Professional Documents
Culture Documents
Deret Kompleks
5. DERET KOMPLEKS
Seperti halnya dalam bilangan riil, dalam bilangan kompleks juga dikenal
istilah barisan dan deret kompleks serta sifat-sifat kekonvergenannya. Hal penting
dalam bab ini yaitu setiap fungsi analitik dapat disajikan dalam deret pangkat (deret
Taylor, deret MacLaurin atau deret Laurent). Sebelumnya, perlu pengertian barisan
dan deret bilangan kompleks, deret pangkat, dan jari-jari kekonvergenanan. Setelah
membaca Bab 5, mahasiswa diharapkan dapat :
mengerti
definisi
barisan
dan
deret
pangkat
beserta
sifat
kekonvergenannya.
49
5. Deret Kompleks
Definisi
Barisan
Bilangan
Kompleks
Kekonverg
enan
Barisan
Contoh 1
atau
z n z1 , z 2 , z 3 , , z n ,
Barisan
konvergen jika
zn
n 1 .
ada
z C
sehingga
lim z n z .
n
Jika
n n0 .
0 , n0 N
Tunjukkan barisan z n 2
sehingga
zn z
untuk
( 1) n
, n 1, 2, konvergen ke -2.
n2
Penyelesaian :
1
lim 2 2 2 , n ganjil
(1)
n
n
lim z n lim 2 2
n
n
1
n
lim 2 2 2 , n genap
n
n
n
z n 2 .
Jadi lim
n
Seperti halnya dalam barisan bilangan riil, pada bilangan kompleks berlaku beberapa
teorema berikut.
Teorema
5.1
Jika z n xn i y n
dengan x n dan y n , maka z n
konvergen ke z a i b jika dan hanya jika xn konvergen ke
a dan y n konvergen ke b .
Teorema
5.2
50
5. Deret Kompleks
Diberikan
deret
bilangan
zn
kompleks
z1 , z 2 , z 3 , . Misalkan,
S1 z1
S 2 z1 z 2
S 3 z1 z 2 z3
S n z1 z 2 z n
dengan
n 1
suku-suku
deret
yaitu
suku pertama
S n S . Jadi deret z n
Bilangan S menyatakan jumlah deret di atas apabila nlim
n 1
S n S , dan ditulis z n S .
konvergen ke S jika dan hanya jika nlim
n 1
Teorema
5.3
n 1
n 1
n 1
n 1
z n konvergen
n 1
z n M , n N .
4.
n 1
z n konvergen
zn
n 1
konvergen .
Seperti dalam deret bilangan riil, kekonvergenan deret z n dapat diuji dengan
n 1
zn 0 .
z n konvergen lim
n
n 1
lim z n 0 z n divergen.
n
n 1
2.
z
n 1
n 1
n 1
z n konvergen dan
3.
z n divergen
n 1
n 1
z n konvergen bersyarat.
n 1
4. Uji Banding
z n bn dan
b
n 1
konvergen z n konvergen.
n 1
51
5. Deret Kompleks
a n z n dan
a n divergen
z n divergen.
n 1
n 1
5. Ratio Test
lim
n
z n 1
L
zn
L 1,
n 1
konvergen mutlak
L 1,
L 1, uji gagal
n 1
divergen
6. Root Test
lim
L 1,
zn L
n 1
konvergen mutlak
L 1,
L 1, uji gagal
n 1
divergen
7. Deret Geometri
Bentuk umum :
1 q q2
n 1
Jika
Jika
q 1
q
8. Deret p
1
1
p
p
2
3
n 1
Jika p 1 maka deret konvergen.
Jika p 1 maka deret divergen.
Bentuk umum :
Bentuk
Deret
Pangkat
a
n0
( z z 0 ) n a0 a1 ( z z 0 ) a 2 ( z z 0 ) 2
a
n 0
yaitu
z n a 0 a1 z a 2 z 2
a
n 0
52
Sedangkan
dengan
z z0
5. Deret Kompleks
Teorema
5.4
Misal
lim
n
diberikan
an
a n 1
deret
pangkat
n 0
, dengan 0 maka
( z z0 ) n .
Jika
adalah jari-jari
kekonvergenan.
Teorema
5.5
1
an
, dengan
n 0
( z z0 ) n .
0 maka
adalah jari-
jari kekonvergenan.
Sifat jari-jari kekonvergenan deret pangkat.
1.
2.
dengan z z 0 .
dengan z z 0 .
Contoh 2
n 1
zn
.
n3
Penyelesaian :
1
, pusat deret yaitu z 0 0 .
n3
1 3
an
n 3 3n 2 3n 1
n
lim
lim
lim
1
n a
n
n
n3
n 1
1
(n 1) 3
Misal a n
1,
maka
n 1
deret p dengan p 1 ),
zn
n3
dan
n 1
n 1
zn
n3
z
n
n 1
1
(merupakan
n3
konvergen .
Sehingga
zn
z 1.
3 konvergen pada
n 1 n
z 1 konvergen pada
Jadi,
z 1.
53
5. Deret Kompleks
pangkat dengan pusat z 0 , maka deret tersebut tunggal. Setiap fungsi analitik dapat
disajikan dalam deret pangkat. Apabila f (z ) analitik di dalam lingkaran C maka
f (z ) dapat disajikan dalam deret Taylor atau deret MacLaurin bergantung pada
pusat deretnya.
C
f (z ) analitik di dalam C
r0
z0
Deret
Taylor
f (n) ( z 0 )
z z0 n .
n!
n 1
(5.1)
Deret
MacLaurin
f ( n ) ( 0) n
n! z .
n 1
(5.2)
2. sin z z
z2 z3
2 ! 3!
n0
z3
z5
3!
5!
zn
,
n!
(1)
n 0
z 2 n 1
,
( 2n 1) !
54
di
5. Deret Kompleks
3. cos z 1
z2
z4
2!
4!
(1)
n 0
z 2n
,
( 2n) !
1
1 z z2 z4 zn , z 1.
1 z
n 0
1
1 z z 2 z 3 z 4 (1) n z n ,
5.
1 z
n 0
4.
Contoh 3
z 1.
1
di sekitar z 0 1 .
z
f ' ( z ) 1. z 2
f ' (1) 1
3
f ' ' ( z ) 2. z
f ' ' (1) 2
4
f ' ' ' ( z ) 6. z
f ' ' ' (1) 6
z 1 1
1
z
1
1 ( z 1)
( 1) n ( z 1) n
n 0
1 ( z 1) ( z 1) 2 z 1
3
5.4
, z 1 1
Deret Laurent
Apabila f (z ) tidak analitik di z 0 , tetapi f (z ) analitik untuk setiap
di
Deret
Laurent
Jika
R1 z z 0 R2
untuk setiap
di dalam
R1 z z 0 R2 ,
f (z ) dapat
dinyatakan sebagai
n0
n 1
f ( z) an ( z z0 ) n
55
bn
( z z0 ) n
(5.2)
5. Deret Kompleks
dengan
1
2 i
1
bn
2 i
an
f ( z)
dz , n 0, 1, 2,
( z z 0 ) n 1
f ( z)
C ( z z 0 ) n1 dz , n 1, 2, 3,
( z z0 ) n
(5.3)
dengan c n
1
2 i
f ( z)
dz , n 0, 1, 2,
C ( z z ) n 1
0
Apabila
an
1
2 i
analitik
z z 0 R2 ,
untuk
f n (z0 )
f ( z)
dz
C ( z z 0 ) n1
n!
bn
dan
1
2 i
maka
f ( z)
dz 0 ,
C ( z z ) n 1
0
f ( z)
n 0
f n ( z0 )
( z z0 ) n .
n!
Contoh
4
1
( z 1) ( z 2)
Penyelesaian :
1
1
1
( z 1) ( z 2)
( z 1) ( z 2)
Titik singular f (z ) yaitu z 1 dan z 2 .
f ( z)
z 1.
1,
56
sehingga
5. Deret Kompleks
1
1
1
1
1
( z 1) ( z 2) 1 z 2 1 z
2
n
z
z n n 1
, z 1
n 0
n0 2
f ( z)
.
( z 1) ( z 2)
2.
2.
n
1
1 1
1 1
z 1
z 1 1
z n 0 z
z
1
n 1
, 1 z
n 0 z
1
1
z2
2
n 0
1
1
2
1 z
2
zn
, z
2 n 1
n
z
n 0 2
1
1
z
z
1
2
Jadi,
f ( z)
1
1
1
( z 1) ( z 2)
( z 1) ( z 2)
n 0
1
z n 1
n 0
zn
2 n 1
, 1 z 2.
.
( z 1) ( z 2)
1
1 1
1 1
z 1
z 1 1
z n 0 z
z
1
n 1
, z 1
n0 z
1
1 1
1
z2
z 1 2
z
z
2n
n 1
, z
n 0 z
Jadi,
57
n
2
n 0 z
1
1
z
2
1
z
5. Deret Kompleks
f ( z)
1
1
1
( z 1) ( z 2)
( z 1) ( z 2)
n 0
1
z n 1
2n
z n 1
n 0
z 2.
Ringkasan
Setiap fungsi analitik dapat disajikan dalam deret pangkat (deret Taylor, deret
MacLaurin atau deret Laurent) bergantung pada pusat deretnya.
Soal-soal
1. Tentukan jari-jari kekonvergenan deret
a.
n2
2.
3n 2 n
( z i ) n
2
n
b.
n 0
z 2 n 1
( 2n 1) !
f ( z)
1
, z0 1 i
z2
b.
f ( z)
1
z
c. f ( z )
, z 0 2 3i
1
, z0 1 i
4 3z
f ( z)
1
, z0 i
z 1
b.
f ( z)
1
z (1 z ) 2
c. f ( z )
, z0 0
z 1 i
, z 0 i
( z i) 2
1
1 z2
58
5. Deret Kompleks
b. f ( z )
c.
4
1 z4
f ( z)
z 1
z 1
59