A escala pentatnica o guru dos improvisadores. E no difcil de descobrir o
motivo pelo qual todo mundo usa e abusa dessa escala: ela fcil de fazer e fcil de aplicar. H umas dcadas atrs, alguns msicos faturaram milhes apenas tocando essa escala. Hoje no mais to fcil de se ficar rico tocando escala pentatnica, afinal qualquer msico iniciante j aprende a utilizar essa escala (e geralmente passa o resto da vida fazendo s isso).
O conceito muito simples: a escala pentatnica maior um apanhado de notas da escala maior. Sabemos que a escala maior possui 7 notas. A escala pentatnica escolheu 5 dessas notas e criou uma outra escala. Quando a escala maior deixa de ter 7 notas e passa a ter 5, recebe o nome de Penta, tipo o Brasil quando ganhou a copa do mundo pela 5 vez, recebeu o ttulo penta, t ligado?!
Ok, essa escala no tem nada a ver com futebol, nem com ttulos; mas convenhamos, ela motivo de festa. A escala pentatnica possui notas que quando tocadas geram uma melodia agradvel, mesmo que seja s a prpria execuo da escala pra cima e pra baixo. Isso facilita a vida de todo mundo! Basta decorar a escala pentatnica e, quando voc for improvisar uma msica na tonalidade maior, em vez de "elaborar" uma frase com a escala maior voc toca a escala pentatnica que j sucesso garantido! A escala pentatnica tocada de trs para frente legal, de frente pra trs tambm legal, do meio pro fim, do fim pro incio, do incio pro meio, legal, legal, legal.
Muito bem, se voc nunca ouviu a escala pentatnica na vida, v at um teclado ou piano e toque as teclas pretas uma aps a outra. Esse o som de uma escala pentatnica. Existem muitos desenhos para escalas pentatnicas; esse exemplo das teclas pretas foi apenas um que facilita a observao por ser bem prtico. Se voc no tem um teclado, no se desespere, j iremos explicar detalhadamente como se forma essa escala.
A escala pentatnica pode ser maior ou menor. A pentatnica maior contm 5 notas da escala maior, e a pentatnica menor contm 5 notas da escala menor. Um desenho para a pentatnica de D maior pode ser:
A escala pentatnica to comum na msica ocidental, que enraizou profundamente em nossas mentes. Uma sucesso de cinco sons diferentes dentro de uma oitava ou padro de sons que utilizado em uma infinidade de canes tradicionais e que faz parte de nosso instinto rtmic Formao das Pentatnicas
Extraido do meu livro : AS ESCALAS E OS ACORDES NA GUI TARRA E NO VI OLO AS ESCALAS PENTATNICAS Quando falamos sobre a Formao da Musica Ocidental acabamos mencionando a Escala Pentatnica , por ser to antiga e to importante para as Culturas Orientais que cuja musica antecede a Ocidental. Sabemos inclusive que na antigidade os Persas se utilizavam , e os Hindus ainda hoje se utilizam de estruturas de Escalas de 5 notas ( sons ) , ou seja , Escalas Pentatnicas ou Pentafnicas ( Penta = 5 , Fnica = som ) que acabam determinando a sonoridade da Musica destes Povos . Poderia citar aqui varios nomes e estruturas delas , entretanto , isto deve ser estudado na area de " Escalas Exticas " . seguir veremos o formato de Escala Pentatnica mais conhecida , que j era utilizada pelos Chineses e Orientais h 5 mil anos atras e que se baseia no principio da Formao do Circulo de Quintas.
A FORMAO DA ESCALA PENTATNICA A Escala Pentatnica qual trataremos aqui aquela que se forma naturalmente partir do Circulo das Quintas. Se observarmos o Circulo no sentido horrio ou ante - horrio, notaremos que a cada 5 nomes de notas forma-se uma Escala Pentatnica em uma nova tonalidade diferente da anterior, porm obviamente , mantendo -se a mesma Estrutura Intervalar. Vejamos:
Da nota C ( do ) at E ( mi ) no sentido horrio temos as notas constituintes da Pentatnica na tonalidade natural ,sendo: C G D A E ( Do Sol R La Mi ) colocando na ordem consecutiva, fica ; Do R Mi Sol La - seguir temos ; G D A E B (Sol R La MI Si ) que a Pentatnica na tonalidade de Sol (G) que na ordem consecutiva ,fica; Sol La Si R Mi , depois temos; D A E B F# ( Re La Mi Si Fa# ) em ordem consecutiva ,fica: Re Mi Fa# La Si ....e assim por diante. Podemos fazer tambm no sentido ante horrio e obteremos as seqncias das outras Tonalidades. Ento podemos observar que a estrutura Intervalar da Pentatnica se encontra dento da Escala Maior suprimida de duas (2) notas, ou seja:
* Portanto a Escala Pentatnica uma Escala Maior sem a 4 ( quarta justa ) e a 7 ( stima maior) que acaba determinando a sua sonoridade ou o seu resultado meldico, que inconfundvel. Quando ouvimos um Solo ou Melodia tocado(a) em qualquer instrumento ou cantado(a) por qualquer voz humana , de imediato percebemos que se trata dela ,at porque da segunda metade ( anos 50 ) do sculo 20 at hoje , parece ter sido a Escala mais tocada e ouvida , por conta da musica que esta na Mdia , principalmente por ser bsica no Blues , no Rock e at no Pop ..................
TABELA DA ESCALA PENTATNICA NAS 12 TONALIDADES ( Estrutura Intervalar = T 2 3 5 6 )
MODOS DA ESCALA PENTATNICA * Agora precisamos visualizar a Escala Pentatnica no Brao -Escala ( Fingerboard) da Guitarra ou do Violo ,antes porm no podemos nos esquecer que toda Escala possui suas respectivas Inverses (" Modos ") .Ento, nos resta saber como so estas Inverses na Escala Pentatnica . Vamos tomar a Escala Penta em "D" como modelo para as demais. Vejamos:
* At aqui temos as 5 inverses bsicas da Escala Pentatnica , partindo da Tnica ( Do ) , entretanto na pratica do dia-a -dia , esta Escala foi convencionada tomando como primeira inverso a nota " La " como Tnica , muito provavelmente por causa da sua utilizao que normalmente entendida como Escala Menor no Blues , no Rock ,..etc..... importante notar tambm que cada uma destas Inverses se encontram dentro dos Modos da Escala Maior que relacionaremos seguir na disposio das Inverses conforme o usual.
A PENTATNICA E SUAS INVERSES - Vamos agora relacionar as digitaes da Escala Pentatnica e suas inverses no brao da Guitarra ( ou Violo) ,porm esclarecendo ao mesmo tempo que as inverses por conveno possuem nomes os quais j esto incorporados na didtica da Guitarra e de outros instrumentos. Sendo:
* Estes Modos da Pentatnica so fundamentais para desenvolvermos Melodias e Solos no dia-a -dia da Musica Pop em geral , principalmente tudo aquilo que esta relacionado ao Blues e ao Rock.
A ESCALA PENTATNICA COM " BLUE NOTE " : A ESCALA DO BLUES E DO ROCK
- Vimos como as Inverses da Pentatnica se formam partir do Circulo das Quintas formando suas respectivas ( 12 ) tonalidades e depois cada uma delas se invertem (da mesma maneira que a Escala Maior e seus respectivos Modos ) e que por conveno possuem os nomes: Penta 1 ( que se refere primeira inverso e se encontra dentro do Modo Elio), Penta 2 ( que se refere segunda inverso e coincide com o Modo Jnio ) ,..etc...No Blues e no Rock e at mesmo no Pop a Escala Pentatnica bsica , podemos dizer fundamental ,entretanto costuma-se inserir ela , mais uma nota cromtica que chamamos de "Blue Note" a tornando uma Escala Hexafnica ( escala de seis sons). A "Blue Note"(Bn) um intervalo de 4# ou 5b se a considerarmos na Penta 1 (T 3b 4 4# 5 7) e que bviamente vai assumindo outros nomes de Intervalo , na medida em que se faz as Inverses. - Vejamos seguir as Digitaes das Inverses da Pentatnica com Blue Note no brao da Guitarra e do Violo -
*Conforme podemos observar acima , nas Inverses da Pentatnica a " Blue note" (Bn) assume cada inverso um novo intervalo obviamente , assim sendo , temos:
AS BLUES NOTES " OCORRENTES " E A ESCALA DE BLUES DE 7 NOTAS NOS E.U.A. * Quero lembrar que tanto no Blues quanto no Rock , ocorrem outras notas cromticas ou diatnicas que poderamos chamar de : " Blues Notes Secundarias ou Ocorrentes " ( ? ). No estou aqui afirmando um conceito oficial , entretanto ao tocarmos temas e solos de " BLUES" , percebemos claramente como essas Notas aparecem , tanto em condio Cromtica ou Diatnica em relao s notas da Pentatnica . Por exemplo , tomando a Penta 1 como referncia temos : T 3b 4 4# 5 7b , ento poder surgir notas de acrscimo , como: 2 , 3 , 6 , 7 * Podem tambm surgir outras estruturas de Escalas Pentatnicas , como a chamada" Penta 6" usada por alguns guitarristas ,cujos Intervalos so : T 3b 4 5 6 * A Escala de Blues ( com 7 notas ) que considerada por alguns como a " verdadeira" , que tem como Intervalos , o seguinte : T 2 3b 3 5 6 7b Formao das Pentatnicas
Extraido do meu livro : AS ESCALAS E OS ACORDES NA GUITARRA E NO VIOLO AS ESCALAS PENTATNICAS Quando falamos sobre a Formao da Musica Ocidental acabamos mencionando a Escala Pentatnica , por ser to antiga e to importante para as Culturas Orientais que cuja musica antecede a Ocidental. Sabemos inclusive que na antigidade os Persas se utilizavam , e os Hindus ainda hoje se utilizam de estruturas de Escalas de 5 notas ( sons ) , ou seja , Escalas Pentatnicas ou Pentafnicas ( Penta = 5 , Fnica = som ) que acabam determinando a sonoridade da Musica destes Povos . Poderia citar aqui varios nomes e estruturas delas , entretanto , isto deve ser estudado na area de " Escalas Exticas " . seguir veremos o formato de Escala Pentatnica mais conhecida , que j era utilizada pelos Chineses e Orientais h 5 mil anos atras e que se baseia no principio da Formao do Circulo de Quintas.
A FORMAO DA ESCALA PENTATNICA A Escala Pentatnica qual trataremos aqui aquela que se forma naturalmente partir do Circulo das Quintas. Se observarmos o Circulo no sentido horrio ou ante - horrio, notaremos que a cada 5 nomes de notas forma-se uma Escala Pentatnica em uma nova tonalidade diferente da anterior, porm obviamente , mantendo -se a mesma Estrutura Intervalar. Vejamos:
Da nota C ( do ) at E ( mi ) no sentido horrio temos as notas constituintes da Pentatnica na tonalidade natural ,sendo: C G D A E ( Do Sol R La Mi ) colocando na ordem consecutiva, fica ; Do R Mi Sol La - seguir temos ; G D A E B (Sol R La MI Si ) que a Pentatnica na tonalidade de Sol (G) que na ordem consecutiva ,fica; Sol La Si R Mi , depois temos; D A E B F# ( Re La Mi Si Fa# ) em ordem consecutiva ,fica: Re Mi Fa# La Si ....e assim por diante. Podemos fazer tambm no sentido ante horrio e obteremos as seqncias das outras Tonalidades. Ento podemos observar que a estrutura Intervalar da Pentatnica se encontra dento da Escala Maior suprimida de duas (2) notas, ou seja:
* Portanto a Escala Pentatnica uma Escala Maior sem a 4 ( quarta justa ) e a 7 ( stima maior) que acaba determinando a sua sonoridade ou o seu resultado meldico, que inconfundvel. Quando ouvimos um Solo ou Melodia tocado(a) em qualquer instrumento ou cantado(a) por qualquer voz humana , de imediato percebemos que se trata dela ,at porque da segunda metade ( anos 50 ) do sculo 20 at hoje , parece ter sido a Escala mais tocada e ouvida , por conta da musica que esta na Mdia , principalmente por ser bsica no Blues , no Rock e at no Pop ..................
TABELA DA ESCALA PENTATNICA NAS 12 TONALIDADES ( Estrutura Intervalar = T 2 3 5 6 )
MODOS DA ESCALA PENTATNICA * Agora precisamos visualizar a Escala Pentatnica no Brao -Escala ( Fingerboard) da Guitarra ou do Violo ,antes porm no podemos nos esquecer que toda Escala possui suas respectivas Inverses (" Modos ") .Ento, nos resta saber como so estas Inverses na Escala Pentatnica . Vamos tomar a Escala Penta em "D" como modelo para as demais. Vejamos:
* At aqui temos as 5 inverses bsicas da Escala Pentatnica , partindo da Tnica ( Do ) , entretanto na pratica do dia-a -dia , esta Escala foi convencionada tomando como primeira inverso a nota " La " como Tnica , muito provavelmente por causa da sua utilizao que normalmente entendida como Escala Menor no Blues , no Rock ,..etc..... importante notar tambm que cada uma destas Inverses se encontram dentro dos Modos da Escala Maior que relacionaremos seguir na disposio das Inverses conforme o usual.
A PENTATNICA E SUAS INVERSES - Vamos agora relacionar as digitaes da Escala Pentatnica e suas inverses no brao da Guitarra ( ou Violo) ,porm esclarecendo ao mesmo tempo que as inverses por conveno possuem nomes os quais j esto incorporados na didtica da Guitarra e de outros instrumentos. Sendo:
* Estes Modos da Pentatnica so fundamentais para desenvolvermos Melodias e Solos no dia-a -dia da Musica Pop em geral , principalmente tudo aquilo que esta relacionado ao Blues e ao Rock.
A ESCALA PENTATNICA COM " BLUE NOTE " : A ESCALA DO BLUES E DO ROCK
- Vimos como as Inverses da Pentatnica se formam partir do Circulo das Quintas formando suas respectivas ( 12 ) tonalidades e depois cada uma delas se invertem (da mesma maneira que a Escala Maior e seus respectivos Modos ) e que por conveno possuem os nomes: Penta 1 ( que se refere primeira inverso e se encontra dentro do Modo Elio), Penta 2 ( que se refere segunda inverso e coincide com o Modo Jnio ) ,..etc...No Blues e no Rock e at mesmo no Pop a Escala Pentatnica bsica , podemos dizer fundamental ,entretanto costuma-se inserir ela , mais uma nota cromtica que chamamos de "Blue Note" a tornando uma Escala Hexafnica ( escala de seis sons). A "Blue Note"(Bn) um intervalo de 4# ou 5b se a considerarmos na Penta 1 (T 3b 4 4# 5 7) e que bviamente vai assumindo outros nomes de Intervalo , na medida em que se faz as Inverses. - Vejamos seguir as Digitaes das Inverses da Pentatnica com Blue Note no brao da Guitarra e do Violo -
*Conforme podemos observar acima , nas Inverses da Pentatnica a " Blue note" (Bn) assume cada inverso um novo intervalo obviamente , assim sendo , temos:
AS BLUES NOTES " OCORRENTES " E A ESCALA DE BLUES DE 7 NOTAS NOS E.U.A. * Quero lembrar que tanto no Blues quanto no Rock , ocorrem outras notas cromticas ou diatnicas que poderamos chamar de : " Blues Notes Secundarias ou Ocorrentes " ( ? ). No estou aqui afirmando um conceito oficial , entretanto ao tocarmos temas e solos de " BLUES" , percebemos claramente como essas Notas aparecem , tanto em condio Cromtica ou Diatnica em relao s notas da Pentatnica . Por exemplo , tomando a Penta 1 como referncia temos : T 3b 4 4# 5 7b , ento poder surgir notas de acrscimo , como: 2 , 3 , 6 , 7 * Podem tambm surgir outras estruturas de Escalas Pentatnicas , como a chamada" Penta 6" usada por alguns guitarristas ,cujos Intervalos so : T 3b 4 5 6 * A Escala de Blues ( com 7 notas ) que considerada por alguns como a " verdadeira" , que tem como Intervalos , o seguinte : T 2 3b 3 5 6 7b