Handreiking LHBT-emancipatie

Hoe borgen we LHBT-beleid

in turbulente tijden?
Ruim veertig Nederlandse gemeenten
zijn actief aan de slag met veiligheid en
sociale acceptatie van hun LHBT-bewo-
ners (lesbische vrouwen, homoseksuele
mannen, biseksuelen en transgenders).
Het gaat om het bestrijden van dis-
criminatie, het bevorderen van een
veilige leefomgeving, voorlichting in het
onderwijs, het vergroten van weerbaar-
heid en toegankelijkheid van sport. Tot
en met 2014 worden deze gemeenten
ondersteund door het programma
Lokaal LHBT-beleid van het ministerie
van Onderwijs, Cultuur en Weten-
schap. De gemeenten bevinden zich
echter in een turbulente tijd. De drie
decentralisaties vragen veel aandacht
en ook op andere beleidsgebieden zijn
er forse bezuinigingen en koerswijzi-
gingen. Bovendien zijn er in maart 2014
gemeenteraadsverkiezingen.
Door de decentralisaties en vooral door
de bezuinigingen, ontstaan nieuwe
risicos voor LHBT-burgers. Nieuwe
gemeentelijke taken als het bevorderen
van sociale samenhang, veiligheid en
leefbaarheid, het ondersteunen van
zelfredzaamheid en participatie van
mensen met psychische sociale proble-
men zijn namelijk ook op LHBT-burgers
van toepassing. Onder LHBTs komen
meer kwetsbare burgers voor dan onder
andere groepen. Zij hebben bijvoorbeeld
een minder groot netwerk, meestal
minder mantelzorgers en vaker last van
psychische problemen. Uit onderzoek
blijkt daarnaast dat jongeren zich op
school niet veilig genoeg voelen om uit
te komen voor hun homoseksualiteit en
dat de kans op sucide bij LHBT-jongeren
veel hoger is dan bij hun hetero leef-
tijdgenoten. Ook voor roze ouderen is
de kans op vereenzaming en psychische
problemen groter.
In de afgelopen jaren is dankzij gezamen-
lijke inspanningen al veel voor LHBTs
verbeterd. Hoe kunnen we juist in deze
turbulente tijd het LHBT-beleid duurzaam
borgen op een manier die past in het
huidige beleid? Dit factsheet helpt u dit
in uw gemeente aan te pakken.
Zeven mogelijkheden om
LHBT-beleid te borgen:
Mainstreaming
van beleid
1
Om structureel aandacht te blijven
besteden aan de positie van lesbische,
homoseksuele, biseksuele en transsek-
suele burgers binnen het gemeentelijk
beleid, biedt inbedding in het alge-
meen beleid van de gemeente de beste
kansen. Bijna iedere gemeente gaat
na de verkiezingen in 2014 een nieuw
collegeprogramma voor de komende
vier jaar opstellen Door aandacht voor
LHBT-bewoners op te nemen in dit pro-
gramma vindt mainstreaming van beleid
plaats en kunnen meerdere aspecten van
LHBT-beleid ingebed worden in andere
programmas.
Gemeenten als Alkmaar, Amsterdam,
Utrecht en Amersfoort hebben nu al
LHBT-beleid opgenomen in hun col-
legeprogramma. Belangrijk hiervoor is
wel dat er voldoende politiek draagvlak
is. Lokale belangenorganisaties kunnen
hun invloed uitoefenen om LHBT-agen-
dapunten op te nemen in de verkiezings-
programmas van politieke partijen. Hoe
duidelijker deze agendapunten aanwe-
zig zijn hoe groter de kans is dat deze
worden meegenomen bij coalitiebespre-
kingen die voorafgaan aan het opstellen
van het collegeprogramma.
Vervolgens kan dit worden uitgewerkt
in de verschillende beleidsterreinen
waaronder leefbaarheid, sociale veilig-
heid, gezondheid, jeugd en onderwijs.
Voorbeeld Alkmaar
Uit het Collegeprogramma van
Alkmaar: Het tegengaan van
discriminatie en gelijke behande-
ling van een ieder is voor ons een
belangrijk punt. Wij pakken de
uitvoering Wet gemeentelijke
Antidiscriminatievoorzieningen
actief op. Het antidiscriminatie-
beleid zal speciale aandacht
hebben voor onder meer homo-
seksualiteit, diversiteit, ouderen,
chronisch zieken en migranten.
Hoe borgen we LHBT-beleid in turbulente tijden? 1
* * *
In plaats van over doelgroepenbeleid
te spreken of over diversiteitsbeleid,
spreekt men op dit moment eerder
over Inclusie of inclusief beleid. Andere
mogelijkheden zijn het opnemen in de
jaarlijkse Voorjaarsnota of het oormer-
ken van budget tijdens de begrotings-
behandelingen. Lokaal LHBT-beleid kan
ook worden vastgelegd in een specieke
uitvoerings- of beleidsnotitie of in een
actieprogramma. Een koppeling aan be-
staande notas zoals die over het Wmo-
beleid maakt het gehele beleid sterker.
Regie door de
wethouder of
beleidsambtenaar
2
Een gevaar van mainstreaming is dat
zichtbaarheid van roze beleid verdwijnt
doordat het opgaat in het integrale be-
leid. Een verantwoordelijk persoon in de
vorm van een wethouder of beleidsamb-
tenaar is essentieel als vaste aanspreek-
persoon. De gemeenteraad heeft op deze
manier een vaste aanspreekpersoon die
in het college of in de raad regelmatig
aan de orde kan stellen hoe in beleids-
voorstellen rekening gehouden wordt
met seksuele diversiteit. In de praktijk
zien we dat de wethouder het beleid
hoofdzakelijk heeft gedelegeerd naar
een verantwoordelijk ambtenaar. Voor
de continuteit en het overzicht is het van
belang dat LHBT-beleid niet een voort-
durend verschuivende post is, maar dat
het een taak wordt van een ambtenaar
met ervaring op dit beleidsterrein en met
een stevige positie binnen de gemeente.
De gemeente als
opdrachtgever
3
De gemeente is een belangrijke op-
drachtgever van aanbieders van zorg
en welzijn. Met de uitbreiding van de
Wmo wordt die rol van opdrachtgever
nog groter. Bij uitstek professionals van
organisaties van zorg en welzijn hebben
veel contacten met kwetsbare burgers
en komen in persoonlijke leefsituaties
van burgers. Zo worden in het kader
van de verbreding van de Wmo keuken-
tafelgesprekken en de sociale wijk-
teams ingevoerd. Worden er specieke
eisen gesteld bij aanbestedingen of
in de budgetsubsidievoorwaarden? Is
er een gedragslijn afgesproken met
ketenpartners?
Het is wenselijk dat professionals en
vrijwilligers die hierbij betrokken zijn
specieke kennis hebben over LHBT en
aandacht hebben voor LHBT-problema-
tiek. Ditzelfde geldt voor organisaties
die de jeugdzorg gaan uitvoeren in het
kader van de nieuwe Jeugdwet. Zijn
uitvoerende organisaties toegerust op
jongeren met coming out-problemen?
En hoe wordt door jeugdhulpverleners
omgegaan met homovijandigheid door
probleemjongeren? Het afspreken van
een gedragslijn voor zorg- en hulpverle-
ners biedt goede mogelijkheden.
In aanbestedingsprocedures maar ook
bij (beleidsgestuurde) contractnan-
ciering kunnen eisen gesteld worden
aan hoe de uitvoerende organisaties,
hun professionals en ook hun vrijwil-
ligers rekening houden met seksuele
diversiteit. Is er binnen de organisatie
LHBT-deskundigheid en -sensibiliteit?
Zijn er bijvoorbeeld trainingen voor me-
dewerkers, wordt er in het klanttevre-
denheidsonderzoek van de organisatie
aandacht aan besteed? Door afspraken
vast te leggen in contracten vormen
ze ook een punt van aandacht bij de
verantwoording. De gemeente kan ook
zelf expertise op lokaal niveau organi-
seren door bijvoorbeeld het trainen van
hulpverleners.
Voorbeeld Nijmegen
In een aantal gemeenten is LHBT-beleid omgezet in structureel
gemeentebeleid. Zo heeft Nijmegen de nota Hand in hand die tot 2011
liep omgezet in een Wmo-uitvoeringsnotitie Seksuele diversiteit.
Hierin is aandacht voor LHBT structureel onderdeel van het Wmo beleid.
Voorbeeld Amersfoort
De gemeente Amersfoort heeft specieke aandacht voor diversiteit in haar
lokale educatieve agenda en seksuele diversiteit is hierbij een belangrijk
thema. Amersfoort wil hiermee bereiken dat alle betrokken partnerorgani-
saties rekening gehouden met diversiteit onder medewerkers, kinderen en
verzorgers. Partners dragen zorg voor een veilige en kansrijke omgeving voor
de hele doelgroep die gebruikt maakt van onderwijs en zorg.
Voorbeeld Oss
De wethouder van de gemeente
Oss heeft een eigen website
waarin hij laat zien dat LHBT
bewoners meer dan welkom
zijn in Oss.
www.zodoenwedatinoss.nl
* * *
2 Hoe borgen we LHBT-beleid in turbulente tijden?
Opnemen van
specieke vragen in
de gemeentemonitor
4
Onderdeel van borging is zichtbaar
maken en evalueren. Veel gemeenten
doen onderzoek naar de behoeften van
burgers onder andere met het instru-
ment de Gemeentemonitor. Vragen naar
sociale acceptatie van seksuele diversiteit
kunnen toegevoegd worden aan de ge-
meentemonitor. Maar ook kan gevraagd
worden naar de seksuele voorkeur van
respondenten om zicht te krijgen op de
problematiek en ervaringen van deze
groep burgers. Voor de jeugd is er een
Jeugdmonitor. Met de komst van de
nieuwe Jeugdwet staat de jeugdmonitor
volop in de belangstelling en worden
monitoren aangepast. Uiteraard zijn er
ook mogelijkheden om aparte onderzoe-
ken te doen. Movisie kan ondersteunen
bij het formuleren van vragen.
Tip
Informeer eens bij collegas welke onder-
zoeken er gepland staan naar bijvoor-
beeld leefbaarheid of buurtparticipatie.
Zijn er mogelijkheden om vragen over
seksuele diversiteit op te nemen?
Prolering van
LHBT-activiteiten
en -informatie
5
Preventie en informatie is een belangrijk
speerpunt van het huidige gemeente-
beleid. Vormt LHBT-informatie een vast
onderdeel van het communicatieplan
van de gemeente? Door LHBT-informatie
op te nemen in de diverse communica-
tiekanalen van de gemeente wordt voor
bewoners zichtbaar dat de gemeente
belang hecht aan LHBT-beleid voor het
proel van de stad.
LHBT-informatie kan opgenomen
worden in de informatievoorziening
bij de balie van de gemeente en in de
informatie van het Wmo-loket. Zijn
loketmedewerkers op de hoogte van
verwijsmogelijkheden? In veel gemeen-
ten worden de Wmo-loketten vervangen
door de al eerder genoemde keukenta-
felgesprekken. Zijn deze medewerkers
bekend met de LHBT-wereld en weten zij
verwijsmogelijkheden?
Er zijn verschillende mogelijkheden om
LHBT-beleid zichtbaar te maken op de
gemeentelijke website. Bijvoorbeeld met
een aparte LHBT-pagina of door links te
plaatsen naar lokale belangenorgani-
saties en ontmoetingsgelegenheden in
de gemeente. Het kan ook door bijvoor-
beeld fotos van niet-traditionele relaties
te plaatsen op de gemeentelijke website.
Een aantal gemeenten heeft een eigen
roze sociale kaart ontwikkeld, zoals de
gemeente Zwolle. Op deze manier zien
burgers dat de gemeente ruimte biedt
aan diversiteit van haar burgers en open
staat voor roze bewoners in de ge-
meente. Daarbij is actieve deelname van
de gemeente aan LHBT-specieke dagen
zoals het hijsen van de Regenboogvlag,
bij uitstek een moment om persaandacht
te vragen en LHBT-aandacht zichtbaar te
maken.
Tips
Bezoek als wethouder de vrijwilligers-
activiteiten van een LHBT-belangen-
organisatie en nodig de pers hiervoor
uit.
Vraag LHBT-organisaties te participe-
ren bij festivals en activiteiten en com-
municeer deze deelname ook.
Investeer in een sterk
LHBT-netwerk
6
Gemeenten investeren veel in de inzet
en participatie van hun burgers. Van
deze burgers zijn zon 6 a 7% bewoners
homo, lesbisch of biseksueel. Zon 5%
heeft ambivalente gevoelens over hun
genderidentiteit. Deze bewoners zijn als
individu nauwelijks zichtbaar, maar wl
in (roze) zelforganisaties. Deze organi-
saties zijn vaak heel actief en betrokken
en hebben een groot zelf oplossend
vermogen. Het uitvoeren van beleid in
samenspraak met belangenorganisaties
is een belangrijke voorwaarde voor
duurzaam beleid.
Actieve betrokkenheid van deze orga-
nisaties waarborgt dat dat het beleid
aansluit bij die zaken die daadwerkelijk
voor burgers van belang zijn en
Voorbeeld: LHBT-paginas
Steden met een LHBT-pagina op
de gemeentelijke website zijn
onder meer Alkmaar, Amersfoort,
Amsterdam, Delft, Dordrecht,
s Hertogenbosch, Haarlem, en
Hoorn, Nijmegen, Utrecht en
Westland.
Voorbeeld Hoorn
De verantwoordelijkheid in de gemeente Hoorn ligt primair bij de doelgroep
en het veld zelf; de organisaties organiseren en nancieren in eerste instantie
zelf en de gemeente faciliteert daar waar nodig. Belangrijk is om met het veld
af te stemmen welke faciliteiten zij nodig hebben en hoe de gemeente kan
ondersteunen. Dat hoeft niet altijd met subsidie te zijn. Het kan ook zijn dat
de gemeente actief is in het bij elkaar brengen van organisaties of aanwezig-
heid van een wethouder bij netwerkbijeenkomsten
Hoe borgen we LHBT-beleid in turbulente tijden? 3
* * *
Colofon
Auteur: Els Meijsen
Eindredactie: afdeling Communicatie Movisie
Vormgeving: Ontwerpburo Suggestie & illusie
Downloaden: www.movisie.nl/lhbt-emancipatie
Deze publicatie is mogelijk gemaakt door
nanciering van het ministerie van OCW.
@ Movisie, kennis en aanpak van sociale vraagstukken, januari 2014
Postbus 19129
*
3501 DC Utrecht
*
T 030 789 20 00
F 030 789 21 11
*
www.movisie.nl
*
info@movisie.nl
stimuleren de inzet van de LHBT-
burgers. Zij zijn voor de gemeente een
belangrijke partner met het vormgeven
en uitvoeren van het beleid. Door main-
streaming van beleid op taken rondom
o.a. veiligheid, voorkomen en bestrijden
van huiselijk geweld, sociale acceptatie,
preventie, informatievoorziening en
jeugdzorg zijn er mogelijkheden voor
gezamenlijke uitvoering van beleid. De
gemeente kan belangenorganisaties
ondersteunen bij netwerkvorming en
het versterken van de organisaties. In
een aantal situaties kunnen belangen-
organisaties genancierd worden uit
het reguliere beleid of op een andere
manier ondersteund worden.
Tip
Wijs belangenorganisaties op deelname
aan formele vormen van participatie
zoals wijkraden, adviesraden of de
Wmo-raad.
Regionale
samenwerking
7
Voor gemeenten zijn er goede mogelijk-
heden om regionaal samen te werken
met andere gemeenten waarbij de taken
of specieke beleidsterreinen verdeeld
kunnen worden. Op deze manier worden
krachten gebundeld en kunnen kosten
worden bespaard. Zo werken in Zeeland
Vlissingen, Goes en Middelburg samen op
het gebied van jongeren en veiligheid.
In Limburg wordt in vier gemeenten de
voorlichting op scholen op eenzelfde
manier vormgegeven. De gemeenten
Delft, Westland, Leidschendam-Voorburg
en Zoetermeer hebben samen met de
GGD een monitor ontwikkeld die (on)
veiligheidsgevoelens van de doelgroep
meet. Deze samenwerkingen leiden naast
kostenbesparing ook tot uitwisseling van
expertise en kwaliteitsverbetering.
Meer lezen
Handreiking LHBT-emancipatie -
De drie decentralisaties
Factsheet Gemeentelijke monitoren
en homoseksualiteit
Handreiking homo-emancipatie -
Gratis LHBT-beleid
Factsheet Communiceer het LHBT-
beleid van uw gemeente
Deze publicaties kunt u downloaden
op www.movisie.nl
Argumenten van gemeenten uit collegeprogrammas
en actieprogrammas om in te zetten op structureel
LHBT-beleid:
Maatschappelijk klimaat van tolerantie en verdraagzaamheid van LHBTs
verbeteren.
Streven naar een inclusieve samenleving met ruimte voor diversiteit.
Inzetten op veiligheid van LHBTs achter de voordeur en in de openbare
ruimte.
Tegengaan van discriminatie op grond van geaardheid.
Internationaal aandacht vragen voor rechten van LHBTs.
Bevorderen van weerbaarheid van LHBT-burgers.
Intimidatie en geweld tegen homos bestrijden.
Gemeente wil herkenbaar zijn voor alle burgers zonder onderscheid.
Verhogen aangifte en meldingsbereidheid van discriminatie en geweld.
Bijdragen aan een veilige schoolomgeving.
Recht op gelijke behandeling.
* * *
4 Hoe borgen we LHBT-beleid in turbulente tijden?