIuos frnuIcIonnIos, hnn snIIuo uoI
bnrrIo y mnnfIonon confncfos ormnnonfos con Ios quo fuoron
sus vocInos. !nos jovonos, or ojomIo, nI roforIrso n un concojnI
IIbornI quo vIvIo on su bnrrIo, uIcon
Iso 'mnn' os un 'bncnn' os oI unIco quo nnfos uo IIognr n
concojnI osfnbn nIIn on oI bnrrIo y IIogo n concojnI y sIguo
on oI bnrrIo, o son no Io hn nsnuo como n ofros quo IIognn
n un cnrgo y yn, IIsfo fIonon on cuonfn nI uobIo mIonfrns
so consIguon Ios vofos y cunnuo Ios Iuon nIgunn cosn, nh
yn so nIojnn uoI bnrrIo y nnun uo nnun
90
.
So frnfn onfoncos, sogun oI Infogrnnfo uo unn nsocIncIon uo
rofosIonnIos uo II IobInuo, uo rocuornr oI sonfIuo uo In nrfI
cIncIon oIfIcn cIuununnn. !o quo nsn os quo
Vomos In oIfIcn y In confunuImos con In oIIfIquorn
y or Io gonornI Io sncnmos oI cuoro yo croo quo on formn
oquIvocnun orquo yo croo quo Io quo uobornmos hncor,
or oI confrnrIo, sorn ncfunr mns uocIuIunmonfo y mns
uo fronfo nrn ouor Iogrnr InforvonIr mns on oI uosnrro
IIo uo In cIuunu, uos cnun un In oIfIcn so vn uosncrouI
fnnuo mns y vomos quo onfoncos In gonfo Io vn cogIonuo
orozn Io sncn oI cuoro, fouos Ios uns InforvIono monos
nIgun un fIono quo cnmbInr oso...
9l
.
Uomo vomos, In Imngon uo Ios obInuoros sobro In oIfIcn no
uIsfn mucho uo In oxuosfn or Ins orgnnIzncIonos socInIos y or
Ios roIos oIfIcos. Aunquo os mucho mns fuorfo onfro osfos
unn vnIorncIon nognfIvn, oI sonfIuo uo ufIIIunu os fnmbIon mns
oxIcIfo uo IgunI mouo, so vIsIumbrnn nIgunos cnmbIos uo ncfI
fuu quo fIonuon n concouorIo oso n In nrfIcIncIon oIfIcn uo
In obIncIon on Ins uocIsIonos crucInIos uo In cIuunu y uoI ns.
90. InfrovIsfn coIocfIvn. UO! 009.
9l. HnbIfnnfo uo II IobInuo, socIo uo comnnn consfrucforn. InfrovIsfn II 004.
242
UOU!!SIOIS
!n vIsIon quo In gonfo uo Ios bnrrIos osfuuInuos hn consfruIuo
on forno nI confIIcfo, In cIuunu y In oIfIcn, ofroco bnsfnnfos
unfos uo oncuonfro onfro Ins roforIcns, rncfIcns y rorosonfn
cIonos uo ncforos nrmnuos, ncforos oIfIcos y ncforos socInIos.
Asocfos como In IncrouuIIunu on In jusfIcIn osfnfnI y on sus Ins
fIfucIonos, In roomInoncIn uo unn mIrnun nognfIvn uo Io oIfIco
y Ios oIfIcos, oI nfInnznmIonfo uo forrIforInIIunuos cnun voz mns
frngmonfnuns y oI rIvIIogIo oforgnuo nI robIomn uo In sogurI
unu y n Ins soIucIonos ubIcnuns nI mnrgon uo In InsfIfucIonnIIunu,
son nIgunos uo Ios nsunfos quo, nunquo con mnfIcos uIsfInfos,
nnrocon como roforonfos comunos n fouos oIIos.
A nuosfro mouo uo vor un rosuIfnuo roIovnnfo uo osfo ncorcn
mIonfo os In roInfIvIzncIon uo In Iuon sogun In cunI osfos obInuo
ros, comunos y corrIonfos, son consIuornuos como sImIos vcfI
mns uo Ios ncforos nrmnuos o uo Ios oIfIcos. !o oxuosfo on Ios
uIvorsos cnfuIos ormIfo uomosfrnr quo uno uo Ios ofocfos uo
un onforno furbuIonfo como oI uoscrIfo os rocIsnmonfo In Imo
sIbIIIunu uo nIIcnr n nuosfrn ronIIunu In formuIn quo sonrn uo
mnnorn fnjnnfo n vcfImns y vIcfImnrIos.
!os obInuoros uo osfos bnrrIos hncon nrfo uoI mIsmo roco
so uo hIbrIuncIon quo cnrncforIzn In cIuunu. o su InfornccIon
con oI Isfnuo, Ios oIfIcos y Ios ncforos nrmnuos, so uosronuon
unn sorIo uo es11a1e1as ue sue1+1+en1a rogIuns or oI rIncI
Io uo no nuhosIon n nInguno uo Ios gruos oro osfo no ImIIcn
fnmoco un rochnzo nbsoIufo es1a1 auen11u e1u a1ue1a, u11
11za11us as1 unu e11us nus u1111zan, 1na11a1 e1u nu neu
11a1, son nIgunns uo Ins oxrosIonos quo unn cuonfn uoI fIo uo
InfornccIon quo ronIIznn.
In roIncIon con oI confIIcfo nrmnuo y sus ncforos, sorn un
uosnfuoro uosconocor Ios ofocfos ornIcIosos uo osfn confIIcfIvI
243
unu on In vIun uo Ios hnbIfnnfos uo MouoIIn. Yn homos uoscrIfo
oI mIouo, In uosconfInnzn y In InsogurIunu InsfnInuns como formn
rouomInnnfo uo vIvIr In cIuunu oIIo sIn consIuornr quo on osfn,
como on cnsI founs Ins guorrns, oI mnyor numoro uo muorfos so
oncuonfrn rocIsnmonfo onfro In obIncIon cIvII. o obsfnnfo, su
roIncIon con Ios ncforos nrmnuos no os In morn nsIvIunu.
SI bIon os cIorfo quo on muchos cnsos Ios obInuoros osfnn n
morcou uo Ios gruos nrmnuos, fnmbIon Io os quo In ormnnon
cIn uo osfos on sus bnrrIos uoonuo uo un cIorfo nIvoI uo IogIfImI
unu quo Iogrnn gnnnr onfro sus hnbIfnnfos. II numonfo uo com
ofoncIns y uo oforfns uo sogurIunu or nrfo uo Ios ncforos nr
mnuos hn gonornuo mnyoros nIvoIos uo vuInornbIIIunu onfro
oIIos, uosfo quo, o snfIsfncon Ins nocosIunuos uo In obIncIon o
soncIIInmonfo In obIncIon rocurro n ofro gruo quo gnrnnfIco uo
mojor mnnorn su rofoccIon. As uos, sIn uojnr uo roconocor quo
Ins nrmns son or s mIsmns un fncfor ouoroso uo InfImIuncIon,
In obIncIon hn nronuIuo n convIvIr con Ios ncforos nrmnuos y
n sncnr vonfnjns uo sus sorvIcIos sIn quo oIIo ImIIquo unn IonIfnu
InconuIcIonnI.
AIgo sImIInr ocurro con Ios oIfIcos. Uomo so vIo, sI nIguIon
uosconfn uo Ins bonunuos uo In oIfIcn os In obIncIon rnsn.
Isfos hnbIfnnfos snbon orfocfnmonfo Ins rnzonos or Ins cunIos
Ios oIfIcos ncuuon n oIIos on oocn oIocfornI. Ior oso, cunnuo
hny nIgun fIo uo orfononcIn nrfIunrIn oIIn rosonuo mns n unn
frnuIcIon fnmIIInr o n unos Inzos uo nmIsfnu quo n In convIccIon
oIfIcn. !o quo quoun cInro os quo, sI bIon Ios oIfIcos so roIn
cIonnn con oIIos bnjo oI crIforIo uo In ufIIIunu, osfo mIsmo crIfo
rIo os oI quo mIuo In roIncIon on vn confrnrIn.
Uon rosocfo n su roIncIon con In cIuunu so consfnfn un ro
coso uo uosforrIforInIIzncIon y roforrIforInIIzncIon quo Innfon
nuovos InuIcnuoros uo In formn como hoy so vIvo on In cIuunu y
so consfruyo unn cuIfurn urbnnn. !n uosforrIforInIIzncIon nIuuo
244
bnsIcnmonfo nI uobIIIfnmIonfo uoI roforonfo bnrrInI, sIfuncIon
osocInImonfo roIovnnfo on II IobInuo y, nunquo con sus mnfI
cos, fnmbIon rosonfo on Ios bnrrIos ouInros. SImuIfnnonmon
fo, In roforrIforInIIzncIon un cuonfn uo un nfInnznmIonfo uoI forrI
forIo on osncIos cnun voz mns rouucIuos nII so uosonvuoIvo In
vIun urbnnn consngrnnuoso cnun uno uo osfos Iugnros lIn urbnnI
zncIon, In cunurn, oI socfor, como Ios unIcos sIfIos quo roor
cIonnn confInnzn, sogurIunu o IuonfIunu. Ambos rocosos nrro
jnn como rosuIfnuo In rovnIoncIn uo unn Imngon y un uso frng
monfnrIos uo In cIuunu.
!Inmn fnmbIon ouorosnmonfo In nfoncIon Ins confInuIunuos
onconfrnuns onfro II IobInuo, In confrorIonfnI y In noroccIuon
fnI. Infro oIIos cIrcuInn rorosonfncIonos sImIInros sobro oI con
fIIcfo, In cIuunu y In oIfIcn y, sobro fouo, IuonfIcns rncfIcns uo
frnnsnccIon, nogocIncIon y ncomouo, bIon son rofIIncfIco or
roforoncIn n Ios oIIgros o rngmnfIco cunnuo hny bonofIcIo n In
vIsfn.
o soIo os osfn comunIunu uo rorosonfncIonos sIno fnmbIon
In frnmn uo Ios confIIcfos mIsmos, Ins mnnorns como so ngoncInn,
so mouInn y so Inforrofnn uosuo uIforonfos nmbIfos, Ios quo
ormIfon uosmonfIr cunIquIor rofonsIon uo hncor rnuIcnr Ios
noxos cnusnIos onfro vIoIoncIn y subjofIvIunu on uoformInnuos
nIchos socInIos, on cIorfns cInsos, on uoformInnuos ngonfos.
!o quo homos quorIuo uocumonfnr, no soIo on osfo cnfuIo,
os In nuoIo urnmonfo ocnsIonnI quo fIono oI conocfor quo IIgn In
vIoIoncIn y In confIIcfIvIunu con su ngoncIn socInI concrofn, Io
mIsmo quo In comIojIunu uo Ins robIomnfIcns socInIos y oIfI
cns gonornuns. In ofrns nInbrns, In confIIcfIvIunu uIsgrognuorn
y uososfrucfurnnfo quo so oxrosn on oI uosconfrnmIonfo uoI
ouor coorcIfIvo, y uo Ios mocnnIsmos uo jusfIcIn, ofc., nunquo on
nnrIoncIn omouorn In socIounu nI uosconfrnIIznr y IurnIIznr Ios
ouoros, on oI fonuo In hnco mns Imofonfo, uos Io quo surgo
245
fronfo n unn confrnIIunu uobIIIfnun no son ncuoruos y consonsos
socforInIos, IocnIos y comunIfnrIos, sIno mns bIon Iuchns InfosfI
nns, frnfrIcIuns, un ofocfo gonornI uo cnbIos cruznuos quo curIo
snmonfo no uobIIIfnn oI ouor uo Ios mns ouorosos nI mojornn
Ins conuIcIonos uo Ios mns uobIIos.
!n socIounu so fornn ns on vcfImn uo su roIo uosoruon y oI
cnmIno monos uIrocfo y Ingnuo uo mns ncochnnzns os oI quo
fomnn quIonos croon quo In soIucIon os oIImInnr nI Infruso, nI
ngonfo uIsgrognuor. In vorunu, on nrns uo unn mns oquIfnfIvn
uIsfrIbucIon socInI uo In cuIn, Io quo Ins uIscIIInns socInIos
uouon mosfrnr y uocumonfnr os quo Ins formns mns InuosonbIos
uo oxIsfoncIn socInI, como In sogrogncIon, In vIoIoncIn, ofc., no
son unn nfoIogn con ngonfos nIsInbIos y oIImInnbIos sIno, nrn
confInunr con In nnnIogn mouIcn, unn nIforncIon funcIonnI uo
fouo oI orgnnIsmo socInI uo mouo quo soIo unn movIIIzncIon
gonornI uo In socIounu ourn consIuornrso unn vn romIsorIn
hncIn soIucIonos uosonbIos y osfnbIos.
24?
A!I! !OMITZ, !nrIssn. !ouos socInIos, cuIfurn y ouor onsnyos uo
nnfrooIogn InfInonmorIcnnn. MoxIco I!AUSO, l994.
A!MO, CnbrIoI y Vorbn, SIunoy lcoms.. Tho cIvIc cuIfuro rovI
sIfou. Iosfon, l980.
________Tho UIvIc cuIfuro. IoIIfIcnI nffIfuuos nnu uomocrncy In fIvo
nnfIons. Iosfon, l965.
AI!I!ICISIT, Jncquos. !n cIuunu coIombInnn. SIgIo XIX y sIgIo XX.
Snnfnfo uo Iogofn Innco IouInr, l992.
A!ACO, !uz CnbrIoIn. Mujor, roIIgIon o InuusfrIn. InbrIcnfo l923
l982. MouoIIn, !nIvorsIunu uo AnfIoquIn, l99l.
A!UHI!A II!A, MnurIcIo. UuIfurn o IuonfIunu obrorn. Snnfnfo uo
Iogofn UIII, l993.
________Irofosfn socInI y Isfnuo on oI Ironfo ncIonnI. In !ovIsfn
UonfrovorsIn, o. 25, Sogunun Ifnn, Snnfnfo uo Iogofn, l99?.
________!fon nrmnun` oosIcIon oIfIcn y movImIonfos socInIos
uurnnfo oI Ironfo ncIonnI. In !ovIsfn UonfrovorsIn, o. l68, So
gunun Iocn. Snnfnfo uo Iogofn, l99?.
III!IOC!AIA
248
IAII, I. y Hormof, C. IoIfIcn comnrnun. MoxIco Ionuo uo UuIfu
rn IconomIcn, l99l.
IA!AII!, Coorgo. II uosoruon. !n foorn uoI cnos y Ins cIoncIns
socInIos. InrcoIonn CouIsn, l988.
IA!II!O, Josus Mnrfn. UomunIcncIon y cIuunu. SonsIbIIIunuos, n
rnuIgmns, osconnrIos. In Ionsnr In cIuunu. Snnfnfo uo Iogofn Tor
cor Munuo IuIforos, l996.
________InnmIcns !rbnnns uo In UuIfurn. In !n cIuunu cuIfurn, os
ncIo y mouos uo vIun. MouoIIn AIcnIun uo MouoIIn, l99?.
IIJA!AO, Ann Mnrn. II forfnIocImIonfo soIocfIvo uoI Isfnuo uurnn
fo oI Ironfo ncIonnI. In !ovIsfn UonfrovorsIn o. l69. Sogunun
Ifnn. Snnfnfo uo Iogofn UIII, ovIombro uo l996.
II!IA, Josoxfo. !orosonfncIonos coIocfIvns y royocfo uo mouor
nIunu. InrcoIonn Anfhroos, l990.
IITAU!!, nro Cnrcn, Mnrfn. UonfrnbnnuIsfns, mnrImboros y
mnfIosos. !nn hIsforIn socInI uo In mnfIn. Snnfnfo uo Iogofn Torcor
Munuo IuIforos, l994.
I!AI!, IIsn. !ns fuorzns nrmnuns. !nn mIrnun cIvII. Snnfnfo uo Iogo
fn UIII, l993.
________!n Imngon uoI onomIgo un nuovo ImngInnrIo socInI` In !o
vIsfn IsfuuIos IoIfIcos. MouoIIn InsfIfufo uo IsfuuIos IoIfIcos.
!nIvorsIunu uo AnfIoquIn, juIIo uo l995.
IO!JA, JoruI. !n nrfIcIncIon oIfIcn y cIuununnn on In uocnun uo
Ios ochonfn y rIncIIos uo Ios novonfn. In Irocosos urbnnos con
fomornnoos Snnfnfo uo Iogofn IununcIon AIojnnuro AngoI, l995.
IOTI!O, InbIo. !n cIuunu coIombInnn. MouoIIn Auforos nnfIoquo
nos, VoI. 58, l99l.
IOTI!O, Iornnnuo. !n SocIounu uo Snn VIconfo uo InuI uo MouoIIn
y oI mnI orfumo uo In oIfIcn. In HIsforIn y SocIounu. o. 2. Mo
uoIIn !nIvorsIunu ncIonnI, l996.
________MouoIIn l850l950. HIsforIn urbnnn y juogo uo Inforosos. Mo
uoIIn !nIvorsIunu uo AnfIoquIn, l996.
249
UAMAUHO, Ivnro y Cuzmnn, AIvnro. UoIombIn, cIuunu y vIoIoncIn.
Snnfnfo uo Iogofn Ioro ncIonnI or UoIombIn, l990
CA!UA UAU!II, osfor. lcom.. UuIfurn y os oIfIcn. II uobnfo
sobro In mouornIunu on AmorIcn !nfInn. MoxIco Uonsojo ncIonnI
nrn In UuIfurn y Ins Arfos, l995.
CA!UA UAU!II, osfor. UonsumIuoros y cIuununnos. MoxIco, CrI
jnIbo, l995.
U!I!VO, !uIs MnurIcIo. UIuunu y comIojIunu In mngnIfuu uoI rofo.
In Ionsnr In cIuunu. Snnfnfo uo Iogofn Torcor Munuo IuIforos,
l996.
AH!, !oborf. !n IoIInrqun. InrfIcIncIon y OosIcIon. MnurIu
Tocnos, l989.
AVIIS, MIko. UIfy of qunrfz` IxcnvnfIng fho fufuro In !os AngoIos.
ow York VInfngo Iooks, l992.
I!CAO, MnnuoI. UonfInos InbIIos In guorrn cIvII onfro InuIvIuuo y
socIounu. ocumonfo, InrcoIonn, l994.
________VIoIoncIn comunIcncIon o InforcnmbIo on MouoIIn. ocu
monfo. InrcoIonn InsfIfufo UnfnInn uo AnfrooIogn, l995.
IVI!I!X, Coorgos. IfnosIconnnIIsIs comIomonfnrIsfn. Iuonos
AIros Amorrorfu, l9?5.
IUO, !mborfo. !n nuovn Iunu MouIn. MnurIu, AIInnzn IuIforInI, l9?4.
ISUA!ATI, Iornnnuo. UIuununnos ImngInnrIos. MoxIco UoIogIo uo
MoxIco, l992
II!IZ UH!IST!III, InbIo. !n sIcoIogn coIocfIvn un fIn uo
sIgIo mns fnruo. InrcoIonn Anfhroos, l994.
CAI!II!, Oscnr W. UnmbIo socInI y cuIfurn oIfIcn. InrcoIonn
CouIsn, l990.
CI!A!O, InbIo y VIvIoscns, Iornnnuo lcomIInuoros. Ionsnr !n
UIuunu. Snnfnfo uo Iogofn Torcor Munuo IuIforos, l996.
CII!TZ, UIIfforu. !n InforrofncIon uo Ins cuIfurns. InrcoIonn CouI
sn, l990.
250
CMIZ I!IA, Hornnnuo. Incfo coIocfIvo y gobornnbIIIunu on In
cIuunu UoIombInnn. In !ovIsfn Ioro, o. 25, uIcIombro uo l994.
COTTHII! y SchIffrIn lcoms. MouIncIon unn frnnsformncIon on In
cuIfurn. Iuonos AIros InIuos, l996.
HI!!ICHA!S, Hormnnn y WnIfor, MonIkn lIuIforos. Iosmouor
nIunu on In orIforIn. Infoquos InfInonmorIcnnos uo In nuovn foorn
cuIfurnI. IorIn !nngor VorIng IorIn, l994.
IC!IHA!T, !onnIu. II cnmbIo cuIfurnI on Ins socIounuos InuusfrIn
Ios nvnnznuns. MnurIu SIgIo XXI, l99l.
JA!AMI!!O, Ann Mnrn. MnrgInnIIunu y uoIIncuoncIn on oI MouoIIn
rocIonfo. Infro Io ImngInnrIo y Io ronI. In SomInnrIo Acforos !rbn
nos y Iroyocfos uo UIuunu. MouoIIn UororncIon !ogIon, l994.
JIMIO, MIrInn !oIunn, IsmnoI. !ns sombrns nrbIfrnrIns. Snnfnfo uo
Iogofn !nIvorsIunu ncIonnI, l996.
!IUHI!, orborf lcom.. UuIfurn oIfIcn y uomocrnfIzncIon. UhI
Io UIncso, l98?.
________Ior quo In oIfIcn yn no os Io quo fuo` In !ovIsfn Ioro
29. Snnfnfo uo Iogofn, Ioro or UoIombIn, l996.
________!n oIfIcn uobo y uouo rorosonfnr Io socInI` In os Snn
fos, MnrIo lcooru. Quo quoun uo In rorosonfncIon oIfIcn` Argon
fInn uovn SocIounu, l992.
!IVIST!A!SS, UInuuo. AnfrooIogn osfrucfurnI. Iuonos AIros !nI
vorsIfnrIn, l968.
!OOO, InfrIcIn. !n vIun uInrIn usos y cosfumbros. In HIsforIn uo
AnfIoquIn. Jorgo OrInnuo MoIo, Irocfor. MouoIIn SurnmorIcnnn,
l988.
!IIZ I !A !OUHI, InbIo. II nnnIIsIs cuIfurnI nIIcnuo n In cIoncIn
oIfIcn.
MAYO! MO!A, AIborfo. IfIcn y rouucfIvIunu on AnfIoquIn. IromIos
ncIonnIos.
_______IfIcn, frnbnjo y rouucfIvIunu on AnfIoquIn. Snnfnfo uo Iogo
fn, Torcor Munuo, l989.
25l
MIISTI!IO I ISA!!O!!O IUOMIUO. UIuunuos y cIuunun
nn. !n oIfIcn urbnnn uoI snIfo socInI. Snnfnfo uo Iogofn l995.
A!AJO, CIorIn y VIIIn, Mnrfn. Infro !ucos y Sombrns. IsncIo y o
IfIcns urbnnns on MouoIIn. UororncIon !ogIon, MouoIIn, l99?.
A!AJO, CIorIn. TonuoncIns orgnnIznfIvns on In cIuunu uo MouoIIn.
In Uoyunfurn SocInI, o. 5, uIcIombro uo l99l, Snnfnfo uo Iogofn,
IouosnrroIIo.
________ MouoIIn on zonns lMonogrnfns. MouoIIn, UororncIon !o
gIon, l992.
O!TIZ, UnrIos MIguoI. II sIcnrInfo on MouoIIn onfro In vIoIoncIn oI
fIcn y oI crImon orgnnIznuo. In !ovIsfn AnnIIsIs IoIfIco o. l4, Io
gofn III!I, l990.
IA!AUIOS, Mnrco. !rbnnIzncIon, Isfnuo y oIfIcn, nofns roIImInnros
nrn In InvosfIgncIon hIsforIcn. In Ionsnr In cIuunu. CIrnIuo InbIo,
VIvIoscns Iornnnuo lcomIInuoros. Snnfnfo uo Iogofn Torcor Mun
uo IuIforos, l996.
________ Infro In IogIfImIunu y In vIoIoncIn. UoIombIn l8?5l994. Snn
fnfo uo Iogofn ormn, l995.
IIUA!T, nnIoI. Irosonfo, nsnuo y fufuro uo In vIoIoncIn. In !ovIs
fn AnnIIsIs IoIfIco. Iogofn, III!I, !.., o. 30 lIno.Abr./l99?.
II!IZ, Iogo, Mojn, Mnrco !nuI. o cnIIos, nrchos, gnIInuns y oscuo
Ins. Snnfnfo uo Iogofn UIno, l996.
!ATIOII, !uIs. IfIcn, vIoIoncIn y sogurIunu cIuununnn. Incuonfro
uo rofIoxIon. WnshIngfon, fobroro uo l996 ncIonos !nIuns. UrImon
urbnno y vIoIoncIn. In !n munuo on rocoso uo urbnnIzncIon. In
formo munuInI sobro nsonfnmIonfos humnnos l996. Snnfnfo uo Io
gofn. Torcor Munuo IuIforos, l996.
!IC!I!!O U!!Z, !ossnnn. In In cnIIo ofrn voz. !ns bnnuns IuonfIunu
urbnnn y usos uo comunIcncIon. MoxIco ITISO, l995.
!IYIS, UnfnIInn. VIun socInI y cofIuInnn on MouoIIn. In HIsforIn uo
MouoIIn, VoI II. Jorgo OrInnuo MoIo, Irocfor, MouoIIn, Surnmo
rIcnnn, l996.
252
________Asocfos uo In vIun socInI y cofIuInnn uo MouoIIn. l890l930.
Snnfnfo uo Iogofn.
!IUO, Joso Mnrn. UrImon y jusfIcIn on AmorIcn !nfInn. MoxIco, SIgIo
XXI ouIforos.
!OJAS, UnrIos Iuunruo. !n vIoIoncIn IInmnun IImIozn socInI. Snnfnfo
uo Iogofn, UIno, l994.
!O!, Mnry. !n oIfIcn uo l946 n l958. In HIsforIn uo AnfIoquIn.
Jorgo OrInnuo MoIo, Irocfor. MouoIIn, SurnmorIcnnn, l988.
SA!AZA!, AIonso y JnrnmIIIo, Ann Mnrn. SubcuIfurns uoI nnrcofrnfI
co. Snnfnfo uo Iogofn UIII, l992.
SA!AZA!, AIonso. o nncImos n'somIIIn. Iogofn UIno, l990.
SA!AZA!, AIonso y UnrvnjnI, !uz IIIy. !n gonosIs uo Ios InvIsIbIos. !o
Infos sobro In sogunun fununcIon uo MouoIIn. Snnfnfo uo Iogofn
Irogrnmn or In Inz, l996.
SA, !ucInno. !n oxrosIon oIfIcn uo Ins orgnnIzncIonos socInIos,
unn fonuoncIn uo roconsfruccIon uo Ins rncfIcns oIfIcns. In uo
vos movImIonfos oIfIcos. Infro oI sor y oI uosoncnnfo. MouoIIn
IIU, l996.
SATOS, Ionvonfurn. Townru n ow Uommon Sonso. ow York
!oufIougo, l995.
_______ Isfnuo orocho y !uchns SocInIos. Snnfnfo uo Iogofn I!SA,
l99l.
_______ IIurnIIsmo JuruIco, oscnIns y bIfurcncIon. In Uonfoxfo y
UonfIIcfo. Snnfnfo uo Iogofn Torcor Munuo IuIforos, l99?.
SUHMITT, UnrI. II Uoncofo uo Io IoIfIco. MnurIu AIInnzn IuIforInI,
l99l.
Socrofnrn uo IIonosfnr SocInI, Inor, UororncIon !ogIon. IngnosfIco
SocInI uo MouoIIn. MouoIIn AIcnIun uo MouoIIn, l996.
SomInnrIo uo HIsforIn uo Ins monfnIIunuos y roIIgIon on oI MoxIco
coIonInI. Infro oI Incor uo ocnr y oI nfnn uo normnr. MoxIco, Jon
qun MorfIz, l98?.
253
SIIT, !Ichnru. II uocIIvo uoI hombro ubIIco. InrcoIonn, Iu. Io
nnsuIn, l9?8.
SI!!AO, InrIquo. Insnyos uo IIIosofn IoIfIcn. MouoIIn IS,
l99?.
TO!!AII, AInIn. !o rofour uo I'ncfour. Inrs Inynru, l984. . l09.
_______ SocIoIogn uo In nccIon. InrcoIonn ArIoI, l969.
!!III, Mnrn Torosn. UrIsIs oIfIcn y gobornnbIIIunu on UoIombIn.
In uovos movImIonfos oIfIcos onfro oI sor y oI uosoncnnfo. Mo
uoIIn InsfIfufo IouInr uo UnncIfncIon, l99?.
_______ !n forrIforInIIunu uo Ios confIIcfos y In vIoIoncIn on AnfIoquIn.
In CobornncIon uo AnfIoquIn. !onIIunu SocInI. Tomo II, MouoIIn,
l990.
_______ II mnIosfnr on In rorosonfncIon oIfIcn on In UoIombIn uo
hoy. In !ovIsfn IsfuuIos IoIfIcos. MouoIIn InsfIfufo uo IsfuuIos
IoIfIcos. !nIvorsIunu uo AnfIoquIn, juIIo uo l995.
VI!SQ!IZ, InbIo. UIuunu y InrfIcIncIon SnnfIngo uo UnII, !nIvor
sIunu uoI VnIIo, l996.
VI!!ICAS, !ucoIIy. IrnccIonos y cIIonfoIns. !os nrfIuos oIfIcos on
MouoIIn. MouoIIn UororncIon !ogIon, l994.
WIIIII!, Wornor. !n cuosfIon uo In IuonfIunu. !os nIomnnos on
Iuron. InrcoIonn AIfn, l98?.

You might also like