Agnieszka Iżycka - Emigracja Do Szkocji

Copyright for Polish edition by ZloteMysli.
pl
Data: 15.05.2008
Tytu: Emigracja do Szkocji
Autor: Agnieszka Iycka
Wydanie II
ISBN: 978-83-7582-603-6
Projekt okadki: Marzena Osuchowicz
Korekta: Sylwia Fortuna
Skad: Anna Grabka
Internetowe Wydawnictwo Zote Myli Sp. z o. o.
ul. Daszyskiego 5
44-100 Gliwice
WWW: www.ZloteMysli.pl
EMAIL: kontakt@zlotemysli.pl
Wszelkie prawa zastrzeone.
All rights reserved.
SPIS TRECI
Przedmowa .......................................................................5
Odrbno narodu szkockiego.................................................7
,,Nie utosamiajcie NAS z Angli i Anglikami!!!........................7
ycie w dwch krgach kulturowych, czyli polska emigracja.........10
Glasgow Edynburg............................................................16
Podobiestwa i kontrasty gwnych miast Szkocji.......................16
Glasgow szkockim orodkiem przemysu..................................16
W fabryce ciast................................................................17
Edynburg orodkiem turystycznym.........................................17
S.E.C.C przynoszce saw Glasgow.......................................18
Kwestia bezpieczestwa.....................................................19
Uniwersytety godne polecenia..............................................20
Rnice w kosztach ycia....................................................21
Transport.........................................................................23
Linie lotnicze .................................................................24
Przewozy Autokarowe........................................................26
Podr wasnym autem......................................................27
Promy...........................................................................30
Zakwaterowanie................................................................31
Zasady wynajmu..............................................................31
Agencje mieszkaniowe.......................................................33
Mieszkanie socjalne..........................................................35
Council Tax....................................................................37
Czynnoci urzdowe...........................................................40
NIN..............................................................................41
WRS.............................................................................43
Konto w banku................................................................45
GP...............................................................................47
KARTA CIS4 SAMOZATRUDNIENIE..........................................48
Karta CSCS. Znajomo przepisw BHP....................................49
System edukacji w Szkocji....................................................52
Edukacja obowizkowa......................................................52
ODDZIAY KLASOWE..........................................................55
Przerwa na lunch.............................................................57
Kadra nauczycielska..........................................................57
Rodzice w yciu szkoy.......................................................59
Dzieci obcego pochodzenia..................................................59
16 lat i dalsze perspektywy.................................................60
Nauka jzyka angielskiego...................................................61
Jak skutecznie szuka pracy?................................................64
Pierwsza wizyta w Job Centre..............................................67
Zmagania z wypenianiem aplikacji........................................71
Wzr aplikacji na opiekuna.................................................73

Rzdowa pomoc socjalna.....................................................79
Child Benefit..................................................................79
Housing Benefit...............................................................80
Council Tax Benefit...........................................................81
Working Tax Credit...........................................................82
Jobseekers Allowance.......................................................82
Dofinansowanie dla osb studiujcych....................................83
Wasna firma w Szkocji........................................................85
Zakup czterech kek w Szkocji..........................................91
Gdzie kupi auto?.............................................................93
Jakie czynnoci naley wykona po zakupie?.............................98
Formy opacania ubezpieczenia............................................99
Rodzaje ubezpiecze.........................................................99
Podatek drogowy (Road Tax)..............................................100
PRAWO JAZDY jak je uzyska?...........................................103
Biblioteki.......................................................................104
Bezpieczestwo...............................................................111
Przesyanie pienidzy........................................................113
Turystyka.......................................................................116
Chatelherault Country Park. Ukryta rezydencja ksicia Hamilton.. .118
Strathclyde Country Park...................................................120
Amazonia.....................................................................122
Loch Lomond najwikszym jeziorem w Szkocji.........................123
Old Town Jail muzeum wiziennictwa w Stirling.....................125
Muzeum lotnictwa...........................................................126
Podwodny wiat.............................................................127
The Falkirk Wheel...........................................................127
Polish Memorial Garden....................................................130
Zamki, zamczyska, opactwa...............................................131
Stirling jako dawna stolica Szkocji.......................................137
GLASGOW lub Green Area..................................................138
Edynburg stolic Szkocji....................................................140
Wane adresy i numery telefonw - dodatek...........................142
EMIGRACJA DO SZKOCJI Agnieszka Iycka

Przedmowa
str. 5
PRZEDMOWA
Emigracja do Szkocji jest pakietem informacyjnym,
ktry zosta
przeze mnie stworzony na potrzeby

osb zmagajcych si z niezliczon
liczb pyta, na ktre mona doszuka si jedynie zdawkowych odpowiedzi.
Moja praca jest skierowana do kadego, kto zamierza wyemigrowa do

Szkocji w celach zarobkowych i nie tylko. Do grona odbiorcw zaliczam
te pul Polonii, ktra ju stawia pierwsze kroki podczas pobytu za
granic. Niniejszy pakiet informacyjny ma na celu uwiadomienie
Polakw nt. realiw ycia, z ktrymi przyjdzie im si zmaga po przybyciu na pnoc UK.
Gwne kwestie, ktre staram si poruszy odnosz si do informacji
i zasad dotyczcych takich spraw, jak wynajcie mieszkania, poprzez
szerok gam wiadomoci przybliajcych znalezienie pracy, umiejtne
poradzenie sobie z formalnociami, a take zakup auta i nawet przesanie pienidzy do Polski.
Poruszam kwesti zjawiska zwanego aklimatyzacj, w ktrej chc pomc za porednictwem tego poradnika. W tyme pakiecie odnajd
Pastwo unikatowe wzory dokumentw, ktrych nigdzie nie opublikowano.
Niech efekt mojej pracy przyczyni si dla wielu do lepszego, atwiejszego i bardziej umiejtnego pokierowania swoim losem w Szkocji.
Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Agnieszka Iycka

Przedmowa
str. 6
Mam nadziej, Drodzy Odbiorcy, e znajdziecie w tym vademecum

wszystkie odpowiedzi na pytania, ktre drcz przyszego emigranta.
Pozostaje mi yczy jedynie udanej lektury i pogratulowa zajrzenia do
mojego poradnika, gdy to oznacza, e jeste ju prawie zdecydowany
na wyjazd...
Niech informacje ujte w tej pozycji rozjani drog, ktr masz zamiar
kroczy..., Oby Twj pobyt w Szkocji, Drogi Czytelniku, by pasmem
przygd,
niezapomnianych
wrae,
czasem
nawizywania
wielu
przyjemnych znajomoci, a take sukcesywnego opanowywania tajnikw

jzyka angielskiego i powikszania zasobw wasnej kieszeni.
Z wyrazami szacunku dla Czytelnikw.
Autorka poradnika
Agnieszka Iycka

Odrbno narodu szkockiego
str. 7
ODRBNO NARODU SZKOCKIEGO
,,Nie utosamiajcie NAS z Angli i Anglikami!!!
,,Nie utosamiajcie NAS z Anglikami wielokrotnie usyszaam te sowa.

,,Dlaczego? odpowied bya jednoznaczna.
,,To jest inny kraj... Dzieli nas rnica kulturowa i etniczna."
Nard szkocki nie przyzna si do obywatelstwa angielskiego. Da jednak
dowd bycia obywatelem UK.
Sport, ktry ceni ponad ycie to pika nona. Barwa zielona przypisana
jest do dobrze znanego nawet w Polsce klubu Celtic, w ktrym gra
dwch polskich futbolistw. Niebieski kolor za kojarzy si z reprezentacj Rangersw ich odwiecznego przeciwnika. Pikanterii tej rywalizacji dodaje fakt, i fanw obu zespow dzieli rwnie kwestia religii.
Katolicy protestanci. Celtic Rangers.
Dla wielu z nas Wielka Brytania to: Anglia, Szkocja i Walia tworzce
Zjednoczone Krlestwo.
Historia jest i w tym przypadku kolejnym dowodem na uprzedzenia jednego narodu wobec drugiego, przekazywane z pokolenia na pokolenie.

str. 8
Klimat take daje si atwo zweryfikowa, gdy w Anglii jest zdecydowanie cieplej. Szkocj za cechuje klimat grsko-morski.
Czyby to miao wiadczy o tym, e Anglicy bd z natury ludmi
cieplejszymi?
Trudno jest mi podda ocenie oba narody, ale rni si praktycznie we
wszystkim. Proponuj nie przerywa im tworzenia acucha tradycji,
nad ktrym pracuj od lat, wiekw, pokole. Niech temu, co dana
zbiorowo wyrnia jako szczeglnie wane i warte zachowania obecnie i w przyszoci wieci odmienne dla Anglii oraz Szkocji wiateko
w tunelu...
Obecnie obowizujcym ustrojem w Szkocji jest demokracja, a wadz
wykonawcz sprawuje rzd z siedzib w Londynie.
Ludno Szkocji wynosi w chwili obecnej 5 milionw. Stolic jest wspomniany Edynburg, a najwikszym miastem jest Glasgow liczce 600 tys.
mieszkacw. Poza w/w miastami warto te pamita o synnym Aberdeen, Dundee, Inverness oraz Perth.
Polonia lokalizuje si nie tylko w tych miastach, ale coraz czciej napotyka si na rodakw, ktrzy wybieraj miejscowoci mniejsze od
gwnych miast, jak choby nawet synne Falkirk, Livingstone, Stirling,
Est Kilbride, Greenock, a take miejscowoci lece u podna wikszych miast typu Paisley, Dumbarton (Glasgow) czy nawet Dunfermline,
Kirkcaldy (Edynburg) i inne.
Przekrj wiekowy na podstawie dokonanych bada wskazuje, e wikszo Polakw, ktrzy decyduj si na sta emigracj mieci si w przedziale wiekowym pomidzy 25 a 35. rokiem ycia. Nie brakuje jednak
licznej grupy ludzi w wieku lat 20-25, ktrzy zacieniaj krg grona
decydujcych si tutaj studiowa. Granic powyej 35 roku tworz

str. 9
ludzie zainteresowani raczej kwesti zarobkow, a co za tym idzie tymczasow emigracj. Czsto pozostawieni w Polsce blisi czonkowie
rodziny, jak ony, dzieci, rodzice s dla nich powodem do powrotu
w momencie zarobienia odpowiednio zakadanej sumy.
Wszyscy jednak jednoznacznie owiadczaj, e powodem przyjazdu do
Szkocji by cel gwnie zarobkowy, ktry deklaruje 75% osb, pozostae
25% okrela jako powd zdobywanie dodatkowych umiejtnoci, pogbienie znajomoci jzyka angielskiego, a take ch studiowania na
wyszych uczelniach.

ycie w dwch krgach kulturowych, czyli polska emigracja
str. 10
YCIE W DWCH KRGACH KULTUROWYCH,

CZYLI POLSKA EMIGRACJA
Wadysaw Kopaliski haso ,,emigracja okrela jako wychodstwo
osb, ktre przesiedliy si do obcego kraju. Niewtpliwie pochodzce
z jz.
ac.
,,emigratio
to
wyprowadzenie
si,
pochodne
jemu ,,emigrare to wyruszanie, wynoszenie si.

Zjawisko, o ktrym mowa to szeroko pojty fenomen. Swoim zasigiem
obejmuje spoeczestwo rnego pokroju wiekowego, ktre na przestrzeni wiekw poddawane byo z wielu wzgldw nowym falom
ucieczek. Przyczyn emigracji mona wyliczy mnstwo. Najpopularniejsz jednak staa si niedola wasnego losu w kraju, z ktrego pochodzi
w emigrant. Brak rodkw do ycia, nieudolno si rzdzcych sprawia, e zjawisko emigracji znacznie si nasilio na przestrzeni kilku ostatnich wiekw. Ju w XVIII wieku
wielki polski bohater narodowy,
Tadeusz Kociuszko walczy o niepodlego Stanw Zjednoczonych.

Jednake o emigracji na skal masow moemy mwi od pocztkw
poprzedniego wieku. Najpierw pierwsza, a potem druga Wojna wiatowa spowodoway wielomilionowe migracje ludnoci zarwno zmilitaryzowanej, jak i cywilnej. Celami emigrantw staway si pastwa,
gdzie nie hamowano rozwoju jednostki, gdzie dawano szanse rozwoju
i poczucie bezpieczestwa. W przypadku Polski powojennej kolejnym
czynnikiem skaniajcym ludzi do opuszczenia ojczyzny sta si system
polityczny, a raczej implikacje, jakie nis ze sob.
Pod uwag w niniejszej rozprawie staram si bra jedynie kraje, do
ktrych uchodstwo Polakw wyraone byo setkami tysicy, a nawet
milionami ludzi.

str. 11
Nieodzown czci losu emigranta jest utosamianie si z now kultur, w ktrej przyjdzie mu y. Jako caoksztat dorobku materialnego
i duchowego danego narodu owa kultura ma wwczas dwa krgi. Jednym z jej elementw staje si dziedzictwo, z ktrym bylimy utosamiani od dnia narodzin, tzw. kultura narodowociowa, a kolejnym nowe
normy zachowania, wrd ktrych przyszo nam y. Kultura jest genialnym narzdziem komunikacji midzyludzkiej.
Na ile zatem jestemy w stanie zachowa to, co wynielimy z wasnej
ojczyzny? Zaabsorbowani popraw swojego losu, polepszeniem warunkw bytowych decydujemy si wiadomie lub mniej wiadomie na swoistego rodzaju asymilacj, ktr uwaa si za czynnik dobrobytu.
W tym momencie rodzi si pytanie. Czy wiadome wdraanie przejaww
wasnej obyczajowoci na obcym terenie, w innej kulturze ma szans
przetrwania?
Polonia, ktrej jestemy tylko szcztkowym elementem znajduje si
w czowce najwikszych fal emigracji wiatowej emigracji polskiej.
Liczebno diaspory polskiej szacuje si obecnie na blisko 16 milionw.
Najwiksz grup stanowi Polonia amerykaska, za ktr znajduje si
europejska. Polska emigracja, gwnie zarobkowa znacznie nasilia si po
wejciu Polski do Unii Europejskiej.
Czy zapominamy o swoich korzeniach, rodzimych tradycjach, tosamoci
narodowej? Czy kraje, do ktrych zmierzamy stwarzaj nam moliwoci
kultywowania wasnego dziedzictwa narodowego?
Przynaleno do kraju osiedlenia bez zatracenia wiadomoci wasnej
rodzimej tosamoci zdaje si by koniecznoci, obowizkiem, ktry
powinnimy spenia w nowych okolicznociach, ale jednoczenie wyraa szacunek i zrozumienie wzgldem tego, co zrodzone zostao na
terenie, do ktrego przybylimy. Kade pastwo na przestrzeni wiekw

str. 12
budowao wasne tradycje, ktrych celem jest przetrwanie, a my jako

nowa etnicznie spoeczno powinnimy akceptowa to, z czym
przyjdzie nam si zetkn.
Nie jestemy tubylcami, ale Poloni, ktrej kultura przysza z nami i za
nami.
Przejawy jej daje si atwo zaobserwowa poprzez powstawanie orodkw kultury polskiej, w ktrych potomkowie polskiej emigracji mog
uczy si jzyka polskiego i poznawa dorobek materialny, duchowy
swoich przodkw.
Nieodzownym elementem staj si instytucje bdce formami ycia
zbiorowego, jak choby kocioy, w ktrych mamy szans zetkn si
w modlitwie wygaszanej w ojczystym jzyku. Istota Polskiej Misji
Katolickiej tkwi w jake gboko rozumianych sowach:
"By misjonarzami znaczy pochyli si jak dobry Samarytanin nad
potrzebami wszystkich, zwaszcza najuboszych i najbardziej potrzebujcych, poniewa kto kocha sercem Chrystusa, nie zabiega
o wasn korzy, ale jedynie o chwa Ojca i dobro bliniego.
W tym tkwi tajemnica apostolskiej owocnej dziaalnoci misyjnej,
przekraczajcej granice, obejmujcej kultury, narody i docierajcej do najdalszych zaktkw wiata."
Z ordzia Ojca witego Benedykta XVI na Niedziel Misyjn 2006 r.
Tak wic poza wspomnianymi instytucjami jasno i klarownie wyraona
zdaje si by polsko budowana przez podajcych za nami ksiy
katolickich. Jest to, jak atwo zauway jeden z
powodw kultywo-
wania rodzimych tradycji, bowiem instytucja, jak jest Koci skupia

ogromn mas emigrantw w tym samym miejscu.

str. 13
Kultywowanie wasnej, rodzimej tosamoci na obczynie nie nastrcza

nam w dzisiejszej dobie wikszych kopotw, a to za spraw rodkw
masowego przekazu, jakimi s radio, telewizja, prasa, Internet.
W dobie szybkiego rozwoju technologicznego jestemy w stanie czy
si w kilka sekund z pozostawionym wiatem, z ktrego podjlimy
decyzj o ,,ucieczce. Tsknota za tym, co pozostawilimy sprawia, e
tworzenie ,,Maej Polski przychodzi nam z atwoci. Rozwj wspomnianych instytucji, nauka ojczystego jzyka, spotkania zbiorowe
w kociele, koncerty,spektakle, prasa, media, a wszystko w jzyku polskim. Tutaj rodzi si kolejne pytanie. Na ile, majc podan polsko na
tacy jestemy w stanie pozna i zaakceptowa tosamo narodow
kraju, do ktrego przybylimy? Czy w dobie takiego postpu emigracyjnej fali w stron bogatej, zachodniej Europy pamitamy, e jestemy
gomi? Ile wiemy o narodzie, kraju, w ktrym nastpi kres naszej
wdrwki emigracyjnej? A moe jest te tak, e wchodzc w zwizki
staramy si kultywowa dwa krgi tosamoci narodowej jednoczenie?
Polonia rozsiana po caym wiecie od wiekw, w rnoraki sposb
staraa si zaznacza w orodkach i skupiskach polonijnych swoj
przynaleno poprzez szeroko rozumiany patriotyzm, ktrym kierowali
si gwnie nasi przodkowie. Moda fala mimo podobiestw, ktre cz
j ze star fal dziaa na zupenie innych paszczyznach.
Asymilacja wzgldem nowej ojczyzny ogranicza si raczej do czci
drobnicowej
codziennego
ycia.
Jest
skadnikiem
kultywowania
wasnych tradycji w rnoraki sposb, poczwszy od uywania jzyka ojczystego w krgach osb znajcych go, a do brania czynnego udziau
w yciu rozwijajcej si Polonii.
Poza krgiem wasnej kultury, w ktrym yjemy otacza nas krg znacznie wikszy, a mianowicie ten obcy, nieznany, trudny do opanowania ze
wzgldu na rnice, jakie daje si zauway na paszczynie nie tylko
jzykowej, ale take rasowej, a co za tym idzie rwnie wyznaniowej.

str. 14
Trudno jest pogodzi ycie w dwch odrbnych krgach kulturowych.

A jednak jako Polonia przodujemy w rankingach emigracyjnych,
z ktrych wynika, e jestemy gotowi w peni zaaklimatyzowa si na
obcym terenie. Nie straszne s Polakom nowe wyzwania, zjawiska,
z ktrymi czsto przychodzi toczy walk. Umiejtnie radzimy sobie
jako nard w traumatyzujcych sytuacjach ycia codziennego. Jestemy
w stanie zaakceptowa otaczajc rzeczywisto. Wydajemy wasne
owoce, ktre s obce krajom i obywatelom naszego zamieszkania.
Powoduj pewien niepokj, brak adu, ktry daje si zaobserwowa po
zachowaniu mieszkacw naszego emigracyjnego celu.
Niewtpliwie godn uwagi jest kwestia wizi spoecznej, ktra czy na
obczynie nard zamykajc go wzgldem asymilacji. Wspomniane
orodki polskoci, instytucje, media pozwalaj na cakowit izolacj
wzgldem narodu i kraju zamieszkiwanego. Funkcjonujemy jak we
wasnym kraju,wyznajemy religi, ktr wyznawalimy, kupujemy
produkty spoywcze, ktre mielimy w ojczynie, utrzymujemy dobre
relacje z najbliszymi pozostawionymi w kraju itp. W zasadzie nie
musimy w dzisiejszej dobie gboko walczy na obczynie o tworzenie
dziedzictwa narodowego, bo ono byo budowane w przeszoci, przez
przodkw. W gruncie rzeczy obraz ,,Maej Polski istnia w zachodniej
Europie, Australii, Kanadzie, Stanach Zjednoczonych od dawien dawna.
Obecnie jestemy jedynie wiadkami jego gbszego rozwoju, modernizacji tego, czego dokonao starsze pokolenie. Kultywujemy jedynie
rozrost krgu ju istniejcego, ale otoczonego zewntrznym, wikszym,
istotniejszym, polem tradycji krajw, do ktrych przybylimy. Dwa
wiaty, dwie lub wicej kultury, nowe zjawiska, ale jeden wsplny dla
ogu jzyk, ktry, jak si daje atwo zauway burzy wie Babel
i sprawia, e na dzie dzisiejszy jestemy wiadkami pierwszego pknicia jednego krgu wzgldem drugiego, otwierajcego drog do
poczenia si wielu narodw, grup etnicznych, wyznaniowych.

str. 15
Jako Polonia rozsiana po caym wiecie zaczynamy powoli traci kontakt

z tym, co naprawd jest polskie, co z Polsk kojarzy powinnimy.
Zastanawiajcym zjawiskiem wydaje si by fakt, e potomkowie
pokolenia starszej generacji emigrantw
posuguj si
zminimalizo-
wan form jzyka polskiego. Co byo przyczyn tego, e mimo wielu

orodkw, instytucji powstajcych w latach choby powojennych nie
zadano sobie trudu wdroenia polszczyzny jake wanego elementu
polskoci?
Wikszo polsko-szkockich dzieci okresu powojennego potrafi powiedzie kilka zda po polsku mimo tego, i jedno z rodzicw byo wanie
Polakiem lub Polk. Nazywaj si w dzisiejszej dobie rwnie Polakami,
ale jake rnymi, bo mwicymi zupenie w innym systemie i kodzie
komunikacyjnym.
Karmimy si nie tylko chlebem, ale rwnie nasz duch potrzebuje
poywienia. O polskiej kulturze, mwicej rnymi gosami, mona
z ca pewnoci powiedzie, e jest z najwyszej pki.
wiadomo wielkiej klasy kultury, ktra nas uksztatowaa, a take faktu, e w tym aspekcie Polska nie ustpuje innym pastwom w nowoczesnoci, jest bardzo wanym elementem naszej tosamoci narodowej. wiat jest tak bogaty, e jest w nim miejsce dla kadego, a to
oznacza, e rwnie dla kadej kultury.
Warto si zastanowi, czy kultura polska wytwarzana wrd obcych nie
jest nadal wystawiana na niebezpieczestwo?
Dwa odrbne, rne wzgldem siebie krgi kulturowe to swoistego
rodzaju tradycja, z ktr zmaga si Polonia rozsiana po caym wiecie.

Glasgow Edynburg
str. 16
GLASGOW EDYNBURG
Podobiestwa i kontrasty gwnych miast Szkocji

Szkocja to pikna, grzysta, zapierajca dech w piersiach kraina. Gwnymi miastami pnocnej czci Wielkiej Brytanii s Glasgow i Edynburg.
Obie aglomeracje s zlokalizowane od siebie w odlegoci zaledwie
45 mil i poczone autostrad M8, dziki ktrej w niespena godzin
mona si przemieci z jednego miasta do drugiego. Miano stolicy
szkockiej spoczywa na barkach Edynburga, ktry ju z daleka zachwyca
swoim pooeniem u podna gr nad Morzem Pnocnym.
Glasgow szkockim orodkiem przemysu

Glasgow jest orodkiem typowo przemysowym. Jadc autostrad ma si
wraenie, i nie ma tu nic poza fabrykami. Swoj gwn siedzib niedaleko w/w miasta umiejscowia jedna z najwikszych midzynarodowych korporacji na wiecie ,,TEREX, zajmujca si budow cikiego
sprztu budowlanego oraz dwigw samochodowych.
To tu w Szkocji powstaj projekty najpotniejszych pojazdw mechanicznych wiata. W okolicach Glasgow niczym grzyby po deszczu rozrastaj si przetwrnie ryb, ktre praktycznie w 100% s obsugiwane
przez naszych rodakw poczwszy od kierowcw, a skoczywszy na
operatorach tam.

W fabryce ciast...
str. 17
W fabryce ciast...
W Hamilton 10 mil na poudnie od przemysowej stolicy Szkocji znajduje
si najwiksza w regionie fabryka ciast ,,Lightbody", ktre z powodzeniem rozprowadzane s na terenie caej Wielkiej Brytanii. Take tu
du cz personelu stanowi Polacy, ktrzy sw cik prac maj
wynagrodzon dobrymi pensjami. Wypat w fabryce tego typu naley si
spodziewa co tydzie.
Praca jest najczciej 3-zmianowa. Plusem zatrudnienia na nocn
zmian staj si wiksze stawki ok.7,5 /h. Nikt nie narzeka na brak
nadgodzin.
Najciekawszym elementem pracy we wspomnianej fabryce ciast jest to,
e pracuje si 4 dni, a 3 kolejne s dniami wolnymi. Daje to moliwo
znalezienia sobie dodatkowego zajcia. Tak te w wikszoci czyni nasi
rodacy.
Edynburg orodkiem turystycznym

Pocztkowa emigracja skupiaa si na Edynburgu, miecie nota bene
sawniejszym od swojego konkurenta Glasgow. Iloci restauracji, pubw, parkw, zamkw, miejsc naprawd wartych zobaczenia bije na
gow ca reszt Szkocji.
Tu naprawd nie mona si nudzi, a chodzc po ulicach syszy si
jzyki caego wiata. Turystyka jest priorytetem w polityce tego
miasta. Niezliczona ilo hoteli, tzw. Bed&Breakfast oraz Guest House
mwi sama za siebie. Trudno jest w dniu dzisiejszym doszuka si
hotelu, w ktrym nie pracuje Polak lub Polka. Przejmujemy paeczk na
posadach pokojwek, kelnerw, pomocnikw kuchennych...

Edynburg orodkiem turystycznym
str. 18
Stawki pacowe bywaj rne. Praca na posadzie general assistance

w zalenoci od iloci godzin pracy to granice zarobkowe 500
/25h/tydz. Praca w hotelach nie naley o lekkich, ale hotel daje
moliwoci pracy zarwno na full timie jak i part timie.
W czasie festiwalu nie ma mowy o wolnych miejscach do spania, mao
tego, istne oblenie przeywaj nawet hotele w okolicach Glasgow,
ktrych waciciele zacieraj rce i marszcz brwi na pracownikw
chccych wzi wolne w okresie sierpnia.
S.E.C.C przynoszce saw Glasgow
Fot. S.E.C.C. w Glasgow

S.E.C.C przynoszce saw Glasgow
str. 19
Wadze Glasgow nie chcc zostawa w tyle za swym wschodnim konkurentem w skrcie przez Polakw nazywanym Edim, wybudoway na pocztku lat 80. ogromny kompleks wystawowo-konferencyjny (Scottish
Exhibition Conference Centre) i odday do uytku w 1985 roku.
Jest to imponujcych rozmiarw pi poczonych hal o cznej powierzchni wystawowej 22 tys m2, co czyni go najwikszym w Szkocji
i jednym z wikszych w Europie. Na stronie internetowej SECC mona
sprawdzi repertuar regularnie odbywajcych si koncertw i wystaw,
a nawet za pomoc kart patniczych kupi bilet na wystp. Sw obecnoci zaszczyciy S.E.C.C takie sawy jak: Andrea Bocelli oraz Cliff Richards i wiele innych.
Kwestia bezpieczestwa
Pomimo bardzo wielu plusw tego miasta s rwnie minusy, a najpowaniejszym z nich jest kwestia bezpieczestwa. Glasgow znajduje si
w niechlubnej czowce europejskich miast o najwyszym wskaniku napadw z uyciem ostrego narzdzia noa.
Pomimo skutecznoci lokalnej policji zjawisko to spdza sen z powiek
wielu przedstawicielom wymiaru sprawiedliwoci. Edynburg wypada
w tym porwnaniu o wiele lepiej to o niebo bardziej midzynarodowe
miasto, ktre wchania due iloci modziey chccej pogbia sw
wiedz...

Uniwersytety godne polecenia
str. 20
Fot. University of Glasgow
Fot. Universytet w Dundee
Fot. University of Strathclyde (John Anderson Building)

str. 21
www.ed.ac.uk to strona internetowa prestiowego uniwersytetu

w Edynburgu, ktry jest sawny w caej Europie (The University of
Edinburgh). Zaoony w 1582 roku by domem dla wielu wybitnych postaci klasy Winstona Churchila czy Artura Conan-Doyle'a. Wrd tysicy studentw ksztaccych si na tej uczelni corocznie przybywa chtnych z Polski, ktrzy po ukoczeniu tego uniwersytetu zasilaj szeregi
bardzo dobrze zarabiajcych absolwentw University of Edinburgh.
Osoby zainteresowane studiami zapewne wiele ciekawych informacji

zdobd na stronach kolejnych dwch uczelni wyszych w ,,Edim
tzn. Herriot Watt University www.hw.ac.uk
Napier University www.napier.ac.uk
Glasgow wcale nie pozostaje w tyle pod wzgldem iloci tego typu
uczelni i moe si poszczyci trzema uniwersytetami:
Caledonian University www.gcal.ac.uk
University of Glasgow www.gla.ac.uk
University of Strathclyde www.strath.ac.uk
Rnice w kosztach ycia

Powracajc do zagadnienia rnic pomidzy najwikszymi miastami
Szkocji nie mona pomin tak wanej kwestii, jak koszty ycia oraz zarobki w w/w miejscach.
W stolicy kraju kobziarzy rednie zarobki ksztatuj si na nieco
wyszym poziomie anieli w Glasgow. Wynika to przede wszystkim
z turystycznego i kulturowego charakteru miasta, tak czsto odwiedzanego przez przybywajcych z zewntrz.
Tzw. National Minimum Wage (minimalna stawka) pacona jest sporadycznie, co w przypadku ssiedniego Glasgow jest norm na pocztku
zatrudnienia. Pamita naley, e od 1 padziernika 2006 r. ta suma

Rnice w kosztach ycia
str. 22
wynosi 5.35 na godzin. Niestety lepsze wynagrodzenie niesie ze sob

pewne minusy mianowicie koszty ycia... i tu koron oddajemy
przemysowej stolicy Szkocji. Ju za 350 miesicznie mona wynaj
mieszkanie jedno bd dwupokojowe (plus opaty), a za ten sam metra
i lokalizacj w Edynburgu trzeba zapaci ok.150 wicej, co w pewnym
sensie tumaczy wysze stawki godzinowe.
Dokonujc wyboru miejsca zamieszkania mona kierowa si wieloma
kryteriami. Oba te miasta cechuje blisko okalajcych je mrz, co
sprawia, e widoki zapieraj dech w piersiach. Klimat grsko-morski,
wiekowe kamienice, przyjani Szkoci sprawiaj, e ta kraina, cho tak
odlega od Polski staa si domem dla wielu tysicy naszych rodakw.
Wikszo z nich decyzj o wyjedzie uwaa za jedn z najlepszych
w yciu i pomimo tsknoty za ojczyzn z nadziej spoglda w przyszo.

Transport
str. 23
TRANSPORT
Mobilno to cecha, ktrej jeszcze przed kilku laty nikt nie przypisaby
Polakom. Czy to aby z naszej winy strachu lub ograniczonego
wiatopogldu nie decydowalimy si na wczgi? Pokonanie przykadowego dystansu pomidzy Warszaw a stolic Szkocji zajmuje, drog
ldow oczywicie kilkadziesit godzin (w zalenoci od warunkw
panujcych na drogach nawet 40). Wizja spdzenia blisko dwch db
w autokarze odstrasza niejednego amatora dalekich podry. Dlatego
niczym grzyby po deszczu od pocztku XXI wieku zaczy powstawa
tzw. tanie linie lotnicze. Dziki zaawansowaniu w dziedzinie komputeryzacji wyeliminowano do drogie w utrzymaniu biura przedstawicielskie. Bilety nie maj ju adnych, byszczcych okadek, zazwyczaj
zawierajcych dodatkowo reklamy innych firm, za to drukujemy je na
najzwyklejszej drukarce. Dziki temu pacimy za nie znacznie mniej.
Tego typu linie lotnicze ograniczaj koszta poprzez uytkowanie lotnisk
potencjalnie nieatrakcyjnych dla najwikszych podniebnych przewonikw. Licznie organizowane promocje pozwalaj przysowiowo lata
za grosze. Odpowiednio wczenie kupiony bilet (Polska Szkocja), to
dzi koszt rzdu 40 funtw ze wszystkimi opatami.
Niemniej jednak, sprawdzajc ceny w okresie przedwitecznym, mona
odnie wraenie, e to zwyke linie lotnicze maj rozsdniejsze ceny
przelotw. Czemu si tak dzieje? Odpowied na to pytanie nie jest zbyt
skomplikowana zwyka gra popytu i poday. Praktycznie nie ma Polaka, ktry by nie chcia spdzi wit Boego Narodzenia w rodzinnej atmosferze, zajadajc si polskimi smakoykami. A to niestety kosztuje...
Poniej postaram si przedstawi charakterystyk poszczeglnych linii
lotniczych oraz innych alternatywnych rodkw transportu, dziki
ktrym moemy dosta si do Szkocji.

Linie lotnicze
str. 24
Linie lotnicze
Linie lotnicze mona podzieli na dwie grupy:
Bezporednio latajce do miast Szkocji.
Te, ktre wymagaj od pasaerw przesiadek na podlondyskich lotniskach.
W chwili obecnej tylko lub te a trzech przewonikw ma w ofercie

bezporednie poczenia z pnocn czci Wielkiej Brytanii.
S to:
1. WIZZAIR, bdcy w chwili obecnej najpowaniejszym dostawc usug
transportowych (firma ma siedzib na Wgrzech). Maszyny tej firmy odbywaj rejsy z nastpujcych miast Polski: Warszawy oraz Gdaska. Lot
trwa 2,5 godziny. Lotniskiem, na ktrym lduj samoloty WIZZAIR jest
Glasgow Prestwick oddalony od Glasgow City o 33 mile (84 mile od
Edynburga). Terminal jest bezporednio poczony ze stacj pocigw,
co niezmiernie uatwia dostanie si do wyej wymienionego miasta.
Koszt biletu to ok. 3 funtw. Mona rwnie wybra poczenie autobusowe Service Number X77. Provider: Stagecoach West Scotland.
Podr pocigiem trwa 40 minut, autobusem nieznacznie duej. Co
ciekawsze na Prectwick Airport znajduje si kantor wymiany walut,
w ktrym mona wymieni zotwki. Parkingi dla zmotoryzowanych s
cenowo niewygrowane. Pierwsze dziesi minut, czyli tzw. Drop Off
jest darmowe. Jeeli planujemy lot do Polski np. na wakacje, dobrze
jest odpowiednio wczeniej zarezerwowa Long Term Park (parking
przeznaczony do duszego postoju pojazdw). Mona to uczyni nawet
drog internetow, co pozwala klientom zaoszczdzi czas oraz
pienidze.
Zakupu biletu dokonujemy na stronie internetowej przewonika:
www.wizzair.com

Linie lotnicze
str. 25
2. CENTRALWINGS
To
bya
pierwsza
kategorii
tanich
linii
lotniczych,
ktra
zainaugurowaa bezporednie loty z Polski do Szkocji wiosn 2006 roku.

Podobnie
jak
wyej
scharakteryzowany
Wizzair
samoloty
tego
przewonika startuj z:
- Warszawy,
- Gdaska,
- Katowic.
Jest to polska firma, ktrej maszyny lduj na najwikszym porcie lotniczym Szkocji Edynburgu. To sprawia, e cieszy si ogromna popularnoci wrd rodakw chccych jak najszybciej dosta si do Ediego.
www.centralwings.com
3. SKYEUROPE
To najmodsza z grupy przewonikw linia, ktrej siedziba gwna znajduje si w Bratysawie na Sowacji. Powstaa w 2002 roku z zaszczytnym
celem zdominowania europejskiego rynku tanich lotw, ktry dziki akcesji nowych pastw do Unii Europejskiej przeywa istny boom.
Maszyny tych linii odlatuj z Krakowa, a lduj w Edynburgu, podobnie
jak wczeniej wspomniany Centralwings. Zaplanowany system zakupu
nowych samolotw przypadajcy na lata 2006-2009 ma wzmocni pozycj przewonika na rynku.
www.skyeurope.com
Koczc cz dotyczc tanich linii lotniczych nie sposb nie wspomnie o tym, e nie zawsze musz by one tasze sensu stricte... co

Linie lotnicze
str. 26
mianowicie mam na myli? W okresie witecznym, podczas ktrego nie

tylko supermarkety przeywaj oblenie, rwnie przewonicy zacieraj rce. Wikszo z nas, wyspiarskich imigrantw planuje spdza Boe
Narodzenie oraz witowa Nowy Rok w ojczynie, a co za tym idzie,
potrzebuje taniego, szybkiego i niezawodnego rodka lokomocji. Chwaa
tym, co przezorni i zawczasu dokonali zakupu biletw. Na spnialskich
czekaj niemie niespodzianki w postaci biletw kosztujcych pomidzy
dwoma a trzema tysicami zotych. W tym przypadku warto rwnie
sprawdzi ofert regularnych midzynarodowych linii lotniczych typu:
KLM (holenderskie linie lotnicze), www.klm.com, British Airways
www.ba.com. W zamian za wci niewygrowan cen przeyjemy
komfortowy lot i zasidziemy wsplnie z najbliszymi do wigilijnego
stou.
Dokonujc analizy podniebnych przewonikw naley rwnie zaznaczy
siln pozycj EASYJET, ktrego pocztki sigaj 1995 roku. Niestety
samoloty tych linii lotniczych nie odbywaj bezporednich lotw pomidzy Polsk a Szkocj. Niemniej jednak odlatuj zarwno z Edynburga, jak i Glasgow, a dziki doskonaemu poczeniu z Londynem nadal
stanowi ciekaw alternatyw w podry do kraju nad Wis.
Przewozy Autokarowe
Na temat transportu autokarowego kr przerne opinie. Niektrzy
z obawy przed wysokoci nie decyduj si na samolot. W takim
przypadku pozostaje im przede wszystkim autokar.
Przykadowa podr z Polski centralnej do Szkocji trwa ok. 35 godzin.
Przystanki s realizowane co 4 godziny, kierowcy zmieniaj si regularnie, by zachowa cigo jazdy. Siedzenia, zazwyczaj wygodne, pozwalaj cho na chwil zapomnie o koniecznoci pozostania w jednej pozyCopyright by Wydawnictwo Zote Myli & Agnieszka Iycka

Przewozy Autokarowe
str. 27
cji na tyle godzin. Bogata oferta firm transportowych pomimo wejcia

na rynek tanich linii lotniczych sprawia, e nadal temu rodzajowi
transportu nie brakuje klientw. Ceny s konkurencyjne, a w okresach
wzmoonych lotw o wiele nisze ni podniebnych
przewonikw.
Niezaprzeczaln zalet podrowania luksusowymi autokarami jest ilo

i rnorodno przystankw na trasie, dziki czemu dopasowuj si do
potrzeb potencjalnych podrnych.
Bilety mona nabywa w biurach podry lub poprzez Internet do czego
konieczna jest karta patnicza (debetowa lub kredytowa). Oto przykadowe strony, na ktrych mona dokona zakupu biletu:
1. www.tanie-bilety-autokarowe.pl
2. www.autokarowe.travele.pl
3. www.bilety.pl
Czsto sami przewonicy tworz strony, na ktrych mona dokona
transakcji zakupu e-biletu np. www.poloniatransport.pl. Rwnie opcja
dokadnego sprawdzenia trasy i miejsc, w ktrych realizowane s postoje nie jest ju nowoci.
Wikszo firm autokarowych na Wyspy dociera poprzez tunel, ktry zapewnia najszybsz przepraw przez kana La Manche. Jedynie w przypadku dobrych warunkw atmosferycznych autokary przeprawiane s
promami z Calais do Dover.
Podr wasnym autem

Na pierwszy rzut oka moe brzmie to do odwanie, aczkolwiek
wprawnemu kierowcy nawet jazda po lewej stronie drogi nie sprawi
wikszych trudnoci.

Podr wasnym autem
str. 28
Fot. Auto z kierownic po prawej stronie
Zanim jednak zdecydujemy si na krok zorganizowania podry na wasn rk, naley poczyni wiele przygotowa. Dla wikszoci z nas
bdzie to jedna z najduszych tras w yciu. W zalenoci od tego, z jakiego punktu startujemy, np. z Warszawy mamy do pokonania ok 2200
km, czyli dystans, ktry nawet dla zawodowych kierowcw mgby by
wyzwaniem.
Jeeli decyzja ju zapada, pozostaje tylko wybra najbardziej optymaln opcj trasy. W tym celu polecam oficjaln stron internetow jednego z najwikszych wiatowych producentw opon MICHELIN. Na witrynie
internetowej www.michelin.com znajduje si dzia For all your
TRAVELS, klikajc na niego uzyskujemy dostp do najlepszej internetowej bazy danych odnonie map w caej Europie. Wystarczy tylko wpisa
kraj
wyjazdu
(departure
country)
oraz
punkt
docelowy

Podr wasnym autem
str. 29
(destination), a reszta dokona si ju automatycznie. Istnieje rwnie

opcja wybrania trasy przez poszczeglne miejscowoci (stopovers).
Mao tego, ju po wytyczeniu optymalnego poczenia moemy dokona
wyboru opcji:
czy ma to by najkrtsza droga (shortest),
czy najszybsza (quickest),
czy te taka, podczas ktrej auto spali najmniej paliwa (economical),
jeeli samodzielnie nie dokonamy tego wyboru nasza trasa bdzie

przebiegaa drogami polecanymi przez Michelina.
Zostanie obliczona ilo paliwa potrzebna do pokonania dystansu, czas

podry oraz wszelkie koszty zwizane z podrowaniem po autostradach i patnych obiektach drogowych typu most czy tunel.
Zanim jednake ostatecznie zdecydujemy si na wydruk mapki, trzeba
wiedzie, jakiego rodka transportu uyjemy, by dosta si do Wielkiej
Brytanii, ktra przecie jest wysp.
Channel Tunel jest najszybsz i najdrosz zarazem metod przeprawienia si na drugi brzeg kanau La Manche. Bilet w jedna stron, rezerwowany z wyprzedzeniem jednotygodniowym to koszt rzdu 120 funtw
brytyjskich. Sama podr pocigiem trwa dokadnie 35 minut, co tej
formie transportu daje bezapelacyjnie zasuone pierwsze miejsce jeli
mwimy o czasie przeprawy. Auta w Calais (Francja) wjedaj do wagonw pocigu. Wewntrz suba EUROTUNNEL dokadnie sprawdza stan
zaparkowanych aut, ktrych waciciele maj obowizek zgasi silniki,
zacign hamulec rczny oraz zaczy pierwszy bieg. Po stronie brytyjskiej samochody opuszczaj pocig w miejscowoci Folkestone. Kontrola graniczna odbywa si po stronie francuskiej.

Promy
str. 30
Promy
Przeprawy promowe pomimo uruchomienia tunelu nadal nie straciy na
atrakcyjnoci. Zwaszcza jeeli podr planujemy do Szkocji warto si
zastanowi, czy nie byoby dobrym pomysem dopynicie promem do
brzegw krainy kobziarzy. Z Amsterdamu odpywaj jednostki kursujce
regularnie do Newcastle oraz do Rosyth. Zajmuje to 17 godzin, podczas
ktrych moemy odpocz w kajutach (obowizkowych przy tak dugich
rejsach), wzi prysznic, czy po prostu kupi kilka drobiazgw w wolnocowych sklepach. Najwikszym mankamentem tej przeprawy jest niestety cena. W okresach witecznych za bilet w obie strony zapacimy
nawet 400 funtw.
Im dalej na poudnie, tym ceny biletw promowych s tasze. Ostatnie
trzy porty po stronie kontynentu, ktre realizuj rejsy do Anglii to
Ostenda (Belgia), Dunkierka oraz Calais. Przy czym dwa ostatnie
pywaj do Dover, a pierwszy do Ramsgate. Odpowiednio wczenie
zarezerwowane s bardzo atrakcyjne pod wzgldem cenowym
(poza
sezonem bilet w obie strony kosztuje ok. 50 funtw, przy zaoeniu, e

bdzie podrowao autem cztery osoby).
W tym porwnaniu wypadaj najlepiej dwie pierwsze opcje, tzn.:
Ostenda
Ramsgate
(linie
TRANSEUROPAFERRIES),
zakupu
moemy dokona na stronie www.transeuropaferries.com
Dunkierka Dover (linie NORFOLKLINE), www.norfolkline.com

Zakwaterowanie
str. 31
ZAKWATEROWANIE
W dobie dzisiejszej fali emigracji do Szkocji znalezienie waciwego lokum moe by spraw bardzo atw, zalen jednak od dziaa, ktre
si podejmie w celu dobrego przygotowania.
W zalenoci od potrzeb, ktre mamy, opcji na znalezienie lokum jest
bardzo wiele, jak choby:
a) wynajcie pokoju od osoby prywatnej,
b) wynajcie mieszkania od landlorda prywatnego waciciela
mieszkania, domu,
c) wynajcie mieszkania za porednictwem agencji, ktrych w Szkocji nie brakuje.
Zasady wynajmu
- musisz pamita o podpisaniu kontraktu z landlordem lub osob,
u ktrej decydujesz si zamieszka. Taki kontrakt powinien zawiera
dane personalne osoby wynajmujcej, a take najmujcej dane lokum,
adres oraz cen, ktr wnosisz jako depozyt (jest to z reguy suma miesicznej opaty za wynajem, ktra zostaje ustalona pomidzy najemc
a wynajmujcym).
- kolejn, ale jake istotn spraw zawarcia porozumienia pomidzy
obiema stronami jest termin, w ktrym zobowizujesz si do wnoszenia
opaty zwizanej z wynajciem lokalu.
- warto take zwrci uwag na to, czy kontrakt obejmuje okres wypowiedzenia, ktry najczciej jest czasem miesicznym,
- ostatni spraw jest termin, czyli ujcie dat okresu najmu od... do...

Czym jest depozyt?
str. 32
Czym jest depozyt?

Depozyt to opata uiszczana przez najmujcego lokal, ktra najczciej
zamyka si w sumie miesicznej opaty. W praktyce wyglda to w sposb nastpujcy:
W przypadku, kiedy cena za miesic najmu wynosi 350 GBP/mies., sum
t naley podwoi, co daje stawk 700 GBP jako sum obowizujc,
zabezpieczajc i zwracan na koniec okresu najmu.
Poniej przedstawiam wzr ogoszenia prasowego dot. wynajcia mieszkania.
Accommodation
PROPERTY TO LET
To let
Do wynajcia
Large onebedroom flat to let
Due, jednopokojowe mieszkanie
Fully Furnished
W peni umeblowane
Gardens to front arear
Ogrd umiejscowiony z przodu
380 pcm
Cena za miesic 380 funtw
Deposit required
Wymagany depozyt
Sorry no DSS
Informacja oznaczajca, e
o wynajcie mieszkania nie mog
si stara osoby korzystajce
z zasikw socjalnych
Kada agencja najmu lokali czy landlordzi prywatni stawiaj taki wymg
jako co nieodwoalnego. Rwnie Polacy idcy w lady Szkotw stosuj
podobne metody.

Czym jest depozyt?
str. 33
Na ogoszenia dot. wynajmu natkn si mona zarwno w lokalnej prasie, jak te na witrynach sklepowych, a take na licznych portalach internetowych, ktre z myl pomocy rodakom staraj si w ten sposb
im pomc w pocztkach emigracyjnej wdrwki.
Agencje mieszkaniowe
Fot. Agencja wynajmu mieszka
Sposb wynajcia mieszkania za porednictwem agencji ogranicza si do

nastpujcych czynnoci, ktrym zostajemy poddani:
- wymagany jest list od pracodawcy, w ktrym bdzie si znajdowa termin rozpoczcia zatrudnienia, miejsce pracy, a take piecztka firmy

Agencje mieszkaniowe
str. 34
nas zatrudniajcej, a druk najczciej wydawany jest na papierze

firmowym
- kontrakt od pracodawcy, ktry ma na celu uwiarygodnienie tego, i jestemy zatrudnieni. Kontrakt powinien mwi o okresie naszego zatrudnienia, zarobkach, ktre osigamy itp.
- depozyt, z ktrym naley si liczy na okres 6-miesicznej kwoty najmu patnej z gry
- opata za tzw. credit check, ktra moe waha si od 20-200 funtw.
- oczekiwanie zwane procedur trwajc ok. tygodnia.
Agencje najmu bardzo czsto reklamuj si tablicami informacyjnymi
umieszczanymi przed lokalem, ktry posiadaj do wynajcia.
Fot. Tablice informacyjne agencji

Mieszkanie socjalne
str. 35
Mieszkanie socjalne
Jest to mieszkanie wynajmowane od towarzystwa mieszkaniowego lub
spdzielni mieszkaniowych. Jednak zanim Twoje nazwisko zostanie
umieszczone na licie oczekujcych powiniene wypeni podanie.
Oczekiwanie na tego typu mieszkanie jest rne w zalenoci od tego,
ile punktw si otrzyma.
Liczba punktw jest przyznawana w zalenoci od poszczeglnych czynnikw:
- czy dzielisz z kim mieszkanie?
- czy dzielisz z osobami postronnymi azienk, kuchni?
- czy masz dzieci?
- zarobki
- dostp do komunikacji publicznej itp.
Poniej przedstawiam list adresw tzw. Housing Associations w Lanarkshiere:
Abronhill Housing Association Ltd
Cairn Housing Association Ltd
Unit 10
64 A Leven Road
Abronhill Shopping Centre
Coatbridge
Abronhill
ML5
Cumbernauld
Tel.No: 01236 435210
2LT
G67 3AZ
Tel.No: 01236 457948
Contact: Housing Manager

Mieszkanie socjalne
str. 36
Clydesdale Housing Association
East Kilbridge & District HA Ltd
39 North Vennel
65-67 Strathmore House
Lanark
East Kilbride
ML11 7PT
G74 1LQ
Tel.No:01555 665316
Tel.No: 01355 227751
North Lanarkshire Council
Link Housing Association
Housing Department
Carron House
Merry Strret
Tay Walk
Motherwell
Cumbernauld
Tel.No:01698 302233
Tel.No: 01236 725625
South Lanarkshire Council
South Lanarkshire Council
Housing Department
Housing Department
Kildonan Street
Almada Street
Coatbridge
Hamilton
Tel.No:01236 302222
Tel.No: 01698 454444
Wishaw & District HA Lt
Garrion Housing
22 Library Road
3 Heathfield
Wishaw
Wishaw
ML2 7AH
ML1 1RS
Tel.No:01698 372776
Tel.No: 01698-360740

Council Tax
str. 37
Council Tax
To podatek mieszkaniowy. Wysoko podatku jest zalena od najmowanego mieszkania. Opat za podatek naley uiszcza raz w miesicu do
terminu wyznaczonego przez miejscowy Council.
Wraz z zarejestrowaniem si w miejscowym oddziale Council przyjdzie

z dokumentami karta potwierdzajca nasze czonkostwo. Na ni naley
wbija dokonywane wpaty podatku. Jest to sposb bardzo prosty, a
jednoczenie uatwiajcy skorygowanie uiszczonych opat w przypadku
rnego rodzaju nieporozumie.
Opat tego rodzaju mona dokona w wikszoci sklepw lub na poczcie.
Warto pamita, e podatek od nieruchomoci, tzw. Council Tax opaca
nie waciciel mieszkania czy domu, ale osoba je wynajmujca i z tym
faktem musimy si po przybyciu do Szkocji pogodzi.
W skad podatku wliczona jest wywzka mieci oraz woda.

Council Tax
str. 38
Ciekawostk jest dla wielu brak licznikw na wod. Warto wiedzie, e

w/w podatek jest opacany przez okres 10 miesicy. Moemy go
uiszcza jednorazowo, kwartalnie lub miesicznie. Jeeli zdecydujemy
si na dokonywanie patnoci miesicznych podatek zostanie nam
rozoony na 10 rwnowartociowych rat, co oznacza jednoczenie, e 2
miesice bd wolne od podatku mieszkaniowego.
Niniejszym okres lutego i marca to czas, w ktrym z w/w opcji pacenia
jestemy zwolnieni z oddania urzdowi niemaej sumy.
Rachunki nadchodz poczt w co trzy miesice w przypadku prdu oraz
wody. Obliczenia dokonywane s na podstawie odczytw licznikw co
trzy miesice.
Czsto kwatery, ktre s dostpne do wynajmu bywaj umeblowane lub
nieumeblowane.
Wane jest, by z gry zaoy, czy interesuje nas ju zagospodarowane
lokum, czy nie. Mieszkania umeblowane bywaj z reguy drosze, ale
posiadaj take swoje plusy, a mianowicie:
czsto znajduje si w nich nowy, sprawny sprzt RTV oraz AGD
nie brakuje ek, szafek itp.
Mieszkania za nieumeblowane to najczciej goe ciany i podogi,

w ktrych zagospodarowanie trzeba wyoy niema sum. Opcja
najmu lokalu nieumeblowanego jest dobra dla osb, ktre nios si
z zamiarem pozostania na duej lub na stae w Szkocji.
Istotn spraw jest take okolica, w ktrej zdecydujemy si wynaj lokal. Czsto bowiem widzc nisk sum za wynajem trafia si do nieprzyzwoitej dzielnicy, w ktrej mona nie zawsze zosta ciepo
przyjtym.

Council Tax
str. 39
rednie koszta najmu lokalu wahaj si w zalenoci od miejsca,

w ktrym zdecydujemy si osiedli. Wiadom rzecz jest, e koszta
najmu lokalu mieszkalnego bd znacznie wysze w miejscowociach
wikszych, jak Glasgow czy Edynburg lub Aberdeen. Mniejsze natomiast
w przypadku miejscowoci pooonych w niewielkiej odlegoci do w/w
miast.
Jeeli posiadamy auto warto rozway moliwo zamieszkania w mniejszej aglomeracji miejskiej i w jej rejonie rozpocz poszukiwania zatrudnienia.
Polecam take stron internetow w przypadku, gdy potrzebujemy pilnie noclegu na krtki okres czasu. S to tzw. Bed&Breakfast, czyli ko
ze niadaniem, ktrych w Szkocji nie brakuje. Koszta najmu s znacznie
nisze od stawek hotelowych, a warunki bywaj doskonae.
www.bedandbreakfastscotland.co.uk oraz www.hostelscotland.com
W przypadku za poszukiwania mieszka za pomoc ogosze pochodzcych od prywatnych landlordw, ktrych oferty znale mona w lokalnej prasie, warto skorzysta ze strony internetowej: www.adtrader.co.uk
Znajduje si tam wiele ogosze o czsto niszych stawkach ni oferuj
agencje mieszkaniowe za wynajem podobnych lokali.
Przydatne adresy internetowe agencji mieszkaniowych w Szkocji:
www.lettingweb.com
www.s1rental.com
www.citylets.co.uk
www.ewynajem.com
www.homelinkproperties.co.uk
www.clydeproperty.co.uk

Czynnoci urzdowe
str. 40
CZYNNOCI URZDOWE
Obywatela, ktry zamierza przyjecha do Szkocji, podobnie jak w Wielkiej Brytanii obowizuj pewne czynnoci urzdowe, ktrym powinien
stawi czoa.
Ustosunkowanie si do wymogw prawa urzdowego pozwoli otrzyma
stosowne dokumenty uatwiajce ycie.
Do podstawowych formalnoci, z ktrymi przyjdzie si boryka nale:
NIN National Insurance Number, ktry jest okrelany mianem polskiego
odpowiednika NIP-u.
WRS Work Registration Scheme, ktry zwany jest rejestracj pracownikw.
Konto w banku.
GP rejestracja u lekarza General Practitioner, ktry jest polskim odpowiednikiem lekarza rodzinnego.
Uzyskanie karty CIS w przypadku samozatrudnienia.
Test CSCS zwany jako odpowiednik polskiej znajomoci przepisw BHP.

NIN
str. 41
NIN
Podstawowym dokumentem, o ktry naley wystpi zaraz po przybyciu

do Szkocji jest wspomniany numer ubezpieczenia podatkowego, czyli
NIN.
Przyznaje go Department of Work and Pension, ktry oznacza po polsku
Departament Pracy i Emerytur.
W celu uzyskania tego dokumentu naley si umwi na tzw. interview
w najbliszym od swojego miejsca zamieszkania urzdzie Job Centre.
Zostaniemy powiadomieni listownie o terminie naszego spotkania
z urzdnikiem. Spotkanie bdzie polegao na udzieleniu stosownych odpowiedzi na zadawane pytania. Najczciej pytania te dot. danych personalnych, terminu wjazdu do pastwa, w ktrym si staramy o uzyskanie NIN-u itp.

NIN
str. 42
Spotkanie z urzdnikiem pastwowym jest nieodpatne, a coraz czciej

rwnie odbywa si przy pomocy tumacza.
Warto pamita, e przyznany numer otrzymujemy jednorazowo na cae
ycie.
Po upywie zaledwie dwch tygodni otrzymamy poczt wersj drukowan naszego numeru.
Kolejne tygodnie za bd oczekiwaniem na kart wielkoci bankomatowej w kolorach niebiesko-czerwonym z odpowiednimi numerami.
Numer kadej karty skada si z acucha cyfr oraz liter.
Dokumenty:
- pierwszym dokumentem, ktry jest jednoczenie najwaniejszy jest
dowd potwierdzajcy tosamo (moe to by nowa wersja dowodu
osobistego przywiezionego z kraju lub paszport),
-
payslyp,
czyli
druk
dot.
otrzymywanego
wynagrodzenia
od
pracodawcy,
- list od pracodawcy dokument potwierdzajcy miejsce zatrudnienia
i termin, od ktrego jestemy zatrudnieni. Tego typu informacja jest
wydawana najczciej na papierze firmowym zakadu, w ktrym jestemy zatrudnieni, z piecztk i stosownym podpisem pracodawcy lub
osoby do tego czynu upowanionej.
- dokument potwierdzajcy nasz adres zamieszkania, czyli kontrakt do
landlorda lub osoby, u ktrej wynajmujemy pokj,
- jeeli jeste studentem wystarczy, e potwierdzisz to dokumentem
zwanym statusem studenta.

WRS
str. 43
WRS
Jest to rejestracja w urzdzie Home Office, zwana inaczej Worker Registration Scheme. Obejmuje ona kadego obywatela, ktry zamierza
przyby do Zjednoczonego Krlestwa Wielkiej Brytanii w celach zarobkowych, a zatrudnienie, ktre planuje podj przekracza bdzie cykl
miesiczny.
W celu zarejestrowania si w/w urzdzie naley wypeni stosowny
wzr aplikacji zwanej formularzem WRS. Informacje ujte w aplikacji
odnosz si do podania danych personalnych, miejsca zamieszkania,
obywatelstwa, a take wanych danych dotyczcych naszego miejsca
zatrudnienia.

WRS
str. 44
Wymagane dokumenty:
Dokument potwierdzajcy nasz tosamo. Najczciej jest to paszport
lub nowa wersja dowodu osobistego. Trzeba si rwnie liczy z faktem,
i dokument potwierdzajcy tosamo musi zosta wysany na adres
urzdu w wersji oryginalnej do wgldu urzdnikowi, a take w celu wykonania jego kopii.
List od pracodawcy, czyli dokument potwierdzajcy miejsce zatrudnienia, ktry jest pisemnym powiadczeniem (przez pracodawc lub
osob upowanion do tego) daty rozpoczcia pracy. Najczciej forma
listu wydawana jest pracownikom na druku firmowym zakadu pracy, zawiera stosowne podpisy osb, adres zakadu pracy oraz dat, od ktrej
jestemy zatrudnieni.
Fotografie obrazujce wizerunek osoby rejestrujcej si w H.O. Wymagany format to rodzaj zdj paszportowych w liczbie 2 egzemplarzy.
Zaczony dowd wpaty kwoty 90 GBP. Jest to opata jednorazowa
obowizujca kadego podczas pierwszej rejestracji. W przypadku
zmiany miejsca zatrudnienia, kolejna informacja wysana na stosownym
formularzu do urzdu WRS bdzie ju nieodpatna. Pamita naley
rwnie, i rejestracja w w/w urzdzie obowizuje kadego obywatela
do penego cyklu w wymiarze 12-miesicznego zatrudnienia. Po upywie
roku obowizek powiadamiania urzdu WRS o zmianie miejsca zatrudnienia nie obowizuje.
Oto adres przydatnej strony internetowej: www.homeoffice.gov.uk,
z ktrej warto skorzysta w celu pogbienia wiedzy na temat rejestracji WRS. Pod wskazanym adresem znajduj si rwnie aktualne wzory
obowizujcych aplikacji.

WRS
str. 45
Podanie mona rwnie wydrukowa ze strony, wypeni i odesa na

adres urzdu.
ADRES URZDU
Worker Registration Team
Home Office
Walsall Road
Cannock
WS 11 OJ
By unikn kopotw najlepiej dokona przesyki za pomoc listu poleconego, ubezpieczonego. Wysyamy bowiem oryginalny dowd naszej
tosamoci.
Opata za tego rodzaju przesyk nie powinna przekracza 10 GBP.
Konto w banku
Zaraz po tym, jak przybdziesz do Szkocji powiniene niezwocznie
zaoy konto w banku. Wybr banku zaley od Ciebie i Twoich potrzeb.
Istniej bowiem banki, ktre karty patnicze wydaj bardzo szybko,
w przecigu miesica, a s te takie, w ktrych na kart patnicz
mona oczekiwa nawet do roku lub duej.
Najsynniejsze banki w Szkocji to:
Loyds
Halifax
Airdrie Savings Bank
Wszystkie one rni si midzy sob w ofertach zaoenia konta.

Konto w banku
str. 46
W dzisiejszej dobie moliwoci zaoenia konta bywa mnstwo, a to z

przyczyn oczywistych. Najazd Polonii zmobilizowa bowiem konsultantw bankowych do tego, by uatwi otwieranie rachunkw emigrantom.
W banku o nazwie Loyds w wikszych miastach, poza polskojzyczn obsug, mona si zetkn z bezproblemowym otwarciem konta, do
ktrego wymagane jest:
- wczeniejsze umwienie si na rozmow z konsultantem,
- posiadanie dowodu tosamoci, najlepiej aktualnego paszportu,
- potwierdzenie adresu zamieszkania.
Kart patnicz otrzymuje si bardzo szybko. Czasami bywa to termin
zaledwie do miesica czasu.
Inny system ma natomiast bank o nazwie Halifax.
Poza otrzymaniem karty bankomatowej raczej nie mamy co liczy na
kart patnicz. Bank ten stawia klientom wysokie wymagania co do
prowadzenia rachunkw. Rwnie zaoenie konta w tym banku nie jest
spraw atw.
Wspomniany za Airdrie Savings Bank to niewielka sie bankw w
Szkocji, ale bardzo przyjanie nastawiona do klienta. Otwarcie rachunku odbywa si czsto na miejscu, bez wczeniejszego umawiania si na
spotkanie, rzec mona, e zaoenie konta w tym banku trwa zaledwie
20 min. Od momentu otwarcia rachunku w niespena dwa tygodnie
mona sta si ju posiadaczem karty patniczej Visa Electron, ktra
jest akceptowana nie tylko w sklepach, ale take podczas dokonywania
zakupw za pomoc Internetu, jak choby kupna biletu lotniczego itp.
W Szkocji bardzo powszechny sta si system PIN oraz Chip. Praktycznie
kady jest w posiadaniu kilku do kilkunastu rnego rodzaju kart magnetycznych, patniczych, ktre znacznie uatwiaj tutejsze ycie.

Konto w banku
str. 47
Banki dziaaj na rnych zasadach, na podstawie ktrych oferuj

rnego rodzaju oprocentowania oszczdnoci,kredyty a take ubezpieczenia.
GP
GP jest to General Practitioner, czyli odpowiednik polskiej nazwy
lekarza rodzinnego.
Kadego obywatela obowizuje rejestracja u lekarza rodzinnego w najbliszym orodku zdrowia od miejsca zamieszkania.
W celu dokonania rejestracji u doktora naley zgosi si po stosowny
formularz, wypeni go, odesa lub odnie do przychodni i czeka na
wpis do ksigi pacjentw.
Po upywie pewnego czasu zostaniemy poinformowani listownie o przyjciu do lekarza rodzinnego. Informacja, ktr otrzymamy bdzie take
zawieraa dane personalne (imi i nazwisko) lekarza, do ktrego praktyki nas doczono.
Najczciej liczba lekarzy rodzinnych waha si od dwch do trzech
nazwisk.
Mamy zatem opcj, ktra kwalifikuje nas w przypadku potrzeby pomocy
medycznej jak nie do jednego, to do kolejnego lekarza.
Kada wizyta powinna by jednak umwiona, czy to telefonicznie, czy
za pomoc kontaktu bezporedniego z dyurn pielgniark. W celu pozytywnego zarejestrowania si naley by przygotowanym na okazanie
dowodu w postaci karty NIN-u.

GP
str. 48
Koszta medykamentw bywaj w Szkocji bardzo zrnicowane, gwnie

ze wzgldu na rodzaj choroby bd zapotrzebowanie na dany lek.
W pamici naley zachowa sobie informacj, ktra w przypadku kobiet
powinna by pozytywna. rodki antykoncepcyjne bowiem nale do
grupy medykamentw nieodpatnych. GP wydaje stosown recept,
a potencjalny odbiorca otrzymuje na ni tego rodzaju lek nieodpatnie.
Uprawnione osoby mog po rejestracji w NHS oczekiwa:
- konsultacji z lekarzem oraz pielgniark,
- leczenia szpitalnego oraz interwencji pogotowia ratunkowego w razie
nagego wypadku,
- nieodpatnych bada kontrolnych.
Bywa te tak, e czsto naley pokry koszty zaleconych przez GP
lekarstw, ktre s odpatne lub wnie opat za specjalny rodzaj
szczepie, ktre mog dot. podry do innego kraju, a take opieki dentystycznej, ktra w Szkocji siga wysokich sum.
KARTA CIS4 SAMOZATRUDNIENIE

Podejmujc zatrudnienie w budownictwie powinnimy pamita o zarejestrowaniu si w programie Construction Industry Scheme. Dziki niemu otrzymamy Registration Card lub Subcontractors Tax Certificate.
Aby dosta Registration Card naley stawi si w jednym z oddziaw Inland Revenue i wypeni formularz. Dokumentami, jakie bdziemy potrzebowa, s: zdjcie i paszport lub dokument ze zdjciem, potwierdzajcy nasz tosamo.
Istniej dwa rodzaje Registration Card:

KARTA CIS4 SAMOZATRUDNIENIE
str. 49
- CIS4 (P) (permanent staa)

- CIS4 (T) (temporary tymczasowa)
Pierwszy z nich CIS4 (P) mona otrzyma, majc stay numer ubezpieczenia (National Insurance Number), o ktry naley ubiega si
w Department of Social Security (DSS).
W przypadku, gdy jestemy posiadaczami tymczasowego numeru ubezpieczenia moemy ubiega si o CIS4 (T). Karta ta wydawana jest zazwyczaj na okres 3 miesicy. Jeeli czekamy na otrzymanie biznes wizy
(obecny okres oczekiwania ok. 6 miesicy), warto byoby nadmieni ten
fakt urzdnikowi w Inland Revenue, gdy to od niego zaley decyzja, na
jaki okres otrzymamy t kart. Najpniej w trzecim miesicu po otwarciu wasnej firmy naley zarejestrowa j w CIS, gdy w przeciwnym razie jest to niezgodne z prawem
Zaraz po rejestracji naley podpisa kontrakt z osob zlecajc nam wykonanie pracy. Nasz zleceniodawca bdzie zobowizany do pacenia za
nas podatkw, natomiast my do pacenia ubezpieczenia spoecznego
(tzw. National Insurance Contribution). Otrzymywa bdziemy Taxed
Payment Vouchers CIS25s, podajcy kwot podatku potrcon z zarobionej kwoty brutto, co niewtpliwie uatwi nam rozliczanie si
z urzdem skarbowym.
Karta CSCS. Znajomo przepisw BHP

Karta CSCS jest przepustk na angielskie budowy. Karta CSCS potwierdza, e znasz przepisy BHP i dlatego wikszo firm i podwykonawcw
zatrudnia osoby tylko z kartami CSCS.
Ten typ kart zosta wprowadzony w 1995 r. Na razie jest to dobrowolne
(ma je obecnie 640.000 pracownikw budownictwa), jednak w roku

str. 50
2010 bdzie obowizek posiadania takiej karty. Ju teraz wiele firm

budowlanych, zwaszcza tych wikszych, wymaga od pracownikw, by
mieli kart CSCS. Pracownicy maj 28 dni od chwili rozpoczcia pracy
na wyrobienie sobie karty. Wielu dziwi si, e w pewnym momencie nie
zostaj wpuszczeni na plac budowy.
Obecnie jest ponad 220 rodzajw takich kart, obejmujcych bardzo
wiele zawodw. Karty te maj zdjcie i nazwisko jej waciciela, zawieraj informacje o wykonywanym przez niego zawodzie, poczynajc
od zwykych zawodw robotniczych, a do poziomu kierowniczego oraz
o poziomie uzyskanych kwalifikacji. Zawieraj te informacj o tym, e
jej waciciel przeszed przeszkolenie bezpieczestwa pracy (Health and
Safety Test). Karty wydawane s na 3 lub 5 lat.
Szkolenia prowadzone s w rnego typu szkoach czy uczelniach (collegeach), przez prywatnych wykadowcw, a take wielu pracodawcw
prowadzi kursy dla swoich pracownikw. Firmy mog uzyska w CITB
specjalne obniki lub granty na prowadzenie kursw. Testy przeprowadzane s przez wykwalifikowany personel CITB w ponad 150 orodkach
na terenie caego kraju; s take centra ruchome, tzn. na miejsce egzaminu przyjeda autobus ze specjalnym wyposaeniem. Testy, zblione
do tych, jakie s w szkoach, przeprowadzane s na komputerach.
Dziki karcie CIS pracodawca wie, jakie kwalifikacje ma jej posiadacz nie tylko, jaki ma zawd, ale te i na jakim poziomie. Jeli kto nawet
nie ma oficjalnego wyksztacenia budowlanego a budownictwo to jeden z tych przemysw, gdzie wiele osb zdobywao umiejtnoci zawodowe w miejscu pracy to w wielu miejscach przeprowadzane s praktyczne testy zawodowe. Ponadto, pracodawca ma pewno, e posiadacz karty przeszed przeszkolenie na temat bezpieczestwa pracy.
Oczywicie, to nie wyklucza wszelkich wypadkw, ale mona przypuszcza, e jeli wszyscy pracownicy przeszli takie kursy, to wiedz, jak na
budowach si zachowywa. A zleceniodawca ma pewno, e praca jest

str. 51
wykonywana przez fachowcw. Nawet jeli kto prywatnie zatrudnia

robotnika, by mu na przykad wymurowa gara, to z karty wie, czy taka
osoba ma do tego odpowiednie kwalifikacje.
Opaty za kursy, ktre na og trwaj pi dni, s bardzo rne, w granicach 50-60. Osoba zapisujca si na kurs powinna sprawdzi, czy prowadzcy szkolenie ma certyfikat to zapewni, e bdzie ono dobrze
prowadzone. Sam egzamin kosztuje 70,50, a ponadto trzeba kupi podrcznik 8,45. To moe wydawa si duo, ale zapewniam, e jest to
opacalna inwestycja. Wicej informacji na temat
organizacji, kart
CSCS i prowadzonych szkole mona znale na stronie internetowej

www.citb.co.uk
Fragment dot. karty CIS i CSCS

rdo: www.polska-anglia.co.uk

System edukacji w Szkocji
str. 52
SYSTEM EDUKACJI W SZKOCJI

Obowizkiem kadego rodzica lub opiekuna prawnego dziecka w wieku
5-16 lat jest rejestracja pociechy w urzdzie zwanym Council, w celu
podjcia przez dziecko edukacji.
W kadym miecie taki urzd posiada swoj siedzib. W celu dokonania
zapisu dziecka do placwki dydaktycznej wanie tam powinno si
skierowa swoje pierwsze kroki.
Nauka, ktrej obowizek spoczywa na dzieciach mieszczcych si w
przedziale od lat 5 do 16 odbywa si w placwkach, ktre znajduj si
w bliskiej odlegoci od miejsca zamieszkania. System szkockiego szkolnictwa nieco si rni od tego, ktry wystpuje w Polsce, ale nie s to
rnice znaczce. Tu bowiem wikszy nacisk kadzie si na wiedz praktyczn, w przeciwiestwie do Polski, w ktrej priorytetem jest teoria.
Kada szkocka placwka dydaktyczna jest wyposaona w doskona, wykwalifikowan kadr nauczycielsk oraz wszelkiego rodzaju pomoce
dydaktyczne uatwiajce przyswojenie wiedzy.
Gwnym jzykiem nauczania jest jzyk angielski. Bywaj jednak placwki, w ktrych jzykiem wykadowym bd nauczanym jest jzyk celtycki zwany Gaelicem.
Edukacja obowizkowa
Edukacja obowizkowa dotyczy dzieci i modziey we wspomnianym ju
przedziale wiekowym od lat 5 do 16. Dzieci przyjmowane s zwykle na
pocztku roku szkolnego, ktrego rozpoczcie przypada na miesic
sierpie, a cilej ujmujc na jego drug poow.

Edukacja obowizkowa
str. 53
Fot. Braidhurst HighSchool
Warto mie na uwadze pewne kryterium przyj do szkoy:

1. 1 marca jest dat graniczn. W praktyce oznacza to, e dzieci
urodzone przed t dat przyjmowane s do szkoy w wieku lat 4.
2. Dzieci urodzone za po dniu 1 marca szkoln edukacj rozpoczynaj
na pocztku roku kolejnego.
Szkoa podstawowa, zwana w Szkocji Primary school, zamyka w swoim
przedziale dzieci w wieku od 5 do 11 lat.
Secondary school, tzw. szkoa rednia stopnia I to czas, w ktrym dzieci
osigaj wiek 12-16 lat.
W zrozumieniu systemu edukacji w Szkocji pomoe niniejsze zestawienie.

Edukacja obowizkowa
Nauczanie
Preschool
przedszkolne
str. 54
Nauczanie
przedszkolne dzieci
w wieku 3-4 lat
otrzymuj
bezpatnie.
Przedszkola s
dostpne w dni
powszednie, rano lub
w godzinach
poobiednich.
Szkoa podstawowa
Primary School
Nauk w szkole
podstawowej dzieci
rozpoczynaj w roku,
w ktrym ukocz lat
5 (liczonym od 1
marca do 28 lutego).
Edukacja trwa 7 lat,
od klasy 1-7.
Szkoa rednia
Secondary School
Rozpoczcie nauki
odbywa si w
momencie, w ktrym
dzieci ukocz lat 11
(liczonym od 1 marca
do 28 lutego). Nauka
moe by zakoczona w wieku lat 16.
College
Szkoa pomaturalna
Po ukoczeniu szkoy
redniej mona
rozpocz nauk
w college'u lub na
Uniwersytet
Uniwersytet
uniwersytecie.

ODDZIAY KLASOWE
str. 55
ODDZIAY KLASOWE
Podobnie jak w polskim systemie edukacji, tak i w Szkocji szkoy posiadaj oddziay klasowe. S one z reguy mieszane, co w praktyce
oznacza, e w jednej klasie udzia w zajciach bior zarwno chopcy,
jak i dziewczta.
Maksymalna liczba uczniw w klasie moe siga nawet 33 uczniw, co
si jednak zdarza rzadko. Przestrzega si zasady, w ktrej to na jeden
oddzia klasowy przypada 25 uczniw.
Podobnie jak w polskim systemie, tak te tu tworzy si czsto zespoy,
w skad ktrych wchodz dzieci o zrnicowanym poziomie wasnych
umiejtnoci, ale te klasy, ktre charakteryzuje jednolity profil (np.
sportowy, humanistyczny, przyrodniczy itp.).
Zajcia szkolne zwykle odbywaj si w godzinach od 9.00-15.00. Nauka
trwa jedynie w dni robocze od pon.-pt. Lekcje rozpoczynaj si w sierpniu, a ich koniec przypada na miesic czerwiec. W trakcie roku szkolnego istnieje wiele dni wolnych od zaj dydaktycznych, ktre podyktowane s feriami letnimi, wiosennymi oraz witami.
Wakacje letnie. Trwaj 7 tygodni.
Wakacje zimowe, ktre maj miejsce w okresie wit Boego Narodzenia. Trwaj 2 tygodnie.
Tydzie wolnego od zaj dydaktycznych w miesicu padzierniku.
Wakacje wiosenne, ktre maj miejsce w okresie wit Wielkanocnych. Trwaj dwa tygodnie.
Kilka dni wolnych w trakcie roku szkolnego, ktre podyktowane s

rnego rodzaju szkoleniami przeznaczonych dla nauczycieli.

ODDZIAY KLASOWE
str. 56
Kady rodzic lub opiekun prawny dziecka ma prawo do otrzymania wykazu dni wolnych od zaj w szkole. Poprosi o niego naley w sekretariacie szkoy, do ktrej uczszcza dziecko.
Cech charakterystyczna, ktra w znacznym stopniu rni tutejszy system szkolnictwa od polskiego jest obowizek noszenia mundurkw przez
dzieci.
Wikszo szk poza charakterystycznym kolorem ubioru wprowadza
take plakietki z logo szkoy, do ktrej uczszczaj.
Klasyczny wzr mundurka dziewczcego to:
1. Spdniczka w barwie ciemnej.
2. Dugie, ciemne podkolanwki, rajstopki.
3. Biaa bluzeczka.
4. Buty na niskiej podeszwie w czarnej barwie.
Chopcy:
1. Czarne, dugie spodnie w stylu na kant.
2. Biaa koszula z krawatem.
3. Wygodne, czarne obuwie.
Przedstawiony schemat jest stylem klasycznym ubioru ucznia w Szkocji,

do ktrego jest zobowizany w trakcie zaj szkolnych.

Przerwa na lunch
str. 57
Przerwa na lunch
W Szkocji w trakcie zaj szkolnych ma miejsce tzw. lunch brake, czyli
przerwa na lunch, w trakcie ktrej dzieci w wieku starszym mog opuci teren szkoy, by uda si po zakup kanapki i napoju. Najczciej
w godzinach pomidzy 13.00-14.00 na ulicach miast mona si natkn
na rozproszonych uczniw. Wielu uczniw korzysta z tego przywileju
i opuszcza teren szkoy, udajc si do zlokalizowanych w pobliy szkoy
barw szybkiej obsugi.
Po upywie godziny uczniowie s zobowizani powrci do szkoy w celu
kontynuowania rozpocztych w danym dniu zaj dydaktycznych.
W przypadku dzieci modszych, a take tych pochodzcych z rodzin
uboszych szkoa oferuje posiek darmowy na terenie obiektu, do ktrego uczszcza dziecko.
Ucze moe otrzyma take niadanie za niewielka opat, a ubosze
dzieci za darmo.
Kadra nauczycielska
1. Kady nauczyciel uczy innego przedmiotu, w oparciu jednak o treci
programowe odpowiednie dla danej placwki dydaktycznej. Korzysta
take z podstawy programowej, ktra obejmuje wykadany przez niego przedmiot szkolny.
2. Zajcia prowadzone s w caych oddziaach klasowych lub grupach
w zalenoci od danego przedmiotu.
3. W programie szkoy podstawowej gwnymi, nauczanymi przedmiotami s:
- jzyk angielski
- matematyka

Kadra nauczycielska
str. 58
- przyroda
- wychowanie plastyczne
- religia, etyka
- przygotowanie do ycia w spoeczestwie
- edukacja zdrowotna
1. Szkolnictwo rednie obejmuje elementy ksztacenia zawodowego.

2. Przewaajc liczb kadry nauczycielskiej w szkockich szkoach
stanowi kobiety.
3. Nauczyciele s zatrudniani przez wadze lokalne. By mc pracowa na
stanowisku nauczyciela trzeba ukoczy odpowiednie studia, ktre
jednoczenie potwierdz kwalifikacje pedagogiczne.
4. Status
penoprawnego
nauczyciela
otrzymuje
si
zwykle
po
pierwszym, przepracowanym roku szkolnym (tzw. stau w polskim

odpowiedniku).
5. Kadego nauczyciela obowizuje peen zakres szkole w liczbie 35 na
rok szkolny. Jest to rodzaj formy doskonalenia zawodowego, w
ktrym musz bra udzia wykadowcy wszystkich przedmiotw.
Szkolenia, kursy, warsztaty i sympozja s finansowane ze specjalnie
do tego przeznaczonych rodkw finansowych.
6. Nauczyciel ma obowizek organizowania spotka z rodzicami.
Dochodzi do nich jednak nie czciej ni dwa razy w cigu roku
szkolnego. Wwczas to rodzic dowiaduje si o postpach w nauce
swojego dziecka.
7. Raz do roku na nauczycielu spoczywa obowizek wystawienia
pisemnej oceny postpw w nauce ucznia.

Rodzice w yciu szkoy
str. 59
Rodzice w yciu szkoy

Podobnie jak w Polsce, tak i w Szkocji rodzic moe bra czynny udzia
w yciu szkoy, do ktrej uczszcza jego dziecko. Sposobw na to, by
by zaangaowanym w ycie szkoy jest mnstwo. Powstaj rnego
rodzaju sekcje, kluby, stowarzyszenia, ktrych zaoycielami s wanie
rodzice. Naturalnie wspierani s przez organ kadry nauczycielskiej,
ktra jest bardzo otwarta na wszelkie nowe pomysy pochodzce
wanie od rodzicw uczniw.
Dzieci obcego pochodzenia

Szkocja ma to do siebie, e czsto jeden zesp klasowy tworz dzieci
rnego pochodzenia, odmiennej wzgldem siebie wiary, a take
rnice si miedzy sob kolorem skry.
Intensywny system migracji doprowadzi bowiem do tworzenia przez
szkoy zrnicowanych zespow klasowych. Zdarza si, e dziecko ma
kopoty z jzykiem angielskim i rozpoczcie nauki w nowym pastwie,
nowej szkole jest dla niego koszmarem. Dlatego szkocki rzd opracowa
program pomocy osobom z trudnociami adaptacyjnymi wynikajcymi
z niedostatecznej znajomoci jzyka angielskiego.
By mc przeama barier jzykow, a take pogbi wiedz z zakresu
jzyka angielskiego tworzone s specjalne zajcia, na ktre uczszczaj
dzieci po godzinach lekcyjnych. Zajcia dotycz gwnie obcokrajowcw, ktrzy maj szans pogbi znajomo jzyka.
Poza wspomnianymi zajciami placwki dydaktyczne oferuj wiele innych ciekawych zaj, na ktrych mona pogbia swoje zainteresowania.

Dzieci obcego pochodzenia
str. 60
Powstaj koa zainteresowa, z ktrych kady ucze ma szans wybra

co dla siebie.
Uczniowie w szkockich placwkach maj zapewniony darmowy dojazd
na zajcia edukacyjne. W momencie, kiedy szkoa oddalona jest od
miejsca zamieszkania ucznia o 1 mil, rodzice mog liczy na bezpatny
transport do szkoy swojego dziecka. Ograniczenie do odlegoci 1 mili
dotyczy szk podstawowych. W przypadku szk rednich dystans zostaje zwikszony do 2 mil .
16 lat i dalsze perspektywy

Obowizkowa edukacja koczy si w momencie ukoczenia przez nastolatka lat 16. Od tego okresu dziecko nie musi uczszcza na zajcia
dydaktyczne. Moe poprzesta na nauce w tym wieku lub j kontynuowa na wyszych szczeblach.
Do wyboru jest wiele szk, a take uczelni wyszych, na ktrych nauk
pozwoli sobie mona nawet wwczas, gdy pochodzi si z rodziny
uboszej. Rzd w Szkocji bardzo sprawnie wspiera system ksztacenia
dzieci i modziey oferujc rnego rodzaju dofinansowania pynce
z tytuu kontynuowania nauki.
Dorose dziecko samo wybiera szko, college, uniwersytet, na ktrym
chce pogbia swoje zainteresowania. Oferty dydaktyczne s bardzo
ciekawe i kocz si uzyskaniem oficjalnie uznawanych kwalifikacji.
W Szkocji istnieje ponad 20 uczelni, w skad ktrych wchodz uniwersytety i szkoy wysze prowadzce zajcia w systemie akademickim i zawodowym. Kada wysza uczelnia jest autonomiczn jednostk, ktra
samodzielnie okrela wasn polityk i warunki przyj na swoj uczel-

16 lat i dalsze perspektywy
str. 61
ni. Po 3 latach nauki mona uzyska tytu ordinary, a po 4 latach

honorus degree.
Osoby studiujce mog stara si o przyznanie im zasiku formy dofinansowania, wsparcia dalszej edukacji. Trzeba jednak spenia pewne
wymogi, by mc wystpi o jakkolwiek form pomocy. Jednym z warunkw regularnego otrzymywania dofinansowania na szkockich uczelniach wyszych jest 90% obecno na zajciach. System tego rodzaju
sprawia, e modzi ludzie w momencie uzyskania dofinansowania czsto
potrafi je poczy jednoczenie z prac na part time i edukacj.
Nauka jzyka angielskiego

Szkocja cieszy si wielkim zainteresowaniem wrd obcokrajowcw,
gwnie Polakw, ktrzy czsto przyjedaj ze sab znajomoci jzyka angielskiego.
Ku pomocy osobom ze sab lub znikom znajomoci jzyka w Szkocji
powstao mnstwo kursw jzyka angielskiego. Najczciej oferowany
cykl zaj ogranicza si do poziomu podstawowego, na ktrym przyswajane s podstawowe treci majce na celu uatwienie ycia. Zajcia
oferowane przez Council s nieodpatne i uczszcza na nie moe
kady, kto ma ochot uczy si jzyka angielskiego. Czas zaj wynosi 2
pene godziny zegarowe i maj one miejsce najczciej raz w tygodniu.
Grupy skadaj si z kilku osb, ale nie wicej ni 10. Czsto osoby
uczszczajce na zajcia oferowane przez Urzd Miasta pochodz z
rnych grup etnicznych, co oznacza, e jedyn moliw form kontaktu
jest uywanie wanie jzyka angielskiego.
Lekcje prowadzone s przez dowiadczonych lektorw, wykwalifikowanych w nauczaniu jzyka obcego wanie obcokrajowcw. Sale dydak-

str. 62
tyczne s wyposaone w rnego rodzaju ciekawe pomoce dydaktyczne,

ktre pomagaj w nauce.
Wybierajc kurs oferowany przez w/w jednostk naley mie na uwadze, e czsto w trakcie zaj zawizuj si rnego rodzaju
przyjanie, sympatie, ktrych ukoronowaniem bywaj organizowane
zjazdy, wsplne wdrwki, ogniska, spotkania uczniw z rnych miejscowoci, by wymieni si pogldami i zdobyt wiedz. Jest to bardzo
ciekawa forma spdzenia wolnego czasu poczonego z nauk.
Poza wspomnian form zaj szereg kursw prowadz rwnie
kocioy, gdzie grupy spotykaj si na specjalnie do tego celu
przygotowanych zajciach.
College, wysze uczelnie i prywatni nauczyciele ogaszaj swoje oferty
na wielu stronach internetowych. W tym jednak wypadku zajcia bd
odpatn form ksztacenia.
W Szkocji wielk popularnoci ciesz si take kursy ESOL, przeznaczone dla osb, dla ktrych jzyk angielski nie jest jzykiem rodzimym. Na
informacje dotyczce kursw ESOL natkn si mona w lokalnych
bibliotekach, publicznych placwkach. Zajcia dydaktyczne bywaj
nieodpatne, ale moe si zdarzy, e trzeba bdzie wnie opat
tytuem uczestnictwa. Finanse, ktre pokrywaj edukacj nieodpatn
pochodz ze rodkw UE lub Scottish Executive.
Kursy typu ESOL odbywaj si etapami od poziomu najniszego do najwyszego. Kady etap ma zaoon pewn ram czasow, ktra najczciej wynosi 6 miesicy.
Kursant w trakcie zaj ma moliwo rozwijania czterech gwnych
sprawnoci nauki jzyka obcego, jak:

str. 63
- pisanie
- czytanie ze zrozumieniem
- mowa
- rozumienie ze suchu
Lista orodkw, w ktrych prowadzone s kursy ESOL:

1. 102 Royston Road Glasgow: www.rosemount.ac.uk
2. West Lothian Colleg Livingston: www.west-lothian.ac.uk
3. Stewenson College Edinburgh: www.stewenson.ac.uk
4. Dundee Colleg: www.dundeecollege.ac.uk
5. Grangemounth Road Falkirk: www.forthvalley.ac.uk
6. Fort Valley College Stirling: www.fortvalley.ac.uk
By uzyska pomoc finansow w opatach za edukacj warto wej pod

adres:
www.ilascotland.org.uk

Jak skutecznie szuka pracy?
str. 64
JAK SKUTECZNIE SZUKA PRACY?

Kwesti najwaniejsz podczas poszukiwania pracy okazuje si miejsce,
do ktrego trafilimy na duej. Nie kady bowiem decyduje si jedynie
na Glasgow lub Edynburg. Poza gwnymi aglomeracjami miejskimi,
Szkocja synie z wielu innych, piknych, ciekawych, a jednoczenie
mniej zaludnionych miejscowoci.
Biorc jednak pod uwag wikszo argumentw, ktre z rnych wzgldw przyczyniaj si do osiedlenia w w/w miastach Szkocji, rzec
mona, e poszukiwania pracy s atwiejsze z kilku rnych przyczyn:
- wicej rnego rodzaju zakadw pracy,
- lepiej rozwinita sie hoteli, a szczeglnie w przypadku Edynburga,
ktry jest miastem nastawionym typowo na turystyk,
- lepiej rozwinita sie komunikacji,
- wiksza liczba agencji pracy,
- rosnca liczba rodakw osiedlajcych si w wikszych miastach.
Nie ma si jednak co zaamywa wyborem np. mniejszej miejscowoci,

gdy czsto i w nich moliwoci zatrudnienia bywaj bardzo szerokie.
W chwili przybycia do Szkocji powinnimy jasno i klarownie odpowiedzie sobie na pytanie: jaka praca nas interesuje, jakie posiadamy dowiadczenia zawodowe przywiezione z kraju oraz jak daleko posunita jest nasza znajomo jzyka angielskiego? Te czynniki bowiem
mog mie decydujcy wpyw na to, czym si bdziemy tutaj zajmowali, do poszukiwa jakiej pracy powinnimy zawzi nasze starania,
a take to, czy gotowi jestemy na podjcie pracy niezgodnej z naszym
wyksztaceniem i kwalifikacjami.

str. 65
Mao kiedy bywa tak, e w chwili przybycia na obczyzn udaje nam si

dosta ofert pracy, ktra speniaaby cao naszych oczekiwa.
Bez wzgldu na wiek, wyksztacenie, ale za to z wielkim zapaem
trafiamy czsto w pierwszym okresie pracy tutaj do biznesu zwanego
potocznie hospitality, w ktrym zajmujemy posady typu: kelner, barman, pokojwka, pomoc kuchenna.
Poza tym w duej stopie procentowej zasilamy szeregi stanowiska pracy
zwanego production operator, czyli pracownik w fabryce.
Stawki pacowe bywaj rne, ale znacznie lepsz pensj, a do tego
patn tygodniowo mona uzyska niewtpliwie bdc zatrudnionym
w fabryce.
Hotele, puby maj to do siebie, e czsto oferuj pracownikom napiwki
bdce czasami niemaym dofinansowaniem. Niestety godzinowa paca
od 1 padziernika wynosi jedynie National Minimum Wage najnisza
ustawowa stawka godzinowa wynoszca w chwili obecnej 5.35/h brutto.
rednia liczba godzin pracy w hotelu mieci si w przedziale 25-35
h/tydz. Oznacza to, e nie jest to peny tzw. full time, ale part time.
O penoetatowym zatrudnieniu w Szkocji moemy mwi w przypadku,
w ktrym liczba przepracowanych w tygodniu godzin wyniesie 37. Takie
oferty najczciej skadaj jednak fabryki. Praca w fabrykach bywa
tutaj bardzo mudna, dwuzmianowa, a czasami i trzyzmianowa, ale jak
wspomniaam jest lepiej patna. Pracujc na zmian nocn mona si
spodziewa lepszej pacy godzinowo. Warto pamita, e wikszo
miejsc, w ktrych przyjdzie nam pracowa nie oferuje ju over time
nadgodzin. Obecnie Szkoccy pracodawcy wol zatrudni wicej osb,
a z doborem pracownikw nie maj ju wikszego kopotu, ni zapaci
wspomniany over time. W przewaajcej mierze szeregi fabryk zasilaj

str. 66
wanie Polacy, ktrych pracodawcy ceni i szanuj za solidno,

sumienno oraz determinacj w wykonywanej pracy.
Determinacja to cecha, ktrej nie powinno zabrakn kademu rodakowi zdecydowanemu na wyjazd. Wytrwao, silna wola oraz umiejtno odnajdywania si w nowej sytuacji to gwne cechy, ktre musz
nam towarzyszy. W chwili obecnej do Szkocji napywa coraz wicej
rodakw z dobr znajomoci jzyka angielskiego, ktrzy zatrudniani
bywaj w wikszoci szkockich agencji pracy. Jest to swoistego rodzaju
uatwienie dla tych, ktrym przyszo si zmaga z tajnikami jzyka obcego. W dniu dzisiejszym wikszo spraw moemy ju zaatwi przez
telefon wanie w jzyku polskim. Polscy tumacze s zatrudniani praktycznie wszdzie, gdzie trafi moe, powinien, musi ich rodak. To
program szkockiego rzdu, ktry ma na celu stosowanie uatwie
wzgldem przybyych imigrantw.
Szczegln spraw, a w zasadzie najwaniejsz staje si zwrcenie
uwagi na lokaln pras.
Kade mae czy wiksze miasto i miasteczko posiada swoj miejscow
pras, w ktrej czsto mona natrafi na ciekawe oferty pracy.
Godn polecenia gazet jest ,,Scottish recruitmentdostpny w chwili
obecnej za 1.20 funta. Znany ,,Addtrader, a take ,,Jobs, w ktrym
ogoszenia o rekrutacji dotycz wikszoci szkockich miast i miasteczek.
Poza pras mona te uda si w poszukiwaniu zatrudnienia do polskiego odpowiednika Urzdu Pracy tutejszego Job Centre. Duy nacisk
na rozwijanie sieci komputerowych pozwala na zapoznanie si z ofertami pracy z dnia dzisiejszego, wczorajszego, ostatniego tygodnia, a nawet miesica. Oferty, ktre nie s aktualne automatycznie zostaj usunite z komputerw, co oznacza, e poszukujcy zatrudnienia ma styczno jedynie z aktualnymi ogoszeniami.

Pierwsza wizyta w Job Centre
str. 67

Urzd jest czynny od poniedziaku do pitku w godz. od 9.00 am do
5.00 pm.
Fot. Urzd Pracy
1. Wejcie do urzdu okupuje kilku urzdnikw, ktrzy witaj kadego,

kto wchodzi zapytaniem o cel naszej wizyty. To jest wstpna rejestracja, podczas ktrej powinnimy zaznaczy, jakie informacje chcemy
uzyska. Urzdnik zanotuje nasze imi i nazwisko i wskae nam dostpny komputer do uytku.
2. Wybieramy opcj search szukaj, a nastpnie klawisz oznaczajcy
oferty pracy z ostatniego dnia, tygodnia lub miesica.

str. 68
3. Na monitorze pojawi si szereg ofert pracy z dziedziny, ktra nas interesuje (w zalenoci, czy nacisnlimy pracownik biurowy czy moe
opiekun w domach pomocy lub kierowca...).
4. Interesujc ofert naley potwierdzi poprzez nacinicie palcem
w celu uzyskania szerszego obrazu oferty pracy, skadajcej si z takich
elementw:
Job tittle: nazwa stanowiska pracy np. cleaner
Location: lokalizacja miejsca pracy, np. Glasgow
Hours: liczba godzin pracy w tygodniu np.5 days x 4 hrs =20h (Mon.-Fr).
Wage: to stawka godzinowa,np. 5.50 funta za godzin pracy brutto.
Work Pattern: czas, ktrego dotyczy dana oferta pracy, np. evenings
wieczory
Employer: pracodawca, np. Scotia Produce
Duration: np. permanent only na stae, temporary only tymczasowo
Description: opis zakresu obowizkw, z ktrymi przyjdzie si spotka
w tej ofercie pracy, wymagania wzgldem kwalifikacji itp.
How to apply: do kogo naley si zwrci w sprawie oferty.
Czsto spotykamy si tutaj z podaniem numeru telefonu do przyszego
pracodawcy bd osoby uprawnionej do zatrudniania z uwzgldnieniem
jej imienia, nazwiska oraz czsto adresu firmy.
5. Po dokonaniu wstpnej analizy interesujcych nas ofert pracy powinnimy je sobie wydrukowa poprzez nacinicie opcji print drukuj.
6. Gotowe oferty naley teraz zacz wykorzystywa w praktyce, a wic
nie pozostaje nic innego, jak kontakt z pracodawc. W przypadku, gdy
znajomo angielskiego, ktr dysponujemy nie jest najlepsza mona

str. 69
poprosi w biurze obsugi klienta Job Centre urzdniczk, ktra powinna

wykona za nas telefon. Mona rwnie skorzysta z pomocy znajomych
lepiej posugujcych si jzykiem angielskim.
Przed wykonaniem telefonu warto przygotowa si do pozostawienia namiarw na siebie w postaci nr. tel., adresu zamieszkania itp.
Gwnym celem przyjazdu jest podjcie zatrudnienia. Dla tych, ktrzy

przybyli do Szkocji z zamiarem poszukiwania pracy na miejscu pierwsze
chwile ,,biegania za ni bd najtrudniejsze. Trzeba bowiem
pamita, e tutejsze instytucje rekrutujce czsto nie reaguj od razu
na zgoszenie swojej oferty pracy. Bywa tak, e po wykonaniu telefonu
usyszymy w suchawce gos, ktry poprosi nas o pozostawienie swojego
adresu w celach oczywistych wysania aplikacji. Po kilku dniach otrzymamy na wskazany adres dokument, ktry po wypenieniu naley odesa do firmy rekrutujcej. Oczekiwanie na odzew najczciej wynosi
dwa tygodnie, podczas ktrych moemy si stara szuka pracy rwnie
w innych miejscach. Bywa, e cz zakadw stara si budowa swoj
baz danych i czsto w tym celu zamieszczaj ogoszenia w Job Centre,
lokalnej prasie, a wszystko po to, by zabezpieczy si na przyszo.
Naley wic zaraz po przybyciu stara si dotrze do jak najwikszej
puli lokalnych ogosze w Job Centre. Nie kierujmy si jednym ogoszeniem, ktre nam si spodoba, gdy o jedno miejsce pracy stara si
moe kilka osb, co oznacza, e nasze szanse s ju mniejsze. Po wizycie w Job Centre, wykonaniu podstawowych telefonw, ktre urzd oferuje za free naley oczekiwa na wspomniane aplikacje. Jednoczenie
mona te stara si szuka pracy spogldajc na oferty czsto widniejce na sklepowych witrynach. Zazwyczaj jest ju z gry podana
stawka oraz liczba godzin lub chocia numer kontaktowy.

str. 70
Warto te rozejrze si za okolicznymi fabrykami, hotelami, do ktrych

mona uderzy czsto bez przysowiowego pukania do drzwi.
Ponadto istnieje take szereg stron internetowych, ktre mog okaza
si pomocne w znalezieniu pracy. Dla przykadu podaj gwne witryny
internetowe, ktre warto odwiedzi jeszcze zanim przyjedziemy do
Szkocji, by zapozna si z aktualnym rynkiem pracy i zapotrzebowaniem
na si robocz:
www.s1jobs.com
www.JobCentrePlus.gov.uk
www.scotsman.com
www.scottishjobs.com
www.jobsinscotland.com
www.gumtree.com
Mamy prac i co dalej? To pytanie postawi sobie wielu, ktrzy ju j
znajd. Pierwsz spraw, o ktrej naley pamita jest tzw. list od
pracodawcy.
Jest to niezbdny dokument, ktry pozwoli nam na zaoenie konta bankowego, a take umoliwi rejestracj NIN-u i WRS-u, ale o nich w dalszej czci poradnika.
Do wystawienia wspomnianego listu pracodawca jest zobowizany i nie
moe nam odmwi prawa do uzyskania go. w dokument zawiera informacje o dacie rozpoczcia pracy, adres zamieszkania osoby uzyskujcej
list, a take nazw pracodawcy i jego adres.
Warto te od samego pocztku upomina si o kontrakt, by zna zasady
zatrudnienia, okres ewentualnego wypowiedzenia, obowizki pracodawcy i pracownika oraz stawk godzinow lub pensj tygodniow czy
miesiczn. Kontrakt to nic innego jak umowa o prac, ktra cile
okrela prawa i obowizki zatrudnionego i zatrudniajcego.

str. 71
Na pracowniku spoczywa obowizek rejestracji w Home Office. Naley

to uczyni w cigu 30 dni od daty rozpoczcia pracy. Jeeli
zlekcewaymy t procedur pracodawca ma prawo zwolni nas z dnia na
dzie.
Fot. Przykad oferty pracy z Job Centre.
Zmagania z wypenianiem aplikacji

Wikszo
pracodawcw zanim zatrudni pracownika zapoznaje si
z aplikacj, ktr osoba starajca si o posad wypenia. Taka aplikacja

ma na celu zgromadzenie danych osobistych o przyszym pracowniku,
a take sprawdzenie jego referencji i przebiegu zatrudnienia.
Wikszo formularzy skada si z nastpujcych czynnikw:

Zmagania z wypenianiem aplikacji
str. 72
PERSONAIL DETAILS dane osobowe. Ta rubryka zawiera informacje odnonie naszego imienia, nazwiska, daty urodzenia,a dresu domowego,
kodu pocztowego, numeru kontaktowego, a take numeru NIN.
EMPLOYMENT DETAILS detale zatrudnienia. Spotkamy si tutaj z hasami typu: pozycja, o ktr si ubiegamy, czas pracy, ktry nas
interesuje,
np.
system
zmianowy,
oczekiwania
pacowe,
czas
wymwienia pracy, pada rwnie pytanie odnonie tego, gdzie si

dowiedzielimy o miejscu pracy, jakim rodkiem transportu bdziesz si
dostawa/a do pracy...
EDUCATION &TRAINING edukacja i treningi.
Naley tutaj opisa przebieg edukacji z dokadnym podaniem rocznika
rozpoczcia oraz zakoczenia edukacji w danej szkole.
EMPLOYMENT HISTORY jest to rubryka powicona historii zatrudnienia. Informacje wymagane to podanie adresw pracodawcy/w,
uwzgldnienie zarobkw, a take podanie numeru kontaktowego do poprzedniego pracodawcy.
OTHER REFEREES to nic innego jak referencje, ktre potwierdz informacje w wypenionej aplikacji. Najczciej wymagaj podania kontaktu
do osb, ktre s w stanie poleci nas pracodawcy.
INFORMATION IN SUPPORT OF YOUR APPLICATION to pole powicone
jest dodatkowym informacjom, ktre mog wesprze nasz aplikacj
podczas rekrutacji pracownikw.
Ostatnia cz aplikacji dotyczy odpowiedzi na stawiane pytania odnonie prawa i ewentualnych z nim konfliktw. W tym przypadku warto zabezpieczy si w czsto wymagane zawiadczenie o niekaralnoci, tzw.
disclosure.

Wzr aplikacji na opiekuna
str. 73

Tego typu aplikacja ma format A4 i skada si z kilku czci, w ktrych
ujto pytania. Prawy
grny rg to nazwa pracodawcy, jego adres,
telefon kontaktowy.
Confidential Application for Employment
Personal Details
Surname:
Address:
Postcode:
National Insurance Number:
Forenames:
Telephone:
Day:
Mobile:
Evening:
E-mail:
Date of Birth:
N.O.K Name:
Contact Telephone No(s):
Please state the position for which

you have applied:
If you are offered a position would

you continue to work in any other
capacity?
Please state the date that you

would be available to start work, or
the notice period that you are
required to give:
Yes
No
Please give details:
Criminal Convictions:
The work for which you are applying is excluded from the operation of
section 4(2) of the Rehabilitation of Offenders Act. You should therefore
state on your application any convictions you have, spent or not. If you fail
to provide any of these details and are employed, the omission may lead to
you dismissal. Any information given will be treated as strictly confidential.
The information will be considered only in relation to posts which are
excluded from the operation of the 1974 Act by the Rehabilitation of
Offenders Act 1974
(Exemption) order.

str. 74
Have you any criminal convictions or pending convictions?

YES
NO
Signature.
If yes, please give details below:
Are you a UK or European Union National?
YES
NO
If you are not please attach the relevant documentation stating your
eligibility for employment in the U.K.
Health Details:
Are you in general good health?
If no, please state medical condition.
Have you visited your doctors in the last 2 years?
If yes, please give details.
Are you receiving any medical treatment?
If yes, please state what?
Are you disabled?
Yes
No
Yes
No
Yes
No
Yes
No
If yes, please give details and specify any special needs in relation to your
disability.
Please list any absence from work in the past 12 months and state the
reasons for them.
Education:
School/College/U
Date
Qualifications (Subjects and Results)
niversity
Do you have any relevant experience or qualifications within the following

areas of the caring industry?
Home Care
Yes
No
Number of years experience..


Day Centre Yes
No
str. 75
Number of years experience
Residential or Nursing Home
Yes
No

Hospital
Yes
No

Please give details:
Please state any skills you have, or courses you have attended relevant to
the position you have applied for.
Please indicate below your preference (s) for working:

Full time..
Dayshift..
Backshift..
Part time..
Dayshift Evenings..
Evenings.
Weekends only.
The position that you are applying for may require you to travel from one
service user to another.
What form of transport would you use?
Motor Vehicle.
Waliking.
Public Transport.
Other
Do you hold a current licence?
Yes
No
If yes,do you have any endorsements?
Yes
No
If yes, please give details:
Employment History - Starting with the most recent employment, please

complete your employment history for the past 10 years. If required you
may add additional information using A4 white paper and black ink.

Name & Address of Employer:
str. 76
Job Title:
Title of Supervisor/Manager:
Tel:
Details of duties/responsibilities:
Starting/Leaving Dates:
Rate of Pay:
Reason for leaving:
Job Title:
Tel:
Rate of Pay:
Reason for leaving:
Job Title:
Tel:
Rate of Pay:
Reason for leaving:
Have you ever worked for another
Have you ever applied for work with
Care Company?
or worked for Supporta Care

Yes
No
Limited?
Yes
No
Have you ever been dismissed, disciplined, or asked to resign by your

employer?
Yes
No

str. 77
Are you related/associated with any member of a Local Authority?

Yes
No

Are you related/associated with any other employee or Supporta
Care Limited?
Yes
No
References:
Please give the details of three people whom we may contact for
references (one of which should be your lat or current employer). The
referees must not be related to you. If you do not want us to contact
them unless we offer you a position, please tick the box
Name:
Position:
Name of Company:
Relationship to Applicant:
Address:
Telephone Number:
Length of time known:

Name:
Position:
Name of Company:
Address:
Telephone Number:
Name:
Position:
Name of Company:
Address:
Telephone Number:

str. 78
Declaration:
It is understood and agreed that any misrepresentation by me on this
application form will be sufficient cause for cancellation of this
application and/or termination from the employer s service if I am
employed.
I give the employer the right to investigate all of the references and to
secure additional information about me, if job related. I hereby release
from liability the employer and its representatives for seeking such
information and all other persons, corporations or organisations for
furnishing such information.
Applicant s signature:.Date:.//.

Rzdowa pomoc socjalna
str. 79
RZDOWA POMOC SOCJALNA

Pracujc legalnie w Szkocji moesz si ubiega o przysugujce Ci zasiki
socjalne.
By jednak otrzyma jakkolwiek pomoc ze strony rzdu naley spenia
okrelone warunki:
By w posiadaniu numeru identyfikacji podatkowej tzw. NIN-u.
By zarejestrowanym w urzdzie Worker Registration Scheme i posiada
numer HO.
Paci podatki.
Otrzymywa niskie dochody.
Zasiki s rne pod wzgldem czstotliwoci ich otrzymywania, a take
sumy, ktra jest inna dla kadego z osobna.
Child Benefit
To rodzaj zasiku, o ktry moe wystpi rodzic lub opiekun prawy bez
wzgldu na wysoko zarobkw i posiadane oszczdnoci.
W chwili obecnej wynosi on 17.45 GBP na pierwsze dziecko, a 11.70 GBP
na dziecko kolejne. Przyznawany jest w systemie tygodniowego dofinansowania, ktre jest przelewane na konto bankowe co cztery tygodnie.
O ten rodzaj zasiku moesz wystpi, kiedy:
- adoptujesz dziecko
- jeste rodzicem lub opiekunem prawnym dziecka

Child Benefit
str. 80
- Twoja pociecha nie ukoczya 16 roku ycia

- Twoja pociecha aktywnie szuka zatrudnienia lub studiuje w trybie
dziennym
- urodzia dziecko
Wymagane dokumenty:
- metryka urodzenia dziecka
- numer ubezpieczenia
O ten rodzaj zasiku moesz ubiega si drog internetow wypeniajc
stosowne formularze zgoszenia na stronie:
www.inladnrevenue.gov.uk/childbenefit
Inna moliwo to wypenienie aplikacji drog pocztow, ktrej otrzymanie wie si z wykonaniem telefonu pod nr 0845-302-1444.
Gotow aplikacj naley odesa na adres zwrotny urzdu.
Warto pamita, e istnieje take jednorazowa pomoc tzw. Sure Start
Maternity Grant, ktra okrelana jest jako pomoc na zakup rnych
rzeczy potrzebnych noworodkowi. Czsto kwota tego rodzaju dofinansowania osiga 500 GBP.
Housing Benefit
To rodzaj dofinansowania, ktre moe pokrywa nawet 100% wydatkw
na nasze lokum.
Jego wysoko jednak zaley od dochodw rozkadanych i przypadajcych na kadego czonka rodziny.
By sprosta oczekiwaniom, ktre naley spenia podczas ubiegania si
o ten rodzaj zasiku najlepiej jest odwiedzi stron internetow:
www.dwp.gov.uk

Housing Benefit
str. 81
Znajduje si na niej bowiem formularz, po ktrego wypenieniu

bdziemy wiadomi tego, czy nam si naley ten rodzaj dofinansowania,
a take w jakiej kwocie moemy go oczekiwa.
Pamitaj, by podawa jedynie prawdziwe informacje. Zatajanie
rnego rodzaju faktw grozi powanymi konsekwencjami w przyszoci.
Council Tax Benefit

Jego maksymalna wysoko to rwnowarto zapaconego przez nas podatku.
Po tego rodzaju aplikacj, jak rwnie formularz do zasiku omwionego
wyej naley si pofatygowa do najbliszego urzdu podatkowego. Wypenione formularze naley odesa i oczekiwa na wynik.
Odpowiedni urzdnik po skrupulatnym zapoznaniu si z nasz aplikacj
podejmie decyzj, czy owo dofinansowanie nam si naley oraz w jakiej
kwocie moe nam zosta przyznane.
Informacj godn zapamitania jest fakt, i tego rodzaju przesyki pocztowe w Szkocji nie wymagaj uzupeniania ich na kopercie znaczkami
pocztowymi.
Wymagane dokumenty przy staraniach w sprawie w/w zasikw to:
- potwierdzony adres zamieszkania,
- dokument potwierdzajcy nasz tosamo,
- dokument potwierdzajcy wysoko otrzymywanych dochodw,
- wycig z konta bankowego,
- numer ubezpieczenia,

Council Tax Benefit
str. 82
- kontrakt potwierdzajcy wynajcie lokalu mieszkalnego od landlorda

lub akt wasnoci mieszkania, domu, czy dokument stwierdzajcy nasze
prawa do lokalu zamieszkiwanego.
Working Tax Credit

Jest to rodzaj zasiku, pomocy finansowej przysugujcej osobom zatrudnionym, prowadzcym wasn dziaalno gospodarcz, ktre uzyskuj niskie dochody.
Wysoko dofinansowania w przypadku tego zasiku zalena jest od iloci przepracowanych godzin w danym tygodniu, a tym samym od wysokoci osiganych dochodw w postaci pensji danej osoby, a nawet
wsplnych zarobkw w przypadku maestw i par.
Ten gatunek dofinansowania jest wypacany przez pracodawc cznie
z pensj. W przypadku za prowadzenia wasnej dziaalnoci jest on wypacany w postaci przelewu bankowego na podany numer konta.
Jobseekers Allowance
Mona si o niego ubiega w przypadku przepracowanego nieprzerwanie
rocznego okresu. Ten rodzaj pomocy przysuguje osobom penoletnim,
ktre pracuj mniej ni godzin 16 tygodniowo lub straciy zatrudnienie,
ale usilnie go poszukuj. W przypadku par suma godzin moe wynosi
cznie 30 godzin pracy tygodniowo, za jedna osoba nie moe pracowa
wicej ni 24 godziny na tydzie.
Warunkiem jednak uzyskania tej formy dofinansowania jest aktywne poszukiwanie pracy.

Jobseekers Allowance
str. 83
Wysoko tego zasiku moe osign sum 60 GBP tygodniowo.

Warto pamita o tym, i do w/w zasiku prawa nie maj osoby, ktre
wiadomie, dobrowolnie zrezygnoway z pracy lub zostay z niej zwolnione dyscyplinarnie.
Otrzymanie formularzy wnioskw na ten rodzaj dofinansowania wie
si z umwieniem na indywidualne spotkanie z urzdnikiem lokalnego
Job Centre.
Dofinansowanie dla osb studiujcych

Poza w/w rodzajami dofinansowania mona take w przypadku osb
studiujcych postara si o dofinansowanie wynikajce ze statutu
studenta.
Mowa w tym przypadku jest o wsparciu finansowym dotyczcym pomocy
pyncej z wnoszenia opat za council tax, czyli podatek mieszkaniowy,
ktrego suma bywa bardzo dua.
Studentom przysuguj rne rodzaje dofinansowa, a wszystko z tytuu
bycia studentem.
Korzystanie z kilku zasikw jednoczenie nie jest niczym zym.
Podkrelam take, e wszelkie informacje dotyczce uzyskania zasikw
moesz uzyska nie opuszczajc domu, a korzystajc jedynie z Internetu.
W wypenianiu formularzy pomagaj wykwalifikowani urzdnicy przy
specjalnych
liniach
telefonicznych.
Szkocji
powstao
rwnie

Dofinansowanie dla osb studiujcych
str. 84
mnstwo firm specjalizujcych si w okazywaniu pomocy Polakom.

Usugi nie s kosztowne, ale skuteczne.
W przypadku zakwalifikowania si do jakiegokolwiek zasiku zostaniemy
o tym fakcie powiadomieni listownie. Informacja, ktr otrzymamy
bdzie zawieraa sum przysugujcego dofinansowania, lub odmow
zawierajc konkretne wyjanienia.
Korzyci wynikajce z otrzymywania dofinansowania nie s czym upokarzajcym, a ich zadanie polega na wsparciu oferowanej przez
pastwo pomocy.
Naley jednak by wiadomym, i w przypadku zatajenia informacji,
oszukania urzdu, zasiek moe zosta nam cofnity, odebrany lub
wstrzymany na okres wyjanienia zaistniaych nieporozumie jake
czsto pojawiajcych si w przypadku starania o Working Tax Credit.
Osoby o niego si starajce powinny pamita, e na licz si tutaj zarobki z penego roku podatkowego.

Wasna firma w Szkocji
str. 85
WASNA FIRMA W SZKOCJI

Prowadzenia wasnej dziaalnoci w Szkocji podejmuje si w ostatnich
miesicach coraz wicej osb obywatelstwa polskiego.
Zwykle prywatne przedsiwzicia ograniczaj si do otwarcia polskiego
sklepu, polskiego warsztatu naprawy samochodw, komisw samochodowych, sieci polskich taxi, zaoenia polskojzycznej prasy, usug tworzenia stron www, a take agencji pracy.
Nie brakuje w dniu dzisiejszym biur porad i pomocy dla Polonii,
w ktrych jzykiem komunikacji jest wanie polski. Firmy transportowe
oferuj rnego rodzaju moliwoci dorczania przesyek z kraju do UK
i odwrotnie.
Powstaj prywatne zakady fryzjerskie, salony tatuay, a take ksigarnie i biura podry. Istniej firmy oferujce usugi budowlane i szkoy
oferujce nauk jzyka angielskiego.
Prowadzenie wasnej dziaalnoci jest znacznie atwiejsze w Szkocji ni
to ma miejsce w Polsce. Dlatego tak wiele osb podejmuje si zaoenia
wasnej dziaalnoci, na ktrej uruchomienie czsto mona uzyska odpowiednie dofinansowanie.
By jednak uzyska jakkolwiek form pomocy od pastwa trzeba spenia szereg wymogw z tym zwizanych. Niemniej jednak czsto zdarza
si tak, e otrzymana kwota dofinansowania pozwala na uruchomienie
cakiem niezego interesu.
Krokiem pierwszym, ktry naley wykona przy uruchamianiu wasnej
dziaalnoci jest stworzenie tzw. biznes planu. By zamierzenia zostay

str. 86
ujte w odpowiednie ramy najlepiej uda si do biura porad po informacje. Tego typu instytucji, ktre su pomoc w otwarciu wasnej
dziaalnoci w Szkocji nie brakuje. Pomagaj one uzyska odpowied na
wiele nurtujcych pyta typu:
- jak ma wyglda biznes plan?
- jaka forma dofinansowania moe zosta mi przyznana?
- jak zarejestrowa wasn dziaalno?
- jak wyglda forma rozliczenia podatkowego?
Instytucji, biur porad, ktre pomagaj nie tylko uzyska odpowied na

wiele pyta, napisa biznes plan, ale take pomagaj w znalezieniu odpowiedniego lokalu jest mnstwo.
Oferuj one wiele szkole, warsztatw, kursw, na ktrych mona zaczerpn wiedzy na temat skutecznego i opacalnego prowadzenia
dziaalnoci w Szkocji. Tego typu instytucje pomocy oferuj rwnie dofinansowania. Granty, o ktre mona si ubiega s podzielone na kilka
kategorii. Pierwsz i najwaniejsz z nich jest wanie kategoria
wiekowa przyszego waciciela firmy. Oferowane granty czsto sigaj
sum od 1000 do 5000 funtw. Ciekawostk wydaje si by fakt, e nie
musimy zwraca tych pienidzy. Wysoko grantu jest regulowana w zalenoci od rodzaju biznesu, a take wspomnianej kat. wiekowej starajcego si.
Warto jednak skorzysta z pomocy finansowej, ktra pochodzi ze rodkw przeznaczonych na otwarcie wasnej dziaalnoci gospodarczej.
W celu uzyskania dofinansowania warto odwiedzi strony internetowe,
kryjce si pod podanym adresem:
www.grantnet.com
www.govgrants.com

str. 87
Moliwoci wynikajcych z zaoenia wasnej dziaalnoci jest w Szkocji

mnstwo. Tu rozwj wasnego businessu jest o wiele atwiejszy ni
w Polsce. Istnieje szereg orodkw, ktre nie tylko su pomoc
w otwarciu interesu, ale pomagaj w jego finansowym uruchomieniu.
Jedn z najpopularniejszych form prowadzenia wasnej dziaalnoci jest
tzw. Self Employer, czyli samodzielny pracodawca. Osobicie spotkaam
si nawet z opini, e jest to tzw. dwa w jednym, czyli pracodawca
i usugodawca-pracownik wystpuj w jednej osobie.
Jako sole trader mona te wiadczy szereg usug, ktrych wykonawcami s zatrudniane osoby.
Tego typu rodzaj prowadzenia dziaalnoci ma wicej plusw ni minusw.
Jest to jedna z najatwiejszych form prowadzenia wasnej dziaalnoci
z uwzgldnieniem prawa, ktre je okrela.
Zaoenie tego typu firmy odbywa si rzec mona w bardzo atwy
i przyjemny sposb. W dobie dobrze rozwinitej techniki komputeryzacji wiele mona w tym zdziaa za pomoc Internetu oraz telefonu.
Osoby, ktre podejmuj si tego rodzaju dziaalnoci najczciej prowadz wasny interes pod swoim nazwiskiem lub nazw, ktr nadaj
prowadzonemu businessowi.
Naturaln rzecz przy prowadzeniu wasnej dziaalnoci jest odprowadzanie podatkw, a z uzyskanych dochodw trzeba si obowizkowo
rozliczy w momencie koca roku podatkowego, ktry w Szkocji
przypada na 5-6 kwietnia kadego roku kalendarzowego.

str. 88
Po wspomnianej dacie otrzymamy dokument, na adres firmy, ktr

prowadzimy. Bdzie to formularz podatkowy, ktry naley wypeni
i odesa. W przypadku zlekcewaenia tego wymogu moemy si spotka
z wysok kar, ktra zostanie na nas naoona.
Kiedy ju mamy koncepcj, znamy zakres wykonywanych usug, ktre
chcemy oferowa, jest nazwa, to w cigu 3 miesicy jestemy zobowizani do zgoszenia prowadzonej dziaalnoci. W przypadku, gdy tego
nie zrobimy zostanie na nas naoona kara. Warto mie na uwadze
pewien fakt, ktry dot. innych praw dla danego rodzaju dziaalnoci.
Jest bowiem tak, e dziaalno jednego rodzaju nie moe odpowiada
dziaalnoci rodzaju i brany zupenie odmiennej. Dlatego warto si
wczeniej zapozna z prawami, obowizkami itp.
Kadego Self Employera obowizuje wniesienie opat na skadk ubezpieczeniow. W przypadku prowadzenia wasnej dziaalnoci jestemy
zmuszeni do wnoszenia 2 niewielkich skadek na ubezpieczenie spoeczne:
National Insurance Contributions to skadka wahajca si w granicach

2-3 GBP na tydzie, co w prostym rachunku obliczeniowym daje powyej 100 funtw rocznie.
National Insurance Contributions Class 4 to skadka ubezpieczenia dla

samozatrudnionych zarabiajacych rocznie 4.635GBP. , patna w systemie tygodniowym w zalenoci od kwoty dochodw.
Jezeli
zarabiasz
powyej
5.225GBP,
do
stawki
wynoszcej
na
ubezpieczenie 2,20 GBP/tydz bdziesz musia odprowadzi dodaktowo

8% od dochodw na ubezpieczenie.
Class 2 - 2.20GBP/tydz
Class 4 - 2,20GBP/tydz +8% od dochodow
5,225GBP = 34,840GBP./tydz.

str. 89
Innym, ale popularnym sposobem prowadzenia dziaalnoci prywatnej

w Szkocji jest spka.
Zakada si j gwnie z partnerem interesu, do ktrego wchodzi co najmniej dwch wsplnikw. Ten rodzaj dziaalnoci nie ma osobowoci
prawnej.
Podstawowym dokumentem, ktry ureguluje zakres dziaalnoci jest
umowa specjalnie do tego stworzona. W tym wypadku zaleca si skorzystanie z usug prawnika, ktry jasno i klarownie sprecyzuje umow,
a tym samym oszczdzi wielu mogcych wystpi w przyszoci sytuacji
kopotliwych.
Budowa takiej umowy zazwyczaj opiera si na informacjach typu:
Imiona i nazwiska partnerw prowadzonej dziaalnoci
Adres zamieszkania wsplnikw
Adres firmy
Nazwa firmy, o ile istnieje
Czas trwania dziaalnoci
Okrelenie wkadu finansowego, ktry wnosi kada z osb
Zasady dzielenia zyskw i strat
Okrelenie waciciela spki
Podzia obowizkw z okreleniem sposobw ich wykonywania

z uwzgldnieniem imion i nazwisk dla kadej z osb
Sposb prowadzonych ksig przychodw i rozchodw
Numer konta bankowego, adres banku firmy
Metody i rodzaje dysponowania zgromadzonymi rodkami finansowymi


str. 90
Rodzaj, sum ubezpieczenia
Sposoby rozwizania dziaalnoci, o ile zajdzie taka potrzeba.
Waciciele spki maj obowizek rejestracji prowadzonej dziaalnoci

w urzdzie zwanym Revenue and Customs w celu rozliczenia si w urzdzie z podatku.
Poza rejestracj w HM obowizkowe jest take zgoszenie prowadzonej
dziaalnoci do HMRC w celu jej rejestracji, a tym samym uzyskania
stosownego numeru.
Szczegowych informacji na temat prowadzenia wasnej dziaalnoci
dowiedzie si mona odwiedzajc stron internetow:
www.hmrc.gov.uk
a dokadniej:
www.hmrc.gov.uk/selfemployed/iwtregister-as-self-employed.shtml

Zakup czterech kek w Szkocji
str. 91
ZAKUP CZTERECH KEK W SZKOCJI

S ludzie, w yach ktrych zamiast krwi buzuje przysowiowa benzyna.
Lubi zapach rozgrzanych silnikw, ubrudzone rce i czuj dum
z samodzielnie wymienionego filtra powietrza. S te tacy, co aut
uywaj tylko jako rodkw lokomocji, uatwiajcych w znacznym
stopniu ycie. Pomimo bardzo dobrze rozwinitego systemu komunikacji
publicznej posiadanie wasnego pojazdu w Szkocji pozwala na lepsze zagospodarowanie czasu, a co za tym idzie powicenie go nie tylko na
dojazdy do pracy, ale rwnie chwile relaksu.
Zarwno jedni, jak i drudzy z atwoci odnajd si w wiecie szkockiej
motoryzacji. Pomimo dziwnego wraenia ogromnej iloci maych aut na
ulicach spotka oczywicie te mona potne paliwoerne krowniki
szos i rowe limuzyny wprost z Las Vegas.
Ze wzgldu na relatywnie wysokie koszty utrzymania auta dominujc
grup s samochody klasy redniej i niszej o maych pojemnociach silnikw. Furor robi nowoczesne diesle. O ile rzadkoci s
8-letnie
auta zasilane olejem napdowym, o tyle wrd nowych blisko poowa to

tak zwane ropniaki.
Kupowanie samochodu uywanego nie nastrcza wielu problemw, ale
my jako kupujcy powinnimy mie si na bacznoci zwaszcza nabywajc auta starsze. Przede wszystkim naley zwrci uwag na dugo bada technicznych, czyli tzw. MOT. Podobnie jak w Polsce, s wykonywane co roku i polegaj na bardzo szczegowym sprawdzeniu stanu technicznego pojazdu. Toksyczno spalin sprawdzana jest przy rnych
prdkociach obrotowych silnika, co daje bardzo obiektywny wynik.
Ustawienie wiate, zbieno k, stan ogumienia, okadzin hamulco-

str. 92
wych, ukadu wydechowego, szczelnoci silnika oraz luz na kierownicy.

Oddajc auto, mechanikowi wrczamy tylko kluczyki, kady samochd
znajduje si w centralnym rejestrze, dziki czemu nie ma moliwoci
mataczenia podczas bada technicznych. Innymi sowy, jeli na jednej
stacji diagnostycznej nasze auto nie przejdzie pomylnie MOT-u, to nawet gdy udamy si na drugi koniec kraju, diagnosta bdzie doskonale
wiedzia, co byo przyczyn.
Koszt wykonania badania to ok. 50 funtw, przy zaoeniu, e nie bdzie
adnych nieoczekiwanych napraw. Po wykonaniu MOT-u otrzymamy wydruk z zaznaczonymi sabymi punktami stanu technicznego. Czasami wydatki poniesione w zwizku z naprawami w celu przejcia badania technicznego mog przewyszy warto caego samochodu.
Fot. Ford Mondeo

str. 93
Ciko w to uwierzy, ale prosz sobie wyobrazi sytuacj, gdy za 500

funtw mona naby Forda Mondeo (8-letniego w dobrym stanie) lub za
niewiele mniej, bo 350 wymieni pasek rozrzdu w Mitsubischi Carismie
z podobnego rocznika.
Koszty napraw s horrendalne, ale warto korzysta z autoryzowanych
warsztatw, gdzie dostaniemy gwarancj wykonanych usug oraz uatwimy sobie przysz sprzeda. Ma adnotacj w ogoszeniu FSH przycigamy uwag potencjalnych nabywcw. Skrt ten oznacza pen
histori serwisow, co w warunkach szkockich jest gwarancj dobrego
stan technicznego.
Gdzie kupi auto?

rde ogosze jest duo, poczwszy od tych na polskich na portalach
internetowych (dla tych, co jeszcze nie wadaj jzykiem angielskim),
a skoczywszy na najlepszym pod wzgldem wyboru ofert AUTOTRADER.
Przy czym s dwie moliwoci korzystania z bazy ogosze:
Wersja internetowa, czyli www.autotrader.co.uk
lub gazeta kosztujca ok 2.2 funta. rednia ilo ogosze to kilkadziesit tysicy. S one podzielone wg kategorii cenowych, pod wzgldem
rodzaju stosowanego paliwa (diesel, benzyna, gaz), wg charakteru uytkowego. Korzystanie z wyszukiwarki internetowej ma wiele plusw,
a jednym z najwaniejszych jest moliwo oceny, w jakiej odlegoci
znajduje si sprzedajcy.

Gdzie kupi auto?
str. 94
W wikszoci supermarketw s dostpne darmowe gazetki z ogoszeniami przewanie lokalnymi (AUTO FREEWAY, www.autofreeway.co.uk). Do tego dochodz do popularne na ziemi szkockiej autokomisy.
Do specyficznym i odmiennym od polskiego sposobem zakupu auta s
aukcje. W kadym wikszym miecie s tzw. car auctions. Najwiksza
z nich jest zlokalizowana w Glasgow tu obok autostrady M8 tzw.
CENTRAL CAR AUCTION. Co wtorki i pitki odbywaj si aukcje (trwaj
do pnych godzin wieczornych), na ktrych pod motek id tysice
samochodw. Niewtpliwym mankamentem tego typu zakupu jest niebezpieczestwo nabycia pojazdu z wadami ukrytymi, ktrych podczas
trwania aukcji nie mona wykry. Niemniej jednak bez wikszego
problemu mona kupi cztery kka poniej wartoci rynkowej.
W momencie, gdy ju kupujemy auto pamitajmy, e jedynym
dowodem zakupu jest cz 10 tzw. LOGBOOK, czyli New Keeper
Suplement. Jest to zielona karteczka, ktra MUSI zosta oderwana od
dowodu rejestracyjnego i wypeniona przez nabywc. Jest wana prze
kolejne dwa miesice, cho jak stanowi prawo, ju po szeciu
tygodniach od zakupu auta, gdy nie otrzymamy oryginalnego dowodu
rejestracyjnego z danymi kupujcego naley zadzwoni do DVLA (Driver
and Vehicle Licensing Agency).
Obowizkiem sprzedajcego jest odesanie wypenionego danymi nabywcy dowodu rejestracyjnego do DVLA. Zostanie on w cigu czterech
tygodni poinformowany o zbyciu pojazdu. Nowemu wacicielowi przekazuje
wszelkie
dokumenty
odnocie
auta
oprcz
polisy ubez-
pieczeniowej, ktra jest imienna i nieprzekazywalna. W przeciwiestwie do Polski, rejestracja samochodu na Wyspach jest bezpatna
i praktycznie bezproblemowa, nie trzeba wydeptywa cieek w kolejnych urzdach.

Gdzie kupi auto?
str. 95
Poniej: Broszura informacyjna DVLA

Gdzie kupi auto?
str. 96
Dowd rejestracyjny (V5C).
Kolejnym ewenementem w stosunku do polskich realiw s tablice rejestracyjne przypisane doywotnio do pojazdu. Do roku 2001 stosowano literowe oznaczenia pierwszej rejestracji czyli:
A 1 rejestracja 1983 r.
B 1984 r.

Gdzie kupi auto?
str. 97
C 1985 r.
D 1986 r.
E 1987 r.
F 1987 r.
G 1988 r.
H 1989 r.
I 1990 r.
J 1991 r.
K 1992 r.
L 1993 r.
M 1994 r.
N 1995 r.
P 1996 r.
R 1997 r.
S 1998 r.
T V 1999 r.
W X 2000 r.
Y 2001 r.
Od poowy 2001 roku wprowadzono cyfrowe oznaczenia roku rejestracji

tzn. pojazdy zarejestrowane w okresie od wrzenia do lutego maja
oznaczenia np. 51 (2001 rok), natomiast 01 dla rejestracji pomidzy
wrzeniem a lutym (rwnie 2001 rok):
51 01 2001 r.
52 02 2002 r.
53 03 2003 r.
54 04 2004 r.
55 05 2005 r.
56 06 2006 r.
07 2007 r.

Gdzie kupi auto?
str. 98
Do tego dochodz jeszcze prywatne tablice rejestracyjne, ktrych wykupienie jest odpatne. Czsto nowo przybyli na Wyspy imigranci staraj
si rozwika zagadk podwjnych tablic rejestracyjnych na niektrych
samochodach... s to pozwolenia na przewz osb wydawane przez lokalne wadze popularne takswki.
Jakie czynnoci naley wykona po zakupie?

Przede wszystkim pamitajmy o podstawowej rnicy pomidzy polskim
a brytyjskim systemem ubezpiecze. Tu na Wyspach polisa ubezpieczeniowa jest przypisana do osoby, a nie pojazdu. Co z tego wynika?
Nie wolno prowadzi samochodu, gdy nie mamy imiennego ubezpieczenia. Tote po zakupie naley niezwocznie wykupi polis. Niewtpliwym plusem jest posiadania brytyjskiego prawa jazdy, a to ze
wzgldu na to, e nie wszystkie ubezpieczalnie na rwni traktuj polskie i lokalne prawo jazdy. Co za tym idzie, zniki s wiksze, a ostateczny koszt mniejszy.
www.confused.co.uk to adres strony internetowej powstaej w celu
optymalnego doboru ubezpieczyciela dla kadego kierowcy. Po wpisaniu
swoich danych otrzymamy najkorzystniejsze oferty. Firm, ktra w 100
% respektuje polskie prawo jazdy jest DIAMOND (reklamowany jako najlepszy dla kobiet). Posiadajc dowody (np. zawiadczenie od PZU lub
Warty) na bezszkodow jazd w Polsce, przetumaczone oczywicie na
jzyk angielski zaoszczdzimy kilkanacie procent jest to tzw. no
claim bonus. Chcc opuci teren UK nie musimy dopaca za dodatkowe ubezpieczenie, niemniej jednak po upywie dwch miesicy ubezpieczyciel powinien zosta poinformowany o tym fakcie. Jeeli pojazd
jest uytkowany poza terytorium Wielkiej Brytanii przez okres duszy
ni p roku ubezpieczenie wygasa.

Formy opacania ubezpieczenia
str. 99
Formy opacania ubezpieczenia

Najtaszym sposobem zakupu jest dokonanie tego przez Internet. Do
tego wymagana jest karta debetowa lub kredytowa. Taki scenariusz ma
miejsce tylko i wycznie w przypadku, gdy od razy mamy wystarczajce
fundusze na koncie, by opaci kwot rocznego ubezpieczenia, ktrego
wysoko jest zalena od auta, stau kierowcy, bezszkodowej jazdy. Dla
przykadu Pan M. za swojego Forda Mondeo z 1998 roku o pojemnoci
1800 cm, legitymujcy si uprawnieniami do prowadzenia pojazdw mechanicznych od 10 lat zapaci ok. 400 funtw rocznie.
Jeeli decydujemy si na opcj miesicznych rat, naley zadzwoni do
tzw. call centre ubezpieczyciela i telefonicznie poda detale konta. Zapacimy w takiej sytuacji nieznacznie wicej ni przy opcji jednorazowego potrcenia.
Ciekawostk jest fakt, i ubezpieczenie obowizuje od minuty, w ktrej
zostaa dokonana transakcja, a nie od dnia nastpnego.
By wykupi polis systemem face to face naley znale biuro firmy
brokerskiej. Jedna z najpopularniejszych dziaajca na terenie Szkocji
to SWINTON.
Rodzaje ubezpiecze
W Polsce osoba chcca ubezpieczy auto nie ma wielkiego wyboru pi
powanych liczcych si na rynku firm. Tu na Wyspach sytuacja przedstawia si zgoa odmiennie.
Firm oferujcych ubezpieczenia jest kilkadziesit. Niemniej jednak wyrniamy trzy podstawowe zakresy ubezpieczenia:

Rodzaje ubezpiecze
str. 100
1. COMPREHENSIVE czyli odpowiednik polskiego AC, polisa pokrywa

koszty szkody zarwno po stronie poszkodowanego, jak i sprawcy,
moe by rozszerzona o wiele innych wariantw, np. auto zastpcze
w razie awarii, ubezpieczenie dodatkowe przedniej szyby, autoholowanie.
2. THIRD PARTY, FIRE&THEFT czyli OC, ubezpieczenie na wypadek
kradziey oraz spalenia. Ten rodzaj ubezpieczenia pokrywa koszty naprawy pojazdu nalecego do osoby poszkodowanej w kolizji/wypadku drogowym.
3. THIRD PARTY najtaszy wariant ubezpieczenia, ale zarazem najuboszy. Jeeli go wykupimy moemy liczy na odszkodowanie tylko
i wycznie w przypadku, gdy kto uszkodzi nasze auto.
Jeeli chcemy ubiega si o odszkodowanie mamy na zoenie wniosku

sze miesicy od momentu zdarzenia kwalifikujcego si do warunkw
ubezpieczenia. Zazwyczaj czynimy to telefonicznie. Jeeli warto naprawy przewysza warto rynkow auta ubezpieczyciel wypaca
pienidze, a auto moe nadal pozosta wasnoci dotychczasowego posiadacza.
Podatek drogowy (Road Tax)

Kady uytkownik drg na terenie Wielkiej Brytanii zobowizany jest do
opacania podatku drogowego. Jego wysoko jest uzaleniona od
pojemnoci silnika, rodzaju zasilania (benzyna, diesel, gaz) oraz wieku
pojazdu. Im nowsze, tym opaty mniejsze. Tzw. DISC TAX musi by
umieszczony na przedniej szybie samochodu z lewej strony. Samo wykupienie nie jest rwnoznaczne ze 100% legalnym uytkowaniem drg na-

str. 101
byta plakietka z odpowiednimi oznaczeniami typu marka pojazdu,

uiszczona kwota oraz numer rejestracyjny musz by widoczne (jeeli
tego nie uczynimy przewidywana kara za to zaniedbanie wynosi do 200
funtw). Wzdu autostrad rozmieszczone s oprcz kamer mierzcych
prdko takie, ktre zapisuj numery rejestracyjne pojazdw korzystajcych z drg publicznych pomimo nieposiadania Road Taxu. Opata za
takie niezgodne z prawem postpowanie wynosi 1000 funtw.
www.direct.gov.uk/en/Motoring to strona z aktualnymi stawkami Road
Tax za 2007 rok.
Jak wikszoci zakupw, tak i tego mona dokona drog internetow.
W momencie, gdy na Wyspy wyjedamy wasnym autem, po okresie
szeciu miesicy pojazd powinien zgodnie z prawem brytyjskim opuci
terytorium UK lub przej badania techniczne, pozyska Road Tax oraz
ubezpieczenie. Niemniej jednak z perspektywy dowiadczenia jazdy autem z kierownic po lewej stronie w ruchu lewostronnym szczerze odradzam poruszania si na dusz met pojazdami z kontynentu.
Najbardziej rozpowszechnionym sposobem zakupu Road Tax Disc jest
nabycie go w urzdzie pocztowym. Pamitajmy jednake, i pomimo
posiadania w kieszeni funduszy naley jeszcze przedstawi nastpujce
dokumenty:
1) Dowd rejestracyjny.
2) wiadectwo bada MOT.
3) Polis ubezpieczeniow.
Posiadacze aut przerobionych na gaz tzw. converted (dual fuel) pac
niszy podatek drogowy z racji niskiej szkodliwoci spalin.
Koczc rozdzia dotyczcy motoryzacji, a cile rzecz biorc zakupu
samochodu warto wspomnie o najbardziej charakterystycznych rni-

str. 102
cach pomidzy zasadami korzystania z drg utwardzonych w Wielkiej

Brytanii i w Polsce:
W Polsce jest obowizek jazdy na wiatach mijania przez cay rok

kalendarzowy.
W UK to aden problem spotka auto jadce bez wczonych wiate
w ulewny deszcz bd te o zmierzchu...
W Polsce w co trzecim samochodzie jest zainstalowana instalacja

gazowa w UK znikomy procent jest zasilany tym rodzajem paliwa.
W Polsce manewr wyprzedzania jest chlebem powszednim, tu na Wyspach wprost przeciwnie, drogi zezwalaj praktycznie w 90% na bezkolizyjna jazd.
W Polsce dopuszczalna ilo punktw karnych to 24, a w Wielkiej Brytanii 12, przy czym wykroczenie typu rozmowa przez telefon komrkowy w czasie jazdy to 3 punkty...
Co naley wiedzie na temat jazdy autem w UK?
Samochd naley prowadzi tylko z wanym ubezpieczeniem!
Na danie policjanta naley okaza certyfikat ubezpieczenia!
Jazda samochodem bez przegldu stanu technicznego auta jest powanym wykroczeniem!
Jeeli uczestniczysz w wypadku drogowym, Twoim obowizkiem jest

si zatrzyma, wezwa specjalne jednostki, poczeka na policj!
Zapinaj pasy podczas prowadzenia auta!

str. 103
Nie wsiadaj za kierownic pod wpywem alkoholu lub narkotykw!
Kupujc auto upewnij si, e dealer wszystko dokadnie sprawdzi!
Sprawd, czy numer podwozia, identyfikacyjny pojazdu VIN oraz

oznakowania na szybie zgadzaj si z numerami pojazdu, ktre widniej w dokumentach!
Popro sprzedajcego o okazanie dowodu rejestracji V5!
Kupujc auto na aukcji skorzystaj z klauzuli gwarancyjnej (indemnity

clauses)!
Nim zdecydujesz si na zakup pojazdu we pod uwag moliwo odpatnej, profesjonalnej kontroli przez AA lub RAC, bdziesz mia gwarancj, e kupujesz bezpieczne auto!
PRAWO JAZDY jak je uzyska?

O prawo jazdy mona w Wielkiej Brytanii wystpi w momencie ukoczenia lat 17.
W zalenoci od kraju, z ktrego si pochodzi dozwolona jest jazda
samochodem w okresie 12 miesicy, czyli jednego roku kalendarzowego,
ale w przypadku posiadania wanego prawa jazdy wydanego w kraju,
z ktrego si pochodzi.
Przed upywem roku trzeba wystpi o tymczasowe prawo jazdy, ktre
uprawnia do kierowania pojazdem w UK.

Biblioteki
str. 104
BIBLIOTEKI
Fot. Biblioteka
Praktycznie w kadej mniejszej i wikszej miejscowoci szkockiej natkn si mona na biblioteki, z ktrych korzystanie jest nieodpatne.
Biblioteka jest instytucj, w ktrej moemy w odpowiednich godzinach
jej urzdowania skorzysta z nastpujcych usug:
Bezpatnie skorzysta z Internetu, komputera.
Wypoycza ksiki.
Wypoycza czasopisma.
Odpatne jest jedynie wypoyczanie filmw video i DVD.

Biblioteki
str. 105
Moemy si w niej zapozna z terminarzem najbliszych imprez.
Istnieje take moliwo skorzystania nieodpatnie z czytelni,

w ktrej znajduj si rnego rodzaju czasopisma, od aktualnych do
tych pochodzcych z archiwum.
Biblioteki oferuj take wiele atrakcji dla maluchw, typu: gry na

komputerach, zabawy z rwienikami, zbiory bajek i bani, z ktrych
dzieci mog skorzysta.
Jest rwnie moliwo wydrukowania dokumentw oraz wykonania

ksera, o ile zachodzi taka potrzeba, ale te dwie usugi rwnie s odpatne.
Biblioteki w bogatej gamie oferty, ktr posiadaj daj take moliwo wzicia udziau w rnego rodzaju kursach, szkoleniach i warsztatach.
Fot. Karta biblioteczna w hrabstwie South Lanarkshire (po lewej)

i North Lanarkshire (po prawej)
By uzyska kart staego klienta biblioteki, uatwiajc korzystanie z zasobw naley przedstawi urzdnikowi nastpujce dokumenty, ktre
potwierdz nasz tosamo do wyboru mamy:
pene prawo jazdy,
rachunek dokonywanych opat przynajmniej za ostatnie 3 miesice,
karta bankomatowa,

Biblioteki
paszport,
dowd osobisty itp.
str. 106
Osoby polskiego pochodzenia najczciej przedstawiaj do wgldu paszport, w ktrym zawarte s najwaniejsze informacje pozwalajce zidentyfikowa dan osob.
Jeszcze w tym samym dniu moemy uzyska kart, ktrej wano jest
bezterminowa, a pozwala na udogodnienia w przypadku kolejnych wizyt
w bibliotekach.
Posugujc si kart moemy korzysta z Internetu, wypoyczalni ksiek, kaset video i filmw DVD na okrelonych zasadach. Istnieje szereg
ogranicze co do korzystania z zasobw bibliotecznych. Ramy czasowe,
ktre okrelane s darmowym terminem korzystania ze zbiorw pozwalaj w przypadku zamania terminu zwrotu poyczonych rzeczy naoy
kar w postaci finansowej. Naley zatem przestrzega terminw, by
unikn zapaty za co, co normalnie jest darmowe.
Oto schemat pozwalajcy na gruntowne przestrzeganie przepisw dotyczcych terminw:
Ksiki termin: zarwno dzieci, jak i doroli mog je wypoyczy na

pene 4 tygodnie.
Magazyny termin: doroli i dzieci na 2 tygodnie.
Kasety termin: doroli i dzieci mog z nich korzysta przez 4 tygodnie.
Pyty kompaktowe termin: doroli i dzieci 4 tygodnie.
Zestawy do nauki jzykw obcych: doroli i dzieci 4 tygodnie.

Adresy
str. 107
Adresy
North Lanarkshire
Airdrie Library. Wellwynd, Airdrie ML6 0AG, Tel: 01236-7580-70

Fax: 01236-758076
E-mail: airdrielibrary@northlan.gov.uk
Bellshill Cultural Centre, John Street, Bellshill ML4 1 RJ

Tel. 01698-346770
Fax: 016988435905
E-mail: bellshillculturalcentre@northlan.gov.uk
Coatbridge Library, Academy Street, Coatbridge ML5 3AW,

Tel. 01236-424150
Fax: 01236-437997
E-mail: coatbridgelibrary@northlan.gov.uk
Cumbernauld Library
8 Allander Walk, Cumbernauld G67 1EE
Tel. 01236-618383
Fax: 01236-618088
E-mail: cumbernauldlibrary@northlan.gov.uk
Motherwell Library
35 Hamilton Road, Motherwell,ML1 3BZ
Tel: 01698-332626
Fax: 01698-332625
E-mail: motherwelllibrary@northlan.gov.uk

Adresy
str. 108
Wishaw Library
Kenilworth Avenue, Wishaw ML2 7LP
Tel: 01698-372325
Fax: 01698-376462
E-mail: wishawlibrary@northlan.gov.uk
Abronhill Library
17 Pine Road, Abronhill, Cumbernauld G67 3BE
Tel: 01236-731503
Fax: 01236-731503
E-mail: abronhilllibrary@northlan.gov.uk
Alfabetyczny spis bibliotek w Szkocji wraz z adresem strony internetowej:
Angus Libraries www.angus.gov.uk
Angus Libraries - Arbroath Library www.angus.gov.uk
Angus Libraries - Brechin Library www.angus.gov.uk
Angus Libraries - Carnoustie Library www.angus.gov.uk
Angus Libraries - Forfar Library www.angus.gov.uk
Angus Libraries - Kirriemuir Library www.angus.gov.uk
Angus Libraries - Montrose Library www.angus.gov.uk
Dumfries and Galloway Libraries, Information and Archives

www.dumgal.gov.uk
Dundee Libraries www.dundeecity.gov.uk
Dundee Libraries - Ardler Complex www.dundeecity.gov.uk
Dundee Libraries - Arthurstone Neighbourhood Library

www.dundeecity.gov.uk
Dundee Libraries - Blackness Neighbourhood Library

Dundee Libraries - Broughty Ferry Neighbourhood Library


Adresy
str. 109
Dundee Libraries - Charleston Neighbourhood Centre & Library Dundee Libraries - Coldside Neighbourhood Library
Dundee Libraries - Douglas Community & Library Centre

Dundee Libraries - Fintry Neighbourhood Library

Dundee Libraries - Hub Neighbourhood Library

Dundee Libraries - Kirkton Neighbourhood Centre & Library

Dundee Libraries - Lochee Neighbourhood Library

Dundee Libraries - Menzieshill Neighbourhood Centre & Library

Dundee Libraries - Whitfield Library & Learning Centre

East Ayrshire Library & Information Services www.eastayrshire.gov.uk
East Lothian Library Services www.east-lothian.gov.uk
East Renfrewshire Libraries www.eastrefrewshire.gov.uk
Edinburgh City Libraries www.edinburgh.gov.uk
Falkirk Libraries www.fakirk.gov.uk
Glasgow Libraries www.glasgow.gov.uk
Midlothian Council Library Service www.library.earl.org.uk
Midlothian Council Library Service - Bonnyrigg Library

www.earl.org.uk
Midlothian Council Library Service - Dalkeith Library www.earl.org.uk
Midlothian Council Library Service - Danderhall Library

www.earl.org.uk
Midlothian Council Library Service - Gorebridge Library

www.earl.org.uk

Adresy
str. 110
Midlothian Council Library Service - Loanhead Library

www.earl.org.uk
Midlothian Council Library Service - Mayfield Library www.earl.org.uk
Midlothian Council Library Service - Newtongrange Library

www.earl.org.uk
Midlothian Council Library Service - Penicuik Library www.earl.org.uk
Midlothian Council Library Service - Roslin Library www.earl.org.uk
Midlothian Council Library Service - Woodburn Library

www.earl.org.uk
North Lanarkshire Libraries www.northlan.gov.uk
Perth & Kinross Libraries www.pkc.gov.uk
South Ayrshire Council Libraries & Information Services

www.south-ayrshire.gov.uk
Stirling Libraries www.stirling.gov.uk
West Lothian Library Service www.westlothian.gov.uk
Western Isles Libraries www.w-isles.gov.uk
Special
Glasgow Women's Library www.women-library.org.uk
Goethe-Institut Library & Information Centre www.goethe.de
Royal Observatory Edinburgh www.roe.ac.uk
Royal Scottish Geographical Society www.geo.ad.ac.uk
Society of Writers to Her Majesty's Signet - Signet Library
www.thewss.co.uk
Biblioteki s czynne w dniach:

Poniedziaek
Wtorek
roda
Czwartek
Pitek

Adresy
str. 111
Sobota
Godziny otwarcia bywaj rne, ale najczciej s to: 9.00-19.00.

Bezpieczestwo
str. 112
BEZPIECZESTWO
W kadym pastwie, czy jeste turyst, czy nie musisz czu si bezpiecznie. Policja oraz inne organy s od tego, by to bezpieczestwo zapewni. Moesz jednak zosta zupenie przypadkowo wiadkiem przestpstwa i nie wiedzie, co w danej chwili zrobi.
Tu znajdziesz kilka przydatnych informacji i rad, ktre pomog w nagych wypadkach.
Jeeli jeste wiadkiem przestpstwa niezwocznie powiadom o tym

incydencie odpowiednie organy, do ktrych numer alarmowy jest na
caym wiecie taki sam, czyli 999.
Drobne przestpstwa moesz zgosi rwnie anonimowo za pomoc

stron internetowych, ktrymi dysponuj jednostki policyjnych posterunkw w danym obszarze.
W razie zagroenia udaj si na najbliszy posterunek policji, ktrych

w Szkocji nie brakuje. Specjalnie wykwalifikowani funkcjonariusze
udziel niezwocznie pomocy ofiarom, a take poszkodowanym.
Moesz si rwnie zetkn z przestpstwem o podou antyspoecznym rasistowskim. Nie bagatelizuj tego, lecz powiadom odpowiednie suby moesz to zrobi anonimowo.
Nie staraj si rozwizywa swoich problemw samodzielnie. Policja

w Szkocji jest od tego, by Ci pomc, a nie zaszkodzi.
Jeeli Twoje dziecko pado ofiar rasizmu w szkole, jest szkalowane,

zgo ten fakt nauczycielowi wychowawcy, skontaktuj si z dyrekcj
placwki dydaktycznej, do ktrej uczszcza Twoje potomstwo.

Bezpieczestwo
str. 113
Jeeli jeste szykanowany na tle rasowym w miejscu pracy zgo ten

fakt pracodawcy. Moesz si take zwrci o pomoc do zwizku zawodowego lub miejscowej rady ds. rwnoci rasowej Racial Equality Council lub powiadomi o tym fakcie miejscow jednostk policji.
Pamitaj, e w Szkocji przestpstwem jest posiadanie ostrych narzdzi, noy itp. w miejscu publicznym. Jeeli obawiasz si o wasne
lub kogo ycie zgo ten fakt na policji.
Przestpstwem jest take sytuacja, w ktrej dziecko jest zaniedbane,

niedoywione, brudne, a nawet pozostawione na chwil bez opieki
osoby dorosej i tym samym naraone na niebezpieczestwo.
Wynajmujc mieszkanie od osoby prywatnej sprawd w bazie danych

HMO, czy osoba, od ktrej chcesz wynaj mieszkanie jest tam zarejestrowana. W przypadku wtpliwoci skontaktuj si z najbliszym
w Twojej okolicy Zespoem do Spraw Regulacji Mieszkaniowych.
Odchody, ktre pozostawia na trawnikach Twoje zwierz musz by

przez Ciebie uprztnite. W przeciwnym razie grozi Ci powana kara
pienina.
Wyplucie gumy do ucia na ulicy to kara w wysokoci 50 funtw.
Warto zapozna si rwnie z zasadami kultury, ktra obowizuje

w Szkocji, a jest odmienna od stylu polskiego. Kady niepodany
dotyk cielesny jednej osoby wzgldem drugiej, czy to na ulicy, czy
w dyskotece jest surowo karany i ma znamiona przestpstwa!
Jeste, bye wiadkiem przestpstwa nie obawiaj si i zgo ten

fakt do odpowiednich organw!

Przesyanie pienidzy
str. 114
PRZESYANIE PIENIDZY
Przesyek pieninych mona dokona w rny sposb. Do wyboru jest
kilka opcji:
Wpata gotwki na konto osoby prywatnej. Do tego rodzaju operacji

bankowej wymagana jest pena nazwa konta osoby wraz z numerem
sort code oraz dane personalne tego, do ktrego kierowany jest przelew.
Czek. Wystawienie czeku niesie jednak za sob obowizek skrupulatnego wypenienia wszystkich pl na nim zawartych, a take posiadanie zaplecza finansowego na swoim koncie w momencie wystawiania
tego dokumentu. Jest to opcja, za ktr wnosi si dodatkow opat.
Karta debetowa, patnicza. Moliwoci dokonywania opat za pomoc

kart jest wiele. Dzi bowiem jest to jeden z najszybszych sposobw
dokonywania opat, przeleww.
Direct debit. Jest to rodzaj cigej zapaty, na ktr si godzimy po

wypenieniu stosownego dokumentu w banku. Osoba, ktrej konto
upowaniamy do pobierania opat z naszego rachunku bdzie za
porednictwem banku otrzymywaa regularnie pewn sum z naszego
konta. Jest to bardzo wygodna forma patnoci, bo nie wymaga naszego bezporedniego udziau. Do tego typu operacji bankowych wymagany jest odpowiedni zasb rodkw finansowych na koncie.
W przypadku ich braku moe bowiem zosta naoona kara.
Przesyaniem pienidzy zajmuje si w chwili obecnej wiele firm, jak:

Grosik, Western Union, czy 1st Contact. Obecnie w wikszoci firm
istnieje ju polskojzyczna obsuga.

Przesyanie pienidzy
str. 115
Oferty firm zajmujcych si przesyaniem pienidzy do Polski i nie tylko

jest wiele. By jednak wybra opcje najbardziej nam odpowiadajc
warto si zapozna ze wszystkimi warunkami, ofertami, ktre znacznie
rni si pomidzy firmami.
W przypadku Western Union, jednej z najbardziej znanych firm przelewu mona dokona w kilkanacie minut.
Firma ta oferuje swoim klientom przekazy pienine od ponad 130 lat.
Zalety:
- kady przekaz jest monitorowany,
- przekazy posiadaj specjalne numery kontrolne,
- system komputerowy i nowoczesne technologie pozwalaj na
dokonanie przelewu ju w kilkanacie minut do 190 krajw
wiata,
- punkty firmy znajduj si na caym wiecie, a godziny i dni
otwarcia s bardzo korzystne,
- by przesa pienidze nie jest wymagany rachunek bankowy.
Schemat wysyania pienidzy jest bardzo prosty:
wypeniasz gotowy formularz, ktry przekazujesz wraz z gotwk

agentowi Western Union. Potwierdzasz swoj tosamo odpowiednim
dokumentem.
Agent zajmie si wprowadzeniem informacji do systemu bazy danych

w komputerze.
Klient otrzymuje potwierdzenie wraz ze wspomnianym numerem kontrolnym.
Klient
powinien
poinformowa
odbiorc,
do
ktrego
pienidze podajc mu numer kontrolny.
przesya

Przesyanie pienidzy
str. 116
Odbiorca chcc otrzyma pienidze powinien wypeni formularz,

w ktrym musi wypisa dane personalne, kraj nadawcy przekazu oraz
sum, ktrej si spodziewa.
Ostatnim krokiem jest wrczenie dokumentu tosamoci do wgldu

agentowi, ktry przekae gotwk.
Bogat ofert przesyania pienidzy cieszy si take firma 1st Contact.

Plusy przesyania waluty za pomoc tej firmy to:
- atwy sposb dokonania przelewu gotwki,
- opata za wykonan transakcj wynosi jedynie 5 GBP,
- ani nadawca, ani odbiorca nie ponosi adnych dodatkowych
kosztw,
- przelewy za pomoc Internetu s realizowane w cigu trzech
dni roboczych,
- bezpieczestwo pienidzy jest regulowane przez brytyjski
Urzd Celny.
By dokona transakcji online naley si zarejestrowa na stronie firmy.

Pod numerem telefonu 0800 082 0226 mona si skontaktowa z polskojzycznym konsultantem.
Warto pamita, e w momencie dokonywania przelewu 1st Contact
poda dokadny przelicznik waluty, wedle ktrego jest obliczany przelew
pienidzy.
Szczegowych informacji na temat przelewu pienidzy mona zaczerpn piszc na adres e-maila obsugiwanego w jzyku polskim:
kontakt@1stcontact.com
Godziny otwarcia firmy: pon.-pt. 9.00-18.00.

Turystyka
str. 117
TURYSTYKA
Szkocja jako niewielki kraj na mapie, ale wielki i znaczcy w wiecie ma
do zaoferowania wiele atrakcji turystycznych. Poczwszy od tych wymagajcych aktywnego udziau, po te wymagajce mniejszego zaangaowania, jak wyjcie na koncert czy do kina.
Dobrze rozwinita sie noclegw w stylu B&B pozwala wyjecha za
miasto i cieszy si widokami okolic na duej ni chwil...
Populacja osiga obecnie liczb 5.500.000 ludzi. Powierzchnia Szkocji
wynosi 78,132 km2, a obowizujcymi jzykami urzdowymi s angielski
i scottish Gaelic. Gwne miasta to:
Glasgow
Edynburg
Aberdeen
Dundee
Stirling
Inverness
Bogata historia, ktr cieszy si Szkocja, przyjani ludzie sprawiaj, e

odkrywanie kadego z zaktkw tej ziemi jest czym niezwykym,
przyjemnym i poytecznym.
Tu nie mona si nudzi, gdy grsko-morski krajobraz sprawia, e
widoki zapieraj dech w piersiach.
Otoczona dwoma Morzami Pnocnym i Irlandzkim Szkocja daje szereg
moliwoci spdzania wolnego czasu. Licznie zlokalizowane zamki, paace, obiekty godne zobaczenia, puby, sale koncertowe, kina, teatry, morza, gry, jeziora pozwalaj niejednemu na chwile relaksu, odprenia.

Turystyka
str. 118
Nie brakuje take atrakcji dla najmodszych. W okresie wiosenno-letnim

najwiksz popularnoci ciesz si ciekawe ogrody, parki rozrywki dla
najmodszych, a take ogrody zoologiczne czsto poczone z botanicznymi.
Sie barw szybkiej obsugi jak McDonalds oraz Burger King i Pizza Hut
pozwalaj na konsumpcj w trakcie podry.
Przy autostradach znajduje si wiele obiektw, ktre nazywane s
Travel Inn. To parkingi i sie hoteli, na ktrych postojach mona odpocz, skorzysta z toalety, a take zje posiek w restauracji. Kada
ze stacji Travel Inn wyposaona jest w stacj benzynow, budki
telefoniczne, myjnie samochodowe oraz bankomaty.
Kalendarz imprez kulturalnych w Szkocji jest bardzo bogaty, a swoje
apogeum osiga w miesicach letnich, kiedy to w Edynburgu kadego
roku odbywa si tzw. Edinburgh International Festival. Zjedaj si na
niego ludzie z caego wiata, hotele s przepenione, a ulice miasta
pene ludzi rnej narodowoci.
Warto pamita, e wiele obiektw turystycznych w Szkocji ma darmowy wstp. Bywaj jednak takie, do ktrych wejcie jest odpatne.
Nie s to jednak ceny wygrowane, a w przypadku wikszych grup
i dzieci czsto oferowane s zniki.
Mona rwnie wykupi sobie kart Visit, ktra upowania do zniek
przy wejciu np. do zamkw.
Jednym z ciekawszych i godnych zobaczenia obiektw jest:

str. 119
Chatelherault Country Park. Ukryta rezydencja ksicia Hamilton.
Fot. Chatelherault Country Park
Zlokalizowany na skarpie na poudnie od Hamilton pikny obiekt zaprojektowany przez wybitnego, szkockiego architekta Williama Adama
zachwyca swoim wdzikiem kadego, kto pokusi si o wycieczk w to
miejsce.
Dom letni dla ksicia Hamilton, uywany take jako posesja do wypadw na polowania zbudowany by w latach 1722-1734.
Uszkodzony w wyniku poaru majcego miejsce w roku 1945, zosta odbudowany w latach 1979-1987.
Fot. Chatelherault Country Park

str. 120
W trakcie remontu dokonano w nim pewnych zmian. Gwnie w pomieszczeniach, w ktrych niegdy trzymano psy myliwskie ksicia
znajduje si tam obecnie galeria.
Ciekawostk wydaje si by zjawisko zapadania si czci Chatelherault
spowodowane
zbyt
bliskim
zlokalizowaniem
kopalni
wgla.
Tote przechadzajc si po wykwintnych pomieszczeniach paacyku ma

si wraenie, i cay budynek jest wyranie przechylony na wschd.
Wizytujcy maj moliwo obejrzenia sali bankietowej, a take apartamentw ksicia, a nade wszystko wspaniaych ogrodw, ktrych wietno zostaa przywrcona w 100 %.
Posiado ta cieszy si take licznymi ciekami o cznej dugoci 10
mil, ktre prowadz do kilkusetletnich dbw, okazaych ruin Cadzow
Castle i zapierajcego dech w piersiach kilkudziesiciometrowego mostu
Duke Bridge.
Dzi szczeglnym powodzeniem w teje posiadoci ciesz si licznie odbywajce si wesela, bankiety, a take spotkania konferencyjne.
W budynku mieci si take wystawa prac fotograficznych oraz wiele
ciekawych eksponatw przypominajcych czasy sprzed trzech wiekw.
Zwiedzanie tego ciekawego obiektu jest bezpatne. Przerw w trakcie
wycieczki mona take zagospodarowa wypijajc pyszna kaw w znajdujcej si tam kafejce.
Pikno otaczajce Chatelherault to gwnie przyroda, ktra caoroczn
zieleni, piknymi trawnikami, kilkusetletnimi dbami, a take pomnikami zachwyca przyjezdnych oraz staych bywalcw, ktrych nigdy
tam nie brakuje.

Strathclyde Country Park
str. 121

Zlokalizowany w pnocnej czci hrabstwa Lanarkshire park w okresie
wiosenno-letnim cieszy si wielka popularnoci, a to z kilku przyczyn.
Znajduje si w nim bowiem jeden ze znanych i ciekawych pod
wzgldem atrakcji dla najmodszych park rozrywki.
Fot. Park rozrywki
Powierzchnia caego parku wynosi 4 km2 i znajduje si on nad jeziorem

Strathclyde.
Umiejscowiony zosta pomidzy miejscowociami Hamilton i Motherwell. Park ma do zaoferowania wiele ciekawych atrakcji wodnych
w rodzaju regat, zawodw pywackich itp., a take M&Ds, czyli wspomniane wczeniej wesoe miasteczko w jednym z najwikszych i najciekawszych pod wzgldem zbiorw Parku Amazonia. Wstp do AmazoCopyright by Wydawnictwo Zote Myli & Agnieszka Iycka

str. 122
nia Park jest odpatny i wynosi ok. 5 funtw w przypadku osoby dorosej, dzieci naturalnie maj znik, podobnie jak wiksze grupy. Do
M&Ds mona wej nie wnoszc opaty, ale korzystanie z kolejek jest
niestety kosztowne, cho nie brakuje tu wrae.
Strathclyde Park uwaany jest za Low Park niski park w stosunku do
pooenia wzgldem Chatelherault. Prawa strona parku to cisza i spokj, powicona rodowisku i naturze, lew za cechuje haas ze zlokalizowanej w niewielkiej odlegoci autostrady M8.
Fot. Strathclyde Park
W centrum znajduje si wielki gaz, kamie upamitniajcy sw nazw

zatopion przed wiekami wiosk.

str. 123
Liczne cieki, leny obszar, jezioro naprawd pozwalaj na mie

spdzenie wolnego dnia.
Fot. Park rozrywki
Amazonia
Jest parkiem cieszcym si wielk popularnoci zarwno wrd
Szkotw, jak i obcokrajowcw. Mona tu bowiem zobaczy liczne,
ciekawe gatunki zwierzt tropikalnych. Park ma do zaoferowania nie
tylko atrakcj dnia, ale take nowe, edukacyjne dowiadczenie dla
dzieci i dorosych. Liczne gatunki map, tarantule, nietoperze, na ktre
si tu spoglda jednych ciesz, a innych przeraaj. Kwestia gustu. Park
jest otwarty kadego dnia w godzinach od 10.00-18.00, a koszt wstpu
dla dorosych wynosi 4.95 funta, dla dzieci 3.95, w przypadku grup 4.45
za osob, dla dzieci 3.45. Osoby starsze mog do parku wej za opat
wynoszc 3.95 lub grupowo 3.45 za osob. Mona si rwnie zdecydowa na zakupienie biletu rodzinnego, ktrego cena wynosi 14.95 funta
(bilet dot.2 osb dorosych i 2 dzieci lub 10 osb dorosych z 2 dzieci,
bd 10 osb dorosych).

Loch Lomond najwikszym jeziorem w Szkocji
str. 124

Loch Lomond to jezioro otoczone malowniczym pasmem grskim z najwyszym szczytem Ben Lomond.
Fot. Pasmo grskie nad Loch Lomond
Jezioro jest zlokalizowane w zachodniej czci Szkocji w bliskiej odlegoci od Glasgow. Jezioro to jest najwikszym naturalnym zbiornikiem wodnym w Szkocji.

str. 125
Fot. Loch Lomond
Poza piknym krajobrazem otaczajcym jezioro nie brakuje tu innych

atrakcji. Najpopularniejsz z nich s rejsy statkiem dookoa jeziora. Do
wyboru s trzy moliwoci:
Rejs godzinny. Statki wypywaj regularnie, co godzin, a na swej

trasie mijaj najwiksz wysp Inchmurrin, a take Balloch Castle.
Bilet dla dorosych kosztuje 5.50 GBP, a dla dzieci 3 GBP.
Rejs 2-godzinny. Statki wypywaj na jezioro dwa razy dziennie

o godz. 13.00 i o 15.00. Dodatkow atrakcj tego rejsu jest opynicie
Golf Course oraz historycznej wioski Luss. Bilet dla dorosych kosztuje
9.80 GBP, a dla dzieci 5 GBP.
Rejs o zachodzie soca dla zakochanych i nie tylko. Podczas tego rejsu zapierajce dech w piersiach widoki wraz z lampk serwowanego

str. 126
wina tworz niezapomniany klimat. Statek opywa wysp Inchmurrin

z niepowtarzaln przyrod i najwiksz pla nudystw w Szkocji.
Rejs koczy si podziwianiem zachodu soca skrywajcego si za
szczytami gr otaczajcych Loch Lomond.
Tego typu rejs odbywa si tylko raz dziennie o godz.19.30. Bilet dla dorosych kosztuje 8.50 GBP, a dla dzieci 4 GBP.
Old Town Jail muzeum wiziennictwa w Stirling

W Stirling, pierwszej stolicy Szkocji znajduje si nie tylko pikny zamek, ktry przyciga mas turystw, ale take muzeum wiziennictwa.
Fot. Muzeum wiziennictwa

Old Town Jail muzeum wiziennictwa w Stirling
str. 127
Old Town Jail zostao otwarte w zimny, listopadowy dzie 1847 roku.
Wyposaone w dobry system audiowizualny wizienie pozwala w dniu
dzisiejszym odwiedzajcemu przenie si w czasie o dwa wieki wstecz.
Znajdujce si w nienaruszonej formie cele przetrway do dzi w niezmienionej postaci. Ich wymiary to 7 stp szerokoci i 13 dugoci.
Muzeum jest czynne w nastpujcych miesicach:
Kwiecie wrzesie
9.30-18.00
Padziernik marzec
9.30-17.00
Listopad luty
10.30-16.30
Adres muzeum
Stirling, St.John Street FK 8 1EA
Bilety w cenie 4.5 GBP.
Muzeum lotnictwa
East Lothian ma do zaoferowania odkrycie historycznej strony Concorde
od momentu zamania bariery dwiku a do przejcia na zasuon
emerytur G-BOAA.
Na wasne oczy mona si przekona, jak skonstruowany zosta samolot,
ktry potrafi porusza si szybciej ni dwik.
Adres muzeum
Museum of Flight East Lothian
EH39 5LF
Godz.otwarcia: Listopad marzec 10.00-16.00
Wrzesie padziernik: kadego dnia od 10.00-17.00
Lipiec sierpie 10.00-18.00

Muzeum lotnictwa
str. 128
Koszt wstpu dla osoby dorosej wynosi 5 GBP, a wejcie na pokad 8

GBP, dzieci wstp 4 GBP, wejcie na pokad samolotu 6 GBP.
Podwodny wiat
Zaledwie 20 min. jazdy autem od centrum Edynburga w miejscowoci
Fife natkn si mona na wodny wiat Deep Sea World. Park ma do
zaoferowania wiele ciekawych zaj, podczas ktrych mona podziwia
jedne z najbardziej przyjaznych czowiekowi zwierzta oceanu foki.
Orodek ten cieszy si najwiksz w Europie kolekcj rekinw. Na wasne oczy mona zobaczy, jak te piekielne bestie jedz potulnie z rk
nurkw. See World moe si rwnie poszczyci jednym z najduszych,
szklanych, podwodnych tuneli. Znajduje si tu 2000 okazw.
Godziny otwarcia: codziennie od 10.00 do godzin wieczornych.
Adres orodka
Deep Sea World
North Queenferry.Fife, KY11 1JR
Tel. 01383-411-880
The Falkirk Wheel

Falkirk jest przecitnej wielkoci miastem zlokalizowanym u podna
Highlandw. Gwn atrakcj turystyczna tego miasta jest skomplikowany ukad kanaw wodnych, ktre od niedawna dziki pomocy lokalnych
wadz zostay poczone w tzw. Falkirk Whell.

The Falkirk Wheel
str. 129
Fot. The Falkirk Wheel


The Falkirk Wheel
str. 130
Fot. The Falkirk Wheel
Jedyna na wiecie tego rodzaju konstrukcja zastpia 11 zapr wodnych,

ktre musia zaliczy kady wodny pojazd pyncy z Glasgow do Edynburga. Jest to ogromna budowla z kilkudziesicioma siownikami zapewniajca poczenie pomidzy Union Canal i Clyde Canal. Oba kanay
dzieli rnica poziomu wody wynoszca 30 metrw. Caa konstrukcja ma
ponad 40 metrw wysokoci i obraca si dookoa wasnej osi wraz z gondolami i znajdujcymi si na ich pokadzie pasaerami. Obiekt mona
podziwia bez wnoszenia opat przez cay rok kalendarzowy o kadej
porze dnia i nocy.
Adres
The Falkirk Wheel
Lime Road
Tamfourhill
Falkirk FK1 4 RS.

Polish Memorial Garden
str. 131

W Douglas niewielkiej miejscowoci na poudnie od Glasgow znajduje
si ogrd pomnikw powicony polskim onierzom walczcym na
ziemiach Szkocji.
Fot. Polish Memorial Garden w Douglas
W pierwszej wersji trzy rnice si wielkoci pomniki znajdoway

w si w oddalonych od siebie miejscach. Po pewnym jednak czasie
lokalne wadze wpady na pomys, by zgromadzi pomniki i umiejscowi
je w jednym, specjalnie do tego wyznaczonym placu.
Powsta wwczas Polish Memorial Garden.
Ogrd jest bardzo zadbany. Posiada tablic upamitniajc dziaania
polskich onierzy, a co za tym idzie szacunek szkockich wadz do czynu

str. 132
Polakw. Warto si tam wybra choby ku pamici polegych, walczcych i w wikszoci ju nieyjcych bohaterw rodakw.
Fot. Polish Memorial Garden
Dojazd do ogrodu jest atwy. Najlepiej jest kierowa si autostrad A8

w stron miejscowoci Carlisle M74, a na 11 zjedzie od Glasgow skrci
w A70 do Ayr. Douglas bdzie od tego momentu miejscowoci
widniejca na drogowskazach.
Zamki, zamczyska, opactwa

Craignethan Castle jest zamkiem zlokalizowanym na poudnie od Glasgow, a na zachd od Edynburga. Ley przy trasie A721. Obecnie mona
podziwia ruiny zamku, ktry zosta wybudowany w 1530 roku.
Fot. Craignethan Castle


str. 133
Cech charakterystyczn tego obiektu jest fakt, e zamek wyrnia si

wysokimi murami, stanowicymi niegdy lini obronn przed napastnikami.
Naturalnie
jak
wiele
innych
zamkw,
tak
ten
zlokalizowany zosta nad rzek. Jako najstarsz cz tego zamku

ocenia si baszt, ktra niegdy speniaa funkcj mieszkaln.
Niewtpliwie zamek ten peni funkcj obronn.
Wstp do zamku jest odpatny i wynosi: 4 GBP dla dorosych, a 2 GBP
dla dzieci.
Adres
Lanark.ML11 9PL.
Tel.01555-860-364
Doune Castle jest zamkiem pooonym w bliskiej odlegoci od miejscowoci Stirling. Zbudowany na niewielkim wzniesieniu, budzi zachwyt,
kiedy si wejdzie do rodka.
Fot. Doune Castle
Liczne sale, salki, komnaty, a take wejcie na wie widokow pozwalaj cofn si w czasie na chwile, na sekund... Zamek spenia funkcj
wypadow na polowania, podczas ktrych zatrzymywaa si w nim wczesna arystokracja. Budowla jest zlokalizowana nad rzek, otoczona
licznymi ciekami pozwalajcymi obej obiekt dookoa.

str. 134
Fot. Widok z wiey zamku Doune Castle
Saw zdoby dziki scenom krconym do filmu Monty Python.

Miesicem, w ktrym zamek jest nieczynny jest maj.
Bilety s do nabycia w kasie zlokalizowanej przed wejciem do obiektu,
w cenie: 4 GBP dla dorosych i 2 GBP dla dzieci.
Adres
In Doune
A84
FK14 6EA
Tel.01786-841742

str. 135
Jedburgh Abbey jest opactwem zlokalizowanym w Jedburghu.
Fot. Opactwo w Jedburghu
Zaoone w roku 1138 byo bardzo czsto celem najazdw granicznych.

Zniszczone, spalone opactwo przetrwao do dnia dzi w postaci zachwycajcych ruin. Obiekt cieszy si du popularnoci wrd turystw
tote otwarty jest przez cay rok kalendarzowy. Bilet wstpu mieci si
w granicach 5 gbp na osob doros, a ok.3 GBP na dziecko. Jedburgh.TD8 6JQ.
Fot. Jedburgh Abbey


str. 136
W niewielkiej odlegoci od Jedburgh Abbey w stron zachodnia natkn

si mona na kolejne opactwo, ktrego ruiny w przeciwiestwie do Jedburgh Abbey przetrway w mniej naruszonej formie.
Melrose Abbey jest opactwem zlokalizowanym w miejscowoci Melrose.
Fot. Melrose Abbey
Tu mona podziwia nie tylko utrzymane w dobrym stanie mury zewntrzne, ale take wntrze, czego nie mona powiedzie o Jedburgh
Abbey. Najwyraniej zniszczenia wojenne tego opactwa nie byy tak
wielkie jak w przypadku poprzedniego zabytku.
Bothwell Castle kolejny zamek umieszczony w miejscowoci Bothwell

w hrabstwie South Lanarkshire.
Fot. Bothwell Castle


str. 137
Budow tego zamku rozpoczto w wiekach rednich, ale w wyniku

cigych napadw ukoczono j dopiero ok.1500 roku. Spenia funkcje
obronn, a zlokalizowany jest nad rzek Clyde, ktra chronia zamek
przed atakami wroga od jego poudniowej strony. Jednym z najpikniejszych okresw w cigu roku kalendarzowego jest wiosna, kiedy to alejka
prowadzca do ruin zamku usnuta jest piknymi dywanami z tych
onkili.
Obiekt mona zwiedza kadego dnia, ale wstp do niego jest odpatny.
Mieci si w granicach ok.4 GBP dla dorosych, a 3 GBP dla dzieci.
Bothwell Castle
G71 8BL
Tel.01698-816894

Stirling jako dawna stolica Szkocji
str. 138
Stirling jako dawna stolica Szkocji
Dawniej, nim ogoszono Edynburg stolic Szkocji to wanie na barkach

Stirling spoczywao to miano. Miasto jest pikne, posiada bogat tradycj kulturaln, a take ciekawe zaplecze ycia historycznego. Pooone
w centralnej czci Szkocji status miasta uzyskao w roku 2002. To wanie tu rozgryway si najwiksze i najsynniejsze bitwy Szkocji o niepodlego.
Niewtpliwie najciekawszymi atrakcjami s tu zamek i cmentarz lece
u podna gr, a take wspomniane ju muzeum wiziennictwa z manekinami imitujcymi postacie ludzkie. Kadego dnia odbywaj si tu
spektakle, ktre pozwalaj na przeniesienie si w czasie. Bogata kolorystyka ciekawych uliczek, budynkw, obiektw oraz otaczajcego miasto
krajobrazu potrafi naprawd zachwyci nie tylko turyst, ale take
miejscowego.

GLASGOW lub Green Area
str. 139

Szkocja ma do zaoferowania blisko 350 atrakcji historycznych, w ktrych szczegln uwag
zwraca wtek 5000 lat tradycji i kultury.
Wrd wielu atrakcji, na ktre si mona natkn w tym niewielkim pastwie niewtpliwie
na uwag zasuguje miasto Glasgow.
Bogata tradycja, ciekawe obiekty, tu naprawd nie mona si nudzi.
Kady ma moliwo znalezienia tego, co go interesuje.
Fot. Katedra w Glasgow
Polecam zwiedzenie miasta za pomoc rejsu statkiem po rzece Clyde.


str. 140
Fot. Glasgow. Rzeka Clyde
Odwiedzenie Muzeum Transportu na pewno niejednego turyst wprawi

w stan zdumienia.
Fot. Muzeum transportu w Glasgow


str. 141
Przechadzajc si za uliczkami tego Glascu, czyli zielonego miejsca

mona wstpi do parku botanicznego, odwiedzi katedr lub na duej
zatrzyma si w Kelvingrove Art Gallery, ktra otwarta zostaa w roku
1902. Po renowacji dopuszczona do uytku galeria zachwyca jeszcze
bardziej ni dawniej. Bogata kolekcja eksponatw pochodzca z caego
wiata pozwala zapozna si z kultur nie tylko szkocka, ale take innych pastw.
Fot. Art Gallery
Edynburg stolic Szkocji

Miasto zwane obecnie wizytwk Szkocji, a take jej stolica zostao niegdy wzniesione na skaach wulkanicznych. Obecnie Edynburg cieszy si
saw pync z corocznie odbywajcych si tu festiwali, ktre trwaj
przez cay sierpie. Zlokalizowana nad Morzem Pnocnym stara,
historyczna aglomeracja miejska cieszy si klimatem grsko-morskim.

Edynburg stolic Szkocji
str. 142
Nad Starym Miastem zlokalizowany zosta zamek, od ktrego ulice

prowadz do Palace of Holyroodhouse. Niewtpliwie godnym uwagi jest
istniejcy, wygasy wulkan, ktry zwie si Arthurs Seat.
Miasto synie z duej iloci bogato wyposaonych w rnego rodzaju kolekcje muzew. Mona zapozna si z pracami mistrzw dawnych
i obec-nych w niemale kadej dziedzinie sztuki, od malarstwa po
rzeb.
Naturalnie jak w caej Szkocji, tak i w Edynburgu nie brakuje kafejek,
pubw, knajpek, w ktrych mona si na chwil zatrzyma, odpocz
lub spotka ze znajomymi.
***
Warto pamita, e ulotki, foldery, plakaty zachcajce do
udziau w proponowanych atrakcjach turystycznych dostpne
s w wielu miejscach poczwszy od stacji Travell Inn,
a skoczywszy na marketach ze specjalnie do tego celu przygotowanymi tablicami informacyjnymi.

Wane adresy i numery telefonw - dodatek
str. 143
WANE ADRESY I NUMERY TELEFONW DODATEK
Konsulat Generalny RP w Edynburgu

2 Kinner Road Edinburgh EH3 5PE
Tel. +44131-552-0301
www.polishconsulate.org
Dom SPK oraz Stowarzyszenie Polskich Kombatantw

w Edynburgu
11 Drummond Place
Sikorski Polish Club

5 Parkgrove Terrace
Glasgow G3 7SD
Stowarzyszenie Polskie w Aberdeen

Brunswick Place 33
Aberdeen AB11 7TF
Tel. 01224-58368

Infolinie do JobCentre i odpowiednich wydziaw
str. 144
Infolinie do JobCentre i odpowiednich wydziaw

www.jobcentreplus.gov.uk
Jobseeker Direct 0845-606-01234
New Claims Contact Centre 0845 600 4250
Social Fund Crisis Loans 0800 028 8270
Benefit Enquiries 01236 502 800
Tax Credits 0845 300 3900
Disability Living Allowance 0845 712 3456
Pension Service 0845 606 0265
Inland Revenue urzd podatkowy

www.inlandrevenue.gov.uk
VIA Organizacja pomocy wiadkom przestpstw

Tel. 0138234 11 85
T&G Zwizki Zawodowe w Szkocji

www.tgwu.org.uk/scotland
Tel. 0845-345-0141
Health&Safety Executives Urzd ds. Zdrowia i Bezpieczestwa Pracy

Tel. 084534-500-55
Stowarzyszenie Polonii w Inverness

Tel. 079-794-231-40

Konsulat Generalny RP w Londynie
str. 145
Konsulat Generalny RP w Londynie

73 New Cavendish Street,
London W1W 6LS
Tel. 0870 774 2800 www.polishconsulate.co.uk
Prasa polskojzyczna:
1. Gos Polski www.glospolski.pl
2. Goniec Polski www.goniec.com
3. Cooltura www.cooltura.co.uk
4. Polish Express www.polishexpress.co.uk
5. Dziennik Polski www.dziennikpolski.co.uk
6. Nowy Czas www.nowyczas.co.uk
7. Scotland PL www.scotland.pl
8. Szkocka www.szkocka.com
9. Zmywak www.zmywak.pl
Przydatne adresy stron internetowych
www.szkocja.net
www.myglasgow.net
www.szkocja.org.pl
www.szkocja24.com
www.edinburgher.pl
www.glasgow24.pl
www.polonian.co.uk
www.szkocja.eu
www.miecio.pl
www.radioheynow.com
www.radio-orla.com

Dni ustawowo wolne od pracy
str. 146
Dni ustawowo wolne od pracy

1. 1 stycznia Nowy Rok
2. 2 stycznia
3. Wielki Pitek
4. Maj Bank Holiday (pocztek miesica)
5. Maj Bank Holiday (koniec miesica)
6. Sierpie (pocztek miesica) Bank Holiday
7. 24 grudnia Boe Narodzenie
8. 25 grudnia Dzie wit Boego Narodzenia
9. 26 grudnia Boxing Day
Polskie sklepy
Edinburgh
Deli Polonia 237 Leith Walk, Edinburgh EH6 8NY, tel. 0131 555 12 81
Polski Smak 112 Georgie Road,
Edinburgh EH11 2NR, tel. 0779 609 47 38
pon.-sob. 11.00 - 19.00
nd. 12.00 - 17.00
Bona Deli 86 South Clerk Street, Edinburgh

Bread and Olives 17a Queensferry St., Edinburgh, EH2 4QW,
tel. 0131 226 48 37
pon.-pt. 9.00 - 19.00
sob.-nd. 9.00 - 16.00
Glasgow
Polish Taste 21 Hyndland Street, Glasgow, G11 5QE,

tel. 0141 338 6899

Polskie sklepy
Nostalgia 89 High Street, Glasgow, D1, Scotland
White Eagle 83 Saltmarket, Glasgow, G1 5LE, Scotland,
str. 147
tel. 0791 4050983
PAISLEY
Polish Delicatessen 8 Incle Street, Paisley, Renfrewshire, PA1 1HJ, tel.
01418471555
PERTH
Polski sklep Zall 187 South Street, Perth, Scotland, TEL: 07746023067
ABERDEEN
Piotr i Pawe 278 George St., Aberdeen, Scotland

Piotr i Pawe 67/69 Victoria Road, Aberdeen, Scotland
Ambasada 202-204 Market Street, Aberdeen, Scotland
DUNDE
Polski sklep Zall 140 Victoria Road, Dundee, Scotland, 1 2QW, TEL:
01382228964
Motherwell
Bellshill Road 33C ML1 3SQ tel. 077-563-524-68

Firmy kurierskie w Szkocji
str. 148
Firmy kurierskie w Szkocji
Delta Parcel Falkirk
Tel. +44 077233338437

www.delta-scotland.co.uk
Trans&Voyager Borowscy
Tel. 078-968-66-567
077-725-64-157
Przesyki kurierskie
Tel. +48 52-371-71

www.umss.pl

Agnieszka Iżycka - Emigracja Do Szkocji

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Agnieszka Iżycka - Emigracja Do Szkocji

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Copyright for Polish edition by ZloteMysli.

Wzr aplikacji na opiekuna.................................................73

EMIGRACJA DO SZKOCJI Agnieszka Iycka

przeze mnie stworzony na potrzeby

Moja praca jest skierowana do kadego, kto zamierza wyemigrowa do

EMIGRACJA DO SZKOCJI Agnieszka Iycka

Mam nadziej, Drodzy Odbiorcy, e znajdziecie w tym vademecum

przyjemnych znajomoci, a take sukcesywnego opanowywania tajnikw

Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Agnieszka Iycka

EMIGRACJA DO SZKOCJI Agnieszka Iycka

ODRBNO NARODU SZKOCKIEGO

,,Nie utosamiajcie NAS z Angli i Anglikami!!!

,,Nie utosamiajcie NAS z Anglikami wielokrotnie usyszaam te sowa.

Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Agnieszka Iycka

EMIGRACJA DO SZKOCJI Agnieszka Iycka

EMIGRACJA DO SZKOCJI Agnieszka Iycka

Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Agnieszka Iycka

EMIGRACJA DO SZKOCJI Agnieszka Iycka

YCIE W DWCH KRGACH KULTUROWYCH,

jemu ,,emigrare to wyruszanie, wynoszenie si.

wielki polski bohater narodowy,

Tadeusz Kociuszko walczy o niepodlego Stanw Zjednoczonych.

Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Agnieszka Iycka

EMIGRACJA DO SZKOCJI Agnieszka Iycka

EMIGRACJA DO SZKOCJI Agnieszka Iycka

budowao wasne tradycje, ktrych celem jest przetrwanie, a my jako

wania rodzimych tradycji, bowiem instytucja, jak jest Koci skupia

Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Agnieszka Iycka

EMIGRACJA DO SZKOCJI Agnieszka Iycka

Kultywowanie wasnej, rodzimej tosamoci na obczynie nie nastrcza

EMIGRACJA DO SZKOCJI Agnieszka Iycka

Trudno jest pogodzi ycie w dwch odrbnych krgach kulturowych.

Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Agnieszka Iycka

EMIGRACJA DO SZKOCJI Agnieszka Iycka

Jako Polonia rozsiana po caym wiecie zaczynamy powoli traci kontakt

wan form jzyka polskiego. Co byo przyczyn tego, e mimo wielu

Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Agnieszka Iycka

EMIGRACJA DO SZKOCJI Agnieszka Iycka

Podobiestwa i kontrasty gwnych miast Szkocji

Glasgow szkockim orodkiem przemysu

Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Agnieszka Iycka

EMIGRACJA DO SZKOCJI Agnieszka Iycka

Edynburg orodkiem turystycznym

Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Agnieszka Iycka

EMIGRACJA DO SZKOCJI Agnieszka Iycka

Stawki pacowe bywaj rne. Praca na posadzie general assistance

S.E.C.C przynoszce saw Glasgow

Fot. S.E.C.C. w Glasgow

Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Agnieszka Iycka

EMIGRACJA DO SZKOCJI Agnieszka Iycka

Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Agnieszka Iycka

EMIGRACJA DO SZKOCJI Agnieszka Iycka

Uniwersytety godne polecenia

Fot. University of Glasgow

Fot. Universytet w Dundee

Fot. University of Strathclyde (John Anderson Building)

Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Agnieszka Iycka

EMIGRACJA DO SZKOCJI Agnieszka Iycka

www.ed.ac.uk to strona internetowa prestiowego uniwersytetu

Osoby zainteresowane studiami zapewne wiele ciekawych informacji

Napier University www.napier.ac.uk

Caledonian University www.gcal.ac.uk

University of Glasgow www.gla.ac.uk

University of Strathclyde www.strath.ac.uk