Professional Documents
Culture Documents
Posibilidad y contingencia.
Historia de la terminologa
filosfica anterior a Leibniz
Revista de Filosofa y Teora Poltica
1999, no. 33, p. 43-63.
Esta obra est bajo una licencia Atribucin-No comercial-Sin obras derivadas 2.5
Argentina de Creative Commons.
Para ver una copia breve de esta licencia, visite
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/2.5/ar/.
Para ver la licencia completa en cdigo legal, visite
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/2.5/ar/legalcode.
O enve una carta a Creative Commons, 559 Nathan Abbott Way, Stanford, California
94305, USA.
posibilidad y contingencia.
Historia de la tenninolog& tilosoficaanterior a Leibnizcl)
Helnrlch Schepws
(Mnster)
..--.
.S
I
Z
1
c:
S
fa
1Este estudio se basa en una conferencia que el autor dictara en mayo de 1962 ante h
Societe Fibsokx ltaliane en Pisa en franc6s. Se la presenta aqu l
i
i modtficada
para su discusin.
43
8
9
.E
8
t-
contraria0
quKhmh0mononcunit
I
1
IMPOSSIBILE EST E S ,
NECESSEESTESSE
I
subalternae
I
POSSIBILE EST ESSE
subcontrariae
de
87 y 88. En la
estwrm, hay que leer Soa:nonpassiLae
1927,s (varsipta.33).
las equivalencias non contingens est non esse y non possibe est M)
(111). Para tener una mejor visin de las equivalencias y oposiciones del
asl liarnado esquema:moderno, simbdicemos las m o d a l i i pom'bile,
contingens, impossibile y necessadum con las letras P, C, 1, N,
respectivamente, y la negacin con el signo "-':
14 Debemos admitir que Guillemio de Shymwood no poda saber entoncw que haba
.E
+8r
f8
23
modemo~C2(16).
Aproximadamente cien aos ms tarde, a mediados del siglo
XIII, Roger Bacon se refiere del mismo modo en sus Summulae
dialectices al uso lingstico de su tiempo cuando d i : Omnes enim
concedunt quod Deum esse est possibile, non tamen quod Deum esse
est contingens. Pues contingens expresa que algo puede comportarse
de manera diferente, es decir, en el caso de esta proposicin expresa
que es posible que Dios no sea, lo que significara: no es necesario que
Dios sea(17).A partir del absurdo que resulta del uso equivocado de
contingensBaconsubrayacon particulardaridad d cambiode significado
de esta expresin ya puesto de relieve por su compatriota Juan de
Salisbury. Este pasaje se encuentra conectado con una lista para
nosotros extraordinariamente sugestiva de los diferentes significados
corrientes de contingens y pssibile. Sugestiva precisamente porque
encontramos aqu por vez primera con toda la claridad que se pueda
desear !as definiciones que buscbamos: Confingens uno modo
comprehendit ornnem propositjortern, quae non est impossibilis sive sit
16 Sin querer extraer de aqu consecuencias lingsticas apresuradas, quisiera seaiar la
Cz,, + C,
Imp.cit., 266-267.
&a
*?
8
l-
>.
iI
O
u
19Metephysica, lib. 5, tract. 2, cap. 15, ed. B. Geyer, Opera omnie, Tom. XVI, 1 , Mnster,
IW,,IW.
20Ver Cornm.inlib. 11 Pdhemnek, tract. II, cap. 6, ed. A Borgnet,val. 1, Paris, 1890,452
b: Si autem cewa est indisposita et non indinata ad unum plw quam ad &Ud, cffcitur
conngens ad ulrumlibnt
2lVer In Me$ohysicem A W t e i s comnmtada, ed. Fr. M.-R. Cathala, ed. teriia, Turn,
1935,973: Dicitur enim uno m&possibr'le quod falsum ast, se non ex necessitete:sicut
hominern sedere &m non sedet, quia ejus w i t u m non ast v m ex tmessltate. Alio
modo dWrpassibile [hedicin Frettb (Vies) y hCathaia p u W i aqu equivocadamente
impcesiMEe] qwdest v m , sed non de mmssita@ quia ejw m i t u m non ast iaisum de
P,+CZ)+C2=Pi24'=C,2,
.o
E
U.
9)
25Tract II, cap. 1, ed. cit., 440 a, b: Quatuor enim primi Uorum mwknrm (sc. passibile,
cmtingws, mcessatiumet impssibe)c c n n p a s (quae
~ mis,icat dcmpus)ampliant
extra tempm pfaesens. Possibiie enim et conbconbngsns
ampliant praaserw ad Mvrum, et ad
esse, etad non ese: quia contingans est Mvrum, et potest esse et non esse. Necassarium
autem et impossibile ampliant compositionern ad ornne tempus: quia necessarium et
impossibile ponuntoomposElionemin omne tempw: et ideo illisunt modi speciales facientes
totamen~ntiaiionem
modalem, tmcessanumsimpliciter omni iempDteinesse, et impassibile
simpiiciiernunquam inesse.
56
260p. cit., cap 6,452 a, b: non est verum quod quidam dkunt, qucd conngnns m f a t a
p s i b i l i in hoc, quod oontingem dicat extensionem tempori's in Mvrum, et parsibile non
dicat illud: passibile enim ante actum acccephrm extenditvr in Murum.
27Boeci0, ~ m e n t a r i m
a librumArislotelisPen*Hermenias,ed. C. Meiser, I (PrimaEdito),
Leipzig, 18i7,lOSsgs.
28Vase Ph. Boelner, The Tractatusde pmedestimbk?eet depraesckniiaeiet de Muns
N. Y.,
:*
'
=
U.
fLe
3OAnal. pr. 1,13,32 b 4-22. !Se trata de un pasaje al que m> se hace luego nunca referencia
en los Analticos y que por tanto ha sido considerado corno una interpdacin por P. Gohlke
(Aristteles, Erste Analyik, Paderbom, 1953, Introduccin,9).
310p. cit., cap. 5,448a -451a.
58
h& possibib'proppsibi
quod est commune omnipfqmsioniqquee non est impossibiilis. VVase adems II, cap. 25 y
lll, 1, cap. 26.
esse: et quod conngens est esse, possibile est esse. Alio modo somitur sdum pro
contingenti: et sic swnitur in iss -nibus.
Unde, licet quatuor sint enuntiationes
modales, tms tamen earum faciunt diversihnm N, o#mitionibus et eequipolentr'is;quia ilk
!
.E
8
C
fii:Q)
35Logica Hamburgemis (1638), lib. 11, cap.Xll, ed. R.W. Meyer, Hamburgo, 1957,94-97.
60
...
wntin~ens,necessario, contingente^: Si vero sit falsitas contracta, aut igihrr fellibis mt, et
sic possibilitaS, aut infallibilis, et sic inpossibilitas.
9
8
C
,,
38Vase M. Gmbmann, Die lnhoductiones in logicam des Wihelms von Shyreswood, ed.
-iZ
cB., 14.
1670.
42VBase ErotemataICJ&S, cap. 22, Leipzi~,1670. Para el siglo XVlll seMlemoe a Andreas
Rdiger, De sensu veri et aisi, segunda edicin, Leipzig, 1722, lib. II, cap. 2, 2,260.
62
43Vase el trabajodel autor, prximoa aparecer, -Zum ProMem der Kontingenzbei Leibniz-.
[Cetrata de ~ Z u mProblem der Kontingenz bei Leibniz. Di beste der mBglichen Weltenm,
en: Collegium Phikmphicum. SStudien,Joachim Ritterzum 60. Geburstag,Basei, SMtgart,
1965,328350. Nota de A. G. Ranea]