HoANG MINH SON

MANG TRUYEN THONG

•

(ONG NGHIEP

•

(In ldn tn« 3, co chinh sUa va b6 sung)

NHA XUAT BAN KHOA HOC vA KY THuAr

HA NQI-2006

i'

> •• --

Bien tap:

Trinh bay va ehe ban:

Ve bla:

PGS.TS. To Dang Hai NguyAnThiN9QcKhue

Chiu trach nhlern xuat ban:

rae gia Tran Thanq

Mil: so : 6T6.5 150 - 233.4 - 7 111 12005

KHKT-2005 ..

---------------------------------------------------------,------------

In 800 cuon kh6 16 x 24 em, tai Cong ty in Hang khong. Giay phep so: 150 - 233.4 -7 III 12005.

In xong va nop Iiru chieu thang 12/2005.

Lai n6idau

T6c dQ phat tri€n nhanh chong cua cong ngh~ vi di~n ttt. ky thuat truyen thong va cong ngh~ phan mem trong nlnmg nam glm day da tao su chuyen bten co ban trong hudng di cho cac giai phap tt,t dQng hoa cong nghi~p. Xu huong ph an tan. mem hoa va chuan h6a la ba trong nhieu di€m d~c trung cho su thay d6i nay. Nhftng xu huang mdi do khong nam ngoa; muc dich giam gia thanh giai phap va nang cao chat luong h~ thong. st,t {tng dung rQng rat cac he th6ng mang truyen thong cong nghiep, d~c btet cac h~ th6ng bus truong, la mot vi du tteu bi~u.

"Mang truyen thong cong nghtep" cfmg nhu "Cong ngh~ bus truong" khong phal la mot linh vue ky thuat hoan toan mot, rna thuc chat la cac cong ngh~ duoc k~ thira, chat IQc va phat tri~n tit ky thuat truyen thong not chung cho phil. hop vdi cac yeu cftu trong cong nghtep. f)i~U nay th€ hten c':1 cho, m6i mot ngltdi hoat dQng trong linh vue di~u khi~n - tv dQng h6a deu cling da bt~t it nhteu v~ no, c6 th~ n6i v~ no, ngay ca khi chua doc mot cuon sach cu th~ nao v~ mCilng truyen thong cong nghtep, v~ cong ngh~ bus truong, Til: hon mot thap ky nay. cong ngh~ bus truong da tro nen khong th~ thteu ducc trong cac h~ th6ng di~u khten va giam sat hien dai. Song. thuc t~ ngudi sit dung trong cong nghtep thuong g~p phat hang loat cac van d~ khac nhau - mac du .:-c1t co ban - nhung khong duoc d~ cap c':1 cac tat lieu thuoc linh vue mang truyen thong phiS thong (mang may tinh, mang vien thong).

Veln d~ d~t ra tnroc tien khi xay dt,tng mot giai phap tt,t dQng hoa khong con lanen hay khong nen, rna la lua chon h~ th6ng mang truyen thong nao cho phil. hop vot yeu cau va nhtern vu cua (tng dung thuc t~. Vi du, giai phap bus truong nao co th~ thoa man yeu cau v~ cau true h~ thong va tinh nang thot gran thirc cua {tng dung? Hdn mra, d~ so sanh hai he th6ng phai dua tren co sCI ky thuat nao? Ti~p theo la bat toan d~t cau hinh, tham s6 va dua h~ th6ng dt vao van hanh, Cham nhat Ia khi cac dim bao l6t tren cac module do hang loat, ngudi lam cong vtec tich hop h~ thong se thay rc'ing khong th~ tim thay mot each nhanh chong Wi giai thich thoa dang c':1 cac tat lieu hudng dan cling nhu qua duong day h6 tro n6ng cua nha cung cap thiet bi mang,

Cuon sach duoc xay dung tren co sd not dung bat giang cho sinh vien nhftng narn cuol cua nganh f)t~u khten Ttr dQng (DHBK Ha Not), mot mat

nham dap ung yeu cau cap thi~t v~ giao trinh trong nha truong, mat khac nham muc dich cung cap thong tin cap nhat cho dong dao giOi ban doc quan tam tdi linh vt!-c nay. Cuon sach la tat lieu tu hoc va tham khao cho cac sinh vten cac truong dat hoc ky thuat, cac hoc vten cao hoc va cac kY su lam vi~c trong Iinh vue tich hop h~ thong,

Trong khuon kho co han cua cuon sach, vtec chon loc va trmh b:1Y nQi dung d~ phil hop vdl nhieu nhom ban doc khac nhau qua that khong d~ dang. Theo quan dt~m cua tac gia thi phan ky thuat co ban dong vai tro quan trong hon ca. bdl vi no la nen tang cho mot cong ngh~ khac nhau. Ph:1n trtnh bay v~ cac h~ thong bus truong tteu bt~u duoc bien soan dua theo xu huang (tng dung trong nude, giup ban doc hi~u sau hon phan ky thuat co ban va nhanh chong nam duoc thong tin co dong v~ mot h~ thong chi qua it trang sach rna khong ph at mat cong tim toi trong cac tat lieu chuan. V~ mat thuat ngit. con nhieu khai ntem mot chua duoc th6ng nhat trong ti~ng Vi~t. vi v~y tac gia sit dung nguyen ban ti~ng Anh kern theo Wi giM thich.

Tac gia chan thanh cam on ch] Phan Xuan Minh va anh Nguyen Doan Phudc - nhitng ngudi da luon "gay sue ep" vot tac gia d~ hoan thanh cuon sach.

Trong kht hoanthanh :in ban 1:1n d:1u tten cua culm sach, tac gia da c6 gcing nit nhteu trong vi~c bien soan nQi dung va each trinh bay. tuy vay khong tranh khat nhimg thteu sot. b:it cap. VOi mong muon cuon sach se ngay cang dude hoan thlen trong cac l:1n tat ban sau d~ phuc vu t61 hon nita yeu cau ban doc, tac gia mong nhan duoc nlnrng gop y sua d6i hay b6 sung. Cac y ki~n phan h6i xin gltt v~:

Truong Dat hoc Bach khoa Ha NQi

Khoa Di~n. BQ men Di~u khten Tu dQng. se 1 Dai C6 Vi~t - Ha NQi

email: hoang-m-son@mail.hut.edu.vn

hoac

Nha xuat ban Khoa hoc va Ky thuat 'TO Tr:1n Hung Dao - Ha NQi

Ha Ni)i. thanq Til nom 2001 Tdc gia

v« Ian xuat ban thu hai

Tit nhimg klnh nghtem s11 dung cuon sach him tal lieu tham khao cho cac chuong trinh dao tao Cao hoc, Dai hoc, Cao d:1ng. cac khoa dao tao Tt;C dqng hoa nang cao cho cac kY su ben ngoat, cung nhu tit nhirng y ki~n dong gop cua dong dao ban doc, tac gia thay can phai co mot s6 thay delt v~ mat cau true, nqi dung va hmh thirc trinh bay trong lan xuat ban nay. Vai tro cua mang truyen thong cong nghtep dude tach rteng thanh mot muc trong chuong mo dftu va bel sung them mot s6 loi binh luan chi ttet. Phftn Ion cua chuong 4 cu "Cac thanh phan h~ th6ng mang" duoc chuyen len thanh chuong 3 vdt cling ten. phan con lat duoc bel sung mot s6 chu d~ khac d~ thanh mot chuong mot vdi tteu d~ "Mot s6 van d~ v~ tich hop h~ thong".

Sau khl ~n ban dftu tten cua cuon sach ra dot vao dftu nam 2001, d~n nay linh vue truyen thong cong nghtep da co nhirng budc phat trten mdi, rnanh me. Di;lc bt~~. anh htidng cua chuan lEC 61158 cling vdi su len ngot cua cac cong nghe xung quanh mang Ethernet va Foundation Fteldbus da lam thay dell mot s6 quan dl~m v~ kl~n true cung nhu giat phap h~ th6ng. Lan tat ban nay phan anh xu huong phat trten do. Ben canh vlec dua them hai cong nghe mang not tren vao chuong "Cac h~ thong bus tleu bieu", phan gtdi thteu v~ PROFIBUS cung duoc cap nhat va chinh sua kha nhieu. Hftu het cac nol dung con lat trong cuon sach cung duoc duyet lat va sua 161, nhteu doan van duoc di~n dat lat cho chinh xac va d~ hi~u hen, mot s6 thuat ngfi duoc chinh sira cho quen thuoc va nhat quan.

v~ mat hinh thuc, ban doc cung co th~ nhan thay mot val cat ti~n dang k~. Cac phong chit mot theo chuan Unicode duoc dua vao s11 dung co chat lti<;!ng t61 hon rat nhteu, trong khi khong h~ lam tang s6 trang vot noi dung cu.

CU6i cling, tac gia xin chan thanh cam on dong dao ban doc dfl co nhfing y ki~n ph an hot, nhirng lOi binh luan va gop y qui bau cho cuon sach duoc hoan thten hon.

Hit N(Ji, Xudn 2004

MVC LVC

Danh muc hinh ve tx
Chuong 1: Md dftu 1
1.1 Mang truyen thong eong nghi~p la gi? 1
l.2 Val tro cua mang truyen thong cong nghi~p 2
1.3 Phan loal va dac trung cac h~ thtmg MCN 4
1.4 V~ nQi dung cuon sach 9
1.5 Ghi chu va tat lteu tham khao 9
Chuong 2: Co so ky thuat 11
2.1 Cac khat niem co ban 11
2.1.1 Thong tin. dtr li~u va tin hieu 11
2.1.2 Truyen thong, truyen dft li~u va truyen tin hteu 15
2.1.3 Tinh·nang thot gian thuc 19
2.2 Ch~ dQ truyen tai 20
2.2.1 Truyen bit song song va truyen bit nbi ti~p 21
2.2.2 Truyen d6ng bQ va khong d6ng bQ 22
2.2.3 Truyen mot chteu va truyen hat chteu 23
2.2.4 Truyen tat dat co sd, dat mang va dat rong 24
2.3 Cau true mang - Topology 26
2.3.1 Cau true bus 21
2.3.2 C<1u true mach vong (tich cue) 29
2.3.3 C<1u true hinh sao 31
2.3.4 Cau true cay 32
2.4 Ki~n true gtao tlnrc 33
2.4.1 Dtch V1,l truyen thong 33
2.4.2 Giao thuc 35
2.4.3 Mo hmh ldp 38
2.4.4 Kten true gtao tlnrc OSI 39
2.4.5 Ki~n true gtao thtrc TCP/IP 48
2.4.6 Chuan MMS 50
2.5 Truy nhap bus 54
2.5.1 D~t vc1n d~ 54
2.5.2 Chu/td (Master/Slave) 51
2.5.3 TDMA 59 2.5.4 Token Passing 60
2.5.5 CSMNCD 62
2.5.6 CSMNCA 65
2.6 Bao toan df1l1~u 66
2.6.1 D~t vlm d~ 66
2.6.2 BU chan Ie (Parity blt) 70
2.6.3 BU chan Ie 2 chteu 71
2.6.4 CRC 73
2.6.5 Nhblblt (Bit Stuffing) 75
2.7 Ma hoa bit 76
2.7.1 Cac tteu chuan trong rna hoa bit 76
2.7.2 NRZ.RZ 78
2.7.3 Ma Manchester 79
2.7.4 AFP 79
2.7.5 FSK 80
2.8 Ky thuat truyen dcln 80
2.8.1 Phuong thuc truyen d~n tin hteu 82
2.8.2 RS-232 85
2.8.3 RS-422 90
2.8.4 RS-485 91
2.8.5 MBP (IEC 1158-2) 98
2.9 Ghl chu va tat li~u tham khao 100
Chuong 3: Cac thanh phan M thbng mang 102
3.1 Phuong ti~n truyen d~n 102
3.1.1 Dol day xoan 104
3.1.2 Cap dbng true 106
3.1.3 Cap quang 107
3.1.4 VO tuyen III
3.2 Glao di~n mang 112
3.2.1 cAu true gtao dten mang 112
3.2.2 Ghep nbl PLC 115
3.2.3 Ohep nbi PC 118
3.2.4 Ghep nbi vao/ra phan tan 120
3.2.5 Ghep nbi cac thi~t b] truong 121
3.3 Phan mem trong h~ thbng mang 123
3.3.1 Phan mern gtao thirc 123
3.3.2 PhAn mem gtao dten l~p trlnh ung dung 125
3.4 Thl~t bt lien k~t mang 126 vi
3.4.1 B(> lap 126
3.4.2 Cc1u n61 128
3.4.3 Router 129
3.4.4 Gateway 130
3.5 Cac linh kten mang khac 131
3.6 Ghl chu va tal lleu tham khao 133
Chuong 4: Cac h~ th6ng bus tteu bl~u 134
4.1 PROFIBUS 134
4.1.1 Kl~n true gtao tlnrc 135
4.1.2 Cau true mang va ky thuat truyen dan 136
4.1.3 Truy nhap bus 139
4.1.4 Dich vu truyen di1 li~u 140
4.1.5 Cau true btrc dl~n 142
4.1.6 PROFIBUS-FMS 144
4.1.'1 PROFIBUS-DP 150
4.1.8 PROFIBUS-PA 15'1
4.1.9 Ghl chu va talli~u tham khao 160
4.2 CAN 161
4.2.1 K1~n true gtao thirc 161
4.2.2 Cau true mang va ky thuat truyen dan 162
4.2.3 Co eh~ gtao ti~p 163
4.2.4 Cau true bite dl~n 164
4.2.5 Truy nhap bus 168
4.2.6 Bao toan di1 li~u 169
4.2.'1 Mel h6a bit 1'10
4.2.8 Cac h~ th6ng tleu bl~u dua tren CAN 1'10
4.2.9 Ghl chu va tat Ileu tham khao 113
4.3 DevieeNet 1'14
4.3.1 Co eh~ gtao ti~p 1'14
4.3.2 Mo hlnh d61 tuong 115
4.3.3 Mo hlnh dta chi 116
4.3.4 Cau true birc dl~n 1'1'1
4.3.5 Dlch vu thong bao 118
4.3.6 Ghl chu va tat lteu tham khao 181
4.4 Modbus 182
4.4.1 Co eh~ gtao ti~p 182
4.4.2 Ch~ d(> truyen 184
4.4.3 cc1u true birc dl~n 186 vii
4.4.4 Bao toan du lteu 189
4.4.5 Modbus Plus 190
4.4.6 Ghi chu va tal lieu tham khao 192
4.5 INTERBUS 193
4.5.1 Kl~n true gtao thuc 193
4.5.2 Cau true mang va ky thuat truyen dan 194
4.5.3 Co che gtao tiep 196
4.5.4 Cllu true buc di~n 199
4.5.5 Dich vu gtao ti~p 200
4.5.6 Ghi chu va tat li~u tham khao 201
4.6 AS-i 203
4.6.1 Ki~n true gtao thuc 204
4.6.2 Cau true mang va cap truyen 205
4.6.3 Co che gtao ti~p 201'
4.6.4 Cau true bite di~n 201'
4.6.5· Mil hoa bit 208
4.6.6 Bao toan du lieu 210
4.6.1' Ghi chu va tal li~u tham khao 211
4.1' Foundation Fieldbus 212
4.1'.1 Ki~n true gtao thuc 212
4.1'.2 Cau true m'ilng va ky thuat truyen d<in 213
4.1'.3 Co che giao ti~p 216
4.1'.4 Cau true buc di~n 211'
4.1'.5 Dlch vu giao tiep 219
4.1'.6 Kh6i chuc nang ung dung 220
4.1'.1' Ghi chu va tM li~u tham khao 223
4.8 Ethernet 224
4.8.1 Ki~n true glao thirc 224
4.8.2 Cllu true mang va ky thuat truyen dan 225
4.8.3 Co che gtao uep 227
4.8.4 C;1u true birc di~n 228
4.8.5 Truy nhap bus 229
4.8.6 Hleu suat dttdng truyen va tinh nang thai gian thuc 230
4.8.1' Mang LAN 802.3 chuyen mach 231
4.8.8 Fast Ethernet 232
4.8.9 High Speed Ethernet 234
4.8.10 Industrial Ethernet 236
4.8.11 Ghi chu va tat li~u tham khao 236 viii
Chuong 5: M9t s6 van d~ trong tich hop h~ th6ng 238
5.1 Thl~t k~ h~ th6ng mang 238
5.1.1 Phan tich yeu cau 238
5.1.2 Cac budc ti~n hanh 239
5.2 Danh gla va Iva chon gUll phap mang 241
5.2.1 Dac thu cua cap ttng dung 241
5.2.2 D~c thu cua Iinh vue ttng dung 242
5.2.3 Yeu cau ky thuat chl ti~t 244
5.2.4 Yeu cau klnh t~ 245
5.3 M9t s6 chuan phan mem tich hop h~ th6ng 246
5.3.1 Chuan IEC 61131-5 246
5.3.2 OPC (OLE for Process Control) 249
5.4 Ghl chu va tal li~u tham khao 253
Danh muc thuat ngu 255 Danh muc hlnh ve

Hinh 1.1: N6i day truyen thong (a) va nbi mang cong nghtep (b) 3

Hinii 1.2: Mo hinh phan d.p chirc nang cong ty san xuat cong nghtep 5

Hinh 2.1: Val tro cua thong tin trong cac he th6ng ky thuar.. , 11

Hinh 2.2: MQt s6 dang tin hteu thong dung 14

Hinh 2.3: Nguyen lAc cd ban cua truyen thong 16

Htnli 2.4: Vi dIJ. rna hoa bit 17

Htnii 2.5: Truyen bit song song (a) va truyen bit n6i ti~p (b) 21

Hinh 2.6: Nguyen lAc truyen bit nbi tl~p 22

Hinh 2. 7: Truyen sjmplex, half-duplex va duplex 23

Hinh 2.8: Cac d.,u true d~g bus 28

Hinli 2.9; Cau true mach vong 30

Hinii 2.10: Xit Iy su e6 trong mach vong dup 31

Hinh 2.11: Sit dung bQ chuyen mach by-pass trong mach vong 31

Htnli 2.12: Cau true hlnh sao 32

Hinii 2.13: C:1u true cay 33

Hinh 2.14: Dich V\1e6 xac nhan va dich V\1 khong xac nhan 35

Hinh 2.15: Xit Iy gtao thirc theo mo hinh IOp 39

Hinh 2.16: Mo hinh qui chteu ISO/OS!.. .......................................•.......... 41

Hinh 2.17: Vi du gtao ti~p theo mo hinh OSI.. 47

Hinh 2.18: So sanh TCP/IP vdl OSI 49

Hinh 2.1 9: Phan loal die phuong phap truy nhap bus 56

Hinti 2.20: Phuong phap chu/td 57

Hinh 2.21: Cal thlen trao d6i dir lteu gtfta hat tram to 58

Hinh 2.22: Phuong phap TDMA 59

Hinh 2.23: Hal dang cua phuong phap Token Passing 60

Hinh 2.24: Truy nhap bus k~t hop nhteu chu (Multi-Master) 62

Hinh 2.25: Minh hoa phuong phap CSMNCD 63

Htnh. 2.26: Minh hoa phuong phap CSMNCA 65

x

Htnh. 2.27: Ma hoa bit NRZ va RZ 78

Htnh. 2.28: Ma hoa bit Manchester-II va AFP 79

Hinh 2.29: Ma hoa dich tlm sb FSK 80

Hinh 2.30: Truyen dan khong dbi xirng (3 kenh, 4 day dan) 82

Hinh 2.31: Truyen dan chenh lech dbi xung (3 kenh, 7 day dan) 83

Hinh 2.32: Di~n ap chenh lech d~u ra VOD va dten ap lech Vos 84

Hinh 2.33: Dien ap ch~ do chung VCM va chenh lech di~n ap dc1t VGPD ••••• 84

Hinh 2.34: Giao ti~p gifta hal may tinh thong qua Modem va RS-232 85

Hinh 2.35: Qui dlnh trang thai logtc cua tin hteu RS-232 86

Hinh 2.36: Sd d6 gic1c earn va chteu tin hleu RS-232 Ioat DB-9 88

Hinh 2.37: Sd d6 gic1C earn RS-232 loat DB-25 89

Htnii 2.38: Mot sb vi du ghep nbi vdi RS-232 90

Hinb. 2.39: Sd d6 hO kich thich (driver) va bo thu (receiver) RS-485 92

Hinh 2.40: QUi dinh trang thai logic cua tin hteu RS-485 93

Hinh 2.41: Dmh nghia mot tai don v! 93

Hinh 2.42: Quan h~ gifta tbc dO truyen va chteu dat day dan t6i da trong

RS-422/RS-485 s11 d\lng doi day xoan AWG 24 94

Hinh 2.43: Cc1u hinh mang RS-485 hat day 95

Hinh. 2.44: Cc1u hlnh mang RS-485 S11 dung 4 day 96

Hinh. 2.45: Cac phirong phap chan d~u cU6i RS-485/RS-422 97

Hinh 3.1:

Hinh 3.2:

Hinh 3.3:

Hinh 3.4:

Hinh 3.5:

Hinh 3.6:

Hinh 3.7:

Dill tan cua cac phuong ti~n truyen dan tieu bi~u 103

Doi day xoan va tac dung trung hoa truong di~n tit l04

Hal ki~u cap doi day xoan - STP va UTP 105

Cap doi day xoan STP (Siemens) 106

Cc1u tao cap d6ng true 106

Suy giam dUdng truyen cua doi day xoan va cap d6ng true . 107 Nguyen tc1c phan xa toan phan (n, > n2) •••••••••••••••••••••••••••••• 108

Hinh 3.8: Nguyen tc1c lam vi~c cua cap quang 109

Htnb. 3.9: Vi du mot san pham cap s<;n thuy tmh 110

Hinh 3.1 0: Pham vi chtrc nang cua cac thanh phan gtao dlen mang 113

Hinli 3.11: Cc1u true tieu bi~u mot bang mach giao dten bus 114

Htnh. 3.12: -Glao dlen bus cho PLC vot module truyen thong 116

Htnh. 3.13: Vi du so d6 b~ mat cac module giao dten mang 116

Hinh. 3.14: S11 dung CPU tich hop giao dten PROFIBUS-DP 117

xi

Hinii 3.15: Vi du cau hmh mang PLC h6n hop 111

Hinii 3.16: Card giao dten PROFIBUS CP5412 Siemens) 119

Hinii 3.11: Ghep nbi PC vdt bus truong qua e6ng RS-232 120

Htnti 3.1B: Ghep nbi vao/ra phan tan qua module giao di~n DP 121

Hinii 3.19: Ghep nbi thtet b] truong sa dung DevieeNet module 121

Htnli 3.20: Ghep nbi thtet b] truong tich hop gtao di~n DevieeNet 122

Htnli 3.21: Kich cd ban vi mach giao dten nbi bus truong so voi d6ng 1

Euro (hinh anh chup san phdm ella hang Burkert) 122

Hinii 3.22: Quan M giua cac phan mem trong h~ thong mang 123

Hinii 3.23: Repeater trong rna hinh OSI.. 121

Htnii 3.24: Bridge trong rna hinh OSI 128

Hinli 3.25: Router trong rna hinh OSI.. 129

Hinli 3.26: Gateway trong rna hinh OSI 130

Hinii 3.21: MQt bQ nbi PROFIBUS (Sub-D) 131

Htnn 3.2B: Nguyen tile lam vtec ella bQ chta va bQ chuyen mach 132

Htnli 4.1: Ki~n true gtao thirc ella PROFIBUS 135

Hinh 4.2: Cau hinh Multi-Master trong PROFIBUS 139

Htnn 4.3: Cac dtch VI,l truyen du Iieu PROFIBUS 141

Htnli 4.4: Ky tu khung UART sa dung trong PROFIBUS 143

Htnli 4.5: Ki~n true FMS trong mo hlnh OSI.. 144

Htnh. 4.6: Cac ki~u quan h~ gtao ti~p PROFIBUS 148

Hinh. 4.1: Nguyen tile trao d6i dir Iteu tuan hoan Master/Slave 154

Htnti 4.B: Giao ti~p true ti~p gif1a cac tram to 156

Htnli 4.9: Cau hmh ghep nbi PROFIBUS-DP/PA 158

Hinh. 4.10: Pham vi dtnh nghia ella CAN trong mo hinh OSI.. 162

Htnli 4.11: Cau true khung dtr lteu d CAN 165

Htnh. 4.12: Cau true khung l6i d CAN 161

Htnh. 4.13: Cau true khung qua tat d CAN 168

Htnli 4.14: Ma hinh dbi tuong mot tram thi~t b] DevieeN et 116

Hinh 4.15: Nguyen tile dtnh dta chi thuoc tinh va dtch VI,l DevieeNet.. .. 111

Hinlt 4.16: Chu trmh yeu cau-dap ung Modbus 184

Hinh 4.11: Khung thong bao Modbus eh~ dQ ASCII 186

Hinh 4.1B: Khung thong bao Modbus che dQ RTU 181

Hinh 4.19: Khung thong bao Modbus tren Modbus Plus 191

xII

Hinh 4.20: Ki~n true giao thirc INTERBUS 194

Hinh 4.21: Cau true mang INTERBUS tteu bl~u 195

Hinh 4.22: Nguyen ci.c lam vl¢c cua INTERBUS 197

Hinh 4.23: Glao thirc truyen INTERBUS 198

Hinh 4.24: Cau true khung giao thtrc INTERBUS (Idp 2) 199

Hinh. 4.25: Cau true birc dl¢n INTERBUS (Idp 1) 200

Hinh 4.26: Ghep n61 cam bten va cd cau chap hanh s6 vdl AS-l 204

Hinh 4.27: Nguyen ci.c ghep n61 thtet bt trong mot h~ AS-1. 205

Hinh 4.28: Vi du cau hinh mang AS-l 206

Hinh 4.29: Cc1u true birc dl¢n AS-1.. 208

Hinh 4.30: Cau true cac lenh gQl tit tram chu AS-l 208

Hinh. 4.31: Ma hoa dttdng truyen AS-l stt dung phuong phap APM 209

Hinh 4.32: Ki~n true gtao thuc Foundation Fleldbus 213

Hinh 4.33: Cac cau true mang Foundation Fleldbus 214

Hinh 4.34: Cac tin hleu trong mang Foundation Fteldbus 215

Htnti 4.35: Cac co che gtao ti~p trong Foundation Fleldbus 21 7

Hinti 4.36: Cau true birc dl¢n trong Foundation Fleldbus 218

Hinh 4.37: Ma hoa cac 0 khlU dc1u va ngan each trong birc dl¢n

Foundation Fieldbus 218

Hinh 4.38: Cac thtet b] truong ao tteu bl~u trong Foundation Fleldbus 220

Hinh 4.39: Vi du cac kh61 chirc nang trong mot vong kin dl~u khien 222

Hinh 4.40: Mo ta cac kh61 chuc nang ttng dung 223

Hinh 4.41: EthernetJIEEE 802.3 trong tap chuan IEEE 802 224

Hinh 4.42: Ba kl~u mang Ethernet vdi cap d6ng true va dol day xoan .. 226

Hinh 4.43: Cau true khung MAC theo IEEE 802.3/Ethernet.. 228

Hinh 4.44: Hteu suc1t dttdng truyen Ethernet 10 Mb1t/s 231

Hinh 4.45: Sa dung bQ l~p trong rnang LAN 802.3 chuyen mach 232

Hinh 4.46: Kl~n true giao thirc HSE 235

Hinh 4.4 7: MQt cau hinh du phong HSE tteu bi~u 236

Hinli 5.1: Mo hinh gtao ti~p mang theo IEC 61131 : 247

Hinh 5.2: Ki~n true so lucc cua OPC 251

Hinh 5.3: OPC Custom Interfaces 252

.,'

Chuang 1: M6 dau

1.1 M9ng truyen thong cong nghiep lit g11

Su ph6 bl~n ella cac gUtl phap tv d¢ng h6a sit dung h~ th6ng truyen thong s6 la k~t qua t6ng hop ella cac ti~n b(> trong kY thuat vi dl~n tit. ky thuat may tfnh, kY thuat thong tin va dirong nhlen la ella ea kY thuat tv d(>ng h6a. Mc;mg truuen thong cong nght~p hay tnanq cong nght~p (MCN) la mot khat ntern chung chi cac h~ th6ng tnanq truuen. thong s6. truuen. bit n6t ttJp. dtl{1C sa dunq d~ ghep n6t cdc thth bi cong nght~p. Cac h~ thong truyen thong cong nghtep ph6 bl~n hl~n nay cho phep lien k~t mang CJ nhteu mac khac .nhau. tit cac cam bl~n. cd e:1u chap hanh dudt e:1p tnrong cho d~n cac may tinh dl~u khl~n. thl~t b] quan sat. may tinh dl~u khten gtam sat va cac may tinh dp dl~u hanh xi nghtep, quan ly cong ty.

D~ th:1y r6 pham vi d~ e~p ella linh vue truyen thong cong nghtep, ta dm phan bl~t vat cac M th6ng mang vl~n thong va mang may tinh. v~ co sCJ ky thuat, mang cong nghl~p va cac h~ th6ng tnanq vt~n thong co r:1t nhteu dl~m tuong dbng. tuy nhten efmg co nhung dl~m khac bl~t sau:

• Mang vi~n thong co pham vi dta ly va s6 luong thanh vten tham gta Ian hon rc1t nhteu, nen cac yeu d.u ky thuat (e:1u true mang, t6e d(> truyen thong. tinh nang thCJ1 gtan thuc .... ) rM khac, efmg nhu cac phucng phap truyen thong (truyen UtI dat r(>ngtdal cd sCJ. dl~u bl~n. dbn kenh, chuyen mach .... ) thuong phtrc tap hen nhteu so vat mang eong nghtep,

• D61 tucng cua mang vl~n thong bao gbm eft con ngttCJl va thl~t b] kY thuat, trong do con ngttCJl dong val tro chu y~u. Vi v~y cac dang thong tin can trao d61 bao gbm ca t1~ng not, hinh anh, van ban va duli~u. D61 ttl<;lng ella mang eong nghtep thuan tuy la cac thtet bt eong nghl~p. nen dang thong tin dtl<;le quan tam duy nhM la duli~u. Cac kY thuat va cong ngh~ duoc dung trong m~ng vi~n thong r:1t phong phu, trong khl kY thuat truyen du lteu theo eh~ d(> bit n61 t1~p la d~e trung ella mang cong nghtep,

2

Mt;mg truytn thong cong nghi¢p

Mang truyen thong cong nghtep thuc chat 1<'1 mot dang dac biet cua manq may tinh, co th~ so sanh vdi mang may tinh thong thuong d nhung di~m gi6ng nhau va khac nhau nhu sau:

• Ky thuat truyen thong s6 hay truyen dft li~u la dac trung chung cua ca hai linh vue.

• Trong nhteu truong hop, mang may tinh sa dung trong cong nghtep duoc coi la mot phan (d cac cap di~u khien giam sat, di~u hanh san xuat va quan ly cong ty) trong mo hinh ph an cap cua mang cong nghi~p.

• Yeu cau v~ tinh nang thoi gian thuc, d9 tin cay va kha nang tuong thich trong mol truong cong nghtep cua mang truyen thong cong nghtep cao hen so vot mot mang may tinh thong thuong, trong khi do mang may tinh thuong dot hoi cao hon v~ d9 bao mat.

• Mang may tinh co pharn vi trat f9ng rat khac nhau, vi du co th~ nho nhu rnang LAN cho mot nhorn vat may tinh, hoac nit Ion nhu rnang Internet. Trong nhteu truong hop, rnang may tinh gian ti~p sa dung dich V1J. truyen du li~u cua mang vi~n thong. Trong khi do, cho d~n nay cac h~ th6ng mang cong nghi~p thuong co tinh chat d9C lap, pham vi hoat d9ng tuong d6i hep,

st,t khac nhau trong pharn vi va muc dich sa dung gifta cac h~ thong mang truyen thong cong nghtep vot cac h~ thong mang vi~n thong va mang may tinh dan d~n su khac nhau trong cac yeu cau v~ mat ky thuat cling nhu kinh t~. Vi du, do yeu cau k~t n6i nhieu nen may tinh khac nhau va cho nhieu pham vi ling dung khac nhau, ki~n true gtao thirc cua cac mang may tinh pho thong thuong phuc tap hon so vor kien true giao thirc cac mang cong nghiep. D6i vot cac h~ th6ng truyen thong cong nghrep, dac btet la d cac cap dudt thi cac yeu cau v~ tinh nang thot gian thuc, kha nang thuc hten don gian, gia thanh ha 19-i luon duoc d~t ra hang delu.

1.2 Vai tro cua manq truyen thong conq nqhlep

Ghep n6i thlet b], trao d6i thong tin la mot trong nhtrng van d~ co ban trong bat cli mot giai phap tu d9ng hoa nao. M9t b9 di~u khlen can duoc ghep n6i vdi cac cam bi~n va co cau chap hanh. Onra cac b9 di~u khien trong mot h~ th6ng di~u khien phan tan cling can trao d6i thong tin vot nhau d~ phoi hop thuc hten di~u khten ca qua trin'i san xuat, 0 mot cap cao hon, cac tram van hanh trong trung tam di~u khien cling can duoc

Ciuumq 1: Mil ddu

3

ghep not va gtao ti~p vdi cac b¢ di~u khi~n d~ e6 th~ theo dot, giam sat toan b¢ qua trmh san xuat va h~ thong di~u khten.

a)

b)

Hinh 1.1: N6i day truyen thong (a) va n6i rnanq c6ng nqhlep (b)

Vay, mang truyen thong cong nghtep co vai tro quan trong nhu th~ nao trong cac linh V1,1e d~ luong, di~u khten va tv d¢ng hoa ngay nay? S(( dung mang truyen thong cong nghtep, dac btet la bus truong d~ thay the each n6i di~m-di~m e6 di~n giita cac thlet b] cong nghiep (nhu duoc minh hoa tren Hinh 1.1) mang lat hang loat nhirng Ic;H ich nhu sau:

• Don gian hoa cau true lien k~.t giita cac thiet btcong nghtep: Mot s6 Itt<;jng ldn cac thitt bi thuoc e~e chung loai khac nhau duoc ghep n6i vdt nhau thong qua mot duong truyen duy nhat.

• Ti~t kiern day n6i va cong thi~t k~. l<1p d~t h~ th6ng: Nho cau true don giant vtec thtet k~ he thong trd nen d~ dang hon nhteu. Mot s0 Ittc;1ng ldn cap truyen duoc thay th~ bclng mot dttdng duy nhat, giam chi phi dang k~ eho nguyen vat li~u va eong l<1p di!t.

• Nang eao d¢ tin cay va d¢ chinh xac cua thong tin: Khi dung phuong phap truyen tin hieu tuong tv e6 di~n. tac d¢ng cua nhieu d~' lam thay d6i n¢i dung thong tin rna cac thi~t bi khong e6 each nao nhan btet. Nho ky thuat truyen thong s6. khong nhung thong tin truyen di kh6 b] sai lech hen, rna cac thiet bi not mang con e6 them kha nang tv phat hten 16i va chan doan 16i neu e6. Hon the nita. vtec bo qua nhleu Iltn chuyen d6i qua la! tirong tv-s6 va s6-tttdng tv nang eao d¢ chinh xac cua thong tin.

• Nang eao d¢ linh hoat, tinh nang mo cua h~ thong. M¢t h~ th6ng m<ilng chuan h6a quoc t~ tao dteu kten eho vtec sl1 dung cac thi~t b] cua nhteu hang khac nhau. Vi~e thay th~ thi~t bt, nang cap va md

4 M(J.ng truy~n thong cong nght~p

rQng pham vi chirc nang cua h~ th6ng cung d~ dang hon nhteu. Kha nang tuong tac gtua cac thanh phan (phan cirng va phan mern) diroc nang cao nho cac gtao dt~n chuan.

• Don gtan hoa/tt~n l<;1t hoa vtec tham s6 hoa, chan doan, dinh V1 16t. su c6 cua cac tht~t bt : Vdt mot dttong truyen duy nhat, khong nhirng cac tht~t bt co th~ trao d6i du l1~u qua trtnh, rna con co th~ gUl cho nhau cac du l1~u tham s6. dtr l1~u trang that. du l1~u canh bao va du l1~u chan doan. Cac tht~t bi co th~ tlch hop kha nang ttl chan doan, cac tram trong mang cung co th~ co kha nang canh gtot l:1n nhau. Vt~c cAu hlnh M th6ng. l~p trinh. tham s6 hoa, chinh dinh tht~t bt va dira vao van hanh co th~ thuc ht~n tit xa qua mot tram ky thuat trung tam.

• Mo ra nhleu entre nang va kha nang ttng dung mot cua h~ th6ng: Sit dung mang truyen thong cong nghiep cho phep ap dung cac kt~n true dl~u khtt!n mol nhu dl~u kht~n phan tan. dt~u kht~n phan tan voi cac thlet bt truong, dt~u khlt!n gtam sat hoac chan doan 161 tit xa qua Internet. tich hop thong tin cua h~ th6ng dl~u khten va gtam sat vat thong tin dt~u hanh san xuat va quan ly cong ty.

Co th~ not, mang truyen thong cong nghtep da lam thay d6i httn tu duy v~ tht~t k~ va tich h<;lph~ th6ng. Uu th~ cua gtal phap dung mang cong nghlep khong nhtrng narn {J plnrong dten ky thuat, rna con {J khia canh hl~u qua kmh t~. Chinh vi vay, ang dung cua no rQng rat trong hau h~t cac linh Vt!c cong nghtep, nhu dt~u khi~n qua trlnh, ttl dQng hoa xi nghiep, ttl dQng hoa tea nha, dl~u khl~n gtao thong. v.v... Trong dt~u kht~n qua trlnh, da h~ th6ng bus tnrong da dan thay th~ cac mach dong tuong ttl (current loop) 4-20mA.Trongcac h~ th6ng ttl dQng hoa xi nghiep hoac ttl dQng hoa toa nha, mQt s6 Itt<;lng Ion cac phan tit trung gtan ducc bo qua nho cac h~ bus ghep n61 true ti~p cac tht~t bt cam bt~n va chap hanh, Not tom lat. sit dung mang truyen thong cong nghtep la khong the thteu duoc trong vtec tich hop cac h~ th6ng ttl dQng hoa ht~n dat.

1.3 Phan loal va d~c trung cac he thong MeN

D~ s:1p x~P. phan 10;,1t va phan tich dac trung cac h~ th6ng mang truyen thongcong nghl~p. ta dua vao mo hmh phan dp quen thuoc cho cac cong ty. xi nghtep san xuAt. Vol loat mo hinh nay. cac chuc nang duoc phan thanh nht~u cap khac nhau, nhu duoc mtnh 'Cl.:)a treu Hirth 1.2.

Chuang 1: Mc'1 ddu

5

Quan Iy cong ty

£>h3U Mnh san xu§t

£>ieu khi~n giam sat

£>ieu khi~n

Ch§p hanh

M~ng cong ty

M~ng xi nghi~p

Bus h~ thong Bus qua trlnh Bus dieu khi~n

Bus tnlOng Bus thiet bf Bus cam bieni

chap Mnh

Hinh 1.2:

MO hinh phan cap chuc niing cOng ty san xuat c6ng nghl~p

Cang d nhtrng celp dudt thi cac chtrc nang cang mang tinh chat co ban hon va dot hot yeu celu cao hon v~ d¢ nhanh nhay.ithct gt'an phan itng. M¢t chirc nang d celp tren du<;1c thuc ht~n dua tren cac chirc nang celp dirdt, tuy khong dot hot thCli gtan phan itng nhanh nhu d cap dirdt, nhirng ngtt<;1c l:;tt IU<;1ng thong tin can trao deSt va xii ly lal ldn hon nhteu. Co th~ cot day la mot mo hinh phan celp chirc nang cho ca h~ thlmg tt,t d¢ng hoa not chung cung nhu cho h~ th6ng truyen thong not rteng cua mot cong ty.

Tirong itng vdt nam celp chirc nang la b6n celp cua M th6ng truyen thong. Tit clip dt~u kht~n gtam sat trd xu6ng thuat ngft "bus" thtrong diroc dung thay cho "mang", vdt ly dophan ldn cac h~ th6ng mang phia dudt d~u co celu true v~t ly hoac logtc ki~u bus (xem phlm 2.5).

Nhu ta se thay, me hlnh phan cap chirc nang se ti~n Ic;U cho vtec thtet k~ h~ thong va hra chon tht~t bt, Trong thuc t~ itng dung, sl,t phan cap chtrc nang co th~ khac met chiit so vdt trinh bay d day, my thuoc vao muc d¢ tl,t d¢ng hoa va celu true M th6ng cu th~. Trong nhftng truong hop itng dung don gtan nhu dt~u kht~n trang thtet b] dan dung (may gt~t, may lanh, dt~u hoa d¢ fun, ... ), sl,t phan chta nhteu celp co th~ hoan toan khong celn thtet. Ngtt<;1c lai, trong tv d¢ng hoa m¢t nha may ldn hten d:;tt nhu dt~n nguyen ttt, sanxuat xi rnang, IQc d!u, ta co th~ chta nho hon nfta cac celp chtrc nang d~ tt~n thea dot.

6

Mt;mg tfuy€m thOng cong nghi~p

Bus truonq, bus thlet b]

Bus truanq {fieldbus) thuc ra la mot khat ntem chung duoc dung trong cac nganh cong nghiep che bien d~ Chi cac h~ thong bus n6i tiep, sl! dung ky thuat truyen tin s6 d~ k~t n6i cac thtet bt thuoc cap di~u khten (PC, PLC) voi nhau va vdt cac thi~t b] a cap chap hanh, hay cac thtet bt tnrong, Cac chuc nang chinh cua cap chap hanh la do luong, truyen d(>ng va chuyen ct6i tin hleu trong truong hop can thi~t. Cac thtet b] co kha nang n6i mang la cac vao/ra phan tan (distributed 1/0), cac thtet b! do luong (sensor, transducer, transmitter) ho~c co cau chap hanh (actuator, valve) co tich hop kha nang xU ly truyen thong. M(>t s6 ki~u bus trtrong chi thich hop n6i rnang cac thlet b! cam bi~n va co cau chap hanh vdi cac b(> di~u khten, cung duoc gQi la bus chelp hantucam. bi~n.

Trang cong nghlep che tao (t\! d(>ng hoa day chuyen san xuat, gta cong, lap nip) hoac a mot s6 Iinh vue ung dung khac nhu tir d(>ng hoa toa nha, san xuat xe hoi, khat ntern bus thih bl lai duoc sl! dung pheS bien. Co th~ not, bus thiet bi va bus truong co clute nang tuong duong, nhung do nhftng dac trung rteng bi~,t cua hat nganh cong nghi~p, nen mot s6 tinh nang cung khac nhau. Tuy nhlen, stf, khac nhau nay ngay cang trd nen khong ro ret, khi rna pham vi ung dung cua ca hat loat d~u duoc mo r(>ng va dan cheo sang nhau~' Trong thuc t~. ngudi ta cling dung chung mot khat nlern la bus tnrong,

Do nhiem vu cua bus truong la chuyen dft l1~u qua trtnh len cap di~u khten d~ xl! ly va chuyen quyet dinh di~u khitin xu6ng cac co cau chap hanh, vi vay yeu elm v~ tinli nang thai qian thuc duoc di;it len hang delu. Thdi glan phan ung tteu bi~u nam trong pham vi ttt 0.1 tOi vat miligiay. Trang khi d6. yeu cau v~ luong thong tin trong mot btrc di~n thuong chi han che trong khoang mot vat byte. vi vay t6c d(> truyen thong thtrcng chi elm a pham vi Mblt/s hoac thap hon. Vi~c trao deSi thong tin v~ cac bien qua trmh chit y~u mang tinh chat dinh ky, twin hoan, ben canh cac thong tin tham s6 hoa hoac canh bao c6 tinh chat belt thuong.

Cac h~ th6ng bus trttdng duoc sit dung r(>ng rat nhat hten nay la PROFIBUS. ControlNet. INTERBUS, CAN. WorldFIP. P-NET. Modbus va gfm day phal k~ tOi Foundation Fteldbus, DeviceNet. AS-i. EIB va Bitbus la mot val h~ th6ng bus cam bien/chap hanh tieu bj~u co thti neu ra a day.

Chuang 1,' MiJ ddu

7

Bus M thong, bus dieu khlen

Cac he th6ng mang cong nghtep duoc dung d~ k~t n6i cac may tinh di~u khi~n va cac may tinh tren cap di~u khten gtam sat vdi nhau duoc gQi la bus h¢ th6ng (system bus) hay bus qua trinh (process bus). Kha! niem sau thuong chi dude dung trong linh vue di~u khien qua trinh. Qua bus h~ thlmg rna cac may tinh di~u khlen co th~ phot hop hoat dQng. cung dp du lteu qua trinh cho cac tram ky thuat va tram quan sat (co th~ gUm ti~p thong qua h~ thong quan ly cd sa dir lieu tren cac tram chul cling nhu nhan menh lenh, tham s6 di~u khi~n tit cac tram phia tren. Thong tin khong nhung duoc trao d6i theo chteu doc, rna con theo chteu ngang. Cac tram ky thuat, tram van hanh va cac tram chu cling trao d6i du 1i~u qua bus h~ thong'. Ngoat ra cac may in bao cao va luu trtr du 1i~u cfmg co th~ duoc k~t nbi qua mang nay.

Chu y su phan btet giua cac khat nlem bus truong va bus h~ thong khong biit buoc nam a su khac nhau v~ ki~u bus duoc stl dung, rna a muc dich stl dung - hay not each khac la a cac thtet bi duoc ghep not. Trong mot s6 giai phap, mot ki~u bus duy nhat dude dung cho ca a hai cap nay.

£)6i vdt bus h~ thong, tuy thea linh vue {tng dung rna dot hoi v€ tinh nang thai gtan thuc co duoc dat ra mot each ngiitt ngheo hay khong. Thai gtan phan {tng tieu bi~u nam trong khoang mot vai tram mtltgiay, trong khi hru luong thong tin can trao d6i ldn hen nhieu so vdt bus truong, T6c dQ truyen thong tleu bi~u cua bus h~ thong nam trong pham vi tit vat tram kbit/s d~n vat Mbit/s.

Khi bus h~ th6ng dude stl dung chi d~ ghep n6i theo chleu nganggiUa cac may tinh di~u khten, nguoi ta thuong dung khat ntern bus dt~u kht~n. Val tro cua bus di~u khien la phuc V1,l trao d6i du 1i~u thai gtan thuc gnra cac tram di~u khlen trong mot h~ th6ng co cau true phan tan. Bus di~u khten thong thuong co t6c dQ truyen khong cao, nhung yeu cau v~ tinh nang thai gtan thuc thuong rcit khat khe.

Do cac yeu celu v~ t6c dQ truyen thong va kha nang k~t n6i de dang nhleu loat may tinh, hau het cac ki~u bus h~ thong thong dung d~u dua tren nen Ethernet. vi du Industrial Ethernet. Fieldbus Foundation's High

I Trong mot s6 glal phap h~ thong, mot mang rteng - gQI 13. terminal bus - duoc sa dung n61 may chu vol cac tram ky thuat va tram van hanh. Tuy nhten day 13. mot v.1n d~ thl~t k~ gtat phap, thuc ra terminal bus khOng c6 d.;ic trung gi khac so vel bus h~ th6ng.

8

M{Lng truy~n thOng cong nght~p

Speed Ethernet (HSE). Ethernet/lP. Ben canh do phal k~ d~n PROFIBUSFMS. ControlNet va Modbus Plus.

M(lng xl nghl~p

Mlilllg xi nghi~p thuc ra la mot mang LAN bmh thuong, co chtrc nang k~t n6i cac may tinh van phong thuoc cAp di~u hanh san xuat vdi dp di~u kh1~n gtam sat. Thong tin duoc dua len tren bao gbm trang thai lam v1~c cua cac qua trlnh ky thuat, cac gian may cung nhu cua h~ th6ng di~u khi~n t\i dc}ng. cac s6 li~u tinh toano th6ng ke v~ di~n bi~n qua trmh san xuat va chAt luong san phl1m. Thong tin theo chieu ngucc lliti Ia cac thong s6 thtet k~. cong thirc di~u khi~n va menh l~nh di~u hanh, Ngofl1 ra, thong tin cung dUQc trao d6i manh theo chteu ngang gtf1a cac may tinh thuoc cAp di~u hanh san xuat, vi du h6 tro ki~u lam v1~c thea nhom, cc}ng tac trong du an. stt dung chung cac tat nguyen n6i mang (may in. may chu .... ).

Khac vdi cac M th6ng bus cAp dudt, mang xi nghi~p khong yeu cfm nghiem ng~t v~ tfnh-nang thC1i gian thuc. Vi~c trao d6i df1l1~u thuong di~n ra khong dmh kYo nhung c6 khi voi s6 luong Ion toi hang Mbyte. Hal loal mang ducc dung ph6 bi~n cho muc dich nay la Ethernet va Token-Ring. tren co sCJ cac gtao thuc chudn nhu TCP/IP va IPX/SPX.

M(lng cOng ty

Mlilflg cong ty nam tren cung trong mo hmh phan cap h~ th6ng ·truy~n thong cua m¢t cong ty san xuAt cong nghiep. D~c trung cua mang cong ty gfut voi met mang vien thong hoac mot mang may tinh di~n rong nhteu hen tren cac phucng di~n pham vi va hinh thirc dlch vu, phuong phap truyen thong va cac yeu cllu v~ ky th~~t. Chirc nang cua mang cong ty la k~t nl,i cac may tinh van phong cua cac xi nghi~p. cung cAp cac dich vu trao ct6i thong tin n¢i be} va voi cac khach hang nhu thu v1~n di~n ttt. thu di~n ttt. hc}ithao tit xa qua di~n thoai, hmh anh, cung dp dlch V\l truy c~p Internet va thuong mat di~n ttt. v.v ... Hmh thirc t6 chirc ghep n6i mang, cung nhu cac cong ngh~ duoc ap dung rM da dang, tuy thuoc vao dAu tu cua -cong ty. Trong nhteu truC1ng hQP. mang cong ty va mang xi nghi~p dUQc th\!c hten bAng mc}t h~ th6ng mang duy nhM v~ mat v~t lY. nhung chia thanh nhteu pham vi va nh6m mang lam v1~c rteng b1~t.

Mfilng cong ty c6 vai tro nhu me}t duong cao t6c trong h~ th6ng ha tfutg co sCJ truyen thong cua mc}t cong ty. vi v~y doi hoi ve t6c de} truyen thong va de} an toano tin c~y d~c btet cao. Fast Ethernet. FDDl. ATM la mot vai vi du cong ngh~ tien ti~n ducc ap dung 0 day trong hten tat va tuong lat.

Ciuumq 1: Mil ddu

9

1.4 v« n¢i dung .cuon sach

Culm sanh d~ cap tC11 hal mang nQl dung chinh la co so ky thuat truyen thong cong nghtep va thtet k~ h~ thong vdl cac h~ thong mang cong nghtep tteu bl~u. Mac du trong tam tmg dung nam 0 cac Iinh vue dl~u khten qua trinh va tt.t dQng hoa xi nghiep, mot s6 h~ thong thong dung d61 vdl cac pham vt (tng dung khac cling duoc gidl thteu.

Chuong 2 tt~p theo trlnh bay nhimg vfm d~ co so trong ky thuat truyen thong not chung va ph an tich nlnrng yeu cau d:)c trung v~ kha nang (tng dung trong t1;t dQng hoa cong nghtep not rteng. Phftn nay rnang nang tinh chat Iy thuyet co so, dua ra va cung c6 cac khat ntem, thuat ngu, gidl thteu cac mo hinh truyen thong, phuong phap kl~rn soat truy nhap duong truyen, rna hoa btt, blen phap bao to an df:t l1~u, phuong tten truyen thong va ky thuat truyen dc1n tin hteu,

Cac thanh phan cua mot M th6ng mang duoc mo ta trong clnrong 3.

Ben canh cac phuong tt~n truyen thong va thanh phan gtao dten mang, chuong nay cling gldl thteu mot s6 thl~t b] Hen k~t va ltnh kten mang tteu bl~u khac.

Chuong 4 gun thleu mot s6 h~ th6ng mang cong nghiep tleu bl~u, trong do co cac h~ th6ng bus truong theo chuan quoc t~ IEC 61158 nhu PROFIBUS, INTERBUS va Foundation Fleldbus, cling nhu cac h~ thong bus thong dung khac nhu AS-I, CAN, DevtceNet va Modbus. D:)c btet, phan 4.8 dl sau v~ Ethernet va gtdl thteu sd qua cac h~ thong dua tren co so cua Ethernet. Cac uu dl~rn va nhU<;1C dl~rn v~ tinh nang ky thuat cling nhu Iinh vue (tng dung tteu bl~u dU<;1C ban clu ttet.

Chuong 5 ban v~ mot vat v:1n d~ tteu bi~u trong xay dung mot h~ th6ng mang truyen thong cong nghtep, trong do co vt~c lua chon mot giat phap mang thich hop. MQt s6 chuan gtao tt~p co vat tro quan trong trong bat toan tich hop h~ thong tren co so mang truyen thong cong nghtep cu .. 1g du<;1c giot thieu trong chuong nay.

1.5 Ghi chu va tat li~u tham khao

"Mang cong nghtep" la mot d~ tru thu hut nhteu su quan tam cua ngudt s11 dung trong cong nghtep, Tuy nhien, khat nlern nay dol khl cling b] lam dung d~ chi ca mot h~ thong dl~u khl~n va giam sat phan tan, mot nghia each xa vol ban chat thuc cua no chi la h~ th6ng truyen thong. hay not

10

Mr;mg truuen thOng cong nghl~p

each khac chi la ha tang co so cho ' vtec gtao tiep gifta cac thtet bj cong nghtep, Culm sach tren tay ban d9C chi d~ cap Wi cac v;ln d~ cua truyen thong cong nghiep.

D~ tten theo dol, sau m6i chirong va rnuc Ion d~u co phan chu thich va huang d<1n d9C tham khao tat li~u. Chi ti~t v~ cac tat lieu tham khao v~ mot d~ tat cling duoc li~t ke d cuot mot chirong muc.

T6ng quan v~ cac h~ th6ng bus dung trong tu d9ng hoa duoc trinh bay kha dfty du trong [1] hoac [2]. Mot ngubn tat lteu thuan tten la cac trang tren Internet. Phan IOn cac h~ th6ng m~ng cong nghi~p d~u co cac trang Web rteng, nhu duoc li~t ke d cuot met chuong muc tuong <tng. Cac nha san xuat thtet bt cling thuong cung Clip cac tat 1i~u ky thuat lien quan tOi h~ thong bus minh h6 tro, tuy thuat ngft sit dung kho co su th6ng nhat va tinh thong tin d m6i tat li~u cling dt khac nhau.

Khat ntem bus truong duoc dtnh nghla, giai thich trong nhieu tat lieu. tuy nhien khong co su thong nhat. Cling nhu vay, me hinh phan Clip chirc nang duoc d~ cap nhteu, song each phan clip va got ten cac clip tuong d6i da dang, ban d9C co th~ tham khao [3]. [4] va [5].

Tai lieu tham khao

[1] Werner Kriesel, T. Hetrnbold, D. Telschow: Bustechnologienfilr die Automation. Huthlg, Heidelberg, 2000.

[2] Gerhard Schnell: Bussysteme In der Automatisierungstechnik. Vieweg,

Braunschwetg/Wtesbaden. 1999.

[3] Rudolf Lauber, Peter Gohner: Prozessautomatisterunq 1. Springer, 1999.

[4J Hoang M. Son: "D1~u khi~n phan tan", TI/ Q¢ng hoa ngay nay, s6 2, 1999.

[5J Bela G. Liptak (Chu bien): Instrument Engineer's Handbook - Process Control. 3nd Edition. Chilton Book Company. 1997.

Chuang 2: CO SO' ky thuat

2.1 Cac khal nlem eo ban

Trong phan nay. mot s6 khat niem co ban va thuat ngft thong dung trong ky thuat truyen thong cong nghtep se duoc giOi thieu va cung c6.

2.1.1 Thong tin, du li~u va tin hteu

ThOng tin

Thong tin la mot trong nhirng khat niern co so quan trong nhat trong khoa hoc ky thuat, cung gi6ng nhu vat chat va nang lu<Jng. Cac d~u VaG cung nhu cac dc1u ra cua mot h~ thong ky thuat chi co th~ la vat chat, nang luong hoac thong tin. nhu rno ta tren Hinh 2.1. MQt h~ thong xu 1:9' thong tin hoac mot h~ thong truyen thong la mot h~ thong ky thuat chi quan tam tdt cac dc1u VaG va dc1u ra la thong tin. Tuy nhten, da s6 cac he thong ky thuat khac thuong co cac dc1u VaG va dc1u ra hon hop (v;itt chat, nang luong va thong tin).

v~t ch~t nang lU'qng thong tin

1--->

v~t ch~t nang lU'qng thong tin

Hinh 2. 1: Val tro cua thong tin trong cac h~ thong ky thuat

Thong tin la thudc do rmrc nhan thuc, su hi~u bi~t v~ mot vfm d~. mot su kten hoac mot h~ thong, Vi du, mot thong tin cho chung ta bi~t mot each chinh xac hay tuong d6i v~ nhtet dQ ngoat trot hay muc nude trong b~ chua. Thong tin gtup chung ta phan blet giua cac mat cua mot van d~. giua cac trang thai cua mot su vat. Not mot each khac, thong tin chinh La SI! loa! tris tinh bdt dinh, Trong khl vat chat va nang h1<Jng la nen tang cua v;itt 1:9' va hoa hQC. thi thong tin chinh la chu th~ cua tin hoc va cong ngh~ thong tin.

12

Chlldng 2: Ca sd ky thu~t

Thong tin la co sd cho su gtao ti~p. Thong qua vtec giao ti~p rna cac d6t tac co them ht~u bt~t lc1n nhau hoac v~ cung mot vAn d~, mot su ki~n hoac met h~ th6ng.

oCr li~u

Thong tin la mot dat hl<;lng kha triru nrcng, vi vf}.y can duoc bt~u dt~n duot mot hinh thuc khac. Kha nang bt~u dt~n thong tin relt da dang, vi du qua chtr vtk hinh anh, c\1 chi, v.v ... Dang bt~u dten thong tin phu thuoc vao muc dich, tinh chat cua irng dung, D;itc bt~t, thong tin co th~ duoc mo ta, hay not each khac la duoc "s6 hrong hoa" b~ng dit lt~u d~ co th~ hru trft va xl:t ly trong may tinh, Trong truong hop do, ta cfmg not rang thong tin duoc s6 hod. s\1 dung h~ d~m nht phan, hay rna h6a nhi ptian. Not trong ngft canh d.u true mot buc dt~n, dft l1~u chinh la phan thong tin hiru Ich duoc bl~u dlen b~ng day cac bit {I,O}.

Tuy trong thuc tt cac khat ntem nhu xl:t ly thong tin va xl:t ly dft li~u. truyen tat thong tin' va truyen tat dft l1~u hay diroc dung vot cac y nghia tirong ttl. ta dn phan bt~t ro rang gifta thong tin va dft l1~u. Vi du, hat tf}.p dft l1~u khac nhau co th~ mo ta cung mot nQt dung thong tin. Ngl1<;lC Iai, hal tf}.p dtr l1~u gt6ng nhau c6 th~ mang nhftng thong tin khac nhau, tuy thea each mo tao Ta co th~ so sanh quan h~ giita dit l1~u va thong tin vot quan h~ trong toan hoc gifta s6 va y nghia s\1 dung cua s6.

Theo nghia thir hat. dit l1~u duoc ht~u la phan bt~u dt~n thong tin hiru dung (thong tin nguon) trong mot birc dt~n. Tuy nhten, din cir vao ngft canh C1,l th~ rna ta khong s<;l nham lc1n giita hat each sit dung thuat ngft nay.

LU'QTlg thOng tin

Thong tin chinh la st! xoa bo tinh belt dtnh, vi du mot st! khling dtnh v~ mot su kt~n co xay ra hay khong, mot cau tra lot dung hay sal. Muc dQ cua st! xoa bo tinh belt dmh nay - hay not each khac, gia tr] v~ st! hl~u bl~t mot nguen thong tin mang lat -du<;lc got la hJrJng thong tin. Chinh Vi dft li~u la mot dang bl~u dlen thong tin co th~ X\11y duoc trong may tinh, nen hrong thong tin diroc cung ducc do b~g don vt dit li~u (bit = f!inary digit). Trong truong hop thong ttn v~ su kh~g dtnh dung/sai, ro rang chi can mot bit d~ ghi rna 1 hoac 0, hay not each khac la lirong thong tin bftng 1 bit. Voi mot vi du khac, d~ bi~u dien hay phan bi~t mot mau nao trong s6 16 mau ta can 4 bit. trong 256 mau can 8 bit. D~ bi~u dien hay phan bt~t

2.1 Cdc khat nt~m co ban

13

mot chtr cal trong bang ky t1! co 256 chir cal va ky hteu dn 8 bit. MQt thong bao can gtil dl nhu "Hello" g6m co 5 ky t\1 se can 40 bit. Ta not riing. 111<;1ng thong tin d day la 4 bit. 8 bit. 40 bit .... Ta co 1 kbit = 1024 bit. 1 Mbit = 1024 kbit va 1 Gbit = 1024 Mbtt.

TIn hieu

VI~c trao d61 thong tin (gifta ng11dl va ng11d1. gnranguot va may) hay dft li~u (gtfta may va may) chi co th~ thuc hten d11<;1C nho tin hieu, Co th~ dlnh nghia. tin hteu la dl~n bten cua mot dat 111<;1ng vat ly chira dung tharn s6 thong ttn/dir l1~u va co th~ truyen dc1n d11<;1c. Theo quan di~m toan hoc thi tin hteu d11<;1c colla mot ham cua thot gran. Trong cac linh vue ky thuat, cac loal tin hleu th110ng dung la dten, quang, khi nen, thuy l\1c va am thanh.

Cac tham s6 sau day thuong d11<;1C dung true tiep, gtan ti~p hay k~t hop

d~ bl~u th] nQI dung.thong tin:

• Bien dQ (dl~n ap, dong .... )

• TAn s6. nhtp xung, dQ rQng cua xung, suon xung

• Pha, vt tri xung

Khong phan bl~t tinh chat v~t ly cua tin hteu (dl~n. quang, khi nen .... J. ta co th~ phan loat tin hteu dua thee tap hop gta tr] cua tham s6 thong tin hoac dua theo dl~n bl~n thot gtan thanh nhtrng dang sau:

• Tiutnq tu: Tham s6 thong tin co th~ co mot gUt tr] bftt kY trong mot khoang nao do

• RiJi rae: Tham s6 thong tin chi co th~ co mot s6 gta tr] (rOt rae) nhat dtnh.

• Lien rue: Tin hleu co y nghia tal bclt ky thdi di~m nao trong mot khoang thdl gtan quan tam. Not theo ngon ngft toan hoc, mot tin hteu lien tuc Ia 111Qt ham lien tuc cua bi~n thdl gtan trong mot khoang xac dinh.

• Guui doan: Tin hieu chi co y nghia tal nhung thot di~ll1 nhat dtnh.

Th\1C ra. cac dirong bl~u dit;n tin hteu tren Hinn 2.2b. c va d chi co tinh chat mlnh hoa, cac tin hleu thijc thuong khong co dang ly t11dng nhu vf:_y. rna bien dO. pha ~ay t~n 86 cua c., 'tng :!?~1T: :ong nhftng khoanr; gta trt lien

14

Chlldng 2: Co Sd kQ thu(Lt

Vi~c sit dung cac dang tin hteu khac nhau cung la d~ th~ hien thong tin phuc V1,l nhftng muc dich sit dung khac nhau. Khi cac gia tr] tham s6 thong tin cua mot tin hteu duoc bi~u di~n b<lng rna nh] phan, thi dang tin hteu di[lc biet nay duoc gQi la tin hi~u s6. Not mot each khac, tin hteu s6 dung d~ truyen tal thong tin da duoc rna hoa nh] phan, Vdi tin hteu s6, ta chi can phan btet gifta hat trang thai cua tin hteu ung vdi cac bit 0 va 1, vi vay se han che duoc mot each hteu qua su sai lech thong tin bdi su tac d('>ng cua nhleu.

y

a)

y

b)

D~ng tin hi~u: tllang h!. lien tuc Tham 56 thong tin: Bien de?

Danq tin hi~u: tlJCjng tl,l, gian doan Tham 56 thong tin: Bien de? xung

y

c)

y

d)

D~ng tin hi~u: fai rae, lien tuc Tham 56 thong tin: Bien de?

D~ng tin hi~u: fai rae (56). gian doan Tham 56 thong tin: Tan 56 xung

Hinh 2.2: Mot s6 danq tin hleu thong dunq

Luu Y su phan btet gifta tin hteu tuong ttj vdi tin hteu roi rae khong don thuan d dang tin hteu thuc t~ duoc dung, rna quan trong hen la d y nghia cua tham s6 thong tin sit dung trong tin hieu. Tharn s6 thong tin khong nhat thtet phai la mot bi~n s6 hQC, rna rc1t co th~ mot bi~n logtc. Nhu v~y, nhin VaG mot tin hteu ta chua th~ not ngay duoc do la tin hteu s6 hay khong, Vi du, "ta hoan toan co th~ sl:! dung mot tin hteu nhu tren Hinh 2.2a d~ rna hoa cac bit 1 va 0 ling vdi bien dQ Ibn hoac nho hon khong, Trong truong hop nay. tharn s6 thong tin khong phai la gia trt 86 hoc cua bien dQ. rna la gia trt logic cua menh d~ "bien dQ Ion hon O?".

2.1 Cdc khat nilfrm co ban

15

2.1.2 Truyen thong, truyen dO' li~u va truyen tin hleu

Giao tiep va truyen thong

Giao ti~p hay truyen thong la mot qua trtnh trao deli thong tin gifla hat chu th~ vdt nhau, dt1<;1C g9i la cac dbi tac gtao ttep, theo mot phuong phap duoc qut dtnh truce. Dbi tac nay co th~ di~u khien dbi tac kia, hoac quan sat trang thai cua dbi taco Cac dbi tac giao ti~p co th~ 1<1 ngt1di hoac M thong ky thuat - tire la cac thtet b] phan cimg (dbi tac vat ly) hoac cac chuong trmh phan mern (dbi tac logic). Trong truong hop sau, khai ntem truyen thong thuong dt1<;1C sa dung thay cho khat ntern giao tiep. Tuy nhien, khat ntem giao ti~p co y nghia bao trum hen. Trong pham vi cuon sach nay chi d~ cap tdt M thong truyen thong cong nghiep, d day cac dbi tac truyen thong thuan tuy la cac thtet b]. h~ thong ky thuat, nen hat thuat ngfl giao ti~p va truyen thong dt1<;1C sa dung voi nghia tuong duong.

D~ thuc hlen Vi~C' giao ti~p hay truyen thong ta can cac tin hieu thich hop, co th~ la tin hteu tuong tu hay tin hteu sb. S1f ph an biet gifla tin hteu va thong tin d<1n tdt su phan btet gifla xli ly tin hteu va xa ly thong tin, gifla truyen tin hteu vot truyen thong: Co th~ sa dung cac dang tin hieu d.t khac nhau d~ truyen Ul.i mot nguon thong tin, cling nhu mot tin hieu co th~ mang nhteu ngu6n thong tin khac nhau.

Tren co sd cac dang tin hieu khac nhau, ngt1di ta co th~ phan biet cac

ki~u giao ti~p nhu:

• Giao ti~p ti~ng noi

• Giao ti~p hinh anh

• Giao ti~p van ban

• Giao ttep du Iieu

Chinh vi dfl lieu la mot dang bi~u di~n thong tin sa dung rna nh] phan, truyen tat thong tin sa dung tin hteu sb cling dt1<;1C g9i la truyen dtr lteu. Co th~ not, truyen dtr lteu la phuong phap truyen thong duy nhat gifla cac may tinh, ttrc trong mang may tinh. Ngay nay, ky thuat sb cling dt1<;1C ttng dung r(>ng rat trong vtec truyen tat ti~ng not, hlnh anh va van ban, vi v~y truyen dft Iieu dong vai tro quan trong hang delu.

Nhu tren da d~ cap, su phan btet gifla tin hieu sb va tin hteu tuong tI,1 phu thuoc vao y nghia cua tham sb thong tin rna tin hteu do mango S1f phan btet gifla phuong phap truyen tin hteu sa dung ky thuat sb (g9i tM la

16

Chl1dng 2: co so ky thu(l.t

truyen tin hteu s6) vdt cac phuong phap truyen tin hi~u truyen thong cling tuong t1,1 nhu v~y. Trong cac h~ th6ng truyen thong cong nghlep hten d<,11 ta chi quan tam Wi truyen tin hteu s6, hay n61 each khac la truyen dit lleu. Cac chuan gtao ti~p trong cac h~ thong nay cling la cac chuan gtao ti~p s6.

Ma h6a1Glai rna

Hinh. 2.3 mtnh hoa nguyen tcic co ban cua truyen thong. Thong tin elm trao d61 glita cac d61 tac duoc rna h6a truce khi duoc mot h~ th6ng truyen dan tin hteu chuyen tOt phia ben kla. Trong thuat ngu truyen thong, rna hoa chi qua trlnh bl~n d6i nguon thong tin (dit lteu) can trao d61 sang mot chua 1 tin hleu thich hop d€ truyen dan. Qua trlnh nay it nhat thuong bao gbrn hal budc: md h6a ngu6n va rnd h6a dlldng truqen,

Trong qua trlnh rna h6a nguon, dit li~u rnang thong ttn th1,1C dung hay dit U~u nguon duoc b6 sung cac thong Un phu tro can thtet cho vtec truyen dan, vi du dta chi ben gltl va ben nhan, kl€U dit l1~u, thong tin kl€rn 10i, v.v ... Dtt l1~u truce kht glti di cling c6 th€ dU<;1C ph an chta thanh nhteu g6i dit l1~u buc di~n d€ phil hop vdi phuong phap truyen, nen 1<,11 d~ tang hleu suat duong truyen, hoac rna h6a bao mat. Nhu vay, 1U<;1ng thong tin chua d1,1ng trong mot tin hteu se nhteu hdn 1u<;1ng thong tin thuc dung d.n truyen tal.

86i tac truyen thong

86i tao truyen thong

Ma h6a! Giaima

<==I H~ th6ng truyen dan tin hi~u <==I

MahOa! Giaima

Hinh 2.3: Nguy~n tac eo ban cua truyen thong

Sau khl da duoc rna h6a ngubn, ma h6a duonq truy~n la qua trinh t<,10 tin hteu tuong rrng vdt cac bit trong g61 d it lieu hay buc dl~n thea mot phuong phap nhat dtnh d€ phil hop vet duong truyen va ky thuat truyen. Hinh 2.4 mlnh hoa mot vi du rna h6a duong truyen don gtan, cac bit 0 duoc th€ hten bfulg mire di~n ap cao va cac bit 1 b:ing rmrc dl~n ap thap,

Trong truyen thong cong nghtep, rna h6a duong truyen dbng nghia vdt rnd h6a bit, bdl tin hteu do khau rna h6a tung bit tao ra cling chinh la tin hteu dU<;1C truyen dan. D6i vdi cac h~ thong truyen thong khac, qua trlnh

2.1 Cdc khai ni¢m co ban

17

rna hoa duong truyen co th~ bao ham vtec dieu bten tin hteu va don kenh, cho phep truyen cung mot hie nhleu ngu6n thong tin va truyen t6c dQ cao. Vi~c don kenh co th~ thuc hten theo phuong phap phan chia tan s6. phan chia thot gtan hoac phan chta rna:

o 1 101 001

I"'RIR

Hinh 2.4: Vi du rna hoa bit

Trang mot tin hteu dU<;1C truyen tal dl, can co mot phuong phap d~ ben nhan phan btet gidi han gifta cac bit dft li~u n6i ti~p nhau, gQi la phuong phap d6ng b(j hoa, D~ t<;10 di~u kten thuc hten dU<;1C vtec nay mot each don gian. tin hleu thirong dU<;1C phat theo nhlp dl!u dan, rnoi nhlp ung vOi mot bit. nhu duoc mlnh boa tren Hinh 2.4.

Qua trinh ngU<;1C lal vot rna hoa la giai md, tire la chuyen d6i cac tin hteu nhan dU<;1C thanh day bit tuong ung va sau do xtt ly, 10<;1i bo cac thong tin b6 sung d~ tat t<;10 thong tin nguon.

f)iI~u che va dieu bien tin hleu

Di~u ch~ va di~u bien. la hai khat nlem dU<;1C dung vdi nghia rM gftn nhau. Dil!u che dU<;1C hi~u la qua trinh t<;10 mot tin hleu true ti~p rnang tharn s6 thong tin, th~ hten qua bien dQ. tan s6 hoac pha, trong do tharn s6 thong tin co th~ lfty mot gia tr] bM kyo MQt truong hop dac blet cua di~u che la kht no dU<;1C stt dung vao rnuc dich truyen dft li~u va tham s6 thong tin chi co th~ lfty hal gia tr] logic 1 va O. ngudi ta dung khat niern rna hoa bit nhu gidi thteu 0 tren, Dil!u che con tim thay ung dung trong cac bo chuyen d6i D/A. cac bQ tao xung (di~u che dQ rong xung. dil!u che tin s6 xung, di~u che vj tri xung, di~u che rna xungl,

Khac mot chut, dil!u bien chi qua trinh dung tin hieu mang thong tin d~ di~u khien, bi~n d6i cac tharn s6 thich hop cua mot tin hteu thtr hai (tin hiru mang). Muc dich co ban cua di~u bi~n la stt dung mot tin hleu rnang co mot dal d.n khac d~ thuc hlen phuong phap don kenh phan chla tan s6. hoac d~ tranh truyen d~n 0 dai tftn co sO d~ b! nhieu. Doi khi ranh giOi d~ phan btet gif:la di~u ch~ va di~u bi~n cling khong hoan toan r6 rang. vi v~y trong thuc t~ khat ntem thtr nhat thuong duoc dung chung cho ca hat tnrong hop, Trang ti~ng Anh ngudl ta cling dung mot thuat ngfl chung la

18

Chuang 2: Co sd kg thu¢.t

modulation. tuy nhten tuy theo ngu canh rna duoc hteu theo hai nghla khac nhau.

Toe do truyen va toe do bit

Thot gian can d~ truyen mot tap du lieu, vi du mot ky tu, phu thuoc vao hai y~u t6 la t6c de? baud va phirong phap rna hoa bit. T6c d(> baud duoc dtnh nghia la s6 Ian tin hteu thay deSi gia tr] tham s6 thong tin (vi du bien d(» trong mot gtay va co don vi la Baud. Do hau h~t cac h~ th6ng truyen du lieu hoat d(>ng thea nhip tuan hoan, toe d(> baud tuong duong vOi t<in s6 niup cua h~ thong thu phat. Cling can hru y ding. d6i vOi nhteu phuong phap rna hoa bit, tin hi~u khong b:lt buoc phai thay d6i trang thai trong mbi nhtp, vi th~ khat ntern t6e d(> baud khong hoan toan chinh xac. Thay vao do. nguOi ta s\:t dung cac khat nlem t6e d(> truyen hay t6e d(> bit.

T6c de? truy~n hay t6c de? bit duoc tmh bc1ng s6 bit dtr li~u dt(c;le truyen di trong mot gi<''ty~ tinh b~ng bitis hoac bps ( bit per second). N~u tan s6 nhtp duoc ky hteu Ia f va s6 bit truyen di trong mot nhip la n, s6 bit dtroc truyen di trong mot gtay se la v = J*n. Nhu vf}.y. co hai each d~ tang t6c d(> truyen tat la tang tc1n s6 nhip hoac tang s6 bit truyen di trong mot nhtp. N~u mbi nhip chi co mot bit duy nhat duoc chuyen di thi v = f. Nhu vay, chi d6i voi cac phuong phap rna hoa bit s\:t dung hat trang tin hieu, va trang thai tin hieu thay deSi luan phren sau mbi nhtp thi t6e d(> bit rndt tuong duong vdt t6e d(> baud. hay lBaud tuong duong voi 1 bit/so

Can phan blet giua t6c d(> truyen thong tin lnru ich va t6e d(> truyen thong tin t6ng th~. M(>t thong tin can truyen di (thong tin htru Ich) se rna hoa nguon, tuc diroc dong gOi va b6 sung cac thong tin phu tro can thtet cho vtec truyen aii (overhead). Vi vf}.y t6e d(> truyen thong tin teSng th~ co th~ Ion hon nit nhieu so voi t6c d(> truyen thong tin hiru ich, phu thuoc vao h~ th6ng truyen thong. Thuc t~. t6c d(> truyen thong tin hiru Ich rttt kho xac dinh duoc mot each chinh xac,

Thai gian bitlChu ky bit

Trong vtec phan tich, danh gia tinh nang thoi gian cua mot h~ th6ng truyen thong thi th01 gtan bit Ia mot gia tr] hay duoc dung. Thai gian bit hay chu ky bit duoc dlnh nghia la thol gran trung binh can thtet d~ chuyen m(>t bit. hay chinh bclng gia tr] nghlch dao cua t6c d(> truyen tat:

TB = 1/v

T B = 1 If. trucng hop n = 1

2.1 Cdc khai niem co ban

19

Thai gian Ian truyen tin hi~u

Thci gtan Ian truyen tin hteu la thai gian can d~ mot tin hieu phat ra tit mot dltu day Ian truyen tdt dltu day khac, phu thuoc vao chleu dal va cau tao day dan, T6c dQ Ian truyen tin hteu chinh la t6c dQ truyen song dien tit. Tuy nhten, trong mot truong kim loai hoac sot quang hoc, gta trt nay se nho hen t6e dQ truyen song dlen tit hay t6c dQ anh sang trong mol truong chan khong, Ta co:

Ts = l!(k*cl. vot

Ts la thai gtan Ian truyen tin hteu,

la chteu dal day dan,

c la.toc dQ anh sang trong chan khong (300.000.000m/s) va

k bi~u th] M s6 giam t6c dQ truyen, duoc tinh theo cong thirc:

k = £' vet e 1~ h:lng s6 dten mot cua lop each Iy

D6i vdl cac loat cap co lop hoc each Iy la PoIyethyien vdl h:lng s6 di~n mot e = 2.3. ta co h~ s6 k '" 0.67. H~ s6 nay cung dung voi mot truong truyen la cap quang va thuong dude dung mot each tong quat d~ tinh toan gia tr] tuong d6i cua thol gian Ian truyen tin hieu trong nhieu phep danh gia. Nhu vay Ts se chi con phu thuoc vao chleu dat day dan:

Ts (gfay) = l (met)/200.000.000

Luu y rang, thot gtan Ian truyen tin hteu khong co quan h~ true ttep voi t6c de? truyen thong. Tuy nhien. tinh nang that gran cua mot h~ thong truyen thong phu thuoc ca vao hat thong s6 nay. trong khi mot s6 phuong phap truyen thong dot hot su trao dot rang buoc gtua cluing. Vi du, ta khong th~ d6ng thai tang chteu dat day d~n va t6c de? truyen thong mot each tuy y.

2.1.3 Tinh nang thai gian thuc

Tinh nang thot gtan thuc la mot trong nhirng d::;tc trung quan trong nhat d6t vdt cac he thong tv de?ng hoa not chung va cac M thong bus tru<':Jng noi rfeng. Su hoat de?ng binh thirong cua mot h~ th6ng ky thuat lam viec trong that gian thuc kh6ng chi phu thuoc vao de? chinh xac, dung dan cua cac k~t qua dltu ra, rna conphu thuoc vao thot dt~m dua ra k~t qua. Mot M th6ng co tinh nang thot gtan thuc kh6ng nhat thtet phai co ph an ling that

20

Ctuumq 2: Co sa kg thuat.

nhanh, rna quan trong hen la phal co phan ttng kip thoi dbi vot cac yeu du. tac dQng ben ngoai. Nhu vay, mot h~ th6ng truyen thong co tinh nang thot gtan thuc phai co kha nang truyen tai thong tin mot each tin cay va kip thor vdt yeu cau cua cac d6i tac truyen thong. Tinh nang thot gtan thuc cua mot h~ thong di~u khten phan tan phu thuoc nit nhleu vao h~ thong bus truong duoc dung.

D~ dam bao tinh nang thot gran thuc, mot h~ th6ng bus phat co nhung di[lc di~m sau day:

• D¢ nhanh nhgy: T6c dQ truyen thong htru ich phal dtl nhanh d~ dap ttng nhu cau trao d6i du li~u trong mot giai phap cu th~.

• Tinh ti~n dtnh: Du doan truce duoc v~ thor gran phan trng tieu bi~u va thot gran phan ttng cham nhat voi yeu cau cua tung tram,

• D(J tin cQ.y. kip tnat: Dam bao t6ng thot gran can cho vtec van chuyen du li~u mot each tin cay giUa cac tram nam trong mot khoang xa~ dtnh,

• Tinh b~n vilng: Co kha nang xU ly su c6 mot each thich hop d~ khong gay hat them cho toan bo h~ theng,

R6 rang. kha nang thoa man yeu cau v~ thot gtan thuc phu thuoc vao bat toan irng dung cu th~. MQt mang cong nghtep co tinh nang thoi gtan thuc khong co nghia la se thich ung vdl mot ttng dung dOi hot yeu cau v~ thot gtan thuc. Nhtern vu cua nguO! tich hop h~ thong la phat lua chon va thtet k~ mot giai phap thich hop d~ thoa man yeu cau nay tren co sd phan tich cac tinh nang ky thuat lien quan, duct di~u ki~n rang buoc la gia thanh chi phi.

2.2 (he do truyen tal

Ch~ dQ truyen tat duoc hi~u la phtrong thirc cac bit du li~u duoc chuyen giUa cac dbi tac truyen thong. Nhin nhan tu cac goc dQ khac nhau ta co th~ phan blet cac che dQ truyen tai nhu sau:

• Truyen bit song song hoac truyen bit n6i ti~p

• Truyen d6ng bQ hoac khong d6ng bQ

• Truyen mot chteu hay don cong (simplex). hai chteu toan phan, hal chieu d6ng thot hay song cong (duplex. full-duplex) hoac hat chteu gian doan hay ban song cong (half-duplex)

• Truyen tal dat co sd, truyen tai dal mang va truyen tal dat rong.

2.2 Ch~ d(J truy~n tat

21

2.2.1 Truyen bit song song va truyen bit noi tiep

Truyen bit song song

Phuong phap truyen bit song song (Hinh 2.5a) duoc dung ph6 bien trong cac bus nQi bQ cua may tinh nhu bus dta chi, bus dii' li~u va bus di~u khten. T6c dQ truyen tat phu thuoc vao s6 cac kenh dcin. hay cling chinh la dQ rQng cua mot bus song song. vi du 8 bit. 16 bit. 32 bit hay 64 bit. Chinh vi nhieu bit dude truyen di dbng thoi, van d~ dbng bQ h6a tat not ph at va not nhan tin hteu phal duoc giai quyet. Dleu nay gay trd ngat ldn khi khoang each giii'a cac d6i tac truyen thong tang len. Ngoa! ra, gia thanh cho cac bus song song cling la mot yeu t6 dan d~n pham vi (tng dung cua phuong phap truyen nay chi han che d khoang each nho, c6 yeu cau rcit cao v~ thot gtan va t6c dQ truyen.

Truyen bit n6i tiep

Vai phucng phap truyen bi nbi tiep, tung bit duoc chuyen di mot each twin t1J qua mot dUdng truyen duy nhat (Hinh 2.5b). Tuy tbc dQ bit vi the bi han che, nhung each th1,1C hlen lat don gian. dQ tin cay cua dii' lteu cao. Tftt ca cac mC;lng truyen thong cong nghtep d~u sit dung phuong phap truyen nay.

1 ~
a
0 ~
1 .~
0 ~
1
0 ~
~ 19019191

(a) Truyen bit song song

(b) Truyen bit noi tiep

Hinh 2.5: Truyen bit song song (a) va truyen bit nOi th~p (b)

MQt mang truyen thong cong nghi~p c6 nhiem vu k~t nbi cac thi~t b] ky thuat co kha nang xit ly thong tin hay not each khac la xit ly du Iieu. Nhung thtet b] d6 du tbn tat dudt dang nay hay dang khac cling d~u la nhtrng may tinh, co bQ vi xit ly va h~ thong bus not bQ song song. Vi v;%ty. d~ c6 th~ dung phucng phap truyen nbi ti~P. ta can cac bQ chuyen d6i giua bus song song va nbi ti~P. nhu duoc minh hoa tren Htnh. 2.6.

22

Cnuanq 2: co sCI kfj thuat

Mah6a{ Gii'lima

Mah6a{ Gii'li rna

~ IL---K_enh_trU_yen _dlln____,1 dJ

Hinh 2.6: Nguyen tac truyen bit n6i th?p

2.2.2 Truyen dong b¢ va kh6ng dong b¢

su phan bt~t gtua ch~ d(> truyen dbng b(> va khong dbng bo chi lien quan Wi phuong thirc truyen btt n61 tl~p. vtm d~ diftt ra d day la vi~c dbng b(> hoa giUa ben glti va ben nhan du lteu, tire la van d~ lam th~ nao d~ ben nhan bi~t khi nao mot tin hleu tren dlidng truyen mang du lteu glti va khi nao khong.

Trang che d(> truyen dbng bo, cac d61 tac truyen thong lam V1~c theo cung mot nhtp, tire vdt cung tcln s6 va d(> lech pha c6 dtnh. Co th~ qui dlnh mot tram co vai tro t9-0 nhtp va dung mot dlidng day rteng mang nhip dbng b(> cho cac tram khac. Bten phap kinh t~ hen la dung mot phuong phap rna hoa bit thich hop d~ ben nhan co th~ tal t9-0 nhtp dbng b(> ttl chinh tin hteu rnang du lteu, N~u plnrong phap rna hoa bit khong cho phep nhu vay, thi co th~ dung ky thuat dong gOi du lteu va b6 sung mot day bit mang thong tin dbng b(> hoa van phan dau mOi gal du lteu. Luu y d,ng. ben glti va ben nhan chi can hoat de;,ng dbng bo trang khi trao d6i du lleu.

Vot che dQ truyen khong dbng bo, ben gltl va ben nhan khong lam vtec theo mot nhtp chung. Du l1~u trao d61 thuong duoc chta thanh ttlng nhorn '1 hoac 8 bit. gQl la ky tu. Cac ky tu duoc chuyen dt van nhung thoi dl~m kh6ng dbng d~u. vi vay din them hat blt d~ danh dclu khdi dclu va k~t thuc cho m6i ky tu. Vi~c dbng be;, hoa dU<;IC thuc hten vdt tung ky tu. Vi du, cac mach UART (Universal Asynchronous Receiver/Transmiter) thong dung dung buc dlen 11 bit. bao gbm 8 bit ky tu, 2 bit khdi dclu cung nhu kh thuc va 1 bit kl~m tra 16i chan Ie.

2.2 Chi? d(J truyim tcii

23

2.2.3 Truyen mot chleu va truyen hai chleu

Tttdng tv nhu cac dtt<'Jng giao thong. mot dtt<'Jng truyen df:l li~u co kha nang hoac lam vi~c dudl che d<) mot chleu, hpj chleu to an phan hoac hal chteu gtan doan, nhtt Hinh 2.7 mlnh hoa. Che d<) truyen nay it phu thuoc vao tinh chat vat ly cua mot truong truyen d§.n, rna phu thuoc vao phuong phap truyen dan tin hieu, chuan truyen dan (RS-232, RS-422, RS-485 .... ) va vao cau hlnh cua h~ th6ng truyen dan.

Trong che d<) truyen mot chleu, thong tin chi duoc chuyen di theo mot chteu, mot tram chi co th~ dong vat tro hoac ben phat (transmitter) hoac ben nhan thong tin (receiver) trong suot qua trinh gtao tiep. Co th~ neu mot vat vi du trong ky thuat may tmh st't dung che d<) truyen nay nhtt giao dten gWa ban phim. chuot hoac man hlnh vdt may tinh. Cac h~ thong phat thanh va truyen hlnh cfmg la nhirng vi du tleu bleu. Hi~n nhlen, che d<) truyen mot chteu hau nhu khong co vat tro dbt vot mang cong nghtep.

89 phat 10110101 ~I 89 thu

89 thu phat I.--~~~~~~~~-- ~I 89 thu phat
I. 10110101 ~I
89 thu pMt 89 thu pMt
10101010 a) Simplex

b) Half-duplex

c) Duplex

Hinh 2.7: Truyen simplex, half-duplex va duplex

Ch~ d<) truyen hat chteu gian doan cho phep moi tram co th~ tham gta gt'tt hoac nhan thong tin, nhttng khong cung mot 11k. Nh<'J v~y thong tin duoc trao deSt theo ca hai chteu luan phren tren cung mot dtt<'Jng truyen v~t IY. M<)t ttu dt~m cua ch~ d<) nay la khong dui hoi cau hinh h~ th6ng phuc tap lam. trong kht co th~ dat diroc t6c d(> truyen tirong d6i cao. M<)t tram co ca mot b? ph at va mot h<) thu; thuat llgii nhan tao transceiver dttr)c hlnh thanh tit hat chit transmitter va receiver ghep 1~1. Trong khi bo phat lim vi~c thi b(> thu ph at nghi va nguoc lat. Do diilc tinh nay. che d<) truyen hat chteu gian doan thich hop voi k~lL lien ~t di~m-nhi~u di~m cling nlnr

24

Chudnq 2: Co sd ky thuat

ki~u nhteu d!~Ill, hay not each khac la thich hop d6i vdl elm true bus. Trong mot h~ th6ng bus, tram nao ding co quyen phat nen cc1n mot phuong phap phan chla thoi gran - tire phuong phap truy nhap bus - d~ tranh xung de?t tin hieu. Trong khi mot tram phat thl tM ca cac tram khac phat diroc giu trong trang thai thu nhan tin hleu. Ch~ de? truyen nay diroc sa dung ph6 bi~n trong mang cong nghiep, vi du vO! chuan RS-485.

Vdi che de? truyen hat chteu toan phan Illbi tram d~u co th~ gai va nhan thong tin cung mot luc, Thuc chat, ch~ de? nay chi khac vOi che de? hai chteu gian dean d chIS phai sit dung hat duong truyen rteng bi~t cho thu va phat, ttrc la khac d cau hinh h~ th6ng truyen thong. D~ dang nhan thay, ch~ de? truyen hat chteu toan phan chi thich hop vdi ki~u lien k~t di~Illdi~Ill. hay not each khac la phu hop vO! cau true mach vong va celu true hlnh sao.'

Truyen tai dal eel s6

Me?t tin hteu mang mot ngubn thong tin co th~ bi~u di~n bllng t6ng cua nhieu dao de?ng co t.1n s6 khac nhau nam trong mot pham vi hep, duoc got la dat tan co sd hay dat hep. Tin hleu duoc truyen di cling chinh la tin hteu duoc t<;10 ra sau khi rna hoa bit. nen co t.1n s6 c6 dlnh hoac nam trong mot khoang hep nao do. tuy thuoc VaG phuong phap rna hoa bit. Vi du co th~ qut dtnh rmrc tin hteu cao ung vOi bit 0 va mire tin hieu thap ung vot bit 1. T.1n s6 cua tin hleu thuong nho hon, hoac cung lam la tuong duong vdt tin s6 nhip bus. Tuy nhien, trong mot nhip (co th~ tuong duong hoac khong tuong duong vOi chu ky cua tin hteu), chi co th~ truyen di mot bit duy nhat. Co nghla lao duong truyen chi co th~ mang mot kenh thong tin duy nhat, mol thanh vten trong mang phai phan chia thot gtan d~ sit dung duong truyen, T6c de? truyen tat vi th~ tuy co b] han che, nhung phuong phap nay d~ thuc hlen va tin c~y, duoc dung chu y~u trong cac h~ thong mang truyen thong cong nghtep.

Truyen tal dal mang

Trong mot s6 truong hQP, dai tk cd Sd khong tirong thich trong mot truong lam vtec, Vi du, tin hleu co cac tin s6 nay co th~ btrc xa nhieu anh hUdng Wi hoat d9ng cua cac thi~t b] dj~n tit khac, hoac ngircc lai, b] cac thtet bi khac gay nhleu, Dt khac phuc tlnh trang nay. nguoi ta sa mot tin hteu khac - gQi la tin iueu mang, co tJn s6 nam trong mot dai t.in thich

2.2 Ch~ d¢ truykn uu

25

hop . gQi la dai mang. Dal tan nay thuong Ion hon nhieu so vat tan s6 nhlp. Du li~u can truyen tat se dung d~ di~u che tan s6. bien dQ hoac pha cua tin hteu mango Ben nhan se thuc hien qua trinh giai di~u che d~ h6i phuc thong tin nguon. Khac vat truyen tat dat rong neu duot day. phuong tlnrc truyen tat dai mang chi ap dung cho mot kenh truyen tin duy nhat, g16n nhu truyen tat dat co so.

Truy~n tili delil rc)ng

MQt tin hteu co th~ chua d\ing nhteu nguon thong tin khac nhau bang each sit dung k~t hop mot each thong minh nhleu thong s6 thong tin. Vi du mot tin hleu phuc tap co th~ la t6ng hop bflng phuong phap x~p chong tit nhteu tin hteu thanh phan co tan s6 khac nhau mang cac nguon thong tin khac nhau.

Sau khi nhteu ngu6n thong tin khac nhau da dU<;1C rna hoa bit. m6t tin hteu duoc tao ra se dung d~ di~u bi~n mot tin hteu khac, thuong co tftn s6 Ion hon nhieu, gQt la tin hi~u mang. Cac tin hteu mang da duoc di~u bi~n co tan s6 khac nhau, nen co th~ pha tron, x~p chong thanh mot tin hteu duy nhat co ph6 tan trat rong, Tin hieu nay cuo: cung lai duoc dung d~ di~u bi~n mot tin hteu mang khac, Tin hteu thu duoc tit khau nay mot duoc truyen di. flay chinh Ia kY thuat don kenh ph an tftn trong truyen tat thong tin. nham muc dich sit dung hteu qua hon dtrong truyen. Phia ben nhan se thuc hlen vtec gtai dt~u bten va phan kenh, h6t phuc cac tin hteu mang cac nguon thong tin khac nhau.

Phuong tlnrc truyen tat dal rQng va ky thuat don kenh duoc dung rong rat trong cac mang vi~n thong bai t6c dQ cao va kha nang truyen song song nhleu ngu6n thong tin. Tuy nhten, vi dac dt~m pham Vi mang, Iy do gia thanh thuc hlen va tinh nang thot gian, truyen tat bang rong cling nhu ky thuat don kenh hau nhu khong dong vat tro gi trong cac h~ thong truyen thong cong nghiep.

26 2. Co sd ky thu(tt

2.3 (au true manq - Topology

C.1u true mang lien quan tdi t6 chirc va phuong thirc phot hop hoat d¢ng giua cac thanh phan trong mot he thong mang, C.1u true mang anh huong tdi nhieu tinh nang ky thuat, trong d6 c6 d¢ tin c~y cua h~ thong Trude khi tim hi~u v~ cac cau true thong dung trong mang truyen thong cong nghtep, mot sb dinh nghia co ban diroc dua ra dudi day.

lien ket

Lien kJt (link) la mbi quan he v~t If hoac logic giua hal hoac nhteu dbi tac truyen thong. Dbi vdt lien k~t vat If. cac dbi UlC chinh la cac trQ.m truyJn thong duoc lien k~t voi nhau qua mot mot truong vat If. Vi du cac the nbi mang trong may tinh di~u khlen. cac b¢ xir If truyen thong cua PLC hoac cac b¢ lap deu Ia cac dbi tac vat If. Trong truong hop nay. tuong ling voi mot nut !llq_ng chi co mot dbl tac duy nhat,

Khal ntem lien k~t logic co th~ diroc hi~u theo hal nghia. Thu nhat, mot dbi tac truyen thong khong nhat thtet phal Ia mot thi~t b] phan cling. rna co th~ la mot chuong trinh h~ thong hay mot chirong trinh {tng dung tren mot tram, nen quan h~ gtua cac dbi tac nay chi mang tinh chat logic. Nhu v~y. tuong ling vdi mot dbi tac vat If thuong c6 nhteu db1 tac logic, cfmg nhu nhteu mbi lien ket logic duoc xay dung tren co sCI mot mbi lien k~t vat ly. Theo nghia thir hal, mac du ban than cac dbl tac v~n la cac thtet b] phan cling. nlnrng quan h~ cua chung ve mat logic hoan to an khac voi quan h~ ve mat vat If.

Co th~ phan bl~t cac kl~u lien k~t sau day:

• Lien kJt diJm-diJm (potnt-to-potnt): M¢t m61 lien k~t chi co hal d6i tac tham gta. N~u xet ve mat vat If thi val mot duong truyen chi nbi duoc hai tram val nhau. D~ xay d\jng mot mang truyen thong tren co sCI nay se clln nhieu dirong truyen rteng btet,

• Lien kJt dtJm-nhtku diJm (multi-drop): Trong mot mbi lien k~t co nhteu dbl tic tham gia, tuy nhten chi mot d61 tac cb dinh duy nhat (tram chu) co kha nang phat trong kht nhteu d6i tac con I<;I.i (cac tram to) thu nhan thong tin cung mot hie. Vlec gtao t1~p theo chieu nguoc lat tit tram to tdi tram chu chi duoc thuc hten theo ki~u di~l11-di~m. Xet v~ mat v::"t If. nhteu db1 tac co th~ duoc nbi voi nhau qua mot cap chung duy r-hat.

2.3 Cdu true m{lng

27

• Lien k~t nhi~u di~m (multipoint): Trong mot moi Iten k~t co nhteu d61 tac tham gta va co th~ trao d61 thong tin qua lat tu do theo belt kY huang nao. Belt cu mot d61 tac nao cling co quyen phat va belt cu tram nao cling nghe duoc. Cling nhu ki~u lien k~t di~m-nhi~u di~m. co th~ su dung mot cap dc1n duy nhat d~ n6i rnang gifta cac d6i taco

MQt h¢ thong truyen thong khong nhat thtet phal ho tro tclt ca cac ki~u lien k~t nhu tren. Duong nhien, kha nang lien k~t di~m-nhi~u di~m bao ham kha nang lien ket di~m-dl~m cling nhu lien k~t nhieu di~m bao ham hal kha nang con lat. Kha nang lien k~t nhteu di~m la dac trung cua mang truyen thong cong nghtep.

Topology

Topology Ia edu true Hen k~t cua mot mang, hay not each khac chinh la t6ng hop cua cac lien kk Topology co th~ hi~u la each sap xep, t6 chuc v~ mat vat Iy cua mang, nhung cling co th~ la each sap xep logic cua cac nut mang, each dtnh nghia v~ t6 chirc logic cac m6i lien kM gifta cac nut mang. Tuy hal khat niern topology va cdu true manq khong hoan toan g16ng nhau, trong thuc t~ chung duoc dung vdl nghia tuong duong. Cling mot phan vi van d~. ngon ngft. thuat ngft sau se duoc dung trong pham vi cuon sach nay.

Co th~ phan btet cac dang cau true co ban la bus. mach vong (tich cue) va hlnh sao. M9t s6 cau true phirc tap hen, vi du cclu true cay. d~u co th~ xay dung tren co sCI phot hop ba cau true co ban nay.

2.3.1 Cau true bus

Trong dtu true don glan nay. telt ca cac thanh vien cua mang d~u duoc n6i true ti~p vol mot duong dan chung. D~c di~m co ban cua cau true bus la vtec su dung chung mot duong dc1n duy nhat cho telt ca cac tram, VI th~ ti~t ktem duoc cap dan va cong I~p dat,

Co th~ phan btet ba ki~u cau hmh trong cau true bus: daisy-chain va trunk-line/drop-line va macii vong khong tich cue (Hinh 2.8), Hai cau hinh d§.u cling duoc x~p vao k1~u cdu true dl1C1ng thc'ing. bdt hat d~u duong truyen khong khep kin.

Voi daisy-cham. mlli tram duoc n6i mang true ti~p tat giao IQ cua hai doan day dan, khong qua mot doan day n61 phu nao, Nguoc 1<;1.1, trong cau hmh trunk-line/drop-line. mot tram GU<;lC n6i qua mot dirong nhanh (drop-

28

Chl1dng 2: Cd sc'l ky thu(H

line) de! d~n dUdng true (trunk-line). Con mach vong khong tich eire thuc chat chi khac vdt trunk-ltne/drop-line d cho dUdng truyen duoc khep kin.

Ben canh vtec t1~t kiem day dan thi tinh don gifm. d~ thuc hlen la nhirng uu di~m chinh cua dm true bus. nho v?}.y rna cciu true nay pho bten nhat trong cac h~ th6ng mang truyen thong cong nghiep. Truong hop mot tram khong lam vtec (do hong hoc. do cM ngubn .... ) khong anh hirong tOi phan mang con 1:;l1. Mqt s6 h~ thong con cho viec tach mot tram ra khol mang hoac thay th~ mot tram trong khi ca he thong v:1n hoat dqng binh thuong,

Tuy nhten vtec dung chung mot dUdng dan dOi hoi mot phtrong phap phan chia thot gian sa dung thich hop d~ tranh xung dqt tin hteu - g<;>i la phuong phap truij nhap mol truanq hay truy nh(ip bus. Nguyen tac truyen thong duoc thuc hten nhu sau: tat mot thdi di~m nhat dtnh chi co mot thanh vten trong mang duoc gai tin hteu, con cac thanh vten khac chi co quyen nhan,

Cac doan day dan

r---""---1~

trunk-line

drop-line drop-line drop-line

a) daisy-chain

b) trunk-line/drop-line

c) mach v6ng khong tlch Cl!C

Hinh 2.8: Cac cau true danq bus

2.3 Cdu true manq

29

Ngoat vi~e can phal ki~m soat truy nhap mot truong, cau true bus co nhtrng nhuoc di~m sau:

• Mot tin hieu gtti di co th~ tdt tclt eel cac tram va theo mot trinh tl;1 khong ki~m soat diroc, vi v:fty phai thuc hten phuong phap gan dta chi (logic) thea ki~u thu cong eho tung tram, Trong thuc t~. cong vtec gan dta chi nay gay ra khong it kho khan.

• Tclt ca cac tram d~u co kha nang phat va phal luon luon "nghe" dtldng dan d~ phat hlen ra mot thong tin co phal g11i eho minh hay khong, nen phai duoc thtet k~ sao eho du tat vet s6 tram t6i da. Day ehinh la ly do phai han che s6 tram trong mot doan mang. Khi can md r('>ng mang, phal dung them cac b('> lap.

• Chleu dat day dan thirong tuong d6i dai, vi v:fty d6i vdi cau true dtldng thclng xay ra hien ttl<;lng phan X<iJ. tat m6i dftu day lam giam chat ltl<;lng cua tin hteu. D~ khac phuc van d~ nay ngtldi ta chan hal dau day being hai trd dftu eu6i. Vi~e s11 dung cac trd dftu eu6i cung lam tang tai cua h~ thong,

• Truong hop dtldng dan bj dirt, hoac do ngcin mach trong phan k~t n6i bus cua mot tram b] hong d~u dan d~n ngitng hoat d('>ng cua ca h~ thong. Vlec dlnh vj 16i d day cung giftp rclt nhteu kho khan.

• Cau true dtldng thang, lien k~t da di~m gay kho khan trong vtec ap dung cac cong ngh~ truyen tin hleu mot nhu s11 dung cap quang.

M('>t s6 vi du mang cong nghtep tteu bi~u co cau true bus la PROFIBUS.

CAN. WorldFIP. Foundation Fteldbus, LonWorks. AS-i va Ethernet.

2.3.2 (au true mach v6ng (tieh cue)

Cau true mach vong duoc thi~t k~ sao eho cac thanh vten trong mang duoc n6i tit di~m nay d~n di~m kla mot each tuan tl;1 trong mot mach vong khep kin. M6i thanh vien d~u tham gta tich cue vao vtec ki~m soat dong tin hleu. Khac voi cau true dtldng thang, d day tin hleu duoc truyen di theo mot chteu qui dlnh. M6i tram nhan duoc dtr li~u tit tram dttng tnroc va chuyen ti~p sang tram Ian can dung sau. Qua trinh nay duoc lap lat tOi khi dft li~u quay trd v~ tram da g11i. no se duoc huy boo

Uu di~m co ban cua mang cau true theo ki~u nay la m6i mot nut d6ng thot co th~ la mot b('> khuech dal, do v:fty khi thiet k~ mang theo ki~u cau true vong co th~ thuc hten voi khoang each va s6 tram rclt IOn. M6i tram co kha nang vita nhan vita phat tin hteu cung mot luc, Bdi mot thanh vten

30

Clutonq 2: Ca sO kQ thwJ,t

ngan each mach vong ra lam hat phan, va tin hleu chi duoc truyen thea mot chieu, nen bien phap tranh xung dQt tin hleu thuc hten don gUm hon.

o

a) Kh6ng c6 dieu khi~n trung tam

b) Co dieu khi~n trung tam

Hinh 2.9: (au true mach v6ng

Tren Hinii 2.9 co hat ki~u mach vong duoc mtnh hoa:

• Vdi ki~u mach vong kh6ng co di~u khi~n trung tam. cac tram d~u binh dc1ng nhu nhau trong quyen nhan va phat tin hteu. Nhu vay vi~c ki~m soat duong dcin se do cac tram t1,1 pharr chiao

• Vdi ki~u co di~u khien trung tam. mot tram chu se dam nhiem val tro ki~m soat vtec truy nhap dtldng dan.

Celu true mach vong thuc chat dua tren co sCI lien k~t di~m-di~m. vi vay thich hop eho vtec s11 dung cac phuong tten truyen tin hteu hten dat nhu cap quang, tia hong ngoai, v.v, Vi~c gan d!a chi cho cac thanh vten trong mang cung co th~ do mot tram chu thuc hten mot each hoan toan tv: dQng. can eli vao tlnr 11,1 sap xep v~t ly cua cac tram trong mach vong,

MQt uu di~m ti~p theo cua cau true mach vong la kha nang xac dlnh vt trf xay ra s1,1 c6. vi du dlit day hay mot tram ngling lam vtec. Tuy nhten, s1,1 hoat dQng binh thuong cua mang con trong truong hop nay chi co th~ ti~p tuc vdi mot duong day d1,1 phong nhu CI FDDI. Htnli 2.10' mo ta each giai quyet trong truong hop s1,1 c6 do dtldng day (a) va s1,1 c6 tal mot tram (b).

Trong truong hop thli nhat, cac tram Ian can vdi di~m xay ra s1,1 e6 se 11,1 phat hten 16i dtldng day va t1,1 dQng chuyen mach sang dtldng day phu, di vong qua vt tri bt 16i (by-pass). Dtldng cong in net d~m bi~u dien mach kin sau khl dung bien phap by-pass. Trong truong hop thu hat, khi mot tram bt hong. hal tram Ian can se t1,1 delu tat, chuyen sang eelu hlnh gi6ng nhu daisy-chain.

2.3 Cdu true mQ.ng

31

a) By-pass su eo duong day giiJa 1 va 2

b) Dau tat do sl! eo tai tram 3

Hinh 2.10: Xu Iy su c6 trong mach vonq dup

M(>t ky thuat khac dl1<;1C ap dung xir ly su cb tat mot tram la dung cac be? chuyen mach by-pass W dong, nhu minh hoa tren Hinh. 2.11 . M6i tram thtet bt se duoc dau vot mach yang nho b(> chuyen mach nay. Trong tnrong hop su cb xay ra, b(> chuyen mach se t\f d(>ng phat hi~n va ngan mach, bo qua thtet bt duoc nbi mang qua no.

Celu true mach yang dl1<;1C stt dung trong mot s6 h~ thong co dQ tin cay cao nhu INTERBUS, Token-Ring (IBM) va dac btet la FDDI.

~ B9 ehuy~n mach -by-pass

a) Trude khi xay ra su cO

b) Sau khi xay ra su eo

Hinh 2.11: SU dung bo chuyen mach by-pass trong mach vonq

2.3.3 (au true hinh sao

cciu true hinh. sao la mot cau true mang co mot tram trung tam quan trong hon tM eel cac nut khac, nut nay se di~u khi~n hoat dQng truyen thong cua toan mang, Cac thanh vten khac duoc k~t n6i gran t1~p voi nhau qua tram trung tam. 'rirong W nhu cau true mach vong, co th~ nhan thay d day ki~u lien k~t v~ mat v~t Iy la di~m-di~m. Tuy nhien, lien k~t v~ mat logic vc1n co th~ la nhteu di~m. N~u tram trung tam dong val tro tich cue,

32

Chuelng 2: Cel sd kg thu(1t

no co th~ dam duong nhlern vu ki~m soat toan bl) vi~c truyen thong cua mang, con neu khong se chi nhu mot bl) chuyen mach.

Ml)t nhuoc di~m cua du true hinh sao la s1,1 c6 d tram trung tam se lam te li~t toan bl) cac h01:;1t dl)ng truyen thong trong mang. Vi vf!,.y. tram trung tam thuong phat co dl) tin cay rttt cao, NgtCdi ta phan btet gtfta hal 101:;1i tram trung tam: tram tich cue va tram thu dl)ng. Ml)t tram thu dl)ng chi co val tro trung chuyen thong tin. trong khi mot tram tich cue ki~m soat toan bl) cac h01:;1t dl)ng giao ti~p trong mang,

Ml)t nhucc di~m ti~p theo cua cau true hinh sao Ia ton day dan. neu nhu khoang trung binh gifta cac tram nho hon khoang each tu chung td1 tram trung tam. Duong nhten, trong cac h~ thong Vi~n thong khong th~ tranh khot phal dung cau true nay. D6i vet mang truyen thong cong nghtep, cau true hlnh sao tim thay trong cac pham vi nho, vi du cac bl) chiao thirong dung vao muc dfch mo rl)ng cac cau true khac. Luu y r~ng. trong nhleu truoag hop mot rnang cau true hinh sao v~ mat vf!,.t ly 11:;1i co cau true logic nhu mot h~ bus, bdi cac tram vc1n co th~ t1,1 do lien 11:;1c nhu khong co s1,1 t6n tal cua tram trung tam. Chinh cac h~ th6ng mang Ethernet cong nghi~p ngay nay sit dung ph6 blen cau true nay k~t hop vet ky thuat chuyen mach va phuong phap truyen dan t6c dl) cao.

Hinh 2.12: (au true hinh sao

2.3.4 (au true cay

Cau true cay th1,1C chat khong phal la mot du true co ban. Ml)t mang co cau true cay chinh la 81,1 lien k~t cua nhieu mang con co cau true dtCdng thiing. mach vong hoac hlnh sao nhu Htnli 2.13 minh hoa. D~c trung cua cau true cay Ia s1,1 phan cap dtCdng dan, D~ chia tU dtCdng true ra cac dtCdng nhanh, co th~ dung cac bl) n6i tich cue (active coupler), hoac neu

2.3 Cdu true mc;mg

33

muon tang s6 tram cling nhu pham vi ella mot mang d6ng nhat co th~ dung cac bQ l~p (repeater). Trong truong hop cac mang con nay hoan toan khac loat thi phal dung Wi cac bQ lien k~t mang khac nhu btidqe, router va gateway. MQt s6 M thong eho phep xay dung cau true cay eho mot mang d6ng nhat Ia LonWorks, DevieeNet va AS-I.

b(> noi b(>lii!p

b(> noi sao

b(> noi yang

Hinh 2.13: Giu true cay

2.4 Kic~n true giao thuc

D6i vdt mOi h~ th6ng truyen thong, ki~n true giao thirc la co sO eho vtec tim hi~u cac dtch vu cling nhtr hmh thirc giao ti~p trong h~ th6ng. Ki~n true gtao thirc Ia mot van d~ tuong d6i truu ttrong, vi v~y can duoc trinh bay ky luang dudt day.

2.4.1 Dich Vl,J truyen thong

MQt h~ thong truyen thong eung cap diet: vI! truy~n thong eho cac thanh vten tham gia n6i mang, Cac dtch vu do duoc dung eho vi~e thuc hien cac nhlem vu khac nhau nhu trao d6i du lteu, bao cao trang thai, tao l~p cau hinh va tham s6 hoa thtet bt truong; giam sat thiet bt va cat dat chuong trinh. Cac djch vu truyen thong do nha cung cc1p h~ thong truyen thong thuc hien bc'ing phan cirng hoac phan mern. V1~e kha1 thac cac dich vu do tit phia ngudi s11 dung phat thong qua phan mern glao d1~n mang, d~ tao lap cac chuong trinh ((ng phan mem dung, vi du chuong trmh di~u khten, gtao dten nguot-may (HMI) va di~u khten giam sat (SCADA). Cac gtao dten mang nay co th~ duoc cat d~t san tren cac cong cu phan mem chuyen dung (vi du phan mem lap trinh PLC, phan mem SCADA, phan

34

Chtldng 2: Cd sd kfJ thu¢.t

rnern quan ly mang) , hoac qua cac thu vien phan mern ph6 thong khac dudl dang cac ham dich. VI,L (vi du vdt C/C++, Visuallsaslc, Delphi, OLE/DDE).

MOi h~ th6ng truyen thong khac nhau co th€ qui dinh mot chuan rteng v~ tap hop cac dlch vu truyen thong cua mlnh, Vi du PROFIBUS dlnh nghia cac ham dich V\1 khac so vot INTERBUS hay ControlNet. MQt phan mern chuyen dung khong nhat thtet phat ho tro toan bQ cac dtch V\1 truyen thong cua mot h~ thong, nhung cling co th€ cung mot luc h6 tro nhieu h~ thong truyen thong khac nhau. Vi du vot mot cong C\1 phan mern SCADA ta co th€ dbng thai khat thac dft lieu tu cac diu do hay cac PLC lien k~t vot cac bus truong khac nhau, nhttng khong can tdt dtch V\1 h6 trc cat d?t chuong trtnh di~u khten cho cac PLC.

Co th~ phan loai djch vu truyen thong dua theo cac cap khac nhau: cac dtch V\1 so cap (vi du tao va ngiit not). dich V\1 cap thap (vi du trao d6i du lieu) va cac dich 'V\1 cao cap (tao lap cau hinh, bao cao trang thai). MQt dich V\1 d dtp cao hon co th€ s11 dung cac dich V\1 cap thap d€ thuc hien chirc nang cua no. Vi du dich vu tao lap cau hlnh hay bao cao trang thai cuot cung cling phal s11 dung dich V\1 trao d6i dtr lleu d€ thuc hten clnrc nang cua minh. M?t khac, trao d6i dft lteu thuong doi hoi tao va ngiit noi. Phan cap dlch V\1 truyen thong con co y nghia Ia tao su linh hoat cho phla ngttoi s11 dung. Tuy theo nhu cau v~ dQ tten l<;Ji hay hteu suat trao d6i thong tin rna ngttoi ta co th~ quyet dlnh s11 dung mot dlch V\1 d cap nao,

Vi~c thuc hien tcit ca cac dich V\1 duoc dua tren cac nguyen ham dtch VI,L (service primitive), gbm co:

• Yeu cau (request) dich V\1, ky hteu la .req, vi du connect.req

• Chi th] itndicatiotu nhan lOi phuc V\1, ky hteu Ia .ind, vi du connect.ind

• Dap irng (response) dtch V\1, ky hleu la .res, vi du connect. res

• Xac nhan (corifirmation) da nhan duoc dap ung, ky hteu la .con, vi du connect.con

Dua tren quan h~ giUa ben cung cap dich vu va ben yeu diu dich V\1 cling co th~ phan btet giUa loat dich V\1 co xac nhan va dich V\1 khong xac nhan, Dich co xac nhan doi hot s11 dung ca bon nguyen ham, trong khi dich V\1 khong xac nhan bo qua dap ttng va xac nhan, Bi€u db tuan tv tren Hinh 2.14 minh hoa hal vi du tleu bi€u cho hat truong hop nay la dtch V\1 tao noi (connect) va ngiit noi (disconnect).

2.4 Ki~n true giao thl1e

35

Ben cau

I Ben cung

Ben cau

I Ben cung

1: connect.req

I

: 1: disconnect.req

2: diconnect.ind

2: connect.ind

3: connect.res

4:connect.con

a) Diet: vl,I co xec nh~n

b) Diet: VI,I khOng xec nhfln

Hinh 2. 14: Dich Vl,I co xac nhan va dlch Vl,I kh6ng xac nhan

2.4.2 Giao thuc

BM clt su gtao tH~p nao cung can mot ngon ngft chung cho cac dbi taco Trong ky thuat truyen thong. ben cung cap dich V1,l. cung nhu ben sli dung dtch V1,l. d~u phai twin thu theo cac qui tac, thu tuc cho vi¢c gtao tiep. gQi la giao tnuc. Giao thirc chinh la co Sd cho viec thuc hten va sli dung cac dich V1,l. truyen thong.

Mot qut chuan gtao thirc bao g6rn cac thanh phan sau:

• CU phap (syntax): QUi dtnh v~ cau true buc di~n. gOi dft li~u dung khi trao d6i. trong do co phan thong tin huu Ich (du lteu) va cac thong tin b6 tro nhu dta chi. thong tin di~u khten, thong tin ktem 16i •...

• Ngft nghia (semantic): QUi dtnh ~r nghia c1.,1 th~ cua tirng phan trong mot buc dten, nhu phuong phap dlnh dta chi. phuong phap bao to an dft lteu. thu t1.,1C di~u khi~n dong thong tin. xli 1y 16i ....

• Dtnh thoi (timing): QUi dtnh v~ trlnh tu, thu t1.,1C giao ti~p. ch~ d(> truyen (d6ng b(> hay khong d6ng b(>J. toe d(> truyen thong ....

Vi~c thuc hten mot dlch V1,l. truyen thong tren co so cac gtao tlnrc tirong ltng duoc g<;>i 1a xu ly qiao thuc Not mot each khac, qua trtnh xli 1y giao thirc co th~ la rna hoa (xli 1y gtao thtrc ben gill) va giai rna (xli 1y giao tlnrc ben nhan). Tuong tv nhu cac dtch V1,l. truyen thong. co th~ phan biet cac gtao thirc cap thap va giao thirc cao cap. Cac glao tlnrc-cao cap la co sd cho cac dlch V1,l. cao dp va cac giao thirc cap thap la co Sd cho cac dtch v1.,1 cap thap.

36

Chtldng 2: Cd so ky thu(lt

Giao thirc cao cap gcln vot nguOt stt dung, thuong duoc th1;1C hien bfulg phan mem. MQt sb vi du v~ giao thirc cao dp la FTP (File Transfer Protocol) dung trong trao d6i file tit xa, HTTP (Hypertext Transfer Protocol) dung d~ trao d6i cac trang HTML trong cac ung dung Web, MMS (Manufacturing Message Speciflcation) dung trong t1;1 dQng hoa cong nghtep.

Giao thirc dip thap gcln vdt phan cirng, thuong dUIJC th1;1C hten true ti~p bdi cac mach di~n tu, MQt sb vi du gtao thirc cap thap quen thuoc la TCP/lP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) duoc dung ph6 bten trong Internet, HART (Highway Adressable Remote Transducer) dung trong di~u khien qua trinh, HDLC (High Level Data-link Control) lam co sd cho nhteu giao thirc khac va DART dung trong da sb cac giao dlen vat ly cua cac h~ thong bus truong, Hal gtao thuc not sau - HDLC va DART - co vat tro quan trong trong truyen thong cong nghtep va vi vay duoc gidi thleu so luoc dud! day.

Giao thee HOLe

HDLC cho phep che dQ truyen bit nbi ti~p d6ng bQ hoac khong d6ng bQ. MQt birc dten, hay con gQi la khung (frame) co cau true nhu sau:

01111110 8/16 bit

8 bit n bit

16/32 bit

01111110

I Co I Dja chi

I Dieu khien I DCr lieu

I Co

M6i khung duoc khdt dclU va k~t thuc bclng mot co hteu (flag) vdi day bit OIIIIllO. Day bit nay duoc dam bao khong bao gW xuat hten trong cac phan thong tin khac qua phuong phap nhoi bit (bit stuffing), tire cu sau mot day 5 bit co gia tr] I (11111) thi mot bit 0 lai dUIJC be) sung vao (chi ti~t xem phan Bao toan. da li~u). 0 dta chi ti~p theo chua dia chi ben gtti va ben nhan. Tuy theo each gan dta chi 4 hoac 8 bit Itirong ung vdi 32 hoac 256 dta chi khac nhau), 0 nay co chteu dai la 8 hoac 16 bit.

Trong HDLC co ba loai birc dten, duoc phan btet qua 0 thong tin di~u khi~n (8 bit), do la:

• Information Frames: Khung thong tin (l-Format)

• Supervisory Frames: Khung giam sat van chuyen dft li~u (SFormat)

• Unnumbered Frames: Khung be) tro ki~m soat cac mbi lien k~t gifta cac tram (D-Format).

2.4 Kikn true qiao tlutc

37

Cau true cua 0 thong tin di~u khten duoc qut dlnh nhu sau:

2

3

4

5

6

7

8

I-Format 0 N(S) P/F N(R)
S-Format 1 0 5 P/F N(R)
U-Format 1 1 M P/F M N(S): 56 thu tv khung da duoc gui chia modulo cho 8 N(R): 56 thu tv khung cho nhan dllQ'C chia modulo cho 8 P/F: Bit chi dlnh ket thuc qua trinh truyen

S,M: Cac bit c6 chuc nang khac,

6 thong tin co dQ dat bien thien, cling co th~ d~ trong neu nhu buc dien khong dung V;'1.0 rnuc dich van chuyen du lteu. Sau 0 thong tin la d~n day bit ki~m 16i (FCS = Frame Check Sequence), dung VaG rnuc dich bao tOM dft lteu, T6c dQ truyen thong tteu bi~u d6i vot HDLC tit 9,6 kbtt/s d~n 2 Mbit/s.

Giao thirc UART

UART (Universal Asynchronous Receiver/Transmitter) la mot mach vi di~n ttl dude sa dung rM rong rai cho vi~c truyen bit n6i ti€p cling nhu chuyen d6i song song/n6i ti€p gifta dUdng truyen va bus may tinh (xem muc Ch~ dQ truyen tal). DART cho phep Iva chon gifta che dQ truyen mot chteu, hat chteu d6ng bo hoac hat chteu khong d6ng bQ. Vi~c truyen tat diroc thuc hten theo tung ky tv '1 hoac 8 bit, duoc b6 sung 2 bit danh dau d~u cu6i va mot bit ki~m tra l6i chan le (parity bit). Vi du vai kY tt! 8 bit duoc mtnh hoa dudt day.

I Start I 0

2

3

4

5

6

7

P I Stop I

o

LSB

MSB

Bit khot d~u (Start bit) bao gid cling la 0 va bit ket thuc (Stop bit) bao gW cling la 1. Cac bit trong mot ky tv duoc truyen thea thir tv tit bit thap (LSB) tot bit cao (MSB). Gia trt cua bit chan le P phu thuoc VaG each chon:

• Neu chon parity chan, thi P b.lng 0 khi t6ng s6 bit 1 la chan.

• Neu chon parity Ie, thi P b.lng 0 khi t6ng s6 bit Lla Ie,

Nhu ten cua n6 da th~ hlen, ch€ dQ truyen khong d6ng bQ duoc sa dung d day, ttrc khong c6 mot tin hteu rteng phuc V1,l cho vi~c d6ng bQ h6a gnra ben gai va ben nhan. DVa VaG cac bit d~u cu6i va t6c dQ truyen thong da dU<;lC d~t truce cho ca hai ben, ben nhan thong tin phat tv chinh nhtp lc1Y rnau cua minh d~ d6ng bo vdl ben gtti.

38

Cbuonq 2: Co sa kQ thuQ_t

2.4.3 Me hinh lop

D€ trao dbi df1 lieu gif1a hai thtet b], cac thu tuc, gtao thuc can thtet co th€ tuong dbi phtrc tap. Ro rang di~u can d day la su cong tac cua hal dbi tac truyen thong tren mot mac triru tuong cao. Thay vi phai thuc hten telt ca cac budc can thtet trong mot module duy nhat, co th~ chia nho thanh cac phan vtec co th€ thuc hien dQc lap, Trong rno hinh ldp, cac phan vtec duoc sap xep theo chteu doc thanh tung lop. tucng ang vdt cac lop dich vu va cac lop giao tlurc khac nhau. MOi lop giai quyet mot nhiem vu ro rang phuc vu vi~c truyen thong. MQt dtch vu d lop tren sl1 dung dtch vu cua lop dudt ngay k~ no.

D€ thuc hten mot dich vu truyen thong. mOi buc di~n duoc Xll ly qua nhteu ldp tren co sa cac gtao thirc qui dtnh, gQi la xir Iy gtao thirc theo rno hinh lop. Mol lop d day co th~ thuoc chirc nang cua phan cimg hoac phan rnern. Cang d lOp cao hon thi phan mern cang chtern vai tro quan trong, trong khl vtec Xll ly gtao tlnrc d cac lop dudi thuong duoc cac vi mach dien tll true ti~p thuc hten,

Hinh 2.15 minh hoa nguyen t:ic xu ly gtao thuc theo mo hinh lop. Dung tit ben gl1i thong tin. qua rnoi lop tit tren xu6ng dudt, mot s6 thong tin bb tro lat duoc g:in them vao phan df1 li~u do ldp tren dua xuong, gQi la d~u giao tlnrc (protocol header). Ben canh do. thong tin can truyen di co th€ duoc chla thanh nhleu birc di~n co danh s6 thir tu, hoac mot birc di~n co th€ tbng hop nhieu ngu6n thong tin khac nhau. Nguoi ta cung dung cac khat nlern nhu "dong gOi df1 lteu" hoac "t<;10 khung" d~ chi cac thao tac nay.

MQt qua trinh ngtt<;Jc lat se di€n ra ben nhan thong tin. Cac phan header se duoc cac lop tuong t1ng doc, phan tich va tach ra trudc kht gl1l ti~p len ldp tren. Cac btrc di~n mang mot ngu6n thong tin se duoc tbng hop 1<;11. hoac mot birc di~n mang nhteu nguon thong tin khac nhau se duoc phan chia tuong ang. D~n ldp tren cung, thong tin nguon duoc tat tao,

Vdt mo hmh phan lop, y nghia cua gtao thuc mot l~n mta th~ hlen ro.

Duong nhten, d~ thuc hlen truyen thong can co hat d61 tac tham gta, v;fty phai ton t<;11 cung mot t;ftp hop cac ham phan lop ca trong hal thtet bt. Quan M giao tlep a day chinh Ia quan h~ gif1a cac ldp tuong duong cua hai tram, Chi khi cac d61 tac truyen thong trong cac lop tuong duong Sl1 dung chung mot ngon ngf1. tire chung mot gtao tlurc thi met co th~ trao dbi thong tin. Trong truong hop khac, can co mot phan tll trung gtan hi~u ca hai giao thtrc, gQi chung la bQ chuyen dbi. co th€ la bridge hay gateway -

2.4 Kt~n true giao thuc

39

tuy theo ldp gtao thirc dang quan tam. V~n d~ mau chot d day d~ co th~ thuc hten dl1<;1C vtec chuyen d61 Ul su th6ng nhat v~ dtch vu truyen thong cua cac lop tuong duong trong hat h~ thong khac nhau. N~u hai h~ thong 1<;\1 qut dtnh cac chuan khac nhau v~ dtch vu thl viec chuyen d6l r~t b] han che va nhteu kht hoan toan kh6ng co y nghia. Vi du, mot ben doi hol cat dat cac dich vu cao cap nhu cat dat va kl~m soat chay chuong trlnh tu xa, trong khi ben d61 tac chi cung cap dtch vu trao d6i dft li~u thuan tuy thi vtec chuyen d61 d day kh6ng co vai tro gi cung nhu khong th~ thuc hten etl1<;1c. Tuy nhlen, cang nhftng dlch vu d cap thap cang de co co hot dua ra mot chuan thong nhat cho ca hal phla.

(N + 1) - POU

Lop N + 1

(N) - PCI

•

(N) - SOU

..

Lop N

(N) - POU

(N - 1) - PCI I

•

(N-1) - SOU

..

Lop N - 1

PDU: Protocol Data Unit - Khoi dli Ii~u giao thac

SDU: Service Data Unit - Khoi dii lieu dich vu

PCI: Protocol Control Information - Thong tin' dieu khi~n giao thuc

Hinh 2.15: Xu Iy giao thuc thea me hinh lop

2.4.4 Kien true giao thuc OSI

Tren thuc t~. kho co th~ xay dung dl1<;1C mot mo hinh chi ti~t thong nhat v~ chuan giao thtrc va dich vu cho tM ca cac h~ thong truyen thong, nhat la khl cac h~ th6ng rM da dang va ton tat dQC l~p. Chinh vi v~y. nam 1983 t6 chirc chuan hoa quoc t~ ISO eta dua ra chuan ISO 1498 vdl ma hinh qui chiJu OSI (Open System Interconnection - Reference Model), nham h6 tro xay dvng cac he th6ng truyen thong co kha nang tuong taco

Luu y rang, ISOIOSI hoan toan khong phat la mot chuan th6ng nhat v~ gtao thuc, cling khong phil Ia 111<)t chuan chi ti~t v~ dich vu truyen thong.

40

Chuonq 2: Ca sd kg thu¢t

Co th~ thay, chuan nay khong dua ra belt ky mot qui dlnh nao v~ cc1u true mot birc di~n. cung nhu khong dinh nghia belt clt mot chuan dtch vu cu th~ nao, OSI chi la mot rna hinh ki~n true phan lop vdi muc dich phuc vu vtec sap xep va d6i chteu cac h~ th6ng truyen thong co san, trong do co ca vtec so sanh, d6i chteu cac giao thirc va dlch vu truyen thong. cung nhu co sd cho vtec phat tri~n cac M thong mot.

Theo mo hinh OSlo chuc nang hay dlch vu cua mot h~ th6ng truyen thong duoc chta thanh bay lop. tuong ltng vdl rnlli ldp dtch vu la mot lop giao thrrc, Cac lop nay co th~ do phan cltng hoac phan mern thuc hten, tuy nhten chuan nay khong d~ cap tdt chi ti~t mot d6i tac truyen thong phal thuc hlen titng ldp do nhu th~ nao. M¢t ldp tren thuc hlen dtch vu cua mtnh tren co sd stc dung cac dich vu d mot lop phia dudt va theo dung giao thuc qui dinh nrong irng, Thong thuong, cac dlch vu cap thap do phan cirng (cac vi mach di~n ttl) thuc hten, trong kht cac dlch vu cao d.p do phan mern (h~ ditu hanh, phan rnern di~U khten, phan mern ltng dung) darn nhiem.

Vi~c phan kip khong nhung co y nghia trong vtec rna tao d6i chleu cac h~ th6ng truyen thong. rna con gtup Ich cho vi~c thtet k~ cac thanh phan giao dlen mang, M¢t ldp belt ky trong bay ldp co th~ thay d6i trong each thuc hten rna khong anh hUdng tdi cac ldp khac, chang nao no giu nguyen gtao dten vdi ldp tren va lop dudt no. Vl day lei mot rna hlnh qui chteu co tinh chat dung d~ tham khao, khong phal he th6ng truyen thong nao cung thuc hten dc1y du ca bay ldp do. Vi du, vi ly do hi~u suat trao d6i thong tin va gta thanh thuc hten, d6i vdi cac h~ th6ng bus truong thong thuong chi thuc hlen cac ldp 1. 2 va 1. Trang cac truong hop nay. co th~ mot s6 ldp khong thuc su dn thi~t hoac clurc nang cua chung duoc ghep vdi mot ldp khac (vi du vdi lop ltng dung).

M(>t rna hlnh qui chteu tao ra cd sd, nhung khong darn bao kha nang tuong tac giua cac h~ th6ng truyen thong. cac thtet bt truyen thong khac nhau. Vdi viec dmh nghla bay lop, OSI dira ra mot rna hinh triru tuong cho cac qua trlnh giao ti~p phan cap. N~u hal h~ th6ng thuc hten cung cac djch vu va tren cosd mot giao thirc gi6ng nhau d mot ldp, thi co nghla la hat h~ th6l.;;~f, co kha nang tuong tac d ldp do. Mo hinh OSI co th~ col nhu mot cong trinh khung. hll tro vi~c phat trten va d;itc ta cac chuan giao thirc.

Cac ldp trong rna hinh qui chieu OSI va quan he giua chung Vdi nhau duoc rnmh hoa tren Hinh 2.16. Tuong ltng vdi rnlli lop la mot (nhorn) chuc nang d;itc trung cho cac dtch vu va gtao thirc.

2.4 Kitn true quu» thue

41

Ben nh~n

Ben gili

Chtronq trinh ((ng dl,lng

.-----~ b~Udng trinh ltng dl,lng OJ

t

Application Lop ltng dl,lng

Presentation Lop bi~u dien dii Ii~u '"-_---. __ --'

Session

Lop ki~m soat n6i

Transport

Lop v~n chuy~n

Network Lop rnanq

Data Link

Lop lien ket dii Ii~u

Physical Lop v~t Iy

--. Duong di cua dii li~u

.---~ Quan h~ giao tiep logic giiia cac lop

7

t

6

t

5

t

4

t

3

t

2

t

1

Hinh 2.16: M6 hinh qui chieu ISOIOSI

Cc1n phai nhan manh ding. ban than mot trirong truyen thong va cac chuong trlnh ung dung khong thuoc pham vi d~ cap cua chuan OSI. Nhu vay, cac ldp d day chinh la cac ldp chirc nang trong cac thanh phan gtao dten mang cua mot tram thlet bi, bao gbm ca phan cirng ghep nbi va phan mern co sd. Cac mut ten net gach cham bt~u th] quan h~ logtc gtfta cac dbt tac thuoc cac ldp tuong t1ng. trong khl cac rnut ten net l1~n chi dUdng di thuc cua dftl1~u.

Chirc nang cua cac lop dude rno ta so hroc dudi day. Liru y. d day ten ldp narn (Session) duoc dlch sang "Ki~m soat not" mac du khong hoan toan chinh xac v~ mat tit ngft. nhung th€ hten ro hon v~ y nghia cua ldp nay. Cach dtch thea nghia rna khong thea tit nay cung pho bten trong gtdt

42

Chuonq 2: Ca sO ky thuc;it

chuyen mon d cac mroc trong khu V\1c khong noi ti~ng Anh", Trong mot s6 tat lteu ti~ng Vi~t, cac tac gia chon tir "Phlen" bdt no ngan gon va sat vat tir nguyen ban ti~ng Anh.

lop ling dunq (application layer)

Lop (tng dung la lop tren cung trong mo hinh OSl, co chirc nang cung cap cac dtch V\). cao cap (tren co sd cac giao tlnrc cao cap) cho nguOi sa dung va cac chuong trinh (tng dung. Vi du, co th~ sap xep cac dich V\). va gtao thirc theo chuan MMS cung nhu cac dan xuat cua no sa dung trong mot s6 h~ thong bus truong thuoc ldp (tng dung.

Cac dich V\). thuoc ldp (tng dung hau het duoc thuc hten b.lng phan mem. Thanh phan phan mern nay co th~ duoc nhung san trong cac Iinh kten gtao dten mang, hoac duai dang phan rnem di~u khten (drivers) co th~ nap len khi can thtet, va/hoac mot thu vien cho ngon ngft lap trinh chuyen dung hoac ngon ngftl~p trlnh ph6 thong. D~ co kha nang sa dung d~ dang trong n1(>t chuong trlnh (tng dung (vi du dt~u khten co sCi hoac dieu khten glam sat). nhieu he th6ng cung cap cac dich vu nay thong qua cac khot chuc nang (function block). D6t vdi cac thtet bi truong thong mtnh, cac khot chuc nang nay khong chi don thuan mang tinh chat cua dich V\). truyen thong. rna con tich hop ca mot s6 chtrc nang xa ly thong tin. tharn chi ca di~u khien tal chao Day cung chfnh la xu huang mot trong vtec chuan hoa ldp (tng dung cho cac h~ thong bus truong, huang tdl kten true dicu khien phan tan trtet d~.

lop bieu dien do li(!u (presentation layer)

Trong mot mang truyen thong. vi du rnang may tinh, cac tram may tinh co th~ co kien true rat khac nhau, sa dung cac h~ dicu hanh khac nhau va vi vay each bieu di~n dtr lteu cua chung cung co th~ rcit khac nhau. Slj khac nhau trong each bi~u di~n dft li~u co th~ la d(> dai khac nhau cho mot ki~u dft Ileu, hoac each sap xep cac byte khac nhau trong mot ki~u nhteu byte, hoac sa dung bang rna ky tlj khac nhau. Vi du, mot s6 nguyen co ki~u integer co th~ bt~u di~n b.lng 2 byte, 4 byte hoac 8 byte, tuy thee th~ h~ CPU, h~ dieu hanh va rno hlnh lap trinh. Ngay ca mot ki~u integer co chieu dal 2 byte cftng co hai each sap xep thir tlj byte gia tr] cao dl1ng truce hay dl1ng sau byte gia tr] thap, M(>t vi du khac lasu khac nhau trong

2 Vi du, mot s6 tal li~u U~ng Dire su dung tu "Verblndungsschicht". We "Ldp nbi", mac du hoan toan co th~ dlch tu-sang-tu la "Sltzungsschrcht".

2.4 KI~n true glao tiutc

43

each stt dung bang rna ky tlj trong cac h~ thong van chuyen thu di~n ttt. gay ra khong it rae r6i cho ngudi stt dung thuoc cac nude khong not ti~ng Anh. Trong khi da s6 cac h~ thong mot stt dung 8 bit. thi mot s6 he thong cu chi xtt ly duoc ky W 1 bit. VI vay mot s6 ky tu duoc rna hoa vdi gia trt Ion hon 121 bi hi~u sal.

Chuc nang cua lop bi~u dien df:t lieu la chuyen d6i cac dang bi~u dlen du li~u khac nhau v~ cu phap thanh mot dang chuan, nham tao di~u ki~n cho cac d6i tac truyen thong co th~ hi~u duoc nhau mac du chung stt dung cac ki~u df:t li~u khac nhau. Not mot each khac, lop bi~u di~n df:t li~u gild phong su phu thuoc cua hrp ung dung VaG cac phuong phap bi~u di~n df:t li~u khac nhau. Ngoat ra. lop nay can co th~ cung cap mot s6 dlch vu bao mat df:t lieu. vi du qua phuong phap stt dung rna khoa.

N~u nhu each bi~u di~n df:t lteu dude thong nhat, chuan hoa, thi chuc nang nay khong nhat thtet phal tach rteng thanh mot lop dQC lap, rna co th~ k~t hop thuc hi~n tren lop ung dung d~ don giim hoa va nang cao hleu suat cua vtec xtt ly gtao tlnrc. Day chinh la mot d~c trung trong cac h~ thong bus truong.

Lop kl!m soat n6i (session layer)

MQt qua trlnh truyen thong. vi du trao d6i df:t Iieu giUa hai chuong trinh ung dung thuoc hat nut mang, thuong duoc tien hanh thanh nhieu giai doan, Cung nhu vi~c gtao ti~p gif:ta hat nguoi can co vtec t6 chirc m6t quan he, gif:ta hat d6t tac truyen thong can co su h6 tro t6 clnrc m6i lien ket. Lop kt~m soat n6t co chuc nang ki~m soat m6t lien ket truyen thong gif:ta cac chuong trinh ang dung, bao g6m cac vtec tao lap, quan ly va k~t thuc cac dUdng n6t gif:ta cac ung dung d6t taco C.:1n phat nhac lat rang, mot lien ket gttta cac chuong trinh ung dung mang tinh chat logic; thong qua mot m6i lien k~t v;%tt ly (giUa hai tram, gif:ta hal nut rnang) co th~ ton tat song song nhieu duong n6i logic. Thong thuong, kt~m soat n6i thuoc chirc nang cua h~ di~u hanh. D~ thuc hten cac duong n6i giUa hat ung dung d6i taco h~ di~u hanh co th~ tao cac qua trinh tinh toan song song (canh tranh). Nhu v~y. nhtem vu d6ng bQ hoa cac qua trinh tinh toan nay d6t vat vtec stt dung chung mot gtao dten mang cung thuoc chirc nang cua lop ki€m soat n6i. Chinh vi th~. lop nay can co ten la lap d6ng b{j hoa.

Trong cac he. th6ng bus truong, quan h~ n6t gtf:ta cac chuong trlnh ang dung duoc xac dlnh siin (quan h~ tinh) nen lop kt~m soat n6i khong dong vat tro gi dang k~. D6i voi mot s6 he th6ng khac, chirc nang cua lop nay

44

ChLldng 2: Ca sd ky thuat

duoc dc1y len k~t hop voi lop itng dung vi ly do hieu suat xtt ly truyen thong.

lap van chuyen (transport layer)

BM k~ ban chat cua cac itng dung can trao d6i du lieu, di~u dill thtet la df1 lteu phai duoc trao d6i mot each tin cay. Khi mot kh6i du lteu duoc chuyen di thanh tung gOl. can phat dam bao tM ca cac gOi d~u d~n dich va thea dung trinh tu chung duoc chuyen di. Chirc nang cua ldp van chuyen la cung d.p cac dlch vu cho vtec thuc hlen van chuyen df1 li¢u gif1a cac chuong trinh itng dung mot each tin c~y. bao g6m ca trach nhiem khac phuc 16i va di~u khien luu thong. Nho vay rna cac ldp tren co th~ thuc hien duoc cac clute nang cao cap rna khong can quan tam tOi co che van chuyen du lieu cu th~.

Cac nhtern vu cu th~ cua lop van chuyen bao g6m:

• Quan ly v~ ten hinh thirc cho cac tram sit dung

• Dmh Vi cac d6i tac truyen thong qua ten hinh thirc va/hoac dta chi

• Xtt ly l6i va kiern soat dong thong tin. trong do co ca vtec lap 19-i

quan h~ lien k~t va thuc hien cac thu tuc gtti 19-i dir Iteu khi can thiet

• D6n kenh cac nguon dir Iieu khac nhau

• D6ng b9 hoa giua cac tram d6i taco

D~ thuc hien viec van chuyen mot each hleu qua. tin cay, mot dir li~u can chuyen di co th~ duoc chta thanh nhieu don Vi van chuyen (data segment unit) co danh s6 thir tu ki~m scat trudc khi b6 sung cac thong tin kiern soat luu thong.

Do cac dac di~m rteng cua rnang truyen thong cong nghtep, mot s6 nhlem vu cu th~ cua lop van chuyen trd nen khong can thtet, vi du vi~c d6n kenh hoac ki~m soat luu thong. M9t s6 chuc nang con 19-i diroc don len k~t hop vdl lop itng dung d~ ti~n vi~c thuc hten va t9-O di~u kien cho nguot stt dung tl,t chon phuong an t6i uu hoa va nang cao hieu suat truyen thong.

lop mi;lng (network layer)

M9t h~ th6ng mang dien n)ng (vi du Internet hay mang vi~n thong) la su lien k~t cua nhteu mang t6n tat d9C lap. M6i mang nay d~u co mot khong gian dta chi va co mot each danh dta chi rteng btet, stt dung cong ngh¢ truyen thong khac nhau. M9t birc di~n di tt1 d6i tac A sang mot d6i tac B d

2.4 Ki~n truc giao thuc

45

mot rnang khac c6 th~ qua nhieu duong khac nhau, thai gtan, quang duong van chuyen va chat luong duong truyen vi the cling khac nhau. Lop mang c6 trach nhiem tim duong di t6i UU (routing) cho viec van chuyen dft lieu. gi,h ph6ng su phu thuoc cua cac lop ben tren VaG phirong tlnrc chuyen giao dft Iieu va cong nghe chuyen mach dung d~ ket n6i cac he thong khac nhau. Tteu chuan t61 uu d day hoan to an dua tren yeu cau cua cac d61 taco vi du yeu cau v~ thai glan. quang duong, v~ gia thanh dtch V1,l hay yeu cau v~ chat luong dlch \TV. Viec xay dung va huy bo cac quan h~ lien k~t gifta cac nut rnang cung thuoc trach nhiem cua lop rnang.

C6 th~ nhan thay, lop rnang khong c6 y nghia d61 vdt mot M thong truyen thong cong nghiep. bdl d day hoac khong co nhu cau trao d61 dtr li~u glfta hat tram thuoc hat mang khac nhau. hoac vtec trao d61 duoc thuc hlen gtan ti~p thong qua clnrong trlnh ltng dung (khong thuoc ldp nao trong mo hlnh OSI). Viec thuc hten trao d6i dft lteu thong qua chuong trinh irng dung xuat phat tit ly do la nguoi s11 dung (lap trinh) muon co su ki~m soat true ti~P tot duong di cua mot birc di~n d~ dam bao tinh nang thai gtan thuc, chir khong muon phu thuoc VaG thuat toan tim duong di t6i uu cua cac b(> router. Cling vi v;ity. cac b(> router thong dung trong lien k~t rnang hoan toan khong co vai tro gi trong cac M thong bus truong,

Lop lien ket du lieu (data link layer)

Lop lien ket dfr lteu c6 trach nhlern truyen dan du lieu mot each tin cay trong qua mot lien ket vat ly, trong d6 bao gbm vlec di~u khien vtec truy nhap mol truong truyen dan va bao toan dft lteu. Lop lien ket dft lteu cling thuong duoc chta thanh hat lop con tuong ltng voi hal chirc nang n61 tren:

Lop di~u khten truy nhap mot truong (medium access control. MAC) va lop di~u khten lien k~t logic (logical link control. LLC). Trong mot s6 he thong, lop lien ket dir lieu co th~ dam nhiern them cac chirc nang khac nhu ki~m soat luu thong va dbng bo h6a vtec chuyen giao cac khung dft lieu.

D~ thuc hien chirc nang bao toan dft Iieu. thong tin nhan duoc tit lop phia tren duoc d6ng g6i thanh cac birc dten c6 chieu dai hop ly (frame). Cac khung dir lteu nay clnra cac thong tin b6 sung phuc V1,l rnuc dich ki~m 16i. kiern soat luu thong va dbng b(> hoa. Lop lien ket dft li~u ben phia nhan thong tin se dua VaG cac thong tin nay d~ xac dinh tinh chinh xac cua dir lteu, sap xep cac khung lai theo dung trinh tu va khot phuc lat thong tin d~ chuyen ti~p len lop tren n6.

46

Chuonq 2: Ca sa kg thu(lt

Lap vat Iy (physical layer)

LOp vat ly la ldp dudi cling trong rna hinh phan lop chuc nang truyen thong cua mot tram thtet b]. LOp nay dam nhtern toan bQ cong vtec truyen dan dft lteu being phuong tten vat ly, Cac qut dlnh d day rna ta giao dten vat ly gifta mot tram thiet bt va mol truong truyen thong:

• Cac chi t1~t v~ cau true rnang (bus. cay. hlnh sao .... )

• Ky thuat truyen dan (RS-485. MBP. truyen cap quang .... )

• Phuong phap rna hoa bit (NRZ. Manchester. FSK .... )

• Ch~ dQ truyen tat (dat rong/dat co sd/da! mang, d6ng bQlkhong d6ng

be)

• Cac t6c dQ truyen cho phep

• Giao dten co h9C (phich earn, gi<lc earn .... ).

Luu y reing lop vat ly hoan toan khong d~ cap tdt mot trirong truyen thong. rna chi not tot giao dten vdl no. Co th~ not, qui dtnh v~ mot truong truyen thong nam ngoai pham vi cua rna hinh OS!.

LOp vi;tt ly can duoc chuan hoa sao cho mot he th6ng truyen thong co su lua chon gifta mot vat kha nang khac nhau. Trong cac h~ thong bus truong, su lua chon nay khong ldn qua. hau h~t dua tren mot vat chuan va ky thuat co ban.

Ti~n trinh thuc hten gtao t1~p theo rna hmh OS! duoc minh hoa being mot vi du trao d6i dft l1~u gifta mot may tinh di~u khi~n va mot thtet b] do thong minh, nhu th~ hien tren Hinh 2.1 t. Cac mul ten net gach cham bleu thl quan h~ giao ti~p logic gnra cac lop tuong dirong thuoc hat tram, LOp vi;tt ly thuoc tram A duoc n6i true tlep vOi lop vi;tt ly thuoc tram B qua cap truyen. Trong thuc t~. cac chtrc nang thuoc ldp v~t ly va ldp lien kM dft li~u diroc thuc hten hau het tren cac mach vi dten tit cua phan gtao dten mang, D6i vdi may tinh di~u khi~n hoac thtet bt do thl phan giao dten rnang co th~ tich hop trong phan xit ly trung tam. hoac dudt dang mot module rteng,

Khi chirong trinh di~u khten d tram A can cap nhat gia trt do. no se sit dung dich vu trao d6t dft Iieu d ldp ung dung d~ giti mot yeu cau tOi tram B. Trong thuc t~. qua trinh nay co th~ diroc thuc hten don gtan being each g9i mot ham trong thu vten giao ti~p cua mang duoc sit dung. Quan h~ n6i gifta hat tram da duoc thi~t li;tp san.

2.4 Ki~n true qtao thuc

47

May tinh dieu khi~n (Tram A)

Thiet b] do (Tram B)

CT dieu khien

CT thu thap DL

_------------------. ... Lap ling dl,lng

~~--~--------~

Lap ling dl,lng

Lap 3-6

Lap 3-6

Lap lie!n ket dlt li~u _------------------. L6plien ketdlt li~LJ

Lap v~t Iy _------------------. Lap v~t Iy

I Cap truyen I

Hinh 2.17: Vi du giao tiep theo m6 hlnh 051

Lop (tng dung ben A xit ly yeu cau cua chuong trinh di~u khlen va chuyen ttep rna lenh xuong lop phia dudi - lop bi~u dicn dll lieu. Lop nay bi~u dien rna lenh thanh mot day bit c6 dQ dai va thu tv qui udc, sau d6 chuyen ti~p xuong lop kiern soat not. Lop klem soat n6i se b6 sung thong tin d~ phan biet yeu cau cap nhat dll lieu xuat phat tit quan he n6i logic nao, tit qua trinh tinh toan nao, Budc nay trd nen can thtet khi trong mot chuong trinh (tng dung co nhieu qua trinh tinh toan canh tranh (task) dn phai sl1 dung dtch vu trao d6i du Iieu, va k~t qua cap nhat dll li~u phai duoc dua tra v~ dung not yeu cau.

Kh6i du lteu gtao thirc (PDU) tit lop ki~m soat n6i chuyen xuong duoc ldp van chuyen sap x~p mot kenh truyen tat va dam bao yeu cau se duoc chuyen Wi ben B mot each tin cay. Sit dung dtch vu chuyen mach va tim duong di t6i UU cua lop mang, mot s6 thong tin se duoc b6 sung vao buc dten can truyen neu can thtet. Ti~P theo, lop lien k~t dft lteu gftn them cac thong tin bao toan dll Iteu, sit dung thu tuc truy nhap mol truong d~ chuyen buc di~n xuong Iop vat ly. Cuot cling, cac vi mach di~n tit duot lop vat ly (vi du cac bQ thu phat RS-485) chuyen hoa day bit sang mot dang tin hieu thich hop vdi duong truyen (rna h6a bit) d~ gl11 sang ben B, vdi mot t6c dQ truyen - hay n6i each khac la t6c dQ rna h6a btt - theo qui udc.

Qua trinh nguoc lat dicn ra ben B. Qua lop vat lY. tin hteu nhan duc;lc duoc giai rna va day bit dtr lteu duoc khoi phuc. MOi lop phia tren se phan tich phan thong tin b6 sung cua minh d~ thuc hten cac chuc nang tuong

48

Chuonq 2: co sO ky thuc;it

tlng. Trude khi chuyen len lop tren ti~p theo, phan thong tin nay duoc tach ra. Duong nhten, cac qua trlnh nay dol hoi hal ldp dbl tac cua hal ben phat hl~u duoc thong tin do co dm true va y nghia nhu th~ nao, tuc la phat sit dung cung mot glao thtrc, Cuot cung, chirong trinh thu thap du li~u ben thtet bi do nhan duoc yeu cau va chuyen gia tr] do cap nhat tra 1~1 tram A cung theo dung trlnh tlj nhu tren,

2.4.5 Kh~n true giao thee TCP/IP

TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) la k~t qua nghten ciru va phat trten giao thirc trong mang chuyen mach gol thu nghi~m mang ten Arpanet do ARPA (Advanced Research Projects Agency) thuoc BQ quoc phong Hoa ky tat tro. Khat nlem TCP/IP dung d~ chi ca mot tap giao thirc va dich V1.l truyen thong duoc cong nhan thanh chuan cho Internet. Cho d~n nay, TCP/IP del xam nhap tOl rM nhleu pham Vi tlng dung khac nhau; trong do co cac mang may tinh CI).C be;, va m<;lng truyen thong cong nghl~p.

Ki~n true gtao thirc TCP/IP va dbl chteu vdt mo hinh OSI duoc mlnh hoa tren Htnh. 2.18. Khac vCli OSI, thuc ra khong co mot mo hlnh glao thirc nao duoc cong bb chinh thirc cho TCP/IP. Tuy nhten, dua theo cac chuan glao thuc del duoc phat trten, ta co th~ sap xep cac chuc nang truyen thong cho TCP/IP thanh nam lop de;,c ll).p la lop tlng dung, lop van chuyen, lop Internet, lop truy nhap mang va lop v~t IY.

N~u tach rleng TCP va IP thi do la nhirng chuan rteng v~ giao thirc truyen thong, tirong duong vdi ldp van chuyen va lop mang trong rna hlnh OS1. Nhttng ngttoi ta ciing dung TCP/IP d~ chi mot rna hinh truyen thong, ra dol truce khi co chuan OSI.

Lop ling dunq

Lop (tng dung thuc hten cac chtrc nang h6 tro can thl!t cho nhteu tlng dung khac nhau. VCli m6l loal tlng dung can mot module rteng btet, vi du FTP (File Transfer Protocol) cho chuyen glao file, TELNET cho lam vtec VCll tram chu tit xa, SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) cho chuyen thu di~n tit, SNMP (Simple Network Management Protocol) cho quan tr] mang va DNS (Domain Name Service) phuc VI). quan ly va tra cuu danh sach ten va dta chi Internet.

2.4 Klt?n true qiao thr1e

49

OSI

TCPIIP

Lop U'ng dl,lng Lop U'ng dl,lng
TELNET FTP
Lop bi~u di~n drt Ii~u
SNMP SMTP
DNS
Lop ki~m soat noi
Lop v~n chuy~n
Lop v~n chuy~n TCP UDP
Lop Internet
Lop m~ng ICMP IP ARP RARP

Lop lien ket drt li~u Lop truy nh~p m~ng
.
LOp v~t Iy LOp v~t Iy Hinh 2.18: So sanh TCP/IP vot 051

Lap van chuyen

Co che bao dam dft lteu diroc van chuyen mot each tin cay hoan toan kh6ng phu thuoc vao dac tinh cua cac ttng dung sa dung dft lieu. Chinh vi the, co che nay diroc sap xep vao mot lop dQc l?p d~ tat ca cac ttng dung khac nhau co th~ sa dung chung, duoc gQi Ia lop van chuyen. Co th~ not, TCP la gtao thirc tieu bi~u nhat, pho bten nhat phuc VI;l vtec thuc hten chirc nang not tren. TCP h6 tro vi~c trao d61 dftl1~u tren co so dtch vu co n61.

Ben canh TCP. gtao thirc UDP (User Data Protocol) cling duoc sa dung cho lop van chuyen. Khac vdl TCP. UDP cung cap dlch vu khong co n6i cho vi~c gai dir Iteu rna kh6ng dam bao tuyet d61 d~n dich, kh6ng dam bao trlnh tlj den dich cua cac gol dir lteu. Tuy nhlen, UDP 1<;l1 don gUm va hteu suat, chi dot hol mot co ch~ xa ly gtao thirc t61 thteu, vi vay thuong duoc dung lam co so thuc hten cac giao thirc cao cap theo yeu cau rteng cua nguoi sit dung: mot vi du tleu bl~u la gtao tlnrc SNMP.

Lap Internet

Tuong tu nhu ldp mang 0 OSI. lop Internet co chirc nang chuyen giao dft li~u glfta nhteu mang duoc lien k~t voi nhau. Glao tlnrc IP duoc sa

50

Chuonq 2: Co sd kQ thuat

dung a chinh ldp nay, nhu cat ten cua n6 ham y. Oiao thuc IP duoc thuc hien khong nhftng a cac thi~t bt dclu cuoi, rna con a cac b9 router. M9t router chinh la mot thtet b] xi'.t ly glao tlnrc dung d~ lien k~t hai mang, co chirc nang chuyen giao du lieu tu mot mang nay sang mot mang khac, trong do co ca nhiem vu tim duang dt t61 uu.

Lop truy nhap m~ng

Lop truy nhap mang lien quan Wi viec trao d6i dft li~u gifta hai tram thtet b] trong cung mot mang. Cac chuc nang bao g6m viec ki6m soat truy nhap mol truong truyen dan, ki~m 16i va luu thong du lteu, gi6ng nhu lop lien k~t du li~u trong mo hlnh O'Sl,

Lop vat Iy

Gl6ng nhu trong mo hmh OSI, ldp vat ly d~ cap Wi glao dien vat ly glua mot thtet bt truyen dtr lieu (vi du may tinh PC, PLC) voi mot truong truyen dan hay mang.itrong d6 c6 dac tinh tin hteu, che d9 truyen, t6c d9 truyen va cau true co hoc cac phich dm/gi:ic cam.

So sanh gifta TCP/IP va OSI la mot vi du lam sang to ban chat va y nghia that su cua mo hinh qUI chteu O'Sl, Trong thuc t~ khong c6 mot giao thirc nao diroc gQi la glao thirc OSI, cling khong c6 dtch vu nao duoc gQi la dtch vu O'Sl. Ta chi c6 the s:ip x~p giao thirc nao, dtch vu nao thuoc lop nao hay tirong duong vot lop nao trong mo hinh qui chteu nay.

2.4.6 Chuan MMS

D~ lam ro hon v~ cac dich vu truyen thong, muc nay gidi thleu v~ MMS (Manufacturing Message Specification), mot chuan quoc t~ cho vtec xay dung lop ting dung theo mo hinh qui chieu OSl. Chuan nay c6 y nghia dac bii;t trong cac he thong truyen thong cong nghtep. V~ co ban. MMS qui dtnh mot tap hop cac dich vu chuan cho vtec trao d6i du lieu thai gtan thuc cling nhu thong tin dl~u khten giam sat. Cac dtch vu nay cling nhu cac glao thuc tUdng ting diroc chuan hoa trong ISO/IEC 9506.

MMS co xuat xu tit MAP (Manr.ifacturing Automation Protocol). mot gtao thirc do hang General Motors khoi xudng ph at trten VaG dclU nhftng narn 80. Mac du MAP khong tro thanh gtao thuc truyen thong th6ng nhat cho cong nghiep tv d9ng hoa, n6 d:l tac d(>ng c6 tinh chat dinh huang tdt cac phat trten sau nay. Tren co sa cua MAP. cac dtch vu truyen thong dfl diroc dinh nghia trong MMS tao co sd quan trong trong vtec xay dung lop

2.4 Ki~n true giao thlte

ling dung trong nhteu h~ thong bus truong. MQt s6 vi du nhu FMS (Fieldbus Message Specification) cua PROFIBUS. PMS (Peripheral Message Specification) cua INTERBUS. MPS (Manufacturing Periodic/aperiodic Services) cua Wor1dFIP va RAC (Remote Access Control) cua Bttbus d~u la cac tap con cac dtch vu MMS.

Cac dlch vu duoc dtnh nghia trong MMS co tinh chat thong dung va da dang, co th~ thich hop vdt d.t nhteu loat thtet b], nhteu ling dung va nganh cong nghiep khac nhau. Vi du, dich vu Read eho phep mot chuong trinh ling dung hoac mot thiet bt doc mot hoac nhieu bten mot hie tit mot chuong trinh ling dung hoac mot thtet bt khac, Bftt k~ mot thtet bi la PLC hay robot. mot chuong trlnh di~u khten tu dQng hay chuong trinh di~u khten giam sat. cac dich V1;l va thong bao MMS d~u nhu nhau.

V~ co ban, MMS dtnh nghia:

• Hon 80 dich vu truyen thong thong dung eho cac he thong bus. trong do co ki~m soat dttdng n6i. truy nhap bien, di~u khien su kten, cat d:iit va can thiep ehttdng trinh

• MQt giao thuc qut dlnh cau true df:l lieu eho vtec chuyen gtao tham s6 cua cac dtch vu

• Mo hinh mot s6 d6i tuong "ao", dat dlen cho cac d6i ttt<;lng vat 1y (may moe. robot ... )

• MQt co che Client/Server trong quan h~ gif:la cac d6i tac truyen thong.

Chuan ISOIlEC 9506 bao g6m hat phan cot 16i sau:

• Ph&n 1: Dac ta dich vu, dlnh nghia rna hlnh thtet b] san xuat ao VMD (Virtual Manufacturing Device). cac dich vu trao deSi gif:la cac nut mang, cac thuoc tinh cung nhu tham s6 tuong ling vdt VMD va cac dlch vu.

• Ph&n 2: Dac ta giao thirc, dlnh nghia trlnh tu cac thong bao dude gt'ti di trong mang, cau true va ki~u rna hoa cac thong bao, tuong tac gif:la MMS vdi cac lop khac trong rna hinh OSI. MMS st't dung chuan lop bi~u dien df:l li~u ASN.l (Abstract Notation Number One - ISO 8824) d~ d:iie ta cftu true cac thong bao.

Ngoai ra, b6n phan phu ti~p theo - duoc got la cac chuan di kern (Companion Standard) - rna rQng phan cot 16i nham thich ling cho cac Iinh vue ling dung dteu khten khac nhau nhu Robot Control (phan 3),

52

Chtldng 2: Co sfJ ky thut;it

Numeric Control (phan 4}, Programmable Controller Iphan 5) va Process Control (phan 6).

Me'?t trong nhftng di~ffi d~c trung cua MMS la mo hinh d6i tuong VMD.

Tren quan di~ffi huong d6i nrong, mo hinh VMD cho phep cac thi~t bi dong val tro mot server, cung cap cac djch vu cho cac client thong qua cac d6i tuong ao. Cac d6i tt19ng ao nay dai dlen cho nhftng d6i nrong khac nhau trong mot h~ thong kY thuat, trong do co ca cac bien, chuong trinh, su kien, v.v ... M6i chuong trinh irng dung co th~ dbng thor dong vai tro server va client. Mo hinh VMD dinh nghia cac d6i tuong sau:

• VMD: Ban than VMD duoc coi la mot d6i tuong h9P thanh tu cac d6i tuong khac, dal dien cho toan be'? mot thtet b].

• Domain: Dal dten mot phan nhd co lien k~t trong mot VMD, vi du phan nhd cho mot chuong trinh co th~ nap xuong {download} va nap len (upload) dt19C.

• Program Invocation: Me'?t chuong trinh chay trong be'? nhd chinh duoc h9P thanh bdi mot hoac nhleu domain.

• Variable: Me'?t bien dft li~u co ki~u (vi du s6 nguyen. s6 thuc dau

phay de'?ng, mang).

• Ki~u: Mo ta cau true va y nghia cua dft li~u chua trong mot bi~n.

• Named Variable List: Me'?t danh sach nhleu bten co ten.

• Semaphore: Me'?t d6i tuong dung d~ ki~ffi soat vtec truy nhap canh tranh mot tat nguyen chung (vi du be'? nho, CPU, c6ng vao/ra)

• Operator Station: Me'?t tram co man hinh va ban phim dung cho thao tac vien van hanh qua trinh.

• Event Condition: M9t d6i tuong dat dten cho trang thai cua mot su klen

• Event Action: Mot d6i tuong dai dien hanh de'?ng duoc thirc hten khi trang thai cua mot su ki~n thay d6i

• Event Enrollment: Me'?t d6i tt19ng dat dten cho mot chuong trlnh ttng dung mang dt19C thong bao khi khl trang thai cua mot s\1 klen thay d6t.

• Journal: Me'?t d6i tt19ng ghl lat di~n bi~n cua cac su ki~n va bien theo tho! gran,

• File: M9t file trong mot tram server.

• Transaction: Dat dten mot yeu cau dlch vu MMS rieng btet.

2.4 Kl~n true giao tiiuc

53

Cac loal dich V\1 tuong (tng vdl cac df>i h.:l<;jng co ban duoc giOi thieu tom tih trong bang 2.1.

Bang 2.1: Tong quan cac dich VI) MMS co ban

Nh6m dlch VI) MO til t6m tih cac dlch VI,J Vidl)
Environment and Kh6i ti;!o/K~t thuc cac quan - Initiate
General Management he truyen thong - Abort
Services
VMD Support Services Thong tin ve tranq thai cua - Status
mot thiet bi ao, ve cac d~c - UnsolicitedStatus
tfnh, thong s6 va doi tuonq - Identity
cua no
Domain Management Tao lap, nap len/nap xu6ng - InitiateDownloadSequence
Services va xoa Domain - DownloadSegment
- InltiateUploadSequence
- UploadSegment
.
- RequestDomainDownload
- RequestDomainUpload
Program Invocation T<;Io lap, xoa va ki~m so at - CreateProgramlnvocation
Management Services Program Invocation - Start
- Stop
- Resume
- Reset
Variable Access Services Truy nhap cac bien cua mot - Read
VMD -Write
Semaphore Management Dong b¢ hoa vlec truy nhap - DefineSemaphore
Services canh tranh tai nguyen cua - DelelteSemaphore
VMD
- ReportSemaphoreStatus
Operator Ho tro vl~c giao tiep voi mot - Input
Communication Services tram thao tac - Output
Event Management Xu Iy Sl! ki~n, su co - AlterEventCondition
Services Monitoring
- EventNofification
- AcknowledgeEvent
Notification
Journal Management Ghi bien ban cac su klen va - InitiateJournal
Services thong tin - ReportJournalStatus 54 Chuonq 2: Co s8 kQ thuQ_t

2.5 Truy nhap bus

2.5.1 £)~t van de

Trong cac h~ thong mang truyen thong cong nghtep thi cac h~ th6ng co cau true dang bus, hay cac h~ th6ng bus dong vat tro quan trong nhat vi nhirng ly do sau:

• Chi phi it cho day d<1n

• De thuc hten l<lp d~t

• Ltnh hoat

• Thich hop cho vtec truyen dan trong pham vi khoang each vua va nho.

Trong mot mang co cau true bus, cac thanh vien phal chta nhau thot gian sa dung dUdng dan, D~ tranh su xung d(>t v~ tin hleu gay ra sal lenh v~ thong tin, a mbi thot di~m tren mot dUdng dan chi duy nhat mot di¢n tin duoc phep truyen di. Chinh vi vay mang phat duoc di~u khi~n sao cho tat mot thoi di~m nhat dtnh thi chi mot thanh vten trong mang duoc gt'1i thong tin di. Can s6 luong thanh vten trong mang muon nhan thong tin thi khong han che, Mot trong nhung v§.n d~ quan trong hang d<lu anh huang Wi chat hrong cua mot h~ thong bus la phuong phap phan chla thol gran gt'1i thong tin tren duong dan hay phuong phap truy nhap bus.

Luu y d.ng, a mot s6 cau true khac khong phai dang bus, v§.n d~ xung d(>t tin hleu cfmg c6 th~ xay ra, tuy khong hi~n nhten nhu a cau true bus. Vi du d6i vdt du true mach yang, mbi tram khong phai bao gid cung co kha nang khong che hoan toan tin hieu di qua no. Hay a cau true hinh sao, co thci tram trung tam khong co val tro chu d(>ng, rna chi la b(> chia tin hteu nen kha nang gay xung d(>t khong th~ tranh khoi. Trong cac cau true nay ta v<in dn mot bien phap phan chla quyen truy nhap, tuy co th~ don gian hon so vdt a cau true bus. Chinh vi the, khat ntem truy nh(zp mot truanq cung dU<;1C dung thay cho truy tihap bus. Tuy nhten, gi6ng nhu each dung khat niern chung "bus trirong" khong chi dung lat a cac h~ th6ng co cau true bus, "truy nhap bus" cung thucng ducc dung nhu mot khat ntern chung.

Phudng phap truy nhap bus la met trong nhtrng van d~ cd ban d6i vdt cac h~ thong bus, bot mbi phuong phap co nhung anh huang khac nhau tdt cac tinh nang ky thuat cua M thong. Cu the, ta phai quan tam tal it

2.5 Truy nh¢p bus

55

nhat ba khia canh: de) tin c¢y, tinh nang tho! qtan thuc va hitJu suat su dl,mg dl1dng truijen. Tinh nang thai gtan thuc a day la kha nang dap (tng nhu oau trao d6i thong tin mot each kip thot va tin cay. Con hteu suat sft dung duong truyen la mire dQ khai thac, sft dung duong truyen,

Ba yeu t6 lien quan Wi vlec danh gta tinh nang thai gtan thuc la thin. gian drip ((ng t6i da, chu ky bus va de) rung Uitter). Thai gtan dap (tng t6i da d6! voi mot tram la thai gtan t6i da rna h~ thong truyen thong can d~ dap (tng mot nhu cau trao d6! du li~u cua tram d6 vat mot tram belt ky khac. R6 rang, thai gian dap (tng t6! da khong phai la mot thong s6 c6 dtnh, rna la mot ham cua d¢ dar du li~u can trao d6i. Tuy vay, trong mot ung dung cu th~ ta thuong btet truce dQ dat dft li~u t6i da cung nhu dQ dat dft li~u tteu bteu rna cac tram can trao d6i. Do vay, ben canh thai gtan dap (tng t6i da nguoi ta cftng quan tam Wi thdi gian drip ((ng tteu. bieu,

Do dac trung trong ky thuat tu dQng hoa, da s6 cac h~ thong bus duoc sa dung a linh vue .nay lam vtec theo chu kyo Chi mot s6 cac hoat dQng truyen thong xay ra belt thirong (vi du thong tin canh bao, dft lieu tham s6, ... J. con phan ldn cac dtr Iieu duoc trao d6i dinh ky theo chu ky tuan hoan cua bus. Chu ky bus la khoang thot gtan t6i thieu rna sau d6 cac hoat d¢ng truyen thong chinh lap lai nhu cu. Trong dteu khten tlj dong, chu ky bus anh huang Wi su chinh xac cua chu ky lely rnau tin hteu, Luu y slj khac nhau gifta chu ky bus va nhip bus (xem phan 2.1).

C6 th~ d~ thay, thor gran dap (tng va chu ky bus c6 lien quan voi nhau, nhung khong a rmrc d9 rang buoc. Chu ky bus ldn thuong se lam tang thai gian dap (tng. Tuy nhien, thai gtan dap (tng t6i da co th~ nho hoac Ion hen mot chu ky bus, phu thuoc VaG phuong phap truy nhap bus.

Trong mot s6 h~ bus, vi du Foundation Fieldbus HI, khat ntem chu ky bus khong co y nghia bdt cac hoat dQng gtao tlep tuan hoan theo chu ky duoc phan tan va thuc hten theo mot Itch trinh thai gtan (schedule). Khi d6, d¢ rung la mot thong s6 quan trong d~ danh gta tinh nang thai gian thuc. D¢ rung duoc hteu khoang thot gian sat lech gifta thot di~m thuc t~ mot tram gfti duoc dft li~u so vot thai diem dii l~p llch, cftng nhu gifta thot di~m thuc t~ mot tram nhan duoc dft lieu so vdl that di~m mong muon trong lich trinh,

Hteu suat sft dung duong truyen duoc tinh b~ng phan tram thai gtan dttong truyen duoc sft dung thuc su hteu qua VaG Vl~C truyen tat du lieu. Dal luong nay phu thuoc VaG mat dQ luu thong va VaG phuong phap truy

56

Chuang 2: Co sO kfj thu¢.t

nhap bus. M~t dQ luu thong thap d<1n d~n hi~u suat thap, nhung nguoc lat mat dQ luu thong qua cao cfmg dan d~n van d~ un cic luu thong va lam giam hleu suat, D~ dat duoc hteu suat sit dung dUdng truyen t6i da, can phat tinh toan hoac tmr nghtern d~ tim ra cac thong s6 cho thtet k~ dm hinh mang, tren co sO phuong phap truy nhap bus duoc ap dung,

Co th~ phan loat each truy nhap bus thanh nhorn cac phuong phap ti~n dtnh va nhom cac phuong phap ng<1u nhlen (Hinh 2.19). VO! cac phuong phap ti~n dtnh, trinh tt;( truy nhap bus duoc xac dlnh ro rang. Vi~c truy nhap bus duoc ki~m soat chat che theo each tap trung 0 mot tram chu (phirong phap Master/Slave hay chUltd). theo st;( qui dtnh truck v~ thor gian (phuong phap TDMA) hoac phan tan bOi cac thanh vten (phuong phap Token Passing). N~u moi hoat dQng truyen thong duoc han ch~ bOi mot khoang thot gtan hoac mot dQ dat du li~u nhat dtnh, thi thor gian dap ung t6i da cung nhu chu ky bus co th~ tinh toan duoc. Cac h~ thong nay vi th~ diroc gQi co tinh nang thot gian thuc.

PhUl:1ng phap
truy~pbus
I
I
l Troy ~p tien djnh I I Troy nh{Ip ngiu nhien I
I
I I I I
Ki~m scat ~ trung Ki6m scat phan tan ~n biel xung d9t Tranh xung d9t
Master/Slave Token Passing CSMAJCD CSI'vWCA
TDMA Hinh 2.19: Phan loat cac phuong phap truy nhap bus

Ngt:t<;Sc Ial, trong cac phuong phap ng<1u nhlen trinh tu truy nhap bus khong dtroc quy dlnh chat che truce, rna d~ xay ra hoan toan theo nhu cfm cua cac tram, Moi thanh vten trong mang co th~ thit truy nhap bus d~ gtti thong tin di bM ctr luc nao, D~ loat tru tac hat cua vi~c xung dQt gay nen, co nhung phuong phap ph6 bi~n nhu nhan bi~t xung dQt (CSMA/CD) hoac tranh xung dQt (CSMA/CA). Nguyen t~c hoat dQng cua cac phuong phap nay la khi co xung dQt tin hi~u xay ra. thi it nhat mot tram phat ngitng giti va cho mot khoang thdi gran nao do trudc khi thit lat. mac du kha nang thanh cong k~ ca luc nay cung khong duoc dam baa. Ngum ta thuong cot

2.5 Truy nhQp bus

57

cac h~ thong sa dung cac phuong phap nay khong co kha nang thai gtan thuc. Tuy nhten, tuy theo linh vue ung dung cu th~ rna yeu cau v~ tinh nang thai gtan thuc cling khac nhau.

2.5.2 Chu/to' (Master/Slave)

Trong phuong phap chu/tc, mot tram chu (master) co trach nhtern chu dQng phan chla quyen truy nhap bus cho cac tram to (slave). Cac tram to dong vat tro bi dong, chi co quyen truy nhap bus va gltt tin hieu dt khl co yeu dm. Tram chu co th~ dung phuong phap hoi tuan tt! (polling) theo chu kY d~ ki~ffi soat toan bQ hoat dQng gtao ti~p cua ca h~ thong, Nho v~y. cac tram to co th~ glti cac dir lteu thu thap tit qua trinh kY thuat tOi tram chu (co th~ la mot PLC. mot PC. v.v ... ) cling nhu nhan cac thong tin di~u khten tir tram chu,

Hinh 2.20: Phuong phap chu/to'

Trong mot s6 h~ th6ng. tham chi cac tram to khong co quyen gtao tlep true tiep vdi nhau, rna bat cu df1 li~u dm trao d6i nao cling phat qua tram chu. N~u hoat dQng giao ti~p dien ra theo chu kyo tram chu se co trach nhtern chu dQng yeu cau dir Iteu tit tram to can gai va sau do se chuyen tOi tram to can nhan. Trong truong hop mot tram to can trao d6i dtr lieu bat thuong voi mot tram khac phai thong bao yeu cau cua minh khi duoc tram chu hot d~n va sau do cho diroc phuc vu.

Trinh tu duoc tham gta glao ti~p. hay trinh tu duoc hot cua cac tram to co th~ do nguOt sa dung qui djnh truce (ti~n dlnh) b~ng cac cong cu tao lap cau hinh. Trong truong hop chi co mot tram chu duy nhat, thai gran can cho tram chu hoan thanh vtec hoi tuan tu mot vong cling chinh la thai gtan t6i thteu cua chu ky bus. Do v~y. chu ky bus co th~ tinh toan tnroc

58

Ciuumq 2: Co sd kQ thuat.

duoc mot each tuong d6i chac chan. Day chinh la mot trong nhung yeu t6 th~ hten tinh nang thai gran thuc cua h~ thong,

Phuong phap chu/td c6 mot uu di~m la vtec k~t n6i mang cac tram to don gian, da ton kern bai gfm nhu toan bQ "tr i tue" tap trung tai tram chu. MQt tram chu thuong lat la mot thtet bt di~u khien. vi vay viec tich hop them chirc nang xa ly truyen thong la di~u khong kh6 khan.

MQt nhuoc di~m cua phuong phap ki~m soat tap trung chu/td la hieu suat trao d6i thong tin gifta cac tram td bi giam do phal dtr lieu phat di qua khau trung gtan la tram chu, dan den giam hteu suat sa dung dt10ng truyen, N~u hai tram to can trao d6i mot bien dfr li~u don gian Vdt nhau (mot PLC c6 th~ la tram to), thi trong truong hop xau nhat thOi gtan dap ling v~n c6 th€ keo dai tot hon mot chu ky bus. MQt bien phap d~ cat thten tinh huong nay la cho phep cac tram td trao d6i dtr Iieu true ti~p trong mot chirng muc duoc ki€m soat, nhu Hinh 2.21 minh hoa. Tinh huong a day la tram to 2 muon .gai dir lleu cho tram td 1, trong khi tram td 2 lai duoc tram chu hoi tdt sau tram to 1. Sau khi tram chu yeu cau tram td 1 nhan du lieu (receive_request) va tram td 2 gttt du lteu (send_request), tram td 2 c6 th€ gai true ti~p tdi tram td 1 (send_data). Nhan duoc lenh k~t thuc tit tram to 2 isend completedi , tram to 1 se co trach nhlem thong bao ngiroc tro lat tram chu (receive_completed). Nhu vay, viec truy nhap dt10ng truyen cung khong b] chong cheo len nhau, rna hat tram to van trao d6i duoc du lteu nQi trong mot chu ky bus.

1: recetve jequest ]

2: send_request

I I

I

I

I

I

I

I

I

I

: 5: receive_complete

3: send_data

4: send_complete

Hinh 2.21: Ccli thten trao dOi du lieu giua hai tram to

2.5 Truy nhap bus

59

Mc;,t han che mra cua phuong phap nay la dQ tin cay cua h~ thong truyen thong phu thuoc hoan toan VaG mot tram chu duy nhat, Trong truong hop co xay ra sl$ e6 tren tram chu thi toan bo h~ thong truyen thong ngitng lam vtec. MQt each khac phuc la sa dung mot tram td dong vat tro giam sat tram chu va co kha nang thay the tram chu khi can thtet.

Chinh vi hat Iy do neu tren, phuong phap chu/td chi duoc dung phel bi~n trong cac h~ th6ng bus dp thap, tuc bus truong hay bus thtet b], khi vi~e trao deli thong tin hau nhu chi dlen ra gifta tram chu la thtet b] di~u khi~n va cac tram td la thi~t bi truong hoac cac module vao/ra phan tan. Trong truong hop gifta cac thtet bi td co nhu cau trao deli dft Iteu true tiep, tram chu chi co vai tro phan chta quyen truy nhap bus chir khong ki~m soat hoan toan hoat dQng giao ti~p trong h~ thong.

2.5.3 TDMA

Trang phuong phap ki~m soat truy nhap phan chla thai gian TDMA (Time Division Multiple Access). mbi tram ducc phan mot thai gran truy nhap bus nhat dtnh. Cac tram co th~ lc1n luct thay nhau glti thong Un trong khoang thai gtan eho phep - gQi la khe thCli qian. hay lat thCli qtati (time slot. time slice) - theo mot tuan tl$ qut dlnh san, Vtec phan chta nay duoc thuc hlen truce khi h~ thong di VaG hoat dQng (ti~n dtnh). Khac vet phuong phap chu/td, d day co th~ eo hoac khong co mot tram chu. Trong truong hop co mot tram chu thi vat tro ella no chi han che d mire dQ ki~m so at vtec tuan thu dam baa gift dung hit thai gian cua cac tram khac. Mbi tram d~u co kha nang dam nhiem vai tro chu dQllg trong giao ti~p tnrc ti~p vot cac tram khac,

2

N I Theo yeu cEIu I

Chu ky bus (chu ky TDMA)

Hinh 2.22: Phuong phap TDMA

Hinn 2.22 minh hoa each phan ehia thol gian eho cac tram trong mot ehu ky bus. Ngoat cac lat thai gian phan ehia e6 dinh eho cac tram dung d~ trao deli du lteu dmh ky (danh s6 tU 1 tdi N). thuong con co mot khoang du trfr danh cho vtec trao deli du lieu bcit tlnrong theo yeu cau, vi du gtii thong tin canh baa. menh lenh di[lt cau hinh. du lteu tham 86. setpoint. ...

60

Chudng 2: Co sO kfj tnuat

v~ nguyen tac, TDMA co th~ thuc hlen theo nhieu each khac nhau. Co th~ phan chia thu tu truy nhap bus theo vt tri sap xep cua cac tram trong mang, theo thu W dta chi. hoac theo tinh chat cua cac heat dQng truyen thong. Cling co th~ k~t hop TDMA vOl phuong phap chu/td nhung cho phep cac tram td giao ti~p true ttep. Co h~ thong lal str dung mot btrc di~n t6ng hop co c:1u true gi6ng nhu so db phan chia thai gian tren Hinh 2.22 d~ cac tram co th~ dQC va ghi dtr lteu vao phan tuong t:tng.

Cftng nhu phuong phap chu/to, chinh vi tinh chat ti~n dlnh cua each phan chia thai gian rna phuong phap nay thich hop cho cac ung dung thai gtan thuc, Trong mot s6 truong hop, nguai ta cling ap dung k~t hop hat phuong phap chu/td va TDMA.

2.5.4 Token Passing

Token la mot btrc dten ng<in khong mang dft li~u. co cau true dac biet d~ phan bi~t vot cac buc di~n mang thong tin ngubn. duoc dung tuong tl,t nhu mot chia khoa. MQt tram duoc quyen truy nhap bus va gi'ti thong tin di chi trong that gran no duoc gift token. Sau khi khong co nhu cau gi'tt thong tin. tram dang c6 token se phai gi'ti ttep tdi mot tram khac theo mot trinh W nhat dinh. N~u trlnh tu nay dung vot trtnh tu sap xep vat ly trong mot mach vong (tich cue hoac khong tich cue), ta dung khat ntem Token Ring (chuan IEEE 802.4). Can neu trmh W dU<;IC qui dmh chi c6 tinh chat logic nhu d du true bus (vi du theo thtr tu dta chi), ta n6i tdt Token Bus (chuan IEEE 802.5). Trong mot truong hop d~u hlnh thanh mot mach vong logic.

Token Ring

Token Bus

Hinh 2.23: Hai danq cua phuong phap Token Passing

2.5 Truy nh(lp bus

61

Mot tram dang gift token khong nhtrng duoc quyen gUi thong tin dt, rna can co th~ co val tro ktem soat su hoat d(>ng mot so tram khac, vi d1,1 kiem tra xem co tram nao xay ra su co hay khong. Cac tram khong co token cling co kha nang tham gia ktern soat, vi d1,1 nhu sau mot thot gian nhat dtnh rna token khong duoc dtta t1~P. co th~ do tram dang gift token co van d~. Trang trtrong hop do. mot tram se co chirc nang tao mot token mol. Chinh vi v~y. Token Passing diroc xep vao phuong phap kiern soat phan tan. Trinh tu cling nhu thai gtan duoc quyen gift token. thai gtan phan ung va chu ky bus tot da co th~ tinh to an truce, do v~y phttdng phap truy nhap nay cling duoc col la co tinh tten dlnh.

Trang thai gian xac lap cau hinh, cac tram co th~ du tinh v~ thor gian dung token cua mmh. tit do di tdt thoa thuan mot chu ky bus thich hop d~ tftt ca cac tram d~u co quyen tham gta gut thong tin va ki~m soat hoat d(>ng truyen thong cua mang. Vi~c ki~m soat baa g&m cac cong vtec sau:

• Giam. sat token: Neu do mot 10i nao do rna token b] mat hoac gia boi, can phat thong baa xoa cac token cu va tao mot token mol.

• Khdi t{LO token: Sau khi khdl d(>ng mot tram duoc chi djnh co trach nhtem tao mot token mol.

• Tach tram. ra. khat macti vong logic: Met tram co su co phai dude phat hten va tach ra khot trinh tu dude nhan token.

• B6 sung tram. mot: M(>t tram rndt duoc ket nOi mang, mot tram cu duoc thay th~ hoac dtta trd lat sU dung phai duoc b6 sung vao mach vong logic d~ co quyen nhan token.

Token Passing cling co th~ sU dung k~t hop vdl phttdng phap chu/td, trong do mot tram co quyen gift token la mot tram chu, hay can duoc gQt la tram tich cue. Phuong phap k~t hop nay can duoc gQi la nhieu chu (Multi-Master). tieu bi~u trong he PROFIBUS. Cac tram chu nay co th~ la cac b(> dteu khten hoac cac may tinh lap trrnh, can cac tram to (tram khong tich cue) Ia cac thiet bt vao/ra phan tan. cac thih b] truong thong mtnh. Mot tram chu quan ly quyen truy nhap cua mot so tram to true thuoc, trong kht gifta cac tram chu thi quyen truy nhap bus dtroc phan chia thea each chuyen token. Tuy nhlen, mot tram dong val tro la chu a day khong bat buoc phal co cac tram to true thuoc.

62

Chl1dng 2: Co sd ky thu(tt

(1 )

Master 1+ I Master 1 + I Master 1+ I Master 1 + I Master

(1) Token passing giiia cac tram tlch eire

(2) Master/slave giiia m(>t tram tlch eire va m(>t so tram kh6ng tlch eire

Hinh 2.24: Truy nhap bus ket hop nhieu chu (Multi-Master)

2_5.5 CSMA/CD

CSMNCD (Carrier Sense Multiple Access with Collision Detection) la mot phuong phap n61 ti~ng cung vot mang Ethernet (IEEE 802.3).

Nguyen telc lam viec

Theo phuong phap CSMNCD. m6i tram d~u c6 quyen truy nhap bus rna kh6ng can mot s\i ki€m soat nao, Phuong phap duoc ti~n hanh nhu sau:

• M6i tram d~u phal W nghe duong dan (carrier sense). neu duong dan r6i (kh6ng c6 tin hieu) thi mol duoc phat.

• Do vtec Ian truyen tin hleu can mot that gtan nao do, nen vein c6 kha nang hal tram cung ph at tin hteu len duong dan. Chinh vi vay, trong khl phat thl m6t tr9-111 vein phat nghe duong dcin d€ so sanh tin hleu phat di vdi tin hleu nhan duoc xem c6 xay ra xung d(>t hay kh6ng (collision detection).

• Trong truong hop xay ra xung d(>t. m6i tram d~u phat huy be buc di~n cua minh. cho mot thai gian ngdu nhien va thti gtii 19-i.

2.5 Truy nluip bus

63

1. carrier sense

2. multiple access

3. collision

A phat hi~n xung d9t, huy be buc dl~n Cho mot thci gian ng~u nhien vill\ip lai

C phar hi~n xung d¢t, huy be buc dl~n Cho m¢t thoi gian ng§u nhien va lap I?i

Hinh 2.25: Minh hoa phuong phap CSMA/CD

Mot tinh huong xay ra xung d(>t tieu bieu va each khac phuc dude mtnh hoa tren Hinh. 2.25. Tram A va C cung nghe dUCIng dan. DUCIng dan r6i nen A co th~ gl'ti truce. Trong khi tin hteu tu tram A gl'ti di chua kip Wi nen tram C khong hay bi~t va cling glti. gay ra xung d(>t tal mot di~m glm C. A va C se Ian luot nhan duoc tin hieu phan h6i. so sanh vot tin hteu gVi di va phat hien xung dot. Ca hal tram se cung phai huy hire di~n da glii di bang each khong phat ttep, cac tram muon nhan se khong nhan duoc CCi hteu k~t thuc buc di~n va se coi nhu birc dten khong hop 1~. A va C cung co th~ gl'tl di mot tin hteu "jam" d;}c btet d~ bao cho cac tram can nhan btet, Sau do mol tram se cho mot thoi gtan cho ngau nhien. truce khi thu phat lat. Thoi gran cho ngau nhten d day tuy nhten phai duoc tinh thea mot thuat toan nao do d~ sao cho thoi gian cho ngiin mot each hop ly va khong gi6ng nhau gilta cac tram cung cho, Thong thuong thot gran cho nay la mot bot s6 cua hai lcin thoi gian Ian truyen tin hieu T s-

Uu di~m cua CSMNCD 1a tinh chat don gian. Ilnh hoat. Khac vdi cac phuong phap tien dtnh, vtec ghep them hay be di mot tram trong m<;tng khong anh hUClng gi Wi hoat d(>ng cua h~ thong, Chinh vi vay, phuong phap nay duoc ap dung rong rat trong mang Ethernet.

64

Chuang 2: co so kfj tnuat.

Nhuoc di~m cua CSMNCD la tinh b<1t dmh cua thor gran phan ung. Cac tram d~u binh d<lng nhu nhau nen qua trinh cho a mot tram co th~ lap di lap 1<;11, khong xac dlnh dtroc tuong dbi chinh xac thot gtan. Hieu suat sit dung duong truyen vi the cung thap. R6 rang, neu nhu khong k~t hop them vdt cac ky thuat khac thi phuong phap nay khong thich hop Vdi cac cap thap, dOi hoi trao d6i dtr lteu dinh ky, thot gian thuc.

£>ieu ki~n rang buoc

Kha nang thuc hten phuong phap CSMNCD b] han che bai mot di~u kien rang buoc gifta chteu dal day dan, tbc dQ truyen thong va chteu dat birc dten. Chi khi mot tram phat hlen duoc xung dot xay ra trong khi birc dten chua giti xong mot co kha nang huy bo buc di~n (co th~ chi don gian bang each khong giti ti~p cd hteu ket thucl, Con neu buc dten dfl duoc giti di xong rbi mot ph at hlen xay ra xung dot thi dfl qua muon, mot tram khac co th~ dfl nhan duoc va xit Iy birc di~n vdl noi dung sai lech.

Trong trtrong hop xau nhat hai tram cling giti thong tin co th~ a hai d<lu cua day dan, tram thir hai chi gtti di~n truce khi tin hteu tit tram thir nhat Wi mot chut. Tin hteu b] xung dQt xay ra a day phai mat them mot khoang thot gian mra dung bttng thot gtan Ian truyen tin hteu Ts mdl quay tro lai Wi tram tlnr nhat. Nhu vay di~u kien thuc hten phuong phap CSMNCD la thoi gtan gitl mot bite di~n phat ldn hon hai l<ln thdi gran Ian truyen tin hteu, tuc:

(Chleu dal birc di~n n / Tbc dQ truyen v) > 2Ts < = > n/v > 2l/(O,66*300.000.000),

vdl lla chteu dal day dItn va h~ s6 k = 0,61

<=> Lv < 100.000.000n

Day' chinh la di~u kten rang buoc trong vtec nang cao tbc dQ va tang chteu dat day dan. Vi du dbi vdl mot rnang Fast Ethernet (lOOMbit/s) co chteu dat 100m thi mot buc dlen khong th~ ngtm hon 100 bit. H~ qua cua di~u kien rang buoc nay la hteu suat truyen thong se r<1t thap neu nhu dir lieu can trao d6i khong ldn, MQt l<ln mra, ta thay dng phuong phap nay khong thich hop lam cho cac h~ thbng mang cap thap,

2.5 Truy nhQ_p bus

65

2.5.6 CSMAICA

Nguy~n t~c lam vlec

CSMNCA la thuat ngu vi~t tM tit Carrier Sense Multiple Access with Collision Avoidance. Tuong tv nhu CSMNCD. m6i tram d~u phal nghe dl1"ng dcln truce kht gl:tt cling nhu sau kht gl:tt thong tin. Tuy nhlen, mot phirong phap rna hoa bit thich hop dl1<'C sit dung d day d~ trong trl1C1ng hop xay ra xung dQt. mot tin hteu se l~m at tin hleu kta. Vi du tuong ang vat bit 0 la mac dt~n ap cao se lfm at mac dt~n ap thap cua bit 1.

Muc tin hieu I~n at
/ --> ph at ti~p
T1 I I o· I 0 I •
0
R1 0 I I 0 I 0 I 1 ~
,
PMt hi~n 16i
T2 I 0 I I 1" --> ngilng phat
R2 I 0 I I 0
Hinh2.26: Minh hoa phuong phap CSMAICA MQt tinh hubng tteu bt~u diroc mtnh hoa tren Hinti 2.26. 'I'I Ia thong tin do tram 1 gl:tt dt va R1 la thong tin tram 1 nghe duoc phan h6t tit duong dan, T2 la thong tin do tram 2 phat dt va R2 la thong tin tram 2 nghe duoc, Kht hat bite di~n khac nhau d mot bit nao do. tram thir hat se phat hten ra xung dQt va ngitng phat, con tram thir nhat co mac tin hleu lfm at nen cot nhu khong co chuyen gi xay ra va ti~p tuc phat, Tram thir hat co th~ cho mot thot gtan ngclu nhten, hoac cho kht nao du"ng dan r6t trd lat se gl:t1.

Di~u klen rang buec

Dt~u kt~n d~ thuc hten theo co ch~ tren la mlit tram d~u phal nhan duoc tin hleu phan h6t tuong ang vat bit vita gat. truce khi gat mot bit ti~p theo. nhu v~y mot co kha nang dung lat klp thct kh1 xay ra xung dQt cling nhu d~ bit ti~p theo khong b] anh huong. Nhu vay, th"t gtan bit Tn phat lon hen hat Ian thot gtan Ian truyen tin hteu Ts. hay la:

66

Chl1dng 2: Cd sa ky thu(it

lIv > 2Ts. vdt via t6c dQ truyen

< = > l/v > 2U(0.67*300.000.000) <=> Lv < 100.000.000

vot lla chteu dat day d~n va M s6 k = 0.67. Vi du, vdt t6c dQ truyen 13. 1Mbit/s thi chleu dai day dan phai nho hon 100m. Ro rang. dl~u kten rang buoc d day tuy ngi,it ngheo hen so val d phuong phap CSMNCD. nhirng khong lien quan Wi chteu dat t6i thteu cua mot birc dien.

Qui dlnh rmrc lIU tlen

M6i birc di~n d~u duoc belt dc1u bclng mot day bit di,ic btet duoc gQi la co hieu, sau d6 Ia Wi cac phan khac nhu thong tin klem soat, d!a chi .... D6i vet phuong phap CSMNCA, co th~ s11 dung mac UU tten cho m6i tram (hoac theo loat thong tin) va giin rna uu tien (DOl. DID, v.v ... ) vao phan dclng sau cd hteu cua m6i birc dten, Birc di~n nao co mac uu tten cao hon (ttrc rna s6 iru tten th.1p honl se l.1n at cac hac di~n khac, Trong truong hop s11 dvng mac UU tien theo tram, co th~ l.1y chinh dta chi cua tram lam rna s6 uu tien. Cling co th~ k~t hop phuong phap dinh mac UU Hen thea loat thong tin va theo d!a chi. MQt birc dl~n co mac UU tien cao nhat duoc xet truce h~t theo loal thong tin va sau d6 theo dta chi tram.

Nho co phuong phap s11 dung mac UU tten rna tinh nang thot gian thuc cua he th6ng duoc cat thten, C6 th~ thay ro, tuy b! han che v~ t6c dQ truyen va chteu dat day dan, hieu suat s11 dung dUdng truyen d phirong phap nay r.1t cao. Cac tram chi gili thong tin di khi co nhu celU va neu xay ra xung dot thi mot trong hai birc di~n v~n ti~p tuc duoc gl':ti di.

2.6 Bao toan du lieu

2.6.1 f)~t van eM

Trong truyen thong cong nghiep, mac du da sl':t dung ky thuat truyen tin hieu s6 nhung do tac dQng cua nhieu va do chat IU<Jng mol truong truyen dan rna thong tin duoc truyen tat cungkhong tranh khol bt sai lech, Vc1n d~ di,it ra la lam th~ nao d€ han che 16i cfmg nhu khi da xay ra 16i thi phal co bien phap khac phuc. Co th~ phan loat 16i nhu sau:

2.6 Baa toim drl Lt~u

67

• L&i phat hien duoc, khong sua duoc

• L&i phat hlen dude nhung sira duoc. va

• t&i khong phat hten duoc.

Bten phap thir nhat Ia sa dung cac thtet b] phan cirng cao cap va cac bi~n phap boc lot duong truyen d~ glarn thi~u tac de}ng cua nhieu. Song day chi la mot bien phap han che rna khong th~ loai trir hoan toan kha nang b] 1&1. M~t khac, gia thanh cao cling la mot y~u t6 can trd d~n vtec thuc hten trong cong nghiep.

Bao toan duli~u chinh la phuong phap sa dung xU 1y gtao thirc d~ phat hten va khac phuc l&i. trong do phat hten l&i dong vai tro hang d~u. Khi da phat hten duoc 1&1. co th~ co each khot phuc du lteu. hay bien phap don gian hen la yeu celu gai lat du lieu. Cac phuong phap bao toan dft lteu thong dung la:

• Parity bit 1 chieu va 2 chteu

• CRC (Cyclic'Redundancy Check)

• Nh6i bit (Bit stuffing).

Nguyen Iy co ban

Nhtern vu bao toan du 1i~u la mot co th~ sclp x~p thuoc ldp 2 (lop lien k~t dtr Iteu) trong mo hinh qui chieu OSI. Trong qua trlnh rna hoa nguon, ben gai b6 sung mot s6 thong tin phu tro, duoc tinh theo mot thuat toan qui udc vao birc di~n can gai di. DVa vao thong tin b6 tro nay rna ben nhan co th~ ki~rn soat va phat hien ra l&i trong du lleu nhan duoc (giai rna).

Chu y d.ng k~ ca thong tin ngu6n va thong tin phu tro d~u co th~ bt l&i. nen phal can nhac quan h~ giua 1uc;lng thong tin nguon va 1uc;lng thong tin phu tro, neu kh6ng mot phuong phap bao toan dft li~u se kh6ng dat duoc mong muon v~ de} tin ccfty cua du 1i~u. tharn chi co th~ se phan tac dung, Trude khl phan tich, danh gia tac dung cua cac phirong phap bao roan dft lteu, can dua ra mot s6 dinh nghia nhu duai day.

Tl I~ hit IOi

Ti l~ bit lai p la thudc do d~c trung cho de} nhteu cua kenh truyen dan, duoc tinh bkg ti l~ gifta s6 bit bi l&i tren t6ng s6 bit duoc truyen di. Not mot each khac, ti 1~ bit l&i chinh la xac suat mot bit truyen di bt 1&1. Luu y r~ng. ti 1~ bit l&i xau nhat khong phai la 1. rna la 0.5. Trang truong hop P = 1. tuc la belt ctt bit nao truyen di cling b] sal lech, ta chi viec dao 1~1 tc1t

68

Chuang 2: Co sa kQ thw;it

ca cac bit d~ khoi phuc lcp dft lteu. Khi P = 0.5 nrc xac suat cu hal bit truyen di lat co mot bit bi 16i thi dUdng truyen nay hoan toan khong s11 dung duoc, bdi thea ly thuyet thong tin thi khong th~ co mot phuong phap bao toan du Iteu nao co th~ ap dung tin cay, co hteu qua. Trong ky thuat, p = 10'4 la mot gta trt thuong chap nhan duoc. M(>t dUdng truyen co ti 1~ bit 161 nhu v~y co the thuc hien du<;:!c tuong d6i d~ dang.

rt Ie 101 con I~i

Ti 1~ 16i con lat R la thong s6 d~c trung cho dq tin cay dft li~u cua mot h~ th6ng truyen thong. sau khi da thuc hi~n cac bten phap bao toan (k~ ca truyen lat trong truong hop phat hten ra 16i). Ti 1~ 16i con Iat duoc tinh bclng ti 1~ gifta s6 birc di~n con b] 16i khong phat hten duoc tren t6ng s6 btrc di~l_l da dtroc truyen. Duong nhlen, gia tr] nay khong nhung phu thuoc vao tl 1~ bit 16i va phuong phap bao toandu li~u macon phu thuoc vao chteu dal trung blnh cua cac buc di~n. M(>t buc dten cang dai thi xac suat 16i cang Ion.

Thai gian trung binh glCra hal IAn 101

Ti l~ 16i con lat la mot thong s6 tuong d6i kho hinh dung. vi vay trong thuc t€ ngttdi ta hay xet toi thoi gian trung blnh gifta hat lc1n 16i T MTBF (MTBF = Mean Time Between Failures). Thong s6 nay co lien quan chat che tdt gia trt ti 1~ 16i con lai:

TMTBF = n/(v·R).

voi n la chteu dat birc di~n tinh bclng bit va v la t6c dq truyen tinh being bit/so Gia s11 mot buc di~n co chleu dat n = 100 bit diroc truyen lien tuc voi t6c d(> 1200 bit/so quan h~ gifta ti 1~ bit 16i va thot gtan trung binh gtfta hat lc1n 16i se duoc the hten nhu sau:

R TMTBF
10-6 1 ngay
10-10 26 nam
10'14 260000 nam Khoanq each Hamming (Hamming Distance, HD)

Khoang each Hamming (gQi thea nha khoa hoc My R. W. Hamming) la thong s6 d~c trtrng cho d(> ben vUng cua mot rna dft li~u. hay not each khac chinh la kha nang phat hten 16i cua mot phuong phap bao toan dft li~u. HD co gia trt being s6 lu<;:!ng bit 16i t6i thi€U rna khong dam bao chac

2.6 Bdo toan. dG li~u

69

chan phat hten duoc trong mot birc dien. Neu trong mot birc dten chi co th~ phat hten mot each chac chan k bit b! 161. thi HD = k+ 1. Vi du, neu m(lt 161 duy nhat co th~ phat hten diroc mot each chac chan (nhu trong phirong phap dung parlty bit 1 chteu), thi khoang each Hammlng la 2. Day Ul g.a tr] t61 thteu rna mot phuong phap truyen dol hot. Cac h~ th6ng bus truong thong dung thuong co khoang each Hamming la 4. cac h~ th6ng dat d(l tin cay rclt cao vol HD = 6.

Theo ly thuyet thong tin thi s6 hrong bit 161 chac chan ph at hten duoc khOng bao gto IOn hen hrong thong tin phu tro dung d~ kl~m 161. Duong nhten, muon dat duoc gta trt HD IOn thi phal tang Iuong thong tin phu tro, nhirng ta cung chu y khia canh phan tac dung cua thong tin phuc tro da diroc nhac tal - khl rna thong tin phu tro cung co th~ bi 161.

HI~u su.§"t truyen dCr lI{lu

Hieu suat truyen df:t l1~u E la mot thong s6 d~e trung cho vtec S11 dung hi~u qua cac birc dl~n phuc vu chtrc nang bao toan df:t l1~u. duoc tlnh bc1ng ti 1~ s6 bit mang thong tin nguon (bit df:t lieu) khong bi 16i tren toan b¢ s6 bit duoc truyen, Ta co:

E = m (l-p)n/n

m - se lirong bit df:t li~u trong m6i birc di~n

n - Chteu dat birc dl~n

p - Ti l~ bit 161

Vi du 1:

m = 8 bit

n =

11 bit (1 bit d§.u + 8 bit df:t l1~u + 1 bit chan h~ + 1 bit cuot) 10.3

p = Hleu suat truyen df:t lteu E = 0.12.

Vi dl,L 2:

m = 8 bit

n = 24 bit (4 bit d§.u + 8 bit df:t l1~u + 8 bit CRC + 4 bit cuot)

p = 10.3

Hleu suat truyen df:t l1~u E = 0.325.

Vi du. 3:

m = 8 bit

n = 19 bit (4 start bit + 8 bit df:t l1~u + 3 bit CRC + 4 stop bit)

7.0

Ctuumq 2: Co Sd kfj thut;l.t

p = 10-3

Hieu suat truyen df:! l1~u E = 0,413.

R6 rang. vi~c tang luong thong tin phu tro a mot chang muc nao do co th~ tang dQ tin c~y cho df:! l1~u, song hi~u qua truyen dft lieu vi thecung giam di. Nhu da ban, neu ti I~ bit 16i P = 0,5 thi buc di~n nhan dU<;1C hoan toan khong co gia trio Di~u do co nghia la, s6 lu<;1ng bit ki~m loi khong bao gW can thtet phat b<1ng hoac ldn hen mot mra s6 bit du lteu. So sanh vi du 2 va vi du 3, ta se thay su lua chon 3 bit thong tin ki~m 16i a vi du 3 dung d:ln hen tren.ca phuong dten hteu qua truyen dftli~u va dQ tin cay df:! lteu.

2.6.2 Bit chan Ie (Parity bit)

Bit chan Ie la mot plnrong phap ki~m tra loi don gian, duoc ap dung rc1t rQng rat. Nguyen t:lc lam vi~c dU<;1C mo ta nhu sau. Tuy theo t6ng s6 cac bit 1 trong thong tm ngucn la chan hay Ie rna ta them van mot bit thong tin phu tro p = 0 hoac p = 1, gQi laparity bit, hay bit chan le, Trong truong hop nay, ta cung gQi la parity bit mot chteu. Phuong phap nay rat don gian va hteu qua. Gla tr] cua bit chan le p phu thuoc van each chon:

• Nfu chon parity chdn. thi p b<1ng 0 khi t6ng s6 bit 1 la chan.

• N~u chon parity le, thi p bang 0 khi t6ng s6 bit 1 la le.

Vi du dung parity chan:

Day bit nguyen ban: 1001101

Day bit gl'ii di:

1001101Q

Gia stt chi mot hoac ba bit trong birc dien gtti di bt dao, ben nhan se so sanh va phat hlen duoc. Nhung chi can hai bit trong mot btrc dten hi loi, thi ben nhan se khong phat hten dU<;1C nho bit chan le. Not mot each khac, s6 bit 10i chac chan phat hien dU<;1C a day la chi 1. Vi vay, khoang each Hamming cua phuong phap bit chan Ie mot chteu luon la 2. Di~u nay not len kha nang phat hlen 16i thap, vi v~y bit chan Ie it khi diroc dung d(>e lap rna thuong phal k~t hop vdi cac phuong phap khac.

Nhu da neu, ti giUa chieu dai thong tin nguon va thong tin b6 tro anh huang manh tdl hi~u qua cua phuong phap, a day, thong tin b6 tro chi la I bit. Trong thuc t~, chteu dal thong tin ngubn thuong dude chon la '7 hoac 8 bit. MQt vi du tleu bi~u str dung bit chan 1I~ da duoc neu trong giao thirc UART (xem phan 2.4.2).

2.6 Boo tocm dil lttJ?u

71

2.6.3 Bit chan Ie 2 chleu

Phuong phap dung bit chan h~ hat chteu con duoc gQi la phuong phap bao toan khot, Day bit mang thong tin nguon duoc sap xep lat thanh titng khbi vuong (trong tuong nrongl, coi nhu co hai chteu, Trong thuc t~ ngttdi ta hay chon 7 hang va 7 cot. Vi~c tlnh bit chan Ie duoc thuc hien theo ca hat chieu hang va cct,

Dudl day la vi du mot birc di~n su dung bit chan Ie 2 chteu khong bi 101, voi cau true (7+ 1) x (7+ 1) va parity chan. Mot di~rn dang chu y la s6 bit 1 hoac 0 d cot p (tinh parity theo hang) cling gi6ng nhu d hang p (tinh parity thea cot), nen bit cuot cung gtao nhau gifta hang p va CQt p co th~ tinh parity theo hang hoac cot.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. P
1. 0 1 0 0 1 0 1 1
2. 1 0 0 1 0 0 0 0
3. 1 1 1 0 1 1 1 0
4. 0 1 0 1 0 1 0 1
5. 1 1 1 1 0 1 1 0
6. 0 0 0 1 1 1 1 0
7. 1 1 0 0 1 1 0 0
p 0 1 0 0 0 1 0 0 Trong truong hop chi mot bit b~ dao, vi du d hang thu 3 va cot th(:( 4 trong bang sau day. thi Io! do khong nlnrng phat hlen duoc, rna ta con co th~ cho dmg loi dlnh vt duoc va vi v~y sua duoc.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. P
1. 0 1 0 0 1 0 1 1
2. 1 0 0 1 0 0 0 0
3. 1 1 1 1 1 1 1 0
4. 0 1 0 1 0 1 0 1
5. 1 1 1 1 0 1 1 0
6. 0 0 0 1 1 1 1 0
7. 1 1 0 0 1 1 0 0
p 0 1 0 0 0 1 0 0 72

Ciuumq 2: Ca siJ ky thu(tt

Tttdng hJ nhu vay, hal bit bt 161 nam khac hang va khac cQt se phat hten duoc va sua duoc. Tuy nhten, n~u hal bit bt 161 lat nam cling mot cQt hay cling mot hang, thl chung chi co th~ phat hten nhung khong dlnh vt duoc.

Trang truong hop 3 bit bt dao, ben nhan vfuI chac chan phat hten duoc co 161. Tuy nhten, mot dl~u dt thu vt la d day ben nhan khong khcing dtnh duoc s6 161 la 1 hay la 3. Xac dtnh nham s6 16i d day la 1 se d§.n d~n nham l§.n tal hal khl tim each sua bit 161. L~t 1~ v~n d~ d vi du mot 16i hoac hat 161 (khac hang va khac cot) xet d tren, ro rang ben nhan khong co each gi xac dinh duoc s6 161 mot each chinh xac rna chi bl~t duoc s6 161 la chan hoac Ie. T61 t~ hon mra la khl chinh cac parity bit co th~ bt 161. Nhtt vay co th~ k~t luan r:ing ngay ca vol phuong phap parity hal chteu nay, ben nhan neu co phat hten ra 161 cling khong co kha nang st1a 161 mot each tin cay,

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. P
1. 0 . 1 0 0 1 0 1 1
2. 1 0 0 1 0 0 0 0
3. 1 1 1 1 0 1 1 0
4. 0 1 0 1 0 1 0 1
5. 1 1 1 0 1 1 1 0
6. 0 0 0 1 1 1 1 0
7. 1 1 0 0 1 1 0 0
p 0 1 0 0 0 1 0 0 Ta xet t1~p truong hop 4 bit bt 161 cling narn d 2 hang va 2 cQt bM kyo each tinh chfuI Ie thea ca hal chteu d~u khong phat hlen duoc, tuy xac suat xay ra tinh hueng nay rM nho. V~y khoang each Hamming cua rna dtr l1~u thuc hten theo phuong phap nay la 4 ..

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. P
-
1. 0 1 0 0 1 0 1 1
2. 1 0 0 1 0 :.i 0 0
3. 1 1 1 1 0 1 1 0
4. 0 1 0 1 0 1 0 1
5. 1 1 1 0 1 1 1 0
6. 0 0 0 1 1 1 1 0
7. 1 1 0 0 1 1 0 0
p 0 1 0 0 0 1 0 0 2.6 Bdo toc'm drlli¢u

73

2.6.4 CRC

CRC (Cyclic Redundancy Check) can dU<;IC got la phuong phap rna da thirc hoac rna vong. Phuong phap nay duoc sa dung trong hau het cac h~ thong truyen thong. Tuy cat ten cua no khong bi~u hten nhteu, nhung y tuong d day Ia thong tin ki~m leii (d day duoc gQi la checksum) phal diroc tinh bclng mot thuat toan thich hop, trong do gia tr] meii bit cua thong tin ngul>n d~u duoc tham gta nhteu Iftn vao qua trtnh tinh toano

D~ tinh toan thong tin ki~m leii do. nguoi ta dung mot "da thirc phat" G (generator polynomial) co mot dang di;lc btet. Chinh vi th~ phirong phap nay can duoc got la phuong phap dung da tlurc. G duoc qui udc dudt dang nh] phan, ttrc cac M s6 cua no chi co gia trt I hoac 0 tuong ttng vdi cac chit s6 trong mot day bit. Vi du:

Dang da tlnrc: . G = x1 + x6 + x5 + (Ox4 + Ox3) + x2 + (OXI) + I

Dang nh] phan: G = {lHOOIOl}

Dang octal: G = {345}

Nguyen tae eo ban cua phuonq phap CRC

Gia sa da thirc G co bac n, vi du x3+x+ I tirong trng vdt day bit {lOll}.

Day bit rnang thong tin nguon I duoc them vao n bit 0 va coi nhu mot da thuc nh] phan P. Vi du thong tin nguon la {lIOIOl} thi sau khi them 3 bit

O. ta co day bit {lIOIOI000} tuong ttngvdi da tlnrc P = xB+X1+X5+X3•

• Da thirc P duoc chia cho da thtrc G. dua vao cac qui tcic don gtan

cua phep trir khong co nhd nhu sau:

I - I = 0 0-0 = 0 1-0 = I 0-1 = I

• Khong can quan tam tdi k~t qua cua phep chiao phan du R (liy n chit s6) cua phep chta duoc thay th~ vao chei cua n chit 0 b6 sung trong P. ttrc la ta co D = P + R. Theo tinh chit cua phep chia da thirc nh] phan, neu D-R chi a h~t cho G thl D = P+R cung v~y. R duoc gQi la checksum va D chinh la day bit duoc gai di thay cho I.

• Gia sa day bit nhan duoc la D' khong chia h~t cho G thl tire la D khac D'. ta co th~ khcing. dtnh duoc rclng birc dten chac chan bt 161. Nguoc Iat, neu D' chia h~t cho G. thi xac suat rclt cao la birc di~n

74

Ciutonq 2: Ca sa ky thu¢t

nhan duoc khong co 16i. Ta not "xac suat cao", bdt m6i bit trong thong tin ngu6n tham gia nhieu vong (cyclic) van tinh toan thong tin b6 tro nen kha nang "dft kten sat rna k~t qua dung" la rM it.

Vi du minh hoa

• Thong tin dn truyen I = 110101

• Da thirc qui udc G = 1011 (tttc r + x + 1)

• Them 3 bit 0 van thong tin ngu6n I, ta co P = 110101000

• Chta da thirc P : G theo ki€u 'nht phan

110101000

1011 111101

-1011

01100 -1011 01111 -1011

---

01000

-1011

001100 -1011

0111 .._ Ph a n d u R

• Day bit dU<;1C chuyen di: D = P + R = 110101111

• Gia s11 dft li~u nhan dU<;1C Ia D' = 110101111

• Chla da thuc D' : G

110101111 : 1011 = 111101

Phan du 0000 - > Xac suat nit cao la khong co 16i

M9t di~u dang chu y la tuy phirong phap CRC co ve nhu phtrc tap, nhung thirc su vtec thuc hten no lat d.t don gtan, Phep chia da tlnrc nht phan d day duoc thuc hten thuan tuy bdi cac phep tn'! khong co nhd - hay chinh la cac phep logic XOR. Ben canh do chi can cac phep sao chep va so sanh bit thong thuong.

Nhu ta thay, kha nang phat hlen 16i dU<;1C d<\ic trung qua khoang each Hamming phu thuoc hoan toan van each chon da thuc qui udc G. Tuy nhten, d~ phirong phap nay dat duoc hteu qua t6i uu, dn can nhac ca tdi quan h~ gifta chteu dat cua day bit mang thong tin ngu6n va bac cua da thirc G. M9t each ky hteu thuong duoc dung d~ chi quan M nay dU<;1C gc;>i Ia rna im, n), trong do m Ia t6ng s6 bit va n la s6 bit mang dft lteu. M9t cau true birc di~n thea tteu chuan DIN 19244:

2.6 Bao toem dll Lt¢u

'15

Ten g<;>i: Ma (8i+8, St), vot i ::: 1...15 la s6 byte (octet) cua du lieu Lop cau true (format class): FT2

Da thirc phat. G = 11100101, tire x7 + x6 + X> + x2 + 1 Khoang each Hamming: HD :::: 4

Vi du vdt i = 1, ta se co rna (64, 56), Wc birc dten dill 8 byte chua 1 byte du Ileu. Trong 8 bit ki~m 16i co 1 bit la phan du R ducc tinh theo phuong phap CRC, bit can lat chinh la parity bit chan cua R, sau do gia tr] m6l bit lai ducc dao 1~1.

2.6.5 Nhoi bit (Bit Stuffing)

Nh6l bit (bit stuffing) thuong khong duoc col nhu mot phirong phap bao toan du lteu dQc lap, rna thuong duoc stt dung vot muc dich chinh la tao mot day bit thuan 1c;1i cho v1~c dong gOi du lieu va rna hoa bit. Cac buc di~n thuong duhg mot day bit d?c bi~t lam co hteu khot dau va k~t thuc, do v~y dot hoi trongphan con lat khong duoc phep xuat hten rnau bit nay. Ben canh do, trong qua trinh rna hoa bit ngttoi ta cflng c6 gtmg trtet tleu dong mot chieu bang each Ioai bo cac chuoi dat bit 1 lien tuc. Vi v~y, ngl10l ta tim each nh6i them mot s6 bit vao day bit nguyen ban d~ tranh xuat hten mot chuot dat bit 1 lien tuc cung nhu tranh trung lap voi mot s6 mau bit dac btet. Hteu ung phu cua each lam nay chinh la tao di~u kten cho ben nhan d~ phat hten 16i hen, vi du trong truong hop rnau bit d?c btet xuat hten trong phan nQi dung cua buc di~n nhan duoc.

Phuong phap nhol bit dl1c;1C thuc hten theo nguyen tiic sau:

• Ben gttl: N~u trong du li~u co n bits 1 dung li~n nhau thi them mot bit 0 VaG ngay sau do. Nhu v~y trong day bit duoc chuyen di khong

th~ xuat hten n + 1 bits 1 di li~n nhau. .

• Ben nhan: N~u phat hlen thay n bits 1 li~n nhau rna bit ttep theo la o thi duoc tach ra, can neu la bit 1 thi du li~u chac chan b] 161.

Vi du vdi n = 5 (nhu d CAN-Bus):

• Thong tin nguon

• Thong tin gtti di

I D

0111111 01111IQl

• N~u thong tin nhan duoc D' = 011111Ql, ben nhan co th~ col xac suat cao khong co 161. thong tin nguon I si:: duoc h6i phuc bang each bo di bit 0 dung sau nam bit 1 (gach chan).

'16

Chlldng 2: Ca sa kfJ thu¢t

• N~u thong tin nhan dU9C D' = llllllQl. qua mau bit d~c bi~t ben nhan se phat hten ra 16t.

Trong thuc t~. ca ba phirong phap bit chan Ie, CRC va nhbi bit d~u co th~ s11 dung pho! h9P. Vi du mot thong tin nguon, sau khi da ap dung phuong phap CRC. co th€ tinh bit chan le cho phan thong tin bb sung (R). Toan b(> day bit nhan dU9C co th~ lat dua qua khau nhot bit hoac buc dien co th€ dU9C truyen theo tung ky t1J UART vdl ki~rn tra chan le cho tung ky ur, truce khi thuc hten rna hoa bit.

2.7 Ma h6a bit

Ma hoa bit la qua trinh chuyen dbl day bit (1.0) sang mot tin hieu thich h9P d~ co tp€ truyen dfm trong mot trirong vat 1f3. Vi~c chuyen dbl nay chinh la s11 dung mot tharn s6 thong tin thich h9P d€ rna hoa day bit can truyen tal. Cac tharn s6 thong tin co th~ duoc chira dl,tng trong bien d(>. tk s6. pha hoac suon xung, v.v ... Sl,t thich h9P d day phal dU9C danh gia dua theo cac yeu cau ky thuat nhu kha nang ch6ng nhleu cfmg nhu gay nhteu, kha nang dbng bo hoa va trtet tteu dong mot chieu.

2.7.1 Cac tleu chuan trong rna h6a bit

Tan s6 cua tin hteu

Cac tin hieu dU9C s11 dung trong truyen df1 li~u thuong khong phai la cac dao d(>ng di~u hoa, tk s6 cua chung bten thten thea thai gtan, phu thuoc vao day bit can rna hoa va phu thuoc vao phuong phap rna hoa bit. Can phan bl~t glf1a tftn s6 tin hteu va tan s6 nhip cua bus. U6l vdi mot t6c d(> truyen c6 dtnh thl tk s6 nhtp 1a mot hling s6. con tk s6 tin hieu co th~ thay db1. Tuy nhten t;\n s6 tin hteu cung ti l~ mot each tuong d6i vdi tftn s6 nhtp, no co th€ ldn hoac nho hon t;\n s6 nhtp, tuy thea each rna hoa bit.

T;\n s6 cua tin hteu anh hudng Wi nhieu tinh nang cua h~ thong, Tin hleu co tk s6 cang cao hoac dai tftn r(>ng mot mat se gay ra suy gtam tin hteu cang Ion, mat khac se gay nhteu di~n tU Ion hon ra mol truong xung quanh. Nhu9C di€rn tlur nhat dan d~n phat han ch€: chteu dar day dan hoac

3 Ma h6a bit (bit coding. signal encoding) la mot khat nt~m hep hon dt~u ch~ (modulation).

2.7 Md h6a bit

rr

phai sit dung cac bQ lap, trong khi nhuoc di~m thir hat anh huong tCli han ch~ pham vi sit dung, D1~u nay cling anh huong true ti~p trd lat tdt kha nang nang cao t6c dQ truyen. Trong phuong phap truyen tat dat co sd thi each duy nhat d~ nang cao t6c dQ truyen la tang tan s6 nhtp cua bus. dbng nghiavdi vi~c gran ti~p tang tcin s6 tin hieu.

Tc1n s6 tin hteu cao cling doi hoi cac thtet bt co kha nang lam vtec Vdi tAn s6 cao. Duong nhten, gia thanh san xuat cac thiet bt nay se la mot y~u t6 can trd kha nang trng dung,

ThOng tin d6ng be) hoa c6 trong tin hieu

Trong truong hop che dQ truyen dan duoc chon la dbng bQ. neu mot phuong phap rna hoa bit tao ra tin hteu co mang kern theo thong tin dbng bQ hoa nhtp se ti~t klem day dantin hteu nhtp, Vi du, neu tin hleu mang thong tin la mot dao dQng di~u hoa co tcin s6 trung vot tan s6 nhip cua bus hoac Ia mot bQi s6 cua tc1n s6 nhlp, tire Ia d m6i nhtp bus d~u co it nhat mot xung tin hi~U thi vtec dbng bQ hoa gifta ben glti va ben nhan thong tin se dt1<;1C d~ dang hon. Tuy nhten, cac h~ thong thuong khong yeu cau tin hleu dbng bQ co d m6i nhlp, rna co th~ d each quang d~u dan vat nhtp.

Tri~t tleu dong mot chleu

Hlen tuong dong mot chleu sinh ra do mot loat cac bit gi6ng nhau (0 hoac 1) ttng vdi mot mire tin hleu cao duoc ph at lien tuc. Di~u nay khong nhung gay kho khan cho viec dbng b(> hoa gifta cac d6i tac truyen thong. rna con anh ht1dng tdi nhleu y~u t6 ky thuat khac.

Cling d~ ti~t klem day dan va don gtan hoa cong vi~c l~p d;)t. d;)c blet trong mol truong d~ chay n6. kha nang dbng tai nguon nuot cho cac thtet bt tham gta mang vdi cling mot day dan' la rc1t thi~t thuc, Dong nuoi co th~ xep chong len tin hteu mang thong tin. neu nhu tin hleu nay khong mang san dong mot chteu, Muon v~y. phuong phap rna hoa bit can tao ra su trung hoa mire tin hteu ttng vdi cac bit 0 va 1 d~ trtet tleu dong mot chteu.

S1.t tbn tal dong mot chleu con gay rc1t nhieu kho khan trong ky thuat truyen dan tin hieu. CI;l th~. muc d(> trot tin hieu rftt kho xac dmh mot each dung rmrc, dan d~n vi~c nhan bi~t tham s6 thong tin vi du qua gia tr] bien d(> g;)p trd ngai, Ch~ dQ lam vtec cua cac !ht~t b] thu phat cling se b! anh hudng bdi su tbn tal cua dong mot chieu. N~u Vl1<;1t qua mot gidi han nhat dtnh, dong mot chleu di! gay phat xung nguy htem trong cac mot truong de chay n6.

'18

Chudng 2: Ca sd kQ thu¢t

Tlnh b~n vCrng val nhi~u va kha nang phdi hop nhan biet 10i

Kha nang khang nhleu cua mot tin hteu sb ciing phu thuoc nhieu vao phuong phap rna hoa bit. Vi du, dat tim cang hep thi tin hteu cang ben rung hon dbi vdt nhleu. Hoac, cac phuong phap rna hoa chenh lech b~n rung vdi nhieu hen cac phuong phap rna hoa gia tr] tuyet d6i. cac phuong phap rna hoa di~u tftn ben rung hon rna hoa di~u bien ....

N~u mot phuong phap rna hoa bit t<;10 ra mot tin hleu co nhf1ng diiic thu rteng, theo mot rnau btet l~p thi ben nhan co them kha nang d~ nhan bi~t 16i neu tin hteu bt sat lech rna khong can b6 sung thong tin ki~rn 161.

2.7.2 NRZ, RZ

, NRZ (Non-Return To Zero) la mot trong nhf1ng phuong phap duoc sit dung pho bten nhat trong cac h~ th6ng bus truong. Th1,1c chat, ca NRZ va RZ d~u la cac plnrong phap di~u che bien dQ xung. Nhu tren Hinh 2.2'1 mo tao bit 0 va 1 duoc rna hoa vdt hai mac bien dQ tin hteu khac nhau, mac tin hieu nay khong thay d6i trong suot chu ky bit T Irnot nhip bus). Cat ten NRZ duoc sit dung, bl1i mac tin hteu khong quay trl1 v~ khong sau rn6i nhip. Cac kha nang th~ hten hat rrnrc co th~ la:

• Dcit va dten ap duong

• Di~n ap am va dc1t

• Di~n ap am va di~n ap duong cung gia tr] (tin hteu luang cue)"

MQt trong nhf:tng uu di~m cua phuong phap NRZ la tin hieu co tftn s6 thuong thap hon nhteu so vdi tftn s6 nhip bus. Phuong phap nay khong thich hop cho viec d6ng bQ hoa, bOi mot day bit 0 hoac 1 lien tuc khong lam thay d6i mac tin hteu. Tin hleu khong diroc trtet tieu dong mot chteu, ngay ca. khi sit dung tin hteu luang cue, nen khong co kha nang d6ng tm

) nguon.

a

a

a a

o

o 1 001

IIIIRIR

I prl PI I PI

NRZ: 1 (tng vai mac tin hi~u cao, 0 vai mac tM'p trong suot chu ky bit

RZ: 1 (tng vai mac tin hi~u cao trong naa chu ky bit T, 0 vai m([c thap trong suot chu ky bit

Hinh 2.27:

Ma hoa bit NRZ va RZ

2.7 Md iusa bit

79

Phuong phap RZ (Return to Zero) cling rna hoa bit 0 va 1 vdt hai rmrc tin hteu khac nhau gt6ng nhu <':I NRZ. Tuy nhien, nhu cal ten cua no ham y. muc tin hleu cao chi ton tat trong mra dc1u cua chu ky bit T. sau do quay tro lat O. Tc1n s6 cao nhat cua tin hteu chinh biing tan s6 nhtp bus. Gi6ng nhu NRZ. tin hteu rna RZ khong mang thong tin d6ng b9 hoa, khong co kha nang d6ng tat nguon.

2.7.3 Ma Manchester

Ma Manchester va cac dang dan xuat cua no khong nhung duoc s11 dung rch rong rat trong truyen thong cong nghiep, rna con pho bien trong cac h~ th6ng truyen df:l li~u khac, Th1,1c chat, day la mot trong cac phuong phap di~u che pha xung. tham s6 thong tin duoc th~ hlen qua cac suCln xung. Bit 1 duoc rna hoa biing siren len. bit 0 biing siren xuong cua xung <':I gif:la chu ky bit T. hoac nguocIa] (Manchester-Ill.

Nhu thay rotren Hinh 2.28. d;lic di~m cua tin hleu la co tfm s6 tuong duong voi tan s6 nhip bus. cac xung cua no co th~ s11 dung trong vtec d6ng b9 hoa gtf:la ben gai va ben nhan, S11 dung tin hleu luang cue, dong mot chteu se b] trtet tieu. Do do phuong phap nay thich hop vOi cac ung dung doi hoi kha nang d6ng tat nguon, M9t di~m dang chu y ntra la do s11 dung suon xung, rna Manchester rch ben vf:lng d6i vot nhleu ben ngoat. Nhung ngiroc lat. nhleu xa cua tin hleu cling tuong d6i IOn b<':li tfm s6 cao.

o

o

o 0

o

o

o 0

lRlJllJlllPdTlJ

Manchester-II: 1 (rng voi suon xuong, 0 (rng vOl siron lem cua xung " gilta chu ky bit

AFP: They d6i gilta 0 va 1 dl1<;'c danh dau bang mot xung xoay chieu

Hinh 2.28: Ma hoa bit Manchester-II va AFP

2.7.4 AFP

VOi phuong phap xung suon xoay chleu AFP (Alternate Flanked Pulse. xung suan xoay chi~ul. m6i s1,1 thay d6i trang thai logic duoc danh dAu biing mot xung co cue thay d6i luan phren (xung xoay chteu). C6 th~ s:ip xep AFP thuoc nhom cac phuong phap di~u che vi trf xung. Vi du, thay d6i tit bit 0 sang 1 duoc rna hoa biing mot xung suon len. tit 1 sang 0 biing mot xung siren xuf.mg (hoac co th~ ngiroc lal).

80

Chu'dng 2: co sa kg thuat

Di[tc di~rn tin hteu la tfm s6 thap, khong rnang thong tin d6ng b9 h6a va khong t6n tat dong mot chteu. Sit dung cac xung c6 hinh sin d day se gtam nhieu xa mot each dang k~. Hon th~ mra, cling nhu rna Manchester. rna AFP rc1t ben rung d6i vot tac d9ng cua nhieu tit ben ngoat,

2.7.5 FSK

, ~ t h ~ t

Trong phuong phap dieu che die tan so FSK (Frequency Shift

Keying). hat tfm s6 khac nhau dtt<;'c dung d~ rna h6a cac trang that logic 0 va 1. nhu duoc mo ill tren Htnh. 2.29. Day chinh la phuong phap di~u che tcfm s6 tin hteu rnang. hay truyen tat dai rnang.

FSK: 0 va 1 ltng vC1i cac tan 56 khac nhau

Hinh 2.29: Mel hoa dtch tan s6 FSK

Tin hteu c6 dang hinh sin. cac tfm s6 c6 th~ bflng hoac Ia b9i s6 tfm s6 nhip bus nen c6 th~ dung d~ d6ng b9 nhtp, M9t uu di~rn ti~p thea cua phuong phap nay Ia d9 ben rung d6i vOi tac d9ng cua nhleu. Nho tinh chat di~u hoa cua tin hteu rna dong mot chteu duoc trtet tteu, nen c6 th~ sit dung chinh dttdng truyen d~ d6ng tat ngu6n nuol cac thlet b] k~t n6i mang,

M9t nhuoc di~rn cua FSK Ia tfm s6 tin hleu tuong dbi cao. Di~u nay mot mat dc1n d~n kha nang gay nhleu manh d6i voi ben ngoat va mat khac han che vtec tang t6c d9 truyen, Thuc t~. phuong phap nay chi duoc sit dung cho cac h¢ thong c6 t6c d9 truyen tuong d6i thap,

2.8 Ky thuat truyen dan

Truyen dfC li~u n6i ti~p. khong d6ng b9 la phuong phap duoc sit dung chu y~u trong cac h~ th6ng mang truyen thong cong nghtep, Voi phuong phap nay. cac bit dtt<;'c truyen tit ben gtti toi ben nhan mot each tuful tlj tren cung mot duong truyen. Cling chinh vi khong c6 mot dttdng day rieng btet rnang tin hteu nhip, nen vtec d6ng b9 h6a thuoc trach nhtem do ben gtti va ben nhan thoa thuan tren co sd mot giao thirc truyen thong.

2.8 Kg thu(lt truy~n dan

81

Cac chuan truyen dan TIAIEIA

EIA (Electronic Industry Association) va TIA (Telecommunication Industry Association) la cac htep h(>l da xay dung va phat trten mot s6 chuan gtao dten cho truyen thong cong nghtep, trong d6 c6 cac chuan truyen d:1n n61 t1~p. Theo nghia truyen thong, mot chuan truyen d:1n ribl t1~p truce h~t duoc hl~u la cac qut dinh dUQc thbng nhat v~ glao dlen vat ly glfta cac thl~t b] cubl xit ly dtr li~u (Data Terminal Equipment. DTE) va cac thl~t bt truyen dft li~u (Data Communication Equipment. DCE). M(>t vi du tteu bl~u cua gtao dten DTEIDCE la chuan RS-232 glfta may tinh va Modem. Tuy vay, pham vi sit dung cac chuan truyen n6i ttep khong chi han ch~ d vtec k~t n61 gifta cac DTE va DCE thea nghia c6 dl~n.

Cac chuan truyen n61 t1~p duoc d~ cap tal trong chuong muc nay la cac chuan duoc sit dung rong rat nhat trong truyen thong cong nghtep, d6 la EIA!fIA-232. EIA!fIA-422 va d:;ic bl~t la EIA!fIA-485. Trude kia, cac chuan d6 dUQc' d:;it chef "RS" d dftu vdt nghla la "Recommended Standard". Sau nay. "RS" da duoc thbng nhat thay th~ b~ng "EIA!fIA". Chu y r~ng. chir cal d cubl mbl ten chuan kY hleu phien ban chlnh ly, b6 sung. Vi du, EIA!fIA-232-E chi phlen ban chinh ly Iftn thu nam cua RS- 232. EIA!fIA-485-A chi phren ban chinh ly Iftn thu nhat cua RS-485.

Cac chuan truyen d:1n cua EIA!fIA duoc chia thanh ba pham tru sau:

• Cac chuan gtao dl~n tron ven (Complete Interface Standards). vi du EIA!fIA-232-F. EIA!fIA-530-A va EIA!fIA-56 1. dua ra toan b(> cac qut dinh v~ mat chirc nang. v~ mat co hQC va v~ mat dl~n hoc,

• Cac chuan rteng v~ dl~n hoc (Electrical Only Standards), vi du EIA!fIA-232-F phan 2. EIA!fIA-422-B va EIA!fIA-485-A. chi dtnh nghia cac thong s6 v~ mat dl~n hoc, diroc trich d:1n trong cac chuan gtao dten tron ven.

• Cac chuan v~ chat Iuong tin hteu (Signal Quality Standards), vi du EIA-334-A. EIA-363 va EIA-404-A. dtnh nghia cac thuat ngft va phuong phap cho v1~c danh gla chc1t luQng tin hl~u.

Phftn trtnh bay dudt day t~p trung vao cac vc1n d~ lien quan tot giao dl~n v~ mat dl~n hoc cua ba chuan EIA!fIA-232-F. EIA!fIA-422-B va EIA!fIA-485-A. f)~ t1~n cho vl~c trinh bay cling nhu theo dot, chft "RS" se duoc sit dung trong suM phan cubi cua culm sach nay. Do vai tro quan trong tuyet d61 cua RS-485 trong m<;lng truyen thong cong nghtep, chuan nay se dUQC rna ta ky luang nhat.

82 Chuang 2: Co siJ ky thu¢t

2.8.1 Phuong thuc truyen dan tin hleu

Tin hi~u dircc dung d~ truyen tat thong tin. Khong k~ tdt mot truong truyen dftn thi cac thanh phan co ban trong mot h~ thong truyen tin hteu g6m co b(> phat (transmitter, generator). hay con gQi Ia b(> kich thich (driver, ky hteu la D). va b(> thu (receiver, kY hteu la R). M(>t thtet b! vua thu va phat, hay b(> thu phat diroc gQi vdi cal ten ghep la transceiver.

Hai phttdng thuc truyen dftn tin hi~u cd ban diroc dung trong cac h~ thong truyen thong cong nghtep, do la phuong thirc chenh lech d6i xrrng (balanced differentiai mode) va phuong tlurc khong d6i xltng hay phirong thuc don cue (unbalanced mode, single-ended mode).

Truyen dAn khOng d61 xlrng

Truyen dftn khong d6i xtmg sa dung di~n ap cua mot day dftn so vdi dftt d~ th~ ,hi.~n cac trang that logtc (1 va 0) cua mot tin hteu 56. Chu y r~g s1,1 lien quan gtua trang that logtc cua mot tin hleu vdi trang thai logtc cua day bit mang thong tin dtroc truyen phu thuoc vao phuong phap rna hoa bit. tuc la gia tr] logic cua tin hteu tat mot thot di~m khong nhat thtet phal d6ng nhat Vdi gia trt logic cua bit tuong (tng mang thong tin.

M(>t trong nhf:tng uu di~m cua phirong thtrc truyen dftn khong d6i xrrng la chi can mot duong day dftt chung cho nhteu kenh tin hteu trong truong hop din thtet, nhu Hinh 2.30 minh hoa. Nho v(ty ti~t ktem diroc s6 lttc;lng day dftn va cac ltnh klen ghep nbi.

Hinh 2.30: Truyen dan kh6ng d6i xung (3 kenh, 4 day dan)

2.8 Ky thu(lt truy~n dan

83

Vl~c su dung d:1t lam dl~m tua cho v1~c danh gta mire tin hteu boc Ie;> mot nhuoc dl~m co ban la kha nang chong nhieu kern. Nguyen nhan gay nhieu a day co th~ la mol truong xung quanh, su xuyen am (crosstalk) hoac do chenh lech dl~n ap d:1t cua cac d61 tac truyen thong. Dl~u nay cung dful d~n s,! han che v~ chteu dat day dan cung nhu t6c de;> truyen.

Truy~n dan chenh I~ch d61 Xlmg

Truyen dful chenh lech d61 xtrng su dung dl~n ap gtua hal day d~n (A va B hay day - va day +) d~ bl~u dl~n trang thai logtc (1 va 0) cua tin hieu, khong phu thuoc vao d:1t (Hinh 2.31).

Khat ntem "chenh lech d61 xung" a day duoc th~ hten qua su can xling Ituong d(1) v~ dl~n ap cua hal day A va B d61 vat di~n up ch~ d(J chung trong dl~u kl~n lam vtec blnh thucng, Me;>t tac de;>ng nhieu a ben ngoat se lam tang hay gtam tire thot dl~n ap a ca hal day mot gta tr] g~n tuong dirong, vi the tirr hteu it b] sal lech. S,! khac nhau v~ dl~n ap d:1t g1f1a cac thiet b] tham gta truyen thong cung hftu nhu khong anh huang true ti~p tdi vtec danh gta gta tr] logtc cua tin hieu. Me;>t nguyen nhan gay nhieu khac la s,! xuyen am cting duc;lC loai trit dang k~ khl dung dol day xoan (twisted pair). Nhtrng uu di~m tren day dful d~n su ph6 bien cua phuong thirc truyen dan chenh lech d61 xling trong cac h~ th6ng truyen thong t6c de;> cao va pham vl re;>ng.

A

B

A'

B'

A"

B"

Hinh 2.31: Truyen dan chenh l4!ch d6i )Cling (3 kenh, 7 day dan)

84

Cnuonq 2: Co sO kfj thu(it

A

270

270

8

Hinh 2.32. E>f~nap chenh lech dau ra VOD va dten ap lech Vos

Hinh 2.33: E>i~n ap che do chung VCM va chenh lech dien ap d~t VGPD

B6n thong s6 sau day chiem val tro quan trong trong phuong tlnrc truyen dfu1 chenh lech d6i rung. nhu duoc mtnh hoa tren Hinh 2.32 va Htnti 2.33:

• VOD: Di~n ap chenh. l~ch ddu ra cua bQ kich thich qua trd d:1u cu6i (giua hal day A va B). can duoc gQi Ia di~n ap d:1u cu6i (termination voltage) VT• VOD khong phu thuoc vao di~n ap cua delt. Theo chuan qui dmh thl VOD t6i thteu phal dat 1.SV tat d:1u ra cua bQ kich thich. DQc theo duong day dai, di~n ap nay se b] suy giam bdi di~n tro DC hoac bt sat lech do nhteu, tuy nhten bQ thu chi can rmro 200mV d~

c6 th~ xac d'[nh trang thai logtc cua tin hleu. '

• Vos: Dien. ap dich. cua bQ kich thich (driver's offset voltage). can duoc gQi la di~n ap ch~ dp chung ddu ra Voc (output common mode voltage). No ducc xac dtnh b:lng chenh lech tit dt~m giua cua tat d:1u ra so sanh vdl dftt cua bQ kich thich. Voc lien quan true ti~p tOi di~n ap ch~ dQ chung VCM (common mode voltage).

• VCM: Di~n ap ch~ dp chung. duoc tinh b:lng gia trt trung binh cua di~n ap hal day. tuc la VA va VB' c6 k~ tdt nhteu va chenh lech di~n ap dftt. VCM cling ducc tinh nhu sau:

VCM = Vos + VNOISE + VGPD

2.8 Kg thu¢.t truy~n ddn

85

• VGPo: Chenti l~ch di~n ap ddt (ground-potential difference) gtfta cac tram trong mot h~ thong. Gidi han cho gta tr] nay duoc qut dmh cu th~ trong m6i chuan.

Tro dau cu6i (terminating resistance)

Thong thuong, mot tin hieu duoc phat di kht tdi mot d~u day se phan xa nguQc trd lai, gibng nhu hlen tuong phan xa anh sang. Khi tbc d(> truyen nrong dbi thap hoac day dan tuong dbi ng:in. sao cho thot gtan hit TB ldn hon gftp nhleu Ian so vdi thoi gtan Ian truyen tin hleu TS. tin h1~u phan xa se suy gtam va trtet tleu sau mot vat 1:1n qua lat. khong gay anh hudng tdi chat luong cua tin hleu mang bit dir lteu duoc phat t1~p theo. Trong truong hop khac se xay ra xung d(>t tin hleu, vi vf}.,y ngudi ta dung mot trd k~t thuc, hay trd d~u cub1 d~ hftp thu tin hleu ban d~u. y tudng d day la khi mot dUdng day d:in dal vo han thi se khong xay ra hten nrong phan xa tin hleu. Vi vf}.,y. trd <J~u cubi duoc chon co gta trt tirong dirong vdi tro khang d~c trung (trd khang song) cua cap truyen.

2.8.2 RS-232

RS-232 (tuong ling vdi chuan chau Au la ccn1 V.24) hie d~u duoc xay dung phuc vu chu y~u trong vtec ghep nbi di~m-di~m gifta hat thi~t bt dftu cuot (DTE. Data Terminal Equipment), vi du gtfta hal may tinh (PC. PLC. v.v ... I. gtfta may tinh va may in. hoac gifta mot thtet bi d:1u cubi va va mot thtet bt truyen dftl1~u (DCE, Data Communication Equipment). vi du gtfta may tinh va Modem tHtnn 2.34).

VI~NTHONG

Hinh 2.34: Giao tiep gilia hai may tinh thong qua Modem va RS-232

M~c du tinh nang han che, RS-232 la mot trong cac chuan tin hteu co tit lau nhat, vi th~ duoc sit dung rftt rQng rat. Ngay nay. m6i may tinh ca