You are on page 1of 15

20/7/2014 Santo Toms en espaol > Cuestin 106 - De la gratitud o agradecimiento

http://tomasdeaquino.es/corpus/obras-mayores/suma-de-teologia/parte-segunda-ii/cuestion-106 1/15
Santo Toms de Aquino en espaol Corpus ObrasMayores SumadeTeologa ParteSegundaII
Cuestin 106 De la gratitud o agradecimiento
Tabladecontenidos
IIIIq.106pr.(arriba)
Cuestin 106:De la gratitud o agradecimiento.
Proemio
Es de considerarse en la presente cuestin la gratitud
(gratia) y la ingratitud. Acerca de la gratitud disertaremos
en seis artculos. 1 La gratitud es una virtud especial
distinta de las otras? 2 Quin est obligado a mayores
acciones de gracias para con Dios, el inocente o el
penitente? 3 Esta siempre obligado el hombre a dar
gracias por los beneficios humanos? 4 Debe diferirse la
retribucin de las gracias? 5 Debe ser medida segn el
beneficiorecibido,osegnelafectodeldonante?6Debe
retribuirsemsdelorecibido?
Quaestio 106:De gratia sive gratitudine
Prooemium
Deinde considerandum est de gratia sive gratitudine, et
ingratitudine. Circa gratiam autem quaeruntur sex. Primo,
utrum gratia sit virtus specialis ab aliis distincta. Secundo,
quis tenetur ad maiores gratiarum actiones Deo, utrum
innocens vel poenitens. Tertio, utrum semper teneatur
homo ad gratias humanis beneficiis reddendas. Quarto,
utrum retributio gratiarum sit differenda. Quinto, utrum sit
mensurandasecundumacceptumbeneficium,velsecundum
dantis affectum. Sexto, utrum oporteat aliquid maius
rependere.
IIIIq.106a.1arg.1(arriba)
Artculo 1:La gratitud es una virtud especial distinta de
las otras?
Parecequelagratitudnoesunavirtudespecialdistintade
las otras: porque los mayores beneficios los recibimos de
Diosydelospadresperoelhonor,queretribuimosaDios,
pertenecealavirtuddelareligin,yelquetributamosalos
padresaladelapiedad.Luegolagraciaolagratitudnoes
unavirtuddistintadelasotras.
Articulus 1:Utrum gratia sit virtus specialis ab aliis
distincta
Adprimumsicproceditur.Videturquodgratianonsitvirtus
specialisabaliisdistincta.MaximaenimbeneficiaaDeoet
aparentibusaccepimus.SedhonorquemDeoretribuimus,
pertinet ad virtutem religionis, honor autem quem
retribuimus parentibus, pertinet ad virtutem pietatis. Ergo
gratiasivegratitudononestvirtusabaliisdistincta.
IIIIq.106a.1arg.2(arriba)
20/7/2014 Santo Toms en espaol > Cuestin 106 - De la gratitud o agradecimiento
http://tomasdeaquino.es/corpus/obras-mayores/suma-de-teologia/parte-segunda-ii/cuestion-106 2/15
La retribucin proporcional pertenece a la justicia
conmutativa,comoconstaporelFilsofo(Ethic.l.5,c.6y
7).Perosedangraciascomoenretribucin,segn(Ethic.l.
5, c. 6 y 7) se dice. Luego la accin de gracias, que
pertenecealagratitud,esactodejusticia.Luegolagratitud
noesunavirtudespecialdistintadelasotras.
Praeterea, retributio proportionalis pertinet ad iustitiam
commutativam, ut patet per philosophum, in V Ethic. Sed
gratiae redduntur ut retributio sit, ut ibidem dicitur. Ergo
redditiogratiarum,quodpertinetadgratitudinem,estactus
iustitiae. Non ergo gratitudo est specialis virtus ab aliis
distincta.
IIIIq.106a.1arg.3(arriba)
Larecompensaserequiereparaconservarlaamistad,como
constaporelFilsofo(Ethic.l.8,c.12yl.9,c.1)masla
amistad se refiere a todas las virtudes, por las que es
amado el hombre luego la gracia o la gratitud, a la que
pertenece recompensar los beneficios, no es una virtud
especial.
Praeterea, recompensatio requiritur ad amicitiam
conservandam,utpatetperphilosophum,inVIIIetIXEthic.
Sed amicitia se habet ad omnes virtutes, propter quas
homoamatur.Ergogratiasivegratitudo,adquampertinet
recompensarebeneficia,nonestspecialisvirtus.
IIIIq.106a.1s.c.(arriba)
Porelcontrario,Tuliohacedelagratitudunaparteespecial
delajusticia(Deinvent.l.2).
SedcontraestquodTulliusponitgratiamspecialemiustitiae
partem.
IIIIq.106a.1co.(arriba)
Responderemos,queconformealodicho(S.Th.III,q.60,
a. 3) segn las diversas causas, por las que se debe algo,
esnecesariosediversifiquelarazndesatisfacereldbito
de tal modo sin embargo que siempre se contenga en lo
mayorloqueesmenos.MasenDiosseencuentraprimera
y principalmente la causa del dbito, puesto que es el
primerprincipiodetodosnuestrosbienesen2lugarenel
padre,porqueeselprincipioprximodenuestrageneracin
y enseanza en 3 en la persona, que nos aventaja en
dignidad,delaqueprocedenlosbeneficioscomunesen4
en algn bienhechor, del que recibimos algunos privados y
particularesbeneficios,porloscualesleestamosobligados
particularmente.Luego,puestoquenotodoloquedebemos
a Dios o al padre o persona constituida en dignidad, lo
debemosaalgnbienhechor,dequienhemosrecibidoalgn
beneficio particular de ah es que despus de la religin,
porlaquetributamosaDioselcultodebido,ydelapiedad,
Respondeo dicendum quod, sicut supra dictum est,
secundum diversas causas ex quibus aliquid debetur,
necesseestdiversificaridebitireddendirationem,itatamen
quod semper in maiori illud quod minus est continetur. In
Deo autem primo et principaliter invenitur causa debiti, eo
quod ipse est primum principium omnium bonorum
nostrorum.Secundarioautem,inpatre,quodestproximum
nostraegenerationisetdisciplinaeprincipium.Tertioautem,
in persona quae dignitate praecellit, ex qua communia
beneficiaprocedunt.Quartoautem,inaliquobenefactorea
quo aliqua particularia et privata beneficia percepimus, pro
quibus particulariter ei obligamur. Quia ergo non quidquid
debemus Deo vel patri vel personae dignitate praecellenti,
debemus alicui benefactorum a quo aliquod particulare
beneficium recepimus inde est quod post religionem, qua
debitumcultumDeoimpendimusetpietatem,quacolimus
parentesetobservantiam,quacolimuspersonasdignitate
20/7/2014 Santo Toms en espaol > Cuestin 106 - De la gratitud o agradecimiento
http://tomasdeaquino.es/corpus/obras-mayores/suma-de-teologia/parte-segunda-ii/cuestion-106 3/15
porlaquereverenciamosalospadres,ydelaobservancia,
porlaquehonramosalaspersonassuperioresendignidad,
est la gracia o la gratitud, que recompensa el favor a los
bienhechores y se distingue de las antedichas virtudes,
comocualquieracosaposteriordelaanterior,encuantoes
msimperfectaqueella.
praecellentesestgratiasivegratitudo,quaebenefactoribus
gratiam recompensat. Et distinguitur a praemissis
virtutibus, sicut quaelibet posteriorum distinguitur a priori,
quasiabeodeficiens.
IIIIq.106a.1ad1(arriba)
Al argumento 1 diremos que, as como la religin es
sobresaliente piedad, as es cierta gracia o gratitud
excelente por cuya razn ocupa el primer rango entre las
cosasquepertenecenalareligineltributodegracias,que
debemosaDios(S.Th.IIII,q.83,a.17).
Ad primum ergo dicendum quod sicut religio est quaedam
superexcellens pietas, ita est etiam quaedam excellens
gratia seu gratitudo. Unde et gratiarum actio ad Deum
suprapositaestintereaquaeadreligionempertinent.
IIIIq.106a.1ad2(arriba)
Al2quelaretribucinproporcionalpertenecealajusticia
conmutativa, cuando se considera segn el dbito legal,
comosisefirmaunpactodedarsetantoportantoperoa
lavirtuddelagraciaogratitudpertenecelaretribucin,que
sehaceporsolaladeudadehonestidad,estoes,laqueuno
hace espontneamente por lo cual la gratitud es menos
grata,siesforzosa,comodiceSneca(Debenef.l.3,c.7).
Ad secundum dicendum quod retributio proportionalis
pertinet ad iustitiam commutativam quando attenditur
secundumdebitumlegale,putasipactofirmeturuttantum
pro tanto retribuatur. Sed ad virtutem gratiae sive
gratitudinis pertinet retributio quae fit ex solo debito
honestatis,quamscilicetaliquisspontefacit.Undegratitudo
est minus grata si sit coacta, ut Seneca dicit, in libro de
beneficiis.
IIIIq.106a.1ad3(arriba)
Al 3 que, como la verdadera amistad se funda sobre la
virtud, todo lo que es contrario a la virtud en el amigo es
impeditivo de la amistad, y todo lo que es virtuoso la
promueve y segn esto por la recompensa de los
beneficios se conserva la amistad, aunque la recompensa
delosbeneficiospertenezcaespecialmentealavirtuddela
gratitud.
Ad tertium dicendum quod cum vera amicitia supra
virtutem fundetur, quidquid est virtuti contrarium in amico
est amicitiae impeditivum, et quidquid est virtuosum est
amicitiae provocativum. Et secundum hoc, per
recompensationem beneficiorum amicitia conservatur
quamvis recompensatio beneficiorum specialiter ad
virtutemgratitudinispertineat.
IIIIq.106a.2arg.1(arriba)
Artculo 2:El inocente esta ms obligado que el
penitente a dar gracias a Dios?
Articulus 2:Utrum magis teneatur ad gratias reddendas
Deo innocens quam poenitens
20/7/2014 Santo Toms en espaol > Cuestin 106 - De la gratitud o agradecimiento
http://tomasdeaquino.es/corpus/obras-mayores/suma-de-teologia/parte-segunda-ii/cuestion-106 4/15
Parece que el inocente est ms obligado a dar gracias a
Dios que el penitente, porque cuanto mayor don recibe
algunodeDios,tantomsestobligadoatributarleaccin
degracias.Esasqueeldondelainocenciaesmayorqueel
delajusticiarestituida.Luegoparecequeestmsobligado
alaaccindegraciaselinocentequeelpenitente.
Adsecundumsicproceditur.Videturquodmagisteneaturad
gratias reddendas Deo innocens quam poenitens. Quanto
enim aliquis maius donum percepit a Deo, tanto magis ad
gratiarum actiones tenetur. Sed maius est donum
innocentiae quam iustitiae restitutae. Ergo videtur quod
magis teneatur ad gratiarum actionem innocens quam
poenitens.
IIIIq.106a.2arg.2(arriba)
As como se debe accin de gracias al bienhechor, as
tambin amor. Pero dice San Agustn (Conf. l. 2, c. 7):
quin es l hombre, que, pensando en su debilidad, osa
atribuirsucastidadeinocenciaasuspropiasfuerzas,para
amarte menos, como si le fuera menos necesaria tu
misericordia, por la cual perdonas los pecados a los
convertidosati?ymsadelanteaade:yasmatetantoy
aun ms, en razn a que, por quien me ve a mi libre de
tantas miserias de pecados, por ese mismo se ve l no
implicadoenellas.Luegotambinestmsobligadoadar
graciaselinocentequeelpenitente.
Praeterea, sicut benefactori debetur gratiarum actio, ita et
dilectio.SedAugustinusdicit,inIIConfess.,quis hominum,
suam cogitans infirmitatem, audet viribus suis tribuere
castitatem atque innocentiam suam, ut minus amet te,
quasi minus fuerit ei necessaria misericordia tua donans
peccata conversis ad te? Et postea subdit, et ideo
tantundem, immo amplius te diligat, quia per quem me
videttantispeccatorummeorumlanguoribusexui,pereum
se videt tantis peccatorum languoribus non implicari. Ergo
etiammagisteneturadgratiamreddendaminnocensquam
poenitens.
IIIIq.106a.2arg.3(arriba)
Cuanto ms continuado es un beneficio gratuito, tanto
mayor accin de gracias es debida. Pero en el inocente es
ms continuo el beneficio de la gracia divina que en el
penitente pues dice San Agustn (Conf. l. 2, c. 7), a tu
gracia atribuyo y a tu misericordia, el que disolviste mis
pecadoscomoelhieloatugraciaatribuyotambincuantas
maldades no he hecho porque qu no pude hacer?
Reconozcoquetodasmehansidoperdonadas,tantolasque
hice por mi propia voluntad como las que no comet por
seguirte.Luegoestmsobligadoadargraciaselinocente
queelpenitente.
Praeterea, quanto gratuitum beneficium est magis
continuatum, tanto maior pro eo debetur gratiarum actio.
Sed in innocente magis continuatur divinae gratiae
beneficium quam in poenitente. Dicit enim Augustinus,
ibidem, gratiae tuae deputo, et misericordiae tuae, quod
peccatameatanquamglaciemsolvisti.Gratiaetuaedeputo
etquaecumquenonfecimala,quidenimnonfacerepotui?
Etomniamihidimissaessefateor,etquaemeaspontefeci
mala, et quae te duce non feci. Ergo magis tenetur ad
gratiarumactioneminnocensquampoenitens.
IIIIq.106a.2s.c.(arriba)
Porelcontrario,sedice(Lc7,47),aquienmsseperdona,
msama.Luegoporestamismaraznestmsobligadoa
SedcontraestquoddiciturLuc.VII,cuiplusdimittitur,plus
diligit. Ergo, eadem ratione, plus tenetur ad gratiarum
20/7/2014 Santo Toms en espaol > Cuestin 106 - De la gratitud o agradecimiento
http://tomasdeaquino.es/corpus/obras-mayores/suma-de-teologia/parte-segunda-ii/cuestion-106 5/15
lasaccionesdegracias. actiones.
IIIIq.106a.2co.(arriba)
Responderemos, que la accin de gracias en el que recibe
serefierealagraciadeldonanteluego,dondehaymayor
gracia por parte del donante, se requiere mayor accin de
graciasdepartedelquelarecibe.Maslagracialoes,por
ser dada gratuitamente por lo cual la gracia por parte del
donante puede ser mayor en dos conceptos: 1 por la
cantidaddeldon,ydeestemodoelinocenteestobligado
a mayores acciones de gracias, puesto que le es dado por
Dios mayor don y ms continuado en igualdad de
circunstancias,hablandoenabsoluto2porquesedams
gratuitamente, y en tal concepto est ms obligado a dar
gracias el penitente que el inocente, porque ms
gratuitamente se le da lo que le es dado por Dios pues,
siendodignodepena,seledalagracia.Yas,aunqueaquel
don, que se da al inocente, sea mayor considerado en
absoluto sin embargo el don, que se da al penitente, es
mayor en comparacin al mismo como tambin un
pequeodondadoalpobreesmayorqueelgrandedadoal
rico y, puesto que los actos recaen sobre objetos
singulares en las cosas, que deben hacerse, ms se
considera lo que hic vel nunc es tal que lo que es
simplemente tal, segn dice el Filsofo (Ethic. l. 3, c. 1)
respectodelovoluntarioeinvoluntario.
Respondeo dicendum quod actio gratiarum in accipiente
respicit gratiam dantis. Unde ubi est maior gratia ex parte
dantis, ibi requiritur maior gratiarum actio ex parte
recipientis. Gratia autem est quod gratis datur. Unde
dupliciter potest esse ex parte dantis maior gratia. Uno
modo,exquantitatedati.Ethocmodo,innocensteneturad
maiores gratiarum actiones, quia maius donum ei datur a
Deo et magis continuatum, ceteris paribus, absolute
loquendo. Alio modo potest dici maior gratia quia magis
daturgratis.Etsecundumhoc,magisteneturadgratiarum
actionespoenitensquaminnocens,quiamagisgratisdatur
illud quod ei datur a Deo cum enim esset dignus poena,
datureigratia.Etsic,licetilluddonumquoddaturinnocenti
sit, absolute consideratum, maius tamen donum quod
daturpoenitentiestmaiusincomparationeadipsum,sicut
etiam parvum donum pauperi datum ei est maius quam
diviti magnum. Et quia actus circa singularia sunt, in his
quaeagendasuntmagisconsideraturquodesthicvelnunc
tale,quamquodestsimplicitertale,sicutphilosophusdicit,
inIIIEthic.,devoluntarioetinvoluntario.
IIIIq.106a.2adarg.(arriba)
Deestosededucelacontestacinalosargumentos. Etperhocpatetresponsioadobiecta.
IIIIq.106a.3arg.1(arriba)
Artculo 3:Est obligado el hombre a la accin de
gracias a todo bienhechor?
Parece que el hombre no est obligado a tributar acciones
degraciasatodohombrebienhechor,porquepuedealguno
hacerse bien a s, como perjudicarse a s mismo, segn
Articulus 3:Utrum homo teneatur ad gratiarum actiones
omni homini benefacienti
Ad tertium sic proceditur. Videtur quod homo non teneatur
ad gratiarum actiones omni homini benefacienti. Potest
enim aliquis sibi ipsi benefacere, sicut et sibi ipsi nocere,
20/7/2014 Santo Toms en espaol > Cuestin 106 - De la gratitud o agradecimiento
http://tomasdeaquino.es/corpus/obras-mayores/suma-de-teologia/parte-segunda-ii/cuestion-106 6/15
aquello(Si14,5):quienparasmismoesmalo,paraquin
otroserbueno?Peroelhombrenopuededarsegraciasas
mismo,porquelaaccindegraciasparecepasardeunoa
otro.Luegonoatodobienhechorsedebeaccindegracias.
secundumilludEccli.XIV,quisibinequamest,cuialiibonus
erit? Sed homo sibi ipsi non potest gratias agere, quia
gratiarumactiovideturtransireabunoinalterum.Ergonon
omnibenefactoridebeturgratiarumactio.
IIIIq.106a.3arg.2(arriba)
Laaccindegraciasesciertarecompensadelagraciapero
algunos beneficios no se hacen con gracia, sino ms bien
con injuria y tardanza o tristeza. Luego no siempre deben
darsegraciasalbienhechor.
Praeterea, gratiarum actio est quaedam gratiae
recompensatio.Sedaliquabeneficianoncumgratiadantur,
sed magis cum contumelia, et tarditate vel tristitia. Ergo
nonsemperbenefactorisuntgratiaereddendae.
IIIIq.106a.3arg.3(arriba)
A nadie es debida la accin de gracias, porque procura su
utilidad y a veces algunos hacen ciertos beneficios por su
provecho propio. Luego a estos no les es debida accin de
gracias.
Praeterea, nulli debetur gratiarum actio ex eo quod suam
utilitatem procurat. Sed quandoque aliqui aliqua beneficia
dant propter suam utilitatem. Ergo eis non debetur
gratiarumactio.
IIIIq.106a.3arg.4(arriba)
Al siervo no se debe accin de gracias porque, en cuanto
talsiervo,es,tododesuseor.Sucedeemperoavecesque
el siervo es benfico para con su seor. Luego no a todo
bienhechorsedebeaccindegracias.
Praeterea, servo non debetur gratiarum actio, quia hoc
ipsum quod est, domini est. Sed quandoque contingit
servum in dominum beneficum esse. Ergo non omni
benefactoridebeturgratiarumactio.
IIIIq.106a.3arg.5(arriba)
Nadie est obligado a lo que no puede hacer honesta y
tilmente y no obstante en ocasiones el que otorga el
beneficio tiene gran fortuna, e intilmente, se le
recompensara con algo por el beneficio recibido otras
veces el bienhechor se convierte de virtuoso en vicioso, y
en este caso parece que no puede honestamente ser
recompensadoyotrastambinelquerecibeelbeneficioes
pobre, y no puede en modo alguno recompensar. Luego
parece que no siempre est obligado el hombre a
recompensarlasmercedes.
Praeterea, nullus tenetur ad id quod facere non potest
honeste et utiliter. Sed quandoque contingit quod ille qui
beneficium tribuit est in statu magnae felicitatis, cui
inutiliter aliquid recompensaretur pro suscepto beneficio.
Quandoque etiam contingit quod benefactor mutatur de
virtute in vitium, et sic videtur quod ei honeste
recompensari non potest. Quandoque etiam ille qui accipit
beneficiumpauperest,etomninorecompensarenonpotest.
Ergovideturquodnonsemperteneaturhomoadgratiarum
recompensationem.
IIIIq.106a.3arg.6(arriba)
Nadiedebehacerporotroloquenoleconviene,sinoquele Praeterea,nullusdebetproaliofacerequodeinonexpedit,
20/7/2014 Santo Toms en espaol > Cuestin 106 - De la gratitud o agradecimiento
http://tomasdeaquino.es/corpus/obras-mayores/suma-de-teologia/parte-segunda-ii/cuestion-106 7/15
es daoso mas a veces la recompensa del beneficio es
nocivaointilaquienesrecompensado.Luegonosiempre
deberecompensarseelbeneficioporlaaccindegracias.
sed est ei nocivum. Sed quandoque contingit quod
recompensatio beneficii est nociva vel inutilis ei cui
recompensatur. Ergo non semper est beneficium
recompensandumpergratiarumactionem.
IIIIq.106a.3s.c.(arriba)
Porelcontrario,sedice(1Ts5,18):entododadgracias. Sed contra est quod dicitur I ad Thess. ult., in omnibus
gratiasagite.
IIIIq.106a.3co.(arriba)
Responderemos,quetodoefectoseconviertenaturalmente
a su causa por lo cual dice Dionisio (De div. nom. c. 1,
part. 1, lect. 1) que Dios convierte a s todas las cosas
como causa de todas ellas porque es necesario que el
efecto se ordene siempre al fin del agente y es evidente
que el bienhechor como tal es causa del beneficiado, por
cuyaraznelordennaturalrequierequeelqueharecibido
el beneficio se convierta al bienhechor por la accin de
graciassegnelmododeambosy,comosehadichodel
padre(S.Th.IIII,q.31,a.3yS.Th.IIII,q.101,a.2),al
bienhechorconsideradocomotalsedebehonory,respeto,
porcuantotienerazndeprincipiomasperaccidenslees
debidoelsocorroosustento,silonecesita.
Respondeo dicendum quod omnis effectus naturaliter ad
suam causam convertitur. Unde Dionysius dicit, I cap. de
Div. Nom., quod Deus omnia in se convertit, tanquam
omnium causa, semper enim oportet quod effectus
ordinetur ad finem agentis. Manifestum est autem quod
benefactor, inquantum huiusmodi, est causa beneficiati. Et
ideonaturalisordorequiritutillequisuscipitbeneficium,per
gratiarumrecompensationemconvertaturadbenefactorem,
secundummodumutriusque.Etsicutdepatresupradictum
est, benefactori quidem, inquantum huiusmodi, debetur
honor et reverentia, eo quod habet rationem principii, sed
per accidens debetur ei subventio vel sustentatio, si
indigeat.
IIIIq.106a.3ad1(arriba)
Al argumento 1 contestaremos, que segn dice Sneca
(Debenef.l.5,c.9),ascomonoesliberalelqueseregala
a s propio, ni clemente el que a s mismo se perdona, ni
misericordioso el que se compadece de sus males, sino el
quelohaceaotrosastambinnadiesehaceasmismo
beneficio,sinoqueobedeceasunaturaleza,quelemuevea
rechazar lo nocivo y buscar lo provechoso. Por lo tanto en
lascosas,queataen,aspropio,nohalugarlagratitude
ingratitudporqueelhombrenopuededenegarseaspropio
alguna cosa, sino retenindola para s. Sin embargo
metafricamenteaquellascosas,quesedicenpropiamente
conrespectoaotros,seconsideranenlasqueserefierena
Adprimumergodicendumquod,sicutSenecadicit,inVde
Benefic.,sicut non est liberalis qui sibi donat, nec clemens
quisibiignoscit,necmisericorsquimalissuistangitur,sed
qui aliis, ita etiam nemo sibi ipsi beneficium dat, sed
naturaesuaeparet,quaemovetadrefutandanocivaetad
appetendaproficua. Unde in his quae sunt ad seipsum non
habetlocumgratitudoetingratitudo,nonenimpotesthomo
sibialiquiddenegarenisisibiretinendo.Metaphoricetamen
illaquaeadalterumpropriedicuntur,accipiunturinhisquae
sunt ad seipsum, sicut de iustitia philosophus dicit, in V
Ethic., inquantum scilicet accipiuntur diversae partes
hominissicutdiversaepersonae.
20/7/2014 Santo Toms en espaol > Cuestin 106 - De la gratitud o agradecimiento
http://tomasdeaquino.es/corpus/obras-mayores/suma-de-teologia/parte-segunda-ii/cuestion-106 8/15
smismo,comoindicaelFilsofodelajusticia(Ethic.l.5,c.
lt.), esto es en cuanto se consideran las diversas partes
delhombrecomodiversaspersonas.
IIIIq.106a.3ad2(arriba)
Al 2 que es propio del buen carcter ser ms sensible al
bueno que al malo y por esto, si alguno hizo un beneficio
no del modo que debi, no por esto debe el que le recibe
eximirsedelaaccindegraciasaunquedebemenosquesi
lo hubiera recibido del modo debido, porque tambin el
beneficio es menor puesto que, como dice Sneca (De
benef.l.2,c.6),muchohizolaceleridad,ymuchoquitla
tardanza.
Ad secundum dicendum quod boni animi est ut magis
attendat ad bonum quam ad malum. Et ideo si aliquis
beneficium dedit non eo modo quo debuit, non omnino
debet recipiens a gratiarum actione cessare. Minus tamen
quam si modo debito praestitisset, quia etiam beneficium
minus est, quia, ut Seneca dicit, in II de Benefic., multum
celeritasfecit,multumabstulitmora.
IIIIq.106a.3ad3(arriba)
Al 3 que, como dice Sneca (De benef. l. 6, c. 12), hay
gran diferencia entre hacernos alguno un beneficio por su
causaoporlanuestraoporlasuyaylanuestra:aquelque
todolohaceparasynosestil,porquedeotromodono
podra serlo para s, me parece comparable al que
suministrapastoasuganadoymsadelante(Debenef.l.
6,c.13):simeasociaaspensandoenmyenl,ingrato
soynosloinjusto,sinomeregocijodelaventajaqueha
obtenidoporlaqueammehaproporcionado.Elcolmode
la malignidad es no llamar beneficio sino a lo que causa
algnperjuicioaldonante.
Ad tertium dicendum quod, sicut Seneca dicit, in VI de
Benefic.,multuminterestutrumaliquisbeneficiumnobisdet
suacausa,ansuaetnostra.Illequitotusadsespectat,et
nobis prodest quia aliter sibi prodesse non potest, eo mihi
locohabendusvideturquoquipecorisuopabulumprospicit.
Simeinconsortiumadmisit,siduoscogitavit,ingratussum
etiniustusnisigaudeohocilliprofuissequodproderatmihi.
Summae malignitatis est non vocare beneficium nisi quod
dantemaliquoincommodoafficit.
IIIIq.106a.3ad4(arriba)
Al4que,comodiceSneca(Debenef.l.3,c.21),cuando
elsiervohaceloquecomoatalselesueleexigir,cumple
su ministerio mas, cuando hace ms de lo que a su
obligacin es necesario, hace beneficio porque desde que
pasa a ser efecto de amigo, si es que lo hace, cesa de
llamarseministerio.Yportantoaunalossiervos,quehacen
msdelodebido,debenserlesdadasgracias.
Ad quartum dicendum quod, sicut Seneca dicit, in III de
Benefic.,quandiu servus praestat quod a servo exigi solet,
ministeriumest,ubiplusquamaservonecesse,beneficium
est. Ubi enim in affectum amici transit, incipit vocari
beneficium. Et ideo etiam servis ultra debitum facientibus
gratiaesunthabendae.
IIIIq.106a.3ad5(arriba)
20/7/2014 Santo Toms en espaol > Cuestin 106 - De la gratitud o agradecimiento
http://tomasdeaquino.es/corpus/obras-mayores/suma-de-teologia/parte-segunda-ii/cuestion-106 9/15
Al5queaunelpobrenoesingrato,sihaceloquepuede:
pues,ascomoelbeneficioconsistemsenelafectoqueen
el efecto, igualmente la recompensa ms consiste en el
afecto por lo cual dice Sneca (De benef. l. 2, c. 22): el
quegratamenterecibeelbeneficio,pagalaprimerapensin
delmismomaselquegratamentellegarananosotroslos
beneficios, demostrrnoslo por la efusin de los afectos,
atestigundolonosoloenpresenciadelbienhechorsinoen
todaspartes.Delocualseinfierequesepuedemanifestar
siempre el reconocimiento a una persona, por grande que
seasufortuna,tributndolereverenciayhonoryasdiceel
Filsofo(Ethic.l.8)quealmsaventajadodebeofrecerse
la retribucin de honor, mas al indigente la de utilidad y
Sneca(Debenef.,l.6,c.29):tenemosmuchosmediosde
retribuiraunalospoderososconsejosincero,tratoasiduo,
conversacinagradableyexentadeadulacin.Aspuesno
debeelhombredesearlaindigenciaolamiseriadelquele
hizoelbeneficio,afinderecompensarleporque,comodice
Sneca (De benef. l. 6, c. 26), si tal deseares a aquel, de
quien ningn beneficio hubieses recibido, este deseo sera
inhumano:cuntomsinhumanamentelodeseasaaquel,
a quien debes el beneficio?. Mas, si el que otorg el
beneficiohaempeorado,debenoobstanterecompensrsele
segnsuestado,esdecir,hacerloposibleparaquevuelva
alavirtudsiemperosumalicialehaceincurable,entonces
elafectonoeslomismoqueantesera,yporlotantonose
le debe recompensa del beneficio como anteriormente y
sin embargo, salva la honestidad, debe tenerse en la
memoriaelbeneficiorecibido,comodiceelFilsofo(Ethic.
l.9,c.3).
Adquintumdicendumquodetiampauperingratusnonestsi
faciat quod possit, sicut enim beneficium magis in affectu
consistitquamineffectu,itaetiametrecompensatiomagis
inaffectuconsistit.UndeSenecadicit,inIIdeBenefic.,qui
grate beneficium accipit, primam eius pensionem solvit.
Quamgrateautemadnosbeneficiapervenerint,indicemus
effusis affectibus, quod non ipso tantum audiente, sed
ubique testemur. Et ex hoc patet quod quantumcumque in
felicitate existenti potest recompensatio beneficii fieri per
exhibitionemreverentiaeethonoris.Undephilosophusdicit,
in VIII Ethic., quod superexcellenti quidem debet fieri
honorisretributio,indigentiautemretributiolucri.EtSeneca
dicit, in VI de Benefic., multa sunt per quae quidquid
debemus reddere et felicibus possumus, fidele consilium,
assidua conversatio, sermo communis et sine adulatione
iucundus. Et ideo non oportet ut homo optet indigentiam
eius seu miseriam qui beneficium dedit, ad hoc quod
beneficium recompensetur. Quia, ut Seneca dicit, in VI de
Benefic.,sihoceioptarescuiusnullumbeneficiumhaberes,
inhumanum erat votum. Quanto inhumanius ei optas cui
beneficiumdebes.Siautemillequibeneficiumdeditinpeius
mutatus est, debet tamen sibi fieri recompensatio
secundum statum ipsius, ut scilicet ad virtutem reducatur,
si sit possibile. Si autem sit insanabilis propter malitiam,
tuncalteresteffectusquampriuserat,etideonondebetur
ei recompensatio beneficii sicut prius. Et tamen, quantum
fieripotestsalvahonestate,memoriadebethaberipraestiti
beneficii.Utpatetperphilosophum,inIXEthic.
IIIIq.106a.3ad6(arriba)
Al6quesegnlodicho(S.Th.IIII,q.106,a.3,ad5)la
recompensa del beneficio depende principalmente del
afecto por lo cual debe satisfacerse de la manera que se
creamstil.Mas,sidespusporsuincuriaseconvierteen
sudao,nocabeimputacinalqueladio,puescomodice
Adsextumdicendumquod,sicutdictumest,recompensatio
beneficii praecipue pendet ex affectu. Et ideo eo modo
debet recompensatio fieri quo magis sit utilis, si tamen
postea, per eius incuriam, in damnum ipsius vertatur, non
imputatur recompensanti. Unde Seneca dicit, in VII de
20/7/2014 Santo Toms en espaol > Cuestin 106 - De la gratitud o agradecimiento
http://tomasdeaquino.es/corpus/obras-mayores/suma-de-teologia/parte-segunda-ii/cuestion-106 10/15
Sneca(Debenef.l.7,c.19),yodebodarlo,ynoretenerlo
yguardarlo,despusquelohedado.
Benefic., reddendum mihi est, non servandum, cum
reddidero,actuendum.
IIIIq.106a.4arg.1(arriba)
Debe el hombre recompensar inmediatamente el
beneficio?
Parecequeelhombredeberecompensarinmediatamenteel
beneficio, por que lo que debemos sin fecha fija, estamos
obligados a restituirlo cuanto antes y no hay un plazo
prescrito para la recompensa de los beneficios, que sin
embargoesundbito,segnlodicho(S.Th.IIII,q.106,
a. 3) luego el hombre est obligado a recompensar
inmediatamenteelbeneficio.
Utrum homo debeat statim beneficium recompensare
Ad quartum sic proceditur. Videtur quod homo debeat
statim beneficium recompensare. Illa enim quae debemus
sine certo termino, tenemur restituere ad statim. Sed non
est aliquis terminus praescriptus recompensationi
beneficiorum, quae tamen cadit sub debito, ut dictum est.
Ergoteneturhomostatimbeneficiumrecompensare.
IIIIq.106a.4arg.2(arriba)
Cuanto algn bien es hecho con mayor fervor de espritu,
tanto parece ser ms laudable. Pero del nimo fervoroso
pareceprovenirelqueelhombrenodemoreelhacerloque
debe. Luego parece ser ms laudable que el hombre
satisfagainmediatamenteelbeneficio.
Praeterea, quanto aliquod bonum fit ex maiori animi
fervore,tantovideturesselaudabilius.Sedexfervoreanimi
videtur procedere quod homo nullas moras adhibeat in
faciendo quod debet. Ergo videtur esse laudabilius quod
homostatimbeneficiumreddat.
IIIIq.106a.4arg.3(arriba)
Dice Sneca (De benef. l. 2, c. 5) que es propio del
bienhechor ejecutar de buen grado y prontamente. Es as
quelarecompensadebeigualaralbeneficio.Luegosedebe
recompensarinmediatamente.
Praeterea, Seneca dicit, in II de Benefic., quod proprium
benefactoris est libenter et cito facere. Sed recompensatio
debet beneficium adaequare. Ergo debet statim
recompensare.
IIIIq.106a.4s.c.(arriba)
Por el contrario, dice el mencionado Sneca (De benef. l.
4): el que se apresura a devolver, no tiene nimo de
hombreagradecido,sinodedeudor.
Sed contra est quod Seneca dicit, in IV de Benefic., qui
festinat reddere, non animum habet grati hominis, sed
debitoris.
IIIIq.106a.4co.(arriba)
Responderemos que, as como en hacer el beneficio se
considerandoscosas,alefectoyeldon,astambindeben
tenerseencuentaestasmismasdosenlarecompensadel
Respondeo dicendum quod sicut in beneficio dando duo
considerantur, scilicet affectus et donum ita etiam haec
duoconsideranturinrecompensationebeneficii.Etquantum
20/7/2014 Santo Toms en espaol > Cuestin 106 - De la gratitud o agradecimiento
http://tomasdeaquino.es/corpus/obras-mayores/suma-de-teologia/parte-segunda-ii/cuestion-106 11/15
beneficioencuantoalafectolarecompensadebehacerse
inmediatamente,conformealoquediceSneca(Debenef.
l.2)quieresdevolverelbeneficio?recbelobenignamente
masencuantoaldondebeesperarsealtiempo,enquela
recompensa sea oportuna al bienhechor. Mas, si se quiere
devolver obsequio por obsequio inmediatamente fuera del
tiempo oportuno, la recompensa no parece ser entonces
virtuosasinoviolentaporque,comodiceSneca(Debenef.
c.4),quiendemasiadoprontodeseapagar,debecontrasu
voluntadyelquedebecontrasugustoesingrato.
quidemadaffectum,statimrecompensatiofieridebet.Unde
Seneca dicit, in II de Benefic., vis reddere beneficium?
Benigneaccipe.Quantumautemaddonum,debetexpectari
tempus quo recompensatio sit benefactori opportuna. Si
autem,nonconvenientitempore,statimvelitaliquismunus
pro munere reddere, non videtur esse virtuosa
recompensatio. Ut enim Seneca dicit, IV de Benefic., qui
nimiscitocupitsolvere,invitusdebet,etquiinvitusdebet,
ingratusest.
IIIIq.106a.4ad1(arriba)
Alargumento1diremos,queladeudalegaldebepagarse
inmediatamente pues de otra manera no sera observada
la igualdad de la justicia, si uno retiene la cosa de otro
contra su voluntad. Pero la deuda moral depende de la
honestidaddeldeudoryportantoesprecisosolventarlaa
debidotiempo,segnloexigelarectituddelavirtud.
Ad primum ergo dicendum quod debitum legale est statim
solvendum, alioquin non esset conservata iustitiae
aequalitas, si unus retineret rem alterius absque eius
voluntate. Sed debitum morale dependet ex honestate
debentis. Et ideo debet reddi debito tempore, secundum
quodexigitrectitudovirtutis.
IIIIq.106a.4ad2(arriba)
Al 2.que el fervor de la voluntad no es virtuoso, si no es
ordenado por la razn y por tanto, si alguno llevado del
fervor de su nimo se anticipa al debido tiempo, no ser
laudable.
Ad secundum dicendum quod fervor voluntatis non est
virtuosus nisi sit ratione ordinatus. Et ideo si aliquis ex
fervore animi praeoccupet debitum tempus, non erit
laudandum.
IIIIq.106a.4ad3(arriba)
Al 3 que aun los beneficios deben hacerse en tiempo
oportunoy,cuandoestellegase,nodebenretardarsems,
ylomismodebeobservarsetambinenlarecompensade
ellos.
Ad tertium dicendum quod beneficia etiam sunt opportuno
tempore danda. Et tunc non est amplius tardandum cum
opportunum tempus advenerit. Et idem etiam observari
oportetinbeneficiorumrecompensatione.
IIIIq.106a.5arg.1(arriba)
Debe considerarse la accin de gracias segn el afecto
del bienhechor o segn el efecto?
Parece que la recompensa de los beneficios no debe ser
considerada segn el afecto del bienhechor, sino segn el
Utrum beneficiorum recompensatio sit attendenda
secundum affectum beneficiantis, an secundum
effectum
Ad quintum sic proceditur. Videtur quod beneficiorum
20/7/2014 Santo Toms en espaol > Cuestin 106 - De la gratitud o agradecimiento
http://tomasdeaquino.es/corpus/obras-mayores/suma-de-teologia/parte-segunda-ii/cuestion-106 12/15
efectoporquelarecompensaesdebidaalosbeneficios,y
este consiste en el efecto, como su mismo nombre lo
expresa. Luego la recompensa debe medirse segn el
efecto.
recompensatio non sit attendenda secundum affectum
beneficiantis,sedsecundumeffectum.Recompensatioenim
beneficiis debetur. Sed beneficium in effectu consistit, ut
ipsum nomen sonat. Ergo recompensatio debet attendi
secundumeffectum.
IIIIq.106a.5arg.2(arriba)
La gracia, que recompnsalos beneficios, es parte de la
justiciayestaatiendealaigualdaddelodadoyrecibido.
Luego tambin en la recompensa de las gracias debe
atendersemsalefectoqueelafectodelbienhechor.
Praeterea, gratia, quae beneficia recompensat, est pars
iustitiae. Sed iustitia respicit aequalitatem dati et accepti.
Ergo et in gratiarum recompensatione attendendus est
magiseffectusquamaffectusbeneficiantis.
IIIIq.106a.5arg.3(arriba)
Nadie puede fijarse en lo que ignora. Es as que solo Dios
conoce el afecto interior. Luego no puede verificarse la
recompensadelagraciasegnelafecto.
Praeterea, nullus potest attendere ad id quod ignorat. Sed
solus Deus recognoscit interiorem affectum. Ergo non
potestfierigratiaerecompensatiosecundumaffectum.
IIIIq.106a.5s.c.(arriba)
Porelcontrario,diceSneca(Debenef.,l.1,c.7):aveces
nosobligamsquiendiopococonostentacinyelquenos
hizounpequeoservicioconespontneavoluntad.
Sed contra est quod Seneca dicit, in I de beneficiis,
nonnunquam magis nos obligat qui dedit parva magnifice
quiexiguumtribuit,sedlibenter.
IIIIq.106a.5co.(arriba)
Responderemos, que la recompensa del beneficio puede
perteneceratresvirtudes:alajusticia,alagratitudyala
amistad.Alajusticia,cuandolarecompensatieneraznde
deuda legal, como en el mutuo y otros anlogos, y en tal
recompensa debe atenderse a la cantidad de lo dado a la
amistad pertenece la recompensa del beneficio e
igualmente a la virtud de la gracia (o gratitud), en cuanto
tiene razn de deuda moral, aunque de diverso modo
porqueenlarecompensadelaamistadesprecisosetenga
encuentalacausadeesta,porlocualenlaamistaddelo
til debe hacerse la recompensa segn la utilidad
conseguida por el beneficio mas en la amistad de lo
honesto se debe tener en cuenta en la recompensa la
voluntad o afecto del donante pues esto es lo que se
Respondeo dicendum quod recompensatio beneficii potest
adtresvirtutespertinere,scilicetadiustitiam,adgratiam,
et ad amicitiam. Ad iustitiam quidem pertinet quando
recompensatiohabetrationemdebitilegalis,sicutinmutuo
etinaliishuiusmodi.Etintalirecompensatiodebetattendi
secundum quantitatem dati. Ad amicitiam autem pertinet
recompensatio beneficii, et similiter ad virtutem gratiae,
secundumquodhabetrationemdebitimoralis,alitertamen
et aliter. Nam in recompensatione amicitiae oportet
respectum haberi ad amicitiae causam. Unde in amicitia
utilis debet recompensatio fieri secundum utilitatem quam
quisestexbeneficioconsecutus.Inamicitiaautemhonesti
debet in recompensatione haberi respectus ad electionem,
sive ad affectum dantis, quia hoc praecipue requiritur ad
20/7/2014 Santo Toms en espaol > Cuestin 106 - De la gratitud o agradecimiento
http://tomasdeaquino.es/corpus/obras-mayores/suma-de-teologia/parte-segunda-ii/cuestion-106 13/15
requiereprincipalmenteenlavirtud,comosedice(Ethic.l.
8, c. 13). Y asimismo, por cuanto la gratitud considera el
beneficio en cuanto es otorgado gratuitamente, lo cual
pertenece al afecto por eso tambin la recompensa de la
gratitudconsideramselafectodeldonantequeelefecto.
virtutem, ut dicitur in VIII Ethic. Et similiter, quia gratia
respicit beneficium secundum quod est gratis impensum,
quod quidem pertinet ad affectum ideo etiam gratiae
recompensatio attendit magis affectum dantis quam
effectum.
IIIIq.106a.5ad1(arriba)
Alargumento1diremos,quetodoactomoraldependede
la voluntad, por consiguiente el beneficio, en cuanto es
laudable, segn que se le debe la recompensa de la
gratitud,consistematerialmenteenelefecto,peroformaly
principalmenteenlavoluntadporlocualdiceSneca(De
benef.l.1,c.6):elbeneficionoconsisteenaquelloquees
hechoodado,sinoenelnimodeldonanteobienhechor.
Ad primum ergo dicendum quod omnis actus moralis ex
voluntate dependet. Unde beneficium, secundum quod est
laudabile, prout ei gratiae recompensatio debetur,
materialiter quidem consistit in effectu, sed formaliter et
principaliterinvoluntate.UndeSenecadicit,inIdeBenefic.,
beneficiumnonineoquodfitautdaturconsistit,sedinipso
dantisautfacientisanimo.
IIIIq.106a.5ad2(arriba)
Al 2 que la gratitud es parte de la justicia, no en verdad
como la especie de un gnero, sino por cierta reduccin al
gnerodelajusticia,comosehadicho(S.Th.IIII,q.80).
Luegonoesnecesarioqueseconsidereenunayotravirtud
lamismarazndedeuda.
Ad secundum dicendum quod gratia est pars iustitiae, non
quidem sicut species generis, sed per quandam
reductionem ad genus iustitiae, ut supra dictum est. Unde
non oportet quod eadem ratio debiti attendatur in utraque
virtute.
IIIIq.106a.5ad3(arriba)
Al3queelafectodelhombreensmismosoloDioslove
pero, segn que se manifiesta por algunos signos
exteriores, puede tambin conocerlo el hombre y as es
como se conoce el afecto del bienhechor por el modo con
que se otorga el beneficio, v. gr., si alegre y prontamente
algunootorgaaotrounbeneficio.
Adtertiumdicendumquodaffectumhominispersequidem
solus Deus videt, sed secundum quod per aliqua signa
manifestatur,potestetiamipsumhomocognoscere.Ethoc
modo affectus beneficiantis cognoscitur ex ipso modo quo
beneficiumtribuitur,putaquiagaudenteretpromptealiquis
beneficiumimpendit.
IIIIq.106a.6arg.1(arriba)
Debe alguno dar en recompensa ms que lo recibido
por el beneficio?
Parece que no conviene dar en recompensa ms que lo
recibido en el beneficio: porque hay algunos (como los
padres), a quienes no les puede ser hecha ni aun una
Utrum oporteat aliquem plus exhibere in beneficio
Ad sextum sic proceditur. Videtur quod non oporteat
aliquemplusexhibereinrecompensationequamsusceperit
in beneficio. Quibusdam enim, sicut parentibus, nec etiam
aequalisrecompensatiofieripotest,sicutphilosophusdicit,
in VIII Ethic. Sed virtus non conatur ad impossibile. Non
20/7/2014 Santo Toms en espaol > Cuestin 106 - De la gratitud o agradecimiento
http://tomasdeaquino.es/corpus/obras-mayores/suma-de-teologia/parte-segunda-ii/cuestion-106 14/15
recompensaigualalbeneficio,comodiceelFilsofo(Ethic.
l. 8) y la virtud no intenta lo imposible. Luego ni la
recompensadelagratitudtiendeaalgomayor.
ergogratiaerecompensatiotenditadaliquidmaius.
IIIIq.106a.6arg.2(arriba)
Sialgunorecompensamsdeloquerecibieraenbeneficio,
porestomismootorgacomoalgodenuevo.Peroelhombre
estobligadoarecompensarporlagratitudelbeneficio,que
seleotorgadenuevo.Luegoelqueprimeramenteotorgara
el beneficio estar obligado a recompensar algo mayor, y
as se procedera al infinito. Pero la virtud no tiende al
infinito, porque este destruye la naturaleza del bien, como
sedice(Met.l.2,t.8).Luegolarecompensadelagraciano
debeexcederalbeneficiorecibido.
Praeterea, si aliquis plus recompensat quam in beneficio
acceperit, ex hoc ipso quasi aliquid de novo dat. Sed ad
beneficium de novo datum tenetur homo gratiam
recompensare. Ergo ille qui primo beneficium dederat
tenebitur aliquid maius recompensare, et sic procederet in
infinitum.Sedvirtusnonconaturadinfinitum,quiainfinitum
aufertnaturamboni,utdiciturinIIMetaphys.Ergogratiae
recompensationondebetexcedereacceptumbeneficium.
IIIIq.106a.6arg.3(arriba)
La justicia consiste en la igualdad, pero lo mayor es cierto
excesodelaigualdady,comoentodavirtudelexcesoes
vicioso,parecequerecompensaralgomsqueelbeneficio
recibidoesvicioso,yopuestoalajusticia.
Praeterea, iustitia in aequalitate consistit. Sed maius est
quidam aequalitatis excessus. Cum ergo in qualibet virtute
excessus sit vitiosus, videtur quod recompensare aliquid
maiusacceptobeneficiositvitiosum,etiustitiaeoppositum.
IIIIq.106a.6s.c.(arriba)
Porelcontrario,diceelFilsofo(Ethic.l.5,c.8):se debe
retribuiralquehizoelfavor,yquenoslootorguedenuevo
locualserealiza,cuandoseretribuyealgomayor.Luegola
recompensadebetendersiempreasuperarelbeneficio.
Sedcontraestquodphilosophusdicit,inVEthic.,refamulari
oporteteiquigratiamfecit,etrursumipsumincipere.Quod
quidem fit dum aliquid maius retribuitur. Ergo
recompensatio debet tendere ad hoc quod aliquid maius
faciat.
IIIIq.106a.6co.(arriba)
Responderemos,quesegnlodicho(S.Th.IIII,q.106,a.
5)larecompensadelagratitudserefierealbeneficiosegn
lavoluntaddelbienhechor,enelqueporciertopareceserlo
ms recomendable la consideracin de que ha dado
gratuitamente un beneficio, al que no est obligado y por
esto el que ha recibido el beneficio, queda obligado por un
deber de honestidad a dar igualmente algo gratuitamente.
Masnoparecequealgosedagratuitamente,anoserque
Respondeodicendumquod,sicutdictumest,recompensatio
gratiae respicit beneficium secundum voluntatem
beneficiantis. In quo quidem praecipue hoc commendabile
videtur quod gratis beneficium contulit ad quod non
tenebatur. Et ideo qui beneficium accepit ad hoc obligatur,
ex debito honestatis, ut similiter gratis aliquid impendat.
Non autem videtur gratis aliquid impendere nisi excedat
quantitatem accepti beneficii, quia quandiu recompensat
20/7/2014 Santo Toms en espaol > Cuestin 106 - De la gratitud o agradecimiento
http://tomasdeaquino.es/corpus/obras-mayores/suma-de-teologia/parte-segunda-ii/cuestion-106 15/15
exceda la cantidad del beneficio recibido puesto que,
mientras recompensa menos o igual, no parece hacer
gratuitamente,sinodevolverloquerecibiyporlotantola
compensacindelagraciatiendesiemprearetribuirsegn
susfacultadesalgomayor.
minus vel aequale, non videtur facere gratis, sed reddere
quod accepit. Et ideo gratiae recompensatio semper tendit
ut,prosuoposse,aliquidmaiusretribuat.
IIIIq.106a.6ad1(arriba)
Alargumento1diremos,quesegnloexpuesto(S.Th.II
II, q. 106, a. 3, ad 5 y S. Th. IIII, q. 106, a. 5) en la
recompensa del beneficio debe considerarse ms el afecto
queelefecto.Sipuesconsideramoselefectodelbeneficio,
queelhijorecibieradesuspadres,estoes,elseryelvivir,
en nada igual puede recompensar el hijo al padre, como
dice Aristteles (Ethic. l. 8), mas, atendida la misma
voluntaddeldonanteydelqueretribuye,enesteconcepto
puede el hijo retribuir en ms al padre, como dice Seneca
(Debenef.l.3,c.29,30y35)y,sinopudiera,bastara
paralagratitudlavoluntadderecompensar.
Ad primum ergo dicendum quod, sicut dictum est, in
recompensationebeneficiimagisestconsiderandusaffectus
benefici quam effectus. Si ergo consideremus effectum
beneficii quod filius a parentibus accepit, scilicet esse et
vivere, nihil aequale filius recompensare potest, ut
philosophus dicit. Si autem attendamus ad ipsam
voluntatem dantis et retribuentis, sic potest filius aliquid
maiuspatriretribuere,utSenecadicit,inIIIdeBenefic.Si
tamen non posset, sufficeret ad gratitudinem
recompensandivoluntas.
IIIIq.106a.6ad2(arriba)
Al2queeldbitodelagratitudsederivadelacaridad,en
la que cuanto ms se paga tanto ms se debe, segn
aquello (Rm 13,8), no debis nada a nadie, sino que os
amislosunosalosotros:yportantonoesinconveniente
elquelaobligacindelagratitudseainterminable.
Ad secundum dicendum quod debitum gratitudinis ex
caritate derivatur, quae, quanto plus solvitur, tanto magis
debetur, secundum illud Rom. XIII, nemini quidquam
debeatis, nisi ut invicem diligatis. Et ideo non est
inconvenienssiobligatiogratitudinisinterminabilissit.
IIIIq.106a.6ad3(arriba)
Al3que,ascomoenlajusticia,queesvirtudcardinal,se
atiende ala igualdad de las cosas as en la gratitud la
igualdad de las voluntades, esto es, que como por la
espontaneidad de la voluntad el bienhechor hace un
beneficio,alquenoestabaobligado,igualmentetambinel
que recibi el beneficio lo recompense con algo ms de lo
debido.
Ad tertium dicendum quod sicut in iustitia quae est virtus
cardinalis, attenditur aequalitas rerum, ita in gratitudine
attenditur aequalitas voluntatum, ut scilicet sicut ex
promptitudine voluntatis beneficus aliquid exhibuit ad quod
nontenebatur,itaetiamillequisuscepitbeneficiumaliquid
supradebitumrecompenset.

You might also like