Ból Wyścig Gangi

transformacji strona 18 cystern strona 37 atakują strona 53

w w w . p o l s k a - z b r o j n a . p l
T Y G O D N I K

NR 48 (670) 29 listopada 2009 Cena 3 zł (w tym 7% VAT) INDEKS 337 374 ISSN 0867-4523

Słony ząb
czasu strona 59
Pod
batutą
MON strona 32
SYSTEM
SZYBKOZŁĄCZA dni w
tygodniu
SERPA
Teraz w łatwy sposób możesz
zamontować szybkozłącze
na każdej kaburze SERPA.

Od platformy udowej po platformę

mocowaną na kamizelkach, system
szybkozłącza pozwala na sprawne
przełożenie kabury SERPA pomiędzy
Oficjalny dystrybutor na Polskę produktów
wszystkimi platformami systemu SER-
PA. Dzięki temu prostemu systemowi
natychmiast możesz dostosować układ
swojego wyposażenia do wymagań da-
nej sytuacji, co odgrywa istotną rolę
w trakcie np. misji, gdzie w szybko
zmieniającym się otoczeniu, komforto-
wy dostęp do osprzętu odgrywa ogrom-
ną rolę. System pozwala na skokowe
dostosowanie kąta mocowania kabu-
ry w pełnym zakresie 360°, a także,
w nowej wersji, częściową płynną re-
gulację przez śruby mocujące.
Szybkozłącze podobnie jak same ka-
bury BlackHawka wykonane jest
z kompozytu włókna węglowego, który
to jest jednym z najbardziej zaawan-
sowanych i wytrzymałych materiałów
stosowanych do produkcji tego typu
elementów. Budowa kabury pozwa-
la na szybkie wyjęcie jak i ponow-
ne umieszczenie broni w kaburze.
Automatycznie blokuje pistolet na-
tychmiast po włożeniu. Fakt
całkowicie ukrytego spu-
stu daje dodatkowe
bezpieczeństwo. Kabu-
ra wyposażona jest
w system SERPA za-
bezpieczający broń w kabu-
rze (w celu wyjęcia broni należy naci-
snąć przycisk blokady).
Dokonując zakupu tak istotnego wy-
posażenia bojowego, nie mamy dyle-
matu, jaki rodzaj kabury kupić, czy S.T.R.I.K.E. PLATFORM
z uchwytem na pasek czy z płetwą,
SHOULDER HARNESS
czy z montażem na system MOLLE. TACTICAL PLATFORM
Blackhawk daje możliwość zastoso-
FAMALE
wania systemu szybkozłącza zezwala-
OD
jącego na montaż kabury w dowolnej
CONCEALMENT BELT LOOP MOD-U-LOK
konfiguracji.
Szybka i solidna kabura Blac-
kHawk SERPA wraz z szybko-
złączami, opatentowaną uprzę-
żą i platformami systemu SER- CONCEALMENT
PA to funkcjonalność i jakości DUTY DUTY PLATFORM
wykonania nieporównywalna JACKET SLOT HIGH RIDE
z żadną inna kaburą na naszym
rynku.

www.sharg.pl
Pozwalamy Tobie samemu decydo- Sklep Warszawa – Al. Dzieci Polskich 65 A, tel. (0-22) 517 34 90, fax (0-22) 517 34 93
wać, jakiej opcji chcesz używać dając
równocześnie pewność komfortu
i bezpieczeństwa w użytkowaniu.

POZNAŃ, 2009 ROK
I D E O L O
Wojny kapelanów
Pasterze dusz nadal wypasają
owce na manowcach.
W
ielki mufti Jerozolimy Mohammad
Amin al-Husajni wielokrotnie wy-
głaszał w Radiu Berlin charyzma-
tyczne mowy rekrutacyjne do muzułmańskich
oddziałów Waffen-SS. 13 Dywizja Górska SS
„Handschar” powstała wiosną 1943 roku.
Reichsführer-SS Heinrich Himmler nie miał
dylematów z zaakceptowaniem braku cech aryj-
skości nowych podkomendnych. Mogli nosić fe-
zy, korzystać z islamskiej diety oraz modlić się
w stronę Mekki. Oczywiście kontakt z Najwyż-
szym utrzymywali za pośrednictwem imamów
(w każdym pułku) oraz mułłów (w każdym bata-
lionie). Kapelani (utworzono dla nich wojskowe
szkoły koraniczne) informowali swych wiernych
w mundurach, że Allach oczekuje od nich masa-
krowania ludności serbskiej. I rzeczywiście, wy-
łącznie tym się owe wojsko wsławiło. 28 maja
1944 roku Adolf Hitler wydał zgodę na sformo-
wanie 23 Waffen-Gebirgs-Division der SS „Ka-
ma” (23 Dywizja Górska SS). „Kama” (nazwa
krótkiego sztyletu tureckiego) wraz z dywizją
„Handschar” miały stworzyć korpus górski, na
którego fundamencie powstałby autonomiczny
region muzułmański pod zwierzchnictwem Die
Schutzstaffel der NSDAP.
Eksperyment nie był do końca udany, bo ka-
drę oficerską tworzyli Niemcy. A ci mieli na
klamrach pasów wytłoczoną dumną dewizę
„Gott mit uns”, przejętą od Schwanenorden (Or-
J A S N O W I Z O R
deru Łabędzia), najstarszego medalu Prus. Wła-
ściciele pasów słuchali Franza Justusa
Rarkowskiego, katolickiego biskupa polowego
Wehrmachtu: „Każdy z was widzi przed sobą,
wyruszając na bój, świetlany przykład najpraw-
dziwszego wojownika, naszego Führera, pierw-
szego i najdzielniejszego żołnierza Rzeszy Wiel-
koniemieckiej”. A Adolf naukowo przecież uza-
sadnił podział na rasę panów oraz podludzi. Je-
żeli zatem Chorwaci jeszcze się łapali do lepszej
kategorii, to Bośniacy – nijak. A Chorwatom,
pod boskim przywództwem franciszkanina
Miroslava Filipovicia-Majstorovicia (kapelan
Ustaszów w Banja Luce, osobiście podrzynał
gardła kobietom), nie wystarczało mordowanie
Żydów i Serbów. Niemiecka kadra traktowała
więc bośniackich esesmanów jako Under-
mensch, a Chorwaci aktywnie kibicowali. Stąd
niskie morale i dezercje. Dywizję w końcu roz-
formowano, a numer 23 przekazano w pełni
aryjskiej (choć protestanckiej) holenderskiej Dy-
wizji Grenadierów Pancernych SS „Nederland”.
Mohammad Amin al-Husajni przegrał wraz
ze swym prorokiem, a Jerozolimę zajęli wy-
znawcy innego boga. Armia izraelska ma oczy-
wiście swych kapelanów, których szefem jest
dziś generał rabin Awiszaj Ronski. W imię Bo-
ga (a konkretnie Księgi Jeremiasza) tak oto na-
ucza on żołnierzy: „Potępiony będzie ten, kto nie
walczy całym sercem i duszą, kto powstrzymuje
FOT. TOMASZ SZULEJKO
MAREK
SARJUSZ-WOLSKI
miecz od rozlewu krwi i okazuje litość wrogowi,
dla którego nie powinno być litości”. Zgodnie
z jego zaleceniami żydowscy żołnierze postępo-
wali podczas operacji „Płynny ołów” w Gazie
(ponad tysiąc ofiar). Naczelny rabin armii izrael-
skiej stawia ich dziś za przykład, choć ONZ (na
podstawie raportu Richarda Goldstone’a; nota-
bene Żyda z RPA) ich czyny potępiła. Żołnierze
mają wierzyć, że Żydzi otrzymali ziemię Izraela
od Boga, a ci, którzy chcą się nią podzielić z Pa-
lestyńczykami, są zdrajcami.
Jeśli tak, to Jakow Teitel (oskarżony o zabój-
stwo palestyńskiego pasterza, próbę wytrucia
arabskiej wioski, wysadzenie dwóch radiowozów,
okaleczenie chłopca z żydowskiej rodziny chrze-
ścijańskiej oraz próbę zamordowania lewicowego
profesora Zewa Sternhella) może ogłaszać:
„Bóg jest dumny z tego, co zrobiłem!”. Nie ma
się jednak co oszukiwać, że krwiożerczy rabin
jest niechlubnym wyjątkiem. Major Nidal
Hasan otworzył ogień do swych kolegów z bazy
US Army w Fort Hood po konsultacjach z je-
meńskim imamem Anwarem Al-Awlakim, któ-
ry rekrutuje młodzież do Al-Kaidy, w imię świę-
tej wojny z niewiernymi. Osiągnąwszy sukces,
Al-Awlakim ogłosił Hasana bohaterem. Ograni-
czanie jednak religijnych inspiracji mordów do
studentów medresy Mohammada Omara
w Kandaharze i ich talibów (uczniów) jest tyleż
wygodnym, co prostackim uproszczeniem. 
POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009 3
 K R Ó T K A S E R I A

ARMIA BEZPIECZEŃSTWO

8 | WŁODZIMIERZ KALETA 43 | MAREK PIELACH

Remanent w infrastrukturze Świat według Friedmana
16 | ARTUR GOŁAWSKI 47 | ROBERT CZULDA
Marsz na ćwierć wieku Spór o nazwę
18 | JANUSZ B. GROCHOWSKI 48 | BOGDAN GÓRALCZYK
Ból transformacji Imperialny przesyt
BOGUSŁAW POLITOWSKI
22 | MAGDALENA 50 | DOMINIK JANKOWSKI
Spocznij, KOWALSKA-SENDEK Lodowy skarbiec
można czytać 29 Kosmetyczne zmiany 52 | MARCIN
Czy żołnierzom potrzebne są BIBLIOTEKI? 24 | KRZYSZTOF WILEWSKI KACZMARSKI
Pod rozdmuchanym mostem Sojusz po azersku
29 | BOGUSŁAW POLITOWSKI 53 | ROBERT CZULDA
Spocznij, można czytać Gangi atakują
32 | MAGDALENA 55 | ANDRZEJ JONAS
KOWALSKA-SENDEK Chcieliście, to macie
Pod batutą MON 58 | ROMAN KUŹNIAR
36 | ZDZISŁAW NAJDER Ważne dwa lata
Nie uchodzi
MAREK PIELACH
HORYZONTY
Świat według MILITARIA

Friedmana 43 37 | PAWEŁ HENSKI

59 | ZDZISŁAW
KRYGER
W XXI WIEKU będą liczyć się
tylko cztery kraje – Stany Zjednoczone, Japonia,
Wyścig cystern Słony ząb czasu
Turcja i Polska. Tak przynajmniej prognozuje 40 | ROBERT CZULDA 66 | ANDRZEJ FĄFARA
amerykański politolog.
Tytanowe nogi Wizyta starszego pana

tel.: +4822 684 52 30, CA MON 845 230; WSPÓŁPRACOWNICY ZDJĘCIE

Aneta Wiśniewska, tel.: +4822 684 52 13,
CA MON 845 213;
DYREKTOR REDAKCJI WOJSKOWEJ polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
REDAKTOR NACZELNY
Marek Sarjusz-Wolski, KIEROWNICY DZIAŁÓW
tel.: +4822 684 53 65, 684 56 85, Anna Dąbrowska, ppłk Artur Goławski,
faks: 684 55 03; CA MON 845 365, Marek Pielach, Tadeusz Wróbel,
845 685, faks: 845 503; tel.: +4822 684 03 55, CA MON 840 355;
sekretariat@redakcjawojskowa.pl
Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa PUBLICYŚCI
WARSZAWA: Piotr Bernabiuk, Paulina
ZASTĘPCA DYREKTORA Glińska, Krzysztof Kowalczyk, Małgorzata
REDAKCJI WOJSKOWEJ Schwarzgruber, Aaron Welman,
SEKRETARZ REDAKCJI „POLSKI ZBROJNEJ” tel.: +4822 684 52 44, CA MON 845 244;
Wojciech Kiss-Orski, tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
tel.: +4822 684 02 22, CA MON 840 222; BYDGOSZCZ: Krzysztof Wilewski,
wko@redakcjawojskowa.pl tel.: +4852 378 25 90, CA MON 415 200;
GDYNIA: Tomasz Gos, tel.: +4858 626 24
ZASTĘPCA DYREKTORA 13, CA MON 262 413;
REDAKCJI WOJSKOWEJ KRAKÓW: Magdalena Kowalska-Sendek,
ppłk Lech Mleczko Jacek Szustakowski,
„Kwartalnik Bellona”, przeglądy rodzajów sił tel.: +4812 455 17 80,
zbrojnych, lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl, CA MON 131 780;
tel.: +4822 684 56 85; POZNAŃ: Marceli Kwaśniewski,
Piotr Laskowski, CA MON 572 446;
REDAKTORZY PROWADZĄCY WROCŁAW: Bogusław Politowski,
Katarzyna Pietraszek, tel.: +4822 684 02 tel.: +4871 765 38 53,
27, CA MON 840 227; Joanna Rochowicz CA MON 653 853;
Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów.
Robert Czulda, Andrzej Fąfara, Krzysztof NA OKŁADCE
Głowacki, Janusz Grochowski, Paweł Henski, Studio Iwona/
Andrzej Jonas, Marcin Kaczmarski, ISW
Włodzimierz Kaleta, Roman Kuźniar,
Damian Markowski, Zdzisław Najder, Marek
Orzechowski, Bogusław Pacek, Roman
Przeciszewski, Marek Przybylik, Henryk Suchar
FOTOREPORTER Redaktor
Jarosław Wiśniewski, wydania
tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229; JOANNA
ROCHOWICZ
DZIAŁ GRAFICZNY
tel.: +4822 684 51 70, CA MON 845 170; PRENUMERATA: RUCH SA, KOLPORTER SA,
Marcin Dmowski (kierownik), Paweł Kępka, Garmond PRESS, GLM.
Monika Klekociuk, Andrzej Witkowski Informacja: +4822 684 04 00
OPRACOWANIE STYLISTYCZNE KOLPORTAŻ I REKLAMACJE
tel.: +4822 684 55 02, CA MON 845 502; Bellona SA, tel.: +4822 457 04 37,
Renata Gromska (kierownik), Małgorzata 6879 041, CA MON 879 041
Mielcarz, Aleksandra Ogłoza
DRUK
BIURO REKLAMY I MARKETINGU Drukarnia Wydawnicza „Trans-Druk”, Golina
Adam Niemczak (kierownik), Małgorzata Numer zamknięto: 23.11.2009 r.
Szustkowska, Anita Kwaterowska (tłumacz),
tel. +4822 684 53 87, 684 51 80,
684 55 03, faks: +4822 CA MON 845 387;
reklama@redakcjawojskowa.pl

4 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009


Reformy w trzech szklankach
Udało się wykonać główne zadania postawione przez premiera resortowi obrony:
zakończyć wcielanie do wojska żołnierzy służby zasadniczej i stworzyć armię zawodową
oraz zakończyć misję bojową w Iraku.
M ówił o tym Bogdan Klich
20 listopada na konferencji
podsumowującej wojskowe efekty
dwóch lat rządów koalicji PO–PSL.
„Przed nami dwa zadania na ten
rok: nabór kilkuset ochotników,
tak byśmy mieli w służbie czynnej
100 tysięcy żołnierzy, i dokończe-
nie uchwalania ustaw związanych
z profesjonalizacją wojska. Nad
siódmą i ostatnią z nich, o zakwate-
rowaniu, parlament pracuje i jestem
przekonany, że prezydent podpisze
ją przed końcem roku”, powiedział
szef MON.
Nadrzędnymi celami Bogdana
Klicha staje się teraz odbiurokraty-
zowanie wojska, uczynienie go tań-
szym i bardziej mobilnym. Minister
podał, że w trzecim roku urzędo-
wania stawia sobie i podwładnym
cztery zadania: budowę Narodo-
wych Sił Rezerwy, wprowadzenie
nowej polityki zakwaterowania,
w szczególności przyznawania
świadczenia mieszkaniowego, no-
wej polityki żywnościowej („nie
ma podstaw, by każdemu żołnie-
rzowi gwarantować bezpłatne wy-
żywienie; będą je otrzymywać tyl-
ko niektórzy; w latach 2010–2011
z 350 stołówek część zostanie udo-
stępniona podmiotom zewnętrz-
nym, które na zasadzie outsourcin-
gu będą przygotowywały posiłki
dla żołnierzy nieuprawnionych do
świadczeń bezpłatnych. Ma to już
w przyszłym roku przynieść 246
milionów oszczędności”) oraz no-
wego modelu szkolenia wojsk.
„Szkolenie będzie prowadzone
w cyklu trzyletnim: w pierwszym
Alisia
pod ochroną
M iędzynarodowa Grupa Bo-
jowa Unii Europejskiej
(GBUE) zakończyła przygotowa-
nia do objęcia półrocznego dyżu-
ru, który rozpocznie się w stycz-
niu 2010 roku. Prawie 900 żołnie-
rzy z Polski, Niemiec, Litwy, Ło-
twy i Słowacji, wchodzących
w skład grupy, ćwiczyło od 16 do
20 listopada w ramach manewrów
M E L D U N E K
W O J S K A L Ą D O W E
roku – indywidualne i do szczebla „Kryzys dotknął wszystkie ob-
plutonu, w drugim – zespołowe szary państwa. Także wojsko”, do-
i zgrywające do szczebla batalionu, dał generał Franciszek Gągor,
Zgrupowanie
DUSZNIKI-ZDRÓJ. Wspinaczka
a w trzecim – udział misji lub szko- szef Sztabu Generalnego Wojska wysokogórska, działania rozpo-
lenie podtrzymujące w kraju”. Polskiego. „Dlatego podzieliliśmy znawcze połączone z pokonywa-
Stan zaawansowania profesjona- siły zbrojne na jednostki, które mu- niem przeszkód oraz ratownictwo
lizacji Bogdan Klich ocenił na szą być w pełni szkolone (kontyn-
dwie trzecie i porównał do szklanki genty do misji, grupy bojowe Unii
wypełnionej w takiej objętości wo- Europejskiej, kontyngenty do Sił
dą. „Do końca 2010 roku wykona- Odpowiedzi NATO); szkoły woj-
my wszystkie zalecenia, które zna- skowe, centra i ośrodki szkolenia
lazły się w rządowym programie – tu też szkoliliśmy w pełnym wy-
FOT. CGDP
profesjonalizacji sił zbrojnych miarze; jednostki zgłoszone do
z sierpnia 2008 roku”. Zaawan- «Tabeli sił NATO», szkolące się
sowanie zmian struktural- do poziomu kompanii, oraz
Polska
nych i dyslokacyjnych wydziela resztę – szkolącą się do górskie były głównymi tematami
ocenił na 40 procent do kontyngentów poziomu plutonu”. szkolenia, jakie odbywali kawale-
i też pokazał to na i misji wojskowych Jak przyznał szef rzyści 25 Brygady Kawalerii Po-
przykładzie szklanki 2876 żołnierzy sztabu, spodziewa się, wietrznej podczas zgrupowania
wody. Przypomniał, że i pracowników że nasza 100-tysięczna w Ośrodku Szkolenia Piechoty
celem reorganizacji jest wojska. armia będzie przymusza- Górskiej „Jodła”.
poprawa relacji sił walczą- na przez sojuszników do
cych do sił zabezpieczających, tak udziału w misjach na poziomie
aby te proporcje zmieniły się większym, niż przewiduje nasza Szkolenie
z 50:50 na 62:38. Zaawansowanie strategia ekspedycyjna, czyli ponad NOWA DĘBA. Odbył się kolejny
procesu modernizacji technicznej 3200–3800 żołnierzy jednocześnie etap szkolenia żołnierzy 3 Brygady
zobrazował szklanką wody wypeł- za granicą „Nie sądzę, abyśmy mie- Zmechanizowanej, którzy
nioną w zaledwie jednej piątej. Na li problem z wydzieleniem na przy- w ramach VII zmiany wiosną
zaspokojenie wszystkich potrzeb kład 3800 żołnierzy”, ocenił. „Od 2010 roku wyjadą do Afganistanu.
nie ma bowiem pieniędzy. przyszłego roku będziemy mieli Żołnierze grupy bojowej „Bravo” do-
„Nowością w modernizacji od kontyngenty w czterech misjach”, skonalili między innymi procedury
października 2009 roku jest rozpo- wskazał Stanisław Komorowski, wzywania pomocy i ewakuacji me-
częcie programowania długotermi- podsekretarz stanu w MON. dycznej (MEDEVAC – Medical Eva-
nowego z perspektywą dziesięciu „W Afganistanie, Iraku, Koso- cuation), obrony bazy oraz działa-
lat. Od października wojsko i prze- wie oraz Bośni i Hercegowinie. nia na posterunku kontrolnym
mysł obronny mają mapę drogową. W Bośni nasza obecność zostanie (check point). 
Ujęliśmy ją w 14 programach zbro- zapewne znacznie zredukowana M A R Y N A R K A W O J E N N A
jeniowych o wartości ponad 30 mi- i kontyngent z operacyjnego zmie-
liardów złotych. Na cały proces ni charakter na szkoleniowo-dorad-
modernizacji do 2018 roku chcemy czy. Absolutnym priorytetem po- Dyplomy
wydać ponad 80 miliardów”, mó- zostanie dla nas udział w opera- GDYNIA. Podporucznicy mary-
wił szef resortu obrony. cjach NATO i UE”. (GOL)  narki Ronan Dupuy i Romain
Sassias, dwaj studenci z francu-
walczących stron, operacje ewa-
kuacyjne. Polska jako państwo ra-
mowe wystawia połowę całości
zestawu GBUE.
Szef Sztabu WP generał
FOT. SGWP
Franciszek Gągor podkreślił,
FOT. MWRP
że żołnierze 17 Brygady po zakoń-
„Common Challenge ’09” na poli- czeniu dyżuru będą przygotowy-
gonie w Wędrzynie zabezpieczanie wać się do udziału w misji w Afga-
wyborów w fikcyjnym afrykań- nistanie. „Wysiłek włożony w przy- skiej Marynarki Wojennej, zakoń-
skim państwie Alisia. gotowanie Grupy Bojowej UE czyli 13 listopada edukację w Aka-
Do zadań grupy należy wspar- zostanie znakomicie wykorzystany demii Marynarki Wojennej. Francu-
cie operacji humanitarnych, zapo- w realizacji zadań w Afganista- scy oficerowie kończyli pisać w pol-
bieganie konfliktom, rozdzielanie nie”. (ANN)  skiej uczelni prace magisterskie. 
POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009 5
 M E L D U N E K

FOT. BOGUSŁAW POLITOWSKI

WROCŁAW

Powietrzny kolos
JEDEN Z NAJWIĘKSZYCH TRANSPORTOWCÓW ŚWIATA BOEING C-17 GLOBEMASTER III, który po raz pierwszy wykonywał zadania na rzecz pol-
skiej armii, wylądował na wrocławskim lotnisku Strachowice w nocy 23 listopada. Jest to jedna z trzech tego typu maszyn należących do Skrzydła Cięż-
kiego Lotnictwa Transportowego (Heavy Airlift Wing), międzynarodowej jednostki operacyjnej zlokalizowanej w Bazie Lotniczej Pápa na Węgrzech. Pol-
ska uczestniczy w programie „Strategic Airlift Capability”, zapewniającym świadczenia strategicznego transportu lotniczego na rzecz jej członków. Z Wro-
cławia maszyna wystartowała do Afganistanu jeszcze tej samej nocy, zabierając dla naszych żołnierzy ponad 30 ton sprzętu. (POLI) 

Zabójca Patrole bez wyłudzeń Służba

nie żyje
M ułła Kudus, przywódca
afgańskich rebeliantów, zo-
stał zabity przez żołnierzy koalicji
podczas akcji międzynarodowych
sił w Afganistanie. Był odpowie-
dzialny za zamachy w prowincji
Ghazni, w tym także atak talibów
na polsko-afgański patrol 10 sierp-
nia, kiedy poległ kapitan Daniel
Ambroziński. Od tego czasu
Kudus był poszukiwany. Siłom ko-
alicji udało się go namierzyć i zabić
w październiku, w czasie akcji,
w której wzięli udział także polscy
żołnierze. Jak podał TVN, mułłę
udało się wytropić w górskiej kry-
jówce za pomocą samolotów bezza-
łogowych. Jednak dopiero teraz wy-
wiad potwierdził, że został on wy-
eliminowany. „Mamy informacje od
różnych służb, że mułła Kudus nie
żyje”, poinformował 23 listopada
Robert Rochowicz, rzecznik mini-
stra obrony narodowej. We wrze-
śniu afgańskie siły bezpieczeństwa
zatrzymały pod zarzutami współ-
pracy z rebeliantami talibskimi i po-
mocy w przygotowaniu zasadzki
komendanta policji z dystryktu Aj-
ristan. Został on jednak w paździer-
niku zwolniony. (ANN)  kpt. Włodzimierz Kopeć
Wyłudzanie przez sześciu żołnierzy w Afganistanie
pieniędzy za fikcyjny udział w patrolach i konwojach
w NSR
będzie miało konsekwencje nie tylko dyscyplinarne. D o uzgodnień międzyresorto-
wych trafił projekt rozporzą-
R ozważamy dwa rozwiązania: będzie łatwe, bo należy uniknąć po-
albo zmianę systemu nagra- większania kontyngentu o dodatko-
dzania za patrole poprzez podnie- we stanowisko.
dzenia ministra obrony narodowej
w sprawie zawierania kontraktów
na wykonywanie obowiązków
sienie stawki należności na stano- „Nie chodzi o to, by dowódcę w ramach Narodowych Sił Rezer-
wiskach związanych z pełnieniem kontrolował kolejny dowódca. To wy. Służbę wojskową w NSR bę-
służb i udziałem w patrolach powinno się opierać na za- dzie można pełnić od 1 stycznia
oraz wpisanie jej od razu Tworzenie ufaniu i odpowiedzial- 2010 roku. Wcześniej jednak trzeba
do uposażenia, albo kolejnych ności. Sprawę wyja- zawrzeć kontrakt (trwający od
wprowadzenie jakiegoś szczebli kontroli śnimy w najbliższym dwóch do sześciu lat, z możliwo-
mechanizmu weryfika- w kontyngencie czasie – czy utrzyma- ścią przedłużenia do 15 lat) i otrzy-
w Afganistanie nie
cji uczciwości, który my obecne rozwiąza- mać przydział kryzysowy.
będzie łatwe.
próby nadużyć finanso- nia, czy wprowadzimy Zgodnie z projektem wniosek
wych mógłby wyelimino- dodatkowy mechanizm w sprawie służby żołnierze rezerwy
wać”, poinformował „Polskę kontroli”, zapowiedział gene- muszą złożyć bezpośrednio do woj-
Zbrojną” generał brygady Cezary rał Podlasiński. Ocenił przy tym, skowego komendanta uzupełnień,
Podlasiński, szef Centrum Dowo- że to, czy żołnierze zagrzeją dłużej a żołnierze czynnej służby – za po-
dzenia Dowództwa Operacyjnego miejsca w macierzystych jednost- średnictwem dowódcy jednostki,
SZRP. Zdaniem generała, tworze- kach, zależy od dowódcy Wojsk w której służą. Komendant WKU
nie kolejnych szczebli kontroli nie Lądowych. (GOL)  skieruje rezerwistę na badania,
a następnie prześle jego wniosek
SPROSTOWANIE: Artykuł „Kto im dał broń?” z „Polski Zbrojnej” nr 46 do dowódcy jednostki, w której są
z 15 listopada 2009 roku został opatrzony tytułem przez redakcję tygo- wolne stanowiska odpowiadające
dnika całkowicie bez mojej wiedzy, a tym bardziej aprobaty. Nie zgadzam jego kwalifikacjom. Dowódca prze-
się z nadanym temu artykułowi tytułem, który oryginalnie brzmiał „Idzie prowadzi egzamin ze sprawności
BLOS”. Jednocześnie nadmieniam, iż moją intencją przy pisaniu tego ar- fizycznej oraz rozmowę kwalifika-
tykułu nie było krytykanctwo, a chęć rozpoczęcia konstruktywnej dysku- cyjną, może także sprawdzić po-
sji dotyczącej wyszkolenia strzeleckiego (zwłaszcza walki w bliskim kon- ziom wyszkolenia, a następnie zde-
takcie z użyciem broni) polskiego żołnierza. cyduje, czy podpisać z zaintereso-
wanym kontrakt. (PG) 

6 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009

Dni
przemysłu
O co najmniej pół roku opóźni
się wniesienie przez Skarb
Państwa do spółki Bumar – w za-
mian za udziały w podwyższonym
kapitale zakładowym – akcji woj-
skowych przedsiębiorstw remonto-
wo-produkcyjnych.
Krzysztof Hubert Łaszkiewicz,
podsekretarz stanu w Ministerstwie
Skarbu Państwa, poinformował
17 listopada na konferencji „Dni
Przemysłu 2009”, że jego resort nie
dostał jeszcze od MON analiz tech-
niczno-organizacyjnych, na których
podstawie jest zobowiązany do wy-
konania analiz przedprywatyzacyj-
nych. „Potrzebujemy pół roku, aby
rzetelnie wykonać swoją dokumen-
tację. Tymczasem powinniśmy wy-
wiązać się z tego zadania do końca
2009 roku”.
Marcin Idzik, podsekretarz sta-
nu w MON do spraw uzbrojenia
i modernizacji, obiecał, że resort
obrony przygotuje analizy technicz-
no-organizacyjne do końca roku.
Podkreślał też, że MON jest zainte-
resowane stanem rodzimego sekto-
ra zbrojeniowego, w którym lokuje
ponad połowę zamówień. „Mini-
ster Bogdan Klich jako pierwszy
szef MON podpisał tak wcześnie
program modernizacji technicznej
na najbliższe dwa lata, dając tym
samym możliwość wczesnego roz-
poczęcia przetargów i negocjacji na
przyszłoroczne dostawy”. Wicemi-
nister Idzik poinformował również,
że do 15 grudnia rozstrzygnięte zo-
staną procedury i podpisane umo-
wy na zakup bezzałogowych roz-
poznawczych statków powietrznych
oraz pięciu śmigłowców Mi-17, ku-
powanych w trybie pilnej potrzeby
operacyjnej z myślą o wyposażeniu
kontyngentu w Afganistanie.
W podobnym terminie ma być
rozstrzygnięty przetarg na 18 kom-
pletów małych robotów saperskich
dla PKW Afganistan, które zosta-
łyby dostarczone do końca marca
2010 roku. (AG)  wnuki i zięć oraz rodziny w Anglii, Polsce, Niemczech i USA.
Agent podziemia
W wieku 95 lat zmarł generał brygady Mieczysław
Wałęga, jeden z ostatnich bohaterów II wojny światowej.
wkład w rozpracowaniu niemiec-
kich doświadczeń z bronią V, pro- S I Ł Y P O W I E T R Z N E
wadzonych od jesieni 1943 roku na
poligonie Blizna-Pustków. W 1944 Wymiana
roku wziął udział w akcji „Burza”, TORREJON (HISZPANIA)
a następnie działał w Okręgu Kato- 22–23 listopada w rejon basenu
wice Zrzeszenia „Wolność i Nieza- Morza Śródziemnego wyleciało
wisłość”. Zagrożony aresztowa- sześć samolotów F-16 z dziewię-
niem, opuścił w 1946 roku Polskę. cioma pilotami oraz samolot CASA
Na emigracji w Londynie został C-295M z niezbędnym persone-
D ziałał w konspiracji – począt-
kowo jako wykładowca pod-
ziemnej podchorążówki, a następ-
kierownikiem ćwiczeń w Oficer-
skiej Szkole Piechoty, a następnie
przez 20 lat był tam szefem wy-
lem technicznym z 10 Eskadry
Lotnictwa Taktycznego i 32 Bazy
nie oficer wywiadu i kontrwywia- szkolenia. Przewodniczył też Głów-
du Inspektoratu ZWZ-AK Rze- nej Komisji Weryfikacyjnej Żołnie-
szów. Między innymi miał swój rzy AK w Londynie. (ATD) 
FOT. ARTUR WEBER
13 listopada 2009 r. odszedł
śp. gen. MIECZYSŁAW WAŁĘGA
ps. „Jur” Lotniczej w Łasku. Przez jedena-
ście dni w ramach programu wy-
dowódca w wojnie obronnej 1939 roku, żołnierz podziemia, miany eskadr „szesnastki” razem
oficer wywiadu i kontrwywiadu Armii Krajowej, z hiszpańskimi i portugalskimi pi-
wsławiony udziałem w rozszyfrowaniu niemieckiej broni V, lotami będą wykonywały wspólne
oficer II Korpusu gen. W. Andersa we Włoszech, zadania, których celem jest
wyróżniony polskimi i zagranicznymi odznaczeniami, przede wszystkim sprawdzenie się
w tym Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą OOP. pilotów w walce powietrznej oraz
Cześć Jego pamięci! wymiana doświadczeń lotniczych.
4 grudnia Polacy powrócą do ma-
ambasador Rzeczypospolitej Polskiej cierzystej jednostki w Łasku. 
w Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej Ż A N D A R M E R I A W O J S K O W A
Barbara Tuge-Erecińska
oraz attaché obrony Ambasady RP płk Krzysztof Szymański
Akcja
MIŃSK MAZOWIECKI. 20 litrów
krwi – to wynik zorganizowanej
Z głębokim żalem informujemy, że 13 listopada 2009 roku 17 listopada 2009 roku w Cen-
w wieku 95 lat zmarł w Londynie trum Szkolenia Żandarmerii Woj-
skowej akcji honorowego krwio-
śp. gen. MIECZYSŁAW WAŁĘGA dawstwa. Jej inicjatorem był ko-
ps. „Jur” mendant CSŻW pułkownik
Wiesław Chrzanowski. 
Urodzony 1 maja 1914 r. w Rzędzinie, oficer 17 pp z Rzeszowa, L O G I S T Y K A
dowódca kompanii w wojnie obronnej 1939 r.,
oficer wywiadu i kontrwywiadu Inspektoratu ZWZ-AK Rzeszów,
wsławiony udziałem w rozszyfrowaniu niemieckiej broni V. Święto
Oficer sztabu Inspektoratu AK Tarnów, członek Zrzeszenia BYDGOSZCZ. Po raz pierwszy
„Wolność i Niezawisłość” Okręgu Katowice, oficer II Korpusu 13 listopada swoje święto obcho-
gen. W. Andersa we Włoszech, szef szkolenia Brygadowego Koła dziła Służba Uzbrojenia i Elektroni-
Młodych „Pogoń” w Londynie, wieloletni przewodniczący ki. Uroczystość odbyła się w 1 Po-
Głównej Komisji Weryfikacyjnej AK w Londynie. morskiej Brygadzie Logistycznej,
Zaproszony w uznaniu zasług do elitarnego Klubu b. Oficerów a wzięli w niej udział żołnierze do-
Wywiadu. Wyróżniony polskimi i zagranicznymi odznaczeniami, wództwa brygady, sztabu, logistyki
w tym Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą OOP. oraz batalionów. Dowódca bryga-
dy pułkownik Eugeniusz
O bolesnej stracie zawiadamiają pogrążeni w smutku Orzechowski wręczył wyróżnienia
najlepszym żołnierzom. 
POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009 7
 P E R Y S K O P
WŁODZIMIERZ
KALETA

Jeśli resort obrony korzystnie sprzeda

zbędne wojsku mienie, uzyska dodatkowe
pieniądze na modernizację.

Remanent
w infrastruktu

8 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA

LISTOPADA2009
2009
 ARMIA ARMIA
ARMIA Redaktor działu ARTUR GOŁAWSKI

M
inister Bogdan Klich na-
kazał do 2012 roku zredu-
kować infrastrukturę woj-
ska o jedną piątą, a pienią-
dze uzyskane ze sprzedaży
nieruchomości przeznaczyć na modernizację
arsenału i zaplecza armii. Pomysł jest dobry.
Mimo że w ostatniej dekadzie zasoby te
zmniejszyły się o prawie 20 procent, to siły
zbrojne wciąż dysponują ogromnym mająt-
kiem. I jest to poważne utrapienie dla resortu.
Dziś wojsko działa w 126 garnizonach
i w prawie 1100 kompleksach (koszary, szta-
by, lotniska, magazyny, poligony, warsztaty,
obiekty sportowe) o powierzchni 224 tysięcy
hektarów i kubaturze 65 milionów metrów
sześciennych. Powyższe zasoby mogą pomie-
ścić 160 tysięcy żołnierzy oraz ponad 40 tysię-

urze
cy pojazdów i wozów bojowych. Część tego
majątku stoi jednak niewykorzystana, a trzeba
płacić za jego ochronę i konserwację.
„Utrzymanie tak wielu kompleksów
i innych nieruchomości koszto-
wało nas w 2008 roku około
1,36 miliarda złotych”,
przyznaje pułkownik
Sławomir Woźniak,
zastępca szefa Infra-
struktury Inspektora-
tu Wsparcia Sił Zbroj-
nych RP (IWspSZ).

Nie ma na razie chętnych
na Kępę Mieszczańską we Wrocławiu
FOT. AMW
RÓG OBFITOŚCI
Oficerowie służb infrastruk-
tury wyliczyli, że zaplanowane
do końca 2009 roku przekazanie
Agencji Mienia Wojskowego (AMW)
432 hektarów i 197 budynków pozwoli
oszczędzić około 2,5 miliona złotych. Nic
dziwnego, że MON, zamiast pompować pie-
niądze w setki niepotrzebnych dziś wojsku
obiektów, woli jak najszybciej pozbyć się
pozostałości po siłach zbrojnych z czasów
obowiązkowej służby zasadniczej. Zwłasz-
cza że możliwości finansowania remontów
systematycznie maleją. Nie ma też środków
na rozpoczęcie nowych inwestycji w infra-
strukturze w latach 2009–2010. Kontynuuje
się tylko to, co już rozpoczęto.
Najlepszym sposobem pozbycia się kło-
potów jest jak najszybsze przekazanie zbęd-
nego armii mienia na trwałe lub czasowo
(użyczanie) do zasobów AMW, Wojskowej
Agencji Mieszkaniowej (WAM), Państwo-
wego Gospodarstwa Leśnego „Lasy Pań-

wartą 390 milionów złotych

i Twierdzę Modlin (na zdjęciu) stwowe” czy innych organów i instytucji.
wycenianą na 220 milionów. Stosowne plany przekazywania mienia

POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009 9

 P E R Y S K O P

Nie ma środków
na rozpoczęcie
nowych
inwestycji
w infrastrukturze
w latach
2009–2010.
Kontynuuje się
tylko to, co już
rozpoczęto.
FOT. ANDRZEJ WITKOWSKI (2)

FOT. ROMAN PRZECISZEWSKI

sporządzane są w armii od 1997 ro-
ku. Od 1 stycznia 2008 roku wyko-
nują je służby infrastruktury IWspSZ
(wcześniej robił to Departament In-
frastruktury MON), współpracując
ściśle ze Sztabem Generalnym Woj-
ska Polskiego, po czym przedsta-
wiają je do zatwierdzenia podsekre-
tarzowi stanu do spraw uzbrojenia
i modernizacji MON. „Zasady kwa-
lifikacji oraz przekazywania mienia
zbędnego pozostały takie same.
Zmienił się tylko podmiot przygoto-
wujący dokumenty”, wyjaśnia puł-
kownik Woźniak.
Obowiązujący plan powstał przed
dwoma laty na podstawie wytycz-
nych dotyczących przekazywania
niewykorzystywanych przez armię
gruntów i obiektów w latach 2007–
–2012. W pierwszym roku zamierze-
nia zostały w dużej części zrealizo-
wane. Wojsko planowało oddać
3,4 tysiąca hektarów oraz budynki
o kubaturze miliona metrów sze-
ściennych. Faktycznie pozbyło się
3 tysięcy hektarów (89 procent pla-
nu) i 237 tysięcy metrów sześcien-
nych kubatury (24 procent planu).
W 2008 roku plan się jednak za-
walił. Poza resort miało wtedy trafić
ponad 13 tysięcy hektarów i budyn-
ki o kubaturze 2 milionów metrów
sześciennych. Przekazano tylko 600
hektarów i obiekty o kubaturze 390 tysięcy
metrów sześciennych (odpowiednio 4,4
i 19,6 procent planu). Wojskowi kontrolerzy
ustalili, że opóźnienia wynikły z przedłuża-
jących się procedur związanych z pracami
rekultywacyjnymi oraz oczyszczaniem grun-
tów z niewypałów i niewybuchów, a także
z konieczności dokonania podziałów geode-
zyjnych działek oraz… ich wyłączenia
z przekazywania na wniosek użytkownika.
GRUNTY
I OBIEKTY NA BEZPIECZNYM GRUNCIE
zbywane przez „Przygotowanie działek do przekazania
wojsko powinny bywa złożone i niemal zawsze bardzo czaso-
być oczyszczone chłonne”, twierdzi podpułkownik Artur
z niewybuchów
oraz substancji Zdybski, pełniący obowiązki szefa oddziału
niebezpiecznych. zarządzania nieruchomościami w departa-

10 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009

 A R M I A

Obiekty na miarę potrzeb

Po 2012 roku wyznaczone już zostaną zbędne obiekty infrastruktury,
które można będzie przekazać poza resort obrony narodowej.

P rzy opracowywaniu anek-

su do programu rozwoju
sił zbrojnych na lata 2007–
–2012 wzięto pod uwagę
między innymi
lokalizację
jednostek woj-
skowych w po-
bliżu obiektów
szkoleniowych
(ośrodków poligonowych,
strzelnic, placów ćwiczeń, au-
todromów, miejsc szkolenia
spadochronowego, wybra-
nych odcinków wybrzeża
i wód przybrzeżnych), co po-
zwala na zintensyfikowanie
szkolenia oraz ograniczanie
jego kosztów. Uwzględniono
również położenie garnizo-
nów wojskowych w stosunku
do sieci komunikacyjnych
(dróg, traktów kolejowych
oraz lotnisk), pozwalających
na ma-
newr drogą lądo-
wą, powietrzną i morską (za-
równo w przewidywany rejon
zagrożenia, jak i do miejsc
szkolenia), a także efektywną
realizację zadań w ramach
Programu Inwestycji NATO
w Dziedzinie Bezpieczeństwa
(NSIP).
Obecnie prowadzone są pra-
ce związane z dostosowa-
niem do przyszłych potrzeb
militarnych admini-
stracji wojskowej,
bazy wypoczynko-
wej, składów mate-
riałowych i warszta-
tów technicznych, in-
stytucji wojskowych w du-
żych aglomeracjach miej-
skich, bazy szpitalnej oraz
szkoleniowej. Pozwolą one
na wytypowanie zbędnego
zasobu infrastruktury, którą
można by przekazać poza re-
sort obrony narodowej po
2012 roku. 

W 2008 roku plan się zawalił. Poza
resort miało wtedy trafić ponad
13 tysięcy hektarów i budynki
o kubaturze 2 milionów metrów
sześciennych. Przekazano
tylko 600 hektarów i obiekty
o kubaturze 390 tysięcy metrów
sześciennych.
mencie infrastruktury. „Grunty i obiekty po-
winny być nie tylko sprawdzone i ewentual-
nie oczyszczone z pozostałości wojskowych:
niewybuchów czy substancji niebezpiecz-
nych, ale również muszą być bezpieczne pod
względem prawnym, czyli przykładowo wy-
dzielone geodezyjnie i z uregulowanym sta-
nem formalnoprawnym. Nie powinno też
być na nich żadnych terenów ani obiektów
wykorzystywanych przez wojsko, a zbęd-
nych stronie cywilnej”.
Takich warunków często nie udaje się za-
pewnić, i stąd opóźnienia. Spory wpływ na
zastój w przekazywaniu nieruchomości ma-
ją też analityczne prace nad rozmieszcze-
niem sił zbrojnych po uzawodowieniu. Bez
wiedzy o tym, w których garnizonach woj-
sko zostanie, a które będą przenoszone, łą-
czone czy rozwiązane, trudno przygotować
wykaz obiektów do zbycia. Opóźniło to
składanie przez dowódców wniosków kwali-
fikujących grunty i budynki do sprzedaży.
Na zawieszenie przekazywania mienia wpły-
nęły też przygotowania do likwidacji AMW.
Przez większość 2008 roku poza wojsko nie
trafiła ani jedna nieruchomość.
Zdaniem dyrektora zespołu gospodarki nie-
ruchomościami w AMW,
Zbigniewa Sergiusza
Prokopczuka, kłopoty
Przez większość
z przekazywaniem zbęd- 2008 roku poza
nego mienia poza wojsko
wojsko nie trafiła
mają ścisły związek
ani jedna
z planami rozwiązania
agencji i powołania w jej
miejsce Agencji Uzbroje- nieruchomość
nia. Pracownicy agencji
przygotowywali się na taką ewentualność.
„Część przejętego wcześniej majątku, kon-
kretnie pięć nieruchomości, w tym kom-
pleks koszarowy w Kożuchowie, przekazali-
śmy WAM”, twierdzi dyrektor Prokopczuk.
„Do końca roku prowadziliśmy też dotych-
czasową politykę wobec samorządów, prze-
kazując im niektóre nieruchomości na cele
infrastrukturalne, związane z wykonywaniem
zadań własnych gmin, powiatów czy innych
jednostek samorządu terytorialnego”.
GRZECH ZANIECHANIA
W połowie 2008 roku nastąpił jednak kry-
zys i prace legislacyjne nad rozwiązaniem
AMW zwolniły. Proponowany termin likwi-
dacji – z końcem 2009 roku – stał się niere-
alny. Zarządy infrastruktury zaczęły ponow-
nie przekazywać mienie zbędne poza woj-
sko. Wcześniejszych opóźnień nie udało się
już jednak nadrobić. Według planu na 2008
rok, AMW miała przejąć 62 nieruchomości
o powierzchni prawie 250 hektarów
z 239 budynkami o powierzchni 81,4 tysią-
ca metrów kwadratowych, a dostała 22 nie-
ruchomości o wielkości 48 hektarów z 96
budynkami o powierzch-
ni 44 tysięcy metrów
kwadratowych. W MON
pojawiły się obawy, że
opóźnienie w wykonaniu
planu w 2008 roku
utrudni realizację celów
związanych z uzawodo-
wieniem armii w kolej-
nych latach, zwłaszcza
jeśli nie uda się zmniejszyć kosztów funk-
cjonowania sił zbrojnych.
„W 2009 roku wojsko ma przekazać poza
resort 1,2 tysiąca hektarów gruntów i 381 bu-
dynków”, wyjaśnia podpułkownik Zdybski.
Z tego zasobu do agencji mają trafić 64 nie-
ruchomości o powierzchni 432 hektarów,
w tym 197 budynków o powierzchni ponad
48 tysięcy metrów kwadratowych. Na kwar-
tał przed końcem roku było już wiadomo,
że zamiary nie zostaną zrealizowane
w całości.
„Przez trzy kwartały 2009 roku agencja
przejęła 27 nieruchomości. Do końca roku
przejmie kolejnych dziesięć. Większość
przekazań planowana jest na koniec roku”,

POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009 11

 P E R Y S K O P

Lotniska do cywila
Od roku wojsko może przekazywać nieużywane
lotniska samorządom.

Z godnie z rozporządzeniem
rządu z 24 grudnia 2008
roku dokonanie darowizny kon-
kretnego lotniska odbywać się
ma za pośrednictwem wojewo-
dy jako organu administracji
rządowej, po zaopiniowaniu
wniosku jednostki samorządu
przez ministrów obrony i trans-
portu.
Zgodę na taką darowi-
znę będzie musiał
wyrazić również mi-
nister skarbu.
I właśnie sześciu
portom lotniczym
wojsko przekaże
część nieruchomo-
ści w formie daro-
wizny dla samo-
rządu terytorial-
nego. Lotnisko
w Katowicach-
-Pyrzycach do-
stanie 24 hekta-
ry, w Krakowie-Balicach 33
hektary, a w Poznaniu-Ławicy
prawie 18,5 hektara. Wrocław-
ski port lotniczy ma przejąć
416 hektarów w formie darowi-
zny. W sumie do cywilów trafi
w tym trybie około 2,78 tysiąca
hektarów o wartości rynkowej
niemal 1,2 miliarda złotych.
Do lotnisk, które nie mogą być
uznane przez wojsko jako trwa-
le zbędne, należą Kraków, Byd-
goszcz, Wrocław, Radom, So-
chaczew, Gdy-
nia i Darłowo. Mogą być one
jednak współużytkowane z cy-
wilami. Na tych lotniskach
obiekty niezbędne do zapew-
nienia ruchu lotniczego zosta-
ną użyczone władzom samo-
rządowym na co najmniej
30 lat. Jednostka samorządo-
wa, która zostanie obdarowana
lotniskiem, może je wynajmo-
wać, wydzierżawiać lub użyczać
innym podmiotom. Wtedy 30
procent dochodów uzyskanych
z gospodarowania lotniskiem
ma przekazywać na fun-
dusz modernizacji sił zbroj-
nych. Korzyść wojsko od-
niesie też z obniżenia
kosztów, dzięki współfi-
nansowaniu funkcjono-
wania i utrzymania lotnisk,
proporcjonalnie do ich wy-
korzystania przez samo-
rządowców.
Obecnie cywilne lot-
nictwo używa lot-
nisk wojskowych
w Bydgoszczy-Szwederowie,
Krakowie-Balicach, Wrocła- ilne
Obecnie cyw a
wiu-Strachowicach, Babimo- tnictwo używ
lo
skowego
ście i Szymanach. Najbardziej lotniska woj
inny m i
zaawansowane są prace przy między
alicach.
w Krakowie-B
przekazaniu lotniska w Babi-
moście koło Zielonej Góry. 

mówi dyrektor Prokopczyk. Przyznaje, że
z przyczyn formalnoprawnych agencji nie
udało się przejąć 13 nieruchomości. Zostały
wcześniej przekwalifikowane na tereny le-
śne lub rolne, a ustawa nie pozwala AMW
na przejmowanie mienia o takim charakte-
rze. Mogą to zrobić Lasy Państwowe lub
Agencja Nieruchomości Rolnych.
ANEKS Z OPTYMIZMU
Budowa armii profesjonalnej i nowe po-
trzeby jej rozmieszczenia wymusiły na siłach
zbrojnych kolejny remanent w infrastruktu-
rze. Do ponowienia przeglądu przyczynił się
także minister Klich, który wizytując garni-
zony, przy okazji spotkań z żołnierzami do-
wiadywał się o nieścisłościach w kwalifiko-
waniu zbędnej infrastruktury, wręcz o „cho-
waniu” pewnych obiektów przed zwierzchni-
kami. Dlatego szef MON nakazał dodatkowe
przeglądy infrastruktury w niektórych garni-
zonach, między innymi w Szczecinie, Kra-
kowie, Wrocławiu i Gubinie.
W Sztabie Generalnym przygotowano
więc kolejny aneks do programu rozwoju sił
zbrojnych na lata 2007–2012. „W planowa-
nych zmianach uwzględniono czynniki ope-
racyjne, ekonomiczne oraz społeczne. Zo-
stały one oparte na analizie działań reorga-
nizacyjnych w siłach zbrojnych i są ściśle
związane z wielkością przydzielonych środ-
ków budżetowych”, twierdzi pułkownik
Stanisław Gruszka, szef oddziału planowa-
nia dyslokacji i zagospodarowania prze-
strzennego Zarządu Planowania Strategicz-
nego – P5 SGWP.
Nie ulega wątpliwości, że konieczne jest
utworzenie takiego aneksu. Nasuwa się jed-
nak pytanie: czy przy pracach nad nim zro-
biono wszystko, aby wprowadzane korekty
po roku nie stały się jedynie kolejnymi po-
bożnymi życzeniami? Sztabowcy twierdzą,
że zrobili, co mogli.
„Wprowadzone zmiany podyktowane są
realnymi i potencjalnymi zagrożeniami kra-
ju”, uważa pułkownik Gruszka. „Mają na
celu wypracowanie najbardziej optymalne-
go rozmieszczenia jednostek wojskowych
oraz racjonalne zagospodarowanie najwar-
tościowszej infrastruktury wojska. Pozwoli
to ograniczyć koszty funkcjonowania sił
zbrojnych”.
NAJPIERW OSZCZĘDŹMY…
Zmiana założeń obowiązującego planu
tchnie optymizmem. „To w jakiejś mierze
efekt mobilizacji organów infrastruktury
oraz pracowników agencji zagrożonej roz-
wiązaniem, wynikający z zapowiedzi mini-
stra dążącego do zmniejszenia infrastruktury
wojska do roku 2012 o 20 procent i skrupu-
latnego rozliczania planów przekazywania
mienia zbędnego resortowi oraz jego sprze-
daży”, twierdzą zgodnie pracownicy zarówno
agencji, jak i służb infrastruktury.
„Poprawki w aneksie do planu na lata
2007–2012 zwiększają liczbę nieruchomo-
ści planowanych do zbycia niemal dwukrot-
nie”, wskazuje podpułkownik Zdybski.
Znacznie większe zmiany w ilości przeka-
zywanego majątku widoczne są w zamierze-
niach na 2010 rok. Według planu z 2007 ro-
ku, poza resort miało wtedy trafić niecałe
40,5 hektara terenów. W aneksie liczba ta
wzrosła stukrotnie, przekraczając 4,7 tysią-
ca hektarów.
Nieruchomości zbędnych siłom zbrojnym
nie zabraknie także w przyszłości. Docelo-
wo siły zbrojne będą skupione w 101 garni-
zonach (obecnie 126), dysponujących war-
tościowym zasobem infrastruktury. Do koń-
ca 2012 roku planowane jest połączenie 23
garnizonów oraz likwidacja dziewięciu. Je-
śli zapisy aneksu zostaną wykonane, zasób

12 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009


infrastruktury wojskowej pomniej-
szy się o prawie 30 tysięcy hekta-
rów oraz blisko 5,1 miliona metrów
sześciennych kubatury budynków.
Oszczędności wynikające z cięć ma-
ją wynieść po roku 2012 około 264
milionów złotych rocznie. Jeszcze
w 2009 roku wojsko chciało oszczę-
dzić w ten sposób jakieś 43,5 miliona
złotych. W przyszłym roku mają to
już być blisko 92 miliony, a w 2011
roku – około 101 milionów.
Te zamiary zamienią się w kon-
kretne kwoty pod warunkiem, że
przed przekazaniem infrastruktury
z zasobu resortu znajdą się środki
na pokrycie kosztów rekultywacji
terenów oraz ich geodezyjnego wy-
dzielenia. „Na pewno się znajdą.
W te oszczędności naprawdę warto
zainwestować”, komentują oficero-
wie Departamentu Infrastruktury.
…POTEM SPRZEDAJMY
Jednak na naprawdę duże pienią-
dze wojsko może liczyć ze sprzedaży
zbędnego mienia przekazywanego
AMW. Odpowiednia ustawa gwaran-
A R M I A
tuje bowiem, że 93 procent środków
uzyskanych przez agencję przekazy-
wanych jest na Fundusz Moderniza-
cji Sił Zbrojnych RP, a 7 procent po-
krywa koszty jej funkcjonowania.
„Od początku działalności przekaza-
liśmy na fundusz modernizacyjny
wojska ponad 1,2 miliarda złotych”,
wskazuje Małgorzata Golińska,
rzecznik prasowy AMW.
Mimo gospodarczych i organiza-
cyjnych zawirowań AMW wciąż po-
szukuje nabywców majątku znajdu-
jącego się w jej zasobach. Niestety,
w ostatnich latach z tym również są
problemy. W 2008 roku udało się
znaleźć kupców na nieruchomości
za ponad 175 milionów złotych. Do
tego z opłat dzierżawnych na konto
agencji wpłynęło ponad 18 milio-
nów. W sumie Agencja Mienia Woj-
skowego zarobiła ponad 267 milio-
nów złotych. Za pieniądze przeka-
zane w ubiegłym roku na fundusz
modernizacyjny armii (93 procent)
można by kupić ponad 500 poci-
sków do wyrzutni Spike (jeden tan-
demowy pocisk kosztuje około
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
350 tysięcy złotych) czy też dopancerzyć
120 Rosomaków (koszt osłony dla jednego
wozu to 1,5 miliona).
Sęk w tym, że to tylko część z planowa-
nych ponad 600 milionów złotych, które
agencja zamierzała uzyskać ze sprzedaży
mienia w 2008 roku. Ewidentną jej porażką
było niesprzedanie Kępy Mieszczańskiej we
Wrocławiu (12-hektarowa wyspa na Odrze)
OSZCZĘDNOŚCI o szacunkowej wartości 390 milionów zło-
wynikające
z pozbywania się tych. To więcej, niż rząd planował uzyskać
niepotrzebnej ze sprzedaży obu stoczni. Nie znalazł się
infrastruktury również nabywca na Twierdzę Modlin (220
mają wynieść po mln zł za 55 hektarów gruntu i ciągnący się
roku 2012 około
264 milionów przez 2,2 kilometra budynek cytadeli; bez
złotych rocznie. uwzględnienia 50-procentowej bonifikaty).
KRYZYSOWE INTERESY
Kryzys nie jest najlepszym czasem na
zbywanie nieruchomości. „Sprzedający, je-
śli chce doprowadzić do transakcji, musi
często mocno opuścić cenę”, twierdzi dy-
rektor Prokopczyk. Dlatego władze niektó-
rych miast, między innymi stolicy, zrezy-
gnowały w ogóle ze sprzedaży nieruchomo-
ści w tym trudnym czasie.
Gdyby wykreślić z planu agencji Kępę
Mieszczańską, to okazałoby się, że harmo-
POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009 13
 P E R Y S K O P
że pieniędzy będzie mniej. Łącznie do koń-
ca października zarobiła prawie 150 milio-
nów. „Inwestorzy mają problemy z uzyska-
niem kredytów bankowych, stąd zmieniła
się struktura naszej klienteli”, wskazuje za-
sadnicze problemy rynku dyrektor. „Brak


zupełnie inwestorów zagranicznych. Odpły-
nęli też w zdecydowanej większości kontra-
henci z gmin i innych samorządów. Naj-
większym powodzeniem cieszą się obecnie
nieruchomości małe i średnie, do 3 milio-
nów złotych”.
Mimo Dlatego do tegorocznego planu sprzedaży
gospodarczych
i organizacyjnych nie wpisano już Kępy Mieszczańskiej ani
zawirowań AMW Twierdzy Modlin. „Szukamy chętnych na te
wciąż poszukuje nieruchomości, ale nie za wszelką cenę”,
nabywców wyjaśnia Golińska. W agencji żywią jednak
majątku
znajdującego się nadzieję, że szef resortu im zaufa i przekaże
FOT. ROMAN PRZECISZEWSKI

w jej zasobach. AMW planowane 20 procent nieruchomości,

nogram sprzedaży pozostałych nieruchomo-
ści udało się wykonać w stu procentach.
„Mimo przeciwności staramy się wygospo-
darować jak najwięcej złotówek na moderni-
zację sił zbrojnych. W ciągu ośmiu miesięcy
2009 roku, w porównaniu do analogicznego
okresu roku poprzedniego, podwoiliśmy
sprzedaż mienia powojskowego. Wtedy po-
z których armia chce zrezygnować do 2012
roku. W obecnej sytuacji trudno bowiem
uznać przekształcenie AMW w AU za celo-
we. Reorganizacja taka też by kosztowała.
„Idea naszej agencji jest dobra. Wystarczyło-
by zmienić nieco ustawę, aby uściślić przepi-
zbyliśmy się 53 nieruchomości, natomiast sy dotyczące gospodarowania nieruchomo-
już 103 w tym roku. Przez cały 2008 rok ściami, bardziej podporządkować agencję
zorganizowaliśmy 336 przetargów, a już po- ministrowi obrony, i niech pracuje dalej na
nad 550 do sierpnia 2009 roku. W roku dotychczasowych zasadach, które nie obar-
2008 zawarliśmy 129 umów kupna-sprzeda- czają resortu kosztami”, uważa część ofice-
ży”, wylicza dyrektor Prokopczyk. rów wojskowej infrastruktury. 
Agencja planowała zarobić w 2009 roku
około 208 milionów złotych. Już wiadomo, współpraca ARTUR GOŁAWSKI

Trzy
wianej do akceptacji ministrowi dów finansowych i czasu. Nie da
obrony. się też przyspieszyć procedur

pytania do...
pułkownika ANDRZEJA
PETRULEWICZA
POLSKA ZBROJNA: Przez la- POLSKA ZBROJNA: Nie zmie-
ta, według oceny inspektorów nia to faktu, że ze zbywaniem
Departamentu Kontroli MON, mienia zbędnego wojsku są
służby infrastruktury plasowały wciąż kłopoty.
się wśród najgorszych gospoda- ANDRZEJ PETRULEWICZ:
rzy w armii. Jedną z przyczyn Przekazywanie mienia poza resort
było zbyt wolne przekazywanie nie zawsze zgodne jest z planami
poza wojsko zbędnego mienia. i deklaracjami, między innymi
Dlaczego? dlatego, że wymaga to współdzia-
ANDRZEJ PETRULEWICZ: łania wielu instytucji wojskowych
Jest kilka służb w naszym wojsku, i cywilnych. Inicjatywa w pierw-
które mają działać. Jeśli robią coś szej kolejności należy do dowód-
dobrze, nikt ich nie chwali, bo ni- ców. To oni oceniają, czy dana
by za co? Dostrzega je się zazwy- nieruchomość jest im potrzebna
czaj dopiero wtedy, kiedy coś po- do wykonywania zadań. Jeśli nie,
szło nie tak jak powinno. Wtedy następuje długi proces uzgodnień
wszyscy je krytykują. Każda ar- między wieloma różnymi jed-
mia ma ogromne potrzeby infra- nostkami administracyjnymi, nie-
strukturalne i żadna spośród nich zbędny do wypracowania decyzji
nie jest stanie ich wypełnić. o zbyciu nieruchomości, przedsta-
Wcześniej wojsko musi jeszcze
zadbać, aby przekazywana nieru-
chomość była bezpieczna dla
przyszłego użytkownika,
to znaczy oczyszczona
z ewentualnych nie-
wybuchów, niewypa-
łów albo innych ma-
teriałów niebezpiecz-
nych, a także miała
uporządkowany stan
prawny.
POLSKA ZBROJNA: To dla
wojska nie powinno być trudne.
W armii są saperzy i geodeci.
ANDRZEJ PETRULEWICZ:
Funkcjonujemy w państwie prawa.
Musimy przestrzegać przepisów
i obowiązujących procedur. A wy-
magania są takie, że na przykład
patrol minerski potrzebuje sporo
czasu, by rzetelnie wykonać swoją
pracę. Przed przekazaniem nieru-
chomości często konieczne jest
dokonanie wydzielenia geodezyj-
nego. To również wymaga nakła-
związanych z załatwianiem spraw
resortu obrony w cywilnych urzę-
dach.
Przykładowo: jeśli
wojsko chce przeka-
zać budynek Woj-
skowej Agencji
Mieszkaniowej, mu-
si wcześniej złożyć
do starosty wniosek
o wygaszenie prawa
trwałego zarządu. Starosta
ma na załatwienie sprawy do
18 miesięcy. Procedury są czaso-
chłonne, ale dzięki nim unikamy
skarg, które zdarzały się w prze-
szłości, że wojsko przekazało ja-
kąś nieruchomość niechlujnie
pod względem prawnym czy na-
wet z wadami. Dzięki zapobiegli-
wości organów infrastruktury
żadnych skarg do MON w tym
względzie nie ma. (not. WK) 
Pułkownik
ANDRZEJ PETRULEWICZ
jest dyrektorem Departamentu
Infrastruktury MON

14 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009

A R M I A

POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009 15

 P R Z E G L Ą D
ARTUR GOŁAWSKI
Marsz na ćwierć wieku
Traktat lizboński zintegruje Europę, nowa koncepcja strategiczna odświeży
NATO, Polska przyjmie euro. Jakiego wojska będziemy wtedy potrzebować?
W
ośrodku w Helenowie, w obec-
ności wiceministra obrony
Czesława Piątasa, dowódców
rodzajów sił zbrojnych, dyrek-
torów departamentów MON i przedstawicieli
Sztabu Generalnego WP oraz rektorów uczelni
i reprezentanta Biura Bezpieczeństwa Narodo-
wego, Lech Kościuk zainaugurował 18 listopa-
da prace nad Strategicznym Przeglądem Obron-
nym (SPO). Raport końcowy i inne dokumenty,
powstałe w wyniku prac, zespół jest zobowiąza-
ny przedstawić ministrowi obrony w styczniu
2011 roku, a Bogdan Klich zadeklarował „silną
wolę odwołania się w polityce i planowaniu
obronnym do rezultatów przeglądu”.
16 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009
O B R O N N Y
Wyniki przeglądu mają skorygować i uzupeł-
nić kierunki transformacji naszej armii.
RYWALE OBRONNOŚCI
„Jednym z celów SPO jest wypracowanie
modelu sił zbrojnych roku 2035”, wskazał
generał broni Mieczysław Stachowiak,
pierwszy zastępca szefa SGWP. „Liczymy,
że SPO dokona oceny przyszłego środowi-
ska bezpieczeństwa oraz związanych z nim
wyzwań i zagrożeń, a także ich wpływu na
misje i zadania sił zbrojnych. Zidentyfikuje
potrzeby i kierunki rozwoju zdolności ope-
racyjnych wojska, wskaże kierunki unowo-
cześnienia naszego arsenału, umożliwi za-
projektowanie struktur i stanów osobowych
z uwzględnieniem zobowiązań sojuszni-
czych i unijnych”.
W powstawanie przeglądu – oprócz przedsta-
wicieli wszystkich ważnych instytucji MON
– będą zaangażowani naukowcy z Polskiej Aka-
demii Nauk, Wojskowej Akademii Technicznej
i Akademii Obrony Narodowej. „Kluczowe
miejsce w przeglądzie zajmie kwestia profesjo-
nalizacji, a więc jakości sił zbrojnych”, oznajmił
Lech Kościuk, który jest przewodniczącym ze-
społu SPO i jednocześnie pozostaje dyrektorem
Departamentu Transformacji MON. Jego woj-
skowym zastępcą w zespole jest kontradmirał
Marian Ambroziak, asystent szefa SGWP.
 A R M I A
Siedem obszarów do zbadania
Strategiczny Przegląd Obronny obejmuje:
1. Środowisko bezpieczeństwa a poli-
KLUCZOWE tyczne i strategiczne warunki użycia
MIEJSCE SZRP;
w przeglądzie
zajmie kwestia
2. Zdolności operacyjne SZRP;
profesjonalizacji, 3. Organizacja i funkcjonowanie SZRP;
a więc jakości sił 4. Profesjonalizacja i polityka kadrowa;
zbrojnych. 5. Modernizacja techniczna SZRP;
6. Przygotowania obronne w struktu-
rach pozamilitarnych;
7. System planowania obronnego.
Dokumentem końcowym będzie
„Raport Strategicznego Przeglądu
giczną, która odświeży sojusz, oraz że Polska
w najbliższej dekadzie przyjmie euro, co moc-
niej zakotwiczy nas w europejskiej wspólnocie,
FOT. ROBERT SUCHY/COMBAT CAMERA – DOWÓDZTWO OPERACYJNE SZ
bo spowoduje, że ewentualny atak na nas będzie
atakiem na strefę euro. Taki scenariusz ma dla
wojska dalekosiężne konsekwencje ekonomicz-
ne i polityczne”.
Czesław Piątas wyjaśnił, że kierownictwo
resortu oczekuje od SPO wniosków co do prze-
kształceń systemów funkcjonalnych wojska: do-
wodzenia, szkoleniowego, szkolnictwa, mobili-
zacji, infrastruktury. Chciałoby dowiedzieć się
też, jak kształtować strukturę wojsk w czasie po-
koju, jak rozmieścić personel Narodowych Sił
Rezerwy, jakie proporcje potencjału bojowego
należy utrzymywać w poszczególnych rodza-
jach sił zbrojnych, jakie zdolności do przerzutu
strategicznego powinniśmy zapewniać sobie sa-
mi, a jakie pozyskać, uczestnicząc w przedsię-
wzięciach wielonarodowych, ile obowiązków
żołnierzy powierzyć pracownikom, a ile zastą-
Najważniejszym problemem, z jakim przyj- pić outsourcingiem, jak naj-
dzie się zmierzyć przeglądowcom, będzie sza- dłużej utrzymać żołnierzy Strategiczne
cowanie wielkości budżetu MON w nadchodzą- w służbie, nie mnożąc szere-
cych latach. W ostatniej dekadzie rozwój gospo- gów emerytów. przeglądy
darki pozwolił na wzrost budżetu z 2 miliardów
755 milionów euro w 1998 roku do ponad
„Kierownictwo MON li-
czy, że we wszystkich wnio-
obronne mają być
5,5 miliarda euro w roku 2008. „Czy nasza go-
spodarka powtórzy ten wynik, a zatem czy bu-
skach będą przedstawione
koszty oraz efekty ich wdro-
dokonywane
dżet MON będzie rósł równie dynamicznie?”, żenia”, wskazał wicemini- co cztery lata
pytał przewodniczący. „Jak konkurencyjne ster Piątas. Zasugerował tak-
w stosunku do budżetu MON będą inne działy że, że na czas dokonywania SPO należy wstrzy-
budżetu państwa: system świadczeń socjalnych, mać wprowadzanie nowych przedsięwzięć do
wspieranie inwestycji pozwalających maksy- zamierzeń dyslokacyjno-organizacyjnych, aby
malnie wykorzystać fundusze unijne czy inwe- nie robić dzisiaj czegoś, co wyniki przeglądu
stycje w bezpieczeństwo energetyczne?”. pokażą w innym świetle.
Zespół autorski ma ocenić, czy nadal i jak
długo będziemy cieszyć się z braku realnego za- NIE MA SOJUSZNIKÓW
grożenia bezpieczeństwa państwa, oraz wskazać Pierwszy SPO, któremu przewodniczył
racjonalną perspektywę zmodernizowania tech- Andrzej Karkoszka, trwał półtora roku, kosz-
nicznego armii. „Przyszłość trudno przewidy- tował 1,3 miliona złotych i zakończył się w po-
wać, ale nie jest tak, że nic o niej nie wiemy”, łowie 2006 roku bez publikacji, obiecywanej
komentował Lech Kościuk. „Wiadomo już, że wielokrotnie przez ówczesnych ministrów, białej
wejdzie w życie traktat lizboński, co powinno księgi. Do dziś jego efekty – jako całość – pozo-
sprzyjać rozwojowi europejskiej polityki obron- stają niejawne; ukazały się w poufnym numerze
nej, że NATO przyjmie nową koncepcję strate- „Myśli Wojskowej” w 2006 roku. Niejawne po-
Obronnego”, zawierający: kom-
pleksową diagnozę stanu wojska,
prognozy rozwoju środowiska bez-
pieczeństwa, środowiska operacyj-
nego oraz techniki bojowej, wyma-
gania, jakie mają spełnić siły zbroj-
ne w przyszłości i kierunki ich
transformacji. Po przyjęciu „Rapor-
tu” przez ministra obrony opubli-
kowana zostanie biała księga, za-
wierająca analizę stanu oraz wizję
wojska w horyzoncie 25 lat. 
zostaje też skrócone stustronicowe streszczenie
pierwszego SPO.
„Wiem, że minister i sztabowcy często sięga-
ją do raportu SPO. Z 249 zawartych w naszym
raporcie rekomendacji ministerstwo wdrożyło
po cichu około 30, w tym najważniejszą – uza-
wodowienie. Inny przyjęty pomysł to utworze-
nie departamentu transformacji”, wskazał za-
proszony do Helenowa Karkoszka. Wyraził na-
dzieję, że drugi przegląd będzie miał lepsze
umocowanie w środowisku politycznym, aby re-
komendacje, które przyniesie, wsparli nie tylko
żołnierze, lecz także rząd i prezydent. „Niestety,
transformacja nigdy nie ma sojuszników, jeśli
wkracza w fazę realizacji postulatów”.
Andrzej Karkoszka ocenił, że gdyby poli-
tycy przyjęli rekomendacje poprzedniego
przeglądu, to trudności okresu kryzysu finan-
sowego byłyby łatwiejsze do pokonania przez
siły zbrojne. „Mimo że nie przyjęto naszego
zalecenia redukcji wojska, dokonaliśmy tego,
bo wymusił to kryzys.
Gdybyśmy to uczynili
celowo, uprzedzająco,
nie reagowalibyśmy na
skutki, lecz kształtowali
sytuację, byłoby nam
dziś łatwiej”.
Drugi w historii resor-
tu obrony przegląd, po-
dobnie jak pierwszy, bę-
dzie dotyczył tylko sił zbrojnych i ich najbliższe-
go otoczenia. „Siły zbrojne są jednym z elemen-
tów systemu obronnego państwa, ale inne orga-
nizacje go tworzące nie będą oceniane”, zazna-
czył Piątas. Z kolei Karkoszka zauważył z ża-
lem, że Strategia Bezpieczeństwa Narodowego z
2007 roku obliguje wszystkie resorty, którym
powierzono zadania z dziedziny bezpieczeństwa
narodowego, do dokonywania przeglądów stra-
tegicznych, umożliwiających rzetelną aktualiza-
cję ich strategii, ale MON pozostaje jedynym,
które tego zalecenia przestrzega.
Zgodnie z resortowymi wytycznymi strate-
giczne przeglądy obronne mają być wykonywa-
ne co cztery lata. 
POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009 17
 N A C E L O W N I K U

Ból
18
transformacji
POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009
 A R M I A
Z LECHEM KOŚCIUKIEM
o potrzebie rzetelnej diagnozy
rozmawia JANUSZ B. GROCHOWSKI
POLSKA ZBROJNA: Zapadła decyzja
o przeprowadzeniu drugiego Strategiczne-
go Przeglądu Obronnego. To ma być bar-
dziej wizja sił zbrojnych czy ocena tego,
gdzie one w tej chwili są?
LECH KOŚCIUK: To musi być mieszanka
różnych rzeczy. Potrzebna jest prognoza, jak
powinniśmy reagować na zagrożenia i wy-
zwania przyszłości, oraz odpowiedź na pyta-
nie, co zrobić, aby wojsko funkcjonowało le-
piej i aby pieniądze, które dostaje Minister-
stwo Obrony Narodowej, były wydawane
efektywniej. Wiadomo, że na budżet MON
duży wpływ miał kryzys finansowy. Progra-
my modernizacyjne zostały spowolnione,
mniej pieniędzy jest na szkolenie, a przecież
ogromne koszty wytwarza misja w Afgani-
stanie. Podjęto, i co ważniejsze zrealizowano,
decyzję o profesjonalizacji. To będzie miało
konsekwencje dla struktury i modernizacji sił
zbrojnych. Jest więc bardzo dużo powodów,
aby takiego przeglądu dokonać.
POLSKA ZBROJNA: Nie odczuwa Pan
obaw? Wszak pierwsze SPO przyjęto co
najmniej chłodno.
LECH KOŚCIUK: To jest paradoks. Poli-
tycznie rzeczywiście przegląd nie został skon-
sumowany, ale jednocześnie wiele decyzji po-
dejmowanych w resorcie uwzględnia reko-
mendacje SPO.
POLSKA ZBROJNA: Na przykład?
LECH KOŚCIUK: Przyspieszenia nabrała
profesjonalizacja. Przyznano priorytety syste-
mom C4 i SR. Niestety, z tych ponad dwustu
rekomendacji nie zrobiono spójnego strate-
gicznego programu rozwoju sił zbrojnych.
POLSKA ZBROJNA: Ciekawe, że odrzu-
cone zostało to, co się z czasem coraz bar-
dziej sprawdza.
LECH KOŚCIUK: To dowód, że eksperci,
którzy nad tym pracowali, wykonali rzetelną
robotę. Minister Andrzej Karkoszka [były
sekretarz stanu w MON, kierował pracami nad
pierwszym Strategicznym Przeglądem Obron-
nym – przyp. aut.] z tej pespektywy może
mieć satysfakcję, ale i w stopniu wprost pro-
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
porcjonalnym do niej być rozczarowany.
POLSKA ZBROJNA: Zastanawiał się Pan,
dlaczego tak się stało?
LECH KOŚCIUK: Ponieważ konkluzje nie
pasowały do wizerunku armii masowej.
POLSKA ZBROJNA: A może prognozy
zagrożeń były chybione.
LECH KOŚCIUK: Były trafione. Podkre-
ślono niebezpieczeństwa związane z terrory-
zmem, płynące ze strony państw zbójeckich,
które nie sprawują kontroli nad swoim teryto-
rium, czy konieczność przygotowania się do
udziału w misjach. I to wszystko się potwier-
dza. Afganistan jest tego dowodem. Progno-
zy mówiły też, że nie ma zagrożenia wielką
wojną, że sytuacja w bezpośrednim otoczeniu
Polski będzie stabilna, a gwaranci naszego
bezpieczeństwa – UE i NATO – pozostaną
głównymi graczami na arenie międzynarodo-
wej. I tak jest.
POLSKA ZBROJNA: Na naszych oczach
świat się ciągle zmienia. Z dwubiegunowego
stał się jednobiegunowy. Ale ambicje Chin,
Indii, Brazylii czy Rosji mogą sprawić, że
wkrótce stanie się wielobiegunowy.
LECH KOŚCIUK: Problemem nie jest wie-
lo- czy jednobiegunowość świata, ale to, że
jest on globalny. Tego wcześniej nie doświad-
czaliśmy. Zagrożenie zrodzone gdzieś daleko
szybko może się rozprzestrzenić. Nie wystar-
czy jednak wypisać długiej listy niebezpie-
czeństw – terroryzm, zmiany klimatyczne,
walka w cyberprzestrzeni – ale dobrze byłoby
też wiedzieć, jakie muszą być spełnione wa-
runki, aby te zagrożenia stały się naprawdę re-
alne. Dlatego widzimy potrzebę dokonania za-
gregowanej oceny zagrożeń i akceptacji pozio-
mu ryzyka przez decydentów politycznych.
Ona powinna być dokładniejsza i należy osza-
cować prawdopodobieństwo wystąpienia okre-
ślonych zdarzeń. To pozwoliłoby podejmować
bardziej racjonalnie decyzje.
POLSKA ZBROJNA: Czy to w ogóle
możliwe?
LECH KOŚCIUK: Nie tylko możliwe, ale
wręcz konieczne. W biznesie prowadzi się
takie szacunki. Agregacja polega na tym, że
określamy wektor ryzyka, ale też to, co je
redukuje. Zagrożenie, jakie rodzi sam po-
tencjał, nie jest bowiem tożsame ze stop-
niem zagrożenia wojennego, które może się
zrodzić tylko w określonych warunkach.
Ktoś musi widzieć w tym interes, mieć pie-
niądze, możliwości oraz przekonanie, że ta-
kie rozwiązanie jest konieczne. Nie sądzę,
aby te wszystkie warunki w najbliższej przy-
szłości zostały spełnione. A na pewno nie
grozi nam wielka wojna w Europie.
POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009 19
 N A C E L O W N I K U
POJAWIA SIĘ PYTANIE: jak osiągnąć równowagę między poziomem zaangażowania w misje a zachowaniem odpowiedniej ilości środków na modernizację sił zbrojnych.
POLSKA ZBROJNA: Ale w dalszej per-
spektywie tych zagrożeń może być tak wie-
le, że w końcu nie będzie wiadomo, przed
czym tak naprawdę mamy się bronić.
LECH KOŚCIUK: Nie łudźmy się, że Polska
jest w stanie wystawić siły zbrojne, które
w każdej sytuacji zapewnią nam bezpieczeń-
stwo. Jednak taką samą wartość mają dla nas
zewnętrzne gwarancje. I tu kluczowa jest rola
NATO i Unii Europejskiej.
POLSKA ZBROJNA: A Stany Zjednoczo-
ne? W percepcji wielu polskich polityków
tarcza antyrakietowa przez sam fakt lokali-
zacji jej elementów w Polsce miała dawać
nam gwarancje bezpieczeństwa.
LECH KOŚCIUK: Od początku było ja-
sne, że jest to przedsięwzięcie amerykań-
skie i ma służyć przede wszystkim obronie
interesów USA. Chcieliśmy to połączyć
z realizacją własnych celów, jakimi byłoby
trwałe zakotwiczenie Stanów Zjednoczo-
nych w Europie.
POLSKA ZBROJNA: Stało się inaczej.
LECH KOŚCIUK: Sprawa obrony przeciw-
rakietowej jest więc okazją do przemyśleń na
temat naszego miejsca, siły politycznej, możli-
wości i oczekiwań, ale też tego, jakie są intere-
sy naszych sojuszników. Lament nie ma sensu.
Może byłoby dobrze, gdyby na naszym teryto-
rium pojawiła się baza amerykańska, ale
20 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009
w ostatnim okresie nie nastąpiło żadne dra-
styczne obniżenie roli czy zdolności sojuszu
północnoatlantyckiego.
POLSKA ZBROJNA: Jest też artykuł V
traktatu waszyngtońskiego.
LECH KOŚCIUK: Musi zachować swoją
wartość. Jeżeli uznajemy, że fundamentalne
dla nas są zewnętrzne gwarancje bezpieczeń-
stwa, to musimy zabiegać o utrzymanie ich
wiarygodności.
POLSKA ZBROJNA: Paradoks polega
na tym, że NATO artykuł V wypełnia da-
leko od swojego terytorium. Ludzie więc
pytają, czego bronimy w Czadzie czy
w Afganistanie?
LECH KOŚCIUK: Mamy do czynienia
z zależnościami, które mogą ujawnić się
w dalszej perspektywie. Jeżeli, przykłado-
wo, doszłoby do przejęcia przez terrorystów
arsenału broni jądrowej w Pakistanie, kon-
flikt afgański rozszerzyłby się znacznie po-
za ten region świata.
POLSKA ZBROJNA: Tylko że NATO mo-
że ponieść klęskę w Afganistanie.
LECH KOŚCIUK: Afganistan może mieć
wpływ na dyskusje o NATO, na jego kondy-
cję, ale wysunięcie z tego wniosku, że ewentu-
alna porażka prowadzi do kresu sojuszu, jest
za daleko idące. Najpierw trzeba bowiem wy-
FOT. DARIUSZ LEWTAK/COMBAT CAMERA – DOWÓDZTWO OPERACYJNE SZ
jaśnić, dlaczego państwa członkowskie nadal
chcą tkwić w tym sojuszu, dlaczego chcą, że-
by NATO istniało.
POLSKA ZBROJNA: Są też państwa, któ-
re aspirują do tej organizacji.
LECH KOŚCIUK: To tym bardziej pokazu-
je, że NATO zachowuje swoją wartość. Ja też
widzę elementy, które świadczą o osłabieniu
spójności sojuszu – rozgadanie, niezdyscypli-
nowanie, osłabienie przywódczej roli Stanów
Zjednoczonych – ale to przecież nie są proble-
my nie do rozwiązania.
POLSKA ZBROJNA: W Afganistanie po-
nosimy ofiary i wydatki, które ograniczają
możliwości modernizacyjne sił zbrojnych.
LECH KOŚCIUK: Oczywiście pojawia się
pytanie, jak osiągnąć równowagę między po-
ziomem zaangażowania w misje a zachowa-
niem odpowiedniej ilości środków na moder-
nizację sił zbrojnych. To jest też problem sys-
temowy. Jeżeli mamy przejść na konstruowa-
nie budżetu zadaniowego, wydatki na operacje
powinny być zapisane jako oddzielna pozycja.
Dzisiaj bywa, że pilne potrzeby związane z ich
prowadzeniem wysysają nam wcześniej zapla-
nowane środki na programy modernizacyjne.
POLSKA ZBROJNA: Włosi wyodrębnili te
wydatki w ogóle z budżetu wojska, uznając,
że to sprawa całej republiki.

LECH KOŚCIUK: I słusznie, bo przecież
nie ministerstwo obrony decyduje o udziale
wojska w operacji, ale najwyższe władze.
POLSKA ZBROJNA: Na razie pieniądze
trzeba znaleźć w budżecie MON.
LECH KOŚCIUK: To coraz trudniejsze zada-
nie. Wśród kadry kierowniczej MON uważany
jestem za pesymistę, bo twierdzę, że do pozio-
mu budżetu z 2008 roku wrócimy za trzy–pięć
lat, a może nawet później. Wynika to z rozmia-
ru kryzysu. I chociaż PKB Polski wzrasta, nie
oznacza to, że kondycja budżetu państwa po-
prawia się w takim samym stopniu i tempie.
POLSKA ZBROJNA: Dziu-
ra budżetowa wynosi 52,
Jeżeli wiesz, ilu
a według niektórych nawet masz ludzi,
80 miliardów złotych.
LECH KOŚCIUK: A MON jakimi
nie jest wyizolowanym obsza-
rem funkcjonowania państwa.
dysponujesz
Pokazuje to determinacja, z ja- pieniędzmi
ką rząd sięgał po środki zapisa-
ne w budżecie wojska. Uznano, i znasz stan
że koszty społeczne i politycz-
ne wyjęcia tych pieniędzy z na-
zapasów, to
szej kasy będą mniejsze niż de- wiesz także, jaki
ficyt w innych obszarach. Tym-
czasem państwo powinno być jest stan armii
przygotowane na reformę fi-
nansów, bo musi kiedyś ten deficyt spłacić. Jeśli
nadal naszym celem strategicznym jest wejście
do strefy euro. Ponadto zaciąganie kredytu kosz-
tuje. Wydając obligacje Skarbu Państwa, trzeba
płacić procenty, bo nikt nie będzie nam pożyczał,
nie mając perspektywy zarobienia na tym.
POLSKA ZBROJNA: Wygląda na to, że
dla MON nadchodzą ciężkie czasy.
LECH KOŚCIUK: Nawet jeśli przyszłorocz-
ny budżet uznamy za satysfakcjonujący, to i tak
w mojej ocenie nie ma szans, aby globalne na-
kłady na obronność zostały zwiększone. W isto-
cie rzeczy poruszamy się więc w obszarze, któ-
ry ma trzy kluczowe parametry: wydatki na
modernizację, nakłady na utrzymanie i szkole-
nie oraz koszty osobowe. Powstaje pytanie, jak
grać tymi parametrami, żeby wzrastało tempo
unowocześnienia. A warto mieć świadomość
skali naszych potrzeb modernizacyjnych. Wy-
starczy przejrzeć listy uzbrojenia lotnictwa, ma-
rynarki czy Wojsk Lądowych – dwie trzecie jest
stare. Wiele sprzętu ma już kilkadziesiąt lat.
Nie tylko ten ze Wschodu, lecz także z Zacho-
du. Kobbeny są stare. Fregaty amerykańskie
czy niemieckie Leopardy też mają swoje lata.
POLSKA ZBROJNA: Może są to konstruk-
cje bardzo udane?
LECH KOŚCIUK: Jednak byłoby tragicznie,
gdyby nastąpił rozziew między technologicznym
poziomem nowoczesności gospodarki i społe-
czeństwa a siłami zbrojnymi. Nie do przyjęcia
A R M I A
jest sytuacja, w której armia miałaby gorsze po-
jazdy niż te, które kupują obywatele. Trudno by-
łoby także wytłumaczyć, że łączność wojskowa
nie może sprostać telefonii komórkowej.
POLSKA ZBROJNA: Nowoczesność po
prostu bardzo dużo kosztuje.
LECH KOŚCIUK: Dlatego na początku trze-
ba policzyć, na co nas stać, i przedyskutować,
jak najlepiej te środki wydać.
POLSKA ZBROJNA: Czyli, mówiąc wprost:
z czego zrezygnować. Najlepiej ze starych
systemów, bo ich utrzymanie, nie mówiąc
o remontach, dużo kosztu-
je, a pożytki z tego są co
najmniej wątpliwe.
LECH KOŚCIUK: Trze-
ba nawet pójść krok dalej
i zacząć myśleć o nowych
siłach zbrojnych, które bę-
dą za piętnaście lat, o takiej
ich konstrukcji, strukturze,
poziomie uzbrojenia, orga-
nizacji, aby za te pieniądze,
którymi będziemy dyspo-
nowali, uzyskać maksymal-
ny efekt.
POLSKA ZBROJNA:
Tylko że to oznacza
w praktyce cięcia, redukcje, i to na wła-
sne życzenie.
LECH KOŚCIUK: Ale to, że kupiliśmy
Spike’a, Rosomaka, F-16, było możliwe dzię-
ki temu, że zjechaliśmy z liczebnością armii
z 250 do 150 tysięcy.
POLSKA ZBROJNA: Czyli nie ma co się
oszukiwać i trzeba powiedzieć uczciwie, że
stać nas na 80-tysięczną armię.
LECH KOŚCIUK: Myślę, że sprawa liczeb-
ności armii wróci, bo zasilanie finansowe
MON będzie bardzo ograniczone w najbliż-
szych latach. To jest decyzja polityczna, ale
wierzę, że da się uczciwie i głęboko przedys-
kutować, na co nas rzeczywiście stać. Od tego
pytania nie da się po prostu uciec.
POLSKA ZBROJNA: W SPO trzeba więc
będzie dokonać przeglądu sił zbrojnych.
A to zawsze boli.
LECH KOŚCIUK: Biorąc po uwagę do-
świadczenia poprzedniego przeglądu, może to
być trudne. Oceny krytyczne, choćby najbar-
dziej słuszne, bardzo często są bowiem odbie-
rane zbyt osobiście. A przecież bez rzetelnej
diagnozy nie da się pójść do przodu. Trzeba
zmierzyć, żeby wiedzieć, ile jest. Konfucjusz
mawiał: „Ten, którego myśl nie wybiega dale-
ko, zobaczy udrękę z bliska”.
POLSKA ZBROJNA: Chce Pan nakreślić
wizję nowych sił zbrojnych?
LECH KOŚCIUK: Wielu ekspertów uważa,
że nie można ciągle tylko poprawiać. Jak wyj-
dzie z użycia dwie trzecie starego sprzętu,
trzeba zastanowić się nad nową organizacją sił
zbrojnych. Przykład F-16 pokazuje, że wraz
z zakupem nowoczesnego samolotu konieczne
jest stworzenie wokół niego całkowicie no-
wych systemów: logistycznego, szkoleniowe-
go, naprowadzania, uzbrojenia czy dowodze-
nia. Uważam, że są szanse na postęp – nie
chodzi o dokonywanie zamian dla samych
zmian. Trzeba poszukać rozwiązań powodują-
cych, że będzie lepiej i jeszcze bardziej efek-
tywnie. Kluczowe są trzy obszary: kadry, logi-
styka, finanse. Jeżeli wiesz, ilu masz ludzi, ja-
kimi dysponujesz pieniędzmi i znasz stan za-
pasów, to wiesz także, jaki jest stan armii.
POLSKA ZBROJNA: Aby przekonać ludzi
do SPO, muszą oni widzieć płynące z niego
korzyści.
LECH KOŚCIUK: Rozmawiam z wieloma
osobami i widzę ogromną potrzebę stworzenia
dobrze zorganizowanych sił zbrojnych. Myślę,
że nie do końca doceniamy konsekwencje pro-
fesjonalizacji. Wraz z nią tworzy się wewnątrz
wojska presja zmian. Pewne decyzje pociągają
za sobą niezbędne następne kroki i czynią pro-
ces nieodwracalnym.
POLSKA ZBROJNA: Może szeregowemu
zawodowemu wystarczy przesiedzieć swoje
osiem godzin w koszarach.
LECH KOŚCIUK: Może, ale jest wielce
prawdopodobne, że będzie musiał wyjechać na
misję, a wtedy zauważy współzależność mię-
dzy leżeniem na łóżku a poziomem swojego
wyszkolenia. Sygnał tego już był w Afganista-
nie, kiedy kilku żołnierzy zaprotestowało prze-
ciwko ryzykowaniu życia. Jeśli nie będzie pre-
sji żołnierzy, to będzie naciskał dowodzący ni-
mi sierżant, który odpowiada za ich życie.
POLSKA ZBROJNA: Ile czasu daje Wam
minister?
LECH KOŚCIUK: SPO powinno być goto-
we pod koniec przyszłego roku. 
WIZYTÓWKA
LECH KOŚCIUK
Ekspert w dziedzinie rozbrojenia i bezpie-
czeństwa międzynarodowego. Absolwent
Uniwersytetu Warszawskiego i Royal Colle-
ge of Defence Studies w Londynie. W Mini-
sterstwie Obrony Narodowej od 1993 roku.
Pracował w departamentach: Studiów
Strategicznych, Bezpieczeństwa Międzyna-
rodowego, Polityki Obronnej oraz Transfor-
macji. Tymi dwoma ostatnimi komórkami
kierował. Dyrektorem Departamentu Trans-
formacji jest od ponad roku.
POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009 21
 S P R A W Y Ż O Ł N I E R Z Y

K
westia opiniowania była poru-
szana na łamach „Polski
Zbrojnej” kilkukrotnie. Nie-
dawno w artykule „Najlepsze
wojsko świata?” (w numerze
43/2009) zastanawiałam się, czy w naszym
wojsku służą idealni żołnierze, skoro znakomi-
ta większość otrzymuje od przełożonych bar-
dzo dobre oceny.
Wiele się mówi też o tym, że opiniowanie
stało się formalnością, którą trzeba regular-
nie zaliczać, i tyle. Obowiązujący od pięciu
lat niedoskonały i wzbudzający pewne kon-
trowersje system opiniowania kierownictwo
resortu obrony postanowiło odświeżyć.

KLAROWNOŚĆ
Departament Kadr MON przygotował pro-
jekt rozporządzenia w sprawie opiniowania
żołnierzy zawodowych, który obecnie jest
przedmiotem uzgodnień międzyresorto-
wych. Dokument ma zastąpić obowiązujące
rozporządzenie ministra obrony z 20 maja
2008 roku w tej samej sprawie (DzU nr 94,
poz. 601).
FOt. MARCiN SZUBERt

Zawarte w projekcie rozwiązania mają

usprawnić proces opiniowania żołnierzy
i prognozowania przebiegu ich służby. Naj-
istotniejszym novum jest rozszerzenie zakre-
su informacji zamieszczonych w arkuszu opi-

MAGDALENA KOWALSKA-SENDEK

Kosmetyczne zmiany
Niedługo zmienią się zasady
służbowego opiniowania żołnierzy.
Nie będzie rewolucji.
nii, przez co większy będzie ich wpływ na dal-
szą służbę.
Major Rafał Kowalik, szef sekcji personal-
nej 21 Brygady Strzelców Podhalańskich, któ-
ry na prośbę „Polski Zbrojnej” zapoznał się ze
szczegółami rozporządzenia, uważa, że doku-
ment ten usprawni pracę kadrowców: „W pro-
jekcie są zawarte między innymi szczegółowe
instrukcje dotyczące spraw technicznych,
związane choćby z doręczaniem opinii i prze-
syłaniem jej do organu uprawnionego do zwal-
niania ze służby. Dzięki temu cała procedura
staje się bardziej przejrzysta i jednoznaczna.
Zastąpiono na przykład słowo «niezwłocznie»
konkretnym terminem 14 dni”.
Major podkreśla, że proponowane zmiany
dostosowują proces opiniowania do nowych
przepisów i kompetencji kadrowych dowód-
ców różnego szczebla. Dla przykładu: w myśl
wciąż obowiązujących przepisów dowódca ba-
talionu podczas opiniowania okresowego pro-
gnozuje żołnierzowi drogę awansu służbowe-
go, choć decyzje o awansie nie leżą w jego
kompetencjach.
Od stycznia 2010 roku dowódcy zyskają no-
we uprawnienia, będą więc mogli – przykła-
dowo na poziomie batalionu – decydować
o obsadzie stanowisk do stopnia kapitana. „By
uniknąć absurdalnych sytuacji, kiedy to do-
wódca musiałby prognozować karierę żołnie-
rza, a później wykonać swoje polecenia, do
projektu nowego rozporządzenia dołączono
informację, że zasada ta nie obowiązuje w sy-
tuacji, gdy dowódca jednostki jest osobą upo-
ważnioną do wyznaczenia na stanowisko”,
precyzuje szef sekcji personalnej 21 BSP.
PRAWIE DOBRZE
Nowe rozporządzenie nie zawiera jednak
rozwiązań, które urealniłyby wystawianie
w opiniach oceny bardzo dobrej. Przypomnę,
że obecnie około 80 procent opiniowanych
w wojsku otrzymuje takie oceny, co nie za-
wsze wynika z rzeczywistych osiągnięć i za-
sług poszczególnych żołnierzy. Kadrowcy
przyznają, że obraz bardzo dobrej armii, wy-
nikający z lektury opinii służbowych, jest
mocno naciągany. Sami nie są jednak w sta-
nie niczego zmienić, bo działają zgodnie
z obowiązującymi przepisami.
Niestety, departament kadr nie dostrzega
problemu, gdyż w tej kwestii specjalnych
zmian czy uściśleń nie przewidziano. Iskier-
ką nadziei na odmianę sytuacji może być za-
pis w projekcie nowego wzoru opinii służbo-
wej, w którym opiniujący zmuszony będzie
uzasadnić nie tylko ocenę niedostateczną, ale
także – i jest to nowość – ocenę bardzo do-
brą. Może się zatem zdarzyć, że opiniujący,
który nie znajdzie uzasadnienia na piątkę,
wystawi czwórkę.
Major Kowalik przypuszcza, że taka sytu-
acja może – choć wcale nie musi – wpłynąć
na zmniejszenie liczby piątkowiczów pod-
czas kolejnego opiniowania służbowego:
„Nie wprowadzono limitu dla ocen bardzo

22 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LiStOPAdA 2009

 A R M I A

MOŻE SIĘ ZDARZYĆ,

że opiniujący, który
będzie musiał
wytłumaczyć
wystawienie oceny
bardzo dobrej i nie
znajdzie konkretnych
przesłanek za
postawieniem piątki,
wystawi czwórkę.

W NOWYM PROJEKCIE przewidziano uzupełnienie arkusza opinii

informacjami o karalności żołnierza i jego stanie zdrowia.
dobrych, co z resztą w mojej ocenie byłoby
pomysłem chybionym. I choć nadal uważam,
że piątka w wojsku jest oceną zbyt po-
wszechną i nie zawsze zasłużoną, nie można
tego problemu rozwiązywać przez regla-
mentację najlepszych żołnierzy. Pozostaje
mieć nadzieję, że opisowe uzasadnienie oce-
ny bardzo dobrej korzystnie
wpłynie na obiektywność
opiniowania”.
Zawarte
Projekt rozporządzenia
może również nie usatys-
w projekcie
fakcjonować tych, którzy rozwiązania mają
życzyli sobie wprowadze-
nia oceny wzorowej dla naj- usprawnić proces
lepszych żołnierzy. Takie
rozwiązanie mogłoby przy-
opiniowania
wrócić właściwe proporcje żołnierzy
między wybitnymi jednost-
kami a całą resztą, ale ponieważ rozszerzenie
skali ocen na razie nie wchodzi w grę, trzeba
liczyć na rzetelne ocenianie w skali dotąd
obowiązującej.
WAŻNA OSOBOWOŚĆ
W nowym projekcie rozporządzenia prze-
widziano także uzupełnienie arkusza opinii in-
formacjami o karalności żołnierza i jego stanie
zdrowia, a także kilka innych, które mogą być
pomocne przy wyznaczeniu ścieżki zawodo-
wej opiniowanego. Pozytywną zmianą jest też
wprowadzenie do druku opinii oceny ze
sprawdzianu z wychowania fizycznego z ostat-
nich dwóch lat, czego niejednokrotnie życzyli
sobie sami żołnierze. Bez zmiany natomiast
pozostaje ocena wywiązywania się żołnierza
z poszczególnych obowiązków na zajmowa-
nym stanowisku.
Inaczej niż dotąd będą oceniane cechy oso-
bowe żołnierzy. Kadrowcy MON, przygoto-
wując projekt rozporządze-
nia, sięgnęli przede wszyst-
kim po inny wachlarz cech
charakteru i stworzyli no-
wą metodę ich wartościo-
wania. Obecnie obowią-
zuje dwudziestopunktowa
skala oceniania danej ce-
chy. W nowym projekcie
arkusza opinii oceniający
ma do wyboru tylko pięć
punktów. Jest to zatem
wersja uboższa, ale chyba bardziej przejrzysta
i zrozumiała.
Ocena cech osobowych żołnierza w dal-
szym ciągu nie będzie miała wpływu na no-
tę końcową, a będzie jedynie stanowić po-
moc w określeniu perspektywy bliższej
i dalszej kariery zawodowej żołnierza. Prze-
widuje się również, że żołnierz sam przed-
stawi własną propozycję dotyczącą dalszej
służby zawodowej.
Aby się przekonać, czy proponowane zmia-
ny poprawią jakość oceniania wojska, trzeba
poczekać co najmniej do pierwszego opinio-
wania według nowych zasad. 

POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LiStOPAdA 2009 23

 W O J S K A L Ą D O W E

W
ały Chrobrego w Szczeci-
nie to serce stolicy woje-
wództwa zachodniopo-
morskiego. Tutaj najczę- saperzy
Armia, której odzie
ściej odbywają się miej- ili na Zach
budz
szacunek,
skie imprezy, tutaj wojsko celebruje swe i Wschodzie
an i jednego
święta. Mundury pojawiły się na historycz- dziś nie ma
zyszącego
mostu towar łowym.
nych wałach w czerwcu tego roku – saperzy na po dwoziu ko
z 5 Pułku Inżynieryjnego na czas obchodów
Dni Morza zbudowali dwupasmowy most
pontonowy przez Odrę. Sprawność podod-
działów inżynieryjnych z Podjuch, które bły-
skawicznie uporały się z 90-metrową kon-
strukcją, budzi podziw. Uznanie dla ich kunsz-
tu burzy jednak świadomość, że pokonanie
nieco mniejszej przeszkody, na przykład
25-metrowej rzeki, nie poszłoby już naszemu
wojsku tak sprawnie. Bo gdy pontonów mamy
dostatek, to mostów towarzyszących umożli-
wiających błyskawiczne pokonanie niewiel-
kich przepraw z każdym rokiem ubywa.

AUTOSTRADA NA ZACHÓD
Wojska Układu Warszawskiego zachodnich
konkurentów straszyły przede wszystkim
(poza arsenałem atomowym) wizją zagonów
pancernych miażdżących natowskie punkty
oporu. Zważywszy na to, że z konfrontacji
z hitlerowskim wrogiem sowieccy generało-
wie wyszli zwycięsko nie dzięki przewadze
technologicznej, ale ilości pancerzy, które
dotarły na front z fabryk za Uralem, NATO
miało powody, by obawiać się tysięcy czoł-
gów ukrytych po drugiej stronie żelaznej
kurtyny. Sowiecki plan wojny z sojuszem,
zarówno w konstelacji obronnej, jak i ofen-
sywnej, był dla naszego kraju banalnie pro-
sty. Polska miała albo przyjąć uderzenie od
strony Bałtyku i ewentualnie Odry, albo ru-
szyć z ofensywą na Danię. W obu tych
scenariuszach z racji położenia geo-
graficznego miała stać się

Pod rozdmuchanym mos

KRZYSZTOF WILEWSKI

Jednostki drogowo-mostowe, które kiedyś były wizytówką naszej armii,

dziś budzą uśmiech politowania. Niektórzy nie chcieliby tego stanu zmieniać.
również pomostem dla radzieckich zagonów
pancernych udających się na zachód.
Plan ten miał jedną wadę. Wymagał infra-
struktury umożliwiającej błyskawiczny marsz
ku zwycięstwu. I nie chodziło wówczas
o mosty, drogi czy szlaki kolejowe. Przy set-
kach polskich rzek i jezior jedynie odpowied-
nio wyposażone jednostki inżynieryjne mo-
gły zapewnić przejazd kolumnom czołgów.
Dlatego w Moskwie zdecydowano, że polska
armia musiała stać się „mistrzem świata”
w pokonywaniu małych i dużych przeszkód
naturalnych i inżynieryjnych: małych (rzeki,
jeziora, kanały, rowy przeciwczołgowe oraz
przeciwpancerne skarpy lub przeciwskarpy)
za pomocą mostów towarzyszących na pod-
woziu kołowym i mostów szturmowych na
podwoziu gąsienicowym, a dużych (szerokie
jeziora i rzeki) za pomocą mostów pontono-
wych. Polacy z postawionego im zadania wy-
wiązali się bardziej niż dobrze. Były dowód-
ca amerykańskiej 82 Dywizji Powietrzno-De-
santowej generał dywizji David Rodriguez,
który w Afganistanie dowodził CJTF-82, gdy
odwiedził naszych żołnierzy w Bagram,
wspominał, że jego pierwszym kontaktem
z polską armią był raport o możliwościach
naszych jednostek przeprawowych. Imponu-
jących możliwościach.
Jak to się więc stało, że armia, której sape-
rzy w poprzednim ustroju budzili na Zacho-
dzie i Wschodzie szacunek, dziś nie ma ani
jednego mostu towarzyszącego na podwoziu

24 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LiStOPAdA 2009

 A R M I A

kołowym, a gdyby nie pozyskane od Bunde-
swehry w 2003 roku mosty szturmowe na
podwoziu gąsienicowym AVLB Biber, dys-
ponowałaby jedynie kilkunastoma osadzony-
mi na podwoziu T-55 mostami BLG-67?
Kryzys w arsenale wojsk inżynieryjnych to
wynik braku pieniędzy na modernizację oraz
perspektywicznego myślenia u niektórych
wojskowych decydentów.
SAPERZY NA POBOCZU
„Ostatnie dwadzieścia lat dla jednostek in-
żynieryjnych naszej armii, zarówno tych
wsparcia bezpośredniego, jak i ogólnego, to
równia pochyła. Zamiast kompleksowego
planu wymiany starzejącego się sprzętu ce-
lebrujemy pozyskanie pojedynczych nowo-
ści. To nie jest degradacja naszego rodzaju
wojsk, to zgoda na jego powolne umieranie”,
utyskiwał w rozmowie z „Polską Zbrojną”
pułkownik z prawie trzydziestoletnim sta-
żem, proszący o zachowanie anonimowości.
Według niego, szczególnie źle jest ze sprzę-
tem przeprawowym. „Sytuacja z mostami pon-
tonowymi PP-64 przypomina czeski film. Mo-
sty te mamy, pokazujemy ich budowę na przy-
kład podczas Dni Morza w Szczecinie, ale nie-
wiele osób wie, że budujemy z nich tylko dwu-
pasmowe przeprawy nie dlatego, że jesteśmy
spełnia wymogi normy STANAG 2021 odno-
śnie do szerokości przeprawy i jej nośności.
Dowiedzieliśmy się, że kontrola nie wypadła
pomyślnie, ale w związku z prowadzonymi
pracami nad nowym mostami towarzyszący-
mi sojusznicy zgodzili się, abyśmy nadal uży-
wali PP-64.
Nieco, ale niestety tylko nieco lepiej jest ze
sprzętem wsparcia bezpośredniego. Mamy
w tej chwili w wojsku dwa rodzaje mostów
osadzonych na podwoziu czołgowym: rodzi-
mego BLG-67M2 i niemieckiego AVLB Bi-
ber. Tylko pozyskane od Niemców AVLB
mają parametry pozwalające, by przejechał
po nich ciężki sprzęt sojuszników (i nasze
Leopardy). Ponieważ zaś ALVB mamy zale-
dwie kilka sztuk – jeśli nic się nie zmieni
– w razie wojny musielibyśmy wybierać: albo
utorowalibyśmy nimi drogę dla posiłków
z zagranicy, albo wykorzystalibyśmy pancer-
ne mosty dla wojsk własnych.
W tym miejscu dobre wiadomości doty-
czące sprzętu przeprawowego się kończą.
Jednostki zmechanizowane wyposażone
w Rosomaki nie mają bowiem żadnych mo-
stów towarzyszących zdolnych dotrzymywać
im kroku w polu. Kiedy bowiem wycofali-
śmy ze służby ten osadzony na Starze 660
SMT-1, pozbyliśmy się jedynego typu mostu
sze armie świata zaczęły przestawiać się na
transportery kołowe. Przełom wieków miał
zbawienny wpływ na podejście MON i Sztabu
Generalnego WP do jednostek inżynieryjnych,
choć pewnie nie brak ocen mówiących o tym,
że to głównie zasługa planistów NATO, którzy
zaczęli domagać się realizacji przyjętych przez
Polskę zobowiązań dotyczących zabezpiecze-
nia wojsk sojuszu na naszym terytorium.
W 2002 roku decydenci z MON zlecili
Ośrodkowi Badawczo-Rozwojowemu Urzą-
dzeń Mechanicznych z Gliwic opracowanie
nowego mostu towarzyszącego na podwoziu
samochodowym. Program ruszył w 2003 roku
i dostał kryptonim „Daglezja”. Pierwsze efek-
ty prac inżynierów zaprezentowano rok póź-
niej. Przekazany do badań prototyp podczas
testów uległ poważnej awarii i OBRUM po
przeanalizowaniu całej dokumentacji uznał, że
lepiej będzie opracować nowy model, z prze-
projektowanym układaczem i naczepą.
W 2006 roku Departament Polityki Zbroje-
niowej MON na prośbę reprezentantów OB-
RUM przystał. Tym razem projekt oznaczony
jako MS-20 Daglezja nie zawiódł oczekiwań.
Sprawdził się zarówno długi na 23 metry most
– który zgodnie ze STANAG 2021 został
przystosowany do ruchu pojazdów gąsienico-
wych o obciążeniu 70MLC i kołowych o ob-

Zadania saperów
Jednostki bezpośredniego wsparcia
inżynieryjnego odpowiadają za:
 budowę zapór inżynieryjnych;
 wykonywanie niszczeń;
 budowę obiektów fortyfika-
cyjnych;
 wykonywanie przejść
w zaporach;
 rozminowanie terenu;
 przygotowanie i utrzymanie dróg
manewru;
 urządzenie i utrzymanie prze-
praw.
Jednostki ogólnego wsparcia
inżynieryjnego odpowiadają za:
 przygotowanie i utrzymanie dróg
dowozu i ewakuacji;
 urządzanie punktów wydobywa-
nia i oczyszczania wody;

ostem
 usuwanie i niszczenie niewy-
buchów i niewypałów;
 likwidację skutków ataków
bronią masowego rażenia oraz
klęsk żywiołowych i ekologicz-
nych. 

MAMY W WOJSKU dwa rodzaje mostów osadzonych na podwoziu czołgowym. Jednym z nich jest BLG-67M2.

aż tak dobrzy, tylko dlatego, że nie mamy in-
nego wyjścia”, wyjaśniał pułkownik. „Jedno-
pasmowy most, a więc budowany szybciej
i mniejszym nakładem pracy ludzi i sprzętu,
nie spełniałby natowskich norm dotyczących
nośności dla najcięższego uzbrojenia”.
To, że problem z mostami PP-64 jest po-
ważny, potwierdza zlecona w ubiegłym roku
przez Ministerstwo Obrony Narodowej i Do-
wództwo Wojsk Lądowych kontrola, która
miała ocenić, czy park pontonowy PP-64
na podwoziu kołowym, jaki mieliśmy. Nowe-
go nie kupiliśmy, bo ówcześni decydenci (po-
łowa lat dziewięćdziesiątych) uznali, że mo-
sty towarzyszące na podwoziach kołowych
nie są nam potrzebne, a siłą naszej armii będą
gąsienice – czołgi i bojowe wozy piechoty.
I tak pozostanie przez najbliższe lata.
DAGLEZJA NA RATUNEK
O tym, że popełniono błąd, wiadomo było
już na początku XXI wieku, kiedy najwięk-
ciążeniu 110MLC (Military Load Class
– wojskowa norma określająca dopuszczalne
obciążenie na danym moście), jak i zmoderni-
zowana przez Jelcza ciężarówka C662 D43
6x6 z silnikiem o mocy 430 koni mechanicz-
nych. Konstruktorzy z Gliwic poradzili sobie
również z ograniczeniem szerokości całego
zestawu (nie przekracza 3 metrów w czasie
transportu). Dzięki temu MS-20 Daglezja mo-
że jeździć po drogach publicznych bez eskorty
i pozwoleń.

POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LiStOPAdA 2009 25

 W O J S K A
PRZEPRAWA
PROMOWA zorganizowana
z elementów parku
pontonowego PP-64.
FOt. JAROSŁAW WiŚNiEWSKi
Opracowany przez OBRUM most towarzy-
szący okazał się na tyle dobry, że MON posta-
nowiło powierzyć gliwickiej firmie przygoto-
wanie całej rodziny Daglezji. Stąd projekt
modelu oznaczonego literą „G”. Na mocy
podpisanej 30 października ubiegłego roku
umowy, ma powstać most na podwoziu gąsie-
nicowym, który zastąpi BLG-67M2 (niespeł-
niający już natowskich norm między innymi
pod względem szerokości przepraw). Kon-
trakt ma wartość prawie 19 milionów złotych
i zgodnie z nim pierwszy prototyp Daglezji-G
powinniśmy zobaczyć już w 2010 roku.
Równolegle z pracami nad gąsienicowym
mostem OBRUM będzie finalizować badania
nad MS-40 Daglezja-S. Jak sugeruje nazwa,
będzie to most samochodowy o długości
40 metrów! Projekt, będący obecnie w fazie
testów wytrzymałościowych 40-metrowego
przęsła, jest wyjątkowy w skali europejskiej.
Chyba jedynie Finowie, którzy niedawno za-
26 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LiStOPAdA 2009
L Ą D O W E
prezentowali 26-metrowe mosty to-
warzyszące osadzone na podwoziu
ciężarówek Sisu 10x10 ETP, pracują
nad podobnym rozwiązaniem.
26-metrowe przęsła dostarczyła im
niemiecka firma Krauss-Maffei We-
JEDNOSTKI gmann GmbH & Co. KG, z której
ZMECHANIZO- usług korzystał również Bumar pod-
WANE czas prac na mostami czołgowymi
wyposażone
w Rosomaki dla Malezji.
nie mają
żadnych mostów BRAK ZROZUMIENIA
towarzyszących Ostatnim elementem rodziny mo-
zdolnych
dotrzymywać stów Daglezja ma być przeprawa pon-
im kroku w polu. tonowa oznaczona literą „P”. Wpraw-
dzie na jej skonstruowanie nie zawar-
to umowy (i raczej nie nastąpi to
w najbliższych dwóch latach), ale je-
żeli Ministerstwo Obrony Narodowej
kupiłoby za jakiś czas również ten
rodzaj mostu, rozwiązałoby to cało-
ściowo problem sprzętu przeprawo-
wego armii. Saperzy czekają na reali-
zację takiego planu z niecierpliwością
i z obawami. Ostatnie miesiące poka-
zały bowiem, że wojskowy establish-
ment niezbyt przejmował się potrze-
bami wojsk inżynieryjnych.
„Gdyby to był chemik, lotnik czy
marynarz! Ale ten żołnierz dumnie
nosił beret wojsk pancernych i kiero-
wał całymi siłami lądowymi, także
nami. Jak on mógł zakupy nowych
mostów uznać za podejrzane i obar-
czyć nas w ten sposób współwiną za
śmierć żołnierzy w Afganistanie?
Przecież tam giną głównie saperzy”,
irytował się dowódca jednostki inży-
nieryjnej (na jego prośbę nie ujawnia-
my której), komentując wywiad gene-
rała broni Waldemara Skrzypczaka
dla „Dziennika”.
 A R M I A

Fragment wywiadu
z generałem broni
WALDEMAREM
SKRZYPCZAKIEM
– „Dziennik”
Równolegle 17 sierpnia 2009 roku
z pracami nad
gąsienicowym
mostem GENERAŁ SKRZYPCZAK: Rozumiem,
OBRUM będzie że jest kryzys. Jednak wcześniej, gdy by-
finalizować ły pieniądze, nie kupiono tego, co trzeba.
badania To, co było pilną potrzebą operacyjną,
nad MS-40
Daglezja-S. nie dotarło na front wcale, bo pieniądze
Jak sugeruje poszły na co innego.
nazwa, będzie
to most DZIENNIK: Gdzie poszły?
samochodowy
o długości GENERAŁ SKRZYPCZAK: To nie do
40 metrów! mnie pytanie, bo nie ja te pieniądze dzie-
liłem. Dziwne jest, że kupuje się sanitar-
ki, których w jednostkach mamy pod do-
statkiem. Idzie pełną parą rozdmuchany
program zakupów mostów dla Wojsk Lą-
dowych. 

FOt. A. KiŃSKi
MOST na podwoziu kołowym MS-20 Daglezja

Były już dowódca Wojsk Lądowych skryty-
kował w nim zamiary zakupu mostów ponto-
nowych w sytuacji, gdy – jego zdaniem – żoł-
nierzom w Afganistanie brakuje odpowiednie-
go sprzętu. Dla saperów, z którymi rozmawia-
liśmy, słowa generała były niczym obelga.
Oczekiwali od swego przełożonego przezor-
ności i planowania na kilkanaście, kilkadzie-
siąt lat naprzód. Saperzy są w stanie zrozu-
mieć żal i frustrację innych żołnierzy, obawia-
ją się jednak, że generał Skrzypczak, kryty-
kując program „Daglezja”, wyraził opinię
szerszego grona generałów, którym w obecnej
sytuacji będzie łatwiej przekonać polityczne
kierownictwo resortu, że lepiej wydać pienią-
dze na kolejne śmigłowce czy działa niż na
mosty dla czołgów i Rosomaków.
UTRZYMANIE KURSU
Realizowany rękami specjalistów z OB-
RUM program „Daglezja” nie jest ani tak wi-
dowiskowy jak Rosomaki, które można poka-
zać w telewizji, gdy walczą w Afganistanie,
ani tak sugestywny jak kolejny uziemiony
w Ghazni przez awarie i brak części zamien-
nych śmigłowiec. Ewentualne zakupy Dagle-
zji „S”, „G” czy „P” nie przysporzą popular-
ności decydentom z MON. Co więcej – będą
oni musieli przekonująco uzasadnić zamiar
pozyskania 80 (na tyle ocenia się potrzeby jed-
Na eksport z importu
G rupa Bumar w kontrakcie na dostawę
czołgów Pt-91 do Malezji zobowiązała
się do dostarczenia odbiorcy czterech mo-
stów szturmowych na podwoziu Pt-91. PMC-
-Leguan, bo taki otrzymał kryptonim nowy
pojazd, został wyposażony w 26-metrowym
most o nośności 60 ton (MLC 60), dostar-
czony przez niemiecką firmę Krauss-Maffei
Wegmann GmbH&Co.  armii.
nostek inżynieryjnych) mostów towarzyszą-
cych na podwoziu kołowym i czołgowym, by
nie odezwały się głosy, iż to kolejne miliony
wyrzucone w błoto.
Przy całym szacunku dla dokonań byłego
dowódcy Wojsk Lądowych jego słowa o „roz-
dmuchanym programie zakupów mostów dla
Wojsk Lądowych” należy więc potraktować
w kategoriach zdrady wobec wojsk inżynieryj-
nych. Reakcją MON, które po tym wywiadzie
znalazło się w ogniu krytyki, mogło być bo-
wiem zawieszenie, choćby dla świętego spo-
koju, uruchomionego już programu. Dobrze,
że tak się nie stało i „Daglezja” zmierza ku fi-
nałowi. Ile będzie nowych mostów i kiedy tra-
fią do jednostek, będzie już zależało od możli-
wości budżetowych resortu w kolejnych la-
tach. Nawet gdy będzie zamawianych po tylko
kilka sztuk rocznie, to dla saperów będzie to
jednak zmiana na lepsze. Tak jak dla całej


POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LiStOPAdA 2009 27

 ul. Poznańska 129/133, 05-850 Ożarów Mazowiecki
tel.: (+48 22) 7312500, fax: (+48 22) 7312501
http://www.wb.com.pl, e-mail: info@wb.com.pl

28 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 listopada 2009


FOT. UNIVERSITY OF KENTUCKY
BOGUSŁAW POLITOWSKI
Spocznij, można czytać
Czy żołnierzom potrzebne są biblioteki?
W
koszarach nie ma już
żołnierzy z poboru,
zbędne stają się więc
żołnierskie kluby. Zo-
staną one połączone z klubami garni-
zonowymi w pojedyncze wojskowe
ośrodki kultury. Wraz z ich likwidacją
przestaną istnieć będące ich częścią
biblioteki.
Minister obrony 30 października
2009 roku decyzją numer 364 przesą-
dził o tym, że w funkcjonowaniu woj-
skowych bibliotek oświatowych na-
stąpią spore zmiany. Ich powód jest
prosty. Autorzy planów reformowania
wojskowej kultury z Departamentu
Wychowania i Promocji Obronności
MON (DWiPO) przyznają, że mimo
jednoznacznych zapisów w koncepcji
reorganizacji klubów, zatwierdzonej
przez ministra, likwidacja tych placó-
wek nie w każdym przypadku będzie
wiązać się z zamknięciem biblioteki.
A R M I A
Samo utrzymanie biblioteki w jednostce
będzie zatem dość proste. Gorzej z zatrudnie-
Jadwiga Chłopecka, główny specja- niem w niej bibliotekarki, ale przy odrobinie
lista z Oddziału Kultury i Oświaty chęci zaradny dowódca i z tym sobie poradzi.
DWiPO, wyjaśnia, że to dowódca jed- Wiadomo, że istnieje w wojsku tak zwany
nostki zdecyduje o pozostawieniu bi- REORGANIZACJA plan zatrudnienia, który umożliwia dowódcy
blioteki w pułku czy batalionie. Jeżeli klubów w sytuacjach uzasadnionych angażowanie
tak postanowi, biblioteka stanie się fi- i bibliotek jest pracowników poza etatem wydanym przez
okazją do ich
lią biblioteki klubu dywizyjnego lub unowocześnie- Sztab Generalny WP.
brygadowego. nia. Wojskowe Dowódcy powinni zatem zastanowić się,
„Taką filię dwa–trzy razy w tygo- książnice czy potrzebują biblioteki w jednostce, czy też
dniu przez dwie godziny będzie mogła od lat są niedofi- nie. Na dokonanie wyboru mają jeszcze czas.
nansowane.
prowadzić bibliotekarka z klubu dywi- Zgodnie ze wspomnianą decyzją ministra
zyjnego lub brygadowego. To jeden obrony w sprawie zmian organizacyjnych
z wariantów”, wskazuje Jadwiga w klubach i orkiestrach wojskowych wnioski
Chłopecka. Uważam bowiem, że organizacyjno-etatowe będą dopiero uzgad-
w większości garnizonów, szczególnie niane z sekretarzem stanu do spraw społecz-
małych, dowódcy postawią na jeden nych i profesjonalizacji.
klub z biblioteką, bez żadnej filii. Nie
sądzę także, aby po zmianach znalazło CHCIANE CZY NIECHCIANE?
się dodatkowe stanowisko dla pracow- Z pobieżnej sondy przeprowadzonej wśród
nika drugiej biblioteki w garnizonie. dowódców wynika, że mają oni różne opinie
Jeżeli taka filia miałaby być czynna na temat potrzeby funkcjonowania bibliotek
częściej, dowódcy musieliby sobie sa- w jednostkach. Dowódca brygady z północy
mi poradzić z jej prowadzeniem”. kraju mówi, że jemu taka placówka w kosza-
POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009 29
 S P R A W Y Ż O Ł N I E R Z Y

Książki pod opieką

W bibliotekach jest 277 stanowisk bibliotekarskich,
w tym w klubach żołnierskich 133.
P od koniec 2008 roku
w strukturach klubów
wojskowych funkcjonowały
 biblioteki klubów szkolnic-
twa wojskowego – 16.
Ogółem w bibliotekach są
liona woluminów. Najwięk-
sze księgozbiory mają biblio-
teki Klubu Pomorskiego
244 wojskowe biblioteki 277 stanowiska bibliotekar- Okręgu Wojskowego (64,8
oświatowe. Dzielą się one skie, w tym 133 w klubach tysiąca woluminów), Śląskie-
na trzy grupy: żołnierskich. Po reorganizacji go OW (44 tysiące) i Dowódz-
 biblioteki klubów rodza- przewiduje się utrzymanie twa Garnizonu Warszawa
jów sił zbrojnych i garnizo- w 111 bibliotekach minimum (33,2 tysiąca). W najmniej-
nowych – 95, 187 etatów dla bibliotekarzy. szych bibliotekach żołnier-
 biblioteki klubów żołnier- Wojskowe biblioteki oświato- skich znajduje się od 5 do
skich –133, we zgromadziły około 4,1 mi- 7 tysięcy książek. 

rach nie jest niezbędna. Argumentu- Podpułkownik Majcherek wska-

je, że żołnierze w godzinach pracy
mają się szkolić, a nie przesiadywać
w bibliotece. Poza tym niewiele
osób z niej korzysta. Wolą spędzać
czas przed komputerem, telewizo-
rem lub uprawiając sporty. Na tere-
nie miasta, w którym brygada sta-
cjonuje, jest lepiej zaopatrzona kon-
kurencyjna biblioteka publiczna.
Poza tym placówka zajmuje spore
pomieszczenia, trzeba dbać o ich re-
monty i konserwację. Dowódca nie
ma zamiaru tracić czasu i pieniędzy
na szukanie etatu i opłacanie biblio-
tekarki. Obawia się także, że każde-
go roku musiałby zdobywać środki
na powiększanie księgozbioru. „Dla-
tego najlepszym rozwiązaniem by-
łoby przekazanie księgozbioru jed-
nostki miejscowej bibliotece pu-
blicznej”, argumentuje.
Diametralnie inne podejście repre-
zentuje podpułkownik Tomasz
Majcherek, do-
wódca 2 Batalio-
nu Dowodzenia To dowódca
z Wrocławia. On
chce, aby po li- jednostki
kwidacji klubu
żołnierskiego bi-
zdecyduje
blioteka w bata- o pozostawieniu
lionie nadal dzia-
łała: „W batalio- biblioteki w pułku
nie odbywają się
kursy językowe
czy batalionie
i wiem, że ich
uczestnicy często korzystają ze zbio-
rów biblioteki, bo mają do niej najbli-
żej. Ponadto jest to nie tylko czytelnia
i księgozbiór. Nasza bibliotekarka
włącza się w tworzenie plansz oświa-
towych, archiwizowanie materiałów
fotograficznych i publikacji na temat
życia jednostki. Współpracuje z do-
wódcami pododdziałów, którzy chęt-
nie korzystają ze zbiorów biblioteki”.
zuje też, że jego podwładni mieszka-
ją w różnych, często bardzo oddalo-
nych od klubu okręgowego częściach
miasta. Jeżeli mają możliwość wy-
pożyczenia książki w jednostce, pod-
czas przerwy śniadaniowej lub po
pracy, to nie muszą po południu czy
wieczorem tracić czasu, aby jechać
do innej biblioteki. Dodaje też, że
szeregowi zawodowi podwyższają
kwalifikacje i chętnie uzupełniają
wiedzę, korzystając z księgozbioru
zgromadzonego w jednostce. Skoro
obowiązkiem dowódcy jest zachęca-
nie podwładnych do rozwoju zawo-
dowego, to likwidacja biblioteki za-
przeczałaby tej koncepcji.
WIĘCEJ NIŻ
REORGANIZACJA
Decyzje o pozostawieniu bądź li-
kwidacji bibliotek będą zależały
w dużej mierze od specyfiki jednostki
i gar nizonu.
W tych małych,
gdzie żołnierze do
klubu garnizono-
wego (prowadzą-
cego bibliotekę)
mają blisko, dru- nów i ich udostępniania. To właśnie tu odby-
ga placówka nie wają się często imprezy kulturalne, począwszy
będzie mieć racji
bytu. Inaczej spra-
od spotkań autorskich, przez konkursy, po
działalność kół recytatorskich i literackich.
wa wygląda w du-
żych miastach,
Dla wielu ludzi biblioteki są więc także miej-
scem inspiracji twórczej i samorealizacji. Mo-
gdzie odległości gą z nich też korzystać pracownicy wojska
od miejsca służby i zamieszkania do i rodziny personelu służącego bądź pracujące-
wojskowej książnicy są duże. go w jednostce.
Reorganizacje i likwidacje zawsze Reorganizacja klubów i bibliotek stanowi
wymagają namysłu. Przy podejmowa- okazję do ich unowocześnienia. Wojskowe
niu decyzji trzeba pamiętać, żeby nie księgozbiory od lat są niedofinansowane.
wylać dziecka z kąpielą, bo zlikwido- W 2009 roku ze względu na kryzys w pań-
waną bibliotekę trudno będzie odtwo- stwie i resorcie zupełnie zaniechano central-
rzyć. Warto wziąć pod uwagę również nego zakupu książek do bibliotek. Ze wzglę-
to, że placówki tego typu nie są jedy- du na reorganizację podobnie będzie także
nie miejscem składowania wolumi- w roku 2010.

30 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009

 A R M I A

C O M M E N T A R I U M

Atrakcyjna biblioteka
JADWIGA CHŁOPECKA

Po reorganizacji chcemy mieć

w resorcie obrony
nowoczesne placówki.

Z
mienią się rola i funkcje bi-
bliotek wojskowych. Nie bę-
dą już oceniane na podsta-
wie wielkości zbiorów, lecz możli-
wości szybkiego i precyzyjnego do-
starczania informacji. W związku
z tym placówki te muszą wzboga-
cać zbiory o wydawnictwa elektro-
niczne, zainteresować się konwer-
sją starych środków przekazu na
nowe i na odwrót (z papieru na
ekran i z ekranu na papier).
O pozycji konkretnej biblioteki w śro-
dowisku społecznym zadecydują jej
działalność, bogactwo i atrakcyj-
ność zbiorów oraz oferta usługowa.
Każdy czytelnik będzie się identyfi-
kował z biblioteką, jeśli znajdzie
FOT. US DOD
czyta prasę, pożyczy dobry film,
obejrzy profesjonalną wystawę czy
będzie mógł skorzystać z internetu.
Prestiż biblioteki zbuduje także
współpraca z lokalnymi władzami
samorządowymi, organizacjami
i instytucjami, co pozwoli pozy-
skać między innymi sponsorów do
wspólnych przedsięwzięć. Po reor-
ganizacji chcemy mieć w resorcie
obrony takie właśnie nowoczesne
placówki. 
JADWIGA
CHŁOPECKA jest
głównym specjalistą
Oddziału Kultury
i Oświaty Departa-
mentu Wychowania

w niej potrzebną książkę i poszuki- i Promocji

Obronności MON.
waną informację, spokojnie prze-

W wojskowych placówkach bibliotecznych,
od tych najmniejszych po główne, przy do-
wództwach rodzaju sił zbrojnych, brakuje
komputerów i systemów informatycznych. Je-
śli już jakiś sprzęt mają, to zwykle przestarza-
ły. Ciągle nie ma też jednolitego dla całego
wojska specjalistycznego oprogramowania.
Wojskowe biblioteki oświatowe działają na
podstawie przepisów cywilnych, które czasa-
mi nie przystają do realiów wojska. Prace nad
wojskową instrukcją dotyczącą ich funkcjono-
wania praktycznie zakończono i wejdzie ona
w życie wraz z zapowiadaną reorganizacją.
Gotowy projekt nowej instrukcji, normującej
organizację zarządzania i kierowania siecią
wojskowych bibliotek oświatowych w wojsku,
został w 2008 roku uzgodniony merytorycznie
z bibliotekami wiodącymi i prawdopodobnie
stanie się załącznikiem do decyzji o działalno-
ści kulturalno-oświatowej w siłach zbrojnych.
Jeżeli nie, to będzie oddzielnie wprowadzony
w życie, równolegle z decyzją ministra w spra-
wie zmian organizacyjnych w klubach i orkie-
strach wojskowych.
PIWNICE PEŁNE WOLUMINÓW
Bibliotekarki alarmują, że biblioteczne piw-
nice pękają w szwach. Dzieje się tak ze wzglę-
du na to, że książek wyłączonych z użytkowa-
nia i przeznaczonych na makulaturę nie ma
gdzie przekazywać. W decyzjach ministra
wskazano co prawda Agencję Mienia Wojsko-
wego jako organ, któremu należy przekazy-
wać mienie (nieruchomości i rzeczy ruchome)
zbędne wojsku, ale nie wymieniono w nich
zbiorów bibliotecznych, a jednocześnie nie
wyłączono tych placówek spod właściwości
AMW. Ten paradoks sprawia, że biblioteki nie
mogą pozbywać się zbędnych woluminów.
Przy reorganizacji ta sprawa i wiele innych po-
winny zostać załatwione.
Jak zapewnia Jadwiga Chłopecka,
w kwestii zagospodarowania księgozbiorów
w DWiPO zostaną opracowane zasady prze-
kazywania książek z likwidowanych biblio-
tek. Priorytetem będzie ich zagospodarowa-
nie w środowisku wojskowym. W bibliote-
kach garnizonowych jakieś tytuły mogły
przecież ulec zaczytaniu, a jeśli są dostępne
w placówkach przeznaczonych do zamknię-
cia, to chętnie przejmą je te pozostawione. 

POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009 31

 O R K I E S T R Y

MAGDALENA KOWALSKA-SENDEK

Pod batutą MON

Lokalni politycy wierzą, że uroczystość zasługuje na miano poważnej, gdy grają na niej żołnierze.
A że wojsko nie potrzebuje już tylu orkiestr, to nie ich kłopot.

M
inister obrony 30 października
2009 roku podpisał decyzję
o zmianach w organizacji oraz
strukturach klubów i orkiestr
wojskowych. Modyfikacje mają zakończyć się
w 2010 roku. Są konsekwencją przekształceń
zachodzących w całych siłach zbrojnych. We-
dług autorów koncepcji reformy z Departamen-
tu Wychowania i Promocji Obronności MON,
reorganizacja orkiestr nie jest motywowana pla-
nami oszczędnościowymi, lecz wynika raczej
z racjonalizacji potrzeb.
Najważniejszą zmianą jest sklasyfikowanie
wszystkich orkiestr w czterech kategoriach,
oznaczonych literami A, B, C i D. Do katego-
rii A, z 82 stanowiskami, zaliczona została
wyłącznie Orkiestra Reprezentacyjna Wojska
Polskiego imienia generała Józefa Wybickie-
go. Kategorię B tworzyć będą trzy orkiestry
reprezentacyjne: Marynarki Wojennej, Sił Po-
wietrznych i Wojsk Lądowych, każda mająca
po 53 stanowiska dla muzyków. W kategorii C
z 45 posadami znalazły się orkiestry z Krako-
wa, Bydgoszczy i Warszawy-Wesołej. Katego-
ria D natomiast obejmować ma 34-osobowe
orkiestry z Siedlec, Elbląga, Giżycka, Szczeci-
na, Żagania, Lublina, Rzeszowa, Bytomia, Dę-
blina, Koszalina i Świnoujścia.
Nowa koncepcja zmienia poza tym zasady
podległości orkiestr wojskowych. Obecnie naj-
więcej ich podlega szefowi inspektoratu wspar-
cia, dwie orkiestry – dowódcy Marynarki Wo-
jennej, pięć – dowódcy Sił Powietrznych i jedna
– dowódcy Garnizonu Warszawa. Zreformowa-
ne orkiestry zostaną podporządkowane dowód-
com rodzajów sił zbrojnych.

32 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009

 A R M I A
FOT. KAROLINA PRYMLEWICZ, JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
Koncert na 20 orkiestr
MAMY DWADZIEŚCIA ORKIESTR WOJSKOWYCH. Czternaście z nich
to orkiestry garnizonowe, pozostałe są zespołami reprezentacyjny-
mi. Nie licząc nazewnictwa i prestiżu, różni je przede wszystkim
liczba muzyków. Reprezentacyjne mają ich od 51 aż po 81. Orkie-
stry garnizonowe są mniejsze, liczą maksymalnie 30 osób.
Garnizonu Toruń, by ją utracić. (…) Proszę pa-
na ministra o zmianę decyzji 364/MON
z 30 października 2009 roku w sprawie zmian
organizacyjnych w klubach i orkiestrach woj-
skowych. Apeluję o to, by orkiestra ta nadal
działała, służąc Wojsku Polskiemu – zwłaszcza
Pomorskiemu Okręgowi Wojskowemu – oraz
mieszkańcom Torunia i województwa kujaw-
sko-pomorskiego”.
W 2010 ROKU Prezydent miasta swoje stanowisko uzasadnia
rozwiązane mają
zostać orkiestry tym, że orkiestra corocznie bierze udział w oko-
garnizonowe ło 250 różnego rodzaju imprezach artystycznych
w Toruniu na terenie województwa. „W mieście Kopernika
i Radomiu. nie wyobrażamy sobie żadnej uroczystości pań-
stwowej, religijnej czy regionalnej bez udziału
Orkiestry Wojskowej Garnizonu Toruń. Dla
dzieci jest ona synonimem siły i bezpieczeń-
stwa, a dla dorosłych – zwłaszcza dla sędziwych
obywateli – powodem do wielu wzruszeń. Nikt
w mieście i regionie nie jest w stanie zastąpić te-
go zespołu i lepiej promować polskich sił zbroj-
Rozwiązanie takie, jak wyjaśnia pułkownik nych. Dlaczego mamy tę wielką wartość utra-
Marek Lisowski, szef Oddziału Kultury cić?”, pyta szefa resortu Michał Zaleski.
i Oświaty w Departamencie Wychowania i Pro- Życzenie prezydenta Torunia raczej się nie
mocji Obronności MON, jest ważne ze wzglę- spełni, bo decyzja o rozwiązaniu akurat zespo-
dów organizacyjnych: „Wiele instytucji zwraca łów w Toruniu i Radomiu nie była przypadko-
się do nas z prośbą o udział orkiestr w uroczy-
stościach patriotycznych i państwowych. Nowy C O M M E N T
model podległości orkiestr usprawni mecha-
nizm kierowania nimi. Ponadto, jeżeli dany gar- Kapitan KRZYSZTOF MATRASZEK,
nizon jest podporządkowany dowódcy Wojsk dowódca orkiestry wojskowej w Toruniu:
Lądowych, a nie szefowi inspektoratu, logiczne
wydaje się, by orkiestra tego garnizonu również Z godnie z planami reorganizacji orkiestr
wojskowych nasz zespół ma być rozwią-
zany w przyszłym roku. O takich planach
podlegała dowódcy WL”.
dowiedzieliśmy się z gazet, więc dopóki nie
dostaniemy rozkazów od przełożonych,
BEZ PRZYPADKU dopóty nadal będziemy wykonywać swoje
W przyszłym roku rozwiązane mają zostać zadania. Oficjalnie mogę powiedzieć tylko
orkiestry garnizonowe w Toruniu i Radomiu. tyle, że wszyscy muzycy mają dostać nowe
Decyzja ta spotkała się z niezadowoleniem ze propozycje służby. Nie jesteśmy zadowoleni
strony władz miejskich obu miast i ich miesz- z decyzji o rozwiązaniu orkiestry, ale jako
kańców. W liście do Bogdana Klicha prezy- żołnierze wykonamy rozkazy. Mamy jednak
dent Torunia Michał Zaleski napisał: „Toruń nadzieję, że uda się jeszcze zmienić posta-
zbyt wiele zawdzięcza Orkiestrze Wojskowej nowienie ministra w tej sprawie.
wa. Pułkownik Lisowski przypomina, że po są-
siedzku działają inne orkiestry, które z powo-
dzeniem mogłyby przejąć obowiązki muzyków
z Radomia i Torunia.
Ponadto Bydgoszcz jest większym garnizo-
nem niż Toruń, znajduje się tam więcej jedno-
stek i instytucji wojskowych, dlatego decyzja
MON o pozostawieniu muzyków właśnie w tym
mieście wydaje się logiczna.
Identyczna motywacja była powodem decyzji
o rozwiązaniu orkiestry radomskiej i utrzyma-
niu orkiestry w Dęblinie. „Zarówno Dęblin, jak
i Radom podlegają 4 Skrzydłu Lotnictwa Szkol-
nego, a ponieważ dowództwo skrzydła, jak też
Wyższa Szkoła Oficerska SP oraz wiele innych
jednostek znajdują się właśnie w Dęblinie, pod-
jęliśmy decyzję o utrzymaniu orkiestry dębliń-
skiej”, wyjaśnia pułkownik.
WOJSKO DLA WOJSKA
Konsekwencją decyzji MON będzie to, że or-
kiestry wojskowe, zgodnie ze swoim przezna-
czeniem, będą brały udział głównie w uroczy-
stościach wojskowych, których organizatorami
są dowódcy jednostek i instytucji podległych
MON. „Zdaję sobie sprawę z tego, że wojskowa
orkiestra doskonale prezentuje się na imprezach
organizowanych przez władze miejskie, że jej
obecność podnosi rangę wydarzeń”, wyjaśnia
pułkownik Lisowski. „Nie możemy jednak za-
pominać o tym, że priorytetem są uroczystości
wojskowe”.
Problemem dla resortu może okazać się dys-
pozycyjność muzyków. Zgodnie z założeniami,
większość żołnierzy radomskiej czy toruńskiej
orkiestry może liczyć na zatrudnienie w innych
orkiestrach wojskowych. Nie wiadomo jednak,
ilu z nich zgodzi się na przenosiny.
„Muzycy z rozwiązywanych orkiestr, jeśli bę-
dą tego chcieli, znajdą zatrudnienie. Jedną
z cech naszego zawodu jest dyspozycyjność, i tę
zasadę zastosujemy również wobec muzyków
z rozwiązywanych orkiestr”, potwierdza puł-
kownik Lisowski.
Szef orkiestry z Krakowa starszy chorąży
sztabowy Piotr Łukasik przyznaje, że reorgani-
zacja jest z punktu widzenia orkiestry krakow-
skiej dobrym rozwiązaniem. Pozwala na przyję-
cie dużej liczby muzyków, co pozytywnie prze-
łoży się na jakość brzmienia tego zespołu: „Prio-
rytetem będzie dla nas przyjmowanie muzyków
z rozwiązywanych orkiestr. Nie wiem, czy zain-
teresowanie będzie duże, bo dzielą nas spore od-
ległości. W tej sprawie mieliśmy z Torunia na
razie tylko jeden telefon”.
Reorganizacja armii jest procesem całościo-
wym. Odchudzanie wojska dotyczy wszystkich
struktur, również kulturalno-oświatowych. Na
pocieszenie cywilom niezadowolonym z refor-
my należy się przypomnienie, że w zarówno
w Toruniu, jak i okolicach Radomia funkcjonują
cywilne orkiestry, a muzyków w mundurach
można zobaczyć także podczas występów or-
kiestr dętych Policji i Straży Granicznej. 
POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009 33
 M A R Y N A R K A W O J E N N A

Gdyński port wojenny był jedyny w niepodległej Polsce.

Na zdjęciu Marszałek Józef Piłsudski na Oksywiu.
Desant popularnych „niebieskich beretów” ze średnich
okrętów desantowych projektu 770/771 ( 1968–1991)

Flota z wiekowymi
Choć dziś mówimy o 91-letniej Marynarce Wojennej, tej
odtworzonej 28 listopada 1918 roku, powinniśmy pamiętać
o tym, że nasza flota szczyci się dziesięciowiekową tradycją.
K orzenie polskiej Marynarki Wojennej
sięgają początków państwowości pol-
skiej, czyli X wieku, kiedy Polska szerokim
pasem wybrzeża opierała się o Morze Bał-
tyckie. Po odzyskaniu niepodległości przez
nasze państwo otrzymany wówczas kilku-
dziesięciokilometrowy dostęp do Bałtyku
stał się okazją do odtworzenia Marynarki
Wojennej. Dzięki konsekwencji i uporowi
ludzi, którzy podjęli się tego dzieła, udało
się stworzyć nowoczesną flotę wojenną,
która w 1939 roku stanowiła czwartą siłę
na Morzu Bałtyckim. Miała najnowocześ-
niejsze okręty, do których zaliczał się nisz-
czyciel ORP „Błyskawica” i legendarny
podwodny ORP „Orzeł”.
W przededniu wybuchu wojny w ramach
operacji „Peking” trzy niszczyciele OORP
„Błyskawica”, „Burza” i „Grom” udały się
do Wielkiej Brytanii. Stały się tam trzonem
sił Polskiej Marynarki Wojennej. W II wojnie
światowej nasza flota dysponowała 46 jed-
nostkami pływającymi, które przebyły 1 mi-
lion 213 tysięcy mil morskich, eskortując
787 konwojów, przeprowadzając 1162 pa-
trole i operacje bojowe, a także odbywając
665 różnego rodzaju spotkań bojowych
i walk z przeciwnikiem. Niemal we wszyst-
kich rejonach świata zniszczyły 9 okrętów,
39 statków transportowych i 20 samolo-
tów, tracąc przy tym 404 członków załóg.
Należy podkreślić, że w powojennym okre-
sie Marynarka Wojenna dokonała rzeczy
najważniejszej – zachowała nazwę ORP
(Okręt Rzeczypospolitej Polskiej). Obecnie
dysponuje ponad czterdziestoma okręta-
mi bojowymi, specjalnymi i pomocniczy-
mi, a także przeszło czterdziestoma sa-
molotami patrolowo-rozpoznawczymi, mo-
nitoringu ekologicznego i transportowymi
oraz śmigłowcami ZOP (zwalczania okrę-
tów podwodnych), pokładowymi, ratowni-
czymi SAR i transportowymi, tworzącymi
trzy związki taktyczne: dwie flotylle w Gdy-
ni i Świnoujściu oraz Brygadę Lotnictwa
MW w Gdyni-Babich Dołach.
Dziś jej główny potencjał stanowią ludzie.
To prawdziwi profesjonaliści. Swoją war-
tość potwierdzają podczas ćwiczeń i ope-
racji bojowych. Rocznie siły Marynarki Wo-
jennej uczestniczą w kilkudziesięciu ćwi-
czeniach i operacjach NATO na różnych
akwenach. Po przystąpieniu do sojuszu
Polacy wzięli udział w kilkuset międzyna-
rodowych ćwiczeniach i operacjach na
morzu, w powietrzu i na lądzie, działają
w stałych zespołach elitarnych sił NATO
(SNMG1 – Standing NATO Maritime
Group One oraz SNMCMG1 – Standing
NATO Mine Countermeasures Group One).
Polskie okręty biorą udział w działaniach
bojowych, takich jak operacja antyterrory-
styczna na Morzu Śródziemnym „Active
Endeavour” oraz operacje przeciwminowe
na Bałtyku. 
MARIAN KLUCZYŃSKI

34 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009

 A R M I A

Trałowce bazowe
projektu 206F
służące w latach
1963–2000
(trzy z nich, OORP
„Mewa”, „Czajka”,
„Flaming”, zmoder-
nizowano do klasy
niszczycieli min)

Kutry rakietowe typu

Osa (1964–2006)

tradycjami
kietowa
Fregata ra
er Hazard
typy Oliv
„Gen. K.
Perry ORP igło-
aski” i śm
Puł
owy
wiec pokład
SH-2G
Współczesny podwodny
ORP „Orzeł” to trzeci podwodniak
o tej nazwie

Szybka pneumatyczna łódź i ratowniczy ORP „Lech”

FOT. MARIAN KLUCZYŃSKI, MARYNARKA WOJENNA RP

Okręt rakietowy
XXI wieku ORP „Grom”

POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009 35


F E L I E T O N
ZDZISŁAW NAJDER
Młodzi ludzie walczący w Powstaniu Warszawskim często
nosili sienkiewiczowskie pseudonimy, ale zasady honoru były
dla nich sprawą świadomego wyboru, a nie oczywistości.
Nie uchodzi
D
la bohaterów Trylogii zasady
i obyczaje etosu rycerskiego są
czymś oczywistym. Jeżeli te
zasady łamią albo tych obycza-
jów się nie trzymają – zwykle
są tego świadomi. Czują się członkami szla-
checkiej braci, która na nich patrzy. Kiedy pa-
na Zagłobę oblatuje tchórz w obliczu rzeczy-
wistych śmiertelnych zagrożeń – szlachcic her-
bu Wczele wie, że musi strach ukrywać.
W „Ogniem i mieczem” Rzędzian z Wąsoczy
zbyt gorliwie dba o dobra materialne i dlatego
jest przedmiotem kąśliwych uwag. Branie pod
uwagę względów praktycznych, kalkulacja ry-
zyka, dbałość o własną skórę – to wszystko
„nie uchodzi”.
Sienkiewicz wie, że siedemnastowieczni
Polacy nieraz tchórzyli, warcholili, upijali się
i zdradzali. Służba Ojczyźnie szła w parze
z prywatą. Szczególnie częste były występki
typowe dla szlachty: pycha, samochwalstwo,
awanturnictwo, zuchwałość i okrucieństwo.
Ale obowiązujący porządek moralny jest jed-
noznaczny i przejrzysty, a jego reguły nieule-
gające wątpliwości.
Opisywana w innych książkach wielkiego
pisarza rzeczywistość mu współczesna była
znacznie bardziej skomplikowana. Sienkiewicz
nie znalazł w niej materiału „ku pokrzepieniu
serc”, które było celem Trylogii. „Bez dogma-
tu” mówi o zagubieniu moralnym i ideowym,
„Bartek Zwycięzca” czy „Szkice węglem”
aż do bólu są przeniknięte szyderstwem.
Sienkiewicz był wielkim wychowawcą naro-
du, który przyzwyczaił miliony polskich czy-
telników do widzenia problemów moralnych
w kategoriach obowiązku, odwagi i honoru.
Jak nikt inny przyczynił się do wciągnięcia
chłopów polskich w krąg kultury szlachec-
kiej. Mógł taką rolę odegrać, bo umiejsco-
wił akcję swoich najbardziej popularnych
książek daleko w czasie. Zrobił tak, aby
uniknąć carskiej cenzury…
Młodszy o dziesięć lat inny polski szlach-
cic, Konrad Korzeniowski, zasłynął pod an-
gielskim pseudonimem Joseph Conrad.
36 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009
Rycerskie sprawy
(47)
I dla niego etos rycerski i pojęcie ho-
noru były naturalnymi punktami od-
niesienia. Wiedział jednak doskonale,
że w otaczającej go mieszczańskiej
rzeczywistości Wielkiej Brytanii obo-
wiązują zupełnie inne reguły gry.
Zysk i pożytek, obliczanie skutków
i uwzględnianie warunków były waż-
niejsze niż sztywne zasady.
Dla samotnych bohaterów powieści
Conrada wyzwania, przed którymi
stają, nie dadzą się ująć w prostych
„sienkiewiczowskich” kategoriach.
Rzeczywistość jest splątana i niejasna,
a oni sami – samotni. Tylko niewielu
z nich, jak francuski porucznik kano-
nierki w „Lordzie Jimie”, potrafi spro-
stać praktycznemu zadaniu i jednocze-
śnie zachować jasność widzenia istoty
spraw. W książkach Conrada etos ry-
cerski występuje w postaci nienazwane-
go wzorca, którego nakazy bohaterowie
starają się wykonywać, chociaż nie stoi
za nimi żaden autorytet.
Sens ludzkiemu działaniu nadają
u Conrada służba i obowiązek jako
wartości nadrzędne. Dlatego stał się
kultowym pisarzem pokolenia mło-
dych żołnierzy Armii Krajowej,
którym przyszło zdawać egzamin
życiowy w latach czterdziestych
XX wieku – w Powstaniu War-
szawskim, w konspiracji, party-
zantce. Nosili często sienkiewi-
czowskie pseudonimy, ale zasa-
dy honoru były dla nich sprawą
świadomego wyboru, a nie oczy-
wistości. 
Sens ludzkiemu
działaniu nadają
u Conrada służba
i obowiązek jako
wartości nadrzędne
 MILITARIA
MILITARIA

MILITARIA PAWEŁ
HENSKI
MILITARIA
Redaktor działu TADEUSZ WRÓBEL

Wyścig
cystern
Rozpoczął się ostatni etap prawdziwej epopei,
którą jest przetarg na nowe latające cysterny
dla amerykańskich sił powietrznych.
FOT. USAF

POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009 37

 P R Z E K R Ó J
Najważniejsze

Wart 35 miliar
dów
przetarg na lata dolarów
jące
cysterny KC-X
jest jednym
z największych
,a
najbardziej pres na pewno
tiż
w historii amer owym
ykańskich
sił powietrznych
.

Wymagania
dla olbrzyma
 Możliwość tankowania w powie-
trzu z innych latających cystern wypo-
sażonych w sztywny bom (KC-135,
KC-10, KC-X).
 Umiejscowiony centralnie w kadłu-
bie, wysuwany giętki przewód do tan-
kowania samolotów wyposażonych
w sondę (oprócz sztywnego bomu
i ewentualnych podskrzydłowych za-
sobników z giętkimi przewodami).
 Wyposażenie w zintegrowany no-
woczesny system laserowego prze-
ciwdziałania elektronicznego (LAIC
– Large Aircraft Infrared Counterme-
asure).
 Nowoczesne systemy komunikacji
i nawigacji umożliwiające sprawne
operowanie w każdej przestrzeni po-
wietrznej. 

Wyścig cystern
G
dy w marcu 2008 roku dowódcy
USAF oznajmili, że zwycięzcą
w przetargu na dostarczenie
179 nowych latających cystern
jest Northrop Grumman/EADS, wydawało
się, że palący problem odmłodzenia floty tych
maszyn zostanie wreszcie zażegnany. Boeing
jednak łatwo się nie poddał. Oficjalny protest
koncernu, w którym powołano się na niedopa-
trzenie w procesie przetargowym, zyskał po-
parcie amerykańskiej najwyższej izby kontroli
(Government Accountability Office – GAO).
Zaleciła ona ponowienie procedury. Sekretarz
obrony Robert Gates unieważnił przetarg i na
początku 2009 roku wyznaczył podsekretarza
obrony do spraw zakupów, technologii i logi-
styki do powołania specjalnej komisji doradczej
odpowiedzialnej za wskazanie zwycięzcy. Od
przetargu zostali całkowicie odsunięci przed-
stawiciele sił powietrznych. Jednakże 16 wrze-
śnia sekretarz obrony ponownie przekazał im
prowadzenie procedury przetargowej.
LECIWA FLOTA
Wart 35 miliardów dolarów przetarg na la-
tające cysterny KC-X jest jednym z najwięk-
szych, a na pewno najbardziej prestiżowym
w historii amerykańskich sił powietrznych. Ta-
kie maszyny są podstawą strategicznej
dominacji amerykańskiego lotnictwa
na świecie. Przez ostatnie dziesięć lat
były eksploatowane niezwykle inten-
sywnie podczas zabezpieczania działań
lotnictwa USA w Iraku i Afganistanie.
Bez nich niemożliwe byłoby wykorzy-
stywanie amerykańskiego lotnictwa
transportowego w takim stopniu.
USA bardzo Tymczasem w maju 2009 roku
potrzebują USAF rozpoczęły wycofywanie wy-
nowych
latających
służonych KC-135E. Samoloty te
cystern. miały za sobą średnio 48–50 lat służ-
Tymczasem by, którą zaczynały w czasach prezy-
cały proces denta Johna Kennedy’ego.
przetargowy
opóźniony jest
Ostatni KC-135E swój pożegnalny
już o dwa lata. lot odbył 23 września 2009 roku. Ten
konkretny egzemplarz został dostar-
czony siłom powietrznym w 1958 ro-
ku. Pobito na nim rekord prędkości na
trasie Nowy Jork–Londyn, którą
w obydwie strony pokonał w 12 go-
dzin. Używano go w Wietnamie oraz
długo po zakończeniu zimnej wojny.
KC-135 to prawdziwe wehikuły
czasu, które niejedno przeszły. Sam
sekretarz obrony Robert Gates latał
na KC-135 jako podporucznik w 1967
roku. Obecnie USAF zostało 415
młodszych KC-135R oraz 59 KC-10
Extender, które dobiegają już trzy-
dziestki.
POJEDYNEK GIGANTÓW
USA bardzo potrzebują nowych la-
tających cystern. Tymczasem cały
proces przetargowy opóźniony jest
już o dwa lata. Oficjalne rozstrzygnię-
cie ma nastąpić wiosną 2010 roku.
Oznacza to, że pierwsza nowa latają-
ca cysterna wzbije się w powietrze nie
prędzej niż w roku 2012, a do służby
wejdzie dopiero w 2017 – i to pod wa-
runkiem, że odwołanie od oficjalnego
werdyktu wystosowane przez stronę
przegraną nie zostanie rozpatrzone
pozytywnie. W dodatku obydwaj kon-
kurenci, czyli Boeing i jego śmiertel-
ny wróg Airbus, występujący pod po-
stacią konsorcjum Northrop Grum-
man/EADS, rozpoczęli niezwykle za-
cięte ostatnie starcie.
Zeszłoroczna wygrana koncernu
Northrop Grumman/EADS i jego
KC-45A wywołała wśród wielu ame-
rykańskich kongresmanów prawdzi-

38 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009

 M I L I T A R I A
KC-777 KC-767
FOT. BOEING, EADS
KC-135
A330
Wybrane A330-200 MRTT KC-767 777 Freighter
dane techniczne (KC-45A)
Pasażerowie/nosze
(w konfiguracji pasażerskiej/medycznej) 272/120 200/54 ok. 300
Palety towarowe
na górnym/dolnym pokładzie 26/6 19/3 37
Całkowita masa startowa 230 000 kg 189 800 kg 347 350 kg
Ilość przenoszonego paliwa 112 000 kg 91 600 kg 181 280 kg
Zapas paliwa przekazywanego
przy promieniu działania rzędu 1900 km 69 400 kg 53 000 kg 100 000 kg
(dane szacunkowe)
wą konsternację. Jak napisał jeden z senato- go wojskowy oddział, czyli EADS, o wzięcie
rów: „Kontrakt dla Airbusa to część europej- 5 miliardów dolarów nielegalnego wsparcia od
skiego planu pobudzenia (gospodarczego), fi- rządów europejskich. Boeing twierdzi, że tym
nansowany przez amerykańskich podatni- samym cena za latające cysterny oferowane
ków”. Mówiono o pozbawianiu miejsc pracy przez Northrop Grumman/EADS jest nierze-
amerykańskich pracowników i ich transferze czywista i nie może być traktowana na równi
za granicę. z tą, którą zaproponuje Boeing. To woda na
Amerykańskie związki zawodowe, zrzesza- młyn dla wspierających tę firmę polityków.
jące między innymi pracowników Boeinga, Przedstawiciele sił powietrznych odcięli się jed-
nazwały przetarg „najgorszą z możliwych de- nak od zarzutów Boeinga, stwierdzając, że roz-
cyzji” dla pracowników przemysłu lotniczego prawa, która toczy się przed Światową Organi-
oraz amerykańskiej ekonomii. Mimo że Nor- zacją Handlu, nie wpłynie na proces podejmo-
throp Grumman/EADS ma zamiar produko- wania decyzji w przetargu KC-X.
wać nowe samoloty w całości w miejscowości Z kolei Northrop Grumman oskarżył ame-
Mobile w stanie Alabama i stworzyć 1300 zu- rykański departament obrony o bezpodstawne
pełnie nowych miejsc pracy, kongresmani lob- przekazanie Boeingowi danych dotyczących
bujący na rzecz Boeinga widzą w wyborze ceny i kosztów jego samolotu z ostatniego
„europejskiego” samolotu niemalże zdradę na- przetargu. Zdaniem szefów firmy, było to nie-
rodowych interesów. uczciwe. Boeing dowiedział się o cenach kon-
cernu Northrop Grumman/EADS, a ten z ko-
ODBIJANIE PIŁECZKI lei nie miał dostępu do danych o cenach latają-
We wrześniu 2009 roku Boeing wytoczył cych cystern konkurenta. Departament obrony
jeszcze cięższe działa. Postanowił niejako włą- stwierdził, iż poinformował Boeinga o cenach
czyć do sprawy rozpoczynający się przed Świa- konkurenta w ramach standardowego procesu
tową Organizacją Handlu (WTO) proces o nie- informowania przegranej strony o podstawach
legalne subsydiowanie Airbusa przez państwa odrzucenia jej oferty oraz że dane dotyczące
europejskie. Zarzut dotyczy lotnictwa cywilne- cen sprzed dwóch lat są przestarzałe i nie mo-
go. Boeing oskarżył Airbusa, a tym samym je- gą mieć wpływu na proces decyzyjny.
Przedstawiciele Pentagonu ogłosili, że
w nowym przetargu KC-X zostanie wybrana
propozycja najbardziej korzystna finansowo.
Komisja przetargowa będzie jednak mogła
zrównoważyć cenę czynnikami, jak to nazwa-
no, „pozakosztowymi”. Tym razem kryteria
zostaną sformułowane w bardzo przejrzysty
sposób. Będzie ich mniej i zostaną opisane
tak, żeby było całkowicie jasne, w jaki sposób
każde kryterium będzie oceniane i analizowa-
ne oraz jakie specyfikacje są dla USAF naj-
ważniejsze. Zawarty z dostawcą kontrakt ma
zawierać stałą cenę – ze względu na przejrzy-
stość finansową, której oczekuje zarówno
Kongres, jak i amerykańscy podatnicy.
Kontrakt na nowe latające cysterny zawiera
373 obowiązkowe wymagania. Dodatkowe
93 punkty dotyczą wyposażenia nieobowiąz-
kowego – USAF chciałoby je mieć w swoich
nowych cysternach, ale niekoniecznie są
skłonne za nie zapłacić.
PODWÓJNE ZABEZPIECZENIE
Koncern Boeing, przegrany w ostatnim,
unieważnionym przetargu na latające cysterny,
tym razem przygotował się do konfrontacji
bardzo starannie. Jego asem w rękawie ma być
oferta o oznaczeniu KC-7A7, która proponuje
jednocześnie dwa samoloty. Boeing, wiedząc,
że jego poprzedni kandydat, czyli KC-767,
może nie sprostać wymaganiom USAF, opra-
cował koncepcję latającej cysterny również na
bazie modelu pasażerskiego 777. Decyzję tę
wstępnie ogłoszono podczas tegorocznego sa-
lonu lotniczego w Paryżu.
Jak stwierdził Rick Lemaster – dyrektor
i manager programu Boeinga: „Jesteśmy przy-
gotowani do przedstawienia najlepszego roz-
wiązania w ramach programu KC-7A7. Czy
będzie to zwinny tankowiec oparty na modelu
767, czy większy, na bazie 777? Boeing jest
przygotowany, aby zapewnić maksimum moż-
liwości za najniższą cenę. Jeśli siły powietrzne
bardziej cenią sobie możliwość przenoszenia
większej ilości paliwa, ładunku i pasażerów,
latająca cysterna oparta na modelu Boeing 777
oferuje znacznie większe możliwości”.
Boeing 777 ma wymiary minimalnie więk-
sze niż Airbus A330, na którego bazie powsta-
ła latająca cysterna A330-200 MRTT i na któ-
rego podstawie Northrop Grumman/EADS
zaoferował USAF latającą cysternę KC-45A.
Jak twierdzą przedstawiciele Boeinga,
KC-777 będzie przenosił o 23 procent więcej pa-
liwa niż KC-45A, o 44 procent więcej ładunku
i pomieści o 42 procent więcej pasażerów.
KC-777 powstanie według modelu Boeing 777
Freighter (777F), który po raz pierwszy wzbił się
w powietrze w 2005 roku. Jak na ironię, pierw-
szym odbiorcą Boeinga 777F zostały w lutym
2009 roku francuskie linie lotnicze Air France.
Czy nowa strategia oferowania USAF dwóch
różnych modeli samolotów zapewni Boeingowi
sukces w kontrakcie stulecia? 
POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009 39
 T E C H N I K A
Amerykańskie wojska lądowe mają rozpocząć
testowanie HULC już w styczniu 2010 roku.
ROBERT CZULDA
Tytanowe nogi
Amerykanie, aby pomóc żołnierzom nadmiernie
obciążonym sprzętem, wymyślili egzoszkielet
– konstrukcję rodem z filmów science fiction.
T
wórcą nowatorskiego systemu
egzoszkieletu trzeciej generacji
HULC (Human Universal Load
Carrier) jest amerykańska firma
Berkeley Bionics. Zajmuje się ona szeroko
pojętą dziedziną robotyki. Projekt będzie
rozwijany na potrzeby wojska przez firmę
Lockheed Martin.
40 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009
System ten, którego nazwę przetłumaczyć
można jako uniwersalny ludzki transporter
ładunków, to połączenie dwóch już istnieją-
cych produktów tej firmy. Jednym z nich jest
ExoHiker, który również ułatwia transport
ciężkich bagaży (stworzony w lutym 2005
roku). Drugi to ExoClimber, pomocny przy
wchodzeniu po stromych powierzchniach.
HULC, nazwą nawiązujący do komikso-
wej postaci zielonego siłacza Hulka, łączy
zalety obu tych konstrukcji. Może unieść do
90 kilogramów ładunku bez obciążania oso-
by niosącej (z przodu i z tyłu). Ciężar jest
przenoszony z żołnierza na hydrauliczne no-
gi z tytanu – i to bez ograniczania czy
zmniejszania zdolności motorycznych nio-
sącego, który nadal może biegać, kucać czy
się schylać. Wykonywanie ruchów ułatwia
wbudowany mikrokomputer, a konstrukcja
sprawia, że części można wymienić w wa-
runkach polowych. To wielka zaleta, któ-
rych ExoHiker i ExoClimber są w dużym
stopniu pozbawione.
LUDZKA MASZYNA
Transporter jest przymocowywany do żoł-
nierza paskami do ramion, stóp i wokół talii.
Zdejmowanie zajmuje 30 sekund. System
 M I L I T A R I A

Human Universal Load Carrier

MASA: ............................... 24 kg (plus dwie baterie po 1,8 kg)
ZASILANIE: ...................... baterie litowo-polimerowe
ZASIĘG: ............................ 20 km przy 4 km/h
PRĘDKOŚĆ: ..................... 11 km/h (standardowa);
16 km/h (krótkotrwała)
ZUŻYCIE PRĄDU: ............ 250 W
MAKS. TEMPERATURA: .. 52 stopnie C

HULC, nazw
komiksow ą nawiązujący do
ej
siłacza Hu postaci zielonego
lk
90 kilogra a, może unieść do
m
obciążania ów ładunku bez
osoby nio
sącej.

FOT. LOCKHEED MARTIN (2)

jest przystosowany dla żołnierzy o wzroście
pomiędzy 162 a 189 centymetrów. Z przodu
można dołączyć specjalne zasobniki na cięż-
kie przedmioty, jak choćby pociski artyle-
ryjskie. Można też doczepić kamizelkę ku-
loodporną.
Wersja długodystanso-
wa zezwala na wykonywa-
nie 72-godzinnych opera- Dzięki systemowi
cji (osiem godzin marszu
dziennie z prędkością
HULC żołnierz
5 kilometrów na godzinę). może pokonywać
To wielka zaleta, bowiem
wcześniej tworzone pro- znacznie dłuższe
jekty, jak choćby Sarcos
XOS, zasilane były za po-
dystanse
mocą kabla.
Podstawową zaletą HULC jest obniżanie
zużycia tlenu. Jak wynika z przeprowadzo-
nych testów wstępnych, niosący egzoszkie-
let bez
obciążenia
zmniejszał zużycie
tlenu o 5–12 procent przy prędkości 3 kilo-
metrów na godzinę. Przy ładunku 36-kilo-
gramowym zużycie tlenu spadało nawet
o 15 procent. Ogranicze-
nie tętna oraz konsumpcji
tlenu przez narządy do
podtrzymania metaboli-
zmu ma duże znaczenie
przy dłuższym marszu.
Dzięki HULC żołnierz
nie męczy się tak szybko,
więc może pokonywać
dłuższe dystanse. Zmniej-
sza się też ryzyko urazów.
Ma to niebagatelne znaczenie choćby
w Afganistanie, gdzie wiele operacji wyko-
nuje się pieszo, w trudno dostępnym terenie
górskim. Żołnierze muszą często zabierać
znaczne ilości zaopatrzenia i amunicji, po-
konywać strome przeszkody. HULC ułatwia
właśnie tego rodzaju zadania.
ETAP W ROZWOJU
Producent zapewnia, że nie jest to pro-
dukt końcowy, lecz pewien etap w rozwoju
egzoszkieletów. Chce przy tym rozwijać
nowe koncepcje, oparte na HULC jako pro-
jekcie bazowym, wykorzystującym osłonę
balistyczną, sensory oraz inne montowane
w miarę potrzeby systemy wspomagania
żołnierzy.
Pentagon chciałby, aby nowe wersje egzosz-
kieletów umożliwiały przenoszenie kilkuset-
kilogramowych przedmiotów oraz obsługę
broni zespołowej przez jednego żołnierza – na
przykład ciężkiego karabinu maszynowego
lub moździerza. 

POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009 41

 M U Z E U M
Pan c erne  klechdy
MARCELI KWAŚNIEWSKI
O Gazusiu, co nigdy
w armii nie służył
Kałasznikow i gaz 69 były w latach 1960–1980 takimi samymi symbolami ZSRR, jak coca-cola – USA.
K
iedy Jacek Czypicki, zapalony ko-
lekcjoner pojazdów militarnych, za-
proponował żonie, że umyje wszyst-
kie okna w domu, nie był pewien,
czy jego fortel się uda. Gdy skończył, przyznał
się, że kupił kolejny samochód – gaz 69. Żona
spojrzała na niego łagodnie i pozwoliła na przy-
prowadzenie wozu. „Fajny samochód”, powie-
działa po przejażdżce, „ale ja nim jeździć nie bę-
dę”. A o to właśnie Czypickiemu chodziło.
Stuprocentowo oryginalny rosyjski gaz 69,
wyprodukowany w 1970 roku, stoi w Muzeum
Broni Pancernej od sześciu lat. Wcześniej stał
osiem w wiejskim garażu, dziesięć w garażu
wdowy po dyrektorze PGR, a jeszcze wcześniej
piętnaście lat w wojskowym magazynie ZN
(zapasów nienaruszalnych). Gazuś – jak go
pieszczotliwie nazywa kustosz kapitan Tomasz
Ogrodniczuk – trafił do ZN wprost z taśmy
produkcyjnej w ZSRR.
Zapasy na wypadek wojny oraz Gazusia co
jakiś czas odkurzano, do czasu przemian ustro-
jowych w Polsce, gdy kupił go dyrektor PGR.
Przejechał nim kilkanaście tysięcy kilometrów,
a kolejni właściciele jeszcze trzydzieści. Dlate-
go dziś prawie czterdziestoletni wóz ma tylko
50 tysięcy kilometrów przebiegu. To jedna
z cech świadczących o jego wyjątkowości. Dru-
ga to oryginalność – od rury wydechowej po
ostatnią lampkę kontrolki.
„Wszystko radzieckie. Drugiego takiego
w Polsce nie ma”, Czypicki jest dumny z wozu.
„No, jedna część – prawy błotnik – jest wymie-
niona. Kiedy stał w garażu, w tym miejscu kapa-
ła na niego woda, aż wykapała dziurę na wylot”.
RADZIECKA MYŚL I PROSTOTA
Gazy 69, które trafiły do cywila, to w więk-
szości pojazdy z wymienionym silnikiem i do-
datkowymi usprawnieniami. Dolnozaworowy
FOT. J. MIZGAŁA/CSWL
silnik gaza o pojemności 2140 centymetrów
sześciennych rzeczywiście nie był ani ekono-
miczny (15 litrów na 100 kilometrów), ani spe-
cjalnie wydajny (55 koni mechanicznych), a do
tego miewał awarie. Zastosowano w nim jednak
42 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009
B R O N I P A N C E R N E J
niezwykłe rozwiązanie służące do odpalania go
zimą: specjalny kociołek zawierający płyn
z układu chłodzenia, który podgrzewano za po-
mocą lutlampy (palnika benzynowego). Gorący
płyn grzał silnik, który po kilku minutach dzia-
łał nawet przy minus 40 stopniach Celsjusza.
Kolejną innowacją rosyjską jest konstrukcja
skrzyni biegów, której nie wymieniają nawet
najzagorzalsi fani tuningowania gaza. Powód:
wytrzymuje najtrudniejsze warunki terenowe.
„Kiedy rosyjski inżynier nie był poganiany
rocznicą rewolucji, to potrafił wymyślić coś do-
brego”, uważa Czypicki. „I to coś było nieznisz-
czalne, a rosyjski robotnik potrafił to wyprodu-
kować”. Takim czymś był również oktanokorek-
tor – urządzenie pozwalające na ręczne opóźnie-
nie zapłonu. Dzięki temu Gazuś mógł jeździć
nawet na najgorszym paliwie, bo jego jakość nie
miała wpływu na osiągi i pracę silnika.
Zachwycająca jest – przynajmniej dla kolek-
cjonerów – prostota wyposażenia gaza, w któ-
rym nie ma ani jednego zbędnego przycisku,
przełącznika czy lampki. Tylko to co niezbędne.
Ta zasada sprawdziła się i jest stosowana do
dziś, także w amerykańskich HMMWV. Zgod-
nie z nią przednią szybę opuszcza się, kładąc ją
DZIĘKI oktano-
korektorowi
Gazuś mógł
jeździć nawet
na najgorszym
paliwie.
na maskę i przyciskając jednym zaczepem;
światła zmienia się pedałem zamontowanym
w podłodze, a ogrzewanie wnętrza wozu uru-
chamia się, podnosząc klapkę na masce. Pęd
wciska zimne powietrze pod nagrzewnicę i wy-
pycha do wnętrza nakrytego plandeką gaza.
Wtedy można w nim jeździć w samej koszulce.
GAZUŚ AKTOR
Wersja podstawowa, Gaz 69M, zabierała na
pakę ośmiu żołnierzy lub całkiem spory ładu-
nek. Można też było umocować na niej karabin
maszynowy i prowadzić z wozu ogień. W ga-
zach montowano również radiostacje. W wersji
zwanej komandorką były tylne siedzenia i za-
pewne wiele osób pamięta takie na niebiesko
pomalowane gazy, które służyły wiernie Milicji
Obywatelskiej do łapania złoczyńców. Wojsko
używało także przyczep do tych pojazdów, i po-
znański Gazuś, znowu jako jedyny w Polsce
– ma taką oryginalną radziecką przyczepę.
Uroda i wdzięk wozu zostały docenione – Ga-
zuś jest stałym uczestnikiem kawalkady pojaz-
dów wyjeżdżających z muzeum podczas imprez,
bierze też udział w filmach, w których odtwarza-
ne są realia PRL. „Zapomniane powstanie”
Krzysztofa Magowskiego to film o poznańskim
Czerwcu 1956, a kolejny film reali-
zowany w Gdańsku z udziałem Ga-
zusia dotyczyć będzie wydarzeń
z Grudnia 1970 roku.
Kałasznikow i Gaz 69 były
w latach 1960–1980 takimi samy-
mi symbolami ZSRR, jak coca-
cola – USA. Kałasznikow prze-
trwał, ZSRR nie, a Gaza 69 po ro-
ku 1972 zastąpił UAZ, który nie
był już tak udaną konstrukcją. 
W Muzeum Broni Pancernej w Pozna-
niu można obejrzeć 37 pojazdów pan-
cernych. Większość eksponatów była
wykorzystywana podczas II wojny świa-
towej. Nieetatowym kustoszem mu-
zeum jest kapitan
TOMASZ OGRODNICZUK.
 BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
MAREK
PIELACH
Redaktor działu MAREK PIELACH

Świat
według
Friedmana
W XXI wieku będą liczyć się tylko cztery kraje
FOT. UBISOFT/ENDWAR

– Stany Zjednoczone, Japonia, Turcja i Polska.

Tak przynajmniej prognozuje amerykański politolog.
POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009 43
 F U T U R O L O G I A
Świat według Friedmana
P
rzyznam od razu, że nie wierzę,
aby George Friedman napisał
„Następne 100 lat”, nie korzysta-
jąc z żadnych używek. Barwne
opisy ataku tureckich wojsk w kosmicznych
kombinezonach na Kraków albo rakiet lecą-
cych na Ziemię z tajnej japońskiej bazy na
Księżycu nie mogły się wziąć tylko z nudnej
pracy analitycznej. Do tego trzeba nie lada
wyobraźni i istnej brawury w formułowaniu
prognoz.
Sam Friedman deklaruje jednak: „Nie
chcę, aby traktowano poważnie szczegóły woj-
44 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009
ny w 2050 roku, którą przepowiadam”. Co
do tego, że do takiej wojny dojdzie, nie ma
jednak wątpliwości. Autor patrzy bowiem
na politykę jak na szachownicę – ruchów na
pozór jest mnóstwo, ale tylko nieliczne są
możliwe, a każdy kolejny zamyka inne dro-
gi. I tak, krok po kroku, nieuchronnie doj-
dzie do globalnych konfliktów, o których
nawet nam się nie śniło.
WIEK AMERYKI
Niezmienne pozostanie jedno – XXI wiek
będzie stuleciem Stanów Zjednoczonych.
W Europie nie powstanie żadne wielkie po-
nadnarodowe państwo. Górę jak zwykle we-
zmą różne interesy poszczególnych krajów.
Także Azja Południowo-Wschodnia nie bę-
dzie centrum świata.
„Chiny wysyłają niemal jedną czwartą
swoich wyrobów eksportowych do Stanów
Zjednoczonych. Jeśli Amerykanie przestaną
sprowadzać chińskie produkty lub w wyniku
zmiany polityki celnej pozbawią je konku-
rencyjności, Chiny staną w obliczu wielkiego
kryzysu gospodarczego. To samo dotyczy Ja-
ponii i innych państw azjatyckich”, przypo-

mina Friedman. Przewiduje jed-
nak, że militaryzacja tego regionu
będzie postępować. Azjaci zaczną
się zbroić z obawy przed ogromną
przewagą Ameryki. Ta zaś weźmie
ich potrzebę defensywy za pragnie-
nie ofensywy, co tylko przyspieszy
wyścig. Izolowane od świata pod
względem geograficznym Chiny nie
odegrają zasadniczej roli. Jeszcze
mniej będą miały do powiedzenia
Indie. Najpotężniejszym państwem
w regionie wciąż pozostanie Japo-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
FOT. UBISOFT/ENDWAR
nia. Porzuci ona politykę neutralno-
ści, biorąc pod uwagę rozwój sytu-
acji w sąsiedztwie i własne proble-
my wewnętrzne – demograficzne
i ekonomiczne.
ROZPAD ROSJI
Na drugim krańcu Azji swoją rolę
odegra Rosja. Nie będzie to jednak
trwało długo. Co prawda podporządkuje so-
bie Ukrainę, Białoruś, Gruzję, Azję Środko-
wą i kraje bałtyckie, ale właśnie przemożna
chęć odbudowania granic z czasów Związku
Radzieckiego przyniesie jej zgubę. Narazi
się bowiem... Polsce i innym krajom Europy
Środkowej, tradycyjnie popieranym przez
Stany Zjednoczone. Problemem Rosji, po-
dobnie jak Chin, jest też brak naturalnych
granic, które powstrzymywałyby ewentual-
nych najeźdźców.
„Na północnej europejskiej równinie Ro-
sja jest narażona na atak, bez względu na to,
gdzie wytyczone są jej granice. Nie ma tam
żadnych znaczących przeszkód naturalnych.
Nawet po przesunięciu granic na Zachód aż
do Niemiec, jak w 1945 roku, granice Rosji
nadal są pozbawione fizycznego oparcia.
Jedyną przewagę zapewnia jej przestrzeń.
Im dalej na zachód Europy sięgają, tym
dłuższą drogę muszą przebyć zdobywcy
w drodze do Moskwy”, wyjaśnia Friedman.
„Dlatego Rosja zawsze parła na zachód,
w głąb Niziny Środkowoeuropejskiej,
a Europa zawsze parła na wschód”. Da o so-
bie znać również fatalna sytuacja demogra-
ficzna i gospodarcza. W efekcie Rosja
upadnie około roku 2030. Jej teryto-
rium nasycą się inne państwa
– Chiny i Japonia sięgną po zie-
mie na Dalekim Wschodzie,
Polska po Ukrainę i Biało-
ruś, nawet Rumunii dosta-
nie się będąca dotąd pod
rosyjskimi wpływami
Mołdawia.
Nigdy dość podkreśla-
nia, jak strategicznym
krajem jest Ukraina. Czy-
ni to też Friedman.
Przypomina, że gdyby
Rosja straciła kontrolę
nad tym państwem,
jej południowo-zachod-
nia granica staje otworem.
Także 650-kilometrowy od-
cinek między Ukrainą a za-
chodnim Kazachstanem jest
zagrożony. Przez ten korytarz
Moskwa może kontrolować Kau-
kaz. Jeśli te granice są zagrożone,
Rosja może de facto skurczyć się do ob-
szarów średniowiecznych.
TURECKIE IMPERIUM
Najwięcej zyska na tym Turcja, która się-
gnie daleko za Kaukaz. Friedman przypo-
mina, że ma ona liczne atuty. „Dysponuje
jedyną zapewne w całym świecie muzuł-
mańskim nowoczesną gospodarką. [...]
W dodatku jest strategicznie usytuowana po-
między Europą, Bliskim Wschodem a Rosją.
Nie jest izolowana ani skrępowana, ma za-
tem wielkie możliwości działania. A co naj-
POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009 45
 F U T U R O L O G I A
ważniejsze, nie stanowi przeszkody dla ame-
rykańskich interesów i dlatego nie stoi w ob-
liczu ustawicznego amerykańskiego zagroże-
nia. [...] Ze swoją kwitnącą gospodarką praw-
dopodobnie objawi się wkrótce w dawnej ro-
li, jako dominująca siła w regionie”.
Na razie Stany Zjednoczone dążą do po-
dzielenia Bliskiego Wschodu. Uważają, że
czym bardziej skłócony jest ten region, tym
mniejsze szanse na powstanie potężnego is-
lamskiego państwa narodowego, które mo-
głoby zagrozić ich interesom. Turcja może
jednak okazać się właśnie takim państwem
– stojącym na czele bloku muzułmańskiego.
Waszyngton przyjmie to na początku z za-
dowoleniem. Jego sojusznik będzie przecież
kontrolował ten zapalny punkt świata i po-
wstrzymywał Iran. Szybko jednak okaże się,
że kraj ten nie jest tak świecki, jak się wyda-
Polska będzie przewodzić wszystkim
państwom Europy Środkowej
je, i chce dążyć do granic XVI-wiecznego
Imperium Osmańskiego.
HARDOŚĆ POLSKI
Polska będzie za to przewodzić wszystkim
państwom Europy Środkowej. „Ani Niemcy,
ani Francja, ani reszta Europy Zachodniej
nie będzie przyzwyczajona do nieoczekiwa-
nej hardości Polski, Republiki Czeskiej, Sło-
wacji, Węgier i Rumunii. [...] Uwolnione od
pierwotnego strachu przed Rosjanami i pa-
trzące bez obaw na osłabione Niemcy,
wszystkie te państwa po raz pierwszy od stu-
leci uznają się za względnie bezpieczne”.
W książce zamieszczona jest nie tylko
mapa Imperium Osmańskiego, ale i granice
I Rzeczypospolitej z 1660 roku. Powrót do
XVII-wiecznych granic ma nastąpić cztery
stulecia później. Co ciekawe, nasz region
ma być wówczas najbardziej dynamiczną
częścią kontynentu. Niemcy i Francuzi będą
z niepokojem patrzeć na nasz rozwój. Sami
są jednak sobie winni, bo rozbili NATO,
Unię Europejską i nie zrobili nic, aby
powstrzymać Rosję. Do lat trzydziestych
XXI wieku będą więc obserwować wszystko
z boku. Podobnie jak Wielka Brytania, któ-
ra kompletnie porzuci politykę europejską.
Szczytem wszystkiego będzie jednak zacho-
wanie Niemiec pod koniec lat czterdzie-
stych. Wtedy po chwili wahania zaatakują
nas wspólnie z Turcją.
Było to jednak do przewidzenia, bo wcze-
śniej polsko-tureckie interesy starły się nad
Morzem Śródziemnym, na Bałkanach oraz
46 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009
na Ukrainie. Długo można upajać się odpo-
wiednim cytatem – „Około 2045 roku blok
polski uzyska kontrolę nad Rijeką, wchła-
niając Słowenię i Chorwację. [...] Blok pol-
ski silnie ufortyfikuje granice z tymi pań-
stwami, nie dopuszczając do swego grona
Serbii, ponieważ Polacy i inni jego członko-
wie nie zechcą wikłać się w serbską polity-
kę. A wykorzystując amerykańską technolo-
gię, Polska przystąpi do szybkiej odbudowy
swojego potencjału morskiego i kosmiczne-
go, potrzebnego do konfrontacji z Turkami
na Adriatyku i Morzu Śródziemnym”.
GWIAZDY BOJOWE
Wizja potężnej polskiej Marynarki Wo-
jennej jest trudna do wyobrażenia, o poten-
cjale kosmicznym nie wspominając. Za kil-
kadziesiąt lat wyda nam się jednak czymś
naturalnym. Przyszłe wojny mają się toczyć
głównie na oceanach i w kosmosie. Aby
utrzymać swoją przewagę nad wodami
świata, USA pierwsze stworzą wielki pro-
gram kosmiczny. Na okołoziemskich
orbitach umieszczą ośrodki dowodzenia,
chronione przez bezzałogowe samoloty.
Friedman nazywa je „gwiazdami bojowy-
mi”. Przewiduje nawet ich lokalizację.
Pierwsza ma być umieszczona nad równi-
kiem w okolicach Peru, druga nad Papuą-
-Nową Gwineą, a trzecia nad Ugandą. Taka
lokalizacja dzieli bowiem Ziemię na trzy
w miarę równe części.
To właśnie z tych kosmicznych przestrze-
ni Amerykanie zobaczą, że potencjał Turcji
i Japonii za bardzo wzrósł. Zwrócą się więc
do tych krajów z sugestią większego podpo-
rządkowania się amerykańskiej polityce. Te,
zamiast posłuchać, zawrą ze sobą sojusz.
Mamy już więc wszystkich aktorów i krzy-
żujące się interesy. Polska, popierana przez
Stany Zjednoczone, ściera się z Turcją. Prze-
ciwko nim występują zaś Turcja z Japonią.
Do ustalenia zostaje już tylko termin wybu-
chu wojny światowej.
WOJNA ŚWIATOWA
Friedman z godną podziwu precyzją wy-
znacza go na 24 listopada 2050 roku o piątej
po południu. Przypada wtedy Święto Dzięk-
czynienia, więc Amerykanie nie będą w sta-
nie szybko zareagować na zmasowany atak
japońskich pocisków na ich gwiazdy bojo-
we. Tysiące japońskich samolotów bezzało-
gowych uderzy w amerykańskie okręty na
Pacyfiku i inne obiekty wojskowe. W tym
czasie Turcy będą atakować strategiczne
punkty w Europie. Możliwe, że akurat będą
szturmować Kraków. Broń nuklearna nie zo-
stanie jednak użyta przez żadną ze stron.
To będzie wojna, w której od początku każdy
będzie myślał o jak najkorzystniejszym po-
rozumieniu pokojowym.
Amerykanie szybko odtworzą potencjał
kosmiczny, szybko powstaną też nowe
samoloty ponaddźwiękowe. Nie tylko ode-
prą atak Japonii, lecz także pomogą atako-
wanej przez Turków Polsce. Po naszej stro-
nie stanie też bierna do tej pory Wielka Bry-
tania. Po kilku latach zmagań wygramy tę
wojnę. Warunki pokoju będą dyktować rzecz
jasna Amerykanie. Nie będą oni chcieli
niszczyć żadnego z państw. Będzie im zale-
żeć na tym co zawsze – na równowadze sił.
Z jednej strony pomiędzy Japonią, Koreą
i Chinami, z drugiej między blokiem pol-
skim i tureckim.
Friedman przewiduje jednak, że w tym
drugim przypadku nie do końca się to uda.
Polska po wojnie będzie zbyt potężna dla
wszystkich. „Na dłuższą metę Stany Zjed-
noczone nie będą zachwycone perspektywą
prężnej, pewnej siebie Polski dominującej
w Europie. Dlatego zaczną zachęcać swo-
jego najbliższego sojusznika, Wielką Bry-
tanię, która wniesie istotny wkład w wojnę,
do zwiększenia gospodarczych i politycz-
nych wpływów na kontynencie. Wobec de-
mograficznej i ekonomicznej zapaści Euro-
py Zachodniej, jak też w obawie przed Pol-
ską potęgą, Wielka Brytania ochoczo
zorganizuje pakt przypominający nieco
XX-wieczne NATO. Jego celem będzie
umocnienie Europy Zachodniej i zabloko-
wanie z Niemiec, Austrii lub Włoch polskiej
ekspansji na zachód. Stany Zjednoczone nie
przyłączą się do tego sojuszu, ale poprą jego
utworzenie”.
To chyba najbardziej sensacyjne fragmen-
ty w całej książce. USA z Wielką Brytanią
tworzą NATO-bis, bo około 2060 roku oba-
wiają się potężnej Polski. Znając jednak na-
sze szczęście, bardziej prawdopodobne jest,
że 21 grudnia 2012 roku wraz z kalenda-
rzem Majów po prostu skończy się świat
i stracimy szansę na bycie mocarstwem.
Historia zawsze była przeciwko nam. 
GEORGE FRIEDMAN
„Następne 100 lat.
Prognoza na XXI wiek”,
Andrzej Findeisen/
AMF Plus Group, 2009.

C na to  NATO
ROBERT CZULDA
Spór o nazwę
Macedonia spełnia już niemal wszystkie formalne wymogi,
a jednak nie może zostać pełnoprawnym członkiem NATO.
Powodem jest... nazwa państwa.
S
tarania Macedonii o przyjęcie do
NATO są powszechnie znane i ak-
ceptowane przez niemal wszystkich
członków sojuszu. Odchodzący ze
stanowiska szef NATO Jaap de Hoop
Scheffer w jednej ze swoich ostatnich po-
dróży odwiedził Skopje, gdzie stwierdził,
że NATO pozostaje otwarte dla Macedonii
oraz innych państw regionu. Poparcie dla
starań Skopje wyraziły też inne państwa,
w tym Norwegia, Bułgaria i Polska.
Macedonia od dawna wspiera działania
KFOR w Kosowie, pełniąc funkcję państwa
gospodarza dla sił sojuszu w tranzycie
(HNS). Od 1999 roku jest członkiem planu
MAP (Membership Action Plan), który sta-
nowi początek drogi do pełnego członko-
stwa. Skopje wydzieliło już nawet siły mo-
gące w krótkim czasie zostać włączone do
operacji militarnych NATO: batalion pie-
choty, pododdziały górskie i żandarmeryj-
ne, grupę antyterrorystyczną oraz kompanię
rozpoznania dalekiego zasięgu. Państwo to
współpracuje z NATO w sprawach wywia-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
FOT. US DOD
dowczych i obronnych. W Afganistanie słu-
ży 160 Macedończyków.
PRZEDMIOT SPORU
Aby Macedonia została członkiem
NATO, nie musi wcale reformować sił
zbrojnych ani zwiększać wydatków na
obronność. Musi jedynie... zmienić swoją
nazwę. Takie jest bowiem stanowisko Gre-
cji, która nieustannie blokuje rozpoczęcie
procesu przystąpienia Macedonii do NATO.
Grecy nie uznają nazwy „Republika Mace-
donii”, jako że – w ich odczuciu – histo-
ryczna Macedonia jest elementem ich do-
robku dziejowego, a północny sąsiad nie
ma prawa sobie jej zawłaszczać. Problem
jest tym większy, że nadal żyje koncepcja
„wielkiej Macedonii”, która zakłada przyłą-
czenie do kraju północnej części Grecji, no-
szącej nazwę Macedonia (w tym także
słynnego Olimpu, siedziby greckich
bogów).
W połowie lat dziewięćdziesiątych spór
przerodził się w wojnę gospodarczą. Sto-
sunki były tak napięte, że konieczna okaza-
ła się mediacja ONZ. W wyniku porozu-
mienia Macedonia używa na arenie mię-
dzynarodowej mniej prowokującej nazwy
– Była Jugosłowiańska Republika Macedo-
nii (FYROM); pod taką właśnie funkcjonu-
je choćby w kontaktach z NATO. Grecja
jednak chce, aby północni sąsiedzi (nazy-
wani często nie Macedończykami, lecz
Skopjanami) przyjęli nową nazwę państwa.
Od kilku lat mediatorzy starają się dopro-
wadzić do porozumienia, proponując coraz
to inne nazwy. Specjalny wysłannik ONZ
Matthew Nimitz zaproponował „Konstytu-
cyjną Republikę Macedonii”, „Niepodległą
Republikę Macedonii”, „Nową Republikę
Macedonii” lub „Republikę Macedonii
– Skopje”. Zostały one jednak odrzucone
przez Greków. Szef greckiego MSZ uznał
je za „daleko niewystarczające”.
O rozwiązanie tego wieloletniego sporu
zaapelował sekretarz generalny sojuszu.
Dodał przy tym, że NATO nie będzie anga-
żować się w jego zakończenie. „Niestety,
sojusz nie może uczestniczyć w rozwiąza-
niu problemu. Chcemy jednak, aby został
on zakończony możliwie szybko”. Chociaż
już ponad 120 państw na świecie uznaje
Macedonię pod nazwą „Republika Macedo-
nii”, to stanowisko Grecji jest nieugięte
– bez zgody tego państwa Macedonia nie
stanie się członkiem NATO.
SZANSE NA POROZUMIENIE
Czy ten pozornie błahy spór uda się
szybko zakończyć? „Muszę szczerze przy-
znać, że mój optymizm po ostatniej wizycie
w Skopje wcale się nie zwiększył”, stwier-
dził Jaap de Hoop Scheffer. „Liczę jed-
nak, że obie strony wykażą się daleko idącą
elastycznością”.
Gotowość pomocy zaoferował obecny
sekretarz generalny Anders Fogh
Rasmussen. Daje to cień nadziei, tym bar-
dziej że minister spraw zagranicznych Gre-
cji stwierdził, że weto jego państwa to jedy-
nie efekt sporu o nazwę.
Również po stronie macedońskiej widać
chęć porozumienia. Prezydent Gjorge
Iwanow przyznał niedawno, że jest gotów
rozważyć zmianę nazwy państwa. Nieofi-
cjalnie mówi się, że w Macedonii mogłoby
dojść do przeprowadzenia ogólnonarodowe-
go referendum. Gdy tylko uda się rozwią-
zać spór o nazewnictwo, Grecja poprze sta-
rania swojego północnego sąsiada o pełne
członkostwo w sojuszu. 
POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009 47
 P R O G N O Z Y
eszcze do niedawna wszystko było ja- stan. Łącznie składały się one w jeden cel: nym, poza przedmiotem sporu pozostaje
sne. Gdy rozpadał się porządek dwu- „wojny z terroryzmem”; tej wojny, której kosz- przynajmniej to, że Amerykanie w minio-
biegunowy, a wraz z nim Związek ty po kilku latach walk fachowcy tak znakomi- nych latach napompowali w swoich bankach,
Radziecki, celnie ujął to amerykański ci jak Joseph Stiglitz mieli wyliczyć na kilka instytucjach finansowych i na rynku nieru-
publicysta Charles Krauthammer: nastąpi- miliardów dolarów… tygodniowo. Takich ob- chomości wielką banię, przed której skutka-
ła „jednobiegunowa chwila”, przyszło „Pax ciążeń nie wytrzymałby chyba nikt. Nawet mi pęknięcia przez lata ostrzegał znany
Americana”. Bezpośrednio po zimnej wojnie państwo takie jak Stany gracz giełdowy George
to USA dyktowały światu swoje warunki
praktycznie we wszystkich dziedzinach: poli-
Zjednoczone, wydające
na zbrojenia – według wy-
Stany Zjednoczone Soros. Gdy bańka ta we
wrześniu 2008 roku
tyce, gospodarce, technologii, nie mówiąc już
o strategii i sferze militarnej. Jak celnie ujął
liczeń renomowanego
Sztokholmskiego Mię-
w najbliższym z hukiem pękła, stało się
jasne, że przynajmniej
to inny amerykański analityk Joseph Nye jr., dzynarodowego Instytutu czasie nie będą już w sferze finansów i go-
USA dominowały także w zakresie tak zwa-
nego miękkiego oddziaływania (soft power),
Badań nad Pokojem (SI-
PRI) – więcej niż dzie-
samodzielnie spodarki „jednobieguno-
wa chwila” dobiegła
czyli w mediach, kulturze i wszystkich środ-
kach pozaekonomicznych czy pozamilitar-
więć pozostałych państw
w pierwszej dziesiątce na
dyktowały swych końca.
Mimo wysokich kosz-
nych, a więc wcześniejszych klasycznych tej liście. warunków światu tów „wojny z terrory-
atrybutach siły. Przez minione 20 lat nikt Wyzwania przyszły też zmem” żaden inny rywal
trzeźwo myślący tej amerykańskiej dominacji z wewnątrz kraju. Tamtejsi obywatele po pro- w minionych dwóch dekadach Ameryce nie
nie kwestionował. stu zbyt dużo, nie oglądając się na nic, konsu- groził. Japonia, której profesor Harvardu
Pamiętamy dobrze proroctwa Francisa mowali. Społeczeństwo żyło ponad stan, Ezra Vogel przepowiadał kiedyś, że będzie
Fukuyamy, który szumnie zapowiadał „ko- a państwo i obywatele poważnie się zadłuża- „numerem jeden”, niemal w tym samym cza-
niec historii” i triumf amerykańskiego mode- li. Deficyt szybko rósł, o czym powszechnie sie, też z przyczyn wewnętrznych, popadła

BOGDAN GÓRALCZYK

Imperialny przesyt
Trzy spotkania G20 w istocie ukonstytuowały
nowy porządek gospodarczy na globie. Już
zapowiedziano następne w Korei Południowej.
lu oraz liberalnej demokracji. Szybko się co
prawda z tego wycofał, ale intelektualny fer-
ment i medialny szum powstał. Jedynie prag-
matyczny Zbigniew Brzeziński, troszczący
się o amerykańskie wpływy, wracał – pośred-
nio – do Krauthammera i podkreślał w wy-
danej również u nas „Wielkiej szachownicy”,
że amerykańska potęga nie będzie wieczna
i długotrwała. Pisał, jakże proroczo: „Krótko
mówiąc, historyczna szansa, przed którą stoją
Stany Zjednoczone jako główne mocarstwo
światowe, z pewnością nie potrwa długo”.

ŚCIEŻKI
KU MULTIPOLARYZMOWI
Rzeczywiście, nie potrwała. Co wpłynęło
na zmianę sytuacji? Wygląda na to, że nałoży-
ło się nań kilka procesów. Przede wszystkim,
Stany Zjednoczone wzięły na siebie zbyt du-
że zobowiązania. Inaczej mówiąc, popadły
w chorobę, trafnie nazwaną przez profesora
z renomowanego uniwersytetu Yale Paula
Kennedy’ego „imperialnym przesytem”. To
on nieuchronnie prowadził do zmierzchu USA
jako „jedynego mocarstwa”.
Punktów krytycznych było kilka: 11 wrze-
śnia, wcześniej Bałkany, później Irak i Afgani-
wiedziano, ale
mechanizmów nie
zmieniano. Częściowo
dlatego, że w Stanach
Zjednoczonych dominował, już od czasów
prezydenta Ronalda Reagana, kurs neolibe-
ralny, zakazujący stawiania rynkowi jakich-
kolwiek tam.
Chociaż ta akurat kwestia jest obłożona
bodaj największym „balastem” ideologicz-
w zastój, a nawet recesję, która trwa do dziś.
Nic nie wskazuje na zmianę tej tendencji.
Nie była wyzwaniem, bo nie mogła być,
także Rosja, poprzedni rywal. Imperium
spektakularnie się rozpadło i w czasach pre-
zydentury Borysa Jelcyna chwiało na no-
gach, a ponadto borykało z wieloma proble-
mami wewnętrznymi, czego dowodem były
dwa krwawe konflikty czeczeńskie. Dopiero
Władimir Putin zaczął układać te puzzle na

48 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009


nowo. Przy czym, w przeciwieństwie do po-
przedników, znacznie mniej oglądał się na
Zachód, a coraz częściej na Wschód, głównie
na Chińczyków, którzy w tym czasie zaczęli
już święcić bezprecedensowe triumfy na świa-
towych rynkach.
CHINY WYSZŁY
POZA PLAN
Podczas gdy Ameryka wojowała, Chiny
budowały swoją potęgę. W latach osiemdzie-
siątych, gdy istniał jeszcze ZSRR, rywali-
zowały z Michałem Gorbaczowem
i próbowały reformować „realny so-
cjalizm”. Gdy sąsiad się rozsy-
pał, przypomnieli sobie wy-
uczoną kiedyś lekcję:
„Związek Radziecki dziś
to nasze jutro”. Przy-
wódcy w Pekinie „wyszli poza plan” i za-
częli reformować kraj na wzór innych dale-
kowschodnich gospodarczych tygrysów, ta-
kich jak Singapur, Tajwan, Hongkong czy
Korea Południowa.
Co więcej, w stosunkach ze Stanami Zjed-
noczonymi, a później także Unią Europej-
ską, Chiny zaczęły notować w początkach
tej dekady coraz większe dodatnie saldo
handlowe. Co Chińczycy – tanio (choć wy-
sokim kosztem społecznym) – wyproduko-
wali, to Amerykanie, a w ślad za nimi Euro-
pejczycy i inni, też tanio kupowali. Tak na-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
rodziło się pojęcie mówiące o ChRL jako
o globalnej taśmie montażowej. Efekt? Na
koniec 2008 roku Chińczycy ogłosili, że ma-
ją największe na świecie rezerwy walutowe,
rzędu 2 bilonów dolarów. Przyniosła je sym-
bioza polegająca na tym, że Chińczycy pro-
dukowali, a Amerykanie (i inni) kupowali.
TŁOK PRZY STOLIKU
Tego utrzymać już się nie dało. Gdy wy-
buchł kryzys, stało się jasne, że świat powróci
do stanu „normalnego”, a więc wielobieguno-
wości. Skończyły się amerykańskie sny o po-
tędze, o czym pisze w wydanej ostatnio u nas
książce pod znamiennym tytułem „Powrót hi-
storii i koniec marzeń” Robert Kagan. Do la-
musa odeszły marzenia o tym, że Rosja czy
Chiny zaprowadzą u siebie nowy, liberalny po-
rządek. „Nowa jakość” polega na odejściu od
porządku jednobiegunowego oraz dominacji
Ameryki i równoczesnym szybko rosnącym
wpływie tzw. wschodzących rynków (emer-
ging markets), począwszy od Chin, poprzez
Indie, Brazylię, przywróconą do statusu mo-
carstwa (dzięki surowcom i autorytaryzmowi
Putina) Rosję (to tak zwane BRIC) i inne.
Ten nowy stan ukonstytuowała G20.
Czy to oznacza, że mamy już nowy po-
rządek i ład w świecie? Nie za bar-
dzo. Wiele kwestii jest otwartych,
na przykład przyszła rola
ONZ, o której pra-
GRAFIKA: PAWEŁ KĘPKA
wie się nie wspomina.
Coraz głośniej mówi się
natomiast o możliwości powoła-
nia swoistego duetu gospodarczego USA–Chi-
ny, czyli G2 (to propozycja amerykańska),
a także G3, która obejmowałaby jeszcze UE.
Jest pewne, że USA w najbliższym czasie
nie będą już samodzielnie dyktowały swych
warunków światu. Jak to obrazowo, z nutką
pewnej zazdrości, ujął na szczycie G20 w Lon-
dynie prezydent Obama: „skończyły się cza-
sy, gdy Roosevelt i Churchill przy szklanecz-
ce brandy rysowali mapę świata”. Kto ją bę-
dzie rysował teraz? Nie jest do końca jasne,
chociaż graczy przy tym stoliku będzie raczej
kilku. Pewne jest też, że nie wszyscy z nich
będą mieli liberalne przekonania. „Historia
wróciła”. 
WIZYTÓWKA
Doktor habilitowany
BOGDAN GÓRALCZYK
Politolog, sinolog, publicy-
sta i dyplomata. Właśnie
wydaje nową książkę: „Chiński Feniks: Pa-
radoksy rosnącego mocarstwa”.
POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009 49
 P R O G N O Z Y

G
lobalne ocieplenie jest jednym UWALNIANIE OCEANU
ARKTYCZNEGO od pokrywy
z największych wyzwań stoją- lodowej to otwarcie nowych
cych zarówno przed współcze- szlaków żeglugowych, wydatnie
snym pokoleniem, jak i przy- skracających morski transport
szłymi. Kluczowym, a jedno- międzykontynentalny.
cześnie jednym z najbardziej zagrożonych,
przede wszystkim pod względem ekonomicz-
nym oraz militarnym, obszarów już w następ-
nej dekadzie stanie się Ocean Arktyczny i bie-
gun północny. Rejon ten, ze względu na bo-
gactwo zasobów naturalnych i geostrategiczne
położenie, jest bowiem narażony na zintensy-
fikowanie konfliktów.
Potencjał militarny i gospodarczy bezpośred-
nio zaangażowanych w regionie państw – Sta-
nów Zjednoczonych, Rosji, Kanady, Norwegii
i Danii (przez Grenlandię) – gwarantuje również,
że rywalizacja nabierze charakteru globalnego
i wielowektorowego. Najnowsze badania poka-
zują, że jeśli topnienie czap lodowych będzie po-
stępowało w dotychczasowym tempie, to Arkty-
ka zostanie uwolniona od pokrywy lodowej
w porze letniej już w latach 2013–2015. Tym sa-
mym należy rozpatrzyć dwa kluczowe skutki ta-
kiej prognozy dla obszaru arktycznego, czyli
znaczne zwiększenie możliwości eksploatacji
zasobów surowcowych oraz otwarcie nowych
tras żeglugowych, ułatwiających transport mię-
dzykontynentalny.

ARKTYCZNE BOGACTWA
Globalne ocieplenie, powodujące topnienie
powłoki lodowej, już w niedługiej przyszłości
znacząco zmniejszy koszty wydobycia arktycz-
nych bogactw naturalnych, w tym przede wszyst-
kim surowców energetycznych (ropa naftowa
i gaz ziemny) oraz diamentów i rud metali. Sza-
cuje się bowiem, że Arktyka może skrywać oko-
DOMINIK JANKOWSKI

Lodowy skarbiec
Globalne ocieplenie przyczyni się do rozpoczęcia
geopolitycznego wyścigu o bogactwa Arktyki.
ło 25 procent nieodkrytych i nieeksploatowanych
zasobów ropy i gazu.
Co prawda epoka surowców – w szczególno-
ści ropy i gazu – nie będzie trwać wiecznie, jed-
nakże przez najbliższe dwie dekady wciąż bę-
dziemy mówić o tak zwanej „geopolityce ruro-
ciągów”. Surowcowe bogactwa Arktyki mogą
nawet przyczynić się do wydłużenia „wieku ropy
i gazu”, a tym samym przesądzić, oczywiście do
pewnego stopnia, chociażby o takich kwestiach
jak realność imperialnych zakusów Rosji czy
utrzymanie wyjątkowej pozycji na świecie przez
Stany Zjednoczone.
Kluczowa zmiana w środowisku arktycznym,
wynikająca ze stopniowego uwalniania Oceanu
Arktycznego od pokrywy lodowej, dotyczy
otwarcia nowych szlaków żeglugowych, wydat-
nie skracających morski transport międzykonty-
nentalny. Pierwszym szlakiem redukującym dy-
stans między Pacyfikiem a Atlantykiem o blisko
7 tysięcy kilometrów jest tak zwane przejście
północnozachodnie, biegnące wzdłuż wybrzeży
kanadyjskich.
Gra jest na tyle warta zaangażowania, że już
od kilkunastu lat toczy się zażarty spór prawny
między Kanadą a Stanami Zjednoczonymi o to,
czy Ottawa może uznać tę trasę za wewnętrzną
drogę morską, co oczywiście wpłynęłoby na wa-
runki przepływu statków korzystających z tego
skrótu jako alternatywy dla zatłoczonego Kanału
Panamskiego, który już teraz uważany jest za
wąskie gardło w transporcie morskim między
Pacyfikiem a Atlantykiem.
Ponadto należy zauważyć również rosnące
znaczenie przejścia północnowschodniego, prze-
biegającego wzdłuż wybrzeży rosyjskich i otwar-
tego przez Moskwę dla obcych statków w 1991
roku, które pozwala skrócić drogę z Europy do
Azji o 40 procent, przy jednoczesnym ominięciu
zatłoczonego Kanału Sueskiego oraz zagrożonej
piractwem Zatoki Adeńskiej.
Nowe trasy żeglugowe nie tylko wydatnie re-
dukują czas transportu, ale także istotnie mini-
malizują jego koszty. We wrześniu tego roku
dwa niemieckie frachtowce płynące przez przej-
ście północnowschodnie z Azji do portu w Rot-
terdamie skróciły podróż o 10 dni, zaś armator
zredukował koszty transportu o prawie 600 tysię-
cy dolarów.
LISTA ROSZCZEŃ
Rywalizacja o biegun północny ma długie tra-
dycje historyczne. Już w 1909 roku Kanada jako
pierwsza wystąpiła na drodze prawnej o frag-
ment Arktyki – od kanadyjskiego brzegu Morza

50 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009


Arktycznego do bieguna północnego. W 1924
roku Stany Zjednoczone utrzymywały, że biegun
jest częścią Alaski. Dwa lata później nowo po-
wstały Związek Radziecki przejął kontrolę nad
wodami na północ od swojego wybrzeża, od
Półwyspu Kola po Cieśninę Beringa, rozcią-
gającymi się do bieguna północnego.
Obecnie również każde z państw arktycznych
zaangażowane jest w spory delimitacyjne z są-
siadami. Kanada walczy z Danią o Wyspę Han-
sa, Rosja z Norwegią o szelf Morza Barentsa,
z USA o szelf Morza Beringa zaś z Danią o tak
zwany Grzbiet Łomonosowa. Kanada rywalizuje
też ze Stanami Zjednoczonymi o wspomniane
już wcześniej przejście północnozachodnie.
Jeśli dodać do tego niepodległościowe dą-
żenia Grenlandii, to jawi się obraz bardzo
skomplikowanej geopolitycznej szachownicy
bieguna północnego i obszarów go okalają-
cych. Takie nagromadzenie stref konflikto-
wych doprowadziło już do sytuacji, że coraz
częściej mówi się o zagrożeniu militarnym
i rywalizacji wojskowej w rejonie Arktyki. Pod
tym względem przoduje Rosja, która w sierp-
niu 2007 roku, po spektakularnej akcji, umie-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O

ARKTYKA
może skrywać
około 25 procent
nieodkrytych
i nieeksploato-
wanych zasobów
ropy i gazu.
ściła flagę rosyjską na głębokości 4 tysięcy
metrów pod biegunem północnym, manifestu-
jąc jednocześnie swoje roszczenia w stosunku
do tego terytorium oraz ogłaszając zamiar roz-
budowy floty arktycznej.
W odpowiedzi Kanada oraz Stany Zjedno-
czone zapowiedziały, że w najbliższej przy-
szłości zamierzają rozpocząć budowę nowych
jednostek morskich zdolnych do operowania
w rejonach bieguna północnego. Jakby tego
było mało, rosyjskie media w marcu tego roku
obwieściły, że kontrolę nad rosyjską częścią
Arktyki sprawować będzie Federalna Służba
Bezpieczeństwa.
Geopolityczna rywalizacja nabiera tym sa-
mym znacznego przyspieszenia. Wraz z global-
nym ociepleniem następuje „przegrzanie” sys-
temu bezpieczeństwa w regionie. Zauważył to
na początku tego roku ówczesny sekretarz ge-
neralny NATO Jaap de Hoop Scheffer, który
podkreślił, że wytwarzająca się obecnie próżnia
bezpieczeństwa na obszarze Arktyki może do-
prowadzić w długim okresie do intensyfikacji
rywalizacji na tle surowcowym, opierającej się
także na środkach militarnych.
FOT. UNIVERSITY OF UTAH (2)
Próbą zaznaczenia obecności sojuszu pół-
nocnoatlantyckiego w regionie Arktyki było
zorganizowanie w marcu 2009 roku w Norwe-
gii po raz kolejny manewrów wojskowych
„Cold Response”, co wywołało gwałtowny
sprzeciw Rosji oraz zaogniło i tak wyjątkowo
skomplikowaną sytuację geopolityczną wokół
bieguna.
W KTÓRĄ STRONĘ
Intensyfikacja rywalizacji w tym rejonie
w sferze prawnej, politycznej, ekonomicznej
i militarnej grozi wytworzeniem niebezpieczne-
go precedensu w systemie twardego bezpieczeń-
stwa przyszłego świata multipolarnego, do które-
go stworzenia starają się dążyć wszystkie pań-
stwa arktyczne.
Próby rozwiązania problemu na forum Rady
Arktycznej, organizacji założonej w 1996 roku,
należy uznać za niewystarczające. Ponadto inne
organizacje międzynarodowe, z Unią Europejską
na czele, prezentują raczej ambiwalentne stano-
wisko w kwestiach bezpieczeństwa Arktyki.
Z jednej strony Bruksela proponuje, żeby zagad-
nienia arktyczne uregulować w formie umowy
wielostronnej – na wzór traktatu antarktycznego
– w której obszary Oceanu Arktycznego i biegu-
na północnego zostałyby uznane za wspólne
dziedzictwo ludzkości.
Z drugiej strony to właśnie Parlament Euro-
pejski, jeszcze na początku 2009 roku, nie podjął
się przeprowadzenia otwartej debaty na temat
przyszłości Arktyki, tak jakby problem ten nie
dotyczył jednej z najważniejszych instytucji unij-
nych. Trzeba jednak pamiętać, że czasu na roz-
wiązanie tego kluczowego dla przyszłości syste-
mu bezpieczeństwa światowego problemu jest
coraz mniej. 
POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009 51
 A Z E R B E J D Ż A N
Na Wsch dzie  bez zmian?
FOT. BP/BTC
MARCIN KACZMARSKI
Sojusz po azersku
Azerbejdżan odchodzi od ustalonych ram w polityce zagranicznej
i energetycznej.
P
rzez lata filarami polityki zagranicz-
nej Azerbejdżanu pozostawały bli-
skie związki z Turcją oraz stopniowe
zbliżanie się do Zachodu przy wy-
korzystaniu posiadanych surowców energe-
tycznych. Jednocześnie Baku udawało się
utrzymywać w miarę poprawne relacje z Ro-
sją, mimo dużych rozbieżności w interesach.
Zasady te zaczęły podlegać zmianom w wy-
niku ewolucji międzynarodowego otoczenia
Azerbejdżanu. Turcja podjęła próbę odmroże-
nia relacji z „odwiecznym wrogiem” Baku
– Armenią, Unia Europejska zaś nie potrafi
przyspieszyć budowy gazociągu Nabucco
(dla którego gaz azerski ma być głównym
źródłem zaopatrzenia).
Los porozumienia ormiańsko-tureckiego
(przewidującego nawiązanie stosunków dyplo-
matycznych oraz otwarcie granicy) pozostaje
sprawą otwartą, w dużej mierze z uwagi na
sprzeciw Azerbejdżanu. Ten ostatni groził wy-
cofaniem swoich środków finansowych znaj-
dujących się w bankach tureckich oraz rozpo-
czął kampanię medialną wewnątrz Turcji prze-
ciwko porozumieniu. Baku chciałoby warun-
kiem normalizacji turecko-ormiańskiej uczynić
rozwiązanie problemu Górskiego Karabachu
52 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009
oraz zajętych przez Armenię ziem azerskich.
Ankara tymczasem coraz bardziej asertywnie
sięga po regionalne przywództwo i nie zamie-
rza pozwolić Azerom wiązać sobie rąk.
TRUDNE DECYZJE
Sojusz azersko-turecki był już od pewnego
czasu w nie najlepszej kondycji. Zasadniczym
punktem spornym stała się niemożliwość poro-
zumienia w polityce energetycznej. Turcja po-
zostaje dla Azerbejdżanu główną trasą tranzy-
tową przy eksporcie surowców energetycznych
na rynki światowe (przechodzą przez nią ropo-
ciągi Baku–Tbilisi–Ceyhan oraz Baku–Tbilisi–
Erzurum). Ankara domaga się w związku
z tym udostępnienia jej gazu ziemnego po niż-
szych cenach, podczas gdy Baku chce ją trak-
tować jako zwyczajnego klienta i sprzedawać
gaz po cenach światowych. Sytuacji nie popra-
wia niezdecydowanie po stronie europejskiej
– budowa gazociągu Nabucco wciąż nie jest
przesądzona, a część krajów Unii Europejskiej
preferuje oferowany przez Rosję wariant Gazo-
ciągu Południowego.
W tej sytuacji Baku podjęło na przestrzeni
2009 roku wiele działań mających, z jednej
strony, dać podstawy do dywersyfikacji eks-
portu gazu ziemnego, a z drugiej, wywrzeć
presję na Unię Europejską, która skłoniłaby ją
do intensyfikacji działań wokół Nabucco.
Azerbejdżan zawarł porozumienia z Rosją
i Iranem o sprzedaży gazu od początku 2010
roku (jak na razie w ilościach raczej symbo-
licznych, w każdym przypadku po 500 milio-
nów metrów sześciennych rocznie). W listo-
padzie w trakcie wizyty w Bułgarii prezydent
Azerbejdżanu Ilham Alijew podpisał porozu-
mienie dopuszczające możliwość przesyłu
gazu w formie sprężonej (CNG) przez Gruzję
i Morze Czarne do Bułgarii. Jednocześnie po-
rozumiano się co do podłączenia Bułgarii do
budowanego właśnie gazociągu ITGI (Tur-
cja–Grecja–Włochy).
KORYTARZ ENERGETYCZNY
Skutki podejmowanych obecnie przez
Azerbejdżan działań na rzecz dywersyfikacji
eksportu gazu nie ograniczą się do sfery ener-
getyki. Będą również daleko idące rezultaty
geopolityczne, w skrajnym przypadku prowa-
dzące nawet do odwrócenia sojuszy w regio-
nie. Z punktu widzenia Unii Europejskiej
udział Azerbejdżanu jest niezbędny do reali-
zacji koncepcji Południowego Korytarza
Energetycznego, który ma dostarczyć do Eu-
ropy surowce z basenu Morza Kaspijskiego.
Trwałe połączenie Azerbejdżanu z UE otwie-
rałoby perspektywy włączenia w tę współpra-
cę takich producentów gazu, jak Turkmeni-
stan, Iran czy Irak. Bezczynność unijna, jak
i niemożność skłonienia Turcji i Azerbejdża-
nu do rozwiązania problemów związanych
z tranzytem, mogą postawić realizację całej
koncepcji pod znakiem zapytania.
Nie wydaje się prawdopodobne, aby Azer-
bejdżan zamierzał odwrócić się plecami do
rynku europejskiego. Na razie usiłuje skło-
nić Unię do intensywniejszego działania.
Nie można jednak wykluczyć, że wobec dal-
szego impasu Baku zdecyduje się na zbliże-
nie z Rosją i Iranem kosztem relacji z Turcją,
a Zachód stanie się drugoplanowym kierun-
kiem w jego polityce energetycznej i tym sa-
mym zagranicznej. 
WIZYTÓWKA
MARCIN
KACZMARSKI
Analityk Ośrodka Studiów
Wschodnich, pracuje
również w Instytucie Stosunków Międzynaro-
dowych Uniwersytetu Warszawskiego, autor
książki „Rosja na rozdrożu”.

MIMO WYSŁANIA na ulice
Meksyku 45 tysięcy żołnierzy,
walka z gangami nie przyniosła
znaczących efektów.
FOT. ANGELA KOCHERGA
ROBERT CZULDA
Gangi atakują
W Ameryce Południowej w wojnie rządów państw
z gangami każdego roku ginie więcej osób
niż w Iraku i Afganistanie.
Z
magania z przestępczością, także
zorganizowaną, nie są oczywiście
niczym nowym. Najbardziej znane
grupy przestępcze – choćby wło-
ska Camorra czy chińskie Triady – działają
od XIX wieku. Początków japońskiej Yakuzy
można szukać już dwa wieki wcześniej.
Obecnie jednak charakter i skala problemu
zmieniają się, a państwa coraz częściej pro-
wadzą otwartą wojnę z bandytami. Jak osza-
cował Międzyamerykański Bank Rozwoju
(IDB), koszt wojen z przestępcami w Amery-
ce Łacińskiej to aż 14,2 procent PKB.
Tak duże zagrożenie powoduje oczywi-
ście osłabienie władzy państwowej. „Nie
mamy tu do czynienia z gwałtownym ude-
rzeniem, jak zamach stanu, czy też z długo-
trwałą walką rewolucyjną”, uważa profesor
Max G. Manwaring. „To powolny proces
przejmowania kontroli nad terytorium
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
i ludźmi, ulica za ulicą”. Swoista pełzająca
rewolucja, a przez to jeszcze groźniejsza, bo
trudniejsza do zauważenia i zwalczenia.
„Przestępczość wewnętrzna i towarzysząca
jej destabilizacja to obecnie największe za-
grożenie bezpieczeństwa narodowego państw
Ameryki Łacińskiej”, stwierdziła była wice-
minister sprawiedliwości Salwadoru Silvia
Aguilar. Trudno nie przyznać jej racji – pro-
blem ten dotyczy szczególnie tego właśnie
kontynentu, gdzie każdego dnia trwa brutal-
na i krwawa wojna, w której ginie więcej
osób niż w Iraku i Afganistanie.
BRAZYLIA W OGNIU
W każdym przypadku powtarza się ten
sam scenariusz – gangi najpierw wkraczają
na określony obszar, a z czasem – gdy wła-
dza państwowa jest zbyt słaba, aby je zlikwi-
dować – przejmują nad nim kontrolę, tworząc
państwo w państwie. I nieważne, czy chodzi
o Afganistan, Polskę, czy Brazylię.
Permanentna wojna jest stałym elementem
krajobrazu tego ostatniego państwa. Mimo
zainwestowania prawie dwóch miliardów do-
larów brazylijskie władze zdają się być bez-
silne. Fawele, slumsy, głównie w słonecznym
Rio de Janeiro, są coraz większe, a policja
nie radzi sobie z przestępczością, która jest
jedną z najwyższych na świecie.
„Tutejsze walki miejskie nie różnią się
niczym od tych w Iraku”, przekonuje kapi-
tan Bushnello z elitarnej grupy policyjnych
snajperów.
„Narkoterroryści używają granatów, ka-
łasznikowów, bomb, karabinów maszyno-
wych i stosują takie techniki, jak partyzanci
w Iraku. Tyle tylko, że handlarze w Brazylii
mają dużo większe doświadczenie w walce
miejskiej”, dodaje kapitan Tramountini z ze-
społu interwencyjnego.
Brazylia jest w stanie wojny z przestępca-
mi, w której ofiary po obu stronach liczy się
w setkach. W ciągu dziesięciodniowej bitwy
w 2003 roku zaatakowano 50 posterunków
policji z użyciem broni maszynowej i bomb
własnej produkcji. Zginęło trzech policjan-
tów, 12 zostało rannych. W połowie 2006 ro-
ku w dwóch atakach w stanie Săo Paulo zgi-
nęło 35 policjantów, 14 „podejrzanych” i kil-
ka przypadkowych osób, które miały pecha
znaleźć się w niewłaściwym miejscu o nie-
POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009 53
 Z A G R O Ż E N I A
POLEM BITWY jest przygraniczne miasto Juarez, w którym
działa około 320 różnych gangów. Front przebiega też przez
Nuevo Laredo, gdzie aktywne są 24 takie grupy.
właściwym czasie. Według oficjalnych da-
nych, w 2002 roku zanotowano prawie 50 ty-
sięcy morderstw. Każdego roku ginie w kraju
około 300 policjantów.
Gangsterzy wybierają za cel radiowozy,
popularne wśród policjantów lokale, sądy,
posterunki policji. Podpalają autobusy, ata-
kują banki. Strzelają nawet do strażaków, bo
podlegają jurysdykcji policji stanowej.
W 2006 roku, w tym sa-
mym czasie co zamieszki,
wzniecono ponad 80 po- Na początku
wstań w więzieniach. We-
dług danych Amnesty In-
2006 roku
ternational, liczba zgonów brazylijskie władze
z powodu ran postrzało-
wych w latach 90. w sa- wysłały na ulicę Rio
mym tylko Rio de Janeiro
była większa niż w kon-
ponad 1,5 tysiąca
fliktach zbrojnych w Sierra żołnierzy
Leone czy Angoli. Na po-
czątku 2006 roku brazylijskie władze zdecy-
dowały się wysłać na ulicę Rio wojsko – po-
nad 1,5 tysiąca żołnierzy, przy wsparciu śmi-
głowców oraz czołgów, okupowało miasto
przez ponad tydzień. Nie udało się jednak
osiągnąć założonego celu – odzyskać broni
skradzionej z wojskowego arsenału.
WOJNA O JUAREZ
Z coraz większymi problemami mierzy się
także rząd Meksyku. Odkąd w 2006 roku
prezydentem został Felipe Calderón, zano-
towano w tym kraju 10 tysięcy morderstw
związanych z wojną narkotykową. W samym
tylko 2008 roku zginęło sześć tysięcy osób.
Sytuacja staje się coraz gorsza. Nic więc
dziwnego, że amerykański sztab przyrównał
Meksyk do Pakistanu i stwierdził, iż oba pań-
stwa są zagrożone upadkiem.
Gangsterzy stanowią realną siłę politycz-
ną. Setki kandydatów w wyborach zostało
zamordowanych, bowiem nie spodobali się
szefom grup przestępczych. Porwania, za-
straszania i pobicia są na porządku dzien-
nym. Z tego też powodu coraz częściej po-
54 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009
GRUPY PRZESTĘPCZE
przypominają coraz
bardziej prawdziwe siły
zbrojne – są
zorganizowane, mają
broń ciężką, samoloty,
śmigłowce, a nawet
łodzie podwodne.
litolodzy zastanawiają się, czy Meksyk jest
w ogóle państwem demokratycznym. Cóż
z tego, że odbywają się tam wolne wybory,
skoro wybrani przez społeczeństwo kandy-
daci i tak giną.
„Handlarze narkotyków weszli w struktury
nie tylko władz federalnych, ale również
władz regionów i miejskich”, przestrzega by-
ły prokurator generalny Meksyku. „Gangste-
r z y sp e n et rowa l i
wszystkie gałęzie wła-
dzy, stając się najwięk-
szą organizacją gospo-
darczą na świecie”.
Polem bitwy jest
przygraniczne miasto
Juarez, w którym dzia-
ła około 320 różnych
gangów. Front prze-
biega też przez Nuevo
Laredo, gdzie aktywne
są 24 takie grupy. W obu miastach przestęp-
cze bojówki liczą co najmniej 17 tysięcy
członków, uzbrojonych w granatniki, bom-
by, broń maszynową, a nawet śmigłowce.
Gangsterzy wzorują się na Los Zetas, orga-
nizacji paramilitarnej mafii meksykańskiej,
którą w 1997 roku założyło 31 dezerterów
z powietrznodesantowej grupy specjalnej
meksykańskich sił zbrojnych. W Meksyku
doszło nawet do zawarcia sojuszu strategicz-
nego gangsterów z grup Zatoki, Juarez, Si-
naloa i Tijuana. Ta swoista „unia” negocjuje
wspólnie szczegóły tranzytu kokainy do Sta-
nów Zjednoczonych oraz warunki wejścia
na rynek meksykański, którego wartość sza-
cuje się na miliard dolarów rocznie.
Ponadmiliardowa pomoc Stanów Zjedno-
czonych nie zdała się na nic, i to mimo wy-
słania na ulice Meksyku 45 tysięcy żołnierzy.
W ostatnich miesiącach konieczne okazało
się dosłanie do Juarez pięciu tysięcy żołnie-
rzy, co jednak znowu nie przyniosło żadnych
efektów. Już teraz wojsko przeszukuje domy,
kontroluje samochody i prowadzi zbrojną
ofensywę z bojówkami gangsterów. Amery-
FOT. ANGELA KOCHERGA, DRUG ENFORCEMENT ADMINISTRATOR
kański sekretarz bezpieczeństwa wewnętrz-
nego Michael Chertoff przyznał, że przygo-
towano plan wysłania wojska na granicę
z Meksykiem, jeśli sytuacja się pogorszy.
Były już szef CIA generał Michael Hayden
stwierdził otwarcie: „Meksyk może być więk-
szym problemem niż Irak”.
WOJSKO BANDYTÓW
Sytuacja w Meksyku nie jest jednak aż tak
zła, jak w innych państwach regionu. Liczba
ofiar śmiertelnych na 100 tysięcy mieszkań-
ców to „zaledwie” 11, podczas gdy w Ko-
lumbii – 33, a Salwadorze – 50. Służby bez-
pieczeństwa ostrzegają, że coraz aktywniej-
sza jest grupa Mara, mająca charakter wielo-
narodowy – deportowani z USA do Ameryki
Łacińskiej gangsterzy zwiększają wpływy
w Meksyku i Salwadorze, a także w Stanach
Zjednoczonych. Amerykańska policja alar-
muje, że latynoscy gangsterzy przejmują kon-
trolę nad społecznościami imigrantów w Wa-
szyngtonie, Maryland i Virginii, gdzie liczba
przestępstw – w tym i morderstw – systema-
tycznie rośnie.
Wydaje się, że przyszłość owocować bę-
dzie tworzeniem się jeszcze radykalniejszych
grup przestępczych, bardziej zdeterminowa-
nych i gotowych otwarcie walczyć z władzą
państwową. Niepokoi fakt, że przypominają
one coraz bardziej prawdziwe siły zbrojne
– są zorganizowane, mają broń ciężką, sa-
moloty, śmigłowce, a nawet łodzie podwod-
ne. Jedną z nich odkryła kolumbijska policja
w 2006 roku – mogła przenosić narkotyki
o wartości do 200 milionów dolarów. Inna
z kolei miała wyporność 200 ton i mogła za-
nurzyć się na głębokość 100 metrów! Co
gorsza, gangsterzy mają niekwestionowany
atut, który w tej trudnej wojnie może okazać
się decydujący – pieniądze. W samym tylko
Meksyku w latach 2000–2006 zanotowano
aż 100 tysięcy dezercji z wojska. Nic dziw-
nego, skoro mafia płaci żołnierzom 3 tysiące
dolarów tygodniowo, a państwo – co najwy-
żej tysiąc dolarów miesięcznie. 
 Mi g a w k i z e ś w i a t a
Chcieliście, to macie
Nie doszło do żadnych konfliktów i nacisków.
Wyboru dokonano błyskawicznie i jednogłośnie.
est mężczyzna i kobieta, jest
prawica i lewica, jest repre-
zentant małego i reprezen-
tantka dużego kraju. I na
dodatek oboje są elastyczni,
ugodowi, kompromisowi. Unia ma
swego prezydenta – byłego premiera
Belgii, pana Hermana van Rompuy,
i swą minister spraw zagranicznych,
panią Catherine Ashton, byłą prze-
wodniczącą brytyjskiej Izby Lordów
i byłą komisarz Unii Europejskiej.
Nie trzeba było przewlekłych
negocjacji, stawiania sprawy
na ostrzu noża i zatrzymy-
wania zegarów. Nie do-
szło do żadnych konflik-
tów i nacisków. Wyboru
dokonano błyskawicznie
i jednogłośnie.
I natychmiast poddano
go miażdżącej krytyce. Ty-
tuły europejskiej prasy za-
roiły się obraźliwymi
określeniami, komenta-
torzy i redaktorzy prze-
ścigali się w złośliwo-
ściach. „Unia znów nie
stanęła na wysokości zada-
nia, nie skorzystała z histo-
rycznej szansy, podniosła
nogę do góry, ale kroku
nie wykonała, pozostała
nijaka”.
Unia Europejska pozostała
sobą. Czy Organizacja Naro-
dów Zjednoczonych jest jaka jest,
to znaczy nijaka, z jakiejkolwiek
F E L I E T O N
innej przyczyny niż wola państw
członkowskich? Czy 27 członków
Unii Europejskiej, czyli samodzielne,
niezależne, suwerenne państwa, jest
gotowych oddać urzędnikom Unii
jeszcze więcej uprawnień niż dotąd?
Czy pan Van Rompuy lub pani
Ashton mają mieć więcej władzy niż
pani Merkel, pan Tusk lub pan
Miliband?
ANDRZEJ
JONAS
Unia Europejska jest dzieckiem swoich ro-
dziców, które nie wyrwało się spod ich kurate-
li. Mamy do czynienia z organizacją wielką
i ostrożną, przede wszystkim w stosunkach ze
swymi państwami członkowskimi. Jej rozwój
postępuje krok za krokiem, ale poza radykała-
mi nikt nie ośmieli się zdefiniować celu osta-
tecznego: rodzaj wspólnego państwa czy fede-
racja państw możliwie niezależnych?
I słusznie. Po pierwsze, dlatego
że dzisiejsze i przy-
szłe wyzwania są
zmienne, a więc
trudno określić formę
organizacyjną właściwą dla
ich rozwiązywania. Po drugie,
dlatego że wybór jednej konkretnej
Unia Europejska
jest dzieckiem
swoich rodziców,
które nie wyrwało się
spod ich kurateli
formy odtrąci jej przeciwników, na czym
Wspólnota straci.
Chcemy Unii niedookreślonej, jeszcze
nie dojrzeliśmy do opowiedzenia się za
formą finalną. Może dojrzejemy za 50,
100, 200 lat, a może nie. Skoro więc to
nasza wola, nie obrażajmy się ani na pa-
nią Ashton, ani na pana Van Rompuya.
I nie obrażajmy ich. Praktyka pokaże, ja-
kimi osobowościami i jaką treścią wypeł-
nią swoje misje. Kto wie… 
POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009 55
 B E Z G R A N I C

USA

Winni saperzy

FOT. US DOD
SĄD FEDERALNY orzekł, że Korpus Inżynieryjny Wojsk Lądowych USA ponosi odpowiedzialność za szkody spowodowane powodzią w Nowym Orleanie
w czasie huraganu Katrina w 2005 roku. Rozpatrywał on pozew ofiar tej tragedii przeciwko władzom federalnym. Według sędziego Stanwooda
R. Duvalla, do powodzi przyczyniła się niewłaściwa konserwacja przez saperów głównego kanału żeglugowego łączącego Zatokę Meksykańską z por-
tem w Nowym Orleanie. Budowa i utrzymanie wałów przeciwpowodziowych są jednym z zadań korpusu inżynieryjnego. Jeśli orzeczenie pozostanie
w mocy, rząd federalny będzie musiał wypłacić ogromne odszkodowania. Biorąc pod uwagę, że poszkodowanych było ponad 100 tysięcy, a sąd przy-
znał pierwszym sześciu rodzinom za zniszczone domy po 720 tysięcy dolarów, w sumie odszkodowania mogą wynieść setki miliardów dolarów. (WW) 

Sporna Skała Czarny rekord pozwalający na interpretację przy-

czyny tych samobójstw”. Część
Brytyjczycy i Hiszpanie odmiennie interpretują zapisy USA. Zastępca dowódcy wojsk lą- ekspertów sugeruje, że mogły
dowych generał Peter Chiarelli mieć związek ze wstrząsami psy-
traktatu sprzed prawie 300 lat. uznał za „straszną tendencję” re- chicznymi, jakich wojskowi do-
W I E L K A B R Y T A N I A – ćwiczeń artyleryjskich, gdyż są do- kordowy wzrost liczby samo- znali podczas służby na obszarach
–HISZPANIA. Znajdujący się od brze widoczne. bójstw wśród żołnierzy tego ro- konfliktów zbrojnych, jak Afgani-
1704 roku pod kontrolą brytyjską Nie był to jedyny incydent w po- dzaju sił zbrojnych. W tym roku stan czy Irak. Według generała,
Gibraltar co jakiś czas wywołuje bliżu Gibraltaru w ostatnich mie- na życie targnęło się 231 wojsko- przeczy temu wzrost samobójstw
napięcia w stosunkach między siącach. We wrześniu rząd Zjedno- wych: 140 w czynnej służbie oraz wśród młodych żołnierzy, którzy
Londynem a Madrytem. Powodem czonego Królestwa zwrócił się do 71 członków Gwardii Narodowej nie brali udziału w walkach. Sam
ostatniego było strzelanie, jakie Hiszpanii, aby jej Gwardia Cywil- i rezerwistów. W 2008 roku ogó- Chiarelli widzi jedną z przyczyn
urządził sobie okręt patrolo- na nie patrolowała wód wo- łem było 191 samobójców. wzrostu samobójstw w zreduko-
wy HMS „Scimitar”. Je- Hiszpanie kół Skały. Nastąpiło to Generał Chiarelli stwierdził, że waniu działań armii na rzecz
go załoga wzięła na cel twierdzą, że mają po tym, gdy brytyjskie „nie znaleziono dotąd motywu, zwiększenia odporności psychicz-
boję, jak to określił oni prawo do wód patrolowce wypatrzyły który miałby walor statystyczny nej wojskowych. (WRT) 
Madryt, w barwach terytorialnych dwie łodzie gwardii
hiszpańskich. 20 listo-
pada do ministerstwa
wokół
Giblartaru.
mniej niż trzy mile
morskie od gibraltar- Manewry obronne
spraw zagranicznych we- skich wybrzeży. Według IRAN. 22 listopada rozpoczęły przed ewentualnym atakiem. Pań-
zwano brytyjskiego ambasado- Londynu, wtargnięcia takie się pięciodniowe manewry woj- stwa zachodnie podejrzewają, że
ra. Przeprosił on za incydent i za- stanowią „pogwałcenie brytyjskiej skowe, które można odczytywać Iran dąży do wejścia w posiadanie
powiedział jego wyjaśnienie. Nie- suwerenności” i szkodzą dialogowi jako demonstrację potencjału mi- broni jądrowej, natomiast Teheran
mniej jednak zaprzeczył, by boja między obu państwami w sprawie litarnego Iranu. Tamtejsi wojsko- konsekwentnie temu zaprzecza.
była specjalnie w barwach hisz- przyszłego statusu Gibraltaru. We- wi podali, że ćwiczenia odbywały Najbardziej zaniepokojony jest
pańskich. Według brytyjskiego mi- dług Madrytu, w traktacie się na obszarze 600 tysięcy kilo- Izrael, który nie wyklucza uderze-
nisterstwa obrony celów miała ko- z Utrechtu z 1713 roku Hiszpania metrów kwadratowych. Państwo- nia prewencyjnego, jeśli zawie-
lory morskiej natowskiej flagi sy- „odstąpiła Wielkiej Brytanii obszar wa telewizja poinformowała, że dzie dyplomacja. Iran grozi zaś
gnałowej oznaczającej „jeden”, Gibraltaru oraz wody portowe, nie ich celem było przygotowanie się „miażdżącym odwetem” w razie
których tradycyjnie używa się do zaś wody terytorialne”. (WRT)  do obrony obiektów nuklearnych takiego ataku. (WR) 

56 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009


Amerykańskie oczekiwania
Stany Zjednoczone oczekują od sojuszników,
że wyślą oni dodatkowe oddziały do Afganistanu.
AFGANISTAN. Dziennik „Wall
Street Journal” podał, że admini-
stracja prezydenta Baracka
Obamy podczas rozmów z so-
jusznikami z NATO nalega, by
zwiększyli swe zaangażowanie
militarne w Afganistanie. Wa-
szyngton chciałby, żeby Europej-
czycy wysłali tam dodatkowo od
3 do 7 tysięcy żołnierzy. Byłby to
ich wkład w realizację strategii
proponowanej przez dowódcę sił
USA i NATO w Afganistanie ge-
nerała Stanleya McChrystala.
Uznał on, że siły międzynarodo-
we muszą zostać zwiększone
o kilkadziesiąt tysięcy.
Oczekuje się, że decyzję o wy-
słaniu dodatkowych wojsk admi-
nistracja Obamy podejmie tuż
przed spotkaniem ministrów
Krwawy bilans
I Z R A E L – AU T O N O M I A
PALESTYŃSKA. Hamas, który
kontroluje Strefę Gazy, ogłosił, że
doszedł do porozumienia z innymi
ugrupowaniami palestyńskimi
w sprawie wstrzymania ataków ra-
kietowych na południe Izraela. Mi-
nister spraw wewnętrznych tej orga-
nizacji Fathi Hamad przyznał, że
chodzi o zapobieżenie izraelskim
atakom odwetowym. Największym
była operacja „Płynny ołów”, od
27 grudnia 2008 roku do 18 stycz-
nia 2009 roku, podczas której zgi-
nęło około 1400 Palestyńczyków.
Tymczasem izraelska pozarządo-
wa organizacja broniąca praw czło-
Odpowiedź Moskwy
NATO–ROSJA. Ambasador Ro-
sji przy NATO Dmitrij Rogozin
oświadczył, że jego kraj nie przyj-
muje pretensji NATO wobec ro-
syjsko-białoruskich manewrów
„Zapad 2009”. Reakcję sojuszu
na te ćwiczenia ocenił jako wy-
buch negatywnych emocji. We-
dług Rogozina był to przejaw po-
lityki sprzecznej ze stanowiskiem
sekretarza generalnego NATO
Andersa Fogha Rasmussena.
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
spraw zagranicznych sojuszu
w Brukseli 3–4 grudnia. „Wall
Street Journal” napisał, że liczy
ona na zwiększenie kontyngen-
tów przez co najmniej sześciu so-
juszników: Francję, Niemcy, Ru-
munię, Turcję, Wielką Brytanię
i Włochy.
Kanclerz Niemiec Angela
Merkel gotowa jest zabiegać
w Bundestagu o zgodę na zwięk-
szenie kontyngentu w Afganista-
nie z obecnych 4,5 tysiąca do 7 ty-
FOT. US DOD
wieka B’Tselem opublikowała da-
ne o ofiarach konfliktu izraelsko-
-palestyńskiego. W ostatnich 20 la-
tach zginęło 8841 osób, w tym pra-
wie 700 nieletnich. 7398 zabitych
to Palestyńczycy. Spośród 1483
Izraelczyków 488 było wojskowy-
mi. Dla Izraela najkrwawszy był
2002 rok, kiedy straciło życie 420
jego obywateli. Obecny rok jest zaś
najtragiczniejszy dla Palestyńczy-
ków, których do października zgi-
nęło 1033, większość podczas ope-
racji w Strefie Gazy. Najspokojniej-
szy był 1999 rok, kiedy zginęło
ośmiu Palestyńczyków i czterech
Izraelczyków. (WRT)  ną trzecią tych sił. Obozy szkole-
Sojusz północnoatlantycki
w reakcji na list szefa polskiej
dyplomacji R a d o s ł aw a
Sikorskiego wyraził zaniepoko-
jenie skalą rosyjsko-białoruskich
manewrów, jak również tym, że
nie zaproszono na nie zachodnich
obserwatorów. Rzecznik prasowy
NATO James Appathurai po-
wiedział, że niepokojący był ich
scenariusz, zakładający możli-
wość ataku na Polskę. (W)  wojskowej w Dżibuti. (W)
sięcy żołnierzy, ale decyzja zapad-
nie dopiero w przyszłym roku.
Większość z deklaracji jest jednak
skromna. Włochy zasugerowały
możliwość pozostawienia w Afga-
nistanie dodatkowych 400 żołnie-
rzy, których przysłały tymczasowo
jako wzmocnienie ochrony wybo-
rów prezydenckich. Brytyjski pre-
mier Gordon Brown zapowie-
dział zaś powiększenie 9-tysięcz-
nego kontyngentu o 500 ludzi.
Amerykanie chcieliby, aby Fran-
cja dostarczyła jeszcze tysiąc żoł-
nierzy, a Rumunia 600 (na zdję-
ciu). Podobne oczekiwania mają
wobec Turcji. Spośród krajów nie-
wymienionych w amerykańskiej
gazecie gotowość do zwiększenia
kontyngentu afgańskiego, liczące-
go 250 żołnierzy, wyraziła Słowa-
cja. Jej premier Robert Fico pod-
czas wizyty w Londynie mówił
o „wyraźnym” jego zwiększeniu.
Według Browna natomiast sło-
wacki kontyngent zostanie podwo-
jony. (WRT)  żają wiarygodność jego infor-
Możliwa misja
Rozważane jest
wsparcie procesu
stabilizacji Somalii.
UNIA EUROPEJSKA. Ministro-
wie obrony państw członkowskich
Unii Europejskiej podczas spotka-
nia 17 listopada zgodzili się zba-
dać, czy możliwe będzie przepro-
wadzenie równolegle z antypirac-
ką misją „Atalanta” u wybrzeży
Somalii szkolenia somalijskich sił
rządowych. Ocenia się, że tymcza-
sowy rząd somalijski potrzebuje
sześciotysięcznej armii. Na począ-
tek UE pomogłaby wyszkolić jed-
niowe ulokowane były w Ugan-
dzie, która przewodzi misji Unii
Afrykańskiej w Somalii.
Według ministra obrony Fran-
cji Herve’a Morina, wysłanych
ma być co najmniej stu wojsko-
wych. Chęć wysłania po około
20 osób zadeklarowały Wielka
Brytania, Słowenia i Węgry,
a zainteresowane dołączeniem
do misji są też Niemcy i Hiszpa-
nia. Francja już w ramach dwu-
stronnego porozumienia posta-
nowiła przeszkolić pół tysiąca
Somalijczyków w swej bazie
 mentów kontrwywiadu. (T)
POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009
Dyplomata
oskarża
KANADA. Dyplomata Richard
Colvin, który w 2006 roku prze-
bywał w Kandaharze na połu-
dniu Afganistanu, a potem w am-
basadzie w Kabulu, występując
przed komisją parlamentarną
oświadczył, że osoby zatrzymy-
wane przez kanadyjskich żołnie-
rzy były torturowane po przeka-
zaniu do miejscowych więzień.
O wszystkim informował w rapor-
tach do zwierzchników, ale nie
było nań reakcji. Według Colvina,
Kanadyjczycy zatrzymywali
znacznie więcej podejrzanych niż
Brytyjczycy czy Holendrzy, w tym
wielu niewinnych.
Przedstawiciele władz podwa-
macji, ale sprawa jest dla nich
bardzo niewygodna, gdyż w Ka-
nadzie narasta niechęć spo-
łeczna do dalszego udziału
w misji afgańskiej.
Problem
BUŁGARIA. Prokuratura po-
stawiła byłemu ministrowi obro-
ny Nikołajowi Conewowi zarzut
sprzeniewierzenia łącznie
12,9 milionów lewów. Chodzi
o zawyżoną cenę w umowie pod-
pisanej z amerykańską firmą
MIC Industries na zakup linii pro-
dukcyjnej konstrukcji metalo-
wych dla hangarów, magazynów
wojskowych i koszar. Była ona je-
dynym uczestnikiem przetargu.
Następca Conewa, Nikołaj
Mładenow, ujawnił, że urządzenia
leżą w magazynie celnym w War-
nie, bo nie zapłacono za nie 2 mi-
lionów euro cła. Jako że zakup sfi-
nansowano z pieniędzy dla sił po-
wietrznych, spowodowało to mię-
dzy innymi opóźnienia remontu
kilku samolotów i wstrzymanie lo-
tów szkoleniowych.
Conew jest czwartym członkiem
gabinetu premiera Siergieja
Staniszewa, który rządził w Buł-
garii w latach 2004–2009. Sa-
memu byłemu szefowi rządu za-
rzucono zgubienie tajnych doku-

57

F E L I E T O N
ROMAN
KUŹNIAR
Nasze codzienne problemy bezpieczeństwa rozwiązujemy
w Unii Europejskiej. Dzięki niej szybciej się rozwijamy
i stajemy się silniejsi, a zatem również bezpieczniejsi.
eszcze dwa–trzy lata temu
Polska żyła w ostrym spo-
rze z Rosją i Niemcami, tu-
pała głośno nogą w Bruk-
seli, aby ją słyszano (a mi-
mo to nie chciano słuchać), wybrzy-
dzała na NATO, które przestało być
sojuszem marzeń, a jedynej szansy
na zbawienie upatrywała w mitycznej
tarczy, o której polscy politycy nie-
wiele wiedzieli. Od Ameryki domaga-
liśmy się odrębnych od zawartych
w traktacie waszyngtońskim gwarancji
bezpieczeństwa, snuto także wizję stra-
tegicznego trójkąta: Waszyngton–Tel
Awiw–Warszawa. Podobieństwo do
Izraela miało zapewne polegać na
tym, że Polska również miała byćw sta-
nie wojny lub nieprzyjaźni ze swymi
sąsiadami. Istotnie, od takiego pienia-
cza państwa Europy Środkowej zaczęły
się odwracać.
Dzisiaj Polska ma dobre lub bardzo
dobre stosunki z sąsiednimi krajami.
Z Niemcami, choć zdarzają się proble-
my, porozumiewamy się bardzo dobrze
i blisko współpracujemy. W stosunkach
z Rosją jest duży postęp, choć część po-
lityków i histeryczne media czynią
wszystko, aby temu przeszkodzić. War-
szawa ponownie jest stolicą, na którą
zwrócone są oczy krajów regionu.
W Unii gramy jak równy z równym
z Paryżem, Madrytem czy Rzymem.
Wrócił rozsądek w podejściu do
NATO. Trzeba uważać, aby od sukce-
sów nie zaczęło się nam w głowie prze-
wracać – już raz to widzieliśmy. Tarczy
nie ma, ale okazało się, że życie bez
tarczy jest znacznie spokojniejsze
i tak samo bezpieczne. Dla niektó-
rych polityków i komenta-
torów to praw-
dziwy dra-
mat, powód
58 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009
Powiększenie
Ważne dwa lata
do smutku i rozpaczy. Przecież nie
można się obyć bez wrogów – powta-
rzają. Przecież, strasząc wojną, może-
my mobilizować, dąć w surmy oraz de-
klarować: tylko my, jedyni prawdziwi
patrioci, obronimy Polskę. Z irytacją
przedrzeźniają „politykę miłości” pre-
miera Donalda Tuska, której nie rozu-
mieją, tak samo jak kiedyś słów pre-
miera Tadeusza Mazowieckiego
o „grubej kresce”.
Istotnie, w zewnętrznej polityce bez-
pieczeństwa doszło w ciągu ostatnich
dwóch lat do wielkiej zmiany. Można
wręcz mówić o zmianie paradygma-
tycznej. To jeszcze nie znajduje doktry-
nalnego wyrazu i nie brzmi wyraźnie
w oficjalnym dyskursie, ale praktyka
dość jednoznacznie na to wskazuje.
Na pierwszym miejscu w naszej
polityce bezpieczeństwa jest teraz
Unia Europejska. To z nią rozwiązu-
jemy nasze codzienne problemy w tej
dziedzinie, to ona zaspokaja naszą
powszednią potrzebę bycia bezpiecz-
nym. To dzięki Unii szybciej się roz-
wijamy i stajemy silniejsi, a zatem
także bezpieczniejsi. NATO jest pra-
widłowo postrzegane – jako nasza
polisa ubezpieczeniowa na wypadek
zdarzeń nadzwyczajnych. Polisy nikt
nie wystawia za darmo. Płacimy więc
za nią pobytem naszych wojsk
w Afganistanie, choć wiemy, że tali-
bowie nie planują marszu na Polskę.
Wobec Ameryki pozostajemy lo-
jalnym sojusznikiem, ale bez po-
przedniej nadgorliwości,
z której nic do-
brego dla nas nie wynikało. Nie załamujemy
się tym, że Amerykanie mają na głowie inne,
ważniejsze sprawy. Dla nich Polska nie jest już
problemem, lecz normalnym krajem. Dlatego
nikt w Waszyngtonie nie przejął się listem
otwartym byłych przywódców i dyplomatów
z regionu do prezydenta Obamy. Ten list nie
odzwierciedlał ani opinii, ani stanu nastrojów
w naszym kraju. A kiedy Amerykanie mówią
o nowej tarczy za dziewięć lat, ale nie na pew-
no, uśmiechamy się grzecznie i odpowiadamy:
poczekamy, zobaczymy. Epokę cielęcego za-
chwytu mamy za sobą.
Zmiana, która się dokonała, nie jest czymś
niezwykłym czy nienormalnym. Wynika z traf-
nego odczytania ewolucji sytuacji międzynaro-
dowej, z analizy szans i zagrożeń, z możliwości
i intencji państw, mocarstw oraz instytucji wielo-
stronnych. Nie ma w tym ani naiwności, ani lę-
ków czy uprzedzeń. Jest gotowość konstruk-
tywnej pracy z innymi, jak w przypadku planu
wzmocnienia europejskiej polityki bezpieczeń-
stwa i obrony (EP). Z tych wszystkich wątków
warto już zacząć tworzyć całościową i spójną
strategię bezpieczeństwa. 
EPOKĘ CIELĘCEGO
ZACHWYTU AMERYKĄ
MAMY ZA SOBĄ
 HORYZONTY
HORYZONTY
HORYZONTY HORYZONTY
ZDZISŁAW
KRYGER
Redaktor działu ANNA DĄBROWSKA
FOT. MARIAN KLUCZYŃSKI

Słony ząb czasu

W reprezentacyjnej części gdyńskiego portu od lat można
podziwiać piękną sylwetkę jednego z najsłynniejszych
polskich okrętów – ORP „Błyskawica”.
POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009 59
 P O W R Ó T
Słony ząb czasu
N
iszczyciel ORP „Błyskawica” wraz
z bliźniaczym ORP „Grom” zosta-
ły zbudowane w latach 1935–1937
w brytyjskiej stoczni John Samuel
White w Cowes, niewielkim miasteczku na wy-
spie Wight. Banderę wojenną podniesiono na
nim 25 listopada 1937 roku, a matką chrzestną
została żona ówczesnego ambasadora RP
w Londynie hrabina Cecylia Raczyńska.
Niszczyciel, zaprojektowany przez brytyj-
skich konstruktorów i zbudowany przez tam-
tejszych stoczniowców, wyposażono w wiele
elementów wyprodukowanych w Polsce. Było
to przejawem troski naszych władz o polski
przemysł i jego promocję. Gdy ORP „Błyska-
wica” wchodził do służby, był jednym z najsil-
niejszych niszczycieli świata. Zdecydowanie
górował siłą ognia nad większością okrętów
tej samej klasy wchodzących w skład flot wo-
jennych państw nadbałtyckich. Przewyższał je
mocą siłowni, która była w stanie nadać blisko
60 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009
D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
2500 tonom stali rekordową prędkość 42,5 wę-
zła (blisko 79 kilometrów na godzinę).
Walory bojowe jednostki miały się ujawnić
już wkrótce. Realizując plan „Peking”, 30 sierp-
nia 1939 roku „Błyskawica” wraz z „Gromem”
i „Burzą” przeszła do Wielkiej Brytanii, jak się
okazało – na blisko osiem lat.
ZASŁUŻONA W BOJACH
Serię wspaniałych dokonań „Błyskawica”
rozpoczęła 7 września atakiem na niemiecki
okręt podwodny. Wiosną następnego roku
uczestniczyła z powodzeniem w działaniach
alianckich koło Narwiku; tam zatonął bliźnia-
czy „Grom”. Wkrótce potem okręt osłaniał ewa-
kuację brytyjskiego korpusu ekspedycyjnego
z Dunkierki, gdzie uratował załogę zatopionego
francuskiego niszczyciela „Sirocco” oraz uszko-
dzony brytyjski niszczyciel „Greyhound”.
W maju 1942 roku, podczas naprawy uszko-
dzeń w macierzystej stoczni, zapisał chlubną
kartę w historii, biorąc udział w obronie stoczni
i miasta Cowes przed nalotami Luftwaffe. Pa-
mięć tego wydarzenia wśród mieszkańców
miasteczka jest żywa do dziś, co znajduje wy-
raz w ich kontaktach z załogą okrętu.
Kolejnym akwenem działań niszczyciela sta-
ło się Morze Śródziemne. Eskortował tam kon-
woje na Maltę oraz uczestniczył w lądowaniu
aliantów w Afryce Północnej (stracił wówczas
czterech członków załogi). Od końca 1943 ro-
ku, po powrocie na wody brytyjskie, ponownie
eskortował konwoje islandzkie oraz uczestni-
czył w akcjach na Morzu Norweskim i w kana-
le La Manche. Latem następnego roku, w skła-
dzie międzynarodowej 10 Flotylli Niszczycieli,
uczestniczył między innymi w dwóch zwycię-
skich bitwach z okrętami niemieckimi oraz do-
starczał broń francuskiemu ruchowi oporu. Li-
stę wojennych dokonań zamyka udział w opera-
cji „Deadlight” („Martwe światło”) – topienia
zdobytych niemieckich okrętów podwodnych,
co stanowiło uhonorowanie polskiego wkładu
w zwycięstwo na morzu.
Wydarzenia w kraju wyzwolonym spod oku-
pacji niemieckiej uniemożliwiły powrót „Bły-
skawicy” do bazy w Gdyni zaraz po zakończe-
 H O R Y Z O N T Y

ORP „BŁYSKAWICA” podczas budowy w bry-

tyjskiej stoczni w Cowes na wyspie White

Regulaminy na sprzedaż
Przestrzeganie regulaminów
na „Błyskawicy” staje się wizytówką wojskowych zachowań.
FOT. MARIAN KLUCZYŃSKI, IMPERIAL WAR MUSEUM

F enomen okrętu muzeum

polega na tym, że ów
aspekt wojskowego życia jest
bezpośrednio prezentowany
odwiedzającym. Przestrze-
ganie regulaminów, ko-
jarzące się raczej z ży-
ciem w koszarach, tu-
taj staje się wizytówką
wojskowych zacho-
wań. Codzienna ru-
tyna marynarska, włączając
w to między innymi podniesie-
nie bandery, podniesienie gali
okrętowych. To tu zwykłe
szczury lądowe dowiadują się,
że wybijanie szklanek nie ma
banderowej, powitanie i poże- nic wspólnego z niszczeniem
gnanie przy trapie gości czy zastawy kuchennej, lecz sta-
zwyczajowa wewnętrz- nowi tradycyjną okrętową for-
na komunikacja dzwon- mę odmierzania czasu. Zało-
kami – wszystko to ga okrętu w jasny sposób za-
umożliwia praktyczną poznaje gości z meandrami
prezentację ceremo- marynarskiego słownictwa
niału i tradycji i zachowań okrętowych. 

niu wojny. Przejęcie władzy w Polsce
przez komunistów spowodowało, że na
decyzję o przejściu okrętu do kraju
trzeba było czekać ponad dwa lata.
Przesądziło o tym uznanie przez Bry-
tyjczyków promoskiewskiego rządu
w Polsce oraz rozwiązanie Polskich Sił
Zbrojnych na Zachodzie.
1 lipca 1947 roku niszczyciel, pod
dowództwem komandora podporuczni-
ka Bolesława Romanowskiego i kapi-
tana marynarki Zbigniewa Węglarza,
opuścił port Rosyth. Do Gdyni dotarł
trzy dni później. Na jego pokładzie wró-
ciło 77 osób, w tym pięciu oficerów. Od
tej chwili rozpoczął się kolejny, szkole-
niowy rozdział historii okrętu, zakoń-
czony wypadkiem 9 sierpnia 1967 ro-
ku. Podczas ćwiczeń 7 Dywizjonu
Niszczycieli na morzu doszło do rozsz-
czelnienia rurociągu pary. Śmierć po-
niosło siedmiu członków załogi.
Od tego momentu los okrętu jako
jednostki bojowej był przesądzony.
Wyeksploatowany w trakcie wojny
oraz powojennego szkolenia załóg,
był już jednostką przesta- dania, rozpoczynając 1 maja 1976 roku swój
rzałą. Dlatego postano- pierwszy sezon w nowej roli.
wiono wykorzystać niszczyciel w cha- Od tamtej chwili przez wiele lat „Błyskawica”
rakterze zakotwiczonego w Świnouj- była jednym z działów Muzeum Marynarki Wo-
ściu okrętu obrony przeciwlotniczej. jennej (MMW). Przez jej pokład przewinęło się
W związku z szybkim rozwojem kilka milionów zwiedzających. Taki stan rzeczy
środków napadu powietrznego już po trwał do 1 lipca 2007 roku, kiedy to zmiany or-
kilku latach uznano, że również w tej ganizacyjne spowodowały wyodrębnienie okrętu
roli okręt stał się bezużyteczny. Pod- z muzeum i utworzenie na jego bazie samodziel-
jęto decyzję o definitywnym wycofa- nej jednostki wojskowej o nazwie Okręt Mu-
niu go ze służby liniowej. zeum ORP „Błyskawica”. Zmieniła się wówczas
nie tylko nazwa, ale i podporządkowanie. Okręt
NOWY SEZON pozostał wojskową jednostką budżetową w skła-
Okręt zapewne podzieliłby los in- dzie Marynarki Wojennej, gdyńskie MMW stało
nych jednostek przedwojennej polskiej się natomiast państwową instytucją kultury, pod-
floty, stając się źródłem stali dla hut WYRZECZENIA ległą bezpośrednio MON. Umowa zawarta 9 li-
ponoszone przez
(jak choćby ORP „Sęp”), ale na szczę- stopada 2007 roku przez dowódcę MW z dyrek-
marynarzy
ście dla „Błyskawicy” inny zasłużony składają się na torem MMW ustaliła ramy współpracy muzeum
polski niszczyciel dokonywał wówczas pozytywny obraz i ORP „Błyskawica”.
morskiego żywota. ORP „Burza”, peł- jednostki, do Rola okrętu się nie zmieniła. Nadal miał być
jakiego zdążyli
niący od 1960 roku funkcję okrętu mu- już przez lata
platformą ekspozycyjną oraz miejscem, gdzie
zeum, musiał zostać wycofany ze służ- przyzwyczaić w „namacalny” sposób tradycje okrętowe i ce-
by ze względu na fatalny stan kon- zwiedzających remoniał morski demonstrowane są społeczeń-
strukcji, grożący wręcz zatonięciem ją gości. stwu. Muzeum miało prezentować na pokładzie
jednostki w basenie portowym. W ten okrętu eksponaty ze swoich zbiorów, jak rów-
sposób „Błyskawica” przejęła jego za- nież przyjęło zadanie reprezentowania Mary-

POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009 61

 P O W R Ó T D O P R Z E S Z Ł O Ś C I

Muzea na falach należytą oprawę ceremonialną, co bez załogi

w mundurach nie byłoby możliwe.
Czym wobec tego jest ORP „Błyskawica”?
Na miłośników okrętów czeka Z formalnego punktu widzenia jest to jed-
nostka wojskowa, mająca siedzibę na histo-
na świecie kilkanaście słynnych jednostek. rycznej platformie. Z drugiej strony, służba na
USS „MISSOURI”

N ajwiększym okrętem muzeum Harbor USS „Missouri”, na którego cumujący w Pear zabytkowym okręcie wymusza wiele zacho-
w Europie jest zakotwiczony na pokładzie podpisano w 1945 roku Harbor, na którego wań o odmiennym od wojskowego charakte-
pokładzie
Tamizie HMS „Belfast”, lekki krążow- akt kapitulacji Japonii, oraz USS „Te- podpisano w 1945 rze. Personel musi być bardzo dobrze zaznajo-
nik brytyjskiej marynarki z okresu xas”, biorący udział w lądowaniu roku akt kapitulacji miony zarówno z historią swej jednostki, jak
II wojny światowej. W suchym doku w Normandii. Był on pierwszym pan- Japonii. i całej Marynarki Wojennej. Utrzymanie
w Londynie stoi SV „Cutty Sark”, je- cernikiem, który w 1946 roku został w sprawności wielu przedwojennych, nadal
dyny zachowany na świecie kliper okrętem muzeum. W Polsce, oprócz używanych urządzeń również odbiega od stan-
herbaciany. Inny brytyjski okręt mu- „Błyskawicy”, okrętem lub statkiem dardowej obsługi. Niektóre elementy trzeba
zeum to HMS „Victory”, żaglowiec muzeum są: przeznaczony do zwal- dorabiać metodą rzemieślniczą.
marynarki wojennej, który brał udział czania jednostek podwodnych i sto- Na pokładzie „Błyskawicy” historia przepla-
w bitwie pod Traflgarem. W Sankt Pe- jący w Kołobrzegu ORP „Fala”, ta się więc z codzienną rzeczywistością mary-
tersburgu można zwiedzać krążownik szkolny żaglowiec „Dar Pomorza” narskiego życia. Można ją nazwać specyficz-
„Aurora”, symbol Rewolucji Paździer- w Gdyni i cumujący w Gdańsku nym bojowym muzeum o szczególnym znacze-

FOT. US NAVY
nikowej, w Japonii zaś pancernik parowiec SS „Sołdek” – pierw- niu. Na podkreślenie zasługuje to, że w roku
„Mikasa”, który brał udział w wojnie szy statek zbudowany całko- 91. rocznicy odtworzenia MW mija również
rosyjsko-japońskiej. W Sztokcholmie wicie w Polsce po II woj- 49 lat od chwili, gdy przy gdyńskim nabrzeżu
natomiast galeon „Vasa”, zbudowany nie światowej. (AD)  zacumował okręt muzeum. A zatem historycz-
w XVII wieku; zatonął podczas pierw- na jednostka pełni tę funkcję ponad połowę
szego próbnego rejsu. Wydobyto go okresu istnienia Marynarki Wojennej!
dopiero po ponad 300 latach. W USA Przeciętny obserwator nie dostrzeże ogromu
dla zwiedzających udostępniono kil- pracy włożonej w utrzymanie wspaniałej kon-
kanaście pancerników. Najsłynniej- dycji niemłodego już przecież okrętu. Zasługi
sze z nich to cumujący w Pearl załogi doceniło jednak brytyjskie stowarzysze-
nie World Ship Trust, przyznając mu w 2007
narki Wojennej RP, promocji jej działalności Bezpośredni kontakt z wodą morską powoli, roku prestiżowe wyróżnienie International Ma-
a także upowszechniania oraz popularyzacji hi- lecz nieubłaganie odciska piętno na konstrukcji. ritime Heritage Award. Nadawane jest ono jed-
storii i tradycji MW. Dzięki temu zachowało Brak pieniędzy na ten remont od kilku lat unie- nostkom historycznym za sposób, w jaki pre-
możliwość prezentacji zbiorów, zaś okręt nie możliwia między innymi dokończenie pokrycia zentują dziedzictwo morskie człowieka.
został pozbawiony „duszy”, którą stanowią poszycia dennego kadłuba drugą warstwą bla-
wspaniałe pamiątki marynarskich dokonań. chy, co pozwoliłoby powstrzymać korozję okrę- WSZYSTKO KOSZTUJE
Jak na każdej jednostce pływającej, tak i tu tu na kolejne lata. Dzięki okresowej zmianie kamuflażu „Bły-
o formie i wartości okrętu Mimo historycznego skawica” jest atrakcyjnym akcentem na tle na-
decyduje w znacznej mie- charakteru okręt pozostaje brzeży portowych, będąc w ten sposób koloro-
rze przygotowanie załogi. Każdy, kto nadal jednostką wojskową. wą wizytówką Gdyni. Nie ma chyba na świe-
Na „Błyskawicy” jest ona
szczególna. To dzięki za-
odwiedza Gdynię, Załogę obowiązuje szkole- cie człowieka, który odwiedzając Gdynię, nie
nie i wykonywanie zadań sfotografowałby się z „Błyskawicą” w tle.
angażowaniu tej niedużej
grupy ludzi okręt zacho-
chciałby mieć wojskowych. Wyrazem Miasto to nieprzypadkowo jest kojarzone przez
profesjonalizmu jej człon- większość mieszkańców „śródlądzia” z tym
wuje nadal wspaniałą for- fotografię z ków stała się w tym roku właśnie okrętem.
mę – stał się ich pasją.
Bez niej, przy obciążeniu
„Błyskawicą” w tle między innymi uwieńczo- Tymczasem zmieniło finansowanie w siłach
na sukcesem akcja ratun- zbrojnych. Trudno o środki na utrzymanie pla-
obowiązkami przekracza- kowa osoby tonącej w ba- cówki o niebojowym charakterze, gdy brakuje
jącymi zwykły zakres służby, łatwo by się senie portowym. Ludziom z „Błyskawicy” nie- funduszy na remonty znacznie młodszych okrę-
zniechęcili do tej pracy. Codzienne pełnienie obcy jest także praktyczny kontakt z bronią oso- tów. Wydaje się jednak, że zachowanie ORP
służb dyżurnych, obsługiwanie wielu imprez bistą. Umiejętności strzeleckie weryfikują na za- „Błyskawica” w należytej kondycji nie może
masowych organizowanych na pokładzie okrę- jęciach w ośrodku szkolenia poligonowego. być traktowane wyłącznie w kategoriach eko-
tu (również z przedstawicielami najwyższych Dbają o kondycję fizyczną. „Koronną dyscypli- nomicznych. Okręt jest przecież elementem nie
władz państwowych) zajmują załodze znaczną ną” jest dla nich jednak znajomość regulami- tylko dziedzictwa Marynarki Wojennej, lecz
część życia, często wkraczając w sferę prywat- nów, zarówno tych obowiązujących w całych si- także całego narodu. Trzeba więc stworzyć ja-
ności. Wyrzeczenia ponoszone przez maryna- łach zbrojnych, jak i Regulaminu Służby na kiś mechanizm zapewniający stałe finansowa-
rzy składają się na pozytywny obraz jednostki, Okrętach Marynarki Wojennej (RSO). nie remontów, co pozwoliłoby na utrzymanie
do jakiego zdążyli już przez lata przyzwyczaić Najbardziej widowiskową dziedziną wojsko- jednostki w sprawności przez kolejne lata.
zwiedzających ją gości. wej działalności załogi jest obsługa oficjalnych W przeciwnym wypadku proces degradacji
uroczystości, w tym z udziałem przedstawicieli konstrukcji może osiągnąć stadium grożące
Z OFICJALNĄ WIZYTĄ władz, zarówno polskich, jak i zagranicznych. unicestwieniem tej unikatowej pamiątki. Po-
Weryfikatorem skuteczności załogi jest jed- Okręt ze względu na historyczny, a jednocze- zwólmy kolejnym pokoleniom, aby podobnie
nak czas. Lata, które upłynęły od wodowania, śnie wojskowy charakter jest idealnym miej- do nas miały szansę poznawać na pokładzie
nie pozostają bez wpływu na kondycję okrętu. scem do tego typu przedsięwzięć. Zapewnia „Błyskawicy” polskie dokonania na morzu. 

62 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009


Panu płk. rez. Waldemarowi ŻAKOWI
b. szefowi Zarządu Wywiadu
Wojskowego WSI
wyrazy głębokiego współczucia
z powodu śmierci
ŻONY – DOROTY
składają
koledzy z ZWW i kierownictwa WSI.
Panu gen. bryg. Andrzejowi DUKSOWI
wyrazy głębokiego współczucia i żalu
z powodu śmierci
MATKI
składają
podsekretarz stanu w MON
ds. Uzbrojenia i Modernizacji
oraz żołnierze i pracownicy
pionu Uzbrojenia i Modernizacji.
Panu gen. bryg. Andrzejowi DUKSOWI
wyrazy głębokiego współczucia i żalu
z powodu śmierci
MATKI
składają
kadra i pracownicy
Departamentu Polityki Zbrojeniowej
MON.
Wyrazy głębokiego żalu
i serdecznego współczucia
starszemu inspektorowi Wydziału
Dochodzeniowo-Śledczego
Wielkopolskiego Oddziału Żandarmerii
Wojskowej w Poznaniu
Panu st. chor. Piotrowi GRYGIELOWI
oraz Jego NAJBLIŻSZYM
z powodu śmierci
MATKI
składają
komendant, żołnierze oraz pracownicy
Wielkopolskiego Oddziału Żandarmerii
Wojskowej w Poznaniu.
H O R Y Z O N T Y
Panu mjr. Andrzejowi
KIEŁKOWSKIEMU
szczere wyrazy żalu z powodu śmierci
TEŚCIOWEJ
składają
kadra i pracownicy
Szefostwa Wojsk Rakietowych
i Artylerii WL.
Ppłk. w st. spocz. mgr. inż. Mirosławowi
MILANOWSKIEMU
wyrazy współczucia i słowa otuchy
z powodu śmierci
BRATA
przekazują
kadra i pracownicy
Inspektoratu MON ds. Bezpieczeństwa
Lotów w Poznaniu.
Panu ppłk. Markowi MALIKOWI
wyrazy głębokiego współczucia
i szczerego żalu z powodu śmierci
MATKI
składają
szef, kadra i pracownicy wojska
Szefostwa Infrastruktury Inspektoratu
Wsparcia Sił Zbrojnych.
18 października 2009 roku
niespodziewana śmierć zabrała
w pełni życia
naszego Dyrektora, Przyjaciela i Kolegę
płk. rez. Zbigniewa ŚLIWĘ
Wyrazy szczerego żalu i współczucia
całej RODZINIE
składają
pogrążeni w smutku
przyjaciele i koledzy
z Zakładu Inwestycji Organizacji
Traktatu Północnoatlantyckiego.
Panu komandorowi Ryszardowi
GRUDZIŃSKIEMU
wyrazy głębokiego współczucia i żalu
z powodu śmierci
ŻONY
składają
szef Sztabu Generalnego WP, kadra
i pracownicy Sztabu Generalnego WP.
Panu kmdr. Ryszardowi
GRUDZIŃSKIEMU
Jego RODZINIE i NAJBLIŻSZYM
wyrazy głębokiego współczucia i żalu
z powodu śmierci
ŻONY
składają
asystent szefa SGWP ds. Marynarki
Wojennej oraz współpracownicy.
Serdecznemu Koledze
Panu st. kpr. Tomaszowi
TOMASZKOWI
wyrazy głębokiego współczucia
z powodu śmierci
MATKI
składają
żołnierze i pracownicy wojska
Placówki Żandarmerii Wojskowej
w Świętoszowie.
„Co śmierć wykosi, miłość posieje,
i to jest życie.”
Dowódca, żołnierze i pracownicy
2 Mazowieckiej Brygady Saperów
składają wielkie wyrazy współczucia
koledze
płk. Andrzejowi DUTKA
z powodu śmierci
OJCA
Łączymy się z Tobą w bólu...
POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009 63
64 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 listopada 2009


Żołnierze wyklęci
KSIĄŻKA
Sebastian Bojemski wprowadza
czytelnika w świat walczącego podziemia
w Warszawie w czasie II wojny światowej.
T ysiące artykułów, wspomnień i dziesiąt-
ki monografii o Powstaniu Warszaw-
skim sprawia, że już chyba wszystko po-
winniśmy wiedzieć na temat tej najwięk-
szej bitwy w dziejach oręża polskiego. Tym-
czasem okazuje się, że są jeszcze białe
plamy na sierpniowej mapie Warszawy
z 1944 roku. O jednej z nich traktuje mo-
nografia „Narodowe Siły Zbrojne w Po-
wstaniu Warszawskim” autorstwa
Sebastiana Bojemskiego.
Ten młody historyk podjął się trudnego za-
dania rekonstrukcji udziału w Powstaniu
Warszawskim „Żołnierzy Wyklętych”,
jakim byli przez lata NSZ-owcy. Książka
Bojemskiego nie jest przeznaczona dla
przeciętnego czytelnika. Trudny naukowy
język sprawia, że to pozycja do odbiorców
wprawionych w czytaniu poważnych opra-
cowań, pozbawionych emocji, w których
autorzy zamieniają się w archeologów po-
chylających się nad każdym szczegółem,
często z pozoru nieistotnym.
Bojemski wprowadza czytelnika w świat
narodowego podziemia w Warszawie.
Szczegółowo omawia struktury Narodo-
wych Sił Zbrojnych: sztab, poszczególne
służby: wywiad, propaganda, grupy kobie-
ce, struktury dzielnicowe oraz znajdujące
się tam oddziały. Nie unika przy tym trud-
nych niekiedy relacji między NSZ a AK,
H O R Y Z O N T Y
choć w jego książce obie organizacje są
przedstawione jako siostrzane, które mi-
mo różnic ideowych i personalnych konflik-
tów przez całą okupację współpracują ze
sobą. Jest to jednak tylko wstęp do właści-
wego tematu monografii, czyli udziału NSZ
w Powstaniu Warszawskim.
Podstawowa teza Bojemskiego jest na-
stępująca: Narodowe Siły Zbrojne, mimo
niechęci do rozpoczynania w obliczu nad-
chodzącej Armii Czerwonej walki w War-
szawie, włączyły się do powstańczego zry-
wu, jako zwarta struktura podporządko-
wały dowództwu powstania, zachowując
własną siatkę organizacyjną. Dowództwo
NSZ, w nadziei na rychłą wygraną, rozpo-
częło nawet formowanie Warszawskiego
Korpusu Narodowych Sił Zbrojnych, powo-
łując do życia zawiązki pułków: imienia
generała Władysława Sikorskiego, gene-
rała Jana Henryka Dąbrowskiego, Romu-
alda Traugutta, Legii Puławskiej i Nadwi-
ślańskiej; inną jednostką korpuśną miała
być Brygada Dyspozycyjna Zmotoryzowa-
na, która osiągnęła stan 1200 żołnierzy,
choć oczywiście zmotoryzowana była tyl-
ko na papierze. (JK)  vili, który nigdy później nie
Sebastian Bojemski, „Narodowe Siły
Zbrojne w Powstaniu Warszawskim”,
Fronda 2009
P o s ł u ż b i e
 Nie przegap
 Warto
 Niezłe
 Nie warto

Cnocie wojskowej
KSIĄŻKA
Order Wojenny Virtuti Militari zawdzięczamy
księciu Józefowi Poniatowskiemu.
J uż od czasów antycznych
panował w wojsku zwy-
czaj nagradzania żołnierzy
i dowódców, ale dopiero
w czasach nowożytnych po-
jawiły się ordery i odznacze-
nia wojskowe. Powszechna
w Europie Zachodniej taka
forma wyróżniania począt-
kowo nie miała wielu zwo-
lenników. W 1637 roku
Władysław IV chciał wpro-
wadzić order Niepokalane-
go Poczęcia NMP, ale z po-
wodu protestów szlachty
i magnaterii jego pomysł nie
został zrealizowany.
Dopiero w 1705 roku
August II Mocny ustano-
wił Order Orła Białego,
a w 1741 roku August III
wprowadził pierwszy medal
„Bene Merentibus” (dobrze
zasłużonym). Najstarsze na-
tomiast polskie odznacze-
nie, czyli medal Virtuti Mili-
tari (cnocie wojskowej),
ustanowił Stanisław August
Poniatowski w 1792 roku
(razem z medalem Virtuti Ci-
był nadawany).
Odznaczenie to zawdzięcza-
my determinacji księcia
Józefa Poniatowskiego, któ-
POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009
ry w tej sprawie nieustannie
naciskał wuja. Po zwycię-
skiej bitwie z wojskami ro-
syjskimi pod Zieleńcami
w raporcie do króla zażądał
ustanowienia orderu wojen-
nego. Odznaczenie to po-
czątkowo miało kształt owal-
nego srebrnego lub złotego
medalu, ale oficjalna nazwa
Order Krzyża Wojskowego
sprawiła, że kawalerowie na
własny koszt przerabiali je
na krzyże.
Historię Virtuti Militari oraz
wojenne i powojenne losy
kawalerów orderu przed-
stawił Jan Szostak w wyda-
niu dodatkowym Zeszytów
Historycznych. Zamieścił
w nim również wykaz człon-
ków Klubu Kawalerów
Orderu Wojennego Virtuti
FOT. WWW.ODKRYWCA.PL
Militari oraz jednostek Woj-
ska Polskiego, miast,
miejsc pamięci i organiza-
cji wyróżnionych tym od-
znaczeniem. (AWIS) 
Jan Szostak, „Kawalerowie
Orderu Wojennego Virtuti
Militari w kraju i na obczyź-
nie”, Stowarzyszenie-Klub
Kawalerów Orderu Wojenne-
go Virtuti Militari 2008
65
 Strefa sportu
F E L I E T O N

ANDRZEJ
FĄFARA
Wielki sportowiec Józef Szmidt przerwał milczenie
i pojawił się na lekkoatletycznej gali w Warszawie:
„Ludziom w moim wieku takie spotkania są potrzebne”.

Wizyta starszego pana

M
łody dziennikarz pierwszy pokonał w trójskoku granicę Gdy zakończył karierę, chciał wyjechać do
z dużej gazety, 17 metrów, korzystając z żużlowego Niemiec, ale władze postawiły mu szlaban. Ja-
któremu szef po- rozbiegu. Działo się to w 1960 roku, koś się jednak przemknął w grupie kibiców, któ-
lecił zrobić wy- gdy na stadionach lekkoatletycznych rzy wybierali się na mecz piłkarski do Holandii.
wiad z Józefem nie było jeszcze tartanu. Dziś wynik Prawdziwym celem podróży była oczywiście
Szmidtem, zapytał: „A kto to jest?” ponad 17 metrów wciąż znamionuje RFN, gdzie w pierwszym okresie bardzo po-
Dla ludzi mojego pokolenia takie py- światową klasę. Najlepszy rezultat mógł mu kolega z reprezentacji, średniody-
tanie brzmi jak herezja. Choć z dru- 2009 roku w Polsce jest gorszy od re- stansowiec Stefan Lewandowski, który na
giej strony, sam Szmidt trochę się do kordu sprzed 49 lat prawie o pół me- Zachodzie zrobił karierę jako lekarz.
tej niewiedzy na swój temat przyczy- tra. Jak zatem można nie wiedzieć, Milczenie na temat Szmidta trwało w pol-
nił. W pewnym momencie zerwał kim był Józef Szmidt? skich mediach kilkadziesiąt lat. Po licznych
kontakty ze wszystkimi i nie chciał Wielki trójskoczek zawsze był mało- próbach kontaktu, czynionych także przez wy-
rozmawiać z mediami. Kupił gospodar- mówny i zamknięty w sobie. Tak go sokie osobistości państwowe z prezydentem
stwo rolne w pobliżu poligonu w Draw- wspominają koledzy z dawnego lekko- Aleksandrem Kwaśniewskim na czele, wszy-
sku i hodował między innymi kozy. atletycznego Wunderteamu, w którym scy pogodzili się z dziwactwem dawnego mi-
Gdy kiedyś odwiedzili go przedstawi- Szmidt był sztandarową postacią. Kole- strza. Jakież więc było zaskoczenie, gdy
ciele Polskiego Związku Lekkoatle- je losu rekordzisty świata są charaktery- w tym miesiącu przyjął zaproszenie działaczy
tycznego, by zaprosić na jakąś uro- styczne dla wielu mieszkańców Śląska. i pojawił się na lekkoatletycznej gali w War-
czystość, zamienił z nimi dwa słowa Wychowywał się w rodzinie, w której szawie. Mówił jak zwykle niewiele. Powie-
przez płot. mówiono po niemiecku. Po wojnie brat dział, że przyjechał, by przypomnieć sobie
Szmidt był w swo- Eberhardt został Edwardem, a siostra dawne piękne czasy: „Ludziom w moim wie-
im czasie sportowcem Ingrid – Iwoną. Josefa na Józefa ku (74 lata – przyp. AF) jest to potrzebne
fenomenalnym. zmienić było najła- i sprawia przyjemność”.
Kimś, kto wyprze- twiej. Teraz, po wspomnianej gali, Szmidta bę-
dził rywali o co dzie w mediach trochę więcej. Jest nadzieja,
najmniej jedno że kilka osób z młodszego pokolenia dowie
pokolenie. Jako się, kim był, czego dokonał, no i skąd te kozy.
Pytanie zadane szefowi przez początkującego
dziennikarza straci więc rację bytu. Na jakiś
czas, bo znając Szmidta, szybko wróci on do
swoich kóz w okolice Drawska i tyle go bę-
dziemy widzieli. 
FOT. WWW.SXC.HUI

66 POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009

POLSKA ZBROJNA NR 48 | 29 LISTOPADA 2009 67