Rwnania klasy Fuchsa i problem Sturma-Liouvillea

Definicja:
Rwnanie

+ = 0 nazywamy rwnaniem klasy Fuchsa ma

skooczon liczb punktw osobliwych regularnych
1
,
2
, ,

oraz z= .

Zauwamy, e =

1
()
;
1
;
2
(;

)
i =

22
()
;
1
2
;
2
2
(;

)
2
speniaj te warunki.
Rozkadamy funkcje () i () na uamki proste
=

<1
, =

2
+

<1

<1

lim

= 0

= 0

<1


Szukamy rozwizania w otoczeniu punktu

w postaci: =

)
:
<0

+ ( + 1)(

)
:;2

<0
+

:;1

<0

<0

+

2
+

= 0

<1

<0

wspczynnik przy (

)
;2
wynosi
0
1 +
0

+
0

= 0 ,
0
0

2
+

1 +

= 0 rwnanie wskanikowe dla

zauwaamy, e

= lim

) ,

= lim

2
()
szukamy rwnania wskanikowego dla = podstawiamy =
1

+
1

+
1

= 0

2
=
1

2
2
+

3
=

4
+

2
3

4
+ 2
1

3
+
1

+
1

= 0

+
2
1

= 0
=
2
1

2
=

= lim
0
= 2 lim
0
1

= 2 lim

= 2

<1

= lim
0

2
= lim
0
1

= lim

2
=

+ lim

<1

<1
=

<1

+ lim
z
z c
j

z
j
z
k

k<0
n
j<1
=

<1
lim
z
z c
j
+ c
j
z
j
n
j<1
+

<1
z
j
z
k;1
k
k<2
n
j<1
=

<1
+ c
j
z
j
n
j<1

2
+ 1

<1
+

<1
+

<1
= 0 - rwnanie wskanikowe dla =
oznaczmy przez

1,2
()
pierwiastki rwnania wskanikowego dla z
m

1,2
()
pierwiastki rwnania wskanikowego dla =
wtedy ze wzorw Vietea

+
2

= 1

1
()
+
2
()
=

<1
1
1
()

2
()
=

<1
+

<1


1

+
2

<1
+
1
()
+
2
()
= 1

Rozwamy pewne kanoniczne formy rwnao klasy Fuchsa
I . jeden punkt osobliwy
A) niech
1
bdzie punktem osobliwym, wtedy

1

1

1

1
2
+

1

1
= 0,
1
= 0
= nie jest punktem osobliwym a

= 0 b

= 0
2 a
1
= 0 b
1
+ c
1
z
1
= 0 a
1
= 2, b
1
= 0

+
2

1

= 0

=
2

1


ln

= ln
1
2
+

=
1

1
2

=

1

1
+
2


B) niech = - bdzie punktem osobliwym, wtedy
= 0 = 0

= 0
=
1
+
2


II . dwa punkty osobliwe
niech z
1
z = bd punktami osobliwymi
Bez straty oglnoci przyjmujemy, e z
1
= 0

Uzasadnienie:

1

1

1

1
2
+

1

1
= 0

1
= 0
niech =
1

2
+
1
+

+
1
+

2
+
1
= 0

+
1
+

+
1
+

2
+
1
= 0
punktem osobliwym jest = 0

czyli dla z
1
= 0 otrzymujemy rwnanie Eulera

2
= 0
Podstawiamy: =

= ln()

2
+

(1)

) +
1
1

) +
1
(

) = 0

2
+

= 0 /
2

2
+
1
1 +
1
= 0 rwnanie charakterystyczne

1
,
2
pierwiastki rwnania charakterystycznego

=
1

+
2

1

2

=
1

1
+
2

= (
1
+
2
)

1
=
2

= (
1
+
2
ln())

1


III . trzy punkty osobliwe
niech z
1
= 0, z
2
, z = bd punktami osobliwymi
Bez straty oglnoci przyjmujemy, e z
2
= 1

Uzasadnienie:

2
;
2

2
+

2
;
2
2
+

2
;
2
= 0 ,
1
+
2
= 0

+ (

2
;1
)

2
+

2
2
(

2
;1)
2
+

2
;1
= 0
=

2
=

2

1

2

2
=

2

2

1

2
2

2

1

2
2
+

2
1

2

1

2
+

2
2

2
+

2
2
( 1)
2
+

2
1

2
= 0 |
2
2

otrzymujemy rwnanie, w ktrym punkty 0 i 1 s osobliwe

2
1

2
+

2
( 1)
2
+

1
1
= 0
rozwaamy rwnania wskanikowe

2
+
1
1 +
1
= 0 dla = 0

2
+
2
1 +
2
= 0 dla = 1

2
+ 1
1

2
+
1
+
2

1
= 0 dla =

Niech:

1
(0)
= 0 =
1
(1)

1
= 0 i
2
= 0

2
0
= 1
1
(0)
+
2
0
= 1
1
1 = 1
1

1
=

1

= =>
1
(1)
+
2
1
= 1
2

2
1
= 1
2


2
()
=
1

+
2
()
=
1
+
2
1 + = +
2
1

2
= 1 + +

1

=
1
+
2

1

1
=



wtedy otrzymujemy rwnanie hipergeometryczne

+
1 + +
1

1
= 0

+
1 + +
1

1
= 0
gdzie

1
0
= 0
2
(0)
= 1

1
1
= 0
2
(1)
=

1
()
=
2
()
=

W otoczeniu = 0 poszukujemy rozwizania w postaci =

<0

1
;2
<2
+
1:: ;
;1

;1
+

<1

;1

<0
=0

1
;2
<2

1 + +
;1

;2
+

;1
-

= 0

<0

<0

<1

<1
,
< 1

;1
: 2
1
+
0
= 0 =>
1
=

0
: 2
2

1
1 + +
1
+ 2
2

0

1
= 0 =>
2
=
:1 (:1)
2 1:

1
: 6
3
2
2
1 + + + 3
3

2

1
1 + + + 2
2

1
+
1

0
= 0

3
=
:1 :2 :1 (:2)
3! :1 (:2)

0


oglnie

=
:1 :;1 :1 (:;1)
! :1 (:;1)

0
=
()

()

!()

0
, gdzie ()

= + 1 + 1

przyjmijmy
0
= 1
otrzymujemy rozwizanie w postaci szeregu hipergeometrycznego

1
=
()

()

! ()

<0

, < 1
wprowadmy oznaczenie Riemanna dla szeregu hipergeometrycznego
punkty osobliwe
pierwiastki rwnania wskanikowego
pierwiastki rwnania wskanikowego
poszukujemy drugiego rozwizania dla = 0
zauwamy, e dla


czyli dla rozwizao postaci
1
=

(
0
)
:
1

<0
,
2
=

(
0
)
:
2

<0
oraz
punktu
0
= 0 otrzymujemy


widzimy wic, e funkcja
;1

2
() zachowuje si jak pierwsze rozwizanie, czyli ma postad
szeregu hipergeometrycznego
;1

2
= (,

, ; )
aby wyznaczyd wartoci ,

, musimy zobaczyd jak zmieniaj si pierwiastki rwnania

wskanikowego, jeeli rozwizanie wymnoymy przez
;1


1
0 1
( ) ( , , ; ) 0 0 ;
1
f z F a b c z a z
c c a b b

| |
|
= =
|
|

\ .
0
0 0
1 0 1 0
0
( ) ( ) lim ( ) lim( )
k r r
k
z z z z
k
f z A z z f z z z A

+

=
= =

0 1 1
1 0 2 0 2 0
0 0 0 0 0 0
lim ( ) lim lim ( ) lim lim ( ) lim
c c
z z z z z z
f z z A f z z B z f z B


= . = =
1 1 0 1 1 1 1 0
1 0 0 2 0 0
0 0 1 1 1
lim ( ) lim lim , lim ( ) lim lim
c c c c c c
z z z z z z z
z f z z z A z A z f z z z B z B


= = = =
1
2
0 1 0 1 0 1
( ) 0 0 ; 1 0 1 ; 0 0 1 ;
0 1 1 1
1
c
z f z a z c a c z a c z
c a b b c c c a b b c
c c a b b

| |
| | | |
|
| |
= = + = +
|
| |
| |
|
+ +

\ . \ .
\ .
1 1 ( 1) 1 1 ( 1)
1 0 0 2 0 0
lim ( ) lim lim , lim ( ) lim lim
c c a a c c c b b c
z z z z z z
z f z z z A z A z f z z z B z B
+ +

= = = =
1 1 0 0 1 1
1 0 0 2 0 0
1 1 1 1 1 1
lim ( ) lim ( 1) lim( 1) , lim ( ) lim ( 1) lim( 1)
c c c c c a b c a b
z z z z z z
z f z z z A z A z f z z z B z B


= = = =

+ =
+ =
=
= =
1
~
1
~
~
~ ~
2
~
1
~
1
c b b
c a a
b a c b a c
c c c c
1
2
0 1
( ) 0 0 1 ; ( 1, 1, 2 ; )
1 1
c
z f z a c z F a c b c c z
c c a b b c

| |
|
= + = + +
|
|
+
\ .
ostatecznie drugie rozwizanie w otoczeniu = 0 ma postad

2
=
1;
+ 1, + 1,2 ;

Aby znaled rozwizanie w otoczeniu = 1 dokonamy podstawienia = 1 i zauwaymy, e
poszukujemy rozwizao w otoczeniu = 0
1
0 1 1 0 0 1
( ) ( , , ; ) 0 0 ; 0 0 ;1 0 0 ;1
1 1
1
f w F a b c w a w a z a z
c c a b b c a b c b
c c a b b
| |
| | | |
|
| |
= = = =
|
| |
| |
|


\ . \ .
\ .
1 1
1
c c a b c a b c
c a b c
a a
b b

= = + +

czyli
1
= (, , 1 + + ; 1 )

analogicznie


czyli
2
= 1
1;
, , 1 + ; 1

Aby znaled rozwizanie w otoczeniu = dokonamy podstawienia =
1

i zauwaymy,
e poszukujemy rozwizao w otoczeniu = 0

1 1
2
( ) ( 1, 1, 2 ; ) (1 ) ( , ,1 ;1 )
c c
f w w F a c b c c w z F c b c a c a b z

= + + = +
1
1 0 0 1
0 1
1 1
( ) ( , , ; ) 0 0 ; 0 0 ; 0 0 ;
1
1 1
0 1
1 1
( ) 0 0 ;
1
a
f w F a b c w a w a a
z z
c c a b b
c c a b b b c a b c
a
z z
b a c a b c a

| | | |
| |
| |
|
| |
= = = =
|
| |
|
| |
\ .

\ . \ .

| |
|
|
|
|
+
\ .
wyczamy zmienn do potgi a, aby si
wyzerowa pierwszy pierwiastek dla w=0

+ =
=
=
+ = =
a c b
a a
b a c b a c
a b c a b c
1
~
~
~
~ ~
1
~ ~
1
czyli
1
=
1

(, 1 + , 1 + ;
1

)

analogicznie


czyli
2
=
1

, 1 + , 1 +;
1

Zastosowanie szeregu hipergeometrycznego

I. Rwnanie Legendrea
punkty osobliwe regularne: -1,1,

po podstawieniu =
1;
2
punkty osobliwe bd w 0,1,
) ; 1 , 1 , ( ) ;
~
2 , 1
~
~
, 1
~ ~
( ) (
~
1
2
w a b c b b F w w c c b c a F w w w f
b c a
+ + = + + =

0 ) ( ) 1 ( ) ( ' 2 ) ( " ) 1 (
2
= + + z f n n z zf z f z
)
2
1
)( 2 1 ( ) 2 1 ( = w f
dw
d
w f
dz
d
4
1
) 2 1 ( ) 2 1 (
2
2
2
2
w f
dw
d
w f
dz
d
=
0 ) 2 1 ( ) 1 ( ) 2 1 ( ) 4 2 ( ) 2 1 ( ) 4 4 1 1 (
2
2
2
= + + + w f n n w f
dz
d
w w f
dz
d
w w
0 ) ( ) 1 ( ) ( ' )
2
1
)( 4 2 ( ) ( " ) 4 4 (
4
1
2
= + + w f n n w f w w f w w
2 1 ( 1)
"( ) '( ) ( ) 0
( 1) ( 1)
w n n
f w f w f w
w w w w
+
+ + =

+ = + =
=
= = + +
) 1 ( ) 1 ( ) 1 (
1
1 2 1
n n a a n n ab
c
a b b a
2
1 2
1,2
1 2
( 1) 1
1
1 (1 2 )
,
1 2
a a n n
a n a n
n
a
b n b n
+ =
= + =
+
=

= = +

czyli rozwizanie rwnania Legendrea jest postaci









otrzymujemy wielomian Legendrea w jawnej postaci




II. Rwnanie konfluentne
zauwaamy, e rwnanie konfluentne powstaje z rwnania hipergeometrycznego przez
podstawianie =

i przejcie do granicy

Uzasadnienie:
k
k
k
k k
z
k
n n z
n n F z f )
2
1
(
) 1 ( !
) 1 ( ) (
)
2
1
; 1 , 1 , ( ) (
0
+
=

+ =

=
( 1) !
,
( ) ( )( 1) ( 1) ( 1) ( 1) ( 1)
( )!
0,
( )!
(1 ) (1 )( 2) ( )
!
(1) 1(1 1) ( 1) !
k
k
k
k
k
n
k n
n n n n k n n n k
n k
k n
n k
n n n n k
n
n k k

= + + = + + =

>

+
+ = + + + =
= + + =
2 2
0 0
( 1) ! ( )!
1 ( 1) ( )! 1 ( )! !
( ) ( ) ( )
2 2 ( !) ( )!( !)
k
k n n
k k
n
k k
n n k
z n k z n k n
P z
k n k k
= =
+

+
= =

0 ) ( ) ( ) 1 ( ) ( ) 1 (
2
2
= +
(

+ + +
b
w
f ab
b
w
f
dz
d
c
b
w
b a
b
w
f
dz
d
b
w
b
w
b
b
w
f
dw
d
b
w
f
dz
d
) ( ) ( =
2
2
2
2
2
) ( ) ( b
b
w
f
dw
d
b
w
f
dz
d
=
(1 )
( ) "( ) '( ) ( ) 0 |:
a w
w w b f w w c b f w ab f w b
b
+
(
+ + + =
(

2
(1 )
( ) "( ) '( ) ( ) 0 | lim
b
w a w
w f w w c f w a f w
b b

+
(
+ + + =
(

otrzymujemy rwnanie konfluentne

= 0 , ktrego
rozwizaniem w otoczeniu = 0 jest funkcja konfluentna





Uwaga:
za pomoc funkcji konfluentnej moemy wyrazid znane wielomiany:

Laguerrea

stowarzyszony Laguerrea



Hermitea


III. Rwnanie Bessela

poszukujemy rozwizania w postaci
0 0
( ) ( ) ( )
( ) lim ( , , ; ) lim ( , ; )
!( ) !( )
( ) ( 1) ( 1)
zauwaamy, e lim lim 1
k
k k k k
k
b b
k k
k k
k
k k
b b
a b a z z
f z F a b c z F a c z
b k c b k c
b b b b k
b b


= =

= = = =
+ +
= =

) ; 1 , ( ) ( z n F z L
n
=
) ; 1 , (
! !
)! (
) ( z m n F
m n
m n
z L
m
n
+
+
=
2
2
2
2 1
(2 )! 1
( ) ( 1) ( , ; )
! 2
(2 1)! 3
( ) ( 1) ( , ; )
! 2
n
n
n
n
n
H z F n z
n
n
H z zF n z
n
+
=
+
=
0 ) ( ) ( ) ( ' ) ( "
2 2 2
= + + z f n z z zf z f z
) ( ) ( z g e z z f
iz n
=
1
( ) ( ) ( ) ( )
n n iz n iz
f z nz iz e g z z e g z

' ' = +
2 1 1 1
1
"( ) ( ( 1) ) ( ) [ ] ( ) [ ] '( )
( ) '( ) "( )
n n iz n n iz n n iz
n n iz n iz
f z n n z inz e g z i nz iz e g z nz iz e g z
nz iz e g z z e g z


= + +
+
1 1 2 1 2 1 2
2 1 1 2 2
[ ( 1) ] ( ) [ ] ( ) [ ] '( ) [ ] '( )
"( ) [ ] ( ) '( ) ( ) ( ) 0
n n n n n n n n
n n n n n n
n n z inz g z inz z g z nz iz g z nz iz g z
z g z nz iz g z z g z z g z n z g z
+ + + + + + +
+ + + +
+ + + +
+ + + + =
2 1 2 1 1 2
"( ) [(2 1) 2 ] '( ) [ 2 ] ( ) 0 |:
n n n n n n
z g z n z iz g z inz iz g z z
+ + + + + +
+ + + =
podstawiamy = 2

2
=

2
2 ,

2
=

2
(4)




otrzymujemy rozwizanie rwnania Bessela w postaci funkcji konfluentnej
1
1 2 1
2
( ) ( 1 ) ( ) ( ) 0 ( ) ( , 2 1; )
2
n
n
g w g w g w g w F n n w
w w
+
+
'' ' + + = = + +
1
( ) ( , 2 1; 2 ) 2 ! ( )
2
n iz n
n
f z z e F n n iz n J z

= + + =
Niejednorodne rwnanie klasy Fuchsa:

+ =
w otoczeniu z=z
0
funkcja () jest ciga , pozostae zaoenia jak dla rwnania jednorodnego

Wniosek:
CORN=CORJ + CSRN

CORJ:
0
=
1

1
+
2

2

metoda uzmienniania staych CSRN:

() =
1

1
+
2

2

=
1

1
+
1

+
2

2
+
2

damy aby
1

1
+
2

2
= 0

=
1

1
+
1

+
2

2
+
2

wstawiamy pierwsz i drug pochodn:

+
1

+
2

+
2

+ p
1

1
+
2

+
1

1
+
2

2
=

+
1

+
1
+
2

+
2

+
2
+
1

+
2

+
1

+
1

1

+
2

+
2

2

+
2

1
+
2

2
= 0


1
,
2
=

=
;
2

1
,
2

,
2

1
,
2



Np. Rozwi
1. 1 +
2

3 1 +

+ 4 = 1 +
3
|: (1 + )
2

3
1 +

+
4
1 +
2
= 1 +
Podstawiamy:1 + =

1 3

1 + 4

1 = 0

1
2
+

+4

1 = 0

2
4 + 4 = 0
= 2
CORJ:
0
=
2

1
+
2
=
1
(1 +)
2
+
2
(1 +)
2
ln(1 + )

1
,
2
=
1 +
2
1 +
2
ln 1 +
2 1 + 2 1 + ln 1 + + 1 +
= 2(1 + )
3
ln 1 + +(1 + )
3

2(1 +)
3
ln 1 + = (1 + )
3

1
=
(1 + )
2
ln 1 + (1 + )
3

(1 +)
3
=
(1 + )
3
3
ln 1 + +
1
9
(1 + )
3

2
=
(1 + )
2
(1 + )
3
(1 + )
3
=
1
3
(1 + )
3

CSRN:

=
;(1:)
5
3
ln 1 + +
1
9
(1 + )
5
+
1
3
(1 + )
5
ln 1 + =
1
9
(1 + )
5

CORN: =
1
(1 + )
2
+
2
(1 + )
2
ln 1 + +
1
9
(1 + )
5


2.

+ 2

() =

rozwizanie w postaci szeregu =

:
<0

,

+ + 1 + 2

( +)

<0
-
:;1

::1
= 0

<0

1 + 2 = 0 = 0 = 1,
0
0

1
+ 1 + 2 + 1
1
= 0
1
= 0 = 1

;2
= +

+ + + 1

;2
+ ( + + 1)

dla = 1
1
,
2
=

0
2 !
,
2:1
=

;2
2 1 !

1
=
0

2;2
2!
+
1

2
2 +1 !
=

0
<
1
<1

<0
=
1

!
=

<0

<0

drugie rozwizanie
2
() =
1

,
1
-
2
=

2
=

2
=
;

2


1
,
2
=

;
2

( 1)

;
(2 +2)
4
2
=
+ 1 + 1
2
3
=
1

1
=

1
2
1

2
=
1
4

2

2
=

2
=
2
=
1
2

2
(
1
2
)
CORN: =
1

+
2

1
4

1
4

+
1
8

Zagadnienie Sturma-Liouvillea

Definicja :
Zagadnieniem Sturma-Liouvillea nazywamy rwnanie rniczkowe postaci

+ + = 0 , , ,
gdzie ,

, , s cige na , oraz , 0 () 0
z warunkami brzegowymi.

1
+
2

= 0
1
+
2

= 0
gdzie
1
2
+
2
2
> 0
1
2
+
2
2
> 0

Niech =

Wtedy rwnanie rniczkowe przyjmuje postad =

Definicja :
Wartoci wasn operatora (operatora Sturma-Liouvillea) nazywamy kad wartod ,
dla ktrej zagadnienie Sturma-Liouvillea ma nietrywialne (niezerowe) rozwizania.
Funkcj wasn dla wartoci wasnej operatora nazywamy nietrywialne rozwizanie
zagadnienia Sturma-Liouvillea odpowiadajce wartoci .

Np. Znajd wartod wasn i funkcj wasn zagadnienia

+ = 0, 0, 1 0 = 0 1 = 0

=

, = 1


I. = 0 = +
= 0 + = 0 = 0
II. > 0, rwnanie charakterystyczne :
2
+ = 0
1,2
=
=

+
;
= cos + sin
= 0 sin = 0
0 = ,
:

=
2

2

= sin
III. < 0

2
+ = 0
1,2
=
=
;
+
; ;

0 = + 0 =
;
+
; ;

=
;

; ;
= 0 => = = 0
Odp. Wartoci wasn zagadnienia jest

=
2

2
,
:
, a funkcj wasn odpowiadajc

jest

= sin

Definicja:
Mwimy, e operator jest hermitowski
() () ()

= () () ()

, gdzie , () s funkcjami
okrelonymi na *a,b+, w szczeglnoci mog to byd funkcje wasne operatora .

Uwaga: przedzia okrelonoci funkcji moe byd (, ).
Twierdzenie:
Operator Sturma- Liouvillea jest hermitowski.

Dowd:
rozwamy dowolny operator =

+ oraz rwnanie
= ()
obliczamy
() () ()

= ()

+ =

()

+ ()

+ ()

analogicznie
() () ()

= ()

()

()

czyli
() () ()

-*

std warunkami hermitowskoci s

()

= 0

= 0
po przemnoeniu rwnania przez () i podstawieniu = , = ()
oraz wykorzystaniu warunku hermitowskoci

= () otrzymujemy
zagadnienie Sturma-Liouvillea

+ + = 0

+, + - = 0
namy teraz warunki brzegowe

1
+
2

= 0
1
+
2

= 0

1
+
2

= 0
1
+
2

= 0
i sprawdmy pierwszy warunek hermitowskoci

()

= 0

()

() = 0
1
2
0

2
() i

2
()
wtedy

() =

2
()

2
() = 0
2
2
= 0 = 0 i = 0
wtedy

() = 0
analogicznie dla
2

widzimy wic, e naoenie warunkw brzegowych prowadzi do spenienia pierwszego warunku
hermitowskoci operatora Sturma-Liouvillea

Twierdzenie:
Wartoci wasne operatora Sturma- Liouvillea s rzeczywiste, a funkcje wasne odpowiadajce
rnym wartociom wasnym, s ortogonalne na *a,b+ z wag (), tzn.

()

= 0

Dowd:

()

()

+
+

zauwamy, e warunek ,

-|

= 0 jest pierwszym warunkiem

hermitowskoci operatora Sturma-Liouvillea, std

()

= 0
Dla n=m

()

= 0

Dla nm

()

= 0

()

= 0

Klasyfikacja zagadnieo Sturma-Liouvillea:

1. zagadnienie S-L jest regularne > 0 > 0 (pene warunki brzegowe)

2. zagadnienie S-L jest osobliwe = 0 = 0 0 0

Warunki brzegowe dla = = zastpujemy wymaganiem skooczonoci

,, -.

3. zagadnienie S-L jest okresowe = > 0

Warunki brzegowe zastpujemy rwnoci =

.

Twierdzenie:
Jeeli zagadnienie Sturma-Liouvillea jest regularne, to wartoci wasne s dyskretne i mona je
uporzdkowad w cig rosncy
1
<
2
<. . . <

<. . . taki, e

= , a jednej wartoci
wasnej odpowiada tylko jedna funkcja wasna.

Wniosek:
Funkcje wasne regularnego zagadnienia S-L tworz cig funkcji ortogonalnych.

Twierdzenie:
Jeeli
1
,
2
, . s funkcjami wasnymi regularnego zagadnienia S-L oraz f i f s kawakami
cige w [a,b] i

,
to szereg

()

<1
jest zbieny do funkcji () w kadym punkcie cigoci f oraz
do
1
2

+
+

() w kadym punkcie niecigoci f.

Dowd:
pomijamy

Np.
Rozwio w szereg funkcji wasnych zgadnienia

+ = 0 z warunkami (0) = (1) = 0

funkcj = 1 , ,0,1-

z poprzedniego przykadu wiemy, e wartoci wasne s postaci

=
2

2
,
:
, a funkcj
wasn odpowiadajc

jest

= sin
1 sin =
1
0
1
1

cos
0
1
+
1

1 2 cos =
1
0

=
1

2
1 2 sin ( )
0
1

3

0
1
=
2 1 1

3
=
0, = 2
4
(2 + 1)
3

3
, = 2 + 1


2
=
1
0
1
2
(
1
2
sin 2 )
0
1
=
1
2

=
0, = 2
8
(2 + 1)
3

3
, = 2 + 1

() i () s cige w (0,1) 1 =
8
(2:1)
3

3
sin( (2 + 1))

<0


Funkcja Greena

Rozwamy niejednorodne zagadnienie Sturma-Liouvillea postaci
= ,
gdzie jest operatorem Sturma-Liouvillea na [a,b], z warunkami brzegowymi

1
+
2

= 0
1
+
2

= 0
gdzie
1
2
+
2
2
> 0
1
2
+
2
2
> 0


Zakadamy, e funkcja
()
()
rozwija si w szereg funkcji wasnych operatora
()
()
=

()

<1

gdzie > 0

s funkcjami wasnymi .

Niech dla

2
=

, wtedy ukad

()

jest unormowanym ukadem funkcji

wasnych operatora oraz
()
()
=

()

<1

gdzie

Niech rozwizanie () bdzie postaci
=

<1

Wyliczamy wspczynniki

()

<1

<1

<1
|

()

()

<1

<1

<1

wiemy, e

() jest funkcj wasn operatora , czyli

()

<1

1
0
dla =

rwnanie jest sprzeczne jeli

0 (brak rozwizania) i nieoznaczone,

jeli

= 0 (nieskooczenie wiele rozwizao)

2
0
dla

<1

()

<1
()

<1

Definicja:
Funkcj Greena dla niejednorodnego zagadnienia Sturma-Liouvillea postaci
= ,
nazywamy funkcj , =

<1
, gdzie

s wartociami wasnymi, a

unormowanymi funkcjami wasnymi operatora .

Wniosek:
Rozwizanie niejednorodnego zagadnienia S-L z funkcj Greena , jest postaci
= ,

funkcja Greena dla niejednorodnego S-L
Np.
1. Znajd funkcj Greena dla ''( ) ( ) ( ) z warunkami: y(0) = 0 i y(1) = 0 [0,1]
( ) ''( ), 1, ( ) 1, ( ) - ( )
Znajdujemy wartosci wlasne operatora i funkcje wlasne
y ''( )
n n n
y x y x f x x
y x y x r x g x f x
x y

+ = e
= = = =
+
2
0
1 2
1 1 2
2
1,2
1 2
1 2
( ) 0 rwnanie charakterystyczne r 0
I. 0 , ( ) ( )
0 i 0 = ( ) 0 rozwizanie trywialne
II. 0 , 0, r
( )
0
n n
n
x
n n
n
n n n
x x
n
x
y x C C x e
C C C y x
r
y x C e C e
C C

= + =
= = +
= + =
< + = =
= +
= +
1 2
2 1 1
1
2
1,2
1 2
2
i 0
C ( ) 0
C 0 ( ) 0 rozwizanie trywialne
III. 0 , 0, r i
( ) sin cos
0
n n
n n
n
n n n
n n n
C r C e
C C e e
y x
r
y x C x C x
C






= +
= =
= =
> + = =
= +
=
1
2 2
i 0=C sin
,n
( ) sin ,
n n
n
n
n
n
y x n x
t
t
t
+
=
= e
=
1 1
2 1
0
0 0
2 2
1
1 cos 2 1 1 1
sin sin 2 |
2 2 4 2
( ) 2 sin
sin sin
( , ) 2
1
2. Znajd rozwizanie ''( ) ( ) z warunkami (0) 0, (1) 0, x [0,1]
( ) ''( ), 1, ( ) 1
n
n
n x
n xdx dx n x
n
x n x
n x n t
G x t
n
y x y x x y y
Ly x y x r x
t
t t
t
| t
t t
t

= = =
=
=

+ = = = e
= = =
} }

1 1
2 2 2 2
1 1
0 0
1
0
2 2 2 2 2 2
1 1
, ( ) -
sin sin sin
( ) 2 ( ) 2 sin
1 1
sin 1 sin ( 1)
2 [ cos sin | ] 2
1 1
n n
n
n n
g x x
n x n t x
y x t dt t n tdt
n n
x t x
n t n t
n n n n n
t t t
t
t t
t t
t t
t t t t t

= =

= =
=
= = =

= =


} }

Twierdzenie:
Funkcja Greena dla niejednorodnego zagadnienia SL spenia rwnanie
, , =
gdzie jest delt Diraca

Dowd:
=
, ,

= ()

z wasnoci Diraca
= =

std
, , =

Np.
1. Wylicz funkcj Greena dla zagadnienia () + () = 0 z warunkami (0) = 0 i (1) = 0
() = (), = 1, () = 1, ,0,1-

2
, , = ( ) (0, ) = 0, (1, ) = 0
I. 0 < = 0

2
, + , = 0

2
+ 1 = 0
1
,
2
=
(, ) =
1
() +
2
()
0 =
2
()
(, ) =
1
()
II. < 1
(, ) =
3
() +
4
()
(1, ) =
3
()sin1 +
4
()cos1

3
() =

4
1
1

czyli (, ) =

1
, 0 <

4

1
1
, < < 1

2
, , = |
:
;

(, )
;
:
, = 1 | lim
0
+

:
;

Zakadamy, e (, ) jest ciga ze wzgldu na x, wtedy
lim
0
+

,
<:
+

,
<;
= 1

, =

1
, 0 <

4

1
1
, < 1

lim
0
+

4
(sin +
1
1
cos + ) +
1
cos( ) = 1

4
+
1
1
+
1
= 1

1
=
4
(
1
1
)

1
=
4
()
sin(;1)
1

cos ;1 ;sin ;1
1
= 1

4
=
1
1
=

1
=
sin(;1)
1

, =
sin 1
1
, 0 <
(1 )
1
, < 1


2. Korzystajc z funkcji Greena rozwi () + () = z warunkiem 0 = (1) = 0
korzystamy z funkcji Greena z poprzedniego przykadu
z symetrii funkcji Greena ze wzgldu na obie zmienne mamy , =
sin 1;
1
, 0 <
(1;)
1
, < 1

= , =
sin 1
1

0
1
0
+
1
1

1

=
=
sin 1
1
+

0
sin
1
sin 1
1

=
=

= 1

= =
= + = +
sin(1 ) =
=

= 1

= sin(1 ) = cos(1 )
=
= 1 cos 1 = cos 1 + sin(1 )
=
sin 1
1
, + -
0

sin
1
, 1 + sin 1 -

1
=
=
sin 1
1
+
sin
1
1 1 sin 1
=
1
1

sin 1
1

sin
1
+
1
1
+
sin 1
1
=
1 + 1
1
=
1 +
1
=
1
1
=

1


Wielomiany ortogonalne

Rozwaamy problem Sturma-Liouvillea, w ktrym funkcjami wasnymi s wielomiany

,
gdzie

jest operatorem S-L dla xe[a,b], xe [a,b] : r(x)>0 oraz W
n
(x) jest wielomianem stopnia n

|: (())

()

wtedy odpowiednie funkcje musz speniad warunki
jest wielomianem stopnia 0,
jest wielomianem stopnia 1,
jest wielomianem stopnia 2

Uwaga:
Po dokonaniu transformacji xax+b, c+d do wyznaczenia pozostaj pierwiastki (x) oraz
wspczynniki w |(x).

Sprawdzamy warunek hermitowskoci

()

()

=
= (

+ *

+ *

+ ()

()

+
+ *

+ ()()

()+

()()

+
+ *

+ ()()

()+

()

0 = ,

+
+ *

()+ ,

()

-
wystarczy, e bd spenione warunki

= 0 = 0

= |:
=

()
()

Rozwaamy przypadki

I. = 1 + 1 , ,1,1-

0
+
1

1 + (1 )
=
+ 1
1 +

+ 1
1
= (1 + )
:1
+(1 )
:1

niech
1
= ( + + 2) i
0
=
otrzymujemy = 1 +
:1
(1 )
:1

sprawdzamy warunki 1 1 = 0 i 1 1 = 0 , ktre s spenione dla , > 1

dla , > 1 otrzymujemy funkcj wagow
= (1 + )

(1 )

i wielomiany wasne

,
() nazywane wielomianami Jacobiego

dla = =
1
2
otrzymujemy funkcj wagow
=
1
1
2

i wielomiany wasne

;
1
2
,;
1
2
() nazywane wielomianami Czebyszewa

dla = = 0 otrzymujemy funkcj wagow
= 1
i znane wielomiany wasne

0 ,0
() wielomiany Legendrea

II. = , 0

0
+
1

0
+
1

=

sprawdzamy warunki 0 0 = 0 i lim

=0, ktre s spenione dla

0
> 0 i
1
< 0
niech
0
= 1 + , = 0,1,2

1
= 1
wtedy =
1:

;

otrzymujemy funkcj wagow
=

;

i wielomiany wasne

nazywane wielomianami Laguerea dla s=0,1,2

III. = 1 (, )

0
+
1
=
0
+

1
2

2

=

1
2

2

sprawdzamy warunki lim
;
= 0 i lim

() = 0, ktre s spenione dla

0
= 0 i

1
< 0
niech
0
= 0,
1
= 2
wtedy =
;
2

otrzymujemy funkcj wagow
=
;
2

i wielomiany wasne

() nazywane wielomianami Hermitea

(
2

2
+
1
+
0
)

"

1
+
0

()
porwnujc wspczynniki przy

otrzymujemy
2
1
1
=

= (
2
+
1

2
)

() ,, -

,
()
( + + + 1) ( + 1)

(1 )

,1,1-

()
2

(1
2
)
;
1
2

,1,1-

() ( + 1) 1 ,1,1-

()

;
,0, )

() 2

;
2

(, )
Wniosek:
Wielomianowe funkcje wasne zagadnienia Sturma-Liouvillea tworz ukad ortogonalny.
Np. Wyprowad wzory rekurencyjne dla wspczynnikw wielomianu Czebyszewa

0
= 0 jest punktem regularnym rwnania Czebyszewa

wypiszmy te postaci rwnao rniczkowych, ktrych rozwizaniami s odpowiednie wielomiany

,
()
1
2

+ + 2 +

+ + + +1 = 0

()
1
2

+
2
= 0

()
1
2

+ + 1 = 0

()

+ + 1

+ = 0

()

+2 = 0
szukamy rozwizania w postaci
=

<0

( 1)
;2

<2

= 0

<0

<1

<2

:2
+ 2 + 1

1 +
2

1
+
0

2
+
1

2
= 0

<2

<0

2
2 +
3
6 +
:2
+2 + 1

<2

1
1
2
+
0

2
= 0

2
=
1
2

2
,
3
=

1
1
2
6
,
:2
=

2

2
( + 2)( +1)

2
=
(1)

2
(2)
2

2
(2 2)
2

2

0
2 !
, 1

2:1
=
(1)

2
(2 +1)
2

2
(2 1)
2
(
2
1)
1
2 + 1 !
, 1
zauwamy, e w zalenoci, czy n jest parzyste i 2 > , czy nieparzyste i 2 +> , wspczynniki
parzyste
2
= 0 albo nieparzyste
2:1
= 0, czyli jedno z rozwizao jest wielomianem stopnia n

przykadowo dla n=0 rozwizanie dla
0
= 1 i
1
= 0 wynosi
0
= 1
dla n=1 rozwizanie dla
0
= 0 i
1
= 1 wynosi
1
=

Twierdzenie:
Jeli
0
,
1
, jest ortogonalnym ukadem wielomianw na *a,b+ z wag (), to:

<

= 0

Dowd:
funkcj

rozwijamy w szereg wielomianw ortogonalnych

<0

()
()

<0

()

() =

<0

<0

= 0

Twierdzenie:
Wielomiany ortogonalne

() speniaj zalenod rekurencyjn

:1

;1
= 0

Dowd:
dobieramy wspczynniki

tak, aby wielomian

:1

by stopnia co najwyej n
wtedy
:1

<0
|

, = 1, , |

:1

<0
, = 1, ,

,
() + 1 + + + 1 2 + +
:1
,
* 2 + + + 1 (
2

2
)
+
2 + + + 3
2 + +
+

,
+ 2 +
+ (2 + + + 2)
;1
,
() = 0

()
:1
2

+
;1
= 0

() + 1
:1
2 + 1

+
;1
= 0

() + 1
:1

+ 2 1

+ +
;1

= 0

()
:1
2

+ 2
;1
= 0

poniewa wielomian

jest stopnia +1, to

= 0 dla < 1
czyli

= 0 dla < 1, a std

:1

+
;1

;1

podstawmy

=
;1

Definicja:
Funkcj tworzc dla ukadu wielomianw ortogonalnych

() nazywamy funkcj (, )
tak, e
, =

<0

()

Np. Wyprowad funkcj tworzc dla wielomianw Czebyszewa

niech , =

<0
)

oraz
0
= 1,
1
=
wielomiany Czebyszewa speniaj relacj rekurencyjn

:1
2

+
;1
= 0 |

<1

:1

<1

<1

+
;1

<1

= 0

:1

<1

=
2
+
3

2
+ =
1

2

2
+
3

3
+ =
1

, , 1-

;1

<1

= +
1

2
+
2

3
+ = (, )
1

, 1 2 , 1 + , = 0
, =
1
1 2 +
2


Analogicznie wyprowadzamy funkcje tworzce dla pozostaych wielomianw

,
()
, =

= 2
;;

;1
1 +
;
(1 + + )
;
<0
,
gdzie = 1 2 +
2

()
, =

()

<0
=
1
1 2 +
2

()
, =

=
1
1 2 +
2

<0

()
, =

<0

=

;
1;
(1 )
:1

()
, =
1
!

=
2;
2

<0




Np. Wyprowad wzr rekurencyjny dla

()
1
1 2 +
2
=

()

<0

1 =

<0
2

:1
+

()
:2

<0

<0

1 =

<0
2
;1

+
;2
()

<2

<1

1 =
0
+
1
2
0
+

2
;1
+
;2

<2

0
= 1

1
= 2
0
=

= 2
;1

;2
, 2


Wniosek:
Jeeli (, ) jest funkcj tworzc dla ukadu wielomianw

, to

=
1

, |
<0

=
1

(, )

:1

<

Dowd:

traktujemy jako wspczynnik w rozwiniciu Taylora funkcji (, )

Definicja:
Wspczynnikiem unormowania dla wielomianu ortogonalnego

() nazywamy liczb

= ,

-
2

Np. Oblicz wspczynnik unormowania dla wielomianw Hermitea.

2;
2
2
=
1
!

<0

1
!

<0
|
;
2
|

;


;
2
:4;2
2
=
1
!

1
!

:

;
2

<0

<0

2
2

;(;2)
2
=
1
!
2

2

;
2

<0

= 2
=

2
2

;
2
=
1
!
2

2

<0

;


2
2
!
=
1
!
2

2

<0

<0

!
=
1
!
2

! =

Analogicznie obliczamy wspczynniki unormowania dla pozostaych wielomianw

Wspczynnik unormowania

,
()
2
::1
2 + + + 1
+ + 1 ( + + 1)
! ( + + + 1)

()

2
, 0
, = 0

()
2
2 + 1

()

( + + 1)
!

() 2

!
Twierdzenie: wzr Rodriguesa
Jeeli ukad wielomianw ortogonalnych jest ukadem funkcji wasnych zagadnienia S-L w
postaci

"
+

, dla , , > 0, to

1
()

-
Dowd:
zauwamy, e jeeli =

(), gdzie

() jest dowolnym wielomianem stopnia

k, to

=
;1

+
;1

+
;1

=
= 1
;2

+
;1

+
;1

=

=
;1
1

..1

..1

+
..2

.. ;1
=
=
;1

:1

gdzie
:1
() jest wielomianem stopnia k+1
korzystajc z tego spostrzeenia n-krotnie dla
0
= 1 otrzymujemy

=
;

pokaemy, e wielomiany

() dane wzorem Rodriguesa s ortogonalne z wag ()

niech <

= 0

Np. Za pomoc wzoru Rodriguesa wygeneruj 3 pocztkowe wielomiany Hermitea

wielomiany Hermite

a s okrelone dla , z wag =

;
2
i = 1

0
=
0

2
1
;
2
=
0


;
2

0
2
=

;

0
= 1
0
= 1

1
=
1

2

;
2

=
1

2
2
;
2
= 2
1

2 = 4
1
2

;
2

2
=

;
1

;
2

1
2

;
2
= 4
1
2

;
2

+
1
2

;
2

;
= 4
1
2

2


1
= 1
1
= 2

2
=
2

2

;
2

=
2

2
2
;
2
+ 4
2

;
2
= 2
2
(1 + 2
2
)


8 = 4
2
2

;
2
(1 4
2
+ 4
4
) =

;
4
2
2
4

2
+4
;
2

;
=
=

3
3
2

;
2

1
2

;
2
= 4
2
2
4

3
2

;
2

+ 4
3
2

;
2

;
= 4
2
2
2

2
= 1
2
= 2(2
2
1)

Wniosek:
Wielomiany ortogonalne mona generowad z ukadu wielomianw 1, ,
2
,
3
, procedur
ortonormalizacji Gramma-Schmida zgodnie z relacj

gdzie
,
=
0,
1, =


Np. Metod ortonormalizacji wyznacz 3 pierwsze wielomiany Legendrea

wielomiany Legendrea s okrelone na *-1,1+ z wag r(x)=1.

0
=
0
1 ,
0
0
2
20:1
=
0
2

1
;1
=
0
2

1
;1
= 2
0
2

0
= 1
0
= 1

1
=
1
+
1

1
1
+
1
1
;1
=
1

2
2
1
;1
+
1

1
;1
= 2
1
= 0
1
= 0
2
21:1
=
1
2

1
;1
=
1
2

1
;1
=
2
3

1
2

1
= 1
1
=

2
=
2

2
+
2
+
2

1
2

2
+
2
+
2
1
;1
=
2

3
3
1
;1
+
2

2
2
1
;1
+
2
|
1
;1
=
2
2
3
+ 2
2
= 0
2
=
1
3

2


2

2
+
2
+
2
1
;1
=
2

4
4
1
;1
+
2

3
3
1
;1
+
2

2
2
|
1
;1
=
2
3

2
= 0
2
= 0
2
22:1
=
2
2

1
;1
=
2
2
,
4

2
3

2
+
1
9
-
1
;1
= ,
2
5

2
3

2
3
+
2
9
-
2
2

2
=
2
3

2
=
2
3

2
9


Twierdzenie:
Jeeli
0
,
1
, jest ukadem wielomianw ortogonalnych na *a,b+ z wag > 0 oraz
() jest cakowalna z kwadratem na *a,b] i

,
to szereg

<0

() jest zbieny wedug rednich do funkcji ,

gdzie zbienod wedug redniej oznacza
lim

(),

<0
-
2
1
;1
= 0
Dowd:
niech

2
= (),

<0
-
2

szukamy takich wartoci

, = 1, , , aby wyraenie

2
byo jak najmniejsze

2
=

(),

<0
-
2

=
= 2 (),

<0
-

() =

= 2

<1
=
= 2, ()

2
= 0

=
()

czyli

<0
jest najlepszym przyblieniem funkcji f(x) wedug redniej.

Twierdzenie: nierwnod Bessela
()
2

<0
, ,
gdzie

jest wspczynnikiem unormowania wielomianu

()

Dowd:
(),

<0
-
2

0
()
2

<0
+

<1

<1
0
()
2

<0

2
<0

Twierdzenie:
Ukad wielomianw ortogonalnych jest zupeny w przestrzeni funkcji, ktre s cakowalne
z kwadratem po przemnoeniu przez ().

Twierdzenie: rwnod Parsevala
()
2
=

<0

Dowd:
()
2
=

()

()

()

<0

<0

=
=

;
()

<0

<0
=
= 2

<0


Np. Rozwio = 1
2
w szereg wielomianw Czebyszewa.
=
1
1
2
, 1,1

1
1
2
1
2

=
0 > 2

2
= 0
0 = 1

4
= 2
1
;1

dla = 0 2 1
2
=
<
<
1
0
= 2 cos
2
=
1
2
2 + |

2
0

2
0
=

2

dla = 2 2 1
2
2
2
1
1
0
= 2 cos
2
(2 sin
2
1) =

2
0
sin
2
2

2
0

2
=
=
1
2

1
4
4 |

2
0
=

4


dla = 0 2
1
1;
2
1 = 2|
1
0
=
1
0

dla = 2 2
1
1;
2
2
2
1
2
= 2 (2 sin
2
1)
2
= ( +
1
4
4)
0

2
0
=

2
1
0

=
= 0
1
2
= 1 0
= 2
1
2
> 2 0

1
2
=
1
2

0

1
2

2
()