Professional Documents
Culture Documents
F.
S
I
N
G
U
L.
P
L
U
R
A
L
N.
V.
AC.
G.
D.
AB.
N.
V.
AC.
G.
D.
AB.
-a
-a
-am
-ae
-ae
a
-ae
-ae
-as
-arum
-is
-is
2
M
-us
-e
-um
-i
-o
-o
-i
-i
-os
-orum
-is
-is
-r
-r
-um
-i
-o
-o
-i
-i
-os
-orum
-is
-is
D E C L I N AC I O N E S
3
N
IMPAR.
PAR.
M.F.
N.
M.F.
N.
-um
-um
-um
-i
-o
-o
-a
-a
-a
-orum
-is
-is
-em
-is
-i
-e
-es
-es
-es
-um
-ibus
-ibus
-is
-i
-e
-a
-a
-a
-um
-ibus
-ibus
-em
-is
-i
-e
-es
-es
-es
-ium
-ibus
-ibus
-is
-i
-i
-ia
-ia
-ia
-ium
-ibus
-ibus
4
M.
-us
-us
-um
-us
-ui
-u
-us
-us
-us
-uum
-ibus
-ibus
N.
-u
-u
-u
-us
-ui
-u
-ua
-ua
-ua
-uum
-ibus
-ibus
5
F.
-es
-es
-em
-ei
-ei
-e
-es
-es
-es
-erum
-ebus
-ebus
CASO
Nom.
Ac.
Gen.
Dat.
Abl.
M.
hic
hunc
hoc
M.
ille
illum
illo
CASO
Nom
Ac.
Gen
Dat.
Abl.
N.
hoc
M.
hi
hos
F.
hae
has
N.
haec
M.
iste
istum
horum
harum
horum
F.
illa
illam
illius
illi
illa
SINGULAR
M.
idem
eundem
F.
eadem
hoc
N.
illud
isto
F.
illae
illas
N.
illa
M.
is
eum
illorum
illarum
illorum
F.
ea
eam
eius
ei
ea
eo
IDEM = EL MISMO
PLURAL
eandem
eadem
M.
illi
illos
illo
N.
idem
M.
eidem
(iidem
idem
F.
N.
eadem
easdem
eorundem
earundem
M.
ipsi
M.
isti
istos
F.
istae
istas
N.
ista
istorum
istarum
istorum
istis
isto
N.
id
F.
ipsae
M.
ei (ii, i)
eos
eorum
F.
N.
eae
ea
eas
earum
eorum
eis (iis, is)
eo
IPSE = EL MISMO
PLURAL
N.
ipsum
M.
ipsi
F.
ipsae
ipsum
ipsam
ipsos
ipsas
ipsorum
ipsarum
ipso
ipsius
ipsi
ipsa
eurundem
eisdem (iisdem)
eodem
N.
istud
SINGULAR
eaedem
eosdem
PLURAL
illis
eiusdem
eidem
eodem
F.
ista
istam
istius
isti
ista
his
CASO
Nom.
Ac.
Gen.
Dat.
Abl.
F.
haec
hanc
huius
huic
hac
ISTE = ESE, SE
SINGULAR
ipsis
ipso
N.
ipsa
ipsorum
ADJETIVOS COMPARATIVOS
CASO
Nom
Ac.
Gen
Dat.
Abl.
PREPOSICI
N
CONJUNCI
N
M. Y F.
altior-es
M.
qui
quem
altior-um
altior-ibus
quo
F.
quae
quam
cuius
cui
qua
PLURAL
N
quod
M.
qui
quos
F.
quae
quas
N
quae
quorum
quoram
quorum
quibus
quo
VALORES DE CUM
Seguido siempre de Ablativo
Ejem. Veniebat cum filio (l vena con su hijo)
INDICATVO
Temporal (1)
Cuando, cada vez que. Ejem. Cum hostes venerunt
SUBJUNTIVO
Temporal-causal
(Cum histrico)
(1)
Causal
Concesivo
(1)
NEUTRO
altior-a
SINGULAR
Como
gerundio simple o compuesto
al+infinitivo presente o de perfecto
Ejem. Cum Caesar veniret (Imperf.)
Cum Caesar venisset (Pluscuamp.)
Porque, puesto que, como Ejem. Cum ea neglexeris
(presen. o perf.)
Aunque, si bien. En la principal tamen, certe, etc.
Ejem. Cum posset venire, tamen noluisti
PRONOMBRE
RELATIVO
CONJUNCI
N
VALORES DE QUOD
Nominativo o Acusativo singular neutro. Su antecedente ser neutro singular.
Ejem.: Milites templum deleverunt quod in Italia erat (Los soldados destruyeron el templo
que estaba en Italia
COMPLETIVO
Que, el que, el hecho de que (en la principal el verbo significar:
(Oracin subordinaomitir, pasar por alto, suceso, acontecimiento).
da completiva)
Modo
1)
Indicativo (hecho real)
Ejem.
Omitto quod sceleratus est
(Omito que es un asesino)
2)
Subjuntivo(hecho supuesto)
Ejem.
Omitto quod sceleratus sit
(Omito que sea un asesino)
CAUSAL
Porque, puesto que (principal verbo: alegra, tristeza)
(Oracin subordinaModo
1)
Indicativo (hecho real)
da causa)
Ejem.
Gandeo quod vales
Me alegro que ests bien
2)
Subjuntivo(hecho supuesto)
Ejem.
Gandeo quod valeas
Me alegro porque ests bien
INDICATIVO
TEMPORAL
COMPARATIVO
MODAL
SUBJUNTIV
O
COMPLETIVO
FINAL
CONSECUTIVO
CONCESIVO
VALORES DE UT
Cuando, una vez que, tan pronto como. Ejem.Ut fundum vendidisti,
pecuniam effindere coepisti
Como correlativo a la principal. Sic, ita, adeo, edo (As, de tal manera);
tantum (tanto) tam (tan); talis -e (tal); is, ea, id (tal) tantus, a,um (tan
grande); tot (tantos, tan numerosos)
Ejem. Ita vives, ut nunc vivis
Comparativa de modo: Como, segn. Ejem. Res venit ut tibi praedixeran (antea o supra)
Que. En la principal un verbo de ruego, deseo, nimo, voluntad,
mandato, consejo, entendimiento, lengua, sentido, suceso, hacer,
procurar, conseguir, impedimento, temor (que no)
Ejem.
Volo ut pater veniat (quiero que padre venga)
Timeo ut pater veniat (temo que no padre venga)
Para que, para + infinitivo Ejem. Do tibi librum ut legas
Que. Correlativas en la principal: en los mismos que para el comparativo. Ejem. Tanto impetu milites ierunt, ut hostes impetum legionis
sustinere non possent
Aunque. En la principal: tamen, at, attamen, certe, saltem, nihilominus.
Ejem. Ut desint vieres, tamen est laudanda voluntas
PREPOSICIONES
Ad, a
adversus, -um
ante
apud
circa, circum
cis, citro
contra
arga
extra
infra
inter
iuxta
ob
penes
per
post
praeter
prope
porpter
secundum
supra
trans
ultra
versus
DE ACUSATIVO
Hacia, junto a, ante, hasta
contra, frente a
delante de, antes de
junto a, en , entre
alrededor de,
cerca de
del lado de ac, dentro de
contra, en frente de, para con
para con, hacia, con respecto a
fuera de
debajo de, ms abajo de
entre, durante
junto a, cerca de
a causa de, delande de, por ...
en poder de, en manos de
a travs de, por, durante, mediante
detrs de, despus de
por delante de, excepto, fuera de
cerca de, junto a
al lado de, cerca de, por causa de
segn
encima de
al otro lado de
ms all de
hacia
A, AB
DE ABLATIVO
de, desde, por
a escondidas de
delande de, en su presencia
con
desde, sobre, cerca de (un asunto)
desde, como consecuencia de
delande de, en presencia de
delande de, en comparacin de
por, en favor de, en vez de
sin
hasta
A, ab, abs
clam
coram
cum
de
e, ex
palam
prae
pro
sine
temus
ACUSATIVO Y ABLATIVO
IN
con AC.
con ABL
E, EX
DIRECCIN
(a, hacia)
in o ad + Acusativo. In = a, contra
Excepto nombres de lugar menor
PROCEDENCIA
a, ab, e, ex, de + Ablativo
(de, desde)
Excepto nombres de lugar menor
A TRAVS
por, a travs de
a)
b)
NE CONJUNCIN
COMPLETIVO que no. Ejemplo: rogo ne venias = ruego que no vengas. Timo ne venias = temo que vengas.
FINAL
para que no. Cesar legiones misit ne hostes oppidum caperent = Cesar envi las legiones para que
los enemigos no conquistaran la ciudad.
ADJETIVOS NUMERALES
Comprenden fundamentalmente cuatro series:
1
CARDINALES Sirven para contar las unidades. Slo se declinan los 3 primeros, las centenas y los millares:
*
*
*
*
*
*
*
DISTRIBUTIVOS Expresan la reparticin. Son declinables como bonus, a, um y slo se emplean en plural.
Sufijos: -ni, -eni, -ceni, -geni. Ejemplos:
BINI (de dos en dos)
SENI (de seis en seis)
TRIQUI (de treinta en treinta)
OCTOGENI (de ochenta en ochenta)
DUCENI (de doscientos en doscientos)
MULTIPLICATIVOS Indican el nmero de veces que tiene lugar una accin. Sufijo: -plex: triplex (tres veces).
ABSOLUTO
+
+
+
DATIVOS
1.
TIBI
CI
EST
V
Traduccin:
Dativo
Sum
Sujeto
2.
sujetoT
Tener TIENES
CD
UNA MESA
TIBI
CI
LAETITIAE
CI
Traduccin:
Servir a algien de algo
Te servir de alegra
3.
MILITIBUS
CI
AUXILIO
CI
LEGIONEM
CD
RELIQUIT
V
Traduccin:
Csar dej una legin como auxilio para los soldados.
__________
ESSE + PRAESTO + CI:
SALIR AL ENCUENTRO DE
__________
PRAESSE + DATIVO:
PROBARAT
NO SLO ....... SINO TAMBIN. POR UNA PARTE ... POR OTRA
__________
ENTABLAR COMBATE
1
2
3
4
1Pers.sing.
pres.indic.
Laudo
Moneo
Rego
Audio
C O N J U G A C I O N E S
ENUNCIADO DE LAS CONJUGACIONES
2 per. sing.
Infinitivo pre1 pers. sin.
SUPINO
pres. indic.
sente
pret. perf. ind.
laudas
laudare
laudavi
laudatum
mones
monere
monui
monitum
regis
regere
rexi
rectum
audis
audire
audivi
auditum
Tema presente
lauda
mone
reg
audi
A
E
Consonan.
I
Tema de Presente Se obtiene quitando -re al Infinitivo Presente (en la 3 declinacin -ere). Ejemplo: ama
Tema de Perfecto
Se obtiene quitando -i al Pretrito Perf. de Indicativo. Ejemplo: amav
Tema de Supino
Se obtiene quitando -um al Acusativo de supino. Ejemplo: amat.
DESINENCIA PERSONAL "O" La tienen la 1 persona de todos los presentes de indicativo, 1 persona del futuro imperfecto de los verbos de
la 1 y 2 conjugacin y la 1 persona del futuro perfecto de todas las conjugaciones
DESINENCIAS TEMPORALES PARA LOS TIEMPOS
TEMA DE PRESENTE
TEMA DE PERFECTO
1
2
3
4
para todas las declinaciones
Presente
Pretrito Perf.
Indicativo
(-i-, -u-)
(-u-)
Indicativo
Yo amo
Imperfecto
Yo amaba
Futuro imp.
Yo amar
Presente
Yo ame
Imperfecto
Yo amara,
amase
Presente
ama t
Futuro imp.
Subjuntivo
Imperativo
Nm.
Pers.
Sing.
1
2
3
1
2
3
Plural
VOZ PASIVA
-ba-
-ba-
-(e)-ba-
-(e)-ba-
-a, -e
-a,-e
-e
-a
-a
-a
-re
-re
-(e)-re
-re
(-e, -i)
(-i, -u)
(-u)
DESINENCIAS PERSONALES
VOZ ACTIVA
Generales
Pret. Perfec.
Imperativo
Pres.
Futuro
-m, -o
-i
-to
-s
-isti
-to
-t
-it
-mus
-imus
-te
-tote
-tis
-istis
-te
-nt
-erunt, -ere
Subjuntivo
Nm.
Sing.
Plural
Yo am
Pluscuamper.
haba amado
Futuro Perf.
habr amado
Pretrito perf.
haya amado
Pluscuamper.
hubiera, -se, habra amado
-era-(er)i-eri-isse-
VOZ PASIVA
Pers.
Generales
1
2
3
1
2
3
-or, -r
-ris, -re
-tur
-mur
-mini
-ntur
En la 2 persona del singular del Presente de Indicativo de la 3 conjugacin y del Futuro Imperfecto de la 1 y 2, la -i- se
convierte en -e- ante las desinencias -ris, -re.
*
Los tiempos compuestos se forman combinando el Participio de Perfecto Pasivo con los correspondientes tiempos del
verbo SUM.
*
El Participio de Perfecto Pasivo se obtiene aadiendo al Tema de Supino las terminaciones -us, -a, -um (Singular) e -i,
-ea, -a (Plural de los 3 gneros).
Presente
Presente
Futuro
Supino
Gerundio
Acusativo
Genitivo
Dativo
Ablativo
Supino
Acusativo
Ablativo
(1) Como prudens prudentis
TIEMPO
Infinitivo
Presente
Perfecto
Participio
TEMA
Presente
Perfecto
Supino
1 VOZ ACTIVA
1cnj.
2
3
4
-re
-ere
-re
-isse
-urum, -uram, -urum (esse o
-uros, -uras, -uros fuisse)
Nom. -ns(1)
Nom. -(e)ns
Genit. -ntis
Genit. -(e)tis
-urus, -ura, -urum
Presente
"
"
"
Supino
"
TEMA
Presente
Perfecto
Futuro
Perfecto
Presente
Supino
Supino
Futuro
Presente
(AD) -ndum
-ndi
-ndo
-ndo
(AD) -endum
-endi
-endo
-endo
-um
-u
Traduc.
amar
haber amado
que amar
haber de amar
el que ama
el que ama,
el que va a amar
a amar
de amar
para amar
amando
a amar
de amar
2 VOZ PASIVA
2
3
4
-ri
-i
-ri
-um, -am, um (esse o
-os, -as, -a fuisse)
-ndum,-ndam,-ndum
-endum,-endam,-endum
-ndos,-ndas,-nda
-endos,-endas,-enda
-um iri
-us, -a, -um
1cnj.
-ndus,-nda,-ndum
SIM
SIS
SIT
SIMUS
SITIS
SINT
ESSEM
ESSES
ESSET
ESSEMUS
ESSETIS
ESSEN
-endus,-enda,-endum
Traduc.
ser amado
haber sido
amado
que ser amado o
haber de ser amado
amado, el que ha
sido amado
que ser amado
PRESENTE:
TEMAS EN VOCAL
TEMAS EN
CONSONANTE
-A
-E
-I
LAUDAMONEAUDI-
1 Conjugacin
2 Conjugacin
4 Conjugacin
GUTURAL
LABIAL
DENTAL
NASAL
SILVANTE
-SC (incoativos)
REDUPLICADO
REGO
SCRIBO
PLECTO
CERNO
VISO
QUIESCO
SISTO
REGSCRIBPLECTCERNVISQUIESCSIST-(conste. inicial+-I)
2 PERFECTO
a)
-VI (U CONSONNTICA): AMAVI (AMO). 1 Y 4 CONJUGACIN.
b)
-UI (U VOCLICA):
MONUI (MONEO).2 CONJUGACIN . Desaparicin frecuente de -Vintervoclica: AUDII<AUDIVI
c)
-I (ASIGMTICO)
No presenta diferencias morfolgicas en algunas personas respecto al presente.
Se da en la 2, 3 y 4 conjugaciones.
-MOVI (MONEO)
2 CONJUGACIN
-LEGI (LEGO)
3 CONJUGACIN
-VENI (VENIO)
4 CONJUGACIN
-EGI (AGO)
3 CONJUGACIN
d)
-SI (SIGMTICO)
Abunda en la 3 conjugacin.
-RISI (RIDEO)
2 CONJUGACIN
-SCRIPSI (SCRIBO) 3 CONJUGACIN
La -S- experimenta modificaciones al fundirse con la consonante del tema.
Precidida de gutural:
-DUXI (DUCO)
3 CONJUGACIN
-FINXI (FINGO)
3 CONJUGACIN
e)
-REDUPLICADO
Normalmente reduplican en -E- precedida de la consonante inicial del tema:
-DEDI (DO)
1 CONJUGACIN
-CECIDI (CADO)
3 CONJUGACIN
-STETI (STO)
1 CONJUGACIN
-momordi(mordeo)
2 CONJUGACIN
-PEPULI (PELLO)
3 CONJUGACIN
GERUNDIO Y GERUNDIVO
GERUNDIO Es un sustantivo verbal que se utiliza para declinar el infinitivo en funciones que no sean de sujeto,
atributo o complemento directo. Slo tiene singular y se declina por la 2. El gerundio de verbo
transitivo puede llevar C.D., aunque en este caso es preferible usar el gerundivo.
Acusativo (C.C.):
Genitivo (C.N.):
Dativo (C.I.):
Ablativo (C.C.):
Ad pugnandum venimus.
Ars amandi
Pares pugnando sumus
Pugnando liberi sumus. In pugnando magna fuit virtus nostra.
GERUNDIVO Es un adjetuvi verbal que slo tienen los verbos transitivos. Se forma sobre el participio de futuro pasivo
y se declina en singular y plural, como un adjetivo de tres terminaciones.
Acusativo:
Genitivo:
Dativo:
Ablativo:
a ver
AD VIDENDUM
gerundio en Ac.
la ciudad
URBES
C.D.
Venimos
VENIMUS
a ver
AD VIDENDAS
gerundio en Ac.
la ciudad
URBES
C.D.
Deseoso
CUPIDUS
de ver
VIVENDAE
femen. sing.
la ciudad
URBIS
genitivo sing.
Deseoso
CUPIDUS
de ver
VIVENDI
gerundio en genitivo
la ciudad
URBEM
C.D.
VERBOS IMPERSONALES
1 IMPERSONALES DE VOZ ACTIVA: Slo se conjuga en 3 persona de singular:
a)
b)
c)
2 PASIVA IMPERSONAL: todo verbo, transitivo o intransitivo, se puede emplear con valor impersonal en 3 pesona
singular pasiva. Tambin se puede emplar con valor impersonal el INFINITIVO PASIVO. La traduccin es: SE.
Ejemplos:
PUGNATUM EST, CREDEBATUR, DABITUR, PREVENTUM EST
(se luch)
(se crea) (se dar)
(se lleg)
AD ARMA CURRI OPORTET (conviene que se corra a las armas)
NOTA.- En los tiempos de perfecto, el participio ir en neutro. Ejemplo:
PUGNATUM EST ACRITER
CONSTRUCCIN PERSONAL CON INFINITIVO
1 ACTIVA
DICUNT [SUEVOS CENTUM PAGOS
HABERE]
S
C.D.
V
______________________ C.D.______________
2 PASIVA IMPERSONAL: DICITUR SUEVOS CENTUM PAGOS HABERE
Acus.
3 PASIVA PERSONAL: SUEVI DICUNTUR CENTIUM PAGOS HABERE (preferida por el latn)
Nom.
*
*
*
*
No se puede traducir literalmente en castellano sino "se dice que los suevos tienen cien aldeas".
Es decir, convirtindola en impersonal.
Se llama personal porque el ncleo tiene un sujeto gramatical.
El latn prefiere la construccin personal con infinitivo con verbos como DICO, PUTO, EXISTINO, INDICO,
IUBEO, AUDIO, TRADO, FERTUR. Ejemplo:
HOMERUS DICITUR FUISSE CAECUM
SERVI VIDENTUR VENIRE
(se dice que Homero era ciego)
(Se ve venir a los esclavos)
NOTA.- el predicativo del sujeto del infinitivo en activa pasa a nominativo en la contruccin pasiva personal. Ejem.:
DICUNT ALEXANDRUM IUVENEM MORTUUM ESSE
-ES
"
"
"
"
"
"
"
"
"
POTES
-ESSE
"
"
"
"
"
"
"
"
"
POSSE
-FUI
"
"
"
"
"
"
"
"
"
POTUI
COEPI Se conjuga igual, pero sus formas slo tienen el significado del sistema de Perfecto. Para el sistema
de presente se recurre a INCIPIO (empezar).
EL PARTICIPIO DE PERFECTO DE UN VERBO DEPONENTE se traduce por GERUNDIO (simple o
compuesto):
... PROFECTAE EX PORTU (SALIENDO O HABIENDO SALIDO (ELLOS) DEL PUERTO)
CONSECUTIVAS: Ut = que, de manera que; Ut non = que no; Quin = que no.
ORACIONES COMPUESTAS
COORDINADAS
* COPULATIVAS (et,-que, ac, atque, nec, neque). Ej.: Ex arboris gemmis flores erumpunt et ex floribus fructus.
* DISYUNTIVAS (Aut, vel, -ve, seu, sive. Fabulae nimis docent aut nihil docent.
* ADVERSATIVAS (At, autem, sed, tamen, vero, verum) Pruna inmatura sunt acerba, at matura sunt iudunda gustui.
* ILATIVAS (Ergo, igitur, itque, quare, quamobrem, proinde) Lex prohibet homicidium, ergo nemine licet alium
occidere
* CAUSALES (Nam, namque, enim, etenim).
SUBORDINADAS
* SUSTANTIVAS
Con conjunciones (Ut, ne, quod, quominus, quin). Ipsa natura pracipit ut diligamus proximum. Saepe fit ut
spe simus fraudati. Metuo ne fides tua non sit firma. Omitto etiam quod est multi cibi homo. Nihil obstabat
quominus (quin) essemus beati.
Interrogativas indirectas
Simples: Mater quasivit a me num persolvissem pecuniam
Compuestas: Nescimus manamussne domi an proficiscamur rus.
*
ADJETIVAS O DE RELATIVO
CIRCUNSTANCIALES
Causales (quod, quia, quoniam, cum. cuqndo) Sedi paulisper, quod itinere fesus eram. Porque
Finales (Ut, quo, ut ne, ne). Dux hortatus est milites ut eos confirmaret . Para que, para que no.
Condicionales (Si, cum, modo, si non, ni nisi) Ni vir prudens esses, autoritatem amitteres.
Concesivas (Etsi, etiamsi, tamtsi, quamquam, quaambis, ut) Etsi lacrimis negas, nullam fidem adhibeo.
Consecutivas (Ut, ut non) Tanta eral Demosthenis eloquentia, ut haberetur princeps oratum.
Comparativas (Ut, uti, sicut, velut, quam, tamquam) Advocatus ita locutus est ut promiserat.
Temporales (Cum. dum, donet, quoad, antquam, priusquam, postquam, posteaquam, ubi, ut) Cum Petrus
legebat epistolam, musca sedit in mensa.
ORACIONES SUBORDINADAS
Una oracin subordinada puede ser:
1. SUSTANTIVA O COMPLETIVA
Equivale a un sustantivo y pueden hacer de Sujeto o C.D. de la oracin principal. Introducidas por: UT, QUOD,
interrogativa, infinitivo. Sujeto (el hecho de que vengan los enemigos me causa temor). C.D. (temo que vengan
los enemigos)
2. ADJETIVA O DE RELATIVO
Equivale a un adjetivo y califican o determinan a una palabra de la oracin principal. Introducidas por: QUI, QUAE,
QUOD. La palabra a la que se refiere el relativo se lama antecedente.
1)
Laudamos milites (Alabamos a los soldados)
2)
Militum virtus magna est (El valor de los soldados es grande).
En la primera milites es acusativo (C.D.); el la 2 militum es genitivo (C. determinativo) sust. virtus, y podemos
evitar la repeticin: Laudamos milites, quorum virtus magna est (alabamos a los soldados, cuyo valor es grande).
El relativo y el antecedente pertenecen a oraciones distintas, este a la principal y aquel a la subordinada de relativo,
cada uno en el caso requerido a la funcin. Concuerda en gnero y nmero.
3. CIRCUNSTANCIAL O ADVERBIAL
Equivale a un adverbio y constituyen un COMPLEMENTO CIRCUNSTANCIAL de tiempo, causa, etc. de la
oracin principal.
(Cuando atacaron los enemigos, nuestros soldados, como, si ellos eran vencidos la patria sucumbira, aunque eran
inferiores en nmero lucharon. Temporal: cuando; causal: como; condicional: si; concesiva: aunque.
CONSECUTIVAS: Ut = que, de manera que; Ut non = que no; Quin = que no.
Verbo en participio
El participio concierta en gnero, nmero y caso con una palabra de otra oracin
Ejemplo: Imperator, victus ante urbem, in montem fugit
Traduccin del participio:
presente:
gerundio o relativo
perfecto:
participio espaol
perfecto deponente:
gerundio
No lleva verbo
Dos palabras en ablativo: Pronombre o nombre (sujeto) y otra palabra que significa cargo, oficio o estado
(atributo)
Se traduce con verbo ser en gerundio
Ejemplo: Cicerone consule = Siendo cnsul Cicern o en tiempos de Cicern
1. INFINITIVO HISTRICO
Es una oracin principal. Su sujeto va en nominativo. El Infinitivo se traduce por presente o imperfecto.
Ejem.:
Imperator in hostes ire
2. INFINITIVO CONCERTADO
Su sujeto es el mismo que el de la oracin de la que depende. El infinitivo se traduce como tal.
Ejem.:
Imperator potest hodie venire
3. INFINITIVO NO CONCERTADO
Tiene sujeto propio en acusativo (sin preposicin) y en la oracin principal un verbo que signifique: orden, voluntad,
entendimiento, lengua, sentido). Se traduce:
a.
que
b.
Sujeto en acusativo
c.
Infinitivo en indicativo o subjuntivo
d.
C.D. o Atributo (este ltimo en acusativo)
Una oracin de infinitivo puede ser una oracin principal cuando no depende de un verbo en forma personal. En cuanto
aparece un infinitivo en la oracin tiene preferencia para ser C.D. con verbos transitivos sobre sujeto u otro
complemento directo y con verbos intransitivos sujeto.
SUBORDINADA DE RELATIVO
Acompaa a un nombre de la oracin principal que se llama antecedente. Cuando no es relativo equivale a un
demostrativo: ESTE, ESE, AQUEL. Suele encabezar el pronombre relativo qui, quae, quod.
El relativo concierta con su antecedente en gnero, nmero y a veces en caso. Una funcin importante de is, ea, id, es
servir de antecedente al relativo.
is qui
el que, aquel que
ei qui
los que, aquello que
ea quae
la que, aquella que
eae quae
las que, aquellas que
id quod
lo que, aquello que
ea quae
las cosas que, aquellas cosas que
FALSO RELATIVO
Las pausas fuertes (punto, dos puntos, punto y coma) rompen, en general, la subordinacin. "Qui, Quae, Quod" separado
de su antecedente por una pausa fuerte equivale a "Is, ea, id" (este, ese, aquel) y no introducen subordinacin.
CUYO es un adjetivo relativo que equivale al genitivo del pronombre: del cual, de la cual, de los cuales, es decir, cuius o
quorum, quarum, quorum.
ADVERBIOS RELATIVOS
UBI
UNDE
donde
de donde
QUO
QUA
a donde
por donde
El pronombre is, ea, id, se llama anagrico porque se usa, sobre todo, para referirse de nuevo a algo que ya se ha
mencionado antes. Es importante su empleo en genitivo como posesivo de tercera perrsona.
El adjetivo suus, -a, -um tiene carcter reflexivo porque deriva de se, por consiguiente se refiere al sujeto y slo se
utiliza cuando ste es el poseedor. Si el poseedor es otro, se emplea el genitivo eius = de l, son son otros, eorum = de
ellos
ACENTUACIN LATINA
En latn no hay palabras agudas, salvo unas pocas que han perdido la vocal final: edc (de educe); ad-do (de
abdice), illo, etc..
2
Las palabras de dos slabas son llanas: rosa, mre.
3
Las palabras de ms slabas son: LLANAS si su penltima slaba es larga: amicus, frumntum. Si la slaba es una
ENCLTICA el acento va en la penltima, aunque esta sea breve: arm-que, virm-que (partculas que = y; ve =
o; ne; ce; met.
4
ESDRJULAS si la penltima slaba es breve; d-mi-nus: n-co-la.
5
PROCLTICAS se unen a la palabra siguiente, mismo acento como las preposiciones: inter homines =
interhmines.
6
DIPTONGOS suenan las dos vocales; las ms usadas: ae (rosae); au (taurus); oe (poema). Ms raras son: eu, ei,
oi, ui.
REGLAS DE ACENTUACIN
1 largas: *
Las slabas con diptongo: ae, au, oe, eu, ei, oi, ui: Rosae. taurum, poena, huio, proinde, oeu, hei.
*
Las slabas cerradas, seguidas de otra consonante, aunque sea en palabra distinta o consonante doble
(j, x, z): vastum, maris.
*
Las slabas largas por naturaleza, que suelen indicar los diccionarios: ducit.
2 breves: *
Las slabas no seguidas de dos consonantes: pedes.
*
Las slabas con vocal seguida de otra vocal: via. Excepto: Formas de r de fio (fio/fierem) Gen. y Dat.
de la 5 cuando va precidida de i (diei/fidei) prefijos re- y pro- delante de i (reicio); Gen. del tipo Gei y
Pompei.
CANTIDAD DE SLABAS MEDIALES:
1
Declin.
*
a, e, o son largas: rosarum, dierum.
*
i, u ms frecuentemente breves: vocibus, arcubus.
2
Conjs.
*
1, 2 y 4 normalmente a, e, i, largas: amatus, monebamus, audimus.
*
3 y mixta con la e (legemus, capiemus), excepto: delante de r (caperem). La i y la u son breves
(legimus, possumus)
*
Pretrito imperfecto vocal temtica es larga: amabamus, legebamus.
*
Futuro Las que preceden a b son largas (a, e,i) y breves las que siguen (e,i): amabimus.
*
Imperativo -tote, .mini.
*
Infinitivo La que precede a la r es larga: amare
*
Presente de subjuntivo todas largas: amamur.
*
Perfecto -avi, -evi, -ivi, ovi.
*
Pluscuamperfecto a, si es medial tras larga: amaverimus.
*
Futuro perf. y Pretrito Perf. de subjuntivo -ri
*
Pluscuamperfecto de subjuntivo -se
*
Participios Cuando coinciden en la forma con el Supino, tambin en cantidad: -atum,-etum,
otum, utum. La i, si Perf. en -ivi y breve, si en -ui: auditum, monitum.
*
Imperfecto de subjuntivo Lo que sigue a r, si o l (e) es largo. amaremus, vellemus
1
FONTICA LATINA
CLASIFICACIN DE LAS VOCALES
Anteriores
Cerradas
i
Medias
Abiertas
Semivocales: i, u
Posteriores
u
o
e
a
Sonoras
Sordas
LABIALES
b
p
LQUIDAS
NASALES
FRICATIVAS
m
f
DENTALES
d
t
r
n
s, z
GUTURALES
g
c, k, q
l
ADJETIVO
Admite tres grados de significacin: positivo, comparativo y superlativo.
1.
2.
POSITIVO
COMPARATIVO
Igualdad
Inferioridad
TAM
MINUS
DOCTUS EST
DOCTUS EST
QUAM
QUAM
PUBLIUS
PUBLIUS
El comparativo de superioridad se forma aadiendo al tema del adjetivo el sufijo -IOR (M.y F.), -IUS (N.) y
GENITIVO -IORIS. La flexin del comparativo de superioridad es la de un adjetivo de dos terminaciones de tema en
consonante (por la 3 declinacin).
CASOS
NOM. Y VOC.
ACUSATIVO
GENITIVO
DATIVO
ABLATIVO
SINGULAR
M. Y F.
N.
-IOR
-IUS
-IOREM
-IUS
-IORIS
-IORIS
-IORI
-IORI
-IORE
-IORE
PLURAL
M. Y F.
-IORES
-IORES
-IORUM
-IORIBUS
-IORIBUS
N.
-IORA
-IORA
-IORUM
-IORIBUS
-IORIBUS
Superlativo: -ERRIMUS
Superlativo: - LIMUS
EJEMPLO: MISERRIMUS
EJEMPLO: FACILLIMUS
Adjetivos compuestos de -DICUS, -FICUS, -VOLUS forman comparativo y superlativo sobre un tema en -ENT, propio
del participio de presente. Ejemplos:
MALEDICUS
MAGNIFICUS
BENEVOLUS
MALEDICENTIOR
MAGNIFICENTIOR
BENEVOLENTIOR
MALEDICENTISSIMUS
MAGNIFICENTISSIMUS
BENEVOLENTISSIMUS
Hay falta de gradacin morfolgica, pero s perifrstica en los comparativos y superlativos de los adjetivos en:
-IUS PIUS
-EUS IDONEUS
-UUS VACUUS
MAGIS PIUS
MAGIS IDONEUS
MAGIS VACUUS
MAXIME PIUS
MAXIME IDONEUS
MAXIME VACUUS
Comparativos y superlativos asistemticos Son algunos adjetivos que forman su comparativo y superlativo con temas
diferentes de los del POSITIVO. Son de uso muy corriente, siendo los ms habituales:
MELIOR
PEIOR
MAIOR
MINOR
PLUS
PLURES
BONUS
MALUS
MAGNUS
PARVUS
MULTUM
MULTI
OPTIMUS
PESSIMUS
MAXIMUS
MINIMUS
PLURIMUM
PLURIMI
COMPARATIVO
MERITUS/MERITISSIMUS
NOVUS/NOVISSIMUS
CONCERTADA:
2. NO CONCERT.
Ejemplo:
Ejemplo:
Ejemplo:
Ejemplo:
Ejemplo:
Aude negare
Ejemplo:
*
*
*
*
Direccin:
Doble acusativo:
GENITIVO
DATIVO
ABLATIVO
Estensin:
*
*
Exclamacin: me miserunt
Posesivo. Liber pueri
Complemento de verbos:
Impersonales de sentimiento: me
civitatis morum piget
(Hay adems restos del caso locativo: Romae vivit; domi est
DOMI
RURI
DOMI BELLIQUE
HUMI
=
=
EN CASA
=
EN EL CAMPO
EN PAZ Y EN GUERRA
=
EN EL SUELO
e.
Sin partcula:
Vidisti patrem? Viste a tu padre?
Con partculas -ne (para cualquier caso) Patremne vidisti? Viste a tu padre?
nonne (para respuesta afirmativa) Nonne patrem vidisti? Viste a tu padre?
num (para respuesta negativa) Num patrem vidisti? Viste a tu padre?
Con adverbios interrogativos (ubi, quando, etc.) Ubi eras? Dnde estabas?
Con adjetivos o pronombres interrogativos (qui, quid, uter, etc.)
Qui puer hoc tibi dixit? Qu nio te dijo eso?
Quid Petrus dixit? Qu dijo Pedro?
Uter consul hoc fecit? Cul de los dos cnsules hizo esto?
Doble pregunta Utrum ....... an: Utrum hoc fecisti an illud? Hiciste sto o aqullo?
-ne ....... an:
Hocne fecisti an non? Hiciste sto o no?
A veces slo se emplea an: Hoc fecisti an illud? Hiciste sto o no?
El modo de la oracin simple interrogativa es el INDICATIVO, excepto las que expresan duda, que suelen
utilizar el SUBJUNTIVO, y su traduccin es con el verbo poder ms el verbo de la oracin: Quid faciamus? qu
podemos hacer?
2.
Depende de otra oracin cuyo verbo significa: pregunta, conocimiento, duda o deliberacin.
Hace funcin de C.D. (a veces de sujeto) Nescio quid facias Ignoro qu haces. Incertum est utrum vicerint
necne Es incierto si han vencido o no
Modo SUBJUNTIVO, aunque la traduccin es en indicativo
Introducida por:
a.
Adverbios interrogativos: Eum rogavit quando venisset Pregunta a ste cundo haba venido.
b.
Adjetivos o pronombre interrogativos: Eum rogavit quid faceret Pregunta a ste qu haca
c.
Partculas interrogativas:
SIMPLE (Consta de un miembro): si, num, -ne, nonne
Rogavi eum num vulneratus esset Pregunto a ste si haba sido herido
Rogavi eum vulneratusne esset Pregunto a ste si haba sido herido
Rogavi eum nonne vulneratus esset Pregunto a ste si haba sido herido
COMPUESTA (Si consta de dos miembros)
1)
Disyuntiva Utrum ..... an
Eum rogo utrum hoc facerit an illud Pregunto si
hizo sto o aqullo
-ne ..... an
Eum rogo hocne facerit an illud
2)
Contradictoria Utrum...necne
Quaero utrum verum sit necne Pregunto si es
verdad o no
-ne .... annon
Quaero verumne sit annon Pregunto si es verdad
o no
VERBO SUM
2 TEMAS
DE PRESENTE
DE PERFECTO
FORMAS
ESSERFU-
TEMA DE PRESENTE
ES - En presente, imperfecto (indicativo y subjuntivo) imperativo e infinitivo. Ejemplo: presente de indicativo:
ES - S
ES - T
ES - TIS
S-
(Vocal temtica O U)
TRADUCCIN DE SUM
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
CON ATRIBUTO
SIN ATRIBUTO
CON C.C. LUGAR
CON GENITIVO
CON DATIVO
CON 2 DATIVOS
CON OPUS
SER, ESTAR
HABER, EXISTIR
HABER, ESTAR
SER PROPIO DE
TENER (datsuj. y suj.c.d.)
SERVIR DE ... A...; CAUSAR
SER NECESARIO
EL PREDICATIVO
Es un complemento del verbo que, asimismo, se refiere a un sustantivo. El predicativo puede ser adjetivo o sustantivo.
Concierta en gnero, nmero y caso (si es adjetivo) o, por lo menos, en caso (si es nombre).
PREDICATIVOS MS FRECUENTES
Adjetivos: *
*
*
Laetus, tristis, invitus, sciens, ignarus, salvus, incolumis, vivus, mortuus, absens, praesens,
frequens. (estado de nimo).
prior, primus, princeps, postremus, ultimus (orden o sucesin)
unus, solus, totus, ipse
Sustantivos:
De edad, estado, cargo o dignidad (consul, censor, legatus, dictator, puer, adulescens, senex, etc.
Ejemplos: Cicero consul coniurationem Catilinae detexit Cicern como cnsul descubri la conjuracin
de Catilina.
Hannibal puer in Hispaniam profectus est
Anbal, siendo nio, fue llevado a Hispania.
NOTA.-
MALO (preferir) Origen: Contraccin de magis volo: con sncopa de i: magis volo > mavolo > malo
NOTA.-
Presente:
Perfecto:
Supino:
FERTULLAT- Pero slo se puede hablar propiamente de dos, ya que lat- procede de tlatus, con raz en
tul
Supletivismo
Se da en el hecho de que en todos los tiempos de perfecto el tema original ha sido
sustituido por el tema de otro verbo: tul- de tollo
Atematismo
Es muy frecuente. En el presente slo la tienen ferimus y ferunt.
Su tema tiene origen en una raz ei, que experimenta las siguientes modificaciones, distribuyendo i/e en los
distintos tiempos y personas:
a)
EI ante consonante >i: is, it, imus, itis.
b)
EI ante vocal >e (por elisin de I intervocalica): eio>eo, eiunt> eunt.
Su participio de presente:eius, euntis presenta alternancia de tiembre i/e.
FIO (ser hecho, llegar a ser, suceder). Tema: FIa)
b)
c)
Se usa como pasiva de FACIO slo en los tiempos del sistema de presente.
Los tiempos pasivos del sistema de perfecto se forman con el participio de facio: FACT.
Hay que destacar la forma FIERIde infinitivo,con terminacin pasiva a pesar de que el resto del sistema de
presente tiene desinencias de activa.
Tiene formas temticas (edimus, edunt) alternando con otras atemticas. Algunas de sus formas se confunden con
las del verbo SUM, lo que origin que cayera en desuso.
PRONOMBRE RELATIVO
QUI - QUAE - QUOD (quien, que, el que, lo que, etc.)
2 temas
*
*
Temas: los mismos del relativo. En un principio el tema o/a sirvi para formar el relativo y el tema i para el
interrogativo. Luego se produjo una influencia mutua y surgi una declinacin mutua de los dos temas.
ADJETIVOS
Qui homo venit? Qu hombre viene?
Quod templum vides? Qu templo ves?
PRONOMBRE INDEFINIDO
QUIS, QUI - QUAE, QUA - QUID, QUOD (alguien , algn, algo) .
En Nominativo y Acusativo neutro plural, formas quae, qua
*
*
*
Tema de presente Capio (coger, tomar) aade al tema en consonante (cap-) una i que lo hace coincidir
morfolgicamente con audio (audi-) en los
Presente de indicativo: capio
Imperfecto de indicativo: capiebam
Futuro imp. de indicativo: capiam
Presente de subjuntivo: capiam
Participio de presente: capiens
En los dems tiempos de presente: -e- en lugar de -i-. (Esta particularidad le hace parelelo a la 3)
Imperfecto de subjuntivo: caperem
Infinitivo de presente: capere
imperativo: cape
PRONOMBRES Y ADJETIVOS
DEMOSTRATIVOS
Hic, haec, hoc (este)
Iste, ista, istud (ese)
Ile, illa, illud (aquel)
is, ea, id (ste, l)
Idem, eadem, idem (el mismo)
ipse, ipsa, ipsum (l mismo)
PERSONALES
1 Persona
Ego, me, mei, mihi, me (mecum)
Nos, nos, nostri, nobis, nobis (nobiscum)
2 Persona
Tu, te, tui, tibi, te (tecum)
Vos, vos, vestri (vestrum), vobis (vobiscum)
3 Persona
No reflexivo: is, ea, id
Reflexivo: se, sui, sibi, se (secum)
POSESIVOS
1 Persona
Meus, mea, meum (mo)
Noster, nostra, nostrum (nuestro)
2 Persona
Tuus, tua, tuum (Tuyo)
Vester, vestra, vestrum (vuestro)
3 Persona
Suus, sua, suum (suyo)
Suus, sua suum (Slo con valor reflexivo)
RELATIVOS
Qui, quae, quod (que, el cual, la cual, lo cual)
Quicumque, quacumque, quodcumque (Quienquiera que, cualquiera que) Relativo indefinido)
Quisque (m. y f.) quidquid (n.) (Todo el que, cada cual) Relativo indefinido
INTERROGATIVOS
Quis, quis (quae), quid (quin? qu?) Pronombre
Qui, quae, quod (qu? cul) Adjetivo
Uter, utra, Utrum (Cul de los dos? Pronombre y adjetivo
Qualis, quale (qu?, cul? qu clase de?)
Quantus, quanta, quantum (cunto?)
Quot (cuntos?) Indeclinable
INDEFINIDOS
Quis, quis (quae), quid (alguno, alguien) Pronombre
Qui, quae, quod (algn, cierto, un) Adjetivo
Compuestos
Quidam, quaedam, quoddam (adj.) Quidam, quaedam, quiddam (Pron.) (Un cierto, algn)
Quisque, quaeque, quodque (adj.) Quisque, quaeque, quodque (pron.) (Cada uno, cada cual)
Aliquis, aliqua, aliquod (adj.) Aliquis, aliqua, aliquid (pron.) (Alguno, un cierto)
Otros
Ullus, ulla, ullum (ningn) Slo se usa en frases negativas
Nullus, nulla, nullum (ningn)
Alius, alia, aliud (otro) de varios
Alter, altera, alterum (otro, el otro, el segundo) De dos
Uterque, utraque, utrumque (uno y otro, los dos)
Unus, una, unum (uno solo, nico)
Solus, sola, solum (slo, nico)
Totus, tota, totum (todo entero)
EJEMPLOS
Eadem regina venit (Ha venido la misma reina)
Ipsa regina venit (ha venido la misma reina, la reina en persona)
Multi nostrum erant (haba muchos de nosotros)
Miles se vulneravit (el soldado se hiri); Miles eum vulneravit (el soldado le hiri, a l)
Patrem suum vidit (vio a su padre, a su propio padre) patrem eius vidit (vio a su padre, de otro)
Uter consul hoc fecit? (cul de los 2 cnsules hizo sto?) Uter eorum? (cul de ellos?)
Nullo timore hoc fecit y Sino ullo timore hoc fecit (Hizo sto sin ningn miedo)
Alii clamabant, alii ridebant (Uno gritaban, otros rean)
Alius alium amat (ellos (varios) se aman entre s)
Alii per alia maria navigant (unos navegan por un mar y otros por otro)
Alteri altera copiunt (los unos desean unas cosas y los otros otras)
Ir a + infinitivo
Estar a punto de + infinitivo
Tener intencin de + infinitivo
Ejemplo:
LINGUA LATINA TIBI COLENDA EST (la lengua latina debe ser cultivada por ti)
GIROS DE VALOR FINAL
a)
UT + SUBJUNTIVO
b)
c)
QUO + COMPARATIVO +
SUBJUNTIVO
RELATIVO + SUBJUNTIVO
d)
PARTICIPIO DE FUTURO
e)
AD + ACUSATIVO DE GERUNDIO
f)
AD + ACUSATIVO DE GERUNDIVO
g)
h)
i)
EJEMPLOS
Da mihi pecuniam, ut librum eman
(dame dinero para que compre un libro)
Probus esto, quo facilius amicos concilies
(S bueno para que tengas muchos amigos)
Misit legatos, qui pacem peterent
(Envi legados para que propongan la paz)
Adest de te, sententiam laturus
(Est aqu para expresar su opinin sobre ti)
Ad consolandum litterae valuerunt
(Las cartas sirvieron para consolar)
Ad defendendam libertatem adest
(Est aqu para defender la libertad)
Urbi condenda lucum elegerunt
(Eligieron el lugar para construir la ciudad)
Venerunt regatum auxiliam
(Vinieron para pedir auxilio)
Legatos misit pacis petendi
(Envi legados para solicitar la causa de la paz)
EJEMPLOS
femina faemina
nuntium nuncium, fiduciam fitutiam
sanctitas santitas
lacrimas lacrymas
litteris literis
aglomerat adgloremat
aliquamdin aliquandin
Barchino, -onis Barchinona, ae
exspecto expecto
Ita ... ut nullo modo sit dissimulandum
ante estilo indirecto
coepit navigare
se dedere
ad arcem capiendam
visunt est
ipsemet sua manu acciuxit
episcopi episcopii
Divus Iacobus, Matritum
rex ad principes nostres missi sunt
ad comiten venit comiti venit
vicarius dux locumtenens (lugarteniente)
Slo se emplea:
INQUAM (DIGO)
Slo se emplea:
QUAESO (RUEGO)
Slo tiene:
SALVE, SALVETE
(H)AVE, (H)AVETE
VALE, VALETE
CEDO (DIME O DAME)
CETTE (DECIDME O DADME)
FARI (HABLAR) (deponente)
ODI (ODIO)
-aio
-ais
-ait
3 pers. pl. de presente
-aiunt
Imperf. indic. (completo)
aiebam ...
Ait tiene valor de pres. y perf.: dice y dijo
singular del presente
inquam
inquis
inquit
3 pers. plur. de presente
inquiunt
2 formas de futuro (muy
inquies
raras)
inquit
Inquit tiene valor de pres. y perf.: dice y dijo
Slo se emplea en interior de oracin:
...,inquit, ...
1 pers. sing. presente
quaeso
1 pers. plur. presente
quaesumus
Se suele emplear como frmula de cortesa "por
favor" tras imperativo
Frmulas de cortesa
Despedida
Frmulas aisladas con valor de imperativo de un verbo desconocido
Se usa normalmente:
fatur
ablativo de gerundio
faudo
partic. pas, slo o con sum
fatus, fatus est
En memini y odi la traduccin de cada tiem-po
es equivalente al tiempo correspondiente del
sistema de presente
Plusc. indicativo
memineram (me
acordaba)
Infinitivo perfecto
meminisse
(acordarse)
Imperativo
memento,
mementote
Futuro perfecto
odero (odiar)
Pretrito perfecto
oderim (odie)
participio de futuro activo
osurus -a -um