Professional Documents
Culture Documents
2011
desgnio
AGOSTINHO E A ILUMINAO
TRINITRIA
Cristiane N. Abbud Ayoub*
PALA
VRAS-CHA
VE: iluminao, semelhana, medida, nPALAVRAS-CHA
VRAS-CHAVE:
mero, peso
AUGU
STINE AND TRINIT
ARIAN ILLUMINA
TI
ON
AUGUSTINE
TRINITARIAN
ILLUMINATI
TION
Agostinho.
man.
11
os grandes comentadores.
pecaminosa.
nossos)
p. 31).
historicamente importante.
12
1. De acordo com o
levantamento de Cayr (1947, p.
209-243), contar-se-iam naquele
momento nove comentrios
distintos, cinco dos quais
estariam ultrapassados por
incompatibilidade com o textomatriz, enquanto os quatro
restantes dois contemporneos
(um dos quais elaborado pelo
prpriio Cayr) e dois medievais
deveriam ser retidos por sua
fidelidade ao mesmo. Passados
sete anos, em 1954, realizado o
Congresso Internacional
Agostiniano, do qual resultou a
publicao de Augustinus
Magister (Band 1, S. 429-449,
Paris, 1954), obra indispensvel
aos pesquisadores da filosofia de
Agostinho. Naquela ocasio, V.
Warnach, em Erleuchtung und
Einsprechung bei Augustinus
(Augustinus Magister, v. I, p. 307315, Paris: Les tudes
Augustiniennes, 1954) ofereceu
outra leitura sobre a temtica da
iluminao, importante segundo
comenta Aim Solignac em
Augustinus magister (apud
DOUCET, 1999), embora sua
repercusso no lhe tenha feito
justia. Em 1962, a revista
francesa Recherches
Augustiniennes (v. 2, supplment
la Revue des tudes
Augustiniennes) consagra
mesma temtica quatro de 19
artigos, escritos por F. Korner
(Abstraktion oder Illumination?
Das ontologische Problem des
ausgustinischen
Sinneserkenntnis, p. 81-109), A.
Sage (La dialectique de
lillumination, p. 111-123), F.-J.
Thonnard (La notion de lumire
en philosophie augustinienne, p.
125-175) e C.-E. Schtzinger
(Die augustinische
Erkenntnislehre im Lichte neuer
Forschung, p. 177-203).
2. Infelizmente no tivemos
acesso tese, mas apenas ao
artigo de Doucet (1999).
3. Cf. a discusso sobre a
exegese mais correta do Gnesis
bblico no livro XII das Confisses
de Agostinho.
desgnio
7 jul.2011
nossos)
13
14
5. Em A natureza do Bem,
Agostinho explica que tudo a
partir de Deus, seja grande, seja
pequeno (a Deo seu magna seu
parua De natura boni, 3), o que
equivale a afirmar que o modo, a
species e a ordem de tudo so a
partir de Deus.
6. Cf. De Genesi ad litteram, IV,
3, 7 e 4, 8.
desgnio
7 jul.2011
ser, o criador.
9. Confessiones, I, 7, 12.
10
11
palavras de Agostinho:
receber forma.
12
13
14
e as propriedades
a beleza da sabedoria .
15
16
15
conferir formas .
19
369)
medida e ao nmero .
20
1987, p. 5)
17
21
22
18
16
desgnio
7 jul.2011
23
24
25
26
17
27
REFERNCIAS BIBLIOGRFICAS
Fontes
AUGUSTINUS HIPPONENSIS. De Trinitate libri quindecim.
(S. Aurelii Augustini Opera Omnia. Editio latina.
Patrologia Latina, v. 42.) Disponvel em: <http://
www.augustinus.it/latino/trinita/index2.htm>. Acesso
em: 3 maio 2010.
________. Contra Faustum manichaeum libri triginta
tres. (S. Aurelii Augustini Opera Omnia Editio latina.
Patrologia Latina, v. 42.) Disponvel em: <http://
18
www.augustinus.it/latino/contro_fausto/index2.htm>.
Acesso em: 3 maio 2010.
________. Contro Fausto manicheo. (Tutte le opere.
Versione italiana. Polemici.). Disponvel em: <http://
w w w. a u g u s t i n u s . i t / i t a l i a n o / c o n t r o _ f a u s t o /
index2.htm>. Acesso em: 3 maio 2010.
________. De Genesi ad litteram libri duodecim. (S.
Aurelii Augustini Opera Omnia. Editio latina. Patrologia
Latina, v. 34). Disponvel em: <http://
www.augustinus.it/latino/genesi_lettera/index2.htm>.
Acesso em: 3 maio 2010.
________. De Genesi contra manichaeos libri duo. ( S.
Aurelii Augustini Opera Omnia. Editio latina. Patrologia
Latina, v. 34.) Disponvel em: <http://
www.augustinus.it/latino/genesi_dcm/index2.htm>.
Acesso em: 3 maio 2010.
________. De Genesi ad litteram imperfectus liber. (S.
Aurelii Augustini Opera Omnia. Editio latina. Patrologia
Latina, v 34.) Disponvel em: <http://www.augustinus.
it/latino/genesi_incompiuto/index.htm>. Acesso em:
3 maio 2010.
________. De ordine libri duo. (S. Aurelii Augustini Opera
Omnia. Editio latina. Patrologia Latina, v. 32.) Disponvel
em: <http://www.sant-agostino.it/latino/ordine/
index2.htm>. Acesso em: 10 maio 2010.
________. De natura bona contra manichaeus librer unus.
(S. Aurelii Augustini Opera Omnia. Editio latina.
Patrologia Latina, v. 32.) Disponvel em: <http://
www.sant-agostino.it/latino/ordine/index2.htm>.
Acesso em: 10 maio 2010.
________. Retractationum libri duo. (S. Aurelii Augustini
Opera Omnia. Editio latina. Patrologia Latina, v. 42.)
Disponvel em: <http://www.sant-agostino.it/latino/
natura_bene/index.htm>. Acesso em: 10 maio 2010.
SAINT AUGUSTIN. La Trinit. Texte de ldition
bndictine. Traduction et notes par M. Mellet (O.P.), et
Th. Camelot (O.P.). Introduction par E. Hendrikx
(O.E.S.A.). Avant-propos de G. Madec. Paris: Institut
dtudes Augustiniennes, 1997. (Bibliothque
Augustinienne, v. 15 e 16.)
________. Les Confessions. Texte de ldition de M.
Skutella (1934). Introduction et notes par A. Solignac
et G. Bouissou. Traduction de E. Thorel et G. Bouissou.
Paris: Descle de Brower, 1962. (Bibliothque
Augustinienne, v. 13 e 14.)
________. Sur la Gense contre les Manichens; Sur la
Gense au sens littral, livre inachev. Le texte latin est,
pour le De Genesi contra Manichaeos, celui des Mauristes
(cf. PL 34, 173-220), rvise par Pierre Monat daprs
les travaux de Peter Abulecz, Michael Gorman et D. Weber
(CSEL 91). Pour rviser le texte latin du De Genesi ad
litteram imperfectus liber de J. Zycha (CSEL 28,1), Pierre
Monat a tenu compte des notes critiques de M. Gorman
et B. Alexanderson. Paris: Institut dtudes
Augustiniennes / Centre National du Livre, 2004.
(Bibliothque Augustinienne, v. 50.)
________. La Gense au sens littral, livres I-VII. Le
texte latin reproduit, avec quelques corrections, celui
desgnio
7 jul.2011
de J. Zycha dans Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum
Latinorum, vol. 28, pp. 3-228. Traduction, introduction
et notes par P. Agasse et A. Solignac. Paris: Brepols,
2000. (Bibliothque Augustinienne, v. 48.)
________. La Gense au sens littral, livres VIII-XII. Le
texte latin reproduit, avec quelques corrections, celui
de J. Zycha dans Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum
Latinorum, vol. 28, pp. 3-228. Traduction, introduction
et notes par P. Agasse et A. Solignac. Paris: Brepols,
2001. (Biblioththe Augustinienne, v. 49.)
SANTO AGOSTINHO. Comentrio ao Gnesis: Comentrio
Literal ao Gnesis, Sobre o Gnesis contra os Maniqueus
e Comentrio Literal ao Gnesis, Inacabado. Traduo
de frei Agustinho Belmonte. So Paulo: Paulus, 2005.
Demais referncias
AGASSE, P.; SOLIGNAC, A. (2000) Mesure, nombre et
poids. In: SAINT AUGUSTIN. La Gense au sens littral,
livres I-VII. Traduction, introduction et notes par P.
Agasse et A. Solignac. Paris, Brepols. Nota complementar
18, p. 635-639. (Bibliothque Augustinienne, v. 48.)
AYRES, L. (1999) Measure, number, and weight. In:
FITZGERALD, A. (General ed.) Augustine through the ages:
an encyclopedia. Grand Rapids (Michigan) / Cambridge
(UK), William B. Eerdmans. p. 550-552.
BOURKE, V.J. (1992) Wisdom from St. Augustine.
Houston: Center for Thomistic Studies, University of St.
Thomas. Chapter Moral illumination.
CAYR, F. (1947) Initiation la philosophie de Saint
Augustin. Paris, Descle de Brouwer.
DOUCET, D. (1999) La problmatique de la lumire chez
Augustin. Bulletin de Litterature Ecclesiastique, Toulouse,
Institut Catholique de Toulouse, tome C, p. 31-58.
DU ROY, O. (1966) Lintelligence de la foi en la Trinit
19
An
Aneexo 1. Tabelas das semelhanas e
imagens trinitrias
31
29
32
30
20
desgnio
7 jul.2011
SIMILITUDINES
No ser em geral
21
No conhecer e no poder
IMAGINES
No homem exterior
22
desgnio
7 jul.2011
No homem interior
23