Professional Documents
Culture Documents
Percebe-se ento que o que caracteriza o fantstico pensado como modo e no como
gnero a instabilidade narrativa. Jackson menciona, exemplarmente, as ambigidades em
Poe. As narrativas fantsticas, situadas entre o maravilhoso e o mimtico no esto obrigadas
a obedecer s caractersticas e aos objetivos de tais gneros. Novamente nas palavras da
estudiosa:
Entre lo maravilloso e o mimtico, tomando prestadas la extravagncia de
uno y la mediocridad del outro, lo fantstico no pertenece a ninguno de los
dos, y carece de sus supuestos de confianza o sus presentaciones de
verdades autoritrias (JACKSON, 1986, p.32).
Com a configurao do fantstico como modo, Jackson assegura uma categoria que
permite incluir formas do fantstico diversas quanto estrutura e ao tempo. Leve-se em conta
que o fantstico (...) es un modo de escritura que introduce un dilogo con lo real e
incorpora ese dilogo como parte de su estructura esencial (JACKSON, 1986, p.33-34).
Relativamente ao fantstico moderno e contemporneo, que Todorov no chega a
investigar, Jackson pode muito colaborar. A terica aponta uma caracterstica importantssima
do fantstico moderno:
La resistncia o incapacidad para presentar versiones definitivas de
verdad o realidad convierten al fantstico moderno en una literatura
que apunta su propia prctica como sistema lingstico. Estructurado sobre
la contradiccin y la ambivalncia, lo fantstico se perfila en lo que no se
puede decir, lo que elude su articulacin o lo que se representa como
falso y irreal. Al ofrecer una re-presentacin problemtica de un
mundo empricamente real, lo fantstico interroga la naturaleza de lo
real y lo irreal, y enfatiza la relacin entre ambos como su principal interes
(JACKSON, 1986, p.33).
Como se pode notar pela citao acima, o fantstico exerce tambm um papel
filosfico na medida em que o problema da relao significante- significado leva questo do
distanciamento entre as palavras e as coisas. O cuidado que se deve ter, e nisso Jackson
concorda com Todorov, o de no confundir o fantstico com a alegoria e a poesia. A autora
afirma, isto sim, que o fantstico mais metonmico que metafrico. Metafrica apenas a
relao do maravilhoso com o real. (JACKSON, 1986, p.38-39)
Por sua vez, o crtico argentino Jaime Alazraki, tambm estudioso do fantstico
contemporneo, aborda de outro modo a questo da metfora em torno do fantstico.
Primeiramente, o crtico argentino procura nas obras de Borges e Cortazar os elementos que
sugerem uma outra concepo: o neofantstico. Trata-se de um gnero que abarca obras como
a dos ficcionistas nomeados e cuja diferena com relao s obras do sculo XIX, Alazraki
explica nos seguintes termos:
No son intentos que busquen devastar la realidad conjurando lo
sobrenatural como se propuso el gnero fantstico en el siglo XIX -, sino
esfuerzos orientados a intuirla y conocerla ms all de esa fachada
racionalmente construda. Para distinguirlos de sus antecesores del siglo
pasado propuse la denomincion neofantsticos para este tipo de relatos.
Neofantsticos porque a pesar de pivotear alrededor de un elemento
fantstico, estos relatos se diferencian de sus abuelos del siglo XIX por su
visin, intencin y su modus operandi (ALAZRAKI, 2001, p. 276).
En efecto, qu son los prodigios de Wells o de Edgar Allan Poe una flor
que nos llega del porvenir, un muerto sometido a la hipnosis confrontados
con la invencin de Dios, con la teora laboriosa de un ser que de algn
modo es tres y que solitariamente perdura fuera del tiempo? Qu es la
piedra bezoar ante la armona preestablecida, quin es el unicornio ante la
Trinidad, quin es Lucio Apuleyo ante los multiplicadores de Buddhas del
Gran Vehculo, qu son todas las noches de Shahrazad junto a un
argumento de Berkeley? (BORGES, 1994a, p. 280-1).
BORGES, Jorge Lus. Obras Completas: 1923-1949. Buenos Aires: Emec Editores, 1994a.
v. 1, 518p.
_____. Obras Completas: 1975-1985. Buenos Aires: Emec Editores, 1994. v. 3, 518p.
_____. Utopia de un hombre que esta cansado. In: _____. Obras completas: 1975-85. Buenos
Aires: Emec Editores, 1994. v.3, p. 52-56.
_____. Obras Completas: 1952-72. Buenos Aires: Emec Editores, 1993. v. 2, 518p.
______. Manual de Zoologa Fantstica. Mxico: Fondo de Cultura Econmica, 1990b. 165p.
JACKSON, Rosemary. Fantasy: literature y subversion. Buenos Aires: Catlogos, 1986.
SARLO, Beatriz. Borges: un escritor en las orillas. Ariel: Buenos Aires, 1998. 206p.
TODOROV, Tzvetan. A narrativa fantstica. In: ___. As estruturas narrativas. Trad. Leyla
Perrone-Moyss. So Paulo: Perspectiva, 1969. (Debates, 14). p. 147-166.
WELLS, H. G. No pas das fadas e outras histrias fantsticas. So Paulo: 1993.