Professional Documents
Culture Documents
m|tI dI eÈjIl
10
iwsU dA pirvArk eithAs ihzkIwAh mn|sh dA iptA sI=
(lUkA 3:23–38) mn|sh aAmon dA iptA sI=
3
2
`nHM idnM iv|c< wUh\nA bpitsmA dy, vAly ny
whUidwA dy `jA/ iv|c pRcAr krnA SurU kItA=
`s ny aAiKaA< ÒaAp,y idl aty jIvn bdlo< ik`uN
bpitsmA lY, dI lo/ hY= aty tU\ myry kol ik`N aAeaA
hYN?Ó
15
iwsU ny `s^ jvAb id|tA< Òhu, tU\ es ^ eÈJ hI
3
ik s¬rg dA rAj jldI hI aA irhA hY=Ó wUh\nA ho, dy= ijh/IaA g|lM prmyS¬r krA`NdA hY sA^ `vyN
bpitsmA dy, vAlA `hI hY ijsdy bAry wsAwAh nbI hI krnIaA cAhIdIaA hn=Ó e`N wUh\nA iwsU ^
dI zbAnI aAiKaA igaA sI= wsAwAh ny ikhA: bpitsmA dy, lE mÈn igaA=
Ò`jA/ iv|c e|k m|nuK hokA dy irhA hY: ÔpRBU lE
FrIsI e|k whUdI dl jo whUdI nymM aty irvAzM ^ mÈndy
rsty ^ itaAr kro; `s dy rAhM ^ is|iDaM kro=ÕÓ
sn=
wsAwAh 40:3
sdUkI e|k aijhA whUdI dl jo ik purA,y nymM dy kyvl
pihly pÈj ih%isaM ^ mÈndy sn= `nHM dA ivSvAs sI ik
nAsrI nAsrt ngr dA mnu|K= mnu|K m¯t ip|CoN jIvt nhIN rihÈdA=
m|tI 3:16-4:24 980
16
ijvyN hI iwsU ny bpitsmA ilaA `h pA,I toN iwsU ny glIl iv|c aAp,A k\m ar\iBaA
bAhr aA igaA= `s lE akAS Ku|lH igaA aty `s ny (mrkus 1:14–15; lUkA 4:14–15)
12
prmyS¬r dA aAtmA Gu|gI vM{ aAp,y `%pr `%trdA jd iwsU ny s¬i,aA ik wUh\nA kYd kr id|tA igaA
17 13
vyiKaA= srvg toN e|k bA,I aAE< ty eh aAiKaA< hY tM `h glIlI ^ vAps cilaA igaA= `s ny
Òeh myrA ipaArA pu|tr hY= ijs toN mYN bhut pRs\n hM=Ó nAsrt C|. id|tA aty kFrnAhUm iv|c irhA= eh ngr
e|k JIl dy ny/y hY= kFrnAhUm zbUlUn aty nFTAlI
14
iwsU dA prtAeaA jA,A dy elAky iv|c hY= iwsU ny eh es lE kItA ik
(mrkus 1:12–13; lUkA 4:1–13) wsAwAh nbI dA vAk pUrA hovy=
15
5
fyr SYtAn iwsU ^ piv|tr Sihr iv|c aAp,y nAl iwsU ny kuJ cyly cu,y
lY igaA aty `s^ mÈdr dy b/y `%cy sTAn `%ty K/A (mrkus 1:16–20; lUkA 5:1–11)
6 18
kr ky ikhA< Òjykr tU\ prmyS¬r dA pu|tr hY< tM aAp,y jdoN iwsU glIlI JIl dy k\>y G¬Èm irhA sI `s ny
aAp ^ hyQM .yg dy= ik`N ik eh poTIaM iv|c iliKaA do BrAvM Sm~n ijh/A ptrs khA`NdA hY aty `s
hY ik< dy BrA aÈidRwAs ^ vyiKaA= `h mACI sn `h jAL
19
ÔprmyS¬r aAp,y dUtM ^ tyry lE hukm dyvygA< aty nAl m|CIaM F/ rhy sn= iwsU ny `nHM ^ ikhA< Òmyry
`h tY^ aAp,y h|TM `pr cu|k lY,gy< tM jo tU\ p|Tr mgr aAP ty mYN t¬hA^ lokM ^ ek|QA krn lE mACI
20
iv|c aAp,y pYr v|j, toN bcA skyN=ÕÓ zbUr 91:11–12 b,AvMgA=Ó t¬r\t hI `h jAlM ^ C|. ky iwsU dy
mgr ho t¬ry=
7 21
iwsU ny `s^ ikhA< ÒpoTIaM iv|c eh vI iliKaA iwsU glIlI JIl dy k\>y cldA irhA= `s ny do
hY< hor BrAvM wAkUb aty wUh\nA ^ vyiKaA jo ky zbdI dy
ÔtY^ pRBU tyry prmyS¬r ^ nhIN prtA`,A cAhIdA=ÕÓ pu|tr sn= `h aAp,y ip` nAl by/I iv|c aAp,y<
ibvsTA 6:16 jAlM ^ QIk kr rhy sn= iwsU ny `nHM ^ s%idaA
22
`h J|q by/I aty aAp,y ip` ^ C|. ky `s dy mgr
8
fyr SYtAn `s^ e|k v|.y `%cy phA/ `%ty nAl lY ho t¬ry=
igaA aty jgt dy sAry rAj aty `nHM dA jlO ivKAeaA=
9
SYtAn ny ikhA< Òjy t\U Juk ky mY^ m|TA qykyN tM eh sB iwsU dA `pdyS dy,A aty lokM ^ c\gA krnA
kuJ mYN tY^ dy idaMgA=Ó (lUkA 6:17–19)
10 23
iwsU ny SYtAn ^ ikhA< ÒSYtAnÚ tU\ eToN cilaA jA< iwsU sArI glIlI iv|c iFiraA= iwsU `nHM dy
ik`N ik eh poTIaM iv|c iliKaA hY< pRArTnA sTAnM iv|c `pdyS idÈdA aty s¬rg dy rAj
Ôik tU\ pRBU aAp,y prmySr
¬ ^ m|TA qyk aty `s e|kly dI KuSKbrI dA pRcAr krdA= aty `h lokM iv|coN sAry
24
dI hI syvA krÚÕÓ ibvsTA 6:13 rog aty sArI mMdkI ^ hqA`NdA sI= iwsU bAry sm¬c
| y
surIaA iv|c ùKbr FYl gE= lok ibmAr aty rogIaM ^
11
td SYtAn cilaA igaA aty kuJ dUt iwsU kol ijh/y g\BIr drd J|l rhy sn aty ijnHM ^ BUt ic|b/y
`s dI mdd krn lE aAX= hoX sn< imrgI vAly aty aDr\gIaM ^ ilaAxy= iwsU
981 m|tI 4:25-5:25
25
ny sAry rogIaM ^ c\gA kItA= v|.IaM BI/M glIl< ^ dyK, idP tM jo `h vI t¬hA.y c\gy k\m vyK sk,
idkApuils< wrUSlm< whUidwA aty wrdn ndI dy aty svrg iv|c t¬hA.y iptA dI `stit kr sk,=
pAroN `s dy mgr l|g pEaM=
iwsU aty purA,y nym dIaM ilKtM
17
phA/I dy `pdyS Òeh nA soco ik mYN mUsA dI SrHA jM nbIaM dy
(lUkA 6:20–23) `pdySM ^ nSq krn lE aAeaA hM= mYN `nHM dy
ÒtU\ bdkArI ... nA krÓ kUc 20:14; ibvsTA 5:18 6 ÒsAvDAn rho< jdoN t¬sIN c\gy k\m kro< lokM dy
sAmH,y nA ivKAP tM jo `h `s v|l iDaAn dy,=
isrF `hI ivaktI ijh/A myry iptA dI e|CA anusAr aDr\g ty drd dA mAiraA Gr iv|c mÈjy ty bImAr
k\m krdA hY< svrg dy rAj iv|c pRvyS kr skdA hY= ipaA hY=Ó
22 7
aÈtly idn< anyk lok mY^ aAK,gy< ÔtU\ sA.A pRBU hY= fyr `s ny sUbydAr ^ aAiKaA< ÒmYN aA, ky `s^
asIN tyry lE boly? aty kI tyrA nM lYky BUt nhIN k|>y c\gA kr idaMgA=Ó
8
aty kI tyrA nAm lYky bhut sArIaM krAmAtM nhIN pr sUbydAr ny `%tr id|tA< ÒpRBU jI mYN es wog
23
kItIaM?Õ td mYN `nHM ^ sAF aAKMgA< Ôik mYN t¬hAnU\ nhIN ik t¬sIN myrI Ct hyQ aAvo< jykr t¬sIN isrF
9
kdy vI nhIN jAi,aA hy burA krn vAilP myry koloN bcn vI kr dyvo tM myrA nOkr c\gA ho jAvygA= ik`N
cly jAP=ÕÓ ik mYN vI dUijaM dy aiDkAr hyQM e|k mnu|K hM aty
ispAhIaM ^ aAp,y aiDkAr iv|c r|KdA hM aty jy iksy
isaA,A mn¬|K aty mUrK mnu|K ^ aAKdA hM< ÔjAÚÕ tM `h jMdA hY aty jd dUjy ^
(lUkA 6:47–49) khM< ÔaAÚÕ tM `h aA`NdA hY< aty jd aAp,y nOkr ^
24
Òhryk mnu|K jo myry eh bcn s¬,dA hY aty enHM kihÈdA hM eÈJ kr tM `h `vyN krdA hY=Ó
10
`%ty cldA hY `h `s bu%iDmAn vrgA jAi,aA jAvygA iwsU ny eh s¬, ky acrj mÈinaA aty `nHM ^
25
ijs ny c|qAn `%ty aAp,A Gr b,AeaA= mINh ijh/y mgr-mgr aA`Ndy sn ikhA< ÒmYN t¬hA^ s|c
virHaA< h/H aAxy aty hnyrIaM vgIaM aty `s dy Gr aAKdA hM ik es aAdmI iv|c esrAXl dy iksy vI
11
^ D|kA mAiraA pr `h nA i.%igaA< ik`N ik `s dI aAdmI nAloN v|D aAsTA hY= mYN t¬hA^ aAKdA hM ik
26
nIh c|qAn `%ty DrI hoE sI= hryk `h mnu|K jo myry bhut sAry lok pUrb aty p|Cm iv|coN aA`,gy= `h
eh bcn s¬,dA hY aty `nHM ^ nhIN mÈndA< `h `s svrg dy rAj iv|c abrAhAm< eshAk aty wAkUb
12
mUrK aAdmI vrgA hY jo aAp,A Gr ryt ty b,A`NdA nAl bYQ ky KA,gy= pr `h lok ijnHM kol rAj ho,A
27
hY= aty mINh virHaA< h/H aAxy< hnyrIaM vgIaM aty cAhIdA hY bAhr su|qy jA,gy= `h bAhr hnyry iv|c su|qy
`s Gr ^ D|kA v|jA aty Gr e|k `%cI avAz nAl jA,gy< lok `s jgHA cIk,gy aty drd nAl aAp,y
>ih igaA=Ó dÈd pIs,gy=Ó
28 13
jdoN iwsU eh g|lM aAK hiqaA< tM lok `s dy td iwsU ny sUbydAr ^ aAiKaA< ÒtU\ Gr jA< ijvyN
29
`pdyS `%ty hYrAn ho gX= ik`N ik iwsU ny `nHM nym tU\ aAsTA kItI hY `h `vyN hI c\gA kItA jAvygA=Ó
dy `pdySkM vM{ `pdyS nA id|tA sgoN iwsU ny e|k aty `s dA nOkr `sy G/I c\gA ho igaA=
aijhy mnu|K vM{ `pdyS id|tA ijs kol aiDkAr sI=
iwsU dA bhut sAry lokM ^ c\gA krnA
iwsU dA rogI ^ c\gA krnA (mrkus 1:29–34; lUkA 4:38–41)
14
(mrkus 1:40–45; lUkA 5:12–16) iwsU ny ptrs dy Gr aAky `s dI s|s ^ tAp
15
iwsU bAkI dy DArimk whUdIaM vrgA nhIN iwsU dA bhut sAry lokM ^ rAjI krnA
27
(mrkus 2:18–22; lUkA 5:33–39) jd iwsU `%ToN t¬iraA< tM do aÈnHy `s dy mgr
14
td wUh\nA dy cilaM ny `s dy kol aA, ky ikhA< hAkM mArdy aAxy aty boly< Òhy dA~d dy pu|tr sA.y `%ty
28
Òes dA kI kAr, hY ik asIN aty FrIsI bhut vrt dwA krÚÓ jdoN iwsU Gr iv|c igaA tM `h aÈnHy `s
r|Kdy hM< pr tyry cyly vrt nhIN r|Kdy?Ó kol aAxy aty iwsU ny `nHM ^ pu%iCaA< ÒkI t¬hA^ ivSvAs
15
iwsU ny jvAb id|tA< ÒivaAh iv|c lA/y dy dost< hY ik mYN t¬hA.y lE t¬hA.I idRSqI vAps ilaA skdA
`nM icr `dAs nhIN ho skdy jdoN t|k lA/A `nHM hM?Ó aÈnHy aAdmIaM ny jvAb id|tA< ÒhM pRBU sA^
nAl hY= pr `h idn aA`,gy jdoN lA/A `nHM toN a|. ivSvAs hY=Ó
29
kItA jAvygA< Fyr `h vrt r|K,gy= td `s ny `nHM dIaM a|KIaM ^ CoihaA aty aAiKaA<
16
ÒkoE vI nvyN k|p/y dI qAkI pAqy hoX purA,y k|p/y Òjy t¬hA^ ivSvAs hY ik mYN t¬hA^ iFr toN vyK, wog
30
ty nhIN lA`NdA< jykr `h aijhA krdA hY< tM qAkI kr skdA hM tM evyN hI hovy=Ó aty aÈnHy aAdmI
su\g/ jAvygI aty k|p/y toN pAq jAvygI aty `h Cyk vyK, dy wog ho gX< iwsU ny `nHM ^ sKt cytAvnI
17 31
hor vI ùKrAb idsygA= koE vI nvIN mY ^ purA,IaM id|tI< Òes bAry iksy ^ nA d%isPÚÓ pr `nHM ny
mSkM iv|c nhIN BrdA= mÈn lvo ik `h aijhA krn< bAhr inkl ky sAry KytR iv|c `s dA j|s fYlAeaA=
32
tM purA,IaM mSkM pAq jA,gIaM< mY vg jAvygI aty `nHM do aÈnHy aAdmIaM dy bAhr inkldy hI lok
mSkM dA nAS ho jAvygA= es lE lok nvIN mY nvIaM e|k gu\gy ^ ijs ^ BUt ic\bi/aA hoeaA sI `s dy kol
33
mSkM iv|c Brdy hn= es trHM< mY aty mSkM dovyN ilaAxy< jd BUt ny aAdmI ^ C|. id|tA< tM `h
c\gIaM rihÈdIaM hn=Ó bol, wog ho igaA= lok b/y hYrAn sn aty aAiKaA<
ÒasIN esrAXl iv|c es trHM kdI vI nhIN vyiKaA=Ó
34
pr FrIsIaM ny ikhA< Ò`h tM BUtM dy aAgU dI
iwsU dA moE ku/I ^ pRA, dy,A aty bImAr shAetA nAl BUtM ^ k|>dA hY=Ó
a¯rt ^ rAzI krnA
(mrkus 5:21–43; lUkA 8:40–56) iwsU ny lokM lE trs mihsUs kItA
18 35
jd iwsU `nHM ^ eh g|lM kih irhA sI tM pRArTnA iwsU ny sAry ipÈ.M aty ngrM rAhIN wAtrA kItI=
sTAn dy e|k aAgU ny aA, ky `s dy a|gy m|TA qyikaM `s ny `nHM dy pRArTnA sTAnM iv|c `pdyS id|ty aty
aty aAiKaA< ÒmyrI byqI hu,y mrI hY= pr t¬sIN aAP aty rAj bAry lokM iv|c KuS ùKbrI dA pRcAr kItA= `s ny
36
aAky `s^ aAp,y h|T nAl CUho `h Fyr jI pvygI=Ó hr trHM dy rogM aty ibmArIaM ^ c\gA kItA= jdoN
19
fyr iwsU `%iQaA aty aAp,y cyilaM s,y `s dy `s ny BI/M vyKIaM tM `s^ `nHM `%ty trs aAeaA
20
mgr t¬r ipaA= `%Ty e|k a¯rt< ijs dy bArHM virHaM ik`N ik lok T|ky hoX aty lAcAr sn= `h `nHM By.M
37
toN lhU vg irhA sI< `s ny ip|Co dI aA, ky iwsU dy vM{ sn ijnHM dA koE aAj/I nA hovy= iFr iwsU ny
21
coZy dA p|lA CoihaA= ik`N ik `s ny soicaA< Òjykr aAp,y cyilaM ^ aAiKaA< ÒKytI p|kI hoE hY pr vA>y
38
mYN isrF `s dy coZy ^ Coh lvM< mYN c\gI ho jAvMgIÓ To/y hn= es lE t¬sIN KytI dy mAlk a|gy byntI
22
iwsU m¬i/aA aty `s^ vyK ky aAiKaA: ÒipaArI a¯rt kro ik `h aAp,I KytI v|>, lE vA>y G|l dyvy=Ó
KuS rih= tyrI aAsTA ny tY^ c\gA kItA hY=Ó `h a¯rt
23
`sy pl c\gI ho gE= iFr iwsU pUjA sTAn dy aAgU bArHM rsUl
dy Gr igaA= aty iwsU ny vyiKaA kuJ lok jnAzy vAsty (mrkus 3:13–19; 6:7–13; lUkA 6:12–16; 9:1–6)
s\gItk DunI pYdA kr rhy sn aty `%Ty ku/I ^ mrI
vyK ky ro-ip|q rhy hn=
24
tM `s ny aAiKaA< Òcly
jAvo< ik`N ju ku/I mrI nhIN sgoN su|tI pE hY<Ó pr `h
10 iwsU ny aAp,y bArHM cyilaM ^ s%idaA= `s
ny `nHM ^ iBRSq aAtmAvM k|>, dI SktI
id|tI= `s ny `nHM ^ hr trHM dy rog aty ibmArI ^
2
`s `%ty h|sy= c\igaM krn dI SktI id|tI= bArHM rsUlM dy nAm
25
jdoN lokM ^ GroN bAhr k|> id|tA igaA< tM `h e`N hn: Sm~n ijh/A ptrs khA`NdA hY< aty `s
`s kmry iv|c igaA ij|Ty ku/I sI= `sny `s dA h|T dA BrA aÈidRwAs; zbdI dA p|utr wAkUb aty `s dA
26 3
Fi/aA< aty `h K/HI ho gE< eh Kbr `s sAry BrA wUh\nA; iFilpus aty brt¬lmE; TomA aty m|tI
4
elAky iv|c FYl gE= msUlIaA<hlfE dA pu|tr wAkUb aty T|dE; Sm~n
m|tI 10:5-32 988
knAnI* aty whUdA eskirwotI ijs ny `s^ f/vA aty rAijaM dy a|gy pyS kIty jAvogy= t¬sIN myry bAry
vI id|tA= `nHM rAijaM< rAjpAlM aty lokM ^ d|soNgy ijh/y gYr
5 19
iwsU ny bArHM rsUlM* ^ eh ihdAetM id|tIaM whUdI hn= pr jdoN lok t¬hA^ igrFtAr krn< tM
aty `nHM ^ Byj id|tA= `sny aAiKaA< ÒgYr-whUdIaM eh ic\tA nA kro ik es bAry kI aAKIX aty `nHM ^
dy elAky ^ nA jA,A aty sAmrIaA* dy iksy vI ngr ikvyN d|sIX= ik`N ik ijh/y t¬hA^ Sbd aAK,y cAhIdy
6 20
iv|c pRvyS nA krnA= sgoN esrAxyl dy GrA,y dIaM hn `h `sy G/I t¬hA^ id|ty jA,gy= ik`N ik bol,
7
guaAcIaM hoEaM By.M kol jAP= jAP aty pRcAr kro vAly t¬sIN nhIN hovoNgy< sgoN t¬hA.yy iptA dA aAtmA
8 21
Ôsvrg dA rAj ny/y aA irhA hY=Õ rogIaM ^ c\gA kro< t¬hA.yy rAhIN bol irhA hovygA= BrA aAp,y BrAvM dy
m¬ridaM ^ ijvAlo< ko/HIaM ^ Su|D kro< BUtM ^ k|>o= mYN vYrI b, jA,gy aty `nHM ^ mrvA`, vAsty igrFtAr
eh aiDkAr t¬hA^ m¬Ft id|tA hY< eslE t¬sIN vI krA`,gy= iptA aAp,y b|icaM dy ivru|D K/Hy ho jA,gy
9
horM lokM dI m¬Ft mdd kro= aAp,y kmr k|isaM aty b|cy aAp,y mAipaM dy iùKlAF K/Hy ho jA,gy aty
10 22
iv|c sonA< cMdI nA tMbA kuJ vI nA ilP= nA hI `h `nHM ^ mArn vAsty sONp dy,gy= myry nAm kAr,
aAp,y nAl koE JolA cu|ko= aAp,y sFr iv|c isrf sB lok t¬hA^ nFrt krngy= ijh/A aÈt tIk shygA
23
`hI k|p/y aty `hI ju|tI ilP ijh/I t¬sIN pAE hoE so hI bcAeaA jAvygA= jykr e|k ngr iv|c lok
hY= nA hI t¬sIN aAp,y nAl lAQI lY,I hY= e|k kAmy ^ t¬hA^ kSq dy, tM< dUsry ngr iv|c cly jAP= mYN
h|k hY ik jo `s^ cAhIdA lY skdA hY= t¬hA^ s|c aAKdA hM ik t¬sIN mnu|K dy pu|tr dy aA`,
11
Òjd t¬sIN iksy ngr jM Sihr iv|c v/o tM eh toN pihlM esrAXl dy sAry ngrM iv|c nhIN jAvoNgy=
24
pu|Co ik e|Ty lAek mnu|K kO, hY= aty ijÈnA icr ikty ÒkoE vI cylA aAp,y gurU nALoN v|.A nhIN< aty koE
12 25
hor nA jAvo `%Ty hI Qihry rho= aty `s Gr iv|c nokr aAp,y mAlk nAloN v|.A nhIN= enM hI bhut
13
v/idaM hI `s dI su|K mÈgo= jykr `s Gr dy lok hY ik cylA aAp,y gurU ijhA aty nOkr ap,y mAlk
t¬hA.A suaAgt krdy hn< tM `h t¬hA.I SMtI dy lAek ijhA hovy= jykr Gr dy mAlk ^ baAl zbUl (SYtAn)
hn= jo SMtI t¬sIN `nHM lE cAhI `h `nHM dI hovy= aAiKaA jMdA< tM Gr dy bAkI lokM ^ es toN vI b|dtr
pr jykr `h t¬hA.A suaAgt nhIN krdy `h t¬hA.I nMP nAl s%idaA jAvygA=
SMtI dy lAek nhIN hn= tM jo SMtI t¬sIN `nHM ^
14
bKSI `h vAps lY lvo= jykr koE Gr jM Sihr prmyS¬r toN .ro lokM toN nhIN
t¬hA.A suaAgt nA kry< aty t¬hA.y SbdM v|l iDaAn (lUkA 12:2–7)
26
nA dyvy< tM jdoN t¬sIN `h jgHA C%.oN tM aAp,y pYrM dI Òso t¬sIN `nHM kolo nA .ro< ik`N ik koE cIz l¬kI
15
DU/ JA/ s|uqo= mYN t¬hA^ s|c aAKdA hM ik inaM dy nhIN hY= ijh/I prgq nhIN kItI jAvygI< nA hI kuJ
27
idn `s ngr dA hAl sdUm aty amUrAh* dy dyS gupt hY jo jAi,aA nhIN jAvygA= jo kuJ vI mYN t¬hA^
nAloN vI iBaAnk hovygA= hnyry iv|c aAK irhA hM t¬sIN `s^ cAn, iv|c aAKo
aty jo kuJ vI tusIN k\nM iv|c s¬,dy ho `s dA Ku|lyaAm
28
iwsU dA m¬SklM bAry ùKbrdAr krnA pRcAr kro= `nHM koloN nA .ro ijh/y dyh ^ tM mAr
(mrkus 13:9–13; lUkA 21:12–17) s|uqdy hn pr rUh ^ nhIN mAr s|kdy< sgoN `sy kolo .ro
16
Òs¬,oÚ mYN t¬hA^ By.M vM{ biGaA/M iv|c ByjdA ijh/A dyh aty rUh dohM ^ nrk iv|c nSq kr skdA
29
hM= so tusIN s|pM vrgy huiSaAr aty kbUtrM vrgy Boly hY= e|k pYsy dIaM do ic/IaM ivkdIaM hn aty `nHM
17
hovo= lokM toN hoiSaAr rho< ik`N ik `h t¬hA^ kYd iv|coN e|k vI t¬hA.y iptA dI mrzI ibnM Ktm nhIN ho
30
krky t¬hA.A inr,A kr,gy aty aAp,y pRArTnA sTAnM skdI= aty t¬hA.y isr dy vAl vI ig,y jMdy hn=
18 31
iv|c t¬hA^ ko/y mArngy= t¬sIN myry kAr, rAjpAlM so t¬sIN nA .roÚ t¬sIN bhutIaM ic/IaM nAlo v|D `%tm
ho=
knAnI whUdIaM dA e|k rAjsI j|TA=
bArHM rsUl iwsU v|lNo `s dI mdd lE cu,y hoX KAs aAdmI=
lokM ^ t¬hA.y ivSvAs bAry d|s,A
sAmrIaM aDUry whUdI sn< ijnHM ^ whUdI svIkAr nhIN sn
(lUkA 12:8–9)
krdy== 32
Òjo koE mnu|K lokM ^ d|sdA hY ik `h myry iv|c
sdUm aty amUrAh `h Sihr ijnHM ^ pRBU ny pAp dI szA
dy, lE tbAh kr id|tA= ivSvAs krdA hY< mYN vI aAp,y iptA a|gy ijh/A svrg
989 m|tI 10:33-11:18
2
iv|c hY d|sMgA ik `h ivaktI myry nAL s\b\iDt hY= igaA= wUh\nA bpitsmA dy, vAly ny kYdKAny iv|c
33
pr jo kooE mnu|K lokM ^ d|sdA hY ik `h myry iv|c msIh dy k\mM bAry s¬, ky aAp,y kuJ cyilaM ^ `s
3
ivSvAs nhIN krdA tM mYN vI aAp,y iptA dy a|gy v|l ByijaA= wUh\nA dy cyilaA ny iwsU ^ aiKaA< ÒkI
ijh/A svrg iv|c hY `s dA ekrAr nhIN krMgA= tU\ `hI ivaktI hYN ijs bAry wUh\nA ny ikhA sI ik
aA`, vAlA hY< jM iFr sA^ iksy hor dA eÈtzAr
mYN tuhA^ tlvAr dy, aAeaA hM krnA cAhIdA hY?Ó
4
(lUkA 12:51–53; 14:26–27) iwsU ny `nHM ^ `%tr id|tA< Òjo kuJ t¬sIN s¬,dy
34 5
Òeh nA soco ik mYN DrtI `%ty t¬hA^ SMtI dy, aty vyKdy ho jAky wUh\nA ^ aAK dy,A< ik aÈnHy sujAKy
aAeaA hM= mYN SMtI
- dy, nhIN< sgoN tlvAr dy, lE
35 36
huÈdy hn aty l\g/y t¬rdy hn< ko/HI Su|D kIty jMdy hn<
aAeaA hM= ik`N ik mYN eh pUrn krn vAsty boly s¬,dy hn aty m¬rdy ijvAxy jMdy hn aty grIbM
6
aAeaA hM: ^ KuSKbrI s¬,AE jMdI hY= ijh/A ivaktI mY^
Ômnu|K dy vYrI `s dy aAp,y Gr dy jIa ho,gy= kbUldA hY `h DÈn hY=Ó
7
pu|tr aAp,y ipP dy ivruuD hovygA aty DI aAp,I mM dy iwsU ny wUh\nA bAry lokM nAl g|l krnI SurU kItI<
iv|rD
u hovg
y I= aty e|k ^h aAp,I s|s dy ivruD
| hovg
y I=Õ Òt¬sIN bAhr `jA/ iv|c kI vyK, inkly sI?Ó e|k
8
mIkAh 7:6 kAny ^ ijh/A hvA nAl ih|ldA hY? nhINÚ s|cm¬|c
t¬sIN kI vyK, lE bAhr inkly sI? kI mhIn vstr
37
Òjo ivaktI ip` jM mM ^ myry nAloN v|D ipaAr pihny hoxy e|k mnu|K ^ vyK,? nhINÚ `h ijh/y mhIn
38
krdA hY< `h myry mgr c|l, dy lAek nhIN hY= jykr vstr pihndy hn `h rAijaM dy mihlM iv|c hn=
9
koE ivaktI aAp,I slIb ^ kbUl nhIN krygA `h fyr t¬sIN bAhr kI vyK, lE inkly sI? e|k nbI
`s^ td id|tI jAvygI jd `h myry mgr t¬rygA= ^? hM mYN t¬hA^ d|sdA hM< wUh\nA nbI nAloN vI vDyry
39 10
jykr koE ivaktI aAp,I ptnI ^ myry nAloN v|D hY= eh Pho hY ijs dy bAry poTIaM iv|c eh iliKaA
ipaAr krdA hY< `h s|cA jIvn guaA lvygA= jo koE hoeaA hY:
vI myry lE aAp,I jAn dyvg
y A s|cA jIvn l|B lvygA=Ó Ôs¬,oÚ mYN t¬hA.y a|gy aAp,A dUt G|l irhA hM ijh/A
ik t¬hA.y lE t¬hA.A rAh itaAr krygA=Õ mlAkI 3:1
thA^ kbUl, vAsty prmyS¬r lokM ^ asIsM dyvygA
11
(mrkus 9:41) mYN t¬hA^ s|c d|sdA hM: sAry aAdmIaM iv|cNo < ijh/y
40
Òjo koE t¬hA^ kbUldA hY `h mY^ kbUldA hY< aty a¯rtM toN j\my hn< koE vI wUh\nA bpitsmA dy, vAly
jo koE mY^ kbUldA hY `h `s^ kbUl krdA hY ijs toN v|.A nhIN hY= pr hAly vI< jo svrg dy rAj iv|c
41 12
ny mY^ ByijaA hY= jykr koE iksy nbI ^ es krky ingU,A hY `h wUh\nA toN v|.A hY= wUh\nA bpitsmA
kbUldA hY ik `h nbI hY tM< `h `s dA Fl pRApt dy, vAly dy idnM toN hu, tIk svrg dy rAj `%ty zor
krygA jo e|k nbI dA huÈdA hY= aty jo koE c\gy aAdmI mAiraA jMdA hY= ijh/y bl dA `pwog krdy hn es
13
^ es lE kbUldA hY ik`N ik `h e|k c\gA aAdmI ^ pA`, dI koiSS kr rhy hn= ik`Nju sAry nbI
14
hY< tM `h `s dA Fl pRApt krygA jo e|k c\gy aAdmI aty t¬ryt wUh\nA dy aA`, tIk boly= jykr t¬sIN `h
42
dA huÈdA hY= eh Coqy b|cy myry cyly hn= jykr koE g|lM jo SrHA aty nbIaM ny aAKIaM hn< mÈno tM t¬sIN
enHM CoiqaM iv|coN iksy e|k ^ vI eh socky e|k Q\.y ivSvAs kroNgy ik wUh\nA `hI XlIwAh hY jo aA`,
15
pA,I dA ipaAlA idÈdA hY ik`N ju `h myry cyly hn< tM vAlA sI= jykr t¬sIN mY^ s¬, skdy ho< tM s¬,o=
16
s|c m¬|c mYN t¬hA^ d|sdA hM ik< `h aAp,A Fl pRApt ÒmYN es pI/HI dy lokM dI t¬lnA iks nAl krM?
krygA=Ó a|j dy lok `nHM b|icaM vrgy hn jo ik b%icaM dA
e|k D/A b,A ky bAzAr iv|c bYQY dUjy bAlkM dy D/y ^
iwsU aty wUh\nA bpitsmA dy, vAlA aAvAz mAr ky aAKdy hn<
17
(lUkA 7:18–35) ÔasIN t¬hA.yy lE b\srI vjAE pr t¬sIN nA n|cy=
20
nhIN krdy
(lUkA 10:13–15)
iwsU ny `nHM SihrM dI aAlocnA kItI ijnHM iv|c
12 `s vyly< iwsU k,k dy KytM iv|coN l\G irhA
sI= `s dy cyly `s dy nAl sn aty `h B|uKy
sn es lE `nHM ny is|qy to/-to/ ky KA,y S¬rU kr
2
`s ny bhut sAry kirSmy kIty= `%ToN dy SihrM dy lokM idty= FrIsIaM ny eh vyiKaA aty `s^ aAiKaA<
ny aAp,y jIvn >Èg nhIN bdly aty nAhI pAp krny ÒvyKÚ tyry cyly `h kr hn jo sbt dy idn dI SrHA dy
21
b\d kIty= iwsU ny ikhA< Òtyry lE eh burA hovygA ivru|D hY=Ó
3
KurAzInÚ tyry lE eh burA hovygA bYtsYdAÚ* t¬hA.y iwsU ny `nHM ^ ikhA< ÒBlA t¬sIN eh nhIN pi/HaA
iv|c mYN bhut kirSmy kIty= jykr `h kirSmy sUr aty ik dA~d ny kI kItA sI jdoN `h aty `s dy sATI Bu|Ky
4
sYdA* iv|c kIty jMdy< tM bhut pihlM `nHM lokM ny sn? dA~d prmyS¬r dy Gr igaA< `sny aty `s dy
22
aAp,y jIvn bdl lX huÈdy= pr mYN t¬hA^ aAKdA sATIaM ny `%Ty c/HAvy dIaM roqIaM KADIaM< ijh/IaM
hM ik inaM dy idn t¬hA.yy nAlo sUr aty sYdA dA hAl ik dA~d aty `s dy sATIaM lE KA,IaM wog nhIN
23
pu|C, jog hovygA= hy kFrnAhUmÚ kI tU\ svrg tIk sn= isrf jAjkM ^ hI enHM ^ KA, dI ejAzt sI?
5
`%cA cu%ikaA jAvygA? nhINÚ tY^ T|ly m¯t dI TAvyN kI t¬sIN t¬ryt iv|c eh nhIN pi/HaA ik hr sbt dy
su%iqaA jAvygA< ik`N ik ijh/IaM krAmAtM tyry iv|c idn mÈdr iv|c jAjk sbt dy idn dI SrHA ^ to/dy
6
ivKAEaM gEaM jykr `hI krAmAtM sdUm iv|c hn< aty hAly vI `h doSI nhIN hn? pr mYN t¬hA^
ivKAEaM jMdIaM tM `h a|j tIk bi,aA rihÈdA= d|sdA hM ik e|Ty aijhA vI hY< jo mÈdr nAloN vI mhAn
24 7
pr mYN t¬hA^ aAKdA hM ik inaM dy idn t¬hA.A hY= piv|tr pustk iv|c ikhA igaA hY< ÔmYN jIv blIdAn
hAl sdUm dyS nAloN mA/A hovygA=Ó nhIN cAhuÈdA sgoN mYN dwA cAhuÈdA hM=Õ* jykr t¬sIN
es dA arT jA,dy huÈdy tM t¬sIN `nHM lokM dA inr,A
iwsU aAp,y lokM ^ ivSrAm idÈdA nA krdy ijnHM ny kuJ vI Zlt nhIN kItA hY=
8
(lUkA 10:21–22) Òik`N ju mnu|K dA pu|tr sbt dy idn dA pRBU hY=Ó
25
td iwsU ny aAiKaA< Òhy iptA< svrg aty DrtI
dy pRBU< mYN tyrI `stit krdA hM aty joo tU\ enHM g|lM iwsU dA qu\.y dy h|T ^ QIk krnA
^ isaA,y aty cust lokM toN gupt r%iKaA= pr tU\ eh (mrkus 3:1–6; lUkA 6:6–11)
26 9
g|lM aAm aAdmIaM ^ pRgq kItIaM hn= hM< iptAÚ iwsU `s jgHM toN t¬r ky `ToN dyy pRArTnA sTAn ty
10
tU\ aijhA kItA< ik`N ik s|c m¬|c tU\ ehI krnA cAhuÈdA igaA= `%Ty e|k mnu|K sI ijs dA h|T su|ikaA hoeaA
sI= sI= `%Ty kuJ whUdIaM ny iwsU dy ju\my e|k doS lA`,
27
ÒsB kuJ myry iptA ny mY^ sONipaA hoeaA hY= iptA lE eh kih ky `s^ pu%iCaA ik< ÒkI sbt dy idn
toN ibnA p|utr ^ koE nhIN jA,dA aty nA hI p|utr toN iksy ^ c\gA krnA SrHA anusAr hY?Ó
11
ibnA iptA ^ koE jA,dA hY= ijnHM ^ pu|tr pRgq iwsU ny jvAb id|tA< Òjykr t¬hA.y iv|coN iksy kol
krn lE cu,ygA< isrF `hI lok iptA ^ jAn,gy= e|k By. hovy aty jy sbt dy idn `h qoxy iv|c i.|g
28 12
Ò`h sAry lok jo T|ky hoX hn aty ijnHM ny BArI boJ pvy< tM kI t¬sIN `s ^ qoX iv|coN nhIN k|>oNgy? inScy
cu|ky hoX hn myry kol aAvo< mYN t¬hA^ aArAm dyvMgA= hI< aAdmI By. nAloN ikty v|D m¬|lvAn hY= es lE
sbt dy idn c\gA krnA SrHA anusAr hY=Ó
KurAjIn< bYtsYdA glIlI JIl dy ny/y dy Sihr ij|Ty iwsU ny 13
td iwsU ny `s qu\.y mnu|K ^ ikhA< ÒmY^ aAp,A
pRcAr kItA=
h|T vyK,dy?Ó jd mnu|K ny aAp,A h|T iwsU a|gy kItA
sUr aty sYdA eh `nHM SihrM dy nM hn ij|Ty mÈdy lok rihÈdy
sn= ÒmYN ... cAhuÈdA hMÓ hoSyaA 6:6
991 m|tI 12:14-41
14 28
tM `h dUjy h|T vrgA hI c\gA ho igaA= pr FrIsI pr jy mYN prmyS¬r dy aAtmy dI shAetA nAl BUtM ^
pRArTnA sTAn toN ivdA ho gX aty `nHM ny iwsU ^ k|>dA hM tM es dA mtlb hY ik prmyS¬r dA rAj
mArn dIaM iv`NtM b,AEaM= t¬hA.y `%ty aA phuÈicaA hY=
29
Òjykr koE mnu|K iksy zorAvr dy Gr iv|c Gu|s ky
iwsU< pRBU dA cui,aA hoeaA syvk hY `s dA mAl corI krnA cAhy tM pihlM `h `s jorAvr
15
iwsU FrIsIaM dIaM iv`NtM jA, igaA aty `s ^ b\nHygA tM hI `h zorAvr dy GroN mAl corI kr
30
ny `h jgHA C|. id|tI= bhut sAry lok `s dy ip|Cy l|g s|kdA hY= `h jo koE myry nAl nhIN hY< myry iùKlAF
16
t¬ry< aty `s ny `nHM sAiraM ^ rAzI kItA= aty hY= `h jo koE myry nAl nhIN ju/dA< iKÈ. jMdA hY=
31
`nHM ^ tAgIt kItI ik `h `s bAry horM ^ nA d|s,= es lE mYN t¬hA^ d|sdA hM ik hr pAp aty hr
17
iwsU ny eh sB nbI wsAwAh dy enHM SbdM ^ kufh lE mAfI hY jo lok krdy aty kihÈdy hn= pr
pUrn krn lE kItA= `h kufr< ijh/A piv|tr aAtmy dy ivru|D hovy< mAF
18 32
Òeh myrA syvk hY ijs ^ mYN cui,aA hY= myrA nhIN kItA jAvygA= aty jy koE mn|uK dy pu|tr ivru|D
ipaArA hY ijs toN mYN pRs\n hM= mYN aAp,A aAtmA `s g|l kry `s^ mAF kItA jAvygA pr jy koE piv|tr
`%pr r|KMgA< aty `h kOmM iv|c inaM dA aYlAn krygA= aAtmy dy ivru|D g|l kry tM `s ^ nA es ju|g iv|c ty
19
`h nA Jg/A krygA aty nA hI cIkygA= nA hI nA hI aA`, vAly ju|g iv|c mAF kItA jAvygA=
rAhM iv|c koE `s dI aAvAz s¬,ygA=
20
`h iltA/y hoxy kAny ^ nhIN to/ygA= `h `s t¬hA.I krnI d|sdI hY ik t¬sIN kI ho
dIvy ^ bAhr r|KygA jo ik buJ, vAlA hY `h aijhA (lUkA 6:43–45)
33
`doN t|k krygA jdoN t|k `h inrp|K inaM dI ij|t Òjykr t¬hA^ c\gA fl cAhIdA hY tM< ru|K ^ c\gA
sTAipt nA kr dyvy= bnAP= jykr t¬hA.A ru|K burA hY< tM es dA fl vI
21
aty kOmM `s `%pr aAp,I aAs r|K,gIaM=Ó BY/A hovygA< ik`N ik ibrC aAp,y floN hI pCAi,aA
34
wsAwAh 42:1-4 jMdA hY= hy s|pM dy b%icPÚ kI t¬sIN bury ho ky c\gIaM
g|lM kr s|kdy ho? t¬hA.A idl ijs nAl BiraA hY<
35
iws¬ ^ pRBU v|lo SktI t¬hA.A mUÈh vI `hI boldA hY= e|k c\gy ivaktI dy
(mrkus 3:20–30; lUkA 11:14–23; 12:10) idl iv|c c\gIaM g|lM dI smgRI hY= es lE `h
22
Fyr lok< e|k aÈnyH g\g
U y mnuK
| < ijs ^ BUt icbi/aM aAp,y idloN c\gIaM g|lM boldA hY= aty duSq aAdmI
hoeaA sI< `s dy kol ilaAxy aty iwsU ny `s^ aijhA burIaM g|lM r|KdA hY aty `h idloN mÈdA boldA hY=
23 36
c\gA kItA ik `h bol,-vyK, l|gA= sAry lok hYrAn pr mYN t¬hA^ aAKdA hM ik hryk akArT g|l lE<
sn aty aAiKaA< ÒkI eh aAdmI dA~d dA pu|tr tM jo mn|uK bol,gy inaM dy idn `s dA ihsAb dy,gy=
37
nhIN ijs ^ prmySr
¬ ny sA.y lok iv|c Byj, dA vAadA tuhA.y SbdM toN< tusIN DrmI mÈny jAvoNgy= tuhA.y SbdM
kItA sI=Ó toN tuhA.A doSI ho, dA inr,A kItA jAvygA=Ó
24
FrIsIaM ny lokM ^ es trHM kihÈidaM s¬i,aA
aty aAiKaA< Ò`h baAl-zbUl dy SAsk dI shAetA whUdIaM ny iwsU toN inSAn mÈigaA
nAl lokM iv|coN BUtM ^ k|>dA hY=Ó (mrkus 8:11–12; lUkA 11:29–32)
25 38
pr `s ny `nHM dI soc-ivcAr jA,ky `nHM ^ td kuJ nym dy `pdySkM aty FrIsIaM ny pu%iCaA<
aAiKaA< Òhr `h rAj< jo aAp,y aAp nAl l/dA hY< Ògur<U asIN tYTNo inSAn vjoN koE kirSmA vyK,A cAh\d
u y
nSq ho jAvygA< aty `h Sihr jM pirvAr< jo aAp,y hM=Ó
26 39
aAp nAl l/dA hY< K/HA nhIN ho skdA= aty jy SYtAn iwsU ny `%tr id|tA< ÒduSq aty pApI lok hI inSAn
aAp,y hI BUtM ^ bAhr D|kdA hY< tM SYtAn aAp,y hI vjoN kirSmA vyK,A locdy hn= pr `nHM lokM ^ sbUt
iùKlAF l/ irhA hY= es trHM `s dA rAj nhIN cl vjoN koE inSAn nhIN id|tA jAvygA< isvA `s inSAn
27 40
skdA? jykr mYN BUtM ^ k|>, vAsty baAl zbUl dy< jo nbI wUnAh nAl vApiraA= ijvyN ik wUnAh
dI SktI dI vrtoN krdA hM< tM t¬hA.y cyly BUt k|>, itÈn idn aty itÈn rAt v|.I m|CI dy i>|. iv|c irhA<
vAsty iks SktI dI vrtoN krdy hn? es lE t¬hA.y `sy trHM mn|uK dA pu|tr vI itÈn idn aty itÈn rAt
41
aAp,y lok eh sAibt kr idÈdy hn ik t¬sIN Zlt ho= DrtI dy aÈdr rhygA= nInIvAh dy lok aty `h lok
m|tI 12:42-13:17 992
jo a|j ij`Ndy hn< inr,y dy idn `%Q K/y ho,gy aty bIj irhA sI tM kuJ bIj bIjdy hoxy s/k v|l i.|g
5
enHM ^ doSI QihrA`,gy ik`N ik wUnAh dA pRcAr pX< pÈCI aAxy ty `h i.gy hoxy bIj cuZ gxy= kuJ
s¬,ky `nHM ny aAp,y jIvn bdl lX= aty mYN t¬hA^ bIj pTrIlI zmIn ty i.|g pX aty `nHM ^ kAFI KAd
42
d|sdA hM ik koE wUnAh toN vI v|.A e|Ty hY= d|K, nA imlI= `%Ty bIj bhut jldI `%gy ik`N ik zmIn
6
dI rA,I vI es pI/HI dy lokM nAl inr,y dy idn `%Q kAfI .u\GI nhIN sI= pr jdoN sUrj ci/HaA< tM bUqy s/
K/HI hovygI aty `h idKAvygI ik t¬sIN Zlt ho= ik`N gX< `h es lE mry ik`N ik `nHM dIaM j/M .UG
\ IaM
7
ik `h dUr-dUrAi.P sulymAn dA `pdyS sun, aAE nhIN sn= aty kuJ bIj k\i.aM iv|c i.|g gxy
sI aty mYN t¬hA^ d|sdA hM ik koE sulymAn toN vI v|.A k\i.aAlIaM JA/IaM vDIaM aty `nHM ny p¯idaM ^ dbA
8
e|Ty hY= ilaA= kuJ bIj c\gI zmIn iv|c i.|gy pX= `h p¯dy
b, gX aty anAj pYdA kItA= kuJ p¯idaM toN sO gu,A
a|j dy lok duSq hn v|D anAj pYdA hoeaA< kuJ toN s|Q gu,A v|D aty kuJ
9
(lUkA 11:24–26) toN tIh gu,A v|D aAnAj pYdA hoeaA= t¬sIN jo lok
43
Òpr jdoN duSq aAtmA mnu|K iv|coN inkl igaA mY^ s¬,dy ho< s¬,o=Ó
hovy< tM `h KuSk TAvM iv|c aArAm BAldA ifrdA hY
44
pr `s^ koE aArAm dI jgHA nhIN l|BdI= td
eh aAKdA hY< ÔmYN aAp,y GroN< ij|To inkilaA sI< `%Ty iwsU `pdyS lE idRSqAt
hI m¬/ jAvMgA=Õ aty jdoN `h m¬/ `s Gr prtdA hY ik`N vrtdA sI
tM `h vyKdA hY ik `h Gr su\nA< JAi/aA aty s\viraA (mrkus 4:10–12; lUkA 8:9–10)
45 10
hoeaA hY= td `h pRyt aAtmA jMdA hY aty aAp,y tM cyilaM ny iwsU kol aA, ky `s^ ikhA< ÒtU\
toN vI v|D BY/Y s|t hor iBRSq aAtmy nAl ilaA`NdA hY= `nHM ^ idRSqAt iv|c `pdyS ik`N idÈdA hY?Ó
11
ifr `h sAry aAtmy `s mnu|K aÈdr jA vsdy hn= `s ny `nHM ^ `%tr id|tA< Òsvrg dy rAj dy
fyr `s mnu|K dA hAl pihlM nAloN vI v|D burA h\udA BytM dI smJ t¬hA^ id|tI gE hY pr `nHM ^ nhIN
12
hY=Ó ehI duSq lokM nAl vAprygA jo a|j ij`Ndy hn=Ó id|tI gE hY= ik`N ik ijs kol hY< `s^ v|D id|tA
jAvygA= `h aAp,I zrUrt toN v|D pRApt krygA= pr
iwsU dy cyly hI `s dA pirvAr ijs iksy kol nhIN hY< aty jo To/A ijhA `s kol hY< `s
13
(mrkus 3:31–35; lUkA 8:19–21) toN `h vI lY ilaA jAvygA= es lE mYN `nHM nAl
46
jdoN iwsU lokM nAl g|lM kr irhA sI< `s dI idRSqMtM iv|c g|lM krdA hM ik`N ik `h vyKdy hoX
mAtA aty BrA `s nAl g|l krn lE bAhr K/oty vI `h nhIN vyKdy aty s¬,dy hoX vI `h nhIN s¬,dy
47 14
hoX sn= tM e|k b\dy ny `s^ aAiKaA< ÒbAhr tyrI aty nA hI smJdy hn= es lE jo wswAh ny aAiKaA
mAtA aty BrA tyry nAl g|l krnI cAhuÈdy hn=Ó `nHM dy mAmly iv|c s|c hoeaA:
48
iwsU ny `s^ `%tr id|tA< ÒkO, hY myrI mAtA aty
49
kO, hn myry BrA?Ó aty `s ny aAp,y cyly ivKAX Ôt¬sIN lok hmySA s¬,dy rhoNgy pr smJogy nhIN= t¬sIN
aty aAiKaA< ÒvyKo ehI myrI mAtA hY aty ehI myry BrA lok hmySA vyKdy rhoNgy pr dyKoNgy nhIN=
50 15
hn= ik`N ik jo koE vI myry surgI iptA dI e|CA ik`N ik enHM lokM dy idl sùKt ho gX hn< enHM
pUrI krdA hY `hI myrA BrA< BY, aty mAtA hY=Ó dy k\n boly ho gX hn< aty enHM ny aAp,IaM a|KM b\d
kr lEaM hn< tM jo eh aAp,IaM a|KM nAl nA vyK
iwsU dA bIj bIj, bAry `pdyS sk, aty aAp,y k\nM nAl nA s¬, sk,= aty myry
(mrkus 4:1–9; lUkA 8:4–8) kol vAps aA`, tM jo mYN `nHM ^ c\gA krM=Õ
3
ty K/Hy sn= iFr iwsU ny idRSqMt iv|c bhut sArIaM hn aty t¬hA.yy k\n D\n hn ik`N jo `h s¬,dy hn=
17
g|lM smJAEaM= `s ny aAiKaA< ÒvyKo e|k iksAn mYN t¬hA^ s|c d|sdA hM ik bhut sAry nbI aty c\gy
4
aAp,A bIz bIj, lE bAhr igaA= jdoN `h bIj lokIN `h g|lM vyK,IaM cAhud
È y sn jo t¬sIN hu, vyKIaM
993 m|tI 13:18-44
hn= pr `nHM ny eh g|lM nA vyKIaM= `h g|lM sun,IaM iwsU dA bhut sArIaM idRSqAtM nAl `pdyS dy,A
cAhud
È y sn jo hu, t¬sIN s¬,dy ho pr `nHMH ny nA s¬,IaM= (mrkus 4:30–34; lUkA 13:18–21)
31
`s ny `nHM ^ e|k hor idRSqMt dy ky ikhA: Òsvrg
iwsU dI bIj bAry ivaAiKaA dA rAj e|k srHoN dy dA,y vrgA hY= e|k mnu|K ny es
32
(mrkus 4:13–20; lUkA 8:11–15) ^ ilaMdA aty aAp,y Kyt iv|c bIj id|tA= eh sB
18
Òes lE bIj, vAly idRSqMt dA arT s¬,o= bIzM toN CoqA hY pr jdoN bIz `%gdA hY< eh bAg dy
19
koE ivaktI rAj bAry `pdyS s¬,dA hY< pr es ^ sAiraM p¯idaM nAloN v|.A huÈdA hY= aty eh e|k ru|K
smJdA nhIN= tM duSq aA`NdA hY aty jo kuJ vI `s b, jMdA hY= pÈCI aAky es dIaM SAKM iv|c aAp,y
dy idl iv|c bIijaA hoeaA pu|q lY jMdA hY= eh `hI aAlH,y b,A`Ndy hn=Ó
20 33
hY jo rAh dy pAsy ty bIijaA igaA sI= aty ijh/A `s ny `nHM ^ e|k hor idRSqMt id|tI< Òsvrg
bIz pTrIlI DrtI ty bIijaA igaA sI< `h `s dA rAj KmIr vrgA hY< ijs ^ e|k a¯rt ny lYky ds
ivaktI vrgA hY jo `pdyS s¬,dA hY aty J|q KuSI iklo aAqy iv|c imlAeaA< aty KmIr sAry aAqy ^ `BAr
21 34
nAl `nHM ^ mÈn lYNdA hY= pr `h ivaktI `pdySM idÈdA hY=Ó eh sArIaA g|lM iwsU rAhIN lokM ^
^ .U\iGaM nhIN lYNdA es nAl `h To/A icr hI rihÈdA idRSqMt iv|c d|sIaM gEaM sn= `s ny idRSqAtM dA
35
hY= jdoN enHM `pdySM kArn `s^ du|K jM kSq dA estymAl kIty ibnA lokM ^ kuJ nhIN d%isaA= eh
sAmH,A krnA pYNdA hY `h J|q aAp,A ivSvAs C|. `vyN sI ijh/A bcn nbI ny kItA sI ik:
22
idÈdA hY= ijh/A bIj kÈi.aAilaM ty i.%igaA< `h ÒmYN idRSqMtM iv|c aAp,A mUÈh KolMgA< mYN `nHM g|lM
`s ivaktI vrgA hY jo `pdyS ^ s¬,dA hY pr es ^ `%cArMgM< ijh/IaM ik dunIaM dy m¬|> toN gupt
izÈdgI dI ic\tA aty Dn dA mAeaA jAl `s `pdyS rhIaM hn= zbUr 78:2
dy vD, iv|c ivGn pA idÈdA hY= tM `h koE Fl pYdA
23
nhIN kr skdA= pr ijh/A bIz `pjA~ zmIn ty iwsU k,k aty j\glI bUqI bAry idRSqMt
i.%igaA `h `s ivaktI vrgA hY jo `pdyS ^ s¬,dA dI ivaAiKaA krdA
36
aty smJdA hY= `h zrUr c\gA fl idÈdA hY= koE sO iFr iwsU ny lokM ^ ivdA kItA aty Gr aA igaA
gu,A< koE s|Q gu,A aty koE tIh gU,M Fl idÈdA hY=Ó `s dy cyly `s kol aAX aty aAiKaA< ÒsA^ Kyt dI
j\glI bUqI dI idRSqAt dI ivaAiKaA krky d|s=Ó
37
k,k aty j\glI bUqI bAry idRSqMt `s ny jvAb id|tA< Òijs ivaktI ny c\gA bIj
24 38
`s ny `nHM ^ e|k hor idRSqMt dy ky aAiKaA< bIjaA `h mnu|K dA pu|tr hY= Kyt dunIaM hY aty
Òsvrg dA rAj e|k aijhy mnu|K vrgA hY ijs ny c\gy bIj< hkUmt dy pu|tr hn= aty j\glI bUqIaM
25 39
aAp,y Kyt iv|c c\gA bIj bIijaA= pr jdoN sAry duSq dy pu|tr hn= aty `h vYrI ijs ny `nHM ^
lok su|ty hoX sn< `s dA vYrI aAeaA aty `s dI bIijaA `h SYtAn hY= vA>I dA vylA jug dy aÈt dA
26
k,k iv|c j\glI bUqI bIj ky cilaA igaA= k,k smM hY aty v|>, vAly prmyS¬r dy dUt hn=
40
vDI aty k,k dy is|qy vI vDy= aty `s dy nAL j\glI Òso ijs pRkAr j\glI bUqI ek|QI kItI jMdI hY
27
bUqI vI vDI= Fyr mAlk dy nokr `s kol aAX aty aty a|g iv|c fUkI jMdI hY< esy trHM es jug dy aÈt
41
aAiKaA< ÔSRI mAn jI< kI t¬sIN aAp,y Kyt iv|c c\gy dy smyN hovygA= mnu|K dA pu|tr aApi,aM dUtM ^
bIz nhIN bIjy? tM fyr j\glI bUqI ik|To aAE?Õ aAp,y rAj iv|coN pAp krA`, dy sAry kAr,A aty
28
Òmnu|K ny jvAb id|tA< Ôiksy vYrI ny aijhA kItA BY/IaM vstM aty pApIaM ty sAry kukrmIaM ^ ek%iQaM
42
hY=Õ nokrM ny pu%iCaA< ÔkI sA^ j\glI bUqIaM ^ ek|QA krn lE G%lygA= `h `nHM ^ a|g dy B|Qy iv|c s|uq
29
krn jA,A cAhIdA hY?Õ mnu|K ny jvAb id|tA< ÔnhIN< dy,gy= `%Ty `h lok ro,gy aty aAp,y dÈd pIs,gy=
43
jdoN t¬sIN j\glI bUqI ^ pu|qoNgy tM ho sdkA hY ik t¬sIN td DrmI lok aAp,y iptA dy rAj iv|c sUrj vM{
30
k,k ^ vI pu|q su|qoN= es lE vA>I t|k t¬sIN dohM cmk,gy= ijh/y lok s¬, skdy hn sun,=
^ rly-imly vD, idP aty vA>I dy vyly< mYN kAimaM ^
aAKMgA< pihlM j\glI bUqI ^ ek|QA kro aty fUk, KzAinaM aty motIaM bAry idRSqMt
44
lE `s dA pUlA b\nHo= aty Fyr k,k ^ ek|QA krky Òsvrg dA rAj `s KzAny vrgA hY ijh/A Kyt
myry koQy iv|c jmHM kro=ÕÓ iv|c l¬¬ikaA hoeaA hY= jdoN e|k mnu|K ny es ^ l|B
m|tI 13:45-14:14 994
ilaA< `s ny es ^ Kyt iv|c fyr d|b id|tA= `h bhut bhuty kirSmy nA kIty ik`N ik `nHM ny ivSvAs nhIN
KuS sI ik `s ny `s Kyt ^ KrId, vAsty aAp,A sB kItA=
kuJ vyc id|tA< jo `s kol sI=
45
Òfyr svrg dA rAj `s vpArI vrgA hY jo ik hyrodys ^ iwsU bAry Kbr
46
c\gy motIaM ^ l|B irhA sI= jd `s^ e|k motI (mrkus 6:14–29; lUkA 9:7–9)
BAry dAm dA imilaA tM jA ky aAp,A sB kuJ vyc-vq
ky `s ny `h motI m¬|l lY ilaA= 14 `s smyN rAjy hyrodys< glIlI dy SAsk ny
2
iwsU dI Kbr s¬,I= `s ny aAp,y nokrM ^
aAiKaA< Òeh mnu|K bpitsmA dy, vAlA wUh\nA hY=
m|CI dy jAl bAry e|k idRSqMt `h zrUr m¬ridaM iv|coN jI `%iQaM hY= esy lE es
47
Òsvrg dA rAj e|k jAl vrgA vI hY< ijh/A iv|c aijhIaM cmtkArI SktIaM k\m kr rhIaM hn=Ó
JIl iv|c pAeaA hoeaA hY= `s jAL ny v|KrI pRkAr
48
dIaM m|CIaM F/IaM= jdoN `h Br igaA tM mCyry
jAl ^ k\>y `%ty iK|c ky lY aAxy aty bYQ ky cÈgIaM wUh\nA bpitsmA dy, vAly dI m¯t
3
m|CIaM ^ bAlqI iv|c jmA kItA aty iFjUl ^ pry su|q hyrodys ny aAp,y BrA iFilpu|s dI tIvIN hyroidwAs
49
id|tA= so dunIaM dy aÈt dy smyN vI aijhA hovygA= dy kAr, wUh\nA ^ F/ ky b\inHaA aty kYd iv|c pA id|tA
4
dUt jA,gy aty c\gy lokM iv|coN duSqM ^ alg kr sI= `s ny wUh\nA ^ es lE kYd kItA ik`N ik<
50
dy,gy= aty `h `nHM ^ a|g dy B|Qy iv|c suq dy,gy= wUh\nA ny `s^ aAiKaA< ÒhyroidwAs ^ r|K,A t¬hA^
5
`s jgHA ty lokM ^ ro,A pvygA aty aAp,y dÈd pIs,y wog nhIN=Ó `h wUh\nA ^ mArnA cAhuÈdA sI< pr `h
pY,gy=Ó lokM toN .rdA sI ik`N ik `nHM ny wUhn
\ A ^ nbI smiJaA
51
iwsU ny aAp,y cyilaM ^ pu%iCaA< ÒkI t¬sIN eh hoeaA sI=
6
sB g|lM smJdy ho?Ó cyilaM ny jvAb id|tA< ÒhM< pr hyrd
o s
y dy jnmidn ty hyrio dwAs dI DI< hyrd
o s
y
asIN smJdy hM=Ó aty `s dy mihmAnM vAsty n|cI= hyrodys `s toN bhut
52 7
td `s ny `nHM ^ ikhA< Òes lE hryk nym dy pRs\n hoeaA= tM hyrodys ny sONh KAky `s^< jo kuJ vI
8
`pdySk< ijs ^ es svrg dy rAj bAry isiKaA `h mÈgy< dy, dA ekrAr kItA= `s dI mM ny `s^
id|tI gE hY< `h Gr dy mAlk vrgA hY< ijh/A aAp,y d%isaA hoeaA sI ik `h kI mÈgy< tM `s ny aAiKaA<
KzAny iv|coN nvIaM< aty purA,IaM cIzM bAhr k|>dA Òhu,y e|Ty TAl ty r|K ky mY^ wUh\nA bpitsmA dy, vAly
9
hY=Ó dA isr id`=Ó hyrodys `dAs ho igaA< pr aAp,IaM
sONhM dy kAr, aty `nHM lokM dy kAr,< ijh/y `s dy
iwsU dI aAp,y Gr v|l vApsI nAl bYQy hoX sn< `s ny hukm id|tA ik `s dI byntI
10
(mrkus 6:1–6; lUkA 4:16–30) t¬r\t pUrI kItI jAvy= aty `sny mnu|KM ^ Byj ky
53 11
jdoN iwsU ny eh idRSqMt pUry kIty tM `h `ToN kYdKAny iv|c wUh\nA dA isr v|>vA su%iqaA= iFr
54
t¬r ipaA= iwsU `s ngr iv|c igaA ij|Ty `h v|.A `s dA isr TAl iv|c ilaMdA igaA aty `s dI ku/I
hoeaA sI aty `sny `nHM ^ `nHM dy pRArTnA sTAnM ^ id|tA igaA aty `h eh isr aAp,I mM hyroidwAs
12
iv|c `pdyS dy,y SurU kr id|ty= tM `h lok hYrAn ho kol lY gE= wUh\nA dy cyilaM ny `%Ty jAky loT cu|kI
gX aty pu%iCaA< Ò`s ny kirSmy krn dA eh igaAn aty `s^ d%ibaA aty aA, ky iwsU ^ Kbr id|tI=
55
aty SktI ik|ToN pRApt kItI hY? BlA eh trKA, dA
pu|tr nhIN< aty es dI mM mirwm nhIN khA`NdI aty iwsU dA pÈj hzAr ^ Bojn krA`,A
es dy BAE wAkUb< wUsuF< Sm~n aty whUdA nhIN (mrkus 6:30–44; lUkA 9:10–17; wuh\nA 6:1–14)
56 13
hn? aty `s dIaM sArIaM BY,M BlM sA.y kol nhIN jdoN iwsU ny eh s¬i,aA tM `h `s TM toN e|klA
57
hn? fyr `s^ eh sB kuJ ik|To imilaA?Ó eÈJ by/I `%ty bYQ ky e|k ekMt TM ^ clA igaA= aty eh
14
`nHM ny iwsU ^ kbUl, toN enkAr kr id|tA= s¬, ky lok ngrM toN `s dy ip|Cy pYdl t¬r pxy= jdoN
pr iwsUU ny `nHM ^ aAiKaA< Òiksy nbI ^ `s dy `h by/I toN `%tiraA< `%Ty `s ny bhut v|.I BI/
aAp,y Sihr jM aAp,y Gr iv|c nhIN sitkAiraA jMdA= vyKI= `s ny `nHM lE trs mihsUs kItA aty `nHM dy
58
bAkI lok `s dA sitkAr krdy hn=Ó `%Ty iwsU ny rogI lokM ^ c\gA kItA=
995 m|tI 14:15-15:9
15 32 33
jdoN SAm hoE tM cyilaM ny `s kol aA, ky ikhA< jdoN `h by/I ty c/H gX tM p¯, T\m gE= fyr<
Òeh `jA/ TM hY aty hu, kuvylA ho igaA hY lokM ^ `h ijh/y by/I iv|c sn< `nHM ny `sdI `pAsnA kItI
Byj id` tM jo `h ipÈ.M ^ jA sk,= aty aAp,y lE aty aAiKaA< Òs|cm¬|c tU\ prmyS¬r dA pu|tr hYN=Ó
KA,A-dA,A m¬|l lY,=Ó
16
pr iwsU ny `nHM ^ jvAb id|tA< Ò`nHM dy jA, dI iwsU kE ibmAr lokM ^ rAzI krdA hY
lo/ nhIN= t¬sIN `nHM ^ KA, ^ dyvo=Ó (mrkus 6:53–56)
17 34
cyilaM ny ikhA< Òpr xyTy sA.y kol isrF pÈj roqIaM `h JIl dy pAr l\G ky g\nysrt dI DrtI `%ty
18 35
aty do m|CIaM hn=Ó iwsU ny aAiKaA< Ò`h roqIaM ty `try= jdoN `ToN dy lokM ny `s^ pCAi,aA< tM `nHM
m|CIaM myry kol ilaAP=Ó ny aAsy pAsy dy elAikaM iv|c ùKbr FYlA id|tI ty `nHM
19 36
fyr iwsU ny BI/ ^ GAh `%ty bYQ, dA hukm id|tA= ny aAp,y sAry ibmAr lokM ^ `s kol ilaMdA= `nHM
`s ny pÈj roqIaM ty do m|CIaM lEaM: `s ny akAS ny iwsU ^ byntI kItI ik `h isrF `nHM ^ `s dy cyly
v|l vyiKaA aty Bojn lE prmyS¬r dA SukrAnA kItA= dA p|lA Coh, dI aAigaA dyvy< `nHM sB ny< ijÈnHM ny
iFr iwsU ny roqIaM v\.IaM aty cyilaM ^ dy id|tIaM= CoihaA< c\gy ho gxy=
20
aty cyilaM ny `h roqIaM lokM iv|c v\. id|tIaM= sB
lokM ny r|j ky KADA< KA, toN bAad cyilaM ny bcIaM pRBU dy nym aty lokM dIaM rItM
hoEaM roqIaM dy quki/aM nAl bArM qokrIaM BrIaM= (mrkus 7:1–23)
21
`%Ty a¯rtM aty b|cy imlA`, toN ibnM ijnHM ny Bojn
kItA= kul pÈj hzAr aAdmI sn= 15
2
td kuJ FrIsI ty nym dy `pdySk iwsU kol
aAxy= `h wrUSlm toN `s kol aAxy ty ikhA=
Òtyry cyly sA.y v.yiraM dI rIt dI `l\G,A ik`N
iwsU JIl `%ty cldA hY krdy hn? tyry cyly Bojn KA, toN pihlM h|T ik`N
(mrkus 6:45–52; wUhÈnA 6:15–21) nhIN DoNdy?Ó
22 3
`s toN bAad< iwsU ny cyilaM ^ by/I iv|c bYQ, pr `s ny `nHM ^ `%tr id|tA< Òt¬sIN vI aAp,I
lE ikhA aty aAiKaA ik `h JIl pAr l\G jA, aty rIt nAl prmyS¬r dy hukm dI `l\G,A ik`N krdy ho?
23 4
`%Ty `s dA eÈtzAr krn= BI/ ^ dUr Byj, toN prmyS¬r ny FrmAeaA hY ik< Ôt¬sIN aAp,y iptA aty
bAad< pRArTnA krn lE `h iblkul ek|lA phA/ mAtA dA aAdr kro<* aty prmySr
¬ ny eh vI FrmAeaA
`%ty c/H igaA= jdoN SAm hoE< `h `%Ty e|klA hI sI= hY ik ijh/A vI mnu|K iptA jM mAtA ^ mÈdA booly `h
24 5
by/I pihlM hI k\>y toN bhut dUr sI= lihrM dy kAr, jAnoN mAiraA jAvy=Õ * pr t¬sIN `pdyS idÈdy ho ik
by/I m¬sIbt iv|c sI= hvA `lqI idSA toN vg rhI ijh/A ivaktI aAp,y iptA jM mAtA ^ aAK skdA hY<
25
sI= svyr dy itÈn aty Cy dy ivckAr iwsU JIl dy myry kol kuJ hY jo mYN t¬hA.I shAetA lE estymAl
26
`%ty t¬rdA hoeaA aAp,y cyilaM kol aAeaA= jdoN kr skdA hM pr eh mYN t¬hA.I shAetA krn lE
`s dy cyilaA ny `s^ JIl dy `pr t¬ridaM vyiKaM estymAl nhIN krMgA= mYN eh prmyS¬r ^ dyvMgA=
6
GbrA ky aAK, l|gy< Òeh koE BUt hY=Ó `h .r nAl t¬sIN `s b\dy ^ aAp,y iptA dA sitkAr nA krn dA
cIk `%Qy= `pdyS idÈdy ho= es trHM< t¬sIN aAp,I pr\prA kAr,
27 7
pr iwsU ny J|q `nHM ^ aAiKaA< ÒGbrAP nAÚ prmyS¬r dy hukmM ^ ivarT kr id|tA hY= hy kpqIP;
28
eh mYN hM< .ro nA=Ó td ptrs ny jvAb id|tA< wsAwAh ny t¬hA.yy bAry QIk ag\m vAk kItA hY ik:
ÒpRBU jI< jykr eh s|cm¬|c t¬sIN ho< tM mY^ pA,I `%ty
8
t¬rky aAp,y kol aA`N, dA aAdyS dyvo=Ó Ôeh lok aAp,y bu|lM nAl myrA aAdr krdy hn<
29
iwsU ny ikhA< Òptrs< aA jAÚÓ td by/IPN `trn pr enHM dA idl mYToN dUr hY=
30 9
toN bAad ptrs pA,I `%ty iwsU v|l ^ t¬iraA= pr `h iksy cIz vAsty myrI `pAsnA nhIN krdy ik`N
jdoN ptrs pA,I ty t¬iraA tM< `s ny BArI hvA dA ik `h mnu|K dIaM b,AEaM rItM dA `pdyS idÈdy
bu|lA vyiKaA aty .r igaA aty pA,I iv|c .u|b, l|gA= hn=ÕÓ wsAwAh 29:13
ptrs cIikaA< ÒpRBU jI< mY^ bcAPÚÓ
31
iwsU ny `s^ aAp,y h|T nAl cu%ikaA aty aAiKaA< Òt¬sIN aAp,y ... aAdr kroÓ kUc 20:12; ibvsTA 5:16
ÒtY^ G|q ivSvAs hY= tU\ S|k ik`N kItA?Ó Òijh/A mn¬|K ... mAiraA jAvyÓ kUc 21:17
m|tI 15:10-16:1 996
10 27
`s ny lokM ^ kol s|d ky `nHM ^ aAiKaA< Òs¬,o `s ny aAiKaA< ÒhM pRBU jI< pr ku|ty vI aAp,y
11
aty smJoÚ jo kuJ vI mnu|K dy mUÈh aÈdr jMdA hY `h mAlk dI myz toN i.|gy roqI dy quk/y KMdy hn=Ó
28
`s^ aSuD
| nhIN b,A`NdA< sgoN jo kuJ vI `s ivaktI td iwsU ny `%tr id|tA< Òhy bIbI tyrI aAsTA
dy mUhoN inkldA hY `h `s^ aSuD b,A`NdA hY=Ó v|.I hY= ijvyN tU\ cAhyN `vyN hI hovy=Ó e`N `s dI DI
12
td cyly iwsU kol aAX aty pu%iCaA< ÒkI t¬hA^ `sy vyly hI c\gI ho gE=
ptA hY ik jo kuJ t¬sIN aAiKaA sI< frIsI `s^ s¬,ky
nrAz ho gX sn=Ó iwsU dA bhut sAry lokM ^ QIk krnA
13 29
iwsU ny ikhA< Òhryk bUqA jo myry surgI iptA ny iwsU `%To t¬r ky glIlI JIl dy ny/y aAeaA< aty
14
nhIN lAeaA so j/o pu%iqaA jAvygA= FrIsIaM toN phA/ `%ty c/Hky `%Ty bih igaA=
30
dUr rho= `nHM ^ C|. dyvo= `h aÈnHy lokM dy aÈnHy aAgU bhut sAry lok `s kol aAxy= `h aAp,y nAl
hn= aty jykr e|k aÈnAH aAdmI dUsry aÈnyH dI rAhnumAE l\gi/aM< aÈinHaM< qui\ .aM< gUi\ gaM aty hor bhut sAiraM
krdA tM dovyN hI qoxy iv|c i.|g,gy=Ó ^ lYky aAxyy= aty `nHM ^ iwsU dy crnIN lAeaA aty
15 31
ptrs ny pu%iCaA< Òjo kuJ t¬sIN lokM ^ ikhA sA^ iwsU ny `nHM sAiraM ^ c\gA kItA= lokM ny vyiKaA
`s dA arT d|so=Ó ik gU\gy bol rhy hn< qu\.y c\gy huÈdy hn< l\g/y t¬rdy hn
16
`s ny ikhA< ÒdUjy lokM dI trHM kI hAly vI t¬hA^ aty aÈnHy vyKdy hn tM hYrAn hoXy aty `nHM ny esrAxyl
17
smJ,A m¬Sikl hY=Ó kI t¬sIN eh nhIN jA,dy ik jo dy prmyS¬r dI `stit kItI=
kuJ mUÈh iv|c pYNdA hY `h i>|. iv|c jMdA hY< aty fyr
18
bAhr aA`NdA hY aty pKAny iv|c jMdA hY? pr iwsU dA cAr hzAr toN v|D lokM ^ Bojn krA`,A
ijh/IaM g| l M mU È h o N inkldIaM hn< `h idlo N (mrkus 8:1–10)
32
aA`NdIaM hn< aty eho g|lM mnu|K ^ aSu|D b,A td iwsU ny aAp,y cyilaM ^ kol s|d ky ikhA<
19
idÈdIaM hn= ik`N ik sArIaM burIaM g|lM< ijvyN< ÒmY^ lokM `%ty trs aA`NdA hY< ik`N ik eh itÈnM
duSq ivcAr< ktl< bdkArI< ijnsI gunAh< corI krnA< idnM toN myry nAl rih rhy hn< aty enHM dy kol KA,
JUQ bol,A aty B\.I krnI< ivaktI dy idloN hI ^ kuJ nhIN aty mYN nhIN cAhuÈdA ik enHM ^ B|uiKaM
20
aA`NdIaM hn= eho g|lM hn ijh/IaM mnu|K ^ ivdA krM< ikty `h rsty iv|c hI Bu|K dy mAry byhoS nA
33
aSuD
| b,A`NdIaM hn< pr ibnA h|T DoeaM roqI KA,I< ho jA,=Ó cyilaM ny iwsU ^ jvAb id|tA< ÒasIN enHM
mnu|K ^ aSu|D nhIN b,A`NdI=Ó sAry lokM dy KA, lE kAFI Bojn es bIaAbAn jgHA
iv|c ik|ToN pRApt kr skdy hM?Ó
34
iwsU dA e|k ZYr whUdI a¯rt ^ bcA`,A td iwsU ny `nHM ^ pu%iCaM< Òt¬hA.y kol ikÈnIaM
(mrkus 7:24–30) roqIaM hn?Ó `h bol=y < Òs|t roqIaM aty To/IaM in|kIaM
21
iwsU `%ToN c|l ky sUr aty sYdA dy elAky iv|c m|CIaM hn=Ó
22 35
igaA= `s elAky iv|coN e|k knAnI a¯rt aAE aty td iwsU ny BI/ ^ hyQM zmIn ty bYQ, ^ ikhA=
36
`%cI dy,y iwsU ^ bolI< Òhy pRBU< dA~d dy pu|trÚ myry td `hny s|t roqIaM aty m|CIaM lEaM aty prmySr
¬
`%ty dwA kro myrI DI dA BUt dy sAX nAl burA hAl dA Sukr krky to/IaM aty cyilaM ^ id|tIaM aty cyilaM
37
hY=Ó ny lokM iv|c v\.IaM= sB lokM ny r|j ky KADA< aty
23
pr iwsU ny jvAb iv|c `s a¯rt ^ e|k vI Sbd `s dy cyilaM ny bcy hoxy Bojn nAl s|t qokrIaM
38
nA aAiKaA= `s dy cyly `s kol aAX aty `s^ byntI BrIaM= a¯rtM aty b%icaM dy KA, toN Cu|q `%Ty G|q
39
kItI< Òbu/HI ^ kho ik `h clI jAvy= `h sA.A ip|CA toN G|q cAr hzAr aAdmI sn= ifr lokM ^ ivdA
krdI hoE rOlA pA rhI hY=Ó krky `h by/I `%ty c/H igaA aty mgdAn dy elAky
24
td iwsU ny aAiKaA< ÒmY^ isrF esrAxyl dIaM iv|c aAeaA=
guaAcIaM hoEaM By.M lE G%ilaA igaA hY=Ó
25
pr `h iwsU kol aAE aty `s dy a|gy m|TA qyk ky whUdI aAgUaM ny iwsU dA emithAn ilaA
bolI< ÒpRBU jI< myrI shAetA kro=Ó (mrkus 8:11–13; lUkA 12:54–56)
26
tM iwsU ny `%tr id|tA< ÒbAlkM dI roqI lYky ktUiraM
a|gy su|q,I c\gI nhIN hY=Ó 16 FrIsIaM aty sdUkIaM ny iwsU kol aA,ky
prtA`, lE `s a|gy ardAs kItI ik sA^
997 m|tI 16:2-24
2
koE cmtkArI inSAn ivKAvo= pr `s ny `nHM ^ ptrs ny ikhA iwsU hI msIh hY
`%tr id|tA< ÒjdoN t¬sIN .u|bdy sUrj ^ vyKdy ho< tM (mrkus 8:27–30; lUkA 9:18–21)
13
t¬sIN jA,dy ho ik mosm ikvyN dA hovygA= jykr akAS kYsrIaA iFil|pI dy elAky iv|c aAky iwsU ny aAp,y
lAl hovy< tM t¬sIN aAKdy hoN ik m¯sm c\gA hovygA= cyilaM ^ pu%iCaA< ÒlokIN iks ^ aAKdy hn ik `h
3
aty jykr svyry akAS lAl aty b|dlvAE hovy tM mnu|K dA pu|tr hY?Ó
14
t¬sIN aAKdy ho ik eh mINh vAlA idn hovygA= eh sB `h boly< ÒkoE tM wUh\nA bpitsmA dy, vAly ^
m¯sm dy idn hn= ijvyN t¬sIN enHM sAry idnM dy aAkAS kihÈdy hn aty koE XlIwAh aty koE iwrimwAh jM
^ vyKdy ho aty jA,dy ho ik enHM dy kI arT hn itvyN nbIaM iv|coN iksy e|k ^=Ó
15
hI< jo kuJ hu, vApr irhA hY< eh vI sB inSAn hn< `s ny `nHM ^ ikhA< Òpr t¬sIN mY^ kI kihÈdy ho ik
4
pr t¬sIN enHM inSAnM toN anjA, ho= es pI/HI dy mYN kO, hM?Ó
16
duSq atyy pApI lok cmtkAr cAhuÈdy hn pr lokM ^ Sm~n ptrs ny `%tr id|tA< Òt¬sIN msIh ho<
wUnAh dy inSAn* toN ibnA hor koE inSAn nhIN jI~Ndy prmyS¬r dy pu|tr ho=Ó
17
ivKAeaA jAvygA=Ó td `h `nHM ^ C|. ky cilaA iwsU ny `s^ `%tr id|tA< ÒtU\ DÈn hY wUnAh dy
igaA= pu|tr Sm~n= ik`N ik eh g|l tY^ mnu|K duaArA
nhIN pRgqAE gE sgoN myry iptA duaArA jo ik svrg
18
iv|c hY= mYN vI tY^ aAKdA hM ik tU\ ptrs* hYN< aty
iwsU dI whUdI aAgUaM dy ivru|D ictAvnI mYN aAp,I klIiswA es c|qAn `%pr b,AvMgA= m¯t
(mrkus 8:14–21) dI SktI kdI vI myrI klIiswA ^ hrA`, dy kAibl
5 19
cyilaM ny JIl pAr kr lE< pr roqI ilaA`,I nhIN hovygI= mYN tY^ svrg dy rAj dIaM ku\jIaM
6
Bu|l gxy= eslE iwsU ny `nHM ^ aAiKaA< Òscyt dyvMgA= jo inr,A tU\ DrtI `%ty kryNgA prmySr
¬ duaArA
rhoÚ FrIsIaM aty sdUkIaM dy KmIr toN aAp,y aAp ^ kItA inr,A hovygA= ijs m¬aAFI dA ekrAr tU\ DrtI
bcAP=Ó ty kryNgA `h prmySr
¬ duaArA id|tI gE mAFI hovg
y I=Ó
7 20
cyilaM ny e|k dUjy nAl ivcAr kItA aty aAiKaA< td iwsU ny aAp,y cyilaM ^ KbrdAr kItA ik `h
Ò`s ny aijhA eslE aAiKaA hovygA ik`N ju asIN iksy ^ nA kih, ik `hI msIh hY=
roqI ilaA`,I Bu|l gX hM?Ó
8
pr iwsU ny eh jA,ky ikhA< Òhy To/I prtIt vAilP< iwsU aAp,I m¯t bAry ag\m vAk krdA
t¬sIN roqI nA ho, krky aAps iv|c kI ivcArM krdy (mrkus 8:31–9:1; lUkA 9:22–27)
9 21
pX hoN? kI ajy vI t¬sIN nhIN smJy? kI t¬hA^ wAd `s smyN toN< iwsU ny aAp,y cyilaM ^ vrn, krnA
nhIN ik mYN pÈj roqIaM nAl pÈj hzAr lokM dI Bu|K SurU kItA ik `s^ wrUSlm zrUr jA,A pvygA< aty
imqAE sI? kI t¬hA^ wAd nhIN ik bcy hoX Bojn nAl bzurg whUdI aAgUaM< prDAn jAjkM< aty nym dy
10
t¬sIN ikÈny qokry Bry sn= kI t¬hA^ wAd nhIN mYN s|tM `pdySkM duaArA bhut kSq J|l,y pY,gy= aty eh
roqIaM nAl cAr hzAr lokM dI Bu|K imqAE sI? kI vI d%isaA ik `h mAiraA jAvygA pr mrn dy tIjy
t¬hA^ wAd nhIN ik bcy hoX Bojn nAl t¬sIN ikÈny qokry idn `h Fyr jI `%QygA=
11 22
Bry sn? tM t¬sIN ik`N nhIN smJdy ik mYN t¬hA^ td ptrs `s^ e|k pAsy lY jAky `s^ iJ/k,
roqI bAry nhIN aAK irhA sI? pr mYN t¬hA^ FrIsIaM l|gA< ÒpRBU< prmyS¬r t¬hA^ `nHM g|lM toN bcAvy= eh
aty sdUkIaM dy KmIr bAry huiSaAr rih, lE kih kdy vI t¬hA.y nAl nA vApryÚÓ
23
irhA sM=Ó iwsU m¬i/aA aty ptrs ^ aAiKaA< Òhy SYtAn<
12
fyr `h cyly jA, gX ik `h `nHM ^ roqI iv|c mYToN dUr cilaA jA= tU\ myrI shAetA nhIN kr irhA< tU\
vrty jA, vAly KmIr toN sAvDAn rih, lE nhIN pRBU dy bcnM dA iDaAn nhIN kr irhA sgoN tU\ `nHM
aAK irhA sI= asl iv|c `h `nHM ^ FrIsIaM aty g|lM lE iFkrmÈd hYN ijnHM ^ lok zrUrI smJdy hn=Ó
24
sdUkIaM dy `pdySM dy iKlAF aAp,y-aAp dI r%iKaA td iwsU ny aAp,y cyilaM ^ aAiKaA< ÒkoE myry
krn lE kih irhA sI= ip|Cy aA`,A cAhuÈdA hY< tM `s ^ `nHM g|lM ^ ÔnMhÕ
aAK,I pvygI ijnHM ^ `h cAhuÈdA hY= `s ivaktI ^
wUnAh dy inSAn wUnAh dy v|.I m|CI dy pyq iv|c itÈn idn
iwsU dy kbr ivcly itÈn idnM vrgy hn= ptrs dA arT Òc|qAnÓ hY=
m|tI 16:25-17:23 998
`h slIb kbUl krnI cAhIdI hY jo `s ^ id|tI gE `nHM `s^ nhIN pCAi,aA= aty lokM ny< jo bdI `h
25
hY aty myrA ip|CA krnA cAhIdA hY= ik`N ik ijh/A kr skdy sI< `s nAl kItI= esy trHM mnu|K dA pu|tr
13
aAp,I jAn bcA`,A cAhygA `h `s ^ guaA dyvg
y A= vI `nHM h|To du|K pAvygA=Ó td cyilaM ^ smJ pE
aty hr `h ivaktI jo myry lE aAp,I jAn guaAvygA ik iwsU dA BAv wUh\nA bpitsmA dy, vAly toN hY ik
26
`h `s^ pA lvygA= iksy ivaktI ^ kI lAB hovg
y A `hI asl iv|c xylIwAh sI=
jykr `h sArI dunIaM ij|t lvy< pr aAp,y pRA,
guaA lvy? ivaktI aAp,y pRA, vAps lY, lE kuJ
27
vI nhIN dy skdA= mnu|K dA pu|tr aAp,y dUtM smyt iwsU dA bImAr b|cy ^ QIk krnA
aty iptA dI mihmA nAl m¬/ aAvygA= aty `s vkt (mrkus 9:14–29; lUkA 9:37–43)
14
mnuK
| dA put
| r hr e|k ^ `s dI krnI dA fl dyvg
y A= jd iwsU aty `s dy cyly BI/ kol vAps prty tM
28
mYN s|c m¬|c t¬hA^ s|c aAKdA hM ik eTy K/y lokM e|k mnu|K `s dy kol aAeaA aty `s a|gy go.y invA
15
iv|coN kuJ lok mrn toN pihlM mnu|K dy pu|tr ^ aAp,y ky boilaA< pRBU jI< Òmyry pu|tr `%ty dwA kro ik`N ik
rAj nAl aA`NdA vyK,gy=Ó `h imRgI dy mAry bhut du|K pA`NdA hY= `h tM bhut
16
vArI a|g iv|c jM pA,I iv|c i.|g pYNdA hY= mYN `s^
iwsU mUsA aty xylIwAh dy nAl t¬hA.y cyilaM kol ilaAeaA sI< pr `h `s^ c\gA
(mrkus 9:2–13; lUkA 9:28–36) nA kr sky=Ó
17
iCaM idnM bAad< iwsU ny ptrs< wAkUb aty td iwsU ny `%tr id|tA< Òt¬hA^ ivSvAs nhIN hY=
17 `s dy BrA wUh\nA ^ ilaA aty `nHM ^ e|k
2
`%cy phA/ ty lY igaA= `nHM cyilaM dy sAmH,y iwsU
t¬hA.A jIvn >Èg Zlt hY= ikÈnA icr mY^ t¬hA.y nAl
rih,A pvygA? ikÈnA icr mYN t¬hA.y nAl sbr toN k\m
bdl igaA= `s dA m¬|K sUrj vM{ cmikaA aty `s lvMgA= b|cy ^ e|Ty ilaA`=Ó
3 18
dy k|p/y cAn, vrgy ic|qy ho gxy= fyr `nHM ^ do tM iwsU ny b|cy aÈdrly BUt ^ sùKtI nAl iJ/ikaA=
aAdmI< mUsA aty XlIwAh< iwsU nAl g|lM krdy hoX BUt b|cy iv|coN bAhr aAigaA aty `sy G/I b|cA c\gA ho
19
nzr aAX= igaA= Fyr jdoN iwsU ek|lA sI cyly `s kol aAX
4
td ptrs ny a|goN iwsU ^ aAiKaA< ÒpRBU jI sA.A aty pu|iCaA< ik asIN BUt ^ ik`N nA k|> sky?
20
e|Ty ho,A c\gA hY= jy t¬sIN cAho tM e|Ty itÈn .yry b,AvM< `s ny `nHM ^ ikhA< Òt¬sIN `s b|cy iv|coN BUt
e|k t¬hA.yy lE e|k mUsA lE e|k xylIwAh lE=Ó k|>, iv|c es lE nAkAmwAb rhy ik`N ik t¬hA.I
5
ajy ptrs bol hI irhA sI ik e|k jotmAn b|dl inhcA kmzor sI= mYN t¬hA^ s|c aAKdA hM ik jy t¬hA.yy
ny `nHM `%pr CM kItI aty `s b|dl iv|coN e|k avAz iv|c srHoN dy dA,y ijÈnI vI aAsTA hovy tM t¬sIN es
eh kihÈdI aAE ik< Òeh myrA pu|tr hY aty mYN es ^ phA/ ^ vI jy khoNgy< Ôe|ToN h|q ky `s TM clA jAÕ< tM
ipaAr krdA=Ó `h cilaA jAvygA aty t¬hA.y lE koE vI k\m anho,A
6 21
jdoN cyilaM ny eh aAvAz s¬,I tM `h GbrA nhIN hovygA=Ó *
7
gX= `h mUDy mUÈh i.|g pxy= pr iwsU ny ny/y aA, ky
8
`nHM ^ CoihaA aty ikhA< Ò`%Qo aty .ro nA=Ó td
`nhM ny aAp,IaA a|KM cu|kIaM tM `%Ty hor iksy ^ iwsU dA aAp,I m¯t bAry aYlAn
9
nhIN isrF iwsU ^ ek|lA dyiKaA= jdoN iwsU aty `s (mrkus 9:30–32; lUkA 9:43–45)
22
dy cyly phA/ toN hyQM aA rhyy sn< iwsU ny `nHM ^ aAdyS bAad iv|c sAry cyly glIl iv|c ek|Qy hoX tM
id|tA< Òjd tIk mnu|K dA pu|tr m¬ridaM iv|coN nA jI iwsU ny `nHM ^ ikhA< Òmnu|K dA pu|tr lokM dy h|T sONp
23
`%Qy< `s drSn dI g|l iksy ^ nhIN d|s,A=Ó id|tA jAvygA= aty `h mnu|K dy pu|tr ^ mAr s|uq,gy
10
td `s dy cyilaM ny `s toN pu%iCaA< Òfyr nym dy aty `h ifr tIjy idn jI `N|QygA=Ó cyly eh s¬,ky
`pdySk eh ik`N aAKdy hn ik msIh dy aA`, toN b/y `dAs hoxy ik iwsU mAiraA jAvygA=
pihlM xylIwAh dA aA`,A zrUrI hY?Ó
11
iwsU ny `%tr id|tA< Ò`h QIk aAKdy hn ik `h
12 t¬k 21 kuJ wUnAnI p|tRIaM iv|c t¬¬k 21 joi/aA igaA hY=
aAvygA aty sB kuJ bhAl krygA= pr mYN t¬hA^
Ò`s trHM dI aAtmM isrf pRArTnA aty vrtM rAhIN bAhr
aAKdA hM< ik XlIwAh pihlM hI aA cu%ikaA hY pr aA`NdI hY=Ó
999 m|tI 17:24-18:17
iwsU dA mihsUl dy, bAry `pdyS pAp krA`, dA kAr, b,dy hn= eh g|lM zrUr
24
iwsU aty `sdy cyilaM dy kfrnAhUm aA`, toN vAprnIaM cAhIdIaM hn= pr `s ivaktI ty hAe
bAad< mÈdr dA kr `grAhu, vAly prts kol aAX jo enHM g|lM dy vAprn dA kAr, b,dA hY=
8
aty aAiKaA< Òt¬hA.A gurU do .RAKmA* mÈdr dA kr Òjykr tuhA.A h|T jM pYr tuhAToN pAp krAvy< tM
idÈdA hY?Ó es^ v|> ky su|q idP= tuhA.y vAsty e|k h|T jM pYr
25
ptrs ny `%tr id|tA< ÒhM< iwsU msUl idÈdA hY=Ó nAl jIvn iv|c dAKl ho,A estoN ikty v|D lAhyv\d
jdoN ptrs Gr aÈdr aAeaA< `s dy bol, toN hY ik tusIN donM h|TM-pYrM smyt hmySA LE nrkM dI
9
pihlM< iwsU boilaA aty `s^ pu%iCaA< ÒSm~n< tU\ kI a|g iv|c su|qy jAvoN= jykr tuhA.I a|K pAp krAvy< tM
socdA hYN? DrtI dy rAjy ikÈnMH toN kr aty msUl vsUldy es ^ k|> ky su|q idP= tuhA.y lE kA,A hoky jIvn
hn= aAp,y lokM toN jM dUsiraM toN?Ó iv|c dAKl ho,A estoN ikty c\gA hY ik tusIN do a|KM
26
ptrs ny jvAb id|tA< Ò`h horM toN msUl vsUldy huÈidaM vI hmySA lE nrkM dI a|g iv|c su|q id|ty
hn=Ó jAvoN=
iFr iwsU ny aAiKaA< Òes lE `nHM dy aAp,y lokM
27
^ Coq hY= pr asIN msUlIaM ^ nArAz nhIN krnA iwsU dA guaAcI By. bAry idRSqMt
cAhuÈdy< es lE es >Èg nAl msUl adA kro< JIl ty (lUkA 15:3–7)
10
jAP aty m|CIaM F/o= ijh/I m|CI tU\ pihlM F/yNgA ÒsAvDAn rhoÚ enHM Coqy b%icaM ^ nFrt nAl
`s dA mUÈh KolHI aty cAr dRAKmA dA e|k is|kA imlygA= nA vyKoÚ ik`N ik mYN t¬hA^ aAKdA hM ik enHM b%icaM
`h is|kA cu|kI aty msUlIX ^ dy dyvIN= es nAl myrA dy dUt svrgM iv|c hn aty `h dUt hmySA `%ty myry
11
tyrA msUl id|tA jAvygA=Ó surgI iptA nAl huÈdy hn= *
12
Òt¬sIN kI smJdy ho? jykr iksy mnu|K kol sO By.M
iwsU ny d%isaA ik kO, mhAn hY ho,< aty `nHM iv|co e|k By. guaAc jAvy< tM kI `h
(mrkus 9:33–37; lUkA 9:46–48) ni/|nivaM By.M ^ phA/ ty C|.ky `s guacI hoE By.
13
18 2
`sy G/I cyly iwsU kol aAxy ty aAK, l|gy<
Òsvrg dy rAj iv|c sBnA nAloN v|.A kO,
hY?Ó td `s ny e|k Coqy b|cy ^ s%idaA aty `s^
^ l|B, nhIN jAvygA? mYN t¬hA^ s|c d|sdA hM< jykr
mnu|K guaAcI hoE By. ^ l|B lvy< tM `h aAdmI
ni/|nivaM By.M nAloN< ijh/IaM guaAcIaM nhIN sn<
3 14
cyilaM dy sAmH,y K/A krky aAiKaA< ÒmYN t¬hA^ s|c `s e|k By. bAry v|D KuS hovygA= `sy trHM t¬hA.y
aAKdA hM ik t¬hA^ bdl,A cAhIdA hY aty aAp,y iptA dI ijh/A svrg iv|c hY eh mrzI nhIN ik
idlM iv|c Coqy b%icaM ijhy b, jA,A cAhIdA hY< nhIN enHM b%icaM iv|coN koE e|k vI guaAc jAvy=
tM t¬sIN kdy vI svrg dy rAj iv|c dAKl nhIN hovNo gy=
4
eslE jo koE vI aAp,y-aAp ^ es b|cy vM{ inmr jdoN koE mnu|K glt k\m krdA
b,A`NdA soE svrg dy rAj iv|c sBnM toN v|.A hY= (lUkA 17:3)
5 15
Òaty jo koE vI es trHM e|k Coqy b|cy ^ myry nM Òjykr tuhA.A koE BrA tuhA.y nAl Zlt ivhAr
iv|c kbUldA< `h mYN^ kbUldA hY=Ó kry< tM tusIN `s ^ e|klA jA ky smJAP ik `s ny
eh k\m Zlt kItA hY= jykr `h tuhA^ s¬,dA hY tM
iwsU pApM dy kAr,A bAry cytAvnI idÈdA hY tusIN `s ^ iFr toN aAp,A c\gA BrA bnA`, iv|c
16
(mrkus 9:42–48; lUkA 17:1–2) sFl ho gX hoN= pr jykr `h tuhA^ sun, toN enkAr
6
Òaty ijh/A koE vI enHM CoiqaM b%icaM koloN< krdA hY tM< aAp,y nAl e|k jM do ivaktIaM ^ lY ky
ijh/y myry iv|c inhcA r|Kdy hn< pAp krA`, dA jAP tM ik jo kuJ vI vApry< `s bAry `h do jM itÈn
17
kAr, b,dA hY< `s mnu|K lE eh c\gA hovygA ik ivaktI gvAhI dy sk,=* jykr `h `nHM dI vI
`s dy gly iv|c c|kI dA pu/H b\nH ky `s^ .U\Gy sm¬Èdr nA s¬,y tM ifr klIsIaA ^ Kbr idP= jykr `h
7
iv|c .ob id|tA jAvy= `nHM lokM `%ty hAe jo lokM toN klIsIaA ^ vI sun, toN enkAr krdA hY< tM `s^
do .RAKmA kr whUdI eh mihsUl whUdI mÈdr lE sAl t¬k 11 kuJ wUnAnI nklM iv|c t¬k 11 jo/I gE hY : ÒaAdmI
iv|c e|k vAr idÈdA sI= eh e|k idn dy mzUrI dy brAbr dA pu|tr guaAcy lokM ^ bcA`, lE aAeaA=Ó
sI= ÒtM ik ... sk,Ó ibvsTA 19:15
m|tI 18:18-19:8 1000
18 31
gYr whUdI aty e|k msUlIaM mÈn lvo= mYN t¬hA^ krzA vAps nhIN dy id|tA= pr jdoN `s dy nAl dy
s|c aAKdA hM ik jo vI inr,A t¬sIN e|Ty DrtI ty nOkrM ny eh g|l vAprdI vyKI tM b/y `dAs hoxy aty
kroNgy `h prmyS¬r duaArA kItA inr,A hovygA= jo `nHM jAky aAp,y mAlk ^ sArA hAl d|s id|tA=
32
kuJ vI t¬sIN DrtI ty m¬aAF kroNgy `h mAFI prmyS¬r Òtd mAlk ny `s nOkr ^ s%idaA aty aAiKaA<
dI id|tI hoE mAFI hovygI= ÒPxy duSq nOkr< tU\ myry ikÈny Dn dA dy,dAr sI< pr
19
ÒmYN t¬hA^ eh vI kihÈdA hM ik jykr tusIN do tU\ mY^ krzA C|., lE byntI kItI= eslE mYN tyrA
33
j,yN vI DrtI `%ty iksy g|l lE mÈnogy tM t¬sIN `s sArA krjA C|. id|tA= fyr ijvyN mYN tyry ty dwA kItI
lE byntI kr s|kdy ho< aty jo vI t¬sIN mÈgoNgy `h sI kI tY^ vI aAp,y nAl dy nOkr `%ty `vyN hI dwA
34
t¬hA.y lE myry surgI iptA duaArA pUrA kItA jAvygA= nhIN krnI cAhIdI sI=Õ mAlk ^ bhut gus
| A aAeaA
20
eh s|c hY ik`N ik do jM itÈn mnu|K myry nM ty e|kQy aty `s ny nOkr ^ szA dy, lE kYd iv|c su|q id|tA<
ho,< tM mYN `%Ty `nHM dy nAl hM=Ó aty `nIN dyr kYd iv|c r|K, dA hukm id|tA ijÈnI dyr
`h aAp,A krz cuktA nA kr dyvy=
35
iKmA bAry `pdyS Òesy trHM myrA surgI iptA t¬hA.yy nAl krygA
21
td ptrs iwsU kol aAeaA aty `s^ aAiKaA< ijvyN rAjy ny nokr nAl kItA jykr t¬sIN aAp,y BAEaM
Òjykr myrA BrA myrA burA krnA jArI r|Ky< tM ikÈnI aty BY,M ^ aAp,y idloN mAf nhIN kroNgy tM myrA surgI
vArI mYN `s^ mAF krM? kI mYN `s^ s|t vAr burA iptA t¬hA^ m¬aAf nhIN krygA=Ó
krn t|k mAF krM?Ó
22
iwsU ny `s^ ikhA< ÒtU\ s|t vAr toN v|D mAF kr= iwsU dI tlAk bAry is%iKaA
tU\ `s^ lgAtAr mAf krdA jA< BAvyN `h tyry nAl (mrkus 10:1–12)
st|tr vAr gltI kry=Ó
23
Òso surg dA rAj `s rAjy vrgA hY ijsny aAp,y
`nHM nokrM toN pYsA vsUl, dA mn b,AeaA jo `s dy
19 jdoN iwsU eh sB g|lM aAK hiqaA tM glIl
toN cilaA igaA= aty wrdn ndI toN pAr
2
whUidwA dIaM h|dM iv|c aA igaA= bhut sAry lokM ny
24
nOkr `s^ dy,dAr sn= jdoN rAjy ny pYsA ek|QA `s dA ip|CA kItA aty `%Ty `s ny bhut sAry bImAr
krnA SurU kItA< tM `sdy e|k nokr ^< jo `s^ cMdI lokM ^ c\gA kItA=
3
dy kE hzAr is%ikaM dA dy,dAr sI< `s kol ilaMdA kuJ frIsI `s^ prtA`, lE `s dy kol aA,
25
igaA= pr nOkr< kol dy, ^ kuJ nhIN sI< td `s ky boly< ÒkI eh e|k aAdmI lE SrHA anusAr hY ik
dy mAlk ny hukm id|tA ik `h `s dI tIvIN< bAl-b|cy `h aAp,I ptnI ^ `s iksy vI kAr, lE tlAk dy
aty jo kuJ vI `s dA hY sB vyicaA jAvy aty krz Br skdA hY jo `h cAhuÈdA hY=Ó
4
ilaA jAvy= iwsU ny jvAb id|tA< ÒkI t¬sIN poTIaM iv|c nhIN
26
Ò`s smyN nokr ny `s a|gy Juk ky byntI kItI< pi/HaA ik aAid iv|c< Ôisrj,hAr ny lokM ^ puruS
5
Ômyry ty rihm kro aty mYN jo kuJ t¬hAToN ilaA hY< jldI aty estRI b,AeaA? * aty prmyS¬r ny ikhA< Ôes
27
mo/ dyvMgA=Õ tM mAlk ^ `s ty trs aAeaA= lE mrd aAp,I mM aty bAp ^ C|. ky aAp,I vhuqI
mAlk ny trs KA ky `s dA krz mAF kr id|tA aty nAl imilaA rhygA aty `h dovyN e|k SrIr ho,gy=Õ*
6
`s^ vI C|. id|tA= eslE `h hu, do nhIN hn< sgoN e|k hnÚ so jo kuJ
28
ÒjdoN `hI nOkr bAhr aAeaA< tM `s^ dUjA prmyS¬r ny jo/ id|tA hY `s^ mnu|K a|. nA kry=Ó
7
nokr imilaA jo `s^ cMdI dy e|k sO is%ikaM dA `nHM ny `s^ aAiKaA< Òfyr mUsA ny aAdmI ^ itaAg
dy,dAr sI= tM `s nOkr ny dUjy ^ gloN f/ ilaA p|tr rAhIN tlAk dy, dI aAigaA ik`N id|tI hY=Ó*
8
aty aAiKaA ijsdA tU\ mY^ dy,dAr hY; so dy= iwsU ny `%tr id|tA< Ò`s ny t¬hA^ t¬hA.I sùKt
29
ÒtM `s dy nAl dA nOkr `s dy go.I pY igaA idlI dy kAr, aAp,IaM ptnIaM ^ tlAk dy, dI
aty `s^ byntI kItI< ÔtU\ myry nAl sbr toN k\m lY< mYN aAigaA id|tI= pr m¬|>oN eh estrHM dI rIt nhIN sI=
tyrA sArA krjA dy idaMgA=Õ
30
Òpr `s ny enkAr kr id|tA aty kichrI rAhIN ÒisrjnhAr ... b,AeaAÓ `tpt 1:27 jM 5:2
`s nOkr ^ kYd iv|c su|q id|tA igaA= `s^ `nM Òes lE ... SrIr ho,gyÓ `tpt 2:24
icr kYd iv|c r|iKaA igaA jdoN t|k ik `sny sArA ÒFyr ... id|tI hYÓ ibvsTA sAr 24:1
1001 m|tI 19:9-20:2
9
pr mYN t¬hA^ aAKdA hM ik jykr koE aAp,I ptnI dA aAdr kro* Ôaty aAp,y aAp vM{ aAp,y guaM>I
^ tlAk idÈdA hY aty dUjI a¯rt nAl ivaAh krA ^ vI ipaAr kro=Õ*Ó
20
lYNdA hY tM< `h ivBcAr dA doSI hY= iksy b\dy dA `s jvAn ny ikhA< ÒenHM sBnM ^ tM mYN mÈinaM
aAp,I ptnI ^ tlAk dy, lE isrF e|k hI kAr, hY< hor hu, myry iv|c kI kmI hY?Ó
21
ho skdA hY `h eh ik `s dI ptnI dy iksy dUjy iwsU ny `%tr id|tA< Òjy tU\ pUrn ho,A cAhuÈdA hYN<
aAdmI nAl ijnsI s\b\D ho,=Ó tM jA jAkyy aAp,IaM sArIaM cIzM vyc dy aty Dn
10
cyilaM ny `s^ ikhA< Òjykr aAdmI aty a¯rt dy grIb lokM iv|c v\. dy= estrHM tY^ svrg iv|c
ivckAr eh hAlAt hn< tM ivaAh nA krA`,A c\gA KzAnA imlygA= Fyr tU\ aA ky myry ip|Cy ho t¬r=Ó
22
hY=Ó pr jdoN `s jvAn ny eh s¬i,aA tM< `h `dAsI
11
pr `s ny `nHM ^ aAiKaA< ÒsB lok es^ kbUl iv|c cilaA igaA< ik`N ik `h bhut amIr sI=
23
nhIN kr skdy= pr isrF `h lok ijnHM ^ prmyS¬r ny td iwsU ny aAp,y cyilaA ^ ikhA< ÒmYN t¬hA^ s|c
12
aAigaA id|tI hY= es dy iBÈn kAr, hn< ik kuJ aAKdA hM ik amIr dA svrg dyy rAj iv|c v/nA
24
aAdmI ivaAh ik`N nhIN krA`Ndy= kuJ mrd b|cy pYdA b/A a¯KA hY= mYN t¬hA^ d|sdA hM ik amIr ivaktI
krn dI wogtA to ibnA pYdA huÈdy hn< aty kuJ aijhy dy prmyS¬r dy rAj iv|c v/n nAloN ~Q dA sUE dy n|ky
inpu\sk bAad iv|c ijÈdgI iv|c lokM v|loN kr id|ty rAhIN l\g,A suKA lA hY=Ó
25
jMdy hn= aty kuJ aAdmI ivaAh dA iKaAl svrg cyly eh s¬, ky hYrAn ho gX aty boly< ÒtM iks
dy rAj lE itaAg idÈdy hn= pr ijh/A mnu|K ivaAh dI m¬ktI ho skdI hY?Ó
26
krA s|kdA hY tM `s^ ivaAh bAry eh is%iKaA svIkAr td iwsU ny `nHM v|l vyKky `nHM ^ ikhA< ÒlokM
krnI cAhIdI hY=Ó lE eh as\Bv hY= pr prmyS¬r lE sB kuJ s\Bv
hY=Ó
27
ptrs ny iwsU ^ aAiKaA< Òt¬hA.y ip|Cy l|g, vAsty
iwsU v%loN b%icaA dA suaAgt asIN sB kuJ C|. id|tA hY= ifr sA^ kI pRApt hovg
y A?Ó
28
(mrkus 10:13–16; lUkA 18:15–17) iwsU ny aAp,y cyilaM ^ aAiKaA< ÒmYN t¬hA^ s|c
13
td lok Coqy b%icaM ^ `s kol ilaAxy jo `h d|sdA hM ik jdoN nvIN dunIaM sAjI jAvygI aty mnu|K
`nHM `%ty aAp,A h|T r|Kky pRArTnA kry= jdoN cyilaA dA pu|tr aAp,y mihmAmE isÈGAsn ty bYQygA< tM t¬sIN
ny e`N dyiKaA< `nHM ny `nHM ^ iJ/ikaA ijh/y aAp,y vI bArHM isÈGAsnM ty bYQoNgy aty t¬sIN esrAXl dy
14
b%icaM ^ ilaAX sn= iwsU ny ikhA< Òb%icaA ^ bArHM pirvArM dA inr,A kroNgy=
29
a/cn nA pAP aty `nHM ^ myry kol aA`, id`= aty hr koE ijsny aAp,y Gr< BAEaM< BY,A<
`nHM lE rukAvq nA b,o ik`N ik svrg dA rAj mM-bAp< bAl b%icaM jM zmIn ^ myry nAm dy kAr,
15
eho ijihaM dA hI hY=Ó aty iwsU ny `nHM dy isrM ty C%i.aA hY `h sO gu,A v|D fl pAvygA aty sdIvI
ap,A h|T r|K, to bAad `h TM C|. id|tI= jIvn dA vArs b,ygA=
30
pr bhut sAry mnu|K ijnHM dA hu, ijÈdgI iv|c
amIr aAdmI dA iwsU dA an¬sr, krn toN rut
| bA v|.A hY< Biv|K iv|c `nHM dI TM b/I nIvIN hovg
y I=
enkAr bhut sAry lok ijnHM dA drjA hu, sB toN nIvM hY
(mrkus 10:17–31; lUkA 18:18–30) Biv|K iv|c sB toN `%cA drjA pA`,gy=
16
e|k mnu|K ny `s kol aA, ky `s^ ikhA< ÒgurU
jI mYN ikh/A BlA k\m krM ijs nAl mY^ sdIvIN jIvn iwsU dA Kyt dy mjdUrM bAry e|k idRSqMt
imly?Ó
17
iwsU ny `%tr id|tA< Òt¬sIN nykI bAry mYToN ik`N
pu|Cdy hoN? isrF prmyS¬r c\gA hY= pr jy t¬sIN jIvn
20 Òsvrg dA rAj tM e|k izmIdAr vrgA hY<
jo t/ky hI GroN in|kilaA ik aAp,y aÈgUrM
2
dy bAg iv|c kuJ kAmy lAvy= `s ny kAimaA nAl e|k
iv|c dAKl ho,A cAhuÈdy ho tM< hukmM dI pAl,A kro=Ó cMdI dA is|kA idhA/I kItI aty `nHM ^ aAp,y bAZ
18
`s ny pu%iCaA< Òikh/y hukm?Ó
iwsU ny ikhA< Òeh< ik KUn nA kro< ivBcAr nA kro< ÒaAp,y ... aAdr kroÓ kUc 20:12Ð16
19
corI nA kro aty JUQI gvAhI nA idP= aAp,y mM-bAp ÒaAp,y aAp ... ipaAr krÓ lyvIaM 19:18
m|tI 20:3-30 1002
3 18
iv|c Byj id|tA= nO ku vjy `h aAdmI bzAr igaA tM ek|QA kItA aty `nHM ^ ekMt iv|c aAiKaA= ÒvyKo<
kuJ b\idaM ^ `%Ty K/y vyiKaA< eh lok kuJ vI nhIN asIN wrUSlm v|l ^ jA rhy hM= mnu|K dA pu|tr pRDAn
4
sI kr rhy= tM `s ny `nHM ^ ikhA< Ôjykr t¬sIN vI jAjkM aty nym dy `pdySkM ^ F/A id|tA jAvygA aty
19
myry bAZM iv|c jAky k\m kro tM mYN t¬hA^ ijÈnA t¬hA.A `h `s^ m¯t dy dy,gy= `h mnu|K dy pu|tr ^ gYr
5
h|k b,ygA dyvMgA=Õ aty `h lok vI `s dy Kyyt iv|c whUdIaM ^ dy dy,gy= `h `sty h|s,gy aty koi/aM
k\m krn lE cly gxy= nAl ku|q,gy aty slIb ty c/HA dy,gy= aty m¯t toN
Òaty iFr `hI aAdmI bArHM ku vjy bAhr igaA< aty tIjy idn bAad< `s^ iFr jIvn v|l `BAiraA
ifr itÈn ku vjy= donoN vArI `s ny kuJ kAimaM ^ jAvygA=Ó
6
`sdy bAg iv|c k\m krn lE ilaMdA= aAT, vyly<
pÈj ku vjy `h bAhr igaA aty kuJ hor lokM ^ bzAr e|k mAtA v|loN ivSyS byntI
iv|c K/y vyiKaA= aty `nHM ^ ikhA< Ôt¬sIN e|Ty sArA (mrkus 10:35–45)
7 20
idn kuJ kIty ibnA K/Hy rihÈdy ho?Õ Ò`nHM mnu|KM ny `s smyN< zbdI dy pu|trM dI mM aAp,y pu|trM s,y
jvAb id|tA< ÔsA^ iksy ny vI nOkrI nhIN id|tI=Õ iwsU kol aAE aty `s a|gy JukI aty `s koloN e|k
Ò`s aAdmI ny `nHM ^ ikhA< Ôt¬sIN vI myry bAg shAetA mÈgI=
21
iv|c jA ky k\m kr skdy ho=ÕÓ iwsU ny aAiKaA< ÒtU\ kI cAhuÈdI hY?Ó `s ny iwsU ^
8
ÒsAm vyly< aÈgUrM dy bAg dy mAlk ny kAimaM dy ikhA< ÒvAadA kro ik tuhA.y rAj iv|c myry eh dovyN
m¬KitaAr ^ aAiKaA< ÔkAimaM ^ s|d aty ipCilaM toN pu|tr e|k t¬hA.y s|jy ty e|k t¬hA.y K|by pAsy bYQ,=Ó
22
lYky pihilaM tIk `nHM sAiraM ^ `nHM dI mjUrI dy=Õ iwsU ny `s dy pu|trM ^ ikhA< Òt¬sIN nhIN jA,dy
9
Òijh/y kAmy pÈj vjy ilaMdy gX sn< aAX aty t¬sIN kI mÈg rhy ho? kI t¬sIN `h kSq J|l skdy hoN
10
e|k cMdI dA is|kA pRApt kItA= iFr ijh/y kAmy ijh/y mYN J|l,y hn= `nHM ny jvAb id|tA< ÒhM asIN
23
pihlM ilaMdy gX sn aAX= `nHM ny soicaA ik SAed J|l skdy hMÚÓ iwsU ny `nHM ^ ikhA< Òs|cm¬|c jo
`h dUijaM kAimaM nAloN v|D pRApt krngy= pr `nHM kSq mYN J|lMgA t¬sIN vI J|loNgy= pr mYN `h nhIN hM jo
11
^ vI e|k cMdI dA is|kA hI imilaA= pr `h eh es g|l dI co, krygA ik kO, myry s|jy pAsy bYQygA
12
is|kA lYky Gr dy mAlk `%ty ku/Hn l|gy= aty boly< aty kO, K|by pAsy= `h jgHAvM kO, pAvygA myry iptA ny
Ôijh/y lok aÈt iv|c ilaMdy gX sn aty ijnHM ny FYslA kr ilaA hY= `h TMvM `nHM lokM nAl s\b\iDt
isrF e|k hI G\qy lE k\m kItA< t¬sIN `nHM ^ vI sA.y hn ijnHM lE `h b,AEaM gEaM hn=Ó
24
ijÈnA hI id|tA= aty asIN sArA idn Du|py sùKt imhnt jdoN dsM cyilaA ny eh s¬i,aA tM `h `nHM dohM
25
kItI=Õ BrAvM ty iKJ gxy= td iwsU ny `nHM sAiraM ek|iQaM
13
Òiz\mIdAr ny `nHM iv|coN e|k ^ aAiKaA< Ôim|trA< ^ kol s|d ky aAiKaA< Òt¬sIN jA,dy ho ik gYr whUdIaM
mYN tyry nAl byEmAnI nhIN kItI= kI tU\ e|k cMdI dy dy hAkm dUijaM ty hukm clA`,A ps\d krdy hn<
14
is|ky vAsty k\m krn lE rAjI nhIN hoeaA?Õ tU\ aty `nHM dy mh|tvpUr, aAgU lokM ty aAp,I SktI
26
aAp,I mjUrI lY ty cilaA jA= pr mYN aKIrly b\dy ^ estymAl krnA ps\d krdy hn= t¬hA.y iv|c aijhA
15
vI `hI dy,A cAhuÈdA hM jo mYN tY^ id|tA= kI eh nA hov<y pr jykr t¬hA.y iv|cNo koE v|.A ho,A cAhy `s^
27
myrA h|k nhIN ik mYN aAp,y pYsy ^ ijvyN cAhM estymAl syvk vM{ t¬hA.I syvA krnI cAhIdI hY= jykr t¬hA.y
krM? jM tY^ ErKA hY ik`N ik mYN `nHM lokM nAl iv|coN koE pihlA bn,A cAhy `h pihlM t¬hA.A dAs
16 28
`dAr hM jo mgroN aAX= Òesy trHM ijh/y lokM dA hovy= `vyN hI ijvyN mnu|K dA pu|tr aAp,I syvA
hu, ip|ClA drjA hY Biv|K iv|c `nHM dA drjA pihlA krvA`, nhIN sgoN `h hornM lokM dI syvA krn
drjA hovygA aty `h lok ijnHM dA hu, drjA pihlA lE aAeaA hY= `h bhut sAry lokM ^ bcA`, dI
hY Biv|K iv|c `nHM dA drjA ipClA hovygA=Ó KAitr aAp,I jAn kurbAn krn lE aAeaA hY=Ó
aÈny mnu|K s/k dy k\>y bYQy sn= jdoN `nHM s¬i,aA ik Òsvrg iv|c pRBU ^ `stitÚÓ
10
iwsU l\iGaA jMdA hY tM `h `%cI dy,y boly< Òhy pRBU< jdoN iwsU ny wrUSlm iv|c pRvyS kItA< `s Sihr
dA~d dy pu|tr< sA.y `%ty dwA kr=Ó dy sAry lok SSopÈc iv|c pY gX aty pu%iCaA< Òeh
31
`nHM ny aÈnHy aAdmIaM ^ iJ/ikaA aty cu|p rih, aAdmI kO, hY?Ó
11
lE ikhA< pr `h hor vI `%cI boly< Òhy pRBU< dA~d dy iwsU nAl jA rhI BI/ ny `%tr id|tA< Òeh iwsU
pu|tr< ikrpA krky sA.I shAetA kr=Ó hY< glIl dy ksby nAsrt dA e|k nbI=Ó
32
td iwsU ruikaA aty `nHM ^ s|dky pu%iCaA< Òt¬sIN
mYToN aAp,y vAsty kI krA`,A cAhuÈdy ho?Ó iwsU dA mÈdr iv|c ho,A
33
td `nHM dohM ny ikhA< ÒpRBU jI asIN cAhuÈdy hM ik (mrkus 11:15–19; lUkA 19:45–48; wUhÈnA 2:13–22)
12
sA.IaM a|KM KulH jA, jo asIN vyK skIxy=Ó fyr iwsU mÈdr dy elAky v|l igaA `s ny `nHM
34
iwsU ny `nHM aÈinHaM aAdmIaM lE trs mihsUs sB lokM ^ ijh/y `%Ty cIzM KrId aty vyc rhy sn
kItA aty `nHM dIaM a|KM ^ CoihaA `h J|q sujAKy ho bAhr k|> id|tA= aty srAfM dy tKtpoS aty Gu|gIaM
13
gxy aty iwsU dy mgr ho t¬ry= vyc, vAilaM dIaM myjM `lqA su|qIaM= Ò`s ny
`nHM lokM ^ aAiKaA< eh poTIaM iv|c iliKaA hY< Ôik
iwsU dA wrUSlm iv|c SAhI dAKlA myrA Gr pRArTnA dA Gr sdAvygAÕ* pr t¬sIN es
(mrkus 11:1–11; lUkA 19:28–38; wUhÈnA 12:12–19) jgHA ^ corM dy l¬¬k, dI jgHA b,A rhy ho=ÕÓ*
14
ÒdA~d dy pu|tr ^ `stit `h D\n hY ijh/A pRBU dy ÒmyrA Gr ... s|dAvygAÓ wsAwAh 56:7
nAm `%ty aA`NdA hYÚÓ ÒcorM dy luk, dI jgHA b,A rhy hoÓ iwrimwAh 7:11
jbUr 118:26 Òt¬sIN ... krnI isKAEÓ zbUr 8:3 (wUnAnI anuvAd)
m|tI 21:21-43 1004
21 32
iwsU ny `nHM ^ `%tr id|tA< ÒmYN t¬hA^ s|c aAKdA rAj iv|c jMdy hn= ik`N ik wUh\nA t¬hA^ ij`,
hM ik jykr t¬hA^ inhcA hovy aty t¬sIN koE Brm nA dA shI >\g isKA`, lE aAeaA pr t¬sIN `s dI
r|Ko= t¬sIN isrf eho hI kroNgy jo aÈzIr dy ibrK nAl prtIt nA kItI sgoN msUlIaM aty k\jrIaM ny `s dI
mYN kItA sgoN t¬sIN es phA/ ^ vI aAK skdy hoN jA prtIt kItI= pr t¬sIN eh vyKky ip|CNo vI aAp,y jIvn
22
aty sm¬d
È r iv|c jA ky i.g tM aijhA hI hovg
y A= jykr nhIN bdly aty nA hI `s `%ty ivSvAs kItA=
t¬sIN ivSvAs kroN< tM `h sB kuJ jo t¬sIN pRArTnA
rAhIN mÈgoNgy t¬hA^ id|tA jAvygA=Ó
pRBU aAp,A pu|tr ByjdA hY
whUdI aAgUaM ny iwsU dy aiDkAr ty S|k kItA (mrkus 12:1–12; lUkA 20:9–19)
33
(mrkus 11:27–33; lUkA 20:1–8) Òe|k hor idRSqAt s¬,:o e|k izÈmIdAr sI= `sny
23
jdoN iwsU mÈdr dy elAky iv|c dAùKl hoeaA< aty e|k aÈgUrM dA bAg lAeaA= `s ny Kyt dy cufyry vA/
jdoN `h `pdyS dy irhA sI tM pRDAn jAjk aty lokM kr id|tI aty `s ny rs vAsty e|k cub|cA k|i>aA=
dy bzurg `s pAsy aAX aty kih, l|gy Òeh sB tU\ ifr `s aAdmI ny `%Ty e|k burj `sAiraA aty `s^
34
iks aiDkAr nAl krdA hYN? eh aiDkAr tY^ iks ny iksAnM dy h|T sONp ky aAp prdys cilaA igaA= jdoN
id|tA?Ó flM dI ru|t ny/y aAE tM `s ny aAp,y nOkr iksAnM
24
iwsU ny `nHM ^ `%tr id|tA< ÒmYN vI t¬hA^ e|k dy kol aAp,y aÈgUrM dA ih|sA lY, lE Byjy=
35
svAl pu|CdA hM= jykr t¬sIN mY^ `%tr dyvoN mYN vI Òpr iksAnM ny `nHM ^ F/ ilaA aty e|k ^
t¬hA^ d|sMgA ik iks aiDkAr nAl mYN eh sB g|lM ku%iqaAM dUjy ^ mAr id|tA aty tIjy nOkr ^ p|TrM nAl
25 36
krdA hM= wUh\nA dA bpitsmA kI eh prmyS¬r v|loN mAr id|tA= ifr mAlk ny pihlI vAr nAloN v|D nOkr
aAeaA jM mnu|KM v|loN?Ó iksAnM kol Byjy pr iksAnM ny `nHM nAl vI `sy trHM
37
`nHM ny aAps iv|c ivcAr kItA< jy asIN khIxy ÒwUhn
\ A hI kItA= aKIr iv|c mAlk ny aAp,y pu|tr ^ `nHM
dA bpitsmA svrg v|loN sIÓ tM `h sA^ aAKygA ik dy kol eh soc ky ByijaA ik Ô`h myry pu|tr dA aAdr
26
fyr t¬sIN `s ty BrosA ik`N nA kItA? pr jykr krngy=Õ
38
asIN aAKIxy< Ôeh lokM v|loN sIÕ< tM sAry lok sA.y nAL Òpr jdoN iksAnM ny `s dy pu|tr ^ vyiKaA tM
gu|sy ho,gy= ik`N ik eh sB wUh\nA ^ nbI smJdy aAps iv|c soicaA< ÔvArs eho hY= asIN es ^ mAr
39
hn=ÕÓ dyEX aty `s dy ivrsy ty kbzA kr lExy=Õ tM
27
so `nHM ny iwsU ^ `%tr id|tA< ÒasIN nhIN jA,dy `nHM ny pu|tr ^ f/ ilaA aty bAg iv|coN bAhr k|>
ik wUh\nA ^ bpitsmA dy, dI SktI< ik|ToN aAE=Ó tM `s ^ mAr id|tA=
40
iFr iwsU ny aAiKaA< ÒtM mYN vI t¬hA^ nhIN d|sMgA ik ÒtM jdoN Kyt dA mAlk aAvygA< `h `nHM iksAnM
eh sB g|lM mYN iks aiDkAr nAl kr irhA hM= nAl kI krygA?Ó
41
`nHM ny `s^ aAiKaA< Ò`h `nHM duSq lokM ^
iwsU do pu|trM dI idRSqMt s¬,A`NdA kSq dAek m¯t dyvygA aty Kyt hornM iksAnM dy h|T
28
ÒmY^ dso ik t¬sIN kI socdy ho? e|k mnu|K dy do sONp dyvg
y A jo `s^ vA>I dy smyN `s dA ih|sA dy,gy=Ó
42
pu|tr sn aty `h pihly dy kol aA, ky boilaA< Ôpu|tr< iwsU ny `nHM ^ aAiKaA< ÒBlM t¬sIN poTIaM iv|c
jAÚ a|j aÈgUr dy bAg iv|c k\m kr=Õ kdy nhIN pi/HaA:
29
Ò`s ny `%tr id|tA< 'mYN nhIN jAvMgAÕ< pr bAad
iv|c< `s ny aAp,A mn bdilaA aty cilaA igaA= Ôijh/A p|Tr `sArIaM duaArA nAmÈzUr kItA igaA
30
Òfyr iptA dUjy pu|tr kol igaA aty `s^ vI `hI sI KUÈjy dA isrA ho igaA= pRBU ny es^ vApr, id|tA
g|l khI= `s ny `%tr id|tA< ÔhM jI< mYN jAvMgAÕ pr aty sA.y lE eh ac\BA hY=Õ zbUr 118:22–23
`h nA igaA=
31 43
Òso dohM iv|coN iksny iptA dI mrzI pUrI kItI?Ó Òes krky mYN t¬hA^ aAKdA hM ik prmyS¬r dA
`nHM aAiKaA< Òpihly ny=Ó rAj t¬hA.y koloN KoihaA jAvygA aty eh `nHM lokM ^
iwsU ny `nHM ^ ikhA< ÒmYN t¬hA^ s|c aAKdA hM ik id|tA jAvygA ijh/y `hI g|lM krngy jo prmySr
¬ aAp,y
msUlIX aty k\jrIaM t¬hA.y nAloN pihlM prmyS¬r dy rAj iv|c cAhuÈdA hY=
1005 m|tI 21:44-22:24
44 12
jykr koE `s p|Tr `%ty i.|gygA< `h cUr-cUr ho nhIN pAX hoX sn= bAdSAh ny `s^ ikhA< ÔBE tU\
jAvygA= jykr p|Tr iksy `%pr i.|gg
y A< tM `h ivaktI e|Ty ivaAh vAlI poSAk pAxy bgYr aÈdr ikvyN aAeaA?
13
vI p|Tr duaArA kucilaA jAvygA=Ó* pr `s aAdmI ny kuJ nA< ikhA= tM bAdSAh ny kuJ
45
jdoN pRDAn jAjkM aty frIsIaM ny iwsU dy aAKy nOkrM ^ ikhA< Ôes dy h|T-pYr b\nH ky es^ bAhr dy
idRsqMt s¬,y< tM `h jA, gX ik `h `nHM bAry hI hnyr iv|c su|q id`= `s jgAH lok rody ho,gy aty
g|lM kr irhA sI= drd nAl aAp,y dÈd krIc rhy ho,gy=Õ
46 14
`h `s^ igrFtAr krn dA koE `pAa krnA ÒhM< bhut sAiraM ^ s|dA id|tA igaA hY pr To/y
cAhuÈdy sn< pr `h lokM toN .rdy sn ik`N ik `h hI cu,y gX hn=Ó
`s^ nbI mÈndy sn=
kuJ whUdIaM ny iwsU nAl DoKA krn
ivaAh dI dAavt dy in`Nty bAry e|k idRSqMt dI koiSs kItI
(lUkA 14:15–24) (mrkus 12:13–17; lUkA 20:20–26)
15
3
krvAE= rAjy ny aAp,y nOkrM ^ `nHM lokM ^ ilaA`, nAl iwsUÊkol ByijaA= enHM aAdmIaM ny aAiKaA< ÒgurU
lE ByijaA ijnHM ^ `s ny ivaAh dI dAavt ty s|dA jI< asIN jA,dy hM ik t¬sIN e|k emAndAr aAdmI hoN
id|tA sI= jdoN dAavt dI itaArI ho gE tM `s ny aty t¬sIN prmyS¬r dy rAh bAry scAE dA `pdyS idÈdy
ijnHM ^ s|dA id|tA sI `nHM ^ nOkrM h|T aA`, lE ho= t¬sIN iksy toN vI pRBAivt nhIN huÈdy ik`N ik t¬sIN
17
sunyhA ByijaA< pr lokM ny rAjy dI dAavt ty aA`, es g|l dI pRvAh nhIN krdy ik `h kO, hn?Ó so
toN enkAr kr id|tA= sA^ d|so ik t¬sIN kI socdy hoN kI kYsr* ^ msUl dy,A
4
Òifr `s ny hor v|D nOkrM ^ s|dy hoX lokM ^ inaM anusAr hY jM nhIN?Ó
18
d|s, lE ByijaA< Ô`nHM lokM ^ d|so ijnHM ^ mYN s%idaA; pr iwsU `nHM dy duSq erAidaM ^ jA,dA sI tM
dAavt itaAr hY= mYN aAp,y bldM aty moqy pSUaM ^ `s ny aAiKaA< Òt¬sIN kpqI ho< t¬sIN ik`N mY^ FsA`,
KA, lE v%i>aA hY ty sB kuJ itaAr hY ivaAh dI dI koiSS ik`N kr rhy hoN?
19
dAavt lE aAP=Õ ijh/A is|kA t¬sIN mihsUl idÈdy ho mY^ ivKAP=Ó
5 20
Òsyvk gxy aty lokM ^ aA`, vAsty kih aAXÓ t|d `h e|k cMdI dA is|kA `s kol ilaAxy= tM
pr lokM ny `nHM ^ sun, toN enkAr kr id|tA= koE iwsU ny `nHM ^ ikhA< Òes `%pr eh mUrt aty ilKt
aAp,y KytM ^ clA igaA aty koE aAp,yy v,j ^= iks dI hY?Ó
6 21
kuJ hor lokM ny e|kQy hoky `nHM nOkrM ^ fi/aA< `nHM ny `%tr id|tA< Òeh kYsr dI tsvIr aty
7
ku%iqaA aty jAno mAr id|tA= bAdSAh ^ b/A gu|sA kYsr dA nM hY=Ó td `s ny `nHM ^ aAiKaA< ÒtM ifr
aAeaA= `s ny `nHM kAtlM ^ mArn aty `nHM dA ijh/IaM vstM kYsr dIaM hn `h kYsr ^ id`
Sihr sA/n lE aAp,I FOj ^ ByijaA= aty ijh/IaM vstM prmyS¬r dIaM hn `h prmyS¬r
8
Ò`s toN bAad bAdSAh ny aAp,y nOkrM ^ aAiKaA< ^ id`=Ó
22
ÔdAavt tM itaAr hI hY= mYN ijnHM ^ es dAavt aty `h eh s¬,ky b/y hYrAn hoxy aty `s^ C|.
lE s|dA id|tA sI `h es kAibl nhIN sI ik e|Ty ky cly gxy=
9
aA`Ndy= so t¬sIN curAihaM ty jAvo aty ijnHM lokM ^
vI t¬sIN imlo `nHM ^ ivaAh dI dAavt ty aA`, dA kuJ sdUkIaM ny iwsU nAl cAl c|lI
10
in`NtA id`=Õ tM nOkr bAhr curAihaM ty gxy= (mrkus 12:18–27; lUkA 20:27–40)
23
ijnHM ^ vI `h l|B sky< `nHM ny sAry Bly bury lok `sy idn< kuJ sdUkI iwsU kol aAX= `h ivSvAs
ekQy kr lX= tM `h jgHA mihmAnM nAl Br gE= krdy sn ik punr `%TAn nhIN hY= aty eh kih ky
11 24
ÒjdoN bAdSAh mihmAnM ^ vyK, aÈdr aAeaA< `s toN svAl pu%iCaA< ik ÒgurU jI mUsA ny aAiKaA
tM `s ny e|k aAdmI ^ vyiKaA ijsny ivaAh dy k|p/y sI ik jy koE ivaAhutA mrd by`lAd mr jAvy tM `s
t¬k 44 kuJ wUnAnI nklM iv|c t¬k 44 nhIN hY= kYsr rom dy SAsk dA nM=
m|tI 22:25-23:9 1006
dA BrA `s dI ptnI nAl ivaAh kr lvy= aty `s iwsU dA frIsIaM ^ e|k svAl
^ aAp,y BrA lE vAirs dy, lE b|cy pYdA krny (mrkus 12:35–37; lUkA 20:41–44)
25 41
cAhIdy hn=* sA.y ivckAr s|t BrA sn= pihly ny jdoN frIsI ek|Qy hoxy< tM iwsU ny `nHM ^ e|k
42
ivaAh kItA aty mr igaA= ik`N ju `s dI koE `lAd svAl pu%iCaA= Òt¬sIN msIh bAry kI socdy ho= ik
nhIN sI< `s dy BrA ny `s dI ivDvA nAl ivaAh `h iks dA pu|tr hY?Ó
26
krvA ilaA= dUjy aty tIjy BrA toN lYky s|tM BrAvM `nHM iwsU ^ ikhA< ÒdA~d dA pu|tr=Ó
27 43
nAl evyN hI vApiraA= sAiraM dy ip|Co `h a¯rt tM iwsU ny `nHM ^ aAiKaA< ÒtM ifr dA~d piv|tr
28
vI mr gE= eslE< ijvyN ik sAry BrAvM ny `s aAtmA rAhIN `s^ ÔpRBUÕ ik`N bulA`NdA hY? jdoN `s
nAl ivaAh kItA< punr `%TAn dy idn `h iksdI ny eh aAiKaA<
44
ptnI hovygI?Ó ÔpRBU ny myry pRBU ^ aAiKaA< tU\ myry s|jy pAsy bYQ
29
iwsU ny `nHM ^ `%tr id|tA< Òt¬sIN Bu|l iv|c ho jd tIkr mYN tyry vYrIaM ^ tyry pYrM hyQ nA kr idaM=Õ
ik`N ik t¬sIN nhIN jA,dy ik poTIaM kI aAKdIaM jbUr 110:1
-
45 46
hn= aty t¬sIN prmyS¬r dI SktI bAry nhIN jA,dy= eslE jykr dA~d `s^ ÔpRBUÕ< bulA`NdA hY<
30
ik`N jo punr `%TAn toN bAad< `%Ty koE ivaAh tM `h `s dA pu|tr ikvyN ho skdA hY?Ó koE vI frIsI
nhIN hovygA= `h e|k dUjy nAl ivaAhy nhIN jA,gy= iwsU dy svAl dA jvAb nA dy sikaA= `s idn toN
31
`h svrg iv|c dUtM vM{ ho,gy= kI t¬sIN `h nhIN bAd< iksy ny vI `s^ koE hor svAl krn dA hONslA
pi/HaA jo prmyS¬r ny m¬ridaM dy punr `%TAn bAry nA kItA=
32
iliKaA hY= Ôik mYN abrAhAm dA prmySr
¬ aty eshAk
dA prmySr ¬ hM=Õ* `h m¬ridaM
¬ aty wAkUb dA prmySr iwsU ny DArimk aAgUaM dI in\dA kItI
dA prmyS¬r nhIN ij`NidaM dA hY=Ó (mrkus 12:38–40; lUkA 11:37–52; 20:45–47)
33
lok `s dA eh `pdyS s¬,ky hYrAn hoxy=
23 iFr iwsU ny BI/ aty aAp,y cyilaM nAl
2
g|l kItI< aty aAiKaA< nym dy `pdySkM
aty frIsIaM ^< mUsA dI SrHA bAry `pdyS dy, dA
3
ikh/A nym sB toN zrUrI hY aiDkAr hY ik `h kI aAKdI hY= es lE t¬hA^
(mrkus 12:28–34; lUkA 10:25–28) `nHM dI aAigaA dA pAl, krnA cAhIdA hY aty jo
34
jdoN frIsIaM ny s¬i,aA ik `s ny sdUkIaM dA `h kih, iDaAn nAl kro< pr `nHM vrgy k\m nA kro
35
mUÈh b\d kr id|tA hY tM `h e|k TM ek|Qy hoX= e|k ik`N ik `nHM dy jIvn c\gy `dAhr, nhIN hn ik`N
FrIsI jo mUsA dI SrHM dA `stAd sI iwsU ^ prtA`, ik jo vI `h krn ^ kihÈdy hn Kud `nHM ty aml
36 4
lE `s^ e|k svAl pu%iCaA< FrIsI ny aAiKaA< nhIN krdy= `h sKt nym b,A`Ndy hn ijh/y mÈn,
ÒgurU jI< SrHA iv|c sB toN zrUrI hukm ikh/A hY?Ó lE b/y kQor hn< `h enHM ^ lokM ty lAgU krdy
37
iwsU ny jvAb id|tA< ÒtY^ aAp,y pRBU prmyS¬r ^ hn= pr `h enHM iv|coN iksy vI nym dA anusr,
aAp,y sAry idl nAl< aAp,I sArI rUh nAl< aty pUry krn dI koiSS vI nhIN krdy=
38 5
mn nAl ipaAr krnA cAhIdA=* pihlA aty ehI Ò`h aAp,y sB k\m lokM ^ ivKAvy lE krdy
39
sB toN zrUrI hukm hY= aty dUjA hukm vI pihly hn= `h aAp,y KAs bsitaM ^ poTIaM nAl Br lYNdy
ijÈnA hI mh|tvpUr, hY: ÒtY^ aAp,y guaM>I ^ `vyN hn aty `nHM ^ v|.y hI v|.y krdy rihÈdy hn= `h
hI ipaAr krnA cAhIdA hY ijvyN tU\ aAp,y aAp ^ aAp,y KAs pRArTnA vAly vstrM dI l\bAE bhut r|Kdy
40 6
ipaAr krdA hYN=* enHM dohM hukmM `%ty hI sAry hn tM jo lok `nHM v|l iDaAn dy,= `h FrIsI aty
nym aty nbIaM dIaM ilKtM ty iqky hoxy hn=Ó nym dy `pdySk dAavtM iv|c `%cIaM TAvM dy loBI
hn< aty `h pRArTnA sTAnM iv|c vI `%cy ahudy m|l,
7
dy b/y Bu|Ky hn= bzArM iv|c mAn snmAn lY, dy vI
Òjy koE... cAhIdy hnÓ ibvsTA sAr 25:5 aty `tpt 38:8 b/y Bu|Ky hn= `h mnu|KM koloN gurU khA`,A cAhu\dy hn=
8
ÒmYN...dA prmyS¬r hMÓ kUc 3:6 Òpr t¬sIN sB gurU< nA khA`,A ik`N jo t¬hA.A
ÒtY^ ... krnA cAhIdAÓ ibvsTA 6:5 e|k hI gurU hY aty t¬sIN sB aAps iv|c BrA-BrA ho=
9
ÒtY^ ... ipaAr krdA hYNÓ lyvIaM 19:18 aty DrtI `%pr iksy vI mnu|K ^ aAp,A iptA nA
1007 m|tI 23:10-37
aAKo ik`N jo t¬hA.A isrF e|ko hI iptA hY< jo svrg vFAdArI hn= eh mh|tvpUr, hY ik t¬sIN dUjy asUlM
10
iv|c hY= aty t¬sIN aAp,y aAp ^ mAlk vI nhIN dI a,gihlI kIty ibnA enHM g|lM ty vI aml kro=
24
khA`,A ik`N ik t¬hA.A sBnM dA mAlk vI e|ko BAv t¬sIN aÈnHy aAgU hoÚ t¬sIN `h ho jo m|Cr-m|KI ^ tM
11
msIh hY= ijh/A mnu|K t¬hA.A syvk b, t¬hA.I syvA pu, lYNdy hn pr ~NQ ^ ingl jMdy hn=
12 25
krdA hY< `h t¬hA.y sAiraM iv|coN v|.A hY= ijh/A Òt¬hA.y ty lAhnt hY< nym dy `pdySko aty FrIsIP=
ivaktI aAp,y aAp ^ mhAn smJdA dIn b,AeaA t¬sIN kpqI ho= t¬sIN aAp,y kqory aty TAlIaM ^ bAhroN
jAvygA aty jo koE aAp,y-aAp ^ sB iv|cNo nIvM jA,ygA tM sAF krdy hoN= pr aÈdrly pAsy< `nHM g|lM nAl Bry
13
`s^ sB toN `%cA smiJaA jAvygA= nym dy `pdySko hoX ho ijh/IaM t¬sIN dUijaM nAl dgAbAjI krky aty
26
aty FrIsIP< tuhA.y ty lAhnt= t¬sIN kpqI ho ik`N ik aAp,y aAp ^ pRs\n krky pRApt kItIaM hn= Òhy
t¬sIN svrg dy rAj dy rAh iv|c a/cnM pYdA krdy aÈnHy FrIsIPÚ pihlM kqory aty TAlI dy aÈdr ^ sAF
ho= t¬sIN Kud vI pRvyS nhIN krdy aty `nHM ^ vI pRvyS kro tM `h bAhroN vI sAF ho,gy=
14 27
nhIN krn idÈdy jo koiSS kr rhy hn=Ó * Òt¬hA.y ty lAhnt< nym `pdySko aty FrIsIPÚ
15
Ònym dy `pdySko aty frIsIP< t¬hA.y ty lAhnt t¬sIN kpqI ho= t¬sIN klI kItIaM kbrM vM{ ho< jo
hY< t¬sIN kpqI hoÚ ik`N ik t¬sIN iksy ^ aAp,y Drm bAhroN soh,IaA idsdIaM hn pr jo aÈdro m¬rdA lokM
iv|c bdl, lE sm¬Èdr aty DrtI ty sFr krdy ho= dIaM h|.IaM aty hor a,DotIaM cIzM nAl BrIaM
28
aty jdoN t¬sIN iksy ivaktI ^ bdl idÈdy ho< tM t¬sIN hoEaM hn=Ó t¬sIN vI `vyN hI ho= t¬sIN bAhroN c\gy
`s^ aAp,y nAloN vI du|g,A burA b,A idÈdy ho= t¬sIN mnu|KM vM{ idKAE idÈdy ho pr aÈdroN kpqtA aty
vI eÈny bury ho ik t¬sIN nrk iv|c jAvoNgy= duStqA nAl Bry hoxy ho=
16 29
Òhy aÈnHy rAh n¬mAP< tuhA.y ty lAhntÚ t¬sIN aAKdy Òt¬hA.y ty lAhnt nym dy `pySko aty FrIsIPÚ
ho< Ôjykr koE mÈdr dI sONh KAvy esdA koE arT t¬sIN kpqI ho= ik`N ju t¬sIN nbIaM lE kbrM b,A`Ndy
nhIN pr jykr `h mÈdr dy sony dI sONh KAvy< tM `h ho aty DrmI lokM dIaM kbrM dA sitkAr krdy ho=
17 30
sONh b|D hY=Õ mUrKo t¬sIN aÈnHy hoÚ ikh/A v|.A hY? sonA t¬sIN aAKdy hoN< jykr asIN aAp,y bzurgM dy simaM
jM mÈdr< ijh/A ik sony ^ vI piv|tr b,A`NdA hY= iv|c ij`Ndy huÈdy< tM asIN `nHM dI enHM nbIaM ^
18 31
t¬sIN eh vI kihÈdy ho< Ôjykr koE j|gvydI dI sONh mArn iv|c shAetA nA kItI huÈdI=Õ eslE t¬sIN
KMdA hY< esdA koE arT nhIN< pr jykr `h jgvydI gvAhI idÈdy ho ik t¬sIN `nHM dy b|cy hoN ijnHM ny nbIaM
19 32
dI ByNq dI sONh KMdA hY< tM `h sONh b|D hY=Õ t¬sIN dI h%itaA kItI= aty ijh/y pAp t¬hA.y ip`-dAidaM
aÈnyH hoÚ ikh/I cIz v|.I hY : Byq< jM jgvydI< jo ByNq ^ ny SurU kIty sn t¬sIN `nHM ^ pUrA kroNgy=
33
piv|tr b,A`NdI hY? ÒtusIN s|p hoÚ hy s|pM dy b%icPÚ t¬sIN prmyS¬r dy
20
Òes lE jykr koE jgvydI dI sONh KMdA hY< inr,y toN ikvyN bcoNgy< jo ik t¬hA^ nrk ^ ByjygA?
34
`h jgvydI aty `s `prlIaM sB vstM dI sONh es lE vyKo mYN nbIaM< igaAnIaM aty `pdySkM
21
KMdA hY= jykr koE mÈdr dI sONh KMdA hY< tM `h ^ t¬hA.y kol ByjdA hMÚ t¬sIN `nHM iv|coN kEaM ^ mAr
mÈdr dI aty `s dI sONh KMdA jo e|k `s iv|c dyvoNgy; t¬sIN `nHM iv|coN kEaM ^ slIb dy id`Ngy<
22
rihÈdA hY= jykr koE svrg dI sONh KMdA hY so kEaM ^ t¬sIN aAp,yy pRArTnA sTAnM iv|c ko/y mArogy
35
prmyS¬r dy is\GAsn dI aty `s `%pr bYQ, vAly dI aty SihroN Sihr `nHM dA ip|CA kroNgy= hM< t¬sIN
sONh KMdA hY= DrmI hAbl dy smyN toN lYky zkrwAh t|k sAry DrmI
23
Ònym dy `pdySko aty FrIsIP t¬hA.y ty lAhnt= lokM dy ktl dy doSI hovg
o =y bkrwAh dA put
| r zkrwAh
36
t¬sIN kpqI hoÚ ik`N jo t¬sIN pudIny< sONf aty jIry dA mÈdr aty jgvydI dy ivckAr mAiraA igaA sI= mYN
dsOND idÈdy ho pr t¬sIN SrHA dy v|D mh|tvpUr, `pdySM t¬hA^ s|c d|sdA hM= eh sB g|lM es pI/HI dy lokM
^ mÈn, toN a,gihlI krdy ho< jo inaM< deaA< aty nAl vAprngIaM=
t¬¬k 14 kuJ wUnAnI p|tRIaM t¬k 14 jo/dIaM hn Ònym dy iwsU v|loN wrUSlm dy lokM ^ ictAvnI
pRcArko aty FrIsIP t¬hA.y ty lAhnt= t¬sIN kpqI ho= Ôt¬sIN
(lUkA 13:34–35)
ivDvAvMÕ dy Gr l¬|q lYNdy ho< aty t¬sIN l\bIaM pRArTnAvM 37
Òhy wrUSlm< wrUSlm tU\ hI `h Sihr hYN jo nbIaM
krdy ho jo lok t¬hA^ vyK sk,= es vAsty t¬hA^ BY/I szA
imlygI= mrk¬¬s 12:40; l¬¬kA 20:40 ^ ktl krdA hY< aty ijh/y tyry kol Byjy jMdy hn
m|tI 23:38-24:28 1008
13
`nHM ^ p|TrM nAl mAr idÈdA hYN< mYN ikÈnI vArI cAihaA dA ipaAr Q\.A pY jAvygA= pr ijh/A aÈt tIk shygA
14
ik tyry b%icaM ^ `sy trHM e|kQA krM ijvyN kuk/I `hI bcAeaA jAvygA= aty prmyS¬r dy rAj bAry
aAp,y cUicaM ^ K\BM dy hyQM e|kQA krdI hY< pr tU\ eh KuSKbrI sArI dunIaA iv|c FYlAE jAvygI= hr
38
e`N nhIN cAhuÈdA= vyK< tyrA Gr iblkul sK,A C|. e|k kOm ^ es bAry d%isaA jAvygA `s toN mgroN aÈt
39
id|tA jAvygA= mYN tY^ d|s irhA hM ik tU\ mY^ es toN aAvygA=
15
bAad ifr nhIN vyKyNgA td tk jd sB eh nhIN ÒdAnIxyl nbI ny `s iG,A`,I idl k\bA~ vst
khi,gy DÈn hY `h ijh/A pRBU dy nAm `%ty aA`NdA bAry aAiKaA hY ijs nAl BArI nuksAn ho,A hY=* t¬sIN
hY=Ó* `h iBaAnk vst piv|tr sTAn iv|c K/I vyKoNgy=Ó
t¬hA.y iv|c ijnHM ny es bAry pi/HaA hYY `h smJdy hn
16
mÈdr dA Biv|K iv|c ho, vAlA nuksAn ik es dA kI arT hY= Ò`s vkt ijh/y lok whUidwA
17
(mrkus 13:1–31; lUkA 21:5–33) iv|c ho, `h phA/IaM ^ B|j jA,= lokM ^ `s
36
isrf pRBU jA,dA hY ik `h smM kdoN aAvygA
(mrkus 13:32–37; lUkA 17:26–30< 34–36)
Òpr `s idn aty `s G/I ^ koE nhIN jA,dA=nA
25 Ò`s vkt< surgI rAj `nHM ds kuaArIaM
vrgA hovygA ijnHM ny aAp,IaM mSAlM
lEaM aty lA/y ^ iml, gEaM= `nHM iv|coN pÈj tM
2
3
svrg dy dUt nA pu|tr isrf iptA hI jA,dA hY= mUrK sn aty bAkI dIaM pÈj isaA,IaM= pÈj mUrK
37
ijvyN noNh dA smM sI `sy trHM mnu|K dy pu|tr dA kuaArIaM aAp,y nAl mSAlM tM lY ky aAEaM pr `nHM
38
aA`,A vI hovygA= `nHM idnM iv|c h/H toN pihlM< dy jgdy rih, vAsty hor tyl nA lY ky aAEaM< tM j¬
4
lok KA rhy sn< pI rhy sn< ivaAh krvA rhy sn aty mSAl jgdI rhy= dUjy pAsy< pÈj isaA,IaM kuaArIaM
aAp,y b%icaM dy ivaAh vI kr rhy sn aty lok eh aAp,IaM mSAlM nAl tyl vAlA BM.A vI ilaAEaM=
5
sB kuJ krdy rhy jd t|k ik noh ikStI `%ty nhIN ik`N ik lA/A bhut dyrI nAl aAeaA< sB kuaArIaM
39 6
ci/aM sI= lokM ^ nhIN ptA sI ik kI vApr irhA T|k gEaM aty sON gEaM= a|DI rAt vyly iksy ny aYlAn
sI= `nHM ^ h/H aA`, aty sB lokM ^ nSq kr dy, kItA< ÔlA/A aA irhA hY< `s^ iml, lE bAhr aAPÚÕ
7
tk kuJ vI ptA nhIN sI= evyN hI mnu|K dy pu|tr dy Òtd sArIaM kuaArIaM `%QIaM< !p,IaM msAlM
40 8
aA`, ty hovygA= do mnu|K e|kQy Kyt iv|c k\m kr itaAr kItIaM= pr mUrK kuaArIaM ny isaA,IaM
rhy ho,gy< `nHM iv|co e|k F/ ilaA jAvygA aty dUjA kuaArIaM ^ aAiKaA< ÔsA^ aAp,IaM msAlM iv|c To/A
41
C|. id|tA jAvygA= do a¯rtM c|kI pIh rhIaM ho,gIaA tyl dy dyvo< jo tyl sA.y kol sI l|gB|g m¬|k cu%ikaA hY
e|k lY il|tI jAvygI aty dUjI ^ C|. id|tA jAvygA= aty sA.IaM mSAlM buJ rhIaM hn=Õ
m|tI 25:9-34 1010
9 22
ÒisaA,IaM kuaArIaM ny `%tr id|tA< ÔnhIN eh Òifr< `h nOkr aAeaA ijs ny Dn dy do Joly
tyl sA.y ty t¬hA.y jgA`, vAsty kAfI nhIN hovygA= pRApt kIty sn= `h mAlk pAs aAeaA aty `s^
eh ibhtr hovygA ik t¬sIN tyl vycn vAly toN m¬|l lY ikhA< ÔsuaAmI jI< mY^ do TYly rKvAlI lE dy gxy sI<
10
aAvoN=Õ e`N pÈj mUrK kuaArIaM tyl lY, vAsty mYN `s^ vrt ky do hor b,A lxy hn=Õ
23
clIaM gEaM< jdoN `h clIaM gEaM tM ip|Co lA/A ÒmAlk ny aAiKaA< Ôbhut vDIaAÚ tU\ e|k c\gA
aA igaA aty ijh/IaM kuaArIaM itaAr sn `h lA/y aty vFAdAr nOkr hY tU\ `s To/y ijhy Dn dI shI
nAl ivaAh dI dAavt vAsty nAl clIaM gEaM vrtoN kItI hY< es lE mYN tY^ v|.IaM iz\mydArIaM
aty `s toN bAad drvAzA b\d ho igaA= dyvMgA= tU\ aA aty myry nAl pRS\sA sMJI kr=Õ
11 24
ÒbAad iv|c `h dUjIaM kuaArIaM vI prtIaM Òijs nokr ny Dn dA isfr e|k hI JolA pRApt
aty `nHM ikhA< ÔSRI mAn jI< SRI mAn jI< drvAzA KolHo kItA sI< `h aAeaA aty aAiKaA< ÔsuaAmI jI< mYN jA,dA
tM jo asIN vI aÈdr aA skIxyÚÕ sM ik tusIN e|k sKt idl aAdmI ho ik`N ik ij|Ty
12
Òpr lA/y ny jvAb id|tA< ÔmYN t¬hA^ s|c aAKdA t¬sIN kuJ nhIN bIjIaA t¬sIN `%ToN vI v|>ydy ho aty ij|Ty
25
hM ik mYN nhIN jA,dA ik t¬sIN kO, ho=Õ iKlAiraA nhIN `%ToN e|kQA krdy ho=Õ es lE mYN
13
Òes lE hmySA itaAr rho< ik`N ik t¬sIN nhIN .rdA sM= mYN igaA aty t¬hA.A Dn DrtI iv|c lko
jA,dy ik mnuK
| dA put
| r iks pl jM iks idn aAvygA= id|tA= aAh irhA t¬hA.A Dn dA JolA=
26
ÒmAlk ny `s^ aAiKaA ik tU\ e|k burA aty aAlsI
itÈn nOkrM bAry idRSqMt nOkr hYN= tU\ jA,dA sI ik ij|Ty mYN bIijaA nhIN `%ToN
(lUkA 19:11–27) v|>dA hM aty ij|Ty mYN iKlAiraA nhIN sI `%ToN e|kQA
14 27
Òsvrg dA rAj iksy ivaktI dy ivdyS jA, krdA hM= so tY^ cAhIdA sI ik tU\ myrA Dn srAFM ^
vrgA hY= ivdA ho, toN pihlM< `s ny aAp,y nOkrM ^ dy id\dA tM jo jdoN mYN vAips m¬/dA tM mY^ es Dn
15
s%idaA aty aAp,I jAedAd `nHM ^ sONp id|tI= `s nAl ibaAj imldA=
28
ny hr nOkr dI wogtA anusAr< e|k nOkr ^ Dn dy ÒtM mAlk ny dUjy nOkrM ^ aAiKaA< ÔDn dA eh
pÈj Joly< dUjy ^ do aty tIjy ^ Dn dA e|k JolA id|tA e|k JolA es koloN lY lvo aty `s^ dy dyvo ijs kol
29
es toN bAad `h aAp,I wAtrA ty cilaA igaA= ds Joly hn= ik`N ik hr koE ijs kol jo hY `s^
16
ijs nOkr ny Dn dy pÈj Joly pRApt kIty sn `h J|q vrtdA hY `s^ v|D imlygA aty `h aAp,I zrUrt
hI clA igaA aty Dn lA id|tA aty Dn dy pÈj hor Joly toN vI v|D pRApt krygA= aty `h ijs kol jo hY `s dI
17
kmA lxy= aty ijs^ Dn dy do Joly imly sn `s ny vrtoN nhIN krdA< tM `s koloN `h vI lY ilaA jAvygA
18 30
vI Dn lA id|tA aty Dn dy do hor Joly kmA lxy= pr jo `s kol hY=Õ tM `s dy mAlk ny ikhA< Ô`s ink\my
ijs ^ Dn dA isrf e|k hI JolA imilaA sI< `sny nOkr ^ bAhr hnyry iv|c su|q id`< `s jgHM ij|Ty lok
DrtI iv|c qoaA pu%iqaA aty aAp,y mAlk dA Dn d|b cIkdy aty drd nAl aAp,y d\d pIsdy hn=Õ
id|tA=
19
Òl\by smyN bAad< `nHM nOkrM dA mAlk vAips mn¬|K dA pu|tr sAiraM dA inr,A krygA
31
pritaA aty `nHM ^ pu%iCaA ik `nHM ny `s dy Dn dA ÒjdoN mnu|K dA pu|tr aAp,I mihmA iv|c aAp,y
20
kI kItA= ijs nOkr ^ `s ny pÈj TYly id|ty sI `h sAry dUtM nAl aAvygA< `h pAtSAh dI trHM aAp,y
32
mAlk pAs `nHM pÈj TYilaM dy nAl hor pÈj TYly vI lY mihmAmE isÈGAsn ty ivrAjmAn hovygA= sArIaM
aAeaA jo `s ny kmAxy sn< aty `nHM ^ mAlk dy a|gy kOmM `s dy a|gy ek|QIaM kItIaA jA,gIaA aty `h
r|K id|tA= nOkr ny ikhA< ÔsuaAmI jI< t¬sIN mY^ Dn dy `nHM ^ do ih%isaA iv|c v\.ygA= eh eÈJ hovygA ijvyN
33
pÈj Joly sONpy sn= aAh Dn dy pÈj hor Joly hn ijh/y aAj/I By.M iv|cNo b|krIaM ^ v|KrIaM krdA hY= mnu|K
mYN enHM nAl kmAX hn=Õ dA pu|tr By.M ^ aAp,y s|jy pAsy aty b|krIaM ^ aAp,y
21
ÒmAlk ny `%tr id|tA< Ôbhut vDIaA< tU\ e|k c\gA K|by pAsy r|KygA=
34
nOkr hYN ijs ty BrosA kItA jA skdA hY= tU\ `s To/y Òfyr pAtSAh `nHM aAdmIaM ^< ijh/y `s dy s|jy
ijhy Dn ^ shI >Èg nAl vritaA hY= es lE mYN pAsy ho,gy aAKygA< ÔaAPÚ myry iptA ny t¬hA^ sB ^
hu, tY^ es toN v|.A eKitaAr dyvMgA= es lE tU\ asIsM id|tIaM hn= aAP aty `h rAj pRApt kro ijs
hu, aAp,y mAlk dI KuSI iv|c SAiml ho=Õ dA pRBU ny t¬hA.yy nAl vAadA kItA hoeaA hY= eh rAj
1011 m|tI 25:35-26:14
tM s\sAr dy m¬|> toN hI t¬hA.y lE itaAr kItA hoeaA prsoN psAh dA it`hAr* hY= `s idn< mnu|K dA pu|tr
35
hY= t¬sIN eh rAj pA skdy ho ik`N ik jdoN mYN Bu|KA aAp,y duSmnM h|TIN slIb id|ty jA, lE dy id|tA
sI< t¬sIN mY^ KA, ^ id|tA aty jdoN mYN ipaAsA sI< t¬sIN jAvygA=Ó
3
mY^ pI, ^ id|tA= jdoN mYN Gr toN dUr aty e|klA sI td pRDAn jAjk aty bzurg whUdI aAgU srdAr
36
t¬sIN mY^ aAp,y Gr inPtA id|tA= jdoN mYN vstr jAjk dy mhl iv|c ek|Qy hoX= srdAr jAjk dA
hI, sM< t¬sIN mY^ pihn, lE k|p/y id|ty= mYN ibmAr nAP kwAfA sI=
4
sI tM t¬sIN myrI Kbr il|tI aty jdoN mYN kYYd iv|c sI tM aty `s sBA iv|c< `nHM ny DoKy nAl iwsU ^ igrFtAr
5
tusIN myry kol aAxy=Õ krn aty mAr dy, dI iv`Nt b,AE= pr `nHM ny
37
Òtd c\gy lok `s^ `%tr dy,gy< ÔpRBU< asIN kdoN aAiKaA< ÒasIN iwsU ^ psAh dy it`hAr vyly igrFtAr
t¬hA^ Bu|KA vyiKaA aty t¬hA^ Bojn id|tA jM kdoN asIN nhIN kr skdy ik`N ik lok gu|sy iv|c aA jA,gy aty
38
t¬hA^ ipaAsA vyiKaA aty kuJ pI, ^ id|tA?Õ kdoN fsAd kr dy,gy=Ó
asIN t¬hA^ bgAinaM vM{ vyiKaA aty t¬hA^ aAp,y
Gr in`tA id|tA< jM kdoN asIN t¬hA^ ibn k|pi/PN e|k a¯rt ny ivSys k\m kItA
39
vyiKaA aty t¬hA^ k|p/y id|t?
y kdoN asIN t¬hA^ ibmAr (mrkus 14:3–9; wUhÈnA 12:1–8)
6
jM kYd iv|c vyiKaA aty t¬hA.I dyKBAl krn lE jdoN iwsU bYtanIaA iv|c Sm~n ko/HI dy Gr sI=
7
aAX?Õ tM e|k a¯rt `s kol aAE= `s kol s\gmrmr dI
40
Òtd pAtSAh jvAb dyvg
y A< ÔmYN t¬hA^ s|c aAKdA SISI iv|c b/A mihÈgA atr BiraA hoeaA sI= `s
hM< ik jo kuJ vI t¬sIN enHM t¬|C lokM lE kItA jo myry a¯rt ny jdoN iwsU Bojn kr irhA sI< eh atr `s dy
nAl s\b\iDt hn< t¬sIN eh myry lE kItA=Õ isr `%ty ro/H id|tA=
41 8
Òfyr pAtSAh aAp,y K|by pAsy vAly lokM ^ aAKygA< jdoN cyilaM ny a¯rt ^ e`N kridaM vyiKaA< `h
ÔmYToN dUr cly jAP< t¬sIN srApy hoX ho= `s sdIvI b/y prySAn ho gX aty aAiKaA< Òeh bykAr hI ik`N?
9
m|cdI hoE a|g iv|c cly jAP< ijh/I SYtAn aty `s eho atr mihÈgy m¬|l vyicaA jA skdA sI aty pYsy
42
dy dUtM lE itaAr kItI gE hY=Õ t¬hA^ jA,A hI grIb lokM ^ id|ty jA skdy sn?Ó
10
pvygA ik`N ik jd mYN Bu|KA sM t¬sIN mY^ nA KuaAeaA iwsU jA,dA sI ik kI vApiraA sI= es lE `s
43
aty nA hI kuJ pI, ^ id|tA= jdoN mYN ek|lA aty Gr ny aAiKaA< Òt¬sIN es a¯rt ^ ik`N iKJA rhy hoN? `s
toN dUr sM t¬sIN mY^ aAp,y Gr in`tA nhIN id|tA aty ny myry lE eh bhut c\gA kItA hY=
11
jd vstr hI, sM t¬sIN mY^ k|p/A nhIN id|tA< jdoN grIb lok hmySA t¬hA.yy nAl ho,gy pr mYN sdA
12
mYN ibmAr aty kYd iv|c sM< t¬sIN myrA iDaAn nhIN t¬hA.y nAl nhIN rhMgA=* es a¯rt ny atr myry
r%iKaA=Õ SrIr ty roi/HaA hY= esny eh sB kuJ myry mrn `pr\t
44 13
Òfyr `h vI `%tr dy,gy; ÔpRBUÕ kdoN asIN t¬hA^ dyh ^ dfnA`n lE kItA hY= mYN t¬hA^ s|c aAKdA
Bu|KA jM ipaAsA e|k bgAny vM{ jM ibn k|pi/PN< jM hM< ik KuSKbrI dA pRcAr sAry s\sAr iv|c kItA jAvygA
bmAr jM kYd iv|c vyiKaA aty t¬hA.I shAetA nhIN aty ij|Ty ikty eh KuSKbrI phuÈcygI< jo es a¯rt ny
kItI=Õ kItA hY eh khA,I vI khI jAvygI aty lok `s^
45
ÒFyr rAjA `%tr dyvygA< ÔmYN t¬hA^ s|c aAKdA wAd kr,gy=Ó
hM< ik jdoN t¬sIN enHM t¬|C lokM lE kuJ vI krn toN
enkAr krdy hoN< jo myry nAl s\b\iDt hn< t¬sIN eh
myry lE krn toN enkAr krdy hoN=Ó whUdA dA iwsU dA duSm, b, jA,A
46 (mrkus 14:10–11; lUkA 22:3–6)
Òtd `h bury lok sdIvI szA pA`,gyy pr c\gy 14
lok sdIvI jIvn pA`,gy=Ó td `nHM bArHM cyilaM iv|c e|k ny ijs dA nA`N
whUdA eskirwotI sI< pRDAn jAjk kol jAky aAiKaA<
iplAt¬s dy hAvAly krn lE lY gX= Ò`nHM ny ... id|tA sIÓ zkrwAh 11:12Ð13; iwrimwAh 32:6–9
1015 m|tI 27:15-44
28
iplAt¬s dI iwsU ^ aAzAd krn dI koiSs nAkAmwAb kIty= ispAhIaM ny `s dy sAry kp/y lAh ky e|k
29
(mrkus 15:6–15; lUkA 23:13–25; wUhÈnA 18:39–19:16) lAl cogA `s^ puvAeaA= k\i.aM ^ gu\d ky `nHM ny
15
eh irvAj sI ik psAh dy it`hAr `%ty ijs^ e|k k\i.aM dA tAj b,AeaA aty `s dy isr ty pA
lok cAhu, rAjpAl kYd iv|coN `s kYdI ^ irhA krdA id|tA= e|k soqI `s dy s|jy h|T iv|c F/vA id|tI= iFr
16
huÈdA sI= `s vkt br|bAs nA`N dA e|k bhut ispAhI `s a|gy Juky aty `s^ msKrI kItI< Òhy
17 30
KtrnAk aAdmI kYd iv|c sI= sAry lok rAjpAl whUdIaA dy pAtSAh< nmskArÚÓ ispAhIaM ny iwsU
iplAt¬s dy Gr e|kQy hoxy tM `s ny lokM ^ ikhA< `%ty T¬%ikaA aty ifr `s dy h|T iv|c f/AE hoE soqI
Òt¬sIN mYToN aAp,y vAsty iks ^ irhA krA`,A cAhuÈdy ^ Koh ky `s dy nAl ikÈnI vArI `s dy isr ty s|q
31
ho= br|bAs< jM iwsU ^ jo ik msIh khA`NdA hY?Ó mArI= jd `h `s nAl msKrI kr hqy tM `nHM ny
18
ik`N ik `h jA,dA sI ik lokM ny `s^ ErKA `h lAl coZA `s toN lAh ky< `s dy kp/y `s^
kAr, `s dy h|TIN f/vAeaA sI= puaAxy aty slIb `%ty c/HA`, lE `s^ lY gxy=
19
jdoN `h inr,y vAlI kursI ty bYQA hoeaA sI< tM
`s dI ptnI ny sunyhA ByijaA< Òes mnu|K ^ kuJ nA
kr= eh aprADI nhIN hY aty a|j mYN es bAry supnA iwsU dA slIb ty mAiraA jA,A
vyiKaA hY aty `s ny mY^ bhut prySAn kr id|tA hY=Ó (mrkus 15:21–32; lUkA 23:26–43; wUhÈnA 19:17–27)
20 32
pr pRDAn jAjkM aty bzurg whUdI aAgUaM ny jdoN ispAhI iwsU ^ Sihr toN bAhr lY jA rhy sn<
lokM ^ br|bAs ^ irhA krn dI byntI krn lE `nHM ny kurysI dy Sm~n ^ vyiKaA< aty `s^ iwsU dI
33
mnvAeaA aty iwsU ^ mAry jA, lE= slIb cu|k, lE mzbUr kItA= `h glgTA nA`N
21 34
iplAt¬s ny ikhA< ÒdohM iv|co t¬sIN mYToN iks ^ dI jgHM ty phuc
È y ijs dA arT hY ÒKoprI dI TMÓ `%Ty<
irhA krA`,A cAhuÈdy ho?Ó `nHM ny iwsU ^ ipt nAl imiSRt mY pI, ^ id|tI= pr
lokM ny ikhA< Òbr|bAs ^ C|. id`=Ó esdA suaAd dyK, toN bAad< `s ny es^ pI, toN
22 35
iplAt¬s ny ikhA< Òfyr mYN iwsU nAl kI krM ijh/A enkAr kr id|tA= tM `nHM ny `s^ slIb ty
ik msIh khA`NdA hY?Ó c/AeaA aty `s^ ik|lM QokIaM= prcIaM pAky `nHM
36
lokM ny `%tr id|tA< Ò`s^ slIb id`=Ó ny aAp,y ivckAr `s dy k|p/y v\. lX= ispAhI
23 37
rAjpAl ny aAiKaA< Òik`N? `s ny kI aprAD `%Ty bYQy `s dI pihrydArI kr rhy sn= `nHM ny
kItA hY=Ó `s dy iKlAF doSM dI inSAn p|trI iwsU dy isr ty pA
pr sBnM ny hor `%cI .\. pAky ikhA< Ò`s^ slIb id|tI= ijs ty iliKaA sI< Òeh whUdIaM dA pAtSAh
38
idP=Ó iwsU hY=Ó iwsU dy aAsy pAsy hor do ji,aM ^ slIb
24 39
iplAt¬s ny mihsUs kItA ik `h lokM dA mn id|tI gE sI= e|k s|jy pAsy aty dUjA K|by pAsy= aty
bdl, iv|c kAmwAb nhIN sI ho irhA< aty es dI aA`, jA, vAly lok `s^ aMdy jMdy hoxy tAny mArn
40
jgHA< `h gu|sA kr rhy sn aty `h hor vI rOlA pA rhy l|gy aty isr ihlA ky kih, l|gy< ÒtU\ jo kihÈdA sI
sn= `s ny pA,I lYky lokM dy sAhm,y aAp,y h|T Doty ik es mÈdr ^ >Ah ky itÈn idnM iv|c dobArA b,A
aty aAiKaA< ÒmYN es mnu|K dy lhU toN inrdoS hM= doS skdA hYN< hu, aAp,y aAp ^ bcA? jy tU\ s|c iv|c
25
t¬hA.y isr hI l|gygA=Ó sB lokM ny jvAb id|tA< prmyS¬r dA pu|tr hYN tM slIb toN `tr ky aAp,y aAp
ÒasIN aty sA.y b|cy es dy lhU dy ijÈmyvAr hovMgy=Ó ^ bcA=Ó
26 41
t|d iplAt¬s ny br|bAs ^ C|. id|tA aty `s ny es trHM pRDAn jAjkM< nym dy `pdySkM aty
42
ispAhIaM ^ hukm id|tA ik `h iwsU ^ koi/aM nAl bzurg whUdI aAgUaM ny iwsU dA mzAk `.AeaA `nHM
mArn= aty `s ny iwsU ^ ispAhIaM h|TIN slIb `%ty aAiKaA< Ò`s ny hornM ^ bcAeaA< pr `h aAp,y-aAp
c/HA`, lE dy id|tA= ^ nhIN bcA s|kdA= lok `s^ esrAxyl dA pAtSAh
bulA`Ndy hn= jykr `h pAtSAh hY tM `s^ slIb toN
iplAt¬s dy ispAhIaM v|loN iwsU ^ msKrIaM hyQM `tr aAvy< aty asIN `s iv|c ivSvAs krMgy=
43
(mrkus 15:16–20; wUhÈnA 19:2–3) `s ny prmySr
¬ iv|c BrosA r%iKaA= jykr `h cAhud
È A
27
td iplAt¬s dy ispAhI iwsU ^ rAjpAl dy mihl hY tM hu, prmySr
¬ `s^ bcAvy= `s ny aAp hI aAiKaA
44
iv|c ilaAX aty `s dy duaAly sAry pihrydAr ek|Qy sI< ÔmYN prmyS¬r dA pu|tr hM=ÕÓ jo .AkU iwsU dy nAl
m|tI 27:45-28:4 1016
59
slIb ty c/HAxy gxy sn< `nHM ny vI iwsU ^ bye|ztI aAp,y sYnkM ^ hukm id|tA= wUsuF ny SrIr ilaA
60
vAly sbd aAKy= aty `s^ nvyN mhIn kp/y iv|c lpyiqaA= wUsuF ny
iwsU dy SrIr ^ `sdI nvIN kbr iv|c r%iKaA ijh/I
iwsU dI m¯t `s ny c|qAn iv|c trASI hoE sI= ifr `s ny kbr dA
(mrkus 15:33–41; lUkA 23:44–49; wUhÈnA 19:28–30) pRvS
y duaAr v|.y p|Tr nAl >k id|tA aty cilaA igaA=
45 61
dupihr vyly< hnyry ny sAry dyS ^ >k ilaA= jo ik mirwm mgdIlInI aty mirwm nA`N dI dUjI a¯rt
46
tkrIbn itÈn G\qy irhA= tkrIbn itÈn vjy iwsU ny `%Ty hI kbr dy sAmH,y bYQIaM rhIaM=
`%cI aAvAz iv| c pu k AiraA< Òxy l I-xy l I lmA
sbktAnI?Ó es dA mtlb sI< Òhy myry prmyS¬r< hy iwsU dI kbr dI rAKI
62
myry prmyS¬r< tU\ mY^ ik`N C|. id|tA hY?Ó* `h idn< itaArI dA idn* khA`NdA sI= agly
47
kuJ lok jo `%Ty K/Hy sn `nHM ny eh s¬i,aA aty idn pRDAn jAjk< aty FrIsI e|kQy hoky iplAt¬s kol
63
lokM ikhA< Òeh XlIwAh ^ aAvAz mArdA hY=Ó aAxy aty boly< ÒmhArAj< sA^ wAd hY ik jdoN `h
48
t¬r\t hI< `nHM iv|co e|k b\dA B|j ky igaA aty jI`NdA sI `s dgAbAz ny aAiKaA sI< ÔitÈn idnM
64
e|k spÈj lY aAeaA= aty `s^ isrky iv|c iB`NeaA bAad< mYN m¯t toN jIa `QMgA=Õ es lE hukm id`
aty spÈj ^ soqI ty b\inHaA aty `s iv|coN pI, lE ik itÈn idn t|k kbr dI iDaAn nAl pihrydArI kItI
49
iwsU ^ id|tA= pr dUjy lokM ny aAiKaA< ÒeÈtzAr jAvy= nhIN tM< `s dy cyly aAky `s dA SrIr lY jA
krIX aty vyKIX ik kI XlIwAh `s^ bcA`, aA`NdA skdy hn< aty iFr lokM ^ d|s,gy ik `h m¯t toN `%Q
hY?Ó ipaA hY= eh aKIrlA pAKÈ. pihly nAloN vI BY/A
50
iFr iwsU e|k vAr bhut `%cI aAvAz nAl cIkIaA hovygA=Ó
65
aty pRA, hI, ho igaA= iplAt¬s ny aAiKaA< Òt¬sIN kuJ ispAhI lY lvo aty
51
jdoN iwsU mr igaA< tM mÈdr dA p/dA `pr toN ijÈnI c\gI trHM t¬sIN jA,dy ho `s dI kbr dI rAKI
66
hyQM t|k do quki/aM iv|c pAq igaA= DrtI k\b gE kro=Ó td `h sAry kbr vl gxy aty corM toN bcA`,
52
aty c|qAnM it/k gEaM sn= kbrM KulH gEaM< lE `s dI rAKI kItI= `nHM ny kbr dI rAKI lE
aty bhut sAry prmyS¬r dy lok< jo mr cu|ky sn m¯t toN kbr vAly p|Tr `%ty mohr lAky kuJ ispAhIaM ^ `%Ty
53
`Br aAxy= `h kbrM toN bAhr aA gX< iwsU dy ibQA ky kbr dI rAKI krvAE=
pUrn `%TAn toN bAad< `h piv|tr Sihr wrUSlm
iv|c gX aty `h bhut sAry lokM ^ idKAE id|ty= iwsU dA punr `%TAn
54
sUbydAr aty `nHM ispAhIaM ny< ijnHM ny iwsU dI (mrkus 16:1–8; lUkA 24:1–12; wUhÈnA 20:1–10)
pihrydArI kItI sI< eh BUcAl aty eh sB GqnvM
vyKIaM tM `h bhut GbrAxy aty ikhA< Ò`h s|c m¬|c
prmyS¬r dA pu|tr sI=Ó
28 jdoN sbt dA idn* bIt igaA tM `stoN
aglA idn hfty dA pihlA idn sI= bhut
hI svyry< mirwm mgdIlInI aty dUjI mirwm kbr
55 2
bhut sArIaM a¯rtM vI `%Ty sn= `h To/I dUr toN ^ vyK, lE gEaM= `s vkt `%Ty b/A zor dA
vyK rhIaM sn= `h glIl toN `s dI syvA krn lE BUcAl aAeaA= aAkAS toN e|k pRBU dA dUt aAeaA=
56
aAEaM sn= mirwm mgdlInI< wAkUb aty wosys pRBU dy dUt ny `s kbr dy ny/y aAky `s dy `%proN `h
dI mAtA mirwm aty zbdI dy pu|trM dI mAtA= v|.A p|Tr ry/H ky pAsy kItA aty `s p|Tr dy `%pr
3
aAp jA ky bYQ igaA= `s dUt dA rUp ibjlI vM{
iwsU ^ dFnA`,A cmkdA sI aty `s dy k|p/y brf vrgy sfyd sn=
4
(mrkus 15:42–47; lUkA 23:50–56; wUhÈnA 19:38–42) kbr dI pihrydArI krdy ispAhI dUt ^ vyKky bhuut
57 58-
`s SAm< wUsuF nM dA e|k amIr aAdmI .r gX= `h eÈnA .ry ik .r dy mAry k\b, l|gy aty
iplAt¬s kol aAeaA= wUsuF arImTYaA toN sI< aty `h byhoS ho gxy=
vI iwsU dA cylA sI= `s ny iplAt¬s toN iwsU dA SrIr
mÈigaA= iplAt¬s ny iwsU dI loT `s^ dy dy, lE itaArI dA idn SukrvAr sbt dy idn toN e|k idn pihlM=
sbt dA idn whUdI hFty dA s|tvM idn jo ik whUdIaM
Òhy myry ... id|tA hYÓ zbUr 22:1 lE ivSyyS DArimk idn huÈdA hY=
1017 m|tI 28:5-20
5
dUt ny `nHM a¯rtM ^ ikhA< Òt¬sIN< nA .ro< mYN jA,dA aty e|k iv`Nt b,AE= `nHM ny ispAhIaM ^ bhut
13
hM ik t¬sIN `s iwsU ^ l|B rhIaM ho ijs ^ slIb sArA Dn id|tA= `nHM ny `nHM ^ ihdAet id|tI<
6
id|tI gE sI= pr iwsU e|Ty nhIN hY< ik`N ik< ijvyN Òt¬sIN lokM ^ aAK,A: rAt dy vkt jdoN asIN sON rhy
`s ny ikhA sI< `h m¯t toN `BAiraA igaA hY= aAP sM< iwsU dy cyly aAX aty `s dA SrIr corI krky lY
14
aty vyKo ijs TM ty `s dA SrIr r%iKaA igaA sI= gX= jykr rAjpAl es g|l bAry jA, jAvygA tM
7
aty jldI jA ky `s dy cyilaM ^ aAKo< Ô`h m¬ridaM asIN `s^ inSicÈt kr dyvMgy aty t¬hA^ m¬sIbt toN
15
iv|coN jI `%iQaA hY aty `h glIlI v|l jA irhA hY= dUr r|KMgy=Ó tM ispAhIaM ny pYsy lY lX aty `nHM ^
`h t¬hA.yy phuÈc, toN pihlM `%Ty mOjUd hovygA aty id|tIaM hoEaM ihdAetM anusAr hI kItA= eh g|l
`%Ty t¬sIN `s^ vyKoNgIaM=Ó mYN t¬hA^ ehI d|s, lE a|j vI aAmtOr ty whUdIaM iv|c FYlI hoE hY=
aAeaA sI=ÕÓ
8
`h a¯rtM CytI hI kbr toN ivdA ho gEaM= BAvyN
`h .rIaM hoEaM sn pr `h KuS vI b/IaM hoEaM= iwsU dA aAp,y cyilaM nAl g|l krnA
`h `s dy cyilaM ^ eh Kbr d|s, lE gEaM= (mrkus 16:14–18; lUkA 24:36–49; wUhÈnA 20:19–23;
9
jdoN `h cyilaM ^ K
ù br dy, vAsty n|sIaM jA rhIaM rsUlM dy krt|b 1:6–8)
16
sn< acAnk `%Ty iwsU `nHM sAmH,y Klo igaA aty `nHM ifr igaArM cyly glIlI ^ ivdA ho gX aty `s
^ aAiKaA< ÒSuBkAmnvMÚÓ `h `s kol gEaM aty phA/I ty aA gX ij|Ty iwsU ny `nHM ^ jA, vAsty
10 17
`s dy crn F/ lX aty `s dI `pAsnA kItI= tM ihdAet id|tI sI= jdoN `nHM ny `s^ vyiKaA< `h
iwsU ny `nHM ^ ikhA< Ò.ro nA< jAP aty myry BrAvM ^ `s a|gy Juk gX aty `s dI `pAsnA kItI= pr
18
aAKo ik glIlI v|l jA,= `h mY^ `%Ty vyK,gy=Ó kEaM ^ S|k sI= iFr iwsU `nHM kol aAeaA aty
aAiKaA< Òsvrg aty DrtI dy sAry aiDkAr mY^ id|ty
19
whUdI aAgUaM ^ ùKbr gX hn= es lE jAP aty sArIaM kOmM iv|c cyly
11
`h a¯rtM `s dy cyilaM ^ eh K
ù br dy, clIaM b,AP aty `nHM ^ iptA< pu|tr aty piv|tr aAtmA dy
20
gEaM= `sy vkt kuJ ispAhI jo kbr dI rAKI kr nAm iv|c bpitsmA id`= `nHM ^ eh vI isKAvo ik
rhy sn< Sihr v|l gxy= `h prDAn jAjkM kol `h `nHM sArIaM g|lM dI pAlnA krn ijnHM dA mYN
gX aty jo kuJ vApiraA sI sB kuJ `nHM ^ d%isaA= t¬hA^ hukm id|tA hY= inSict hI< dunIaM dy aÈt tIkr
12
fyr pRDAn jAjk aty bzurg whUdI aAgU ek|Qy hoX mYN hmySA t¬hA.y nAl hM=Ó
1018
mrkus dI eÈjIl
iwsU dA aAgmn iv|cNo piv|tr aAtmA iwsU kol Gug
| I vM{ T|ly `%tiraA=
11
(m|tI 3:1–12; lUkA 3:1–9< 15–17; wUh\nA 1:19–28) s¬rg iv|co aAkAS vA,I hoE< ÒtUÇ myrA ipaArA pu|tr
1 prmySr
2
¬ dy put
| r iwsU msIh dI KuSK
ù brI dA aArÈB:
ijvyN ik eh nbI wsAwAh dI pustk iv|c iliKaA
hoeaA hY:
hY= mYN tYToN bhut KuS hM=Ó
4
wUhÈnA bpitsmA dy, vAlA aAeaA< aty `s ny iwsU dA kuJ cyilaM ^ cun,A
`jA/ iv|c aA ky lokM ^ bpitsmA id|tA= `s ny `nHM (m|tI 4:12–22; lUkA 4:14–15; 5:1–11)
14
^ isKAeaA ik `h bpitsmA lYky eh ivKA`, ik `s toN bAad< wUhÈnA ^ kYd kr id|tA igaA aty
`nHM ny aAp,y jIvn bdl lX hn= es trHM< `nHM Fyr iwsU glIl ^ aAeaA aty prmyS¬r dI KuSùKbrI
5 15
dy pAp muaAF kIty jA sk,gy= sAry whUidwA aty dA pRcAr kItA aty ikhA< Òhu, QIk smM aA igaA
wrUSlm dyS dy lok `s kol aAX aty aApo-aAp,y hY= prmyS¬r dA rAj ny/y aA igaA hY= t¬sIN aAp,A
kIty pApM bAry d|s, l|gy tM `s toN bAad wUhÈnA ny jIvn bdl lvo aty es KuSK
ù brI `%ty etbAr kro=Ó
6 16
`nHM ^ wrdn ndI iv|c bpitsmA id|tA= wUhÈnA dy glIlI JIl dy kÈ>y `%ty ifridaM iwsU ny Sm~n
kp/y ~|Q dy vAlM dy sn aty `s dI kmr `%ty cm/y aty `s dy BrA aÈidRwAs ^ jo ik mCyry sn< JIl iv|c
17
dI pyqI b\DI hoE sI= `h iq|.IaM aty jÈglI Sihd m|CIaM f/n lE jAl pA`NidaM vyiKaA= tM iwsU
7
KMdA sI= aty `s ny lokM iv|c eh pRcAr kItA ik ny `nHM ^ ikhA< ÒaAP aty myry ip|Cy c|lo< mYN t¬hA^
18
BE: Òmyry toN bAad `h e|k aAvygA aty `h myry toN lokM ^ ek|Qy krn vAly b,AvMgA=Ó tM Sm~n
v|D mhAn hY aty mYN es lAek vI nhIN ik in`N ky aty aÈidRwAs aAp,y jAl ^ `%Ty hI C|. ky `s dy
8 19
`s dI ju|tI dA tsmA KolHM= mYN t¬hA^ pA,I nAl mgr ho t¬ry= iwsU glIl JIl dy iknAry To/A hor
bpitsmA id|tA hY pr `h mn¬|K ijh/A ik aA irhA hY agHM t¬iraA `s ny do hor BrAvM< zbdI dy put
| r wAkUb
t¬hA^ piv|tr aAtmA nAl bpitsmA dyvygA=Ó aty wUhÈnA< ^ vyiKaA< jo ik aAp,I by/I iv|c aAp,y
jAlM ^ QIk kr rhy sn tM ik m|CIaM f/ sk,=
20
iwsU ^ bpitsmA jdoN iwsU ny dohM BrAvM ^ bulAeaA< `h aAp,y
(m|tI 3:13–17; lUkA 3:21–22) iptA ty `nHM dy kAimaM ^ C|. ky iwsU dy ip|Cy ho t¬ry=
9
`s vkt iwsU glIl dy nAsrt Sihr toN wUhÈnA
dy kol aAeaA aty wUhÈnA ny `s ^ wrdn ndI iv|c iwsU e|k BirSq aAtmA vAly mn¬|K ^U QIk krdA
10
bpitsmA id|tA= ijs vkt iwsU pA,I iv|coN bAhr (lUkA 4:31–37)
21
inkl irhA sI tM `s ny akAS ^ Ku|lHidaA vyiK! iwsU aty `s dy cyly ifr kFrnAhUm iv|c gX=
aty `s sbt dy idn `h pRArTnA sTAn ty jA ky lokM ^ `pdyS
1019 mrkus 1:22-2:4
22
dy, l|gy= lok iwsU dy `pdyS ty hYrAn sn= `s ny iwsU ^ l|B ilaA tM aAK, l|gy< ÒsB lok t¬hA^ BAl
`nHM ^ `s mn¬|K vM{ `pdyS id|ty ijs kol aiDkAr rhy hn=Ó
23 38
hovy nA ik nym dy `pdySkM vM{= jdoN ajy iwsU iwsU ny aAiKaA< ÒaAP< asIN eh jgHA C|.IX aty
pRArTnA sTAn iv|c hI sI< `%Ty e|k mn¬|K sI ijs^ ny/y dy hor ngrM iv|c jAEX tM jo mYN `nHM TAvM ty vI
39
BirSq aAtmA ic\bi/aA hoeaA sI= aty `h cIkdA pRcAr kr skM ijs lE mYN aAeaM hM=Ó es trHM<
24
hoeaA iwsU kol aAeaA< ÒP iwsU nAsrIÚ tUÇ sA.y iwsU pRArTnA sTAnM iv|c pRcAr krdA hoeaA pUrI
kol iks lE aAeaA hYN? kI tUÇ sA.A nAS krn aAeaA glIl iv|c hr jgHA igaA aty `s ny lokM iv|coN BUt
hYN? mYN jA,dA hM ik tUÇ kO, hYN< tUÇ prmyS¬r dA piv|tr k|>y=
purK hYN=Ó
25
iwsU ny b/y roab nAl `s ^ ikhA< Òcu|p krÚ aty iwsU dA e|k ibmAr aAdmI ^ QIk krnA
26
es mn¬|K iv|coN inkl jAÚÓ Fyr BirSq aAtmA ny (m|tI 8:1–4; lUkA 5:12–16)
40
`s mn|uK ^ kÈb,I Cy/I= Fyr `h BirSq aAtmy `%cI e|k aAdmI ijs ^ ko/H hoeaA sI< `s ny Ju|k ky
`%cI cIkdA hoeaA `s iv|coN bAhr inkl aAeaA= iwsuU a|gy arjoE kItI< Òjy tUÇ cAhyN tM mY^ QIk kr
27
lok eh vyK ky hYrAn hoX= `nHM e|k dUjy toN pu%iCaA< skdA hYN=Ó
41
Òe|Ty kI ho irhA hY? eh nvIN trHM dA hI `pdyS hY< iwsU ^ `s mn¬|K ty trs aAeaA tM `s ny `s
eh aAdmI tM b/y aiDkAr dy nAl `pdyS idÈdA hY aAdmI ^ CuihaA aty ikhA< ÒmYN cAhuÇdA hM ik tU\ QIk ho
42
aty e|ToN t|k ik eh tM BirSq aAtimaM ^ hukm vI jAvyN so tU\ rAzI ho jA=Ó iFr ko/H ny `s ^ C|. id|tA
28 43
idÈdA hY aty `h `s dI mÈn lYNdy hn=Ó e`N glIl aty `h inrml ho igaA= iwsU ny `s aAdmI ^
44
dy sAry KytR iv|c iwsU bAry ùKbr b/I tyzI nAl FYl b/I sKtI nAl tgId kr ky Byj id|tA< `s ny `s
gE= ^ aAiKaA< ÒtUÇ es bAry iksy ^ nA d|sIN= pr jA aty
aAp,y aAp ^ jAjk ^ ivKA= ik`N ju tU\ c\gA kItA
iwsU dA bhut sAry lokM ^ c\gA krnA igaA hYN< prmyS¬r ^ ByqA pyS kr= tU\ `hI ByqA arp,
(m|tI 8:14–17; lUkA 4:38–41) krI ijs dA mUsA ny hukm id|tA sI= es nAl lokM ^
29 45
iwsU aty `s dy cyly ifr pRArTnA sTAn C|. ky ptA l|g jAvygA ik tU\ rAzI ho igaA hYN=Ó pr `h
wAkUb aty wUhÈnA smyt Sm~n aty aÈidRwAs dy Gr aAdmI bAhr jA ky eh crcA krn l|gA ik iwsU ny
30
aAX= Sm~n dI s|s mÈjy ty pE tAp nAl t|p rhI `s ^ rAzI kItA hY= e`N iwsU dI ùKbr sB jgHA fYl
31
sI= `%Ty lokM ny iwsU ^ `sdy bAry d%isaA= tM iwsU gE= es lE iwsU KulHy aAm iksy ngr iv|c nA v/
`s dy mÈjy kol igaA= `s ny `s dA h|T f/ ky `s ^ s%ikaA= tM `s ny ekMt jgHAvM iv|c rih,A SurU kr
`QAeaA< aty buKAr ny `s ^ C|. id|tA= `s toN bAad id|tA= pr tM vI lokM ny sB ngrM toN iwsU kol aA`,A
`s ny iwsU dI syvA kItI= jArI r%iKaA=
32
`s rAt< jdoN sUrj .u|b cu|kA tM lok bhut sAry
ibmAr lokM aty `nHM ^ ijnHM ^ BUt ic\b/y hoX sn< iwsU dA e|k aDr\g toN pI/t aAdmI ^ QIk krnA
33
iwsU kol ilaAX= sArA ngr `s Gr dy bUhy a|gy (m|tI 9:1–8; lUkA 5:17–26)
34
ek|QA ho igaA= iwsU ny bhut sAry lokM ^ v|K v|K
trHM dy rogM toN c\gA kItA= aty `s ny bhut sAry lokM
iv|coN BUt k|>y= pr `s ny BUtM ^ bol, dI aAigaA nA
2 kuJ idnM bAad iwsU kFrnAhUm iv|c vAps
phuÇicaA= aty J|q hI eh ùKbr hr pAsy FYl
gE ik `h vAps Gr aA igaA hY= bhut sAry lok
2
3 2
iwsU Fyr pRArTnA sTAn ty igaA= pRArTnA sTAn
iv|c e|k qu.
Ç A mn¬K
| sI ijs dA h|T s|iu kaA hoeaA
sI= lok iwsU ^ kuJ glt g|l kridaM F/n dI
nAl rih, tM jo `h `nHM ^ alg-alg TAvM ty
pRcAr krn lE Byj sky=
iv|coN BUt k|>, dI SktI ho,I cAhIdI hY=
15
enHM lokM kol vI lokM
16
iwsU ny
tAk iv|c sn= tM jo `h `s dy ivru|D doS lA sk,= ijh/y bArHM rsUl cu,y ijnHM dy nM sn: Sm~n< ijs
17
es lE sB `s ^ b/y iDaAn nAl dyK rhy sn aty dA nA` `s ny ptrs r%iKaA= aty zbdI dy pu|tr
eh vI tA/ rhy sn ik vyKIX BlA `h sbt dy idn wAkUb aty wUhÈnA ijnHM dA nA` `s ny bnI roigz
3 18
`s quÇ.y ^ QIk krygA ik nhIN= iwsU ny `s quÈ.y h|T r%iKaA ijs dA arT hY< Ògrj, dy pu|trÓ aty
vAly mn¬|K ^ ikhA< ÒtUÇ e|Ty ivcAly K/HA ho< tM ik lok aÈidRwAs< ifil|pus< brTulmE< m|tI< TomA< hlFA dA
19
tY^ vyK lY,=Ó pu|tr wAkUb< T|dE aty Sm~n knAnI<* aty whUdA
4
td iwsU ny lokM ^ ikhA< Òsbt dy idn kI krnA eskirwotI= eh `hI whUdA sI ijs ny iwsU ^ `s
QIk hY? cÈgA krnA jM burA krnA? iksy dI jAn dy duSm,M dy h|T f/vA id|tA sI=
bcA`,I cÈgI hY jM jAno mArnA?Ó pr lokM ny iwsU ^
koE jvAb nA id|tA< sB cu|p rhy= kuJ lokM ny aAiKaA iwsU ^ baAl zbUl
5
iFr iwsU `nHM dI izd dy kArn `dAs sI aty gu|sy icÈbi/aA hoeaA hY
iv|c `nHM v|l vyiKaA aty `s aAdmI ^ aAiKaA< (m|tI 12:22–32; lUkA 11:14–23; 12:10)
20
ÒaAp,A h|T ivKA=Ó td `s mn¬|K ny aAp,A h|T ifr iwsU Gr aAeaA= pr iFr eÈnI v|.I BI/
6
ivKAeaA aty `s dA h|T c\gA ho igaA= td FrIsI ek|QI ho gE ik iwsU aty `s dy cyly roqI vI nA KA
21
ivdA ho gX aty hYrd
o IaM nAl iwsU ^ mArn dI iv`Nt s|ky= jdoN iwsU dy pirvAr ny enHM sB cIzM bAry
b,AE= s¬i,aA tM `h `s ^ FsA`, lE aAX= ik`N ik
lokM ny aAiKaA ik `h aAp,I su|D bu|D iv|c nhIN sI=
22
kE lok iwsU dA an¬sr, krdy hn aty wrUSlm toN aAX nym dy `pdySkM ny vI
7
iwsU aAp,y cyilaM nAl JIl v|l t¬r ipaA aty aAiKaA< ÒiwsU ^ baAl zbUl icÈbi/aA hoeaA hYÚ es
8
bhut sAry lok glIl iv|c `s dy mgr ho t¬ry= bhut lE `h BUtM dy srdAr dI SktI nAl lokM iv|coN BUtM
sAry hor lok< ijnHM ny iwsU dIaM kItIaM g|lM bAry ^ bAhr k|>dA hY=Ó
23
s¬i,aA sI< `s dy aAly duaAly ek|Qy ho gX= eh lok Fyr iwsU ny lokM ^ aAp,y kol s|dky idRSqMtM
whUidwA< wrUSlm< adUm aty wrdn ndI dy pAroN iv|c `nHM ^ smJAeaA< ÒSYtAn ikvyN aAp,y hI
9 24
aty sUr aty sYdA toN vI aAX hoX sn= jdoN `s ny aAtimaM ^ bAhr k|> skdA hY= jykr e|k rAj
bhut sAry lokM ^ vyiKaA tM `s ny aAp,y cyilaM ^ aAp,y hI iùKlAF l/dA hY< tM eh nhIN rih skdA=
25
ikhA ik `h `s lE e|k CoqI by/I itaAr krn= tM aty jykr e|k pirvAr v\i.aA hoeaA hY aty aAp,y
10 26
ik ikty lokM dI BI/ `s ^ dbA nA lvy= `s ny hI iùKlAF l/ irhA hY tM eh nhIN bc s|kdA= aty
bhut sAry lokM ^ c\gA kItA sI< es lE ibmAr lokM jykr SYtAn aAp,y hI ivruD
| ivdRh
o krdA hY aty v\i.aA
ny `s ^ CUh, lE `s dy aAly duaAly Ju\. b,A hoeaA hY tM< `h nhIN bc skdA aty `s dA aÈt ho
11 27
ilaA= kuJ lokM aÈdr SYtAn dy BirSq aAtmy sn= jAvygA= pr jdoN koE bÈdA iksy tg/y aAdmI dy
jdoN BirSq aAtimaM ny iwsU ^ vyiKaA tM `h `s Gr iv|c v/ ky `s dIaM cIzM corI krn dI koiSS
a|gy Ju|k ky cIk, l|gy< ÒtUÇ prmyS¬r dA pu|tr hYN=Ó krdA hY< tM pihlM `s ^ tk/y aAdmI ^ bÈnH,A
12 28
pr `s ny BirSq aAtimaM ^ idR/HtA nAl hukm pvygA< aty Fyr `h Gr lu|q s|kdA hY= mYN t¬hA^ s|c
id|tA ik `h lokM ^ nA d|s, ik kO, hY= aAKdA hM ik mn¬|KM dy sAry pAp mAF kIty jA,gy aty
jo vI `h prmyS¬r dy ivru|D boly `h vI mAf kr id|tA
29
iwsU v|loN bArHM rsUlM dA cu,y jA,A jAvygA< pr jykr koE piv|tr aAtmy dy ivru|D kuJ
(m|tI 10:1–4; lUkA 6:12–16) aAKdA hY< tM `h kdy vI mAf nhIN kItA jAvygA< aty
13
td iwsU phA/I v|l t¬r igaA aty ijnHM ^ `h `h hmySA `s pAp dA doSI rhygA=Ó
aAp cAhuÇdA sI `nHM ^ kol s%idaA aty `h `s dy knAnI whUdIaM dA e|k rAjsI j|TA=
mrkus 3:30-4:21 1022
30
iwsU ny eh es lE aAiKaA ik`N ik nym dy iwsU ny d%isaA ik `h idRSqMtA ik`N idÈdA hY
`pdySkM ny aAiKaA sI ik iwsU BirSq aAtmy dy (m|tI 13:10–17; lUkA 8:9–10)
10
v|s hY= bAad iv|c jdoN iwsU ekMt iv|c sI tM bArHM
rsUlM aty cyilaM ny `s ^ idRSqMtM dA arT pu%iCaA=
11
iwsU dy cyly hI `s dA s|cA pirvAr hn `s ny aAiKaA< ÒprmyS¬r dy rAj dy Byt dA ptA
(m|tI 12:46–50; lUkA 8:19–21) isrF t¬hA^ hI id|tA igaA hY= pr dUjy lokM ^< mYN
31 12
ifr iwsU dI mAtA aty BrA aAX; aty bAhr K/y ho idRSqMtM iv|c d|sdA hM= mYN e`N krdA hM tM jo:
gX= `nHM ny iwsU ^ bulA`, lE e|k ivaktI rAhIN Ô`h t|kdy rih,gy pr kdy vI nhIN vyK,gy= `h
32
sunyhA ByijaA= `s vkt iwsU dy aAs-pAs bhut s¬,dy rih,gy pr kdy vI nhIN smJ,gy= jykr `nHM
sAry lok bYQy sn= `nHM `s ^ ikhA< ÒtyrI mM aty tyry ny vyiKaA aty smiJaA huÈdA tM SAed `h prmyS¬r
BrA bAhr tyry bAry pu|C ig|C kr rhy hn=Ó v|l m¬/ pYNdy aty pApM dI muaAfI pRApt kr skdy=ÕÓ
33
iwsU ny aAiKaA< ÒmyrI mM kO, hY? kO, hn myry wsAwAh 6:9Ð10
34
BrA?Ó td `s ny aAp,y aAs-pAsy sAry lokM v|l
vyiKaA aty aAiKaA< ÒehI lok myrI mM aty myry BrA iwsU dI bIj bAry ivaAiKaA
35
hn= ik`N ik jo koE prmyS¬r dI mrzI `%ty cldA (m|tI 13:18–23; lUkA 8:11–15)
13
hY `hI myrA BrA< BY, aty mAtA hY=Ó ifr iwsU ny aAp,y cyilaM ^ ikhA< ÒkI t¬sIN es
idRSqMt ^ smJy ho? jykr t¬sIN eh nhIN smJy tM
14
bAkI dy idRSqMt ikvyN smJogy? bIj, vAlA `s
bIj bIj, vAly iksAn dI idRSqMt mn¬|K vM{ hY jo lokM iv|c prmyS¬r dA bcn bIjdA hY=
15
(m|tI 13:1–9; lUkA 8:4–8) kuJ lok `nHM bIjM vrgy hn ijh/y rsty dy iknAry
iptA ny jvAb id|tA< ÒjdoN `h bhut CoqA sI= ÒmY t¬hA^ rAh iv|c vAd ivvAd krdy s¬i,aA hY< t¬sIN
22 34
BirSq aAtmA `s ^ mArn lE aksr a|g ty kdy iks bAry bihs kr rhy sI?Ó pr cyilaM ny koE
pA,I iv|c su|q idÈdA sI= jykr tU\ kuJ kr skdA hY tM jvAb nA id|tA ik`Nik `nHM ny rsty iv|c eh bihs
23
sA.y ty dwA kr? sA.I shAetA kr=Ó iwsU ny `s kItI sI ik `nHM iv|coN sB toN mhAn kO, hY?
35
dy iptA ^ ikhA< ÒtU\ aAiKaA< Ôjy tU\ kr skdA hYN=Õ ifr iwsU bYQ igaA aty `nHM bArHM rsUlM ^ s%idaA
ivSvAs krn vAly ivaktI lE sB kuJ sÈBv hY=Ó aty ikhA< Òjykr koE mhAn bn,A cAhuÇdA hY tM `s
24
iptA b/A `tsuk ho igaA aty aAK, l|gA< ÒmY ^ sB lokM toN CoqA ho,A cAhIdA hY< aty `s ^ `nHM dI
prtIt vAlA hM= myry ty ikrpA kro ik mY hor prtIt syvA krnI cAhIdI hY=Ó
36
krn vAlA b,M=Ó ifr iwsU ny e|k Coqy bAlk ^ lY ky `nHM cyilaM
25
iwsU ny vyiKaA sB lok eh vyK, lE `s kol dy ivckAr K/A kItA= Fyr `s ^ ku|C/ cu|k ky `nHM ^
37
n|sy aA rhy sn ik kI vApr irhA sI= iFr `s ny ikhA< Òjykr koE myry nM krky aijhy bAlk dA
BirSq aAtmy ^ iJ/ikaA aty aAiKaA< ÒtU\ BirSq svAgt krdA hY tM `h myrA svAgt krdA hY< aty
aAtimaA< tU\ es b%cyy ^ gU\gA aty bolA b,A id|tA hY< `h jo myrA svAgt krdA hY< `h `s dA svAgt
mYN tY^ hukm id\dA hM ik tUÇ es b%cyy iv|coN bAhr aA krdA ijs ny mYN^ ByijaA hY=Ó
jA< aty m¬/ kdI vI `s iv|c pRvyS nA krIN=Ó
26
BirSq aAtmA cIikaA aty b%cy ^ pUrI trHM ihlA jo sA.y ivru%D nhIN `h sA.y lE hY
id|tA aty Fyr bAhr inkl aAeaA= jdoN `h b%cy ^ (lUkA 9:49–50)
38
Bu\jy .yg ky `s iv|coN bAhr inikilaA tM b%cA miraA ifr wUhÈnA ny aAiKaA< ÒgurUÚ asIN e|k bÈdy ^ tyry
hoeaA jApdA sI= b/y lokM ny ikhA< Ò`h mr igaA nM ty BUt k|>idaM vyiKaA hY< pr `s ^ asIN eh sB
hY=Ó krn toN roikaA< ik`N ik `h sA.y D/y iv|coN nhIN sI=Ó
27 39
pr iwsU ny b%cy dA h|T Fi/aA ty `h `%Qky Klo iwsU ny aAiKaA< Ò`s ^ roko nA= ik`N ik jykr
ig!= koE myry nM `%ty kirSmy krdA hY tM J|q hI `h myry
28 40
jdoN iwsU Gr vAps aAeaA tM `s dy cyly `s bAry koE burIaM g|lM nhIN aAKygA= `h ivaktI jo
41
vkt `s kol `%Ty ek|ly sn tM `s ^ aAK, l|gy< sA.y ivru|D nhIN hY< `h sA.y lE hY= mY t¬hA^ s|c
ÒkI vjh hY ik asIN `s Birsq-aAtmy ^ `s iv|coN d|sdA hM jykr koxI t¬hA^ pA,I dA ipaAlA pI, ^
bAhr nhIN k|> sky?Ó id\dA hY< ik`N ik t¬sIN msIh dy ho< tM `h zrUr aAp,A
29
iwsU ny `%tr id|tA< Òes trHM dA aAtmA isrf fl pAvygA=
pRArTnA krn dy nAl hI bAhr k|i>aA jA skdA hY="
iwsU pApM dy kAr,A bAry ictAvnI id\dA hY
iwsU dA aAp,I m¯t bAry g|lM krnA (m|tI 18:6–9; lUkA 17:1–2)
42
(m|tI 17:22–23; lUkA 9:43–45) Òjykr koE mn¬|K enHM CoiqaM b%icaM toN< ijh/y
30
td iwsU ty `s dy cyly `%ToN t¬r pX aty glIl ik myry ty inhcA r|Kdy hn< pAp krvAX tM `s mn|uK
iv|coN dI lÈGy pr `h nhIN cAhuÇdA sI ik lokM ^ Kbr lE eh bhut mA/A hovg
y A= `s mn¬K
| lE cÈgA hovg
y A
31
hovy ik `h ikTy hn= `h aAp,y cyilaM ^ ek|ilaM ik `h aAp,y g|l iv|c c|kI dA pu/H bÈny aty smuÇdr
43
`pdyS dy,A cAhud
È A sI= `s ny `nHM ^ aAiKaA< Òmn¬K
| iv|c ku|d jAvy= jykr t¬hA.A e|k h|T t¬hAToN pAp
dA pu|tr aAdmIaM ^ F/A id|tA jAvygA< jo `s^ mAr krvA`NdA hY< tM es ^ v|> su%qo= t¬hA.y lE quÇ.A
dy,gy< aty m¯t toN itÇn idn bAad `h ifr jIa huÈidaM hoeaM jIvn iv|c v/nA c\gA hY nA ik do h|TM
32
`%QygA=Ó pr cyly `s dI eh g|l nA smJ sky pr nAl< ijs nAl t¬sIN nrk iv|c jAvoNgy ij|Ty aijhI
44 45
`h `s toN es dA mtlb pu|C, toN vI .rdy rhy= a|g hovg
y I jo buJAE nhIN jA skdI= * jykr tuhA.A
e|k pYr tuhAToN pAp krA`NdA hY< tM es ^ v|> su|qo=
iwsU d|sdA ik kO, sB toN mhAn hY l\g/A ho ky ij`,A tuhA.y lE `s toN BlA hY jo do pYr
(m|tI 18:1–5; lUkA 9:46–48) huÇidaM vI tuhA^ nrk dI `s a|g iv|c< ijh/I buJ,
33
iwsU aty `s dy cyly kFrnAhUm iv|c gX= `h
t¬k 44 mrkus dIaM kuJ wUnAnI nklM iv|c t¬k 44 jo/I
e|k Gr iv|c gX tM `s ny aAp,y cyilaM ^ ikhA< gE ty ijh/I ik t¬k 48 nAl imldI hY=
mrkus 9:46-10:25 1032
46 47
vAlI nhIN< su%iqaA jAvy= * jykr tuhA.I a|K tuhAToN iwsU dA b%icaM ^ svIkArnA
koE pAp krvAX< es ^ vI bAhr k|> su|qo= e|k a|K (m|tI 19:13–15; lUkA 18:15–17)
13
nAl jIvn iv|c v/nA c\gA hovygA< `s kolo ik tuhA^ lokI aAp,y Coqy b%icaM ^ `s kol ilaA rhy sn
48
do a|KM dy huiÇ daM hoeaM nrk iv|c su%iqaA jAvy= nrk tM jo `h `nHM ^ Cohvy pr `s dy cyilaM ny `nHM lokA
14
iv|c< `h kI/y jo lokM ^ KMdy hn< kdy nhIN mrdy< ty ^ bicaM ^ `s kol ilaA`, toN vrijaA= jdoN
49
`%ToN dI a|g kdy nhIN buJAE jA skdI= sB ^ a|g iwsU ny cyilaM ^ e`N kridaM vyiKaM tM `s ^ eh
50
duaArA szA id|tI jAvygI= lU, cÈgA hY= jykr lU, mA/A l|gA tM `s ny `nHM ^ ikhA< ÒCoqy b%icaM ^ myry
aAp,A lU,Apn C|. dyvy tM `h dobArA nmkIn nhIN kol aA`, dyvo= `nHM ^ roko nA ik`N ik prmyS¬r dA
15
ho skdA= es lE hmySA cÈigaAE nAl BrpUr rho rAj `nHM lE hY jo eho ijhy b%icaA vrgy hn= mY
aty e|k-dUjy nAl SMtI pUrvk rho=Ó t¬hA^ s|c aAKdA hM jo mn¬|K prmyS¬r dy rAj ^ bAlk
vM{ kbUl nhIN krygA `h kdy vI `s iv|c pRvyS
16
iwsU dA tlAk bAry `pdyS nhIN kr skdA=Ó tM iwsU ny `nHM ^ ku|C/ cuikaA<
(m|tI 19:1–12) `nHM ty h|T r%iKaA aty `nHM ^ asIs id|tI=
Òes lE ... e|k ho,gyÓ `tpt 2:24 ÒaAp,y mAtA ... mAn kroÓ kUc 20:12–16; ibvsTA 5:16–20
1033 mrkus 10:26-49
26 38
cyly hor vI izaAdA hYrAn hoX ty e|k dUjy ^ aAK, `s ny ikhA< Òt¬hA^ nhIN ptA ik t¬sIN kI mÈg
l|gy< ÒtM Fyr kO, bc skdA hY?Ó rhy ho= kI ijs trHM dy du|K mYN^ J|l,y pY rhy hn< Pho
27
iwsU ny cyilaM v|l vyiKaA aty aAiKaA< Òeh ijhy t¬sIN shAr, ^ itaAr ho? aty ijho ijhA bpitsmA
mn¬|K nAl as\Bv hYN pr isrF prmyS¬r nAl s\Bv hY= mYN lY,A hY< kI t¬sIN `ho ijhA bpitsmA lY skdy ho?Ó
39
ik`N ik prmyS¬r lE sB kuJ s\Bv hY=Ó `nHM `s ^ aAiKaA< ÒhM ho skdA hYÚÓ iwsU ny
28
ptrs ny iwsU ^ ikhA< Òt¬hA.A an¬sr, krn `nHM ^ aAiKaA< ÒijnHM tklIFM rAhIN mYN gujrMgA<
lE asIN aAp,A sB kuJ itaAg id|tA hY=Ó t¬sIN vI gujroNgy= ijh/A bpitsmA mYN lvMgA t¬sIN
29 40
`s ny aAiKaA< ÒmY t¬hA^ s|c d|sdA hM ik ijs vI lvoNgy= pr kO, myry s|jy aty K|by pAsy bYQygA es
iksy ny vI myrI jM KuS-ùKbrI dI KAtr aAp,A Gr< dA fYslA krn vAlA mYN nhIN hMÚ eh jgHAvM `nHM
BrA-BY,M < mM-bAp< b%cy jM Kyt C|.y hn< es dunIaM lE r|KIaM gEaM hn ijnHM lE eh itaAr kItIaM
30
nAloN vI sO gu,A v|D pRApt kryygA= es dunIaM iv|c gEaM hn=Ó
41
`s ^ vDyry Gr< BrA-BY,M< mM-bAp< b%cy aty Kyt bAkI ds cyilaM ny vI eh s¬i,aA= `hnM ^
42
pRApt ho jA,gy aty `nHM vstM nAl `s mn¬|K ^ d\. wAkUb aty wUhÈnA ty kroD aAeaA tM iwsU ny sAry
imlygA pr agly jIvn iv|c `s ^ sdIvI jIvn vI cyilaM ^ ek%iQaM kItA aty ikhA< Òt¬sIN jA,dy ho
31
imlygA= kuJ lok ijnHM< dA rutbA es vyly b/A ik `h lok ijnHM ^ prAEaM kOmM ty hAkm smiJaA
`cA hY< BivK iv|c `hnM dA rutbA sB toN nIvyN drjy jMdA hY< `h `nHM ty dbdbA r|K,A ps\d krdy hn
dA hovygA aty kuJ lok ijnHM dA rutbA es vkt bhut aty `nHM dy ivSyS aAgU `nHM `%ty aiDkAr estymAl
43
nIvM hY aA`, vAly smyN iv|c b/y `cy rutby dy ho,gy=Ó krnA psÈd krdy hn= pr t¬hA.y iv|c aijhA nhIN
ho,A cAhIdA= sgoN t¬hA.y iv|co jykr koE mhAn ho,A
44
iwsU dA aAp,I m¯t bAry Fyr g|l krnA cAhuÇdA hY `s^ t¬hA.A syvk ho,A cAhIdA hY= jykr
(m|tI 20:17–19; lUkA 18:31–34) t¬hA.y iv|coN koE sB toN v|.A bn,A cAhuÇdA hY< tM `s
32 45
iwsU dy nAl lok vI wrUSlm v|l ^U jA rhy sn= ^ nOkr vM{ sB lokM dI syvA krnI cAhIdI hY= ik`N
`h `nHM dy a|gy c|l irhA sI= `s dy cyly hYrAn sn< ik mn¬K
| dA put
| r dUijaM toN aAp,I syvA nhIN krA`,
pr ijh/y lok `s mgr t¬r rhy sn `h .ry hoX sn= aAeaA pr lokM dI syvA krn aty bhuty lokM ^ bcA`,
`s ny Fyr bArHM rsUlM ^ ek%ilaM bulA ky `nHM nAl KAtr aAp,I jAn dy, lE aAeaA hY=Ó
g|l kItI= `s ny `nHM ^ d|isaA ik `s nAl kI
33
vApr skdA hY= `s ny ikhA< ÒasIN wrUSlm ^ jA iwsU dA e|k aÈnHy ^ QIk krnA
rhy hM= mn¬K
| dA put
| r pRDAn jAjkM aty nym dy `pdySkM (m|tI 20:29–34; lUkA 18:35–43)
46
^ dy id|tA jAvygA `h `s ^ mAr dy,gy aty gYr- td `h wrIho iv|c aAX= jd `h< `s dy cyly
34
whUdIaM dy hvAly kr dy,gy= `h lok `s dA mzAk aty hor bhut sAry lok wrIho ^ C|. ky jA rhy sn e|k
`.A`,gy aty `s ty Tuk,gy= `h `s ^ ko/y mAr-mAr aÈnAH aAdmI (tmE dA put
| r) britmE s/k dy iknAry
ky jAno mAr suq,gy< pr `h m¯t toN tIjy idn ipCo bYQA sI= eh aAdmI s/k kÈ>y bYQA BIK mÈg irhA sI=
47
ifr jIa `%QygA=Ó `s ny s¬i,aA ik iwsU nAsrI eDr dI l\G irhA
sI= `s ny `%cI `%cI rOlA pA`,A SurU kr id|tA<
wAkUb aty wUhÈnA dA `s toN mdd mÈg,A ÒiwsU< dA~d dy pu|tr<Ú myry ty imhr kr=Ó
48
(m|tI 20:20–28) bhut sAry lokM ny `s ^ rOlA pA`, lE iJ/ikaA
35
td zbdI dy pu|tr wAkUb aty wUhÈnA `s dy kol aty cu|p rih, lE ikhA< pr `s aÈnHy aAdmI ny hor
aA, ky `s ^ kih, lgy< ÒgurU jIÚ asIN cAhuÈny hM ik vI zor dI rOlA pAeaA< ÒdA~d dy pu|tr myry ty imhr
t¬sIN sA.y lE e|k imhrbAnI kro=Ó kr=Ó
36 49
iwsU ny aAiKaA< Òt¬sIN mYTNo aAp,y lE kI krA`,A iwsU `%Ty ruikaA aty aAiKaA< Ò`s aAdmI ^
cAhuÈdy ho?Ó kho< eDr aAvyÚÓ
37
`nHM ny jvAb id|tA< ÒsA^ dohM ^ vcn dy ik tM `nHM ny `s aÈnHy aAdmI ^ bulAeaA aty ikhA<
tyrI mihmA iv|c< sA.y iv|coN e|k tyry s|jy pAsy aty ÒKuS hoÚ aty Klo jA< ik`N ik iwsU ny tY^ bulAeaA
dUsrA tyry K|by pAsy bYQyÚÓ hY=Ó
mrkus 10:50-11:21 1034
50
aÈnHA aAdmI fqA-fq K/A hoeaA< `s ny aAp,A hI dyr ho cu|kI sI= es lE `h bArHM rsUlM dy nAl
k|p/A `%Ty hI C%i.aA ty `s kol aA igaA= bYtanIaA ^ igaA=
51
iwsU ny `s aAdmI ^ ikhA< ÒmYToN aAp,y lE kI
krA`,A cAhu\dA hYN?Ó `s ny jvAb id|tA< ÒgurU< mY m¬/ iwsU aAKdA hY aÈjIr dA ru|K mr jAvygA
toN vyK,A cAhuÇdA hM=Ó (m|tI 21:18–19)
52 12
`s ny ikhA< ÒjA< tyrI aAsTA ny tY^ bcAeaA agly idn< jdoN `h bYtanIaA ^ C|. rhy sn<
13
hY=Ó td `h aAdmI dobArA vyK, dy smrT ho igaA iws ^ Bu|K lgI sI= `s ny To/I iv|T ty e|k p%itaM
aty `s rsty `h iwsU dy mgr t¬r ipaA= vAlA aÈjIr dA dRKt vyiKaA= `h dRKt dy kol
igaA< eh vyK, lE ik kI es ty koE fl l|gA
iwsU dA wrUSlm iv|c SAhI dAKlA hoeaA hY= pr `s ny vyiKaA `s ty koE aÈjIr nhIN
(m|tI 21:1–11; lUkA 19:28–40< wUh\nA 12: 12–19) sI< isrf p|ty hI sn= ik`Nik ajy aÈjIr l|g, dA
14
11
iwsU wrUSlm iv|c jA ky mÈdr ^ igaA aty `s ÒmyrA Gr ... khAvygAÓ wsAwAh 56:7
ny mÈdr dy cAry pAsy hr cIz ty ingAh mArI= pihlM Ò.AkUaM dy luk, dI jgHAÓ iwrimwAh 7:11
1035 mrkus 11:22-12:14
22 23
iwsU ny aAiKaA< ÒpRBU ty aAsTA r|Ko= mY t¬hA^ lgAeaA= `s ny bAZ dy aAly-duaAly bA/ kItI< aty
s|c d|sdA hM= jykr t¬sIN es phA/ ^ kho< K/A ho rs pRApt krn lE e|k cubc
| A k%i>aA aty e|k burj
aty aAp,y aAp ^ smuÇdr iv|c su|q lY= aty jykr t¬sIN `sAiraA= `h aAdmI eh bAg ikrAX ty iksAnM dy
2
mn iv|c ibnA iksy SÈkA aAsTA r|Ko ik t¬sIN jo aAiKaA h|T sONp ky Kud wAtrA ty clA igaA= `s ny Fl dI
`h vAprygA< tM t¬hA.y lE `h zrUr hI vAprygA= ru|t vyly< aAp,y nOkr ^ iksAnM koloN aAp,A aÈgUrM dA
24 3
esy lE mY t¬hA^ aAKdA hM ik jo kuJ vI t¬sIN ih|sA lY, vAsty ByijaA= pr `nHM ny `s ^ f/ ky
4
pRArTnA iv|c mÈgo tM pRBU ty BrosA r|Ko ik jo t¬sIN kuiqaA aty ibnHM kuJ idty vAps Byj id|tA= ifr `s
mÈigaA hY< t¬hA^ iml igaA hY< tM t¬hA^ zrUr imlygA= aAdmI ny `nHM kol aAp,y e|k hor nokr ^ ByijaA<
25
jdoN t¬sIN pRArTnA kro< jykr t¬hA^ wAd aAvy ik pr `nHM ny `s dy isr `%ty s|q mArI aty `s dI vI
5
t¬sIN iksy nAl g|usy ho< t¬sIN `s mn¬|K ^ muaAf kr byeztI kItI= tM ifr `s aAdmI ny e|k hor nokr
dyvo= jykr t¬sIN eÈJ krogy< s¬rg iv|c bYQA t¬hA.A ^ ByijaA= `hnM es ^ jAno hI mAr id|tA= `h aAdmI
26
iptA vI t¬hA.y pAp muaAf kr dyvygA=Ó * hor vI bhut sAry nokrA ^ ByjdA irhA pr `nHM ny
kEaM ^ kuiqaA aty `nHM iv|coN kEaM ^ jAno mAr
whUdI aAgUaM ^ iwsU dy aiDkAr ty SÈkA id|tA=
6
(m|tI 21:23–27; l¡kA 20:1–8) Òhu, `s aAdmI kol e|k hI bÈdA rih igaA so vI
27
iwsU aty `s dy cyly ifr wrUSlm ^ aAX aty `s ny `nHM kol ByijaA= eh b\dA `s dA aAp,A
jd `h mÈdr iv|c GuÈm irhA sI< pRDAn jAjk< nym dy pu|tr sI aty `s ^ `h bhut ipaAr krdA sI< pr
28
`pdySk aty bzurg whUdI aAgU `s kol aAX= `nHM ifr vI `s ny aAp,y putr ^ iksAnM kol eh kihÈidaM
`s ^ ikhA< ÒsA^ d|s< eh sB kuJ krn dA tyry kol ByijaA ik ÔmAlI myry pu|tr dA sitkAr kr,gy=Õ
7
kI aiDkAr hY? eh g|lM krn dA aiDkAr tY^ iksny Òpr iksAnM ny aAps c ivcAr kItI aty aAiKaA<
29
id|tA?Ó `s ny `nHM ^ ikhA< ÒmY t¬hA^ e|k svAl Ôeh mAlk dA pu|tr hY= bAg `s dA hovygA= asIN
8
krdA hM< mY^ `s dA jvAb dyvo= tM Fyr mYN t¬hA^ es ^ mAr dyEX aty eh bAg sA.A ho jAvygA=Õ tM
d|sMgA ik eh sB krn dA aiDkAr mY^ iksny id|tA `nHM ny `s dy p|utr ^ vI fi/aA aty jAno mAr ky KytoN
30 9
hY= myry svAl dA `%tr id`; kI wUhn
È A dA bpitsmA pAr s|uq id|tA= so hu, bAg dA mAlk kI krygA? hu,
s¬rg v|loN sI jM mnu|K v|loN?Ó `h bAg iv|c aAvygA aty sAry iksAnM ^ mAr dyvygA
31 10
enHM whUdI aAgUaM ny `s dy svAl bAry aAps aty aÈgUrM dA bAg hornA ^ sOpygA= t¬sIN eh av|S
iv|c ivcAr kItI aty< e|k-dUjy ^ ikhA< Òjykr asIN poTI iv|c pi/HaA hovygA:
eh khIX ik wUhÈnA dA bpitsmA s¬rg v|lo sI tM Ôijs p|Tr ^ `sArIX ny r%idaA so KUÇjy dA isrA ho
`h khygA< Ôty< Fyr t¬sIN wUhÈnA ^ ikP nhIN mÇndy?Õ igaA=
32 11
pr jykr asIN kihÈdy hM< Ô`s dA bpitsmA mn¬|KM pRBU ny eh sArA BA,A vrtAeaA ty sA.I nzr
v|lo sI tM lok sA.y ty nrAz ho,gyÕ ik`N ik sB lokM iv|c eh acrj hY=ÕÓ zbUr 118:22Ð23
dA ivSvAs sI ik wUhÈnA e|k s|cA nbI sI< es lE
33 12
aAgU `nHM toN .rdy sn= eslE aAgUaM ny iwsU ^ `nHM whUdI aAgUaM ny vI eh idRSqMt su,I aty
ikhA< ÒsA^ es dA jvAb nhIN ptA=Ó `h jA,dy sn ik eh idRSqANt `nHM bAry hI sI= es
iwsU ny aAiKaA< ÒtM nA hI mYN t¬hA^ eh d|sMgA ik lE `h iwsU ^ igrFtAr krn lE avsr l|B rhy
iks aiDkAr nAl mYN eh g|lM kr irhA hM=Ó sn pr `h lokM toN .rdy sn< es lE `h `s ^
`%Ty hI C|. ky cly gX=
prmySur aAp,A pu|tr ByjdA hY
(m|tI 21:33–46; lUkA 20:9–19) whUdI aAgUaM ny `s nAl cAl Ky., dI koiSS kItI
lok m¯t toN `Brngy< `h ivaAh nhIN krngy= lokM aAiKaA< Ònym dy `pdySk eh ik`N kihÈdy hn ik
36
dA e|k dUjy nAl ivaAh nhIN hovygA< sB lok s¬rg msIh dA~d dA pu|tr hY? dA~d ny piv|tr aAtmy
26 rAhIN Kud aAiKaA hY ik:
iv|c dUtM vM{ ho,gy= pr muridaM dy `Brn dy
s\b\D iv|c< kI t¬sIN mUsA dI poTI iv|c Ôm|cdI hoE ÒmYN...dA prmyS¬r hMÓ kUc 3:6
JA/IÕ bAry nhIN pi/HaA= `%Ty iliKaA hoeaA ik prmySr
¬ Òhy esrAXl ... ipaAr krÓ ibvsTA 6:4–5
Òjykr koE ... pYdA kr skyÓ ibvsTA 25:5–6 ÒijvyN tU\ ... ipaAr krÓ lyvIaM 19:18
1037 mrkus 12:37-13:14
2
ÔpRBU ny< myry pRBU ^< aAiKaA< tUÇ myry s|jy pAsy bYQ=Õ `s ny ikhA< Òeh v|.IaM emArtM< jo tU\ vyK irhA
aty mYN tyry duSm,M ^ tyry pYrM hyQ kr idaMgA= hYN< sArIaM nSq ho jA,gIaM= e|k-ek pTr zmIn
zbUr 110:1 ty i.g pvygA= e|k vI p|Tr dUjy `%ty K/A nhIN rhygA=Ó
3
bAad iv|c `h jYtUn dy phA/ `%ty ptrs< wAkUb<
37
dA~d tM aApy hI msIh ^ ÔpRBUÕ bulA`NdA hY= jykr wUhÈnA aty aÈidRwAs nAl ek|lA bYQA sI= `%ToN `h
aijhA hY< tM msIh `s dA pu|tr ikvyN ho skdA hY?Ó mÈdr vyK skdy sn= tM `nHM cyilaM ny `s ^ pu%iCaA=
4
aty v|.I BI/ KuSI nAl `s dy `pdyS su, rhI sI= ÒsA^ eh d|s ik eh sB kdo vAprygA? aty es
dA kI sbUt hY ik eh sB vApr, vAlA hY?Ó
5
iwsU nym dy `pdySkM dI alocnA krdA iwsU cyilaM ^ aAK, l|gA< ÒhoiSaAr rhoÚ iksy ^
6
(m|tI 23:1–36; lUkA 20:45–47) vI aAp,y aAp^ gumrAh nA krn idP= bhut sAry
38
`h lgAtAr `pdyS idÈdA irhA aty aAiKaA< Ònym lok myry nM iv|c aAK,gy< ÔmY Pho hMÕ e` `h bhut
7
dy `pdySkM toN sAvDAn rho= `h l\by coZy pA ky eh sAry lokM ^ mUrK bnA`,gy= t¬sIN bhut sArIaM jÈgM<
ivKA`, lE ik `h mh|tvpUr, hn< eDr-`Dr ijh/IaM ik ho,gIaM< `nHM dIaM khA,IaM bAry su,g
o =y
Bqkdy rihÈdy hn= aty bzArM iv|c lok `nHM ^ e|zt pr t¬sIN GbrA`,A nA= aÈt aA`, toN pihlM eh
39
dy, dy e|Cuk hn= aty `h pRArTnA sTAnM iv|c sB GqnAvM vAprnIaM cAhIdIaM hn pr aÈt hAly
8
aty dAavtM iv|c v|.y ahudy dIaM kursIaM ty bYQ,A aA`, vAlA hY= ik`Nik e|k kOm dUjI kOm dy ivru|D
40
cAhuÈdy hn= `h ivDvAvM dy GrM ^ vI lu|q lYNdy l/ygI< e|k rAj dUjy rAj dy ivru|D l/ygA= aty e|k
hn< aty cÈgy bn, lE ivKAvy krn vAsty lÇbIaM vkt aAvygA jdoN lokM kol KA, lE kuJ vI nhIN
lÈbIaM pRArTnM krdy hn= pRBU `nHM ^ bhut szA hovygA= DrtI dy v|K v|K BAgA iv|c BUcAl aA`,gy=
dyvygA=Ó eh g|lM sUtk dy drd vrgIaM ho,gIaM=
9
Òpr t¬sIN cOks rih,A ik`N ik lok t¬hA^
e|k ivDvA dy, dA mtlb d|sdI hY kichrIaM dy hvAly kr,gy aty aAp,y pRArTAnA sTAnM
(lUkA 21:1–4) iv|c iljA ky ku|q,gy= t¬hA^ rAijaM aty hAkmM dy
41
iwsU mÈdr dy KzAny dy sÈdUk kol bYQA eh vyK a|gy myry kAr, K/Hy kr,gy aty t¬sIN myry bAry gvAhI
irhA sI ik lok aMdy-jMdy `s iv|c kI ByqA pA`Ndy dyvoNgy= eh sB `h es lE kr,gy ik`N ik t¬sIN
10
hn= bhut sAry amIr lok es iv|c bhut sArA Dn pA myrA an¬sr, krdy ho= sB toN pihlM eh zrUrI hY
42 11
rhy sn= ifr e|k grIb ivDvA aAE aty `s ny do ik eÈjIl dA pRcAr sArIaM kOmM ^ kItA jAvy= jdoN
Coqy-Coqy tMby dy is|ky ByqA kIty jo ik e|k pYsy dy t¬|l vI `h t¬hA^ igrFtAr krn aty kichrIaM dy hvAly
43
nhIN sn= iwsU ny aAp,y cyilaM ^ aAp,y pAs krn tM t¬sIN a|go hI icÈtA nA krnI ik asIN kI
bulAeaA aty aAiKaA< ÒmYN t¬hA^ s|c d|sdA hM< es khIX= t¬sIN `hI aAK,A jo `s vkt t¬hA^ pRBU elhAm
grIb ivDvA ny do Coqy is|ky c/HAX hn< asl iv|c jo kry= eh t¬sIN nhIN bol rhy hovygy< eh t¬hA.y iv|coN
12
ik sAry DnA>M dI c/HAE >yr sArI ByqA nAloN ikty piv|tr aAtmA aAp bolg
y A= BrA BrA dy ivruD
| hovg
y A
44
vDyry hn= `nHM amIr lokM kol aTAh Dn hY aty aty `h e|k dUjy ^ mArn lE F/vA`,gy= ipP
`s sB kAsy iv|coN< `nHM kol jo fAltU sI< so `nHM ny aAp,y b%icaM dy iùKlAF hovygA aty `nHM ^ mArn
ByqA kr id|tA= pr eh a¯rt bhut grIb hY aty `s lE F/vAXgA= eÈJ hI< b%cy aAp,y mM-bAp dy ivru|D
13
kol jo vI sI `s ny arp, kr id|tA hY= jo kuJ `s ny ho,gy aty `nHM ^ mArn lE F/vA`,gy= myry kAr,
arp, kItA hY `h `s dy aAp,y ij`, vAsty sI=Ó sB lok thA^ nFrt kr,gy= pr ijh/A aÈt t|k
sbr nAl eh sB shygA `hI bcAeaA jAvygA=
14
mÈdr dA Biv|K iv|c ho, vAlA ivnAS ÒtusIN `s ÔiBaAnk cIz ^ vyKogy ijh/I tbAhI
(m|tI 24:1–44; lUkA 21:5–33) ilaA`NdI hY=Õ* tusI es^ `s jgHA vyKNo gy ij%Ty es^
eh ùKbr ik iwsU m¬/ jIa `iQaA iwsU dI rsUlM nAl g|l bAt
(m|tI 28:1–8; lUkA 24:1–12; wUh\nA 20:1–10) (m|tI 28:16–20; lUkA 24:36–49; wUh\nA 20:19–23<
l°kA dI e»jIl
l°kA iws° dy jnm bAry ilKdA hY tyrI ptnI elIsbt e|k b|cy ^ jnm dyvygI= aty
14
ny myrI hAlt vyKI sI aty h¨, myrI shAetA krn `s dI k|¨K iv|c b|cA n|c ipaA aty elIsbt piv|tr
42
dA FYslA kItA hY= `s ny lokM a|gy myrA bMJ ho, aAtmA nAl Brp°r ho gE= `s ny `%cI aAvAz
dA kl\k d°r krn lE kArvAE kItI=” iv|c aAiKaA< “t°\ sB aØrtM toN vDyry D\n hY= aty `h
43
jo bAlk tY^ pYdA hovygA `h vI D\n hY= myry pRB° dI
kuaArI mirwm mAtA dA myry kol aA`, dA BAg mY^ ikvyN pRApt hoeaA⁄
26
Ð 27
jdoN elIsbt grB avsTA dy CyvyN mhIny
44
mYN ik«nI K¨SnsIb hM= jdoN mYN tyrI aAvAz s¨,I tM
45
iv|c sI tM izbrAXl d°t ^ prmyS¨r dy v|loN nAsrt myrI k¨|K a»drlA b|cA K¨SI nAl `%Cl ipaA= t°«
nAmI glIl dy e|k ngr dy iv|c e|k k¨aArI k¨/I kol s|c m¨c
| D»n hY⁄ ik`N ik t°\ ivSvAs kItA hY ik< ijh/IaM
ByijaA igaA= `s k¨/I dI dA~d dy pirvAr iv|coN g|lM pRB° ny tY^ khIaM< `h zr°r p°rIaM ho,gIaM=”
w°s¨F nM dy e|k aAdmI nAl k¨/mAE hoE sI< aty `s
28
k¨/I dA nAm mirwm sI= d°t `s k¨/I kol aAeaA mirwm pRB° dI `stit krdI hY
46
aty aAiKaA< “m¨bArk hovy⁄ pRB° tyry nAl hY aty tyry ty tM mirwm ny ikhA<
47
pRB° ny aAp,I ikrpA ivKAE hY=” “myrA aAtmA pRB° dI `stit krdA hY myrA idl
29
jdoN `s ny d°t dy Sbd s¨,y< `h prySAn ho gE b/A K¨S hY ik`Nik pRB° myrA m¨ktIdAtA hY=
48
aty GbrA gE= `h soc, l|gI< “es S¨BkAmnA dA `s ny aAp,I dIn dAsI v|l aAp,A iDaAn id|tA
kI arT hoeaA=” hY= hM< h¨, toN sB mY^ D»n aAK,gy<
30 49
d°t ny `s ^ aAiKaA< “mirwm< t°« GbrA nA< ik`N ik< es srb SktImAn ny myry lE mhAn
31
ik`Nik pRB° tyry ty b/A pRsn
» hY= aty vyK⁄ t°« grBvtI kArj kIty hn aty `s dA nAm piv|tr hY=
50
hovyNgI< aty e|k p¨|tr pYdA nA kryNgI aty `s dA nM ijh/y lok `s toN .rdy hn `h `nHM ty< aty
32
iws° r|K,A= `h mhAn hovygA aty lok `s ^ a|t `nHM dIaM `lAdM ty imhrbAn h¨»dA hY=
51
`%c prmyS¨r dA p¨|tr aAK,gy= aty pRB° prmyS¨r `s `s ny aAp,IaM bMh dI tAkt ivKAE= `s ny
33
dy iptA dA~d dA tKt `s ^ dyvygA= `h hmySA h»kArI lokM ^ `nHM dIaM h»kArI socM nAl iK».A id|tA=
52
lE esrAXlIaM ty hk°mt krygA aty `s dA rAj `s ny SktISAlI hAkmM ^ `nHM dy is»GAsnM toN
kdI vI Ktm nhIN hovygA=” hqA id|tA hY aty `s ny dIn lokM ^ `%cA `QAeaA=
34 53
tM mirwm ny d°t ^ p¨%iCaA< “eh ikvyN vAprygA? `s ny B¨%iKaA ^ c\gIaM cIzM nAl rjA id|tA
mYN tM ajy k¨aArI hM⁄” aty amIr lokM ^ KAlI h|TIN Byj id|tA=
35 54
d°t ny mirwm ^ ikhA< “piv|tr aAtmA tyry kol `h esrAXl dy lokM dI mdd lE aAeaA ijnHM
aAvygA aty a|t `%c prmyS¨r dI SktI tyry `pr ^ `s ny aAp,I syvA lE c¨i,aA sI= `s ny sA^
aAp,I prCME >AlygI aty es lE ijh/A piv|tr aAp,I imhr ivKAE tM jo asIN `s ^ wAd r|KIX=
55
bAlk pYdA ho, vAlA hY< prmyS¨r dA p¨|tr khAvygA= es trMH `s ny sA.y p¨riKaM< abrAhAm aty `s
36
aty s¨,< tyrI irStydAr elIsbt vI grBvtI hY= dIaM `lAdM< nAl kItA vcn sdIvI p°rA kItA=”
56
BAvy `h b/I b¨|>I hY pr `s ^ b|cA ho, vAlA hY= mirwm elIsbt nAl it»n k¨ mhIny rhI aty
eh aØrt< ijs ^ lok bMJ aAKdyy sn< es ^ grBvtI ifr Gr m¨/ aAE=
37
hoE ^ Cy mhIny ho gX hn⁄ ik`N ik prmyS¨r lE
k¨J vI as\Bv nhIN hY=” w°h»nA dA jnm
38 57
mirwm ny ikhA< “mYN tM pRB° dI dAsI hM so myry jdoN elIsbt dy jn, dA vylA aA igaA tM
58
nAl sB tyry khy an¨sAr hI vApry⁄” td d°t `s pAsoN `sdy Gr e|k p¨|tr ny jnm il|tA= jdoN `sdy
clA igaA= g¨aM>IaM aty irStydArM ny s¨i,aM ik pRB° ny `s
`pr aAp,I mhAn dwA ivKAE hY tM `h `s dy nAl
mirwm dA zkrwAh aty elIsbt pAs jA,A jSn mnA`, lE aAX=
39 59
mirwm itaAr hoE ty CytI hI wh°idwA dy phA/I jdoN bAlk a|QM idnM dA ho igaA tM `h lok b|cy
40
elAky dy e|k ngr ^ gE= ifr `h zkrwAh dy dI s¨«nt krn lE aAX aty `s dA nM zkrwAh
41 60
Gr jA v/I aty elIsbt ^ slAm kItA= jdoN r|K, l|gy< ik`N ik ehI `s dy iptA dA nM sI= pr
elIsbt ny mirwm dIaM S¨BkAmnAvM s¨,IaM tM `sdI mAtA ny aAiKaA< “nhIN⁄ `h w°hn
» A sdvAXgA=”
l°kA 1:61-2:12 1046
61 79
iFr `nHM ny `s ^ ikhA< “tyry sAkM iv|coN koE vI eh nvIN svyr `nHM lokM ty cmkygI jo hnyry aty
aijhA nhIN hY jo es nAP nAl sdvA`NdA hovy=” mØt dy prCAvyN iv|c rih rhy hn= tM jo sA.y kdm
62
td `nHM ny `s dy iptA v|l eSArA kItA< “`h `s SMtI v|l vD sk,=”
dA kI nA`N r|K,A cAh¨«dA hY?”
63 80
tM `s ny ilK, vAsty k¨J m»gvA ky `s `pr e`N `h CoqA b|cA v|.A hoeaA aty aAtmA iv|c
iliKaA ik< “es dA nAm w°h»nA hY=” sAry lok vyK ky tAktvr bi,aA= aty esrAXl `%ty aAp,y prgq
64
hYrAn rih gX= ifr t¨r\t hI `s dA m°»h K¨ilHaA ho, dy idn tIkr< `jA/ iv|c irhA=
aty `s dI jIB i>|lI ho gE aty `s ny pRB° dI
65
`stit krnI s¨r° kr id|tI= tM sAry aM>I g¨aM>I iws° dA jnm
eh vyK ky GbrA gX aty wh°idwA dy sAry phA/I KytR ( m|tI 1:8–25)
iv|c enHM sArIaM g|lM bAry crcA krn l|g pX=
66
sAry lok ijnHM ny vI aijhIaM g|lM s¨,IaM `h
hYrAn hoX aty p¨|iCaA< “eh b|cA ikvyN dA hovygA?”
2 `s smyN aØg¨st¨s kYsr v|loN eh aAdyS hoeaA
ik sAry rom vAsIaM ^ mrd¨m-S¨mArI vAsty aAp,y
2
nM drj krA`,y cAhIdy hn= eh pihlI vArI sI<
ik`N ik pRB° dA h|T `s b|cy dy nAl sI= jo mrd¨m S¨mArI dIaM iktAbM iv|c sAry lokM ^ drj
kItA jA,A sI= eh `s smyN kItA igaA sI jdoN s°rIaA
3
zkrwAh ny pRB° dI `stit kItI dA rAjpAl k¨ry¨nw¨s sI= es lE hr koE aApo-
67
t|d w°h»nA dA iptA zkrwAh piv|tr aAtmA aAp,y ngr iv|c aAp,A nA`N drj krvA`, lE
nAl Brp°r sI aty `h lokM ^ dsdA ik Biv|K igaA=
4
iv|c kI vAprygA: tM w°s¨F glIl dy Sihr nAsrt toN ivdA hoeaA=
68
“`stit hovy esrAXl dy pRB° prmyS¨r dI< ik`N `h wh°idwA iv|c bYtlhm dy ngr ^ igaA= eh
jo `h aAp,y lokM dI mdd krn lE aAeaA hY aty ngr dA~d dA ngr khA`NdA sI= w°s¨F `%Ty es
5
`nHM ^ C¨qkArA id|tA hY= lE igaA ik`Nik `h dA~d dy GrA,y iv|coN sI= tM
69
`s ny sA^ aAp,y syvk dA~d dy pirvAr iv|coN `h vI mirwm nAl aAp,y nM drj krvA`, igaA
SktISAlI m¨ktIdAtA bKiSaA hY= ik`N ik mirwm `s nAl ivaAh lE m»gI hoE sI
70 6
`sny aijhA `s vAady lE kItA ijh/A `s ny pr h¨, mirwm grBvtI sI= jdoN w°sF
¨ aty mirwm
bh¨t pihlM aAp,y nbIaM rAhIN kItA sI= bYtlhm iv|c sn tM mirwm ^ pRs°t pI/M ho,IaM S¨r°
71 7
`s ny sA^ sA.y vYrIaM toN aty `nHM sBnM lokM hoEaM= `s ny aAp,y pihly p¨tr iws° ^ `%Tyy jnm
dy h|TM toN bcA`, dA vAadA kItA jo sA^ nfrt id|tA= pr `s Gr iv|c `nHM dy rih, jogI TM nhIN
krdy hn= sI< mirwm ny bAlk ^ k|p/y iv|c lpyiqaA aty bAlk
72
pRB° ny vAadA kItA sI ik `h sA.y ip~ dAidaM ^ e|k bksy iv|c pA ky ij%Ty pSUaM ^ cArA K¨aAeaM
ty imhrbAn hovygA aty aAp,y piv|tr vAady ^ cyty jMdA sI `%Ty e|k K¨rlI iv|c r%iKaA=
r|KygA=
73
`s ny abrAhAm< sA.y p°rvz nAl ekrAr kItA kuJ aAj/IaM ny iws° bAry sui,aA
74 8
ik `h sA^ sA.y d¨Sm,M dy h|ToN C¨qkArA dyvygA `sy rAt< `s elAky iv|c k¨J aAj/I aAp,IaM
9
tM jo asIN `s dI inrBY ho ky syvA kr skIX By.M dI rAKI kr rhy sn= pRB° dA d°t aAj/IaM dy
75
asIN aAp,I sArI iz\dgI iv|c `sdy sAmH,y sAmH,y aA ky K/HA ho igaA= pRB° dI mihmA `nHM dy c¨fyry
10
piv|tr aty DrmI rhMgy= cmkI tM aAj/I bh¨t .r gX= d°t ny `nHM ^
76
hy bAlk< h¨, t°« a|t `%c prmyS¨r dA nbI aAiKaA< “.ro nhIN< mYN t¨hA^ K¨S˘KbrI d|s irhA hM< jo
11
aKvMXgA ik`N jo t°« pRB° dy a|gy a|gy jAvyNgA aty `s sAiraM lokM ^ bh¨t pRs\n kr dyvygI= K¨S ˘KbrI
lE rAh itaAr kryNgA= eh hY ik a|j dA~d dy ngr iv|c t¨hA.y lE e|k
77 12
aty t°« `s dy lokM ^ d|syNgy ik `h aAp,y pApM m¨ktI dAty ny jnm ilaA hY< jo msIh pRB° hY= t¨sIN
dI m¨aAFI rAhIN bcAX jA,gy= `s dI pCA, es trHM kr skdy ho ik t¨sIN e|k
78
sA.y prmyS¨r dI mhAn dwA dy kAr,< e|k nvIN bAlk ^ k|p/y iv|c lpyiqaA aty K¨rlI iv|c ipaA
svyr sA.y `%pr aAvygI= hoeaA pAvogy=”
1047 l°kA 2:13-40
13
`%Ty bh¨t sAry d°tM ny d°sry d°t kol K/y ho ky pRB° d%isaA ik jd t|k `h pRB° dy msIh* ^ vyKdA nhIN<
27
prmyS¨r dI `stit iv|c ikhA: `h nhIN mr skdA= ismPn aAtmA dI agvAE
14
“s¨rg iv|c prmyS¨r dI `stit hovy< aty DrtI nAl m»dr iv|c aAeaA= `s smyN w°s¨F aty mirwm
`%ty `nHM lokM ^ SMtI ijnHM toN `h pRs\n hY=” wh°dIaM dI SrHA an¨sAr krn lE m»dr iv|c gX=
28
`h bAlk iws° ^ m»dr iv|c ilaAX= ismPn ny
15
d°t aAj/IaM ^ C|. ky Fyr s¨rg ^ vAips m¨/ bAlk ^ aAp,IaM bAhM iv|c ilaA aty prmyS¨r dA
gX= aAj/I e|k d°jy ^ aAK, l|g<y “aAP h¨, bYtlhm S¨krAnA krn l|gA:
29
^ clIX< aty `s g|l ^ vyKIX ijs dI ˘Kbr sA^ pRB° “pRB°⁄ h¨, t°« mY^ aAp,y vcn an¨sAr aAp,y
d¨aArA id|tI gE hY=” dAs ^ SMtI nAl mr jA, dy=
16 30
`h CytI hI cly gX aty `%Ty `nHM ny w°s¨F aty mYN tyry m¨ktI dAtA ^ aAp,I a|KIN vyiKaA hY=
31
mirwm ^ vyiKaA aty bAlk ^ K¨rlI iv|c ipaA hoeaA t°\ `s ^ sArIaM kOmM a|gy itaAr kItA hYY=
17 32
vyiKaA= jdoN aAj/IaM ny `s bAlk ^ vyiKaA tM eh bAlk gYr-wh°dIaM ^ tyrA rstA drsA`,
`nHM ny `s s\dyS ^ fYlAeaA ijh/A es bAlk bAry lE jot hY aty `h tyry esrAXl dy aAp,y lokM lE
18
`nHM ^ id|tA igaA sI= `h sAry lok ijnHM ny aAj/IaM mihmA hY=”
19 33
dA s\dyS s¨i,aA< hYrAn sn= pr mirwm ny eh `s dy mAtA-iptA< iws° bAry jo aAiKaA igaA sI<
34
sArIaM g|lM aAp,y idl iv|c r|KIaM< aty `nHM bAry s¨, ky hYrAn rih gX= t|d ismPn ny `nHM ^ aAsIs
20
lgAtAr soc,A jArI riKaA= aAj/I `h sB g|lM id|tI aty `s dI mAtA mirwm ^ aAiKaA< “es bAlk
bAry vyK s¨, ky pRB° dA S¨krAnA ty `stit krdy hoX dy kAr, bh¨t sAry esrAXlI i.|g,gy aty bh¨t sAry
aAp,y GrM v|l vAps m¨/ gX= sB k¨J `vyN hI `%Q,gy= `h pRB° v|lo e|k aijhA inSAn hovg
y A ijsdA
35
vApiraA ijvyN `nHM ^ d%isaA igaA sI= lokM d¨aArA ivroD kItA jAvygA= eh inSAn bh¨t
21
jdoN bAlk a|QM idnM dA hoeaA< tM `s dI s¨«nt sAry lokM dIaM socM ^ pRkASmAn krygA= aty tU\ vI
hoE aty `s dA nAm iws° r%iKaA igaA= eh nAm bh¨t g\BIr drd an¨Bv kryNgA ijvyN ik tlvAr tyry
bAlk dy mirwm dI k|¨K coN pYdA ho, toN pihlM hI e|k idl iv|c D|s rhI hovy=”
d°t ny r%iKaA sI=
a|nA dA iws° ^ vyK,A
36
iws° dA m«dr iv|c smrp, a|nA nAP dI e|k nbIaM sI< aty `h aSyr dy
22
jdoN mirwm lE m°sA dI SrHA m¨tAbk S¨D ho, GrA,y iv|coN FnUXl dI DI sI= `h b/I bz¨rg sI=
37
dA smM aAeaA tM mirwm aty w°s¨F iws° ^< pRB° ^ `h e|k ivDvA sI aty h¨, `h 84 sAlM dI sI=
23
smript krn lE< wr°Slm iv|c ilaAX= ijvyN ik `s ny kdy m»dr nhIN sI C%i.aA= `h vrt r|KdI
38
eh pRB° dI SrHA iv|c iliKaA hoeaA hY ik< “hr pirvAr aty idn-rAt prmyS¨r a|gy pRArTnA krdI= `sy
dA pihlA jnimaM nr b|cA pRB° ^ aript kItA jA,A vkt `h a»dr aAE aty prmyS¨r dI `stit krn
24
cAhIdA hY=’* pRB° dA nym tM eh vI aAKdA hY ik l|gI= `sny `nHM sAiraM lokM ^ bAlk bAry d%isaA
t¨hA^< “do G|¨gIaM dA jo/A jM do kb°trM dA blIdAn jo prmyS¨r dy e»tzAr iv|c sn< ik `h aAky wr°Slm
zr°r dy,A cAhIdA hY=”* tM w°s¨F aty mirwm vI dA C¨qkArA kry=
wr°Slm iv|c esy mksd lE gX sn=
w°suf aty mirwm
ismPn iws° ^ vyKdA hY vAps Gr ^ prty
25 39
`%Ty wr°Slm iv|c ismPn nM dA e|k aAdmI sI w°s¨F aty mirwm< pRB° dy nym an¨sAr sB k¨J
jo ik DrmI aty c\gA mn|¨K sI= `h es `.Ik iv|c krn toN bAad glIl v|l aAp,y ngr nAsrt ^
40
sI ik kdo pRB° esrAXl ^ bcAvygA= `s a»dr piv|tr aAX= bAlk v|.A hoeaA aty tAktvr b, igaA=
26
aAtmA dA vAsA sI= ismPn ^ piv|tr aAtmA ny `h isaA,p nAl Brp°r sI< aty prmyS¨r dI ikrpA
`s dy nAl sI=
“hr ... cAhIdA hY” k°c 13:2< 12 msIh DArimk rItI an¨sAr “TAipaA hoeaA” (msIhA) jM
“do Gu|gIaM ... cAhIdA hY” lyvIaM 12:8 prmyS¨r dA c¨i,aA hoeaA=
l°kA 2:41-3:16 1048
iws° e|k b|cy dy r°p iv|c dy sAry elAikaM iv|c igaA aty lokM ^ pRcAr kItA
41
hr sAl iws° dy mM bAp psAh* dy it`hAr ty ik `h aAp,y idlM aty jIvn ^ bdl, aty aAp,y
42 4
wr°Slm jMdy h¨»dy sn= jd iws° bArHM virHaM dA sI pApM dI m¨aAFI lE bpitsmA lY,= ijvyN wsAwAh
43
tM `h hmySA vM{ dAavt ty gX= jdoN it`hAr nbI dI p¨stk iv|c iliKaA hoeaA hY:
˘Ktm ho igaA aty jdoN `h vAps Gr prt rhy sntM
bAlk iws° wr°Slm iv|c hI Qihr igaA< pr `s dy “`jA/ iv|c e|k aAvAz hokA dy rhI hY: ‘pRB° dy
44
mApy es bAry nhIN jA,dy sn= eh socky ik `h rsty ^ itaAr kro `s dy mArg ^ is|DA kro=
5
wAtrIaM dy sm°h iv|c hI hovygA `h sArA idn sFr hr GAqI BrI jAvygI< hr phA/ aty iq|bA p|DrA
krdy rhy< tM k¨J dyr bAad `nHM ny `s ^ aAp,y kItA jAvygA= qy>y rAhM ^ is%iDaM kItA jAvygA aty
nzdIkI im|trM aty irStydArM iv|cNo l|B,A S¨r° kItA= `%cy nIvyN rAhM ^ smtl kItA jAvygA=
45 6
Fyr jdoN `h `s ^ nA l|B sky tM `h `s ^ l|Bdy aty hr e|k mn|¨K prmyS¨r dI m¨ktI bAry jA,
46
hoX wr°Slm vAps cly gX= it»nM idnM bAad `nHM jAvygA=’” wsAwAh 40:3–5
ny `s ^ m»dr iv|c g¨r°aM ivckAr bYiQaM< `nHM ^
47 7
s¨,idaM aty `nHM ^ pRSn p¨|CidaM l%iBaA= sB w°h»nA ny `s BI/ ^ aAiKaA< jo `s kol bpitsmA
s¨n, vAly `sdy svAlM-jvAbM aty smJ ^ vyK ky lY, aAE sI< “t¨sIN zihrIly nAgM vrgy ho⁄ t¨hA^
48 8
hYrAn ho rhy sn= jdoN iws° dy mAipaM ny `s ^ aA`, vAlI kropI toN B|j,A iksny d%isaA? t¨hA^
vyiKaA tM `h hYrAn rih gX= `sdI mAtA ny `s ^ `h g|lM krnIaM cAhIdIaM hn jo eh pRmAi,t krn
aAiKaA< “p¨|tr< t°« sA.y nAl e»J ik`N kItA? tyry iptA ik t¨sIN s|c m¨|c aAp,y ihrdy bdly hn= t¨sIN aAp,y
aty mYN tyry lE ik»ny ifkrm»d sM< aty tY^ l|B rhy aAp iv|c eh nA aAKo ‘abrAhAm sA.A iptA hY=’ mYN
sM=” t¨hA^ aAKdA hM ik prmyS¨r abrAhAm dy lE tM
49 9
iws° ny `nHM ^ aAiKaA< “t¨sIN mY^ ik`N l|B rhy enHM p|TrM iv|co vI bAlk pYdA kr skdA hY= k¨lhA/A
sI? kI t¨sIN nhIN jA,dy ik mY^ myry iptA dy Gr iv|c h¨, ibrK v|>, lE itaAr hY= ijh/A vI ibrK c»gy
50
ho,A cAhIdA sI=” pr `h iws° dy `%tr ^ nA smJ fl nhIN dyvygA< `s ^ v|> ky a|g iv|c s¨iqaA
sky= jAvygA=”
51 10
tM iws° aAp,y mAipaM dy nAl nAsrt ^ aAeaA tM lokM ny w°h»nA toN p¨%iCaA< “sA^ kI krnA
aty jo `h kih»dy rhy `nHM dA h¨km m»ndA irhA= `s cAhIdA hY?”
11
dI mAtA ny eh sB g|lM iDaAn nAl aAp,y idl iv|c `s ny `%tr id|tA< “jykr iksy kol do kmIzM
52
r|KIaM= iws° isaA,p aty SrIrk tOr ty viDaA< hn< tM `s ^ `nHM nAl sMiJaM krn id` ijs kol
aty `s ^ prmyS¨r aty lokM donM v|loN ikrpA pRApt e|k vI nhIN hY= aty jykr iksy kol Bojn hY tM `s ^
sI= `nHM lokM nAl sMJA krn id` ijnHM kol nhIN hY=”
12
ms°lIX vI bpitsmA lY, lE aAX= `nHM ny `s
w°h»nA dy pRcAr ^ p¨%iCaA< “g¨r° jI⁄ sA^ kI krnA cAhIdA hY?”
13
( m|tI 3:1–12; mrkus 1:1–8;wUh\nA1:19–28) `s lE `s ny jvAb id|tA< “ij»ny dA t¨hA^
itibirw¨s kYsr dy p»drHvyN vrHy iv|c< eh aAdmI aAdyS hY `s toN v|D ek|tr nA kro=”
3 kYsr dy aDIn sn: p¨»its¨w iplAt¨s wh°idwA dA
hAkm< hyrodys wh°idwA dA hAkm< hyrodys dA BrA
14
ispAhIaM ny w°h»nA ^ aAiKaA< “sA^ d|s ik sA^
kI krnA cAhIdA hY?” tM `s ny `nHM ^ ikhA<
iFilp¨|s et°irwA aty tRKonIits< l¨sinw¨s aiblyny “zbrdstI iksy toN pYsA ek|QA nA kro= iksy ty koE
2
dA hAkm= anAs aty kwAFA srdAr jAjk sn= `s elzAm lA ky k¨J nA lvo< isrf aAp,I tnKAh `%ty
smyN zkrwAh dy p¨|tr w°h»nA ^< `jA/ iv|c prmyS¨r hI K¨S rho=”
3 15
dA s\dyS ph¨»icaA= tM `h wrdn ndI dy aAs-pAs sB lok msIh ^ `.Ik rhy sn aty sB aAp,y
mnM iv|c w°h»nA bAry eh ivcAr kr rhy sn ik “ho
psAh wh°dIaM dA e|k mh|tvp°r, piv|tr idn= wh°dI
skdA `h K¨d msIh hovy=”
hr vrHy es idn< eh g|l cyty r|K, lE KAs Bojn KMdy 16
iFr w°hn
« A ny sAiraM ^ jvAb id|tA< “mYN tM t¨hA^
sn ik prmyS¨r ny `nHM ^ m°sA dy smyN imsr dI g¨lAmI toN
C¨qkArA idvAeaA sI= pA,I iv|c bpitsmA id»dA hM< pr myry toN bAad ijh/A
1049 l°kA 3:17-4:6
mn|¨K aA irhA hY `h myry toN ikty v.yry ty `%cy k»m nyrI mlkI dA< mlkI a|dI dA p¨|tr sI aty a|dI kosAm
krygA= mYN tM `s dI j|¨tI dA tsmA Kol, dy jog vI dA= kosAm almodAm dA p¨|tr sI aty almodAm Xr
29
nhIN hM= `h t¨hA^ piv|tr aAtmA aty a|g nAl dA= Xr woSy dA p¨|tr sI aty woSy alIazr dA=
17
bpitsmA dyvygA= `s dy h|T iv|c e|k t«glI hY alIazr worAm dA p¨|tr sI< aty worAm m|tAT dA aty
ijs nAl `h gAhy hoX dAi,aM ^ sAF krygA=* `h m|tAT lyvI dA p¨|tr sI=
30
k,k ^ ek|QA krky aAp,y g¨dAm iv|c pAvygA aty lyvI ismPn dA p¨|tr sI ty ismPn wh°dAh dA=
t°/I ^ al|g krky< `s a|g iv|c s|¨q dyvygA ijh/I wh°dAh w°s¨F dA p¨|tr aty w°s¨F wonAn dA aty wonAn
18 31
ik kdy b|¨J, vAlI nhIN hY=” es trHM< `h `nHM ^ alwAkIm dA p¨|tr sI= alwAkIm m|lwy dA p¨|tr
hor bh¨t sAry bcn d|sdA aty `nHM iv|c K¨S ˘KbrI sI< m|lwy mYnAn aty mYnAn mtTy dA p¨|tr sI ty mtTy
32
dA pRcAr krdA= nATAn dA aty nATAn dA~d dA p¨|tr sI= dA~d
w|sI dA p¨|tr sI< w|sI Pbyd dA aty Pbyd boaz dA
w°h»nA dy kArj ikvyN Ktm hoX aty boaz slmon dA p¨|tr sI aty slmon nhSon dA
19 33
w°h»nA ny hAkm hyrodys ^ `sdy aAp,y BrA dI p¨|tr sI= nhSon a»mInAdAb dA p¨|tr sI aty `h
ptnI hy r o i daAs nAl nAzAez s\ b \ D ho , lE arnI dA= arnI hsron dA aty hsron prs dA p¨|tr
20 34
iJ/ikaA= es trMH hyrodys ny w°h»nA ^ kYd kr sI aty prm wh°dAh dA= wh°dAh wAk°b dA p¨|tr
id|tA aty e|k hor d¨Sq krnI aAp,IaM d¨Sq krnIaM sI< wAk°b eshAk dA< eshAk abrAhAm dA p¨|tr sI
dI s°cI iv|c SAiml kr lE= aty abrAhAm tArh dA p¨|tr sI aty tArh nhor dA
35
p¨|tr sI= nhor sr°g dA p¨|tr sI< sr°g r~ dA aty
w°h»nA ny iws° ^ bpitsmA id|tA r~ plg dA< plg Xbr dA aty Xbr Slh dA p¨|tr
( m|tI 3:13–17; mrkus 1:9–11) sI=
21 36
jdoN sAry lokM ^ bpitsmA id|tA jA irhA sI< td Slh kynAn dA p¨|tr sI< kynAn arpkSAd dA
iws° ^ vI bpitsmA id|tA igaA aty jdoN iws° pRArTnA aty `h Sym dA p¨|tr sI< Sym ^h dA p¨|tr sI aty ^h
22 37
kr irhA sI tM aAkAS K¨lH igaA< piv|tr aAtmA lAmk dA p¨|tr sI= lAmk mT°slh dA p¨|tr sI<
G¨|gI dy r°p iv|c `s `%pr aAeaA aty Fyr s¨rgM toN mT°slh hnOk dA< hnOk wrd dA p¨|tr sI aty wrd
e|k vA,I aAE< “t°« myrA ipaArA p|¨tr hYN⁄ mYN tY^ mhllyl dA p¨|tr sI< mhllyl kynAn dA p¨|tr sI=
38
ipaAr krdA hM aty tyry ty bh¨t K¨S hM=” kynAn anoS dA p¨|tr sI< anoS syT dA p¨|tr sI< syT
aAdm dA p|¨tr sI aty aAdm prmyS¨r dA p¨|tr sI=
w°suF dA pirvAirk eithAs
( m|tI 1:1–17) iws° dA SYtAn v|loN prtAeaA jA,A
23
jdoN iws° ny `pdyS dy,y S¨r° kIty< `s vkt `h ( m|tI 4:1–11; mrkus 1:12–13)
tkrIbn tIh k¨ sAlM dA sI= `h w°sF
jMdA sI jo ik hylI dA p¨|tr sI=
¨ dA p¨t
| r m»inaA
24
nvIN mY p¨rA,IaM mSkM ^ pA/ dyvygI aty mY `nHM iws° dA bArHM rs°lM ^ cun,A
38
iv|cNo .|l
¨ H jAvygI aty mSkM nSq ho jA,gIaM= esy ( m|tI 10:1–4; mrkus 3:13–19)
12
lE lok nvIN mY hmySA nvIaM mSkM iv|c Brdy hn= `nHIN idnI iws° e|k phA/ ty igaA aty prmyS¨r
39 13
aty p¨rA,I mY pI ky nvIN koE nhIN cAh¨«dA= ik`N? ^ pRArTnA kridaM sArI rAt ibtA id|tI= aglI
ik`N ik `h aAKdA hY ik< ‘p¨rA,I mY hI vDIaA hY=’” svyr `s ny aAp,y cyilaM ^ b¨lAeaA aty `nHM iv|coN
14
bArHM ^ c¨i,aA aty `nHM ^ “rs°l” aAiKaA= `nHM
iws° sbt dy idn dA pRB° hY bArMH rs°lM dy nM sn: Sm~n< ijs ^ iws° ny ptrs
( m|tI 12:1–8; mrkus 2:23–28) nM id|tA aty `sdA BrA a»idRwAs< wAk°b aty w°h»nA<
15
sbt dy idn iws° k,k dy KytM iv|coN dI jA irhA ifilp¨|s aty brT¨lmE< m|tI< TomA aty hlfE dA
6 sI= `s dy k¨J cyly k,k dy is|qy to/ky aAp,y
2
h|TM ty ml ky KA rhy sn= k¨J FrIsIaM ny ikhA<
16
| r wAk°b aty Sm~n ijh/A knAnI* khA`NdA sI=
p¨t
wAk°b dA p¨tr wh°dA aty wh°dA eskirwotI= eh
“t¨sIN eh ik`N kr rhy ho? sbt dy idn nym dy m¨tAibk `hI wAk°b dA p¨tr wh°dA hY jo bAad iv|c iws° ^
e»J krn dI ezAzt nhIN hY=” `sdy d¨Sm,M dy h|T f/vA`dA hY=
3
iws° ny aAiKaA< “kI t¨sIN eh nhIN pi/HaA ik dA~d
4
ny kI kItA sI< jdoN `h aty `s dy sATI B¨|Ky sn= kI iws° dA lokM ^ `pdyS dy,A aty rAzI krnA
t¨sIN nhIN pi/HaA ik `h prmyS¨r dy Gr vi/aA< ty ( m|tI 4:23–25; 5:1–12)
17
`sny `h roqI c¨|kI< jo ik prmyS¨r ^ ByNq kItI gE iws° aty rs°l phA/ toN `tr ky e|k p|DrI jgHA
sI< k¨J K¨d KADI aty k¨J `nHM lokM ^ id|tI< jo `s dy ty aA ky K/oty= lokM dA e|k bh¨t v|.A sm°h `%Ty
nAl sn= eh nym dy ivr¨|D sI jd ik nym tM ehI ek|QA hoeaA sI jo ik sAry wh°idwA< wr°Slm< s°r
18
aAKdA hY ik kyvl jAjk hI `s roqI dA syvn kr aty sYdA dy smu»dr k»>y dy SihrM toN aAX sn= `h
5
skdA hY=” t|d iws° ny FrIsIaM ^ ikhA< “mn¨|K dA sAry iws° dy `pdyS s¨n, aty aAp,y rogM toN c\gy ho,
p¨|tr sbt dy idn dA pRB° hY=” lE `s kol aAX sn= ijh/y lok BirSq aAtimaM
19
toN pIi/t sn `h vI rAzI kIty gX= sAry lok iws°
iws° sbt dy idn e|k aAdmI ^ rAzI krdA hY ^ C°h,A cAh¨«dy sn ik`Nik `s iv|coN SktI inkl ky
( m|tI 12:9–14; mrkus 3:1–6) lokM ^ rAzI krdI sI=
6 20
e|k hor sbt dy idn `h wh°dI pRArTnA sTAn iws° ny aAp,y cyilaM v|l vyiKaA aty aAiKaA<
iv|c `pdyS dy, lE igaA= `%Ty e|k aAdmI sI ijs “grIb loko⁄ t¨sIN D»n ho< ik`Nik prmyS¨r dA rAj
7
dy s|jy h|T ^ aDr\g sI= nym dy `pdySk aty FrIsI t¨hA.A hY=
21
es `.Ik iv|c sn ik vyKIX iws° es ^ sbt dy t¨sIN jo h¨, B¨|Ky ho< D\n ho ik`N ik t¨hA^ s\t¨Sq
idn rAzI kr skdA hY ik nhIN= `h cAh¨«dy sn ik kItA jAvygA= t¨sIN jo h¨, ro rhy ho D\n ho ik`N ik
iws° koE glt k»m kry ty `h `s ^ doSI QihrA mgroN t¨sIN h|soNgy=
8
sk,= iws° `nHM dIaM socM ^ jA,dA sI= aty `s
22
ny `s mn¨|K ^ aAiKaA ijs dy h|T ^ aDr\g hoeaA “t¨sIN D\n ho jdoN lok mn¨|K dy p¨|tr kAr, t¨hA^
sI< “`%Q aty ivcAly aA ky K/HA ho jA=” tM `s ny e»J nfrt krn< itaAg,< byez
| tI krn aty t¨hA^ d¨Sq
9 23
hI kItA= td iws° ny lokM ^ p¨%iCaA< “mYN t¨hA^ p¨C
| dA kih ky b¨lA`,= jdoN eh vApry tM aAn»d nAl
hM ik sbt dy idn kI krn dI ezAzt hY? c\igaAE `%Clo ik`Nik s¨rg iv|c t¨hA.A fl mhAn hovygA=
krnI dI jM bdI? iksy dy pRA, nSq krn dI jM iksy `nHM dy ip` dAidaM ny vI nbIaM nAl evyN hI kItA
10
dy pRA,M ^ bcA`, dI?” iws° ny aAly d¨aAly `nHM sI ijvyN `h t¨hA.y nAl kr,gy=
24
sAiraM lokM ^ vyiKaA aty ibmAr aAdmI ^ aAiKaA< “t¨hA.y ty lAhnt< amIr loko< ik`N ik t¨hA.y kool
“mY^ aAp,A h|T ivKA=” jd `s aDr\gI mn¨|K ny sB s¨K hn=
25
aAp,A h|T ivKA`, lE bAhr ki>aA tM `h iblk¨l t¨hA.y ty lAhnt< ijh/y h¨, r|jy hoX ho mgroN
11
QIk sI= td frIsI aty nym dy `pdySk eh vyK ky t¨sIN B¨%Ky rhoNgy= t¨hA.A b¨rA hovygA jo h¨, h|s rhy ho<
b/y kroD iv|c aAX aty e|k d°jy ^ kih, l|gy< “aApM mgroN t¨sIN k¨rlA`Ngy aty aFsos kroNgy=
iws° nAl kI krIX?” knAnI wh°dIaM dA e|k rAjsI j|TA=
l°kA 6:26-49 1054
26
“t¨hA.y ty lAhnt< jdoN sAry lokM d¨aArA t¨hA.I h|TM iv|c vgAeaA jAvygA aty t¨sIN es ^ F/n wog
`stit h¨»dI hY= ik`Nik `nHM dy p¨riKaM ny vI J°Qy nhIN hovoNgy= aty eh bAhr t¨hA.I godI iv|c vgygA=
nbIaM nAl evyN hI kItA sI= ik`Nik ijs mAp nAl t¨sIN d°siraM ^ mApdy hoN `sy
mAp nAl t¨hA^ vI mAipaA jAvygA=”
39
aAp,y vYrIaM nAl vI ipaAr kro `s ny `nHM ^ eh idRSqMt vI id|tI< “kI BlA
( m|tI 5:38–48; 7:12) a»nHM a»nHy dA aAg° ho skdA hY? nhIN⁄ dovyN hI qoX iv|c
27 40
“pr t¨sIN< jo mY^ s¨, rhy ho= mYN t¨hA^ d|sdA hM jA i.|g,gy= koE vI cylA aAp,y g¨r° toN `cyrA
ik aAp,y vYrIaM ^ vI ipaAr kro= ijh/y lok t¨hA.y nhIN hY= pr jdoN cylA p°rI trHM is|K igaA hovy `h
nAl nfrt krdy hn aty t¨hA.A b¨rA ictvdy hn< aAp,y g¨r° vrgA hovygA=
28 41
`nHM dA vI BlA kro= jo t¨hA^ SrAp id»dy hn `nHM “t¨sIN `s k|K dy k, ^ ik`N vyKdy ho ijh/A
^ asIsM id`< jo t¨hA.y nAl c\gA ivhAr nhIN krdy t¨hA.y BrA dI a|K iv|c hY= jdoN ik t¨sIN `s StIr ^
29 42
`nHM lE vI pRArTnA kro= jykr koE t¨hA.I e|k nhIN vyKdy ijh/A t¨hA.I aAp,I a|K iv|c hY? t¨sIN
g|lH ty cpy/ mArdA hY tM t¨sIN d°jI g|lH vI B¨aA idP= aAp,y BrA ^ ikvyN aAK skdy hoN< ‘vIr< mY^ tyrI a|K
jykr koE t¨hA.A coZA KoNhdA hY tM `s ^ aAp,I coN k|K dA k, k|> lY,dy’ jdoN ik t¨sIN `h StIr
30
kmIz Koh, toN vI nA roko= jo koE vI t¨hA.y kolo m»gy nhIN vyKdy jo t¨hA.I aAp,I a|K iv|c hY= hy kpqIP<
`s ^ dy dyvo= jykr koE t¨hA.I koE vI vst° lYNdA hY pihlM aAp,I a|K iv|cNo StIr ^ k|>o tM hI t¨sIN aAp,y
31
tM `s ^ vAps nA m»go= aty ijho ijhA t¨sIN cAh¨»dy BrA dI a|K iv|c `s k|K dy k, ^ k|>, lE QIk
ho ik koE t¨hA.y nAl kry t¨sIN aAp hI d°ijaM nAl trMH vyK skdy ho=
32
`ho ijhA vrtAvA kro= jykr t¨sIN kyvl `nHM ^ hI
ipaAr kroNgy< jo t¨hA^ ipaAr krdy hn< tM t¨sIN do trHM dA Fl
prmyS¨r v|loN ikh/I `stit dI aAs r|K skdy ho? ( m|tI 7:17–20; 12:34–35)
43
ik`N ik e»J tM pApI lok vI aAp,y ipaAr krn “e|k c»gA r¨|K mA/A fl nhIN id»dA aty nA hI
33 44
vAilaM nAl ipaAr krdy hn= jykr t¨sIN isrF mA/A r|¨K vDIaA fl id»dA hY= hr r|¨K aAp,y fl toN
`nHM dA hI c\gA kro jo t¨hA.y lE c\gA krdy hn< tM jAi,aM jMdA hY= lok k»i.aAlIaM TorM toN a»jIr nhIN
t¨sIN prmyS¨r v|loN ikh/I `stit dI aAs rKdy ho= to/dy aty nA hI JA/IaM toN `nHM ^ a»g°r iml
34 45
pApI vI tM ehI krdy hn= jykr t¨sIN isrF `nHM skdy hn= c»gA ivaktI aAp,y idl iv|c ekitRt
^ hI `DAr id`< ijnHM koloN vAps aA`, dI aAs hovy c\igaAEaM iv|cNo c\gIaM g|lM k|>dA hY< aty e|k d¨Sq
tM t¨sIN prmySr
¨ v|lNo ikh/I `stit dI aAs r|K skdy ivaktI aAp,y idl iv|c ekitRt b¨rIaM g|lM iv|coN
ho? e»J tM pApI lok vI d°jy pApI lokM ^ `DAr id»dy b¨rIaM g|lM bAhr ilaA`NdA hY= ik`N ik ivaktI
35
hn tM jo `h aAp,A p°rA pYsA vAps lY sk,= es aAp,y m°«h nAl `hI g|lM aAKdA hY jo `s dy idl
lE aAp,y vYrIaM nAl ipaAr kro< m¨/ vAps lY, dI iv|c ekitRt hn=
aAs toN ibnA< `hI kro jo c\gA hY= iFr t¨hA.A Fl
mhAn hovygA= aty t¨sIN srb `%c prmyS¨r dy b|cy do iksm dy lok
hovogy ik`N ik prmyS¨r pApI lokM aty nAS¨kry lokM ty ( m|tI 7:24–27)
36 46
vI dwAvAn hY= dwAvAn hovo ijvyN ik t¨hA.A iptA “t¨sIN mY^ ‘pRB°< pRB°’< ik`N b¨lA`Ndy ho jdoN ik jo
47
vI dwAvAn hY= mYN aAKdA hM t¨sIN `h nhIN krdy? mYN t¨hA^ dsdA
hM ik `h iks trHM dA ivaktI hY: hr `h mn¨|K jo
aAp,y-aAp ^ jA,o myry kol aA ky myry `pdySM ^ s¨,dA hY aty `nHM ty
48
( m|tI 7:1–5) aml krdA hY= `s aAdmI vrgA hY jo ik Gr b,A
37
“d°ijaM dA inr,A nA kro tM t¨hA.A vI inr,A irhA hY= `h .°«GI K¨dAE krky c|qAn `ty nIh DrdA
nhIN kItA jAvygA= d°ijaM dI in\idaA nA kro tM t¨sIN hY= h/ aA`NdA hY aty h/H dA pA,I `s dy Gr ^ vhA
vI nhIN in\dy jAvoNgy< jykr t¨sIN d°ijaM ^ m¨aAf krogy ky lY jA, dI koiSS krdA hY< pr `h h/H `s Gr ^
38
tM t¨sIN vI mAF kIty jAvoNgy= id`< t¨hA^ vI id|tA ihlA nhIN skdA< ik`Nik `s Gr dI nIh mzb°t hY=
49
jAvygA= t¨hA^ bh¨t vDyry id|tA jAvygA= eh t¨hA.y pr `h ijh/A myry bcnM ^ s¨,dA hY pr aml
1055 l°kA 7:1-25
nhIN krdA tM `h `s mn¨|K vrgA hY ijsny aAp,y kol ph¨i« caA tM `sny e|k jnAzA vyiKaA= e|k ivDvA
Gr dI K¨dAE mzb°tI nAl .°«GI nhIN p¨|qI aty jdoN dA e|ko e|k p¨|tr sI jo mr igaA sI= jdoN `sdy p¨|tr
h/H aAeaA tM b/y aArAm nAl hI `sdA Gr bhA ky dA jnAzA iljAeaA jA irhA sI tM dy `sdy nAl
13
nAl lY igaA aty `h Gr p°rI trHM brbAd ho igaA=” kAfI lok vI t¨r rhy sn= jdoN pRB° iws° ny `s ^
vyiKaA tM `sdy idl ^ b/A d|¨K l|gA aty `sny `s
iws° dA e|k nOkr ^ QIk krnA aOrt ^ ikhA< “t°« ro nhIN=”
14
( m|tI 8:5–13;wUh\nA4:43–54) `h agMh igaA aty tAb°t ^ CoihaA aty ijnHM
mrn iknAry sI= `s ^ nokr nAl b/A ipaAr sI= `Q bYQA aty g|lM krn l|g ipaA aty iws° ny `s ^
3
jdoN aiDkArI ^ iws° bAry ptA l|gA `s ny k¨J bz¨rg `sdI mM ^ dy id|tA=
16
wh°dI aAg°aM ^ iws° kol eh byntI krn lE ByijaA sB lok .r nAl Br gX aty eh kih ky prmySr
¨
4
ik `h aAvy aty `sdy nOkr ^ bcAvy= tM `h aAdmI dI `stit krn l|gy “e|k v|.A nbI sA.y kol aAeaA
iws° kol gX `nHM ny aiDkArI dI mdd krn lE hY=” aty `nHM ikhA< “prmySr
¨ Kud aAp,y lokM dI mdd
iws° a|gy byntI kItI aty ikhA< “ik `h s|c m¨|c tyrI krn lE aAeaA hY=”
5 17
shAetA dy kAibl hY= `h sA.y lokM ^ ipaAr krdA eh K
˘ br iws° bAry sAry wh°idwA aty `sdy aAs-
hY aty sA.y lE `sny pRArTnA sTAn vI b,vAeaA pAs dy elAky iv|c FYl gE=
hY=”
6
es lE iws° `nHM dy nAl cilaA igaA aty jdoN w°h»nA v|lo e|k svAl
`h `sdy Gr toN izaAdA d°r nhIN sI= tM aiDkArI ( m|tI 11:2–19)
18
ny aAp,y k¨J imtrM ^ `s ^ eh aAK, lE ByijaA< w°h»nA dy cyilaM ny `s ^ enHM sB g|lM bAry
“pRB° t¨sIN eTy aA`, dI tklIf nA kro< ik`N ik mYN d%isaA aty w°h»nA ny aAp,y do cyilaM ^ aAp,y kol
7 19
es lAek nhIN ik t¨sIN myrI C|t hyQ aAvo= esy b¨lAeaA= w°h»nA ny `nHM ^ pRB° kol eh p¨|C, lE
kAr, mYN aAp,y aAp ^ t¨hA.y kol aA`, dy kAibl ByijaA “kI t°« `hI hY ijsdA sA^ e»tzAr hY jM asIN
nhIN smiJaA= pr t¨sIN kyvl e|k Sbd aAKoN tM myrA iksy d°jy dy aA`, dA e»tzAr krIX?”
8 20
nokr rAzI ho jAvygA= ik`Nik mYN K¨d ap,y toN `%icaM tM `h lok iws° kol aAX aty aAK, l|gy< “w°h»nA
dy aDIn k»m krdA hM= k¨J ispAhI hn jo myry hyQM bpitsmA dy, vAly ny sA^ tyry kolo eh svAl pu|C,
hn= jykr mYN iksy ^ aAKdA hM< ‘jA’< tM `h jMdA hY lE ByijaA hY ik ‘kI t°« `hI hY ijsdI sA^ `.Ik hY
ty jykr mYN iksy hor ^ aAKdA hM< ‘aA’< `h aA`NdA hY= jM asIN iksy hor dy aA`, dI `.Ik krIX?’”
21
jykr mYN aAp,y nokr ^ khM< ‘eh kr’< tM `h krdA `s vkt iws° ny bh¨t sAry bImAr lokM ^ `nHM
hY=” dI bImArI ty rogM toN aty BirSq aAtimaM toN m¨kt
9
jdoN iws° ny eh s¨i,aA tM `h hYrAn hoeaA= kItA aty bh¨t sAry a»ny lokM ^ idRSqI id|tI tM jo `h
22
iws° `nHM lokM v|l m¨i/aA jo `sdA h¨km m»ndy sn dobArA vyK sk,= td iws° ny w°h»nA dy cyilaM ^
aty `nHM ^ aAiKaA< “mYN t¨hA^ s|c aAKdA hM ik aijhA aAiKaA< “jAP aty jA ky jo k¨J t¨sIN s¨i,aA aty vyiKaA
ivSvAs tM mYN esrAXl iv|c vI nhIN vyiKaA=” hY w°h»nA ^ dso< ik h¨, a»nHy vyK skdy hn< l»g/y t¨r
10
ijh/y lok iws° kol Byjy gX sn jdoN `h Gr ^ skdy hn ko/HI rAzI ho gX hn< boly s¨, skdy hn aty
vAps cly gX tM `nHM ny vyiKaM ik nokr rAzI ho m¨ridaM ^ jIvn id|tA igaA hY= aty prmyS¨r dy rAj
23
igaA sI= dI K¨S K
˘ brI grIb lokM ^ id|tI gE hY= jo ivaktI
mY^ svIkArdA hY `h D\n hY=”
24
iws° dA e|k mn¨|K ^ ij`NdA krnA jdoN w°h»nA dy cyly cly gX tM iws° ny lokM ^
11
agly idn iws° nAen nM dy e|k Sihr iv|c w°hn
» A bAry aAK,A s¨r° kItA “t¨sIN kI vyK, lE `jA/
igaA= `s dy cyly aty lokM dI e|k v.I BI/ `sdy iv|c gX sI? kI e|k kAny ^ ijh/A hvA dy b¨|ly nAl
12 25
nAl sfr kr rhI sI= jdoN `h ngr dy fAqk dy ihldA hY? t¨sIN bAhr kI vyK rhy sI? kI e|k vDIaA
l°kA 7:26-8:1 1056
poSAk pAE hoX aAdmI ^ vyKdy sI? nhIN ijh/y lok nAl iws° dy pYrM ^ p°«iJaA aty s¨kAeaA= `sny ik»nI
vDIaA k|p/y pA`Ndy hn aty aYS nAl ij`Ndy hn< vAr `sdy pYrM ^ c¨«imaA aty ifr `sdy pYrM ty atr
26 39
rAijaM dy mihlM iv|c hI dyKy jA skdy hn= s|cIN⁄ ml id|tA= ijs frIsI ny iws° n\ aAp,y Gr Bojn
t¨sIN bAhr kI vyK, gX sI? kI nbI ^ vyK, gX lE b¨lAeaA sI `sny eh sB vyiKaA tM aAp,y mn
sI? hM⁄ mYN t¨hA^ d|sdA hM ik w°h»nA e|k nbI toN v|D iv|c soicaA< “jykr eh aAdmI (iws°) nbI h¨»dA tM
27
hY= eh `hI ivaktI hY ijs bAry poTIaM iv|c vI ijh/I aOrt esdy pYr C°h rhI hY< `s ^ ptA ho,A
eh iliKaA hoeaA hY: cAhIdA sI ik `h e|k pAp, aØrt hY=”
40
‘s¨,o⁄ mYN pRB°< aAp,A d°t tyry a|gy a|gy ByjdA hM iws° ny frIsI ^ aAiKaA< “Sm~n⁄ mYN tY^ k¨J
ijh/A tyry a|gy tyrA rAh itaAr krygA=’ mlAkI 3:1 aAK,A hY=”
Sm~n ny ikhA< “g¨r°⁄ t¨sIN mY^ kI aAK,A cAh¨«dy
28
pr mYN t¨hA^ aAKdA hM ik ijh/y vI e|Ty mn¨|K ho?”
41
j»my hn w°h»nA nAlo v|.A koE nhIN< pr jo vI koE iwsU ny aAiKaA: “do aAdmI sn= dovyN hI e|ky hI
mn¨|K prmyS¨r dy rAj iv|c CoqA hY `s kolo v|.A hY=” sAhUkAr dy dy,dAr sn= e|k b\dA sAhUkAr ^ 500
29
jdoN sAry lokM smyt ms°lIaM ny vI eh s¨i,aA cMdI dy is|ikaM dA dy,dAr sI aty dUjA aAdmI sAhUkAr
42
tM `h sihmt hoX ik prmyS¨r dA rstA DrmI sI= ^ 50 cMdI dy is|ikaM dA dy,dAr sI= donM hI
eh `hI lok sn ijnHM ^ w°h»nA d¨aArA bpitsmA aAdmIaM kol pYsy nhIN sn< es lE `h aAp,A
30
id|tA igaA sI= pr frIsIaM aty nym dy `pdySkM krjA nA dy sky= pr sAhUkAr ny dohM aAdmIaM ^
ny prmyS¨r dI `nHM bAry b,AE iv`Nt ^ nAm»z°r kr aAiKaA `nHM ^ aAp,A krj dy, dI koE lo/ nhIN=
id|tA< `nHM ny w°h»nA ^ bpitsmA dy, dI an¨mtI nA hu, dohM iv|cNo ikh/A b\dA sAhUkAr ^ v|D ipaAr krygA=
43
id|tI= Sm~n ny ikhA< “myry iKaAl iv|c `h vDIk ipaAr
31
“ifr mYN es pI/HI dy lokM ^ iks vrgA d|sM? krygA ijs ^ `sny izaAdA Dn bKiSaA=”
32
`nHM dI t¨lnA iks nAl hY? `h `nHM b|icaM vrgy iws° ny Sm~n ^ ikhA< “t°« QIk aAK irhA hY=”
44
hn ijh/y rAhM ty bYQdy hn aty `nHM dA e|k sm°h ifr iws° `s aØrt v|l pritaA aty Sm~n ^
d°jy sm°h ^ aAKdA hY< aAK, l|gA< “t°« es aØrt ^ vyK irhA hYN? jdoN mYN tyry
‘asIN t¨hA.y lE b\srI vjAE pr t¨sIN nA n|cy< Gr a»dr pRvyS kItA tM t°« myry pYr Do, lE pA,I nA
asIN t¨hA.y lE Sok gIt gAeaA pr t¨sIN nhIN roX=’ id|tA pr `sny aAp,y h»J°aM nAl myry pYr Doty aty
45
aAp,y vAlM nAl `nHM ^ s¨kAeaA= t°« mY^ nhIN
33
w°h»nA bpitsmA dy, vAlA aAeaA< nA tM `h c¨«imaA pr jd hI mYN a»dr aAeaA td toN `h myry
46
roqI KMdA hY nA hI mY pINdA hY pr t¨sIN kih»dy ho `s ^ pYrM ^ c¨m
» dI rhI= t°« myry isr tyl nAl nhIN J%isaA
34 47
B°t toN ic\bi/aA hoeaA hY= iFr mn¨|K dA p¨|tr KMdy pr `sny atr nAl myry pYr mly= es lE< mYN
aty pINdy aAeaA hY aty t¨sIN kih»dy ho ik ‘vyKo `h t¨hA^ d|sdA hM ik `s dA an\t ipaAr eh drSA`NdA
KA~ aty ipa|k/ hY aty `h msUlIaM aty pApIaM dA hY ik `s dy bh¨t sAry pAp m¨aAF ho gX hn= pr `h<
35
im|tr hY=’ pr isaA,p aAp,y kArnAimaM d¨aArA ijs dy To/y pAp m¨aAF hoX hn< G|q ipaAr krdA hY=”
48
hI DrmI idKAE id\dI hY=” ifr iws° ny `s aOrt ^ aAiKaA< “tyry pAp bKSy
gX hn=”
49
Sm~n FrIsI KA,y dI myz dy aAs pAs bYQy lok aAp,y mn iv|c
36
ifr frIsIaM iv|coN ix|k ny byntI kItI ik `h soc, l|gy ik< “eh kO, aAdmI hY jo pAp vI m¨aAf
`s nAl roqI KAvy= tM iws° `s frIsI nAl `s dy kr skdA hY?”
37 50
Gr jA ky KA,y dI myz ty bYQA= `s ngr iv|c e|k iws° ny `s aOrt n\° ikhA< “tyrI aAsTA ny tY^ tyry
pAp, aOrt sI aty `h jA,dI sI ik iws° e|k frIsI pApM toN bcAeaA hY< jA SMtI nAl clI jA=”
dy Gr Bojn KA irhA sI< tM `h e|k s\gmrmr dI
38
SISI iv|c atr ilaAE= `h iws° dy crnM kol iws° ap,y cyilaM nAl
K/HI sI aty ro rhI sI= `s ny aAp,y h»J°aM nAl `s
dy pYr ig|ly krny S¨r° kr id|ty< aty aAp,y vAlM dy 8 es toN bAad iws° Sihr Sihr aty ngr ngr
iv|c prmyS¨r dy rAj bAry K¨S˘KbrI FYlA`NdA
1057 l°kA 8:2-22
hoeaM wAtrA krdA irhA aty bArHM rs°l vI `s dy aty an\d nAl `nHM ^ kb°l kr lYNdy hn= pr eh
2
nAl sn= k¨J aØrtM vI `sdy nAl sn ijnHM ^ `nHM dy iv|c .°\GIaM j/HM nhIN f/dy= `h k¨J smyN
`sny `nHM dy rogM aty BirSq aAtimaM toN m¨kt lE ivSvAs krdy hn pr jdoN prK dA smM aA`NdA
14
kItA sI= `%Ty `nHM ivckAr mirwm mgdlInI nM dI hY tM `h ivSvAs krnA b\d kr id»dy hn= aty
aØrt vI sI= `s^ s|t B°t ic\b/y hoX sn= iws° ny ijh/y bIz k»i.aM ivckAr i.|gy< `h `nHM lokM vM{
3
`nHM B°tM ^ `s iv|coN k|i>aA sI= eh aOrtM vI nAl hn jo `pdyS ^ s¨,dy hn< pr jdoN `s dy an¨sAr
sn: hyrodys dy `%c aiDkArI c¨zA< dI ptnI woaAnA rih,A S¨r° krdy hn< Fyr ic\tAvM< Dn aty iz\dgI dy
vI `nHM ivcoN hI sI= s¨S»nA aty kE hor aOrtM `s dy s¨K cYn `nHM ^ vD, toN dbA lYNdy hn esy lE `h
15
nAl sn= eh aOrtM aAp,y Dn nAl iws° aty `sdy kdy vI Fl nhIN pA`Ndy= aty `h bIz ijh/y `pjA~
rs°lM dI syvA kr rhIaM sn= zmIn ty i.|gy< `h `nHM lokM vM{ hn jo c\gy aty
inSkpq idlM nAl `pdyS ^ s¨,dy hn aty `pdyS
bIj bIj, bAry idRSqMt an¨sAr ij`Ndy hn iFr `h DIrj nAl c\gy Fl id\dy
( m|tI 13:1–17; mrkus 4:1–12) hn=
4
sAiraM SihrM toN lok e|kQy hoky v|.I BI/ vM{
aAX= aty `s ny lokM ^ eh idRSqMt s¨,AeaA: aAp,I isaA,ptA ^ vrto
5
“e|k iksAn bIj bIj, lE inkilaA< jdoN `h ( mrkus 4:21-25)
16
bIj boa irhA sI tM k¨J bIj s/k dy nAl i.|g pX< “koE vI mn¨|K dIvA bAl ky `s ^ BM.y nAl >k
`s `proN dI lok l»Gdy rhy< aty i.|gy hoX bIj p»CI ky l¨kA`NdA nhIN< nA hI m»jy hyQM r|KdA hY< sgoN `h
6
c¨g gX= k¨J bIz pTrIlI zmIn ty i.|gy aty `h mn¨|K dIvy ^ SmHAdAn `ty rKdA hY tM jo a`, vAly
17
`%g,y S¨r° ho gX pr `%Ty nmI nA ho, dI kAr, `h hnyry iv|coN cAn, ^ vyK sk,= ik`N ik aijhA k¨J
7
s¨|k gX= k¨J bIj k»i.aAlIaM JA/IaM iv|c i.|g vI l¨ikaA hoeaA nhIN hY jo zAihr nhIN kItA jAvygA<
pX= `h k»i.aM ivckAr `gy pr TohrM ny `nHM ^ aty e|Ty k¨J vI l¨ikaA hoeaA nhIN hY ijh/A d%isaA
p¨»grn nA id|tA ty eh `nHM hyQ d|b gX= nhIN jAvygA aty cAn, iv|c nhIN ilaMdA jAvygA=
8 18
k¨J bIz `pjA~ zmIn ty i.|gy aty eToN vAly es lE hoiSaAr rho ik t¨sIN ikvyN s¨,dy hoN ik`N
bIjM dI fsl sO g¨,A v|D pYdA hoE=” iws° ny eh ik ijs iksy kol hY `h izaAdA hAisl krygA aty
idRSqMt jdoN Ktm kItA tM aAiKaA< “t¨sIN lok jo mY^ ijs iksy kol nhIN hY `h `s ^ vI g¨aA lvygA< jo
s¨n, aAX ho< s¨,o=” `h socdA hY ik< `s kol hY=”
9
iws° dy cyilaM ny `sto p¨%iCaA< “es idRSqMt dA
kI arT hY?” iws° dy cyly hI `s dA aslI pirvAr
10
iws° ny aAiKaA< “t¨hA^ prmyS¨r dy rAj dy g¨ptM ( m|tI 12:46-50; mrkus 3:31-35)
19
^ jAn, dA aiDkAr id|tA igaA hY< pr horM lE mYN iws° dy mAtA aty BrA `s ^ iml, lE aAX<
idRSqMtM rAhIN boldA hM tM jo: pr iws° dy aAly d¨aAly e\nI BI/ e|ktr sI ik
20
‘`h vyKdy hoX vI nA vyK, aty s¨,idaM hoeaM vI `h `s dy ny/y nA jA sky= tM iksy ny `s ^
nA smJ,=’ wsAwAh 6:9 ikhA< “tyry mAtA aty BrA bAhr K/Hy hn< `h tY^ vyK,A
cAh¨«dy hn=”
21
iws° bIj vAlI idRSqMt dA vrn, krdA hY iws° ny `nHM ^ aAiKaA< “myrI mM aty BrA `h
( m|tI 13:18–23; mrkus 4:13–20) lok hn jo prmyS¨r dy `pdyS ^ s¨,dy hn aty `s ty
11
“es `%prly idRSqMt dA arT eh hY ik: bIj aml krdy hn=”
12
prmyS¨r dy `pdyS hn= ijh/y bIz s/k dy iknAry
i.|gy< `h `nHM lokM vM{ hn jo `pdyS s¨,dy hn= cyilaM v|loN iws° dI SktI vyK,A
aty Fyr SYtAn aA`NdA hY aty `nHM dy idloN ivcoN `pdyS ( m|tI 8:23-27; mrkus 4:35-41)
22
^ k|> id»dA hY= es lE `h ivSvAs nhIN kr skdy e|k idn iws° aty `sdy cyly by/I `ty c/Hy
13
aty bcAX nhIN jA skdy= ijh/y bIz pTrIlI zmIn tM iws° ny `nHM ^ aAiKaA< “aAP⁄ es JIl dy
ty i.|gy< `h `nHM lokM vM{ hn jo `pdyS s¨,dy hn pAr clIX=” tM `h e|k by/I iv|c bYQy aty c|l
l°kA 8:23-46 1058
23 34
pX= jdoN `h by/I clA rhy sn iws° sON igaA= `%Ty jdoN s°r crA`, vAilaM ny eh sB vyiKaA tM
b/A tyz t°fAn aAeaA aty pA,I by/I iv|c BrnA `h `ToN B|j gX aty `nHM ny es ˘Kbr dA vrn,
24 35
S¨r° ho igaA= `h Ktry iv|c sn= cyly iws° kol gX sAry lokM ^ kItA jo KytM ty SihrM iv|c sn= aty
aty jA ky `s ^ jgAeaA= `nHM aAiKaA< “pRB°⁄ pRB°⁄ lok eh sB vyK, lE bAhr inkly tM lok iws° kol
asIN tM .¨|b cly hM=” aAX aty `s aAdmI ^ iws° dy cr,M iv|c bYQA pAeaM=
iws° `%iQaA aty `s ny hvA aty lihrM ^ iJ/ikaA h¨, `h b\dA s%ijaA hoeaA sI aty `s dA idmAg vI
36
aty r¨k jA, lE ikhA tM e|kdm hvA ty JIl SMt ho shI sI ik`N ik B°tM ny `s ^ C|. id|tA sI= eh
gE= sB vyK lokI BYBIt ho gX= ijnHM lokM ny vyiKaA sI ik
25
Fyr iws° ny `nHM ^ aAiKaA< “ik|Ty hY t¨hA.A ikvyN iws° ^ `s ^ rAzI kItA sI `nHM ny es dI
ivSvAs?” cyly .r gX aty hYrAn sn `nHM e|k d°sry ivaAiKaA bAkI lokM ^ vI kItI ik iws° ny ikvyN `s
37
^ aAiKaA< “eh kO, mn¨|K hY? jo hvAvM aty pA,IaM ivaktI ^ c\gA kItA sI= tM igrsynIaA dy elAky
^ vI h¨km dy skdA hY ty `h `s ^ m»ndy hn?” dy sAry lokM ny iws° ^ byntI kItI ik `h `ToN d°r
clA jAvy ik`N ik `h sB bh¨t .r gX sn= tM iws°
38
e|k mn¨|K a»dr B°tM dA vAsA by/I ty c/ ky m¨/ glIl v|l ^ m¨i/aA= ijs mn¨|K
( m|tI 8:28–34; mrkus 5:1–20) ^ `s ny QIk kItA sI `sny iws° dy nAl jA, dI
26 39
iFr iws° aty `s dy cyly JIl dy prly pAr byntI kItI= pr iws° ny eh kih ik `s aAdmI ^
igrsynIaA dy dyS iv|c ph¨»cy jo glIl dy sAmH,y hY= Byj id|tA ik< “`h aAp,y Gr vAps jA ky lokM ^ d|sy
27
jdoN iws° by/I iv|coN `tiraA< tM `s Sihr iv|coN ik prmyS¨r ny tyry lE kI kItA hY?”
e|k mn¨K
| iws° kol aAeaA ijs ^ B°t ic\bi/aA hoeaA tM `s aAdmI ny sAry Sihr iv|c jAky d%isaA ik
sI= b/y l\by smyN toN `s ny koE k|p/y nhIN pihny sn iws° ny `s lE kI kItA sI=
nA hI Gr iv|c irhA sI< sgoN `h kbrstAn iv|c
rih»dA sI=
28
Ð 29
jdoN `s ny iws° ^ vyiKaA tM `sny
`%cI-`%cI cIkM mArIaM aty `s dy pYrM ty i.|g ipaA iws° dA e|k mrI ku/I ^ jIvn bKSnA aty
aty `sny `%cI aAvAz iv|c aAiKaA< “hy iws°⁄ srb bImAr aOrt ^ QIk krnA
`%c prmyS¨r dy p¨|tr< tY^ mYToN kI cAhIdA hY? mYN tyry ( m|tI 9:18–26; mrkus 5:21–43)
40
a|gy byntI krdA hM ikrpA krky mY^ d|¨K nA dy⁄” `s jdoN iws° glIl vAps m¨i/aA tM lokM ny glIl
ny aijhA es lE aAiKaA ik`N ik iws° ny `s BirSq iv|c `sdA s¨aAgt kItA= sB lok `sdI `.Ik kr
41
aAtmA ^ `s b\dy dA SrIr C|., lE h¨km id|tA= rhy sn= jYr°s nM dA e|k mn¨|K iws° kol aAeaA jo
B°t kE vArI `s b\dy ^ ic\bi/aA sI= aijhy avsrM ik pRArTnA sTAn dA aAg° sI= jYr°s iws° dy pYrIN i.|g
42
ty< hAlM ik `s dy pYrM aty h|TM iv|c z\zIrM pAEaM ipaA aty arzoE kItI ik `h `sdy Gr cly= jYr°s
hoEaM sn aty jylH iv|c r%iKaA igaA sI< `h z\jIrM dI ek|lI DI< jo ik bArHM sAlM dI sI< mrn iknAry sI=
^ to/ s¨|qdA aty B°t `s ^ s¨\nsAn TAvM `%ty jA, jdoN iws° jYr¨s dy Gr jA irhA sI tM sAry pAis`N
43
lE mzb°r krdA= lok `s ^ D|ky dy rhy sn= `Ty e|k aOrt aAE ijs
30
iws° ny `s ^ p¨%iCaA< “tyrA nM kI hY?” ^ bArHM sAlM toN K°n aA irhA sI= `h aAp,A sArA Dn
mn¨|K ny jvAb id|tA< “lSkr” ik`N ik `s iv|c aAp,y elAj lE vYdM `pr Krc kr c|¨kI sI< pr
31 44
bh¨t sAry B°tM dA vAsA sI= B°tM ny iws° a|gy arjoE koE vI vYd `s ^ rAzI nA kr sikaA= tM aØrt
32
kItI ik `h `nHM ^ aTAh hnyry iv|c nA Byjy= `s ipCoN dI iws° dy ny/y aAE aty `sdy coZy dy iknAry ^
phA/I ty s°rM dA e|k v|.A e|j/ cr irhA sI tM B°tM C°ihaA= `sy pl `s dA K°n vg,A b»d ho igaA=
45
ny iws° ^ byntI kItI ik `h `nHM ^ s°rM iv|c pRvyS td iws° ny aiKaA< “iks ny mY^ CUihaA hY?”
33
krn dyvy= tM iws° ny `nHM ^ aAigaA dy id|tI= `h sB lokM aAiKaA ik `nHM ny `s ^ nhIN CoihaA=
B°t `s aAdmI iv|coN bAhr inkly aty `nHM s°rM iv|c ptrs ny ikhA< “s¨aAmI< tyry aAly d¨aAly e»ny lok hn
jA v/y= iFr s°rM dA p°rA e|j/ phA/I dy isry >lvI ik `h tyry `%ty i.|g rhy hn=”
46
TM ^ B%ijaA aty JIl iv|c i.|g ipaA= sAry s°r .¨|b pr iws° ny ikhA< “nhIN⁄ iksy ny mY^ CoihaA hY aty
gX= mYN aAp,y iv|coN SktI bAhr jMdI mihs°s kItI hY=”
1059 l°kA 8:47-9:16
47 6
jdoN `s aOrt ny mihs°s kItA ik mYN l¨k nhIN e`N rs°l bAhr jA ky hr e|k ngr< Sihr< hr
skdI= tM `h k»bdI hoE bAhr aAE aty iws° a|gy TM ty jA ky K¨S ˘KbrI s¨,A`dy aty lokM dy rog d°r
aAky J¨k gE= jdoN sAry lokI s¨, rhy sn tM krdy=
`sny d%isaA ik ik`N `sny iws° ^ CoihaA sI= td
`sny disaA ik `sy vkt `s^ aArAm aA igaA sI hyrodys iws° bAry SSop»c iv|c
48
jdoN hI `sny iws° ^ C°ihaA sI= iws° ny `s^ ikhA< ( m|tI 14:1–12; mrkus 6:14–29)
7
“myrI b|cI< t°« es lE rAzI ho gE hYN ik`Nik jo vI g|lM vApr rhIaM sn rAjpAl hyrodys `nHM
tY^ ivSvAs hY< SMt hoky jAh=” bAry jA, igaA= es lE `h prySAn ho igaA ik`N
49
jdoN iws° ajy bol hI irhA sI tM pRArTnA sTAn ik k¨J lok aAK rhy sn ik “w°h»nA bpitsmA dy,
toN jYr°s dy Gro e|k aAdmI aAeaA aty `sny aA ky vAly ^< m¨ridaM iv|coN jIvn ^ `BAiraA igaA hY=”
8
jYr¨s ^ aAiKaA< “tyrI p¨|trI mr gE hY< es lE t°\ k¨J lok kih»dy hn ik< “XlIwAh sA.y lE pRgq hoeaA
50
s¨aAmI ^ hor prySAn nA kr=” iws° ny eh sB hY=” aty k¨J hor lokM dA aAK,A hY< “bh¨t dyr pihlM
9
s¨i,aA tM jYr°S ^ aAiKaA< “.r nA= isrf ivSvAs dy nbIaM iv|coN koE nbI jI `%iQaA hY=” hyrodys ny
kr< tyrI k¨/I iblk¨l rAzI ho jAvygI=” ikhA ik< “w°h»nA dA isr tM mYN v>A c¨ikaM hM tM eh
51
iws° jYr¨s dy Gr ph¨»icaA aty `s ny aAp,y nAl ifr h¨, kO, hY ijs dy bAry mYN eho ijhIaM g|lM s¨,
isrf ptrs< w°h»nA aty wAk°b aty k¨/I dy mM-bAp ^ irhA hM?” aty `s ny iws° ^ vyK, dI BAl jArI
52
hI Gr a»dr aA`, id|tA= `sny hor iksy ^ vI rKI=
a»dr aA`, toN rok id|tA= sB ro rhy sn aty mAtm iws° dA p»j
mnA rhy sn ik`N ik `h jA,dy sn ik k¨/I mr c|¨kI hzAr toN vD ^ Bojn krvA`,A
sI= pr iws° ny ikhA< “rovo nhIN= `h mrI nhIN `h ( m|tI 14:13-21; mrkus 6:30-44;wUh\nA 6:1-14 )
10
isrf s¨|tI hoE hY=” jdoN `h sAry rs°l vAps aAX tM `nHM ny aAky
53
sAry lok iws° `pr h|sy ik`Nik `h jA,dy sn iws° ^ aAp,y kIty hoX sAry k»mM dI tFsIl d|sI=
54
ik k¨/I mr c¨|kI sI= pr iws° ny `sdA h|T aAp,y tM iws° `nHM ^ aAp,y nAl lY igaA aty `h aAp,y
11
h|T iv|c ilaA aty `s ^ p¨kAiraA< “CoqI b|cI⁄ K/HI ho aAp ngr bYtsYdA ^ t¨r pX= pr jd hI lokAE
55
jAh⁄” `s dA aAtmA `s dy SrIr iv|c vAps prt ^ iws° dy `Ty ph¨«c, dA ptA lgA `h `sdy
aAeaA ty `h J|q `%Q KlotI= iws° ny ikhA< “`s ^ ip%Cy ho t¨ry tM Fyr iws° ny `nHM lokM dA s¨aAgt
56
k¨J KA, lE dyvo=” k¨/I dy mApy eh sB vyK ky kItA aty `nHM ^ prmyS¨r dy rAj bAry idRSqMt
hYrAn rih gX= iws° ny `nHM ^ ikhA ik eh iksy ^ id|ty aty ibmAr lokM ^ rAzI kItA=
12
nA d|s,A= d¨pihr toN bAad< bArHM rs°l iws° kol aAX aty
aAK, l|gy< “imhrbAnI krky BI/ ^ jA, lE kho tM
iws° v|loN bArHM rs°lM ^ Byj,A jo `h ny/y dy ip».M< KytM iv|c jA ky k¨J KA, lE l|B
( m|tI 10:5–15; mrkus 6:7–13) sk, ik`N jo asIN e|Ty d°r bIaAvAn iv|c hM=”
13
DIrzvAn rhMgA=” tM iws° ny `s aAdmI ^ ikhA< kItA= `sny aAp,y a|gy k¨J aAdmI Byjy aty `h t¨r
“aAp,y bAlk ^ e%Ty lY aA=” ky sAmirwA dy e|k ip». iv|c iws° dy aA`, dI itaArI
42 53
jdoN bAlk aA irhA sI tM B°t ny bAlk ^ imrgI krn LE gX= pr sAmirwA dy lokM ny iws° dA
dI hAlt iv|c zmIn ty pqikaA tM bAlk aAp,y aAp s¨aAgt nhIN kItA ik`N ik `h wr°Slm v|l jA
54
ty kAb° g¨aA bYQA pr iws° ny iBRSq aAtmA ^ iJ/ikaA irhA sI= `s dy cyly wAk°b aty w°h»nA ny eh vyK ky
aty `s ny bAlk ^ rAzI kItA aty bAlk ^ `s dy ikhA< “pRB° jI< kI tyrI mrzI hY ik asIN h¨km krIX ik
43 55
iptA dy hvAly kr id|tA= sAry lok `nHM sArIaM y ”*
svrg toN a|g vrHy ty enHM ^ nSq kr dyv? pr
56
g|lM ty hYrAn sn jo iws° kr irhA sI= iws° m¨i/aA aty `nHM ^ iJ/ikaA=* iFr `h aty
`s dy cyly d°sry Sihr ^ c|l pX=
iws° dA aAp,I mØt bAry d|s,A
( m|tI 17:22–23; mrkus 9:30–32) iws° dA anusr, krnA
iws° dIaM mhAn g|lM ty sB lok hYrAn sn= iws° ny ( m|tI 8:19–22)
44 57
aAp,y cyilaM ^ ikhA< “`h g|lM jo mYN t¨hA^ h¨, jdoN `h rAh ty cly jA rhy sn tM iksy ny iws° ^
d|s irhA hM enHM ^ iDaAn nAl s¨,o ik: mn¨|K dA ikhA< “ijTy ikty vI t¨sIN jAvo< mYN t¨hA.A ip|CA krMgA=”
45 58
p¨|tr aAdmIaM dy h|TIN f/vA id|tA jAvygA=” pr iws° ny aAiKaA< “l°«b/IaM dy rih, lE Gorny
cyly eh nA smJ sky ik `h kI aAK irhA hY= arT hn aty p»CIaM dy rih, lE aAlH,y= pr mn¨|K dy
`nHM toN C¨ipaA hoeaA sI es lE `h eh smJ nA p¨|tr dy isr Drky aArAm krn lE koE TM nhIN=”
59
sky= pr `h es bAry iws° ^ p¨|C, toN GbrA`Ndy iws° ny e|k hor mn¨|K ^ ikhA< “myry ipCy t¨r aA⁄”
sn= pr aAdmI ny aAiKaA< “pRB¨ jI⁄ ikrpA krky mY^ jA,
dI aAigaA dyvo tM jo mYN pihlM aAp,y ipP ^ dFnA
sB toN mh|tvpUr, mn¨|K aAvM=”
60
( m|tI 18:1–5; mrkus 9:33–37) pr iws° ny `s ^ aAiKaA< “m¨ridaM ^ aAp,y
46
iws° dy cyilaA ivckAr e|k tkrAr S¨r° hoE ik m¨rdy aApy d|b, id` pr t°\ jA aty prmyS¨r dy rAj
47
`nHM iv|coN ikh/A ivaktI mh|tvp°r, hY? `h bAry `nHM ^ d|s=”
61
jA,dA sI ik `h kI soc rhy hn tM `sny e|k bAlk d°jy aAdmI ny aAiKaA< “pRB°< mYN t¨hA.y mgr
^ ilaA aty `s Coqy bAlk ^ aAp,y kol K/HA kr t¨rMgA= pr pihlM mY^ aAigaA dyvo ik mYN aAp,y
48
ilaA aty ifr aAp,y cyilaA ^ ikhA< “jy koE vI pirvAr ^ alivdA aAK aAvM=”
62
myry nM ty es Coqy bAlk ^ kb°l krdA hY tM `h mY^ iws° ny aAiKaA< “jykr koE aAp,A h|T hl ty rK
kb°l kr lYNdA hY= jykr koE mY^ kb°ldA hY `h `s ky ipCAhM JAkdA hY< tM `h prmyS¨r dy rAj dy lAek
^ kb°l krdA hY< ijs ny mY^ ByijaA hY= ik`N ik jo nhIN hY=”
koE vI t¨hA.y iv|coN sB toN v|D inmrtA vAlA hY `hI
sB toN v|D mh|tvpUr, mn¨|K hY=” iws° v|loN bh|tr mn¨|K Byjy jA,y
toN vrijaA ik`N ik `h sA.y sm°h iv|coN nhIN hY=” XlIwAh ny kItA sI⁄”
50 tuk 55 k¨J w°nAnI nklM iv|c joi/aA igaA hY: “aty iws° ny
iws° ny w°h»nA ^ aAiKaA< “`s ^ nA roko< ik`N ik
aAiKaA< ‘t¨sIN nhIN jA,dy ik t¨sIN iks trHM dy aAtmy nAl
`h jo t¨hA.y ivr¨|D nhIN< `h t¨hA.y pAsy hY=”
s\b\D r|Kdy ho= 56aAdmI dA pu|tr aAdmIaM dIaM rUhM ^
tbAh krn lE nhIN aAeaA sgoN `nHM ^ bcA`,
sAmirwA Sihr
51 aAeaA=’”
`h vkt ny/y aA irhA sI jdoN iws° C|. ky s¨rg
52 bh|tr l°kA dIaM k¨J w°nAnI nklM iv|c 70 iliKaA igaA
v|l jAvygA= tM `s ny wr°Slm ^ jA, dA FYslA hY=
l°kA 10:2-27 1062
aAp,y a|gy a|gy ByijaA ij%Ty `h K¨d jA, vAlA sI= jo mY^ nAm»z°r krdA hY `s ^ nAm»z°r krdA hY ijs
2
`s ny `nHM ^ ikhA< “fsl tM bh¨t hY pr vA>y To/y ny mY^ ByijaA hY=”
hn< es lE t¨sIN fsl dy pRB° a|gy byntI kro jo `h
3
aAp,I fsl v|>, lE vA>y Byjy= t¨sIN jAP= pr SYtAn dA i.|g,A
17
sAvDAn rho⁄ mYN t¨hA^ biGaA/M iv|c lyilaM vM{ Byj jdoN bh|tr aAdmI aAp,I wAtrA toN vAps m¨/y
4
irhA hM= aAp,y nAl koE pYsA< TYlA< jM j¨ty vgYrA tM `h b/y K¨S sn= `nHM aAiKaA< “pRB°< jdoN asIN tyry
nA c|¨k,A aty nA hI rAh jMdy lokM nAl g|lIN l|g,A= nM dA izkr kItA tM B°tM ny vI sA.I aAigaA dA
5 18
ijs Gr iv|c vI t¨sIN jAvo pihlM eh aAKo ik ‘es pAl, kItA=” iws° ny `nHM ^ aAiKaA< “mYN SYtAn ^
6 19
Gr iv|c SMtI rhy=’ jykr `Ty koE SMtI ^ ipaAr aAkAS toN ibjlI vM{ i.gidaM vyiKaA= s¨,o⁄ mYN
krn vAlA b\dA hY< t¨hA.I SMtI dI asIs `s dy nAl t¨hA^ s|pM aty Q°«ihaM ^ im|D, dI aty t¨hA^ t¨hA.y
hovygI= jykr nhIN tM t¨hA.I SMtI dI asIs t¨hA.y d¨Sm, dI SktI ^ hrA`, dI tAkt id|tI hY= koE
7 20
kol vAps aA jAvygI= `s Gr iv|c rih,A jo SANtI vI t¨hA^ s|q nhIN mArygA= pr pRs\n nA hovo ik r°hM
^ ipaAr krdA hY= aty `h jo KA,-pI, ^ dy, `hI t¨hA.I aigaA m»ndIaM hn= sgoN K¨S hovo ik t¨hA.y
KA,A= ik`Nik e|k kAmA aAp,I mj°rI dA h|kdAr nM svrg iv|c ilKy gX hn=
8
h¨«dA hY= t¨sIN e|k Gr C|. ky d°jy Gr nA jA,A= aty
jdoN t¨sIN e|k ngr iv|c pRvyS kro aty lok t¨hA.A iws° dA iptA a|gy pRArTnA krnA
s¨aAgt krn tM `hI Boj, KAP jo `h t¨hA^ dy,= ( m|tI 11:25–27; 13:16–17)
9 21
aty `Ty do bImAr lokM ^ jA ky rAzI krnA aty `nHM `sy pl piv|tr-aAtmA ny iws° ^ K¨SI mihs°s
^ jA ky aAK,A< ‘prmyS¨r dA rAj t¨hA.y ny/y aA irhA krvAE tM iws° ny aAiKaA< “hy iptA⁄ srvg aty
10
hY=’ aty jdoN t¨sIN iksy ngr iv|c jAP aty lok DrtI dy pRB°< mYN tyrI `stit krdA hM= ik`Nik t°«
t¨hA.A s¨aAgt nA krn tM `s Sihr dIaM glIaM enHM g|lM ^ igaAnIaM aty cAlAk lokM toN l¨kAeaA<
11
iv|c jAP aty kho< ‘asIN t¨hA.y ngr dI D°/< vI pr b%icaM ^ pRkASmAn kItA hY= myry iptA< t°« eh sB
JA/ rhy hM jo sA.y pYrM nAl l|g gE sI= pr eh es lE kItA ik`Nik t°« aijhA krky s|cm¨|c pRs\n
wAd rK,A ik jldI hI prmyS¨r dA rAj aA`, vAlA sI=
12 22
hY=’ mYN t¨hA^ d|sdA hM< ik inr,y dy idn sd°m * “myry iptA ny mY^ sB k¨J sONipaA hY= koE mn¨|K
dy lokM dA hAl enHM lokM nAloN vDyry c\gA hovygA=” nhIN jA,dA hY ik p¨|tr kO, hY< kyvl iptA jA,dA hY=
aty eh vI kyvl p¨|tr hI jA,dA hY ik iptA kO, hY=
aty ijh/y lokM ^ p¨|tr pRgq krnA cAhygA ik iptA
iws° v|loN anAsTAvAnM ^ cOksI kO, hY kyvl PhI iptA ^ jA, sk,gy=”
23
( mrkus 11:20–24) td `h aAp,y cyilaM v|l m¨i/aA< aty `nHM ^
13
“K¨rAzIn tyry ty lAhnt< bYtsYdA tyry ty lAhnt= g¨pt trIky nAl ikhA< “D»n hn `h a|KIaM jo eh
24
mYN t¨hA.y drimaAn bh¨t sAry kirSmy kIty= jy mYN `h vyKdIaM hn jo t¨sIN vyKdy ho= ik`N ik mYN t¨hA^
kirSmy s°r aty sYdA iv|c kIty h¨»dy tM `nHM ny kdoN dy d|sdA hM bh¨t sAry rAjy nbI vI `h g|lM dyK,IaM
aAp,y jIvn bdl lX h¨d
» =y aty t|p/ pihn ky aAp,y cAh¨d
» y hn jo `h nhIN vyK sky= `h `hI s¨n,A cAh¨d
» y
`pr s¨aAh ml lYNdy eh drSA`, lE ik `h aAp,y hn jo t¨sIN s¨,dy ho= pr s¨, nA sky=”
14
pApM lE m¨aAFI m\gdy hn= pr inr,y dy idn s°r
15
aty sYdA koloN t¨hA.A hSr v|D mA/A hovygA= aty t°\ nyk sAmrIaM bAry idRSqMt
25
kfrnAh°m⁄ kI t°« socdA hYN ik t°\ s¨rgM t|k `cA c¨%ikaM t|d e|k nym dA `pdySk `Q KloeaA= `h iws°
jAvygA? nhIN⁄ t°\ mØt dI TM ty T|ly s¨%iqaA jAvyNgA= ^ prK,A cAh¨«dA sI tM `s ny ikhA< “g¨r° jI⁄ sdIvI
16
“jykr koE mn¨|K t¨hA.I s¨,dA hY tM jA,o `h jIvn pA`, lE mY^ kI krnA cAhIdA hY=”
26
mY^ hI s¨,dA hY= pr jykr koE t¨hA^ m»n, toN enkAr iws° ny aAiKaA< “nym iv|c kI iliKaA hoeaA hY?
krdA hY tM `h myry toN vI enkArI h¨«dA hY= aty `h t°« `s iv|c kI pi/HaA hY?”
27
`s ny jvAb id|tA< “‘pRB° aAp,y prmyS¨r ^ p°ry
sdUm e|k Sihr ij%Ty bhut bury lok rih»dy sn= prmyS¨r ny
`nHM dy SihrM ^ tbAh krky `nHM ^ szA id|tI= idl nAl< p°ry aAtmy nAl< aAp,I p°rI tAkt nAl
1063 l°kA 10:28-11:9
39
aty aAp,y p°ry idmAg nAl ipaAr kro=* aty< ‘d°ijaM aAp,y Gr in`tA id|tA= mArTA dI e|k BY, sI
nAl vI e»J ipaAr kro ijvyN t¨sIN aAp,y-aAp ^ ijs dA nM mirwm sI= mirwm iws° dy cr,M iv|c
40
krdy ho=’”* bYQ ky `s dy bcn s¨, rhI sI= pr mArTA ^ sB
28
iws° ny `s ^ aAiKaA< “t°\ iblk¨l dr¨st jvAb k¨J itaAr krn lE e\nA k»m sI= es lE `h
id|tA hY< es ty aml kryN tM t°« ij`NdA rhyNgA=” is|DI iws° kol gE aty `s ^ p¨%iCaA< “pRB°< kI t¨hA^
29
`h aAdmI drSA`,A cAh¨»dA sI ik `h svAl ic\tA nhIN ik myrI BY, e\nA sArA k»m myry ekilaM
p¨|C, iv|c shI sI< es lE `s ny iws° ^ aAiKaA< krn lE C|. gE hY= `s ^ aAKo ik myrI mdd
41
“myrA g¨aM>I kO, hY?” kry=” pr pRB° ny aAiKaA< “mArTA⁄ P mArTA⁄ t°« bh¨t
30 42
es g|l dA jvAb id»idaA iws° ny ikhA< “e|k sArIaM g|lM bAry ic»itt aty GbrAE hoE hYN= pr
aAdmI wr°Slm toN wrIho v|l ^ jA irhA sI= k¨J isrf e|k hI g|l zr°rI hY= mirwm ny aAp,y lE
.Ak°aM ny `s ^ Gyr ilaA= `nHM ny `s dy k|p/y pA/ es nyk k»m dI co, kItI hY= aty eh `s toN nhIN
id|ty `s ^ b¨rI trHM k¨%iqaA aty `s ^ a|D moeaA KoihaA jAvygA=
31
C|. ky cly gX= sb|b nAl e|k wh°dI jAjk `s
s/k toN l»G irhA sI< ijs vkt `s jAjk ny `s iws° pRArTnA bAry `pdyS id\dA
a|Dmry mn¨|K ^ s/k ty ipaA vyiKaA tM `h `s dI ( m|tI 6:9–15; 7:7–11)
mdd krn lE r¨ikaM nhIN sgo agHM< l»G igaA=
32
e|k lyvI vI `s rAh toN l\G irhA sI aty `h vI
`s aAdmI ^ vyK ky e|k pAsy ho ky l«G igaA< `h vI
11 e|k vAr iws° iksy TM ty pRArTnA kr irhA
sI= jdoN `h pRArTnA kr hiqaA tM `s dy
e|k cyly ny `s ^ aAiKaA< “pRB°⁄ sA^ pRArTnA krnI
33
`s dI mdd lE nhIN r¨ikaA= `s rAh ifr isKAvo ijvyN w°h»nA ny aAp,y cyilaM ^ isKAE sI=”
2
e|k sAmrI aAeaA= `h `s jgHA ph¨«icaA ij|Ty `h iws° ny cyilaM ^ aAiKaA< “jdoN t¨sIN pRArTnA kro
a|D moeaA mn¨K
| byhAl ipaA sI= jdoN `h ny/y aAeaA tM eh aAKo:
34
aty b\dy ^ vyiKaA< aty `s ty trs KADA= `h `s ‘hy iptA⁄ tyrA nAm hmySA piv|tr m»inaA jAvy< aty
dy nyy/y aAeaA aty zYt°n dy tyl aty mY nAl `s dy asIN pRArTnA krdy hM ik tyrA rAj aAvy=
3
jKmM ty p|qI kItI= `s sAmrI kol e|k gDA sI `sny hr roz sA^ `h roqI dy< jo sA^ lo/IdI hY=
4
jKmI mn¨|K ^ `s `pr ibQAeaA aty `s ^ e|k sA.y pAp m¨aAf kr ik`Nik jo sA.y nAl glt
srHM iv|c lY igaA aty `Tyy jA ky `sdI qihl kItI= krdA hY asIN vI hr `s mn¨|K ^ iKmA krdy hM aty
35
agly idn `s ny do cMdI dy is|ky k|>y aty srM vAly sA^ prKy nA jA, dyvIN=’”
^ id|ty aty `s ^ aAiKaA< ‘es GAel mn¨|K dI
dyKBAl krI= jykr t°« es toN vD pYsA es mn¨|K lgAtAr m»gdy rho
5-6
`pr Krc kry tM jdoN mYN eTy dobArA vAps aAvMgA tM `s ny `nHM ^ ikhA< “iksy hAlAt iv|c< t¨hA.y
tM tY^ mo/ dyvMgA=’” iv|coN koE e|k a|DI rAt aAp,y im|tr dy Gr jA ky
36
mY^ d|so< “e»nHM it»nM aAdmIaM iv|coN iks aAdmI aAKy ik< ikrpA krky mY^ it»n roqIaM dy< ‘ik`N ik myrA
ny `s b\dy nAl g¨aM>I ho, dA sb°t id|tA ijs `%ty e|k im|tr sFr toN myry Gr aAeaA hY< pr myry kol
7
.Ak°aM ny hmlA kItA sI?” `s ^ K¨aA`, lE k¨J nhIN hY=’ m»n lvo jykr
37
nym dy `pdySk ny aAiKaA< “`s aAdmI ny< ijs t¨hA.A im|tr Gr dy a»dro hI t¨hA^ jvAb id»dA hY<
ny `s `pr rihm drsAeaA=” tM iws° ny `s ^ ‘clA jA⁄ mY^ t»g nA kr⁄ drvAzA pihlM hI b»d
ikhA< “tM jA< t°« vI jA ky evyN hI kr=” ipaA hY= mYN aty myry b|cy m»jy ty s¨|ty pX hM ty mYN h¨,
`Q ky tY^ roqIaM dy, dI zihmt nhI kr skdA=’
8
mirwm aty mArTA mYN tuhA^ d|sdA hM ik BAvyN `h tuhA^ `Q ky roqI
38
jdoN iws° aty `s dy cyly sFr ty sn tM `h e|k dy,I ps\d nhIN krdA ik`N ik `h tyrA im|tr hY= pr
ngr iv|c ph¨«cy= mArTA nA` dI e|k aOrt ny `s ^ ik`N ik tusIN bAr bAr pu|C rhy ho< `h `%QygA aty jo
9
tuhA^ cAhIdA hY dy dyvygA= es lE mYN aAKdA hM ik
“pRBU aAp,y ... ipaAr kro” ibvsTA 6:5 t¨sIN pRB° kol inr»tr m»gogy tM `h t¨hA^ dyvygA=
“dUijaM nAl ... krdy ho” lyvIaM 19:18 jykr >°«.oNgy tM `h t¨hA^ l|BygA< lgAtAr K/kA`Ndy
l°kA 11:10-33 1064
10
rhoN tM t¨hA.y lE drvAzA KoilHaA jAvygA= ik`Nik KAlI mn|uK
hryk jo m»gdA hY `s ^ imldA hY< jo l|BdA hY `h ( m|tI 12:43–45)
24
pRApt krdA hY< aty ijh/A mn¨|K drvAzA K/kA`NdA “jdoN koE iBRSq aAtmA iksy mn¨|K iv|coN bAhr
11
hY `s lE KoilHaA jMdA hY= t¨hA.y iv|coN ikh/A hY jo aA`NdA hY< `h s|¨kIaM TAvM ivcoN l\GdA hoeaA arAm
e|k iptA vjoN aAp,y p¨|tr ^ s|p dyvygA jd ik `h krn lE jgHA l|BdA iFrdA hY= pr jdoN `s ^ aArAm
12
m|CI m»gdA hY= jM jdoN `h aM.A m»gy tM t¨sIN ib|C° krn lE koE TM nhIN l|BdI= tM `h aAKdA hY< ‘mYN
13
dyvoNgy? nhIN⁄ tusIN vI bAkI sB lokM vM{ ho= t¨sIN ijs Gr ^ C|. ky aAeaA sI `%Ty hI jA irhA hM=’
25
b¨ry ho ky vI jykr aAp,y b%icaM ^ c»gIaM dAtM dy,IaM ifr `h vAps aA`NdA hY aty jdoN `h `s TM ^
26
jA,dy ho tM svrg iv|c iptA ikty v|D piv|tr aAtmA sAF aty s%ijaA sviraA vyKdA hY= tM `h iBRsq
id»dA hY jo `s toN m»gdy hn=” aAtmA bAhr jAky s|t hor aAtimaM ^ ek|QA krdA
hY< ijh/y `s nAloN vI vDyry iBRSq h¨»dy hn= tM `h
iws° dA aiDkAr pRB° v|loN hY sB BirSq aAtmy `sy TMvyN jAky ifr rih, l|g jMdy
( m|tI 12:22–30; mrkus 3:20–27) hn= es trHM `s mn¨|K dI hAlt pihlM nAlo vI v|D
14
e|k vAr iws° e|k aAdmI iv|coN B°t k|> irhA sI= BY/I ho jMdI hY=”
jo ik B°t dy kbzy kAr, g°»gA sI< jdoN B°t bAhr
aAeaA tM aAdmI ny bol,A S¨r° kr id|tA= es GqnA ijh/y mn¨|K vAstv iv|c KuS hn
15 27
ty lok b/y hYrAn ho gX= pr k¨J lokM ny ikhA< “`h jdoN iws° ny eh sArIaM g|lM aAKIaM tM BI/
B°tM dy SAsk baAl zb°l dI shAetA nAl B°tM ^ iv|coN e|k aOrt ny `%cI aAvAz iv|c aAiKaA< “D»n hY
k|>dA hY=” `h mM ijsdI k|¨KoN t°« jnm ilaA ty ijsdA t°\ d|¨D
16 28
aty horM ny `s ^ prK, lE s¨rg v|loN inSAn pItA hY=” pr iws° ny aAiKaA< “eh s|c hY< pr `h
17
drSA`, lE aAiKaA= pr iws° `nHM dy mn dIaM lok vDyry D»n ho,gy jo prmyS¨r dy `pdySM ^ s¨,dy
jA,dA sI so `sny lokM ^ aAiKaA< “e|k rAj< jo hn aty `nHM dy m¨tAibk hI krdy hn=”
v\i.aA hoeaA aty aAp,y ivr¨|D l/dA hY< nSq ho
jAvygA= aty e»J hI e|k Gr ijh/A ik v\i.aA hoeaA sA^ sb°t dyvo
18
hY aty aAp,y ivr¨|D l/dA hY< >ih jAvygA= jykr ( m|tI 12:38–42; mrkus 8:12)
29
SYtAn aAps iv|c v\i.aA hoeaA hY tM `nHM dA rAj jdoN `sdy kol bh¨t lokI e|kQy h¨d
« y gX tM `sny
ikvyN QihrygA? mYN aijhA es lE aAKdA ik`N ik aAiKaA< “eh BRSq pI/HI hY< eh prmyS¨r dy sb°t
t¨sIN aAKdy ho ik mYN baAl zb°l dI shAetA nAl B°t vjoN kirSmy jM inSAn cAh¨«dI hY= pr `nHM ^ sb°t
19
k|>dA hM= aty jykr mYN baAl zb°l dI shAetA vjoN koE kirSmA nhIN idKAeaA jAvygA isvAe w°nAh
30
nAl B°t k|>dA hM tM iFr t¨hA.y cyly iks dI shAetA dy kirSmy toN= ijs trHM w°nAh nInvAh dy lokM lE
nAl `nHM ^ bAhr k|>dy hn? e`N t¨hA.y aAp,y lok inSAn hoeaA `sy trHM mn¨|K dA p¨|tr vI es pI/I
20 31
hI eh sAbt kr rhy hn ik t¨sIN glt ho= d°jy lE hovygA= inr,y dy idn d|K, dI rA,I K/HI
pAsy mYN prmyS¨r dI SktI dI shAetA nAl B°t bAhr hovygI aty es pI/HI dy lokM dy iKlAF bolygI= ik`N?
k|>dA hM= es dA arT eh hY ik prmyS¨r dA rAj ik`N ik `h DrtI dy d°sry isry toN s¨lymAn dA igaAn
32
t¨hA.y kol aA ph¨«icaA hY= s¨n, lE aAE sI= inr,y dy idn nInvAh dyy lok
21
“jdoN koE tAktvr mn¨|K p°rI trHM hiTaAr b»d K/Hy ho,gy aty es pI/HI dy lokM dy iKlAF bol,gy=
h¨»dA hY aty aAp,y Gr dI rKvAlI kr irhA h¨»dA hY< ik`N? ik`N ik jdoN `nHM ny w°nAh dy pRcAr s¨,y tM
22
tM `s dI s\ptI s¨riKat h¨»dI hY= pr jykr vDyry `nHM ny aAp,y ihrdy bdl lX sn= aty h¨, vyKo
SktISAlI aAdmI `s ty hmlA krdA hY aty `s ^ w°nAh nAloN vI vDyry mhAn koE e%Ty hY=
hrA id»dA hY tM< ijnHM hiTaArM `%ty `h inrBr sI<
`h `nHM ^ lY lYNdA hY= aty d°ijaM nAl l¨q
| dA sAmAn dunIaM lE rOSnI b,o
23
v\. lYNdA hY= jykr koE myry nAl nA hoky sgo myry ( m|tI 5:15; 6:22–23)
33
ivr¨|D hY aty jykr `h myry nAl sMJ nhIN krdA so “koE vI dIvA jgA ky `s ^ CpA`NdA nhIN jM
myry ivr|¨D hY ty iK». jMdA hY= BM.y T|ly nhIN rKdA< sgoN es ^ SmHAdAn `%ty rKdA
1065 l°kA 11:34-12:7
hY tM ik eh aA`, vAly lokM dy rAh ^ rOSn kry= aAp,y p¨riKaM dy kArjM nAl sihmt ho= `nHM ny
34
tyrI a|K tyry srIr dA cAn, hY< eslE jykr tyrIaM nbIaM ^ mAiraA aty t¨sIN `nHM dy mkbry b,vA`Ndy
49
a|KM c\gIaM hn< tM tyrA sArA SrIr vI cAn, nAl ho= esy lE prmyS¨r dy igaAn ny aAiKaA< ‘mYN `nHM
Brrp°r hY= pr jykr tyrIaM a|KM iv|c Koq hY tM tyrA kol nbIaM aty rs°lM ^ ByjMgA= `h `nHM iv|coN k¨J
35 50
SrIr vI hnyry nAl Brp°r hY= eslE sAvDAn e|k ^ mAr dy,gy aty d°ijaM ^ d\. dy,gy=’ es
rih,A< ikty t¨hA.y a»dr dA cAn, hnyrA nA ho jAvy= vAsty es pI/HI dy lokM ^ d¨nIaM dy m¨|> toN hI nbIaM
36 51
jykr t¨hA.A sArA SrIr rOSnI nAl Brp°Rr hY aty ^ mArn dA Fl B¨gtnA pvygA= t¨hA^ sAry ktlM
jy esdA koE vI a»g hnyry iv|c nhIN hY< Fyr sArA dy Fl dA sAmH,A krnA pvygA hAbl dy ktl toN lyky
SrIr rOSnI nAl Brp°r hovygA< ijvyN ik e|k dIpk zkrwAh dy ktl t|k< jo jgvydI aty m\dr dy ivckAr
dI rOSnI sB `%ty cmkdI hY=” mAiraA sI= hM< mYN t¨hA^ d|sdA hY es sB vAsty es
pI/HI dy lokM ^ iz\mydAr QihrAeaA jAvygA=
52
iws° v|loN FrIsIaM dI in»idaA “nym dy `pdySko t¨hA.y ty lAhnt< ik`N jo t¨sIN
( m|tI 23:1–36; mrkus 12:38–40: lUkA 20:45–47) igaAn dI k¨»jI c¨|k lE hY= t¨sIN K¨d vI pRvyS nhIN
37
jdoN iws° g|l kr hiqaA< e|k frIsI ny `s ^ kItA aty t¨sIN `nHM ^ vI a/cn pAE ijh/y pRvyS
aAp,y nAl Bojn krn lE byntI kItI= tM iws° myz krnA cAh¨»dy sn=”
38 53
ty bYQ igaA= pr frIsI hYrAn sI jdoN `sny vyiKaA jdoN iws° `h TM C|. irhA sI tM nym dy `pdySkM
ik iws° ny Boj, KA, toN pihlM aAp,y h|T nhIN Doty aty frIsIaM ny b/y svAl krky iBaAnktA nAl `sdI
39 54
sn= pr pRB° ny `s ^ ikhA< “t¨sIN frIsI aAp,y ivroDtA krnI S¨r° kr id|tI= `h `s ^ anykM
ipaAly aty TAlIaM bAhroN hI sAF krdy ho pr t¨hA.A iviCaM bAry aØKy svAl p¨C
| , l|gy tM jo `h k¨J aijhA
40
a»dr lAlc aty bdI nAl Brp°r hY= hy m°rKo⁄ kI khy ijs^ `h Zlt sAibt kr sk,=
ijs ny bAhroN b,AeaA< `s ny hI< a»dro nhIN
41
b,AeaA? eslE jo k¨J vI a»dr hY< `h lo/v\d
^ id`= Fyr t¨hA.y lE sB k¨J S¨D ho jAvygA= frIsIaM vrgy nA b,o
42
FrIsIP t¨hA.y ty lAhnt ik`N ik t¨sIN aAp,y p¨dIny<
hrml p|ty aty t¨hA.y bAZ iv|c `%gy hor sAry pOidaM
dA dsv\D tM id»dy ho< pr t¨sIN inaM aty prmyS¨r dy
12 esy ivckAr kE hzAr lok ek|Qy ho gX
aty e|k d°jy `%ty i.|g, l|gy= iws° ny aAp,y
cyilaM ^ ikhA< “frIsIaM dy KmIr toN hoiSaAr rih,A
2
ipaAr ^ qAl id»dy ho= pr t¨hA^ cAhIdA sI ik t¨sIN jo `nHM dA kpq hY= aijhI koE cIz C¨pI hoE nhIN
43
`h vI krdy aty enHM ^ vI nA C|.dy= frIsIP hY jo zAihr nhIN kItI jAvygI= aijhA k¨J vI g¨pt
3
t¨hA.y ty lAhnt< ik`Nik t¨sIN pRArTnA sTAnM iv|c nhIN hY jo d%isaA nhIN jAvygA= jo k¨J t¨sIN hnyry
mh|tvp°r, jgHAvM aty bzArM iv|c s¨BkAmnAvM iv|c aAiKaA `h cAn, iv|c s¨i,aA jAvygA= aty jo
44
cAh¨d
» y ho= t¨hA.y ty lAhnt< ik`N ik t¨sIN `nHM l¨kIaM k¨J g|lM t¨sIN b»d kmiraM iv|c K¨sr f¨sr krdy ho<
kbrM vrgy ho ijnHM `%tyy lokI a,Bol c|ldy hn=” Gr dy koiQaM `proN p¨kAr ky s¨,AEaM jA,gIaM=”
iplAtus p¨»itw¨s iplAt¨s w°.IaM dA 26vIN EsvI toN lYky sbt dA idn wh°dI hFty dA s|tvM idn= eh wh°dIaM
36vIN EsvI t|k rAjpAl sI= lE KAs DArimk idn sI=
1069 l°kA 13:23-14:13
23
sI= iksy ny iws° ^ ikhA< “pRB°⁄ kI k¨J lok hI bcAX kI sbt dy idn iksy ^ rAzI krnA wog hY?
jA,gy?”
iws° ny aAiKaA<
24
“t¨sIN BI/y drvAzy toN v/n dA
v|.A wtn kro ijh/A ik s¨rg v|l ^ K¨lHdA hY= bh¨t
14 e|k sbt dy idn iws° e|k pRDAn FrIsI dy
Gr `s nAl Bojn krn lE igaA= `%Ty
sB lok b/y iDaAn nAl iws° ^ vyK rhy sn= e|k
2
sAry lok `s iv|c v/n dA wtn krngy pr `h aAdmI ijs ^ jloDrI sI `s dy sAmH,y kItA igaA=
25 3
pRvyS kr nhIN pA`,gy= jdoN smM aAvygA< Gr dA iws° ny frIsIaM aty nym dy `pdySkM ^ p¨%iCaA<
mAlk drvAzA b\d kr dyvygA aty es ^ tAlA lA “sbt dy idn iksy ^ rAzI krnA QIk hY jM glt?”
4
dyvygA< Fyr t¨sIN bAhr K/y hoky drvAzA K/kA`Ngy= pr `h c¨|p v|qI rhy= tM iws° ny `s aAdmI ^ f/
5
t¨sIN aAK skdy ho< ‘SRI mAn< sA.y lE drvAzA KolHo⁄’ ky< rAzI kItA aty `s ^ Byj id|tA= iws° ny frIsIaM
pr mAlk jvAb dyvygA< ‘mYN t¨hA^ nhIN jA,dA’< jM aty nym dy `pdySkM ^ ikhA< “jykr t¨hA.A p¨|tr jM
26
‘t¨sIN ik|ToN aAX ho=’ iFr t¨sIN jvAb dyvoNgy< ‘asIN koE k»m krdA jAnvr< K°h iv|c sbt dy idn i.g
tyry nAl KADA-pItA< t°« sA.y ngrM iv|c TM-TM `pdyS pvy< tM t¨sIN jA,dy ho ik t¨sIN J|q `s ^ K°h iv|coN
27 6
id|tA=’ tM `h bolygA< ‘mYN t¨hA^ nhIN jA,dA ik k|> lvog=y ” frIsI aty nym dy `pdySk `s dA jvAb
t¨sIN ikTo aAX ho? myry koloN d°r cly jAvo= t¨sIN sAry nA dy sky< jo iws° ny ikhA sI=
28
bdkAr ho=’ t¨sIN prmyS¨r dy rAj iv|c abrAhAm<
eshAk< wAk°b aty sAry nbIaM ^ vyKogy< pr t¨hA^ aAp,y-aAp ^ bhutA mh|tvp°r, nA smJo
7
bAhr s¨|q id|tA jAvygA= tM t¨sIN .r aty kroD nAl `s smyN iws° ny vyiKaA ik `nHM iv|coN k¨J mihmAn<
29
aAp,y d\d krIcoNgy= prmySr
¨ dy rAj iv|c lok `%tr< aAp,y vAsty< `s KA,y dI myz ty mh|tvp°r, TAvM
8
p°rb< p|Cm< d|K, cAry idSAvM iv|coN aA ky dAavt c¨, rhy sn tM `s ny eh idRSqMt id|tA< “jykr
30
iv|c aAp,y sTAnM ty bYQ,gy= vyK⁄o ijh/y e%Ty ipCly koE ivaktI t¨hA^ ivaAh ty in`NtA id»dA hY tM sB
hn so `%Ty pihly ho,gy aty ijh/y e|Ty pihly hn `h toN vDIaM jgHA ty nA bYQo ik`N ik ho skdA hY ik
prmyS¨r dy rAj iv|c ipCly ho,gy=” myzbAn ny t¨hA.y toN vI v|D mh|tvp°r, ivaktI ^
9
in`NtA id|tA hovy= jdoN t¨sIN sB toN vDIaA jgHA ty
iws° dI mØt wr°slm iv|c hovygI bYQy ho< tM ho skdA ik myzbAn t¨hA.y kol aA, ky
( m|tI 23:37–39) t¨hA^ aAKy< ‘aAp,I jgHA es aAdmI ^ id`⁄’ Fyr
31
`sy vkt k¨J FrIsIaM ny iws° dy kol aA, ky t¨hA^ apmAi,tM vM{ sB toN ipClI TM ty jA ky bYQ,A
10
`s ^ ikhA< “es TM toN d°r cilaA jA< aty ikty hor pvygA= es lE jdoN t¨hA^ koE b¨lAvA id»dA hY tM
jA ky l¨k jA< ik`N ik hyrodys tY^ mArn dI iv`Nt jAvo ty aijhI TM ty bYQo ijh/I aAm hovy KAs nhIN= tM
b,A irhA hY=” `h mn¨|K ijs ny t¨hA^ s|dA id|tA sI t¨hA.y kol aA ky
32
iws° ny `nHM ^ aAiKaA “t¨sIN jA ky `s l°«b/ ^ t¨hA^ aAKygA< ‘im|tr< aA aty es v|D mh|tvp°r,
kho ik vyK mYN ‘a|j aty k|l doo idn eTy lokM a»dro jgHA ty bYQ=’ tM ifr bAkI sAry mihmAn tyrI e|zt
11
B°tM ^ k|>, dA k»m krnA hY aty `nHM ^ rAzI krnA kr,gy= hr koE jo aAp,y-aAp ^ mhAn b,A`NdA
33
hY aty tIjy idn myrA k»m p°rA ho jA,A hY=’ `s toN hY `h inmR b,AeaA jAvygA= pr jo aAp,y-aAp ^
bAad mY^ zr°r jA,A hI hY ik`Nik sAry nbIaM ^ inmR b,A`NdA hY `s^ mhAn b,AeaA jAvygA=”
wr°Slm iv|c mrnA cAhIdA hY=
34
“hy wr°Slm< wr°Slm< t°« nbIaM ^ ktl krdA tuhA^ enAm id|tA jAvygA
12
aty t°\ `nHM ^ p|Tr mArdA hYN jo tyry kol prmyS¨r tM iws° ny `s frIsI ^ ikhA< ijs ny `s ^ s|dA
v|loN Byjy gX hn= mYN ik»nI vAr cAihaA ik tyry bAlkM id|tA sI< “jdoN t°« d¨iphr jM rAt dy Bojn lE lokM
^ `strMH e|kiQaM krM ijvyN koE k¨k/I aAp,y c°icaM ^ in`NtA dyvyN tM isrF aAp,y imtrM< BrAvM<
^ aAp,y K»BM hyQM e|kiQaM krdI hY pr t°\ mY^ nhIN irStydArM aty DnvAn g¨aM>IaM ^ hI s|dA nA dyvI=
35
krn id|tA= vyKo⁄ h¨, t¨hA.A Gr KAlI C|. id|tA jy t°\ `nHM ^ in`NtA id»dA hYN tM< `h vI tY^ s|dA
13
igaA hY= mYN t¨hA^ d|sdA hM< t¨sIN mY^ `nIN dyr iFr dy,gy aty t°\ aAp,A enAm pRApt kr lvyNgA= es
nhIN vyK skdy jd tIk t¨sIN eh nhIN aAKdy< ‘`h dI bjAe< jdoN vI t°« dAavt dyvNy tM grIbM< l\gi/aM<
D\n hY⁄ ijh/A pRB° dy nM ty aA`NdA hY=’ * ” “`h ... aA`NdA hY” zb°r 118:26
l°kA 14:14-15:2 1070
14
q¨«i.aM aty a»inHaM lokM ^ in`NtA dy= tM tyry ty BrAvM jM BY,M ^ myry nAlo v|D ipaAr krdA hY tM `h
ikrpA hovygI< ik`Nik ehnM lokM kol tY^ bdly iv|c mn¨|K myrA cylA nhIN ho skdA= b\dy ^ hor iksy vI cIz
vAps dy, lE k¨J nhIN hovygA= tM jdoN DrmI lok nAloN v|D aAp,I iz\dgI nAloN vI v|D< mY^ ipaAr
27
mØt toN vAps aA`,gy< tY^ tyrA Fl id|tA jAvygA=” krnA cAhIdA hY= koE vI mn¨K
| ijh/A aAp,I slIb
c|¨k ky myry mgr nhIN aA skdA `h myrA cylA nhIN ho
28
v%.y Bojn bAry e|k idRSqMt skdA= jykr t¨sIN koE emArt bnA`,A cAh¨»dy ho
( m|tI 22:1–10) tM t¨hA^ pihlM bYQ ky soc,A cAhIdA hY ik es `%ty
15
iws° nAl myz ty bYQA e|k aAdmI eh sArIaM ik\nA KrcA hovygA= ty t¨hA^ eh vI ihsAb lgA`,A
g|lM s¨, irhA sI= tM `s aAdmI ny iws° ^ ikhA< pvygA ik es kArj dy p°rA krn lE kI t¨hA.y pAs
29
“D»n hovygA `h mn¨|K ijh/A prmyS¨r dy rAj iv|c kAFI Dn hY= jykr t¨sIN e»J nhIN krdy ho tM ho
roqI KAvygA=” skdA hY ik t¨sIN k»m S¨r° tM krvA lvo pr p°rA krn
16
iws° ny `s ^ aAiKaA< “e|k vAr e|k aAdmI ny dy smrT nA hovo= jykr tusIN es ^ p°rA nhIN kr
e|k bh¨t v|.I dAavt id|tI aty `s ny bh¨t sAry skdy< tM jo koE es ^ vyKygA tuhA.y ty h|s,A S¨r° kr
17 30
lokM ^ inPtA id|tA= jdoN KA, dA vylA hoeaA `s dyvygA= `h aAK,gy ‘es aAdmI ny bnA`,A tM
aAdmI ny aAp,y nOkr ^ mihmAnM ^ b¨lA`, lE S¨r° kr ilaA pr `h es ^ m¨k»ml krn dy kAibl
aty eh aAK, lE ByijaA< ‘aM jAvo⁄ KA,A itaAr nhIN=’
18 31
hY=’ pr sAry mihmAnM ny aAiKaA ik `h nhIN aA “jykr koE bAdSAh iksy d°sry bAdSAh dy ivr¨|D
skdy= hr e|k aAdmI ny koE nA koE bhAnA lgA z\g krnA cAh¨»dA hY tM `s ^ bYQ ky soc,A cAhIdA hY
id|tA= pihly aAdmI ny ikhA< ‘mYN h¨,-y h¨,y zmIn KrIdI ik kI `h aAp,I ds hzAr sYnkM dI sYnA nAl `s
hY ty mYN `h jAky vyK,I hY= es lE ikrpA krky mY^ rAjy ^ hrA skdA hY jo `s dy ivr¨|D vIh hzAr sYnkM
19
iKmA krnA=’ d°jy mn¨|K ny ikhA< ‘mYN bldM dIaM dI sYnA lYky aA`NdA hY?
32
p\j jo/IaM h¨,y-h¨,y KrIdIaM hn< aty mYN h¨, `nHM ^ “jykr `h socdA hY ik `h `s d°jy rAjy ^ hrA`,
dyK, jA irhA hM ik `h ikvyN k»m krdy hn< es lE dy wog nhIN hY< tM `h SMtI dy krAr nAl aAp,y k¨J
20 33
mY^ iKmA kro=’ tIjy mn¨|K ny ikhA< ‘myrA h¨,y-h¨,y aAdmIaM ^ `s kol ByjygA= esy trHM t¨hA.y iv|coN
21
ivaAh hoeaA hY< mYN nhIN aA skdA=’ e`N nokr hr e|k ^ myry ip|Cy l|g, toN pihlM iv`Nt bnA`,I
eh sB s¨,dA mAlk kol vAps pritaA ty sArA hAl cAhIdI hY= myry ip|Cy l|g, lE t¨hA^ aAp,I hr
jA s¨,AeaA= tM mAlk b/A g¨|sy iv|c aA igaA aty cIz C|.,I pvygI= jykr t¨sIN aijhA nhIN kroNgy< tM
kih, lgA< ‘jldI kro⁄ Sihr dIaM glIaM iv|c< t¨sIN myry cyly nhIN ho skdy=
aty rAhM ty jAP aty grIbM< q¨i« .aM< l»igaM aty a»inHaM
22
^ eTy dAavt vAlyy kmry a»dr lY aAP=’ bAad aAp,A pRBAv nA C|.o
iv|c nokr ny aA, ky ikhA< ‘mAlk t°« mY^ jo krn lE ( m|tI 5:13; mrkus 9:50)
34
ikhA mYN PhI kItA< hor lokM lE hAly vI bh¨t TM “l°, c»gA hY< pr jykr eh aAp,A l°,Apn g¨aA
23
KAlI pE hY= mAlk ny nokr ^ ikhA< ‘v|.IaM s/kM lvy tM iFr eh ivarT hY= t¨sIN iFr es ^ sl°,A
35
aty ngrM v|l jA aty `nHM lokM ^ aA`, lE mzb°r nhIN kr skdy= nA tM eh im|qI lE estymAl
kr= mYN aAp,y Gr ^ lokM nAl BiraM vyK,A cAh¨«dA h¨»dA hY aty nA hI es ^ KAd vM{ estymAl kItA jA
24
hM= mYN t¨hA^ d|sdA hM ik ijnHM lokM ^ pihlM vI skdA hY= lok es ^ evyN hI s¨|q id»dy hn= “k»nM
in`NtA id|tA igaA sI= `h myrA rAt dA Bojn kdy vAly ivaktI ^ s¨n, id`=”
nhIN krngy=’”
surg iv|c mØj
tuhA^ av|S pihlM iv`Nt bnA`,I cAhIdI hY ( m|tI 18:12–14)
25
( m|tI 10:37–38)
iws° nAl v|.I BI/ c|l rhI sI< aty iws° `nHM
26
15 bh¨t sAry ms°lIX aty m»dy lok iws° kol `s
2
^ s¨n, lE aAX= td FrIsI aty nym dy
`pdySk iSkAet krn l|gy< “vyKo⁄ eh aAdmI m»dy
v|l m¨i/aA aty aAiKaA= “jykr koE mn¨|K myry kol
aA`NdA hY pr `h aAp,y iptA< mAtA< ptnI< b|icaM lokM ^ kb°ldA hY aty `nHM nAl KMdA pINdA vI hY=”
1071 l°kA 15:3-32
3 18
iFr iws° ny `nHM ^ eh idRSqMt ibaAn kItA: pr mYN e|Ty B¨|K nAl mr irhA hM= mYN eToN `Q ky
4
“m»n lvo t¨hA.y iv|coN iksy kol sO By.M ho,< pr `h aAp,y iptA kol jAvMgA ty jA ky `s^ aAKMgA< “iptA
`nHM iv|cNo e|k g¨aA lvy= tM kI `h bAkI dIaM ni/»nvy jI< mYN prmyS¨r aty t¨hA.y ivr¨|D a|gy pAp kItA hY=
19
By.M ^ ek|lIaM C|. ky `s e|k g¨aAcI hoE By. dI mYN t¨hA.A p¨|tr khA`, dy kAibl nhIN hM es lE
20
BAl iv|c nhIN jAvygA? jd t|k ik aAdmI `s ^ l|B t¨sIN mY^ aAp,y e|k nokr dI trHM hI r|K lvo=” so
5
nA lvy= ty jdoN `s ^ `h g¨aAcI hoE By. l|B p¨|tr `%iQaA aty aAp,y iptA kol igaA=
jMdI hY< tM `h mn¨|K b/A K¨S h¨»dA hY aty K¨SI nAl
6
`s ^ aAp,y moi>aM `%ty c¨|k lYNdA hY= `h Gr pu|tr dI vApsI
jMdA hY= `h aAp,y im|trM aty g¨aM>IaM ^ ek%iQaM “jdoN p¨|tr hAly d°r hI sI< `s dy iptA ny `s ^
krdA hY aty `nHM ^ aAKdA hY< ‘myry nAl K¨SI mnAP aA`NidaM vyiKaA aty `s vAsty d¨|K mihs°s kItA
ik`Nik mY^ aAp,I g¨aAcI hoE By. iml gE hY=’ `h `s v|l B%ijaA aty `s ^ gl nAl lAeaA aty
7 21
esy trHM hI< mYN t¨hA^ dsdA hM ik `nHM ni/»nivaM `s ^ c¨\imaM= p¨|tr ny `s ^ aAiKaA< ‘iptA jI<
c\igaM b\idaM nAloN< ijnHM ^ aAp,y idl bdl, dI mYN prmyS¨r dy ivr¨|D aty t¨hA.y a|gy pAp kItA hY<
zr°rt nhIN< e|k pApI b\dy lE svrg iv|c vDyry h¨, mYN es kAibl nhIN ik t¨hA.A p¨|tr sdAvM=’
22
K¨SI h¨»dI hY jo aAp,y idl ^ bdl lYNdA hY= pr iptA ny aAp,y nokrM ^ ikhA< ‘CytI nAl sB
8
“Frz kro e|k aOrt kol ds cMdI dy is|ky hn= toN vDIaA k|p/y ilaAP aty `s ^ paAP= `s dI
`nHM iv|coN e|k g¨aAc jMdA hY< `h dIvA jgA`NdI hY `Ngl ty CAp pAP aty `s dy pYrM iv|c c|plM p¨aAvo=
23
aty iDaAn nAl `s g¨aAcy hoX is|ky ^ l|BdI hoE e|k moqA v|CA ilaAP aty es ^ izbAh kro= asIN
24
s\BrdI hY< jdoN t|k ik `h `s ^ l|B nhIN lYNdI= dAavt krIX aty an\d l¨|qIX= ik`N ik myrA
9
jdoN `h aAp,A g¨aAicaA hoeaA is|kA l|B lYNdI hY eh p¨|tr mr igaA sI pr h¨, eh ij`NdA hY= `h
tM `h aAp,y imtrM ty g¨aM>IaM ^ ek%iQaM krdI g¨aAc igaA sI aty h¨, l|B igaA hY=’ tM sAry jSn
hY ty aAKdI hY< ‘myry nAl rl ky K¨SI mnAP ik`Nik mnA`, l|gy=
10
mY^ myrA g¨aAcA hoeaA is|kA l|B ipaA hY=’ esy
trHM hI prmyS¨r dy d°tM dy a|gy `doN pRsn\tA h¨»dI hY v%.y pu|tr dA prtnA
25
jdoN e|k pApI aAp,A idl bdldA hY=” “v|.A p¨|tr Kyt iv|c sI= jdoN `h vAps m¨/ irhA
sI< aty Gr dy nzdIk aAeaA tM `sny n|c, aty
26
ijh/A pu|tr Gr C|. ky igaA sI gA`, dIaM aAvAzM s¨,IaM= `s ny e|k nOkr ^
11 12 27
tM iws° ny ikhA< “e|k mn¨K
| dy do p¨t
| r sn= Coqy s|idaA aty p¨%iCaA< ‘eh sB kI ho irhA hY? nOkr ny
p¨|tr ny aAp,y iptA ^ ikhA< ‘mY^ myrI zAedAd dA aAiKaA ‘t¨hA.A BrA vAps aA igaA hY= t¨hA.y iptA
ih|sA dy dyvo=’ tM iptA ny zAedAd ^ aAp,y dohM jI bh¨t K¨S hn< ik`N j¨ `h QIk-QAk Gr vAps aA
13
p¨|trM iv|c v». id|tA= To/y hI smyN bAad Coqy p¨|tr igaA hY< es lE `s ny dAavt lE sB toN moqA
28
ny aAp,I zAedAd dA sArA ih|sA e|kQA kItA aty v|CA v%i>aA hY=’ v|.A p¨|tr e»nA g¨|sy iv|c sI ik
e|k d°sry dyS dI wAtrA ^ cilaA igaA= `sny `%Ty `h K¨SI iv|c SrIk nhIN ho,A cAh¨»dA sI= Fyr `s dA
14
jA ky m°rKM vM{ aAp,A Dn `.A id|tA= `s kol iptA bAhr aAeaA aty `s ^ a»dr aA`, lE byntI
29
ij»nI vI p°«jI sI `sny sB Krc id|tI= `s toN bAad< kItI= p¨|tr ny aAp,y iptA ^ ikhA< ‘mYN e»ny sAlM toN
`s dyS iv|c BArI kAl pY igaA= CoqA p¨t
| r aØKI hAlt t¨hA.I syvA kr irhA hM aty mYN kdy t¨hA.A h¨km nhIN
iv|c sI ik`N ik `s kol nA tM koE pYsA sI aty nA hI moi/aA pr t¨sIN kdy vI mY^ myry im|trM nAl dAavt
15 30
KA, lE Bojn= `h `s dys dy iksy invAsI kol krn lE e|k b|krI vI nhIN id|tI= pr jdoN t¨hA.A
igaA tM `s aAdmI ny `s ^ aAp,y KytM iv|c s°rM ^ eh p¨|tr ijh/A k»jrIaM ty t¨hA.A sArA pYsA brbAd
16
cArn lE ByijaA= m¨».A e»nM B|¨KA sI ik ijh/IaM krky vAps aAeaA hY< `s lE t¨sIN moqA v|CA v%i>aA
31
iClkM s°r KMdy sn `h KA,IaM cAh¨»dA sI= pr iksy hY=’ pr iptA ny v|.y p¨|tr ^ ikhA< ‘p¨|tr t°« hmySA
17 32
ny `s ^ KA, lE k¨J nA id|tA= tM `s l/ky ^ myry kol hYN< es lE jo k¨J myrA hY so tyrA vI hY= pr
mihs°s hoeaA ik `h ik»nA m°rK sI= `sny soicaA< sA^ dAavt krnI cAhIdI hY atyy K¨S ho,A cAhIdA hY
‘myry iptA dy nokrM kol vI KA, lE bh¨t Boj, hY< ik`N ik eh tyrA BrA< mr igaA sI< pr `h iFr
l°kA 16:1-24 1072
13
ij`NdA ho igaA hY= ijh/A g¨aAicaA hoeaA sI h¨, “koE vI syvk e|ko vyly do mAlkM dI syvA nhIN
l|B igaA hY=” kr skdA= `h e|k ^ ipaAr krygA aty d°jy ^ nfrt
jM e|k nAl vfAdAr hovygA aty d°jy nAl a,gihlI
s|cA Dn krygA= t¨sIN pRB° aty pYsy dI e|ko vyly syvA nhIN kr
kmAeaA nhIN aty `h a»n lY lYNdA hM jo mYN bIijaA sn `nHM lE `%cI aAvAz nAl prmyS¨r dI `stit
23 38
nhIN= jykr eh s|c hY< tM tY^ myry Dn ^ srAFy dI kItI= `nHM ny jo vI sktISAlI vstM vyKIaM `nHM
h|qI iv|c r|K,A cAhIdA sI< tM jo jdoN mYN vAps prtdA< sBnM lE pRB° dA S¨krAnA kItA= `nHM ny aAiKaA<
24
mYN aAp,A Dn k¨J ibaAj nAl pRApt kItA h¨d
» A= td
ijh/y aAdmI K/y eh sB vyK rhy sn `sny `nHM ^ “‘D\n hY⁄ jo pRB° dy nM iv|c aA`NdA hY=’
ikhA< ‘Dn dA eh JolA es nokr toN lY lvo aty `s zbUr 118: 26
nokr ^ dy dyvo ijs ny Dn dy ds Joly kmAX hn=’
25
`nHM mn¨|KM ny rAjy ^ ikhA< ‘pr s¨aAmI⁄ `s aAdmI s¨rg iv|c SMtI hovy aty prmyS¨r ^ mihmA=”
26
kol tM pihlM hI Dn dy ds Joly hn=’ Fyr rAjy ny
39
aAiKaA< “mYN t¨hA^ dsdA hM ik hr `s^ ijs kol hY< BI/ iv|cNo k¨J frIsIaM ny iws° ^ aAiKaA< “s¨aAmI⁄
izaAdA id|tA jAvygA< pr hr koE ijs kol nhI hY jo aAp,y cyilaM ^ aAKo ik e»J kih, toN bAj aA`,⁄”
27 40
`s kol hY `h vI lY ilaA jAvygA= h¨, ik|Ty hn pr iws° ny `%tr id|tA< “mYN t¨hA^ d|sdA hM eh
myry vYrI? ik|Ty hn `h jo mY^ aAp,A rAjA nhIN g|lM zr°r aAK,IaM cAhIdIaM hn= jykr myry cyly
bnA`,A cAh¨»dy sn? myry vYrIaM ^ eTy ilaA ky mAr c|¨p kr jA,gy tM eh p|Tr aijhA bol `%Q,gy=”
s¨|qo= ‘mYN `nHM ^ mrdy hoX vyKMgA=’”
iws° dI wr°Slm lE pukAr
41
iws° dA wr°slm iv|c pRvyS jdoN iws° wr°Slm dy ny/y aAeaA< `s ny Sihr
42
( m|tI 21:1–11; mrkus 11:1–11;wUh\nA 12:12–19) ^ vyiKaA aty `s lE roeaA= `sny wr°Slm ^
28
eh sB g|lM aAK, toN bAad iws° wr°Slm v|l aAiKaA< “kAS ik t°« a|j eh jA,dA ik tyry lE
29
^ igaA= jd `h bYtfgA aty bYtanIaA ph¨»icaA< ikh/IaM g|lM SMtI ilaA`,gIaM= pr t°\ es ^
jo ik zYt°n dy phA/* ty hY< `s ny aAp,y do cyilaM ^ nhIN jA, skdA ik`N ik eh tYYToN l¨kIaM hoEaM
30 43
eh kih ky ByijaA< “`h Sihr< jo t¨hA^ e|To nzr hn= e|k smM aAvygA jdoN tyry vYrI tyry d¨aAly morcA
aA irhA hY< `%Ty jAvo= jdoN t¨sIN Sihr iv|c pRvyS kro< b\nH,gyy aty tY^ sAry pAisP GyrA pA lY,gy aty dbA`
44
t¨hA^ e|k gDI dA b|cA b»inHaM hoeaA l|BygA hAly pA`,gy= `h tY^ aty tyry lokM ^ nSq kr dy,gy=
t|k es `%ty iksy ny vI svArI nhIN kItI= t¨sIN `s `h e|k p|Tr ^ d°jy p|Tr `%ty iqikaA nhIN rih,
31
^ KolH ky myry kol lY aAvo= jykr t¨hA^ koE p¨|Cy< dy,gy= eh sB es lxI vAprygA ik`N ik jdoN
‘t¨sIN es ^ ik`N iljA rhy ho?’ `s ^ aAKo< ‘s¨aAmI prmyS¨r tY^ bcA`, lE aAeaA t°\ `s ^ mihs°s
^ es dI lo/ hY=’ nA kItA=”
32
dono cyly Sihr a»dr cly gX= `nHM ny `%Ty e|k
gDA b»inHaA hoeaA vyiKaA ijvyN iws° ny d%isaA sI= iws° dA m»dr v|l jA,A
33
ijvyN hI `h es ^ KolH rhy sn< mAlk bAhr aAX ( m|tI 21:12–17; mrkus 11:15–19; wUh\nA 2:13–22)
45
aty `nHM ^ p¨%iCaA< “t¨sIN sA.y gDy ^ ik`N KolH rhy iws° m»dr dy KytR iv|c igaA= aty `sny `nHM
ho?” lokM ^ bAhr k|>,A S¨r° kItA< jo a»dr cIzM vyc rhy
34 46
cyilaM ny jvAb id|tA< “s¨aAmI ^ es dI lo/ sn= iws° ny ikhA< “eh poTIaM iv|c iliKaA hY<
35
hY=” tM `h cyly `s gDI dy b|cy ^ iws° kol lY ‘myrA Gr e|k pRArTnA dA Gr hovygA’<* pr t¨sIN es
aAX= `nHM ny aAp,y vstr gDy dy `pr ivCAX aty ^ .Ak°aM dy l¨k, dI jgHA * iv|c bdl id|tA hY=’”
36 47
iws° ^ `s `pr ibQA id|tA= ijP hI iws° svArI iws° ny hr roz m»dr iv|c `pdyS id|ty= pRDAn
krdA a|gy viDaA< lokM ny aAp,y k|p/y rAh ty iKlAr jAjk< nym dy `pdySk aty k¨J lokM dy aAg° iws° ^
48
id|ty= mArn dA mØkA tA/ rhy sn= pr `h `s ^ mArn
37
`h wr°Slm dy ny/y ph¨»c irhA sI= `h tkrIbn dA rAh nA l|B sky ik`N ik sB lok b/y iDaAn nAl
jYt°n dI phA/I dI `trAE ty ph¨«icaA= SrDAl°aM iws° dy `pdySM ^ s¨, rhy sn=
dI sArI BI/ K¨S sI< aty `nHM ny jo sAry kirSmy vyKy
zYtUn dA phA/ wr°Slm Sihr dy p°rb v|l e|k phA/I “myrA Gr ... hovygA” wsAwAh 56:7
ij|ToN b\dA m»dr dy elAky iv|c hyQM JAk skdA sI= “.AkUaM dy luk, dI jgHA” iwrimwAh 7:11
l°kA 20:1-25 1078
15
prtAvy lE pRSn a»g°rM dA bAg sA.A ho jAvygA=’ es lE iksAnM
( m|tI 21:23–27; mrkus 11:27–33) ny `s dy p¨tr ^ bAhr ilaMdA aty mAr id|tA= “tM
16
aty bz¨rg wh°dI aAg° iws° nAl g|l bAt krn lE jdoN lokM ny eh idRSqMt s¨i,aA tM `h aAK,
2 17
aAX= `nHM ny `s ^ p¨%iCaA< “sA^ d|s? t°\ eh sB l|gy< “nhIN⁄ pRB° nA kry ik aijhA hovy=” pr iws° ny
g|lM iks aiDkAr nAl kr irhA hY? tY^ eh aiDkAr `nHM dIaM a|KM iv|c JAikaA aty aAiKaA< “tM Fyr
iks ny id|tA hY?” es ilKt dA kI arT:
3
iws° ny aAiKaA< “mYN vI t¨hA^ e|k svAl krdA
4
hM= t¨sIN mY^ d|s;o w°hn
» A d¨aArA id|tA igaA bpitsmA ‘ijs p|Tr ^ `sArIaM ny r%idaA `h K°«jy dA p|Tr
kI s¨rg v|lo sI jM lokM v|lo?” b, igaA=’ zbUr 118:22
5
jAjkM< nym dy `pdySkM aty wh°dI aAg°aM< sB ny
18
es bAry crcA kItI aty e|k d°jy ^ ikhA< “jykr hr koE jo `s p|Tr ty i.gygA q¨k/y q¨k/y ho
asIN ikhA ik w°h»nA dA bpitsmA< prmyS¨r v|loN sI tM jAvygA= aty ijs `%ty `h p|Tr i.gygA k¨cilaA
`h aAKygA ik ifr t¨sIN w°h»nA ty ivSvAs ik`N nA jAvygA=”
6 19
kItA?’ pr jykr asIN aAKdy hM ik< ‘w°h»nA dA wh°dI aAg°aM ny eh idRSqMt s¨i,aM aty mihs°s
bpitsmA lokM v|loN sI=’ tM sAry lok sA^ eh s¨, ky kItA ik eh idRSqMt `nHM bAry ikhA igaA sI= es
p|TrM nAl mAr s¨q,gy ik`Nik `h ehI ivSvAs lE `h `s ^ `sy vyly f/nA cAh¨«dy sn pr `h
7
r|Kdy hn ik w°h»nA e|k nbI sI=’ es lE `nHM ny lokM kolo .rdy sn ik `h Kbry kI kr,gy?
aAiKaA< ‘asI es gl dA `tr nhIN jA,dy=”
8
tM iws° ny `nHM ^°« ikhA< “tM mYN vI t¨hA^ nhIN wh°dI aAg°aM ny iws° nAl cAl Ky.I
d|sMgA eh sB krn lE mYN ikh/A aiDkAr estymAl ( m|tI 22:15–22; mrkus 12:13–17)
20
krdA hM?” es lE nym dy `pdySk aty jAjk iws° ^ f/n
dI shI t|k iv|c rhy aty `nHM ny `s kol k¨J js°s
prmyS¨r aAp,A pu|tr ByjdA Byjy ijnHM ny c\gy mn¨|K ho, dA nAqk kItA= `h iws°
( m|tI 21:33–46; mrkus 12:1–12) dIaM aAK,IaM iv|coN koE gltI l|B,A cAh¨»dy sn tM
9
iFr iws° ny lokM ^ eh `dAhr, id|tI: “e|k jo `h iws° ^ rAjpAl dy h|TIN sONp sk,< ijs kol
21
aAdmI ny a»g°rM dA bAg lAeaA aty k¨J iksAnM ^ iws° `%ty SktI aty aiDkAr sI= tM enHM aAdmIaM
Qyky ty dy id|tA< aty l\by smyN lE iksy d°r dyS ^ ny iws° ^ p¨%iCaA< “g¨r° jI< asIN jA,dy hM ik jo t¨sIN
10
cilaA igaA= smM aA`, ty r¨|t isr `s ny e|k aAKdy ho aty `pdyS id»dy ho `h shI hY t¨sIN iksy dI
nOkr ^ iksAnM kol ByijaA ik `h `s ^ a»g°rM iv|coN vI trFdArI nhIN krdy sgoN prmyS¨r dy mArg bAry
22
`s dA b,dA ih|sA dy,= pr iksAnM ny nOkr ^ k¨%iqaA scAE dA `pdyS id»dy ho= t¨sIN sA^ eh d|so ik kI
11
aty `s^ KAlI h|TIN vAps Byj id|tA= tM ifr `s kYsr* ^ ms°l dy,A QIk hY ik glt?”
23
mn¨|K ny `nHM kol aAp,A d°jA nokr ByijaA= `nHM ny pr iws° jA,dA sI ik eh aAdmI `s ^ g¨mrAh
es ^ vI k¨iqaA aty bye|zt krky `s ^ KAlI h|TIN krn dI koiSS kr rhy hn tM `s ny `nHM ^ ikhA<
12 24
Byj id|tA= Fyr `s aAdmI ny iksAnM kol e|k tIjA “mY^ e|k is|kA idKAvo? aty eh dso ik es `pr
nOkr ByijaA= `nHM ny `s ^ k¨%iqaA aty zKmI krky iks dA nM aty tsvIr hn?” `nHM ikhA< “eh kYsr
13
`s ^ bAhr s¨q id|tA= `s Kyt dy mAlk ny soicaA< dI hY=”
25
‘mYN h¨, kI krM? mYN h¨, aAp,y ipaAry p¨t
| r ^ ByjMgA= iws° ny `nHM ^ ikhA< “tM Fyr jo kYsr dA hY `h
14
eh iksAn myry p¨|tr ^ e|zt dy,gy⁄’ jdoN iksAnM kYsr ^ dyvo aty jo prmyS¨r dA hY `h prmyS¨r ^
ny `s dy p¨|tr ^ aA`NdA vyiKaA tM `h e|k-d°jy ^ dyvo=”
aAK, l|gy< ‘eh mAlk dA p¨|tr hY jo ik es a»g°rM
dy bAg dA vArs hY< aAP es ^ mAr dyEX tM jo eh kYsr rom dy pAtSAh (hAkm) ^ id|tA igaA nAm=
1079 l°kA 20:26-21:5
26
lok `sdy e»ny b¨|DImAn jvAb ty hYrAn rih gX kI msIh dA~d dA pu|tr hY?
aty k¨J nA aAK sky= `h BI/ a|gy iws° dIaM aAK,IaM ( m|tI 22:41–46; mrkus 12:35–37)
41
iv|coN koE gltI l|B, iv|c asmrT sn= td iws° ny aAiKaA< “lok eh ikP aAKdy hn ik
42
msIh dA~d dA p¨|tr hY? zb°rM dI p¨stk iv|c
kuJ sd°kIaM ny iws° nAl cAl Ky.I dA~d K¨d kih»dA hY:
( m|tI 22:23–33; mrkus 12:18–27)
27
k¨J sd°kI iws° kol aAX= `h eh ivSvAs nhIN ‘pRB° ny myry pRB° ^ ikhA< t°« myry s|jy pAsy bYQ
28 43
krdy ik p¨nr `%TAn hY= `nHM `s ^ p¨iCaA< “m°sA jdoN t|k ik mYN tyry vYrIaM ^ tyry pYr r|K, dI
ny iliKaA hY ik jykr koE ivaAihaA mrd ibn `lAd cONkI nA b,A dyvM=’ zbUr 110:1
mr jAvy< tM `s dy BrA ^ `s dI aØrt nAl ivaAh
44
krA lY,A cAhIdA hY=* tM jo `h mry hoX BrA vAsty es lE jdoN dA~d msIh ^ ‘pRB°’ b¨lA`NdA hY=
29
s»tAn pYdA kr sky= e|k vAr s|t BrA sn= pihly Fyr iws° dA~d dA p¨|tr ikvyN ho skdA hY?”
BrA ny jo sB toN v|.A sI< e|k aOrt nAl ivaAh
krvAeaA pr `h mr igaA< `s dy koE `lAd nA iws° nym dy `pdySkM bAry ˘KbrdAr krdA
30
hoE= ifr d°jy BrA ny `s aOrt nAl ivaAh kItA ( m|tI 23:1–36; mrkus 12:38–40; lUkA 11:37–54)
45
pr `h vI mr igaA= sAry lok iws° ^ s¨, rhy sn= `sny aAp,y cyilaM
31 46
“`sdy tIjy BrA ny `s aOrt nAl ivaAh krvA ^ ikhA< “nym dy `pdySkM kolo ˘KbrdAr rho ijh/y
ilaA pr `h vI mr igaA= e»J hI s|tM BrAvM nAl l»by cogy pAky ifrnA ps»d krdy hn aty bzArM iv|c
vApiraM= vArI-vArI `nHM sBnM ny `s nAl ivaAh slAm lY,A aty pRArTnA sTAnA iv|c aglIaM k¨rsIaM
krvAeaA ty `h sAry dy sAry hI ibn `lAd hI mr aty dAavtM iv|c bh¨t mh|tvp°rn TAvM cAh¨»dy hn=
32 47
gX= a»t iv|c< aØrt vI mr gE= pr `nHM s|tM `h ivDvAvM dy Gr l¨¨|q lYNdy hn aty bAad iv|c
33
BrAvM ny `s nAl ivaAh kItA< h¨,< p¨nr `%TAn l»bIaM l»bIaM pRArTnAvM krky c»gy bn, dA >oNg
dy idn< `h iks dI vh¨qI hovygI< ik`N j¨ s|tM hI krdy hn= `nHM lokM dA inr,A vDyry g\BIrtA nAl
BrAvM ny `s nAl ivaAh kItA?” kItA jAvygA=”
34
iws° ny sd°kIaM ^ ikhA< “DrtI ty lokM dA ivaAh
35
e|k d°jy nAl h¨«dA hY= pr `h lok ijh/y mOt toN s|cI dy,
`BAry jA, dy wog hn aty prmyS¨r dI nvIN d¨nIaM ( mrkus 12:41–44)
36
iv|c ij`,gy< `h ivaAh nhIN krngy=
hor nhIN mr skdy< ik`N ik mOt toN `nHM dA p¨nr
`%TAn kItA igaA hY `h d°tM vrgy hn aty prmyS¨r
aty `h
21 iws° ny k¨J amIr aAdmIaM ^ m»dr dy golk
iv|c aAp,A pYsA pA`NidaM vyiKaA= td
3
`s ny e|k grIb ivDvA vyKI= `s ny tMby dy do is|ky
2
dy b|cy hn= golk iv|c pAX= iws° ny aAiKaA< “mYN t¨hA^ s|c d|sdA
37
m°sA ny vI eh drsAeaA hY ik m¨rdA lok `BAry hM< BAvyN es aOrt ny do Coqy is|ky pAX hn< asl iv|c
4
jA,gy= `sny aijhA mcdI hoE JA/I* vAlI GqnA `s ny amIr lokM nAloN v|D pAeaA hY= amIr lokM
vyly drsAeaA jdoN `s ny pRB° ^ ‘abrAhAm dA kol bh¨t aiDk Dn hY= `nHM ny isrF `h id|tA jo
prmyS¨r< eshAk dA prmyS¨r aty wAk°b dA prmyS¨r’ `nHM ^ lo/IdA nhIN sI= eh aOrt bh¨t grIb hY< pr
38
b¨lAeaA sI= `h mry hoX lokM dA nhIN sgoN jo k¨J es kol sI `s ny sB dy id|tA jd ik eh pYsy
ij`idaM dA prmyS¨r hY= `s lE sB lok jIivt `s ^ ij`, vAsty cAhIdy sn=”
hn=”
39
k¨J nym dy `pdySkM ny ikhA< “g¨r° jI< t¨sIN shI m»dr dI tbAhI
40
aAiKaA hY=” `s vyly toN< koE vI e\nA in.r nhIN ( m|tI 24:1–14; mrkus 13:1–13)
5
sI ik `s ^ koE hor svAl kr sky= k¨J cyly aAps iv|c m»dr bAry g|lM krdy hoX kih
rhy sn< “eh b/A K°bs°rt m»dr hY< jo ik sB toN
“jykr koE ... cAhIdA hY” ibvsTA 25:5< 6 vDIaA p|TrM dA bi,aA hoeaA hY= vyKo< es m»dr ^
mcdI hoE JA/I k°c 3:1–12 sjA`, vAsty ik»ny tohFy ByNq kIty gX hn=”
l°kA 21:6-33 1080
6
pr iws° ny ikhA< “e|k smM aAvygA jdoN t¨sIN vyKg
o y phA/M v|l FrAr ho jA, aty `nHM sAiraM ^< ijh/y
ik jo k¨J vI eTy ids irhA hY sB nSq ho jAvygA= wr°Slm iv|c hn `%ToN B|j jA,A cAhIdA hY= jykr
22
es m»dr dy hr p|Tr ^ T|ly DrtI ty s¨%iqaA jAvygA= t¨sIN Sihr dy kol hovo tM a»dr nA v/o= nbIaM ny
e|k vI p|Tr d°jy p|Tr `%ty iqikaA nhIN rhygA=” `s smyN bAry b/IaM g|lM ilKIaM hn jdoN prmyS¨r
7
cyilaM ny iws° ^ p¨%iCaA< “g¨r° jI< eh g|lM kdoN aAp,y lokM ^ szAvM dyvygA= eh smM h¨, hY jdoN
ho,gIaM? ikh/A inSAn ivKAvygA ik eh enHM g|lM eh sB vAprygA=
23
dy ho, dA smM hY?” “eh smM grBvtI aOrtM vAsty b/A ivkrAl
8
iws° ny ikhA< “sAvDAn rho⁄ tM jo koE vI t¨hA^ hovygA< aty `nHM mAvM vAsty vI< ijnHM kol d|¨D pINdy
m°rK nA b,A sky= bh¨t sAry lok myry nM ty aA`,gy inaA,y hn= ik`N ik es DrtI ty bh¨t mA/A smM
aty aAK,gy< ‘mYN msIh hM’< aty ‘shI vkt aA igaA a`, vAlA hY= pRB° enHM lokM nAl b/y kroD iv|c
9 24
hY⁄’ pr `nHM dy ipCy nA l%igP= pr jdoN t¨sIN l/AEaM hovg
y A= enHM iv|cNo k¨J lok ispAhIaM h|To mAry jA,gy<
aty d\igaM bAry s¨,o tM .irP nA= eh sB k¨J pihloN k¨J lok kYdI b,A ky sB kOmM aty dySM iv|c ph¨»cAX
ho,A hY< pr a»t bAad iv|c aAvygA=” jA,gy= gYr wh°dI wr°Slm ty kbzA kr,gy aty jdoN
10
t|d iws° ny `nHM ^ aAiKaA< “kOmM e|k d°sry dy t|k `nHM dA smM p°rA nhIN h¨»dA `h es ^ pYrM T|ly
i˘KlAF w¨|D krngIaM< aty rAj e|k d°sry dy i˘KlAF im|D,gy=
11
w¨|D krngy= e|Ty bh¨t v|.y B¨cAl aA`,gy< kAl
pY,gy aty v|K-v|K TAvM ty mhAmArI pvygI< k¨J GbrA`,A nhIN
.rA`,IaM g|lM vAprngIaM k¨J mhAn inSAn lokM ( m|tI 24:29–31; mrkus 13:24–27)
12 25
^ cytAvnI dy, lE svrg toN aA`,gy= “pr eh “s°rj-c»d aty tAiraM iv|c hYrAnIjnk inSAn
sB g|lM vAprn toN pihlM< t¨sIN igrFtAr kIty jAvoNgy idKAE dy,gy= jdoN DrtI dIaM kOmM sm¨«dr dA
aty tuhA^ tsIhy id|ty jA,gy= lok pRArTnA sTAnM `%ClnA aty grjnA vy K ,gIaM tM .r aty
26
iv|c t¨hA.A inr,A krngy aty t¨hA^ kYd iv|c pA ivaAk¨ltA mihs°s krngIaM= lok GbrA jA,gy
dy,gy= t¨hA^ myry kAr, rAijaM aty rAjpAlM sAmH,y aty `h es g|lNo ic»tt ho,gy ik d¨nIaA dA kI b,ygA
13 27
K/Hy ho, lE mzb°r kItA jAvygA= eh sB g|lM hr cIz akAS iv|c bdl jAvygI= ifr lok mn¨|K
myry bAry gvAhI dy, lE tuhA^ avsr dy,gIaM= dy p¨|tr ^ SktI aty mhAn mihmA nAl b|dlM `%ty
14 28
pr aAp,y mnM ^ p%ikaM kro’ pihlM toN hI es aA`NidaA vyK,gy= jdoN eh g|lM vAprnIaM S¨r°
g|loN nA GbrAP ik t¨hA^ Kud dI r|iKaA krn lE ho,< K/Hy hovo aty hONslA r|Ko< ik`N ik t¨hA.y C¨qkAry
15
kI aAK,A cAhIdA hY= mYN t¨hA^ es bAry isaA,p dA smM ny/y hY=”
dyvMgA ik t¨hA^ kI jvAb dy,A cAhIdA hY< tM jo
t¨hA.A koE vI vYrI eh sAbt krn dy wog nA ho sky
ik jo t¨sI aAiKaA hY `h glt hY jM `h t¨hA^ `%tr myry Sbd hmySA lE rih,gy
16
dy, dy wog ho sky= eTo t|k ik t¨hA.y mM-bAp< BrA< ( m|tI 24:32–35; mrkus 13:28–31)
29
irStydAr< dost t¨hA.A ivroD kr,gy= `h t¨hA.y iv|cNo td iws° ny eh idRSqMt khI< “a»jIr dy dRKt ^
17
kEaM ^ mAr vI dy,gy= sB lok t¨hA^ nfrt aty sAry r¨KM ^ vyKo= a»jIr dA dRKt e|k vDIaA
18 30
kr,gy ik`Nik t¨sIN myry ipCy t¨ry= pr eh sB imsAl hY= jdoN es `%pr hry pty inkldy hn tM
19
cIzM t¨hA.A k¨J vI nhIN ivgA/ skdIaM= t¨sIN t¨sIN jA, jMdy ho ik grmI dI r|¨t ny/y aA gE hY=
31
aAp,y ivSvAs iv|c tk/y rih ky aAp,y-aAp ^ bcA esy trHM hI jo g|lM mYN t¨hA^ aAKIaM vAprnIaM
lvogy= hn= jdoN t¨sIN eh sB g|lM vAprdIaM vyKogy tM
t¨sIN jA, jAvoNgy ik prmyS¨r dA rAj bh¨t nzdIk
wr°slm dA nAS hY=”
32
( m|tI 24:15–21; mrkus 13:14–19) “mYN t¨hA^ s|c d|sdA hM ik es smyN dy lokM dy
20 33
“t¨sIN vyKg
o y FOzM wr°Slm ^ Gyr,gIaM= tM t¨sIN ij~Ndy jIa eh sB g|lM vAprngIaM = p°rI d¨nIaM<
smJ jAvogy ik wr°Slm dy nSq ho, dA vylA aA DrtI aty akAS sB nSq ho jA,gy pr jo vAk mYN
21
igaA hY= `s vyly< `h ijh/y wh°idwA iv|c hn< bol irhA hM kdy vI nSq nhIN kIty jA,gy=”
1081 l°kA 21:34-22:22
9
hr vkt itaAr rih,A ptrs aty w°h»nA ny iws° ^ ikhA< “t°« ikh/I TM
34
“scyt rho⁄ as%iBat dAavtM bAry< pI, bAry< cAh¨«dA hYN ij%Ty asIN Bojn itaAr krIX?”
10
aty d¨inaAvI cIzM bAry ic\tA krn iv|c aAp,A smM `s ny `nHM ^ aAiKaA< “jdoN t¨sIN Sihr iv|c
brbAd nA kro= jykr t¨sIN aijhA kroNgy tM t¨sIN shI v/ogy< t¨sIN e|k aAdmI ^ pA,I dA G/A c¨|kI jMidaM
soc, dy wog nhIN hovoNgy= aty jdoN t¨sIN hAly itaAr vyKoNgy= `sdy ip|Cy ho t¨rnA= `h e|k Gr iv|c v/ygA<
35 11
vI nhIN hovoNgy ik a»t t¨hA^ F/ lvygA= ik`N ik t¨sIN vI `s dy ipCy `%Ty cly jA,A= Gr dy mAlk ^
`h idn DrtI `%ty sAry lokM lE acAnk e|k JMsy aAK,A ik< ‘g¨r° p|¨CdA hY ‘`h kmrA ik|Ty hY ij|Ty `h
36 12
vM{ aAvygA= es lE hr vkt itaAr rho aty ty `s dy cyly psAh dA Bojn KA,gy?’ ifr mAlk
pRArTnA kro ik t¨sIN enHM sArIaM g|lM toN ijh/IaM t¨hA^ Gr dy c¨bAry ty e|k v|.A kmrA ivKAvygA= eh
ho, vAlIaM hn< bc skoN= aty t¨sIN mn¨|K dy p¨|tr dy kmrA estymAl lE vDIaA s%ijaA hoeaA hovygA<
13
sAmH,y K/Hn dy wog hovoN=” t¨sIN `%Ty psAh dA Bojn itaAr kro= ptrs aty
37
hr idn iws° m»dr iv|c `pdyS id\dA aty hr w°h»nA gX< aty sB k¨J `vyN hI vApiraA ijvyN iws° ny
SAm `h jYt°n dy phA/ ty jAky rAt vtIt krdA h¨\dA `nHM ^ ikhA sI= tM `nHM ny psAh dA Bojn itaAr
38
sI= hr svyr lok t/ksAr `%Qky< m»dr iv|c iws° kItA=
dy `pdyS s¨n, lE jMdy=
pRB° dA rAt dA Bojn
wh°dI aAg° iws° ^ mArnA cAhu«dy hn (m|tI 26:26–30; mrkus 114:22–26; 1kuir»TIaM 11:23–25)
14
( m|tI 26:1–5<14–16; mrkus 14:1–2< 10–11; psAh dA Bojn KA, dA smM aAeaA= iws° aty
15
wUh\nA 11:45–53 ) rs°l ek|Qy Bojn krn lE bYQ gX= iws° ny `nHM
koiSS kr rhy sn pr `h lokM toN .rdy sn= dy rAj iv|c shI arTM iv|c s\p°rn nA hovy=”
17
`s toN bAad< `s ny ipaAlA ilaA aty es vAsty
wh°dA iws° ^ mArn prmyS¨r dA S¨krAnA kItA aty aAiKaA< “es ipaAly
18
dI iv`Nt b,A`NdA hY ^ f/o aty aAps iv|c v». lvo= mYN t¨hA^ d|sdA ik
3
iws° dy bArHM rs°lM iv|coN e|k dA nM wh°dA mYN eh dAKrs `nM icr ifr kdI vI nhIN pIvMgA
eskirwotI sI= SYtAn `s iv|c pRvyS kr igaA= ij»nA icr ifr prmyS¨r dA rAj nhIN aA`NdA=”
4 19
wh°dA ny jA ky pRDAn jAjkM aty ispAhIaM nAl< ifr iws° ny roqI lE aty prmyS¨r dA s¨krAnA
ijh/y m»dr dI ingrAnI krdy sn< es bAry ivcAr krky to/I aty eh kih ky rs°lM ^ id|tI< “eh roqI
kItA ik `h ikvyN iws° ^ `nHM dy h|T F/vA skygA= myrA SrIr hY jo mYN t¨hA.y lE dy irhA hM< myrI wAdgIrI
5 20
`h bh¨t pRs\n sn aty `nHM ny `s nAl vAadA lE eh kiraM kro=” esy >\g nAl hI< rAt dy
6
kItA ik es kArj lE `h `s ^ pYsy dy,gy= wh°dA Bojn toN bAad< iws° ny dAKrs dA ipaAlA ilaA aty
es k»m lE rAzI ho igaA aty `h mØky dI tlAS aAiKaA< “eh ipaAlA prmyS¨r v|loN aAp,y lokM lE
iv|c rih, l|gA= wh°dA iws° ^ `nHM dy hvAly `doN nvM krAr ivKA`NdA hY= eh myry lh° dA nvM krAr
kr,A cAh¨«dA sI jdoN aAly-d¨aAly BI/ nA hovy= hY jo mYN t¨hA.I KAitr vhA`,A hY=”*
^ iws° dI slIb dy s|jy pAsy ty d°jy ^ `s dy K|by pAsy glIl toN iws° dA sAT id|tA sI `%Ty hI sn= `nHM
34
c/HAeaA= iws° ny aAiKaA< “hy iptA⁄ enHM lokM ^ sBnM ny d°r K/Hy hoky eh sB vAprdA vyiKaA=
m¨aAf kr dyvo ik`N jo eh nhIN jA,dy ik eh kI
krdy ny=” airmTyaA dA w°suF
prcIaM pAky< ispAhIaM ny iws° dy k|pi/aM ^ aAps ( m|tI 27:57–61; mrkus 15:42–47;wUh\nA 19:38–42)
iv|c v\. ilaA=
35
BI/ eh sB vyK, lE K/I rhI=
50 51
- `%Ty e|k aAdmI wh°dIaM dy e|k ngr
wh°dI aAg° iws° ty K°b hsy aty kih, l|gy< “jykr airmTylA toN sI `sdA nM w°s¨F sI= `h c\gA aty
eh pRB° dA c¨i,aA msIh hY< tM lokM dIaM jAnM bcA`, DrmI b»dA sI aty prmySr
¨ dy rAj dy aA`, dA e»tzAr
vAsty aAp,y aAp ^ bcA lvy=” kr irhA sI= hAlM ik w°s¨F wh°dIaM dI sBA dA sd|s
36
eTo tk ik ispAhI vI iws° ^ m˘KOl kr rhy sn= sI< pr `s ny bAkI wh°dI aAg°aM nAl iws° bAry enHM
52
`h iws° kol aAX aty `s ^ isrkA id|tA aty aAiKaA< wojnAvM aty k»mM nAl sihmt nA hoeaA= `h
37 53
“jykr t\° s|cm¨c
| wh°dIaM dA pAtSAh hYN< tM aAp,y- iplAt¨s kol igaA aty iws° dA SrIr m»igaA= `s
38
aAp ^ bcA lY⁄” `sdy `tAhM slIb `%ty eh Sbd ny iws° dy SrIr ^ slIb toN hyQM lAihaA aty iws° dy
ilKy gX sn< “eh wh°dIaM dA pAtSAh hY=” SrIr ^ e|k k|p/y iv|c lpyiqaA aty e|k kbr iv|c
39
donM aprADIaM iv|cNo e|k iws° dI byez
| tI krdA pAeaA< ijh/I c|qAn dy iv|c trASI hoE sI= estoN
hoeaA boilaA< “kI t°« msIh nhIN hY? jy t°« msIh hY tM pihlM `s kbr iv|c kdy vI koE nhIN pAeaA igaA
54
aAp,y-aAp ^ vI bcA aty sA^ vI bcA⁄” sI= eh l|g B|g itaArI dy idn dA aKIr sI aty
40
pr d°jy aprADI ny `s ^ iJ/ikaA aty aAiKaA< sbt dA idn aA`, vAlA sI=
55
“tY^ prmyS¨r dA BYa KA,A cAhIdA hY⁄ jldI hI asIN `h aØrtM ijh/IaM glIl toN iws° dy nAl aAEaM
41
sB ny mr jA,A hY= t°« ty mYN aprADI hM⁄ asIN aAp,y sn< w°s¨F dy mgr gEaM aty `nHM ny `h kbr dyKI
kIitaM k»mM lE QIk szA pRApt kr rhy hM< pr es aty eh vI dyiKaA ik iws° dy SrIr ^ kbr iv|c ikvyN
42 56
aAdmI ny k¨J vI glt nhIN kItA sI=” ifr es r%iKaA igaA sI= ifr `h Gr m¨/ aAEaM aty
m¨jirm ny iws° ^ ikhA “iws°< jdoN t°« rAjy vM{ SAsn iws° dy SrIr ty ml, lE atr itaAr kItA=
krnA S¨r° kryN ikrpA krky mY^ cyty krI=” m°sA dI SrA dy h¨km an¨sAr sbt dy idn `nHM
43
t|d iws° ny `s ^ ikhA< “s¨,⁄ mYN jo s|c aAKdA sBnM ny aArAm kItA=
hM: ik a|j t°\ myry nAl s¨rg iv|c hovyNgA=”
iws° dA punr `%TAn
iws° dI mØt ( m|tI 28:1–10; mrkus 16:1–8; wUh\nA 20:1–10)
44
( m|tI 27:45–56; mrkus 15:33–41;
wUh\nA 19:28–30)
eh l|gB|g d¨pihr sI< pr d¨iphr dy it»n k¨
24 hfty dy pihly idn< aimRt vyl<y jo atr `nHM
ny itaAr kIty sn `h lY ky aØrtM kbr ty
2
aAEaM= `nHM ny vyiKaA ik ijh/A p|Tr kbr dy
45
vjy t|k p°rA elAkA hnyry nAl >ikaA igaA sI= s°rj pRvyS d¨aAr ty r|iKaA igaA sI< pAsy roi/HaA hoeaA
3
nA cmikaA aty m»dr dA p/dA do ih%isaM iv|c pAq sI= `h a»dr gEaM< pr `%Ty `nHM ^ pRB° iws° dI
46 4
igaA sI= iws° ny zor dI p¨kAr kItI< “hy iptA⁄ mYN dyh nA l|BI= jdoN hAly `h es bAry ac\iBt hI sn<
aAp,A aAtmA tY^ sONpdA hM=”* eh kih, toN `pr»t do d°t cmkIly k|p/y pAX hoX aAX aty `nHM dy kol K/Hy
5
iws° pRA, hI, ho igaA= ho gX= .r dy kAr, `nHM ny aAp,y isr J¨kA lX=
47
jo k¨J vI vApiraA sYnA aiDkArI ny sB k¨J vyiKaA `nHM d°tM ny `nHM aOrtM ^ aAiKaA< “t¨sIN jI~idaM
6
aty `s ny prmyS¨r dI `stit kItI aty aAiKaA< “mYN hoeaM ^ moeaM iv|c ikP l|B rhIaM ho? `h eTy
jA,dA hM ik inSict hI eh e|k DrmI p¨rK sI=” nhIN hY= `h m¨ridaM iv|coN `BAiraA igaA hY= kI
48
bh¨t sAry lok eh vyK, lE Sihr toN aAX sn< t¨hA^ wAd hY `sny t¨hA^ kI aAiKaA sI jdoN `h
7
aty jdoN `nHM ny eh vyiKaA< `nHM ny `dAsI iv|c glIl iv|c sI? `s ny aAiKaA ik< mn¨|K dA p¨|tr
49
aAp,IaM CAtIaM ip|qIaM aty `%ToN cly gX= iws° iBRSq lokM dy hvAly kItA jA,A cAhIdA hY aty< s°lI ty
dy nzdIk dy im|tr `%Ty sn= k¨J aOrtM ijnHM ny mrvAeaA jAvygA aty tIjy idn iFr `BAiraA jAvy=”
8
“mYN aAp,A ... sONpdA hM” zbUr 31:5 td `nHM aOrtM ^ iws° dy kIty bcn wAd aAX=
l°kA 24:9-39 1086
9
td aOrtM kbr toN ivdA ho gEaM aty igaArHM kbr vyK, lE gX< aty `nHM ny vI `hI k¨J vyiKaA
rs°lM aty bAkI dy sAry cyilaM kol aA gEaM= `nHM jo aØrtM ny aAiKaA sI= `nHM ny kbr vyKI pr `%Ty
10
ny enHM sB g|lM bAry `nHM ^ disaA= eh aOrtM iws° nA l%iBaA=”
25
mirwm mgdlInI< woaAnA aty wAk°b dI mM mirwm td iws° ny `nHM mn¨|KM ^ ikhA< “t¨sIN m°rK ho
aty k¨J hor aOrtM sn= `nHM ny eh g|lM rs°lM ^ aty smJ, iv|c i>|ly ho= jo k¨J nbIaM ny aAiKaA hY
11 26
khIaM= pr rs°lM ny aØrtM dA ivSvAs nhIN kItA< t¨hA^ `s sB kAsy ty aAsTA r|K,I cAhIdI hY= `nHM
ik`N ik `nHM dy Sbd `nHM lE m°rKtA vAlIaM g|lM ny aAiKaA< ik msIh ^ aAp,I mihmA iv|c pRvyS krn
12
vM{ sn= pr ptrs `%iQaA aty kbr v|l ^ dOi/aA< toN pihlM enHM sB kSqM iv|coN l\G,A zr°rI sI=”
27
jdoN `h kbr ty ph¨i» caA< `h a»dr vyK, lE J¨ikaA< iFr iws° ny< m¨|>oN m°sA aty hor sBnM nbIaM toN< jo
pr `s ny isrF ilnn dA k|p/A vyiKaA ijs iv|c k¨J vI poTIaM iv|c `s bAry iliKaA sI< vrn, krnA
iws° dA SrIr lpyiqaA hoeaA sI= es sB bAry hYrAnI S¨r° kr id|tA=
28
nAl BiraA< `h `%ToN clA igaA= jdoN `h e»m~s Sihr dy ny/y ph¨»cy tM `sny
29
`%Ty nA r¨kdy hoX a|gy ^ jA, dA eSArA kItA= pr
e»m~s dI s/k ty `nHM ny zor p°rvk `s ^ byntI kItI< “sA.y nAl
( mrkus 16:12–13) Qihr jA< kAFI smM ho igaA hY< l|gB|g rAt ho gE
13
`sy idn< iws° dy do cyly e»m~s Sihr ^ jA rhy hY=” tM `h `nHM nAl Qihrn lE a»dr cilaA igaA=
14 30
sn jo ik wr°Slm toN s|t mIl sI= `h e|k d°sry td iws° `nHM nAl roqI KA, lE bYQ igaA aty
15
nAl enHM sB g|lM bAry g|lM kr rhy sn= jdoN `h `sny roqI h|T iv|c f/ ky S¨krAnA kItA= Fyr `s ny
31
enHM g|lM bAry crcA kr rhy sn< iws° K¨d `nHM nAl roqI to/I aty `nHM ^ dy id|tI= `s vkt `nHM mn¨K
| M
16
rl igaA atyy `nHM nAl c|l, l|g ipaA= pr `nHM dIaM a|KM K¨lHIaM aty `nHM ny iws° ^ pCA, ilaA=
17
dIaM a|KM ny `s ^ pCAn, nhIN id|tA= td iws° pr jdoN `h `s ^ vyK, l|gy tM `h alop ho igaA=
32
ny ikhA< “jdoN t¨sIN t¨r rhy sI `h kI sI ijs bAry jdoN rAh iv|c iws° sA.y nAl g|l kr irhA sI aty
t¨sIN crcA kr rhy sI?” sA^ poTIaM dy S|cy arTM dI ivaAiKaA kr irhA sI tM
`h dono mn¨|K Klo gX< `nHM dy ichry b/y `dAs eh sA.y idlM a»dr a|g m|c, vM{° sI=”
18 33
nzr aA rhy sn= `nHM iv|cNo e|k ijs dA nM kil`ps `h t¨r\t hI `%Qy aty wr°Slm ^ m¨/y= `%Ty `nHM
sI< ny ikhA< “wr°Slm Sihr iv|c t°« hI e|k aijhA ny igaArM rs°lM aty bAkI cyilaM ^ e|kQy hoX dyiKaA=
34
mn¨|K hovyNgA ijs ^ eh nhIN ptA ik `%Ty ipCly k¨J `h kih rhy sn< “pRB¨ iws° scm|¨c m¨ridaM iv|coN
idnI kI vApiraA sI=” jI `iQaA hY= `h Sm~n ptrs ^ ivKAE vI id|tA
19
iws° ny `nHM ^ p¨%iCaA< “t¨sIN iks bAry g|l kr hY=”
35
rhy ho?” td `nHM dohM mn¨K
| M ny< rsty iv|c jo GqnA vAprI
`nHM ny `s ^ ikhA< “eh nAsrt dy iws° bAry hY= sI `nHM ^ `s dA hAl s¨,aeaA= `nHM ny eh vI jA
`h prmyS¨r aty lokM lE e|k mhAn nbI sI= eh ky d%isaM ik `nHM ^ iws° dI pCA, td aAE jdoN
`s ny SktISAlI bcnM aty krnIaM d¨aArA sAbt `h roqI to/ irhA sI=
20
kr id|tA= pr sA.y aAg°aM aty pRDAn jAjkM ny `s
^ szA dy, lE mØt dy hvAly kr id|tA= aty `nHM ny iws° dA aAp,y cyilaM a|gy pRgq ho,A
21
`s ^ slIb `%pr Qok id|tA= pr sA^ aAs sI ik ( m|tI 28:16–20; mrkus 16:14–18; wUh\nA 20:19–23;
`hI sI jo esrAXl ^ C¨qkArA dy id»dA= pr `sy rsUlM dy krt|b 1:6–8)
36
dOrAn eh sB vApr igaA= iws° ^ miraM it»n idn jdoN `h do aAdmI eh g|lM d°ijaM ^ s¨,A rhy
22
ho gX hn= pr sA.IaM k¨J aØrtM ny sA^ k¨J sn tM iws° aAeaA aty sm°h iv|c K/HA ho igaA aty
23
hYrAnIjnk ˘Kbr id|tI= a|j svyr vyly eh aØrtM `nHM ^ aAK, l|gA< “t¨hA^ SMtI imly=”
37
iws° dI kbr v|l gEaM= pr `s dA SrIr `s iv|c pr sB cyly ivaAk¨l ho ky .r gX= `h eh
38
nA l%iBaA= `h aAEaM aty sA^ ikhA ik `nHM ny smJy ik `h iksy B°t ^ vyK rhy hn= pr iws° ny
e|k drSn vyiKaA hY aty drSn iv|c d°tM ny `nHM ^ ikhA< “t¨sIN jo vyK rhy ho `s ty S»kA ik`N kr rhy ho?
24 39
ikhA ik iws° ij`NdA hY= sA.y sm°h dy k¨J lok vI vyKo⁄ myry h|TM aty myry pYrM v|l vyKo= eh mYN hI hM<
1087 l°kA 24:40-53
mY^ C¨h ky vyKo= mYN jI~NdA-jAgdA hM= B°t dA SrIr hI cAhIdA hY= aty aAp,y idl bdl lY,y cAhIdA hn<
evyN dA tM nhIN h¨«dA=” tM hI prmyS¨r `nHM dy pAp m¨aAF krygA= t¨hA^ eh
40
jdoN iws° ny `nHM ^ eh k¨J aAiKaA< `s ny es s\dyS myry nM ty dy,A cAhIdA hY= wr°Slm toN S¨r° ho ky
41 49
dy nAl aAp,y h|T aty pYr ivKAX= cyly hYrAn sn DrtI dIaM sArIaM kOmM ^= s¨,o⁄ jo myry iptA ny
aty iws° ^ jI~NdA vyK ky an\d nAl Br gX= pr t¨hA.y nAl vAadA kItA hY ik mYN t¨hA^ ByjMgA= pr
ajy vI `h ivSvAs nA kr sky= iFr iws° ny `nHM ^ jd t|k t¨sIN svrg toN SktI pRApt nA kr lvoN `nM
p¨%iCaA< “kI e|Ty t¨hA.y kol KA, lE k¨J Bojn hY?” icr t¨hA^ wr°Slm iv|c rih,A pvygA=”
42 43
`nHM ny `s ^ B¨jI m|CI dA q¨k/A id|tA= iws° ny
44
`nHM kolo lYky `nHM dy sAmH,y `h KA ilaA= iws° ny
`nHM ^ ikhA< “wAd kro jdoN pihlM mYN t¨hA.y nAl sI< iws° dA surg ^ prtnA
mYN t¨hA^ ikhA sI ik myry bAry jo k¨J vI m°sA dI SrHA ( mrkus 16:19–20; rsUlM dy krt|b 1:9–11)
50
iv|c< nbIaM dIaM p¨stkM iv|c aty zb°rM dIaM poTIaM td iws° aAp,y cyilaM ^ wr°Slm toN bAhr
iv|c iliKaA igaA hY< s\p°r, ho,A cAhIdA hY=” bYtanIaA dy sAmH,y lY igaA= `sny aAp,y h|T `tMh
45 51
iFr iws° ny `nHM dy mn KolH id|ty tM jo `h poTIaM ^ c¨ky aty aAp,y cyilaM ^ aAsIs id|tI= jdoN iws°
46
^ smJ sk,= iFr iws° ny `nHM ^ ikhA< “ehI hY jo `nHM ^ aAsIs dy irhA sI tM `s ^ `nHM toN alg
52
iliKaA igaA hY: msIh zr°r mryg
- A aty Fyr mØt toN
47 48
kItA igaA aty s¨rg v|l iljAeaA igaA= `s dy
tIjy idn mØt toN `Br aAvygA= jo k¨J vApiraA cyly `%Ty `s dI `pAsnA krdy rhy aty `s toN bAad
53
hY t¨sIN `s dy gvAh ho= h¨, t¨hA^ jA,A cAhIdA hY `h Sihr v|l ^ m¨/ aAX= `h bh¨t K¨S sn= `h
aty lokM ^ d|so ik `nHM ^ aAp,y pApM lE d¨KI ho,A sAry prmyS¨r dI `stit krdy< m\dr iv|c rhy=
1088
wUh\nA dI e»jIl
16
iwsU dA s»sAr iv|c aA`,A `h Sbd ikrpA aty s|c nAl BrpUr sI= asIN
17
s\sAr dy aAid toN pihlA Sbd* sI= Sbd prmySr
1 dy s\g sI= aty Sbd prmyS¨r sI= `h aAid
iv|c prmySr
3
¨ dy s\g sI= sB kuJ `s dy rAhIN sAijaA
¨
2
`s toN v|D toN v|D asIsM pRApt kItIaM=
mUsA rAhIN id|tI gE sI pr ikrpA aty s%c iwsU msIh
rAhIN aAE=
18
iksy ny prmySur ^ kdy nhIN vyiKAaA<
SrHA
igaA sI= `s toN ibnA kuJ vI nhIN sI ricaA igaA= pr `h e|klOtA p¨|tr< jo iptA dy s|jy pAsy hY prmyS¨r
4
`s iv|c jIvn sI= `h jIvn s\sAr dy lokM vAsty hY aty `s ny sA^ ivKAeaA hY ik kO, prmyS¨r hY=
5
cAn, sI= `h cAn, hnyry iv|c cmkdA hY ty hnyry
ny kdy vI es ^ nhIN hrAeaA= wUh»nA lokM ^ iwsU bAry d|sdA hY
6
e|k aAdmI sI ijsdA nAm wUh»nA * sI `s ^ ( m|tI 3:1 - 12; mrkus 1:2 - 8; l°kA 3:15 - 17)
7 19
prmyS¨r v|loN ByijaA igaA sI= wUh»nA< lokM ^ cAn, wrUSlm dy whUdIaM ny kuJ jAjkM ty lyvIaM* ^
bAry gvAhI dy, aAeaA= tM jo wUh»nA rAhIN sAry lok wUh»nA kol ByijaA= whUdIaM ny `nHM ^ eh p¨|Cn lE
8
cAn, ty ivSvAs kr sk,= wUh»nA Kud `h cAn, ByijaA< “tU\ kO, hYN=”
20
nhIN sI= pr wUh»nA lokM ^ cAn, bAry sAKI dy, lE wUhn
» A K|l
u ky boilaA `s ny `%tr dy, toN enkAr
9
aAeaA sI= asl cAn, dunIaM iv|c aA`, vAlA nA kItA= `s ny sAF sAF aAiKaA< “mYN msIh nhIN
sI= eh asl cAn, sI jo sAry mn¨|KM ^ `jAlA id»dA hM=”
10 21
hY= Sbd pihlM toN hI s\sAr iv|c sI= `s rAhIN whUdIaM ny wUh»nA ^ pu%iCaA< “ifr tU\ kO, hY? kI
s\sAr ricaA igaA sI= pr s\sAr ny `s ^ nhIN tU\ XlIwAh hY?”
11
pCAi,aA= `h aAp,y aAvdy s\sAr iv|c aAeaA wUh»nA ny jvAb id|tA< “nhIN mYN XlIwAh nhIN hM=”
sI< pr `sdy aAp,y hI lokM ny `s ^ kbUl nA kItA= whUdIaM ny pu%iCaA< “kI tU\ nbI hYN?”
12
kuJ lokM ny `s ^ kbUl kItA aty `s iv|c ivSvAs wUh»nA ny jvAb id|tA< “nhIN< mYN e|k nbI nhIN hM=”
22
kItA< `sny ny `nHM ^ prmyS¨r dy b%cy ho, dA h|k tM whUdIaM ny p¨%iCaA< “ifr tU\ kO, hY? sA^ aAp,y
13
id|tA= `h mn¨K
| M dy kudrtI trIky vM{< nA hI SrIrk bAry d|s= sA^ j¨aAb dy tM ik asIN `nHM ^ d|s skIX
e|CA nAl< aty nA hI `nHM dy mAipaM dI iv`Nt nAl< ijnHM ny sA^ ByijaA hY= tU\ aAp,y bAry kI aAKdA hYN?”
23
jnmy sn= `h prmyS¨r toN jnmy sn= wUh»nA ny `nHM ^ nbI wsAwAh dy Sbd aAKy:
14
Sbd mn¨|K b, igaA aty sA.y iv|c irhA= asIN “mYN `jA/ iv|c hokA dy, vAly b\dy dI aAvAz hM:
`s dI mihmA dyKI= `h mihmA jo iptA dy e|klOty ‘pRBU lE is|DA rAh itaAr kro=” wsAwAh 40:3
p¨|tr nAl s\b\iDt hY= eh Sbd ikrpA aty sicaAE
15 24 25
nAl BrpUr sI= wUh»nA ny lokM ^ `s dy bAry d%isaA eh whUdI FrIsIaM v|loN Byjy hoX sn= `nHM ny
aty aAiKaA “ehI `h hY ijs bAry mYN d|s irhA sI= mYN `s ^ pu%iCaA< “tU\ aAKdA hYN ik tU\ msIh nhIN hYN= tU\
t¨hA^ d%isaA sI ik `h e|k< ijh/A myry bAad aAvygA< aAKdA hYN ik “tU\ XlIwAh nhIN hY aty nA hI nbI= ifr
`h mYToN vI mhAn hY= `h mYToN vI pihlM rih irhA tU\ lokM ^ bpitsmA ik`N id»dA hYN?”
26
sI=’” wUh»nA ny `%tr id|tA< “mYN lokM ^ jl nAl
bpitsmA id»dA hM pr koE e|k hY jo t¨hA.y iv|c K/A
Sbd e%Ty es dA arT msIh hY=
wUh\nA wUh\nA bpitsmA dy, vAlA< `h aAdmI ijs ny lokM lyvI lyvI lyvIaM KAndAn dy aAdmI sn `h m»dr iv|c
^ msIh dy aA`, bAry d|isaA= whUdI jMjkM dI shAetA krdy sn=
1089 wUh\nA 1:27-2:5
27 42
hu»dA hY ijs ^ t¨sIN nhIN pCA,dy= `h `hI hY jo a»idRwAs Sm~n ^ iwsU kol lY aAeaA= iwsU ny
myry mgroN aAvygA= mYN `s dI j|utI dy tsmy KolH, dy Sm~n ^ dyiKaA ty aAiKaA tU\ wUh»nA dA p¨|tr Sm~n
vI wog nhIN hM=” hYN< tU\ kyfAs sdvAvyNgA” “kyfAs” dA BAv hY “ptrs”
28 43
eh sB g|lM bYtanIaM iv|c wrdn diraA dy agly idn iwsU ny cAihaA `h glIl jAvy= `s
pAr hoEaM= `%Ty wUh»nA lokM ^ bpitsmA id»dA sI= ny ifil|pus ^ l%iBaA ty `s ^ aAiKaA< “myrA ip|CA
29 44
agly idn wUhn
» A ny iwsU ^ aAp,y v|l aA`NidaM kr=” ifil|pus bYtsYdy dA sI= `%ToN dy hI a»idRwAs
45
dyiKaA= wUh»nA ny aAiKaA< “dyKo< prmyS¨r dA lylA<* ty ptrs sn= ifil|pus ny nTAinXl ^ l%iBaA ty
30
`h s\sAr dy pAp c¨|k ky lY jMdA hY= mYN `s bAry hI `s ^ aAiKaA< “wAd kr mUsA ny SrHA iv|c jo iliKaA
g|l kr irhA sM jdoN mYN aAiKaA sI ‘e|k mn¨|K myry hY= mUsA ny e|k mn¨|K dI aAmd bAry iliKaA hY= nbIaM
bAad aAvygA ty `h mYToN vI mhAn hY< ik`N ik `h ny vI `s bAry iliKaA hY= asIN `s ^ l|B ilaA hY=
31
mYToN vI pihlM mØjUd sI=’ mYN vI nhIN j,dA sM `h `s dA nAm iwsU hY= `h wUsf
u dA p¨t
| r hY= `h nAsrt
kO, sI= pr mYN lokM ^ jl nAl bpitsmA dy, lE dA hY=”
46
aAeaA hM tM jo esrAXl `s bAry jA, sky=’ pr nTAinXl ny ifil|pus ^ aAiKaA< “nAsrt⁄
32-33
iFr wUh»nA ny aAiKaA< “mYN vI nhIN jA,dA sM BlM nAsrt iv|c koE `%tm cIz in|kl skdI hY?”
ik msIh kO, sI< pr mY^ prmyS¨r ny ByijaA ik mYN ifil|pus ny `%tr id|tA< “aA aty vyK”
47
lokM ^ jl nAl bpitsmA dyvM ty prmyS¨r ny mY^ iwsU ny nTAinXl ^ aAp,y v|l aA`NidaM vyiKaA
d%isaA< tU\ aAtmA ^ svrg toN `%tridaM aty e|k aty `s bAry eh aAiKaA< “`h e|k s|cA esrAXlI
mn¨|K `%ty siTr vyKyNgA ty `h hI piv|tr aAtmA nAl hY `s iv|c koE C|l nhIN hY=”
48
lokM ^ bpitsmA dyvg
y A=” “mYN eh vApridaM dyiKaA nTAinXl ny pu%iCaA< “t¨sIN mY^ ikvyN jA,dy ho?”
hY= mYN aAtmA ^ svrg toN G|ugI dI trHM `%tridaM iwsU ny `%tr id|tA< “mYN tY^ PdoN dyiKaA sI jdoN tU\
34
aty `s `%pr ivSrAm kridaM vyiKaA hY= mYN gvAhI a»jIr dy ru|K T|ly sI= jdoN tY^ ifil|pus ny myry bAry
id»dA hM ik `hI prmyS¨r dA p¨|tr hY=” d%isaA=”
49
ifr nTAinXl ny iwsU ^ ikhA< “r|bI< t¨sIN prmySr
¨
iwsU dy pihly cyly dy p¨|tr ho= t¨sIN esrAXl dy pAtSAh ho=”
35 50
agly idn wUh»nA Fyr `%Ty hI K/HA sI= wUh»nA dy iwsU ny nTAinXl ^ aAiKaA< “tU\ es lE ivSvAs
36
nAl `sdy do cyly sn= wUh»nA ny iwsU ^ turidaM krdA hY ik pihlM hI mYN tY^ d%isaA sI ik mYN tY^
vyiKaA= wUh»nA ny aAiKaA< “dyKo ⁄ prmyS¨r dA lylA=” a»jIr dy r|uK T|ly dyiKaA sI= pr tU\ es toN vI v|.IaM
37 51
`nHM dohM cyilaM ny< jo wUhn
» A aAK irhA sI< s¨i,aA< g|lM dyKyNgA⁄” iwsU ny `s ^ aAiKaA< “mYN t¨hA^
38
aty `nHM ny iwsU dA ip|CA kItA= iwsU ny `nHM ^ s|c -mu|c aAKdA hM t¨sIN svrg ^ KulHA vyKoNgy aty
mgr aA`NidaM dyiKaA aty m¨/ky aAiKaA< prmySr
¨ dy dUtM ^ mn¨K
| dy p¨t
| r `%ty c/Hdy aty `%trdy
“t¨sIN kI cAhu»dy ho?” `nHM dohM ny aAiKaA< “hy r|bI< vyKoNgy=”*
“r|bI” dA arT hY “gurU” t¨sIN ik|Ty Qihry ho?”
39
iwsU ny `%tr id|tA “aAP aty dyKo=” so `h dovyN kAnA iv|c ivaAh
iwsU dyy nAl gX= `nHM ny `h TM dyKI ij|Ty iwsU rih
iraA sI= `s idn `h `%Ty iwsU dyy nAl hI rhy= eh
cAr ku vjy dA smM sI=
2 do idnM dy bAad glIl dy ngr kAnA iv|c e|k
2
ivaAh sI= iwsU dI mAtA `%Ty sI= iwsU aty `sdy
cyilaM ^ vI ivaAh iv|c phu»c, dA s|dA id|tA igaA
40 3
enHM dohM b\idaM ny iwsU bAry wUh»nA toN sun, toN sI= `%Ty mY kAFI nhIN sI= aty jdoN eh m¨|k gE
bAad iwsU dA ip|CA kItA= enHM dohM aAdmIaM iv|coN iwsU dI mAtA ny `s ^ aAiKaA< “enHM kol hor mY nhIN
4
e|k dA nM a»idRwAs sI= a»idRwAs Sm~n ptrs dA hY=” iwsU ny `%tr id|tA< “myrA es nAl kI srokAr
41
BrA sI= pihlM< a»idRwAs ny aAp,y BrA Sm~n ^ myrA smM ajy nhIN aAeaA=”
5
l%iBaA ty ifr `s ny aAiKaA< “asIN msIhA ^ l|B iwsU dI mAtA ny qihlUaM ^ aAiKaA< “`vyN hI kro
ilaA hY=” “msIhA” mtlb “msIh” ijvyN `h t¨hA^ krn lE aAKy=”
prmyS¨r dA lylA iwsU dA nAm= “prmyS¨r dy ... `%trdy vyKoNgy” `tpt 28:12
wUh\nA 2:6-3:6 1090
6
`s TM ty p|Tr dy Cy v|.y jl dy m|q sn= whUdI “tyry Gr lE myrI lgn mY^ a»droN sA/ rhI hY=”
es trHM dy jl m|q S¨|DIkrn dIaM rItM smyN vrtdy zbUr 69:9
18
sn= hryk jl m|q iv|c 100 lIqr toN lYky 150 lIqr whUdIaM ny iwsU ^ aAiKaA< “t¨sIN eh sAbt krn
7
t|k jl r%iKaA jA skdA hY= iwsU ny `nHM qihlUaM ^ lE e|k kirSmA ivKAP< ik t¨hA.y kol eh g|lM
aAiKaA< “enHM m|qM ^ jl nAl Br idP=” `nHM ny krn dA aiDkAr hY=”
19
m|qM ^ jl nAl n|ko n|k Br id|tA= iwsU ny `%tr id|tA< “es m»dr ^ >Ah idP< aty
8
ifr iwsU ny qihl°aM ^ aAiKaA< “hu, kuJ pA,I mYN es dA it»nM idnM iv|c inrmA, kr idaMgA=”
20
iK|co aty dAavt dy m¨KI ^ dy id`=” whUdIaM ny aAiKaA< “lokM ny eh m»dr bnA`,
so `nHM qihl°aM ny pA,I ilaA aty `s ^ dy id|tA= lE 46 sAl lAX kI t¨sIN es dA inrmA, it»nM idnM
9
`s ny `h jl cK ky dyiKaA= `h mY b, c¨|kI sI= iv|c kr id`Ngy?”
21
`h ^ ptA nhIN sI ik mY ik%To aAE hY= pr ijnHM pr ijs m»dr dA izkr iwsU ny kItA sI< `h `s
22
qihl°aM ny pA,I ilaMdA sI `h es bAry jA,dy sI= dA aAp,A SrIr sI= iwsU dy punr `%TAn toN bAad
10
dAavt dy prDAn ny lA/y ^ s%idaA= aty `s ^ `sdy cyilaM ^ bAad iv|c wAd aAeaA ik iwsU ny
aAiKaA< “hmySA lok pihlM c\gI mY id»dy hn< jdoN eh Sbd khy sn= es lE `nHM ny poTI `%ty< aty jo
mihmAn SrAbI hu»dy hn Fyr `h sstI mY id»dy hn= Sbd iwsU ny aAKy< `nHM ty vI ivSvAs kItA=
23
pr t¨sIN hu, t|k vDIaA mY r|KI hY=” iwsU psAh dy itPhAr lE wrUSlm iv|c sI=
11
eh pihlA kirSmA sI jo iwsU ny kItA= aty eh bhut sAry lokM ny iwsU iv|c ivSvAs kItA ik`N ik jo
24
glIl dy ngr kAnA iv|c kItA igaA sI= e` iwsU ny kirSmy iwsU ny kIty `nHM ny `h dyKy sn= pr iwsU
aAp,I mhAntA pRgqAE= `sdy cyilaM ny es iv|c ny `nHM ty wkIn nA kItA ik`Nik `h `nHM bAry jA,dA
12 25
ivSvAs kItA= tM ifr iwsU kfrnAhUm ngr ^ sI= iwsU ^ es g|l dI lo/ nhIN sI ik koE hor
igaA `s dI mAtA< `s dy BrA< aty `s dy cyly vI b\dA `nHM ^ `nHM bAry d|sdA ik`N ik `h lokM dy
`s dy nAl sn= `h sAry kuJ idn kfrnAhUm iv|c idlM bAry jA,dA sI=
Qihry=
iwsU aty inkodym¨s
13
whUdIaM dy psAh* dA it`hAr ny/y sI= es “gurU jI asIN jA,dy hM ik t¨sIN prmyS¨r dy Byjy hoX
lE iwsU wrUSlm aA igaA= wrUSlm iv|c iwsU m»dr e|k gurU ho= t¨sIN jo krAmAtM krdy ho prmyS¨r dI
14
^ igaA= `%Ty `s ny lokM ^ .\gr< By.M aty Gu|gIaM shAetA toN ibnM koE nhIN kr skdA=”
3
vycdy pAeaA= dUjy lok aAp,IaM myzM ty bYQy hoX sn= iwsU ny `%tr id|tA< “mYN t¨hA^ s|c d|sdA hM= e|k
`h lokM dA pYsA lY, dy, dA vpAr kr rhy sn= aAdmI `doN t|k prmyS¨r dy rAj ^ nhIN vyK skdA
15
iwsU ny r|sIaM dy kuJ qoiqaM dA e|k kor/A b,AeaA ij\nM icr `h nvyN isirPN nhIN jnmdA=”
4
ty `s nAl enHM sAry b\idaM< .\grM aty By.M ^ m»dr inkodym¨s ny aAiKaA “jykr koE ivaktI pihlM
coN bAhr k|> id|tA= iwsU ny vpArIaM dy myz `lqA hI bu|>A hY tM `h ikvyN j\m skdA hY? inSict hI `h
id|ty aty ijnHM pYisaM dA `h lY, dy, dA vpAr kr jnm lY, lE aAp,I mM dI ku|K iv|c dUsrI vAr
16
rhy sn< `h iK».A id|ty= iFr iwsU ny Gu|gIaM vyc, nhIN v/ skdA⁄”
5
vAly ^ aAiKaA< “eh sB kuJ aYToN lY jAP myry iptA dy pr iwsU ny `%tr id|tA< “mYN t¨hA^ s|c kih»dA hM
Gr ^ m».I nA b,AP=” jykr koE ivaktI pA,I aty aAtmA toN nhIN jnimaM
17
jdoN eh sB kuJ vApiraA iwsU dy cyilaM ny wAd tM `h prmyS¨r dy rAj iv|c pRvyS nhIN kr s||kdA=
6
kItA ik poTIaM iv|c kI iliKaA hoeaA sI: SrIr toN SrIr jnmdA hY aty aAtmk jIvn aAtmA
‘`sny ... id|tI’ zbUr 78:24 ‘`h ... jA,gy’ wsAwAh 54:13
1097 wUh\nA 6:58-7:17
aty mYN iptA rAhIN ij`vMgA= es lE jo mY^ KMdA hY cAhu»dA ik`N j¨ `s elAky dy whUdI `s ^ mArnA
58 2
myry rAhIN ij`NvygA= mYN `s roqI vrgA nhIN hM cAhu»dy sn= whUdIaM lE .yiraM dy purb* dA smM
3
ijh/I sA.y puriKaM ny `jA/ iv|c KADI sI= `nHM ny ny/y aA irhA sI= es lE iwsU dy BrAvM ny `s ^
`h roqI KADI pr bAkI lokM vMg< `h vI mr gX mYN aAiKaA< “hu, t\U ivdA ho aty whUidwA ^ jA tM jo
surg toN `%trI roqI hM aty jo eh roqI KAvygA `h ijh/y kirSmy tU\ krdA hYN `%Ty tyry cyly vyK sk,=
59 4
sdIvI jIvygA=” jdoN iwsU kFrnAhUm dy pRArTnA jykr koE cAhu»dA hY ik lok `s ^ jA,n tM `s
sTAn iv|c `pdyS dy irhA sI `s ny eh sB g|lM mn¨|K ^ lokM koloN kuJ CupA`,A nhIN cAhIdA= `s ^
aAKIaM= ap,y aAp ^ dunIaA ^ ivKA`,A cAhIdA hY= `nHM ^
5
vI vyK, dy ijh/y anoKy k\m tU\ krdA hY=” iwsU dy
6
bhut sAry cyilaM dA iwsU ^ C|. jA,A BrAvM ny vI `s iv|c ivSvAs nhIN kItA= iwsU ny
60
`s dy bhut sAry cyilaM ny eh s¨i,aA aty aAp,y BrAvM ^ ikhA< “hAly myry lE shI smM nhIN
7
aAiKaA< “eh `pdyS e»nA m¨Sikl hY= kO, es `pdyS aAeaA hY pr t¨hA.y lE koE vI smM QIk hY= dunIaM
^ kbUl kr skdA hY?” t¨hA.y nAl nFrt nhIN kr skdI= pr eh myyry nAl
61
iwsU jA,dA sI ik `s dy cyly es bAry bu/-bu/A nfrt krdI hY= ik`Nik mYN dunIaM dy lokM ^ d|sdA
8
rhy sn es lE `s ny aAiKaA< “kI eh `pdyS hM ik `h BY/y k\m krdy hn= es lE it`hAr ty
62
t¨hA^ prySAn krdA hY? tM kI t¨sIN `doN hor vI t¨sIN jAvo= es vAr mYN it`hAr ty nhIN jAvMgA= myry
9
vDyry prySAn nhIN hovoNgy jdoN t¨sIN mn¨|K dy p¨|tr ^ lE ajy shI vkt nhIN aAeaA=” eh aAK, toN
63 10
`%Ty vAps jMidaM vyKNo gy< ijToN `h aAeaA sI? eh bAad iwsU glIl iv|c hI QihiraA= es lE iwsU
SrIr nhIN hY jo jIvn id»dA hY sgoN eh aAtmA hY jo dy BrA it`hAr ty cly gX= `nHM dy jA, toN bAad<
jIvn id»dA hY= jo g|lM mYN t¨hA^ d|sIaM hn `h iwsU vI cilaA igaA= pr `h lokM sAmH,y nhIN sgoN
11
aAtmA hn< es lE eh g|lM jIvn id»dIaM hn= gupt tOr ty igaA= `%Ty whUdI it`hAr dy e|kQ
64
pr t¨hA.y iv|coN kuJ wkIn nhIN krdy=” iwsU `nHM iv|c iwsU ^ l|B, l|gy aty aAiKaA< “`h ikTy hY?”
12
lokM ^ SurU toN hI jA,dA sI ijnHM ny ivSvAs nhIN `%Ty b/I BI/ ek|tr sI< kuJ lok aAps iv|c
kItA= aty `h eh vI jA,dA sI ik `h kO, hY jo gupt tOr ty iwsU dy bAry g|lM kr rhy sn aty kuJ
65
`s dy ivru|D m¨/ pvygA= iwsU ny ikhA< “esy lE mYN aAK rhy sn< “`h e|k c\gA mn¨|K hY=” kuJ ny ikhA<
13
t¨hA^ ikhA sI< ik jdoN t|k iptA e|k ivaktI ^ myry “nhIN< `h lokM ^ gumrAh kr irhA hY=” pr e»nM
kol aA`, nhIN id»dA `h myry kol nhIN aA skdA=” bhAdur `nHM iv|c koE vI nhIN sI jo KulyaAm `s bAry
66
esy kAr,< iwsU dy bhuty cyilaM ny `s ^ C|. g|l krdA ik`Nik lok whUdI aAgUaM toN sihmy hoX
id|tA aty Biv|K iv|c `s dA an¨sr, nA kItA= sn=
67
iwsU ny bArHM rsUlM ^ aAiKaA=< “kI t¨sIN vI jA,A
cAhu»dy ho?” iwsU dA wrUSlm iv|c `pdyS
68 14
Sm~n ptrs ny `s ^ aAiKaA< “pRBU⁄ asIN iks tkrIbn a|DA ku it`hAr smApt ho c|ukA sI=
kol jAEX? tyry kol Sbd hn jo sdIvI jIvn id»dy iwsU m»dr a»dr igaA aty `s TM ty `pdyS dy,A SurU
69 15
hn= sA^ tyry ty aAsTA hY< asIN jA,dy hM ik tU\ kr id|tA= whUdI hYrAn sn aty aAiKaA< “eh mn¨K
|
prmyS¨r v|loN piv|tr purK hYN=” kdy vI pAQSAlA nhIN igaA= `h eh sB ikvyN
70
tM iwsU ny jvAb id|tA< “mYN t¨hA.y iv|coN bArHM ^ is%iKaA?”
71 16
c¨i,aA hY pr t¨hA.y iv|coN e|k j,A SYtAn hY=” iwsU iwsU ny jvAb id|tA< “jo `pdyS mYN id»dA hM< myry
Sm~n eskirwotI dy p¨|tr whUdA bAry aAK irhA sI= aAp,y `pdyS nhIN hn< sgoN `s toN aA`Ndy hn ijs
17
`h bArHM iv|coN e|k sI pr `sny iwsU dy ivru|D ho ny mY^ ByijaA hY= jykr koE prsySur dI mrzI ^
jA,A sI= pUrA krnA cAhud
» A hY tM `h enHM `pdySM bAry smJygA
ik kI myrIaM is%iKaAvM prmyS¨r v|loN hn jM myrIaM
iwsU aty `sdy BrA
.yiraM dA purb hr sAl eh KAs hftA= jdoN whUdI es
“t¨sIN iwsU ^ igrFtAr krky aAp,y nAl ik`N nhIN gX ifr hor sAry lok vI ivdA ho gX= iwsU ek|lA
ilaMdA?” `s aØrt nAl bicaA jo ik `sdy sAmH,y K/I sI=
46 10
m»dr dy pyhrydArM ny a|gNo aAiKaA< “es dy brAbr iwsU ny `s aØrt ^ vyiKaA aty aAK, l|gA< “hy
dy kdy iksy hor mn¨|K ny bcn nhIN kIty hn=” aØrt< `h ik|Ty hn? kI iksy ny vI tY^ doSI krAr
47 11
fyr FrIsIaM ny aAiKaA< “kI es dA BAv eh hY nhIN id|tA?” `s aØrt ny `%tr id|tA< “nhIN SRI
48
ik `s ny t¨hA^ vI mUrK b,AeaA hY= kI iksy vI mAn jI⁄ mY^ iksy ny vI doSI krAr nhIN id|tA=”
aAgU jM FrIsI ny `s iv|c ivSvAs kItA hY? nhIN⁄ ifr iwsU ny aAiKaA< “tM mYN vI tyrA doSI ho, dA
49
pr eh lok< ijnHM ^ SrHM dA nhIN ptA< prmyS¨r dy inr,A nhIN krdA= hu, tU\ jA skdI hYN pr Biv|K
SrAp hyQM hn=” iv|c hor vDyry pAp nA krIN=”
50
`s ny `nHM ^ aAiKaA< pr inkoidm¨s< ijs ny
pihlM hI iwsU nAl m¨lAkAt kItI sI< `nHM iv|coN e|k
51
sI= kI sA.I SrHA iksy ^< `s ^ su,y aty jA,y ibnA iwsU dunIaM dA cAn, hY
12
doSI QihrA`NdI hY ik `s ny kI kItA hY?” bAad iv|c iwsU ny m¨/ lokM nAl g|l kItI aty
52
whUdI aAgUaM ny aAiKaA< “kI tU\ vI glIl iv|coN ikhA< “mYN dunIaM dA cAn, hM= `h mn¨|K jo myrA
hY? poTIaM p/Ho ifr t¨sIN vyKoNgy ik koE nbI glIlI toN an¨sr, krdA< `h kdy vI hnyiraM iv|c nhIN jIvygA
nhIN aA`NdA=” sgoN `s kol jIvn dI roSnI hovygI=”
13
pr FrIsIaM ny iwsU ^ ikhA< “jdoN tU\ aAp,y- aAp
bAry eh g|lM aAKdA hYN tM isrf tU\ hI hYN< jo eh
(wUh»nA dIaM kuJ purA,IaM p|tRIaM iv|c aAKdA ik eh s|c hY< es lE asIN `h nhIN kbUl
t¨k 7:53 - 8 :11 nhIN hn=) skdy jo tU\ aAK irhA hYN=”
14
iwsU ny jvAb id|tA< “hM mYN aAp,y aAp bAry
e|k aØrt bdkArI kridaM f/I gE aijhIaM g|lM aAK irhA hM aty eh s|c ny ik`Nik mYN
53
sAry whUdI aAgU `ToN aApo-aAp,y Gr cly gX= jA,dA hM ik mYN ikToN aAeaA hM aty ik|Ty jAvMgA=
2
iwsU zYtn
U dy phA/ v|l ^ tur ipaA= svyr-sAr pr t¨sIN nhIN jA,dy ik mYN ik|To aAeaA hM ty ikTy
8
3
iwsU m»dr ^ m¨i/aA aty sAry lok iwsU kol aAX
iwsU `%Ty bYiQaA aty `nHM ^ `pdyS id|tA= nym dy
jAvMgA=
15
t¨sIN lok mAnvI drjy dy aADAr ty myrA
inr,A krdy ho< pr mYN iksy dA inr,A nhIN krdA=
16
pRcArk aty FrIsI `%Ty e|k aØrt ^ iwsU kol lY aAX pr jy mYN inr,A krM tM myrA inr,A s|cA hovYgA<
jo ik bdkArI kridaM f/I gE sI= `nHM whUdIaM ny ik`N ik mYN e|klA nhIN hM< iptA ijs ny mY^ ByijaA
17
`s aØrt ^ lokM sAmH,y K/Hy ho, lE mAzbUr kItA= myry nAl hY= t¨hA.I SrHA iv|c vI eh iliKaA hoeaA
4 18
`nHM ny iwsU ^ aAiKaA< “gurU⁄ eh aØrt `doN F/I hY ik do mn¨|KM dI gvAhI jAez hY= mYN aAp,y p|K
5
gE jdoN eh bdkArI kr rhI sI? SrHA iv|c< mUsA `%ty gvAhI id»dA hM aty myrA iptA< ijs ny mY^ ByijaA
ny hukm id|tA hY ik aijhIaM aØrtM ^ p|TrM nAl mAr hY< vI myry p|K `%ty gvAhI id»dA hY=”
19
dy,A cAhIdA hY= sA^ d|so sA^ kI krnA cAhIdA?” lokM ny pu%iCaA< “tyrA iptA ik|Ty hY?” iwsU ny
6
whUdI `s ^ clAkI nAl fsA`, lE eh svAl aAiKaA< “t¨sIN mY^ jM myry iptA ^ nhIN jA,dy= pr jy
pu|C rhy sn tM ik `h kuJ Zlt aAKy= `h `s dy t¨sIN mY^ jA,dy hu»dy tM t¨sIN myry iptA ^ vI jA,
20
i˘KlAF koE doS m/H,A cAhud
» y sn= pr iwsU T|ly JuikaA jMdy=” iwsU ny eh g|lM `doN aAKIaM jdoN `h m»dr
aty zmIn ty aAp,I `Ngl nAl kuJ ilK, l|g ipaA= dy elAky iv|c `pdyS dy irhA sI= jdoN `h c/HAvy dI
7
whUdIaM ny lgAtAr `s ^ eh svAl pu%iCaA tM pyqI kol pRcAr dy irhA sI pr iksy vI mn¨|K ny `s ^
iwsU tAhM is|DA hoeaA aty aAiKaA< “kI eTy koE aijhA igrftAr nhIN kItA ik`Nik ajy iwsU dA shI vylA
mn¨|K hY ijs ny kdy koE pAp nhIN kItA `h mn¨|K es nhIN sI aAeaA=
8
`%pr pihlA p|Tr mAr skdA hY=” tM `h fyr T|ly
JuikaA aty DrAtl ty kuJ ilK, l|g ipaA= whUdI iwsU ^ nhIN smJy
9 21
jo iwsU ny aAiKaA lokM ny s¨i,aA aty `h e|k iwsU ny fyr lokM ^ aAiKaA< “mYN t¨hA^ C|. dyvMgA
e|k krky ivdA ho, l|gy= sB toN pihlM bzurg lok aty t¨sIN mY^ l|BoNgy< pr t¨sIN aAp,y pApM iv|c mr
wUh\nA 8:22-51 1100
jAvoNgy= t¨sIN `s jgHA nhIN aA skdy< ijTyy mYN jA irhA ik`N ik t¨sIN myry `pdyS ^ kbUl, lE rAzI nhIN
38
hM=” ho= mYN t¨hA^ `hI kuJ aAK irhA hM jo myry iptA ny
22
Fyr whUdI aAps iv|c boly< “kI iwsU aAp,y aAp mY^ drsAeaA hY= pr t¨sIN `h kuJ krdy ho jo t¨hA.y
^ mAr lvygA? ik`N jo `s ny aAiKaA hY< ‘t¨sIN `s iptA ny t¨hA^ krn vAsty ikhA hY=”
39
jgHA nhIN aA skdy ij|Ty mYN jA irhA hM= `%Ty t¨sIN whUdIaM ny ikhA< “sA.A iptA abrAhAm hY=”
nhIN phu»c skdy=’” iwsU ny aAiKaA< “jykr s|c m¨|c t¨sIN abrAhAm dI
23
pr iwsU ny `nHM lokM ^ aAiKaA< “t¨sIN T%ilPN ho a»S hu»dy< tM t¨sIN `hI krnIaM krdy jo abrAhAm ny
40
pr mYN `%proN hM= t¨sIN es dunIaM nAl sb\iDt ho pr kItIaM= mYN `h hM ijsny t¨hA^ s|c d%isaA< ijh/A
24
mYN es dunIaM nAl s\b\iDt nhIN hM= es lE mYN mYN prmyS¨r toN s¨i,aA< pr t¨sIN mY^ mAr dy,A cAhu»dy
41
t¨hA^ aAiKaA sI ik t¨sIN aAp,y pApM s\g mrogy= hM< ho= abrAhAm ny tM aijhA kuJ nhIN sI kItA t¨sIN
jykr t¨sIN ivSvAs nhIN kroNgy ik mYN `h hM< tM t¨sIN `vyN dIaM g|lM kro ijvyN dIaM t¨hA.A iptA krdA
aAp,y pApM iv|c mr jAvoNgy=” hY=”
25
tM `nHM ny aAiKaA “tU\ kO, hY?” pr whUdIaM ny ikhA< “asIN `nHM b%icaM vMg nhIN
iwsUU ny jvAb id|tA< “mYN `hI hM jo mYN t¨hA^ m¨>oN hM ijnHM ^ eh nhIN ptA ik `nHM dA iptA kO, sI?
26
kih»dA aA irhA hM= myry kol t¨hA.y inr,y krn aty sA.A e|k iptA hY aty `h prmyS¨r hY=”
42
bol, lE bhut sArIaM g|lM hn= `h e|k ijs ny iwsU ny `nHM whUdIaM ^ ikhA< “jykr prmyS¨r
mY^ ByijaA< s|c boldA hY aty mYN lokM ^ `h g|lM t¨hA.A iptA hu»dA t¨sIN mY^ ipaAr krdy ik`Nik mYN
d|sdA hM jo mYN `s toN su,IaM hn=” prmySr
¨ v|lNo aAeaA hM aty hu, mYN e|Ty hM= mYN aAp,I
27
lok `h n smJ sky ik iwsU `nHM nAl iptA bAry Kud dI e|CA nAl nhIN aAeaA< mY^ prmyS¨r ny hI
28 43
g|l kr irhA sI= tM iwsU ny lokM ^ aAiKaA< “jdoN ByijaA hY= t¨hA^ jo mYN kih irhA hM ik`N smJ nhIN
t¨sIN mn¨K
| dy p¨t
| r ^ `%cA c¨%koNgy tM t¨sIN jA, jAvoNgy aA irhA? ik`N ik t¨sIN myry `pdySM ^ suun, lE
44
ik mYN `h hM= aty t¨sIN jA, jAvoNgy ik mYN kuJ vI itaAr nhIN ho= t¨hA.A iptA SYtAn hY aty t¨sIN `sdI
aAp,y aiDkAr nAl nhIN krdA= aty tus
u IN jA, jAvoNgy a»S ho ty isrf `hI krnA cAhu»dy ho jo `s ^ ps\d hY=
ik mYN `hI boldA hM jo kuJ myry iptA ny mY^ isKAeaA SYtAn SurU toN hI hitaArA hY `h s|c dy ivru|D hY= `s
29
hY= `h ijs ny mY^ ByijaA myry nAl hY= mYN hmySA iv|c koE s|c nhIN= jd `h JUQ boldA hY< `h aAp,A
`hI krdA hM jo `h ps\d krdA hY< es lE `s ny aslI svrUp pRgqA`NdA hY= hM⁄ SYtAn JUQA hY aty
30 45
mY^ e|klA nhIN C%i.aA=” jdoN iwsU aijhIaM g|lM `h JUQ dA iptA hY= mYN t¨hA^ s|c d|s irhA hM< esy
46
aAK irhA sI< tM bhut lokM ny `s iv|c ivSvAs kItA= lE t¨sIN myrA ivSvAs nhIN krdy= kI t¨hA.y iv|coN
koE hY jo eh sAbt kr sky ik mYYN pAp dA doSI hM?
iwsU dA pAp toN m¨ktI bAry `pdyS jykr mYN s|c d|s irhA hM t¨sIN myrA ivSvAs ik`N
31 47
tM iwsU ny `nHM whUdIaM ^ aAiKaA jo `s iv|c nhIN krdy? e|k ivaktI ijh/A prmyS¨r toN hY
inhcA r|Kdy sn< “jykr t¨sIN myry `pdyS ^ m»noNgy tM prmyS¨r dy SbdM ^ kbUldA hY pr t¨sIN sun, toN
32
t¨sIN myry aslI cyly ho= t|d t¨sIN s|c ^ jA, jAvoNgy enkAr krdy ho ik`N ik t¨sIN prmyS¨r toN nhIN ho=”
aty `hI s|c t¨hA^ m¨kt kr dyvygA=”
33
whUdIaM ny jvAb id|tA< “asI abrAhAm dI a»S iwsU aAp,y aty abrAhAm bAry d|sdA hY
48
hM= asIN kdy vI iksy dy syvk nhIN rhy ifr tU\ ik`N whUdIaM ny aAiKaA< “kI asIN QIk nhIN aAiKaA
kih»nM ik asIN m¨kt ho jAvMgy?” ik tU\ e|k sAmrI hY aty tyry a»dr e|k BUt pRvyS kr
34
iwsU ny aAiKaA< “mYN t¨hA^ s|c aAKdA hM ik hryk igaA hY=
49
`h< ijh/A pAp krdA rih»dA< `h pAp dA gulAm hY= iwsU ny aAiKaA< “myry a»dr koE BUt nhIN hY= mYN
35
e|k gulAm hmySA vAsty pirvAr nAl nhIN rih»dA aAp,y iptA dA snmAn krdA hM< pr t¨sIN myrA inrAdr
36 50
pr e|k p¨|tr hmySA pirvAr nAl rih»dA hY= es krdy ho= mYN aAp,y-aAp vAsty mAn nhIN cAhu»dA=
lE jykr t¨hA^ p¨|tr aAzAd kr id»dA hY tM t¨sIN e|k aijhA hY jo mY^ mAn dy,A cAhu»dA hY= `h m¨nsf
37 51
s|c m¨|c aAzAd ho jAvogy= mYN jA,dA hM ik t¨sIN hY= mYN t¨hA^ s|c d|sdA hM jykr koE vI mn¨|K myry
abrAhAm dI a»S ho= pr t¨sIN mY^ mArnA cAhu»dy ho `pdyS ty c|lygA `h kdy vI nhIN mrygA=”
1101 wUh\nA 8:52-9:20
52
whUdIaM ny iwsU ^ aAiKaA< “hu, asIN jA,dy hM dA arT hY “ByijaA hoeaA=” es lE `h k\¨. ty
ik tyry a»dr e|k BUt hY= e|ToN t|k ik abrAhAm aty igaA aty aAp,IaM a|KM Do, toN bAad vAps pritaA=
8
dUsry nbI vI mr gX pr tU\ kih»nA ik jykr koE myry hu, `s ^ sB idKdA sI= ijnHM lokM ny es ^ BIK
`pdyS dA an¨sr, `h sdIvI jIvn pAvygA= `h m»gidaM vyiKaA sI= aty `s dy guaM>IaM ny ikhA<
53
kdy vI nhIN mrygA=’ kI tU\ sA.y iptA abrAhAm toN “vyKo kI eh `hI e|k nhIN ijh/A bYQ ky BIK m»gdA
v|.A hYN? abrAhAm aty nbI mr gX tM tU\ BlA aAp,y hu»dA sI=”
9
-aAp ^ kI smJdA hYN?” kuJ lokM ny ikhA< “hM `hI hY=” pr dUjy lokM ny
54
iwsU ny jvAb id|tA< “jykr mYN aAp,y-aAp dA aAiKaA< “nhIN eh `h aAdmI nhIN hY< eh `s dy
sitkAr cAhu»dA hM< tM `s sitkAr dI koE kImt vrgA l|gdA hY=”
nhIN= pr ijh/A mY^ sitkArdA hY< myrA iptA hY= aty pr `s aAdmI ny aAiKaA< “mYN `hI aAdmI hM=
55 10
t¨sIN kih»dy ho ik `h sA.A prmyS¨r hY= pr vAstv lokM ny puiCaA< “eh ikvyN hoeaA? tY^ tyrI idRSqI
iv|c tuusIN `s ^ nhIN jA,dy pr mYN `s ^ jA,dA ikvyN pRApt hoE?”
11
hM= jykr mYN eh khM ik mYN `s ^ nhIN jA,dA tM mYN aAdmI ny `%tr id|tA< “iwsU nAmIN aAdmI ny kuJ
t¨hA.I trHM JUQA hovMgA= pr mYN `s ^ jA,dA hM aty ic|k/ b,AeaA ty myrIaM a|KM `%ty pA id|tA= `s ny
56
`s dy bcnM dI pAlnA krdA hM= t¨hA.A iptA mY^ islomAn ku\. ty Do, vAsty jA, lE ikhA= jd mYN
abrAhAm b/A KuS sI ik `h myry aA`, dA idn islomAn ku\. ty igaA aty a|KM DotIaM tM mYN vyK, wog
12
vyKygA= `s ny es ^ vyiKaA aty b/A KuS hoeaA=” sI=” lokM ny `s ^ aAiKaA “`h ikTy hY?
57
ifr whUdIaM ny iwsU ^ aAiKaA< “kI tU\ abrAhAm mn¨|K ny jvAb id|tA< “mYN nhIN jA,dA=”
^ vyiKaA hY? tU\ ikvyN vyiKaA ho skdA hY jd ik tU\
p»jAhM viraM dA vI nhIN=” whUdIaM ny iwsU dy rAzI kIty mn¨|K ^ svAl pu|Cy
58 13
iwsU ny aAiKaA< “mYN t¨hA^ s|c d|sdA hM= abrAhAm t|d lok `s aAdmI ^< “FrIsIaM kol ilaAX< jo
59 14
dy jnm toN pihlM< mYN hM=” jdoN iwsU ny es trHM pihlM a»nHM sI= iwsU ny gArA b,A ky `s aAdmI
aAiKaA< lokM ny `s ty su|q, vAsty p|Tr c|uky= pr dIaM a|KM ^ sbt dy idn c\gA kItA sI=”
15
iwsU l¨k igaA aty m»dr C|. ky clA igaA= tM es vArI FrIsIaM ny `s mn¨|K ^ pu%iCaA<
“tY^ aAp,I idRSqI ikvyN imlI?”
iwsU ny jnm toN a»nyH ^ rAzI kItA mn¨|K ny `%tr id|tA< “`s ny myrIaM a|KM ty ic|k/
14
iwsU ny e|k gDI dA b|cA l%iBaA aty `s `%pr iwsU dA aAp,I mØt bAry zAhr krnA
27
bYQ igaA= es ny jo poTI iv|c iliKaA pUrA kr id|tA: “hu, myrA idl ibptAmE hY= mY^ kI kih,A
15
“sIwon dI byqI nA .r⁄ vyK< tyrA bAdSAh e|k cAhIdA hY? kI mYN eh khM< ‘hy iptA< mY^ es m¨sIbt
gDI dy b|cy ty svAr hoky aA`NdA hY=” zkrwAh 9:9 dI G/I toN bcA?’ nhIN⁄ es lE mYN es smyN t|k
28
aAeaA hM= P iptA< aAp,y nAm ^ mihmAmE b,A⁄”
16
iwsU dy cyly `s vkt eh nA smJ sky ik `h ifr surgM toN e|k aAvAz !E< “mYN aAp,y aAp ^
eh sB kI kr irhA hY= pr jdoN iwsU mihmA ^ `BiraA mihmAmE b,AeaA aty mYN iFr es ^ mihmAmE
`nHM ^ wAd aAeaA ik eh g|lM `s dy bAry ilKIaM b,AvMgA=”
29
hoEaM sn aty `nHM ny eh g|lM `s lE kItIaM ijh/y lok `%Ty K/y sn `nHM ny eh avAz su,I=
sn= `nHM ny aAiKaA< “`h g/g/Ahq sI=”
cMdI dy is|ky e|k is|kA< idnArIas e|k idn dy k\m dI pr kuJ lokM ny aAiKaA< “e|k dUt ny `s nAl g|l
aØst tnKAh sI= kItI hY=”
1107 wUh\nA 12:30-13:5
30 43
iwsU ny lokM ^ ikhA< “eh aAvAz myrI KAtr pRArTnA sTAnM toN k|> id|ty jA,gy= enHM lokM ny
31
nhIN aAE< sgoN t¨hA.I KAtr aAE hY= hu, dunIaM prmySr
¨ dI `stit nAloN v|D lokM dI `stit ^ ipaAr
dy inaM dA smM aA igaA hY= hu, es dunIaM dA kItA=
32
hAkm bAhr su%iqaA jAvygA= mYN vI es jgt toN
surg ^ c¨%ikaA jAvMgA aty jdoN e`N vAprygA tM iwsU dy `pdySM dy aADAr ty inaM
33 44
sAry lokM ^ `%pr aAp,y v|l iK|cMgA=” eh aAKky< td iwsU ny `%cI aAvAz iv|c ikhA< “jo ivaktI
iwsU sUict kr irhA sI ik `h iks trHM dI mØt mrygA= myry iv|c inhcA r|KdA hY asl iv|c `h myry iv|c nhIN
34
lokM ny ikhA< “sA.I SrHA tM aAKdI hY ik msIh sgoN `s e|k iv|c inhcA rKdA hY ijs ny mY^ ByijaA
45
hmySA jIvygA tM ifr tU\ eh ik`N aAKdA hY ik mn¨|K hY= jo ivaktI mY^ vAstivk tOr ty vyKdA `h `s
46
dA p¨|tr zrUr `%pr `QAeaA jAvygA= eh mn¨|K dA ^ vyKdA hY ijsny mY^ ByijaA hY= mYN cAn, hM aty
p¨|tr kO, hY?” mYN es dunIaA ty aAeaA tM jo `h ivaktI ijh/A
35
td iwsU ny ikhA< “pRkAS isrf kuJ To/y hI plM myry iv|c inhcA r|KdA< hnyry iv|c nA rhy=
47
lE t¨hA.y nAl hovygA< es lE rOSnI iv|c t¨ro< td “mYN es dunIaM iv|c lokM dA inr,A krn nhIN
hnyrA t¨hA^ nhIN Gyr
y g
y A= ijh/A mn¨K
| hnyry iv|c c|ldA aAeaA< sgoN lokM ^ bcA`, lE aAeaA hM= es
36
`s ^ nhIN ptA hu»dA ik `h ik|Ty c|l irhA hY= es lE mYN `h nhIN hM jo lokM dA inaM krdA hY jo
lE jdoN cAn, t¨hA.y kol hY cAn, iv|c ivSvAs myrIaM is%iKaAvM su,dy hn aty es ^ nhIN m»ndy=
48
kro= tM jo t¨sIN cAn, dy p¨|tr hovoN=” eh sB kih, `s vAsty vI e|k m¨nsF hY jo myry iv|c ivSvAs
toN bAad iwsU aijhI jgHM ty clA igaA ij%Ty lok `s krn toN enkAr krdA hY aty jo g|lM mYN aAKdA hM
^ nA l|B sk,= `nHM ^ nhIN kbUldA= ijh/A s\dyS mYN id|tA a»tly
49
idn `%ty `s dA inr,A krygA= ik`Nik mYN aAp,y
whUdIaM ny iwsU ^ m»n, toN enkAr kItA mnoN `pdyS nhIN id|tA sgoN ijs iptA ny mY^ ByijaA<
37
iwsU ny lokM sAmH,y bhut sAry kirSmy kIty= lokM `s ny mY^ hukm id|tA ik mY^ kI kih,A cAhIdA aty
50
ny eh sB aAp,I a|KIN vyiKaA pr ifr vI `nHM ny kI isKA`,A cAhIdA= aty mYN jA,dA hM ik prmyS¨r
`s `%pr inhcA nhIN kItI= dA hukm sdIvI jIvn ilaA`NdA hY= esy lE jo
38
eh tM hoeaA jo nbI wsAwAh dI Biv|KbA,I Sbd mYN boldA hM aty `pdyS id»dA hM `h `hI hn
s|cI ho sky: jo iptA ny mY^ bol, lE ikhA hY=”
“hy pRBU sA.y s\dyS dA iks ny ivSvAs kItA? pRBU dI iwsU aAp,y cyilaM dy pYr DoNdA hY
SktI iks vyKI?”
39
wsAwAh 53:1
iwsU kih»dA ik ptrs `s ^ pCAn, ik ijh/A myry iv|c inhcA r%KygA `h vI myry ijhy k\m
toN enkArI hovygA krygA= isrF ehI nhIN< `h enHM k\mM toN vI v|D
( m|tI 26:31–35; mrkus 14:27–31; l°kA 22:31–34) mhAn k\m krygA< ik`N ik mYN vAps iptA kol jA irhA
36 13
Sm~n ptrs ny iwsU ^ ikhA< “pRBU t¨sIN ik%Ty jA hM= jykr t¨sIN myry nM ty kuJ m»gogy< mYN dyvMgA= ifr
14
rhy ho?” p¨|tr rAhIN iptA dI mihmA hovygI= jykr t¨sIN myry
iwsU ny aAiKaA< “ij%Ty mYN jA irhA hM `%Ty hu, tU» nM `%ty kuJ vI m»gogy mYN `hI dyvMgA=
myry mgr nhIN aA skdA pr bAad iv|c tU\ aA jAvyNgA=”
37
ptrs ny ikhA< “pRBU hu, mYN tyry mgr ik`N nhIN piv|tr aAtmA dA vcn
15
aA skdA? mYN tyry lE mrn ^ itaAr hM=” “jykr t¨sIN mY^ ipaAr krdy ho tM t¨sIN myry hukmM
38 16
iwsU ny aAiKaA< “kI tU\ s|cm¨|c myry lE aAp,y dI pAlnA krogy= aty mYN iptA koloN m»gMgA aty `h
aAp ^ kurbAn kr dyvyNgA? mYN tY^ s|c aAKdA hM ik hmySA t¨hA.y nAl ho, vAsty dUsrA shAek dyvygA=
17
ij»nA icr tU\ it»n vArI myry nAl pCA, toN enkAr nA shAek s|c dA aAtmA hY= eh dunIaM `s^ pRApt
kryN ku|k/ bMg nhIN dyvygA=” nhIN kr skdI= ik`N ik jgt ny nA `s ^ vyiKaA hY
ty nA hI `s ^ jA,dA hY= pr tU\ `s ^ jA,dA hYN
iwsU dA aAp,y cyilaM ^ idlAsA dy,A `h tyry nAl rih»dA hY aty `h tyry a»dr hovygA=
18
iwsU ny aAiKaA< “t¨hA.y idl duKI nhIN ho,y “mYN tY^ anAT bAlkM vMg ek|lA C|. ky nhIN
14 cAhIdy< prmyS¨r iv|c BrosA kro aty myry iv|c
2
BrosA kro= myry iptA dy Gr iv|c bhut kmry hn=
jAvMgA= mYN vAps tyry kol m¨/MgA=
19
20
jykr eh s|c nA hu»dA tM mYN t¨hA^ nA ikhA hu»dA= mYN ik`Nik jy mYN jI`NdA hM t¨sIN vI jI`gy= `s idn
`%Ty t¨hA.y lE jgHM itaAr krn lE jA irhA hM= t¨sIN jA,ogy ik mYN iptA iv|c hM t¨sIN jA, jAvogy ik
3 21
`%Ty jA, aty t¨hA.y lE jgHA itaAr krn toN bAad< t¨sIN myry iv|c ty mYN t¨hA.y iv|c hM= jykr koE vI
mYN vAips aAvMgA aty t¨hA^ aAp,y nAl rih, lE ivaktI< myry hukmM ^ jA, ky `nHM dI pAl,A krdA
4
lY jAvMgA= ijTy mYN jA irhA hM t¨sIN `%To dA rAh hY< tM `h `hI hY jo s|cIN mY^ ipaAr krdA hY= myrA
jA,dy ho=” iptA vI `s ivaktI ^ ipaAr krygA= ijh/A mn¨|K
5
TomA ny `s ^ ikhA< “pRBU jI jy sA^ eh ptA nhIN mY^ ipaAr krdA< mYN vI `s mn¨|K nAl ipaAr krdA
ik tU» ik%Ty jA irhA hY< ifr asIN rstA ikToN jA, skdy hM aty aAp,A-aAp `s lE pRgq krMgA?”
22
hM?” td whUdA ny aAiKaA (eh whUdA eskirwotI
6
iwsU ny aAiKaA< “mYN hI rstA< s|c aty jIvn hM= nhIN)< “pRBU tU\ aAp,A aAp sA^ ik`N drSA`, jA
myry rAhIN aA`, toN ibnA koE iptA kol nhIN aA skdA= irhA hY ty jgt ^ ik`N nhIN drSA`NdA?”
7 23
jyykr t¨sIN mY^ jA,dy hu»dy tM t¨sIN iptA ^ vI jA,dy iwsU ny aAiKaA< “jykr koE ivaktI mY^ ipaAr
hu»dy= pr hu, toN t¨sIN iptA ^ jA,dy ho< t¨sIN `s ^ krdA hY tM `h myry `pdyS dA vI an¨sr, krygA ty
vyiKaA hY=” myrA iptA `s ivaktI ^ ipaAr krygA= mYN aty myrA
8 24
ifil|pus ny iwsU ^ aAiKaA< “hy pRBU⁄ sA^ iptA ^ iptA `s kol aAvMgy aty `s dy nAl rvMgy= pr
drSA aty sA.y lE ehI kAFI hY=” ijh/A ivaktI mY^ ipaAr nhIN krdA `h myry `pdyS
9
iwsU ny aAiKaA< “ifil|pus mYN l\by smyN lE tyry ^ vI nhIN m»ndA= ijh/y `pdyS mYN t¨hA^ id»dA hM
nAl sI= pr hAly vI tU\ mY^ nhIN jA,dA? ijs mn¨|K `h myry aAp,y nhIN hn sgoN eh myry iptA dy hn<
ny mY^ vyiKaA hY iptA ^ vI vyiKaA hY= ifr tU\ eh ijs ny mY^ ByijaA hY=
10 25
kih»nA< ‘sA^ iptA dy drSn krvA?’ kI tU\ ivSvAs “eh s|B g|lM mYN t¨hA^ `doN d|s c¨|kA hM jdoN mYN
26
nhIN krdA ik iptA myry iv|c hY aty mYN iptA iv|c? hAly t¨hA.y nAl sI= pr shAek piv|tr aAtmA hY<
ijh/IaM g|lM mYN tY^ d|s irhA hM myry v|loN nhIN aA ijs ^ iptA< myry nM iv|c ByjygA= `h t¨hA^ sB kuJ
rhIaM= iptA jo myry a»dr invAs krdA aAp,y k\m isKAvygA aty `h t¨hA^ `h sB cyty krAvygA< jo kuJ
11
kr irhA hY= jdoN mYN eh aAKdA hM ik iptA myry mYN t¨hA^ ikhA hY=
27
iv|c hY jM mYN iptA iv|c hM< nhIN tM myrIaM krAmAtM “mYN t¨hA.y lE SMtI C|.dA hM= mYN aAp,A amn
12
kAr, myry iv|c ivSvAs kr= mYN tY^ s|c aAKdA hM t¨hA^ id»dA hM= mYN t¨hA^ s\sAr toN v|KrI iksm dI
wUh\nA 14:28-15:25 1110
SMtI id»dA hM< es lE t¨hA.y idl duKI aty GbrAX lE myrA eh hukm hY ijvyN mYN t¨hA^ ipaAr kItA hY
28 13
hoX nhIN ho,y cAhIdy= jo mYN t¨hA^ ikhA t¨sIN s¨i,aA< t¨sIN vI e|k dUjy ^ ipaAr kro= dost lE mrnA
mYN t¨hA^ ikhA< ‘mYN jA irhA hM< pr mYN t¨hA.y kol ifr mhAn ipaAr hY< jo koE ivaktI drSA skdA hY=
14
vAps aAvMgA=’ jykr t¨sIN myry nAl ipaAr krdy tM t¨sIN myry im|tr ho jykr t¨sIN `h g|lM kro ijnHM dA
15
ifr t¨hA^ an\idt ho,A cAhIdA sI ik mYN iptA kol jA mYN t¨hA^ hukm id»dA hM= mYN t¨hA^ hu, hor nOkr
29
irhA hM ik`N jo myrA iptA myry toN mhAn hY= eh kih ky nhIN bulMdA ik`N ik e|k dAs nhIN jA,dA
vAprn toN pihlM mYN t¨hA^ eh d%isaA hY< tM jo jdoN ik `s dA mAlk kI kr irhA hY= pr hu, mYN t¨hA^
30
eh vApry< t¨sIN ivSvAs kro= mYN l\by smyN t|k t¨hA.y aAp,A im|tr bulAvMgA= ik`Nik jo kuJ mYN aAp,y
nAl nhIN bolMgA= es dunIaM dA hAkm aA irhA hY= iptA koloN s¨i,aA hY t¨hA^ sB kuJ d|s id|tA hY=
31 16
`s dA myry `%pr koE eKitaAr nhIN hY= pr jgt t¨sIN mY^ nhIN c¨i,aA< pr mYN t¨hA^ c¨i,aA hY= mYN
^ ptA ho,A cAhIdA ik mYN iptA ^ ipaAr krdA hM= t¨hA^ ByijaA tM ik t¨sIN jAvoN aty fl pYdA kr sko=
es lE mYN `vyN hI krMgA ijvyN iptA ny mY^ hukm myrI e|CA eh hY ik t¨hA.A Fl hmySA t¨hA.y jIvn
id|tA hY= “`%Qo< asIN hu, e|ToN c|lIX=” iv|c rvy= tM jo kuJ vI t¨sIN myry nM iv|c m»goN iptA
17
t¨hA^ dy sky= e|k dUjy nAl pRym kro< ehI myrA
iwsU a»gUrM dI vyl hY t¨hA^ hukm hY=
lyly eh Sbd iwsU ny aAp,y cyilaM lE vritaA= By. By. Sbd iwsU ny aAp,y cyilaM lE vritaA=
1119
rs°lM dy krt|b
9
l°kA v|loN e|k hoor poTI jdoN iwsU eh g|lM rsUlM ^ kih hiqaA< `h surgM
3 17
ny `h sArI jgHA Br id|tI ij|Ty `h bYQy sn= `nHM ny ‘prmyS¨r aAKdA hY: a»t dy idnM iv|c< mYN sAry
kuJ bldIaM lAqM vrgA vyiKaA= `h sB lAqM lokM `%ty aAp,I aAtmA vgAvMgA= tuhA.y p¨|tr aty
DIaM ag»mI vAk kr,gy tuhA.y jvAn drSn vyK,gy
prcIaM gu,y pA`, lE pTrM jM lk/M dI iClM dI
aty tuhA.y bzurgM ^ KAs supny aA`,gy=
vrtoN= 18
`s vkt mY N aAp,A aAtmA aAp,y sy v kM<
p»tykust k,k dI Fsl dA jSn mnA`, vAlA whUdI
aAdmIaM ty aØrtM< ’c pAvMgA aty `h vI ag»mI
it`hAr eh psAh dy it`hAr toN p»jAh idn mgroN aA`NdA
hY= vAk kih,gy=
1121 rs°lM dy krt|b 2:19-42
19
mYN asmAn iv|c hYrAnIjnk nzAry ivKAvMgA aty ‘`h mØt dI jgHA nhIN C%i.aA igaA sI< aty `s
DrtI `%ty lhU< a|g aty DU»X dy b|dlM nAl sbUt dA SrIr nhIN si/aA=’
32
dyvMgA= so eh iwsU hI hY ijsdA prmyS¨r ny punr `%TAn
20 33
sUrj Gu|p hnyry iv|c bdl jAvygA aty c»drmM< kItA sI= asIN sB es dy cSmdId gvAh hM⁄ iwsU
lhU vrgA lAl ho jAvygA= Fyr pRBU dA `h mhAn aty mrn `prMt surg v|l iljAeaA igaA= hu, `h
mihmAmE idn aAvygA= prmyS¨r nAl `s dy s|jy pAsy hY= iptA ny hu, iwsU ^
21
aty hr `h jo pRBU iv|c ivSvAs r|KdA hY bcAeaA `h piv|tr aAtmA id|tA hY ijs dA `s ny vAadA
jAvygA=’ woXl 2 :28-32 kItA sI ik `h dyvygA= hu, iwsU ny eh aAtmA
34
vgAeaA hY ijs ^ t¨sIN su,dy ho aty dyKdy ho= dA~d
22
“myry whUdI BrAvo; enHM vcnM ^ su,o ik iwsU hI e|klA nhIN sI jo surgM ^ `tAhM cu%ikaA igaA
nAsrI e|k mn|K
u sI ijs dy s|cA ho, dA sbUt prmySr
¨ sI< sgoN eh iwsU sI= ijs bAry dA~d ny Kud aAiKaA
dI trFo `nHM krAmAtM aty ac»iBaM aty inSAnIaM sI:<
nAl tuhA^ id|tA igaA< jo prmyS¨r ny `s v|loN tuhA.y ‘myry pRBU ny myry pRBU ^ aAiKaA tU« myry s|jy pAsy bYQ<
35
iv|c ivKlAEaM= jd t|k ik mYN tyry vYrIaM ^ tyry pYr r|K, dI
23
tuhA.y lE iwsU ByijaA igaA aty t¨sIN `s ^ cONkI nA b,A idaM=’ zbUr 110: 1
jAno mAr id|tA= duSq lokM dI shAetA nAl< t¨sIN
36
`s ^ slIb dy ky mAr id|tA= pr prmyS¨r< pihlM toN “es lE sAry whUdI lokM ^ es s|cAE dA ptA
hI eh sB jA,dA sI ik aijhA hovygA= eh prmyS¨r ho,A cAhIdA hY= prmyS¨r ny iwsU ^ b,AeaA hY< ijs
dI hI iv`Nt sI< jo ik `s ny bhut icr pihlM soc ^ pRBU aty msIh vM{ tuhA.y duaArA slIb id|tI gE
24
lE sI= iwsU ny mØt dI pI/ shI pr prmyS¨r ny< sI=”
37
`s ^ aAzAd kr id|tA= prmyS¨r ny `s ^ b»Dn Kol lokM dy idlM enHM SbdM nAl cIry gX= `nHM
25
ky jIvt kr id|tA= mØt `s ^ ks nhI skI= dA~d ptrs aty bAkI dy rsUlM ^ ikhA< “BrAvo< sA^ d|so
ny `s bAry aAiKaA< ik asIN hu, kI krIX?”
38
‘mYN hmySA pRBU ^ aAp,y snm|uK vyiKaA hY; `h myry ptrs ny `nHM ^ ikhA< “t¨sIN sB aAp,y idl
s|jy pAsy hY= kuJ vI mY^ nhIN ihlA skdA=” aty iz\dgIaM bdlo aty iwsU msIh dy nAm ty bpitsmA
26
eslE myrA idl KuS hY aty myrI z¨bAn hmySA lP= td prmyS¨r tuhA.y sAry pAp bKS dyvygA aty
39
KuSI iv|c boldI hY= myrA SrIr vI `mId iv|c jIvygA= t¨sIN piv|tr aAtmA ^ dAt vM{ pRApt kroNgy= eh
27
ik`N ik< tU« mY^ mØt dI jgHA* nhIN C|.yNgA= tU« vAadA tuhA.y lE< tuhA.y b%icaM lE< aty `nHM sBnM
kdy vI aAp,y piv|tr purK dy SrIr ^ kbr iv|c lE hY jo es jgHA toN bhut dUr hn< ijnHM ^ pRBU<
s/n nhIN dyvyNgA= sA.A prmyS¨r aAp,y kol Kud bulAvygA=”
28 40
tU« mY^ isKAeaA ik ikvyN ij`,A hY= so tU« myry td ptrs ny `nHM ^ hor vI bhut sAry bcnM
krIb aAvyNgA aty mYN^ a»tM dI KuSI dyvyNgA= nAl ictAvnI id|tI aty `nHM ^ idlAsA id|tA< “aAp,y
41
zbUr 16:8 –11 aAp ^ es duSq pI/I dy lokM kolo bcAP=” td
29
“hy myry BrAvo< inrBY hoky< mYN tuhA^ sA.y v.yry `nHM lokM ny< ijnHM ny ptrs dy `pdySM ^ svIkAiraA
dA~d dy bAry d|s skdA hM= `h miraA aty dfnAeaA sI< bpitsmA ilaA= `s idn it»n hzAr dy aAs pAs
42
igaA= `s dI kbr< e|Ty a|j idn t|k< sA.y nAl hY= lok inhcAvAnM dy smUh nAl ju/y= `nHM ny aAp,A
30
dA~d nbI sI aty `h eh jA,dA sI ik prmyS¨r smM inwimt rUp nAl rsUlM dy `pdyS sun, lE
ny `s ^ vcn id|tA sI ik tyry v»S iv|coN e|k ^ mYN estymAl kItA= `h e|k dUjy nAl pirvAr dy jIaM
31
tyrI g|dI `%ty ibQAvMgA= * dA~d jA,dA sI ik vM{ BAgIdAr ho, l|gy= `h ek|Qy KMdy* aty ek|Qy
Biv|K iv|c kI vApr skdA hY es lE `h msIh dy hI pRArTnA krdy=
punr `%TAn bAry boilaA:
KMdA a|KrI arTM iv|c “roqI to/I” es dA arT KA,A jM
pRBU dA SAm dA KA,A ho skdA hY< `h< KAs KA,A ijh/A iwsU
mØt dI jgHA a|KrI arTM iv|c “hy.s” ny aAp,y cyilaM ^ KA, lE aty `s ^ cyty r|K, lE
prmySr
¨ ny ... ibQAvMgA” 1smUXl 7:12<13 aty zbUr 132:11 aAiKaA= lUkA 22:14–20
rs°lM dy krt|b 2:43-3:21 1122
inhcAvAnM ny hryk cIz ^ v\i.! vyK ky hYrAn rih gX ty `nHM ^ eh smJ nhI aA
43
rsUl b/IaM hYrAnIjnk aty tAktvr g|lM kr rhI sI ik eh BA,A ikvyN vApiraA sI?
44
rhy sn= tM sAry lokM ^ pRBU lE .r sI= sAry `nHM
dy inhcAvAn ek|Qy rih»dy ty aAps iv|c hr cIz ptrs dA lokM ^ `pdyS dy,A
45 11
v».dy= inhcAvAnM ny aAp,I zmIn aty jo cIzM `s aAdmI ny ptrs aty wUh\nA ^ fi/aA hoeaA
`nHM kol sn< sB vyc id|tIaM aty sArA Dn sAiraM sI ty lok `s ^ QIk c|ldA vyK ky hYrAn sn ik`N ik
46
^ `nHM dI zrUrt anusAr< v». id|tA= hr roz sB hu, `h iblkul QIk-QAk sI= tM lok vI ptrs aty
12
m»dr dy ivh/y iv|c `sy mksd nAl imldy= `h aAp,y wUh\nM kol sulymAn dy dlAn iv|co o o o dO/y aAX= eh
GrM iv|c an\idt idlM nAl iml ky Bojn krdy= vyK ky ptrs ny lokM ^ aAiKaA< “myry whUdI BrAvo<
47
inhcAvAn prmyS¨r dI `stit krdy aty sAry lok t¨sIN es ty hYrAn ik`N ho? t¨sIN sA.y v|l e`N ik`N
`nHM ^ bhut ps»d krdy= aty hryk idn< prmyS¨r vyK rhy ho ijvyN asIN `s ^ aAp,I tAkt aty c\igaAE
13
`nHM lokM ^ inhcAvAnM dy smUh iv|c SAiml krdA< nAl QIk kItA hY? nhIN⁄ asIN nhIN⁄ prmyS¨r ny eh
jo bcAX jMdy sn= sB kItA hY= `h abrAhAm eshAk aty wAkUb * dA
prmyS¨r hY= `h sA.y puriKaM dA prmyS¨r hY= `s ny
eh sB kuJ krky aAp,y syvk iwsU dI mihmM kItI
ptrs dA e|k l»g/y ^ QIk krnA hY= pr t¨sIN iwsU ^ mrvA`, lE dy id|tA< iplAtus
2
sI= jdo `h m»dr dy ivh/y a»dr jA rhy sn< `nHM ny hY= pr t¨sIN iplAtus ^ iwsU dI jgHA e|k KUnI ^
15
e|k aAdmI ^ vyiKaA jo l\g/A j\imaA sI= `h c|l C|., dI m»g kItI hY= es trHM t¨sIN `s ^ mAiraA
nhIN skdA sI< es lE `s dy kuJ im|trM ny `s ^ jo ij»dgI id»dA hY pr prmyS¨r ny `s ^ m¨rdy toN
c|iu kaA hoeaA sI= hr roz `s dy im|tr `s ^ ilaA`Ndy jIvn v|l `QAeaA= asIN es dy gvAh hM ik`N ik
16
aty `s ^ BIK m»gn lE m»dr dy bUhy ty C|. jMdy< jo asIN eh sB kuJ aAp,I a|KIN vyiKaA= eh iwsU dI
ik “KUbsUrt bUhA” aKvA`NdA sI= `h aAdmI `nHM< SktI hI sI ijs ny es l»g/y aAdmI ^ cl, dI
sAry lokM toN< ijh/y vI m»dr a»dr jANdy< BIK m»gdA= SktI id|tI= eh es lE vApiraA ik`N ik asIN
3
`s idn< `s ny ptrs aty wUh\nA ^ m»dr dy ivh/y iwsU dI SktI iv|c wkIn kItA= t¨sIN es aAdmI ^
a»dr jMdy vyiKaA aty `nHM koloN pYisaM dI BIK m»gI= vyK skdy ho ty t¨sIN es ^ jA,dy vI ho= eh iwsU
4
ptrs aty wUh\nA ny `s v|l vyiKaA aty Fyr ptrs iv|c aAp,y ivSvAs kAr, c\gA hoeaA hY aty t¨sIN
5
ny aAiKaA< “sA.y v|l vyK=” `s aAdmI ny `nHM v|l sBnM ny vyiKaA ik eh ikvyN vApiraA=
6 17
vyiKaA ty soicaA SAed `h `s ^ BIK dy,gy= pr “myry BrAvo⁄ mYN jA,dA hM ik t¨sIN iwsU nAl `h
ptrs ny aAiKaA< “myry kol koE cMdI jM sonA nhIN< sB kuJ es lE kItA ik`N ik t¨sIN aAp,I krnI toN
pr jo myry kol hY mYN tYN^ dyvMgA= nAsrt dy iwsU anjA, sI ik t¨sIN eh kI kr rhy ho= tuhA.y aAgU vI
7 18
msIh dI SktI nAl tU« `%Q ky K/HA ho aty c|l=” td a,jA, sn= pr `nHM g|lM dI sUcnA prmyS¨r ny
ptrs ny `s l»g/y dA s|jA h|T Fi/aA aty `s ^ aAp,y nbIaM rAhIN id|tI - ijvyN ik `s dy msIh ^
`QAeaA< tur\t hI< `s l»g/y aAdmI dy pYrM aty duK
| J|l,y pY,gy= eh evyN hI vApiraA ijvyN mYN tuhA^
8 19
ig%iqaM iv|c tAkt aA gE= `h J|q aAp,y pYrM ty ikhA hY= esy lE tuhA^ aAp,y idl aty jIvn
kuidaA aty cl, lg ipaA aty `nHM dy nAl m»dr dy bdl,y cAhIdy hn aty prmyS¨r v|l m¨/o tM jo `h
20
ivh/y a»dr igaA= `h c|l irhA sI k|ud irhA sI< aty tuhA.y pAp bKS sky= td ifr pRBU tuhA^ aAtmk
9 –10
prmyS¨r dI `stit kr irhA sI= sAry lok ijnHM suK dA smM dyvygA< `h iwsU ^ ByjygA ijs ^ `s ny
21
ny `s ^ vyiKaA< `s ^ pCA, gX= ik eh `hI hY jo msIh ho, lE cui,aA hY= ij»nA icr sArIaM cIzM
m»dr dy KUbsUrt FAqk `pr bYQ ky BIK m»igaA krdA m¨/ suDArIaM nhIN jMdIaM< iwsU ny surg iv|c hI rih,A
sI tM jdoN `nHM ny `sy mnu|K ^ c|l ky m»dr v|l
abrAhAm< eshAk< wAkUb purAtn nym dy smyN dy it»n sB
aA`Ndy pRBU dI `stit krdy vyiKaA tM `h eh sB toN mh|tvpUr whUdI aAgU=
1123 rs°lM dy krt|b 3:22-4:22
hY= es bAry prmyS¨r ny aAp,y piv|tr nbIaM dI kIty es Bly k»m lE< svAl kr rhy ho ik `s^ iks
22 10
zbAnI SurU toN hI aAiKaA sI= mUsA ny aAiKaA< ‘pRBU< ny c\gA kItA? ik`Nik asIN cAhu«dy hM ik t¨hA^ sB
tuhA.A prmyS¨r< tuhA.y aAp,y BrAvM iv|coN e|k nbI ^ aty sAry whUdIaM ^ eh ptA ho,A cAhIdA hY ik
dyvygA< ijh/A myry vrgA hY= jo kuJ nbI tuhA^ aAKy eh l\g/A aAdmI nAsrt dy iwsU msIh dI SktI
23
`s ^ su,o= jo koE vI `s nbI ^ nhIN m»ny `h mr nAl QIk hoeaA hY= `hI iwsU ijs ^ t¨sIN sUlI cAi/HaA
¨ dy lokM iv|cNo k%> id|tA jAvygA=’*
jAvygA aty prmySr sI= pRBU ny `sy ^ m¨ridaM co jIvAilaA hY= eh aAdmI
24
smUXl aty `s toN bAad sAry nbI< jo prmyS¨r lE l»g/A sI pr hu, cl skdA hY= hu, `h iwsU dI
11
bol<y `nHM ny vrtmAn kAl dIaM g|lM inSict kItIaM= SktI nAl tuhA.y sAhm,y K/A ho, dy wog hY= iwsU<
25
tusI nbIaM dy aty `s nym dy p¨t
| r ho ijs ^ prmySr
¨ `hI
ny tuhA.y ipP dAidaM nAl b,AeaA sI= jd `h ‘p|Tr hY ijh/A t¨hA.y< `sArIaM duaArA r|d kItA
abrAhAm ^ aAiKaA ik< ‘DrtI dy sAry pirvAr tyrIaM igaA sI pr `hI p|Tr hu, KU»jy dA p|Tr ho igaA hY=’
26
`lAdM rAhIN D\n ho,gy=’* prmyS¨r ny aAp,y KAs zbUr 118:22
12
syvk iwsU ^ tuhA.y kol pihlM ByijaA= `h tuhA.y iwsU hI aijhA hY jo lokM dI r%iKaA kr skdA hY=
iv|coN hr e|k ^ tuhA.y bdI dy rsitaM toN hqA ky `s dM nM hI pUry s»sAr iv|c ek|lI SktI hY jo lokM
asIsM dy, lE aAeaA=” ^ bcA skdI hY= sA^ `s dy nM rAhIN bcAeaA jA,A
cAhIdA hY=”
13
ptrs aty wUh\nA whUdI sBA a|gy pyS hoX whUdI aAgU smJ gX ik ptrs aty wUh\nA kol
pYrM dI cAp su, rhI hY? ijh/y aAdmI tyry ptI ^ vAps aAX aty eh sArI g|l whUdI aAgUaM ^ d|sI=
23
dfnA ky aAX hn `h drvAzy ty K/Hy hn= `h esy `nHM aAdmIaM ikhA< “jylH b»d sI aty `s ^ ij»drA
trHM tY^ vI lY jA,gy=” vI l|igaA hoeaA sI= aty drvAizaM ty drbAn vI
10
`sy G/I sFIrA `s dy pYrM kol hyQM i.|gI aty K/y hoX sn< pr jd asIN drvAzy KolHy tM jylH a»dro
24
mr gE= nOjvAn aAdmI a»dr aAX aty `s ^ mrI KAlI pE sI=” jdoN m»dr dy pYhrydArM< aty prDAn
hoE pAeaA= `h `s dI lAS ^ `s jgHA toN dUr lY jAjkM ny eh sB sui,aA tM `h prySAn hoX ty `h
11
gX aty `s dy ptI dy kol hI dFnA id|tA= sAry hYrAn sn ik< “ptA nhIN es dy kAr, kI ho jAvy?”
25
inhcAvAn aty hor lokI ijnHM ny vI es g|l bAry t|d ek hor aAdmI aAeaA aty `s ny aA ky ikhA
sui,aA< .r gX= ik< “su,o⁄ ijnHM mn|uKM ^ t¨sIN kYd˘KAny iv|c kYd kItA
sI `h m»dr dy ivh/y ’c K/o ky lokM ^ `pdyS dy rhy
26
pRBU v|loN inSAnIaM hn⁄” t|d kptAn aty `s dy aAdmI bAhr gX aty
12
rsUlM ny bhut sArIaM SktISAlI krAmAtM ty rsUlM ^ vAps ilaAX= pr `nHM ny koE zor zbrdstI
cmtkAr kIty= sB lokM ny eh vyKIaM= sAry rsUl nA kItI ik`N ik `h .rdy sn ik SAed BI/ `nHM ^
e%ko mn nAl sulymAn dy dlAn iv|c ek|Qy hoX sn= p|Tr mAry=
13 27
`nHM iv|coN iksy dA vI `nHM nAl ju/n dA hIaM nA ispAhIaM ny rsUlM ^ whUdI aAgUaM dy sAmH,y
ipaA pr sAry lok rsUlM dI `stit kr rhy sn= whUdI sBA iv|c ilaA K/HA kItA= pRDAn jAjk ny rsUlM
14 28
v|D toN v|D lok< aAdmI ty aØrtM dovyN hI pRBU iv|c ^ svAl kItA= `s ny aAiKaA< “asIN b/I idR/HtA
inhcA r|K, l|gy= aty `nHM inhcAvAnM dI s»gt nAl tuhA^ dubArA kdy vI es aAdmI iwsU bAry `pdyS
15
iv|c rldy gX= es lE lokM ny ibmArM ^ glIaM nA dy, vAsty ikhA sI= pr vyKo t¨sIN kI kr rhy ho?
iv|c ilaA`,A sUrU kr id|tA ik`N ik `nHM sui,aM sI t¨sIN sAry wrUSlm ^ aAp,y `pdySM nAl Br id|tA
ik ptrs `Ty aA irhA hY< tM lok ibmArM ^ m»jIaM jM hY= e»J krky t¨sIN sA^ `s dI mØt dA iz\md
y Ar QihrA
giDaM ty pA ky ilaA`Ndy< es lE ik jd ptrs rhy ho=”
29
aAvy tM hor nhI tM SAed `s dA prCAvM hI `nHM ptrs aty dUjy rsUlM ny jvAb id|tA< “mn|uKM dy
iv|coN iksy ty pY jAvy< `nHM ^ QIk krn vAsty ehI hukm nAloN sA^ prmyS¨r dy hukm dI pAl,A vDyry
16 30
kAfI hY= lokM dI BI/ wrUSlm dy aAs-pAs dy ngrM krnI cAhIdI hY⁄ t¨sIN iwsU ^ mAr id|tA= t¨sIN `s
toN vI aA rhI sI= `h bImArM ^ aAp,y nAl lY ky ^ sUlI ty cA/H id|tA pr prmySr
¨ ny< ijh/A sA.y puriKaM
31
aA`Ndy aty `nHM ^ vI jo SYtAn v|loN BirSq aAtmA dy dA vI iptA hY< iwsU ^ m¨/ mØt toN jIvAilaA= `sy ^
stAxy hoX hu»dy sn= eh sAry rogI `%Ty QIk ho gX= prmyS¨r ny aAp,y kol s|jy pAsy< `%cA cu|k ky sA.A
srdAr aty m¨ktI dAtA QihrAeaA hY= prmyS¨r ny
whUdIaM dIaM rs°lM ^ rok, dIaM koiSSM eh es lE kItA tM jo sAry whUdI aAp,y idl aty
17
srdAr jAjk aty `s dy sAry im|tr ek p»T jIvnM ^ bdl sk, aty aAp,y pApM vAsty m¨aAfI
32
nAl jo sdUkI aKvA`NdA sI< bhut ErKA krn l|gy= pA sk,= asIN eh sB vApridaM vyiKaA hY es
18 19
`nHM ny rsUlM ^ F/ ky kYd kr id|tA= pr rAt dy lE asIN eh aAK skdy hM ik eh sB s|c hY ty
vkt< pRBU dy dUt ny jylH dy sAry drvAzy KolH id|ty= dUt piv|tr aAtmA vI eh drSA`NdA hY ik eh sB s|c
20
`nHM ^ bAhr lY igaA aty aAiKaA< “jAP aty m»dr hY= es lE prmyS¨r ny `nHM sBnM ^ jo `s ^ m»ndy
dy ivh/y iv|c K/Hy ho jAP= aty lokM ^ es sAry nvyN hn piv|tr aAtmA bKiSaA hY=”
21 33
jIvn bAry d|so=” jdoN rsUlM ny aijhA sui,aA< tM eh g|lM su,ky< whUdI aAgU bhut gu|sy hoX aty
34
`h J|q ikhA m»n ky m»dr dy iv|c gX= eh aimRt `nHM ny rsUlM ^ mArn dA inScA kItA= sBA iv|coN
vylA sI jdoN rsUlM ny lokM ^ `pdyS dy,y SurU kIty= ek FrIsI `Q KloeaA= `s dA nM gmlIXl sI=
srdAr jAjk aty `s dy sATI aAX= `nHM ny whUdI `h SrHA p/A`, vAlA sI< aty sAry lok `s dI
aAgUaM aty whUdIaM dy mh|tvpUr, bzurgM ^ s%idaA e|zt krdy sn= `s ny rsUlM ^ kuJ dyr lE sBA
35
aty e|k sBA kItI= Fyr `nHM ny kuJ lokM ^ rsUlM ^ iv|coN bAhr lY jA, dA aAdyS id|tA= t|d `s ny
22
kYd iv|coN ilaA`, lE ByijaA= jdoN `h lok `nHM ^ ikhA< “hy esrAXl dy loko< jo t¨sIN enHM lokM
kYdKAny kol phu»cy< `%Ty `h `nHM ^ l|B nA sky= `h nAl krn dI iv`Nt b,A rhy ho `s bAry sAvDAn
rs°lM dy krt|b 5:36-7:2 1126
36
rho= kuJ smM pihlM Ty`dAs aAeaA aty dAvHA kItA prmnAs aty inklA~s< jo ik a»tAikwA toN sI aty jo
6
ik `h e|k mh|tvpUr, ivaktI sI= cAr sO dy ny/y ik whUdI bi,aA sI ^ cui,aA= Fyr `h enHM s|tM
lok `s nAl ju/y= Fyr jdoN `h mAiraA igaA< `sdy aAdmIaM ^ rsUlM sAmH,y ilaAX= rsUlM ny pRArTnA
sAry cyly iK|lr gX aty es sAry kAsy dA a»t ho igaA= kItI aty `nHM `%ty aAp,y h|T r|Ky=
37 7
bAad iv|c< mrdumSumArI dy smyN glIlI toN whUdA prmyS¨r dA bcn v|D toN v|D FYl irhA sI< aty
aAeaA aty `sny bh¨t sAry lokM ^ aAp,y ip|Cy lA wrUSlm iv|c cyilaM dI ig,tI tyz rFtAr nAl
ilaA= `h vI mAiraA igaA aty ij»ny `s ^ m»ndy vDdI gE= nAl hI bhut sAry whUdI jAjk vI es
38
sn sB e|Dr-`%Dr iK|lr gX= esy lE hu, mYN m|t dy m»n, vAly ho gX=
tuhA^ aAKdA hM: enHM lokM bAry t\g nA hovo= enHM ^
jA, id`= jykr enHM dIaM ivPNtA aty aml lokM whUdI estIFAn dy i˘KlAf
39 8
v|loN hn< eh asfl ho jA,gIaM= pr jykr eh estIFAn ny< jo ik prmyS¨r dI ikrpA aty SktI
prmyS¨r v|lo hn< Fyr t¨sIN es ^ iksy trHM vI nhNI nAl BrpUr sI< v|.y ac»By kIty aty lokM ^ cmtkArI
9
rok skdy= SAed t¨sIN a»t iv|c Kud prmySr
¨ dy i˘KlAf inSAnIaM idKAEaM= pr kuJ whUdI< estIFAn nAl
l/ pvoN=” bihs krn l|g=y eh whUdI< whUdIaM dy e|k pRArTnA
40
whUdI aAgUaM ny `s dI g|l m»n lE= ifr `nHM asTAn toN sn< jo ilbrtInIaM dA pRArTnA sTAn
rsUlM ^ a»dr s%idaA tM mAr ku|q ky `nHM ^ tgId jAi,aA jMdA sI= eh pRArTnA sTAn kurynIaM aty
kItI jo iwsU dy nAm dI crcA nA krn= eh aAK ky isk»drIaM dy whUdIaM nAl vI s\b\iDt sI= ikilikwA
41 10
`nHM rsUlM ^ Byj id|tA= rsUl sBA toN ivdA ho gX= aty aiswA toN vI whUdI `nHM dy nAl aAX sn= pr
`h KuS sn ik`N ik prmyS¨r ny `nHM ^ iwsU dy nM piv|tr aAtmA estIFAn ^ isaA,p nAl bol, iv|c
42
vAsty kSq J|l, wog smiJaA= rsUlM ny lokM ^ mdd kr irhA sI= `s dI g|l e»nI isaA,I ty zordAr
11
`pdyS dy,y b\d nA kIty= `h lokM ^ es KuS˘KbrI sI ik koxI vI whUdI `s a|gy Qihr nA s%ikaA= es
dA< ik iwsU hI msIh hY< pRcAr krdy rhy= `nHM ny eh lE whUdIaM ny eh aAK, lE kuJ b»dy BA/y ty lY
hr roz m»dr dy ivh/y iv|c aty lokM dy GrM iv|c lX< “asIN estIFAn ^ mUsA aty prmyS¨r dy ivru|D
12
kItA= boldy sui,aM hY=” es trHM< whUdIaM ny lokM ^<
bzurg whUdI aAgUaM ^< aty nym dy `pdySkM ^ prySAn
KAs k»m lE s|t mn|uKM dA cu,y jA,A kr id|tA= es lE `h gu|sy iv|c aAX aty `nHM ny
iFilpus eh iFilp nM dA rsUl nhIN= iv|c sI< tM ek mihmAmE prmyS¨r ivKlAE id|tA=
1127 rs°lM dy krt|b 7:3-27
3
prmyS¨r ny abrAhAm ^ ikhA< ‘tU« aAp,A dys aty `s ny sA.y ip` dAidaM ^ `Ty ByijaA= imsr ^ eh
13
lok C|. dy aty `s dyS ^ cilaA jA jo mYN tY^ `nHM dI pihlI wAtrA sI= t|d ifr `h `%Ty dUjI
4
ivAKAvMgA=’* es lE abrAhAm kldIaM* dy dys vAr ifr gX= es vAr< wUsuF ty aAp,y BrAvM ^
co inkl ky hArAn iv|c jA v%isaA aty abrAhAm dy aAp,A aslI prIcY pRgqAeaA= tM ifr~n ^ wUsuF
14
ip` dy mrn toN bAad prnySur ny `s ^ es jgHM dy pirvAr bAry mAlUm ho igaA= t|d wUsuF ny kuJ
5
ByijaA ij|Ty hu, t¨sIN rih»dy ho= pr pRBU ny abrAhAm aAdmIaM ^ aAp,y ip` wAkUb ^ aty irStydArM ^<
^ eh zmIn nA id|tI< e|k fu|q t|k dI vI TM nA id|tI imsr iv|c in`NtA dy, lE ByijaA jo ik ig,tI
15
pr prmyS¨r ny `s nAl vAadA kItA ik mYN eh DrtI iv|c k|l
u p»Jt
| r jIa sn= td wAkUb imsr ^ igaA=
`sy aty `sdyy ip|CoN `sdy a»S ^ dyvMgA BAvyN ajy wAkUb aty sA.y dAdy-p/dAdy iFr mrn t|k `%Ty hI
6 16
`s dy Gr koE b|cA nhIN sI= prmyS¨r ny `s ^ rhy= bAad iv|c< `nHM dy SrIr Skm ^ iljAX gX
!iK! ik ‘tyrI `lAd iksy hor dyS iv|c rhygI= `h aty kbr iv|c pA id|ty gX= eh `hI kbr sI izh/IaM
`s jgHA ty ajnbIaM vMg rih,gy= `%TNo dy lok abrAhAm ny Skm iv|c hmor dy p¨|trM toN cMdI dy ky
`nHM ^ aAp,A ZulAm b,A ky `nHM nAl burA slUk m¨|l KrIdI sI=
7 17
kr,gy= aijhA cAr sO sAl t|k hu»dA rhygA= pr “imsr iv|c whUdIaM dI ig,tI v|D gE= jdoN
prmyS¨r ny ikhA< ‘mYN `s kOm ^< ijs dy `h ZulAm `h krAr pUrA ho, dA vylA ny/y aAeaA< ijs dA prmySr
¨
ho,gy< szA dyvMgA=’ * ‘fyr aijhA ho, toN bAad `h ny abrAhAm nAl vcn kItA sI= imsr iv|c sA.y lok
18
`%ToN inkl aA`,gy= td tyry lok e|Ty aA`,gy aty tyz rFtAr nAl vD gX= Fyr imsr iv|c e|k dUjA
8
es jgHA myrI `pAsnA krngy=’* aty prmyS¨r ny rAjA SAsn krn l|g ipaA aty `s rAjy ^ wUsuF bAry
19
`s dy nAl e|k krAr kItA ty `s krAr dA inSAn kuJ vI ptA nhIN sI= es rAjy ny sA.y lokM ^ gumrAh
su\nt sI= es lE jdoN abrAhAm dy Gr m¨».A pYdA kItA ty sA.y ip`vM ty zulm kIty= `s ny `nHM dy
hoeaA< a|QvyN idn hI `s ny m¨».y dI su\nt kr id|tI= b%icaM ^ bAhr su|q ky mAry jA, lE mzbUr kItA=
20
abrAhAm dy p¨t
| r dA nM eshAk r%iKaA igaA= eshAk esy smyN mUsA jnimaA sI= `h b/A su\dr bAlk
ny vI aAp,y p¨|tr wAkUb dI su»nt krvAE aty wAkUb sI= it»n mhIinaM t|k `s dI dyK BAl aAp,y ipP dy
21
ny vI aAp,y p¨|trM nAl `vyN hI kItA= a|gy jAky eh Gr hoE sI= jdoN `s ^ bAhr C|. id|tA igaA< tM
p¨|tr sA.y bArHM v\SM dy ip` b,y= iFr~n dI DI ny `s ^ god ilaA aty `s ^ aAp,y
9 22
“pr enHM ip`vM ny aAp,y Coqy BrA wUsF
u ^ ErKA p¨|tr vM{ pAilaA poisaA= mUsA imsrIaM dIaM
kAr, imsr dy lokM ^ e|k dAs vM{ vyc id|tA= pr sArIaM iv%idaAvM iv|c is%iKat sI= `h aAp,y bcnM
10
prmyS¨r wUsuF dy nAl sI= wUsuF ^ `%Ty b/IaM aty krnIaM kAr, b/A SktISAlI aty smr|T is|D
m¨sIbtM aAEaM< pr prmyS¨r ny `s ^ `nHM sB hoeaA=
23
m¨sIbtM toN bcAeaA= `s vkt< ifr~n imsr ty “jdoN mUsA cAlIaM sAlM dI `mr dy aAs pAs sI<
rAj krdA sI= iFr~n wUsuF dI `s isaA,p kArn< `s ny aAp,y whUdI BrAvM nAl ByNq krn dI socI=
24
jo prmyS¨r ny `s ^ b˘KSI sI< `s dI e|zt krdA jdoN `s ny e|k imsrI ^ e|k whUdI nAl burA
sI= ifr~n ny wUsuF ^ imsr dy rAjpAl dA ahudA ivhAr krdy vyiKaA< `s ny whUdI dA p|K ilaA aty
id|tA aty aAp,y mihlM dIaM sArIaM cIzM dI iz»mv
y ArI imsrI ^< whUdI nAl kItI es krnI vAsty szA
11
dy id|tI= pr ifr sAry imsr aty knAn iv|c kAl id|tI= mUsA ny `s ^ e\nI zor dI Qokr mArI ik `h
25
ipaA< zmIn e»nI su|k gE ik anAz nA `%g s%ikaA= mr igaA= mUsA ny soicaA ik `s dy whUdI BrA
ntIjA< lokM ^ bhut kSq J|l,y pX= sA.y ip` dAidaM smJ jA, ik prmyS¨r `nHM ^ bcA`, lE `s dA
12 26
^ `%Ty KA, ^ kuJ nA l%iBaA= pr wAkUb ny sui,aA estymAl kr irhA sI< pr `h nA smJy= agly
ik imsr iv|c anAj ek|QA kItA igaA hY= es lE idn< mUsA ny do whUdIaM ^ l/idaM vyiKaA< `s ny
`nHM iv|c sulAh krvA`,I cAhI ty aAiKaA< ‘hy mnu|Ko<
‘tU\ aAp,A ... tY^ ivKAvMgA’ `tpt 12:1 t¨sIN BrA-BrA ho⁄ tM ifr t¨sIN ik`N ek dUjy ^ nuksAn
27
kAl.IaA jM bybIlonIaM= phu»cM rhy ho?’ `h mnu|K ijh/A dUjy ^ nuksAn
‘tyrI `lAd ... szA dyvMgA’ `tpt 15:13–14 phu»cA irhA sI `s ny mUsA ^ D|kA dy ky aAiKaA< ‘kI
‘Fyr aijhA ... `pAsnA krngy” `tpt 15:14; kUc 3:12 tY^ iksy ny sA.y `%pr hAkm aty inaME b,AeaA
rs°lM dy krt|b 7:28-49 1128
28 39
hY? nhIN⁄ kI tU« mYN^ vI e»J hI mArnA cAhu»dA hY “pr sA.y puriKaM ny `s dI pAl,A nhIN kItI
29
ijvyN k|l e|k imsr dy mn|uK ^ mAiraA sI?’* jdoN aty `nHM ny `s ^ nAm»zUr kr id|tA= `h dobArA
40
mUsA ny `s ^ eh kih»dy sui,aA tM `h imsr C|. ky imsr vAips jA,A cAhu»dy sn= sA.y iptrM ny hArUn
imdwAn dyS iv|c clA igaA= `%Ty `h ajnbI sI= ^ aAiKaA< ‘mUsA sA^ imsr dyS iv|co k|> ilaAeaA
jdoN mUsA imdwAn iv|c sI `s dy Gr do p¨|tr pYdA hY< pr sA^ nhIN ptA ik `s ^ kI hoeaA hY= es lE
hoX= sA.y lE koE aijhy r|b b,A jo sA.y a|gy-a|gy cl ky
30 41
“cAlIaM sAlM bAad< mUsA isnAE dy phA/ dy sA^ rAh d|s,=’* t|d lokM ny e|k v|C/y dI mUrt
ny/y e|k `jA/ iv|c igaA= `%Ty `s ^ e|k dUt a|g b,AE aty `s mUrt dA blIdAn c/AeaA aty `h
31
dI lAq ivckAr b|ldI JA/I iv|c pRgq hoeaA= jdoN aAp,y h|TM nAl aijhI mUrt b,A ky b/y KuS sn=
42
`s ny aijhA vyiKaA tM `h hYrAn rih igaA= jdoN pr prmyS¨r ny `nHM dA ivroD kItA= prmyS¨r ny
`h c\gI trHM vyK, lE ny/y igaA< tM `s ny e|k `nHM ^ akAS ivcly JUQy dyvitaM dI sYnA dI `pAsnA
32
aAvAz su,I< eh pRBU dI aAvAz sI= pRBU ny aAiKaA< krn toN rok,A C|. id|tA= ijvyN ik nbIaM dI poTI
‘mYN tyry ipP dAidaM dA prmyS¨r hM= abrAhAm dA iv|c iliKaA hoeaA hY prmyS¨r aAKdA<
prmy S ¨ r < eshAk dA prmy S ¨ r < aty wAkU b dA ‘hy esrAXl dy loko< kI t¨sIN `jA/ iv|c myry lE
prmyS¨r=’* mUsA .r nAl k»bdA hoeaA `%pr t|k, cAlHIaM sAlM vAsty blIaM zM ByqAvM ilaAX=
33 43
dA hONslA nA kr sikaA= pRBU ny `s ^ ikhA< ‘aAp,y tusI molok dy t»bU aty aAp,y dyvty irFAn dy istAry
pYrM iv|coN ju|ty lAh< ik`N ik ijs TM `%pr tU« K/HA hY dy ib\b ^ cu%ikaA sI= t¨sIN `h mUrtM pUj, lE
34
`h e|k piv|tr DrtI hY= mYN aAp,y lokM dy kSqM b,AEaM sn< es lE mYN tuhA^ bAbul toN prHy Byj
toN bhut suct
y hM= aty `nHM ^ b/A kurlA`NidaM hoeaM dyvMgA=’ aAmos 5 :25–27
44
sui,aM hY= esy lE mYN `nHM ^ bcA`, lE `%tiraA “`jA/ iv|c piv|tr t»b*
U sA.y ip` dAidaM dy
hM= hu,< mUsA< mYN tY^ vAps imsr iv|c ByjMgA=’* puriKaM kol sI= prmyS¨r ny mUsA ^ d%isaA ik eh
35
“eh `hI mUsA hY ijs ^ esrAXlIaM ny eh ikvyN bnA`,A hY= `s ny es ^ iblkul `sy nmUny dA
45
aAKidaM nAm»zUr kr id|tA sI ik tY^ sA.A hAkm aty b,AeaA jo prmyS¨r ny `s ^ ivKAeaA sI= bAad
m¨nsF iks ny b,AeaA hY?* `h prmyS¨r duaArA iv|c whoSuaA ny dUjy rAjM dI zmIn ty kbzA krn
hAkm aty CuqkArA dy, vAlA ho, lE ByijaA igaA lE sA.y iptrM ^ a|gy lAeaA= sA.y lok `%Ty gX
sI= prmyS¨r ny `s ^ e|k dUt rAhIN ByijaA jo `s ^ aty prmyS¨r ny `ToN dUjy lokM ^ bAhr k%i>aA= jdoN
36
m|cdI JA/I iv|c pRgiqaA sI= `hI hY ijs ny `nHM sA.y lok es nvIN DrtI ty gX< tM eho t»bU `h
^ imsr toN bAhr k%i>aA sI= `s ny SktISAlI krt|b aAp,y nAl lY gX= sA.y lokM ^ eh t»bU aAp,y iptrM
aty kirSmy imsr iv|c aty lAl sm¨»dr iv|c aty koloN imilaA sI< aty eh dA~d dy smyN t|k `nHM lok
37 46
`jA/ iv|c cAlHI sAl t|k kIty= eh `hI mUsA sI sI= prmyS¨r dA~d `%pr b/A KuS sI= dA~d ny
ijsny esrAXl dy p¨|trM ^ ikhA sI ‘prmyS¨r tuhA.y wAkUb dy prmyS¨r toN `s ^ e|k m»dr bnA`, dI
47
BrAvM iv|co hI tuhA.y lE myry vrgA ek nbI K/A aAigaA m»gI= pr `h sulm
y An hI sI ijs ny prmySr
¨
38
krygA=’ * eh `hI mUsA sI jo `nHM lokM nAl sI jo lE Gr b,AeaA=
48
`zA/ iv|c ek|Qy hoX sn= `h `s dUt nAl sI jo “pr a|t mhAn pRBU prmyS¨r mn|uKM dy h|TM nAl
`s nAl `jA/ iv|c sInE dy phA/ `%pr boilaA b,AEaM hoEaM emArtM iv|c nhIN rih»dy= ehI hY jo
sI= `h sA.y ip` dAidaM dy nAl sI= mUsA ^ prmyS¨r nbI aAKdy hn:
v|loN `h hukm imly ijh/y `nHM ^ sA.y t|k aA`, dA ‘pRBU aAKdA hY surg myrA is»GAs, hY=’
49
jIvn id»dy hn= DrtI myry pYr r|K, dI cONkI hY= myry vAsty t¨sIN
iks trHM dA Gr b,AvoNgy? mYN aArAm ik|Ty kr skdA
‘ik t°\ ... mAiraA sI’ kUc 2:14 hM?
‘mYN tyry ... dA prmyS¨r’ kUc 3:6
‘mUsA sA^ dyS ... rAh d|s,’ kUc 32:1
‘aAp,y pYrM ... iv|c ByjMgA’ kUc 3:5–10
piv|tr t\bU a|KrI arTM iv|c “gvAhI dA t\bU” `h iFrtU
‘tY^ sA.A ... b,AeaA hY’ kUc 2:14 t\bU ijs iv|c ds hukm r|Ky gX sn aty ij%Ty mUsA dy smyN
‘prmyS¨r ... K/A krygA’ ibvsTA 18:15 prmyS¨r aAp,y lokM iv|c rih»dA sI=
1129 rs°lM dy krt|b 7:50-8:17
50
kI mYN `hI nhIN hM ijs ny eh sB cIzM sOl¨s vI es qoly ^ nSq krnA cAhu»dA sI= tM sOl¨s
b,AEaM=’” wsAwAh 66:1–2 `nHM inhcAvAnM dy Gr igaA aty GrM iv|cNo aAdmIaM
51
td estIFAn ny ikhA< “hy hQI whUdI aAgUP⁄ hy aty aØrtM ^ GsIq ky bAhr k|> ky jylH iv|c su%iqaA=
mn aty k»n vloN su»n loko⁄ t¨sIN hmySA piv|tr aAtmA sAry inhcAvAn wrUSlm C|. gX isrf rsUl hI< `Ty
dA ivroD kItA= t¨sIN vI `vyN hI kr rhy ho ijvyN tuhA.y rhy aty inhcI mnu|K sAmirwA iv|c v|Ko-v|K TAvM ty
52 4
puriKaM ny kItA= tuhA.y puriKaM ny sAry nbIaM ^ jA iqky= inhcAvAn mnu|K hr pAsy FYl gX< aty `h
jdoN `h aAX< d\. id|tA= sgoN `nHM nbIaM ny pihlM ij|Ty-ij|Ty vI gX< `nHM ny `%Ty lokM ^ KuSKbrI id|tI=
hI ikhA sI ik e|k DrmI aAvygA pr tuhA.y puriKaM ny
`s ^ mAr id|tA= aty hu, t¨sIN `s DrmI purK ^ iFil|pus dA sAmirwA iv|c pRcAr krnA
53 5
DoKA id|tA aty `s ^ mAr id|tA hY= t¨sIN `h lok ho< iFil|pus sAmirwA dy ngr iv|c igaA aty jA ky
6
ijnHM ^ mUsA dI SrHA pRApt hoE= prmyS¨r ny tuhA^ msIh bAry pRcAr krn l|gA= `ToN dy lokM ny `s dy
eh SrHA dUtM duaArA id|tI pr t¨sIN `s dI pAl,A bcn su,y aty< `h kirSmy vyKy jo `h kr irhA sI=
7
nA kr sky=” `nHM iv|coN b/y sAry lokM dy a»dr BirSq aAtmA dA
vAs sI< pr `s ny `nHM BirSq aAtimaM ^ `nHM
estIFAn dA mAiraA jA,A iv|cNo inkl, lE mzbUr kr id|tA= jdoN aAtmy bAhr
54
whUdI aAgUaM ny estIFAn ^ aijhy bcn krdy inkly tM `nHM b/A Sor mcAeaA= `%Ty b/y sAry kmzor
sui,aA tM `h b/y kroD iv|c aAX= `h e»ny kroD aty l»g/y lok vI sn< iFil|pus ny enHM ^ vI rAjI
8
iv|c aA gX ik estIFAn `%pr mAry gu|sy dy aAp,y kItA= aty `s Sihr dy lok enHM sB kAr, bhut
55
d»d krIc, l|g pX= pr estIFAn ny< jo ik piv|tr KuS sn=
9
aAtmA nAl BrpUr sI< `%pr asmAn ’c prmyS¨r dI pr `s Sihr iv|c Sm~n nM dA e|k aAdmI sI<
mihmA ty lIlA v|l vyiKaA= `s ny iwsU ^ prmyS¨r dy iFil|pus dy `Ty a`, toN pihlM `h jAdU krky `ToN
56
s|jy pAsy K/A vyiKaA= `s ny aAiKaA< “vyK< mYN aAkAS dy lokM ^ hYrAn krdA hu»dA sI aty aAKdA sI ik mYN
10
^ Ku|lHA vyiKaA hY aty mYN mnu|K dy p¨|tr ^ prmyS¨r dy koE mhMpurK hM= `%Ty sAry lokM ny< aAm aAdmI toN
s|jy h|T v|l K/A vyK irhA hM=” lYky bhut mh|tvpUr, t|k ny< `s v|l iDaAn id|tA<
57
tM sAry whUdI aAgUaM ny `%cI aAvAz iv|c Sor aty `nHM ny aAiKaA< “es aAdmI kol r|bI SktI hY
mcAeaA= `nHM ny aAp,y k»nM ^ h|TM nAl b»d kr ijs ^ mhM SktI aAKdy hn=”
11
ilaA= `h sAry ek|Qy ho ky estIFAn v|l B|j pX= ik`N ju look `sdy jAdU toN l\by smyN t|k hYrAn
58
`nHM ny `s ^ SihroN bAhr k|> id|tA aty `s ^ sn< `nHM iv|coN bhut sAry `s dA anusr, kr rhy
12
p|Tr mAry= aty ijnHM lokM ny estIFAn dy ivruD
| gvAhI sn= pr iFil|pus ny lokM ^ prmyS¨r dy rAj dI
id|tI sI< `nHM aAp,y vstr ek solUs nM dy juaAn KuS˘KbrI bAry aty iwsU msIh dI SktI bAry d%isaA=
59
dy pYrM kol lAh ky r|K id|t=y jdoN estIFn ty pTrAv aAdmIaM aty aØrtM ny `s dy s\dyS ty ivSvAs kItA
kr rhy sn< `s ny eh aAKidaM hoeaM prmyS¨r ^ aty bpitsmA ilaA=
13
pRArTnA kItI< “hy pRBU iwsU myry aAtmy ^ svIkAr kr Sm~n ny vI ivSvAs kItA aty bpitsmA ilaA=
60
lY=” `h aAp,y go.y qyk ky kUk irhA sI< “hy pRBU⁄ Sm~n iFil|pus dy nAl QihiraA= `s ny cmtkArI
eh pAp `nHM dy ju»my nA lAvI=” eh aAK, toN bAad inSAnIaM aty SktIsAlI g|lM vyKIaM= aty `h hYrAn
14
`h mr igaA= rih igaA= rsUl ajy vI wrUSlm iv|c hI sn aty
sOls
U ny estIFAn dy mAry jA, lE aAp,I m»zr
U I `nHM ^ ptA l|g igaA ik sAmirwA iv|c lokM ny prmySr
¨
8 dy id|tI= dy SbdM ^ kbUl kr ilaA hY tM rsUlM ny ptrs aty
wUh\nA ^ vI sAmirwA iv|c ByijaA=
15
jdoN ptrs aty
inhcAvAnM lE kSq wUh\nA aAX tM `nHM `%Ty aM ky lokM dy lE pRRArTnA
2–3 16
kuJ DrmI lokM ny estIFAn ^ dfnAeaA= `h kItI ik `nHM ^ piv|tr aAtmA pRApt hovy= enHM
`s lE b/I `%cI kurlAX= `s idn< whUdIaM ny lokM ^ iwsU pRBU dy nM ty bpitsmA id|tA igaA sI< pr
wrUSlm iv|c inhcAvAn qoilaM ^ d\. dy,y SurU kr piv|tr aAtmA ajy `nHM `%ty nhIN aAeaA sI= esy
17
id|ty= aty `nHM ^ bhut izaAdA tsIhy J|l, id|ty= lE ptrs aty wUh\nA ny pRArTnA kItI= td enHM
rs°lM dy krt|b 8:18-9:4 1130
donM rsUlM ny lokM `%pr aAp,y h|T r|Ky tM `nHM ^ id|tA ik `h r|T ’c c/H aAvy ty `s dy nAl aA ky
32
piv|tr aAtmA imilaA= bYQy= jo poTI `h p/H irhA sI `h e`N sI:
18
Sm~n ny vyiKaA ik lokM ^ piv|tr aAtmA dI “eh `s^ iksy By. dy ksAE kol ilaM`, vM{
pRAptI t|d hoE< jd rsUlM ny aAp,A h|T `nHM `%pr sI= `h e|k lyly vM{ cu|p sI jo `s ivaktI a|gy cu|p
19
r%iKaA tM Sm~n ny rsUlM a|gy rupX r|K=y aty ikhA< hu»dA hY jo `s dI `%n kqdA hY= `s ny aAp,A mU»h
“mY^ vI eh SktI dy dyvo tM jo ijs mnu|K `pr vI mYN nhIN KoilHaA=
33
e`N h|T r|KM `s ^ piv|tr aAtmA iml jAvy=” `h SrmsAr sI< `s dy sAry aiDkAr Koh il|ty
20
ptrs ny Sm`n ^ aAiKaA< “kAS tU\ aty tyrA gX sn= DrtI ty `s dI iz»dgI ˘e|k a»t t|k aA
Dn< e|ksAT tbAh ho jA, ik`N ik tU\ prmyS¨r dI gE= `s dy pirvAr dI khA,I ilK, vAlA `%Ty
21
dAt ^ Dn nAl KrId, dI socI= tU» es k»m iv|c koE nhIN hovygA=” wsAwAh 53:7–8
sA.A sMJIvAl nhI ho skdA ik`N ik prmyS¨r a|gy
22 34
tyrA mn sAf nhIN hY= aAp,A idl bdl aty `s afsr ny iFil|pus ^ ikhA< “ikrpA krky mY^
aAp,IaM bdkArIaM toN hq jA= pRBU ^ pRArTnA kr< d|so ik nbI iks dI g|l kr irhA hY? aAp,I jM iksy
35
SAed `h tyry es trHM soc, ty tY^ m¨aAF kr dyvy= hor dI?” td iFil|pus ny `sy poTI toN SurU kItA aty
23 36
ik`N j¨ mYN vyK irhA hM ik tU« pAp dy iKaAlM aty `s ^ iwsU dI KuSKbrI khI= rAh iv|c jMdy hoX
ErTA nAl BiraA hoeaA hYN=” `h pA,I dy kol phu»cy tM afsr ny ikhA< “vyK⁄ e|Ty
24
Sm~n ny jvAb id|tA< “t¨sIN dono myry lE pRBU ^ pA,I hY= hu, mY^ bpitsmA lY, toN ikh/I cIz rokdI
37
pRArTnA kro< tM ik jo kuJ vI t¨sIN aAiKaA< myry nAl hY?” *
38
nA vApry=” t|d afsr ny r|T ^ rok, dA hukm id|tA< t|d
25
t|d rsUlM ny lokM ^ `nHM sArIaM g|lM bAry d%isaA donoN afsr aty iFil|pus pA,I kol gX aty iFil|pus
39
jo iwsU ny kItIaM sn aty prmyS¨r dA s\dyS id|tA= ny `s ^ bpitsmA id|tA= j|d `h pA,I iv|cNo bAhr
ifr `h wrUSlm v|l prt aAX= rsty iv|c `h bhut aAX tM pRBU dA aAtmA iFil|pus ^ pk/ ky lY igaA ty
sAry sAmirwA dy ip».M iv|c lokM ^ KuS ˘KbrI bAry ifr `h KusrA afsr m¨/ iFil|pus ^ nA vyK sikaA
prcAr krdy gX= ty `h ifr aAp,y rAh cilaA igaA= pr `h bhut
40
KuS sI= pr iFil|pus azotus nAmI Sihr toN pRgq
iFil|pus dA hbS dy ek mn|uK ^ `pdyS hoeaA= `sny KuS KbrI dA pRcAr sAry ngrM iv|c
26
pRBU dy e|k dUt ny iFil|pus nAl g|l kItI< aty azotus toN lYky kYsrIaM t|k kItA=
dUt ny aAiKaA< “`Q aty d|K, vAly `s rsty `%pr
27
jA jo wrUSlm toN gAzA ^ jMdA hY=” iFil|ps
u `%iQaA sOl¨s inhcAvAn bi,aA=
ty clA igaA= rsty iv|c `s ny hbS dyS dA e|k
mn|uK vyiKaA= `h e|k KusrA sI aty `h hbS dyS dI
rA,I< k»dAky dA e|k aiDkArI sI= `s dy sAry KzAny
9 wrUSlm iv|c sOlUs ajy vI pRBU dy cyilaM ^
dbkA`, aty ktl krn iv|c l|gA hoeaA sI=
esy lE `h srdAr jAjk kol igaA= sOl¨s ny `s
2
dI s»BAl `s `pr sI= `h wrUSlm iv|c `pAsnA koloN d\imSk iv|c pRArTnA sTnA lE ic|QIaM m»gIaM<
28
krn lE igaA sI= hu, `h aAp,y dyS vAps prt jo `s^ `nHM sAiraM ^ l|B, aty `nHM ^ kYd krn<
irhA sI= `h aAp,y r|T ty asvAr wsAwAh nbI dI dA aiDkAr dy, jo iwsU dy mArg ^ m»ndy hn= `h
29
poTI p/H irhA sI= tM aAtmA ny iFil|pus ^ ikhA< BAvyN aØrtM ho, aty BAvyN mrd< `nHM ^ wrUSlm
3
“`s r|T kol jA aty `s dy nzdIk rih=” ilaA`,= tM sOl¨s d\imsk iv|c igaA= jdoN `h
30
fyr iFil|pus r|T dy nzdIk n%isaA aty `%Ty `s Sihr kol phu»icaA tM akAS vloN acAnk e|k b/I
4
ny e|k aAdmI ^ wsAwAh nbI dI pustk p/HidaM tyz ibjlI `s dy erd igrd cmkI= `h zmIn ty
sui,aA= iFil|pus ny `s ^ ikhA< “kI jo tU« p/H irhYN
`s ^ smJ irhYN?” tuk 37 rsUlM dy kArjM dIaM kuJ bAad dIaM nklM iv|c
31 tuk 37 jo/I gE hY: “iFilp ny jvAb id|tA< ‘jy t¨sIN aAp,y
`s aAdmI ny ikhA< “mYN ikvyN smJ skdA hM?
pUry idl nAl ivSvAs kro< tM t¨sIN kr skdy ho=’ aiDkArI
mY^ iksy aijhy aAdmI dI zrUrt hY jo mY^ esdI
ny aAiKaA< ‘mYN ivSvAs krdA hM ik iwsU msIh prmyS¨r dA
ivaAiKaA kr ky dsy=” t|d `s ny iFil|pus ^ s|dA pu|tr hY=’”
1131 rs°lM dy krt|b 9:5-27
i.|g ipaA aty `s ^ eh p¨|CdI hoE e|k aAvAz ByijaA hY= `h `hI hY ijs ^ tU« aA`NidaM hoeaM
su,AE id|tI< “sOl¨s< sOl¨s< tU« mY^ tsIhy ik`N dy irhA rsty iv|c i.|QA sI `h iwsU hI sI= iwsU ny mY^ tyry
5
hYN?” sOl¨s ny ikhA< “pBU⁄ tU« kO, hYN?” kol es lE ByijaA hY ik tU« m¨/ toN vyK skyN aty
18
`s ny jvAb id|tA< “mYN iwsU hM= mYN hI hM ijs ^ tU\ piv|tr aAtmA nAl BrpUr hovy=” `sy vyly acAnk
6
tsIhy dy irhA hY= `%Q aty `Q ky hu, Sihr ^ jM `s dIaM a|KM toN iClky ijihaA kuJ i.%igaA aty `s
`Ty tY^ e|k mnu|K d|sygA ik hu, tU« kI krnA hY=” ^ m¨/ toN idK, l|g ipaA= sOl¨s `%iQaA aty `s ^
7 19
ijh/y mnu|K `s dy nAl sfr kr rhy sn< `h bpitsmA id|tA igaA= ifr `s ny kuJ KADA aty m¨/
cu|p-cAp K/Hy rhy= `nHM ny aAvAz tM su,I sI pr `nHM toN aAp,y aAp iv|c tk/A mihsUs krn l|gA=
^ id%iKaA kuJ nhIN sI=
8
sOl¨s jdoN zmIn toN `%iQaA tM `s ny aAp,IaM sOl¨s dA d\imsk iv|c `pdyS dy,A
a|KM KolHIaM pr `h kuJ vyK nA s%ikaA= tM `nHM lokM ifr `h kuJ idn d»imsk iv|c iwsU dy cyilaM dy
20
ny `s dA h|T fi/aA aty `s ^ d»imsk iv|c lY aAX= nAl irhA= jldI hI `s ny pRArTnA sTAnA `%pr
9
it»n idn t|k `h nA vyK sikaA aty nA hI `s ny iwsU bAry `pdyS dy,A SurU kItA aty lokM iv|c prcAr
10
kuJ KADA pItA= d»imsk iv|c iwsU dA e|k cylA sI< kItA ik< “iwsU pRBU dA p¨|tr hY=”
21
ijs dA nA` hnAinwAh sI= pRBU ny hnAinwAh ^ drSn sAry lok ijh/y sOl¨s ^ su,dy `h b/y hYrAn
dy ky ikhA< “hnAinwAh⁄” hnAinwAh ny a|goN jvAb sn= `nHM ikhA< “kI eh `hI ivaktI nhIN jo wrUSlm
iv|c ikhA< “pRBU⁄ mYN e|Ty hM=” iv|c sI aty ijsny `nHM sAry lokM ^ tbAh krn dI
11
pRBU ny hnAinwAh ^ ikhA< “`%Q K/HA ho aty is|Dy koiSs kItI sI ijnHM ^ iwsU iv|c inhcA sI= aty hu,
s|dINdy rsty ^ jA= `%Ty< whUdA* dy Gr ^ l|B aty `hI e|Ty iwsU dy cyilaM ^ f/n aty `nHM ^ pRDAn
sOl¨s nM dy aAdmI ^ p¨|C< jo ik trsus toN hY= es jAjkM h|TIN F/vA`, lE aAeaA hY=”
12 22
vkt `h `%Ty hY aty pRArTnA kr irhA hYY= sOl¨s ^ pr sOl¨s idnoN-idn hor vI tk/A hu»dA igaA aty
vI drSn hoX aty `s drSn iv|c< `s ny hnAinwAh `sny eh sAibt kr id|tA ik iwsU hI msIh hY= `s
nM dy e|k aAdmI ^ `s kol aA`NidaM aty aAp,y dy pRmA, e\ny zordAr hud
» y sn ik ijh/y whUdI d»imsk
h|T `s `pr r%KidaM vyiKaA= ijs nAl sOls
¨ dobArA iv|c rih»dy sn `h `s nAl bihs nhIN kr pA`Ndy
dyK, dy kAibl ho igaA=” sn=
13
pr hnAinwAh ny jvAb id|tA< “hy pRBU< es mnu|K
bAry mY^ bhut sAry lokM ny d%isaA hY= `nHM ny mY^ sOl¨s dA whUdIaM toN bc,A
23
disaA hY ik es ny wrUSlm iv|c tyry piv|tr lokM kAfI idnM bAad whUdIaM ny sOls
¨ ^ jAnoN mArn
14 24
nAl bhut sArIaM bdIaM kItIaM hn= hu, `h dI iv`Nt b,AE= `h sO l ¨ s lE Sihr dy
eTy aAeaA hY aty pRDAn jAjkM ny es ^ tmAm `nHM drvAijaM ty idn-rAt pihrA dy rhy sn< ik`N ik
lokM ^ f/, dA e˘KitaAr id|tA hoeaA hY jo tyry iv|c `h `s ^ jAnoN hI mAr m¨kA`,A cAhu»dy sI pr sOl¨s
25
inhcA rKdy hn=”* ^ `nHM dI iv`Nt dA ptA l|g igaA= kuJ cyilaM
15
pr pRBU ny hnAinwAh ^ ikhA< “tU« jA⁄ ik`N ik mYN ny< ijnHM ^ pØl¨s ny is|iKaA id|tI sI< ek rAt `s ^
sOl¨s ^ ek b/y zrUrI k»m vAsty cui,aM hY= `s ^ e|k qokrI iv|c pA id|tA ty dIvAr toN hyQM `tAr id|tA=
bAdSAhM< whUdI lokM aty prAEaM kOmM ^ myry bAry
16
jAky d|s,A cAhIdA hY= mYN `s ^ `h sB ivKAvMgA sOl¨s dA wrUSlm iv|c `pdyS dy,A=
26
jo myry nA` dy bdly< `s ^ J|l,A cAhIdA hY=” ifr sOl¨s wrUSlm iv|c clA igaA= `s ny
17
es lE hnAinwAh tur ipaA< aty whUdA dy Gr inhcAvAnM dA s»g krnA cAihaA pr `h `s koloN
igaA= `sny aAp,A h|T sOl¨s dy isr ty riKaA aty .rdy sn= `h ivSvAs nA kr sky ik `h scm¨|c
27
aAiKaA< “sOl¨s< myry BrA< pRBU iwsUU ny mY^ tyry kol iwsU dA cylA sI= pr brnbAs `s ^ rsUlM kol lY
igaA aty `nHM ^ d%isaA ik sOlUs ny ikvyN d\imSk dy
whUdA eh rsUlM iv|coN wU.As nAm dA rsUl nhIN hY=
rAh iv|c pRBU ^ vyiKaA sI= aty `s ny `s nAl g|lM
tyry iv|c inhcA rKdy hn a|KrI arTM iv|c< “tuhA.A nAm
vI kItIaM sn aty ikvyN `h d»imSk iv|c pRBU dy nM
lYNdA hM” ijsdA arT pUjA jM pRArTnA duaArA iwsU iv|c
ivSvAs pRgqA`,A hY= `%ty byD/k hoky `pdyS id»dA sI=
rs°lM dy krt|b 9:28-10:12 1132
28
e`N sOl¨s cyilaM nAl QihiraA= `h wrUSlm a|KM KolHIaM= ijs vkt `s ny ptrs ^ vyiKaA tM
41
dIaM sArIaM TAvM ty igaA aty KulHyaAm pRBU bAry `h `Q ky bYQ gE= `s ny aAp,y h|T nAl `s ^
29
boilaA= `h aksr wUnAnI bol, vAly whUdIaM Klo, iv|c mdd kItI= aty iFr `s ny inhcAvAnM ^
nAl g|lM krdA aty `nHM nAl es bAry crcA krdA aty ivDvAvM ^ kmry a»dr s%idaA aty tib|TA ^ sONp
30 42
pr `h `s ^ jAnoN mArn dI iv`Nt b,A`Ndy= jdoN id|tA jo ik jIivt sI= sAry w|pA iv|c eh g|l fYl
BrAvM ^ es dA ptA l|gA< `h `s ^ kYsirwA lY gE= enHM iv|coN bhut sAry pRBU dy cyly b, gX=
43
gX aty `nHM ny `ToN `s ^< trsus ^< Byj id|tA= ptrs kAfI sAry idn w|pA iv|c irhA aty `%Ty ek
31
so sAry whU i dwA< glIl aty sAmirwA iv| c Sm~n nM dy cm/y dy k»m krn vAly cmAr dy Gr
klIiswA SMtmE sI= piv|tr aAtmA dI mdd nAl irhA=
klIswA idnoN idn hor mzbUt ho gE= inhcAvAnM
ny< ijs >\g nAl `h ij`Ndy sn< drSAeaA ik `nHM ptrs aty kurnyilwus
ny pRBU dI e|zt kItI= `s sdkA hI eh smUh hor
s»giQt hoeaA= 10 kYsirwA nM dy Sihr iv|c kurnyilwus nM dA
e|k aAdmI sI= `h rom dI sYnA dy smUh
‘etAilwAnI’ iv|c e|k aiDkArI sI= `h ek DrmI
2
ptrs l¨|dA aty w|pA iv|c mnu|K sI= `h aty ij»ny vI lok `s dy Gr iv|c rih»dy
32
ptrs wrUSlm dy erd igrd sAry SihrM iv|c sn< sB s|cy pRBU dI `pAsnA krdy sn= `h lokM ^
Guu»imaA= fyr `h l¨|dA iv|c bsy inhcAvAnM ^ vyK, dAn-pu»n bhut krdA sI kurnyilwus hmySA pRBU a|gy
33 3
igaA= l¨d
| A iv|c< `h e|k aDr»gI aAdmI ^ imilaA= pRArTnA krdA sI= ek dupihr it»n vjHy dy aAs-pAs
ijs dA nA`N aYinwAs sI= `h ipCly a|Q sAlM toN `s ny e|k drSn dyiKaA= drSn iv|c pRBU v|loN e|k
34
m»jy toN `%Q nhIN sI sikaA= ptrs ny `s ^ ikhA< dUt `s kol aAeaA aty aAK, l|gA< “kurnyilwus⁄”
4
“aYinwAs⁄ iwsU msIh ny tyry ty imhr kItI hY= K/HA ho kurnyilwus ny dUt v|l vyiKaA< `h .r ky aAK,
aty aAp,A ibstr ivCA= `h tur\t K/HA ho igaA=” l|gA< “myry mAilk⁄ t¨sIN kI cAhu»dy ho?”
35
sAry l¨d
| A iv|c rih, vAly aty Sron dy sAry invAsIaM dUt ny `s ^ ikhA< “pRBU ny tyrIaM pRArTnAvM su,
ny `s ^ vyiKaA aty eh lok vI pRBU v|l prt gX= lEaM hn= `s ny `h sB g|lM vyKIaM hn jo tU«
36
w|pA iv|c tibTA nM dI ek cylI sI ijs dA wUnAnI grIb lokM lE krdA hYN= es lE `h tY^ nhIN
5
BASA iv|c arT hY ihrnI= es aØrt ny hmySA lokM Bu%ilaA= hu, tU« w|pA Sihr v|l kuJ aAdmIaM ^ Byj
lE b/y c\gy k\m kIty sn aty hmySA grIb lokM dI aty `To Sm~n nM dy aAdmI ^< ijh/A ptrs vI
37 6
mdd kItI sI= tM jdoN ptrs l¨|dA iv|c sI tM sdINdA hY< s|dA Byj= sm~n iksy Sm~n KqIk cm/y
tibTA b/I bImAr hoE aty mr gE= `nHM ny `s ^ dA k»m krn vAly dy Gr hI QihiraA hoeaA hY= `s
7
nuhA`, toN bAad `sdy SrIr ^ C|t `%prly kmry dA Gr sm¨»dr dy ny/y hY=” ijh/A dUt kurnyilwus
38
iv|c pA id|tA= w|pA dy cyilaA ^ ptA l|gA ik ptrs nAl g|l kr irhA sI< clA igaA= `sto bAad
l¨|dA iv|c sI= lu|dA w|pA dy ny/y hI sI= `nHM ny `%Ty kurnyilwus ny aAp,y do nOkrM ty ek ispAhI ^
8
ptrs ^ in`NtA dy, lE do aAdmI Byjy= “`nHM ny bulvAeaA= eh ispAhI vI DrmI mnu|K sI= eh
`s^ byntI kItI< “ikrpA krky< sA.y kol ij»nI ispAhI `s dy ˘KAs mddZArM iv|cNo e|k sI= `s ny
39
CytI ho sky aAP⁄” ptrs itaAr ho igaA aty `nHM eh sArI g|l it»nA aAdmIaM ^ smJA ky `nHM ^ w|pA
dy nAl cilaA igaA< jdoN `h `%Ty phu»icaA< `h v|l Byj id|tA=
9
`s ^ pO/IaM `%prly kmry iv|c lY gX= sArIaM agly idn eh it»no aAdmI w|pA dy ny/y phu»cy=
ivDvAvM aAEaM aty `s dy aAly duaAly Klo gEaM= ptrs pRrTnA krn lE C|t `%ty igaA= eh dupihr
10
`h ro rhIaM sn aty `nHM ny roNdIaM-ipqdIaM ny dA vylA sI= ptrs ^ Bu|K l|gI hoE sI aty `h kuJ
ptrs ^ `h sAry k|p/y ivKAX ijh/y .orkA tibTM ny KA,A cAhu»dA sI= pr jdoN `h ptrs dy KA, lE
ij~Ndy jIa b,AX sn= ptrs ny sAry lokM ^ kmry Bojn itaAr kr rhy sn tM `s ny e|k drSn vyiKaA=
40 11
coN bAhr jA, ^ ikhA= `h goi.aA BAr bYQ igaA `s ny KulyH akAS ^ vyiKaA aty `s iv|cNo v|.I cAdr
aty pRArTnA kItI= iFr `h tibTA v|l m¨i/aA< jo ik vM{ koE cIz T|ly aA`NdI vyKI jo ik chu» pAisaM toN
12
m¨rdA sI aty aAiKaA< “tibTA⁄ `%Q⁄” `s ny aAp,IaM DrtI dy v|l lmkAE hoE hyQM `tr rhI sI= sB
1133 rs°lM dy krt|b 10:13-40
pRkAr dy jAnvr es iv|c sn= `h jIv ijh/y ik myl imlAp krn dI aAigaA nhIN hY= pr prmyS¨r ny
cl skdy hn< ijh/y rINg, vAly sn zmIn `%pr mY^ Kud eh prgq kItA hY ik mYN iksy vI mnu|K ^
13 29
aty `h p»CI ijh/y ky hvA’ c `.dy hn= fyr e|k ‘apiv|tr’ jM ‘aSuD’ nA smJ= esy lE jdoN enHM
aAvAz ny ptrs ^ aAiKaA< “ptrs⁄ `%Q aty enHM aAdmIaM ny mY^ e|Ty aA`, lE ikhA mYN aA`, lE
iv|co iksy vI e|k jIv ^ mAr aty KA lY=” sihmt ho igaA= so hu, t¨sIN ikrpA krky eh d|so ik
14
pr ptrs ny ikhA< “pRBU⁄ aijhA mYN kdy nhIN t¨sIN mY^ e|Ty kAhdy lE bulAeaA hY?”
30
kItA< mYN kdy apiv|tr jM aSu|D cIz nhIN KADI=” kurnyilwus ny ikhA< “cAr idn pihlM mYN aAp,y
15
pr `s aAvAz ny dobArA `s ^ ikhA< “prmyS¨r Gr iv|c pRArTnA kr irhA sM< eh dupihry it»n ku
ny eh sB vstM SuD b,AEaM hn= es lE enHM ^ vjy dy aAs-pAs dA vkt sI = acAnk ek dUt myry
16
‘apiv|tr’ nA kih⁄” aijhA it»n vAr vApiraA aty a|gy aAky K/o igaA< `s ny b/y cmkIly kp/y pAX hoX
31
fyr `h sB cIjM vAps akAS v|l cu|kIaM gEaM= sn= `s aAdmI ny ikhA< ‘kurnyilwus< prmyS¨r ny
17
ptrs drSn dy arT bAry soc hYrAn ho irhA sI= tyrI pRArTnA su, lE hY aty grIbM ^ id|tIaM tyrIaM
32
es ivckAr kurnyilwus dy Byjy b\idaM ny Sm~n dA dAtM vyK lEaM hn= es lE w|pA iv|c kuJ
18
Gr l|B ilaA= `h fAqk ty K/y sn= `nHM ny p%iCaA< aAdmIaM ^ Byj aty ptrs Sm~n ^ e|Ty aA`,
“kI ptrs Sm~n e|Ty rih»dA hY=” lE aAK= ptrs `s Gr iv|c rih irhA hY ijs Gr
19
ptrs ajy vI `s drSn bAry hI soc irhA sI dy aAdmI dA nM vI Sm~n hY jo cm/y dA k»m krdA
33
pr aAtmA ny `s ^ ikhA< “vyK⁄ it»n aAdmI bAhr hY= aty `s dA Gr sm¨»dr k»>y hY=’ tM mYN `sy vkt
20
tY^ l|B rhy hn= `%Q aty hyQM jA= `nHM nAl ibnA tY^ bulA`, lE enHM aAdmIaM ^ Byj id|tA= aAp,I
iksy iJjk clA jA= mYN hI `nHM ^ tyry kol ByijaA hY=” imhrbAnI sdkA tU» e|Ty aAeaA hYN= hu, asIN sB
21
fyr ptrs hyQM `tiraA aty aAdmIaM ^ aAiKaA< e|Ty `h sB kuJ sun, lE prmyS¨r dI hAjrI iv|c
“mYN hI `h aAdmI hM ijs ^ t¨sIN l|B, aAX ho⁄ t¨sIN hM< jo pRBU ny tYN^ aAK, dA hukm id|tA hY=”
e|Ty iks vAsty aAX ho?”
22
`h boly< “ek piv|tr dUt ny kurnyilwus ^ tY^ ptrs dA kurnyilwus dy Gr iv|c `pdyS dy,A
34
aAp,y Gr s|dA dy, lE aAiKaA hY= `h ek sYnA dA td ptrs ny bol,A sUrU kItA< “mY s|cm¨|c hu,
afsr aty BlA aAdmI hY= `h pRBU dI `pAsnA krdA smiJaA hM ik prmySr
¨ dI nzr iv|c sB jIa brAbr
35
hY aty sAry whUdI `s dA sitkAr krdy hn= dUt ny hn= sgoN hryk kOm iv|coN jo koE vI `s toN .rdA hY
`s ^ tY^ aAp,y Gr bulA`, lE aAiKaA hY tM ik aty Bly k»m krdA hY `h prmyS¨r ^ svIkAr hu»dA hY=
23 36
jo kuJ g|lM tU« aAK,A cAhud
» A hY `h su, lvyN=” ptrs eh `h sunyhA hy jo `s ny whUdI lokM ^ ByijaA sI
ny `nHM aAdmIaM ^ a»dr aA`, aty rAt Qihr, pRBU ny `nHM ^ KuS KbrI ByjI sI ik iwsU msIh duaArA
37
lE aAiKaA= SMtI aAE hY aty iwsU sB lokM dA pRBU hY⁄ tuhA^
aglI svyr ptrs `%iQaA< itaAr hoeaA aty `nHM ptA hY ik sAry whUidwA iv|c kI hoeaA sI= es dI
it»nM aAdmIaM nAl clA igaA= w|pA coN kuJ BrA ptrs SurUaAt glIl iv|c wUh\nA * dy bpitsmy bAry pRcAr
24
nAl gX= agly idn `h kYsirwA iv|c phu»cy< ij|Ty toN bAad hoE aty eh sAry whUidwA iv|c fYl gE
38
kurnyilwus `nHM dA e»tzAr kr irhA sI= `s ny pihlM sI= tusIN iwsU nAsrI bAry jA,dy ho= pRBU prmyS¨r ny
toN hI aAp,y Gr iv|c irStydArM aty ny/y dy im|trM ^ `s ^ piv|tr aAtmA ty SktI dy ky msIh kItA sI
25
s|dA dy ky ek|QA kItA hoeaA sI= jdoN ptrs ny aty `h sB jgHA jA ky lokM dA BlA krdA irhA= iwsU
Gr a»dr pRvyS kItA tM ptrs ^ kurnyilwus imilaA ny `nHM lokM ^ c\igaM kItA jo SYtAn duaArA stAX
26
aty `s dy pYrM ty m|TA qyikaA= pr ptrs ny `s ^ hoX sn= eToN ptA cldA hY ik prmyS¨r `s dy v|l
39
`QAeaA aty aAiKaA< “`%Q Klo⁄ ik`N ik mYN vI tyry sI= asIN `nHM sbnM k»mN dy gvAh hM ijh/y `s ny
27
vMg ek sADAr, mnu|K hI hM=” `s dy nAl g|lM whUidwA aty wrUSlm iv|c kIty= pr `nHM ny `s^
40
kridaM< ptrs ny Gr iv|c pRvyS kItA= `%Ty `s ny lk/I dI b,I slIb ty myKM nAl Qok id|tA= pr
28
bhut sAiraM ^ ek|Qy hoX vyiKaA= tM `s ny lokM ^ prmyS¨r ny `sdI mØt toN tIjy idn baAd `sdA purn
ikhA< “ik tuhA^ ptA hY ik whUdIaM dI SrHA anusAr
wUh\nA wUh\nA bpitsmA dy, vAlA< `h aAdmI ijs ny
e|k whUdI ^ dUjI jAt dy mnu|K nAl shwogI ho, jM msIh dI aAmd bAry lokM ^ d%isaA sI=
rs°lM dy krt|b 10:41-11:20 1134
41
`%TAn kItA aty `s ^ lokM ^ pRgqAeaA= pr hoX sn< `h T|ly `%tiraA ty myry b/y nzdIk aA ky
6
iwsU sB lokM ^ prgq nM hoeaA< isrf ijh/y gvAh ruk igaA= mYN `s dy a»dr vyiKaA tM `s iv|c j»glI
sn ijhnM ^ ik pRBU ny pihlM toN hI cui,aA hoeaA ty pAltU jAnvr< rINg, vAly jIv< akAS ty `%.,
7
sI< isrf `hI `s ^ vyK, dy smr|T hoX= asIN hI vAly p»CI sn= mYN ek aAvAz su,I jo mY^ kih rhI
`h gvAh hM= jdoN `h m¨rdy toN jIvAilaA igaA sI sI ‘ptrs `%Q< Klo aty es iv|coN iksy vI jIv ^
42 8
tM asIN `s nAl iml bYQ ky KADA aty pItA= iwsU mAr ky KA lY=’ pr mYN ikhA< ‘pRBU mYN aijhA kdy vI
ny sA^ lokM iv|c pRcAr krn ^ ikhA= `s ny sA^ nhIN kr skdA< mYN kdy vI iksy aS¨D jM apiv|tr
9
lokM ^ eh d|s, lE ikhA ik `s^ prmyS¨r duaArA vstU dA syvn nhI kItA=’ pr akAS v|loN avAz ny
`nHM sAiraM lokM `%ty m¨nsF ho, lE cui,aA igaA ifr `%tr id|tA< ‘pRBU ny eh vstM piv|tr b,AEaM
43 10
hY< BAvyN `h lok ij`Ndy hn jM m¨rdA= hr `h hn< enHM ^ apiv|tr nA aAK=’ e»J it»n vAr
mnu|K ijh/A iwsU iv|c inhcA r|KdA hY `s ^ m¨aAf vApiraA aty Fyr `h sArIaM cIzM vAps `tAhM akAS
11
kItA jAvygA= iwsU dy nM ty `s dy pAp i˘KmA kIty v|l iljAEaM gEaM= `sy vkt< it»n aAdmI `s
jA,gy= sB nbI es g|l dI sAKI id»dy hn=” jgHA aAX ij|Ty mYN rih irhA sI= eh it»n aAdmI kYsirwA
12
Sihr toN myry kol Byjy gX sn= aAtmy ny mY^ `nHM
prAEaM kOmM ty piv|tr aAtmA dA aA`,A nAl ibnA iJjk jA, ^ ikhA= eh Cy BrA< jo e|Ty
44
jdoN ptrs ajy bol kr irhA sI< piv|tr aAtmA myry nAl hn< eh vI myry nAl gX= asIN kurnyilwUs
13
`nHM sAry lokM `%pr aAeaA< jo S\dyS ^ su, rhy sn= dy Gr gX= `s ny sA^ ikhA< `s dy Gr e|k dUt
45
whUdI cyly ijh/y ptrs dy nAl aAX sn eh vyK pRgiqaA aty dUt ny `s ^ aAiKaA< ‘kuJ aAdmIaM ^
ky hYrAn ho gX= `h hYrAn sn ik piv|tr aAtmA ZYr w|pA iv|c Byj tM ik `h Sm~n ptrs ^ s|dA dy,=
46 14
whUdIaM `%pr vI vgAeaA igaA sI= ik`N ik `nHM `h tY^ `h g|lM d|sygA jo tY^ aty tyry Gr iv|c
15
ny `nHM ^ v|KrIaM BASAvM iv|c bolidaM aty prmyS¨r sAiraM ^ bcA skdIaM hn=’ jdoN mYN aAp,A BASn
dI `stit kridaM sui,aA sI= t|d ptrs ny aAiKaA< SurU kItA< tM `sy >\g nAl piv|tr aAtmA `nHM `pr
47 16
“kI koE vI enHM lokM ^ pA,I a»dr jA, aty aAeaA ijvy ar\B iv|c sA.y `pr aAeaA sI= td
bpitsmA lY, toN rok skdA hY? ik`N ik `nHM ny `vyN mY^ pRBU dy bcn cyty aAX= pRBU ny aAiKaA sI< ‘wUh\nA
hI piv|tr aAtmA pRApt kItA hY ijvyN ik asIN pRApt ny tM pA,I nAl bpitsmA id|tA sI< pr tuhA^ piv|tr
48 17
kItA sI=” es lE ptrs ny kurnyilwus< ^ `s dy aAtmA nAl bpitsmA id|tA jAvygA=’ es lE jykr
sAk-s»b»DIaM ^ aty `sdy dostM ^ iwsU msIh dy nM prmyS¨r ny `nHM ^ `hI dAt pRdAn kItI hY jo `s ny
ty bpitsmA lY, dA hukm id|tA= `s toN bAad `ToN dy sA^ id|tI< jdoN asIN pRBU iwsU msIh iv|c ivSvAs
lokM ny ptrs ^ `%Ty kuJ idn hor rih, lE im»nt kItA< tM ifr prmyS¨r dy kArj dA ivroD krn vAlA
18
kItI= mYN kO, sI?” jdoN whUdI inhcIaM ny eh sB sui,aA
tM `nHM ny bihs krnI b»d kItI aty pRBu dI `stit
ptrs dA wrUSlm ^ prt,A krdy hoX aAiKaA< “esdA mtlb hY ik prmyS¨r ny
aAeaA< tM kuJ whUdI inhcAvAnM ny `s nAl bihs a»tAikwA iv|c KuSKbrI dA aA`,A
3 19
krnI SurU kr id|tI= `nHM aAiKaA< “tU\ `nHM lokM v|l estIfAn dy mAry jA, toN bAad< inhcAvAn d\.
igaA ijnHM dI su\nt nhIN hoE= sgoN tU« `nHM nAl r|l toN .r ky iK».r ky e|Dr-`%Dr ho gX sn= kuJ
ky Bojn vI kItA=” inhcAvAn tM dUr durA.IaM TAvM ijvyN ik fYnIko< kuprus
4
tM ptrs ny `nHM ^ eh sArA ibrtMt su,AeaA aty a»tAikwA aAid’ c cly gX aty enHM TAvM ty jA
5
aty ikhA< “jdoN mYN w|pA Sihr iv|c sI< mYN pRArTnA ky KuS ˘KbrI id|tI< pr eh KuS ˘KbrI `nHM isrf
20
krdy hoeaM ek nzAry dA drSn kItA= `s drSn whUdIaM ^ hI id|tI= pr `nHM iv|coN kxI mnu|K kuryn
iv|c mYN kuJ akAS toN `%trdA hoeaA vyiKaA jo ik aty kuprus dy sn< jdoN `h a»tAikwA phu»cy< tM `nHM
ek v|.I c|dr dy akAr ijhA sI< ijs dy cAry p|ly b\nHy ny pRBU iwsU bAry KuSKbrI bAry wUnAnI lokM ^ vI d|isaA=
1135 rs°lM dy krt|b 11:21-12:14
21
pRBU `nHM dy nAl sI ty `nHM dI mdd kr irhA ispAhIaM ^ `s dI ingrAnI krn lE inwukt kItA=
sI= esy kAr, lokM dI e|k v|.I ig,tI ny pRBU dA `h psAh dy it`hAr dy l\G, dA e»tzAr krnA
anusr, krnA SurU kr id|tA= cAhu»dA sI aty Fyr ptrs ^ lokM dy sAmH,y ilaA`,A
22 5
eh K
˘ br wrUSlm dI klIiswA dy lokM kol phuc
» I= cAhud
» A sI= es lE ptrs ^ kYd iv|c r%iKaA igaA
23-
`nHM ny brnbAs ^ a»tAikwA iv|c ByijaA= sI< pr inhcAvAn lgAtAr pRBU a|gy `s lE pRArTnA
24
brnbAs e|k c\gA aAdmI sI= `h piv|tr aAtmA kr rhy sn=
aty inhcA nAl BrpUr sI= jdoN `h a»tAikwA ^ igaA<
`h prmyS¨r dI ikrpA ^ k\m ty vyKky bhut KuS sI= ptrs dA kYd toN CuqkArA
6
`s ny sAry inhcAvAnM ^ `nHM dy s|cy idlM nAl pRBU ptrs do ispAhIaM ivckAr su|tA ipaA sI< jo `s
dy vFAdAr ho,A jArI r|K, lE `tsAht kItA=” ty ingrAnI lE sn aty j»zIrM nAl b»inaM hoeaA
es krky< bhut sAry lok pRBU dy cyly b, gX= sI aty bAkI sAry ispAhI jylH dy drvAzy ty cOksI kr
25
“ifr brnbAs sOls
¨ ^ l|B, lE trsus ^ igaA= rhy sn= eh rAt dA pihr sI aty hyrodys aglI
26
jdoN `s ny sOl¨s ^ l|B ilaA< `h `s ^ a»tAikwA svyr ptrs ^ lokM sAmH,y ilaA`, dI iv`Nt b,A
7
iv|c lY aAeaM aty eh dono `%Ty pUrA sAl rhy= hr irhA sI= acAnk `%Ty pRBU dA ek dUt prgq hoeaA=
vAr inhcAvAnM dA qolA ek|QA ho ky aAeaA= sOl¨s kmry iv|c b/I rOSnI hoE= dUt ny `s ^ pAsy toN
aty brnbAs `nHM ^ imly aty bhut sAry lokM ^ isiKaA CoihaA aty `s ^ jgAeaA= dUt ny aAiKaA< “jldI
8
id|tI= sB toN pihlM a»tAikwA iv|c iwsU dy cyly “msIhI” kr⁄ `%Q=” ptrs dy h|TM coN z»zIrA quq
| gEaM= dUt
khAX= ny ptrs ^ ikhA< “aAp,y k|p/y pihn aty aAp,I
27
`nHIN idnI kE nbI wrUSlm toN a»tAikwA iv|c jut
| I pA=” ptrs ny evyN hI kItA= ifr dUt ny aAiKaA<
28
aAxy= `nHM iv|coN e|k nbI ijs dA nM aAgbus sI “aAp,A koq pA ky myry ip|Cy aA jA”
9
`%iQaA aty `%Q ky piv|tr aAtmA dy rAhIN eh d%isaA< e`N dUt clA igaA aty ptrs `s dy ipCy ho
“e|Ty sArI DrtI ty bhut v|.A kAl pvygA=” jdoN ilaA= pr ptrs nhIN jA,dA sI ik< jo dUt kr irhA
klOidwus bAdSAh sI< asl iv|c eh kAl vApiraA= sI< s|cm¨|c vApr irhA sI= `s ny soicaA ik SAed
29 10
inhcAvAnM ny aAp,y `nHM BY,M BrAvM dI mdd `h e|k drSn dyK irhA hY= td `h donoN pihly
krn dA inScA kItA ijh/y whUidwA iv|c rih»dy sn= aty dUjy pihry iv|coN dI inkl ky ek lohy dy fAqk t|k
sB inhcAvAnM ny< ij»nI hr iksy toN ho sky `nI `nHM aAX ijh/A ik Sihr iv|c phu»cA`NdA sI= `h aAp,y-
dI mdd krn dI iv`Nt b,AE= aAp hI `nHM lE KulH igaA `ToN inkl ky `h e|k
30
`nHM ny Dn ek|QA krky brnbAs aty sOl¨s ^ glI dy rsty ty tur pX pr `sy vyly dUt `s koloN ifr
id|tA< ifr `h eh D\n ek|QA krky whUidwA iv|c alop ho igaA=
11
bzurgM kol lYky aAX= t|d ptrs ^ smJ aAeaA ik eh kI vApiraA
sI= `s ny soicaA< “hu, mY^ smJ aAeaA hY ik vAstv
hyrodys agir|pA dA klIiswA ^ tsIhy dy,A iv|c pRBU ny eh dUt myry lE ByijaA sI= `s ny mY^
3 12
jdoN `s ny vyiKaA ik whUdIaM ^ eh c»gA l%igaA jdoN ptrs ny eh mihsUs kItA< `h mirwm dy
hY< tM `s ny ptrs ^ vI igrFtAr krn dA inScA Gr ^ aAeaA= `h wUh\nA dI mAtA sI= wUh\nA mrkus
kItA= eh GqnA whUdIaM dIaM CuqIaM iv|c psAh* krky vI jAi,aM jMdA sI= `%Ty bhut sAry lok ek|Qy
4 13
dy it`hAr vyly hoE= hyrodys ny ptrs ^ igrFtAr sn aty `h pRArTnA kr rhy sn= ptrs ny bAhr
kr ilaA aty `s ^ kYd iv|c pA id|tA= `s ny solM vAly drvAzy ty dstk kItI tM jvAb iv|c ek rodo
14
nM dI nOkrAnI jvAb dy, lE bAhr aAE= `s ny
psAh whUdIaM dA e|k mh|tvpUr, piv|tr idn= whUdI
ptrs dI aAvAz ^ pCA, ilaA aty `h b/I KuS
hr vrHy< es idn< eh g|l cyty r|K, lE KAs Bojn KMdy
hoE= `h e»nI KuS hoE ik mAry KuSI dy `h `s ^
sn< ik prmyS¨r ny `nHM ^ mUsA dy smyN imsr dI gulAmI toN
CuqkArA idvAeaA= drvAzA Kol,A vI Bu|l gE aty n|sdI hoE `s smUh
rs°lM dy krt|b 12:15-13:13 1136
^ ptrs dy aAmd dI Kbr kih, clI gE ik< “bAhr brnbAs aty sOl¨s ^ ivSys k»m dA sONp,A
15
bUhy ty ptrs K/HA hY⁄” inhcAvAnM ny rodo ^ ikhA<
“tU« kmlI hY⁄” pr `h bAr bAr kih»dI rhI ik nhIN
eh s|c hY tM `nHM soicaA< “es ^ ptrs dA dUt
13 a»tAikwA dy igrjy iv|c kE nbI aty `pdySk
sn= `h sn: brnbAs< iSmPn< jo nIgr
vI khA`NdA sI< kUrYny dy Sihr toN lUikwus< mnXn jo
2
ho,A cAhIdA hY=” ik hyrodys nAl pilaA sI< aty sOl¨s= eh sAry pRBU
16
ptrs lgAtAr bUhA K/kA`NdA irhA= jdoN dI `stit krdy aty vrt r|Kdy sn tM piv|tr aAtmA
inhcAvAnM ny bUhA KoilHaA tM `h ptrs ^ vyK ky ny `nHM ^ ikhA< “myry lE brnbAs aty sOl¨s ^ `s
17
hYrAn rih gX= ptrs ny h|T dy eSAry nAl `nHM ^ k»m lE a|lg kro< ijs lE mYN `nHM ^ bulAeaA hY=”
3
smJAeaA ik `h KAmoS rih,= tM `s ny `nHM ^ td `nHM ny vrt r|Ky aty prmyS¨r ^ pRArTnA
sArI g|l smJAE ik ikvyN pRBU ny `s ^ jyl iv|coN kItI= `nHM ny aAp,y h|T `nHM dy isr ty r|Ky aty `nHM
bAhr k|>, dI mdd kItI= `s ny ikhA< “wAkUb aty ^ `nHM dy rsty Byj id|tA=
hor BAEaM ^ vI enHM g|lM dI ˘Kbr dyvo=” `s toN
bAad ptrs hor TM cilaA igaA= brnbAs aty sOl¨s kuprus iv|c
18 4
aglI svyr ispAhI bhut prySAn ho gX= `h donoN j,y piv|tr aAtmA duaArA islUikwA ^ Byjy
19
hYrAn sn ik ptrs dA kI bi,aA? hyrd
o s
y ny ptrs gX sn= aty `ToN jhAj rAhIN kuprus dy zzIry ty=
5
^ sB TAEN BAilaA pr `s ^ ikty nA imilaA= es jdoN brnbAs aty sol¨s slmIs dy Sihr phu»cy `nHM
lE `s ny pihrydArM ^ svAl kIty= iFr `s ny ny whUdIaM dy pRArTnA asTAn iv|c prmyS¨r dy bcn
hukm id|tA ik `h mAr id|ty jA,= dA prcAr kItA= wUh\nA mrkus `s vkt mdd lE
6
`nHM dy nAl sI= `h sAry qApU iv|c ifrdy ifrdy
pAFus phuc
» =y pAfus dy Sihr iv|c< `h e|k whUdI aAdmI
hyrodys agir|pA dI mØt ^ imly jo jAdU krdA sI= `s dA nM sI brwysUs= `h
7
es toN bAad hyrodys whUidwA toN kYsirwA ^ igaA JUQA nbI sI= brwysUs hmySA srgI~s pØl¨s jo ik
20
aty `%Ty kuJ smyN lE jA QihiraA= hyrodys sUr aty gvrnr sI `s dy ny/y rih»dA sI= srgI~s pØl¨s
sYdA dy lokM nAl b/A nArAz sI= `h sAry lok ek|Qy isaA,A mnu|K sI= `s ny brnbAs aty sOl¨s ^ vI
hoky hyrodys kol aAX= `h blAstus dI< ijh/A ik aAp,y Gr s|dA id|tA ik`N ik `h pRBU dA s»dS
y sun,A
8
rAjy dy KAs nOkr sI< hmAet pA`, iv|c kAmwAb ho cAhu»dA sI= pr elmAs jAdUgr< (elmAs brwysUm
gX= `h hyrodys ^ SMtI lE byntI krn l|gy ik`N dA wUnAnI nM hY) `nHM dy ivroD iv|c sI= elmAs ny
ik `nHM dA dyS Bojn dI smgRI hyrodys dy dyS toN rAjpAl ^ `sdI aAsTA ^ kbUl, toN rok, dI koiSS
9
pRApt krdA sI= kItI= pr sols
¨ p%ivtr aAtmA nAl BrpUr sI (sOls
¨
21
hyrodys ny `nHM ^ iml, dA ek idn inSict ^ pØl¨s vI aAiKaA jMdA hY) pØl¨s ny elmAs v|l
10
kItA= `s idn `h b/y KUbsUrt SAhI ilbAs iv|c vyiKaA< aty ikhA< “tU«< hy SYtAn dI `lAd elmAs<
sI= `h aAp,y is»GAs, ty bYQA aty lokM ^ e|k BAS, hr QIk vst dA duSmn hY= tU« buiraAE aty JUQM
22
id|tA= lok `%cI aAvAz iv|c aAK, l|gy< “eh tM nAl BrpUr hYN= tU« hmySA pRBU dy s|c ^ JUQ iv|c bdl
23 11
iksy dyvty dI aAvAz hY< mnu|K dI nhIN=” hyrodys ny ky d%isaA hY= hu, pRBU tY^ CuhygA aty tY^ a»nA kr
prmySr
¨ ^ mihmA nA id»dy hoX eh sArI `stit aAp,y dyvygA= kuJ dyr lE tU« kuJ vI dyK nhI skyNgA< eToN
lE kbUl kr lE< eslE pRBU dy e|k dUt ny `s ^ tk ik sUrj dI rOSnI vI tY^ nhIN id|sygI=”
e|k iBaAnk ibmArI id|tI= `h ibmAr pY igaA ty a»t iFr elmAs lE sB kuJ hnyrA ho igaA aty `h
kI/y pYky miraA= aAsy pAsy iksy ^ l|B, l|gA jo `s dA h|T F/ky `s
24 12
pRBU dA s»dyS idnoN-idn lokM iv|c v|D irhA sI dI agvAE kry= jdoN rAjpAl ny eh GqnA vyKI<
aty `nHM ^ pRBAivt kr irhA sI es lE inhcAvAnM `h pRBU dy `pdyS ty hYrAn sI aty ivSvAs kItA=
dA smUh idnoN idn vDdA jA irhA sI=
25
jdoN brnbAs aty sOls
¨ ny aAp,A kArj wrUSlm pØl¨s aty brnbAs ny kuprus C%i.aA
13
iv|c pUrA kr ilaA tM `h wUh\nA ^ ijh/A mrkus pØl¨s aty `s nAl ijh/y hor lok sn pAFus toN
krky vI sdINdA hY aAp,y nAl lYky a»tAikwA ^ m¨/y= jhAz iv|c c/Hky pmFuilwA Sihr dy prgA elAky
1137 rs°lM dy krt|b 13:14-41
iv|c aAX aty wUh\nA `nHM toN v|K hoky wrUSlm ^ m¨/ kItI= BMvyN `nHM ny nbIaM dy bcnM ^ smiJaA ty
14 28
igaA= pr `nHM ny prgA toN aAp,A sFr jArI r%iKaA pUrA kItA= BAvyN `nHM lokM ^ iwsU dy iv|c ktl dy
aty ipisidwA dy ny/y a»tAikwA ^ gXy= a»tAikwA iv|c lAek koE doS nhIN sI<liBaA tM vI `nHM ny iptAl¨s
sbt dy idn `h whUdIaM dy pRArTnA sTAn ty gX dy a|gy arz kItI ik `s ^ jAnoN mAr id|tA jAvy=
15 29
aty `Ty jA ky bYQ gX= turyt dy inwm aty nbIaM jo kuJ poTIaM iv|c iwsU nAl vAprn bAry iliKaM
dIaM ilKtM `%Ty p/HIaM gEaM= `s toN bAad pRArTnA hoeaM sI enHM whUdIaM ny `h sB kuJ BY/ iwsU nAl
sTAn dy aAgUaM ny pØls
¨ aty brnbAs ^ sunh
y A ByijaA< kItA= `s toN bAad `nHM ny iwsU ^ slIb toN lAihaA
30
“hy BrAvo< jy tuhA.y kol enHM lokM lE koE `tsAh dy aty `s ^ kbr iv|c dfnA id|tA= pr pRBU ny ifr
31
bcn hn tM ikrpA krky bolo=” `s ^ m¨rdy toN ijvAilaA= es toN bAad< bhut
16
t|d pØl¨s `Q K/A hoeaA< `s ny aAp,A h|T idnM mgro iwsU `nHM lokM ^ idKAE id»dA irhA ijh/y
`pr cu%ikaA aty aAiKaM< “myry whUdI BrAvo aty hor glIl toN wrUSlm ^ `s dy nAl aAX sn< aty hu,
32
dUjy loko< jo prmyS¨r dI `pAsnA krdy ho< ikrpA krky `h es s\b\DI lokM ^ prtAvA dy rhy hn= asIN
17
su,o= esrAXlIaM dy prmyS¨r ny sA.y ip` dAidaM tuhA^ `s vAady dI KuS˘KbrI su,A`Ndy hM ijh/A
33
^ cui,aA hY aty `nHM ^ vD, iv|c `doN mdd kItI sA.y bzurgM nAl kItA igaA sI= asIN `nHM dy b|cy
jdoN `h imsr iv|c ajnbIaM vM{ sn= `h `nHM ^ hM aty prmyS¨r ny hu, iwsU ^ m¨rdy toN `QA ik sA.y
18 2
mhAn SktI nAl bAhr ilaAeaA= aty `jA/ dy nAl aAp,A vAadA pUrA kItA hY= ijvyN dUjy zbUr
cAlHI vrHy pRBU ny `nHM nAl b/A DIrj vritaA= iv|c vI es bAry evyN iliKaA hY:
19
prmyS¨r ny knAn dI zmIn iv|c s|t kOmM ^ nSq ‘tU« myrA p¨|tr hYN a|j mYN tyrA iptA bi,aA hM=’
kItA= `s ny `nHM dI DrtI aAp,y lokM ^ id|tI= zbUr 2:7
20 34
eh sB l|gB|g cAr sO p»jAh virHaM iv|c vApiraA= prmyS¨r ny iwsU ^ m¨rdy toN ijvAeaA= `h kdy vI
“es toN bAad `s ny smUXl nbI tIk `nHM ^ kbr v|l k|K ho, lE vAps nhIN jAvygA= es lE
21
inaME id|t=y es toN mgroN lokM ny bAdSAh m»igaA= pRBU ny ikhA:
pRBU ny `nHM ^ kIS dA p¨|tr SA~l id|tA=sOl¨s ‘jo mYN dA~d ^ s|cy aty piv|tr vcn id|ty< `h
ibnwAmIn dy v\S iv|coN sI aty cHAlI sAlM t|k rAjA tuhA^ dyvMgA=’ wsAwAh 55:3
22 35
sI= pRBU ny sOls
¨ toN bAad dA~d ^ `nHM dA bAdSAh pr dUjI jgHM eh aAKdA hY:
b,AeaA= pRBU ny dA~d bAry e`N ikhA< ‘w|sI dA ‘tU« aAp,y piv|tr purK ^ kbrM iv|c s/n nhIN
p¨|tr< ‘dA~d’ mYN `s ^ aAp,y idl dIaM e|CAvM dyvygA=’ zbUr 16:10
anusAr pAeaA= `h `hI krygA jo mYN `s toN krA`,A
23 36
cAhud
» A hM=’ prmySr
¨ aAp,y vAady anusAr esrAXl dA~d< ny aAp,y smyN iv|c prmyS¨r dI e|CA pUrI
^ e|k m¨ktIdAtA ilaAeaA hY= iwsU `hI `lAd hY= kItI aty mr igaA= Fyr `h aAp,y ip`-dAidaM nAl
24
iwsU dy aA`, toN pihlM wUh\nA ny sAry whUdI lokM dFnAeaA igaA= aty `s dA SrIr kbr iv|c s/
37
iv|c prcAr kItA= `s ny lokM ^ tobA krky bpitsmA igaA= pr `h e|k< ijs ^ prmyS¨r ny jIvn v|l
25 38–39
lY, dA prcAr kItA= jdoN wUh\nA aAp,A k»m ˘Ktm `QAeaA< kbr iv|c nhIN si/aA= hy BrAvo⁄ tuhA^
kr irhA sI tM `s ny ikhA< ‘tusI mY^ kI smJdy ho? smJ,A cAhIdA hY ik asIN tuhA^ kI aAK rhy hM: es
mYN msIh nhIN hM= vyKo< `h mYToN bAad aAvygA= mYN dA mtlb hY aAp,y pApM dI m¨aAFI t¨sIN `s rAhIN pA
`sdy pYr dI pYr dI ju|tI dy tsmy Kol, dy vI wog skdy ho= hr `h ivaktI ijh/A `s iv|c ivSvAs
nhIN hM=’ r|KdA hY< aAp,y pApM toN m¨aAF hY aty `s^ `s sB
26
“myry BrAvo⁄ abrAhAm dI a»S dy p¨|tro aty gYr kAsy toN vI m¨kt kItA igaA hY ijstoN m°sA dI SrHA
40
kOmM dy loko< tuhA.y iv|coN< ijh/y prmyS¨r dI `pAsnA tuhA^ m¨kt nhIN kr skdI= sucyt rho tM ik jo
krdy ho< su,o⁄ m¨ktI dA eh s»dyS sA^ ByijaA igaA nbIaM ny aAiKaA hY tuhA.y nAl nhIN vAprygA=
27 41
hY= ik`N ik wrUSlm dy rih, vAly lokM aty `nHM ‘in»dko su,o= acrj m»no aty dfA ho jAP= ik`N
dy aAgUaM ny eh mihsUs nhIN kItA ik iwsU m¨ktIdAtA ik tuhA.y smyN iv|c mYN kuJ aijhA krMgA ijs ty t¨sIN
sI= aty `h nbIaM dy ilKy bcnM ^ nA smJy jo hr kdy vI ivSvAs nhIN kroNgy< BAvyN koE tuhA^ eh
sbt dy idn p/Hy jMdy hn= `nHM ny `s dI inKyDI d|sy=’” h|bkUk 1 :5
rs°lM dy krt|b 13:42-14:15 1138
42
jdoN pØl¨s aty brnbAs sBA dA asTAn C|. rhy lokM ny ivSvAs nA kItA< aty enHM lokM ny gYr whUdIaM
sn< lokM ny `nHM ^ agly sbt dy idn ifr aA`, ^ B/kAeaA aty inhcAvAnM bAry `nHM dy mnM iv|c
3
aty enHM g|lM bAry hor g|lM d|s, lE arjoE kItI= zihr Br id|tA= es dy bAvjUd< pØl¨s aty brnbAs
43
`s sBA toN bAad bhut sAry whUdIaM ny `Ty `nHM bhut idn lE ekoinwum iv|c ruky aty inrBY hoky pRBU
dA sAT kItA= `nHM iv|c `%Ty bhur sAry lok sn ijnHM bAry boly= `nHM ny lokM ^ pRBU dI ikrpA bAry pRcAr
ny Drm bdlI krky whUdI Drm ap,A ilaA sI aty id|tA= pRBU ny `nHM dy s\dyS ^ krAmAtI inSAn aty
4
`h s|cy prmyS¨r dI `pAsnA kr rhy sn= pØl¨s aty ac\By krn dI wogtA dyky sAbt kItA= pr ngr
brnbAs ny `nHM ^ smJAeaA ik t¨sIN prmyS¨r dI iv|c lokM dA bqvArA ho igaA= kuJ lok whUdIaM nAl
ikrpA iv|c b,y rho= sihmt ho, l|gy aty kuJ pOls aty brnbAs ^ m»n,
44
agly sbt dy idn Sihr dy tkrIbn sAry lok l|gy=
45 5
pRBU dy bcnM ^ sun, lE e|kQy hoX= whUdIaM ny kuJ gYr whUdIaA< kuJ whUdIaM aty `nHM dy aAgUaM
enHM sAry lokM ^ vyiKaA= tM `h ErKA nAl Br gX ny pOls aty brnbAs ^ nuksAn phu»cA`, dI koiSS
aty `nHM ny bhut mA/A ikhA aty pØl¨s dIaM g|lM dy kItI eh lok enHM ^ p|TrM nAl mAr m¨kA`,A cAhu»dy
46 6
ivru|D bol, l|gy= pr pØl¨s aty brnbAs ny `nHM sn= jdoN `nHM ^ es bAry ptA l|gA< `nHM ny ngr
^ KulHy tOr ty aAiKaA “sA^ prmyS¨r dA s\dyS pihlM C|. id|tA aty l¨kA`inwA iv|c l¨stRA aty drby SihrM
tuhA^ whUdIaM ^ dy,A cAhIdA hY pr t¨sIN sun, toN iv|c aty `s dy aAs-pAs dy elAikaM ^ cly gX=
7
enkAr krdy ho= t¨sIN aAp,y-aAp ^ sdIvI jIvn `%Ty jA ky eh KuSKbrI bAry prcAr krdy rhy=
dy wog nhIN smJdy< es lE asIN hu, hornM kOmM
47
v|l ^ m¨/dy hM= ik`N ik pRBU ny sA^ e`N hukm pØl¨s-l¨stRA aty drby iv|c
8
id|tA hY: l¨stRA iv|c e|k aAdmI sI ijs dy pYr iv|c koE
‘mYN tuhA^ hornM kOmM dy lE roSnI vrgA QihrAeaM tklIf sI= `h jmMdrU hI l»g/A sI< `s ny kdy
9
hY tM jo t¨sIN sAry s»sAr ^ m¨ktI dA rAh drsA sko=’” clky nhIN sI vyiKaA= eh aAdmI `%Ty bYQA pØl¨s dy
wsAwAh 49:6 bcn su, irhA sI tM pØl¨s ny `s ^ vyiKaA ty mihsUs
48
jdoN gYr whUdI lokM ny pØls
¨ ^ eh kih»dy sui,aA kItA ik `s aAdmI ^ ivSvAs hY ik pRBU `s ^ rAzI
10
tM `h KuS hoX `nHM ny pRBU dy s\dyS dA sitkAr kItA kr skdA hY es lE pØl¨s `%cI boilaA< “aAp,y
aty ehI lok sn ijh/y sdIvI jIvn lE cu,y gX pYrM ty Klo jA⁄” `h aAdmI `%To ku%idaA aty `s ny
11
sn< bhut sAry lokM ny s\dyS `%ty ivSvAS kItA= aAs-pAs cl,A SurU kr id|tA= jdoN lokM ny pØl¨s
49 50
tM sAry dys iv|c pRBU dA bcn fYldA igaA= pr ^ aijhA kridaM vyiKaM tM `h l¨kA`i,wA dI aAp,I
whUdIaM ny kuJ mhtvwog aØrtM aty Sihr dy aAgUaM BASA iv|c ic|lA`, l|gy< “dyvty mAnv dA rUp DAr ky
12
^ pØl¨s aty brnbAs dy ivru|D `ksAeaA= Fyr `nHM sA.y kol aAX hn=” lokM ny brnbAs ^ idPs aty
lokM ny pØl¨s aty brnbAs dy ivru|D g|lM krnIaM SurU pØl¨s ^ “hrmys”* nA` nAl bulA`,A SurU kItA es
51 13
kr id|tIaM aty `nHM ^ SihroN bAhr k|> id|tA= pr lE ik`N ik eh bcn krn iv|c aAgU sI= idPs*
`h donoN aAp,y pYrM dI DU/ JA/dy* hoX ekoinwum dA m»dr Sihr dy kol hI sI= es m»dr dA jAjk kuJ
52
iv|c prt aAX= pr a»tAikwA iv|c< cyly an\d aty bld aty fu|l Sihr dy FAqkM ty ilaAeaA= `h aty
piv|tr aAtmA nAl Bry hoX sn lok pØl¨s aty brnbAs ^ blIaM dy,A cAhu»dy sn=
14
pr jdoN pØls
¨ aty brnbAs rsUlM nyN eh sui,aA
pØl¨s aty brnbAs ekoinwum iv|c tM `nHM aAp,y vstr pA/y aty lokM iv|c bAhr ^ dO/
15
sn= `nHM ny e»nM vDIaA bcn kItA ik whUdIaM aty d|s, aAX hM ik tuhA^ enHM ivarT g|lM toN ij`Ndy
2
wUnAnIaM ny `nHM `pr ivSvAs kItA= pr kuJ whUdI hrmys e|k hor wUnAnI dyvtA : wUnAnI es ^ pRBU dA
aAp,y pYrM dIN D°/A JA/dy e|k ictAvnI= eh drsA`NdI s»dySk aAKdy sn=
hY ik `nHM ny enHM lokM nAl g|l Ktm kr id|tI sI= idPs wUnAnI dyvitaM iv|coN pRmUK dyvtA
1139 rs°lM dy krt|b 14:16-15:10
s|cy prmyS¨r v|l prt,A cAhIdA hY= `hI hY ijs ny “prmyS¨r ny drvAzA KoilHaA hY tM jo gYr kOmM dy lok
28
akAS isrijaA hY< DrtI< sm¨»dr aty `s sArI isRSqI vI inhcA kr sk,=” `Ty pØls
¨ aty brnbAs msIh
16
iv|c jIvn isrijaA hY= pihlM pRBU ny ijs rAj ny dy cyilaM nAl bhut idn rhy=
17
jo vI kItA `s ^ krn id|tA= pr prmyS¨r ny `h
kArj kIty jo idKA`Ndy hn ik `h mOjUd hY= `s ny wrUSlm iv|c sBA
tuhA.y lE hmySA c\gIaM g|lM kItIaM= `s ny akAS
toN tuhA.y lE brKA kItI aty shI vkt ty FslM
id|tIaM= `h tuhA^ KA, lE bySumAr anAz id»dA hY
15 kuJ lok whUidwA toN a»tAikwA ^ aAX aty
gYr whUdI BArAvM ^ `pdyS dy, l|gy< “jy
mUsA dI rIt anusAr tuhA.I su»nt nA krAE gE tM
18 2
aty tuhA.y idl KuSIaM nAl BrpUr r|KdA hY=” pØl¨s t¨sIN bc nhI skoNgy=” pØl¨s aty brnbAs aijhy
aty brnbAs ny `nHM ^ eh g|lM khIaM< pr `h `pdyS dy ivru|D sn= es lE `nHM nyy whUidaA dy
b/I m¨Sikl nAl `nHM lokM ^ `nHM lE blIaM dy, enHM aAdmIaM nAl idR/HtA nAl bihs kItI= aty a»t
toN rok sky= iv|c eh inSict hoeaA ik pØl¨s aty brnbAs kuJ
19
ifr kuJ whUdI a»tAikwA aty ekuinwum toN aAX< sTAnk lokM nAl< rsUlM aty bzurgM nAl s\prk
aty `nHM ny lokM ^ pØl¨s dy ivru|D hojA, lE krn aty es pRSn bAry crcA krn lE< wrUSlm
`ksAeaA= es lE `nHM ny pØl¨s ty pTrAv kItA ^ jA,gy=
3
aty eh soc ky Duh ky Sihr toN bAhr su|q id|tA< ik `h klIiswA ny enHM aAdmIaM dI `nHM dI wAtrA
20
mr igaA sI= iwsU dy cyly pØl¨s dy aAs-pAs ek|tr lE mdd kItI= Fyr `nHM ny fYnIky aty sAmirwA rAhIN
hoX< `h `%iQaA aty ngr iv|c vAps clA igaA= wAtrA kItI= `nHM ny FYnIky aty sAmirwA dy lokM ^
agly idn `h aty brnbAs drby Sihr iv|c cly d%isaA ik ikvyN gYr whUdI lok s|cy pRBU v|l prty
4
gX= hn= eh su,ky sAry BrA bhut KuS hoX= ifr pØl¨s<
brnbAs aty hor dUjy lok vI wrUSlm iv|c phu»cy=
a»tAikwA iv|c prt,A rsUlM< bzurgM aty sAry inhcAvAnM ny `nHM dA suaAgt
21
pØl¨s aty brnbAs ny drby Sihr iv|c vI KuS kItA aty `nHM ^ `h sB g|lM khIaM jo pRBU ny `nHM
5
KbrI dA prcAr kItA= bhut sAry lok e|Ty iwsU dy rAhIN kItIaM sn= wrUSlm iv|c kuJ inhcAvAnM ny<
cyly b, gX= `h donNo l¨stRA< ekuinwum aty a»tAikwA jo FrIsI p»T iv|coN sn K/o ky ikhA< “gYr whUdI
22
^ prty= enHM SihrM iv|c pØl¨s aty brnbAs ny inhcAvAnM dI sun
» t a|t zrUrI hY= sA^ `nHM ^ d|s,A
iwsU dy cyilaM ^ tk/y b,AeaA aty `nHM ^ ivSvAs cAhIdA hY ik `nHM ^ mUsA dI SrHA dI pAl,A krnI
iv|c rih, bAry smJAeaA aty `nHM ^ aAiKaA< “sA^ cAhIdI hY=”
6
prmyS¨r dy rAj iv|c pRvyS krn lE anykM m¨SklM `s toN bAad rsUl aty bjurg es sm%isaA bAry
23 7
dA sAHm,A krnA pvygA=” `nHM ny hryk klIiswA soc, lE ek|tr hoX= kAfI dyr bihs vI hoE tM
lE bzurgM ^ inwukt kItA= vrt aty pRArTnA nAl< ifr ptrs iv|cNo `%iQaA aty `nHM ^ ikhA< “myry BrAvo<
`nHM ny `nHM ^ pRBU ^ sONp id|tA< ijs ty `nHM ny BrosA tuhA^ m¨|> toN hI ptA hY prmyS¨r ny tuhA.y iv|coN mY^
kItA= cui,aA tM jo prAEaM kOmM myry mU»ho KuS KbrI ^ su,
24 8
t|d `h donoN ip%isidwA dys iv|coN dI l»Gy aty sk, aty inhcA krn= prmyS¨r sB dy idlM dIaM
25
p»FilwA dys iv|c phu»cy= ifr `nHM ny pRBU dA s\dyS jA,dA hY tM hI `s ny gYr whUdIaM ^ vI svIkAr
prgA iv|c ikhA aty `s toN bAad `h a»tAikwA Sihr kItA= prmyS¨r ny `nHM ^ piv|tr aAtmA dyky ijvyN ik
26 9
v|l gX= `ToN toN< jhAj rAhIN `h donoN a»tAikwA ^ `s ny sA^ id|tA sI dy ky sA^ eh sAbt kItA= prmyS¨r
gX= eh `hI Sihr sI ij|Ty inhcAvAnM ny `nHM ^ lE `nHM lokM aty sA.y iv|c koE frk nhIN= jdoN
prmyS¨r dI ikrpA ^ sONp id|tA aty `nHM ^ eh k\m `nHM ny `s ty ivSvAs kItA tM prmyS¨r ny `nHM dy
10
krn lE Byj id|tA= hu, `nHM ny `nHM ^ id|tA hoeaA mn SuD kr id|t=y Fyr t¨sIN `nHM dIaM DO,M ty BArI*
k\m pUrn kr id|tA sI= boJ ik`N pA rhy ho= kI t¨sIN prmyS¨r ^ kRoiDt krn
27
jdoN `%Ty donoN phu»cy< `nHM ny klIiswA ^ e|ktR dI koiSS kr rhy ho? asIN aty sA.y ip` dAdy e»ny
kItA aty `nHM ^ `h g|lM d|sIaM ijh/IaM prmyS¨r
ny `nHM rAhIN kItIaM sn= aty `nHM ^ aAiKaA< BArI whUdI nym=
rs°lM dy krt|b 15:11-35 1140
11
smr|T nhIN sI ik eh boJ >oa skdy= nhI⁄ sA^ rsUlM aty bzurgM tuhA.y BrAvM v|lNo < sAry gYr whUdI
ivSvAs hY ik asIN aty eh lok pRBU iwsU dI ikrpA BrAvM ^< a»tAikwA dy Sihr aty suirwA dy dySM
rAhIN bcAX jAvMgy=” iv|c aty iklIkwA iv|c SuBkAmnvM⁄
12
td sArA qolA cu|p ho igaA= `nHM ny pØl¨s aty
brnbAs ^ cmtkArI inSAnM bAry bolidaM sui,aA= ipaAry BrAvo<
24
aty `nHM ac\iBaM ^ jo prmyS¨r ny `nHM rAhIN gYr ipaAry BrAvo< sA^ ptA l|igaA hY ik sA.y smUh iv|cNo
13
whUdIaM iv|c krvAX= jdoN pØls
¨ aty brnbAs bol kuJ aAdmI tuhA.I jgHA aAX hn= aty `nHM ny tuhA^
hqy tM wAkUb a|go kih, l|gA< “myry BrAvo⁄ myrI g|l tklIFM id|tIaM aty tuhA^ aAKIaM g|lM duaArA
14
su,o⁄ Sm~n ny sA^ d%isaA hY ikvyN prmyS¨r ny gYr prySAn kItA= pr asIN `nHM ^ aijhA krn lE
25
whUdIaM ^ pRvAn krky aty `nHM ^ aAp,y lok b,A nhIN aAiKaA⁄ asIN sAry e|ksAT ek|Qy hoX aty hAmI
15
ky aAp,A ipaAr drSAeaA= nbIaM dy bcn vI BrI ik sA^ kuJ aAdmIaM ^ cun,A cAhIdA hY aty
es g|l ^ m»ndy hn ik: `nHM ^ sA.y ipaAry im|tr pØl¨s aty brnbAs nAl
26
tuhA.y kol Byj,A cAhIdA hY= pOls aty brnbAs ny
16
‘es toN bAad mYN m¨/ aAvMgA aty Fyr dA~d dy aAp,y jIvn pRBU iwsU msIh dI syvA lE arp, kr
27
i.|gy->|Qy Gr ^ `sArMgA= mYN `s dy Gr dy mlHby ^ id|ty hn= es lE `nHM nAl asIN whUdA aty sIlAs
m¨/ toN `sArMgA= mYN m¨/ `s dA Gr nvM b,AvMgA= ^ ByijaA hY< `h aAp vI eh g|lM zbAnI ds,gy=
17 28
iFr hor sAry lokI pRBU v|l vyK,gy= hor,A prAEaM piv|tr aAtmA cAhu»dA hY ik tuhA.y `pr hor BAr nA
kOmM dy lok vI myry nAl s\b\iDt hn= pRBU jo eh sB pvy< es lE asIN m»n ilaA= tuhA^ isrf ehI g|lM
g|lM krdA hY< eh aAKdA hY= aAmos 9 :11–12 krn dI lo/ hY:
29
`h Bojn nA KAP ijh/A mUrtM ^ aript kItA
18
eh sB g|lM m¨> toN hI jA,IaM hoEaM hn=’ igaA hY<
19
“es lE< myrA i˘KaAl hY ik tuhA^ gYr whUdI lhU nA KAP< gl Gu%qy hoX jAnvrM dA mAs nA
BrAvM ^ nhIN stA`,A cAhIdA< jo pRBU v|l m¨/ pX KAP= iksy trMH dA ijnsI pAp nA kro=
20
hn= sgoN sA^ `nHM dy nM ek p|tr ilK,A cAhIdA
hY< ijs iv|c `nHM ^ eh d|s,A cAhIdA hY ik: jykr t¨sIN enHM g|lM toN dUr rho tM t¨sIN shI kr
\`h Bojn nA KAP ijh/A mUrtM ^ aript kItA rhy hovoNgy=
igaA hY< (eh Bojn ^ aSuD krdA hY=) iksy trMH hu, asIN tuhA^ alivdA aAKdy hM=
dA ijnsI pAp nA kro= lhU nA KAP< gl Gu%qy hoX
30
jAnvrM dA mAs nA KAP= e`N pØl¨s< brnbAs< whUdA aty sIlAs wrUSlm
^ C|.ky a»tAikwA vl ^ cly gX= `%Ty jA ky `nHM ny
21
`nHM ^ eh g|lM krnIaM cAhIdIaM ik`N ik inhcAvAnM dA v|.A ek|Q krky< `nHM ^ eh ic|QI
31
hr Sihr iv|c kuJ whUdI hn ijh/y mUsA dI SrAH dA id|tI= jdoN `nHM ny eh ic|QI p/HI< tM `h es dy
32
pRcAr krdy hn= mUsA dI SrHA hr sbt dy idn pRArTnA suKI s\dyS lE bhut KuS sn= whUdA aty sIlAs vI
sTAnA iv|c bhut viraM toN p/HI jMdI hY=” rsUl sn= `nHM ny vI inhcAvAnM ^ `tsAht krn
33
aty tk/y bnA`, lE bhut g|lM khIaM= kuJ dyr
gYr whUdI inhcAvAnM ^ ic|QI whUdA aty sIlAm `%Ty rhy aty `ToN BAEaM koloN s¨K-
22
td rsUlM< bzurgM aty klIiswA dy inhcAvAnM SMtI dI aAsIs lYky ifr `ToN cly gX= `h m¨/ wrUSlm
ny inScA kItA ik `nHM ^ pØl¨s ty brnbAs nAl iv|c aAp,y BAEaM iv|c prt aAX ijnHM ny `nHM ^
a»tAikwA ^ kuJ aAdmIaM ^ Byj, cAhIdA hY= `s ByijaA sI=
34
smUh ny aAp,y Kud dy qoly iv|coN kuJ ˘KAs aAdmIaM ^ * 35pr pØl¨s aty brnbAs a»tAikwA iv|c hI
cui,aA= `nHM ny whUdA ijh/A brs|bAs khA`NdA sI ruky rhy< `Ty `nHM ny ty hornM ny lokM ^ pRBU mAilk dA
aty sIlAs ^ cui,aA= eh aAdmI wrUSlm dy BArAvM
23 t¨k 34 wUnAnI rsUlM dy krt|b dIaM kuJ p|tRIaM iv|c t¨k
v|loN sitkAry jMdy sn= es qoly ny enHM dy nAl
34 jo/I gE hY ≥≥≥ ‘pr sIlAs ny `%Ty hI ruk, dA FYslA
ek ic|QI vI ByjI ijs iv|c iliKaA sI: kItA=
1141 rs°lM dy krt|b 15:36-16:17
8
s»dyS id|tA aty KuS ˘KbrI bAry isKAeaA aty prcAr aAtmA ny `nHM ^ `%Ty nA jA, id|tA= tM `h m¨iswA
9
kItA= dy koloN dI l»G ky tRyaAs Sihr iv|c phu»cy= `s rAt
pØl¨s ny ek drSn dyiKaA= es drSn iv|c< `s ny
pØl¨s aty brnbAs dA a|lg ho,A mkdUnIwA toN e|k mnu|K ^ aAp,y a|gy KloitaM aty
36
kuJ idnM bAad pØl¨s ny brnbAs ^ ikhA< “asIN `s ^ byntI kridaM vyiKaA< “mkdUinwA ^ aA aty
10
pRBU dA s»dyS bhut sAry ngrM iv|c id|tA hY= sA^ `nHM sA.I shAetA kr=” pØl¨s dy eh drSn dyK, toN
TAvM ty vyK, lE vAps jA,A cAhIdA hY ik sA.y bAad< asM tur\t mkdUnIwA ^ jA, dA fYslA kItA=
37
BY,-BrA ikvyN kr rhy hn=” brnbAs `nHM nAl sA^ wkIn sI ik prmyS¨r ny sA^ `nHM ^ KuS-˘KbrI
38
wUh\nA aty mrkus ^ vI lY,A cAhu«dA sI= pr `nHM dy, lE s%idaA sI=
dI pihlI fyrI ty< wUh\nA mrkus `nHM ^ pmFuilwA ty
C|. gX aty `nHM nAl k\m krnA b\d kr id|tA= es luidwA dA pirvrtn
11
lE hu, pØl¨s ny `s ^ `nHM nAl n lY jA, dI k\m asIN jhAj rAhIN tRoaAs toN ivdA hoX aty is|Dy
kItA= sm¨tRAky dy qApU v|l sFr kItA= agly idn asIN
39 12
pØl¨s aty brnbAs iv|c tk/I bihs hoE aty inwApuils dy Sihr ^ phu»cy= ifr asIN iFil|pY gX<
aAiKrkAr `h a|. hoky v|K-v|K rAhvM ^ cly gX= eh mkdUnIwA dy es ih|sy dA e|k mh|tvpUr, Sihr
brnbAs mrkus ^ nAl lY ky jhAz ty c/H ky kuprus hY< aty eh romIaM lE e|k Sihr hY= asIN kuJ idn
40
^ clA igaA= pØl¨s ny sIlAs ^ aAp,y nAl lYjA, `sy Sihr iv|c rhy=
13
^ cui,aA= BrAvM v|lNo pØls
¨ ^ pRBU dI ikrpA ^ sONipaA sbt dy idn asIN fAqk toN bAhr diraM dy k»>y
41
igaA ty Byj id|tA igaA= pØl¨s aty sIlAs suirwA gX= aty asIN `s elAky iv|c e|k jgHA l|B,A cAhud
» y
aty klIiswA dy dysM iv|c ifridaM hoeaM< igrizaM sM ij|Ty whUdI ek|Qy pRArTnA lE aA`Ndy sn= `%Ty
^ tk/y krdy rhy= kuJ aØrtM e|kQIaM hoeaM sn= tM asIN `nHM nAl
14
bYQy aty `nHM nAl g|l kItI= `%Ty TuaAtIrA Sihr
itmoiT`s dA pØl¨s aty sIlAs nAl jA,A toN luidwA nAm dI ek aØrt vI sI= `s dA k»m ikrmcI
pØls
¨ drby aty lUstRA Sihr iv|c igaA= iwsU r»g dy vstr vyc, dA sI= `s ny s|cy prmyS¨r dI
16 dA ek cylA ijs dA nM itmoiT`s sI< `Ty
sI< ijsdI mM inhcAvAn whUd, sI< pr `s dA ip`
`pAsnA kItI= prmyS¨r ny `s ^ `s dA idl KolH,
id|tA aty iDaAn nAl pØl¨s dy bcnM ^ su,AeaA=
2 15
wUnAnI sI= l¨stRA aty ekoinwum dy SihrM iv|c `h aty sAry lokM ny jo `s dy Gr iv|c rih»dy sn
inhcAvAnM dI itmoiT`s bAry bhut c\gI rAX sI= bpitsmA ilaA= `s toN bAad< fyr `s ny sA^ eh
3
`h `s bAry b/y nyk i˘KaAl r|Kdy sn= pØl¨s cAhu»dA aAKidaM aAp,y Gr s|dA id|tA< “jykr t¨sIN mihsUs
sI ik itmoiT`s `s dy nAl sFr kry< pr `s elAky krdy ho ik mYN pRBU iwsU dI s|cI `pAsk hM< “Fyr ikrpA
dy sB lok jA,dy sn ik `s dA iptA wUnAnI sI= es krky aAP aty myry Gr iv|c Qihro= `s ny sA^ aAp,y
lE pØl¨s ny `s elAky dy whUdIaM dI KAitr `s dI Gr QihrA`, lE mnvA ilaA=”
4
su\nt kItI= iFr pØl¨s aty `s dy sATI aAdmIaM ny
dUjy Sihr rAhIN SFr kItA aty rsUlM aty bzurgM dy
irvAzM aty FYsilaM ^ wrUSlm iv|c inhcAvAnM ^ pØl¨s aty sIlAs kYd iv|c
5 16
phu»cAeaA= e`N klIiswA inhcA iv|c mjbUtI nAl e|k vAr sA.y nAl kuJ e»J vApiraA< jdoN asIN
vDIaM aty hr roz `h ig,tI iv|c vD rhIaM sn= pRArTnA sTAn v|l jA rhy sI= e|k dAsI sA^ imlI=
`s iv|c e|k ivSyS aAtmA dA vAs sI= es dI SktI
pØl¨s mkdUinwA ^ s|idaA igaA nAl< `h Buiv|K bAry d|s skdI sI= e`N `h es
6
pØl¨s aty `s dy sATI FruigwA aty ZlAitwA dy ksby iv|c bhut sArA pYsA aAp,y mAlkM lE kmA
17
elAky iv|coN dI l»Gdy gX ik`N ik piv|tr aAtmA ny ilaA`NdI sI= es ku/I ny pØl¨s aty sA.A ip|CA
`nHM ^ aiswA iv|c KuS KbrI dA pRcAr krn toN roikaA kItA aty `%cI aAK rhI sI< “eh ivaktI a|tmhAn
7
sI= pølus aty itmoiT`s m¨iswA dys dy kol phu»cy< prmyS¨r dy syvk hn= eh tuhA^ m¨ktI dA rAh d|sdy
`h ibTuikwA dy dys jA,A cAhu»dy sn= pr piv|tr hn=”
rs°lM dy krt|b 16:18-17:5 1142
18
`s ny bhut idn eh krnA jArI r%iKaA pr bAad< jylr aty `s dy sAry lokM ^ bpitsmA id|tA
34
pØl¨s eh su,dA `ktAa igaA aty aAtmA ^ ikhA< igaA= `s toN bAad `s ny `nHM ^ Gr lYjA ky
“mYN iwsU msIh dy e˘KitaAr nAl tY^ hukm id»dA hM Bojn krvAeaM< hu, sAry lok m¨/ toN b/y KuS sn
ik tU« `s iv|coN bAhr in|kl aA=” `sy vkt `s ku/I ik`N ik hu, `h pRBU iv|c aAsTA r|Kdy sn=
35
iv|coN aAtmA bAhr inkl aAE= aglI svyr aAgUaM ny kuJ ispAhIaM ^ drogA
19
`s ku/I dy mAlk ny mihsUs kItA ik hu, `h pYsy kol ByijaA aty sunyhA id|tA “enHM aAdmIaM ^ irhA
kumA`, lE `s dA estymAl nhIN kr skdy sI= kr id|tA jAvy=”
36
es lE `nHM ny pØl¨s aty sIlAs ^ fi/aA aty Sihr drogA ny pØl¨s ^ aAiKaA< “aAgUaM ny enHM
dI sBA vAlI TM ty iK|c ilaAX= `s Sihr dy sUbydAr ispAhIaM rAhIN tuhA^ irhA krn dA hukm dy ky ByijaM
20
`%Ty sn= `h aAdmI `nHM ^ aAgUaM kol lY aAX hY< so t¨sIN hu, SMtI nAl e|To jA skdy ho=”
37
aty aAK, l|gy< “eh lok whUdI hn aty eh sA.y pr pØl¨s ny ispAhIaM ^ ikhA< “`nHM ny tM sA^
21
Sihr iv|c BAj/ pM rhy hn= eh lokM ^ `h irvAz romI ho, dA doS sAbt kIty ibnM hI sBnM dy sAmH,y
isKA rhy hn jo SrHA dy iKlAF hn= ik`N ju asIN romI ko/y mArky kYd kItA sI= aty kI `h cAhu»dy hn asIN
nAgirk hM=asIN eh irvAz nA kbUl skdy hM nA hI gupt rUp iv|c hI cly jAEX? nhIN eh evyN nhIN
22
enHM `%ty c|l skdy hM=” td lokI pØls
¨ aty sIlAs ho,A< sgoN `h aAp aA ky sA^ bAhr k|> ky lY cl,=”
38
iKlAf ho gX= t|d aAgUaM ny pØl¨s aty sIlAs dy ispAhIaM ny eh hAl sArA aAgUaM ^ jA su,AeaM=
kp/y pA/ su|qy aty kuJ aAdmIaM ^ hukm id|tA ik jdoN `nHM ^ ptA l|gA ik `h romI nAgirk hI sn tM
23 39
`nHM ^ koi/aM nAl mArn= aAdmIaM ny `nHM ^ `h GbrA gX= tM `h aAp pØl¨s aty sIlAs kol
bhut vAr mAiraA ty ifr `nHM ^ kYd iv|c su|q id|tA= aAX ty aA ky i˘KmA m»gI= `nHM ny aAp `nHM ^ kYd iv|coN
40
kYdKAny dy drogA ^ aAK, l|gy< “ehnM `%pr pUrI k%i>aA aty eh Sihr C|. jA, lE ikhA= pr
24
ingrAnI r|K,A=” `s ny aijhA hukm pA ky `nHM ^ jdoN pØl¨s aty sIlAs jyl iv|coN bAhr aAX tM `h
a»drly kYdKAny iv|c r%iKaM aty `nHM dy pYrM iv|c lu%ikwA dy Gr ^ gX aty `Ty kuJ inhcIaM ^ vyiKaA
kAf dy ˘KAny Qok id|ty= aty `nHM ny `nHM ^ ts|lI id|tI Fyr `nHM ny aAp,I
25
a|DI rAt vyly pØl¨s aty sIlAs pRATnA krdy hoX wAtrA SurU kr id|tI= `h Sihr C|. ky agMh ^ vDy=
pRBU dI `stit dy gIt gA rhy sn aty bAkI kYdI
26
`nHM dy Bjn-gIt su, rhy sn= acAnk iBaAnk pØl¨s aty sIlAs T|slunIky iv|c
BucAl aAeaA= BUcAl e\nA zbrdst sI ik kYdKAny
dIaM nIhM t|k ih|l gEaM aty kYdKAny dy sAry drvAzy
Ku|lH gX= aty sAry kYdIaM dIaM z\zIrM KulH gEaM=
17 t|d `h amiFpuils aty a|puloinwA SihrM
iv|coN l»Gdy hoX T|sulnIky Sihr iv|c aAX<
ijTy ik whUdIaM dA e|k pRArTnA sTAn sI= pØl¨s
2
27
jylr jAigaA aty kYdKAny dy sAry drvAjy KulyH vyKy= pRArTnA sTAn dy a»dr igaA aty `nHM nAl ivcAr
`s ny soicaA ik kYdI pihlM hI n|Q gX hn= es kItA< ijvyN `h hr sbt dy idn it»n hFitaM lE
3
lE `s ny aAp,I tlvAr k|>I aty aAp,y-aAp ^ poTIaM bAry krdA sI= pØls
¨ ny enHM poTIaM ^ whUdIaM
28
mArn hI vAlA sI= pr pØl¨s cIiKaA< “aAp,y-aAp ^ ivstAr iv|c smJAeaA ty sAbt kItA ik msIh ny
^ e`N kSq nA dy⁄ asIN sB e|Ty hI hM=” du|K Bog,A hI sI aty ifr m¨ridaM iv|coN jI `%Q,A
29
t|d dIvA m»gvA ky `h a»dr ^ dOi/aA< `h k»bdA sI= aty pØl¨s ny ikhA< “eh iwsU< ijs bAry mYN tuhA.y
30 4
hoeaA pØl¨s aty sIlAs dy a|gy >ih ipaA= t|d `s nAl g|l kr irhA hM< msIh hY=” kuJ whUdIaM ny
nyN `nHM ^ bAhr k%i>aA aty ikhA< “hy mhA purKo< ivSvAs kItA aty `nHM ny pØl¨s aty sIlAs nAl s»g
bcAX jA, lE mYN kI krM?” krn dA FYslA kItA= bhut mh|tvpUr, wUnAnI aAdmI
31
`nHM `s ^ ikhA< “pRBU iwsU iv|c ivSvAs kr< aty aØrtM vI `nHM nAl j¨/IaM jo s|cy prmyS¨r dI
Fyr tU« aty `h sAry< ijh/y tyry Gr iv|c rih»dy hn< `pAsnA krdIaM sn= e`N ek v|.y aAdmIaM dy
32
bcAX jA,gy=” tM< pØl¨s aty sIlAs ny jylr aty smUh ny aty bhut sArIaM aØrtM ny pØl¨s aty sIlAs
`nHM sB ^< jo `s dy Gr iv|c rih»dy sn< pRBU dA dA s»g kItA=
33 5
s\dyS id|tA= jd ik rAt kAfI ho cukI sI pr jylr pr `h whUdI< ijnHM ny ivSvAs nhIN kItA< `nHM
ny `nHM ^ ilaA aty `nHM dy j˘Km sAf kIty= `s toN nAl ErKA krn l|gy= `nHM ny kuJ BY/y aAdmI Sihr
1143 rs°lM dy krt|b 17:6-28
co BA/y ty lX aty `nHM BYi/aM ny bhut sArI BI/ ^ ny hrroz `nHM lokM nAl vI ivcAr kIty jo `s Sihr
18
aAp,y mgr lA ilaA ty Sihr iv|c d\gy mcA id|ty= dy iv`pArI elAky iv|c rih»dy sn= kuJ aipkUrI
`h wAson dy Gr `nHM ^ l|Bdy hoX gX tM ik `h aty stoikE p».tM ny vI `s nAl crcA kItI=
6
`nHM ^ lokM dy sAhm,y K/HA kr sk,= pr `nHM ^ `nHM iv|coN kuJ ny ikhA< “eh g|pI iks bAry g|l kr
pØl¨s aty sIlAs `%Ty nA imly tM lok wAson aty kuJ irhA hY?” pØl¨s `nHM ^ iwsU dI m¨rdy toN punr`%TAn
hor inhcAvAnM ^ iK|c ky Sihr dy aAgUaM sAmH,y lY dI KuS KbrI bAry d|s irhA sI= es lE `nHM ny
aAX aty .». pA`, l|gy ik< “enHM ny sAry s»mAr iv|c aAiKaA< “es dA BAv eh hY ik eh iksy hor dyvitaM
19
sB ^ duKI kItA hoeaA hY= ty hu, `h e|Ty vI aA bAry bol irhA hY= tM `h pØl¨s ^ airwupgus dI
7
phu»cy hn= wAson ny `nHM ^ aAp,y Gr lukAa r%iKaA sBA iv|c lY aAX aty `nHM aAiKaA< “hu, ikrpA krky
hY aty `h sAry `h g|lM krdy hn jo kYsr dy nym dy sA^ es nvyN `pdyS dI ivaAiKaA kr ijs bAry tU\
20
iKlAF hn= aty `h aAKdy hn ik `%Ty iwsU nM dA bol irhA sI= asIN aijhIaM g|lM pihlM kdy nhIN
e|k hor rAjA hY=” su,IaA< ijh/IaM tU« sA^ hu, d|s irhA hYN= asIN jAn,A
8
BI/ aty aAgUaM ny jdoN eh g|lM s¨,IaM tM `h cAhu»dy hM ik enHM `pdySM dA kI arT hY=”
9 21
prySAn ho gX= `nHM ny wAson aty hor inhcAvAnM ty aTYny dy sAry lok aty hor dUjy dySM dy lok< jo
z¨rmAnA lgAeaA ty iFr `nHM ^ jA, id|tA= aTYny iv|c rih»dy sn< aAp,A sArA smM iksy nA iksy
nvyN ivcArM ^ bol, aty sun, iv||c ibtA`Ndy sn=
22
pØl¨s aty sIlAs dA birwA ^ jA,A td pØl¨s airwupgus dI sBA sAmH,y K/A hoeaA
10
`sy rAt inhcAvAnM ny pØls
¨ aty sIlAs ^ birwA aty `sny aAiKaA< “hy aTYny dy purKo⁄ mYN vyK skdA hM
23
dy Sihr iv|c Byj id|tA= jd `h `%Ty phu»cy tM `%Ty ik t¨sIN hr >\g nAl b/y DArimk ho= ijvyN ik mYN
11
`h whUdI pRArTnA sTAn ty gX= XToN dy whUdI tuhA.y Sihr rAhIN< `h cIzM vyKdA hoeaA l\G irhA
T|slunIky dy lokM nAlo bhut c»gy sn= `h `nHM dA sI< ijnHM dI t¨sIN `pAsnA krdy ho< mYN e|k jgvydI
s\dyS su, ky bhut KuS sn= aty birwA dy whUdI roz vyKI ijs `%ty eh iliKaA hoeaA sI< “prmyS¨r lE<
enHM poTIaM ^ p/Hdy ik vyKIX jo enM iv|c aAiKaA jo ik aigaAt hY=” mYN t¨¨hA^ `sy prmyS¨r bAry d|s,
12
igaA hY `h s|c hY jM nhIN= `nHM iv|coN bhuty whUdI jA irhA hM ijs prmyS¨r ijs dI t¨sIN ibn jAi,aM
24
inhcAvAn b, gX aty bhut sAry mh|tvpUr, wUnAnI `pAsnA krdy hoN= `hI prmyS¨r hY ijs ny s»sAr
13
mrd aty aØrtM inhcAvAn b, gX= pr jdoN aty `s ivclI hr cIz dI rcnA kItI hY= `h svrg
T|slUnIky dy whUdIaM ny sui,aA ik pØl¨s birwA iv|c ty DrtI dA pRBU hY= `h mnu|KI h|TM nAl b,y m»drM
25
vI prmyS¨r dy s\dyS dA pRcAr kItA hY< tM `h `%Ty vI iv|c nhIN rih»dA= eh `h pRBU hY jo aAp,y lokM ^
aA gX= `nHM ny birwA iv|c vI lokM iv|c bycYnI ty jIvn< pRA, ty hor sB kuJ id»dA hY= aty `s ^ iksy
14
.r fYlA id|tA= es lE inhcAvAnM ny CytI hI mn|uKI mdd dI vI koE lo/ nhIN= pRBU prmyS¨r kol
26
pØl¨s ^ dUr sm¨»dr ^ Byj id|tA= pr sIlAs aty sB kuJ hY ijs dI `s ^ zrUrt hY= pRBU ny ek
itmoiT`s `%Ty hI rhy= mnu|K< aAdm< dI rcnA krky anykM lokM dI isrj,A
15
ijh/y inhcAvAn pØl¨s nAl gX< `s ^ aTynY kItI= aty `s ny sArIaM kOmM ^ sArI dunIaM iv|c
t|k dUr lY gX= iFr `h birwA ^ m¨/n lE ivdA ho b,AeaA= prmyS¨r ny inSict kItA ik hryk kOm ^
gX ty aAp,y nAl pØl¨s v|loN islAs aty itmoiT`s ik»nA icr mØjUd rih,A cAhIdA hY aty es toN vI c\gA
27
lE e|k s\dyS lYky gX< “ij»nI CytI ho sky myry nAl ik iks KytR iv|c rih,A cAhIdA hY= pRBU cAhu»dA sI
SAiml ho, lE aAP=” ik lok `s ^ Koj,= jykr lok `s vAsty aAp,y
aAly-duaAly vyKdy rih,gy< SAed `s ^ l|B lY,=
pØl¨s aTynY iv|c pr `h sA.y iv|coN iksy koloN dUr nhIN hY=
16 28
pØl¨s `nHM dA aTynY iv|c e»tzAr kr irhA sI= ‘asIN `s nAl rih»dy hM< `s dy nAl turdy hM<
pr `h es Sihr iv|c eh vyK ky b/A duKI hoeaA asIN `s dy nAl mØjUd hM=’
17
ik eh Sihr tM mUrtM nAl BiraA hoeaA hY= pRArTnA
sTAn iv|c< `s ny whUdIaM aty wUnAnIaM nAl g|l tuhA.y aAp,y kvIaM ny aAiKaA hY<
kItI jo ik s|cy prmyS¨r dI `pAsnA kr rhy sn= `s “asIN `s dy b|cy hM=”
rs°lM dy krt|b 17:29-18:19 1144
29
asIN prmyS¨r dy b|cy hM= es lE sA^ nhIN soc,A bcAX nM jAvogy= mYN jo kr skdA sI< kItA hY⁄ es toN
7
cAhIdA ik prmyS¨r kuJ aijhA hY jo lok socdy jM bAad mYN isrf prAEaM kOmM iv|c jAvMgA=” pØl¨s
b,A`Ndy hn= `h sony cMdI zM p|Tr dIaM b,IaM pRArTnA sTAn ^ C|. ky tItus wUstus dy Gr ^ clA
30
mUrtM vrgA nhIN hY= pihly simaM iv|c lok pRBU ^ igaA= eh mn|uK s|cy prmyS¨r dI `pAsnA krdA sI<
8
nhIN smJ sky ty pRBU ny `nHM v|l iDaAn nA id|tA= pr es dA Gr pRArTnA sTAn toN nAl dA sI= `s pRArTnA
hu, pRBU dunIaM dy hr e|k mnu|K ^ aAp,y aAp ^ sTAn dA aAgU kirspus sI= kirspus aty sAry `s dy
31
bdl, aty tObA krn lE aAKdA hY= pRBU prmyS¨r Gr iv|c rih, vAilaM lokM ny pRBU iv|c ivSvAs
ny ek idn inSict kItA hoeaA hY ijs idn `h kItA= kuir»Tus iv|c hor vI bhut sAry lokM ny pØl¨s ^
es DrtI dy sAry lokM dA inaM krygA= `h iksy nAl sui,aA aty ivSvAs kItA ty ifr `nHM ^ vI bpitsmA
ivtkrA nhIN krygA= `h eh k»m ek mn|uK iwsU ^ id|tA igaA=
9
sONpygA= prmySr
¨ ny es ^ bhut dyr pihlM dA cui,aA rAt vyly pØl¨s ^ drSn hoX ijs iv|c pRBu mAilk
hoeaA hY aty `s ny eh sAibt krky vI ivKA id|tA ny `s ^ ikhA< “GbrA nA< lgAtAr lokM iv|c bcn
10
hY= `s ny e`N `s ^ m¨ridaM iv|coN ijvAl ky sAibt kr< rukIN nM= mYN tyry nAl hM= koE vI tyry ty hmlA
kItA hY=” krn aty tY^ s|q mArn nhIN aAvygA= es Sihr
32 11
jdoN lokM ny iwsU dA m¨ridaM co jIvAl, bAry iv|c myry bhut sAry lok hn=” pØl¨s `%Ty koE .y> ku
sui,aA tM `nHM iv|coN kuJ ny mKOl kItA= lokM ikhA< sAl QihiraA aty lokM ^ pRBU dy `pdyS su,A`NdA
“asIN es bAry hor ivstAr tyry koloN bAad iv|c irhA=
33
su,Mgy=” es lE pØl¨s `%ToN dUr cilaA igaA=
34
pr kuJ lok `s dy s\g ho gX aty inhcAvAn b, pØl¨s ^ gAlIP a|gy pyS kItA igaA=
12
gX= `nHM iv|coN e|k idwAnIiswus sI< jo airwuDgI jdoN gAlIP aKAwA dys dA rAjpAl b, igaA<
sBA dA e|k sd|s sI= e|k dAmirs nM dI aØrt aty kuJ whUdI lok e|ksAT pØl¨s dy ivru|D ek|Qy hoX aty
13
kuJ hor lokM ny vI inhcA kItA= `s ^ adAlt iv|c lY gX< aty `nHM jA ky gAlIP
^ aAiKaA< “`h lokM ^ prmyS¨r dI `pAsnA aijhy
kuir»Tum iv|c pØl¨s >\g nAl krn lE mnA`NdA hY jo ik sA.y whUdI SrAH
2 15
aty ifr `To mkdUinwA v|l ^ tur ipaA= mkdUinwA aAeaA aty asIN sAry imtuln
y y Sihr iv|c aAX= agly
dy rsty ty `h ijnHM sArIaM TAvM rAhIN l\iGaM< `sny idn< asIN imt¨lyny toN cly gX aty KIPs dy qApU kol
iwsU dy cyilaM ^ tki/aM krn lE bhut sArIaM e|k jgHA ty aAX aty `stoN agly idn asIN sAm¨s dy
3
g|lM aAKIaM= ifr `h wUnAn ! igaA= it»n mhIny qApU ^ cl pX= ty `s toN ek idn bAad asIN imlyts
u
16
irhA ty jdoN `h jhAz ty c/H ky suirwA vl jA, ^ Sihr phu»cy= pØl¨s ny pihlM toN hI aFsus iv|c nM
itaAr hoeaA< tM `s vkt kuJ whUdI `s dy ivru|D ruk, d mn b,AeaM hoeaA sI= `h aiswA iv|c
kuJ GA/t G/ rhy sn= es lE pØl¨s ny mkdUinwM izaAdA dyr ruk,A nhIN cAhu»dA sI ik`N jy ik s\Bv
4
rAhIN suirwA ^ jA, dA FYslA kItA= `%Ty `sdy nAl hovy< tM `h p»tykust * dy idn wrUSlm iv|c ho,A
kuJ aAdmI sn= `h sn< pur|s< birwA dy Sihr toN< cAhu»dA sI=
soptrus dA p¨|tr T|slunIkIaA toN< airstrKus aty
isku»ds< drby toN gAwus= aiswA toN itmoiT`s aty do aFsus dy bzurgM nAl pØl¨s dI g|l -bAt
5 17
hor aAdmI< ijnHM dy nM tuiKkus< aty tRio Fm¨s sn= eh imlytus iv|c rih ky pØl¨s ny aFsus iv|c suinhA
aAdmI jldI hI cly gX aty tRaAs iv|c `nHM ny sA^ ByijaA ik `ToN dy klIiswA dy aAgU bzurg `s ^ aA
6 18
`.IikaA= asIN ptIrI roqI dy it`hAr toN bAaAd< ky iml,= jdoN v.yry aAX tM pØl¨s ny `nHM ^ ikhA<
iFil|pY toN e|k jhAz `%ty c/yH< aty p»jvyN idn tRoaAs “t¨sIN jA,dy hI ho aiswA iv|c aAky pihly idn toN mYN
19
iv|c `nHM dy kol phu»cy aty s|t idn `Ty rhy= iks >\g nAl tuhA.y nAl irhA hM? whUdI myry ivru|D
GA/tM G/dy rhy< es g|l ny mY^ e»nM duKI kItA ik
pØl¨s dI tRyaAs iv|c aKIrlI FyrI mYN aksr kurlA`NdA irhA= pr t¨sIN jA,dy ho ik mYN
7
hFty dy pihly idn< asIN sAry pRBU dA Bojn KA, hmySA toN pRBU dA syvk irhM hM< mYN kdy vI pihlM aAp,y
20
lE ek|Qy hoX= es moky ty pØl¨s ny lokM nAl g|l bAry nhIN soicaA= mYN hmySA tuhA.y vAsty< jo c\gA hY<
kItI= `h agly idn `ToN jA, dI wojnA b,A irhA `sy bAry soicaA= mYN tuhA^ lokM sAmH,y iwsU bAry KuS
sI es lE `sny a|DI rAt t|k `pdyS jArI r%iKaA= KbrI id|tI aty tuhA^ tuhA.y GrM iv|c isKAeaA=
8 21
asIN sAry pO/IaM c/ ky `%prly kmry iv|c ek|tr mYN whUdIaM aty wUnAnIaM ^ SAiml krky sB lokM
sI aty `h kmrA bhut sAry dIivaM dI roSnI nAl ^ `nHM dy idl bdl, aty prmyS¨r v|l prt,< aty
9 22
jgmgA irhA sI= wUtKus nM dA e|k juaAn iK/kI sA.y pRBU iwsU iv|c ivSvAs krn lE ikhA= pr
iv|c bYQA sI= `h bhut anINdrA mhisUs kr irhA sI hu, mY^ aAtmA dy b|Dy hoX ^ wrUSlm iv|c jA,A
ik`N ik pØl¨s ny bol,A jArI r%iKaA sI= aAiKrkAr< pvygA< aty mYN nhIN jA,dA ik `TyN myry nAl kI BA,A
23
`h sON igaA aty iK/kI coN bAhr i.|g ipaA= jdoN vrtygA= mYN e\nA hI jA,dA hM ik hmySA piv|tr
lokM ny hyQM jA ky `s ^ cu%ikaA tM `h miraA ipaA aAtmA mY^ hr Sihr iv|c d|sdA hY ik tklIFM aty
10
sI= pØl¨s hyQM igaA< goi.aM BAr JuikaA `s ny kYdM myrA e»tzAr kr rhy hn=
wUtKus ^ aAp,IaM bAhM iv|c cu%ikaM aty aAiKaA< p»tykust whUdIaM dA k,k dI fsl ^ mnA`, dA it`hAr
rs°lM dy krt|b 20:24-21:12 1148
24
“pr mYN aAp,I jAn dI iblkul prvAh nhIN roX= `h `dAs sn ik`N ik pØl¨s ny `nHM ^ aAiKaA
krdA= sB toN zrUrI cIz eh hY ik mYN aAp,A k»m sI ik `h Fyr `s ^ kdy vI nhIN vyK,gy= `nHM sB
krM= mYN `h k»m pUrA krnA cAhu»dA hM jo pRBU iwsU ny ny pØl¨s ^ Gu|q ky j|fIaM pAEaM aty cu»uimaA= `h `s
mY^ krn lE soNipaA hY=`h cAhu»dA hY ik mYN prmyS¨r ^ alivdA kih, lE jhAz tIk gX=
dI ikrpA bAry KuSKbrI dA pRcAr krM=
25
“aty hu, myrI g|l iDaAn nAl su,o= tuhA.y iv|coN pØl¨s dA wrUSlm ^ jA,A
koE vI hu, mY^ dobArA vyK nhIN skygA= mYN hr vkt
tuhA.y nAl sI aty mYN tuhA^ prmySr
vI khI=
26
¨ dy rAz dI KuSKbrI
es lE a|j inSic»t ho ky< mYN tuhA^ aAK
21 asIN `nHM bzurgM ^ alivdA aAK ky jhAz
iv|c cly gX= asIN is|DA kos qApU v|l aAX=
agly idn asIN rodus qApU v|l gxy aty rodus toN
2
skdA hM ik jykr tuhA.y iv|coN kuJ nhIN bcAX jMdy tM pAtrA v|l ^= pAtrA iv|c sA^ ek jhAz imilaA
27
mYN iz\mydAr nhIN QihrAeaA jAvMgA= mYN eh g|l jo FYnIko v|l dy elAky ^ jA irhA sI< asIN `s jhAz
3
es lE aAK irhA hM ik`N ik jo kuJ prmyS¨r tuhA^ ty svAr hoX aty sFr lE tur pX= asIN kuprus
d|sA`,A cAhu»dA sI `h sB kuJ mYN tuhA^ d|s cu|kA qApU kol phu»cy= eh sA^ `%trI idSA vl vKAE dy
28
hM= tusI aAp,y-aAp lE sAvDAn rho aty aAp,y irhA sI< pr asIN `Ty ruky nhIN= asIN `ToN suirwA vl
lokM lE vI< ijh/y ik tuhA^ pRBU ny sONpy hn= tuhA^ ^ cly gX= asIN `%Ty sUr iv|c zA `try ik`N ik `%Ty
4
`s pUry e|z/ dI ingrAnI krnI cAhIdI hY ijs dA jhAz ny aAp,A mAl `tArnA sI= `%Ty asIN kuJ
piv|tr aAtmA ny tuhA^ ingAhbAn b,AeaA hY= tuhA^ iwsU dy cyilaM ^ l%iBaA aty `nHM kol asIN s|t idnM
klIiswAvM ^ aAj/I vMg ho,A cAhIdA hY ijh/IaM lE Qihry= `nHM ny piv|tr aAtmA dy rAhI pØl¨s ^
29 5
prmyS¨r ny aAp,y lhU duaArA ilaMdIaM hn= mYN ikhA ik `h wrUSlm ^ nM jAvy= pr jdoN asIN
jA,dA hM ik myrI rvAngI toN bAad kuJ aAdmI tuhA.I aAp,I fyrI ˘Ktm kItI tM asIN `ToN tur pX= asIN
s\gt iv|c aA`,gy jo ik j\glI biGaA/M vrgy ho,gy aAp,I wAtrA jArI r|KI= `ToN dy sAry mrd-aØrtM
30
aty e|j/ ^ nSq krn dI koiSS krngy= tuhA.y aty b|cy sA^ Sihro bAhr t|k alivdA aAK, sA.y
aAp,y smUh iv|coN vI kuJ aAdmI bury aAgU b, jA,gy< nAl aAX= asIN sAiraM ny `%Ty sm¨»dr dy k»>y go.y qyk
6
aty Zlt g|lM dA `pdyS dy,A SurU kr dy,gy= `h ky pRArTnA kItI= ifr asIN `nHM ^ alivdA khI
iwsU dy kuJ cyilaM ^ s|c dy mArg toN kuruhy pA`, dI aty jhAz `%pr c/ gX aty `h lok aAp,y GrM ^
31
koiSS krngy aty `nHM ^ aAp,y cyly bnA`,gy= es prt gX=
7
lE strk rih,A= hmySA wAd r|K,A ik it»n sAl asIN sUr toN a|gy aAp,I jl wAtRA jArI r|KI aty
t|k mYN tuhA.y nAl sI aty mYN tuhA^ cytAvnI dy, toN tumAEs phuc
» =y asIN `%Ty BrAvM ^ suB kAmnvM id|tIaA
8
nA ruikaA< mYN idn-rAt tuhA^ isKA`NdA irhA aty aty `nHM nAl ek idn Qihry= agly idn asIN
tuhA.y lE aksr kurlA`NdA irhM= tulsAes toN kYsirwA vl aAX= asIN ifil|pus dy Gr
32
“hu, mYN tuhA^ prmyS¨r aty `s dI ikrpA dy a»dr gX aty `sdy nAl Qihry= iFil|pus KuS KbrI
s\dyS dy arpn krdA hM= eh jo tuhA^ tAktvr dA pRcArk sI aty `nHM s|t mddgArM iv|coN e|k sI=
9
bnAvygA= aty tuhA^ asIsM dyvygA jo `h aAp,y sAry `s dIaM cAr ku/IaM sn enHM dy hAly ivaAh nhIN
33
piv|tr lokM ^ id»dA hY= jdoN mYN tuhA.y nAl sM< tM hoX sn= enHM ku/IaM kol ag\m vAk krn dI b˘KSS
34 10
mYN koE sonA< cMdI aty vstr nhIN cAhy= t¨sIN jA,dy sI= jdoN asIN kAfI idnM toN `Ty sI tM `Ty aAgbus
11
ho< ik mYN aAp,IaM zrUrtM dy nAl nAl `nHM dIaM nM dA e|k nbI whUidwA toN `tr aAeaA= `h
35
zrUrtM dA vI i˘KaAl r|iKaA jo myry nAl sn= mYN sA.y kol aAeaA ty `s ny sA.y kolo pØl¨s dI kmr pyqI
tuhA^ hmySA ehI ivKAeaA ik tuhA^ `vyN hI k\m lY lE= aty `s kmrpqy nAl aAp,y h|T-pYr b»nH ky
krnA cAhIdA hY ijvyN mYN kItA sI< `nHM dI mdd krn aAK, l|gA< “piv|tr aAtmA mY^ d|sdA hY< ik wrUSlm
lE< ijnHM ^ zrUrt sI= mYN tuhA^ isKAeaA ik pRBU iv|c whUdI `s mnu|K ^ esy trHM b\nH dy,gy ijs dA
iwsU dy bcn wAd r|Ko jo `s ny aAp furmAeaA sI< eh kmrpqA hY< aty `stoN bAaAd `h `s^ prAEaM
‘lY, nAloN dy,A hI vDyry m¨bArk hY=’” kOmM dy lokM dy hvAly kr dy,gy=’”
36 12
jdoN pØl¨s eh sB kih hiqaA tM `s ny go.y qyky jdoN asIN eh bcn su,y< tM asIN aty aAm
37–38
aty sB ny iml ky pRArTnA kItI= `h sB bhut inhcAvAnM ny pØls
¨ a|gy wrUSlm ^ nA jA, dI byntI
1149 rs°lM dy krt|b 21:13-36
13
kItI= pr pØl¨s ny ikhA< “tusI ro ik`N rhy ho? t¨sIN pØl¨s kYd ho igaA
26
myrA idl ik`N to/ rhy ho= mYN wrUSlm iv|c b»nHy jA, agly idn< pØl¨s ny aAp,y nAl `nHM cAr
^ itaAr hM ehI nhIN sgoN mYN tM pRBU iwsU dy nM ty mr aAdmIaM ^ ilaA aty `nHM dy nAl SuDtA dI rIt
imq, ^ vI itaAr hM=” inBAE= ifr `h m»dr dy elAky iv|c igaA aty aYlAn
14
asIN `s ^ wrUSlm ^ nA jA, lE nA mnvA kItA ik Su|DtA dI rIt dy idn pUry kdoN ho,gy aty kdoN
sky= es lE asIN arjoE b»d krky `s ^ ikhA< `nHM iv|coN hryk lE ByNq id|tI jAvygI=
27
“pRBU dI mrzI pUrI hovy=” tkrIbn s|t ku idn ˘Ktm ho cuky sn< pr aiswA
15
es toN bAad asIN wrUSlm lE itaAr ho ky iv|coN aAX kuJ whUdIaM ny pØl¨s ^ m»dr dy elAky
16
c|l pX= kYsirwA iv|coN kuJ iwsU dy cyly sA.y nAl iv|c vyiKaA tM `nHM ny sAry lokM ^ prySAn kr id|tA=
28
ju/ gX= `h cyly sA^ mnAsOn dy Gr lY gX tM jo aty pØl¨s ^ f/ ilaA aty `%cI `%cI cIk, l|gy<
asIN `sdy nAl Qihr skIX= `h kprus toN sI= `h “hy esrAXlI mrdo⁄ e|Ty aAP ty mdd kro⁄ eh `h
pihly lokM iv|coN e|k sI jo iwsU dy cyly b,y sn= mnu|K hY< jo hr TM sAry lokM ^ sA.y lokM dy i˘KlAF mUsA
dI SrAH dy i˘KlAF< aty es m»dr dy iKlAf `pdyS dy
pØl¨s dA wAkUb ^ iml,A irhA hY= ehI nhIN< sgoN `h kuJ wUnAnIaM ^ vI m»dr
17
wrUSlm iv|c inhcAvAnM nyy sA.A SAndAr dy ivh/y iv|c ilaAeaA aty es piv|tr TM ^ aSuD
18
svAgt kItA= agly idn pØl¨s sA.y nAl wAkUb ^ kr id|tA hY=”
29
iml, igaA= sAry v.yry (klIiswA dy aAgU) `%Ty hI eh g|l `nHM ny es lE aAKI ik`N ik `nHM ny
19
sn= pØl¨s ny `nHM sAiraM ^ SuBkAmnvM id|tIaM wrUSlm iv|c tRoifm¨s aFsI ^ jo ik wUnAnI sI pØl¨s
aty sB kuJ tFsIl iv|c d%isaA< jo prmyS¨r ny `s dy nAl vyiKaA sI= aty eh soicaA ik pØl¨s `s ^
20
dI syvA rAhIN prAEaM kOmM iv|c kItA sI= jdoN aAp,y nAl es m»dr dy piv|tr aAhty iv|c ilaAeaA
aAgUaM ny aijhIaM g|lM s¨,IaM tM `nHM prmyS¨r dI hovygA=
30
`stit kItI aty `nHM ny pØl¨s ^ ikhA< “BrA< tU« vyK wrUSlm iv|c sAry lok bhut prySAn ho gX es
skdA hYN ik hzArM hI whUdI inhcAvAn b, cuky hn= lE `h tyzI nAl aAX aty pØl¨s ^ f/ ilaA= `nHM
pr `h socdy hn ik mUsA dy nymM ^ m»n,A mh|tvpUr, ny `s ^ m»dr iv|coN D|k ky bAhr k|> id|tA= J|q hI
21 31
hY= enHM whUdIaM ny tuhA.y `pdyS su,y hn aty m»dr dy drvAzy b»d ho gX= lok `s ^ jAnoN mAr
eh vI sui,aA hY ik t¨sIN dUjy dySM iv|c rih»dy whUdIaM m¨kA`, dI koiSS kr rhy sn= tM rom dI fOj dy
^ mUsA dI SrHA ^ itaAg, aty aAp,y b%icaM ^ kmM.r ^ ˘Kbr phu»cI ik sAry Sihr iv|c Bgd/ m|cI
22 32
su\nt nA krA`, dA `pdyS id»dy ho= so hu, sA^ kI hoE hY= tM J|q hI kmM.r `s BI/ vAlI TM ty phu»c
krnA cAhIdA hY⁄ whUdI inhcAvAn zrUr su, lY,gy igaA= `h kuJ fOjI aiDkArIaM aty sYnkM ^ aAp,y
ik tU« aAeaA hYN= nAl ilaAeaA= jdoN lokM ny srdAr aty sYnkM ^
23
so asIN tuhA^ dsdy hM ik t¨sIN kI krnA hY? sA.y aA`NidaM vyiKaA< `nHM ny pØl¨s ^ ku|q,A b\d kr
33
kool aAdmI hn ijnHM ny prmyS¨r a|gy ekrAr kItA id|tA= td `s ny ny/y aA ky pØl¨s ^ f/ ilaA aty
24
hY= tU« `nHM ^ aAp,y nAl lY aty aAp,y aAp ^ `nHM aAp,y ispAhIaM ^ hukm id|tA ik es ^ do j»jIrM
nAl SuD kr aty `nHM dy Krc ^ pUrA kr tM jo `h nAl b»nH dy,= td `s ny pu%iCaA< “eh aAdmI ko,
34
aAp,y isr m¨nvA sk,= Fyr hr koE jA, jAvygA ik hY? esny kI kItA hY?” BI/ iv|coN< v|K v|K lok
jo kuJ vI `nHM tyry bAry sui,aA s|c nhI hY ik`N `%cI `%cI a|.o a|. g|lM dA rOlA pA rhy sn= es K|p
25
ik tU\ Kud SrHA dI pAl,A krky ij`NdA hY= asIN rOly iv|c sYnA aiDkArI ^ s|cAE nA ptA l|g skI=
pihlM hI `nHM gYr whUdIaM ^ p|tr Byj id|tA hY es lE `s ny aAp,y ispAhIaM ^ `s ^ sYnA Bvn
35
ijh/y ik inhcAvAn b, gX hn= `s p|tr iv|c iv|c lY jA, dA aAdyS id|tA= sArI BI/ `s dA
eh iliKaA hY: ip|CA kr rhI sI= jdoN `h pØ/IaM kol phuc
» <y ispAhIaM
ny bykAbU BI/ kAr, pØl¨s ^ c|uk ilaA= eh sB `nHM
‘`h Bojn nA KAP ijh/A mUrtM ^ aript kItA ny pØl¨s ^ BI/ toN bcA`, KAtr kItA ik`N ik BI/
36
igaA hY< lhU nA KAP< gl Gu%qy hoX jAnvrM dA `s ^ mArn lE itaAr sI= `h `nHM dA ip|CA kr
mAs nA KAP= iksy trHM dA ijnsI pAp nA kro= ’” rhy sn aty rOlA pA rhy sn< “es ^ mAr idP=”
rs°lM dy krt|b 21:37-22:24 1150
37 9
ispAhI `s ^ sYnA Bvn iv|c iljA, ^ itaAr ^ tU« kSq dy irhA hYN=’ myry sATIaM ny jo myry nAl sn<
sn= pØl¨s ny pu%iCaA< “kI mYN tYN^ kuJ aAK skdA `h jot tM vyKI< pr jo myry nAl boldA sI `s dI
10
hM?” `s ny ikhA< “PX⁄ tU« wUnAnI BASA boldA hYN? avAz nA su,I mYN pu%iCaA< ‘pRBU mY^ kI krnA cAhIdA
38
tM ifr tU\ `h aAdmI nhI jo mYN soicaM sI ik tU« hY= hY?’ pRBU ny `%tr id|tA< ‘`%Q aty d\imsk iv|c jA=
mYN soicaA tU« `h imsrI sI ijs ny hAl iv|c hI srkAr `%Ty tY^ sB g|lM khIaM jA,gIaM jo tyry krn lE
11
dy ivruD
| e|k ivdRh
o SurU kItA sI aty cAr hzAr KUnIaM iv`NtIaM gEaM hn=’ mYN kuJ vyK nM sikaA ik`N
^ `jA/ v|l lY igaA sI=” ik tyz roSnI ny mY^ cu\iDaA id|tA sI< mY^ kuJ nM
39
pØl¨s ny ikhA< “mYN tM ek whUdI mnu|K iklikwA idisaA= tM `h aAdmI jo myry nAl sn `h myrA h|T
dy trsus dA rih, vAlA hM= mYN `s ˘KAs Sihr dA F/ky mY^ d\imsk iv|c lY gX=
12
vsnIk hM< ikrpA krky mY^ lokM nAl bol, dI “d\imSk iv|c hnAinwAh nM dA e|k aAdmI myry
prvAngI dy=” kol aAeaA `h e|k DrmI aAdmI sI ijsny mUsA dI
40
`s ny pØl¨s ^ bol, dI prvAngI dy id|tI= tM SrAH dA anusr, kItA sI= `%Ty rih»dy sAry whUdIaM
13
pØl¨s pØ/IaM ty K/A ho igaA aty lokM ^ cu|p krA`, ny `sdI e|zt kItI= `h myry kol aAeaA aty
lE aAp,y h|T nAl eSArA kItA= jdo lok SMt ho aAiKaA< ‘sOl¨s< myry BrA< fyr toN vyK=’ `sy vkt mYN
14
gX< tM `h `nHM ^ ebrAnI BASA iv|c boilaA= vyK, dy kAibl ho igaA= ty `s ^ vyiKaA= aty `s
ny aiKaA< ‘sA.y puriKaM dy prmyS¨r ny aAp,I mrjI
pØl¨s dA lokM iv|c bol,A jAn, lE< `s e|k DrmI ^ vyK, lE aty `sdy
15
BASA iv|c bolidaM sui,aA `h hor vI v|D SMt ho nM lYNdA hoeaA bpitsmA lY< aty aAp,y pApM ^ Do
3
gX= pØls
¨ ny aAiKaA< “mYN e|k whUdI hM= mYN ikilikwA su|q= aAp,y aAp ^ bcA`, lE aAp,A wkIn `s
dy trsu|s iv|c pYdA hoeaA sI= mYN e|Ty wrUSlm iv|c iv|c r|Kky eh kr=’
17
v|.A hoeaA= mYN gmlIXl dA e|k ividaArTI sI= “`s toN bAad< mYN wrUSlm ^ pritaA= mYN m»dr
`s ny iDaAn nAl mY^ aAp,y v.yiraM dI SrHA bAry dy dlAn iv|c pRArTnA kr irhA sI tM mYN ek drSn
18
isKAeaA= mY^ prmyS¨r dI syvA krn dA b/A SOk sI i.|QA= `s drSn iv|c< mYN iwsU ^ vyiKaA aty `s
4
ijvyN e|Ty a|j tuhA.y sAiraM iv|c hY= mYN `nHM lokM ^ ny mY^ aAiKaA< ‘CytI kr⁄ hu,y wrUSlm C|. dy= eToN
tsIhy id|ty jo iwsU dy mArg dA anusr, krdy sn= dy lok myry bAry tyrI gvAhI ^ svIkAr nhIN krngy=’
19
`nHM iv|coN kuJ tM myry kAr, jAnoN vI mAry gX= mYN mYN ikhA< ‘hy pRBU< `h jA,dy hn ik `h mYN hI sI
5
mrdM ty aØrtM ^ f/ ky kYd kr id|tA= srdAr jAjk ijs ny inhcAvAnM ^ kYd iv|c pAeaA aty `nHM ^
aty bzurg whUdI aAgU tuhA^ eh g|l s|c sAibt ku%iqaA= mYN sAry pRArTnA sTAnA iv|c `nHM ^ l|B,
20
kr skdy hn= e|k vAr enHM aAgUaM ny mY^ kuJ ic|QIaM aty `nHM ^ igrFtAr krn lE igaA= lok eh
id|tIaM= eh ic|QIaM d»imsk Sihr dy whUdI BrAvM vI jA,dy hn ik tyry ShId estIFAn dA lhU vhAeaA
lE sn= mYN `%Ty iwsU dy cyilaM ^ wrUSlm iv|c szA igaA tM mYN `%Ty hI K/A sI aty `s ^ mArn dI hAmI
dy, lE igrftAr krn lE jA irhA sM= BrI= mYN `nHM dy k|pi/aM dI rAKI kr irhA sI jo `s
21
^ mAr rhy sn=’ pr iwsU ny mY^ ikhA< ‘tU\ hu, eToN
pØl¨s ny aAp,y pirvrtn bAry d%is! cilaA jA< ik`N ik mYN tY^ dUr gYr whUdI lokM kol
6
“pr d»imsk dy rAh iv|c hI myry nAl kuJ vApiraA= Byj dyvMgA=’”
22
eh koE dupihr dA vylA sI< jdoN mYN d»imsk dy ny/y jdoN pØl¨s ny eh aKIrlA vAk ik ‘prAEaM kOmM
phui» caA= acAnk hI< aAkAS iv|c e|k cmkIlI rOSnI iv|c jA’ ikhA tM lokM ny `s ^ su,nM b»d kItA aty
7
myry aAly-duaAly FYl gE= mYN DrtI ty i.|g igaA ty Sor mcA`, l|g<y “es ^ mAr suq
| ⁄o es ^ es dunIaM
ek aAvAz ^ eh kih»dy sui,aA< ‘hy sOl¨s< hy sOl¨s< toN dUr su|q dyvo= eho ijhy aAdmI ^ jI~, dA koE
8 23
tU« mY^ kSq ik`N dy irhA hYN?’ mYN pu%iCaA< ‘pRBU< tU« h|k nhIN=” `nHM ny rOlA pAeaA aty aAp,y k|p/y
24
ko, hYN?’ aAvAz ny aAiKaA< ‘mYN iwsU nAsrI hM< ijs suq
| ky hvA iv|c Kyh `.A`, l|g=y Fyr sYnA aiDkArI
1151 rs°lM dy krt|b 22:25-23:17
ny ispAhIaM ^ pØl¨s ^ sYnA Bvn a»dr lY jA, dA ik< ‘tuhA^ aAp,y lokM dy aAgUaM ^ burA nhIN aAK,A
hukm id|tA= `s ny `nHM ^ pØl¨s ^ ku|q ky eh p¨|C, cAhIdA=’* ”
6
lE ikhA ik kI kAr, hY jo `h `s `%ty e»J rOlA pA sBA iv|c< kuJ lok sdUkI sn aty kuJ FrIsI= so
25
rhy sn= es lE ispAhI `s ^ mArn vAsty b»nH pØl¨s ^ ek ivcAr aAeaA= sBA iv|c< `s ny `%cI
rhy sn pr pØl¨s ny `Ty K/y sYnA aiDkArI ^ aAiKaA< `%cI rOlA pAeaA< BrAvo< mYN e|k FrIsI hM ty myrA
“kI tY^ romI nAgirk ^ ko/y mArn dA h|k hY= ijs dA ip` vI FrIsI sI= myry `%pr es lE m¨kdmA
ik ksUr vI sAibt nA hoeaA hovy?” clAeaA jA irhA hY ik`N ik mYN m¨rdy dy punr `%TAn
26
jdoN sYnA aiDkArI ny eh sui,aA< tM `h srdAr iv|c ivSvAs krdA hM=”
7
kol igaA aty `s ^ es bAry ikhA= aiDkArI ny jdoN pØl¨s ny e`N ikhA tM sdUkIaM aty FrIsIaM
aAiKaA< “kI tU« jA,dA hYN ik tU« kI kr irhA hYN? eh iv|c BArI bihs iC/ pE aty `nHM iv|c fuq pY gE=
8
aAdmI e|k romI nAgirk hY=” sdUkI ivSvAS krdy sn ik `%Ty punr `%TAn nhIN
27
kmM.r pØl¨s kol aAeaA ty aAK, l|gA< “mY^ hY= aty `h ivSvAs krdy sn ik e|Ty dUt zM aAtmy
9
d|s ik s|cI tU« rom dA nAgirk hY?” pØl¨s ny `tr hM nhIN sn= sAry whUdIaM ny `%cI-`%cI Sor mcA`,M
iv|c id|tA= SurU kr id|tA= kuJ nym dy pRcArk jo ik FrIsI sn K/y
28
kmM.r ny ikhA< “pr mYN tM bhut pYsA Krc ky ho ky bihs krn l|gy< “sA^ tM es mnu|K iv|c kuJ
eh nAgirktA lE=” pr pØl¨s ny ikhA< “mYN jmMdrU Zlt nhIN idisaA= eh s\Bv hY ik e|k aAtmA zM
29
hI nAgirk sI=” `h jo pØl¨s ^ pRSn krn hI vAly e|k dUt boilaA hovy=”
10
sn< J|q `s toN dUr cly gX= srdAr vI GbrAeaA bihs Jg/y iv|c bdl gE= srdAr GbrA igaA
hoeaA sI ik`N ik pØl¨s e|k romI nAgirk sI aty ik whUdI pØls
¨ dy icT/y kr dy,gy= tM `s ny ispAhIaM
`h pihlM hI `s ^ z\jIrM pA cu|kA sI= ^ pØl¨s ^ whUdIaM toN dUr lY jA, aty es ^ sYnA
11
Bvn iv|c rK, lE< ikhA= aglI rAt pRBU iwsU
pØl¨s dI whUdI aAgUaM nAl g|l-bAt pØls
¨ dy kol aA ky K/A ho igaA aty aAK, l|gA< “hONslA
30
agly idn< aslI kAr, jAn, lE< ik whUdI r|K⁄ tU« wrUSlm dy lokM ^ myry bAry d%isaA hY= hu, tU«
pØl¨s `%pr doS ik`N lA rhy sn< srdAr ny pØl¨s ^ rom iv|c jA ky vI lokM ^ myry bAry sAKI kr=”
KHol id|tA aty pRRDAn jAjkM aty whUdI sBA dy sd|sM
dI ek|QI bYQk bulvA`, dA hukm id|tA= Fyr pØl¨s kuJ whUdIaM ny pØl¨s ^ mArn dI iv`Nt b,AE
12
^ ilaA ky `nHM dy sAhm,y K/A kItA= agly idn dI svyr kuJ whUdIaM ny pØl¨s dy
Fyilkus a|gy pØl¨s aAp,y aAp ^ bcA`NdA ikhA aty `sdy im|trM ^ `s dIaM zrUrtM dA iDaAn
10
fyr hAkm ny pØl¨s ^ bol, lE eSArA kItA= r|K, id`=
pØl¨s ny aAiKaA< “rAjpAl Fyilkus< mY^ ptA hY ik tU\
bhut sAlM toN es dyS dy m¨nsF hYN< es lE mYN tyry pØl¨s dI Fyilks aty `s dI ptnI nAl g|l bAt
11 24
a|gy aAp,I sfAE pyS krn lE KuS hM= mYN wrUSlm kuJ idnM bAad< Fyilkus aAp,I ptnI< drUis|lA<
iv|c isrf bArHM idn pihly `pAsnA krn igaA t¨sIN nAl Kud aAeaA< jo ik whUd, sI= aty `s ny pØl¨s
12
eh jA, skdy ho ik eh g|l s|c hY= eh whUdI jo ^ bulvA ByijaA aty `s kolo msIh iwsU `%pr ivSvAs
25
mY^ doSI QihrA rhy hn enHM ny mY^ kdy vI iksy nAl krn dy bAry sui,aA= pr Fyilks GbrA igaA jdoN
m»dr iv|c ivvAd kridaM< lokM lE m¨sIbtM K/HIaM pØl¨s ny DrmI jIvn aty s»jm aty Biv|K iv|c ho,
kridaM< pRArTnA sTAnA iv|c zM iksy sTAn ty kuJ vAly inaM bAry d%isaA= tM Fyilks ny ikhA< “hu, tU«
13
kridaM nhIN vyiKaA= eh jo hu, myry isr doS m/H jA= ifr jdoN myry pAs Ku|lA vkt hovygA mYN tY^
14 26
rhy hn< eh sAibt nhIN kr skdy= pr mYN tuhA.y bulAvMgA=” pr Fyilks dA `s nAl g|l-bAt krn
sAmH,y sVIkArdA hM: mYN aAp,y puriKaM dy prmyS¨r dI dA kAr, kuJ hor sI= `h soc irhA sI ik SAed
`pAsnA< cyly dI trHM< iwsU dy trIky nAl< krdA hM= pØl¨s kuJ irSvt dyvygA esy krky `s ny `s ^
`h aAKdy hn ik iwsU dA rAh shI rAh nhIN hY= pr bhut vAr bulAeaA aty `s nAl g|l bAt kItI=
27
mYN `nHM sArIaM g|lM iv|c ivSvAs r|KdA hM jo ik pr do sAl bAad purikwus Fystus Fyilks dI TM
mUsA dI SrHA iv|c< nbIaM dIaM iktAbM iv|c ilKIaM hAkm b, igaA= es lE hu, Fyilks hAkm nA
15
hoEaM hn= mYN vI prmyS¨r toN `hI aAs r|KdA hM irhA= Fyilkus kuJ aijhA krnA cAhu»dA sI jo whUdIaM
ijsdI eh Kud r|Kdy hn ik DrmI jM kuDrmI sB dA ^ pRs\n kry= es lE `s ny pØl¨s ^ kYd iv|c hI
16
mØt toN jI `%Q,A hovygA= es lE mYN hmySA `hI rih, id|tA=
krn dI koiSS krdA hM jo mYN ivSvAs krdA hM ik
prmyS¨r aty mn|uKM dy sAmH,y shI hY= pØl¨s kYsr dI duhAE id»dA hY
17
“bhut sAl mYN e|ToN< wrUSlm toN dUr irhA hM= mYN
e%Ty aAp,y lokM ^ pYsy dy, aty prmyS¨r ^ blIaM
c/AH`, lE aAeaA hM=
18
kuJ whUdIaM ny mY^ m»dr
25 fystus rAjpAL b, igaA< it»nM idnM bAad
2
`h kYsirwA toN wrUSlm ^ igaA= prDAn
jAjkM aty ˘KAs whUdI aAgUaM ny fystus dy a|gy pØl¨s
3
ty vyiKaA< jdoN ajy mYN SuDtA dI rsm pUrI kr irhA dy iKlAf doS lgAX= `nHM ny fystus ^ aAiKaA ik
sI= mYN koE vI fsAd K/HA nhIN sI kItA aty nA hI myry `nHM lE pØls
¨ ^ m¨/ wrUSlm iv|c Byj, dI myhrbAnI
19
aAs-pAs BI/ e|kQI hoE sI= pr `%Ty kuJ whUdI kry ik`N ik `nHM ny pØl¨s ^ rAh iv|c ktl krn dI
4
aiswA toN sn= `nHM ^ pihlM myry ty elzAm lA`, sAijS b,AE hoE sI= pr fystus ny `%tr id|tA<
lE e|Ty ho,A cAhIdA sI< jykr s|cm¨|c hI mYN kuJ vI “pØls
¨ ^ kYsirwA iv|c r%iKaA jAvygA< mYN Kud hI jldI
5
Zlt kItA hY= ik`N ik isrf `hI `s vkt `%Ty kYsirwA ^ vAps jAvMgA= tuhA.y kuJ aAgU myry nAl
20
mOjUd sn= enHM whUdIaM ^ e|Ty p¨|Co ik BlA `nHM cl, `h `%Ty pØl¨s ^ kYsirwA iv|c doSI sAbt krn
ny wrUSlm iv|c jdoN mYN sBA dy a|gy hAzr sM tM kI jykr `s ny s|cm¨|c koE gltI kItI hY tM `h `s ty
21
myry iv|c koE buiraAE vyKI sI? `h myry `%tyy isrF kYsirwA iv|c elzAm lA skdy hn=”
6
e|ko g|l dA elzAm lA skdy hn< ‘jo mYN `nHM a|gy Fystus a|Q-ds idn hor wrUSlm iv|c hI ruikaA
KloitaM aAiKaA= t¨sIN a|j myrA inr,A kr rhy ho ifr vAps kYsirwA ^ pritaA= agly idn fystus ny
ik`N ju mYN ivSvAs krdA hM ik lokM dA punr `%TAn ispAhIaM ^ hukm id|tA ik `h pØls
¨ ^ `s dy sAhm,y
7
hovygA=’” hAzr krn= fystus adAlt dI g|dI ty bYQA sI= pØl¨s
22
Fyilks jo ik Kud es iwsU dy rAh dIaM bhut `s kmry iv|c aAeaM= ijh/y whUdI wrUSlm toN aAX
sArIaM g|lM ^ jA,dA sI `s ny kArvAE rok id|tI sn `s dy aAs-pAs K/Hy sn= `nHM ny pØl¨s dy i˘KlAF
ty ikhA< “mYN es mAmly dA FYslA `doN krMgA jdoN kE tk/y elzAm lAX< pr `nHM iv|cNo e|k vI elzAm
8
srdAr iliswAs e|Ty aAvygA=” ^ sAibt nA kr sky= pr pØl¨s ny aAp,I sfAE
23
ifr `s ny aiDkArI ^ pØl¨s ^ ingrAnI hyQ iv|c ehI ikhA< “mYN whUdI SrHA< m»dr jM< kYsr dy
r|K, dA hukm id|tA= pr `s ^ To/I azAdI dy, lE ivroD koE vI Zlt k»m nhIN kItA=”
rs°lM dy krt|b 25:9-26:7 1154
9 22
pr fystus whUdIaM ^ KuS krnA cAhu»dA sI tM aigR|pA ny fystus ^ ikhA< “mYN vI es mnu|K ^
`s ny pØls
¨ ^ ikhA< “kI tU« wrUSlm iv|c jA,A cAhud
» A sun,A cAhu»dA hM=” fystus ny ikhA< “k|l tU« `s ^ su,
hYN? kI tU« cAhu»dA hY ik mYN `%Ty enHM doSM `%pr tyrA skdA hY=”
23
inr,A krM?” agly idn aigRp
| A aty brnIky v|.I DUm-DAm nAl
10
pØl¨s ny ikhA<“es vkt mYN kYsrI adAlt dI aAX= `h donoN aty sYnM dy m¨KI aty ˘KAs-˘KAs kYsirwA
g|dI a|gy K/A hM= myrA inaM e|Ty hI hovy= mYN whUdIaM dy mnu|K sAry kichrI iv|c jM v/y= fystus ny pØl¨s ^
24
dy ivru|D kuJ vI Zlt nhIN kItA aty t¨sIN es ^ pyS krn dA huukm id|tA= aty ikhA< “rAjA aigR|pA
11
c\gI trHM jA,dy ho= jykr mYN Zlt k»m kItA hY< jo aty e|Ty sA.y nAl ek|Qy t¨sIN sAry aAdmIP< es
mØt dI szA dy kAibl hY< tM mYN mrn toN enkAr nhIN mnu|K v|l vyKo= e|ToN dy aty wrUSlm dy sAry whUdIaM
krMgA= pr jykr `nHM dy doS glt hn< tM iksy ^ vI ny mY^ iSkAet kItI hY aty rOlA pAeaA hY ik `s ^
25
mY^ whUdIaM h|TIN F/vA`, dA e˘KitaAr nhIN hY= hor vDyry nhIN ij`,A cAhIdA= pr mYN esdy iksy
mYN kYsr ^ eh byntI krdA hM=” vI aml ^ mØt dI szA dA aiDkArI ho, vAsty doSI
12
td fystus ny aAp,y slAhkArM nAl slAh kItI nhIN pAeaA= pr `s ny Kud kYsr ^ byntI kItI< es
26
aty ikhA< “tU« kYsr dI duhAE id|tI hY es lE tU« lE mYN `s ^ rom ^ Byj, dA FYslA kItA hY= pr
kYsr kol hI jAvyNgA=” myry kol kYsr ^ es aAdmI bAry ilK, lE koE
ivSyS g|l nhIN hY? esy kAr, mYN es ^ thA.y sB dy
sAmH,y ilaAeaA hM< K
˘ As kr< rAjA aigRp
| A tyry sAmH,=y
pØl¨s aigR|pA dy sAmH,yN ty mYN `mId krdA hM ik tU« `s nAl svAl jvAb
13 27
kuJ idnM bAad< rAjA aigRp
| A aty brnIky kYsirwA krky mY^ d|sygM tM jo mYN kYsr ^ kuJ il|K skM= mYN
14
iv|c fystus nAl ByNq krn lE aAX= `h `Ty kAfI socdA hM ik e|k kYdI ty doS lAX ibnA `s ^ rom
idn ruky= fystus ny pØl¨s dy mAmly bAry rAjy nAl Byj,A mUrKtA hovygI=”
crcA kItI aty aAiKaA< “e|Ty e|k aAdmI hY ijs^
15
Fyilkus ny kYd iv|c r|K C%i.aA hY= jdoN mYN wrUSlm pØl¨s rAjA aigR|pA dy sAhm,y
iv|c igaA tM prDAn jAjkM aty bzrug whUdI aAgUaM
ny `s dy ivru|D doS lgAX= eh whUdI cAhu»dy sn ik
mYN es ^ mAr dyvM=
16
pr mYN aAiKaA< ‘eh romIaM dA
26 aigR|pA ny pØl¨s ^ aAiKaA< “tY^ aAp,y h|k
iv|c bol, dI ejAzt hY=” tM pOlUs aAp,y
h|T nAl lokM ^ sun, dA eSArA kridaM hoeaA
2
kA^n nhIN ik ij»nA icr mnu|K aAp,y ty doS lA`, aAK, l|gA= “hy rAjA aigR|pA< tuhA.y a|gy K/HA hoky
vAilaM dA sAmH,A nhIN krdA aty `s ^ `s dy a|j mYN aAp,y aAp^ b/A BAgSAlI smJdA hM aty mYN
i˘KlAF lAX doSM toN aAp,I r%iKaA krn dA avsr whUdIaM duaArA aAp,y `%ty lAX gX sAry elzAmM
17 3
nhIN id|tA jMdA `s ^ hvAly nhIN kItA jMdA=’ es dA `%tr dyvMgA= mYN vDyry KuS hM ik`N ik tY^ whUdI
lE eh whUdI e|Ty ek|Qy hoX= mYN m¨nsF dI g|dI ty irvAjM bAry aty ijh/IaM g|lM bAry eh bihs krdy
bYQA aty `s mnu|K ^ myry sAmH,y pyS krn dA aAdyS hn `nHM bAry pUrA igaAn hY= es lE ikrpA krky
18 4
id|tA= whUdI K/Hy hoX aty `s ty elzAm lAX= pr myrI g|l sbr nAl su,o= sAry whUdI myry sAry jIvn
`nHM ny `s `%ty aijhy koE aprAD nhIN lAX jo mYN bAry jA,dy hn= `h jA,dy hn ik ikvyN mYN m¨>o aAp,y
19
socy sn= es dI jgHA< eh sB `nHM dy Drm dy dyS iv|c irhA hM aty bAd iv|c wrUSlm dy iv|c=
5
mAmly aty iwsU nM dy aAdmI bAry sn= iwsU mr cu%ikaA eh whUdI mY^ b/y l»by smy toN jA,dy hn= jykr eh
hY< pr pØl¨s ny aAiKaA ik `h hAly vI ij~NdA hY= cAhu,< `h tY^ ds s|kdy hn ik mYN aAp,A jIvn
20
mY^ enHM g|lM bAry bhutA ptA nhIN sI es lE mYN e|k FrIsI vM{ btIt kItA hY= FrIsI whUdI Drm dy
izaAdA svAl nA kIty pr mYN pØl¨s ^ puiCaA< ‘kI tU« nymM dI pAl,A hornM whUdI Di/aM toN vI vDyry iDaAn
21 6
wrUSlm jAky `%Ty inaM pA`,A cAhu»dA hYN?’ pr nAl krdy hn= hu, mYN `s aAsTA kAr, kichrI dy
pØl¨s ny cAihaA ik `s ^ kYsirwA iv|c hI r%iKaA smH,y K/HA hM jo mY^ `s vAady kAr, imlI hY ijh/A
7
jAvy= `s ny kYsr ^ byntI kItI= so mYN hukm id|tA ik prmyS¨r ny sA.y bjurigaM nAl kItA sI= `sy krAr
pØl¨s ^ `doN t|k nzrb»d r|Ko jdoN t|k mYN `s ^ rom ^ pRApt krn dI aAs `%pr sA.IaM bArM gotM idn
iv|c kYsr kol nA Byj dyvM=” rAt v|.y wtn nAl prmyS¨r dI `pAsnA krdIaM
1155 rs°lM dy krt|b 26:8-31
hn= hy rAjA⁄ esy aAs dy vcn dy bdly whUdI myry hn aty prmyS¨r v|l m¨/nA cAhIdA hY= mYN lokM ^
8
`%pr doS m/ rhy hn= tusI es g|l ^ as»Bv ik`N vrn, kItA ik `nHM ^ c»gy k»m krny cAhIdy hn jo
m»ndy ho ik prmyS¨r m¨ridaM ^ ijvAly? eh ivKA`, ik `nHM ny s|cm¨c
| aAp,y idl aty jIvn
9
“jdoN mYN e|k FrIsI sM mYN vI soicaA ik mY^ iwsU bdl lX hn= sB toN pihlM eh `pdyS mYN d»imsk
nAsrI dy nM dy ivruD sArIaM s\Bv g|lM krinaM iv|c id|tA ifr mYN wrUSlm aty sAry whUidwA iv|c
10
cAhIdIaM hn= aty wrUSlm iv|c mYN inhcAvAnM dy es dA pRcAr kItA= mYN prAEaM kOmM iv|c jA ky vI
21
i˘KlAf vI b/y k»m kIty= prDAn jAjkM ny mY^ eh es dA pRcAr kItA= esy krky whUdI mY^ f/ ky lY
e˘KitaAr id|tA hoeaA sI< es lE mYN bhut sAry gX jd mYN m»dr iv|c sI aty mY^ mArn dI koiSS
22
inhcAvAnM ^ kYd kItA aty `nHM ^ kYdKAny iv|c pA kItI pr prmyS¨r ny myrI mdd kItI aty `h a|j
id|tA= jdoN `h mAry jA rhy sn< tM mYN vI hMmI BrI= idn t|k vI myrI mdd kr irhA hY= mYN e|Ty prmyS¨r
11
hr pRArTnA sTAn iv|c mYN `nHM ^ szA id|tI= mYN dI mdd nAl K/HA hM aty sB lokM< v|i.aM aty CoiqaM
`nHM ^ iwsU dy iKlAf bye|ztI dy Sbd aAK, lE dohM ^< gvAhI dy irhA hM= pr mYN nvM kuJ vI nhIN
mjbUr kItA= mYN `nHM dy e»nA i˘KlAf sI ik mYN `nHM dI aAK irhA= mYN `hI kuJ d|s irhA hM jo mUsA aty nbIaM
23
BAl iv|c hor TAvM ty vI igaA= ny aAiKaA sI< jo a|go vAprygA= `nHM aAiKaA sI ik
msIh hovygA aty `h pihlA hovygA jo mr ky ij~N
pØl¨s dA iws° ^ vyK, bAry d|s,A `%QygA= mUsA aty nbIaM dA kih,A hY ik msIh whUdIaM
12
“e|k aijhI wAtrA vyly< mYN pRDAn jAjkM duaArA lE aty gYr whUdIaM lE rOSnI dI imsAl lY ky
id|ty aiDkAr aty SktI nAl d\imsk ^ jMdy rAh ty aAvygA=”
13
sI= eh duiphr sI aty mYN d»imsk ^ jMdy rAh ty
sI= Fyr< hy pAtSAh< mYN akAS toN e|k roSnI vyKI jo ik pØl¨s dI aigR|pA ^ m»nA`, dI koiSS
24
sUrj toN vI v|D cmkIlI sI= `h roSnI myry cAry-pAsy jdoN pØl¨s aAp,I r%iKaA krn lE eh g|lM
fYl gE aty myry nAl ijh/y< myry sATI sfr kr rhy aAK irhA sI tM fystus ny rOlA pAeaA< “pØl¨s⁄ tU«
14
sn `nHM `%tyy vI= asIN sAry zmIn ty i.|g gX= Fyr pAgl hYN= bhut izaAdA iv%idaM ny tY^ kmlA kr
mYN ebrAnI BASA iv|c aAKdI e|k aAvAz su,I= ‘sOls
¨ < id|tA hY=”
25
sOl¨s< tU« mY^ kSq ik`N dy irhA hYN? myry i˘KlAF l/ ky pØl¨s ny aAiKaM< “hy fystus bhAdur= mYN kmlA
15
tU« aAp,y aAp ^ s|q mAr irhA hYN=’ mYN ikhA< ‘pRBU⁄ tU« nhIN⁄ jo mYN kih irhA hM sgoN `h s|c hY= myry Sbd
ko, hYN?’ pRBU ny aAiKaA< ‘mYN iwsU hM < ijs ^ tU« kSq iksy mUrK dy Sbd nhIN hn= jo mYN aAK irhA hM s|c hY
16 26
dy irhA hYN= `%Q K/A ho⁄ mYN tY^ aAp,A syvk cui,aA aty trk pUr, hY= rAjA a%igRpA enHM g|lM bAry
hY= tU« myrA gvAh hovyNgA= tU« jo kuJ hu, vyiKaA hY ty jo jA,dA hY aty mYN `s nAl KulHyaAm bol skdA hM< `s
mYN tYN^ agly smyN iv|c ivKAvMgA< es bAry tU« lokM lE enHM iv|coN kuJ vI nvM nhIN hY= ik`N ik eh sB
nAl myrI crcA kryNgA= esy lE a|j mYN tyry kol g|lM sB dI hAzrI iv|c hoEaM nA ik gupt tOr ty=
17 27
aAeaM hM mYN tY^ tyry aAp,y lokM toN aty gYr whUdI rAjA aigR|pA< kI tU« nbIaM dIaM ilKtM iv|c inhcA
lokM toN vI bcAvMgA= mYN tY^ enHM lokM kol Byj irhA krdA hYN? mYN jA,dA hM ik tU« inhcA r|KdA hYN=”
18 28
hM= tU« enHM lokM ^ s|c bAry d|syNgA tM lok hnyry toN rAjA aigR|pA ny pOluS ^ ikhA< “kI tU« socdA hYN ik
B|j ky `jAly dy rAh v|l m¨/,gy aty SYtAn dI SktI tU« mY^ e»nI sOKI trHM msIhI ho, lE `ksA lvyNgA?”
29
toN `h prmyS¨r vl prt,gy< Fyr `nHM dy pAp b˘KS pØl¨s ny aAiKaA< “eh aØKM hovy zM sOKM< pr eh
id|ty jA,gy aty `h `nHM nAl sMJ pA`,gy jo ik myry mAmlA nhIN hY; mYN prmyS¨r ^ ardAs krdA hM ik
iv|c ivSvAs rAhIN piv|tr b,AX gX hn=’” t¨sIN hI nhIN sgoN `h sB jo a|j mY^ su, rhy hn< myry
vMg bcAX jA sk,< isvAX enHM j»jIrM dy=”
30
pØl¨s dA aAp,y k»m bAry d|s,A rAjA aigRp
| A< fystus hAkm< brnIky aty sAry `nHM
19
pØl¨s ny aAp,A BAS, jArI r%iKaA< “jdoN mYN nAl bYQy hoX lok Klo gX aty kichrI coN `Q ky cly
31
surg toN eh drSn vyiKaA< tM mYN es ^ m»n, toN gX= jMdy hoX `h aAps iv|c ek dUjy nAl g|lM
20
enkAr nA kItA= mYN lokM iv|c pRcAr krnA SurU kr rhy sn aty aAK rhy sn< “es aAdmI ny kuJ vI
kItA ik `nHM ^ aAp,y idl aty jIvn bdl,y cAhIdy glt nhIN kItA jo eh mØt jM kYd dA aiDkArI hovy=
rs°lM dy krt|b 26:32-27:25 1156
32 12
s|cm¨|c esny kuJ vI burA nhIN kItA=” tM aigR|pA ny aty `h GAq srdIaM iv|c jhAz dy ruk, lE
fystus ^ ikhA< “jykr esny kYsr ^ byntI nA kItI QIk nhIN sI< es lE bhut sAry lokM ny `ToN cly
hu»dI< tM `s ^ azAd kItA jA skdA sI=” jA, dA FYslA kItA= `nHM ny fYnIkus phuc
» , dI `mId
kItI tM jo jhAz isaAlM dy l\G, tIk `%Ty K/A kItA
pØl¨s dA rom ^ jA,A jA sky= fYnIkus Sihr kryt qApU dA ek Sihr hY =
mYN prmyS¨r iv|c wkIn r|KdA hM ik sB kuJ `vyN hI ptvArM nAl b\nH hoX sn= t|d `nHM jhAz dA aglA
26
vAprygA ijvyN dUt ny mY^ aAiKaA hY= pr asIN zrUr ih|sA hvA iv|c `%cA kItA aty k»>y v|l ^ cl pX=
41
iksy qApU nAl jA qkrAvMgy=” pr jhAz bryty nAl jA qkrAeaA= jhAz dA
27
cOdv
uH IN rAt jdoN aAE tM asIN adirwA dy sm¨d
» r aglA ih|sA ryty iv|c Ku|B igaA aty `%ToN ih|l nA
iv|c e|Dr-`%Dr ru/H rhy sM= tM a|DI rAt dy krIb s%ikaA= ifr sm¨»dr dIaM v|.IaM lihrM nyN jhAz ^
28 42
jhAzrAnM ny soicaA ik asIN DrtI dy ny/y sI= `nHM quk/y quk/y kr id|tA= ispAhIaM ny kYdIaM ^ mAr
ny r|sy dy isry ty BAr b»nH ky `s ^ pA,I iv|c su%iqaA= dy, dA FYslA kItA tM jo koE vI tr ky aAp,y aAp ^
43
`h jA, gX ik `%Ty pA,I ek sO vIh fuq .U»GM sI nA bcA sky= sYnA aiDkArI wUil`s pOls
U ^ ij~NdM
Fyr `nHM ny kuJ dUrI hor tih kItI aty tM ifr r|sA r|K,A cAhu»dA sI es lE `s ny `nHM ^ mArn toN rok
pA,I iv|c su%iqaA= `%Ty pA,I n|by fu|q .U»GA sI= id|tA= wUil`S ny sgoN hukm id|tA ik ijnHM ^ tYrnA
29
jhAzrAnM ^ zhAz dy c|qAn dy nAl qkrA jA, dA aA`NdA hY `h CAl mAr ky tYr ky pihlM DrtI ty jA
44
.r sI= es lE `nHM ny jhAj dy ipCly pAsy v|loN inkl,= Fyr bAkIaM ny l|k/ dy f%iqaA aty zmIn
cAr l»gr pA,I iv|c suq
| y aty idn dI roSnI dy inkl, t|k phu»c, lE jhAz dy quki/aM dA estymAl kItA
lE pRArTnA kItI= kuJ jhAzrAn tM jhAz hI C|. ky aty ikvyN nA ikvyN sAry j,y sur%iKat zmIn ty phu»c
30
jA, ^ itaAr sn= `nHM ny .ONgI ^ pA,I iv|c To/A gX=
T|ly kItA= `h cAhu»dy sn ik bAkI lok eh soc, ik
`h jhAz dy agly pAisP pA,I iv|c hor l»gr su|q pØl¨s mAlqA qApU iv|c
31
rhy hn= tM pØl¨s ny sYnAptI ^ aty hor ispAhIaM
^ ikhA< “jykr eh mnu|K es jhAz iv|c nhIN
Qihr,gy< tM tuhA.IaM jAnM nhIN bc s|kdIaM=”
28 jdoN asIN DrtI ty bc inkly tM sA^ mAlUm
hoeaA ik es qApU dA nM mAlqA hY= bArS
ho rhI sI aty bhut Q».A mØsm sI= pr ijh/y `ToN dy
2
32
tM ispAihaM ny r%isaM ^ v|> id|tA aty .ONgI vsnIk sn `nHM dA sA.y nAl slUk b/A vDIaA sI=
33
pA,I iv|c i.|g, id|tI= idn c/Hn toN pihlM pØl¨s `nHM sA.y lE a|g bAlI aty sA.A sAiraM dA suaAgt
3
ny sAry aAdmIaM ^ kuJ KA lY, lE im»nt kItI= `s kItA= pØl¨s ny bhut sArIaM lk/IaM e|kQIaM krky
ikhA< “ipCly cOdhM idnM toN t¨sIN vyK rhy ho aty mØsm a|g `%ty pAEaM< tM a|g dy syk kAr, `nHM lk/M
dy suDrn dA e»tzAr kr rhy ho aty t¨sIN kuJ vI nhIN iv|coN e|k zhrIlA s|p inkilaA aty `s ny pØl¨s dy
34 4
KADA= es lE mYN kuJ KA, lE tuhA.I im»nt krdA h|T ty v%i.aM aty `s dy h|T nAl ic»b/ igaA= jdoN
hM= tuhA.y jI~, vAsty eh zrUrI hY= tuhA.y sAiraM `ToN dy lokM ny eh vyiKaM tM aAK, l|gy< “`h mnu|K
iv|coN iksy ek dy isr dA e|k vI vAl iv»gA nhIN zrUr KUnI hovygA= `h sm¨»dr iv|c nhIN miraA< pr
5
hovygA=” dYvI ensAF* ny es ^ ij~NdA nhIN C%i.aA=” pr
35
eh kih, toN bAad pØl¨s ny kuJ roqI h|T iv|c polus ny s|p ^ h|T toN Cqk ky a|g iv|c su|q id|tA= `s
6
f/ ky siraM sAmH,y prmyS¨r dA SukrAnA kItA= `s ^ koE vI s|q nhIN l|gI= lokM ny soicaA SAed `uh
36
ny e|k qu|k/A toi/aA aty KA,A SurU kr id|tA= sAry su|j jAvygA zM acAnk mr jAvygA= `h b/I dyr t|k
mnu|KM ^ `tsAh imilaA ty `nHM sAiraM ny vI KA,A pØls
¨ ^ vyKdy rhy< pr `s nAl kuJ vI burA nA vApiraA=
37
SurU kr id|tA= asIN sAry ek|Q<y jhAj ty 276 aAdmI tM `nHM ny `s bAry aAp,IaM socM bdl lEaM aty
sM= asIN Br pyq KADA aty `s toN bAad bAkI k,k aAiKaA< “eh e|k dyvtA hY=”
7
sm¨»dr iv|c su|q ky jhAz ^ hlikaM kItA= `s elAky dy aAs-pAs Coqy-Coqy ˘Kyt sn= `h
zAedAd pubilwus nAmIN qApU dy srdAr dI sI= `s
jhAz dA nSq ho,A ny aAp,y Gr iv|c sA.A suaAgt kItA aty it»nM idnM
39 8
jdoN idn ci/HaA tM jAhzrAnM ^ DrtI ivKAE t|k sA.y nAl bhut deaA mE ivhAr kItA= pubilwus
id|tI= pr `nHM koloN eh DrtI pCA,I nA gE= `nHM dA ip` buKAr toN aty mro/M toN b/A pI/t sI ty m»jy ty
ny sm¨»dr dy k\>y e|k KA/I vyKI< es lE jykr `h ipaA sI= pr pØls
¨ `s kol igaA aty `s lE pRArTnA
kr sk, `nHM ny zhAz ^ KA/I ty iljA, dA FYslA kItI= pØl¨s ny aAp,y h|T `s `%pr r|Ky ty `s^ c\gA
40
kItA= tM `nHM ny l»gr dy r|sy v|> id|ty aty l\grM
dYvI ensAF lokM dA iKaAl sI e%Ty ensAF nAm dA e|k
^ sm¨»dr iv|c C|. id|tA aty `nHM `h r|sy KolH id|ty jo dyvtA hY jo m»dy lokM ^ szA dyvygA=
rs°lM dy krt|b 28:9-31 1158
9
kItA= eh vAprn toN bAad `s qApU dy hor sAry es j»jIr nAl b»inHaM hoeaM hM ik`N ik mYN esrAXl
rogI pØl¨s kol aAX< pØl¨s ny `nHM ^ vI QIk kItA= dI aAs iv|c ivSvAs r|KdA hM=”
10-11 21
`s qApU dy lokM ny< bhut sAry >\gM nAl< aAp,A whUdIaM ny pØl¨s ^ aAiKaM< “asIN whUdIwA toN
sitkAr sA^ ivKAeaA= asIN `%Ty it»n mhIny t|k tyry bAry koE ic|QI pRApt nhIN kItI< ty nA hI sA.y
rhy= jdoN asIN `ToN jA, dI itaArI kItI tM `ToN dy `nHM BrAvM iv|coN< jo `%ToN aAX< tyry bAry koE ˘Kbr
22
lokM ny sA.I zrUrt dA bhut sArA smAn sA^ id|tA= ilaAX jM tyry bAry kuJ burA ikhA= pr asIN tYToN
tyrI inhcA bAry sun,A cAhu»dy hM ik`N ik sA^ ptA hY
ik hr jgHM dy lok es smUh bAry m»dA bol rhy hn=”
23
pØl¨s rom ^ igaA tM pØl¨s aty whUdIaM ny sBA lE ek idn
ifr sA^ isk»dirwA Sihr dA e|k jhAz imilaA= inSict kItA= `s idn hor vI bhut sAry whUdI lok
isaAlM iv|c eh jhAz mAlqA qApU ty ruikaA= jhAz pØl¨s ^ `s dy Gr imly= pØl¨s ny svyry toN aAT, t|k
12
dy agly ih|sy v|l do jo/y dyvM* dA pRtIk sI= asIN prmyS¨r dy rAj bAry vrn, kItA= aty `nHM ^ iwsU
sYrAkus Sihr iv|c ruky= e|Ty asIN it»nM idnM t|k ruky bAry inhcA krvA`, lE m»nA`, dI koiSS< kItI=
13
ty ifr cl pX= iFr asIN ryigwun Sihr iv|c phuc
» =y `s ny eh koiSS mUsA dy nym aty nbIaM dIaM ilKtM
24
ek idn bAad< jdoN d|K,I hvA vgI< asIN tur pX= dA sbUt dy ky kItI= `nHM iv|coN kEaM ny pØl¨s
14
agly idn asIN pitwuly phuc
» =y `Ty asIN kuJ BrAvM dIaM aAKIaM g|lM ty ivSvAs kItA pr kEaM ny
25
^ imly= `nHM sA^ ek hFtA `Ty rih, dI im»nt nhIN= `h aAps iv|c bihs krn l|gy= jdoN whUdI
15
kItI= aKIr asIN rom phu»cy= jdoN `%Ty inhcAvAnM `ToN jA, hI vAly sn< pØl¨s ny `nHM ^ ek hor g|l
ny sui,aA ik asIN `Ty phu»cy hM< `h sA^ apIforus dy khI: “piv|tr aAtmA ny tuhA.y v%i.aM ^ wsAwAh
bzAr* iv|c aty it»n nym* iv|c iml, lE aAX= nbI dI zbAnI QIk aAiKaA sI:
jdoN pØl¨s ny enHM inhcAvAnM ^ vyiKaA tM `s ^
26
hONslA hoeaA aty `s ny prmyS¨r dA D»nvAd kItA= ‘es kOm dy lokM kol jAP aty `nHM ^ d|so: t¨sIN
su,ogy= pr smJogy nhIN t¨sIN vyKogy pr jo vyiKaA `s
pØl¨s rom iv|c ^ smJoNgy nhIN=
16 27
iFr asIN rom iv|c cly gX= pOlus ^ rom iv|c enHM lokM dI bu|DI moqI ho cu|kI hY= enHM lokM dy
ek|ly rih, dI aAigaA sI= pr e|k ispAhI `s dI k»n hn pr eh su,dy nhIN= eh lok vyK, toN enkAr
ingrAnI lE `s dy nAl sI= krdy hn= eh es lE vApiraA hY tM jo eh aAp,IaM
17
it»n idnM bAad `s ny whUdIaM dy v|.y aAgUaM a|KM nAl nhIN vyK,gy nAhI aAp,y k»nM nAl sun,gy
^ bulAvA ByijaA= jdoN `h ek|Qy ho ky aAX tM pØl¨s aty nA hI aAp,y idmAgM nAl smJ,gy= e»J es
ny aAiKaA< “hy myry whUdI BrAvo⁄ mYN aAp,y lokM nAl lE vApiraA hY tM jo eh c\gy ho, lE myry v|l
koE Zlt nhIN kItA ty nA mYN aAp,y puriKaM dIaM m¨/ngy=’ wsAwAh 6:9 –10
rItM dy ivru|D kuJ glt kItA hY= pr mY^ wrUSlm
28
iv|c igrFtAr kr ilaA igaA aty romIaM dy hvAly ‘hy whUdIP⁄ mYN tuhA^ eh ptA lA`,A cAhu»dA hM
18
kr id|tA igaA= romIaM ny mY^ svAl kIty pr `nHM ik prmyS¨r ny eh m¨ktI gYyr whUdI lokM vAsty ByjI
^ koE vjh nM l|BI ijs vAsty mY mAir! jAvM? es hY< aty `h sun,gy=”
19 29
lE `nHM mY^ aAzAd C|. dy,A cAihaA= pr `ToN dy * 30pØl¨s pUry do sAl aAp,y ikrAX dy Gr iv|c
whUdI aijhA nhIN cAhu»dy sn< es lE mY^ aAp,I `%Ty irhA= ijh/y vI lok `s kol aA`Ndy `h `nHM ^
31
duhAE kYsr a|gy dy,I pE= pr mYN eh nhIN aAK jI aAeaM aAKdA= pØl¨s ny prmyS¨r dy rAj dA
20
irhA ik mY^ aAp,y lokM dy ivru|D koE iglA hY= esy prcAr kItA= `s ny pRBU iwsU msIh bAry `pdyS id|t=y
kAr, mYN tuhA.y nAl iml ky g|l krnI cAhu»dA sI= mYN `h bhut in.rtA nAl boilaA aty iksy ny vI `s ^
aDIfysus dy bAjAr rom toN tkrIbn 43 mIl dUr e|k tuk 29 rsUlM dy krt|b dIaM kuJ purA,IaM poTIaM iv|c
Sihr= eh tuk jo/I gE hY “jdoN pØl¨s ny aijhA ikhA tM whUdI
it»n nym rom toN tkrIbn 30 mIl dUrI ty e|k Sihr= `ToN cly gX aty aAp|s iv|c bhut bihs kihn l|gy=”
1159
romIaM ^ p|tRI
1
prmySr
pØl¨s< msIh iwsU dy syvk v|loN SuB kAmnAvM=
prmyS¨r ny mY^ rsUl* bn, lE s%idaA= mY^
¨ dI KuSKbrI sAry lokM ^ sunA`, lE cui,aA
d|s ky mYN aAp,y idloN `s dI syvA krdA hM= mYN `s
a|gy lgAtAr pRArTnA krdA hM ik `s dI e|CA anusAr
mY^ t¨hA.y kol aA`, dI aAigaA id|tI jAvygA=
11
mYN
igaA= t¨hA^ iml, lE `tsuk hM aty t¨hA^ blvAn
2 12
prmyS¨r ny aAp,y nbIaM duaArA eh KuSKbrI bnA`, lE kuJ aAtmk tohfy dy,A cAhud
» A hM= asIN
aAp,y lokM ^ sunA`, dA pihlM toN hI vcn id|tA aAp,y aAp ^ ivSvAs rAhIN prspr tAktvr b,A
sI= `h vcn piv|tr poTIaM iv|c iliKaA hoeaA hY= skdy hM es ivSvAs toN myrA BAv< ijh/A t¨hA^ ty
3–4 13
eh KuSKbrI prmyS¨r dy pu|tr< sA.y pRBU iwsU msIh mY^ hY= BrAvo aty BY,o< mYN t¨hA^ d|s,A cAhu»dA hM
bAry hY= `h e|k mn|uK dy tOr ty dA~d* dy pirvAr ik mYN b/I vAr t¨hA.y kol aA`, dI wojnA b,AE
iv|c pYdA hoeaA sI= pr piv|trtA dy aAtmy rAhIN pr hu, t|k mY^ aAigaA nhIN sI id|tI gE= mYN t¨hA^
`h SktI nAl prmyS¨r dA pu|tr ivKAeaA igaA< iml,A cAhun
» A tM jo mYN t¨hA.y aAtmk vADy iv|c t¨hA.I
jdoN `h m¨ridaM toN `BAiraA igaA sI= `h iwsU shAetA kr skM `vyN ijvyN mYN hornA kOmM iv|c lokM
5
msIh sA.A prmyS¨r hY= msIh rAhIN< prmyS¨r ny mY^ dI shAetA kItI hY=
14
rsUl dA kArz krn lE ivSyS aiDkAr id|tA hY= sB lokM dI< wUnAnIaM aty gYr wUnAnIaM< buD
| IvAn
15
prmyS¨r ny mY^ sArIaM kOmM iv|c lokM ^ pRcAr krn aty mUrK lokM dI< syvA krnI< myrA Frz hY= esy
aty `nHM ^ ivSvAs aty aAigaAkArtA v|l pRyirt lE mYN t¨hA^ vI< ijh/y rom iv|c ho< KuSKbrI dy, dA
krn dA k\m id|tA hY= eh `s dy nM lE mihmA e|Cuk hM=
6 16
ilaAvygA= t¨hA^ vI iwsU msIh nAl s»b»iDt ho, mY^ KuSKbrI ty mAn hY⁄ eh `h tAkt hY< ijh/I
lE s%idaA igaA hY= prmyS¨r `nHM sB ^ bcA`, lE estymAl krdA hY<
7
eh ic|QI t¨hA^ sAry romIaM ^ ilKI gE hY ijh/y ijh/y ivSvAs krdy hn< pihlM whUdIaM ^ aty gYr
prmyS¨r ^ ipaAry hn= `s ny t¨hA^ aAp,y piv|tr whUdIaM ^ vI bcA`, lE estymAl krdA hY=
17
lok ho, lE s%idaA hY= t¨hA^ sA.y iptA prmyS¨r KuSKbrI eh ivKA`NdI hY ik prmyS¨r ikvyN lokM ^
v|loN aty pRBU iwsU msIh v|loN ikrpA aty SMtI= DrmI b,A`NdA hY= prmyS¨r aAp,y lokM ^ aAsTA
rAhIN DrmI b,A`NdA hY= ijvyN ik poTIaM iv|c aAiKaA
SukrAny dI ardAs igaA hY ik⁄ “ijh/A mnu|K inhcA nim|t DrmI hY `h
8
sB toN pihlM tM mYN iwsU msIh rAhIN t¨hA.y sBnM hmySA ij`NdA rhygA=”*
lE aAp,y prmyS¨r dA D»nvAd krdA hM< ik`N ik
sArI dunIaM iv|c lok t¨hA.y mhAn ivSvAS bAry g|lM sB lokM ny gltI kItI hY
9–10 18
kr rhy hn= mYN hr vyly aAp,IaM pRArTnAvM iv|c prmyS¨r dA kroD svrgoN prgq hoeaA hY=
t¨hA^ wAd krdA hM= prmyS¨r jA,dA hY ik eh s|c prmyS¨r sB glt k»mM aty pApM `%ty gu|sy hY jo lok
hY= e|k prmyS¨r hI hY ijs dy pu|tr dI KuSKbrI bAry `s dy ivroD iv|c krdy hn= enHM lokM kol s|c hY pr
aAp,IaM BY/IaM krnIaM duaArA s|c ^ lkoNdy hn=
rsUl `h b»dA ijs ^ iwsU ny aAp,I KAs trHM nAl pRitinDtA 19
prmyS¨r aAp,A gu|sA ivKA`NdA hY ik`N ik jo kuJ
krn lE cui,aA=
koE prmyS¨r bAry jA, skdA hY `h sB jA,dy hn=
dA~d msIh toN tkrIbn 1, 000 sAl pihlM esrAXl dA
rAjA= “ijh/A mnu|K ... ij`NdA rhygA” hb|kUk 2:4
romIaM ^ 1:20-2:8 1160
hM< `s ny spSq tOr ty aAp,y aAp ^ lokM ^ ivKAeaA g|pM mArdy aty ek dUjy bAry in»dA krdy rih»dy hn=
20
hY= prmyS¨r bAry kuJ aijhIaM g|lM hn jo lok nhIN `h prmyS¨r ^ iGr,A krdy hn= `h >IQ< h»kArI<
vyK skdy= `h `s dI sdIvI SktI aty `h sB SyKIbAj hn aty `h bdkrnIaM krn lE int nvyN
cIzM hn jo `s^ prmyS¨r b,A`NdIaM hn= s»sAr dy rAhM dI EjAd krdy hn= `h aAp,y mAipaM dy
31
ar»B vyly toN `nHM g|lM ^ smJ,A sOKA hyY= ik`N ik aAigaAkArI vI nhI= `h mUrK hn= `h aAp,y
`s dI isrj,A iv|c `h g|lM spSq hn= es lE vcn vI nhIN inBA`Ndy ty nA hI dUjy lokM lE koE
32
lokM kol `nHM m»dy k\mM lE koE bhAnA nhIN hovygA dwA BAvnA jM inmrtA rKdy hn= `h lok prmySr
¨
21
ijh/y `h krdy hn= lok prmyS¨r ^ jA,dy sn< dy nym toN vAikf hn= `h jA,dy hn ik prmyS¨r dA
pr `nHM ny `s ^ prmyS¨r vM{ nhIN sitkAiraA aty nym eh aAKdA hY ik ijh/y lok aijhA jIvn ivatIt
nA hI `h `s dy SukrguzAr sn= `nHM dIaM socM krdy hn `h mr jA,y cAhIdy hn= iFr vI `h `hI
ivarT ho gEaM= `nHM dy mUrK idl hnyry nAl Br bdkArnIaM krnIaM jArI r|Kdy hn< aty `h `nHM
22
gX sn= BAvyN `nHM ny dAvHA kItA sI ik `h isaA,y lokM ^ vI mnzUrI id»dy hn ijh/y es trHM dIaM
23
hn< pr `h mUrK b, gxy= `nHM ny abnASI prmySr
¨ bdkArIaM krdy hn=
^ sitkArnA b»d kr id|tA< ty es dI jgA `nHM ny
mUrtIaM dI `pAsnA krnI SurU kr id|tI= jo DrtI dy t¨sIN whUdI vI pApI ho
lokM vM{ idKdIaM hn= `nHM ny p»CIaM< jAnvrM< ty
s|pM vrgIaM nSvr cIzM vAsty prmyS¨r dI mihmA
dA vpAr kItA=
2 jy t¨sIN socdy ho ik t¨sIN dunIaM dA inr,A kr
skdy ho< t¨sIN ZltI kr rhy ho= t¨sIN Kud vI pAp
krn dy ksUrvAr ho pr t¨sIN `nHM lokM ^ ksUrvAr
24
lokI pApM nAl Bry hoX sn aty isrF m»dIaM QihrA`Ndy ho< pr Kud vI `hI krdy ho< jo `h krdy
g|lM hI krnA cAhu»dy sn= es lE prmyS¨r ny `nM hn= es lE jdoN t¨sIN dUijaM dA doSI ho, dA inr,A
^ `nHM dy pApI rAh v|l jA, lE C|. id|tA= es krdy ho asl iv|c t¨sIN aAp,y aAp dA doSI ho, dA
2
lE `h e|k dUjy nAl SrmnAk g|lM krky aAp,y inr,A krdy ho= prmyS¨r `nHM dA inr,A Kud krdA
25
SrIrM dI glt vrtoN krn l|gy= `nHM ny prmyS¨r hY ijh/y lok es trHM dy m»dy k»m krdy hn= asIN
dy s|c ^ e|k JUQ iv|c bdl id|tA= `nHM ny `s dIaM jA,dy hM ik prmyS¨r dA inr,A hmySA shI hu»dA hY=
3
b,AEaM hoEaM cIzM dI `pAsnA aty syvA kItI pr t¨sIN `nHM lokM dA inr,A krdy ho jo aijhy m»dy krdy
`s prmyS¨r dI nhIN< ijs ny `nHM cIzM ^ b,AeaA hn< pr t¨sIN Kud vI `hI g|lM kr rhy ho= so t¨hA^
sI= isrF prmyS¨r dI hI `stit sdIvI ho,I cAhIdI ptA ho,A cAhIdA hY ik inSict hI prmyS¨r t¨h.A vI
4
hY= aAmIn= inr,A krygA= `doN t¨sIN nhIN bc skoNgy prmyS¨r
26
prmyS¨r ny `nHM ^ SrmsArI vAlIaM g|lM krn t¨hA.y ty bhut idaAlU irhA hY aty `sny t¨hA.y nAl
lE C|. id|tA< ijnHM dI `nHM ny e|CA kItI sI= `nHM b/y sbr toN k»m il|tA hY= `h t¨hA.y bdl, dA e»tzAr
dIaM aØrtM ny mrdM nAloN ijnsI s»b»D to/ lX aty kr irhA hY< pr t¨sIN `s dI dwA ^ g\BIrtA nAl
27
dUsrIaM aØrtM nAl ijnsI s»b»D jo/ lX= esy nhIN lY rhy ho= t¨sIN eh mihsUs nhIN kr rhy ik
trHM mrdM ny vI aØrtM nAl ijnsI s»b»D to/ lX aty prmyS¨r dI dwA< dA `dyS t¨hA.y idl aty jIvn ^
5
aAps iv|c kAmAt¨r hoky kAmagnI iv|c m|c, l|gy= bdl, iv|c t¨hA.I mdd krn dA hY= pr t¨sIN b/y
e»J mrdM ny e|k dUjy nAl SrmsAr k\m krny SurU kQor aty sKt idl ho= t¨sIN bdl, to enkArI ho<
kr id|ty aty es krky `nHM ^ aAp,y SrIrM iv|c< esy lE t¨sIN Kud hI aAp,y d». ^ jmHA krI jA rhy
kIty bury k\mM dI szA BugtnI pE= ho= ijs idn prmyS¨r aAp,A gu|sA ivKAvygA t¨sIN `h
28
lokM ny prmyS¨r dy s|cy igaAn ^ pA`,A zrUrI szA pRApt kroNgy= `s idn lok prmyS¨r dy s|cy inaM
6
nA smiJaA< tM prmySr
¨ ny `nHM ^ `nHM dIaM ink\mIaM ^ vyK,gy= `s idn prmyS¨r hr e|k ^ `s dy kIty
socM ty C|. id|tA= tM lok `h k»m krn l|g pxy ijh/y anusAr szA jM Fl dyvygA=
29 7
ik `nHM ^ nhIN krny cAhIdy sn= `h lok hr trHM ijh/y mnuK
| prmySr
u dI mihmA< sitkAr aty sdIvI
dy pApM< bdI< su a ArT< nfrt< du S m,I< ktl< jIvn vAsty ij`Ndy hn `h inr\tr c\gy k\m krdy
8
l/AE<byEmAnI nAl Bry hoX hn aty `h dUijaM bAry hn= `h prmyS¨r toN amr jIvn pRApt krngy= pr
30
BY/IaM g|lM socdy hn= `h lok afvAhM FYlA`Ndy kuJ lok suaArTI hn aty `h s|c ^ m»n, toN enkArI
1161 romIaM ^ 2:9-3:6
22
hn= `h lok duSqtA dy rAh dA an¨sr, krdy hn= t¨sIN jo dUijaM ^ aAKdy ho bdkArI dA pAp nA
prmySr
¨ `nHM ^ d». dyvg
y A ty aAp,A kroD ivKAvygA= kro< kI t¨sIN nhIN krdy? t¨sIN mUrtIaM< ^ iGr,A
9 23
prmySr
¨ hryk `s mn¨K
| ^ pihlM whUdI ^ aty mgroN krdy ho pr m»drM iv|coN curA`Ndy ho= t¨sIN prmyS¨r
gYr whUdI ^ vI `dAsI aty kSq dyvygA ijh/A dI SrHA bAry SyKI mArdy ho pr t¨sIN prmyS¨r dA nym
10 24
buiraAE krdA hY= prmyS¨r hryk mn¨|K ^ pihlM to/dy ho aty prmySur ^ SrmSArI ilaA`Ndy ho= eh
whUdI aty mgroN gYr whUdI ^ vI mihmA< sitkAr aty poTIaM iv|c iliKaA igaA hY< “t¨hA.y kAr, gYr-whUdI
11
SMtI dyvygA ijh/y c\gy k\m krdy hn= prmyS¨r sB prmyS¨r dy nM dI bdnAmI krdy hn=”*
25
lokM dA inr,A ibnA p|KpAt toN krdA hY= jykr t¨sIN SrHA dA anusr, krdy ho tM t¨hA.I
12
ijnHM lokM ny SrHA toN ibnA pAp kIty hn< `nHM dA su»nt dA arT hY= pr jykr t¨sIN SrHA to/dy ho< tM
26
inr,A SrHA toN ibnA kItA jAvygA< aty ijnHM lokM ny t¨sIN asu»ntIaM vM{ smJy jAvoNgy= BAvyN gYr-
SrHA dy hu\idaM hoeaA pAp kIty hn `nHM dA inr,A whUdIaM dI sun
» t nhIN hoE< pr jykr `h SrHA m¨tAbk
13
SrHA anusAr kItA jAvygA= SrHA ^ sun, nAl koE ij`,< `nHM ^ evyN smiJaA jAvygA ijvyN `nHM dI
27
vI DrmI nhIN b, skdA= isrF `hI< ijh/y `h krdy su\nt hoE hovy= t¨sM whUdIaM kol ilKI hoE SrHA hY<
14
hn jo SrHA aAKdI hY DrmI QihrAX jA,gy= gYr aty t¨hA.I su»nt hoE vI hY< pr t¨sIN SrHA ^ to/dy ho=
whUdIaM kol SrHA nhIN hY= pr jy `h jo SrHA dA hukm so ijh/y lokM dI su\nt `nHM dy SrIr iv|c nhIN hoE
hY aAp,y aAp krdy hn< BAvyN `nHM kol SrHA nhIN hY< pr hAly vI SrHA ^ m»ndy hn< sAbt krygA ik t¨sIN
`h Kud vAsty hI SrHA hn= doSI ho=
15 28
`h drSA`Ndy hn ik SrHA `nHM dy idlM iv|c `h mnu|K s|cA whUdI nhIN hY< jykr `h isrf
ilKI hoE hY= `h es^ aAp,I BAvnA duaArA shI aAp,y SrIr vjoN whUdI hY= s|cI su»nt SrIr ty inSAn
29
aty glt drSA`Ndy hn= kE vArI `nHM dIaM socM ho,A nhIN hY= pr s|cA whUdI `hI hY ijs dA idl
`nHM ^ d|sdIaM hn ik `nHM ny glt kItA< aty eh prmyS¨r dI idRSqI iv|c DrmI hY= s|cI su»nt aAtmA
`nHM ^ doSI b,A`NdA hY= kE vArI `nHM dIaM socM duaArA idl iv|c hu»dI hY aty nA ik ilKI hoE SrHA
`nHM ^ d|sdIaM hn ik `nHM ny shI kItA< aty eh duaArA= `h ivaktI ijs dI su»nt aAtmA duaArA
16
`nHM ^ inrdoS b,A`NdIaM hn= eh sB `doN `s dy idl iv|c hoE hY prmyS¨r v|loN `stit pRApt
vAprygA jdoN prmySr
¨ mn¨K
| M dy rh|sM dA inr,A krygA= krdA hY aty nA ik lokM v|loN=
KuS KbrI dy anusAr mYN pRcAr krdA hM= prmyS¨r lokM
dA inr,A msIh iwsU rAhIN krygA= 3 es lE kI whUdIaM kol horM lokM nAloN kuJ
vDyry hY? kI sun
2
» t dA koE mh|tv hY? hM⁄ whUdIaM
kol hr trHM bhut KAs g|lM hn= sB toN pihlM: prmySr
¨
3
whUdI aty SrHA dy `pdyS whUdIaM ^ sONpy gX hn= eh s|c hY ik
17
t¨hA.A kI b,ygA? t¨sIN aAKdy ho ik t¨sIN whUdI kuJ whUdI prmyS¨r nAl vFAdAr nhIN hn= pr kI
ho⁄ t¨sIN SrHA iv|c wkIn rKdy ho aty SyKI mArdy ho ik `nHM dI anAsTA prmyS¨r toN `s dA vcn t¨/vA
18 4
t¨sIN prmySr
¨ dy nzdIk ho= t¨sIN jA,dy ho ik prmySr
¨ skdI hY? nhIN⁄ prmyS¨r hmySA s|cA rhygA BAvyN sAry
t¨hAToN kI krA`,A cAhu»dA hY< aty t¨sIN jA,dy ho ik JUQy hn= ijvyN ik poTIaM iv|c ikhA igaA hY:
ikh/IaM g|lM mh|tvpUr, hn ik`N ik t¨hA.y kol
19
SrHA dI agvAE hY= t¨sIN socdy ho ik t¨sIN `nHM “t¨sIN aAp,y bolM iv|c DrmI sAibt kIty jAvoNgy
lE mArg drSk ho< ijh/y a»nHy hn< aty `nHM lE aty aAp,y inaM dy smyN ij|toNgy=” zbUr 51:4
20
rOSnI ho< ijh/y hnyry iv|c hn= t¨sIN socdy ho ik
5
t¨sIN m°rKM ^ kI QIk hY dI pCA, krvA skdy ho= aty pr jykr sA.I duSqtA prmyS¨r dI c\igaAE ^
eh vI socdy ho t¨sIN nvyN ivDaArTIaM lE aiDaApk vDyry spSq tOr ty ivKA`NdI hY< tM sA^ kI aAK,A
ho= t¨hA.y kol SrHA hY< es lE t¨sIN soc rhy ho ik t¨sIN cAhIdA hY? tM kI asIN aAK skdy hM ik jdoN prmyS¨r
21
sB kuJ jA,dy ho aty t¨hA.y kol sAry s|c hn= tM sA^ szA id»dA hY tM `h inaMhI, hY? lok e»J aAK
6
t¨sIN jo dUijaM ^ `pdyS id»dy ho< t¨sIN aAp,y-aAp ^ skdy hn= nhIN⁄ jykr `h sA^ d». nhIN dyvygA tM
ik`N nhIN isKA`Ndy? t¨sIN jo dUijaM ^ corI nA krn `h dunIaM dA inr,A ikvyN krygA?
vAsty aAKdy ho kI t¨sIN corI nhIN krdy ho? “t¨hA.y kAr, ... krdy hn” wsAwAh 52:5
romIaM ^ 3:7-4:3 1162
7
koE mnu|K aAK skdA hY< “jdo mYN JUQ boldA hM< prmyS¨r lokM ^ DrmI ikvyN b,A`NdA hY?
21
prmyS¨r ^ mihmA imldI hY< ik`N ik myrA JUQ `s dy pr prmyS¨r kol ibnM SrHA dy vI lokM ^ DrmI
s|c ^ cAn,y iv|c ilaA`NdA hY= tM iFr mYN pApI ik`N bnA`, dA >»g hY= aty hu, prmyS¨r ny `h nvM
8
khA`NdA hM?” eh aijhA aAK,A hovygA< “asIN mArg sA^ ivKAeaA hY= SrHA aty nbIaM ny sA^ es
22
duSqtA krIX< tM jo c\igaAE aAvy=” kuJ lok sA^ nvyN rAh bAry ikhA vI hY= prmyS¨r lokM ^ iwsU
eh aAKky in»ddy hn ik asIN aijhy `pdyS id»dy hM= msIh iv|c ivSvAs rAhIN DrmI b,AvygA= prmyS¨r
jo `h sA.y bAry aAK rhy hn JUQ hY< aty `h prmyS¨r eh `nHM sB lokM lE krdA hY jo iwsU msIh iv|c
23
dI szA dy aiDkArI hu\dy hn= inhcA rKdy hn= sB lok brAbr hn= ik`N ik
hryk ny pAp kItA hY aty sB prmyS¨r dI mihmA lE
24
hr koE m¨jirm hY= kAFI c\gy nhIN hn= so prmyS¨r dI ikrpA nAl `s
9
tM Fyr kI? kI asIN whUdI dUijaM lokM nAloN c\gy instAry kAr, jo msIh iwsU toN hY lok m¨˘Kt DrmI
25
hM? nhIN⁄ asIN pihlM hI aAiKaA hY ik whUdI aty gYr b,AX gX hn= prmyS¨r ny iwsU ^ syvA mArg dI
10
whUdI e|ko hI hn= sAry hI pAp dy aDIn hn= ijvyN trHM aAp,y lhU rAhIN ivSvAs duaArA lokM dy pApM ^
ik poTIaM kih»dIaM hn: m¨aAFI id|tI= `s ny aijhA eh ivKA`, lE kItA
ik `h hmySA `hI kArj krdA hY jo inaME hY= atIt
“koE vI mnu|K pAp toN ibnA nhIN hY= e|k vI nhIN= iv|c prmySur inaME sI= `doN `h dwAl° sI< aty
11
e%Ty koE nhIN jo smJdA hY= koE vI nhIN jo lokM ^ `nHM dy pApM lE szA nhIN id|tI gE=
26
prmyS¨r ^ KojdA hY= prmySr
¨ ny iwsU ^ vrtmAn kAl iv|c eh ivKA`,
12
sB lok Bqk gX hn< sAry dy sAry ink»my ho gxy lE ByNq kItA< ik `h DrmI hY= prmyS¨r aAp,y aAp
hn= koE vI nyk nhIN< e|k vI nhIN=” zbUr 14:1–3 ^ DrmI m¨nsF vM{ drsA`NdA hY aty `s vM{ vI jo
iwsU iv|c inhcA r|K, vAly iksy ^ vI< DrmI b,A`NdA
13 27
“lokM dy m°»h Ku|lI hoE kbr vMg hn= `h hY= tM kI sA.y kol aAp,y-aAp bAry SyKI mArn dI
aAp,IaM jIBM nAl JUQ boldy hn=” zbUr 5:9 koE vjh hY? nhIN⁄ eh kI hY jo sVY-pRs»sA ^ rokdA hY?
eh ivSvAs dA rstA hY jo rokdA hY nA ik SrHA dA
28
“`nHM dy bol s|pM dy zihr vrgy hn” zbUr 140:3 ip|CA krn dA rstA? ik`N ik asIN ivSvAs krdy
hM ik ivaktI inhcy rAhIN DrmI b,AeaA jMdA hY<
14 29
“`nHM dy mU»h iFqkAr aty ku/|t, nAl Bry hn=” nA ik SrHA ^ m»n, nAl jo g|lM `h krdA hY= prmyS¨r
zbUr 10:7 kyvl whUdIaM dA hI prmySur nhIN< `h gYr-whUdIaM
30
dA vI prmySur hY= prmyS¨r e|k hY= `h whUdIaM ^
15
“`h hmySA mArn lE itaAr hn; `nHM dI aAsTA rAhIN DrmI b,AvygA= `h gYr-
16
ij|Ty vI `h jMdy hn tbAhI ty `dAsI vrtA`Ndy whUdIaM ^ vI `nHM dI aAsTA rAhIN DrmI b,AvygA=
31
hn= kI asIN inhcA dy mArg ^ m»n ky SrHA ^ nSq
17
lok SMtI dA mArg nhIN jA,dy=” wsAwAh 59:7–8 krdy hM? nhIN⁄ aAsTA sA^ `vyN hI b,A`NdI hY=
ijs >»g nAl SrHA cAhu»dI hY ik asIN hoEX=
18
“`nHM dIaA a|KM iv|c prmyS¨r dA .r BY nhIN=”
abrAhAm dA `dAhr,
zbUr 36:1
19
hu, asIN jA,dy hM ik eh g|lM jo SrHA aAKdI hY 4 tM asIN abrAhAm bAry kI aAKIX jo sA.y lokM
2
dA iptA hY? `s ny inhcA bAry kI isiKaA?
jykr abrAhAm aAp,y k\mM kAr, DrmI b,AeaA
`nHM lE hn jo SrHA dy aDIn hn= aty eh< `h
igaA sI< tM `s kol SyKI dA kAr, hY< pr `h prmySr
¨
g|lM es lE aAKdI hY tM jo hr e|k dA mU»h b»d ho 3
20 a|gy SyKI nA mAr sikaA= poTI aAKdI hY: “abrAhAm
sky aty s»sAr prmyS¨r dy inaM hyQ aA jAvy= SrHA
ny prmyS¨r iv|c ivSvAs kItA aty prmyS¨r ny `s dI
dI lo/ anusAr koE vI prmyS¨r a|gy DrmI nhIN
inhcA kbUl kItI aty `s ^ DrmI krAr id|tA=”*
b,AeaA jA skdA= SrHA isrf sA.y pApM ^ drSA
skdI hY= “abrAhAm ... krAr id|tA” `tpt 15:6
1163 romIaM ^ 4:4-25
4
jdoN koE ivaktI k»m krdA hY< tM `sdI tnKAh jykr e|Ty SrHA nA hovy< tM SrHA dI koE av%igaA nhIN
`s ^ tohFy vM{ nhIN sgoN ijvyN ik `s ny mjUrI ho skdI?
5 16
kmAE< id|tI jMdI hY= pr jykr e|k ivaktI DrmI es kAr, prmyS¨r dA vcn inhcA toN hoeaA=
bn, vAsty koE k\m nhIN krdA< sgoN prmyS¨r iv|c eh es lE hoeaA tM jo vcn e|k m¨ftI dAt hovy=
wkIn r|KdA hY< jo duSq aAdmI ^ DrmI b,A`NdA hY< ty jykr vcn m¨ftI dAt hY tM abrAhAm dy sAry lok
iFr prmyS¨r `s dI inhcA ^ kbUldA hY aty `s ^ es vcn ^ pRApt kr skdy hn= eh vcn isrf
6
DrmI b,A`NdA hY= dA~d vI aAKdA hY ik `h mnu|K `nHM lokM lE hI nhIN hY jo mUsA dI SrHA hyQ ij`Ndy
D»n hY ijs^ prmyS¨r `sdy k\mM ^ igi,aM ibnA hn< sgoN eh `nHM lokM vAsty hY jo abrAhAm vMg
DrmI krAr id»dA hY= inhcA nAl ij`Ndy hn= es lE abrAhAm sA.y
7 17
“D\n hn `h lok ijnHM dIaM duSq krnIaM m¨aAF sAiraM vAsty iptA hY= ijvyN ik poTIaM iv|c iliKaA
kItIaM gEaM hn aty ijnHM dy pAp BulAX gX hn= igaA hY: “mYN tY^ bhut sArIaM kOmM dA iptA b,AeaA
8
D»n hY `h mnu|K ijs dy pAp pRBU v|loN nhIN ig,y hY=”* eh prmyS¨r a|gy s|c hY ik abrAhAm ny `s
jA,gy=” zbUr 32:1-2 prmyS¨r iv|c ivSvAs kItA ijh/A m¨rdA lokM ^
jIvn iv|c ilaA`NdA hY aty a,ho,IaM ^ vI ho,IaM
9
kI eh KuS nsIbI isrf su»ntIaM lE hI hY? jM krdA hY=
18
kI eh `nHM lE vI hY ijnHM dI su\nt nhIN hoE? asIN koE `mId nhIN sI ik abrAhAm dy Gr `lAd
pihlM hI aAiKaA hY ik abrAhAm dI aAsTA prmyS¨r hovygI= pr abrAhAm ny `mId nAl prmyS¨r iv|c
duaArA kbUlI gE sI aty `s dI aAsTA ny `s ^ ivSvAs kItA esy lE `h bhutIaM kOmM dA iptA ho
10
DrmI b,AeaA= pr eh kd vApiraA? kI prmySr
¨ igaA< ijvyN ik prmyS¨r ny `s ^ ikhA< “tyrIaM bhut
ny abrAhAm ^ su»nt ho, toN pihlM kbUilaA zM `s `lAdM ho,gIaM=”*
19
dI su\nt ho, toN bAad? prmyS¨r ny `s ^ `sdI abrAhAm bhut bzurg ho c|ukA sI= tkrIbn sO
11
su»nt toN pihlM hI svIkAr kr ilaA sI= `s ny virHaM dA= `h bhut c\gI trHM jA,dA sI ik `s
inSAnI dy tOr ty bAad iv|c su\nt krAE ik prmyS¨r lE `lAd pYdA krnA s»Bv nhIN sI= sArAh vI b|cy
ny `s ^ kbUilaA hY= `s dI su»nt e|k sbUt sI ik ^ jnm dy, toN asmrT sI= pr prmyS¨r iv|c `s dI
20
`h su»nt ho, toN pihlM hI DrmI sI= tM abrAhAm inhcA kmzor nA hoE= prmyS¨r dy vcn v|loN `sny
sAiraM lokM dA iptA hY ijnHM dI su\nt nhIN hoE< pr byprtItI nAl S»kA nA kItI sgoN inhcA iv|c blvAn
21
ivSvAs r|Kdy hn= prmyS¨r enHM lokM ^ DrmI lokM ho ky prmyS¨r dI `stit kItI= dUjy pAsy < `s ny
12
vjoN kbUldA hY= aty abrAhAm `nHM lokM dA vI idR/tA nAl ivSvAs kItA ik prmyS¨r< ijs ny `s
iptA hY ijh/y su»ntIX hn< pr eh `nHM dI ek|lI nAl vcn kItA sI< vcn ^ pUrn krn wog sI=
22
su»nt hI nhIN jo abrAhAm ^ `nHM dA iptA TApdI hY< es lE< “prmyS¨r ny `s dI inchA ^ kbUl kItA
sgoN eh `hI inhcA hY ijs ^ `h m»ndy hn ijh/I aty `s ^ DrmI b,AeaA=”* eh Sbd “prmyS¨r
abrAhAm ^ su»nt toN pihlM sI= ny `s dI inhcA ^ kbUl kItA” isrf abrAhAm lE
nhIN ilKy gxy sgoN eh Sbd sA.y lE vI ilKy
prmyS¨r dy ekrAr dA inhcA rAhIN pRApt ho,A gX sn=
13 23
abrAhAm aty `s dI `lAd nAl eh vcn prmyS¨r sA^ vI kbUl krygA ik`N ik asIN `s
24
hoeaA ik `h pUrI dunIaM pRApt kr sk,gy= `s ^ `%pr inhcA krdy hM= asIN prmyS¨r iv|c ivSvAs
eh vcn isrF SrHA dA anusr, krn kAr, pRApt krdy hM ijs ny iwsU sA.y pRBu ^ mØt toN `BAiraA=
25
nhIN hoeaA< sgoN `s ny eh vcn sdAcArI rAhIN< iwsU sA.y pApM KAtr mArn lE sOipaM igaA sI
14
ijh/I inhcA duaArA aA`NdI hY< pRApt kItA= jykr aty sA^ DrmI bnA`, lE `h mØt toN jIvAilaA
mnu|K SrHA dI pAl,A krky `h vstM< ijnHM dA vcn igaA sI=
prmyS¨r ny kItA hY< pRApt kr skdA tM inhcA bykAr
hY aty prmySr
¨ dA abrAhAm nAl kItA vcn vI bykAr “mYN tY^ ... b,AeaA hY” `tpt 17:5
15
hY= ik`N? ik`N ik SrHA isrf prmyS¨r dA gu|sA hI “tyrIaM bhut ... ho,gIaM” `tpt 15:5
ilaA skdI hY jdoN SrAH dA pAln nhIN h\udA= pr “prmyS¨r ny ... b,AeaA” 15:6
romIaM ^ 5:1-6:4 1164
15
inaM anusAr aAdm `sdA `dAhr, sI jo aA`, vAlA sI= pr
inrs\dyh nhIN⁄ pr pAp ny myry vAsty mØt ilaA`, aAtmA dA nym jo jIvn ilaA`NdA hY< `sny mY^ `s
lE e|k c»gI cIz estymAl kItI tM jo mYN pAp ^ SrHA toN m¨kt kItA hY< jo pAp aty mØt ilaA`NdI hY=
3
pAp vjoN pCA, skM= eh es lE hoeaA tM jo hukm SrA SktIhI, sI ik`Nik sA.y pApI suBAvM ny es ^
rAhIN mYN vyK skM ik pAp ik»nA iBaAnk hY= kmzor b,A id|tA= pr prmyS¨r ny `h kuJ kItA jo
SrHA nA kr skI= prmyS¨r ny aAp,y pu|tr ^ `sy mnu|KI
mnu|K dA dv»d SrIr iv|c DrtI ty ByijaA ijs ^ asIN pAp krn
14
asIN jA,dy hM ik SrHA aAtmk hY= pr mYN pApM lE estymAl krdy hM= pr prmyS¨r ny `sy mnu|KI
dA dAs ho, lE ivikaA hoeaA e|k kmzor mnu|K SrIr ^ pAp dA BugtAn krn lE c/HAvy dy tOr ty
15
hM= mY^ nhIN smJ aA`NdI ik mYN kI kr irhA hM= estymAl kItA= es lE prmyS¨r ny pAp ^ in\d,
4
mYN nykI krnA cAhu»dA hM< pr mYN eh nhIN krdA= lE ensAnI jIvn estymAl kItA= prmyS¨r ny
esdI jgHA< mYN `h krdA hM ijs ^ mYN nFrt krdA aijhA es lE kItA tM jo asIN SrHA dIaM zrUrtM ^
16
hM= aty jykr mYN bury k\m nhIN krnA cAhu\dA< jo mYN aAp,y v|lNo pUrn kr skIX ik`N j¨ asIN aAtmA anusAr
5
krdA hM< esdA mtlb eh hY ik mYN sihmt hM ik ij`Ndy hM nA ik aAp,y pApI suBAa dy anusAr= ijh/y
17
SrHA c»gI hY= pr mYN `h e|k nhIN hM jo bury k»m lok aAp,y pApI suBAa dy anusAr ij`Ndy hn `h
krdA hM= eh myry a»dr rih»dA pAp hY jo `nHM ^ isrf `nHM g|lM bAry socdy hn jo `nHM dy pApI suBAa
18
krdA= hM< mY^ ptA ik myry a»dr kuJ vI c\gA nhIN cAhu»dy hn= pr ijh/y lok aAtmA anusAr ij`Ndy hn<
rih»dA hY= myrA mtlb hY ik myry pApI suBAa iv|c kuJ `h isrf `nHM g|lM bAry hI socdy hn jo aAtmA `nHM
6
“dUijaM ... nA kro” kUc 20:17; ibvsTA 5:21 toN krvA`,IaM cAhu»dA hY= es lE jykr e|k mnu|K
1167 romIaM ^ 8:7-30
dI soc pApI suBAa dy kAbU iv|c hY< tM ntIjA aAtmk sA^ Biv|K iv|c mihmA imlygI
18
mØt hY< pr jykr iksy mnu|K dI soc aAtmA dy kAbU iv|c hu, dA smM kSqmE hY= pr eh kSq aA`,
7
hY< tM ntIjA hovygA jIvn aty SMtI= eh ikvyN s|c vAly smyN iv|c jo mihmA sA^ iml,I hY `s sAmH,y kuJ
19
hY? ik`N ik jykr e|k mnu|K dI soc pApI suBAa dy v|s vI nhIN hn= pUrI isRSqI `tsuktApUrvk aty
hY< `h mnuK
| prmySr
u dy nym dI pAl,A krn toN enkAr prmyS¨r dy b%icaM dy pRgq ho, dA e»tzAr kr rhI
20
krdA hY= s|cm¨|c `h ivaktI prmyS¨r dy nym dI hY= sArI isRSqI ^ estrHM bdilaA igaA ijvyN eh
8
pAl,A krn dy lAek nhIN= `h mnu|K ijh/y aAp,y pUrn ivarT sI= eh aAp,I Kud dI e|CA nAl nhIN
pApI suBAa dy anusAr ij`Ndy hn< prmyS¨r ^ pRs\n bdlI sgoN `s dI e|CA nAl bdlI ijs ny es dA
21
nhIN kr skdy= inr,A kItA= `|Ty aAs sI ik pUrI isRSqI ivnAS toN
9
pr t¨h.y `pr pApI suBAa dA rAj nhIN hY= t¨hA.y azAd kItI jAvygI aty azAdI aty mihmA pvygI jo
`pr aAtmA dA rAj hY= pr jykr s|cm¨|c prmyS¨r dA prmyS¨r dy b%icaM nAl s»b»iDt hY=
22
aAtmA t¨hA.y a»dr invAs krdI hY ty= pr jykr iksy asIN jA,dy hM ik sArI isRSqI< es pl t|k vI<
mnuK
| kol msIh dA aAtmA nhIN hY< tM iFr `h ivaktI e|k aØrt dI grBAvsTA dy smyN dy drd vM{ hONky
10 23
msIh nAl s»bi» Dt nhIN hY= t¨hA.A srIr pAp kAr, Br rhI hY= isrf isRSqI hI nhIN< sgoN asIN vI
hmySA imRtk hovygA= pr jy msIh t¨hA.y a»dr hY tM a»droN hONky Br rhy hM= asIN aAtmA ^ prmyS¨r dy
aAtmA t¨hA^ jIvn id»dA hY< ik`Nik msIh ny t¨hA^ vcn dy pihly Fl dI trHM pRApt kItA hY= es lE
11
DrmI b,AeaA hY= prmyS¨r ny iwsU ^ m¨ridaM toN asIN Kud aAp,y a»droN hONky Br rhy hM aty prmyS¨r dy
`QAeaA= jykr prmySr
¨ dA aAtmA t¨hA.y a»dr invAs aAp,y pu|tr b, jA, dA e»tzAr kr rhy hM= dUjy
krdI hY< tM `h t¨hA.y nASvAn SrIrM ^ vI jIvn SbdM iv|c< asIN aAp,y SrIrM dy CuqkAry dA e»tzAr
24
dyvygA= prmyS¨r e|k hY ijsny msIh ^ m¨ridaM coN kr rhy hM= asIN bcAxy gxy aty es lE sA^ eh
`QAeaA aty `h t¨hA.y srIrM ^ aAp,y `s aAtmy aAs hY= pr ijh/I aAs asIN vyKI hY `h s|c m¨|c aAs
rAhIN< t¨hA.y nASvAn SrIrM ^ jIvn dyvygA< ijh/A nhIN hY< ik`Nik koE `s dI aAs ik`N krygA jo
25
t¨hA.y a»dr ij`NdA hY= pihlM hI `s ny vyKI hoE hY= pr asIN `h aAs kr
12
es lE< myry BrAvo aty BY,o< sA^ aAp,y pApI rhy hM jo hAly sA.y kol nhIN hY aty asIN es vAsty
suBAa dy v|s nhIN ho,A cAhIdA= aty sA^ aAp,y pApI sihjtA nAl e»tzAr kr rhy hM=
26
suBAa dIaM e|CAvM anusAr ij`,A nhIN cAhIdA= esy >\g nAl hI< aAtmA sA.IaM kmzorIaM iv|c
13
jykr t¨sIN aAp,y pApI suBAa dy anusAr jIvogy< tM sA.I mdd krdA hY= asIN nhIN jA,dy ik sA^ iks
t¨sIN aAtmAk tOr ty mr jAvogy pr jykr t¨sIN aAp,y vAsty pRArTnA krnI cAhIdI hY jM sA^ ikvyN pRArTnA
SrIr nAl glt k\m krn ^ rok, lE aAtmA dI krnI cAhIdA hY< pr aAtmA sA.y lE Kud prmyS¨r
mdd lvoNgy< Fyr t¨sIN jIvn pRApt kroNgy= a|gy hONikaM nAl byntI krdA hY< jo SbdM nAl ibaAn
14
prmyS¨r dI s|cI `lAd `hI hn jo prmyS¨r dy nhIN kItI jA skdI=
15 27
aAtmy dy mgr cldy hn= ik`N ik t¨hA^ gulAmI prmyS¨r vyK skdA hY ik lokM dy idlM iv|c kI hY=
dA aAtmA nhIN imilaA tM jo t¨sIN iFr toN .ro= ijh/A `h eh vI jA,dA hY ik aAtmA dy mn iv|c kI hY=
aAtmA t¨hA.y kol hY `h t¨hA^ prmyS¨r dy cu,y hoX ik`Nik aAtmA prmyS¨r a|gy `s dy lokM v|loN `s dI
b»dy b,A`NdA hY= `s aAtmA nAl asIN in.rtA nAl< rzA anusAr boldA hY=
16 28
aAKdy hM< “iptA⁄ ipaAry iptA=” aty `h aAtmA asIN jA,dy hM ik prmyS¨r `nHM lokM dI BlAE
aApy hI sA.y aAtmy nAl j¨/ jMdA hY aty tsdIk dIaM sArIaM g|lM iv|c k\m krdA hY jo `s ^ ipaAr
17
krdA hY ik asIN prmyS¨r dy b|cy hM= jykr asIN krdy hn= ehI `h lok hn ijh/y prmyS¨r dI wojnA
29
prmySr
¨ dI `lAd hM tM asIN `h bKiSS jrUr pAvMgy m¨tAbk s|dy gX hn= prmyS¨r `nHM mnu|KA ^ eh
jo `sny aAp,y b%icaA lE r|KI hY= asIN `h asIsM s»sAr bnA`n toN pihlA hI jA,dA sI aty prmyS¨r
prmyS¨r toN msIh dy smyt pAvMgy= pr pihlM ijvyN ny< inhcA kItI ik `h lok `s dy pu|tr msIh vMg
msIh ^ tsIhy sih,y pX sn sA^ vI sih,y pY,gy= ho,gy= tM jo msIh bhuty BY,A BrAvM iv|coN v|.A hovy=
30
tM fyr sA^ vI msIh dI mihmA dI trHM mihmA pRApt tM ijnHM lokM ^ `s ny iv`NitaM sI< `nHM ^ aty
hovy= ijnHM ^ `sny s%idaA sI `nHM ^ vI DrmI b,AeaA<
romIaM ^ 8:31-9:13 1168
aty ijnHM lokM ^ `sny DrmI b,AeaA< `sny `nHM ^ `h myry DrtI dy pirvAr hn= kAS mYN `nHM dI mdd
mihmA vI id|tI= kr srdA= mYN eh vI cAh\nA ik mYN vI srAipaA hu\dA
aty msIh toN k|iqaA hu\dA< jykr es nAl `nHM ^
4
msIh iwsU iv|c prmyS¨r dA pRym shAetA imldI= `h esrAxylI hn= `h lok
31
es lE hu, asIN enHM g|lM bAry kI aAKIX? prmyS¨r dI cu,I hoE `lAd hn= `nHM kol prmyS¨r
jykr prmyS¨r sA.y nAl hY< iFr sA^ kO, hrA skdA dI mihmA hY aty `h krAr vI hn ijh/y prmyS¨r ny
32
hY= prmyS¨r sA.y lE kuJ vI krygA< `s ny aAp,y aAp,y ty aAp,y lokM ivckAr kIty sn= prmyS¨r ny
pu|tr ^ sA.y vAsty mØt J|l, lE dy id|tA= es lE `hnA ^ mUsA dI SrHA aty m»dr `pAsnA id|tI= aty
5
prmyS¨r inSict hI msIh nAl sA^ sB kuJ dyvygA= prmyS¨r ny aAp,y kOl `nHM whUdIaM ^ id|ty= `h
33
ijs ^ prmyS¨r ny Kud cui,aA hY BlA `nHM `%ty doS lok sA.y ip`-dAidaM dI `lAd hn< “aty `h msIh
kO, lA skdA hY? koE nhIN⁄ isrf e|k prmyS¨r hI hY dA duinaAvI pirvAr hn= hmySA lE prmyS¨r dI
34
jo aAp,y lokM ^ DrmI b,A`NdA hY= kO, prmyS¨r `stit hovy jo sB toN `|ty hY= * aAmIn⁄
6
dy aAp,y lokM ^ aprADI ho, dA inr,A kr skdA hM< mY whUdIaM lE du|K mihsUs krdA hM= myrA
hY? hor koE nhIN msIh iwsU sA.y lE miraA= isrf eh mtlb nhIN ik prmyS¨r ny `nHM nAl kItA `h
ehI nhIN `h m¨ridaM iv|coN vI `BAiraA igaA sI= vcn pUrA nhIN kItA= pr asl iv|c ijh/y esrAXl
7
hu, `h prmyS¨r dy s|jy pAsy bYQA hY aty sA.y lE iv|coN hn< `h sAry esrAXlI nhIN hn= aty nA hI
35
byntI kr irhA hY= kI koE cIz sA^ msIh dy abrAhAm dI sArI `lAd prmyS¨r dy s|cy b|cy hn=
ipaAr toN j¨dA kr skdI hY? nhIN⁄ kI kSq sA^ `s ehI sI jo prmySr
¨ ny abrAhAm ^ ikhA: “isrF eshAk
8
toN alg kr skdy hn? nhIN⁄ kI m¨SiklM jM d». hI tyrA pu|tr nymk hovygA=”* es dA mtlb eh hY
sA^ msIh dy pRym toN v|K kr skdy hn? inSict hI ik abrAhAm dIaM sArIaM `lAdM prmyS¨r dy s|cy
nhIN= jykr sA.y kol a»n KA, ^ ty pA`, ^ kp/y nA b|cy nhIN hn= abrAhAm dy s|cy b|cy `h hn ijh/y
rhy tM kI aijhIaM t»gIaM sA^ msIh toN dUr kr prmyS¨r dy vAady dy ntIjy toN pYdA hoX hn< ijh/A
9
skdIaM hn? nhIN= kI KtrA aty mØt sA^ msIh dy prmyS¨r ny abrAhAm nAl kItA sI= prmyS¨r dA
36
ipaAr toN alg kr skdy hn? nhI⁄ ijvyN ik poTIaM abrAhAm ^ vcn es trHM sI: “mYN shI smyN ty vAps
iv|c iliKaA hoeaA hY: aAvMgA< aty sArAh kol e|k pu|tr hovygA=” *
10
“tyry vAsty asIN hymSA mØt dy Ktry T|ly hM= lokM ny isrF ehI nhIN= ir|bkAh vI grBvtI ho gE
sA^ mAry jA, vAlI e|k By. nAloN v|D nhIN smiJaA=” aty `sny pu|trM ^ jnm id|tA= `nHM pu|trM dA vI
11–12
zbUr 44:22 `hI iptA sI= `h sA.A v.yrA eshAk hY= pr do
37
pr enHM sArIaM g|lM iv|c prmyS¨r rAhIN sA.I b%icaM dy jnm lY, toN pihlM prmyS¨r ny ir|bkAh ^
38–39
e|k mhAn ij|t hY< ijs ny sA^ ipaAr kItA hY= hM< ikhA< “v|.A pu|tr Coqy dI syvA krygA=”* eh b%icaM
mY^ wkIn hY ik kuJ vI sA^ prmyS¨r dy ipaAr toN dy s»sAr iv|c BlA jM burA krn toN pihlM hI `s ny
alg nhIN kr skdA= nA hI mØt nA jIvn< nA hI du|K aAK id|tA sI ik`N jo prmyS¨r ny bAlk Kud aAp,I
aty rAj krn vAly aAtmy< nA vrtmAn g|lM nA ho, iv`Nt m¨tAbk cui,aA sI= so `h cui,aA igaA ik`Nik
vAlIaM g|lM aty nA hI tAktM< koE vI sA^ `s toN prmyS¨r `s ^ hI bulA`,A cAhu»dA sI aty es lE
13
j¨dA nhIN kr skdA= nA `cAEaM< jM .U»GAEaM ty nhIN ik `nHM bAlkM ny kuJ kItA sI= ijvyN ik poTIaM
nA hI isRSqI dI koE hor cIz prmySr
¨ dy pRm
y toN ijh/A iv|c iliKaA igaA hY< “mYN wAkUb nAl ipaAr aty xysA`
msIh iwsU sA.y pRBU iv|c hY< sA^ al|g kr skdI hY= nAl ErKA kItI=”*
prmyS¨r aty whUdI lok “aty `h ... `%ty hYY” esdA eh arT vI ho skdA hY ,
9 mYN msIh iv|c hM aty mYN s|c boldA hM= mYN JUQ
nhIN boldA= myry ivcArM `%ty piv|tr aAtmA
dA SAsn hY aty `h ivcAr mY^ dsdy hn ik mYN JUQ
“prmyS¨r, ijh/A sArIaM cIzM `%ty hkUmt krdA hY , `s
dI sdA `stit hovy⁄”
“isrF ... hovygA” `tpt 21:12
2
nhIN d|s irhA= myry idl iv|c whUdIaM vAsty `dAsI “mYN shI ... hovygA” `tpt 18:10, 14
3
aty inr\tr drd hY= `h myry BrA aty BY,M hn= “v|.A pu|tr ... krygA” `tpt 25:23
1169 romIaM ^ 9:14-10:2
14
es lE es bAry tA kI kih,A hY kI prmyS¨r dA “ijh/y lok myry nhIN hn< mYN aAKMgA `h myry lok
ensAf brAbr nhIN sI? asIN e»J nhIN aAK skdy= hn= aty ijnHM lokM ^ mYN pRym nhIN kItA mYN aAKMgA ik
15
prmyS¨r ny mUsA ^ ikhA< “mYN `sy b»dy ^ imhr `h `hI lok hn ijnHM ^ mYN ipaAr kItA hY=”
idKAvMgA ijs ^ mYN imhr ivKA`,I cAhu\dA hM= mYN hoSyaA 2:23
`sy ivaktI ty trs ivKAvMgA ijs ty mYN trs
16 26
ivKA`,A cAhu\dA hM=”* es lE prmyS¨r dI co, “aty `sy jgHA `s prmyS¨r ny aAiKaA hY ‘t¨sIN
`s ty inrBr nhIN krdI< jo lokM ^ cAhIdA hY jM jo myry lok nhIN ho’ `sy TAvyN< `h ij`Ndy prmyS¨r dy
`h krn dI koiSS krdy hn= eh prmyS¨r hI hY jo pu|tr aKvA`,gy=” hoSyaA 1:10
17
cu,dA hY ik `h iks `%ty imhr ivKAvygA= poTIaM
27
iv|c< prmyS¨r iFr~n * ^ aAKdA hY< “mYN tY^ bAdSAh aty wsAwAh esrAxyl bAry cIkdA hY:
b,AeaA tM jo tyry rAhIN mYN aAp,I SktI drSA skM “ik esrAxyl dy lok BAvyN ig,tI iv|c sm¨»dr
18
aty sArI dunIaM iv|c myrA nM `jAgr hovy=”* es dI ryt dy brAbr ho,< pr `s dy kuJ lok hI bcAxy
28
lE prmyS¨r `s mnu|K ty imhr ivKA`NdA hY ijs ty jA,gy= hM< ik`N ik pRBU DrtI dy lokM dA CytI
`h imhr ivKA`,I cAhu\dA hY= aty `h `nHM lokM ^ aty pUrI trHM inr,A krygA=”*
kQor bnA`NdA hY ijnHM ^ `h kQor bnA`,A cAhu\dA
29
hY= ijvyN wsAwAh ny a|gy vI ikhA hY:
19
iFr t¨hA.y ivcoN koE mY^ pu|CygA: “jykr jo kuJ vI “SB toN SktISAlI pRBU ny aAp,y kuJ lokM ^ sA.y
asIN krdy hM prmyS¨r hI hY jo `s ^ inw»itRt krdA lE bcAeaA= jykr `sny aijhA nA kItA hu»dA<
hY< tM prmyS¨r sA^ sA.y pApM lE ksUrvAr ik`N tM asIN vI sdUm vrgy ho jMdy aty gomrAh ijhy
QihrA`NdA hY?” b, jMdy=”*
20 30
`h nA puCo= ik`N ik t¨sIN kyvl ensAn ho= tM es sB dA kI arT hoeaA? es dA mtlb
ensAnM ^ prmyS¨r nAl bihs krn dA h|k nhIN hY= eh hY ik: gYr whUdI lok ijh/y DrmI ho, dI koiSS
e|k pRA,I aAp,y isrj,hAr ^ nhIN pu|C skdA< “t¨\ nhIN kr rhy sn< DrmI b,AX gX= `h aAp,y ivSvAs
21 31
mY^ e»J ik`N b,AeaA?” e|k GuimaAr ijh/A kAr, hI DrmI b,y= aty esrAxyl dy lokM ny aAp,y
gmly bnA`NdA hY `sy im|qI nAl iB»n pRkAr dy gmly aAp ^ DrmI bnA`n lE SrHA ^ kbUilaA< pr `h
32
iB»n-iB»n `dySM lE aAp,I e|CA anusAr b,A`NdA evyN krn iv|c nAkAmwAb rhy= ik`N? ik`Nik `h
hY= `h kuJ KAs estymAl lE aty kuJ aAm estymAl aAp,y k»mM rAhIN DrmI bn, dI koiSS kr rhy sn
22
lE b,A skdA hY= esy trHM< prmyS¨r ny kItA hY= aty nA ik inhcA rAhIN= `h `nHM p|TrM ty a/Hky ijh/y
33
prmyS¨r aAp,A gu|sA ivKA`,A cAhu\dA sI tM jo lok lokM ^ Qokr KuaA`Ndy hn= poTIaM es p|Tr bAry
`s dI SktI vyK sk,= prmyS¨r ny bht¨ sbr nAl aAKdIaM hn:
`nHM lokM ^ shAiraA ijnHM ty `h bhut gu|sy sI aty jo “vyKo< mYN sIwon* iv|c e|k p|Tr pA`NdA hM ijh/A
23
tbAhI lE itaAr kIty gX sn= prmyS¨r ny DIrj lokM ^ Qokr KuaAvygA= aty eh e|k c|qAn hY jo lokM
nAl `nHM ^ shAiraA tM jo `h aAp,I amIr mihmA toN pAp krvA`NdI hY pr `h mnu|K ijh/A ik `s
toN lokM ^ vAkf krA sky= `h eh mihmA `nHM lokM c|qAn ty inhcA rKdA hY inrAS nhIN kItA jAvygA=”
^ dy,A cAhu»dA sI ijh/y `s dI imhr pRApt krdy wsAwAh 8:14; 28:16
hn= prmyS¨r ny `nHM lokM ^ aAp,I mihmA dy, lE
24
itaAr kItA sI=
bulAeaA=
25
asIN prmyS¨r duaArA s|dy gX lok
hM= prmyS¨r ny sA^ whUdIaM aty horM kOmA iv|c
ijvyN ik hoSyaA dI poTI iv|c iliKaA hY:
10 hy BrAvo aty BY,o< myry idl dI e|CA hY aty
prmyS¨r ^ pRArTnA hY ik sAry whUdI bcAX
2
jA sk,= eh g|l mYN whUdIaM bAry aAK skdA hM=
`h s|cm|uc prmyS¨r dA anusr, kr,A cAhu»dy hn
“mYN wAkUb ... ErKA kItI” mlAkI 1:23
mYN ... cAhu»dA hM kUc 33:19 “ik esrAXl ... inr,A krygA” wsAwAh 10:22–23
iFr~n imsr dy pAtSAh dA i˘KtAb= “sB toN SktISAlI ... b, jMdy” wsAwAh 1:9
“mYN tY^ ... `jAgr hovy” kUc 9:16 sIwon wrUSlm Sihr dA dUsrA nAm=
romIaM ^ 10:3-11:2 1170
3
pr `nHM ^ shI >\g nhIN ptA? `h a,jA, sn ik cAhIdA= aty `s bAry su,n toN pihlM iksy ^ `nHM ^
15
ikvyN prmyS¨r lokM ^ DrmI b,A`NdA hY= aty `nHM ny `s bAry d|s,A cAhIdA? aty jy lok Byjy nA jA, tM
aAp,y mnBA`Ndy >\g nAl aAp,y aAp ^ DrmI `h prcAr ikvyN krn? ijvyN ik eh iliKaA hY: “`nHM
bnA`, dI koiSS kItI= es lE `nHM ny prmyS¨r dy lokM dy crn< ijh/y KuS KbrI d|s, lE bAhr jMdy
4
lokM ^ DrmI bnA`, dy >\g ^ kbUl nA kItA= ik`N hn< su\dr hn=”*
16
ik msIh ny SrHA dA a»t kr id|tA tM jo koE vI ivaktI< pr sAry whUdIaM ny KuS KbrI ^ svIkAr nA
ijh/A `s iv|c inhcA rKdA hY< DrmI b,AeaA kItA= ijvyN ik wsAwAh kih»dA hY< “pRBU< iknHA ny `s
jAvygA= s»dyS ty ivSvAs kItA< jo `nHM ny sAToN sui,aA?”*
5 17
mUsA ny DrmI bn, lE SrHA ^ m»n, bAry iliKaA es lE inhcA< KuS KbrI sun, toN aA`NdI hY< aty
aty ikhA< “iksy `s ivaktI ^< ijh/A SrHA duaArA `h KuS KbrI `doN su,dy hn jdoN koE `nHM ^ msIh
ij`,A cAhu\dA hY `h g|lM krnIaM cAhIdIaM hn jo bAry d|sdA hY=
18
SrHA aAKdI hY=”* pr mYN puCdA hM< “kI lokM ny KuSKbrI nhIN su,I?”
6
pr poTI DArimktA bAry aAsTA rAhIN aAKdI hY: hM< `nHM ny su,I= ijvyN ik eh poTI iv|c iliKaA hoeaA
“aAp,y ic|t iv|c eh nA aAKo< ‘kO, svrg t|k hY<
jAvygA?’” esdA arT hY< “kO, msIh ^ hyQM ilaA`, “`nHM dIaM aAvAzM sArI DrtI ty gEaM aty `nHM
vAsty svrg t|k jAvygA?” dy bol dunIaM dy a»t tIk phu»cy=” zbUr 19:4
7
“aty eh vI nA aAKo< ‘DrtI dy T|ly kO, jAvygA’”
19
es dA arT hY: “kO, msIh ^ vAps ilaA`, vAsty mYN iFr pu|CdA hM< “kI esrAxyl dy lok eh nA
8
hyQM mØt dy rAj ^ jAvygA=” es dI jgHA< poTI aAKdI smJ sky?” hM< `nHM ny smiJaA< mUsA prmyS¨r lE
hY< “prmyS¨r dy `pdyS t¨hA.y nyy/y hn= eh t¨hA.y mU»h eh aAKdA hY:
aty t¨hA.y idl iv|c hn=” eh is%iKaA inhcA dI “mYN `nHM lokM ^ ErKAl° b,AvMgA jo kOm nhIN
9
is%iKaA hY jo asIN lokM iv|c pukArdy hM= jykr tU\ hn= t¨hA^ gu|sy krn lE mYN e|k kOm dA estymAl
aAp,y mU»h nAl aYlAn krdA hYN< “iwsU pRBU hY” aty krMgA ijs ^ koE smJ nhIN hY=” ibvsTA 32:21
jykr tU\ aAp,y idl iv|c wkIn krdA hYN ik prmyS¨r
20
ny iwsU ^ m¨ridaM toN `QAeaA hY tM tU\ bcAeaA iFr wsAwAh ny eh in.rtA nAl prmySr
¨ ^ aAiKaA:
10
jAvyNgA= hM< asIN aAp,y idlM nAl inhcA krdy “`h lok ijnHM ny mY^ nhIN BAilaA< `nHM ny mY^
hM< es lE asIN DrmI b,AX jMdy hM= asIN aAp,y l|B ilaA= sgoN ijnHM ny mY^ nhIN BAilaA `nHM ty mYN
Kud dy mU»hM nAl aYlAn krdy hM ik asIN `s iv|c prgq hoeaA=” wsAwAh 65:1
11
inhcA krdy hM< es lE asIN bcAxy gxy hM hM⁄
21
poTI aAKdI hY< “ijh/A vI mnu|K `s `%pr inhcA prmyS¨r ny gYr whUdIaM lE eh g|l wsAwAh toN
12
r|KygA `s ^ Srim»dA nhIN ho,A pvygA=”* poTI dA aKvAE pr whUdIaM lE prmyS¨r aAKdA hY< “sArA
`h pYrA aAKdA hY< “koE vI ivaktI” ik`N ik prmySr
¨ idn mYN es kOm dA e»tjAr kr irhA sM jo a,-
whUdI aty gYr whUdI iv|c Byd nhIN krdA= `hI pRBU aAigaAkArI hY aty myrA anusr, krn toN enkAr
sB dA pRBU hY= pRBU `nHM sB lokM ^ aTAh asIsM krdI hY=”*
13
id»dA hY ijh/y `s iv|c inhcA r|Kdy hn= poTIaM
aAKdIaM hn< “hr `h mnu|K jo pRBU iv|c ivSvAs prmyS¨r ny aAp,y lokM ^ BulAeaA nhIN
r|KdA hY bcAeaA jAvygA=”*
14
pr shAetA lE pRBU iv|c BrosA krn toN pihlM<
`nHM ^ `s iv|c ivSvAs krnA cAhIdA hY= aty `s
11 es lE tM mYN p|CdA hM< “kI prmyS¨r ny
aAp,y lokM ^ nAm»zUr kItA?” nhIN⁄ mYN Kud
e|k esrAxylI hM= hM< mYN abrAhAm dy pirvAr aty
2
iv|c inhcA r|K, toN pihlM `nHM ^ pRBU bAry sun,A ibnjAmIn dy v\S toN hM= prmyS¨r ny esrAxylIaM ^
“iksy ... aAKdI hY” ibvsATA 30:12–14 “`nHM lokM dy crn ... su\dr hn” wsAwAh 52:7
“ijh/A ... ho,A pvygA” wsAwAh 28:16 “pRBU ... sui,aA” wsAwAh 53:1
“hr `h mnu|K ... bcAeaA jAvygA” joXl 2:32 “sArA idn ... krdI hY” wsAwAh 65:2
1171 romIaM ^ 11:3-22
11
aAp,y lokM vM{ `nHM dy j\m, toN vI pihlM cui,aA ty tM mYN puC
| dA hM: jdoN whUdI i.|g<y kI `s igrAvq
`sny `nHM ^ nAm»zUr nhIN kItA= t¨sIN c»gI trHM< ny `nHM ^ tbAh kItA? nhIN⁄ pr `nHM dI gltI ny
jA,dy ho ik xylIwAh bAry poTIaM kI aAKdIaM hn= horM kOmM lE m¨ktI ilaMdI= eh whUdIaM ^ ErKAlU
12
poTIaM xylIwAh aty `s dIaM prmySr
¨ dy a|gy esrAxyl bnA`, lE vApiraA= whUdIaM dI gltI pUrI
3
ivru|D pRArTnAvM bAry d|sdIaM hn⁄ xylIwAh ny dunIaM lE asIsM dA kAr, b,I= jo whUdIaM ny
aAiKaA hY “pRBU⁄ lokM ny tyry nbIaM ^ jAnoN mAr guaAeaA gYr whUdIaM lE mhAn asIsM ilaAeaA=
su%iqaA< tyrIaA jgvydIaM >Ah su|qIaM aty mYN hI es >\g nAl< dunIaM iv|c `doN jdoN whUdI `vyN dy
e|klA nbI rih igaA hM aty `h hu, myrI jAn dy lok b, gX jo prmyS¨r cAhu\dA ik `h ho, tM hor
4
ip|Cy pxy hoxy hn=”* pr prmyS¨r ny xylIwAh ^ BlA vDyry asIsM ho,gIaM=
13
kI jvAb id|tA? prmyS¨r ny aAiKaA< “mYN aAp,y lE hu, mYN t¨sM lokM ^ aAK irhA hM jo ik horM kOmA
s|t hzAr mnu|KM ^ rK Ci.aA hY jo ajy vI mY^ m|TA toN hn= mYN horM kOmA lE rsUl hM< so ijh/A myrA k»m hY
14
qykdy hn< ijh/y baAl zbUl * a|gy nhIN Juky=”* mYN ij»nA c»gA ho sky krn dI koiSS krMgA= mY^
5
esy trHM hu, vI `%Ty kuJ lok hn jo prmyS¨r duaArA aAs hY< mYN aAp,y lokM ^ ErKAlU b,A skdA= es
6
`sdI ikrpA kAr, cu,y gX= jykr prmyS¨r aAp,y trHM< mYN `nHM iv|coN kuJ ^ bcA`, iv|c mdd krn
15
mnu|KM ^ aAp,I ikrpA krky cu,y< tM `h prmyS¨r dy wog ho skMgA= prmyS¨r ny whUdIaM toN aAp,A mU»h
mnu|K b, gX hn< nA ik aAp,I krnI kAr,= jykr mo/ ilaA= jdoN e»J hoeaA< tM eh spSq ho igaA ik
`h `nHM dy k\mM kAr, DrmI b,AX gX hn< Fyr prmyS¨r prAEaM kOmM dy lokM dA im|tr b, igaA hY=
prmySur dI dwA dA tohfA hor vDyry tohFA nA es lE jdoN prmySur whUdIaM ^ kbUldA hY< tM
hu\dA= inSict hI eh dunIaM lE mØt toN bAad iz\dgI
7
tM iFr kI hoeaA⁄ esrAxyl dy lokM ny DrmI ho, ilaAvygA=
16
dI koiSS kItI pr `h nAkAmwAb rhy= pr prmyS¨r jykr roqI dI pihlI grAhI prmyS¨r ^ ByNq kItI
duaArA cu,y lok DrmI b, gX= bAkI lok >IQ b,y jAvy< tM `h sArI roqI piv|tr ho jMdI hY= jykr drKt
8
rhy aty prmyS¨r ^ su,n toN enkArI b, gX= ijvyN dIaM j/HM piv|tr hn< tM es dIaM qih,IaA vI
ik poTIaM iv|c iliKaA igaA hY< piv|tr ho,gIaM=
17
eh evyN hY ijvyN ik jYtUn dy drKt dIaM kuJ
“prmyS¨r ny `nHM ^ gihrA s`, id|tA=” qih,IaA to/ id|tIaM gEaM ho,< aty j»glI jYtUn
wsAwAh 29:10 dy drKt dIaM qih,IaM ^ pihly jYtUn dy drKt
nAl lA id|tA hov=y t¨sIN gYr whUdI< jo j»glI qih,IaM
“prmySr
¨ ny `nHM ^ sO, id|tA prmySr
¨ ny `nHM dIaM vMg ho< hu, pihly drKt dI tAkt aty jIvn ^
18
a|KM b»d kr id|tIaM tM jo `h nA vyK sk,= `s ny sMJA kr rhy ho= es krky Gm». nA kro ik t¨sIN
`nHM dy k»n b»d kr id|ty tM jo `h su, nA sk,= eh `nHM qu|qIaM hoEaM qih,IaM nAloN `%tm ho= t¨hA.y
hAly t|k vApr irhA hY=” ibvsTA 29:4 Gm». krn dI koE vjh nhIN hY= ik`N ik eh t¨sIN
nhIN ho< jo qih,I ru|K ^ jIvn id»dI hY< eh j/H hY jo
9 19
aty dA~d aAKdA hY: t¨hA^ jIvn id»dI hY= t¨sIN aAKogy< “qih,IaM es
“`nHM dI aAp,I dAavt ^ `nHM lE JMsA b, lE to/IaM gEaM tM jo mYN drKt nAl ipPNd lAeaA
jA, id`= `nHM ^ F\dy iv|c Fs jA, id`= `nHM ^ jA skM=”
20
i.|g, aty szA pA`, id`= eh s|c hY ik `h `nHM dI anAsTA kAr, to/IaM
10
`nHM dIaA a|KM Du\dlIaM ho jA, tM jo `h nA gEaM sn= ijvyN tyry lE< tU\ `s ruK
| ty aAp,I aAsTA
vyK sk, aty `h hmySM s»kq ’c rih,=” kAr, QihiraA hYN= Gm». nA kr sgoN .r ky rih=
21
zbUr 69:22–23 ik`N ik jykr prmyS¨r ny aslI qih,IaM ^ nhIN
bKiSaA< tM jykr tU\ aAsTA iv|c siTr nhIN rhyNgA=
“pRBU ... hn” rAijaM dI pihlI poTI 19:10, 14 tM `h tY^ vI nhIN bKSygA=
22
baAl zbUl JUQy pRBU dA nM tM vyK prmyS¨r ik»nA idaAlU hY< aty `h ik»nA
“mYN aAp,y ... a|gy nhIN Juky” rAijaM dI pihlI poTI 19:18 s˘Kt vI hY= prmyS¨r `nHM ^ d». id»dA hY jo `s ^
romIaM ^ 11:23-12:6 1172
m»n,o hq jMdy hn< pr prmySr
¨ tyry lE idaAlU hovg
y A prmyS¨r dI `stit kro
33
jykr tU\ `s dI imhr iv|c siTr rhyN= nhIN tM tU\ vI hM< prmySr
¨ dIaA dAtM ik»nIaM mhAn hn= `sdI
23
drKt toN v|> id|tA jAvyNgA= e`N `nHM lE< jykr bu|DtA aty igaAn dA koE a»t nhIN= koE vI ivaktI
`h m¨/ prmyS¨r iv|c ivSvAs krn l|g,< tM vAps `s dy inr,y dI ivaAiKaA nhIN kr skdA nA hI koE
34
ru|K dI ip`Nd lAX jA,gy= hM< prmyS¨r `nHM ^ iFr `s dA >\g smJ skdA hY= ijvyN ik poTIaM iv|c
24
toN drKt dI ip`Nd lA`, wog hY= j»glI qih,I aAiKaA igaA hY<
lE e|k c\gy jYtUn dy drKt dI qih,I nAl ip`Nd “pRBU dy mn ^ kO, jA,dA hY? kO, hY jo `sdA
lA`,I kudrtI nhIN hY= pr t¨sIN ZYr whUdI `nHM slAhI b,y?” wsAwAh 40:13
qih,IaM vMg ho ijh/IaM j\glI zYtUn dy drKt toN
35
v>IaM gEaM hn= aty e|k vDIaM zytUn dy drKt “iks ny prmyS¨r ^ kuJ id|tA? ijh dA `s ^ m¨/
dI ip`Nd lAEaM gEaM ho= pr `h whUdI `nHM vAps id|tA jAvy=” a|wUb 41:11
qih,IaM vrgy hn jo c\gy drKt ty `gIaM= es
36
lE inSict hI `h aAp,y drKt dI ip`Nd dobArA hM< prmyS¨r hI sB dA isrj,hAr AhY= `s dy
25
lAEaM jA skdIaM hn= myry BrAvo aty BY,o< mYN rAhIN sB kuJ TM iqkA,y ty hY aty `s vAsty sB kuJ
cAhu\dA hM ik t¨sIN es gupt s|c ^ smJo= eh s|c hY= prmyS¨r ^ sdA sdA lE mihmA= aAmIn⁄
t¨hA^ eh t|T smJ, iv|c mdd krygA ik t¨hA^ sB
kuJ nhIN ptA= s|c eh hY: esrAxylIaM dA e|k ih|sA aAp,A jIvn prmyS¨r dy hvAly kro
kQor b,A id|tA igaA hY= pr `h `doN bdlygA jdoN
kAFI sAry gYr-whUdI prmyS¨r kol aA jA,gy=
hI sAry esrAxylI bcAX jA,gy< eh poTIaM iv|c ikhA
26
e»J 12 es lE hy BrAvo aty BY,o< mYN prmyS¨r dI
dwA dI KAtr t¨hA.y a|gy byntI krdA hM ik
t¨sIN aAp,y jIvn ^ prmyS¨r dy a%gy jI`NdI blI
igaA hY: b, ky ByNq kro= eh ByNq isrF prmyS¨r lE ho,I
“m¨ktIdAtA sIwon toN aAvygA= `h wAkUb dy pirvAr cAhIdI hY aty `s ^ hI pRs\n krn lE ho,I cAhIdI
dIaM sArIaM buiraAEaM bAhr k|> su|qygA= hY= aAp,y aAp dA eh blIdAn t¨hA.I prmyS¨r dI
27 2
aty mYN eh ekrArnAmA `nHM lokM nAl b,AvMgA< aAtmk `pAsnA hY= aAp,y aAp ^ es dunIaM dy
jdoN mYN `nHM dy pAp k|> dyvMgA=” lokM vrgA nA b,AP< pr aAp,y mnM ^ tAzA kro
wsAwAh 59:20–21; 27:9 aty e|k nvyN >\g nAl soco tM jo t¨sIN pCA, sko aty
prmyS¨r dI e|CA kbUl skoN= t¨sIN jAn, wog hovoNgy
28
whUdIaM ny KuS ˘KbrI ^ m»n, toN enkAr kItA ik ikh/IaM g|lM c\gIaM hn aty prmyS¨r ^ pRs\n
es lE `h prmyS¨r dy vYrI ho gxy= eh t¨hA.y nAl krdIaM hn< aty ikh/IaM g|lM shI hn=
3
gYr whUdIaM ^ mdd krn lE vApiraA= pr whUdI prmyS¨r ny mY^ e|k KAs tohFy nAl invAijaA hY=
prmyS¨r duaArA cu,y hoxy lok hn= es lE prmyS¨r esy lE mYN t¨hA.y iv|coN hr e|k ^ kuJ aAK,A cAhu\dA
`nHM ^ ap,y `nHM vAidaM KAtr pRym krdA hY jo `s hM= eh nA smJ,A ik jo t¨sIN asl iv|c ho t¨sIN `s
29
ny `nHM dy ip` dAidaM nAl kIty sn= prmyS¨r to v|D c»gy ho= t¨hA^ aAp,y aAp ^ `vyN vyK,A cAhIdA
`nHM lokM bAry aAp,A mn kdI nhIN bdlygA ijnHM ^ hY ik jo t¨sIN asl iv|c ho= eh inr,A ik t¨sIN ikho
30
`h s|ddA hY ty jo dAtM `h `nHM ^ id»dA hY= atIt ijhy ho t¨sIN inhcA rAhIN ptA lgA skdy ho ijh/I
4
iv|c< t¨sIN prmyS¨r ^ av|igaAkArI sI< pr hu, t¨sIN prmyS¨r ny t¨hA^ id|tI hY= sA.y sBnM kol srIr hY
whUdIaM dI av|igaAkArtA kAr, imhr pRApt kItI aty `s SrIr dy kE a»g hn< eh sAry a»g eko
31 5
hY= hu,< `h vI t¨hA.y ty prmyS¨r dI imhr dy ntIjy ijhA k»m nhIN krdy= esy trHM< asIN bhut sAry lok
vjoN< a,aAigaAkArI ho gX hn= tM hu,< `h aAp,I hM< pr msIh iv|c asIN e|k SrIr hM= asIN sAry `s
32
vArI prmyS¨r toN imhr pRApt krngy= sB lokM ny srIr dy a»g hM aty hryk a»g SrIr dy dUjy sAry a»gM
6
prmyS¨r ^ m»n, toN enkAr kItA< es lE prmyS¨r nAl s»bi» Dt hY= asI sAry v|K-v|K sugAtM nAl invAjy
ny sAry lokM ^< ijnHM lokM ny `s ^ nhIN m»inaA< ek|QA gxy hM hryk sugAt prmySr
¨ dI ikrpA nAl sA^ pRApt
kItA< tM jo `h sB sB lokM ^ aAp,I imhr ivKA hoE hY= jykr iksy ivaktI kol ag\m vAk dI dAt*
sky= hY< tM `s ^ eh aAp,I inhcA anusAr vrtnI cAhIdI
1173 romIaM ^ 12:7-13:9
7 21
hY= jykr iksy ^ syvA krn dI dAt pRApt hoE hY tM `s ^ Srim»dgI dA aihsAs krAvygA=”* bdI toN
`s ^ syvA krnI cAhIdI hY= jykr iksy kol is%iKaA nA hAro< pr c\igaAE krky bdI ^ hrAP=
dA fl pRApt hY tM `s ^ is%iKaM dy,I cAhIdI hY=
8
jykr iksy ivaktI kol dUijaM ^ arAm dy, dI t¨hA.I srkAr dy SAskM ^ m»no
dAt hY< `s ^ eh dUijaM dy suK lE vrt, id`=
jykr iksy ivaktI kol dUijaM ^ dy, dI dAt hY< `s
^ `dArtA nAl dy, id`= jy e|k ivaktI kol
13 t¨hA^ sAiraM ^< `%c aiDkArIaM ^ m»n,A
cAhIdA hY= hr koE< jo SAsn krdA hY< prmySr
duaArA `nHM ^ aiDkAr id|tA igaA hY= aty `h sAry
¨
agvAE krn dI dAt hY tM `s ^ `nHM dI k/I lok< ijh/y hu, SAsn kr rhy hn `nHM ^< prmyS¨r
2
imhnt nAl agvAE krn id`= jy e|k ivaktI v|loN eh aiDkAr pRApt kItA hY= es lE e|k
kol deaA drSA`, dI dAt hY tM `s ^ `hI KuSI ivaktI ijh/A aiDkArIaM dI ivroD krdA hY `h
nAl krn id`= prmyS¨r dI ivv|sTA dA ivroD krdA hY= ijh/y ivroD
9 3
t¨hA.A ipaAr s|cA hovy< bdI ^ nfrt kro< isrf krdy hn `nHM ^ d». id|tA jAvygA= ijh/y lok `hI
10
c\gIaM g|lM hI kro= e|k dUjy nAl kudrtI pirvArM krdy hn jo shI hY< `nHM ^ hAkmM toN .rnA nhIN
vM{ BY,M BrAvM ij\nA ipaAr kro= t¨sIN aAp,y-aAp pYNdA= pr Zlt k\m krn vAilaM ^ hAkmM toN .rnA
toN v|D ij»nA ik t¨sIN aAp,y lE mAn cAhu»dy ho< `s toN cAhIdA hY= kI t¨sIN hAkmM toN byKof rih,A cAhu»dy ho?
11
v|D mAn aAp,y BYY,A BrAvM ^ dyvo= jdoN t¨hA^ tM t¨hA^ c\gA krnA pvygA= jykr t¨sIN QIk k»m krogy
4
prmyS¨r lE< ij\nA t¨sIN kr skdy ho< k\m krn dI tM SAsk t¨hA.I `stit krygA= hAkm t¨hA.I mdd
zrUrt pvy tM aAls mihsUs nA kro= aAtmk tOr ty lE prmyS¨r dA syvk hY= pr jykr t¨sIN glt g|lM
12
`tsAiht ho ky `s dI syvA iv|c lIn rho= aAs kro< tM t¨hA^ .rnA cAhIdA hY= ik`N ik hAkm kol
iv|c KuS rho aty s»kq iv|c DIrj rKo= hr vkt d». dy, dA aiDkAr hY aty `h `s aiDkAr dI vrtoN
13
pRArTnA kro= prmySr
¨ dy `nHM lokM nAl cIzM SMJIaM kryNgA= `h< lokM ^ szA dy, lE jo glt g|lM
5
kro ijnHM ^ mdd dI lo/ hY= `nHM lokM ^ vyKo ijnHM ^ krdy hn< prmyS¨r dA syvk hY= es lE t¨hA^ `%c
mdd dI zrUrt hY aty `nHM ^ aAp,y GrI in`NtA aiDkArIaM dy hukmM ^ m»n,A cAhIdA hY= t¨hA^ aAigaA
14
id`= `nHM lokM ^ vI c\gIaM g|lM hI aAKo jo t¨hA.y dA av|S pAl, krnA cAhIdA hY ik`Nik jykr t¨sIN
nAl mA/A slUk krn< aty `nHM ^ srAp nA id`= nhIN m»ndy tM t¨sIN szA dy BAgI ho< t¨hA^ es lE
15
jdoN dUjy lok KuS ho,< `nHM dI KuSI iv|c SAiml hovo vI aAigaA m»n,I cAhIdI hY ik`N ik t¨sIN jA,dy ho
16 6
jykr `h `dAs ho,< `nHM dI `dAsI sMJI kro= e|k ik ehI QIk hY= ehI kAr, hY ik t¨sIN mihsUl vI
dUjy nAl amn SMtI iv|c rho= Gm».I nA b,o= sADAr, id»dy ho= SAsk aAp,y k\mM iv|c ruJy hn ik`N ik prmySr
¨
7
lokM nAl dostI krn dy cAhvAn b,o= aAp,y igaAn dy syvk hn= sBnM ^ `h kuJ dy id` ijs dy vI
dA izaAdA a»dAzA nA lAP= t¨sIN iksy ^ dy,dAr ho= `nHM ^ mihsUl id` ijsdy
17
jykr t¨hA.y nAl koE glt k»m kry `s dy jvAb t¨sIN dy,dAr ho= `nHM lokM ^ e|zt id`< ijnHM ^
iv|c `s nAl burA nA kro= aAp,A `hI `dyS b,AP t¨sIN e|zt dy dy,dAr ho= `nHM lokM ^ sitkAr idP
18
jo sB lE c»gA hY= ij\nM ho sky< sAry lokM nAl ijnHM lE sitkAr dy t¨sIN dy,dAr ho=
19
SMtI iv|c rih, lE< kro= myry im|tro= jdoN koE
t¨hA.y nAl burA kry `s dy bdly iv|c `s ^ szA nA dUijaM ^ pRym kro ijvyN SrHA aAKdI hY
8
dyvo sgoN e»tjAr kro ik prmyS¨r aApy `nHM ^ aAp,I iksy dy krjAE nA rho= pr hmySA e|k dUjy dy
kropI nAl d»i.t krygA eh ilKt iv|c hY: “pRBU aAKdA ipaAr dy krjAE hovo= ijh/A dUijaM lokM ^ ipaAr
9
hY< mYN hI hM jo d»i.t krdA hM= mYN hI lokM toN bdlA krdA hY `s ny sArI SrHA ^ m»inaA hY= BlA mYN eh
20
lvMgA=”* pr t¨hA^ evyN krnA cAhIdA hY< “jykr ik`N aAKdA hY? ik`Nik SrHA kih»dI hY< “bdkArI nA
tyrA duSm, Bu|KA hY< `s ^ Bojn dy= jykr tyrA vYrI kro< iksy ^ nA mAro< corI nA kro< aty dUijaM dIaM
ipaAsA hY< `s ^ kuJ pI, lE dy= e»J krn nAl tU\ cIzM dI e|CA nA kro=”* asl iv|c eh sAry hukmnAmy
2 12
kro= koE e|k mnu|K socdA hY ik `h ijho ijhA cAhy es krky sA.y iv|coN hryk ny prmyS¨r ^ aApo aAp,A
Bojn KA skdA hY= pr dUjA ivaktI jo aAp,y ivSvAs lyKA dy,A hY=
iv|c kmzor hY `h eh socdA hY ik `s^ isrF sbzIaA
3
hI KA,IaM cAhIdIaM hn= ijh/A ivaktI eh dUijaM ^ pAp nA krn id`
13
jA,dA hY ik `h iksy vI BMt dA Bojn KA skdA hY es lE sA^ ek dUjy dA inr,A nhIN krnA
`s^ eh nhIN soc,A cAhIdA ik `h dUjy ivaktI cAhIdA= pr sA^ FYslA krnA cAhIdA hY ik sA^ kdy
nAloN c»gA hyY jo kyvl sbzIaM KMdA hY= aty ijh/A vI aijhA nhIN krnA cAhIdA jo sA.y BY,M BrAvM toN
ivaktI kyvl sbzIaM KMdA hY `s^ eh nhIN soc,A pAp krA`, jM `nHM ^ aAtmk tOr ty vD, toN roky=
14
cAhIdA ik `h ivaktI< jo sB kuJ KMdA hY< glt hY= mYN pRBU iwsU iv|c hM= mY^ ptA hY ik aijhA koE
4
prmySr
¨ ny `s ivaktI ^ kbUl ilaA hY= dUjy ivaktI Bojn nhIN jo KA, lE glt nhIN hY pr jykr koE
dy nOkr dA inr,A krn vAlA tU\ kO, hY? isrF `s dy iksy vst ^ glt m»ndA hY< `h `s lE glt hY=
15
mAlk ^ ehI fYslA krnA cAhIdA hY ik `h glt hY jykr tyry Bojn kAr, tyrA BrA nArAz hu»dA hY tM
jM shI= aty pRBU dA syvk shI hovygA ik`Nik pRBU `s es dA BAv tU\ ajy pRym nAl nhIN cldA= aAp,y BrA
^ shI bnA`, dy smr|T hY= dI aAsTA `h Bojn KAky nSq nA kro ijh/A `h
“dUijaM nAl ... krdA hYN” lyvIaM 19:18 KA, lE glt smJdA hY= `s dI inhcA ^ nSq nA
16
kro= msIh ny `s lE aAp,I jAn id|tI= ijs
rAt `s pAp dI dunIaM lE vritaA igaA pRtIk ijs
iv|c asIN rih»dy hM= cIz ^< t¨sIN c\gI smJdy ho dUsiraM ^ glt aAK,
17
idn `s c\gy smyN dA pRtIk ijh/A aA`, vAlA hY= dA avsr nA id`= prmySr
¨ dy rAj iv|c KA,A-pI,A
1175 romIaM ^ 14:18-15:16
7
mh|tv pUr, nhIN sgoN `%Ty eh cIzM mh|tv wog msIh ny t¨hA^ svIkAiraA< tM t¨hA^ vI e|k dUjy ^
hn= DrmI jIvn< SMtI aty piv|tr aAtmA iv|c aAn\d= kbUl,A cAhIdA hY= es nAl prmySr
¨ dI mihmA hovg
y I=
18 8
ijh/A mnu|K es trIky nAl msIh dI syvA krdA hY mYN t¨hA^ d|sdA hM ik iwsU eh ivKA`, lE whUdIaM
`h prmyS¨r ^ BA`NdA hY= `h ivaktI dUijaM lokM dA syvk b,AeaA< ik prmySr
¨ aAp,y vcn pUry krdA
duarA vI kbUilaA jAvygA= hY= msIh ny aijhA eh sAibt krn lE kItA ik
19
es lE sA^ `nHM g|lM ^ krn lE sKt koiSS ijh/A vcn prmyS¨r ny whUdIaM dy ip`vM nAl kItA
9
krnI cAhIdI hY ijh/IaM SMtI aty aApSI shAetA sI `h pUrA krygA= msIh ny vI e`N kItA tM jo
20
ilaA`,= Bojn KA, ^ prmyS¨r dA k»m nSq krn gYr-whUdI< prmyS¨r ^ `s imhr lE mihmA dy sk,
dI aAigaA nA id`= sB Bojn KA, lE c\gy hn= jo `h `nHM ^ id»dA hY= poTIaM iv|c eh iliKaA hoeaA
pr `h Bojn KA, lE glt hY ijh/A Bojn dUjy hY:
21
ivaktI ^ pAp iv|c .yg, dA kAr, b,y= es toN “es kAr, mYN gYr whUdIaM iv|coN tyrI `stit
c»gA hY ik mAs nA KADA jAvy jM mY nA pItI jAvy jM krMgA aty tyry nAm dA wS gAvMgA=”
kuJ aijhA nA kItA jAvy< jo t¨hA.y BY, jM BrA ^ pAp zbUr 18:49
10
iv|c .yg, dA kAr, b,y= poTI eh vI aAKdI hY:
22
enHM g|lM bAry t¨hA.I idR/HtA t¨hA.y aty prmyS¨r “hy gYr whUdIP< t¨hA^ prmyS¨r dy lokM nAl iml
iv|c gupt r|KI ho,I cAhIdI hY= D»n hY `h ivaktI jo ky KuS ho,A cAhIdA hY=” ibvsTA 32:43
`hI krdA hY jo `h< doSI mihsUs kIty ibnA< shI
23 11
socky krdA= pr jykr koE ivaktI es bAry poTI eh vI aAKdI hY;
inSict hoX ibnA kuJ KMdA hY ik `h shI hY< iFr `h “t¨sIN sAry gYr-whUdIP< pRBU dI `stit kro; aty
ivaktI aAp,y aAp ^ doSI inri,t krdA hY= ik`N? sB kOmoN< `s dI `stit kro=” zbUr 117:1
ik`N ik `s mnu|K ny ivSvAs nhIN kItA ik eh shI
12
sI= es lE jykr koE mnu|K ibnA inScy kuJ krdA aty wsAwAh aAKdA hY<
hY tM eh pAp hY= “koE wsI dy pirvAr iv|coN `%QygA aty gYr whUdIaM
ty rAj krn lE aAvygA= aty gYr-whUdI `s iv|c
13
wsAwAh 11:10
`nHM dI ... i.|gI hY” zbUr 69:9 b,AE piv|tr ByNq hovygI=
romIaM ^ 15:17-16:10 1176
17
es lE jo mYN prmySr
¨ lE msIh iwsU iv|c kItA jdoN mYN t¨hA.y kol aAvMgA tM msIh dI BrpUr bKiSS
18
hY mY^ `s ty mAn hY= myrA hOslA nhIN pYNdA ik mYN t¨hA.y lE lY ky aAvMgA=
30
aAp,y kIty bAry kuJ bolM< pr mY^ `nHM g|lM bAry ipaAry BrAvo aty BY,o< mYN byntI krdA hM ik
bol, dA kAFI hONslA hY ijh/IaM msIh ny myry rAhIN t¨sIN myry vAsty pRArTnA krky myry k\m iv|c myry nAl
gYr-whUdIaM ^ prmyS¨r lE aAigaAkAr ho, lE imhnt kro= eh sA.y pRBU iwsU msIh aty piv|tr
19 31
aAKIaM= `nHM ny krAmAtM dI SktI< ajUby aty aAtmA aAtmA dy ipaAr dy kAr, kro= pRArTnA kro ik
dI SktI dy kAr, prmyS¨r dI aAigaA dI pAl,A whUidwA iv|c anAsTAvAnM toN myrI r%iKaA hovy=
kItI= mYN wrUSlm toN lYky e|l¨irkun dy cAry pAisaM pRArTnA kro ik mYN mdd wrUSlm iv|c ilaMdI `h
20 32
tIk msIh dI KuS KbrI bAry prcAr kItA= mYN hmySA prmySr
¨ dy lokM ^ `%Ty pRsn
» kr sky= iFr jo prmySr
¨
prmyS¨r dI KuS KbrI dA prcAr `nHIN TAvIN krnA ny cAihaA< mYN t¨hA.y kol pUry aAn\d nAl aty t¨hA.y
33
cAihaA ij|Ty lokM ny kdy vI msIh bAry nhIN sI sui,aA= nAl imlky aArAm krMgA= kAS SMtI dA prmyS¨r
mYN aijhA es lE krdA hM ik`N ik mYN iksy hor dy t¨hA.y sAiraM nAl hovy= aAmIn=
k\mM ty kuJ nhIN `sArnA cAhud
» A ijs dI Sura
U At pihlM
21
hI ho cu|kI hovy= pr eh poTIaM iv|c iliKaA vI
hoeaA hY: pØl¨s dIaM a»tm g|lM
“ijnHM lokM ny `s bAry nhIN sui,aA `h vyK,gy;
aty `h ijnHM ny `s bAry nhIN sui,aA `h smJ,gy=”
wsAwAh 52:15
16 2
mYN sA.I BY, FIbI ^ t¨hA^ sONp,A cAhu\dA hM=
`h k»KirwA dy igrjy iv|c KAs shAekA*
hY= mYN byntI krdA hM ik t¨sIN `s ^ pRBU dy nM ty
kbUlo ijvyN prmyS¨r dy lokM ^ kbUl krnA cAhIdA hY=
pØl¨s dI rom ^ jA, dI wojnA= `s dI sB pAsoN vI mdd kro ijs dI t¨hAToN `s ^
22
esy kAr, mY^ t¨hA.y v|l aA`, toN kE vArI zrURrt hY= `s ny myrI b/I shAetA kItI sI aty `s
roikaA igaA sI= ny hor vI ik»ny hI lokM dI bhut mdd kItI hY=
23 3
hu, enHM TAvM to mYN aAp,A k»m m¨k»ml kr c|ukA pirskA aty akUlA ^ SuB kAmnAvM= `h msIh
24 4
hM= aty l\by smyN toN< mYN t¨hA^ iml,A cAhud
\ A sM= es iwsU iv|c sATI kAmy hn= `nHM ny aAp,I jAn Ktry
lE hu, mYN ihspAinwA ^ jAvMgA= hM< mY^ aAs hY ik iv|c pA ky myrI jAn bcAE= mYN `nHM dA D»nvAdI hM
ihspAinwA jMdA hoeaA t¨hA.y v|l wAtrA krMgA aty aty sAry gYr whUdI igrjy vI `nHM dyy Sukr gujAr
5
pUrI trHM t¨hA.I s»gt dA aAn\d mA,MgA= td `s hn= aty `s igrjy ^ vI slAm ijh/A `nHM dy Gr
25
fyrI ty t¨sIN myry m|ddgAr is|D ho skdy ho= hu, mYN nAl j¨/dA hY=
wrUSlm iv|c prmyS¨r dy lokM dI m|dd lE jA irhA myry ipaAry im|tr ewYnyt¨s ^ su|K-sMd aAK,A=
26
hM= mkdUinwA aty aKAwA dy SrDAlUaM ny KuSI nAl aiswA iv|c msIh dA an¨sr, krn vAlA `h pihlA
6
wrUSlm iv|c prmyS¨r dy lokM dI mdd lE< ijh/y mnuK
| sI= mirwm ^ vI nmskAr aAK,I `s ny t¨hA.y
7
grIb hn< kUJ pYsA ek|QA krn dA inScA kItA hY= lE b/I sKt imhnt kItI= a»druinkus aty wUinaAs
27
mkdUnIwA aty aKAwA dy lokM `nHM dI mdd krn ^ vI s|uK-sMd aAK,A< `h myry irStydAr hn aty myry
iv|c KuS sn= asl iv|c< `nHM ny mihsUs kItA ik eh nAl kYd iv|c sn= `h bhut izaAdA e|ztdAr hn=
`nHM dA Frz sI= `nHM ny gYr whUdI hu\idaM hoeaM `h `nHM iv|coN hn jo msIh duaArA `s dA k\m krn
vI whUdIaM dIaM aAtmk asIsM iv|c sMJ pAE sI= lE Byjy gX hn= `h myry ho, toN pihlM vI msIh dy
8
es lE hu, `nHM ny mihsUs kItA ik `nHM ^ whUdIaM cyly sn= a»pilwAt¨s ^ myrIaM SuB kAmnAvM dy,IaM
9
dI BOitk vstM nAl< ijh/IaM `nHM kol hn shAetA ijh/A pRBU iv|c myrA ipaArA im|tr hY= myry sATI kAmy
28
krnI cAhIdI hY= mYN es g|lo inSic»t ho lvM ik `rbAnus ^ aty myry ipaAry stAKus ^ msIh iv|c
10
wrUSlm dy lokM lE jo Dn e|kQA kItA igaA sI< Su B kAmnAvM dy , IaM= a%iply s ^ my r IaM
`h `nHM grIb lokM t|k pu|jdA ho cukA hY< eh k»m SuBkAmnAvM dy,IaM= `s ^ priKaA igaA aty `h
isry cA/H ky< mYN ihspAinwA v|l aAvMgA= jdoN mYN msIh dA s|cA syvk hoeaA aty airstwUls
¨ dy pirvAr
hspAinwA jA irhA hovMgA< mYN t¨hA.y v|l wAtrA krMgA
29 KAs shAek a|KrI arTM iv|c, “.Ikon”, e|k wUnAnI Sbd
mYN `%Ty rukAgA aty t¨hA^ imlMgA= mY jA,dA hM ik ijs dA arT hY, “nOkr”, itmoiT`s 3:11
1177 romIaM ^ 16:11-27
iv|c `nHM sAiraM mnu|KM ^ vI myrI rAjI-KusI kih,A= mYN t¨hA^ c\gIaM g|lM bAry smJdAr aty bdI bAry
11
myry irStydAr hyroidwon ^ aty nriksu|s dy pirvAr Boly vyK,A cAhu\dA hM=
20
^ vI< jo pRBU nAl s»b»iDt hn< myrIaM SuBkAmnAvM sMtI dA prmyS¨r CytI hI SYtAn ^ cUr kr dyvygA
12
dy,IaM= truFYnA aty truFosA aØrtM ^ myrIaM aty t¨hA^ `s `%pr pUrI tAkt dyvygA=
SuBkAmnAvM dy,IaM< jo pRBU lE b/I sKt imhnt pRBU iwsU dI ikrpA t¨hA.y nAl hovy=
21
kr rhIaM hn= myrI ipaArI shylI prsIs ^ myrIaM sA.A sih krmcArI itmoiT`s t¨hA^ SuBkAmnAvM
SuBkAmnAvM dy,IaM= `s ny vI pRBU lE b/I sKt ByjdA hY= myry nAl myry s»b»DIaM lUikwus< won aty
13
imhnt kItI hY= rUfs ^ myrIaM SuBkAmnAvM dy,IaM sosiptrus t¨hA.I su|K-sMd pu|Cdy hn=
22
jo ik pRBU iv|c KAs ivaktI hY= aty `sdI mAtA myry mYN tritwus hM= mYN eh p|tr `vyN iliKaA hY
14
lE vI mAtA hY = a»sukirt¨s< flygon< hrmys< ijvyN pØl¨s ny ilKvAeaA hY= pRBU iv|c myrIaM t¨hA^
23
pt¨rbAs aty ihrmAs ^< aty `nHM sAry SrDAlUaM ^< SuBkmnAvM= gAwus v|loN SuBkAmnAvM= `s ny mY^
ijh/y `nHM dy nAl hn< myrIaM SuBkAmnAvM dy,IaM= aty sArI klIiswA ^ e|Ty `s dy Gr dA estymAl
15 24
iFl¨l¨gu|S wUlIaA aty nyirwus aty `sdI BY, ty krn dI aAigaA id|tI hY= *
25
`l¨»pAs ^< aty sBnM SrDAlUaM ^ ijh/y `nHM dy prmyS¨r ^ mihmA= eh prmyS¨r hI hY jo t¨hA^
16
nAl hn< myrIaM SuBkAmnAvM dy,IaM= jdoN t¨sIN inhcA iv|c mjbUt b,A skdA hY= `h t¨hA^ mjbUt
imloN< e|k dUjy ^ piv|tr cu»mI nAL SuBkAmnA id`= bnA`, lE `s KuSKbrI dI vrtoN kr skdA hY
msIh dy sAry igrjy t¨hA^ SuBkAmnAvM id»dy hn= ijs dA mYN lokM ^ `pdyS id»dA hM= mYN lokM ^ iwsU
17
BrAvo aty BY,<o mY t¨hA^ `nHM lokM toN bcky rih, msIh bAry `hI KuSKbrI d|sdA hM= KuSKbrI gupt
dI m»g krdA hM ijh/y lokM iv|c v\.M pvA`Ndy hn= s|c hY jo prmyS¨r duaArA pRkASmAn kItA igaA sI=
26
aty dUjy lokM dI inhcA iv|c ivGn pA`Ndy hn= `h eh gupt s|c m¨|> toN hI gupt r%iKaA igaA sI= pr
lok `s dy ivru|D hn ijh/I s|cI is%iKaA t¨sIN is|KI `h gupt s|c sA^ ivKAeaA igaA hY= aty `h gupt
18
hY= aijhy lokM toN dUr rho= ik`Nik aijhy lok sA.y s|c sArIaM kOmM ^ nbIaM dIaM ilKtM duaArA
pRBU msIh dI syvA nhIN krdy< `h tM isrf aAp,y-aAp pRkASmAn kItA igaA hY= eh prmySr
¨ dy hukm anusAr
^ KuS rK, dy k»m krdy hn= `h Boly lokM ^ aAp,IaM kItA igaA hY= `h gupt s|c sArIaM kOmM ^ es lE
BrmI g|lM aty KuSAmd Bry SbdM nAl gumrAh krdy pRkAiSt kItA igaA hY tM jo `h inhcA r|K sk, aty
19 27
hn= t¨hA.I aAigaAkArI dA js tM sAry inhcIaM msIh ^ m»n,= prmyS¨r sdIvI hY= igaAnvAn
^ ptA hY< es lE mYN t¨hA.y lE b/A pRs»n hM= pr prmyS¨r ^ iwsU msIh rAhIN sdIvI mihmA= aAmIn+
“jy koE ... cAhIdA hY” iwrimwAh 9:24 prmyS¨r dy aAtmy v|loN !`NdIaM hn= `h socdA hY
1 kuir»TIaM ^ 2:15-3:23 1180
ik `h g|lM mUrKmE hn= aijhA ivaktI aAtmA hY= es lxI mYN `s dAt dI vrtoN kItI hY ijh/I mY^
dIaM g|lM nhIN smJ skdA ik`N ik aijhIaM g|lM prmyS¨r ny es m»tv lxI id|tI sI= hor lok es
isrF aAtmk tOr ty hI smJI! jA skdIaM hn= buin!d `%ty `sArI kr rhy hn= pr ivaktI ^
15
pr\tU aAtmk ivaktI hr trHM dIaM g|lM bAry inr,yN `sArI krn iv|c sAvDAnI vrt,I cAhIdI hY=
11
krn dy smrT hu\dA hY= ijvyN ik poTIaM iv|c aAiKaA buin!d pihlM hI r|KI jA cuk
| I hY= koxI vI ivaktI
igaA hY< dUsry ivaktI aijhy ivaktI ^ nhIN prK hor buiNn!d nhIN r|K skdA= ijh/I buin!d r|KI
12
skdy= jA cu|kI hY `h iws° msIh hY= koxI vI ivaktI `s
16
“pRBU dy mn ^ kO, jA,dA hY? kO, pRBU ^ d|s buin!d `pr son<y cMdI< hIry< lk/I< GAhFUs jM itnky
13
skdA hY ik `s ^ kI krnA cAhIdA hY?” lAky `sArI kr skdA hY= pr hr e|k ivaktI dA
wsAwAh 40:13 k\m spSq vyiKaA jAvygA= ik`N ik inr,y dA idn*
pr t¨hA.y lE< t¨hA.y kol msIh dA mn hY= es ^ bhut spSq kr dyvygA= `h idn agnI nAl
aAvygA aty agnI hr ivaktI dy k\m dI prK krygI=
14
mn¨|KM dA an¨sr, krnA Zlt hY jy iksy ivaktI v|loN buinaAd `%ty `sArI gE
“jdoN ... KA, toN nA roko” ibvsTA sAr 25:4 hM aty es^ aAp,A gulAm b,A`NdA hM= mYN es
1187 1 kuir»TIaM ^ 10:1-28
16
trHM es lxI krdA hM tM jo lokM iv|c pRcAr krn toN inr,A kro= asIsM dA `h ipaAlA ijs vAsty asIN
bAd mYN Kud prmyS¨r v|loN nAm»zur nA kItA jAvM= SukrAnA adA krdy hM aty ijs iv|coN pINdy hM; kI eh
sA^ msIh dy lhU iv|c sMJIvAn nhIN b,A`NdA? aty
whUdIaM vMg nA b,o ijh/I roqI asIN to/dy hM aty KMdy hM< kI eh sA^
17
2
sn aty sAry sm¨\dr rAhIN t¨ry= `nHM lokM ^ mUsA ny sMJA krdy hM=
3 18
b|dlM ty sm¨\dr iv|c bpitsmA id|tA= `nHM sBny esrAXl dy lokM bAry soco= ijh/y lok blI dA
4
e|ko ijhI aAtmk KurAk KADI= aty `nHM sBny e|ko mAs KMdy hn< kI `h jgvydI iv|c sMJIvAn nA b,dy?
y
19
ijhA aAtmk pA,I pItA= `s aAtmk c|qAn toN ijh/I myrA eh BAv nhIN ik mUrtIaM ^ blI c/HAeaA
5
`nHM dy nAl sI= `h c|qAn msIh sI= pr prmyS¨r mAs mh|tvpUr, hY aty myrA eh vI BAv nhIN ik
20
enHM iv|coN bhuitaM ty pRs»n nhIN sI= `h ryigstn mUrtIaM mh|tvpUr, hn= pr mYN eh aAKdA hM ik
iv|c mAry gxy= ijh/IaM cIzM mUrtIaM ^ ByNq kItIaM jMdIaM hn
6
aty eh g|lM ijh/IaM vAprIaM sA.y lxI imsAl `h prmySr
¨ ^ nhIN blik BUtM ^ ByNq kItIaM jMdIaM
hn= enHM imsAlM toN sA^ is|K,A cAhIdA hY ik `nHM hn= aty mYN nhIN cAhuu\dA ik t¨sIN BUtM nAl BAgIdAr
7 21
lokM vMg burIaM cIzM dI tm»nA nA krIxy= t¨hA^ hovoN= t¨sIN eko vyly pRBU dy ipaAly iv|coN aty< BUtM dy
mUrtIaM dI `pAsnA nhIN krnI cAhIdI< ijvyN `nHM ipaAly iv|coN nhIN pI skdy= t¨sIN pRBU dy myz ^ aty Fyr
22
iv|cNo kEaM ny kItI hY= eh poTIaM iv|c iliKaA hoeaA BUtM dy myz ^ sMJA nhIN kr skdy= kI asIN pRBU ^
hY< “lok KA, pI, lxI bYQ gxy= `h n|c, lxI Klo xIrKAlU bnA`,A cAhuu\dy hM= kI asIN `s dy nAloN
8
gxy=”* sA^ `nHM iv|coN kuJ lokM vMg ijnsI gunAh blvAn hM? nhIN=
vI nhIN krny cAhIdy= `nHM dy gunAhM kAr, e|k
9
idn iv|c `nHM iv|coN 23,000 mAry gxy= sA^ msIh ^ prmyS¨r dI mihmA lxI aAp,I aAzAdI dI vrtoN kro
23
nhIN prK,A cAhIdA ijvyN `nHM iv|cNo kEaM ny prmySr
¨ “sArIaM g|lM dI ezAzt hY=” hM< pr sB kuJ
^ priKaA sI= `h s|p dy .\g nAl mr gX< ik`N ik mddgAr nhIN hY= “sArIaM g|lM dI ezAzt hY=” hM
10
`nHM ny prmyS¨r ^ priKaA= iSkAet nA kro ijvyN pr sArIaM g|lM blvAn ho, iv|c shAetA nhIN
24
`nHM iv|coN kEaM ny iSkAetM kItIaM sn= es lE krdIaM= iksy vI ivaktI ^ PhI g|lM nhIN krnIaM
11
`h lok mØt dy dUt duaArA nSq kr id|ty gX= jo cAhIdIaM ijh/IaM kyvl `s dI shAetA krn= `s
g|lM `nHM lokM nAl vAprIaM sA.y lE `dAhr, ^ vI `hI krnA cAhIdA hY jo dUsiraM lE mddgAr
hn= eh g|lM sA^ cytAv,I dy, lE ilKIaM gEaM hY=
25
hn= asIN ethAs dy a»itm smyN iv|c ij`N rhy hM= goSt dy bAzAr iv|c jo vI ivkdA hY `s ^ KAP=
12
es lxI ijh/A eh socdA hY ik `h idR/HtA nAl es mAs ^ glt is|D krn bAry koE pRSn nA `QAP=
26
KlotA hY< `s ^ i.|g, toN huiSaAr rih,A cAhIdA hY= t¨sIN es ^ KA skdy ho< “ik`N ik DrtI aty es
13
ijh/IaM `ksAhqM t¨hA^ hn hr mn¨|K ^ iblkul `tlI hr SYa pRBU nAl s»b»iDt hY=”*
27
`hI `ksAhqM hn= pr t¨sIN prmyS¨r `%ty ivSvAS ijh/A ivaktI aAsTAvAn nhIN hY `h vI t¨hA^
kr skdy ho= `h t¨hA^ es toN v|D
| prK, nhIN dyvg
y A aAp,y nAl Bojn krn dA in`tA dy skdA hY= eh
ij\nA t¨sIN brdASt kr skdy ho= pr jdoN t¨sIN `ksAXy is|D krn lE koE svAl nA `QP ik es^ KA,A
28
jAvoNgy prmyS¨r t¨hA^ es `ksAhq toN bc in|kl, c\gA hY jM nhIN= pr jy koxI ivaktI t¨hA^ d|sdA
dA rAh vI dyvygA= Fyr t¨sIN es^ brdASt krn dy hY ik “eh Bojn mUrtM ^ ByNq kItA igaA sI” tM `s
wog ho jAvoNgy= Bojn ^ nA KAP= `s ^ nA KA`= ik`N ik t¨sIN `s
14
es lxI myry ipaAry im|tro< mUrtIaM dI `pAsnA ivaktI dy ivSvAs ^ s|q nhIN mArnA cAhuu\dy ijs ny
15
toN dUr rho= mYN t¨hA.y nAl es trHM g|l kr irhA hM t¨hA^ es bAry ikhA aty es lE vI ik`N ik kuJ
ijvyN t¨sIN bu%iDmAn lok ho; jo mYN aAKdA hM `s dA Kud lok smJdy hn ik `h mAs KA,A Zlt hY=
“lok ... Klo gX” kUc 32:6 “ik`N ik ... s»b»iDt hY” zbUr 24:1; 50:12; 89:11
1 kuir»TIaM ^ 10:29-11:25 1188
29
myrA eh BAv nhIN ik t¨hA.y iKaAl anusAr eh cAhIdA hY= aty `s ^ eh dUtM dI KAitr vI krnA
glt hY= pr dUsrA ivaktI SAed eh smJ jAvy cAhIdA hY=
11
ik eh Zlt hY= ehI kAr, hY ik mYN `h goSt nhIN pr pRBU iv|c< aØrt aAdmI lxI mh|tvpUr, hY
12
KAvMgA= myrI aAzAdI dA inr,A es g|lNo nhIN ho,A aty aAdmI aØrt lxI mh|tvpUr, hY= eh s|c hY
30
cAhIdA ik dUsrA kI socdA hY= mYN Bojn dA SukrAnA ik`N ik aØrt aAdmI toN aAE aty aAdmI vI aØrt tNo
krn toN bAad KMdA hM= es lxI mYN eh nhIN cAhuu\dA pYdA hoeaA hY= asl iv|c hr cIz prmySr
¨ v|lNo aA`NdI
13
ik myrI es g|loN alocnA kItI jAvy ijs lxI mYN hY= es dA FYslA Kud kro; kI aØrt lxI QIk hY< kI
14
prmyS¨r dA SukrAnA krdM hM= `h ibn isr >|ky prmyS¨r dI pRArTnA kry? kudrt
31
es lxI jy t¨sIN kuJ KMdy ho< jy t¨sIN kuJ pINdy ho vI t¨hA^ eh isKA`NdI hY ik l\by bAl r|K,A aAdmI
15
jM jy t¨sIN kuJ krdy ho< es^ prmyS¨r dy gOrv lxI lxI nmoSI vAlI g|l hY= pr l\by bAl ho,A aØrt
32
kro= aijhA kuJ nA kro jo lokM< whUdIaM < wUnAnIaM lxI mA, vAlI g|l hY= aØrt ^ l\by bAl es lxI
33 16
jM prmyS¨r dI klIiswA ^ nrAz krdA hovy= mYN vI id|ty gxy hn ik `h aAp,A isr >|k sky= kuJ lok
ehI krdA hM= mYN hr trHM nAl hr e|k ^ KuS krn Fyr vI es bAry SAed vAd ivvAd krnA cAhud
\u y ho,=
dI koiSS krdA hM= mYN eh krn dI koiSS nhIN krdA pr asIN aty prmyS¨r dIaM klIiswAvM `h pRvAn
ik myry lxI kI c\gA hY mYN es ^ krn dI koiSS krdA nhIN krdIaM jo eh lok kr rhy hn=
hM tM jo `nHM dA bcA ho sky=
ho= t¨sIN Kud iz\dgI hI, mUrtIaM dI `pAsnA v|l hM=” pr isrF eh aAK, nAl< k\n SrIr dA a»g
3 17
a»nHyvAh iK|cy gX sI= es lxI mYN t¨hA^ d|sdA hM ik ho,A b»d nhIN krdA= jy sArA SrIr hI e|k a|K
koxI vI ivaktI ijh/A prmySr
¨ dy aAtmy dI shAetA hu\dA tM SrIr s¨, sk, dy wog nhIN hu\dA= jM sArA
nAl boldA hY= eh nhIN kih\dA ik “iws° msIh srAipaA SrIr hI k\n hu\dA tM SrIr iksy vI cIz ^ vI s¨\G
18–19
jAvy=” aty koxI vI piv|tr aAtmA dI shAetA toN nhIN sI skdA= jy SrIr dA hr e|k a»g e|k hI
ibnA nhIN aAK skdA< “iws° pRBU hY=” hu\dA tM SrIr ho,A hI nhIN sI= pr ijvyN prmyS¨r ^
4
aAtmk s¨gAtM kxI trHM dIaM hn pr `h sArIaM c\gA l|gA `s ny SrIr iv|c a»gM ^ r|K id|tA= `s ny
5 20
Psy aAtmA v|loN hn= syvA krn dy kxI trIky hn; hr e|k dI TM b,AxI hY= esy lxI hu, BAvyN anykM
6
pr eh sAry trIky Psy pRBU v|loN hn= aty es dy vI a»g hn< SrIr isrF e|k hI hY=
21
kxI trIky hn ijnHA rAhI prmyS¨r lokM iv|c kArj a|K h|T ^ eh nhIN kih skdI< “mY^ tyrI lo/
krdA hY= pr eh sAry trIky Psy pRBU v|lNo hn= prmySr
¨ nhIN” aty isr pYr ^ eh nhIN kih skdA< “mY^ tyrI
7 22
sA.y iv|c sB kArj krdA hY= aAtmA dA kArj hr lo/ nhIN=” nhIN= SrIr dy ijh/y a»g kmzor lgdy
1 kuir»TIaM ^ 12:23-14:3 1190
23
hn s|cm¨|c bhut lo/INdy hn= aty SrIr dy `nHM SrIr blI dI vstU vMg a|g dI ByNq c/HA dyvM pr jy
a»gM lE ijnHM ^ asIN G|q sitkArn wog smJdy hM< myry a»dr pyRm nhIN hY tM enHM g|lM dA mY^ koxI lAB
asIN `nHM v|l KAs iDaAn id»dy hM= aty SrIr dy `h nhIN hY=
4
a»g ijnHM ^ asIN ivKA`,A ps»d nhIN krdy< asIN pRym sihj aty idaAlU hY= eh ErKAl° nhIN hY<
24 5
`nHM v|l KAS iDaAn id»dy hM= pr sA.y SrIr dy aty eh Gm».I nhIN hY= pRm
y sKt nhIN hY< pRm
y Kudgrz
`h a»g ijh/y KUbsUrt hn `nHM ^ sA.y KAs iDaAn nhIN hY< aty pRym aAsMnI nAl kroDI nhIN b,dA= pRym
dI lo/ nhIN hud
\ I= pr prmySr
¨ ny sAry a»gM ^ e|kiQaM aAp,y iKlAF kIty gxy g\dy k\mM ^ cyty nhIN r|KdA=
6
r%iKaA tM jo enHM a»gM ^ vDyry gOrv id|tA jAvy ijs pyRm bdI nAl pRs»n nhIN hu\dA pr pyRm s|c nAl pRs»n
25 7
dI enHM ^ lo/ hY= prmyS¨r ny aijhA es lxI hu\dA hY= pRym KAmoSI nAl sB kuJ brdASt kr lYNdA
kItA hY tM jo sA.A SrIr v\i.aA nA jAvy= prmyS¨r dI hY< pRym sdA BrosA krdA hY< eh sdA !sv\d hu\dA hY<
mnsA eh sI ik sAry a»g e|k dUsry dA e|ko ijhA aty sB g|lM J|l lYNdA hY=
26 8
iDaAn r|K,= jy SrIr dA e|k a»g duKI hY tM hor pRym kdy ˘Ktm nhIN hu\dA= ag\m vAk hu\dy hn pr
sAry a»g vI es dy nAl duKI hu\dy hn= jM jy e|k a»g `h Ktm ho jA,gy= iB»n-iB»n BASAvM iv|c g|lM krn
^ e|zt imldI hY tM dUsry a»g vI es e|zt dy dIaM dAtM hu\dIaM hn pr eh dAtM m¨|k jA,gIaM=
9
ih|sydAr hu\dy hn= igaAn dI dAt hu\dI hY pr eh vI m¨|k jAvygI= eh
27
t¨sIN sAry ek|Qy msIh dA SrIr ho= t¨hA.y iv|coN sArIaM cIzM m¨|k jA,gIaM ik`N ik jo eh igaAn<
28
hr koxI es SrIr dA a»g hY= aty prmyS¨r ny hr aty `h Biv|K bA,IaM jo sA.y kol hn< pUr, nhIN
10
e|k ^ klIiswA iv|c e|k jgHA id|tI hY: pihlM `s ny hn= pr jdoN pUr,tA aA`NdI hY tM `h sArIaM
11
rsUlM ^ jgHA id|tI< dUsrI nbIaM ^< aty tIsrI gura
U M cIzM ijh/IaM s»pr
U , nhIN hn< m¨k
| jA,gIaM= jdoN
^= Fyr prmyS¨r ny `nHA ^ TM id|tI hY= ijh/y kirSmy mYN b|cA sM tM b%icaM vMg g|lM krdA sM< mYN b%icaM
krdy hn< `nHM lokM ^ ijhnM kol elAj krn dIaM vMg socdA sM< mYN b%icaM vMg iv`NtM b,A`NdA sM<
dAtM hn< `nHM lokM ^ ijh/y agvAxIaM kr sk, dy jdoN mYN v|.A hoeaA< mYN bcpny dy eh sAry >\g C|.
12
wog hn< aty `nHM ^ ijh/y v|K v|K BASAvM iv|c g|L id|ty= sA.y nAl esy trHA hI hu\dA hY= hu, asIN e`N
29
kr skdy hn= sAry lok rsUl nhIN hn= sAry lok dyK rhy hM ijvNy iksy kAly SIsy iv|c JAk rhy hoEX=
nbI nhIN hn= sAry lok `stAd nhIN hn= sAry lok pr PdoN< Biv|K iv|c< sA^ sAF sAF idKAxI dy jAvygA=
30
kirSmy nhIN kr skdy= sAry lokM kol dUjy dA elAj hu, mY^ kyvl e|k a»g dA hI igaAn hY= pr PdoN mY^
krn dIaM dAtM nhIN hu\dIaM= sAry lok iB»n-iB»n s»pr
U , igaAn ho jAvygA ijvyN mY^ prmySr
¨ ny jAi,aA
13
trHM dIaM BASAvM iv|c g|l nhIN krdy= sAry lok `nHM sI= es lxI hu, sA.y kol ivSvAs< `mId aty
31
BASAvM dI ivaAiKaA nhIN kr skdy= pr s|cm¨|c pRym; isrF ehI it»n cIzM bcIaM hn enHM iv|coN sB
t¨hA^ mhAn dAtM dI pRAptI krn dI kAmnA krnI toN v|.A pRym hY= mY^ vI jA,A cAhIdA hY tM eh lok vI
cAhIdI hY= myry nAl jA,gy=
13
aty hu, mYN t¨hA^ srbotm mArg idKA`NdA hM=
mYN BAvyN mn¨K
| M jM dUtM dIaM iB»n-iB»n BASAvA
bol skdA hovM pr jy myry a»dr pRym nhIN hY<
14 pRym `h cIz hY ijs ^ lY, lxI t¨hA^ koiSS
krnI cAhIdI hY= t¨hA^ asl iv|c aAtmk
dAtM pRApt krn dI kAmnA ho,I cAhIdI hY= aty ijh/I
tM mYN isrF gUj
\ , vAlI G»qI zA e|k `%cI `%cI avAz dAt dI m»g t¨hA^ sB toN vDyry krnI cAhIdI hY `h
2 2
krn vAlA CY,A hI hM= myry kol ag\m vAk dI dAt hY ag\m vAk krn dI wogtA= mYN smJA`NdA hM ik
ho skdI hY< mYN prmyS¨r dy sAry rh|sM ty hr cIz dy `h ivaktI ijs kol v|KrI BASA bol, dI dAt hY
igaAn ^ smJ, vAlA ho skdA hM< aty myry kol bhut `h lokM nAl g|l nhIN kr irhA< pr `h prmyS¨r
v|.A ivSvAs vI ho skdA jo prbtM ^ iKskA`, wog nAl g|l kr irhA hY= `s ivaktI dI g|l koxI nhIN
hovy= pr myry a»dr pRym nhIN hY tM enHM sArIaM g|lM smJdA `h tM aAtmA rAhIN gupt g|lM kr irhA hu\dA
3 3
dy hu\idaM hoeaM vI mYN kuJ nhIN hM= mYN BAvNy aAp,I hY= pr ijh/A ivaktI ag\m vAk boldA hY `h lokM
hr SY lokM dy Bojn lxI dy dyvM= aty BAvyN mYN aAp,A nAl g|l kr irhA hu\dA hY= `h lokM ^ tAkt< `tsAh
1191 1 kuir»TIaM ^ 14:4-25
4
ty ts|lI pRdAn krdA hY= pr ijh/A ivaktI v|KrI mY^ kI krnA cAhIdA hY? mYN !p,y aAtmy nAl pRArTnA
BASA iv|c g|l kr irhA hu\dA hY `h kyvl aAp,I krMgA< pr mYN !p,y mn nAl vI pARrTnA krMgA= mYN
shAetA kr irhA hu\dA hY= pr ijh/A ag»m vAk bol !p,y !tmy nAl gAvMgA< pr mYN !p,y mn nAl vI
16
irhA hY `h tM sm¨|cI klIiswA dI shAetA kr irhA gAvMgA= t¨sIN SAed !p,y !tmy nAl prmyS¨r
5
hu\dA hY= myrI cAhnA hY ik t¨hA.y sAiraM kol v|K v|K dI `sitt kr rhy hovoN= pr `h ivaktI ijh/A
BASAvM bol, dI dAt hovy= pr mYN es toN v|D eh vI t¨hA.I SukrAny dI BASA nhIN smJdA `h “!mIn”
cAhud
\u A hM ik t¨sIN ag»m vAk kr skoN= ijh/A ivaktI kih, dy wog ikvyN hovg
y A= ik`N ik `s ^ eh jA,kArI
17
ag»m vAk krdA `h `s ivaktI nAloN v|.A hY ijh/A nhIN ik t¨sIN kI kih rhy ho= t¨sIN BAvyN prmyS¨r dA
kyvl v|Ko v|KrIaM BASAvM hI bol skdA hY= pr v|Ko SukrAnA shI >\g nAl kr rhy hovoN< pr eh iksy vI
v|KrIaM bol, vAlA ag»m vAk krn vAly vrgA hI >\g nAl dUsry ivaktI dI mdd nhIN krdA=
18
hu\dA hY= jy `h `nHM v|KrIaM BSAvM dA do BASIaA mYN prmyS¨r dA SukrAnA krdA hM ik v|Ko v|KrIaM
b, sky= Fyr klIiswA ^ `sdy bolM nAl shAetA BASAvA bol, dI dAt< t¨hA.y iv|coN iksy nAloN vI v|D<
19
iml skdI hY= mY^ id|tI gE hY= pr klIiswA dIaM ek|trtMvM
6
BrAvo aty BY,o< jy mYN t¨hA.y kol aAvM aty mYN v|Ko iv|c< mYN aijhy p»j Sbd bol,y ps»d krMgA jo mYN v|Ko
v|KrIaM BSAvM bolM kI es toN t¨hA^ koE m¨nAFA v|KrIaM BASAvM dy hzArM Sbd bol, nAloN vI v|D
imlygA? nhIN= t¨hA^ tM PdoN hI lAB hovygA jdoN mYN smJdA hM= mYN !p,I smJ nAl bol,A vDyry ps»d
t¨hA.y lxI koxI nvM s|c jM ig!n< koxI ag\m vAk krMgA tM jo mYN hornM ^ is%iKaA dy skM=
7 20
jM koxI hor is%iK! lYky aMvMgA= eh `nHM avAzM BrAvo aty BY,o< mYN b%icaM vMg nhIN socdA= bdI
vrgA hY ijh/IaM inrjIv vstM< ijvyN b»srI jM rbAb< dIaM g|lM iv|c asIN b%icaM ^ ps»d krdy hM= pr
iv|coN aA`NdIaM hn= jy iB»n iNB»n s¨r spSq nA ho,< t¨hA^ !p,I soc iv|c pRØ> lokM vMg ho,A cAhIdA hY=
21
tM t¨sIN bjAeaA jA, vAlA s»gIt nhIN smJoNgy= poTIaM iv|c iliKaA hY;
isrF `doN< jdoN t¨sIN hr s¨r spSqtA nAl vjAvoNgy<
8
tM t¨sIN Dun ^ smJ skoNgy= aty l/AxI iv|c jy tUrHI “v|K v|K BASAvM bol, vAly lokM rAhIN aty prdysIaM
dI aAvAz spSq nhIN tM sYnkM ^ ptA hI nhIN l|g dy bu|lHM duaArA mYN enHM lokM nAl g|lM krMgA< pr\tU
9
skygA ik l/AxI lE kdoN it!r ho,A hY= t¨hA.y tM vI eh lok myrI !ig! dA pAl, nhIN krngy=”
nAl vI evyN hI hY= jdoN t¨sIN v|KrIaM BASAvM boldy wsAwAh 28:11–12
ho tM t¨hA.y Sbd smJ, wog ho,y cAhIdy hn= jy t¨sIN
spSqtA nAl nhIN boloNgy tM s¨n, vAlA smJ hI ehI hY jo pRBU aAKdA hY=
22
nhIN skygA= t¨sIN hvA iv|c hI g|lM kr rhy hovoNgy= es lxI v|KrIaM BASAvM bol, dI dAt `nHM
10
eh QIk hY ik dunIaM iv|c g|l krn dy kxI >\g lxI e| k pR m A, hY < jo aAsTAvAn hn< nA ik
hn= aty `nHM sAiraM dA koxI nA koxI arT hu\dA hY= anAsTAvAnM lE= ag\mI vAk inhcAvAnM lE hn<
11 23
es lxI< jdoN mYN bol, vAly ivaktI dI BASA nhIN nA ik anAsTAvAnM lE= Frz kro ik sm¨|cI
smJdA< mYN socdA hM ik `s dI iq|p,I ajIb hY= aty klIis! ek|QI hu\dI hY aty t¨sIN sAry v|Ko v|KrIaM
12
`h socdA hY ik myrI iq|p,I ajIb hY= t¨hA.y nAl BASAvA boldy ho= jy kuJ lok< ijh/y smJ nhIN skdy
vI eho g|l hY= t¨sIN vDyry aAtmk dAtM cAhuu\dy ho= jM anAsTAvAn hn< `%Ty aA`Ndy hn< `h aAK,gy
24
es lxI `nHM dAtM ^ pRApt krn lE hor s˘Kt ik t¨sIN kmly ho gX hoN= pr\tU Frz kro t¨sIN sAry
imhnt kro ijh/IaM klIiswA ^ vD, iv|c shAetA ag\m vAk kr rhy ho aty e|k ivaktI aijhA aA`NdA
krdIaM hn= hY jo ivSvAs nhIN krdA jM nA smJ hY= jy t¨sIN sAry
13
es lxI ijs ivaktI kol v|Ko v|KrIaM BASAvM Biv|KbA,I kr rhy ho< Fyr eh `s ivaktI dy pApM ^
bol, dI dAt hY `s ^ eh pRArTnA krnI cAhIdI hY pRdriSt krngy< aty `s dI prK t¨hA.y sAiraM dy
25
ik jo `h kih»dA hY `s dI iv!iK! vI kr sky= aAK, dy aADAr ty hovygI= `s dy idl dIaM gupt
14
jdoN mYN iksy dUsrI BASA iv|c pRArTnA krdA hM< g|lM cAn, iv|c aA jA,gIaM= es lxI `h ivaktI
isrF myrA aAtmA hI pRATnA kr irhA hu\dA hY< ij|Ty ik Juk ky prmyS¨r ^ m|TA qykygA= `h !KygA< “ik scm¨|c
15
myrA mn es iv|coN kuJ vI pRApt nhIN krdA= tM Fyr hI prmyS¨r t¨hA.y nAl hY=”
1 kuir»TIaM ^ 14:26-15:14 1192
t¨hA.IaM goSQIaM toN klIiswA kro= pr `nHM lokM ^ v|K v|K BASAvA iv|c bol, dI
40
dI mdd ho,I cAhIdI hY dAt dI vrtoN krn toN nA roko= sgoN hr g|l Psy
26
es lxI BrAvo aty BY,o t¨hA^ kI krnA cAhIdA >\g nAl ho,I cAhIdI hY jo shI ty >ukvIN hY=
hY? jdoN t¨sIN ek|Qy hovogy< tM iksy kol e|k gIt hY<
iksy hor ivaktI kol e|k `pdyS hY< dUsry ivaktI msIh bAry KuS KbrI
kool prmyS¨r v|loN nvM s|c hY< koxI v|KrI BASA iv|c
boldA hY aty hor dUsrA ivaktI es BASA dI ivaAiK!
krdA hovygA= enHM sArIaM g|lM dA mnor|T klIis!
15 hu, BrAvo aty BY,o< mYN cAhuu\dA hM ik t¨sIN KuS
KbrI ^ cyty kro ijs bAry mYN t¨hA^ d%isaA
sI= t¨sIN es s»dyS ^ kbUl kItA ty es ^ mzbUtI
2
^ mjbUt bnA`, iv|c shAetA krnA ho,A cAhIdA nAl F/I r|K,A jArI rKo= es s»dS
y nAl t¨sIN bcdy
27
hY= jdoN t¨sIN ek|Qy hovo< jy koxI e|k ivaktI v|KrI ho= pr t¨hA^ `nHM g|lM iv|c av|S ivSvAs krdy
BASA iv|c boldA hY< tM isrF do ivaktIaM jM v|D toN rih,A cAhIdA hY< ijh/IaM mYN t¨hA^ d|sIaM hn= jykr
v|D< it»nM toN v|D ^ nhIN bol,A cAhIdA= aty `nHM ^ t¨sIN eh nhIN kroNgy< Fyr t¨hA.I inhcA ivarT hY=
3
vArI isr bol,A cAhIdA hY= iksy hor ivaktI ^ `nHM mYN t¨hA^ PhI s»dS id|tA hY ijh/A mYN pARpt kItA
28
lokM dI g|l dI iv!iK! krnI cAhIdI hY= pr jy hY= t¨hA^ bhut hI zrUrI g|lM d|sIaM hn= ik msIh
`%Ty anuvAd krn vAlA koE nhIN hY< Fyr v|KrI BASA sA.y gunAhM lxI miraA< ijvyN poTIaM !KdIaM hn=
4
iv|c bol, vAly `s ivaktI ^ klIiswA iv|c nhIN ik msIh ^ dFnA id|tA ig! ty tIsry idn ijvA
5
bol,A cAhIdA= `s ivaktI ^ kyvl !p,y !p id|tA ig!< ijvyN ik poTIaM d|sdIaM hn= aty eh
29
nAl jM prmyS¨r nAl g|l krnI cAhIdI hY= isrF vI ik msIh ny ptrs ^ dIdAr id|tA aty Fyr bArM
6
do jM it»n dUtM ^ bol,A cAhIdA hY= horM ^ inr,A nbIaM ^ dIdAr id|tA= `s toN mgroN< msIh 500 toN
30
krnA cAhIdA hY ik `h kI !Kdy ny= aty jy prmySr
¨ v|D BrAvM aty BY,M ^ e|ko vyly pRgiqaA= enHM BrAvM
v|loN iksy dUsry ^ s»dyS pARpt hu\dA hY ijh/A ik `%Ty iv|c bhuty a|j vI ij`Ndy ny= pr kuJ mr cu|ky hn=
7
bYQA hY< tM pihlM bol rhy b»dy ^ ruk jA,A cAhIdA hY= Fyr msIh ny wAkUb ^ dIdAr id|tA ty `s toN bAad
31 8
t¨sIN sAry hI e|k dUjy tNo mgroN ag\mI vAk kr sAry rsUlM ^ dIdAr id|tA= sB toN aKIr iv|c msIh
skdy ho= es trHM< smUh lokM ^ isKAe! aty hONslA ny mY^ dIdAr id|tA= mYN e|k smyN toN pihlM jnmy b|cy
32 9
id|tA jA skdA hY= nbIaM dy aAtmy Kud nbIaM dy vrgA sI= bAkI sAry rsUl mYToN mhAn hn= ik`N ik
33
aiDkAr iv|c hn= prmyS¨r arAjktA dA prmyS¨r mYN prmyS¨r dI klIiswA ^ stAeaA sI= ehI kAr,
10
nhIN hY sgoN SMtI dA prmyS¨r hY= hY ik mYN rsUl aKvA`, dy vI wog nhIN hM= pr<
34
aØrtM ^ klIiswA dIaM ek|trtMvA iv|c KAmoS prmyS¨r dI ikrpA nAl hI mYN jo hM so hM= ty ijh/I
rih,A cAhIdA hY= prmyS¨r dy lokM dIaM sArIaM ikrpA `s ny myry `%ty kItI `h zAeaA nhIN gxI=
klIiswAvM iv|c evyN hI hu\dA hY= aØrtM ^ bol, dI mYN hor sAry rsUlM nAloN vDyry s˘Kt imhnt kItI= pr
ezAzt nhIN hY= `nHM ^ aDIntA svIkAr kr lY,I eh mYN nhIN sM jo imhnt kr irhA sM= eh tM `h
35 11
cAhIdA hY= ijvyN mUsA dI SrHA aAKdI hY= jy koxI prmyS¨r dI ikrpA sI ijh/I myry nAl sI= es lxI
aijhI g|l hY ijh/I aØrtM jAn,A cAhu\dIaM hn< tM Fyr< eh mh|tvpUr, nhIN ik mYN t¨hA^ pRcAr kItA hY
`nHM ^ Gr aAky !p,y ptIaM pAsoN pu|C,I cAhIdI jM hor dUsry rsUlM ny t¨hA^ pRcAr kItA hY< ik`N ik;
hY= e|k aØrt lE klIiswA dI sBA iv|c bol,A asIN sAry e|ko ijhy s»dyS dA pRcAr krdy hM< aty ehI
36
Srim»dgI vAlI g|l hY= kI prmySr
¨ dI isiKaA t¨hA.y hY ijs `%ty t¨sIN ivSvAs kItA hY=
v|loN !xI hY? nhIN= jM kI eh isrF t¨sIN hI ho ijnHM
ny `h `pdyS pRApt kIty hn? nhIN⁄
37
jykr e|k ivaktI aAp,y aAp ^ nbI socdA hY asIN mØt toN `BAry jAvMgy
12
jM eh ik `s kol aAtmk dAt hY< tM `s ^ eh pr jykr asIN pRcAr kItA hY ik msIh ^ m¨rdy toN
smJ,A cAhIdA hY ik jo mYN t¨hA^ ilK irhA hM `h `QAeaA igaA sI< t¨hA.y iv|coN kuJ evyN ik`N aAKdy
38 13
pRBU dA hukm hY= jy ivaktI eh nhIN jA,dA tM hn ik lok mØt toN nhIN `BAry jA,gy? jy lokM ^
39
`s ^ prmyS¨r vI nhIN jA,dA= es lxI myry kdy vI mØt toN nhIN `BAir! jAvygA tM msIh ^ vI
14
BrAvo aty BY,o< aslI ag\m vAk dI dAt dI e|CA mØt toN kdy nhIN sI `BAir! ig!= ty jy msIh ^
1193 1 kuir»TIaM ^ 15:15-41
mØt toN nhIN `BAir! igaA< tM ijs s»dyS dA asIN ilaA`NdA hY= msIh ^ vI prmyS¨r dy aDIn kr id|tA
pRcAr krdy hM `sdA koE arT nhIN hY= t¨hA.I inhcA jAvygA tM jo prmyS¨r hr cIz `%ty pUrI trHM hkUmt
15
vI arThI, ho jMdI hY ty nAly asIN vI prmyS¨r krygA=
29
bAry JUQ bol, dy doSI hovMgy= k`N ik asIN eh gvAhI jykr lok m¨ridaM toN nhIN `BArIdy< tM Fyr `h
id|tI hY ik prmyS¨r ny msIh ^ m¨rdy toN `BAir! hY= lok kI krngy ijnHM ^ m¨ridaM lE bpitsmA id|tA
ty jy lokM ^ mØt toN nhIN `BAir! jMdA tM prmyS¨r ny igaA hY? jy mry hoeaM ^ kdy vI `BAiraA nhIN jAvygA
16
kdy vI msIh ^ mØt toN nhIN `BAir!= jy mry hoxy tM `nHM lxI lok bpitsmA ik`N lYNdy hn?
30
lokM ^ `BAir! nhIN jMdA tM msIh ^ vI nhIN sI aty sA.y bAry kI? tM sA^ hmySA aAp,y aAp ^
17 31
`BAir! ig!= ty jykr msIh m¨rdy toN nhIN Ktry iv|c ik`N pA`,A cAhIdA hY? mYN hr roz mrdA
`BAir! ig!< tM t¨hA.y ivSvAs dA koE mtlb hM= BrAvo aty BY,o< eh `nM hI s|c hY ij\nA mYN msIh
18 32
nhIN= t¨sIN hAly vI !p,y gunAhM dy doSI ho= ty iws° sA.y pRBU iv|c t¨hA.y bAry mAn krdA hM= jy mYN
msIh iv|c `h lok ijh/y pihlM hI mr cu|ky hn< aFs¨s iv|c kyvl mn¨|KI kAr,A krky jAnvrM nAl
19
gu!c gxy hn= jy msIh iv|c sA.I !s isrF es li/aA sM< kyvl aAp,y aiBmA, ^ s»tS
¨ q krn KAtr
DrtI dy jIvn dI h|d t|k hI sImt hY< tM lokM ^< tM mY^ koxI lAB nhIN hoe!= jykr lok mØt toN nhIN
ij\nA `h sAiraM ty trs krdy hn< `s toN v|D trs `BAry jMdy< Fyr< “!P< asIN KAxIxy aty pIxIxy< ik`N
sA.y ty ivKA`,A cAhIdA hY= jo k|l asIN mr jvMgy=”*
20 33
pr eh s|c hY ik msIh ^ mØt toN `BAir! ig!; mUrK nA b,o; “burI s»gt c\gIaM aAdtM ^ tbAh
34
`h `nHM sAry inhcAvAnM nAloN pihlM `BAiraA igaA< kr id»dI hY=” shI rAh bAry soc,A SurU kro aty pAp
21
ijh/y mr cu|ky hn= `vyN hI ijvyN lokIN e|k aAdmI krny b»d kr id`= t¨hA.y iv|c kuJ lok prmyS¨r ^
dy pApM kAr, mrdy hn< m¨rdy vI iz\dgI v|l isrF nhIN jA,dy= eh mYN t¨hA^ SrmsAr krn lxI !K
22
e|k aAdmI dy kAr, `Brdy hn= !dm dy kAr, irhA hM=
asIN sAry mrdy hM= esy trHM hI msIh dy kAr, asIN
23
sAry Fyr ij`Ndy hovMgy= pr hryk b»dA jIvn v|l sA.A SrIr ikho ijhA hovygA?
35
>ukvIN ivvsTA iv|c `BrygA= sB toN pihlM `BAiraA pr koxI ivaktI pu|C skdA hY< “murd jIvn v|l
jA, vAlA msIh sI= Fyr jdoN msIh dobArA !vygA tM ikvyN `Brdy hn? `nHM dA SrIr iks trHM dA hovg
y A?”
36
`h lok ijh/y msIh dy hn punr jIvn pRApt krngy= eh pRSn mUrKtA Bry hn= jdoN t¨sIN kuJ cIz bIzdy
24
Fyr a»t aAvygA= msIh sAry SAskM< aiDkArIaM ty ho es^ ij`, aty `g, toN pihlA DrtI iv|c mrnA
37
SktIaM ^ tbAh kr dyvygA= Fyr msIh prmyS¨r iptA pvygA= aty jdoN t¨sIN bIj bIjdy ho< es dA `h
25
^ rAj sONp dyvygA= msIh ny PdoN t|k rAjy vM{ rAj SrIr nhIN hu\dA ijh/A eh mgroN pRApt krdA hY= jo
krnA hY jdoN t|k prmyS¨r sAry duSm,M ^ msIh dy kuJ vI t¨sIN bIjdy ho< eh k,k dA dA,A hovy jM iksy
26
SAsn* hyQ nhIN lY aA`NdA= tbAh kIty jA, vAlA hor Fsl dA dA,A< eh isrF pRApt kItA hoeaA bIj
38
!KrI duSm,< mØt hovygI= hY= pr prmyS¨r `s bIj ^ `h SrIr id»dA hY< ijs
27
eh poTIaM iv|c iliKaA hY: “prmySr
¨ sArIaM cIzM dI `h (prmySur) kAmnA krdA hY aty prmyS¨r `s
39
aAp,y inw\tR, hyQM kr lYNdA hY=”* jdoN `h aAKdA bIj ^ `sdA aAp,A SrIr id»dA hY= ij`, vAlIaM
hY< “sArIaM cIzM” `sdy inw\tR, hyQM ilaA id|tIaM sArIaM cIzM dA mAs e|ko trHM dA nhIN hud
\ A= ensAnM
gEaM hn< tM eh spSq hY ik prmyS¨r enHM iv|c dA mAs e|k trHM dA hu\dA hY= jAnvrM dA mAs hor trHM
SAiml nhIN hY= prmyS¨r hI hY ijh/A sArIaM cIzM ^ dA= aty p»CIaM dA mAs iksy hor trHM dA= aty m|CIaM
28 40
msIh dy inw\tR, hyQM pA`NdA hY= jdoN hr cIz dA mAs e|k hor v|KrI trHM dA hu\dA hY= es toN
msIh dy hyQM kItI jA cu|kI hovygI tM pu|tr Kud !p,y elAvA svrgI SrIr vI hu\dy hn aty DrtI dy BOitk
aAp ^ prmyS¨r dy aiDkAr hyQM kr dyvygA= prmyS¨r SrIr vI= pr\tU svrgI SrIrM dI KUbsUrtI e|k trHM
hI hY ijh/A sArIaM cIzM msIh dy inw\tR, hyQM dI hu\dI hY= BOitk SrIrM dI KUbsUrtI iksy hor trHM dI
41
hu\dI hY= sUrj dI KUbsUrtI e|k trHM dI< c\drmM dI
SAsn a|KrI tOr ty “pYr” KUbsUrtI e|k hor trHM dI aty tAiraM dI KUbsUrtI
“prmyS¨r ... lYNdA hY” zbUr 8:6 “aAP asIN ... mr jAvMgy” wsAwAh 22:13; 56:12
1 kuir»TIaM ^ 15:42-16:11 1194
55
e|k hor trHM dI hud
\ I hY= aty hr tArA aAp,I KUbsUrtI “mØty tyrI ij|t ik|Ty hY? kbry< tyrI s|q mArn dI
iv|c dUsry toN v|KrA hY= SktI ik|Ty hY?” hoSyaA 13:14
42
enHM lokM nAl vI evyN hI hY jo m¨ridaM toN `BAry
56
gX hn= ijh/A SrIr bIijaA igaA hY `h s/ jAvygA= mØt dI s|q mArn dI SktI pAp hY= aty pAp dI
57
pr ijh/A SrIr jIvn v|l `BAiraA igaA hY< `h SktI nym hY= pr\tU asIN prmyS¨r dy SukrguzAr hM=
43
nSq nhIN kItA jA skdA= jdoN SrIr “bIijaA” `h sA.y pRBU iws° msIh dy rAhIN ij|t pRdAn krdA hY=
58
jMdA hY< es dA koxI sitkAr nhIN hu\dA= pr eh es lxI myry ipaAry BrAvo aty BY,o tk/y hovo=
mihmA iv|c `BAiraA jMdA hY= jdoN SrIr “bIijaA” iksy vI cIz ^ !p,y !p^ bdl, dI !ig! nA
jMdA hY< eh kmzor hu\dA pr jdoN eh jIvn ^ idP= pUrI trHM !p,y !p^ hmySA pRBU dy kArj nim|t
44
`BAiraA jMdA hY< tM eh blvAn hu\dA hY= ijh/A kr idP= t¨sIN jA,dy ho ik ijh/A kArj t¨sIN pRBU
SrIr “bIijaA” igaA hY BOitk SrIr hu\dA hY= jdoN iv|c krdy ho< ivarT nhIN jAvygA=
eh jIvn ^ `BAiraA jMdA hY< eh e|k aAtmk
SrIr hu\dA hY= hornM !sTAvAnM lxI `grAhI
`vyN hI ijvyN BOitk SrIr hud
SrIr vI hu\dA hY=
45
\ A< `sy trHM e|k aAtmk
eh poTIaM iv|c iliKaA hoeaA
hY; “pihlA mAnv ij`NdI hoNd bi,aA”* pr aAKrI
16 hu,< mYN prmyS¨r dy lokM lxI pYsy dI `grAhI
bAry ilKdA hM= ijvyN mYN glAitwA dI klIiswA
2
^ krn lxI ikhA sI< PvyN hI kro= hFty dy hr pihly
mAnv e|k aAtmA b, igaA jo jIvn id»dA hY= idn< t¨hA.y iv|cNo hr iksy ^ t¨hA.IaM tnKAhM anusAr
46
!tmk mAnv pihlM nhIN !e!= eh BOitk pYisaM dI kuJ rkm bnA`,I cAhIdI hY= eh Dn
mAnv sI jo pihlA !eaA= Fyr bAad iv|c hI !tmk e|k KAs jgHA ty r|Ko= tM iFr t¨hA^ myry aA`, ty
47 3
mAnv !e!= pihlM mAnv DrtI dI DU/ toN bi,! aAp,A pYsA ek|QA nhIN krnA pvygA= jdoN mYN aAvMgA<
48
dUsrA mAnv !kAS toN bi,!= lok DrtI dy hn= mYN kuJ lokM ^ t¨hA.y c/HAvy pRApt krn wrUSlm ByjMgA=
`h DrtI dy pihly mAnv vrgy hn= pr ijh/y lok eh `hI lok ho,gy ijnHM ^ t¨sIN es `dyS lE
49
svrg dy hn svrg dy mAnv vrgy hn= asIN ivSyS tOr ty cu,oNgy< mYN `nHM ^ jA, pCA, dIaM
4
DrtI dy mAnv vrgy b,AX gxy sI= es lxI asIN ic|QIaM dyvMgA= jykr eh myry lE vI jA,A c\gA
vI svrg dy mAnv vrgy b,AX jAvMgy= l|gygA< Fyr eh aAdmI myry nAl jA,gy=
50
BrAvo aty BY,o mYN t¨hA^ eh d|sdA hM; mAs ty
lhU prmySr
¨ dy rAj dy a»g nhIN ho skdy= e|k nASmAn pØl¨s dIaM woznAvM
5
cIz kdy vI amr cIz nAl s»milt nhIN ho skdI= myrI woznA mkdUinwA rAhIN jA, dI hY= es lxI
51
pr s¨,oN mYN t¨hA^ eh Byt d|sdA hM= asIN sAry mkdUinwA iv|coN SFr krn toN bAad< mYN t¨hA.y kol
52 6
mrMgy nhIN pr\tU asIN sAry bdl jAvMgy= es ^ aAvMgA= SAed mYN kuJ smyN lxI t¨hA.y kol QihrMgA=
e|k C, hI l|gygA= asIN a|K dy Fyr iv|c hI bdl ho skdA hY ik mYN sArIaA srdIaM QihrM= Fyr t¨sIN
jAvMgy= jdoN !KrI tUrIH v|jg
y I eh PdoN hI ho jAvygA= myry sFr iv|c< ij|Ty mYN jAvM< jA, iv|c shAetA kr
7
tUrHI vjAE jAvygI aty `h !sTAvAn ijh/y mr skdy hoN= es vAr mYN t¨hA^ nhIN iml,A cAhu\dA
gX hn jIvn ^ `BAry jA,gy= aty `h SrIr pRApt ik`N j¨ eh To/y smyN lE hI hovygA= jykr prmyS¨r
53
krngy ijh/y nSq nhIN kIty jA skdy= ik`N ik aAigaA dyvy< tM mYN lmyry smyN lxI t¨hA.y nAl Qihrn
8
es nASmAn SrIr ^ aivnASI SrIr nAl pihnAeaA dI aAs r|KdA hM= pr\tU p»tykust t|k mYN eFyss
9
jAvygA= aty `s SrIr ^ jo mr jMdA hY `h SrIr QihrMgA= mYN e|Ty e|k avsr kAr, QihrMgA= mY^
54
puaAeaA jMdA hY jo nhIN mrdA= es lE jdoN `%Ty e|k v|.A aty FldAek kArz krnA hY= bhut
nASmAn SrIr aivnSSIltA ^ DAr, kr lvygA aty sAry lok es dy iKlAF hn=
10
eh mr,SIl SrIr amrtA ^ DAr, kr lvygA tM SAed itmoiT`s t¨hA.y kol aAvy= `s dI irhAeS
poTIaM dA eh aAiKaA s|c ho jAvygA; ^ aArAm dAek bnA`, dI koiSS krnI= `h vI
11
“mØt ij|t iv|c prAijt hu\dI hY=” myry vMg pRBU lE kArj kr irhA hY= es lxI t¨hA.y
wsAwAh 25:8 iv|cNo < iksy ^ vI `s dI av%igaA nhIN krnI cAhIdI=
“pihlA mAnv ... bi,aA” `tpt 2:7 SMtmxI >\g nAl `s dI wAtrA iv|c shAetA krnI
1195 1 kuir»TIaM ^ 16:12-24
tM jo `h myry kol vAips ! sky= mYN hornM BrAvM e|Ty nhIN hoN pr `nHM ny t¨hA.I GAq pUrI kr id|tI hY=
12 18
siht `s dI vApsI dA e»tzAr kr irhA hM= hu, `nHM ny myry aty t¨hA.y aAtmy ^ rAht id|tI hY=
!p,y BrA apulos bAry< mYN `s ^ t¨hA.y kol `sdy t¨hA^ eho ijhy lokM dI kdr krnI cAhIdI hY=
19
BrAvM smyt aA`, lxI zordAr pRyr,A kItI sI= pr aiswA dIaM klIiswAvM t¨hA^ SuBkMmnAvM
inSict hI `h hu,y nhIN aA`,A cAhu\dA sI= pr jdoN ByjdIaM hn= akUlA aty pirskA pRBU dy nM iv|c
vI `s ^ t¨hA^ dyK, dA mØkA imilaA `h t¨hA.y kol SuBkAmnAvM Byjdy hn= aty ijh/I klIiswA `nHM dy
aAvygA= Gr j¨/ bYQdI hY `h vI t¨hA^ SuBkAmnAvM ByjdI
20
hY= eToN dy sAry BrA aty BY,M t¨hA^ SuBkAmnAvM
pØl¨s aAp,A p|tr smApt krdA hY id»dy hn= jdoN t¨sIN e|ksAT ek|Qy hovoN< e|k dUjy ^
13
sAvDAn rho= inhcA iv|c idR/H rho= hONslA r|K,A piv|tr cu\mI nAl SuBkAmnA id`=
14 21
ty mjbUt bn,A= hr g|l ipaAr nAl krnA= mYN< pØl¨s hM< mYN eh p|tr aAp,y Kud dy h|TIN ilK
15–16 22
t¨hA^ ptA hI hY ik stFnAs aty `sdA pirvAr irhA hM= jy koxI ivaktI pRBU ^ ipaAr nhIN krdA
a|CAxIaM iv|c pihly aAsTAvAn sn= `nHM ny aAp,y tM `s ivaktI ^ prmyS¨r toN j¨dA rih, idP hmySM
aAp^ prmyS¨r dy lokM dI syvA lE aript kr id|tA guaAicaA hoeaA⁄
hY= BrAvo aty BY,o< `nHM lokM dA anusr, kro ijh/y hy pRBU< aA jAP= *
23
`nHM vrgy hn aty ijh/y k»m krdy hn aty `nHM dy pRBU iws° dI t¨hA.y `pr ikrpA hovy=
17 24
nAl syvA krdy hn= mYN KuS hM ik stFnAs< myrA msIh iws° iv|c ipaAr< t¨hA.y sAiraM dy nAl
FrtUnAt¨s< aty aKAekus e|Ty aAX hn= t¨sIN BMvyN hovo= aAmIn=
“mYN ivSvAs ... boilaA hM” zbUr 116:10 cIzM dUr clIaM gEaM aty hu, sB kuJ nvM hY=
2 kuir»TIaM ^ 5:18-7:1 1200
18 9
eh sArA kuJ prmyS¨r v|loN hY= prmyS¨r ny msIh dy hM= kuJ lokM v|loN sA^ aigaAt smiJaA jMdA hY<
rAhIN sA.y aty !p,y ivckAr SMtI dA s\b\D joi/aA jdik asIN c\gI trHM pRis|D hM= sA^ mry hoX krAr
hY= aty prmyS¨r ny sA^ lokM aty `s ivckAr SMtI id|tA igaA< pr dyKo asIN ij`N rhy hM= sA^ du|K id|ty
19 10
bnA`, dA k\m id|tA hY= myrA BAv eh hY ik prmySr
¨ jMdy hn pr asIN mAry nhIN gX= hAlM ik asIN
msIh iv|c aAp,y aty dunIaM ivckAr SMtI sTAipt `dAs hM< pr asIN hmySA KuS hM= BAvyN asIN grIb hM
kr irhA sI= msIh iv|c prmyS¨r ny lokM ^ `nHM dy pr asIN bhut sAry lokM ^ amIr b,A`Ndy hM= sA.y
jurmI gunAhM dA ij\mydAr nhIN QihrAe!= `s ny kol kuJ vI nhIN pr asl iv|c sA.y kol sB kuJ hY=
20 11
sA^ SMtI dA s\dyS id|tA= es lE asIN msIh bAry asIN t¨hA^< koir\Tus dy lokM ^< spSqtA nAl
g|l krn lE Byjy gX hM= eh es trHM hY ijvyN s\boDn kItA hY= asIN t¨hA.y a|gy aAp,y ihrdy KolH
12
prmyS¨r sA.y rAhIN lokM ^ s|d irhA hY= es lE id|ty hn= t¨hA.y lE sA.A pRym Ktm nhIN hoe!=
13
msIh dy p|KoN asIN t¨hA^ byntI krdy hM: prmyS¨r pr t¨sIN sA.y v|l aAp,A ipaAr rok id|tA hY= mYN
21
nAl SMtI bnAP= msIh iv|c koE gunAh nhIN sI= t¨hA.y nAl g|lM kr irhA hM ijvyN t¨sIN myry b|cy hovNo =`vyN
pr prmyS¨r ny `s ^ gunAh b,A id|tA= prmyS¨r ny hI kro ijvyN asIN kItA hY–aAp,y ihrdy vI KolH idP=
eh sA.y lE kItA sI tM jo `s rAhIN asIN prmyS¨r
nAl DrmI b, skdy hM= gYr msIhIaM bAry cytAvnI
14
“ijh/A ... cAhIdA hY” iwrimwAh 9:24 nAl vI inmR ho ijh/A t¨hAToN glt g|lM krA`NdA hY
1205 2 kuir»TIaM ^ 11:21-12:10
aty t¨hA^ vrtdA hY= t¨sIN `nHM lokM nAl th|ml toN ny mY^ igrFtAr krnA cAihaA= es lE `s ny sAry
33
k\m lYNdy ho ijh/y t¨hA.y nAl Cl krdy hn< jM ijh/y Sihr iv|c gArd ibQA id|tI= pr kuJ im|trM ny mY^
socdy hn ik `h t¨hA.y nAloN ibhtr hn< jM t¨hA^ e|k qokrI iv|c pA id|tA= fyr `nHM ny `s qokrI ^ k\D
21
T|p/ mArdy hn= myry lE eh aAK,A SrmnAk hY< ivcAly iK/kI rAhIN l\GA ky mY^ hyQM `tAr id|tA=
pr asIN t¨hA.y nAl aijhIaM g|lM krn lE bhut es lE mYN rAjpAl dy h|ToN bc igaA sM=
“kmzor” sM=
pr jy koE SyKI mArn dI dlyrI krdA hY< tM mYN vI pØlus dy jIvn iv|c ivSyS asIs
dlyr b,MgA aty SyKI mArMgA= mYN e|k mUrK vMg
g|lM kr irhA hM=
22
kI `h lokI ebrAnI hn? kI
`h esrAXlI hn? mYN vI esrAXlI hM< kI `h
12 mYN SyKI mArnA av|S jArI r|KMgA BMvyN es
dA koE fAedA nhIN= pr hu, mYN pRBU v|loN
2
drSnM ty pRkASM bAry g|l krMgA= mYN msIh iv|c
23
abrAhAm dy pirvAr iv|coN hn? mYN vI hM= kI `h e|k aAdmI* ^ jA,dA hM ijs ^ `tAhM tIsry svrg
lok msIh dI syvA kr rhy hn? mYN `nHM nALoN vDky ^ iljAeaA igaA sI= eh l|gB|g cOdM sAl pihlM
`s dI syvA kr irhA hM (mYN J|lA hM jo es trHM g|lM hoeaA sI= mY^ ptA nhIN ik `h aAdmI SrIr iv|c
kr irhA hM) mYN `nHM lokM nAloN vDyry kArz kItA hY= igaA sI jM SrIr toN ibnA= pr prmyS¨r jA,dA hY=
3-4
bhut vArI mYN kYd iv|c sM= mYN vI vDyry ku|qM J|lIaM aty mYN jA,dA hM ik es aAdmI ^ s¨rg iljAeaA
24
hn= bhut vArI mYN mØt dy bhut ny/y sM= whUdIaM ny igaA sI= mYN nhIN jA,dA ik `h aAp,y SrIr iv|c
25
mY^ p»j vyrIN 39 koi/aM dI szA id|tI sI= it»n v|K sI jM es toN dUr sI= pr `s ny kuJ aijhIaM g|lM
v|K simaM ty mY^ slAKM nAl ku%iqaA igaA sI= e|k s¨,IaM ijnHM dI `h ivaAiKaA nhIN kr skdA sI=
vArI tM mY^ p|TrM nAl mAr hI id|tA igaA sI= it»n `s ny `h g|lM s¨,IaA ijs bAry d|s, dI iksy aAdmI
5
vArI mYN `nHM jhAzM iv|c sM ijh/y tbAh ho gX< aty ^ ezAzt nhIN= mYN aijhy ivaktI bAry SyKI mArMgA=
enHM iv|cNo e|k mØky ty mYN e|k rAt aty e|k idn sm¨d
\ r pr mYN aAp,y aAp bAry SyKI nhIN mArMgA= mYN kyvl
26 6
iv|c gujAry hn= mYN bhut sArIaM CoqIaM wAtrAvM aAp,IaM kmzorIaM bAry SyKI mArMgA= BAvyN mYN aAp,y
aAp,y ij\my lEaM hn= mYN diraAvM< .AkUaM< aAp,y aAp bAry hI SyKI mArnA cAhu\dA hM pr tM vI mYN mUrK
sihwogIaM aty gYr whUdIaM v|loN Ktry dA sAmH,A nhIN hovMgA ik`N ik mYN s|c d|s irhA hovMgA= pr mY^
kr irhA sI= mY SihrM iv|c KtrA J%ilaA aty `nHM aAp,y aAp bAry SyKI nhIN mArnI cAhIdI= ik`N? ik`N
TAvM iv|c ij|Ty koE nhIN rih»dA aty sm¨\dr `%ty vI= jo mYN eh nhIN cAhu\dA ik `h myry bAry v|D soc,< jo
aty mYN `nHM lokM dy s\g iv|c vI Ktry iv|c ipaA hM `h mY^ kridaM dyKdy hn jM kih\idaM s¨,dy hn=
7
ijh/y aAKdy hn ik `h BrA hn pr `h s|c m¨|c BrA pr mY^ cAhIdA hY ik mYN `nHM anoKIaM g\lM bAry<
27
nhIN hn= mYN sKt aty TkA dy, vAlA kArz vI jo mY^ drSAEaM gEaM sn< bhutA gumAn nA krM<
kItA hY= mYN bhut vAr ibn nIdoN igaA= mYN Bu|K aty es lE mY^ e|k drd BrI sm%isaA * id|tI gE
ipaAs mihsUs kItI= bhut vArI myry kol KA, lE sI= sm%isaA eh sI: SYtAn v|lNo e|k dUt ^ mY^ kuq
| ,
Bojn nhIN sI= mYN k|pi/aM to ibnA srdI shArI hY= lE myry kol ByijaA igaA sI tM jo mYN gumAn nA kr
28 8
aty bhut sArIaM hor sm%isaAvM vI hn= enHM iv|cNo skM= mYN pRBU ^ eh sm%isaA lY, lE it»n vAr
9
e|k hY myrI smUh klIiswAvM dI dyK BAl= enHM bAry byntI kItI= pr pRBU ny mY^ aAiKaA< “myrI ikrpA hI
29
mYN hr roz ifkrm»d rih»dA hM= jdoN koE dUsrA tyry lE kAfI hY= jdoN t¨sIN kmzor hu\dy ho< myrI pUrI
kmzor hu\dA hY tM mYN vI aAp,y aAp ^ kmzor mihsUs SktI t¨hA.y iv|c drSAE jAvy=” esy lE mYN aAp,IaM
krdA hM jdoN iksy ivaktI ^ pAp lE prtAeaA kmzorIaM bAry SyKI mArky KuS hM= `doN msIh dI SktI
jMdA hY< mYN vI prySAn ho jMdA hM= myry a»dr invAs kr skdI hY=
30 10
jy mYN SyKI mArnA hI cAhu\dA hM< tM mYN `nHM g|lM es lE jdoN mYN kmzor hu\dA hM mYN KuS hu\dA hM=
iv| c Sy K I mArMgA ijh/IaM my r I kmzo r I ^ jdoN lok mY^ burA boldy hn tM mYN KuS hu\dA hM= jdoN mYN
31
drSA`NdIaM hn= prmyS¨r jA,dA hY ik mYN JUQ t\gIaM rAhIN l\GdA hM< mYN KuSI mihsUs krdA hM=
nhIN aAK irhA= `h pRBU iwsU msIh dA iptA aty e|k aAdmI t¨k 12:2–5 iv|c pØlus SAed= aAp,y bAry
prmyS¨r hY< aty `s dI sdA `stit ho,I cAhIdI hY= anw purK vjoN g|l kr irhA hY=
32
jdoN mYN d\imsk iv|c sM tM rAjA airtAs dy gvrnr drd BrI sm%isaA a|KrI tOr ty “mAs iv|c iCltr=”
2 kuir»TIaM ^ 12:11-13:9 1206
jdoN lok mY^ d\. id\dy hn< mYN KuSI mihsUs krdA hM= ijvyN ik t¨sIN mY^ ho, dI aAs r|Kdy ho= mY^ .r hY ik
aty jdoN mYN sm%isavM dA sAmH,A krdA hM tM mYN KuS t¨hA.y smUh iv|c ikDry dlIlbAzI< ErKA< gu|sA<
hu\dA hM= eh sArIaM g|lM msIh lE hn= aty mYN KudgrzI ty Jg/y< m»dy bol< g|p h\kAr aty `lJnM
21
enHM g|lM nAl KuS hM ik`N ik jdoN mYN kmzor hu\dA hM nA ho,= mYN .rdA hM ik jdoN mYN t¨hA.y kol fyr aAvM
PdoN hI mYN s|c m¨|c tAktvr hu\dA hM= myrA prmyS¨r ikDry mY^ t¨hA.y a|gy inmA,A nA b,A
dyv=y mYN `dAs ho skdA hM ik`N ik t¨hA.y iv|cNo kEaM
kuir»T iv|c msIhIaM bAry pØlus dA ipaAr ny gunAh kIty hn= mYN es g|loN `dAs ho skdA hM ik
11
mYN e|k mUrK dI trHM boldA hM pr aijhA t¨sIN `nHM lokM ny aAp,y idlM ^ nhIN bdilaA tM jo !p,y
myry koloN krAeaA= t¨hA^ lokM ^ mY^ c\gA kih,A bdkArI dy jIvn< !p,y ijnsI gunAhM aty !p,y
cAhIdA hY= mYN kuJ vI nhIN hM< pr mYN iksy vI >\g nAl kIty hoX SrmnAk kArzA bAry Srim»dA ho sk,=
12
“mhAn rsUlM” nAloN G|q nhIN hM= jdoN mYN t¨hA.y
nAl sI tM mYN `h g|lM kItIaM ijnHM to pRAmA, imldA
hY ik mYN e|k rsUl hM= mYN icnH id|ty< ac\By kIty< aty !KrI ictAvnIaM ty S¨B kAmnAvM
kirSmy kIty= eh sB g|lM mYN bhut th|ml nAl
kItIaM=
13
es lE t¨sIN `h sB kuJ pRApt kItA jo
hornM klIiswAvM ^ imilaA hY= isrf e|ko g|l v|KrI
13 mYN t¨hA.y kol fyr aAvMgA= eh tIsrI vAr
hovygA= aty wAd r|Ko< “hr e|k iSkAet lE
do jM it»n ivaktI ho,y cAhIdy hn jo aAK skdy ho,
2
hY: mYN t¨hA.y `%pr boJ nhIN bi,aA= es KAtrmY^ ik eh s|c hY=”* jdoN mYN dUjI vArI t¨hA.y kol sM<
m¨aAF kr id`= mYN `nHM lokM ^ cytAvnI id|tI hY ijnHM ny pihlM pAp
14
hu, mYN tIsrI vAr t¨hA.y kol aA`, ^ itaAr hM kIty sn= hu, mYN t¨hAToN dUr hM< mYN bAkI sAry lokM ^
aty mYN t¨hA.y lE boJ nhIN b,MgA= mY^ t¨hA.A aAp,A cytAvnI id\dA hM ijnHM ny pAp kIty hn= jdoN mYN t¨hA.y
3
kuJ vI nhIN cAhIdA= mYN tM isrf t¨hA^ cAhu\dA hM< kol fyr vAps aAvMgA mYN t¨hA^ szA dyvMgA= t¨sIN
b%icaM ^ aAp,y mAipaM lE cIzM bcA`, dI lo/ es g|l dA sbUt cAhu\dy ho ik msIh bol irhA hY= myrA
nhIN= jd ik mAipaM ^ aAp,y b%icaM lE b|ct sbUt eh hY ik msIh t¨hA^ szA dy, lE kmzor
15 4
krnI cAhIdI hY= es lE mYN t¨hA^ `h sB kuJ nhIN hY= pr msIh t¨hA.y ivckAr SktISAlI hY= eh
dy, lE aAn\idt hM jo myry kol hY= mYN aAp,A aAp vI QIk hY jdoN msIh ^ sUlI q\igaA igaA sI `h kmzor
t¨hA^ dy dyvMgA= jy mYN t¨hA^ v|D ipaAr krMgA tM sI= pr hu, `h prmyS¨r dI SktI rAhIN ij`NdA hY=
vI t¨sIN mY^ G|q ipaAr kroNgy= aty eh vI s|c hY ik asIN msIh iv|c kmzor hM= pr
16
eh g|l tM sAf hY ik mYN t¨hA.y `%pr boJ nhIN asIN t¨hA.I KAitr prmyS¨r dI SktI duaArA msIh
hM= pr t¨sIN socdy ho ik mYN m|kAr hM aty t¨hA^ F/n nAl ij`vMgy=
17 5
lE t¨hA^ JUQ boilaA= kI mYN aAp,y Byjy hoX iksy !p,y !p dI prIiKaA kro aty vyKo ik kI t¨sIN
vI aAdmIaM rAhIN t¨hA^ DoKA id|tA hY? nhIN⁄ t¨sIN !sTA iv|c ij`N rhy ho? t¨hA^ mihsUs krnA cAhIdA
18
jA,dy ho ik mYN eh nhIN kItA= mYN tIt¨s ^ aAiKaA hY ik msIh iwsU t¨hA.y iv|c hY= pr jy t¨sIN prIiKaA
ik t¨hA.y kol jAvy= aty mYN sA.y BrA ^ `s dy nAl iv|coN fyl ho gX tM msIh t¨hA.y a»dr nhIN rih irhA=
6
G%ilaA= kI tIt¨s ny t¨hA^ DoKA id|tA? nhIN⁄ t¨hA^ pr mY^ `mId hY ik t¨sIN dyK lvoNgy ik asIN prK
7
ptA hY ik mYN aty tIt¨s ny Psy trHM dy k\m kIty aty iv|coN fyl nhIN hM= asIN prmyS¨r ^ pRArTnA krdy
Psy trHM dA ivhAr kItA= hM ik t¨sIN koE mA/A k\m nA kroN= kI eh g|l
19
t¨hA.A kI iKaAl hY ik asIN eh sArA smM aAp,y mh|tvpUr, nhIN hY ik eh lok vyK, ik asIN prIiKaA
aAp ^ sfAE id\dy rhy hM? nhIN= asIN eh g|l msIh iv|c sFl ho gX hM= pr mh|tvpUr, g|l eh hY ik
iv|c aAKdy hM aty eh g|lM asIN prmyS¨r dy a|gy t¨sIN `hI kro jo QIk hY= BAvyN eh l|gdA hY ik asIN
8
aAKdy hM t¨sIN sA.y ipaAry im|tr ho= aty jo kuJ vI prK iv|c asFl ho gX hM= asIN kuJ vI nhIN kr
asIN krdy hM< asIN eh t¨hA^ mzbUt b,A`, lE skdy jo s|c dy ivru|D hY= asIN PhI g|lM kr skdy hM
20 9
krdy hM= aijhA mYN es lE krdA hM ik jdoN mYN ijh/IaM s|c lE hn= asIN kmzor ho, lE KuS hM
aAvMgA< mY^ .r hY ik mYN t¨hA^ aijhA nhIN pAvMgA= jy t¨sIN tAktvr hoN= aty sA.I pRArTnA hY ik t¨sIN hor
ijhI ik mY^ aAs hY< t¨sIN mY^ `vyN dA nhIN pAvoNgy “hr e|k iSkAet ... s|c hY” ibvsTA 19:15
1207 2 kuir»TIaM ^ 13:10-14
10
vDyry tk/y hovo= eh g|lM mYN t¨hA^ t¨hA.I gYr nAl sihmt hovo aty SMtI iv|c ij`Nvo= fyr pRym aty
12
hAzrI iv|c ilK irhA hM eh mYN es lE aAK irhA SMtI dA prmyS¨r t¨hA.y nAl hovygA= jdoN t¨sIN e|k
hM tM jo jdoN mYN t¨hA.y kol aAvM tM mY^ !p,I SktI dUsry ^ S¨BkAmnA id`< tM e|k dUsry ^ e|k piv|tr
t¨hA^ szA dy, vAsty nA vrt,I pvy= pRBU ny eh cu\mI id`=
13
SktI mY^ t¨hA^ tk/A b,A`, lE pRAdAn kItI hY= prmyS¨r dy sB piv|tr lok t¨hA.A s¨aAgt krdy
14
t¨hA^ tbAh krn lE nhIN= hn= pRBU iwsU msIh dI ikrpA< prmyS¨r dA ip!r
11
hu, BrAvo aty BY,<o t¨hA^ alivdA= s\pr
U , bn, aty piv|tr aAtmA dI sMJ t¨hA.y sAiraM dy nAl
dI koiSS kro= `hI kro jo kuJ mYN t¨hA^ krn lE hovy=
ikhA hY= e|k dUsry aAmIn⁄
1208
glAtIaM ^ p|tRI
nhIN kr skdA ty nA hI `s iv|c kuJ jo/ skdA hY= nym sA.A inghbAn sI= msIh dy aA`, toN mgroN
aty koE ivaktI `s ekrArnAmy ^ aA,i.Q nhIN asIN ivSvAs rAhIN prmySur nAl DrmI b,AX jA
16 25
kr skdA= prmySur ny abrAhAm ^ aty `s dI skMgy= hu, ivSvAs dA mArg aA cu%ikaA hY= esy
`lAd nAl vAady kIty= prmySr
u ny eh nhIN aAiKaA< lE< asIN hu, nym dy inw\tRn hyQM nhIN ij`Ndy=
26
“aty t¨hA.IaM `lAdM ^=” `s dA arT bhut sAry t¨sIN sAry msIh iwsU iv|c es inhcA duaArA
27
lok ho skdA hY= es dI jgHA prmySur ny aAiKaA< prmySur dy b|cy ho= ik`N ik t¨hA^ sAiraM ^ msIh
“aty t¨hA.I `lAd ^=” es dA arT hY kyvl ek a»dr bpitsmA id|tA igaA hY aty t¨sIN aAp,y aAp ^
17 28
ivaktI; aty `h msIh hY= myrA kih, dA BAv eh msIh nAl >k ilaA hY= hu,< msIh iwsU iv|c<
hY ik: ijh/A krAr prmySur ny abrAhAm ^ id|tA jo whUdIaM aty wUnAnIaM ivckAr koE vI Frk nhIN=
nym dy, toN bhut smM pihlM kAnU\nI b, igaA sI= e|Ty gulAmM aty aAzAdM ivckAr vI koE Frk nhIN=
nym 430 vryH bAad iv|c aAeaA= es lE nym ‘krAr’ nr aty mAdA iv|c koE Frk nhIN hY= ik`N ik t¨sIN
29
^ r|d krn dy wog nhIN sI aty nA hI prmySur dy sAry msIh iwsU iv|c e|k ho= t¨sIN msIh dy ho es
18
abrAhm ^ id|ty vAady ^ r|d krn wog sI= kI lE t¨sIN abrAhAm dI `lAd ho= t¨sIN sAry prmySur
nym dI pAl,A krnA sA^ `h cIzM pRdAn kr skdA dy abrAhAm ^ vAady kAr, prmySur dIaM asIsM
hY ijsdA prmySr
u ny vAadA kItA? nhIN⁄ jy asIN pAl,A pRApt krdy ho=
krky pRApt kr skdy hu\dy< tM `h prmySur dA vAadA
nhIN ijh/A sA^ `h cIzM pRdAn krdA hY= pr\tU
prmySr
u ny aAp,IaM BrpUr asIsM abrAhAm ^ aAp,y
4 mYN t¨hA^ eh d|s,A cAhu\dA hM< “jdoN t|k e|k
vArs nAbAlZ hu\dA hY `h gulAm nAloN bhutA
v|KrA nhIN hu\dA= jykr vArs hr cIz dA mAlk b,
2
vAady rAhIN id|tIaM= jMdA hY tM vI es iv|c koE frk nhIN pYNdA= ik`N?
19
Fyr SrHA kAhdy vAsty hY? nym lokM dIaM kItIaM ik`Nik `s dy bcpny vyly< `s ^ aAp,I dyK BAl
bdkArIaM ^ `jAgr krn lE id|tA sI= SrHA `%doN krn vAilaM dA aAdyS ^ m»n,A pYNdA hY= pr jdoN
t|k jArI rhI jdoN t|k ik abrAhAm dI KAs nsl `h aAp,y iptA duaArA inrDArt `mr iv|c phu\cdA
3
nhIN aAE= prmySur dA vAadA es KAs `lAd nAl hY< `h aAzAd ho jMdA hY= sA.y nAl vI evyN hI hY=
s\b\iDt sI= SrHA dUtM rAhIN id|tI gE sI= dUtM ny asIN vI kdy b|icaM vrgy sM= asIN es dunIaM dy
lokM t|k SrHA phu\cA`, lE mUsA ^ ivcoly dI trHM ivarT irvAzM dy gulAm sM= “pr jdoN QIk smM
20 4
estymAl kItA= pr jdoN kyvl ek iDr hu\dI hY tM aAeaA tM prmySr
u ny aAp,A put
| r G|l id|tA= prmySur
ivcoly dI koE lo/ nhIN hu\dI< aty prmySur kyvl ek dA pu|tr ek aØrt ^ j\imaM sI= prmySur dA pu|tr
5
hY= nym dy inw\tR, hyQ ij`NeaA= prmySur ny aijhA
es lE kItA tM jo `h nym dy aDIn rih rhy lokM
mUsA dy nym dA m»tv lE aAzAdI ilaA sky prmySur dA m»tv sA^ aAp,y
21
kI es dA eh arT hY ik nym prmySr
u dy vAaidaM b|cy bnA`,A sI=
6
dy briKlAf hY? nhIN⁄ jykr aijhI SrHA hu\dI ijh/I t¨sIN prmySur dy b|cy hoN `sy lE prmySur ny sA.y
lokM ^ jIvn dy skdI< fyr asIN byS|k `s SrHA dA ihridaM iv|c aAp,y put
| r dy aAtmy ^ G%ilaA= aAtmA
22 7
an¨sr, krky DrmI b,AX jMdy= pr eh s|c nhIN kurlMdA hY< “iptA< ipaAry iptA=” es lE t¨sIN hu,
hY< ik`N ik poTIaM ny prgq kItA ik sAry lokIN pAp atIt dI trHM gulAm nhIN ho= t¨sIN prmySur dy b|cy ho=
nAl b|Jy hoxy kYdI hn= poTIaM ny eh ik`N prgq prmySr
u t¨hA^ `h cIzM dyvg
y A ijs dA `s ny vAadA
kItA? tM jo ivSvAs rAhIN lokM ^ vAadA id|tA jA kItA sI= ik`Nik t¨sIN `s dy b|cy ho=
sky= eh vAadA lokM ^ iwsU msIh iv|c ivSvAs
krn lE id|tA igaA hY= glAtI msIhIaM lE pØl¨s dA pRym
23 8
es ivSvAs dy aA`, toN pihlM asIN sAry nym atIt iv|c t¨sIN prmySur ^ nhIN sI jA,dy= t¨sIN
dy kYdI b,y hoxy sM aty nym dI ingrAnI hyQ sM= sA^ `nHM dyvitaM dy gulAm sI ijh/y vAstivk nhIN sn=
9
`%doN t|k koE aAzAdI nhIN sI jdoN t|k prmySur ny pr hu, t¨sIN aslI prmySur ^ jA,dy ho= eh s|c
sA.y ty ivSvAS dA `h mArg< prgq nhIN kItA< m¨|c prmySur hI hY ijh/A t¨hA^ jA,dA hY= es lE
24
ijh/A aA irhA sI= esy lE msIh dy aA`, t|k aijhA ik`N hY ik t¨sIN `nHM intA,y aty fjUl nymM
glAtIaM ^ 4:10-5:3 1212
v|l vAps jMdy ho ijnHM dA an¨sr, t¨sIN m¨|> iv|c dI mM gulAm aØrt sI= dUsry pu|tr dI mM aAzAd aOrt
23
kItA sI? kI t¨sIN hu, fyr `nHM cIzM dy gulAm bn,A sI= abrAhAm dA gulAm aOrt toN jnimaM pu|tr<
10
cAhu\dy ho? t¨sIN hAly vI KAs idnM< mhIinaM< ru|tM aAm ensAnI >\g iv|c jnimaM sI= pr aAzAd aØrt
11
aty sAlM ^ mh|ttA id\dy ho= mYN t¨hAToN es lE toN jnimaM put
| r `s vAady kAr, jnimaM sI ijh/A
.rdA hM= mY^ .r hY t¨hA.y lE myrA kArj zAeaA ho prmySur ny abrAhAm nAl kItA sI=
24
igaA hY= eh s|cI khA,I sA.y lE e|k tsvIr b,A`NdI
12
BrAvo aty BY,o mYN vI t¨hA.y vrgA hI sM; es hY= dovyN aØrtM prmySur aty mn¨|KM ivckAr kIty gxy
lE ikrpA krky myry vrgy b, jAvo= t¨sIN pihlM myry do krAr vM{ hn= e|k krAr sInAE prbt `%ty
13
`%pr bhut imihrbAn sI= t¨sIN jA,dy ho mYN pihlI kItA igaA hY= ijh/y lok es krAr dy aDIn hn `h
bAr t¨hA.y kol ik`N aAeaA sM= eh es lE sI ik gulAmM vrgy hn= hAjrA nAmyN mM `s krAr vrgI
25
mYN ibmAr sM= eh `doN sI jdoN mYN t¨hA^ SuB hY= esy lE hAjrA arb iv|c sInAE prbt vrgI
14
smAcAr dA pRcAr kItA sI= myrI bImArI t¨hA.y hY= hAjrA mØjud wrUSlm Sihr dI tsvIr hY= eh
`pr boJ sI= pr t¨sIN myry bAry koE nFrt nhIN Sihr e|k gulAm hY< aty es ivcly sAry vsnIk nym
26
idKAE= t¨sIN mY^ vAps cly jA, lE mjbUr nhIN dy gulAm hn= pr surgI wrUSlm `s aAzAd aOrt
27
kItA t¨sIN myrI es trHM aA` Bgt kItI sI ijvy mYN vrgA hY= eh sA.I mM hY= poTIaM iv|c e`N iliKaA
prmySur vloN aAeaA koE dUt hovM= t¨sIN mY^ e`N hY:
15
pRvAn kItA ijvyN mYN Kud iwsU msIh hovM= `doN t¨sIN “KuS ho< bMJ aOrt⁄ tU\ iksy b|cy ^ nhIN jnimaM= tU\
bhut KuS sI `h KuSI hu, ikTy hY? mY^ wAd hY ik t¨sIN ijs ny kdy vI sUtkI pI/A an¨Bv nhIN kItI< an\d
myrI shAetA lE hr s\Bv jtn krnA cAhu\dy sI= nAl cIk aty rOlA pA⁄ ijh/I aØrt itaAgI hoE hY
jykr s\Bv hu»dA tM t¨sIN aAp,IaM a|KM bAhr iK|c `s ^ `s aØrt nAloN v|D b|cy ho,gy ijs kol `s dA
16
lYNdy aty `nHM ^ mY^ dy id\dy= kI hu, mYN t¨hA.A ptI hY=” wsAwAh 54:1
duSm, hM ik`Nik mYN t¨hA^ s|c aAKdA irhM=
17 28-29
`h lokIN thA^ `tyijt krn lE aAp,I pUrI abrAhAm dA ek pu|tr aAm ensAnI >\g
koiSS kr rhy hn= pr `nHM dA m»tv QIk nhIN hY= iv|c jnimaM sI= abrAhAm dA dUsrA pu|tr< eshAk<
`h lokI t¨hA^ sA.y ivruD jA, lE pRyirt kr rhy prmySr
u dy vAady kAr, aAtmA dI SktI nAl jnimaM
hn= `h cAhud
\ y hn ik t¨sIN kyvl `nHM dA hI an¨sr, sI= myry BrAvo aty BY,<o t¨sIN vI eshAk dI trHM vAady
18
kro nA ik horM dA= lokM lE t¨hA.y a\dr idlcspI toN jnmy b|cy ho= aAm ensAnI >\g iv|c jnmy pu|tr
drSA`,A c\gI g|l hY= pr `doN hI jdoN `nHM dA ny dUsry pu|tr nAl dur ivvhAr kItA= a|j vI evyN hI
30
m»tv c\gA hovy= eh g|l hmySA s|cI hY= eh `doN vI hY= pr poTI kI aAKdI hY? “gulAm aOrt ^ aty `s
s|cI hY jdoN ik mYN t¨hA.y nAl hM aty `doN vI jdoN mYN dy pu|tr ^ bAhr D|k idP⁄ aAzAd aØrt aty iptA dA
19
t¨hA.y kolo dUr hu\dA hM= myry bicP< ek vArI Fyr mYN pu|tr `s hr cIz ^ pRApt krygA ijh/I `s dy iptA
t¨hA.y lE `sy trHM dA du|K mihsUs kr irhA hM ijs dI hY”=* pr gulAm aOrt kuJ vI hAisl nhIN krygI=”
31
trHM dA koE jn,I b|cy dy jnm smyN an¨Bv krdI es lE myry BrAvo aty BY,o asIN gulAm aØrt dy
hY= aijhA mYN `doN t|k mihsUs krdA rhMgM jdoN t|k b|cy nhIN hM= asIN aAzAd aØrt dy b|cy hM=
ik t¨sIN s|c m¨c msIh vMg nhIN b, jMdy=
20
mYN kAmnA krdA hM ik mYN hu, t¨hA.y nAl ho skM= aAp,I aAzAdI aAp,y kol r|Ko
jykr mYN t¨hA.y nzdIk hu\dA= `doN SAed mYN t¨hA.y
nAl g|l bAt krn dA aAp,A >\g tbdIl kr lYNdA=
hu, mY^ ptA nhIN ik mYN t¨hA.y nAl kI krM=
5 hu, t¨sIN aAzAd ho= msIh ny sA^ aAzAd kItA
hY= es lE mjbUtI nAl Klovo= bdlo nA aty
2
m¨/ ky nym dI gulAmI v|l nA prto= su,o mYN pØl¨s hM=
mYN t¨hA^ d|sdA hM jykr t¨sIN nym v|l vAps jAvo aty
hAjrA aty sArAh dI imsAl su\ntIX ho jAvo tM msIh dA t¨hA.y lE hor vDyry koE
21 3
t¨hA.y iv%coN kuJ lok hAly vI mUsA dy nym dy aDIn nFA nhIN= e|k vArI fyr< mYN hr mn¨|K ^ cytAv,I
22
ho,A locdy hn= mY^ d%so ik nym kI aAKdA hY? poTIaM id\dA hM; jy t¨sIN aAp,I su\nt krn idPgy tM t¨hA^
d|sdIaM hn ik abrAhAm dy do pu|tr sn= ek pu|tr “gulAm aØrt ≥≥≥ dI hY” `tpt 21:10
1213 glAtIaM ^ 5:4-6:6
4 18
mUsA dy sAry nymM dA pAl, krnA pvygA= jy t¨sIN nA kro ijh/y t¨sIN s|cm¨|c krnA cAhu\dy ho= pr jy
SrHA rAhIN DrmI ho, dI koiSS kro< tM t¨hA.A msIh t¨sIN aAtmA dI agvAE ^ aAigaA dyvo tM t¨sIN nym
nAl jIvn a»t ty aA pu|ijaA hY= t¨sIN prmySur dI dy aDIn nhIN ho=
5 19
ikrpA toN i.|g cu|ky ho= asIN inhcA rAhIN prmySur m»dy k\m< ijh/y sA.A pApI aApA krdA hY b/y spSq
20
nAl DrmI ho,A cAhu\dy hM= aty asIN aAtmA rAhIN hn= ijnsI gunAh< apiv|trtA aty ijnsI bdI< JUQy
sA^ id|tI jA, vAlI `s `mId dA e»itzAr kr rhy dyvI aty dyvitaM dI pUjA krnI< jAdU krny< nfrt<
6
hM= jdoN koE ivaktI msIh iwsU iv|c hY< tM es Jg/A< ErKA< kRoD< KudgrjI< lokM ^ ek dUsry nAL
21
nAl koE Frk nhIN pYNdA BAvyN `s dI su\nt hoE hovy l/A`,A< v\.IaM pA`,IaM< doKI ho,A< SrAbI ho,A<
jM nA= a|t mh|tvpUr, g|l tM aAsTA dI hY ijh/I anYitk dAavtM< aty esy trHM dy hor k\m= mYN e|k
7
pRym rAhIN kArj krdI hY= t¨sIN b/I c\gI dO/ dO/ vAr Fyr t¨hA^ `sy trHM cytAv,I id\dA hM ijvyN mYN
rhy sI= t¨sIN s|c dI pAl,A kr rhy sI= iks ny t¨hA^ t¨hA^ pihlM id|tI sI: ijh/y lok aijhIaM g|lM krdy
8
s|c dy mArg dA an¨sr, krn toN roikaA? es trHM hn prmySur dy rAj iv|c jgHA pRApt nhIN krngy=
22
dI pRyr,A `s e|k v|loN nhIN aA`NdI ijs ny t¨hA^ pr aAtmA pRm
y < aAn\d< SMtI< sbr< deaM< c\igaAE<
9 23
cui,aA hY= hoiSaAr rho⁄ “b|s To/A ijhA KmIr aAqy vFAdArI< komltA aty sVYN s\jm pRdAn krdA hY=
10
dI pUrI tO, ^ `BAr id\dA hY=” mY^ pRBU `%ty ivSvAS koE vI nym aijhA nhIN hY ijh/A enHM cIzM ^ Zlt
24
hY ik t¨sIN `nHM v|Kry ivcArM `%ty ivSvAS nhIN krog=y aAK skdA hY= ijh/y lok msIh iwsU nAl s\b\iDt
koE t¨hA^ `lJA irhA hY= `h ivaktI BAvyN koE vI hn< `nHM ny aAp,y pApI aAipaA ^ mAr id|tA hY= `nHM
hovy szA pAvygA= ny KudzrjI aty m»dIaM g|lM C|. id|tIaM hn jo `h
11 25
myry BrAvo aty BY,o mYN eh isiKaA nhIN id\dA ik krnIaM cAhud
\ y sn= asIN aAp,A nvM jIvn aAtmA
lokM dI su\nt jrUr ho,I cAhIdI hY= jy mYN hAly vI toN pA`Ndy hM= es lE sA^ aAtmA dI agvAE dy
26
su\nt bAry pRcAr krM tM mY^ hAly vI d\. ik`N id|ty an¨sAr hI ivhAr krnA cAhIdA= sA^ aiBmAnI
jA rhy hn? jykr eh s|c hu\dA< Fyr slIb bAry myry nhIN ho,A cAhIdA= sA^ ek dUsry ^ B/kA`,A nhIN
12
pRcAr toN koE vI sm%isaA pYdA nA hoE hu\dI= myrI cAhIdA= aty sA^ ek dUsry nAl ErKA nhIN krnI
KAhS hY ijh/y lok t¨hA^ prySAn krdy hn aAp,I cAhIdI
13
s\unt dy nAl K|sI ho, ^ vI SAiml kr lY,= myry
BrAvo aty BY,o< prmySur ny t¨hA^ aAzAd ho, dA s|dA
id|tA sI= pr es aAzAdI ^ aAp,y pApI aAipaM ^ e|k dUsry dI shAetA kro
pRs\n krn dy arTM vM{ estymAl nA kro= pr ek
dUsry dI ipaAr nAl s\pUrn syvA kro=
dA sArMS es e|k hukm iv|c hY: “horM ^ vI `vyN
14
sm¨|cA nym 6 BrAvo aty BY,o t¨hA.y smUh iv|coN koE ZltI kr
lvy= t¨sM aAtmk lokM ^ `s pAp krn vAly
ivaktI kol jA,A cAhIdA hY= ijh/A glt kr irhA
ipaAr kro ijs trHM t¨sIN aAp,y aAp ^ ipaAr krdy hY= t¨hA^ `s dI fyr QIk ho, iv|c shAetA krnI
15
ho=”* jy t¨sIN e|k dUsry ^ duKI krdy rhogy aty cAhIdI hY= t¨hA^ eh nrmAE nAl krnA cAhIdA hY=
ek dUsry ^ pA/dy rhoNgy< tM scyt rho⁄ t¨sIN pUrI trHM pr hoiSaAr rih,A⁄ t¨hA^ vI pAp krn dI `ksAhq
2
ek dUsry ^ tbAh kr idPgy= ho skdI hY= aAp,IaM m¨SiklM iv|c ek dUsry dI
shAetA kro= jdoN t¨sIN aijhA krdy ho< s|cm¨c t¨sIN
3
msIh dy nym ^ m»ndy ho= jdoN e|k ivaktI eh
aAtmA aty mn¨|KI suBA socdA hY ik `h bhut KAs hY< hAlM ik `h kuJ vI
16 4
es lE mYN t¨hA^ d|sdA hM: aAtmA dI agvAE nhIN< tM `h aAp,y aAp ^ gumrAh kr irhA hY= iksy
iv|c jIP= fyr t¨sIN koE m»dy k\m nhIN krogy ijh/y ivaktI ^ hornM lokM nAl aAp,I t¨lnA nhIN krnI
17
thA.y pApI aApy ^ ps\d hn= sA.y pApI aApy `hI cAhIdI= hr ivaktI ^ Kud aAp,y krmM ^ prK,A
g|lM cAhu\dy hn jo aAtmA dy ivru|D hn= aAtmA `h cAhIdA hY= `doN `h Kud aAp,y kIty hoxy `pr mA,
5
g|lM cAhu\dA hY jo sA.y pApI aAipaM dy ivruD hn= eh kr skdA hY= hr ivaktI ^ aAp,I iz\myvArI zrUr
6
dovyN e|k dUsry dy ivruD hn= es lE t¨sIN `h k\m svIkAr krnI cAhIdI hY= ijh/A ivaktI prmySur
“horM ^ vI ≥≥≥ krdy ho” lyvIaM 19:18 dy `pdyS is|K irhA hY `s ^ aAp,IaM smUh c\gIaM
glAtIaM ^ 6:7-18 1214
cIzM `s ivaktI nAl sMJIaM kr,IaM cAhIdIaM es lE kr rhy hn ik`N jo `h cAhu\dy hn ik dUsry
hn ijh/A `s ^ isiKaM dy irhA hY= `nHM ^ kbUl,= aty `h t¨hA^ isrF es .r dy
kAr, su\nt krA`, lE mjbUr krdy hn< ik
jIvn e|k Kyt dI bIjAE krn vM{ hY jykr `h isrF msIh dI slIb dA an¨sr, krngy<
7 13
aAp,y aAp ^ gumrAh nA kro: t¨sIN prmySur ^ `nHM ^ tsIhy id|ty jA,gy= ijh/y aAdmIaM dI s¨n
\ t
DoKA nhIN dy skdy= ivaktI `nHM hI cIzM dI vA>I hoE hu\dI hY `h Kud vI nym ^ nhIN m»ndy= pr `h
8
krdA hY ijh/IaM `h bIjdA hY= jy e|k ivaktI t¨hA.I su\nt krA`,I cAhu\dy hn tM jo `h Gm». kr
aAp,y pApI aApy ^ s\t¨Sq krn lE bIj bIjdA hY< sk, ik `h t¨hA.I su\nt krA`, iv|c sFl ho gX=
14
`s dA pApI aApA `s lE tbAhI ilaAvygA= pr jy mY^ `mId hY ik mYN kdy vI eho ijhIaM g|lM `%ty
koE ivaktI aAp,y aAtmy ^ pRs\n krn lE bIjdA Gm». nhIN krMgA= isrF sA.y pRBU msIh iwsU dI slIb
hY tM `h aAp,y aAtmA pAsoN sdIvI jIvn pRApt hI `h kAr, hY ijsty mY^ mA, hY= iwsU dI slIb
9
krygA= sA^ c\igaAE kridaM T|k,A nhIN cAhIdA= `%ty hoE mOt rAhIN dunIaM myry lE mr cukI hY* aty
15
asIN QIk smyN ty aAp,I sdIvI jIvn dI fsl pRApt mYN dunIaM lE mr cu%ikaM hM= eh g|l koE mh|tv
10
krMgy= sA^ aAs nhIN C|.,I cAhIdI= es lE nhIN rKdI ik iksy ivaktI dI sun\t hoE hY jM nhIN=
jdoN vI sA.y kol koE avsr hovy asIN sAiraM lokM mh|tvpUr, g|l prmySur dy b,AX nvyN lok b,nA
16
lE c\gA krIX= pr `nHM lokM v|l sA^ ivSyS ipaAr hY= `nHM sB ^ SMtI aty imhr< jo es irvAz dA
dy,A cAhIdA hY ijh/y aAsTAvAnM dy pirvAr nAL an¨sr, krdy hn aty prmySur dy sAry lokM ^=
17
s\b\D r|Kdy hn= es lE ikrpA krky mY^ hor kSq nA idP= myry
srIr `%ty zKmM dy dAg hn< aty eh drSA`Ndy hn
pØl¨s aAp,A p|tr Ktm krdA hY ik mYN msIh iwsU nAl s\b\iDt hM=
11 18
eh p|tr mYN aAp,y h|TI ilK irhA hM = dyKo myry BrAvo aty BY,o mYN pRArTnA krdA hM ik t¨hA.y
12
mYN ik»ny v|.y a|Kr vrt irhA hM= kuJ lok aAtimaM nAl sA.y pRBU msIh iwsU dI ikrpA hovy=
t¨hA^ sun
\ tIX ho, lE mjbUr kr rhy hn= `h aijhA aAmIn⁄
aFsIaM ^ p|tRI
12
13
inhcAvAnM< aFs¨s iv|c rih»dy prmyS¨r dy piv|tr dI `stit kr skIxy= t¨hA.y nAl vI aijhA hI hY=
2
lokM ^ iliKaA hY= prmyS¨r sA.y iptA aty pRBU iwsU t¨sIN s|cI is|iKaA s¨,I< `h t¨hA.I m¨ktI dI KuS KbrI
msIh v|loN t¨hA.y ty ikrpA aty SAtI hovy= hY= jdoN t¨sIN `h KuS ˘KbrI s¨,I< t¨sIN msIh ivc
ivSvAS kItA= aty msIh dy rAhIN< prmyS¨r ny t¨hA^
msIh iv|c aAtmk asIsM `h piv|tr aAtmA dy ky ijs dA `s ny vAadA kItA
3 14
sA.y pRBU iwsU msIh dy iptA prmyS¨r dI `stit sI< aAp,A ivSyS inSAn t¨hA.y `pr lgAeaA= eh
kro= prmySur ny sA^ msIh iv|c s¨rg dI hr aAtmk piv|tr aAtmA sAKI hY ik asIN `h sArIaM cIzM pRApt
4
asIs id|tI hY= msIh iv|c sA^ prmyS¨r ny dunIaM krMgy ijnHM dA prmyS¨r ny aAp,y lokM nAl vAadA
sAj, toN pihlM hI cu, ilaA sI= prmyS¨r ny sA^ pRym kItA sI= eh `nHM lokM ^ aAzAd kr dyvygA< ijh/y
nAl< aAp,y piv|tr lok aty `s a|gy doS riht lok lok prmySr
¨ nAl s\bi\ Dt hn= es sB kAsy dA `dyS
5
ho, lE cui,aA hY= aty dunIaM dI sAjnA krn toN prmyS¨r dI mihmA ^ `stit ilaA`,A hY=
pihlM hI prmyS¨r ny iwsU msIh rAhIN sA^ aAp,y b|cy
bnA`, dA inr,A kItA= eh prmyS¨r dI rzA sI= pØl¨s dI pRArTnA
6 -
15 16
es ny `s ^ pRs\n kItA hY= eh prmyS¨r ^ `stit ehI kAr, hY ik mYN aAp,IaM pRArTnAvM iv|c
id»dI hY ik`N jo `s ny ikrpA idKAE= prmyS¨r ny hmySA t¨hA^ cyty krdA hM aty t¨hA.y lE prmyS¨r dA
aAp,I ikrpA sA.y `%ty m¨ft kItI hY `s ny sA.y D»nvAn krdA hM= mYN eh hmySA toN kItA hY< jdoN toN mYN
`pr eh ikrpA msIh iv|c id|tI ijs ^ `h ipaAr pRBU iwsU iv|c t¨hA.y ivSvAS aty prmyS¨r dy lokM lE
7 17
krdA hY= msIh dy nim|t sA^ `s dy lhU rAhIN aAzAdI t¨hA.y ipaAr bAry s¨i,aA= mYN hmySA sA.y pRBU iwsU
id|tI gE sI= sA.y kol prmySr
¨ dI apAr ikrpA duaArA msIh dy prmySr
¨ ^ pRArTnA krdA hM< jo ik mihmAmE
8
aAp,y pApM dI mAFI hY= prmySr
¨ ny aAp,I pUrI ikrpA< iptA hY= mYN pRArTnA krdA hM ik `h t¨hA^ aAtmA
isaA,p aty igaAn sA.y `%ty m¨ftI iC/ikaA hY= dyvy ijh/A t¨hA^ isaA,A b,A`NdA hY aty t¨hA^ aAp,y
9
`s ny aAp,I gupt wojnA aAp,I e|CA anusAr sA^ bAry igaAn id\dA hY< ijs toN `s ny t¨hA^ jA,° krAeaA
18
prgq kItI= aty `s ny eh wojnA msIh rAhIN pUrn hY= mYN prmyS¨r ^ pRArTnA krdA hM ik `h t¨hA^
10
krn dA inScA kItA= prmyS¨r dA erAdA >ukvy t¨hA.y ihridaM iv|c smJdArI dy sky= fyr t¨sIN `s
smyN ty aAp,y `dyS ^ pUrA krn dA sI= prmyS¨r dI `mId bAry jA, lvoNgy ijs ^ r|K, lE sA^ cui,aA
wojnA s¨rg aty DrtI ivclIaM sArIaM cIzM ^ igaA hY= t¨sIN jA, jAvogy ik ijh/IaM asIsM prmySr
¨
ek|iQaM krky msIh ^ m¨KI b,Aky `s dy aDIn krn ny aAp,y lokM ^ dy, dA vAadA kItA sI `h apAr
19
dI sI= aty mihmAmE hn= aty t¨sIN jA, jAvogy ik sA.y
11
msIh iv|c sA^ prmyS¨r dy lokM iv|coN cui,aA aAsTAvAnM lE< prmyS¨r dI SktI bhut mhAn hY=
20
igaA sI= prmySr
¨ ny pihlM hI sA^ aAp,y lok bnA`, eh mhAn SktI `hI hY ijh/I prmyS¨r ny msIh ^
dI wojnA b,AE hoE sI< ik`N ik eh prmyS¨r dI mØt toN `BArn lE vrtI sI= prmyS¨r ny msIh ^
21
e|CA sI= eh prmyS¨r hI hY jo hr cIz ^ aAp,I s¨rgI TAvM iv|c aAp,y s|jy pAsy ibQAeaA= prmyS¨r
aFsIaM ^ 1:22-2:21 1216
ny msIh ^< sAry hAkmM< aiDkArM< SktIaM< aty rAijaM `vyN b,AeaA hY ijvyN dy asIN hM= prmyS¨r ny sA^
nAloN vDyry mh|tvpur, b,AeaA= msIh hr cIz nAloN msIh iwsU iv|c nvyN b,AeaA tM jo asIN c»gy k»m
vI vDyry SktISAlI hY jo vI es dunIaM iv|c jM Biv|K krn wog ho skIX= prmySr
¨ ny pihlM hI enHM sArIaM
22
dI dunIaM iv|c tAkt rKdA hY= prmyS¨r ny sArIaM c»gIaM g|lM dI wojnA sA.y lE itaAr kItI hoE hY=
cIzM msIh dI aDIntA T|ly pA id|tIaM hn= aty tM ik asIN aAp,A jIvn c»gy k»m kridaM btAExy=
prmyS¨r ny `s ^ klIiswA dIaM sm¨|cIaM cIzM dA
23
m¨KIaA tAenAt kItA hY= klIsIwA msIh dA SrIr msIh iv|c e|kimk
11
hY= klIiswA msIh nAl BrpUr hY= `h hr >\g nAl t¨sIN gYr whUdIaM dy tOr ty jnmy sI= t¨sIN `h
sArIaM cIzM s\pUr, b,A`NdA hY= lok ho ijnHM ^ whUdI “by-s»untIX” aAKdy hn= `h
whUdI ijh/y t¨hA^ “by-s¨n
» tIxy” aAKdy hn `h aAp,y
mØt toN jIvn v|l aAp^ “s¨»ntI” aKvA`Ndy hn= `nHM dI s¨»nt aijhI
3 2
e`N< mYN< pØl¨s< msIh iwsU dA e|k kYdI hM= mYN
t¨hA.y lokM lE< ijh/y whUdI nhIN hn< ek kYdI
hM= t¨hA^ inSict hI ptA hY ik mY^ eh k»m prmySr
¨
15
es lE mYN pRArTnA iv|c iptA a|gy JukdA hM=
DrtI aty svrg `%ty hr pirvAr aAp,A aslI
nAm `sy toN pRApt krdA hY=
16
mYN iptA ^ pRrTAnA
dI ikrpA duaArA id|tA igaA sI= prmyS¨r ny mY^ eh krdA hM ik `h aAp,I asIm mihmA duaArA t¨hA^
3
k»m t¨hA.I shAetA krn lE sONipaA sI= prmyS¨r t¨hA.y aAtimaM iv|c mjbUt ho, lE SktI dyvy= `h
17
ny aAp,I gupt wojnA myry ty prgq kItI= `s ny mY^ t¨hA^ eh tAkt aAp,y aAtmy rAhIN dyvygA= mYN
eh drsA id|tA= es bAryy mYN pihlM vI kuJ ilK pRArTnA krdA hM ik t¨hA.y ivSvAs rAhIN msIh t¨hA.y
4
cu%ikaA hM= aty jykr t¨sIN myrIaM ilKtM p/Ho< t¨sIN idlM iv|c rhygA= mYN pRArTnA krdA hM ik t¨hA.A
18
jA, jAvoNgy ik s|cm¨|c mYN msIh bAry s|c ^ smJdA jIvn joi/aA jAvy aty pRm
y `pr `sAiraA jAvy= aty
5
hM= hornM simaM iv|c rih, vAly lokM ^ `s gupt mYN pRArTnA krdA hM ik t¨sIN aty prmyS¨r dy piv|tr
s|cAE bAry nhIN d%isaA igaA sI= pr hu, piv|tr lok msIh dy pRym dI mhAntA ^ smJ sk, dI SktI
aAtmA dy rAhIN< prmySr
¨ ny eh gupt s|c aAp,y piv|tr r|KoNgy= mYN pRArTnA krdA hM ik t¨sIN eh smJ sko ik
6
rsUlM aty nbIaM ^ pRgq kItA hY= gupt s|c eh hY eh ipaAr ik»nA l\mA< ik»nA ivSAl ik\nA `%cA aty
19
ik gYr whUdI vI `h cIzM pRApt krngy jo prmyS¨r ik»nA gihrA hY= msIh dA ipaAr iksy vI ivaktI
kol `sdy aAp,y lokM lE hn= ZYr whUdI aty whUdI dy igaAn dI s\BAvnA nAloN ikty v.yrA hY= pr myrI
ek|Qy eko SrIr nAl s\b\iDt hn= aty `h ek|Qy pRArTnA hY ik t¨sIN es^ jAn, iv|c smrT hovoN= tM
prmyS¨r dy iwsU iv|c id|ty vAady ^ sMJA krdy hn= t¨sIN prmyS¨r dI BrpUrtA nAl Bry jA skoNgy=
20
gYr whUdIaM kol eh sB cIzM KuSKbrI dy kAr, prmySr
¨ aAp,I SktI nAl< jo sA.y iv|c k\m krdI
hn= hY nAloN ikty vDyry izaAdA kr skdA hY jo ik asIN
7
prmyS¨r dI ikrpA dI dAt kAr, mYN KuSKbrI bAry `s pAsoN m»g skdy hM jM `s bAry soc skdy hM=
21
d|s, vAlA syvk b, igaA hM= prmyS¨r ny aAp,I prmyS¨r dI klIiswA iv|c aty iwsU msIh iv|c sdA
8
SktI rAhIN ikrpA id|tI= mYN prmyS¨r dy smUh lokM sdA lE mihmA hovy= aAmIn=
ivcoN sB toN Gq mh|tvpUr, hM= prmyS¨r ny mY^ gYr
whUdIaM ^ msIh iv|c amIrI bAry KuS ˘KbrI dy, dI SrIr dI xyktA
dAt id|tI= eh amIrI sA.I smJ iv|c aA`, toN
9
bAhr hY= aty prmyS¨r ny mY^ smUh lokM ^ aAp,y
gupt s|c dI wojnA d|s, dA k»m id|tA= eh gupt
4 mYN kYd ivc hM ik`N ik mYN pRBU nAl s»b»iDt hM=
aty prmyS¨r ny t¨hA^ aAp,y lokM vjoN cui,aA=
hu, mYN t¨hA^ prmyS¨r dy lokM vM{ rih, lE byntI
2
s|c aAidkAl toN prmyS¨r iv|c CuipaA hoeaA sI= eh krdA hM= hmySA inmR aty koml b,o DIrj rKo aty
3
prmyS¨r hI hY ijs ny hr SYa dI isrAj,A kItI hY= e|k dUsry nAl pRym aty SMtI nAl ju/y rho= t¨sIN e|k
10
prmyS¨r dA mnorT sI ik smUh hAkmM aty s¨rgI dUjy nAl aAtmA rAhIN SMtI nAl j¨/y hoX ho= es >»g
TAvM dy aiDkArM ^ v|K v|K rAhM dA ptA ho,A cAhIdA nAl j¨/y rih, lE hr s»Bv jtn kro= kAS t¨sIN
4
hY ijs rAhIN prmyS¨r aAp,I isaA,p ivKA`NdA hY= SMtI dy b\Dn duaArA s\wukt rho= e|k srIr hY ty
11
`h es^ klIiswA dy kAr, jAn,gy= eh `h ek hI aAtmA hY= aty prmySr
¨ ny t¨hA^ ek hI `mId
5
wojnA sI jo prmySr
¨ ny aAidkAl toN b,AE sI= prmySr
¨ rK, dA s|dA id|tA hY= e|k pRBU hY< e|k ivSvAs aty
6
ny aAp,I wojnA anusAr hI kItA ijh/I `s ny sA.y ix|k hI bpitsmA= `%Ty isrf e|k hI prmyS¨r hY< jo
12
pRBU msIh iwsU rAhIN b,AE sI= msIh iv|c< asIN sArIaM cIzM dA iptA hY= `h hr cIz ty hkUmt krdA
7
azAdI nAl prmyS¨r sAmH,y inrBY ho ky aA skdy hM= hY= `h hr jgHA hY aty hr cIz a»dr hY= msIh ny
eh g|l asIN msIh iv|c aAp,y ivSvAS rAhIN kr sA.y iv|coN hr e|k ^ e|k ivSyS dAt id|tI hY= hr
aFsIaM ^ 4:8-5:2 1218
19
ivaktI ^ `h imilaA jo msIh `s ^ dy,A cAhu»dA krdA hY= `nHM ny aAp,I SrmsArI dI BAvnA guaA
8
sI= esy lE< eh poTIaM iv|c iliKaA hoeaA hY: lE hY= `h aAp,y jIvn bdI krn lE estymAl
“jdoN `h `%pr aAkAS iv|c igaA< `s ny kYdIaM krdy hn= `h hr pRkAr dIaM v|D toN v|D bdkArIaM
20
^ aAp,y nAl ilaA< aty lokM ^ dAtM id|tIaM=” krnIaM cAhu\dy hn= pr ijh/IaM g|lM t¨sIN msIh
zbUr 68:18 iv|c isKIaM hn `h `nHM m»dIaM g|lM vrgIaM nhIN
9 21
jdoN eh aAKdA hY< “`h `%cA igaA<” es dA kI hn= mYN jA,dA hM ik t¨sIN `s bAry s¨, cuky ho=
arT hY? esdA arT hY ik pihlM `h DrtI `%ty T|ly aty ik`N ju t¨sIN `s iv|c ho< `s dA s|c t¨hA^
10 22
aAeaA= es lE msIh hI hY jo hyQM aAeaA< aty isKAeaA igaA= hM s|c iwsU iv|c hY= t¨hA^ aAp,y
`hI hY ijh/A `pr igaA= `h sAry aAkASM nAloN purA,y aApy dA itaAg krnA isKAeaA igaA sI= es
`pr igaA= msIh ny aAijhA hr cIz ^ aAp,y nAl dA arT hY ik t¨hA^ `s trHM dy m»dy >»g nAl ij`,A
11
BrpUr krn lE kItA= aty `sy msIh ny lokM ^ C|. dy,A cAhIdA hY ijs trHM t¨sIN pihlM ij`N rhy
dAtM id|tIaM= `s ny kEaM ^ rsUl< kEaM ^ nbI< sI= `h purA,A aApA bdtr b,dA jMdA hY< ik`N ju
kEaM ^ KuSKbrI dA pRcAr krn lE< aty kuJ e|k lok `nHM bdkArIaM duaArA gumrAh ho gX hn
23
^ dyK BAl aty prmyS¨r dy lokM ^ `pdyS dy, lE ijh/IaM `h krnIaM cAhud
\ y hn= pr t¨hA^ aAp,y
12
b,AeaA= msIh ny eh dAtM prmyS¨r dy piv|tr idlM ivc aty mnM iv|c nvyN bn, lE isKAeaA
24
lokM ^ syvA dA k»m krn dI itaArI lE id|tIaM< tM igaA hY= t¨hA^ e|k nvyN ivaktI bn, lE
13
ik msIh dy srIr ^ mzbUt b,AeaA jA sky= es isKAeaA igaA hY= eh nvM ivaktI piv|tr aty
kArj ^ jArI rih,A cAhIdA hY< jdoN t|k asIN sAry DArimktA nAl rih, lE prmyS¨r vrgA b,AeaA
eko ijhy ivSvAs iv|c aty prmySr
¨ dy put
| r bAry igaAn igaA hY=
25
iv|c e|k m¨|Q nhIN ho jMdy= sA.y lE `doN t|k vD,A t¨hA^ JUQ bol,A b\d kr dy,A cAhIdA hY= t¨hA^
aty pRp|k bn,A zrUrI hY jdoN t|k ik asIN msIh hmySA e|k dUsry nAl s|c bol,A cAhIdA hY ik`N ik
26
vrgy nA b, jAEX aty `s dI `tikRSqtA hAsl asIN eko SrIr iv|c e|k dUsry dy a»g hM= jdoN
nA kr lEX= t¨sIN gu|sy hu\dy ho< tM aAp,y kRoD ^ pAp krA`, dA
14
`doN asIN b|cy nhIN hovMgy= asIN `NnHM lokM vrgy kAr, nA b,n idP sArA idn kRoD krnA jArI nA
27
nhIN hovMgy ijh/y `s jhAz vM{ aAp,I idSA bdldy r|K=o SYtAn ^ koE aijhA rAh nA idP ijh/A t¨hA^
28
hn ijs ^ lihrM e|k pAisPN dUsry pAsy lY jMdIaM hrA sky= jy koE corI kr irhA hY tM `s ^ corI
hn= asIN `nHM `pdySM toN pRBAivt nhIN hovMgy jo krnI C|. dy,I cAhIdI hY= es dI jgHA `s ^ sKt
asIN `nHM lokM toN pRApt krdy hM jo sA^ gumrAh imhnt krnI cAhIdI hY= `s ^ aAp,y h|TM dI vrtoN
krn dI koiSS krdy hn= aijhy aAdmI lokM ^ glt c»gy k\m krn lE krnI cAhIdI hY= fyr `s dy kol
rAhy pA`,A cAhud
\ y hn aty `nHM ^ glt rAh s¨JA`Ndy grIb lokM nAl sMJA krn lE kuJ n kuJ hovygA=
15 29
hn= nhIN⁄ asIN pRym iv|c s|c bolMgy= asIN hr rAhy jdoN t¨sIN boloN t¨hA^ m»dy bol nhIN bol,y cAhIdy=
msIh dI trHM bn, lE vDMgy= msIh isr hY aty pr `h g|lM kro ijnHM dI lokM ^ jrUrt hY< `h g|lM
16
asIN srIr hM= sm¨|cA srIr msIh `%pr inrBr ijh/IaM horM lokM ^ mzbUt b,n ivc shAE ho,=
hY= aty srIr dy sAry a»g ju/y hoxy aty ek|Qy hn= eh g|lM t¨hA.y s¨,n vAilaM dI shAetA krngIaM=
30
srIr dA hr a»g aAp,A k»m krdA hY= aty es trHM piv|tr aAtmA ^ `dAs nA b,AP= aAtmA es
s»pUr, srIr vDdA hY aty pRym iv|c mjbUt hu\dA hY= g|l dA pRmA, hY ik t¨sIN prmyS¨r dy ho= prmyS¨r ny
eh aAtmA t¨hA^ eh drsA`, lE id|tA sI ik
31
ijs >»g nAl t¨hA^ ij`,A cAhIdA prmySr
¨ t¨hA^ >ukvyN smyN aAzAd krygA= sB ku/t
| ,<
17
pRBU lE mYN t¨hA^ dsdA hM aty mYN t¨hA^ cytAvnI kRoD< kop rOlA aty durbcn sArI buiraAE s,y aAp,y
32
id»dA hM: anAsTAvAnM vM{ ij`, iv|c siTr nA aAp toN dUr kr dyvo= idaAlU b,o aty dUsiraM ^
18
rho= `nHM dy ivcAr iksy k»m dy nhIN hn= `nHM lokM ipaAr krdy rho= e|k dUsry ^ `sy trHM mAf kr id`N
dy mn hnyrmE ho gX hn= `h kuJ nhIN jAndy< ijvyN prmyS¨r ny msIh iv|c t¨hA^ m¨aAf kItA hY=
ik`Nik `h s¨,n toN enkArI hn= es lE `h
jIvn nhIN pRApt kr skdy ijh/A prmyS¨r pRdAn 5 t¨sIN prmyS¨r dy `h b|cy ho ijnHM ^ `h ipaAr
2
krdA hY= es lE prmySr
¨ vMg b,n dI koiSS
1219 aFsIaM ^ 5:3-32
kro= pRym dA jIvn jIP= horM ^ `sy trHM ipaAr kro mUrKtA dA jIvn nA jIvo= pr `h g|lM is|Ko ijh/IaM
18
ijvyN msIh ny t¨hA^ ipaAr kItA= msIh ny aAp,y pRBU t¨hA.y pAso krvA`,IaM cAhud
» A hY= mY nAl SrAbI
aAp ^ sA.y lE kurbAn kItA sI= `h prmyS¨r ^ nA hovo= eh aAtmk tOr ty t¨hA^ tbAh kr dyvygI<
3 19
c/AE gE c\gI s¨g»D aty e|k kurbAnI sI= t¨hA.y pr es dI jgHA aAtmA nAl BrpUr hovo= ek dUsry
iv|c ijnsI pAp nhIN ho,A cAhIdA= t¨hA.y iv|c iksy nAl BjnM< SbdM< aty aAtmk gItM nAl bol=o aAp,y
20
vI iksm dI aSu|DtA jM lAlsA nhIN ho,I cAhIdI= idlM ivc pRBU lE gAP aty s»gIt Cy/o= hr cIz
tuhA^ enHM burIaM g|lM bAry g|l vI nhIN krnI lE iptA prmyS¨r dA SukrAnA kro< `s dA sA.y pRBU
cAhIdI= ik`N? ik`N ik eh g|lM prmyS¨r dy piv|tr iwsU msIh dy nAm ty SukrAnA kro=
4
lokM lE shI nhIN hn= es toN elAvA t¨hA.y
drimaAn B|dIaM g|lM nhIN ho,IaM cAhIdIaM= t¨hA^ ptnIaM aty ptI
21
kdy vI mUrKtA Bry bol nhIN bol,y cAhIdy ty nAhI e|k dUsry dI g|l m»n, lE sdA itaAr rho=
g\dy mzAk krny cAhIdy hn= eh g|lM t¨hA.y lE aijhA es lE kro ik`N jo t¨sIN msIh dA aAdr
22
shI nhIN hn= prmyS¨r ^ SukrAnA dy,A hI t¨hA.y krdy ho= ptnIP< aAp,y ptIaM dy aiDkArM hyQM
5
lE shI hY= t¨sIN es bAry inSict ho skdy ho= e|k `vyN hI rho ijvyN ik t¨sIN pRBU dy aiDkAr hyQM ho=
23
ivaktI ijh/A ijnsI pAp krdA hY jM `h jo pAp ptI ptnI dA m¨KIaA hY< ijvyN ik msIh klIiswA dA
krdA jA loBI vpArI hY `s ^ prmyS¨r aty msIh dy m¨KIaA hY= klIiswA msIh dA SrIr hY= msIh srIr
24
rAj iv|c koE jgHA nhIN imlygI e|k ivaktI ijh/A dA riKak hY= klIiswA msIh dy aiDkAr hyQM hY=
hmySA aAp,y lE v|D toN v|D pRApt krn dI cAhnA es lE ptnIP t¨hA.y bAry vI evyN hI hY= t¨hA^ hr
r|KdA mUrtI `pAsk hY= g|l ivc aAp,y ptIaM dy aiDkAr hyQM ho,A cAhIdA
6 25
kdy vI iksy ivaktI ^ `s dIaM KoKlIaM g|lM hY= ptIP aAp,IaM ptnIaM ^ `vyN ipaAr kro
nAl aAp,y aAp ^ gumrAh nA krn id`= eh ijvyN msIh ny klIiswA nAl kItA hY= msIh klIiswA
26
bdkArIaM prmyS¨r ^ `nHM lokM `pr kihrvAn lE miraA sI= `h klIiswA ^ aAp,I syvA vAsty
krdIaM hn ijh/y `sdI aAigaA dA pAln nhIN SuD bnA`, lE miraA sI= pr pihlM msIh ny
7
krdy= es lE `nHM nAl eho ijhIaM g|lM n kro= klIiswA ^ KuS KbrI rAhIN pA,I nAl Doky sAF kItA=
8 27
atIt iv|c< t¨sIN hnyry nAl iGry hoxy sI= pr hu, msIh miraA tM jo `h klIiswA ^ aAp,y aAp lE
t¨sIN pRBU ivclI roSnI nAl Bry hoxy ho= es lE `nHM e|k vhuqI vM{ mihmA nAl smript kr sky jo mihmA
9
lokM vM{ rho ijh/y rOSnI nAl s»bD
» rKdy hn= roSnI (s¨\drtA) nAl BrpUr hY= `h miraA tM jo klIiswA
10
c»igaAE< DrmI jIvn aty s|c id\dI hY= is|K, dI piv|tr aty doS riht ho sky aty bdI toN ibnA ho sky
11 28
koiSS kro ik pRBU ^ kI pRs»n krdA hY= aijhIaM jM pAp jM hor iksy vI g|l toN jo glt hY= aty
g|lM nA kro ijh/IaM `h lok krdy hn< ijh/y hnyry ptIaM ^ aAp,IaM ptnIaM ^ esy trHM ipaAr krnA
iv|c hn= aijhIaM g|lM koE lAB nhIN ilaA`NdIaM= cAhIdA hY= `nHM ^ aAp,IaM ptnIaM ^ `vyN ipaAr
pr eh drSA`, lE c»gIaM g|lM kro ik hnyry krnA cAhIdA hY ijvyN `h aAp,y SrIr ^ ipaAr krdy
12
ivclIaM g|lM Zlt hn= `nHM g|lM bAry bol,A vI hn= ijh/A ivaktI aAp,I ptnI ^ ipaAr krdA hY
29
SrmnAk hY ijh/IaM hnyry iv|c kItIaM jMdIaM hn= `h aAp,y aAp ^ ipaAr krdA hY= ik`N? ik`N ik
13
pr jdoN asIN drsA`Ndy hM ik eh g|lM glt hn< kdy vI iks ny aAp,y Kud dy SrIr ^ nfrt nhIN
14
roSnI `nHM g|lM ^ pRt|K b,A id\dI hY= aty ijh/I kItI= hr koE aAp,y SrIr dA poS, krdA hY aty
g|l pRtK
| hY roSnI b, skdI hY= esy lE asIN aAKdy es dA c\gA iKaAl r|KdA hY= aty ehI g|l hY ijh/I
30
hM: “jAgo< t¨sIN s¨%itP b\idP⁄ mØt toN `Bro< aty msIh msIh ny klIiswA lE kItI< ik`Nik asIN `s dy
31
t¨hA.y `%pr cmkygA=” SrIr dy a»g hM= poTIaM aAKdIaM hn< “es lE
15
es lE es g|loN bhut sAvDAn rho ik t¨sIN aAdmI aAp,y mAtA iptA ^ C|. dyvygA aty aAp,I
ikvyN ij`Ndy ho= igaAnhI, b\idaM dy >\g vM{ nA ptnI nAl iml jAvygA= esy trHM< `h dovyN e|k b,
16 32
jIvo= sgoN igaAnvAn b,ky jIP= myrA BAv eh hY jA,gy=”* eh gupt s|c bhut mh|tvpUr, hY= mYN
ik t¨hA^ aAp,y hr mØky ^ c»gy k\m lE vrt,A
17
cAhIdA hY ik`N ik eh smyN iBRSq hn= es lE “es lE aAdmI ≥≥≥ e|k b, jA,gy” `tpt 2:24
aFsIaM ^ 5:33-6:24 1220
33
msIh aty klIiswA bAry g|l kr irhA hM= pr eh t¨sIN SYtAn dIaM SYtAnI cAlM dy iKlAf l/ sko=
12
t¨hA.y ivcoN hr e|k `%ty lAgU hud
\ A hY: t¨hA^ aAp,IaM sA.I l/AE DrtI dy lokM dy iKlAf nhIN hY= asIN
ptnIaM ^ `vyN ipaAr krnA cAhIdA hY ijvyN t¨sIN es hnyrI dunIaM dy hAkmM< aiDkArIaM aty SktIaM
aAp,y aAp ^ ipaAr krdy ho aty e|k ptnI ^ aAp,y nAl l/ rhy hM= asIN bdI dIaM aAtmk tAktM
ptI dA aAdr krnA cAhIdA hY= ijh/IaM svrgI TAvM iv|c hn dy ivru|D l/ rhy hM=
13
es lE t¨hA.y kol prmySr
¨ dy pUry kvc ho,y cAhIdy
b|cy aty mApy hn= fyr bdI vAly idn t¨sIN mzbUtI nAl .q ky Klo
hY: “t¨hA^ aAp,y mAtA aty iptA ^ sitkArnA cAhIdA lvo= aty aAp,I CAtI `%ty shI jIvn dI r%iKaA pA
15
hY=” eh pihlA hukm hY ijs dy nAl e|k aA`NdA lvo= SMtI dI KuSKbrI dA pRcAr krn lE aAp,y
3
hoeaA vAadA hY= `h vAadA hY: “fyr t¨hA.y lE pYrM iv|c rzAm»dI dI ju|tI pA lvo= ijs nAl t¨sIN
16
sB kuJ c\gA hovygA= aty t¨sIN DrtI `ty l»mI `mr mjbUtI nAl Klo skdy ho= aty ivSvAS dI >Al dA
4
ibtAPgy=” iptAP< aAp,y bicaM ^ gu|sy nA kro= vI estymAl kro= es nAl< t¨sIN duSq dy sAry agnI
17
pRBU dI isKlAE aty `pdyS anusAr aAp,y b%icaM bA,M ^ rok skdy ho= prmyS¨r dI m¨ktI dA qop
dA pAl, pos, kro= pRApt kro= aty aAtmA dI tlvAr f/ lvo= `h tlvAr
18
prmySr
¨ dI isiKaA hY= hmySA aAtmA iv|c pRArTnAvM
gulAm aty mAlk krdy rho= aAp,I hr zrUrt pUrI krn lE hr trHM
5
gulAmo DrtI `%ty aAp,y mAlkM dI aAigaA m»no= dIaM pRArTnAvM nAl pRArTnA kro= t¨hA^ eh hr
aAdr aty .r nAl `nHM dy aAdySM dI pAl,A kro= smyN krn lE hmySA itaAr rih,A cAhIdA hY= hONslA
aty eh g|l s|cy idloN kro ijvyN t¨sIN msIh dI aAigaA nA guaAP= hmySA prmyS¨r dy smUh lokM lE pRArTnA
6 19
dA pAl, krdy ho= jdoN t¨hA.y mAlk t¨hA^ dyK rhy kro= myry lE vI pRArTnA kro= pRArTnA kro ik jdoN
hu\dy hn= t¨hA^ `nHM dI aAigaA dA pAl, krn toN mYN bolM prmyS¨r mY^ Sbd pRdAn kry= tM ik mYN ibnA
ikty vDyry `nHM ^ s\t¨Sq krnA cAhIdA= t¨hA^ `nHM iksy .r dy KuS ˘KbrI dy gupt s|c bAry d|s skM=
20
dI syvA `vyN hI krnI cAhIdI hY ijvyN t¨sIN msIh dI mY^ `s KuS ˘KbrI bAry bol, dA k»m sOipaA igaA
syvA krdy ho= t¨hA^ aAp,y pUry idloN `hI krnA cAhIdA hY= ehI g|l mYN hu, eTy es kYd iv|c kr irhA hM=
7
hY jo prmyS¨r cAhu»dA hY= aAp,A k»m kro aty es dy myry lE pRArTnA kro ik mYN lokM iv|c es KuSKbrI dA
krn ivc KuSI mihsUs kro= es trHM k»m kro ijvyN ik pRcAr ibnA .r kr skM ijs >\g nAl mY^ krnA
t¨sIN pRBU dI syvA kr rhy ho aty nA ik ijvyN t¨sIN cAhIdA hY=
8
mnu|KM dI syvA kr rhy ho= wAd rKo ik pRBU hr `s
ivaktI ^ Fl dyvygA jo c\gIaM krnIaM krdA hY= a»itm SuB kAmnAvM
21
hr ivaktI ^ `sdIaM c\gIaM krnIaM lE< ilhAz mYN t¨hA.y kol t¨iKkus sA.y BrA ^ Byj irhA hM
kIty ibnA ik `h e|k gulAm hY jA azAd aAdmI< Fl ijs ^ asIN ipaAr krdy hM= `h pRBU dy kArj dA
9
id|tA jAvygA= mAlko< esy trHM hI t¨sIN aAp,y gulAmM vFAdAr nOkr hY= `h t¨hA^ `s hr g|l dI jA,kArI
nAl c»gA slUk kro= `nHM ^ .rA`, DmkA`, vAlIaM dyvygA ijh/I myry nAl e%Ty vApr rhI hY= fyr t¨hA^
g|lM n aAKo= t¨sIN jA,dy ho ik t¨hA.A mAlk aty `nHM myrI s¨|K sMd bAry ptA l|gygA aty mYN kI kr irhA hM=
22
dA mAlk e|ko hI hY jo svrg iv|c hY= aty `s dy ehI kAr, hY ik mYN `s ^ G|l irhA hM= mYN cAhu»dA
vAsty hr koE brAbr hY= hM ik t¨sIN sA.I s¨|KsMd bAry jA, lvo= mYN `s ^
t¨hA^ hOslA dy, lE G|l irhA hM=
23
prmyS¨r dI >Al pihn lvo prmyS¨r iptA aty pRBU iwsU msIh v|loN SMtI aty
10 24
aAp,A p|tr Ktm kridaM hoeaM mYN d|sdA hM ipaAr ivSvAs smyt t¨hA.y nAl hovy= prmyS¨r dI
ik t¨hA^ pRBU iv|c aty `s dI mhAn SktI iv|c tk/y ikrpA `nHM sAiraM nAl hovy ijh/y sA.y pRBU iwsU msIh
11
ho,A cAhIdA hY= prmyS¨r dI >Al pihn lvo tM joo ^ ipaAr krdy hn `h ipaAr jo kdI nhIN m¨|kdA=
1221
iFil|pIaM ^ p|tRI
11
t¨sIN iwsU msIh dI shAetA nAl prmySr
¨ ^ mihmA
1 msIh iwsU dy syvkM pØlus aty itmoiT`s v|loN<
msIh iv|c prmyS¨r dy `nHM sAry lokM ^ jo ifil|pY
iv|c rih»dy hn< aty t¨hA.y sAry bz¨rgM* aty KAs
aty `stit ilaA`, lE c\gIaM krnIaM kr skoN=
2
shAekM ^ S¨B kAmnAvM = prmyS¨r< sA.y iptA< aty pØlus dIaM m¨SiklM pRBU dy kArj iv|c shAE hu\dIaM
12
pRBU iwsU msIh v|loN t¨hA^ ikrpA ty SMtI= BrAvo aty BY,o< mYN cAhu\nM ik t¨sIN `nHM sArIaM
m»dIaM g|lM bAry jA,o ijh/IaM myry nAl vAprIaM< ty
pØlus dI pRArTnA ijnHM ny mY^ KuS ˘KbrI ^ v|D toN v|D FYlA`, iv|c
3 13
hr vyly jdoN vI mYN t¨hA^ cyty krdA hM tM mYN shAetA kItI hY= hu, eh g|l sAf hY ik mYN kYd
4
prmyS¨r dA D\nvAd krdA hM= mYN t¨hA.y sAiraM lE iv|c hM ik`N ik mYN msIh dI syvA krdA hM= sAry romI
5 14
hmySA an\d nAl pRArTnAvM krdA hM= mYN `s shAetA pihrydAr ty hor sAry lok vI eh jA,dy hn= ik`N
lE prmyS¨r dA D\nvAd krdA hM ijh/I t¨sIN `s ju mYN kYd ivc hM< pRBU iv|c bhut sAry BrA msIh bAry
pihly idn toN lY ky hu, t|k KuS ˘KbrI FYlA`, iv|c s\dyS ^ hor vDyry hONsly aty dlyr hoky bol, ^ itaAr
6
kItI hY= mY^ pUrn ivSvAs hY ik prmyS¨r ny t¨hA.y hn=
15
drimaAn eh c\gA k\m aAr\iBaA hY= `h `s k\m ^ kuJ msIh bAry ErKA aty SrIky kAr, pRcAr
jArI r|KygA aty msIh iwsU dI phu\c vAly idn es ^ krdy hn< pr dUsry msIh bAry c\gy pRwj
o nM nAl pRcAr
16
pUrA krygA= krdy hn= eh lok es lE pRcAr krdy hn ik`N
7
aty mYN jA,dA hM ik myrA t¨hA.y sAiraM lE e`N< ik `h mY^ ipaAr krdy hn aty `h jA,dy hn ik
soc,A QIk hI hY= t¨hA.I myry idl iv|c e|k KAs jgHA prmyS¨r ny mY^ KuS ˘KbrI dI riKaA krn dA kArj
17
hY= ik`N ik t¨sIN sAry myry nAl prmyS¨r dI ikrpA ^ id|tA sI= pr `h dUsry lok msIh bAry KudgrzI
sMJA krdy ho= t¨sIN `doN myry nAl prmyS¨r dI ikrpA dI mnoibrtI nAl pRcAr krdy hn= `nHM dy pRwojn
sMJI krdy ho jdoN mYN kYd iv|c hu\dA hM< jdoN mYN KuS Zlt hn= `h socdy hn ik `h myry lE a/cnM
˘KbrI dI r%iKaA kr irhA hu\dA hM< aty jdoN mYN KuS pYdA kr skdy hn jdoN ik mYN kYd iv|c hM=
8 18
˘KbrI dy s|c ^ sAbt kr irhA hu\dA hM= prmyS¨r mh|tvpUr, g|l eh hY ik hr >\g iv|c BAvyN
jA,dA hY ik mYN t¨hA^ msIh iwsU dy ipaAr nAl dyK, c\gy pRwojn nAl jM m»dy nAl< msIh dy s\dyS dA pRcAr
dA cAhvAn hM= ho irhA hY= aty es vAsty< mYN pRs\n hM aty pRs\n ho,A
9 19
t¨hA.y lE myrI eh pRArTnA hY: t¨hA.A pRym v|D toN jArI r|KMgA= t¨sIN myry lE pRArTnA kr rhy ho aty
v|D vDy< t¨hA.y kol s|cA igaAn hovy aty t¨hA.y ipaAr iwsU msIh dA aAtmA myrI shAetA krdA hY= es
nAl smJ hovy; lE mYN jA,dA hM ik eh m¨SiklM jo myry nAl vAprIaM
10
t¨sIN c\gy ty mA/y iv|c frk krn wog hovoN aty myry lE CuqkArA ilaA`,gIaM=
20
aAp,y lE sB toN c\gA cu, skoN; t¨sIN msIh dy aA`, jo mYN s|cm|uc cAhu\dA hM aty aAs r|KdA hM ik mYN
lE piv|tr aty inrdoS hovoN= aijhA kuJ vI nhIN krMgA ijs ty mYN Srim»dgI mihsUs
krM= mY^ `mId hY ik hu, myry kol hmySA dI trHM<
bz¨rg klIiswA dI agvAE krn lE cu,y gX aAdmIaM aAp,y jIvn iv|c msIh dI mihmM ivKA`, lE hONslA
21
dA smUh= enHM ^ “v|i.ky” aty aAj/I vI aAiKaA jMdA sI< hY< BAvyN mYN jIvM zM mrM= myrI iz\dgI dI m|htvpUr,
`nHM dA k\m prmyS¨r dy lokM dI dyKBAl krnA hY= rsUlM dy g|l msIh lE ij`,A hY= “mØt vI myry lE FAedymd
»
krt|b 20:28; aFsIaM 4:11tIt¨s 1:7
iFil|pIaM ^ 1:22-2:17 1222
22 4
hovygI=”* jo mYN SrIrk tOr ty ij`NdA rih»dA hM tM vDyry ibhtr krAr id`= t¨hA^ sAiraM ^ kyvl
jo mYN pRBU lE kArj kr skMgA= pr mY^ co, iks aAp,y hI mAmilaM bAry nhIN soc,A cAhIdA sgoN
g|l dI krnI cAhIdI hY= ij`, dI jM mr, dI? mYnU dUsiraM lokM dy mAmilaM bAry vI soc,A cAhIdA=
23
ptA nhIN= ij`, ty mrn ivckAr co, krnI aØKI
hY= s|cmu|c mYN eh jIvn C|.,A cAhu\dA hM aty msIh msIh pAso byZrz ho,A isKo
5
nAl rih,A cAhu\dA hM= `h ikty izaAdy ibhtr hY= aAp,y drimaAn `sy trHM dI mnoibrtI r|Ko< jo
24 25
pr t¨hA^ lokM ^ myrI SrIrk tOr ty lo/ hY= mY^ msIh iwsU dI sI=
6
ptA hY ik t¨hA^ myrI lo/ hY= esy lE mYN jA,dA hM msIh Kud hr g|l ivc prmyS¨r vMg sI= msIh
ik mYN t¨hA.I shAetA krn lE inSict hI e|Ty prmyS¨r dy brAbr sI= pr `s ny eh nhIN soicaA ik
QihrMgA tM ik t¨sIN vDoN aty eh inSict krn lE prmyS¨r nAl brAbrI kuJ aijhI sI jo hr hAlt
26
ik t¨hA.y kol aAn\d hY jo inhcA toN imldA hY= es iv|c `s ^ Kud lE hI r|K,I cAhIdI sI=
7
lE t¨sIN msIh iwsU iv|c bhut KuS hovoNgy< jdoN mYN Fyr es dI jgHA< `s ny aAp,A sB kuJ itaAg id|tA
t¨hA.y nAl hovMgA= aty e|k ensAn dA rUp DAiraA aty e|k syvk vrgA
27 8
eh inSict hovo ik t¨sIN msIh dI KuS ˘KbrI dI b, igaA= jdoN `h es dunIaM iv|c e|k mn¨|K vM{
wogtA dy rvYwy iv|c rih»dy ho= fyr jy mYN t¨hA.y kol rih irhA sI `s ny Kud ^ inmR b,AeaA= `h prmySr
¨
sFr krky aAvM zM mYN t¨hAToN dUr hovM< mYN t¨hA.y bAry ^ e»nA aAigaAkArI ho igaA ik `s ny slIb `%ty
9
c\gIaM g|lM s¨,MgA= mYN s¨,MgA ik t¨sIN e|k mn aAp,A jIvn vI dy id|tA= msIh ny prmyS¨r dI
nAl inhcA lE< ijh/I KuS K
˘ brI toN aA`NdI hY< s\GrS aAigaA dA pAl, kItA< es lE prmyS¨r ny `s ^
28
kr rhy ho= aty t¨hA^ `nHM< lokM toN koE .r nhIN `cAE vAlI jgHA ty `BAiraA= aty `s ^ e|k nM
10
hovygA< ijh/y t¨hA.y iKlAf hn= eh sArIaM g|lM id|tA jo ik dUjy sAiraM nAvM toN `%cA hY= es lE<
prmyS¨r v|loN sbUt hn ik t¨sIN bcAX jAvoNgy aty iwsU dy nM vAsty svrg iv|c< DrtI `%ty zM DrtI dy
29 11
t¨hA.y vYrI nSq kIty jA,gy= t¨hA^ isrf msIh a»dr hr go.A JukygA= aty hr jIB eh sVIkAr
iv|c ivSvAs r|K, dA hI aiDkAr nhIN id|tA igaA< krygI< “iwsU msIh pRBU hY=” jdoN `h eh aAK,gy
sgoN msIh lE du|K J|l, dA vI= pr eh g|lM msIh `h prmyS¨r lE sitkAr ilaA`,gy=
30
lE mihmA ilaA`NdIaM hn= t¨sIN `h j|doijhd
vyKI jo mYN kItI< aty ajy vI t¨sIN `nHM s\GrsM bAry ijho ijhA prmyS¨r cAhu\dA hY `ho ijhy b,o
12
s¨,dy ho jo mY^ hn= t¨sIN Kud `nHM s\GrSM rAhIN l\G myry ipaAry loko hu, myrA aAdyS c\gI trHM m»no=
rhy ho= jdoN mYN t¨hA.y nAl nhIN hM< iFr jdoN mYN t¨hA.y nAl
hovMgA= prmySr
¨ lE mhAn e|zt aty .r nAl aAp,I
13
xykA kro aty e|k dUsry dy shAek rho m¨ktI s\pUr, krn lE k\m krnA jArI r|Ko= ik`N
kItI=
pr eh c\gA sI ik m¨sIbtM iv|c t¨sIN myrI mdd
15
ifil|pY iv|c t¨sIN lokoN< wAd kro< jdoN mYN `%Ty
ijvyN mYN t¨hA^ ikhA sI< vFAdArI nAl pRBU dA pihlI vArI KuS ˘KbrI dA pRcAr kItA sI= jdoN mYN
2
anusr, krnA jArI r|Ko= mYN wUPdIaA aty s¨\t¨Ky ^ mYkdUinwA C%i.aA< t¨hA.I hI e|klI klIiswA sI ijsny
e|k dUsry nAl sihmt ho, lE byntI krdA hY ik`N myrI shAetA kItI sI=
3 16
ik t¨sIN prmyS¨r nAl s\b\iDt ho= myry im|tro< ik`Nik jdoN mYN T|slunIky iv|c sM tM bhut vArI t¨sIN myry
17
t¨sIN myry nAl rl ky vfAdArI nAl syvA kItI hY es lE lo/IdIaM cIzM ByjIaM sn= s|cm¨|c< eh nhIN
lE mYN t¨hA^ enHM aØrtM dI aijhA krn ivc sAhetA ik mYN t¨hAToN s¨gAtM pRApt krnIaM cAhu\dA hM< pr mYN
krn lE aAKdA hM= enHM ny klym»s nAl myry p|KoN cAhu\dA hM ik t¨sIN `h lAB pRApt kroN ijh/A dy, toN
aty myry hor sATIaM nAl imlky KuSKbrI FYlA`, iv|c aA`NdA hY=
sKt imhnt kItI hY= `nHM dy nAm jIvn dI pustk*
4 jIvn dI pustk prmyS¨r dI pustk ijs iv|c prmyS¨r dy
iv|c ilKy gX hn= hmySA pRBU iv|c aAn\d mA,o= mYN
sAry cu,y hoX lokM dy nAm drz hn= pRkAS dI poTI 3:5;
es ^ ifr aAKMgA< aAn\d mA,o= 21:27
1225 iFil|pIaM ^ 4:18-23
18
myry kol sB kuJ zrUrt toN v|D hY= ijh/y dAn sA.y iptA dI hmySA hmySA lE mihmA hovy= aAmIn=
21
t¨sIN epAFrodIt¨s rAhIN Byjy `nHM myrIaM sArIaM lo/M msIh iwsU iv|c prmySr
¨ dy smUh lokM ^ S¨BkAmnAvM=
dA pUrI trHM iKaAl riKaA= t¨hA.I dAt prmyS¨r ^ `h sAry BrA vI jo myry nAl hn< t¨hA^ aAp,IaM
22
c/AE s¨gi\ Dt blI vrgI hY= prmySr
¨ ny es ^ pRvAn S¨BkAmnAvM Byjdy hn= prmySr
¨ dy sAry lok< KAskr
19
kItA aty `h es nAl pRsn
\ hY= myrA prmySr
¨ msIh `h ijh/y sIzr dy mihl iv|c hn< t¨hA^ aAp,IaM
iwsU dI mihmA nAl bhut amIr hY= `h t¨hA.IaM S¨BkAmnAvM Byjdy hn=
23
sArIaM lo/M ^ aAp,I amIrI rAhIN pUrn krygA jo pRBU iwsU msIh dI t¨hA.y sAiraM `pr ikrpA
20
msIh iwsU iv|c `plbD hn= sA.y prmyS¨r aty hovy=
1226
kul¨|sIaM ^ p|tRI
11
sI= t¨hA.IaM bdkrnIaM ny sAbt kr id|tA ik eh ho,gy= mYN `nHM ^ `s ivSvAs iv|c pUrI trHM amIr
22
s|c sI= pr hu, msIh ny t¨hA^ fyr prmyS¨r dy hoeaA dyK,A cAhu»dA hM jo smJdArI toN aA`NdA hY=
im|tr b,A id|tA hY= msIh ny aijhA `doN kItA jdoN aty mYN cAhu»dA hM ik t¨sIN pUrI trHM `s gupt s|c bAry
`h SrIr DArI sI= msIh ny aijhA ixs lxI kItA tM jA, jAvoN jo prmyS¨r ny prgq kItA hY= eh s|c
3
jo `h t¨hA^ prmyS¨r a|gy piv|tr< doS riht< ibnA msIh hI hY= msIh iv|c< isaA,p aty igaAn dy sAry
23
elzAm dy ilaA sky= msIh aijhA hI krygA tM jo KzAny l¨ky hoX hn=
4
t¨sIN `s KuS KbrI iv|c ivSvAs krdy rho ijh/I ixh g|lM mYN t¨hA^ ixs lxI d|s irhA hM tM jo
t¨sIN su,I hY= eh tM hI s»Bv hY jykr t¨sIN aAp,y koxI vI ivaktI t¨hA^ im|QIaM g|lM rAhIN mUrK n
inhcy iv|c tk/y ho,A jArI r|KoNgy aty `s `mId toN b,A sky ijh/IaM lgdIaM tM c\gIaM hn pr asl
5
prHM nhIN hqoNgy jo KuSKbrI ny t¨hA^ id|tI hY= ixsy iv|c JUQIaM hn= hAlM ik mYN t¨hA.y nAl< SrIr iv|c
KuS KbrI dA pRcAr dunIaM dy smUh lokM ^ kItA igaA nhIN hM< myrA idl t¨hA.y nAl hY= mYN t¨hA.y c\gy jIvn
hY= ik mYN pØl¨s `sdA syvk hI b, igaA hM= aty msIh iv|c t¨hA.y tk/y ivSvAS ^ dyK ky KuS hM=
15
lA`idikwA iv|c BrAvM aty BY,M ^ myrIaM
pØl¨s msIhIaM ^ kuJ cIzM krn lxI aAKdA SuBkAmnAvM dy,IaM= aty n¨mfAs aty `s klIiswA
2
a.ol pRArTnA kro aty jdoN t¨sIN pRArTnA kro< hmySA ^ ijh/I `s dy Gr nAl ju/dI hY< S¨BkAmnAvM aAKo=
3 16
cOks rho aty prmyS¨r dA SukrAnA kro= sA.y lxI vI jdoN ixh p|tr t¨hA^ su,AixaA jAvy ixs g|l ^ vI
pRArTnA kro= pRArTnA kro ik asIN msIh bAry `s wkInI b,A` ik ixh lA`idikwA dI klIiswA ^
gupt s|c dA pRcAr lokM ^ krn wog hoEX jo prmySr
¨ su,AixaA jAvy= aty t¨sIN vI `h p|tr pi/HaA jo mYN
17
ny sA.y ty prgq kItA hY= mYN es lE kYd iv|c hM lA`idikwA dI klIiswA ^ iliKaA= ariKpu|s ^
4
ik`N ik mYN es s|c dA pRcAr krdA hM= pRArTnA kro aAKo< “`h k»m pUrA kry ijh/A pRBU ny tY^ id|tA hY=”
18
ik mYN es bAry spSq tOr ty bol skM ijvyN mY^ bol,A mYN pØls
¨ S¨BkAmnAvM aAKdA hM aty ixs ^ aAp,y
5
cAhIdA hY= gYr whUdIaM nAl isaA,p nAl vrtAP h|TIN ilK irhA hM= wAd r|Ko ik mYN kYd iv|c hM= prmySr
¨
6
kro= aAp,y smyN ^ v|D toN v|D c\gI trHM vrto= jdoN dI ikrpA t¨hA.y a»g s»g hovy=
1230
t¬hA^ ikrpA aty SMtI dyvy= prmySur ny aAp,y pu|tr iwsU ^ m¬rdy toN `BAiraA=
iwsU hI hY jo sA^ prmySur dy gu|sy toN bcAvygA jo ik aA
T|sl¬nIkIaM dA jIvn aty ivSvAs irhA hY=
2
jdoN asIN pRArTnA krdy hM tM hmySA t¬hA^ wAd
krdy hM aty t¬hA.y sAiraM lE asIN prmySur dA T|sl¬nIkIaM iv|c p¯l¬s dA kArj
3
DÈnvAd krdy hM< jdoN asIN prmySur aAp,y iptA
a|gy pRArTnA krdy hM= asIN hmySA `nHM g|lM lE
ijh/IaM t¬sIN aAp,y ivSvAs rAhIN kItIaM hn<
2 BrAvo aty BY,o< t¬sIN jA,dy ho ik t¬hA.I jgHA
2
v|l sA.I fyrI asfl nhIN sI= t¬hA.y v|lNo aA`,
to pihlM asIN ifil%pY iv|c kSq shAry= `%ToN dy lokM
S¬krAnA krdy hM= aty `s kÈm lE ijh/A t¬sIN aAp,y ny sA.y iKlAf mÈdIaM g|lM aAKIaM= t¬sIN es bAry
ipaAr sdkA kItA hY S¬krAnA krdy hM= asIN `s dA sB kuJ jA,dy ho= aty jdoN asIN t¬hA.y kol aAxy bhut
S¬krAnA krdy hM ik`N ik t¬sIN sA.y pRBU iwsU msIh sAry lok sA.y iKlAf sn= pr sA.y prmySur ny dlyr
4
iv|c aAp,I aAs lE mjbUt ho= BrAvo aty BY,o b,n iv|c sA.I shAetA kItI= `sny t¬hA^ KuSKbrI
3
prmySr t¬hA^ ipaAr krdA hY= aty asIN jA,dy hM dA pRcAr krn iv|c sA.I shAetA kItI= asIN lokM
ik `sny t¬hA^ aAp,y lok bnA`, lE cui,aA hY= ^ `tsAht krdy hM= sA^ iksy ny vI gumrAh nhIN
5
asIN t¬hA.y lE KuSKbrI ilaMdI= pr asIN kItA hY= asIN duSq lok nhIN hM= asIN lokM ^ gumrAh
isrf SbdM dI vrtoN nhIN kItI= asIN `s KuS ùKbrI krn dI koiSS nhIN kr rhy= `nHM g|lM lE jo asIN
4
^ SktI nAl ilaMdA asIN es ^ piv|tr aAtmA dy kr rhy hM sA.y eh mksd nhIN hn= nhINÚ asIN
nAl ilaMdA aty v|D inSicttA nAl ik eh s|c sI= KuSKbrI bAry boldy hM ik`Nik prmySr ny sA^ prK
t¬sIN eh vI jA,dy ho ik jdoN asIN t¬hA.y nAl ilaA hY aty sA^ KuSKbrI dA pRcAr krnA sONipaA hY=
sM asIN ikvyN rihÈdy sM= asIN `sy trHM t¬hA.I es lE jdoN asIN boldy hM asIN mnu|KM ^ KuS krn
6
shAetA krn lE itaAr ij`N rhy sM= es lE dI koiSS nhIN krdy= asIN prmySr ^ KuS krn dI
t¬sIN sA.y aty pRBU vrgy b, gX= t¬sIN bhut m¬SiklM koiSS kr rhy hu\dy hM= prmySr hI hY ijh/A sA.y idlM
rAhIN guzry pr fyr vI t¬sIN `pdyS ^ KuSI nAl pRvAn ^ prKdA hY=
7 5
kItA eh KuSI t¬hA^ piv|tr aAtmA ny id|tI= t¬sIN t¬sIN jA,dy ho ik asIN kdy vI t¬hA.I `stit
mkdUinwA aty aKAwA dy smUh SrDAlUaM lE e|k krky t¬hA^ pRBAivt krn dI koiSS nhIN kItI= asIN
8
imsAl b, gxy= t¬hA.y rAhIN pRBU dy `pdyS mkdUinwA t¬hA.I Dn pRApt krn dI koiSS nhIN kr rhy= t¬hA.y
aty aKAwA iv|c fYl gX= aty t¬hA.A prmySur iv|c kolNo CupA`, vAlI sA.I koE KudgrzI nhIN= prmySr
¬
6
ivSvAs vI hr TM mShUr ho igaA= es lE sA^ jA,dA hY ik eh s|c hY= asIN lokM v|loN `stit dI
9
ivSvAs bAry kuJ kih, dI zrUrt nhIN= hr TM lokI JAk nhI rKdy= asIN t¬hA.y v|loN jM iksy hor v|loN
`s c\gy >Èg bAry g|lM krdy hn ijs nAl t¬sIN sA.A `stit dI JAk nhIN r|Kdy=
7
suaAgt kItA sI jdoN asIN t¬hA.y kol aAX sI= `h asIN msIh dy rsUl hM= es lE jdoN asIN t¬hA.y
lok d|sdy hn ik ikvyN t¬sIN mUrtIaM dI pUjA C|. nAl sM< tM t¬hA.y v|loN kItA hoeaA kÈm pRApt krn
1231 T|sl¬nIkIaM ^ 2:8-3:9
pr ... koml sM kE wUnAnI nklM iv|c iliKaA hY: Òpr lE asIN prmySur dA D\nvAd krdy hM= pr asIN
asIN b|cy b, jMdy hM=Ó aAp,I sArI pRs\ntA lE `s dA kAFI D\nvAd nhIN
T|sl¬nIkIaM ^ 3:10-4:18 1232
10 8
kr skdy= asIN rAt idn t¬hA.y bAry pRArTnA krdy asIN pAp dA jIvn jIvIX= es lE ijh/A ivaktI
rihÈdy hM= asIN pRArTnA krdy hM ik asIN e|k vAr es `pdyS ^ kbUl, toN enkAr krdA hY `h iksy
fyr `Ty aA skIX ty t¬hA^ iml skIX t¬hA.y ivSvAs mnu|K dI nhIN sgoN prmySr dI av%igaA krdA hY=
^ hor mjbUt bnA`, lE t¬hA^ sArIaM cIzM pRdAn aty prmySr
u hI hY ijh/A t¬hA^ aAp,A piv|tr aAtmA
11
kr skIX= asIN pRArTnA krdy hM ik sA.A prmyS¬r pRdAn krdA hY=
9
ty iptA aty sA.A pRBU iwsU msIh t¬hA.y kol aA`, msIh dy nimt t¬hA.y BrAvM aty BY,M lE t¬hA.y
12
lE sA.A rAh b,AvygA= asIN pRArTnA krdy hM ik pRm
y bAry sA^ ilK, dI lo/ nhIN hY= prmySr ny pihlM
10
pRBU t¬hA.A ipaAr vDAvygA asIN pRArTAnA krdy hM ik hI t¬hA^ e|k dUsry nAl pRm
y krnA isKAeaA hY= aty
prmyS¬r t¬hA.y pRym ^ e|k dUsry lE aty sAiraM lE s|cm¬|c hI t¬sIN sAry mkdUinwA iv|c aAp,y BrAvM
hor ClkAvygA= asIN pRArTnA krdy hM ik t¬sIN sB aty BY,M ^ ipaAr krdy ho= BrAvo aty BY,o hu, asIN
lokM ^ `sy trHA ipaAr kro ijvyN asIN t¬hA^ krdy t¬hA^ `nHM ^ hor vDyry ipaAr krn lE `tsAiht
13
hM= asIN eh pRArTnA es lE krdy hM tM jo krdy hM=
11
t¬hA.y ihrdy mzbUt b,Axy jA sk,= Fyr t¬sIN sA.y amn BrpUr jIvn ij`, lE jo kuJ vI t¬sIN
prmyS¬r aty iptA a|gy piv|tr aty doS riht hovoNgy kr skdy ho `hI kro= aAp,y kArobAr dA iKaAl rKo
jdoN sA.A pRBU iwsU aAp,y sAry piv|tr lokM nAl aty aAp,I rozI kumA`, lE kÈm kro= asIN eh
12
aAvygA= g|lM krn lE pihlM hI aAK cu|ky hM= jy t¬sIN
aijhIaM g|lM krogy tM `h lok vI ijh/y SrDAlU
nhIN hn t¬hA.y jIvn >Èg dI e|zt krngy= aty
prmySur ^ pRsÈn krn vAlA jIvn t¬hA^ aAp,IaM lo/M lE hornM lokM `%pr inrBr
4 BrAvo aty BY,o hu, mYN t¬hA^ kuJ hor g|lM bAry
d|sdA hM= asIN t¬hA^ jIvn dA `h >Èg
isKAeaA hY jo prmyS¬r ^ pRsÈn krdA hY= aty asIN
nhIN ho,A pvygA=
pRBU dI aAmd
13
jA,dy hM ik t¬sIN `sy >Èg iv|c ij`N rhy ho= hu, BrAvo aty BY,o asIN cAhuÈdy hM ik t¬sIN `nHM lokA
asIN t¬hA^ puCdy hM aty t¬hA^ pRBU iwsU dy nM iv|c bAry jA, lvo ijh/y mr cu|ky hn= asIN nhIN cAhÈdy ik
esy >Èg iv|c v|D toN v|D ij`, lE `tsAht krdy t¬sIN hornM lokM vMg `dAs hovo-`nHM lokM vMg ijnHM
2 14
hM= t¬sIN jA,dy ho ik jo g|lM asIN t¬hA^ krn lE kol koE aAs nhIN hu\dA= asIN ivSvAs krdy hM ik
aAKIaM asIN t¬hA^ `h g|lM pRBU iwsU dy aiDkAr iwsU miraA aty fyr m¬rdy toN `BAiraA igaA= es
3
nAl khIaM sn= prmySr cAhuÈdA hY ik t¬sIN piv|tr lE iwsU dy kAr,< prmySr iwsU smyt `nHM lokM ^
15
hovo= `h cAhuÈdA hY ik t¬sIN ijnsI pApM toN dUr rho= fyr ilaAvygA ijh/y mr cu|ky hn= t¬hA^ ptA hY ik
4
prmySr cAhuÈdA hY= * ik t¬hA.y ivcoN hr koE aAp,y jo kuJ asIN hu, t¬hA^ d|s rhy hM pRBU dA aAp,A sÈdyS
SrIr `ty kAbU rK,A isK lvy= aAp,y SrIr dA hY= asIN ijh/y hu, ij`N rhy hM SAed `doN t|k ij`Ndy
estymAl `s >Èg nAl kro ijh/A piv|tr aty rhIX jdoN t|k pRBU fyr vAps aAvygA= asIN ijh/y
sitkArwog hY= `doN ij`N rhy hovMgy< pRBU dy nAl hovMgy< pr `nHM
5
aAp,y SrIr ^ ijnsI pAp lE nA vrto= ijh/y lokM dy sAmH,y nhIN< ijh/y pihlM hI mr cu|ky hn=
6 16
lok prmyS¬r ^ nhIN jA,dy aijhA krdy hn= es pRBU Kud svrg toN hyQM aAvygA= `doN bhut v|.A
mAmly iv|c t¬hA.y iv|coN iksy ^ vI msIh iv|c aAp,y hukm aAvygA= eh hukm mhM dUt dI aAvAz iv|c aty
BrA dA kuJ burA nhIN krnA cAhIdA jM `sdA FAedA prmySr dI tUrIH nAl hovg
y A= aty `h m¬rdA lok ijh/y
nhIN `QA`,A cAhIdA= ijh/y lok aijhA krdy hn msIh iv|c sn pihlM `Brngy=
17
prmySr `nHM ^ szA dyvygA= asIN es bAry t¬hA^ `s toN mgroN< asIN sAry< ijh/y hAly t|k ij`Ndy
7
pihlM hI d|s cuk
| y hM aty cytAvnI dy cu%ky hM= prmySur hM< `tMh `nHM lokM nAl e|kQy hovMgy ijh/y mr cu|ky
ny sA^ piv|tr ho, lE s%idaA= `h nhIN cAhuÈdA ik sn= sA^ bdlM nAl iljAeaA jAvygA aty hvA iv|c
msIh nAl imlAeaA jAvygA= aty asIN hmySA lE
prmyS¬r cAhuÈdA hY prmyS¬r ^ aAdr jM prmyS¬r cAhu\dA hY 18
ik t¬hA.y iv|coN aAp,I ptnI nAl aijhy >Èg nAlo ij`,A pRBU nAl aÈt tIk hovMgy= es lE e|k dUsry ^
is|K lvy ijh/A piv|tr hY aty prmyS¬r ^ aAdr idÈdA hY= enHM SbdM rAhIN hOslA id`=
1233 T|sl¬nIkIaM ^ 5:1-28
pRBU dI aAmd lE itaAr rho pRBU iv|c agvAE krdy hn= aty t¬hA^ `pdyS idÈdy
13
1 p¯ls
¬ < islvAnus aty itmoiT`s v|lNo T|sl¬nIkIaM
dI klIiswA ^ SuBkAmnAvM t¬sI lok prmySr<
sA.y iptA< aty pRBU iwsU msIh dy iv|c ho=
jA,gy jdoN `h iwsU ^ vyK,gy= t¬sIN aAsTAvAnM dy
`s smUh iv|c hovoNgy< ik`Nik tusIN `nHM g|lM iv|c
ivSvAs kItA ijh/IaM asIN t¬hA^ d|sIaM sn=
2 11
prmySr< sA.y iptA aty pRBU iwsU msIh v|loN t¬hA.y ixsy lxI asIN hmySA t¬hA.y lxI pRArTnA krdy
ty ikrpA aty SANtI hovy= hM= asIN aAp,y prmySr ^ byntI krdy hM ik `h
3
BrAvo aty BY,o< asIN t¬hA.y lxI hmySA prmySr dA c\gy >\g nAl ij`, iv|c t¬hA.I mdd kry< ijs ^
SkrAnA krdy hM= aty sA^ ixh krnA cAhIdA hY ik`N ij`, vAsty `s ny t¬hA^ s%idaA hY= t¬hA.y aÈdr dI
ik sA.y lxI ixh QIk hY ik`Nik t¬hA.A ivSvAs vD-f|l
u c\igaAxI t¬hA^ c\gA krn lE hONslA idÈdI hY aty
irhA hY aty `h ipaAr ijh/A t¬hA.y iv|coN hr koxI t¬hA.A ivSvAs t¬hA.y pAsoN k\m krvA`NdA hY asIN
4
ixk dUsry ^ krdA hY< `h vI vD-f|ul irhA hY= ixs pRArTnA krdy hM ik prmySr
u t¬hA^ aAp,I SktI nAl
lxI asIN prmyS¬r dIaM klIiswAvM iv|c GmÈ. krdy ixnHA g|lM ^ hor vDyry krn iv|c shAxI hovygA=
12
hM ik t¬sIN ikvyN tk/y rihÈdy ho aty inhcA r|Kdy ho= asIN enHM sB g|lM lE eslE pRArTnA kr
tusIN stAX jA rho ho= aty t¬sIN bhut sArIaM muSiklM rhy hM tM ik sA.y pRBU iwsU msIh dA nAm t¬hA.y iv|c
rAhIN l\G rhy ho pr t¬sIN tk/y rho aty aAsTA r|Ko= mihmA mE ho sky aty t¬sIN `s iv|c mihmA hAisl
kr skdy ho= eh mihmA sA.y prmyS¬r aty pRBU iwsU
p¯l¬s prmySr dy inr,y bAry d|sdA hY msIh dI ikrpA v%loN aA`NdI hY=
5
ixh ixs g|l dA pRmA, hY ik prmySr aAp,y inr,y
iv|c shI hY prmySur cAhuÈdA hY ik t¬sIN `sdy rAj dy burIaM GqnAvM vAprngIaM
wog hovo= t¬hA.IaM tklIfM `s rAj lxI hn=
6
prmySr
u `hI krygA jo shI hY `h `nHM lokM ^ tklIfM
7
dyvygA ijh/y t¬hA^ tklIFM idÈdy hn= aty prmySur
2 BrAvo aty BY,o< asIN t¬hA^ sA.y pRBU iwsU msIh
dy aA`, bAry d|s,A cAhuÈdy hM= asIN t¬hA.y nAl
`s smyN bAry g|l krnA cAhuÈdy hM jdoN asIN `s iv|c
2
t¬sM lokM ^ ijh/y kSq iv|c ho< SMtI dyvygA aty `h iml ky ixk|Qy hovMgy= aAp,y mnM iv|c prySAn nA
sA^ SMtI dyvygA prmySr sA^ eh shAixtA `doN hovo aty GbrAP nA jykr t¬sIN s¬,oN ik sA.y pRBU dA
dyvygA jdoN sA^ pRBU iwsU pRgq hovygA iwsU aAp,y idn pihlM hI aA cu|kA hY= koE eh g|l agÈm vAk
8
SktISAlI dUtM dy nAl svrg ivcoN aAvygA= `h jM s\dyS iv|c vI aAK skdA hY= jM t¬sIN es bAry iksy
svrg ivcoN bldI hoxI a|g nAl `nHM lokM ^ szA ic|QI iv|c p/HoN jo ik koE dAvHA kr skdA hY ik `h
3
dy, lxI aAvygA ijh/y prmySur ^ nhIN jA,dy= `h p|tr sA.y v|loN hY= iksy vI ivaktI ^ aAp,y aAp ^
`nHM ^ szA dyvygA ijh/y sA.y pRBU iwsU msIh dI mUrK nA bnA`, id`= pRBU dA idn `doN t|k nhIN
9
eÈjIl ^ nhIN mÈndy= `nHM lokM ^ aijhI tbAhI aAvygA jdoN t|k ivdRoh nhIN huÈdA aty kuDrmI jo nrk
4
vAlI szA id|tI jAvygI ijh/I hmySA jArI rhygI `nHM nAl s\b\iDt* hY< pRgq nhIN huÈdA= kuDrmI prmyS¬r
^ pRBU dy nAl rih, dI ixjAjt nhIN imlygI `nHM nAmIN hr cIz dA jM koE vI cIz ijs dI lok `pAsnA
lokM ^ `sdI mhAn SktI toN dUr riKaA jAvygA== krdy hn ivroDI hY= aty `s kuDrmI ny aAp,y aAp^
10
ixh `s idn vAprygA jdoN sA.A pRBU iwsU aAvygA= hr `s cIz nAloN; ijs ^ prmySr aAKdy hn jM ijs
iwsU mihmAmE ho, lE aAp,y piv|tr lokM smyt dI lok `pAsnA krdy hn< aAp,y aAp ^ `%cA b,AeaA
aAvygA= `h sAry lok< ijnHM ny ivSvAs kItA< hYrAn ho
nrk nAl s\b\iDt a|KrI tOr ty< Ò`h tbAhI dA pu|tr hY=
1235 2 T|sl¬nIkIaM ^ 2:5-3:9
15
hY aty bdI dA `h mAnv prmySr dy mÈdr iv|c vI mihmA iv|c ih%sydAr ho skoN ixs lxI BrAvo aty
jMdA hY aty `Ty bYQdA hY fyr `h aAKdA hY ik `h BY,o mzbUtI nAl Klovo aty `nHM `pdySM iv|c ivSvAs
prmySr hY= krdy rho ijh/y asIN t¬hA^ id|ty hn asIN t¬hA^ `h
5
mYN t¬hA^ pihlM hI ikhA sI ik jdoN mYN hAly t¬hA.y `pdyS aAp,y BAS, iv|c aty t¬hA^ ilKy aAp,y p|trM
nAl sM ik eh sB g|lM vAprngIaM kI tuhA^ wAd iv|c id%ty sn=
6 16-17
hY? aty t¬sIN jA,dy ho ik kuDrmI ^ hu, ikh/I cIz asIN pRArTnA krdy hM ik pRBU iwsU msIh Kud
rok rhI hY `s^ hu, ixs lxI roikaA jA irhA hY ik aty prmySr sA.A iptA t¬hA.y idlM ^ suK dyvygA aty
7
`h shI smyN pRgq hovy= bdI dI gupt SktI hu, t¬hA^ hr c\gI g|l iv|c jo< t¬sIN krdy aty aAKdy ho<
pihlA hI s\sAr iv|c kArj kr rhI hY pr ixTy bl bKSy sn= prmyS¬r ny sA^ ipaAr kItA= aAp,I
e|k aijhA vI hY ijh/A bdI dI es gupt SktI ^ ikrpA rAhIN `s ny sA^ c\gI aAs aty aArAm id|tA hY
rok irhA hY= `h ixs^ `doN t|k rokdA rhygA jdoN ijh/A amr hY=
t|k `h hqAeaA nhIN jMdA= FyrkuDrmI pRgq hovg
8 y A
aty pRBU iwsU msIh `s kuDrmI ^ aAp,y mUÈh ivco sA.y lxI pRArTnA kro
inkl, vAly sAh nAl mAr dyvygA= pRBU iwsU
kuDrmI ^ aAp,I mihmAmE aAmd nAl tbAh kr
9
dyvygA= kuDrmI SYtAn dI SktI nAl aAvygA= `s
3 aÈtkAr< BrAvo aty BY,o< sA.y lxI vI pRArTnA
kro= pRArTnA kro ik pRBU dy `pdyS CytI fYl,y
jArI rih,= pRArTnA kro ik lok `nHM `pdySM ^ `sy
kol bhut v|.I SktI hovygI< aty `h kE trHM dy JUQy trHM mA, dy, ijvyN ik eh t¬hA.y nAl vApiraA=
2
kirSmy< inSAn aty ac\By krygA= aty pRArTnA kro ik asIN bury aty bd vAly lokM toN
10
kuDrmI `nHM lokM nAl DoKA krn lxI hr trHM suriKat rhIxy= ijvyN ik t¬sIN jA,dy ho< sAry lokI pRBU
dA Cl kpq krygA ijh/y pihlM hI guaAcy hoxy hn iv|c ivSvAs nhIN r|Kdy=
3
`h lok ixs lxI guaAcy hoxy hn ik`N ik `nHM ny s|c pr pRBU vfAdAr hY= `h t¬hA^ tAkt dyvygA aty
4
^ ipaAr krn toN ixnkAr kItA hY jy `h s|c ^ ipaAr t¬hA^ duSq (SYtAn) toN bcAvygA= pRBU sA^ ivSvAs
11
krdy= `h bc jMdy= pr `nHM lokM ny s|c ^ ipaAr idÈdA hY ik t¬sIN `hI g|lM kr rhy ho jo asIN t¬hA^
krn toN ixnkAr kItA ixs lxI prmySur `nHM v|l khIaM= aty asIN jA,dy hM ik t¬sIN enHM g|lM ^
5
aijhI SktI SAlI cIz ByjdA hY ijh/I `nHM ^ s|c lgAtAr krdy rhoNgy= asIN pRArTnA krdy hM ik pRBU
to dUr lY jMdI hY prmySur ixh SktI `nHM v|l ixs t¬h.y ihridaM ^ prmySur dy ipaAr aty msIh dy
lxI ByjdA hY tM jo `h iksy aijhI cIz iv|c ivSvAs sbr v|l jA, lxI agvAxI krygA=
krn ijh/I s|c nhIN hY=
12
ixs lxI `h sAry lok ijh/y s|c iv|c ivSvAs
nhIN krdy `nHM dA inr,A doSIaM vMg hovygA= `nHM k\m dA Frz
6
ny s|c iv|c ivSvAs nhIN kItA< eslE `nHM ny bdI BrAvo aty BY,o asIN aAp,y pRBU iwsU msIh dy
kridaM aAn\d mAi,aA= aiDkAr rAhIN t¬hA^ ixh aAdyS idÈdy hM ik hr `s
SrDAlU toN dUr rho ijh/A k\m krn toN ixnkAr krdA
t¬hA^ m¬ktI lxI cui,aA igaA hY hY `h lok ijh/y k\m krn toN ixnkAr krdy hn< `nHM
13
BrAvo aty BY,o pRBU t¬hA^ ipaAr krdA hY prmySr
u `pdySM ty aml nhIN kr rhy ijh/y asIN `nHM ^
7
ny SurU toN hI t¬hA^ bcA`, lxI cu, ilaA sI ixs id|ty sn= t¬sIN aAp hI jA,dy ho ik t¬hA^ vI `sy
lxI sA^ hmySA t¬hA.y lxI prmySr dA SukrAnA krnA trHM rih,A cAhIdA hY ijvyN asIN rihÈdy hM jdoN asIN
8
cAhIdA hY= ijh/A aAtmA tuhA^ piv|tr b,A`NdA hY t¬hA.y nAl sM asIN aAlsI nhIN sM= aty jdoN vI
`s krky aty t¬hA.y s|c ty ivSvAs krn krky< tuhA^ asIN iksy dUsry ivaktI dA Bojn KADA asIN hmySA
bcA ilaA igaA hY= `sdI kImt id|tI< asIN sùKt imhnt kItI tM jo
14
prmySur ny t¬hA^ ixh m¬ktI hAisl krn lxI asIN t¬hA.y iksy lxI vI kSq dA kAr, nA b,IX=
9
s%idaA sI `sny t¬hA^ `s KuS KbrI dI vrtoN rAhIN asIN lgBg idn rAt k\m krdy rhy= sA.y kol t¬hA^
s%idaA sI ijs dA asIN pRcAr kItA= prmySr
u ny t¬hA^ sA.I shAetA krn lxI aAK, dA aiDkAr sI= pr
ixs lxI s%idaA sI tM jo t¬sIN sA.y pRBU iwsU msIh dI asIN aAp,A iDaAn r|K, lxI k\m kItA tM ik asIN
2 T|sl¬nIkIaM ^ 3:10-18 1236
t¬hA.y lxI anusr, krn dA ix|k `dAhr, b, `s ivaktI nAl s\gt nA kro= tM jo `h SrimÈdA
15
skIxy= hovygA= pr `s ^ eÈJ krAr nA id` ijvyN ik `h
10
jdoN asIN t¬hA.y kol sM asIN t¬hA^ ixh inwm t¬hA.A duSm, hov=y sgoN `s ^ e|k BrA vM{ ictAvnI
id|tA sI: Òjy koxI ivaktI k\m nhI krdA< tM `h id`=
Bojn vI nhIN krygA=Ó
11
asIN su,dy hM ik t¬hA.y smUh iv%coN kuJ lok k\m aAKrI Sbd
16
krn toN ixnkAr krdy hn= `h kuJ nhIN krdy aty asIN pRArTnA krdy hM ik SMtI dA pRBU t¬hA^
`h lok aAp,y aAp ^ hornM lokM dy jIvn iv|c ruJAE hmySA SMtI dyvy= asIN pRArTnA krdy hM ik `h t¬hA^
rKdy hn= hr smyN aty hr trHM nAl SMtI dyv=y pRBU t¬hA.y sAiraM
12
asIN `nHM lokM ^ h¬km idÈdy hM ik `h hornM ^ dy aÈg s\g rhy=
17
kSq dy,A b\d kr dy, aty asIN pRBU iwsU msIh dy nM mYN p¯l¬s hM< aty mYN ixh S¬BkAmnAvM aAp,y Kud
iv|c `nHM ^ k\m krky aAp,A Bojn kmA`, dI byntI dy h|TIN ilK irhA hM= myry sAry p|trM `%ty ixh KAs
13
krdy hM= BrAvo aty BY,o< c\igaAE kridaM nA inSAn hY aty eh drSA`Ndy hn ik `h myry v|loN
T|ko= hn= mYN evyN hI ilKdA hM=
14 18
jykr koxI ivaktI ijs bAry asIN es ic|QI iv|c sA.y pRBU iwsU msIh dI ikrpA t¬hA.y sAiraM nAl
iliKaA hY `s ^ nhIN mÈndA< tM `s dA iDaAn r|Ko= hovy=
1237
8
klIiswA dy shAek
esy >\g nAl< ijh/y aAdmI klIiswA iv|c ivSyS
shekM vjoN syvA krdy hn< e|zt dy BAgI ivaktI
4 piv|tr aAtmA sAf tOr ty aAKdA hY ik aA`,
vAly simaM iv|c kuJ lok s|cy ivSvAs ^ nAm»zr
kr dy,gy= `h `nHM aAtimaM ^ sun,gy ijh/y JUQ
U
ho,y cAhIdy hn= `nHM ^ `h g|lM nhIN aAK,IaM aAKdy hn< aty `h BUtM dy `pdySM dA an¨sr,
2
cAhIdIaM ijnHM dA koE arT nhIN< aty `nHM ^ aAp,A krngy= `h `pdyS `nHM lokM v|loN aA`Ndy hn jo
smM s¨r
¨ A pI, iv|c nhIN ibtA`,A cAhIdA= `h aijhy JUQy aty kpqI hn= `nHM lokM ny shI aty Zlt iv|c
ivaktI nhIN ho,y cAhIdy ijh/y hmySA horM ^ DoKA dy Frk krn dI aAp,I wogtA guaA lE hY= eh es
9
ky amIr ho, dI koiSS krdy rih»dy hn= `nHM ^ `s trHM hY ijvyN `nHM dI a»tr aAtmA ^ grm lohy nAl
3
ivSvAS iv|c c|l,A cAhIdA hY jo prmyS¨r ny sA^ sA/ id|tA igaA hovy= `h lok hornM ^ aAKdy hn ik
id|tA hY= aty `nHM ^ hmySA `sy aADAr ty g|lM krnIaM ivaAh krA`,A Zlt hY= aty `h `nHM ^ kih»dy hn
10
cAhIdIaM hn ijs ^ `h shI smJdy hn= t¨hA^ ik kuJ aijhIaM cIzM hn izh/IaM lokM ^ nhI KA,IaM
enHM lokM dI prK pihlM hI kr lY,I cAhIdI hY= jy cAhIdIaM pr ijh/y lok inhcAvAn hn aty ijh/y
t¨hA^ `nHM iv|c koE nuks idKAxI nA dyvy tM `h s|c ^ jA,dy hn `h `nHM BojnM ^ prmySr
¨ dA S¨krAnA
11
ivSyS shAekM vjo syvA kr skdy hn= esy trHM krky KA skdy hn ik`N ik prmyS¨r hI hY ijs ny `nHM
4
hI aØrtM ^ vI hornM lokM pAsoN e|zt dy wog ho,A BojnM ^ b,AeaA= hr `h cIz ijh/I prmyS¨r ny
cAhIdA hY= `h aijhIaM aØrtM nhIN ho,IaM cAhIdIaM sAjI hY c\gI hY= prmyS¨r dI sAjI hoE koE vI cIz
ijh/IaM dUsiraM bAry m»dA boldIaM hn= `nHM ^ nAm»zr
U nhIN krnI cAhIdI jy es ^ prmySr
¨ dy SukrAny
5
aAp,y aAp `%ty s\jm ho,A cAhIdA hY aty aijhIaM nAl ilaA jAvy= prmyS¨r duaArA sAijaA hoeaA sB
aØrtM b,nA cAhIdA hY ijnHM `%pr hr g|loN etbAr kuJ prmyS¨r dy bcn aty pRArTnA nAl piv|tr b,
12
kItA jA sky= ijh/y !dmI ivSyS shAekM vjo jMdA hY=
syvA krnA cAhu»dy hn `nHM ^ kyvl e|k ptnI r|K,I
cAhIdI hY= `nHM ^ aAp,y pirvArM aty aAp,y b%icaM msIh iwsU dy c\gy syvk b,o
13 6
dy c\gy aAgU ho,A cAhIdA hY= `h ijh/y shI >\g eh g|lM PToN dy BrAvM aty BY,M ^ d|so= eh
nAl syvA krdy hn aAp,y aAp lE snmAn wog TM sAbt kr dyvygA ik t¨sIN msIh iwsU dy s|cy syvk ho=
b,A rhy hn aty `h msIh iwsU iv|c aAp,y ivSvAS t¨sIN sAbt kr dyvNo gy ik t¨sIN ivSvAS dy bcnM duaArA
dI inSicttA pA`,gy= aty `nHM s|cy `pdySM duaArA< ijnHM dA t¨sIN an¨sr,
7
kItA hY tk/y b, gX ho= lok mUrK khA,IaM s¨,A`Ndy
sA.I iz»dgI dA rh|s hn ijnHM dA prmyS¨r dy s|c nAl koE myl nhIN=
14
mY^ `mId hY ik mYN CytI hI t¨hA.y v|l aA skdA `nHM khA,IaM dy an¨sAr nA clo= pr aAp,y aAp ^
15 8
hM= pr hu, mYN t¨hA^ eh g|lM ilK irhA hM= tM prmyS¨r dy s|cy syvk ho, vjoN itaAr kro= t¨hA.I
fyr jy mYN t¨hA.y v|l CytI nA vI aA sikaA< t¨sIN `nHM SrIrk ksrt iksy g|loN t¨hA.I shAetA krdI hY=
g|lM bAry jA, lvoN ijh/IaM prmySr
¨ dy pirvAr iv|c pr prmyS¨r dI syvA t¨hA.I hr trIky nAl shAetA
lokM lE krnIaM zrUrI hn= eh pirvAr ij`Ndy krdI hY= prmyS¨r dI syvA t¨hA.I vrtmAn iz»dgI
jAgdy prmyS¨ r dI klIiswA hY= aty prmyS¨ r dI aty Biv|K dI iz»dgI lE vI asIsM dA vAadA krdI
16 9
klIiswA s|c dA shArA ty buinaAd hY= ibnA iksy hY= jo mYN aAK irhM `h s|c hY aty t¨hA^ es ^ pUrI
S|k< sA.I r|bI iz»dgI dA rh|s mhAn hY: trMH pRvAn kr lY,A cAhIdA hY=
1 itmoiT`s ^ 4:10-5:17 1240
10 7
ehI kAr, hY ik asIN k\m krdy hM aty S\GrS ibtA`NdI hY `h ij`NdI hoE vI m¨rdA hY= `ToN dy
krdy hM: asIN ij`Ndy jAgdy prmyS¨r iv|c aAs r|Kdy inhcAvAnM ^ eh krn lE aAKo tM jo koE vI ivaktI
8
hM= `h smUh lokM dA m¨ktIdAtA hY= KAs tOr ty ijh/y eh nA kih sky ik `h Zlt k\m kr rhy hn= e|k
lok `s iv|c inhcA r|Kdy hn= ivaktI ^ aAp,y sAry lokM dA iDaAn r|K,A cAhIdA
11 12
hukm id` aty enHM g|lM dy `pdyS id`= t¨sIN hY= KAskr< `s ^ aAp,y pirvAr dA iDaAn r|K,A
nOjvAn ho pr iksy ^ es trHM dA vrtAP n krn cAhIdA hY= jy koE aijhA nhIN krdA< tM `h s|cy
id` ijvyN t¨sIN m|htvpUr, nhIN ho= `nHM lE aAp,y ivSvAS ^ nhIN m»ndA= `h ivaktI e|k anAsTAvAn
BAS, iv|c< aAp,y iz»dgI dy >\g iv|c< aAp,y pRym nAloN vI BY/A hY=
9
iv|c< aAp,I inhcA iv|c aty ap,y piv|tr jIvn ivDvAvM dI t¨hA.I sUcI iv|c ju/n lE `h s|QM
13
iv|c e|k `dAhr, b,o= lokM ^ poTI dA pAQ virHaM dI jM es toN v.yrI ho,I cAhIdI hY= `h aAp,y
10
s¨,A`Ndy rho< `nHM ^ mjbUt b,A`< aty `pdyS id`= ptI dI vfAdAr rhI ho,I cAhIdI hY= `h aijhI
14
jdoN t|k mYN aA`NdA nhIN eh g|lM kro= ijh/I aØrt vjoN jA,I jMdI ho,I cAhIdI hY ijsny c\gy k\m
dAt t¨hA.y kol hY `s dI vrtoN krnI cyty r%Ko= eh kIty ho,= myrA BAv c\gIaM g|lM hn< ijvyN aAp,y
dAt t¨hA^ ag\mI vAk duaArA id|tI gxI sI< jdoN b%icaM dI prvirS krnI< aAp,y Gr !X PpiraM
15
bzurgM ny t¨hA.y `%ty aAp,A h|T r%iKaA sI= eh dI mihmAn-nvAzI krnI< prmySr
¨ dy lokM dy pYr Do,<y
g|lM krdy rho= enHM g|lM ^ krn lE aAp,A jIvn `nHM dI shAetA krnI ijh/y m¨sIbtM iv|c hn aty
arpn kr id`= fyr sAry lok vyK sk,gy ik t¨hA.A aAp,y jIvn ^ hr trHM dy c\gy k\m krn lE vrt,A=
16 11
aAtmk jIvn pRgtI kr irhA hY= aAp,y jIvn pr `s p|tRI iv|c jvAn ivDvAvM ^ SAiml nA
aty `pdySM v|l iDaAn id`= `pdyS dy,A aty shI kro= jdoN `h aAp,y aAp ^ msIh dy nimt arp,
>»g nAl rih,A jArI r%Ko= Fyr t¨sIN aAp,y aAp ^ kr id»dIaM hn< tM bhut vArI `h aAp,IaM tk/IaM
aty `nHM lokM ^ bcA skdy hoN< ijh/y t¨hA.y `pdyS SrIrk lo/M kAr, `s koloN dUr ho jMdIaM hn= tM
12
s¨,dy hn= fyr `h dubArA SAdI krnA cAhud
» IaM hn= es vAsty
`nHM dA inr,A hovg
y A= ik`N ik `nHM ny aAp,A pihlA
13
horM lokM nAl ij`, dy kuJ asUl vAadA nhIN inBAeaA= eh vI< ik eh ivDvAvM
tIt¨s ^ p|tRI
iflymon ^ p|tRI
14
iwsU msIh dy kYdI pØlus aty sA.y BrA itmoiT`s hovygA= pr t¨hA^ pihlM pu|Cy bgYr mYN koE vI g|l
v|loN SuB kAmnAvM= sA.y ipaAry im|tr aty sihkrmI nhIN sI krnA cAhu\dA= tM fyr ijh/I vI BlAE t¨sIN
2
iflymn
o ^= sA.I BY, a|fIaA ^ vI aty sA.y sihkrmI myry lE kroNgy `h es lE hovygI ik t¨sIN aijhA
aAriKp|us ^ aty t¨uhA.y Gr iv|c ju/n vAlI klIiswA cAhu\dy sI nA ik es lE ik mYN t¨hA^ krn lE
3 15
^ vI= sA.y prmyS¨r iptA aty pRBU iwsU msIh dI mjbUr kItA= To/y plM lE Pnyismus t¨hA.y koloN
t¨hA.y `%pr ikrpA ty SMtI hovy= v|K ho igaA sI= ho skdA hY ik aijhA es lE vApiraA
16
tM jo `h c\gy lE t¨hA.y kol vAps aA sky< a|gy toN
iflymon dA pRym aty ivSvAs e|k dAs hoky nhIN< pr e|k ipaAry BrA vM{ jo ik
4
mYN t¨hA^ aAp,IaM pRArTnAvM smyN cyty krdA hM= e|k dAs nAloN ikDry v|D hY= mYN `s ^ bhut ipaAr
aty mYN t¨hA.y lE prmyS¨r dA sdA D\nvAn krdA hM= krdA hM pr t¨sIN `s ^ `stoN vI vDyry ipaAr krog=y
5
mYN t¨hA.y prmyS¨r dy smUh piv|tr lokM lE pRym bAry< t¨sIN `s ^ donyN trHM e|k ivaktI vM{ aty pRBU iv|c
aty t¨hA.I pRBU iwsU iv|c inhcA bAry su, irhA hM< aty BrA ho, krky ipaAr krogy=
17
mYN es pRym aty ivSvAs lE prmyS¨r dA D\nvAd jy t¨sIN mY^ aAp,A im|tr smJdy ho tM Pnyismus
6
krdA hM= mYN pRArTnA krdA hM ik ijh/A ivSvAs ^ dubArA ap,A lvo= `sdA svAgt Psy trHM kro
18
t¨sIN sMJA kr rhy ho t¨hA^ `nHM sArIaM c\gIaM g|lM ijs trHM t¨sM myrA svAgt krnA sI= jo Pnyismus
bAry smJ, dy wog b,Avy jo asIN msIh iv|c rKdy ny t¨hA.y nAl burA kItA hY jM `s ny t¨hA.A kuJ dy,A
7 19
hM= myry BrA< t°\ aAp,A ipaAr drSA ky prmyS¨r dy hY= tM es bAry mY^ ijmyvAr smJo= mYN pOlus hM< aty
lokM dy idlM ^ aAn\idt kr id|tA hY= es ny mY^ b/A mYN eh aAp,y h|TIN ilK irhA hM= jy `nyismus ny t¨hA.A
aAn\d aty idlAsA id|tA hY= kuJ dy,A hY tM mYN< adA krMgA aty mYN `s bAry kuJ
nhIN aAKMgA jo kuJ t¨sIN aAp,I ij»dgI lE myry
20
Pnyismus ^ BrA smJo dy,dAh ho= es lE< myry BrAvo< mYN tuhA^ pRBU iv|c
8 21
ek g|l aijhI hY ijh/I t¨hA^ krnI cAhIdI hY< aAp,y lE kuJ krn lE kih»dA hM= eh ic|QI mYN
aty msIh iv|c mYN in.r ho skdA aty t¨hA^ `h krn eh jA,dA hoeaA ilK irhA hM ik t¨sIN `h kroNgy jo
9
dA aAdyS dy skdA hM= pr mYN t¨hA^ aAdyS nhIN dy mYN m\gMgA= mYN jA,dA hM ik t¨sIN myrI m\g nAloN vI
22
irhA< mYN t¨hA^ eh krn dI byntI ipaAr dy kAr, v|D krogy= es toN elAvA myry Qihrn lE ek
kr irhA hM= mYN pØl¨s hM mYN hu, bu|>A ho igaA hM= aty kmrA vI itaAr rK,A= mY^ `mId hY ik prmyS¨r
10
mYN msIh iwsU dA kYdI hM= mYN t¨hA^ eh aAp,y t¨hA.IaM pRArTnAvM m»n lvygA aty mYN t¨hA.y kol aA
pu|tr Pnyismus lE pu|C irhA hM= jdoN mYN kYd iv|c sM skMgA=
11
tM `h myrA pu|tr b, igaA sI= atIt iv|c< `h
t¨hA.y lE bykAr sI= pr hu, `h dohM myry aty t¨hA.y aAKrI SuB kAmnAvM
12 23
lE `pwogI b, igaA hY= mYN `s^ t¨hA.y kol Byj epfrAs vI myry nAl msIh iwsU iv|c kYdI hY=
24
irhA hM= `s dy nAl mYN aAp,A idl Byj irhA hM= `h t¨hA^ aAp,IaM SuBkAmnAvM ByjdA hY= mrkus<
13
mYN `s^ `nA icr shAetA lE aAp,y nAl airstrKus< dymAs aty lUkA vI t¨hA^ SuBkAmnAvM
25
r|K,A cAhu\nA ijnHM icr t|k mYN KuS ˘KbrI lE Byjdy hn= `h myry nAl k\m krdy hn= sA.y pRBU
kYd iv|c hM= `h t¨hA.I jgHA myrI syvA kr irhA iwsU msIh dI ikrpA t¨hA.y aAtmy dy a\g s\g hovy=
1251
ebrAnIaM ^ p|tRI
8
prmyS¨r aAp,y pu|tr rAhIN boilaA pr prmyS¨r ny aAp,y pu|tr bAry eh aAiKaA:
1
2
atIt iv|c< prmyS¨r nbIaM rAhIN sA.y puriKaM
nAl boilaA= prmyS¨r ny `nHM nAl g|l kItI=
aty hu, enHM aAKrI idnM iv|c prmyS¨r ny fyr sA.y
“hy prmySr
¨ < tyrA tKt sdA sdA lE slAmt rhygA<
tU\ aAp,I bAdSAht `pr shI inaM vAlI hkUmt
krygA=
9
nAl g|l kItI hY= prmyS¨r ny sA.y nAl aAp,y pu|tr tU\ `sy ^ ipaAr kItA jo shI hY aty `s ^ nFrt
rAhIN g|l kItI hY= prmyS¨r ny sArI dunIaM aAp,y kItI jo Zlt hY= esy lE< prmyS¨r ny< tyry prmyS¨r
pu|tr rAhIN sAjI= prmyS¨r ny es ^ aAp,y pu|tr rAhIN ny< tY^ tyry sATIaM nAloN vDyry aAn\d id|tA hY=”
sAijaA= prmyS¨r ny aAp,y pu|tr ^ sArIaM cIzM dA zbUr 45:6-7
3
`%trAaiDkArI ho, lE cui,aA= pu|tr prmyS¨r dI
10
mihmA ^ drsA`NdA hY= `h prmySr
¨ dy s¨BA dI s»pr
U , prmyS¨r eh vI aAKdA hY<
nkl hY= pu|tr aAp,y SktI SAlI aAdyS rAhIN hr “hy pRBU< m¨|> iv|c tU\ DrtI ^ sAijaA aty tyry h|TM ny
cIz ^ b»nH ky rKdA hY= pu|tr ny lokM ^ `nHM dy pApM aAkAS ^ sAijaA=
11
toN sAF kr id|tA= fyr `h svrg iv|c rih, vAly eh cIzM alop ho jA,gIaM pr tU\ rhygA= sArIaM
4
mhM purK dy s|jy h|T bYQ igaA= prmyS¨r ny `s ^ cIzM kpi/aA vMg purA,IaM ho jA,gIaM=
12
`h nAm id|tA ijh/A iksy vI dUt dy nM nAloN mhAn tU\ `nHM dI koq vMg tih lAvyNgA= aty `h kpi/aM
sI= aty `h dUt nAloN vI ik\nA vDyry mhAn b, igaA= vMg tbdIl ho jA,gIaM= pr tU\ kdy tbdIl nhIN
5
prmyS¨r ny aAp,y iksy vI dUt ^ aijhIaM g|lM nhIN hovygA= aty tyry jIvn dA kdy a»t nhIN hovygA=”
aAKIaM: zbUr 102:25Ð 27
“tU\ myyrA pu|tr hYN; a|j mYN tyrA iptA b, igaA hM=”
13
zbUr 2:7 aty prmyS¨r ny eh kdy vI aAp,y iksy vI dUt ^
prmyS¨r ny kdy vI iksy dUt ^ nhIN aAiKaA< nhIN aAiKaA:
“mYN `s dA iptA hovMgA< aty `h myrA pu|tr b,ygA=” “`doN t|k myry s|jy pAsy bYQ jdoN t|k mYN tyry duSm,M
2 smUXl 7:14 ^ tyry inw\tR, hyQM nA kr dyvM=”* zbUr 110:1
6
aty jdoN prmyS¨r aAp,y pihlM jnmy * pu|tr ^
14
dunIaM a»dr ilaAvygA< tM aAKdA hY< sAry dUt< ijh/y prmyS¨r dI syvA krdy hn< aAtmy
“prmyS¨r dyy sAry dUt pu|tr dI `pAsnA krn=” hn aty `h `nHM lokM dI shAetA krn lE Byjy
ibvsTA 32:43 gX hn jo m¨ktI pRApt krdy hn=
7
dUtM bAry prmyS¨r ny eh aAiKaA:
sA.I m¨ktI SrHA nAloN mhAn hY
hY=”
“prmyS¨r aAp,y dUtM ^ hnyrIaM vrgA b,A`NdA
hY aty aAp,y syvkM ^ a|g dIaM lAqM vrgA b,A`NdA
zbUr 104:4
2 es lE sA^ bhut iDaAn nAl `nHM g|lM ^
m»n,A cAhIdA hY ijnHM dI sA^ is|iKaA id|tI
gE sI= sA^ sAvDAn rih,A cAhIdA hY tM jo asIN
2
s|c dy mArg toN dUr nA ho jAEX= ijh/y `pdyS
pihlA jnmyN (ploQA) es Sbd dA arT hY ik msIh
prmyS¨r dy sAry b|icaM iv|coN sB toN pihlA ty sB toN “`doN t|k ... kr dyvM” a|KrI tOr ty “`doN t|k mYN t¨hA.y
mh|tvpUr, sI= duSm,M ^ t¨hA.y pYrM r|K, dI cOkI nA b,A dyvM=”
ebrAnIaM ^ 2:3-3:3 1252
11
(SrHA) prmyS¨r ny dUtM rAhIN id|ty `nHM ^ s|c sAbt `h e|k ijh/A lokM ^ piv|tr b,A`NdA hY aty
kIty gX sn= aty jdoN vI lok `s `pdyS dy i˘KlAF `h lok ijh/y piv|tr b,AX jMdy hn< eko hI pirvAr
gX aty `s `pdyS dI av%igaA kItI< `nHM ny >ukvIN dy hn= es lE `h `nHM lokM ^ aAp,y BrA aty
3 12
szA pRApt kItI= ijh/I m¨ktI sA^ imlI hY `h bhut BY,M aKidaM koE doSI mihsUs nhIN krdA= iwsU
mhAn hY= es lE jykr asIN aijhA socky jIvn aAKdA hY<
vtIt krIX ik es m¨ktI dA koE vI mh|tv nhIN< tM “hy prmyS¨r< mYN aAp,y BrAvM aty BY,M ^ tyry bAry
asIN szA pA`, lE b\iDt hM= eh pRBU hI sI ijs ny d|sMgA= tyry sAry lokM dy snm¨K mYN tyry gu, gAvMgA=”
lokM ^ es m¨ktI bAry sB toN pihlM d%isaA= aty zbUr 22:22
13
ijh/y lokM ny `s ^ s¨i,aA< sA^ es g|l dA sbUt `h vI aAKdA hY<
4
id|tA ik eh m¨ktI s|cI hY= prmyS¨r ny vI es dA “mYN aAp,A BrosA prmyS¨r iv|c r|KMgA=”
sbUt kirSimaM< mhAn inSAnM aty kE trHM dy wsAwAh 8:17
ac\iBaM rAhIN id|tA= aty `s ny es dA sbUt lokM ^ aty `h aAKdA hY<
piv|tr aAtmA v|loN id|tIaM dAtM rAhIN vI id|tA= `s “mYN e|Ty hM= aty `h sAry b|cy myry nAl hn ijnHM ^
ny eh dAtM aAp,I rzA anusAr id|tIaM= prmyS¨r ny mY^ id|tA hY=” wsAwAh 8:18
14
msIh lokM ^ bcA`, lE mnu|KM vrgA b, igaA `h b|cy BOitk srIrM vAly lok hn= es lE
5
prmySr
¨ ny aA`, vAlI nvIN dunIaM `%pr hkUmt iwsU Kud `nHM vrgA b, igaA aty `h `sy anuBv
krn lE dUtM dI co, nhIN kItI= eh Biv|K dI rAhIN l\iGaA ijs rAhIN `h vI l\Gdy hn= iwsU ny
dunIaM hI aijhI dunIaM hY ijs bAry asIN g|lM krdy aijhA es lE kItA tM jo `h mrky `s dA ivnAS
6
rhy hM= eh poTIaM iv|c e|k jgHA ty iliKaA igaA kr sky ijs kol mØt dI SktI hY= `h e|k SYtAn hY=
15
hY< iwsU `nHM lokM ijhA es lE bi,aA aty miraA tM
“prmyS¨r< tU\ mnu|K dA iDaAn ik`N r|KdA hY? tU\ jo `h `nHM ^ m¨kt kr sky= `h mØt dy BY kAr,
16
ik`N mnu|K dy pu|tr dI ic\tA krdA hY= kI `h e»nA hI ij»dgI Br lE gulAmM vrgy sn= eh g|l sAf hY
mh|tvpUr, hY? ik eh dUt nhIN hn ijnHM< dI shAetA iwsU krdA
7
To/y ijhy smyN lE< tU\ `s ^ dUtM nAloN nIvM kr hY= iwsU `nHM lokM dI shAetA krdA hY ijh/y abrAhAm
17
id|tA= tU\ `s ^ mihmA aty e|zt tAj vM{ id|tI hY= dI `lAd hn= esy kAr, iwsU ^ e|k srdAr
8
tU\ hr cIz ^ `s dy aDIn kr id|tA=” jAjk bn, dI KAitr hr trHM aAp,y BrAvM aty
zbUr 8:4-6 BY,M vrgA bn,A pY,A sI jo ik prmyS¨r dI syvA iv|c
imhrbAn aty vFAdAr hY= tM fyr iwsU lokM dy pApM ^
18
jy prmyS¨r ny sB kuJ `s dy kAbU hyQM kr id|tA tM bKS sky= aty hu, iwsU `nHM lokM dI shAetA kr
koE aijhI cIz nhIN bcI ijs `%ty `sdI hkUmt skdA hY jo BrmAX gX hn= iwsU eh lE shAetA
nhIN sI= pr asIN hAly `s ^ hr cIz `pr hkUmt kr sk, dy wog hY ik`N jo `h tsIihaM rAhIN gujiraA
9
kridaM nhIN dyKdy= To/y plM lE< iwsU ^ dUtM toN aty BrmAeaA igaA sI=
nIvM kItA igaA sI= pr hu, asIN `s ^ mihmA aty
sitkAr tAj dI trHM pihny hoX dyKdy hM< ik`Nik `s iwsU mUsA nAloN v.yrA hY
es lE t¨hA^ sAiraM ^ iwsU bAry soc,A cAhIdA
ny du|K J|ly aty kAlv|s ho igaA= prmyS¨r dI ikrpA dy
kAr, iwsU hr mnu|K lE miraA=
10
prmyS¨r hI hY ijsny sArIaM cIzM sAjIaM aty
3 hY= prmyS¨r ny iwsU ^ iblkul sA.y v|l G%ilaA<
aty `h sA.y ivSvAS dA srdAr jAjk hY= myry piv|tr
eh smUh cIzM `sdI mihmA lE siTr hn= prmySr
¨ BrAvo aty BY,oN mYN t¨hA^ eh dsdA hM< t¨hA^ sAiraM
2
ny aAp,I mihmA sMJI krn lE kE pu|tr ho, dI ^ prmyS¨r ny bulAeaA hY= prmyS¨r ny iwsU ^ sA.y
e|CA kItI= es lE prmyS¨r ny `hI kItA jo `h v|l G%ilaA aty `s ^ sA.A srdAr jAjk b,AeaA=
krnA locdA sI= `sny iwsU ^ s\pr
U n b,AeaA ijh/A aty iwsU iblkul mUsA dI trHM hI prmyys¨r ^ vFAdAr
`nHM lokM ^ m¨ktI v|l lY jMdA hY= prmyS¨r ny iwsU ^ sI= `s ny `hI sB kuJ kItA ijvyN prmyS¨r cAhu\dA sI
3
iwsU dy kSqM rAhIN s\pUrn m¨ktIdAtA b,AeaA= ik `sny prmyS¨r dy pUry Gr iv|c krnA hY= jdoN koE
1253 ebrAnIaM ^ 3:4-4:7
16
ivaktI Gr dA inrmA, krdA hY tM lok `s ivaktI `h lok kO, sn ijnHM ny prmyS¨r dI aAvAz
dI Gr nAloN v|D e|zt krdy hn= iwsU bAry vI evyN s¨,I aty `s dy iKlAf sn? eh `h smUh lok sn
17
hI hY= iwsU dI e|zt mUsA nAloN vDyry ho,I cAhIdI hY= ijh/y mUsA rAhIN imsr toN bAhr ilaAX gX sI= aty
4
hr Gr iksy duaArA b,AeaA igaA hY pr prmyS¨r prmyS¨r cAlI sAlHM t|k iks nAl nrAz sI? prmyS¨r
5
hI hY ijs ny sB kuJ b,AeaA= mUsA prmyS¨r dy smUh `nHM lokM nAl nrAz sI ijnHM ny pAp kItA= `h lok
18
Gr iv|c syvk vrgA vFAdAr sI= `s ny lokM ^ `nHM mArT|l iv|c mAry gX= aty iknHM nAl prmyS¨r ny
g|lM bAry ikhA ijh/IaM prmyS¨r `nHM ^ Biv|K iv|c kOl kItA sI ik `h kdI vI `s dy ivSrAm iv|c pRvyS
6
aAK skdA sI= pr iwsU vFAdArI nAl prmyS¨r dy nhIN kr,gy= prmyS¨r `nHM lokM bAry g|l kr irhA
19
Gr `%ty SAsn kr rhy put
| r vrgA hY= asIN inhcAvAn sI ijnHM ny `s dA hukm nhIN m»inaA= es lE
prmyS¨r dA Gr hM= jy asIN idR/H hM aty aAp,I aAs asIN dyKdy hM ik `nHM lokM ^ pRvyS krn aty prmySur
iv|c SyKI mArdy hM jo e»nI mhAn hY< Fyr asIN prmyS¨r dA ivSrAm krn dI ejAzt nhIN sI= ik`N? ik`Nik
dA Gr hM= `nHM ny inhcA nhIN kItI=
ijh/A krAr ^ shI b,A`NdA hY= `s krAr ^ ijs lokM ^ hr sAl `hI blIaM c/HA`, lE aAKdI hY=
dA prmyS¨r ny t¨hA^ pAl, krn dA aAdyS id|tA=”* `h lok ijh/y prmyS¨r dI `pAsnA krn aA`Ndy hn
21
esy trHM mUsA ny piv|tr t\bU `%pr lhU dA iC|qA `hI blIaM c/HA`Ndy rih»dy hn= pr SrHA `nHM lokM
2
id|tA= `s ny pUjA dI hr smAgrI `%pr KU\n dA iCq|A ^ kdy vI s»pUr, nhIN b,A skdI= jy ikty SrHA lokM
22
id|tA= SrHA aAKdI hY ik tkrIbn sB cIzA ^ lhU ^ s»pUr, b,A skdI hu»dI< tM `h blIaM hu, t|k
rAhIN piv|tr b,AeaA jA,A cAhIdA hY= aty pApM ^ b»d ho gEaM hu»dIaM= `h lok aAp,y pApM toN hu,
lhU toN ibnA mAF nhIN kItA jA skdA= t|k pAk ho gX hu»dy= aty `nHM ny hu, vI aAp,y aAp ^
aAp,y pApM lE ksUrvAr mihsUs nhIN sI krnA= pr
3
msIh dA blIdAn pApM ^ dUr krdA SrHA eh kr hI nhIN skdI= `nHM lokM dIaM blIaM
23
eh cIzM aslI svrgI cIzM dI nkl hn= hr sAl `nHM ^ aAp,y pApM dA cytA krA`NdIaM hn<
4
enHM cIzM ^ .\grM dIaM blIaM nAl S¨D bnA`,A ik`Nik bkIraM aty vih/ikaM dA lhU pApM ^ dUr
zrUrI sI= pr svrg dIaM aslI cIzM vAsty bhut nA kr sikaA=
24 5
ibhtr blIaM lo/INdIaM hn= msIh sB toN piv|tr es lE jdoN msIh dunIaM iv|c aAeaA tM `s
sTAn iv|c igaA= pr msIh `s a|t piv|tr sTAn ny aAiKaA:
iv|c nhIN igaA ijh/A mnuKM dA b,AeaA hoeaA “hy prmyS¨r< tY^ blIaM aty ByqAvM dI zrUrt nhIN
sI= `h a|t piv|tr sTAn s|cy a|t piv|tr asTAn sgoN tU\ myry lE e|k srIr itaAr kItA hY=
6
dI nkl hY= msIh svrg iv|c igaA= msIh hu, `T tU\ mAry hoX aty sA/y hoX jAnvrM dIaM blIaM
25
prmySr
¨ dy nAl sA.I shAetA lE hY= srdAr jAjk nAl pRs»n nhIN hu»dA= aty tU\ pAp dIaM blIaM nAl
sB toN piv|tr sTAn iv|c sAl iv|c e|k vArI dAKl KuS nhIN hovyNgA=
7
hu\dA hY `h arp, krn lE aAp,y nAl lhU lYNdA Fyr mYN aAiKaA< ‘hy prmyS¨r< mYN e|Ty hM= myry bAry
hY= pr `h aAp,A lhU arp, nhIN krdA ijhA ik eh SrHA dI pustk iv|c iliKaA hoeaA hY ty mYN tyrI
msIh ny kItA sI= msIh svrg iv|c igaA pr `s rzA ^ hI pUrA krn lE aAeaA hM=’”
`c-jAjk vMg ijh/A bAr bAr lhU arpn krdA hY zbUr 40:6-8
26
aAp,y aAp ^ bAr bAr arp, krn lE nhIN= jy
8
msIh ^ aAp,y aAp ^ vAr vAr ByNq krnA pYNdA< tM poTIaM dy es BAg iv|c< msIh ny pihlM aAiKaA sI<
`s ^ es dunIaM dI sAjnA toN lYky hu, t|k bhut “tY^ c/HAivaM ty blIaM dI lo/ nhIN= tU\ hom blIaM
bArI du|K J|l,y pY,y sI= pr msIh ny aAp,y aAp ^ aty pAp dIaM ByqAvM toN KuS nhIN hYN=” eh blIaM
9
kyvl e|ko hI vArI ByNq kr id|tA= aty `h ‘e|ko vArI’ hn jo SrHA dy anusAr ByNq kItIaM jMdIaM hn= fyr
sAry simaM lE kAFI hY= msIh `doN aAeaA jdoN msIh ny aAiKaA< “hy prmyS¨r mYN hAzr hM= mYN tyrI
dunIaM a»t dy nzdIk sI= msIh aAp,y aAp dI blI rzA ^ hI pUrA krn lE aAeaA hM=” es lE prmySr
¨
27
dy ky sAry pApM ^ lY lY, lE aAeaA= hr ivaktI blIaM dy `s pihly pRb»D ^ Ktm kr id»dA hY aty
10
ny e|k hI vAr mrnA hud
» A hY= jdoN koE ivaktI mrdA aAp,A nvM rAh S¨rU krdA hY= iwsU msIh ny `hI
28
hY tM `h priKaA jMdA hY= es lE msIh ny bhut g|lM kItIaM ijh/IaM prmyS¨r `s toN krvA`,IaM
sAry lokM dy pAp lY lY, lE e|k hI vArI aAp,y aAp cAhu»dA sI= es kAr,< asIN msIh dy SrIr dI blI
^ blI vM{ ByNq kr id|tA= msIh dUsrI vAr fyr pRgqygA duaArA piv|tr b,AX gX hM= msIh ny e|k vArI
11
pr pAp dI KAtr nhIN= msIh dUsrI vAr `nHM lokM ^ blI id|tI ijh/I sdA lE kAfI hY= hr roz< jAjk
m¨ktI dy, lE aAvygA ijh/y `s dA tMG nAl e»tzAr Klo ky aAp,I DArimk syvA adA krdy hn aty `hI
kr rhy hn= blIaM bAr bAr ByNq krdy hn= pr `h blIaM kdy
12
vI pApM ^ dUr nhIN kr skdIaM= pr msIh ny
msIh dA bildAn sA^ s»pUr, b,A`NdA hY pApM lE isrf e|k hI blI c/HAE aty `h srb
“eh ... pYdA hovygI” `tpt 21:12 lok mAry gX `h `nHM dI mØt toN `BAry gX< aty `nHM
1263 ebrAnIaM ^ 11:36-12:16
dy pirvArM dIaM aØrtM dy hvAly kr id|ty gX= hornM prmyS¨r dy pu|tr ho< aty `h t¨hA^ skUn phu»cA, vAly
lokM ^ tsIhy id|ty gX aty `nHM ny aAp,I irhAE Sbd bol irhA hY= t¨sIN `nHM SbdM ^ Bu|l cu|ky ho:
pRApt krn toN enkAr kr id|tA= `nHM ny aijhA es “myry pu|tr< jdoN prmyS¨r tY^ anuSAist krdA hY<
lE kItA tM jo `nHM ^ mØt toN jIvn v|l `BAr ky tM es ^ t¨|C nA jA,I= aty koiSS krnI C|.I nA< pRBU
36
ibhtr jIvn pRApt ho sky= kuJ lokM dA mzAk tY^ sONpdA hY=
6
`.AeaA igaA aty koi/aM nAl mAry gX= hornM lokM pRBU `s ^ shI krdA ijs ^ `h ipaAr krdA hY<
37
^ b»n ky kYd iv|c s¨|q id|tA igaA= `nHM ^ p|TrM aty `h hr `s ivaktI ^ szA id»dA hY ijs ^ `h
nAl mAr id|tA igaA aty do qoiqaM iv|c v». id|tA aAp,y pu|tr dI trHM kbUldA hY=” khA`tM 3:11 -12
igaA= `nHM ^ tlvAr rAhIN ktl kr id|tA igaA=
7
kuJ lokM ny By.M aty bkrIaM dIaM K|lM pA lEaM es lE du|KM ^ e»J J|lo ijvyN ik eh anuSAsn
aty Bqk, l|g=y `h grIb< stAX hoX< aty horM duaArA ho,= prmySr
¨ t¨hA.y nAl put
| rM vrgA ivhAr kr irhA
38
bdslUkI kItI hoX sn= enHM mhAn lokM lE dunIaM hY= kI aijhy koE b|cy hn jo ip`vM duaArA anuSAist
8
kAFI nhIN sI= eh lok mArUTlM aty prbtM iv|c nhIN kIty gXy= sAry b%icaM ^ anuSAist kItA jMdA
Bqkdy rhy aty gufAvA aty DrtI dy GurinaM iv|c hY= es lE jykr t¨sIN kdy vI anuSAist nhIN kIty
39
rih»dy rhy= eh sAry lok aAp,I inhcA lE mShUr gX< Fyr t¨sIN s|cy b|cy nhIN ho< es dI jgHA< t¨sIN
9
ho gX= pr `nHM iv|coN iksy ny vI `h pRApt nhIN kItA nAjAez b|cy ho= hAlM ik DrtI `%pr sA.y sAiraM
ijsdA prmyS¨r ny vAadA kItA sI= dy iptA sn ijnHM ny sA^ anuSAist kItA= asIN ajy
40
prmySr
¨ ny sA^ kuJ ibhtr dy, dI iv`Nt b,AE= vI `nHM dA aAdr kItA= es lE sA.y lE aAtimaM
`h enHM lokM ^ sA.y smyt s\pUr, bnA`,A sI= dy iptA duaArA id|ty anuSAsn ^ pRApt krnA bhut
mh|tvpUr, hY= jy asIN aijhA krMgy tM sA.y kol
10
sA^ iwsU dI imsAl ty c|l,A cAhIdA jIvn hovygA= sA.y DrtI `prly ip`vM ny sA^
21
eh p|TrM nAl mAiraA jA,A cAhIdA=”* ijh/IaM krnI cyty rKo= aijhA krky< kuJ lokM ny aAp,y igaAn
3
g|lM `nHM lokM ny dyKIaM e»nIaM iBaAnk sn ik mUsA dy ibnA hI dUtM dI mihmAn nvAzI kItI hY= `nHM
ny aAiKaA sI< “mYN .r nAl k»b irhA hM=”* lokM ^ kYd iv|c nA Bu|lo= `nHM ^ es trHM cyty kro
22
pr t¨sIN es trHM dy sTAn ty nhIN aAX ho= ijs ijvyN t¨sIN vI `nHM nAl kYd iv|c hovy= aty `nHM lokM
nvyN TM ty t¨sIN aAX ho `h sIwon phA/ hY= t¨sIN ij`Ndy ^ vI nA Bu|lo ijh/y tsIihaM rAhI l\G rhy hn= t¨hA^
prmyS¨r dy Sihr iv|c aAX ho< jo ik s¨rgI wrUSlm nhIN Bu|l,A cAhIdA ik t¨hA^ vI `nHM tsIihaM rAhIN
hY= t¨sIN hulAs nAl Bry hzArM dUtM dy ek|Q dI jgHA hI l\G,A pvygA=
23 4
ty aAX ho= t¨sIN prmyS¨r dy pihlM jnmyN pu|trM dI ivaAh dA smUh lokM v|lNo aAdr kItA jA,A cAhIdA
sBA iv|c aAX ho= `nHM dy nAm svrg iv|c ilKy hoX hY= aty hr ivaAh ^ isrf do lokM iv|c piv|tr riKaA
hn= t¨sIN prmyS¨r v|l aAX ho ijh/A smUh lokM dA jA,A cAhIdA hY= prmyS¨r `nHM lokM ^ pApI prKygA
5
inaM pAlk hY= aty t¨sIN `nHM c»gy lokM dy aAtimaM ijh/y ijnsI pAp aty bdkArI krdy hn= aAp,y
24
kol aAX ho ijnHM ^ s»pr
U , b,A id|tA igaA hY= t¨sIN jIvn ^ pYsy dy ipaAr toN m¨kt rKo= aty ijh/IaM
iwsU kol aAX ho= jo prmyS¨r v|loN aAp,y lokM lE cIzM t¨hA.y kol hn `nHM nAl s»t¨Sq rho= prmyS¨r ny
nvM krAr lYky aAeaA hY= t¨sIN `s iC/ky hoX lhU aAiKaA hY<
kol aAX ho ijh/A sA^ Xbl dy lhU nAloN ibhtr “mY kdy vI t¨hA^ nhIN C|.MgA= mYN kdy vI t¨hA^
g|lM bAry dsdA hY= nhIN itaAgMgA=” A
ibvsT 31:6
25
sAvDAn rho aty jdoN prmySr
¨ boldA hovy tM s¨,n
6
toN enkAr nA kro= `nHM lokM ny `s ^ `doN s¨,nA es lE asIN wkInI aAK skdy hM<
“prmyS¨r myrA shAek hY aty mYN nhIN .rMgA= lok
“jy koE ... jA,A cAhIdA hY”ckU 19:12–13 myrA kuJ nhIN ivgA/ skdy=” r
zbU 118:6
“mYN .r nAl k\b irhA hM”A ibvsT 9:19 “e|k vAr Fyr ... ihlA idaMgA”Eh|j 2:6
1265 ebrAnIaM ^ 13:7-25
7
aAp,y aAgUaM ^ cyty rKo= `nHM ny t¨hA^ prmyS¨r hmySA t¨hA.A iDaAn r|Kdy hn= `nHM lokM dA hukm
dy s»dyS dA pRcAr kItA= cyty rKo ik `h ikvyN jIvy m»no tM jo `h aijhA k»m KuSI nAl kr sk,< `dAsI
8
aty mry< aty `nHM dy ivSvAS dI nkl kro= iwsU nAl nhIN= `nHM dy k»m ^ m¨Sikl b,Aky t¨hA.A BlA
msIh kl< a|j aty sdA lE eko ijhA hY= nhIN hovygA=
9 18
hr trHM dy ajIb `pdySM dy nAl nA cly jAP= sA.y lE pRArTnA krdy rho= jo asIN krdy hM
t¨hA.y idl ^ prmyS¨r dI ikrpA duaArA tAkt pRApt asIN es bAry QIk smJdy hM< ik`Nik asIN hmySA
19
krnI cAhIdI hY nA ik Bojn s\bD
\ I asUlM dA anusr, `%tm g|lM krn dI koiSS krdy hM= aty mYN t¨hA^
krky= `nHM asUlM dA anusr, krky a|j tAEN iksy byntI krdA hM ik t¨sIN prmyS¨r ^ pRArTnA kro tM jo
ny vI koE lAB pRApt nhIN kItA hY= `h mY^ vAps t¨hA.y kol jldI Byjy= eh g|l mYN iksy
10
sA.y kol e|k blI hY= aty ijh/y jAjk piv|tr vI hor
- cIz toN v|D cAhu»dA hM=
20 21
t»bU iv|c syvA krdy hn `nHM ^ blI iv|coN KA, dA mYN pRArTnA krdA hM ik sMtI dA prmySr
¨ t¨hA^
11
koE eKitaAr nhIN hYy= srdAr jAjk jAnvrM dA `h hr c»gI cIz dyvy ijs dI t¨hA^ lo/ hY tM jo t¨sIN
lhU a|t piv|tr sTAn iv|c lY jMdA hY= `h `s lhU `sdI rzA anusAr k»m kr sko= prmyS¨r hI hY ijsny
^ pApM lE arpn krdA hY= pr `nHM jAnvrM dy sA.y pRBU iwsU ^ mØt toN `BAiraA= prmyS¨r ny iwsU<
12
SrIr KYmy toN bAhr sA/y jMdy hn= esy lE iwsU vI By.M dy mhAn aAj/I ^< aAp,y lhU rAhIN `BAiraA=
Sihr toN bAhr pRA, hI, hoeaA= iwsU aAp,y lokM ^ `s dy lhU ny nvyN krAr dI s¨rUaAt kItI sI ijh/A
aAp,y hI lhU rAhIN piv|tr bnA`, dy `dyS nAl sdIvI krygA= mYN pRArTnA krdA hM ik prmyS¨r sA.y
13
miraA= esy lE aAP asIN vI .yiraM toN bAhr iv|c c»gIaM g|lM krygA ijh/IaM `s ^ pRsn
» krdIaM
iwsU kol c|lIX= sA^ vI `sy Srm ^ pRvAn krnA hn= mYN pRArTnA krdA hM ik `h eh g|lM iwsU msIh
14
cAhIdA hY ijs^ msIh ny kItA sI= eTy DrtI ty rAhIN krygA= iwsU dI hmySA mihmA hovy= aAmIn⁄
22
sA.y kol aijhA koE Sihr nhIN ijh/A sdIvI rhygA= myry BrAvo aty BY,o mYN byntI krdA hM ik ijh/IaM
pr asIN `s Sihr dI `.Ik kr rhy hM jo sA^ Biv|K g|lM mYN t¨hA^ aAKIaM hn enHM ^ sbr nAl s¨,o=
15
iv|c imlygA= es lE sA^ msIh iwsU rAhIN prmySr
¨ eh g|lA mYN t¨hA^ mzbUt b,A`, lE aAKIaM hn=
23
^ aAp,IaM blIaM dy , IaM b\ d nhIN krnIaM aty eh icQI bhutI l»mI nhIN hY= mYN cAhu»dA hM ik
cAhIdIaM= `h blIaM `hI `stit hn jo `nHM lokM t¨sIN eh g|l jA, lvo ik sA.A BrA itmoiT`s kYd
dy bu|lHM toN aA`NdI hY jo `s dy nM ^ mihmAmE krdy toN m¨kt ho igaA hY= jy `h myry kol CytI aA igaA tM
16
hn= aty dUsry lokM nAl BlA aty sMJ krnI n asIN dovyN t¨hA^ iml, aAvMgy=
24
ivsro= ehI `h blIaM hn ijh/IaM prmySr
¨ ^ pRsn
» aAp,y sAry aAgUaM aty prmyS¨r dy sAry lokM ^
krdIaM hn= nmskAr aAiK`= etAilwA iv|c prmyS¨r dy sAry lok
17
aAp,y aAgUaM dA hukm m»no aty `nM dy aDIn t¨hA^ nmskAr aAKdy hn=
25
rho= `h lok t¨hA.y lE izmyvAr hn= es lE `h prmyS¨r dI ikrpA t¨hA.y sAiraM nAl hovy=
1266
wAkUb dI p|tRI
zYtUn dy fl `%g skdy hn? nhIN kI a»gUr dI vyl ivaktI es dunIaM dA dost b,nA cAhu\dA hY `h
5
`%ty a»jIr dA fl `%g skdA hY? nhIN⁄ ayty lU,y aAp,y aAp ^ prmyS¨r dA duSm, b,A lYNdA hY= kI
pA,I nAl BiraM KUh im|QA pA,I nhIN dy skdA= t¨hA.A iKaAl hY ik poTI arThI, hY? poTI aAKdI hY<
“`h aAtmA ijh/A prmyS¨r ny sA.y a»dr rih, lE
aslI isaA,p b,AeaA `h sA^ isrF aAp,y lE hI cAhu\dA hY=”*
13 6
kI t¨hA.y iv|coN koE aijhA hY jo bu|DIvAn aty pr ijh/I ikrpA prmyS¨r pRdAn krdA hY es toN
smJ, dy kAibl hY? tM< `s ^ inmR >\g iv|c shI v.yrI hY= ijvyN poTI aAKdI hY< “prmyS¨r h\kArI lokM
krnIaM krky aAp,I bu|D sAbt krn id`= ek dy ivr|uD hY< pr `h aAp,I ikrpA inmR lokM `%ty
14 7
isaA,y ivaktI ^ h\kAr nhIN krnA cAhIdA= jy krdA hY=”* es lE aAp,y aAp ^ prmyS¨r ^
t¨sIN Kudgrz ho aty t¨hA.y idlM iv|c kO/I ErKA arpn kr idP= SYtAn dA ivroD kro aty SYtAn t¨hA.y
8
BrI hoE hY tM t¨hA.y lE h\kAr krn dA koE kAr, kolNo dUr B|j jAvygA= prmySr
¨ dy ny/y aAP aty prmySr
¨
nhIN= t¨hA.A h\kAr JUQA hY ijh/A s|c ^ CupA`NdA hY= t¨hA.y ny/y aA jAvygA= t¨sIN doSI ho= es lE t¨hA.y
15
eho ijhI “isaA,p” prmyS¨r v|loN nhIN aA`NdI= idlM ^ aAp,IaM duSq krnIaM toN sAf bnAP t¨sIN
eh “isaA,p” dunIaM vloN aA`NdI hY= eh aAtmk eko vyly dunIaM aty prmyS¨r dy rAh t¨rn dI koiSS
16 9
nhIN hY= eh SYtAnI hY= ij%Ty vI ErKA aty KudgrzI kr rhy ho= aAp,y ivcArM ^ S¨D kro= `dAs hovo<
17
hY g/b/I aty hr trHM dI bdI PTy hovygI= pr afsos kro aty rovo⁄ aAp,y hAisaM ^ ro, iv|c bdl
10
ijh/I isaA,p prmyS¨r v|loN aA`NdI hY `h es trHM idP< aAp,I KuSI ^ `dAsI iv|c bdl idP= prmySr
dI hY= pihlI g|l eh S¨D hY= eh SMtmE< koml aty dy snm¨K aAp,y aAp ^ inmA,y b,AP aty prmyS¨r
aAsAnI nAl pRs\n krn vAlI hY= eh isaA,p t¨hA^ mhAn b,AvygA=
hmdrdI nAl BrpUr hY aty hornM lokM lE c\gIaM
krnIaM krn lE itaAr hY= eh isaA,p hmySA t¨sIN m¨nsF nhIN ho
18 11
inaME aty emAndAr hu\dI hY= `h lok ijh/y BrAvo aty BY,o e|k dUsry dy iKlAf g|lM nA kro=
SMtmE >\g nAl SMtI lE k\m krdy hn jIvn dIaM jy t¨sIN msIh iv|c aAp,y iksy BrA dI in\idaM jM `s
>\gIaM cIjM ^ pRApt kr lYNdy hn ijh/IaM shI dA inr,A krdy ho< tM eh SrHA dy i˘KlAF bol, aty
jIvn >\g nAl imldIaM hn= SrHA dI aAlocnA krn vM{ hI hY ijs dA `h anusr,
kr irhA hY= jdoN t¨sIN msIh ivc iksy BrA bAry inr,A
aAp,y aAp ^ prmyS¨r ^ sONp idP krdy ho tM t¨sIN asl iv|c `s SrHA bAry inr,A krdy
5
2
amIr loko t¨sIN s¨,⁄o cIko aty drd iv|c kurlAP
ik`N ik v|.IaM m¨SiklM t¨hA.y ty aA rhIaM hn=
t¨hA.I dOlt Zl jAvygI aty bykAr ho jAvygI= t¨hA.y
tM t¨sIN isrF “nAh” aAKo= aijhA hI kro tM jo t¨hA^
doSI nA QihrAeaA jAvy=
3
k|p/y kIi/aM duaArA KADy jA,gy= t¨hA.y sony cMdI ^ pRArTnA dI SktI
13
j\g l|g jAvygA< aty `h z\g es g|l dA sbUt hovg
y A jy t¨hA.y iv|coN koE m¨SiklM iv|c iGiraM hoeaA
ik t¨sIN Zlt sI= `h z\g t¨hA.y SrIrM ^ a|g vM{ hY tM `s ^ pRArTAnA krnI cAhIdA hY= jy t¨hA.y iv|coN
14
KA jAvygA= aAKrI idnM lE t¨sIN ap,A KzAnA bcAky koE KuS hY tM `s ^ gA`,A cAhIdA hY= jy t¨hA.y
4
riKaA= lokM ny t¨hA.y KytM iv|c k\m kItA< pr t¨sIN iv|coN koE bImAr hY tM `s ^ klIiswA dy bz¨rgM ^
`nHM ^ `nHM dI mzdUrI nhIN id|tI= `h lok cIk rhy bulA`,A cAhIdA hY= aty bz¨rgM ^ cAhIdA hY ik `h
sn= `nHM ny t¨hA.I Fsl v|> lE= hu, s¨rgI fOjM pRBU dy nAm ty `s `pr tyl ml, aty `s lE pRArTnA
5 15
dy pRBU ny `nHM dA cIk,A s¨, ilaA hY= t¨hA.A DrtI krn= aty jykr `h pRArTnA ivSvAs iv|c aAKI
`%prlA jIvn BrpUr amIrI vAlA sI= t¨sIN e|k bykAr gE hY< tM prmyS¨r `s ivaktI ^ c\gA krygA= aty
iz\dgI ij`NX= t¨sIN aAp,y aAp ^ moqA tAzA kr jy `s ivaktI ny pAp kItA hY tM prmyS¨r `s ^ mAf
16
ilaA< `s jAnvr vMg< ijh/A blI lE itaAr hu\dA kr dyvygA= hmySA e|k dUsry ^ `nHM glt g|lM
6
hY= t¨sIN c\gy lokM `pr koE imhr nhIN idKAE= `h bAry d%so ijh/IaM t¨hA.y pAsoN hoEaA hn= fyr e|k
t¨hA.A ivroD nhIN kr rhy sn< Fyr vI t¨sIN `nHM ^ dUsry lE pRArTnA kro aijhA hI kro tM jo prmyS¨r
mAr id|tA= t¨hA^ rAzI kr sky= jdoN koE nyk aAdmI inhcA
nAl pRArTnA krdA hY tM mhAn g|lM vAprdIaM hn=
17
sbr vAly b,o XlIwAh sA.y vrgA hI e|k ivaktI sI= `s ny
7
BrAvo aty BY,o sbr vAly b,o; pRBU aAvygA= es pRArTnA kItI ik mINh nA pvy= aty sA>y it»n virHaM
18
lE `s smyN t|k sbr kro= iksAn sbr vAly hn= t|k `s DrtI ty mINh nhIN ipaA= fyr XlIwAh ny
iksAn aAp,I m¨|lvAn fsl dA BoN iv|coN `%g, dA pRArTnA kItI ik mINh pvy= aty aAkAS toN vrKA ho,
e»tzAr krdA hY= iksAn sbr nAl aAp,I fsl `ty l|gI aty DrtI ty fslM fyr `%g pEaM=
8
pihlA aty aAKrI mINh pY, dI `.Ik krdA hY= t¨hA^
vI zrUr sbr krnA cAhIdA hY= `mId nA C|.o= pRBU pApIaM ^ pAp toN vAps ilaAP
9 19
CytI hI aA irhA hY= BrAvo aty BY,o e|k dUsry dy myry BrAvo aty BY,o t¨hA.y iv|coN koE SAed s|c dy
iKlAf iSkAetM nA kro= jy t¨sIN iSkvy iSkAetM nhIN rAh toN Bqk jAvy= aty dUsrA ivaktI SAed `s ^
20
C|.ogy tM t¨hA^ doSI QihrAeaA jAvygA= aty m¨nsf s|c v|l vAps ilaA`, iv|c mdd kry= es ^
10
CytI hI aA`, vAlA hY= BrAvo aty BY,<o `nHM nbIaM wAd r%iKP: koE vI ivaktI ijh/A iksy pApI ^
dy rAh ty c|lo ijh/y pRBU dy nM iv|c boly hn= `nHM ny Zlt rAh toN mo/dA hY< `h `s pApI ^ mØt toN bcA`NdA
11
bhut du|K J|ly pr `h bhut sbr vAly sn= asIN hY= aijhA krky< `h ivaktI aAp,y bhut sAry pApM
aAKdy hM ik `h lok ijnHM ny aAp,IaM m¨SiklM ^ dI m¨aAFI dA kAr, b,ygA=
1271
prmyS¨r lE jI`
2 11
g|lM aAp,y jIvn ivcoN k|> id`= nvyN jnmy b%icaM myry ipaAry imt|ro< tusIN es dunIaM iv|c musAifrM
vrgy hovo aty SuD aAtmk du|D dI e|CA kro ijh/A aty prdysIaM vrgy ho= es lE mYN tuhA^ aAp,y
SrIrM dIaM duSq e|CAvM toN dUr rih, lE byntI
krdA hM= eh e|CAvM tuhA.I rUh dy iKlAF l/dIaM
“`vyN...piv|tr hM” lyvIaM 11:44< 45; 19:2, 20:7 12
hn= ijh/y lok prmyS¨r iv|c ivSvAsI nhIN hn
poTI purAtn nym dIaM piv|tr ilKtM dA e|k ih|sA=
1273 1 ptrs 2:13-3:9
`h tuhA.y aAly duaAly rih rhy hn= `h JUQy tOr ty hI pr `sny kdy koE DmkI nhIN id|tI= nhIN< msIh ny
aAK skdy hn ik tusIN lok duSqtA kr rhy ho= es aAp,y aAp ^ prmySr
¨ ^ smript kr id|tA= prmySr
¨
24
lE e|k c\gA jIvn ibtAP= fyr `h tuhA.y nyk k\m< hI hY ijh/A shI inaM id\dA hY= msIh ny slIb
jo tusIN krdy ho< dyK,gy aty prmyS¨r ^ `s dy aA`, `pr aAp,y SrIr `%ty sA.y pAp lY lX= aijhA `sny
vAly idn mihmA dy,gy= es lE kItA tM jo asIN pAp nhIN krMgy aty asIN
c\gy kArj krn lE ij`vMgy `s dy z˘KmM rAhIN
25
aiDkArIaM dI pAl,A kro tuhA.A elAj kItA igaA= tusIN e|j/ toN BqkIaM
13
`nHM lokM dy hukm dI pAl,A vI kro ijnHM kol By.M vrgy sI= pr hu, tusIN `s aAj/I kol vAps
es dunIaM iv|c eKitaAr hY= eh pRBU dI KAitr mu/ aAX hoN jo tuhA.A iKaAl r|KdA hY=
kro= `s bAdSAh dI m»no ijs kol hr aiDkAr hY=
14
aty `nHM aAgUaM dy hukm dI pAl,A vI kro ijh/y ptnIaM ty ptI
1- 2
bAdSAh duaArA Byjy gX hn= enHM ^ m»dy lokM ^ szA
dy, lE aty c\gy lokM dI `stit krn lE ByijaA
jMdA hY=
15
eh prmyS¨r dI e|CA hY ik tusIN aAp,IaM
3 `sy trHM hI ptnIP aAp,y ptIaM dy aiDkAr
^ kbUl=o es lE fyr jykr `nHM iv|cNo kuJ prmySr
dy `pdyS ^ av%igaAkArI hn< `h tuhA.y `dAr
¨
c\gIaM krnIaM dy nAl< aigaAnI lokM ^ mUrKtA ivhAr dy `s e|k vI Sbd aAKy ibnA ij|t jA,gy
16 3
BrIaM g|lM aAK, toN cu|p krAP= aAzAd b\idaM ijh/A SuD aty prmyS¨r ^ sitkAr wog hY= tuhA.I
vMg rho pr aAp,I aAzAdI ^ aAp,IaM bdIaM >k, sud
\ rtA tuhA.y vAlM dA is»gAr< gih,y zM vDIaA k|p/y
4
lE nA vrto= es trHM rho ijvyN tusIN prmyS¨r dy nhIN ho,y cAhIdy= sgoN tuhA.I su\drtA `s komltA
17
gulAm ho= sB lokM dI e|zt kro= prmySr
¨ dy pirvAr aty SMt aAtmA dI ho,I cAhIdI hY jo tuhA.y a»droN
dy smUh BrAvM aty BY,M ^ ipaAr kro= prmyS¨r toN aA`NdI hY= eh s\drtA kdI vI iF|kI nhIN pvygI=
5
.ro aty bAdSAh dI ezt kro= atIt iv|c< esy >\g nAl< piv|tr aØrtM< aAp,I
aAs prmy S ¨ r iv| c r| K ky aAp,y aAp ^ su \ d r
msIh dy du|K dI imsAl b,A`NdIaM sn= `nHM ny aAp,y ptIaM dy aiDkAr ^
18 6
hy gulAmo< aAp,y mAlkM dI pUrI trHM e|zt kro sVIkAiraA sI= mYN sArAh vrgIaM aØrtM bAry g|l kr
aty `nHM dy aiDkAr hyQM rho= tuhA^ isrF `nHM dy irhA hM ijs ny aAp,y ptI abrAhAm dy hukm dI
hukm dI hI pAl,A nhIN krnI cAhIdI jo DrmI aty pAl,A kItI aty `s^ mAlk bulAeaA= esy lE
19
idaAlU hn< sgoN `nHM dI vI jo m»dy hn= iksy ivaktI aØrto< jy tusIN vI `hI kro jo shI hY aty kAsy toN vI
^ `doN vI du|K J|l,A pY skdA hY jdoN `sny kuJ vI BYBIt nA hovo< tM tusIN vI sArAh dIaM aslI b|cIaM
7
glt nhIN kItA hu\dA= jykr `h ivaktI `s kSq hovoNgIaM= esy trHM ptI` tuhA^ aAp,IaM ptnIaM
^ prmyS¨r dA smJ ky sihn kr lYNdA hY< Fyr eh nAl sihmtI nAl rih,A cAhIdA hY= tuhA^ ptnIaM
prmyS¨r ^ pRs\n krygA= dI e|zt krnI cAhIdI hY= ik`N j¨ `h tuhA.y nAloN
20
jykr tuhA^ tuhA.I glt krnI dy kAr, szA kmzor hn= `vyN hI ijvyN ik prmyS¨r tuhA^ asIs
id|tI jMdI hY< Fyr tuhA.I `stit krn dI koE lo/ id\dA hY< `h `nHM ^ vI `sy trHM dIaM asIsM dyvygA=
nhIN= pr jykr tusIN c\gy k\m kIty hn aty tusIN sbr
nAl tsIhy J|l lYNdy ho< Fyr eh prmySr
¨ ^ pRsn
\ krdA nykI lE duK BognA
21 8
hY= ehI hY ijs lE tuhA^ prmySr v|lNo s|dA imilaA smApt krn lE< mYN tuhA^ d|sdA hM< ik tuhA^
sI= msIh ny vI tuhA.I KAitr du|K J%ilaA< aty aijhA e|k dUsry nAl SMtI nAl rih,A cAhIdA hY= e|k dUjy
krky `s ny tuhA.y lE aAp,y pd icnHM `%ty c|l, ^ smJ, dI koiSS kro e|k dUsry ^ BrAvM aty BY,M
9
lE e|k imsAl kAem kItI hY= vM{ ipaAr kro= idaAlU aty inmR b,o= ijh/A tuhA.y
22
“`s ny koE vI pAp nhIN kItA< aty nAhI `sny nAl burA krdA hY bdly iv|c `sdy nAl burA nA kro=
kdy koE JUQ boilaA=” wsAwAh 53:9 jM ijh/A tuhA^ m»dA boldA hY bdly iv|c `s nAl
m»dA nA bolo= pr `s ivaktI ^ asIs id` ik`N j¨
23
lokM ny `s ^ m»dIaM g|lM aAKIaM pr `sny vAps tusIN vI prmyS¨r duaArA asIsM pRApt krn lE s|dy
`nHM ^ m»dIaM g|lM nhIN bolIaM= msIh ny du|K shAry< gX sI=
1 ptrs 3:10-4:11 1274
10
poTIaM dA kTn hY< clA igaA hY=aty prmyS¨r dy s|jy pAsy bYQdA hY= `h
“`h ivaktI ijh/A e|k KuS jIvn vtIt krnA dUtM< aiDkArIaM aty SktIaM ty rAj krdA hY=
cAhu\dA hY aty c\gy idn ibtA`,A cAhu\dA hY< `s^
m»dA bol, toN aAp,I jIB ^ rok,A cAhIdA hY aty< pirvritt jIvn
JUQ bol, toN aAp,y bulHM ^ rok,A cAhIdA=
11
`s ^ SMtI l|B,I cAhIdI hY aty es ^ pRApt
krn vAsty s˘Kt imhnt krnI cAhIdI hY=
4 iwsU ny tsIhy J|ly jdoN `h aAp,y SrIr iv|c
irhA= es lE tuhA^ vI aAp,y aAp ^ `sy soc
nAl lYs kr lY,A cAhIdA hY ijh/I iwsU kol sI< ik`N
12
pRBU c\gy lokM ^ dyKdA hY aty pRBU `nHM dIaM ik `h ijs ny SrIrk tsIhy J|ly hn pAp krny b\d
2
pRArTnA sM ^ su,dA hY; pr pRBU `nHM lokM dy iKlAf hY kr id|ty hn= aAp,y aAp ^ mzbUt b,A` tM jo
ijh/y bdI krdy hn=” zbUr 34:12- 16 tusIN aAp,I bAkI dI iz\dgI es dunIaM iv|c `s
13 an¨sAr jIvo ijs dI prmyS¨r kAmnA krdA hY< nA ik
jykr tusIN c\igaAE krn lE s˘Kt imhnt 3
14 lokM dIaM bd kAmnAvM dy an¨sAr= atIt iv|c<
kroNgy< koE vI tuhA^ n¨ksAn nhIN phu\cAvygA= jdoN
tusIN bhutA smM `sy iv|c brbAd kr id|tA jo
tusIN `hI kroN jo c\gA hY< SAed tuhA^ du|K Bog,A
anAsTAvAn krdy hn= tusIN anYitk g|lM kr rhy
pvy= jy aijhA vAprdA hY tM tusIN D\n ho= “`nHM lokM
sI= tusIN `hI BirSq g|lM kr rhy sI jo tusIN krnIaM
toN nA .ro ijh/y tuhA^ DmkA`Ndy hn aty prySAn nA
15 ps\d kItIaM= tusIN SrAbI ho rhy sI< aYS pRst dAavtM
hovo=”* sgoN msIh ^< pRBU krky< aAp,y jIvnM
aty SrAbI sBAvM krdy sI aty `nHM mUrtIaM dI pUjA
iv|c piv|tr m»n=o hmySA iksy vI `s ivaktI ^ jvAb 4
krdy sI ijnHM ty pAb\dI hY= eh `nHM ^ hYrAn krdA
dy, lE itaAr rho ijh/A tuhA^ `s aAs dI
16 hY ik hu, tusIN `nHM dy enHM asiBa aty iFzUl ivhAr
ivaAiKaA pu|CdA hY< ijh/I tuhA^ hY= pr `nHM lokM
iv|c SAiml nhIN hu\dy= es lE `h tuhA^ gAlHM dy,
^ komltA aty e|zt nAl `%tr id`= tuhA^ hmySA
l|g pYNdy hn=
eh mihsUs krn dy wog ho,A cAhIdA ik tusIN shI 5
pr enHM lokM ^ aAp,y hr k\m dI ivaAiKaA jo
g|l kr rhy ho= jy tusIN es trHM kroNgy< tM eh lok
`h krdy hn< `s e|k ^ krnI pvygI< jo ij`NidaM
ijh/y msIh iv|c tuhA.y c\gy jIvn bAry m»dA boldy 6
17 aty mry lokM dA inr,A krn lE itaAr hY= KuS
hn< Srim»dA hov,gy= bdI krky du|K J|l, nAloN<
KbrI dA `pdyS `nHM lokM ^ id|tA igaA sI ijh/y
c\igaAE krky d|K
u J|l,A byhtr hY< jykr ehI prmySr
¨
18 hu, mr cu|ky hn ik`Nik `nHM lokM bAry vI `sy trHM
cAhu\dA hY= msIh ny vI du|K J%ilaA aty isrF e|k
inr,A hovygA ijvyN smUh lokM bAry hu\dA hY= KuS ˘KbrI
hI vAr pApM lE miraA= `sny pAp nhIN kItA pr
dA pRcAr `nHM ^ es lE kItA igaA sI tM jo `h
`h `nHM sAry lokM lE miraA ijnHM ny pAp kItA=
`sy trHM aAtmA iv|c ij`N sk, ijvyN prmyS¨r
`sny aijhA sA^ sAiraM ^ prmyS¨r dy nzdIk
rih»dA hY=
ilaA`, lE kItA= `sdA SrIr mr igaA pr `h
19
aAp,y aAtmy iv|c ij`NdA irhA= Fyr aAtmA iv|c<
prmyS¨r dIaM dAtM dy c\gy pRb\Dk b,o
`h igaA aty kYd ivcly aAtimaM ^ pRcAr kItA= 7
20 `h idn ny/y hY jdoN sB kuJ nSq ho jAvygA= es
eh aAtmy `hI sn ijnHM ny nUh dy vyly prmyS¨r dA
lE sAf mn rKo aty svY kAbU rKo aty eh tuhAnU\
hukm m»n, toN enkAr kr id|tA sI= jdoN nUh ikStI 8
tuhA.IaM pRArTnAvM iv|c shAetA krygA= sB toN
b,A irhA sI= prmyS¨r `nHM dA sbr nAl e»tzAr
zrUrI g|l hY e|k dUsry ^ .U\GAE nAl ipaAr krnA
kr irhA sI= isrf To/y ijhy lok ijh/y ig,tI iv|c 9
ik`N ik ipaAr bhut sAry pApM ^ >k lYNdA hY= ibnA
kul a|Q sn pA,I iv|coN ikStI rAhIN bcAX jA sky= 10
21 iksy iSkAet dy e|k dUsry dI aAP Bgt kro= tusIN
`h pA,I `s bpitsmy vrgA sI jo hu, tuhA^
sAiraM ny prmyS¨r pAsoN aAtmk dAtM pRApt kItIaM=
bcA`NdA hY= bpitsmy dA arT SrIr toN mYl lAhu,A
prmyS¨r ny tuhA^ aAp,I ikrpA v|K v|K >\gM nAl
nhIN< sgoN eh prmyS¨r pAsoN SuD idl dI m»g krnA
drSAE hY= tuhA^ prmyS¨r dIaM dAtM vrt, lE
hY= eh tuhA^ es lE bcA`NdA hY ik`Nik iwsU msIh
22 sONpIaM gEaM hn= esy lE< tuhA^ c\gy nokrM dI
mØt toN `BAiraA igaA sI= hu, iwsU svrg iv|c
trHM `nHM ^ e|k dUsry dI syvA krn dy `dyS nAl
11
“`nHM lokM toN...prySAn nA hovo” wsAwAh 8:12 estymAl krnA cAhIdA hY= jy koE ivaktI boldA
1275 1 ptrs 4:12-5:14
hY tM `s^ prmySr
¨ dy Sbd bol,y cAhIdy hn= ijh/A lE esty svY e|CA pUrvk nzr r|K,I cAhIdI hY<
koE syvA krdA hY< `s ^ aijhA `s tAkt nAl nA ik ijvyN tusIN eh krn lE mzbUr kIty gX hovo=
krn idP ijh/I prmySr
¨ `s ^ id\dA hY< tM jo sArIaM tuhA^ eh krn lE `tsAht ho,A cAhIdA hY< pr
3
g|lM iv|c< prmyS¨r msIh iwsU rAhIN mihmAmE hovy= iksy mAlI lAB lE nhIN= eh lok tuhA.I dyKBAl
SktI aty mihmA sdIvI `sy dI hovy= aAmIn= hyQM rKy gX hn= es lE zAlm hAkm vM{ nA b,o
4
sgoN e|j/ lE e|k `dAhr, dI trHM hovo= aty
msIhIaM vjoN du|K Bog,A jdoN muK
| aAj/I aAvygA< tusIN SAndAr tAj pRApt kroNgy<
12
myry imt|ro< `nHM du|K Bry tsIihaM ty hYrAn nA hovo jo aAp,I su\drtA nhIN guaA`NdA=
5
ijh/y tusIN Bog rhy hoN< ik`N ik eh tsIhy tuhA.I esy trHM hI< mYN jvAn lokM ^ vI bzurgM dy aiDkAr
inhcA dI prK krn lE hn= eh nA soco ik tuhA.y ^ kbUl, dI m»g krdA hM= tuhA^ sAiraM ^ e|k
13
nAl kuJ ajIb vApr irhA hY= tuhA^ KuS ho,A cAhIdA dUsry dI inmRtA nAl syvA krnI cAhIdI hY= ik`N ik:
hY ik tusIN msIh dy tsIihaM iv|c SrIk ho rhy ho tM jo “prmyS¨r Gm».I b\idaM dy i˘KlAF hY= pr `h hmySA
jdoN `h mihmA iv|c aAvy tM< tusIN KuS aty aAn\idt inmA,y b\idaM ^ ikrpA drSA`NdA hY=” khA`tM 3:34
14
hovoNgy= jy koE msIh dy cyly ho, kAr, tuhA.I
6
byez
| tI krdA hY< tM KuS hov=o ik`Nik mihmA dA aAtmA< es lE prmyS¨r dy SktISAlI h|T hyQM inmR rho=
15
jo ik prmyS¨r dA aAtmA hY< tuhA.y nAl hY= jykr fyr `h tuhA^ shI smM aA`, ty `%cA `QAvygA=
7
tusIN tsIhy sih»dy ho< tM eh g|l wkInI b,AP ik aAp,IaM sArIaM ic\tAvM `s v|l mo/ id` ik`N ik
8
eh kAitl ho, vAsty jM cor< jM bdI krn vAly `h tuhA.A iDaAn rKdA hY= Kud ty kAbU r|Ko aty
vAsty nhIN jM `s vAsty nhIN hn ijh/A ibn bulAeaM scyt rho= SYtAn tuhA.A duSm, hY= `h iSkAr ^ KA
16
dUsiraM lokM dy mAmilaM iv|c d˘Kl id\dA hY= pr jA, lE< e|k Syr vM{ g|jdA hoeaA cAr cuFr
y y Gum
» dA
jy tusIN e|k msIhI ho, krky tsIhy J|ldy hoN tM iFrdA hY=
9
Srim»dgI mihsUs nA kro< sgoN tuhA^ `s nM vAsty inhcA iv|c idR/H rih ky< `s dA ivroD kro= wAd
17
prmyS¨r dI `stit krnI cAhIdI hY= inr,y dI r|Ko ik sArI dunIaM iv|c< tuhA.y BrA aty BY,M vI `sy
G/I aA cu|kI hY aty eh inr,A prmyS¨r dy pirvAr >\g nAl du|K sih rhy hn=
10
nAl aAr\B hovygA= jykr eh sA.y nAl SurU ho, vAlA prmyS¨r ny aAp,I ikrpA duaArA tuhA^ msIh
hY< tM `nHM lokM nAl kI vAprygA ijh/y prmyS¨r dI iwsU iv|c sdA rih, vAlI mihmA iv|c sMJ pA`,
KuSKbrI ^ nhIN m»ndy? lE s|dA id|tA sI= hM< tuhA^ To/y arsy lE duK
| J|l,A
18
“aty jykr e|k nyk aAdmI lE bc,A e»nM hI pvygA aty `stoN mgroN prmyS¨r sB cIzM QIk kr
aØKA hY< `s ivaktI nAl kI vAprygA ijh/A prmyS¨r dyvygA= `h tuhA^ idR/ b,AvygA< `h tuhA.A aAsrA
11
dy iKlAf aty pApI hY=” khA`tM 11:31 (wUnAnI an¨vAd) hovygA aty tuhA^ i.|g, toN bcAvygA= `s dI SktI
sdA rih»dI hY= aAmIn=
19
es lE ijh/y lok prmyS¨r dI rzA an¨sAr tsIhy
J|ldy hn< `nHM ^ aAp,y aAp ^ prmyS¨r ^ sONp dy,A aAKrI SuB kAmnAvM
12
cAhIdA hY= prmyS¨r hI hY ijsny `nHM dI sAjnA kItI mYN tuhA^ eh CoqA ijhA p|tr islvAn¨s dI
hY aty ijsty BrosA kItA jA skdA hY= es lE `nHM shAetA nAl iliKaA hY= mY^ ptA hY ik `h msIh
^ c\gIaM krnIaM krdy rih,A cAhIdA hY= iv|c vFAdAr BrA hY= mYN eh tuhA.y `tsAh lE
iliKaA hY aty tuhA^ eh d|s, lE ik eh prmyS¨r
prmyS¨r dA pirvAr dI s|cI ikrpA hY= prmyS¨r dI ikrpA iv|c idR/H rho=
13
1
mul
Sm~n ptrs< iwsU msIh dy syvk< aty e|k rsUl
v|loN SuB kAmnvM< `nHM smUh lokM ^ ijnHM ^ `hI
| vAn inhcA hY ijh/I sA^ vI hY= tsIN eh ivSvAs
a»nHA hY= `h Bu|l cu%ikaA hY< ik `s ^ aAp,y ipCly
pAp toN CuqkArA iml cuikaA hY=
10
myry ipaAry BrAvo aty BY,<o prmySr
u ny tuhA^ aAp,y
es lE pRApt kItA hY ik`Nik sA.A prmySur aty lok ho, lE cui,! hY= eslE eh sAbt krn dI
muktIdAtA< iwsU msIh< inrp|K hY= koiSS kro ik tusIN prmySur dy cu,y hoX ho= jy tusIN
2
kAS tusIN BrpUr ikrpA aty SMtI pRApt kro ik`N aijhA kroNgy< tusIN kdy vI Qokr nhIN KAvoNgy ty nA hI
11
ik tusIN sc muc prmySur aty sA.y pRBU iwsU ^ jA,dy kdy i.gogy= aty tusIN sA.y pRBU iwsU msIh dy rAj
ho= a»dr in|GA suaAgt pRApt kroNgy ijh/A rAj sdIvI
jArI rih»dA hY=
12
prmySur ny sA^ hr lo/INdI cIz id|tI hY tusIN eh sB jA,dy ho= `s s|c iv|c idR/H rho jo
3
iwsU kol prmySur dI SktI hY= `s SktI ny sA^ hu, tuhA.y iv|c hY= pr mYN enHM g|lM ^ cyty krn iv|c
13
`h sB kuJ id|tA hY jo sA^ ij`, lE aty prmySur hmySA tuhA.I mdd krMgA= mYN socdA hM ik myry lE
dI syvA krn lE lo/INdA hY= iwsU ny sA^ ap,I eh shI hY ik ij\nA icr es DrtI ty ij`NdA hM
14
mihmA aty c\igaAE nAl `s bAry .U\Gy igaAn kAr, enHM g|lM ^ cyty krn iv|c tuhA.I mdd krM= mYN
4
s|idaA hY= `s dI mihmA aty c\igaAE kAr,< iwsU jA,dA hM ik mYY^ CytI hI eh SrIr C|.,A pvygA=
15
ny sA^ `h mhAn aty anmol cIzM id|tIaM hn ijnHM sA.y pRBU iwsU msIh ny vI mY^ eh drSAeaA hY= mYN
dA vAadA `s ny sA.y nAl kItA sI= enHM cIzM nAl< hr s\Bv koiSS krMgA ik es jIvn ^ C|., toN
tusIN prmysur dI kudrt iv|c ih|sA lY skdy ho= e`N< bAad vI tuhA^ eh g|lM wAd krn iv|c tuhA.I
sA.A es dunIaM dy nSq krn vAly pRBAvM aty iBRSq shAetA krM=
5
kAmnAvM duaArA nuksAn nhIN hovygA= ik`Nik tuhA^
eh asIsM id|tIaM gEaM hn< tuhA^ enHM g|lM ^ asIN msIh dI mihmA dyKI
16
aAp,I iz\dgI iv|c jo/n dI pUrI vAh lA`,I cAhIdI jdoN asIN tuhA^ sA.y pRBU iwsU msIh dI SktI
hY: c\igaAE ^ tuhA.I inhcA nAl jo/o; aty igaAn ^ aty `s dy aA`, bAry d|isaA< asIN tuhA^ cAlAkI
6
c\igaAE nAl jo/o; svY kAbU ^ tuhA.y igaAn nAl nAl b,AEaM khA,IaM nhIN d|sIaM= ik`N ik asIN
jo/o; tuhA.y sbr ^ svYN kAbU nAl jo/o aty prmySur asl iv|c `sdA tyj aAp,IaM Kud dIaM a|KM nAl
7 17
lE syvA ^ tuhA.y sbr nAl jo/;o aty tuhA.I prmySr
u vyiKaA sI= jdoN iwsU ny prmySur iptA v|loN mihmA
dI syvA iv|c aAp,y BrAvM aty BY,A lE ikrpA ^ aty SktI pRApt kItI< `s ny tyjsvI mihmA v|loN
imhrbAnI nAl jo/o aty aAp,y BrAvM aty BY,A lE e|k aAvAz su,I= es aAvAz ny aAiKaA< “eh myrA
es dwA dy nAl ipaAr ^ jo/ lvo= pu|tr hY< mYN `s ^ ipaAr krdA hM< aty mYN es nAl
8 18
jy eh sArIaM g|lM tuhA.y iv|c hn aty tuhA.y bhut pRsn hM=” aty asIN aAvAz su,I< jdoN svrg
iv|c vD rhIaM hn< tM eh cIzM tuhA^ kdy vI bykAr iv|coN aAvAz aA rhI sI asIN iwsU nAl pivtr prbt
nA ho, iv|c mdd krngIaM= eh tuhA^ sA.y pRBU `pr Kloty sM=
19
iwsU msIh dy igaAn iv|c FldAek b,A`,gIaM= eh g|lM sA^ hor vDyry pRp|k krdIaM hn ik jo
9
pr `h ivaktI ijs kol `%prlIaM KUbIaM nhIN g|lM nbIaM ny aAKIaM `h s|c hn= tusIN< jo nbIaM
hn< spSq vyK, dy kAibl nhIN hY= `h ivaktI ny aAiKaA `s dA s˘KtI nAl anusr, krn kAr,<
1277 2 ptrs 1:20-2:16
shI hoN= `nHM dA s\dyS `s cAn, vrgA hY jo hnyry `h `nHM lokM dIaM anYitk g|lM toN prySAn sI ijnHM
8
ivc cmkdA hY= eh cAn, sUrj c/Hn t|k aty svyr ny nym dI av%igaA krky jIvn vtIt kItA= lUt
20
dy tAry dy tuhA.y idl iv|c c/Hn t|k rih»dA hY= `h `nHM m\dy lokM dy iv|c rih»dA sI= es c\gy mnu|K dA
sB toN mh|tvpUr, g|l jo tuhA^ jA, lY,I cAhIdI idl `nHM bd krnIaM nAl idn rAt prySAn rih»dA
eh hY ik: iksy vI ivaktI ^ poTIaM ivclI iksy vI sI jo `h su,dA aty dyKdA sI=
9
dYvI bA,I dI aAp,y tOr ty ivaAiKaA nhIN krnI eslE pRBU jA,dA hY ik `nHM lokM dI r%iKaA
21
cAhIdI= koE vI ag»m vAk `vyN nhIN hoE ijvyN ikvyN krnI hY jo `sdI syvA aAp,y du|KM v|loN krdy
koE ivaktI cAhu\dA sI= ik`N ik ag\m vAk mn¨|K dI hn= `h jA,dA hY ik `nHM lokM ^ szA ikvyN dy,I hY<
e|iCaA toN kdy nhIN aAeaA sgoN mn¨|K piv|tr aAtmA jo m»dy hn aty `nHM ^ inr,y dy idn lE r|iKaA
10
dy `ksA`, nAl prmyS¨r v|loN boldy hn= igaA hY= szA KAs tOr ty `nHM lokM lE b,I hY
ijh/y aAp,y pApI aAipaM dIaM BirSq kAmnAvM dy
nklI `pdyS anusAr duSq g|lM krdy hn aty pRBU dy aiDkAr ^
whUdAh dI p|tRI
7
whUdAh v|loN< jo msIh iwsU dA syvk hY aty wAkUb sdUm aty amorAh dy Sihr ^ vI cyty kro aty `nHM
dA BrA hY< `nHM smUh lokM ^ SuBkAmnAvM ijnHM ^ dy aAly duaAly dy bAkI SihrM ^ vI= `h vI `nHM dUtM
prmySur duaArA s%idaA igaA hY= prmySur iptA tuhA^ vMg hI hn= `h Sihr ijnsI gunAh aty hor m»dy
ipaAr krdA hY aty tuhA^ iwsU msIh dy iv|c suriKat k\mM nAl Bro hoxy sn= `h sdIvI a|g dI szA Bugt
2
r%iKaA igaA hY= imhr< SMtI aty ipaAr v|D toN v|D rhy hn= `nHM dI szA sA.y lE e|k imsAl hY=
8
tuhA.A hovy= ijh/y tuhA.I s\gt iv|c aAX hn enHM bAry vI
evyN hI hY= `h supinaM dy ip%Cy l|gy hoxy hn= `h
prmySr `nHM lokM ^ szA dyvygA ijh/y m»dy aAp,y aAp ^ pAp rAhIN plIt krdy hn= `h prmySr
u
k\m krdy hn dy aiDkAr ^ r|d krdy hn= aty surgI dUtM bAry
3 9
ipaAry im|tro< mYN tuhA^ `s muktI bAry ilK, lE m»dA boldy hn= pr mhM dUt mIkAXl ny vI es trHM
bhut `tsuk hM ijh/I asIN sAry ek|Qy sMJI krdy dA ivhAr nhIN kItA= mhM dUt mIkAXl ny SYtAn nAl
hM= pr mYN es ^ zrUrI smiJaA ik tuhA^ iksy hor ivvAd kItA ik mUsA dy SrIr ^ kO, aAp,y kol rKygA=
cIz bAry ilKM: mYN tuhA^ `s inhcA lE< ijh/I `s pr mIkAXl ny SYtAn dy iKlAF bdnAmI dy elzAm
ny aAp,y piv|tr lokM ^ id|tI hY< s˘Kt s\GrS krn lA`, dA hOslA nhIN kItA= pr mIkAXl ny aAiKaA<
10
lE `tsAiht krnA cAhud
\ A hM= prmySr
u ny eh inhcA “pRBU tY^ szA dyvygA=” pr eh lok `nHM cIzM dI
eko vArI pRdAn kItI hY aty eh sdA lE id|tI gE alocnA krdy hn ijnHM ^ eh smJdy nhIN hn= `h
4
hY= kuJ lok corI iCpy tuhA.I s\gt iv|c aA v/y soc ky g|lM ^ nhIN smJdy< sgoN kudrtI pRivRt
| I duaArA
hn= enHM lokM ^ pihlM hI aAp,y m»dy kAiraM lE psUaM vM{ jo soc nhIN skdy= ehI g|lM hn ijh/IaM
11
doSI krAr id|tA igaA hY= bhut smM pihlM< `nHM bAry `nHM ^ tbAh kr id\dIaM hn= eh enHM lE burA
poTIaM iv|c eh iliKaA igaA hY= eh lok prmySur dy hovygA= enHM lokM ny `hI rAh cui,aA hY ijs `%ty
i˘KlAF hn= `nHM ny sA.y prmySur dI ikrpA dI ken c%ilaA sI= pYsA kmA`, lE `nHM ny aAp,y
BirSq krnIaM krn lE kuvrtoN kItI hY= eh lok aAp ^ `sy rAh pA ilaA hY ijs rAh iblaAm ipaA
iwsU msIh< sA.y e|ko mAlk aty pRBU ^ kbUl, toN sI= eh lok prmySur dy i˘KlAF korAh vMg l/y hn
enkAr krdy hn= aty korAh vMg tbAh ho jA,gy=
5 12
mYN `nHM g|lM ^ cyty krn iv|c tuhA.I shAetA eh lok tuhA.y KAs `tsvM iv|c B|dy dAgM vrgy
krnI cAhu\dA hM ijnHM ^ tusIN pihlM hI jA,dy ho: hn= `h bySrm hoky tuhA.y nAl Bojn KMdy hn= `h
wAd kro ik pRBU ny aAp,y lokM ^ imsr dI DrtI toN isrf aAp,A hI iKaAl rKdy hn= `h ibn vrKA
bcAe! aty bAhr ilaMdA= pr bAad iv|c pRBU ny vAly b|dlM vMg aty hvA duaArA `.AX jA, vrgy
`nHM smUh lokM ^ tbAh kr id|tA ijnHM ^ inhcA hn= `h fl toN s|K,y ibrK hn aty smM pY, ty `nHM
6
nhIN sI= eh vI cyty r|Ko ik< dUtM kol SktI tM sI ^ DrtI toN pu|q id|tA jMdA hY= es lE `h duhrI
13
pr `nHM ny r|KI nhIN= `nHM ny aAp,y Gr C|. id|ty mØt mrdy hn= `h smu\dr dIaM tufAnI lihrM vMg
aty es lE pRBU ny `nHM ^ hnyry iv|c riKaA= `nHM hn= ijh/IaM J|g b,A`NdIaM hn= `h lok `sy
^ sdIvI z\zIrM iv|c r|iKaA hoeaA sI= `sny `nHM trHM SrmSArI vAlIaM g|lM krdy hn ijvyN lihrM
^ `%Ty mhAn idn `%ty `nHM dA inr,A krn lE J|g b,A`NdIaM hn= eh lok `nHM tAiraM vrgy
riKaA hoeaA hY= hn ijh/y aAkAS iv|c Gum»dy hn= Gor a»DkAr iv|c
whUdAh 14-25 1288
14
enHM lokM lE e|k jgHA r|KI gE hY= aAdm dI hn= eh lok aAp,y pApI aApy dI e|CA anusAr hI
s|tvIN `lAd hnok ny< `nHM bAry aAiKaA; “dyKo< pRBU krdy hn= `nHM kol aAtmA nhIN hY=
20
aAp,y hzArM aty hzArM piv|tr dUtM nAl aA irhA pr ipaAry im|tro< tusIN< `s a|t piv|tr inhcA
15
hY= pRBU hr ivaktI dA inr,A krygA= pRBU `nHM dI vrtoN kro jo tusIN aAp,y aAp ^ tAktvr bnA`,
sAry lokM dA< `s dy i˘KlAF kItIaM `nHM sArIaM duSq lE pRApt kItI hY= piv|tr aAtmA nAl pRArTnA kro=
21
g|lM lE< inr,A krn aty `nHM ^ szA dy, aA irhA aAp,y aAp ^ prmySur dy ipaAr iv|c siTr rKo=
hY= `h enHM pApIaM ^ jo `sdy i˘KlAF hn aty `nHM pRBU iwsU msIh dA e»tzAr kro jo tuhA^ aAp,I imhr
sArIaM g|lM lE jo `nHM ny `sdy i˘KlAF kItIaM aty ivKAvygA aty tuhA^ sdIvI jIvn dyvygA=
22
`nHM sArIaM g|lM lE jo `nHM `sdy i˘KlAF aAKIaM< `nHM lokM dI shAetA kro ijh/y ainScttA iv|c
23
szA dyvygA=” iGry hoX hn= tuhA^ kuJ lokM ^ bcA`, dI lo/ hY=
16
eh lok hmySA hornM lokM bAry iSkAet krdy tusIN enHM ^ a|g ivcoN bAhr k|> rhy hovoNgy= pr
rih\dy hn aty `nHM dy nuks k|>dy rih\dy hn= `h tuhA^ `doN sAvDAn rih, dI lo/ hY jdoN tusIN hornM
hmySA `hI burIaM g|lM krdy hn jo `h cAhu\dy hn= lokM dI shAetA krdy hovoNgy= `nHM dy kpi/aM ^ vI
`h aAp,y-!p bAry SyKI mArdy hn= `nHM dA lokM dI nfrt kro jo ik `nHM dIaM BRSq krnIaM duaArA
tArIf krn dA kyvl e|k kAr, hu\dA hY< aAp,I mn g\dy hn=
e|Ct vstU ^ pRApt krnA=
prmySur dI vi.aAE kro
24
e|k cytAv,I aty krn vAlIaM g||lM prmySur SktISAlI hY aty `h i.|g, toN tuhA.I
17
ipaAry imtro jo kuJ sA.y pRBU iwsU msIh dy rsUlM r%iKaA kr skdA hY= `h tuhA^ ibnA iksy burAE dy
18
ny pihlM aAiKaA hY `s ^ cyty rKo= `nHM ny tuhA^ aAp,I mihmA dy snmuK ilaA skdA hY aty tuhA^
25
ikhA< “aAKrI simaM iv|c< kuJ lok aijhy ho,gy ijh/y v|.I KuSI pRdAn krygA= kyvl `h hI prmySur hY=
prmySur dA mzAk `.A`,gy=” eh lok mn aAEaM `hI hY ijh/A sA^ bcA`NdA hY= sA.y pRBU iwsU msIh
krdy hn `h g|lM krdy hn jo prmySur dy i˘KlAF rAhIN BUtkAl< vrtmAn aty sdIvI< mihmA< mhAntA<
19
hn= ehI lok hn ijh/y tuhA.y iv|c fu|q pA`Ndy SktI< aty aiDkAr `sy dA hovy= aAmIn=
1289
8
s|tvIN mohr
lyly ny stvIN mohr KolHI= ifr `%Ty svrg iv|c
lgBg a|Dy G»qy t|k cup
2
| I CAxI rhI= aty mYN `nHM
9 p»jvyN dUt ny aAp,A ibgl vjAeaA= Fyr mYN
aAkAS toN qu|q ky DrtI `|ty i.gdy hoxy tAry ^
dyiKaA= tAry ^ `s .U\Gy surAK dI ku\jI id|tI hoE sI jo
2
s|tM dUtM ^ dyiKaA ijh/y prmyS¨r sAmH,y Kloty hoX T|ly tlhI, K|. ^ jMdA sI= Fyr tAry ny `s .U\Gy
3
sn= `nHM ^ s|t ibgul id|ty gxy= e|k hor dUt aAeaA surAK ^ KoilHaA ijh/A tlhI, K|. v|l jMdA sI=
aty jgvydI dy sAmH,y K/A ho igaA= es dUt kol surAK iv|coN DU\aA e»J bAhr aAeaA ijvyN ik eh v|.I
suinhrI DUFdAn sI= dUt ^ pRArTnA dy nAl prmyS¨r B|QI iv|coN inkl irhA hovy= surAK iv|coN inkldy DU\xy
3
dy lokM ^ ByNq krn lE kAfI mAtrA iv|c DUf id|tI kAr, sUrj aty aAkAS ty hnyrA CA igaA= Fyr DU\xy
gxI sI= dUt ny tKt dy ny/y pxI hoE suinhrI jgvydI iv|cNo hyQM DrtI ty slA dy iq|.IaM dA e|k dl aAeaA=
4 4
`%ty eh sm|grI r|K id|tI= DUf dA D\UaM dUt dy h|TM ijnHM kol ib|CUaM vM{ .\g mArn dI SktI sI= enHM
iv|coN prmyS¨r kol tAhM ^ igaA= eh DU\aM prmyS¨r dy iq|.IaM ^ DrtI dy GAh< jM iksy bUqy jM iksy vI dRKt
5
lokM dIaM ardAsM nAl `pr `iQaA= iFr dUt ny ^ n¨ksAn nA phu\cA, lE ikhA igaA sI= `h isrF
DUFdAn ^ j|gv
y dI dI a|g nAl BiraA= dUt ny DUFdAn `nHM lokM ^ hI n¨ksAn phu\cA skdIaM sn ijnHM dy
5
DrtI `%ty suq
| id|tA= iFr `%Ty ibjlI ilSkI< grj,A m|iTaM `|ty prmySr
¨ dA inSAn nhIN sI= enHM iq|i.aM
hoE< hor avAzM aAEaM aty BucAl aAeaA= ^ lokM `%ty p»jM mhIinaM t|k drd ilaA`, dA
kAr, bn, dI SktI id|tI gxI sI= iq|.IaM ^ lokM
s|t dUt aAp,IaM tUrHIaM vjA`Ndy hn ^ mArn dI SktI nhIN sI id|tI gxI= aty `h pI/
6
iFr `h dUt ijnHM kol s|t tUrHIaM sn aAp,IaM ijh/I lokM ny mihsUs kItI `sy truM dI sI ijs trHM
7
tUrHIaM vjA`, lE itaAr hoX= jdoN pihly dUt ny dI pI/ ksy ivaktI ^ ib|CU dy .\g, nAl hu\dI hY=
6
aAp,I tUrHI vjAE= t¨r\t hI< lhU nAl imiSRt g/y `nHM idnM iv|c< lok mrn lE koE rAh l|B,gy pr
aty a|g DrtI ty i.|g,y SurU ho gX= aty DrtI dA `nHM ^ e|k vI rAh nhIN imlygA= `h mrnA cAhu\,gy
tIjA ih|sA< ru|KM dA tIjA ih|sA aty hrA GAh esdy pr mØt `nHM pAsoN Cup jAvygI=
7
nAl s/ igaA= iq|i.aM `nHM Goi/aM vM{ idKAxI dy rhy sn jo wu|D
8
dUjy dUt ny aAp,I tUrIH vjAE= ifr kuJ a|g nAl lE itaAr sn= `nHM ny aAp,y isrM `|ty sony dy tAj
m|cdA hoeaA e|k v|.A phA/ smud
» r iv|c sui| qaA igaA vMg lgdIaM cIzM pihnIaM hoxIaM sn= `nHM dy
sI= ntIjy dy tOr ty< smu»dr dA tIjA ih|sA lhU b, ichry ensAnI ichiraM vrgy idKAxI id\dy sn=
9 8
igaA= aty smu»drI jIvM dA tIsrA ih|sA mr igaA `nHM dy vAl aØrt dy vAlM vrgy sn= `nHM dy d\d
9
aty jhAzM dA tIjA ih|sA tbAh ho igaA= SyrM dy d\dA vrgy sn= `nHM dIaM CAtIaM lohy dIaM
10
ifr tIjy dUt ny aAp,I tUrHI vjAE= ifr mSAl >AlM vrgIaM nzr aAEaM= `nHM dy K»BM toN e|k
vMg bldA hoeaA e|k v|.A tArA akAS iv|cNo i.igaA= avAz pYdA hoE ijvyN ik bhut sAry Go/y aty r|T wu|D
10
eh tArA diraAvM aty pA,IaM dy JrinaM dy tIjy iv|c B|j rhy ho,= iq|i.aM dIaM pUCM ib|CUaM vMg
11
ih|sy `%ty i.|igaA= istAry dA nM hY vrm vu|. aty .\g vAlIaM sn= lokM `%ty p»jM mhIinaM lE drd
11
sAry pA,I dA tIjA ih|sA kO/A ho igaA= bhut sAry lok pA`, vAlI SktI `nHM dIaM pUCM iv|c sI= iq|i.aM
`h kO/A pA,I pIky mr gX= dA e|k rAjA sI= eh tlhI, K|. dA dUt sI= `sdA
12
coTy dUt ny aAp,A ibgul vjAeaA= ifr sUrj nAm ebrAnI BASA iv|c abAdon hY= wUnAnI BASA iv|c
dA tIjA ih|sA< c\n dA tIjA ih|sA aty tAiraM dA tIjA `sdA nAm apolAe`n (ivnASk) hY=
12
ih|sA Ku|B igaA sI= esy dy kAr, hI< `nHM iv|coN e|k pihlI v|.I musIbt m|uk cu|kI hY pr bAkI dIaM do
13
ithAE kAly b, gX sn= idn aty rAt dA tIjA musIbtM hAly aA`, vAlIaM hn= CyvNy dUt ny aAp,A
ih|sA ibnA cAn, toN sn= ibgl vjAeaA= Fyr mYN prmyS¨r dy sAmH,y r|Ky hoX
13
jdoN mYN t|ikaA< mYN aAkAS iv|c bhut `%cy `/dy sony dI jgvydI dy Cy is\gM iv|coN e|k avAz inkldI
14
bAj ^ vyiKaA aty `s ny aAiKaA< “tklIF⁄ tklIF⁄ su,I= avAz ny `s CyvyN dUt ^< ijsdy kol ibgl
`nHM lokM lE tklIF jo DrtI ty rih»dy hn= eh sI< aAiKaA< “`nHM cAr dUtM ^ aAzAd kr id` ijh/y
15
`doN SurU hovygI jdoN dUsry it»n dUt aAp,IaM tUrHIaM mhM ndI FrAt `pr b\nHy hoxy hn=” enHM cAr dUtM
vjA`,gy=” ^ esy sAl< mhIny< idn aty G»qy (smyN) lxI itaAr
prkAS dI poTI 9:16-11:6 1296
kr ky riKaA igaA sI= enHM dUtM ^ DrtI `tly sAry ivclA sB kuJ sAijaA hY= dUt ny aAiKaA< “hu, e|Ty
7
lokM iv|coN e|k ithAxI ^ mAr mukA`, lxI aAzAd hor i>l nhIN hovg
y I= pr `nHM idnM iv|c< jdoN s|tvM
16
kItA igaA sI= mYN sui,aM `nHM dI FOz iv|c Goi/aM dUt aAp,I tUrHI vjAvygA< prmyS¨r dI gupt wojnA
dIaM ik»nIaM qolIaM sn= eh vIh kro/ sn= pUrI ho jAvygI= eh wojnA `h KuS KbrI hY jo prmySr
¨
17
aAp,y drSn iv|c mYN evyN hI Goi/aM aty Go/ ny aAp,y syvkM< nbIaM ^ aAKI sI=”
8
svArM ^ dyiKaA: `nHM kol >AlM sn jo ik a»igaArM Fyr mYN svrg iv|coN iFr toN myry nAl g|l krdI
vrgIaM lAl gU/Hy nIly aty g\Dk vrgy pIly r\g `hI avAz su,I= avAz ny mY^ aAiKaA “jA aty dUt
dIaM sn= Goi/aM dy mUh
» SyrM dy mUh
» M vrgy sn= Goi/aM dy h|TM iv|clI KulI sUcI ^ lY= eh dUt `hI hY ijh/A
18
dy mUh
» M iv|cNo a|g< D\a
U M aty g\Dk inkl rhI sI= enHM smu»dr aty DrtI iv|c KlotA sI=”
9
it\nM muSiklM duaArA: Goi/aM dy mU»hM iv|coN inkldI es lxI mYN dUt kol igaA aty `s^ aAiKaA ik
a|g< DU\X aty g\Dk nAl< DrtI dy e|k ithAE lok mr CoqI sUcI mY^ dy dyvo= dUt ny mY^ aAiKaA< “sUcI ^ lY
19
gX= Goi/aM dI SktI `nHM dy mU»hM iv|c aty pUCM aty es^ KA jA= eh tyry i>|. ^ K|qA kr dyvygI< pr
10
iv|c sI= `nHM dIaM pUCM `nHM spM vrgIaM sn ijnHM eh tyry mU»h iv|c Siht ij\nI im|QI hovygI=” es
dy isr lokM ^ .\g, aty n¨ksAn phu\cA`, lxI hu\dy lxI mYN dUt dy hToN CoqI sUcI lY lxI= asl iv|c<
20
hn= DrtI `tly bAkI lok enHM muSiklM kAr, esdA myry mU»h iv|c Sht ijhA im|QA suaAd aAeaA<
nhIN mry= pr hAly vI enHM lokM ny aAp,y idl aty pr es^ KA, toN bAad< esny myry i>|. ^ K|iqaM
11
jIvn nhIN bdly aty aAp,y hI h|TM duaArA b,AEaM kr id|tA= Fyr mY^ ikhA igaA< “tY^ Fyr toN lokM<
cIzM toN dUr ho gX= `nHM ^ sony< cMdI< ip|tl< p|Tr kOmM< BASAvM aty rAijaM bAry ag\m vAk* krny
aty l|k/ dIaM BUtM dI pUjA krnI b\d nhIN kItI= pY,gy=”
eh mUrtM nA vyK skdIaM sn aty nA hI su, aty nA
21
hI t¨r skdIaM sn= enHM lokM ny aAp,y idl aty do gvAh
aAp,y jIvn nhIN bdly< aty nAhI aAp,y ktlM toN<
jAdUaM toN< aAp,y ijnsI pApM toN ty nAhI `nHM corIaM
toN aAp,y aAp ^ moi/aA=
11 Fyr mY^ e|k mAp, vAlI slA˘K id|tI gE sI
jo ik e|k KU».I vrgI sI= mY^ ikhA igaA<
“jA aty prmyS¨r dy m»dr aty j|gvydI ^ mAp aty
2
`%Ty `pAsnA krdy lokM dI ig,tI vI krIN= pr
dUt aty CoqI sUcI m»dr dy bAhrly ivh/y ^ nA mApIN< es ^ C|. dyvIN=
`h eh kirSmy pihly jAnvr dI syvA krn lE prmyS¨r lE inr,A dy, dA smM aA igaA hY= `s dI
krdA hY= es ny lokM ^ pihly jAnvr dI mUrt bnA`, `pAsnA kro= `s ny svrg< DrtI< smu»dr aty pA,I
dA hukm id|tA jo ik tlvAr nAl zKmI ho igaA sI dy cSmy b,AX hn=”
15 8
pr miraA nhIN sI= dUsry jAnvr ^ eh SktI ifr pihly dUt dy ip|Cy dUsrA dUt aAeaA aty `s
id|tI gE sI ik `h pihly jAnvr dI mUrt iv|c ny aAiKaA< “`h tbAh ho cu|kI hY⁄ bybIlon dI mhAn
jAn pA sky= ifr `h mUrt bol skdI sI aty `nHM ngrI tbAh ho cu|kI hY= `s ny hI sArIaM kOmM ^
lokM ^ mArn dA aAdyS dy skdI sI ijnHM ny es dI aAp,I bdkArI dI mY pI, aty prmyS¨r dy gu|sy ^
16
pUjA nhIN kItI sI= dUsry jAnvr ny sAry lokM ^ iplAeaA=”
9
Coqy aty v|.y< amIrM aty grIbM< azAdM aty gulAmM< donM dUtM dy ip|Cy tIjA dUt aAeaA= es tIjy dUt
^ aAp,y s|jy h|T jA aAp,y m|Ty `%ty e|k inSAn lA`, ny `%cI avAz iv|c aAiKaA< “`s ivaktI lE eh
17
lE mzbUr kItA= koE vI ivaktI es inSAn toN iBaAnk hovygA ijh/A jAnvr aty jAnvr dI mUrtI
ibnA KrIdo froKt nhIN kr skdA sI= eh inSAn dI pUjA krdA hY aty aAp,y m|Ty jM h|T `%ty inSAn
18 10
`s jAnvr dA nM jM `s dy nM dI s\iKaA hY= eh pRApt krA`NdA hY= `h ivaktI prmyS¨r dy gu|sy dI
smJ, lE t¨hA^ isaA,p dI lo/ hY= koE vI ivaktI mY pINdA hY= eh mY prmyS¨r dy gu|sy vAly ipaAly iv|c
jo isaA,A hY es jAnvr dI s\iKaA ^ k|> skdA hY= ibn ptlI kIitaM vrtAE jAvygI= es ivaktI ^
s\iKaA e|k aAdmI dI s\iKaA hY= s\iKaA 666 hY= bldI hoE g\Dk nAl piv|tr dUtM aty lyly dy sAmH,y
kSq id|ty jA,gy=
11
mukt lokM dA gIt aty `nHM dI bldI hoE pI/A dA DUa
\ M hmySA-hmySA
hoE sI aty `h son<y jvAhrM aty motIaM nAl jgmgA “hllUwAh⁄ aAK rhy sn= Ftyh< mihmA aty SktI
rhI sI= sA.y prmyS¨r nAl s\b\iDt hY=
17 2
sArI amIrI plM iv|c gAeb ho gE=’ inr,y `sdy hn s|cy ty shI= sA.y prmyS¨r ny `s
mhAn vySvA ^ szA id|tI ijsny aAp,y ijnsI pApM
“jl sYnA dy sAry kptAn< `h sAry ijh/y pA,I dy nAl DrtI ^ plIt kr id|tA= prmyS¨r ny vySvA ^
jhAz iv|c sFr krdy hn< sAry m|lAh< aty `h sAry d\. dyky aAp,y syvkM dI mØt dA bdlA lY ilaA=”
ijh/y smud
» r iv|c k\m krky pYsA kumA`Ndy hn< bybIlon
18 3
toN dUr hI Klo,gy= `nHM ny `sdy s/n dA DU\aA svrg ivcly lokM ny aAiKaA:
dyiKaA= `nHM ny `|cI avAz iv|c aAiKaA< ‘es “hllUwAh⁄ `h s/ rhI hY aty `sdA DU\aM sdA
19
mhAngrI vrgA koxI hor ngr nhIN sI⁄’ `nHM ny aty sdA lE `%QygA=”
4
aAp,y isr im|qI pAxI= `h roxy aty `dAs hoxy= `nHM ifr cOvI< bz¨rg aty cAr sjIv cIjM JukIaM
ny `cI aAiKaA: aty `nHM ny `s e|k dI `pAsnA kItI jo `s tKt ty
‘iBaAnk ik\nA iBaAnk es mhM ngrI lxI⁄ eh ibrAjmAn sI= `nHM ny aAiKaA:
sAry lok ijnHM dy jhAz smu»dr `%ty sn `sdI dOlt “aAmIn< hllUwAh⁄”
5
nAl amIr b, gX⁄ eh sArIaM cIzM e|k G»qy iv|c ifr tKt toN ix|k avAz aAxI= avAz ny aAiKaA:
nSq kr id|tIaM gEaM hn=
20
hy svrg KuS ho es kAr,⁄ KuS hoxy prmyS¨r dy “tU\ sAry loko jo sA.y prmyS¨r dI syvA krdy ho< `s
piv|tr loko< rsUlo aty nbIP⁄ prmyS¨r ny szA idtI hY dI `stit kro⁄ sAry loko< v|.y aty Coqy ijh/y prmyS¨r
`s^ `nHM g|lM dI ijh/IaM kItIaM `sny t¨hA.y ^ sitkArdy ho< `s dI `stit kro⁄”
nAl=’”
6
iFr mYN kuJ sui,aA ijsny bhut sAry lokM ij\nM
21
ifr ix|k SktISAlI dUt ny ix|k v|.A p|Tr cuikaA rOlA pAeaA= eh h/HM dy pA,I vrgI aty SktISAlI
ixh p|Tr c|kI dy pu/H ij\nA v|.A sI= dUt ny p|Tr grj vrgI sI= lok aAK rhy sn:
smu»dr iv|c su|iqaA< aty aAiKaA= “hllUwAh⁄ sA.A pRBU prmyS¨r SAsn krdA hY= `h
“esy trHM hI< bybIlon dI mhMngrI ^ T|ly su|q hI srb SktI mAn hY=
7
id|tA jAvygA= aty es ^ hor vDyry nhIN vyiKaA jAvygA aA`< asIN aAn\d mA,IX aty KuS hoEX aty prmySr
¨
22
lokM dA rbAb< hor s\gItk sAz< sAr\gIaM< aty ^ mihmA dyEX asIN e»J `s dI `stit krIX ijvyN
tUrHIaM vjA`,IaM Fyr kdI vI t¨hA.y iv|c su,IaM lyly dA ivaAh aAeaA hY= aty lyly dI vhuqI ny aAp,y
nhIN jA,gIaM= t¨hA.y iv|c kArIgr kE pRkAr dI aAp ^ iS»gAiraA hY=
8
kArIgrI krdy t¨hA.y iv|c iFr kdy nhIN l|By jA,gy= lA/I ^ pA`, lE vDIaA ilnn dy k|p/y id|ty
c|kI dy pu/H dI avAz Fyr t¨hA.y iv|c kdy vI nhIN su,I gX sn= vDIaA ilnn dy k|p/A sAF aty cmkIlA
jAvygI= sI=
23
dIvy dI roSnI t¨hA.y iv|c ifr kdy vI nhIN
cmkygI= lA/y aty vhuqI dIaM avAzM t¨hA.y iv|c vDIaA ilnn dy k|p/y toN BAv hY prmyS¨r dy piv|tr
iFr kdI vI nhIN su,IaM jA,gIaM= ik`N ik t¨hA.y lokM dIaM c\gIaM krnIaM=
9
vpArI DrtI dy sB toN SktISAlI lok sn< aty t¨sIN Fyr dUt ny mY^ aAiKaA< “ixh ilKo: `h lok ijh/y
sArIaM kOmM ^ aAp,y jAdU nAl DoKA id|tA= lyly dy ivaAh dI dAavt ty s|dy gxy hn< `h suBAgy
24
bybIlon nbIaM ^ aty prmyS¨r dy piv|tr lokM ^ hn⁄” Fyr dUt ny aAiKaA< “ixh prmyS¨r dy s|cy Sbd
aty `nHM sAiraM ^ mArn dA doSI hY ijh/y DrtI ty hn=”
10
mAry gX hn=” iFr mYN `pAsnA krn lE dUt dy crnM ty in`N
igaA= pr dUt ny mY^ aAiKaA< “myrI `pAsnA nA kr⁄
svrg iv|c lok prmyS¨r dI `stit krdy hn mYN tM t¨hA.y aty t¨hA.y BrAvM vMg hI ix|k syvk hM
dunIaA dy lokM bAry inr,A hu\dA hY ijh/y iBaAnk g|lM krdy hn< `h lok ijh/y ktl
11
Fyr mYN e|k v|.A sArA ic|qA tKt dyiKaA= mYN `s krdy hn< `ho ik ijh/y ijnsI pAp krdy hn< `h
^ vI dyiKaA ijh/A tKt ty bYQA sI= DrtI ty akAS lok ijh/y kAlA jAdU krdy hn< `h lok ijh/y mUrtI
12
`s kolo B|j gX aty alop ho gX= Fyr mYN `nHM lokM `pAsnA krdy hn< aty `h lok ijh/y JUQ boldy hn
^ dyiKaA ijh/y mr cu|ky sn< dohM v|i.aM aty CoiqaM `nHM sAry lokM dI TM bdlI hoE g\Dk dI JIl iv|c
^ vI< tKt dy a|gy K/oitaM vyiKaA< aty jIvn dI hovygI= ehI hY dUsrI mØt=”
9
pustk ^ KoilHaA igaA= `%Ty hor pustkM vI KulHIaM `nHM s|tM dUtM iv|coN e|k myry kol aAeaA= ijs
hoEaM sn= enHM murdA lokM bAry `nHM dy amlM an¨sAr kol aAKrI s|t muSiklM nAl Bry s|t kqory sn= dUt
inr,A kItA igaA=eh g|lM pustkM iv|c iliKaM ny aAiKaA< “myry nAl aA mYN t¨hA^ lyly dI ptnI< lA/I
13 10
hoEaM hn= smu»dr ny `nHM jo `s a»dr sn murdA idKAvMgA=” dUt mY^ aAtmA nAL cu|k ky e\k bhut
lokM ^ `s ^ sONp id|tA= mØt aty pAtAl ny vI `nHM v|.y ty `%cy phA/ `%ty lY igaA=dUt ny mY^ wrUSlm
muridaM ^ sONp id|tA jo `nHM dy a»dr sn= hr ivaktI dA piv|tr Sihr idKAeaA= eh Sihr prmyS¨r v|loN
14 11
bAry `s dy amlM an¨sAr inr,A kItA igaA= mOt svrg toN bAhr aA irhA sI= eh Sihr prmyS¨r
aty pAtAl a|g dI JIl iv|c su|q id|ty gX= eh a|g dI mihmA nAl cmk irhA sI= eh iksy bhut hI kImtI
15
dI JIl dUsrI mØt hY= ijs ivaktI dA nM jIvn jvAhr vM{< e|k purKt p|Tr vM{U cmk irhA sI=
12
dI pustk iv|c iliKaA hoeaA nhIN l|iBaA `h vI eh blOr vrgA sAf sI= `s Sihr dy igrd bhut
a|g dI JIl iv|c su|q id|tA igaA= `%cI k\D sI ijs dy bArHM drvAzy sn= enHM drvAizaM
`%pr bArHM dUt Kloty sn= drvAizaM `%ty esrAXl
13
nvM wrUSlm dy hr v\S dy muKI dy nM ilKy hoX sn= it»n drvAzy
prmyS¨r v|loN inkl ky T|ly aA rhy piv|tr Sihr ^ vI `%ty lyly dy bArM rsUlM dy nAm ilKy hoX sn=
15
dyiKaA= eh piv|tr Sihr nvM wrUSlm hY= es ^ ijh/A dUt myry nAl g|l kr irhA sI `s dy kol
3
vr lE vhuqI dI trHM sjAeaA igaA sI= mYN tKt e|k sony dA pYmAnA sI=dUt kol eh pYmAnA esdy
v|lNo aA`NdI e|k `%cI avAz su,I= avAz ny aAiKaA< Sihr< es dy drvAizaM aty es dI k\D ^ nAp,
16
“hu, prmyS¨r dA Gr lokM dy nAl hY= `h `nHM dy lE sI= Sihr dI `sArI vrgAkAr rUp iv|c hoE
nAl hovygA= `h `s dy lok ho,gy=prmyS¨r Kud `nHM sI=es dI l\bAE cO/AE dy brAbr sI= dUt ny Sihr
4
dy nAl rhygA aty `nHM dA prmyS¨r hovygA= prmyS¨r ^ pYmAny nAL nAipaA= Sihr dI l\bAE bArHM hzAr
`nHM dIaM a|KM iv|clA hr a|TrU pU\J dyvygA=hu, kdI sqy.IaA * sI< cO/AE bArHM hzAr sqy.IaA sI aty
17
vI mOt< `dAsI< ro,A jM du|K drd nhIN hovygA=sAry `cAE bArHM hzAr sqy.IaA sI= dUt ny k\D ^ vI
purA,y rAh guzr gX hn=” nAipaA eh 144 h|T `%cI sI= dUt vI `hI nAp tol
5 18
ijh/A tKt `%ty bYQA sI `s ny aAiKaA< “dyKo⁄ mYN vrt irhA sI jo lok vrtdy hn= k\D jYspr dI
hr cIz nvIN b,A irhA⁄” Fyr `s ny aAiKaA< “es ^ b,I hoE sI= Sihr SuD SISy vrgy sony dA bi,aA
19
ilKo ik`N ik eh Sbd s|cy hn aty enHM `%pr BrosA hoeaA sI SISy vrgy SuD sony dA= Sihr dIaM k\DM
kItA jA skdA hY=” dI nINh dy p|Tr kE trHM dy kImtI jvAhrM nAl
6
ijh/A tKt `%ty bYQA sI `s ny mY^ aAiKaA< “eh sjAX hoX sn= pihlA nINh dA p|Tr bdAmI r\g dA
20
Ktm ho cu|ikaA hY= mYN hI alfA ty PmygA hM= mYN hI sI= dUsrA nIlm dA< tIsrA duDIaA akIk dA< cOTA
mu|> aty a»t hM= mYN `nHM sAiraM ^ muFt hI jIvn dy p»ny dA< p»jvM sulymAnI dA< CyvM lAl akIk dA< s|tvM
pA,I dy Jrny toN pA,I idaMgA ijh/y ipaAsy hn= zubrz|d dA< a|QvM bYrUz dA< nOvM sunihly dA< d|svM
7
ijh/A vI ivaktI ij|t pRApt krdA hY `h es sB hry akIk dA< igaArvM zurkn dA< bArHvM kqhly
kuJ ^ pRApt krygA=aty mYN `s dA prmyS¨r hovMgA
8
aty `h myrA pu|tr hovygA= pr `h lok ijh/y kAer sqy.IaA e|k sqy.IaM l|gB|g do sO gz dy aAs pAs dI
hn< `h lok ijh/y aAsTA toN munkr hn< `h lok dUrI sI= eh romIaM dy e|k mIl dA a|QvM ih|sA sI=
prkAS dI poTI 21:21-22:21 1306
21
dA= bArHM drvAzy bArHM motI sn= hr drvAzA e|k `s dUt dy cr,M `%ty SIS invAeaA ijs ny `sdI
motI toN bi,aA hoeaA sI= Sihr dI glI SuD sony dI `pAsnA krA`, lE mY^ eh sB g|lM drsAEaM=
9
b,I hoE sI= sonA blOr vrgA sAf sI= pr dUt ny mY^ aAiKaA< “myrI `pAsnA nA kro⁄ mYN vI
22
mYN Sihr iv|c koE m»dr nhIN dyiKaA= pRBU prmySr
¨ t¨hA.y aty t¨hA.y nbIaM BrAvM vrgA hI hM= mYN vI
srb-SktImAn aty lylA (iwsU) hI Sihr dy m»dr hor sAiraM< vrgA e|k syvk hM ijh/y es iv|c ilKy
23
hn= Sihr ^ sUrj jM c\n dI cmk dI lo/ nhIN bcnM dA an¨sr, krdy hn= t¨hA^ prmyS¨r dI
sI= prmyS¨r dI SAn hI Sihr ^ rOSnI pRdAn krdI `pAsnA krnI cAhIdI hY=”
24 10
hY= lylA (iwsU) Sihr dA dIpk hY= dunIaA dIaM ifr dUt ny mY^ ikhA< “es pustk dy ag\m vAk
kOmM lyly duaArA id|tI hoE rOSnI duaArA ifrn t¨rngy= dy bcnM ^ gupt nA r|K= enHM g|lM dy vAprn dA
11
DrtI dy rAjy Sihr iv|c aAp,I mihmA lY ky aA`,gy= smM bhut ny/y hY= ijh/A ivaktI burA krdA hY<
25
Sihr dy drvAzy iksy vI idn b\d nhIN kIty jA,gy `s ^ burA krI jA, idP= ijh/A ivaktI g\dA hY<
26
ik`N ik `%Ty rAt hY hI nhIN= kOmM dI mhAntA aty `s ^ hor vI g\dA hu\dA jA, idP= ijh/A ivaktI
27
dOlt Sihr iv|c ilaMdI jAvygI= koE vI nApAk `hI krdA hY jo DrmI hY< `s ^ `hI krI jA, idP
cIz kdy Sihr iv|c dAKl nhIN hovg
y I=koE vI ivaktI jo DrmI hY= ijh/A piv|tr hY `s ^ piv|tr bi,aA
12
ijh/A Srim»dgI BrIaM g|lM krdA hY jM JUQ boldA rih, idP=” su,o⁄ mYN bhut CytI aA irhA hM= mYN
hY kdy Sihr iv|c dAKl nhIN hovygA=isrf `hI lok aAp,y nAl enAm ilaAvMgA= mYN hryk ivaktI ^
13
Sihr iv|c dAKl ho,gy ijnHM dy nAm lyly dI jIvn `s dy kIty dA fl dyvMgA= mYN alfA ty `mygA hM<
dI pustk iv|c ilKy hoX sn= pihlA ty aAKrI< aAid ty a»t=
14
These Scriptures:
• Are copyrighted by World Bible Translation Center.
• Are not public domain.
• May not be altered or modified in any form.
• May not be sold or offered for sale in any form.
• May not be used for commercial purposes (including, but not limited to, use in advertising or Web banners used
for the purpose of selling online add space).
• May be distributed without modification in electronic form for non-commercial use. However, they may not be
hosted on any kind of server (including a Web or ftp server) without written permission. A copy of this license
(without modification) must also be included.
• May be quoted for any purpose, up to 1,000 verses, without written permission. However, the extent of
quotation must not comprise a complete book nor should it amount to more than 50% of the work in which
it is quoted. A copyright notice must appear on the title or copyright page using this pattern: “Taken from
the HOLY BIBLE: EASY-TO-READ VERSION™ © 2006 by World Bible Translation Center, Inc. and used by
permission.” If the text quoted is from one of WBTC’s non-English versions, the printed title of the actual text
quoted will be substituted for “HOLY BIBLE: EASY-TO-READ VERSION™.” The copyright notice must appear
in English or be translated into another language. When quotations from WBTC’s text are used in non-saleable
media, such as church bulletins, orders of service, posters, transparencies or similar media, a complete copyright
notice is not required, but the initials of the version (such as “ERV” for the Easy-to-Read Version™ in English)
must appear at the end of each quotation.
Any use of these Scriptures other than those listed above is prohibited. For additional rights and permission for
usage, such as the use of WBTC’s text on a Web site, or for clarification of any of the above, please contact World
Bible Translation Center in writing or by email at distribution@wbtc.com.
WBTC’s web site – World Bible Translation Center’s web site: http://www.wbtc.org
Current license agreement – This license is subject to change without notice. The current license can be found at:
http://www.wbtc.org/downloads/biblelicense.htm
Trouble viewing this file – If the text in this document does not display correctly, use Adobe Acrobat
Reader 5.0 or higher. Download Adobe Acrobat Reader from:
http://www.adobe.com/products/acrobat/readstep2.html
Viewing Chinese or Korean PDFs – To view the Chinese or Korean PDFs, it may be necessary to
download the Chinese Simplified or Korean font pack from Adobe. Download the font packs from:
http://www.adobe.com/products/acrobat/acrrasianfontpack.html