ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Σπουδές στον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό

Ενότητα 33. Δημιουργία και εξέλιξη Ευρωπαϊκών

Κοινοτήτων
Καθηγητής : Νίκος Γιαννής

Εργασία της φοιτήτριας Θεανώς Πασχάλη με θέμα:

«Αναλύστε γιατί ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος αποτέλεσε ορόσημο και
σημείο καμπής για το σύστημα των κρατών στη Δυτική Ευρώπη και
προσδιορίστε ποιοί παράγοντες κατέστησαν δυνατή τη δρομολόγηση
της ολοκλήρωσης στη Δυτική Ευρώπη»

Κομοτηνή Νοέμβριος 2007

1
 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή Σελ. 3
Ενότητα 1 . Η συμβολή του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου στο σύστημα
κρατών στην Ευρώπη Σελ. 4
Ενότητα 2. Οι παράγοντες που συνέβαλαν στην δρομολόγηση της
ολοκλήρωσης στην Δυτική Ευρώπη Σελ. 7
Συμπεράσματα Σελ. 12
Βιβλιογραφία Σελ. 13

Εισαγωγή

2
 Στην εργασία αυτή θα προσπαθήσουμε να δείξουμε αρχικά πως ο Β’ Παγκόσμιος
Πόλεμος αποτέλεσε σημείο καμπής για το σύστημα κρατών στην Δυτική Ευρώπη. Το 1945
η Ευρώπη ήταν καταρρακωμένη από κοινωνικής, οικονομικής και θεσμικής πλευράς. Ο
εθνικισμός έδειξε την άσχημη πλευρά του, η οικονομία κατέρρευσε, η Γερμανία
αποτελούσε ακόμα μια σημαντική απειλή ενώ το σύστημα των εθνικών κρατών είχε
καταρρεύσει. Το σημαντικότερο όμως γεγονός ήταν ότι τα κέντρα την πολιτικής δύναμης
για πρώτη φορά μεταφέρονται έξω από τα ευρωπαϊκά σύνορα. Η ανάδυση των δύο νέων
υπερδυνάμεων, των Η.Π.Α. και της Σοβιετικής Ένωσης έχει πλέον συντελεστεί.
Όλα τα παραπάνω βοήθησαν έτσι ώστε να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις εκείνες
που θα φέρουν τους Ευρωπαίους πιο κοντά στη θεμελίωση του οράματος για μια ενωμένη
Ευρώπη. Η επιθυμία για ειρήνη, η διάθεση λύσης του Γερμανικού προβλήματος, οι
πολιτικές δυνάμεις της Χριστιανικής Δημοκρατίας και η οικονομική ανάκαμψη από το
Σχέδιο Μάρσαλ το 1947, έφεραν την Ευρώπη απέναντι στην ανάγκη δημιουργίας θεσμών
που αποτέλεσαν τους παράγοντες που συνέβαλαν στην δρομολόγηση της ολοκλήρωσης στη
Δυτική Ευρώπη. Οι σημαντικότεροι από αυτούς είναι ο Οργανισμός Ευρωπαϊκής
Οικονομικής Συνεργασίας, το Συμβούλιο της Ευρώπης και η Ευρωπαϊκή Κοινότητα
Άνθρακα και Χάλυβα

Ενότητα 1

3
 Η συμβολή του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου στο σύστημα κρατών στην Ευρώπη

Ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος αποτέλεσε ορόσημο στην ευρωπαϊκή ιστορία. Άφησε την

Ευρώπη διαλυμένη κοινωνικά , οικονομικά και θεσμικά. Οι δημόσιοι θεσμοί, που ως
μέλημά τους είχαν την παροχή βασικών κοινωνικών αγαθών, πλήγηκαν ανεπανόρθωτα και
μαζί με αυτούς η υποδομή και οι συγκοινωνίες. Στις νικήτριες χώρες εξασθένησαν οι
διοικητικοί θεσμοί, ενώ στις ηττημένες είχαν εν μέρει αντικατασταθεί από δυνάμεις και
θεσμούς κατοχής.
Εξάλλου στις χώρες που βίωσαν την ναζιστική κατοχή και ανέπτυξαν αντιστασιακά
κινήματα, αναπτύχθηκε μια τέτοια πολιτική ιδεολογία που ερχόταν σε αντίθεση με την
μέχρι τότε κυρίαρχη έννοια της ταύτισης με το εθνικό κράτος και τα σύμβολά του.1 Αυτό
συνέβη γιατί ο εθνικισμός που αρχικά θεωρήθηκε ως δημιουργική και απελευθερωτική
δύναμη από τον 19ο αι., έδειξε το άσχημο πρόσωπό του. Η αγριότητα των Γερμανικών
επελάσεων στα κράτη της Ευρώπης μετέτρεψε τον εθνικισμό σε μία κίνηση επικράτησης
του δυνατότερου, σε μια επίδειξη δύναμης και καταστροφής .2
Η ευρωπαϊκή οικονομία είχε καταρρεύσει από τις πολεμικές δαπάνες. Η βιομηχανική
και η αγροτική παραγωγή μειώθηκαν στο μισό. Οι ολέθριες δημοσιονομικές επιπτώσεις του
Β’ Παγκοσμίου πολέμου ανάγκασαν τις κυβερνήσεις να προσφύγουν στον δανεισμό, στην
αύξηση των φόρων και της σταδιακής κυκλοφορίας πληθωριστικού χαρτονομίσματος. Έτσι
το δημόσιο χρέος των εμπόλεμων χωρών πήρε τρομακτικές διαστάσεις έχοντας ως άμεση
συνέπεια την οικονομική κατάρρευση και την υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου των
πληθυσμών. Η Ευρώπη ήταν γεμάτη ερείπια και της αναλογούσαν οι βαρύτερες θυσίες με
κυριότερη αυτή των τριάντα πέντε εκατομμυρίων νεκρών. Αρκετές πόλεις όπως το
Βερολίνο, η Βουδαπέστη και η Κολωνία είχαν ισοπεδωθεί σε ποσοστό 80% . Πολλές ήταν
και οι έμμεσες απώλειες, όπως η μείωση των γεννήσεων και η αύξηση της θνησιμότητας
λόγω της περιορισμένης διατροφής. 3
Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφερθεί ότι άλλαξε ριζικά και ο πολιτικός χάρτης της
Ευρώπης. Μετά τον πόλεμο ολόκληρη η ήπειρος αλλά και η Γερμανία χωρίζεται στα δύο.
Όπως είχε πει και ο Winston Churchill, ένα «σιδηρούν παραπέτασμα» χώρισε την Ανατολή

1
Λάβδας, Κ., Ευρωπαϊκά Ιδεολογικά Ρεύματα κατά το β΄μισό του 20ου αι. και τη Μετα-σοβιετική Περίοδο. Δημουργία
και εξέλιξη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, τ.β’ , Πάτρα 2002, σελ. 23,24
2
Henig, S.,Η ενοποίηση της Ευρώπης. Από τη διχόνοια στην ομόνοια, Πάτρα 2002, σελ.12
3
Bernstein, S., - Milza, P. ,Ιστορία της Ευρώπης, Από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στα Ευρωπαϊκά Κράτη 5ος – 18ος
αιώνας, Αλεξάνδρεια, 1997,Αθήνα σελ. 171,173

4
από τη Δύση. Στη Δυτική Ευρώπη οι διακυβερνητικές σχέσεις ήταν ομαλές σε σχέση με την
Ανατολή. Αυτό συνέβη γιατί στις περισσότερες χώρες της Δύσης θεσπίστηκαν φιλελεύθερα
δημοκρατικά συστήματα με παρόμοιες πολιτικές ιδέες ενώ στην Ανατολή επικρατούσε το
σοβιετικό καθεστώς καταστολής. Κύριο μέλημα των δυτικών κρατών ήταν η προστασία
τους από την κομμουνιστική απειλή γιατί η Σοβιετική Ένωση πέρα από την σημαντική
αύξηση της επιρροής της στο εσωτερικό της Ευρώπης, υποστήριζε και τα κομμουνιστικά
κόμματα και σε άλλες χώρες όπως στην Ιταλία και την Γαλλία.4 Η σημαντικότερη κοινή
απειλή ήταν ο κομμουνισμός. Έτσι τα δυτικοευρωπαϊκά κράτη συμμετείχαν στην
στρατιωτική συμμαχία γνωστή ως Βορειοατλαντικό Σύμφωνο. (ΝΑΤΟ) 5.
Η ανησυχία για το μέλλον της Γερμανίας ήταν κοινή σε όλη την Ευρώπη. Έχοντας
πρωταγωνιστήσει σε μια σειρά πολέμων ακόμα και ηττημένη, παρέμενε η ισχυρότερη
Ευρωπαϊκή χώρα. Ακόμα και το «σιδηρούν παραπέτασμα» που την χώρισε στα δύο, δεν
ήταν αρκετό για να λύσει το «Γερμανικό πρόβλημα». Η Γαλλία και η Βρετανία ήρθαν για
δεύτερη φορά σε δίλημμα όπως και το 1919, να συγκρουστούν ή να συμβιβαστούν με τη
Γερμανία.6
Η Ευρώπη από στρατιωτικής πλευράς ήταν εξαρτημένη από τους απελευθερωτές της
και έχασε και την πολιτική της υπεροχή. Τα ευρωπαϊκά κράτη έχασαν τον έλεγχο των
ξένων εδαφών τους λόγω της δικής τους εσωτερικής κατάρρευσης και των νέων
ιμπεριαλιστικών τάσεων που ευνοήθηκαν από τις νέες υπερδυνάμεις. Η απώλεια των
κτήσεων είχε σημαντικό αντίκτυπο στις εγχώριες οικονομίες της Βρετανίας, της Γαλλίας ,
του Βελγίου , της Ολλανδίας και της Πορτογαλίας..7
Τα εθνικά κράτη ήταν ανήμπορα να καλύψουν της βασικές απαιτήσεις που μπορεί
να έχει ένα μέλος μιας οργανωμένης κοινωνίας. Για παράδειγμα δεν μπορούσαν να
εξασφαλίσουν την προστασία από εξωτερικούς παράγοντες ούτε ακόμα και την σωστή και
εύρυθμη λειτουργία τους .8 Έτσι ανίκανα πλέον να εξασφαλίσουν μόνα τους την άμυνα και
την συντήρησή τους , εξαρτώνται πλέον από τους απελευθερωτές τους και γίνονται στόχος
του ανταγωνισμού ανάμεσα στους δύο νέους πόλους της διεθνούς ζωής, τις Ηνωμένες
Πολιτείες και την Σοβιετική Ένωση. Εξάλλου το σύστημα που βασίστηκε στην κυριαρχία

4
Nugent, N., Πολιτική και Διακυβέρνηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Σαββάλας, Αθήνα 2004, σελ. 49
5
ο.π. σελ. 41
6
Henig, S.,Η ενοποίηση της Ευρώπης. Από τη διχόνοια στην ομόνοια, Πάτρα 2002, σελ.14
7
ο.π. σελ. 11
8
Λάβδας, Κ., Ευρωπαϊκά Ιδεολογικά Ρεύματα κατά το β΄μισό του 20ου αι. και τη Μετα-σοβιετική Περίοδο. Δημουργία
και εξέλιξη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, τ.β’ , Πάτρα 2002, σελ. 24

5
των εθνικών κρατών είχε καταρρεύσει. Τα Ευρωπαϊκά κράτη – με εξαίρεση τη Βρετανία τη
Σουηδία και την Ελβετία – έζησαν τη βίαιη ανατροπή των συνταγματικών τους
καθεστώτων ή τη στρατιωτική κατοχή από τον εχθρό.
Για πρώτη φορά στην ιστορία, τα κέντρα της πολιτικής δύναμης έχουν μεταφερθεί
έξω από τα ευρωπαϊκά σύνορα. Δύο νέες δυνάμεις, οι Η.Π.Α. και η Σοβιετική Ένωση,
αρχίζουν να κυριαρχούν στο διεθνή χώρο . Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής ήταν σε
θέση πλέον, να αποτελέσουν τον ρυθμιστή των πεπρωμένων του μισού τουλάχιστον
κόσμου. Ήταν η χώρα που εκτός από την ραγδαία οικονομική ανάπτυξη που είχε από το
1939 και μετά , μονοπωλούσε και τα ατομικά όπλα, υπερέχοντας έτσι αναμφισβήτητα σε
πολεμική δύναμη. Η Σοβιετική Ένωση από την άλλη βγήκε από τον δεύτερο παγκόσμιο
πόλεμο ως η δεύτερη ισχυρότερη δύναμη στον κόσμο έχοντας τον μεγαλύτερο στρατό
ξηράς αλλά και αεροπορία. Διέθετε ορυκτό πλούτο και διεκδικούσε το μεγαλύτερο ποσοστό
παραγωγής πετρελαίου. Παρόλα αυτά οι καταστροφές στην βιομηχανία και την αγροτική
παραγωγή ήταν μεγάλες τόσο που ο ίδιος ο Στάλιν διακήρυξε το 1946 ότι θα χρειαζόταν έξι
χρόνια για την αποκατάσταση των ζημιών. 9
Μετά από αυτήν την πολιτική, κοινωνική, οικονομική και στρατηγική ισοπέδωση,
όλες οι χώρες της Ευρώπης άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι μόνο μια ενωμένη Ευρώπη θα
μπορούσε να αποκαταστήσει τους λαούς και την ειρήνη στην περιοχή .

Ενότητα 2

9
Burns E., Ευρωπαϊκή Ιστορία, Εισαγωγή στην ιστορία και τον Πολιτισμό της νεότερης Ευρώπης, τ.β, Εκδόσεις
Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1983, σελ. 390-391

6
 Οι παράγοντες που συνέβαλαν στην δρομολόγηση της ολοκλήρωσης
στην Δυτική Ευρώπη

Η εσωτερική και πολιτική συγκυρία στα δυτικοευρωπαϊκά κράτη αποτέλεσε ένα

σημαντικό παράγοντα που καθόρισε τις εξελίξεις σχετικά με την ανάδυση των θεσμών
συμφιλίωσης και ευρωπαϊκής συνεργασίας .10 Σχεδόν αμέσως μετά τον πόλεμο, το 1946 ο
Τσόρτσιλ τόνισε την ανάγκη για δημιουργία ενός είδους Ηνωμένων Πολιτειών της
Ευρώπης για την αποφυγή νέων συγκρούσεων. 11 Εξάλλου η αδυναμία των εθνικών κρατών
προετοίμασε το έδαφος για την άφιξη ενός κινήματος που έμεινε γνωστό ως Ευρωπαϊκό
Κίνημα και ανέλαβε την οργάνωση μιας κινητοποίησης με στόχο την ενοποίηση των
κρατών και των λαών της Ευρώπης. Επίσης θα μπορούσε να συμβάλλει θετικά στις σχέσεις
της Ευρώπης με τον υπόλοιπο κόσμο, τις δύο υπερδυνάμεις και τις πρώην αποικίες.
Η Ευρώπη έπρεπε να ενώσει τις δυνάμεις της για να αντιμετωπίσει το «Γερμανικό
πρόβλημα» γεγονός που το συνδέει άμεσα με αυτό που αποκαλούμε «Ευρωπαϊκή Ιδέα».
Από νωρίς έγινε φανερό ότι η Σοβιετική Ένωση δε θα επέτρεπε σε καμία χώρα της
Ανατολικής ή Κεντρικής Ευρώπης να συμμετέχει σε οποιαδήποτε ελεύθερη συνεργασία με
τη Δύση. Η Ενωμένη Ευρώπη όμως δε θα μπορούσε να υφίσταται χωρίς την συμμετοχή της
Δυτικής Γερμανίας. Εξάλλου η νέα απειλή της Σοβιετικής Ένωσης και του Κόκκινου
Στρατού ήταν διάχυτη. Έτσι η ανάγκη της εύρεσης λύσης για το πρόβλημα της Γερμανίας
σε συνδυασμό με την αδυναμία των εθνικών κρατών ήταν κύριοι παράγοντες για την
εξέλιξη της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.12
Η Χριστιανική Δημοκρατία ήταν μια από τις σημαντικότερες πολιτικές δυνάμεις της
εποχής. Μετά τον πόλεμο, τα κόμματα που ανήκαν σε αυτή, είχαν κεντρώες απόψεις και
αποτέλεσαν τον κορμό για τον σχηματισμό σταθερών κυβερνήσεων στις δυτικές χώρες .
Ιδιαίτερη σημασία δινόταν στον κοινωνικό ρόλο του κράτους ενώ μοιράζονταν κοινές
τοποθετήσεις και αξίες . Το κύριο όμως κοινό χαρακτηριστικό τους ήταν η ιδιαίτερη σχέση
που ανέπτυξαν με έναν καθαρά υπερεθνικό πνευματικό θεσμό, αυτόν της Καθολικής
Εκκλησίας. Τα χριστιανοδημοκρατικά κόμματα ήταν αυτά που αναγνώρισαν την ανάγκη
για κεντρική παρέμβαση, με σκοπό την κοινωνική και οικονομική ευημερία.13

10
Λάβδας, Κ., Ευρωπαϊκά Ιδεολογικά Ρεύματα κατά το β΄μισό του 20ου αι. και τη Μετα-σοβιετική Περίοδο. Δημουργία
και εξέλιξη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, τ.β’ , Πάτρα 2002, σελ. 27
11
Ιωάκειμίδης Π., Ευρωπαϊκή Ένωση στο Θέματα Ιστορίας, Ο.Ε.Δ.Β. , Αθήνα, 2002, σελ.161
12
Henig, S.,Η ενοποίηση της Ευρώπης. Από τη διχόνοια στην ομόνοια, Πάτρα 2002, σελ.15
13
Henig, S.,Η ενοποίηση της Ευρώπης. Από τη διχόνοια στην ομόνοια, Πάτρα 2002, σελ.27

7
 Ήδη όμως οι ΗΠΑ, βλέποντας την επικράτηση της Σοβιετικής Ένωσης σε
ανατολικές ευρωπαϊκές χώρες, διέκριναν έναν κίνδυνο αποσταθεροποίησης των
καθεστώτων στην Δυτική Ευρώπη από τις οικονομικά εξαθλιωμένες μάζες. Έτσι το 1947 ο
Υπουργός Εξωτερικών Στρατηγός Μάρσαλ, εξήγγειλε ένα σχέδιο οικονομικής
ανασυγκρότησης της Ευρώπης. Σύμφωνα με το σχέδιο αυτό η αμερικανική κυβέρνηση θα
χορηγούσε δωρεάν κεφάλαια και μακροπρόθεσμα δάνεια στα κράτη της Ευρώπης
προσβλέποντας από τη μια στην βιωσιμότητα των ευρωπαϊκών οικονομιών και από την
άλλη στην καθοδήγησή τους . Τον Ιούλιο του 1947 έγινε μια πρώτη συνδιάσκεψη στο
Παρίσι σχετικά με αυτό, όπου συμμετείχαν οι υπουργοί εξωτερικών της Γαλλίας , της
Βρετανίας και της Σοβιετικής Ένωσης. Η τελευταία κράτησε μια αρνητική στάση και
απέρριψε την προϋπόθεση που είχε θέσει η αμερικανική κυβέρνηση για συντονισμένη
απορρόφηση των δανείων μέσα στα πλαίσια ενός προγράμματος που ήταν κοινό για όλες
τις χώρες. Η Σοβιετική Ένωση διέκρινε σε αυτή την προϋπόθεση, την πρόθεση των ΗΠΑ
για την αποδυνάμωση της οικονομικής κυριαρχίας των αποδεκτών των κεφαλαίων και των
δανείων. Αρκετές ανατολικές χώρες συντάχθηκαν στο πλευρό της Σοβιετικής Ένωσης ενώ
άλλες διαχώρισαν τη θέση τους. Τελικά το σχέδιο αυτό συνέβαλε καταλυτικά στην
διαίρεση της Ευρώπης σε δύο οικονομικούς συνασπισμούς.
Λίγες μέρες μετά πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι διεθνής συνδιάσκεψη όπου
συμμετείχαν οι χώρες της δυτικής Ευρώπης που αποδέχτηκαν την οικονομική βοήθεια από
την Αμερική που έμεινε γνωστή ως Σχέδιο Μάρσαλ. Στην διάσκεψη αυτή αποφασίστηκε η
ίδρυση ενός οργανισμού που θα συντόνιζε την απορρόφηση των κεφαλαίων. Έτσι τελικά το
1948 υπογράφηκε από 16 ευρωπαϊκά κράτη η ιδρυτική συνθήκη του Οργανισμού
Ευρωπαϊκής Οικονομικής Συνεργασίας (Ο.Ε.Ο.Σ.) που τον Σεπτέμβριο του 1961
αντικαταστάθηκε από τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης. Ιδιαίτερης
σημασίας ήταν η πρόθεση του ΟΕΟΣ για τη δημιουργία ζώνης ελεύθερου εμπορίου η οποία
θα ήταν απαλλαγμένη από δασμούς και περιορισμούς και θα κάλυπτε ολόκληρο τον
δυτικοευρωπαϊκό χώρο. Ο οργανισμός όμως δεν μπόρεσε να πετύχει τον στόχο του αυτό
και έτσι εκδηλώθηκε η αδυναμία του να συμβάλλει στην οικονομική ολοκλήρωση της
Δυτικής Ευρώπης.
Η οικονομική εξάρτηση της δυτικοευρωπαϊκών χωρών από τις ΗΠΑ, δεν στάθηκε
εμπόδιο για ορισμένα τμήματα των αντίστοιχων εθνικών ελίτ να δραστηριοποιηθούν με

8
 14
σκοπό την διάδοση και υλοποίηση της ευρωπαϊκής ιδέας. Το 1948 σε συνέδριο που
πραγματοποιήθηκε στην Χάγη, 750 εξέχοντες Ευρωπαίοι απαίτησαν από τις κυβερνήσεις
να συγκροτηθεί μία Ευρωπαϊκή Συνέλευση που θα εκλέγεται από τα εθνικά κοινοβούλια
και θα έχει ως σκοπό την οικονομική και πολιτική ολοκλήρωση της Ευρώπης. Τελικά τον
Μάιο του 1949 υπογράφηκε από 10 κράτη της Δυτικής Ευρώπης το καταστατικό ενός
οργανισμού που ονομάστηκε Συμβούλιο της Ευρώπης. Ο οργανισμός αυτός όμως δεν ήταν
σε θέση να πετύχει τους σκοπούς του κυρίως λόγω του ότι η διαδικασία λήψης αποφάσεων
ήταν κατά βάση διακυβερνητική, άρα και αδύναμη. Συνέβαλε όμως καθοριστικά στην
προάσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων με την υιοθέτηση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης
Δικαιωμάτων του Ανθρώπου το 1950 και την έναρξη λειτουργίας της Ευρωπαϊκής
Επιτροπής Δικαιωμάτων του Ανθρώπου . 15
Το 1948 το Βέλγιο, η Ολλανδία και το Λουξεμβούργο σχημάτισαν την Μπενελούξ
που ήταν μια τελωνειακή ένωση. Τρία χρόνια αργότερα , οι χώρες αυτές μαζί με τη Γαλλία,
την Ιταλία και τη Δυτική Γερμανία δημιούργησαν την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και
Χάλυβα, ως κοινή αγορά, που αποτέλεσε ουσιαστικά την αφετηρία της ολοκλήρωσης στην
Δυτική Ευρώπη. Η υπογραφή της Συνθήκης πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι στις 18
Απριλίου 1951. Ήδη από το 1950 ο Γάλλος Υπουργός Εξωτερικών Schuman, εισηγήθηκε
μια ολοκληρωμένη πρόταση στρατηγικής διατυπώνοντας τους στόχους της ολοκλήρωσης
αλλά και τις μεθόδους επίτευξης αυτών. Οι θέσεις αυτές, που μεταφέρθηκαν αυτούσιες στο
προοίμιο της Συνθήκης αναφέρονταν στο ότι α. για να διασφαλιστεί η ειρήνη στην Ευρώπη
πρέπει να οικοδομηθεί μια ευρωπαϊκή ομοσπονδία, β. ότι αυτός ο στόχος θα επιτευχθεί
μέσα από συγκεκριμένα επιτεύγματα τα οποία δημιουργούν μια de facto αλληλεγγύη και γ.
ότι η κοινή διαχείριση της παραγωγής άνθρακα και χάλυβα θα θέσει αμέσως κοινές βάσεις
για οικονομική ανάπτυξη και θα αποτελέσει το πρώτο επίτευγμα στον οικονομικό τομέα.
Η παραγωγή χάλυβα ήταν το κλειδί για την βιομηχανική ανασυγκρότηση και την
οικονομική ανόρθωση των κρατών μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο. Η σωστή διαχείριση
του παραγόμενου προϊόντος από έναν υπερεθνικό οργανισμό συνέβαλε στην οικονομική
ευημερία των λαών της Κοινότητας αποτρέποντας συγχρόνως τις εμπορικές διενέξεις
μεταξύ των κρατών μελών.

14
Στεφάνου, Κ. Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση, Γενικά & Θεσμικά Χαρακτηριστικά μετά τη Νίκαια, τ. Α’ Αντ.Ν. Σάκκουλα,
Αθήνα 1984 σελ. 13-16
15
Nugent, N., Πολιτική και Διακυβέρνηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Σαββάλας, Αθήνα 2004, σελ. 48

9
 Η ίδρυση της ΕΚΑΧ δημιούργησε ένα κλίμα ευφορίας στις ευρωπαϊκές χώρες και
τον Μάιο του 1952 με γαλλική πρωτοβουλία, υπογράφηκε από τα έξι μέλη της πρώτης
Κοινότητας η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Αμυντική Κοινότητα. Σύμφωνα με την συνθήκη
αυτή μπορούσε να δημιουργηθεί ευρωπαϊκός στρατός με τη συγχώνευση των ενόπλων
δυνάμεων των κρατών μελών. Απώτερος σκοπός της συνθήκης ήταν να αποτραπεί η
δημιουργία στρατού στο νεοσύστατο γερμανικό κράτος . Η Κοινότητα όμως απέτυχε στο
έργο της γιατί τελικά το γαλλικό κοινοβούλιο δεν ενέκρινε την διάλυση των γαλλικών
ενόπλων δυνάμεων. Άμεση συνέπεια της αποτυχίας ήταν η συμμετοχή της Δυτικής
Γερμανίας στο ΝΑΤΟ, η παγίωση της αμερικανικής κηδεμονίας στη στρατιωτική
οργάνωση της Δυτικής Ευρώπης και η μη υλοποίηση της συνθήκης για την Ευρωπαϊκή
Πολιτική Κοινότητα.
Οι αποτυχημένες προσπάθειες για πολιτική ολοκλήρωση στη Δυτική Ευρώπη και
από το Συμβούλιο της Ευρώπης και από την Ευρωπαϊκή Αμυντική Κοινότητα δεν είχαν
αρνητικό αντίκτυπο. Σε συνδυασμό με την επιτυχία της ΕΚΑΧ, κατάφεραν να αποδείξουν
ότι πριν την πολιτική θα πρέπει να υπάρχει οικονομική ολοκλήρωση. Άρα πρώτα θα
έπρεπε να δημιουργηθούν θεσμικά μορφώματα που θα εξυπηρετούσαν συγκεκριμένες
οικονομικές ανάγκες .Ήδη στα μέσα της δεκαετίας του ΄50 τα 6 μέλη της πρώτης
Κοινότητας κατάφεραν να ολοκληρώσουν την ανασυγκρότηση της βιομηχανικής τους
βάσης. Διαμορφώθηκε ένα σχετικά ομοιογενές βιοτικό επίπεδο, ενώ υπήρχε και σημαντική
ομοιογένεια των εθνικών τους οικονομιών . Η δομή του εξωτερικού τους εμπορίου
παρουσίαζε σημαντικές ομοιότητες αφού οι εξαγωγές αποτελούνταν από βιομηχανικά
προϊόντα ενώ οι εισαγωγές από καύσιμα και ορυκτά. Κεντρικός στόχος των έξι ήταν η
οικονομική ευημερία και η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου που έπρεπε να πλησιάσει
εκείνο του αμερικανικού λαού.
Θέλοντας να καταλήξουμε πρέπει να αναφέρουμε ότι σύμφωνα με τον Στεφάνου Κ.,
οι υφιστάμενοι θεσμοί και οργανισμοί δεν μπορούσαν να συμβάλλουν πιο πολύ. Έτσι τον
Ιούνιο του 1955 οι Υπουργοί Εξωτερικών των κρατών μελών της ΕΚΑΧ αποφάσισαν την
προώθηση των προσπαθειών για μια Ενωμένη Ευρώπη. Για την πραγματοποίηση αυτής
δεσμεύτηκαν για την ανάπτυξη κοινών θεσμών, την προοδευτική συγχώνευση των εθνικών
οικονομιών , τη δημιουργία κοινής αγοράς και για την προοδευτική εναρμόνιση της

10
κοινωνικής πολιτικής των κρατών. Η ιδρυτική συνθήκη αυτής της Κοινότητας υπογράφηκε
μαζί με αυτή της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας στις 25 Μαρτίου 1957.16

16
Στεφάνου, Κ. Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση, Γενικά & Θεσμικά Χαρακτηριστικά μετά τη Νίκαια, τ. Α’ Αντ.Ν. Σάκκουλα,
Αθήνα 1984 σελ. 17-22

11
Επίλογος

Μέχρι και το 1945 η Ευρώπη υπέφερε από αλλεπάλληλες πολεμικές συγκρούσεις

ενώ ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος την άφησε μέσα στα ερείπιά της. Η καταστροφική μανία
του εθνικισμού , η κατάρρευση της οικονομίας και η ανάδειξη των δύο νέων υπερδυνάμεων
μετέτρεψαν τον Παγκόσμιο Πόλεμο σε μια από τις σημαντικότερες συγκυρίες σχετικές με
το σύστημα των κρατών στην Ευρώπη.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες, μετά από τις καταστροφικές συνέπειες του Β’ Παγκόσμιου

Πολέμου, άρχισαν να επεξεργάζονται την ιδέα της οικονομικής και πολιτικής ενοποίησης
της Ευρώπης για να γεφυρώσουν τις διαφορές των εθνών και να διατηρηθεί ειρήνη στην
περιοχή.

Μετά από κάποιες αποτυχημένες προσπάθειες οι Ευρωπαίοι συνειδητοποίησαν ότι η

ένωση της Ευρώπης θα πρέπει να οικοδομηθεί αρχικά με οικονομικές βάσεις .Η επιτυχία
της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα το απέδειξε περίτρανα γιατί αποτέλεσε
κινητήριος δύναμη για τη διατήρηση της ενότητας στην Ευρώπη αλλά και για τον έλεγχο
του Γερμανικού εθνικισμού

Η συνεργασία των Ευρωπαϊκών χωρών είχε σαν αποτέλεσμα την

ενδυνάμωση της εύθραυστης ειρήνης ενώ οι Ευρωπαίοι κατάλαβαν ότι
υπάρχουν πολλά κοινά που τους ενώνουν . Έτσι με τα χρόνια αναδύθηκε
ένα κλίμα σεβασμού προς τις ιδιαιτερότητες του κάθε λαού, των
εθνοτήτων και των μειονοτήτων.

Μέσα σε μισό αιώνα η συνεργασία εκείνη εξελίχθηκε με γρήγορους και σταθερούς

ρυθμούς έχοντας σαν αποτέλεσμα αυτό που σήμερα αποκαλείται Ευρωπαϊκή Ένωση.

12
Βιβλιογραφία

1. Bernstein, S., - Milza, P. ,Ιστορία της Ευρώπης, Από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στα
Ευρωπαϊκά Κράτη 5ος – 18ος αιώνας, Αλεξάνδρεια, Αθήνα,1997
2. Henig, S.,Η ενοποίηση της Ευρώπης. Από τη διχόνοια στην ομόνοια, Πάτρα 2002
3. Nugent, N., Πολιτική και Διακυβέρνηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Σαββάλας, Αθήνα
2004,
4.Ιωάκειμίδης Π., Ευρωπαϊκή Ένωση στο Θέματα Ιστορίας, Ο.Ε.Δ.Β. , Αθήνα, 2002,
5. Λάβδας, Κ., Ευρωπαϊκά Ιδεολογικά Ρεύματα κατά το β΄μισό του 20ου αι. και τη Μετα-
σοβιετική Περίοδο. Δημουργία και εξέλιξη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, τ.β’ , Πάτρα
2002,
6. Στεφάνου, Κ., Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση, Γενικά & Θεσμικά Χαρακτηριστικά μετά τη
Νίκαια, τ. Α’ Αντ.Ν. Σάκκουλα, Αθήνα, 1984

13