P12

Rzecz na Wielkanoc

W pierwszym tygodniu stycznia

kadego roku niespena 40-tysiczna argentyska miejscowo Mercedes w pooonej na pnocy kraju
prowincji Corrientes przeywa
prawdziwe oblenie. Przyjedaj
ludzie z caej Argentyny, a w ostatnich latach nawet przybysze z ssiednich pastw: Paragwaju, Urugwaju, Brazylii. 6 kilometrw za
miastem rozstawiaj namioty, rozkadaj leaki, tacz, jedz, pij i
skadaj ofiary ludowemu bohaterowi. Gauchito Antonio Gil nie jest
uznawany przez Koci za witego,

nej pewnoci, czy Gil rzeczywicie

istnia. Nie dysponujemy adn
dokumentacj historyczn, ktra by
to potwierdzaa. Historia bya opowiadana przez ojcw dzieciom i
wnukom, przekazywana z pokolenia
na pokolenie. Zostaa ona spisana w
lokalnej kronice dopiero w latach 70.
XX wieku mwi Jos Miceli, antropolog z Biura Bada Antropologicznych prowincji Corrientes.
To jednak nie przeszkadza Argentyczykom wierzy, e Gauchito Gil
czyni cuda, uratuje ycie w wypadku
drogowym czy ozdrowi chorego. Do
Mercedes, gdzie wedug legend zosta pochowany, przyjedaj setki
tysicy wyznawcw. Powstao tam
najwiksze w kraju sanktuarium tego
ludowego witego.
Blaszane budy rozstawione na
ogromnej przestrzeni i przyozdobione czerwonymi flagami symbolizujcymi Gila setki figur gaucha w typowych dla zaganiaczy byda
spodniach, w czerwonej przepasce
na gowie i z krzyem za plecami.
Pon miliony czerwonych wiec, a na

Sobota poniedziaek

rp.pl/plusminus

30 marca 1 kwietnia 2013

Rubn Alfaro, zaoyciel sanktuarium

Gila w Buenos Aires, ktry przedstawia si jako przewodnik duchowy.
Stworzy sanktuarium, bo jak mwi
dziki Gilowi zosta wyleczony z
choroby nowotworowej i wwczas
obieca kowbojowi z Corrientes, e
bdzie dla niego pracowa kadego
dnia.
A uroczystoci ku czci Gila odbywaj si nie tylko w Mercedes i Buenos Aires, ale jak kraj dugi i szeroki.
Bo nie ma chyba miejsca, gdzie by
kult ten nie dotar. Wida to jak na
doni, kiedy przemierza si argentyskie bezdroa. Co kilka, kilkanacie
kilometrw przy drodze stoi co na
ksztat znanych u nas kapliczek. Tyle
e w obwieszonych czerwonymi flagami konstrukcjach nie znajdziemy
figury Matki Boskiej czy Jezusa
Chrystusa, ale wanie Gauchito Gila.
Nierzadko podczas podry mona spotka kierowc, ktry przed
trudnym odcinkiem trasy, czekajcymi go grskimi, krtymi drogami
wychodzi z auta zoy jak ofiar
czy odmwi modlitw do Gauchita.

Jego zdaniem wiara w ludowych

witych wynika z tego, e przecitny
czowiek mocno identyfikuje si z
tymi bohaterami. Tak jak oni dowiadczy niesprawiedliwoci, cierpienia, niedostatku. W powszechnym
odczuciu wici ludowi zostali powoani przez Boga, eby przyby z pomoc potrzebujcym. Brak nadziei,
kryzys ekonomiczny, niepewno i
duchowa pustka, ktrej nie potrafi
wypeni tradycyjne religie jak katolicyzm, sprawiaj, e powstaje i
szybko ronie kult ludowych bohaterw uwaa Miceli.

Wota dla spragnionej

palm pierwszestwa z Gauchito Gilem moe si ciga

inna posta, ktrej kult ma ju
status oglnokrajowy, a nawet przekraczajcy granice. Difunta Correa (w
tumaczeniu Zmara Correa) to mityczna posta czczona zarwno w

przeycie, ktre trudno zapomnie

wspomina Norberto Pez, wieloletni pracownik sanktuarium.
Skoro s koci, to czy Correa rzeczywicie istniaa? W wielu przypadkach opowieci o witych ludowych maj w sobie jakie ziarnko
prawdy, ale zostay obudowane legendami, historiami o rzekomych
cudach mwi Miceli.
Na wzgrzu w Vallecito, wok
grobu Correi, postawiono kilkanacie
kaplic. W jednej z nich znajduje si
olbrzymia figura lecej kobiety z
dzieckiem sscym jej pier. Podobnie
jak w Mercedes tak tu Difuncie Correi
przynosi si karty z probami i zapala wiece. Wierzcy w t ludow bohaterk zostawiaj w kapliczkach
butelki z wod, aby moga zaspokoi
swoje pragnienie.
Na wzgrzu ustawione s setki
niewielkich domkw z drewna, sklejki, plastiku. Podpisane nazwiskiem
rodziny s prob i podzikowaniem
Difuncie za opiek nad rodzin. Bo ta
mityczna posta patronuje maestwom. Tu mode dziewczyny przy-

Po wyborze papiea
Franciszka polscy
komentatorzy
przecigaj si w
zachwytach nad
ywotnoci
katolicyzmu w kraju
Ojca witego.
Nie wiedz pewnie,
e cho wikszo
Argentyczykw
przyznaje si do wiary
w Jezusa Chrystusa,
to rwnie gorliwie modli
si do nieuznawanych
przez Koci ludowych
witych.
o jego istnieniu wiadomo jedynie z
ustnych przekazw pochodzcych z
XIX wieku, ale mimo to w opinii Argentyczykw jest witym, czyni
cuda i opiekuje si tymi, ktrzy o
opiek prosz.

Kapliczka dla kowboja

ntonio Mamerto Gil Nez, bo

tak brzmi pene nazwisko ludowego bohatera, by gauchem, czyli argentyskim kowbojem.
Wersji legend na jego temat jest kilka.
Jedna z nich, najbardziej spopularyzowana, mwi, e peni funkcj argentyskiego Robin Hooda. Krad
bydo bogatym, eby pomc biednym. Zdezerterowa z wojska podczas wojny domowej. Zosta zapany
i stracony w okolicach Mercedes
okoo 1840 roku.
Wedug legendy jego kat powiesi
go na drzewie za nogi i podern mu
gardo. Wczeniej usysza jednak od
Gila, e jego dziecko jest miertelnie
chore i wyzdrowieje, jeeli bdzie go
o to prosi. Kat uwierzy dopiero
wtedy, gdy wrci do domu i zobaczy
dziecko w bardzo zym stanie. Modli
si, proszc nieyjcego ju Gila o
pomoc, i syn ozdrowia. Wdziczny
swojej ofierze kat zacz szerzy jej
kult.
Trudno stwierdzi, ile prawdy jest
w tej historii. Nie ma nawet absolut-

ziemi spywa szeroki strumie

czerwonego wosku.
Pielgrzymi przynosz kwiaty, a
nawet kad pod figur Gila papierosy i cygara eby te sobie zapali.
Znosz karty z podzikowaniami i
probami. Jako wotum zostawiaj
kule, wzki inwalidzkie, gipsy, suknie
lubne. Kierowcy, ktrzy szczeglnie
upodobali sobie Gila jako patrona,
ofiarowuj tablice rejestracyjne,
zderzaki, opony.
Przy okazji w sklepikach na terenie
sanktuarium mona si zaopatrzy w
zestaw dewocjonaliw i pamitek.
Magnesy, breloczki, figurki Gila, kapliczki, wiece i flagi z jego wizerunkiem. S te obrazki z modlitw do
tego bohatera zbiorowej wyobrani:
Gauchito Gilu, prosz ci pokornie,
niech przez twoje wstawiennictwo u
Boga speni si cud, o ktry ci prosz. Obiecuj speni moje obietnice,
uczyni ci widocznym w oczach
Boga, wiernie dzikowa ci za pomoc,
okazywa moj wiar w Pana Boga i
w ciebie, Gauchito Gilu.
W tym roku midzy 1 a 8 stycznia,
kiedy Argentyczycy obchodz
rocznic mierci Gila, przez Mercedes przewino si 700 tys. osb. W
Buenos Aires, gdzie znajduje si
drugie co do wielkoci sanktuarium
zbudowane na 2-hektarowej dziace,
w tych dniach te witowano. W
tygodniu w sanktuarium pojawia si
200 do 400 osb dziennie. W weekendy 8001000. 8 stycznia, w dniu
wita, byo nas 30 tys. opowiada

Gauchito Gil:
Janosik
z wsem
Retta Butlera

I tylko w skolonizowanej w duej

mierze przez potomkw Polakw
prowincji Misiones mona usysze
niezbyt przychylne komentarze. O,
kaniaj si temu czerwonemu pajacowi.
Kanonizowanych przez ludzi legendarnych bohaterw w Argentynie
jest caa masa. Trudno to nawet policzy. Na jednym z przydronych
straganw w sprzeday jest pyta o
ludowych witych. Na okadce wypisano postacie, o ktrych mwi zamieszczony na niej film dobrze
ponad 40. Kilku gauchw, kilkanacie
tragicznych kobiet, a take Pan
mier, czyli Seor de La Muerte.
Przedstawia si go jako kociotrupa w paszczu z kapturem i z kos w
rku. W naszym krgu kulturowym
tego typu posta przywoywana w
sztuce wry nadchodzc mier.
Na pnocnych terenach Argentyny,
na pograniczu z Brazyli i Paragwajem, ktre zamieszkuj potomkowie
Indian Guarani, do Seora de La
Muerte zanosi si proby i modlitwy.
Nie mamy adnych statystyk
mwicych o liczbie witych ludowych. Szacuje si, e jest ich ponad
setka mwi Jos Miceli. W kraju
mamy ogromn rnorodno kultur,
kady region ma swoj specyfik,
yj w nim rne grupy etniczne:
aborygeni, Kreole. Ich kultura zmieszana z kultur imigrantw sprawia,
e niemal kada spoeczno ma
swoich witych ludowych tumaczy antropolog Jos Miceli.

Argentynie, jak i w ssiednim Chile.

Gwne sanktuarium Dalindy Antonii
Correi znajduje si w zachodniej
prowincji kraju San Juan.
Klimat regionu nie rozpieszcza.
Suchy, niemal pustynny. A to ma
niebagatelne znaczenie w przekazywanej od lat historii o Difuncie Correi.
Zmara z pragnienia. Chcc zobaczy
si z mem, ktry walczy podczas
wojny domowej 1840 roku, zdecydowaa si na wdrwk przez pustynne pagrki prowincji. Maszerowaa z
synkiem na rku. Kiedy skoczya si
jej woda, pooya si pod drzewem i
przystawia dziecko do piersi. Sama
zmara, niemowl ssce jej pier
przeyo. Uznano to za pierwszy cud
Difunty Correi.
Wok miejscowoci Vallecito,
gdzie j pochowano, powstao sanktuarium. Kiedy przenosilimy grb
Difunty, otworzylimy trumn. Dotknem jej koci. To byo ogromne

Agnieszka Niewiska

Agnieszka Niewiska

chodz prosi o pomylne zampjcie, a ciarne o szczliwe rozwizanie.

Do sanktuarium pielgrzymi przynosz najrniejsze rzeczy. Matki
oddaj suknie lubne, sportowcy
swoje trofea, medale, stroje, s obrazy, zabawki wylicza Mnica Arturo,
pracownica muzeum w sanktuarium
w Vallecito, w reportau niderlandzkiej stacji radiowej. Te wszystkie
dary to wiadectwo wiary ludzi w to,
e Difunta Correa spenia proby,
ktre do niej kieruj dodaje.

Piwo u muzyka

udowym witym zostaj te

postacie bardzo wspczesne.
Czci otaczano Ev Pern,
synn Evit, drug on prezydenta

Na peczce sklepiku z pamitkami obok siebie

stoj zapakowane w foli figurki Gauchito Gila
i Matki Boskiej. Gotowe do sprzeday.
Kto zdecyduje si na kupno obu razem,
moe nawet wytargowa kilka peso

 rp.pl/plusminus

Sobota poniedziaek

30 marca 1 kwietnia 2013

GETTY IMAGES

Szlak do kapliczki
Difunty na pustkowiu
wytyczaj skadane
w darze butelki z wod

P13

Rzecz na Wielkanoc

Argentyny Juana Perna, ktr jeszcze za ycia okrzyknito duchowym

przywdc narodu. Po mierci Argentyczycy wnioskowali nawet o jej
kanonizacj.
Od 2000 r. idolem jest Rodrigo
Alejandro Bueno, piosenkarz, ktry
zgin w wypadku samochodowym.
26. kilometr autostrady la Plata
Buenos Aires, gdzie doszo do tragicznego karambolu, zamieni si w
miejsce kultu. Stoi tam wielki krzy z
jego imieniem i kilkadziesit mniejszych, ktrych cigle przybywa. Ludzie znosz instrumenty muzyczne,
pyty.
Pitrz si puszki z piwem, bo Argentyczycy pielgrzymuj do tego
osobliwego miejsca kultu, by wypi
tam piwo lub zostawi je dla Rodriga.
Za kilka peso mona naby kserokopi jego dowodu osobistego. Pielgrzymw przyjmuje te pobliska restauracja, gdzie znajduje si krzeso,
na ktrym piosenkarz siedzia podczas ostatniego posiku.
Szlaki do tego, by Rodrigo by
otaczany kultem, przetara mu inna

wisi tablica przywieziona przez par

Szkotw. Kiedy przyjechali tu po raz
pierwszy, ich firma produkujca
perfumy bankrutowaa. Za nasz
namow poprosili Gauchito Gila o
pomoc. Firm udao si odzyska.
Przyjechali tu, by podzikowa, i
zostawili nawet spor sum pienidzy na rzecz sanktuarium chwali
si.

Milion pielgrzymw

i, ktrzy nawiedzaj miejsca

zwizane z ludowymi witymi, najwyraniej nie czuj dysonansu midzy wiar w jednego
Boga a czci dla Gauchita, Correi,
Gildy W Mercedes wrd zapalajcych wic Gilowi s tacy, ktrzy na
opatce maj wytatuowan Matk
Bosk z Dziecitkiem albo nios pod
pach figur Najwitszej Panienki z
Lujn.
Jak do witych ludowych pod-

Correa zaprasza na msz wit.

Zaprasza chyba mao skutecznie.
Pielgrzymi, ktrzy przemierzaj
setki kilometrw, by nawiedzi sanktuarium w Vallecito, raczej skupiaj
si na zapalaniu wiec i deponowaniu
sukien lubnych.
O. Jerzy Twarg, szef polskiej misji
katolickiej w Argentynie, zjawisko
kultu witych ludowych bagatelizuje.
Misjonarze nie maj adnych
zalece, eby jako szczeglnie to
potpia. Nie sdz, by osobie wierzcej, przyjmujcej sakramenty,
szkodzio to, e wybierze si do
miejsca zwizanego z Gauchitem
mwi. Te kulty s nam znane, ale
wcale nie s takie masowe, jak pani
mwi. 90 proc. Argentyczykw to
katolicy, osoby ochrzczone przekonuje o. Twarg.
Nie wspomina, e corocznie tylko
jedno z wielu sanktuariw w San
Juan, powicone Difuncie Correi
odwiedza ponad milion osb. Sporo
jak na 40-mln kraj i na nieuznawan
przez Koci wit. Dla porwna-

Kapliczka Difunty
Correi: wota,
zdjcia i listy
z prob o pomoc

Gauchito,
niech
stanie si

Odwitnie ubrani jedcy

czekaj na zakoczenie mszy
za Gauchito Gila

Corbis

Corbis

cud!
gwiazda estrady. Gilda, a waciwie
Miriam Alejandra Bianchi Scioli,
znana argentyska gwiazda muzyki
tropikalnej, zgina w tragicznych
okolicznociach w 1996 roku. Bus,
ktrym podrowaa z muzykami z
zespou i rodzin, zderzy si z ciarwk i stan w pomieniach. W
prowincji Entre Ros, gdzie zdarzy
si wypadek, do dzi stoi wrak busa,
w ktrym zgina. Jest obiektem
kultu, pielgrzymuj do niego wierzcy w wito Gildy. Jej te przypisuje si cuda.
Jestem katoliczk, cho co niedziela nie chodz do kocioa, wierz
w Matk Bosk, kocham Jezusa
Chrystusa, ale take wierz w Gild
deklarowaa w programie argentyskiej telewizji TN Silvia Coimbra,
piosenkarka. Opowiadaa w studiu
histori uzdrowienia swojego syna.
Lekarze wykryli u niego zaawansowan cukrzyc. Modliam si duo do
Matki Boskiej, ale take tumaczyam
Gildzie, e nie mog nagra obiecanej
jej pyty, bo ze wzgldu na chorob
syna nie piewam, nie mog si na
niczym skoncentrowa. Trzy miesice
pniej kolejne badania syna wykazay, e choroba si cofna, mimo e
ju bya zdiagnozowana, syn stosowa
ju diet dla diabetykw. Piosenkarka wierzy, e jej dziecku pomoga
wanie Gilda.
Dziki takim cudom kult si
rozprzestrzenia, nawet na inne kontynenty wyjania Rubn Alfaro z
sanktuarium Gauchito Gila. U nas

chodzi Koci katolicki? Nie ma

wrd kleru jednolitej postawy wobec tak masowego kultu mwi Miceli. Praktycznie kady ksidz sam
decyduje, jak si do tego zjawiska
odnosi. Niektrzy zupenie je odrzucaj, inni toleruj, a nawet d do
wsppracy, odprawiajc msz za
witych ludowych.
Rzeczywicie, w Corrientes podczas wita Gauchito Gila jest celebrowana msza wita, ulicami przechodzi nawet procesja z krzyem.
Ksia chodz wrd tumu z wod
wicon.
W tym roku na temat Gila gos zabra take biskup lokalnej diecezji
Ricardo Oscar Faifer. W rozmowie z
argentysk agencj prasow Tlam
powiedzia, e Gauchito Gil ponis
niesprawiedliw mier za to, e nie
chcia walczy w wojnie domowej
przeciwko swoim braciom.
Biskup uzna, e dostrzega si du
warto takiej postawy. Prbowa
do pokrtnie wyjani dziennikarzowi, dlaczego Gil jest przedstawiany z krzyem za plecami. Jego zdaniem symbolizuje on miar tego, jak
daleko moe si posun niegodziwo ludzka i jak niezmierzona jest
mio Boga. To symbol mierci
niesprawiedliwej i okrutnej wielu
naszych braci. W przypadku Antonia
przypomina o jego tragicznej mierci
mwi. A wydawaoby si, e krzy
jest symbolem mierci Chrystusa
W sanktuarium Difunty Correi
ustawiono tablic z napisem Difunta

nia, sanktuarium Czarnej Madonny

na Jasnej Grze odwiedza rocznie ok.
3 mln pielgrzymw z caego wiata.
Jos Miceli opowiada, e w argentyskich domach bardzo czsto obrazy, figury i malunki z wizerunkiem
witych ludowych stoj obok tych
oficjalnie kanonizowanych przez
Koci katolicki. O. Twarg nie dowierza. Ja jeszcze nie spotkaem si
z tym, eby w domu katolickiej rodziny w centralnym miejscu stay obrazki z Gilem czy Corre powtpiewa.
Ale takiej mieszanki nie trzeba
daleko szuka. W sanktuarium Rubna Alfaro na peczkach sklepiku
z pamitkami obok siebie stoj zapakowane w foli figurki Gila i Matki
Boskiej. Gotowe do sprzeday. Kto
zdecyduje si i na Gauchita, i na
Najwitsz Panienk, moe nawet
wytargowa kilka peso.
Koci jeszcze jaki czas temu
prbowa walczy z tym kultem, odwraca si od niego. Dzi jest inaczej,
duchowni te staraj si w nim
uczestniczy. Wiedz, e im bardziej
bdzie z tym walczy, tym wiksz
popularnoci bd si cieszy wici ludowi uwaa Alfaro.
Taka taktyka duchownych jednak
nie zmniejsza popularnoci ludowych witych, wrcz przeciwnie. Z
mojego dowiadczenia wynika, e
wiara w witych ludowych si
wzmacnia. Przekracza granice pastwowe i nic nie wskazuje na to, by te
wierzenia miay sabn kwituje
Miceli.