Villa M

Stphane Beel
Onafhankelijk van stromingen, invloeden en manifesten is er soms
een gebouw dat alle aandacht naar zich toetrekt vanwege de
verleidelijkheid van het beeld. De villas van de Vlaamse architect
Stphane Beel, waaronder Villa M te Zedelgem, hebben vrijwel
allemaal deze directe, visuele kwaliteit. In een enkele oogopslag
is zichtbaar dat ze zijn gemodelleerd naar hun eigen maatstaven,
maar toch op bijzondere wijze thuishoren in hun omgeving.
Architect
De structuur die achter dit beeld schuil gaat komt voort uit
een manier van werken die er terecht toe heeft geleid dat
Stphane Beel momenteel de meest invloedrijke Vlaamse
architect is. Stphane Beel is geboren in Kortrijk in 1955.
Hij heeft zijn architectuurdiploma behaald aan het Hoger
Architectuurinstituut in Gent in 1980. Na ondermeer
enige tijd bij Rem Koolhaas gewerkt te hebben is hij een
eigen architectenbureau begonnen. Met zijn bureau stond
hij aan de wieg van de huidige generatie architecten in
Vlaanderen. Er is vrijwel geen jong architectenbureau in
Belgi waarvan niet tenminste n werknemer voorheen bij
Beel heeft gewerkt.
1
Zijn werkwijze wordt gekenmerkt door
veelvuldige en intensieve samenwerking met wisselende
partners. Dit kunnen andere bureaus zijn maar ook
beeldend kunstenaars.
Concept
Stphane Beel heeft zijn architectuur zelf wel eens
vergeleken met een vliegtuig in een rijstveld.
2
Een vliegtuig
is net zo min gemaakt om te landen in een rijstveld als
dat een rijstveld geschikt is vliegtuigen te ontvangen.
Desondanks kent het beeld van een vliegtuig in een rijstveld
een onvermijdelijke logica, die tegelijkertijd vreemd is en
toch op zijn plek. Het vliegtuig en het rijstveld zijn beide op
zichzelf bijzonder, maar het beeld van staal gerefecteerd in
Afb. 2 Isometrie
Afb. 1 Situatie, schaal 1:2000
1, tuin 2 boomgaard, 3 tuinmuur,
4 oprit, 5 rodondendrons, 6 beukenlaan
het stocijnse rijstveld laat een nieuwe pozie ontstaan.
Een dergelijke houding ligt ten grondslag aan de projecten
van Beel. Dit uit zich ondermeer in het feit dat de uitwerking
van Beel nooit een directe vertaling is van de opgave,
maar wel iets dat uiteindelijk een antwoord geeft op die
opgave. De vreemdheid is bij Beel geen technologie die uit
de lucht komt vallen maar een vorm van pure architectuur.
Het kan een muur zijn, een vlak, een lichaam of een lijn.
Dit nietszeggende element krijgt betekenis in de realiteit
van de opgave. Het is ineens logisch en op zijn plek.
Tegelijkertijd blijft het echter onvermijdelijk een muur. Met
deze aanpak onderzoekt Stphane Beel telkens opnieuw
de mogelijkheden van de architectuur, de betekenis die de
architectuur kan hebben.
Context
Dit geldt in het bijzonder voor Villa M in Zeldelgem, nabij
Brugge. In dit vroege project van Stphane Beel zijn
zijn uitgangspunten het beste te zien. Villa M ligt in de
voormalige moestuin van het landgoed Baasveld. Dit is een
open plek in het bos ter grootte van ongeveer twee hectare.
Deze was al als een architectonisch object ingedeeld
in verschillende ruimtes door een reeks tuinmuren. De
architect heeft niet expliciet geprobeerd zich te verzoenen
met deze oorspronkelijke setting maar hij heeft ervoor
gekozen om zo min mogelijk te doen. Aan dit ensemble van
Zedelgem, B
1987-1992
muren voegt hij een nieuwe muur toe die het programma
van de woning omvat.
Maar weinig doen betekent niet niets doen. Daar lijkt Beel
zich terdege van bewust te zijn. Het volume van hout en
aluminium doet geen poging zich te verzoenen met het
landschap of om zichzelf weg te cijferen maar is zelfbewust
aanwezig. Daarbij wordt het oorspronkelijke karakter
van de plek geen geweld aangedaan, maar worden er
ook geen concessies gedaan die het huis minder tot een
autonoom schepsel maken. Er is geen keuze gemaakt
tussen vervreemding of vertrouwdheid, maar de villa is een
vreemd object dat ineens past in zijn omgeving.
Minimalisme
Het minimalistische karakter van de architectuur van
Stphane Beel is geen stijlmiddel maar een essentile
keuze. De gebouwen van Beel krijgen pas betekenis door
hun gebruik. Door de routing, door de zichtlijnen en door
de tactiele ervaring van de ruimte. Hierbij speelt symboliek
geen rol. Integendeel, symboliek zou de nieuwe betekenis
van het object enkel in de weg staan. De uitstraling van zijn
gebouwen is minimaal, en de gemaakte keuzes staan in
dienst van het directe effect in het alledaagse gebruik.
Afb. 4 Voorgevel (foto: Stphane Beel architecten bvba)
Afb. 3 Maquettefoto, entree woning
Stphane Beel Architecten bvba Poel 15 9000 Gent tl 09 269 51 50 fx 09 269 51 59 mail@stephanebeel.com
Afb. 5 Plattegrond begane grond, schaal 1:500
1 entree, 2 eetkamer, 3 woonkamer, 4 keuken, 5 gang/speelruimte, 6 patio, 7 terras, 8 haard,
9 slaapkamer ouders, 10 badkamer, 11 inloopkast, 12 wasruimte, 13 slaapkamer kinderen
Afb. 6 Plattegrond kelder, schaal 1:500
14 carport, 15 extra ruimte, 16 technische ruimte
Afb. 7 Doorsnede AA, schaal 1:500
Afb. 8 Aanzicht westgevel, schaal 1:500
Afb. 9 Aanzicht oostgevel, schaal 1:500
Afb. 10 Aanzicht noordgevel, schaal 1:500 Afb. 11 Aanzicht zuidgevel, schaal 1:500
Informatie
Bezoekadres: nvt.
Openbaar toegankelijk: Nee
Huidige functie: Woonhuis
Bronvermelding
BEKAERT, Geert, (1989) Stphane Beel tegen de furie van het verdwijnen,
in: Forum, oktober 1989, pp. 5-11
BEKAERT, Geert, (1989) Van Zwaarte en gewichtsloosheid, in: Forum, okto-
ber 1989, pp. 37-43
BEKAERT, Geert, DE PAU, Filip, DUBOIS, Marc, et. al. (red.) Jaarboek archi-
tectuur Vlaanderen, 1990-1993, pp. 76-79, Brussel: Juwet, Willy
CAUTER, Lieven De, VERSCHAFFEL, Bart en KOONING, Mil De, (1989) Over
banaliteit, Duchamp en de nieuwe groenen, in: Forum, oktober 1989, pp.
44-47
EL CROQUIS 125, (2005) nr. 125, Stphane Beel 1992/2005, Madrid, 2005
GERREWEY, Christophe van, (2006) Het nieuwe bestaan van de aan-
wezigheid, De medewerkers of opvolgers van Stphane Beel, in: urbanmag.
be, www.urbanmag.be, URL bezocht op 14 dec. 2006
ONBEKEND, Villa M, in: A+U, juli 1996, pp. 24-25
website Stphane Beel architectecten bvba, www.stephanebeel.com, URL
bezocht op 1 dec. 2006
Afb. 12 Doorsnede BB, schaal 1:500
Afb. 13 Doorsnede CC, schaal 1:500
Afb. 14 Doorsnede DD, schaal 1:500
Afb. 15 Doorsnede EE, schaal 1:500
Afb. 16 Geveldetail patio naast keuken, schaal 1:20
1 kanaalplaatvloer, 2 afschotlaag, 3 aluminium bekleding,
4 aluminium daktrim, 5 aluminium lekdorpel, 6 Bruynzeel ocume 12 mm,
7 Interpaint 18 mm, 8 hardstenen tegel, 9 waterkerende folie
Uitwerking
De woning is zeven meter breed en zestig meter lang. Dit
volume is iets opgetild van de grond, en versterkt daarmee
de afstand tussen de bestaande ruimte en de woning. Het
volume is zeven meter van een bestaande muur geplaatst.
De tussenruimte die hiermee ontstaat geeft buiten al een
beeld van het formaat van de woning. Binnen zijn de
verschillende functies van de villa in de langgerekte vorm
aan elkaar geregen. Deze functies zijn op een logische
wijze naast elkaar geplaatst. Aan de ene kant bevindt
zich het appartement van de ouders, aan de andere kant
dat van de kinderen. Beide appartementen liggen een
halve meter hoger dan de gemeenschappelijke functies
die zich daartussen bevinden. De ruimtes voor expliciete
functies zijn van elkaar gescheiden door verschillende
niets-plekken, bestaande uit gesloten volumes of
patios. De diverse openingen in de gevel omkaderen het
landschap, maar bepalen tegelijkertijd het karakter van
de binnenruimtes. Ze regelen de lichtinval, maar laten
ook de verschillende sferen van de tuin de binnenruimtes
benvloeden. Zo blijkt het rigide volume in de praktijk geen
statement te zijn maar enkel een middel om de functies
van het huis ten opzichte van elkaar en ten opzichte van
de tuin te organiseren. Elk element kent hierin zijn plek.
Zo geeft de keuken zicht op alle delen van de tuin en is het
een schakel tussen verschillende delen van de villa. Het
oudervertrek kent een open plattegrond rondom een kern
en is verbonden met de wilde tuin. Het appartement van de
kinderen is georganiseerd langs een gang die het verbindt
met de open tuin, etcetera. Op deze manier krijgt elke
ingreep in het volume betekenis in het dagelijks gebruik
zonder dat vormen van symboliek de aandacht afeiden.
Refectie
De combinatie van minimalisme en gepaste vreemdheid
resulteert in een architectuur die dubbelzinnig is zonder te
willen ontregelen of verontrusten. Het breekt niet af, het
deconstrueert niet. Het creert simpelweg een bijzondere
realiteit die buitengewoon bewoonbaar is. Hierin is de
nieuwe architectuur net zo belangrijk als de omringende
natuur. Deze villa laat zo niet alleen de mogelijkheden van
de moderne architectuur zien, maar vooral de mogelijke
kracht van de ontwerper. Deze kracht zit niet in grootse
statements maar in de alledaagse beleving van de
architectuur.
Noten
1. van Gerrewey 2006
2. El Croquis 2005
1
9
9
2